e-Learning System · e-university in Thailand. This paper reviews and analyses e-learning system with focusing on performance of Ramkhamhaeng University. The proposed definition of

วารสารวิจัยรามคําแหง ปที่ 11 ฉบับที่ 1 เดือน มกราคม – มิถุนายน 2551

29

e-Learning System ปญญา ศิริโรจน 1

บทคัดยอ มหาวิทยาลัยรามคําแหงเปนผูนําดานการสอนทางไกลและการกาวสูการเปน e-university แหงแรกในประเทศไทย

บทความนี้ทบทวนเอกสารและวิเคราะหระบบการเรียน e-learning โดยมุงเนนที่การดําเนินงานของมหาวิทยาลัยรามคําแหง e-learning หมายถึง การใชทรัพยากรตาง ๆ ในระบบอินเทอรเน็ต มาออกแบบและจัดระบบ เพ่ือสรางระบบการเรียนการสอน โดยการสนับสนุนและสงเสริมใหเกิดการเรียนรูอยางมีความหมายตรงกับความตองการของผูสอนและผูเรียน เชื่อมโยงระบบเปนเครือขาย ที่สามารถเรียนรูไดทุกที่ทุกเวลา และทุกคน การเตรียมความพรอมกอนการจัดทํา e-learning ไดแก ความเขาใจระบบ ปรัชญาการศึกษา จิตวิทยาการศึกษา เทคโนโลยีการศึกษา การออกแบบการเรียนการสอน การแบงหนาที่ของบุคลากร ความพรอมดานการเงิน อุปกรณ และแรงจูงใจ องคประกอบหลักของ e-learning คือระบบบริหารการเรียนการสอน เนื้อหาของบทเรียน ระบบ infrastructure และองคประกอบดานบุคคล ระบบบริหารการเรียนการสอนตองสามารถสนับสนุนดานระบบการลงทะเบียน จัดการหลักสูตรและสรางบทเรียน จัดการหองเรียนเสมือนจริง จัดการปฏิสัมพันธแบบนัดเวลาเรียนตรงกัน ไมตรงกันและรวมมือกัน การจัดการประเมินผลและการจัดการสิทธิประโยชน e-learning จึงมีความยืดหยุน สะดวก เขาถึงไดงาย ประหยัดเวลา และคาใชจาย คําสําคัญ: การเรียนรูดวยส่ืออิเล็กทรอนิกส การสอนทางไกล

ABSTRACT Ramkhamhaeng University is a leader of distance learning and has developed to be the first e-university in Thailand. This paper reviews and analyses e-learning system with focusing on performance of Ramkhamhaeng University. The proposed definition of e-learning is using various resources in internet system to design and manage for development of learning system by encouraging learning in accordance with needs of instructors and learners, networking learning system for all people at all times and places. Preparation for e-learning includes understanding of e-learning system, educational philosophy, educational psychology, educational technology, instructional system design, human resource assignment, budged and equipment readiness and motivation. The main structure of e-learning composes of learning management system, contents, infrastructure and peopleware. Learning management system must support registration system, curriculum and learning content management, virtual classroom, interactions of synchronous, asynchronous and collaborative systems, assessment and management of right and fee. Clearly, e-learning is flexibility, convenience, accessibility, and saving time and expenses.

1 รองศาสตราจารย ดร. คณะศึกษาศาสตร รองอธิการบดีฝายเทคโนโลยีส่ือสารการศึกษา มหาวิทยาลัยรามคําแหง


30

keywords: e-learning, distance learning

บทนํา จากคํากลาวของรองศาสตราจารย รังสรรค

แสงสุข อดีตอธิการบดีมหาวิทยาลัยรามคําแหง ที่ไดกลาวไววา มหาวิทยาลัยรามคําแหงในยุคปจจุบัน ไดปรับบทบาทของมหาวิทยาลัยเพ่ือใหทันตอกระแสโลกาภิวัฒน โดยตั้งปณิธานของมหาวิทยาลัยที่จะจัดระบบการศึกษาใหมีความเสมอภาคทั้งในระดับทองถ่ิน ระดับชาติ และระดับนานาชาติ และเพ่ือเปนการรองรั บการขยายตั วทางด านวิ ชาการและตลาดแรงงานปจจุบัน มหาวิทยาลัยรามคําแหงซึ่งเปนสถานศึกษาของรัฐที่เปนผูนําทางการศึกษาที่มีชื่อเสียงแหงหนึ่งของประเทศ เปนมหาวิทยาลัยผูนําดานการสอนทางไกล และการกาวสูการเปน e-University แหงแรกของประเทศไทย จึงนําเทคโนโลยีใหม ๆ ที่เหมาะสมในหลากหลายรูปแบบมาประยุกตใชในการบริหารและการจัดระบบการศึกษา เปนการนํ าเทค โน โลยี เ ข า ม า ใช ใ น ร ะบบการศึ กษา โ ดยมหาวิทยาลัยรามคําแหงไดเริ่มนํามาใชต้ังแตเปดมหาวิทยาลัย ในระยะแรกไดใชการเรียนการสอนโดยระบบโทรทัศนวงจรปด ระบบการเรียนการสอนผานทางสถานีวิทยุ และระบบการเรียนการสอนทางไกลผานดาวเทียม ไปยังสาขาวิทยบริการเฉลิมพระเกียรติ และในปจจุบันไดนําระบบอินเทอรเน็ตมาใชเพ่ือเสริมระบบการเรียนการสอนใหเต็มรูปแบบ เพ่ือใหผูเรียนไดมีชองทางเลือกในการเรียนไดอยางเหมาะสม

จากปณิธานและคํากลาวดังกลาวขางตน มหาวิทยาลัยรามคําแหงจึงไดจัดใหมีโครงการเรียนในรูปแบบของ e-Learning ขึ้น เพื่อตอบสนองการเรียนทางไกล (distance learning) หรือกลาวไดอีกอยางหนึ่ งวา เปนรูปแบบการเรียนซึ่ งผู เรียนไมจําเปนตองเดินทางมาเรียนในสถานที่และเวลาเดียวกัน โดยผูเรียนจะศึกษาเนื้อหาของวิชาที่ตองการเรียนจาก e-learning courseware ซึ่งเปนส่ือการเรียนการสอนทางคอมพิวเตอรที่ไดรับการออกแบบและพัฒนา โดยแบงเนื้อหาออกเปนหนวย ๆ (module) เพ่ือใชในการนําเสนอเนื้อหาความรูอยางมีประสิทธิภาพ ในลักษณะของสื่อประสม (multimedia) โดยมีการเนนความเปน non-linear และมีการออกแบบกิจกรรมที่ผูเรียน

สามารถโตตอบ (interaction) กับเนื้อหาที่เรียน รวมท้ังยังมีแบบฝกหัดและแบบทดสอบใหผูเรียนสามารถทดสอบความเขาใจในเนอหาที่เรียนไดดวยตนเองได

หลังจากที่เราไดนําคอมพิวเตอรมาใชในงานตาง ๆ ในระบบทางการศึกษามากขึ้น ทุกวันนี้ระบบคอมพิวเตอรไดมีการพัฒนาใหถูกลงมาอยางมากและประสิทธิภาพก็มีการออกแบบใหมีการประมวลผลไดสูงขึ้น ระบบเครือขายทางการสื่อสารไดมีการพัฒนาใหไดใชครอบคลุมและกวางขวางมากขึ้น โลกสามารถที่ จะเขา ถึงขอมูลโดยผานการติดตอ ส่ือสารทางอินเทอรเน็ต ในการจัดการปจจัยที่เอื้ออํานวยทางการศึกษาบางครั้งก็มีความขัดแยงตอความเปนจริงที่จะตองมีการพัฒนาบุคลากรทางการศึกษาใหมีการยอมรับเทคโนโลยีที่ทันสมัยมากขึ้น การเรียนรูมีการผสมผสานกันระหวางเทคโนโลยีกับการเรียนการสอนที่สามารถขับเคล่ือนนําพาองคความรูไปสูโลกที่มีการพัฒนาทางดานการสื่อสารมากขึ้น ทําใหเกิดการเรียนการสอนผานระบบหองเรียนเสมือนจริงไปไดทุกที่ ทุกเวลา

