1

ขอเสนอวาดวยการปฏรประบบการศกษาไทย

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (ทดอารไอ)

บทนำาการศกษาไดรบการคาดหมายใหทำาหนาทตางๆ มากมายทงในทาง

สงคม การเมอง และเศรษฐกจ นบตงแตการชวยใหประชาชนอานออกเขยนไดและคดเปน เรยนรจรยธรรมและความเปนพลเมอง ตลอดจนพฒนาทกษะทางเศรษฐกจ ซงจะชวยเพมความเทาเทยมในสงคมในระยะยาว

จากบทบาทหนาททสำาคญหลายประการดงกลาว การศกษาทไมมคณภาพจงกอใหเกดปญหารายแรงตอประเทศ โดยเฉพาะอยางยงในศตวรรษท 21 ซงประชาชนตองการทกษะการคดและการดำารงชวตทแตกตางจากอดตทผานมาอยางมนยสำาคญ

การแกปญหาคณภาพการศกษาไทย โดยเฉพาะการศกษาระดบพนฐาน เปนเรองทยากเยนแสนเขญยง แมจะมความพยายามปฏรปการศกษามากวา 10 ป ตงแตการปฏรปรอบแรกเมอป 2542 จนมาถงการปฏรปรอบทสองเมอป 2552 เรากยงไมสามารถทำาใหคณภาพการศกษาของประเทศดขนไดอยางทวถง ดงจะเหนไดจากโรงเรยนในเขตกรงเทพมหานครมคณภาพโดยเฉลยเมอวดจากการสอบมาตรฐานตางๆ สงกวาโรงเรยนในพนทหางไกลในภมภาค โดยเฉพาะโรงเรยนทมขนาดเลก

งานวจยทผานมาของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (ทดอารไอ) ชใหเหนวา เปาหมายของการปฏรประบบการศกษาไทยคอ (1) การพฒนาระบบการเรยนการสอนเพอเตมเตมศกยภาพใหนกเรยนมทกษะแหงศตวรรษท 21 (2) การพฒนาระบบครใหมคณภาพ (3) การสรางความ

2

รบผดชอบ (accountability) ในระบบการศกษา และ (4) การลดปญหาความเหลอมลำาดานตางๆ ในระบบการศกษา

1. การพฒนาระบบการเรยนการสอนเพอเตมเตมศกยภาพใหนกเรยนมทกษะแหงศตวรรษท 21

แนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 ตงอยบนฐานคดทเชอวา รปแบบการศกษาแบบดงเดมในชวงศตวรรษท 20 ซงเนนยำาแตการเรยนและทองจำาเนอหาในสาระวชาหลก อาท คณตศาสตร วทยาศาสตร ภาษาศาสตร สงคมศกษา ไมเพยงพออกตอไปแลวในการดำารงชวตและการทำางานในโลกศตวรรษใหมภายใตความทาทายใหม

สำาหรบแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 นน ตงตนจากผลสมฤทธทางการเรยนรทจำาเปนสำาหรบศตวรรษท 21 โดยใหความสำาคญกบการปลกฝง ทกษะ “ ” ทจำาเปนในศตวรรษท 21 เชน ทกษะในการคดขนสง ทกษะในการเรยนรและนวตกรรม ทกษะชวตและการทำางาน ทกษะดานสารสนเทศและการสอสาร ควบคกบ เนอหา “ ” ในสาระวชาหลกและความรอนทสำาคญในศตวรรษท 21 เชน ความรเรองโลก ความรดานการเงน เศรษฐกจ ธรกจและการเปนผประกอบการ ความรดานพลเมอง ความรดานสขภาพ และความรดานสงแวดลอม ผานหลกสตรทมลกษณะกระชบ (lean curriculum) ชางคด (thinking curriculum) และบรณาการ (interdisciplinary curriculum) เพอสรางนกเรยนทม คณลกษณะ“ ” อนพงปรารถนาของโลกศตวรรษท 21 ได นนคอ รจกคด รกการเรยนร

มสำานกพลเมอง มความกลาหาญทางจรยธรรม มความสามารถในการแกปญหา ปรบตว สอสาร และทำางานรวมกบผอนไดอยางมประสทธผลตลอดชวต

3

นอกจากน การเรยนรในศตวรรษท 21 ยงตองมการผสมผสานเทคโนโลยเขากบเนอหาและวธการสอน โดยใชเทคโนโลยสนบสนนทฤษฎการเรยนรแบบใหมในการพฒนาเนอหาและทกษะแบบใหมอกดวย เทคโนโลยเพอการเรยนรในศตวรรษท 21 ควรมคณลกษณะทมชวต มพลวต มปฏสมพนธ การเชอมตอและมสวนรวม ใชสอผสมอยางหลากหลาย ปรบเปลยนตามความสามารถและระดบของผเรยน มเนอหาทไมยดตดกบตวสอ เลอกประกอบเนอหาไดเอง คนหา-แกไข-จดบนทกได เกบประวตการเรยนรอยางเปนระบบ และมระบบการประเมนผลการเรยนรทรวดเรวและตอเนอง

ภาพท 1 เปาหมายของการเรยนรในศตวรรษท 21

2. การพฒนาระบบครใหมคณภาพ

4

3. การสรางความรบผดชอบ (accountability) ในระบบการศกษา

3.1 สภาพปญหาปญหาของระบบศกษาไทยไมไดเกดจากการขาดแคลนทรพยากรอก

ตอไป แตเปนปญหาเรองการใชทรพยากรอยางไมมประสทธภาพ กลาวคอ ใชทรพยากรมากแตผลสมฤทธตำา ดงทขอมลชวาในชวง 10 ปทผานมา งบประมาณของกระทรวงศกษาธการเพมขนกวา 3 เทา และอยในระดบไมนอยกวาประเทศอนในเอเชย สวนรายไดตอเดอนของครทมวฒการศกษาระดบปรญญาตรและสอนอยในโรงเรยนรฐกเพมสงขนจากประมาณ 1.5 หมนบาทในป 2544 เปนประมาณ 2.5 หมนบาทในป 2553 ซงถอเปนระดบรายไดทไมนอยกวาอาชพอน แตในทางตรงกนขาม ผลคะแนนการทดสอบมาตรฐานของนกเรยนไทยทงในระดบประเทศและระดบนานาชาตกลบมแนวโนมลดตำาลงมาก

