NSZ

Yce Allah insan tertemiz ve berrak, ilenmeye hazr kymetli

bir mcevher suretinde yaratmtr. Bu, onun hayra da erre de

istidadnn bulunduunu ve yaratltan kazanlm olan kalb,

akl, ruh ve vicdan gibi latf cevherlerinin, hangi inan ve kltr

havzasnda yorulursa o yne doru meyledeceini

gstermektedir.

Yce Allah, Kurnda Ey iman edenler, kendinizi ve aile

halknz yakt ta ve insanlar olan ateten koruyun! (Tahrm-

6) buyururken, ocuklar dnyev ve uhrev hayata

hazrlamann nemli bir mesuliyet olduuna iaret etmitir.

Keza Allah Resl de, Bir baba evldna gzel edep ve ahlktan

daha stn bir miras brakm olmaz. ve ocuklarnza ikram

edin ve onlar gzelce terbiye edin. buyurarak bu vazifenin

asla ihmal edilmemesi gerektiini vurgulamtr.

Bu kitapk Anne-babalarn ocuk eitimine katkda bulunmak

gayesiyle Anadolu Genlik Dernei Gmhane ubesi

tarafndan Niyazi Karabuluta hazrlatlarak basks yaplm ve

anne babalarn istifadesine sunulmutur.

Kitapn hayrl evlatlar yetitirmeye vesile olmasn Cenab

Allahtan temenni ediyorum.

Naci ENEL AGD Gmhane

ube Bakan

GR

Kiinin iinde doduu, byd ortamn zellikleri ile

evresindeki kiilerle kurduu ilikiler ve geirdii yaantlar

eitli ynlerden geliimini etkilemektedir. Olumlu evre

artlar ahsn geliimini olumlu ynde desteklerken, olumsuz

evre koular ahsn geliimini birok ynden

engelleyebilmektedir. Kiinin yakn evresi ile olan ilikiler

onun dnyay ve kendisini alglamasn biimlendirmektedir.

Davran bilimlerinde en ok aratrlan konulardan biri de

ahsiyettir. Kiilik dediimiz olgu psikolojik elerden biridir ve

karmak bir yapya sahiptir. ahsiyetin olumasyla ilgili

Peygamberimiz: Her doan, slm ftrat zerine doar. Sonra,

anne-babas onu Hristiyan, Yahudi veya Mecusi yapar.

Buyurarak kiiliin olumasnda Anne babann rolne iaret

eder.

ocuklarla anne babalar arasndaki ilikileri, ocuun iinde

doup byd aile ortam anne ve babalarn kendi

aralarndaki ilikiler, ocuun beklentilerine uygun bir ocuk

olup olmamas, ocuk says, ocuun cinsiyeti ve karakteristik

zellikleri, ailenin sosyoekonomik durumu ve kltrel zellikler

gibi pek ok etken belirler.

nsan ahsiyetinin ekillendii ocukluk yllarnda anne

babalarn ocuklarna kar takndklar tutumlar nemlidir.

Tutum kavram kiilerin belli bir insana, gruba, nesneye veya

olaya ynelik olumlu ya da olumsuz bir biimde dnmesine,

hissetmesine ya da davranmasna yol aan olduka kalc

yargsal bir eilim olarak tanmlanr. Anne babalarn

ocuklarna kar uyguladklar tutumlar ocuun hayatnda

ataca admlarda belirleyici olacandan nemlidir.

Ergenlik dneminde genler daha zgr davranrlar. Bu

dnemde genlerin arkadalk ilikileri giderek n plana

kmakta fakat anne baba ile olan ilikiler nemini

yitirmemektedir. Ebeveynin ocuklarna kar tutum ve

davranlar ocuklarn kiiliini biimlendirmektedir. Anne

babas ile salkl ve salam ilikileri olan genler aile dndaki

evre ve arkadalar ile daha kolay istendik ynde ilikiler

gelitirebilmektedirler. Bu nedenle ebeveynin ocuklar ile olan

ilikileri ve onlara nasl davrand nemlidir.

Bedensel, psikolojik ve sosyal ynlerden hzl deiimin olduu

genlik yllarnda ergenlerin kiilik alglarnn, onlarn kendi

kendileri ve evresi ile olan ilikilerini etkilemesi gayet doaldr.

Hani, biz srailoullarndan, Allahtan

bakasna ibadet etmeyeceksiniz, anne

babaya, yaknlara, yetimlere,

yoksullara iyilik edeceksiniz, herkese

gzel szler syleyeceksiniz, namaz

klacaksnz, zekt vereceksiniz diye

sz almtk. Sonra pek aznz hari,

yz evirerek sznzden dndnz.

Bakara-83

Aile nedir?

Aile; anne, baba ve onlarn ocuklarndan oluan en kk

toplumsal kurumdur. Aile evlilik ba ile kurulur.

Aile toplumun ekirdei ve en nemli birimidir. Toplumlar

ailelerin bir araya gelmesiyle olumutur. Aile kiiyi toplumsal

yaama hazrlayan bir okuldur. ocuklar ilk ve en nemli

bilgilerini aile ortamnda alrlar. Doruluk, drstlk, efkat ve

merhamet gibi gzel duygular aile iinde kazanlr. Dinine,

devletine, vatanna, milletine ve kutsal deerlerine ballk

burada benimsenir.

Aile ocuun ekillendii en nemli ortamdr. Bu yzden ailenin

salam yapda olmas salam ahsiyetlerin olumasn salar.

Allaha ibadet edin ve ona hibir eyi ortak komayn. Ana babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakn komuya, uzak komuya,

yannzdaki arkadaa, yolcuya, elinizin altndakilere iyilik edin. phesiz Allah, kibirlenen ve vnen

kimseleri sevmez. Nisa-36

ERGENLK DNEM VE ANNE-BABA TUTUMLARI

Ergenlik, her bireyin hayatnda olduka nemli yer tutan bir

dnemdir. Genellikle 1120 yalar arasnda tanmlanan bu

dneme girme ya ve uzunluu genetik faktrlere ve evresel

faktrlere gre kiiden kiiye deiiklik gstermektedir. slam

literatrnde bu gei dnemine akil-bali olma denilir.

Ergenlik dnemi dalgalanmalarn youn grld zor bir

dnemdir. Bu dnem frtna-gerginlik dnemi olarak da

bilinir. Bu yzden bu dnemde genlere delikanl

denilmektedir. Bu dnemde kiiler, biyolojik geliimin yan sra,

psikolojik, zihinsel ve sosyal adan geliir, olgunlarlar. Bu

derece nemli deiikliklerin olduu, ocukluktan yetikinlie

adm atld, kiinin artk kendini ve evresini farkl bir

pencereden grd bu dnemi, ergenler en yakn olan

ailelerinden aldklar destekle aabilmektedir. Bu destek kiilik

geliimini olumlu ynde etkiledii gibi salkl ve mutlu bireyler

olarak hayata adm atmalarna da yardmc olmaktadr. Sosyal

hayatn dzeni iin ailelerin bu dnemde daha dikkatli

davranmalar gerekir.

Ergenlik dnemi hem ocuklar iin ve hem de aileler iin zor

dnemdir. Ergen; bedensel, cinsel, sosyal ve duygusal anlamda

farkl bir dneme girmitir. Bu geliim aamalarnda yaad

sreler sebebiyle ergen kendisini farkl hisseder ve ou

zaman kendisini tanmlamakta glk eker. Aile ergeni

anlamakta glk ekerken, ergen anlalma duygusunu tam

olarak yaayamadn dnr. Bu yzden birok problem

aileleri iinden klmaz durumlara srkler. Aile ocuunu ne

kadar iyi tanr ve bu dnem zelliklerine vkf olabilirse

ebeveyn-ergen atmalar o denli az olur.

Ne var ki ailenin birbirine kenetlenmesi gereken bu dnemde

ok byk problemler yaanabilmektedir. Bunun da en byk

sebebi, kuak atmasndan ok, ebeveynlerin ergenlik

hakkndaki yetersiz bilgileri ve anne-baba-ocuk arasndaki

iletiimin yanl kurulmasndr. Bunun sonucunda ergenler,

anne-babalarndan ok farkl dnyalara sahip olduklarn

dnerek ve anlalmadklarn hissederek en ufak konular iin

bile sk sk tartp duygusal bir uzaklama yaamaktadrlar.

Duygusal uzaklamalar bazen fiziki ayrlklara da sebep olur.

Burada anne ve babann ergen ile nasl iletiim kurduu ve

bunun devamn nasl salad ok nemlidir.

Bu dnemde, nasl bir birey olduunu sorgulayan ve kendi

hakknda farkndalk kazanan gencin aileden uzaklamasnn

mmkn olabilecei, arkadalarnn zaman zaman aileden bile

nce gelebilecei bilinmelidir. Ergen tarafndan kendini bir

grubun paras olarak grmenin nemi anne ve baba

tarafndan normal karlanmas gerekmektedir.

Arkadalar arasnda benimsenen bir tarzda giyinmenin, sa

modeli yaptrmann, popler olan szckleri kullanmann

altnda yatan sebebin yatlar arasnda sevilen, takdir gren bir

birey olmak iin yapldn bilmek anne ve babann kafasndaki

birok soru iaretine zm olacaktr. Bunu gz ard ederek,

ok hassas olduklar d grnleri hakknda yaplan eletiriler

anne-baba-ocuk ilikisini gereksiz tartmalara

srkleyecektir.

Ergenlik dneminde genler kendi dorularnn tartlmaz ve

phe edilmez olduunu dndkleri iin onlar baka bir fikir

veya durum iin ikna etmeye almak sonusuz kalabilir.

Arkada gruplarnda edinilen fikirler genler iin vazgeilmez

dorular olarak kabul grr.

Ergenlik dneminde, ocuklarn yetimesine en byk katky

salayacak olan anne ve babalarn, aralarnda kurduklar

iletiim en nemli konulardan biridir. Kendini salkl bir iletiim

konusunda ak tutan, genleri anlamak iin olaylara onun

penceresinden de bakabilen ve bunlar yaparken ciddi bir

kararllk gsteren ebeveynler iin bu dnemde karlalan

skntlar atlatmak ok daha kolay olacaktr.

Barmak, armak genlere en itici gelen fiillerdir bu

dnemde. Konuurken yarglayc bir ses tonundan kanmak,

sakince konumaya almak ve bunu devam ettirmeye

abalamak, onunla konuurken kendisiyle nasl konuulmas

isteniyorsa o ekilde konumak, doru ve etkili bir iletiim iin

basit gibi grnen etkili bir yntemdir.

Anne ve babann yaklamlar, ocuklarn ileride nasl bir birey

olacan da etkilemektedir. ocuklar kar grnseler de

ileride anne babalarn taklit ederler. ocuklarn kontrol ve

ar koruma altna alnmalar, onlarda bakalarna baml,

kendine gveni olmayan bir kiiliin olumasna sebep olur.

