№71 (29052) 13 С�УІР, БЕЙСЕНБІ 2017 ЖЫЛE-mail: info@egemen.kzwww.egemen.kz TWITTER.COM/EGEMENKZFACEBOOK.COM/.EGEMEN.KZ

1919 жылғы 17 желтоқсаннан

шыға бастады

ЖАЛПЫҰЛТТЫҚ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ГАЗЕТ

РУХАНИЯТ

10-бет

ТАҒАЙЫНДАУ

ТАҢҒАЖАЙЫПМАХАББАТ(Лирикалық эссе)

ЭКОНОМИКА

ӘЛЕУМЕТ

9-бет

ДЕНСАУЛЫҚ

7-бет

«ҒЫЛЫМ ТАУЫП МАҚТАНУ...»немесе инновацияға бастайтын иір жолдың иін қандыру керек

8-бет

МАҢЫЗДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МӘСЕЛЕГЕ ДАЙЫНДЫҚПЕН КЕЛДІК

ҚАРТТАР ҮЙІ: ҚИЛЫ-ҚИЛЫ ТАҒДЫРЛАР

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Қорғаныс министрі Сәкен Жасұзақовты қабылдады, деп хабарлады Елбасының баспас�з қызметі.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қорғаныс және аэроғарыш �неркәсібі министрі Бейбіт Атамқұловты қабылдады, деп хабарлады Президенттің баспас�з қызметі.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Мемлекет басшысына еліміздің Қарулы Күш -терінің қазіргі ахуалы мен армия алдына қо-йылған міндеттердің орындалуы жөнінде есеп берілді.

Нұрсұлтан Назарбаев Қарулы Күштерді жа сақ-тау қарқынды жүргізіліп келе жатқанына тоқта-лып, бұл жұмысты жалғастыру қажеттігін атап өтті.

– Қыста да, жазда да əскери оқу-жаттығу шаралары өткізілді. Əскеріміздің жауынгерлік дайындығының деңгейі жоғары. Тəртіп жақсарғаны байқалады, – деді Елбасы.

Қазақстан Президенті əскерді қару-жа рақ-тың жəне əскери техниканың жаңа түр лері мен қайта жарақтандыру, əскери қыз мет шілерді əлеуметтік қамсыздандыру, еліміз дің ау мақ-тық қауіпсіздігі мен əуе шабуылына қар сы қор ғаныс жүйесін дамыту мəселелеріне назар ау дарды.

С.Жасұзақов Мемлекет басшысына əскердің

жау ын герлік қабілеттігі деңгейін, Қазақстан əс-ке рі қа тар ындағы тəртіп пен құқықтық тəртіпті сақ тау шара ларының атқарылу барысы туралы мəлім деді.

– Бүгінде Қарулы Күштер қатары 93% дең-гейінде жасақталды. Салыстырмалы түрде алсақ, бұл көрсеткіш 2015 жылы 89% болған еді. Қазіргі уа қытта офицер, сержант жəне қатардағы сарбаз құ рамдарын жасақтау үшін əскерге келісімшарт бойынша шақыру жұмыстары жүргізілуде. Мерзімді əскери қызмет қатарына алынатындар санын арттырдық. Биыл əскердің барлық түріне 34 мыңға жуық мерзімді əскери қызметшіні шақыру жоспарланып отыр, – деді Қорғаныс министрі.

Нұрсұлтан Назарбаев кездесу қорытындысы бойынша бірқатар нақты тапсырма берді.

Суреттер Президенттің баспас�з қызметінен алынды

Кездесу барысында Қазақстан Президентіне министрліктің қазіргі қызметі, қорғанысқа арналған мемлекеттік тапсырысты қа лып тастыру мен ақпараттық қауіпсіздік саласында атқарылып жатқан жұмыстар, сондай-ақ са ланы одан əрі да-мыту жоспарлары жөнінде баян далды.

Нұрсұлтан Назарбаев министрліктің алдына қойылған қорғаныс өнеркəсібі деңгейін көтеру жəне оны технологиялық тұрғыдан жаңғырту міндеттерінің сапалы іске асырылуына қатысты мəселелерге назар аударды.

Б.Атамқұлов Мемлекет басшысына қор ға -ныс қа арналған мемлекеттік тапсырысты қалып -

тастырудың қазіргі алгоритмін жетілдіру үдерісі, сондай-ақ «Қазақстанның киберқалқаны» тұжырымдамасын əзірлеу барысы туралы мəлімдеді.

Бұдан бөлек, Қорғаныс жəне аэроғарыш өнер-кəсібі министрі Елбасына биыл Астана қала-сындағы бірегей кəсіпорын – ғарыш аппарат-тарын құрастыру жəне сынақтан өткізу кешені құрылысының аяқталатынын хабарлады. Қазақ-стандық мамандар спутник жасау барысында жоба лаудан құрастыруға жəне сынақ өткізуге дейінгі жұмыстардың бəріне қатысатын болады.

Қазақстан Президенті кездесу қорытындысы бойынша бірқатар тапсырма берді.

Қорғаныс министрін қабылдады

Саланы дамыту барысы баяндалды

САҚТАНДЫРА МА,САҚТАЙ МА?

АГРОСЕКТОР: ДРАЙВЕРГЕ АЙНАЛУҒА ДАЙЫНБЫЗ БА?

7-бет 8-бет

Думан АНАШ

�йіп ЫСҚАҚОВ

Мемлекет басшысының Өкімімен Мақсат Нұрдəулетұлы Мұханов Қазақстан Республикасы Президентінің Əкімшілігі Мемлекеттік бақылау жəне аумақтық-ұйымдастыру жұмысы бөлімінің меңгерушісі болып тағайындалды.

Елбасы елімізді рухани жаңғыр ту-дың бірегей бағдарламасын ұсын ды. Бұл халқымызға рухани жол көр се те-тін нақты бағдар екеніне күмəн жоқ.

Елбасы атап көрсеткендей, XX ғасыр халқымыз үшін қасіретке толы дəуір болды. Бұл ақиқат. Мыса лы, ашаршылық кезеңінде қазақ хал -қының жартысынан астамын жоғал-тып алдық. Бұл, бүкіл адамзат тари-хын дағы ең ауқымды қасіреттің бірі жəне сол кездегі биліктің бүкіл адам затқа қарсы жантүршігерлік қыл мысы.

Дегенмен, Президент айтқандай, тарих тек ақтаңдақтардан тұрмайды. XX ғасырда Қазақстан бірқатар жетіс-тіктерге де қол жеткізді, олардың ішінде индустрияландыру жəне əлеу-меттік инфрақұрылымның негізі қа-лып тасты. Алайда, осы жерде біз бə рі міз, сол кезеңдегі жаң ғы рудың қазақ ұлтының жаңғыруы болма ға-нын айқын түсінуіміз керек.

Нағыз ұлттық жаңғыру тек Қа зақ-стан тəуелсіздікке қол жеткізгенде ғана, Елбасының ұзақ мерзімді стра-те гиясының негізінде басталды деп дүдəмалсыз айтуға болады.

Əлемдегі əрбір ұлттың əлеуеті – бұл тарихтың сабақтарынан үлгі алуы мен тəжірибе жинақтаудағы қабі-летіне тікелей байланысты. Мысалы, Қы тай XV ғасырда бүкіл əлем дегі ішкі жалпы өнімнің жартысына ие болды. Бірақ, басқа əлемнен оқшау ланып, «Күн астындағы» империя мыз деп

тоқмейілсіген қытайлар индустрия-лық жағынан əлемдегі да мыған мем-лекеттерден кенже қалып, Батыс елдері тарапынан басқын шылыққа ұшырады. Ал XIX-XX ға сырларда азамат соғысының тауқы метін бастан кешірді. Тарихтың сабақ тарын ескер-ген Қытай қазір эконо микада, жаңа технологияларды ен гізіп пайдалануда едəуір ілгері леуге қол жеткізді.

Сондықтан, Елбасы халқымызға өз дүниетанымын түбегейлі өзгерту жөнінде нақты кеңес беріп отыр. «Өзім дікі таңсық, өзгенікі қаңсық» деген пайым қазіргі ұғымға мүлдем сай кел мейді. Бұл ретте, еліміздің бү кіл дүние жүзіндегі жағымды үде -ріс терге сəйкес келуі аса маңыз ды.

Қоғамдық сананы жаңғыртуға бағытталып отырған бұл идеяның ұсы нылуы уақыт талабы мен ел дамуы ның тарихи кезеңіне сай, маңы зы зор шешім болып отыр. Бұл идея ның үшінші жаңғырудың өзегі-не айналуы, елімізге мүлдем жаңаша сипат, тың серпін əкелері анық.

Біз саяси жаңғыру мен эко но ми-калық реформаларды жүзеге асы-руды қолға алып, бүгінгі күнге нақ-ты нəтижелермен же тіп отырмыз. Президент бұл мақ сатты толық орын-дау үшін «Са на мыз ісімізден озып жүруі, яғни одан бұрын жаңғырып отыруы тиіс», – деп нақты міндет қойды.

Елбасы рухани жаңғырудағы ұлттық сананың рөл іне баса

назар аударып, бірнеше мін дет терді айқындап берді. Оның ең негізгісі ұлттың терең тари хынан бастау ала-тын рухани ұстынды сақтап қалу. Тарих тың белестерінен сүрінбей өткен құн дылықтарымыз бен озық дəс түрімізді табысты жаңғырудың алғышартына айналдыра білу. Бұл ретте, Елбасы «Жаңғыру жолында баба лардан мирас болып, қанымызға сіңген, бүгінде тамырымызда бүлкіл-деп жатқан ізгі қасиеттерімізді қайта түле туіміз керек», − екенін атап көр-сетті.

Президент рухани жаңғы ру дағы ұлттық сана-сезім көк жиегін кеңей-туде екі нəрсенің басын нақты ашып беріп отыр. Оның бірі – ұлт тық код, ұлттық мəдениет сақтал маса, ешқандай жаңғырудың болмай тын-дығы. Екіншісі – алға басу үшін ұлт тың дамуына кедергі болатын өткеннің кертартпа тұстарынан бас тарту. Мұндағы басты идея – болашақ пен өткенді үйлесімді сабақтастыра білу. Озығын алып, тозығын тастау.

Елбасының идеясы тарихқа деген көзқарасты түзету мен ұлттық біре-гейлікті сақтап, ұлт тық сана-сезімнің көкжиегін кеңей ту жайлы болып отыр. Елба сының «Бізге тарих туралы өз дерінің субъективті пайым дарын тық палауға ешкімнің қа қысы жоқ», − деуі шешімді пікір.

Адамзат тарихына үңілсек, əлем-дегі озық өркениеттер ұлт тық сипат-тан бастау алғандығын білеміз.

Үшінші жаңғыруда біз əлемге елі-міз дің жаңаша бет-бейнесін танытуы-мыз қажет. Мұнда ең алдымен сапа керек. Біз өткен дəуірден қалған тап таурын қағидаларды өзгертіп, орын далмайтын «елес идео логия лар-дан» бойды аулақ ұстап, жаңа праг-мати калық сипаттағы деңгейге қол жеткізуіміз қажет.

Əлемдегі түрлі революциялар еш қашан оңтайлы нəтижеге əкелген емес. Қазақстанның тəуелсіздік кезең-ін дегі жаңғыруы байыпты қалып та, уа қыт талабын ескере отырып, ке-зең-кезеңімен жүзеге асуда. Эво лю-циялық жолмен жаңғыру қазақстан-дық даму жолының негізгі кілті екен-дігін ұғынып, əрбір қазақстандық аза-мат тың басты бағдарына айналуы тиіс.

Рухани жаңғыруда қойылып отырған маңызды мəселенің бірі − «са наның ашықтығы». Жаһандану үрді сіндегі бас ты талап − əлемдік тіл-дерді мең геруге ұмтылу. Бұл біздің ғалам дық үрдіске толыққанды арала -суы мызға жол ашады. Əлемдік озық тəжі рибе мен жетістіктерге қол жет кі-зуімізге мүмкіндік туғы затыны анық.

Елбасы рухани жаңғыру жолында таяу жылдары атқарылуы тиіс негізгі міндеттерді де нақты анық тап беріп отыр. Соның бірі – ла тын əліпбиіне көшу. Бұл орай да, қазақ əліпбиінің жаңа гра фи ка дағы бірыңғай стандарт-ты нұс қасын қабылдайтын боламыз.

Қасым-Жомарт ТОҚАЕВ,Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Төрағасы:

Рухани жаңғыру:озығын алып, тозығын тастау

(Соңы 2-бетте)

EUR/KZT 330.53 USD/KZT 311.76 RUB/KZT 5.49 CNY/KZT 45.24ВАЛЮТАЛАРДЫҢ РЕСМИ (НАРЫҚТЫҚ) БАҒАМДАРЫ:

2 13 сәуір 2017 жылРухани жаңғыРу

«Нұр Отан» партиясы Төр аға­сының бірінші орынбасары ғалым­дарға, ұстаздар қауымына, әсіресе, жастарға Мемлекет басшы сының жаңа ғылыми еңбегін табан ды­лықпен мұқият зерттеп шығуға кеңес берді. Мұхтар Құл­Мұхам­медтің айтуынша, бұл мақалада қазіргі Қазақстанның бас ты руха­ни құндылықтары айқын көрініс тап қан.

Сондай­ақ, «Нұр Отан» партия­сы Төрағасының бірінші орынба­сары Елбасы назар аударған мәсе­лелердің дәл қазіргі таңда өте өзекті екеніне екпін түсіре келіп: «Бұл – мақала ғана емес, мазмұны терең, ауқымы өте кең, ұлт рухания­тын ХХІ ғасыр биігіне көтеретін ру хани жаңғыру бағдарламасы. Елбасының жүрек төрінен шыққан асыл сөздері сіздерге – тәуелсіз Қа зақстан жастарына арналған», – деді.

Сонымен қатар, биыл Мемлекет басшысы үш бірдей тарихи бас тама көтергенін айтқан партия Төр аға­сының бірінші орынбасары: «Бірін­шіден, Елбасы өзінің халыққа ар­наған биылғы Жолдауында елі міз­ді технологиялық дамудың жаңа деңгейіне шығаратын Қазақ стан­ның кең ауқымды экономикалық жаңғыруына жол ашты. Екіншіден, ірі экономикалық қайта құрулармен

қатар, бірегей конституциялық ре­форма арқылы мемлекетіміздің са­яси жаңғыруын қолға алды. Ал енді Елбасы ғылым, білім, мәдениет пен тарихты тұтастай қамтитын ұлттық рухани жаңғыру бағдарламасын ұсынып отыр», – деді.

Мұхтар Абрарұлының айтуын­ша, барша қазақстандық, соның ішінде зиялы қауым өкілдері әрдайым ұлт руханияты мен оның құндылықтарына ерекше назар аударып келді. Латын әліпбиіне тезірек көшу мен тәуелсіз заман жастарының шетел тілдерін мең­геруі қажеттігіне тоқталды. Әрбір жастың ұлт руханиятының қайнар бастауынан сусындап, ата тарихы мен бабалар мәдениетін ардақтай білгенде ғана жан­жақты жетілген тұлға болып қалыптасатынына айрықша мән берді.

«Рухани жаңғыру дегеніміз, ұлттық салт­сана, әдет­ғұрып, мә­дени дәстүрлерді берік сақ тай оты­рып, оны жаңа заман жетіс тік тері­мен, жалпыадамзаттық құнды лық­тармен байыту», деп атап көрсетті пар тия қайраткері.

Жаһандану жағдайындағы жал­пыадамзаттық құндылықтарды мең геру мәселесіне кеңінен тоқтала келіп, Мұхтар Құл­Мұхаммед: «Біз жақсылықтардан жатсынбауы­мыз керек. Мәдениет пен әдебиет,

ғылым мен білім салаларындағы бүгінгі заман жетістіктері біз дің жас тарымыздың да ортақ игі лігіне айналуы тиіс. Абайдың «Адам­зат тың бәрін сүй бауырым деп» айт қан философиялық өсие тінің мән­мағынасы дәл осындай ұлт тық және жалпыадамзаттық құн ды лық­тар бірлігінде деп есептеймін», – деді.

Сөзінің соңында «Нұр Отан» пар тиясы Төрағасының бі рін­ші орынбасары: «Елбасы мақа­ласында қоғамның рухани ұстыны мен ұлт тық идеяның мазмұнын қалып тастыруға қатысты өзекті мәсе ле лерге нақты жауап берілген.

«Мемлекет пен ұлт құрыштан құйы лып, қатып қалған дүние емес. Ол үнемі дамып отыратын тірі ағза іспетті» деген сөздерде әр буын өкіл дерінің ұлттық құндылықтарды өз заманының ең үздік, ең озық же тіс тік терімен байытып отыру керек тігін жастарымызға айқын түсін діретін өнеге бар. Рухани жаң­ғырудың басты бағыт­бағдары да осында», – деді.

Сондықтан, Мұхтар Құл­Мұ­хам мед Мемлекет басшысы жария­лаған бірегей бағдарламалық құжат барша қазақстандықтың жаппай қолдауына ие болатынына сенім білдірді.

Бағдарымыз анық, жолымыз жарқын

(Соңы. Басы 1-бетте)

Білім беру жүйесінде дүние жүзінде баламасы жоқ бағдар­лама іске асырылатын болады. Әлемдегі ең жақсы әр түрлі тіл­дердегі 100 оқулық қазақ тіліне аударылады. Бұл халқымыз­дың білімін әлемдік кеңістікке, ғаламдық деңгейге алып шығуға тың серпін беретіні сөзсіз.

Президент рухани жаңғыруды жүзеге асыруда, әлемде ешкімге ұқсамайтын дербес ұлт болуы­мыз үшін «Жаһандағы зама­науи қазақстандық мәде ниет» жобасын іске асыру мін детін қойып отыр. Мәдениеті міздің озық үлгілері әлемдік дең­гейде кеңінен танылып, дүние жүзін дегі бәсекеге қабілеттілігі халық аралық деңгейге сай бо­луы қажет. Мә де ниетті жа сай ­тын халық болған дық тан, осы идеяның аясында заман дас ­тарымыздың жетіс тіктерін көр­се туге бағытталған «Қазақ стан­дағы 100 жаңа есім» жобасы қолға алынатын болады. Бұл

тәуел сіздік жылдарындағы же тіс ­тік терге қол жеткізуге мол үлес қос қан тұлғаларымызды елге та ­ны туды көздейтін жоба болмақ.

Елбасы ұсынып отырған ру­хани жаңғырудың негізгі сипаты өткен мен болашақты үйлестіре жүзеге асыру болғандықтан, біз мұны екі арнада іске асыруымыз қажет. Оның бірі − ғаламдық жетістіктерді өзімізге әкелу арқы лы жаһандық дамуда өз үлесі мізді алу. Екіншісі – өткен

тарихы мыз бен дәстүрлерімізден асыл құн дылықтарымызды қайта жаң ғыртып, ұлттық бірегейлі­гімізді сақтап қалу. Осы орайда, Елбасы ауқымы кеңейіп, «Ту ған елге» ұласатын «Туған жер» бағ­дар ламасын қолға алуды ұсынып отыр.

Елбасы ұсынған рухани жаң­ғы ру бағдарламасы оны дәйекті түрде жүзеге асыру тұрғысынан жан­жақты талқылау мен зер де­леуді қажет ететін маңызды құ­жат болып табылады. Бұл жерде, нем құрайлылық пен дүмбілездік орын алмауы тиіс. Өйткені, бұл мәселе біздің ұлтымыздың бола­шағы мен рухани әлеуетіне тіке­лей қатысты. Түптеп келгенде − бұл күйзеліс пен дүрбелеңнің, сонымен қатар, прогресс пен да мудың алмағайып кезеңінде Қазақ станның экономикалық және технологиялық жаңғы руы­ның идео логиялық негізі. Біз, қазақ ұлты рухани жаңғыру арқылы өрке ниетті әлемнің ажырамас бөлігіне айналамыз. Бұл – біздің тарихи таңдауымыз.

Нұрлан НығматулиН, Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің Төрағасы:

Елбасы ұсынған рухани жаңғыру – мемлекеттің тірегі, халықтың жігері

Рухани жаңғыру: озығын алып, тозығын тастау

Біз тәуелсіздік алған санау­лы уақыттың ішінде Тұң ғыш Президентіміз, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың көре ген ді гінің арқасында аңызға айнала тындай зор табыстарға қол жеткіздік.

Елбасының «БОЛАШАҚҚА БАҒДАР: РУХАНИ ЖАҢ ҒЫ­РУ» мақаласы – осы жетіс тік­тері мізді одан әрі еселей түсу­дің, алға қойған ұлы мақсат тар ға жетудің берік тұғырын орна­тудың жарқын көрсеткіші.

Ұлы мемлекет әрқашанда үн д ес тік заңымен өмір сүреді. О сы жол да рухани серпіліс әр бір адам ның, бүтін қоғамның тыны­сын өз гертетін ерекше құ бы ­ лыс.

Сондықтан да, Елбасы хал­қы мыздың тағылымы мол тари­хы мен ұлттық салт­дәстүрлерін елде жүргізіліп жатқан саяси реформа мен экономикалық жаңғырудың өзегіне айналдыра отырып, Қазақстан қоғамы мен

әрбір қазақстандықтың сана­сын жаңғыртудың алты негізгі бағытын белгілеп берді.

Олардың барлығы теңдесі жоқ тарихи мазмұнға ие бола оты­рып, алдағы дамуымыздың басты қағидаларын анықтады.

Онда қазіргі таңда аса өзекті болып табылатын, әрқайсысы қыруар жұмыс көлемін қажет ететін қоғамдық­саяси және

мәдени­ағартушылық жобалар түрінде бірқатар нақты шаралар қамтылған.

Бұл халқымыздың алдында жаңа көкжиектер кеңістігін ашып, елімізді сапалық жағы нан жаңа даму деңгейіне шыға ра тыны сөзсіз.

Біз технология мен инно ва­цияға, жаңа экономика салала­рын дамыту мен заманауи ин­фра құ рылым құруға баса мән бере отырып, кез келген ха лық­тың дамуында баға жетпес рөл ат қаратын рухани негіздерді де естен шығармауға тиіспіз.

Жоғары білімді әрі руха­ни жағынан бай адамдар ғана уақыттың жаңа сын­қатерлеріне жедел ден қойып, шұғыл шара­лар қабылдауға, батыл қадамдар жасауға қабілетті болмақ.

Сондықтан, Елбасымыздың Рухани жаңғыру бағдарламасы қоғам дамуына тың серпін беріп, әрбір азаматты алға жетелейтін тарихи күшке айналары сөзсіз.

латын әліпбиіне көшу – дұрыс қадам

Мәулен ӘШІМБАЕВ,Парламент Мәжілісінің депутаты

Бүгінгі таңда қазақ тілін латын әліпбиіне көшіру мәселесі бірінші рет көтеріліп отырған жоқ. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың бір неше жыл бұрынғы Жол­дауында бұл тақы рып нақты атап көр сетілген. Біздің ойымызша, бұл – дұрыс қадам әрі елі­міз үшін үдемелі іл гері­леушіліктің қадамы.

Қалай десек те, белгі­лі бір өтпелі кезең қажет болатынын, тиісті қиындық тар туындауы мүмкін екенін түсінуіміз қажет. Осы тұр ғыда халықты даярлауға, түсін­діру жұмыстарын жүр гізуге қажетті ғылыми жұмыс тарға байланысты шаралар қамтылатыны анық. Стратегиялық басым мақсаттар тұрғысынан алғанда, біздің латын әліпбиіне көшуіміз еліміз үшін дұрыс қадам деп пайым­даймын. Себебі, ол біздің мемлекеттің ұлттық мүддесіне сай келеді.

Бүгінде экономикалық ахуал тұрақталып келе жатқан­дықтан, конституциялық реформадан соң, Қазақстанның ұзақ мерзімді мүдделерін қамтамасыз етуге бағытталған қандай да бір стратегиялық қадамдарды іске асыру қажет. Сонымен қатар, заңнамалық бағытта маңызды жұмыстардан кейін Мемлекет басшысы осындай бастама­ны жариялады. Бұл шешімді, әрине, қолдаймыз.

Ал латынға көшу шаралары кезең­кезеңмен жүруі тиіс. Осы орайда, мемлекеттік органдар бұл бағыттағы процесті лайықты деңгейде, яғни жоспарлы негізде іске асыруы қажет. Атап айтқанда, алда атқарылатын шара­лар аясында Үкімет сауатты бағдарламаны құруы тиіс. Түсіндіру жұмыстарын, кеңестерді байыппен жүргізу ке­рек. Осыдан кейін біртіндеп латын әліпбиіне көшіруді іске асыруға болады.

Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев «Егемен Қазақстан» газетіне шыққан мақаласында латын әліпбиіне көшудің нақты кестесін әзірлеуді тапсырған бола­тын. Елбасы 2017 жылдың аяғына дейін ғалымдардың көмегімен, барша қоғам өкілдерімен ақылдаса отырып, қазақ әліпбиінің жаңа графикадағы бірыңғай стандартты нұсқасын қабылдау керектігін де жеткізді. Ал 2018 жыл­дан бастап жаңа әліпбиді үйрететін мамандарды және орта мектептерге арналған оқулықтарды дайындауға кіріскен дұрыс дегені құптарлық іс.

Кездесу Елбасы мақаласына арналды

Азат ПЕРУАШЕВ, «Ақ жол» партиясының төрағасы

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың еліміздің бас басылымында жа­рық көрген мақаласы көп шіліктің көкейінде жүр ген мәселелерді дөп басты деп ойлаймын. Өз басым, әсіресе, латын қарпіне көшу жөнін­дегі мәселені қуана қол­дадым.

Жасыратыны жоқ, мұндай үлкен мәселеде аздаған қорқыныштың болатыны да рас. «Көз қорқақ, қол батыр» деген сөз бар. Бір кездері мен де со­лай ойлағанмын. Осыдан үш­төрт жыл бұрын 1937 жылы репрессия құрбаны болған атам Перуаштың мұрағаттан табылған құжаттарын оқығаным бар. Бәрі латынша жазылған. Алғашқы күні қиындау болғанымен, екінші күні атамыздың әжемізге жазған тебіреніске толы хаттарын еркін оқып отырдым.

Біреулер бұл бастамаға көп қаражат кетеді деуі мүмкін. Ұлт келешегі үшін ол кедергі емес, меніңше. Егер сіз қаржы көп кетеді деп қора­қопсыны жағалап, алыс жолға шықпай қалсаңыз, көп нәрсені жоғалтасыз. Бұл да солай! «Ер азығы жолда» деген бабаларымыз.

Елбасы мақаласында сондай­ақ, қазіргі жаһандану за­манында ұлттық бірегейлікті сақтап қалу, өркениеттің жақсысын алып, жаманынан жирену жөнінде өте құнды пікірлер айтылыпты. Ендігі міндет – осы айтылғандарды іске асыру жолында аянбай еңбек ету. Ең бастысы – бағыт­бағдарымыз анық, жолымыз жарқын.

Дархан КӘЛЕТАЕВ, Парламент Сенатының депутаты

Әлем тарихындағы соңғы бес, он жылдың айналасындағы тектоникалық өзгерістер шын мәнінде таңдануға тұрар лық. Бағамдап қарасақ, осы уақыт ішіндегі геосаяси, гео эко но ­ми ка лық ахуалдың күрт өз­геруі, ғы лым мен техно логия ­дағы ре во л юциялық жаңалық­тар, руха ни, мәдени құнды­лықтардың шұ ғыл алмасуы көз ілестірмейтін жылдамдықта жүріп жатыр. Өткен ХХ ғасырдағы қалыпқа түскен, мәңгі өзгермейтіндей көрінген әлем­дік тәртіп, қаржы­экономикалық қатынас, үйрен шікті қағидалар мен түсініктердің іргесі шайқалды. Кеше ғана Тәуелсіздігінің 25 жылды­ғын салтанатты түрде атап өткен Қазақстан үшін де бұл дәуір сынақтары болатын. Осы сынақтардың сипатын көріп, түйсінген ел мен қоғам бір уақыт дағдарғандай күй кешкені жа­сырын емес.

Осы бір жауабы мен жауапкершілігі зілдей ауыр сұрақтарға жыл басында Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев жауап берді. Мемлекет басшысының 2017 жылғы 31 қаңтардағы «Қа­зақ станның Үшінші жаң ғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты халық қа Жолдауы жо ғарыдағы дағдарыстар түйінін түп кілікті шешіп берген еді. Халқына жаңа дәуір қар­саңында сөз арнаған Елбасы Қазақстанның 25 жылдық даму тарихына шолу жасап, жаңа жағ­дай лардағы мемлекеттің бүгіні мен ертеңін, оның саяси, экономикалық даму жолын айқындап, бағдарлап берді.

Ел Президентінің «Егемен Қазақстан» га зе­тінде кеше ғана жарық көрген «Болашаққа бағ­дар: рухани жаңғыру» мақаласы – Елбасының биылғы жылғы Жолдауының табиғи, ру­хани жалғасы. Президент мақаласының

жарық көре салып, барша оқырманның, халықтың ыстық ықыласына бөленіп жатқаны кездейсоқ емес. Себебі, саяси, экономикалық жаңару үшін де мемлекетке, халыққа рухани им мунитет керек. Қоғамдық­саяси ахуалы тұрақты, экономи ­ка сы әлеуетті елдің көңілі мен санасында уақыт өте келе ру­хани азыққа – ұлттық өрлеу мен сәйкестікке, тарих пен мәде ниетке қажеттілік пайда бола тыны белгілі. Елбасы осы қажет тіліктің уақыты жеткенін айтып отыр: «Мақсатқа жету

үшін біздің санамыз ісімізден озып жүруі, яғни одан бұрын жаңғырып отыруы тиіс. Бұл сая­си, эконо микалық жаңғыруларды толықтырып қана қой май, олардың өзегіне айналады. Рухани жаңғы ру тек бүгін басталатын жұмыс емес».

Халқымыздың соңғы бір ғасырлық тари­хи, тағдыр­талайлы, трагедиялық өмірбаянын тұ шымды да нақты пайымдарымен алақанға салғандай көрсетіп берген Н.Ә.Назарбаев бұл тарихи үдерістерді әлемдік тарихтың сабағымен шебер байланыстырған. Шын мәнінде, ғасыр­лар, жылдар бойы темірқазық ретінде әспет­теліп келген, мемлекеттік құрылыстың іргетасы саналған идеялардың сәтсіздігінің себебі, Елбасы айтқандай, «олардың өздеріне ғана тән қалыбы мен тәжірибесін, басқа халықтар мен өркениеттердің ерекшелігін бәріне жап­пай еріксіз таңуында» жатқаны айдан анық. Н.Назарбаев осы пайымы мен ұстанымын тәуелсіздіктің алғашқы жылдары­ақ білдіргені есімізде. Мұндай өткір көзқарасқа сол кездері үдере қарсы шыққандар да, сенімсіздік таныт­қан дар да аз болған жоқ. Алайда, ширек ғасыр өт пей жатып­ақ, Қазақстан Президентінің ұста нымы мен көрегендігі тағы да шындыққа айналды.

«Рухани жаңғыру» идеясын қоғамдық талқыға салып, ұлттың, мемлекеттің рухани

темір қазығы ету арқылы Мемлекет басшысы ХХІ ғасырдағы жаңа ұлттың, жаңа қазақтың феноменін анықтап беріп отыр. Әрі осы жаңа дәуірдегі ұлттың рухани жаңғыру жолының алты бағдарын ұсынған.

Елбасының мақсаты – ұлттың ұлы мұраты. Ол – Ұлы Дала елінің бойында белгілі тарихи себептермен қалғып кеткен прагматизмді ояту арқылы ұлттық, қоғамдық ойға, іске сілкініс әкелу, тәуелсіз елдің санасы мен ағзасын отар шыл дық, кембағалдық, бойкүйездік ком­плекстерінен тұтастай арылту.

Мемлекет басшысы қазақтың ежелгі «дәс­түрдің озығы бар, тозығы бар» қағидасын мықтап ұстануға шақырады: «Мен қазақстандықтардың ешқашан бұлжымайтын екі ережені түсініп, бай­ыбына барғанын қалаймын. Біріншісі – ұлттық код, ұлттық мәдениет сақталмаса, ешқандай жаңғыру болмайды. Екіншісі – алға басу үшін ұлттың дамуына кедергі болатын өткеннің кер­тартпа тұстарынан бас тарту керек».

Мемлекет басшысы нұсқап отырған ұлттық бірегейлікті сақтай отырып, заман ағымына қарай оның сипаттарын өзгерту, «білім куль­тін» қалыптастыру, мемлекет пен қоғамды рево­люциялық емес, эволюциялық жолмен дамыту, ең бастысы, сананың ашықтығын, яғни әлемдік озық жаңалықтарға, ғылым­білімге құшақты айқара ашу идеялары ұлттың рухани­мәдени қалыбы болмақ. Әрі жаңа дәуір сынақтарын бәсекелік қабілеті ерекше ел ғана еңсере алады.

Осы тұрғыда Елбасының мемлекет пен қоғам алдына қойып отырған нақты міндеттері рухани саладағы түбегейлі реформалардың ал­тын бастауына айналарына күмән жоқ.

Латын әліпбиіне көшу – Мәңгілік Елдің ру­хани жаңғыруының басы болса, «Туған жер» бағдарламасы жаңа ғасырдағы әлемдік, өңірлік, ішкі­сыртқы тәуекелдерге қарсы тұра алатын отаншылдық тәрбиенің, ұлтжандылықтың кепілі болмақ.

Елбасымыздың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласы – барша қазақстан­дық тардың ұзақ күткен және жаппай мақұлдап, қолдауына ие болған тарихи бастама. Бұл игі бас таманы ел ішінде насихаттап, лайықты жүзеге асыру – баршамыздың парызымыз.

Ұлттың ұлы мұраты

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«Нұр Отан» партиясы Төрағасының б і р і н ш і о р ы н б а са р ы М ұ х т а р Қ ұ л-Мұхаммед Л.Н.Гумилев атын дағы Еура-зия ұлттық университетінде болды. Онда ол жо ғары оқу орнының про фес -сорлық-оқытушылар құрамы мен студент-терінің алдында сөз сөйледі. Кездесу Елбасының «Егемен Қазақстан» газетінде

жарияланған «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласына арналды.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

13 сәуір 2017 жыл 3

–––––––––––––––––––––––––––Кеше Мәдениет және спорт министрлігінің жанынан құрылған Қоғамдық кеңестің кезекті басқосуы болып өтті. Онда «Егемен Қазақстан» газетінің 12 сәуір күнгі санында жарық көрген Қазақ­стан Республикасының Прези­денті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласы талқыланды. –––––––––––––––––––––––––––

Бекен ҚайРатұлы, «Егемен Қазақстан»

Нұрсұлтан Әбішұлының Біртұтас Ұлт болу жөніндегі көзқарастарының маңызы өте зор. Өйткені, онда Елбасымыз: «Күллі жер жүзі біздің көз алдымызда өзге руде. Әлемде бағыты әлі бұлыңғыр, жаңа тари­хи кезең басталды. Күн санап өзге ріп жатқан дүбірлі дүниеде сана­сезі мі міз бен дүниетанымымызға әбден сіңіп қалған таптаурын қағидалардан арыл масақ, көш басындағы елдермен тере зе мізді теңеп, иық түйістіру мүмкін емес. Өзгеру үшін өзімізді мықтап қолға алып, заман ағымына икемделу арқылы жаңа дәуірдің жағымды жақтарын бойға сіңіруіміз керек», – деп нақты міндет белгілеген. Соны мен қатар, мұнда жаңғыру елдің ұлт­тық­рухани тамырынан нәр ала алмаса, ол адасуға бастайтыны да айқын айтылған.

Алқалы жиынға қатысқан министрлік қыз меткерлері мен зиялы қауым өкілдері та ри хи құнды құжатты талқылай келе, айту лы еңбектің «Таяу жылдардағы мін­деттер» атты екінші бөлімінде сөз бол ған: 2025 жылға қарай іс қағаздарын, мер зім­ді баспасөзді, оқулықтарды, бәрін де ла­тын әліпбиімен шығара бастауға тиіс еке­нім ізді және осы бағытта Үкімет қазақ тілін латын әліпбиіне көшіру дің нақ ты кестесін жасауы керектігі, сон дай­ақ, 2017 жылдың аяғына дейін ғалым дар­дың көмегімен қазақ әліпбиінің жаңа гра­фика дағы бірыңғай стандартты нұс қа сын қабылдау қажеттігі жайлы Елба сы ның тапсырмасы төңірегіндегі ой­пікір лерін ортаға салды.

Латын әліпбиі қазаққа жат емес. 1926 жылы желтоқсан айында Қазақ Ат қару Комитеті және Халық ағарту комис­сариатының ұйымдастыруымен қазақ

жаз уын латын әліпбиіне көшіру жайлы ке ңес өтіп, латын әліпбиі қазақ қоға­мын Еуро па өр кениетіне жақын датады, деген пі кір ге тоқтаған болатын. Сөйтіп, мемлекет тік ме ке мелер 1929 жылдың 1 қазанынан бас тап, іс қағаздарын латыншаға көшірген­тін. Бұл жазу 1940 жылға дейін қолданыста болды...

Осы орайда кеңеске қатысқан зиялы­лар мен жауапты мекеме өкілінің пікіріне де құлақ түрген едік.

Мырзатай ЖОлдасБЕКОв, мемлекет және қоғам қайраткері:

– «Рухани жа­ң ғы ру» атты кон­цеп туалды тарихи мәні бар құжатпен танысып, пі кір ал­масу бары сын­да, оның еліміз­дің заманауи сұ­р а н ы с ы н а с а й туын даған елеу лі дүние еке нін аң ­ғар дық. Өйт кені,

Елбасы мыз Нұр сұлтан Назарбаев тәуел сіз мемлекеттің ір ге тасын нығайт ты. Ен дігі кезек те осы елдің бола шақ бағыт­бағ да­рын айқындап, жаңа концепциясын жа сау қажеттілігін де толық ұғынды. Осы тұр­ғыдан, аталмыш жаңа құжат ел дің ру ха­ни­саяси қажеттілігін қана ғат тан ды ра тын

аса құнды дүние. Ал, латын әліп биі­не қатысты мәселеге келсек, Елбасы 2012 жылы желтоқсан айында жария­лаған «Қазақстан­2050» Стратегиясында: мемлекетті 2025 жылдан бастап латын әліп биіне көшіру туралы айтқанын білеміз. Жоғарыдағы жаңғыру тұжырымдамасында осы жобаны іске асыру тетіктері жайлы жақсы айтылған.

Ғарифолла ЕсіМ, академик: – Біз өрке ниет ті

ел болу үшін бо ла ­шаққа қадам бас ­тық. Елбасы осы бағдарды ай қын ­дап берді. Өте дұ­рыс шешім. Бұл құ жаттың үшін­ші жаңғыру аталу себебі, бұ ған дейін біз екі жаң ғ ыру дан өт тік. Бірін шісі – же ке меншік пси хологиясын мең гердік. Қазақ на рық тық қаты насқа көш ті. Же ке мен­шік пси хо логиясы – адам ды өзін­өзі иге руге, мең геруге үй ре теді. Екін ші жаң ғыру жемісі – Ас тананы салдық. Бұл қа зақ мемлекетін құр ғаны мыздың кепілі. Ал, мына үшінші жаңғыру – бізді реалист болуға, ұлттық прагматикалық қасиеттерімізді қадірлеп, сақтай отырып өмір сүруге үндеп отыр. Елбасы осы үндеу­құжат арқылы болашақ бағыт­бағдарымызды айқындап берді.

Ғалымжан МЕлдЕшОв, Мәде ниет және спорт министрлігі Тілдер ді дамыту және қоғамдық-саяси коми теті төрағасының орынбасары:

– БҰҰ­ның же­текші алты тілі нің ішінде үш тіл ла­тын әліпбиін қол­да нады. Латын әліп биі әлем де ба­сым дыққа ие. Тіпті біз дегі Ішкі іс тер ми нистрлігінің Тө­тен ше жағ дай лар ж ө нін дегі комитеті халықаралық SOS ха бар ла маларын ла тын әрпімен тара тады. Сон дай­ақ, «Казкоммерцбанк» қатар лы же­текші қар жылық құрылымдар құжат тарын еріксіз ла тынға көшіруде. Оның сыртында, әлем дік эко номикада үлкен орны бар Жа­пония және Ко рея елдерінің Сам с унг, Тойо та, Хон да сияқты фир ма лары барлық іс қа ғаз дарын және сау да­жарнамалық ақ ­па ра тын ла тын әліп биіне көшір ген. Біз Ел ба сының тап сыр масы негі зінде ла тын әліп биіне кө шу шара ла рын нақ ты лай тын боламыз. Бұл орай да, респуб ли ка лық Тіл­дерді дамыту коми теті, Ахмет Бай тұр сынов атындағы тіл білімі институты және Шай­сұлтан Шаях метов атындағы тіл дер ді оқы ту орталығы бастаған еліміздегі 88 тіл оқы ту ор талығы арқылы жұмыс базасын құрамыз.

Әлия БЕйсЕНОва,Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының академигі

Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың бағдарламалық мақаласы менің жан дүниемді төңкеріп тебірендіргендей бол­ды. Ондағы әрбір тарауды, әрбір абзацты, әр бір сөйлемді, әрбір жолды сол сәтінде­ақ ой елегінен өткіз бей, толғанбай оқу мүмкін емес. Жа қын да ғана сексен бестің сеңгіріне шық қан, өмірдің талай өткелегінен өткен, тә жі ри бесі мол мен сияқты ғалым адамды бұл ма қа ла жаңа бір қияға жетелегендей, жа­ңа бір асуларды нұсқағандай сезімге бөледі.

Қазақта елдің иесіз, жердің киесіз бол ­майтындығы туралы ұғым­түсінік бағ зы дан бері бар. Көп жағдайда бұл түсі ніктің жай сөз күйінде қа ла тын кездері де аз еместігін

білеміз. Ал Елбасымыздың мы­на мақаласын оқығаннан ке­йін мен тәуелсіз еліміздің шын мәніндегі қамқор иесі бар екендігіне тағы бір мәр те көз жеткіздім. Халқымызды ру ха ни жаңғыртудың жаңа бағ дар ларын, болашақтың кемел көк жиегін белгілеген бұл мақа ла ның ойлары тым ауқым ды, фи ло со фиясы ай­шықты өрнектел ген. Мен өзім

гео графия сала сы ның ма маны, оның ішін­де сонау кеңес за ма ны нан бас тап елі міз ­дегі экология ғылы мы мен ма ман ды ғы ның негізін қалаушы ғалым ре тін де осы ма қа ла­дағы прагматизм мәсе ле сіне аса мән берілуін шексіз ризашылықпен қабыл дадым.

Иә, мемлекетіміздің қазіргі даму саты­сында, жаһандану жағдайындағы сын­қатерлер белең алған кезде прагматизм біздің Қазақстан үшін, халқымыз үшін аса керек қасиет. Маған, әсіресе, осы прагматизмнің туған жердің табиғатын

көздің қарашығындай сақтауға, оның қойнауындағы байлықтарды орынды пай­далануға, экология тазалығына ұм ты луға қатысты айтылған тұстары өте ұнап, көңіліме қона кетті. Қазақ хал қы ның ғасырлар бойы қалыптасқан ұлт тық прагматизмінің санаулы жылда адам танымастай өзгеріп, ас та төк ысы рап шылдыққа ұласқанын Нұрсұлтан Әбішұлы керемет тап басып айтқан екен. Мақа лада «Түгін тартсаң майы шығатын мың даған гектар миялы жерлеріміз эколо­гия лық апат аймақтарына, Арал теңізі аңқасы кепкен қу медиен шөлге» айнал ға нын айта келе, «Осының бәрі – жер ге аса немқұрайлы қараудың ащы мы салы» деп көрсетеді. Міне, бұдан шыға тын қорытынды, табиғатты қорғау, эколо гия ны сақтау мәселесінде бізге Елбасы айтқан прагматизм әсіресе қажет.

Әрине, табиғатты қорғау мен экология мәселесіне біз, эколог­ғалымдар үнемі көңіл бөліп, биік мінберлерден айтудай айтып келеміз. Өзімнің жақында ғана шыққан «Қазақ елі: Мәңгілік Ел» атты кітабым да ел

тарихы мен жер тарихын, оның экономикасы мен экологиясын бір лікте алып біршама зерделеген едім. Ал енді осы жолы бұл мәселеге қадір менді Елбасының барынша тереңдеп, осын шалықты жанашырлықпен, пра гматикалық түрде мән беруі біздің де мерейімізді асыра түскендей. Елдің иесі сөздің жүйесін тауып, жеріміздің киесін жалғанның жарығына алып шыққандай болды. Мұны мақаладағы мына жолдардан аңғаруға болады. «Төртіншіден, жергілікті нысандар мен елді мекендерге бағытталған «Туған жер» бағдарламасынан бөлек, біз халықтың санасына одан да маңыздырақ – жалпыұлттық қасиетті орындар ұғымын сіңіруіміз керек. Ол үшін «Қазақстанның қасиетті рухани құндылықтары» немесе «Қазақстанның киелі жерлерінің гео­графиясы» жобасы керек».

Міне, осылайша Президент қазақтың қасиетті жерлерінің, баршамызға ортақ киелі жәдігерлерінің мерейін асқақтату мақсатын алға тартып отыр. Мұны мен Ұлы Дала ұлағаттарының жалғасып жат­қаны деп білдім. Ел иесі туған жеріміздің киесін асқақтатуға шақырып отыр. Бұдан асқан ізгі мұрат бола ма!

«Егемен Қазақстан» газетінде жарық көрген Елбасының «Бола­шақ қа бағдар: рухани жаңғыру» мақа ласы, сөз жоқ, тарихи мәні бар құжат. Әрине, мәдениет сала сында әңгіме болмай келген жоқ. Әсіресе, мәдениет қайраткерлері, жазушылар сонау жариялылық заманынан бас­тап, ұлттық құн ды лықтарды күн құрғатпай, ай құрғатпай, жыл құр­ғат пай айту мен келді. «Мәдени мұра», «Халық – тарих толқынында» бағ­дар ламалары сондай жанайқайдың жеміс­тері болатын. 25 жыл ішінде істеліп жатқан жұмыс тар осындай мемлекеттік бағдар лама­лардың негізінде жүзеге асып келді. Алайда осынау ұлттық құн ды лық тарды сақтау және оны дамыту сала сында үлкен бетбұрысты біз күтіп жүр ген біз. Біз күткен бет бұрыс, идеология майданында ұлттық мәде ниетімізді болашақта қазақ халқы ның рухани келбетін сақтап қалу мәселесі бо йын ша алға қойылған үлкен міндет деп біле мін. Бұл мақала қоғамымызда көтерің кі көңіл­күй тудырып жатыр. Болашағы мыз ға де­ген се нім ұлғайып, жасампаздық қа бағыттайтын қадам ның жасалғанына қуаныштымыз.

Біз де 25 жылда Батыс жолына түс кен де, өзімізді жойқын ағында қалай сақ таймыз, оның жолын қалай табамыз деген басты сауал дарға осы мақалада жауап бар. Шайылып кет пеу­дің жолы – осы. Ұлттың мәдени коды тура­лы әңгіме қозғалады. Мәдени код: діл, жа­ды, тіл, діни болмыс. Осы бірегейлікті мәңгі ету ар қылы ғана біз өзімізді сақтайтынымыз бірінші рет жан­жақты айтылып, ашық мәселе қойылып отыр. Бұл мақалаға біз қатты мән беріп, қатты толқып отырған себебіміз осы. Әдебиет те, тіл де, кино да сөз болған. Білім беру саласы мен патриотизм де айтылған. Әліпби ауыстыру мәселесі қозғалған.

Елбасының аузымен прагматизм деген жақсы ұғым айтылды. Әліпби біз дің тарихымызда үш рет ауыс ты рыл ды. Оны

қазақты жақсы болсын деп ешкім ауыстырған жоқ. Тарихи жады­нан адасып қалсын деп, қасақана жасалған саяси іс болатын. ХХ ғасырды біз қазақ әдебиетінің алтын ғасыры деп айтып келдік. Қаншама клас сикалық дүниелер өмірге келді. Әдебиет дамыды. Кирил лицамен жасалған әдебие тіміз латынға ауысқанда не болады? Осы жерде бізге прагматизм көмек ке келеді.

Яғни, ендігі 2025 жылға дейін де, одан кейін де біздің мектебіміз ла тын әліпбиіне көшкен кезде, меніңше, қазақ әдебиетінің қайталанбас мұрасы жасалған кириллицаны ұмытпай, қатар оқуы керек. Кейін біздің ұрпағымыз қайтып орала алмай қала ма деген қауіп болмас үшін. Прагматизмнің бір пайдасы осы.

Одан кейін кітап кино, мәдениеттің басқа да озық үлгілерін әлемдік бәсекеге шығару туралы сөз болды. Әуезов, Мүсірепов, Май­линдер әлемге еш қысылмастан еркін шы­ға тын жазушылар. Кеңес кезінде сыйлық ал ған шығармалар ғана орыс тіліне аударыл­ды. Оның өзінде Мәскеуде. Батыста мық ты баспадан, мықты аудармашыдан шық қан дү­ниені құрметтейтінін ескеруіміз керек. Біз­дің классикамыз қайта аударуды, қай та наси­хаттауды қажет етеді. Осы мәселе бұ ған дейін назардан тыс қалып еді. Енді осы ма қала дан кейін қазақ әдебиеті және оны шетелге наси­хаттау мәселесі дұрыс жолға қойылады деп ойлаймын. Бұл жалғыз Жазушылар одағы, жекелеген авторлар айналысатын жұмыс емес. Мемлекеттік маңызы бар, мемлекеттік бағ дар­ламамен іске асуы тиіс шаруалар. Ұлт тық сана ең алдымен әдебиетте сақталған. Бұл мақаланы мен осылай қабылдадым.

смағұл ЕлуБай, жазушы

алМаты

«Қазақстан латын әліпбиіне көшеді»

Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың кеше «Егемен Қазақстан» газетінде жарияланған «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында көтерілген мәселелер бірқатар шетелдік басылымдардың назарын аударды.

«Назарбаев Қазақстанды латын әлібиіне көшуге дайындай бастады» атты мақаласында BBC былай деп жазады: «Өзінің «Егемен Қазақстан» газетіндегі авторлық мақаласында Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Үкіметке қазақ әліпбиін латиницаға көшіруге дайындықты бастау туралы тапсырма берді».

Бұдан әрі басылым «Біз осынау ауқымды жұмысты бастауға қажетті дайындық жұмыс­тарына қазірден кірісеміз. Үкімет қазақ тілін латын әліпбиіне көшірудің нақ ты кес тесін жасауы керек. 2017 жылдың аяғы на дейін ғалымдардың көмегімен, барша қоғам өкіл­дерімен ақылдаса отырып, қазақ әліпбиі нің жаңа графикадағы бірыңғай стандартты нұс­қасын қабылдау керек», деп жазады Прези дент деп мақаладан бірнеше үзінді келтіреді.

Сонымен қатар, BBC Russian Н.Назарбаев­тың бұған дейін қазақ тілі әліп биі нің саяси себептермен ауыстырылғаны туралы сөзіне тоқталады. Басылым қазақ әліпбиінің латын нұсқасын Түркиядағы және бірқатар Батыс елдеріндегі қазақ диаспорасы қолданатынын, бірақ оның ресми мәртебесі жоқ екенін айтады.

«Мұнымен қатар, қазақ тілінің арабша әліпбиі бар, оны да көбіне шетелдік қазақтар қолданады. Ал Қазақстанда 1929 жылдан 1940 жылға дейін латын әліпбиі «Яна Алиф» немесе «Жаңа түркі әліпбиі» деп аталды. Латиницаға көшу туралы бастаманы 2007 жылы Президент көтеріп, содан бері талқыланып келеді», деп жазады ВВС.

Елбасы мақаласында көтерілген мәселе туралы ресейлік бірнеше басылым хабарлады. «Коммерсантъ» газетінің сайты «Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Үкіметке осы жылдың аяғына дейін қазақ әліпбиін латиницаға көшіру кестесін жасауды ұсынды», деп жазды. Басылым Мемлекет басшысының 2025 жылға қарай барлық іс қағаздары, мерзімді басылымдар мен кітаптарды латынмен шығаруды тапсырғанын атап өткен.

Сонымен қатар, «Коммерсантъ» Нұрсұлтан Назарбаевтың латиницаға көшу «қазіргі заманғы технологиялық ортаның, коммуникацияның, сондай­ақ, ХХІ ғасырдағы ғылыми және білім беру процесінің ерекшеліктеріне байланысты» деген пікірімен бірге Қазақстан мектептерінде ағылшын тілі арқылы латын әріптері оқытылып жатқаны, сондықтан жас буынға латиницаға көшудің еш қиындығы болмайтыны туралы айтқан сөзін келтіреді.

«Назарбаев қазақ әліпбиін латиницаға көшіруге тапсырма берді» деген тақырыппен Ресейдегі танымал интернет­басылымдардың бірі − Lenta.ru ақпарат берді. «Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Үкіметке қазақ әліпбиін латиницаға көшіру кестесін жасауды тапсырды. Бұл туралы Мемлекет басшысының «Егемен Қазақстан» газетінде жарияланған мақаласында айтылады», дейді басылым.

Lenta.ru бұрынғы КСРО республика ларын­да тұратын қазақтардың бүгінде кирил ли цаны, ал латынды шетелдік қазақтар диас пора сы қолданатынын айтады. Сонымен қатар, Пре­зиденттің латиницаға көшу мәселесі тура лы бұған дейінгі пікірлеріне тоқталады.

«Латиницаға ауысу туралы Н.Назарбаев алғаш 2012 жылғы желтоқсанда айтқан болатын. «Бұл қазақ тілін дамытып қана қоймай, оны заманауи ақпараттың тіліне айналдырады», деген­ді Президент сол кезде. Президент елде мемлекеттік тілді дамыту шаралары біртіндеп жүретінін, бірақ ешкімді тіліне немесе этносына байланысты кемсіту болмайтынын» атап көрсетеді, дейді материал авторы.

Президент Н.Назарбаевтың латынға көшу тапсырмасы туралы басқа да көптеген ресейлік БАҚ ақпарат таратып үлгерді. Оның ішінде «Известия» (2025 жылға қарай Қазақстан кирилл әріптерінен толығымен бас тартпақ»), «Независимая газета» («Назарбаев қазақ әліпбиін латиницаға көшіруді тапсырды») газеттері мен «Интерфакс», «РИА Новости» ақпарат агенттіктері бар.

Қазақстан басшысының бүгінгі тапсыр ма­сы әзербайжан басылымдарының да назарын аударды. Report.az ақпарат агенттігі бұл мәселе туралы «Қазақстанның латын әрпін е көшетін уақыты белгілі болды» деген тақы­рыппен ақпарат берді.

«2018 жылдан бастап Қазақстан мектептерін­де латын әріптерімен жаңа оқулықтар дайын­далуы керек. Бұл туралы Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев «Егемен Қазақстан» газе­тін дегі мақаласында айтты. «Біз латын әріп­теріне көшуді бастаймыз. Үкімет осы мақсатта жұмыстарға кірісуі керек. Ғалымдар және осы сала мамандарымен ақылдасқаннан кейін 2017 жылдың соңына қарай латын әрпіне көшудің бағдарламасы дайын болады», деді Президент.

Мемлекет басшысының пікірінше, алғашқы кезде латын әліпбиі де, кирилл әріптері де қатар жүреді. 1929­1940 жылдар аралығында Қазақ­станда латын әліпбиі қолданылды. 1940 жылдың 13 қарашасында кирилл әріптеріне көшірілді. Бұл сол кездегі саяси қадам еді», деді Мемлекет бас­шы сы. Естеріңізге сала кетейік, латын әріпте ріне көшуді Мемлекет басшысы 2007 жылы көтер ген еді», деп жазады әзербайжандық басылым.

Дайындаған Ержан ӘБдіРаМаН,

«Егемен Қазақстан»

Ұлан­ғайыр даласы ның қарыс жерін қасық қаны қалғанынша қорғап келген ұлт ұланының асыл тегіндегі кеудесін бас тырмайтын на­мыс, өр лігі нен айны май­тын рух мәңгі үзілмей, ұр­пақ тан ұрпаққа жалғасын тап са дегенді мен жетпіс­тің белортасынан асқан жа­сымда Жаратқаннан күнде тілеймін. Осы тілеудің өзі менің өзіме де күш­қуат береді: пеш түбі нен жұлып алып, күрес кіле мінің төрі не дедектетіп алып бара ды. Сол кұ ді ретті күш күні бүгінге дейін мені тұ ғыр дан түсірмей, балуан баптатып жүр!

Осы айтқанымның барлығы да ішімде қалар ма еді, егер, кеше ел газеті «Егемен Қазақстаннан» Ел ба сы мыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев тың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» деген мақаласын оқымағанымда...

Әсіресе, «Жаңғыру атаулы бұ рын­ғыдай тарихи тәжірибе мен ұлттық дәстүрлерге шекеден қара мауға тиіс. Керісінше, зама на сынынан сү рінбей өткен озық дәстүрлерді табысты жаң­ғыру дың маңызды алғышарт тары на айналдыра білу қажет. Егер жаң ғыру елдің ұлттық­рухани тамыры нан нәр ала алмаса, ол адасуға бастайды», деген жолдар менің жанымды дүр сі лкін­діріп, ойдағы айтсам деп жүрген сөз­дердің сыртқа шығуына түрткі болды.

Қарап тұрсам, бар саналы ғұмы­рымды киелі спорт – кү рес өнеріне арнаппын. Қо лым нан қаза ғымның жү рек ті де, білекті талай бала сы өтті. Бір­бі рі не мүлде ұқ са майтын

мі нез дер, бірі нен­бірі асып түсіп жат қан дүдүлдер мен да рын дар. Бірақ, құданың құді реті, солардың бойын­да ерік сіз таңдай қақты ра ­тын ортақ бір қасиет бо­ла тын. Және де мен оны жаз бай танитынмын. Ол – ұлт тың жадылық кодына жа зы лып қалған өр намыс еді!

Міне, мен жарты ғасыр дан астам уақыт бапкерлік ғұмы рымда осы на­мыс деген алдаспанды шама­шар­қым ша қайрап келемін. Сол алдас­пан ағайынды Байшолақовтар бо лып, әлемдік әйдік жарыстарда жарқы­рады. Тап бүгінде Шынкеев тер дей қазақ күресінің көгінде күн сәулесіне шағы лысып жүр!

Иә, бәрін айт та, бірін айт дей­тін болсақ, бүгінгі күнде ұлттық төл спор ты мыз – тамырына қан жүгір­ген Қазақ күресі жанданып, жаң ғы­рып келеді. Біле білген адамға осы күресімізбен бірге сертке суарылған күрескер рух та, қай сарлыққа қай­рал ған өр намыс та қайта оралды емес пе?! Міне, ұлттық құн ды лық­тар тұрғысынан алғанда, төл кү­ре сіміздің төңірегіндегі бұл жаң­ғыруды мен шын мәніндегі ұлт тық­рухани тамырдан нәр алған, намысты жаныған жаңғыру деп ұғамын!

диханбай БИтКӨЗОв,Қазақстан Республикасының

құрметті спорт қайраткері

ҚаРаҒаНды

Ел иесіз, жер киесіз болмайды

Басқа Басылымдардан

Болашақ бағдарымызды айқындады

Намысты жаныған нар ұстаным

Біз күткен бетбұрыс

рухани жаңғыру

Біз жаңғыру жолында бабалардан мирас болып, қанымызға сіңген,бүгінде тамырымызда бүлкілдеп жатқан ізгі қасиеттерді қайта түлетуіміз керек.

Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ

4 13 сәуір 2017 жылРухани жаңғыРу

Ел ретінде іргесі бекіп, әлемдік мой ын далудың биігіне көтеріл ген Қазақ Елі өз дамуының жаңа кезеңі­не өткені – тарихи ақиқат.

Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев жыл басындағы халық­қа Жол дауында ел тарихының жа­ңа дәуірі бас талғанын айта келіп, Қазақстанның үшін ші жаңғыруын жариялаған болатын.

«Болашаққа бағдар: рухани жаң ғыру» – Қазақстан жұрт шы­лы ғына ұсынып отырған Қазақстан Пре зи де нтінің жаңа дәуір кеңіс ті­гіндегі ел тағ дырын анықтап, мем ­лекетіміздің дамуын тануға, бағыт­бағ дарын белгілеуге жаңа кеңістік ашар үшінші жаңғыру дәуірінің іргелі тарихи құ жаты екеніне көзіміз жете түсті.

Айтулы тарихи құжат негізінен жа һан дану жағдайында ұлттық мемле­кет құ рудың сыры мен сипатын жан­жақты талдай отырып, ХХІ ғасырдағы ұлттық са наны сақтау мен өрістетудің нақты жол дарын ұсынады.

Елбасы арғы­бергі дәуірлер тәжі­ри бе сі мен мемлекет құру үлгілерін са ралай отырып, жаны, жүрегі, ой­лау кеңістігі әлемдік бәсекелестік жағ дайында өмір сү руге мейлінше бей ім ұрпақ өсіріп, ұлт тәрбиелеу қа жеттілігіне айрықша тоқталған. «Күн санап өзгеріп жатқан дүбірлі дүниеде сана­сезіміміз бен дү ние та­нымымызға әбден сіңіп қалған тап ­таурын қағидалардан арыл ма сақ, көш басындағы елдермен т е реземізді те­ңеп, иық түйістіру мүм кін емес. Өз­геру үшін өзімізді мық тап қолға алып, заман ағымына икем делу арқылы жа­ңа дәуірдің жа ғым ды жақтарын бой ға сі ңіруіміз ке рек», – деген Елбасы ұс­та ны мы осы айтқанымыздың айғағы.

Біздер, қаламгерлер қауымы ел ертеңін анық тай тын ұлт өмірінің басты бағ дары – рухани жаң­ғыру деген Ел ба сы ұстанымын

толығымен қол дай мыз! Өйткені, бүгінгі Қазақстан – оң­солын тара­зылай отырып, еліктеу мен солықтау­ға бой алдырудың қаншама қа тер лі екенін толық сезінген әрі Нұрсұлтан Назарбаевтың сөзімен айт қанда, «ХХ ғасырдағы батыстық жаң ғы ру үлгісінің бүгінгі заманының болмы­сы на сай келмеуінің сырын» жан дү ние сімен ұғынған жаңа тұрпатты ел. Біз – өз әлеуетіміз бен өз ақыл­ой ымыз ға, өз қа білетімізге сенуді өмірімізге серік еткен жаңа сипатты Тәуелсіз Қазақстанды ор нық ты ру­шы лармыз.

Қоғамның жаратылысы мен таби­ға тын «ұлттың рухани кодын» сақтай оты рып дамытуға, уақыт талабына сай бағыттауға жұмылдыру – біртұтас ұлт­ты қалыптастырудың үлгісі екені кү­мәнсіз. Елбасы ұсынып отырған сан са­лалы, сан сипатты даму мен өрістеудің жол дары мен міндеттері осынау Ұлы Да ла төсіндегі жаңа тұрпатты Қазақ елі нің бүгінгі баянын бекітіп, ертеңгі бо ла ша ғын анықтауға жол ашары анық. Ұлт тық сананы дамудың жаңа сатысына кө те ріп, өркендеудің жаңа кеңістігіне алып шығар бәсекелік қабілет пен праг матизм ұлттық бірегейлікті сақтау мен білімнің сал­танат құруын, елдің эволюциялық дамуы мен сананың ашық тығын қам тамасыз етер таяу жыл да рдың ел Президенті белгілеген ал ты мін деті – тамырын тереңнен тартар, өз ер теңін өзі өрнектер Ұлы Дала мем ле ке тін мәңгілікке бағыттары күмәнсіз.

Қазақ елінің кешегісін бүгінге, б үгінін болашаққа жалғауды мұрат етер рухани жаңғыру хақындағы Елбасы ұс танымы, сөз жоқ, ұлт көсегесін кө гер ту мен ұрпақ санасын тәрбиелеудің өрісті, өркенді жолы.

Қазақстан Жазушылар одағы Басқармасының

секретариаты

Рухани жаңғыру – ұлт негізі!Қазақстан жазушыларының Үндеуі

Құрметті отандастар! Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев

«Болашаққа бағ дар: рухани жаңғыру» атты бағ дар ламалық мақаласында қо­ғам дық сананы жаңғыртудың нақты ба­ғыттарын сипаттап берді.

2017 жыл – Қазақстанның эко но ­микалық өсуінің жаңа үлгісін жа сап, біздің жаһандық бәсекеге қабі лет ті лі гі мізді қамтамасыз ете тін үшінші жаң ғы руды іске асыру қолға алынған жаңа дәу ірдің басы болды.

Жаңа конституциялық реформа ау­қымды саяси жаңғырудың негізін қа лап, үшінші жаңғыруды іске асы руға ар налған қоғамдық­саяси ал ғы шарт тар ды қалып­тас ты рды.

Қоғамдық сананы жаңғырту жө нін дегі Мемлекет басшысының идея сы − бүгінгі таңда өте қажетті жә не орын ды идея.

Біз саяси ұлтты қалыптастыру жо лын­дамыз. Әлемде алдыңғы қа тардан та былу үшін біздің әр қайсымыз және бар шамыз бірігіп өзіміздің санамызды, ой­өрісімізді өзгертіп, ескірген тап тау рын дардан ары­луымыз керек.

«Қазақстан­2050» Стратегия сын да Қазақстан Президенті «Дәс түр мен мә­де ниет – ұлттың ге не тикалық коды» деп көрсеткен. Жа ңа тұғырнамада жаң ғы­рудың бас ты шарты − өз мәдениетіңді, өзің нің ұлттық кодыңды сақтау екені ере­к ше көрсетілген. Қоғамның ру хани жаң­ғыруы озық дәстүрлер мен ұлттық­мә дени негіздерге ар қа сүйеуі керек.

Бұрынғы инновациялар бүгін дәс­түр ге айналды, бүгінгі инновациялар ер­тең дәстүрге айнала ды. Мұндай ұс таным халқы мыз дың өткенін, қазір гі күні мен бо ла ша ғын жалғауға, ұлт тық сананың әралуан полюстерін жақын да туға мүм­кіндік береді.

Елбасы қоғамды да, сондай­ақ әрбір аза матты да жаңғыртудың бір қатар не гіз гі бағыттарынан ерек ше бөліп көр се тіп отыр.

Біріншіден, бұл – бәсекеге қа бі лет т ілік, компьютерлік сау ат ты лық, шет тілдерді білу, мәдени ашықтық си яқ ты факторларға

не гізделген тың жаңалықтарды әлем ге ұсыну қабілеті.

Екін шіден, бұл – прагматизм. Ол бір­қатар әдеттер мен тап тау рын дық тар дан бас тарту ды да, сонымен бірге ұлт тың пра г­ матикалық мінез­құлқы мен ұтым ды ой­лауын, ата­бабалар дағ ды ларының тарихи тәжірибесін де қа м тиды.

Үшіншіден, ұлттық бірегей лік ті сақ тау, ұлттық сана өзгерген кез де ұлттық «Мен»­нің ішкі мәй егін сақтау.

Бүгінде, барлық жағымсыз нәр се лер ге дәстүр мен салт­са на ны қарсы қою ға бо­лады. Со ны мен бірге, біз ұлт тың дамуы­на ке дергі келтіретін өт кеннің сар қын­шақтарынан арылуымыз керек.

Төртіншіден, білім салтанаты – ұлт тың жетістігі. Алдағы тех но ло гия лық револю­ция қазіргі же келеген кә сіптердің жойыл­ уына алып келген кезде, білім − қол жет­кізер табыстың ең іргелі фак то ры болмақ.

Бесіншіден, тек қана эво лю ция лық даму біздің өркендеуімізге жол ашады, бұл − жаңғыру иде о ло гиясының қа ғидаты және Қазақстан ның әрбір аза ма тының іш­кі сенімі.

Алтыншыдан, сананың ашық ты ғы, ау­малы­төкпелі заманда қо ғамның және әрбір адамның өз геріске дайын болуы.

Бұл көзқарастар қоғамдық сана ның жаң ғыруы үшін іргелі негіз болады.

Мемлекет басшысы алдағы жыл дар­ға арналған бірқатар нақты жобаларды айқындады.

Алдымен, бұл − қазақ тілін жаһан дық ақпарат және байланыс әлеміне жол аша­тын латын әліпбиіне көшіру.

Әлемдік ғылым мен тех но ло гия лар дың, гуманитарлық бі лім нің соңғы же тіс тіктерін қам титын 100 жаңа оқулық мем лекеттік тіл ге аударылып, басып шы ға рылады.

«Туған жер» бағдарламасы кә сіп кер­лердің, шенеуніктердің, зия лы қау ым өкілдері мен жас тардың өз де рі нің кін­дік қаны там ған жеріне қам қор лық жа­сап, қол дау көрсетуіне, пат ри отизмді қалыптастыруға қолайлы мүм кіндік береді.

«Қазақстанның киелі жер ле рінің

гео графиясы» жобасы жал пыұлттық қа­сиетті орындарды және аса қастерлі жер­лерді сақ тау ға, сондай­ақ елдегі ту рис тік инфрақұрылымды дамытуға мүм кіндік береді.

«Жаһандағы заманауи қа зақ стан дық мә дениет» жобасын іске асы ру Қазақ стан ­ды өз шы ғар ма шылығы арқылы дү ние жү­зіне танытатын көптеген та лант тарға жол ашады.

«Қазақстандағы 100 жа ңа есім» жо ба­сы бүгінгі заман дас та ры мыз дың түрлі са­лалардағы ж е тіс тіктерін дә ріптеуді қам та­ма сыз етеді және жас тарды адам гер шілікке тәр бие леудің жарқын үл гісі болады.

Бұл тапсырмалар мемлекеттің және аза маттық қоғамның барлық идео ло гия­лық жұмысының орта мерзімді пер с пек­тивадағы негізі болады.

Елбасының «жаңғыруға де ген ішкі ұм ­тылыс – біздің дамуы мыз дың ең бас ты қағидасы» деген те зи сі бүгінгі таңда өте өзекті.

Сананы жаңғырту біздің мақ сат та ­рымыздың бірлігін, құн ды лық та ры мыз­дың ортақтығын жә не қо ғамдық ке лісімнің қуатын айшық тай ды.

Жаңа идеологиялық тұғыр на ма кон­с титуциялық реформа ны, үшінші жаң­ғырудың эко но ми калық өркендеуін тол­ықтыра тү седі және Қазақстанның ХХІ ға сырдағы табысты дамуының діл дік қозғаушы күші болып табы лады.

Қоғамдық сананың өзгеруі сы наптай сырғыған уақытта, жа ңа сын­қатерлер за­манында Қазақ станның дамуының негізі бо латын тұрақтылықты, бірлікті, та­тулықты нығайтуға мүмкіндік бе реді.

Біз, қазақстандықтарды жауап кер ші­лікті мойынға алып, жаңа идео ло гия лық «Болашаққа бағдар: рухани жаң ғыру» тұ­ғы рнамасын іске асыруға бел сене қа ты суға ша қырамыз!

Біз, халқымыздың шығар ма шы лық әлеу еті әрдайым асқан биік ұлт тық рух­тың, жеңіс рухының, кемелдікке, әлем­дік өркениеттен лайықты орын алуға ұм­тылудың жарқын көрінісі болатыны на се ні мдіміз!

Алға, Қазақстан!

Қазақстан халқы Ассамблеясының Кеңесі, Астана

қаласы, 2017 жылғы 12 сәуір

Қазақстан халқы Ассамблеясының үндеуі

Нұрбах РҮСТЕМОВ, Қазақстанның Мажарстандағы Төтенше және өкілетті елшісі

Біздің еліміздің тарихы – өмір шындығына ай нал­ған қай та ланбас мүм кін­діктер ше жі ре сі. Еліміздің бағындырған бе лес тері мен жеңістерінің, қол жет кіз­ген табыстарының артында Президентіміздің қажымас күш­қайраты мен ұзақ жыл­дар бой ғы өлшеусіз еңбегі тұрғаны сөз сіз. Осы жолы да Мемлекет бас шысы бар­ш а мызға өзінің сая си кө­регендігі мен ұлы стратег ре тін дегі талантын кезекті мәрте көр сетті.

Жуырда ғана қазақстан хал қы үшінші жаңғыру жо­лына қадам басқан бола­тын. Бұл де г е німіз, уақыт та лаптары мен жа һан дық үде рістерге жауап бе ре тін эко номикамыздың ғана жаң­ғы руын білдірмейді, сондай­ақ, ол Ота нымыздың та ри­хын дағы жаңа лепті се зін­ді реді, ұлттық санамызды қай та жаңғырту қажет еке нін аңғартады.

Мемлекет басшысы өз ма қа ла сында дөп басып айт­қандай, ру хани құн ды лық­тарсыз сана то лық қан ды жа ңармайды. Тех но л огия

мен инновацияға, э к о н о м и к а н ы ң жа ңа салаларын да мыту мен ин­фра құрылымға кө ңіл бөле оты­рып, біз рухани құн ды лық тар ды да ұмытпауымыз керек. Себебі, кез келген халықтың дамуы үшін руханиұстынның орны өлшеусіз зор.

Ұлы халықтар әрдайым үй ле сімділік жолымен жү­реді. Ру ха ни тұрғыда гүл де­ну қа шан да тір шіліктің бар­лық саласының өр кен деуіне ық пал етеді. Өйткені, ке­мел бі лім ді әрі рухы бай адамдар уа қыттың жаңа талаптарына дер кезінде жауап беріп, дұ рыс ше шім қабылдай алады.

Елбасы осыны терең тү­сі ніп қана қоймай, бізге таяу бо ла шағымыздың көрінісін көр сете оты рып, рухани жаң ғы рудың 6 ба ғы тын ұсы н ды. Ұлы Даланың та­лай ғ асырлар бойғы мұрасы, хал қы мыздың даналығы мен өмір лік ба й тәжірибесінің қосындысы осы рухани жаң­ғы руға негізгі ұс тын бо­лады.

Мақалада көрсетілген идея лар, ақи қа тында, Қа­зақ станның рухани са ла ­ сын дағы ре фор маторлық

жаңа шыл дық тар болып табылады. Бағдарламалық ма қаланың нә ти ­же ле ріне жа қын арада куә бо ла­тынымыз кү мән­сіз.

Мемлекет бас­ш ы с ы ү ш і н ш і жаң ғы ру дың ау­

қым ды мін дет терін іске асыру адами ка питалға, ұлттың интел ле к туа л дық мүмкіндіктері мен рухани күш­қуатына ті ке лей тәу­елді екенін қоғамға ай қын түсіндіріп бер ді. Пре зи ­денттің ма қаласы хал қы ­мыз дың рухани жа ғынан өсуі туралы тол ғаныс не­м е с е б о л а ш а қ қ а ф и ­лософиялық тұр ғы да көз тас тау ғана емес. Бұл ма­қалада бүгінгі таңдағы өте өзекті қоғамдық­саяси жә­не мә де ни­ру хани жобалар түріндегі нақ ты ша ралар кө рініс тапқан. Ай тыл ған жо ба лардың әрқайсысы автор ұсы нған идея ларды іс жүзіне асы ру ға нақты бағыт­бағ дар береді.

Елбасы алға қойған жа­ңа мін деттер Қазақстан хал қы ның көк жи егін ке­ңей т іп , мем ле к ет імізді әлемд ік дең гей ге бү гін гі­ден де биік көтеретініне се ні м дімін.

Ойы биік, рухы бай халық өрге басады

Қ.Қожамияров атындағы рес пуб ли­ка лық мем ле кеттік ака де мия лық ұйғыр му зы калық коме­дия теа трының ұжы­мы елі міздің Пре­зи денті Нұрсұлтан На зарбаев тың рес ­пуб ликалық «Еге мен Қазақстан» га зетінде жарық көр ген «Болашаққа бағ­дар: рухани жаңғыру» атты мақаласын зор қызығу шы лық­пен оқып шық ты. Ол бізді үл­кен әсерге бө леді. Мақалада Ел басы ең бас ты мақсат «әлем­дегі ең да мыған 30 елдің қата­ры на қо сылу үшін біздің сана­мыз ісі мізден озып жүруі, яғни одан бұрын жаңғырып отыруы тиіс» екендігін атап өтіп, әр қа зақстандықты өз саласы бо­й ын ша нақты жұмыс жасауға ш а қырады.

«Болашақта ұлттың табысты бо луы оның таби ғи байлығымен емес, адам дарының бәсекелікке қа бі летімен айқындалады. Сон ­дық тан, әрбір қазақ стан дық, сол ар қылы тұтас ұлт ХХІ ғасырға лай ықты қасиеттерге ие бо­луы керек» деген Президент, біз өмір сүріп жатқан заманда ком пьютерлік сауат тылықтың, көп тіл білу дің маңыздылығына тоқ та лады. Ең бастысы, руха ни жаңғыру үшін «Ұлттық са лт­ дәстүрлеріміз, тіліміз бен музыкамыз, әдебиет і м із ,

жо ра лғыларымыз, бір сөзбен айт қан да ұлттық ру хы мыз бо­ й ы м ы з д а м ә ң г і қалуға тиіс», дей ді Нұрсұлтан Назарбаев.

Мақалада сон дай­ақ басты мақ сат қа же­ту үшін Қазақстанға бі лім ді ұрпақ қа жет ­тігін, елімізде «бі­

лім әрд айым бірінші орында тұруы шарт», «Өзім дікі ғана таң сық, өзгенікі – қаңсық» деп кері тартпай, ашық болу, бас қа­лар дың ең озық жетістіктерін қа былдай білу, бұл – табыстың кілті, әрі ашық зерденің бас ты көрсеткіштерінің бірі» екен дігін айтады Прези дент. Ел басы руха­ни жаң ғыруды жү зеге асыруға жол ашатын бір неше жобаны ұсынады. Оның ішінде қазақ тілін бір тін деп латын әліпбиіне кө ші­ру, «Жаңа гуманитарлық бі лім. Қазақ тіліндегі 100 жа ңа оқулық», «Туған жер», «Қазақ стан ның қасиетті ру ха ни құндылықтары», мә де ни қа зыналарды әлем жұ рт шы лы ғы на таныс тырудың мүлдем жа ңа тәсілдерін ойласты­ру мә се лелері бар.

Руслан ТОкТахуНОВ,Қ.Қожамияров

атындағы республикалық мемлекеттік академиялық

ұйғыр музыкалық комедия театрының директоры

Табыс кілті – білімде

Бүгінгі сәт са­йын өзгеріп жат­қан әлемде адам мен оның же ке қа­си еттері, әле у е ті, та рихи сана сы мен ұлт тық жа ды, білім­бі лі гі, ын та­жігері, ма шы ғы, барлығы үл кен дә ре жеде қо­ға м ның эко но ми ка­лық дамуы мен өмір лік күш­қуатының бастау­бұ ла ғы на айналды.

Е л б а с ы Н ұ р с ұ л т а н Назар баев тың «Болашаққа бағ­дар: рухани жаңғы ру» атты мақаласы «Қазақ станның Үшінші жаң ғыруы: жаһандық бәсекеге қабі леттілік» атты ел хал қына Жолдауында айтылған ойлар мен идеяларды әрі қарай дамыта, байыта отыруымен мазмұнды. Сондай­ақ рухани жаң ғыруға, заманауи әлемді қайта құруға және ұғынуға қабілетті, бәсекеге лайық ма­ман д ардың дамуын үйлесімді қа лыптастыруға үлкен маңыз беретіндігімен ерекшеленіп отыр.

Тарихи дәуірлер мен кезең­дер дің қайсысын алып қарасақ та, ұлы ойшыл даналар мен саясат­керлер елдің рухани әлеуетін да мыту қажеттілігі жөнінде, мем лекеттік институттың осы ба ғыттағы рөлі туралы ай тып ке леді. Біздің заманымызд а бұл дәстүр «Болашаққа бағ дар: рухани жаңғыру» атты жаңа

бағ дарламалық құ жа­тын да көрініс тауып отыр.

Президент Н.На­зар баев тұл ғаларды қ а л ы п т а с т ы р у д а уни вер ситеттер дің ма ңызды орны бар еке нін атай отырып, әлеу меттану, фи ло­со фия және пси хо ­

логия бағытындағы гу ма ни­тар лық саланы күшейту ту­ралы сөз қозғады. Еліміздің өс келең жас буынына қарата айт қан сөзінде жастарды руха­ни, адамгершілік тұрғыдан ке­мел болуға шақырды. Өйткені инно вациялық әлеуетті же т кі­зуші және құнды ресурстарды жүзеге асырушы жастар бол­мақ.

Жоғары мектеп оқыту шысы және психология магистрі ретінде мен үшін бұл құжаттың маңыздылығы жоғары. Өйткені мақалада қоғамымыздың қуатты қыр ларының негіздері егжей­тегжейлі жазылған. Яғни, Қазақстанның Үшінші жаң ғыруы – қазақстандық қоғам ның рухани жаңғыруы на негіз болып отыр.

Людмила ГИТИхМаЕВа,

Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ әлеуметтік

ғылымдар факультеті деканының

студенттермен жұмыс жөніндегі орынбасары

Жаһандық кон ъ ю нк­ тура ның өз ге руі жә не х а л ы қ а р а л ы қ б ә с е к е ­лестіктің ши е ленісуі жағ ­да йын да Қазақ с тан осы жыл дан бас тап эко но ми­калық жә не саяси жаң­ғыр удың жо лына түскен бола тын. Бұл жағдайда Ел б а сы Н.Ә.Назарбаев­тың «Бо ла шаққа бағдар:

руха ни жаңғыру» атты бағ дар ламалық мақала­сын да белгіленген рухани жаң ғыруға көшу өте уақтылы болып отыр және осы үде ріс қоғамдағы орын алып жат қан эко но ми ка лық және сая си ре фор ма лар дың сәт ті жү зе ге асуы­на негіз болады.

Рухани жаңғыру ха лық ты ұлттық ка зақ стан­дық біре гей лік ті сақ тауға жә не қа зақ стан дық тар са на сы ның жа ңа ке зеңнің құн ды лы қ та ры на ашық болуына ба ғыттайды.

Елбасы Н.Ә.Назарбаев өз мақаласында «Қа­зақ станда ғы 100 жаңа есім» жобасының іс­ке асырылуына ерекше кө ңіл бөлген бо латын. Бұл жо баның бас ты мақсаты – талантты жә не жұмыс істейтін салаларында үлкен же ті с тіктерге жеткен қа зақ стандықтардың тағ дыр лары және өмірбаян дарымен барша халықты та ныстыру. Осы жоба қо ғам ның назарын қазіргі за манның ірі тұлғаларына на зар аударуға және бұл адамдардың өмірлері әр қазақстандық үшін өз арманына жету жолындағы бағдарына айналуына мүм кін­дік береді.

Найля ӘЛМұхаМЕдОВа, Қазақстан Президенті жанындағы ҚСЗИ

әлеуметтік-экономикалық зерттеулер бөлімінің аға ғылыми қызметкері

Тұлғалардан өнеге алуға шақырады

Кемел адамгершілік керек

13 сәуір 2017 жыл 5Рухани жаңғыРу

Әбдуәли ҚАЙДАРИ, академик

Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың «Егемен Қазақ­стан» газетінде «Болашаққа бағ дар: рухани жаңғыру» атты мақа ласы жарияланған күні таң атпай біздің үйдің телефонына ты ным болмады. Әріптестерім құттықтады, журналистер тіке­лей эфирге шақырды, сұхбат бе руімді өтінді... Ішпей­ жемей тойдым, сондай риза бол ға­нымды айтайын. Бұл өзі менің еліміздің азаматы ретіндегі ой­санамды көптен мазалап жүр­ген мәселе еді. Алайда, оның ерте ме, кеш пе орындалатыны­на бек сенімді жүргенімді де жа сырмаймын. Президент «Қа­зақ тілін біртіндеп латын әліп­биіне көшіру жұмыстарын бас­тауымыз керек. Бұл мәселеге не ғұр лым дәйектілік қажеттігін терең түсініп, байыппен қарап келе міз және оған кірісуге Тәуел­сіздік алғаннан бері мұқият дайын далдық», дейді.

Менің есіме Қазақстан Тәуел­сіздік алғаннан кейінгі Түркия еліндегі (Анталья, 1993 жыл) кешегі Кеңес Одағында тұрып кел ген бауырлас халықтардың латын әрпіне көшуі туралы өт кен халықаралық конференция түсті. Сонда әлем ғалымдары қа тарында биік мінберден баяндама жа­саған мен қазақ тілінің де латын қарпіне көшуге өзге туысқан ел­дер секілді қауқарлы екенін, оның тілдік ерекшеліктері хақында

кеңінен тоқталып айтып едім. Жиынға қатысқан сол кездегі Түркия Президенті Тұрғыт Өзал ризашылық сезімін айтты. Елге оралған соң болашақта латын әліпбиіне көшудің барлық жо­басы мен тұжырымын хатқа түсі ріп, еліміздің Президенті Нұрсұлтан Назарбаевқа жолда­дық. «Ойланатын мәселе екен, ға­лымдар жан­жақты зерттеп, жау­абын берсін», деді Елбасы. Бір­екі жылдай сонымен шұғылдандық. Әзербайжандар ол кезде латын әліпбиін жаппай жаттай бастаған, өзбектер жаңадан көшкен еді. Кейін оған түркімендер қосылды. Қырғыздар бізге қарайлап қалды.

Ол бір ауыр кезеңдер бола­тын. Бізге латын әліпбиіне дейін ең алдымен тұралап жатқан қазақ тілінің мәртебесін көтеруге тура келді. Білекті сыбанып тастап, тер төктік. Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамын құрдық.

Айтпақшы, б ір жайтты ұмытып кетіп барады екенмін. Бір күні Нұрсұлтан Назарбаев м е н і , а к а д е м и к Ө м і р з а қ

Айт бай ұлын және облыстардан келген бірқатар қоғам басшыла­рын өзі не шақырып, марапат жа­сады. Маған арнап «Сіздің қазақ тілі нің дамуы мен өркендеуіне қосқан еңбегіңіз ақталады», деп кеу деме еліміздің жоғары награ­дасы – «Отан» орденін тақты. Оның бәрі ұмытылмайды, есте сақ та лады. Әңгіме арасында Елба сының жадырап айтқан «Ла тын әліпбиіне ауысатын кез де ке лер» деген бір ауыз сөзі де жү ре гімді жылытып жүрді. Біз ша мамыз келгенше қазақ тілі нің мемлекеттік тіл болуына ат са­лыстық, жәрдемдестік.

Ел игілігі мен болашағы үшін жасалған әрбір қадам зор тол­ғаныстардың нәтижесінен туын­дайтыны ақиқат. Қазақ дүниесі адам танымастай өзгеріп, ұр­пақ жаңаруда. Ширек ғасыр бұрын ежелден бабаларымыз аң саған тәуелсіздігімізге де қол жеткіздік. Азияда түркілердің қара шаңырағы – мемлекетіміздің іргесі қаланып, көк туымыз жел­біреді. Тыныштығымыз сақталып, ең семіз көтеріліп келеді. Бұған, міне, тәубе дейміз! Бірақ, дүние дүр белеңге толы. Әр жердегі мем лекеттік дүмпулермен қатар, бір елдің екінші мемлекетке оз­бырлықтарын да естіп, біліп жа­тырмыз. Бүгінгі таңда мемле ке­тіміздің айрандай ұйып, тілін, мәдениетін сақтау арқылы бір көш басшының маңына топ тасу, бір жағадан бас, бір жең нен қол шығара отырып, ұлтты ғы мызды сақтап қалу ең бас ты да мәнді

мәселе екенін естен шығар­мағанымыз жөн.

Ал енді еліміз кезең­кезеңмен латын әліпбиіне көшкен жағ­дайда, сөздер жаңа латын әрі пі­мен жазылғанда, жұрттың бәрі оны жаңадан қабылдайды. Жа ңа сөз ретінде, жазылуын орфо гра­фиялық норма ретінде қабыл­дап көзі де үйренеді. Бұл, әсі­ресе, тілдегі басы артық дыбыс­тардың, сөздердің дұрыс жазы­луын, қазақша дыбысталуын қам тамасыз ету үшін, тілдің өз та биғаты үшін керек. Тілдік ерек шелігімізді сақтау − әлемдік ин теграция, ақпарат алу мүмкін­дігі міздің артуы. Өйткені, ла­тын жазуы ағылшын тілі сияқты әлем ге кең тараған әліпби екеніне дау жоқ. Сол арқылы біз қазіргі ин тернет желісінде ақпарат алу­да ғылым, білім саласында осы кеңістікке көбірек кіріп, жас­тарымыздың да тез оқуға, ақпа­рат алуға мүмкіндігі артады. Екін ші жағынан, бұл – түркі әлемі мен Қазақстанның бірігуі. Түркия, Әзербайжан, Өзбекстан, Түрікменстан сияқты елдердің жазуымен бір болуы – біздің еліміз үшін ұшан­теңіз пайда­сы бар.

Тілді тіл етіп, бар табиғаты мен болмыс­бітімін айқындап тұратын басты заңдылықтарының бірі – дыбыстардың бір­бірімен көрші тұруы, тіркесуі. Қазақ тілінде буын, сөз ішіндегі және сөз бен сөз аралығындағы ды­быстар өзара келісіп, үйлесіп, үндесіп, басқаша айтқанда,

бір­бірімен қол ұстасып, жа­расым тауып, үндестік заңына бағынып тұрады. Бұл заңнан тысқары тұрған дыбыс, буын не сөз болмайды. Ал тілінде үндестік заңы емес, сөз екпіні үстем орыс тілі нен енген сөздер қазақ тілінің бас ты заңдылығына кері әсер етіп келеді. Сондықтан, қазақ тілін дегі әр сөздің табиғи бояуы дыбыстар тіркесі арқылы, яғ ни үндестік заңы арқылы таны лады. Орыс тілі және осы тіл ар қылы дауыстының не бірнеше дауыс­сыздың сөз ішінде, әсіресе бір буында қатар келуі қазақ тілінің табиғатына жат тіркесімдер бо­лып табылады. Ғылыми қауым сон дықтан да латын әліпбиіне көш кен түркі халықтарының жағ­дайына да жеке зерттеу жүргізіп отыруды тоқтатқан емес.

Тағы бір ескеретін жайт, латын әліп биіне өтсек, барлық мәселе ше шіледі деп арқаны кеңге салуға да болмайды. Латын әліпбиіндегі британдық ағылшындар өз тіл­дерінің Америка, Еуропа құр­лық тарында әр жерде әртүрлі айтылып кетпеуіне, неміс тер жер­жерден келген өз қандас­тарының тілді бұзбай дұрыс мең­геруіне, француздар өз тіліне ағылшын кірме сөздерінің көп еніп кетпеуіне алаңдаушылық біл діріп, үнемі назарда ұстап, тілін дамыту шараларын жүр гізіп отыр. Сондықтан, бізде тілімізге бұрынғыдан да жауап кер шілікпен қарап, Елбасы айт қандай, «қазақ қазақпен қазақша сөй лесуі керек». Тіл сөй леген үс тіне сөйлей берсең

ғана шың далып, айналадағы бас­қа лар ға да әсер ете түседі. Латын әліп биі – түркі дүниесінің басын қосатын фактордың бірі. Әрі ком­пьютеріңіз де латынға байланған. Ал қиындығы уақытша болатыны анық.

Қазір 1989 жыл емес. Қа зақ­стан – тәуелсіз. Халықтың дені ана тілінің қадірін түсіне бас тады. Өткендегі соқпақпен жүр се ана тілінен айырылып қала ты нын кейбіреулер кеш те бол са ұғынды. Бірақ, әлі де елдің бәрі емес дер едім. Бірнеше ұрпағы орысша сөйлейтін қандас тары мызға ауыр­лау, бірақ түзелуге мүмкіндік ба­сым. Заман жақсы. Кезінде санасы жетпегені емес, «уланғаны» үшін оларды кінә лауға мүлдем болмай­ды. Қазіргі қазақ тілінің мысы басым. Ешқан дай қауіп жоқ. Біздің алғашқы құлшынып құрған «Қазақ тілі» қоғамы еліміздің та­рихында бә рін өзгертіп жіберді дей алмаймын, бірақ үлкен бетбұрыс жасады. Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың бүгінгі тілге қатыс ты мемлекеттік сая­сатын қолдай мын, бағыты өте дұрыс. 90­жы лдар басында айтқан Прези денттің ойы жүзеге асу­да. Көңі лім толады. Өйткені, халықта қазір бұрын­соңды бой көрсет пеген тілге деген жанашыр сезім пайда болды. Президенттің «Еге мендегі» тарихи мақаласы осынау халықтық қозғалысқа зор қолдаушы күш болатынына сенімдімін.

АЛМАТЫ

Дархан ҚЫДЫРӘЛІ,«Егемен Қазақстан»

Кеше «Егемен Қазақстан» га зе­тін де Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың ұлттық идея іспетті еліміз­дің алдағы рухани өркендеуінің бағы­тын айқындаған «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты аса маңыз ды бағдарламалық мақаласы жарық көрді. Бұл іргелі мақаланы біз Мемле кет басшысының игі бастамалары мен жүзеге асқан «Мәдени мұра» және «Халық – та­рих толқынында» бағдарламаларының заңды жалғасы сияқты, Мәңгілік Ел мұратын жүзеге асырудың түп негіздерін көр сетіп берген тұжырымдамалық бағ­дар лама ретінде қабылдадық.

Рухани жаңғыруымыздың жаңа ба­сым бағыттарын айқындап берген бұл бағдарламалық мақаланы, автордың өзі атап көрсеткендей, «тарлан тарих тың, жасампаз бүгінгі күн мен жарқын бо­лашақтың көкжиектерін үйлесімді сабақ­тастыратын ұлт жадының тұғырнамасы» деп бағалауға лайық.

Әлмисақтан ұлттың ұлт екенін анықтайтын ең басты белгілерінің бірі әрі оның бірегей ұлттық қасиетін сақтайтын негізгі тірегі, мәңгілік құндылығы тілі мен әліпбиі екені әмбеге аян. Ел ру­ханияты мен мәдениетіне айрықша жанашырлықпен қарайтын Қазақстан Президенті мақалада Мәңгілік Ел болу үшін ұлтымыздың осы екі тірегі де мәң­гілік болуы шарт екенін тайға таңба бас­қандай айқындай отырып, латын әліп­биіне көшудің мән­маңызын дәлелді түйін дермен дәйектеп берген.

Түп­тұқиян мен бақи­баянның ара­сында адамзат баласының түпкі мұраты мен асыл аңсары қашанда мәңгілік бол­ған. Қадымнан тамыр тартып, мыңжыл­дықтарды жалғап тұрған осы қас терлі сабақтастықтың алтын арқауы таңба яки жазу еді. Қасиетті Құранда қалам кә ламмен қатар айтылады. Жазу ар қылы аян хатқа түсті, дәстүр дамып, мәде ниет­тер қалыптасты. Сөздің сыртқы сипаты болған символдар тобырға түсініксіз таңбалар ретінде киеге баланды, діндер жазу арқылы салт сенімнен шығып, өркениетке айналды. Білге Конфуций «Әлемді сөз бен заң емес, символдар билейді» дегенде осыны меңзесе керек.

Қаріптің таңбадан тамыр тартқанын ескерсек, әліпбиді әлемді билейтін негізгі символдардың қатарына жатқы­зуға әбден болады. Осы тұрғыдан ал­ғанда әрбір әліп би пайым мен таным­нан, талғам мен түсі ніктен туындайды. Сондықтан, ол қас терлі құндылықтарды сақтайтын ұлттың жадысына, қастерлі кодына айналады.

Әліпби тек мәдениеттің өлшемі, өрке ниеттің белгісі ғана емес, ол – ұлттың таң басы, елдіктің айшығы, мемлекеттің тәуелсіздігі мен тұтастығын айқындайтын сим волдардың бірі. Бұл тұрғыдан алғанда таңба таңдау

– өркениет жолын да таң дау деген мағына береді. Сондықтан, таңбасын өзгерту, әліпбиді алмастыру туралы қабылдаған шешімі арқылы Елбасы қазақ елінің тәуелсіздігін бекемдейтін, тұ тастығын нығайтатын, Мәңгілік Ел мұра тын тұғырлы ететін тарихи таңдауын жасады деп ойлаймыз.

Жаңа қаріп қашанда жаңарған ел­дің нышаны ретінде көнені келмеске кетіріп, ойды отарсыздандырады, сана­ны сілкіндіреді, жадыны жаңғыртады, мәдени тұтастықты орнықтырады, ұлт­тың қуатын арттырып, оның ақпарат кеңі с тігін дербестікке жетелейді. Бұл тұр ғыдан алғанда әліпби өзгерту ісі өз қалауы мен астана ауыстыру сияқты тарихи маңызы зор мәселе деп білеміз.

Еуразия кеңістігін ен жайлаған байыр ғы бабаларымыз Мәңгілік Ел мұратын жады тастарға өшпестей етіп таңбалап жазған. Сондықтан, ашық аспан астында аласапырандарды артқа тастап, бүгінге жеткен жәдігер жазулар тағылымды тарихымыздың шежіресі іспетті. Мың жылдан астам уақыт араб

әліпбиін қолданған халқымыз орасан зор мәдениет қалыптастырды. Араб әліпбиі әрі қасиетті кітаптың қарпі болғандықтан, оны үйрену де ғибадат саналды. Сондықтан, әліпбиді өзгерту арқылы рухани қорғансыз қалған халықтың арасында шоқындыру саяса­тын жүргізуді көздеген патша үкіметі қазақ жеріне 1861 жылдан бастап кирилл графикасын енгізе бастады.

Төңкеріс арқылы билік басына кел­ген большевиктер де жаңа кеңес ада­мын қалыптастыру үшін әуелі латын, артынша кирилл графикасын енгізді. «Латындандырылған қазақ жазуын орыс графикасы негізіндегі жаңа әліп­биге көшіру туралы» заң ешқандай қар­сы лықсыз күшіне енді. Жаңа әліпби жасалғанда қазақ тілінің қағидаттары ескерілген жоқ, тіпті оған мүлдем қол­данылмайтын таңбалар енгізілді.

Бас­аяғы он бес жылдың ішінде үш әліпби өзгертудің салдары халқымызға отызыншы жылдардағы қанды репрес­сиядан кем соққан жоқ. Жаппай жа­залау науқанында халықтың қаймағы

іс петті мыңдаған тұлға атылып, айдалып кетсе, күштеп таңбаны таңу ар қылы еңсесі түскен елдің жадысын өшіруге, ұлттың мәдени­рухани кодына өзгеріс енгізуге қадам жасалды. Ай та кетерлік жайт, кирилл графикасына күштеп көшірілген елдер негізінен мұ сылман халықтар еді, ал өзгелері өздері нің ұлттық төл әліпбилерінде қала берді. Бүгінде өз таңбасында қалған ұлттар­дың тілдік заңдылықтарын сақтап қал­ғаны белгілі. Демек, тілді бұзу, оның заң ды лықтарын өзгерту негізінен әліпби арқылы жүргізілген.

Кеңестік кезеңде терминология­да қазақ тіліне өзге тілдерден енген сөздерді ұлттық қалыпқа сәйкестендіру, ал орыс тілінен енген сөздерді сол қалпында қабылдау туралы арнайы шешім болған. Сондықтан, 70 жыл­да қалыптасқан тер миндер арқылы кеңестік кеңістік қалып тасты. Соның нәтижесінде қазақ халқы өзінің сөйлеу мәнерінен жаңылды. Ба тыстан ен­ген терминдерді кириллица арқылы қабылдап, түпнұсқадан алшақтай түсті. Бұл үрдіс әлі де жалғасып келеді.

Мақалада айтылғандай, латын қарпіне көшу мәселесі алғаш көтеріліп отырған жоқ. Мемлекет басшысы 2006 жылы Қа зақстан халқы Ассамблеясының ХІІ сес сиясында және 2012 жылы жария

еткен «Қазақстан­2050» Стратегиясы қа­лып тасқан мемлекеттің жаңа саяси бағы­ты» атты Жолдауында 2025 жылға дейін латын қарпіне көшу туралы қадап айтқан еді. Ал бүгінгі мақаласында Елбасы осы ауқымды жобаға уақыт ұттырмай, қа зір­ден бастап кірісуіміз керек екенін жазды.

Расында, қазіргі қолданыстағы әліп­би жазуды, сол арқылы қоғамдық са­наны үшке жарып тұрғаны жасырын емес. Соның салдарынан төлқұжаттағы аты­жөні міз, тіпті ұлтымыз бен ұлы сы­мыздың аттары да үш түрлі жазылып жүр. Мы салы, Қазақстан, Казахстан және соның транскрипциясы негізінде Kazakhstan деп жазамыз. Латын қарпіне көшкен жағ дайда мұны Qazaqstan деп тілдік ерек шелігімізді сақтай отырып, бір­ақ сөзбен жазуға мүмкіндік аламыз.

Әліпби алмастыру арқылы біз қосам­жар орфографиядан құтылып қана қой­маймыз, шет тілдерінен енген сөздерді де ұлттық ерекшеліктерге икемдей ала­мыз. Латын қарпін қазақ емлесі арқылы қабылдау арқылы бұл мәселе бір ізге түседі. Орфографиялық, орфоэпиялық тұ тас тықтың тілдік тұтастыққа бастайты­нын ескерсек, бұл түрлі этностардың қазақ ша оқу арқылы тіл сындыруына, сөй тіп мемлекеттік тілдің төңірегіне топ тасуына үлкен септігін тигізеді. Cон дықтан, Елбасы мақаласында атап өткен дей, латын қарпі бұқаралық сана­ны өз гертіп, қоғамның ішкі тұтастығын қам тамасыз ететін, еліміздегі барша этнос тарды біріктіріп, Біртұтас Ұлтты қалыптастыратын басты құралдың бірі болмақ. Қазақстан тілдік тұрғыда тұтас болса, өзге елдердегі қандастарымыздың атажұртқа, қара шаңыраққа тарты­ла түсері сөзсіз. Оның үстіне, кезінде кирил ли цаның әрбір түркі халқы үшін бөлек­бө лек жасалғанын ескерсек, жаңа әліпби арқылы Қазақстандағы тамырлас халық тардың да қазақ тіліне жақындығы арта түсері анық. Бұл қазақ тілінің халық аралық деңгейде қолданылуына, бәлкім болашақта түркі тілдерінің тірегі болуына да жол ашуы мүмкін.

Қазірдің өзінде латын қарпі мектеп­терде оқытылып, электронды ақпарат құралдарында кеңінен қолданылуда. Интернет, әлеуметтік желілерде бұған көшіп кеткендер аз емес. Бірақ олар латын әліпбиінің әртүрлі нұсқаларын пайдалануда. Сондықтан, Елбасы айтқандай, 2017 жылдың соңына дейін білікті ғалымдар тарапынан әзірленетін қазақ әліпбиінің бірыңғай стандартты нұсқасының мақұлдануы бұл мәселені бір ізге түсіретін еді.

Мемлекет басшысы атап көр сет­кендей, латын қарпіне көшудің терең ло­гикасы бар. Бұл, мақалада айтылғандай, қазіргі заманғы технологиялық ортаның, коммуникация мен ғылымның даму­ына байланысты екені әмбеге аян. Жаңа әліпби арқылы қазақ елі әлемдік өркениетке қадам басады. Сонымен қатар, латын әліпбиінің түбі бір туыс елдермен өзара байланысты арттырудың да бір жолы екені анық. Сондықтан, Қазақстанның әліпбиі болашақта оның қара шаңырақ ретінде түркі әлеміндегі жетекшілік орнын одан әрі нығайта түседі деген ойдамыз.

Тарихи таңдау

Зор толғаныстан туған игілікті шешім

Латыншаға көшудің терең логикасы бар. Бұл қазіргі заманғы технологиялық орта ның, ком муникацияның, сондай-ақ ХХІ ғасыр дағы ғылы ми және білім беру

процесінің ерекше лік теріне байланысты.

Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ

6 13 сәуір 2017 жыл

Конференцияның күн тәр­тібіне партияның облыстық филиа­лының төрағасын сайлау және Елбасының «Егемен Қазақ стан» газетінде жарияланған «Бо ла­шаққа бағдар: рухани жаң ғыру» атты бағдарламалық ма қа ласын талқылап, қолдау туралы мәселелер енгізілді. Күн тәрті біндегі бірін ші мәселе бойынша делегаттардың бірауыздан дауыс беруімен об­лыс әкімі Мәлік Мырзалин «Нұр Отан» партиясы Ақмола облыстық филиалының төрағасы болып сай­ланды.

Бұдан кейін Мәлік Мырзалин Қазақстан Республикасының Пре­зи денті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағ дар: рухани жаң­ғыру» атты мақала сына кеңі нен тоқталып, оның мазмұны, өзекті­лігі мен тарихи мән­маңызы тура­лы жан­жақты сөз сөйледі.

– Бұл мақалада қарастырылған бәсекеге қабілеттілік мәселесі өте орынды және көкейкесті болып табылады. Осы орайда, Мемлекет басшысы «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты ел халқына

арнаған биылғы Жолдауында әлемнің озық отыз елінің қатарына қосылу міндетін қойғаны белгілі. Мақалада қозғалған келелі мәселе­лер мен іргелі міндеттерді осы жаңғыруымыздың жолындағы басты бағыт­бағдар деп түсінген жөн. Латын әліпбиіне көшу – за­ман талабы. Әрине, ол үшін ең алдымен, болашақ ұрпақты осы әліпбимен оқытатын мамандарды даярлап алуымыз керек. Бүгінгі жас ұрпақ алғыр да ынталы болып өсіп келеді. Қазір балабақшалардың өзінде бүлдіршіндер үш тілді үйреніп жатыр. Сондықтан, бізге латын әліпбиін меңгеру қиынға соқ­пайды. Осының нәтижесінде Ин­тернет желілеріндегі басқа елдер дің

бағдарламалары мен жаңа лықтарын оқып, өз қажеті мізге еркін пайда­лана алатын боламыз. Осылай өзге озық елдермен иық тірестіруге мүмкіншілігіміз арта түседі, – деді аймақ басшысы өз сөзінде.

Сондай­ақ, конференцияда «Нұр Отан» партиясының Жақсы аудандық филиалы төрағасы­ның бірінші орынбасары Камила Мұғалова, Ақмола облысы бойын­ша «Азаматтық альянсы қауым­дастығы» бірлестігінің төрайымы Ирина Терентьева, облыстық «Ар­қа ажары» газетінің бас редак торы Қайырбай Төреғо жа сөз сөйлеп, Елбасының бағдар ламалық мақа­ласына байланысты өз ой­пікір лерін білдірді.

Ырысалды ШАМШИЕВА

Ақмола облысы

Мирас АСАН,«Егемен Қазақстан»

Жиынға төрағалық еткен ай­мақ басшысы Ерлан Қошанов алғы сөзінде: – Облыстың мил лион даған жұртшылығы, әрбір тұрғыны – Президенттің бар лық стратегиялық бастама ла рын жүзеге асырудағы тіре гі еке нін ерекше сезінеді. Сон­дық тан біз жедел актив жиналы­сын ша қырып, халыққа, жергі лікті би лі кке, бұқараға – Елбасы мыз Нұр сұлтан Әбішұлы Назар баев­тың «Болашаққа бағ дар: ру ха­ни жаңғыру» атты ма қа ла сы ның маңызын түсін діру үшін жи нал­дық. Бүгін жарияланған мақала

– Елбасының «Қазақстанның Үшінші жаң ғыруы» Жолдауымен үндестік тауып, біздің алдымызда рухани даму, жаһандық жаңғыру жолында үлкен әрі тарихи міндеттер қойып отыр, – деді.

Алғашқы сөзді Қазақстан жа­зушылар Одағының Қарағанды облыстық филиалының дирек­торы, белгілі ақын Серік Ақсұң­қарұлы сөйледі. – Елбасы бұл мақаласы арқылы дүние жүзін­дегі ең дамыған отыз елдің қата­рына қосылуға ұмтылған қазақ­тың сөз қолданысына «ұлттық сана» деген тіркесті енгізді. Үш жүз жылдық бодандық етіміз ден өтіп сүйегімізге жеткен тұста ер

Махамбет пен мұзарт Мұқағалидың рухы арқамызға қайта қонғандай болды. Бұл мақа ла ірі оқиғалардың бастауы болады әлі, – деді.

Сонымен қатар, Е.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің саясаттану және әлеуметтану кафедрасының меңгеру­шісі, саяси ғылымдар кандида ты, доцент Дастан Көшербаев өз ойын ортаға салып, мақалада көр сетілген әр реформаға байланысты пікір білдірді.

Аталмыш басқосудан қараған­дылық белсенді жастар да қалыс қалған жоқ. Қарағанды облысы жастар ресурстық орталығының ақпаратты қамтамасыз ету және әлеуметтік технология бөлімінің басшысы Ержан Хамитов мін берге шығып: – Елбасы атап айт қан­дай: мемлекет пен ұлт құ рыш тан құйылып, қатып қалған дүние емес, үнемі дамып отыратын тірі ағза іспетті. Мақаладағы «Жаңа жағдайда жаңғыруға деген ішкі ұмтылыс – біздің дамуымыздың ең басты

қағидасы. Өмір сүру үшін өзгере білу керек. Оған көнбегендер тарихтың шаңына көміліп қала береді» деген сөз – дәл жағдайды дөп басқан қоғам диагнозы. Қарағанды облысының әрбір тұрғыны жаңғыру процесіне өз үлесін қосуға дайын деген сенім­демін, – деп жиналған қауым ды жігерлендіре жалынды сөз айтты.

Баяндама жасаушылардың қатарында облыстық мәслихаттың депутаттары, Қазақстан халқы Ассамблеясының өкілдері де бол­ды. Қайсысы болсын, бүгінгі күннің бас ты назарындағы ма ңызды мәсе­лені жан­жақты талқы лауда ішкі ойларын іркіп қалмады.

«Мәңгілік Ел» идеясының маз­мұнын жан­жақты айқындай түс­кен бұл мақала шын мәнінде ел дамуының рухани бағытындағы басты темірқазық болуы шарт.

Бұл келелі кеңестің қорытынды ортақ пікірі болды.

Қарағанды облысы

Ғалымжан ЕЛШІБАЙ,«Егемен Қазақстан»

Форумға «Егемен Қазақстан» газетін ала келген облыс әкімі Жан­сейіт Түймебаев қатысушылар алдын­да Президенттің мақаласынан үзінді оқып берді. «Президент мақаласында жаңғыру процесінің де нақты мақсат­міндеттері, ба сым дықтары мен оған жеткізетін жол дары бар екенін атап өтті. Мақ сатқа жету үшін біздің са­намыз ісімізден озып жүруі, яғни одан бұрын жаңғырып отыруы тиіс. Бұл саяси және экономикалық жаңғыруларды толықтырып қана қоймай, олардың өзегіне айналаты­ны айтылған Елбасы мақаласында. Болашақта ұлттың табысты болуы оның табиғи байлығымен емес, адамдарының бәсекелік қа бі летімен айқындалады. Ма қа ла да айтылған маңызды мә селе лерді жас ұрпаққа айта жүріңіздер, ардагерлер арқылы

жастардың құлағына жетсін», деді облыс басшысы. Сондай­ақ, Ж.Түймебаев облыс экономикасы мен мәдениетін, білімін дамытуда бұл тарихи маңызды құжат нақты бағдар болуы тиіс екенін жеткізді. Форумға қатысушы зиялы қауым өкілдері мен ардагерлерді Мем лекет басшысының идеяларын қолдап, оны белсенділікпен жүзе ге асыруға шақырды. Қатысу шы ларға «Егемен Қазақстан» газеті таратылды.

Басқосу барысында сөз ал­ған облыстық ардагерлер кеңе сі­нің төрағасы Жеңісбек Мәулен­құлов Елбасының бұл маңыз ды ма қа ласында халықты толған ды­рып жүрген мәселелердің бар­лы ғы көрініс тапқанын атап өтті. Жалпы мақалаға қатысты пікір білдірушілер елеулі еңбекте ай­тыл ған ұлтымыздың мәдениетін жаң ғыртудың жаңа қадамдарының нақтыланғанын, алдағы уақытта

қазақтың салт­дәстүрі, мәдени коды болашағымыздың негізгі бағдары деген тұғырнама ресми түрде пай­да болатынын, ал 2018 жылдан бастап елімізде латын әліпбиіне көшу процесі басталатынын қызу қолдады. Сондай­ақ, ардагер­лер бағдарламаның жалпы ұлттық патриотизмнің нағыз өзегі не айна­латынына сенімді.

− Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» деп аталатын бұл мақаласын Жолдау ретінде қабылдасақ та болады. Тек ресми атауы өзгеше. Мақа ла да өткенге шолу, бүгінгіні ба ғам дау, келешек­ке көз тастау бар. Тарихи маңызы бар еңбек те елі міздің барлық негізгі аспек ті лерін қамтитын дүниелер айтыл ған. Осылардың ішінде ай­рық ша екі мәселені атап өткім келе­ді. Біріншісі – «Туған жер» бағдар­ла масын ұсынуы. Расында да, кең байтақ жерімізде қыр­сыры беймәлім түрлі қазыналар мен тарлан тұлғалар бар. Мемлекет басшысының осы ұсынысы мұндай дүниелерді кеңінен насихаттауға мұрындық болар еді. Оның үстіне аталған бағдарлама жалпыұлттық патриотизмнің нағыз өзегіне ай на лады деп отыр. Бұл бір жағы нан жат идеологиялардан қорға­натын қорғанымыз болса, екінші жағынан өшкеніміз жанып, жо ғал­ғанымызды түгендейтін мүмкіндік. Екіншісі – «Жаһандағы заманауи қазақстандық мәдениет» жобасы.

Жобаның негізгі басым дылығы – Қазақстанды мәдени жағынан таны­ту. Сонымен қатар, әлемдік өркениет тұтына тын тілдерді игеріп, дүние дүрбелеңін де еліміздің өзге мемлекет те ре зесімен тең тұруы. Бұл бағыттағы жұмыстарда насихаттаудың тың түрлерін тауып, жүйелі жұмыс жа­сайтын жұртшылықты жұ мыл дыру. Біз мұндай өзгеріс терге өте бейім халықпыз. Өйткені Қазақ жерінде та­лай мәдениеттер тоғы сып, қаншама ұлттар ұйы ған. Сон дық тан, мен де барша қазақ стан дықтар, әсіресе, жас ұр пақ жаң ғыру жөніндегі осынау ұсы ныс тардың маңы зын терең түсі­неді деген үміттемін, – деді мақа лаға қатысты пікірін білдірген Шым­кент қалалық ардагерлер кеңе сі нің төрағасы Исамуддин Рысбай.

Форумға қатысушы 300­ден астам ардагер алдағы уақыт­та Елбасы еңбегін ел арасында насихаттауға, баянды бастама лар­дың жүзеге асуына ұйытқы болу­ға, өз үлестерін қосуға ниетті. Бұл орайда оңтүстікте 750 бас тауыш ұйымы бар ардагерлер кеңесі нің 222 мыңнан астам мүшесі кейінгі ұрпақ арасында насихатты күшейтпек. Жиын соңында облыс пен қалаға еңбек сіңірген бірқатар ардагерлер облыс әкімі Ж.Түймебаевтың Алғыс хаты және Құрмет грамотасымен марапат талды.

Оңтүстік Қазақстан облысы

Іргелі міндеттер талқыланды

Мазмұны бай, мағынасы терең

Ел дамуының болашақ бағдары

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кеше «Нұр Отан» партиясы Ақмола облыстық филиалының ке­зектен тыс ХХVІІ конференциясы болып өтті. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Бас басылымда жарияланған Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласына орай Қарағанды облысы әкімдігінде алқалы жиын өтті. Елбасы мақаласының мәні мен маңызын талқылауға жергілікті биліктің белді өкілдері, қоғам қайраткерлері, белсенді жастар қатысты. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Оңтүстікқазақстандықтар Елбасының «Болашаққа бағдар: ру­хани жаңғыру» атты мақаласын үлкен стратегиялық мәні бар, қазақтың жарқын болашағын айқындап берген құжат ретінде бағалап, айтылған бастамаларға қолдау білдіруде. Шымкентте қалалық әкімдіктің ұйымдастыруымен ардагерлер кеңесінің 30 жылдығына орай өткен «Ырыс алды – ынтымақ» атты форумда зиялы қауым өкілдері, ардагерлер кеше ғана Елбасының «Егемен Қазақстан» газетінде жарияланған мақаласын қызу талқылап, ондағы айтылған идеялар ел дамуының болашақ бағдары екенін атап өтті. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Рухани жаңғыРу

Нұрлыбек ДОСЫБАЙ,«Егемен Қазақстан»

Ең алдымен «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне көлік мәселелері бойынша өзгерістер мен толық тыру­лар енгізу ту ралы» заң жо­басын бірінші оқылым да таныс тыру үшін сөз кезе­гі Мәжіліс депутаты Уә­л и хан Қайназаровқа ұсы­ныл ды. Ол аталған құ жат­т ың мақсат­міндеті мен қызмет ауқымына қатыс­ты мәселелерді егжей­тег­жей лі баяндап, бірқатар түзетулер әуелі бірінші оқы­лымда, кейіннен депутат­тар ұсынысымен екінші оқылымда қа ралып, ма­құл данды. Заң жобасын да сауда мақ сатында теңіз де жүзу саласындағы ұлттық заң наманы халықара лық шарттардың талаптары на сәйкес келтіру ұсыныл ған­дығын да айта кетейік.

