EDUKACJA ZDROWOTNA W GIMNAZJUMkuratorium1.home.pl/kuratorium2/konferencje/nowa_podstawa_2013… · pozytywnie na zdrowie psychiczne: Wiara w siebie i swoje możliwości; pozytywne

EDUKACJA ZDROWOTNA

W GIMNAZJUM

dr Katarzyna Pankowska-Koc

[email protected]

Definicja zdrowia

zawarta w Konstytucji

Światowej Organizacji

Zdrowia (WHO), przyjętej

w 1946 r.

„Zdrowie jest stanem

pełnego dobrego

samopoczucia fizycznego,

psychicznego

i społecznego, a nie

wyłącznie brakiem choroby

lub niedomagania

(ułomności).”

EDUKACJA ZDROWOTNA

Kształcenie, nauczanie, wychowanie, aby

→ wiedzieć, rozumieć, umieć, chcieć

Modele edukacji zdrowotnej

1. Model zorientowany na chorobę – głównym celem jest zapobieganie określonym chorobom (np. chorobom układu krążenia, nowotworów, próchnicy zębów);

2. Model zorientowany na czynniki ryzyka - głównym celem jest eliminowanie tych czynników (np. palenia tytoniu, hipokinezji);

3. Model zorientowany na zdrowie - głównym celem jest wzmacnianie potencjału zdrowia.

PODSTAWY PRAWNE ZMIANY

1. Rozporządzenie MEN z 23 XII 2008r. w sprawie podstawy

programowej wychowania przedszkolnego oraz

kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół -

Dz.U. z 2009r. Nr 4, poz.17

określenie terminów wprowadzenia

cele kształcenia ogólnego na kolejnych etapach edukacji

najważniejsze umiejętności ucznia

zadania szkoły

cele kształcenia – przedmiotowe wymagania ogólne

treści nauczania – wymagania szczegółowe

zalecenia

WYCHOWANIE FIZYCZNE

- gimnazjum

nową podstawę programową wprowadza się

w roku szkolnym 2009/2010

w ramach godzin wychowania fizycznego – edukacja zdrowotna

realizowana jako blok w dowolnym momencie trzyletniego etapu

edukację zdrowotną prowadzą nauczyciele wychowania fizycznego

wymagania na koniec III etapu w zakresie:

1. diagnozy sprawności i aktywności fizycznej oraz rozwoju fizycznego

2. treningu zdrowotnego

3. sportów całego życia i wypoczynku

4. bezpiecznej aktywności fizycznej i higieny osobistej

5. sportu

6. tańca

7. edukacji zdrowotnej

WYCHOWANIE FIZYCZNE

Nowym rozwiązaniem w nowej podstawie programowej jest

ścisłe powiązanie - edukacji zdrowotnej z wychowaniem

fizycznym:

w I etapie edukacyjnym wyodrębniono obszar

„wychowanie fizyczne i edukacja zdrowotna";

dla II, III i IV etapu edukacyjnego zapisano, że

wychowanie fizyczne pełni wiodącą rolę w edukacji

zdrowotnej; uznano, że nauczyciele wychowania

fizycznego, po odpowiednim doszkoleniu, będą najlepiej

przygotowani do podjęcia tej roli;

Przedmioty nauczania, w których uwzględniono

wymagania dotyczące bezpośrednio lub pośrednio

edukacji zdrowotnej

KOMPETENCJE NAUCZYCIELI

REALIZUJĄCYCH EDUKACJĘ ZDROWOTNĄ

WIEDZA O:

ZDROWIU I CZYNNIKACH JE WARUNKUJĄCYCH

PROFILAKTYCE NAJCZĘSTSZYCH PROBLEMÓW

ZDROWOTNYCH I SPOŁECZNYCH DZIECI I MŁODZIEŻY

PROCESIE EDUKACJI ZDROWOTNEJ W SZKOLE

I PRZEDSZKOLU

PROMOCJI ZDROWIA, ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM

SZKOŁY PROMUJĄCEJ ZDROWIE



UMIEJĘTNOŚCI

DIAGNOZOWANIE POTRZEB UCZNIÓW

KONSTRUOWANIE PROGRAMÓW

KOORDYNOWANIE DZIAŁAŃ, WSPÓŁPRACA Z INNYMI

NAUCZYCIELAMI, PIELĘGNIARKĄ, RODZICAMI,

INSTYTUCJAMI /ORGANIZACJAMI

STOSOWANIE METOD I TECHNIK WSPIERAJĄCYCH

AKTYWNOŚĆ UCZNIÓW; TWORZENIE KLIMATU

MOTYWOWANIE UCZNIÓW DO TROSKI O ZDROWIE

EWALUOWANIE PROCESU I WYNIKÓW PROWADZONEJ

EDUKACJI ZDROWOTNEJ



POSTAWY

PRZEKONANIE, ŻE ZDROWIE JEST WARTOŚCIĄ DLA

CZŁOWIEKA ORAZ ZASOBEM DLA SPOŁECZEŃSTWA

GOTOWOŚĆ DO TWORZENIA WZORCÓW ZACHOWAŃ

ZDROWOTNYCH DLA UCZNIÓW

OTWARTOŚĆ I WRAŻLIWOŚĆ NA POTRZEBY INNYCH,

EMPATIA, AUTENTYCZNOŚĆ

GOTOWOŚĆ DO DOSKONALENIA WŁASNEGO ZDROWIA

ORAZ UMIEJĘTNOŚCI ŻYCIOWYCH

GOTOWOŚĆ DO DZIAŁAŃ NA RZECZ TWORZENIA

ZDROWEGO ŚRODOWISKA PRACY I NAUKI

ISTNIEJE POTRZEBA

zrozumienia, motywacji i gotowości do

podjęcia nowego zadania i uzyskania nowych

kompetencji przez nauczycieli wychowania

fizycznego;

docenienia znaczenia edukacji zdrowotnej

przez dyrekcję szkoły i stworzenia

nauczycielowi wychowania fizycznego

możliwości pełnienia roli jej koordynatora;

zrozumienia i chęci do współpracy ze strony

innych nauczycieli.

Treści

Podstawa programowa:

Wychowanie fizyczne – III etap

7. Edukacja zdrowotna. Uczeń:

1) wyjaśnia czym jest zdrowie; wymienia

czynniki, które wpływają pozytywnie

i negatywnie na zdrowie i samopoczucie,

oraz wskazuje te, na które może mieć

wpływ.

POLA ZDROWIA LALONDA raport ministra zdrowia Kanady 1974 r.

Treści


Wychowanie fizyczne – III etap (gimnazjum).


2) wymienia zachowania sprzyjające

i zagrażające zdrowiu oraz wyjaśnia, na czym

polega i od czego zależy dokonywanie

wyborów korzystnych dla zdrowia;

Najważniejsze czynniki wpływające

pozytywnie na zdrowie psychiczne:

Wiara w siebie i swoje możliwości; pozytywne

i optymistyczne nastawienie; zdolność do miłości,

przyjaźni; szczerość; brak nieuzasadnionego obwiniania

siebie i innych; przebaczanie sobie

i innym; samokontrola; działalność twórcza;

samorealizacja; poczucie spełnienia; samorozwój;

umiejętne rozwiązywanie konfliktów; unikanie

negatywnych myśli i emocji - związanych z samym

sobą i z reakcjami na różne sytuacje, zdarzenia

i ludzi; wiedza i doświadczenie; świadomość własnego

wpływu na swoje życie.

Najważniejsze czynniki wpływające

pozytywnie na zdrowie fizyczne:

Picie odpowiednio dużej ilości wody - jest ona

potrzebna do prawidłowych reakcji i procesów

biochemicznych regulując funkcje komórek

i regenerując je; higiena osobista, brak nałogów,

regularne badania kontrolne; regularny wysiłek

fizyczny; duża dawka ruchu i rekreacji na świeżym

powietrzu; właściwe odżywianie; nie nadużywanie

leków.

Najważniejsze czynniki wpływające na

zdrowie społeczne:

•umiejętność dostosowania się do środowiska, w którym żyjemy,

socjalizacja (uspołecznienie) polegająca na usamodzielnieniu się,

stopniowym uniezależnieniu od rodziców i przystosowaniu oraz

dostosowaniu do życia w grupie społecznej;

•zdobywanie kompetencji do realizowania potrzeb i celów

(zarówno osobistych, jak i grupy);

•radzenia sobie z konfliktami w grupie;

•branie udziału w życiu społecznym jakiejś grupy np.

koleżeńskiej, sportowej, artystycznej, kulturalnej,

wolontariackiej, samopomocy społecznej lub związanej

z naszymi innymi zainteresowaniami, pasjami lub potrzebami;

• pełnienie ról społecznych np. gospodarza klasy, skarbnika;

• umiejętność współpracy i współdziałania.