Bunun tam kart olan, hibir hareketi snrlandrlmayan, her

olumlu davran abartlan, yani ar hogr ortamnda

byyen bireyler ise bencil yetiebilir. Bylece srekli

bakalarnn dikkatini ekmek isteyen ve kar taraf ynetmeye

alan bir tutum iine de girebilirler.

Ancak ocua belirli sorumluluklar veren, onu baarmas iin

cesaretlendiren ve ona yeni karlaaca durumlarda

oluabilecek problemleri zebilmesine yarayacak beceriler

kazandran ailelerin ocuklar gerek hayatn iine girdiklerinde

baary yakalayabilmektedirler.

Tm anne ve babalarn unutmamas gereken en nemli nokta,

ocuklarn geliim sreci boyunca genetik zelliklerinin

kiilikleri zerine etkisinin yan sra, evreden grdklerini de

renip uygulayacaklardr. Bu sebeple, ocuklar en yakn

evrelerinde bulunan anne babalarnn iyi veya kt

zelliklerini model alarak, olaylar karsnda kendi davran ve

tutumlarn olutururlar.

Sadece ergenlik dnemi iin deil tm dnemlerde, iletiimin

doru ve kaliteli olmas anne-baba-ocuk ilikisinin de ayn

derecede gl ve salam olmasn salar. Bu dnemde

ergenlerin aileden uzaklamadan, kendilerini yalnz

hissetmeden ileride hayatlarn etkileyebilecek olan kararlar

almalar ve doru seimler yapmalar, byk lde anne- baba

tutumlarna baldr.

(Ey Muhammed!) De ki: Gelin, Rabbinizin size haram

kld eyleri okuyaym: Ona hibir eyi ortak komayn.

Anaya babaya iyi davrann. Fakirlik endiesiyle ocuklarnz

ldrmeyin. Sizi de onlar da biz rzklandrrz. (Zina ve

benzeri) irkinliklere, bunlarn ana da gizlisine de

yaklamayn. Mer bir hak karl olmadka, Allahn

haram (dokunulmaz) kld can ldrmeyin. te size Allah

bunu emretti ki aklnz kullanasnz.

Enam-151

ALELERN KYETLER

Hrnlat. Ders almyor. Sorumluluk duygusu yok. Canm

sklyor, diyor. En kk isteklerini sert bir dille bildiriyor.

Kardeini kzdrmaktan zevk alyor.

Okuduunu anlamyor gibi. Durgunlat, dalgnlat. abuk

karamsarla dyor. Ara sra hi yoktan huysuzlayor. Sert

karlklar veriyor.

leri derecede alngan... Derslerinde gene baarl; ama oyuna,

elenceye ok dt. Olur olmaz her eye alyor. Evde

huzursuz, darda sklgan

Her istediini yaptrmak istiyor. Bir yere giderken ok

ssleniyor, ayna karsnda ok vakit harcyor.

Karmamz istemiyor.

Spora, bilgisayar veya televizyona ok dt. Derslerine bo

veriyor. Banyoya sokamyoruz, ellerini bile ykatamyoruz,

san kestiremiyoruz

Rabbin, kendisinden ba kas na asla ibadet

etmemenizi, anaya babaya iyi davranman z kesin

olarak emretti. E er onlardan biri, ya da her ikisi

senin yan nda ihtiyarl k a na ula rsa, sak n

onlara f! bile deme; onlar azarlama; onlara tatl

ve gzel sz syle.

sra-23

ERGEN DAVRANILARI

1- Ergenin genel olarak duygularnda istikrarszlk olduu

grlr. Bir gn nce ok mutlu ve enerjik olan ergen, ertesi

gn kabuuna ekilmi ve bitkin olabilir. Duygular anlk olarak

da deikenlik gsterebilir. Bu nedenle ebeveynin bunu kabul

etmesi ve her defasnda Daha dn iyiydin, imdi ne oldu?

trnde sorgulamalara ve baskc yaklamlara girmemesi

gerekir.

2- Bu dnemde ergen duygularn ok dolu ve cokulu yaar.

Gerek ses tonu ve vurgulamalar ve gerekse mimikleri nceki

dneme gre duygularn ifade ederken daha farkldr.

3- Dier dnemlere gre daha youn hayal kurar ve zaman

zaman o andan uzaklar. Bunlar, gelecekle ilgili planlar

olabilecei gibi, kar cinsle ilgili hayaller de olabilir.

4- Ergen, zaman zaman yalnz kalma istei iinde olabilir.

Odasna ekilen ve yalnz kalmak istediini syleyen bir ergenin

ciddi bir sorunu olduu dnlp kayglanlmamaldr. Ergen

kendisi ile ba baa kalp yaadklarnn muhasebesini yapma

ihtiyac hissedebilir.

5- Ergen, kendini yorgun hissedebilir, buna bal olarak ders

almaya kar isteksizdir. Vcut enerjisi deta bymeye

harcanyor gibidir.

6- Ergen, yaad bedensel deiimlere bal olarak ekinebilir

ve kendini saklama ve bu deiimlerden evreyi haberdar

etmeme istei iinde olabilir. Fiziksel zelliklerini

beenmeyebilir ve bu duygunun getirdii mutsuzluu

yaayabilir.

7- Yeni eyler deneme ve renme merak artmtr.

8- Bu dnemde arkada ok nemlidir. Bu nedenle arkada

seimi konusunda ergenin dikkatli olmas ve ailenin hassas

davranmas gerekir.

9- Bu dnemde, fark edilme ve takdir edilme ihtiyac vardr. Bu

ihtiyacn aile iinde gideremeyen ergen, farkl arkada

gruplarnda bu aray iinde olabilir.

10- Bu dnemde depresyonlarda art grlr. zgven

problemi, kar cinsle ilgili yaanan problemler, okul ve aile ii

problemler buna neden olabilir. Genellikle ksa sreli yaanr ve

mdahale gerekmez. Ergen kendini zgn ve kt

hissediyordur; ancak gnlk hayatna devam edebilir.

11- Ergen zaman zaman fke patlamalar yaayabilir. Bu

esnada onunla konumaya almak anlaml olmayabilir.

Sakinlemesini beklemek gerekir.

12- Yeme bozukluklar ise bir baka sorundur. zellikle ok

yemek yeme veya yemei reddetme ve srekli, kilolu olduunu

dnme ergende karlalan sorunlardandr.

Biz, insana anne babasna iyi davranmay emrettik.

Annesi onu ne zahmetle karnnda tad ve ne

zahmetle dourdu! Onun (anne karnnda) tanmas ve

stten kesilme sresi (toplam olarak) otuz aydr.

Nihayet olgunluk ana gelip, krk yana varnca yle

der: Bana ve anne babama verdiin nimetlere

kretmemi, senin raz olacan salih amel ilememi

bana ilham et. Neslimi de salih kimseler yap. phesiz

ben sana dndm. Muhakkak ki ben sana teslim

olanlardanm. Ahkaf-15

EBEVEYNLERE TAVSYELER

Ergen her eyden nce anlalma ve deer grme duygusunu

yaamaldr. Bu nedenle ebeveynin bu duygular yaatma adna

sz ve davranlar konusunda hassas olmas gerekir. Aksi

takdirde ergen bu duygularn tatmin etmek iin farkl evrelere

ihtiya duyacaktr.

Ergenle fikir alverileri yaplmal; ergen, aile konular

dnda tutulmamaldr.

eitli sorun ve konularda ergen, objektif bir biimde saygyla

dinlenmeli ve ortak paydalar bulunmaya allmaldr.

Nasihatler genellikle ie yaramaz, sadece ergenin o an

ebeveyni dinlemesini salar, uzun vadede zm deildir.

Ergenin arkadalar eletirilmemeli, ebeveyn bu konuda

ergenin arkadalarn tanma yoluna gitmeli ve bunu ocuuna

hissettirmelidir. Ho olmayan bir durum varsa bu, ergenle

paylalabilir. Fakat tanmadan eletirmek, ergenin ebeveynini

haksz bulmasndan baka bir ie yaramaz.

Sevgi gstermekten kanlmamaldr.

Evdeki genel ortamn gergin olmamasna dikkat edilmelidir.

Okul hayatna ilikin akademik beklentiler konusunda

mantkl olunmal ve daha nceki durumu ve alma

alkanlklar gz nnde bulundurulmaldr.

lkemizdeki snav sistemlerinin ergenlik dnemine adm

atan ocuklar ne derece bask altna ald unutulmadan onlara

destek verilmelidir.

Sevgi

ocuun anne ve babann kaytsz artsz sevgi ve efkatine

ihtiyac vardr. ocua gsterilecek sevgi koullara balanamaz.

unu yaparsan seni severim, bunu yapmazsan seni sevmem

gibi szler ocuun duygusal yaamn sarsar, tereddt, kuku

ve bunalmlara dmesine yol aar. Kzgnlk annda artk seni

sevmiyorum gibi szler sarfetmekten kann. Ayrca

kzgnlnza ramen sevginiz devam etmektedir ve etmelidir.

ocuun en byk gven dayanaklar anne ve babasdr. Hangi

ortamda olursa olsun, anne ve babann sevgisinden emin

olmak zorundadr. Byk hatalar yapsa da tepkiniz, sevginizi

geri ekmek eklinde olmamaldr, aksine onu sevdiiniz iin

kendisini bu hatalarn zarar ve olumsuz sonularndan korumak

istediiniz iin tepki gsterdiinizi anlatanz. Sevgi ve ilgi srekli

ve tutarl olmak zorundadr. Kzgnlkla sevgi arasnda ba

kurulamaz. Sevgi pazarlk unsuru yaplamaz.

Ayrca babalar da kz-erkek ayrm yapmadan ocuklarn

doumdan itibaren kucaklamal, sevecen duygularla barna

basmal, sevgisini bedensel dzeyde de gstermekten

kanmamaldr.

(Hepiniz, bir srnn oban gibisiniz. oban srsn

koruduu gibi, siz de evinizde ve emriniz altnda olanlar

Cehennemden korumalsnz! Onlara Mslmanl

retmezseniz, mesul olursunuz.)

[Mslim]

Tedbir

ocuun yaam ortamn gvenli duruma getirmek, anne-

babalarn grevidir. Evin dzenlemesini kk ocuun

emniyetini gz nne alarak yapmak, tehlikeli nesneleri

ulaamyaca yerlere koymak, kilitlemek vs. gerekir. Bu

konuda pratik zmler bulmak sizin yaratclnza kalmtr.

Tehlikeli nesneleri srekli olarak izah etmek, geliim dzeyine

gre gzetim altnda ocuun tanmasn salamak doru olur.

ocuk yetitiren herkes, bu sre iinde birok eyann

krlacan da bilir. nemli olan ocuun salna zarar

gelmesini nlemek, tedbirleri nceden almaktr.