งานวจยหลายชนของทดอารไอชวา ใจกลางปญหาของระบบการศกษาไทยคอการขาด ความรบผดชอบ “ ” (accountability) ของระบบการศกษาตลอดทกขนตอน ทงน ความรบผดชอบ หมายถง พนธะ“ ”ผกพนในหนาทของคนหรอองคกรตอเปาหมายทไดรบมอบหมาย โดยมระบบทผมอบหมายสามารถประเมนและตรวจสอบผลงาน เพอใหรางวลหรอลงโทษผทไดรบมอบหมายงานได

ภาพท 2 กรอบแนวคดเรองความรบผดชอบ

5

ในกรณของระบบการศกษา หวใจสำาคญของการปฏรปเพอสรางความรบผดชอบคอ การทำาใหโรงเรยนมความรบผดชอบโดยตรงตอผปกครองและนกเรยนมากขน โดยโรงเรยนควรมอสระในการบรหารจดการ และผปกครองควรมสทธเลอกโรงเรยนใหลกตามขอมลคณภาพของโรงเรยนทไดรบการเปดเผยตอสาธารณะ กลาวคอ มการสงเสรมใหเกดระบบ ความรบผดชอบสายสน “ ” (short-route of accountability) หรอสายความรบผดชอบระหวาง ผปกครอง“ -โรงเรยน-คร โดยไมตอง”ผานรฐบาล เพมมากขน (ดภาพท 2)

กระนน ในอกดานหนงกตองมการปฏรประบบ ความรบผดชอบสาย“ยาว ” (long-route of accountability) หรอสายความรบผดชอบระหวาง ผปกครอง“ -รฐบาล-โรงเรยน-คร ซงมรฐบาลเปนตวคนกลางใน”ระบบ โดยรฐบาลหรอหนวยงานของรฐทเกยวของควรมบทบาทในการเสรมสรางความรบผดชอบของระบบการศกษา เชน การปรบปรงระบบการเงนเพอการศกษา ระบบประเมนผลงานคร และระบบประเมนคณภาพสถาน

6

ศกษา ในแนวทางททำาใหผบรหารโรงเรยนและครตองรบผดชอบโดยตรงตอผลสมฤทธทางการศกษาของนกเรยน (ดภาพท 2)

ระบบความรบผดชอบมความสำาคญตอระบบการศกษามาก ดงแสดงไวในภาพท 3 กลาวคอ ระบบความรบผดชอบทดเปนปจจยหลกในการสงเสรมใหกระบวนการแปลงทรพยากรนำาเขา (inputs) เปนผลลพธ (outputs) และ/หรอผลไดตอสงคม (outcomes) เปนไปอยางมประสทธภาพและมประสทธผล นนคอมการใชทรพยากรทางการศกษาเพอบรรลผลสมฤทธทางการเรยนรอยางคมคา

ทงน บนเสนทางของการพฒนาคณภาพการศกษาเพอบรรลผลสมฤทธทางการเรยนรทพงปรารถนา ระบบการสรางความรบผดชอบตองทำางานรวมกบระบบอนๆ ทมความสำาคญไมยงหยอนไปกวากน นนคอ ระบบการเรยนร อนไดแก หลกสตร ตำาราเรยน สอและเทคโนโลย และระบบสนบสนนการเรยนร อนไดแก ระบบการบรหารจดการโรงเรยนทเปนอสระ ทงเรองการประเมนคณภาพสถานศกษา การพฒนาคณภาพคร และการมงบประมาณทเพยงพอตอการยกระดบผลการเรยนของนกเรยน รวมถงระบบการชวยเหลอและยกระดบคณภาพนกเรยน คร และสถานศกษา

ภาพท 3 ‘ความรบผดชอบ ในระบบการศกษา’

7

ระบบความรบผดชอบควรถกออกแบบใหมเปาหมายเพอพฒนาคณภาพการเรยนรใหบรรลผลสมฤทธทางการศกษาทพงปรารถนา กลาวคอ เปนระบบเพอมงพฒนาและชวยเหลอ มากกวาระบบเพอมงลงโทษบคลากรทางการศกษาและสถานศกษา เมอตรวจพบวาโรงเรยนใดโรงเรยนหนงเกดปญหา เชน ผลการเรยนของนกเรยนตกตำา ตองมกลไกในการชวยเหลอและพฒนาโรงเรยนนนดวย มใชจบลงเพยงแคการลงโทษครและผบรหารโรงเรยน

ในกระบวนการสรางความรบผดชอบใหแกระบบการศกษาไทย จำาเปนตองสรางเงอนไขพนฐานสามประการใหเกดขน มเชนนนระบบความรบผดชอบยอมมอาจทำางานไดอยางมประสทธภาพ เงอนไขพนฐานเหลาน ไดแก

หนง การปฏรประบบขอมลขาวสาร หมายถง การผลตและการกระจายขอมลดานสทธและหนาทของฝายตางๆ และขอมลเกยวกบนกเรยนและคร ผลลพธ และผลสมฤทธทางการศกษา สำาหรบการประเมนเพอใหรางวลและปรบปรงพฒนา

สอง การปฏรประบบบรหารจดการโรงเรยน หมายถง การกระจายการตดสนใจไปยงโรงเรยน ใหโรงเรยนมอสระในการบรหารจดการตนเอง ภายใตระบบความรบผดชอบทด

