EDUKATA QYTETARE LIBRI I MESUESIT KLASA V Hartues: Dr. Milika Dhamo Dr. Mariana Sinani Dr. Fatmira Myteberi Tonin Gjuraj Dy fjale mesuesit. Teksti i "Edukates Qytetare" 5 synon te aftesoje nxenesit ne perdorimin e shprehive te jetes qytetare ne grup, familje, shkolle e komunitet. Te gjitha keto grupime sociale shikohen si grupe individesh te ndryshem per nga indidvidualitet dhe aftesite, por qe kane te perbashket nje pakete vlerash, nje varg traditash, vizionin per te ardhmen. Ne keto grupime sociale nxenesit gjejne vazhdimesine e jetes dhe tradites njerezore, plotesojne nje sere nevojash, realizojne identitetin dhe potencialet e tyre. Ne kete liber te hartuar per t'ju ardhur ne ndihme mesuesve per zhvillimin e lendes se edukates qytetare pershkruhen disa procedime metodike, permes te cilave synohet qe te formohen tek nxenesit jo vetem shprehi te jetes qytetare ne keto grupime sociale, po edhe vlera e qendrime ne mardhenie me to. Nje shoqeri e lire e demokratike duhet te mbeshtetet edhe ne dijet, shprehite dhe virtytet e qytetareve te saj. Ky botim,se bashku me manualin "Edukimi demokratik ne Shqiperi" qe shume shpejt do te jete nje burim informacioni ne duart e mesuesit te edukates, eshte nje perpjekje e pare per te terhequr vemendjen ndaj rendesise se punes se shkolles per te zhvilluar aftesite dhe responsabilitetin qytetar tek nxenesit. Programi i e edukates qytetare per klasen e peste synon t'i beje nxenesit te kuptojne bazat e jetes shoqerore, te drejtat dhe pergjegjesite e qytetarit ne shoqerine demokratike dhe te fitojne shprehi te pjesemarrjes se pergjegjshme ne jeten e shoqerise. Ne kete liber, si rruge te realizimit te ketyre komponenteve te sjelljes demokratike, jane zgjedhur aktivitete te kuptimta per femijet e kesaj moshe. Per te qene me te qarte me poshte po sjellim harta konceptuale. Ne to shpjegohen konceptet: "vlera demokratike", "shprehi te pjesemarrjes ne jeten demokratike" e "qendrime demokratike" . Vlerat demokratike per formimin e te cilave synohet ne kete liber te mesuesit jane: perkushtimi, drejtesia, ndershmeria,

perkushtimi social, atdhedashuria, respekti per diversitetin njerezor, te drejtat njerezore, ndershmeria, besimi, e mira e perbashket, pergjegjesia sociale. Shprehi e qendrime per formimin e te cilave synohet ne kete liber jane: shprehite e komunikimit, shprehite e pjesemarrjes ne jeten qytetare, shprehite e organizimit, shprehite e drejtimit, shprehite e bashkepunimit, shprehite e marrjes se vendimeve, shprehite e zgjidhjes se problemeve, shprehite e te nxenit te vazhduar etj. evidentimi i qellimeve dhe traditave te perbashketa, respekti per njerezit dhe mjedisin, qendrimi i pergjegjshem, qendrimet dashamirese dhe te kujdesit, Keto formulime hasen dendur ne fjalorin e jetes se perditshme dhe shpesh mesuesi e ka te veshtire te tregoje nese nxenesit e tij punojne per formimin e ketyre vlerave dhe qendrimeve. Per t'i ardhur ne ndihme mesuesit te percaktoje drejtimin e te nxenit dhe te vleresoje arritjet e nxenesve, po rendisim disa aktivitete te cilat i kemi sugjeruar per t'u zhvilluar ne klase dhe domethenien e tyre ne kontekstin e qellimeve te pergjithshme dhe standarteve te lendes se edukates qytetare: Si duket klasa kur punohet per formimin e shprehive te komunikimit? Shprehite e komunikimit formohen atehere kur nxenesit: bashkebisedojne qarte, shikojne njeri tjetrin ne sy dhe merren vesh, degjojne te qete dhe me vemendje, pyesin, pergjigjen dhe i japin mesues__ h__$P:,tÜ_*_EámHÅ/_Nº4R%@_ ~”Jª_ X�g`/*_ Nº4n(_z_ËìtÜ.…Nº4.%@_$Jª_$X�g>/*_$Nº4L&@|_X�`&p_ÁÆB³__p_ÁÆB³__p_ÁÆB3_