OCUUNUZUN KARAKTERN OLUTURAN DAVRANILAR

Eer bir ocuk knanarak yaarsa; sulamay renir. Eer bir ocuk

dmanca davranlar iinde yaarsa; kavga etmeyi renir. Eer bir

ocuk alay edilerek yaarsa; sklganl renir. Eer bir ocuk utan

iinde yaarsa; sululuk duymay renir. Eer bir ocuk hogryle

yaarsa; sabrl olmay renir. Eer bir ocuk tevik edilerek yaarsa;

gvenmeyi renir. Eer bir ocuk deer verilerek yaarsa; sayg

duymay renir. Eer bir ocuk eitlik ortamnda; yaarsa adaleti

renir. Eer bir ocuk gven duygusu iinde yaarsa; inanmay

renir. Eer bir ocuk beenilerek yaarsa; kendisinden holanmay

renir. Eer bir ocuk kabul ve dostluk iinde yaarsa; dnyada sevgi

aramay renir. Eer bir ocuk dmanlklar iinde byrse;

saldrganl renir. Eer bir ocuk sevgi iinde byrse; gvenmeyi

renir. ocuk ailenin, aile de toplumun rndr; OCUK YAADIINI

GRENR.

Ar tedbir zgven duygusunu engeller

Ar titizlik ve korkudan ocua bir yn eyay elleyip

incelemesini yasaklamak, bunlar tanmasn, olas tehlikeleri

renmesini engeller, bu da geliimi asndan zararl olur.

Ayrca hayat dikensiz gl bahesi deildir.

ocuun gzetiminiz altnda dikenleri de renmesi gerekir.

Ar koruma, kollama ve mdahale ocuun giriimci ruhunu

ve kendi bana karar verme yeteneini kreltir,

bamszlamasn engeller. Gerek yaamda ise herkes

yapmas gereken ve yapt ilerden sorumludur. Kendi ayaklar

stnde durmas, kararlar verip uygulamas gerekir. Eli suya

sabuna dokunmadndan mcadele gc gelimemi genler

aldklar ilk darbelerde, ilerine ekilebilirler, asalaklaabilirler.

Zorluklardan kap kendilerine snabilecekleri bir hayaller

dnyasn sunan alkanlk ve bamllklara tutsak olabilirler.

Yani ocuklarnn, zellikle oullarnn elini suya sabuna

dokundurmadklaryla vnen anne-babalarn iyi niyetleri,

kt sonular verebilir.

Resul-i Ekrem (s.a.v) bir gn yle buyurdu:

"Yazklar olsun ahr zaman babalarna!"

Bunun zerine ashap sordu: "Yoksa mrik mi olacaklar?"

Peygamberimiz (s.a.a) yle buyurdu:

"Hayr, Mslman kalacaklar; ama ocuklarna dini

retmeyecek ve hatta ocuklar dini renmek

istediklerinde onlara engel olacak ve onlar dnya mal

kazanmaya sevk edeceklerdir. te ben byle babalardan

uzam; onlar da benden uzaktrlar."

Mstedrek'l-Vesil, c.2, s.625

En byk yatrm: zaman ayrmak

ocukla oynamak, gezmek, konumak, onu dinlemek,

sorularna cevap vermek, bilmediiniz konular birlikte

aratrmak, ite zaman ayrmak budur.

Sevgi ve ilginizi gstermenin en gzel yolu budur. Seyretmek

istediiniz filmi karmamak iin ocuu yannza alp

televizyonun karsna oturmak, zaman ayrmak deildir. Ama

zaman geitirmek deil, onunla dolu dolu zaman geirmektir.

ocuk ou kez kendisiyle ilgilenmeniz iin, dikkatinizi ekmek

iin yaramazlk yapar. Bu nedenle grev savmak anlamnda

deil, ocua samimi olarak ve mmkn olduunca bol zaman

ayrarak onun da zevk alaca uralar birlikte dzenleyiniz.

ocuk yaramazlk yaparak, barp ararak sizden istediklerini

koparyorsa, yani siz de tutarsz davranarak banzdan savmak

iin veya susturmak iin onun isteini iyi bulmamanza ramen

yerine getiriyorsanz, ocuun bundan rendii, bu yntemle

isteklerine ulaabildii olacaktr. Bu nedenle ocuk usluyken

onunla ilgilenin, memnuniyetinizi belli edin.

yi bir rnek bin nasihate bedeldir Kendinize nasl

davranlmasn istiyorsanz ocuunuza da yle davrann. Ona

nazik ve saygl davranrsanz o da size yle davranacaktr.

"ocuklarnz ok pn; nk her pcnz iin

(Allah katnda) makamlar vardr."

Bihar'ul Envar, c.23, s.113

Kabalk kabal, hrnlk hrnl dourur.

ocuk anne ve babay rnek alr. Biz ocuun yannda kaba

saba konuursak, o da kaba saba konumay renir. Biz krmz

kta karya geersek, o da geer. ocuumuzun yapmasn

istemediimiz eyleri bizler kesinlikle yapmamalyz. Yoksa bizi

ciddiye almaz.

Ayrca doruluk, drstlk, adillik, tahamml, sebat gibi sosyal

ilikilerde byk nem tayan kavramlarn uygulamasn ocuk

sizden renecek ve sizi rnek alacaktr. Bu nedenle nemsiz

gibi grnse bile geree uymayan eyleri ocuun yannda

sylememek gerekir.

rnein grup iinde oyuncaklar kullanmann herkesin hakk

olduunu, sraya uyulmazsa kendisinin de zarar greceini

anlatarak, adalet duygusunu, tahamml yeteneini

pekitirmek gerekir. Tahamml ve sebat yetenei yeterince

gelimemi ocuklar ilerde fazla zaman isteyen ura ve ileri

yarda brakabilirler. Daldan dala srarlar. Bunun okul

yaamnda olumsuz etkileri olabilir.

Ben senin yandayken... diye balayan nasihatler ilk kez

ocuun ilgisini eker. Bunlar tekrarlandka etkisini yitirir,

Benim gibi ol! mesajna dnr. Temcit pilav gibi stlp stlp

ne srlen eyler tat karr.

Resulullah (s.a.v) buyurmutur: "ocuklarnza deer

verin, gzel ahlk retin ve onlar iin Allah'tan

balanma dileyin."

Bihar'ul-Envar, c.104, s.95

Katlm ve ibirlii

Ev ileri bitmez. Erkek ve kz ayrmadan, ocuunuzu yana

gre yaptnz ilere mmkn olduunca katn. Byklerin

yapt ilere katlmak, ocuun gururunu okar ve onu mutlu

eder, bir yn ey renir ve skntdan barp sizi rahatsz

etmez. Doal olarak bu iler ok daha uzun srecektir, bunu

gze almak zorundasnz. Buna karlk ocuunuz durmadan

mzmzlanmayacak, barp armayacaktr. Bundan hem siz

hem ocuunuz krl kacaktr.

ocua ilerleyen yana gre becerebilecei, snrl fakat artk

sorumluluunu kendisi tayaca srekli grevler verin. Bu ona

gurur verecei gibi sorumluluk duygusunu ve zgvenini

pekitirecektir.

Ayrca erkeklerin ev ilerinde hanmlarna yardmc olmalar,

Ben evin geimini temin ediyorum diyerek kenara

ekilmemeleri evde huzur ortamna katkda bulunur. Bir hafta

ocua bakmak zorunda kalp elleri ayana dolaan erkekler,

ocuk bytmenin ne zor olduunu zaten bilirler.

ocuk deyip de gemeyin. ocuk bal bana bir ahsiyettir. En

kk yalardan itibaren yaptnz ileri aklayn, bilhassa onu

ilgilendiren btn konular onunla grn, fikrini aln ve

birlikte karar verin. Onun isteklerine hayr dediiniz zaman

nedenini samimi ve doru olarak aklayn, geitirmeyin.

Kendi isteklerinizi de toplumsal kural ve yasalarn snrn

amad srece mantkl ve tutarl biimde kendisine aklayn.

Bu tutum ocukla aranzdaki ilikilerin ak ve samimi olmasn

salar, size gvenini artrr. ocuun ilerde yaptklarn ve

yaadklarn size ekinmeden anlatmasna katkda bulunur.

Snrlar Kurallar - Anlamalar Cezalar

ocua koyulan snrlar mantkl ve onu tehlikelerden koruyucu

olmaldr. Konulan snrn nedeni, ocuk bunu zaman iinde

kavrayncaya kadar anlatlmaldr. Anlamsz, vr-zvr konularda

koyulan yasaklara kimse uymaz. Yasaklar ciddiyetini kaybeder,

yalan ve gizlilii tevik eder. En iyi yntem anne, baba ve

ocuun birlikte ocuun ya ve durumuna gre uyulmas

mmkn kurallar kararlatrmalar ve anlamalar yapmalardr.

ocuun kurallarn belirlenmesine katlmas, bunlarn onun iin

daha balayc olmasna katkda bulunur. Kurallar tutarl ama

ar katlkla uygulamamak gerekir. Kuraln ciddiyetini

zedelemeden arada bir esneklikle uygulamak yerinde bir

davrantr. Ancak istisnalar kural sulandrp bozacak boyut ve

sklkta olmamaldr. ocuun ilerleyen yana ve deien

gereksinimine gre anlamalar yenilemek gerekir. Sizi

ilgilendiren kurallara sizin de uymanz, verdiiniz szleri

tutmanz, en doru yol olacaktr. Anne ve babann her ikisi de

kurallar ayn tutarllkla uygulamaldrlar. Farkl uygulamalar

tereddtlere yol aabilecei gibi, iin ciddiyetini yok eder,

ocuk anne ve babay birbirlerine kar kullanabilir.

Kk ocuklar birlikte al-verie gitmekten holanrlar ve illa

da kendilerine de bir eyler almak isterler. Bu konuda kesin ve

tutarl uygulanan bir anlama yapabilirsiniz, rnein: Kendine

bir tek ey alabilirsin, fiyat da en ok 5 TL olabilir! gibi.

Snr ve kurallar zellikle yatma, kalkma, yemek yeme, di

fralama gibi konularda byk nem tarlar. Bunlara ilikin

kurallara zel itina gstermekte yarar vardr.

Ceza kt bir eitim yntemidir. Ceza sadece sizin fkenizi o an

yattrabilir ve ocuunuza da bir hata yaptn gsterebilir.

Ama ceza, hatay gidermeyi retmez, doru davrann ne

olduunu gstermez. ocuk nasihatten ok anne ve babasnn

birbirlerine ve bakalarna kar davranlarndan renir.

rnein siz baka birisine yalan sylyorsanz, ocuk bundan

yalan sylemenin bir mahsuru olmadn renir ve uygular.

ocuun rnek ald ilk ve en nemli insanlar anne ve

babasdr, kendisine bakan insanlardr.

Ceza vermekten kendinizi alkoyamyorsanz, nedenini iyice

anlatnz. Bu durumda vereceiniz ceza kesinlikle bedensel

rseleme, ac verme, manevi yaralama eklinde ve onur krc

olmamaldr. Bu tr uygulamalar kanun tarafndan

yasaklanmtr. Muhakkak ceza vermek istiyorsanz, nemli ve

tehlikeli bir hatann hemen arkasndan, tazesi tazesine daha

unutulmadan hatayla iliki iinde, ll, abartsz ve snrl ve

ksa bir sre iin veriniz.

rnein ocuunuz tembihlerinize ramen krmz kta karya

getiyse, bunun tehlikesini bir daha anlatp, Bugn leden

sonra parkta iki deil en ok bir saat oynayabilirsin! eklinde bir

yaptrm uygulayabilirsiniz. Ama alayp zrlayarak kararnz

geri aldrtrsa amacnzn tersine ulam olursunuz.