Сонымен қатар, құжатта шағын көлемді кемелерді есепке алу мен тіркеуге бай ланысты мемлекеттік жү йені жетілдіруге, рельс­тік көліктердің қауіп сіз­д іг ін қамтамасыз ету­ге баса назар аударылған. «Қа зір гі таңда мет ро по ли­тендегі қозғалыстың қауіп­сіздігін және тех ни ка лық құралдардың жай­күйін бақылау жер гілікті атқару­шы органға бекітілген. Ал қа ла лық рельстік көлік түр­леріне қатысты бақылау жоқ. Соның салдарынан 2015 жылы Алматы қала ­сын да трамвай 14 авто кө­лік ке залалын ти гіз гені есі­мізде. Сондықтан да, бұл құжат темір жол сала сын ­дағы тармақ иелену ші лер мен кір ме жол дар тұтыну­шыларының арақаты насын рет теу ді көздейді», – деді У.Қайназаров.

Жалпы отырыста «Ис­лам Конференциясы Ұйы­мына мүше елдер арасын­дағы экономикалық, тех­никалық және сауда ынты­мақ тастығы туралы бас келі сімді ратификациялау туралы» заң жобасы депу­таттар тарапынан қолдауға ие бол ды. Аталған құжат жөнінде негізгі баянда ма ны жасаған Ұлттық экономи­ка министрі Тимур Сү­лейменов келісім мақсаты – Ислам Ын тымақтастығы Ұйы мына мүше мемлекет­тер ара сын дағы сауда­эко­но микалық, техника, тех но­логия салаларында ғылы ми ынтымақтастықты да мы­ту және оны жүзеге асы­ру бағытындағы қа рым­қатынасқа құқық тұрғы­сынан жаңа мүм кіндіктер ашып, өрісін кеңейтіп, бекіту екендігін атап өтті.

«Қазақстан 2015 жылғы 25 қарашада Ыстанбұл­да қол қойған бас келісім

арқылы сау да, инвестици­ялар, ғылым мен техно­логия салаларындағы ын­тымақтастықты ны ғайтуға ниетті. Ол бірнеше бағыт бойынша жүргізіледі. Сау да саласындағы келісім мүше елдердің бір­бірі мен тең құқылы және кемсітпейтін сауда қатынастарын қол­дануға, сауда алмасуларын кеңейтуге және дамытуға күш­жігер жұмсауға ұмты­лыстарын көздейді. Ал инвес тиция бойынша ИЫҰ­ға мүше елдер, әсіресе, Сауд Арабиясы, Кувейт, Бірік кен Араб Әмірліктері, Катар, Бахрейн сияқты араб ел­дерінің тобы – дамыған жә не дамушы әлемнің экономика­лары үшін ірі инвесторлар болып табылады.

Атап айтқанда, БАӘ инвестициялық қор ла ры­ның ресурстары 1 трлн АҚШ долларын құ рай ды. Сондықтан, аталған ел­дердің біздің экономика ға тікелей инвестициялары­ның кө лемі 2,3 млрд АҚШ долларын құрайды. Және үші н ші бағыт ғылым мен технологияларға не гіздел­ген. Капиталдан басқа ис­лам елдерінде озық техно­логиялар бар. Осы кезеңде мұнай экспорттаушы елдер аталған шикізаттың экс­портына негізделген даму моделін өзгертуге тыры­суда. Олар ақпараттық­коммуникациялық тех­нологияларға сүйенетін экономиканың озық сек­торларын қаржыландыру арқылы эко но ми ка лық жаң­ғырту саясатын жүр гізуде», – деген ми нистр, сондай­ақ Қазақ станға сарапшылар тарту, бірлескен зерттеулер жүргізу және білім бе ру сти­пендияларын алу арқылы тәжірибе жә не техникалық мүмкіндіктермен алмасуға мүм кіндік берілетіндігіне тоқталды. Осы орай да, биыл ғы жылдың 10­11 қыр­күйегінде Астанада ИЫҰ­ның Ғылым және техноло­гиялар жөніндегі бірінші саммитін өткізу жоспарла­нып отырғанын атап өткен жөн.

Сондай­ақ, жиын бары­сында депутаттар «Қазақстан Республикасының кейбір заң на малық актілеріне қорғаныс және әскери қыз ­мет мәселелері бойын ша өз герістер мен то лық ты ­ру лар енгізу туралы» жә не «Қазақстан Рес пуб ли касы ­ның кейбір заңнамалық акті­леріне өсімдіктер мен жа­нуарлар дүниесі мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу ту­ралы» заң жобаларын екін­ші оқылымда ма құл дап, «Қазақ стан Респуб лика сы­ның дип ло матиялық қызметі туралы» Заңға өзге рістер мен толықтырулар енгізу ту­ралы» заң жобасын жұ мысқа қабылдады.

Ұйым аясындағы ынтымақтастық нығаяды

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кеше Парламент Мәжілісінің Төрағасы Нұрлан Нығматулин жетекшілік еткен жалпы отырыста депу­таттар бір қа тар заң жобасын талқылады. Оның ішін­де депутаттар тарапынан қызу пікір та лас тудырғаны көлік мәселелері бой ынша түзетулерге қатысты заң жо ба сы мен Ислам Конференциясы Ұй ы мы на мүше елдер арасындағы эко но микалық, техникалық және сауда ын тымақтастығы туралы бас келісімге бай ­ланысты ратификациялық заң жоба сы болды. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

13 сәуір 2017 жыл 7ЭКОНОМИКА

Агросектор: драйверге айналуға дайынбыз ба?

Елбасының биылғы Жолдауында аграрлық секторды экономиканың жаңа драйверіне айналдыру міндеті қойылғаны белгілі. Бұл талап «Қазақстан-2050» Стратегиясында белгіленген жалпы ішкі өнімдегі ауыл шаруашылығының үлесін 5 есеге арттыру жөніндегі бағыттың сілтемесі іспеттес.

Әлемде жер көлемі жөнінен тоғы­зыншы, ал жан басына шаққанда егіс тік көлемі бойынша екінші орын алатын елімізде агроөнеркәсіп кешені нің болашағы зор екені еш талас тудыр­майды. Сондықтан көзделген межеге жету үшін ауыл шаруашылығы өн­ді рісінің көлемі кемінде 6­7 есе арт­тырылуы керек. Жыл сайын бұл сала әртүрлі мемлекеттік бағдарламалар арқы лы қолдау тауып келеді. Мы­салы, ауыл шаруашылығы секторы саласында жалпы өнімнің өсу қар­қыны былтыр 5,5 пайызды құраса, өсім дік шаруашылығы 7,8, мал шаруа шылығы 2,7 пайызға өскені байқалады. Алайда, бұл саланың даму қарқыны ел экономикасының орта ша көрсеткішінен төмен, ал еңбек өнім­ділігі 3,5 есе аз. Өркениетті ел дер­мен салыстыруға мүлдем кел мейді. Өйт кені, өсу қарқыны озық тех ноло­гияларды қолданудың арқа сын да емес, тек өндіріс мөлшері есебінен жүзе ге асырылып келеді. Демек, ауыл шаруа­шылығын экономиканың жаңа драй­веріне айналдыру жолында алда күр­делі де қиын міндеттер тұр деген сөз.

Бүгінгі таңда ауыл шаруашылығы сала сын өркендетуге қомақты қаржы­лық көмектер беріліп жатқанын көзі қарақты оқырман білетін болар. Десе де, қарастырылған қаражатты тиімді пайдаланылу жайы қалай, субсидия­ның тиім ділігі қандай дәре жеде деген сауал дардың туын дай тыны жасырын емес. Ал, Жол даудағы субсидияларды бөлу қағи даларын қайта қарастырып, бір тіндеп өнімді сақтандыруға көшу қажеттігі уақыт талабынан туындаған қадам екенін айта кеткен жөн.

Қаржыны тиімді игеретін де, ғылым жаңалықтарын енгізу арқылы ауыл шаруашылығы өндірісін жолға қоя тын да да білікті мамандар екен дігі белгілі. Өкінішке орай, ауыл шаруа шылығы мамандығына жастарды тарту туралы мәселесінде қордаланған проблемалар аз емес.

Сонымен бірге ауыл еңбеккер­лерінің белсенділігін, инновацияға, ғылыми­техникалық жетістіктерге құштарлығын арттыру да жайы да кенжелеу қалып келеді. Уақыт өт кен сайын ауыл шаруашылығына білім таратудың тиімді жүйесін қалып­тастырудың маңыздылығы ар тып келе жатқанын ескерсек, үйре не тін тәжірибелер баршылық. Мәсе лен, «Атамекен» ұлттық кәсіпкер лер па­латасы құрамындағы «Агро ком пе­тен ция» орталығының ізденістері қол дауға тұрарлық. Кезінде бұл сала­ға «Казагромаркетинг», «Каз агро­ин но вация» акционерлік қоғамдары жауап ты болатын. Бірақ, атқарылған іс­шаралар ауыз толтырып айтуға кел­мейді. Ел тұрғындарының 18 пайы зы ауыл шаруашылығы кәсібімен айна­лысатынын, осы салада 190 мың­нан аса шаруашылықтар барын ойға түйсек, ауылдық жерлерде консуль­тативтік­ақпараттық кеңес беру және білім тарату орталықтарын көп теп құру өте маңызды. Келе шекте аудан орта лықтарындағы ауыл шаруа шы­лығы колледждер база сында білім тарату, фермерлерге консуль та тив­тік­ақпараттық қызмет көрсету орта­лықтары ашылса, құба­құп болар еді. Мысалға, Шелек қаласында агро­бизнес орталығының табысты жұ мыс істеп жатқаны – бәрімізге үлгі. Соны­мен қатар орта мектептер негі зін де құрыл ған Экспо­2017 орталық тары да оқушыларды қоғамдық пайда лы еңбекке жастайынан баулып, маман­дық таңдауда айқын кәсіптік бағдар берері күмәнсіз.

Бір қынжылтатыны, аудан айма­ғын болмаса ауылдық округті дамы­ту дың кешенді бағдарламасы әлі жасалмай тұр. Оның шеңберінде өнді­ріс салаларын орналастыру, белгі­лі бір бағытқа бейімделген маман­дан дыру, шоғырландыру өзін­өзі ақтар еді. Бұрындары әр кең шар мен ұжымшар құрамында бөлім ше ­лер болатын. Егіншілікпен ай на лы ­сатын шаруашылықтарда мал азығын дайындаумен, тұқым шаруашы­лығы мен мамандандырылған бри­га далар айналысатын. Яғни, тұтас шаруашылық деңгейінде жоспар лылық сипат, бірізділік, сабақтастық үрдісі қатаң сақталатын. Осы үлгіні ауыл­дық округ немесе аудан аймағына ен­діріп, кәсіпкерлерді белгілі бір мақ­сат бойынша жұмыс істеуге бейімдеу артықтық етпейді. Сонда аграрлық сектор сапа жағынан да жаңғырып, шаруашылық жүргізудің тың жолдары қалыптасар еді.

Әйіп ЫСҚАҚОВ,биология ғылымдарының докторы, профессор

––––––––––––––––––––––––––––Қазақстандағы ғылым саласы мүмкіндігінше Үкіметтен қолдау тауып келеді. Ғалымдарымыз уақыт талабынан қалмай иннова­циялық жолмен экономиканы өрістетуге үлес қосуда. ––––––––––––––––––––––––––––

2008 – 2015 жылдар аралығында Білім және ғылым министрлігі мен Әлем­дік банк технологияны коммерциялау жоба сын іске асырған болатын. Онда 65 жобаның, құны 1 млрд теңге болатын 40 жобасы өндіріске сатылу деңгейіне жетті. Зияткерлік меншік құқығын лицензиялау бойынша оншақты келісімшарт жасалды. Сонау 2002 жылы «Инновациялық қызмет туралы» заң қабылданған болатын, ал 2013 жылы «2020 жылға дейінгі инновациялық даму дың концепциясы» қабылданған еді. Он дағы басты мақсат бәсекеге қабілетті 30 ел дің қатарына қосылу болатын. Ол үшін жаңа технологиялар мен қыз мет­терді дамыту, шикізат өндірісінен инно­ва циялық экономикаға көшу қажет. Бұл мақсатқа жету үшін 2013–2014 жыл­дары экономиканың жаңа түріне өтуге дайындық жасалды, ал 2015–2020 жылда­ры инновациялық экономикаға өту кезеңі болып белгіленді.

Әрине, инновациялық экономикаға толықтай өту үшін уақыт керек. Мысалы, АҚШ­тың өзі экономиканың инно вация­лық моделіне көшуді сонау 1960 жыл дары бастаған болатын, оған өтуге бұл алып ел­дің өзі 20 жыл уақыт жұмсады. Инновация көш басшыларының бірі Тайвань мемлекеті бұл жолға 25 жыл ішінде қол жеткізді. Ал Израиль мен Оңтүстік Корея бұл мақсат­ты жолды 20 жыл ішінде жүріп өтті. Фин мемлекетінде тоқсаныншы жылдары инно­вациялық жетістіктер жоқтың қасы бола ­тын, ал қазір бұл ел инновациялық эконо­микасы дамыған елдердің бірі.

Global Innovation Index рейтингісі бойынша ғылымда көш бастап тұрған елдер – Швейцария, Швеция, Англия, АҚШ, Финляндия. Осы тізімде Эстония 24­орынды иеленсе, Қазақстан – 75 орын­да. Міне, Балтық жағалауындағы кіш­кентай мемлекет бұл табысқа қалай қол жеткізді деген сұрақ туады. Эстондар егемендік алысымен телекомуникация жүйесін жекешелендіріп, бүкіл елді талшықты байланысқа көшіріпті. Соның арқасында бір­бірімен ақпарат алмасу жақсарып, интернет барлық жерде жұмыс істеген, ол тіпті шағын аралдарда да ға­лам тор кедергісіз қосылатын болған, нә­ти жесінде инновация дамыған.

Инновация, сөзсіз экономиканың бас­ты қозғаушы күші болып табылады. Оның көмегімен барша әлем үшінші ин дус т­риалдық революцияны жасамақ. Мұ ның концепциясын американдық ғалым Дже­реми Рифкин жасаған бола тын. Рифкин тұ­жы рымына сәйкес үшін ші индустриалдық ре волюция цифр лық байланыстың пайда болуынан бастала ды. Интернет әлемді күрт өзгертті, ин фор мацияның таралу ауқы мы мен оның жыл дамдығы ғажап бол ды. Екін ші ре вол юция кезіндегі басты энер гия көзі – көмір, газ, мұнай түптің­тү­бін де сар қылып, барлық жұмыр жер тұр­ғын дарына жетпейтіндігі сөзсіз. Сон дық ­тан жаңа кезеңде миллиондаған жа ңар ­ты ла тын энергия көздеріне көшу, энер гия және ресурстарды үнемдеу тех но ло гия сын өрбіту, көлікті су те гі энер гия сы негізіндегі электр қозғалтқыштармен жүру ге, үнемді

жер асты пневмотранспортқа көшіру, тұр ­мыс тауарларын шығаруды алып өн дір­істен 3D­принтерлерді пайдалану ар қы лы шағын өндірістерге көшіру, метал лур­гиядан көміртегі негізіндегі ком позит тік материалдарға өту, мал шаруа шылығын­да ет өндіруде 3D­био прин терлерді пай­да лана отырып «жасанды ет» өндіруді жолға қою, ауыл шаруашылығының бір бөлігін «көп қабатты ферма» түріне көшіру мақсат тары тұр.

Осындай келелі де, келешегі мол істерді орындау жолында мемлекеттер бұл салаға қаржы құюдан аянар емес. Әлем елдеріндегі ғылымға құйылатын қаржының көлемі қандай?

Ғылымды қаржыландыруда бірінші орында Оңтүстік Корея тұр, оның көлемі 64,6 млрд доллар, ол ішкі жалпы өнім­нің 3,9 пайызын құрайды. Екінші орында Израиль, бюджеттен 10 млрд доллар көлемінде қаржы бөлінеді, ол ІЖӨ 3,78 пайызына тең. Үшінші орында Жапо ния, бұл мемлекеттің ғылымды қаржы лан­дыруы 141 млрд доллар көлемінде, неме­се ол ІЖӨ­нің 3,05 пайызы. Одан кейінгі орындарда Финляндия мен Швеция, бұлардағы қаржыландыру деңгейі 2,6 па­йыз, Германияда 2,4 пайыз. Ал Еуроодақ елдерінде бұл көрсеткіш орташа алғанда 1,6 пайыз шамасында. Аталған тізімнің соңғы ондығында Ресей, Белоруссия және Украина бар. Ал Қырғыз мемлекетінің көрсеткіші тым төмен – 0,07 пайыз ғана. Ал қаражат көлемін есептейтін болсақ АҚШ мемлекеті ғылыми ізденістерге 400 млрд астам қаражат бөледі, ол бүкіл Қазақ станның ІЖӨ­сінен екі есеге артық. Сон дықтан болар Нобель сыйлы ғы ның ие гер лері арасындағы 331 ғалым аме ри­калық болып отыр. АҚШ­та ғылымды қаржыландыру федералды үкімет тара­пы нан 27 пайыз, жеке сектор 67 пайыз,

уни вер ситеттер 7 пайызды құрайды. Жал­пы, қаржының негізгі ізденістерге – 17 па­йызы, қолданбалы ғылымға – 22 пайызы, ал дайын өнім шығару ізденістеріне 60 па йызы жұмсалады.

Өзімізге оралайық. Қазақстанда ғылымға 2010 жылы 20 млрд теңге, 2012 жылы – 46,3 млрд теңге (307 млн доллар), 2013 жылы – 49,5 млрд теңге (322 млн доллар), 2014 жылы – 47,9 млрд теңге (263 млн доллар), 2015 жылы – 33 млрд теңге бюджеттен бөлінсе, өткен 2016 жылы жалпы қаржының үлесі 36,4 млрд тең гені құрады. Бұл қаржы елі міз дің ішкі жал пы өнімінің 0,15­0,18 пайы зы на тең. Ал келешекте елімізде ғылым ды қар жы­лан дыру деңгейі сатылап өсе тін болады. Мы салға, 2020 жылы ІЖӨ­нің 2 пайызы, ал 2050 жылға қарай пайы зын құ рай ды деген мақсат бар. Бұл қазақ стан дық ға­лым дардың үміт отын маздатқаны анық.

Жалпы, ғылым саласын білім саласы­нан бөліп қарауға болмайды. Бұлар сабақ тасып дамитын бағыттар. Енді осы сала дағы қаржыландыру қалай жүріп жатқанын да айта кетейік. Өткен жылы білім саласын қаржыландыру 456,9 млрд теңгені құраған еді. Енді салыстырыңыз, ғылымға 36,4 млрд теңге бөлінген дедік, демек, ғылымды дамтыуға бөлінетін ақша білімге бөлінген қаржының 8 пайызын ғана құрайды екен...

Неге бұлай? АҚШ­тағы Стэнфорд университетінің H­STAR институтының ғылыми қызметкері Генри Ицковиц «Үштік спираль. Университеттер – кәсіп­орын – мемлекет» тұжырымдамасының ав­торы мұны былай түсіндіреді. Бұл тео рия­ның негізі университеттер мен мем лекеттік органдардың және кәсіп орындардың жаңа индустрияны дамы ту мен жұмыс істеп тұрған бизнестің инно вациялық әлеуетін арттырудағы бір­бірімен байланыстарын

жетілдіру. Уни вер ситеттер тек білім орда­сы ғана емес, олар білім мен ғылымды ка­пи та ли зациялаудағы негізгі күш. Олар ком ­па ниялардың жұмыстарын жақсартуға жол аша отырып, жаңа инновациялық бағыт тар ашады. Бұл жерде неге ғылыми­зерттеу орталықтары қарастырылмайды деген сұраққа «Жоғары оқу орындарында жыл­да жас студенттердің тобымен көп теген жаңа идеялардың келетінін ескеру керек, ал 20–30 жылдап қызмет іс тейтін ғылыми орталықтардағы ғалым дар тәжірибелі адамдар, бірақ олар дың жаңалықтарға мойынсынуы төмен деу», дейді ғалым. Сондықтан кәсі билен ген университеттер барлық сала лар да жұмыс істеулері керек екендігі айтылад ы. Қазақстанның бұл концепция төңірегінде жақсы жұмыс істеуіне барлық мүмкіндіктердің бар екен­дігі рас. Бізде жеткілікті табиғи ресурс тар, жаңа индустрияны дамыту мүмкіндіктері, жақсы білім капиталы, саяси тұрақтылық бар. Тек бұл бағытта талпыныстар мен қа­жет ті қаржы көздері керек.

Қазақстанда 130 жоғары оқу орыны бар, оның ішінде 10 ұлттық, 31 мемле кет­тік, 54 жеке университтер мен деңгейлес білім ошақтары есепке кіреді. Оларда 512,7 мың адам оқиды, оның 32,9 мыңы ма гис транттар және 2,7 мың адам док то­рант тар, яғни болашақ ғалымдар. Ма гис ­т рант тар мен докторанттардың бестен бір бө лігі ғана грантпен оқытылады, яғни олар 22 және 23 пайызды құрайды. Жоғар ы оқу орындарында 38,2 мың оқыту шы лар жұмыс істейді, олардың – 3,5 ғы лым док­торлары, 14 мыңы ғылым канди дат тары, PhD докторлар 1562 адам, яғни оқытушы­лардың жартысының ғылыми атақтары бар.

Ғылымдағы назар аударатын көр­сет кіштің бірі қазақстандықтардың халық аралық рейтингілік журналдарда ғылы ми еңбектерінің басылуы. Оның мәні мақаланың оқылып, оған сілтеме жаса лынуында. Шетелдердегі жоғары рейтингті журналдарда қазақстандық ғалымдардың еңбектерінің жариялануы 2010 жылы 208 рет болса, 2014 жылы 2784 болған еді, ал өткен жылы оның саны 3011 мақалаға дейін өсті. Бұл көп пе, әлде аз ба? Әрине аз. Өйткені, ғылы ми қыз меткерлер мен жоғары оқу орын да рын дағы ғылыми атағы барлар ды қо сып есеп тегенде 44,8 мың адам екен, солар дың он бесінің тек біреуі ғана рей тінг тік журналдарда мақа­ла бастырған екен. Ал бір адам бірнеше жарияланым жасайтынын ескерсек, бұл көрсеткіш онан да төмендейді.

Еліміздегі ғылыми зерттеу ұйымдары­н ың саны 392, оның ішінде ғылыми зерттеу институттарының үлесі – 245, бас­қалары – 58. Ал ғылыммен айналысатын жоғарғы оқу орындарының саны 89 екен. Мұндағы ғылыммен айналысатындардың саны 24 735 адам немесе барлық оқыту­шы лардың 64 пайызы. Сонда универси тет пен академия атауын алған мекеме лер дің үштен бірі ғылыммен мүлдем айна лыс­пайды деген қорытынды шығады. Ол нені көрсетеді, көптеген жоғары оқу орын­дары, әсіресе, жеке меншіктегілері тек дип лом берумен ғана айналысады деген сөз. Осындай ғылыми негізі сақталмаған, тек білім беретін академиялар керек пе?

Менің пікірімше олардың біршамасы кәсіптік бағытта білім беретін колледжге айналып, маман дайындаса, оның пайда сы ел экономикасына көбірек тиген болар еді...

Атамұрат ШӘМЕНОВ,экономика ғылымдарының докторы

Азамат ҚАСЫМ,«Егемен Қазақстан»

Шығыстың диқандары көк­тем гі дала жұмыстарына қызу әзір леніп жатыр. Облыстық ауыл шаруа шылығы басқармасының бер ген мәліметтеріне сүйенсек, биыл өңірдегі егіс алқаптарының көлемі 1321,5, оның ішінде дәнді және дәнді – бұршақ дақылдары 605, малазықтық дақылдар 298,6, картоп 21,3, көкөніс дақылдары 12,3 мың гектарды құрайды деп жос парланып отыр. Тұқым қоры да жет кілікті. Облыс бойынша дән ді дақылдар тұқымына – 95,2, май лы дақылдарға – 4,3, бір жыл­дық және көп жылдық шөптерге − 1, картопқа 59,8 мың тонна сұ ра ныс түсіпті. Дәнді жә не дән ді бұршақ дақылдары тұ қы ­мы ның 68,5 мың тоннасы тек­се ру ге жіберіліп, оның 64 мың тон на сы ның сапасы тексеруден өтіп, тек с ерілген тұқымның 63,9 мың тон насы кондициялы болып шығыпты.

– Көктемгі егіс жұмыстарына қа жет ті жер өңдеу және егістік тех ни калары жеткілікті. Трак­тор лардың дайындығы – 92, жер өңдеу техникаларының да йын д­ығы – 95, егістік техника ла ры ­ның дайындығы 96 пайызды құ­райды. Облыстағы көк темгі егіс жұмыстарын жүр гізуге 26,0 мың тонна дизель отыны қажет. Бүгінгі күні ай мақ тың ауылшаруашылық құры лым дарында 9,9 мың тонна жанар­жағармай бар. Қазіргі уа­қытта Энергетика министрлігі Пав лодар мұнай – химия

зауы тынан 1 тоннасы 127 мың тең ге ден 25,0 мың тонна дизель оты нын бөлді, оның ішінде нау­рыз, сәуір айларына 8 мың және ма мыр айына 9 мың тонна дизель отыны бөлінді, – дейді облыс­тық ауыл шаруашылығы басқар­ма сы ның басшысы Қоныс бай Төлеубеков.

Басқарма басшысы өңірдегі өсімдік шаруашылығын қолдау мақ сатында биыл облыс тық бюджеттен 3 млрд 160,2 млн теңге субсидия бөлініп отыр­ғанын, облыстың ауылшаруа­шылық тауарын өндірушілер мен минералды тыңайтқыштарды өндіруші отандық зауыттар ара­сында 34 мың тонна ты ңайт ­қышқа 1,67 млрд теңге суб си дия бөлу жөнінде шарт жасал ғанын айтты. Сонымен қатар, «Аграрлық несие корпо ра циясы» АҚ арқылы көктем гі егіс және жиын­терім жұмыс та рын екінші деңгейлі банк кепіл д ігімен 3 пайыз жылдық мөл шер лемемен тікелей қар жы­ла н дыру және кредиттік серік­тес т іктерді 4 пайыз жылдық мөл шерлемемен қаржыландыру бойынша да тиісті жұмыстардың басталғанын жеткізді.

Шаруалар не дейді? Көктем­гі егіске әзір ме? Ұлан ауданы Таврия ауылындағы бидай және күн бағыс өсірумен шұғыл дана­тын, 5 мың гектар алқабы бар «Изумруд» ЖШС­нің өкілі Ев­гений Зенок былтыр өңірге қыс­тың ерте түсуі салдарынан ала жаздай бел жазбай өсірген күн­бағысының біршама бөлігінің қар астында қалғанын айтады.

– Биыл былтырғыдай емес, қар қалың. Сондықтан жер ыл ғалды болатын шығар деген үмі тіміз бар. Көктемгі дала жұ мыс тарына техникаларымыз 100 пайыз дайын деуге болады. Тек ауа­райының қабағына қарап отырмыз. Күн жылынса, жер дегдісе жұмысқа кірісуге дайынбыз, − деген ол жанар жағар майдың жеткілікті екен дігін, егіс жұмыстарына жаңа тех нологияларды қолданып жат­қан дықтарын тілге тиек етті.

Облыстың шалғайындағы Үржар, Тарбағатай аудандары­ның диқандары да соқа­сай­мандарын даярлап, жер аяғының кеңігенін күтіп отыр. Үржар аудандық кәсіпкерлік және

ауыл шаруашылығы бөлімінің басшысы Тәуіржан Шоманов көктемгі егіске аудан бойынша 7139 тонна жаздық дәнді дақыл­дар тұқымы дайындалып, оның 7308 тоннасы «Қазагрэкс» АҚ зертханасында тексерілуден өткізіл генін, мұның 6687 тонна­сы екінші, 621 тоннасы үшінші класқа жатқызылғанын айтты.

– Егістік жерлердің құна рын арттыруға ерекше көңіл бөліп отыр­мыз. Биыл 26 ауылшаруа шы лық құрылымы 4880 тонна ми нералды тыңайтқыштар сатып алуға өтінім берді. Қазір аудан дағы шаруа қожалық тары ның иелігінде 2216 дана ауыл шаруашылық трактор­лары бар. Оның 1824 данасы

доңға лақты, 258­і шынжыр табан­ды техникалар. Шаруашылық­тардың машина­трактор паркін жаңалау күн тәртібінен түскен емес. Көктемгі дала жұмыс тарын жүргізуге ауылдық ок руг тер ден 4540 тонна дизель отыны на тап­сырыстар берілді. Об лыс тық ауыл шаруашылығы бас қар масынан ауданға 3060 тонна жеңілдетілген дизель оты ны бөлінді, – дейді Тәуіржан Шоманов.

Тарбағатай ауданының шаруа қожалықтары биыл 791 гек тар жерге бидай, 768 гектарға арпа, 360 гектарға көкөніс, 430 гек тар­ға қытай бұршағын, 160 гек тарға жүгері, 1000 гек тар ға көп жыл­дық шөп егуді жос парлап отыр. Ағымдағы егіс нау қанына 4800 тонна жанар­жағар май, 68 тон на тыңайтқыш әзір ленген. 106 «Бе­ла русь», 30 «ДТ» тракторы, 40 тұ­қым сепкіш техника сақадай сай.

Шығыс Қазақстан облысы

ІлКІМдІлІК – ІлгерІлеу КепІлІ

«Ғылым тауып мақтану...»немесе инновацияға бастайтын иір жолдың иін қандыру керек

КөКтеМгІ егІс

Диқандар күннің жылығанынтағатсыздана күтіп отыр

8 13 сәуір 2017 жылденсаулық

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Денсаулығыңыз сыр бере қалса, емдеу мекемесінің есігін тоздыратыныңыз анық. Бірінде жылы қабақпен көрсетілген сапалы қызметке көңіліңіз толса, бірінен қабаржып шығатын тұс та кездеседі. Қалай болғанда да, денсаулық саласына жақсы леп қажет еді. Соның бірі емделушілерге де, ақ халатты абзал жандарға да қолайлы болуы тиіс деген оймен қолға алынып жатқан Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесін енгізу. Осы ретте «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» коммерциялық емес акционерлiк қоғамының жоспар-лау және медициналық қызметтерді сатып алу жөніндегі басқарушы директоры Ерік БАЙЖҮНІСОВПЕН әңгімелескен едік. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

көкейкесті

Сақтандыра ма, сақтай ма?

Қазақ «Аманат аман сақтайды» дей ді. Басты байлыққа баланатын ден с аулық – жаратылыстың сыйы ға на емес, аманаты. Сондықтан, он екі мүшенің қадірін білген абзал. Яғ ни, мейлінше деннің саулығына жағ дай жасаған жөн. Десе де, тір­ші лікте түрлі жағдайдың болаты­ны тағы рас. Адам науқастанбай тұр май ды. «Бас аманда – мал тәтті, бас ауырса – жан тәтті» дегендей, бас ауырып, балтыр сыздағанда қо лымызда кейде бар, кейде жоқ – қар жы шіркінге көз жетпейді. Елі ­міз де енгізілгелі жатқан мін дет ті әлеу меттік медициналық сақ тан ды­ру мәселесі осы жайтты рет тей тін те тік бола ала ма? Яки, ден сау лы ­ғы мызды сақтандырып қана қоя ма, әлде шынымен сақтай ма?.. Көп­тің көкейіндегі сауал – осы.

Жаһанда жұқпалы аурудың өсуі, жаңа медициналық технологиялардың енгізілуі және егде жастағы халық са­ны ның көбеюі денсаулық сақтау са ла­сы ның шығыстарын ұлғайтып отыр. Мә селен, соңғы 10 жылда мемлекеттік бюд жеттен денсаулық сақтау саласын қар жыландыру көлемі 6,3 есеге өсті. Жан басына шаққандағы шығын 2004 жы лы 8,7 мың теңгені құраса, 2015 жылы 49 мың теңгені құрады. Жүйенің негізгі проблемалары қатарында ал­дымен азаматтардың, сосын жұмыс берушілердің денсаулықты қорғау бо­ йынша жауапкершілігінің жоқтығын атау ға болады. Сондықтан, халық ден саулығын қорғаудың әлемдік тә­жі рибесінде міндетті әлеуметтік ме дициналық сақтандыруды ен гі­зу – жоғарыдағы жайттарға жауап бе ретін һәм қаржылық тұрақ ты лық­ты қамтамасыз ететін бірден­бір жол ретінде бағаланады. Яғни, ел і ­ мізде биылғы 1 шілдеден бас тап ен ­гізілетін жаңа жүйе арқылы ден ­сау лық сақтау саласын ны ғай ту мен бір ге қаржыландыру көздерін әр та­рап тандыру әрі көбейту көзделген. Бұл саладағы алғашқы реформа 1996­1998 жылдары қолға алынып, сәт­сіздікке ұшырағаны есімізде. Он­дағы олқылықтың негізі – кі ріс­тер жинаудың жеткіліксіздігі, кә­сіпорындардың қарызға белшеден батуы, жұмыссыздық және сақ тан­дыру қорының медициналық ұйым­дар алдындағы борышының ар туы, жиналған қаражаттың ретсіз жұм­салуы, тарифтердің әртүрлілігі сияқ­ты экономикалық дағдарыстан ту­ған қиындықтар­тын. Жаңа жобада осы олқылықтар тәжірибесі ес ке рі­ле отырып, өзге елдердің тә жі ри бе­сі зерделенді. Айталық, ден сау лық сақтау ісін ұйымдастыруда со ци алис­тік жүйеден кейінгі елдер ре тінде да­муы Қазақстанмен өзара ұқ сас болып ке летін Шығыс Еуропа ел де рі, Гер ма­ния және Ресей елдерінің тә жір и бе сі ескерілді.

Былтыр маусым айынан бас тап медициналық сақтандыруды ен гі­зу мәселелері бойынша ел ішінде тү сіндіру жұмыстарының алғашқы ке зеңі жүргізілді. Қазір жаңа ми­нистр Е.Біртанов бастаған ведомс­тво жетекшілері де өңірлерді аралап, МӘМС­тің ұңғыл­шұңғылына дей ін тәп тіштеп түсіндіруде. Көктей шол­ған да, бұл – мемлекет, жұмыс беруші жә не әр адамның өзара жауапкершілігі не гізінде әзірленген медициналық сақ тандыру жүйесі. Мемлекет эко­но микалық белсенділігі төмен халық үшін жарнаны төлеуге қатысады. Ал жұмыс берушілер жалдамалы жұ мы с­шылар үшін, қызметкерлер мен салық ор гандарында тіркелген өзін өзі қам­ты ған азаматтар өздері үшін жарна тө­лейтін болады. Мемлекет азаматтар ды тег ін медициналық көмектің ке пілдік бе рілген көлемімен әрі қарай қам сыз­дандыруын жалғастырады.

Сарапшылардың болжамы бойын­ша, аталған жобаны енгізгеннен соң елі міздегі медициналық көмек көр се­тудің деңгейі айтарлықтай өсіп, дә рі­герлердің жалақысын арттыру мүм­кін дігі пайда болады. Ауруханалар жо ғарғы санатты жабдықтар мен қым бат дәрі­дәрмектер ала алады. Сон дай­ақ, пациентке тексеруден өту іне, қажет болған жағдайда жеке қар жысын жұмсамай, ем алуына мүм­кін дік береді. Бұл бүгінде кең етек ал ған ақшалай «алғыс» білдіру мә се­лесін шешуге де көмектеспек. Яғни, сақтандыру мәдениетін дамыту ба­рысында оған қатысушылардың бей­ресми төлемдерден бас тартып, талап қоюы жоғарыламақ.

Бұл – денсаулық сақтау сала сын­да ғы жаңа бетбұрыстың бастауы. Са қ ­

тандыру мәдениетін салиқалы жү зеге асыру халықтың денсаулыққа ат үсті қарап келген көзқарасын да тү бегейлі өзгертеді, дейді мамандар. Сон­дықтан, МӘМС жүйесі – халықтың өз денсаулығына өзі инвестиция құю ы, алдын ала қам жасау іспетті. «Сақ­тансаң – сақтайды» деген сөз де ама­натты аман сақтаудың амалына ба­ғыттап тұрған сияқты..

Думан АНАШ,

«Егемен Қазақстан»

– Алдымен қордың құ ры­луына тоқ тала кетсеңіз және бұ рынғы олқы лық тарды бол­дыр маудағы қадамдар жайын айтып өтсеңіз.

– Өткен ғасырдың 90­шы жыл дарында осы салада атқа­рыл ған жұмыстардың бәрі сол за манға сәйкес жүрді. Ол бір қи ын уақыт еді ғой. Ал жаңа ға сырда, әсіресе, оның екінші он жылдығында отандық ме ди­ци нада айтарлықтай өзгерістер бол ғаны анық. Мемлекеттің ар найы бағ дар ламасымен 100­ден астам аурухана са лын ды, ел көлеміндегі барлық ем деу ме кемелері күрделі жөн деу­ден өткізілді, уақыт талабына сай шетелдік озық құрал­жаб ­дықтар, қондырғылар алын­ды . Осы лайша, саланың ма те­риалдық­тех ни калық тұр ғы дан жабдықталған сенімді ір гетасы қаланды, қажетті ма ман дардың үл кен шоғыры шетел дер де оқытылып, біліктілік дең гейі көтерілді. Барлық аурух а на­лар мен емханалардағы қыз мет көрсетуді жақсарту үшін Ел­басының тапсырмасымен ұлт­тық бірыңғай денсаулық сақтау жүйе сі енгізілді. Мәселен, бұ­рын ғы бюджеттік денсаулық сақ тау жүй есі моделінде қа р а ­ жат ауруханадағы бө лім дер мен төсек санына және қан­ша маман ең бек ететініне бай­ланысты бөлінетін. Емдеу ме ке­месі үлкен болған сайын қар жы да көп қарастырылатын. Оның ішін де операциялардың күр де­лілігі, емнің тиім ділігі, кө мек­тің сапасы сияқты өлшемдер ес керілмейтін. Тек бюджеттен қар жы бө лі ніп жататын.

Жаңа жүйедегі басты өзгеріс – аурухана мен емхананың қан ша адам емдеу сапасы мен нәтижесінің қандай бо луы есеп­ке алынып барып қаражат бө ­лі нуімен ерекшеленеді деп тү ­сінген жөн. Науқастың ди а г ­ нозы күрделі болған сайын оның құны да өсе түседі. Сон ­дықтан, күр делі ауруды ем ­деуге көбірек қаржы бо са ты­луы қарастырылады. Нақ ты ­лай кетсек, елімізде соңғы 5­7 жыл арасында бау ыр, бүй рек, жүрек алмастыру сынды опе ­рациялардың қарқынды да­муы ның при н ципі осы жүйеге не гізделді. Үкімет та рапынан күр делі операцияларға қо мақ ты қар жы бөлінді.

Бұрын шетелге барып, ора­сан көп ақша шығарып жасала­тын операциялар қа зір өзімізде де атқарылады. Бірақ біз қа жетті орган ауыстыру сынды күрделі опе рациялармен науқастардың 60 пайызын ғана қамтып отыр­мыз. Ал әрі қарай қа жеттілікті толық өтеу үшін бізге қар жы­лан дырудың басқа жүйесі ке­рек бол ды. Бұл үшін әлемдік тә жірибеге сүйенгенде тиімдісі осы МӘМС деген бай ламға тоқтадық.

Негізінде МӘМС жүйесіне ену кез дейсоқ пайда болған дүние емес. Осы дан 6­7 жыл бұрын министрлікте ме ди ­

циналық қызметтерге ақы төлеу ко ми теті құрылып, бар лық қаражат сол ар қылы өтіп кел­ді. Бұл – жаңа жүйеге өту дің бі рі нші сатысы болатын. Және көп шілік қауіптеніп жүрген бұрынғы мін детті медициналық сақ тандырудан ай ыр машылығы жер мен көктей. Бүгінде са ла­дағы инфрақұрылымдар тегіс дай ын. Со дан бері ақпараттық жүйе нің өзі де дамып кетті. Ал ғашқы жүйе өмірге келгенде тіп ті интернет пен электронды пош та да аты мен болған жоқ.

– Міндетті медициналық сақ тан ды руға медициналық мекемелердің қа тысуы қалай жүргізіледі?

– Біздің мақсатымыз – па­ци ент терге жан­жақты әрі ың­ғайлы жағдай ту ғы зу. Өкі ніш­ке орай, қазір қаражат же тіс ­пеушілігінен бюджетке қа рас ты емдеу ме кемелеріне жеке мен­шік медициналық ұйым дар­дың мамандарын тарту өте қиын. Ал сақтандыру жүйесінде жекеменшік жә не жеке дәрі гер­лік кабинеті бар маман дар ды тар туға кеңінен жол ашылады. Аза маттар қай емдеу орнына, ол яки же кеменшік пе, әлде тұр ғылықты же рі бой ын ша тір­келген мекемесі ме, қай сы сы­на ба рып емделемін десе де өз еркі. Демек, қай орынға барса да қаржыны бір ғана көз ден – МӘМС жүйесінен алады. Біз ал дағы 2­3 жылдың көлемінде емханалық­амбулаторлық кө­мек көрсететін мекемелер санын же кеменшік ұйымдарды тарту арқылы 50 пайызға арттыруды көздеп отырмыз. Стационарлық көмек көр сететіндерді де осы­лайша 40­45 пай ы зға көбейтсек, бүгінгі толып жатқан ке зек күту, мамандардың жетіспеушілігі сын ды проблемалар шешіледі. Ар найы ма ман ның көмегін са­рылып күтіп жүрмей, тез арада қаралуына, емделуіне жағдай жа салады.

Сонымен бірге, халықты дә рі­дәр мекпен қамтамасыз ету дегі түйінді мә се лелер де оң тайлы шешілмек. Мәселен, дис пансерлік есепте тұрған нау қастарға бе р ілетін тегін дә­рілерді бөлуге жыл сайын тен­дер жүргізіліп, бәсекелестік жағ­дай ында жылда фирма ауысып тұ рады да, кейбір дәрілердің же тімсіздігі байқалады. Ал мы­на жүйе де қолында лицензия­сы бар әрбір дәріхана рецепт бойын ша дәрілерді босата береді. Ара дағы делдалдар жойылып, дә рі хана мен қор тікелей жұмыс іс тейді. Бұдан ең алдымен паци ент ұтады. Бұрын дәрісін алу үшін жол жүріп белгілі бір дә ріханаларға баратын болса, ен ді үйінің қасындағыдан­ақ ала салады. Өткенде Елбасы дә рілердің ба ғасын қарау тура лы тапсыр­ма берді. Енді дәрі­дәрмек ба­ғасы мемлекет тарапынан бе­кі тілгенде қор үшін науқастың дә ріні қай дәріханадан алғаны ма ңызды емес, тиісті қаражатын ау дарып отырады.

Қор жұмысындағы назар аударарлық тағы бір дүние – сарапшылыққа еліміздегі ең білікті мамандарды тар­ту. Яғни, адамдар тарапынан медициналық қызмет көр се­туде наразылық туған жағдайда анық­қа нығына жетіп, сапа­сын тексеріп, са ра лай тын, пациенттің құқығын қорғайтын ар найы орган құрылады.

– Бізде бұрын да кейбір аза­маттар ерік ті медициналық

сақтандырумен қам тылып келді, ендігі жерде ондай ком ­паниялардың жұмыстарында қан дай өзгерістер болуы мүм­кін?

– Өмір өзгеріп, қоғам да­мыған сайын адамдардың қа­жет т ілігі де артып оты ратыны заң дылық. Сондықтан да, бар­лы ғын толық өтеу мүмкін емес. Кейбір пластикалық, ко с ­ метологиялық, тіс емдеу сия қ­ ты қызмет түрлерін МӘМС жүйе сі қам тымайды. Ерікті сақ тандыру біздің жүйе нің па­кетіне кірмейтін қызметтерді көр сете береді.

– Заң бойынша жұмыс беруші мекеме, компания өз қызметкері үшін қорға тө лем аударады. Және бұл жыл сай­ын бір те­бірте кө те ріліп оты­рады. Осы рет те қор ға қа ражат жиналуда та ғы бір мә селе ту­ындайтын тә різ ді. Әлеу меттік тө лем дер дің мөл шерін азайту үшін шы на йы жалақы жасы­рылып, оның мөл ше рі төмен көр се ті луі нен қауіп жоқ па?

– Сауалыңыз орынды, қазір Заң жоба сы Мәжілісте жатыр. Әрине, жүйені кері тар татын жайттарды заңмен реттеп, заң мен қорғамаса болмайды. Сол се беп тен де, төленетін жарна кө лемін әуелі 1 пай ыз, одан кейін 3 пайызға дейін бірте­бір те көбейту көзделуде. Бұл денсаулық сақ тау са ласына тиіс ті салық тәрізді бол ған дық тан оны бұзғандарға заң арқылы ша ра қолданылмақ.

– Бізде өзін өзі жұмыспен қам тып жүр ген азаматтар бар. Мы салы, база р да ғы шағын кә сіп к ерлер сақтандыру жар­насын қалай төлейді?

– Бұл мәселенің бірнеше ше­шімі бар. Біріншіден, мұндай азаматтардың сана тындағы тұл ға «жұмыссызбын, қор­ға жарна төлейтін жағдайым жоқ» де се, әлеуметтік қорғау ме кемесіне барып жұмыссыз ре тінде тіркелуі тиіс. Жұ­мыс сыз дар үшін қажетті қа­ра жатты ме млекет бе реді. Ал егер «мен жеке кәсіпкермін, қор ға өзім жеке жарна төлеп тұ рамын» де се, кез келген екінші деңгейлі банкке барып, белгіленген мөлшердегі жар­наны төлеп тұ руына болады. Үшіншісі, же ке кәсіпкер емес адамның да екін ші деңгейлі банктер арқылы өз еркімен жарна төлеп тұруы. Қа зір тұрғындар МӘМС қорына жар­на төлемесем медициналық кө­мек ала алмай қаламын ба деп қорқып жатыр. Бұл дұрыс емес, негізі сақтандыру жүйесінен тыс қалған азаматқа көмек жасалады, тек ол жоспарлы түрде берілетін дәрігерлік жәрдем қызметін пайдалана алмайды, ал шұ ғыл көмекке еш тосқауыл жоқтығын кім­кімнің де білгені жөн.

– Барлығы жоспардағыдай ат қа рылса, МӘМС жүйесінен ха лық ұта ды, ал саладағы қыз меткерлер үшін қан ша­лық ты тиімді, олардың ең­бе к ақы дең гейіне өзгерістер әкеле ме?

– Негізінен біздің жүйеде екі кейіп кер бар. Бірінші – науқас, екіншісі – дәрігер. Ал қор осы негізгі екі кейіпкер арасындағы бар лық жұмыстарды жақ сарт у­ ды көз дей ді. Сондықтан, екі кей іп кер дің бірі ра зы, екін ші­сі нің көңілі орта бол са, онда жағ дай бүгінгіден жақсара қой майды. Біз дәрігерлерді осы жүйе ге ынталанды руы­мыз керек. Бұл жерде, әрине, еңбекақы кө ле мі маңызды рөл атқарады. Осы рет те Алматы, Астана қа ла ла рында қа нат қақты жобалар іске асы­рылып, емха на лар ішіндегі ақы төлеу жұмысын оң тай­лы жүргізу мәселесі назарда болды. Нә тижесін қарағанда, дәрігерлердің ең бекақыларын көтеруге мүмкіндік туатыны белгілі болды.

– Қорға жиналған қара­жат тың жұм са луы жөнін де ашық ақпарат бола ма?

– Әрине, қор жұмысы ашық жүр гізі ле ді. Бірінші күннен бас­тап қаржы қайда, қа шан, қан­дай мақсатқа жұмсалды деген есеп қордың сайтында тұрады. Екін шіден, қор дың жанында қо ғамдық кеңес жұмыс іс тейді. Оған министрлік қызметкерлері, ҮЕҰ, қоғам белсенділері қатыс­ты рылады. Әрі қаражат Ұлттық банк есебінде бола тын дықтан, қауіптенетін ештеңе де жоқ.

ӘңгімелескенАнар ТӨЛЕУХАНҚЫЗЫ,

«Егемен Қазақстан»

Маңызды мемлекеттік мәселеге дайындықпен келдік

Мирас АСАН,«Егемен Қазақстан»

Денсаулық сақтау министрі Елжан Біртанов Қарағанды облысына жұмыс сапары барысында бірқатар медицина ны­сандарын аралап, ақпараттық жүйелерді енгізу, жеке медицинаның дамуы және дәрі­дәрмек нарығын реттеу туралы әріп­тестерімен ой бөлісті. Сонымен бірге, 2017 жылдың 1 шілдесінде елімізде бастала­тын міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінің артықшылықтары мен болашағы туралы түсіндірді.

Елжан Біртанов өз сөзінде: «Қараған­ды облысында заманауи нысандардың бар екендігі қуантады. Ресми деректерге сүйенсек, облыстағы мемлекет тарапынан көрсетілетін тегін медициналық қызмет көлемінің 24 пайызын жекеменшік ме­кемелер атқарып отыр. Бұл – тиімді биз­нес модельдің және тиімді басқарудың көрсеткіші. Яғни, бәсекелестік бар жер­де сапалы медици налық қызмет көрсету де болады. Бола шақ та медициналық сақтандырумен қатар, тұрғындар

сапалы медициналық көмек алатын бола­ды. Үстіміздегі жылдан бастап Елбасының тапсырмасы бойынша жекеменшік меке­мелерге тегін медициналық қызметті беру­ге теңдей жағдай жасалады. Қарағандыда жекеменшік клиникалар саны көбеюде, бұл қуантарлық жағдай, – деді.

Халық кездесуден ұққандай, елімізде міндетті медициналық сақтандыру жүйесі енгізіледі. Бұл орайда, бесінші сәуірден бастап, жергілікті емханаларда тіркеу кампаниялары басталды. Кез келген аза­мат тегін медициналық көмек алу үшін өзі таңдаған емханасына келіп тіркеліп, өзінің міндетті сақтандыру жүйесіндегі мәр­тебесін біле алады. Ол үшін арнайы м аман интернет арқылы қарап, емделу ші нің қай санатқа жататыны туралы ақпарат бе реді.

Барлығы үш санат қарастырылған. Бірінші – жұмысшылар. Жұмысшылар үшін биыл 1 шілдеден бастап жұмыс беруші сақтандыру қорына жарна төлей бастайды. Екінші – мем­лекет тарапынан сақтандырылатын адамдар. Олар − зейнеткерлер, мүмкіндігі шектеулі азаматар және жұмыссыздар. Ақпарат мемлекеттік ақпарат жүйесінен алынатыны

себепті – барлығы тегіс тексеріледі. Үшінші санат – өз­өздерін жұмыспен қамтамасыз ететін азаматтар, яғни жеке кәсіпкерлер. Ал кәсібі тіркелмеген немесе ең төменгі айлықтан бес пайыз аударушылар, яғни, ай сайын 1 200 теңгені 1 шілдеден бастап төлеуді бастауларына болады.

Сондай­ақ, облыстық медицина қау­ым дастығымен кездесу барысында Елжан Біртанов Мемлекет басшысының Жол­дау ында айтылғандай, елімізде ден саулық сақ тау саласында сандық технологиялық жаңартуды жеделдету қажеттілігін атап өтті.

Қорыта айтқанда, министр сапа рын­дағы басты мақсат – Елбасының «Қазақ­стан ның Үшінші жаңғыруы: жаһан дық бә секеге қабілеттілік» атты Қазақстан хал қына Жолдауын түсіндіру аясында об лыстағы медициналық нысандар жұ­мы сымен танысу және тұрғындарға сақ­тан дыру арқылы ем алу, өз қаражатыңа ем алуға қарағанда әлдеқайда арзан және қолайлы емдеу мүмкіндігі бар жаңа жүйенің мән­жайы болды.

Қарағанды облысы

МӘМС-тегі мәртебесін тұрғындар қалай біледі?

13 сәуір 2017 жыл 9әлеумет

Міне, осы мәселені ЮНИСЕФ маманда-ры барша ата-анаға жеткізуді көздейді. Бала миының қалай дамитынына әдетте ата-аналар мән бермейтіні байқалады. Баласы мектеп пар-тасына отырғанда ғана, оның үлгеріміне назар аударады. Бірақ сол үлгерімнің нашарлығы немесе ба ланың психологиялық күйіндегі ақау лық тар нәресте кезіндегі күтімнің дұрыс бол мауынан екенін ескермейді.

Бала туған сәттен бастап, бес жасқа дей інгі сындарлы кезеңде ми жасушала-ры секундына 1000 жаңа қосылыс түзеді. Бұл қосылыс процесі содан кейін ешқашан қайталанбайды екен. Қосылыстар баланың дүниені танудағы сезім-күйіне, танымына, болашақтағы денсаулығына, тіпті бақытты бо-луы үшін де аса маңызды. Осындай маңызды қосылыстар бала күтімі дұрыс болмаса, сәби ана махаббатын толық сезінбесе, отба-сы ұрыс-керістен көз ашпаса және тазалық болмаса дұрыс түзілмейді екен. ЮНИСЕФ мамандарының айтуынша, бұл бағдарлама «Eat Play Love», яғни «Же, ойна, жақсы көр» деген ұранмен жүзеге асырылмақ. Бағдарлама аясында ата-аналарға бала миының дұрыс да-муына қатысты нейрология саласынан қажетті мәліметтер беріледі.

Бүгінде халықаралық ұйым ның осы бағдарламасы ая сында дамушы ел дердің үкі мет терін бала миының дұ рыс же тілуіне (жалпы, бала күтімінің то лық қанды болуы- на) жағдай жасау үшін қолдау көрсетуге инвестиция құю ға шақыруда. «The Lancet» жур на лының мә лі меттеріне сүйенсек, да м у-шы елдердегі 250 миллион ба ла тап шы лық салдарынан дұ рыс дамымайды екен. Сәби дамуының өз деңгейінде бо л мауы тек да-мушы республикалар ға на емес, нашар от-басында дүниеге кел ген балаларға дұрыс қамқорлық көр сетпейтін кейбір дамыған ел-дерден де көрінеді. ЮНИСЕФ баяндамасында

миллиондаған баланың денсаулыққа қауіпті жағдайда өмір сүруі оның когнитивтік, әлеуметтік және эмоциялық дамуына нұқсан келтіріп жатқаны ай тыл ған.

Сәби өмірінің алғашқы кезеңінде оны ба ғып-қағуға инвестиция құю оның бола-шақ тағы білім алудағы қарым-қабілеті мен жұмысқа икемді болуына әсер ететін бас-ты мәселе дейді, халықаралық сарапшылар. Халықаралық ұйым 20 жыл бойғы зерт-теу інде үкіметтен жет кі лікті қолдау көрген тұрмысы нашар от басының балалары ер-жеткенде атал ған көмекті мүлдем көрмеген қа тар ластарынан 25 пайызға артық дең гей де жемісті еңбек ете алатынын анық та ған.

Үш жасқа дейін баланың миына қор шаған ортаның әсері өте күшті бола тынын ғалымдар дәлелдеп отыр. Осы та қырыпта зерттеу жүр-гіз ген Гарвард уни верситетінің ғалым да-ры баланың алғашқы өмір кезеңі оның бо-лашақтағы кәсібіне де, қоғаммен байланыс ор-нату қабілетіне де негіз болып табылатынын айтуда. Сәби дүние есігін ашқанда миында жасушалар өте көп болады екен. Есею бары-сында ми жасушаларының саны азая береді.

Гарвард университетінің «Баланы да-мы ту орталығының» ғалымдары бала миы- на мынандай факторлар әсер ететінін ай -тады: отбасының әлеуметтік жағ дайы ның төмендігі, ата-анасының немесе кү ту шісінің психологиялық аурулары, ба ла мен дұрыс қарым-қатынас жасамау (ұрып-соғу, жеку, тәрбиесіне жеткілікті көңіл бөлмеу), анасының білім деңгейінің тө м ендігі. Білімді ата-ананың тәрбиесін көрген баланың тіл байлығы да мол, әдепті болатыны белгілі. Сондықтан балаға бес жас қа дейін дұрыс көңіл бөлмесе, мек-тепке бар ғанда оқу процесіне ілесе алмай, басқа да интеллектуалдық даму тұрғысынан қатарластарынан қалып қалуы мүмкін.

Шетел ғалымдары баланы тәрбиелеп

өсі руде тек материалдық тұрғыдан қам та-масыз ету ғана емес, ұлды да, қызды да ұда-йы еңбекке баулу қажеттігін айтуда. Ба ла ны ойыннан басқа кезде бос қоймай, ин тел лек-туалдық дамуы үшін пайдалы іспен ай на-лысуына түрткі бола білген жөн. Баланың дүниетанымын кеңейтетін та қырыптар төңірегінде әңгімелесіп, сұ рақ тар қойып, пікірін тыңдау керек. Оған ненің дұрыс, ненің бұрыс екенін жасырмай ашық айтқан дұрыс.

Қазіргі кезде балалардың ойнамай ты-ны туралы көп айтылуда. Компьютер мен ұялы телефоннан көз алмастан уа қыты өткен бүлдіршіндер шына йы ойын ның, табиғат аясындағы ден сау лық қа пайдалы қимыл-қозғалыстың қан ша лық т ы маңызды екенін ересек тер айтып, көр сет песе қайдан білсін? ЮНИСЕФ «Carefor Child Development» деп аталатын шара аясында жергілікті жер лердегі медицина қызметкерлерін ата-аналарға ба-ламен ойнаудың, оны табиғат аясында се-руен детудің қан ша лықты маңызды екенін тү сіндіретін курс өткізген. Осындай шара-лар ар қы лы ЮНИСЕФ-ке кірісетін 190 елдің үкі меттеріне ата-аналардың балаға д е-ген қамқорлығы азайған (әрине, кей бір ел-дерде балалар бұрынғымен са лыс тыр ғанда материалдық жағынан жоғары дең гейде қамтамасыз етілген десек те) қа зіргі кезеңде ата-аналарды қолдау қыз меттерін жетілдіруге шақырады.

Ғалымдар баланың сыртқы орта мен үйлесімді қатынаста өсіп-жетілуі үшін

мынандай кеңес береді. Бала бір нәр се ге ұмтылып, талаптанса кеудесінен ке рі итер-мей, қолдау көрсетіңіз. Оның бо ла шақ өмірі үшін негізгі бағдар болатындай басты нәрсеге бейімдеңіз. Мысалы, ересектер кітап оқитын үйде бала да кітапқұмар болады. Баланың іс-әрекетін тек сырттан бақыламай, пікірлесіп, ақыл-кеңес беруден тартынбаңыз. Бала сізге арқа сүйеп, сырын да, шынын да айта тын сенімді адамы болуға ұмтылыңыз. Ба лаңыз зиянды факторлардың зардабын тар тпас үшін оның сырттағы тірлігін, кім мен ойнайтынын, кіммен достасып жү р генін біліп отыру керек.

Бала миының дамуы туралы айтқанда элек тронды заттардың зиянына да тоқ та ла- й ық. Қазіргі заманда балалар ересектер сияқты электронды құралдардан бас ал майтын күйге жетті. Мектеп тапсырма сын орындау үшін ғаламторды пайда л а натын оқушыларды бы-лай қойғанда, ауқатты ата-аналар әлі дұрыс сөйлей де ал майтын екі-үш жасар сәбиіне ұялы те лефон ұстатып қоятынын қайтерсің. Бү гінде ересектер ұялы телефонның улы сәуле шығаратынын білсе де қолынан таста-май, тіпті ас ішіп отырғанда да айырылмай, ыдысының жанына қойып қояды. Балалар да көргендерін істейді.

Жалпы, электронды құралдардың жа-нында отырып ас ішудің зиянына аса мән бермейміз. Компьютер мен те ледидар ал-дында тамақтану адам ның денсаулығына орасан зиянды еке нін ғалымдар дәлелдеген. Жуырда Киев тің Адам экологиясы институты

элек трон ды құралдардың кез келгені у лы сәу-ле шығаратынын және оның сол маң дағы су-сын болсын, құрғақ та мақ болсын, кез келген қоректік зат тың та ғамдық құн ды лығын жо- йып, құр а мын бұ за тынын анық тады. Сон дық-тан, кең се ге немесе үй дегі жұмыс ка бинетіне ас-су қоюға бол майды.

Ғалымдар компьютер мен ноут бук тың алдында отырып, монитордан көз алмастан жүрек жалғаймын деген кез келген адам ақырында қа тер лі ісікке шалдығатынын ай-туда. Сон дықтан шаруаңыз шаш-етектен бол -са да, тамақты компьютері жоқ бөл ме де (ең дұрысы ас бөлме) жеген жөн. Ал кішкентай балалар электронды сәу лелерді ағзасына ере-сектерге қа р аған да жылдам қабылдап, бойына дереу сі ңір е тіні белгілі.

Американың Миннесота уни вер си тетінің ғалымдары техниканың алдында отырып тамақ ішкенді ұнататын ересек тер де, бала-лар да ас бөлмеде жүрек жал ғай тындарға қа рағанда көбірек ауыраты нын айтуда. Теле-ди дардың зиянын зерт теген АҚШ ға лым да-ры электрон ды тех никаның алдында адам-ның араны ашылып кететінін анықтаған. Бү гінде се міздікке шалдыққан балалардың саны артып барады. Артық салмақтың ар- ту ына да электронды құралдан көз алмастан ас ішудің зор үлес қосатыны белгілі. Адамның ас мәзірінен алған ләззатын техника «жұтып қояды» да тою сезімін тудырмайды. Осыдан аш тық сезімінен арылмай, көбірек жеуге мәж-бүр болады. Компьютер де дәм сезу ре цеп-тор ла рының жұмысын тежеп, адам не жеп, не қойғанын сезбей қалады.

Ұлыбритания ғалымдары компь ю тер дің алдында отырып тамақтану ар тық салмақ қана емес, гастрит тә різ ді асқазан ауруларына апаратынын айтуда. Киевтің Адам экология сы институтының зерттеушілері ком пью тердің жанында тұрған тағамның құ ра мындағы сұйықтық құрамы техни ка дан шы ққан сәуленің әсерімен бұ зылатынын анық таған. Ғалымдар компьютердің жанына қойылған судың электромагниттік сәу лелену әсерімен құрамы түгел өз ге ре тінін байқаған. Ал мұндай суды ішкен адам қатерлі ісікке шалдығады.

Кейде балалар мектептен келгенде ком -пью тердің немесе теледидардың жанында тұр ған, беті ашық қалған ас-сумен жү рек жал ғайтынын да көріп жүрміз. Ком пьютердің ж а нында тұрған тағамды жеу адамның есте сақтау қабілетін тө мендетіп, мерзімінен бұрын қартаюға со ғатынын үлкендер балаларға үйрету ке рек дегенімізбен, бұл мәселеде ал-дымен ересектердің өзін «тәртіпке салған» жөн бе деймін.

Шарафат ЖЫЛҚЫБАЕВА

толғандырар тақырып

мәселенің мәнісі

Қарттар үйі: қилы-қилы тағдырлар–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев тұңғыш рет өткен жылы «Егемен Қазақстан» газетінде жарияланған «Ұлы дала ұлағаттары» атты еңбегінде «Қарияларымыз – қазынамыз. «Қариясы бар ел – қазынасы бар ел» деген қанатты сөз бар... Қарияларымыздың қас-қабағына қарап, олардың өмірлері жайлы болуы жолындағы жұмысты ата-баба дәстүрі қалыптастырған қағидаттар негізінде қызмет атқарамыз. Өйткені, біз ұрпақтар сабақтастығының алтын көпірі – аб-зал қарияларымызға құрмет көрсетудің ұлттық дәстүрін бойымызға сақтаған елміз», деп тебірене толғаныпты. Иә, біз үлкенін құрметтеп, ата-анасын құдіреттей қастерлеген елміз. «Қарттар үйі», «жетімдер үйі» деген атауларға үрке қарап, үлкенімізді де, жетіміміз бен жесірімізді де жатқа телміртпеген елміз. Мемлекет басшысы барынша мән берген осы дәстүр сабақтастығының бүгінгі көрінісі қандай? Сол мақсатпен Астанадағы қарттар үйіне арнайы ат басын бұрған едік. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақ ежелден сәбидің тәрбиесінен бөлек оның денсаулығына құрсақта жатқан кезден бастап үлкен мән берген ғой. Бүгінде жаңа туған сәбилерге жасалатын қамқорлық қай деңгейде? Бұл сұраққа бір сөзбен жауап бере салуға болмас. Өйткені, нәресте күтімі барлық отбасында бірдей деуге тағы болмайды. Бала өмірінің алғашқы кезеңі оның миының дамуында үлкен маңызға ие. Жуырда ЮНИСЕФ Балалар қоры «Early Moments Matter» атты сәби миының дұрыс дамуына арналған бағдарлама жасап шығарды. Адам баласы шыр етіп дүниеге келген сәттен басталатын 1000 күн баланың бүкіл денсаулығына зор ықпал етеді. Тіпті, нәрестенің айналасындағы дыбыстар мен қасындағы адамдардың көңіл-күйі де оның ми жүйесінің қалыптасуына ықпал етеді. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Бала миына не зиян, не пайдалы?

daydreaming-kid

Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

«Елордадағы қарттар үйінде жүзге жуық қазақтар тұрады екен» дегенді естігенде, не сенерімді, не сенбесімді білмедім. О, тоба, сонау келмеске кеткен кеңес заманының өзінде қарттар үйіне бірен-саран қазақтар түсе қалса, «төбемізден жай түскендей» тітіркенуші едік. Тіпті, өкпені қысқан өт-пелі кезеңнің қиындықтары тұмшалаған тоқсаныншы жылдардың өзінде бұл қарттар үйіндегі қазақтардың саны сегіз-тоғыздан асып көрген емес еді. Енді не болды?! Болдық, толдық, төрт құбыласы тү гел еге-мен ел болдық дегендегі жет кеніміз осы ма? Жарық дүние есі гін енді ғана ашқан сәбилерімізді же тімдер үйінің босағасына тастап, ту май жатып ананың ақ сүтінен, қа-сиетті ана тілінен айырып, ұлтсыз, тек сіз тірі жетім, мәңгүрт еттік. Ха л қымыздың қасірет, қайғысын да, қуа ныш, қызығын да басынан өт ке ріп, елдің еңсесін тіктеген, жердің тұ -тастығын сақтаған, қиындықты қа ра нардай қайыспай көтеріп келген қарт тарымызды қа жыған шағында аты су ық, ұлттық ұғы мы-мызға жат қарттар үй іне қамадық. Бір ғана Астана қа ласына қарасты қарттар үйінде тоқ сан ға тарта қазақтар тұратын болса, әр бір облыстағы қарттар үйі, мү ге дек тер үйі деп қос-қостан саналатын әлеу меттік орталықтарда тұратын қан дастарымыз қанша?! Уа, замандас, кө ңіліңді тасытып, жаныңды жа ды рат қан жетістігің осы ма? Жетімі мен жесірін жатқа телміртпейтін, ата-ананы құдіреттей қадірлейтін ата дәстүр, ұлт тық қасиетің қайда?!

Іші де, сырты да кіршіксіз, соңғы за-ма науи үлгімен жабдықталған қарттар үй ін аралап келеміз. «Шапағат» Ас та-на қалалық әлеуметтік қызмет көр се ту орталығы» деп аталатын осы ме ке менің қызметкері, көпті көрген са лиқалы азамат Еркін Дәуешов ме ке менің жетістіктерін жіпке тізгіндей ба ян дап жүр. Шындығында да Ел ба сын ың салиқалы әлеуметтік сая-са тын ың нәтижесінде мұндағы қарттар мен мүгедектерге шынайы қамқорлық жа-салған екен. Қарттар үйінің әрбір тұр ғынын бағып-қағу үшін күніне 4 394 теңге, айына – 131 796, жылына 1 581 552 теңге қаржы жұмсалады екен...

Жұмақ апайӨмір-ай, қалтылдаған қайығы бар,Қарт тардың тек қартайған айыбы бар.Бақтырған мұңлықтарды Үкіметке,Көбінің үйде бала, зайыбы бар... Есігі жартылай ашық тұрған бөл ме-

ден естілген мұңды әуен бізді елең ет кіз ді.

«Жұ мақ апай ғой, өлеңдетіп отыр ған», деді Ере кең жылыұшырай жы миып. «Жо лы ға- й ық, кі рейік» дедік біз де жартылай ашық есік ал дында аң тарылып.

«Мен мынау шежірелі Ереймен өңі рінің тумасымын. Биыл міне, сек сен нің сегізіне шығып отырған Дәмек Мұ қышқызы деген апа ларың мен бо ла мын», деді ақ жаулығын тө гілте жа мылған кейуана мейірімді жү зі-нен із гілік есіп.

– Менің әкем де, құдай қосқан қо с ағым Өмекең де өмір бойы басқ ар ма болды. Тұрмыс тауқыметін тар тқам жоқ. «Ішкенім алдымда, іш пе генім артымда» дегендей, жал ған ды жалпағынан басып өттім. Тек жа-ратқанның бір перзентке зар қы лып қойғаны болмаса... Мен жасым да жабысқан кеселдің кесірінен ғұ мыр бойы құрсақ көтермей өттім. Ұзақ жылдар мына Сілеті ауданында кеңшар директоры болған жолда сым Өмірбай Қылышбаев сонау сек сенінші жылдардың ортасында қай тыс болды. Мен ұзақ жылдар ту ған сіңлімнің қамқорлығымен бір бөл мелі пәтерде тұрып келдім. Осыдан ту ра төрт жыл бұрын қатты ауырып қал дым. Төсектен тұруға шамам келмей, ау зыма су тамыза-тын жан болма ды. «Бір ге тумақ болса да, бірге жүр мек жоқ» екен. Қанша айтқанмен сің лім нің өз үйі, өз күйі бар. Содан кейін ұзақ уақыт қабырғаммен кеңесіп, осы ме-кемеден бір-ақ шықтым. Бұл меке ме нің қызметкерлеріне шексіз ризамын. Баладай күтеді. Президентіміз бен Үкіметіміздің шынайы қам қор лы ғының арқасында барлық жағдай жасалған, бейне бір «жұмақ» дерсің (Ме кеме қызметкерлері әжейдің «бұл жер – жұмақ қой» деп жиі айтатын сөзіне орай Жұмақ апай дейді екен). Тек бұл жалғаннан перзентсіз өткен жал ғыздығым болмаса...

Кейуана кемсеңдеп, ілезде сулана қал-ған кәрі көздерін ақ жаулығының ұшы мен сүртті.

– Ал жаңағы жыр жолдары кімдікі? Өзі-ңіз өлең жазасыз ба?

– Жоқ, қарағым. Бұл өлеңді осы қарт-тар үйінде тұрып, ертеректе қай тыс болған Мағауия деген қарт шы ғар ған екен. Көңілім мұңға толған ке зеңде осы өлеңді әуенге қосып, ың ыл дайтыным бар.

Дүние-ай, қиын екен қартайғансын, Қуаныш, қызықтарың ортайғансын.Бауыр ет балаңдағы безіп кетер,Қуарып қу ағаштай қалқайғансын.

Өмір-ай, қалтылдаған қайығы бар, Қарттардың тек қартайған айыбы бар,Бақтырған мұңлықтарды Үкіметке,Көбінің үйде бала, зайыбы бар.

Жаратқан жан емес ем тілге ұста, Батпай-ақ қойды-ау мынау күн де қысқа. Кімге де ата-анасын бағу парыз,Бұл сөзім болғай ұрпақ, елге нұсқа...

«Келінге сыймай келдім»Шерлі әуенге ұласқан ұзақ жыр жол-

дарын естіген жанның ет жүрегі те біренбей тұра алмайды екен. Мұн дай жыр жолдарын тегін адамның жаз бағаны анық. Өз жайын да, өзгенің қай ғы сын да бар болмысымен ұққан. Тағ дыр тәлкегін көре отырып, өзгеге кінә арт пайды. Қайғы-мұңын шерте оты-рып, ұрпаққа сабақ етіп, мұндайдың қай-таланбауын қалайды. Ақылы теңіз, сабыры сарқылмас көл қазақ тың нағыз қара нар қарттары ғой, бұл! Ал осын дай қазыналы қарттарды, асқар таудай ата-ананы кірер есігі бар, шығар жолы бей мәлім қарттар үйіне қамаған қандай же тесіздер?!

– Менің бес балам бар еді. Бір ұл, бір қызым қайтыс болды, қалғаны дін аман. Өзім үш жылдан бері осы жерде тұ рып жа-тырмын, – деді өзін Әкімбай Сә тімжанов деп таныстырған ұзын бой лы, уақыт салмағынан сәл еңкіш тар тса да, еңкеймеген еңгезердей қарт.

– Өзім Талдықорған өңірінің ту ма сы-мын. Ұзақ жылдар бойы Семейде, Жар-кентте аудандық тұтынушылар қоға мын-да дайындаушы болып еңбек еттім. Зей-неткерлікке шыққаннан кей ін үлкен ұл-дың қолында тұрдым, − деді Әкімбай қа рт (кейіпкеріміздің өті ніші бойынша аты-жөні өзгертілді) үзіл ген әңгімесін одан әрі жалғап. − Талғар қаласына көшіп келіп, үл кен үй салып алдық. Ұлыма машина алып бердім. Барлық жиған-тергенімді сол ұлдың жо-лында жұмсадым. Бірақ «қи юы кеткеннің қисыны келмейді» екен. Қанша иілсем де келінге жақпай қой дым. «Отырсам опақ, тұрсам со пақ» дегендей, балама жаман атты қыла берді. Бір шаңырақтың астында тұрсақ та, өз тамағымды өзім істеп ішетін бол дым. Бара-бара үш немеремді қар сы қойып, «сүтке тиген мысықтай» же ті бөлмелі үйге сыйғызбауға айналды. Ұлым да бұртыңдап, келіннің айт қа ны на жығыла берді...

Әкімбай ақсақал әңгімесін тағы да үзіп, ауыр күрсінді. Жетпіске же те қоймаса да, ақ сақалдың терең әжім тор лаған аққұба жү зінен әбден қажы ған дықтың табы сезі-ле ді. Ақсақалдың те рең күрсінісінен-ақ осы әңгімені ай ту дың өзі қаншалықты ауыр екен -дігін аң ғарғандаймыз.

– Өткен жылы осында мені іздеп ұлым ке ліп кетті. Артымнан іздеушім бар екенін сезініп, алғашқыда ерекше қуа ндым. Алайда, көп ұзамай, көңілім су сепкендей

басылды. Талғардағы же ті бөлмелі үй менің атымда болатын. Ұлымның кел-ген себебі, «сол үй ді немерелерімнің аты-на шығарсаң қай теді» деген өтініш екен. Менің жағ дай ымнан гөрі ұлымды үйдің мәселесі көбірек алаңдататынын көріп, қатты күйіндім. Амал қанша, «іштен шыққан шұбар жылан» ұлымның дегеніне көндім. Ол үйді өзіммен бірге о дүниеге ар қалап әкетемін бе, немерелерімнің амандығының садағасы, – деп Әкімбай ақ сақал немерелерін сағынғанын сез діріп, қабағын түйе түнеріп кетті...

21 жыл қапаста өткен ғұмыр

Күн сәулесі мол төгілген терезе алдынд а далаға телміріп, кәрілік жең ген тұ рлаусыз

тіршіліктен қажыған қарт отыр. Шуақты көктем төңіректі тү гел бусандырып, тіршілік атаулыны қыбырлаған қимылға көшіріп, дү ние ні түрлендіре бастапты. Тек төрт қа-бырғаға қамалған қарт көңілі селт етер емес. Кәрі денесінен де жан кеткен дей, қақ қан қазықша қимылсыз қалыпты. Әл ден уақытта ішкі тебіреністен шық қан өксік жасы ма, әлде алыс көк жиек ке тесіле қарағаннан жанар ла ры ның жасаурағаны ма, әжім торлаған бет терін айғыздап аққан көз жа-сын қо лының сыртымен сығып-сығып алды.

Аяқ-қолы еркінен тыс дірілдеген қарт үш ұмтылып, орнынан зорға тұр ды. Қа быр ғада сүйеулі тұрған тая ғын алып, тізе лері икем-ге келмеген ая қтарын сүйрете басып, бөлме ор т а сындағы столдың үстінде ыбырсып жатқан қағаздарға қол созды. Ша шыл ған қағаздардың арасынан әс ке ри форма киген сымбатты жігіттің су реті қолына ілікті. Ол фото су рет ті жаңа көргендей тесіле қалды. Ұш қыш тардың әскери киімі денесіне жа-раса қонған, қияқ мұртты, сұңғақ бой лы сұлу жігіттің суретін аударыс тыра ұзақ қарады. Мінсіз сымбатымен сүй сіндірген қара торы мұртты жі гіт пен мынау таяққа сүйенген аппақ қу дай шалдың арасындағы ұқ сас тық-ты іздегендей жансыз суреттен жа сау раған жанарларын тайдырар емес.

Иә, сексеннің сеңгіріндегі мына қал ты -раған қарт пен ана суреттегі қыл шыл д аған

сұлу жігіттің заты бір – 20 жылдан астам уақыттан бері осы қарт тар үйінің тұрақты тұрғынына айналған Ғабдулбари Жәнібеков еді. Бұл кісі мына Астананың іргесіндегі Астрахан ауданындағы Өндіріс ауы лы ның тумасы болатын. Арғы атала ры осы өңірдегі мыңды айдаған ау қат ты адамдар болып-ты. Өзінің атасы да Ақмола өңірінің орыс-қазағын «Бай әділ-богатый» атанып, аузына қара т қан беделді адам болған екен.

Ғабдулбари ақсақал кешегі ке ңес за-ма нында біраз жыл милиция қата рын да қызмет атқарыпты. Одан кей ін Целиноград әуе жай ын да аза мат тық авиация өрт сөн ді ру-ші ле рінің бас шы сы болып, ұзақ уақыт еңбек етіпті. Ұзын бойлы, батыр тұлғалы келбетіне көр кі сай сымбатты жігіт заманында шал қып өмір сүріпті. Қылшылдаған жі гіт шағында

әйел затының көз жау ын алғанға ұқсайды. «Барий ке ле жатыр» десе, ауылдың қыздары сы ла нып-таранып көзге түсу үшін кө ше-ге шығады екен. Міне, осылай «жал ғанды жалпағынан басып жүрем» де генде, өмір шіркін өте шығыпты...

– Менің осы қарттар үйіне тұрып жат-қаныма 21 жылдан асты. Қазір мі не, 82 жасқа келдім. Қарға адым жер қайғы болғанда, енді өмірдің қан дай мәні қалды дейсің. Адам қо-лымен істегенін, мойнымен көтеруі ке рек. Денсаулықтың бар кезінде «қа тын жолда, бала белде» деп есіріп, та лай лардың көз жа-сына қалдым. Заң жү зін де қосылған әйелім өзге ұлттың өкі лі еді. Жалғыз баламызды жат қы лып өсірді. Ажырасқанымызға да талай жылдың жүзі болды. Қазір олар дың бар-жоғынан да бейхабармын. Бар лы ғына өзім кінәлімін. Дүние қаз-қал пында тұратындай, бәрін белден ба сып, ертеңгі күнімді ойлама-дым. Амал не, бәрі кеш! Ешкімге қояр кінәм да жоқ. Тек мынау тар қапаста текке өт кен 21 жыл ғұмырыма өкінемін, – деп кәрілік жеңген Ғабдулбари қария қал тырай сөйлеп, өксік ата еңкілдеп қоя берді...

Қарттар үйінен көңіліміз құлазып шық-ты. Нұрын төге жарқыраған көк тем күнінің де күпті көңілді көтере алар тү рі жоқ. Заманауи озық үлгімен са лын ған салтанат-ты ғимараттар те ре зе сі нен телміре қараған қарттар бей несі көз алдымнан кетер емес...

10 13 сәуір 2017 жылруханият

Әдебиеттің Әңгімесі театр

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Мектеп сахнасынан да кәсіби деңгейде, сәтті қойылған туындыны тамашалауға болады екен. Астанадағы №76 мектеп-лицейінде белгілі қаламгер, драматург Баянғали Әлімжановтың «Ойран» драмасы көрермендер назарына ұсынылды. Осы туындымен сахнаға қадам басқан «Ғасыр» театрының тұсауы кесілді. Туындыны өзінің жекеменшік «Най продакшн» киностудиясын ашып, талантты жастарды жанына жиып жүрген Берікхан Төкенов сахналады. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Жақында Алматыдағы Ұлттық кітапханада Қазақ ПЕН-клубы өзінің жыл сайынғы есепті құрылтайын өткізіп, арнайы сыйлықтарын табыс етті. М.Әуезов атындағы сыйлықты еншілеген Қажығали Мұхамбетқалиев бас аталым бойынша лау-реат атанды. М.Жұмабаев атындағы сыйлық Мұрат Әуезовке, Ю.Казаков атындағы сыйлық Шұға Нұрпейісоваға берілді. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Илья ЖАҚАНОВ

Мен журналды алдым да кібір тіктеп оқи бастадым: «Ким билбейт, жайдын толук кезинде-ги август түндерүн. Асмандагы жылдыздар алыста турганыме-нен, ар бери өзинче чыгып, ала-канга салгандай, ар бири өзүнчө нур төгүп, чет-четинен бүл-бүлдеген күмүш кыроо чалып, асмандын тиги каптал, бу капта-лына жайнап кири жок жадырап карашат.

Жылыздар ушинтип толгон-до, биз капчыгай аралап келе жатканбыз…»

– Шыңғыс сұқтанған тамыз күн дері! Оның жұлдызы жамы-раған жылы түндері! Әндей жел-пиді, Ильяжан. Тағы… тағы бір жерін оқышы!

– Оқиын… оқиын Нұреке: – «Ой, сустайган неме, ырдап койсоң болбой бу? Жигитсиң би өзуң, же өлүксуңбү? Ай, Данияр, деги сен бирөнү сүйдүң беле?

Анан бир убакытта Данияр – «Чу!» – деп аттарду желдирди да, күтпөгөн жерден:

Ой, Ала-То-о-о, Ала-То-о,Ата-бабам өскөн жер! – деп

араба секиргенде кошо секирип, дирилдеген үнменен ырдап жи-берди.

Ал кыргызчага, казакчага да окшобойт, бирок тыңшап отурсоң, бу обонда байыртан бир боордаш кыргыз менен казактын тандалган төл обондару чирети-лип кошулгандай туюлат…»

Нұрғали маған ойлана қара-ды: – Сен әннің қалай туаты-нын біліп қалдың, Ильяжан, Шың ғыстың осы бір сөздері ән емес пе, ән… ән ғой! Адам кө -ңі лін асқақтатып жібереді. Осы суретті, Жәмиланың жігіт намы-сын қозғаған жаңағы бір сөз-дерін ойлап, елестетіп көрші. Жай ғана қара сөздің әндеткенін кім көрген! Шыңғыс прозасын-да адам жанын аялайтын, тіпті, көк ке көтеретін сәулелі поэтика, ро мантика бар! Мен Шыңғыстың Да ниярын – өзіміздің Нұғыман ағамызға, Жәмиласын Қалиқаға ұқсата беремін. Осы бір қызық сезімнен арыла алмай қойдым. Айырмасы – Нұғыман біздің кешегі «Ілгерібас» колхозының бас тығы, ал, Қалиқа –Жәмиланың дәл өзі. Бәрі де көз алдымда: ас-тық піскен кез. Бидай орағы. Қы зыл қырман. Ол аудан орта-лы ғына түйемен, арбамен тасы-лып жатыр. Осы ду-ду өмірдің

ішін де қайғы да бар, қуаныш та бар. Махаббат бар! Қырғыз, қазақ ауылының тіршілігі...

Нұрғалимен болған сұқбатты күндерден бастап, менің де көз алдымда: түнгі дала… тау іші… Күр кіреу өзенінің жар қабағында үнсіз меңірейген Данияр тұра-тын болды. Кейде ол шаңы бұр-қыраған қара жолда арба үстінде батып бара жатқан қып-қызыл күнге қарап, қабағында сәл ғана кірбіңі бар, мұңды жандай ыңыл-дайды бір. Даниярдың сол үні… жан-жүйені босатқан сол әуезі!

«Бәрі… бәрі біздің ауылда бол ған хикая!…» Нұрғалидың осы сөзі көкейімнен кетер емес.

Келе-келе осы сөзді ұлан-ғайыр қазақ даласының әр жері-нен естідім. «Жәмила» повесін әр қазақтың үйінен көрдім, перзентті болған қуанышты жан-дар жақсы ырым ғып, балаларына Жәмила, Данияр деп ат қоя баста-ды. Бұл кезде белгілі әдебиетші Қал жан Нұрмақанов аударған «Жә мила» повесі – «Аңсаған менің әнімсің!» атты спектакль болып, қазақ драмтеатрының ажарын кіргізіп, беделін көтерді.

«Жәмила» повесі жұрттың аңызына айналды.

Ауық-ауық Фрунзеге қа рай жол тартам. Ұзақ жолда «Жә-мила» повесіндегі хикая мені қым-қиғаш қиял үстінде қал-қытады. Данияр елестейді. Оның әуе леген әні қазақша басталады, енді бірде ол қырғыздың арман-мен аһ ұрғызған шырын сазына ұласады.

О, шіркін, Шыңғыс сүйген тамыз түндері!

Тамыз түнін балбыратып, кішкене ғана Шекер ауылының ерке келіні – Шекспирдің асау Ка-таринасындай Жәмиланы еріксіз «бұғалықтап», оған сүю дің не екенін сездіріп, мүлде есін алып, елжірете босатып, сәби кейіпте еш алаңсыз мөл діретіп, «арбай» бастаған мы на Даниярдың жан шыдатпас құштар ыңылында не құдірет бар, құдай-ау! Құлағымда Шекер ауылындағы гу-гу сөз де ызың дады: «Ой… ой, Жәмила-ай! Ой, Жәмила-ай, соғыстағы Садығыңның көзіне шөп салып, не істеп жүрсің тегі?», «Көки бер меңдерші тегі, Жәмиланы кі нә лап. Садық Жәмилаға сүйіп қосылған жоқ. Оны әке-шешесі күштеп үйлендірді. Білеміз бә рін». «Ой, Жәмила, қан-дай сың, сен? Сені… сендей

бұл ғақтаған асауды бір ауыл же ңе алмай отырғанда мына бір сайда саны, құмда ізі жоқ… жел қуған қаңбақтай боп ойда жоқ-та келе қалған мына біреу… өзі өлімсіреп, бір аяғын зорға бас-қан Данияр деген неме, әй, ессіз Жә мила сені қалай еңсеріп, бар еркіңді алып барады, о, қоқи десе!», «Неге сындың, Жәмила? Се нің зымиян көкірегіңе қандай жы лан ұялап жүр, а? Ауылдың көр кі болған үйің анау… келін боп аттаған алтын босағаң, ол! Сады ғыңнан ай сайын хат келеді, құ дайға шүкір, тірі жүр. Сенің жү рісің мынау… Садығың ертең жарқ етіп келе қалса, не бетіңді айта сың? Ә, сені енді салдақы де-ме генде не дейміз, а, жұлынған Жә мила?» Шекер ауылының гу-гуі.

Қым-қиғаш елес.Ішім теңіз боп толқып, дала

боп шалқиды, ұмсынтқан тау шыңы қол жетпес армандай бұлдырайды. Көкірегімді ән қысып барады, ән! Жүрегім толы арманды ән! Ол ән бұлқынады, тулайды, еркіндікке шыққысы келеді. Ол ән Ұзынағаш, Отар-дың көк адырларынан өтіп, Қор дай асуына көтеріле беріп,

алдымнан қырғыз Алатауының ақ шаңқан шыңдары көрінгенде Даниярдың:

Ой, Ала-То-о, Ала-То-о! – деп ыңылдайтын әуезіне ұласады.

Мен Шыңғыс роман тика-сының қызулы құшағына ендім.

Фрунзеде дүрілдеген әдеби кештер… соның бірі қырғыз университетінде оқушылардың зор дүмпуін тудырды. Мұнда жарқын ойлы, білімді жандар қырғыз әдебиетінде бұрын-соңды болып көрмеген ерекше құбылыс болғанына сүйіністі. Жәмила өзінің сыр-сымбаты, бар болмы-сы, мақсат-мұраты, еркін ойлы келбетімен жан біткенді ерекше қызықтырды. Қырғыздың таула-рын Даниярдың қоңыр үні… биік те қуатты үні кернеді. Қырғыз жерінің інжу-маржаны дейтін Ыс тықкөл, Чатыркөл, Соңкөл… бәр-бәрінде қырғыздарды таң-ғал дырған Даниярдың қазақ әуезі толқыды. Бұл жерлерде де қыз дың бәрі Жәмилаға, бозбала Даниярға ұқсады.

Шыңғысқа ел ықыласы көл-көсір!

Өмір… ә, өмір қашанда өмір!Оның өз жолы, өз заңы,

өз мінезі бар. Қарға адымдай

қысқа мезгілде ол сонысымен қымбат, сонысымен қызық әрі өкінішті де! Өмір – қиын құ-былыс. Бей маза күйбең. Оның дегеніне көнесің, көнбейсің, ол сеніменен «ойнағанды» ұна -тады. Онымен сен де «ой най-сың». Оны жеңесің, кейде одан жеңілесің. Сонан соң «Ә, өмір!» деп қапылып, бас шайқаймыз, уһілеп. Солай.

Бұл өмірде күн мен түннің, жаз бен қыстың, гүл мен тіке-нек тің, бал мен удың, күлкі мен жылаудың бары секілді ке-меңгерлік пен тоғышарлық та бар еді. Өмірдің айнымайтын бір тепе-теңдігі осы! Бірақ, о бастан өмірді қадірлі еткен, жарқырап сәуле шашқан, жарық берген Күн ғой…алтын Күн! Жадыратқан, шалқытқан Жаз ғой… Жаз! Махаббатқа ессіздікпен берілген мұңлықтарға ләззат болған Гүл ғой… Гүл! Адамды тамсанды-ра сүйсіндіретін Бал ғой… Бал! Өмір шырайы Күлкі ғой… Күлкі! Адамзаттың көкейкесті сөзін айтып, зұлымдық пен жау ыз -дыққа дес бермейтін құ дірет Кемеңгерлік қой… Кемең герлік!

О, осы кемеңгерлік... ол әлемді аң-таң қылған махаббаттың асқақ жыры – «Жәмиланы» әкелді, дүниеге! Ал тоғышарлық… о, құдая тоба, ол осы кемеңгерлікке біраз тауқымет болды.

Әдебиет қауымының ішінде көрінгеннің қарадүрсін ма-қаласынан әр нені шоқып, сын-шы атанып жүрген желбуаздар… Сонау отызыншы жылдарда еп-теп жазыла бастаған қарабайыр прозаның «корифейлері» Шың-ғысты «жазушы емес, қайдан шық қан сұмдық, бұл?» деп дүр-кірей шуылдасты.

Дәл осы кезде «Жәмиланы» ой таразысына салып, толғанған қырғыздың бір өрелі сын -шысы Кеңешбек Асаналиев: «Айырымдарга «Жәмиланын» кыргыз адабиятына келиши кадіресе эле окуядай болуп туюлду. Алар бул чыгарманын не гизинде, түпкүрүнде жаткан «Жанар тоодай» кандайдыр бир сыйкырдуу күч жатканын байкашкан жок. Мындай бо-лорун капарына да албады» деп жазды. Тоғышарлардың күңкілінен ықпай қалам тарт-қан сыншылар – Раиса Қы-дырбекованың «Советская Киргизия» газетінің (1958 жыл. 21 қарашадағы са ны) бе тінде «Поэтическая про за», Қам-баралы Бобуловтун «Со веттик Кыргызстан» (1959 жыл. 22 ақпандағы саны) газе тінде «Ма хаббат баяны» атты мақа-лалары «Жәмиланың» бүкіл совет әдебиетін даңққа бөлер келе шегінің үміт сәулесіндей жал тылдады.

Таңғажайып махаббат(Лирикалық эссе)

Қорғанбек АМАНЖОЛ,«Егемен Қазақстан»

Қазақ әдебиетінің қос заң-ғары Әбдіжәміл Нұрпейісов пен Олжас Сүлейменовтің бір үстел басында бастары қосылып отыруының өзі сондай ғанибет жағдайда, ғажап жарасып тұрды. Екеуі де Қазақ ПЕН-клубының соңғы үш жылдағы қарым-қажырын, белсенді жұмысын атап көрсетті. Олжас Омарұлы ұлттық ПЕН-клубтың 25 жыл-да беделді мәдени институтқа айналғандығын баса айтты.

Құрылтайда Қазақ ПЕН-клу-бының президенті Бигелді Ғаб-дуллин ұйымның өткен жылғы жұмысы туралы есеп берді. Әсі-ресе, шетелде әдеби аударманы ұйымдастыру орайында бір шама ілкімді істер атқарылған екен. Бұл жұмысқа алғаш рет аме-рикалық және ағылшындық кәсі-би тәржімашылар тартылыпты.

Сөйтіп, Қазақ ПЕН-клубының тапсырысы бойынша Нью-Йорктегі Метрополитен Классик баспасынан өткен жылы Олжас Сүлей меновтің «Сөз кілті»,

Сма ғұл Елубаевтың «Ақ боз үйі», Әбіш Кекілбаевтың «Аңыз-дың ақыры» кітаптары ағыл-шын тіліне аударылып, жарық көрген. Бұл игілікті іске Катрин Фитцпатрик, Марина Влади, Ихар Козак сынды білікті тәр-жімашылар білек сыбана кірісіп, өз үлестерін қосқандығы да на-зардан тыс қалмады.

Бір айтарлығы, осынау әрбір кітап таныстырылым үшін кәде-сыйлық сипатта 300 данадан басылып, сондай-ақ интернет-алаңда орналастырылған. Сөйтіп, бұл арада кітапты Amazon, Barnes&Noble, Ingram арқылы әлемнің кез келген түкпірінен сатып алуға болады. Кітаптар тапсырыс берушінің қалауы бойынша, жұмсақ мұқабалы нұсқада да, сондай-ақ электрон-ды пішімде де жіберіле береді. Таныстырылымдық даналар АҚШ-тың ірі кітапханаларына, еліміздің мәдениеті мен тілі оқытылатын университеттер мен колледждерге, орталық бас-па ларға, АҚШ-тағы Қазақстан ел шілігіне және Қазақстан Рес публикасының БҰҰ-дағы

өкілдігіне таратылып берілгені де құба-құп.

Аталмыш кітаптар 2016 жылдың қыркүйек-қазан айла-рында Галицияда (Испания) халықаралық ПЕН отырыста-рында және Франкфурттегі кітап жәрмеңкесінде таныстырылып, талғампаз қауымға көзайым етілген болатын. Алғашқы пі-кір лерден-ақ бұл кітаптардың әлем оқырманына ұнай бас-тағанын байқағандаймыз. Баспа рецензентінің О.Сүлейме нов-тің кітабына берген баға сы бар-шамызға мерей. Ал «Аңыз-дың ақыры» романы туралы америкалық сыншының ғажап пікірін Әбіш ағаның ести ал-май кеткені қандай өкінішті десеңізші!

Интернет-портал арқылы кітап сату басталып та кетіп ті. Осы ретте өткен жылдың қа-ра шасында Смағұл Елубаев-тың кітабы Амазонда «Апта кітабы» деп танылуы қазақ жазу-шыларының мұхиттың ар жа-ғындағы әлеуетін айқын аңдат-қандай.

Сондай-ақ, 2016 жылы орыс және қазақ тілдерінде жас қа-зақстандық прозашылардың қос томдығы шығарылған. Қазақ ПЕН-клубының делегация сы бірқатар халықаралық іс-ша-раларға қатысқан.

Құрылтайда Фархат Та-мендаров пен Нұртөре Жүсіп Қазақ ПЕН-клубының вице-пре-зиденттері болып сайланды. Сонымен қатар, канадалық Mosaic Press баспасымен ке лісімге қол қойылғандығы жа рия етілді. Сөйтіп, «Біз – қазақ тар...» серия-сымен кітап шы ғару жөніндегі жұмыс жал ғасын таппақ. Бұл жоба аясында отандық авторлардың таңдаулы шығармалары ағыл-шын тіліне аударылып, АҚШ пен Ұлыбританияда жарық көр-мек. Осы орайда соңғы тұсауы ке сілген кітаптардың бірі Ге-рольд Бель гердің таңдамалысы екендігін айтқан ләзім.

Айгүл СЕЙІЛОВА,«Егемен Қазақстан»

Ашылғанына енді ғана үш жыл толған елордадағы №76 мектеп-лицейі театр өнерін дәріптеп, кәсіби режиссердің араласуымен, оқушылардың үлкен дайындықпен сахнаға шығуына мүмкіндік жасап-ты. Мұны осы білім ұя сының басшысы Сафура Сейдуа-лиқызының әңгімесінен білдік. Осыған дейін оқушылар қа-зақтың аса көрнекті ағартушы ұстазы Ыбырай Алтынсарин және Алаш көсемі Әлихан Бөкейханов жайындағы спек-такльдерді сахналаған. Ал мектеп сахнасында күні кеше қойылған «Ойранның» жөні бөлек. Ол жаңадан ашылып жатқан «Ғасыр» театры үшін таңдап алынған труппа әр-тістерінің тұла бойы тұңғыш-тары десе болады.

«Ойран» – Баянғали Әлім-жановтың ниеті қарау мис-сионерлердің бүлдіргі әре кет-терін әшкерелеген өзекті шы-ғармасы. Өмірде теріс ағым-дардың кесірінен шын мәнінде бақытсыздыққа ұшы раған жан-дар бар ғой. «Ойран» – солардың жиынтық бейнесі. Мұнда бәрі символ арқылы беріледі. Өзге дінге кіріп кеткен жас жігіттің аты – Арман. Ол біреудің асыл арманы, үкілеген үміті еді. Бірақ, сол асыл арманды секта сиқырлап алды. Анасының аты – Шекер. Отбасының ұйытқысы, жары мен ұлының ортасында тәт ті ғұмыр кешуі тиіс әйел ащы тағдырмен бетпе-бет келді.

Ұлының соңынан ол да сектаға кірді. Отағасы – Елтай. Ашумен отқа түсті. Түрмеге қамалды.

Иә, мұнда бәрі ап-анық, тайға таңба басқандай ғып көрсе тілмейді. Әр көрермен өз түсінігінің дәрежесінде ұға-тындай ишаралы, астарлы тұстар көп. Режиссер тірлік-тің ащы шындығын символ-мен көрсетуге ұмтылады. Сах-надағы көріністер тез ауысып отырады. Бебеулеген зарлы әуен ниеті қарау, пиғылы жат

миссионерлердің жұмбақ та жасырын әлемінің хабаршысы сияқты. Сектанттардың қап-қара киімі де соны меңзейді. Тіпті оның қандай секта, қан-дай дін екені аталмайды. Параллельдер, сахнаның түрлі мезетін түрліше декорация-лау, актерлердің сөздеріне ғана емес, әрекеттеріне, ым-иша-раларына қатты басымдық

берілуі – режиссердің тап қыр-лығы. Арманның отбасындағы сәттері жарықпен, ата-ана ала -қа нының жылуымен, ал сек-тадағы өмірі сахнаны қараң-ғылау арқылы бір-бірімен сөй-леспейтін кісілердің жын қақ-қан кісілерше құтырынып би-леуімен сипатталған.

Драма барысында өзге дінге кіріп кеткен Арманның аузынан бір сөз шығады. Әке-шешесіне қарап тұрып: «Мәңгілік ақи-қатқа жету жолын мен осы жер ден таптым. Біз мәңгіліктің алдында, мың-миллион жараты-лыс иелерінің жанында түк те емеспіз», дейді ол. Сөйтіп, қым-қуыт тіршіліктен, кейбір қатып қалған ұстанымдардан, әдет-ғұрып, салт-санадан босағысы келеді. Еркін, тәуелсіз өмір сүруді жаны қалайды. Автор да, режиссер де осы жастық шақ-

тың желігіне баса мән беріп, жас тың жаны нені қалайтынын біліп, соны ұтымды көрсете алғаны байқалып тұр.

Қорыта айтқанда, «Ойран» драмасы арқылы қоғамдағы өткір мәселенің бірі жақсы көте-рілген. Үгіт-насихатсыз, ақыл ай тусыз-ақ жамандық пен жақ-сылықтың шекарасы белгіленіп, ақ пен қара ажыратылған.

(Жалғасы. Басы 67-нөмірде)

Қазақ кітабы – Америкада «Ойран» – отбасылық трагедия

13 сәуір 2017 жыл 11спорт

Егер сіз «Егемен Қазақстан»

газетіне жарнама бергіңіз келсе,

мына телефондарға хабарласыңыз:

Астана 37-64-48, 37-60-49. Электронды пошта: advert@egemen.kz

Алматы 273-74-39, ф. 341-08-11. Электронды пошта: adv@egemen.kz

Бейнеу ауданы әкімдігінің 2017 жылғы 15 наурыздағы №52 қаулысымен құрылған тарату комиссиясы Бейнеу аудандық әкімдігінің шаруашылық жүргізу құқығындағы «Бейнеугазсервис» мемлекеттік коммуналдық кәсіпорнының таратылатыны туралы хабарлайды. Тарату комиссия-сы осы хабарландыру жарияланған күннен бастап екі ай мерзім ішінде талап-шағымдарды мына мекенжай бойынша қабылдайды: Қазақстан Республикасы, Маңғыстау облысы, Бейнеу ауданы, Бейнеу селосы, аудандық әкімдік ғимараты, 4-қабат, байланыс телефондары: 8/72932/ 21156, 2-53-79.

«Қостанай облысы әкімдігінің табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы» мемлекеттік мекемесі, 110000,

Қостанай қ., Гоголь к-сі, 75, анықтама үшін телефон: 8(7142) 50-33-70, факс 50-01-66, электронды мекенжай: g.zhilkaidarova@kostanay.gov.kz, азаматтық қызметшінің лауазымына орналасуға конкурс

жариялайды:

«Қостанай облысы әкімдігінің табиғи ресурстар және табиғат пайда-лануды реттеу басқармасы Боровской орман шаруашылығы мекемесі» КММ директорының орынбасары.

«Қостанай облысы әкімдігінің табиғи ресурстар және табиғат пайдала-нуды реттеу басқармасы Усаков орман шаруашылығы мекемесі» КММ директорының орынбасары.

Толық ақпаратты сіз kostanay-priroda.kz сайтынан көре аласыз.

АҚПАРАТТЫҚ ХАБАРЛАМА

«Казвторчермет» АҚ табиғи монополия субъектісі ретінде «Кірме жолдар қызметтерін көрсету» қызметі бойынша жыл сайынғы есепті тыңдауды өткізу туралы хабарлайды: Өскемен қ., Жаңа Гавань, 6 мекен-жайында орналасқан «Казвторчермет» АҚ Шығыс Қазақстан облыстық филиалының табиғи монополия субъектісі бойынша тұтынушылардың және өзге де мүдделі тұлғалардың алдында «Кірме жолдар қызметтерін көрсету».

Тыңдау 2017 ж. 28 сәуірде сағат 17.00-де «Казвторчермет» АҚ Алматы облыстық филиалы ғимаратының мына мекенжайында болады: Алматы қ., Рысқұлов д-лы, 69.

Государственное учреждение «Управление природных ресурсов и ре-гулирования природопользования акимата Костанайской области»,

110000, г. Костанай, ул. Гоголя, 75, телефон для справок: 8(7142) 50-33-70, факс 50-01-66, электронный адрес: g.zhilkaidarova@kostanay.gov.kz, объявляет конкурс на занятие должности гражданского служащего:

Заместитель директора КГУ «Боровское учреждение лесного хозяйства управления природных ресурсов и регулирования природопользования акимата Костанайской области».

Заместитель директора КГУ «Усаковское учреждение лесного хозяйства управления природных ресурсов и регулирования природопользования акимата Костанайской области».

Более подробную информацию вы можете просмотреть на сайте kostanay-priroda.kz

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің ұжымы әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дің биология және биотехнология факультетінің деканы, биология ғылымдарының докторы, профессор Болатхан Қазыханұлы Заяданға әкесі

Қазыхан ЗАЯДАНҰЛЫНЫҢқайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Біз футболшылардан жақсы нәтижені талап етеміз. Бірақ жоғары жалақыдан басқа футболдың дамуына ешқандай өзгеріс жасалып жатпағанын жұрттың бәрі байқап отыр. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Жаза-жаза жауыр болған тақы-рып. Бірақ федерация болсын не-месе жергілікті әкімдік жағынан ешқандай қимыл байқалмайды. Дәл қазір Қазақстанда жөні түзу стадионы бар Астана, Алматы, Павлодар қалалары ғана шығар. Қостанай мен Ақтөбедегі стадион мамырға дейін дайын болмайды. Осы жағдай жылда қайталанады. Ширек ғасырда салған жалғыз стадионымыз «Астана-Аре наның» өзі уақытша жөндеуге байланысты жабылып қалды.

Стадиондардың талапқа сай емес тігін жиі сынға алатын бол-гариялық бапкер Станимир Стой-лов «Атырау» – «Астана» кез-десуінен кейін «әңгі месін» тағы жалғастырды.

– Біз егер Қазақстандағы футбол дың ілгері дамығанын қаласақ, жақ сы ойын көрсетуді ойласақ, қазір гі ойын өткізіп жүрген футбол алаң дарында ойнауға мүлде болмайтынын ескеруіміз қажет. Біздің клубтар, футбол федерациялары осы ту-ралы ойланулары керек. Маусым басталар тұста бірнеше ай бойы Түркияда, Дубайда кереметтей жа-сыл алаңда дайындық жұмыстарын өткіземіз. Одан кейін Қазақстанға келіп, сапасы өте төмен қосалқы алаңдарда ойнауға мәжбүрміз. Жалпы, біздегі жағдай өте төмен. Мен бұл мәселені бірінші рет көтеріп отырған жоқпын. Ойын-шылардың киім алмастыратын бөлмелеріне, жанкүйерлердің ойын тамашалауына бірінші кезек-те жақсы жағдай жасау қажет. Қазақ стандағы бірнеше стадионды айтпағанда, бар лық қалалардың стадиондарының жағдайы өте төмен. Ұлттық құрама туралы айта мыз, Еуропа алаңдарында лайық ты өнер көрсету туралы жос-пар құ рамыз. Қазақстан ішіндегі стадион дардың сапасын арттыр-май, ол туралы айту әлі де ерте, – дейді «Астана» бапкері Станимир Стойлов.

Стойловтың бұл пікірін «Қай-рат» клубының президенті Қайрат Боран баев та қолдайды.

– Бапкер Стойловтың айтқанын

қолдаймын. Біз бұл жөнінде бірнеше рет ұсыныс жасадық. Бірақ, әрдайым бізді ешкім тың-дамайды. Егер дамы ғымыз келсе, фут болда қандай да бір жетістікке жетуді көздесек, мұн дай алаңдарда ойнауға болмайды. Осын дай са-пасыз алаңдарда мау сым басында ойнап жүрміз. Сон ды қтан, ҚФФ мен Кәсіпқой футбол лига сына еліміздің барлық қалала рын дағы алаңдарға назар аудару тура лы ұсыныс жасаймын, – дейді Боран-баев.

Мәселен, Қарағандының «Шах-тер» командасы биылғы маусымда

5 ойын өткізіп, қақпасына 10 гол жіберді. Жинағаны жалғыз ұпай. Соңғы турда тіпті, «Қайраттан» өз ала ңында 1:4 есебімен ойсырай ұтылды. Команданың нәтижесі төмен. Өз алаңындағы ойындар-ды мау сымға дейін Теміртауда өткізеді. Бұл стадионды сынамаған адам жоқ.

Осыдан үш-төрт жыл бұрын Алматының «Қайратының» бас бапкері болған Владимир Вайсс тілшілерге Теміртаудағы стадион туралы күйініп айтып еді.

– Сіздер менен қазақ стандық клубтар қашан Чем пиондар лига-сының топтық кезеңінде ойнайды деп көп сұрайсыздар. Егер коман-даның Чемпиондар лигасында ойнауын қаласаңыздар, матчтар-ды Теміртаудағыдай алаңдарда

өткізуге болмайды. Бұл ойыншы-лар үшін қауіпті. Теміртаудың ста-дионы ХІІІ ға сырды еске салады, – деген болатын шетелдік маман.

Жалғыз Вайсс емес, Қазақ-станмен кездесу өткізу үшін ше-телден келген футболшылар да өздерінің ренішін талай білдірген. Олардың қатарында Андрей Шев-ченко, Роналду, Джерард секіл ді жұлдыздар да бар.

Сол «Шахтер» бір-екі маусым командаға легионер шақырмай-ақ ста дион мәселесін реттеп алса қайтер еді? Міндетті түрде стадион деген 20 мың, 30 мың адамға арна-луы қажет емес қой. 10 мың, бол-маса 5 мың көрерменге арналған жабық манеж де жеткілікті болу-шы еді.

Әлемдік деңгейде өнер көрсетіп жүрген не командасы, не құрамасы

жоқ Қатар елі 2022 жылғы әлем чемпионатын өткізу құқығын жеңіп алды. Олар қазіргі кезде ста-дион салу мен айналысып жатыр. Тіпті, жаз айында ауа райының 50 градусқа дейін ысуына байла-нысты қатысушы командалар мен футболшыларға жайлы болу үшін стадиондарды кон диционерлермен жабдықтап жатыр екен.

Соңғы жылдары Исландия футболын жиі айтып жүргеніміз рас. Қазақстандағы орташа бір қаланың халқы тұратын мемлекет ала доптың айналасындағы мәсе-лені әлдеқашан шешіп тас таған. Ұлттық құрамасы қа зіргі кезде ФИФА рейтингінде 21-орын ға жайғасқан.

Исландияда желдің жыл дам-дығы сағатына 90-100 ша қырым

көрінеді. Футбол ойнауға қолайсыз аймақ. Сон дықтан, соңғы 15 жылда бұл ел жабық манеж салуға көшті. Ис лан дия инфрақұрылымға және ба ла лар футболына қатты мән беріп жүр. Соның арқасында өткен жылы Еу ропа чемпионатында атақты Ан глия құрамасының өзін ұтып кетті. Атақты Руни бастаған ағыл шын фут бол шыларын қалай жылатқанын көзіміз көрді.

– 1990 жылы елде бір неме-се екі ғана жасанды төсеніші бар алаң болды. Қара жерде дайында-лып, жаттыққанымыз есімде. Бір кездері футбол басшылары Скан-динавияның үлгісін ескеріп, әрбір кәсіпқой командада жабық манеж болу керек деген шешімге келді, – дейді Исландия құра масының экс-қақпашысы Хадль гримссон.

Жалпы, проблеманы түсіну мен шешу екі бөлек дүние. Исландия клубтарында біздегідей ақша жоқ. Олар негізінен жартылай кәсіпқой командалар. Сондықтан, футбол басшылары жергілікті би лік өкілдеріне өтініш жаса-ды. Алғашқы «Футбол үйі» 2000 жылы Кефлавикте салыныпты. Бұл қала ел астанасы Рейкъявиктен 50 шақырым қашықтықта орналасқан. Қазіргі кезде Исландияда алты жабық кешенді манеж бар.

Бүгінгі таңда Исландияның жасыл алаңдарында 33 000 адам доп теуіп жүр (халқының 10 пай-ызы). Оның 23 мыңы футбол-шы ретінде тіркелген. Ал кәсіби футболшының саны небары 100 адам екен. Сол 100 футболшының қандай жетістікке жеткенін Еуропа чемпионатында көзіміз көрді ғой...

Біздің ұсыныс:Облыс орталықтарында ма-

неждер мен шағын стадиондар салынса. УЕФА-ның талабы бойынша стадионда негізінен нұсқаушылар және делегаттар кіріп-шығатын бөлек есік пен дәліз болу қажет. Сондай-ақ, екі команда мен ресми тұлғаларға арналған жуынатын орындар жеткілікті болуы керек. БАҚ өкілдерінің стадионда отыра-тын орындары бөлек және ре-портаж жүргізуге лайықталып, жабдықталған болуы тиіс. Авто-тұрақ, тамақтанатын орындар, дә ретхана да осы талаптардың қата рына жатады. Жалпы, мұндай ұсақ-түйектер айта берсең жетіп-ар тылады. Жабық манеж салар болсақ, осы қарапайым талаптар-ды ескерсек те жетер еді...

Бек ТӨЛЕУОВ,журналист

АСТАНА

түйткіл

Стадионсыз, манежсіз футбол қайтіп күн көрер?

–––––––––––––––––––––––––––––––Таяуда Алматыдағы «Халық Арена» спорт сарайында жүзге жуық балғын ба-луан Сеул Олимпиадасының чемпионы Каман дар Маджидов пен күміс жүлдегері Дәулет Тұрлыха новтың ше берлік сыны-бына қатысты. –––––––––––––––––––––––––––––––

Айнаш ЕСАЛИ,«Егемен Қазақстан»

Бір қызығы, шеберлік дәрісі сипатында өткен кездесуге ұлдар ғана емес, күреспен айналы сатын қыздар да келіпті. Жеткін шек тердің барлығы дерлік Алма ты дағы №15 балалар мен жас өс-пірімдер спорт мектебінде грек-рим күресімен тегін айналы сады.

Бұл кездесудің бастамашы сы да әйгілі балуандардың өз дері екен. Шеберлік сыныбы на мұрындық болып жүрген Дәу лет Тұрлыхановтың ойын ша, болашақ Олимпиада жүлде гер лері осы кездесудің ортасында оты руы мүм кін.

Сонымен, жас спортшы лар әйгілі балуан-дардың әрбір қи мылын қалт жібермей қада ғалап, қызыға бақылады. Кәсіпқой спортшылар күрес өне рінің қыр-сырын үйретіп қана қоймай, бо-лашақ чемпиондардың қате әдіс терін түзеп, олар-ды епті лікке баулыды.

– Атақты балуандар жүргізген шеберлік сыны-бы бәрімізге ұна ды. Олар бізге грек-рим күресінің түрлі әдіс-тәсілдерін үйретті. Мен бұл спорт секция сына келіп жүр геніме төрт-ақ күн болды. Со ның өзінде аздап болса да шы нығып қалдым, – дейді тоғыз жастағы Ернат Сабырбеков.

Балуандармен өткен кездесуден кейін балалар-дың бар лығының да әсері осындай.

Бұл балаларға қарағанда, бес жыл дан бері күреспен айна лы сып келе жатқан Марина Зак-шев ская кәдімгідей кәсіпқой спорт шы. Қазақ-станның төрт дүр кін чемпионы, екі дүркін Азия жүлдегері және әлем чем пионатының қо ла жүл десін же ңіп алған. Соған қарамастан, Ма рина да күрестің өзі бұрын бай қа маған мүл де басқа әдіс те рін көр генін айтады.

– Қазіргі күндері біз халық аралық жарыстарға дайындалып жүрміз. Ал біздің сүйікті спорт-шымыз Дәулет Тұрлыханов өт кізген шеберлік сағат тары бізге мін детті түрде көмектеседі, – дейді Марина.

Ең бастысы, «Халық Арена» мұнан былайғы жерде әр 10 күн сайын осындай шеберлік сынып-тарын ұйымдастырып, оған Олим пиада чемпи-ондарын, әлем жә не Еуропа чемпионаттарының жүлдегерлерін, халықаралық тур нир лердің жеңімпаздарын ша қырып тұрмақ.

Кездесу соңына қарай танымал спортшылар балалармен сұх баттасып, ақыл-кеңестерін айтып, Азия мен Универсиада тағылымы жайлы баянда-ды. Спорттың пайдасы туралы сөз қозғады.

АЛМАТЫ

Шеберлік сыныбы

Әйгілі балуандар әдіске баулыды

Қазақ өнері ор-ны толмас қа заға ұшырады. Театр атты киелі өнердің үлгісі мен үрдісін, айшық-айырымын асқақтата көтеріп, беделін биіктетуде ерекше еңбек етіп, халыққа риясыз қызмет етіп кел-ген тамаша режис-сер, Қазақстанның еңбек сіңірген қай-раткері, «Тарлан» сыйлығының лауреаты, профес-сор Жанат Әубәкірұлы Хаджиев қайтыс болды.

Жанат Хаджиев 1972 жы-л ы М ә с к е у қ а л а с ы н д а ғ ы М.С.Щепкин атындағы Жоға-ры театр училищесін бітірген бір топ актерлермен бірге С.Қо-жам құлов атындағы музыкалық-драма театрын ашуға белсене қатысты.Театрдағы еңбегін ак-терлықтан бастап, кейін режис-сураға бет бұрды.