การนําความทันสมัยของระบบ online มาใชในการติดตอส่ือสาร การคนหาขอมูลตาง ๆ โดยใช google ,yahoo, sanook หรือ การสื่อสารทางจดหมายอิเล็กทรอนิกส ไมวาจะเปน Gmail , Hotmail , Yahoo หรือแมกระทั่ง ในการใชระบบ MSN (messenger) ในการติดตอส่ือสารที่ชวยใหเกิดการเรียนการสอนที่สามารถใหผู เรียนและผูสอน สามารถจะใช เปนเครื่องมือในการโตตอบกันในระดับของการเรียนการสอนแบบ asynchronous คือการเรียนที่ไดมีการนัดแนะผูเรียนโดยผูสอนไดโดยตรง ในการจัดการเรียนการสอนนั้น การเรียนรู วันนี้ไดมีเครื่องมือตาง ๆ นํามาใชใหเกิดประโยชนไดสูงสุด อาจใชโปรแกรม powerpoint เปนเครื่องมือในการสนับสนุนทางการศึ กษา ในการจั ดกิ จกร รมการ เ รี ยนรู จาก http://www.thaicai.com/elearning.html/ accessed on May 29, 2008 ไดมีนักวิชาการไดอธิบายความหมายของ e-Learning ไวดังนี้

ผศ.ดร.ถนอมพร (ตันพิพัฒน) เลาหจรัสแสง จากมหาวิทยาลัยเชียงใหม ไดใหคําจํากัดความไว 2 ลักษณะ คือ


31

• ลักษณะแรก e-learning หมายถึง การเรียนเนื้อหา หรือสารสนเทศสําหรบการสอน หรือการอบรม ซึ่งใชการนําเสนอดวยตัวอักษร ภาพนิ่ง ผสมผสานกับการใชภาพเคลื่อนไหว วีดิทัศนและเสียง โดยอาศัยเทคโนโลยีของเว็บ (web technology) ในการถายทอดเนื้อหา รวมท้ังใชเทคโนโลยีการจัดการคอรส (course management system) ในการบริหารจัดการงานสอนตาง ๆ

• ลักษณะที่สอง e-learning คือ การเรียนในลักษณะใดก็ได ซึ่งใชการถายทอดเนื้อหาผานทางอุปกรณอิเล็กทรอนิกส ไมวาจะเปนคอมพิ ว เตอร เ ค รื อข ายอิ น เทอร เ น็ ต อินทราเน็ต เอ็กซทราเน็ต หรือสัญญาณโทรทัศน สัญญาณดาวเทียม ดร.สุรสิทธิ์ วรรณไกรโรจน ผูอํานวยการ

โครงการการ เรี ยนรู แบบออนไลนแห ง สวทช . (http://www.thai2learn.com, 2547) ไดใหคําจํากัดความของ e-learning คือ "การเรียนรูแบบออนไลน หรือ e-learning การศึกษาเรียนรูผานเครือขายคอมพิวเตอรอินเทอรเน็ต (internet) หรืออินทราเน็ต (intranet) เปนการเรียนรูดวยตัวเอง ผูเรียนจะไดเรียนตามความสามารถและความสนใจของตน โดยเนื้อหาของบทเรียนซึ่งประกอบดวย ขอความ รูปภาพ เสียง วิดีโอและมัลติมีเดียอื่น ๆ จะถูกสงไปยังผูเรียนผาน web browser โดยผูเรียน ผูสอน และเพื่อนรวมชั้นเรียนทุกคน สามารถติดตอ ปรึกษา แลกเปล่ียนความคิดเห็นระหวางกันไดเชนเดียวกับการเรียนในชั้นเรียนปกติ โดยอาศัยเครื่องมือการติดตอ ส่ือสารที่ทันสมัย(e-mail, web-board, chat) จึงเปนการเรียนสําหรับทุกคน เรียนไดทุกเวลา และทุกสถานที่ (learn for all : anyone, anywhere and anytime)"

บุณเลิศ อรุณพิบูลย (2547) กลาววา ส่ือการเรียนการสอนในรูปแบบ e-learning (electronics learning) เปนรูปแบบที่พัฒนาตอเนื่องมาจาก Web Based Instruction (WBI) โดยมีจุดเริ่มตนจากแผนเทคโนโลยีเพ่ือการศึกษาของชาติสหรัฐอเมริกา (The National Education Technology Plan 1996) ของกระทรวงศึกษาธิการสหรัฐอเมริกาที่ตองการพัฒนารูปแบบการเรียนของนักเรียนใหเขากับศตวรรษที่ 21

การพัฒนาระบบการเรียนรูจึงมีการนําเทคโนโลยีอินเตอรเน็ตมาชวยเสริมอยางเปนจริงเปนจัง

เว็บไซต http://www.capella.edu/elearning (2008) ไดใหความหมายวา "นวัตกรรมทางการศึกษาที่เปล่ียนแปลงวิธีเรียนที่เปนอยูเดิม เปนการเรียนที่ใชเทคโนโลยีที่กาวหนา เชน อินเทอรเน็ต อินทราเน็ต เอ็กซทราเน็ต ดาวเทียม วีดิโอเทป แผนซีดี ฯลฯ ดังนั้นจึงหมายรวมถึงการเรียนทางไกล การเรียนผานเ ว็บ หองเ รียนเสมือนจ ริง ซึ่ งมีจุด เชื่ อมโยงคือ เทคโนโลยีการสื่อสารเปนส่ือกลางของการเรียนรู" Krutus (2000) กลาววา "e-learning เปนรูปแบบของเนื้อหาสาระที่สรางเปนบทเรียนสําเร็จรูป ที่อาจใชซีดีรอม เปนส่ือกลางในการสงผาน หรือใชการสงผานเครือขายภายใน หรืออินเทอรเน็ต ทั้งนี้อาจจะอยูในรูปแบบคอมพิวเตอรชวยการฝกอบรม (Computer Based Training: CBT) และการใชเว็บเพื่อการฝกอบรม (Web Based Training: WBT) หรือการเรียนการสอนทางไกลผานดาวเทียมก็ได"

Campbell (1999) ไดใหความหมายวา "e-learning เปนการใชเทคโนโลยีที่มีอยูในเครือขาย อินเทอรเน็ต สรางการศึกษาที่มีปฏิสัมพันธ และการศึกษาที่มีคุณภาพสูง ที่ผูคนทั่วโลกมีความสะดวก และสามารถเขาถึงไดอยางรวดเร็ว ไมจํากัดสถานที่และเวลา เปนการเปดประตูการศึกษาตลอดชีวิตใหกับประชากร"

ทั้งนี้ผูเขียนขอเสนอความหมาย e-learning ดังนี้ "การใชทรัพยากรตาง ๆ ในระบบอินเทอรเน็ต มาออกแบบและจัดระบบ เพ่ือสรางระบบการเรียนการสอน โดยการสนับสนุนและสงเสริมใหเกิดการเรียนรูอยางมีความหมาย ตรงกับความตองการของผูสอนและผูเรียน เชื่อมโยงระบบเปนเครือขายที่สามารถเรียนรูไดทุกที่ ทุกเวลา และทุกคน" โดยสามารถพิจารณาไดจากคุณลักษณะ ดังนี้