สาม การปฏรปโครงสรางสงจงใจ หมายถง การเชอมโยงการจางงานหรอผลตอบแทนครและผบรหารโรงเรยนเขากบผลสมฤทธทางการเรยนรของนกเรยนในระดบทเหมาะสม เพอใหครและผบรหารโรงเรยนใสใจในการเปนเจาภาพรบผดชอบในการพฒนานกเรยนอยางแทจรง

3.2 ขอเสนอเพอการปฏรป

8

คำาถามสำาคญทจำาเปนตองแสวงหาคำาตอบเพอสรางระบบความรบผดชอบคอ ระบบความรบผดชอบถกออกแบบขนเพออะไร รบผดชอบตอใคร และรบผดชอบอยางไร

ระบบความรบผดชอบควรถกออกแบบขนโดยมเปาหมายเพอพฒนาคณภาพการศกษาบนเสนทางของการสรางนกเรยนใหมทกษะแหงศตวรรษท 21 โดยรบผดชอบตอนกเรยนและผปกครอง ผานระบบการใหรางวลและลงโทษ และผานระบบการใหความชวยเหลอนกเรยน คร หรอสถานศกษาทมปญหา

กลาวโดยสรป หวใจสำาคญของการปฏรประบบการศกษาอยทการสรางระบบความรบผดชอบ เพอพฒนาคณภาพการศกษาตามแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 โดยใหโรงเรยนมความรบผดชอบโดยตรงตอผปกครองและนกเรยนมากขน โดยโรงเรยนควรเปนหนวยหลกในการพฒนาคณภาพการศกษา และมอสระในการบรหารจดการ ไมวาจะเปนเรองของการออกแบบหลกสตร วธการสอน และวธการวดผลตามแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 ใหสอดคลองกบวสยทศนและเจตนารมณของโรงเรยน รวมถงตอบสนองตอสภาพปญหาและความตองการชมชน รวมถงการฝกอบรมพฒนาคร และการประเมนคณภาพสถานศกษาภายใน โดยมการปฏรประบบการจดทำาและเผยแพรขอมลเกยวกบคณภาพของสถานศกษาตอสาธารณะเพอเปนพนฐานสำาหรบการตดสนใจของผปกครองในการคดเลอกโรงเรยน และสรางระบบใหความชวยเหลอโรงเรยน ครและนกเรยนทมปญหา

ทงน งานวจยชนนเสนอวา การปฏรประบบการศกษาตองดำาเนนการรวมกนใน 5 ดาน อนไดแก (1) การปฏรปหลกสตร สอการเรยนรและเทคโนโลย (2) การปฏรประบบการวดและประเมนผลการเรยน (3) การ

9

ปฏรประบบการพฒนาคณภาพคร (4) การปฏรประบบการประเมนคณภาพสถานศกษา และ (5) การปฏรประบบการเงนเพอการศกษา ซงรายละเอยดของขอเสนอเพอการปฏรปจะเลาสกนฟงในโอกาสตอไป

การสรางนกเรยนใหม “ทกษะแหงศตวรรษท 21” ในฐานะเปาหมายของระบบความรบผดชอบ

ระบบความรบผดชอบเพอการพฒนาคณภาพการเรยนการสอนและการชวยเหลอนกเรยน คร และสถานศกษาทมปญหา จกเกดขนไดกตอเมอมการกำาหนดเปาหมาย พนธะหนาท เจาภาพในการรบผดชอบพนธะหนาทตางๆ และระบบการประเมนผล เชนนแลว ผมอบหมายจงจะสามารถกำากบดแล ตดตาม ประเมนผล และตรวจสอบการทำาหนาทของผไดรบมอบหมายได ซงทำาใหผมอบหมายและภาครฐสามารถเขาไปรวมชวยเหลอและรวมพฒนาในกรณทผไดรบมอบหมายมความบกพรองในการปฏบตหนาท

คำาถามสำาคญทจำาเปนตองแสวงหาคำาตอบเพอสรางระบบความรบผดชอบกคอ ระบบความรบผดชอบถกออกแบบขนเพออะไร รบผดชอบตอใคร และรบผดชอบอยางไร

รายงานวจยฉบบนเสนอคำาตอบของคำาถามสำาคญดงกลาววา ระบบความรบผดชอบควรถกออกแบบขนเพอพฒนาคณภาพการศกษาบนเสนทางของการสรางนกเรยนใหมทกษะแหงศตวรรษท 21 โดยรบผดชอบตอนกเรยนและผปกครอง ผานระบบการใหรางวลและการลงโทษ และผานระบบการใหความชวยเหลอนกเรยน คร หรอสถานศกษาทมปญหา เปาหมายของระบบความรบผดชอบกคอความสามารถในการสรางนกเรยนใหมทกษะแหงศตวรรษท 21 นนเอง

10

การปฏรประบบการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบภายใตแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21

รายงานวจยฉบบนเสนอวา หวใจสำาคญของการปฏรประบบการศกษาอยทการสรางระบบความรบผดชอบเพอพฒนาคณภาพการศกษาตามแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 โดยใหโรงเรยนมความรบผดชอบโดยตรงตอผปกครองและนกเรยนมากขน โดยโรงเรยนควรเปนหนวยหลกในการพฒนาคณภาพการศกษา และมอสระในการบรหารจดการ ไมวาจะเปนเรองของการออกแบบหลกสตร วธการสอน และวธการวดผลตามแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 ใหสอดคลองกบวสยทศนและเจตนารมณของโรงเรยน รวมถงตอบสนองตอสภาพปญหาและความตองการของชมชน ตลอดจนการฝกอบรมและการพฒนาคร และการประเมนคณภาพสถานศกษาภายใน โดยมการปฏรประบบการจดทำา และเผยแพรขอมลเกยวกบคณภาพของสถานศกษาตอสาธารณะ เพอเปนพนฐานสำาหรบการตดสนใจของผปกครองในการคดเลอกโรงเรยน