Ayrca ocuun hatas durmadan bana kaklmamaldr. Olur

olmaz nedenlerle ceza vermek, cezalarn etkisiz kalmasna yol

aar. ocuk cezay gze alarak bildiini okur. Ufak tefek hatalar

grmezlikten gelmek, kendi sinirlerinizi korumak asndan da

iyi bir yntemdir. Tekrarlayalm: ceza ve ceza tehdidi sorunlar

zmede etkin ve kalc zm olamaz, bir sindirme yntemi

olarak karakter deformasyonuna yol aabilir.

disiplin d disiplin - itaatkrlk

Birok anne-baba ocuundan istediklerini kaytsz artsz

yapmasn bekler. Byklere sayg da sk sk biimsel dzeyde

ele alnr. Uzun vadede nemli olan ise insann nemli kararlar

kendi bana verebilme yetenek ve cesaretini kazanmasdr.

Mantksz ve haksz istemlerle karlat zaman kendinde

direni gsterme gcn bulabilmesidir. Bu durumlarda kr

krne itaat gstermeye kar kmak bir erdemdir.

Tutamayacanz szleri vermeyin, tehlikeli tehditler

savurmayn. Gnlk hayatta bol bol sz verir, ksa bir sre

sonra da unuturuz. Tutulmas mmkn ve samimi bir niyete

dayanan szler verin.

Yapma ulan, kafan krarm! gibi tehditlerde bulunmayn. Kafa

krmann yasak olduunu ve ne korkun sonular olduunu her

yetikin bilir. Bu tr sz edenlerin ounun da zaten byle bir

niyeti yoktur. Unutmayalm: szlerle uygulanan iddetten

bedensel iddete giden yol olduka ksadr.

Azmzdan kan szleri nceden dnmek gerekir. Bunlarn

havaya sylenmi szler olarak kalmasn istemiyorsak ve

szlerimizin ocuumuz tarafndan ciddiye alnmasn

istiyorsak, yaplmas mmkn ve yapmaya niyetli olduumuz

eyleri syleyelim.

aresizlik duygusu iinde Uslu olmazsan polis seni alr gtrr!

O adam sana kzar! gibi kuru sk tehditlerle ocuk korkutulursa

zarar bize olur.

Sylenenlerin ciddi ve doru olmadn kavrayan ocuk

zamanla doru szlerimize de inanmaz olur.

ocuk mark domaz, martlr.

Mantkl ve gerekli bir nedenden dolay lp bierek Hayr

dediiniz bir durumda, ocuk alayp zrlayp size hayrnz geri

aldrtmay baaryorsa, yandnz demektir: ocuunuza alayp

zrlayarak hedefine ulaabileceini retmi olursunuz.

Nelere Hayr nelere Evet diyeceklerini anne ve baba birlikte

kararlatrmak ve belirli bir eitim ynteminde anlamaya

varmak zorundadrlar. Farkl uygulamalar iyi olmayan bir eitim

ynteminden daha ktdr. Byk anne ve baba gibi yakn

kiilerden de doru bulduunuz ynteme uymalarn

isteyebilirsiniz. yi izah ederseniz krlmadklarn greceksiniz.

Unutmamak gerekir ki, yanl bir eitim ynteminin kt

sonularn siz ve ocuunuz ekecektir, bakalar deil!

Ancak ocuum mark olmasn diye lzumsuz sertlik, ask

suratl davran, sevgiyi gstermeme gibi yntemlere

bavurmak, ocuunuzla kaynama, birbirinizi canu gnlden

dinleme, istek, arzu ve kayglarn syleyip paylama ortamn

yok eder. Hem mantki snr ve kurallara uyup tutarl kalabilir

ve hem de sevginizi gsterebilirsiniz, bu durumda ne ocuk

marr ne de size olan gven ve yaknln yitirir.

Ayrca: Hayrlarnz keyfi ve savurganca kullanmayn, nemli ve

zararl konulara ayrn, yoksa ypranp etkisiz kalrlar. Saklarsan

hrsz, sylersen arsz yaparsn ataszn unutmayalm.

"ocuklarnza sayg l davrann, onlarla alay

etmeyin, onlara hakaret etmeyin, aptal ve cahil gibi

lakaplarla onlar armayn."

el-Kfi, c.6, s.47

ocua sayg

ocuun en byk gvencesi anne ve babasdr. stek ve

iradesine sayg gsterilen ocuklar, zgven ve gl bir kiilik

kazanrlar. ocuun onur ve ahsiyetine ilikin snrlara sayg

gstermek arttr. rnein ocuk plmek veya bir pck

vermek istemiyorsa, buna sayg gstermek arttr. Bizde sk

rastlarz, AAA, ne eker ocuk deyip ocuu apur upur

pmeye kalkanlar az deildir. ocuk istemiyorsa ne siz pn,

ne de en yaknnz dahi olsa bakalarnn pmesine msaade

edin, yoksa anne ve babasnn kendisine sahip kmad

duygusu doar. Direni gstermenin ve Hayr demenin bir

fayda getirmedii sonucuna varr. Kendine gveni ve direni

gc olmayan korkak bir kiilik kazanabilir. Bunun faturas bir

gn karnza kabilir.

Ben ve kzm (veya olum) iki arkada gibiyiz, birbirimizden

gizlimiz saklmz yoktur gibi szleri sk sk duyarz. ocuuyla

byle bir iliki kurma zlemi yaygndr. ocuklar anne veya

babalaryla arkada olamazlar. ocuun isteklerini,

dncelerini ve yaptklarn anne-babaya korkmadan ve

ekinmeden anlatabilmesi, salkl ve scak bir ebeveyn-ocuk

ilikisinin gstergesidir. Olmas zlenen de budur; ancak bu

arkadalk ilikisi deildir.

zellikle ergenlik anda ocuklarn anne-babalaryla

paylamak istemedikleri bir yn ey vardr. ocuklar gittike

zerklik kazanmakta ve bamszlamakta, sadece kendilerine

zg zel yaam alanlar kurmaktadrlar. Yava yava delikanl,

gen kz olma srecine girmi olan ocuklar, kendi snrlarna

sayg gsterilmesi konusunda ok duyarldrlar.

Odasnn kapsn almadan pat diye ieri girmek, mektuplarn

amak, telefon konumalarn dinlemek, tekrar tuuna basarak

kiminle grtn renmek istemek, gizli gizli odasn ve

ekmecelerini kartrmak gibi zel yaam snrlarn aacak

davranlardan kanmak arttr. Aksi tutum ok onur krcdr

ve gven ortamn zedeler, gizlilii tevik eder. ocuunuzla

olan gven ilikisi sarsldysa veya yetersizse, oturup

dnmenizde, hangi hatalar yaptnz ve bunlar nasl

dzeltebileceiniz konusunda kafa yormanzda yarar vardr.

ocuklarnza gereken ikram yapn ve terbiyelerini gzel yapn.

(Ktb-i Sitte)

ocuun ana-babas zerindeki hakk, ona iyi bir eitim ve iyi bir

isim vermesidir. (Beyhk)

Kk drmek ocuu bker, vg ve takdir glendirir

ocuunuzu gururunu kracak ve kk drecek ekilde

baka ocuklarla karlatrmaynz. Karlatrma alkanln

tamamen brakmaya alnz. Bunu zellikle bakalarnn ve

ocuun arkadalarnn yannda hi yapmaynz. Siz bunla ona

iyi rnekler gsterdiinizi dnrken, bu karlatrmalar

onun kendine olan gvenini sarsar, aalk kompleksine yol

aabilir.

Aksine ocuunuzu baarlarndan dolay vn, takdir edin.

vg ve takdir, baarnn motorudur. Dikkat edilecek husus

venin vgsnde samimi olmas ve vgnn hakedilmi

olmasdr. Eletiriyi gizleyip, allayp pullayarak vg biiminde

sunmak, zamanla sizin inanrlnza glge drebilir.

Eletirilerinizi, nedenleriyle birlikte yumuak bir ekilde aka

syleyiniz.

Ancak ocukta baar elde etme isteinin sadece vg ve dl

beklentisine balanmamasna da dikkat etmek gerekir.

Uralar uzun vadede vg ve dl almak iin deil, yaamn

sorunlarn zecek yetenekleri kazanmak iin olmaldr. Bu

nedenle sadece yapt iin gzel olduunu sylemek yerine,

neden ve niin sizin hounuza gittiini, varsa sizin grdnz

faydalarn belirtmek de yararl olacaktr.

ocuklarnza nce l ilhe illallah

cmlesini retiniz.

bn Mahled

Hediye, dl

ocua kk de olsa baarlar ve olumlu tutumlar iin

kck hediyeler, dller verin. Eitim asndan hediyenin

kendisi deil neden verildii nem tar: Aferin, u ii baardn,

bunun iin sana u hediyeyi veriyorum hediye ile baarnn

ilikisini kurar ve ocuu yeni baarlar elde etmeye sevk eder.

Ancak bunun da dozunu karmamak gerekir, olur olmaz

durumda ocuu hediyeye bomak, ocuunuza sevgi gsterisi

deildir; karlksz hi bir i yapmama alkanln dourabilir.

Ayrca uralar, zevk ve grev amacndan uzaklar, dl ve

vg beklentisine balanr. Olur olmaz her eyde vg ve dle

alm ocuk, bunlar gelmeyince, cezalandrld kansna bile

varabilir.

Arszlkla elde ettii eyler, ocuun sizi o anda rahat

brakmasn salayabilir.

Ancak arszla prim vererek dllendirdiiniz srece, bunun

bir anlamda rvet olduunu unutmaynz. Hediye/dl ile

rvet arasndaki ince snr gzden kaybetmemek gerekir.

Getirdiin her iyi not iin 100 TL, Atacan her gole 10 TL gibi

szlerle ocuu baarya ynelttiimizi dnmek byk bir

yanlgdr. Getirecei notlara gre hediye, para taahhdnde

bulunmak, salksz bir yntemdir. imiz bizim amzdan ne

ilev gryorsa, okul da ocuk iin benzeri bir ilev grr. Okula

gitmek, her hangi bir engeli yoksa snfn gemek iin aba

gstermek, ocuun grevidir. Snf gemise kk bir hediye

verebilirsiniz. Snfta kalmsa cep harln kesmek gibi cezalar

vermeyiniz, tatilini tatillikten karacak yaptrmlarda

bulunmaynz.

Hibir ocuk baarsz olmak istemez. Baarszlk, ihmal ve ilgi

yitirmeye dayanyorsa, sorumluluunu anlatp zayf derslerini

glendirecek zmler kararlatrabilirsiniz. Ancak tatilin iine

etmemek gerekir. ocuk onu sevdiiniz, geleceini

dndnz iin yannda olduunuzu kavramaldr.