Treści




3) identyfikuje swoje mocne strony, planuje

sposoby ich rozwoju oraz ma świadomość

słabych stron, nad którymi należy pracować.

Treści


Wychowanie fizyczne – III etap (gimnazjum)


4) omawia konstruktywne sposoby radzenia

sobie z negatywnymi emocjami.

Treści Technika fantazji zastępczych. Jeżeli sprawiedliwości za

krzywdy nie można osiągnąć w rzeczywistości, to można uczynić

jej zadość przynajmniej w fantazji, np. oglądając pojedynek

bokserów wagi ciężkiej, wyobraź sobie, że to twój wróg obrywa

po głowie lub wyobraź sobie tę osobę w śmiesznym stroju, np.

klauna, na którego wylewa się kubeł wody. W ten sposób w

znacznym stopniu pozbywasz się gniewu i negatywnych uczuć,

jakie żywisz do danej osoby.

Sport, intensywne ćwiczenie, taniec.

Bieg, siłownia, gra w squasha, koszykówkę (czy inną grę) to

bardzo proste sposoby rozładowania silnego napięcia.

Słuchanie muzyki, wykonywanie prac plastycznych.

Treści Sprzątanie, szorowanie, koszenie trawy – prace fizyczne.

Wymienione dotąd techniki nie rozwiązują problemu, ale mają

na celu ułatwienie zniesienia ciężaru negatywnych emocji. Są

to proste techniki, umożliwiające opanowanie silnych emocji,

które każdy może sam wykonać. Wystarczy tylko mieć chęć do

ich zastosowania i wiarę w ich skuteczność.

Treści




5) omawia sposoby redukowania

nadmiernego stresu i radzenia sobie z nim

w sposób konstruktywny.

POJĘCIE STRESU

Stres jest słowem bardzo często używanym,

utożsamianym z uczuciem niepokoju, napięcia

i strachu. Jest przeciwieństwem uczucia spokoju

i odprężenia.

POJĘCIE STRESU

Według Richarda Lazarusa, stres nie jest

umiejscowiony ani w samej sytuacji, która go

wywołuje, ani w samej osobie, która go doświadcza.

Stresem jest określona relacja między osobą

a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako

obciążająca lub przekraczająca jej bieżące zasoby

i zagrażająca jej dobrostanowi.

GENERAL ADAPTATION SYNDROME

STRES A WYDAJNOŚĆ

PERCEPCJA CZYNNIKÓW

STRESOGENNYCH

SPOSOBY RADZENIA SOBIE ZE

STRESEM

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA

MUZYKA

SZTUKI PLASTYCZNE

CZAS SPĘDZANY Z BLISKIMI

MEDYTACJA

RELAKSACJA

TERAPIA

RELAKSACJA

Relaksacja jest rozluźnieniem wewnętrznego

napięcia, w wyniku, którego zmniejszają się nasze

negatywne emocje, takie jak lęk, złość, gniew, zawiść.

Relaksacja to wszelkie metody i sposoby uzyskiwania

stanu fizycznego i psychicznego odprężenia, czyli

tzw. stanu relaksu. Treningi i ćwiczenia relaksacyjne

służą wypracowaniu nawyków wprowadzania się

w ten stan.

TRENONG PROGRESYWNY

JACOBSONA

Podstawowym elementem Treningu Progresywnej

Relaksacji jest nauka napinania i rozluźniania różnych

grup mięśniowych.

Faza NAPINANIA, którą zaczynasz po słowie

TERAZ trwa 5 – 7 sekund, to jest czas jaki zabiera

wczucie się we wrażenia jakie płyną z napiętego

mięśnia.

FAZA ROZLUŹNIANIA, która zaczynasz po słowie

ROZLUŹNIJ, trwa około 30 sekund, w tym czasie

należy zwrócić uwagę na przyjemne uczucia

rozluźnienia. Zwracamy uwagę na różnicę pomiędzy

stanem napięcia i rozluźnienia danej grupy

mięśniowej.

TRENONG AUTOGENNY

SCHULTZA

Polega on na wywoływaniu, drogą autosugestii,

wrażenia ciężkości w poszczególnych częściach ciała

i prowadzi do stopniowego ich rozluźnienia, aż do

osiągnięcia stanu zupełnego bezwładu.

Odwracamy uwagę od wszelkich bodźców

z otoczenia, nie myślimy o problemach i codziennych

sprawach, a w końcu wyłączamy wszelkich

niepożądane myśli.