นอกจากการสรางระบบความรบผดชอบโดยตรงแลว การปรบหลกสตร สอการเรยนร และการพฒนาคร กยงคงเปนหวใจสำาคญของการปฏรประบบการศกษา เพราะระบบในปจจบนยงไมเอออำานวยใหเกดการเรยนรตามแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 แตการปฏรประบบการเรยนรเพอใหนกเรยนสามารถเรยนรไดอยางเหมาะสมกบบรบทของศตวรรษท 21 จำาเปนตองลงมอทำาควบคไปกบการปฏรปดานอนๆ เชน การสรางระบบความรบผดชอบดงทไดกลาวไป รวมถงการลดความเหลอมลำาของคณภาพการศกษา โดยจดสรรงบประมาณใหกบพนททมปญหาทางเศรษฐกจและสงคมมากขน และสรางระบบใหความชวยเหลอโรงเรยน คร และนกเรยนทมปญหา

ทงน การปฏรประบบการศกษาตองดำาเนนการรวมกนทง 5 ดาน (ดภาพท 7 ประกอบ) ไดแก

(1) การปฏรปหลกสตร สอการเรยนร และเทคโนโลย (2) การปฏรประบบการวดและประเมนผลการเรยน

11

(3) การปฏรประบบการพฒนาคณภาพคร (4) การปฏรประบบการประเมนคณภาพสถานศกษา และ (5) การปฏรประบบการเงนเพอการศกษา

ภาพท 7 การปฏรป 5 ดาน เพอพฒนาการเรยนรในศตวรรษท 21

โดยการปฏรปนนตองดำาเนนไปทงสองระดบ คอ ระดบประเทศ ท“ ”มงตอบโจทยดานการสรางความรบผดชอบโดยบทบาทของรฐเปนสำาคญ และ ระดบสถานศกษา ทมงตอบโจทยดานความเปนอสระของโรงเรยน“ ”ในฐานะหนวยหลกของการจดการเรยนการสอนและการพฒนาคณภาพการเรยนการสอนเปนสำาคญ

(1) การปฏรประบบการศกษาในระดบประเทศแนวทางการปฏรประบบการศกษาในระดบประเทศ มงเนนไปทการ

สรางระบบความรบผดชอบเปนสำาคญ โดยรฐปรบบทบาทมาเปนผกำากบดแลคณภาพของระบบการศกษา

ในการน จดเรมตนของการปฏรประบบการศกษาเพอสรางความรบผดชอบ คอการปฏรประบบการทดสอบมาตรฐานระดบประเทศ (standardized test) ใหเปนการทดสอบวดความรความเขาใจและ

12

ทกษะ (literacy-based test) ซงสอดคลองกบแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 มากกวาการทดสอบทมงวดความรในเนอหาวชาตามหลกสตรดงทเปนอยในปจจบน

เพอสรางความรบผดชอบในระบบการศกษา ผลการสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมจะถกนำาไปใชในการประเมนผลงานของคร การประเมนคณภาพสถานศกษา และการประเมนผลผบรหารสถานศกษา นอกจากนนตองมระบบรายงานผลการสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมและผลการประเมนครและสถานศกษาตอผปกครอง สำานกงานเขตพนทการศกษา และสาธารณชน เพอใหผปกครองสามารถคดเลอกโรงเรยนจากขอมลเหลานนได การตดตามและตรวจสอบการดำาเนนงานของสถานศกษา การพฒนาคณภาพและเขาชวยเหลอนกเรยน คร และสถานศกษาทมปญหา การใหรางวลผบรหารโรงเรยน และการจดสรรงบประมาณดานอปสงค (งบอดหนนรายหว)

กระบวนการสรางความรบผดชอบทงหมดนมเปาหมายสดทายคอเพอใหเกดการพฒนาคณภาพการจดการเรยนการสอน โดยสรางผเรยนใหมทกษะแหงศตวรรษท 21 ดงแสดงในภาพท 8

ภาพท 8 แนวทางการปฏรประบบการศกษาในระดบประเทศ

13

(2) การปฏรประบบการศกษาในระดบสถานศกษาแนวทางการปฏรปการศกษาในระดบสถานศกษาถอวาโรงเรยนเปน

ศนยกลางในการปรบเปลยน โดยโรงเรยนตองทำาหนาทเปนหนวยหลกของการจดการเรยนการสอนและการพฒนาคณภาพการเรยนการสอน เงอนไขทจำาเปนของการปฏรปคอโรงเรยนตองมความเปนอสระในการบรหารการศกษา โดยไดรบงบประมาณและการสนบสนนทางวชาการทเพยงพอจากรฐ

การปฏรปการศกษาในระดบสถานศกษาเนนไปทการพฒนาคณภาพของการจดการเรยนการสอนเปนสำาคญ ภายใตหลกความยดหยน ความหลากหลาย ความมพลวต การมสวนรวมจากผปกครองและชมชน ความสามารถในการตอบสนองความตองการของผเรยนและชมชน และการมสภาพแวดลอมทางการศกษาทเออใหเกดการเรยนรและการพฒนา ดงแสดงในภาพท 9

ภาพท 9 แนวทางการปฏรประบบการศกษาในระดบสถานศกษา

14

ขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบการศกษาขนพนฐานรายงานวจยฉบบนนำาเสนอขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบ

การศกษา 5 ดานใหเกดความรบผดชอบ ภายใตแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 ดงน

การปฏรปหลกสตร สอการเรยนร และเทคโนโลยรายงานวจยฉบบนชใหเหนวา หลกสตร สอการเรยนร และเทคโนโลย

ของระบบการศกษาไทยยงมชองวางในการปรบปรงใหสอดคลองกบแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21

ในสวนของการวเคราะหหลกสตรแกนกลางของไทย พบวา (1) หลกสตรยงขาดวสยทศนและเปาหมายทชดเจนในการพฒนาผล

สมฤทธตามแนวทางการเรยนรในศตวรรษท 21 (2) องคประกอบหลายสวนในหลกสตรยงไมไดรบการออกแบบใหสง