• เว็บไซตที่เกี่ยวของกับการศึกษา

• เว็บไซตที่เกี่ยวของการเนื้อหารายวิชาใด วิชาหนึ่งเปนอยางนอย หรือการศึกษาตามอัธยาศัย

• ผูเรียนสามารถเรียนรูไดตนเอง จากทุกที่ทุกเวลาโดยอิสระ


32

• ผูเรียนมีอิสระในการเรียน การบรรลุจุดประสงคการเรียนรูแตละเนื้อหา ไมจําเปนตองเหมือนกับ หรือพรอมกับผูเรียนรายอื่น

• มีระบบปฏิสัมพันธกับผูเรียน และสามารถเรียนรูรวมกันได

• มีเครื่องมือที่วัดผลการเรียนได

• มีการออกแบบการเรียนการสอนอยางมีระบบ

• ผูสอนมีสภาพเปนผูชวยเหลือผูเรียน ในการคนหา การประเมิน การใชประโยชนจากเนื้อหา จากสื่อรูปแบบตาง ๆ ที่มีใหบริการ ดังนั้นจะเห็นไดวา e-learning เปนระบบการ

เรียนการสอนที่ เกี่ยวของกับเทคโนโลยีเว็บ และเครือขายอินเทอรเน็ต มีสภาวะแวดลอมที่สนับสนุนการเรียนรูอยางมีชีวิตชีวา (active learning) และการเรียนที่ เนนผู เรียนเปนศูนยกลาง (chi ld center learning) ผูเรียนเปนผูคิด ตัดสินใจเรียน โดยการสรางความรูและความเขาใจใหม ๆ ดวยตนเอง สามารถเชื่ อมโยงกระบวนการเรียนรู ให เข ากับชี วิตจริ ง ครอบคลุมการเรียนทุกรูปแบบ ทั้งการเรียนทางไกล และการเรียนผานเครือขายระบบตาง ๆ

แนวคิดตาง ๆ ที่ไดเกิดขึ้นในประเทศมีทั้งเปนไปในแนวทางเดียวกัน และแตกตางกันไปดังนั้นการจัดทํา e-learning เองนั้นนาจะมีแนวคิดอีกประเด็นหนึ่ง คือจะตองเปนการเริ่มจัดทําแนวคิดและการเตรียมความพรอมดานใดบาง โดยใชแนวความคิดของ Samantha Chapnick (December 2000). ที่ใหไดแนวคิดในการเตรียมความพรอมโมเดลในการออกแบบอยางงาย ๆ โดยใชคําถามและตอบธรรมดา โดยแบงงานออกเปน 8 กลุม คือ การเตรียมดานจิตวิทยา (psychological readiness) การเตรียมดานสังคม (sociological readiness) การเตรียมดานสภาพแวดลอม (environmental readiness) การเตรียมเรื่องทรัพยากรบุคคล (human resource readiness) การเตรียมดานงบประมาณ (financial readiness) ทักษะของการใชเทคโนโลยี (technological skill readiness) เครื่องมืออุปกรณตาง ๆ (equipment readiness) เนื้อหาที่จะทําการออกแบบ (content readiness) และแนวความคิดของนักวิชาการทานอื่น ๆ

ที่ผูเขียนไดมีการประยุกตเพ่ือใหเกิดความเหมาะสมรวมกับระบบการเรียนการสอนของมหาวิทยาลัยรามคําแหง ซึ่งมีรายละเอียดดังนี้ การเตรียมความพรอมที่จะเร่ิมตนทํา e-learning

1. การทําความรูจักกับ e-learning ใหเขาใจในระบบการจั ดทํ า การจั ดการ และการใหบริการแกนักศึกษา

2. ปรัชญาการศึกษา หมายถึง ความเชื่อหรือความคิดเกี่ยวกับการศึกษาซึ่งแสดงออกมาในรูปของอุดมการณ หรือทฤษฎีตาง ๆ เพ่ือเปนแนวทางในการจัดการศึกษา ซึ่งโดยทั่ว ๆ ไป

3. การนําหลักจิตวิทยาการศึกษา มาใชเพ่ือคํานึงถึงประสบการณของผู เรียน ใหเกิดค ว า ม ส อ ด ค ล อ ง กั บ วุ ฒิ ภ า ว ะ แ ล ะประสบการณของผูเรียนแตละวัย ในการจัดทําโดยการเนนผูเรียนเปนสําคัญและจัดเ ต รี ยมกา ร เ รี ยน รู แ บบก ลุ ม ก า ร เ รี ยน ตอบสนองในทุกจุดประสงคการเรียนรู ที่อยูในบทเรียนนั้น และมีการใหกําลังใจ หรือเปนทางเลือกของผูเรียนไดเกิดการแสวงหาความรูดวยตนเองและเปนการเรียนแบบกลุมการเรียนรูไดอยางมีประสิทธิภาพ

4. การนําเทคโนโลยีการศึกษามาใชในการออกแบบการเรียนการสอน เปนการทํางานโดยการนําความรูทางวิทยาศาสตร หลักการเครื่องมือทางวิศวกรรม มาประยุกตใชกับหลักการทางจิตวิทยา เพ่ือเพ่ิมประสิทธิภาพและประสิทธิผลในการปรับเปล่ียนผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผูเรียนเปนไปในทางที่ดีขึ้น

5. การนําวิธีการออกแบบระบบการเรียนการสอน (Instructional System Design) ISD มาชวยในการออกแบบการเรียนรูโดยใชหลักการออกแบบระบบการเรียนการสอนโดยการออกแบบทบทวนความรูเดิม เสริมความรู ใหม ใหแนวคิดประสบการณเปนพ้ืนฐานการเรียนรู มีทางเลือกใหผูเรียนไดเลือกอยางเหมาะสมในการเรียนรู แสวงหาและคนพบตนเอง มีการใหคําแนะนําใน


33

บทเรียน ตอบสนองกระตุนใหผูเรียนอยากที่จะคนพบตนเองเพิ่มขึ้น

6. การแบงหนาที่ของบุคลากรใหปฏิบัติหนาที่ตาง ๆ ดังนี้ นักวิชาการ (academic staff) การนําอาจารย

ซึ่งเปนผูเขียนเนื้อหา หรือบทเรียนที่เกี่ยวของกับการนําเสนอเนื้อหามาเริ่มตนในการปฏิบัติหนาที่

นั ก เ ทค โน โ ลยี ก า ร ศึ กษ า (educational technologist) เปนผูออกแบบการเรียนรูในระบบการเรียนการสอนใหมีขั้นตอน เสริมความรูใหม และมีแนวความคิดใหกับผูเรียน

นักออกแบบระบบโปรแกรม (program designer) ใหมีหนาที่ปฏิบัติการออกแบบระบบโปรแกรมคอมพิวเตอร ที่สามารถตอบสนองตอแนวคิดที่นักเทคโนโลยีการศึกษาไดออกแบบ ตามระบบการออกแบบการเรียนการสอน (Instructional System Design: ISD)

7. การเตรียมพรอมทางการเงิน (budget) ปจจัยนี้พิจารณาขนาดงบประมาณและการจัดสรรงบดุลใหเพียงพอในการจัดทํา

8. การเตรียมพรอมอุปกรณ (hardware & software) ปจจัยนี้พิจารณาคําถามของการครอบครองอุปกรณที่เหมาะสม