p_ÁÆ'„__ت_:RF¼ltÜmÔ~_0_Lß

ðN^Nu�InitLocatorCache___NVÿú/_~_Hnÿü/._

/.__Nº_ôJ__þ¡M________ _°_T›__Ð_________________û___À0___$__¾_¾'__Î___________________Œ0____Œ0____Œ0____Œ0__4_ _Ð_____à=Ð/______Ð_h___d___À0____ÿÿÿÿ________À0__–_û_______________________________________________________________________________________________________ _ EDUKATA QYTETARE LIBRI I MESUESIT KLASA V Hartues: Dr. Milika Dhamo Dr. Mariana Sinani Dr. Fatmira Myteberi Tonin Gjuraj Dy fjale mesuesit. Teksti i "Edukates Qytetare" 5 synon te aftesoje nxenesit ne perdorimin e shprehive te jetes qytetare ne grup, familje, shkolle e komunitet. Te gjitha keto grupime sociale shikohen si grupe individesh te ndryshem per nga indidvidualitet dhe aftesite, por qe kane te perbashket nje pakete vlerash, nje varg traditash, vizionin per te ardhmen. Ne keto grupime sociale nxenesit gjejne vazhdimesine e jetes dhe tradites njerezore, plotesojne nje sere nevojash, realizojne identitetin dhe potencialet e tyre. Ne kete liber te hartuar per t'ju ardhur ne ndihme mesuesve per zhvillimin e lendes se edukates qytetare pershkruhen disa procedime metodike, permes te cilave synohet qe te formohen tek nxenesit jo vetem shprehi te jetes qytetare ne keto grupime sociale, po edhe vlera e qendrime ne mardhenie me to. Nje shoqeri e lire e demokratike duhet te mbeshtetet edhe ne dijet, shprehite dhe virtytet e qytetareve te saj. Ky botim,se bashku me manualin "Edukimi demokratik ne Shqiperi" qe shume shpejt do te jete nje burim informacioni ne duart e mesuesit te edukates, eshte nje perpjekje e pare per te terhequr vemendjen ndaj rendesise se punes se shkolles per te zhvilluar aftesite dhe responsabilitetin qytetar tek nxenesit. Programi i e edukates qytetare per klasen e peste synon t'i beje nxenesit te kuptojne bazat e jetes shoqerore, te drejtat dhe pergjegjesite e qytetarit ne shoqerine demokratike dhe te fitojne shprehi te pjesemarrjes se pergjegjshme ne jeten e shoqerise. Ne kete liber, si rruge te realizimit te ketyre komponenteve te sjelljes demokratike, jane zgjedhur aktivitete te kuptimta per femijet e kesaj

moshe. Per te qene me te qarte me poshte po sjellim harta konceptuale. Ne to shpjegohen konceptet: "vlera demokratike", "shprehi te pjesemarrjes ne jeten demokratike" e "qendrime demokratike" . Vlerat demokratike per formimin e te cilave synohet ne kete liber te mesuesit jane: perkushtimi, drejtesia, ndershmeria, perkushtimi social, atdhedashuria, respekti per diversitetin njerezor, te drejtat njerezore, ndershmeria, besimi, e mira e perbashket, pergjegjesia sociale. Shprehi e qendrime per formimin e te cilave synohet ne kete liber jane: shprehite e komunikimit, shprehite e pjesemarrjes ne jeten qytetare, shprehite e organizimit, shprehite e drejtimit, shprehite e bashkepunimit, shprehite e marrjes se vendimeve, shprehite e zgjidhjes se problemeve, shprehite e te nxenit te vazhduar etj. evidentimi i qellimeve dhe traditave te perbashketa, respekti per njerezit dhe mjedisin, qendrimi i pergjegjshem, qendrimet dashamirese dhe te kujdesit, Keto formulime hasen dendur ne fjalorin e jetes se perditshme dhe shpesh mesuesi e ka te veshtire te tregoje nese nxenesit e tij punojne per formimin e ketyre vlerave dhe qendrimeve. Per t'i ardhur ne ndihme mesuesit te percaktoje drejtimin e te nxenit dhe te vleresoje arritjet e nxenesve, po rendisim disa aktivitete te cilat i kemi sugjeruar per t'u zhvilluar ne klase dhe domethenien e tyre ne kontekstin e qellimeve te pergjithshme dhe standarteve te lendes se edukates qytetare: Si duket klasa kur punohet per formimin e shprehive te komunikimit? Shprehite e komunikimit formohen atehere kur nxenesit: bashkebisedojne qarte, shikojne njeri tjetrin ne sy dhe merren vesh, degjojne te qete dhe me vemendje, pyesin, pergjigjen dhe i japin mesuesit fidbek, perdorin gjestet ose gjuhen e trupit per te komunikuar mesazhe, sqarojne ate qe thuhet ose kuptohet, shkruajne qarte dhe sakte, perdorin fotografi, piktura, a paraqitje grafike per te ilustruar mendimet e tyre, lexojne me kuptim, gjejne rruge origjinale per te shprehur mendimet ose idete, vleresojne informacionin dhe burimet e dhenies se tij. Si duket klasa kur punohet performimin e shprehive te zgjidhjes se problemeve? Shprehite e zgjidhjes se problemeve formohen atehere kur nxenesit: japin percaktime, pershkruajne dhe analizojne probleme sociale, punojne ne grup, marrin vendime ne grup, jane fleksibel ne qendrimet e tyre