เสรมการพฒนาทกษะแหงศตวรรษท 21 ตามแนวคด หลกสตรกระชบ “ ”หลกสตรชางคด และ หลกสตรบรณาการ “ ” “ ”

(3) โครงสรางเวลาเรยนกำาหนดเวลาเรยนอยางเครงครดตามสาระการเรยนร และกำาหนดจำานวนชวโมงเรยนตามขอบงคบของหลกสตรมากเกนไป ซงขดแยงกบแนวคด สอนใหนอยลง เรยนรใหมากขน และ “ ”

(4) ตวชวดมลกษณะองเนอหาคอนขางมากในหลายสาระการเรยนร ซงทำาใหเนอหาในหลกสตรมลกษณะแยกสวน และไมสนบสนนการพฒนาทกษะเทาทควร

ในสวนของการวเคราะหสอการเรยนร (หนงสอเรยนและสอแทบเลต) พบวา

(1) หนงสอเรยนของไทยถกออกแบบมาโดยตอบสนองกบตวชวดรายชนปเปนหลก สงผลใหหนงสอเรยนหลายสาระวชามลกษณะทคลายคลงกน ครอบคลมเนอหาคอนขางมากและมความซำาซอน เนอหามลกษณะแยกขาดมากกวาบรณาการ และยงไมประยกตใชวธการสอนทเนนการพฒนาทกษะมากกวาเนอหา และ

15

(2) สอแทบเลตยงใชเทคโนโลยสมยใหมในการสนบสนนเนอหาและวธการสอนไดไมดเพยงพอ เชน การปรบเปลยนเนอหาใหทนสมยตลอดเวลา การนำาเสนอเนอหาแบบมปฏสมพนธและการใชสอผสม ตลอดจนการสนบสนนวธการเรยนรผานเครอขาย เปนตน

สำาหรบขอเสนอเชงนโยบายดานการปฏรปหลกสตร รายงานวจยฉบบนเสนอวาใหตงทกษะแหงศตวรรษท 21 เปนเปาหมายหลก แลวออกแบบองคประกอบทงหมดของหลกสตรแกนกลางใหยดโยงกบเปาหมายในการพฒนาทกษะและความรเชงบรณาการทจำาเปนในศตวรรษท 21 เปนสำาคญ โดยเฉพาะในสวนของตวชวดทควรปรบใหองผลลพธในดานการพฒนาทกษะเปนหลก นอกจากนน หลกสตรควรใหความสำาคญกบความรเชงบรณาการ รวมถงไมครอบคลมเนอหามากจนเกนไป แตเนนแนวคดหลกและคำาถามสำาคญ

ขณะเดยวกน หลกสตรควรมความยดหยน โดยใหแตละโรงเรยนสามารถพฒนาหลกสตรใหสอดคลองกบบรบทของตนได ทงน ควรลดจำานวนชวโมงการเรยนในหองเรยน และใชวธการสอนทหลากหลาย เหมาะกบการพฒนาทกษะแหงศตวรรษท 21 เชน การเรยนรผานโครงงานและการแกปญหา

ในสวนของขอเสนอเชงนโยบายดานการปฏรปสอการเรยนร รายงานวจยฉบบนเสนอวาสำานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานควรปรบหลกเกณฑในการตรวจรบรองหนงสอเรยน โดยใหอสระกบสำานกพมพในการตความหลกสตรมากขน เชน อางองทตวมาตรฐานการเรยนรมากกวาตวชวดทระบรายละเอยดในเชงเนอหามากเกนไป หรอปรบตวชวดใหองทกษะมากขน วธการดงกลาวจะชวยทำาใหการออกแบบหนงสอสามารถเนนไปทแนวคดหลกมากกวาครอบคลมเนอหาทลนเกน นำาเสนอความรเชงบรณาการ และออกแบบกจกรรมการเรยนทเนนการพฒนาทกษะมากกวาเนอหา

สวนการพฒนาสอแทบเลตนนควรใชความสามารถของเทคโนโลยมาชวยสนบสนนประสบการณการเรยนรแบบใหม ทงดานเนอหาและวธการ

16

เรยนการสอน เชน มการใชเทคโนโลยนำาเสนอเนอหาอยางทนสมย มปฏสมพนธ มสวนรวม และใชสนบสนนการเรยนรในรปของการสรางความรดวยตนเอง (constructivism) และการเรยนรผานเครอขาย (connectivism)

การปฏรประบบการวดและประเมนผลการเรยนรายงานวจยฉบบนชใหเหนวาระบบการวดและประเมนผลการเรยนใน

ปจจบน ซงเนนการทดสอบเปนหลก ไมสามารถนำาพานกเรยนใหมทกษะแหงศตวรรษท 21 ได เนองจากขอสอบสวนใหญมลกษณะทองจำาและมงเนนแตเนอหา ไมสงเสรมการคดวเคราะหและการวพากษ อกทงไมชวยเสรมสรางทกษะอนทจำาเปน เชน ความคดสรางสรรคและการทำางานเปนทม

หากกลาวถงระบบการสอบเขามหาวทยาลยกยงคงมปญหาหลายประการ เชน คณภาพของขอสอบ เนอหาของขอสอบไมสมพนธกบการเรยนในหองเรยน นกเรยนตองพงพาการเรยนพเศษอยางหนก เพอฝกฝนเทคนคการทำาขอสอบ

นอกจากนน การทดสอบมาตรฐานระดบประเทศยงไมมการออกแบบระบบการจดเกบและเปดเผยขอมลการสอบ เชน คะแนนสอบ และขอมลพนฐานอนๆ เชน สภาวะทางเศรษฐกจและสงคมของนกเรยน อยางเปนระบบและมคณภาพ ทำาใหเสยโอกาสในการจดเกบขอมลทจำาเปนสำาหรบการสรางความรบผดชอบและการวางแผนเชงนโยบาย

รายงานวจยฉบบนมขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบการวดและประเมนผลการเรยนในสองระดบ ทงในระดบประเทศ เพอสรางความรบผดชอบ และในระดบโรงเรยน เพอพฒนาคณภาพของผเรยน