9. การเตรียมพรอมพอใจ(to interest & to intend) ปจจัยนี้พิจารณาเนื้อหาวิชาและเปาหมายของวิธีใช

10. การทําใหเกิดแรงจูงใจ (intensive) ทําใหผูปฎิบัติหนาที่ไดคนพบความตองการที่จะนําแนวคิดที่จะออกแบบระบบการสอนเพื่อที่จะพัฒนาใหผูเรียนไดเกิดการเรียนรูมากยิ่งขึ้น จากการวิจัยของ Sun, Pei-Chen; Tsai, Ray

J.; Finger, Glenn; Chen, Yueh-Yang; Yeh, Dowming (2008) ในหัวเรื่อง “อะไรที่เปนองคประกอบที่สงผลตอ e-Learning โดยการสอบถามถึงปจจัยที่สงผลกระทบตอผูเรียน ในการใชระบบ e-learning พบวา ไดมีการพัฒนาและมีผูไดเริ่มใชเพ่ิมขึ้น 35.6 % แตก็ยังคงมีในสวนที่ยังไมประสบความสําเร็จอยูบางที่จะตองพัฒนาในดานของความพึงพอใจของผูใชกับบทเรียนที่เรียนรู การศึกษาบางรูปแบบไดกําหนดในการวิจัยเพ่ือปรับปรุงส่ิงตาง ๆ เชน ผูเรียน ผูสอน

ระบบการเรียนการสอน การออกแบบ รายละเอียดวิชา เทคโนโลยี และสภาพแวดลอม การสํารวจ สอบถามถึงผลกระทบตอผูเรียนในความพึงพอใจในการเรียนระบบ e-learning ทัศนคติของผูสอน รายวิชาเนื้อหาของหลักสูตร e-learning ที่มีการเปล่ียนแปลง ความสะดวกของการใชเปนปจจัยที่สงผลกระทบตอการเรียนในระบบ เครือขายซึ่งยังไมเปนที่คุนเคยที่จําเปนตองไดรับการพัฒนาปรับปรุงใหผูเรียนไมรูสึกกังวลในการเรียนในระบบนี้ โดยการอบรม สัมมนา การฝกการใชเครื่องกับการเรียนที่ใหเกิดความรูสึกที่ไมกังวล การออกแบบบทเรียนใหมีความเหมาะสมที่ทําใหเกิดมีการปรับตัวใหไดรูสึกไมมีความแตกตางกับที่เคยไดเรียนผานผูสอนใหไดเหมาะสมที่สุด นาเปนการออกแบบใหผูสอนไดมีการฝกโตตอบกับผูเรียน ใหมีการนําระบบเครือขายมาใชไดอยางมีประสิทธิภาพเชน การฝกใหผูสอนไดใชระบบ web camera ที่จะทําใหผูเรียนสามารถเห็นผูสอนและโตตอบกับผูสอนไดสะดวก ไมใหผู เรียนเกิดการกังวลในการเรียนผานระบบเครือขาย

ดวยระบบของอินเทอรเน็ตที่ถูกพัฒนาเขามาในระบบเครือขาย สามารถที่จะใหผูเรียนใชทรัพยากรไดสะดวก ทุกที่ ทุกเวลานั้น เพ่ือทําใหเกิดความรวมมือกันไดทุกทางในการเรียนรูและการแสวงหาความรูดานตาง ๆ รูปแบบในการทาทายในการจัดการเรียนรู ใหไดเกิดกระบวนการคิดที่ตอเนื่องและใชระยะเวลาอันส้ัน จะสงผลใหเกิดการเรียนรูที่กาวไกลโดยสามารถลดระยะเวลาไปไดมาก มีการเสนอขอคิดเห็นวิธีการจัดเขากลุมการเรียนรูเพ่ือชวยครูปรับปรุงกลุมที่เรียนรูต้ังแตขั้นโดยอาศัยกฎพื้นฐานของขอมูลการเรียนรู ผูเรียนไดรับรูถึงขอมูลในการเรียนที่ไดรับบนหนาจอภาพ โดยใหมีแบบฝกปฏิบัติที่ตอบสนองผูเรียนใหมีความรูสึกเสมือนจริงมากขึ้น กา รจั ดตั้ ง ศู นย ก ล า งกลุ ม ก า ร เ รี ยน รู ช ว ย เ กิ ดกระบวนการคิดเปนส่ิงที่เริ่มตน ทําใหเกิดการแสวงหาหรือการปรับตัวใหเกิดการแลกเปลี่ยนความรูมาก และนําพามาสูการวิเคราะหเนื้อหาที่ผูเรียนกําลังเรียนอยู การกําหนดกรอบความคิดรวบยอดเกี่ยวกับระบบและเทคโนโลยีของ e-learning

ร ะ บ บ แ ล ะ เ ท ค โ น โ ล ยี ข อ ง e-learning ทางดานการศึกษา คือ เราสามารถเรียนไดทุกอยาง


34

และเรียนรูไดทุกคน ทุกที่ ทุกเวลา ในลักษณะเหมือนจริง คุณสมบัติหรือหลักปรัชญาของ e-Learning แบงออกเปน 6 ประการ ไดแก

1. e-learning คือ การเรียนรูทางอินเทอรเน็ต (internet) บนระบบเครือขาย (network) แบบภาพจริง ที่ผูเรียนสามารถเรียนกับผูสอนโดยตรง และสามารถเริ่ ม เรียนไดทันที หลังจากที่ไดลงทะเบียนเรียนแลว สามารถเขาสูระบบการเรียนแบบ e-learning ในทุก ๆ เนื้อหาวิชาที่ลงทะเบียนเรียนไดทุกวันตลอด 24 ชั่วโมง

2. e-learning ยึดหลักกระบวนการเรียนรูจากการประเมิน ผานการตรวจสอบโดยการทดสอบ หาประสิทธิภาพของบทเรียน ในแตละวิชา

3. การสงผานขอมูลการเรียนรูโดยเครือขาย (network) หรือทาง Web site เปนรูปแบบของการเรียนรูโดยการผานระบบสารสนเทศ

4. การจัดหา รวบรวม และเตรียมการระบบการเรียนรู ในแบบหองเรียนเสมือนจริง (virtual classroom) การจําลองสถานการณ (simulation) และการรวมมือกัน (collaboration)

5. การลงทะเบียนของผูเรียน จะกระทําโดยผานระบบการควบคุมดูแลผูเรียน โดยผูดูแลระบบจะออกแบบการสอบ การทดสอบ แบบฝกปฏิบัติ และการจัดเก็บขอมูลตาง ๆ ของผูเรียนไวในหนวยเก็บขอมูล

6. ศูนยกลางการควบคุมดูแลระบบบุคคลทั้งของผูสอนและผูเรียน จะจัดระบบการเรียนแบบใหผูเรียนเปนศูนยกลางการเรียนรู โดยการตอบสนองความตองการเรียนรูรายบุคคล คือ ในขั้นแรกตองจัดระบบการเรียนการสอน โดยผูสอนเปนผูออกแบบระบบการสอน จัดตั้ ง ศูนยบริการขอมูล เ พ่ือใหผู เ รี ยนสามารถดําเนินการสืบคนขอมูลจากการเรียนไดหลากหลายวิธี เชนระบบโทรศัพท (mobile learning) ระบบ การเรียนการสอนทางไกล (distance learning) ระบบประชุมทางไกล (video conference) จัดใหมีหองสืบคนสารสนเทศตางได และจัดใหมีชั้นเรียน