Baarszl ocuun elinde olmayan nedenlerden de

kaynaklanabilir: aile ii huzursuzluk, dil sorunu, zek geliimi

vs. Okulda baarszlk sreklilik gsteriyorsa danmanlklarla

ibirlii iinde zm araynz.

Oyun, oyuncak, arkada

Oyun, ocuk asndan bo zaman geirmek deil, aksine onun

bedensel ve zihinsel yeteneklerini, el becerilerini gelitiren,

nesneler arasndaki mantki iliki ve balantlar kavrama ve

kurmasn, sosyal ilikilerini gelitirip pekitirmesini salayan

zevkli, keyifli ve elenceli bir renme sreci ve ok ciddi bir

uradr.

Bu nedenle ocua yana, bedensel ve zihinsel geliim

aamasna uygun oyuncaklar temin etmek, hatta evdeki bir

yn eyay oyuncak olarak kullanmak gerekir. Oyuncan

pahal olmas deil, ocuun yeteneklerini gelitirici olmas

nemlidir. ocuk eyas satan bitpazarlarnda ucuz fiyatla

faydal oyuncaklar almak ve zaman gelince de satmak

mmkndr.

Kendi bana ileyen ve ocuu sadece pasif bir seyirci

durumunda brakan elektronik oyuncaklara fazla itibar

etmemek gerekir. Aratrp bulma, kurup bozma drtsn

tevik eden, renk, ekil vb. ilikileri renmesini salayacak

oyuncaklar tercih edilmelidir. Birlikte renkli kalem, kt, oyun

makas, tehlikesiz yapkanlar, oyun hamurlar ve baka

maddeler kullanarak yaplan karalamalar, resimler, boyama ve

ekil verme ve kesme gibi el ileri hem el becerilerini ve hem

de zihinsel yetenekleri gelitirmek asndan zel nem tar.

Yaa gre eitli puzzleler (kk paralar yerletirerek

btnlenen resim veya ekiller, yap-bozlar), byk ve kk

Lego talar (ina oyuncaklar) ocuklarn yllarca oynadklar,

rafa kaldrp yeniden kardklar oyuncaklardr. Tm bunlar

gzetim ve ynetiminiz altnda yapan, bozan ve renen ocuk,

giderek kendinden emin olarak kendi bana oynayacaktr.

Oyuncaklar oyun bittikten sonra ocukla birlikte toplaynz,

kk parallarn ak kutular, sepetler iine koyarak ocuun

alp koyabilecei ekilde bir keye veya rafa, kaldrnz.

Bylece hem ocuunuza dzenli yaamay retmi olursunuz

ve hem de taklp dmesini, yaralanmasn nlemi olursunuz.

Unutmayn: Kk ocuk olan evlerde her ey yerli yerinde

kalmaz, etraf dalr, pislenir. Her ey yerli yerinde olacak diye

kendinizi bask altna sokmayn.

ocua tehlikeli olacak, krlacak eyleri ulaamyaca yerlere

koyun. nceden tedbir aln, sonradan cannz sklmasn.

rnein yer ve st pislenecek diye boyama ilerini

yasaklamayn, eski bir gmlek giydirin, bir rt serin veya baka

nlemler aln.

ocuunuz yalnz kalmasn, baka ocuklarla birlikte

oynayabilecei ortamlar yaratmaya aln. Anaokulu

ncesinde anne-ocuk gruplar bulunan kurumlara gidin veya

ocuu olan birka kiiyle dzenli olarak buluun. Bu hem

ocuunuzun baka ocuklarla oynamasn, arkada

edinmesini, salayacak, hem de benzeri durumda olan kiilerle

grp rahatlamanza, belki de yeni eyler renmenize

katkda bulunacaktr.

Oyun ve oyuncaklar sadece bedensel ve zihinsel geliimi tevik

etmez. Oyunlar belirli bir yatan sonra baka ocuklarla ibirlii

ve iletiim gerektirir. Arkadalarla oynarken yetikin yaamda

gerekli sosyal yetenekler de geliir: topluma uyum, srtme

ve atmalara zmler bulma, insanlar lp biebilme,

bekleme ve zor durumlara dayanma, bakalarnn hak ve

snrlarna sayg gsterme... gibi.

ocuktan yapamayaca eyleri beklemeyin

ocuu g ve yeteneklerini aan beklentilere ynlendirmeyin,

nne ulaabilecei grevler koyun. Sk sk baarszla,

dolaysyla hayal krklna uramak, mcadele gcn ve yeni

atlmlar yapma isteini krabilir. Kk de olsa baarlar ve

bunu takip eden ll vg ve dller daha ileri hedefler iin

onu kamlar.

ou insanlar kendilerinden yapamayacaklar eyler

beklenildii zaman i huzurlarn yitirirler, strese girerler,

hastalanrlar. Kendilerini veya bakalarn aldatma gibi

savunma yntemlerine bavurup srekli bir ka girdabnn

iine derler. Bu nedenle okuldaki baarszlk sreklilik

kazanma eilimi gsteriyorsa bir danma kurumuna

bavurmakta yarar vardr.

ocua, onu bken grevler yklemeyin zellikle kz

ocuklarmza daha kk yatan ar grev ykleriz: ev ilerine

yardm etmek, kk kardelerine bakmak gibi. Sizce ok gzel

yapsa bile, bu grevleri snrl tutmak gerekir. Byk kardein

de ocuk olduunu, yana gre anne ve baba sevgisine ve

desteine iddetle ihtiyac olduunu, onun da ocukluunu

doya doya yaamaya, yeterince oynamaya, arkada ve

yadalaryla bulumaya hakk olduunu unutmamak gerekir.

Ayrca sk sk Sen byksn, o kk! gibi gerekelerle ocuu

kk karde lehine feragata zorlamak, onun haklarn

inemek anlamna gelir. Hem bir yandan kk kardeine

bakp kendi oyun zamanndan fedakrlk yapmas, te yandan

da oyuncak veya eyalarn ona vermesi istenir. ocuk bu

durumda hakszla urad duygusundan kurtulamayacaktr.

Evde ar grevlerle manen ezilmi bir ocuun iine kk salan

burukluk, hayat boyunca onun peini brakmayacaktr. Bu

nedenle yaam ve aile planlamamz gcmze uygun bir

ekilde yapmak, maddi yatrmlar bir sre arka plana itip, en

nemli yatrmn ocuklarmza ayrlacak zaman ve ilgi olduu

ynnde dnmek yararl olacaktr.

Bakalar ne der? Kaygs ve Ayplar

inde bulunduumuz akrabalk, komuluk, arkadalk ilikileri

erevesinde geerli olan toplumsal kurallara uymak en doal

ve doru bir tutumdur. Ancak bunun da snrlarn iyi belirlemek

ve abartmamak gerekir. Davran ve tutumlarmzn, baar ve

baarszlklarmzn, mutluluk ve mutsuzluumuzun

sonularn ekecek olan eninde sonunda biz kendimiziz,

yaknlarmz da olsa bakalar deil! Uygulamalarmzda

bakalarnn ne diyeceine deil, ncelikle mantk ve

duygularmza kulak verelim.

Bir anlk fke

Anne-baba olmak, ocuk yetitirmek kolay deil, ypratc.

Gnlk yaamn dert, sknt ve stresi, aresizlik hissi yaratabilir,

sonularn dnmeden hatal davranlara srkleyebilir. Bu

durumlarda kendinize hkim olmaya aln.

ocuunuza atacanz bir tokat sadece onun cann

yakmayacak, duygu dnyasn alt st edecektir. Tokat

attysanz iiniz zor demektir. Tokat hem yasalara aykrdr ve

hem de sorunu zmez, hatta srekli dayak yiyen ocuklar artk

bunu gze alp kanksayabilirler.

Bu nedenle sinirlerinize hkim olamadnz anlarda, kendinizi

mmknse baka uralara ynlendirin. Mekn deitirin, bir

dkkndaysanz ocuu kapp baka bir yere gidiniz vs. yi

olmadn bile bile illa da baracaksanz, nce derin bir nefes

aln, kzdnz ve sizin de baracanz ok ciddi biimde

belirtiniz.

ocuu laf taycs yapmayn,

ocuklar taraf tutmaya zorlamayn; syle bakaym hangimizi

daha ok seviyorsun gibi cmleler kurmayn. Hem anne ve

hem de baba birbirlerinin yaamndan haber almak iin

ocuktan laf almaya almamal, ocua birbirlerini

ktlememelidir.

ocua pahal hediye almak, ayrca ve daha fazla cep harl

vermek gibi gizli sava ve satn alma yntemleri ocuu ikiyzl

olmaya itecektir. ocuk asndan ve ayn zamanda da anne ve

baba asndan en yararl ortam mutlu bir ailedir.

Anne-babadan ayr kalma

Eskiden ok sk rastlanan ve ikinci, nc kuan

kmsenmeyecek bir blmnn sz yerindeyse bir bozuk

para gibi harcanmasna yol aan bir uygulama da, kk

ocuklar uzunca bir sre Trkiyede byk anne gibi yakn

akrabalar yannda brakmakt. ok kr bu uygulamalar

kaybolmaya yz tuttu.

ocuun, zellikle kk ocuun yeri anne-babasnn yandr.

Ne kadar iyi bakarlarsa baksnlar, byk anne ve benzeri kiiler

ocuun anne ve babaya olan duygusal ihtiyacn

karlayamazlar. ocuun kalbinin derinliklerinde anne-baba

tarafndan yalnz braklma, sevilmeme, deer verilmeme gibi

almas g veya mmkn olmayan duygular kk salar, tamiri

mmkn olmayan hasarlar ortaya kar. Sonradan dnyann

zenginliini, parasn- pulunu onun nne dkseniz dahi bunlar

giderilemez.

Bir kimse, bir ocua, gel sana unu

vereceim der ve sonra da vermezse,

bu (sz) bir yalandr.

Ahmed bn-i Hanbelden

OCUKLAR ANNE BABANIN KOPYASIDIR

ocuklar, anne ve babalarnn her eyin en iyisi, en mkemmeli

olmasn isterler. Byme alarnda onlarda bir eksik olacan

dnmezler, kabul etmek istemezler. Tabiri cizse, anne-

babalarna toz kondurmazlar.

Sonra bir devir gelir, evrelerindeki insanlarla ailelerini

mukayese etmeye balarlar. Senin baban yle, benim babam

deil; sizin aile una sahip bizimki deil!.

Ardndan ocuklar, kendi hayatlarnda grdkleri yaay

modellerini kopyalamaya balarlar; anneleri-babalar gibi

sevinir, zlr, barr-arr, onlar gibi mutlu veya mutsuz

olurlar. Sonra da onlar gibi ocuk yetitirirler.

Evet, eitimin devreye girmedii aileler, kendi benzerlerini

oaltp topluma hediye ederler. Oysa olmas gereken byle

midir?

* * *

Mkemmel bir anne ve baba aday olmak, aslnda kklkten

balar. Hatta bunu doumdan ncesine gtrenler bile vardr.