ในระดบประเทศ รายงานวจยฉบบนเสนอใหมการปฏรประบบการทดสอบมาตรฐานในระดบประเทศ โดยปรบจากระบบ O-NET และอนๆ ในปจจบน เปนการทดสอบเพอวดความรความเขาใจและทกษะ (literacy-based test) ซงสามารถประยกตเนอหาเขากบโจทยในชวตประจำาวนได นกเรยนตองใชความเขาใจและความสามารถในการประยกตเพอทำาขอสอบ

17

มากกวาใชความจำาหรอการใชเทคนคการทำาขอสอบ โดยปราศจากความเขาใจทแทจรง และนำาผลการทดสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมนไปสรางความรบผดชอบในระบบการศกษา เชน การประเมนผลงานของคร การประเมนสถานศกษาเพอพฒนาคณภาพและชวยเหลอสถานศกษาทมปญหา และการประเมนผลและใหรางวลแกผบรหารสถานศกษา

ทงน การทดสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมควรมลกษณะเปนการสอบแบบกลมประชากร (census-based test) หรอการกำาหนดใหนกเรยนทกคนตองสอบ เปนการประเมนผลแบบรวบยอด (summative test) และมผลไดเสยสง (high-stake test) เชน กำาหนดใหเปนการสอบไล (exit exam) สำาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 มธยมศกษาปท 3 และมธยมศกษาปท 6 โดยการออกแบบขอสอบเพอวดความรความเขาใจและทกษะน ตองดำาเนนการโดยผเชยวชาญดานการวดและประเมนผล รวมกบครผสอนในวชานนๆ โดยยดถอคณภาพของขอสอบเปนสำาคญ รวมถงพฒนาการจดทำาคลงขอสอบ (item bank) และการพฒนาระบบศนยคอมพวเตอร เพอการจดสอบทนทเมอตองการ (on demand assessment) โดยการออกแบบขอสอบควรมการสรางชดคำาถามรวม (common items) ระหวางรอบการสอบตางๆ เพอใหสามารถวเคราะหผลสมฤทธของนกเรยนในระดบชาตโดยเปรยบเทยบพฒนาการระหวางปได

นอกจากนน ควรจดใหมการปฏรประบบการจดเกบขอมลการสอบ การเปดเผยและการรายงานผลการสอบและการวเคราะหตอสาธารณะ เพอเปนฐานขอมลในการกำาหนดนโยบายของรฐและการเลอกสถานศกษาของผปกครอง เชน การจดเกบขอมลตวแปรดานสภาพเศรษฐกจและสงคมของนกเรยนและผปกครอง รวมถงขอมลของครและโรงเรยน นอกเหนอไปจากคะแนนสอบของนกเรยนแตละคน โดยเมอไดผลการสอบแลว ตองสามารถนำาขอมลเหลานไปสรางบทวเคราะหเชงคณภาพและเชงสถตทไดมาตรฐาน สามารถนำาไปใชประโยชนในการวนจฉยปญหา พรอมทงวางแผนการพฒนาการศกษาสำาหรบอนาคต โดยเปดโอกาสใหสาธารณชนสามารถ

18

เขาถงขอมลทผานการลบขอมลสวนตวของบคคลแลว ในลกษณะเดยวกนกบขอมลของสำานกงานสถตแหงชาต เพอนำาไปใชวเคราะหและตดสนใจดานการศกษา

สวนในระดบโรงเรยน รายงานวจยฉบบนเสนอใหมวธการวดและประเมนผลทหลากหลาย เชน การใชระบบแฟมงาน โครงงาน การสอบวดความร และการแกไขปญหาในชวตจรง ในทางทชวยพฒนาทกษะแหงศตวรรษท 21 ของนกเรยน การประเมนผลการเรยนในระดบโรงเรยนควรเปนการประเมนผลเพอเสรมสรางการเรยนรและวเคราะหผเรยน (formative assessment) ซงเปนการประเมนผลเพอพฒนาการเรยนการสอนตลอดเสนทางการเรยนร และหากเปนไปได ควรใชเทคโนโลยเปนตวชวยใหการประเมนเปนไปอยางมประสทธภาพมากขน เชน ใชระบบ computer adaptive test หรอระบบการประมวลผลเพอเพมความรวดเรวในการสงผลสะทอนกลบไปยงนกเรยน

การปฏรประบบการพฒนาคณภาพครรายงานวจยฉบบนศกษาวเคราะหระบบการพฒนาคณภาพครในสอง

มต ไดแก ระบบการฝกอบรมคร และระบบการประเมนสมรรถนะและผลงานครเพอใหผลตอบแทน

ในสวนของระบบการฝกอบรมคร รายงานวจยฉบบนชวาสภาพปญหาสำาคญในปจจบนคอรฐมบทบาทอยางมากในการจดหาผจดการอบรมและจดทำาเกณฑรบรองหลกสตร ทำาใหหลกสตรการฝกอบรมครไมสอดคลองกบปญหาทครและโรงเรยนเผชญ การอบรมสวนใหญเปนการฟงบรรยายมากกวาการฝกปฏบต รวมทงยงขาดระบบตดตามและสนบสนนใหมการนำาความรไปใช จงทำาใหการอบรมสนสดเพยงขนตอนการสรางและถายทอดความร แตไปไมถงขนตอนการนำาความรไปปฏบต การฝกปฏบต และการทบทวนและแลกเปลยนเพอแกไขปญหาจากการปฏบต อกทงผลการประเมนคณภาพครและโรงเรยนไมไดถกนำามาใชในการประเมนคณภาพของการฝกอบรมคร