แบบนัดเวลาเรียนตรงกัน (synchronous) หรือในกรณีที่ผูเรียนไมสามารถเขาเรียนตามเวลา (synchronous) ที่นัดหมายได ผูเรียนก็สามารถเขาสูระบบที่ทําใหผูเรียนสามารถเรียนไดภายหลัง นอกจากนั้น ยังจัดใหมีหองสนทนาร ะหว า งผู ส อนกั บผู เ รี ยนที่ ไ ดลงทะเบียนเรียนไวในขณะนั้น (peer chat) ในการจัดทําระบบ e-learning ตองจัดใหเนื้อหาของการเรียน เปนศูนยกลางที่จะใชในการจัดรูปแบบการเรียนรูเพ่ือใหบริการแกผูเรียน จัดใหมีผูใหคําปรึกษา (mentors) แกผูเรียนอยางเปนระบบ สามารถตอบสนองตอการเรียนรูของผูเรียนที่มีความแตกตางไดอยางชัดเจน ตอบสนองตอการเรียนรูของชุมชน โดยใหชุมชนมีสวนรวมในการจัดการระบบ e-learning แบบตามลําดับขั้นตอน จัดใหมีการทดสอบในแตละชวงของการเรียนรูเพ่ือเปนการฝกปฏิบัติของผูเรียน มีการประเมินผลการเรียนและพัฒนาการของผูเรียน โดยจะตองมีการจัดเก็บในรูปของร ะ บบ ฐ า น ข อ มู ล เ พ่ื อ ทํ า ใ ห เ กิ ด ก า รเปล่ียนแปลงที่จะสงผลตอการเรียนรูของผูเรียน และมีการปรับเปล่ียนพฤติกรรมของผูเรียนตอการเรียนรูที่ดีขึ้นตอไป การแสวงหาในสิ่งใหม ๆ เปดโอกาสใหกับ

ตนเองในการเทคโนโลยีมาใชในระบบการเรียนการสอน เชน การใชกระดาสนทนา (web board) ที่ผูเรียนในขณะน้ีนํามาใชเลนคุยกัน ผูสอนสามารถนําปรับปรุงใชเพ่ือการโตตอบกับผูเรียน เปดโอกาสใหผูเรียนบางคนที่ไมชอบแสดงตนเองตอหนาคนอื่นได หรือไมกลาที่จะแสดงออก เปดโอกาสใหผูเรียนกลุมนี้ไดรับการซักถาม หรือสอบถามจากผูสอนไดโดยตรง สําหรับผู เรียนที่สอบพิมพทางอินเทอรเน็ต ผูสอนสามารถใชเทคโนโลยีทางดานนี้ใหไดรับประโยชนเชนเดยีวกัน

ประโยชนของ e-learning ยืดหยุน (flexibility) และสะดวก (convenience) การเรียนการสอนผานระบบ e-learning มีลักษณะยืดหยุน เพราะสามารถกระทําไดตามใจของผูเรียนและผูสอน โดยไมจํากัดเวลาและสถานที่ เขาถึงไดงาย (accessibility) ผูเรียน


35

และผูสอนสามารถเขาถึง e-learning ไดงาย โดยใชโปรแกรม web browsing แบบใดก็ได จากเครื่องคอมพิวเตอรที่ใดก็ได องคประกอบของ e-learning

1. ระบบบริหารการเรียนการสอน (Learning Management System: LMS) ซึ่งเปนระบบของการนําฐานขอมูลมาใชใหผูสอนไดรับประโยชนในการจัดการ บริหาร บทเรียน และเปนชองทางในการติดตอกับผู เรียน มีปฏิสัมพันธไดทั้งสองทาง สามารถที่จะทําการประเมินผูเรียนไดอีกดวย กอนที่ผูเรียนจะมาทําการสอบประเมินผลจริงผู เรียนจะตองรูถึงศักยภาพของตนเอง เพ่ือที่จะไดปรับปรุงการเรียนในเนื้อหาที่ยังไมเขาใจไดประสบผลสําเร็จไดงายขึ้น ในการเตรียมพรอม ที่ จ ะทํ าบทเรี ยนให ง ายบางตอนผู สอนสามารถนํา วีดิทัศน (ภาพเคลื่อนไหวประกอบเสียง) นํามาประกอบการนําเสนอบทเรียนไดดวยเพ่ือใหผู เรียนไดรับความสะดวกมากขึ้น

2. เนื้อหาของบทเรียน (contents) ผูสอนจะตองทํ า ก า ร วิ เ ค ร า ะห แ ล ว นํ า ไ ป ออกแบบผู อ อ ก แ บ บ ก า ร ส อ น เ พื่ อ ใ ห ต ร ง กั บวัตถุประสงคของการเรียนรูที่ผูเรียนจะควรพึงไดรับ เนื้อหาบทเรียนคงไมแตกตางตอการออกแบบมากนัก เพียงแตผูสอนตองมีการอธิบายใหกระจางในเรื่องของเนื้อหา แตละตอน เพ่ือใหผูเรียนไดเขาใจงายขึ้น ควรนําภาพเพื่อประกอบเลาเรื่องของเนื้อหาในแตละตอน ผูเรียนทําความเขาใจไดงายขึ้นเปนลําดับของแตละเนื้อหา

3. ระบบ infrastructure เปนระบบเชื่อตอสัญญาณ โดยการกระจายสัญญาณโดยการใชสาย และไมใชระบบสาย (wireless) โดยการกระจายใชจุดกระจายสัญญาณ (access point) ประกอบไปดวย

• network: ระบบเครือขายการติดตอส่ือสาร

• hardware: อุปกรณในการเรียนการสอน

• software: โปรแกรมที่ใชในการเรียนการสอน

4. peopleware ประกอบไปดวยผู เ รียนที่สามารถเรียนรู ไดอย างมีประ สิทธิภาพ ผูสอนเปนผูเตรียมพรอมระบบการออกแบบการเรียนการสอนใหไดตรงตามเนื้อหาบทเรียน และใหสัมพันธตอการเรียนรูตามเนื้อหาและหลักสูตร

5. ระบบบริหารการเรียนการสอน (Learning Management System: LMS) ระบบ LMS ที่ดี ค ว รจ ะต อ ง เป นซอฟท แ ว ร ร ะบบที่ มีความสามารถในการสนับสนุนการเรียนการสอนภายในสถาบันการศึกษาในเรื่องตอไปนี้