Po zakończeniu relaksu przywracamy napięcie

mięśniowe poprzez odpowiednie komendy, którym

towarzyszą ruchy poszczególnymi częściami ciała.

Treści




6) omawia znaczenie dla zdrowia dobrych

relacji z innymi ludźmi (…).

Treści Każdy człowiek ma cztery strefy, w których dobrze czuje się

w kontakcie z innymi ludźmi. Są to: strefa intymna, osobista,

społeczna i publiczna.

Strefa intymna – do około 45 cm wokół ciała (w tym 15 cm to

strefa ściśle intymna) – jest uważana przez człowieka za jego

osobistą własność i dlatego dopuszcza jej naruszanie wyłącznie

przez osoby uczuciowo z nim związane.

Strefa osobista – 46–120 cm – odległość dzieląca nas od

innych podczas spotkań, w klasie, u znajomych. Utrzymanie jej

oznacza, że osoby, z którymi się kontaktujemy, nie wywołują

w nas uczucia zagrożenia lub niepokoju; prowokuje też do

nawiązania rozmowy.

Treści Strefa społeczna – 120 – 360 cm. Taki dystans zachowujemy

wobec osób obcych lub mniej znanych, np. podczas zakupów

w sklepie, na przerwie w szkole.

Strefa publiczna – powyżej 360 cm. Jeśli zwracamy się

do większej grupy ludzi, np. podczas publicznych wystąpień,

to dzieli nas od nich taka właśnie odległość.

Odległość pomiędzy osobami informuje nas o stosunkach

w jakich się one znajdują. Obserwując osoby pozostające

ze sobą w kontakcie warto również zwrócić uwagę na inne

sygnały, np. dotyk i kontakt wzrokowy.

Treści

Kodeks Fair Play

1. Fair Play - to pomysł na sukces w życiu

i w sporcie, ale nie za wszelką cenę;

2. Fair Play - to radość ruchu

i współzawodnictwo, szacunek dla lepszego;

3. Fair Play - to mój sposób na bycie sobą

w życiu i w sporcie, w kontakcie z innymi;

4. Fair Play - to życzliwość dla ludzi, pomoc

i współdziałanie w sporcie oraz w życiu mojej klasy,

szkoły, mojej rodziny;

5. Fair Play - to równość szans w grze,

w zabawie, w zawodach, w rywalizacji koleżeńskiej;

Treści

6. Fair Play - dotyczy nas wszystkich;

7. Fair Play - to przestrzeganie reguł gry

i przepisów na co dzień - w życiu i w walce sportowej;

8. Fair Play - to troska o zdrowie moje i moich kolegów,

mojej rodziny i przyjaciół, w czasie pracy i wypoczynku;

9. Fair Play - to poszanowanie ludzi, przyrody

i środowiska;

10. Fair Play - to walka z nielojalnością,

niesprawiedliwością i oszustwami w życiu

i w sporcie.

Treści




7) wyjaśnia, w jaki sposób może dawać

i otrzymywać różnego rodzaju wsparcie

społeczne.

Wsparcie społeczne

Jest to przede wszystkim pomoc dostępna dla jednostki

lub grupy w sytuacjach trudnych, stresowych lub

przełomowych, których bez wsparcia innych nie można

przezwyciężyć (Woynarowska, 2008).

Wsparcie społeczne

wsparcie emocjonalne – okazywanie sympatii, życzliwości, zainteresowania, szczególnie w sytuacjach obciążających emocjonalnie,

wsparcie instrumentalne – udzielanie konkretnej pomocy, np. pomoc w rozwiazywaniu trudnego problemu, dostarczenie pomocy technicznych, materialnych,

wsparcie informacyjne – dostarczanie informacji, które pomagają poradzić sobie w danej sytuacji,

wsparcie oceniające – wyrażanie opinii na temat danej osoby, jej zachowań, wyglądu, wypowiedzi itp.

RODZAJE KOMUNIKATÓW

1. KOMUNIKATY KRYTYCZNE - mają na celu

wzbudzanie poczucia winy, przekazanie komuś, że nie jest

w porządku.

2. KOMUNIKATY STRUKTURALNE - dają przepis na

postępowanie, pouczają jak ktoś powinien się zachować,

co robić.

3. KOMUNIKATY OPIEKUŃCZE - przekazujący

komunikat włącza się w rozwiązanie problemu, udziela

pomocy, wyręcza, przejmuje inicjatywę na siebie.