Anne karnnda her eyden etkilenen bir cenin hlindeyken,

bebee telkin edilenler, onun hayatn ekillendiren ilk

unsurlardr. Burada duyduu sesler, hissettii duygu ve

dnceler, aynen bir kordonla beslendii gibi, bedenine,

zihnine ve gnlne ilenir. O, duyan, hisseden, anlayan, ksacas

yaayan bir canldr.

Annenin zntleri, sevinleri, dua ve mrldanmalar,

yavrusunu okamas veya ona kar vurdumduymaz bir tavr

al bebek tarafndan hep hissedilir. Bebek, dnyay ilk byle

tanr.

Daha sonra doumla balayan oksijenli dnya, aile yuvasnda

devam eder. Burada daha nceden tanmaya balad bir

anne, bir baba ve bazen de kardelerle karlar. te bu andan

itibaren her dakika, her saniye, gzler, hfza adna fotoraflar

ekmeye balar. Her eyi, yaanan her olay, kopyalayp

hfzaya atar. Gn gelir bu hafzaya yklenen kareler,

gncellenir, uuraltndan uur stne kar ve davran

modelleri hlini alr. ocukluundan itibaren grd,

duyduu her eyi -aksine bir model gelitirmemise- tekrar

etmeye balar.

Yaanan hayattan bir rnek verecek olursak, babasnn iki

imesi sebebiyle evde kavga grltnn eksik olmad bir evde

byyen bir gen kz, ikiden ve onun sebep olduu dertlerden

bu kadar muzdarip iken, yine sarho birisiyle evlenmiti

Acaba neden?

Ksaca kolaya kam ve alt hayat devam ettirmek

istemitir. Byk ihtimalle onun ocuklar da byle problemli

bir ailede doacak ve yine gerekli dersi karmamlarsa byle

problemli bir yuva kuracaklardr.

O hlde bu ark bozacak, bozuk bir dzen varsa onu

deitirecek olan nedir?

Tek kelime ile: Eitim

Kendi hayatmzda zaman zaman yaadmz eksiklikleri,

ocuklarmza aksettirmemek iin nce bunlar fark etmeliyiz.

Sonra bunlar deitirecek yeni davran ve dnce ekilleri

gelitirmeliyiz. Bazen zorlansak da, yeni ve gzel olana

kendimizi altrmaya almalyz. Ancak bu ekilde eksikleri

azaltabilir ve gn getike daha mkemmele doru yol

alabiliriz.

Eitim, ama nasl bir eitim?

Annelerin-babalarn eitimi, ocuklarn eitimi, ailelerin ve

toplumun eitimi, yani topyekn bir eitim

Byle bir eitim iin;

Nasl daha iyi anne-baba olunur?

Evlatlarmz nasl daha gzel yetitirebiliriz?

Byle bir yeti/tir/me ortam iin aileye, okula, medyaya,

devlete den vazife ve sorumluluklar nelerdir? sorularna

gerekli olan cevaplar verilmedii mddete havanda su

dvmeye devam ederiz herhalde

Hanmna yedirdiin yemek senin iin

bir sadakadr. ocuuna yedirdiin

yemek senin iin bir sadakadr.

Hizmetine yedirdiin yemek senin

iin bir sadakadr. Kendi nefsine

yemek yedirmen de senin iin bir

sadakadr.

Tirmizden

PEYGAMBER (SAV)N OCUK TERBYESNE DAR ESASLAR

1) ocuk Terbiyesine Doumla Birlikte Balamak

Rasulullah(sav), gerek kendi ocuklar ve gerekse yakn

evresindeki ocuklarla domadan nce ilgilenmeye balar ve

ocuk terbiyesinin doumla birlikte ve hatta daha ncesinde

balamas gerektiine iaret ederdi. Kz Hz. Ftma torunu Hz.

Hasana hamile iken yanna urayp hlini hatrn sorar ve

ocuk dounca kendisine haber verilmesini, haber vermeden

de ocua hibir ey yaplmamasn tembih ederdi. Ayn

alkay torunu Hz. Hseyin iin de gstermitir.

Rasulullah(sav), yeni doan ocua verilen ilk gdann faziletli

ve lim bir ahsn elinden olmasna zen gsterirdi. Bu

ihtimam sadece kendi torunlar iin deil, btn ocuklar iin

de gsterirdi. Nitekim Hz. ie, doduu zaman ocuklarn

Peygambere (as) getirildiini, Onun da bunlara hayr duada

bulunup tahnk yaptn belirtmektedir. Mslman

eitimciler, Allah Reslnn eitli hikmetlere mebn bu

snnetinin, yeni doan ocuun lim ve fzl bir zta

gtrlerek tahnk ettirmek suretiyle yaatlmasn tavsiye

etmilerdir.

Hz. ienin ifadesine gre, yeni doan ocuk iin dua edip,

Allahtan mrnn bereketli klmasn talep etmek de,

Peygamberin (as) bir baka tavsiyesidir. Rasulullah(sav),

ocuklarn kulana ilk telkin edilecek eyin ezn ve kmet

olmasn isterdi. Torunlar Hz. Hasan ve Hz. Hseyin

doduklarnda, sa kulaklarna ezan, sol kulaklarna da kmet

okumutu. Bu telkin, ocuun daha ilk gnden ihmal edilmeyip,

dinin mukaddesleriyle tantrlmas gerektiine nemli bir

iarettir. Ayn zamanda bu uygulama, Eitim ve terbiyenin

mevsimi beikten mezara kadardr. kanaatini seslendiren

Mslman eitimciler iin de bir mihenk ta olsa gerektir.

Rasulullahn(sav), nemle zerinde durduu bir baka husus

da ocuklara gzel bir isim verilmesidir. Onun Sizler kyamet

gn kendi isimleriniz ve babalarnzn isimleriyle

arlacaksnz. O hlde isimlerinizi gzelletirin. ars, her

Mslman iin bir emirdir. Nitekim Hz. Ftma ilk ocuunu

dnyaya getirdiinde, Hz. Ali ona Harb adn koymak istemi,

ancak Rasulullah(sav) bu ismi beenmeyerek torununa Hasan

adn vermitir. Keza olu brahimin doumu mjdelendiinde:

Bu gece bir olum oldu; ona atam brahimin adn verdim.

diyerek sevincini aka izhar etmiti.

Rasulullah(sav), ocuklar doduktan sonra ilk yedi gn

ierisinde, balarndaki ty tra ettirip arlnca sadaka

vermek, Allaha krn bir ifadesi olarak kurban (akka)

kesmek, yaknlara ve ee dosta ziyafet tertip etmek ve

ocuun doumunu mjdeleyenlere hediye takdiminde

bulunmak gibi fiilleri yapmak suretiyle, Allahn bir kimseye

verdii en nemli ltuflardan birinin ocuk olduuna ve dikkat

ekmitir.

2) Terbiyede efkat-Ciddiyet Dengesini Korumak

Rasulullah(sav), tabiat itibariyle efkat ve muhabbet dolu bir

insand. Her zaman gler yzl, tatl szl ve efkatliydi.

Torunlarn pp koklarken Peygamberi (as) gren Akra b.

Hbis adl sahabe bunu yadrgayarak: Benim on ocuum var

ve imdiye kadar hi birini pm deilim. dediinde; Allah

Resl de onun bu tavrnn ho olmadn, Merhamet

etmeyene merhamet olunmaz. veya bir baka vesileyle,

Allah kalplerinizden efkat duygusunu kard ise, ben ne

yapabilirim ki! demitir.

Hicretin 10. ylnda olu brahim, 16 veya 18 aylkken

hastalanm ve kucanda vefat etmiti. Bunun zerine

mbarek gzlerinden yalar boalm; bunu gren

Abdurrahman b. Avf, hayretini gizleyememi ve neden

aladn sormutu. Allah Resl, alamann efkat ve

merhamet belirtisi olduunu ifadeyle, olu brahime

ynelerek duygularn yle ifade etmitir: Eer tekrar

buluma vaadi olmasayd senin iin daha fazla zlrdk.

Yine de senin iin ok mahzunuz ey brahim! Gzler ya aktr,

kalb hznlenir, lkin biz Allahn holanmayaca eyi

sylemeyiz.

Rasulullah(sav), Bunlar benim dnyadaki iki reyhanm

(kokularn en gzeli) dedii torunlarn kucaklar, koklar ve

barna basard. Onun (as) sevgisi sadece kendi ocuklar ve

torunlarna mnhasr deildi; dier ocuklar da sever okard.

sme b. Zeydin anlattna gre, Rasulullah(sav) onu bir

dizine, torunu Hasan da bir dizine oturtur, sonra ikisini de

barna basarak: Allahm, ben bunlar seviyorum; bunlar Sen

de sev! diye dua ederdi. Bir namaz esnasnda srtna binen

torunu kendiliinden ininceye kadar secdeyi uzatm, ocua

mdahale etmemitir. Hatt namaz bitince cemaatten birinin,

Ey Allahn Resl, namaz srasnda secdeyi yle uzun tuttunuz

ki, bir hdise meydana geldiini veya Sana vahiy indiini

zannettik. demesi zerine: Hayr! Bunlarn hibirisi olmad;

torunum srtma bindi. Acele etmeyi ve hevesi gemeden de

srtmdan indirmeyi uygun bulmadm. diye karlk vermitir.

Burada nemli bir hususa iaret etmek gerekir ki,

Rasulullah(sav)da sevgi ve efkat her zaman asl olmakla

birlikte; O, efkat ve ciddiyet arasnda belli bir denge de

gzetmitir. Zira O, misyonu ve donanm itibariyle bir ciddiyet

ve vakar insanyd. Ashab- Kirm, derlenip toparlanmadan,

huzuruna yakr bir hl almadan, hrmetsizlik edecekleri

endiesiyle Onun karsna kmaya, yzne bakmaya cesaret

edemezlerdi. Hz. Ali ve Hz. Ftma da byleydi. Onlardaki

hrmet ifadelerine srekli ahit olan Hz. Hasan ve Hz. Hseyin

de zamanla ayn ruh hletine brnmlerdi. Yalar ilerledike

onlar tatl bir mehbet hissi sarvermiti. Reslullah (sav), ne

kadar yumuak ve mfik davranrsa davransn, muhataplar

asla laubalilie girmezlerdi.

Sevgiyle ciddiyeti dengeleme konusu, pedagojik adan da

nemli bir husustur. rencilerin hissiyatn gzetme, onlarn

dertlerini dinleme, balarn okama, ellerinden tutma ve

ihtiyalarn giderme mutlaka ehemmiyetlidir; fakat onlar

karsnda ciddiyeti ve vakar koruma da olduka nemli bir

husustur. Gerek anne-babalar, gerekse retmenler,

ocuklarna veya rencilerine mutlaka sinelerini amal, her

zaman onlarla ilgilenmeli, dertlerine ortak olmal, gerekirse

harlk vermeli, hatta onlar iin canlarn bile feda etmeyi gze

alabileceklerini gstermeli ve sevgilerini ortaya koymak iin her

vesileyi deerlendirmeli; ancak onlar karsndaki konumlarn

ve ciddiyetlerini mutlaka korumaldrlar. Aksi hlde, kontrolsz

sevgi ve alkann ocuu martp kstahlatrmas ve

ukalalatrmas kanlmaz olacaktr.