• ระบบการลงทะเบียน

• จัดการหลักสูตรและสรางบทเรียน

• จัดการหองเรียนแบบ virtual classroom

• จัดการปฏิสัมพันธแบบ Asynchronous, Synchronous &Collaborative

• การจัดการประเมินผล

• จัดการกับสิทธิผลประโยชน

ภาพท่ี 1 e-learning: การเรียนการสอนบน

อินเตอรเน็ต

สําเร็จการศึกษา ฐานความรู

การจัดสรร Right&Fee

LMS ปฎิสัมพันธ ติดตามประเมินผล

ระบบเครือขาย

ผูเรียน ผูเรียน ผูเรียน


36

ภาพที่ 2 learning infrastructure มีการเขื่อมโยงไปยัง

เครือขายไดโดยมีสายและไรสาย

e-learning: การเรียนการสอนบนอินเตอรเน็ต การเรียนการสอนในปจจุบันกําลังกาวเขาสูการเรียนแบบ e-learning เปนการเรียนที่อาศัย เทคโนโลยีอินเทอรเน็ตเปนส่ือในการติดตอระหวางผูเรียนและผูสอน ผูเรียนสามารถเรียนจากสถานที่และเวลาใดไดโดยไมมีขอจํากัดในดานของสถานที่และเวลานั้น ซึ่งองคประกอบของการเรียนรูผานเครือขายคอมพิวเตอรนั้น จะตองประกอบดวย ซอฟตแวรบริหารจัดการการเรียนรู (LMS) ระบบเครือขายคอมพิวเตอร ที่จะใชเปนตัวเชื่อมโยงใหเกิดการเรียนการสอน ใหเกิดการเรียนรูใ น เ นื้ อ ห า วิ ช า ที่ อ ยู ใ น รู ป แ บ บ ดิ จิ ต อ ล( d ig i ta l conten t ) ส าม า รถสง ผ า น เ ค รือ ข า ยคอมพิวเตอรได ไมวาจะเปน intranet extranet และinternet ในการจัดการเรียนรูในระบบ e-learning ซึ่งจะไมประสบความสําเร็จไดเลยถาหากจะไมรวมระดมความคิดเห็นของผูสอนที่จะออกแบบ จัดการเรียนการสอนใหไดสอดคลองกับหลักสูตร เนื้อหา ผูเรียน และ จําเปนที่จะตองมีการวิเคราะห ทั้งหลักสูตร เนื้อหา วัตถุประสงค ผลการเรียนรูที่คาดหวัง ตาง ๆ กอนการออกแบบการสอน ในการออกแบบการเรียนการสอนในระบบของ e-learning นั้น เราพอที่จะเทียบเคียงไดเกี่ยวกับการออกแบบบนหนาจอคอมพิวเตอรที่เกี่ยวกับการเรียนการสอน หรือบทเรียนคอมพิวเตอรชวยสอน ของ Alessi and Trollip (1991) ไดแบง

บทเรียนคอมพิวเตอรชวยสอนออกเปน 5 ประเภท ดังนี้

1. บทเรียนคอมพิวเตอรแบบศึกษาทบทวน (tutorials) บทเรียนประเภทนี้ เปนรูปแบบของบทเรียนชวยสอนดวยคอมพิวเตอรที่มีผูพัฒนากันมากที่สุด ประมาณกันวามากกวารอยละ 80 ของบทเรียนคอมพิวเตอรทั่วโลกจะเปนประเภทนี้ เนื่องจากมี พ้ืนฐานการพัฒนาขึ้นจากความเชื่อที่วา คอมพิวเตอรนาจะเปนส่ือประเภทอุปกรณที่ชวยใหการเรียนรูมีประสิทธิภาพใกลเคียงกับการเรียนจากชั้นเรียน กลาวโดยสรุปก็คือ นาจะใชแทนครูไดในหลาย ๆ หมวดวิชา แนวคิดตรงนี้มีพ้ืนฐานในมุมกวางวา การเรียนการสอนนั้นไมไดจํากัดอยูแตในโรงเรียนประถมศึกษา มัธยมศึกษา หรืออุดมศึกษาเทานั้น แตยังขยายกวางไปถึงการฝกอบรม (training) ในระดับและสาขาอาชีพตาง ๆ ซึ่งอาจผสมผสานการสอน การเรียนรูและการฝกฝนดวยตนเองในหลาย ๆ รูปแบบ และบทเรียนคอมพิวเตอรแบบศึกษาทบทวน ก็อาจเปนวิธีการหนึ่งที่เ ข า ไ ป มี บ ทบ าท ไ ด ก า ร ใ ช บ ท เ รี ย นคอมพิวเตอรแบบศึกษาทบทวนในระบบการศึกษาปกติ โดยมีพ้ืนฐานแนวความคิดที่จะใชสอนแทนครูทั้งในหองเรียน และสอนเสริมนอกเวลาเรียนนั้น ยังเปนปญหาที่ตองใชเวลาวิเคราะหกันอีกระยะหนึ่ง ประเด็นไมอยูที่วาจะทําใหจํานวนครูลดลง หรือขาดบทบาทสําคัญในความเปนครู แตจะอยูที่ความเชื่อในสวนลึกของผูคนอีกจํานวนมาก ที่เชื่อวาไมมีส่ือชนิดใดในโลกที่จะถายทอดความรู ความคิด เจตคติ และทักษะไดดีเทากับมนุษยดวยกันเอง ซึ่งหมายถึงครูนั่นเอง ปญหาการใชบทเรียนคอมพิวเตอรแบบศึกษาทบทวน เพ่ือสอนแทนครูดังกลาว ยังรวมไปถึงความพรอมในดานงบประมาณ โครงสรางของระบบการศึกษา รวมทั้งปญหาเฉพาะดานของแตละแหง แมจะมีปญหาอยูมาก แตจากความเชื่อในการพัฒนาการดานเทคโนโลยีคอมพิวเตอรที่ไมมีวันส้ินสุด ทําให

Web / LMS Server

Content Server Database Server

House Student / Instructor

Client Student / Instructor

Institute

House

Student / Instructor


37

นักคอมพิวเตอรการศึกษาเชื่อวา มีความเปนไปไดคอนขางสูงในอนาคต ที่จะใชบทเรียนคอมพิวเตอรแบบนี้ เพ่ือสอนเสริมสอนกึ่งทบทวน หรือเพ่ือใหผูเรียนศึกษาหาความรูลวงหนา กอนการเรียนในชั้นเรียนปกติ ผูเรียนอาจเรียนดวยความสมัครใจ หรืออาจเปนมอบหมายงานจากผูสอนในหรือนอกเวลาเรียนปกติ ตามแตกรณี

2. บทเรียนคอมพิวเตอรแบบฝกและปฏิบัติ (drill and practice) บทเรียนคอมพิวเตอรรูปแบบที่สองนี้ เปนอีกรูปแบบหนึ่งที่มีผูพัฒนากันมากรองลงมาจากประเภทแรก ออกแบบขึ้นเ พ่ือฝกทบทวนความรูที่ ได เรียนไปแลว รูปแบบจะเปนการผสมผสานการทบทวนแนวความคิดหลัก และการฝกฝนในรูปแบบของการทดสอบ บทเรียนที่พบสวนมากจะเปนบทเรียนดานภาษา คณิตศาสตรและวิทยาศาสตร ซึ่งลักษณะของเนื้อหาจะเนนดานความรู (knowledge) เปนสวนมาก จึงไมเนนสวนประกอบหลักของการเรียนรูที่จะตองมีองคประกอบหลาย ๆ ดาน เชน การนําเสนอเนื้อหาอยางเปนระบบตามลําดับขั้น การเสริมแรง การตรวจปรับเนื้อหา ส่ือการเรียนการสอน กิจกรรมการเรียนการสอน และอ่ืน ๆ แตจะเนนเฉพาะจุดที่แบบฝกหัดหรือแบบฝกทบทวนความรูเนื้อหามากกวา ดังนั้น บทเรียนชวยสอนประเภทนี้ จึงมักจะตองใชควบคูกับกิจกรรมอยางอื่น เชน ใชควบคูกับการเรียนการสอนปกติในหองเรียน การใหแบบฝกหัดเพ่ิมเติมในการเรียนเสริม เปนตน ซึ่งแตกตางจากรูปแบบแรกที่เปนรูปแบบที่สมบูรณในตัวเองสามารถใชในการเรียนการสอนไดทั้งในและนอกหองเรียน

3. บทเรียนคอมพิวเตอรแบบสรางสถานการณจําลอง (simulation) บทเรียนคอมพิวเตอรแบบนี้ จะออกแบบเพื่อเสนอเนื้อหาใหม หรือใชเพ่ือทบทวนหรือสอนเสริมในสิ่งที่ผูเรียนเรียนหรือทดลองไปแลว โดยเนนรูปแบบการสรางสถานการณ การจําลองสถานการณจริง ลําดับขั้นเหตุการณตาง ๆ และเนื้อหาอื่น ๆ ที่