1980 жылы Құрманғазы атын дағы консерваторияның ре-жиссура бөлімін бітіріп шығып, туған театрына оралды. Бас ре-жиссер ретінде Серке театрының биік белеске көтерілуіне бүкіл күш-жігерін сарп етті. Талантты режиссердің әрбір спектаклі тың көзқарастарымен, ерекше

концепциясымен жаңалыққа толы болды.

Ғ.Мүсірепов атындағы ака -де миялық жас-тар мен балалар театрын да ең бек ете жүріп, әр да-йым туған теа-т р ы н ұ м ы т қ а н емес. Өзі не етене та ныс театр сахна-сында дүркін-дүр-к ін спектакль -

дер қойып, ұжымды жаңа із-деністерге жетелеп отырды.

Оның жарқын бейнесі біздің санамызда әрдайым жаңғырып, қазақ өнерін дамытудағы қа-рымды еңбектері мен театр та-ри хының алтын қорына енген спектакльдері соңынан ерген шәкірттері, өнер зерттеушілері мен театр танушылар үшін тап-тырмас жәдігер болары сөзсіз.

Асыл азамат, театр өнерінің тарланбозы Жанат Хаджиевтің есімі оны білетіндердің жадын-да ұзақ сақталатын болады.

Қош аяулы азамат, қадірлі әріптес. Топырағың торқа, жа-ның жәннатта болсын!

С.Қожамқұлов атындағы Жезқазған қазақ музыкалық-

драма театры ұжымы

Жанат Әубәкірұлы ХАДЖИЕВ

Азамат ҚАСЫМ,«Егемен Қазақстан»

Өскеменнің iшiнде жүр се-ңіз, жаз басталып кеткен сияқ-ты. Жер құрғаған, ағаштар бүр-шік жара бастаған. Ал қала сыр-тына шықсаңыз, басқаша кө-рініске куә боласыз. Мәселен, Ұлан ауда нының Тарғын ау-ылы мен Көкпекті ауданының Самар ауылына дейінгі аумақ құд ды қыс секілді, ақ көрпені әлi қымтанып жатыр. Тіпті, жол дың қос қапталында биік-тігі 4 метрге жуық қар әлі кө-бесін сөге қоймапты. Ал Үр жар мен Тарбағатай ауданда рын-да жер қарая бастаған. Жұрт

соқа-сайманын әзірлеп, дала жұмыстарына қызу кiрiсiп кетті. Бесқарағай ауданында ақ ұл па енді ғана еріп, Ертiс арна сы нан асып, мінез көрсетіп жатыр.

Облыстық Төтенше жағдай-лар департаментінің маманда-ры тасқынның алдын алу үшін аталған ауданның Кривинка ауы лының маңынан ағып өте-тін Ертiс өзенінде мұз жа ру жұ мыстарын жүргізді. Депар-тамент қызметкерлері қазіргі уақытта өңірдегi су тасу қау пі бар аумақтарды қатаң ба қы лауда ұстап отырғандарын айтады.

Шығыс Қазақстан облысы

тосын табиғат

Қалыңдығы төрт метр қар жатыр

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кәсіпқой бокста бақ сынап жүрген қазақ бокс шысы Батыр Жүкембаевтың аяқ алысын азуын айға білеген мамандар жоғары бағалап жүр. Таяуда былғары қолғап шебері өзінің спорттық мансабындағы алғашқы ірі табысына қол жеткізді. Ол Канаданың Монреал қаласында өткен бокс кешінде мексикалық қарсыласы Косме Ривераны (37-19-3, 25 КО) нокаутпен ұтты. Сөйтіп, тоғызыншы жекпе-жегінде жеңіске жеткен Батыр Жүкембаев IBO International орта салмақ дәрежесінде IBO International чемпиондық белбеуінің иегері атанды. Бұрнағы күні су жаңа чемпионды әлеуметтік желі арқылы құттықтап, ойда жүрген бірқатар сұраққа жауап та алдық. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

– Батыр, жеңіс құтты болсын! IBO International чемпиондық белбеуіне жет-кізген жолдың бұра лаңы мол болған шығар?

– Әрине. Кәсіпқой ринг ке шыққаннан кейін қиындықтың бәріне шы дауға тура келеді. Негізі, әр жеңістен кейін жаңа биіктерді бағындыруға ұмтыласың. Біз өзіміздің басты мақсатымызға – әлем чемпионы атағын жеңіп алуға бет түзеген адамдармыз. Бұл жеңіс – арманға апарар жолдағы алғашқы қадам.

– Косме Риверамен жекпе-жекке шы-ғар алдында саған жерлесіміз, әйгілі бокс -шы Василий Жиров ақыл-кеңес беріпті деп естідік...

– Рингке шығар алдында Василий жаныма келіп, қамқор пейілмен біраз ақылын айтты. Әрине, көп сөйлесуге уақыт тар еді. Бірақ, қысқа ғана тілдескеннің өзінде ол мені жеңіске жігерлендіріп, мықты қолдау көрсетті. Ва-силий ағамыз маған былай деді: «Батыр, бокс деген төбелес емес. Шаршы алаңға шықтың ба, бокстас, бар өнеріңді көрсет».

– Сарапшы мамандар сенің бокс мәне ріңді Геннадий Головкинге ұқсата ды. Осындай салыс тыруларға деген көзқа расың қандай?

– Менің ойымша, біздің мәнер ұқсас емес. Әркімнің өзіндік қолтаңбасы бар деп есептеймін. Әрине, заманымыздың үздік боксшыларының бірімен салыстырғандарына ерекше қуаныштымын. Негізі, небір жам-поз боксшыларға қарап бой түзейміз ғой. Дегенмен, өз жолыңды, өзіндік мәнерді

тапқанға не жетсін?! Дәл қазіргі уақытта мен ізденіс үстінде жүрген боксшымын.

– Канада елінде жүргеніңе он айдың жүзі болып қалыпты. Бұл елде өзіңді та ны малмын деп санай сың ба? Елді де сағын ған шығарсың?

– Әрине, елді сағынасың! Үйге қайтар мезгілді тосып, тыпыршып жүрген жай-ым бар. Қымыз ішіп, ет жеп, демалғанға не жетсін?!

Канадада танымалмын деп айта алмай-мын. Маған әлі көп еңбектену керек.

– Болашақта орта салмақтағы қандай мық ты мен жекпе-жекке шыққың келеді?

– Шынын айтсам, қазір оны айта алмай-мын. Әрине, біздің дивизиондағы ең үздік, даңқты деген боксшының кез келгенімен шыққым келеді. Бірақ, әзірге ешкімнің атын атап, түсін түстегім келмейді. Кезі келгенде көре жатармыз. Әліптің артын бағу керек...

– Астанадағы ЭКСПО-2017 көрмесі ая-сында өтетін кәсіпқой бокс кешіне қаты-суың мүмкін бе?

– Егер ұйымдастырушылар біздің про-моутерлер мен менеджерлерге хабарласып, шақырар болса, онда біз өз елімізде қуана өнер көрсетер едік.

– Әңгімеңе рахмет. Арманыңа жет!

Әңгімелескен Қайрат ӘБІЛДИНОВ,

«Егемен Қазақстан»

бокс

«Жиров мені жеңіске жігерлендірді»

12 13 сәуір 2017 жылдидар

––––––––––––––––––––––––––––––––––Алматы қаласында Қазақстанның Ұлттық кітапханасы, Мемлекеттік ұлттық кітап па-латасы, Мәдениет және спорт министрлігінің қолдауымен «Атакент-Экспо» халықаралық көрме компаниясы Қазақстанның баспагер-лер, полиграфистер және кітап сатушылар қауымдастығымен бірлесіп, «Ұлы Жібек жо-лымен-2017» IX халықаралық кітап және по-лиграфия жәрмеңкесін өткізді. ––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Облыстық «Отырар» ғылыми-әмбебап кітапха-насында Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, фило-логия ғылымдарының докторы профессор, абай-танушы Мекемтас Мырзахметұлының ғылыми еңбектеріне арналған «Абай жүрген ізбенен» атты аймақтық ғылыми конференция өтті. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Жалпыұлттық республикалық газет. 1919 жылғы 17 желтоқсаннан шыға бастады.

Меншік иесі:«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» акционерлік қоғамыБасқарма төрағасыДархан ҚЫДЫРӘЛІБасқарма төрағасының орынбасарыАйбын ШАҒАЛАҚОВБас редакторАмантай ШӘРІП

Газет мына қалалардағы:Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «Ernur» Медиа холдингі» ЖШС,Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС,Қарағанды қ., Сәтбаев к-сі, 15, «Типография Арко» ЖШС,Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС,Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС,Ақтөбе қ., Рысқұлов к-сі, 190, «А-Полиграфия» ЖШС, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Атырау-Ақпарат» ЖШС,Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС,Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС,Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС,Орал қ., Достық-Дружба даң., 215 А, «WESTA» ЖШС,Өскемен қ., Абай д-лы, 20, «Печатное издательство-агентство Рекламный Дайджест» ЖШСбаспаханаларында басылып шықты.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады.«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 12 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Газетті есепке қою туралы №01-Г куәлікті 2007 жылғы 5 қаңтарда Қазақстан Республи касының Мәдениет және ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қа зақ стан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сәйкес сертификатталған.

Таралымы 202 360 дана

Нөмірдің кезекші редакторыЖақсыбай САМРАТ

Mекенжайымыз: 010008 АСТАНА, «Егемен Қазақстан» газеті көшесі, 5/13 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58аАнықтама үшін:Астанада: АТС 37-65-27, факс 8 (7172) 37-19-87; Электронды пошта: info@egemen.kz Интернет-редакция: portal@egemen.kz Алматыда: 8 (727) 273-07-87, факс 8 (727) 273-07-87; Электронды пошта: almaty@egemen.kz жарнама-ақпарат бөлімі: Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, 37-64-48, advert@egemen.kzАлматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-07-26, adv@egemen.kzА Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мәтініне тапсырыс беруші жауапты.Газеттің жеткізілуіне қатысты сұрақтар үшін байланыстелефоны: 1499 («Қазпошта» АҚ)

Меншікті тілшілер:Астана – 8 (717-2) 37-54-21;Ақтау – 8 (701) 593-64-78;Ақтөбе – 8 (713-2) 56-01-75;Талдықорған – 8 (728-2) 27-05-70;Атырау – 8 (712-2) 31-74-13;Көкшетау – 8 (716-2) 25-76-91;Қарағанды – 8 (701) 3757434;Қостанай – 8 (714-2) 21-01-42;Қызылорда – 8 (701) 772-70-74;Орал – 8 (775) 336-47-57;Өскемен – 8 (777) 355-41-14;Павлодар – 8 (718-2) 54-31-56;Тараз – 8 (726-2) 43-37-33;Шымкент – 8 (701) 362-63-76;Петропавл – 8 (715-2) 50-72-50.

туған жер ғылым және тағылым

жәдігер

Дүние жүзі цифрлық технологияға көшіп жатқанда, кітап жәрмеңкесін өткізіп, елді дәстүрлі оқу жүйесіне шақыру ағысқа қарсы жүзгенмен бірдей болуы мүмкін. Алайда, бұл шара баспа саласының ма-мандары да ізденіп, көштен қалмай келе жатқанына көз жеткізді. Тек мәтінінің мазмұндылығымен ғана емес, сыртқы безендірілуімен, заманауи техника мен технологияны, түрлі материалдарды баспа өнімдеріне орнымен қолдана білгеннің арқасында кітап атаулы ұзатылар қыздай болып, ерекше тартымды дүниеге айнала түскенін де аңғару қиын емес еді.

Қатары кемісе де, талғамы өсе түскен оқырман көрме аясында өз қажеттілігіне орай түрлі баспа өнімдерін сатып алып жатты. Мұның өзі кітаптың құндылықтар қатарынан түспейтінін дәлелдей түскендей еді.

Жалпы, көрмені ұйымдастырудағы негізгі мақсат ақпаратты технология шарықтап дамып жатқан заман-да тұтынушыға еліміздің баспа ісіндегі жетістіктерін, жарық көріп жатқан кітаптарды кеңінен таратуға ықпал ету, отандық кітап баспасы саласын нығайтып, баспа жұмысының субъектілері арасында тәжірибе алмасуға жағдай жасау болған. Көзделген мақсатқа орай, жиналған қауым шара барысында еліміздің ғана емес, Ресей, Беларусь, Қырғызстан, Үндістан, Түркия елдерінің баспа саласындағы жетістіктерін тамаша-лап, өз талғамына сай кітаптарға қол жеткізді.

Бұдан бөлек, көрме аясында «Ұлттың сапалы адам капиталын қалыптастырудағы кітапханалардың рөлі» атты конференция, Грузия, Украина, Қазақстанның әйгілі гроссмейстерлері қатысқан «Ходжа Насреддин» атты І халықаралық шахмат турнирі және жазушы, ки-нодраматург Смағұл Елубаймен, саясаттанушы, «Ұлт тағдыры» қоғамдық қозғалысының жетекшісі Дос Көшіммен, «Қазақстанның рухани мұрасы» ұлттық комитетінің төрайымы Ханзада Әзімхановамен кез-десулер ұйымдастырылды. Сонымен қатар, ақын А.Ахметбекұлының «Көк тудың желбірегені», М.Сәрсекенің Қаныш Сәтбаев туралы кітабының, Л.Бабкованың «Музыка құпиялары», тағы басқа кітаптардың тұсаукесері болып өтті.

Нәзира САЙЛАУҚЫЗЫ

АЛМАТЫ

Айгүл СЕЙІЛОВА,«Егемен Қазақстан»

Суреттегі жәдігер 1979 жы лы Алматы облысы Кіші Алматы өзенінің маңынан та­былған. Ғұрыптық рәсімге ар­налған қола шырағдан жұқа селдір конус тәрізді тіреуіш, жануарлардың мүсіні бар дөңгелек табақ, садақ ұстаған салт аттының мүсіні және түтік шелі тұғырдан тұрады. Қазіргі таңда бұл жәдігердің мекені – елордадағы Ұлттық музей.

Бейнесіне қарай отырып, шырағданның ғұрыптық рәсімге арналғанын байқауға б о л а т ы н д а й . Ә с і р е с е

жан уарлардың мү сіні бар дөң гелек табақта ерекше ком позициялық бірлік бар. Бас тарын сол жаққа бұрып орналастырған он бес бұқа мен қолына садақ ұстап тұрған салт аттының мүсіні көрерменді түрлі ойларға жетелейді. Көп­шілік ғалымдар салт аттыны мифологияда кездесетін күн құдайы Митраға теңейді. Ал шырағдан табағы – ол мекен ететін тау. Айта кетейік, жә­дігер біздің дәуірімізге дейінгі ІІІ­І ғасырдың еншісіне тиесілі. Осы затпен бірге табылған көп­теген тұрмыстық бұйымдар қа зіргі Алматының орнында бұ рын да үлкен қала болғанын айғақ тайды.

Бақтияр ТАЙЖАН,«Егемен Қазақстан»

Облыстың мәдениет басқармасы, М.Әуезов атын дағы ОҚМУ­дің гума­ни тарлық зерттеулер инсти-туты, «Отырар» ғылыми­әмбебап кітапханасының ұйымдастыруымен кон фе­рен цияның алдында көр­некті ғалым еңбектері жи­нақталған мүйіс ашылды.

Дана Абайдың жұмбағы

көп, сыры терең, мәні мәң­гілік мұраларын зерттеу ­де ғұлама Мұхтар Әуе зов көшін бастаған абайта­ну шылардың дәл қазіргі кезде белді де беделдісі, дәстүр жал ғастығы мен көш тізгінін қолға ал ған Мекемтас Мыр зах мет­ұлы екендігі анық. «Абай­тану тарихы» атты құн­ды еңбегінде ғалым абай­танудың тұтас картинасын жасайды.

Мекемтас Мырзахмет­ұлы ның ең бек терінің ғы­лы ми құн ды лығын оқыр­ман қау ымға кеңінен на­сихат тау үшін өткізілген конференция ны жазушы Мархабат Байғұт жүргізіп отырды.

«Абай жүрген ізбенен» ат ты конференцияда «Абай ­ды Шығыспен бай ла ныс­тыра зерттеуші – М.Мыр зах ­метұлы», «Абай дың адам ­гер шілік ілі мі – М.Мыр зах­метұлы зерт теу лерінде», «Ме кем тас ғы лымының би і гі», «Бау ыр жантану ғы­лы мы ның негізін салушы» де ген та қы рыптар бойынша баян дамалар тыңдалды.

Конференция барысын-да қазақ ғылымының ірі тұл ғасын сөзге тарттық.

− Түркістанда Ясауи атын дағы ХҚТУ­дің қа­зы ғы қағылғаннан кейін уни вер ситетке жұмысқа ша қы рылдым, – деді Ме­кем тас Мырзахметұлы. – Рек торатта менен Ясауи тура лы сұрады, шынымды айтсам, өзім бі лің кіре мей­ді екенмін. Өйт кені, Ке­ңес өкіметі қа зақты бі рік­тірмей, тоз­тоз ету үшін Ясауиды жамандап, ман ­сұқтап тастаған. Кейін шәкірттеріммен толық зерт теп, кітабын шығар­дық. Байқағанымыз, Ясауи − қа зақты ешқайда адас­тыр мас темірқазығы екен. Ясауи мен Абай барда қа­зақ аман болады. Кейінгі ұр пақ осыны білуі керек.

Қазақ мүддесі үшін от пен суға түсіп, адал ды ғы­нан айнымайтын көр некті ғалым осылай дейді.

Оңтүстік Қазақстан облысы

Фарида БЫҚАЙ,«Егемен Қазақстан»

Еліміздің 2011­2020 жыл­дарға дейінгі білім беруді дамыту бағдарламасында экономиканың орнықты да-муы үшін сапалы білімнің қолжетімдігін қамтамасыз ету арқылы адам капиталын дамыту, білімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру көз­дел ген. Инновациялық тех-нологиялар мен роботтех-никасын жасау үшін Білім және ғылым министрлігі 2016­2017 оқу жылында мек-теп бағдарла масына «Ро­бот техника» элек тивті кур­сын енгізгені белгілі. Ин­форматика пәні мұ ға лімдері осы бағытта білік тілігін арт­тыру курстарын өтуде. Бұл ауыл балаларына өте қа­жет. Ертең үлкен қа ла лар ға оқуға барғанда, тех ни ка лық білімнен кенже қа лып қой­майды.

Аудан орталығындағы Шәкен Айманов атындағы мек теп­интернатта шал­ғай дағы ауылдардан кел-ген оқушылар білім алады.

Мектепте қазақ киносының жарық жұлдызы Ш.Айманов атындағы музей бар. Ұстаздар мен оқушылар Шәкен атала-рына тағзым жасап, былтыр кино майталманының туған

жері Айманбұлақтағы қыс­тауға белгітас қойды. Жыл сайын рухани­танымдық Шәкен оқулары өтіп тұрады. Мектептің оқушылары Шә­кен аталары сияқты бола шақ­та әнші, актер, кинорежиссер болғысы келеді.

Осындай дарынды жет ­кін шектер өсіп келе жат қан

мектеп­интернатта Ро бот құрастыруға арналған тех­ни калық кабинеттің ашылуы оқушылар үшін күтпе ген қуаныш болды. Облыс ор ­талығындағы мем ле кет тік

пе дагогикалық инс титут­тың ректоры, химия ғы лым­дарының докторы, өзі де осы Баянауыл ауылында өс кен Алтынбек Нұхұлы оқушы­лардың әдебиет, өнермен қатар техникаға, ғылымға деген таным­түсі ніктерін да-мыту үшін каби нетті ашуға демеушілік көрсетіпті.

– Роботты техника елі­мізде енді ғана дамып келеді. Енді міне, ауылдарға жетті, арнайы үйірме ашылып, ро-бот құрастыру ісін бастадық, – дейді мектеп ұстаздары.

Әнуар Жарасбаев есімді оқушы роботты пайдаланып, болашақта ауылға кө мек тес­кісі келетінін, ға жайып «ан ­дроид» жасағысы келетінін жеткізді.

Робот құрастыруға ар­налған кабинет ашылған кү ні­ақ баянауылдық оқу ­шы лар өздерінің алғашқы

дайындықтарын көрсетті. Ин форматика пәнін де жақ­сы меңгергендерін бай қат­ты. Яғ ни, робот ты ұя лы те лефон мен бас қа ру әді сін жә не бел гілі шең бер ден ке дер гілерді тауып шы ға­ру, сондай­ақ синхронды роботтарды би летуді оңай меңгерді. Ен ді жаңа ин­но вациялық пән бала лар­дың шығармашылық қа­білеттерін дамытуды, бай-ланыс әдістерін жетілдіруді, техникалық сауаттылықты қалыптастырады. Жалпы, білім жүйесіндегі негізгі тап-сырмалар ақпарат жиынтығы мен әдістемелердің топта-масын меңгеруге, сондай­ақ ойлау технологиясын же­тіл діріп, тә жірибе жү зін де қол дануға жол ашады. Об­лыс ор талығындағы мек теп­тер де «Робот техникасы» фа культативтік курстары жүр гізілуде. Робот техника-сы кабинеттерін жабдықтау үшін жергілікті бюджеттен 33,6 миллион теңге бөлінген.

Павлодар облысы,Баянауыл ауданы

Бақытгүл БАБАШ,«Егемен Қазақстан»

Атырауда еліміздегі алғашқы Ба­лалар университеті ашылды. Халел Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінде бастау алған жоба Kids University деп ата-лады. Әлем бойынша осы іспетті 150 оқу орны бар. Оқушылардың жалпы білім беретін мектеп бағдарламасының аясынан шығып, халықаралық білім кеңістігіне енуіне жағдай жасау, ғылымға баулу, жаңа технологияларды қолдана білуге үйрету Балалар уни­верситеті арқылы жүзеге асырылатын болады.

Бұл жобаның ерекшелігі – жас­өспірімдер оқып қана қоймай, ғылым мен техникаға қатысты сауалдары-на жауап алады. Ғалымдар қызықты дәрістер өткізеді.

– Мектеп оқушыларының көктемгі демалысы кезінде аймақтағы 5­11 сы-ныптарда оқитын 52 оқушы универси­тетке қабылданды. Математика, ин­форматика, экология, ағылшын тілі, тарих пәндерінен сабақ алып, көр­кемсурет студиясында жұмыс істеді. Оларға арнайы студенттік билеттер табысталды, – дейді Балалар универ­ситетінің ректоры Орынгүл Әбілова.

АТЫРАУ

Ясауи мен Абай – қазақтың темірқазығы

Күн құдайының символы

көрме еркін елдің ертеңі

Зал кітаптармен көркейді

Мектеп оқушылары университетте оқиды

Ауыл балалары робот құрастыруға кірісті

Суретті түсірген Ерлан ОМАРОВ, «Егемен Қазақстан»

13 СӘУІР 2017 жыл 13РЕСМИ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҮКІМЕТІНІҢ ҚАУЛЫСЫ

2017 жылғы 6 сәуір №174 Астана, Үкімет Үйі

«Жоғары білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарына оқуға қабылдаудың

үлгілік қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 19 қаңтардағы № 111 қаулысына өзгеріс енгізу туралы

Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді: 1. «Жоғары білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру

ұйымдарына оқуға қабылдаудың үлгілік қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 19 қаңтардағы № 111 қаулысына (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2012 ж., № 26, 363-құжат) мынадай өзгеріс енгізілсін:

көрсетілген қаулымен бекітілген Жоғары білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарына оқуға қабылдаудың үлгілік қағидалары осы қаулыға қосымшаға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.

2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі Б.САҒЫНТАЕВ

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 6 сәуірдегі №174 қаулысына қосымша

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 19 қаңтардағы№111 қаулысымен бекітілген

Жоғары білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарына оқуға қабылдаудың үлгілік қағидалары

1. Жалпы ережелер1. Осы Жоғары білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру

ұйымдарына оқуға қабылдаудың үлгілік қағидалары (бұдан әрі – Үлгілік қағидалар) «Білім туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 4-бабының 25) тармақшасына сәйкес әзірленген.

2. Жоғары білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдарына жалпы орта (орта жалпы), техникалық және кәсіптік (бастауыш немесе орта кәсіптік), орта білімнен кейінгі, жоғары (жоғары кәсіптік) білімі бар адамдар қабылданады.

3. Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарына түсуші адамдарды қабылдау мемлекеттік білім беру тапсырысын (білім беру грантын) орналастыру, сондай-ақ азаматтардың өз қаражаты мен басқа да көздер есебінен оқуға ақы төлеуі арқылы жүзеге асырылады.

Әскери, арнаулы оқу орындарында алынатын білімді қоспағанда, Қазақстан Республикасының азаматтарына, егер Қазақстан Республикасының азаматы оны бірінші рет алатын болса, мемлекеттік білім беру тапсырысына сәйкес конкурстық негізде тегін жоғары білім алуға құқық беріледі.

Әскери, арнаулы оқу орындарын қоспағанда, Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын азаматтығы жоқ адамдарға, егер олар осы деңгейдегі білімді бірінші рет алатын болса, мемлекеттік білім беру тапсырысына сәйкес конкурстық негізде тегін жоғары білім алуға құқық беріледі.

Шетелдіктердің мемлекеттік білім беру тапсырысына сәйкес конкурстық негізде тегін жоғары білім алу құқығы Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары-мен айқындалады.

4. Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарына түсуші адамдарды қабылдау ұлттық бірыңғай тестілеу (бұдан әрі – ҰБТ) немесе кешенді тестілеу (бұдан әрі – КТ) нәтижелері бойынша берілген сертификаттағы балдарға сәйкес конкурстық негізде олардың өтініштері бойынша жүзеге асырылады.

Білім беру грантын беру конкурсы «Білім туралы» Қазақстан Республикасының Заңы 4-бабының 5) тармақшасына сәйкес бекітілген Жоғары білім алуға ақы төлеу үшін білім беру грантын беру қағидаларына сәйкес өткізіледі.

5. ҰБТ ағымдағы жылы жалпы орта білім берудің жалпы білім беретін оқу бағдарламаларын меңгерген білім беру ұйымдарының бітірушілері, сондай-ақ қазақ және орыс тілдерінде оқытпайтын жалпы білім беретін мектептердің бітірушілері, республикалық музыка мектеп-интернаттарының бітірушілері үшін өткізіледі.

КТ өткен жылдардағы жалпы орта (орта жалпы) білім беру ұйымдарының бітірушілері, техникалық және кәсіптік (бастауыш және орта кәсіптік), орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарының бітірушілері, халықаралық оқушылар алмасу желісі бойынша шетелде оқыған жалпы білім беретін мектеп бітірушілері, сондай-ақ оқу орындарын шетелде бітірген адамдар үшін өткізіледі.

6. Осы Үлгілік қағидалардың 43-тармағында белгіленген шекті балды алмаған ҰБТ қатысушылары, нәтижелері жойылған қатысушылар және ҰБТ-ға қатыспаған адамдар үшін ақылы негізде жоғары оқу орнына түсу үшін ҰБТ қайта өткізіледі.

7. Осы Үлгілік қағидалардың 43-тармағында белгіленген шекті балды алмаған КТ қатысушылары, нәтижелері жойылған қатысушылар және КТ-ге қатыспаған адамдар үшін ақылы негізде жоғары оқу орнына түсу үшін КТ қайта өткізіледі.

8. Осы Үлгілік қағидалардың 6 және 7-тармақтарында көзделген ҰБТ немесе КТ нәтижелері бойынша осы Үлгілік қағидалардың 43-тармағында белгіленген шекті балды алмаған адамдар жоғары оқу орындарына күндізгі оқу бөліміне ақылы негізде қабылданады.

Бұл адамдар үшін жоғары оқу орнында білім алудың бірінші академиялық кезеңі аяқталғаннан кейін ҰБТ немесе КТ қайта өткізіледі. Осы ҰБТ немесе КТ-дің қорытындылары бойынша осы Үлгілік қағидалардың 43-тармағында белгіленген шекті балды алмаған адамдар жоғары оқу орнынан шығарылуға тиіс.

9. Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарына түсуші адамдарды ақылы негізде оқуға қабылдау ҰБТ немесе КТ нәтижелері бойынша жүзеге асырылады.

Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі (колледж) білімі бар адамдарды жоғары оқу орындарына ақылы негізде жеделдетілген оқу мерзімімен қысқартылған білім беру бағдарламалары бойынша ұқсас мамандықтарға оқуға қабылдау КТ нәтижелері бойынша жүзеге асырылады.

Ұқсас мамандықтар тізбесін білім беру саласындағы уәкілетті орган бекітеді.Жоғары білімі бар адамдарды жоғары оқу орындарына ақылы негізде қысқартылған

мерзімге оқуға қабылдауды жоғары оқу орындарының қабылдау комиссиялары жүзеге асырады.

10. Шетел азаматтарын мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде бөлінген кво-та бойынша мемлекетаралық келісімдер негізінде құрылған халықаралық жоғары оқу орындарына қабылдауды жоғары оқу орындары дербес жүзеге асырады.

Шетел азаматтарын ақылы негізде жоғары оқу орындарына қабылдау жоғары оқу орындарының қабылдау комиссиялары өткізетін әңгімелесу нәтижелері бойынша жүзеге асырылады.

11. Жоғары білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарына оқуға түсу кезінде «Білім туралы» Қазақстан Республикасының Заңы 26-бабының 8-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін мөлшерде қабылдау квотасы көзделеді.

Ауыл жастары арасынан шыққан азаматтар үшін Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарына қабылдау квотасы көзделген, ауылдың әлеуметтік-экономикалық дамуын айқындайтын жоғары білім мамандықтарының тізбесін білім беру саласындағы уәкілетті орган бекітеді.

12. Мемлекеттік құпиялармен жұмыс істеуді талап ететін жоғары білім берудің же-келеген мамандықтары бойынша мемлекеттік білім беру тапсырысы бойынша оқуға қабылдау Қазақстан Республикасының мемлекеттік құпиялар туралы заңнамасына сәйкес ұлттық қауіпсіздік органдарының рұқсаты бар жоғары оқу орындарында жүзеге асырылады.

13. Пилоттарды даярлауды жүзеге асыратын жоғары оқу орындарына түсетін адам-дардан құжаттарды қабылдау жоғары оқу орындарының орналасқан жері бойынша жүзеге асырылады және «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 8-бабының 12) тармақшасына сәйкес дәрігерлік-ұшқыштық сараптау комиссиясы берген пилоттарды даярлау жөніндегі жоғары оқу орнында оқуға жарамдылық бойынша медициналық қорытындысымен бірге міндетті түрде медициналық куәландыру ұсынылады.

14. ҰБТ немесе КТ тізбесін білім беру саласындағы уәкілетті орган бекітетін ҰБТ өткізу пунктерінде немесе базалық жоғары оқу орындарында өткізіледі.

Шығармашылық мамандықтарға, сондай-ақ құқық қорғау және арнаулы органдарға ведомстволық бағынысты жоғары оқу орындарына түсетін адамдарға ҰБТ немесе КТ адамның таңдаған жоғары оқу орны бекітілген базалық жоғары оқу орнында өткізіледі.

15. ҰБТ және КТ өткізу қағидаларын білім беру саласындағы уәкілетті орган бекітеді.16. ҰБТ немесе КТ-нің бейіндік пәндері көрсетілген мамандықтар тізбесін білім беру

саласындағы уәкілетті орган бекітеді.17. КТ-нің жалпы бейіндік және бейіндік пәндері көрсетілген мамандықтар тізбесін

білім беру саласындағы уәкілетті орган бекітеді.18. Педагогикалық мамандықтарға, арнаулы немесе шығармашылық дайындықты

талап ететін мамандықтарға оқуға қабылдау арнаулы немесе шығармашылық емти-хандар нәтижелерін ескере отырып жүзеге асырылады.

2. Мамандықтар тізбесі және арнаулы немесе шығармашылық емтихандарды өткізу тәртібі

19. Арнаулы немесе шығармашылық емтихандар өткізілетін мамандықтардың тізбесі осы Үлгілік қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес белгіленеді.

Педагогикалық немесе шығармашылық мамандықтарға түсетін адамдар жоғары оқу орнының қабылдау комиссиясына жалпы орта (орта жалпы) немесе техникалық және кәсіптік (бастауыш немесе орта кәсіптік), орта білімнен кейінгі білімі туралы құжатын (төлнұсқа), 3 x 4 көлеміндегі екі фотосуретін, жеке басын куәландыратын құжаттың көшірмесін, ҰБТ немесе КТ сертификатын (бар болса) тапсырады.

20. Шығармашылық емтихандар оқуға түсушілердің бойындағы қабілеттерді және шығармашылық бағыттағы кәсіптерді меңгеруге тұлғалық алғышарттарды анықтауға бағытталған.

21. Шығармашылық дайындықты талап ететін мамандықтарға түсуші адам-дар өздері таңдаған жоғары оқу орындарының қабылдау комиссиялары өткізетін шығармашылық емтихандарды тапсырады.

Шығармашылық мамандықтарға түсетін жалпы орта (орта жалпы) білім беру ұйымдарының бітірушілері немесе техникалық және кәсіптік (бастауыш немесе орта кәсіптік), орта білімнен кейінгі білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарының бітірушілері үшін Қазақстан тарихы, оқу сауаттылығы (оқу тілі) бойын-ша балдар ескеріледі.

Шығармашылық мамандықтарға жеделдетілген оқу мерзімімен қысқартылған білім беру бағдарламалары бойынша ұқсас мамандықтарға түсушілер үшін бейіндік пән бойынша балдар ескеріледі.

22. Оқуға түсушілерден шығармашылық емтихан тапсыру үшін өтініштер қабылдау өздері таңдаған жоғары оқу орындары орналасқан жері бойынша 20 маусым мен 7 шілде аралығында жүзеге асырылады.

Шығармашылық емтихан 8-13 шілде аралығында өткізіледі. 23. Жалпы орта (орта жалпы) немесе техникалық және кәсіптік (бастауыш неме-

се орта кәсіптік), орта білімнен кейінгі білімі туралы құжаттары бар, шығармашылық дайындықты талап ететін мамандықтарға түсуші адамдар екі шығармашылық емти-хан тапсырады.

Шығармашылық дайындықты талап ететін мамандықтарға жеделдетілген оқу мерзімімен қысқартылған білім беру бағдарламалары бойынша ұқсас мамандықтарға түсуші адамдар бір шығармашылық емтихан тапсырады.

24. Педагогикалық мамандықтарға түсу кезіндегі арнаулы емтихан оқуға түсушілердің педагогикалық қызметке бейімділігін айқындауға бағытталған.

25. Педагогикалық мамандықтарға түсу үшін оқуға түсушілерден өтініштер қабылдау және арнаулы емтихан өткізу жоғары оқу орындарында 20 маусым мен 18 тамыз аралығында жүзеге асырылады.

26. Педагогикалық мамандықтарға түсуші адамдар жоғары оқу орындарының қабылдау комиссиялары өткізетін бір арнаулы емтихан тапсырады.

Педагогикалық мамандықтарға түсуші адамдар үшін Қазақстан тарихы, математикалық сауаттылық, оқу сауаттылығы (оқу тілі), екі бейіндік пән бойынша балдар ескеріледі.

Жеделдетілген оқу мерзімімен қысқартылған білім беру бағдарламалары бойын-ша ұқсас мамандықтарға түсуші адамдар үшін жалпы бейіндік және бейіндік пәндер бойынша балдар ескеріледі.

27. Арнаулы және (немесе) шығармашылық емтихандарды өткізу нысаны осы Үлгілік қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес белгіленеді.

28. Арнаулы және (немесе) шығармашылық емтиханды ұйымдастыру және өткізу үшін жоғары оқу орны ректорының бұйрығымен емтиханды өткізу кезеңіне комиссия құрылады, ол төрағасын қосқанда тақ саннан тұрады. Комиссия шешімі оның құрамының кемінде үштен екісі отырысқа қатысса заңды деп саналады. Комиссия шешімі емтиханға қатысушылар санының көпшілік даусымен қабылданады. Комиссия мүшелерінің дауы-стары тең болған жағдайда, төрағаның дауысы шешуші болып табылады.

29 Арнаулы және (немесе) шығармашылық емтиханның кестесін (емтиханды өткізу нысаны, күні, уақыты және өткізілетін орны, консультациялар) қабылдау комиссиясының төрағасы бекітеді және құжаттарды қабылдау басталғанға дейін кешіктірілмей оқуға түсушілердің назарына жеткізіледі.

30. Оқуға түсуші арнаулы және (немесе) шығармашылық емтихан өткізілетін аудиторияға жеке басын куәландыратын құжатты көрсеткенде жіберіледі.

31. Арнаулы және (немесе) шығармашылық емтихан басталғанға дейін оқуға түсушілерге емтихан материалдары беріледі және титулдық парақтарды ресімдеу тәртібі түсіндіріледі, сондай-ақ арнаулы және (немесе) шығармашылық емтиханның басталу және аяқталу уақыты, нәтижелерді жариялаудың уақыты мен орны және апелляцияға өтініштер беру рәсімі көрсетіледі.

32. Жалпы орта (орта жалпы) немесе техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі құжаттары бар оқуға түсушілер үшін шығармашылық емтихандар 40 балдық жүйе бойынша бағаланады.

Жеделдетілген оқу мерзімімен қысқартылған білім бағдарламалары бойынша ұқсас мамандықтарға түсушілер үшін шығармашылық емтихан 20 балдық жүйе бой-ынша бағаланады.

Педагогикалық мамандықтарға түсушілер үшін арнаулы емтихан «өтті» немесе «өтпеді» деген нысанда бағаланады.

33. Шығармашылық емтихан бойынша 15-тен төмен (жалпы орта (орта жалпы) неме-се техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі құжаттары бар адамдар) немесе 5-тен төмен балл алған (жеделдетілген оқу мерзімімен қысқартылған білім бағдарламалары бойынша ұқсас мамандықтарға түсуші адамдар) немесе емтиханға келмеген адамдарға осы мамандыққа түсу үшін КТ-ге және мемлекеттік білім тапсырысын (білім беру гран-тын) беру конкурсына қатысуға рұқсат етілмейді.

34. Шығармашылық емтиханды өткізу қорытындылары – бағалау ведомостарымен, арнаулы емтиханды өткізу қорытындылары – рұқсат беру ведомосымен, комиссияның еркін нысандағы хаттамасымен ресімделеді және қабылдау комиссиясының жауапты хатшысына (оның орынбасарына) нәтижелерді жариялау үшін беріледі. Комиссия хат-тамасына төраға және комиссияның барлық қатысқан мүшелері қол қояды.

35. Арнаулы және (немесе) шығармашылық емтиханның нәтижелері емтихан өткізілетін күні жарияланады.

36. Арнаулы емтиханның нәтижелері бойынша оқуға түсушіге қабылдану орны бойынша жоғары оқу орнына ұсыну үшін ведомостан үзінді беріледі.

37. Емтихандарды өткізу кезеңіне арнаулы және (немесе) шығармашылық емтиханға қойылатын талаптарды сақтау, даулы мәселелерді шешу, тиісті емтихан-дарды тапсыратын адамдардың құқықтарын қорғау мақсатында әрбір жоғары оқу орны ректорының бұйрығымен апелляциялық комиссия құрылады, ол төрағасын қосқанда тақ саннан тұрады.

38. Апелляцияға өтінішті апелляциялық комиссия төрағасының атына арнаулы не-месе шығармашылық емтиханды тапсырушы адам өзі тапсырады, ол арнаулы немесе шығармашылық емтихан нәтижесі жарияланғаннан кейін келесі күні сағат 13.00-ге дейін қабылданады, апелляциялық комиссия оны бір күн ішінде қарайды.

39. Апелляциялық комиссияның шешімі отырысқа оның құрамының кемінде үштен екісі қатысса, заңды деп есептеледі. Арнаулы немесе шығармашылық емти-хан нәтижелерімен келіспеу туралы апелляция бойынша шешім қатысушы комис-сия мүшелері санының көпшілік даусымен қабылданады. Апелляциялық комиссия мүшелерінің дауыстары тең болған жағдайда, төрағаның дауысы шешуші болып табылады. Апелляциялық комиссияның жұмысы төрағаның және барлық қатысушы комиссия мүшелерінің қолы қойылған хаттамамен ресімделеді.

40. Жоғары оқу орындары меншік нысанына қарамастан күнтізбелік бес күн ішінде білім беру саласындағы уәкілетті органға еркін нысанда арнаулы және (немесе) шығармашылық емтихандарды ұйымдастыру және өткізу жөніндегі қорытынды есепті, сондай-ақ арнаулы және (немесе) шығармашылық емтихан қорытындылары туралы бұйрықтардың көшірмелерін ұсынады.

3. Жоғары оқу орындарына қабылдау41. Студенттерді қабылдауды жоғары оқу орындарының қабылдау комиссиялары

10 – 28 тамыз аралығында өткізеді.Оқуға түсушілер жоғары оқу орнының қабылдау комиссиясына қабылдау туралы

өтінішпен бірге жалпы орта (орта жалпы), техникалық және кәсіптік (бастауыш неме-се орта кәсіптік), орта білімнен кейінгі немесе жоғары (жоғары кәсіптік) білімі туралы құжатын (төлнұсқа), 3х4 көлеміндегі 6 фотосуретін, 086-У нысанындағы медициналық анықтаманы, ҰБТ немесе КТ сертификатын, сондай-ақ білім беру грантын тағайындау туралы куәлікті (бар болса) қоса береді.

Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарының білім туралы құжаттары бар, біліктілігін растаған және мамандығы бойынша кемінде бір жыл жұмыс өтілі бар адамдар мы-надай құжаттардың бірін:

1) еңбек кітапшасын;2) жұмыс берушінің қолы қойылған, ұйымның мөрімен (бар болса) расталған

қызметтік тізімді (жұмыскердің жұмысы, еңбек қызметі туралы мәліметтер тізбесі);3) жұмыскердің еңбек қызметі туралы мәліметтерді қамтитын архивтік анықтаманы

қосымша береді.Осы Үлгілік қағидалардың 8-тармағына сәйкес жоғары оқу орнына қабылдау үшін

адамдар жоғары оқу орнының қабылдау комиссиясына өтінішпен бірге жалпы орта (орта жалпы) немесе техникалық және кәсіптік (бастауыш немесе орта кәсіптік) орта білімнен кейінгі білім туралы құжатын (төлнұсқа), 3х4 көлеміндегі 6 фотосуретін, 086-У нысанындағы медициналық анықтаманы, ҰБТ немесе КТ сертификатын қоса береді.

42. Білім беру грантын тағайындау туралы куәлік алған адамдар куәлікте көрсетілген жоғары оқу орнына қабылдау туралы өтініш береді және жоғары оқу орны ректорының бұйрығымен студенттер қатарына қабылданады.

Шығармашылық мамандықтар бойынша білім беру грантын тағайындау туралы куәлік иегерлері өздері арнаулы (шығармашылық) емтихан тапсырған жоғары оқу орындарына қабылданады.

43. Ұлттық жоғары оқу орындарына ақылы оқуға шығармашылық дайындықты та-лап ететін мамандықтарға түсушілерді қоспағанда, ҰБТ немесе КТ-ден өткен, тестілеу нәтижелері бойынша – кемінде 65 балл, ал «Білім беру», «Ауыл шаруашылығы ғылымдары» және «Ветеринария» мамандықтарының топтары бойынша – кемінде 60 балл, басқа жоғары оқу орындарына – кемінде 50 балл, ал «Жалпы медицина» мамандығы бойынша – кемінде 65 балл, оның ішінде Қазақстан тарихы, математикалық сауаттылық, оқу сауаттылығы – оқу тілі бойынша – кемінде 5 балл және әр бейіндік пәннен кемінде 15 балл алған жалпы орта (орта жалпы) немесе техникалық және кәсіптік (бастауыш немесе орта кәсіптік) орта білімнен кейінгі білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарының бітірушілері қабылданады.

Жоғары оқу орындарына ақылы оқуға шығармашылық дайындықты талап ететін мамандықтарға түсушілерді қоспағанда, КТ-ден өткен, тестілеу нәтижелері бойын-ша – кемінде 35 балл, оның ішінде жалпы бейіндік пән бойынша – кемінде 5 балл және бейіндік пән бойынша кемінде 13 балл алған жеделдетілген оқу мерзімімен қысқартылған білім бағдарламалары бойынша ұқсас мамандықтарға түсетін техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру бағдарламаларын жүзеге асыратын білім беру ұйымдарының бітірушілері қабылданады.

Ұлттық жоғары оқу орындарына ақылы оқуға шығармашылық дайындықты та-лап ететін мамандықтарға түсушілер ҰБТ немесе КТ-ден өткен, тестілеу және шығармашылық емтихан нәтижелері бойынша – кемінде 65 балл, ал «Білім беру» мамандықтары тобы бойынша – кемінде 60 балл, басқа жоғары оқу орындарына – кемінде 50 балл, оның ішінде Қазақстан тарихы, оқу сауаттылығы – оқу тілі бойынша – кемінде 5 балл және әр шығармашылық емтиханнан кемінде 15 балл алған жалпы орта (орта жалпы) білім беру ұйымдарының бітірушілері немесе техникалық және кәсіптік (бастауыш немесе орта кәсіптік) орта білімнен кейінгі білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарының (жеделдетілген оқу мерзімімен қысқартылған білім бағдарламалары бойынша ұқсас мамандықтарға түсушілер үшін – кемінде 35 балл, оның ішінде шығармашылық емтихан бойынша – кемінде 5 балл және бейіндік пән бойынша кемінде 13 балл алған) бітірушілері қабылданады.

Осы Үлгілік қағидалардың 8-тармағында көзделген ҰБТ немесе КТ нәтижелері бойынша осы тармақта белгіленген шекті балды жинаған адамдар жоғары оқу орны басшысының атына ақылы негізде жоғары оқу орнына қабылдау туралы өтініш береді.

Өтінішке ҰБТ немесе КТ сертификаты, уәкілетті тұлғаның қолы қойылған және мөрмен бекітілген транскрипт көшірмесі қоса беріледі.

44. Жоғары оқу орнына қабылдау мамандықтар мен тілдік бөлімдер бойынша жеке жүргізіледі.

Шығармашылық емтихандар белгіленген мамандықтарға қабылдау осы емтихандар бойынша алынған балдар есепке алына отырып жүргізіледі.

Педагогикалық мамандықтарға қабылдау арнаулы емтиханның нәтижелері ескеріле отырып жүргізіледі.

45. Оқуға түсуші екінші деңгейдегі банктер беретін білім беру кредитін ресімдеген жағдайда, ол құжаттарының қаралып жатқандығы туралы банктен тиісті анықтаманы ұсынған кезде жоғары оқу орнының студенттері қатарына қабылданады.

Бұл ретте оған білім беру қызметін көрсету шартында белгіленген және азаматты оқуға қабылдауға дейін төлеуге жататын соманы төлеу мерзімі білім беру кредитін ресімдеу кезеңіне, бірақ банктен анықтама алған кезден бастап төрт аптадан асы-рылмай ұзартылады.

46. Шет тілінде берілген құжаттардың мемлекеттік немесе орыс тіліндегі нотари-алды куәландырылған аудармасы болуы тиіс.

Шетелдік білім беру ұйымдары берген білім туралы құжаттар адамдар оқуға қабылданғаннан кейін оқудың бірінші семестрі ішінде заңнамада белгіленген тәртіппен нострификациялау рәсімінен өтеді.

47. Осы Үлгілік қағидалармен регламенттелмеген мәселелерді жоғары оқу орындарының қабылдау комиссиялары дербес шешеді.

Жоғары білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарына оқуға қабылдаудың үлгілік қағидаларына 1-қосымша

Арнаулы немесе шығармашылық емтихан өткізілетін мамандықтар тізбесіКоды Мамандықтардың атаулары

1 2Арнаулы емтихан тапсыру талап етілетін мамандықтар

5В010100 Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу5В010200 Бастауышта оқытудың педагогикасы мен әдістемесі5В010300 Педагогика және психология5В010500 Дефектология5В010900 Математика 5В011000 Физика 5В011100 Информатика5В011200 Химия 5В011300 Биология5В011400 Тарих5В011500 Құқық және экономика негіздері5В011600 География5В011700 Қазақ тілі мен әдебиеті5В011800 Орыс тілі мен әдебиеті 5В011900 Шетел тілі: екі шетел тілі5В012000 Кәсіптік оқыту5В012100 Қазақ тілінде оқытпайтын мектептердегі қазақ тілі мен әдебиеті5В012200 Орыс тілінде оқытпайтын мектептердегі орыс тілі мен әдебиеті5В012300 Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану5В012500 Химия-Биология5В012600 Математика-Физика5В012700 Математика-Информатика5В012800 Физика-Информатика5В012900 География-Тарих5В013000 Тарих-Дінтану

Шығармашылық емтихан тапсыру талап етілетін мамандықтар1 2

5В010400 Бастапқы әскери дайындық5В010600 Музыкалық білім

1 25В010700 Бейнелеу өнері және сызу 5В010800 Дене шынықтыру және спорт5В020600 Дінтану5В021500 Исламтану5В040100 Музыкатану5В040200 Аспаптық орындаушылық5В040300 Вокалдық өнер5В040400 Дәстүрлі музыка өнері5В040500 Дирижерлеу5В040600 Режиссура5В040700 Актерлік өнер5В040800 Эстрада өнері5В040900 Хореография5В041000 Сценография5В041100 Композиция5В041200 Операторлық өнер5В041300 Кескіндеме5В041400 Графика5В041500 Мүсін5В041600 Өнертану5В041700 Сән өнері 5В042000 Сәулет5В042100 Дизайн5В042200 Баспа ісі5В042300 Арт-менеджмент5В050400 Журналистика5В051400 Қоғамдық байланыс5В090600 Мәдени-тынығу жұмысы5В140100 Орындаушылық өнер 5В140200 Халық аспаптары5В140300 Ән айту өнері

Жоғары білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарына оқуға қабылдаудың үлгілік қағидаларына 2-қосымша

Арнаулы және (немесе) шығармашылық емтихандарды өткізу нысаныКоды Мамандықтардың атаулары Арнаулы және (немесе) шығармашылық емти-

хандарды өткізу нысаны1 2 3

Арнаулы емтихан тапсыру талап етілетін мамандықтар5В010100 Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу Педагогикалық жағдаятты шешу5В010200 Бастауышта оқытудың педагогикасы мен

әдістемесіПедагогикалық жағдаятты шешу

5В010300 Педагогика және психология Педагогикалық жағдаятты шешу5В010500 Дефектология Педагогикалық жағдаятты шешу5В010900 Математика Педагогикалық жағдаятты шешу5В011000 Физика Педагогикалық жағдаятты шешу5В011100 Информатика Педагогикалық жағдаятты шешу5В011200 Химия Педагогикалық жағдаятты шешу5В011300 Биология Педагогикалық жағдаятты шешу5В011400 Тарих Педагогикалық жағдаятты шешу5В011500 Құқық және экономика негіздері Педагогикалық жағдаятты шешу5В011600 География Педагогикалық жағдаятты шешу5В011700 Қазақ тілі мен әдебиеті Педагогикалық жағдаятты шешу5В011800 Орыс тілі мен әдебиеті Педагогикалық жағдаятты шешу5В011900 Шетел тілі: екі шетел тілі Педагогикалық жағдаятты шешу5В012000 Кәсіптік оқыту Педагогикалық жағдаятты шешу5В012100 Қазақ тілінде оқытпайтын мектептердегі

қазақ тілі мен әдебиетіПедагогикалық жағдаятты шешу

5В012200 Орыс тілінде оқытпайтын мектептердегі орыс тілі мен әдебиеті

Педагогикалық жағдаятты шешу

5В012300 Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану Педагогикалық жағдаятты шешу5В012500 Химия-Биология Педагогикалық жағдаятты шешу

1 2 35В012600 Математика-Физика Педагогикалық жағдаятты шешу5В012700 Математика-Информатика Педагогикалық жағдаятты шешу5В012800 Физика-Информатика Педагогикалық жағдаятты шешу5В012900 География-Тарих Педагогикалық жағдаятты шешу5В013000 Тарих-Дінтану Педагогикалық жағдаятты шешу

Шығармашылық емтихан тапсыру талап етілетін мамандықтар

1 2 3 45В010400 Бастапқы

әскери дайындық

Спорт түрлері бойын-ша нормативтер

Спорт ойындары

5В010600 Музыкалық білім

Орындау шеберлігі Жалпы музыкалық қабілетін көрсету

5В010700 Бейнелеу өнері және сызу

Сурет (адам бетінің гипстен жасалған маскасының суреті)

Кескіндеме (натюрморт)

5В010800 Дене шынық-ты-ру және спорт

Мамандану бойынша нормативтер

Жалпы дене даярлығы бойынша нор-мативтер

5В020600 Дінтану Кәсіпке жарамдылығын анықтау үшін әңгімелесу

Дін негіздері бойынша ауызша емтихан

1 2 3 45В021500 Исламтану Кәсіпке

жарамдылығын анықтау үшін әңгімелесу

Ислам негіздері бойынша ауызша ем-тихан

5В040100 Музыкатану Музыкалық әдебиет бойынша ауызша ем тихан. Музыкалық тақырыптарды орындау

Гармония және сольфеджио бойынша ауызша және жазбаша емтихан

5В040200 Аспаптық орындау-шылық

Соло бағдарламаны орындау

Гармония және сольфеджио бойынша ауызша және жазбаша емтихан

5В040400 Дәстүрлі му-зыка өнері

Соло бағдарламаны орындау

Гармония және сольфеджио бойынша ауызша және жазбаша емтихан.Гармония және этносольфеджио бойын-ша ауызша және жазбаша емтихан (дом-быра мамандығы бойынша)

5В040500 Дирижерлеу Дирижерлеу. Естіп талдау. Рояльда ой-нау. Коллоквиум

Гармония бойынша ауызша емтихан. Сольфеджио бойынша диктант

5В040600 Режиссура Жазбаша жұмыс Ауызша емтихан немесе көрсетілім

5В040700 Актерлік өнер

Актерлік шеберлік, сахна тілі

Би, вокал немесе коллоквиум

5В040800 Эстрада өнері

Эстрада вокалы. Аспапшылар үшін бағдарлама орындау

Музыка теориясы бойынша ауызша ем-тихан, сольфеджио

5В040900 Хореография Орындау шеберлігі Хореография педагогикасы бойынша ауызша емтихан

5В041000 Сценография Сурет, кескіндеме Композиция

5В041100 Композиция Шағын нысанды жанрдағы шығар-малардан көрініс. Музыкалық әдебиет бойынша коллоквиум

Гармония бойынша ауызша емтихан. Сольфеджио бойынша диктант

5В041200 Операторлық өнер

Практикалық жұмыс – павильонда және табиғатта түсіру

«Әлем және қазақ киносының тарихы» бойынша ауызша емтихан

5В041300 Кескіндеме Сурет, кескіндеме Композиция5В041400 Графика Сурет, кескіндеме Композиция5В041500 Мүсін Сурет, мүсін Композиция5В041600 Өнертану Жазбаша жұмыс Өнертану бойынша ауызша емтихан5В041700 Сән өнері Сурет, кескіндеме Композиция5В042000 Сәулет Сурет Сызу 5В042100 Дизайн Сурет Сызу 5В042200 Баспа ісі Еркін тақырыпқа жаз-

баша эссеМәтінді редакциялау

5В042300 Арт-менеджмент

Реферат немесе арт-жобаны таныстыру

Коллоквиум

5В050400 Журна-листика

Шығарма Кәсіпке жарамдылығын анықтау үшін әңгімелесу

5В051400 Қоғамдық байланыс

Еркін тақырыпқа жаз-баша эссе

Ауызша презентация

5В090600 Мәдени-ты-нығу жұмысы

Орындау шеберлігі Ұйымдастыру-қойылым жұмысының негіздері

5В140100 Орындау-шылық өнер

Соло бағдарламаны орындау

Гармония бойынша ауызша емтихан. Сольфеджио бойынша диктант

5В140200 Халық аспап-тары

Соло бағдарламаны орындау

Гармония бойынша ауызша емтихан. Сольфеджио бойынша диктант

5В140300 Ән айту өнері Соло бағдарламаны орындау

Музыканың бастауыш теориясы бойын-ша ауызша емтихан. Сольфеджио бой-ынша диктант

* - жеделдетілген оқу мерзімімен қысқартылған білім бағдарламалары бойынша ұқсас мамандықтарға оқуға түсушілер үшін.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҮКІМЕТІНІҢ ҚАУЛЫСЫ

2017 жылғы 6 сәуір №175 Астана, Үкімет Үйі

Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен тыс мәжбүрлеу тәртібімен

шығарып жіберу қағидаларын бекіту туралы

2014 жылғы 5 шілдедегі Қазақстан Республикасының Қылмыстық-атқару кодексі 70-бабының бірінші бөлігіне сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді:

1. Қоса беріліп отырған Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен тыс мәжбүрлеу тәртібімен шығарып жіберу қағидалары бекітілсін.

2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Премьер-МинистріБ.САҒЫНТАЕВ

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 6 сәуірдегі №175 қаулысымен бекітілген

Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамдыҚазақстан Республикасының шегінен тыс мәжбүрлеу тәртібімен

шығарып жіберу қағидалары1. Осы Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының

шегінен тыс мәжбүрлеу тәртібімен шығарып жіберу қағидалары 2014 жылғы 5 шілдедегі Қазақстан Республикасының Қылмыстық-атқару кодексі 70-бабының бірінші бөлігіне сәйкес әзірленген және Қазақстан Республикасының аумағына кіруге бес жыл мерзімге тыйым салу белгілене отырып, шығарып жіберілетін көшіп келушіні Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасына (бұдан әрі – Мемлекеттік шека-ра) дейін шығарып салу арқылы шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды мәжбүрлеу тәртібімен шығарып жіберуді жүзеге асыру тәртібін айқындайды.

2. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды шығарып жіберу туралы жазаны Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздік және ішкі істер органдары орындайды.

3. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды шығарып жіберу бойынша заңды күшіне енген сот үкімін орындау негізгі жаза түрін орындағаннан кейін мәжбүрлеу тәртібімен жүргізіледі.

4. Негізгі жаза түрін орындау үшін жауапты уәкілетті органдар және/немесе адамдар ішкі істер органдарына шығарып жіберуге жататын шетелдікке немесе азаматтығы жоқ адамға қатысты негізгі жаза түрін орындау туралы хабарлайды.

5. Ішкі істер органдары тиісті ақпаратты алған кезден бастап үш жұмыс күні ішінде шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды шығарып жіберуді ұйымдастыру бойынша іс-шараларды жүргізеді (бағытты, Мемлекеттік шекараны кесіп өту орнын айқындау және жол жүру билеттерін сатып алу), сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметіне (бұдан әрі – Шекара қызметі) алдағы болатын шығарып жіберу туралы хабарлайды.

6. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды шығарып жіберу оны ішкі істер органдарының темір жол көлігінде Мемлекеттік шекара арқылы өткізу пунктіне дейін шығарып салуы арқылы жүзеге асырылады. Темір жол хабарламасы (бағыты) болмаған жағдайда шығарып жіберу басқа көлік құралдары (әуе, автомобиль немесе су) арқылы жүзеге асырылады.

Шығарып жіберілетін көшіп келуші Мемлекеттік шекара арқылы өткізу бекеті бар елді мекенде болған жағдайда оны шығарып салу автомобиль көлігімен немесе жаяу тәртіппен жүзеге асырылады.

7. Шекара қызметі шетелдіктердің немесе азаматтығы жоқ адамдардың көрсетілген санатын Мемлекеттік шекара арқылы өткізуді Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жүзеге асырады.

8. Мемлекеттік шекара арқылы өткізу пунктінде ішкі істер органдары мен Шекара қызметінің лауазымды адамдары шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен тыс шығарып жіберу туралы акт жасайды, оған олар шығарылып жіберілген көшіп келуші Мемлекеттік шекараны кесіп өткеннен кейін қол қояды.

9. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды шығарып жіберу бойынша шығыс-тарды оның өзі не оны Қазақстан Республикасына шақырған жеке немесе заңды тұлғалар көтереді. Аталған тұлғалардың шығыстарды жабуға қаражаты болмаған не жеткіліксіз болған жағдайда, шығарып жіберу бюджет қаражаты есебінен жүргізіледі.

10. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды шығарып жіберуге байланысты шығыстар сметасына:

шетелдікке немесе азаматтығы жоқ адамға, сондай-ақ онымен бірге жүретін ішкі істер органдарының қызметкерлеріне жол жүру билеттерінің;

шығарып жіберуге байланысты құжаттарды ресімдеу және өзге де әрекеттерді жасау құны енгізіледі.

11. Шығарып жіберуге жұмсалған қаражат шетелдік немесе азаматтығы жоқ адам-ды Қазақстан Республикасына шақырған жеке немесе заңды тұлғаларға ішкі істер органдарының талап-арыздары бойынша сот тәртібінде өтеуге жатады.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҮКІМЕТІНІҢ ҚАУЛЫСЫ

2017 жылғы 6 сәуір №176 Астана, Үкімет Үйі

«Пробация қызметінің есебінде тұрған адамдарға әлеуметтік-құқықтық көмек көрсету қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы

23 қазандағы № 1131 қаулысына өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы

Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді:1. «Пробация қызметінің есебінде тұрған адамдарға әлеуметтік-құқықтық көмек

көрсету қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 23 қазандағы № 1131 қаулысына (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2014 ж., № 65, 600-құжат) мынадай өзгерістер мен толықтыру енгізілсін:

көрсетілген қаулымен бекітілген Пробация қызметінің есебінде тұрған адамдарға әлеуметтік-құқықтық көмек көрсету қағидаларында:

1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«1. Осы Пробация қызметінің есебінде тұрған адамдарға әлеуметтік-құқықтық

көмек көрсету қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) 2014 жылғы 5 шілдедегі Қазақстан Республикасының Қылмыстық-атқару кодексін, «Пробация туралы» 2016 жылғы 30 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңын іске асыру мақсатында әзірленді және пробация қызметінің есебінде тұратын адамдарға әлеуметтік-құқықтық көмек көрсету тәртібін айқындайды.»;

3 және 4-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:«3. Жергілікті атқарушы органдар, қоғамдық бірлестіктер және өзге де ұйымдар

сотқа дейінгі, үкімдік, пенитенциарлық және пенитенциарлықтан кейінгі пробация қолданылатын адамдарға осы Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес нысан бойынша про-бация қызметі әзірлеген әлеуметтік-құқықтық көмек көрсетудің жеке бағдарламасына (бұдан әрі – жеке бағдарлама) және осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес нысан бойынша пробация қызметі қылмыстық-атқару (пенитенциарлық) жүйесі мекемесінің әкімшілігімен бірлесіп әзірлеген жеке бағдарламаға сәйкес әлеуметтік-құқықтық және өзге де көмек көрсетеді.

4. Әлеуметтік-құқықтық көмек алуға жәрдем көрсету сотқа дейінгі, үкімдік, пенитенциарлық және пенитенциарлықтан кейінгі пробация қолданылатын адамдарға қатысты жүзеге асырылады.

Оларды есепке қою кезінде пробация қызметі:1) денсаулық жағдайын анықтай отырып, адамның жеке басын, оның білім деңгейін

және жұмыспен қамтылғандығын, тұрғылықты жерінің бар-жоғын зерделейді, сондай-ақ әлеуметтік-құқықтық көмектің көлемін айқындау үшін қажетті өзге де мәліметтерді анықтайды;

2) әлеуметтік-құқықтық көмек көрсету тәртібін түсіндіреді.»;7-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«7. Жеке бағдарламаның бір данасы:1) шартты түрде сотталғанның бақылау ісіне;2) бас бостандығын шектеуге сотталған адамның жеке ісіне;3) бас бостандығынан айыру орындарынан шартты түрде мерзімінен бұрын

босатылған адамның жинақтау ісіне;4) бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған адамға қатысты сот әкімшілік

қадағалау белгілеген адамның жинақтау ісіне;5) бас бостандығынан айыруға сотталған адамның жеке ісіне;6) сотқа дейінгі пробацияға жататын адамның жинақтау ісіне;7) Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 73-бабына сәйкес бас

бостандығынан айыру айыппұлға ауыстырылған адамның жинақтау ісіне;8) сот тағайындаған бас бостандығынан айыру түріндегі жаза мерзімін өтеген

адамның жинақтау ісіне қосылады.Жеке бағдарламаның екінші данасы пробация қызметінде есепте тұрған адамға

қол қойылып беріледі.»;10-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«10. Пробация қызметінде есепте тұрған адам әлеуметтік-құқықтық көмек алудан бас

тартқан жағдайда – пробация қызметінің қызметкері, ал пенитенциарлық пробацияға жататын адамға қатысты пробация қызметінің қызметкерлері қылмыстық-атқару (пенитенциарлық) жүйесі мекемесінің қызметкерлерімен бірлесіп, қылмыстық-атқару қызметі саласындағы уәкілетті орган бекіткен нысан бойынша тиісті акті жасайды, ол іске қосылады.»;

көрсетілген Қағидаларға қосымша осы қаулыға 1-қосымшаға сәйкес редакцияда жазылсын;

осы қаулыға 2-қосымшаға сәйкес 2-қосымшамен толықтырылсын.2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен

соң қолданысқа енгізіледі.Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі

Б.САҒЫНТАЕВ

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 6 сәуірдегі № 176 қаулысына 1-қосымша

Пробация қызметінің есебінде тұрған адамдарға әлеуметтік-құқықтық көмек көрсету қағидаларына 1-қосымша

Нысан______________________________________________________________________ (пробация қызметінің атауы)

Әлеуметтік-құқықтық көмек көрсетудің жеке бағдарламасы

Мен, __________________________________________________________________ (пробация қызметінің бастығы (аға инспектор, инспектор)___________________________________________________________________ қызметкердің тегі, аты-жөні) ____________________________________________________________тұратын (мекенжайы)___________________________________________________________________ (тегі, аты, әкесінің аты)денсаулық жағдайының, білім деңгейі мен жұмыспен қамтылуының, тұрғылықты

жерінің бар-жоғының, сондай-ақ өзге де мәліметтердің (сотқа дейінгі, үкімдік немесе пенитенциарлықтан кейінгі пробацияға жататын адамдар)

(қажетінің астын сызу)нәтижелері бойынша әлеуметтік-құқықтық көмек көрсетудің жеке бағдарламасын

жасадым,ол мынадай әлеуметтік-құқықтық көмектің көрсетілуіне мұқтаж:1) медициналық қызмет алуға (қажет болған жағдайда);2) құқықтық көмекке (қажет болған жағдайда):пробация қызметінің есебінде тұрған адамның қаражаты болмаған жағдайда

заңнама бойынша тиесілі әлеуметтік жәрдемақыларды, әлеуметтік төлемдерді алуға, жұмысқа орналасуға, оқуға, медициналық көмек алуға құжаттар тапсыру үшін заңдық мәні бар құжаттарды ресімдеуге;

әлеуметтік көмекке, әлеуметтік қамсыздандыруға заңнамада белгіленген құқықтар мен олардың бұзылуынан қорғау тәсілдері бойынша заңдық консультация беруге;

өмірлік қиын жағдайдан шығу үшін жағдай жасайтын мәселелерді шешуге ықпал ететін заңнамада белгіленген жеңілдіктерді, жәрдемақыларды және басқа да әлеуметтік төлемдерді алуға жәрдемдесуге;

3) білім алуына көмек көрсетуге (қажет болған жағдайда);4) кәсіпті меңгеруіне және жұмысқа орналастыруға (қажет болған жағдайда);5) арнаулы әлеуметтік кызметтер көрсететін (жазасын өтеген адамның тұрғын үйі

болмаған немесе одан айырылған жағдайда) уақытша тұру ұйымына орналастыруға;6) өзге де көмек алуға (қажет болған жағдайда).Әлеуметтік-құқықтық көмек көрсетудің жеке бағдарламасын пробация қызметінің

бастығы (аға инспектор, инспектор) жасады._______________ _______________ _______________(атағы) (қолы) (тегі, аты-жөні)20____ жылғы «____» М.О.Әлеуметтік-құқықтық көмек көрсетудің жеке бағдарламасымен таныстым және

келісемін __________________________ ________________________(адамның тегі және аты-жөні) (қолы)20 жылғы«____»_____________

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017жылғы 6 сәуірдегі №176 қаулысына 2-қосымша

Пробация қызметінің есебінде тұрған адамдарға әлеуметтік-құқықтық көмек көрсету қағидаларына 2-қосымша

Нысан___________________________________________________________________ (мекеменің атауы)

Әлеуметтік-құқықтық көмек көрсетудің жеке бағдарламасыБіз, төменде қол қоюшылар: ______________________________________________(пробация қызметінің бастығы (аға инспектор, инспектор)____________________________________________________________________қылмыстық-атқару (пенитенциарлық) жүйесі мекемесінің сотталғандардыеңбекке және тұрмыстық орналастыру жөніндегі қызметкерімен бірлесіп)түзеу мекемесінен босағаннан кейін _______________________________________ ___________________________________________________________тұратын (мекенжайы)____________________________________________________________________ (адамның тегі және аты-жөні) денсаулық жағдайының, білім деңгейі мен жұмыспен қамтылуының, тұрғылықты

жерінің бар-жоғының, сондай-ақ өзге де мәліметтердің (пенитенциарлық пробацияға жататын адамдар) нәтижелері бойынша әлеуметтік-құқықтық көмек көрсетудің жеке бағдарламасын жасадық,

ол мынадай әлеуметтік-құқықтық көмектің көрсетілуіне мұқтаж:1) медициналық қызмет алуға (қажет болған жағдайда);2) құқықтық көмекке (қажет болған жағдайда):пробация қызметінің есебінде тұрған адамның қаражаты болмаған жағдайда

заңнама бойынша тиесілі әлеуметтік жәрдемақыларды, әлеуметтік төлемдерді алуға, жұмысқа орналасуға, оқуға, медициналық көмек алуға құжаттар тапсыру үшін заңдық мәні бар құжаттарды ресімдеуге;

әлеуметтік көмекке, әлеуметтік қамсыздандыруға заңнамада белгіленген құқықтар мен олардың бұзылуынан қорғау тәсілдері бойынша заңдық консультация беруге;

өмірлік қиын жағдайдан шығу үшін жағдай жасайтын мәселелерді шешуге ықпал ететін заңнамада белгіленген жеңілдіктерді, жәрдемақыларды және басқа да әлеуметтік төлемдерді алуға жәрдемдесуге;

3) білім алуына көмек көрсетуге (қажет болған жағдайда);4) кәсіпті меңгеруіне және жұмысқа орналастыруға (қажет болған жағдайда);5) арнаулы әлеуметтік кызметтер көрсететін (егер жазасын өтеген адамның тұрғын

үйі болмаған немесе одан айырылған жағдайда) уақытша тұру ұйымына орналастыруға;6) өзге де көмек алуға (қажет болған жағдайда).Әлеуметтік-құқықтық көмек көрсетудің жеке бағдарламасын пробация қызметінің

бастығы (аға инспектор, инспектор) мекеменің сотталғандарды еңбекке және тұрмыстық орналастыру жөніндегі қызметкерімен бірлесіп жасады.

_______________ _______________ _______________(атағы) (қолы) (тегі, аты-жөні)_______________ _______________ _______________(атағы) (қолы) (тегі, аты-жөні)

20____ жылғы «____» __________________М.О.Әлеуметтік-құқықтық көмек көрсетудің жеке бағдарламасымен таныстым және

келісемін __________________________ ________________________ (адамның тегі және аты-жөні) (қолы)20 жылғы«____»_____________

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҮКІМЕТІНІҢ ҚАУЛЫСЫ

2017 жылғы 7 сәуір №177 Астана, Үкімет Үйі

«Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізілімін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы

18 қыркүйектегі № 983 қаулысына өзгерiстер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді:1. «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер тізілімін бекіту туралы» Қазақстан

Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 18 қыркүйектегі № 983 қаулысына (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2015 ж., № 4-5-6, 23-құжат) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

көрсетiлген қаулымен бекiтiлген мемлекеттік көрсетiлетiн қызметтер тiзiлiмiнде:реттік нөмірі 8-жолдағы 8-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Ақылы/тегін»;реттік нөмірі 26- жолдағы 5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДІАҚМ»;реттік нөмірі 27-жол алып тасталсын;реттік нөмірі 30-жолдағы 5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;мынадай мазмұндағы реттік нөмірлері 30-1, 30-2-жолдармен толықтырылсын:«

»реттік нөмірі 33-жолдағы 8-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Ақылы/тегін»;реттік нөмірі 38-жолдағы 8-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Ақылы/тегін»;реттік нөмірлері 42, 43-жолдарда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДІАҚМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДІАҚМ Дін істері комитеті»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Мемлекеттік корпорация, ДІАҚМ Дін істері комитеті»;реттік нөмірі 44-жол алып тасталсын;реттік нөмірі 45-жолдағы 9-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Электронды/қағаз түрінде»;реттік нөмірлері 61, 62-жолдарда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині Еңбек, әлеуметтiк қорғау және көші-қон комитетiнiң аумақтық

бөлімшелері»;мынадай мазмұндағы реттік нөмірі 62-1-жолмен толықтырылсын:«

62-1 00402013 Балаға кері әсер етпейтін ата-ана

құқықтарынан айырылған ата-аналарға бала-мен кездесуіне

рұқсат беру Жек

е тұ

лғал

ар

БҒМ

Астана және Алматы қала-

ларының, аудандардың

және облыстық маңызы бар қалалардың

ЖАО

Астана және Алматы қала-

ларының, аудандардың

және облыстық маңызы бар қалалардың

ЖАО

Тегін Қа- ғаз

түрін де

»;мынадай мазмұндағы реттік нөмірлері 73-1, 73-2-жолдармен толықтырылсын:«

73-1 00403012 Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі және жоғары білім беру ұйымдарындағы тәрбиеленушілер мен білім алушылардың жекелеген санаттағы азаматтарына, сондай-ақ, қорғаншылық (қамқор-шылықтағы) пен патронаттағы тұлғаларына тегін тамақтандыруды ұсыну Ж

еке

тұлғ

алар

БҒМ

Облыстардың, Астана және Алматы қалаларының, аудандардың және облыстық маңызы бар қалалардың ЖАО, жоғары оқу орындары

Облыстардың, Астана және Алматы қалаларының, аудандардың және облыстық маңызы бар қалалардың ЖАО, жоғары оқу орындары

Тегін

Қаға

з түр

інде

73-2 00403013 Техникалық, кәсіптік және орта білімнен кейінгі білімі бар кад-рларды даярлауға арналған мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру бойынша конкурсқа құжаттарды қабылдау

Заңд

ы тұ

лғал

арБҒ

М

БҒМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының, аудандардың және облыстық маңызы бар қалалардың ЖАО

БҒМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының, аудандардың және облыстық маңызы бар қалалардың ЖАО Те

гінҚа

ғаз т

үрін

де

»;реттік нөмірлері 74, 75-жолдардағы 5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;мынадай мазмұндағы реттік нөмірлері 122-1, 122-2-жолдармен толықтырылсын:«

122-1 00503012 Интегралдық ми-кросхемалар топо-логияларын тіркеу

Жеке және заңды

тұлғалар

Әді

летм

ині Әділет мині Әділет мині

Тегін

Қаға

з тү

рінд

е

122-2 00503013 Тауар белгілері, тауар шығарылған

жерлердің атау-лары мемлекеттік

тізілімдерінен үзінді көшірмесін

ұсыну

Жеке және заңды

тұлғалар

Әді

летм

ині Әділет

минінің «Ұлттық

зияткер лік меншік ин-ститу ты»

РМК

Әділет минінің «Ұлттық зият-кер лік меншік институ ты»

РМК Ақы

лыҚа

ғаз т

үрін

де

»;реттік нөмірлері 124, 125, 126, 127, 128, 129, 130, 131-жолдардағы 5-баған мына-

дай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;реттік нөмірі 132-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;

(Соңы 14-бетте)

14 13 СӘУІР 2017 жылресми

6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ Медициналық қызметке ақы төлеу комитетінің аумақтық бөлімшелері,

облыстардың, Астана және Алматы қалаларының денсаулық сақтау басқармалары»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Мемлекеттік корпорация, ДСМ Медициналық қызметке ақы төлеу комитетінің

аумақтық бөлімшелері, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының денсаулық сақтау басқармалары»;

реттік нөмірі 132-1-жолдағы 5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;реттік нөмірі 133-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;реттік нөмірлері 134, 135-жолдарда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК аумақтық департаменттері»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Электрондық үкіметтің» веб-порталы»;реттік нөмірі 136-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК, ДСМ ҚДСК аумақтық бөлімшелері»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК, ДСМ ҚДСК аумақтық бөлімшелері, «электрондық үкіметтің» веб-

порталы»;реттік нөмірі 137-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК, ДСМ ҚДСК аумақтық бөлімшелері, денсаулық сақтау саласындағы

уәкілетті орган аккредиттеген ұйым»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК, ДСМ ҚДСК аумақтық бөлімшелері, денсаулық сақтау саласындағы

уәкілетті орган аккредиттеген ұйым, «электрондық үкіметтің» веб-порталы»;8-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Ақылы»;реттік нөмірі 138-жол алып тасталсын;реттік нөмірі 141-жолдағы 5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;реттік нөмірі 142-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ФК, ДСМ ФК аумақтық департаменттері»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ФК, ДСМ ФК аумақтық департаменттері, «электрондық үкіметтің» веб-

порталы»;реттік нөмірлері 144, 145, 146-жолдардағы 5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;реттік нөмірлері 148, 149-жолдарда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ФК»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ФК, «электрондық үкіметтің» веб-порталы»;реттік нөмірі 150-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК, «электрондық үкіметтің» веб-порталы»;реттік нөмірлері 151,152-жолдарда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК, «электрондық үкіметтің» веб-порталы»;реттік нөмірі 153-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ФК»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ФК»;реттік нөмірі 153-1-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ФК аумақтық департаменттері»;реттік нөмірі 153-2-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК аумақтық департаменттері»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК аумақтық департаменттері»;реттік нөмірі 153-3-жолдағы 5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;мынадай мазмұндағы реттік нөмірі 153-4-жолмен толықтырылсын:«

153-4 00602025 Фармацевтикалық өнімге арналған сертификатты

беру

Жеке және заңды

тұлғалар

ДСМ ДСМ ФК ДСМ ФК Тегін Қағаз түрінде

»;реттік нөмірі 154-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК, ДСМ ҚДСК аумақтық бөлімшелері»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК, ДСМ ҚДСК аумақтық бөлімшелері, «электрондық үкіметтің» веб-

порталы»;реттік нөмірі 155-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК аумақтық бөлімшелері»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК аумақтық бөлімшелері, «электрондық үкіметтің» веб-порталы»;реттік нөмірі 156-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК, ДСМ ҚДСК аумақтық бөлімшелері»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Мемлекеттік корпорация, ДСМ ҚДСК, ДСМ ҚДСК аумақтық бөлімшелері,

«электрондық үкіметтің» веб-порталы»;реттік нөмірі 157-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК, ДСМ ҚДСК аумақтық бөлімшелері»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Электрондық үкіметтің» веб-порталы»;9-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Электронды»;реттік нөмірі 158-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК, ДСМ ҚДСК аумақтық бөлімшелері»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ ҚДСК, ДСМ ҚДСК аумақтық бөлімшелері, «электрондық үкіметтің» веб-

порталы»;реттік нөмірлері 161, 162, 163, 163-1-жолдардағы 5-баған мынадай редакцияда

жазылсын:«ДСМ»;реттік нөмірлері 165, 166-жолдардағы 5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;реттік нөмірі 166-1-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;реттік нөмірі 167, 168-жолдарда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині Еңбек, әлеуметтiк қорғау және көші-қон комитетiнiң аумақтық

бөлімшелері»;реттік нөмірі 169-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Мемлекеттік корпорация, Астана және Алматы қалаларының, аудандардың және

облыстық маңызы бар қалалардың ЖАО, Еңбекмині Еңбек, әлеуметтiк қорғау және көші-қон комитетiнiң аумақтық бөлімшелері, «электрондық үкіметтің» веб-порталы»;

реттік нөмірі 170-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині Еңбек, әлеуметтiк қорғау және көші-қон комитетiнiң аумақтық

бөлімшелері»;реттік нөмірі 171-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині Еңбек, әлеуметтiк қорғау және көші-қон комитетiнiң аумақтық бөлім-

шелері»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Мемлекеттік корпорация, Еңбекмині Еңбек, әлеуметтiк қорғау және көші-қон

комитетiнiң аумақтық бөлімшелері, «электрондық үкіметтің» веб-порталы»;реттік нөмірлері 171-1, 172-жолдарда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині Еңбек, әлеуметтiк қорғау және көші-қон комитетiнiң аумақтық

бөлімшелері»;реттік нөмірі 173-жолдағы 5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;реттік нөмірі 174-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині Еңбек, әлеуметтiк қорғау және көші-қон комитетiнiң аумақтық

бөлімшелері»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Мемлекеттік корпорация, Еңбекмині Еңбек, әлеуметтiк қорғау және көші-қон

комитетiнiң аумақтық бөлімшелері, «электрондық үкіметтің» веб-порталы»;реттік нөмірлері 175, 176, 177-жолдардағы 5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;реттік нөмірі 178-1-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині Еңбек, әлеуметтiк қорғау және көші-қон комитетiнiң аумақтық

бөлімшелері»;реттік нөмірі 178-2-жолдағы 5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;реттік нөмірі 179-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині Еңбек, әлеуметтiк қорғау және көші-қон комитетiнiң аумақтық

бөлімшелері»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:

(Соңы. Басы 13-бетте) «Еңбекмині Еңбек, әлеуметтiк қорғау және көші-қон комитетiнiң аумақтық бөлімшелері, «электрондық үкіметтің» веб-порталы»;

реттік нөмірлері 180, 181, 182, 183, 184, 185, 186, 187, 188-жолдардағы 5-баған мынадай редакцияда жазылсын:

«Еңбекмині»;реттік нөмірі 189-жол алып тасталсын;реттік нөмірлері 190-1, 190-2-жолдардағы 5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еңбекмині»;мынадай мазмұндағы реттік нөмірі 203-2-жолмен толықтырылсын:«

203-2 00801015 Білім беру ұйымдарында білім алушыларға академиялық демалыс беру

Жек

е тұ

лға-

лар

БҒМ

Техникалық және кәсiптік, орта

білімнен кейінгі, жоғары және

жоғары оқу орны-нан кейінгі білім беру ұйымдары

Техникалық және кәсiптік, орта

білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі

білім беру ұйымдары

Тегін

Қаға

з түр

інде

»;

реттік нөмірі 205-жолда:6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«БҒМ Ғылым комитеті»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Мемлекеттік корпорация, БҒМ Ғылым комитеті»;реттік нөмірі 222-жолда:6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Мемлекеттік ұлттық ғылыми техникалық сараптама орталығы» АҚ»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Мемлекеттік ұлттық ғылыми техникалық сараптама орталығы» АҚ»;мынадай мазмұндағы реттік нөмірі 229-1-жолмен толықтырылсын:«

229-1 00901007 Кәсіпкерлік субъектілерінің санаттары ту-ралы ақпарат беру

Жеке және заңды

тұлғалар

ҰЭМ ҰЭМ «Электрон-дық

үкіметтің» веб-

порталы

Тегін Электронды

»;реттік нөмірі 241-жол алып тасталсын;реттік нөмірі 246-жолдағы 9-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Электронды»;реттік нөмірі 258-жолдағы 3-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Бизнестің жол картасы – 2020» бизнесті қолдау мен дамытудың бірыңғай

бағдарламасы шеңберінде кредиттер бойынша сыйақы мөлшерлемесінің бір бөлігіне субсидия беру»;

реттік нөмірі 262-жолдағы 7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Даму» КДҚ» АҚ, кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталықтары, кәсіпкерлікті қолдау

орталықтары»;реттік нөмірлері 263, 264, 265-жолдардағы 5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«МСМ»;мынадай мазмұндағы реттік нөмірлері 272-1, 272-2, 272-3, 272-4-жолдармен

толықтырылсын:«

272-1

0110

1008

Қызмет өңірі шегінде механикалық көлік құралдары мен олардың тіркемелерін міндетті техникалық қарап-тексеруден өткізу кестесін келісу

Жек

е жә

не

заңд

ы тұ

лғал

ар

ИДМ

Облыстар дың, Астана

және Алматы қалалары ның ЖАО

Облыстар дың, Астана

және Алматы қалалары ның

ЖАО

Тегін

Қаға

з түр

інде

272-2

0110

1009

Тұрақты республикаішілік – авто-мобильмен тасымалдау маршруттарына қызмет көрсету құқығына куәлік беру

Жек

е жә

не за

ңды

тұлғ

алар

ИДМ

Облыстардың, Астана

және Алматы қалалары ның, ау-дандар

дың және облыстық

маңызы бар қалалардың

ЖАО

Облыстардың, Астана

және Алматы қалалары ның, аудандар дың

және облыстық маңызы бар қалалардың

ЖАО, «электрон дық үкіметтің» веб-порталы

Тегін

Элек

трон

ды/ қ

ағаз

түрі

нде

272-3

0110

1009

Тез бұзылатын тамақ өнімдерін халықаралық тасымалдау және осы тасымалдарға арналған арнайы көлік құралдары туралы келісімге сәйкес берілген куәлік

Жек

е жә

не

заңд

ы тұ

лғал

ар

ИДМ ИДМ

ИДМ, «электрон дық үкіметтің» веб-порталы Те

гінЭл

ектр

онды

/ қа

ғаз т

үрін

де

272-4

0110

1010

Ауданаралық (қала-аралық облысішілік), ауданішілік, қалалық (ауылдық) және қала маңындағы қаты-настарда әлеуметтік мәні бар қатынастар бойын ша автомобиль-мен жолаушылар тасы-малын жүзеге асырумен байланысты тасы-малдаушылардың за-лалдарын субсидиялау

Жек

е жә

не за

ңды

тұлғ

алар

ИДМ

Облыстар дың, Астана

және Алматы қалалары ның, ау-дандар

дың және облыстық

маңызы бар қалалардың

ЖАО

Облыстар дың, Астана

және Алматы қалалары ның, аудандар дың

және облыстық маңызы бар қалалардың

ЖАО

Тегін

Қаға

з түр

інде

»;реттік нөмірі 276-жолдағы 8-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Тегін»;мынадай мазмұндағы реттік нөмірлері 294-1, 294-2-жолдармен толықтырылсын:«

294-1

0110

2023

Тыйым салынатын аймақтар мен ұшуларды шектеу аймақтарының үстімен ұшуға Қазақстан Рес-пуб ликасы Мемлекеттік күзет қызметімен және ұлттық қауіп-сіздік органдарымен келіскеннен кейін арнайы рұқсат беру Ж

еке

және

заң-

ды тұ

лғал

ар

Қорғ

аныс

мин

іҚо

рған

ыс м

ині Қорғаныс мині,

«электрон дық үкіметтің» веб-

порталы

Тегін

Элек

трон

ды/

қа

ғаз т

үрін

де

294-2

0110

2024

Шекаралық белдеуде авиацияның ұшуына рұқсат беру

Жек

е жә

не

заңд

ы тұ

лғал

арҚо

рған

ыс м

ині

Қорғ

аныс

мин

і Қорғаныс мині, «электрон дық үкіметтің» веб-

порталы Тегін

Элек

трон

ды/

қа

ғаз т

үрін

де

»;реттік нөмірі 297-жолда:6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ИДМ Көлік комитеті»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ИДМ Көлік комитеті, «электрондық үкіметтің» веб-порталы»;реттік нөмірі 306-жолдағы 6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ИДМ Көлік комитетінің аумақтық органдары»;мынадай мазмұндағы реттік нөмірі 308-2-жолмен толықтырылсын:«

308-2 01104009 Көлік қызметі субъектілерін олардың жолаушылар мен көлік инфрақұрылымы объектілеріне келетін адамдарды, олардың алып жүретін заттарын, оның ішінде қол жүгі мен багажын тексеріп қарауды жүргізу тәртібі мен талаптарына сәйкес келуі тұрғысынан аттестаттау Ж

еке

және

заңд

ы тұ

лға-

лар

ИДМ

Облыстар дың,

Астана және

Алматы қалалары ның ЖАО

Облыстар дың,

Астана және

Алматы қалалары ның ЖАО

Тегін

Қаға

з түр

інде

»;реттік нөмірі 320-жол алып тасталсын;реттік нөмірі 360-жолда:7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ИДМ»;9-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Қағаз түрінде»;мынадай мазмұндағы реттік нөмірі 376-1-жолмен толықтырылсын:«

376-1 01205022 Өнеркәсіптік қауіпсіздікті декларациялайтын заңды тұлғалардың басшылары, сондай-ақ аталған заңды тұлғалардың тұрақты жұмыс істейтін ем-тихан комиссиялары мүшелерінің білімін тексеру

Заңд

ы тұ

лғал

арИД

М

ИДМ, ИДМ Индустриялық

даму және өнеркәсіп тік

қауіпсіздік комитеті

ИДМ Индустриялық

даму және өнеркәсіптік қауіпсіздік

комитеті және оның аумақтық

департа-менттері

Тегін

Қаға

з түр

інде

»;реттік нөмірі 378-жолдағы 3-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Ауыл шаруашылығы малын, техниканы және технологиялық жабдықты сатып

алуға кредит беру, сондай-ақ лизинг кезінде сыйақы мөлшерлемелерін субсидиялау»;реттік нөмірі 405- жолдағы 3-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Еуразиялық экономикалық комиссия алқасының шешіміне сәйкес тіркеу

(ұсақмөлдекті және өндірістік) сынақтарын және (немесе) ғылыми-зерттеулер жүргізу үшін өсімдіктерді қорғаудың тіркелмеген құралдарының (пестицидтердің) үлгілерін әкелуге арналған қорытынды (рұқсат құжаты) беру»;

реттік нөмірі 406-5-жолдағы 6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Облыстардың, Астана және Алматы қалаларының ЖАО»;реттік нөмірі 425-1-жолдағы 7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ИДМ Индустриялық даму және өнеркәсіптік қауіпсіздік комитеті, «электрондық

үкіметтің» веб-порталы»;реттік нөмірі 427-жолда:6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ҚазИнМетр» ШЖҚ РМК»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Мемлекеттік корпорация, «ҚазИнМетр ШЖҚ РМК», «электрондық үкіметтің»

веб-порталы»;реттік нөмірлері 431, 432, 433-жолдарда:7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Электрондық үкіметтің» веб-порталы»;9-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Электронды»;реттік нөмірлері 434, 435, 436, 437, 438, 439, 440-жолдардағы 7-баған мынадай

редакцияда жазылсын:«Электрондық үкіметтің» веб-порталы»;реттік нөмірі 465-жолдағы 7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Мемлекеттік корпорация»;реттік нөмірлері 496, 497, 498, 499-жолдардағы 6-баған мынадай редакцияда

жазылсын:«Қаржыминінің Ішкі мемлекеттік аудит комитеті»;реттік нөмірі 558-жолда:6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Қаржымині Мемлекеттік кірістер комитетінің облыстар, Астана және Алматы

қалалары бойынша аумақтық органдары»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Қаржымині Мемлекеттік кірістер комитетінің облыстар, Астана және Алматы

қалалары бойынша аумақтық органдары, «электрондық үкіметтің» веб-порталы»;реттік нөмірі 559, 560-жолдарда:6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Қаржыминінің Мемлекеттік кірістер комитеті, Қаржымині Мемлекеттік кірістер

комитетінің облыстар, Астана және Алматы қалалары бойынша аумақтық органдары»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Мемлекеттік корпорация, Қаржыминінің Мемлекеттік кірістер комитеті, Қаржымині

Мемлекеттік кірістер комитетінің облыстар, Астана және Алматы қалалары бойынша аумақтық органдары»;

реттік нөмірі 562-жолда:6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Қаржымині Мемлекеттік кірістер комитетінің облыстар, Астана және Алматы

қалалары бойынша аумақтық органдары»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Мемлекеттік корпорация, Қаржымині Мемлекеттік кірістер комитетінің облыстар,

Астана және Алматы қалалары бойынша аумақтық органдары»;реттік нөмірі 564-жолда:6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Қаржымині Мемлекеттік кірістер комитетінің облыстар, Астана және Алматы

қалалары бойынша аумақтық органдары»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Қаржымині Мемлекеттік кірістер комитетінің облыстар, Астана және Алматы

қалалары бойынша аумақтық органдары»;реттік нөмірі 565-жолда:6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Қаржымині Мемлекеттік кірістер комитетінің облыстар, Астана және Алматы

қалалары бойынша аумақтық органдары»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Қаржымині Мемлекеттік кірістер комитетінің облыстар, Астана және Алматы

қалалары бойынша аумақтық органдары»;реттік нөмірлері 566, 567, 568, 569-жолдарда:6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Қаржымині Мемлекеттік кірістер комитетінің облыстар, Астана және Алматы

қалалары бойынша аумақтық органдары»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Қаржымині Мемлекеттік кірістер комитетінің облыстар, Астана және Алматы

қалалары бойынша аумақтық органдары, «электрондық үкіметтің» веб-порталы»;реттік нөмірлері 570, 571-жолдарда:6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Қаржымині Мемлекеттік кірістер комитетінің облыстар, Астана және Алматы

қалалары бойынша аумақтық органдары»;

7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Қаржымині Мемлекеттік кірістер комитетінің облыстар, Астана және Алматы

қалалары бойынша аумақтық органдары»;реттік нөмірі 572-жолда:6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Қаржымині Мемлекеттік кірістер комитетінің облыстар, Астана және Алматы

қалалары бойынша аумақтық органдары»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Мемлекеттік корпорация, Қаржымині Мемлекеттік кірістер комитетінің облыстар,

Астана және Алматы қалалары бойынша аумақтық органдары»;реттік нөмірі 572-1-жолда:6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Қаржымині Мемлекеттік кірістер комитетінің облыстар, Астана және Алматы

қалалары бойынша аумақтық органдары»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Қаржымині Мемлекеттік кірістер комитетінің облыстар, Астана және Алматы

қалалары бойынша аумақтық органдары, «электрондық үкіметтің» веб-порталы»;реттік нөмірі 606-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДІАҚМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДІАҚМ Дін істері комитеті»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДІАҚМ Дін істері комитеті»;реттік нөмірлері 607, 608-жолдардағы 5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДІАҚМ»;реттік нөмірі 609-жолдағы 3-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Мемлекеттік жер кадастрынан мәліметтер беру»;реттік нөмірі 610-жол алып тасталсын;реттік нөмірлері 620 және 621-жолдар алып тасталсын;реттік нөмірі 622-жолдағы 3-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Жер учаскесінің сапалы жағдайы туралы мәліметтер беру»;мынадай мазмұндағы реттік нөмірлері 625-4, 625-5, 625-6-жолдармен толық-

тырылсын:«

625-4 02201021 Мемлекеттік жер кадастрының автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің графикалық дерегімен жобала-нып отырған жер учаскесін келісу Ж

еке

және

заңд

ы тұ

лғал

ар

АШМ Мемлекеттік

корпорацияМемлекеттік корпорация Ақ

ылы

Қаға

з түр

інде

625-5 02201022 Жер учаскелерінің бөлінетіндігі мен бөлінбейтіндігін айқындау

Жек

е жә

не за

ңды

тұлғ

алар

АШМ

Облыстар дың, Астана

және Алматы қалаларының, аудандардың,

облыстық маңызы бар қалалардың

ЖАО

Облыстар дың, Астана

және Алматы қалалары

ның, аудандар дың, облыстық

маңызы бар қалалардың

ЖАО

Тегін

Қаға

з түр

інде

625-6 02201023 Бүлінген жерлерді қалпына келтіру жобасын келісу және беру

Жек

е жә

не за

ңды

тұлғ

алар

АШМ

Облыстар дың, Астана

және Алматы қалаларының, аудандардың,

облыстық маңызы бар қалалардың

ЖАО

Облыстар дың, Астана

және Алматы қалалары

ның, аудандар дың, облыстық

маңызы бар қалалардың

ЖАО

Тегін

Қаға

з түр

інде

»;реттік нөмірі 634-жол алып тасталсын;реттік нөмірі 637-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын: «ҚАӨМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ҚАӨМ Ақпараттық қауіпсіздік комитеті, «Мемлекеттік техникалық қызмет» РМК»;

7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ҚАӨМ Ақпараттық қауіпсіздік комитеті»;мынадай мазмұндағы реттік нөмiрлері 661-1, 661-2, 661-3-жолдармен толықты-

рылсын:«

661-1 02501007 Спорт мектептеріне және спорт мектептерінің бөлімшелеріне «мамандан-дырылған» деген мәртебе беру За

ңды

тұлғ

алар

МСМ

Облыстар- дың, Астана

және Алматы қалаларының

ЖАО

Облыстар дың, Астана

және Алматы қалаларының

ЖАО

Тегін

Қаға

з түр

інде

661-2 02501008 Спорт түрлері бой-ынша Қазақстан Республикасы құрама командаларының (спорт түрлері бой-ынша ұлттық құрама командалардың) мүшелеріне олардың халықаралық спорт-тық жарыстарда жара қаттар алуы және мертігуі кезінде өтем ақы төлемдерін төлеу

Жек

е тұ

лғал

арМ

СМ

МСМ Спорт және дене

шынықтыру істері комитеті

МСМ Спорт және дене

шынықтыру істері комитеті

Тегін

Қаға

з түр

інде

661-3 02501009 Олимпиада, Паралимпиада, Сурдлимпиада ойындарының чемпиондары мен жүлдегерлеріне тұрғын үй беру Ж

еке

тұлғ

алар

МСМ

Облыстар- дың, Астана

және Алматы қалаларының, аудандардың,

облыстық маңызы бар қалалардың

ЖАО

Облыстардың, Астана және Алматы қала-

ларының, аудандардың,

облыстық маңы зы бар қалалардың

ЖАО

Тегін

Қаға

з түр

інде

»;реттік нөмірлері 662, 663, 664, 665-жолдардағы 5-баған мынадай редакцияда

жазылсын:«ИДМ»;реттік нөмірлері 666, 667-жолдардағы 5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ДІАҚМ»;реттік нөмірлері 668, 669, 670, 671-жолдардағы 5-баған мынадай редакцияда

жазылсын:«ИДМ»;реттік нөмірі 671-1-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын: «ИДМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ИДМ Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті»;реттік нөмірі 671-2-жолдағы 5-бағаны мынадай редакцияда жазылсын:«ИДМ»;реттік нөмірлері 671-3, 671-4-жолдарда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын: «ИДМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ИДМ Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті»;реттік нөмірлері 671-5, 671-6, 671-7, 672, 673, 674-жолдардағы 5-баған мынадай

редакцияда жазылсын:«ИДМ»;реттік нөмірі 674-1-жолда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын: «ИДМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Облыстардың, Астана және Алматы қалаларының, аудандардың және облыстық

маңызы бар қалалардың ЖАО»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Облыстардың, Астана және Алматы қалаларының, аудандардың және облыстық

маңызы бар қалалардың ЖАО»;реттік нөмірі 676-жолдағы 8-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Ақылы/тегін»;реттік нөмірі 680-жолдағы 8-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Ақылы/тегін»;реттік нөмірлері 686 және 688-жолдар алып тасталсын;мынадай мазмұндағы реттік нөмiрi 689-1-жолмен толықтырылсын:«

689-1 02901010 Мемле-кеттiк тiр-ке лiмге табиғи монополия-лар субъек-тiлерiн енгiзу және одан шығару

Жек

е тұ

лғал

арҰЭ

М

ҰЭМ Табиғи моно-полияларды реттеу және бәсекелестікті

қорғау комитеті, ҰЭМ Табиғи моно-

полияларды реттеу және бәсекелестікті қорғау комитетінің

аумақтық органдары

ҰЭМ Табиғи моно-полияларды реттеу және бәсекелестікті

қорғау комитеті, ҰЭМ Табиғи моно-

полияларды реттеу және бәсекелестікті қорғау комитетінің

аумақтық органдары

Тегін

Элек

трон

ды/ қ

ағаз

тү

рінд

е

»;

реттік нөмірлері 695, 696-жолдарда:5-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ҚАӨМ»;6-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ҚАӨМ Аэроғарыш комитеті»;7-баған мынадай редакцияда жазылсын:«ҚАӨМ Аэроғарыш комитеті, «электрондық үкіметтің» веб-порталы»;реттік нөмірі 705-жолдағы 3-баған мынадай редакцияда жазылсын:«Ресми статистикалық ақпаратты тарату кестесінде көзделмеген статистикалық

ақпаратты ұсыну»;ескертпеде:аббревиатуралардың толық жазылуында:«ДСӘДМ – Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму

министрлігі» деген жол мынадай редакцияда жазылсын:«ДСМ – Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі»;мынадай мазмұндағы жолдармен толықтырылсын:«Еңбекмині – Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау

министрлігі»;«ДІАҚМ – Қазақстан Республикасының Дін істері және азаматтық қоғам министрлігі»;«ҚАӨМ – Қазақстан Республикасының Қорғаныс және аэроғарыш өнеркәсібі

министрлігі»;«ДСМ ҚДСК – Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Қоғамдық

денсаулық сақтау комитеті»;«ДСМ ФК – Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Фармация

комитеті».2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Премьер-МинистріБ.САҒЫНТАЕВ

ҚазаҚСтан РеСпуБликаСыСыРтҚы іСтеР миниСтРлігінің БұйРығы

2017 жылғы 28 ақпан №11-1-2/66 Астана қаласы

«Өкілдік шығындар» бөлінетін бюджеттік бағдарламасын бөлу қағидаларын бекіту туралы

2008 жылғы 8 желтоқсандағы Бюджеттік кодекстің 33-бабы 3-тармағының 2) тармақшасына сәйкес бұйырамын:

1. Қоса беріліп отырған «Өкілдік шығындар» бөлінетін бюджеттік бағдарламасын бөлу қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Валюта-қаржы департаменті:1) осы бұйрықты заңнамада белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасы Әділет

министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден

өткізген күннен кейін күнтізбелік он күн ішінде Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін «Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің ресми интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Жауапты хатшысы А.Б.Қарашевқа жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі Қ.ӘБДІРАХМАНОВ

«КЕЛІСІЛДІ»Қазақстан РеспубликасыныңҚаржы министрі _________________ Б.Сұлтанов2017 жылғы 1 наурыз

Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің 2017 жылғы 28 ақпандағы№ 11-1-2/66 бұйрығымен бекітілді

«Өкілдік шығындар» бөлінетін бюджеттік бағдарламаны бөлу қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер1. Осы «Өкілдік шығындар» бөлінетін бюджеттік бағдарламасын бөлу қағидалары

(бұдан әрі - Қағидалар) Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 4 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Бюджет кодексінің 33-бабы 3-тармағының 2)-тармақшасына сәйкес әзірленген және «Өкілдік шығындар» бөлінетін бюджеттік бағдарламаны бөлу тәртібін анықтайды.

2. Осы Қағидаларда келесі ұғымдар пайдаланады:1) «Өкілдік шығындар» бөлінетін бюджеттік бағдарламасы – өкілдік шығындарды талап

ететін іс-шараларды қаржыландыруға қаражат бөлуді көздейтін, Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі (бұдан әрі – Министрлік) әкімшісі болып табылатын бюджеттік бағдарлама.

2) өкілдік шығындар – тиісті қаржы жылына арналған және республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілеріне шетелдік делегацияларды қабылдауға, отырыстар, конфе-ренциялар, кеңестер, семинарлар, салтанатты және ресми іс-шаралар өткізуге, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік хатшысының, Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің, халықаралық байқау миссияларының құрамында шет мемлекеттердегі сайлауларға Қазақстан Республикасынан байқаушы ретінде жіберілетін республикалық бюд-жет есебіндегі мемлекеттік органдардың лауазымды адамдарының шетелге іссапарлары барысында өкілдік мақсаттарға бөлінетін қаражат.

3. Шетелдік делегацияларды қабылдауға, отырыстар, конференциялар, кеңестер, се-минарлар, салтанатты және ресми іс-шаралар өткізуге жұмсалатын өкілдік шығындарға мыналар жатады:

1) Қазақстан Республикасына іс-шараларға қатысу үшін шақырылатын тұлғалардың өмір сүруіне және белгіленген пунктіге дейінгі көлік шығындарын төлеу;

2) Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 12 қазандағы № 201 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Протоколында (бұдан әрі – Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Протоколы) көзделген ресми қабылдаулар (таңғы ас, түскі ас, кешкі ас);

3) ресми қабылдауларды музыкалық сүйемелдеу;4) кәдесыйлар, естелік сыйлықтар сатып алу;5) автокөліктік қызмет көрсету;6) аудармашылардың қызметтеріне ақы төлеуге;7) залды жалға алу;8) Министрліктің басшылығы рұқсат берген басқа шығыстар.4. Халықаралық байқау миссияларының құрамында шет мемлекеттердегі сайлауларға

Қазақстан Республикасынан байқаушы ретінде жіберілетін Республикалық бюджет есебіндегі мемлекеттік органдардың лауазымды адамдарының өкілдік шығындарына жатады:

1) автокөліктік қызмет көрсету, жанар-жағармай материалдары;2) аудармашылардың қызметтері үшін төлемдер;3)егер автокөлік жүргізушісі және/немесе аудармашы Қазақстан Республикасының

атынан байқаушы жіберілген байқау өтетін жерде тұрақты тұрмаса, олардың қонақүйде тұруына және тамақтануына ақы төлеу;

4) Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының Демократиялық институттар мен адам құқықтары жөніндегі бюросындағы сайлауды байқау миссиялары жұмысының қорытындылары бойынша Министрлікке ұсынатын шот-фактуралары бойынша шығындар:

әуежайдан қонақүйге/қонақүйден әуежайға трансфер;қала ішінде жол жүрулер (өту орнына байқаушыларды апару/алып келу);ел ішіндегі сапарлар (байқаушы орналасқан жеріне/жерінен);байланыс үшін шығындар (СИМ-карталар/ұялы телефондарды пайдалану);брифингтер үшін шығындар (брифингтер, дебрифингтер өткізу, брифингке материал-

дар дайындау, кофе-брейктер).2-тарау. «Өкілдік шығындар» бөлінетін бюджеттік

бағдарламасы бойынша қаражат бөлу тәртібі5. Министрлік республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің ұсыныстары

негізінде және кезекті қаржы жылына арналған республикалық бюджетте өкілдік шығындар үшін көрсетілген қаражат көлеміне сүйене отырып, өкілдік шығындарды талап ететін іс-шаралар жоспарын (бұдан әрі – Жоспар) жасайды.

Бір жыл ішінде республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің ұсыныстары негізінде Министрлік болжамдалмаған іс-шараларды өткізудің саяси маңыздылығын және бөлінген қаражат көлемін ескере отырып, Жоспарды түзетді.

6. Министрлік Республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің республикалық бюджетте өкілдік шығындарға қаражатты бөлу туралы өтініштерін мынадай жағдайларда қарастырады:

1) іс-шараны өткізу қажеттілігінің негіздемесі;2) делегацияның деңгейі мен форматы бойынша келу бағдарламалары (республикалық

бюджеттік бағдарламалар әкімшісі бекітеді);3) іс-шаралар дайындау мен өткізудің жұмыс жоспары (республикалық бюджеттік

бағдарламалар әкімшісі бекітеді);4) іс-шараларға қатысатын тұлғалардың нақты санын растайтын құжаттар;5) шығыстардың әрбір бабын негіздемесімен қоса шығыстар жиынтығы;Тиісті республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің өкілдік шығыстарды

өтеуге қаражат бөлу туралы өтініш жасаған жағдайда нақты шығыстарды растайтын құжаттарды да (түбіртектерді, шот-фактураларды, жөнелтпе құжаттарды, болған жағдайда келісімшарттарды) ұсыну қажет.

7. Осы Қағидалардың 3-тармағының 3), 4), 7) тармақшаларында көзделген өкілдік шығындар бойынша республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілері тауарлар мен қызметтер құнын, сондай-ақ көрсетілген тауарлар мен қызметтерді ұсынатын ұйымның деректемелерін көрсете отырып, құжаттарды береді.

8. Министрлік осы Қағидалардың қосымшасына сәйкес Жоспардың және республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің өтініштері негізінде республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілеріне өкілдік шығындарға қаражат бөлуді жүзеге асырады.

9. Өкілдік шығындарға арналған қаражатты бөлу Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Жауапты хатшысының (бұдан әрі – Жауапты хатшы) немесе оның міндетін атқаратын адамның бұйрығымен ресімделеді.

Іс-шараларға қатысу үшін Қазақстан Республикасына шақырылатын тұлғалардың қонақүйде тұруын және баратын пунктіне дейінгі көліктік шығындарын төлеуге, Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік хатшысының, Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің шет мемлекеттерге сапарлары барысында өкілдік мақсаттарға арналған, сондай-ақ халықаралық байқау миссияларының құрамында шет мемлекеттердегі сайлауларға Қазақстан Республикасының атынан байқаушылар ретінде жіберілетін республикалық бюджет есебіндегі мемлекеттік органдардың лауазымды адамдары үшін автокөліктік қызмет көрсетуге және аудармашылардың қызметтерін төлеуге арналған қаражат бөлінген жағдайда, Жауапты хатшының бұйрығы Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің немесе оның міндетін атқаратын адамның қарары негізінде қабылданады.

Шетелдік делегацияларды «аса жоғары деңгейде» және/немесе «жоғары деңгейде» қабылдаған жағдайда, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Протоколына сәйкес де-легация деңгейі Жауапты хатшының бұйрығында көрсетіледі.

Жауапты хатшының өкілдік шығындарға қаражат бөлу туралы бұйрығы жоспарланған іс-шара басталғанға дейін қабылданады.

Объективті себептерге байланысты Жауапты хатшының бұйрығын жоспарланған іс-шара басталғанға дейін қабылдау мүмкін болмаған жағдайда, Жауапты хатшы іс-шара өткен күннен бастап екі айдан аспайтын мерзімде өкілдік шығындарды өтеу туралы бұйрықты қабылдайды.

10. Өкілдік шығындарға бөлінген ақша қаржы жылының ішінде пайдаланылмаған не-месе ішінара пайдаланылған жағдайда, бюджеттік бағдарламаның әкімшісі Министрлікке түсімдер мен төлемдер бойынша қаржыландырудың жиынтық жоспарына, бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті орган бекітетін міндеттемелер бойынша қаржыландырудың жиынтық жоспарына кейіннен өзгерістер енгізе отырып, өкілдік шығындарға қаражат бөлу туралы Жауапты хатшының бұйрығына өзгерістерді уақтылы енгізу үшін өкілдік шығындарға бөлінген ақшаның пайдаланылмаған немесе ішінара пайдаланылған сомалары туралы мәліметті жолдайды.

11. Бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті орган Жауапты хатшының бұйрығы негізінде Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасына сәйкес түсімдер мен төлемдер бойынша қаржыландырудың жиынтық жоспарына, міндеттемелер бойынша қаржыландырудың жиынтық жоспарына өзгерістер енгізеді.

12. Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік хатшысының, Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің шетелдік сапарлары, сондай-ақ халықаралық байқау миссиясының құрамында шет мемлекеттердегі сайлауларға Қазақстан Республикасынан байқаушы ретінде жіберілетін республикалық бюджет есебідегі мемлекеттік органдардың лауазым-ды адамдарын іссапарға жіберу кезіндегі өкілдік шығындарға қолма-қол шетел валютасын бөлу мынадай тәртіппен жүзеге асырылады:

бөлінген қаражатты айырбастау үшін Министрлік бюджетті атқару жөніндегі орталық өкілетті органда шетел валютасында шот ашады;

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің (бұдан әрі — ҚР ҰБ) орталық филиалы бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті органның өтініші бойынша шетел валютасын айырбастайды және оны бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті органның шетел валютасындағы шотына аударады;

бюджетті атқару жөніндегі орталық өкілетті орган ҚР ҰБ орталық филиалының үзіндісі негізінде Министрліктің шетел валютасындағы шотына шетел валютасын есептеуді жүргізеді;

Жауапты хатшының уәкілдік шығындарға қаражат бөлу туралы қабылданған бұйрығының негізінде Министрлік Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Қазынашылық комитеті Астана қаласы бойынша Қазынашылық департаментінде (Қазынашылық департаменті) қолма-қол шетел валютасын алу мақсатында Министрліктің лауазымды адамына сенімхат береді;

Қазынашылық департаменті ҚР ҰБ-да қолма-қол шетел валютасын алу үшін Министрліктің лауазымды адамына сенімхат береді;

ҚР ҰБ Министрліктің лауазымды адамына көрсетілген сомаға сәйкес қолма-қол шетел валютасын береді;

Министрліктің лауазымды адамы алынған қолма-қол шетел валютасын Министрліктің кассасына сол күні жолдайды;

Өкілдік шығындарға қаражат Министрліктің кассасынан өкілдік шығындарға қаражат алуға уәкілетті республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің лауазымды адам-дарына беріледі.

13. 2008 жылғы 4 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Бюджеттік кодексінің 4-бабының 9), 14) тармақшаларына сәйкес шетелдік делегацияларды қабылдауға, отыры-стар, конференциялар, кеңестер, семинарлар, салтанатты және ресми іс-шаралар өткізуге өкілдік шығындарға қаражат алған республикалық бюджеттік бағдарламалардың әкімшілері Министрлікке тоқсан сайын келесі есепті айдың он бесінші күнінен кешіктірмей көрсетілген қаражатты пайдаланғаны туралы есеп береді.

Осы өкілдік шығындар үшін қаражат алған республикалық бюджет есебінен ұсталатын мемлекеттік органдардың лауазымды адамдарын халықаралық байқау миссиясының құрамында шет мемлекеттердегі сайлауларға Қазақстан Республикасынан байқаушы немесе өкілдік шығындарға қаражат алуға уәкілетті тұлғалар іс-шараны өткізгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде Министрлікке Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының төрағасы немесе оның міндетін атқарушы тұлға бекіткен және елтаңбалы мөрімен расталған өкілдік мақсаттарға арналған шығындар бойынша актіні, сондай-ақ тиісті тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді сатқан ұйымның мөрімен расталған сатып алынған тауарлардың, жұмыстардың және қызметтердің құны мен көлемін көрсете отырып, растайтын құжаттарды (түбіртектерді, шот-фактураларды, жөнелтпе құжаттарды, келісімшарттарды) беруі тиіс.

Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік хатшысының, Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің шетелдік сапарлары кезінде жұмсалатын өкілдік шығындар үшін қаражат алуға уәкілетті лауазымды адамдар іс-шараны өткізгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде Министрлікке республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшісінің елтаңбалы мөрімен расталған және Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік хатшысының шетелдік сапарлары кезінде Қазақстан Республикасының Президенті Кеңсесінің Бастығы, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің шетелдік сапарлары кезінде Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің Кеңсесі Басшысының орынбасары, Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрінің шетелдік сапарлары кезінде Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Жауапты хатшысы растаған өкілдік мақсаттарға арналған шығындар бойынша актіні береді.

«Өкілдік шығындар» бөлінетін бюджеттік бағдарламаны бөлу қағидаларына қосымша

Өкілдік шығындардың нормаларыр/с № Шығыстардың атауы Құны, теңгемен,

АҚШ долларымен1 Делегациялар үшін Қазақстан Республикасының Мемлекеттік

Протоколында көзделген ресми қабылдаулар өткізу (таңғы ас, түскі ас, кешкі ас) шығындары күніне бір адамға арналған есеп бойынша жүргізіледі

6 500 теңгеге дейін

2 Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің, Қазақстан Республикасы Парламенті палаталары төрағаларының, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік хатшысының, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі орынбасарының және Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің қатысуымен өтетін Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Протоколында көзделген ресми қабылдаулар өткізу (таңғы ас, түскі ас, кешкі ас) шығындары күніне бір адамға арналған есеп бойынша жүргізіледі

30 000 теңгеге дейін

3 Келіссөздер, мәдени бағдарлама іс-шаралары кезінде бір күнде бір адамға буфеттік қызмет көрсету

1 040 теңгеге дейін

4 Делегацияны қабылдайтын Қазақстан Республикасының мемлекеттік органының штатында тұрмайтын аудармашының еңбекақысы (синхронды аудармадан басқа) сағаттық төлем есебінен

700 теңгеге дейін

5 Шетел делегацияларына автомобиль көлігімен қызмет көрсетуге арналған көлік шығындарын төлеу сағаттық төлем есебімен қаржыландыру жоспарында көзделеді

1 200 теңгеге дейін

6 Келесі тұлғалардың шетелдік сапарлары кезіндегі өкілдік шығындар, АҚШ долларымен: Қазақстан Республикасының Президенті,Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі, - Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы, Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі

5000 АҚШ доллары3000 АҚШ доллары

2500 АҚШ доллары

2000 АҚШ доллары

Ескертпе: 1. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Протоколында көзделген ресми

қабылдаулар жүргізу кезінде Қазақстан Республикасы тарапынан қатысушылардың саны шетелдік делегациялар тарапынан қатысушылардың санынан аспауы тиіс.

2. 5 адамнан артық делегация құрамы кезінде, бірге жүретін тұлға және делегацияларға қызмет көрсететін (ілеспе аудармадан басқа) аудармашылар кемінде 5 делегация мүшесіне шаққанда 1 аудармашы немесе бірге жүретін адам есебінен айқындалады.