gjate gjithe procesit te zgjidhjes se nje problemi, marrin pjese ne diskutim, jane te duruar, respektojne ndjenjat e te tjereve, vene ne dispozicion te te tjereve ate qe dine, riskojne, provojne ide te ndryshme, degjojne dhe vleresojne zgjidhje alternative, ngrene hipoteza, mbledhin informacionin e nevojshem, i tregojne pervojen vetiake njeri tjetrit, japin ide personale. Si duket klasa kur punohet per formimin e shprehive te marrjes se vendimeve? Shprehite e marrjes se vendimit formohen atehere kur nxenesit: sqarojne pyetje a ceshtje te paqarta, grumbullojne informacion, vleresojne burimet e informacionit, rendisin mundesi zgjidhjeje te problemit dhe zgjedhin prej tyre zgjidhjen me optimale, pranojne idete e te tjereve, shqyrtojne vleren e zgjidhjeve dhe zgjedhjeve qe bejne, shqyrtojne pasojat, perdorin kompromisin kur eshte i nevojshem, paraqesin mendime dhe plane, perdorin bonsensin, rendisin mundesite sipas rendesise, jane fleksibel gjate te menduarit, jane pozitive ne gjykim, etj. Si duket klasa kur punohet per formimin e shprehive te organizimit ? Shprehite e organizimit dhe te udheheqjes formohen atehere kur nxenesit: kotrollojne situaten ose perpiqen ta kontrollojne ate, i ngarkojne detyra njeri tjetrit, ruajne ritmin e punes tek vetja dhe te tjeret, caktojne qellime dhe objektiva per veten dhe te tjeret, mbajne nen kontroll aktivitetin, kane nisiative, propozojne zgjidhje alternative, behen shembull pozitiv, degjojne serizisht, perballojne ndryshimet dhe veshtiresite qe shoqerohen me te, hartojne plane, percaktojne afate dhe iu permbahen atyre, ofrojne dhe kerkojne ndihme, ndajne pergjegjesine, komunikojne mire me njeri tjetrin, praktikojne procedura demokratike. Si duket klasa kur punohet per formimin e shprehive te bashkepunimit? Shprehite e bashkepunimit formohet atehere kur nxenesit: kane respekt per pyetjet e ngritura dhe per personin qe i drejton ato, ndjekin udhezimet, japin e marrin me njeri tjetrin, punojne se bashku ne menyre te qyteteruar, punojne ne grup, nuk vene re dallimet mes tyre, ndajne detyrat, marrin persiper detyra ne klase, marrin pjese ne komente dhe pergjithesime, marrin persiper nje pjese te mire te detyres, jane fleksibel, bejne kujdes per te miren e perbashket, etj. Si mund t'i ndihmoje mesuesi nxenesit te formojne te tilla shprehi, vlera e qendrime? Ne kete liber te mesuesit jepen forma e mjete pune qe synojne t'i udheheqin nxenesit drejt formimit te shprehive, vlerave dhe qendrimeve qytetare. Ato jane: A.Bashkebisedimi: Ne mesimet e planifikuara do te gjeni: biseda mesues nxenes, diskutime me te gjithe klasen, diskutime ne grupe te vogla,