มีลําดับการเปลี่ยนแปลงอยางตอเนื่อง เปนส่ิงที่เขาใจยากไมสามารถมองเห็นได ตองอาศัยการจินตนาการเขาชวย ซับซอน หรืออันตรายที่ จะไปศึกษาในเหตุการณจริ ง ตัวอยางเชน อวัยวะภายในรางกายมนุษย โครงสรางของอะตอม การเกิดปฏิกิริยาทางเคมี หลักการหมุนของมอเตอรไฟฟา และอื่ น ๆ ซึ่ ง ไ ม ไ ด จํา กั ด เ ฉพา ะทา งด า นวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีเทานั้น แตในดานธุรกิจสังคมก็สามารถประยุกตได เชน การสรางสถานการณซื้อขายเพื่อเรียนรูหรือทบทวนการบวกลบคูณหาร การสร า งสถานการณในรูปแบบของบทบาทสมมุติ (Role Play) เพื่อสอนหรือทบทวนเรื่องธรรมชาติและส่ิงแวดลอมเปนตน บทเรียนคอมพิวเตอรประเภทนี้มีจํานวนนอยมาก เ นื่ อ ง จ า กค ว ามย าก ใ นก า ร อ อกแบบจําเปนตองมีพ้ืนฐานความรูเรื่องที่ทําอยางดี ส า ม า ร ถ จํ า แ น ก เ ป น ลํ า ดั บ ขั้ น ก า รเ ป ล่ี ย น แปล ง ไ ด อี ก ทั้ ง อ า จ จ ะ ต อ ง ใ ชคณิตศาสตรขั้นสูงเพ่ือเปล่ียนแปลงเนื้อหาแตละสวนนั้นใหสามารถนําเสนอในรูปแบบที่งายขึ้น เชน แสดงเปนกราฟ

4. บทเรียนคอมพิวเตอรแบบเกมการสอน (game) บทเรียนคอมพิวเตอรลักษณะนี้ พัฒนาจากแนวความคิดและทฤษฎีทางดานการเสริมแรง (reinforcement theory) บนพ้ืนฐานการคนพบที่วา ความตองการในการเรียนรูซึ่งเกิดจากแรงจูงใจภายใน (intrinsic motivation) เชน ความสนุกสนานจะใหผลดีตอการเรียนรูและความคงทนในการจําดีกวาการเรียนรูที่ เกิดจากแรงจูงใจภายนอก (extrinsic motivation) วัตถุประสงคของบทเรียนประเภทนี้ผลิตเพ่ือฝกและทบทวนเนื้อหา แนวคิดและทักษะที่ไดเรียนไปแลวคลายกับแบบ Drill and Practice แตเปล่ียนรูปแบบการนําเสนอใหสนุก ต่ืนเตนขึ้น โดยมีหลักการพัฒนาวาบทเรียนแบบเกมการสอนที่ดีควรตองทาทาย กระตุนจินตนาการสรางสรรค และกระตุนความอยากรูอยากเห็น


38

5. บทเรียนคอมพิวเตอรแบบใชทดสอบ (test) บทเรียนคอมพิวเตอรประเภทนี้ เปนรูปแบบที่ผลิตงายกวาแบบอื่น ความมุงหมายหลักก็เพ่ือทดสอบความรูความสามารถของผูเรียน การสอบดังกลาวอาจเปนการสอบกอนการเรียน (pre-test) หรือหลังการเรียน (post-test) หรือทั้งกอนและหลังการเรียนแลวแตการออกแบบถาเปนโครงสรางที่ ใหญ ข้ึน ขอสอบตาง ๆ อาจถูกเก็บในรูปแบบของคลังขอสอบ (item bank) เพื่อสะดวกตอการสุมมาใช ลักษณะของขอสอบดังกลาวนี้จะอยูในรูปแบบที่คอมพิวเตอรสามารถประเมิน ถูก-ผิดได เชน แบบเลือกตอบ (multiple choice) หรือแบบถูก-ผิด (true-false) การตั้งคําถามอ า จ ผ ส ม ผ ส า น วิ ธี ก า ร ผ ลิ ต บ ท เ รี ย นคอมพิวเตอรแบบสรางสถานการณจําลองเขารวมดวยก็ได ที่กลาวมาทั้งหมดนี้ เปนการสรุปประเภทของ

บทเรียนคอมพิวเตอร ที่ไดพัฒนาขึ้นมาใชอยางกวาง ๆ แตละรูปแบบก็มีจุดเดนไปคนละดาน อยางไรก็ตามถาจะกลาวถึงเทคนิคการออกแบบบทเรียนคอมพิวเตอร นักคอมพิวเตอรการศึกษาสวนมากจะนึกถึงบทเรียนแบบศึกษาทบทวน (tutorials) เพราะโดยหลักการแลว บทเรียนแบบนี้จะมีการประยุกตเทคนิคและหลักการของบทเรียนอื่น ๆ ไมวาจะเปนแบบฝกทบทวน แบบสรางสถานการณจําลอง แบบเกมการศึกษาหรือใชแบบทดสอบเขามารวมอยูดวยกันตามความเหมาะสม โดยอยูภายใตพ้ืนฐานของธรรมชาติของเนื้อหาที่จะผลิต ทั้งนี้เนื่องจากความยากงายของเนื้อหาและระดับความรูของผูเรียนก็เปนองคประกอบที่สําคัญประการหนึ่งที่จะตองพิจารณาเลือกรูปแบบของบทเรียนที่จะผลิต

Hartley (1985) ไดกลาวถึงการมีปฏิสัมพันธระหวางผู เรียนคอมพิวเตอรและครูไว ดังนี้ ในโปรแกรมหรือบทเรียนคอมพิวเตอรแบบทบทวน (tutorial program) ที่ใชคําถามเปนสิ่งเรา ผูเรียนจะปฏิบัติ กิ จกรรมการ เรี ยนการสอน ดวยการที่คอมพิวเตอรเสนอคําถามผานทางจอภาพและใหผู เ รียนตอบสนองผานทางแปนพิมพ โปรแกรมคอมพิวเตอรจะประเมินการตอบสนองของผูเรียนใหผล

ปอนกลับแกผูเรียน และนําขอมูลจากการตอบสนองของผูเรียนมาตัดสินและประเมิน ครูจะสังเกตเห็นความกาวหนาทางการเรียนของผูเรียนไดจากขอมูลที่คอมพิวเตอรชวยสอนเก็บไวในแผนดิสก จากนั้นก็จะพิจารณาเนื้อหาตาง ๆ ที่ผูเรียนไดเรียนไปแลววา แตละหัวขอเนื้อหามีความยากงายเหมาะสมดีหรือไมแลวจึงปรับปรุงโปรแกรม โดยพิจารณาจากผลการตอบสนองของผูเรียนที่อาจแสดงถึงความเขาใจเนื้อหาในบางตอน หรือครูอาจแกไขลําดับเนื้อหาที่ยังไมเหมาะสมตอไป