3. «Өте жоғарғы деңгейдегі» және «жоғары деңгейдегі» сапарларға жататын шетелдік делегацияларды қабылдау бойынша іс-шараларды өткізу кезінде өкілдік шығындар мына-дай нормалар бойынша өтеледі:

1) делегациялар үшін Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Протоколында көзделген ресми қабылдаулар өткізуге арналған шығындар күніне бір адамға шаққандағы есеппен жүргізіледі – 13000 теңгеге дейін;

2) келіссөздер, мәдени бағдарлама іс-шаралары кезінде күніне бір адамға буфеттік қызмет көрсету – 2500 теңгеге дейін;

3) делегацияны қабылдайтын Қазақстан Республикасының мемлекеттік органының шта-тында тұрмайтын аудармашының еңбекақысы (синхронды аудармадан басқа) әр сағатына ақы төлеуді есептегенде – 3000 теңгеге дейін;

4) шетелдік делегацияларға автомобиль көлігімен қызмет көрсетуге арналған көлік шығындарына ақы төлеу әр сағатына ақы төлеуді есептегенде жеңіл автомобильдер үшін – 2000 теңгеге дейін, шағын автобустар үшін – 2500 теңгеге дейін, автобустар үшін – 3200 теңгеге дейін есеппен көзделеді.

Бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2017 жылғы 24 нау рызда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №14926 болып енгізілді.

13 СӘУІР 2017 жыл 15РЕСМИ

ҚазаҚстан Республикасы ДенсаулыҚ саҚтау және әлеуметтік Даму министРлігінің бұйРығы

2015 жылғы 15 мамыр №348 Астана қаласы

«клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулерді, медициналық-биологиялық эксперименттерді

жүргізу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2009 жылғы 12 қарашадағы

№ 697 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Кодексінің 180-бабының 11-тармағына сәйкес бұйырамын:

1. «Клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулерді, медициналық-биологиялық эксперименттерді жүргізу ережелерін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2009 жылғы 12 қарашадағы №697 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде №5932 тіркелген, Қазақстан Республикасының орталық атқарушы және өзге де орталық органдардың актілер жинағында жарияланған, 2010 жылғы №5) мынадай өзгерістер енгізілсін:

тақырып мынадай редакцияда жазылсын: Клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулерді, медициналық-

биологиялық эксперименттерді жүргізу қағидалары.көрсетілген бұйрықпен бекітілген Клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық

зерттеулерді, медициналық-биологиялық эксперименттерді жүргізу қағидалары осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.

2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Ғылым және адами ресурстар департаменті заңнамада белгіленген тәртіпте:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін; 2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен

кейін күнтізбелік он күн ішінде оның мерзімдік баспа басылымдарында және Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялануға жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму бірінші вице–министрі С.З.Қайырбекова жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау жәнеәлеуметтік даму министрі Т.ДҮЙСЕНОВА

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің2015 жылғы 15 мамырдағы № 348 бұйрығына қосымша

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің2014 жылғы 12 қарашадағы № 697 бұйрығымен бекітілген

Медициналық-биологиялық эксперименттерді, клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулерді жүргізу қағидасы

1. Жалпы ережелер 1. Осы Медициналық-биологиялық эксперименттерді, клиникаға дейінгі (клиникалық

емес) және клиникалық зерттеулерді, жүргізу қағидасы (бұдан әрі – Қағида) «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 180-бабының 11-тармағына сәйкес зерттеуге қатысатын тұлғалардың құқықтарын қорғауға, қауіпсіздігіне және денсаулығын сақтауға кепілдік береді, сондай-ақ эксперименттерді және (немесе) зерттеу барысында алынатын ақпараттың дұрыстығы мен нақтылығын қамтамасыз етеді деп танылған медициналық-биологиялық эксперименттерді, сыналатын әдістер мен құралдардың (бұдан әрі – эксперимент және (немесе) зерттеулер) (немесе) клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулерін жоспарлауға, жүргізуге, құжаттық ресімдеуге және бақылауға қойылатын бірыңғай талаптарды құру мақсатында әзірленді.

Осы Қағида Қазақстан Республикасының барлық денсаулық сақтау субъектілеріне қолданылады.

2. Осы Қағида медициналық-биологиялық эксперименттердің, клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулердің бүкіл түріне, соның ішінде:

1) диссертациялық зерттеулер; 2) республикалық мақсатты ғылыми бағдарламалар; 3) отандық және шетелдік грант берушілер қаржыландыратын ғылыми бағдарламалар

мен жобалар; 4) ғылыми зерттеулерді қаржыландырудың басқа да түрлерінің шеңберінде орындалатын

зерттеулерге қолданылады. Биологиялық активті заттарды клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу «Биологиялық

активті заттарды клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2009 жылғы 19 қарашадағы № 745 бұйрығына сәйкес (Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне 2009 жылғы 26 қарашада № 5914 болып енгізілді) жүзеге асырылады.

Фармакологиялық және дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы клиникалық зерттеу және (немесе) сынау «Фармакологиялық және дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы клиникалық зерттеу және (немесе) сынау ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2009 жылғы 19 қарашадағы № 744 бұйрығына сәйкес (Қазақстан Республикасы Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне 2009 жылғы 26 қарашада № 5924 болып енгізілді) жүзеге асырылады.

3. Барлық медициналық-биологиялық сараптамалар, клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және медицина технологиясының клиникалық зерттеулері Қазақстан Республикасының аймағында халықаралық және биомедициналық зерттеудің ұлттық этикалық нормасына және тиісті тәжірбиеге сәйкес жүргізіледі.

4. Осы Қағидада мынадай ұғымдар пайдаланылады: 1) аудит – сыналатын әдістерге және (немесе) құралдарға клиникалық зерттеулер жүргізуге

тартылған тараптардың құжаттамаларын және қызметін жүйелі, тәуелсіз және құжатталған тексеру, ол осы қызметтің жүзеге асырылу фактісін растау үшін, зерттеу сараптама орталығы және клиникалық зерттеулерге тәуелсіз іске асырылатын, сондай-ақ деректерді жинау, өңдеу және ұсыну рәсімдерінің, клиникалық зерттеулер хаттамасының, стандарттық операциялық емшаралардың, тиісті клиникалық практикаға (GCP) және нормативтік талаптарға сәйкестігін бағалау үшін жүргізіледі;

2) виварий – зерттеу орталығының ғылыми-көмекші бөлімшесі болып табылатын және күтіп ұстау үшін, ал қажет болған жағдайларда эксперименттерде және (немесе) зертте-улерде қолданылатын зертханалық жануарларды өсіру үшін құрылатын эксперименттік-биологиялық клиника;

3) ғылыми-техникалық бағдарлама - тапсырыс беруші мен зерттеуші арасындағы шартпен көзделген жағдайларға сәйкес нақты ғылыми зерттеу жүргізу;

4) денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) – азаматтардың денсаулығын сақтау, медициналық және фармацевтикалық ғылым, медициналық және фармацевтикалық білім беру, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы, дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдардың және медициналық техниканың айналысы, көрсетілетін медициналық қызметтердің сапасын бақылау саласында басқаруды жүзеге асыратын мемлекеттік орган;

5) ерікті – зерттеуге қатысуға ақпараттық қол қойған дені сау ерікті адам; 6) жеке тіркеу түрі (бұдан әрі – ЖТТ) – хаттамада қаралған және қолдаушыға берілуі тиіс

әрбір зерттеу субъектісі жөніндегі барлық ақпаратты енгізуге арналған қағаз, электрондық жеткізгіштегі құжат;

7) жауапты орындаушы – эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізуге тікелей қатысатын және эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізудің барлық шараларын үйлестіру және бақылауды қамтамасыз ететін, дайындыққа сәйкес біліктілігі және жұмыс тәжірибесі бар тұлға;

8) зерттеуші брошюрасы – адамда зерттеу және (немесе) сынау үшін маңызы бар, сы-налатын әдісті және (немесе) құралды клиникаға дейін (клиникалық емес) және клиникалық зерттеу нәтижелері реферативті баяндалатын құжат;

9) зерттеу дизайны (безендіру) – зерттеудің жалпы жоспары, зерттеу жүргізу қадамдарының сипаттамасы;

10) зерттеу орталығы - эксперимент және (немесе) зерттеулер жүргізуді іске асыратын ұйым; 11) интервенциялық клиникалық зерттеу - зерттеудің субъектісі ретінде адамның

қатысуымен зерттеу жүргізу, ол кезде дәрігер зерттеу хаттамасы негізінде зерттеу субъектілерін тағайындайды, сыналатын әдіс және (немесе) емдеу заттары диагностикалау, профилактика немесе оңалту мақсатында, одан әрі пациенттерді қадағалай отырып және биомедициналық нәтижелер мен денсаулыққа арналған нәтижелер бағаланып, зерттеу субьектілеріне диагностикалық, емдік немесе басқа араласу түрлерін жасауға болады, олар кездейсоқ не-месе кездейсоқ емес түрде тағайындалуы мүмкін;

12) интервенциялық емес зерттеулер – клиникалық зерттеу, медициналық технология медициналық қолдану жөніндегі нұсқаулықта бекітілген көрсетілімдер бойынша әдеттегі медициналық практика шеңберінде тағайындалатын зерттеу; пациентті емдеудің белгілі тобына тарту зерттеу клиникалық хаттамасында қолдану көрсеткіші, емдеу мекемесінде қабылданған практикамен түсіндіріледі және сыналатын әдістерді және (немесе) құралдарды тағайындау пациентті зерттеуге қосу шешімінен мүлдем бөлек; қосымша диагностикалық немесе мониторингтік рәсімдер жүргізу көзделмейді, ал жиналған деректерді талдау үшін эпидемиологиялық әдістер пайдаланылады;

13) клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулердің биологиялық материалы – адам мен жануарлардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулер жүргізу кезінде алынған және зертханалық зерттеулерге арналған биологиялық сұйықтықтарының, тіндерінің, секреттер және тіршілік әрекеті өнімдерінің үлгілері, биопсиялық материал, гистологиялық кесінділер, жағындылар, қырындылар, шайындылар;

14) клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулер – адам денсаулығына айрықша әсер етуін және (немесе) қауіпсіздігін зерделеу мақсатында жүргізілетін химиялық, физикалық, биологиялық, микробиологиялық, фармакологиялық, токсикологиялық және басқа да эксперименттік ғылыми зерттеулер немесе аурулардың профилактикасы, емдеу және диагно-стикалау әдістер мен технологиялық заттардың физикалық әсері немесе сыналатын зерттеу бойынша зерттеулер сериясы;

15) клиникалық зерттеу инспекциясы – уәкілетті органның клиникалық зерттеу жүргізу са-пасын және алынған мәліметтерді бағалау үшін клиникалық зерттеулер жүргізу тәжірибесі бар мамандарды тарта отырып, уәкілетті органның сыналатын әдістерді және (немесе) құралдарды, клиникалық зерттеуге және клиникалық базаға (үй-жайлар, жабдықтар пен жарықтандыру) жататын құжаттарды клиникалық зерттеуді ресми тексеру рәсімі;

16) клиникалық зерттеу – сыналатын әдістердің, құралдардың қауіпсіздігі мен аурулардың профилактикасы, емдеу және диагностикалау әдістері мен технологиялық тиімділігін анықтау немесе растау үшін жүргізілетін субьект ретінде адамның қатысуымен жүргізілетін зерттеу;

17) медициналық-биологиялық эксперимент – жағдайдың және ауру дамуының туындау себептері, шарттары және механизмдерін анықтауға, емдеу мен профилактика әдістерін әзірлеуге арналған зерттеліп жатқан жағдайдың немесе аурудың құрылымдық-функционалдық кешенді қалпына келтіруге (үлгілеуге) негізделген зертханалық жануарларға жүргізілетін ең қарапайым түрде зерттеу;

18) медициналық технология – клиникаға дейінгі (клиникалық емес) немесе клиникалық зерттелетін биологиялық активті заттарды, фармакологиялық және дәрілік заттарды, медициналық бұйымдар мен медициналық техниканы қоспағанда аурулардың профилакти-касы, диагностикасы, емдеу және медициналық оңалту әдісі немесе құралы;

19) мониторинг – зерттеу орталығы деңгейінде эксперименттің және (немесе) зерттеудің барысын және оны жүргізуді қамтамасыз етуді, деректерді жинауды және бекітілген экс-перимент және (немесе) зерттеу хаттамасына, стандартты операциялық әрекеттерге сәйкес эксперименттің және (немесе) зерттеудің нәтижелерін ұсынуды бақылау рәсімдерін ұйымдастыру;

20) мүдделі емес куәгер – сынақ жүргізілетін тұлғаның клиникалық зерттеулерге, сондай-ақ зерттеу жүргізу кезеңдерінде тәуелсіз сараптамаға ерікті түрде қатысатыны туралы деректі растау үшін қажет болған жағдайда тартылатын тәуелсіз тұлға;

21) сыналушы – сыналатын әдістер және (немесе) құралдарды клиникалық зерттеуге қатысатын пациент;

22) сыналатын әдіс және (немесе) құрал – клиникаға дейінгі (клиникалық емес) немесе клиникалық зерттелетін биологиялық белсенді заттарды, фармакологиялық және дәрілік зат-тарды, медициналық бұйымдар мен медициналық техниканы қоспағанда аурулардың профи-лактикасы, диагностикасы, емдеу және медициналық оңалту әдісі немесе құралы;

23) стандартты операциялық рәсім (бұдан әрі - СОР) – жүргізілетін эксперимент және (не-месе) зерттеу шеңберінде белгілі бір әрекеттер мен функцияларды орындаудың біркелкілігін қамтамасыз ететін толық жазбаша нұсқаулықтар;

24) хаттамаға түзету енгізу - Этика мәселелері жөніндегі комиссиясы және зерттеуші орталық кеңесі (медициналық ғылыми кеңес уәкілетті органмен – халықаралық және республикалық деңгейде клиникалық зерттеулер жүргізу үшін) келіскен және зерттеу бас-шысы бекіткен эксперименттің және (немесе) қосымша зерттеу хаттамасына жазбаша түрде өзгерістер енгізу немесе шартты түрде түсіндіру;

25) хабардар етілген келісім – клиникалық зерттеулер және (немесе) сынаққа қатысуға медициналық технологияның тиімділігі мен оның қауіпсіздігі туралы; денсаулықты сақтандыру шарты туралы, денсаулық жағдайына байланысты медициналық технологияларды қолдану әсерінің күтпеген жағдай туралы; сонымен қатар денсаулық үшін қолдану қаупі туралы, ақпаратты алғаннан кейін, сынақ жүргізілетін тұлғаның клиникалық сынаққа қатысуға оның барлық ерекшеліктерімен танысқаннан кейін, қолы қойылған және күні жазылған құжатпен ресімделген ерікті келісім;

26) этика мәселелері жөніндегі комиссия – оның құрамына денсаулық сақтау, ғылымдар, өнер, құқық, діншіл, конфессия және қоғамдық бірлестік өкілдері, жануарларға зерттеу жүргізу және адамның қатысуымен зерттеу жүргізудің халықаралық және ұлттық этикалық нормала-рын сақтауды, зерттелушілер мен зерттеушілердің құқығына бақылау жүргізетін қауіпсіздігін және игіліктерін қорғауды, сондай-ақ эксперимент және (немесе) зерттеу материалдарын адамгершілік-этикалық және құқықтық бағалауды жүзеге асыратын тәуелсіз сараптау органы;

27) эксперимент және (немесе) зерттеу туралы есеп – осы Қағидалардың талаптары-на сәйкес эксперименттің және (немесе) зерттеудің жазбаша ұсынылған нәтижесі және олардың талдауы;

28) эксперименттің және (немесе) зерттеудің хаттамасы – эксперимент және (не-месе) зерттеудің негізгі міндеттері, әдістемесі, рәсімі, статистикалық аспектілері және ұйымдастырылуы, сондай-ақ сыналған әдістерге және (немесе) құралдарға қатысты бұрын алынған деректер жазылған құжат;

29) эксперименттің және (немесе) зерттеудің басшысы – эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізетін зерттеу орталығы тағайындаған және эксперимент және (немесе) зерттеу хаттамасына сәйкес оның дұрыс жүргізілуіне жауапты тұлға.

5. Сыналатын әдістер және (немесе) құралдарға клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулерді, медициналық-биологиялық эксперименттерді жүргізу сапасы:

1) эксперимент және (немесе) зерттеуге тартылған зерттеушілердің жүргізілетін экс-перимент және (немесе) зерттеу бағыты мен бейініне сәйкес келетін білімі және біліктілік деңгейінің бар болуын;

2) зерттеу орталығын эксперимент және (немесе) зерттеу хаттамасында белгіленген барлық іс-шараларды сапалы және тиімді жүргізу үшін қажетті жабдықтармен және үй-жайлармен жарақтандырылуын;

3) Эксперимент және (немесе) зерттеу хаттамасында эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізудің тәртібі мен шарттарының нақты регламенттелуін;

4) эксперимент және (немесе) зерттеудің оның барлық аспектілерінің сапасын қамтамасыз ететін СОР жүйесін пайдаланылуын қамтамасыз етеді.

6. Сыналатын әдістер және (немесе) құралдарға медициналық-биологиялық эксперимент-тер, клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулер: нақты орталық зерттеу базасында жүргізу жоспарланып отырған эксперименттер мен (немесе) зерттеуге арналған жергілікті этика мәселелері жөніндегі комиссияның; халықаралық және республикалық деңгейде жүргізу жоспарланып отырған эксперименттер мен зерттеуге арналған Этика мәселелері жөніндегі орталық комиссияның оң қорытындысы болған кезде жүргізіледі.

7. Осы Қағидалардың 5 және 6-тармақтарында көрсетілген шарттармен қатар, сынала-тын әдістерді және (немесе) құралдарға медициналық-биологиялық эксперименттерді және клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулер жүргізу сапасы:

1) жануарларды тиісінше күтіп ұстауды; 2) зерттеу орталығында (бұдан әрі – Зерттеу орталығының кеңесі) эксперимент және

(немесе) зерттеу жүргізуге ғылым және (немесе) ғылыми-техникалық қызмет (ғалым, ғылым, ғылыми-клиникалық, сараптама кеңесі) мәселелерін қарауға уәкілетті консультативтік – кеңесші орган тарапынан рұқсат алуды қамтамасыз етеді.

8. Осы Қағидалардың 5 және 6-тармақтарында көрсетілген шарттармен қатар, сыналатын әдістерді және (немесе) құралдарды клиникалық зерттеу жүргізу сапасы:

1) зерттеуге қатысатын пациенттер мен еріктілердің ақпараттық келісімін алуды; 2) зерттеуге қатысатын пациенттер мен еріктілердің өмірі мен денсаулығын сақтандыруды; 3) сыналатындардың жеке басын анықтауға мүмкіндік беретін құжаттардың құпиялылығын; 4) уәкілетті органның Ғылыми медициналық кеңес тарапынан сыналатын әдіске және (не-

месе) құралға клиникалық зерттеу жүргізуге рұқсат алуды қамтамасыз етеді. 9. Зерттеушілер эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізуге Этика мәселесі жөніндегі

комиссияның оң қорытындыны зерттеу жүргізілгенге дейін күнтізбелік 90 күннен кешіктірмей алуы қажет.

Этика мәселесі жөніндегі комиссия ұйым басшысының бекітумен құрылады, СОР белгіленген тәртіпте, жоспарланып отырған эксперимент және (немесе) зерттеу материал-дарын қарастырады.

10. Сыналатын әдістер және (немесе) құралдарға клиникаға дейінгі (клиникалық емес) интервенциялық клиникалық зерттеулер «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының 20009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексінің 7-бабы 1-тармағының 71-1) тармақшасына сәйкес бекітілетін биологиялық активті заттардың, фармакологиялық және дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың клиникаға дейінгі (клиникалық емес), клиникалық зерттеулерін

жүргізу үшін ұйымдар тізбесіне енгізілген аккредиттелген медициналық ұйымдардың ішіндегі орталық зерттеу базасында жүргізіледі.

11. Зерттеу орталығының басшысы немесе уәкілеттік берілген тұлға: 1) эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізу үшін ресурстарды ұсынуды қамтамасыз етеді; 2) эксперимент және (немесе) зерттеу басшысын тағайындайды; 3) бекітілген тәртіппен эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізу кезінде ауытқу табылған

жағдайда шаралар қолданады; 4) эксперимент және (немесе) зерттеуге өзгерістер мен түзетулер болған жағдайда хат-

тамамен бекітеді; 5) СОР бекітеді, олардың енгізілуін, орындалуын және тиісінше сақталуын қамтамасыз етеді; 6) қызметкерлердің оқытылуын, оқыту хаттамасының болуы қамтамасыз етеді; 7) жұмыс істеп жатқан бөлімшелер мен мердігер зерттеу зертханасының арасында өзара

іс-қимылды қамтамасыз етеді; 8) эксперимент және (немесе) зерттеу нәтижелері туралы есептерді бекітеді. 12. Эксперимент және (немесе) зерттеулер басшысы: 1) эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізуге рұқсат алу үшін эксперимент және (неме-

се) зерттеу хаттамаларын әзірлеуді зерттеу орталығының кеңесі (уәкілетті органның ғылыми медициналық кеңесі), этика мәселесі жөніндегі комиссияға өтінім беруді ұйымдастырады;

2) эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізу сапасын қамтамасыз етеді; 3) эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізу үшін зерттеушілер тобын (командасын)

белгілейді және жауапты орындаушыны тағайындайды; 4) эксперимент және (немесе) зерттеу барысында (егер бұрын болмаса) қызметі мен әрекеті

бойынша СОР-тың зерттеу орталығы деңгейінде әзірлеп, бекітеді; 5) эксперимент және (немесе) зерттеуге алынған ақпараттарды өңдеуге, дәлелді және

сапалы материалдар жинау рәсімдеріне, жүйелі құжаттардың жүргізілуіне бақылау жасайды; 6) эксперимент және (немесе) зерттеу сапасына немесе тұтастығына ықпал ететін барлық

жағдайлар туралы толыққанды хабардар болады, әсерін тигізетін барлық жағдайларда ха-бардар болып отырады, олардың нәтижелерге ықпал етуін уақтылы бағалайды және қажет болған жағдайда эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізу барысында жаңа ақпарат алынған жағдайда түзеу әрекетін қабылдайды;

7) аралық және қорытынды есептерді бекітеді. 13. Жауапты орындаушы: 1) эксперимент және (немесе) зерттеудің негізгі кезеңдерін дайындау және жүргізуді

қамтамасыз етеді; 2) алынған деректерді бақылауды, жинау және құжаттауды қамтамасыз етеді; 3) күтпеген жағдайларды есепке алуды, оларды құжаттауды және оларды жою шарала-

рын қабылдауды жүргізеді; 4) СОР бақылайды, эксперимент және (немесе) зерттеу хаттамасынан ауытқуларды

және СОР тіркейді; 5) алғашқы деректерді сақтауды қамтамасыз етеді; 6) жүргізілетін эксперименттер және (немесе) зерттеулер нәтижелерінің дұрыстығын

қамтамасыз етеді; 7) эксперимент және (немесе) зерттеудің алғашқы мәліметтерін талдайды және өңдейді,

статистикалық талдаулар мен алғашқы мәліметтерге түсініктеме жүргізеді, көрсетілген уақытпен эксперимент және (немесе) зерттеудің аралық және қорытынды есебі түрінде бас-шысына ұсынады.

14. Эксперимент және (немесе) зерттеу хаттамасы зерттеу орталығының басшысы бекіткен 15 күнтізбелік күн ішінде эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізуге рұқсат алғаннан кейін және оның бастамасына дейін әрбір зерттеуге жүргізіледі. Эксперимент және (немесе) зерттеудің келісілген хаттамасын көрсетілген түзетулер іс жүзінде іске асырылғанға дейін күнтізбелік 10 күннен кем бұрын түзету енгізуге рұқсат беріледі. Өзгерістер жеке құжатпен түпнұсқа деректерін түзетпей енгізіледі. Енгізілетін өзгерістер түзету енгізу себептері көрсетіліп нөмірленеді және күні қойылады, зерттеу орталығының басшысымен бекітіледі. Эксперимент және (немесе) зерттеу хаттамадан ауытқулар фактілері (эксперимент және (немесе) зерттеу хаттамасында бекітілген жоспардан тыс жағдай, ауытқулар, эксперимент және (немесе) зерттеу кезінде процедураларға сәйкес емес орындалуы) оларды анықтау күнінен бастап күнтізбелік күн 10 ішінде себебі көрсетілген эксперимент және (немесе) зерттеу хаттама қосымшасына толтырылады және нөмірленіп, қол қойылып, күні қойылады.

15. Сыналатын әдістер және (немесе) құралдарды клиникаға дейінгі (клиникалық емес) көп орталықты зерттеу көп орталықты зерттеу басшысы бекіткен бірыңғай хаттама бойын-ша жүргізіледі.

16. Сыналатын әдістерді және (немесе) құралдарды қолдануды, қызмет көрсетуге және ішкі және қоршаған ортаны бақылауға арналған өлшеу аспаптары мен жабдықтарды калибрлеуді, реактивтерді, қоректендіру ортасын, қоректерін дайындауды, жазбалар, есептер жүргізуді және оларды сақтауды, сапаны қамтамасыз ету жөніндегі бағдарламаны жүзеге асыру және басқаны жүзеге асыруды есепке алғанда әрбір өндірістік операцияға немесе қызмет түріне экс-перимент және (немесе) зерттеу жүргізген кезде басшылыққа алынатын СОП-тар әзірленеді.

17. Эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізетін ұйымда барлық бастапқы мәліметтер, өлшеу мен бақылаудың, есептеу мен деректерді өзгерту нәтижелері, жабдыққа, аппаратураға, материалдарға, реактивтерге, жеткізгіштерге, зерттеу объектілеріне, есептерге (соның ішінде аралық есептер), сондай-ақ берілген экспериментке және (немесе) зерттеуге тікелей қатысы бар басқа да материалдар мен құжаттар сақталуы және эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізіліп жатқанда қолжетімді болуы тиіс.

Бастапқы деректерді жазу экспериментті және (немесе) зерттеуді шығаруға, эксперимент және (немесе) зерттеу барысында орындалған барлық іс-әрекетті (оларды қайда, кім, қашан орындағанын, қандай құрылғыда, қандай аспаппен және т.с.с.) анықтауға мүмкіндік береді.

18. Жүргізілетін эксперимент және (немесе) зерттеу сапасын бақылауды үшінші тарап: 1) эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізуге оң қорытынды берген Этика мәселесі

жөніндегі комиссия; 2) эксперимент және (немесе) зерттеудің тапсырыс берушісі; 3) эксперимент және (немесе) зерттеудің басшысы қамтамасыз етеді. Бақылау экспе-

римент және (немесе) зерттеу мониторинг және аудит жүргізу жолымен жүзеге асырылады. 19. Эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізу сапасын бақылау: 1) зерттеу орталығының басшысы қамтамасыз ететін эксперимент және (немесе) зерттеу

материалдық-техникалық жарақтандыру; 2) басқарудың болуы (эксперимент және (немесе) зерттеудің барлық кезеңдерінде СОП

және эксперимент және (немесе) зерттеу хаттамаларын бақылау); 3) зерттеу өлшемдерін жоспарлау; 4) құжаттамаларды ресімдеу жүйелері (бастапқы деректері бар жұмыс журналдары,

қорытынды есеп, мұрағаттар); 5) зерттеудің дұрыстығын қамтамасыз ету үшін сапасына кепілдік жүйелері және экспери-

мент нәтижелерінің негізділігі арқылы жүзеге асырылады. Бақылау сапасы эксперимент және (немесе) зерттеу деректерінің дұрыстығын және

олардың өңделуінің дұрыс болуын қамтамасыз ету мақсатында жұмыстың барлық кезеңдерінде жүзеге асырылады.

20. Эксперименттің және (немесе) зерттеудің нәтижелері тіркеледі, оны талдау, түсіндіру және верификациялау қажет болған кезде қолжетімділігін қамтамасыз ететіндей өңделіп, сақталады.2. Медициналық-биологиялық эксперименттерді, клиникаға дейінгі (клиникалық емес)

және клиникалық зерттеулерді жүргізe кезінде есептерді ұсыну тәртібі 21. Эксперименттің және (немесе) зерттеулердің басшысы Эксперименттер және (немесе)

зерттеулер хаттамасында белгіленген мерзімдерге сәйкес эксперименттердің және (немесе) зерттеулердің тапсырыс берушісіне, Этика мәселесі жөніндегі комиссияға, Эксперименттерге және (немесе) зерттеулерге рұқсат беру жөнінде шешім қабылдаған Зерттеу орталығы кеңесіне (уәкілетті органның ғылыми медициналық кеңесі) есепті ұсынады.

22. Эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізу кезінде ұсынылатын есеп: 1) титул парағында: зерттеу орталығының атауы, эксперимент және (немесе) зерттеу

басшысының есепті бекітуі, эксперимент және (немесе) зерттеудің атауы, есеп беріліп отырған кезеңді көрсету, экспериментті және (немесе) зерттеуді жүргізу орнын;

2) экспериментке және (немесе) зерттеуге қатысатын барлық қызметкерлердің және ғылыми консультанттардың, оларға зерттеу басшысы бөліп берген эксперимент және (немесе) зерттеу бөлімінің атауы көрсетілген тізімді;

3) экспериментті және (немесе) зерттеуді бастау және аяқтау күнін; 4) эксперимент және (немесе) зерттеу үдерісінде жүргізілген мониторинг және аудит ту-

ралы мәліметтерді; 5) қолданылған материалдардың және әдістердің нормативтік құқықтық құжаттарға және

әдебиет көздеріне сипаттамасын; 6) алынған нәтижелерді сипаттауды және қорытуды; 7) қорытынды және тұжырымды қамтиды. 23. Этика мәселесі жөніндегі комиссияға, Экспериментке және (немесе) зерттеулерге

рұқсат беру жөнінде шешім қабылдаған Зерттеу орталығы кеңесіне (уәкілетті органның ғылыми медициналық кеңесі) эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізу кезінде ұсынылатын есеп:

1) зерттеу нәтижелерінің резюмесін; 2) тұжырымдаманы қамтиды. 24. Эксперимент және (немесе) зерттеу жүргізуге қатысқан жауапты орындаушы немесе

ғалым есептерге өз қолымен қол қояды. Эксперимент және (немесе) зерттеу нәтижелері туралы есептерге түзету мен толықтыру

онда түзету мен толықтырудың нақты себептері айқындалған түзету нысанында жүргізіледі. Есепке толықтырулар есептің (параграф, сурет, кесте) тиісті бөліміне сілтемені қамтитын

және эксперимент және (немесе) зерттеу басшысы қол қойған қосымша түрінде ресімделеді.3. Медициналық-биологиялық эксперименттерді жүргізу тәртібі

25. Медициналық-биологиялық эксперименттер нысаны дәлелді медицина тұрғысынан оларды дамыту механизмдері, әртүрлі жай-күйі мен аурулардың туындауын зерделеу бо-лып табылады.

26. Медициналық-биологиялық эксперимент мынадай негізгі функцияларды орындайды: 1) жаңа ғылыми деректерді алу құралы болады; 2) ұқсас құбылыстардың түрлерінен, туындау заңдылығының негіздемесі, гипотездерді

қалыптастырудан ортақ түрін белгілеу тәсілі болып табылады; 3) жаңа болжамды ұсыну негізі үшін олардың ақиқат өлшемі, теория және болжамды

тексеру құралы болады; 4) келесі клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және (немесе) клиникалық зерттеу емдеу

шеңберінде және жаңа диагностика әдісін қолдану алдында біркелкі кепілгер болып табылады. 27. Медициналық-биологиялық эксперименттің мақсаты зерделенетін жай-күйі немесе

ауруының барынша нақты (адекватты) моделін алудан тұрады. 28. Зерделенетін жай-күйі немесе ауруларының үлгісіне қойылатын талаптар: 1) жай-күйі мен ауруларын туындататын және оны үлгілеу кезінде қолданылатын ұқсастық

(үйлестік) себептері мен жағдайлары; 2) аурудың және оның жүйедегі, ағзадағы және жасуша мен молекулярлық деңгейдегі

модельдерінің функционалдық және морфологиялық өзгерістерінің ұқсастығы; 3) типтік асқынудың дамуындағы ұқсастық; 4) организмге әсер ету ұқсастықтары. Медициналық-биологиялық эксперименттің басшысы зерттеушілерге көрсетілген

талаптардың сақталуын қамтамасыз етеді. Көрсетілген талаптарды сақтауды бақылау зерттеу орталығының басшысы ұйымдастыратын мониторинг рәсімдері шеңберінде жүзеге асырылады.

29. Медициналық-биологиялық экспериментті өткізу алдында медициналық-биологиялық практика басшысы:

1) медициналық-биологиялық эксперимент хаттамаларын әзірлеуді; 2) медициналық-биологиялық эксперименттің басшысына Этика мәселесі жөніндегі

жергілікті комиссияның оң қорытындысын алуды; 3) Зерттеу орталығы кеңесінің рұқсатын алуға; 4) Медициналық-биологиялық практика хаттамасын зерттеу орталығының басшысының

бекітуін қамтамасыз етеді. 30. Осы Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес нысан бойынша медициналық-биологиялық

эксперимент хаттамасы әзірленеді. 31. Медициналық-биологиялық эксперимент басшысы эксперимент жүргізу басталғанға

дейін күнтізбелік 90 күннен кешіктірмей медициналық-биологиялық эксперимент өткізу орындылығының толық негіздемесін қамтитын қағаз және электрондық тасығышта ілеспе хатты және медициналық-биологиялық эксперимент хаттамасының жобасын Этика мәселесі жөніндегі жергілікті комиссияға ұсынады.

Этика мәселесі жөніндегі жергілікті комиссияда медициналық-биологиялық эксперимент материалдарын қарау осы Қағидалардың 9-тармағында белгіленген тәртіпке сәйкес жүзеге асырылады.

32. Этика мәселесі жөніндегі жергілікті комиссияның оң қорытындысының негізінде зерттеушілер Зерттеу орталығы кеңесіне медициналық-биологиялық эксперимент жүргізуге өтініш ұсынады. Медициналық-биологиялық эксперимент жүргізу өтінішіне медициналық-биологиялық эксперимент хаттамасының жобасы және Этика мәселесі жөніндегі жергілікті комиссияның оң қорытындысын қоса беріледі.

33. Зерттеу орталығы кеңесінің отырысында медициналық-биологиялық эксперимент өткізуге өтінім қарастырылады, ол келесі шешімдердің бірін қабылдайды:

1) медициналық-биологиялық эксперименттің басшысының мақұлдауы; 2) медициналық-биологиялық эксперименттің басшысына материалдарды пысықтау

орындылығы туралы; 3) медициналық-биологиялық эксперимент жүргізу орынсыз екені туралы. Медициналық-биологиялық экспериментті жүргізуге өтінімді қарау мерзімі Зерттеу орталығы

кеңесінің хатшылығына түскен күннен бастап Кеңес отырысын өткізу кезеңділігіне байланысты, бірақ күнтізбелік 30 күннен аспауы тиіс.

34. Медициналық-биологиялық экспериментті өткізуге рұқсат беру туралы шешім осы Қағидалардың 5 және 6-тармақтарында және 7-тармақтың 1) тармақшасында көрсетілген шарттарға өтінім материалдары сәйкес келген кезде қабылданады.

Медициналық-биологиялық экспериментті жүргізуге өтінім материалдарының орындылығы туралы шешім өтінімді ресімдеу және оның мазмұны бойынша ескертулер жойылған жағдайда қолданылады.

Медициналық-биологиялық экспериментті жүргізу орынсыз екені туралы шешім осы Қағидалардың 5 және 6-тармақтарында және 7-тармақтың 1) тармақшасында көрсетілген шарттардың бірі зерттеу орталығында болмаған кезде қабылданады.

35. Осы Қағидалардың 33-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген Зерттеу орталығы кеңесінің хаттамалық шешімі медициналық-биологиялық экспериментті жүргізу үшін негіз болып табылады.

36. Этика мәселесі жөніндегі комиссияның оң қорытындысы және Зерттеу орталығы кеңесінің хаттамалық шешімінің негізінде Зерттеу орталығының бірінші басшысы күнтізбелік 15 күн ішінде медициналық-биологиялық эксперимент хаттамасын бекітеді.

37. Зерттеушілер медициналық-биологиялық эксперимент хаттамасында белгіленген шарттар мен рәсімдерге сәйкес қатаң түрде медициналық-биологиялық эксперимент жүргізуді жүзеге асырады және Этика мәселесі жөніндегі комиссия хаттамасына олардың түзетуді мақұлдауынсыз оған өзгерту енгізбейді. Бас тартудың және өзгерістің олардың себептері мен ұсынылатын түзетулерді көрсете отырып сипаттамасын зерттеушілер осы зерттеуді басшы мақұлдаған Этика мәселесі жөніндегі комиссияға жібереді.

4. Клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулерді жүргізу тәртібі38. Клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулер өзіне аурулардың профилактикасы,

диагностикасы, емдеудің жаңа әдістерінің және медициналық оңалтудың, сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың жаңа көрсетілімдері мен қолдану тәсілдерін зерттеудің тиімділігі мен қауіпсіздігін әзірлеу және тексеру мақсатында жүргізілетін «in vito» зерттеулерін (пробиркадағы зертханалық зерттеу) және «in vivo» зерттеулерін (зертханалық жануарларды зерттеу) қамтиды.

39. Сыналатын клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу басшысы алдында клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу басшысы:

1) сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу хаттамаларын әзірлеуді;

2) сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерт-теу басшысы Этика мәселесі жөніндегі жергілікті комиссиясының оңды қорытындысын алуды;

3) Зерттеу орталығының кеңес мақұлдауын алуды; 4) сыналатын әдістер мен (немесе) құралдарды клиникаға дейінгі (клиникалық емес)

зерттеу хаттамасын зерттеу орталығының бірінші басшысының бекітуін қамтамасыз етеді. 40. Осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес нысан бойынша сыналатын әдістер мен (немесе)

құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу хаттамасы әзірленеді. 41. Клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу басшысы зерттеу басшысы басталмас

бұрын күнтізбелік 90 күннен кешіктірмей клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу басшы-сы орындылығының толық негіздемесін қамтитын қағаз және электрондық тасығышта ілеспе хатты және сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу хаттамасының жобасын Этика мәселесі жөніндегі комиссияға ұсынады.

Этика мәселесі жөніндегі комиссия сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу материалдарын қарауды Осы Қағидалардың 9-тармағында белгіленген тәртіпке сәйкес жүзеге асырады.

42. Зерттеушілер Этика мәселесі жөніндегі жергілікті комиссияның оң қорытындысының негізінде Зерттеу орталығының кеңесіне сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу жүргізуге өтінішті ұсынады. Сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу жүргізу өтінішіне сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу хаттамасының жобасы және Этика мәселесі жөніндегі жергілікті комиссияның оң қорытындысын қоса беріледі.

43. Зерттеу орталығы кеңесінің отырысында сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу басшысына өтінім қарастырылады, ол келесі шешімдердің бірін қабылдайды:

1) сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу басшысының мақұлдауы;

2) сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу басшысына өтінім материалдарын пысықтау орындылығы туралы;

3) сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу басшысына орынсыз екені туралы. Сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу жүргізуге өтінішті қарау мерзімі Кеңес хатшысына түскен күннен бастап күнтізбелік 30 күнді құрайды.

44. Сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу жүргізуге рұқсат беру туралы шешім осы Қағидалардың 5 және 6-тармақтарында және 7-тармақтың 1) тармақшасында көрсетілген шарттарға өтінім материалдары сәйкес кел-ген кезде қабылданады.

Сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу жүргізуге өтінім материалдарын пысықтау орындылығы туралы шешім өтінішті ресімдеу және

оның мазмұны бойынша ескертулер жойылған жағдайда қолданылады. Сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу жүргізу орынсыз екені туралы шешім осы Қағидалардың 5 және 6-тармақтарында және 7-тармақтың 1) тармақшасында көрсетілген шарттардың бірі зерттеу орталығында болмаған кезде қабылданады.

45. Осы Қағидалардың 43-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген Зерттеу орталығы кеңесінің хаттамалық шешімі клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу басшысы үшін негіз болып табылады.

46. Этика мәселесі жөніндегі комиссияның оң қорытындысы және Зерттеу орталығы кеңесінің хаттамалық шешімінің негізінде Зерттеу орталығының бірінші басшысы күнтізбелік 15 күн ішінде сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу хаттамасын бекітеді.

47. Зерттеушілер сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу хаттамасында белгіленген шарттар мен рәсімдерге сәйкес қатаң түрде сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерт-теу жүргізуді жүзеге асырады және Этика мәселесі жөніндегі комиссия хаттамасына түзету рұқсатынсыз оған өзгеріс енгізбейді. Бас тартудың және өзгерістің олардың себептері мен ұсынылатын түзетулерді көрсете отырып сипаттамасын зерттеушілер осы зерттеуді жүргізуге рұқсат берген Этика мәселесі жөніндегі комиссияға жібереді.

5. Клиникалық зерттеулерді жүргізу тәртібі 48. Сыналатын әдістер мен (немесе) құралдарды клиникалық зерттеу клиникаға дейінгі

(клиникалық емес) зерттеудің оң нәтижесі алынған жағдайда қатысатын тұлғалардың (пациенттердің немесе еріктілердің) жазбаша хабардар етілген келісімі арқылы жүргізіледі.

49. Сыналатын әдістер мен (немесе) құралдарға клиникалық зерттеу басшысы алдында клиникалық зерттеу басшысы:

1) сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу хаттамаларын әзірлеуді;

2) Жергілікті деңгейде өткізілетін диссертациялық зерттеуді қоса алғанда зерттеу үшін – сыналатын әдістер мен (немесе) құралдарға клиникалық зерттеу басшысы этика мәселесі жөніндегі жергілікті комиссиядан; Халықаралық және республикалық деңгейде өткізілетін зерттеу үшін - сыналатын әдістер мен (немесе) құралдарға клиникалық зерттеуді басшысы этика мәселесі жөніндегі орталық комиссиядан оң қорытынды алуды;

3) Сыналатын әдістер мен (немесе) құралдарға клиникалық зерттеу басшысы уәкілетті органның медициналық ғылыми кеңесінен мақұлдау алуды;

4) Сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың хаттамаларын зерттеу орталығының басшысының бекітуін қамтамасыз етеді.

50. Осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес нысан бойынша сыналатын әдістер мен (немесе) құралдарға клиникалық зерттеу хаттамасы.

51. Клиникалық зерттеу басшысы зерттеу өткізбес бұрын күнтізбелік 90 күннен кешіктірмей Этика мәселесі жөніндегі орталыққа және (немесе) жергілікті комиссияға құжаттар қағаз және электрондық жеткізгіште:

1) сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникалық зерттеу басшысы орындылығының толық негіздемесін қамтитын ілеспе хатты;

2) медициналық-биологиялық эксперименттердің және сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу материалдарын;

3) сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникалық зерттеу хаттамасының жобасын;

4) осы Қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес зерттеушінің кітапшасын; 5) сыналатын әдістер мен (немесе) құралдарды қолдану жөніндегі нұсқаулықты; 6) мемлекеттік және орыс тілдерінде клиникалық зерттеулер туралы зерттеу субъектісіне

арналған ақпаратты; 7) мемлекеттік және орыс тілдерінде зерттеу субъектілерінің хабардар етілген келісу

нысанын; 8) осы бұйрыққа 5-қосымшаға сәйкес нысан бойынша оның біліктілігін растайтын

зерттеушінің резюмесін; 9) зерттеу субъектілерін қабылдау бойынша іс-шараға қатысты ақпаратты (клиникалық

зерттеуге зерттеу субъектілерін қатыстыру үшін кейіннен пайдаланатын, жарнамалық және ақпараттық материалдар (бар болғанда);

10) зерттеу субъектілерінің өмірі және денсаулық сақтандыру шартының жобасын; 11) клиникалық зерттеулерге қатысқаны үшін зерттеу субъектілеріне сыйақы немесе

өтемақы төлеу шартын анықтайтын құжатты (егер ол клиникалық зерттеу хаттамасымен көзделсе);

12) Клиникалық зерттеу хаттамасына сәйкес (қажет болған жағдайда) қажетті клиникалық зерттеу басшысы үшін медициналық мақсаттағы бұйымдардың, медициналық техниканың және шығыс материалдарының тізбесін (қажет болғанда);

13) ұсынылған құжаттардың тізімдемесін ұсынады. Сыналатын әдістер мен (немесе) құралдарға клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу

материалдарын қарауды Этика мәселесі жөніндегі орталық және (немесе) жергілікті комиссиясы осы Қағидалардың 9-тармағында белгіленген тәртіпке сәйкес жүзеге асырады.

52. Этика мәселесі жөніндегі орталық және (немесе) жергілікті комиссиясының оң қорытындысының негізінде зерттеушілер уәкілетті органға осы Қағидалардың 51-тармағында көрсетілген құжаттар пакетін және Этика мәселесі жөнідегі орталық және (немесе) жергілікті комиссияның оң қорытындысын қамтитын өтінімді ұсынады.

53. Сыналатын әдістер және (немесе) құралдарға клиникалық зерттеу жүргізуге өтінім Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2013 жылғы 10 шілдедегі № 397 бұйрығымен бекітілген, Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8609 тіркелген Ғылыми-медициналық сараптама басшысы қағидаларына сәйкес ғылыми-медициналық сараптама жүргізу қағидаларына сәйкес ғылыми-медициналық сараптама жүргізуді ұйымдастыратын уәкілетті органда қаралады.

54. Ғылыми-медициналық сараптама нәтижелері мынадай шешімдердің бірін қабылдайтын, ол өтінім материалдары түскен күннен бастап бір айдан кешіктірмей өтініш берушіге мәлімет үшін жеткізілетін уәкілетті органның Ғылыми медициналық кеңесінің кезекті немесе кезектен тыс отырысына талқылауға шығарылады:

1) клиникалық зерттеу басшысының мақұлдауы; 2) қосымша клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулерді басшысы орындылығы туралы; 3) клиникалық зерттеу басшысы орынсыз екені туралы. Уәкілетті органның Ғылыми медициналық кеңесінің сыналатын әдістер және (немесе)

құралдарға клиникалық зерттеулер жүргізу өтінімдерін қарау мерзімі Зерттеу орталығы кеңесіне түскен сәттен бастап Кеңес отырысын басшысы кезеңділігіне байланысты, бірақ күнтізбелік 30 күннен аспайды.

55. Сыналатын әдістер және (немесе) құралдарға клиникалық зерттеулер жүргізуге рұқсат беру туралы шешім осы Қағидалардың 5 және 6-тармақтарындажәне 8-тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көрсетілген шарттарға өтінім материалдары сәйкес келген жағдайда қабылданады.

Сыналатын әдістер және (немесе) құралдарға клиникалық зерттеулер басшысына өтінім материалдарын пысықтау орындылығы туралы шешім өтінімді ресімдеу және оның мазмұны бойынша жойылатын ескертулер болған жағдайда қабылданады.

Сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерт-теу жүргізу орынсыз екені туралы шешім осы Қағидалардың 5 және 6-тармақтарында және 8-тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көрсетілген шарттардың бірі зерттеу орталығында болмаған кезде қабылданады.

56. Осы Қағидалардың 54-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген уәкілетті органның Ғылыми медициналық кеңесінің хаттамалық шешімі клиникалық зерттеу жүргізу үшін негіздеме болып табылады.

57. Зерттеу орталығы кеңесі және (немесе) уәкілетті органның Ғылыми медициналық кеңесі тарапының мақұлдауы негізінде зерттеу орталығының басшысы сыналатын әдістер және (не-месе) құралдарды клиникалық зерттеу хаттамасы және:

1) клиникалық зерттеудің басшысы, жауапты орындаушысы және орындаушылар; 2) клиникалық зерттеу жүргізу мерзімдерін, жауапты тұлғаларды көрсете отырып, есепті

және мониторингті ұсынуды; 3) клиникалық зерттеу мониторингін (мониторлар) және мониторингті жүргізу және есепті

ұсыну кезеңділігі мен мерзімдерін қамтамасыз ететін тұлғаларды; 4) клиникалық орталықты жүргізу үшін қажетті ресурстарды бөлуді қамтамасыз ететін

зерттеу орталығының адамдары мен бөлімшелері айқындайтын сыналатын әдістер және (немесе) құралдарды клиникалық зерттеу хаттамасын және клиникалық зерттеу жүргізу ту-ралы бұйрықты бекітеді.

58. Сынақ жүргізілетін тұлғаның жеке басын сәйкестендіруге мүмкіндік беретін деректердің құпиялығы «Дербес деректер және оларды қорғау туралы» 2013 жылғы 21 мамырдағы Қазақстан Республикасы Заңының талаптары ескеріле отырып қорғалады.

59. Зерттеуші: клиникалық зерттеу шеңберінде қабылданатын барлық медициналық сипаттағы

емшаралардың қауіпсіздігін қамтамасыз етеді; сынақ жүргізілетін тұлғаға клиникалық зерттеу кезінде және ол аяқталғаннан кейін

зертханалық көрсеткіштердің елеулі өзгерістерін қоса алғанда, сынақ жүргізілумен бай-ланысты жағымсыз әсерлер туындаған жағдайда қажетті медициналық көмек көрсетуді қамтамасыз етеді;

медициналық көмекті талап ететін интеркуррентті аурулар туындаған жағдайда сынақ жүргізілетін тұлғаны хабардар етеді;

клиникалық зерттеуге қатысты жүйелі түрде құжатты және қызметті жүргізуді жүзеге асырады;

клиникалық зерттеулер жоспарына деректерді жинау, өңдеу және беру рәсімдерінің сәйкестігіне бақылау мен бағалауды жүргізеді;

сыналатын әдістер мен (немесе) құралдарға клиникалық зерттеу жүргізу кезінде қалаусыз құбылыстар мен маңызды қалаусыз құбылыстар туындаған кезде Эксперимент басшысына және (немесе) Этика мәселесі жөніндегі комиссияға ақпаратты ұсыну.

60. Зерттеушілер сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникалық зерттеу хат-тамасында белгіленген шарттар мен рәсімдерге қатаң сәйкестікте сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникалық зерттеу жүргізуді жүзеге асырады және Этика мәселесі жөніндегі комиссия хаттамасына сыналатын тұлғаға тікелей қауіптің туындау жағдайларынан басқа түзетуге мақұлдаусыз оған өзгеріс енгізе алмайды. Ауытқулар мен өзгерістердің, олардың себептері мен ұсынылатын түзетулерді көрсетілген сипаттамасын зерттеушілер осы зерттеуді жүргізуді мақұлдаған Этика мәселесі жөніндегі комиссияға жібереді.

61. Сынақ жүргізілетін тұлғаға ұсынылатын хабардар етілген келісім және кез келген жазба-ша материалдар өзгерістердің пайда болуына қарай толықтырылады және (немесе) түзетіледі.

62. Сынақ жүргізілетін тұлғаға немесе оның заңды өкіліне сынақ жүргізілетін тұлғаның сынаққа қатысуын жалғастыру ниетіне ықпал ететін сыналатын әдістер мен (немесе) құралдарға клиникалық зерттеу жүргізу барысында алынған жаңа ақпарат танысу үшін ұсынылады. Олардың осы ақпаратымен танысу фактісі құжатпен ресімделеді.

63. Сынақ жүргізілетін тұлға клиникалық зерттелетін құралдар және (немесе) әдістерге қатысу немесе жалғастырудан бас тарту туралы шешімді өз бетінше қабылдайды.

64. Зерттеушіні және ұйымды салғырттығы үшін жауапкершіліктен босататын заңды құқықтарынан бас тартатын сынақ жүргізілетін тұлғаға және оның заңды өкілдеріне тікелей немесе жанама бейімделетін Хабардар етілген келісімнің жазбаша үлгісімен қатар, клиникалық зерттелетін құралдар және (немесе) әдістерге қатысты ақпарат.

65. Зерттеуші немесе оған уәкілетті тұлға сынақ жүргізілетін тұлғаны немесе оның заңды өкілін этика мәселесі жөніндегі комиссия мақұлдаған ақпараттық материалдарды қосқанда зерттеудің барлық аспектілері туралы хабардар етеді.

66. Сыналатын әдістер мен (немесе) құралдарға клиникалық зерттеу туралы ақпаратта хабардар етілген келісім нысанын қосқанда, сынақ жүргізілетін тұлғаға немесе оның заңды өкіліне, сондай-ақ мүдделі куәгерге түсіндіруге болатын арнайы терминдердің ең аз саны пайдаланылады.

67. Зерттеуші немесе ол тағайындаған тұлға сынақ жүргізілетін тұлғаға немесе оның заңды өкіліне сыналатын әдістер мен (немесе) құралдарды клиникалық зерттеу және зерттеуге қатысу немесе одан бас тарту туралы толық ақпаратты береді. Сынақ жүргізілетін тұлға немесе оның заңды өкілі сыналатын әдістер мен (немесе) құралдарды клиникалық зерттеу туралы барлық сұрақтарға жеткілікті жауаптар алады.

68. Сынақ жүргізілетін тұлға немесе оның заңды өкілі, сондай-ақ түсіндіру сұхбатын жүргізген тұлға сыналатын әдістер мен (немесе) құралдарға клиникалық зерттеу басталғанға дейін ха-бардар етілген келісімнің жазбаша үлгісіне қолын қояды және өз қолымен күнін белгілейді.

69. Егер сынақ жүргізілетін тұлға немесе оның заңды өкілі ауруы салдарынан оқи алмайтын болса, онда түсіндіру сұхбатын жүргізу кезінде сынаққа тартылмаған куә міндетті түрде қатысуға қажет. Сынақ жүргізілетін тұлғаға немесе оның заңды өкіліне хабардар етілген келісімнің үлгісі және клиникалық зерттеу туралы ақпарат түсіндірілгеннен және сынақ жүргізілетін тұлға немесе оның заңды өкілі клиникалық зерттеуге қатысуға келісім бергеннен және егер қабілетті болса, хабардар етілген келісімнің үлгісіне қолын қойғаннан және өз қолымен күнін белгілегеннен кейін оған сынаққа тартылмаған куә қолын қояды және күнін белгілейді. Сынаққа тартылмаған куә келісім үлгісіне қолын қоя отырып, келісім үлгісі мен басқа да барлық жазбаша матери-алдарда көрініс тапқан ақпарат сынақ жүргізілетін тұлғаға немесе оның заңды өкіліне нақты түсіндірілгендігін және сынақ жүргізілетін тұлғаның немесе оның заңды өкілінің зерттеуге қатысуға келісімін ерікті түрде бергенін растайды.

70. Сынақ жүргізілетін тұлғаға ұсынылатын сыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникалық зерттеуі туралы ақпаратта мыналар түсіндіріледі:

зерттеудің мақсаты; зерттеу үдерістері кезіндегі зерттеп-қарау және емдеу нұсқаларының түрлері мен емдеу

топтарының біріне кездейсоқ бөліну ықтималдылығы; барлық инвазивтік араласуды қоса алғандағы зерттеу емшаралары: сынақ жүргізілетін тұлғаның міндеттері; эксперименттік сипаттан тұратын зерттеу аспектілері; сынақ жүргізілетін тұлға үшін күтілетін қауіп немесе қолайсыздық; сынақ жүргізілетін тұлға үшін күтілетін олжасы және (немесе) пайдасы. Егер медициналық

тұрғыдан пайда көзделмеген болса, онда сынақ жүргізілетін тұлға ол туралы хабардар бо-луы тиіс;

зерттеуге қатысу нәтижесінде денсаулығына зиян келтірілген жағдайдағы сынақ жүргізілетін тұлғаның қолжетімді өтемақысы және (немесе) емі;

егер ондай көзделген болса, сынақ жүргізілетін тұлғаға оның зерттеуге қатысқаны үшін жоспарланған төлемдер; егер ондай көзделген болса, сынақ жүргізілетін тұлғаның зерттеуге қатысуына байланысты жоспарланған шығыны;

сынақ жүргізілетін тұлғаның сынаққа қатысуы ерікті болып табылады. Оның қатысудан бас тартуы немесе одан кез келген уақытта өзіне арналған қандай да бір санкциясыз немесе көзделген олжадан шығынсыз шығу құқығы;

денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органның және Этика мәселесі жөніндегі комиссияның өз құзыреті шегінде сынақ жүргізілетін тұлға деректерінің құпиялығын сақтай отырып, клиникалық сынақтың емшараларын және (немесе) деректерін тексеру үшін сынақ жүргізілетін тұлғаның түпнұсқалық медициналық жазбаларына тікелей қол жеткізе алуы;

сынақ жүргізілетін тұлғаның ұқсас жазбалары құпия сақталады және Қазақстан Республикасының заңдарында рұқсат берілген жағдайларда ашылуы мүмкін. Нәтижелерін жариялау кезінде сынақ жүргізілетін тұлға деректерінің құпиялылығы қатаң сақталады;

сынақ жүргізілетін тұлға немесе оның заңды өкілі сынақ жүргізілетін тұлғаның сынаққа қатысуды жалғастыру ниетіне ықпал ететін жаңа ақпараттармен дер кезінде танысуға тиіс;

сынақ барысы, сынақ жүргізілетін тұлғалардың құқықтары туралы және сынақ жүргізілетін тұлғаның денсаулығына зиян келтірілген жағдайларда қосымша ақпараттар алу үшін жүгінуге болатын тұлғалардың мекен-жайлары мен телефондары;

сынақ жүргізілетін тұлғаның сынаққа қатысуы тоқтатылуы мүмкін жағдайлар және (немесе) себептер; сынақ жүргізілетін тұлғаның зерттеуге қатысуының болжаммен алынған ұзақтығы.

71. Сынақ жүргізілетін тұлғаны немесе оның заңды өкілін зерттеуге енгізер алдында қол қойылған және күні белгіленген ақпараттандырылған келісім үлгісінің данасы және басқа да ақпарат материалдары ұсынылады. Сынақ жүргізілетін тұлғаның зерттеуге қатысуы кезінде ол немесе оның заңды өкілі қол қойылған және күні белгіленген хабардар етілген келісім үлгілерінің бұдан кейінгі барлық басылымдарының даналарын және сынақ жүргізілетін тұлғаға ұсынылатын басқа жазбаша материалдардың барлық түзетулерінің көшірмелерін алуға тиіс.

72. Егер клиникалық зерттеуге сынақ жүргізілетін тұлғалар олардың заңды өкілдері келісімінің негізінде қатысатын болса, онда сынақ жүргізілетін тұлғаны зерттеу туралы ақпаратпен оның түсіну қабілетіне орай хабардар етіледі, егер сынақ жүргізілетін тұлғаның қабілеті болса, ол хабардар етілген келісімнің жазбаша үлгісіне қолын қоюы және өз қолымен күнін белгілеуге тиіс.6. Клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулердің биологиялық

материалдарын пайдалану тәртібі 73. Жоспарлау кезінде клиникаға дейінгі (клиникалық емес) немесе клиникалық зерт-

теулер формальды түрде басталғанға дейін зерттеуші қайта талдауды жүргізу жағдайында биологиялық материалдарды сақтау орны мен сәйкестігін бекітеді.

74. СОР-та клиникаға дейінгі (клиникалық емес) клиникалық зерттеудің биологиялық ма-териалдарын алу, ресімдеу, сәйкестендіру, пайдалану және сақтау рәсімдері сипатталады.

Клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулердің биологиялық материалдарының әрбіреуін пайдалануды ағымдағы жазбалар түрінде ресімдейді. Зерттеу бекітілген хаттама немесе оның өзгерістері бойынша жүргізіледі.

75. Зерттеуді өткізгеннен кейін клиникаға дейінгі (клиникалық емес) клиникалық зерттеудің биологиялық материалдарын даулы мәселелер туындаған жағдайда қайта талдауды басшысы үшін зерттеу нәтижелері ресми жарияланғанға дейін сақтау қажет.

76. Зерттеуден өткеннен кейін клиникаға дейінгі (клиникалық емес)/клиникалық зерттеудің биологиялық материалдарының қалдықтары «Денсаулық сақтау объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің м. а. 2015 жылғы 24 ақпандағы № 127 бұйрығымен, Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 2015 жылы 14 сәуірде № 10713 тіркелді, санитарлық нормаларға және талаптарға сәйкес жойылады.

77. Клиникалық зерттеудің биологиялық материалдары ретінде пайдаланылатын туы-стас емес транспланттауды жүргізу мақсатында гемопоэздік дің жасушаларын, сүйек кемігін өткізген жағдайда, оларды, сондай-ақ диагностикалық ғылыми мақсаттарға арналған не-месе биомедициналық зерттеулер жүргізу процесінде алынған жасушалардың, тіндердің, биологиялық сұйықтықтар мен сөлдердің, оның ішінде адамның тіршілік әрекеті өнімдерінің, физиологиялық және патологиялық шығындылардың, сүртінділердің, қырындылардың, шайындылардың үлгілерін Қазақстан Республикасының аумағына әкелу және Қазақстан Республикасының аумағынан әкету «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексінің 172, 173 және 174-бапта-рына сәйкес жүзеге асырылады.

7. Қорытынды ережелер 78. Зерттеу орталықтары олардың базасында медициналық-биологиялық эксперименттер,

клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулер жүргізілетін, Қазақстан Республикасы заңнамасына сәйкес Қағидаларды сақтауды қамтамасыз етеді.

Медициналық-биологиялық эксперименттерді, клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулерді жүргізу қағидаларына 1-қосымша

НысанМедициналық-биологиялық эксперименттің хаттамасы (бұдан әрі – Эксперимент) 1. Зерттеу орталығының басшысының грифі, Эксперименттің атауы мен Сәйкестендіру

кодтары көрсетілген титул парағы (Экспериментті жүргізуді мақұлдаған Этика мәселесі жөніндегі комиссия отырысы хаттамасының нөмірі мен күні);

2. Басшы, жауапты орындаушы мен орындаушы туралы ақпарат (тегі, аты, әкесінің аты (бар болса), лауазымы, жұмыс орны, мекенжайы және байланыс телефоны);

3. Зерттеу орталығы туралы ақпарат (Зерттеу орталығы басшысының тегі, аты, әкесінің аты (бар болса), лауазымы, мекенжайы мен телефоны), зерттеуге қатысатын барлық зертханалардың және өзге ғылыми-зерттеу бөлімшелерінің атауы және мекенжайлары.

4. Хаттаманың мазмұны 1) Эксперименттің атауы; 2) Эксперименттің мақсаты және міндеті; 3) Модельдеуге болатын жай-күйі мен ауруының сипаттамасы; 4) Эксперимент әдісі мен дизайны: моделді құру тәсілі; Эксперимент барысында анықталатын негізгі көрсеткіштер; Эксперименттің барлық кезеңінің бірізділігі мен ұзақтығын сипаттау;Эксперимент барысында адами фактордың ықпал етуін төмендету және (немесе) оны

болдырмауға мүмкіндік беретін іс-шаралар; Статистикалық өңдеу деректерінің барлық әдістемесін сипаттау; Эксперименттің аралық

талдау жүргізілетін кезеңдері; 5) Экспериментке енгізілген жануарларды және (немесе) сыналатындарды сұрыптау

мінез-құлығы және көлемі; 6) Экспериментке жануарларды енгізу шарты және оларды Эксперименттен шығару

критерийлері; 7) зерделенетін параметрлер; 8) тиімділікті бағалау критерийлері; 9) қауіпсіздікті бағалау критерийлері; 10) Эксперимент жоспары; 11) Сапаны бақылау және қамтамасыз ету әдістері; 12) Эксперименттің этикалық және құқықтық мәселелері; 13) Зерттеу хаттамасына түзету; 14) деректерді жинау, жазбаларды жүргізу және сақтау, есепті беру рәсімдері; 15) хаттаманы құру күні; 16) әдебиет.

** Эксперимент хаттамасына енгізілетін өзгерістер зерттеу басшысымен және жауапты орындаушымен келісілгеннен кейін ұйымның басшысы бекітеді, ал хаттамадан ауытқуды (жоспарланбаған келеңсіз оқиғалар, күтпеген жағдайлар, қателіктер) орындаушы күні мен себептерін көрсете отырып жазады, нөмірлейді, қол қояды.

Медициналық-биологиялық эксперименттерді, клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулерді жүргізу қағидаларына 2-қосымша

НысанСыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникаға дейінгі (клиникалық емес)

зерттеу (бұдан әрі – Зерттеу) хаттамасы 1. Зерттеу орталығының басшысының грифі, зерттеудің атауы мен Сәйкестендіру кодтары

көрсетілген титул парағы (зерттеуді жүргізуге рұқсат берген Этика мәселесі жөніндегі комиссия отырысы хаттамасының нөмірі мен күні);

2. Басшы, жауапты орындаушы мен орындаушы туралы ақпарат (тегі, аты, әкесінің аты (бар болса), лауазымы, жұмыс орны, мекенжайы және байланыс телефоны);

3. Зерттеу орталығы туралы ақпарат (Зерттеу орталығы басшысының тегі, аты, әкесінің аты (бар болса), лауазымы, мекенжайы мен телефоны), зерттеуге қатысатын барлық зертханалардың және өзге ғылыми-зерттеу бөлімшелерінің атауы және мекенжайлары.

4. Хаттаманың мазмұны 1) Зерттеудің атауы; 2) Зерттеудің мақсаты және міндеті; 3) Модельдеуге болатын жай-күйі мен ауруының сипаттамасы; 4) Зерттеу әдісі мен дизайны: моделді құру тәсілі; Зерттеу барысында анықталатын негізгі көрсеткіштер; Зерттеудің барлық кезеңінің бірізділігі мен ұзақтығын сипаттау; Зерттеу барысында адами фактордың ықпал етуін төмендету және (немесе) оны

болдырмауға мүмкіндік беретін іс-шаралар; Статистикалық өңдеу деректерінің барлық әдістемесін сипаттау; Зерттеудің аралық талдау жүргізілетін кезеңдері; 5) Зерттеуге енгізілген жануарларды және (немесе) сыналатындарды сұрыптау мінез-

құлығы және көлемі; 6) Зерттеуге жануарларды енгізу шарты және оларды Зерттеуден шығару критерийлері; 7) зерделенетін параметрлер; 8) тиімділікті бағалау критерийлері; 9) қауіпсіздікті бағалау критерийлері; 10) Зерттеу жоспары; 11) Сапаны бақылау және қамтамасыз ету әдістері; 12) Зерттеудің этикалық және құқықтық мәселелері; 13) Зерттеу хаттамасына түзету; 14) деректерді жинау, жазбаларды жүргізу және сақтау, есепті беру рәсімдері; 15) хаттаманы құру күні; 16) әдебиет.

** Зерттеу хаттамасына енгізілетін өзгерістер зерттеу басшысымен және жауапты орындаушымен келісілгеннен кейін ұйымның басшысы бекітеді, ал хаттамадан ауытқуды (жоспарланбаған келеңсіз оқиғалар, күтпеген жағдайлар, қателіктер) орындаушы күні мен себептерін көрсете отырып жазады, нөмірлейді, қол қояды.

Медициналық-биологиялық эксперименттерді, клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулерді жүргізу қағидаларына 3-қосымша

НысанСыналатын әдістер мен (немесе) құралдардың клиникалық зерттеу хаттамасы

(бұдан әрі – Зерттеу) 1. Зерттеу орталығының басшысының грифі, зерттеудің атауы мен Сәйкестендіру кодтары

көрсетілген титул парағы (зерттеуді жүргізуді мақұлдаған Этика мәселесі жөніндегі комиссия отырысы хаттамасының нөмірі мен күні);

2. Басшы, жауапты орындаушы мен орындаушы туралы ақпарат (тегі, аты, әкесінің аты (болған кезде), лауазымы, жұмыс орны, мекенжайы және байланыс телефоны);

3. Зерттеу орталығы туралы ақпарат (Зерттеу орталығы басшысының тегі, аты, әкесінің аты (болған кезде), лауазымы, мекенжайы мен телефоны), зерттеуге қатысатын барлық зертханалардың және өзге ғылыми-зерттеу бөлімшелерінің атауы және мекенжайлары.

4. Хаттаманың мазмұны 1) Зерттеудің атауы; 2) Зерттеудің мақсаты және міндеті; 3) Модельдеуге болатын жай-күйі мен ауруының сипаттамасы; 4) Зерттеу әдісі мен дизайны: моделді құру тәсілі; Зерттеу барысында анықталатын негізгі көрсеткіштер; Зерттеудің барлық кезеңінің бірізділігі мен ұзақтығын сипаттау; Зерттеу барысында адами фактордың ықпал етуін төмендету және (немесе) оны

болдырмауға мүмкіндік беретін іс-шаралар; Статистикалық өңдеу деректерінің барлық әдістемесін сипаттау; Зерттеудің аралық талдау жүргізілетін кезеңдері; 5) Зерттеуге енгізілген жануарларды және (немесе) сыналатындарды сұрыптау мінез-

құлығы және көлемі; 6) Зерттеуге жануарларды енгізу шарты және оларды Зерттеуден шығару критерийлері; 7) зерделенетін параметрлер; 8) тиімділікті бағалау критерийлері; 9) қауіпсіздікті бағалау критерийлері; 10) Зерттеу жоспары; 11) Сапаны бақылау және қамтамасыз ету әдістері; 12) Зерттеудің этикалық және құқықтық мәселелері; 13) Зерттеу хаттамасына түзету; 17) деректерді жинау, жазбаларды жүргізу және сақтау, есепті беру рәсімдері; 18) хаттаманы құру күні; 19) әдебиет.

** Зерттеу хаттамасына енгізілетін өзгерістер зерттеу басшысымен және жауапты орындаушымен келісілгеннен кейін ұйымның басшысы бекітеді, ал хаттамадан ауытқуды (жоспарланбаған келеңсіз оқиғалар, күтпеген жағдайлар, қателіктер) орындаушы күні мен себептерін көрсете отырып жазады, нөмірлейді, қол қояды.

Медициналық-биологиялық эксперименттерді, клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулерді жүргізу қағидаларына 4-қосымша

НысанЗерттеу кітапшасы

1. Титул парағы: 1) Зерттеушінің аталған брошюрасының шығарылған нөмірі, сондай-ақ алдыңғы

редакцияның нөмірі мен күні (өзгерістер енгізілген жағдайда) 2) зерттеудің атауы 3) зерттеудің түрі 4) құпиялылық грифі 5) кітапша шығарылған күн 6) құжатты сәйкестендіру. 2. Мазмұны: 1) зерттеу орталығының атауы; 2) сыналатын әдіс және (немесе) құрал туралы ақпаратты енгізу; 3) клиникалық зерттеуді жүргізу негіздемесі; 4) жағымсыз әсерлер; 5) Зерттелетін үлгіні одан әрі зерделеу пайдасының дәлелдемесі; 6) профилактикалық, терапиялық және диагностикалық қолдануға әлеуетті көрсетілімдер: 3. Сыналатын әдісті және (немесе) құралды клиникаға дейінгі зерттеу: 1) кіріспе (клиникалық зерттеу үшін олардың клиникалық маңыздылығы, пайдаланылған

эксперименттер әдістері мен нәтижелерін сипаттау); 2) әрбір топтағы жануарлардың жынысы және саны, эксперименттік жануарлар түрі; 3) сыналатын әдісті және (немесе) құралды қолданғаннан кейін бақылауды ұзақтығы; 4) сыналатын әдісті және (немесе) құралды клиникаға дейінгі зерттеу нәтижелері. 4. Зерттеушіге арналған тұжырымдар мен ұсыныстар: 1) клиникаға дейінгі деректер; 2) әдісті және (немесе) құралды туралы әртүрлі көздерден алынған қорытынды ақпарат; 3) қолданыстағы деректердің анағұрлым хабардар етіліп түсіндірілуі және одан кейінгі

клиникалық зерттеулер үшін осы ақпараттың маңыздылығы туралы қорытынды; 4) ұқсас медициналық технологиялар туралы жарияланған есептерді талқылау; 5) диагностика және емдеу бойынша мүмкін жанама әсерлер жөніндегі ұсынымдар мен

сыналатын әдісті және (немесе) құралды қолданудың қалаусыз салдарлары; 5. Зерттеушінің кітапшасын келесі қайта қарау күні (сыналатын қаражат және (немесе)

әдісін өңдеу кезеңіне сәйкес және (немесе) жаңадан түскен ақпаратқа байланысты жылына бір реттен кем емес).

6. Жариялымға, есептерге сілтемелер (сілтемелер әр бөлімнің соңында келтіріледі). 7. Ескертпелер

Медициналық-биологиялық эксперименттерді, клиникаға дейінгі (клиникалық емес) және клиникалық зерттеулерді жүргізу қағидаларына 5-қосымша

НысанЗерттеушінің резюмесі

РЕЗЮМЕ (CV)Тегі, аты, әкесінің аты (бар болса)Туған жылыБілімі (оқу орнының атауы көрсетіледі)МамандығыДипломнан кейінгі біліміҒылыми дәрежесі және атағы (егер бар болса)Жұмыс орны және қызметіМамандығы бойынша жұмыс өтіліҒылыми еңбектері, авторлық куәлік, (мақаланың атауы және са-нын көрсету, зерттеу мәселесіне байланысты монографиясының болуы, жариялымдардың және баспалардың жылы)Клиникалық зерттеу жүргізу бойынша тәжірбиесінің болуыGCP сертификатының болуыҰйымның мекенжайы, байланыс телефоны, факс, e-mailЗерттеуші маманның қолыРесми расталған (кадр бөлімі), басшының қолыКүні

Бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылғы 17 мау-сымда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №11371 болып енгізілді.

ҚазаҚстан Республикасы ДенсаулыҚ саҚтау және әлеуметтік Даму министРлігінің бұйРығы

2015 жылғы 22 мамыр №373 Астана қаласы

Рецептілерді жазу, есепке алу және сақтау қағидаларын бекіту туралы

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексінің 69-бабы, 5-тармағының екінші бөлігіне сәйкес бұйырамын:

1. Қоса беріліп отырған Рецептілерді жазу, есепке алу және сақтау қағидалары бекітілсін. 2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің

Медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитеті заңнама белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді; 2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен

кейін күнтізбелік он күн ішінде мерзімді баспа басылымдарында және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілердің «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін;

4) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін 10 күн жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы бұйрықтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтердің ұсынылуын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму вице - министрі А.В. Цойға жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланғаннан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау жәнеәлеуметтік даму министрі Т.ДҮЙСЕНОВА

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің2015 жылғы 22 мамырдағы №373 бұйрығымен бекітілген

Рецептілерді жазу, есепке алу және сақтау қағидалары1. Осы Рецептілерді жазу, есепке алу және сақтау қағидалары «Халық денсаулығы және

денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі (соңы 16-бетте)

16 13 СӘУІР 2017 жылресми

Кодексінің 69-бабының, 5-тармағына сәйкес әзірленді және рецептілерді жазу, есепке алу және сақтаудың тәртібін айқындайды.

2. Рецептілер Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2010 жылғы 23 қарашадағы № 907 бұйрығымен бекітілген (мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 6697 болып тіркелген) нысан бойынша бланкілерде тиісті медициналық көрсітілімдер бар болған кез-де өз құзыреті шегінде денсаулық сақтау ұйымдарының медицина қызметкерлерімен жазылады.

3. Рецептілер рецепт жазып берген медицина қызметкерінің қолымен және жеке мөрімен расталады.

4. Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген шеңберінде дәрілік заттарды және медициналық мақсаттағы бұйымдарды алуға рецептілер амбулаториялық деңгейде автоматтандырылған жүйеде электрондың түрде жазылады, есепке алынады және мони-торинг жүргізіледі.

Форс-мажор жағдайлары туындаған кезде рецетілерді жазу қолмен жүзеге асырылады. Дәрілік заттарды тегін немесе жеңілдікті шартта алуға рецептілер медициналық ұйымның

бұйрығымен айқындалған қосымша уәкілетті органның қолы қойғызылады және «Рецептілер үшін» денсаулық сақтау ұйымының мөрімен расталады.

Рецептілерге қол қоюға құқығы бар уәкілетті адамдардың қолдарының үлгілерін денсаулық сақтауды мемлекеттік басқарудың жергілікті органдарымен тиісті шарттары бар фармацевтикалық қызмет объектілеріне медициналық ұйымдары жібереді.

Фельдшерлік-акушерлік пункттерінің меңгерушісі тегін және жеңілдікті негізде дәрілік зат-тарды алуға рецептіні өзінің қолымен және фельдшерлік-акушерлік пунттің мөрімен растайды.

5. Ауылдық елді мекендерде дәрігерлер болмаған жағдайда рецептілерді науқастарға амбулатоиялық қабылдауды жүргізетін орта медицина қызметкері жазады.

6. Қазақстан Республикасында тіркелмеген және қолдануға рұқсат етілмеген дәрілік заттарға рецептілер жазылмайды.

7. Рецептілер науқастың жас шамасы және дәрілік заттардың құрамына кіретін ингридиенттердің әсерінің сипаты ескеріліп жазылады.

8. Тегін және жеңілдікті дәрілік заттарды алуға рецептінің мазмұны мен нөмірі науқастың амбулаториялық картасында белгіленеді.

9. Рецептілер бланкте көзделген барлық бағандарын міндетті түрде толтырумен анық дәрілік заттардың халықаралық патенттелмеген немесе сауда атауымен латын тілінде жа-зылады, қолдану тәсілі дозасы, жиілігі және қабылдау ұзақтығы көрсетіле отырып, сәйкес бағандарда мемлекеттік немесе орыс тілдерінде жазылады. Жалпылама нұсқаулармен («Белгілі», «Ішке қолдануға», «Сыртқа қолдануға») шектеулерге жол берілмейді. Рецептіде түзетуге жол берілмейді.

Қатты шашылатын заттар граммен (0,001; 0,02; 0,3; 1,0), сұйық заттар - миллилитрлерде, грамдарда және қанша тамшы құю қажет екені жазылады.

10. Рецептіде осы Қағидаларға қосымшаға сәйкес негізгі рецептуралық қысқартулар қолданылады.

11. Тегін немесе жеңілдікті негізде дәрілік заттарды алуға бір рецептуралық бланкте құрамында туынды 8-оксихинолин, гормоналды стероидтар, клонидин, анаболикалық стеро-идтар, кодеин, тропикамид, циклопентолат, трамадол, буторфанол бар дәрілік заттардың бір атауы, ал қалған дәрілік заттардың – кемінде екі атауы көрсетіледі.

12. Жоғары бір реттік дозадан асатын дозадағы дәрілік затты жазу кезінде дәрігер рецептіде дәрілік заттың дозасын жазумен және леп белгісімен белгілейді. Дәрігер бұл талаптарды сақтамаған жағдайда фармацевтика қызметкері жазылған дәрілік затты белгіленген жоғары бір реттік дозаның жартысын босатады.

13. Стационарлық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдарында ғана қолданылатын дәрілік заттарға рецептілер жазылмайды.

14. Дәрілік заттарға, соның ішінде тегін және жеңілдікті шартта өткізілетін репцетілер 1 ай ішінде жарамды.

15. Науқастарға жазылған дәрілік препараттың саны емдеу курсының есебінен, ал тұрақты (ұзақ) емделуге мұқтаж адамдарға үш ай есебінен көрсетіледі.

16. Осы Қағидаларға 11-тармақта көрсетілген дәрілік заттарды алуға рецептілерді жазған күннен бастап күнтізбелік 10 күн ішінде жарамды.

17. Тегін негізде босатылған дәрілік заттарға рецептілерді сақтау 3 жыл ішінде фармацевтикалық көрсетілетін қызметтердің жеткізушілері жүзеге асырады.

18. Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ұйымдарында жазылған дәрілік заттарға рецептілер республиканың барлық аумағында жарамды, дәрілік заттарды тегін және жеңілдікпен босатуға рецептілерді қоспағанда республиканың (аудан, қала, облыс) әкімшілік-аумақтық бірлігінде жарамды.

Рецептілерді жазу, есепке алу және сақтау қағидаларына қосымшаНегізгі рецетуралық қысқартулар

Қысқартулар Толық жазылуы Аудармасы aa ana бойынша, тең бөлінгенac. acid. acidum қышқылamp. ampulla Ампулаaq. аqua Су aq. purif. aqua purificata тазартылған суbut. вutyrum май (қатты)comp., cps. сompositus (a, um) күрделіD. Da, Detur, Dentur Бер. Берілетін болсын. Осылар берілетін болсынD.S. Da, Signa; Detur,

SigneturБер, белгіле. Берілетін, белгіленетін болсын. Берілсін, белгіленсін

D.t.d. Da (Dentur) tales doses Осындай дозаларды бер (берілетін болсын)Dec. Decoctum Қайнатпаdil. dilutus Ерітілгенdiv. in p.aeq divide in partes

aequalesтең бөліктерге бөл

emuls emulsum Эмульсияextr. extractum сығынды, сорып алынғанf. fiat (fiant) түзілетін болсын (түзілсін)gtt. gutta, guttae тамшы, тамшыларinf. infusum тұнбаin amp. in ampullis ампулалардаin caps.gel. in capsulis gelatinosis желатинді капсулалардаin tabl. in tab(u)lettis Таблеткалардаlin. linimentum сұйық жақпа майliq. liquor СұйықтықM. pil. massa pilularum пилюльдік массаM. Misce; Misceatur Араластыр. Араластырылатын болсын.

АраластырылсынN. numero Санменol. oleum май (сұйық)pil. pilula Пилюляp.aeq. partes aequales тең бөліктерpulv. pulvis Ұнтақq.s. quantum satis қанша қажет етілсе, қанша керекr., rad. radix ТамырRp. Recipe АлRep. Repete. Repetatur Қайтала. Қайталанатын болсынrhiz. rhizoma сала тамырS. Signa. Signetur Белгіле. Белгіленетін болсынsem. semen Ұрықsimpl. simplex Қарапайымsir. sirupus Шырынsol. solutio Ерітіндіsupp. suppositorium Балауызtabl. tab(u)letta Таблеткаt-ra, tinct., tct. tinctura Тұнбаung. unguentum жақпа майvitr. vitrum шыны ыдысppt., praec. praecipitatus Тұнғанpast. pasta Паста

Бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылғы 26 мау-сымда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №11465 болып енгізілді.

(Соңы. Басы 15-бетте)

ҚазаҚСтан РеСпуБликаСы ДенСаулыҚ СаҚтау және әлеуметтік Даму миниСтРлігінің БұйРығы

2015 жылғы 27 мамыр №396 Астана қаласы

«Дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медицина техникасының айналысы саласында

инспекциялауды жүргізу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2009 жылғы 19

қарашадағы № 742 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексінің 7-бабы 1-тармағының 71) тармақшасына, 22-1-бабының 5-тармағына сәйкес бұйырамын:

1. «Дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медицина техникасының ай-налысы саласында инспекциялауды жүргізу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2009 жылғы 19 қарашадағы № 742 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 5942 болып тіркелген, Қазақстан Республикасының орталық атқарушы және өзге орталық мемлекеттік органдары актілерінің жинағында 2010 жылы № 7 болып жарияланған) мынадай өзгеріс енгізілсін:

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медицина техникасының айналысы саласында инспекциялауды жүргізу ережесі осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.

2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитеті:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен

кейін күнтізбелік он күн ішінде мерзімді баспа басылымдарында және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму вице-министрі А.В. Цойға жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрі Т.ДҮЙСЕНОВА

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің2015 жылғы 27 мамырдағы №396 бұйрығына қосымша

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2009 жылғы 19 қарашадағы № 742 бұйрығымен бекітілген

Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың айналысы саласында инспекциялауды жүргізу қағидалары

1. Жалпы ережелер1. Осы Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық

техниканың айналысы саласында инспекциялауды жүргізу қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың айна-лысы саласында инспекциялауды жүргізу тәртібін айқындайды.

2. Осы Қағидаларда мынадай анықтамалар пайдаланылады: 1) дәрілік заттардың айналысы саласындағы тиісті фармацевтикалық практикалар (бұдан

әрі – тиісті фармацевтикалық практикалар) – дәрілік заттардың өмірлік циклінің барлық кезеңдерінде қолданылатын денсаулық сақтау саласындағы стандарттар: тиісті зертханалық практика (GLP), тиісті клиникалық практика (GCP), тиісті өндірістік практика (GMP), тиісті дистрибьюторлық практика (GDP), тиісті дәріханалық практика (GPP), тиісті фармакологиялық қадағалау практикасы (GVP) және басқа да тиісті фармацевтикалық практикалар;

2) тиісті фармацевтикалық практикалардың талаптарына сәйкестікке фармацевтикалық инспекция (бұдан әрі – инспекция) – дәрілік заттар айналысы саласындағы объектінің және денсаулық сақтау ұйымдарының тиісті фармацевтикалық практикалардың талаптарына сәйкестігін анықтау мақсатында оларды бағалау.

3. Инспекциялауды фармацевтикалық инспекцияны жүзеге асыратын азаматтардың денсаулығын сақтау, медициналық және фармацевтикалық ғылым, медициналық және фармацевтикалық білім беру, дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың айналысы, медициналық қызметтер көрсету сапасын бақылау саласындағы басшылықты жүзеге асыратын денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органның (бұдан әрі – уәкілетті орган) құрылымдық бөлімшесі (бұдан әрі – фармацевтикалық инспекторат) жүргізеді.

4. Дәріханалар тиісті дәріханалық практика (GPP) талаптарына сәйкестікке, дәріхана қоймалары тиісті дистрибьюторлық практика (GDP) талаптарына сәйкестікке, дәрілік заттар өндіру жөніндегі ұйымдар тиісті өндірістік практика (GMP) талаптарына сәйкестікке, клиникаға дейінгі (клиникалық емес) сынауларды жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдары тиісті зертханалық практика (GLP) талаптарына сәйкестікке, клиникалық зерттеулерді жүзеге асы-ратын денсаулық сақтау ұйымдары тиісті клиникалық практика (GCP) талаптарына сәйкестікке инспекциялауға жатады.

5. Осы Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес нысан бойынша дәрілік заттар, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың айналысы саласындағы субъектіден (бұдан әрі – инспекциялау субъектісі) инспекциялауды бастау үшін, фармацевтикалық инспекци-ялау жүргізу туралы фармацевтикалық инспекторатқа келіп түскен өтініш негіз болып табылады.

Инспекциялау субъектісі өтінішке мынадай құжаттарды қоса береді: 1) сапа жөніндегі нұсқаулықтың көшірмесі;2) қызмет объектісінің ұйымдық құрылымы мен штат кестесі жөніндегі құжаттардың көшірмелері;3) өндірістік учаске дерекнамасының көшірмесін (өндірушілер үшін);4) құжаттандырылған стандартты операциялық рәсімдердің көшірмелері. 6. Инспекцияны инспекциялық топ жүргізеді, оның құрамын инспекция мақсаты, ұзақтығы,

дәрілік заттар айналысы саласындағы инспекциялау субъектісі қызмет саласы, инспек-торлар дағдысына, тәжірибесіне қарай, инспекторлар тізіліміне кірген инспекторлар ішінен фармацевтикалық инспектораттың басшысы белгілейді.

Инспекциялық топ оның басшысын қоса алғанда кемінде екі инспектордан тұрады. Инспекциялық топқа қажет болған кезде дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы

бұйымдар мен медициналық техниканың айналысы саласындағы мамандар (келісім бой-ынша), тағылымдамадан өтушілер (фармацевтикалық инспекторатқа жаңадан қабылданған мамандар) енгізіледі.

Инспекциялық топты қажет болған жағдайда бақылаушылар мен аудармашылар сүйемелдейді. Инспекциялық топ басшысы инспекциялық процестің бүкіл кезеңін үйлестіреді (жоспар-

лаудан бастап түзету және ескерту әрекеттерін бағалауға дейін) инспекциялық топтың функ-цияларын бөледі.

7. Инспекция инспекцияны жүргізу үшін қажетті дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың айналысы саласындағы заңнаманы, тиісті фармацевтикалық практикаларды, халықаралық еуропалық директивалардың негізгі қағидаттарын, FDA нұсқаулығын (АҚШ), фармацевтикалық инспекциялар ынтымақтастығы жүйесінің (PIC/S), Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының ұсынымдарын меңгерген, ин-спекциялау субъектілерінен тәуелсіз инспекторлармен жүргізіледі.

Инспекция жүргізу кезінде консультанттар рөлінде болмайды және алынатын ақпараттың құпиялылығын қамтамасыз етеді.

2. Фармацевтикалық инспекциялар жүргізу тәртібі8. Инспекциялау субъектісі объектісінің уәкілетті органымен бекітілетін «Халық денсау-

лығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексінің 7-бабы 1-тармағының 115) тармақшасына сәйкес тиісті фармацев-тикалық практикаларының сәйкестігіне инспекция жүргізіледі.

9. Қызмет объектісінің сапа жүйесінің инспекция кезінде анықталған тиісті фармацевтикалық практика талаптарынан ауытқуы сәйкессіздік болып табылады.

10. Ауытқулар сыни, елеулі және елеусіз ауытқуларға бөлінеді.Сыни ауытқу дәрілік заттың айналысы процесінде оның адам денсаулығы мен өміріне

қауіпті сапасының едәуір тәуекелін туғызатын немесе соған әкелетін тиісті фармацевтикалық практика талаптарына сәйкессіздік болып табылады.

Елеулі ауытқу дәрілік заттың айналысы процесінде оның сапасының едәуір төмендеуін туғызатын немесе соған әкелетін тиісті фармацевтикалық практика талаптарына сәйкессіздік болып табылады.

Елеусіз ауытқу дәрілік заттың сапасына әсер етпеген, оның жойылуы сапа жүйесін жақсартатын тиісті фармацевтикалық практика талаптарына сәйкессіздік болып табылады.

11. Инспекциялық топ басшысы мен инспекторлар инспекциялау субъектісі ұсынған құжаттарды алдын ала зерттейді.

12. Фармацевтикалық инспекторат инспекциялау субъектісінен өтінім келіп түскен күннен бастап күнтізбелік он бес күн ішінде инспекция жүргізу мүмкіндігі туралы жазбаша шешім не осы Қағидалардың 5-тармағында көрсетілген инспекциялау субъектілері құжаттарды ұсынбаған жағдайда немесе ұсынылған құжаттары тиісті фармацевтикалық практика талаптарына сәйкес келмеген кезде дәлелді бас тарту жібереді.

13. Объектіде инспекция жүргізу туралы оң шешім болған кезде инспекциялық топтың басшысы объектіде инспекция басталғанға дейін күнтізбелік бес күн бұрын инспекциялау субъектісіне ұсынылатын, осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес нысандар бойынша инспек-ция жоспары мен бағдарламасын әзірлеуді қамтамасыз етеді.

14. Инспекция бағдарламасы мен жоспарын фармацевтикалық инспектораттың басшы-сы бекітеді.

Инспекция барысында инспекциялау субъектісі басшысының немесе инспекциялау субъек тісі уәкілетті тұлғасының келісімі бойынша бағдарламаға өзгерістер мен толықтырулар енгізіледі.

15. Инспекцияның мақсатына қарай, инспекциялық топ әрбір объект үшін өтініш берілген тиісті фармацевтикалық практика талаптарына сәйкес сұрақтар тізбесін қамтитын жеке бақылау парақтарын жасайды, олар инспекция барысында толтырылады.

16. Бір алаңның (учаскенің) инспекцияның ұзақтығы орындалатын жұмыс көлеміне байла-нысты және кемінде бес жұмыс күнін құрайды.

17. Инспекция басталмас бұрын инспекциялау субъектісі басшысының және бөлімшелерінің жауапты тұлғаларының қатысуымен кіріспе кеңес өткізіледі, онда инспекцияның жоспары мен бағдарламасы талқыланады, инспекциялау субъектісінің уәкілетті тұлғалары белгіленеді.

Инспекциялық топ басшысы инспекциялау субъектісін инспекцияның мақсаттары, мерзімі, мазмұны туралы хабардар етеді, инспекцияның жоспары мен бағдарламасына сәйкес, ин-спекция жүргізу үшін қажетті құжаттардың тізбесін белгілейді, ұйымдастыру мәселелерін талқылайды, инспекциялау субъектісіне объектідегі қызметке және менеджмент жүйесіне қысқаша шолу жасау мүмкіндігін береді.

18. Инспекция жүргізу барысында инспекциялау субъектісі инспекциялық топқа қажетті ақпаратты, құжаттарды, жазбаларды ұсынады, өндірістік, қойма, қосымша үй-жайларға, сапаны бақылау үй-жайларына баруды, инспекциялау субъектісі объектісінің өкілдерінен (персоналы-нан) сауал алуды қамтамасыз етеді.

19. Инспекциялық топ инспекция жүргізу кезінде: 1) құжаттармен және жазбалармен танысады, инспекциялау субъектісінен өтініш

берілген тиісті фармацевтикалық практика талаптарына қатысты объектіні инспекциялау мәселелері жөніндегі мәліметтерді сұратады, өндірістік, қойма үй-жайларын, сапаны бақылау аймақтарын инспекциялауды, объект персоналымен сұхбаттасуды және персоналдың жұмыс орындарындағы қызметін бақылауды жүргізеді;

2) құжаттаманы зерделейді, олардың сапасын зертханалық зерттеуге дәрілік заттардың сараптамасын жүргізу үшін үлгілерді іріктейді;

3) инспекция жүргізу үшін ұсынылған құжаттардың көшірмелерін жасайды (құжаттардан алынған);

4) инспекциялау субъектісінен инспекция жүргізу кезінде туындайтын мәселелер бойын-ша түсініктемелер алады.

20. Инспекцияның әр күнінің нәтижелері бойынша инспекциялық топтың басшысы алдын ала ауытқуларды әзірлеу үшін топ мүшелерімен кеңес өткізеді, олар қажет болған кезде ин-спекциялау субъектісінің негізгі персоналымен талқыланады.

21. Инспекцияның соңғы күнінде инспекциялау субъектісінің басшылығымен қорытынды кеңес өткізіледі, онда инспекциялық топ басшысы инспекция барысында анықталған барлық ауытқуларды санамалап, инспекцияның алдын ала қорытындылары туралы хабардар етеді.

22. Инспекция нәтижелері бойынша инспекциялық топ осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес нысан бойынша ауытқулар хаттамасын жасайды, онда анықталған ауытқулардың саны мен қысқаша сипаттамасы көрсетіледі.

Екі данада жасалған ауытқулар хаттамасына инспекция басшысы, инспекторлар және инспекциялау субъектісінің басшысы қол қояды, біреуі - инспекциялау субъектісіне, екіншісі фармацевтикалық инспекторатқа беріледі.

23. Инспекция барысында елеулі, елеусіз ауытқулар анықталған кезде инспекциялау субъектісі оларды жою үшін түзету әрекеттерін әзірлейді.

Түзету және алдын алу әрекеттерінің орындалу нәтижесінің фактілері расталған кезде инспектор ауытқулар хаттамасында ауытқулардың жойылуы туралы жазады.

24. Сыни ауытқулар анықталған кезде инспекциялау субъектісі өтінім берілген тиісті фармацевтикалық практика талаптарына сәйкес еместігі танылады.

Сыни ауытқулар болған жағдайда инспектор дереу ауытқулар хаттамасын жасайды және заңнама талаптарына сәйкес тиісті шаралар қабылдау үшін фармацевтикалық инспекторатға хабарлайды.

25. Инспекциялау субъектісі ауытқулар хаттамасына қол қойылған күннен бастап күнтізбелік он бес күннен кешіктірмей фармацевтикалық инспекторатқа түзету және алдын алу әрекеттерінің жоспарын және оның орындалуы туралы есепті ұсынады. Фармацевтикалық ин-спекторат түзету және алдын алу әрекеттерінің орындалуының толықтығы мен нәтижелілігіне бағалау жүргізеді.

26. Ауытқулар хаттамасына қол қойылған күннен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде ин-спекциялау субъектісіне осы Қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес нысан бойынша инспекция есебін жібереді.

Сынамалар (үлгілер) таңдалған жағдайда есеп сынақ зертханасынан сынақ нәтижелері алынғаннан кейін жасалады. Бұл ретте, осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген мерзім инспекциялық топ басшысы сынақ нәтижелерін алған күннен бастап саналады.

27. Инспекция есебі екі данада жасалады, біреуі фармацевтикалық инспекторатта қалады, екіншісі инспекциялау субъектісіне жіберіледі. Инспекция есебіне инспекциялық топ қол қояды және оны фармацевтикалық инспектораттың басшысы бекітеді.

28. Анықталған ауытқулар жойылған жағдайда инспекциялау субъектісінің объектісіне осы Қағидаларға 5-қосымшаға сәйкес нысан бойынша дәрілік заттардың айналысы саласындағы тиісті фармацевтикалық практика талаптарына сәйкестікке сертификат (бұдан әрі – серти-фикат) беріледі.

Анықталған ауытқулар жойылмаған жағдайда инспекциялау субъектісінің объектісі өтініш берілген тиісті фармацевтикалық практика талаптарына сәйкес келмейді деп танылады және инспекциялау субъектісіне сертификат беруден дәлелді бас тарту жіберіледі.

29. Фармацевтикалық инспекторат инспекциялау субъектісіне сертификатты үш жыл мерзіміне береді.

30. Сертификат алған инспекциялау субъектілері туралы деректерді фармацевтикалық инспекторат үш жұмыс күні ішінде осы Қағидаларға

6-қосымшаға сәйкес нысан бойынша сертификаттың қолданыс мерзіміне сәйкес келетін мерзімге Тиісті фармацевтикалық практикаларға сәйкестік сертификатын ұстаушылар тізіліміне (бұдан әрі – сертификат ұстаушылар тізілімі) енгізеді.

Инспекциялау жөніндегі құжаттар бес жыл бойы фармацевтикалық инспекторатта сақталады.

31. Сертификаттың қолданылу мерзімі аяқталғаннан кейін, сертификаттың қолданылу мерзі-мі нің аяқталуына дейін үш ай бұрын жалпы негізде инспекциялау жүргізуге өтініш жіберіледі.

32. Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың айналысы саласындағы субъектінің атауы өзгерген жағдайда инспекциялау субъектісі бір ай ішінде көрсетілген мәліметтерді растайтын тиісті құжаттардың қосымшасымен отырып, ол туралы фармацевтикалық инспекторатқа жазбаша хабарлайды. Фармацевтикалық инспек-торат өтініш келіп түскен сәттен бастап он жұмыс күні ішінде сертификатты қайта ресімдейді және оны береді.

33. Қорытынды жоғалған кезде инспекциялау субъектісі оның телнұсқасын алады. Фармацевтикалық инспекторат өтініш келіп түскен сәттен бастап он жұмыс күні ішінде телнұсқаны беруді жүргізеді.

34. Фармацевтикалық инспекторат мынадай жағдайларда: 1) инспекциялау субъектісінің өтініші бойынша; 2) инспекциялау субъектісінің мемлекеттік стандартқа сәйкестік саласын кеңейтуге арналған

өтініші бойынша инспекция кезінде ауытқулар анықталғанда; 3) дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың

айналысы саласындағы субъект таратылған; 4) жеке және заңды тұлғалардың фармацевтикалық инспекторатға сапасыз өнім өткізу

мәселесі жөніндегі шағымдардың негізінде сыни ауытқулар анықталғанда сертификатты кері қайтарады.

35. Сертификат фармацевтикалық инспектораттың кері қайтаруы негізінде өз қолданысын тоқтатады.

Кері қайтарылған сертификат инспекциялау субъектісі сертификатты кері қайтару туралы хабар алған күннен бастап күнтізбелік бес күн ішінде фармацевтикалық инспекторатқа кері қайтарылуы тиіс.

36. Фармацевтикалық инспекторат берген, кері қайтарып алған сертификаттар туралы ақпарат сертификатты ұстаушылар тізіліміне енгізіледі және денсаулық сақтау саласындағы фармацевтикалық инспектораттың интернет-ресурсында орналастырылады.

Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың айналысы саласында инспекциялау жүргізу қағидаларына 1-қосымша

Нысан _____________________________________________________________ Фармацевтикалық инспектораттың атауы

Объектіге фармацевтикалық инспекция жүргізу туралы өтінім

___________________________________________________________________ __________________________________________________________________мақсаты көрсетіледі___________________________________________________________мекенжайы бойынша_______________________________________________________________ объектісінде

инспекциялау жүргізуді сұраймыз.Бұл ретте :

Инспекциялау субъектісінің деректері:Заңды тұлғаның/дара кәсіпкердің атауы________________________________________________________________________Заңды мекенжайы ______________________________________________________БСН/ЖСН ______________________________________________________________Объектінің мекенжайы ____________________________________________________Фармацевтикалық қызметке лицензияның және оған қосымшаның (болған кезде) № ______________________________Телефон/факс __________________________________________________________Электрондық пошта мекенжайы ____________________________________________Басшының тегі, аты, әкесінің аты (болған кезде), лауазымы _________________________________________________________________Басшының функцияларын орындайтын уәкілетті тұлғаның тегі, аты, әкесінің аты (болған кезде), лауазымы _____________________________________________________________________Басшы _________________________________ ________________ Тегі, аты, әкесінің аты (болған кезде) қолыӨткізу мерзімі________________________________________________________________________Инспекциялау субъектісінің уәкілетті тұлғасы _________________________________ ___________ Тегі, аты, әкесінің аты (болған кезде) қолы

Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың айналысы саласында инспекциялау жүргізу қағидаларына 2-қосымша

Нысан Инспекция жоспары

Күні Инспекциялау субъектісінің атауы ________________________Инспекцияның мақсаты ____________________________Инспекция кезеңі _________________________Объектінің атауыОбъектінің орналасқан орны ____________________ Инспекция тиісті фармацевтикалық практикаға сәйкестікке жүргізіледі Инспекциялық топтың құрамы мен жауапкершілігі

р/с № Инспекторлардың, тегі, аты, әкесінің аты (болған кезде) Лауазымы, жұмыс орны

Осы кәсіпорынға келетін, жоғарыда санамаланған тұлғалардың әрқайсысы инспекция жүргізу кезінде оған белгілі болуы мүмкін ақпараттың құпиялылығы үшін жауапты болады.

Инспекция жүргізу тәртібі_______________________________________________________Инспекциялау шарты___________________________________________________________Қажетті жағдайлар_____________________________________________________________Тиісті инспекция жүргізу мүмкіндігін қамтамасыз етү үшін_____________________сұраймызРәсімдер____________________________________________________________________

Нысан Инспекция бағдарламасы

(инспекциялау субъектісінің атауы, объектінің атауы және мекенжайы) тиісті фармацевти-калық практика талаптарына сәйкестікке

№ Күні/уақыты

Инспекциялауға жататын учаскелер, бөлімшелер, жүйелер, процестер

Инспектор Компания өкілдері

Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың айналысы саласында инспекциялау жүргізу қағидаларына 3-қосымша

НысанАуытқулар хаттамасы

____ жылғы «__» ______ Инспекциялау субъектісінің атауы______________________________________ Қызмет объектісі___________________________________________________

Ауытқулар Ауытқулардың сипаттамасы

Инспекциялау субъектісінің түзету әрекеттерінің орындалуы және нәтижелілігі

Ескертпе

СыниЕлеуліЕлеусіз

Инспекция басшысы _______________________ _______________ Тегі, аты, әкесінің аты (болған кезде) қолыИнспекторлар ___________________________ _______________ Тегі, аты, әкесінің аты (болған кезде) қолыИнспекциялау субъектісінің басшысы ___________________ _______________ Тегі, аты, әкесінің аты (болған кезде) қолы Инспекциялау субъектісінің уәкілетті тұлғасы ___________________ _______________ Тегі, аты, әкесінің аты (болған кезде) қолы

Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың айналысы саласында инспекциялау жүргізу қағидаларына 4-қосымша

НысанИнспекция есебі

Фармацевтикалық инспектораттың атауы ______________________________ Мекенжайы, телефоны, сайты

Инспекцияланатын объект: Инспекцияланатын объектінің атауы және толықКомпания қызметінің түрлеріИнспекция жүргізу күні: Инспекторлар туралы мәліметтер:

Тегі, аты, әкесінің аты (ол бар болса), лауазымы

Кіріспе: Компанияны және оның қызметін қысқаша сипаттау. Алдыңғы инспекция күніАлдыңғы инспекцияны жүргізген инспекторлардың аттары Алдыңғы инспекциямен салыстырғандағы едәуір өзгерістер Инспекцияның мақсатыИнспекцияланатын аймақтарИнспекцияны жүргізуге қатысатын өндіруші ұйымның пер-соналы. Инспекцияны жүргізуге дейін берілетін құжаттар.

Инспекциялық іс-шаралар туралы қысқаша есеп:Тексеру мәні:

Инспекцияның қысқаша сипаттамасыИнспекция жүргізу себебін көрсету қажет

Инспекцияланатын учаскелер: Инспекцияланатын барлық учаскелер көрсетіледі.

Инспекция жүргізуге тартылған компания қызметкерлері:

Тексерушілер инспекция жүргізу кезінде қарым-қатынас жасаған компанияның негізгі қызметкерлерінің атта-ры мен лауазымдарын көрсету қажет (мәліметтер қосымшада көрсетіледі)

Инспекция процесінде инспек-торлар тобы алған нәтижелер

Тиісті фармацевтикалық практика қағидаларының тиісті бөлімдері

Ауытқулар тізімі Осы бөлімде инспекция нәтижелері мен анықталғанкемшіліктер сипатталады, сондай-ақ ауытқулар( сыни, елеулі, елеусіз) жіктелімі көрсетіледі. Тиісті фармацевтикалық практика қағидаларының тиісті тармақтарына сілтеме жасай отырып, барлық анықталған ауытқуларды атап көрсету қажет. Барлық кемшіліктер түзету әрекеттері инспекция кезінде және есеп алғанға дейін қабылданған жағдайда да көрсетіледі.

Қосымша ақпарат:Алынған үлгілер Дәрілік затардын атауыЕсепке қосымшалар: Қосымшалар тізіміТұжырымдар мен қорытындылар:

Инспекциялық топ объектінің тиісті фармацевтикалық практика талаптарына сәйкестігін немесе сәйкессіз дігін, фармацевтикалық инспекторат тарапынан көңіл бөлуді талап ететін мәселелер бойынша ақпаратты көрсетеді.

Күні:Қолдары

Инспекция нәтижелері бойынша есепке инспекцияны жүргізуге қатысқан инспекторлар/сарапшылар қол қояды және күнін белгілейді.

Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың айналысы саласында инспекциялау жүргізу қағидаларына 5-қосымша

Нысан Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау жәнеәлеуметтік даму

министрлігінің Медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитеті

Дәрілік заттардың айналысы саласындағы тиісті фармацевтикалық практика талаптарына сәйкестікке сертификат

№________Берілген күні ____ жылғы «____» ________ ____ жылғы «____» __________ дейін жарамды______________________________________________________________ (заңды тұлғаның/дара кәсіпкердің ____________________________________________________________________ толық атауы, орналасқан жері, деректемелері) ____________________________________________________________________ (объектінің атауы)келесі тиісті фармацевтикалық практикаға сәйкестікке ______________________________________________________________ берілген Өндіру үшінтиісті фармацевтикалық практикаға сәйкестік саласы: дәрілік заттар тобының атауы ____________________________________________________________________технологиялық процесс кезеңдері ___________________________________________________________ өндірістік үй-жайлардың, алаңдардың тізбесі ____________________________________________________________________Сертификатты берген фармацевтикалық инспекторат ____________________________________________________________________ (толық атауы)Фармацевтикалық инспектораттың басшысы __________________________ _________ Тегі, аты, әкесінің аты (болған кезде) қолы

Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың айналысы саласында инспекциялау жүргізу қағидаларына 6-қосымша

Тиісті фармацевтикалық практикаға сәйкестігі сертификатын ұстаушылардың тізілімі р/с №

Сертификатты ұстаушының атауы, заңды мекенжайы, телефоны

Сертификатты ұстаушы

объектінің ме-кенжайы

Сертификаттың нөмірі, берілген күні, қолданыс

мерзімі

Мемлекеттік стандарттарға сәйкестік са-

ласы

Сертификатты тоқтата тұру және кері шақыртып алу туралы мәліметтер

1 2 3 4 5 6Бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылғы 30 мау-

сымда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №11496 болып енгізілді.

ҚазаҚСтан РеСпуБликаСы ДенСаулыҚ СаҚтау және әлеуметтік Даму миниСтРлігінің БұйРығы

2015 жылғы 28 мамыр №404 Астана қаласы

кәсіптік даярлықты бағалау және денсаулық сақтау саласындағы мамандардың біліктілікке сәйкестігін растау

қағидаларын бекіту туралы

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Кодексінің 176-1 бабына сәйкес бұйырамын:

1. Қоса беріліп отырған Кәсіптік даярлықты бағалау және денсаулық сақтау саласындағы мамандардың біліктілікке сәйкестігін растау қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Ғылым және адами ресурстар департаменті:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді; 2) осы бұйрықты мемлекеттік тіркегеннен кейін күнтізбелік он күннің ішінде мерзімді баспасөз

басылымдарында және Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің интернет-ресурсына орналастыруды;

4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күн ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларымен көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму вице-министрі А.В. Цойға жүктелсін.

4. Осы бұйрық 2015 жылғы 9 қазаннан бастап қолданысқа енгізіледі және ресми жари-ялануы тиіс.

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау жәнеәлеуметтік даму министрі Т.ДҮЙСЕНОВА

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің2015 жылғы 28 мамырдағы №404 бұйрығымен бекітілген

Кәсіптік даярлықты бағалау және денсаулық сақтау саласындағымамандардың біліктілікке сәйкестігін растау қағидалары

1. Жалпы ережелер1. Осы Денсаулық сақтау саласындағы мамандардың кәсіптік даярлығын және біліктілікке

сәйкестігін растау қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Кодексінің 176-бабының 3-тармағына сәйкес әзірленген және денсаулық сақтау саласындағы маман-дардың, соның ішінде, шетел мамандары мен Қазақстан Республикасының шегінен тыс білім алған тұлғалардың кәсіптік даярлығын бағалау және біліктілікке сәйкестігін растау (бұдан әрі – Бағалау) тәртібін анықтайды. Бағалауды уәкілетті органмен аккредиттелген ұйым жүргізеді (бұдан әрі – бағалау бойынша ұйым).

2. Осы Қағидаларда мынадай түсініктер мен ұғымдар пайдаланылады:1) өңірлік симуляциялық орталықтар (бұдан әрі – ӨСО) – өңірлердегі денсаулық сақтау

мамандарын үздіксіз кәсіби дамыту және бағалау үшін базаны ұсыну мақсатында, денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органның ұсынысы бойынша құрылған мемлекеттік медициналық колледждердің құрылымдық бөлімшелері;

2) апелляциялық комиссия – үміткерлердің апелляциялық өтініштерін қарау үшін бағалау жөніндегі ұйым қызметкерлері мен тәуелсіз сарапшылар қатарынан бағалау жөніндегі ұйыммен құрылатын комиссия;

3) білім бағалау – денсаулық сақтау саласындағы тиісті мамандық бойынша үміткердің теориялық білім деңгейін анықтау;

4) дағды – алынған білімнің жиынтығымен қамтамасыз етілетін және жаттығулар арқылы қалыптасқан, іс-қимылды орындаудың меңгерілген әдісі; бірнеше қайтара қайталау жолымен автоматизмге дейін жеткізілген іс-қимыл;

5) денсаулық сақтау саласындағы мамандарды сертификаттау үшін бағалау (сертификат-тауға бағалау) – клиникалық практикаға (пациенттермен жұмысқа) рұқсат беру үшін медицина қызметкерлерінің клиникалық мамандықтарына сәйкестігін анықтау мақсатында жүргізілетін мамандардың білімін бағалау рәсімі;

6) денсаулық сақтау саласындағы біліктілік санатын беру мақсатындағы бағалау (мамандардың біліктілікке сәйкестігін растауды бағалау) – мамандардың біліктілік деңгейін анықтау немесе растау мақсатында, мамандардың білімін және практикалық дағдыларын бағалау рәсімі;

7) клиникалық станция – әр түрлі симуляциялық жабдықтарды (манекендер, фантомдар, муляждар, автоматтандырылған виртуалдық моделдер, интерактивті оқытатын компьютерлік бағдарламалар, аудио-бейне материалдар) қолдана отырып және (немесе) стандартталған пациенттердің қатысуымен мамандардың клиникалық білімдері мен дағдыларын бағалауға арналған жеке жарақтандырылған үй-жай (бөлме не секция);

8) маман – кәсіби медициналық немесе фармацевтикалық білімі бар және медициналық немесе фармацевтикалық қызметті жүзеге асыратын жеке тұлға;

9) симуляциялық жабдықтар – шынайы жағдайларға барынша жақындатылған стандартталған жағдайларда, клиникалық жағдайларды модельдеуге мүмкіндік беретін құрылғылар, құралдар, аппаратуралар;

10) симуляциялық технологиялар – автоматты түрде қайталанатын іс-қимылдарды әзірлеуді, клиникалық және басқа да жағдайларды, соның ішінде, нақты жағдайға барынша жақындастырылған шұғыл жағдайларды модельдеуде негізделген барабар шешімдерді жедел қабылдауды қамтитын, денсаулық сақтау саласындағы мамандардың дағдыларын бағалаудың және оқытудың заманауи технологиялары;

11) стандартталған пациент – науқасты шынайы бейнелеуге оқытылған (оның шағымдарын, психоэмоционалдық жағдайын келтіретін, қандай да бір клиникалық жағдайды жоғарғы дәрежеде сахналауға қабілеті бар), шарт қатынастарының шеңберінде маманның коммуникативтік дағдыларын бағалау үшін тартылатын жеке тұлға;

12) практикалық дағдыларды бағалау – үміткердің практикалық дағдыларды меңгеру деңгейін оларды көрсету процесінде анықтау;

13) тіркеу картасы – бағалау кезеңін, күнін және уақытын көрсететін, әр үміткерді есепке алуға арналған жеке карта;

14) үміткер – Бағалаудан өтуге үміткер маман.3. Бағалаудан өту үшін үміткерлердің өтінішін қабылдау бағалау жөніндегі ұйыммен

жүзеге асырылады.4. Бағалаудың оң нәтижесі денсаулық сақтау мамандарына уәкілетті органның аумақтық

бөлімшелерімен және халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласының мамандары үшін мемлекеттік органның ведомствосымен және оның аумақтық бөлімшелерімен сертификаттауды жүргізу және біліктілік санатын беру үшін негіз болып табылады.

5. Бағалау мемлекеттік немесе орыс тілінде үміткердің талғамы бойынша жүргізіледі.6. Бағалау нәтижесі Қазақстан Республикасының аумағында берілген күнінен бастап бір

жыл бойы қолданылады.2. Сертификаттауға бағалауды ұйымдастыру мен өткізудің тәртібі

7. Сертификаттауға бағалау орта (техникалық және кәсіптік), орта білімнен кейінгі, жоғары медициналық білімі бар мамандар үшін, сонымен қатар кадрларды қайта даярлаудан өткен және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім алған адамдар үшін жүргізіледі.

8. Сертификаттауға бағалау тестілеу түрінде автоматтандырылған компьютерлік тәсілмен жүргізіледі.