19

ในสวนของระบบการประเมนสมรรถนะและผลงานครเพอใหผลตอบแทน รายงานวจยฉบบนชวาสภาพปญหาสำาคญในปจจบนคอ ระบบผลตอบแทนครไมไดขนอยกบผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยน ทำาใหครขาดความรบผดชอบตอผเรยนในเชงระบบ สำาหรบการเลอนขนเงนเดอนคร แมใหนำาหนกดานผลงานการปฏบตงานหรอผลงานตอผเรยนถงรอยละ 60 แตในแบบประเมนกลบไมปรากฏวาผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนเปนหนงในตวชวด สวนการเลอนวทยฐานะ ผลการเรยนของนกเรยนมนำาหนกเพยงรอยละ 10 ของคะแนนทงหมด โดยคะแนนผลสอบมาตรฐานของนกเรยนมนำาหนกเพยงรอยละ 3.3 ของคะแนนทงหมด

กลาวสำาหรบขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบการพฒนาคร รายงานวจยฉบบนเสนอวา ในสวนของระบบการฝกอบรมคร รฐตองปรบบทบาทจากผจดหา เปนผกำากบดแลคณภาพและการจดการความร และปรบเปลยนใหโรงเรยนเปนหนวยพฒนาหลกแทนทรฐ โดยใหโรงเรยนไดรบการจดสรรงบประมาณและมอำานาจในการตดสนใจเลอกหลกสตรและผอบรม เพอใหสอดคลองกบความตองการและสภาพปญหาทตนเผชญ อกทงจดใหมระบบการนำาผลการประเมนสมรรถนะครมาประเมนคณภาพการฝกอบรมดวย

นอกจากนน ระบบการฝกอบรมครตองใหความสำาคญกบขนตอนการนำาความรไปสการปฏบตจรง การฝกปฏบต และการทบทวนและแลกเปลยน เพอแกไขปญหาจากการปฏบต รวมถงการสรางระบบพฒนาครใหม โดยใหครวทยฐานะสงเขามามสวนรวมในการพฒนาครใหม และการสนบสนนใหเกดระบบชมชนเรยนรทางวชาการรวมกน (Professional Learning Community)

ในสวนของขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรปการประเมนสมรรถนะและผลงานครเพอใหผลตอบแทน รายงานวจยฉบบนเสนอใหการเลอนขนเงนเดอนและวทยฐานะของครสวนหนงขนอยกบพฒนาการของผลการทดสอบมาตรฐานแบบใหมของนกเรยน (โดยคำานงถงระดบตงตนของคะแนน) เพอใหครมความรบผดชอบตอการพฒนาคณภาพนกเรยนมากขน เชน การเลอนขนเงนเดอนคร อาจกำาหนดใหมการประเมนดานผลงาน

20

คร ซงวดดวยพฒนาการของผลการทดสอบมาตรฐานแบบใหมของนกเรยน ดานสมรรถนะการสอนของคร โดยประเมนจากการสงเกตการณ รวมกบการพจารณาเอกสาร และดานการทำางานตามภาระงาน โดยมนำาหนกการประเมนเทากนทงสามดาน

ทงน รายงานวจยฉบบนเสนอวา การประเมนสมรรถนะการสอนของครในระดบโรงเรยน ควรเปนการประเมนดวยการสงเกตการณจากผบรหารโรงเรยน สวนการประเมนสมรรถนะการสอนในการเลอนวทยฐานะ ควรเปนการประเมนจากบคคลภายนอก เชน กระทรวงศกษาธการ หรอสำานกงานเขตพนทการศกษา

นอกจากนน ควรกำาหนดใหมการประเมนเพอคงสภาพวทยฐานะทก 5 ป และใหครวทยฐานะสงมบทบาทในการรวมพฒนาครใหม โดยอาจใหพฒนาการของครใหมในความดแล เปนหนงในตวชวดสำาหรบการประเมนเพอเลอนวทยฐานะ อกทงควรมการปรบลดงานธรการของคร เพอใหครทมเทใหกบหนาทในการสอนไดอยางเตมท

การประเมนคณภาพสถานศกษาในปจจบนการประเมนคณภาพสถานศกษากระทำาผานระบบการ

ประเมนคณภาพภายนอก ภายใตการดแลของสำานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (สมศ.) เปนหลก ระบบการประเมนคณภาพภายนอกดงกลาวมปญหาหลายประการในปฏบตการจรง ตวอยางเชน ผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนมนำาหนกเพยงรอยละ 20 ของคะแนนทงหมด และวดจากสดสวนของนกเรยนทผานขดจำากดลาง ซงอยในระดบคอนขางตำา ผประเมนมปญหาดานคณภาพและความเปนมออาชพ และทรพยากรในการประเมนมจำากด ในขณะทตองประเมนสถานศกษาจำานวน 35,000 แหงภายในเวลา 5 ป

นอกจากนยงมปญหาดานตวชวดอนๆ ไดแก ตวชวดมมากเกนไป จนเปนภาระดานเอกสารของโรงเรยน และเกดกรณการตกแตงเอกสารอยทวไป ตวชวดมความเปนนามธรรมสง ทำาใหวดผลลพธและตรวจสอบ

21

ความถกตองไดยาก จงตองหนมาวดดานกระบวนการแทนทผลลพธ และตวชวดไมสอดคลองกบบรบทของโรงเรยน เปนตน

สำาหรบการประเมนคณภาพภายในโดยสถานศกษาเองกยงมปญหาในเชงคณภาพ โดยมงกระทำาเพอสนบสนนระบบประเมนคณภาพภายนอกมากกวาจะเปนไปเพอพฒนาคณภาพการเรยนการสอนในโรงเรยน กระนนกตาม การประเมนคณภาพภายนอกยงเชอมโยงการใชประโยชนจากการประเมนคณภาพภายในไดไมดพอ เชน ผประเมนภายนอกไมไดรบรายงานการประเมนคณภาพภายในกอนออกตรวจประเมนโรงเรยน เปนตน

รายงานวจยฉบบนนำาเสนอขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบประเมนคณภาพสถานศกษา โดยชวาระบบการประเมนคณภาพสถานศกษาควรใชการประเมนคณภาพภายในของโรงเรยนเปนหนวยหลกในการประเมนเพอพฒนาคณภาพ โดยสะทอนใหเหนจดแขงและจดออนของสถานศกษาตามทเปนจรงแบบไมมงตดสน แตมบทบาทในการชปญหาเพอแกไขปรบปรง ในการน โรงเรยนแตละแหงควรใหความสำาคญกบการประเมนคณภาพภายในและการจดทำารายงานประเมนคณภาพตนเอง (self-assessment report: SAR) พรอมทงมงพฒนาระบบการประเมนคณภาพภายใน และเปดโอกาสใหผมสวนไดสวนเสยของโรงเรยนมสวนรวมในกระบวนการประเมนคณภาพภายใน

นอกจากน การประเมนคณภาพภายในควรเนนการประเมนกระบวนการเรยนการสอน คณลกษณะของผเรยน เชน ความเปนพลเมอง ความมจรยธรรม รวมถงการประเมนหนาทดานการสนบสนนการศกษาของโรงเรยน เชน การพฒนาชมชน การสรางระบบใหผปกครองมสวนรวมในการบรหารจดการโรงเรยน เปนตน

สวนระบบการประเมนคณภาพสถานศกษาภายนอกของ สมศ. ควรถกปรบใหเปนเพยงหนวยเสรม ในแงของการประเมนเพอพฒนาคณภาพการเรยนการสอน โดย สมศ. ควรปรบบทบาทเปนหนวยสนบสนนดานการจดการและเผยแพรความรเกยวกบการประเมนใหแกโรงเรยน กำาหนดกฎ

22

กตกาขนตำาเทาทจำาเปน เพอกำากบคณภาพของการประเมนคณภาพภายในของโรงเรยน

นอกจากน สมศ. ควรมงเนนบทบาทในการประเมนเพอสรางความรบผดชอบ โดยใชการประเมนตามระดบปญหา (risk-based inspection) เพอแยกโรงเรยนทมปญหามาใหความชวยเหลอดานการพฒนาคณภาพ โดยคดแยกจากคะแนนการทดสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมของนกเรยน รวมถงมบทบาทในการประเมนเฉพาะเรอง (thematic inspection) โดยเลอกบางประเดน เชน การใชเทคโนโลยประกอบการเรยนการสอน หรอสมประเมนในระดบพนทหรอประเทศ เชน โรงเรยนทอยในเขตพนทหางไกลและขาดแคลนทรพยากรทางการศกษา เปนตน

การปฏรประบบการเงนเพอการศกษารายงานวจยฉบบนพบวาปญหาดานการเงนในระบบการศกษาใน

ปจจบนคอ งบประมาณสวนใหญจายไปยงดานอปทาน (สถานศกษา) มากกวาดานอปสงค (งบอดหนนรายหว) ซงไมเออตอการสรางความรบผดชอบ และโรงเรยนรฐไดรบเงนอดหนนตอหวมากกวาโรงเรยนเอกชนเปนเทาตว อกทงเงนอดหนนดงกลาวกไมชวยลดความเหลอมลำาระหวางโรงเรยนในเขตรำารวยและเขตยากจนเทาทควร

ขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบการเงนเพอการศกษาของรายงานวจยฉบบนกคอ แนวทางการปฏรปควรมวตถประสงคเพอสรางความรบผดชอบและลดความเหลอมลำาระหวางพนทควบคกนไป ผานสตรการจดสรรงบประมาณของรฐทคำานงถงสภาพเศรษฐกจและสงคมในแตละพนททแตกตางกน และใหงบประมาณอยางเพยงพอตอการพฒนานกเรยนใหขามผานมาตรฐานขนตำาตามทกำาหนดเปนเปาหมายไวได

ตวอยางของวธการจดสรรเงนอดหนนตามแนวทางสรางความรบผดชอบและลดความเหลอมลำาระหวางพนท เชน มการกำาหนดเปาหมายคะแนนการทดสอบมาตรฐานขนตำาของนกเรยน และจดสรรเงนอดหนนจำานวนมากกวาใหแกโรงเรยนในเขตพนทดอยโอกาส เพอลดความเหลอมลำาดานทรพยากร จากนนจงนำาขอมลผลการทดสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบ

23

ใหมของนกเรยนทเกดขนจรงมาเทยบกบคะแนนเปาหมายทกำาหนดไวในตอนตน เพอประเมนผลการทำางานของผบรหาร และใหรางวลในกรณทผบรหารสามารถดำาเนนงานไดตามเปาหมาย

ควรกลาวดวยวา รายงานวจยฉบบนคนพบขอมลเชงประจกษทนาสนใจวา แมทผานมา งบการใชจายดานการศกษาตอหวของภาครฐจะมลกษณะกาวหนาอยแลว คอเดกฐานะไมดไดรบเงนชวยเหลอจากรฐมากกวาเดกฐานะดกวา แตหากตองการใหนกเรยนบรรลผลสมฤทธทางการศกษาทดขน รฐจำาเปนตองจดสรรเงนรายจายเพอการศกษาใหมลกษณะทกาวหนามากกวาเดม

นอกจากน ในระยะยาว รฐควรปรบเปลยนระบบการเงนเพอการศกษาไปสระบบการเงนดานอปสงคใหมากขน ผานสตรการจดสรรเงนอดหนนรายหวทคำานงถงความเปนธรรม สทธในการเลอกสถานศกษาของผปกครองและนกเรยน และแรงกดดนใหเกดการแขงขนเพอพฒนาคณภาพของผเรยน จะชวยเพมระดบความรบผดชอบใหแกระบบการศกษา ทงน รฐตองเขามามสวนชวยเหลอในการยกระดบคณภาพการศกษาของโรงเรยนทมปญหาและขาดแคลนทรพยากร เพอใหการแขงขนเปนไปอยางเทาเทยมกนมากขน

เมอสภาพการแขงขนในการใหบรการการศกษามความเทาเทยมกนมากขน ระบบความรบผดชอบกจะทำางานไดดยงขน