raportime gojore para grupit, biseda me anetare te komunitetit te ftuar ne klase, raporte publike te nxenesve, para mesuesve, nxenesve te klases se tyre a te klasave te tjera, prinderve, etj. B.Aktivitete: mbledhje informacioni per nje projekt a mesim, vezhgime e mbledhje faktesh, simulime, mesim ne role, paraqitje te dhenash ne biseda e takime, planifikime aktivitetesh jashte mesimit, planifikime aktivitetesh me afat te gjate, bashkepunim me me te rritur, bashkemoshatare dhe me te vegjel. C: Shkrime: esse e raporte, ditare e shenime, shembuj nga jeta e perditshme, flete vetevleresimi, flete vleresimi per mesimin, kende shkrimesh ne klase e shkolle. D: Media programe televizive, figura, fotografi, albume e kolazhe, shtypi. Grupi i autoreve eshte i hapur ndaj cdo verejtjeje e sugjerimi nga ana mesuesve per kete perpjekje te pare. Ne nje variant te permiresuar ai eshte i sigurte se do te jete edhe mendimi juaj. Ju faleminderit! Autoret.

MESIMI 1 : GRUPI SHOQEROR I. HAPJA E MESIMIT A. Objektivat Ne perfundim te ketij mesimi: * 75% e nxenesve te jene ne gjendje qe brenda dy minutave te identifikojne, pa u gabuar, tre grupe shoqerore, (p.sh. familja, klasa, skuadra e futbollit) . * 75% e nxenesve te jene ne gjendje te percaktojne pa u gabuar dy veprimtari karakteristike te tre grupeve te mesiperme shoqerore. * 50% e nxënësve të perdorin shprehitë e punes ne grup: për të marrë një vendim, për të arritur mirekuptimin, për të toleruar e për të komunikuar me dashamiresi. * 100% e nxënësit të thonë me fjalët e tyre ç’kuptojnë me fjalët: drejtësi, barazi, të drejta individuale, e mira e përbashkët, e vërteta. .* 100% e nxënësve të zgjedhin vetë grupin në të cilin do të marrin pjesë për veprimtaritë e mëtejme; B. Veprimtarite fillestare Mësuesi kërkon që nxënësit të grupohen në tre grupe në bazë të preferencave të tyre për filmin, librin e rokun, duke formuar kështu: 1. skuadrën e filmit; 2. skuadrën e librit; 3. skuadrën e rokut. Mësuesi kërkon që nxënësit e secilit grup në një fletë të shkruajnë se: 1. Ç’filma kanë parë dhe pelqyer kohet e fundit? 2. Ç’këngëtarë të rokut u pëlqejnë dhe cilat disqe dhe kenge te tyre pelqejne me shume? 3. Ç’libra kane lexuar dhe pëlqyer kohet e fundit? Tre fletet e tyre me titull "JA, C"NA PELQEN NE!" mesuesi i vendos ne mur ne ane te deres. - Nxënësit bisedojnë me njëri-tjetrin rreth arsyeve që i kanë shtyrë të zgjedhin skuadrën në të cilën bëjnë pjesë dhe te tregojne nese duan të qendrojnë në atë skuadër më vonë. C. Materialet e nevojshme: -tre fleta formati te bardha me koken: "Ja ç'na pelqen ne!" -naterban, -tre tabela me ndarjet e meposhtme: ____________________________________________________________ të qendrue- të përkoh- kohë më në të shëm shëm parë ardhmen _____________________________________________________________ grupe te medha _____________________________________________________________ grupe te vogla _____________________________________________________________