9. Сертификаттауға бағалауға тіркелу үшін үміткерлер мыналарды:1) осы Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес нысан бойынша өтінішті;2) білім туралы құжаттардың көшірмелерін және салыстыру үшін түпнұсқаларын;3) осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес нысан бойынша үміткер сауалнамасын;4) жеке басын куәландыратын құжаттың көшірмесін ұсынады.10. Өтініш пен сауалнаманың нысандары бағалау бойынша ұйымның ресми интернет-

ресурсында орналастырылады. 11. Тіркелу рәсімі аяқталғаннан кейін үміткерге осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес

сертификаттауға бағалаудан өтуге тіркелу картасы беріледі. 12. Тестілеуге арналған үй-жай бейнекамералармен жарақтандырылады. Тестілеуді өткізу объективтілігі жағдайлардың, уақыттың, нәтижелерді есептеудің, мәтіндер

мазмұнының стандарттылығымен қамтамасыз етіледі. 13. Үміткерлер тіркелу картасын және жеке басын куәландыратын құжаттарды көрсеткен

жағдайда тестілеуге жіберіледі. 14. Тестілеуге арналған үй-жайға кіру (шығу) бағалау бойынша ұйымның жауапты тұлғасы-

ның рұқсатымен жүзеге асырылады. 15. Үміткерлер тіркелу картасында көрсетілген уақытта тестілеуге арналған үй-жайларда

болады. 16. Тестілеу басталғанға дейін бағалау бойынша ұйымның қызметкері:1) үміткерлерге тестілеу тәртібі туралы нұсқама береді;2) дербес компьютерлермен жабдықталған тестілеуге арналған үй-жайда жұмыс істейтін

пайдаланушылар үшін қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқаулықпен үміткерлерді таныстырады.17. Тестілеу кезінде үміткерлердің сөйлесуіне және тестілеу өткізіліп отырған үй-жайдан

шығып кетуіне, компьютердің аппараттық конфигурациясына өзгерістерді енгізуіне болмайды. Үміткер талаптарды бұзған жағдайда тестілеу өткізіліп отырған үй-жайдан шығып кетеді,

тестілеу нәтижесі жарамсыз деп танылады.18. Тест тапсырмаларын әзірлеуді және оларды жыл сайын жаңартуды бағалау бойынша

ұйым жүзеге асырады. Бағалау бойынша ұйым тест сұрақтарын бекітеді. Барлық үміткерлерге арналған тест тапсырмаларының сұрақтары бағалау бойынша

ұйымның ресми сайтында орналастырылады. 19. Бір мамандық бойынша және бір үміткерге арналған тест тапсырмаларының жалпы

саны 50 сұрақты құрайды. Тестілеу уақыты – 75 минут.Тестілеуден өтудің шекті деңгейі сұрақтардың жалпы санынан кемінде 50 %-дан аса (25-

тен аса дұрыс жауап) құрайды.20. Тестілеуден өтуге берілген уақыт аяқталғанда, бағдарлама автоматты түрде жабылады.21. Тестілеу нәтижесіне компьютерлік бағдарламамен автоматты түрде есеп жүргізіледі.22. Тестілеу нәтижесі үміткерге тестілеу аяқталғаннан кейін бірден беріледі. 23. Тестілеу нәтижесі осы қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес нысан бойынша сертификат-

тауға бағалау нәтижесіне енгізіледі.24. Сертификаттауға бағалау тестілеуден сәтті өткен жағдайда өтті деп есептеледі.Бағалаудан өту нәтижелері бойынша комиссия мынадай шешімдердің бірін қабылдайды:1) «расталды»;2) «расталмады».25. Үміткерді қайта тестілеу алдыңғы тестілеу кезінен бастап кемінде үш жұмыс күнінен

кейін бірдей бағдарлама бойынша, осы Қағидаларға 1, 2-қосымшаларға сәйкес нысан бойын-ша өтініш пен сауалнама ұсынылғаннан кейін жүргізіледі.

26. Қайта тестілеуден өтпеген үміткерлер 216 сағат көлемінде мамандық бойынша біліктілікті арттыру курстарынан өткеннен кейін тестілеуді тапсыруға жіберіледі.

3. Мамандардың біліктілікке сәйкестігін растауды бағалауды ұйымдастыру мен өткізудің тәртібі

27. Мамандардың біліктілікке сәйкестігін растауды бағалау медициналық және фармацев-тикалық білімі бар мамандар үшін өткізіледі.

Осы Қағидалардың 9-тармағында көрсетілген мамандардың біліктілікке сәйкестігін рас-тауды бағалауға тіркелу үшін ұсынылатын құжаттардың тізбесі.

28. Тіркелу рәсімі аяқталғаннан кейін үміткерге осы Қағидаларға 5-қосымшаға сәйкес Бағалаудан өтуге тіркелу картасы беріледі.

29. Клиникалық практикамен айналысатын жоғары және орта (техникалық және кәсіптік), орта білімнен кейінгі медициналық білімі бар мамандар үшін мамандардың біліктілікке сәйкестігін растауды бағалау мына кезеңдерден тұрады:

1) тестілеу;2) практикалық дағдыларды бағалау. Жоғары және орта (техникалық және кәсіптік), орта білімнен кейінгі фармацевтикалық

білімі бар мамандардың біліктілікке сәйкестігін растауды бағалау тестілеу түрінде жүргізіледі. 30. Тестілеуді бағалау бойынша ұйымның қызметкері осы Қағидалардың 2-бөлімімен

көзделген ұқсас тәртіпте өткізеді.31. Тестілер үміткер өтініш берген біліктілік санатына байланысты күрделілік дәрежесі

бойынша ерекшелінеді. Тестілеуден өтудің шекті деңгейі: бірінші санатқа - 60%-дан 100%-ға дейін;екінші санатқа - 70%-дан 100%-ға дейін;жоғары санатқа - 80%-дан 100%-ға дейін құрайды. 32. Тестілеу нәтижесі үміткерге тестілеу аяқталғаннан кейін бірден беріледі. 33. Тестілеу нәтижесі мамандардың біліктілікке сәйкестігін растауды бағалау нәтижесіне

осы Қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес нысан бойынша енгізіледі. 34. Тестілеуден өту үшін шекті деңгейге жетпеген үміткер практикалық дағдыларды

бағалау кезеңіне жіберілмейді. 35. Практикалық дағдыларды бағалау кезеңінен өтпеген жағдайда үміткер осы бағалаудан

қайта өтуге алдындағы бағалаудан өткен күнінен бастап бір ай өткен соң жіберіледі. Бұл ретте, осы үміткер тестілеудің нәтижелерін көрсете отырып, тестілеуден қайта өтуден босатылады.

36. Тестілеуден өткен жағдайда үміткер тіркелу картасында көрсетілген уақытта практикалық дағдыларды бағалауға жіберіледі.

37. Практикалық дағдыларды бағалау ӨСО практикалық базасын тарта отырып, бағалау бойынша ұйымы өткізеді.

38. Практикалық дағдыларды бағалау бойынша ұйым бекіткен бағдарламалар бойынша емтихан комиссиясы өткізеді. Емтихан комиссиясының құрамы тақ санынан, бірақ әр станция бойынша кемінде үш мүшеден тұрады.

Емтихан комиссиясының құрамына Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің 2015 жылғы 10 наурыздағы № 127 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10735 болып тіркелген) Денсаулық сақтау саласындағы аккредиттеу қағидаларына сәйкес аккредиттелген тәуелсіз са-рапшылар тартылады. Емтихан комиссиясы бағалау бойынша ұйымның бұйрығымен бекітіледі.

39. Практикалық дағдыларды бағалау кандидаттың мыналардан: екінші санатқа – 5 клиникалық станциядан; бірінші санатқа – 6 клиникалық станциядан; жоғары санатқа – 8 клиникалық станциядан өтуін қамтиды. 40. Практикалық дағдыларды бағалау үшін клиникалық станциялардың тізбесі осы

Қағидаларға 7-қосымшамен анықталады. 41. Практикалық дағдыларды бағалау әрбір үміткерді бейне-аудио жазу жүйесін пайдалана

отырып, жүргізіледі. Жазбалар архивтелінеді және бағалаудан өткен сәттен бастап кемінде күнтізбелік 30 күн бойы сақталады.

42. Үміткердің әр клиникалық станциядан өту нәтижесі өтініш берілген санатқа сәйкес балдық жүйе бойынша бағаланады. Үміткер практикалық дағдылардың кемінде 90 % дұрыс орындаған жағдайда станциядан «өтті» деп есептеледі.

Үміткердің әр клиникалық станциядан өту уақыты 10 минутты құрайды. Бағалаудың басталуын және аяқталуын дыбыстық сигнал көрсетеді. Дыбыстық сигнал-

дан кейін үміткерлер клиникалық станцияға кіріп, комиссияға өзінің іс-қимылдарын түсіндіре отырып, білімдері мен дағдыларын көрсетеді.

Егер үміткер станциялардың бірінде қойылған міндеттерді орындауды мерзімінен бұрын аяқтаса, сақталған уақыт үзіліс ретінде пайдаланылады және келесі станциядан өту уақытына қосылмайды.

Практикалық дағдыларды бағалау нәтижесі осы Қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес ны-сан бойынша мамандардың біліктілікке сәйкестігін растауды бағалау нәтижесіне енгізіледі.

Егер үміткер клиникалық станциялардың бірінде «расталмады» деген шешім алса, келесі клиникалық станцияға үміткер жіберілмейді және бағалаудан «өтпеді» деп танылады.

Жалпы бағалаудан өту үшін үміткер әр станциядан «расталды» деген шешіммен өтуі тиіс. 43. Бағалаудың екі кезеңінен (тестілеу және практикалық дағдыларды бағалау) сәтті өткен

жағдайда үміткер біліктілік санатын беру үшін бағалаудан өтті деп танылады. Бағалаудан өту нәтижелері бойынша комиссия мынадай шешімдердің бірін қабылдайды:1) «расталды»; 2) «расталмады». 44. Мамандардың біліктілікке сәйкестігін растауды бағалаудан кейін бір жұмыс күн ішінде

бағалау бойынша ұйым үміткерге осы Қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес нысан бойынша мамандардың біліктілікке сәйкестігін растауды бағалау нәтижесін береді.

45. Практикалық дағдыларды бағалаудан өтпеген үміткерлерге алдыңғы бағалау кезінен бастап он жұмыс күнінен ерте емес, осы Қағидаларға 1, 2-қосымшаларға сәйкес нысан бой-ынша өтініш пен сауаланама ұсынылғаннан кейін қайта өтуге болады.

46. Мыналарды қайта тапсырмаған үміткерлер:тестілеуді, 216 сағат көлемінде мамандық бойынша біліктілікті арттыру курстарынан

өткеннен кейін тестілеуді тапсыруға жіберіледі.практикалық дағдыларды, 54 сағат көлемінде симуляциялық технологиялар бойынша

біліктілікті арттыру курстарынан қосымша өткеннен кейін тапсыруға жіберіледі.4. Апелляциялық комиссия

47. Бағалау нәтижелеріне шағымдану туралы апелляциялық өтініш (бұдан әрі – өтініш) осы Қағидаларға 8-қосымшаға сәйкес нысан бойынша шағымдану себептерін негіздей отырып, емтихан комиссиясының хатшысына беріледі.

48. Өтінішті үміткер Бағалау нәтижелерін алған күнінен бастап күнтізбелік 3 күннен кешіктірмей береді.

49. Емтихан комиссиясының хатшысы кандидаттың өтініші мен емтихан материалын (тестілеу нәтижелері бойынша апелляция үшін – тест сұрақтарын жауаптарымен; практикалық дағдыларды бағалау нәтижелері бойынша апелляция үшін – практикалық дағдыларды бағалаудың бейне және аудиожазбаларын) апелляциялық өтінішті тіркеу күніннен бастап екі күннен кешіктірмей апелляциялық комиссияға жібереді.

50. Апелляциялық комиссия бағалау бойынша ұйымның базасында ұйым қызметкерлерінің және аккредиттелген тәуелсіз сарапшылардың арасынан құрылады.

Сараптама жүргізуге аккредиттелген тәуелсіз сарапшыларды тарту «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Кодексінің 14-бабына сәйкес бекітілген Денсаулық сақтау саласындағы тәуелсіз сарапшыларды тарту қағидаларына сәйкес жүзеге асырылады.

51. Бағалау нәтижелерін қарау үшін апелляциялық комиссия құрамы бағалау бойынша ұйым қызметкерлерінің, өтініш берілген мамандықтарға сәйкес бейінді мамандардың ара-сынан құрылады.

52. Апелляциялық комиссиялардың дербес құрамдары жыл сайын бағалау бойынша ұйым басшысының бұйрығымен бекітіледі.

53. Апелляциялық комиссия мүшелерінің жалпы саны кемінде 5 адамды құрайды.54. Апелляциялық өтініш апелляциялық комиссия отырысында қаралады, ол осы

Қағидаларға 9-қосымшаға сәйкес нысан бойынша шешім шығарады.55. Апелляциялық комиссия бағалау бойынша ұйымда өтініш тіркелген күнінен бастап 15

жұмыс күні ішінде өтінішті қарау жөнінде отырыс өткізеді.56. Апелляциялық комиссияның шешімі, егер отырысқа оның құрамының кемінде үштен екісі

қатысса құқылы деп есептеледі. Дауыс беру нәтижелері апелляциялық комиссия мүшелерінің көп дауысымен айқындалады.

57. Апелляциялық комиссия шешімінің көшірмесі оны қарағаннан кейін келесі жұмыс күні үміткерге беріледі.

5. Қорытынды ереже58. Бағалау жұмыс берушінің қаражаты, үміткердің қаражаты және өзге де көздердің

есебінен жүзеге асырылады.59. Бағалау бойынша ұйым бағалау нәтижелерінің дерекқорын қалыптастырады және

тоқсан сайын талдайды.60. Бағалау нәтижесін жоғалтқан немесе бүлдірген жағдайда үміткерге осы Қағидаларға

10-қосымшаға сәйкес бағалау бойынша ұйым басшысының атына өтініш берілгеннен кейін екі жұмыс күні ішінде телнұсқа беріледі.

Кәсіптік даярлықты бағалау және денсаулық сақтау саласындағы мамандардың біліктілікке сәйкестігін растау қағидаларына 1-қосымша

нысан____________________________ басшыға (бағалау бойынша ұйымның атауы) ________________________________________________________________________ ____________________________________(тегі, аты, әкесінің аты бар болған жағдайда)_____________________________________ (мамандығы)

ӨтінішСізден, маған________мамандығы бойынша ____________________үшін (маман сер-

тификаттауынан өту және денсаулық сақтау саласында біліктілік санатын иелену үшін (қажеттісін жазыңыз) кәсіптік даярлығымды бағалаудан өткізіп, денсаулық сақтау саласындағы мамандардың біліктілікке сәйкестігімді дәлелдеуіме рұқсат беруіңізді сұраймын.

КүніҮміткер қолы

Кәсіптік даярлықты бағалау және денсаулық сақтау саласындағы мамандардың біліктілікке сәйкестігін растау қағидаларына 2-қосымша

нысанҮміткер сауалнамасыI. Жалпы мәліметтер

Тегі

Аты

Әкесінің аты(бар болған жағдайда)

Туған күні жыл ай күн

Жасы

Ұлты

Жынысы ер әйел

Азаматтығы

Ұялы телефоны ++7

Жұмыс телефоны

Электронды пошта мекенжайыЖеке куәлік мәліметтері

№ берген ме-кеме

II. Медициналық немесе фармацевтикалық білім№ Оқу орнының

атауы мен орналасқан жері

Түскен жылы

Бітірген жылы

Қай мамандық бойынша білім

алды

Оқу орнын аяқтағанда қан дай біліктілік алды, диплом неме-

се жеке куәлік № көрсету1. 2. 3.

Интернатура, резидентура, клиникалық ординатура өткендігі туралы мәлімет№ Оқу орнының атауы

мен орналасқан жеріТүскен жылы

Бітірген жылы

Қай мамандық бой-ынша білім алды

Оқу орнын аяқтағанда қандай біліктілік алды, жеке куәлік № көрсету

1.2.3.

Соңғы 5 жылдағы біліктілікті арттыру және қайта даярлау курсы№ Цикл атауы Өткен жылы Сағат саны Өткен орны, сертификат № 1. 2. 3. 4. 5.

III. Соңғы 5 жылдағы еңбек қызметі№ Жұмыс орны Лауазымы Лауазымда болған уақыты1. 2. 3. 4. 5.

Бағалау рәсімінен өтуі алғашқы рет қайтақосымша ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ескертпе: Толтырылған сауалнаманы бағалау бойынша ұйымға тіркелу күні өткізу керек.

Кәсіптік даярлықты бағалау және денсаулық сақтау саласындағы мамандардың біліктілікке сәйкестігін растау қағидаларына

3-қосымшанысан

Сертификаттауға бағалаудан өтуге тіркелу картасы

Үміткердің сәйкестендіру нөмірі _______________

суреті Тестілеуден өту: Күні__________, уақыты _____________

Кәсіптік даярлықты бағалау және денсаулық сақтау саласындағы мамандардың біліктілікке сәйкестігін растау қағидаларына

4-қосымша

Сертификаттауға бағалаудың нәтижесі

Үміткердің тегі, аты, әкесінің аты (бар болған жағдайда) ____________________________________________________________________

Өтініш берілген мамандық _____________________________________________

Тестілеу нәтижесі _____дұрыс жауаптардың саны (____%).

Бағалау нәтижесі________________. _____________ күніТөраға _________________ ________________________________ (қолы) тегі, аты, әкесінің аты (бар болған жағдайда) М.О.

(Соңы 17-бетте)

13 СӘУІР 2017 жыл 17РЕСМИ

Кәсіптік даярлықты бағалау және денсаулық сақтау саласындағы мамандардың біліктілікке сәйкестігін растау қағидаларына 5-қосымша

нысанМамандардың біліктілікке сәйкестігін растауды бағалаудан өтуге тіркелу картасы

Үміткердің сәйкестендіру нөмірі _______________суреті 1-кезеңненөту(тестілеу): Күні__________,уақыты_____________

2-кезеңненөту(практикалықдағдылардыбағалау): Күні__________,уақыты_____________

Кәсіптік даярлықты бағалау және денсаулық сақтау саласындағы мамандардың біліктілікке сәйкестігін растау қағидаларына 6-қосымша

Мамандардың біліктілікке сәйкестігін растауды бағалаудың нәтижесіҮміткердіңтегі,аты,әкесініңаты(барболғанжағдайда)____________________________________________________________________Өтінішберілгенмамандық_____________________________________________Өтінішбілдіргенбіліктіліксанаты_________________________________

1-кезең.Тестілеунәтижесі_____дұрысжауаптардыңсаны(____%).

2-кезең.Практикалықдағдылардыбағалау(балл,%)бойынша:1-станция.______________________________________(балл,%)2-станция.______________________________________(балл,%)3-станция.______________________________________(балл,%)4-станция.______________________________________(балл,%)5-станция.______________________________________(балл,%)6-станция.______________________________________(балл,%)7-станция.______________________________________(балл,%)8-станция.______________________________________(балл,%)

Мамандардыңбіліктіліккесәйкестігінрастаудыбағалаунәтижесі________________._____________күніТөраға_________________ ______________________________________(қолы) тегі,аты,әкесініңаты(барболғанжағдайда)М.О.

Кәсіптік даярлықты бағалау және денсаулық сақтау саласындағы мамандардың біліктілікке сәйкестігін растау қағидаларына 7-қосымша

Бағалау үшін Практикалық дағдыларды бағалау үшін клиникалық станциялардың тізбесі

Маман-дардың

білім деңгейі

Біліктілік санатына бағалауды өткізу үшін клиникалық станциялар тізбесі

екінші бірінші жоғары

Жоғарымеди-циналықбілім

1.Жоғарытынысалужолдарыныңтүйнелісікезіндежеделжәрдемкөрсету.2.Жарақаткезіндежеделжәрдемкөрсету.3.Жүректоқтаукезіндежеделжәрдемкөрсету.4.Жітікоронарлысиндромдыдиа-гностикалау.5.Коммуникативтідағдылардыбағалау.

1.Жоғарытынысалужолдарыныңтүйнелісікезіндежеделжәрдемкөрсету.2.Жарақаткезіндеже-делжәрдемкөрсету.3.Жүректоқтаукезіндежеделжәрдемкөрсету.4.Жітікоронарлысин-дромдыдиагности-калау.5.Коммуникативтідағдылардыбағалау.6.Зерттеулердіңзертханалық-құралдықәдістерінинтерпрета-циялау.

1.Жоғарытынысалужолдарыныңтүйнелісікезіндежеделжәрдемкөрсету.2.Жарақаткезіндежеделжәрдемкөрсету.3.Жүректоқтаукезіндежеделжәрдемкөрсету.4.Жітікоронарлысиндромдыдиагностикалау.5.Коммуникативтідағдылардыбағалау.6.Зерттеулердіңзертханалық-құралдықәдістерінинтерпре-тациялау.7.Теріжамылғысыныңтұтастығыныңзақымдалуыкезіндежеделкөмеккөрсету.8.Шоккезіндежеделжәрдемкөрсету.

Ортамеди-циналықбілім

1.Жүректоқтаукезіндежеделжәрдемкөрсету.2.Жарақаткезіндежеделжәрдемкөрсету.3.Парентеральдіинъекциялартех-никасы.4.Жараныалғаш-қыөңдеудіжәнетаңудыөткізу.5.Медициналықәрекеттердітүсіндірубойын-шакомуникативтідағдылардыбағалау.

1.Жүректоқтаукезіндежеделжәрдемкөрсету.2.Жарақаткезіндеже-делжәрдемкөрсету.3.Парентеральдіинъ-екциялартехникасы.4.Жараныалғашқыөңдеудіжәнетаңудыөткізу.5.Медициналықәрекеттердітүсіндірубойын-шакомуникативтікдағдылардыбағалау.6.Шоккезіндежеделжәрдемкөрсету.

1.Жүректоқтаукезіндежеделжәрдемкөрсету.2.Жарақаткезіндежеделжәрдемкөрсету.3.Парентеральдіинъекциялартехникасы.4.Жараныалғашқыөңдеудіжәнетаңудыөткізу.5.Медициналықәрекеттердітүсіндірубойыншакомуникативтікдағдылардыбағалау.6.Шоккезіндежеделжәрдемкөрсету.7.Сыртқықанкетудітоқтату.8.Аурудыңалдыналубойыншакоммуникативтікдағдылардыбағалау.

Кәсіптік даярлықты бағалау және денсаулық сақтау саласындағы мамандардың біліктілікке сәйкестігін растау қағидаларына 8-қосымша

нысанАпелляциялықкомиссия

төрағасы____________________________________

(бағалауұйымыныңатауы)____________________________________________________________________________________________________________

(тегі,аты,әкесініңаты(барболғанжағдайда)____________________________________

(мамандығы)Апелляциялық өтініш

Бағалаунәтижесімен(тестілеу/практикалықдағдыларменіскерлігі), (қажеттісінсызу)келіспеймін,себебі:__________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Осығанбайланыстыменің өтінішімдіАпелляциялық комиссияотырысында қарап, осымәселебойыншашешімқабылдауыңыздысұраймын.

КүніҮміткердіңқолы

Кәсіптік даярлықты бағалау және денсаулық сақтау саласындағы мамандардың біліктілікке сәйкестігін растау қағидаларына 9-қосымша

Апелляциялық комиссияның шешімі

Үміткердің№__«__»_____201_ж.аппеляциялықөтінішінқараубарысында__________________________________________________________тегі,аты,әкесініңаты(барболғанжағдайда)

Қаулы етеді ___________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

КүніАпелляциялықкомиссиятөрағасыменмүшелерініңқолы

Кәсіптік даярлықты бағалау және денсаулық сақтау саласындағы мамандардың біліктілікке сәйкестігін растау қағидаларына 10-қосымша

нысан_______________________________басшысына

(бағалаубойыншаұйымныңатауы)____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

(тегі,аты,әкесініңаты(барболғанжағдайда)_________________________________________

(мамандығы)Өтініш

КәсіптікдаярлықжәнеденсаулықсақтаусаласындағымаманныңбіліктілігінрастайтынбағалаунәтижесініңжоғалуынабайланыстыСізденмағантелнұсқаныберугерұқсатетуіңіздісұраймын.

Себебікөрсетілсін________________________________.Күні

Үміткердіңқолы

Бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылғы 26 мау-сымда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №11449 болып енгізілді.

(Соңы. Басы 16-бетте)

ҚазаҚСтан РеСпуБликаСы ДенСаулыҚ СаҚтау және әлеуметтік Даму миниСтРлігінің БұйРығы

2015 жылғы 29 мамыр №415 Астана қаласы

клиникаға дейінгі зерттеулер жүргізу қағидаларын, клиникаға дейінгі базаларға қойылатын талаптарды бекіту туралы

«Халықденсаулығыжәнеденсаулықсақтаужүйесітуралы»2009жылғы18қыркүйектегіКодексінің72-бабының2-тармағынасәйкес,бұйырамын:

1.Осыбұйрыққа қосымшаға сәйкесБиологиялықактивті заттарды,фармакологиялық,дәрілікзаттарды,медициналықмақсаттағыбұйымдарменмедициналықтехниканыклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеулерқағидаларыбекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігіМедициналықжәнефармацевтикалыққызметтібақылаукомитеті:

1)осыбұйрықтыңҚазақстанРеспубликасыӘділетминистрлігіндемемлекеттіктіркелуін;2) осы бұйрықтың заңнамада белгіленген тәртіппен «Әділет» ақпараттық-құқықтық

жүйесіндежариялануын;3) осы бұйрықтың ҚазақстанРеспубликасыДенсаулық сақтаужәне әлеуметтік даму

министрлігініңинтернет-ресурсындаорналастырылуынқамтамасызетсін.3.«Биологиялықактивтізаттардыклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеуережесін

бекіту туралы» ҚазақстанРеспубликасыДенсаулық сақтауминистрінің 2009жылғы 19қарашадағы№745 (Нормативтік құқықтықактілердімемлекеттік тіркеу тізілімінде№5914тіркелген, ҚазақстанРеспубликасыорталықатқарушыжәнеөзгедеорталықмемлекеттікоргандардыңактілержинағындажарияланған,№3,2010жыл)бұйрығыныңкүшіжойылдыдептанылсын.

4.ОсыбұйрықтыңорындалуынбақылауҚазақстанРеспубликасыныңДенсаулықсақтаужәнеәлеуметтікдамувице-министріА.В.Цойғажүктелсін.

5.Осыбұйрықалғашқыресмижарияланғанкүніненбастапкүнтізбеліконкүнөткенсоңқолданысқаенгізіледі.

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау жәнеәлеуметтік даму министрі Т.ДҮЙСЕНОВА

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің2015 жылғы 29 мамырдағы №415 бұйрығымен бекітілген

Клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулер жүргізу қағидалары 1. Жалпы ережелер

1.ОсыКлиникағадейінгі (клиникалықемес)зерттеулержүргізуқағидалары(әрі қарай– Қағидалар) «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» ҚазақстанРеспубликасының 2009жылғы 18 қыркүйектегі Кодексінің (бұдан әрі – Кодекс) 72-бабы2-тармағына сәйкес әзірленгенжәнебиологиялықбелсенді заттардың,фармакологиялықжәнедәрілікзаттардың,медициналықмақсаттағыбұйымдарменмедициналықтехниканыңтиімділігіменқауіпсіздігінзерделеумақсатындаолардыэксперименттікфармакологиялық,токсикологиялықжәнебасқадағылымизерттеулеркешенінайқындайды.

2. Биологиялық белсенді заттардың, фармакологиялық және дәрілік заттардың,медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканыңфармакологиялық,токсикологиялықжәнебасқадағылымизерттеулерініңклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеулерініңмақсатыолардыңтиімділігіменқауіпсіздігінзерттеуболыптабылады.

3.Клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеулеркелесіжағдайлардажүргізіледі:1)клиникалықзерттеулержәнетіркеужүргізумақсатындаотандықөндірушілернемесе

әзірлеушілердіңжаңатүпнұсқалықбиологиялықбелсендізаттарды,фармакологиялық,дәрілікзаттарды,медициналықмақсаттағыбұйымдарменмедицинатехникасынәзірлеуі;

2)дәрілікзаттардыңжаңақолданукөрсетілімдерінзерттеу;3)дәрілікзаттардыңдәріліктүрінің,дозалануыныңжәнеқолданутәсілініңөзгеруі;4)мемлекеттіктіркеушеңберіндемедициналықмақсаттағыбұйымдарменмедицинатех-

никасынталдамалықсараптау;5)дәрілікзаттардың,медициналықмақсаттағыбұйымдарменмедицинатехникасының

жәнемедициналықмақсаттағыбұйымдарменмедициатехникасынәзірлеуүшіналғашретқолданылатынматериалдардыңқауіпсіздігітуралықосымшамәліметтералуүшін.

4. Қазақстан Республикасында биологиялық белсенді заттарды,фармакологиялық,дәрілікзаттарды,медициналықмақсаттағыбұйымдарменмедициналықтехниканыклиникағадейінгі зерттеулер«Халықденсаулығыжәнеденсаулық сақтаужүйесі туралы»ҚазақстанРеспубликасының2009жылғы18қыркүйектегіКодексінің14-бабының3-тармағынасәйкесденсаулықсақтаусаласындағыуәкілеттіорганбелгілегентәртіптеаккредиттелгенсынақзерт-ханаларында(бұданәрі–аккредиттелгенсынақзертханалары)жүргізіледі.

5.Биологиялықбелсендізаттардың,фармакологиялық,дәрілікзаттарды,медициналықмақсаттағыбұйымдарменмедицинатехникасынклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерт-теулергемедицинадақолдануүшінқауіпсіздігінің,сапасыныңжәнетиімділігініңдәлеліналумақсатындабағалаудыңғылымиәдістердіқолдануарқылыклиникағадейінгізерттеулергеадаморганизмінен тысбиологиялық,микробиологиялық, иммунобиологиялық, токсикологиялық,фармакологиялық,физикалық,химиялықжәнебасқадазерттеулердіжүргізужатады.

6.ОсыҚағидалардакелесітерминдерменанықтамаларпайдаланылады:1)асептикалықжағдайлар–микробтықжәне/немесевирустықжұқпаланумүмкіндігіжоққа

шығарылатын,жұмыстықортадаұсынылатыннемесесондағыжағдай;2)зерттеуаудиті/тексерісі–бастапқыдеректержазбасыныңдәлдігін,клиникағадейінгі

зерттеулержүргізудіңклиникағадейінгізерттеулербағдарламасына(хаттамасына),стандарт-тыоперациялықпроцедураларғажәнетехникалықкодекскесәйкестігінанықтаумақсатындабастапқыдеректердіклиникағадейінгізерттеулертуралыаралықнемесеқорытындыесеп-терменсалыстыруарқылыклиникағадейінгізерттеулерқұжаттамасынжүйеліжәнетәуелсізтексеру;

клиникағадейінгізерттеулерпроцесіндежіберілген,нәтижелердіңдұрыстығынатерісықпалетугеқабілеттіқандайдабірәрекеттердіанықтау;

3) валидация – белгіленген параметрлершегінде жүргізілетін процесс тиімді жәнежаңғыратыннәтижелерменжүзегеасырылуымүмкінекенінқұжаттықрастау;

4)жұмыс кестесі/жоспары – басталужәне аяқталу даталары, тапысырыс берушіменкелісілгенжәнезерттеуұйымыныңбасшысыбекіткенорындаушылардыңтектерікөрсетілгенклиникағадейінгізерттеулертізбесі;

5)эксперименттіңбасталукүні–біріншіспецификалықзерттеудеректеріналукүні;6)эксперименттіңаяқталукүні-зерттеудеректеріналудыңсоңғыкүні;7)шарт–жұмыс,құқық,міндеттемелеркөлемінбөлугеқатыстыуағдаластықтыанықтайтын

жазбаша,даталанғанжәнеекінемесеодандакөптараптарарасындағықолқойылғанкелісім;8) клиникаға дейінгі база (клиникаға дейінгі зерттеулержүргізу ұйымы) – Қазақстан

РеспубликасыДенсаулықсақтауминистірінің2010жылғы31наурыздағы№222бұйрығыменбекітілгенКлиникағадейінгібазалартізбесіне(бұданәрі-клиникағадейінгібазалардыңтізбесі)енгізілгенденсаулықсақтаусубъектісі,сынақзертханасы(ғылыми-зерттеузертханасы),дәрілікзаттарайналымысаласындағыұйым;

9) клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу – тиімділігінжәне қауіпсіздігін зерттеумақсатындабиологиялықбелсенді заттардың,фармакологиялықжәнедәрілік заттардың,медициналықмақсаттағы бұйымдардыңжәне медицина техникасының эксперименттікфармакологиялық,токсикологиялықжәнебасқадағылымизерттеулеркешені;

10) құжаттама – клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулер нәтижелерін,ұйымдастыруды,әдістерінсипаттайтыннемесетіркейтінкезкелгентүрдегіжазбалар,зерт-теугеәсерететінфакторларжәнеқабылданғаншаралар;

11)тапсырысберуші–клиникағадейінгізерттеужүргізугетапсырысберетін,қаржылан-дыратынжәнеқадағалайтынжәнеоныңбелгіленгенталаптарғасәйкескелуінежауапберетінәзірлеушіұйым;

12)медициналықмақсаттағыбұйым– профилактикалық, диагностикалықжәнеемдеушараларынжүргізуүшінпайдаланылатынбұйымдарменматериалдар:медициналықинстру-ментарий,стоматологиялық,шығын,таңужәнетігінматериалдары,бекітетінтаңғыштарменқұралдар,медициналықоптикабұйымдарыжәнет.б.;

13)зерттеуұйымынинспекциялау–клиникағадейінгізерттеулержүргізупроцедураларыныңосы Қағидаларға сәйкестік дәрежесін, клиникаға дейінгі зерттеудің алынған бастапқыдеректерініңжәне уәкілетті органжүргізетін құрастырылғанесептердің сапасын сараптаужәнебағалау;

14)зерттеуші–зерттеузертханасындаклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеулердітікелейжүргізетінжекетұлға;

15)зерттеуұйымы–клиникағадейінгізерттеулержүргізуқұқығынаиеұйым;16) зерттелетін зат, үлгі–сыналуғажататын, түрлі тектегі затнемесезаттар қоспасы,

материалнемесеүлгі;17)клиникағадейінгізерттеулертүрі–зерттелетінзаттыңнемесеүлгініңфармакологиялық

белсенділігінжәнеқауіпсіздігінбағалауғамүмкіндікберетінзерттеулертүрі;18)бақылауүлгісі/«стандарттыүлгі»–сыналатынзатпенсалыстыруүшіннегізретінде

пайдаланылатынүлгі;19)бақылаузаты(салыстырузаты)–зерттелетінзаттыңқасиеттеріменнемесеәсеріменса-

лыстыруүшінпайдаланылатынкезкелгенжақсызерттелгензат,заттардыңқоспасы,дәрілікзат;20)құпияақпарат–шектеулітоптағытұлғаларғақолжетімдіжәнежариялауғажатпайтын

құжаттандырылғанақпарат;21)медицинатехникасы–аурулардыңалдыналу,диагностикалау,емдеуүшін,реабилита-

циялау,медициналықсипаттағығылымизерттеулерүшінмедициналықмақсаттажеке,кешендіжәнежүйелітүрдеқолданылатынаппараттар,аспаптаржәнежабдықтар;

22)көпорталықтыклиникағадейінгізерттеу–бірнешезерттеуұйымдарындажүргізілетінклиникағадейінгізерттеу;

23)монитор – тапсырыс беруші тағайындайтын, хаттамаға сәйкес клиникаға дейінгі(клиникалықемес)зерттеудіңжүргізілуінбақылайтынжекенемесезаңдытұлға;

24)мониторинг–клиникағадейінгізерттеулербарысынжәнеоныңжүргізілуінқамтамасызетуді,деректержинаудыжәнебекітілгензерттеулерхаттамасына,стандарттыоперациялықшараларғасәйкесзерттеулернәтижелерінұсынудықадағалайтыншара;

25)тасымалдаушы(еріткіш)–зерттелетінзаттынемесесалыстырузатынолардытест-жүйесінеенгізужағдайларынажәрдемдесумақсатындаараластыру,дисперсиялау,ерітуүшінпайдаланылатынкезкелгенагент;

26) тиісті зертханалық тәжірибе – зертханалық зерттеулер нәтижесінің дұрыстығынажәнекелісілуінқамтамасызетугебағытталғаннормалар,ережелерменнұсқауларжүйесі;

27)үлгі–тапсырысберушіұсынатынзерттелетіндәрілікзаттыңнемесесалыстыратынпрепараттыңбелгілібірмөлшері;

28)жауаптыорындаушы–тиістідайындықпен,біліктілікпенжәнежұмыстәжірибесіменклиникағадейінгізерттеужүргізугетікелейқатысатынтұлға;

29)жауаптытұлға–зерттеуүлгісінжәнебақылауүлгісінқабылдаудыжәнеесепкеалудыжүзегеасыратынклиникағадейінгізерттеубазасыныңнемесезерттеуұйымыныңбасшысытағайындағантұлға;

30)клиникағадейінгізерттеулересебі–құрамындапайдаланылғанәдістерменшаралар-дыңсипатталуыкіретінклиникағадейінгізерттеулернәтижелерібарқұжат,зерттеубарысындаалынғандеректерменқорытындылар;

31)клиникағадейінгізерттеулердіңбастапқыдеректері–клиникағадейінгізерттеулердіорындаупроцесіндебастапқыбақылауларменжұмыстыңнәтижелеріболыптабылатынбарлықбастапқызертханалықжазбалар;

32)хаттамаға/клиникағадейінгізерттеубағдарламасынатүзету–тапсырысберушіменкелісілгенжәне зерттеу ұйымыныңбасшысыбекіткен хаттамаға/клиникағадейінгі зерттеубағдарламасынаөзгертулердінемесеформальдітүсініктемелерді(зерттеушілердіңауысуы,клиникағадейінгізерттеутәсілдерінқосунемесеалыптастаужәнет.б.)сипаттау;

33)сынама–клиникағадейінгізерттеуге,талдауғанемесесақтауғаарналғантест-жүйеніңсұрыпталғанбөлігі;

34) клиникаға дейінгі зерттеу хаттамасы/бағдарламасы– клиникаға дейінгі зерттеудіңмақсаттарын,міндеттерін,тәсілдерін(оныңішінденәтижелердіжалпылаутәсілдері),проце-дурасынжәнеұйымдастырылуынсипаттайтын,клиникағадейінгізерттеудіңжалпыкөлемінанықтайтын,тапсырысберушіменкелісілгенжәнезерттеуұйымыныңбасшысыбекіткенқұжат;

35)зерттеужетекшісі–клиникағадейінгізерттеужүргізетінұйымныңбасшылығытағайын-дағанжәне клиникаға дейінгі зерттеудің хаттамасын/бағдарламасына сәйкес оның тиістіжүргізілуінежауаптытұлға;

36)серия–ұқсастықтыңқамтамасызетілуінқарастыратынбіртехнологиялықциклнәтиже-сіндедайындалғанзерттелетіндәрілікзаттыңнемесесалыстыратынпрепараттыңнақтысаны;

37)сапаныбақылауқызметі–зерттеуұйымыжетекшісініңбұйрығыменбекітілгенклиникағадейінгізерттеугеқатыспағанзерттеуұйымыныңжұмысшылартобы,оларжүргізілетінклиникағадейінгі зерттеу сапасын бақылайдыжәне алынған деректерді жинау, өңдеужәне ұсынупроцедураларыныңОсыҚағидалардыңталаптарынасәйкестігінбағалайды;

38)стандарттыоперациялықпроцедуралар–құжаттүріндерәсімделгенпроцедуралар,ондазерттеулердіқалайжүргізукеректігінемесеәдеттехаттамаларданемесезерттеулержүргізужөніндегінұсқаулардаегжей-тегжейлікөрсетілмегенқызметтүрлерісипатталған;

39) тератогенділік – зерттелетінматериалдыңұрықтыңдаму кемістігінжәненормаданауытқуынтуындатуқабілеті;

40) тест-жүйе– клиникағадейінгі зерттеулердепайдаланылатын зертханалықжануар-лар,өсімдіктер,микроорганизмдер,сондай-ақ,жасушалық,субжасушалық,химиялықнемесефизикалықжүйелернемесеолардыңбіріктірілімдері;

41)уыттық–бірретнемесекөпретенгізужағдайындазерттелетінматериалдыңорга-низмгезияндыықпалыныңөлшемі;

42)баяууыттық–терапиялықдозадиапазонындазерттелетінматериалдыкөпретенгізу(6айғадейін)кезіндетәжірибелікжануарорганизмінезияндыықпалыныңөлшемі;

43) созылмалыуыттық– терапиялықдозадиапазонында зерттелетінматериалды көпретенгізу(12айғадейін)кезіндетәжірибелікжануарорганизмінезияндыықпалыныңөлшемі;

44)фармакологиялықбелсенділік–биологиялықбелсендізаттыңзерттелетінмалериал-дыкөпретнемесебірретенгізукезіндетәжірибелікжануарорганизміндегіфизиологиялықпараметрлердіөзгертуқабілеті;

45)фармакодинамика–терапиялықдозадиапазонындажануарнемесеадаморганизмінебиологиялықбелсендізаттыңнемеседайынөнімніңәсерінзерттеу;

46)фетоуыттық–жүктіліктіңсоңғымерзімдеріндеорганизмніңсыртқыортажағдайларынабейімделуімен негізделетінфункциялардың қалыптасужәне даму кезеңінде зерттелетінматериалдыңұрыққазақымдағышәсері;

47)фотоуыттылық–зерттелетінматериалдыңтеріжабындарыназақымдағышәсері;48)эмбриоуыттылық–зерттелетінматериалдыңұрықтыңөлімінтудыруқабілеті;49) сараптама ұйымы–Денсаулық сақтауминистрлігінің дәрілік заттар,медициналық

мақсаттағыбұйымдаржәнемедициналықтехникаайналысысаласындағымемлекеттікса-раптамаұйымы;

50)жануарлардыпайдаланудыңқұқықтықжәнеэтикалықнормаларыжөніндегіэтикалықкомиссия–жануарларменжұмысжасаудыңізгілікмәселелерінқарастыратынкомиссия.

2. Клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу жүргізуге рұқсат алу 7.КлиникағадейінгізерттеулерҚазақстанРеспубликасыДенсаулықсақтаужәнеәлеуметтік

дамуминистрінің2015жылғы28сәуірдегі№293бұйрығыменбекітілген«Биологиялықбелсендізаттарғаклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеулержүргізугерұқсатберу»мемлекеттіккөрсетілетін қызметстандартынасәйкес,ҚазақстанРеспубликасыДенсаулықсақтаужәнеәлеуметтік дамуминистрлігініңМедициналықжәнефармацевтикалық қызметті бақылаукомитеті(бұданәрі–мемлекеттікорган)бергенклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеужүргізуқұқығынарұқсатнегізіндеаккредиттелгенжәнеКлиникалықбазалартізбесінеенгізілгензерттеуұйымдарындажүргізіледі.

8.МемлекеттікорганосыҚағидалардың8-тармағынасәйкесқұжаттартүскенкүнненба-стапкүнтізбелікжетікүнішіндеклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеужүргізуқұқығынарұқсатбереді.

9.Мемлекеттікорган:1)ҚазақстанРеспубликасыныңқолданыстағызаңнамасыныңбұзылғаныанықталғанда;2)жүргізілгензрттеулертуралыесептердіңсапасытөменболғанжағдайда;3)жүргізілгензерттеулертуралыесептердедұрысемес,тексерілмегеннемесежалғанде-

ректерхабарланғанкездетапсырысберушіденклиникағадейінгізерттеулердіжүргізуқұқығынарұқсаттыкеріқайтарутуралышешімқабылдайды.

10.Клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеулержүргізугерұқсаттыжаңартутуралышешімдімемлекеттікорганзерттеуұйымыныңклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеужүргізугерұқсаттыңкеріқайтарылуынаапаратынфакторлардыжоюбойыншақабылданғаншараларкөрсетілгенклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеулердіжаңартутуралыөтінішіжәнеқайталамааккредиттеунәтижелерінегізіндеқабылдайды.

3. Клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулер жүргізу тәртібі11.Клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеулерклиникағадейінгізерттеудіңбекітілген

жоспарыжәнеклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеухаттамасы/бағдарламасыжәнеоғанқатыстытүзетулербойынша,стандарттыоперациялықпроцедураларбойыншаалынғандеректердітиістітүрдеқұжаттаужәнеклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеунәтижелерітуралыесептіжасайотырыпжүргізіледі.

12. Клиникағадейінгі (клиникалықемес) зерттеужүргізужоспарында клиникағадейінгізерттеужүргізудіңмақсатын,міндеттерін, әдістерін (соның ішінде зерттеу қорытындысынталдаужәнебағалау)сипаттайтынсызбасыжәнеграфигі(оныңкезеңдерін,бөлімдерінқамтиотырып), сондай-ақ, ондапайдаланылатынжануарлардың қауіпсіздігін қамтамасызететіншараларсипатталады.

13.Клиникағадейінгізерттеухаттамасындаклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеупроцедураларорындауғабайланыстыіс-әрекеттербаяндалады.

14. Клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу нәтижелері туралыесепкемыналаркіреді:биологиялықбелсенді заттарды,фармакологиялық,дәрілік заттарды,медициналықмақсаттағы бұйымдардыжәне медициналық техниканы клиникаға дейінгі (клиникалықемес) зерттеу сипаттамасы, пайдаланылатын зерттеу әдістеріжәне алынған нәтижелер,алынғаннәтижелердіңстатистикалықанализі,клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеунәтижелерініңқорытындысыретінде–медицинадақолдануүшіндәрілікпрепаратқаклиникалықзерттеужүргізумүмкіндігітуралықорытынды.

15.Биологиялықбелсендізаттарды,фармакологиялық,дәрілікзаттарды,медициналықмақсаттағыбұйымдардыжәнемедициналықтехниканымедициналыққолдануүшінжануар-лардыпайдаланаотырыпклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеужүргізукезіндегіжану-арлардыпайдаланудыңнормативтікқұқықтықактілерінесәйкесжүргізіледі.

16.Тапсырысберушіклиникағадейінзерттеужүргізуүшінзерттеуұйымыменкелісімжа-сайды,ондаолардыңөзарақарым-қатынасыныңбарлықмәселелеріайтылуытиіс.

Тапсырысберушіменклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеулергеқатысатынбарлықзерттеуұйымдарыарасындашартжасасукезіндежауаптызерттеушілердіңбағыныштылығытапсырысберушімензерттеуұйымдарыарасындағышартпен(тапсырысберушімензерттеуұйымдарыныңәрбіріарасындағыекіжақтышартнемесетапсырысберушіменбарлықзерттеуұйымдарыарасындағыкөпжақтышарт)анықталады.

17.Осыреттетапсырысберуші:1)зерттелетінүлгілердегі,қажетболғандасалыстыруүлгісіндеде,белсендіингредиенттің

сақтағандажәнемөлшерінсандықанықтағандағытұрақтылығынқамтамасызетеді;2)зерттеуұйымынзерттелетінүлгілердіңжәнебақылауүлгілерініңқажеттімөлшерімен,

олардың таңбалануыменжәнеолар туралыбарлық қажетті ақпараттыңжеткізілуімендеркезіндеқамтамасызетеді;

3) клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеуден кейін зерттелген үлгілерменжәнебақылауүлгілерініңқалдықтарыменжұмысістеутәртібінанықтайды;

4)клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеутуралықорытындыесептіталдайдыжәнеқолқояды;

5)неоказываетвлияниенаходдоклинического(неклинического)исследования.18.Клиникағадейінгібазаныңнемесезерттеуұйымыныңжетекшісі:1) клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеудіңжоспарынжәнеоған түзетелулерді

тапсырысберушіменмақұлдайдыжәнеолардыбекітеді(әрбіржоспаржәнетүзетулергекүнікөрсетіліп,ұйыжетекшісініңқолқойылады);

2)әрбірклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеушеңберіндетиістізертханалықпрак-тикапринциптерібойыншабіліктілігінжетілдіргенжауаптызерттеушіні(-лерді)тағайындайды;

3)қажетболғандажауаптызерттеушініалмастыружасайды;4) жауапты зерттеушіні алмастырғанжағдайда алмастырған сәтке дейін жүргізілген

жұмыстардың тиісті зертханалық практика принциптеріне сәйкестік деңгейін бағалау про-цедурасынқамтамасызетеді;

5)көпорталықтызерттеукезіндежауаптызерттеуші(лер)ніңжәнеәрбірзерттеуұйымныныңаталғанклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеужоспарынжәнеесебінқұраудағырөлінжәнефункциясынкөрсетеді;

6)клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеусапасынбақылаутобынтағайындайды;7)құжаттаманықабылдауға,есепкеалуға,сақтауғажәнемұрағатбөлмелеріндегіөзгеде

қозғалысынажауаптықызметкердітағайындайды;8)зерттеулержүргізуүшінжеткіліктіресурстардықамтамасызетеді;9)зерттеуұйымындажүргізілетінзерттеубойыншастандарттыоперациялықрәсімдерді

бекітеді;10)зерттеуұйымыныңқұрылымдықбөлімшелеріарасындағытиімдіөзараәрекеттесуді

қамтамасызетеді;11)зерттеужоспарындакөрсетілгенпроцедуралардыңсақталуын,зерттеудіңсапасына

жәнетұтастығынаықпалететінзерттеужоспарынанауытқулардыуақытындабағалудыжәнеқұжаттауды,тиістітүзетуәрекеттерінқабылдауды;

зерттеужүргізубарысындастандарттыоперациялықпроцедураларданауытқутиімділігінбағалаудықамтамасызетеді;

12)барлықбастапқыдеректердіңуақытындатіркелуінжәнеқұжатталуынқамтамасызетеді;13)валидацияланғанкомпьютерленгенжүйелердіңпайдаланылуынқамтамасызетеді;14) қызметкерлердің клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу кезіндегі осы

Қағидалардыңталаптарынорындауынқамтамасызетеді;15)қызметкерлердіңуақытындабіліктілігінарттырудыжәнедайындығынқамтамасызетеді;16)тест-жүйелердіңклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеудіңәрбіртүрінеқойылатын

талаптарғасәйкестігінқамтамасызетеді;17)клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеудіңбарлықбекітілгенбағдарламаларының/

хаттамаларыныңжәнеоларғақатыстытүзетулердің,бастапқыматериалдардың,аяқталғаннан(оныңішіндетоқтатқаннан)кейінклиникағадейінгізерттеуесептеріңіңкөшірмелерінсақтаудықамтамасызетеді;

18)алынғаннәтижелердіңқұпиялылығынқамтамасызетеді;19)барлықстандарттыоперациялықпроцедуралардыңмұрағаттықфайлдарынсақтауды

қамтамасызетеді;20)қызметкерлердіңқауіпсіздіктехникасынсақтауынбақылаудыжүзегеасырады;21) әрбір клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеушеңберінде орындалатын

жұмыстардыңнегізгіжұмысграфигінесәйкестігінқамтамасызетеді;22)реактивтіоныңтаңбалануынасәйкестігінекепілдікберетінжеткізуші-ұйымдарданре-

активтералудықамтамасызетеді;23) клиникағадейінгі (клиникалықемес) зерттеудің соңғы қорытындысына қолынжәне

күнінқояды.19.Жауаптызерттеушізерттеудің(немесезерттеубөлігінің)тиістізертханалықпракти-

капринциптерінежәнеосыҚағидалардыңталаптарынасәйкесжүргізілуінұйымдастырадыжәнебақылайды.

20.Жауаптызерттеуші:1)күнінкөрсетіпқолқоюарқылыклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеужоспарынкеліседі;2)сапаныбақылауқызметінебарлықтүзетулеріменбіргеклиникағадейінгі(клиникалық

емес)зерттеужоспарынуақытындатапсырады,соныменқатаролардыңталабыбойыншаөзгедебарлықақпараттыұсынады;

3)өзқұзыретіжәнеклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеукөлемішеңберіндестан-дарттыоперациялықпроцедураларәзірлеудіқамтамасызетеді;

4)клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеужоспарыныңтүзетулеріменжәнестандарт-тыоперациялықпроцедуралардыңзерттеугеқатысатынқызметкерлерүшінқолжетімділігінқамтамасызетеді;

5)барлыққажеттіманипуляцияларменоперациялардыңклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеужоспарынасәйкесжүргізілуін қамтамасызетеді,бекітілгенклиникағадейінгізерттеужоспарынан кез келген ауытқулардың клиникаға дейінгі зерттеу сапасынажәнетұтастығынаықпалынбағалйдыжәнеқұжаттайды;

6)алынғанбарлықдеректердіңтолыққұжатталуынжәнежазбасынқамтамасызетеді;7)күтпегенжағдайлардыңесебінжәнеолардыңқұжатталуынжүргізедіжәнеолардыжою

бойыншашараларқабылдайды;8) бастапқыдеректерді өңдейдіжәне талайды, статистикалық анализжәнебастапқы

деректердіңтүсіндірмесінжүргізедіжәненәтижелердікүнінкөрсетіпөзініңқолынқоюарқылыклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеутуралыаралықесептүріндезерттеудіңжетекшісінеұсынадыжәнебастапқыдеректердіңқорғалуынқамтамасызетеді;

9)Клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеуаяқталғаннанкейін(оныңішіндетоқтатылған

кезде)мұрағатқаклиникағадейінгізерттеужоспарын,клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерт-теутуралыесепті,бастапқыдеректердіжәнеілесепматериалдардытапсырады.

21.Клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеуаяқталғаннанкейінжауаптыорындаушыжүргізілген зерттеулержәне алынған нәтижелердәл сипатталғанын куәландыра отырыпклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеутуралысоңғыесепкекүнінкөрсетіпқолқояды.

22. Клиникағадейінгі (клиникалықемес) зерттеужөніндегіжауаптыорындаушыныал-мастырунемесеуақытшаөкілеттікберу(бұданәрі–алмастыру)туралышешімдіклиникағадейінгібазаныңнемесезерттеуұйымыныңбасшысықабылдайдыжәнеклиникағадейінгібазанемесе зерттеу ұйымыбасшысыныңбұйрығыменресімделеді, ондаалмастыру себептеріжәнеклиникағадейінгізерттеудіңқайтатағайындалғанжауаптызерттеушісініңміндеттерінорындаудыбастағанкүнікөрсетіледі.

Клиникағадейінгізерттеужоспарынаосыалмастырудысипаттайтынжәнежаңажауаптызерттеуші,клиникағадейінгібазаныңнемесезертттеуұйымыныңбасшысыжәнетапсырысберушіқолқойғантүзетулеренгізіледі.

23.Жауапты орындаушы клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеужоспарымен,сондай-ақ,оғанқатыстықандайдабіртүзетулерменөзкелісімінбілдіредіжәнекүнінкөрсетуарқылымұныөзқолыменрастайды.Олклиникағадейінгізерттеужоспарынатүзетулеренгізужөніндеұсыныстаренгізеді.

24.Зерттеугеқатысатынқызметкерлер:1) тиісті зертханалық практиканың осы зерттеуге қатысуға қатысты принциптерінің

бөліктеріндеуақытындахабарланады;2)зерттеужоспарыныңжәнетиістістандарттыоперациялықпроцедуралардыңталапта-

рынсақтайды,оларғақатыстыкезкелгенауытқуқұжапенресімделедіжәнетікелейклиникағадейінгібазаныңнемесезертттеуұйымыныңбасшысына,және/немесеқажетжағдайда,жау-аптызерттеушігетапсырады;

3)осыҚағидалардыңталаптарынасақтайды;4)қауіпсіздіктехникасының,санитарлықнормалардың,қағидалардыңжәнегигиеналық

нормативтердіңталаптарын,әсіресебелгісізнемесеқауіптіматериалдарменжұмысістегендесақтайды;

қызметкерлеруақытындаөзініңденсаулықжағдайытуралызерттеуұйымыныңбасшысынахабарлайды,алкелеңсізжағдайлардаоларклиникағадейінгізерттеужүргізуүшінмаңыздыоперациялардыорындауғатартылмайды.

25.Зерттеугеқатысатынбарлыққызметкерлертиістізертханалықпрактикапринциптерінесәйкесбастапқыдерекжазбаларыныңуақытындаорындалуына, дәлдігінежәне сапасынажауапкершілікартады.

26. Клиникағадейінгі (клиникалықемес) зерттеу хаттамасына/бағдарламасынамына-ларкіреді:

1)клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеудіңатауы;2)клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеумақсатыныңжәнеміндеттерініңсипаттамасы;3)тапсырысберушініңатауыжәнезаңдымекенжайы;4)зерттеуұйымыныңатауыжәнезаңдымекенжайы;5)клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеужөніндегіжауаптызерттеушініңтегі,аты,

әкесініңаты(болғанжағдайда),оныңжұмысорныныңорналасумекенжайы;6)тапсырысберушіменкелісімтуралыдатажәнебелгі;7)клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеужөніндегіжауаптызерттеушіменсапаны

бақылауқызметініңкелісімітуралыдатажәнебелгі;8)зерттеуұйымыныңбасшысынбекітутуралыдатажәнебелгі;9) фармакологиялық немесе дәрілік зат (физикалық, химиялық, биологиялық,

фармацевтикалыққасиеттері),медициналықмақсаттағыбұйымжәнемедициналықтехникатуралымәліметтер;

10)бақылауүлгілерітуралымәліметтер(физикалық,химиялық,биологиялық,фармацев-тикалыққасиеттері);

11)клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеудіңпайдаланылатынтәсілдерініңсипаттамасы;12)клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеудепайдаланылатынтест-жүйелердіңси-

паттамасы,тест-жүйенітаңдаудың,жануарлартүрініңжәнелиниясының,мөлшерінің,денесалмағының,жасының,сәйкестендірутәсілдерініңнегіздемесі;

физикалық-химиялық тест-жүйелердежабдық, оның сезімталдығыбойыншадеректеркөрсетіледі;

13)зерттелетінфармакологиялықнемеседәрілікзатты,медициналықмақсаттағыбұйым-дыжәнемедициналық техниканыенгізу тәсілдеріменжолдарыныңжәнеақылау үлгісініңсипаттамасы;

14)зерттелетінфармакологиялықнемеседәрілікзатты,медициналықмақсаттағыбұйымдыжәнебақылауүлгісіндайындаусипаттамасы;

15) клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу сызбасыныңдетальді сипаттамасы,клиникағадейінгізерттеудіңтаңдалғансызбасыныңнегіздемесі;

16)жануарлардыпайдаланудыңэтикалықнормалары;17)зерттелетіндәрілікзаттыңқауіпсіздігінбағалау;18)клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеухаттамасына/бағдарламасынақатысты

түзетулердіңнегіздемесіжәнесипаттамасы;19) клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу нәтижелерін статистикалық өңдеу

әдістемесінтаңдаунегіздемесіжәнесипаттамасы;20)клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеутуралыесептідайындаупроцедурасының

сипаттамасы;21)мұрағатбөлмесіндесақтауғажататынматериалдардыңтізбесіжәнеолардысақтауорны;22)пайдаланылғанәдебиеттізімі.27.Клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеухаттамасына/бағдарламасынаенгізілетін

түзетулер клиникағадейінгі (клиникалықемес) зерттеужөніндегіжуауапты зерттеушімен,сапаны бақылау қызметімен және тапсырыс берушімен келісілгеннен кейін зерттеуұйымыныңбасшысыменбкеітіледі,алклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеухаттама-сына/бағдарламасына қатыстыауытқулар (жоспарланбағаноқиғалар, күтпегенжағдайлар,олқылықтар)жазбаша түрде белгіленеді, нөмірленеді, орындаушы қол қояды, себептерікөрсетіліпклиникағадейінгізерттеухаттамасына/бағдарламасынақосымшададаталанады.

28.Тапсырысберушіклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеухаттамасы/бағдарламасыбекітілгенгедейінклиникағадейінгібазағанемесезерттеуұйымыназерттелетінжәнебақылауүлгісіменжұмысітсеудіңқауіпсіздігінқамтамасызетубойыншашаралартуралы,еріткіштержәнеерітупроцедурасытуралықажеттіақпаратты;

температуралықрежимі,сақтаушарттарыжәнемерзімдерікөрсетілгензерттелетінүлгінісипаттайтынқұжаттаманы,тұрақтылықбоыншадеректердіұсынады.

29.Зерттелетінүлгініөндіружәнесақтау,олардыпайдаланусоныменқатарТиістіөндірістікпрактикаталаптарынасәйкес,алпайдалану–клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеудіңбекітілгенхаттамасына/бағдарламасынасәйкесжүзегеасырылады.

30.Зерттелетінүлгідетасымалдаукезінделастануданнемесебүлінуденқорғауғаарналғанқаптамабар.Қаптамадазерттелетінүлгініңатауы,қосылыстыңхимиялыққұрылымы,серия(партия)нөмірі,шығарылудатасы,сақтаушарттарыжәнежарамдылықмерзімікөрсетілгентаңбалануы(заттаңбасы)бар.

31.Клиникалықбазанемесезерттеуұйымыклиникағадейінгібазаныңнемесезерттеуұйымының басшысымен бекітілген тәртіпке және ҚазақстанРеспубликасының заңнаматалаптарына сәйкес зерттелетін үлгініңжәнебақылау үлгісінің қабылдануынжәнеесепкеалынуынжүзегеасырады.

32.Жауаптытұлғазерттелетінүлгініңжәнебақылауүлгісініңқабылдануын,есепкеалыну-ын,инвентаризациясынжүргізеді,олардыңәрбіртест-жүйегешығынынтіркейді,зерттелетінүлгініңжәнебақылауүлгісініңқалдықтарынтапсырысберушігеқайтарылуынжәнежойылуын(утилизациясын)жүзегеасырады.

Есепкеалужурналындазерттелетінүлгініңжәнебақылауүлгісініңілеспеқұжаттарыныңқабылдау күні, саны, сериясы (партиясы), сақтаумерзімі (егербелгіленгенболса), нөміріжәнекүнікөрсетіледі.

33.Зерттелетіндәрілікүлгінжәнебақылауүлгісінқабылдаукезіндеәрбірсерия(партия)мынабойыншатексеріледі:

1)дұрыстасымалдамаусалдарынанфизикалықзақымданудыңжоқтығы;2)ілеспеқұжаттардакөрсетілгензерттелетінүлгілердіңалынғанмөлшерініңсәйкестігі;3)ілеспеқұжаттардытолтырудыңдұрыстығы.34.Қабылдаукезіндеанықталғанбарлықауытқуларклиникағадейінгібазаныңнемесе

зерттеуұйымыныңбасшысықұрғанкомиссияменқабылдауактісіндебекітіледі.35. Зерттелетін үлгініжәнебақылау үлгісін қабылдағаннан кейінжауапты тұлға әрбір

қаптаманың заттаңбаларындаалынған күнін, клиникағадейінгі (клиникалықемес) зерттеунөмірін(код)жәнебасқадақажеттіақпараттыбелгілейді.

36.Зерттелетінүлгіөндірушікөрсеткенбарлықжарамдылықмерзіміішіндесақтаушарт-тарынорындайотырып,тапсырысберушініңұсынымдарынасәйкесреактивтерден,бақылауүлгілеріненжкесақталады.Сақтауорындарындағы,оныңшіндетоңазтқышкамералардағыжәнетоңазтқыштардағытемпературажәнеылғалдылықүнемімониторленедіжәнеесепкеалужурналындааталғанқұжатаманыжүргізугежауаптықызметкерлертіркейді.

37.Қажетжағдайдабиологиялықбелсендізаттың,фармакологиялықнемеседәрілікзаттыңтест-жүйегеенгізугеарналғандозаларысанитариялық-гигиеналықшарттардыжәнебелсендізатты,фармакологиялықнемеседәрілікзаттыдайындаутехнологиясынсақтайотырып,со-ныменқатарклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеухаттамасына/бағдарламасынажәнетапсырысберушініңнұсқаулықтарынасәйкесзерттеуұйымыныңжауаптыорындаушысыменэкстемпоральдідайындалады.

38.Егер клиникағадейінгі (клиникалықемес) зерттеу хаттамасында/бағдарламасындаенгізугеарналғанерітінділердіэкстемпоральдідайындаудыңдұрыстығынабақылаужүргізуқарастырылғанболсазерттелетінүлгініенгізудіңалғашқыжәнесоңғыкүніқосымшадозалардайындаладыжәнесынақтаржүргізуүшінтапсырысберушігежіберіледі.

39. Белсенді заттың,фармакологиялық немесе дәрілік заттың белгілі бір мөлшерінсұрыптау, керекті концентрациядағы ерітінділерді дайындаужәне зерттеу үлгісінежәнебақылау үлгісіне байланыстыбасқаманипуляциялар ламинарлықмәжбүрлі вентиляцияжүйесіменжабдықталғанбөлмеденемесепроцедуралардыңқауіпсіздігіжәнеенгізудозаларындайындаудыңтазалығынқамтамасызететінасептикалықорынжайдажүргізіледі.

40.Зерттеуүлгісініңжәнебақылауүлгісініңдозаларынэкстемпоральдідайындауүшінпай-даланылатынбарлықесептеролардыдайындаудыбастағанғадейінзерттеушіменміндеттітүрдетексеріледіжәнежұмысжурналындабастапқыдеректертүріндеқұжатталады.

41. Клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу кезінде келесі деректер көрсетілгенесепкеалужурналындазерттеуүлгісінжәнебақылауүлгісінпайдаланудыесепкеалуүнеміжүргізіліпотырады:

1)клиникағадейінгізерттеудіңнөмірі(коды);2)бастапқымөлшері;3)күнікөрсетілгенклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеуүшіналынғанмөлшері;4)барлықманипуляцияларжүргізуденкейінгіқалдық;5)жауаптытұлғаныңқолдары.42.Зерттелетінүлгініңмөлшерінклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеухаттамасы-

на/бағдарламасынасәйкестұрақтылыққатексерісжүргізуқажетболғандаклитникағадейнгібазанемесезерттеуұйымытапсырысберушігезерттеуүлгісісалынғанбірпайдаланылмағаныдыстыжәне клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеу аяқталғаннан кейінжәне онықажеттіклиникағадейінгізерттеужүргізуүшінтапсырысберушікөрсеткенжағдайлардасақтауаяқталғаннанкейінішанарапайдаланылғанбірыдыстықайтарады.

43.Зерттеуүлгісініңжәнебақылауүлгісініңәрбірсериясынан(партиясынан)клиникағадейінгі база немесе зерттеу ұйымы немесе тапсырыс беруші соңғысыныңшешіміменклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеужүргізуүшінпайдаланылатынзерттеуүлгісініңбірүлгісіміндеттітүрдерезервтеледі.Резервтеумерзімінтапысрысберушібелгілейді,бірақжарамдылықмерзіміненкемемес.

44.Клиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеуаяқталғаннанжәнезерттеуүлгісініңжәнебақылау үлгісінің қалдытарынаетксеружүргізгеннен кейін тапсырысберушініңшешіміменқалдықтарқайтарыладыжәнеклиникағадейнгібазаданемесезерттеуұйымындажойылады(утилизацияланады).

45.Жетекшізерттеушілермензерттеугеқатысқанмамандардыңесептерінеөздеріқолынжәнекүнінқойылады.

46.Соңғыесепкеұйымбасшысықолқоядыжәнетиістізертханалықпрактикақағидаларынасәйкестік деңгейін көрсетумендеректердің сенімділігінежауапкершілікті қабылдау туралыкуәландыра отырып күнін қояды.Соңғы есеп ұлттық заңнамамен талап етілсе ұйымныңмөріменбекітіледі.

Бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылғы 30 мау-сымда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №11493 болып енгізілді.

ҚазаҚСтан РеСпуБликаСы ДенСаулыҚ СаҚтау және әлеуметтік Даму миниСтРлігінің БұйРығы

2015 жылғы 29 мамыр №416 Астана қаласы

Фармацевтикалық қызмет саласындағы мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенттерін бекіту туралы

«Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» 2013 жылғы 15 сәуірдегі ҚазақстанРеспубликасыЗаңының10-бабының2)тармақшасынасәйкесбұйырамын:

1.Мемлекеттікқызметрегламенттерібекітілсін:1) осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес «Қазақстан Республикасында тіркелген және

тіркелмегендәрілік заттарды,медициналықмақсаттағыбұйымдардыжәнемедициналықтехниканыәкелуге(әкетуге)келісімжәне(немесе)қорытынды(рұқсатберуқұжатын)беру»;

2)осыбұйрыққа2-қосымшағасәйкес«Биологиялықбелсендізаттарғаклиникағадейінгі(клиникалықемес)зерттеулердiжүргізугерұқсатберу»;

3) осы бұйрыққа 3-қосымшаға сәйкес «Фармакологиялық және дәрiлік заттарды,медициналықмақсаттағыбұйымдарменмедициналықтехниканыклиникалықзерттеудіжәне(немесе)сынаудыжүргізугерұқсатберу»;

4)осыбұйрыққа4-қосымшағасәйкес«Дәрілікзаттарды,медициналықмақсаттағыбұйымдарменмедициналықтехниканымемлекеттіктіркеу,қайтатіркеужәнедәрілікзаттардыңтіркеуқұжатынаөзгерістеренгізу»;

5)осыбұйрыққа5-қосымшағасәйкес«Бірегейдәрілікзаттардыңатауларынбекіту(бекітпеу)туралышешімдіберу».

2. Қазақстан РеспубликасыДенсаулық сақтау және әлеуметтік дамуминистрлігініңМедициналықжәнефармацевтикалыққызметтібақылаукомитеті:

1)осыбұйрықтыҚазақстанРеспубликасыӘділетминистрлігіндемемлекеттіктіркеуді;2)осыбұйрықтыҚазақстанРеспубликасыӘділетминистрлігіндемемлекеттіктіркегеннен

кейін күнтізбелік он күн ішіндемерзімдік баспабасылымдарынажәне«Әділет»ҚазақстанРеспубликасы нормативтік құқықтық актілерінің ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресмижариялауғажіберуді;

3) осы бұйрықты ҚазақстанРеспубликасыДенсаулық сақтау және әлеуметтік дамуминистрлігініңинтернет-ресурсынаорналастыруды;

4)осыбұйрықтыҚазақстанРеспубликасыӘділетминистрлігіндемемлекеттіктіркегенненкейінонжұмыскүніішіндеҚазақстанРеспубликасыДенсаулықсақтаужәнеәлеуметтікдамуминистрлігініңЗаңқызметідепартаментінеосытармақтың1),2)және3)тармақшаларындакөзделгеніс-шаралардыңорындалуытуралымәліметтіұсынудықамтамасызетсін.

3.«Фармацевтикалыққызметсаласындағымемлекеттіккөрсетілетінқызметрегламенттерінбекіту туралы» ҚазақстанРеспубликасыДенсаулық сақтауминистрінің 2014жылғы 26мамырдағы№282(ҚазақстанРеспубликасыныңнормативтікқұқықтықактілерінмемлекеттіктіркеутізілімінде№9537тіркелген,2015жылғы21шілдеде«Әділет»ҚазақстанРеспубликасынормативтік құқықтық актілерінің ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жарияланған)бұйрығыныңкүшіжойылдыдептанылсын.

4.ОсыбұйрықтыңорындалуынбақылауҚазақстанРеспубликасыныңДенсаулықсақтаужәнеәлеуметтікдамувице-министріА.В.Цойғажүктелсін.

5.Осыбұйрықалғашресмижарияланған күніненбастап күнтізбелік он күн өткен соңқолданысқаенгізіледі.

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау жәнеәлеуметтік даму министрі Т.ДҮЙСЕНОВА

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің2015 жылғы 29 мамырдағы №416 бұйрығына

1-қосымша

«Қазақстан Республикасында тіркелген және тіркелмеген дәрiлiк заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы әкелуге (әкетуге) келісім және (немесе) қорытынды (рұқсат құжатын) беру» мемлекеттік көрсетілетін

қызмет регламенті1. Жалпы ережелер

1.«ҚазақстанРеспубликасындатіркелгенжәнетіркелмегендәрiлiкзаттарды,медициналықмақсаттағыбұйымдарменмедициналықтехниканыәкелуге(әкетуге)келісімжәне(немесе)қорытынды(рұқсатқұжатын)беру»мемлекеттіккөрсетілетінқызметін(бұданәрі–мемлекеттіккөрсетілетін қызмет) Қазақстан РеспубликасыДенсаулық сақтау және әлеуметтік дамуминистрлігініңМедициналықжәнефармацевтикалыққызметтібақылаукомитеті (бұданәрі–Комитет)немесеоныңаумақтықбөлімшелері(бұданәрі–қызметтіберуші),оныңішінде«электрондықүкіметтің»www.egov.kzвеб-порталынемесе«Е-лицензиялау»www.elicense.kzвеб-порталыарқылыкөрсетеді.

2.Мемлекеттікқызметкөрсетудіңнысаныэлектрондықжәне(немесе)қағазнұсқада.3.Мемлекеттікқызметті көрсетунәтижесірұқсатқұжатын(ҚазақстанРеспубликасында

тіркелген және тіркелмеген дәрiлiк заттарды, медициналықмақсаттағы бұйымдарменмедициналық техниканыәкелуге/әкетуге келісу туралы хаттар /қорытынды ) беру болыптабылады.

2. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінде қызмет берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) әрекеттері

тәртібінің сипаттамасы4.Мемлекеттік қызмет көрсетілетін қызметті алушыға Қазақстан Республикасының

нормативтік құқықтықактілерінмемлекеттік тіркеутізілімінде№11338тіркелгенҚазақстанРеспубликасыДенсаулықсақтаужәнеәлеуметтікдамуминистрінің2015жылғы28сәуірдегі№293 бұйрығымен бекітілген «ҚазақстанРеспубликасында тіркелгенжәне тіркелмегендәрілік заттарды,медициналықмақсаттағы бұйымдардыжәнемедициналық техниканы

әкелуге(әкетуге)келісімжәне(немесе)қорытынды(рұқсатберуқұжатын)беру»мемлекеттіккөрсетілетінқызметстандартының(бұданәрі-Стандарт)9-тармағындакөзделгенқұжаттардыңқосымшасыбар өтініштің немесе көрсетілетін қызметті алушының электрондықцифрлыққолтаңбасымен(бұданәрі–ЭЦҚ)куәландырылғанэлектрондыққұжатнысанындағысұраусалудыңнегізіндекөрсетіледі.

5.Әрекетмазмұныжәнеоныорындауұзақтығы:1)көрсетілетінқызметтіалушыҚазақстанРеспубликасындатіркелгенжәнетіркелмеген

дәрiлiкзаттардыәкелуге/әкетугеқұжаттардытапсырғанкүнненбастап,сондай-ақпорталғажүгінген кезде құжаттарды тапсырған сәттен бастап – 7 (жеті) жұмыс күні,медициналықмақсаттағыбұйымдарменмедициналықтехниканыәкелуге/әкетуге–5(бес)жұмыскүні;

2)құжаттартоптамасынтапсыруүшінкүтудіңрұқсатетілетінеңұзақуақыты–20минут;3)көрсетілетінқызметтіалушығақызметкөрсетудіңрұқсатетілетінеңұзақуақыты–20минут.Көрсетілетінқызметтіалушы(неоныңсенімхатбойыншаөкілі)жүгінгенкездепорталға:1) көрсетілетін қызметті алушының ЭЦҚ-мен куәландырылған электрондық құжат

нысанындағысұраусалуды;2)Стандарттың9-тармағынасәйкесқұжаттардыңэлектрондықкөшірмесінұсынады. Көрсетілетін қызметті алушының жеке басын растайтын (жеке тұлға үшін), заңды

тұлғанымемлекеттік тіркеу туралы, көрсетілетін қызметті алушыныдара кәсіпкерретіндетіркеутуралықұжаттардыңмәліметтерінкөрсетілетінқызметтіберушіпорталарқылытиістімемлекеттікақпараттықжүйелерденмемлекеттікоргандардыңуәкілеттітұлғаларыныңЭЦҚ-менкуәландырылғанэлектрондықдеректернысанындаалады.

көрсетілетінқызметтіалушыбарлыққұжаттарды: көрсетілетін қызметті берушіге (қолма-қолнепочтабайланысыарқылы)берген кезде

–өтініштіңкөшірмесіндеқұжаттартоптамасыныңқабылданғанкүніменуақытыкөрсетілгенкөрсетілетінқызметтіберушініңкеңесіндетіркелгенітуралыбелгіоныңқабылданғанынрас-тауболыптабылады;

портал арқылыберген кезде– көрсетілетін қызметті алушының«жеке кабинетінде»мемлекеттік көрсетілетін қызметтің нәтижесін алатын күні көрсетіле отырып,мемлекеттікқызметтікөрсетугеарналғансұраусалудыңқабылданғанытуралыстатускөрсетіледі.

Порталарқылыжүгінгенкездеэлектрондықсұраусалудыжіберукөрсетілетінқызметтіалушының«жекекабинетінен»жүзегеасырылады.Сұраусалуавтоматтытүрдекөрсетілетінқызметтіберушігежіберіледі.

6.Мемлекеттікқызметтікөрсетубойыншаәрекеттіңнәтижесірұқсатқұжатын(ҚазақстанРеспубликасында тіркелгенжәне тіркелмегендәрiлiк заттарды,медициналықмақсаттағыбұйымдарменмедициналықтехниканыәкелуге/әкетугекелісутуралыхаттар /қорытынды)беруболыптабылады.

3. Көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) мемлекеттік қызмет көрсету

процесі кезіндегі өзара іс-қимылы тәртібінің сипаттамасы7.Мемлекеттік қызмет көрсету процесіне көрсетілетін қызметті берушінің мынадай

құрылымдықбөлімшелеріқатысады:1)көрсетілетінқызметтіберушініңкеңесісі–1жұмыскүні;2)көрсетілетінқызметтіберушініңбасшылығы–1жұмыскүні;3)көрсетілетінқызметтіберушініңмаманы-ҚазақстанРеспубликасындатіркелгенжәне

тіркелмегендәрiлiкзаттардыәкелуге/әкетуге5жұмыскүні;медициналықмақсаттағыбұйымдарменмедициналықтехниканыәкелуге/әкетуге3жұмыскүні.

8.Көрсетілетінқызметтіалушыныңқұжаттарынқабылдаукеңседе«біртерезе»қағидатыбойыншажұмыскестесініңнегізіндебіржұмыскүніішіндежүзегеасырылады.

Кеңсеқызметкерікөрсетілетінқызметтіалушыжүгінгенкүнненбастап:1)барлықұсынылғанқұжаттардыңболуынтексереді;2)өтініштердітіркеужурналынатіркейді;3)құжаттардыкөрсетілетінқызметтіберушініңбасшысынабереді.Көрсетілетінқызметтіберушініңбасшысықұжаттардытіркегенкүнненбастапбіржұмыс

күніішіндекеліптүскенқұжаттардыбөледі,бұрыштамақояды.Көрсетілетінқызметтіберушініңмаманы:1) құжаттар тіркелген күннен бастап екі жұмыс күні ішінде ұсынылған құжаттардың

толықтығынжәнесәйкестігінтексереді;2)үшжұмыскүні ішіндерұқсатқұжатыннеҚазақстанРеспубликасындатіркелгенжәне

тіркелмегендәрілікзаттардыәкелуге/әкетугеұсынылғанқұжаттартолықболмағанжәне(не-месе)сәйкескелмегенжағдайдабастартутуралыуәжделгенжауапәзірлейді;

біржұмыс күні ішіндерұқсат құжатыннеҚазақстанРеспубликасында тіркелгенжәнетіркелмегенмедициналықмақсаттағыбұйымдарменмедициналықтехниканыәкелуге/әкетугеұсынылғанқұжаттартолықболмағанжәне(немесе)сәйкескелмегенжағдайдабастартуту-ралыуәжделгенжауапәзірлейді;

3)рұқсатқұжатынкеңсегебереді.Кеңсеқызметкерікөрсетілетінқызметтіалушығақұжаттарды(қолмақолнепочтаарқылы)

береді/жібереді.Көрсетілетінқызметтіберушітұтынушынырұқсатқұжатынберуденуәжделгенбастартудың

себебітуралыжазбашахабардаретеді.Порталда электрондық сұрау салудыжіберу көрсетілетін қызметті алушының «жеке

кабинетінен»жүзегеасырылады.Сұраусалуавтоматтытүрдетаңдалғанқызметкесәйкесмемлекеттікорган-мекенжайғажіберіледі.

Көрсетілетінқызметтіалушыға:1)сұраусалудыңнөміріменқабылданғанкүнін;2)сұраусалынғанмемлекеттіккөрсетілетінқызметтіңтүрін;3)құжаттардыберукүнін(уақытын)жәнеорнын;4)құжаттардыресімдеугеөтінішқабылдағанқызметкердіңтегін,атын,әкесініңатын;5)көрсетілетінқызметтіалушыныңтегін,атын,әкесініңатын,уәкілеттіөкілініңтегін,атын,

әкесініңатынжәнеолардыңбайланыстелефондарынкөрсетеотырып,тиістіқұжаттардыңқабылданғанытуралықолхатберіледі.

Портал арқылыжүгінген кезде көрсетілетін қызметті алушының «жеке кабинетінде»мемлекеттік көрсетілетін қызметтің нәтижесін алатын күні көрсетіле отырып,мемлекеттікқызметтікөрсетугеарналғансұраусалудыңқабылданғанытуралыстатускөрсетіледі.

Орындаумерзімікөрсетілгенмемлекеттікқызметкөрсетубизнес-процесініңсызбасыосыРегламентке1-қосымшадакелтірілген.

КөрсетілетінқызметтіберушіқұжаттардықабылдаудыҚазақстанРеспубликасының2007жылғы15мамырдағы№251Еңбекзаңнамасынасәйкесдемалысжәнемерекекүндеріненбасқа,дүйсенбіденбастапжұманықосаалғанда,сағат13.00-ден14.30-ғадейінгітүскіүзіліспенсағат9.00-ден18-30-ғадейінкеңсеарқылыжүзегеасырады.

9.Көрсетілетінқызметалушыныңқадамдықіс-қимылы:1)1-процесс:компьютердіңинтернет-браузеріндеЭЦҚтіркеукуәлігінтіркеу,электрондық

мемлекеттікқызметтіалуүшінПорталғапарольдіенгізу(іскеқосупроцесі).1-шартПорталдадеректердіңтүпнұсқалығынлогин(БСН/ЖСН)жәнепарольарқылытексеру;

2)2-процесс:көрсетілетінқызметтіалушыныңдеректеріндебұзушылықтардыңболуынабайланыстыПорталдаіскеқосуданбастартутуралыхабарламанықұру;

3)3-процесс:сұраусалунысанынэкранғашығаруқызметінтаңдапалужәнеқұрылымыменүлгілікталаптарынескереотырыпнысандытолтыру(деректердіенгізу);

4)4-процесс:көрсетілетінқызметтіалушыныңдеректерітуралыЭҮШарқылыЗТМДҚне-месеЖТМДҚ-ғажәнеБСАЖсұраусалудыжіберу.2-шарт ЗТМДҚнемесеЖТМДҚ-ғажәнеБСАЖ-дакөрсетілетінқызметтіалушыныңдеректерініңболуынтексеру;

5)5-процесс:ЗТМДҚнемесеЖТМДҚ-ғажәнеБСАЖ-дакөрсетілетінқызметтіалушыныңдеректерініңболмауынабайланыстыдеректердіалудыңмүмкінеместігітуралыхабарламақалыптастыру;

6)6-процесс:көрсетілетінқызметтіалушыныңсұраусалудырастауы(қолқоюы)үшінЭЦҚтіркеукуәлігінтаңдауы.3-шартПорталдаЭЦҚтіркеукуәлігініңқолданылумерзімінжәнетізімде кері қайтарыпалынған (жойылған) тіркеу куәліктерінің болмауын, сондай-ақ сұраусалудакөрсетілгенЖСН/БСНжәнеЭЦҚтіркеукуәлігіндекөрсетілгенЖСН/БСНарасындағысәйкестендірудеректерініңсәйкестігінтексеру;

7) 7-процесс: көрсетілетін қызметті алушыныңЭЦҚ түпнұсқалығының расталмауынабайланыстысұрау салынғанмемлекеттік көрсетілетін қызметтенбас тарту туралыхабар-ламанықалыптастыру;

8) 8-процесс: электрондықмемлекеттік қызметті көрсетуге арналған сұрау салудыңтолтырылғаннысанын (енгізілгендеректерді) қызметалушыныңЭЦҚарқылы куәландыру(қолқою);

9) 9-процесс: электрондық құжатты (көрсетілетін қызметті алушының сұрау салуын)тіркеужәнеПорталда сұрау салудыөңдеу. 4-шартмемлекеттік қызметті алу негіздерініңсәйкестігінтексеруі;

10)10-процесс:Порталдакөрсетілетінқызметтіалушыныңдеректеріндебұзушылықтардыңболуынабайланыстысұраусалынғанэлектрондықмемлекеттіккөрсетілетінқызметтенбастартутуралыхабарламанықалыптастыру;

11) 11- процесс: көрсетілетін қызметті алушыныңПорталда қалыптасқан электрондықмемлекеттікқызметкөрсетунәтижелеріналуы.

10.Көрсетілетінқызметтіберушініңқадамдықіс-қимылдарыжәнешешімдері:1)1-процесс:жауаптыорындаушыныңэлектрондықмемлекеттік қызметті көрсетуүшін

Порталғалогинменпарольді енгізуі; 1-шартПорталдажауаптыадам туралыдеректердіңтөлнұсқалығынлогинжәнепарольарқылытексеру;

2)2-процесс:көрсетілетінқызметтіберушіқызметкерініңдеректеріндебұзушылықтардыңболуынабайланыстыПорталдаіскеқосуданбастартутуралыхабарламанықалыптастыру;

3)3-процесс:жауаптыорындаушыныңРегламенттеэлектрондықмемлекеттіккөрсетілетінқызметтітаңдауы,электрондыққұжаттықарауға,электрондықмемлекеттікқызметкөрсетугеарналған сұрау салу нысанын экранғашығаруыжәне көрсетілетін қызметті алушыныңдеректеріненгізуі;

4)4-процесс:көрсетілетінқызметтіалушыныңдеректерітуралысұраусалудыЭҮШарқылыЗТМДҚнемесеЖТМДҚ-ғажәнеБСАЖ-кежіберу.2-шартЗТМДҚнемесеЖТМДҚ-дажәнеБСАЖ-дакөрсетілетінқызметтіалушыныңдеректерініңболуынтексеру;

5)5-процесс:ЗТМДҚнемесеЖТМДҚ-ғажәнеБСАЖ-дакөрсетілетінқызметтіалушыныңдеректерініңболмауынабайланыстыдеректердіалудыңмүмкінеместігітуралыхабарламақалыптастыру;

6)6-процесс:құжаттардыңқағазнысанындаболуынбелгілеубөлігіндесұраусалунысанынтолтыруыжәнежауаптықызметкердіңкөрсетілетінқызметтіалушыұсынғанқажеттіқұжаттардысканерлеуіжәнеолардысұраусалунысанынабекітуі;

7) 7-процесс:Порталда сұрау салуды тіркеужәнеөңдеу3-шарт көрсетілетін қызметтіберушініңәкелуді/әкетудікелісугеарналғаннегіздергекөрсетілетінқызметалушыныңсәйкескелуінтексеруі;

8)8-процесс:Порталдакөрсетілетінқызметтіалушыныңдеректеріндебұзушылықтардыңболуынабайланыстысұраусалынғанэлектрондықмемлекеттіккөрсетілетінқызметтенбастартутуралыхабарламанықалыптастыру;

9) 9-процесс: көрсетілетін қызметті алушыныңПорталда қалыптасқан электрондықмемлекеттіккөрсетілетінқызметтіңрұқсатқұжатыналуы.

11. Көрсетілетін қызметті алушыныңПортал арқылы қадамдық іс-қимылдарыжәнекөрсетілетінқызметтіберушініңшешіміосыРегламентке2-қосымшадакелтірілген.

«Қазақстан Республикасында тіркелген және тіркелмеген дәрiлiк заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы әкелуге (әкетуге)

келісім және (немесе) қорытынды (рұқсат құжатын) беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне

1-қосымша

Мемлекеттік қызмет көрсету бизнес-процесінің сызбасы

«ҚазақстанРеспубликасындатіркелгенжәнетіркелмегендәрiлiкзаттарды,медициналықмақсаттағыбұйымдарменмедициналықтехниканыәкелуге(әкетуге)келісімжәне(немесе)

қорытынды(рұқсатқұжатын)беру»

«Қазақстан Республикасында тіркелген және тіркелмеген дәрiлiк заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы әкелуге (әкетуге)

келісім және (немесе) қорытынды (рұқсат құжатын) беру»мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне

2-қосымша

Көрсетілетін қызмет алушының қадамдық іс-қимылы

(жалғасы 18-бетте)

18 13 СӘУІР 2017 жылресми

Көрсетілетін қызметті берушінің қадамдық іс-қимылдары және шешімдері

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің2015 жылғы 29 мамырдағы №416 бұйрығына 2-қосымша

«Биологиялық белсенді заттарды клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулер жүргізуге рұқсат беру» мемлекеттік көрсетілетін

қызмет регламенті 1. Жалпы ережелер

1. «Биологиялық белсенді заттарды клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулер жүргізуге рұқсат беру» мемлекеттік көрсетілетін қызметін (бұдан әрі – мемлекеттік көрсетілетін қызмет) Қазақстан республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитеті (бұдан әрі – көрсетілетін қызметті беруші) 2009 жылғы 18 қыркүйектегі «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 72-бабына, сондай-ақ Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11338 тіркелген Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 сәуірдегі № 293 бұйрығымен бекітілген «Биологиялық белсенді заттарды клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулер жүргізуге рұқсат беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына (бұдан әрі – Стандарт) сәйкес көрсетеді.

2. Мемлекеттік қызметті көрсету үшін құжаттарды қабылдау және мемлекеттік қызметті көрсету нәтижелерін беру көрсетілетін қызметті берушінің кеңесі не «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы жүзеге асырылады.

3. Мемлекеттік қызметті көрсету нысаны: қағаз және (немесе) электрондық түрінде.4. Мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесі көрсетілген қызметті берушінің бұйрығымен

бекітілген биологиялық белсенді заттарды клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулер зерттеулер жүргізуге рұқсат беру болып табылады.

2. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінде қызмет берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) әрекеттері

тәртібінің сипаттамасы5. Мемлекеттік қызметті көрсету бойынша рәсімді (әрекетті) бастау үшін негіз көрсетілетін

қызметті алушының мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті ұсынған құжаттарын көрсетілетін қызметті берушінің алуы болып табылады. Көрсетілетін қызметті алушы жүгінген кезде мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті құжаттарының тізбесі Стандартқа 9-тармаққа сәйкес ұсынылады.

6. Мемлекеттік қызметті көрсету процесінің рәсімдері (әрекеті):1-процесс – көрсетілетін қызметті беруші кеңсесінің қызметкері құжат келіп түскен сәттен

бастап 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде алынған құжаттарға тіркеу жүргізеді және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына қарауға береді, бұл ретте өтінішті төменгі бұрышына келіп түскен күні мен кіріс нөмірін көрсете отырып, мемлекеттік тілдегі тіркеу мөртабанын қояды;

2-процесс– көрсетілетін қызметті берушінің басшысы құжат келіп түскен сәттен бастап 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде көрсетілетін қызметті алушының құжатын қарайды және көрсетілетін қызметті беруші басшысының орынбасарына жазып тапсырады;

3-процесс – көрсетілетін қызметті беруші басшысының орынбасары құжат келіп түскен сәттен бастап 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде көрсетілетін қызметті алушының құжатын қарайды және Фармацевтикалық қызметтерді көрсету басқармасының (бұдан әрі – Басқарма) басшы-сына жазып тапсырады;

4-процесс – Басқарма басшысы құжат келіп түскен сәттен бастап 1 (бір) жұмыс күні ішінде көрсетілетін қызметті алушының құжатын қойылатын талаптарға сәйкестігіне қарайды және Басқарманың бас сарапшысына (сарапшысына) жазып тапсырады;

5-процесс – Басқарманың бас сарапшысы (сарапшысы) құжатты алған күннен бастап көрсетілетін қызметті алушының құжатын қарауды жүзеге асырады және бұйрық жоба-сын әзірлейді, көрсетілетін қызметті берушінің уәкілетті адамдарына қол қойдырады және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына қол қою үшін ұсынады;

6-процесс – Комитеттің басшысы 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде бұйрық жобасын қарайды, қол қояды және Басқарманың бас сарапшысына (сарапшысына) береді;

7-процесс – Басқарманың бас сарапшысы (сарапшысы) 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде қол қойылған бұйрықты көрсетілетін қызметті берушінің негізгі қызметтер бойынша бұйрықтарды тіркеу журналына тіркейді және оған нөмір береді.

7. Мынадай рәсімдерді орындауды бастау үшін негіз болатын мемлекеттік қызметті көрсету бойынша рәсімнің (әрекеттің) нәтижесі:

1) көрсетілетін қызметті алушының мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті ұсынған құжаттарын көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесінде тіркеу және оларды көрсетілетін қызметті берушінің басшысына беру;

2) көрсетілетін қызметті беруші басшысының және оның орынбасарының Басқарма басшысының қарауы үшін бұрыштамасы;

3) Басқарма басшысының Басқарма бас сарапшысының (сарапшысының) қарауы үшін бұрыштамасы;

4) Басқарма бас сарапшысының (сарапшысының) бұйрық жобасын дайындауы;5) көрсетілетін қызметті берушінің уәкілетті адамдарының бұйрық жобасына қол қоюлары;6) көрсетілетін қызметті беруші басшысының бұйрық жобасына қол қоюы;7) Басқарма бас сарапшысының (сарапшысының) бұйрық жобасын тіркеуі және нөмір беруі;8) бұйрықтың көшірмесін беру.

3. Көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) мемлекеттік қызмет көрсету процесі кезіндегі өзара іс-қимылы

тәртібінің сипаттамасы8. Мемлекеттік қызмет көрсету процесіне көрсетілетін қызметті берушінің мынадай

құрылымдық бөлімшелері қатысады:көрсетілетін қызметті беруші кеңсесі;көрсетілетін қызметті берушінің басшысы;Басқарма басшысы;көрсетілетін қызметті берушінің бас сарапшысы (сарапшысы).9. Көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің)

арасындағы рәсімдердің (әрекеттердің) кезеңділігін сипаттау:Кеңесе қызметкері көрсетілетін қызметті алушы жүгінген күннен бастап:1) барлық ұсынылған құжаттардың болуын тексереді;2) өтініштерді тіркеу журналына тіркейді;3) құжаттарды көрсетілетін қызметті берушінің басшысына береді.Көрсетілетін қызметті берушінің басшысы және оның орынбасары құжаттарды тіркеген

күннен бастап бір жұмыс күні ішінде келіп түскен құжаттарды бөледі, бұрыштама қояды және Басқарма басшысына береді.

Көрсетілетін қызметті берушінің Басқарма басшысы құжаттарды тіркеген күннен бастап бір жұмыс күні ішінде келіп түскен құжаттарды бөледі, бұрыштама қояды және Басқарманың бас сарапшысына (сарапшысына) береді.

Басқарманың бас сарапшысы (сарапшысы): 1) құжаттар тіркелген күннен бастап үш жұмыс күні ішінде ұсынылған құжаттардың

толықтығын және сәйкестігін тексереді; 2) ұсынылған құжаттар толық болмаған және (немесе) сәйкес келмеген жағдайда бас тарту

туралы уәжделген жауап әзірлейді; 3) оң шешім болған жағдайда:бес жұмыс күні ішінде биологиялық активті заттарды клиникаға дейінгі (клиникалық емес)

зерттеулер жүргізуге рұқсат беру шешімінің жобасын қалыптастырады және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына келісуге және бекітуге береді;

1) теріс шешім болған жағдайда:бес жұмыс күні ішінде биологиялық активті заттарды клиникаға дейінгі (клиникалық емес)

зерттеулер жүргізуге рұқсат беруден бас тарту туралы шешімінің жобасын қалыптастырады және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына келісуге және бекітуге береді;

Көрсетілетін қызметті беруші көрсетілетін қызметті алушыны мемлекеттік қызметті көрсетуді тоқтатудың себебі туралы (күнтізбелік он күннен аспайтын мерзімде) жазбаша хабардар етеді.

Орындау мерзімі көрсетілген мемлекеттік қызмет көрсету бизнес-процесінің сызбасы осы Регламентке 1-қосымшада келтірілген.

4. Мемлекеттік қызметті көрсету процесінде ақпараттық жүйесін пайдалану тәртібін сипаттау

10. Көрсетілетін қызметті алушының мемлекеттік көрсетілетін қызметті Портал арқылы көрсету кезіндегі жүгіну тәртібі және рәсімдердің (әрекеттердің) кезеңділігі:

Порталда тіркелген көрсетілетін қызметті алушы туралы деректердің төлнұсқалығын электрондық цифрлық қолтаңба (бұдан әрі – ЭЦҚ) арқылы тексеру;

көрсетілетін қызметті алушы мемлекеттік қызметті таңдауы, сұрау салу нысанына қажетті құжаттарды электрондық түрде тіркей отырып, оның құрылымы мен үлгілік талаптары ескерілген нысанды экранға шығару (деректерді енгізу);

сұрау салуды мемлекеттік қызмет көрсетуге сұрау салудың толтырылған нысанымен (енгізілген деректермен) көрсетілетін қызметті берушінің ЭЦҚ арқылы куәландыру;

электрондық құжатты (көрсетілетін қызметті алушының сұрау салуын) тіркеу және өтінішті Порталда өңдеу;

көрсетілетін қызмет берушінің көрсетілетін қызметті алушының өтінішін тексеруі;көрсетілетін қызметті алушының мемлекеттік көрсетілетін қызметтің нәтижесі Порталда

қалыптастырылған тіркеу куәлігін (тіркеу куәлігінің телнұсқасын) алуы. Электрондық құжат көрсетілетін қызметті беруші басшысының ЭЦҚ пайдалана отырып қалыптастырылады.

Көрсетілетін қызметті алушы Портал арқылы жүгінген кезде мемлекеттік көрсетілетін қызметтің нәтижесі көрсетілетін қызметті алушы ұсынған мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті құжаттары Порталда тіркелген күннен бастап 10 жұмыс күнінен аспайтын мерзімде ЭЦҚ-мен куәландырылған электрондық құжат нысанында жеке кабинетке жіберіледі.

11. Көрсетілетін қызметті алушының Портал арқылы қадамдық іс-қимылдары және көрсетілетін қызметті берушінің шешімі осы Регламентке 2-қосымшада келтірілген.

«Биологиялық белсенді заттарды клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулер жүргізуге рұқсат беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне

1-қосымша

Мемлекеттік қызмет көрсету бизнес-процесінің сызбасы «Биологиялық белсенді заттарға клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулер

жүргізуге рұқсат беру»

(Жалғасы. Басы 17-бетте)

«Биологиялық белсенді заттарды клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулер зерттеулер жүргізуге рұқсат беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне

2-қосымшаКөрсетілетін қызмет алушының

қадамдық іс-қимылы

Көрсетілетін қызметті берушінің қадамдық іс-қимылдары және шешімдері

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің2015 жылғы 29 мамырдағы №416 бұйрығына 3-қосымша

«Фармакологиялық және дәрілік заттарға, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техникаға клиникалық зерттеу және (немесе) сынақ өткізуге рұқсат

беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті 1. Жалпы ережелер

1. «Фармакологиялық және дәрілік заттарға, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техникаға клиникалық зерттеу және (немесе) сынақ өткізуге рұқсат беру» мемлекеттік көрсетілетін қызметін (бұдан әрі – мемлекеттік көрсетілетін қызмет) Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитеті (бұдан әрі – көрсетілетін қызметті беруші) 2009 жылғы 18 қыркүйектегі «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 74-бабына, сондай-ақ Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11338 тіркелген Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 сәуірдегі № 293 бұйрығымен бекітілген «Фармакологиялық және дәрілік заттарға, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техникаға клиникалық зерттеу және (немесе) сынақ өткізуге рұқсат беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына (бұдан әрі – Стандарт) сәйкес көрсетеді.

2. Мемлекеттік қызметті көрсету үшін құжаттарды қабылдау және мемлекеттік қызметті көрсету нәтижелерін беру көрсетілетін қызметті берушінің кеңесі не «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы жүзеге асырылады.

3. Мемлекеттік қызметті көрсету нысаны: қағаз және (немесе) электрондық түрінде.4. Мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесі көрсетілген қызметті берушінің бұйрығымен

бекітілген фармакологиялық және дәрілік заттарға, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техникаға клиникалық зерттеу және (немесе) сынақ өткізуге рұқсат беру болып табылады.

2. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінде қызмет берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) әрекеттері

тәртібінің сипаттамасы5. Мемлекеттік қызметті көрсету бойынша рәсімді (әрекетті) бастау үшін негіз көрсетілетін

қызметті алушының мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті ұсынған құжаттарын көрсетілетін қызметті берушінің алуы болып табылады. Көрсетілетін қызметті алушы жүгінген кезде мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті құжаттарының тізбесі Стандартқа 9-тармаққа сәйкес ұсынылады.

6. Мемлекеттік қызметті көрсету процесінің рәсімдері (әрекеті):1-процесс – көрсетілетін қызметті беруші кеңсесінің қызметкері құжат келіп түскен сәттен

бастап 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде алынған құжаттарға тіркеу жүргізеді және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына қарауға береді, бұл ретте өтінішті төменгі бұрышына келіп түскен күні мен кіріс нөмірін көрсете отырып, мемлекеттік тілдегі тіркеу мөртабанын қояды;

2-процесс– көрсетілетін қызметті берушінің басшысы құжат келіп түскен сәттен бастап 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде көрсетілетін қызметті алушының құжатын қарайды және көрсетілетін қызметті беруші басшысының орынбасарына жазып тапсырады;

3-процесс – көрсетілетін қызметті беруші басшысының орынбасары құжат келіп түскен сәттен бастап 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде көрсетілетін қызметті алушының құжатын қарайды және Фармацевтикалық қызметтерді көрсету басқармасының (бұдан әрі – Басқарма) басшы-сына жазып тапсырады;

4-процесс – Басқарма басшысы құжат келіп түскен сәттен бастап 1 (бір) жұмыс күні ішінде көрсетілетін қызметті алушының құжатын қойылатын талаптарға сәйкестігіне қарайды және Басқарманың бас сарапшысына (сарапшысына) жазып тапсырады;

5-процесс – Басқарманың бас сарапшысы (сарапшысы) құжатты алған күннен бастап көрсетілетін қызметті алушының құжатын қарауды жүзеге асырады және бұйрық жоба-сын әзірлейді, көрсетілетін қызметті берушінің уәкілетті адамдарына қол қойдырады және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына қол қою үшін ұсынады;

6-процесс – Комитеттің басшысы 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде бұйрық жобасын қарайды, қол қояды және Басқарманың бас сарапшысына (сарапшысына) береді;

7-процесс – Басқарманың бас сарапшысы (сарапшысы) 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде қол қойылған бұйрықты көрсетілетін қызметті берушінің негізгі қызметтер бойынша бұйрықтарды тіркеу журналына тіркейді және оған нөмір береді.

7. Мынадай рәсімдерді орындауды бастау үшін негіз болатын мемлекеттік қызметті көрсету бойынша рәсімнің (әрекеттің) нәтижесі:

1) көрсетілетін қызметті алушының мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті ұсынған құжаттарын көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесінде тіркеу және оларды көрсетілетін қызметті берушінің басшысына беру;

2) көрсетілетін қызметті беруші басшысының және оның орынбасарының Басқарма басшысының қарауы үшін бұрыштамасы;

3) Басқарма басшысының Басқарма бас сарапшысының (сарапшысының) қарауы үшін бұрыштамасы;

4) Басқарма бас сарапшысының (сарапшысының) бұйрық жобасын дайындауы;5) көрсетілетін қызметті берушінің уәкілетті адамдарының бұйрық жобасына қол қоюлары;6) көрсетілетін қызметті беруші басшысының бұйрық жобасына қол қоюы;7) Басқарма бас сарапшысының (сарапшысының) бұйрық жобасын тіркеуі және нөмір беруі;8) бұйрықтың көшірмесін беру.

3. Көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) мемлекеттік қызмет көрсету процесі кезіндегі өзара

іс-қимылы тәртібінің сипаттамасы8. Мемлекеттік қызмет көрсету процесіне көрсетілетін қызметті берушінің мынадай

құрылымдық бөлімшелері қатысады:көрсетілетін қызметті беруші кеңсесі;көрсетілетін қызметті берушінің басшысы;Басқарма басшысы;көрсетілетін қызметті берушінің бас сарапшысы (сарапшысы).9. Көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің)

арасындағы рәсімдердің (әрекеттердің) кезеңділігін сипаттау:Кеңесе қызметкері көрсетілетін қызметті алушы жүгінген күннен бастап:1) барлық ұсынылған құжаттардың болуын тексереді;2) өтініштерді тіркеу журналына тіркейді;3) құжаттарды көрсетілетін қызметті берушінің басшысына береді.Көрсетілетін қызметті берушінің басшысы және оның орынбасары құжаттарды тіркеген

күннен бастап бір жұмыс күні ішінде келіп түскен құжаттарды бөледі, бұрыштама қояды және Басқарма басшысына береді.

Көрсетілетін қызметті берушінің Басқарма басшысы құжаттарды тіркеген күннен бастап бір жұмыс күні ішінде келіп түскен құжаттарды бөледі, бұрыштама қояды және Басқарманың бас сарапшысына (сарапшысына) береді.

Басқарманың бас сарапшысы (сарапшысы):

1) құжаттар тіркелген күннен бастап үш жұмыс күні ішінде ұсынылған құжаттардың толықтығын және сәйкестігін тексереді;

2) ұсынылған құжаттар толық болмаған және (немесе) сәйкес келмеген жағдайда бас тарту туралы уәжделген жауап әзірлейді;

3) оң шешім болған жағдайда:бес жұмыс күні ішінде биологиялық белсенді заттарды, фармакологиялық, дәрілік заттарды,

медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулер жүргізуге рұқсат беру шешімінің жобасын қалыптастырады және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына келісуге және бекітуге береді;

4) теріс шешім болған жағдайда:бес жұмыс күні ішінде фармакологиялық, дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы

бұйымдар мен медициналық техниканы клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулер жүргізуге рұқсат беруден бас тарту туралы шешімінің жобасын қалыптастырады және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына келісуге және бекітуге береді;

Көрсетілетін қызметті беруші көрсетілетін қызметті алушыны мемлекеттік қызметті көрсетуді тоқтатудың себебі туралы (күнтізбелік он күннен аспайтын мерзімде) жазбаша хабардар етеді.

Орындау мерзімі көрсетілген мемлекеттік қызмет көрсету бизнес-процесінің сызбасы осы Регламентке 1-қосымшада келтірілген.

4. Мемлекеттік қызметті көрсету процесінде ақпараттық жүйесін пайдалану тәртібін сипаттау

10. Көрсетілетін қызметті алушының мемлекеттік көрсетілетін қызметті Портал арқылы көрсету кезіндегі жүгіну тәртібі және рәсімдердің (әрекеттердің) кезеңділігі:

Порталда тіркелген көрсетілетін қызметті алушы туралы деректердің төлнұсқалығын электрондық цифрлық қолтаңба (бұдан әрі – ЭЦҚ) арқылы тексеру;

көрсетілетін қызметті алушы мемлекеттік қызметті таңдауы, сұрау салу нысанына қажетті құжаттарды электрондық түрде тіркей отырып, оның құрылымы мен үлгілік талаптары ескерілген нысанды экранға шығару (деректерді енгізу);

сұрау салуды мемлекеттік қызмет көрсетуге сұрау салудың толтырылған нысанымен (енгізілген деректермен) көрсетілетін қызметті берушінің ЭЦҚ арқылы куәландыру;

электрондық құжатты (көрсетілетін қызметті алушының сұрау салуын) тіркеу және өтінішті Порталда өңдеу;

көрсетілетін қызмет берушінің көрсетілетін қызметті алушының өтінішін тексеруі;көрсетілетін қызметті алушының мемлекеттік көрсетілетін қызметтің нәтижесі Порталда

қалыптастырылған тіркеу куәлігін (тіркеу куәлігінің телнұсқасын) алуы. Электрондық құжат көрсетілетін қызметті беруші басшысының ЭЦҚ пайдалана отырып қалыптастырылады.

Көрсетілетін қызметті алушы Портал арқылы жүгінген кезде мемлекеттік көрсетілетін қызметтің нәтижесі көрсетілетін қызметті алушы ұсынған мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті құжаттары Порталда тіркелген күннен бастап 10 жұмыс күнінен аспайтын мерзімде ЭЦҚ-мен куәландырылған электрондық құжат нысанында жеке кабинетке жіберіледі.

11. Көрсетілетін қызметті алушының Портал арқылы қадамдық іс-қимылдары және көрсетілетін қызметті берушінің шешімі осы Регламентке 2-қосымшада келтірілген.

«Фармакологиялық және дәрілік заттарға, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техникаға клиникалық зерттеулер және (немесе) сынақтар өткізуге

рұқсат беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне 1-қосымша

Мемлекеттік қызмет көрсету бизнес-процесінің сызбасы «Фармакологиялық және дәрілік заттарға, медициналық мақсаттағы бұйымдар

мен медициналық техникаға клиникалық зерттеулер және (немесе) сынақтар өткізуге рұқсат беру»

«Фармакологиялық және дәрілік заттарға, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техникаға клиникалық зерттеулер және (немесе) сынақтар өткізуге

рұқсат беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне 2-қосымша

Көрсетілетін қызмет алушының қадамдық іс-қимылы

Көрсетілетін қызметті берушінің қадамдық іс-қимылдары және шешімдері

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 29 мамырдағы №416 бұйрығына 4-қосымша

«Дәрілік затты, медициналық мақсаттағы бұйым мен медициналық техниканы мемлекеттік тіркеу,

қайта тіркеу және тіркеу құжатына өзгерістер енгізу» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті

1. Жалпы ережелер1. «Дәрілік затты, медициналық мақсаттағы бұйым мен медициналық техниканы мемлекеттік

тіркеу, қайта тіркеу және тіркеу құжатына өзгерістер енгізу» мемлекеттік көрсетілетін қызметін (бұдан әрі – мемлекеттік көрсетілетін қызмет) Қазақстан республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитеті (бұдан әрі – көрсетілетін қызметті беруші) 2009 жылғы 18 қыркүйектегі «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 71-ба-бына, сондай-ақ Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11338 тіркелген Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 сәуірдегі № 293 бұйрығымен бекітілген «Дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы мемлекеттік тіркеу, қайта тіркеу және дәрілік заттардың тіркеу құжатына өзгерістер енгізу» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына (бұдан әрі – Стандарт) сәйкес көрсетеді.

2. Мемлекеттік қызметті көрсету үшін құжаттарды қабылдау және мемлекеттік қызметті көрсету нәтижелерін беру көрсетілетін қызметті берушінің кеңесі не «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы жүзеге асырылады.

3. Мемлекеттік қызметті көрсету нысаны: қағаз және (немесе) электрондық түрінде.4. Мемлекеттік қызмет көрсету нәтижесі Стандартқа 1, 2, 3-қосымшаларға сәйкес нысандар

бойынша қағаз және (немесе) электрондық түрде дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы мемлекеттік тіркеу, қайта тіркеу және олардың тіркеу құжатнамасына өзгерістер енгізу туралы тіркеу куәлігі (бұдан әрі – тіркеу куәлігі) немесе Стандарттың 10-тармағында көзделген жағдайларда және негіздемелер бойынша мемлекеттік қызметті көрсетуден бас тарту туралы уәжделген жауап болып табылады.

2. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінде қызмет берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) әрекеттері

тәртібінің сипаттамасы5. Мемлекеттік қызметті көрсету бойынша рәсімді (әрекетті) бастау үшін негіз көрсетілетін

қызметті алушының мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті ұсынған құжаттарын көрсетілетін қызметті берушінің алуы болып табылады. Көрсетілетін қызметті алушы жүгінген кезде мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті құжаттарының тізбесі Стандартқа 9-тармаққа сәйкес ұсынылады.

6. Мемлекеттік қызметті көрсету процесінің рәсімдері (әрекеті):1-процесс – көрсетілетін қызметті беруші кеңсесінің қызметкері құжат келіп түскен сәттен

бастап 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде алынған құжаттарға тіркеу жүргізеді және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына қарауға береді, бұл ретте өтінішті төменгі бұрышына келіп түскен күні мен кіріс нөмірін көрсете отырып, мемлекеттік тілдегі тіркеу мөртабанын қояды;

2-процесс– көрсетілетін қызметті берушінің басшысы құжат келіп түскен сәттен бастап 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде көрсетілетін қызметті алушының құжатын қарайды және көрсетілетін қызметті беруші басшысының орынбасарына жазып тапсырады;

3-процесс – көрсетілетін қызметті беруші басшысының орынбасары құжат келіп түскен сәттен бастап 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде көрсетілетін қызметті алушының құжатын қарайды және Фармацевтикалық қызметтерді көрсету басқармасының (бұдан әрі – Басқарма) басшы-сына жазып тапсырады;

4-процесс – Басқарма басшысы құжат келіп түскен сәттен бастап 1 (бір) жұмыс күні ішінде көрсетілетін қызметті алушының құжатын қойылатын талаптарға сәйкестігіне қарайды және Басқарманың бас сарапшысына (сарапшысына) жазып тапсырады;

5-процесс – Басқарманың бас сарапшысы (сарапшысы) құжатты алған күннен бастап көрсетілетін қызметті алушының құжатын қарауды жүзеге асырады және бұйрық жоба-сын әзірлейді, көрсетілетін қызметті берушінің уәкілетті адамдарына қол қойдырады және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына қол қою үшін ұсынады;

6-процесс – Комитеттің басшысы 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде бұйрық жобасын қарайды, қол қояды және Басқарманың бас сарапшысына (сарапшысына) береді;

7-процесс – Басқарманың бас сарапшысы (сарапшысы) 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде қол қойылған бұйрықты көрсетілетін қызметті берушінің негізгі қызметтер бойынша бұйрықтарды тіркеу журналына тіркейді және оған нөмір береді;

8-процесс – Басқарманың бас сарапшысы (сарапшысы) бұйрыққа қол қойылған күннен бастап бір жұмыс күні ішінде бұйрыққа сәйкес тіркеу куәлігін ресімдейді және Комитет басшысының қол қоюына береді;

9-процесс – Комитеттің басшысы 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде тіркеу куәлігін қарайды, қол қояды, көрсетілетін қызметті берушінің мөрімен растайды және Басқарманың бас сарап-шысына (сарапшысына) береді;

10-процесс – Басқарманың бас сарапшысы (сарапшысы) тіркеу куәлігін көрсетілетін қызметті алушы өз келген кезде берілген тіркеу куәліктерін (тіркеу куәліктерінің телнұсқаларын) тіркеу журналына қол қойдырып береді.

7. Мынадай рәсімдерді орындауды бастау үшін негіз болатын мемлекеттік қызметті көрсету бойынша рәсімнің (әрекеттің) нәтижесі:

1) көрсетілетін қызметті алушының мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті ұсынған құжаттарын көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесінде тіркеу және оларды көрсетілетін қызметті берушінің басшысына беру;

2) көрсетілетін қызметті беруші басшысының және оның орынбасарының Басқарма басшысының қарауы үшін бұрыштамасы;

3) Басқарма басшысының Басқарма бас сарапшысының (сарапшысының) қарауы үшін бұрыштамасы;

4) Басқарма бас сарапшысының (сарапшысының) бұйрық жобасын дайындауы;5) көрсетілетін қызметті берушінің уәкілетті адамдарының бұйрық жобасына қол қоюлары;6) көрсетілетін қызметті беруші басшысының бұйрық жобасына қол қоюы;7) Басқарма бас сарапшысының (сарапшысының) бұйрық жобасын тіркеуі және нөмір беруі;8) Басқарма бас сарапшысының (сарапшысының) тіркеу куәліктерін (тіркеу куәліктерінің

телнұсқаларын) ресімдеуі;9) көрсетілетін қызметті беруші басшысының тіркеу куәліктеріне (тіркеу куәліктерінің

телнұсқаларына) қол қоюы және мөрмен растауы;10) тіркеу куәліктерін (тіркеу куәліктерінің телнұсқаларын) беру.

3. Көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) мемлекеттік қызмет көрсету процесі

кезіндегі өзара іс-қимылы тәртібінің сипаттамасы8. Мемлекеттік қызмет көрсету процесіне көрсетілетін қызметті берушінің мынадай

құрылымдық бөлімшелері қатысады:көрсетілетін қызметті беруші кеңсесі;көрсетілетін қызметті берушінің басшысы;Басқарма басшысы;көрсетілетін қызметті берушінің бас сарапшысы (сарапшысы).9. Көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің)

арасындағы рәсімдердің (әрекеттердің) кезеңділігін сипаттау:Кеңесе қызметкері көрсетілетін қызметті алушы жүгінген күннен бастап:1) барлық ұсынылған құжаттардың болуын тексереді;2) өтініштерді тіркеу журналына тіркейді;3) құжаттарды көрсетілетін қызметті берушінің басшысына береді.Көрсетілетін қызметті берушінің басшысы және оның орынбасары құжаттарды тіркеген

күннен бастап бір жұмыс күні ішінде келіп түскен құжаттарды бөледі, бұрыштама қояды және Басқарма басшысына береді.

Көрсетілетін қызметті берушінің Басқарма басшысы құжаттарды тіркеген күннен бастап бір жұмыс күні ішінде келіп түскен құжаттарды бөледі, бұрыштама қояды және Басқарманың бас сарапшысына (сарапшысына) береді.

Басқарманың бас сарапшысы (сарапшысы): 1) құжаттар тіркелген күннен бастап жиырма үш жұмысы күні ішінде ұсынылған құжаттардың

толықтығын және сәйкестігін тексереді;2) ұсынылған құжаттар толық болмаған және (немесе) сәйкес келмеген жағдайда бас тарту

туралы уәжделген жауап әзірлейді; 3) оң шешім болған жағдайда:бес жұмыс күні ішінде дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен

медициналық техниканы мемлекеттік тіркеуге, қайта тіркеуге және дәрілік заттардың тіркеу құжатына өзгерістер енгізуге шешім жобасын қалыптастырады және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына келісуге және бекітуге береді;

8) теріс шешім болған жағдайда:бес жұмыс күні ішінде дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен

медициналық техниканы мемлекеттік тіркеуден, қайта тіркеуден және дәрілік заттардың тіркеу құжатына өзгерістер енгізуден бас тарту туралы шешімнің жобасын қалыптастырады және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына келісуге және бекітуге береді;

Көрсетілетін қызметті беруші көрсетілетін қызметті алушыны мемлекеттік қызметті көрсетуді тоқтатудың себебі туралы (күнтізбелік он күннен аспайтын мерзімде) жазбаша хабардар етеді.