Reslullah (as), ocuklarn ve torunlarnn henz ok kk

olduklar bir dnemde, onlar birer ikier omuzlarna alm,

pm, sevmi ve onlara dualar etmitir. Bu vesileyle, hem

efkat ve merhametinin gereini ortaya koymu, hem hdiseye

ahit olan sahabilere baz terbiye kaidelerini retmi, fakat

daha bilemediimiz onlarca hikmeti gzeterek, torunlarn

kucana ald zamanlarda bile, O, daim duruunu, her

zamanki tavrn ve ciddiyetini korumutur.

3) ocuklara Deer Vermek, Onlarla lgilenmek

Rasulullah(sav), ocuklar en gzel dnya nimetlerinden biri

olarak grr; onlara kar ilgi ve alkay asla eksik etmez ve

deerli olduklarn onlara hissettirirdi. O bir gn evinden km,

torunlarndan birini barna basarak: Siz ocuklar insan(n ok

yaman imtihan vesilesisiniz; bu sebeple) bazen cimrilie, bazen

korkakla, bazen de cehalete mptel klarsnz. Buna ramen

sizler Allahn en gzel kokulu nimetisiniz szleriyle, onlarn

nadide bir iek gibi olduklarna iaret etmitir. Bu sebeple

onlarn alamasna dayanamaz, alamalarna sebep olanlar

ikaz eder; namaz esnasnda alayan bir ocuk sesi duysa,

namazn ksaltr ve annesinin onunla ilgilenmesine frsat

verirdi. Ashaptan Breydenin (ra) naklettiine gre, Allah

Resl Mescidde hutbe okurken, henz ok kk yataki

torunlarnn de kalka ilerlediklerini grnce hutbeyi yarda

keserek yanlarna gitmi, onlar kucana alarak tekrar hutbeye

km ve: Allah Tel, Mallarnz ve evltlarnz (sizin iin) bir

imtihan (vesilesi)dir (Tebn, 64/15) derken ne kadar doru

sylemi. Bunlar yle grnce sabredemedim. buyurmu ve

hutbesine devam etmitir.

Neb (as), ocuklarla akalar, onlarn anlayaca dille konuur,

seviyelerine uygun espriler yapard. Enes b. Mlikin vey

kardei Eb Umeyrin ok sevdii kuu lnce, onu teselli

etmek istemi ve: Eb Umeyr! Serecie ne oldu, serecik ne

yapyor imdi! szleriyle de acsna ortak olmutu. ocuklara

yavrum, evldm, olum diye hitap edilmesini ister, kendisi

de bu szlerle gnllerini alrd. Yolda karlat ocuklar

bineine alr, gidecekleri yere kadar gtrrd. Hasta

olduklarn rendiinde ziyaret eder, ifa dileinde bulunur,

ashabn da byle davranmasna rneklik ederdi. Nitekim

Medinede yaayan bir Yahudi ocuunu hasta yatanda

ziyaret etmi, lmeden nce onun Mslman olmasna vesile

olmutu.

Allah Resl, ocuklarn bir ihtiyac olduunda karlar,

isteklerini yerine getirirdi. Torunlarndan birinin bir gn

susadn grm, hemen bir koyunun stn saarak getirmi

ve ona iirmitir. ocuklarn tertemiz ftratlarna iaretle,

mevsimin ilk rn hasat edildiinde, mahsuln bol ve

bereketli olmas iin Allaha dua etmi ve oradaki topluluktan

en kk ocuu ararak ilk meyveyi ona yedirmitir.

ocuklarla selmlam, hllerini hatrlarn sormutur.

Rasulullah(sav), ocuklarn ahsiyet sahibi olmalar iin onlarla

her ortamda ilgilenmi, onlara deer vermi, onlar anlamak

iin sz hakk verip dinlemi, dnyalarna girmeye almtr.

ocuk yalardaki sahabilerden Rfi b. Amrn (ra) bandan

geen bir hdise bunun en gzel rneidir. Hz. Rfi, bir gn

Medinede Ensardan birinin bahesindeki hurmalar talam

ve sahibi tarafndan yakalanarak Allah Reslnn huzuruna

getirilmiti. Peygamber (sav) ona nce: Yavrum! Hurmalar

neden taladn? diye sordu. ocuk da: Karnm at, yemek

iin taladm. diye karlk verdi. Bunun zerine Allah Resl:

Peki, o hlde bir daha hurmalar talama, dibine

dklenlerden ye, olur mu? diye tatl bir ekilde uyarm ve:

Allahm! Ona doyumluluk ver! diye dua etmiti. Allah Resl,

ocuun su ilediini rendii hlde nce onu konuturmu,

niyetini ve dncelerini renmek istemitir. ocuklar ou

kez yanl yaparlar, yaptklar yanln farknda da

olmayabilirler. Onlar ne yaparlarsa yapsnlar, karar vermeden

nce onlar dinlemek ve dnyalarna girip onlar anlamaya

almak gerekir. Bu yaklam tarz, ocuk terbiyesinde, ocua

deer verip ilgi ve alka duyulduunu gsteren ve tesirli

neticelerin alnmasn salayacak bir davran tarzdr.

4) Din Deerleri Yaayarak Kavratmak

Rasulullah(sav), ocuklara din deerleri ve manevi hakikatleri

kavratma konusunda kolaydan zora, esastan furta doru bir

yol izlenmesi gereine iaret etmitir. Bu sebeple din hayatn

esas olan ve temeli kalb tasdikten ibaret bulunan iman

esaslarnn telkini, ncelikli olarak ele alnmtr. Peygamber

(as), huzuruna getirilen ocuklara ve genlere, yalarna ve

seviyelerine gre ncelikle iman hakikatlerini kavratrd.

Nitekim konumaya yeni balayan akraba ocuklarna imann

esas olan tevhid hakikatinden bahseden ayetleri ve kelime-i

tevhidi yedi kez tekrar ettirerek kavratmaya alm ve

dolaysyla ashaba da bu hususta yol gstermiti. Ashaptan

Cndeb b. Abdullahn naklettiine gre, bir grup gen

Medineye gelmiler ve ksa bir sre Allah Reslyle birlikte

kalmlard. Hz. Cndeb, bu zaman zarfnda Kurndan nce,

iman hakikatlerini rendiklerini, bilahare Kurn

rendiklerini ve bylelikle imanlarnn arttn ifade

etmektedir. Bunlar, iman hakikatinin ocuklara ok daha erken

yalarda ve onlarn anlayabilecekleri ve kavrayabilecekleri bir

dille ve bizzat yaayarak retilmesi gerektiini ortaya

koymaktadr. man hakikatleri her ne kadar mcerret bir olgu

olsa da, bu tr hakikatleri kavratmann da bir yolu ve yntemi

vardr ve bu hususta takip edilecek en etkili yol da, imana dair

yaanan tecrbelerin hl ve kl diliyle ocua kavratlmasdr.

Reslullah (sav), ocuklara Allahn kelm olan Kurn- Kermi

retir ve ashabna da ocuklarna Kurn retmeleri

tavsiyesinde bulunurdu. Annesinin istei zerine sekiz

yandan itibaren ocukluu Allah Reslnn yannda gemi

olan Enes b. Mlike unlar tavsiye etmiti: Evldm! Kuran

okumay ihmal etme ve (unutma ki) Kuran l kalblere hayat

verir; kt ve irkin eylere, haddi amak gibi kusurlara kar da

insan korur Keza sahabeyi bu hususta tevik etmek iin de

yle buyurmutur: ocuklarnz u hususta yetitirin!

Bunlar: Peygamber sevgisi, Ehl-i Beyt sevgisi ve Kuran kraati.

(mrn Kuran okuyarak, hatmederek ve anlayarak geiren)

Kuran hizmetkrlarna, hibir glgenin bulunmad (kyamet)

gnnde peygamberler ve salih kullarla birlikte Allahn

glgelikleri takdim edilecektir. Allah Reslnn amcasnn

olu bn Abbas (ra) da kk yalarda bandan geen bir

hatrasn yle nakleder: Peygamberin (as) vefat esnasnda

on yandaydm. Ve ben (Kurandan) el-Muhkemi

okumutum. Kendisine el-Muhkemin ne olduu

sorulduunda, onun el-Mufassal (yani Hucrt Sresinden

sonra gelen 68 sre) olduunu ifade etmitir. Dolaysyla Allah

Reslnn terbiyesi altnda yetien ocuklar, Kuran

terbiyesiyle yetimiler ve kk yalardan itibaren de

seviyelerine gre kulluk grevlerine hazrlanmlardr.

mandan sonra en nemli vecibelerden biri olan namazn

ocuklara kavratlmas ve namaz uuruyla yetitirilmesinin de

ocuk terbiyesinde nemli bir yeri vardr. Kulluk grevleri iin

her ne kadar bulu a ngrlm olsa da, Allah Resl,

ocuklara yedi yana geldiklerinde altrmak maksadyla

namazn retilmesini, on yana geldiklerinde hl namazn

ifasnda kusurlu davranyorlarsa, ceza verilerek tedip

edilebileceklerini ifade buyurmaktadr

Gnmz eitimcileri tarafndan da zorunlu renme

devresinin yedi ya civar olduu kabul edilmektedir. ocuk

yedi yana girince, o devreye kadar, kendi gzlemleriyle

yaplan eyleri zaten kavramtr. Artk bu aamada sadece,

onun elinden tutup o gne kadar gzlemleriyle alglad eyleri

aklama, yerine gre tevik ederek, yerine gre de korkutarak

uyarlmaldr. yleyse belli bir yaa kadar hl ile yani yaayarak

gsterme geerli iken belli bir dnemden sonra artk fikr

seviyesine gre ve mantna hitap edecek ekilde her konuyu

aklamak gerekecektir. Dolaysyla ocuk, bazlarna gre Yce

Allah karsnda alt yanda, bazlarna gre sekiz yanda,

bazlar iin de en ge on yanda bir yetikin kabul edilerek

onure edilmeli, izzetine ihtimam gsterilmeli ve her ey, ona

peygamberane bir azim ve itiyakla anlatlmaldr.

Sonu

Gnmzde ocuk eitimine dair yaplan ilm aratrmalar

gsteriyor ki, ocuk eitimi ve terbiyesi ocuun doumuyla

balamas gereken bir sretir. Hadis-i eriflerde bu vetirede

yaplmas gereken ykmllkler arasnda, yeni doan ocua

manevi ahsiyetinin kazandrlmasna matuf olarak lim ve fazl

bir zata tahnik yaptrlarak dua ettirilmesi, kulana ilk telkin

edilecek szlerin ezan ve ikamet olmas, gzel bir isim

verilmesi, doumundan dolay Yce Yaratcya bir krn

ifadesi olarak akika kurbann kesilmesi gibi tavsiyelerin

bulunduu anlalmaktadr.