II ZHVILLIMI I MESIMIT: Lexohet mësimi 1 * Ç’është grupi social? * Karakteristikat e grupit shoqëror. * Llojet e grupeve shoqërore. - Shpjegohen fjalët social, grup social, grupim me aktivitetin e zhvilluar ne fillim te mesimit (kur nxenesit u ndane ne grupet e librit, rokut dhe filmit). Mësuesi skicon në dërrasë një individ dhe qark tij grupet ku ai mund të bëjë pjesë. * familja, * grupi i të dalluarve, * shkolla, * grupi i miqve te librit, * partite politike, * klasa, * skuadra e futbollit, * shkalla e pallatit, * rrethi i gjuhës së huaj, * grupi fetar, * pacientet e spitalit, * kursi i kompjuterit. Nxenesit tregojne se ku bejne pjese aktualisht, se ku kane bere pjese me pare, se ku duan te bejne pjese ne te ardhmen. Ata nxiten te tregojne arsyen e zgjedhjes se tyre dhe te evidentojne se u pelqen qellimi i aktivitetit te grupit te zgjedhur, komunikimi me te tjeret ne grup, raportet e vendosura me ta. Ata nxiten te pershkruajne aktivitetet qe u pelqejne te kryejne dhe te drejtat qe gezojne ne grupin ku bejne pjese. Mësuesi u kërkon nxënësve t’i klasifikojnë këto grupe në: _____________________________________________________________ të qendrue- të përkoh- kohë më në të shëm shëm parë ardhmen _____________________________________________________________ familja. klasa, kopësht, partite grupe feja, te dalluar miq te librit politike te medha shkolla ne klasë _____________________________________________________________ futbolli, gjuha e spital, skuadër grupe shkalla e huaj, futbolli te vogla pallatit. kompjuteri. _____________________________________________________________ Aktivizimi i nxenesve ne diskutimin rreth pjesemarrjes se tyre ne keto grupe sociale dhe klasifikimi i tyre ne baze te kritereve te madhesise dhe perkatesise ne kohe i jep mesuesit informacionin e nevojshem se ku duhet te nderhyje per t'i bere te qarta objektivat e mesimit. III. VLERESIMI: Mësuesi i vlerëson nxënësit ne raport me masen e plotesimit te objektivave te mesimit. Ai u jep mundesine te gjitheve qe brenda dy minutave te identifikojne, pa u gabuar, tre grupe shoqerore, (p.sh. familja, klasa, skuadra e futbollit, grupi i filmit, i rokut, i librit, etj) .

Mesuesi kerkon qe nxenesit te zgjedhin tre nga grupet e mesiperme dhe te percaktojne pa u gabuar dy nga veprimtarite karakteristike te tyre. Mesuesi u jep fidbek te vazhduar pozitiv nxenesve gjate gjithe kohes qe ata praktikojne mirekuptimin, tolerancen e komunikimin dashamires, qe shprehin siguri per zgjedhjen e grupit, qe perdorin sakte ne kontekste personale fjalët: drejtësi, barazi, të drejta individuale, e mira e përbashkët, e vërteta, etj. Vleresimi mund te jete individual ose pergjithesues (per grupin dhe klasen). Ai mund te jete me, shprehje (miratim, keshillim), note, etj. MESIMI 2: ROLET NE GRUPE I. HAPJA E MESIMIT A.Objektivat: Ne perfundim te ketij mesimi: *100% e nxenesve do te thone pa u gabuar dhe brenda nje kohe te shkurter 5 role qe luajne ata ne jeten e tyre. * 75 % e nxenesve do te rendisin sipas prioriteteve 5 rolet e mesiperme. * 50 % e nxënësve do te dallojnë rolet e shumëfishta që luan një individ në jetën e tij; * 50 % e nxënësve të perdorin ne fjalite e tyre fjalet: grup, rol, model sjelljeje, rol i përjetshëm, rol i përkohshëm ose i paracaktuar), udhëheqës i grupit, zgjedhje. * Ne qendrimet dhe fjalet e tyre nxenesit duhet te tregojne se çmojnë diversitetin në role, liritë e të drejtat e individit dhe respektojne të tjerët. * Te gjithe nxenesit do te pershkruajne me fjalet e tyre se si mund te zgjidhet udheheqesi i grupit. B.Veprimtarite fillestare Mësuesi realizon një brainstorming (grumbullon mendime dhe opinione nga nxenesit pa u dhene shume kohe per te menduar dhe pa i komentuar pergjigjet e tyre) rreth ceshtjes se me se merren njerezit se shumti, ku e kalojne ata kohen e tyre.