Орындау мерзімі көрсетілген мемлекеттік қызмет көрсету бизнес-процесінің сызбасы осы Регламентке 1-қосымшада келтірілген.

4. Мемлекеттік қызметті көрсету процесінде ақпараттық жүйесінпайдалану тәртібін сипаттау

10. Көрсетілетін қызметті алушының мемлекеттік көрсетілетін қызметті Портал арқылы көрсету кезіндегі жүгіну тәртібі және рәсімдердің (әрекеттердің) кезеңділігі:

Порталда тіркелген көрсетілетін қызметті алушы туралы деректердің төлнұсқалығын электрондық цифрлық қолтаңба (бұдан әрі – ЭЦҚ) арқылы тексеру;

тұтынушының (пользователь или услугопалучатель) мемлекеттік қызметті таңдауы, сұрау салу нысанына қажетті құжаттарды электрондық түрде тіркей отырып, оның құрылымы мен үлгілік талаптары ескерілген нысанды экранға шығару (деректерді енгізу);

сұрау салуды мемлекеттік қызмет көрсетуге сұрау салудың толтырылған нысанымен (енгізілген деректермен) көрсетілетін қызметті берушінің ЭЦҚ арқылы куәландыру;

электрондық құжатты (көрсетілетін қызметті алушының сұрау салуын) тіркеу және өтінішті Порталда өңдеу;

көрсетілетін қызмет берушінің көрсетілетін қызметті алушының өтінішін тексеруі;көрсетілетін қызметті алушының мемлекеттік көрсетілетін қызметтің нәтижесі Порталда

қалыптастырылған тіркеу куәлігін (тіркеу куәлігінің телнұсқасын) алуы. Электрондық құжат көрсетілетін қызметті беруші басшысының ЭЦҚ пайдалана отырып қалыптастырылады.

Көрсетілетін қызметті алушы Портал арқылы жүгінген кезде мемлекеттік көрсетілетін қызметтің нәтижесі көрсетілетін қызметті алушы ұсынған мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті құжаттары Порталда тіркелген күннен бастап 10 жұмыс күнінен аспайтын мерзімде ЭЦҚ-мен куәландырылған электрондық құжат нысанында жеке кабинетке жіберіледі.

11. Көрсетілетін қызметті алушының Портал арқылы қадамдық іс-қимылдары және көрсетілетін қызметті берушінің шешімі осы Регламентке 2-қосымшада келтірілген.

«Дәрілік затты, медициналық мақсаттағы бұйым мен медициналық техника-ны мемлекеттік тіркеу, қайта тіркеу және тіркеу құжатына өзгерістер енгізу»

мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне 1-қосымша

Мемлекеттік қызмет көрсету бизнес-процесінің сызбасы «Дәрілік заттар, медициналық мақсаттағы бұйым мен медициналық техниканы

мемлекеттік тіркеу, қайта тіркеу және тіркеу құжатына өзгерістер енгізу»

«Дәрілік заттаы, медициналық мақсаттағы бұйым мен медициналық техниканы мемлекеттік тіркеу, қайта тіркеу және тіркеу құжатына өзгерістер енгізу»

мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне 2-қосымша

Көрсетілетін қызмет алушының қадамдық іс-қимылы

(Соңы 19-бетте)

13 СӘУІР 2017 жыл 19РЕСМИ

Көрсетілетін қызметті берушінің қадамдық іс-қимылдары және шешімдері

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің2015 жылғы 29 мамырдағы №416 бұйрығына 5-қосымша

«Бірегей дәрілік заттардың атауларын бекіту (бекітпеу) туралы шешімді беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті

1. Жалпы ережелер1. «Бірегей дәрілік заттардың атауларын бекіту (бекітпеу) туралы шешімді беру»

мемлекеттік көрсетілетін қызметін (бұдан әрі – мемлекеттік көрсетілетін қызмет) Қазақстан республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитеті (бұдан әрі – көрсетілетін қызметті беруші) 2009 жылғы 18 қыркүйектегі «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 70-бабына, сондай-ақ Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11338 тіркелген Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 сәуірдегі № 293 бұйрығымен бекітілген «Бірегей дәрілік заттардың атауларын бекіту (бекітпеу) туралы шешімді беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына (бұдан әрі – Стандарт) сәйкес көрсетеді.

2. Мемлекеттік қызметті көрсету үшін құжаттарды қабылдау және мемлекеттік қызметті көрсету нәтижелерін беру көрсетілетін қызметті берушінің кеңесі арқылы жүзеге асырылады.

3. Мемлекеттік қызметті көрсету нысаны: қағаз түрінде.4. Мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесі көрсетілген қызметті берушінің бұйрығымен

бекітілген бірегей дәрілік заттардың атауларын бекіту (бекітпеу) туралы шешімді беру бо-лып табылады.

2. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінде қызмет берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) әрекеттері тәртібінің сипаттамасы

5. Мемлекеттік қызметті көрсету бойынша рәсімді (әрекетті) бастау үшін негіз көрсетілетін қызметті алушының мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті ұсынған құжаттарын көрсетілетін қызметті берушінің алуы болып табылады. Көрсетілетін қызметті алушы жүгінген кезде мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті құжаттарының тізбесі Стандартқа 9-тармаққа сәйкес ұсынылады.

6. Мемлекеттік қызметті көрсету процесінің рәсімдері (әрекеті):1-процесс – көрсетілетін қызметті беруші кеңсесінің қызметкері құжат келіп түскен сәттен

бастап күнтізбелік 1 (бір) күні ішінде алынған құжаттарға тіркеу жүргізеді және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына қарауға береді, бұл ретте өтінішті төменгі бұрышына келіп түскен күні мен кіріс нөмірін көрсете отырып, мемлекеттік тілдегі тіркеу мөртабанын қояды;

2-процесс– көрсетілетін қызметті берушінің басшысы құжат келіп түскен сәттен бастап 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде көрсетілетін қызметті алушының құжатын қарайды және көрсетілетін қызметті беруші басшысының орынбасарына жазып тапсырады;

3-процесс – көрсетілетін қызметті беруші басшысының орынбасары құжат келіп түскен сәттен бастап 0,5 жұмыс күні (4 сағат) ішінде көрсетілетін қызметті алушының құжатын қарайды және Фармацевтикалық қызметтерді көрсету басқармасының (бұдан әрі – Басқарма) басшы-сына жазып тапсырады;

4-процесс – Басқарма басшысы құжат келіп түскен сәттен бастап күнтізбелік 1 (бір) күні ішінде көрсетілетін қызметті алушының құжатын қойылатын талаптарға сәйкестігіне қарайды және Басқарманың бас сарапшысына (сарапшысына) жазып тапсырады;

5-процесс – Басқарманың бас сарапшысы (сарапшысы) күнтізбелік 25 (жиырма бес) күннің ішінде құжатты алған күннен бастап көрсетілетін қызметті алушының құжатын қарауды жүзеге асырады және бұйрық жобасын әзірлейді, көрсетілетін қызметті берушінің уәкілетті адамда-рына қол қойдырады және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына қол қою үшін ұсынады;

6-процесс – көрсетілетін қызметті берушінің басшысы күнтізбелік 1 (бір) күні ішінде бұйрық жобасын қарайды, қол қояды және Басқарманың бас сарапшысына (сарапшысына) береді;

7-процесс – Басқарманың бас сарапшысы (сарапшысы) күнтізбелік 1 (бір) күні ішінде қол қойылған бұйрықты көрсетілетін қызметті берушінің негізгі қызметтер бойынша бұйрықтарды тіркеу журналына тіркейді және оған нөмір береді.

7. Мынадай рәсімдерді орындауды бастау үшін негіз болатын мемлекеттік қызметті көрсету бойынша рәсімнің (әрекеттің) нәтижесі:

1) көрсетілетін қызметті алушының мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті ұсынған құжаттарын көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесінде тіркеу және оларды көрсетілетін қызметті берушінің басшысына беру;

2) көрсетілетін қызметті беруші басшысының және оның орынбасарының Басқарма басшысының қарауы үшін бұрыштамасы;

3) Басқарма басшысының Басқарма бас сарапшысының (сарапшысының) қарауы үшін бұрыштамасы;

4) Басқарма бас сарапшысының (сарапшысының) бұйрық жобасын дайындауы;5) көрсетілетін қызметті берушінің уәкілетті адамдарының бұйрық жобасына қол қоюлары;6) көрсетілетін қызметті беруші басшысының бұйрық жобасына қол қоюы;7) Басқарма бас сарапшысының (сарапшысының) бұйрық жобасын тіркеуі және нөмір беруі;8) бұйрықтың көшірмесін беру.

3. Көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) мемлекеттік қызмет көрсету процесі кезіндегі өзара іс-қимылы тәртібінің

сипаттамасы8. Мемлекеттік қызмет көрсету процесіне көрсетілетін қызметті берушінің мынадай

құрылымдық бөлімшелері қатысады:көрсетілетін қызметті беруші кеңсесі;көрсетілетін қызметті берушінің басшысы;Басқарма басшысы;көрсетілетін қызметті берушінің бас сарапшысы (сарапшысы).9. Көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің)

арасындағы рәсімдердің (әрекеттердің) кезеңділігін сипаттау:Кеңесе қызметкері көрсетілетін қызметті алушы жүгінген күннен бастап:1) барлық ұсынылған құжаттардың болуын тексереді;2) өтініштерді тіркеу журналына тіркейді;3) құжаттарды көрсетілетін қызметті берушінің басшысына береді.Көрсетілетін қызметті берушінің басшысы және оның орынбасары құжаттарды тіркеген

күннен бастап күнтізбелік 1 (бір) күні ішінде келіп түскен құжаттарды бөледі, бұрыштама қояды және Басқарма басшысына береді.

Көрсетілетін қызметті берушінің Басқарма басшысы құжаттарды тіркеген күннен ба-стап күнтізбелік 1 (бір) күні ішінде келіп түскен құжаттарды бөледі, бұрыштама қояды және Басқарманың бас сарапшысына (сарапшысына) береді.

Басқарманың бас сарапшысы (сарапшысы): 1) құжаттар тіркелген күннен бастап күнтізбелік 3 (үш) күні ішінде ұсынылған құжаттардың

толықтығын және сәйкестігін тексереді; 2) ұсынылған құжаттар толық болмаған және (немесе) сәйкес келмеген жағдайда бас тарту

туралы уәжделген жауап әзірлейді; 3) оң шешім болған жағдайда:күнтізбелік 25 (жиырма бес) күні ішінде бірегей дәрілік заттардың атауларын бекіту (бекітпеу)

туралы шешімді беру шешімінің жобасын қалыптастырады және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына келісуге және бекітуге береді;

12) теріс шешім болған жағдайда:күнтізбелік 5 (бес) күні ішінде бірегей дәрілік заттардың атауларын бекіту (бекітпеу) тура-

лы шешімді беруден бас тарту туралы шешімінің жобасын қалыптастырады және көрсетілетін қызметті берушінің басшысына келісуге және бекітуге береді;

Көрсетілетін қызметті беруші көрсетілетін қызметті алушыны мемлекеттік қызметті көрсетуді тоқтатудың себебі туралы (күнтізбелік он күннен аспайтын мерзімде) жазбаша хабардар етеді.

Орындау мерзімі көрсетілген мемлекеттік қызмет көрсету бизнес-процесінің сызбасы осы Регламентке 1-қосымшада келтірілген.

«Бірегей дәрілік заттардың атауларын бекіту (бекітпеу) туралы шешімді беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне 1-қосымша

Мемлекеттік қызмет көрсету бизнес-процесінің сызбасы «Бірегей дәрілік заттардың атауларын бекіту (бекітпеу) туралы шешімді беру»

Бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылғы 30 мау-сымда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №11484 болып енгізілді.

(Соңы. Басы 17-18-беттерде)

ҚазаҚСтан РеСпуБликаСы ДенСаулыҚ СаҚтау және әлеуметтік Даму миниСтРлігінің БұйРығы

2015 жылғы 29 мамыр №421 Астана қаласы

Дәрілік заттарды фармакологиялық қадағалауды және дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен

медициналық техниканың жанама әсерлерінің мониторингін жүргізу қағидаларын бекіту туралы

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Қазақстан Республикасының Кодексі 85-бабының 2-тармағына сәйкес бұйырамын:

1. Қоса беріліп отырған Дәрілік заттарды фармакологиялық қадағалауды және дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлерінің мониторингін жүргізу қағидалары бекітілсін.

2. «Медициналық және фармацевтикалық ұйымдарда дәрілік заттардың жанама әсеріне мониторинг жүргізу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау ми-нистр міндетін атқарушының 2009 жылғы 3 қарашадағы № 647 (Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 3489 болып тіркелген, Қазақстан Республикасы орталық атқарушы және өзге де орталық мемлекеттік органдарының актілер жинағында 2010 жылғы № 3 жарияланған) бұйрығының және «Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің кейбір нормативтік құқықтық актілеріне өзгерістер енгізу ту-ралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2012 жылғы 28 қыркүйектегі № 664 бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің өзгерістер енгізілетін нормативтік құқықтық актілер тізбесінің 1 - тармағының (Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8081 тіркелді, «Егемен

Қазақстан» 2013 жылғы 26 қазандағы № 240 (28179) жарияланған) күші жойылды деп танылсын.3. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің

Медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитеті:1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен

кейін күнтізбелік он күн ішінде мерзімді баспасөз басылымдарына және Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің интернет-ресурсына орналастыруды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму вице-министрі А.В. Цойға жүктелсін.

4. Осы бұйрық ол алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау жәнеәлеуметтік даму министрі Т.ДҮЙСЕНОВА

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 29 мамырдағы №421 бұйрығымен бекітілген

Дәрілік заттарды фармакологиялық қадағалауды және дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама

әсерлерінің мониторингін жүргізу қағидалары1. Жалпы ережелер

1. Осы Қағидалар дәрілік заттарды фармакологиялық қадағалауды және дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлерінің мониторингін жүргізу тәртібін айқындау мақсатында әзірленді (бұдан әрі – Қағидалар).

2. Осы Қағидаларда мынадай негізгі терминдер мен анықтамалар пайдаланылады: 1) дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың

айналысы саласындағы уәкілетті орган – Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитеті (бұдан әрі – уәкілетті орган);

2) дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіздігінің мониторингі жөніндегі уәкілетті ұйым – Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың айналысы саласындағы сараптама ұйымы (бұдан әрі – сараптама ұйымы);

3) дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық жағымсыз әсерлеріне мониторинг жөніндегі дерекқорлар – Қазақстан Республикасының аумағында анықталған дәрілік заттардың жағымсыз әсерлері жөнінде ақпараттан тұратын сараптама ұйымының электрондық базасы;

4) верификация – медициналық жазбаларды, барлық жағымсыз әсерлер туралы хабар-ламаларды, тиімділіктің болмауын, зертханалық талдауларды және басқа да деректерді қоса алғанда соңғы есепте ұсынылған деректердің түпнұсқалық бақылауларға сәйкес келетінін растау мақсатында орындалатын рәсім;

5) валидацияланған сигнал – валидацияны орындау және растайтын деректерді бағалау процесінде қолда бар құжаттама жаңа әлеуетті себеп-салдар байланысының немесе күдікті дәрілік препаратты қабылдау және жағымсыз салдардың дамуы арасындағы белгілі өзара байланыстың жаңа аспектілері болуын болжау үшін жеткілікті деп белгіленген және сигналды бағалау бойынша одан арғы әрекеттер кешенінің қажеттілігі анықталған сигнал.

6) қызмет түрімен байланысты әсер етуі – кәсіби сипаттағы, сондай-ақ кәсіби қызметпен байланысты емес қызметті орындау нәтижесінде адам ұшыраған дәрілік препараттың әсер етуі;

7) сәйкестендіру қаупі – күмәнді дәрілік препаратпен өзара байланысы болуының бала-малы дәлел алынған фармакотерапияның қажетсіз салдары;

8) фармакологиялық қадағалау жүйесінің инспекциясы –дәрілік заттардың айналысы саласындағы мемлекеттік органның тіркеу куәлігі ұстаушысының фармакологиялық қадағалау жүйесін Қазақстан Республикасының талаптарына сәйкестікке тексеру рәсімі;

9) қауіпті барынша азайту қызметі (қауіпті барынша азайту шаралары) – дәрілік препараттың әсеріне байланысты қажетсіз реакциялар туындау ықтималының алдын алуға немесе азайтуға не қажесіз реакция дамыған жағдайда оның ауырлық деңгейін төмендетуге бағытталған іс-шаралар кешені;

10) фармакологиялық қадағалау жүйесінің сапасы – фармакологиялық қадағалау жүйесінің мақсаттарына сәйкес келетін нәтижелерге әкелетін ықтималды бағалаумен сәйкес фармакологиялық қадағалау жүйесінің бүкіл сипаттамалары;

11) фармакологиялық қадағалау жүйесін бақылау және сапасын қамтамасыз ету – құрылымдық элементтердің және фармакологиялық қадағалау жүйесі процестерінің белгіленген талаптарын мониторингілеу, бағалау, олардың тиімділігін және сәйкестігін қамтамасыз ету;

12) тіркеу куәлігі ұстаушысын фармакологиялық қадағалау жүйесін бағалау – Қазақстан Республикасының фармакологиялық қадағалау жөніндегі заңнама талаптарының сақталуын бағалау мақсатында дәрілік заттардың айналысы саласындағы уәкілетті ұйымның тіркеу куәлігі ұстаушысын фармакологиялық қадағалау жүйесін тексеру рәсімі;

13) дәрілік препаратты қолдану қателігі – денсаулық сақтау жүйесі қызметкерінің, пациенттің немесе тұтынушының дәрілік препаратты тағайындауда, босатуда, дозалауда немесе енгізу/қабылдау кезіндегі кез келген әдейі жасламаған қате;

14) жағымсыз реакция (жағымсыз әсері) – дәрілік препаратты қолданумен байланысты организмнің аңдаусыз және қалыпты жағдай ретіндегі күдікті дәрілік препаратты қолданудан болуы мүмкін өзара байланыстың жағымсыз реакциясы;

15) қажетсіз құбылыс – дәрілік препаратты қолданудың себеп-салдар байланысына қарамастан дәрілік препарат тағайындалған пациенттің немесе клиникалық зерттеу (сынақ) субъектісінің денсаулық жағдайындағы кез келген жағымсыз өзгеріс;

16) күтпеген жағымсыз реакция (әсері) – дәрілік препаратты медициналық қолдану жөніндегі бекітілген нұсқаулықта не тіркелмеген дәрілік препаратқа арналған зерттеуші брошюрасындағы ақпаратқа сәйкес келмейтін жағысмыз әсері, сипаты, ауырлық ауырлық дәрежесі немесе қайтыс болуы;

17) дұрыс қолданбау – дәрілік препаратты медициналық қолдану жөніндегі нұсқаулығында бекітілмеген дәрілік препаратты қасақана және тиісінше қолданбау;

18) дәрілік препаратты шамадан тыс тұтыну – жағымсыз физиологиялық немесе психоло-гиялық әсерлермен қатар жүретін дәрілік препаратты тұрақты немесе бір реттен асыра тұтыну;

19) жаңа сәйкестендіру сигналы – бағалау үшін одан арғы әрекеттерді көрсетумен қауіпсіздік бойынша кезеңдік есептің есептік кезең ішінде алғаш рет сәйкестендірілген сигнал;

20) фармакологиялық қадағалау жүйесінің мастер-файлы – бір немесе бірнеше тіркелген дәрілік препараттар туралы деректерге қатысты тіркеу куәлігінің ұстаушысы қолданатын фармакологиялық қадағалау жүйесінің толық сипаттамасы;

21) ақпараттың болмауы – қауіпсіздік бойынша немесе дәрілік препаратты олар клиникалық тұрғыдан маңызды болып табылуы мүмкін пациенттердің белгілі бір тобында қолдану ерекшеліктері туралы мәліметтердің жеткіліксіздігі;

22) шамадан тыс дозалануы – дәрілік препаратты бір рет қабылдап қолдану не дәрілік пре-паратты медициналық қолдану жөніндегі бекітілген нұсқаулыққа сәйкес ұсынылған ең жоғарғы тәуліктік дозасынан асатын мөлшерде күні бойы қабылдау (шамадан тыс дозалануымен бай-ланысты жинақтаушы әсері де ескеріледі);

23) қауіпсіздік бойынша кезеңдік есеп – дәрілік препаратты тіркеуден кейінгі кезең ішінде уақыттың белгілі бір кезеңіне тіркеу куәлігі ұстаушысының дәрілік препараттың пайда-қауіп арақатынасының бағалауын ұсынуға арналған есеп нысаны және мазмұны;

24) тәуекелді басқару жоспары – қауіптерді басқару жүйесінің толық сипаттамасы;25) тіркеуден кейінгі қауіпсіздікті зерттеу – қауіпсіздік қатерінің сипаттамасын немесе сандық

бағалауын анықтау, дәрілік препараттың қауіпсіздік бейінін растау немесе қауіптерді басқару бойынша шаралардың тиімділігін бағалауды растау мақсатында жүргізілген тіркелген дәрілік препартқа қатысты кез келген зерттеу (сынақ);

26) әлеуетті тәуекел – фармакотерапияның, оған қатысты дәрілік препаратпен өзара байланыстың болуына күдіктерге негіздемелер бар, алайда аталған өзара байланыс тиісті түрде расталмаған қажетсіз салдары;

27) тұтынушы – денсаулық сақтау жүйесінің қызметкері болып табылмайтын тұлға;28) «нұcқаулықтан тыс» қолдану – медициналық мақсаттағы дәрілік препаратты

медициналық қолданылуы жөніндегі бекітілген нұсқаулыққа сәйкес емес қолдану;29) қауіпсіздік бойынша проблема – маңызды сәйкестендірілген қауіп, маңызды әлеуетті

қауіп немесе маңызды ақпараттың болмауы; 30) дәрілік препаратты қолданумен байланысты тәуекелдер – пациенттердің немесе

тұрғындардың денсаулығына қатысты дәрілік препараттың сапасымен, қауіпсіздігімен неме-се тиімділігімен байланысты кез келген қауіп немесе қоршаған ортаға қолайсыз әсер етуге әкелетін кез келген қауіп;

31) дәрілік зат тиімділігінің болмауы – пациенттің ауыру ұзақтығы және өмір сүру сапасы ағымында дәрілік заттың қолайлы емдік әсерінің болмауы;

32) күдік тудыратын дәрілік зат – оны қабылдау мен жағымсыз реакцияның дамуы арасында себеп-салдар байланысы бары күдік тудыратын дәрілік зат;

33) күрделі жағымсыз реакция – өлімге әкелетін, өмірге қауіп төндіретін, пациентті емде-уге жатқызуды немесе оны ұзартуды талап ететін, тұрақты немесе еңбекке жарамсыздыққа немесе мүгедектікке, туа біткен аномалияларға немесе даму ақауларына алып келетін, атап көрсетілген жай-күйлердің дамуын болдырмау үшін медициналық араласуды талап ететін жағымсыз реакция;

34) дабыл – дәрілік препараттың әсері мен жағымсыз құбылыстың немесе өзара байланы-сты жағымсыз құбылыстардың жиынтығы арасында жаңа әлеуетті себеп-салдар байланыстың немесе белгілі өзара байланыстың жаңа аспектісінің болуын болжайтын бір немесе бірнеше көздерден түсетін және дабылды верификациялау мақсатында одан арғы әрекеттерге жеткілікті деп бағаланатын ақпарат;

35) фармакологиялық қадағалау жүйесінің сапа жүйесі – ресурстарды, құжаттаманы тиісті басқаруды және Қазақстан Республикасының заңнама талаптарына сәйкестігін қоса алғанда ұйымдастырушылық құрылымы, міндеттері, рәсімдері, процестері және фармакологиялық қадағалау жүйесінің ресурстары;

36) қауіптерді басқару жүйесі – осы іс-шаралар мен қызметтің тиімділігін бағалауды қоса алғанда, дәрілік заттармен, медициналық мақсаттағы бұйымдармен және медициналық техни-камен байланысты қауіптерді анықтауға, сипаттауға, алдын алуға немесе азайтуға бағытталған фармакологиялық қадағалау жөніндегі әрекеттер мен іс-шаралар кешені;

37) дәрілік заттың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жағымсыз әсерлері туралы карта-хабарлама – дәрілік заттың жағымсыз әсерлерінің анықталған жағдайлары, елеулі жағымсыз реакциялары, тиімділігінің болмауы немесе шамадан тыс тұтыну, шамада тыс дозалануы, қызметкерге әсер етуі, ұрықтың және (немесе) баланың дамуына әсер етуі туралы медициналық, фармацевтикалық қызметкерлер, тіркеу куәлігін ұстаушы немесе тұтынушы ұсынған ақпарат;

38) «пайда-қауіп» арақатынасы – оны қолданумен байланысты қауіптерге қатысты дәрілік препараттың оң терапиялық әсерлерін бағалау (қауіп түсінігі пациентің немесе халықтың денсаулығына қатысты дәрілік препараттың сапасымен, қауіпсіздігімен немесе тиімділігімен байланысты кез келген қауіпті қамтиды);

39) өздігінен келіп түскен хабарлама – бір немесе бірнеше дәрілік препарат қабылдаған пациентте (тұтынушыда) бір немесе бірнеше жағымсыз әсерлердің сипаттамасы бар және клиникалық зерттеу жүргізу немесе ұйымдастырылған деректер жиынының кез келген өзге әдісі барысында алынбаған деректер жинағын денсаулық сақтау саласындағы қызметкерлерден немесе тұтынушыданнемесе тұтынушының (пациентнің) сараптау ұйымына ерікті түрде беруі;

40) дәрілік заттарды фармакологиялық қадағалау – тіркелген дәрілік заттардың қауіпсіздігі жөніндегі ақпаратты бақылау, талдау және бағалау жүйесі;

41) медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы дұрыс пайдалан-бау – медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы қолдану жөніндегі нұсқаулыққа/өндірушінің пайдалану жөніндегі нұсқауына сәйкес келмеуі:

42) дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы ара-лас қолдану – егер дәрілік зат медициналық мақсаттағы бұйым мен медициналық техниканың қосымша құрамдаушысы болып табылатын медициналық бұйымның құрамында дәрілік затты немесе фармацевтикалық субстанцияны қолдану;

43) түзеу әрекеті – медициналық мақсаттағы бұйымды және медициналық техниканы қолдану кезінде әлеуетті сәйкес келмеу себептерін немесе басқа да қажетсіз жй-күйді жоюға бағытталған әрекет;

44) қауіпсіздікпен байланысты орнында түзеу әрекеті – айналыстағы медициналық бұйымды пайдаланумен байланысты өлім қаупін немесе денсаулығының жай-күйінің елеулі нашарлауын төмендету мақсатында өндіруші қабылдап қабылдап жатқан әрекет. Ұқсас әрекеттер, олардың тікелей немесе қосалқы зиянмен байланысына қарамастан қауіпсіздік туралы есепке және хабарламаға енгізуге жатады;

45) қауіпсіздік туралы хабарлама – өндіруші немесе оның уәкілетті өкілі сала субъектісі және/немесе қауіпсіздікпен байланысты орнында түзеу әрекетіне қатысты медициналық мақсаттағы бұйымның және медициналық техниканың пайдаланушысы жіберетін хабарлама;

46) зиян – адамдардың денесіне әсер етуі және денсаулығының жай-күйіне залалы немесе жеке меншігіне немесе қоршаған ортаға келтірілген залал;

47) жағымсыз әрекет (оқиға) – кез келген ақау немесе медициналық мақсаттағы бұйым мен медициналық техниканың сипаттамасының және/немесе өндірісінің нашарлауы, пациенттің не-месе тұтынушының, өзге да адамның денсаулығның жай-күйінің нашарлауына, өліміне әкелуі мүмкін немесе әкелген медициналық қолдану жөніндегі нұсқаулықтың/пайдалану жөніндегі нұсқаудың кез келген дәлсіздігі;

48) елеулі салдарларға алып келген жағымсыз әрекет (оқиға) – пациентті, тұтынушыны немесе өзге де адамды өлімге немесе олардың денсаулығы жағдайының (мүгедекттіке дейін) елеулі нашарлауына алып келген оқиғалар;

49) қосалқы зиян – медициналық шешім, медициналық бұйымнан алынған бұрмаланған ақпарат немесе нәтиже (лер) негізінде немесе сәйкес келмейтін медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың немесе одан кейін пациентке ауыстырыла-тын адамның денесінен тыс ағзалардың көмегінің кезінде жүзеге асырылатын жасуша терапиясының салдары ретінде жасалған/жасалмаған әрекет нәтижесінде келтірілген зиян;

50) тағайындалуы – медициналық қолдану жөніндегі бекітілген нұсқаулық немесе пайда-лану жөніндегі нұсқауда көрсетілген өндірушінің деректеріне сәйкес медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы пайдалану;

51) оператор – жабдыққа қызмет көрсететін адам;52) кезеңідк жиынтық есептілік – Қазақстан Республикасында және басқа елдерде

медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы және ұқсас медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы қолдану кезінде анықталған, егер негізгі себепі мәлім болған немесе түзеу әрекеті қолданылған жанама әсерлері (оқиғалар) туралы өндірушінің жасайтын есебі;

53) келеңсіз оқиғалар – тәуекел талдауларында ескерілмеуден туындаған жағдайлардың нәтижесіндегі оқиғалар;

54) пайдалану қатесі – әрекет ету немесе әрекетсіздігі, оның нәтижесі өндірушінің болжамды нәтижесінен немесе медициналық мақсаттағы бұйым мен медициналық техника операторының күтілетін нәтижесінен ерекшеленеді;

55) пайдаланушы – медициналық мақсататғы бұйым мен медициналық техниканы пай-даланатын немесе қызмет көрсететін денсаулық сақтау мекемесі, медицина қызметкері, қорғаншысы немесе пациент;

56) Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының жіктемесі бойынша дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсері мен қабылдау арасындағы дәйекті себеп-салдар байланыс – қосалқы аурулардың болуын түсіндіре алмайтын дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы қабылдау (қолдану) уақытымен байланысты зертханалық көрсеткіштердің қажетсіз өзгерістерін қоса алғанда жанама әсерлердің әрекетінің клиникалық көрінісі кезіндегі немесе басқа дәрілік зат-тармен бір уақытта қабылданатын, дәрілік заттарды қабылдауды тоқтатқаннан кейін басылатын және осы дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы қайта қабылдау (қолдану) кезінде туындайтын себеп-салдар байланыс;

57) Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының жіктемесі бойынша дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсері мен қабылдау арасындағы ықтимал себеп-салдар байланыс – қосалқы аурулардың болуын түсіндіре ал-майтын дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы қабылдау (қолдану) уақытымен байланысты зертханалық көрсеткіштердің қажетсіз өзгерістерін қоса алғанда жанама әсерлердің симптомдарының клиникалық көрінісі кезіндегі немесе басқа дәрілік заттармен бір уақытта қабылданатын, дәрілік заттарды қабылдауды тоқтатқаннан кейін басылатын және осы дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы қайта қабылдау (қолдану) кезінде туындайтын себеп-салдар байланыс;

58) Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының жіктемесі бойынша дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсері мен қабылдау арасындағы болуы мүмкін себеп-салдар байланыс – қосалқы аурулардың болуын түсіндірілуі мүмкін дәрілік заттарды қабылдау (қолдану) уақытымен байланысты зертханалық көрсеткіштердің қажетсіз өзгерістерін қоса алғанда жанама әсерлердің симптомдарының клиникалық көрінісі кезіндегі немесе бір уақытта қабылданатын дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық технканың себеп-салдар байланысы, дәрілік затты қабылдауды тоқтату нәтижелері туралы ақпарат жоқ не дәйекті емес;

59) Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының жіктемесі бойынша дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсері мен қабылдау арасындағы күмәнді себеп-салдар байланыс – дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы қабылдау (қолдану) уақыты бойынша анық байланы-спайтын зертханалық көрсеткіштердің қажетсіз өзгерістерін қоса алғанда жанама әсерлердің симптомдарының клиникалық көрінісі кезіндегі және қосалқы аурулардың болуымен немесе басқа дәрілік заттармен бір уақытта қабылдануын түсіндірілуі мүмкін себеп-салдар байланыс;

60) Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының жіктемесі бойынша дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсері мен қабылдау арасындағы шартты себеп-салдар байланыс – жанама әсерін сипаттайтын, оны бағалау жа-нама әсері туралы және немесе осы дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы қабылдаған пациенттуралы не жанам әсері мен дәрілік заттарды қабылдау арасындағы себеп-салдарды бағалау кезіне аяқталмаған анықталған жанама әсерінің ақпаратын талдау туралықосымша ақпаратты алуды талап ететін себеп-салдар байланыс;

61) Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының жіктемесі бойынша себеп-салдар байланысқа

түспейтіндер – күдікті жанама әсері туралы хабарламаны бағалауға болмайды, өйткені жеткілікті ақпарат жоқ немесе ол қайшы келеді.

2. Дәрілік заттарды фармакологиялық қадағалауды және дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама

әсерлерінің мониторингін жүргізу тәртібі3. Дәрілік заттарды фармакологиялық қадағалауды (қадағалау) және дәрілік заттардың,

медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлерінің мо-ниторинг:

тіркелген дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіздігін бақылау жүйесін;

тіркелген дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіздігін талдау жүйесін;

тіркелген дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіздігі туралы ақпаратты бағалау жүйесін қамтиды.

4. Тіркелген дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіздігін бақылау жүйесі фармакологиялық қадағалауды (қадағалау) жасауды және оның жұмыс істеуін, фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жөніндегі іс-шаралардың орындалуын бақылауды, инспекцияны, құжаттамадағы тиісті өзгерістерді бекіту нәтижелерін есепке алу, дәрілік заттарды босату санатының өзгерісін, үлгілерді алу, тіркеу куәліктерін тоқтата тұру және кері қайтаруды қамтиды.

5. Тіркелген дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіздігін талдау жүйесі деректерді анықтау, жинау, талдау, бағалау және вери-фикациялауды, деректердің сараптамасын, хабардар етуді және деректерді ұсынуды қамтиды.

6. Уәкілетті ұйым дәрілік заттардың, медициналық ұйымдардағы медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіздігінің мониторингі кезінде:

дәрілік заттардың, медициналық ұйымдардағы медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлерінің мониторингі бойынша ақпараттық технологи-яларды енгізуді;

фармакологиялық қадағалау (қадағалау) және уәкілетті органмен бірлесіп (тіркеуге дейінгі, жоспарлы және нысаналы) тіркеу куәлігін ұстаушының фармакологиялық қадағалауды (қадағалау) жүйесіне инспекция жүргізумен айналыстағы дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіздігімен байланысты тәуекелдерді басқару жоспарының іс-шараларын тіркеу куәлігін ұстаушының орындауын бақылауды;

Дүниежүзілік денсаулық сақтау сақтау ұйымының порталы арқылы онлайн режимінде электрондың хабарлама пішімінде Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының дәрілік заттардың қауіпсіздігін мониторигтеу халықаралық орталығының дерекқорына дәрілік затардың, медициналық ұйымдардағы медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлері туралы верификацияланған спонтанды хабарламаны жіберуді;

дәрілік затардың жанама әсерлерінің мониторингі бойынша дерекқорды талдау негізінде сигналды анықтауды;

тіркеу куәлігін ұстаушыдан алынатын (дәрілік заттардың жағымсыз әсері туралы хабарла-ма, қауіпсіздік туралы кезеңдік есептер, тәуекелді басқару жоспарлары, қауіпсіздіктің тіркеуден кейінгі зерттеулер хаттамалары мен есептері) дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар медициналық техниканың қауіпсіздігі мен тиімділігі жөніндегі деректердің талдау-ын, бағалау және сараптаманы;

басқа көздерден алынатын (медициналық ғылыми баспалардағы жариялымдар, клиникалық зерттеулер, басқа елдердің реттеуші органдары, Дүниежүзілік денсаулық ұйымдарының ақпараты, дәлелді медицина бойынша халықаралық дерекқор базасы) дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар медициналық техниканың қауіпсіздігі мен тиімділігі жөніндегі деректердің мониторингін, талдау және бағалауды;

дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлері туралы уәкілетті органды хабардар етуді;

дәрілік заттардың қауіпсіздігі мониторингтеу нәтижелерін, сондай-ақ сигналды анықтауды әрбір жағдайында, сондай-ақ медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіздігінің мониторингінің дәрілік заттардың қауіпсізідігі бейінін бағалауда барлық өзгерістер туралы ақпаратты және оны бағалауды уәкілетті органға тиісті реттеуші шараларды қабылдау үшін уақтылы ұсынуды;

фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесін инспекциясына тіркеу куәлігін ұстаушының қатысуын қамтамасыз етуді;

тіркеу куәлігін ұстаушының дәрілік заттарды тіркегеннен кейін және одан кейін фармаколо-гиялық қадағалау (қадағалау) жүйесін бағалауды;

фармакологиялық қадағалау (қадағалау) және дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлерінің мониторингі нәтижелері бойын-ша уәкілетті органның қабылданған шараларын уәкілетті ұйымның сайтына орналастыруды;

мониторинг бойынша ғылыми семинарлар мен конференциялар жүргізуді және монито-ринг бойынша хабарламамен басқа ғылыми конференцияларға және семинарларға қатысуды жүзеге асырады.

12. Медицина және фармацевтика қызметкерлерінің дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіздігі туралы хабардар болуын жоғарылату және олардың дәрілік заттардың жанама әсерінің мониторингінде белсенділігін жоғарылату мақсатында уәкілетті ұйым:

ақпараттық бюллетеньдерді ұдайы жариялайды; медицина және фармацевтика қызметкерлеріне дәрілік заттың қауіпсіздік бейінінің өзгеруі,

пайда-қауіп арақатынасын бағалау және қауіпсіздік бейіні негіздеріне байланысты қолдану жөніндегі ұсынымдардағы өзгерістер туралы ақпараттық хаттар таратады;

ғылыми семинарлар мен конференциялар өткізеді; дәрілік заттардың қауіпсіздігі жөнінде жаңартылған ақпаратты жариялайды; медициналық оқу орындарымен, денсаулық сақтау саласындағы басқа да мемлекеттік

ұйымдармен және институттармен ынтымақтастықта жұмыс істейді. 13. Уәкілетті ұйым дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық

техниканың қауіпсіздігі мәселелері жөніндегі халықаралық ұйымдармен ынтымақтасады. 14. Уәкілетті ұйым дәрілік заттарды фармакологиялық қадағалауды (қадағалауды)

және тіркеу куәлігінің ұстаушысымен шарт негізінде жүзеге асырылатын дәрілік заттардың медициналық мақсаттағы бұйымдардың жанама әсерлерінің мониторингін жүргізумен бай-ланысты сараптама сапасын және жұмыстардың басқа түрлерін қамтамасыз етуге тиісті жүйені құрады.

15. Қазақстан Республикасының аумағында анықталған дәрілік заттардың жанама әсерлері туралы өздігінен келіп түскен хабарламаларды өңдеу:

карта-хабарламадағы ақпараттың сапасын және верификациясын бағалауды;бірін-бірі қайталайтын карта-хабарламаларды анықтауды;дәрілік заттардың жағымсыз әсерлері бойынша электронды деректер базасында нөмір

ала отырып, карта-хабарламаларды тіркеуді;Қазақстан Республикасында дәрілік заттың тіркелуін тексеруді;Клиникалық зерттеу жүргізу барысында дәрілік заттың жағымсыз әсерлерінің анықталуын

тексеруді; іс жүзінде жоқ ақпарат карта-хабарламада болғанда қосымша ақпарат беру туралы

сұранымды медициналық ұйымға, медициналық немесе фармацевтикалық қызметкерге және (немесе) тіркеу куәлігін ұстаушыға жолдауды;

карта-хабарлама деректері және медициналық ұйымнан, медициналық немесе фармацевтикалық қызметкерден және (немесе) тіркеу куәлігін ұстаушыдан алынған қосымша деректер негізінде күмәнді дәрілік затты қолдану арқылы кез келген жағымсыз әсерлері, елеулі жағымсыз әсерлері және тиімділігінің болмауының клиникалық көріністері арасында себеп-салдар байланысты бағалауды;

уәкілетті органның хабардар болуын қамтиды. 16. Дәрілік заттардың жанама әсерлері туралы өздігінен келіп түскен хабарламаларды

өңдеген кезде уәкілетті ұйым дәрілік заттың карта-хабарламасын алған кезден бастап 48 сағатқа дейінгі мерзімде мынадай жағдайда уәкілетті органға хабарлайды:

өліммен аяқталатын және өмірге қауіп төндіретін елеулі жанама реакциялар (құбылыстар);тиімділігінің болмауы;шамадан тыс тұтыну;шамадан тыс дозалануы;медициналық қолдану жөніндегі нұсқаулықты дұрыс қолданбау;клиникалық зерттеулер, халықаралық бағдарламаларды (Жаһандық Қор) қоспағанда

тіркелмеген дәрілік зат. Дәрілік заттардың жанама әсерлері туралы карта-хабарламаларды алған жағдайда осы

тармақ критерийлері, олар туралы мәлімет уәкілетті ұйымның жылдық есебі шеңберінде уәкілетті органға жіберіледі.

17. Өліммен аяқталатын және өмірге қауіп төндіретін немесе тиімділігі жоқ, шамадан тыс қолдану, артық дозалану, медициналық қолдану жөніндегі нұсқаулықты дұрыс қолданбау елеулі жағымсыз әсерлерінің (құбылыстары) клиникалық көріністері арасында себеп-салдар байланысты бағалау:

карта-хабарлама деректерін талдауды;медициналық ұйымнан, медициналық немесе фармацевтикалық қызметкерден алынған

қосымша деректерді талдауды (медицина картасының көшірмесі, патологоанатомиялық са-раптама көшірмесі және басқа да құжаттар);

тіркеу куәлігін ұстаушы берген қосымша деректерді және тіркеу куәлігін ұстаушының фармакологиялық қадағалау жүйесі аясында жүргізілген себеп-салдар байланысты бағалауды талдауды;

сапаны қосымша сараптау нәтижелерін және сапаны бақылау бойынша нормативтік құжат талаптарына сәйкестікке дәрілік зат үлгілерінің қауіпсіздігін талдауды қамтиды.

18. Тиісті ұсынымдары бар уәкілетті ұйымның қорытындысы өліммен аяқталатын және өмірге қауіп төндіретін немесе тиімділігі жоқ, шамадан тыс тұтыну, артық дозалану, медициналық қолдану жөніндегі нұсқаулықты дұрыс қолданбау бар елеулі жанама әсерлерінің (құбылыстары) клиникалық көріністері арасында себеп-салдар байланысты бағалау аяқталғаннан кейін уәкілетті органға жіберіледі.

19. Уәкілетті ұйым Қазақстан Республикасының дәрілік заттарының мемлекеттік тізілімін ескере отырып дәрілік заттардың қауіпсіздігінің кезеңдік есептері бойынша электрондық бағдарламасын жүргізеді.

20. Уәкілетті органның Дәрілік заттың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіздігі бойынша кезеңдік есепті, қауіпсіздігі жөнінде барлық жаңа деректерді және есептік кезеңдерді құрайтын тиісті уақыт аралықтары бойына тіркелген дәрілік заттың қауіпсіздігі мен тиімділігі бейініне олардың жиынтық әсерін ескере отырып, дәрілік заттың пайда-қауіп арақатынасын күрделі талдауды қамтиды:

жаңа әлеуетті немесе сәйкестендірілген қауіптерді білдіретін ықтималды анықталған жаңа сигналдарды анықтау немесе дағдылы медициналық практикада, соның ішінде Қазақстан Республикасында дәрілік затты қолдану нәтижелері бойынша бұрын сәйкестендірілген қауіптер жөніндегі бар білімді толықтыру;

деректердің дәрілік препараттың пайда-қауіп арақатынасына әсер етуін бағалау арқылы дәрілік заттың қауіпсіздігі мен тиімділігі жөніндегі есептік кезеңге алынған барлық ақпаратты жинақтау (клиникалық зерттеулер (сынақтар) шеңберінде, медициналық практи-када қолданғанда);

қандай да бір елде, сондай-ақ Қазақстан Республикасында алғашқы тіркелген күнінен бастап, қандай да бір елде интервенциялық клиникалық зерттеу жүргізу үшін бірінші тіркеу күні кезеңінде болған барлық жинақтаушы деректер негізінде пайда-қауіп арақатынасын ықпалдастырып талдау;

орындалуы мүмкін немесе жоспарланып отырған тәуекелдерді барынша төмендету ша-ралары бойынша ақпаратты жинақтау;

фармакологиялық қадағалау бойынша қосымша қызмет жөнінде сигналдар және тәуекелдер және (немесе) ұсынымдарды бағалау жоспарының қажеттілігін анықтау.

21. Дәрілік заттардың қауіпсіздігі бойынша кезеңдік есептерді сараптаманы жүзеге асыру үдерісінде дәрілік заттың қауіпсіздігі жөніндегі жаңа ақпаратты анықтағанда уәкілетті ұйым пайда-қауіп арақатынасына жаңа деректердің әсер етуіне, осы көрсеткішті қайта бағалауға талдау жүргізеді, сондай-ақ дәрілік затты қолданған кездегі қауіптерді басқару және оларды азайту бойынша тиімді шаралар енгізуді ұсыну арқылы пайда-қауіп арақатынасына жаңа деректердің әсер етуіне талдау жүргізеді.

22. Дәрілік заттардың қауіпсіздігі бойынша кезеңдік есептерді сараптау нәтижелері бой-ынша пайда-қауіп арақатынасы туралы қорытынды жасалады (қолайлы болып сақталады не-месе тәуекел пайдадан асады немесе пайда-қауіп арақатынасына әсер ететін жаңа деректер анықталғанда тәуекелді басқару және оларды төмендету бойынша тиімді шараларды енгізу).

23. Пайда-қауіп арақатынасының өзгерісіне әкелетін жаңа деректер анықталған жағдайда ұсынымдарды уәкілетті органға және тіркеу куәлігін ұстаушыға жіберу мақсатында тиісті шешім қабылдау үшін қорытынды уәкілетті ұйымның фармакологиялық комиссиясының оты-рысында қаралады:

пайда-қауіп арақатынасы қолайлы болып қалады және реттеуші шараларды қабылдауда ұсынымдар беру қажеттілігі жоқ;

пайда-қауіп арақатынасы қолайлы болып қалады, бірақ дәрілік затты медициналық қолдану жөніндегі нұсқаулыққа өзгерістер енгізу немесе тәуекелді басқару және оларды төмендету мақсатында тәуекелді басқару жоспарын енгізу ұсынылады;

пайда-қауіп арақатынасы қолайлы болып қалады, бірақ пайда-қауіп арақатынасына әсер ететін жаңа деректерді бағалау мақсатында қауіпсіздігіне тіркеуден кейінгі зерттеулер жүргізу ұсынылады;

пайда қауіптен аспайды, дәрілік затты қолдануды тоқтату немесе тіркеу куәлігін кері қайтару ұсынылады.

24. Дәрілік заттар қауіпсіздігінің кезеңдік есептерін міндетті сараптау түпнұсқалық дәрілік препараттардың, биосимилярлардың, вакциналардың, жаңғыртылған дәрілік препараттардың (тіркелген түпнұсқалық препарат пен оның ұқсас нұсқалары болмаған жағдайда) жағдайында жүргізіледі.

Түпнұсқалық дәрілік заттар қауіпсіздігінің кезеңдік есептерін сараптама нәтижелері бірдей қолданыстағы заты, дәрілік түрі бар жаңғыртылған дәрілік заттарға да қолданылады.

25. Қауіпсіздігі жөнінде кезеңдік есептердің сараптамасы тіркеу куәлігін ұстаушымен жасалған шарт негізінде қауіпсіздігі жөнінде кезеңдік есеп түскен күннен бастап, күнтізбелік 30 күннен аспайтын мерзімде жүргізіледі.

26. Уәкілетті ұйым қауіпсіздігі жөніндегі кезеңдік есептерді ұсынудың стандартты жүйелілігіне кірмейтін дәрілік заттардың қауіпсіздігі жөнінде кезеңдік есептерді беру мерзімі мен жүйелігін белгілеу үшін дәрілік заттардың қолданыстағы заттар тізбесін анықтайды және өзінің порта-лында орналастырады.

27. Уәкілетті ұйым Қазақстан Республикасының дәрілік заттардың мемлекеттік тізілімін ескере отырып, дәрілік заттарды қолданған кезде қауіптерді басқару жоспары бойынша электронды бағдарлама жүргізеді.

28. Дәрілік препаратты қолдану барысындағы тәуекелді басқару жоспарының сараптамасы: дәрілік препараттың тәуекелін басқару жоспары шеңберінде қауіпсіздік ерекшелігінде

көзделетін маңызды сәйкестендірілген немесе маңызды әлеуетті тәуекелдерді бағалауды;фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жоспарында ұстаушы болжаған маңызды

сәйкестендірілген немесе маңызды әлеуетті қауіптерді төмендету бойынша болжамды ша-раларды бағалауды;

медициналық қызметкерлер және (немесе) жарнамалық сипаты жоқ пішімде және тиісті дизайнда негізгі элементтердің болуына тәуекелдерді басқару жоспарына енгізілген пациент-тер (тұтынушылар) үшін білім беру материалдарын бағалауды;

тәуекелді төмендету жөніндегі шаралардың тиімділігін бағалауды қамтиды.29. Тәуекелді басқару жоспарының сараптамасы тіркеу куәлігін ұстаушымен жасалған шарт

негізінде оны қабылдаған күннен бастап, күнтізбелік 30 күннен аспайтын мерзімде жүргізіледі. 30. Уәкілетті ұйым қажет болғанда ұсынылған құжаттардың нақты ережелері бойынша

түсіндірмелер немесе дәлелдер сұратады және (немесе) қауіптерді басқарудың болжамды жоспарына өзгерістер енгізуді ұсынады.

31. Тіркеу куәлігін ұстаушы күнтізбелік 30 күннен аспайтын мерзімде уәкілетті ұйымның сұрау салуына түсіндірмелер немесе дәлелдер береді және (немесе) тәуекелді басқару жоспарының аяқталған нұсқасын ұсынады. Ұстаушы тәуекелді басқарудың болжамды жоспарына өзгерістер енгізу туралы уәкілетті ұйымның ұсынымдарымен келіспеген жағдайда себебін көрсете отырып негіздеме беру қажет. Уәкілетті ұйымның сұрау салуына жауап дайындау мерзімі сараптама жүргізу мерзіміне кірмейді.

32. Тәуекелді басқару жоспарының сараптама нәтижелері бойынша қорытынды жасалады және ол тәуекелді басқару жоспарын рұқсат беру (рұсат беруден бас тарту) туралы тиісті шешім қабылдау үшін уәкілетті ұйымның фармакологиялық комиссиясында қаралады.

33. Тәуекелді басқару жоспарын қарастыру нәтижелері бойынша тәуекелді басқару жоспарының нұсқалары мен нөмірін көрсете отырып, тіркеу куәлігін ұстаушыға хат жолданады.

34. Оларға қатысты қауіптерді басқару жоспарын енгізу туралы уәкілетті ұйым шешім қабылдаған дәрілік заттар уәкілетті ұйымның порталында орналасқан арнайы тізбеге енгізіледі.

35. Тіркеу куәлігін ұстаушының өтініші негізінде қауіпсіздігіне жүргізілген тіркеуден кейінгі зерттеу хаттамасы мен есебінің сараптамасын Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2009 жылғы 19 қарашадағы № 744 бұйрығымен бекітілген, Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне № 5924 болып енгізілген (бұдан әрі - клиникалық зерттеу қағидалары) Фармакологиялық және дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы клиникалық зерттеу және (немесе) сынау қағидаларына сәйкес тәртіпте және мерзімде жүргізіледі.

36. Оларға қатысты қауіпсіздігіне тіркеуден кейінгі зерттеу жүргізу туралы уәкілетті орган шешім қабылдаған дәрілік заттар, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техника уәкілетті ұйымның сайтында рұқсат етілген арнайы тізбеге енгізіледі.

37. Уәкілетті ұйым кемінде аптасына бір рет ғылыми-медициналық әдебиетті (шетелдік және жергілікті басылымдардың) жүйелі зерделеуді, дәрілік заттардың пайда-қауіп арақатынасына және қауіпсіздік бейініне үздіксіз мониторинг жүргізу, қауіпсіздікпен байланысты жаңа сиг-налдарды немесе дәрілік заттың қауіпсіздігі бойынша өзекті мәселелерді анықтау үшін дәлелдеу медицинасы бойынша халықаралық деректер базасын, қызметі дәрілік заттардың қауіпсіздігін зерделеумен байланысты Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының және басқа да халықаралық ұйымдардың, басқа елдердің реттеуші органдарының порталдарын жүргізеді .

38. Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың пайда-қауіп арақатынасын бағалауға әсер ететін деректерді анықтаған кезде уәкілетті ұйым қорытынды жасайды және ақпаратты уәкілетті органға және тіркеу куәлігін ұстаушыға жібереді, сондай-ақ ақпаратты ұйымның порталын-да жариялайды.

39. Уәкілетті ұйым дәрілік заттардың медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық

мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техника жағымсыз әсерлеріне мониторинг жүргізу деректері, тіркеу куәлігін ұстаушылар берген деректер, басқа дереккөздерден алынған дәрілік заттардың қауіпсіздігі жөніндегі мониторинг деректері негізінде тіркелу мерзімі шектеусіз дәрілік заттардың медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың пайда-қауіп арақатынасына жыл сайын бағалау жүргізеді.

40. Уәкілетті ұйым дәрілік заттардың жағымсыз әсерлері, ауқымды дерекқорының статистикалық талдауы (көлемді дерекқор) туралы дерекқор шолу негізінде немесе осы екі әдістің үйлесімділігіне негізделген біріктірілген тәсіл негізінде сигналдарды анықтау және бағалау бойынша жұмыс жүргізеді.

41. Сигналды валидациялау барысында белгілі бір қажетсіз құбылыс бойынша ауқымды көлемдегі деректермен тиісті ақпарат көздері пайдаланылады:

ұқсас хабарламалар туралы әдебиет деректері;эксперимент нәтижелері немесе биологиялық механизмдер;халықаралық дәйекті дерекқорлардыңғ соның ішінде басқа елдердің реттеуші

органдарының шолуы. 42. Егер бүкіл қатысы бар құжаттың верификация процесі болжамды жаңа себеп-

салдар байланысын немесе белгілі өзара байланыстың жаңа аспектісін білдірсе, сигнал валидацияланған болып саналады, демек, одан арғы бағалауға негіз болып табылады.

43. Сигналды бағалау тиісті сигнал бойынша қолда бар бүкіл ақпараттың фармакологиялық, медициналық және эпидемиологиялық зерделеуінен тұрады. Шолу қолжетімді фармакологиялық, клиникаға дейінгі және клиникалық деректерді қамтиды және тіркеуге өтініш беру барысында дәрілік препараттың дерекнама мәліметтерін және кейінгі өзгерулер, жарияланған мақалалар, өздігінен келіп түскен хабарламалар және тіркеу куәлігін ұстаушылардан және басқа елдердің реттеуші органдарынан келген жарияланбаған ақпаратты қоса, ақпарат алу көздеріне ең көп толық қолданылатын болуы тиіс. Егер ақпарат бірнеше дерекқордан алынса, қауіпсіздігі жөніндегі мәселені бағалауға олардың үлесін бағалау мақсатында олардың дәлелдік деңгейін және шектеулерін ескеру қажет.

44. Бағалау жүргізу процесінде және (немесе) сигналды бағалау нәтижелері бойынша мыналар ұсынылуы мүмкін:

адамның денсаулығына және (немесе) қоғамдық денсаулық сақтауға әлеуетті қауіп төнгенде сигналды бағалау аяқталғанға дейін тіркеу куәлігінің қызметін тоқтату;

егер күмәнді жанама реакцияның даму механизмдері ескерту мүмкіндігін немесе жанама реакцияның ауырлық дәрежесінің төмендеуін білдірсе, қосымша зерделеу немесе тәуекелдерді төмендету шараларын жүргізу;

егер қорытынды шектеулі ақпаратқа негізделсе, дәрілік заттың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техника қауіпсіздігі жөніндегі әлеуетті мәселені (проблеманы) зерделеу мақсатында қауіпсіздігіне тіркеуден кейін зерттеу жүргізу қажет болуы мүмкін.

45. Қосымша әрекеттер жүргізу ұсынылғанда уәкілетті ұйым тіркеу куәлігін ұстаушының ауырлық дәрежесіне және қоғам денсаулығының қауіпсіздігі бойынша мәселенің әсер етуіне пропорционалды аралық нәтижелер мен қол жеткен мақсаттар туралы есептерді қоса, ұсынылған әрекеттерді орындауы тиіс мерзімді көрсетеді. Бұл ретте уәкілетті ұйым мен тіркеу куәлігін ұстаушы қауіпсіздіктің зерттелетін мәселесінің параметрлерін ескере отырып, белгіленген уақыт мерзімінде зерттеу жүргізу мүмкіндігін ескереді.

46. Пациенттер үшін қауіп болмаған жағдайда уәкілетті ұйым ары қарай бағалау немесе әрекет ету қажеттілігі жоқ екені туралы шешім қабылдай алады.

47. Уәкілетті ұйым уәкілетті органмен және тіркеу куәлігін ұстаушылармен келіскеннен кейін пайда-қауіп арақатынасына бағалау жүргізу үшін өзінің порталында тіркелу мерзімі шектеусіз дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техника тізбесін жариялайды.

48. Тіркелу мерзімі шектеусіз дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың пайда-қауіп арақатынасын жыл сайынғы бағалау жүргізу үшін есептік кезең ретінде қолданылу мерзімі шектеусіз тіркеу куәлігі берілген күнді есептеу керек.

49. Уәкілетті ұйым өткен жылға жүргізілген тіркелу мерзімі шектеусіз дәрілік заттардың пайда-қауіп арақатынасын жыл сайынғы бағалау бойынша уәкілетті органға ағымдағы жылдың 1 ақпанынан кешіктірмей есеп жолдайды.

50. Облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың және астананың мемлекеттік денсаулық сақтау басқармасының жергілікті органдары меншік және ұйымдастыру-құқықтық нысанына қарамастан облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың және астананың медициналық ұйымдарында дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама реакциялары (әсерлері) және (немесе) тиімділігінің бол-мауына мониторинг жүргізу бойынша жұмысты дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлеріне жауапты тұлғаларды тағайындай отырып ұйымдастырады.

51. Медицина қызметкерлері дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлері және (немесе) тиімділігінің болмауы ту-ралы ақпаратты жинау және уәкілетті ұйымға беруге жауапты тұлғаға дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанамас әсерлері және (немесе) тиімділігінің болмауы жағдайлары жөнінде хабардар етеді.

52. Жауапты тұлға: осы Қағидалардың 1-2-қосымшаларына нысан бойынша дәрілік заттардың, медициналық

мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлері, елеулі жанама әсерлері және тиімділігінің болмауы туралы карта-хабарламаны толтыру және уәкілетті ұйымға уақтылы беру;

жанама әсерлері, елеулі жанама әсерлері және тиімділігінің болмауы туралы ақпаратты ста цио нарлық және (немесе) амбулаториялық пациенттің медициналық картасына ақпаратты енгізу;

медициналық ұйымда дәрілік заттың жанама әсерлеріне қатысты анықталған жағдайлары жөнінде статистика жүргізу;

уәкілетті орган ағымдағы жылдың 15 ақпанына кешіктірмей дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлері, елеулі жанама әсерлері және тиімділігінің болмауы туралы есепті ұсыну жолымен уәкілетті ұйымға дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлері, елеулі жанама әсерлері және тиімділігінің болмауы туралы ақпаратты ұсынады қамтамасыз етеді.

53. Медициналық ұйымдар, медицина және фармацевтика қызметкерлері, тіркеу куәлігін ұстаушылар карта-хабарламаны уәкілетті ұйымға береді. Хабарламаға сонымен қатар дәрілік заттың тиімділігінің болмауы (төмен болуы), шамадан тыс дозалануы, шектен тыс тұтыну жатады.

54. Карта-хабарламалар онлайн режимде дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама реакцияларының дамуы және тиімділігінің болмауы арасындағы сабап-салдар байланысын бағалауды белгілеу үшін талап етілетін ақпараттың міндетті барынша аз көлемін қамти отырып уәкілетті ұйымның порталы арқылы беріледі.

55. Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама реакцияларының және тиімділігінің болмауының жеке жағдайлары туралы хабарла-маны верфикациялау кезінде карта-хабарламадағы ақпараттың толықтығы талап етілетін деректерге және уәкілетті ұйымның порталына деректерді электрондық беруге арналған пішімге сәйкес бағаланады.

56. Жанама реакциялары (әсерлері) және (немесе) тиімділігі туралы: осы туралы белгілі болған кезден бастап 48 сағат ішінде өлім жағдайымен немесе өміріне

қауіп төнумен елеулі жанама реакция (әсер);осы туралы белгілі болған кезден бастап 15 күн ішінде елеуліге жатпайтын елеулі жанама

реакциялары (әрекеттері), елеулі келеңсіз реакциялар мен жанама әсерлері;осы туралы белгілі болған кезден бастап 15 тәулік ішінде клиникалық зерттеулер (сынақ)

кезіндегі жанама реакциялар (әрекеттер) анықталған жағдайда уәкілетті органға толтырылған карта-хабарламаны ұсыну мерзімдері.

Егер жанама реакциялары туралы карта-хабарламаны ұсыну мерзімдері ақпаратты алған кезден бастап демалы немесе мереке күндеріне келсе, ақпарат одан кейінгі жұмыс күнінен кейінгі бірінші күні ұсынылады.

57. Өлім жағдайымен немесе пациенттің (тұтынушының) өміріне қауіп төнумен елеулі жана-ма әсері, дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың тиімділігінің болмауы туралы ақпарат:

толтырылған карта-хабарламаның түпнұсқасы;дәрілік заттарды, медициналық бұйымдарды медициналық қолдану жөніндегі нұсқаулықтың

көшірмесі;стационарлық және (немесе) амбулаториялық пациенттің (медициналық ұйымдар үшін)

медициналық картасының көшірмесі;дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың

күдікті үлгілері (медициналық ұйымдар үшін);өнімнің қауіпсізідігі мен сапасы туралы қорытындының көшірмесі қамтиды (болған кезде).58. Медициналық қолданған кезде медициналық бұйымдардың жағымсыз әсерлері

(оқиғалары) және (немесе) тиімділігінің болмауы туралы ақпаратты дәрігер бастапқы есепке алатын медициналық құжаттама енгізеді.

59. Сақтау күндерін және деректердің келіп түсу көздерін, сондай-ақ уәкілетті ұйымның пор-талына беру күндерін қоса алған , барлық енгізілген немесе түрленген деректер қадағалаумен (бақылау ізі) қамтамасыз етіледі.

60. Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлері туралы карта-хабарламаларды беруге уәкілетті ұйымның порталына рұқсат алу үшін:

облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың және астананың мемлекеттік денсаулық сақтау басқармаларының жергілікті органдары дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдардың қауіпсіздігіне мониторинг жүргізуге жауапты тұлғаның деректерін көрсете оты-рып медициналық ұйымдардың тізбесін береді;

Медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитетінің аумақтық департаменттері дәрілік заттардың қауіпсіздігіне мониторинг жүргізуге жауапты тұлғаның деректерін көрсете отырып фармацевтикалық ұйымдардың тізбесін береді;

тіркеу куәлігін ұстаушылар Қазақстан Республикасы аумағында фармакологиялық қадағалау жөніндегі жауапты тұлғаның деректерін береді.

61. Дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағыбұйымдар мен медициналық техниканы қабылдаумен (қолданумен) жанама әсерлерінің дамуының себеп-салдар байланысын айқындау үшін Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының жіктемесі пайдаланылады.

62. Тіркеу куәлігін ұстаушы дәрілік заттың, медициналық мақсаттағыбұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіздігіне үздіксіз мониторинг жүргізу мақсатында Қазақстан Республикасында фармакологиялық қадағалау жүйесінің тиісінше жұмысын құрады, қамтамасыз етеді және кепілдік береді.

63. Тіркеу куәлігін ұстаушы дәрілік заттың жанама әсерлері туралы хабарламаларды алу үшін 48 сағат ішінде фармакологиялық қадағалау бойынша жауапты тұлғаның қолжетімділігін қамтамасыз етеді.

64. Тіркеу куәлігін ұстаушы фармакологиялық қадағалау жүйесінің мастер файлының орналасқан жері туралы уәкілетті ұйымға ақпарат береді, фармакологиялық қадағалау жүйесінің мастер файлының орналасқан жері өзгерген кезде ұстаушы өзгерістер енгізу шарасы бойынша тіркелген дәрілік заттың тіркеу дерекнамасына өзгерістер енгізеді.

65. Тіркеу куәлігін ұстаушы Қазақстан Республикасында тіркелген дәрілік заттың қауіпсіздігін фармакологиялық қадағалауға жауапты тұлғаны тағайындайды.

66. Тіркеу куәлігін ұстаушы Қазақстан Республикасынан тыс жерде болған жағдайда ол Қазақстан Республикасында фармакологиялық қадағалау бойынша жауапты тұлғаны тағайындайды (бұдан әрі – фармакологиялық қадағалауға (қадағалау) жауапты тұлға).

67. Тіркеу куәлігін ұстаушы дәрілік заттың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлері туралы карта-хабарламаларды, қауіпсіздігі тура-лы кезеңдік есептерді , қауіптерді басқару жоспарын беру үшін уәкілетті ұйымның порталына тіркелу және рұқсат алу үшін фармакологиялық қадағалауға (қадағалау) жауапты тұлғаның деректерін уәкілетті ұйымға ұсынады.

68. Тіркеу куәлігін ұстаушы Қазақстан Республикасында тіркелген дәрілік заттарға, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техникаға қатысты басқа елдерде қабылданған кез келген тыйым салу немесе қолдануға қойылатын шектеулер туралы уәкілетті ұйымға хабарлайды.

69. Тіркеу куәлігін ұстаушы уәкілетті ұйымның сұрау салу бойынша жедел түрде толық ақпарат береді.

70. Тіркеу куәлігін ұстаушы дәрілік затты, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы өндірудің немесе Қазақстан Республикасының нарығында айналымының жоспарлы тоқтатылуы туралы дәрілік заттың өндірісі немесе айналымы тоқтағанға дейін кемінде екі ай бұрын Уәкілетті органға хабарлайды.

71. Тіркеу куәлігін ұстаушы ауысқан жағдайда жаңа тіркеу куәлігін ұстаушы бұл ауысудың құжаттағы негіздемесін және олардың фармакологиялық қадағалау бойынша тіркеу куәлігін ұстау шының барлық міндеттерін тиісінше орындауды қамтамасыз ету мүмкіндігінің дәлелін ұсынады.

72. Қазақстан Республикасының аумағында анықталған жағымсыз реакциялардың барлық жағдайларын фармакологиялық қадағалауға (қадағалау) жауапты тұлға белгіленген мерзімдерге сәйкес уәкілетті ұйымға, сондай-ақ дәрілік затты, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техника әсерлерінің дамуы мен қолдану, дәрілік заттың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың сапасына қосымша сынақ жүргізу (қажет болғанда) арасында себеп-салдар байланысты бағалау үшін тіркеу куәлігін ұстаушыға жолдайды.

73. Тіркеу куәлігін ұстаушы Қазақстан Республикасы аумағында анықталған дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлері туралы дерекқорын жүргізеді.

74. Басқа елдің аумағында анықталған дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлері қабылданған шаралармен және орыс тіліне аударылған аудармасымен бірге пациентнің өліміне және/немесе өміріне қауіп төндіруге әкелген елеулі күтпеген жағымсыз әсерлері жағдайында осы туралы белгілі болған кезден бастап, күнтізбелік 15 күн ішінде уәкілетті ұйымға беріледі.

75. Тіркеу куәлігін ұстаушы жұмыс күндері және демалыс күндері техникалық және электронды құралдардың (автоматты түрде жауап беруші, факс, айқындалған электронды пошта) көмегімен қауіпсіздігіне қатысты ақпаратты үздіксіз қабылдауды қамтамасыз етеді. Ішінде жеке ақпарат бар қағаз түріндегі және электрондық құжаттама қолжетімділігі шектеулі жерлерде сақталады.

76. Тіркеу куәлігін ұстаушы тіркеу куәлігінің қолданылу мерзімі бойы төмендегі стандарт-ты жүйелілікке сәйкес биологиялық дәрілік заттарды, соның ішінде вакциналарды, биосими-лярларды, сондай-ақ Қазақстан Республикасында түпнұсқалық дәрілік препарат тіркелмеген жағдайда жаңғыртылған дәрілік затты немесе осындай қолданыстағы заты бар басқа да жаңғыртылған дәрілік затты қоспағанда дәрілік препараттың әлемнің кез келген елінде бірінші тіркелген (қолдануға мақұлданған) күнінен бастап уәкілетті ұйымға дәрілік заттың қауіпсіздігі жөнінде Кезеңдік есеп береді:

тіркеуден кейін екі жыл ішінде алты айда бір рет; жыл сайын – кейінгі үш жыл бойы; одан кейін - әр үш жыл сайын немесе орталық кеңседен есепті алғаннан кейін (егер

қолдануға жараса); одан әрі – бес жылда бір рет. уәкілетті ұйымның сұрау салуы бойынша жедел түрде. Қағидалардың осы бөлімінің аталған тармағының критерийлеріне сәйкескелмейтін дәрілік

заттардың қауіпсіздігі жөніндегі кезеңдік есептер олардың қолданыстағы затын ескере отырып, уәкілетті ұйым белгілеген мерзімде және жүйелігіне сәйкес ұсынылады.

77. Қауіпсіздігі жөніндегі есепті беру жүйелігі мына жағдайда өзгереді: белсенді субстанция үшін бұрын тіркелгендерден ерекшеленетін жаңа дәрілік түрлерді

енгізудің, әзірлеудің жаңа жолдары және тағайындауға жаңа көрсетілімдердің пайда болуы;белсенді және қосымша заттардың бірдей сапалы және сандық құрамы, сондай-ақ бұрын

тіркелмеген дәрілік түрі мен енгізу жолы бар дәрілік затқа жаңа тіркеу куәлігін беру;егер тіркеу куәлігін ұстаушы белгіленген мерзімнен және жүйеліктен жиі қауіпсіздігі жөніндегі

есепті бергісі келген жағдайлар. 78. Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың

қауіпсіздігінің кезеңдік есебі мақсаты дәрілік заттың қауіпсіздігі туралы бұрын болған дерек-термен есептік кезеңге келіп түскен ақпаратқа сәйкес белгіленуіне негізделген, бұл дәрілік заттың қауіпсіздік бейінінің ықтималды өзгеруі және пайда-қауіп арақатынасын бағалау туралы қорытынды шығаруға мүмкіндік береді.

79. Қауіпсіздіктің кезеңдік есебін дайындаған кезде тіркеу куәлігін ұстаушы: ақпараттың сенімділігін, уақтылы жиналуын және уәкілетті ұйымға берілуін; себеп-салдар байланыс талдауы бар дерекқор есебінде анықталған жағымсыз әсерлерді

ұсынуды; дәрілік заттың әсеріне ұшыраған тұрғындарды бағалауды қоса, рецептілерді жазып беру

көлемі мен тиісті дәрілік заттың тағайындалу саны немесе сату көлемі туралы қосымша деректерді ұсынуды;

серіктес компаниядан алынған дәрілік заттың қауіпсіздігі туралы барлық деректердің енгізілуін қамтамасыз етеді.

80. Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіздігі туралы кезеңдік есеп:

қауіпсіздігі туралы кезеңдік есепті дайындау үшін деректер базасының жабылған күнінен бастап, күнтізбелік 70 немесе 90 күннен аспайтын мерзімде (халықаралық есептер үшін);

қауіпсіздігі туралы кезеңдік есепті беруге сараптау ұйымының сұранымын алған күннен бастап күнтізбелік 90 күннен аспайтын мерзімде уәкілетті ұйымына беріледі:

81. Тіркеу дерекнамасына дәрілік затты жаңадан тіркеуді қажет ететін ІІ түрдегі өзгерістерді енгізген кезде қауіпсіздігі туралы кезеңдік есепті беру цикліне де өзгерістер енгізіледі.

82. Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіздігі туралы кезеңдік жаңартылып отыратын есептер уәкілетті ұйымға электронды жеткізгіште беріледі, есеп ағылшын тілінде берілген жағдайда ақпараттың мемлекеттік және орыс тілдеріне аудармасы беріледі.

83. Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың тіркеу куәлігін ұстаушы үшеуі өзара байланысқан және қайталанған сатылардан тұратын тәуекелді басқару жүйесін құрады:

белгілі немесе белгісіз негіздерді қоса алғанда, дәрілік заттың қауіпсіздік бейінінің си-паттамасы;

(Соңы 20-бетте)

20 13 СӘУІР 2017 жылресми

тәуекел сипаттамасы және жаңа қауіптерді анықтау бойынша фармакологиялық қадағалау жөніндегі қызметтерді жоспарлау, сондай-ақ дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіздігінің бейіні туралы білімнің жалпы деңгейін жоғарылату;

тәуекелді төмендету бойынша жұмыстарды, сондай-ақ осы қызметтің тиімділігін бағалауды жоспарлау және жүзеге асыру.

84. Тіркеу куәлігін ұстаушы оларды зерделеу, төмендету және азайту бойынша шаралар-ды қабылдауды қажет ететін маңызды және әлеуетті қауіптерді анықтаған кезде түпнұсқалық дәрілік зат, биологиялық дәрілік зат (соның ішінде вакцина, биосимилярлар), біріктірілген дәрілік заттар, жаңғыртылған дәрілік заттар (қажет болғанда) болып табылатын нақты дәрілік затқа қатысты қауіптерді басқару жоспарын жасайды және уәкілетті ұйымға:

тіркеу дерекнамасына, қолданылу саласына, жаңа дәрілік түрі жағдайында өндірістік процесс аспектілеріне, жаңа дәрілік түрі, жаңа енгізу тәсілі, биологиялық дәрілік заттардың жаңа өндіру тәсілі, педиатриялық популяцияда қолдануға көрсетілімдерді енгізу немесе қолданылуындағы басқа да елеулі өзгерістер енгізген кезде;

егер дәрілік заттың пайдасы мен қаупінің арақатынасына әсер ететін қауіпсіздігі жөнінде мәселе туындаса, уәкілетті ұйымының талабы бойынша;

егер дәрілік затқа қатысты тәуекелді басқару жоспары қолданыста болса тіркеу куәлігінің қолданылу мерзімін ұзартқанда.

жаңа тәуекелдер немесе өзгерген тәуекелдер немесе пайда мен қауіп арақатынасындағы өзгерістер анықталған жағдайда ұсынады.

85. Дәрілік заттың қауіпсіздігі бойынша қосымша ақпарат алған жағдайда тәуекелді басқару жоспарына тиісті өзгертулер енгізіледі және осы дәрілік затты қолданумен байланысты тәуекелді азайту бойынша қосымша шаралар ұсынылады.

86. Тіркеу куәлігін ұстаушы тәуекелді басқару жоспарындағы тәуекелді азайту жөніндегі шаралардың нәтижелерін қадағалап отырады және тәуекелді басқару жүйесінің өзектілігін қамтамасыз етеді.

87. Тәуекелді басқару жоспары ілеспе хатпен бірге электрондық жткізгіште уәкілетті ұйымға беріледі, медицина қызметкерлеріне, пациенттерге арналған оқу материалдары мемлекеттік және орыс тілдеріне аудармасымен беріледі.

88. Тіркеуден кейінгі кезеңде дәрілік заттың қауіпсіздігін зерттеуді дәрілік затты қолданған кезде өршитін жағымсыз әсерлерді ең жоғары анықтау мақсатында үздіксіз ақпарат жинау түрінде тіркеу куәлігін ұстаушы жүргізеді.

89. Тіркеуден кейінгі кезеңде дәрілік заттың қауіпсіздігін зерттеуді тіркеу куәлігін ұстаушы немесе дәрілік заттың қауіпсіздік бейінінің түрлі аспектілерін қарқынды зерделеу (ақпаратты жинау) қажеттілігі туындаған жағдайда сараптау ұйымы бастайды.

90. Тіркеуден кейінгі кезеңде медициналық бұйымның қауіпсіздігін зерттеу хаттамасын Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес тіркеу куәлігін ұстаушы жасай-ды және Уәкілетті ұйымға береді.

91. Тіркеу куәлігін ұстаушы Қазақстан Республикасының дәрілік заттарына клиникалық зерттеулер жүргізу Қағидаларына сәйкес дәрілік заттың қауіпсіздігіне тіркеуден кейінгі зерт-теу жүргізеді.

92. Дәрілік заттың қауіпсіздігін зерттеу кезінде және ол аяқталғаннан кейін тіркеу куәлігін ұстаушы уәкілетті ұйымның сұрау салуы бойынша қауіпсіздігін зерттеу жөніндегі материал-дарды береді.

93. Қауіпсіздігіне жүргізілген зерттеу нәтижелері осы зерттеу аяқталған күннен бастап жыл бойы мамандандырылған медициналық басылымдарда жарияланады.

94. Тіркеу куәлігін ұстаушы дәрілік заттарды фармакологиялық қадағалауға жауапты тұлғаны және байланысу деректерінің (телефон, факс, электрондық поштасы) тәулік бойы жұмысын қамтамасыз ете отырып медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлерінің мониторингі жөніндегі уәкілетті өкілді айқындайды:

фармакологиялық қадағалау жүйесінің сапаны қамтамасыз ету жүйесінің қызмет етуін қолдау, ол ұйымдастыру құрылымын, жауапкершілік тобын, рәсімдерді, процестер мен ресур-старды, сондай-ақ стандартты және іс жүргізуді тиісінше басқаруды қамтиды;

фармакологиялық қадағалау бойынша тіркеу куәлігін ұстаушының қызметтерін тиісінше орындауына қажетті медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың дерекқорын құру және жүргізу;

дәрілік заттың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың анықталған жағымсыз әсерлері туралы ақпаратты, қауіпсіздік бейіні және пайда-қауіп арақатынасы жөніндегі мәліметтерді уәкілетті ұйымға беру бойынша Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын орындау;

тіркелген дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың пайда-қауіп арақатынасын бағалаудағы барлық өзгерістер туралы уәкілетті ұйымға дер кезінде хабарлау;

жанама әсерлері туралы жиналған ақпарат негізінде пайда-қауіп арақатынасындағы болуы мүмкін өзгерістер туралы сигналдарды анықтау және пайда-қауіп арақатынасы оң болғанда өндірілетін дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіз қолданылуын қамтамасыз ету жөнінде жедел шараларды қабылдау;

елеулі сигналдар анықталған кезде қауіптерді азайту және болдырмау үшін түзету әрекеттерінің тиісті жоспарын дайындауды және орындауды қамтамасыз ету, соның ішінде тәуекелді басқару жоспарының әзірлемесі, оларды уәкілетті органның сұрау салуы бойынша ұсынумен тәуекелді азайту үшін енгізілген шараларды орындау;

фармакологиялық қадағалау бойынша тіркеу куәлігін ұстаушының қызметтерін орындауға жұмылдырылған қызметкерлерді мерзімдік оқыту;

тиісті нысандармен және жабдықтармен қамтамасыз ету, оларға кеңселік орын-жайлар, ақпараттық технологиялар жүйелері және сақтау құралдары (электронды) жатады;

дәрілік заттардың, медициналық бұйымдармен медициналық техниканың әрқайсысы бой-ынша қауіпсіздік бейінінің өзекті бағлауының болуы және жанама әсерлерін анықтаудың әрбір жағдайы бойынша толық ақпараттың болуы;

фармакологиялық қадағалау жүйесі аясында тіркеу куәлігін ұстаушының орындалатын қызметтері бойынша құжаттандырылған рәсімдерді (стандартты операциялық рәсімдерді) қамтамасыз ету;

дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіздігін зерделеу жөніндегі тіркеуден кейінгі зерттеу хаттамаларын қайта қарауға қатысу;

қабылданған түзету және превентивтік шаралармен сапаны қамтамасыз ету жүйесінің аудитін жүргізу;

кез келген елдің уәкілетті органы енгізген тыйым салу немесе шектеу туралы және дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың пайдасы мен қаупін бағалауға әсер етуі мүмкін кез келген басқа жаңа ақпарат туралы уәкілетті ұйымына хабарлау;

өндіруші елде және (немесе) тіркеу куәлігін ұстаушының елінде уәкілетті орган шешім қабылдаған күннен бастап 1 айға дейінгі мерзімде өндірілетін дәрілік заттардың қауіпсіздік бейінінің өзгеруімен және пайда-қауіп арақатынасын бағалаумен байланысты медициналық қолдану жөніндегі нұсқаулыққа өзгерістер енгізуді үйлестіру.

95. Байланыс ақпаратының өзгергені немесе фармакологиялық қадағалау жөніндегі жа-уапты тұлғаның, дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлерінің мониторингі жөніндегі уәкілетті өкілдің ауысқаны туралы тіркеу куәлігін ұстаушы уәкілетті ұйымға хабарлайды.

96. Тіркеу куәлігін ұстаушы оның фармакологиялық қадағалау жүйесін сипаттайтын дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесінің мастер файлын, соның ішінде уәкілетті ұйымның сұрау салуы бойынша уәкілетті ұйымға ұсынады.

97. Тіркеу куәлігін ұстаушының дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың фармакологиялық қадағалау (қадағалау)жүйесінің мастер файлында мынадай мәліметтер мен деректер келтіріледі:

өзінің қарамағында дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жөніндегі жауапты тұлға болып табыла-тын білікті маманның барын растайтын құжат;

дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жөніндегі білікті маманның фармакологиялық қадағалау жүйесінің сәйкестігін жақсарту, қолдау және арттыру үшін жеткілікті түрде құзыреттіліктер барына кепілдік беретін міндеттерді сипаттау;

дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жөніндегі жауапты тұлғаның байланыс деректері (аты, пошталық мекенжайы, телефоны, факсы және электрондық поштасы, жұмысының мекенжайы);

дәрілік заттарға, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техникаға арналған фармакологиялық қадағалауға (қадағалауға) арналған фармакологиялық қадағалау жүйесінің мастер файлын сақтау орны (кеңсенің заңды және нақты мекенжайы немесе үшінші тараптың келісімшарттық негізде қатысатын мекенжайы);

фармакологиялық қадағалау саласында міндеттерді орындаумен байланысты функциялардың және (немесе) қызметтердің уәкілеттік етуін сипаттайтын құжат (шарттар мен келісімдердің орналасу орны мен сипатын сипаттау);

дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесінің ұйымдастыру құрылымы фармакологиялық қадағалау жөніндегі жауапты тұлғаның лауазымын көрсету арқылы (фармакологиялық қадағалау бөлімінің құрылымы, басқа бөлімдермен өзара әрекеттесуі, өздігінен келіп түскен хабарламаларды және клиникалық зерттеулерден келген хабарламаларды алу (ұсыну) сыз-басы, қауіпсіздігі жөнінде дерекқорға ақпаратты енгізу, бағалау, дәрілік заттардың қауіпсіздігі жөнінде кезеңдік есептерді құру, сигналды табу және талдау, қауіптерді басқару жоспары, тіркеу алдындағы және тіркеуден кейінгі зерттеулер менеджменті және дәрілік заттардың қауіпсіздік бейіні өзгерістерінің менеджменті);

дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың фармакологиялық қадағалау (қадағалау) қауіпсіздігі жөніндегі ақпарат көздері;

тіркеу куәлігін ұстаушының медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жөніндегі рәсімдерінің тізімі мен қысқаша мазмұны;

компьютерлендірілген бағдарламалардың және медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жөніндегі дерекқорының сипаттамасы;

медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жөніндегі құжаттарды мұрағаттау;

компания қызметкерлеріне арналып жүргізілген медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жөніндегі тренингтер;

медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесі сапасының және сапа стандартына сәйкестігінің мәселелері (компания рәсімдерін орындау);

тәуекелді басқару жүйесі және қауіптерді азайту бойынша іс-шаралар нәтижелерінің мониторингі;

дәрілік заттың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың пайда-қауіп бейінінің, тиісті шараларға қатысты шешімдер қабылдау процесінің және бағалау нәтижелерінің үздіксіз мониторингі;

қауіпсіздік мәселелері жөнінде тұтынушыларға, денсаулық сақтау қызметкерлеріне және уәкілетті органға, уәкілетті ұйымға және басқа да құзыретті органдарға хабарлау;

медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың қауіпсіздігінің кезеңдік есептерін жоспарлау, әзірлеу және беру кестесі;

медициналық ұйымның жалпы сипаттамасына, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың медициналық қолдану жөніндегі нұсқаулығына қауіпсіздігі жөніндегі өзгерістерді енгізу;

Қазақстан Республикасының аумағында тіркелген дәрілік заттардың медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың тізімімен бірге қосымшалар, фармакологиялық қадағалау жөніндегі жауапты тұлғаға уәкілеттік етілген міндеттер тізбесі, жүргізілген аудиттер тізбесі, фармакологиялық қадағалау жүйесі тиімділігінің индикаторлар тізімі, еншілес және басқа ұйымдармен өзара әрекет ету (келісімшарттық мәмілелер).

98. Тіркеу куәлігін ұстаушылардың Қазақстан Республикасы заңнамасына сәйкес фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жөніндегі талаптар мен міндеттерді орындау-ды сақтауды растау мақсатында уәкілетті орган және уәкілетті ұйым тіркеу куәліктерін ұстаушылардың немесе фармакологиялық қадағалау бойынша міндеттерді орындау үшін тіркеу куәлігін ұстаушы тартқан басқа ұйымдардың қадағалау жүйесіне бағалау жүргізеді .

99. Тіркеу куәлігін ұстаушылар уәкілетті орган мен уәкілетті ұйымның сұрау салуы бойын-ша фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесін бағалауды немесе инспекцияны жүргізу туралы хабардар ету үшін пайдаланылатын болады.

100. Фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесін инспекциялау және бағалау жал-пы фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесіне және (немесе) жеке дәрілік заттар, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техника бойынша жүзеге асырыла-ды және:

тіркеу куәлігін ұстаушыда фармакологиялық қадағалау бойынша өз міндеттемелерін орындауға қажетті персоналдың, жүйелердің, сондай-ақ үй-жайдың, қаражаттың және жабдықтың болуын растау;

халықтың денсаулығына қауіп төндіруі мүмкін сәйкессіздіктер туралы инспекциялайтын тараптың анықтауы, бағалауы, тіркеуі және хабарлауын қамтиды.

101. Фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесін инспекциялау немесе бағалау қолда бар рәсімдер, жүйелер, қызметкерлер, ү-жай мен жабдықтарды бағалауға және талдауға, сондай-ақ олардың заңнамамен және тиісті фармакологиялық қадағалау (қадағалау) прак-тикасымен белгіленген фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жөніндегі міндеттерге сәйкес келуін анықтауға бағытталған. Осы талдауды орындау барысында фармакологиялық қадағалау(қадағалау) жүйесін көрсету және жұмысын тексеру үшін дәрілік заттардың нақты мысалдары пайдаланылуы мүмкін.

102. Фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесін инспекциялау немесе бағалауды жүзеге асыратын комиссия құрамына фармакологиялық қадағалау, соның ішінде жүйенің әртүрлі аспектілерін бағалау процестері мен талаптары бойынша олардың құзыретін қамтамасыз ету үшін тәжірибесі мен даярлығы бар уәкілетті органның және уәкілетті ұйымның қызметкерлері кіреді.

103. Тіркеу куәлігін ұстаушының фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесінің ин-спекциясы мен бағалауды және уәкілетті ұйымның фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесін бағалауды жоспарлау, үйлестіру, жүргізу, олар туралы есеп беру, ескертулердің орын-далуын бақылау және уәкілетті орган инспекциясының рәсімдеріне сәйкес құжаттау қажет.

104. Тіркеу куәлігін ұстаушының фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесінің инспек-циясын дәрілік препараттың пайда-қауіп арақатынасын бағалауға әлеуетті әсер ете алатын немесе әсер ететін мынадай жағдайларда уәкілетті орган уәкілетті ұйымымен бірлесіп жүргізеді:

уәкілетті орган және (немесе) уәкілетті ұйым ақпаратты, қауіпсіздің кезеңдік есебін, тәуекелді басқару жоспарын ұсынбау, соның ішінде басқа елдерде дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы қолдану шектеуін тоқтата тұру немесе тыйым салу туралы, сондай-ақ уәкілетті орган немесе уәкілетті ұйым көрсеткен мерзімде сұратылып отырған ақпаратты немесе деректерді ұсынудан бас тарту;

егер инспекция жүргізу жолымен жүйені одан әрі бағалау қажетті пайда-қауіп арақатынасының өзгеруі;

тәуекелді анықтау рәсімдерін уақтылы немесе тиісінше орындамау немесе пайда-қауіп арақатынасының өзгреуі туралы не осы рәсінің орындалмауы туралы хабардар ету;

жедел және кезеңдік ақпаратты ұсыну бойынша талаптардың сақталмауы, ұсынылған ақпарат пен ақпараттың басқа көздері арасындағы сәйкессіздік, сондай-ақ фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесінің сәйкессіздігін анықтай алатын басқа ақпарат басқа елдердің ұлттық реттеуші органдарының ақпаратын анықтау;

тәуекелді басқару бойынша жоспар шеңберінде міндеттемелердің орындалмауы, сондай-ақ тіркеу куәлігін ұстаушының фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесінің мастер-файлын қарау кезінде анықталған проблемалар;

фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесінің инспекциясы нәтижелері бойынша түзеу жәнеескерту әрекетін тиісінше орындамау және оны енгізу мерзімдерінің сақталмауы.

105. Тіркеу куәлігін ұстаушының фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесін бағалауды тиісті міндеттемелерді және мынадай факторларды орындамаудың әлеуетті тәуекелін бағалауды есепкеала отырып фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесін бағалаудың тиісті жоспарын әзірлеумен уәкілетті ұйым жүзеге асырады:

алдыңғы бағалау нәтижесінде сарапшылар ұсынған қайта бағалау күні (әр 5 жыл сайын);фармакологиялық қадағалау (қадағалау) бойынша қосымша іс-шаралар немесе

тәуекелді төмендетуге бағытталған іс-шаралар тағайындалған дәрілік затты, медициналық мақсаттағыбұйымдар мен медициналық техниканы тіркеу;

қауіпсіздігі бойынша тіркеуден кейінгі зерттеулер жүргізу немесе қосымша мониторинг тағайындалған дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағыбұйымдар мен медициналық тех-никаны тіркеу;

ауқымды сату көлемі бар, яғни пациенттердің ауқымды популяциясына әлеуетті маңызды әсер етумен дәрілік заттарды тіркеу және жеткізу;

Қазақстан Республикасы нарығында жеткілікті мөлшерде баламасы жоқ медициналық бұйым;фармакологиялық қадағалау(қадағалау) жүйесін бағалауға ешқашан ұшырамаған тіркеу

куәлігін ұстаушы;Қазақстан Республикасы нарығында айналысында дәрілік заттардың, медициналық

мақсаттағыбұйымдар мен медициналық техниканың барынша көп саны бар тіркеу куәлігін ұстаушы;

Қазақстан Республикасында мемлекеттік тіркеу туралы бұрын куәлігі болмаған тіркеу куәлігін ұстаушы;

қосылу және сіңірілу сияқты тіркеу куәлігін ұстаушының ұйымдастыру құрылымындағы өзгерістер;

фармакологиялық қадағалау(қадағалау) бойынша қызметті жүзеге асыру жөнінде қосалқы мердігерлік ұйымы және (немесе) фармакологиялық қадағалау(қадағалау) бойынша іс-шараларды жүзеге асыру үшін тартылған бірнеше ұйымдары бар тіркеу куәлігін ұстаушы;

дерекқор немесе өзара байланысқан дерекқордың өзгеруін қамтитын дәрілік заттардың қауіпсіздігі жөніндегі дерекқордағы (-ларындағы) өзгерістер, дерекқор валидациясының ста-тусы, сондай-ақ берілген немесе ауыстырылған деректер туралы ақпарат;

фармакологиялық қадағалау(қадағалау) бойынша жеткізушілермен шарттық қатынастағы қызметтердің немесе фармакологиялық қадағалау(қадағалау) бойынша функцияларын орын-дау жерлерінің өзгеруі;

(Соңы. Басы 19-бетте) фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесінің мастер-файлына өкілеттік немесе басқаруға беру.

106. Фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесінің бағалау және инспекцияны орын-дау барысында фармакологиялық қадағалау(қадағалау) бойынша міндеттерді орындамау анықталған жағдайда, түзеу және ескерту іс-шараларының жоспары толық орындалғанға дейін бақылаудың кейінгі әдістердің бірі белгіленеді:

тіркеу куәлігін ұстаушының түзеу және ескерту әрекеттерінің жоспарын, соның ішінде қажет болған жағдайда жұмыс барысы туралы кезеңдік есептерді талдау;

басқа реттеуші органдардың бүкіл инспекцияларының нәтижелерін бере отырып түзеу және ескерту әрекеттері жоспарының тиісінше орындалуын бағалау үшін фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесінің қайта инспекциялау және бағалау;

бұрын ұсынылмаған деректердің берілуі туралы сұрау салу; өзгерістерді ұсыну; ықпал ету (мысалы, сигналды анықтау рәсімін орындаған кезде деректер талдауына бұрын енгізілмеген талдау нәтижесі), сондай-ақ маркетинг қызметі және/немесе жарнама ақпараты шеңберінде ұсынылатын ақпараттағы өзгерістерді қоса алғанда тиісінше хабардар етуді орындау тура-лы талдауды ұсыну;

анықталған кемшіліктерді (сәйкессіздіктерді) және олардың іс-шаралар жоспарына ықпалын талқылау мақсатында тіркеу куәлігін ұстаушымен кездесу туралы сұрау салу;

кемшіліктердің (сәйкессіздіктердің) ықпал етуіне және кейінгі әрекеттер нәтижелеріне қарай дәрілік заттармен байланысты басқа да әрекеттер (бұған кері тіркеу куәліктерін не-месе клиникалық сынақтар жүргізуге рұқсаттамалар берумен байланысты пікірлер немесе әрекеттер кіруі мүмкін).

107. Халықтың денсаулығын қорғау мақсатында уәкілетті орган фармакологиялық қадағалау (қадағалау) бойынша талаптардың сақталмауы немесе олардың орындалмауы анықталған жағдайда Кодекстің 7-бабы 1-тармағының 50), 54) тармақшаларына сәйкес тиісті реттеуші шара тағайындалады.

108. Қазақстан Республикасы аумағында тіркелген дәрілік заттар, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техника бар тіркеу куәліктер ұстаушылар фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесін бағалау немесе инспекцияны орындауға:

инспекцияға дайын болу;инспекторлар немесе уәкілетті ұйымының мамандарының талабы бойынша сұрау салу-

ды алғаннан кейін күнтізбелік 7 күннен кешіктірмей фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесінің мастер-файлын ұсыну, сондай-ақ белгіленген мерзімде немесе оларға бағалау неме-се инспекция жүргізу кезінде фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесін бағалау немесе инспекциялауға дайындау үшін қажетті ақпарат және (немесе) құжаттама;

тіркеу куәлігін ұстаушымен жасалған шарт бойынша шарт негізінде фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жөніндегі функцияларды орындайтын ұйымдар жатқызылуы мүмкін бағалау немесе инспекциялау жүргізу үшін іріктелген объектілерден бағалау немесе инспек-циялау жүргізуге бағалау немесе инспекциялау басталғанға дейін келісім алу;

фармакологиялық қадағалау (қадағалау) жүйесін бағалау немесе инспекциялау кезінде фармакологиялық қадағалау (қадағалау) немесе өзара байланысқан қызметке қатысатын тиісті персоналдың қатысуын қамтамасыз етуге жәрдемдеседі.

Дәрілік заттарды фармакологиялық қадағалауды және дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлерінің

мониторингін жүргізу қағидаларына 1-қосымша Нысан

Дәрілік заттардың жанама әсерлері, елеулі жанама әсерлері жөніндегі және тиімділігінің болмауы жөніндегі карта-хабарлама

Жанама әсеріне, артық дозалануға, шамадан тыс тұтынуға немесе тиімділігінің болмау-ына, жүкті және бала емізетін әйелдерде қолданылуына, ДЗ арқылы инфекциялық агенттің берілуіне, бір немесе бірнеше препаратпен/вакцинамен дәрілік өзара әрекеттесуге күдік туындағанда осы хабарлама-картаны толтыруды өтінеміз.

Барлық бөлімдерді барынша толық толтыруыңызды өтінеміз (көк/қара қаламсаппен немесе компьютерде, сұрмен боялған толтыру шаршысын белгілеңіз). Пациент мен есеп берген тұлға туралы мәліметтер құпия болып қалады.

1. Ұйымның атауы: Мекенжайы: Телефон/факс: Email:

Ішкі нөмірі: Нөмір (амбулаторлық немесе стационарлық пациентнің медициналық картасының): Хабарлама типі: өздігінен келіп түскен әдебиет клиникалық зерттеу постмаркетингтік зерттеу Бастапқы хабарлама: Алу күні: . . Кейінгі хабарлама: Кейінгі бақылау күні: . .

2. Пациент туралы ақпарат: Аты-жөні: Туған жылы, айы, күні: . . Жасы: (жыл, ай, апта, күн, сағат) Жынысы: Ер Әйел Белгісіз Бойы: см Салмағы: кг Ұлты: азиат азиат (шығыс азия) еуропалық басқа (көрсету)

3. Клиникалық диагноз (Денсаулық сақтау қызметкерлері ғана толтырады) (АХЖ-10 коды):

Негізгі: Қосарлас:

4. Жүктілік жөніндегі ақпаратЖүктілік? Иә Жоқ Белгісіз Егер Иә: Соңғы етеккір күні: . . Болжамды туу күні: . . Ұрықтар саны Қалыпты ұрықтану (дәрілер қабылдауды қоса алғанда)

In vitro Жүктілік нәтижесі:

жүктілік жалғасады туа біткен патологиясыз тірі ұрық туа біткен патологиямен тірі ұрық туа біткен патология көрінбейтін тоқтату туа біткен патологиямен тоқтату туа біткен патологиясыз өздігінен түсік тастау (<22 апта) туа біткен патологиямен өздігінен түсік тастау (<22 апта) көрінбейтін туа біткен патологиясыз өлі ұрық (>22 апта) туа біткен патологиямен өлі ұрық (>22 апта) жатырдан тыс жүктілік көпіршікті қағанақ әріқарай қадағалау мүмкін емес белгісіз

Егер жүктілік аяқталып қойған болса: Босану күні: . . Туу/үзу/тоқтату кезіндегі гестациялық мерзімі: . . Туу типі: қалыпты қынаптық кесарь тілігі патологиялық қынаптық (қысқаштар, вакуум экстракция)Сәби салмағы: гр. Бойы см Жынысы Еркек ӘйелАпар шкаласы: 1 минут , 5 минут , 10 минут Қосымша ақпарат:

5. Күдікті препарат/вакцина*(Патенттелмеген & коммерциялық атауы)

Қабылдау басталған күн

Қабылдау аяқталған күн

Енгізу жолы, қабылдау жиілігі

Серия/пар-тия №:,жарамды-лық мерзімі

Көрсеті-лімдер

Қабылданған шаралар Препарат тоқтатылды Курс тоқтатылды Доза азайтылды Өзгеріссіз Доза арттырылды Белгісіз Басқалары________________________

5. Күдікті препарат/вакцина *2 (Патенттелмеген & коммерциялық атауы)

Қабылдау басталған күн

Қабылдау аяқталған күн

Енгізу жолы, қабылдау жиілігі

Серия/пар-тия №:,жарамды-лық мерзімі

Көрсеті-лімдер

Қабылданған шаралар Препарат тоқтатылды Курс тоқтатылды Доза азайтылды Өзгеріссіз Доза арттырылды Белгісіз Басқалары________________________

5. Күдікті пре-парат/вакцина *3 (Патенттелмеген & коммерциялық атауы)

Қабылдау басталған күн

Қабылдау аяқталған күн

Енгізу жолы, қабылдау жиілігі

Серия/партия №:,жарамдылық мерзімі

Көрсе-тілім-дер

Қабылданған шаралар Препарат тоқтатылды Курс тоқтатылды Доза азайтылды Өзгеріссіз Доза арттырылды Белгісіз Басқалары________________________

2. Ж

анам

а әс

ері

Бас-

талу

кү

ніАя

қ-та

лу

күні Нәтиже ДЗ-пен байланысы

1. Сауығу Жалғасады Ауруханаға

жатқызу

Туа біткен.аномалиялар

Еңбекке жарамсыздықӨлім

Жақсару Нашарлау Басқаша*

Ықтималды

Байла-ныссыз

Бол-жамды

Белгісіз

2. Сауығу Жалғасады Ауруханаға

жатқызу

Туа біткен.аномалиялар

Еңбекке жарамсыздық

Өлім

Жақсару Нашарлау Басқаша*

Ықтималды

Байла-ныссыз

Бол-жамды

Белгісіз

3. Сауығу Жалғасады Ауруханаға

жатқызу

Туа біткен аномалиялар

Еңбекке жарамсыздық

Өлім

Жақсару Нашарлау Басқаша*

Ықтималды

Байла-ныссыз

Бол-жамды

Белгісіз

*Қажетсіз құбылыстың сипаттамасында көрсету

3. Сіз осы жағымсыз әсерді КҮРДЕЛІ деп қарастырасыз ба? Иә Жоқ Егер Иә, бұл құбылысты неліктен күрдері деп қарастыратыныңызды атап көрсетуіңізді өтінеміз (мысалдардың бәріне белгі қойыңыз):Өмірге қатерлі ме? Айқын немесе тұрақты

мүгедектік бар ма? Ауруханаға жатқызу талап етіле ме немесе ұзаққа созыла ма?

Туа біткен аномалиялар бар ма?

Медициналық тұрғыда маңызды ма?

Пациент қайтыс болды ма?

Жанма әсерінің сипаттамасы, Түзетуге арналған ДЗ, қосымша ақпарат: Егер пациент қайтыс болса, өліміне не себеп болды? Егер мүмкін болса, аутопсия нәтижелерін ұсыныңыз.

*Егер вакцина болса, дозасының нөмірін енгізіңіз. Егер доза нөмірі белгісіз болса, бастапқы вакцинация үшін Б деп, ал бустерлік доза үшін Б деп жазыңыз.

Егер қандай да бір вакцина бір еккіште енгізілген болса, атап көрсетуіңізді өтінеміз.

Күдікті препарат болды ма немесе вакцинация курсы тоқтатылды ма? Иә Жоқ Белгісіз

5. Қосарлас ДЗ 1 (жағымсыз әсерді түзетуге арналған ДЗ қоспағанда) (Патенттелмеген & коммерциялық атауы)

Дәрілік түрі / серия нөмірі

Жалпы тәуліктік доза/ тағайындау жолы/тарап

Қабылдау басталған күн

Қабылдау аяқталған күн

Көрсе-тілім-дер

Қабылданған шаралар Препарат тоқтатылды Курс тоқтатылды Доза азайтылды Өзгеріссіз Доза арт-

тырылды Белгісіз Басқалары________________________

5. Қосарлас ДЗ 2 (жағымсыз әсерді түзетуге арналған ДЗ қоспағанда) (Патенттелмеген & коммерциялық атауы)

Дәрілік түрі / серия нөмірі

Жалпы тәуліктік доза/ тағайындау жолы/тарап

Қабылдау басталған күн

Қабылдау аяқталған күн

Көрсе-тілім-дер

Қабылданған шаралар Препарат тоқтатылды Курс тоқтатылды Доза азайтылды Өзгеріссіз Доза арт-

тырылды Белгісіз Басқалары________________________

5. Қатарлас ДЗ 3 (жағымсыз әсерді түзетуге арналған ДЗ қоспағанда) (Патенттелмеген & коммерциялық атауы)

Дәрілік түрі / серия нөмірі

Жалпы тәуліктік доза/ тағайындау жолы/тарап

Қабылдау басталған күн

Қабылдау аяқталған күн

Көрсе-тілім-дер

Қабылданған шаралар Препарат тоқтатылды Курс тоқтатылды Доза азайтылды Өзгеріссіз Доза арт-

тырылды Белгісіз Басқалары________________________

6. Сыртартқының маңызды деректері, қатарлас аурулар, аллергия (темекі тарту мен алкоголь тұтынуды қоса)

Жалғасады? Сыртартқының маңызды деректері, қатарлас аурулар, аллергия (темекі тарту мен алкоголь тұтынуды қоса)

Жалғаса ма?

Иә Жоқ Иә Жоқ Иә Жоқ Иә Жоқ Иә Жоқ Иә Жоқ

7. Ақпарат көзі және/немесе хабарлама-картаны толтырған тұлға туралы деректер (дәрігер, провизор, пациент, т.б.)Дәрігер (мамандығы) Медбике Фармацевт Пациент/Тұтынушы _Басқа Аты: Байланыс деректері

Тел. Моб. Факс:

Еmail:

Мен (дәрігер,пациент) осы нысанға қол қоя отырып, дәрілік заттар, медициналық мақсаттағы бұйымдар айналымы саласындағы сараптама ұйымына ,денсаулық жағдайым және өзім қабылдаған тағайындалған дәрілер туралы ақпаратты қоса, қосымша ақпаратты нақтылау мақсатында менімен немесе менің емдеуші дәрігерім-мен (жағымсыз құбылыс жөнінде хабарлаған дәрігерді қоса) байланысуға рұқсат беремін.

Иә (дәрігердің Т.А.Ә., байланыс деректері)__________________________________________________________________ Иә, басқа (мен өз дәрігерімнің кім екенін білмеймін, қосымша деректерді, клиниканың атауын және т.б. жазыңыз )____________________

Иә, рұқсат етпеймін)

Хабарлама жіберген тұлғаның қолы: ___________________________ Күні: . .

Ескерту:Дәрілік заттың жанама реакциялары/әсерлері дамуының және/немесе қолдану тиімділігінің

болмауы арасындағы себеп-салдар байланыстың бағалануын анықтауға талап етілетін ха-барлама – картада міндетті түрде болу керек ақпараттың ең аз көлемі:

пациент туралы ақпарат: жасы, жынысы және қысқаша ауру тарихы. жанама реакциялары/әсерлері және/немесе тиімділігінің болмауы жөніндегі ақпарат:

сипаттамасы (түрі, шоғырланған жері, ауырлығы, сипаттамасы), зерттеулер мен талдаулар нәтижелері, реакцияның басталу, өту, басылу уақыты.

күдікті дәрілік зат туралы ақпарат: саудалық атауы, халықаралық патенттелмеген атауы, дозалануы, енгізу тәсілі, қабылдаудың басталу және аяқталу күні, қолдану көрсетілімдері, серия нөмірі.

Қосарлас препараттар туралы ақпарат (өздігінен емделу дәрілерін қоса): саудалық атау-лары, дозалары, қолдану тәсілі, қабылдаудың басталу және аяқталу күні.

қауіп факторлары (мысалы, бүйрек функциясының төмендеуі, күдікті препараттың бұрын қолданылуы, бұрын болған аллергиялар, есірткілерді жүйелі қабылдау).

жағымсыз реакциялары/әсерлерінің туындауы және/немесе тиімділігінің болмауы жөніндегі хабарламаны жолдаған репортер туралы ақпарат (ақпарат құпиялы болып табылады және тек деректерді тексеру және толықтыру, сондай-ақ динамикалық қадағалау үшін пайдаланылады).

Дәрілік заттарды фармакологиялық қадағалауды және дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлерінің

мониторингін жүргізу қағидаларына 2-қосымша

Медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың жанама әсерлері, елеулі жанама әсерлері жөнінде және тиімділігінің болмауы жөнінде карта-хабарлама

Алушы _______________________________________________________________ Денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттік уәкілетті ұйымның мекенжайыХабарлаған күні________________________________________________________Хабарлаушы иеленген құжаттың нөмірі______________________________________Құжаттың түрі:бастапқы, жалғастырушы, құрамдасқан, аяқтайтын (қажеттісінің астын сызу керек).Оқиға қоғамның денсаулығына күрделі қауіп төндіре ме? (иә/жоқ).Оқиғаның жіктелуі: өлім, денсаулығының елеулі бұзылуы, басқалар (қажеттісінің астын

сызу керек).Хабарламаны Денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органға жіберу туралы белгі.

Хабарламаны берген тұлға туралы ақпаратХабарламаны берген тұлғаның мәртебесі: тіркеу куәлігін ұстаушы (уәкілетті өкілі немесе

өндіруші), медициналық ұйым, пайдаланушы, оператор, пациент немесе оның қорғаншысы (қажеттісінің астын сызу керек).

Өндіруші туралы ақпарат (егер ақпаратты беруші өндіруші болып табылса толтырылады):Атауы (байланыстың атауы)_________________________________________Пошталық индексі және мекенжайы___________________________________Телефоны________________________________________________________e-mail___________________________________________________________

Өндірушінің уәкілетті өкілі туралы ақпарат (егер хабарламаны берген тұлға уәкілетті тұлға болса толытырлады):

Атауы __________________________________________________Медициналық бұйымдарды мониторингілеуге жауапты уәкілетті өкілдің байланысатын тұлғасы ______________________________Пошталық индексі және мекенжайы___________________________________Телефоны________________________________________________________Факсы___________________________________________________________e-mail___________________________________________________________

Хабарламаны берген басқа тұлға туралы ақпаратАтауы __________________________________________________Хабарламаны берген байланысатын тұлға__________________Пошталық индексі және мекенжайы_______________________________Телефоны________________________________________________________Факсы___________________________________________________________e-mail___________________________________________________________

Медициналық мақсаттағы бұйымдардың/ медициналық техниканың операторы

Кәсіби медицина қызметкері____________________________Пациент__________________________________________________________Басқа адам________________________________________________________

Медициналық мақсаттағы бұйымдарды/медициналық техниканы қолдану жөніндегі деректер (төменде санамаланғандарды таңдау керек)

бастапқы пайдалану;бір реттік бұйымды қайта қолдану;қайта қолдануға арналған бұйымды қайта қолдану;қайта қызмет көрсетілгеннен кейін/қалпына келтірілген;басқа;проблема пайдаланар алдында анықталды.

Пациент туралы ақпаратНәтижесі ____________________________________________________Пациентге қолданылған емдеу әрекеттері________________________Жынысы _______________________________________________________Жасы________________________________________________________Салмағы___________________________________________________________

Медициналық мақсаттағы бұйым/медициналық техника туралы ақпаратКласы: белсенді медициналық имплантацияланатын бұйымдар, I қауіп класының

бұйымдары, IIa қауіп класының бұйымдары, IIb қауіп класының бұйымдары, III қауіп класының бұйымдары, жалпы IVD, өздігінен тестілеуге арналған IVD (қажеттісінің астын сызу керек).

Қолы

Бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылғы 30 мау-сымда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №11485 болып енгізілді.