Kk yalarda sevgi ve efkate byk ihtiya duyan yavrularn

sevgi ve efkat timsali ebeveynler tarafndan muhabbetle

kucaklanmas, sevgiden yoksun braklmamas da ocuk

terbiyesinin nemli esaslarndandr. Bununla birlikte lsz ve

dengesiz bir sevginin zamanla ocuun marmasna ve

laubalilemesine sebep olacandan, efkat-ciddiyet

dengesinin korunmas ve bu hususta dengeli olunmas

gerekmektedir. ocuklar hayata hazrlamak ve ahsiyetlerinin

gelimesine yardmc olmak maksadyla, onlara deer verip

ilgilenmek, onlarn seviyelerine uygun espriler yapmak,

yavrum, evldm, ocuum diye hitap ederek gnllerini

almak, herhangi bir su ilediklerinde cezalandrmadan nce

konumalarna frsat verip dinlemek, yalarna uygun grevler

vererek sorumluluk sahibi olmalarna, zgven kazanmalarna

yardmc olmak gibi hususlar da hadis-i eriflerde ngrlen

tavr ve davranlardr. ocuk terbiyesinde en nemli

hususlardan biri de, onlarn kendi z kltrmz ve manevi

deerlerimizi, en gzel yntemlerle renmelerini ve iyice

kavramalarn salamaktr. Onlara, din ve mill deerlerimizi en

tesirli biimde kavratmann yolu, bunlar bizzat yaamamzdr.

Prof. Dr. Osman Gner

Ana-babann ocuklara olan vazifeleri, onlara

yazmay, yzmeyi, ok atmay retmeleri ve salkl ve

hell yiyecekler temin etmeleridir. Beyhkden

"Allah katna ulamas engellenmeyen drt dua

vardr. Onlardan biri, babann evld hakkndaki

duasdr..." Bihar'ul-Envar, c.47, s.189

Ailenin Ynetilmesi

Aile, bireylerden meydana gelen bir topluluk olduu iin

her topluluk gibi o da ynetilmeye muhtatr. Aile ii

hayatn dirlik ve huzur iinde devam edebilmesi iin

ynetim iinin yerine getirilmesi arttr. Aksi durumda,

aile iinde sapmalarn ve atmalarn; huzursuzluk ve

gerginliin olmas kanlmazdr. Ynetim iinin ihmal

veya terk edilmeye devam edilmesi halinde de sz

konusu sapmalar ve gerginlikler giderek

derinleecektir.

Evin gelir ve giderlerini dengede tutup, mevcut

imknlarn en iyi ekilde kullanarak, ailenin ekonomik

dzeyine uygun bir hayat salamak, aile ii ihtilaf ve

anlamazlklar zme kavuturmak, karlkl sayg,

sevgi ve hogrnn yerletirilip srdrlmesini

salamak gibi konular ev idaresinin temel ilerinden

bazlardr.

Aile ynetimi kapsamnda, dnya hayatna ynelik

yerine getirilmesi gereken bu ilerin yan sra ahiret

hayatna ynelik olarak yerine getirilmesi gereken

baka birtakm iler daha vardr. Dnya hayatnn fanilik

ve geicilii, inkr mmkn olmayan bir hakikat olarak

nmzdedir. Asl ve kalc gerek hayatn, ahiret hayat

olduu dikkate alndnda, aile bireylerinin ahiret

hayatlarna dair dzenlemelerin aile ynetiminde birinci

dereceden ncelikli ve nemli iler olduu kendiliinden

anlalacaktr.

Babann salnda, bu iin baba tarafndan yerine

getirilmesi, Rabbimiz Allahn ve Peygamber Efendimizin

bir tavsiyesidir. Zira bu grevin yerine getirilebilmesi

iin gereken bedensel ruhsal yetenek ve donanmlar

dikkate alndnda babann anneye gre bu i iin daha

uygun ve elverili olduu aikrdr. stisnalar kural d

tutulursa, erkeklerin bu grevin gerei olan zelliklerde

kadnlardan stn yaratldklar ortadadr. Ayrca ayet

ve hadislerde, ailenin geiminin erkein sorumluluuna

braklm olmas da onun evin idaresi grevini de

yrtmesi gerektiine dair bir iarettir. Nitekim mam

Taber, Nis Suresinin 34. ayetine yapt tefsirde,

erkein evin idarecisi olduunu sylemi ve bunun

gerekesini de erkein kadndan gl yaratlm ve

evin geiminden de sorumlu tutulmu olmas olarak

aklamtr.

Aile ynetiminin kocann sorumluluunda olmas ve

onun bu greve liyakati hususu, Nis Suresinde yle

aklanr: Allahn insanlardan bir ksmn dierlerine

stn klmas sebebiyle ve mallarndan harcama

yaptklar iin erkekler kadnlarn yneticisi ve

koruyucusudur. Peygamber Efendimiz de aile

yneticilii grevinin erkein sorumluluunda olduunu

dile getirerek yle buyurur: Erkek de ailesi zerinde

bir gzeticidir ve o da ailesinden sorumludur.

Ancak ayette dile getirilen stnlk, erkein kadndan

her konuda stn olduu biiminde anlalamaz. Zira

kadn ve erkek, yaratl itibariyle Allah katnda eit

stnlk ve fazilete sahip olup, ortaya koyduklar

davran ve ileriyle birbirlerinden ayrlrlar. Allaha

kar sorumluluk bilinci en fazla olup, Allahn emir ve

yasaklarn gzetmede daha ileri olan kimse, bu ekilde

olmayana nispetle, Allah katnda daha itibarl ve erefli

konumdadr. Allahn yardm ve ikramna da daha

layktr. Allah bunu yle haber vermektedir: phesiz,

Allah katnda en stn olannz, Ona kar en fazla

sorumluluk bilinciyle hareket edeninizdir.

Ayn ekilde Rabbimiz Allah, Erkeklerin kadnlar

zerinde bir derece fark vardr. buyurarak, erkeklerin

kadnlardan bir derece daha stn olduklarn

bildirmitir. Sahabenin en byk Kuran mfessiri bn

Abbas, ad geen srede bildirilen, erkeklerin kadnlar

zerindeki bir derece farkn yle aklar: Kocalar

hanmlarna kar btn grev ve sorumluluklarn

yerine getirecekler, buna karlk hanmlarnn onlara

kar iledikleri baz kusurlar ho grp, onlarla her

halkarda iyi geinecekler. Bylelikle onlardan stn

olacaklar.

Bu aklamadan da anlald zere, erkein kadndan

stnl, kadna kar byklenmeyi deil, ona kar

olabildiince alak gnll olmay ifade etmektedir.

Babann vefat etmi ya da bu grevi yerine

getiremeyecek durumda bulunmas hallerinde bu

grevi, anne yerine getirecektir. Bu hakikat, daha kk

yalardan itibaren kz ocuklarnn da ahlaki ve kltrel

donanmlarnn yan sra aile ii grevlerini

glgelemeyecek ve ihmaline yol amayacak trden

meslek donanmlarnn da bulunmasnn ok uygun

hatta gerekli olduunu gstermektedir. Sahabe

hanmlar arasnda meslek sahibi hatta kocalarndan

daha zengin olup evlerini geindiren kadnlarn olduu

bilinmektedir.

Kocalar evlerini ynetirken keyfi hareket edemezler.

Zira aile ynetimi birtakm din kurallarla hkme

balanm olup, onlardan bazs, kadnlarn da erkekler

zerinde haklar olduunu bildiren u ayetlerdir:

Erkeklerin kadnlar zerindeki haklar gibi, kadnlarn

da erkekler zerinde belli haklar vardr. , Onlarla iyi

geinin. Eer onlardan holanmazsanz, bilin ki

holanmadnz bir eye Allah, ok hayr koymu

olabilir. Peygamber Efendimiz de bu konuda yle

buyurur: Kadnlar hakknda Allahtan korkun. nk

onlar Allahn emanyla aldnz ve Allahn szyle onlar

kendinize helal kldnz. , Sizin en hayrlnz, ailesine

kar iyi olannzdr. Ben de aileme kar en iyi

olannzm.

Aile ynetiminde, ele iyi geinmenin ve onun haklarn

en gzel tarzda yerine getirmenin dnda erkee den

bir dier grev de hanmyla istiare etmesi, aileyi

ilgilendiren durumlarda ona danmasdr. Allah,

Peygamber Efendimize ynetim ilerinde bu prensibi

gzetmesini emrederek yle buyurur: lerinde onlara

dan.

Aile iinde de bir ynetim sz konusu olduuna gre bu

prensip orada da geerli olmaldr. Ailenin yneticisi

durumundaki erkek, bata hanm olmak zere ailenin

bireyleriyle istiare edecek, meseleler hakknda onlarn

da gr ve tekliflerini alacaktr. Peygamber

Efendimizin, Hudeybiye anlamas sonrasnda yaanan

zor bir durum karsnda hanm mm Selemeye

danmasn anlatan aadaki hadis, bu konunun

snnetteki en gzel rneklerinden birini

oluturmaktadr:

Misver b. Mahreme yle anlatmtr: Hudeybiye

anlamasnn yazlmas bittikten sonra Allah Rasl (s)

ashabna: Kalkn, kurban kesip, tra olun! buyurdu.

Andolsun ki, onlardan hibiri buna kalkmad. Allah

Rasl bu szn kez tekrarlad. Buna ramen

onlardan hibiri yine kalkmaynca Allah Rasl (s),

hznl bir ekilde mm Selemenin yanna giderek

ona, emrini kimsenin dinlemediini anlatt. Bunun

zerine mm Seleme: Ey Allahn Rasl! Emrini

yerine getirmelerini istiyor musun? O zaman onlarn

yanna k ve kurbann kesinceye kadar onlardan

hibiriyle konuma. Sonra berberini arp, tra ol.

dedi. Allah Rasl (s) dar karak, hanmnn syledii

gibi yapt. nsanlar bu durumu grnce, onlar da

kalkarak kurbanlarn kestiler ve birbirlerini tra

ettiler.

Aile reisi nihyet bir karar verince, aile yeleri, gnah

olmadka verdii kararlarda ona itaat etmelidirler. Aile

huzur ve mutluunun istikrar ve sreklilii iin bu attr.

Peygamber Efendimiz kadnn kocasna itaat etmesinin

nemi ve bunun Allah katndaki mkfat hakknda

yle buyurmutur: Kadnlarn hayrls, baktnda

seni mutlu eden, emrettiinde sana itaat eden ve

bulunmadn zamanlarda namusunu ve maln

koruyandr., Kadn be vakit namazn klar,

Ramazanda orucunu tutar, namusunu korur ve

kocasna itaat ederse cennete girer.

Evld kokusu, cennet kokusudur.

ocuk bulunmayan evde bereket yoktur.

Kimin ocuu varsa, onunla ocuklasn.

ocuklarnza gereken ikram yapn ve terbiyelerini gzel yapn.