นอกเหนือจากที่ Hartley อธิบายไวขางตน ซึ่งครูจะตองปฏิบัติเมื่อใชคอมพิวเตอรชวยสอนแลว ยังมีอีกหลายประการที่ครูจะตองรับผิดชอบ เชน การเลือกโปรแกรมที่จะนํามาใช พิจารณาถึงความเหมาะสมของโปรแกรมกับผูเรียน การวางแผนจัดกลุมผู เรียนเพื่อทํากิจกรรม และการติดตอกับเครื่องคอมพิวเตอรที่บานของผูเรียน (ถามี) เหลานี้เปนภารกิจที่ครูจะตองปฏิบัติ เมื่อมีการใชคอมพิวเตอรในชั้นเรียน นอกจากนี้ ครูยังจะตองมีความรูและทักษะในเรื่องเทคนิคคอมพิวเตอรเพ่ือใหสามารถแกปญหาการใชคอมพิวเตอรไดในบางโอกาส ส่ิงนี้ไมไดลดคุณคาและสถานภาพความเปนครูลงแตประการใด แตจะชวยเพิ่มคุณภาพของครูใหสมบูรณยิ่งขึ้น ในบางครั้งครูก็จะตองปฏิบัติเหมือนกับเปนนักวิจัยดานคอมพิวเตอรชวยสอนที่ใชสิ่งตาง ๆ มาจําลองเขากับบทบาทของตนเอง

ในอนาคตบทบาทของครู อ า จจ ะต อ งเปล่ียนแปลงไปบาง แตเปนการเปลี่ยนแปลงที่สําคัญตออาชีพโดยการเปลี่ยนแปลงนั้นมิไดลดคุณคาและสถานภาพของครูลงแตอยางใด ในขณะที่สิ่งทาทายความสามารถของครูในขณะนี้คือ การนําระบบสารสนเทศมาใชใหเปนประโยชนตอการเรียนการสอนใหมากที่สุด และส่ิงที่จะทาทายตอไปก็คือ ครูจะตองเปนผูใชคอมพิวเตอรใหเกิดประโยชนในการเรียนการสอนไดอยางเต็มความสามารถ

หลักการออกแบบบทเรียนคอมพิวเตอรโดยทั่วไป แบบศึกษาทบทวนจะยึดหลักการออกแบบระบบการเรียนการสอนเปนพื้นฐาน แลวนํามาดัดแปลงเปนกระบวนการเรียนการสอนเพื่อนําไปเปนหลักการออกแบบบทเรียนคอมพิวเตอร หลักการ


39

ออกแบบคอมพิวเตอรชวยสอนโดยทั่วไป จะมีหัวขอหรือประเด็นสําคัญที่ควรพิจารณา ไดแก การเราความสนใจ การบอกจุดประสงค การทบทวนความรูเดิม การนําเสนอเนื้อหา การชี้แนะทางการเรียน การกระตุนการตอบสนอง การใหผลปอนกลับ การทดสอบ และการจําและการนําไปใช

ปจจุ บันคอมพิวเตอรช วยสอนและการนําเสนอดวยคอมพิวเตอร นิยมใชสื่อแบบประสม (multimedia) ซึ่งใชส่ือโสตทัศน ส่ือทัศนะจะเกี่ยวของโดยตรงกับการอานภาพ (visual literacy) สวนส่ือโสตจะเกี่ยวของกับกระบวนการไดยิน /ไดฟง ในการออกแบบบทเรียนคอมพิวเตอร จึงตองใชส่ือโสตทัศนใหสนับสนุนและเสริมซึ่งกันและกัน จึงจะไดบทเรียนที่มีประสิทธิภาพ

สรุปและวิจารณผล ในปจจุบันนี้การเขาถึงเครือขาย Internet ทํา

ไดงายขึ้นมาก เพราะโครงสรางพ้ืนฐานเอื้ออํานวย โดยเฉพาะในเขตเมืองใหญ การที่ผู เรียนสามารถเขาถึง e-learning ไดงาย ทําใหคาใชจายในการถายทอด และรับสงขอมูลมีราคาต่ํา ปรับปรุงขอมูลใหทันสมัยไดงาย (ease of update) เนื่องจากผูสรางขอมูล จะสามารถเขาถึง server ไดจากทุกแหงทั่วโลก การ update ขอมูลจึงทําได ทันเวลาโดยไมมีขอจํากัดเรื่องสถานที่และเวลา - ประหยัดเวลา และคาเดินทาง (saving time and expenses) ผูเรียนสามารถเรียนโดยใชเครื่อง คอมพิวเตอรท่ีใกลตัวที่สุด โดยไมตองไปโรงเรียน ซึ่งเปนการประหยัดเวลามาก

ในการกําหนดลักษณะของ e-learning คงจะไมพนการออกแบบการเรียนการสอนปกติแตจะมีขอปลีกยอยที่จะตองคํานึงถึงคือ ระบบเครือขาย เทคโนโลยี หลักสูตร เนื้อหา ที่จะตองใหสอดคลองกับการตองการในการเรียนรูแตละบุคคล ใหผู เรียนสามารถไดคนพบดวยตนเองใหได มีทางเลือกใหผูเรียนไดเรียนและสอบถามจากผูสอนไดดวยการสอบถามผาน e-mail หรือ ทางระบบ web board ไดอีกทางหนึ่งดวย

เอกสารอางอิง ถนอมพร เลาหจรัสแสง http://emag.chiangmai.ac.th/ บุญเลิศ อรุณพิบูลย. 2547. e-learning ในประเทศ

ไทย. สาร NECTEC. 11(56): 32-36. รังสรรค แสงสุข. สารอธิการบดี เนื่องในโอกาสวัน

คลายวันสถาปนามหาวิทยาลัยรามคําแหงครบรอบ 30 ป . วารสาร สามทศวรรษ . มหาวิทยาลัยรามคําแหง.

Alessi, S. M. and R. T. Stanley. 1985. Computer Base Instruction. New Jersey. Prentice Hall.

Alessi, S. M. and R. T. Stanley. 1991. Computer Base Instruction. 2nd ed. New Jersey. Prentice Hall.

Computers & Education. 2008. Elsevier Ltd. All rights reserved 50(4): May 2008. 1183-1202 http://www.sciencedirect.com/

Education Sphere: E-Learning. ซัมซิสเท็ม จํากัด. Hartley, G. 1985. Toward the ultimate participatory

novel. EPB. 3(4): Jun 1985. 12-15. Sun, Pei-Chen., R. J. Tsai., G. Finger., Y. Y.

Chen and D. Yeh. 2008. What Drives a Successful E-Learning? An Empirical Investigation of the Critical Factors Influencing Learner Satisfaction 2008-05-00.

White, S. 2007. Critical Success Factors for E-Learning and Institutional Change--Some Organisational Perspectives on Campus-Wide E-Learning 2007-09-00.

http://www.learningcircuits.org/2000/nov2000/ Chapnick.htm Samantha Chapnick, December 2000.

http://www.capella.edu/elearning/ accessed on July 9, 2004.

http://www.e-learningcentre.co.uk/ accessed on July 9, 2004.

http://www.internettime.com/itimegroup/whats_ e-Learning/sld001.htm accessed on July 9, 2004.


40

http://www.thaicai.com/elearning.html/ accessed on July 9, 2004.

http://www.learnframe.com/aboutelearning/ accessed on May 29, 2008.

http://www.nectec.or.th/courseware/ accessed on May 29, 2008.

http://www.netregis.com/serv-networklan.php/ accessed on May 29, 2008.

http://www.oxford-elearning.com/demos_item 13.htm/ accessed on May 29, 2008.

http://www.thaiall.com/internet/internet04.htm/ accessed on May 29, 2008.

http://www.thaicai.com/elearning.html / accessed on May 29, 2008.

http://www.thaigoodview.com/e-learning/index.html/ accessed on May 29, 2008.

Documents

e-Learning System · e-university in Thailand. This paper reviews and analyses e-learning system with focusing on performance of Ramkhamhaeng University. The proposed definition of