ҚазаҚСтан РеСпуБликаСы ДенСаулыҚ СаҚтау және әлеуметтік Даму миниСтРлігінің БұйРығы

2015 жылғы 29 мамыр №423 Астана қаласы

медициналық колледждердің клиникаға дейінгі симуляциялық кабинеттерін жарақтандыру нормативтерін

бекіту туралы

Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 4 желтоқсандағы Бюджет кодексінің 69-бабына және «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Кодексінің 7-бабының 28-1) тармақшасына сәйкес бұйырамын:

1. Қоса беріліп отырған медициналық колледждердің клиникаға дейінгі симуляциялық кабинеттерін жарақтандыру нормативтері бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Ғылым және адами ресурстар департаменті:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін; 2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен

кейін күнтізбелік он күннің ішінде мерзімдік басылымдарда және «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға жіберілуін;

3) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің интернет-ресурсында орналастырылуын;

4) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шараларды орындау туралы мәліметтердің ұсынылуын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму бірінші вице-министрі С.З.Қайырбековаға жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау жәнеәлеуметтік даму министрі Т. ДҮйСЕНовА

«КЕЛІСІЛДІ» Қазақстан РеспубликасыныңҚаржы министрі Б. Сұлтанов _________________ 2015 жылғы 29 мамыр

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің2015 жылғы 29 мамырдағы №423 бұйрығымен бекітілген

Медициналық колледждердің клиникаға дейінгі симуляциялық кабинеттерін жарақтандыру нормативтері

№ Жабдықтар тізбесі Өл-шем бір-лігі

Ұсын

ылат

ын

мөлш

ер

Мейіргерлік технологиялардың клиникаға дейінгі оқыту орталығыОқу-өндірістік (медициналық) жиһаз

1. Кушетка дана 22. Механикалық функционалдық кереует дана 23. Көлбеу бұрышын өзгерту үшін басқару пульты бар

көпфункционалды реанимациялық кереуетдана 1

4. Манипуляциялық үстел дана 75. Залалсыздандырған қораптарға арналған тіреуіш дана 26. Керeует жанындағы үстел дана 27. Кереует жанындағы тумбочка дана 28. Каталка дана 19. Кір киімді жинауға арналған арбаша дана 110. Тазалау жұмыстарына арналған сервистік арбаша дана 111. Медициналық шымылдық дана 212. Сүлгіге арналған ілгіш дана 113. Сүлгіге арналған деспенсер дана 114. Медициналық шыны шкафы дана 215. Бұлшық ет ішіне инъекция құюға арналған бөксе фантомы дана 1016. Тамыр ішіне инъекция құюға арналған қолға қойылатын жапсырма дана 1017. Білек фантомы (тамыр ішіне құятын инъекция үшін) дана 1018. Тері ішіне және тері астына инъекция енгізуге арналған қолға

қойылатын жапсырмажұп 8

19. Асқазаны және өңеші бар бастың фантомы (көзіне, құлағына, мұрнына дәрі-дәрмек тамызу үшін, мұрыннан және жұтқыншақтан жағынды алу үшін, асқазанды жуу, зондпен тексеру үшін)

дана 5

20. Әйел жыныс мүшелерінің фантомы (қуықты катетеризациялау үшін) дана 521. Ер адам жыныс мүшелерінің фантомы (қуықты катетеризациялау үшін) дана 522. Жамбас фантомы (клизма қою және тамыр ішіне инъекция құю үшін) дана 1023. Бас фантомы (көзіне, құлағына, мұрнына дәрі-дәрмек тамызу үшін,

мұрыннан және жұтқыншақтан жағынды алу үшін) дана 5

24. Төсекжараны, тік ішектің жыланкөзін, анустық іркістің кандидо-зын, бөксе іркісінің герпесін, тігіс салынған бөксе жарақатын, қабыршақтың пайда болуын көрсететін бөксе манекенінің моделі

дана 1

25. Жүрек-өкпе реанимациясы сапасын бағалауға мүмкіндік беретін кабель арқылы компьютермен байланысқан, жүрек-өкпе реа-нимациясын жасауға арналған, сонымен қатар жеке бас гиги-енасын, науқасты тамақтандыруды, тасымалдауды, қозғауды, төсекжараларды алдын алуды, осигенотерапияны жүзеге асыруға мүмкіндік беретін компьютерлік бағдарламасы бар ересек адамның тренажеры

дана 1

26. Пациентті күту бойынша, , базалық жүрек-өкпе реанимациясы және диагностика дағдыларын өңдеуге арналған (әртүрлі инъек-ция түрлерін, тері ішіне құю, қан алу, жеке бас гигиенасын (шаш тарау, жуу, шомылдыру), катетеризацияны орындауды үйренуге арналған, фунционалдық диагностиканың бағалауын (артериялық қысым, пульс) анықтауға, аускультацияға, сүт бездерін тексеру және пальпацияға (саусақпен тексеру), назогастралдық зондты енгізуге, гинекологиялық тексеріп қарауға, жүрек-өкпе реанимация-сын өткізуге, стома күтіміне арналған оқу құралы), көпфункционалды манекен, манекен кешеніне ойықтың 2 түрі кіреді (ойық жараның пайда болуы, некроз)

дана 2

27. Инъекцияның әртүрлі түрлерін орындауды үйренуге, жеке бас гигиенасын жасауға (шаш тарау, бас жуу, шомылдыру, жыныс мүшелерінің гигиенасы, ішкі киім, төсек жабдықтауын ауыстыру, мұрын, құлақ, көз, ауыз қуысын өңдеу), катетеризация, науқасты тамақтандыру, науқасты тасымалдау және қозғау, төсекжаралардың алдын алу, оксигенотерапия жүргізуге арналған адам тренажеры

дана 1

28. Зонд және гастростома арқылы жасанды тамақтандыруды көрсетуге арналған назогастралдық зондты енгізу үшін фантом

дана 1

29. Пациенттің күтімі бойынша жетілдірілген манекен клизма, (сұйықты құюымен клизманы орындау), пациенттің дәретін алу

дана 1

30. Орталық және перифериялық тамыр катеторларын қоюды және оның күтімін көрсетуге арналған тренажёр

дана 1

31. Веналық қол жеткізудің әртүрлі дәрежелері бар фантомдардағы венаішілік емшаралар машықтарын өңдеуге арналған тренажер

дана 1

32. Дефибриллятор дана 133. Тігістерді салуды көрсетуге арналаған тренажер дана 1034. Жарақат кешені:

қол қансырауы;оқ тиген жарақат;бет күйігі;қол күйігі;кеуденің ашық жарақаты;іш жарақаты;жақ сүйек жарақаты;қолдың ашық сынығы;сирақ жарақаты;маңдайды соғып алу;аяқты кесіп тастау;ішкі мүшелері түсіп қалған ішперде қуысының зақымдануы

жина

қтам

а

1

Оқу-өндірістік жабдықтар және аспаптар

35. Артериялық қан қысымын өлшеу құралы дана 1236. Электрофорезге арналған аппарат дана 137. Омыртқаны созу және иммобилизацияға арналған аппарат дана 138. Қабырғаға ілетін бактерицидтік сәулелендіру құралы дана 139. Ересектерге арналған тік бой өлшегіш құралы дана 140. Фонендоскоп дана 1241. Бобров аппараты дана 242. Медициналық таразы дана 143. Шыны түтіктерге арналған штатив дана 644. Тығындары бар залалсыздандырылған шыны түтіктер дана 3045. Органикалық қалдықтарды жинауға арналған сыйымдылық контей-

нерлер, Б классы (сары)дана 4

46. Органикалық қалдықтарды жинауға арналған сыйымдылық контей-нерлер, В классы (қызыл)

дана 2

47. Өткір құралдарды жинауға арналған сыйымдылық контейнер жұп 448. Спирт шам дана 149. Медициналық қалдықтарды жинауға, сақтауға арналған

полиэтиленді пакет (бірреттік):«А» классы (ақ);«Б» классы (сары);«В» классы (қызыл);«Г» классы (қара)

дана

2222

50. Медициналық бұйымдарды дезинфекциялау және залалсызданды-ру алдын дағы өңдеу жұмыстарына арналған полимерлі сыйымдылық контейнер

дана 6

51. Металдан жасалған катетер (әртүрлі) дана 552. Таңу материалы үшін қайшы дана 553. Хирургиялық пинцет дана 1254. Қысқыш дана 1055. Корнцанг дана 456. Тілге арналған металдан жасалған қалақша дана 1257. Ауыз ашу құралы дана 458. Тіл ұстатқыш дана 459. Кіші тамырларға құятын құрылғы (көбелек-ине) дана 2060. Бірреттік инсулин шприцтер дана 3061. Қуыстарды жуу үшін Жане шприці (шыны немесе пластмассадан

жасалған) сыйымдылығы 100 миллилитр не 150 миллилитрдана 4

62. Дәрілік ерітінділерді тамшылатып енгізуге арналған біржолғы жүйелер

дана 20

63. Қан жинауға арналған ВD VACUTAINER жабық вакуумды жүйелер дана 3064. Дәріні қабылдауды еске салатын және сақтауға арналған пенал

(дәрі салғыш) дана 1

65. Түрлі сыйымдылықты сүзгішсіз дөңгелек залалсыздандырғыш қораптар (бикстер)

дана 6

66. Сүзгіштері бар залалсыздандырылған дөңгелек қораптар (бикстер (таңу материалдары, операциялық киім, хирургиялық құралдар және т.б. үшін)

дана 3

67. Тамшылатып құюға арналған штатив дана 568. Резеңке баллондар (алмұрт тәрізді) дана 569. Резеңке жылытқыш дана 470. Мұзға арналған резеңке көпіршік дана 471. Дуоденалды зонд дана 472. Қалың асқазан зонды дана 473. Жіңішке асқазан зонды дана 474. Назогастралді зонд дана 475. Газды шығаруға арналған резеңке түтік дана 476. Сифонды клизма жасауға арналған ұзындығы 1,5 метр резеңке түтік дана 277. Резеңке бұрау дана 678. Автоматтық қысқышпен қан тоқтататын бұрау дана 579. Мұрын катетері дана 480. Клеенка жастық (шынтақ тіреуі) дана 481. Фоллей, Нелатон катетері дана 582. Бірреттік резеңке қолғап (жұп) жұп 3083. Эсмарх саптаяғы дана 1084. Клизма жасау үшін ұштықтар дана 1085. Төртбұрышты мырышты лоток дана 486. Эмалді бүйректәрізді лоток дана 1087. Түкті қолғап дана 588. Өлшегіш жолақ (сантиметр) дана 1089. Несепқабылдағыш (әртүрлі) дана 490. Қайшы (шаш және тырнақ алу үшін) дана 291. Қырыну үшін жиынтығы дана 192. Тіс қылсабы дана 293. Санитарлық зембіл дана 194. Кресло-каталка дана 195. Төсек жаймасы дана 1096. Жастық дана 797. Матрас дана 798. Көрпе дана 799. Жөргек дана 10100. Ішкиім жиынтығы (жейде, пижама) дана 4101. Құйғышы бар оттегі жастықшасы дана 2102. Дәрі қабылдауға арналған өлшегіш стақандар дана 10103. Астына қоятын судно (эмалді немесе пластмассадан жасалған) дана 2104. Медициналық термометр дана 10105. Судың tº өлшеуге арналған су термометры дана 2106. Клеенкалы алжапқыш дана 5107. Бірреттік медициналық халат дана 5108. Бірреттік медициналық бас киім дана 5109. Бірреттік медициналық бетперде дана 10110. Қорғаныш көзілдірік дана 4111. Арнайы киім жиынтығы (емшара, м/г посты үшін) дана 2112. Арасы жиі шаш тарағы дана 2113. Үлкейткіш шыны дана 1114. Үшкіл орамал (полиэтиленді, маталы) дана 2115. Астына салатын клеенка дана 6116. Сыйымыдылығы 1 литр эмальді саптыаяқ дана 1117. Эмаль леген (ақ) дана 4118. Сыйымдылығы 10 литр эмаль шелек (ақ) дана 2119. Респиратор бетпердесі дана 5120. Табан тіреуіші дана 6121. Кірлерге арналған қапшық дана 3122. Дәретхана қағазы (бума) дана 1123. Ішуге арналған эмальді ыдыс дана 2124. Термометрлерді сақтайтын ыдыс дана 1125. Балдақ жұп 1126. Орто-балдақ дана 2127. Жіңішке қол таяқ дана 3128. Ағашаяқ (ходунки) дана 2129. Шұғыл көмек көрсетуге арналған мейіргердің құралдары:

артериялық қан қысымын өлшеуге арналған тонометр;таңу материалы;иммобилизация жасауға арналған шендеуіш;медициналық қолғап;тері антисептигі;тері ішіне тамшылап құятын система

жина

қтам

а

1

130. Пациентті тасымалдауға арналған тақта дана 8131. Пациентті тасымалдау және көтеруге арналған белбеу дана 9132. Науқасты тасымалдау үшін астына төсейтін құрал дана 6133. Көтерме белбеу дана 2134. Зембіл (слайдер) дана 4135. Пациентті тасымалдау және көтеруге арналған автономдық қуат

көзімен электрмобильдік көтергіш дана 1

136. 150 килограмм көтергішке арналған гамак дана 1137. 300 килограмм көтергішке арналған гамак дана 1138. Төсекжараларға қарсы матрас дана 1139. Пациентті тасымалдау және жеке бас гигиенасын жүргізуді

көрсетуге арналған санитариялық кресло (дәрет алу, душ)дана 3

140. Физиологиялық қажеттіліктерді орындау және пациентті тасымалдау үшін дәретхана креслосы

дана 1

141. Душ қабылдауға арналған орындық (перфорациялық) дана 1142. Душ қабылдауға арналған орындық (бұрышты) дана 1143. Физиологиялық қажеттіліктерге арналған шелек-дәретхана дана 1

Дәрі-дәрмек және дезинфекциялау құралдары144. Залалсыздандыру құралдары (муляждар) жинақ-

тама1

145. Қолды өндеуге арналған автономдық құрылғы (санитайзер) дана 1146. Педикулоцидтер (муляждар), бағдарлама талаптарына сәйкес жинақ-

тама1

147. Синтетикалық жуғыш құралдары құты 4148. Сұйық сабын дана 3149. Залалсыздандырылған таңу материалдары қаптама 8150. Лейкопластырь қаптама 4151. Қыша қағазы дана 10152. Сусабын құты 1

Медициналық құжаттама153. Стационарлық науқастың медициналық картасы дана 12154. Станционардан шыққан нуқастың статистикалық картасы дана 12155. Дене қызуын өлшеу парағы дана 12

Клиникаға дейінгі тәжірибенің симуляциялық кабинеттері бар ішкі аурулар кабинетіОқу-өндірістік (медициналық) жиһаз

156. Көлбеу бұрышын өзгертуге арналған өткізгіш басқару құрлығысымен көпфункционалды реанимациялық кереует

дана 1

157. Қарап-тексеру кушеткасы дана 4158. Манипуляциялық үстел дана 2159. Оқытушыға және ассистентке арналған жұмыс үстелі дана 1160. Медициналық шыны шкаф дана 1161. Жабдықтауға арналған жылжымалы медициналық шкаф дана 2

Тренажерлар, манекендер, фантомдар162. Тамыр ішіне құятын инъекция үшін қолдың тренажеры дана 1163. Тамыр іші инъекциясы үшін алмастыру бөлшектері дана 4164. Клизма қою мен бұлшық етке инъекция жасау үшін тренажер дана 1165. Бұлшық етке инъекция жасау үшін алмастыру бөлшектері дана 2166. Асқазанды зондтауға арналған тренажёр дана 1167. Жүрек-өкпе реанимациясы сапасын бағалауға мүмкіндік беретін

кабель арқылы компьютермен байланысқан, жүрек-өкпе реа-нимациясын жасауға арналған, сонымен қатар жеке бас гиги-енасын, науқасты тамақтандыруды, тасымалдауды, қозғауды, төсекжараларды алдын алуды, осигенотерапияны жүзеге асыруға мүмкіндік беретін компьютерлік бағдарламасы бар ересек адамның тренажеры

дана 1

168. Портативтік дефибриллятор дана 1169. Жүрек-өкпе реанимациясын жүргізуге арналған ересек адамның

АMBU MEN тренажеры (компьютерлік бағдарламамен жұмыс істейтін, WI-FI технологиясымен және ЖӨР талдауын жүргізу мүмкіндігімен)

дана 1

170. Тыныс алу Амбу қапшығы дана 1171. Электрондық блокпен және басқару құрылғысымен аускультация

трена жеры (ересек адамның кеуде мүсіні) (тыныс алу және жүрек шулары)

дана 2

172. Электрондық фонендоскоп дана 1173. Бір фонедоскоппен жүрек және тыныс алу шуларын имитациялай-

тын hly-1 электрондық стетоскоп дана 1

174. Жүрек және тыныс алу шуларын имитациялайтын, кейспен әрқай-сысы 5 фонендоскопқа 4 тарауымен hly-2 электрондық стетоскоп

дана 1

175. Жүрек және тыныс алу шуларын имитациялайтын, әрқайсысы 5 фонендоскопқа 4 тарауымен, микрофоны және кейсі бар hly-3 электрондық стетоскоп

дана 1

176. Алмастыратын картридждермен және құлаққап тізбегімен ішперде қуысында шуларды және тыныс алу, жүрек шуларының имитаторы (балалар мен ересектер)

дана1

177. Шуларды басқару арақашықтық құрылғымен жүрек және өкпе ау-скультация дағдыларын және күтім дағдыларын жүзеге асыру үшін жынысын өзегерту мүмкіндігімен, қол-аяғы қозғалатын, ересек адамның денесі - манекен KERI көпфункционалды тренажер

дана 1

178. TCZ 9900 компьютерлік бағдарламамен – жиынтығы 1 тыныс алу жүйесінің патофизиологиялық және анатомо-физиологиялық процесстерін меңгеру және аускультация дағдыларын үйрету мен бақылау үшін манекен (ересек адамның кеуде мүсіні)

дана 1

179. TCZ 9900 компьютерлік бағдарламамен – жиынтығы 2 ас қорыту жүйесінің патофизиологиялық және анатомо-физиологиялық процесстерін меңгеру және аускультация дағдыларын үйрету мен бақылау үшін манекен (ересек адамның кеуде мүсіні)

дана 1

180. Оттегі баллонының имитаторы (муляж) дана 1Оқу-өндірістік жабдықтар және аспаптар

181. Стационарлық кварц шамы дана 1182. Жылжымалы кварц шамы дана 1183. Әртүрлі өлшем манжеттерімен қан қысымын өлшеу үшін тонометр дана 10184. Бала салмағын өлшеу үшін медициналық таразы дана 1185. Еденге қойылатын таразы дана 1186. Жалпы қолданыстағы негатоскоп дана 1187. Тамшылап құюға арналған штатив дана 2188. Нәрестелерге арналған бой өлшегіш дана 1189. Ересектерге арналған бой өлшегіш дана 1190. Электрокардиограф дана 1191. Сантиметрлік жолақ дана 4192. Сүтсорғыш дана 1193. Құлақ құйғыш дана 2194. Тест сызықтармен глюкометр дана 2195. Қынап айнасы дана 2196. Үлкейткіш шыны дана 1197. Хирургиялық қайшы дана 2198. Туберкулезге диагностика жасауға арналған жиынтық дана 1199. Секундомер дана 1200. Фонендоскоп дана 9201. Пикфлуометр дана 9202. Эсмарх саптаяғы дана 2203. Металдан жасалған қалақша дана 4204. 1 минуттық құм сағаты дана 1205. 3 минуттық құм сағаты дана 1206. 5 минуттық құм сағаты дана 1

(Соңы 21-бетте)

13 СӘУІР 2017 жыл 21РЕСМИ

207. Пинцет дана 4208. Залалсыздандыратын құрал құты 1209. Оттегі аппараты (жастық) дана 1210. Неврологиялық кішкене балға дана 1211. Небулайзер дана 1212. Органикалық қалдықтарды жинауға арналған сыйымдылық контей-

нерлер, Б классы (сары)дана 2

213. Органикалық қалдықтарды жинауға арналған сыйымдылық контей-нерлер, В классы (қызыл)

дана 1

214. Өткір құралдарды жинауға арналған контейнер дана 1215. Резеңке баллон (алмұрт тәрізді) дана 2216. Резеңке жылытқыш дана 5217. Мұзға арналған резеңке көпіршік дана 2218. Дуоденалдық зонд дана 2219. Асқазан зонды (қалың) дана 2220. Асқазан зонды (жіңішке) дана 2221. Блэкмор зонды дана 10222. Бұрау (резеңке) дана 4223. Трахеостомалық түтік дана 10224. Дәрі қабылдауға арналған өлшем стақандар дана 5225. Әртүрлі модификациямен медициналық термометр дана 9226. Резеңке дөңгелек дана 1227. Тіл үшін металдан жасалған қалақша дана 4228. Ауыз ашуға арналған құрал дана 2229. Тілұстатқыш дана 2230. Акушерлік стетоскоп дана 1231. Фельдшер чемоданы дана 1232. Үлкен Крамер шендеуіші дана 1233. Кіші Крамер шендеуіші дана 1234. Дәрі-дәрмектер ерітіндісін тамшылап құю үшін бірреттік системалар дана 12235. Венаішілік тамшылап құюға арналған дозатор дана 2

Медициналық құжаттама236. Науқастың медициналық картасы дана 1237. Станционардан шыққанның статистикалық картасы дана 1238. Дене қызу парағы дана 10239. Жұқпалы ауру, тамақ, жіті кәсіптік улану, егу жасағанда әдеттен тыс

реакция туралы шұғыл хабарлама дана10

240. Науқастарды қабылдау және жатқызудан бас тартқан науқастарды тіркеу журналы

дана 1

241. Науқастардың келіп кетуін және стационардың кереует қорын тіркеу парағы

дана 1

242. Бөлшек талаптары дана 10243. Бюджет, бюджеттен тыс қаражат есебінен дәрігерлік тағайындау

парағыдана 10

244. Бюджет, бюджеттен тыс қаражат есебінен тексеруді тағайындау парағы

дана 10

245. Жұқпалы ауруларды тіркеу журналы дана 1246. Дәріханаға талаптар дана 10247. Абулаториялық науқастың медициналық картасы дана 1248. Дәрігердің қабылдауына талон дана 10249. Дәрігерге қабылдауына жазылу карточкасы дана 1250. Амбулаториялық пациенттің статистикалық картасы дана 10251. Рецептілер бланкілері дана 10252. Қан талдамасына жолдама бланкілері дана 10253. Несеп талдамасына жолдама бланкілері дана 10254. Қақырық талдамасына жолдама бланкілері дана 10255. Нәжіс талдамасына жолдама бланкілері дана 10256. Тексеріп-қарау скринигіне жолдама бланкілері дана 10

Клиникаға дейінгі тәжірибенің симуляциялық кабинеттері бар хирургиялық аурулар кабинеті

Оқу-өндірістік (медициналық) жиһаз257. Медициналық кушетка дана 1258. Санитарлық зембіл дана 1259. Залалсыздандырылған қораптар астына қоятын құрал дана 4260. Леген астына қоятын құрал дана 4261. Операциялық үстел дана 1262. Құралдарға арналған үстел дана 4263. Таңу материалдарына арналған үстел дана 1264. Анестезиологиялық үстел дана 1265. Бір (екі) құралдарға арналған есікті шкаф дана 1266. Таңу материалдарға арналған шкаф дана 1267. Ресурстар мен дәрі-дәрмектерді сақтауға арналған шкафтар дана 3

Тренажерлар, фантомдар, манекендер268. Жарақаттарды көрсететін имитаторлар:

радиоактивтік сәулелену;сынықтар;күйіктер;нейропарализмді әрекеттер жи

нақт

ама 1

269. Радиоактивтік сәулеленуді көрсету муляждары дана 13270. Нейропарализмді әрекет муляждары дана 13271. Басы бар мүсін (жүрек-өкпе реанимациясының қарапайым әдістерін

үйрету үшін ЖӨР мех.тренажер)дана 5

272. Ересек адамның фантомы (операциялық дағдыларды өңдеу үшін) дана 1273. «Қатерлі ісік» онкологиялық патологиясымен сүт бездерінің фан-

томыдана 1

274. Тік ішекті зерттеуге арналған фантом дана 1275. Өкпенің жасанды желдетуін жүргізуге арналған адам фантомы (ере-

сек адамның кеуде мүсіні, электроникасыз)дана 1

276. Трахеостомия дағдыларын үйрену үшін тренажер дана 1277. Өкпе желдеткіші мен компрессия тереңділігін бақылау үшін элек-

тронды жарық индикатормен жүрек өкпе реанимациясы үшін трена-жер (ересек ер адам)

дана 1

278. Дефибриллятор дана 1279. Тігістерді салуды көрсетуге арналған тренажер дана 10280. Тігістерді салу дағдыларын өңдеу үшін май қабаттарымен адам

тіндерінің моделідана 15

281. Тігістерді салу дағдыларын өндеу үшін май қабаттарынсыз адам тіндерінің моделі

дана 10

282. Жарақат кешені:қол қансырауы;оқ тиген жарақат;бет күйігі;қол күйігі;кеуденің ашық жарақаты;іш жарақаты;жақ сүйек жарақаты;қолдың ашық сынығы;сирақ жарақаты;маңдайды соғып алу;аяқты кесіп тастау;ішкі мүшелердің түсіп қалуымен ішперде қуысының зақымдануы

жиын

тық

1

283. Офтальмологиялық тренажер (адамның кеуде мүсіні) – көру ағзаларының аруларын моделдеу және диагностикасын жүргізу үшін

дана 1

284. Құлақтың анатомиялық моделі дана 1Оқу-өндірістік жабдықтар, аппаратура және аспаптар

285. Наркоз аппараты дана 1286. Тыныс алу қол аппараты дана 1287. Басқарылатын тыныс алу аппараты дана 1288. Г.А.Илизаров аппараты дана 2289. Ротт аппараты дана 1290. Офтальмоскоп дана 1291. Көзілдірік линзасының жиынтығы дана 1292. Мұрындық ауа өткізгіш дана 3293. Ауыздық ауа өткізгіш дана 3294. Залалсыздандырылған дөңгелек қораптар (әртүрлі) дана 8295. Әмбебап ларингоскоп дана 2296. Эсмарх сым бетпердесі дана 1297. Электрсорғыш дана 1298. Негатоскоп дана 1299. Қан құюға арналған система дана 2300. Құю үшін бірреткі система дана 2301. Шалько зонды дана 1302. Жарақатты хирургиялық өңдеу, салу жаттығулары үшін поролон

жәшігідана 10

303. Электркоагулятор дана 1304. Рентген суреттеріне арналған экран дана 1305. Оттегі үшін баллонға редуктор дана 1306. Ұзақ тамшылап құюға арналған штатив дана 2307. Төртбұрышты эмаль тартпалар дана 4308. Шеміршек пластикасы үшін профессор Розовтың жиынтығы дана 1309. Жылжымалы көлеңкесіз шам дана 1310. Бактерицидтік шам дана 1311. Қанмен құты құты 3312. Құрғақ сарысуы мен плазмамен құты құты 1313. Әртүрлі қаналмастырғыштар құты 2314. Әмбебап тәрелке дана 10315. Петри шыны сапты аяғы дана 4316. Шыны түтік штатив дана 2317. Үлкен операциялық жиынтық дана 1318. Бірреттік шприцтер дана 10319. Скарификаторлар дана 10320. Резеңке бұрау дана 10321. Автоматты қысқышпен қан тоқтататын бұрау дана 5322. Тесігі бар асқазан сүңгісі дана 3323. Бастыратын ішек сүңгісі дана 3324. Операциялық киімді теріге бекітетін қысқыш дана 4325. Кохер қан тоқтату қысқышы дана 4326. «Москит» тектес қан тоқтату қысқышы дана 5327. Бильрот қан тоқтату қысқышы дана 10328. Ректалдық екіжақты айна дана 8329. Ішперде қуысының қабырғасына арналған ершік тәріздес айна дана 6330. Науашықты хирургиялық зонд дана 3331. Тесіктері бар жемсау зонды дана 2332. Біржақты және екіжақты түймелі хирургиялық зонд дана 5333. Зәйтүні бар өңеш зонды дана 1334. Инеұстатқыш құрал (әртүрлі) дана 5335. Лигатурлық ине (Дешан) дана 2336. Өкпеқаптан пункция алуға арналған ине дана 1337. Жұлыннан пункция алуға арналған ине дана 3338. Қан жіберуге арналған ине дана 1339. Инъекциялық инелер (әртүрлі) дана 6340. Тік және иілген корнцанг дана 2341. Біржақты және екіжақты пластинкалы ілгіштер ( Фарабеф бойынша) дана 4342. Резеңке бетперде дана 3343. Әртүрлі хирургиялық қайшылар дана 3344. Түймелі таңғыштарды кесу қайшы дана 1345. Қабырғалы тістегіш дана 1346. Анатомиялық пинцет дана 3347. Хирургиялық пинцет дана 10348. Тісті жалпақ пинцет дана 5349. Жұмсақ тін үшін көтергіш дана 5350. Бауыр ұстайтын көтергіш дана 1351. Жарақатты кеңейтетін бұранды құрал дана 4352. Иілген распатор дана 2353. Қабырға распаторы дана 2354. Ауыз ашу құралы дана 5355. Іш скальпелі дана 2356. Өткірұшты скальпель дана 2357. Қуыс скальпелі дана 1358. Трахеостомия жиынтығы дана 2359. Интубациялық түтік дана 4360. Медициналық троакар дана 2361. Әртүрлі сыйымдылықты шприцтер дана 5362. Жане шприці дана 3363. Металдан жасалған қалақша дана 5364. Ми заттарын шығару үшін иілген қалақша дана 1365. Геморроидты ақтық қысқыштар дана 1366. Тілұстайтын құрал дана 2367. Реверден қалақшасы дана 2368. Федоров бүйрек қысқышы дана 3369. Микулич жарақатты кеңейту құралы дана 2370. 1-тісті ілгіштер дана 2371. 2-тісті ілгіштер дана 2372. 3-тісті ілгіштер дана 2373. 4-тісті ілгіштер дана 2374. Бұрғы дана 1375. Травматологиялық операциялар үшін қашауы дана 1376. Тікбұрышты ысқышпен тістеуіштер дана 1377. Фрез жиынтығымен ұңғы дана 1378. Дельбе сақиналары дана 2379. Үшкір сүйек қасығы дана 1380. Балға дана 2381. Ампутациялық пышақ дана 1382. Гипс таңғышты кесуге арналған қайшы дана 1383. Медициналық ара (рамалық) дана 1

(Соңы. Басы 20-бетте) 384. Тегіс медициналық ара дана 1385. Гипс таңғыштарды кесуге арналған ара дана 1386. Джигли арасы дана 1387. Сым аралар үшін өткізгіш дана 1388. Сым араларға арналған тұтқа дана 2389. Омыртқа жотасын созуға және иммобилизациялауға арналған ап-

паратдана 1

390. Қанқаны созу үшін қапсырма дана 2391. Қанқаны созу үшін қапсырмаға бекіту құралы дана 1392. Крамер сым шендеуіші дана 4393. Дитрихс шендеуіші дана 1394. Пневматикалық зембіл дана 1395. Белер шендеуіші дана 1396. Сүйектерді ұстау үшін Фарабеф қысқыштар дана 3397. Дөңгелек ысқышпен сүйек тістегіш қысқыштар дана 3398. Олье сүйектерін ұстайтын қысқыштар дана 1399. Штукиль қысқыштары дана 2400. Шумахер қысқыштары дана 2401. Дальгред қысқыштары дана 1402. Фолькман қасығы дана 1403. Лен қапсырмасы дана 1404. ЦИТО шегесі дана 1405. Тігіс материал – жібек ампула 5406. Тігіс материал – кетгут ампула 5407. Тігіс материал – мақта-қағаз ампула 5408. Офтальмологиялық сіңір жіптері дана 1409. Мойын корсеті (Шанц жағасы) дана 2410. Крамер шендуіші (үлкен) дана 2411. Крамер шендеуіші (кіші) дана 6412. Аяқ-қолды бекіту құралы дана 4413. Арқаны бекіту шендеуіші дана 2414. Мойын корсеті дана 3415. Мойынды созу аппараты дана 1416. Пирогов алаңдары жинақ-

тама1

417. Құйғышы бар оттегі жастықшасы дана 2418. Құлақ құйғышы дана 2419. 5 минуттық құм сағаты дана 1

Науқасты күту заттары және таңу материалдары420. Бандаждар (әртүрлі) дана 4421. Гипстік таңғыш дана 10422. Дәкелі бинттер (әртүрлі өлшем) дана 50423. Гигроскопиялық мақта кило-

грамм0,5

424. Клеенка білікше дана 1425. Сифондық клизма үшін құйғыш дана 1426. Резеңке жылытқыш дана 2427. Дренаждар (тегіс қолғап, резеңкеден, түтікше, микроирригатор) дана 10428. Дуоденальді зонд дана 2429. Асқазан зонды дана 2430. Жеке таңу пакеті дана 6431. Эсмарх саптаяғы дана 2432. Астына қоятын дөңгелек дана 2433. Лейкопластырь дана 5434. Несепқабылдағыш дана 2435. Дәке метр 10436. Клизма үшін ұштық дана 5437. Оттегі үшін жастық дана 1438. Мұз үшін көпіршіктер (резеңке) дана 2439. Резеңке қолғабы дана 2440. Зарарсыздандырылған дәкелі сулықтар дана 20441. Астына қоятын ыдыс дана 1442. Суспензорий дана 1443. Сифондық клизмаға арналған система дана 1444. Бүйректәрізді эмаль леген дана 5445. Газ өткізетін түтік дана 3446. Дәкелі бетперде дана 2447. Сүлгі дана 10448. Төсек жайма дана 10449. Эмаль немесе пластмассадан жасалған леген дана 5450. Клеенкалы алжапқыш дана 2451. Хирургиялық медициналық халат дана 10452. Бахилалар дана 10453. Қол жуатын қылшақ дана 10454. Сұйық сабын қаптама 1455. Синтетикалық жуу құралы қаптама 1

Дәрілік заттар456. Аммиак ерітіндісі қаптама 3457. Бриллиант 1 % көгінің ерітіндісі құты 2458. Гемостатикалық ысқыш қаптама 3459. Калий перманганаты қаптама 1460. 10 % кальций хлорид ерітіндісі қаптама 1461. Бор қышқылы құты 3462. Клеол. Лифузоль қаптама 1463. 0,25 % новокаин ерітіндісі құты 1464. 2 % новокаин ерітіндісі қаптама 3465. Сутек тотығы ерітіндісі құты 2466. Фибрин пленкасы дана 1467. 5 % спирттық йод ерітіндісі қаптама 1468. Изотоникалық натрий хлорид ерітіндісі құты 1469. Этил спирті милли-

литр500,0

470. Жылқы сарысуынан алынған антирабикалық гаммаглобулин қаптама 1471. Тазартылған йодсорбцияланған сіреспе анатоксині қаптама 1472. Стандартты қан тобының сарысуы жинақ-

тама2

473. Әмбебап резус-реагент құты 1474. Фурациллин құты 3475. Инфузиялық сұйығы бар вальцталған құтылар дана 10476. Деахлор таблеткалары дана 20477. Қарапайым инсулин – 20,0 миллилитр қаптама 1478. 20,0 миллилитр 40% глюкоза қаптама 1479. Шокқа қарсы жинақтама жинақ-

тама1

480. 100,0 миллилитр 0,9 % NаС1 ерітіндісі құты 1Медициналық құжаттама

481. Стационарлық науқастың медициналық картасы дана 5482. Станционардан шыққанның статистикалық картасы дана 5483. Дене қызуы парағы дана 5484. Жұқпалы аурулар, тамақ, жіті кәсіптік улану, егу жасағанда әдеттен

тыс реакция туралы шұғыл хабарламадана 5

485. Науқастарды қабылдауды және емдеуге жатқызудан бас тартқан науқастарды тіркеу журналы

дана 5

486. Науқастардың келіп кетуді және стационардың кереует қорын тіркеу парағы

дана 5

487. Хлор бар құралдарды есептеу кестесі дана 6488. Бөлшек талаптары дана 6489. Бюджет, бюджеттен тыс қаражат есебінен дәрігерлік тағайындау

парағыдана 5

490. Бюджет, бюджеттен тыс қаражат есебінен зерттеуге арналған тағайындау парағы

дана 5

491. Жұқпалы ауруларды тіркеу журналы дана 1492. Амбулаториялық науқастың медициналық картасы дана 12493. Дәрігерге қабылдау талоны дана 12494. Дәрігердің қабылдауына алдын ала жазылу карточкасы дана 12495. Амбулаториялық пациенттің статистикалық картасы дана 12496. Трансфузиялық парақ дана 12497. Диагностикалық стандарттың және қанның оның компоненттерінің,

препараттардың қан алмастырғыштардың түсуін және беруін тіркеу журналы

дана 5

498. Эритроциттері бар құралдарды трансфузиялау хаттамасы дана 2499. Қан компонеттерін, препараттарын трансфузиялау хаттамасы дана 2500. Инфузиялық-трансфузиялық құралдарды құюды тіркеу журналы дана 2

Клиникаға дейінгі тәжірибенің симуляциялық кабинеттері барбалалар ауруларының кабинеті

501. Манипуляциялық үстел дана 2502. Медициналық шыны шкаф дана 1503. Кушетка дана 1

Анатомиялық модельдер, тренажерлар, манекендер, фантомдар504. Әртүрлі инъекция дағдыларын өңдеуге арналған нәресте қолының

моделі дана 1

505. Әртүрлі инъекция дағдыларын өңдеуге арналған бір жасар бала қолының моделі

дана 1

506. Әртүрлі инъекция дағдыларын өңдеуге арналған бес жасар бала қолының моделі

дана 1

507. Жаңа туған нәрестенің әртүрлі жағдайында көмек көрсетуге арналған манекен

дана 1

508. Жаңа туған нәрестенің күтімі бойынша кеңейту курсын өткізуге арналған манекен

дана 1

509. Жаңа туған нәрестені күту бойынша кеңейтілген модель (жапсыр-малармен)

дана 2

510. Бала күтімі бойынша модель, ер адам дана 2511. Бала күтімі бойынша модель, әйел адам дана 4512. Нәрестенің алдын ала күтімі бойынша манекен дана 1513. 500 гр шала туған баланың фантомы (күтіміне арналған

жиынтығымен)дана 1

514. «Көбелек» системасын қоюға арналған нәрестенің бас фантомы дана 10515. Жүрек-өкпе реанимациясы үшін бір жасар баланың фантомы

(компрессияның тереңдігінің индикаторымен, жұтқан ауаның көлемі-мен және компрессия топографиялық нүктесінің нақтылығын өлшеу)

дана 1

516. Жүрек-өкпе реанимациясы үшін 5 жасар баланың фантомы (ком-прессия тереңдігінің, жұтқан ауаның көлемі индикаторларымен)

дана 1

517. Геймлих қабылдау фантомы (жоғарғы тыныс алу жолдарынан бөгде заттарды алу үшін)

дана 1

518. Виртуалді стето - және фоненодоскобы бар аускультативтік 5 жасар баланың манекені (жүрек және өкпе шуларын тыңдау үшін, олардың әртүрлі жағдайда пайда болғанда)

дана 1

519. Виртуалді стето - және фоненодоскобы бар аускультативтік 1 жасар баланың манекені (жүрек және өкпе шуларын тыңдау үшін, олардың әртүрлі жағдайда пайда болғанда)

дана 1

520. Нақты стето - және фоненодоскоппен және арақашықтық басқару құрылғымен аускультативтік 1 жасар баланың манекені (жүрек және өкпе шуларын тыңдау үшін, жөтел, түшкіру және патологиялық тыныс алу)

дана 1

521. WI-FI технологиясы бойынша манекендерді компьютермен байла-ныстыратын компьютерлік бағдарламасы бар 6 айлық сау баланы күту, тамақтану, оның тұрысына талдау жүргізуіне мүмкіндік беретін сенсорлық манекен

дана 2

522. Қалтырау синдромын көрсететін бала манекені дана 1523. Тітіркену синдромын көрсететін бала манекені дана 1

Оқу-өндірістік жабдықтар және аспаптар524. Электрондық медициналық таразы дана 2525. Тік бой өлшегіш құрал дана 2526. Нәрестеге арналған кювез дана 1527. Баланы орау үстелі дана 6528. Жөргек дана 6529. Стетофонендоскоп дана 6530. Артериялық қан қысымын өлшеу құралы дана 2531. Секундомер дана 6532. Жинау үшін полиэтилен пакеті (біржолғы), «Б» Класс (сары)

медициналық қалдықтарын сақтаудана 1

533. Киімге арналған арбаша дана 1534. Резеңке бұрау дана 5535. Қан тоқтататын қысқыш дана 5536. Балаларға арналған асқазан зонды

№ 15№ 18№ 21

дана555

537. Мұрын катетері (жиынтығы) жинақ-тама

5

538. Анатомиялық пинцет дана 5539. Біржолғы қалақша дана 5540. Біржолғы инсулин шприц дана 20541. Төртбұрышты эмаль тартпа дана 5542. Бүйректәрізді тартпа дана 5543. Заттық айна дана 5544. Залалсыздандырылған кіндік қысқышы дана 5

Сау және ауру баланың күтіміне арналған заттар545. Әртүрлі сыйымдылықтағы резеңке баллон дана 20546. Гигроскопиялық мақта кило-

грамм2

547. Резеңке жылытқыш дана 5548. Астына салатын клеенка дана 5549. Астына салатын дөңгелек дана 1550. Емшектегі баланың киім жиынтығы дана 2551. Сантиметрлік жолақ дана 5552. Медициналық дәке метр 2553. Көз пипеткасы дана 30

554. Абонит құйғышпен оттегі жастығы дана 2555. Мұзға арналған қап дана 2556. Емшектегі баланы шомылдыруға арналған қолғап дана 2557. Медициналық термометр дана 5558. Ауа температурасын өлшеуге арналған термометр дана 2559. Балаға арналған газ өткізетін түтік дана 5560. Эмаль бүйректәрізді тартпа дана 5561. Балаға арналған су құятын құмыра дана 1562. Памперстер дана 5563. Бала шөлмегі дана 2564. Нәрестеге арналған білезіктер дана 5565. Суға арналған термометр дана 1566. Шомылдыру үшін ванна дана 1567. Қайшы дана 2568. Таңғыш дана 2569. Сүтсорғыш дана 1570. Ерте жастағыларға арналған трахеостомалық түтік дана 5571. Небулайзер дана 1572. Нәрестеге арналған Амбу қапшығы дана 1

Медициналық құжаттама573. Баланың даму тарихы дана 1574. Нәрестенің даму тарихы дана 1575. Профилактикалық егулер картасы дана 1576. Диспансерлік тексеруді бақылау картасы дана 1577. Жұқпалы ауру, тағам, жіті кәсіптік улану, егу жасағанға әдеттен тыс

реакция туралы шұғыл хабарламадана 1

578. Баланың медициналық картасы дана 1579. Дене қызу парағы дана 1580. Зертханалық талдау бланкілері: қан талдамасы, несеп талдамасы,

нәжіс талдамасыдана 1

581. Талдамаға жолдама дана 1582. Науқастарды қабылдау және емдеуге жатқызудан бас тартқан

науқастарды тіркеу журналыдана 1

583. Профилактикалық егулерді тіркеу журналы дана 1584. Амбулаториялық науқастарды тіркеу журналы дана 1585. Жұқпалы ауруларды тіркеу журналы дана 1586. Стационарлық науқастың медициналық картасы дана 1

Оқу-көрнекілік құралдар, тақырыптық плакаттар кешені587. Ерте жастағы аурулар:

Нәрестелер ауруларыКіндік және тері аурулары РахитАллергиялық диатезГипотрофия

дана11111

588. Тыныс алу жолдарының аурулары дана 1589. Ас қорыту мүшелерінің аурулары:

СтоматиттерГельминтоздар

дана11

590. Қан арулары:АнемияларГеморрагиялық диатездер

дана 111

591. Ауалы-тамшылы инфекция дана 1592. Туберкулёз дана 1Клиникаға дейінгі тәжірибенің симуляциялық кабинеттері бар акушерия және гинекология

кабинетіОқу-өндірістік (медициналық) жиһаз

593. Емшара кушеткасы дана 1594. Құралдар үстелі дана 1595. Залалсыздандыратын қораптар астына қоятын құрал дана 3596. Леген астына қоятын құрал дана 1597. Акушерлік кереует дана 1598. Медициналық шыны шкаф дана 2599. Медициналық шымылдық дана 2

Анатомиялық модельдер, тренажерлар, манекендер, фантомдар600. Босанудың алғашқы кезеңінде және жүктілік кезеңінде сыртқы

акушерлік зерттеуді жүргізу үшін Леапольд әдісін орындауға арналған тренажер

дана 3

601. Жүктіліктің сериялары, 8 модель дана 1602. Жүкті әйелдің жамбасы дана 3603. Ұрық моделі дана 3604. Жолдасы тіркескен кіндік дана 1605. Жүрек-өкпе реанимациясын жасау үшін баланың фантомы дана 1606. Сыртқы акушерлік зерттеу жүргізуге арналған акушерлік фантом дана 3607. Гинекологиялық манипуляциялар жүргізу үшін гинекологиялық фантом дана 9608. Операциядан кейінгі кезеңді жүргізу үшін ересек әйелдің манекені дана 1609. Жамбас құрылысын зерделеу үшін қанқа жамбас дана 5610. Сүт бездерінің онкопатологиясын анықтау үшін сүт бездеріне паль-

пация жасау тренажерідана 4

611. Босанудан кейінгі кезеңде сүт бездер патологиясын анықтау үшін әйелдің кеуде мүсіні

дана 1

612. Босану кезеңдерін көрсету үшін нәресте моделі дана 3613. Босанудың авансыландырылған имитаторы (босану актісін

көрсетуге арналған)дана 1

614. Жатырдың және қосалқыларының патологиялық жағдайын тексеру үшін сыртқа сезінетін патологиямен жатырдың жеті қалыпты және ауытқу моделінің жиынтығы

дана 1

615. Эпизиотомия тренажері (эпизиотомия және қынап зерттеу өткізуді көрсетуге арналған)

дана 1

616. Отбасын жоспарлау макеті (жатыр ішілік серіппе арқылы контрацеп-ция жүргізу үшін)

дана 2

617. Жүктіліктің 1,2,3 триместрінде жүктілікті зерттеудің қосымша әдісі үшін компьютерлік бағдарламасымен диагностикалық ультрадыбы-сты SonoMan стимуляторы (компьютерге USB арқылы қосылады)

дана 1

618. Автоматты режимде босанудың барлық процесстерін босанудан бастап нәрестенің тууына және жолдасын бөлінуіне дейін көрсететін автоматтандырылған көпфункционалды әйел манекені

дана 1

619. Ұрықтанудың және эмбрионның дамуын көрсететін модель дана 2620. Өкпенің жасанды желдетуін өткізу үшін Амбу қапшығы дана 1621. Патологияны анықтау үшін тік ішек муляжы дана 5

Оқу-өндірістік жабдықтар және аспаптар622. Артериялық қан қысымын өлшеу құрылғысы дана 1623. Ересектерге арналған бой өлшегіш дана 1624. Жамбас өлшегіш дана 2625. Сантиметрлік жолақ дана 1626. Гинекологиялық айналар дана 5627. Медициналық электронды таразы (ересектерге арналған) дана 1628. Медициналық электронды таразы (балаларға арналған) дана 1629. Эсмарх саптаяғы дана 1630. Ұзақ мерзімді құюларға арналған штатив дана 1631. Дәкелі бинттер дана 5632. Гигроскопиялық мақта килло-

грамм0,5

633. Шыныға жазатын қарандаштар дана 2634. Заттар шынылары дана 10635. Петри саптаяғы дана 2636. Сұйықты тамшылап енгізуге арналған жүйе дана 5637. Ұрықтың жүрек соғуын тыңдау үшін стетоскоп дана 3638. Несеп шығару үшін, әйелдерге арналған резеңке катетері дана 2639. Гинекологиялық манипуляцияларды өткізуге арналған бүгілген

корнцанг дана 3

640. Гинекологиялық манипуляцияларды өткізуге арналған тік корнцанг дана 3641. Хирургиялық қысқыш дана 5642. Анатомиялық қысқыш дана 5643. Металдан жасалған қалақша дана 1644. Жатыр мойынын қарап-тексеру үшін Куско айнасы

№1№2№3№4

дана3333

645. Босанудан кейін ерте кезеңінде босану жолдарын қарау үшін көтергіші бар Самсон айнасы

дана 1

646. Жағынды алу үшін Фолькман қасығы дана 3647. Жатыр қуысын қырнау үшін кюреткалар

№6№7№8№9№10

дана22222

648. Жатырды диагностикалық қырнау үшін кюреткалар№2№4

дана22

649. Шыны пробиркалар дана 2650. Пробиркаларға арналған штатив дана 1651. Акушерлік тістеуік дана 1652. Оқтық тістеуік дана 4653. Абортцанг дана 1654. Конхотом дана 1655. Эйр қалақшасы дана 2656. Бло перфараторы дана 1657. Краниокласт дана 1658. Гегар кеңейткіштер жиынтығы дана 1659. Киімге арналған қол кетпен дана 4660. Қандауыр Скальпель дана 1661. Тік анатомиялық қысқыштар дана 2662. № 6 резеңке ыдыс баллоны дана 1663. Дәке метр 2664. Тіл ұстайтын құрылғы дана 4665. Ауыз ашу құрылғысы дана 4666. Сүтсорғыш дана 1667. Оттегі жастықшасы дана 1668. Электрсорғыш дана 1669. Жүктілікті анықтайтын тестілер дана 10670. Секундомер дана 1671. Амнеотон дана 1672. Мюзо қысқыштары дана 1673. Жатыр зонды дана 8674. Кварц шамы (қабырғаға ілінетін) дана 1

Стоматология кабинетіОқу-өндірістік (медициналық) жиһаз

675. Сорғыш шкаф дана 1676. Стоматолог орындығы дана 1677. Стоматолог үстелі дана 1678. Тіс техникалық үстел дана 10679. Ысып жылтыратын үстел дана 2680. Тіс көшірмелер үстелі дана 1681. Тіс протездерін сақтау шкафы дана 1682. Гипстік үстел дана 1

Анатомиялық модельдер, тренажерлер, фантомдар және манекендер683. Бас және мойын моделі дана 6684. Бас және мойын бұлшық еттер моделі дана 2685. Адамның жасанды бас сүйегі моделі дана 6686. Эндодонтикалық аурудың клиникалық моделі дана 2687. Тіс жегін талдауға арналған модель дана 3688. Тіс тінін талдау моделі дана 10689. Тіс қатарының моделі (қалыпты) дана 150690. Тіс қатарының моделі (патологиялық) дана 150691. Тістің периодонтты ауруының моделі дана 2692. Тісті күту моделі дана 20693. Модель: ересек адамның бас сүйектері дана 25694. Бассүйектің төмеңгі жақ макеті дана 6695. Тістің протезін жасау үшін моделі дана 300696. Оқу стоматологиялық жұмыс орны (стоматологиялық тәжірибе өткізу

үшін тренингі, науқастарды қабылдау нақты жағдайларды жасау және стоматологиялық креслосында жұмыстарды елістеу)

дана 2

697. Тігістерді салуға арналған модель дана 2698. Стоматологияда анестезияны өткізу үшін модель дана 1699. Препарация жасау, қалпына келтіру жақ моделі дана 1700. Тістің экстрациясына арналған жақ моделі дана 1701. Тістехникалық фантом дана 400

Оқу-өндірістік жабдықтар, аппаратуралар және аспаптар702. «Самсон» аппараты дана 2703. Шлиф-мотор дана 2704. Гипс араластыратын қалақша дана 10705. Тістехникалық балға дана 11706. Жеңіл қорытылатын металға арналған қасық дана 2707. Моделдік қалақша дана 10708. Альгиттық бедерлеме массасы қаптама 2709. Бромштром аппараты дана 6710. Бура дана 2711. 2 әрекеттік Бертони бұрандысы дана 3712. 3 әрекеттік Бертони бұрандысы дана 3713. Керамиканы күйдіру үшін вакуумдық пеш дана 1714. Вакуумдық араластырғыш дана 1715. Дарина сорғышы дана 3716. Ортодонтикалық пластиналарға арналған бұрандылар жиынтықтығы жиын 1717. Базистық балауыз қаптама 30718. Бюгелдік балауыз қаптама 10719. Моделдік балауыз қаптама 30

720. Вулканиттық дисктер дана 400721. Тіс қаптамасына арналған гильзалар d=10 миллиметр

қораптамасында 100 дана қаптама 5

722. Тіс қаптамасына арналған гильзалар d=9,0 миллиметр қораптамасында 100 дана

қаптама 5

723. Тіс қаптамасына арналған гильзалар d=8,0 миллиметр қораптамасында 100 дана

қаптама 5

724. 25 килограммнан медициналық гипс дана 10725. Гипстік пышақ дана 5726. Әмбебап шілтер дана 1727. Анатомиялық қыспақ дана 3728. Тігістерді жасау моделіне қосалқы бөлшектер дана 10729. Алюмин тұтқасы бар дәрігерлік коррозияға қарсы айна дана 5730. Стоматологиялық айна дана 10731. Тіс зонды дана 3732. Пластамассадан жасалған жасанды «Эстедент-02» тістер қаптама 5733. Бөлетін Изокол 69-лак дана 5734. К-файлдар:

№ 30№ 35№ 40

дана333

735. Адамс кламмері (стандарт) дана 6736. Бор машинасы үшін резеңке дөңгелектер дана 20737. Металдан жасалған алмалы протездерге арналған үлкен кювет дана 5738. Эмальденген кастрөл дана 2739. Жіңішке лейкопластырь дана 3740. Құйылған тіс (тұтас топ) дана 40741. Құйылған тіс (бүйір жақ топ) дана 50742. Қыр ара дана 2743. Көшірмені алуға арналған қасық дана 13744. Тартпа дана 7745. Н-файлдар:

№ 30№ 35№ 40

дана333

746. Портативтік машинаға арналған фасондық ілгіш жиынтығы дана 1747. Тістехникалық төс дана 5748. Тістехникалық пышақ дана 5749. Коронка қайшылары дана 10750. Окклюдатор дана 21751. d-0,6 ортодонтикалық дана 25752. d-0,8 ортодонтикалық сым дана 25753. Стоматологиялық пинцет дана 5754. Дәнекер аппарат дана 1755. Хирургиялық пинцет дана 20756. Мармиттік плитка (полимеризация үшін электрондық) дана 2757. Поликрон 50 грамм дана 5758. Күміс дәнекер дана 5759. Тістехникалық пресс дана 1760. Портативтік машинасы дана 1761. Протакрил-М пластмасс қаптама 10762. Ауыз ашу құрылғы дана 1763. Жеңіл қоспалар дана 20764. Заттық шыны дана 10765. Уницем – стоматологиялық мырыш-фосфатты екікомпонентті

бактерицидтік цементқаптама 4

766. Конустәрізді фетрлық фильцтер дана 5767. Қатты қорытпа фреза дана 5768. Ортодонтикалық пластинкаларды сақтауға арналған қорапша дана 3769. Пластмасс фтораксы дана 30770. Гипс араластыруға арналған резеңке шыны сауыт дана 8771. Карпулдік шприц дана 2772. Үстіңгі жақтың 3 саусақты жинақ тістегіштер дана 1773. Адамс кламер тістегіштері дана 1774. Крампондық тістегіштер дана 13775. 3 бұрышты кламердық майысатын тістегіштер дана 1776. Майыстыратын тұтас тістегіштер дана 1777. Хирургиялық тістегіштер дана 18778. Стоматологиялық экскаватор дана 8779. Элеватор дана 3780. Эндометазон қаптама 2781. Темпо про қаптама 2782. Резодент қаптама 1783. БезЛайн қаптама 1784. Дентин-паста қаптама 1785. Девитек қаптама 1786. Капилляр тамырларынан қан кетуін тоқтатуға арналған сұйықтық құты 1787. Кальрадент дана 1788. Тамыр каналдарын кеңейтуге арналған «Эдеталь» гелі дана 1789. Лайф дана 1790. Компосайт дана 1791. Призма дана 1792. Люголь ерітіндісі дана 4793. Профилак дана 1794. Стион дана 1795. Гуттапериялық штифттер қаптама 1796. Белодез қаптама 1797. Каналтолтырғыштар дана 7798. Борлар дана 36799. Спирт шам дана 8800. Тістехникалық жұмыстар үшін бор машинасы 10801. Артикуляторлар дана 2802. Электрожылытқыш (электрошпатель) құрылғысы дана 10803. Стоматологиялық шлифомашина дана 2804. Бормашинасы бар стоматологиялық кресло дана 3805. Гипсті басуға арналған пресс дана 1806. Тістехникалық кювет үшін пресс дана 1807. Дұрыс емес тістеумен гипс моделін құю үшін формасы дана 1808. Тістің гипс моделін құюға арналған форма (толық адентия) дана 1809. Жартылай адентиямен гипс моделін құюға арналған форма дана 1810. Гипс моделін құюға арналған форма (32 тіс) дана 1811. Керамиканы күйдіруге арналған вакуумдық пеш дана 1

Күйетін моделді нақты құюға арналған құрылғылар мен аппараттар кешені812. Тістехникалық вакуумдық виброүстел дана 1813. Құмағыс аппараты дана 1814. Гипс моделін өңдеуге арналған тістехникалық білдек дана 1815. Модель көшірмесін дайындауға арналған тістехникалық кюветтер дана 3

Күймейтін моделді нақты құюға арналған құрылғылар мен аппараттар кешені816. Құймалы пеш дана 1817. Муфелдік пеш дана 1818. Стоматологиялық полимеризатор дана 1819. Тіс техникалық көшірмелі дәнекер аппараты дана 2820. Стоматологиялық кресло дана 4821. Самсон аппараты дана 2822. Тіс коронкасына арналған пресс дана 5

Бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылғы 11 шілдеде Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №11644 болып енгізілді.

ҚазаҚСтан РеСпуБликаСы ДенСаулыҚ СаҚтау және әлеуметтік Даму миниСтРлігінің БұйРығы

2015 жылғы 29 мамыр №427 Астана қаласы

Қазақстан Республикасында медициналық техникаға сервистік қызмет көрсетуді жүзеге асыру қағидаларын бекіту

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Кодексінің 1-бабы 1-тармағының 113) тармақшасына сәйкес бұйырамын:

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасындағы медициналық техникаға сервистік қызмет көрсетуді жүзеге асыру қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитеті:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;2) осы бұйрықты мемлекеттік тіркегеннен кейін күнтізбелік он күннің ішінде мерзімдік

баспасөз басылымдарында және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми түрде жариялауға жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

4) Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде осы бұйрықты мемлекеттік тіркегеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларымен көзделген іс-шараларды орындау туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму вице-министрі А.В. Цойға жүктелсін.

4. Осы бұйрық оны алғаш рет ресми түрде жариялағаннан кейін күнтізбелік он күн өткен соң күшіне енеді.

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау жәнедаму министрі Т.ДҮЙСЕНОВА

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің2015 жылғы 25 мамырдағы № 427 бұйрығымен бекітілген

Қазақстан Республикасында медициналық техникаға сервистік қызмет көрсетуді жүзеге асыру қағидалары

1. Жалпы ережелер 1. Осы Қазақстан Республикасында медициналық техникаға сервистік қызмет көрсетуді

жүзеге асыру қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексінің 7-бабы 1-тармағының 113) тармақшасына сәйкес әзірленді және медициналық техникаға сервистік қызмет көрсету тәртібін айқындайды.

2. Медициналық техникаға кепілдікті және кепілдікті мерзімнен кейінгі кезеңдерде сервистік қызмет көрсету оның қауіпсіз қолданылуының міндетті шарты болып табылады.

Сервистік қызметпен қамтамасыз етілмеген, сервистік қызмет көрсетуден алынған медициналық техниканы пайдалануға немесе арнайы дайындығы жоқ, медициналық техни-каны қолдану жөніндегі нұсқаулықты өтпеген персоналдың медициналық техниканы пайда-лануына жол берілмейді.

3. Осы Қағидалар қолданылатын негізгі түсініктер: 1) бақылау техникалық сынақтар – өндірушінің техникалық құжаттамасында жазылған

медициналық техниканың параметрлерінің мәндері мен техникалық сипаттамаларының сәйкестігін тексеру, ескірген және зақымдалған бөліктерін (бөлшектерін) анықтау, барлық қорғаныс құрылғылары мен блоктарының жұмыс істеуін тексеру;

2) кепілдікті сервистік қызмет көрсету – медициналық техниканы жеткізуші жүргізетін медициналық техникаға сервистік қызмет көрсету. Медициналық техникаға кепілдікті сервистік қызмет көрсету мерзімі пайдалануға енгізілген күнінен бастап отыз жеті айдан кем емес;

3) медициналық техниканың иесі – жеке меншік, жедел басқару, шаруашылық жүргізу, жалға алу құқықтарында, лизинг шарттарында немесе басқа да заңды негіздерде медициналық техниканы иеленуші (пайдаланушы) денсаулық сақтау субъектісі;

4) медициналық техника – аурулардың профилактикасы, оларды диагностикалау, емдеу, оңалту, медициналық сипаттағы ғылыми зерттеулер үшін медициналық мақсаттарда жеке, кешенде немесе жүйелерде қолданылатын аппараттар, құралдар және жабдық;

5) медициналық техникаға сервистік қызмет көрсету – нормативтік және пайдалану құжаттамасымен регламенттелген, медициналық техниканы мақсатты пайдалану кезінде оның жарамдылығы мен жұмысқа қабілеттілігін қолдау және қалпына келтіру жөніндегі іс-шаралар мен операциялар кешені;

6) медициналық техниканың техникалық жағдайы – техникалық, функционалдық және құрылымдық параметрлер мен сипаттамалардың нақты мәндерімен сипатталатын уақыттың белгілі бір сәтіндегі жағдайы және олардың медициналық техниканы өндірушінің техникалық құжаттамасында келтірілген параметрлер мен сипаттамаларға сәйкестігіне бағаланады;

7) медициналық техника сервисі жөніндегі нұсқаулық – медициналық техниканы өндіруші инженерлік-техникалық персонал үшін әзірлейтін, медициналық техниканың, оның құрамдық бөліктерінің құрылымы, жұмыс істеу қағидаттары, параметрлері, техникалық сипаттамала-ры (қасиеттері) туралы мәліметтерді, медициналық техникаға дұрыс, уақтылы және қауіпсіз сервистік қызмет көрсетуді жүргізу үшін қажетті әрекеттер туралы нұсқауларды, өндіруші және олардың кепілдікті міндеттемелері туралы ақпаратты қамтитын құжат;

8) медициналық техниканы ағымдағы жөндеу – жарамдылығын (жұмысқа қабілеттілігін) қалпына келтіру, сондай-ақ медициналық техниканы пайдалану көрсеткіштерін қолдау, оның ішінде жарамсыз бөлшектерін ауыстыру мақсатында жөндеу;

9) медициналық техниканы күрделі жөндеу – жасырын жарамсыздықтарын анықтау және бөлшектердің ресурсын бағалау мақсатында конструкциясын бөлшектеу және тексеру жүргізілетін медициналық техниканы жөндеу;

10) медициналық техниканың қауіпсіздік класы – пациенттердің, медициналық техниканы қолданатын персоналдың және басқа тұлғалардың денсаулығына зиян келтірудің ықтимал қаупі дәрежесіне байланысты белгілі бір класқа енгізілген медициналық техниканың жиынтығы;

11) пайдалануға енгізу - жабдықтың техникалық және технологиялық режимдерін оның мақсатына сәйкес тиісті жұмыс етуін қамтамасыз ететін жағдайға келтіруді білдіретін медициналық техниканы оның функционалдық пайдаланылуының басталуына техникалық дайындау;

12) пайдалану жөніндегі нұсқаулық – медициналық техниканы өндіруші медициналық персонал үшін әзірлейтін, медициналық техниканың жұмыс істеу қағидаты, параметрлері, си-паттамалары (қасиеттері) туралы мәліметтерді, медициналық техниканы дұрыс және қауіпсіз пайдалану үшін қажетті нұсқауларды (мақсаты бойынша пайдалану, сақтау, тасымалдау және техниканы күту жөніндегі ұсынымдар); өндіруші және олардың кепілдікті міндеттемелері ту-ралы ақпаратты қамтитын құжат;

13) пайдалану құжаттамасы - пайдалану жөніндегі нұсқаулық және сервистік қызмет көрсету жөніндегі нұсқаулық;

14) сервистік қызмет - осы Қағиданың талаптарына сәйкес келетін және медициналық техниканы өндірушіден техникалық қолдау жүргізу құқығына құжаттық растауы бар ұйым.

2. Медициналық техникаға сервистік қызмет көрсетуді ұйымдастыру және оны жүргізу тәртібі

4. Қазақстан Республикасында медициналық техникаға сервистік қызмет көрсетуді: штатында медициналық техниканы жөндеу және оған қызмет көрсету маманы (маманда-

ры) бар, медициналық техниканың тиісті түрлерін (атауларын) өндіруші кәсіпорындарында

(Соңы 22-бетте)

22 13 СӘУІР 2017 жылресми

немесе медициналық техниканың тиісті түрлеріне техникалық қызмет көрсету бойынша кәсіби дайындықты жүзеге асыру құқығы бар ұйымдар мен мекемелерде оқудан өткен денсаулық сақтау субъектілері;

медициналық техниканы өндірушіден техникалық қолдау жүргізу құқығына құжаттық рас-тауы бар сервистік қызметтер жүзеге асырады.

5. Медициналық техникаға сервистік қызмет көрсету бойынша жұмыстардың түрлері, көлемдері және мерзімі жұмыс істеген сағаттары, медициналық техниканы пайдалану жағдайлары мен мерзімдері ескеріле отырып орындалады, сондай-ақ:

1) өндіруші-зауыттың талаптарына (пайдаланушы нұсқаулығында, сервистік қызмет көрсету жөніндегі нұсқаулықта қамтылатын ақпарат);

2) медициналық техниканың қауіпсіздік класына сәйкес анықталады.6. Медициналық техникаға сервистік қызмет көрсету: 1) кепілдікті сервистік қызмет көрсетуді;2) кепілдікті мерзімнен кейінгі кезеңде сервистік қызмет көрсетуді қамтиды.7. Кепілдікті сервистік қызмет көрсету:1) медициналық техника техникалық жағдайын мерзімді бақылауды (кемінде жылына

бір рет);2) ағымдағы және күрделі жөндеуді қамтиды.8. Кепілдікті мерзімнен кейінгі кезеңде сервистік қызмет көрсету:1) медициналық техниканың техникалық жағдайын ағымдағы бақылауды;2) медициналық техниканың техникалық жағдайын мерзімді бақылауды (кемінде жылы-

на бір рет);3) ағымдағы және күрделі жөндеуді қамтиды.9. Медициналық техниканың тұрып қалуына жол бермеу мақсатында оны жөндеуді жүзеге

асыру мерзімі сервистік қызмет медициналық техниканың сыну себебі анықталған күннен ба-стап он бес жұмыс күнінен аспайды (қосалқы бөлшектерді ауыстыру қажет болған жағдайда жөндеу мерзімі қосалқы бөлшектерді жеткізу мерзіміне ұзартылады).

Медициналық техникаға күрделі жөндеу жүргізу мерзімі сервистік қызмет көрсету шартының талаптарында айқындалады.

Жоспарланған жөндеу (бағдарламалық қамтамасыз етуді жаңғырту және (немесе) жаңарту), сервистік қызмет көрсету және тексеру кезінде жұмысқа қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін қажетті тұрып қалу жағдайында, сондай-ақ денсаулық сақтау субъектісі қайта ұйымдастырылған немесе таратылған жағдайда тұрып қалудың осы түрі жоспарлы болып табылады.

10. Медициналық техниканы ағымдағы жөндеуді сервистік қызметтер, сондай-ақ штатында медициналық техниканы жөндейтін және оған қызмет көрсететін маманы (мамандары) бар денсаулық сақтау субъектілері жүзеге асырады.

11. Ағымдағы жөндеу медициналық техниканың қолданылу жерінде немесе сервистік қызметтің өндірістік алаңдарында жұмыстардың күрделілігіне, көлеміне және медициналық техниканы тасымалдау мүмкіндігіне қарай орындалады.

12. Ағымдағы немесе күрделі жөндеуді жүзеге асырған сервистік қызмет пайдаланушы пайдалану жөніндегі нұсқаулық талаптарын сақтаған жағдайда ауыстырылған торапты (бөлікті) өндіруші зауыт ұсынған кепілдік мерзімімен жөнделген тораптарға, бөлшектерге, медициналық техникаға кепілдік береді.

13. Кепілдікті сервистік қызмет көрсету мерзімі өткен кезде медициналық техника жарамды жағдайында денсаулық сақтау субъектісіне жауапкершілік аймағына беріледі.

Бұл ретте сервистік қызмет жүргізілген жұмыстар, ауыстырылған қосалқы бөлшектер мен шығыс материалдары туралы ақпарат береді.

14. Медициналық техниканың техникалық жағдайын бақылау ағымдағы және мерзімдік болып бөлінеді.

Медициналық техниканың техникалық жағдайын ағымдағы бақылауды медициналық техниканы тікелей пайдаланушы денсаулық сақтау субъектісі не осы жұмыстарды жүргізуге уәкілетті тұлға жүргізеді. Медициналық техниканы пайдаланар алдында медициналық техника параметрлерінің талаптары мен сипаттамаларының құжаттамада мәлімделгенінің сәйкестігіне тексеру жүргізу, ескірген және зақымдалған бөлшектерін көзбен қарап анықтау, қорғаныс құрылғыларын тексеру қажет.

15. Медициналық техниканың техникалық жағдайын ағымдағы бақылау өзіне: 1) жұмыс орнын және медициналық техниканың өзін сырттай қарап тексеруді; 2) бұйымды жұмысқа дайындау кезінде қауіпсіздік шараларының сақталуын тексеруді

(желілік сымдар мен аспап ажыратқыштарының, аппараттарды біріктіретін сымдардың бүтіндігі, қорғаныс экрандарының, қоршаулардың, қорғау құрылғыларының болуы);

3) медициналық техниканың қолданысқа дайындығын тексеруді (басқару органдарының бастапқы орындарын, шығыс материалдарын тексеру);

4) дабыл қағу және блоктау органдары болған жағдайда бұйымды, оның құрамдас бөлшектері мен құрылғыларын қосуды және олардың жұмысқа қабілеттілігін тексеруді, ол функция болған кезде медициналық техниканың өзін-өзі тестілеуін жүргізуді қамтиды.

Медициналық техниканың техникалық жағдайын ағымдағы бақылауды жүзеге асыру кезінде сәйкессіздіктер немесе бұзылыстар анықталған жағдайда техникалық жағдай журна-лына анықталған сәйкессіздіктер немесе бұзылыстар туралы жазба енгізіледі және сервистік қызметтерге шұғыл хабарланады.

Техникалық жағдай журналы осы Қағидаларға қосымшаға сәйкес нысан бойынша жүргізіледі.

16. Техникалық жағдайды мерзімді бақылау:бекітілу бүтіндігінің, дәлдігінің индикациясы мен сигнализациясын, люфтердің жоқтығын,

қорғаныс құрылғылары мен блоктардың іске қосылуын бақылауды;ескіруге ұшырайтын бөлшектердің, тораптардың, механизмдердің жай-күйін бақылауды;негізгі және қосалқы тораптардың, өлшеуіш, тіркеуіш және қорғаныс құрылғыларының

жұмыс істеуін тексеруді; медициналық техниканы электр қауіпсіздігі талаптарына сәйкестікке тексеруді; негізгі техникалық сипаттамаларды аспаптық бақылауды және пайдалану құжаттамасында

көрсетілген медициналық техниканың нақты бір түріне тән басқа да операцияларды қамтиды.Медициналық техниканың техникалық жағдайына жүргізілген мерзімді бақылау осы

Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес нысан бойынша орындалған жұмыстар актісімен ресімделеді. 17. Медициналық техникаға сервистік қызмет көрсету бойынша жұмыстардың түрлері,

мерзімі, көлемі, технологиялық тәртібі пайдалану жөніндегі нұсқаулықтың және сервистік қызмет көрсету жөніндегі нұсқаулықтың талаптарына, медициналық техниканың қауіпсіздігіне қойылатын талаптарға, сондай-ақ медициналық техниканың техникалық жағдайын бақылау нәтижелеріне сәйкес анықталады.

Медициналық техниканың техникалық жағдайын мерзімді бақылау бойынша орындалған жұмыстардың көлемін растайтын құжат орындалған жұмыстар актісі және сервистік қызмет көрсету журналындағы жазба болып табылады.

18. Ағымдағы жөндеуді жүргізу қажеттілігі туралы шешімді медициналық техниканың техникалық жағдайын бақылау нәтижесі бойынша денсаулық сақтау субъектілері және сервистік қызметтер қабылдайды.

19. Күрделі жөндеуді сервистік қызметтер медициналық техниканы пайдалану орнында немесе сервистік қызметтің өндірістік алаңдарында жұмыстардың күрделілігіне, көлеміне және медициналық техниканы тасымалдау мүмкіндігіне байланысты орындайды. Сервистік қызметтің өндірістік алаңдарында жөндеу жүргізу қажеттігін сервистік қызмет анықтайды.

20. Күрделі жөндеу жүргізу туралы шешімді экономикалық мақсаттылықты ескере отырып денсаулық сақтау субъектісі қабылдайды.

21. Медициналық техникаға сервистік қызмет көрсетуді тоқтату туралы шешімді медициналық техниканың тозуын ескере отырып және медициналық техниканы өндірушінің техникалық қолдау мерзімінің өтуіне байлынысты денсаулық сақтау субъектісі қабылдайды.

Осы медициналық техникаға сервистік қызмет көрсету бойынша қызметтерді көрсететін сервистік қызмет медициналық техниканы пайдаланудан шығару туралы ұсынымдар береді.

Қазақстан Республикасында Медициналық техникаға сервистік қызмет көрсетуді жүзеге асыру қағидаларына 1-қосымша

Техникалық жай-күйдің журналы

Күні Медициналық тех-никаның жай-күйі

Атқарылған жұмыстар түрі

Инженердің аты-жөні, әке-сінің аты (болған жағдайда)

Қолы Ескертпе

Қазақстан Республикасында Медициналық техникаға сервистік қызмет көрсетуді жүзеге асыру қағидаларына 2-қосымша

Нысан АТҚАРЫЛҒАН ЖҰМЫСТАР АКТІСІ

№ ______________________________________ Шарт 201___ ж. «___»__________

Инженер-дің коды:

Өтінімнің нөмірі және берілген күні

Келген уақыты

Кеткен уақыты

Жұмсалған уақыт

Денсаулық сақтау ұйымы: Қала:Бөлімше: Мекенжай:

Медициналық техника: Сериялық нөмір: Медициналық техниканы мон-таждаған күні:Кепілдікті Кепілдіктен кейінгі Тараптық

Атқарылған жұмыстарДиагностика Жөндеу Жаңғырту ЖТБ* Демонтаж Оқыту

Медициналық техниканы жөндеу кезінде жұмсалған материалдар:Материалдың атауы Өлшем

бірлігіСаны Жалпы құны

(теңге)

Ақаулықтар түріБағдарламаның қатесі Техникалық ақаулық Механикалық ақаулық

Жөндеу түріКепілдікті жөндеу Кепеілдіктен кейінгі жөндеу

Түсіндірмелер/техникалық қорытынды:______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Медициналық техниканы қабылдау-тапсыруТапсырыс берушінің аумағында көрсетілетін қызметтер

Сервис орталығының жағдайында көрсетілетін қызметтер

Медициналық техниканы тапсырды:_________________________________ (Денсаулық сақтау ұйымы өкілінің аты-жөні, әкесінің аты (болған жағдайда))Күні:«___»__________201_ж. Қолы___________________

Медициналық техниканы қабылдады:_________________________ (Қызмет көрсету өкілінің аты-жөні, әкесінің аты (болған жағдайда))Күні:«___»__________201_ ж. Қолы___________________

Медициналық техниканы тапсырды:_________________________ (Қызмет көрсету өкілінің аты-жөні, әкесінің аты (болған жағдайда))Күні:«___»__________201_ ж. Қолы___________________

Медициналық техниканы қабылдады: _________________________ (Денсаулық сақтау ұйымы өкілінің аты-жөні, әкесінің аты (болған жағдайда))Күні:«___»__________201_ ж. Қолы___________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Денсаулық сақтау ұйымының өкілі______________________________________(лауазымы) (Аты-жөні)______________________ «____»_____________201_ ж.

М.О.

Қызмет көрсету өкілі_____________________________________(лауазымы) (Аты-жөні)______________________ «____»_____________201_ ж.

М.О.Бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылғы 30 мау-

сымда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №11481 болып енгізілді.

(Соңы. Басы 21-бетте)

ҚазаҚСтан РеСпуБликаСы ДенСаулыҚ СаҚтау және әлеуметтік Даму миниСтРлігінің БұйРығы

2015 жылғы 29 мамыр №428 Астана қаласы

медициналық техниканың оңтайлы техникалық сипаттамаларына және клиникалық-техникалық

негіздемесіне сарапшылық бағалауды жүзеге асыру әдістемесін бекіту туралы

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексінің 7-бабы 1-тармағының 105) тармақшасына сәйкес бұйырамын:

1. Осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес Медициналық техниканың оңтайлы техникалық си-паттамаларына және клиникалық-техникалық негіздемесіне сарапшылық бағалауды жүзеге асыру әдістемесі бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитеті:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен

кейін күнтізбелік он күн ішінде мерзімді баспасөз басылымдарында және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің интернет-ресурсына орналастыруды;

4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күн ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму вице-министрі А.В.Цойға жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғаш ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау жәнеәлеуметтік даму министрі Т.ДҮЙСЕНОВА

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау әлеуметтік даму министрінің2015 жылғы 29 мамырдағы № 428 бұйрығымен бекітілген

Медициналық техниканың оңтайлы техникалық сипаттамаларына және клиникалық-техникалық негіздемесіне сарапшылық бағалауды жүзеге асыру әдістемесі

Жалпы ережелер1. Медициналық техниканың қолайлы техникалық сипаттамалар және клиникалық-

техника лық негіздемесіне сарапшылық бағалауды беруді жүзеге асыру әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республика-сының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексінің 7-бабы 1-тармағының 105) тармақшасына сәйкес әзірленді.

2. Әдістеме медициналық ұйымдарға, облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың және астананың денсаулық сақтауды мемлекеттік басқарудың жергілікті органдарына, сондай-ақ дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталда қатысу үлестерінің) елу немесе одан да көп пайызы мемлекетке тиесілі мемлекеттік кәсіпорындарға, заңды тұлғаларға қолданылады және медициналық техниканың тиімді техникалық сипаттамасы мен клиникалық-техникалық негіздемесіне және сарапшылық бағалауды (бұдан әрі – сарапшылық бағалау) жүзеге асыру үшін пайдаланылады.

3. Осы Әдістемеде пайдаланылатын негізгі ұғымдар: 1) брахитерапия – контактілі сәулелі терапия (радиотерапия), мұнда бағыттаған және ар-

найы мөлшерленген иондалған сәулелену арқылы ауруларды емдеу әдістері қолданылады;2) денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) –

азаматтардың денсаулығын сақтау, медициналық және фармацевтикалық ғылым, медициналық және фармацевтикалық білім беру, дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар

мен медициналық техниканың айналысы, медициналық қызметтер көрсету сапасын бақылау саласындағы басшылықты жүзеге асыратын мемлекеттік орган;

3) желілік үдеткіштер – иондандырушы сәулелену көздері, соның ішінде гамма-қондыр-ғыштар, желілік үдеткіштер, рентгентерапия және рентгендиагностика және медициналық техника болып табылатын басқа да аппараттар;

4) кепілдікті қызмет көрсету мерзімі – медициналық техниканың жеткізушісі істен шыққан ақауларды жоюға міндеттенетін және/немесе жөндейтін уақыт кезеңі;

5) клиникалық-техникалық негіздеме – сұрау салынып отырған медициналық техникаға қажеттілік және денсаулық сақтау ұйымының оны пайдалануға дайындығы туралы ақпаратты қамтитын құжат;

6) коммерциялық ұсыныс – медициналық техниканың атауы, үлгісі және өндірушісі, оның техникалық сипаттамасы, функциялары, жинақтауы, өлшемдері, бағасы туралы ақпараты бар, сондай-ақ жеткізуші ұсынатын медициналық техниканың жеткізу мүмкіндіктері, медициналық техникаға кепілдік және кепілдіктен кейін сервистік қызмет көрсетуге қатысты жеткізушінің ұсынатын мүмкіндіктері, денсаулық сақтау мекемелерінің мамандарын оқыту мүмкіндіктері, сондай-ақ медициналық техниканы пайдаланудың кепілдікті мерзім кезеңінде консультация беру мүмкіндіктері туралы ақпараты бар құжат;

7) «ҚазМедТех» АҚ (бұдан әрі – АҚ) – қаржы лизинг шарты бойынша денсаулық сақтау ұйымдарына одан әрі тапсыру үшін медициналық техниканы ұйымдастыру және оны са-тып алу қызметінің негізгі нысанасы болып табылатын Қазақстан Республикасы Үкіметімен құрылған ұйым;

8) медициналық техника – аурулардың профилактикасы, оларды диагностикалау, емдеу, оңалту, медициналық сипаттағы ғылыми зерттеулер үшін медициналық мақсатта жеке түрде, кешеннің немесе жүйенің құрамында қолданылатын аппараттар, аспаптар мен жабдықтар;

9) ілеспе медициналық техника – қосалқы функцияларын атқаратын медициналық техни-ка және өзге медициналық техникамен бірге медициналық қызметтерді атқару үшін бірыңғай кешен құратын медициналық техника;

10) отандық тауар өндіруші – кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын, Қазақстан Республикасының резиденті болып табылатын және ішкі айналым үшін тауардың шығу тегі туралы «CT-KZ» сертификатын беру жөніндегі құзыретті органмен расталған жеткілікті түрде қайта өңдеу алғышарттарына сәйкес толықтай Қазақстан Республикасында өндірілген неме-се қайта өңделген қолдануға дайын тауарларды шығаратын заңды тұлға немесе жеке тұлға;

11) пайдалануға берілетін мерзімі – медициналық техника жұмыс істейтін күйіне келтірілетін уақыт кезеңі;

12) медициналық техниканың бастапқы үлгісі – техникалық ерекшелігі бұрын жасалған азаматтық-құқықтық шарттар немесе медициналық техниканы сатып алуға конкурстық құжаттама бойынша бекітілген (анықталған) медициналық техниканың үлгісі;

13) ұқсас медициналық техника – өндіруші елі бірдей сипаттағы негізгі белгілері бар медициналық техника: физикалық сипаттамалары, сапасы мен нарықтағы беделі;

14) тапсырыс беруші – медициналық ұйымдарға, облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың және астананың денсаулық сақтауды мемлекеттік басқарудың жергілікті орган-дарына, сондай-ақ дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталда қатысу үлестерінің) елу немесе одан да көп пайызы мемлекетке тиесілі денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган, мемлекеттік кәсіпорындар және сарапшылық бағалауды жүргізу бойынша қызмет көрсетуге шарт жасасқан заңды тұлғалар және жеке тұлғалар;

15) техникалық ерекшелік (техникалық сипаттама) – медициналық техниканың атауы, техникалық сипаттамасы, функциялары, жинақтамасы және өлшемдері туралы ақпараты бар құжат;

16) ұқсас медициналық техника – сәйкес келетін медициналық техника болып табылмайтын бір класты ұқсас сипаттамалары бар және ұқсас компоненттерден тұрады, бұл оларға сол бір функцияны атқаруға мүмкіндік береді және өзара алмаса алады.

2. Медициналық техниканың оңтайлы техникалық сипаттамаларына сарапшылық бағалау рәсімі

3. Медициналық техниканың оңтайлы техникалық сипаттамаларының сарапшылық бағалау рәсіміне техникалық, салыстырмалы талдау және медициналық техниканың құнын талдау кіреді.

4. Техникалық талдау медициналық техниканың оңтайлы жинақтау және медициналық техниканы пайдалану үшін оңтайлы жағдайды айқындау мақсатында жүргізіледі.

Медициналық техниканы орнатуға арналған үй-жайдың дайындығы өндіруші зауыт пайдаланушысының нұсқаулығында көрсетілген талаптармен бірге клиникалық-техникалық негіздемеде көрсетілген медициналық техника орнатуға арналған үй-жайлар туралы ақпаратты салыстыру жолымен айқындалады.

Медициналық техниканы орнатуға арналған үй-жайдың нақты деректері өндіруші зауыттың ең төмен талаптарына сәйкес келуі немесе одан артық болуы тиіс.

Техникалық ерекшелікте көрсетілген техникалық сипаттамасы мен медициналық техниканың жинақтаушының сәйкестігі медициналық көрсетілетін қызметтерге сәйкестендірілуі медициналық қызметтердің жоспарланған клиникалық-техникалық негіздемеде, техникалық ерекшелікте көрсетілген медициналық техниканың техникалық сипаттамаларын салыстыру жолымен айқындалады.

Техникалық сипаттамада және медициналық техниканың жинақтауышында тапсырыс берушімен жоспарланбаған медициналық көрсетілетін қызметтерді орындауға арналған компоненттердің болуына жол берілмейді;

Бұл ретте, медициналық техниканы өндірістен алып тастау факторы және анағұрлым жаңа заманауи инновациялық медициналық техниканың болуы ескеріледі.

Техникалық ерекшелікте көрсетілген шығыс материалдардың саны өндіруші зауыттың пайдалану нұсқаулығында көрсетілген медициналық техниканы іске қосу үшін қажет саны-нан аспайды.

6. Салыстырмалы талдау техникалық ерекшелікте көрсетілген екі медициналық техниканың техникалық сипаттамаларын салыстыру арқылы:

1) медициналық техниканы жеткізуші егер жеткізу шарты орындау кезінде Қазақстан Республикасының дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың мемлекеттік тізілімінде медициналық техниканың тіркеу мерзімі өткен жағдайда, жеткізу шарты бойынша көзделген өзінің сипаттамаларына қарай басқа модельге ауыстырылған, не аталған үлгі өндірістен шығарылған кезде;

2) жеткізуші жеткізу шарты бойынша көзделген медициналық техниканың үлгісін жеткізу шарты бойынша көзделген сипаттамалары бойынша асып түсетін үлгіге ауыстырылған кез-де, бұл ретте, Қазақстан Республикасының дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың мемлекеттік тізілімінде тіркеу мерзімі өтпеген және үлгі өндірістен шығарылмаған кезде;

3) әлеуетті жеткізуші конкурстық құжаттаманың талаптарында медициналық техника сипаттамасынан асып түсетін медициналық техниканы ұсыну негіздемесі болған кезінде жүзеге асырылады:

7. Салыстырмалы талдау жүргізу кезінде жеткізу шарты немесе конкурстық құжаттама бойынша медициналық техниканың құны өзгеріссіз қалады.

8. Медициналық техниканың құнына талдау жасауға мыналар кіреді:1) жинақтауышында болуы мүмкін айырмашылықтарды ескере отырып, АҚ-ның алдыңғы

жобаларымен салыстыру жүргізуді; 2) бұрын АҚ-мен қарастырылмаған медициналық техниканың моделіне сараптама кезінде

Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау саласындағы құзыретті органның және «СҚ-Фармация» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің ресми сайттарында және www.goszakup.gov.kz сайтында жарияланған, сатып алынған медициналық техника туралы, соның ішінде сатып алынған медициналық техниканың жинақтауышы мен бірлік саны туралы ақпаратқа талдау жасау арқылы өткен кезеңдердегі сатып алуларымен салыстырылады;

3) бұрын сатып алу кезінде болған сәйкестіктер болмаған жағдайда «ТЭК-Денсаулық сақтау» автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің және Медициналық техниканы басқару жүйесінің дерекқорымен салыстыру жүргізу. Қарастырылып отырған модельді жеткізу туралы ақпарат табылған жағдайда медициналық техникасы бар денсаулық сақтау ұйымынан техникалық ерекшелік сұратылады. Денсаулық сақтау ұйымдарынан жинақтауышы бойынша дерекқор ұсынылған жағдайда, ол сұратылатын медициналық техниканың жинақтауышы және құны бойынша салыстырылады. Денсаулық сақтау ұйымынан жинақтауышы бойынша дерекқор ұсынылмаған жағдайда «ТЭК-Денсаулық сақтау» автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің және Медициналық техниканы басқару жүйесі бойынша талдау жүргізілмейді;

4) медициналық техниканың бағасын Қазақстан Республикасында сату үшін ұсынылған бөлшек сауда бағасы бар медициналық техника өндірушілерінің ресми прайс-парағымен не-месе коммерциялық ұсыныстарымен салыстыру;

Қажет болған жағдайда Қазақстан Республикасында медициналық техниканы сату үшін ұсынылған бөлшек сауда бағасын ұсыну сұрау салумен бірге өндіруші зауыттың мекенжай-ына хат жолдауға болады;

5) медициналық техниканың бағасын өндіруші зауыттардың немесе Қазақстан Республикасы және ТМД аумағындағы өндіруші зауыттардың өкілдерінің немесе меншік иесі өндіруші зауыттың өзі болып табылатын ресми өкілдерінің немесе оның еншілес компания-лары ұсынған, берген бағаларымен салыстыру;

6) егер сараптама нысанасы денсаулық сақтау ұйымдарымен бұрын сатылып алынған медициналық техника болған жағдайда, медициналық техниканың жинақтауышының әрбір позициясының құнымен салыстырғанда жинақтауышы бойынша неғұрлым жақын келетін сәйкес медициналық техниканың техникалық сипаттамасына салыстыру жүргізу. Медициналық техниканың жинақтауышында немесе функционалдық режимдеріндегі айырмашылық болған жағдайда баға айырмашылығы дұрыс деп саналады. Жеткізу орталығынан қашық орнала-суы, инфляция, өндіруші зауыттардың босату бағаларының көтерілуі, негізгі валюталардың теңгеге шаққандағы нарықтық бағамының өсуі және т.б. факторлар ескеріледі. Бұл ретте кез келген көзден сатып алынған немесе АҚ рұқсат берген медициналық техниканың бағасының ағымдағы жылдың соңына дейін өсуіне жол берілмейді;

7) ұқсас медициналық техниканың техникалық ерекшелігін және жинақтауышы бойынша неғұрлым жақын медициналық техникамен және медициналық техниканың жинақтауышы әрбір позициясының бағасымен салыстырумен бірге салыстыру жүргізуді қамтиды.

9. Медициналық техника құнының негіздемесі тапсырыс берушінің жеткізуші (дилер, дис-трибьютор) мен өндіруші зауыт арасындағы шартында (шарт көшірмесі) көрсетілген кедендік құнын растайтын ұсынған құжаттарының, инвойстардың және аталған медициналық техниканың құжаттарда көрсетілген баға бойынша сатып алынғанын растайтын басқа да тауарлық-ілеспе құжаттардың негізінде де жүргізіледі (EXWORKS өндірушінің бағасы).

Көрсетілген бағаға (EXWORKS өндірушісінің бағасы) медициналық техниканы тапсырыс берушіге жеткізуге байланысты жеткізушінің кедендік шығындарын, салықтарды, логистика құнын, сақтандыруды қоса алғанда, бірақ шектелмей, жеткізушінің барлық қажетті расталған шығындарын енгізуге жол беріледі, сондай-ақ көрсетілген барлық шығындардың жалпы со-масы EXWORKS өндірушінің бағасының 10%-нан аспауы тиіс (DDP баж салығының қосымша төлемімен бірге алынған баға).

Сонымен қатар, жеткізушінің DDP сомасынан 15%-нан аспауы тиіс, бірақ кірісін (табысын) қосуға рұқсат беріледі.

10. Медициналық техниканың құнында қосымша кепілдікті қызмет көрсету құны ескеріледі. Техникалық ерекшеліктегі медициналық техникаға кепілдікті сервистік қызмет көрсету

мерзімі кемінде 37 (отыз жеті) айды құруы тиіс.Медициналық техниканың кепілдікті сервистік қызмет көрсетудің құны медициналық

техниканың құнына қарай айқындалады, атап айтқанда: 1) құны 5-25 миллион теңгеге дейінгі медициналық техника үшін - әр жылға медициналық

техника құнынан 3%-дан; 2) құны 25-35 миллион теңгеге дейінгі медициналық техника үшін - әр жылға медициналық

техника құнынан 4%-дан аспайтын; 3) құны 35-50 миллион теңгеге дейінгі медициналық техника үшін - әр жылға медициналық

техника құнынан 5%-дан аспайтын;4) құны 50 миллион теңге және одан жоғары медициналық техника үшін - әр жылға

медициналық техника құнынан 7%-дан аспайтын.Медициналық техниканың кепілдікті сервистік қызмет көрсету құнына шығыс материал-

дары қосылмайды. Медициналық техниканың кепілдікті сервистік қызмет көрсету құнын анықтау кезінде

медициналық техниканың жеткізушілерінде сервис-орталықтардың болуы ескеріледі.11. Жобаланып және салынып жатқан денсаулық сақтау ұйымдары үшін сатып алынатын

медициналық техника бағасына талдау жасау кезінде медициналық техниканы іске қосуға есептелген шығыс материалдарының құны мен денсаулық сақтау ұйымының медициналық техниканы пайдалануға енгізу күнінен бастап кемінде 12 (он екі) айды құрайтын кепілдікті сервистік қызмет көрсету бағасы ескеріледі.

12. Тіркеу куәлігінде бірыңғай кешен болып тіркелген жылжымалы кешен құнының талдауын жүргізген кезде кепілдікті қызмет көрсету шарттары бірыңғай кешен құрамына кіретін барлық медициналық техникаға, автокөлікке, медициналық мақсаттағы бұйымдарға, медициналық жиһазға қолданылады.

3. Медициналық техниканың клиникалық-техникалықнегіздемесін сарапшылық бағалау рәсімі

13. Медициналық техниканың клиникалық-техникалық негіздемесін сарапшылық бағалау клиникалық талдауды қамтиды, атап айтқанда сұрау салынатын медициналық техниканың медициналық қызметтердегі қажеттілігін талдау және мамандардың болуы, сондай-ақ қаржы лизингі шартында медициналық техниканы сатып алуға денсаулық сақтау ұйымдарының өтінімдері үшін бағасын өтеу мерзімі.

Клиникалық-техникалық негіздемені жылжымалы кешенге кіретін тапсырыс берушінің өтінімдері бойынша Қазақстан Республикасы аумағында алғаш рет пайдаланылатын медициналық техниканы сатып алуға медициналық техниканың қажетті санының қажеттілігінің мәніне бағалау (желілік үдеткіштерді, брахитерапия аппараттары жүргізілмейді).

14. Сұрау салынатын медициналық техникаға қажеттілік мынадай есептеу бойынша шығарылады:ҚКДСҰМТ = Омқ / Нбарынша көп, мұнда

ҚКДСҰМТ - денсаулық сақтау ұйымының медициналық техникаға қажеттілік коэффициенті;Омқ - медициналық қызметтің жалпы саны, АҚ жылына есептеген (Оесеп) жылына сұрау

салынатын медициналық техникада денсаулық сақтау ұйымдары көрсетуге жоспарлап отырған медициналық қызметтер (Отапс) мен АҚ-мен жылына есептелетін медициналық қызметтердің (Оесеп) арасындағы ең аз мәні ретінде айқындалатын, барынша көп мәніне қарай он екі айлық болып табылады, бірақ Нбарынша көп аспайды және Нбарынша көп жетпіс бес пайыздан кем болмайды;

Нбарынша көп - төмендегі формула бойынша анықталатын лизингке сұратылып отырған медициналық техникаға барынша көп норматив:

Нбарынша көп = Кжыл х Ккүн, мұндаКжыл - ағымдағы жылға Қазақстан Республикасының өндірістік күнтізбесі бойынша бір

жылғы жұмыс күндерінің саны;Қкүн - төмендегі формула бойынша анықталатын бір жұмыс күніндегі медициналық

қызметтер саны:Ккүн = Ужұм/(Норт х Р), мұндаУжұм - денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органымен бекітілген сұратылатын медицина-

лық техника түрі бойынша маманның ставкасына қарай түзетілген минуттағы жұмыс уақыты;Норт - денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган бекіткен немесе медициналық

техниканың көмегімен сұратылатын техникалық сипаттамаларына немесе денсаулық сақтау саласындағы практикадағы маманның клиникалық тәжірибесіне сәйкес бекітілген медициналық техника арқылы бір қызметті орындаудың орташа уақыт нормативі;

Р - медициналық техниканың бір жұмыс циклінда алынған нәтижелердің саны (зертханалық және морфологиялық зерттеулер үшін аппараттар және аспаптар бойынша).

Реанимациялық жабдық пен хирургиялық және инвазивті араласу үшін қолданылатын жабдықтың көмегімен медициналық қызмет көрсету кезінде, Қкүн = 1.

Оесептік төменде көрсетілген формула бойынша анықталады: Оесеп = (ПСжыл х Кмқ) - ӨҚамт, мұнда,БСжыл - тапсырыс берушінің бір жылда болжамды, сұрау салынып отырған медициналық

техникада медициналық қызмет көрсетілуі тиіс пациенттердің саны. Бұл көрсеткіш:соңғы 3 жылда тапсырыс берушіден ұқсас медициналық техниканы алған пациенттер

санының динамикасын талдау; бөлімшелер немесе нозологиялар бойынша пациенттер санының өсуіне немесе

төмендеуіне әсер ететін факторлар ескеріліп отырып есептеледі:БСжыл = БСжыл +/- %ДТ, мұнда,%ДТ - алдыңғы жылдың деректеріне бір жылдың орташа арифметикалық көрсеткіші ретінде

есептелетін пациенттер санының төмендеу немесе өсуінің орташа пайызы. Динамиканың 20%-дан асуы немесе кему өзгерісінің пайызы өскен немесе төмендеген жағдайда есепке соңғы немесе ағымдағы не алдыңғы жылдың көрсеткіштері алынады.

Смқ - денсаулық саласындағы құзыретті орган бекіткен диагностикалау мен емдеу хаттама-ларына, сондай-ақ емдеудің белгіленген ұлттық практикасына, халықаралық стандарттарына (мамандандырылған ғылыми институттарының ресми жауаптары немесе ұқсастығы бойынша Қоғамның өткен жобалары бойынша), сонымен қатар тапсырыс берушінің практикасына (тап-сырыс берушінің ресми жауаптары) сәйкес тапсырыс беруші бөлімшелеріндегі белгілі бір но-зологияны емдеуді есепке ала отырып, бір пациентке талап етілетін, сұратылған медициналық техникаға шаққандағы медициналық қызметтің болжамды саны.

ӨҚұмт – медициналық қызметтегі денсаулық сақтау ұйымындағы ұқсас немесе сәйкес медициналық техникасының жылдық өндірістік қуаты.

ӨҚұмт төмендегі формула бойынша анықталады: ӨҚұмт= Нбарынша көп- %тозу АМТ, мұндағыНбарынша көп – сұратылатын медициналық техникаға барынша көп норматив, жылына;ҰМТ%тозу – «Медициналық техниканы басқару жүйесі» ақпараттық жүйесіне, тапсырыс

берушінің есепке алу саясатына сәйкес денсаулық сақтау ұйымының өтінім берген кездегі ұқсас немесе сәйкес медициналық техниканың тозу пайызы (тозу пайызын көрсете отырып медициналық техника бойынша балама құжатын ашу). Талдау үшін есепке барлық ұқсас медициналық техникасына тозу пайызы, ал сұраныс коэффициентін есептеу үшін, сұрау салынған медициналық техниканың жоспарлы пайдалану ауданында орналасатын неме-се көрсетілетін медициналық қызмет түрі бойынша медициналық техниканың тозу пайызы ғана есептеледі.

15. Медициналық техниканы тиімді пайдалану үшін қажеттілік коэффициенті кемінде 0,75 болуы тиіс (медициналық техниканы тиімді пайдалану медициналық қызметтер санынан кемінде 75%). Онкологиялық қызметке қажеттілік коэффициенті кемінде 0,5 құрайды (медициналық техниканы тиімді пайдалану медициналық қызметтер санынан кемінде 50%).

16. Жылжымалы кешендердің құрамына кіретін медициналық техниканың сараптамасын жүргізген кезде, сұрау салынатын медициналық техникаға қажеттілік ескерілмейді.

17. Медициналық техниканы тиісінше пайдаланылатын мамандардың болуы медициналық техниканың түріне байланысты клиникалық-техникалық негіздемедегі ақпаратпен расталады.

Қажетті мамандар болмаған жағдайда тапсырыс беруші (Лизинг алушы) мамандарды оқыту бойынша іс-шаралар жоспарын ұсынады (мамандардың тегі, аты-жөні мен әкесінің атын (болған кезде), оқу күндері мен мерзімдерін, оқу үшін бюджетке салынған соманы көрсете отырып).

18. Қаржы лизингі шарттарында медициналық техниканы сатып алу үшін денсаулық сақтау ұйымдарынан түскен өтінімдерге клиникалық талдау жүргізу кезінде өзін-өзі ақтау есебі арқылы қосымша өзін-өзі ақтау талдау жүргізіледі.

Медициналық техниканың (Мөзін-өзі ақтау) өзін-өзі ақтау мерзімі мына формула бойын-ша есептеледі:

Мөзін-өзі ақтау = ((Ммт +Мсый ) /(Нбарынша көп х Мму)) х12, мұндаМөтім – АҚ айқындайтын лизингтің барынша ұзақ мерзімінен аспайды;Қмт – сұрау салынатын медициналық техниканың құны;Ссый – АҚ айқындайтын лизингтің барынша көп сұрау салынатын медициналық техниканың

құнына есептеуге жоспарланатын сыйақы сомасы;Нбарынша көп – лизингке сұрау салынатын медициналық техникаға ең жоғарғы нормативке

сәйкес жылдық медициналық көрсетілетін қызметтердің саны;Қмқ – бір медициналық көрсетілетін қызметтің құны, есептеу:Қмқ = Қорт + Шкүр, мұнда,Қорт – уәкілетті органның қолданыстағы тарифтеріне және денсаулық сақтау саласындағы

уәкілетті орган бекіткен үлгі штаттарға және штат нормативтеріне сәйкес медициналық көрсетілетін қызметтің орташа құны;

Қорт = ΣҚмқ / Жөтін, мұнда,ΣҚмқ – уәкілетті органның тарифі бойынша олардың құнына медициналық көрсетілетін

қызметтердің түрі санының көбейтіндісінің сомасы ретінде айқындалатын лизингке сұрау салынған медициналық техникада лизинг алушы көрсетуді жоспарлаған медициналық қызметтердің жалпы құны;

Жөтін - лизингке сұрау салынған медициналық техникада лизинг алушы көрсетуді жоспарлаған медициналық көрсетілетін қызметтердің жылдық жалпы саны;

Шкүр - бір медициналық қызметке лизингке сұрау салынған медициналық техниканы са-тып алу бойынша лизинг алушының күрделі шығыстары, ол төмендегі мынадай формула бойынша айқындалады:

Шкүр = ΣЛТең жоғ / Мбар мер) / Кжыл) /Қкүн, мұнда,ΣЛТең жоғ - сыйақы есепке алынған медициналық техниканың құны;Мбм - АҚ айқындайтын лизингтің барынша ұзақ мерзімі; Кжыл - Қазақстан Республикасының ағымдағы жылға өндірістік күнтізбесі бойынша бір

жылдық жұмыс күндерінің саны;Қкүн - лизингке сұрау салынған медициналық техникада лизинг алушы қызметін көрсетуге

жоспарланып отырған бір жұмыс күніндегі көрсетілетін қызметтердің саны мынадай формула бойынша есептеледі:

Ккүн = Мбар мер / Кжыл

Бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылғы 30 мау-сымда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №11508 болып енгізілді.

ҚазаҚСтан РеСпуБликаСы ДенСаулыҚ СаҚтау және әлеуметтік Даму миниСтРлігінің БұйРығы

2015 жылғы 29 мамыр №429 Астана қаласы

тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде іс-шаралар кешенін көрсетуге қатысатын

денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлерін көтермелеу қағидаларын бекіту туралы

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексінің 7-бабының 1-тармағының 11) тармақшасына сәйкес бұйырамын:

1. Осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде іс-шаралар кешенін көрсетуге қатысатын денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлерін көтермелеу қағидалары бекітілсін.

2. Осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің кейбір шешімдерінің күші жойылды деп танылсын.

3. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Медициналық қызметке ақы төлеу комитеті:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді; 2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен

кейін күнтізбелік он күннің ішінде оны мерзімді баспасөз басылымдарында және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін күнтізбелік он күннің ішінде осы бұйрықтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шараларды орындау жөніндегі мәліметтерді Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Заң қызметі департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму бірінші вице-министрі С.З.Қайырбековаға жүктелсін.

5. Осы бұйрық оны алғашқы ресми жариялаған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау жәнеәлеуметтік даму министрі Т.ДҮЙСЕНОВА

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 29 мамырдағы №429 бұйрығына 1-қосымша

Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде іс-шаралар кешенін көрсетуге қатысатын денсаулық сақтау

ұйымдарының қызметкерлерін көтермелеу қағидалары1. Жалпы ережелер

1. Осы Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде іс-шаралар кешенін көрсетуге қатысатын денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлерін көтермелеу қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде медициналық көмек көрсететін денсаулық сақтау субъектісінің (бұдан әрі – денсаулық сақтау субъектісі) қызметкерлерін көтермелеу тәртібін айқындайды.

2. Денсаулық сақтау субъектісінің қызметкерлерін көтермелеу:сараланған қосымша ақы түрінде бюджеттік және бюджеттен тыс қаражаттың қалыптасқан

үнемдеуінің (бұдан әрі – қаражатты үнемдеу) есебінен;тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде медициналық-

санитариялық алғашқы көмек көрсететін денсаулық сақтау субъектілерінде (бұдан әрі – МСАК субъектісі) кешенді жан басына шаққандағы нормативтің ынталандырушы компоненті (бұдан әрі – КЖНЫК) қаражатының есебінен жүзеге асырылады.

3. Денсаулық сақтау субъектісінің қызметкерлерін көтермелеу лауазымдық міндеттерін үлгілі орындағаны, жұмысты, оның ішінде айрықша күрделі және шұғыл жұмыстарды өте сапалы орындағаны үшін, бастама жасағаны, шығармашылық белсенділігі және жұмыстағы басқа да жетістіктері үшін жүргізіледі.

4. Денсаулық сақтау субъектісінің қызметкерлерін көтермелеудің мөлшерін олардың қызметтерін бағалау нәтижелері бойынша:

1) медицина қызметкерлеріне – осы Қағидалардың 2 және 3-бөлімдеріне сәйкес денсаулық сақтау субъектісі қызметінің нәтижелерін бағалау бойынша тұрақты жұмыс істейтін комиссия (бұдан әрі – комиссия);

2) медициналық емес білімі бар қызметкерлерге (бұдан әрі – медициналық емес қызметкерлер) – көтермелеу тәртібі осы Қағидалардың 3-бөлімімен айқындалған Отбасы денсаулығы орталығының профилактика және әлеуметтік-психологиялық көмек бөлімшесінің әлеуметтік қызметкерлері мен психологтарын қоспағанда, осы Қағидалардың 2-бөліміне ұқсас денсаулық сақтау субъектісінің басшысы айқындайды.

Медициналық емес қызметкерлерді көтермелеу туралы ұсынымды денсаулық сақтау субъектісінің басшысы айқындаған, олардың қарамағындағы қызметкерлердің лауазымдық міндеттерін орындауына жауапты адамдар және (немесе) денсаулық сақтау субъектісінің басшысы қалыптастырады.

5. Комиссия денсаулық сақтау субъектісінің басшысының бұйрығымен құрылады, мүшелерінің жалпы саны тақ санды, бірақ кемінде бес адамды құрайды.

Комиссияның мүшелері:отырыста комиссия мүшелерінің ашық дауыс беруі арқылы денсаулық сақтау субъектісінің

басшысы орынбасарларының немесе бөлімшесі меңгерушілерінің қатарынан сайланатын төраға; комиссия мүшелерінің ашық дауыс беруі арқылы сайланатын комиссия төрағасының

орынбасары; денсаулық сақтау субъектісінің басшысы айқындаған құрылымдық бөлімшелердің бас-

шылары;кәсіподақ комитетінің өкілдері және денсаулық сақтау субъектісі қызметкерлерінің жаппай

дауыс беруі арқылы сайланатын денсаулық сақтау субъектісінің басқа да қызметкерлері.6. Комиссияның төрағасы:1) комиссияның жұмысын жоспарлайды және қызметін басқарады; 2) комиссияның отырыстарында төрағалық етеді;3) көтермелеудің мөлшерін есептеу үшін денсаулық сақтау субъектісі қызметінің нәтижесіне

қол жеткізуге қызметкерлердің үлесін айқындаудың объективтілігін қамтамасыз етеді;4) осы Қағидалардың 16-тармағына сәйкес денсаулық сақтау субъектілерінің қызметкер-

леріне көтермелеуді төлеудің уақтылылығын қамтамасыз етеді. 7. Комиссия:денсаулық сақтау субъектілерінің қызметкерлерін көтермелеуге және олардың біліктілігін

арттыруға бағытталған қаражаттардың нысаналы пайдаланылуын;осы Қағидалардың 3-бөліміне сәйкес КЖНЫК қаражаттарын нысаналы пайдалануын,

МСАК субъектілерінің қызметкерлеріне КЖНЫК сомаларын аудару мен бөлудің дұрыстығын қамтамасыз етеді.

МСАК субъектілерінің қызметкерлеріне КЖНЫК сомаларын қате аудару мен бөлу фактілері анықталған жағдайда, осы қызметкерге КЖНЫК сомаларын өтеу КЖНЫК сомаларын қоспағанда, МСАК субъектісінің өз қаражаттары есебінен жүзеге асырылады.

8. Комиссияның ұйымдастырушылық қызметін комиссияның хатшысы қамтамасыз етеді, оны денсаулық сақтау субъектісінің басшысы денсаулық сақтау субъектісінің лауазымды адамдарының ішінен айқындайды. Комиссияның хатшысы комиссияның мүшесі болып табыл-майды және комиссия шешім қабылдаған кезде оның дауыс беруге құқығы жоқ.

9. Комиссияның отырысы комиссия мүшелерінің жалпы санынан кемінде 2/3 мүшесі қатысқан жағдайда заңды болады. Комиссияның шешімі қатысушы комиссия мүшелері, ко-миссия хатшысы қол қоятын хаттамамен ресімделеді және денсаулық сақтау субъектісінің кадр қызметіне денсаулық сақтау субъектілерінің қызметкерлеріне көтермелеуді төлеу туралы тиісті бұйрық шығару үшін беріледі.

Комиссияның мүшесі болмаған жағдайда оның болмау себебі комиссия отырысының хаттамасында көрсетіледі. Төраға болмаған уақытта оның функцияларын төрағаның орынба-сары атқарады. Комиссияның төрағасы мен оның орынбасары бір уақытта болмаған кезінде комиссияның отырысын өткізуге жол берілмейді.

10. Комиссияның шешімі ашық дауыс берумен қабылданады және егер оған комиссия мүшелерінің отырысына қатысатын мүшелердің жалпы санынан дауыстардың көпшілігі берілсе қабылданды деп есептеледі. Дауыстар тең болған жағдайда комиссияның төрағасы, ол болмаған жағдайда комиссия төрағасының орынбасары дауыс берген комиссия мүшелерінің шешімі қабылданды деп есептеледі. Комиссияның шешімімен келіспеген жағдайда комиссияның мүшесі жазбаша түрде баяндалған комиссия отырысының хаттамасына қоса берілетін ерекше пікірін қоса береді.

11. Денсаулық сақтау субъектісінің басшысы денсаулық сақтау субъектісінің қызметкер-лерін осы Қағидалардың шарттарымен, сараланған еңбекақы төлеу туралы ережемен, қаражатты үнемдеудің есебінен және (немесе) КЖНЫК қаражатының есебінен медицина қызметкерлерін көтермелеуге қатысы бар бұйрықтармен және комиссияның хаттамасымен таныстырады. Таныстыру қызметкердің қолтаңбасымен куәландырылады.

12. Облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың және астананың денсаулық сақтауды мемлекеттік басқарудың жергілікті органының (бұдан әрі – денсаулық сақтау басқармасы) лауазымды адамдары:

есепті кезеңдегі КЖНЫК сомаларын МСАК субъектілеріне аударудың уақтылылығын;қызметкерлерге есепті кезеңдегі КЖНЫК сомаларын МСАК субъектілерінің уақтылы ау-

даруын бақылауды; МСАК субъектілерінің КЖНЫК қаражатын нысаналы пайдалануына тиісті бақылауды

қамтамасыз етеді. 13. Есепті кезең үшін денсаулық сақтау субъектісінің қызметкерлеріне көтермелеу мөлшерін

есептеу кезінде нақты жұмыс істеген күндері есепке алынады. 14. Денсаулық сақтау субъектісінің қызметкерлеріне көтермелеу сомасына «Салықтар

және бюджетке басқа міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 10 желтоқсандағы кодексіне сәйкес (Салық кодексі) жеке табыс салығы, міндетті зейнетақы жарналары және басқа да ұстап қалулар кіреді.

15. Осы Қағидаларда көзделген ақшалай сыйақы түрінде денсаулық сақтау субъектісінің қызметкерлерінкөтермелеу тұрақты сипаттағы емес біржолғы төлемдер болып табылады.

16. Есепті кезең үшін денсаулық сақтау субъектісінің қызметкерлерін көтермелеу есепті кезеңнен кейінгі айдан кейін негізгі еңбекақыны төлеген кезде жүзеге асырылады.

2. Қаражатты үнемдеу есебінен сараланған қосымша ақы түрінде денсаулық сақтау субъектісінің қызметкерлерін көтермелеу тәртібі

17. Денсаулық сақтау субъектісінің қызметкерлерін көтермелеу қаражатты үнемдеу есебінен сараланған қосымша ақы түрінде комиссиямен келісу бойынша денсаулық сақтау субъектісі басшысының бұйрығымен бекітілген денсаулық сақтау субъектісінің медицина қызметкерлерінің қызметін бағалау критерийлерінің негізінде жүзеге асырылады.

18. Денсаулық сақтау субъектісінің медицина қызметкерлерінің қызметін критерийлері қызметтің нәтижесіне қол жеткізу кезінде айқындалады және мыналар көрсетіледі:

көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыру;жұмыстың орындалған көлемі;жұмыстың сапасы мен нәтижелілігі;заманауи технологияларды енгізу, инновациялық қызметтің болуы;ресурстарды пайдаланудың тиімділігі; белгілі күнтізбелік уақыттың ішінде жекеше де, ұжыммен де маңызды және жауапты

жұмыстарды орындау;еңбек тәртібі;пациенттердің қанағаттанушылық деңгейі;есепке алу-есеп беру құжаттамасын сапалы жүргізуі. 19. Денсаулық сақтау субъектісінің медицина қызметкерлерінің қызметін бағалау

критерийлері осы Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес бекітіледі, олар ұсынымдық сипатқа ие, және қызметінің бейіні мен персоналдың санатын есепке ала отырып, денсаулық сақтау субъектісінің қажеттіліктеріне байланысты толықтырылады немесе өзгертіледі.

20. Сараланған қосымша ақыға қаражатты үнемдеу сомасы денсаулық сақтау субъектісінің басшысы бекіткен есепті кезеңдегі қаржылық-шаруашылық қызметтің нәтижелері туралы есептің негізінде ресурстарды ұтымды пайдалану нәтижесі бойынша айқындалады.

Есепті кезең ай сайын немесе тоқсан сайын субъект басшысының бұйрығымен бекітілген денсаулық сақтау субъектілерінің қызметкерлеріне сараланған еңбекақы төлеу туралы ере-жеге (бұдан әрі – Ереже) сәйкес айқындалады.

Құрылымдық бөлімшелердің, медицина қызметкерлері мен денсаулық сақтау субъектісінің медициналық білімі бар және медициналық қызметті жүзеге асыратын медицина қызметкерлері мен басшыларының (басшылардың орынбасарлары) арасында сараланған қосымша ақы төлеуге бағытталатын үнемделген қаражат сомасын бөлу олардың денсаулық сақтау субъектісі қызметінің нәтижесіне қол жеткізуге қосқан еңбек үлесіне сәйкес жүзеге асырылады.

21. Есепті кезеңдегі денсаулық сақтау субъектісінің медицина қызеткерлеріне сараланған қосымша ақы төлеу осы Қағидаларға және Ережелерге сәйкес жүзеге асырылады.

22. Медицина қызметкерлеріне сараланған қосымша ақы төлеу туралы шешімді комиссия Осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес нысан бойынша көтермелеу туралы ұсыныстың негізінде есепті кезеңнен кейінгі айда қабылдайды.

23. Медицина қызметкерлері көрсететін қызметтердің көлеміне қол жеткізуді және оның сапасын арттыруды үйлестіруді жүзеге асыру үшін есепті кезеңнен кейінгі айда көтермелеу туралы ұсынымды денсаулық сақтау субъектісінің басшысы айқындаған адамдар комиссияның қарауына енгізеді:

1) денсаулық сақтау субъектісінің медицина қызметкерлерін көтермелеу туралы ұсынымды олардың қарамағындағы денсаулық сақтау субъектісінің құрылымдық бөлімшелерінің бас-шылары қалыптастырады;

2) денсаулық сақтау субъектісінің құрылымдық бөлімшелері басшыларының орынба-сарларын және басшыларын көтермелеу туралы ұсынымды денсаулық сақтау субъектісінің басшысы қалыптастырады.

24. Денсаулық сақтау субъектісінің басшысына сараланған қосымша ақы төлеу дәрігерлік персоналды кемінде 50% қамтыған жағдайда дәрігерлік персоналдың сараланған қосымша ақысының орташа сомасынан 150%-дан аспайтын мөлшерде айқындалады.

25. Есепті кезеңде денсаулық сақтау субъектісінің медицина қызметкеріне:1) алынбаған тәртіптік жаза бар болса;2) тиісті денсаулық сақтау субъектісінде бір айдан кем жұмыс істесе;3) сынақ мерзімі кезеңінде;4) жыл сайынғы төленетін еңбек демаласын қоспағанда, Қазақстан Республикасының

Еңбек заңнамасына сәйкес ай сайынғы есепті кезең кезінде демалыста күнтізбелік 14 күннен артық және тоқсан сайынғы есепті кезең кезінде күнтізбелік 30 күннен артық болған кезде;

5) ай сайынғы есепті кезеңде күнтізбелік 14 күннен артық және тоқсан сайынғы есепті кезеңде күнтізбелік 30 күннен артық уақытша жұмысқа жарамсыздық кезінде;

6) есепті кезең аяқталғанға дейін жұмыстан босатылған кезде сараланған қосымша ақы төленбейді.

26. Денсаулық сақтау субъектісінің медицина қызметкерінде «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік бақылау және қадағалау туралы» 2011 жылғы 6 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңымен (бұдан әрі – Мемлекеттік қадағалау туралы заң) айқындалған тәртіпте сыртқы бақылау және мемлекеттік бақылау нәтижелері бойынша есепті кезеңде анықталған бұзушылықтар бар болған жағдайда, оған сараланған қосымша ақыны бөлу денсаулық сақтау субъектісі басшысының шешімімен айқындалады.

27. Денсаулық сақтау субъектісінің медицина қызметкерінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 27 наурыздағы № 173 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10880 болып тіркелген) Медициналық қызметтер сапасының ішкі және сыртқы сараптамаларын ұйымдастыру мен жүргізу қағидаларымен айқындалған тәртіпте пациентті қолдау мен ішкі бақылау (аудит) қызметінің ішкі сараптама нәтижелері бойынша есепті кезеңде бұзышылықтар бар болған жағдайда, оған есептелген сараланған қосымша ақыны азайту комиссияның шешімімен айқындалады, бірақ есептелген сараланған қосымша ақыдан 50%-дан артық емес.

3. КЖНЫК қаражаты есебінен МСАК субъектілерінің қызметкерлерінкөтермелеу тәртібі

28. КЖНЫК қаражаты есебінен МСАК субъектілерінің медицина қызметкерлерін көтермелеу Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2009 жылғы 26 қарашадағы № 801 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 5946 бо-лып тіркелген) бекітілген Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде көрсетілетін медициналық қызметтерге арналған тарифтерді жасау және шығындарды жоспар-лау әдістемесімен (бұдан әрі − Әдістеме) айқындалған МСАК субъектісі қызметінің түпкілікті нәтиженің қол жеткізілген индикаторларының (бұдан әрі − түпкілікті нәтиженің индикаторлары) негізінде жүзеге асырылады.

29. КЖНЫК қаражаттары:1) қол жеткізілген түпкілікті нәтиже индикаторлары үшін МСАК субъектісінің қызметкерлерін

материалдық көтермелеуге;2) есепті кезеңде МСАК субъектісі бойынша алынған КЖНЫК сомасынан кемінде 5 %

құратын іссапар шығыстарын қоса, МСАК субъектісі қызметкерлерінің біліктілігін арттыруға және оларды қайта даярлауға бағытталған.

30. Медицина қызметкерлерінің МСАК субъектісінің біліктілігін арттыруға және оларды қайта даярлауға арналған КЖНЫК есепті жылдың ішінде толық көлемде пайдаланылуға жатады.

31. КЖНЫК МСАК субъектісінің мынадай қызметкерлеріне (бұдан әрі – МСАК қызметкерлері) төленеді:

1) аумақтық учаске жағдайында қызметтер көрсететін қызметкерлер:жалпы практика дәрігерлері, учаскелік терапевтер мен педиатрлар;жалпы практика және учаскелік қызметтің мейіргерлері, аумақтық учаске жағдайында

медициналық қызметтер көрсететін акушерлер;әлеуметтік қызметкерлер мен психологтар;2) қосымша персонал:дербес Отбасы денсаулығы орталығының немесе дәрігерлік амбулаторияның басшысы,

жалпы дәрігерлік практика бөлімшелерінің меңгерушілері мен аға мейіргерлері, учаскелік қызмет бөлімшелерінің меңгерушілері мен аға мейіргерлері;

Отбасы денсаулығы орталығының профилактика және әлеуметтік-психологиялық көмек бөлімшесінің қызметкерлері (дәрігерлер мен орта медицина персоналы).