4. KOMUNIKATY WSPIERAJĄCE - są bardzo

wartościowe, dają przestrzeń do działania drugiej osobie,

traktując ją jako pełnowartościową jednostkę, która jest

w stanie samodzielnie rozwiązywać problemy.

KOMUNIKACJA

Komunikat wspierający:

Widzę, że to trudne dla ciebie.

Widzę, że masz kłopot.

To rzeczywiście problem.

Co planujesz z tym zrobić?

Wierzę, że sobie poradzisz.

Jeśli chcesz to ci pomogę, tylko powiedz mi

w jaki sposób?

Komunikat „Ja”

Treści




8) wyjaśnia, co oznacza zachowanie

asertywne, i podaje jego przykłady.

Jest nieinwazyjny - pozostaje w obrębie Twojego pola

psychicznego, w przeciwieństwie do powszechnie używanego

komunikatu „Ty”, np. „ Jak ty się zachowujesz”.

Może być skuteczny w sprawie zmiany zachowania, jeżeli

kierowany jest do kogoś z kim pozostajemy

w relacji.

Informuje ludzi o tym jakie emocje czujemy w związku z ich

różnymi zachowaniami.

Służy nawiązywaniu kontaktu i budowaniu więzi, przez swoją

autentyczność i otwartość.

Pozwala brać pełną odpowiedzialność za to co przeżywamy i

robimy w kontaktach z innymi ludźmi.

Komunikat „Ja”

Asertywny komunikat JA

Składa się z trzech elementów:

(1) opisujemy spostrzeganą przez nas sytuację

(„Gdy widzę/słyszę …”),

(2) wyrażamy nasze uczucia, które jej towarzyszą

(„Czuję się…”),

(3) formułujemy nasze oczekiwania, prośby

(„Chciałabym (chciałbym), żebyś…”).

Komunikat „Ja”

Treści




9) omawia szkody zdrowotne i społeczne

związane z paleniem tytoniu, nadużywaniem

alkoholu i używaniem innych substancji

psychoaktywnych; wyjaśnia, dlaczego

i w jaki sposób należy opierać się presji oraz

namowom do używania substancji

psychoaktywnych i innych zachowań

ryzykownych.

Treści

Schemat asertywnej odmowy:

- słowo „nie” – zdecydowane;

- informacja o tym, co zrobisz lub czego nie zrobisz

[wolę, chcę, wybieram, jest dla mnie ważne, mam

zamiar, postanowiłem (am), zdecydowałem (am)].

- ewentualne krótkie wyjaśnienie lub podanie

alternatywy (tego, co proponujesz w zamian)

w celu zadbania o relacje

Np. nie, dziękuję; nie mam ochoty na... (papierosa,

taniec); nie, nie zapalę papierosa (nie wypiję

alkoholu).

Rozwiązanie dotyczące edukacji

zdrowotnej przyjęte w nowej podstawie

programowej kształcenia ogólnego:

przyczynić się może do większej skuteczności

działań nauczycieli wychowania fizycznego

w zakresie motywowania uczniów do

zwiększenia aktywności fizycznej; zajęcia te

umożliwią uczniom poznawanie siebie,

swojego rozwoju, zdrowia i potrzeb;

stwarza szansę dla nauczycieli wychowania

fizycznego: zwiększenia ich: prestiżu

osobistego, zawodowego i społecznego,

możliwości udziału w życiu szkoły, rozwoju

zawodowego i osobistego oraz zwiększenia

satysfakcji z pracy;

Rozwiązanie dotyczące edukacji

zdrowotnej przyjęte w nowej podstawie

programowej kształcenia ogólnego:

w dalszej perspektywie stwarza szansę na

poprawę zdrowia ludności w Polsce, gdyż:

systematycznie prowadzona edukacja

zdrowotna w szkole jest najbardziej opłacalną,

długofalową inwestycją w zdrowie

społeczeństwa,

przyjęty zapis jest elementem polityki

zdrowotnej państwa, zgodnym z Narodowym

Program Zdrowia na lata 2007-2015.

EDUKACJA ZDROWOTNA W GIMNAZJUM

SERDECZNIE DZIĘKUJĘ

ZA UWAGĘ

Documents

EDUKACJA ZDROWOTNA W GIMNAZJUMkuratorium1.home.pl/kuratorium2/konferencje/nowa_podstawa_2013… · pozytywnie na zdrowie psychiczne: Wiara w siebie i swoje możliwości; pozytywne