32. МСАК субъектісінің деңгейіне дейін және МСАК субъектісінің аумақтық учаскелерінің деңгейіне дейін түпкілікті нәтиженің индикаторларына қол жеткізуге байланысты алынған КЖНЫК сомасын есептеу тәртібі Әдістемемен айқындалады.

33. МСАК субъектілері мен аумақтық учаскелердің деңгейіне дейін КЖНЫК сомасын есептеу ай сайын есепті айдан кейінгі келесі айдың10-күніне дейін, бұл ретте, ағымдағы жылғы желтоқсан үшін – келесі жылғы қаңтарда «Медициналық-санитариялық алғашқы көмек тарифіне қосымша компонент» (бұдан әрі – ЖБНҚК) ақпараттық жүйесінде автоматтан-дырылған режімде жүзеге асырылады.

34. Аумақтық учаске жағдайында қызметтер көрсететін МСАК субъектісінің қызметкерлерін ынталандыруға арналған КЖНЫК сомасы осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес нысан бойынша МСАК субъектісі қызметінің түпкілікті нәтижесінің индикаторларына қол жеткізуге байланы-сты ЖБНҚК-та қалыптастырылған КЖНЫК сомаларын бөлу бойынша жиынтық ақпараттың негізінде айқындалады.

35. МСАК қызметкерлеріне КЖНЫК сомасын бөлу ай сайын МСАК қызметкерінің түпкілікті нәтиже индикаторларына және МСАК субъектісі қызметінің түпкілікті нәтиже индикаторларының мәндеріне әсер ететін процесс индикаторларына (бұдан әрі – процесс индикаторлары) қосқан үлесіне байланысты комиссия шешімінің негізінде жүзеге асырылады.

Түпкілікті нәтиже индикаторларының мәндеріне әсер ететін тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін денсаулық сақтау субъектісі қызметінің процесс индикаторларының ұсыным жасалған тізбесін есепке ала отырып процесс индикаторларын осы Қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес комис-сиямен және пациентті қолдау мен ішкі бақылау (аудит) қызметімен келісім бойынша МСАК субъектісінің басшысы бекітеді

Процесс индикаторлары комиссиямен және пациентті қолдау мен ішкі бақылау (аудит) қызметімен келісім бойынша МСАК субъектісінің басшысының шешімімен № 173 бұйрықпен айқындалған амбулаториялық-емханалық көмек көрсететін ұйымдарға арналған медициналық қызметтер сапасын бағалау индикаторларымен толықтырылады.

36. Түпкілікті нәтиже индикаторлары бойынша нысаналы мәніне қол жеткізуді қамтамасыз ету мақсатында процесс индикаторларын мониторингілеуді мынадай қатысушылар жүзеге асырады:

1) МСАК субъектісінің пациентті қолдау мен ішкі бақылау (аудит) қызметі;2) денсаулық сақтау басқармалары;3) құзыреті бойынша ғылыми-зерттеу денсаулық сақтау ұйымдары; 4) Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің

Медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитеті (бұдан әрі – МФҚБК) және (немесе) оның аумақтық бөлімшелері (бұдан әрі – МФҚБК АД).

37. Пациентті қолдау мен ішкі бақылау (аудит) қызметі ТМККК шеңберінде түпкілікті нәтиже индикаторының мәніне әсер ететін процестің индикаторларына қол жеткізу бойынша МСАК субъектісі бойынша және аумақтық учаскелер бөлінісінде есепті кезеңдегі МСАК субъектісі қызметінің нәтижелерін осы Қағидаларға 5-қосымшаға сәйкес нысан бойынша есепті кезеңнен кейінгі айдың 15-күніне дейін ЖБНҚК-та орналастырады және растайды.

38. Денсаулық сақтау басқармасы:МСАК субъектісінің ЖБНҚК-ға процесс индикаторлары бойынша деректерді орналасты-

руына мониторингілеу мен бақылау жүргізеді; МСАК субъектісінің қызметкерлеріне КЖНЫК сомаларын бөлудің уақтылығы мен ЖБНҚК-

та ақпараттың орналастырылуына мониторингілеу мен бақылау жүргізеді; МСАК субъектісінің түпкілікті нәтиже индикаторларына және процесс индикаторларына қол

жеткізуі, құзыреті бойынша ғылыми-зерттеу денсаулық сақтау ұйымдары мен МФҚБК АД-ның ұсынымдарын орындауы бойынша талдау жүргізеді.

39. МФҚБК АД ЖБНҚК-та орналастырылған МСАК субъектісі процесінің индикаторларын мониторингілеу нәтижелері бойынша:

№ 173 бұйрыққа сәйкес қатарынан үш айдан артық процесс индикаторлары бойынша шекті мәндеріне қолжеткізбеушілік белгіленген МСАК субъектісінің қызметіне сыртқы сараптама жүзеге асырылады және ұсынымдары бар сараптаманың нәтижелерін МСАК субъектісіне, құзыреті бойынша ғылыми-зерттеу денсаулық сақтау ұйымына және денсаулық сақтау басқармасына ұсынады;

«Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік бақылау және қадағалау туралы» 2011 жылғы 6 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес қатарымен алты ай бойы процесс индикаторлары бойынша шекті мәндеріне қолжеткізбеушілік белгіленген МСАК субъектісін жоспардан тыс тексеруді жүзеге асырады және басқару шешімдерін қабылдау үшін ұсынымдары бар сараптаманың нәтижелерін МСАК субъектісіне, құзыреті бойынша ғылыми-зерттеу денсаулық сақтау ұйымына және денсаулық сақтау басқармасына ұсынады;

сыртқы сараптаманың нәтижесі бойынша МСАК субъектісіне берілген ұсынымдардың іске асырылуын мониторингілеуді жүргізеді.

40. Құзыреті бойынша ғылыми-зерттеу денсаулық сақтау ұйымдары ЖБНҚК-та орналас-тырылған МСАК субъектісінің процесс индикаторларын мониторингілеу нәтижелері бойынша:

қатарынан екі ай бойы процесс индикаторлары бойынша шекті мәндеріне қолжеткізбеушілік белгіленген МСАК субъектісіне ұйымдастыру-әдістемелік көмек көрсетеді;

жартыжылдықтың қорытындысы бойынша көрсетілген ұйымдастыру-әдістемелік көмектің нәтижелерін МФҚБК АД-ға және денсаулық сақтау басқармасына ұсынады.

41. Денсаулық сақтау басқармасы МСАК субъектілеріне есепті кезеңдегі КЖНЫК сома-ларын төлеуді МСАК субъектілері процесс индикаторлары бойынша деректерді ЖБНҚК-та орналастырғаннан кейін «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабының 1-тармағының 81) тармақшасының негізінде айқындалған мерзімдерде және тәртіпте жүзеге асырады.

42. МСАК қызметкерлеріне КЖНЫК сомасын бөлу туралы шешімді комиссия есепті кезеңнен кейінгі келесі айдың 20-күнінен кешіктірмей комиссия отырысының хаттамасымен ресімделетін және тиісті бұйрықты жариялау үшін МСАК субъектісінің кадр қызметіне берілетін көтермелеу туралы ұсыныстың негізінде қабылдайды.

Көтермелеу туралы ұсыныс комиссияның қарауына ай сайын есепті кезеңнен кейінгі келесі айдың 15-күніне дейін енгізіледі.

43. МСАК субъектісі қызметінің түпкілікті нәтижесінің индикаторларына қол жеткізгені үшін аумақтық учаскеде қызметтер көрсететін МСАК қызметкерлерін көтермелеу туралы ұсынысты осы Қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес нысан бойынша қарамағындағы қызметкерлері көрсететін қызметтердің көлемі мен сапасына қол жеткізу бойынша қызметін үйлестіруді жүзеге асыра-тын, қызметкерлердің арасында КЖНЫК сомасын бөлудің арақатынасын айқындайтын осы аумақтық учаскенің дәрігері қалыптастырады.

Аумақтық учаскелер бойынша КЖНЫК сомаларын бөлу кезіндегі комиссияның шешімі осы аумақтық учаскенің қызметін үйлестіруді қамтамасыз ететін бөлімше меңгерушісімен келісім бойынша қабылданады.

44. Түпкілікті нәтиженің индикаторларына қол жеткізгені үшін осы Қағидаларға 7-қосымшаға сәйкес нысан бойынша аға мейіргерді көтермелеу туралы ұсынымды қарамағындағы қызметкері көрсететін қызметтердің көлемі мен сапасына қол жеткізу бойынша қызметті үйлестіруді жүзеге асыратын бөлімше меңгерушісі қалыптастырады.

Жалпы дәрігерлік практика бөлімшесінің немесе учаскелік қызметтің аға мейіргеріне КЖНЫК сомасын есептеу осы қызметкер қарамағындағы бөлімше меңгерушісімен келісім бойынша комиссия айқындаған арақатынаста жетекшілік етілетін бөлімшенің орта медицина персоналының орташа КЖНЫК сомасынан жүзеге асырылады.

45. Түпкілікті нәтиженің индикаторларына қол жеткізгені үшін бөлімше меңгерушісін көтермелеу туралы ұсынысты осы Қағидаларға 7-қосымшаға сәйкес МСАК субъектісінің бірінші басшысы пациентті қолдау мен ішкі бақылау (аудит) қызметінің басшысымен келісім бойынша қалыптастырады.

Жалпы дәрігерлік практика бөлімшесінің немесе учаскелік қызметтің меңгерушісіне КЖНЫК сомасын есептеу МСАК субъектісінің бірінші басшысымен келісім бойынша комис-сия айқындаған арақатынаста жетекшілік етілетін дәрігерлік персоналдың орташа КЖНЫК сомасынан жүзеге асырылады.

46. Түпкілікті нәтиженің индикаторларына қол жеткізгені үшін Отбасы денсаулығы орталығының профилактика және әлеуметтік-психологиялық көмек бөлімшесінің қызметкерлерін (дәрігерлер мен мейіргерлерді) көтермелеу туралы ұсынысты осы Қағидаларға 8-қосымшаға сәйкес нысан бойынша МСАК субъектісінің бірінші басшысының жетекшілік ететін орынбасары немесе жалпы дәрігерлік практика бөлімшесінің немесе учаскелік қызметтің меңгерушісі қалыптастырады.

Отбасы денсаулығы орталығының профилактика және әлеуметтік-психологиялық көмек бөлімшесінің қызметкерлеріне (дәрігерлері мен мейіргерлеріне) КЖНЫК сомасын есептеу жетекшілік ететін маманмен келісім бойынша комиссия айқындаған арақатынаста аумақтық учаскеде қызметтер көрсететін МСАК қызметкелеріне (дәрігерлік персоналдың және орта медицина персоналының) тиісінше КЖНЫК-тың орташа сомасынан жүзеге асырылады.

47. Дербес Отбасы денсаулығы орталығының немесе дәрігерлік амбулаторияның басшысы-на КЖНЫК сомасының мөлшері МСАК субъектісінің дәрігерлік персоналы КЖНЫК-тың орташа сомасынан арақатынаста комиссияның шешімі бойынша айқындалады. Комиссияның шешімі осы Қағидаларға 9-қосымшаға сәйкес нысан бойынша МСАК субъектісі қызметінің түпкілікті нәтиже индикаторларына қол жеткізгені үшін дербес Отбасы денсаулығы орталығының не-месе дәрігерлік амбулаторияның басшысын көтермелеу мөлшерін айқындау туралы хаттама түрінде ресімделеді.

48. Есепті кезеңде МСАК қызметкеріне КЖНЫК сомасын төлеу:1) қарастырылып отырған кезеңде осы қызметкерден тәртіптік жаза алынбаса, бірақ оны

қолдану сәтінен бастап екі айдан артық болмаса;2) МСАК-тың тиісті субъектісінде кемінде бір ай жұмыс істесе;3) сынақ мерзімі кезінде;4) жыл сайынғы төленетін еңбек демаласын қоспағанда, Қазақстан Республикасының Еңбек

заңнамасына сәйкес демалыста күнтізбелік 14 күннен артық болған кезде;5) күнтізбелік 14 күннен артық еңбекке уақытша жарамсыздық кезінде;6) есепті кезең аяқталғанға дейін жұмыстан босатылған кезде КЖНЫК сомасы төленбейді.49. МСАК қызметкерінде №173 бұйрықпен айқындалған тәртіпте пациентті қолдау мен ішкі

бақылау (аудит) қызметінің ішкі сараптама нәтижелері бойынша есепті кезеңде анықталған бұзушылықтар бар болған жағдайда, есептелген КЖНЫК сомасы комиссия шешімімен азай-тылады, бірақ есептелген КЖНЫК сомасынан 50%-дан артық емес.

50. Пациентті қолдау мен ішкі бақылау (аудит) қызметінің бағалау нәтижелері бойынша бұзушылықтар болған жағдайда, есепті кезең үшін МСАК қызметкеріне КЖНЫК сомаларын төлеу есепті кезең үшін есептелген КЖНЫК сомасынан 50% мөлшерінде жүзеге асырылады.

51. Егер есепті кезеңде аумақтық учаске шарттарында қызметтер көрсететін қызметкерлерді ынталандыруға арналған КЖНЫК сомасы толық көлемде бөлінбесе, онда КЖНЫК сомасының қалдығы комиссияның шешімі бойынша осы есепті кезеңде аумақтық учаске шарттарында қызметтер көрсететін ең көп ерекшеленген қызметкерлерді:

олар жұмыста жоғары нәтижелерге жетсе;Мемлекеттік бақылау туралы заңмен айқындалған тәртіпте сыртқы бақылау және

мемлекеттік бақылау нәтижелері бойынша және №173 бұйрықпен айқындалған тәртіпте пациентті қолдау мен ішкі бақылау (аудит) қызметінің ішкі сараптама нәтижелері бойынша бұзушылықтары болмаған кезде;

олардың толық атқарылған жұмыс күндері болған жағдайда қосымша ынталандыруға бағытталады.

Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде іс-шаралар кешенін көрсетуге қатысатын денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлерін көтермелеу

қағидаларына 1-қосымша Денсаулық сақтау субъектісінің медицина қызметкерлерінің қызметін бағалау

критерийлері*Р/с №

Көрсеткіштердің атауы Ақпарат көзі Ықпалы

1 Пациенттердің құқықтарының бұзылуымен байланысты негізделген жазбаша және ауыз-ша шағымдардың болуы

Ұйым басшысының келушілерді қабылдау журналы, азаматтардың жаз-баша өтініштерін есепке алу журналы, блоктарға арналған сұратулар, МФҚБК АД-ның тексеру парақтары мен актілері

Төмен-деуі

2 Емдеу мен диагностика-лау нәтижесінде туындаған алдын алуға болатын өлім жағдайларының, асқынулардың, оның ішінде пациенттің мүгедек болуына әкелетін жағдайлардың болуы

Стационарлық науқастың статистикалық карталары, пациентті қолдау мен ішкі ау-дит қызметінің басшысы бекіткен бөлімше меңгерушісінің немесе комиссияның қорытын дысы, сараптамалық тексеріс актілері, ӨЖЗК*отырыстарының хатта-малары және МФҚБК АД-ның тексеру парақтары мен актілері

Төмен-деуі

3 Мемлекеттік бақылау нәтижесі бойынша бұзушылықтардың болуы

МФҚБК АД-ның тексеру парақтары мен актілері

Төмен-деуі

4 Пациенттердің қайта жоспарланбаған келіп түсу жағдайларының болуы (бір аурудың себебі бойынша бір күнтізбелік ай ішінде)

Стационарлық науқастардың электрондық тіркелімі

Төмен-деуі

5 Клиникалық және патологиялық-анатомиялық диагноздардың қайшы келу жағдайларының болуы

Патологиялық-анатомиялық зерттеу хат-тамасы және патологиялық-анатомиялық отырыстың хаттамасы

Төмен-деуі

6 Қызметтің статистикалық көрсеткіштерінің оң динамикасы

Статистикалық деректер мен есептер Артуы

7 Заманауи технологияларды енгізу, инновациялық қызметтің болуы

Диагностикалаудың, емдеудің және медициналық оңалтудың жаңа әдістерін қолдануға берілген рұқсат тура-лы куәліктің болуы немесе бөлімше меңгерушісі қол қойған және емдеу ісі бойынша бас дәрігердің орынбасары бекіткен енгізу актілерінің болуы

Артуы

8 Белгіленген бактерия шығара -тын науқастарды емдеу проце-сінде қақырық жағын дысының конверсиясына қол жеткізу**

Туберкулезбен ауыратын науқастың медициналық картасы, Туберкулезбен ау-ыратын науқастардың ұлттық тіркелімі

Артуы

9 Туберкулезбен ауыратын науқастардың туберкулез-ге қарсы препараттарды қабылдауды өткізіп алмауы**

Туберкулезбен ауыратын науқастың медициналық картасы, Туберкулезбен ау-ыратын науқастардың ұлттық тіркелімі

Артуы

Ескертпе:*ӨЖЗК – өлім жағдайларын зерттеу жөніндегі комиссия;**туберкулезге қарсы ұйымдарға қолданылады.

(Соңы 23-бетте)

13 СӘУІР 2017 жыл 23РЕСМИ

Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде іс-шаралар кешенін көрсетуге қатысатын денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлерін көтермелеу

қағидаларына 2-қосымша Нысан

Денсаулық сақтау ұйымы қызметінің нәтижелерінжәне көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыруғақызметкерлердің қосқан үлесін бағалау жөніндегікомиссияның төрағасына_____________________________________________(Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)) ___________________________________( Лауазымы, тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда))

Көтермелеу туралы ұсыныс

20__ жылғы «____» ___________ бастап 20__ жылғы «____» ___________ дейінгі кезеңБөлімшенің атауы ___________

Р/с№

Тегі, аты, әкесінің

аты

Атқаратын лауазымы

Нәтижеге қол жеткізудің жо-

спарлы деңгейі

Нәтижеге қол жеткізудің нақты

деңгейі

Нәтижеге қол жет-

кізудің %-ы

Сараланған қосымша ақы-ның сомасы

1 2 3 4 5 6 7

Көтермелеу туралы ұсынысты жасаған жауапты адам: ___________________________/_ ___ _________ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы)(қағаз тасымалдағышта ұсыну үшін) 20 ___ жылғы «_____» ________

Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде іс-шаралар кешенін көрсетуге қатысатын денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлерін көтермелеу

қағидаларына 3-қосымшаНысан

Медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін денсаулық сақтау субъектісі қызметінің түпкілікті нәтижесінің индикаторларына қол жеткізуге байланысты кешенді жан басына шаққандағы нормативтің ынталандырушы компонентінің

сомаларын бөлу бойынша жиынтық ақпарат _______________________________________________________________________

(медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін денсаулықсақтау субъектісінің атауы)

20___ жылғы «_____» ____________бастап 20___ жылғы «_____» ____________ дейінгі кезең

КЖНЫК сомасын бөлу: КЖНЫК-тың қорытынды сомасы: ________ теңге; оның ішінде, біліктілікті арттыруға (5 %-дан кем емес): __________ теңге;қосымша персоналды ынталандыруға: __________ теңге;аумақтық учаске жағдайында қызметтер көрсететін қызметкерлерді ынталандыруға:__________ теңге.

Р/с№

Учас

кені

ң ат

ауы

Бекіт

ілге

н ха

лық

саны

, ада

м

Түпкілікті нәтиже индикаторының атауы

Барл

ық и

ндик

а-то

рлар

бой

ынш

а ба

лдар

сан

ының

жи

ыны

Нәти

жеге

қол

жет-

кізуд

ің %

-ы КЖНЫК сомасы,

теңге

Учас

кеде

гі пе

рсон

алды

ң са

ны, а

дам

…ныса-налы мәні

нақты мәні

балл жоспар факт ауытқу

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

…Жиыны

Басшы _______________________________/_ ____ _________ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы) (қағаз тасымалдағыштағы ақпарат үшін)Мөрдің орны (қағаз тасымалдағыштағы нысан үшін) 20 ___ жылғы «_____» ____________

Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде іс-шаралар кешенін көрсетуге қатысатын денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлерін көтермелеу

қағидаларына 4-қосымшаНысан

Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберіндемедициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін денсаулық сақтау

субъектісі қызметінің түпкілікті нәтижесі индикаторларының мәндеріне әсер ететін процесс индикаторларының тізбесі*

Процесс индикаторларының атауы

Есеп айырысу тәртібі Шекті мәні

1 2 31. Медициналық-санитариялық алғашқы көмек деңгейінде алдын алуға болатын ана өлімі

Терапевт тексеріп-қараған 12 аптаға дейінгі жүкті әйелдердің үлес салмағы

Терапевт тексеріп-қараған 12 аптаға дейінгі жүкті әйелдердің саны/терапевт тексеріп-қараған жүкті әйелдердің жалпы саны, %

100%

Эклампсиясы және преэкламп-сиясы бар жүкті әйелдерді және (немесе) босанатын әйелдерді емдеуге жатқызу жағдайлары

Емдеуге жатқызылған эклампсиясы және пре-эклампсиясы бар жүкті әйелдердің және (не-месе) босанатын әйелдердің саны/емдеуге жатқызылған жүкті әйелдердің және (немесе) босанатын әйелдердің жалпы саны, %

0%

Жүктілік бойынша диспансерлік есепке тұру үшін ерте келу

12 аптаға дейінгі есепке алынған жүкті әйелдердің саны/есепке алынған жүкті әйелдердің жалпы саны, %

100%

2. Медициналық-санитариялық алғашқы көмек деңгейінде алдын алуға болатын 7 күннен бастап 5 жасқа дейінгі балалардың өлімі

Тек емшек сүтімен қоректенетін 6 айға дейінгі балалардың үлес салмағы

Қарсы көрсетілімдері болмаған жағдайда тек ем-шек сүтімен қоректенетін 6 айға дейінгі бала лардың саны/6 айға дейінгі балалардың жалпы саны, %

100%

Емшек сүтімен қоректенетін 2 жасқа дейінгі балалардың үлес салмағы

Қарсы көрсетілімдері болмаған жағдайда емшек сүтімен қоректенетін 24 айға дейінгі балалардың саны/24 айға дейінгі балалардың жалпы саны, %

100%

Асқынған ЖІИ** бар, емдеуге жатқызылған 5 жасқа дейінгі балалардың үлес салмағы

Асқынған ЖІИ бар, стационарға емдеуге жатқызылған 5 жасқа дейінгі балалардың саны/ ЖІИ-мен тіркелген 5 жасқа дейінгі балалардың жалпы саны, %

0%

Асқынған ЖРИ*** бар, емдеуге жатқызылған 5 жасқа дейінгі балалардың үлес салмағы

Асқынған ЖРИ бар, стационарға емдеуге жатқызылған 5 жасқа дейінгі балалардың саны/ ЖРИ-мен тіркелген 5 жасқа дейінгі балалардың жалпы саны, %

0%

БШАЫЕ бағдарламасына оқы тылған МСАК медици-на қызметкерлерінің (дәрі-гер лер мен орта медицина персоналының) үлес салмағы****

БШАЫЕ бағдарламасына оқытылған МСАК ме-дицина қызметкерлерінің (дәрігерлер мен орта медицина персоналының) саны/ МСАК медицина қызметкерлерінің (дәрігерлер мен орта медици-на персоналының) жалпы саны, %

100%

3. Уақтылы диагностикаланған өкпе туберкулезіҚалыптасқан «қауіп» тобынан флюорографиялық тексеріліп-қаралғандардың үлес салмағы

Қалыптасқан «қауіп» тобынан флюорографиялық тексеріліп-қаралғандардың саны/қалыптасқан «қауіп» тобы, %

100%

Қалыптасқан «қауіп» тобынан Манту сынамасымен тексеріліп-қаралғандардың үлес салмағы

Қалыптасқан «қауіп» тобынан Манту сына-масымен тексеріліп-қаралғандардың саны/ қалыптасқан «қауіп» тобы, %

100%

Белгіленген бактерия шығаратын науқастардың үлес салмағы

Белгіленген бактерия шығаратын адамдардың саны/қақырықтың микроскопиясына жіберілген өкпе туберкулезіне күдігі бар адамдардың жал-пы саны, %

5-10%

МСАК жағдайларында ем алатын науқастарда туберку-лезге қарсы препараттарды қабылдауды өткізіп алуы

Бекітілген халықтың арасында МСАК жағдай-ларында бір де бір өткізіп алмай бақыланатын туберкулезге қарсы ем алатын туберкулез-бен ауыратын науқастардың саны/ Бекітілген халықтың арасында МСАК жағдайларында туберкулезге қарсы ем алатын туберкулезбен ауыратын науқастардың жалпы саны

0%

4. 1-2 сатыдағы көзге көрінетін жердегі алғаш анықталған қатерлі ісік жағдайларыСкринингтік зерттеп -қараудан өткендерден анықталған ЖМО-мен ауыратын науқастардың***** үлес салмағы

Анықталған ЖМО-мен ауыратын науқастардың саны/ЖМО-ны анықтауға үшін скринингтік зерттеп-қараудан өткен адамдардың жалпы саны, %

0,02-0,03

Скринингтік зерттеп -қарау-дан өткендерден анықталған СБО-мен ауыратын науқас-тардың****** үлес салмағы

Анықталған СБО-мен ауыратын науқастардың саны/СБО-ны анықтауға скринингтік зерттеп-қараудан өткен адамдардың жалпы саны, %

0,1 және жоғары

Скринингтік зерттеп -қараудан өткендерден анықталған тоқ және тік ішек обырымен ауыра-тын науқастардың үлес салмағы

Анықталған тоқ және тік ішек обырымен ауыра-тын науқастардың саны/тоқ және тік ішек обы-рын анықтауға скринингтік зерттеп-қараудан өткен адамдардың жалпы саны, %

0,02-0,03

5. Жүрек-тамыр жүйесі ауруларының асқынуы бар (миокард инфарктісі, инсульт) науқастарды емдеуге жатқызу деңгейі

Скринингтік зерттеп-қараулармен халықтың нысана-лы топтарын қамтуы

ҚЖА қауіп факторларын******* және ҚЖА анықтауға скринингтік зерттеп-қараудан өткен адамдардың саны/ҚЖА және ҚЖА қауіп фак-торларын анықтау үшін скринингтік тексеріп-қаралуы тиіс адамдардың жалпы саны, %

100%

Скринингтік зерттеп-қараумен анықталған асқынған ҚЖА бар науқастардың үлес салмағы

Скринингтік зерттеп-қарауды өткізгеннен кейін анықталған ҚЖА бар адамдардың саны/ҚЖА-ны анықтауға скринингтік зерттеп-қарауды өткен адамдардың жалпы саны

кемін-де 10%

Скрининг кезінде анықталған АГ-мен ******** және ЖИА-мен ауыратын науқастарды *********диспансерлік байқаумен қамту

Диспансерлік байқаумен қамтылған АГ- мен және ЖИА-мен ауыратын науқастардың жал-пы саны/ скринигтік зерттеп-қарау кезінде анықталған АГ-мен және ЖИА-мен ауыратын науқастардың жалпы саны, %

100%

Диспансерлік есепте тұрған, асқынған гипертониялық криз жағдайындағы емдеуге жатқызылған АГ-мен ауыратын науқастардың үлес салмағы

Диспансерлік есепте тұрған, асқынған гипертониялық криз жағдайындағы емдеуге жатқызылған АГ-мен ауыратын науқастардың саны/АГ себебі бойынша диспансерлік есепте тұратын адамдардың жалпы саны, %

70%

ҚЖА (миокард инфарктісі, ми инсульты) асқынуларымен уақтылы емдеуге жатқызылған науқастардың үлес салмағы

ҚЖА (миокард инфарктісі, ми инсульты) асқынуларымен уақтылы емдеуге жатқызылған (аурудың бастапқы 6 сағатында) науқастардың саны/ҚЖА –ның (миокард инфарктісі, ми инсуль-ты) асқынуы бойынша емдеуге жатқызылған науқастардың жалпы саны, %

100%

6. Негізделген шағымдарПациентті қолдау мен ішкі бақылау (аудит) қызметінің «осында және қазір» қағидаты бойынша оң шешімімен жеке және заңды тұлғалар өтініштерінің үлес салмағы

Оң шешімі бар жеке және заңды тұлғалар өтініштерінің саны/жеке және заңды тұлғалардың қаралған өтініштерінің жалпы саны, %

100%

Ескертпе: * Денсаулық сақтау субъектісінің басшысы түпкілікті нәтиженің әрбір индикаторы бой-

ынша, қажет болған жағдайда, өздігінен процестің қосымша индикаторларын, оның ішінде ҚР Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 27 наурыздағы №173 бұйрығыменбекітілген Медициналық қызметтер көрсету сапасына ішкі және сыртқы сарап-тамаларды ұйымдастыру мен жүргізу қағидаларында жазылған индикаторлардың тізбесінен бекітеді (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10880 болып тіркелді).** ЖІИ– жіті ішек инфекциясы; ****** СБО – сүт безі обыры;*** ЖРИ – жіті респираторлық инфекция; ******* ҚЖА – қанайналым жүйесінің аурулары;**** БШАЫЕ – балалық шақтағы ********АГ – артериялық гипертония; ауруларды ықпалдастыра емдеу; *********ЖИА – жүректің ишемиялық ауруы.***** ЖМІ – жатыр мойны обыры;

Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде іс-шаралар кешенін көрсетуге қатысатын денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлерін көтермелеу

қағидаларына 5-қосымшаНысан

Түпкілікті нәтиже индикаторының мәндеріне әсер ететін процесс индикаторларына қол жеткізу бойынша тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі

шеңберінде медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін денсаулық сақтау субъектісі қызметінің нәтижелері

______________________________________________________________________________(медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін денсаулық сақтау субъектісінің атауы)

20 ___ жылғы «___» _____ бастап 20 ___ жылғы «___» _____ дейінгі кезең

Тіркелген халықтың саны: Барлығы_____адам, оның ішінде: 14 жасқа дейінгі бала - __ адам, 15-тен 18 жасқа дейінгі жасөспірімдер -__ адам, ересек адамдар - ___ адам, оның ішінде фертилдік жастағы әйелдер - __ адам.

р/с №

Түпкілікті нәтиже

индикатор-ларының

атауы

Процесс индикатор-ларының

атауы

Шек

ті мә

н МСАК субъектісі

бойын-ша нақты

мән

Учаскенің атауы және (немесе) нөмірі

Учаскенің атауы және (немесе) нөмірі

Аумақтық учаске бойынша нақты мәні

Аумақтық учаске бой-ынша нақты мәні

А 1 2 3 4 5 6… …

…

Денсаулық сақтау субъектісінің басшысы____________________________ / __________________ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы) (қағаз тасымалдағыштағы есеп үшін)Пациентті қолдау мен ішкі бақылау (аудит) қызметінің басшысы ____________________________ / __________________ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы) (қағаз тасымалдағыштағы есеп үшін)Мөрдің орны (қағаз тасымалдағыштағы есеп үшін) 20___ жылғы «_____»_______

Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберіндеіс-шаралар кешенін көрсетуге қатысатын денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлерін көтермелеу

қағидаларына 6-қосымшаНысан

Денсаулық сақтау ұйымы қызметінің нәтижелерін жәнекөрсетілетін қызметтердің сапасын арттыруғақызметкерлердің қосқан үлесін бағалау жөніндегі комиссияның төрағасына __________________________________(Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)) __________________________________(Лауазымы, тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда))

(Соңы. Басы 22-бетте) Медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін денсаулық сақтау субъектісі қызметінің түпкілікті нәтижесінің индикаторларына қол жеткізгені үшін аумақтық

учаскеде қызметтер көрсететін МСАК қызметкерлерін көтермелеу туралы ұсыным_____________________________________________________________________________

(медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін денсаулық субъектісінің атауы)

20__ жылғы «____» ___________ бастап 20__ жылғы «____» ___________ дейінгі кезең

Учаскенің атауы: ____________________________(көрсету)Учаскенің құрамы:Дәрігерлік персонал: __________________ (тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)Орта медицина персоналы:______________ (тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)Әлеуметтік қызметкер __________________ (тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)Психолог _____________________________ (тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)

1. Түпкілікті нәтиженің индикаторларына қол жеткізуді бағалау*

р/с №

Түпкілікті нәтиже индикаторының атауы

Нысаналы көрсеткіш Нақты көрсеткіш нәтижеге қол жеткізу %-ы мәні балл мәні балл

1 2 3 4 5 6 7....Жиыны

2. Түпкілікті нәтижеи ндикаторларының мәндеріне әсер ететін процесс индикаторларына қолжеткізуді бағалау**

Р/с№

Түпкілікті нәтиже индикаторының атауы

Процесс индикаторы-ның атауы

Процесс инди-каторының деңгейлі мәні

Процесс инди-каторының нақты мәні

Ауыт-қу

Мәндерді бал-мен бағалау ***

1 2 3 4 5 6 7….Жиыны

3. Ұсынылып отырған аумақтық учаскедегі қызметкерлердің арасында КЖНЫК сомасын бөлу****

Р/с№

Т.А.Ә. Атқаратын лауазымы

Жұмыс күндерінің нақты саны

Бұзушылықтар-дың болуы*

КЖНЫК сома-сын бөлу үшін арақатынас, %

Ескертпе

1 2 3 4 5 6 7

Көтермелеу туралы ұсынысты жасаған жауапты адам: ____________________________/_ ____ _________ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы)(қағаз тасымалдағышта ұсыну үшін) 20__ жылғы «____» ____________Таныстырылды:Дәрігерлік персонал: ____________________________________/_ _____ _________ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы)(қағаз тасымалдағышта ұсыну үшін)Орта медицина персоналы: ____________________________________/_ ____ _____ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы)(қағаз тасымалдағышта ұсыну үшін)Әлеуметтік қызметкер: _________________________________/_ ____ _________ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы)(қағаз тасымалдағышта ұсыну үшін)Психолог: __________________________________/_ ____ _________ (Тегі, аты, әкесініңаты (болғанжағдайда)/қолы)(қағаз тасымалдағышта ұсыну үшін)Ескертпе: *түпкілікті нәтиженің индикаторларымен олар бойынша деректер ЖБНҚК-тағы деректер-

ге сәйкес болуы тиіс;**процесс индикаторларымен олар бойынша деректер есепке алу және есеп беру

медициналық құжаттамасының негізінде қалыптастырылады;***процессиндикаторлары мәндерінің бағасы балмен айқындалады: «нәтижеге

қолжеткізілді» - 2 балл, «нәтижеге ішінара қолжеткізілді» - 1 балл, «нәтижеге қолжеткізілмеді» - 0 балл;

****КЖНЫК сомасы осы Қағидалардың 31-тармағының 1) - тармақшасында көрсетілген қызметкерлердің арасында бөлінеді;

***** қаралып отырған кезең үшін бұзушылықтардың болуы осы Қағидалардың 48-50-тармақтарына сәйкес көрсетіледі.

Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде іс-шаралар кешенін көрсетуге қатысатын денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлерін көтермелеу

қағидаларына 7-қосымшаНысан

Денсаулық сақтау ұйымы қызметінің нәтижелерін жәнекөрсетілетін қызметтердің сапасын арттыруға қызметкерлердің қосқан үлесін бағалау жөніндегікомиссияның төрағасына_____________________________________________(Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда) __________________________________ (Лауазымы, тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда))

Медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін денсаулық сақтау субъектісі қызметінің түпкілікті нәтижесінің индикаторларына қол жеткізгені үшін жалпы

дәрігерлік практика және (немесе) учаскелік қызмет бөлімшелерінің меңгерушісін/ аға мейіргерін көтермелеу туралы ұсыныс

_____________________________________________________________________________(медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін денсаулық сақтау субъектісінің атауы)

20__ жылғы «____» ___________ бастап 20__ жылғы «____» ___________ дейінгі кезеңХалық саны: _____________ адамДәрігерлердің саны: ______________Мейіргерлердің саны: _______________ 1 дәрігерлік лауазымға шаққандағы халықтың саны: _______________ адамУчаскедегі 1 дәрігер лауазымына шаққанда учаскедегі мейіргерлердің арақатынасы

_____________;Жалпы дәрігерлік практика мен учаскелік қызмет бөлімшесінің құрамы: ______________

_______________________________________________________________________ (жалпы дәрігерлік практика мен учаскелік қызмет бөлімшесіне қосылған учаскелердің тізбесін көрсету)

1. Жалпы дәрігерлік практика және (немесе) учаскелік қызмет бөлімшесінің түпкілікті нәтиженің индикаторларына қол жеткізуін бағалау*:

Р/с №

Түпкілікті нәтиже индикаторының атауы

Нысаналы көрсеткіш Нақты көрсеткіш нәтижеге қол жеткізу %-ы мәні балл мәні балл*

1 2 3 4 5 6 7...

Жиыны2. Жалпы дәрігерлік практика және (немесе) учаскелік қызмет бөлімшесінің түпкілікті нәтиже

индикаторларының мәндеріне әсер ететін процесс индикаторларына қол жеткізуін бағалау**:

Р/с№

Түпкілікті нәтиже индикаторының

атауы

Процесс индикаторы-ның атауы

Процесс индикаторының деңгейлі мәні

Процесс индикаторы-ның нақты

мәні

Ауытқу Мәндерді балмен бағалау

***1 2 3 4 5 6 7

...Жиыны

3. КЖНЫК сомаларын бөлу

Р/с№

Т.А.Ә. Атқаратын лауазымы

Жұмыс күндерінің нақты

саны

Бұзушылықтар-дың болуы****

КЖНЫК сома-сын бөлу үшін арақатынас, %

Ескертпе

1 2 3 4 5 6 7

Көтермелеу туралы ұсынысты жасаған жауапты адам: _______________________/______________ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы)(қағаз тасымалдағышта ұсыну үшін) 20__ жылғы «____» ____________Таныстырылды: ___________________________/_____ _________ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы)(қағаз тасымалдағышта ұсыну үшін) Ескертпе: *түпкілікті нәтиже индикаторлары мен олар бойынша деректер ЖБНҚК-дағы деректерге

сәйкес шамамен нақты бөлімше меңгерушісіне немесе аға мейіргерге бекітіліп берілген барлық аумақтық учаскелер бойынша айқындалады;

**процесс индикаторлары мен олар бойынша деректер есепке алу және есеп беру медициналық құжаттамасының негізінде нақты бөлімше меңгерушісіне немесе аға мейіргерге бекітіліп берілген барлық аумақтық учаскелер бойынша қалыптастырылады;

***процесс индикаторлары мәндерінің бағасы балмен айқындалады: «нәтижеге қол жеткізілді» - 2 балл, «нәтижеге ішінара қол жеткізілді» - 1 балл, «нәтижеге қол жеткізілмеді» - 0 балл;

**** қаралып отырған кезең үшін бұзушылықтардың болуы осы Қағидалардың 48-50-тар-мақтарына сәйкес көрсетіледі.

Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде іс-шаралар кешенін көрсетуге қатысатын денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлерін көтермелеу

қағидаларына 8-қосымшаНысан

Денсаулық сақтау ұйымы қызметінің нәтижелерін жәнекөрсетілетін қызметтердің сапасын арттыруға қызметкерлердіңқосқан үлесін бағалау жөніндегі комиссияның төрағасына _____________________________________________________ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда) _____________________________________________________ (Лауазымы, тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда))

Медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін денсаулық сақтау субъектісі қызметінің түпкілікті нәтижесінің индикаторларына қол жеткізгені үшін

Отбасы денсаулығы орталығының профилактика және әлеуметтік-психологиялық көмек бөлімшесінің қызметкерлерін көтермелеу туралы ұсыным

__________________________________________________________________________(медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін денсаулық сақтау субъектісінің атауы)

20__ жылғы «____» ___________ бастап 20__ жылғы «____» ___________ дейінгі кезеңХалық саны: ______________ адамПрофилактика және әлеуметтік-психологиялық көмек бөлімшесінің құрамы*:____________________________________________________ (қызметкерлерді көрсету) (Лауазымы, тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда))

1. Түпкілікті нәтиженің индикаторларына қол жеткізуді бағалау**

Р/с №

Түпкілікті нәтиже индикаторының атауы

Нысаналы көрсеткіш Нақты көрсеткіш нәтижеге қол жеткізу %-ы мәні балл мәні балл*

1 2 3 4 5 6 7…Жиыны

2. Түпкілікті нәтиженің индикаторларына әсер ететін процесс индикаторларына қол жеткізуді бағалау***

Р/с№

Түпкілікті нәтиже индикаторының

атауы

Процесс инди-каторының

атауы

Процесс инди-каторының шекті мәні

Процесс инди-каторының нақты мәні

Ауыт-қу

Мәндерді ұпаймен бағалау

****1 2 3 4 5 6 7

Жиыны3. Отбасы денсаулығы орталығының профилактика және әлеуметтік-психологиялық көмек

бөлімшесінің қызметкерлеріне КЖНЫК сомаларын бөлу:

Р/с№ Т.А.Ә. Атқаратын

лауазымыЖұмыс күндерінің

нақты саны Бұзушылықтар-дың болуы*****

ЖШНЫК сома-сын бөлу үшін арақатынас, %

Ескертпе

1 2 3 4 5 6 7……

Көтермелеу туралы ұсынысты жасаған жауапты адам: ___________________________/_____ _________ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы)(қағаз тасымалдағышта ұсыну үшін) 20__ жылғы «____» ____________Таныстырылды:Дәрігерлік персонал: ___________________________/_____ _________ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы)(қағаз тасымалдағышта ұсыну үшін) Орта медицина персоналы: ___________________________/_____ _________ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы)(қағаз тасымалдағышта ұсыну үшін) Ескертпе: *профилактика және әлеуметтік-психологиялық көмек бөлімшесінің құрамы Қазақстан

Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2010 жылғы 7 сәуірдегі № 238 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 6173 болып тіркелген) сәйкес айқындалған қызметкерлерді қамтиды;

**жалпы МСАК субъектісі бойынша түпкілікті нәтиженің индикаторлары мен олар бойынша деректер ЖБНҚК-дағы деректерге сәйкес болуы тиіс;

***процесс индикаторлары мен олар бойынша деректер есепке алу және есеп беру медициналық құжаттамасының негізінде қалыптастырылады;

****процесс индикаторлары мәндерінің бағасы балмен айқындалады: «нәтижеге қол жеткізілді» - 2 балл, «нәтижеге ішінара қол жеткізілді» - 1 балл, «нәтижеге қол жеткізілмеді» - 0 балл;

***** қаралып отырған кезең үшін бұзушылықтардың болуы осы Қағидалардың 48-50-тармақтарына сәйкес көрсетіледі.

Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберіндеіс-шаралар кешенін көрсетуге қатысатын денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлерін көтермелеу

қағидаларына 9-қосымшаНысан

Медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін денсаулық сақтау субъектісі қызметінің түпкілікті нәтижесінің индикаторларына қол жеткізгені үшін дербес

Отбасы денсаулығы орталығының немесе дәрігерлік амбулаторияның басшысын көтермелеудің мөлшерін айқындау туралы хаттама

_____________________________________________________________________________(медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін денсаулық сақтау субъектісінің атауы)

20__ жылғы «____» ___________ бастап 20__ жылғы «____» __________ дейінгі кезең

1. МСАК субъектісінің тіркелген халқы мен қызметкерлері туралы деректер:

р/с №

Атау Жоспарлы көрсеткіш

Нақты көрсеткіш*

1 Бекітілген халықтың саны, адам х 2 Учаскелердегі дәрігерлік персоналдың саны х3 Учаскелердегі орта медицина персоналының саны х4 Қосымша персоналдың саны х5 Бір дәрігерлік лауазымға шаққандағы орта медицина

персоналының саны, оның ішіндех

терапиялық учаскеде 1,0: 2,0-ден кем емес

педиатриялық учаскеде 1,0: 2,0-ден кем емес

отбасы дәрігерінің/ЖПД учаскесінде 1,0: 2,0-ден кем емес

6 Бекітілген халықтың 10 000 адамына шаққандағы әлеуметтік қызметкерлермен қамтамасыз етілуі

1,0-ден кем емес

7 Бекітілген халықтың 10 000 адамына шаққандағы психо-логтармен қамтамасыз етілуі

1,0-ден кем емес

8 Медициналық ұйымның коэффициенті 1,0 2. Түпкілікті нәтиженің индикаторларына қол жеткізуді бағалау**

р/с №

Түпкілікті нәтиже индикаторының

атауы

Нысаналы көрсеткіш

Нақты көрсеткіш нәтижеге қол

жеткізу %-ыКЖНЫК сомасы, теңге

мәні балл мәні балл жоспар факт ауытқу1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Жиыны3. КЖНЫК сомаларын бөлу:

р/с №

Т.А.Ә. Атқаратын лауазымы

Жұмыс күндері-нің нақты саны

КЖНЫК сомаларын бөлу үшін арақатынас

Ескертпе

1 2 3 4 6 7

Комиссияның құрамы: _______________________________/_ ____ ______ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы)(қағаз тасымалдағышта ұсыну үшін) _______________________________/_ ____ ______ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы)(қағаз тасымалдағышта ұсыну үшін) _______________________________/_ ____ ______ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы)(қағаз тасымалдағышта ұсыну үшін) _______________________________/_ ____ _________ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы)(қағаз тасымалдағышта ұсыну үшін) _______________________________/_ ____ _________ (Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы)(қағаз тасымалдағышта ұсыну үшін)Таныстырылды:Дербес Отбасы денсаулығы орталығыныңнемесе дәрігерлік амбулаторияның басшысы _______________________________/_______________(Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)/қолы) (қағаз тасымалдағышта ұсыну үшін) 20__ жылғы «____» ___________Ескертпе: * МСАК субъектісінің бекітілген халқы мен қызметкерлері туралы нақты деректер ЖБНҚК-

тағы деректерге сәйкес болуы тиіс;**жалпы МСАК субъектісі бойынша түпкілікті нәтиженің индикаторлары мен олар бойынша

деректер ЖБНҚК-тағы деректерге сәйкес болуы тиіс.

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің2015 жылғы 29 мамырдағы №429 бұйрығына 2-қосымша

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің күші жойылған кейбір шешімдерінің тізбесі

1. «Салалық көтермелеу жүйесінің кейбір мәселелері туралы және көрсетілетін медицина-лық көмектің көлеміне, сапасына қарай медициналық қызметкерлерге еңбекақы төлеу және салалық көтермелеу жүйесі қағидасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2009 жылғы 10 қарашадағы № 689 бұйрығы (Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2009 жылғы 24 қарашада Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 5876 болып тіркелген, «Юридическая газетінде» 2009 жылғы 8 желтоқсанда № 187 (1784) болып, «Заң газетінде» 2009 жылғы 8 желтоқсанда № 187 (1610) болып жарияланды).

2. «Салалық көтермелеу жүйесінің кейбір мәселелері туралы және көрсетілетін медициналық көмектің көлеміне, сапасына қарай медициналық қызметкерлерге еңбекақы төлеу және салалық көтермелеу жүйесі қағидасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2009 жылғы 10 қарашадағы № 689 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2011 жылғы 10 қазандағы № 693 бұйрығы (Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2011 жылғы 19 қазанда № 7270 болып тіркелген, «Юридическая газетінде» 2011 жылғы 22 қарашада № 171 (2161) болып жарияланды).

3. «Салалық көтермелеу жүйесінің кейбір мәселелері туралы және көрсетілетін медициналық көмектің көлеміне, сапасына қарай медициналық қызметкерлерге еңбекақы төлеу және салалық көтермелеу жүйесі қағидасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2009 жылғы 10 қарашадағы № 689 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2012 жылғы 13 сәуірдегі № 245 бұйрығы (Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2012 жылғы 16 мамырда № 7665болып тіркелген, «Юридическая газетінде» 2012 жылғы 27 маусымда№ 93 (2275); 2012 жылғы 28 маусымдағы № 94 (2276); «Заң газетінде» 2012 жылғы 28 маусымда № 94 (2102); Қазақстан Республикасының орталық атқарушы және басқа орталық мемлекеттік органдарының актілерінің жинағында 2012 жылы № 9 жарияланды).

4. «Салалық көтермелеу жүйесінің кейбір мәселелері туралы және көрсетілетін медициналық көмектің көлеміне, сапасына қарай медициналық қызметкерлерге еңбекақы төлеу және салалық көтермелеу жүйесі қағидасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2009 жылғы 10 қарашадағы №689 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2014 жылғы 19 наурыздағы № 142 бұйрығы (Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2014 жылғы 30 сәуірде № 9371 болып тіркелген, «Әділет» ақпараттық-құқытық жүйесінде 2014 жылғы 30 мамырда жарияланды).

5. «Салалық көтермелеу жүйесінің кейбір мәселелері туралы және көрсетілетін медициналық көмектің көлеміне, сапасына қарай медициналық қызметкерлерге еңбекақы төлеу және салалық көтермелеу жүйесі қағидасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2009 жылғы 10 қарашадағы № 689 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 20 наурыздағы № 157 бұйрығы (Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2015 жылы 23 сәуірде № 10792 болып тіркелген, «Әділет» ақпараттық-құқытық жүйесінде 2015 жылғы 5 мамырда жарияланды).

Бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылғы 1 шілдеде Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №11526 болып енгізілді.

ҚазаҚСтан РеСпуБликаСы ДенСаулыҚ СаҚтау және әлеуметтік Даму миниСтРлігінің БұйРығы

2015 жылғы 28 мамыр №405 Астана қаласы

Дайындалған дәрілік препараттарға дәріханаішілік бақылау жүргізу қағидаларын бекіту туралы

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексінің 68-бабына сәйкес бұйырамын:

1. Қоса беріліп отырған Дайындалған дәрілік препараттарға дәріханаішілік бақылау жүргізу қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитеті:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен

кейін күнтізбелік он күн ішінде мерзімді баспа басылымдарында және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігіні Заң қызметі департаментіне осы бұйрықтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму вице-министрі А.В. Цойға жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрі Т.ДҮЙСЕНОВА

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің2015 жылғы 28 мамырда №405 бұйрығымен бекітілген

Дайындалған дәрілік препараттарға дәріханаішілік бақылау жүргізу қағидалары1. Жалпы ережелер

1. Осы Дайындалған дәрілік препараттарға дәріханаішілік бақылау жүргізу қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) дәріханаішілік бақылау жүргізу тәртібін айқындайды.

2. Дәріхана басшысы дәріханада дайындалатын дәрілік препараттардың сапасын бақылауды ұйымдастыруға және жүргізуге жауапты провизор талдаушыны тағайындайды.

3. Дәріхана басшысы провизор талдаушының жұмыс орнын осы Қағидаларға 1-қосымшадағы тізбеге сәйкес дәріханаларда талдау жұмыстарын жүргізу кезінде қолданатын өлшеу құралдарының типтік жиынтығымен, сынау жабдығымен, зертханалық ыдыстармен, қосалқы материалдармен, сондай-ақ Қазақстан Республикасының дәрілік заттар, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техника айналысы саласындағы нормативтік құқықтық актілерімен, анықтама әдебиеттермен қамтамасыз етеді.

4. Дәріханада дайындалған дәрілік препараттар, оның ішінде дәріханаішілік дайын-дау, бөлшектеп салынған өнім, концентраттар мен жартылай фабрикаттар дәріханаішілік бақылауға алынады.

5. Дәріханаішілік бақылау: 1) алдын ала (ескерту) іс-шаралар;2) дәрілік препараттарды дайындау үшін пайдаланылатын бастапқы материалдарды

(дәрілік субстанция, қосалқы зат) қабылдау кезінде бақылау;3) жазбаша бақылау;4) іріктелген сауал алу бақылауы;5) органолептикалық бақылау;6) іріктелген физикалық бақылау;7) химиялық бақылау;8) босату кезіндегі бақылау жүргізу арқылы орындалады.6. Дәрілік препараттарды органлептикалық, іріктеу физикалық бақылау, химиялық бақылау

нәтижелері осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес нысан бойынша Дәріханаішілік дайындаманы, рецептілер (медицина ұйымдарының талаптары) бойынша дайындалған дәрілік препараттар-ды, концентраттарды, жартылай фабрикаттарды, тритурацияларды, этил спирті мен өлшеп салуды органолептикалық, іріктеу физикалық бақылау, химиялық бақылау нәтижелерін тіркеу журналында тіркеледі. Журнал парақтары нөмірленеді, тігіледі, дәрілік заттар, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техника айналысы саласындағы аумақтық органның мөрімен бекемделеді.

7. Дәріханада дайындалған дәрілік препараттың сапасын бағалау нәтижелері бойынша Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Фармакопеясы (бұдан әрі – ҚР МФ) белгілеген көрсеткіштерге, әдістер мен әдістемелерге сәйкестігі немесе сәйкес келмейтіндігі туралы шешім қабылданады.

Дәрілік препарат мына көрсеткіштерге сәйкес келмеген жағдайда қанағаттанарлықсыз деп танылады:

1) сипаттамасы (сыртқы түрі, түсі, иісі);2) мөлдірлігі және түсі;3) ыдырауы;4) біртектілігі (ұнтақтардың, жақпамайлардың, суппозиторийлердің, гомеопатиялық

тритурациялардың ұсақтталуы немесе араласуы бойынша);5) сұйық дәрілік препараттарда көзге көрінетін механикалық қоспалардың болмауы;6) түпнұсқалығы;7) көлемі немесе салмағы бойынша жазылуынан, жалпы салмағы (көлемі) бойынша, жекеле-

ген дозалардың жалпы салмағы мен олардың мөлшері бойынша, жекелеген дәрілік заттардың жазылған дозаларының салмағы бойынша (немесе концентрациясы бойынша) ауытқулары;

8) қышқылды-сілтілі теңгерім шамасы;9) тығыздығы;10) стерильдігі;11) микробиологиялық тазалығы;12) тығынының тұмшалануы (стерильді дәрілік препараттар үшін);13) босатуға арналған дәрілік препараттың ресімделуі.Қанағаттандырмайды (жарамсыз) деп танылған дайындалған дәрілік препараттар алынуға

және жойылуға тиіс.2. Алдын ала (ескерту) іс-шаралары

8. Алдын ала (ескерту) іс-шаралар: 1) Дәрілік препараттардың асептикалық жағдайда дайындау шарттарын сақтау;2) таразы-өлшеу аспаптарының жарамдылығы мен дәлдігін қамтамасыз ету, оларға жыл

сайын тексеру жүргізуден;3) тазартылған суды, инъекцияларға арналған суды алу, жинау, сақтау үшін тиісті

жағдайларды, биркасында: алынған күнін, талдау нөмірі мен талдау жүргізген адамның қолын көрсету түріндегі ыдысты таңбалаудың дұрыстығын қамтамасыз етуден;

4) реактивтерді, эталондық және титрленген ерітінділерді сақтау мерзімін, шарттарын сақтау және оларды дұрыс ресімдеуден (заттаңбасында атауынан басқа: концентрациясы, молярлығы, алынған күні, жарамдылық мерзімінің аяқталатын күні, сақтау шарттары, кім дайындағаны көрсетіледі);

5) тексерілетін дәрілік препараттардағы ауытқуларды оларды дәріханаларда дайындау кезінде пайдаланылатын сол типті өлшеу құралдарын қолдану арқылы (бірдей метрологиялық сипаттамасы бар) анықтаудан;

6) бюреттік қондырғылар мен штангластарды тиісінше өңдеу, толтыру, рәсімдеуден тұрады. 9. Штангластарды төмендегідей рәсімделеді:1) сақтау үй-жайларында сақталатын дәрілік субстанциялар мен қосалқы заттары бар

штангластарда: атауы, елі және өндіруші елі, өндіруші зауыт сериясының нөмірі, өнімнің қауіпсіздігі мен сапасы туралы қорытындының қолданыс мерзімі, дәрілік заттың жарамдылық мерзімі, толтыру күні, штангласты толтырған және дәрілік заттың түпнұсқалығын тексерген адамның қолы көрсетіледі;

2) ассистент бөлмесінде және қосалқы заттармен сақталатын дәрілік субстанциялардағы штангластарда: штангластың толтырылған күні, штангласты толтырған және дәрілік заттың түпнұсқалығын тексерген адамның қолы көрсетіледі;

3) есірткі, психотроптық заттар, прекурсорлар, улы заттар бар штангластарда жоғары бір реттік және тәуліктік дозалары көрсетіледі;

4) құрамында жүрек гликозидтері бар дәрілік субстанциялары бар штангластарда дәрілік өсімдік шикізатының бір грамындағы немесе ерітіндінің бір миллилитріндегі әсер ету бірлігінің мөлшері көрсетіледі;

5) дайындаудың асептикалық жағдайларын талап ететін дәрілік препараттар дайындауға арналған дәрілік субстанциялары бар штангластарда «Стерильді дәрілік препараттар үшін» деген ескертпе жазу көрсетіледі;

6) құрамында ылғалдылығы болатын дәрілік субстанциялары бар штангластарда - сұйықтықтары бар баллондарда ылғалдылық пайызы, (сутегі пероксиді ерітіндісі, аммиак ертіндісі және осыларға ұқсас) – әсер етуші заттардың нақты құрамы көрсетіледі;

7) ерітінділер, тұнбалар және сұйық жартылай фабрикаттары бар штангластар белгілі бір көлемде өлшеп салу жолымен анықталған тамшы санын белгілей отырып тамшыны өлшегіштермен немесе тамшуырлармен қамтамасыз етіледі.

Штангласты толтыру және бюреткалық қондырғы мен пипеткалары бар штангластардағы ерітінділердің түпнұсқалығына бақылау жүргізу туралы ақпарат осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес нысан бойынша дәрілік субстанциялардың түпнұсқалығын бақылау нәтижелерін тіркеу журналына енгізіледі. Журналдың парақтары нөмірленеді, тігіледі, дәріхана басшысының қолымен расталады және дәріхана мөрімен бекітіледі.

Бюреткалық қондырғыдағы бюреткалар мен штангластарды толтыру ондағы дәрілік субстанцияларды толық пайдаланғаннан кейін және оларды тиісті түрде өңдеуден кейін ғана жүргізіледі.3. Дәрілік препараттарды дайындау үшін пайдаланылатын бастапқы материалдарды

(дәрілік субстанция, қосалқы зат) қабылдау кезіндегі бақылауды жүргізу10. Дәрілік препараттарды дайындау үшін пайдаланылатын бастапқы материалдарды

(дәрілік субстанция, қосалқы зат) қабылдау кезіндегі бақылау өнімнің партиясын сипаттайтын құжаттаманы (тауар-көлік жүкқұжаты, өндіруші зауыттың сапа сертификаты, тиісті өндірістік практика (GMP) жағдайларында өндірілгендерін қоспағанда, мемлекеттік дәрілік заттар, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техника айналысы саласындағы мем-лекеттік сараптама ұйымы немесе Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дағы заңнамамен белгіленген тәртіппен аккредиттелген сынау зертханалары бар оның аумақтық филиалдары (бұдан әрі – сараптама ұйымы) берген нормативтік техникалық құжатқа қойылатын талаптарға дәрілік субстанциялар мен қосалқы материалдардың сәйкестігін растайтын құжат), дәрілік субстанциялар мен қосалқы материалдардың үлгілеріндегі сериялардың ілеспе құжаттамада көрсетілген сериялармен сәйкес келуін, тасмалдау және сақтау шарттарының сақталуын, сондай-ақ дәрілік субстанциялар мен «Қаптама», «Таңбалау», «Сипаттама» көрсеткіштері бойынша қосалқы материалдардың сәйкестендірілуін тексеруді білдіреді.

Дәрілік препараттарды дайындау үшін пайдаланылатын бастапқы материалдарды (дәрілік субстанция, қосалқы зат) қабылдау кезіндегі бақылау келесідей жүргізіледі:

1) «Қаптама» көрсеткіші бойынша дәрілік субстанциялар мен қосалқы заттардың тұтастығы мен физикалық-химиялық қасиеттеріне сәйкестігі тексеріледі;

2) «Таңбалау» көрсеткіші бойынша затбелгісінде өндірушінің немесе қаптаманы жасаған кәсіпорын атауының, дәрілік субстанция, қосалқы зат атауының, оның салмағының (көлемі), концентрациясының, құрамының, серия нөмірінің, талдау нөмірінің, жарамдылық мерзімінің, қаптау күнінің көрсетілуі тексеріледі. Инъекциялық немесе инфузиялық ерітінділер дайындауға арналған дәрілік субстанциялары бар қаптама затбелгілерінде «Инъекция үшін жарамды» деп көрсетіледі.

3) «Сипаттама» көрсеткіші бойынша: сыртқы түрін, түсін, иісін тексеру.11. Осы Қағидалардың 15-тармағында көрсетілген көрсеткіштердің біреуінің сапасына күдік

туындаған жағдайда дәрілік субстанциялардың және қосалқы заттардың үлгілері сараптама ұйымының аккредиттелген сынақ зертханасына жіберіледі. Талдау нәтижелері алынғанға дейін бас тартылған бастапқы материалдар таңбаланады және дәріханада басқа бастапқы материалдардан оқшау сақталады.

12. «Қаптама», «Таңбалау», «Сипаттама» көрсеткіштері бойынша қабылдау кезіндегі бақылау кезінде сәйкессіздіктер анықталған жағдайда бастапқы материалдар жеткізушіге қайтарылады немесе жойылады.

4. Жазбаша бақылау13. Дәріханада дайындалған барлық дәрілік препараттар жазбаша бақылауға жатады. 14. Жазбаша бақылау дәрілік препарат дайындалғаннан кейін бірден ерікті нысандағы

бақылау парағын толтыруды білдіреді. Бақылау парағында:1) дайындалған күні;2) рецептінің нөмірі немесе бөлімше атауы көрсетілген медициналық ұйым талабы;3) алынған дәрілік заттардың атаулары, олардың саны, жалпы көлемі немесе салмағы,

доза саны; 4) дәрілік препаратты дайындаушының, өлшеп салушының және тексерушінің қолдары

көрсетіледі.Бақылау парағында есірткі құралдардың, улы, психотроптық заттардың, прекурсорлар

атауы қызыл қарындашпен сызылады, балаларға арналған дәрілік препараттарға - «Б» әрпі қойылады.

Бақылау парағы дайындау технологиясының тәртібіне сәйкес латын тілінде толтырылады. Гомеопатиялық дәрілік препараттарға бақылау парағын толтыру кезінде реттілікпен алынған гомеопатиялық ингредиенттердің атаулары көрсетіледі.

Жартылай фабрикаттар мен концентраттар қолданылған жағдайда бақылау парағында олардың құрамы, концентрациясы, алынған көлемі немесе салмағы көрсетіледі. Ұнтақтарды, суппозиторийлердің және пилюльді дайындау кезінде жалпы салмағы, саны және жеке дозалардың салмағы көрсетіледі. Пилюльдің немесе суппозиторийлердің жалпы салмағы, көз тамшыдәрілеріне қосылған изотоникалайтын және тұрақтандыратын заттардың концен-трациясы мен көлемі (немесе салмағы), инъекциялар мен инфузияларға арналған ерітінділер рецептілерде де көрсетіледі.

Барлық есептер дәрілік препарат дайындалғанға дейін жүргізіледі және бақылау парағының келесі бетінде жазылады.

Бақылау парағында есептеу формулалары және осы ретте дәрілік өсімдік шикізаты үшін қолданылған су сіңіру коэффициенттері, дәрілік заттарды еріту кезінде ерітінді көлемінің ұлғаю коэффициенттері, суппозиторийлерді дайындау кезінде орнын алмастыру коэффициенттері көрсетіледі.

15. Бір адам дайындаған және босатқан дәрілік препараттарға бақылау парағы дәрілік препаратты дайындау процесінде толтырылады.

16. Бақылау парақтары дәрілік препарат дайындалған күнінен бастап бір ай ішінде дәріханада сақталады.

17. Дайындалған дәрілік препараттар, рецептілер және толтырылған бақылау парақтары дәрілік препараттарды дайындау технологияларын сақтау және оларды босату жөніндегі бақылау функцияларын орындайтын провизор-технологқа тексеруге беріледі. Тексеру бақылау парағындағы жазбалардың рецептідегі жазбаға сәйкестігін, жүргізілген есептеулердің дұрыстығын анықтауды білдіреді.

Дәрілік препараттың сапасын толық химиялық бақылауды тексеру қорытындылары бойынша бақылау парағында талдау нөмірі және провизор талдаушының қолы қойылады.

5. Іріктеп сауал жүргізу бақылауы18. Іріктеп сауал жүргізу бақылауы фармацевт кемінде бес дәрілік препаратты

дайындағаннан кейін жүргізіледі.Іріктеп сауал бақылауын жүргізген кезде провизор технолог дәрілік препараттың құрамына

кіретін алғашқы затты атайды, ал құрамы күрделі дәрілік препараттарда оның санында да көрсетеді, осыдан кейін оны дайындаған адам барлық алынған дәрілік заттарды және олардың санын атайды. Жартылай фабрикаттарды (концентраттарды) қолданған кезде фармацевт олардың құрамы мен концентрациясын да атайды.

19. Егер сауал жүргізу бақылауы барысында дәрілік препаратты дайындауда қателік жіберілгені анықталса, онда ол физикалық-химиялық бақылауға жатады.

6. Органолептикалық бақылау20. Органолептикалық бақылау дәрілік препаратты, оның ішінде гомеопатикалық препарат-

ты: сыртқы түрі, түсі, иісі, біртектілігі, ерітінділердегі көзге көрінетін механикалық қосылулардың болмауы көрсеткіштері бойынша тексеруді білдіреді.

Ішуге арналған дәрілік препараттар дәміне қарай: ересектер үшін – іріктеліп және балалар үшін - міндетті түрде тексеріледі.

21. Ұнтақтардың, гомеопатиялық тритурациялардың, жақпамайлардың, пилюльдердің, суппозиторийлердің біртектілігі ҚР МФ талаптарына сәйкес біртекті салмағын дозаға бөлгенге дейін тексеріледі.

Әр фармацевт жұмыс күні ішінде дәрілік препараттардың әртүрлерін іріктей отырып тексеруді жүзеге асырады.

7. Іріктеп физикалық бақылау22. Іріктеп физикалық бақылау дәрілік препараттың жалпы салмағын немесе көлемін, осы

дәрілік препараттарға кіретін жекелеген дозалардың (бірақ үш дозадан кем емес) саны мен салмағын және тығындалу сапасын тексеруді білдіреді.

Ішінаралық физикалық бақылауға мыналар жатады:1) дәріханада дәрілік препараттарды (оның ішінде гомеопатиялық) дайындау кезінде

жіберілетін ауытқу нормаларын және дәріханада өнеркәсіптік өнімдерді өлшеп-орау кезінде жіберілетін ауытқу нормаларын сақтау үшін өнеркәсіптік өнім мен дәріханаішілік дайындаудың үш-бес қаптамасы көлемінде қаптамасының әрбір сериясы, оның ішінде гомеопатиялық дәрілік препараттардың қаптамасы;

2) дәрілік препараттардың түрлерін есепке ала отырып жұмыс күні ішінде іріктеліп, рецептілер (талаптар) бойынша дайындалған, бірақ бір күн ішінде дайындалған дәрілік пре-параттар санының үш пайызынан кем болмайтын дәрілік препараттар;

3) нормативтік-техникалық құжаттардың талаптарына сәйкес өлшенген белгілі бір салмақтағы гомеопатиялық түйіршіктер саны;

4) механикалық қоспаларға арналған (ерітінділерде кездейсоқ болатын газ көпіршіктерінен басқа ерімейтін қозғалыстағы заттар) кемінде бес құты (бөтелкеден) көлемінде оларды сте-рильдеуге дейінгі өлшеп-ораудан кейінгі стерильдеуді талап ететін дәрілік препараттардың әрбір сериясы.

23. Дайындау процесінде ерітінділер механикалық қосуға бірінші және екінші бақылауға ұшырайды:

1) бірінші бақылауды ерітінді сүзгіден өткізгеннен кейін және өлшеп-орағаннан кейін жүзеге асырады. Бұл ретте ерітіндісі бар әрбір бөтелке немесе сауыт қаралады. Механикалық қосылулар анықталған кезде ерітінді қайтадан сүзгіден өткізіледі, тығындалады, қайтадан қаралады, таңбаланады және стерильденеді. Асептикалық жағдайда дайындалған ерітінділер құйылғаннан кейін немесе стерильденіп сүзгіден өткізілгеннен кейін бір рет қаралады;

2) ресімдеу және қаптамалау алдында стерильдеу сатысынан өткен ерітінділері бар барлық бөтелкелер мен сауыттар екінші бақылауға жатады. 24. Бөтелкені (сауытты) дәріхананың рецептілік-өндірістік бөлімінде қарау үшін күн сәулесінің тікелей түсуінен қорғалған, ар-найы жұмыс орны құрылады, мұнда «Ерітінділерде механикалық ластанулардың болмау-ына бақылауға арналған құрылғы» аспабы орнатылады. Оның тоқ көзінен көзге жарықтың тікелей түсуін болдырмайтындай жарық түсірілген ақ-қара экранды қолдануға рұқсат беріледі.

25. Бақылауды ерітіндіні көзге байқалмайтын алпыс ватт электрлі күңгірт шаммен немесе жиырма ватт күндізгі жарық шамымен жарық түсірілетін қара және ақ түс аясында қарау жо-лымен провизор технолог жүзеге асырады; боялған ерітінділер үшін: қара түс аясында – жүз ватт, ақ түс аясында – отыз ватт. Көзден қарайтын объектіге дейінгі қашықтық жиырма-отыз сантиметр, ал жарықты бағыттауға қарау оптикалық осінің бұрышы шамамен тоқсан градус болуға тиіс. Көру сызығы басты тік ұстау қалпында төменге бағытталуы тиіс. 26. Қаралатын бөтелкелер мен сауыттардың үсті сырт жағынан таза және құрғақ болуға тиіс.

27. Бөтелкелер немесе сауыттардың көлеміне қарай бірден бес данаға дейін бір мезгілде қаралады. Бөтелкелерді немесе сауыттарды бір немесе екі қолмен мойнынан ұстап, бақылау аймағына кіргізеді, баяу қимылмен «түбін жоғары қарату» қалпында аударады және қара мен ақ түстер аясында қарайды. Одан кейін сілкімей баяу қимылмен бастапқы «түбін төмен қарату» қалпында қайта аударады, қара және ақ түстер аясында қарайды.

28. Бақылау уақыты қосалқы операциялардың шығындарысыз:1) сыйымдылығы жүз – бес жүз миллилитр бір бөтелкені (сауытты) бақылау уақыты -

жиырма секундты;2) сыйымдылығы елу – жүз миллилитр екі бөтелкені (сауытты) бақылау уақыты он секундты;3) сыйымдылығы елу миллилитр сегіз шегінде екі бөтелкеден бес бөтелкеге дейін (сауыт-

тар) бақылау уақыты сегіз-он секундты құрайды.29. Механикалық қосылулардың болуы бойынша жарамсыз бөтелкелерді немесе са-

уыттарды іріктейді және арнайы ыдысқа бөлек салады. Оларды ашады және ішіндегі ерітінділерді төгеді.

8. Химиялық бақылау30. Химиялық бақылау дәрілік препараттарды дайындау сапасын: 1) түпнұсқалылығы, тазалығына сынау және қоспалардың рұқсат етілген шектері (сапалық

талдау);2) оның құрамына кіретін дәрілік заттарды сандық анықтау (сандық талдау) көрсеткіштері

бойынша бағалауды білдіреді.31. Мыналар:1) тазартылған су, инъекцияларға арналған су күн сайын (әрбір баллоннан, ал су құбыр

бойынша берілген кезде әрбір жұмыс орнында) хлоридтердің, сульфаттар мен кальций тұздарының болмауына.

Дайындаудың асептикалық жағдайларын талап ететін дәрілік препараттар үшін инъекцияға арналған суды жоғарыда көрсетілген сынақтардан басқа, ҚР МФ талаптарына сәйкес қалпына келтіруші заттардың, аммоний тұздары мен көмір ангидридінің болмауына тексеру қажет.

Сапалық талдау нәтижелері осы Қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес нысан бойынша Тазартылған суды және инъекцияға арналған суды бақылау нәтижелерін тіркеу журналында тіркеледі, оның парақтары нөмірленеді, тігіледі, дәріхана басшысының қолымен расталады және дәріхана мөрімен бекітіледі);

2) сақталатын үй-жайдан ассистент бөлмесіне келіп түсетін барлық дәрілік препараттар, концентраттар мен жартылай фабрикаттар (оның ішінде гомеопатиялық тұнбалар, тритурация-лар, ерітінділер, қоспалар), ал күдік туғызған жағдайда - өнім берушінің қоймасынан дәріханаға келіп түскен дәрілік субстанциялар;

3) бюреткалық қондырғылардағы және тамшуыры бар штангластағылардағы концен-траттар, жартылай фабрикаттар және сұйық дәрілік заттар ассистент бөлмесінде толты-рылуы кезінде;

4) дәріханада өлшеп-оралған, өнеркәсіп өндірісінің дәрілік препараттары, дәріханада дайын далған және өлшеп-оралған дәріханаішілік дайындау (әрбір сериясы) сапалық талдауға ұшырайды.

32. Сапалық талдауға іріктеліп:1) рецептілер мен медициналық ұйымдардың талаптары бойынша дайындалған дәрілік

препараттар. Әрбір фармацевт жұмыс күні ішінде дайындалған дәрілік препараттардың жалпы көлемінің кемінде он пайызын тексереді;

2) балаларға арналған дәрілік препараттар, құрамында есірткі, психотроптық заттар, улы заттар, құрамында улы, органикалық емес және органикалық қоспалары бар оннан төртке дейінгі бөлігін араластырылған гомеопатикалық заттары бар көзді емдеу практикасында қолданылатын дәрілік препараттар ұшырайды.

33. Сапалық талдау нәтижелері дәрілік субстанцияларды түпнұсқалығына бақылау нәтижелерін тіркеу журналында тіркеледі.

34. Химиялық (сапалық және сандық) бақылауға:1) қышқылдық-сілітілік баланс мөлшерін (рН), изотоникалайтын және тұрақтандыратын

заттарды қоса алғанда, стерильдеуге дейінгі инъекциялар мен инфузияға арналған ерітінділер.Стерильдеуден кейінгі бақылау үшін әрбір сериядан бір сауыт алынады және қышқылдық-

сілітілік баланс өлшемі, әсер етуші заттардың түпнұсқалығы мен сандық құрамы тексеріледі;2) сыртқа қолдануға арналған стерильді ерітінділер (шаюға арналған офтальмологиялық

ерітінділер, дененің күйген беттері мен ашық жараларды емдеуге арналған ерітінділер, қынап ішіне енгізуге арналған және басқа да ерітінділер);

3) көзге арналған тамшыдәрілер мен жақпамайлар, олардың құрамындағы изотоникалай-тын және тұрақтандыратын заттар стерильдеуге дейін анықталады;

4) жаңа туған нәрестелерге арналған дәрілік препараттар (сандық талдау әдісі болмаған кезде осы дәрілік препараттар сапалық талдауға ұшырайды).

Жаңа туған нәрестелерге арналған, сапалық және сандық талдау әдістемелері жоқ, құрамы жағынан күрделі дәрілік препараттарды дайындау;

5) атропин сульфаты мен хлорлы сутегі қышқылы ерітінділері (ішуге арналған), сынап дихлориді мен күміс нитраты ерітінділері;

6) концентраттар, жартылай фабрикаттар, тритурациялар, оның ішінде органикалық және органикалық емес дәрілік заттардың сұйық гомеопатиялық араласуы және олардың оннан үшке дейінгі бөлігіне араластырылған тритурациялары.

Сандық және сапалық талдау әдістемелері жоқ гомеопатиялық дәрілік препараттарды дайындау провизор талдаушының бақылауымен жүргізіледі;

7) дәрілік препараттардың дәріханаішілік дайындау (әрбір сериясы);8) инъекцияларға арналған ерітінділерді дайындау кезінде қолданылатын стабилизаторлар

мен көзге арналған тамшыдәрілерін дайындаған кезде қолданылатын буферлі ерітінділер;9) дәріханада араластыру кезінде, ал қажет болған жағдайда жеткізушінің қоймасынан

қабылдау кезінде тығыздығын анықтау жолымен этил спиртінің концентрациясы;10) сулы-спиртті гомеопатиялық ерітінділерде, араласуда мен тамшыдәрілердегі этил

спиртінің концентрациясы (әрбір сериясы);11) ыдырауы бақыланатын гомеопатиялық түйіршіктер (әрбір сериясы) ұшырайды.35. Толық химиялық бақылауға іріктеліп (сапалық және сандық талдау): бір ауысымда

кемінде үш дәрілік препарат мөлшеріндегі рецептілер немесе медициналық ұйымдардың та-лаптары бойынша дәріханада дайындалған дәрілік препараттар ұшырайды.

Балаларға арналған дәрілік препараттар, құрамында есірткі, психотроптық заттар, пре-курсорлар және улы заттар бар көз ауруын емдеу практикасында қолданылатын дәрілік препарттар, сондай-ақ емдік клизмаға арналған ерітінділер ерекше көңіл бөлуді талап етеді.

36. Тазартылған суға тоқсан сайын толық химиялық талдау жүргізіледі.37. Хош иісті суларды, сыртқа қолдануға арналған дәрілік препараттардың дәріханаішілік

дайындауын, құрамында қара май, ихтиол, күкірт, нафталан мұнайы, коллодий, қорғасын суы бар дәрілік препараттарды, сондай-ақ талдауы дәріхана жағдайында жүзеге асырылуы мүмкін емес гомеопатиялық дәрілік препараттарды дайындау провизор талдаушының қатысуымен (бақылауымен) жүргізіледі.

9. Босату кезіндегі бақылау38. Дәріханаларда дайындалған барлық дәрілік препараттар, оның ішінде гомеопатиялық

препараттар босату кезінде бақылауға алынады.Босату кезінде бақылау өзіне:1) дәрілік препараттардың қаптамасының оның құрамына кіретін дәрілік заттардың

физикалық-химиялық қасиеттерінің;2) рецептіде көрсетілген дозаларының, оның ішінде жоғары бір реттік дозаның, науқас

жасына қарай дәрілік препараттарының жоғары тәуліктік дозаның;3) рецептідегі нөмірлеріне және заттаңбадағы нөмірлерінің;4) түбіртектегі науқастың аты-жөнінің, заттаңбадағы және рецептідегі аты-жөнінің;5) Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың

(Соңы 24-бетте)

24 13 СӘУІР 2017 жылресми

айналасы саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген талаптарға дәрілік заттарды ресімдеудің сәйкестігін тексеруді қосады.

39. Медициналық ұйымдарға босатылатын дәрілік препараттар: емдік клизмаларға арналған ерітінділер - «Клизмаға арналған», дезинфекцияға арналған ерітінділерде - «Дезинфекцияға арналған», «Абайлап қолданыңыз!»; балалар бөлімшелеріне босатылатын барлық дәрілік препараттарға - «Балаларға арналған» деген ескертпе жазулармен ресімделеді.

40. Дәрілік препаратты босату кезінде бақылауды жүзеге асыратын адам рецептінің (талаптың) екінші жағына қолын қояды.

Дайындалған дәрілік препараттарға дәріханаішілік бақылау жүргізу қағидаларына 1-қосымша

Дәріханаларда талдау жұмыстарын жүргізу кезінде қолданатын үлгілік өлшем құралдар жиынының, сынақ жабдықтарының, зертханалық ыдыстардың, қосымша

материалдардың тізбесі 1. Өлшеу құралдарының жиыны мен сынақ жабдықтарының үлгілік тізбесі

1. Екі басы теңестірілген таразылар, өлшеу шегі грамдармен: 0,02 грамнан 1 грамға дейін;0,1 грамнан 5 грамға дейін; 1 грамнан 20 грамға дейін; 5 грамнан 100 грамға дейін. 2. Дәріханалық ВА-4 техникалық таразылары. 3. 10 мг-нан 1 кг-ға дейінгі төртінші класты техникалық гірлер. 4. Миллиграмдық (түрлі салмақтағы) екінші класты техникалық гірлер. 5. РН-метр (немесе ион өлшегіш). 6. Рефрактометр. 7. Аралығы 10С 00С-дан 1000С-ға дейінгі зертханалық шыны сынап термометрі. 8. Кептіргіш

шкафқа арналған 00С-дан 2000С-ға дейінгі техникалық термометр. 9. Ареометрлер (немесе денсиметрлер).

10. Шыны спиртометрлер (жиынтық). 11. Механикалық қосындылардың болмауын анықтайтын стерильді ерітінділерді бақылауға

арналған қондырғы (УК-2). 12. Отпен немесе электрмен қыздырылатын зертханалық су моншасы. 13. Зертханалық электр пеші. 14. Спиртовка. 15. Он есе үлкейтетін қол лупасы. 16. Электр кептіргіш шкаф. 17. Үстелге қойылатын 1, 2, 3, 5 минуттік құм сағаттар немесе сигнал сағаттары. 18. Индикаторлар мен реактивтер.

2. Зертханалық ыдыстардың, қосымша материалдардың үлгілік тізбесі1. Краны бар (немесе зәйтүн майы бар) түзу бюретка, сыйымдылығы: 10 миллилитров,

25 миллилитров (бұдан ары - мл);

2. Цилиндрлік бөлгіші бар құйғыш, сыйымдылығы 50 мл; 100 мл. 3. Тамшыдәрілерді талдауға арналған шыны немесе фарфор тақта. 4. Конус тәріздес, Nі1 Д мм; Nі2 Д 35 мм қысқа шүмекті қарапайым құйғыш. 5. Индикаторлар мен реактивтерге арналған тамызғы. 6. Шыны мензуркалар, сыйымдылығы: 50 мл (5 мл сандық бөліктер); 100 мл (10 мл сандық

бөліктер); 500 мл (25 мл сандық бөліктер). 7. Микробюреткалар, сыйымдылығы: 3 мл (0,02 мл сандық бөліктері); 5 мл (0,02 мл

сандық бөліктер). 8. Диаметрі 3 мм шыны таяқшалар. 9. Сорғыш түтігі бар сыйымдылығы: 3 мл; 6 мл дәріхана пипеткасы. 10. Көзге тамызуға арналған пипетка. 11. Сыйымдылығы: 5 мл; 10 мл; 20 мл; 25 мл бір белгісі бар пипетка (Мор пипеткасы). 12. Сыйымдылығы: 1 мл (0,1 мл сандық бөліктер); 2 мл (0,02 мл сандық бөліктер); 5 мл

(0,05 мл сандық бөліктер); 10 мл (0,1 мл сандық бөліктер) бөліктері бар пипетка. 13. Д 14 мм, Д 16 мм, Д 21 мм химиялық пробиркалар. 14. Сыйымдылығы: 5 мл, 10 мл, 15 мл, 20 мл, 25 мл қырланғаншыны түтік. 15. Термотөзімді шыныдан жасалған, сыйымдылығы: 50 мл, 100 мл, 250 мл, 400 мл биік

және төмен стакандар. 16. Шұңқырлары бар (тамшыдәріні талдауға арналған) заттық шынылар. 17. N3 Д 86 мм келі мен келсап. 18. Бір шары бар: Д 25 мм; Д 30 мм хлор-кальций түтіктері. 19. Тұмсығы бар өлшегіш цилиндрлер, сыйымдылығы: 5 мл, 10 мл, 25 мл, 50 мл, 100

мл, 250 мл, 500 мл. 20. Тығыны егелген өлшегіш цилиндрлер, сыйымдылығы: 10 мл, 25 мл, 50 мл, 100 мл,

250 мл, 500 мл. 21. № 1 - 3 булағыш фарфор табақ, сыйымдылығы: 25 мл, 50 мл, 100 мл. 22. Тығыны ысқыланған банка, сыйымдылығы: 25 мл, 50 мл, 100 мл.23. Петри-Д 100 мм табақ. 24. Сүзгі қағаз. 25. Микробюреткалар мен пипеткаларға арналған резеңке сорғыш. 26. Резеңке түтіктерге арналған (бұрандалы Гофман немесе серіппелі Мор) қысқыштары. 27. Пластмассадан жасалған № 1 (аз), № 2 (орташа), № 1 (үлкен) капсулаторкалар. 28. Шыныға жазуға болатын қарындаш, графит таяқшалары (қатты графиттен, жай

қарындаштан дайындайды, оны қолданудың алдында қатты қыздырады). 29. Қайшылар, пинцет. 30. 10 пробиркаға, 20 пробиркаға арналған полиэтилен штативтері. 31. Полимерлік материалдардан немесе фарфордан жасалған шпатель.

Дайындалған дәрілік препараттарға дәріханаішілік бақылау жүргізу қағидаларына 2-қосымша

Жеке рецептілер бойынша дайындалған концентраттарды, жартылай фабрикаттар-ды, тритурацияларды, этил спиртін және өлшеп-орауды, дәріханаішілік дайындауды (медицина ұйымдарының талаптары) бойынша дайындалған дәрілік препараттарды, органолептикалық, физикалық және химиялық бақылау нәтижелерін тіркеу журналы

Бақы

-лау

күні

№ р

/с (т

алда

удың

нө

мірі

)

Рецептің немесе

талаптың №, бөлімшесі

көрсетіл-ген медицина-лық ұйым

Дәріханаішілік дайындау

сериясының № (өлшеп-орау үшін

серия немесе № дайындау-шы кәсіпорын) немесе сынақ зертханасы

Дәрілік препараттың құрамы немесе анықталатын зат (ион).

Жеке дайындалатын дәрілік пре-параттар үшін шартты белгі (балаларға арналған - «Д», көзді емдеу практи-касында «Гл», құрамында есірткі, психо-троптық, улы

заттар, прекурсорлар қызыл қарындашпен сызылады)

Іріктелген физикалық және органлептикалық

бақылау нәтижелері

(органлептикалық бақылау

физикалық тек-серу ретінде ескеріледі)

1 2 3 4 5 6

кестенің жалғасы

Сапалық бақылау

нәтижелері (түпнұсқасы

екенін анықтау) (+) немесе (-)

Толық химиялық бақылау нәтиже-

лері (есептеу, тығыздығы, сынды-ру көрсеткіші және т.б. формулалар)

Дайындау-шының, өлшеп-

ораушы-ның тегі

Тек-серу-шінің қолы

Дәрілік препараттардың сапа-сын бағалау

Қанағат-танарлық

Қанағаттан-дырмайды (қызыл қарындашпен сы-

зылады)7 8 9 10 11 12

Дайындалған дәрілік препараттарға дәріханаішілік бақылау жүргізу қағидаларына 3-қосымша

Дәрілік субстанциялардың түпнұсқалығына бақылау нәтижелерін тіркеу журналыТолтыру

және бақылау

күні

р/с

№ (с

ол

талд

ауды

ң №

)

Атау

ы

Дәрілік суб-стан-циялар

сериясының № немесе сынақ зертханасы

талдауының № Толт

ырат

ын

шта

нгла

с-ты

ң №

Анық

тала

тын

зат (

ион)

Дәрілік заттар сапасын бағалау

(«қанағаттан-дырылды» неме-се «қанағаттан-дырылмады») То

лтыр

ушы-

ның

қолы

Текс

еруш

інің

қо

лы

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Дайындалған дәрілік препараттарға дәріханаішілік бақылау жүргізу қағидаларына 4-қосымша

Тазартылған суды және инъекцияларға арналған суларды бақылау нәтижелерін тіркеу журналы

алынған күні (суды таза-

лау)

бақы-лау күні

№ (сол талдау

№ )

бал-лон-

ның №

Қоспалардың болмауына жүргізілген бақылау нәтижелері: (қоспалардың болмауы «-»

белгісімен белгіленеді)хлорид ион сульфат ион кальций тұздары

1 2 3 4 5 6 7

кестенің жалғасы

Қоспалардың болмауына жүргізілген бақылау нәтижелері: (қоспалардың болмауы «-» белгісімен

белгіленеді)

тазартылған және инъекцияларға

арналған судың сапа-сын бағалау

тексеру-шінің қолы

аммоний тұздары

қалпына келтіретін заттар

көміртегі диоксиді

Қанағат-танарлық

Қанағаттан-дырмайды

8 9 10 11 12 13

Дайындалған дәрілік препараттарға дәріханаішілік бақылау жүргізу қағидаларына 5-қосымша

Аккредиттелген сынақ зертханасы сапасын бақылау үшін алынған дәрілік препараттарды алу актісі

__________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ (аккредиттелген сынақ зертханасының атауы) дәріханадан ________________________ (дәріхананың атауы) 20__жылғы «_____»_________

Дәрілік препараттарды талдауға алған маманның Т.А.Ә. _____________________________ ___________________________________________________ қатысуымен (дәріхана қызметкерінің Т.А.Ә.)

№ р/с

Рецептің (талаптың)

№

Дәрілік препа-раттар құрамы

Тегі, аты-жөні Дәрілік заттың құны

Дәрілік препараттың сапасын бағалау

Дайындау-шының

өлшеп-ораушы-

ның

Тексеру-шінің

қанағат-танды-рылды

қанағат-танды-

рылмады 1 2 3 4 5 6 7 8 9

_______________________________________________ _____________ аккредиттелген сынақ зертханасының (қолы) маманының Т.А.Ә., лауазымы_______________________________________________ ______________ Дәріхана басшысының Т.А.Ә. (қолы)

Бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылғы 30 мау-сымда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №11480 болып енгізілді.

(Соңы. Басы 23-бетте)

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2015 жылғы 30 сәуір №3-3/397 Астана қаласы

Мал шаруашылығы салалары бойынша асыл тұқымдық өнімді (материалды) есепке алу нысандарын бекіту туралы

(Жалғасы. Басы 66, 69-нөмірлерде)

12-кесте – Шағылыстыру көлемі және мал саны

Жақсар-тылатын

мал топтары (тұқым)

Код

Жақсар-тыла-тын

мал топта-ры (тұқым)

Код Жақсарту тұқымы бой-

ынша қандылығы Қата

р нө

мірі

Есепке алу аралығындағы сиыр-

лар мен тайынша-лар ұрықтандырыл-

ды, бас

Қолда бар малдың

барлығы, бас

соның ішінде

Сиыр-лар

Бұқа-шық-тар

Тайын-шалар

А Б В Г Д Е 1 2 3 4 5Барлығы 1Соның ішінде:Елу пайыз (1 ұрпақ) 2Елу пайыз(«өз ішінде» өсіруден)

3

Елу пайыздан кем 4Елу пайыздан жоғары 5

13- кесте – Шағылыстыру нәтижелері

Жақ

сарт

ылат

ын м

ал

топт

ары

(тұқ

ым)

Код

Жақ

сарт

ылат

ын м

ал

топт

ары

(тұқ

ым)

Код Жақсартушы тұқымы

бойынша қандылығы

Қата

р нө

мір

Сиырлар өнімділігібірінші сауын мау-

сымыүш және жоғары сауын маусымы

Барлық сауын маусы-мы бойынша

бас

Сүт ө

німі

, ки

логр

амм

май,

пай

ызтір

ідей

са

лмағ

ы, ки

-ло

грам

мба

сСү

т өні

мі,

кило

грам

мма

й, п

айыз

тірід

ей

салм

ағы,

ки-

логр

амм

бас

Сүт ө

німі

, ки

ло-гр

амм

май,

пай

ыз

тірі с

алма

-ғы

, кил

о-гр

амм

А Б В Г Д Е 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Барлығы 1Соның ішінде:Елу пайыз (1 ұрпақ) 2Елу пайыз (өсіруден «өз ішінде»)

3

Елу пайыздан кем 4Елу пайыздан жоғары 5

14-кесте – есеп жылындағы сиырлар мен тайыншалар ұрықтандырылған өндіруші бұқалар мен табынды толықтырушы бұқашықтарды тізімі

р/с № Аты Тіркеу нөмірі

Тұқым Бұқының шешесінің өнімділігі Қолдану тәсілі

Есептегі жылға сиырлар мен тайыншалар ұрықтанды

Ең жоғары сауылымдағы сауым, кг май, пайыз

ақуыз, пайыз

1 2 3 4 5 6 7 8 9

15-кесте – Бұқаның қажеттілігі бойынша аналық табынның генеалогиялық құрамы

р/с № Аты Тіркеу нөмірі

Аналық мал, бас 1 сауын маусымы бойынша орташа өнімділік (305 күнде)сиырлар барлық

жастағы тай-ыншалар

Сүт өнімі, килограмм

май, пай-ыз

тірі салмағы, килограмм

сүт беру жылдамдығы,

килограмм/минутбарлық жастағы

олардан бірінші төлдеген

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

16-кесте – Бұқалардың енелері тобына іріктеліп алынған ең жақсы сиырларды тіркеу

р/с № Аты Тіркеу нөмірі

Сиырлар әкесі

Сиыр-лар

жасы, жыл/ай

үш жүз бес күніндегі сауын маусымындағы сиырлардың өнімділігі

сүт б

еру

жылд

амды

ғы ки

ло-

грам

м/ми

нут

Жел

інін

ің п

ішін

і ва

нна

тәрі

здес

, то

стағ

ан тә

різд

ес,

дөнг

елен

ген-

1, б

асқа

пі

шін

діАс

ыл тұ

қымд

ы құ

ндыл

ығыАты Тіркеу

нөміріең жоғарғы соңғы аяқталған

Сауы

лым

нөмі

рі

сүтт

ілік,

ки-

логр

амм

май,

пай

ыз

ақуы

з, па

йыз

Сауы

н ма

у-сы

мы н

өмір

і

сүтт

ілік,

ки-

логр

амм

май,

пай

ыз

ақуы

з, па

йыз

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

17 кесте– Шаруашылық бойынша жоғары өнімді сиырлардың тізімі

р/с № Аты Тіркеу №

Сиырлардың жасы, жыл/ай

Соңғы үш жүз бес күніндегі сауын маусымындағы сиырлардың өнімділігі Асыл тұқымды

құндылығысауын маусымы нөмірі сүттілік, килограмм май, пайыз ақ уыз, пайыз1 2 3 4 5 6 7 8 9

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 30 сәуірдегі № 3-3/397 бұйрығына 2-қосымшаЕтті ірі қара шаруашылығындағы асыл тұқымды өнімді (материалды) есепке алу нысандары1-нысан Асыл тұқымды бұқаның карточкасы2-нысан Асыл тұқымды сиырдың карточкасы3-нысан Етті тұқымды сиырларды ұрықтандыруды және олардың төлдеуін есепке алу журналы4-нысан Етті бағыттағы ірі қара малдың төлін өсіруді есепке алу журналы5-нысан6-нысан Етті бағыттағы ірі қара малды бағалау ведомосіЕтті бағыттағы ірі қара малды бағалау нәтижесінің жиынтық ведомосі

1-нысанАсыл тұқымды бұқаның карточкасы

_________________ _________________ облыс аудан

толықтырушы тексеруші негізгі Асыл тұқымды кітап – маркасы, том нөміріШаруашылық Аты Шаруашылыққа келіп түскен күні « » 20 жылБірдейлендіру нөмірі Туған күні Бірінші қолданылғандағы жасы, айТіркеу нөмірі Туу типі Көрмелердегі наградаларыТұқымы Туған жері ТүсіТұқымдылығы Шығарылған күні және себебі « » 20 жыл

1. Шығу тегі

Аты, бірдейлендіру нөмірі, тіркеу нөмірі

Енесі (Е) Әкесі (Ә)

Тұқымы, тұқымдылығытуғандағы тірі салмағы./ енесінен айырғанда/ он екі айында, килограммАты, бірдейлендіру нөмірі Енесінің енесі (ЕЕ) Әкесінің енесі (ӘЕ) Әкесінің енесі (ӘЕ) Әкесінің әкесі (ӘӘ)Бірдейлендіру нөмірі Тұқымы, тұқымдылығытуғандағы тірідей салмағы./ енесінен айырғанда/ он екі айында, килограммАты, бірдейлендіру нөмірі Енесінің

енесінің енесі (ЕЕЕ)

Енесінің енесінің әкесі (ЕЕӘ)

Енесінің әнкесінің енесі (ЕӘЕ)

Енесінің әкесінің әкесі (ЕӘӘ)

Әкесінің енесінің енесі (ӘЕЕ)

Әкесінің енесінің әкесі (ӘЕӘ)

Әкесінің әкексінің енесі (ӘӘЕ)

Әкесінің әкесінің әкесі (ӘӘӘ)

Бірдейлендіру нөміріТұқымы, тұқымдылығытуғандағы тірі салмағы./ енесінен айырғанда/ он екі айында, килограмм

2. Енесінің өнімділігі 3. Бұқаның дамуы (тірі салмағы, килограмм)

Төлд

еуін

ің

саны

Төлд

еген

кү

ні

Төлд

ің ж

ыныс

ы

Төлінің дамуы (салмағы, килограмм)

Туға

ндағ

ы__

__ а

йын-

да е

несін

ен

айыр

-ғанд

аЕк

і жүз

он

күнд

і-гін

де

Он

екі

айлы

ғынд

аО

н бе

с ай

лы-ғы

нда

Он

сегіз

айлы

-ғынд

аек

і жыл

даүш

жыл

да

төрт

жыл

да

туға

н-да

ғы

____ айын-да енесінен айырғанда

Екі жүз он күндігінде

Он екі айлы-ғында

Он бес айлы-ғында

А Б В 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9

4. Бұқаны асыл тұқымдық қолдануЖылдары Бір жылдағы ұрықтандыру саны Сиырлар мен тайыншаларды бір рет ұрықтандыру

барлығы Олардан нәтижелісі барлығы бас олардан нәтижелісібас пайыз

1 2 3 4 5 6

5. Бұқаның және оның тегін 15 айлық жасында бағалау

Тектік деңгейі Өз өнімділігі бойынша Ұрпағының сапасы бойынша Асыл тұқымдық құндылығы

тірі с

алма

ғы,

кило

грам

м

орта

ша

тәул

іктік

өсім

, гр

амм

бір

килл

о-гр

амм

өсім

ге

жұмс

алға

н аз

ық ш

ығын

ыДе

не б

ітімн

ің

баға

сы, б

алл

Он

екі

айлы

ғынд

а ұм

асын

ың

шең

бері

, см

инде

ксба

сту

у же

ңілд

ігі тірілей салмағы, килограмм

сүтт

і-лігі

, кил

о-гр

амм

туға

н-да

ғы

енес

інен

ай

ыр-ға

нда

Он

екі а

йынд

а

Туға

н-да

ғы

енес

інен

ай

ырға

нда

Он

екі а

й-ын

да

БұқаӘкесіЕнесінің әкесіӘкесінің әкесі

6. Сырт пішінін бағалау

Баға-лау күні

Жасы, жыл және

ай

Сырт пішінінің және дене бітімінің бағасы, балл Бағалауды жүргізген тұлға

Дене бітімі-нің және дамуының

сәйкестігі

бұл-шық еті

басы және

мойны

кеу-десі

шоқты-ғы, арқасы,

белі

құйым-шағы

сан еті

аяқ-тары

жалпыбалл

Тегі, аты, әкесінің

аты.

Қолы(анық)

Егу, зерттеу, ауру атаулары

2-нысанАсыл тұқымды сиырдың карточкасы

_________________ _________________ облыс аудан

тайынша құнажын сиыр Асыл тұқымды кітап – маркасы, том нөміріШаруашылық Аты Шаруашылыққа келіп түскен күні « » 20 жылБірдейлендіру нөмірі Туған күні Бірінші қолданылғандағы жасы, айТіркелу нөмірі Туу типі Көрмелердегі наградаларыТұқымы Туған жері ТүсіТұқымдылығы Шығарылған күні және себебі « » 20 жыл

1.Шығу тегі

Аты, бірдейлендіру нөмірі, тіркеу нөмірі Енесі (Е) Әкесі (Ә)Тұқымы, тұқымдылығытуғандағы тірідей салмағы./ енесінен айырғанда/ он екі айында, килограммАты, бірдейлендіру нөмірі Енесінің ененсі

(ЕЕ)Енесінің әнкесі

(ЕӘ)Әкесінің енесі (ӘЕ) Әкесінің әкесі (ӘӘ)

Тіркеу нөміріТұқымы, тұқымдылығытуғандағы тірідей салмағы./ енесінен айырғанда/ он екі айында, килограммАты, бірдейлендіру нөмірі Енесінің

енесінің енесі (ЕЕЕ)

Енесінің енесінің

әкесі (ЕЕӘ)

Енесінің әнкесінің

енесі (ЕӘЕ)

Енесінің әкесінің

әкесі (ЕӘӘ)

Әкесінің енесінің

енесі (ӘЕЕ)

Әкесінің енесінің

әкесі (ӘЕӘ)

Әкесінің әкексінің

енесі (ӘӘЕ)

Әкесінің әкесінің

әкесі (ӘӘӘ)

Тіркеу нөміріТұқымы, тұқымдылығытуғандағы тірідей салмағы./ енесінен айырғанда/ он екі айында, килограмм

2. Енесінің өнімділігі 3. Сиырдың дамуы (тірідей салмағы, кг)

Төлд

еу с

аны

Төлд

еу кү

ніТө

лдің

жын

ысы Төлдің дамуы (салмағы, кг)

Төлд

еу с

аны ____

айын-да енесі-нен

айыр-ғанда

Екі жүз он күнді-гінде

Он екіайлы-ғын-да

Он бесайлы-ғында

Он сегіз

айлы-ғында

екіжыл-

да

үшжыл-

да

төртжыл-

да

туға

н-да

ғы

____ ай-ында

енесінен айырғанда

Екі жүз он күнді-гінде

Он екіайлы-ғында

Он бесайлы-ғында

А Б В 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9

4. Сиырлардың асыл тұқымдық қолданылуы және өнімділігі

Нәтижелі ұрықтандыру

Төлд

еу кү

ніТө

лдің

жын

ысы Төлдің мінездемесі Орташа тәуліктік өсім бой-

ынша өсу қарқындылығын бағалау, грамм

Таға

йынд

ау

ұрық

танд

ыру

күні

тәсіл

і

бұқамен Төлдің аты

жәнебірдей-лендіру нөмірі

Салмағы, килограмм

аты,бірдей-лендіру нөмірі

тұқым туған-дағы

____ ай-ында

енесінен айырғанда

Екі жүз он күнд-ігінде

Он екіайлы-ғында

Он бесайлы-ғында

Туғаннан сегіз айлық жасына

дейін

Сегіз-он бес ай

5. Малдың тектерін он бес айлық жасында бағалау

Тектік деңгейі Өзінің өнімділігі бойынша Ұрпағының сапасы бойынша Асыл тұқымдық құндылығы

тірі с

алма

-ғы, к

г

Орт

аша

тәул

ік-тік

өсім

і, гр

амм

бір

килл

о-гр

амм

өсім

ге

жұмс

алға

н аз

ық

шығ

ыны

Дене

біті

мнің

ба

ғасы

, бал

лО

н ек

і айл

ы-ғы

нда

ұмас

ы-ны

ң дө

ңгел

ектіг

і, см

инде

ксба

сту

у же

ңілд

ігі

тірі салмағы, кг сүтті-лігі,

кило-грамм

туған-дағы

енесі-нен

айыр-ғанда-

ғы

Он екі айын-дағы

туған-дағы

Енесінен айырған-

дағы

Он екі айын-дағы

ӘкесіЕнесінің әкесіӘкесінің әкесі

6. Сырт пішінін бағалау

Бағалау күні

Төлдеу кезіндегі жасы, жыл

Сырт пішіні және дене бітімін бағалау, балжалпы түрі, бұлшық

етінің дамуышоқтығы,

арқасы, белікеудесі сегізкөзі желіні аяғы жалпы бал

Егу, зерттеу, ауру атауы:

3-нысанОблыс __________________Аудан __________________Шаруашылық ____________

Етті тұқымды сиырларды ұрықтандыруды және олардың төлдеуін есепке алу журналы______________ жыл

Р/с №

Сиыр (тайынша) Бұқа ұрығымен ұрықтандырылдыбірдейлендіру

нөмірітіркеу нөмірі бір рет екі рет

күні тұқымы аты тіркеу нөмірі күні тұқымы аты тіркеу нөмірі1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Р/с №

Бұқаны шағылыстыруда қолдану Төлдеу Төлдің сипаттамасы ЕскертуТұқымы Аты Тіркеу

нөміріҚолдану

кезеңікүні Туу типі төлдің

жынысыбірдей-лендіру нөмірі

туғандағы тірі салмағы,

кило-грамм

Туу жеңілдігі,

бал *біреу екеу үшеу

12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

№ Бұзаулау жеңілдігінің сипаттамсы Берілетін бал № Бұзаулау типі коды 1 Біреу 11 Өз күшімен бұзаулауы 1 2 Бір жынысты екеу 22 Жеңіл бұзаулауға көмек 2 3 Әр жынысты екеу 33 Ауыр бұзаулауға көмек құралдарды қолдану арқылы 3 4 Бір жынысты үшеу 44 Кесіп алу 4 5 Әр жынысты үшеу 55 Төлдің дұрыс орналаспауы 5

4-нысанОблыс __________________Аудан __________________Шаруашылық ____________

____________ жылғыетті тұқымды ірі қара малдың төлін өсіруді есепке алу журналы

Шаруа басшысы: _____________________(жеке тұлғаның тегі, аты және әкесінің аты, жеке басынкуәландыратын құжатта бар болса) және қолыМал шаруашылығы маманы ___________________________(жеке тұлғаның тегі, аты және әкесінің аты, жеке басынкуәландыратын құжатта бар болса) және қолы

/ с №

Аты, бірдей-лендіру нөмірі

Жы-ны-сы

Татуи-ров-ка нөмірі

Өсуі қа-

лай*

Ене-сінен айыру

күні

Енесінен айырғандағы тірі салмағы, килограмм

Он екі айдағы

тірі салмағы,

кило-грамм

Құйым-шақ үсті

биіктігі, санти-метр

Он бес айдағы тірі салмағы,

кило-грамм

Төлдің шығуы немесе негізгі табынға ауысуы

күні жасы, ай

тірі салмағы,

кило-грамм

шығу себебі

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

№ Өсуі қалай Берілетін бал1 біреу 12 екеу 23 үшеу 34 телінді 45 табындағы ата-енесіз 5

5-нысан

Облыс __________________Аудан __________________Шаруашылық ____________

Етті тұқымды ірі қара малды бағалау ведомосі_________ жылғы

Жауаптылар:

Бағалауды өткізді____________________________________________(жеке тұлғаның тегі, аты және әкесінің аты, жеке басын куәландыратын құжатта бар болса) және қолы

Бағалауды қабылдады____________________________________________(жеке тұлғаның тегі, аты және әкесінің аты, жеке басынкуәландыратын құжатта бар болса) және қолы

Р/с №

Бірдей-лендіру нөмірі

Қоңды-лығы, бал

Тірі салмағы, килограмм

Дене бітімін және сырт пішінін бағалау, балжалпы түрі, бұлшық

етінің дамуыжауырыны,арқасы, белі

кеудесі құйымша-ғы

желіні аяқтары жалпы балы

№ Қоңдылығы Берілетін бал1 арық 12 аш 23 жартылай аш 34 ортадан төмен 45 орташа 56 ортадан жоғары 67 зауыттық 78 жоғары 89 бордақылау 9

6-нысанОблыс __________________Аудан __________________

Шаруашылық ____________

Етті бағыттағы ірі қара малды бағалау нәтижесінің жиынтық ведомосі___________________________________ тұқымы

20_____жылғы 1 қазаннан 20___ жылғы 1 қазанға дейін

Шаруа басшысы: _____________________(жеке тұлғаның тегі, аты және әкесінің аты, жеке басын куәландыратын құжатта бар болса) және қолыМал шаруашылығы маманы ___________________________жеке тұлғаның тегі, аты және әкесінің аты, жеке басын куәландыратын құжатта бар болса) және қолы

Етті бағыттағы ірі қара малды бағалау нәтижесінің жиынтық ведомосінің кестелерін толтыруға нұсқау

Етті бағыттағы ірі қара малды бағалау нәтижесінің жиынтық ведомосін жеке және заңды тұлғалар жасайды. Асыл тұқымды жұмыстың нәтижелері ту-ралы есеп 1 қазан кезеңіне жасалады. Жыл сайын осы нысан бойынша етті бағыттағы ірі қара малдың барлық өсірілетін түрлері және типі есепті ке-зеде есепке алынады. Әр шаруашылық аясында жиынтық ведомость өсірілетін ірі қара малдың әр тұқымы бойынша бөлек жасалады.Барлық кестелер анық және ұқыпты толтырылуы тиіс. Барлық кестенің тиісті көрсеткіштері теңдестірілуі тиіс. Деректер қолданыстағы нұсқаулыққа сәйкес жүргізілген соңғы бағалау деректерінің негізінде дайындалады.1-кесте – тұқымдық құрамы және табынның құрылымы туралы деректер келтіріледі.

2-кесте – сиырлар мен бұқаларды жасы бойынша бөлу жөнінде деректер келтіріледі. 3-кесте – бұқаларды жасы бойынша бөлу жөнінде деректер келтіріледі.4-кесте – сиырларды жасы бойынша бөлу жөнінде деректер келтіріледі.5-кесте – шаруашылықта өсірілген төлдер туралы деректер келтіріледі. 6-кесте – сиырлар мен қашарларды ұрықтандыру туралы деректер ұрықтандыру есебіні журналынан келтіріледі (3-нысан). 7-кесте – шаруашылықта бар барлық сиырлар басы бойынша карточкалардың деректерінен келтіріледі, барлық төлдеуі бойынша сиырлардың саны сиырлар туралы деректерге сәйкес келуі қажет.8-кесте – асыл тұқымдық мақсатқа сатылған төл туралы деректер келтіріледі.9-кесте – төлдің шығуы туралы деректер келтіріледі.10-кесте – есепті жылы шығарылған сиырлар және тайыншалар туралы дерек-тер келтіріледі. 11-кесте – төл алу үшін шаруашылықта қолданылатын тұқымдық бұқалар және толықтырушы бұқашықтар туралы деректер келтіріледі. 12-кесте – аналық бастың генеологиялық құрылымы келтіріледі.13 және 14-кестелер – асыл тұқымдық ядроға және селекциялық топқа іріктелген шаруашылықтағы өте жақсы сиырлардың деректері толтырылады, шаруашылықта сиырлардың үлкен басы болған жағдайда кестенің нысандарын сақтай отырып жазбалар жеке қосымша болып қосылуы мүмкін.

1-кесте – Малдарды жыныстық-жастық және тұқымдылығы бойынша бөлу

Малдың тобы Есепті күнге

малдың саны, бас

Құрылымы, пайыз

Оның ішінде

тіркелгені, бас

оның ішінде тұқымы бойынша, бас

таза тұқымды будан1 2 3 4

1 2 3 4 5 6 7 8 9БарлығыОның ішіндеТұқымдық бұқаОн сегіз айдан асқан толықтырушы бұқашықтарОн екіден он сегіз айға дейінгі бұқашықтарСиырларОн сегіз айдан асқан тайыншалар және қашарларОн екіден ден он сегізге айға дейінгі тайыншаларалтыдандан он екі айға дейінгі бұқашықтаралтыдан он екі айға дейінгі тайыншаларалты айға дейінгі төл

2-кесте – Сиырлар мен бұқалардың жасы бойынша бөлу

Малдың тобы Жылдық жасы Барлығыекі үш төрт бес Алты-жеті сегіз және жоғары

1 2 3 4 5 6 7 8Тұқымдық бұқаларСиырлар

3-кесте – Бұқаларды тірі салмағы бойынша бөлу

Жасы бойынша бұқалардың тобы

бар-лығы

оның ішінде тірі салмағы, килограмм 1 бұқаның орташа тірі салмағы, кг

500-ден кем

501-600

601-700

701-800

801-900

901-1000

1001-1100

1101-1200

1201 және жоғары

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12екі жылға дейінекі жылүш жылтөрт жылбес және одан жоғарыБарлығы

4-кесте – Тірі салмағы бойынша сиырларды бөлу

Сиырлардың жасы бойын-ша тобы

Барлығы, бас оның ішінде тірі салмағы, кг Бір сиырдың ор-таша тірі салмағы,

килограмм350-ге дейін

351-400

401-450

451-500

501-550

551-600

более 600

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10екі жылға дейінекі жылүш жылтөрт жылбес және одан жоғарыБарлығы

5-кесте – Төлді тірі салмағы бойынша бөлу

ай жасындағы бұқашықтар Барлығы бас

Орташа тірі салмағы, килограмм

ай жасындағы тайыншалар Барлығы бас

Орташа тірі салмағы, кг

Жаңа туған Жаңа туылғанЕнесінен айыру кезінде Енесінен айыру кезіндеЕкі жүз бес күнде (түзетілген) Екі жүз бес күнде (түзетілген)Он екі ай Он екі айОн бес ай Он бес ай

6-кесте – Сиырлар және тайыншаларды шағылыстыру

Топшағылыстырылды (ұрықтандырылды)

төлдеуден кейінгі мерзім

шағылыспады (ұрықтандырылмады)

Төлд

емед

і

тайыншалар шағылыстырылды және

ұрықтандырылды

жиырма төрт және

жоғары айда

шағылыс-пады

барлығы бас

оның ішінде қолдан

Бір айға дейін

бір айдан

үш айға дейін

үш ай-дан жо-

ғары

бар-лығы

оның ішіндебір

айға дейін

үш айдан

жоғарыОн

сегіз айға дейін

Он сегіз-

жиырма төрт ай

Жиырма төрт және

жоғары

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14Сиырлар Х Х Х ХТайын-шалар Х Х Х Х Х Х ХБарлығы

7-кесте – Сиырлардың сүт өнімділігі бойынша сипаттамасы (тірі салмағы бойынша алты айында)

сиырлар тобы

жол

нөмі

рі

Бірінші төлдеу Екінші төлдеу Үшінші және кейінгі төлдеу Сүттілігі орта-

ша (екі жүз бес күндегі

тірі салмағы,

кило-грамм)

сиыр

лар

саны

енесінен айыру кезінде

өсірілген төл

екі жүз бес күндегі сүттілік көрсеткіші

сиыр

лар

саны

енесінен айыру кезінде

өсірілген төл

екі жүз бес күндегі сүттілік

көрсеткіші

сиыр

лар

саны

енесінен айыру кезінде

өсірілген төл

екі жүз бес күндегі сүттілік

көрсеткіші

бас

орта

ша

жасы

, ай

орта

ша

тірі с

алма

ғы ки

логр

амм бұқашық тайынша

бас

орта

ша

жасы

, ай

орта

ша

тірі с

алма

ғы кг

бұқа-шық

тайын-ша

бас

орта

ша

жасы

, ай

орта

ша

тірі с

алма

ғы ки

логр

амм бұқа-

шық тайын-

ша

бас

орта

ша

тірі с

алма

ғы, к

и-ло

гора

ммба

сор

таш

а тір

і сал

мағы

, ки-

логр

амм

бас

орта

ша

тірі с

алма

ғы, к

и-ло

грам

мба

с

орта

ша

тірі с

алма

ғы, к

г

бас

орта

ша

тірі с

алма

ғы, к

гба

сор

таш

а тір

і сал

мағы

, ки-

логр

амм

бұқа

шық

тайы

нша

А Б 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26таза тұқымды

1

будан 2барлығы 3

8-кесте – Асыл тұқымдық іске сатылған төл саны

Мал тобы Барлық сатылған

бас

оның ішіндеон екі айға

дейінорташа тірі салмағы, кг

он екі-он бес ай орташа тірі салмағы, кг

он бес айдан жоғары

орташа тірі салмағы, килограмм

БұқашықТайынша

9-кесте – Төлдің шығарылуы

Төлдің жыныстық-

жастық тобы

Барлығы шығарылды,

бас

Шығарылу себебі, бас Шығарылған төлдің орта-

ша жасыӨлі ту-ылды

ауру өзге се-бептеріш жүруі өкпе қабынуы жарақат жағымсыз жағдайлар

1 2 3 4 5 6 7 8 9Барлығыоның ішіндебұқашықтайынша

10-кесте – Сиырлардың және тұмса құнажындардың шығарылуы

Мал тобы Бар-лығы шыға-

рылды, бас

Шығарылу себебі, бас Төлдеу кезіндегі

шығарыл-ған

сиырлар-дың орта-ша жасы

өнім-ділігі

төмен

аурулар

өзге

себ

еп-

тержыныстық

және ұрықтан-

бауы

аяқ-тары

жарақаттар, жағымсыз жағдайлар

инфекциялық

лейк

озбар-лығы

тубер-кулез

бруцел-лез

бас-қа

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13Сиырлароның ішінде тұмса құнажындар

11-кесте – Есепті жылы табындағы сиырлар мен тайыншалар ұрықтандырылған тұқымдық бұқаларды және толықтырушы бұқашықтарды есепке алу

Р/с № Аты Тіркеу нөмірі Тұқымы Тұқымдылығы Қолдану тәсілі

Есепті жылы ұрықтандырылған сиырлар мен тайыншалар

1 2 3 4 5 6 7

12-кесте – Бұқаға қатысты аналық табынның генеалогиялық құрылымы

шаруашылықта қолданылған бұқашықтар

Бұқаның табындағы ұрпақтарының саны

Аты Тіркеу нөмірі

қолдану жылы

жасындағы сиырлар құна-жындар

барлық жастағы тайыншалар

бар-лығы

бес жыл және жоғары төрт жыл үш жыл екі жыл1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

(Жалғасы бар)