Pastaj nxenesve u kerkohet te thone disa nga vendet ku kane qenë gjatë javes se fundit. (Mësuesi shkruan në dërrasën e zezë përgjigjet e nxënësve). Nxënësit: * ne shkollë * ne stërvitje * ne shtëpi * tek gjyshja * ne spital * në lagje, oborr * ne ambulancë * në videotekë * ne farmaci * në bilardo Mësuesi: Si ju quajne te tjeret kur jeni në secilin nga këto mjedise? Nxënësit: * nxënës * sportist * fëmijë * nip/mbesë * pacient * futbollist * i sëmurë * klient * blerës * lojtar Mesuesi: Ç'njerez takoni atje? Nxënësit: * mësues * trainere * prindër * gjyshërit * mjeke * lojtarë * infermiere * pronarin * farmaciste * kampione të bilardos Mësuesi: Pse nuk i therrasim as të tjerët e as veten tonë me të njejtin emër në të gjitha keto vende? Nxënësi: As te tjeret e as veten tone nuk e therrasim me te njejtin emer sepse në vende të ndryshme sillemi ndryshe. Ne keto vcende njerezit bejne pune te larmishme dhe plotesojne nevojat e tyre te ndryshme. Mësuesi: A mund të jemi ne te njejtin rol ne te gjitha keto mjedise? A mund te ruajme te njejtat raporte me te gjithe njerezit qe takojme atje? Nxënësi: Jo. Në shkollë jemi nxënës. Në sheshin e lojrave jemi lojtarë. Në spital jemi pacientë. Në shtëpi jemi fëmijë. Ne te gjitha keto vende ka regulla te ndryshme qe duhet te respektohen. C. Materialet e nevojshme Per kete ore mesimi mesuesi mund te sjelle ne klase pamje te njerezve ne role te ndryshme ( foto te mesuesve, bujqeve, kuzhiniereve, sportisteve, artisteve, etj.) Ai mund te zgjedhe pjese nga letersia artistike, apo libri i leximit te nxenesve ku pershkruhen njerez ne role sublime. Te tilla mund te jene pjeset e leximit te klases se peste: "Ra si yll, po s'u shua" nga Ismail Kadare, "Aktor njembedhjetevjeçar" nga Charl Chaplin, etj. Mesuesi eshte i lire te vendose vete per nje poezi a proze. Mesuesi sjell ne klase per te gjithe nxenesit rrypa letre ku te shkruhet:

"Udheheqesi i grupit tone per kete jave ka per detyre: _______________________________________________________." II. ZHVILLIMI I MESIMIT Mësuesi: Shikojmë faqen 7. Në ç’vende gjendet Era? Si quhet ajo në secilin vend? Pra, Era është në rolin e vajzës, nxënëses, këngëtares e lojtares. Nxënësve u jepen pese minuta kohe te lexojne ne çifte pjesën "Ç’është roli?” me porosine qe te nenvizojne me nje vije foljet qe tregojne veprim dhe me nje vije te lakuar rolet. Foljet qe tregojne veprim ne kete pjese jane: mësojnë, punojnë, pikturojnë, këndojnë, kërcejnë, luajne. Emrat qe tregojne role ne kete pjese jane: nxënës, shoqe, sportist, prind, mjek, mësues, bujk, baba, nënë, vajzë, djalë, fëmijë, mësues, nxënës, kapiten, ndjekës, udheheqes, anetar. Ndërkohë derrasa e zeze ndahet ne dy pjese: ne njeren ane shkruhen ne kolone foljet: mesoj, luaj, punoj, pikturoj, kendoj, kercej dhe lihet hapesire ne krah qe nxenesit te gjejne se rolin e atij qe i kryen keto veprime, dhe ne anen tjeter përgatitet tabela e meposhtme: Rol i përhershëm Rol i përkohshëm 1. 1. 2. 2. 3. 3. ku nxenesit do te klasifikojne rolet e gjetura ne pjesen: "Ç'eshte roli?". Pasi sigurohet se nxenesit jane familjarizuar me konceptin "rol", mesuesi kalon ne prezantimin e kushteve ne te cilat kryhet roli. Ai eshte i lidhur ngushte me ekzistencen e grupit dhe te udheheqesit te grupit. Per t'i prezantuar keto dy kushte, mesuesi zhvillon me nxenesit biseden e meposhtme: Mësuesi: Ç’do të ndodhte sikur në shkollë të ishim krejt vetëm. A do të quheshim nxënës? Nxënësit: Jo. Mësuesi: Po në se në autobus do të ishim pa shoferin dhe pasagjerët e tjerë, a do të quheshim udhëtarë? Nxënësi: Jo. Mësuesi: Po në se në spital do te ishim pa mjeket, pacientët e tjere e pa personelin ndihmes, a do të quheshim pacientë? Nxënësi: Jo. Atëhere, që të luajmë një rol duhet të jemi në një grup. Grupi është i domosdoshëm që ne të luajmë rolet tona. Që grupi të funksionojë mirë duhet të ketë një drejtues. Drejtues ne rastet e mesiperme jane mesuesit, shoferi, mjeket dhe personeli ndihmes. Po shpesh njerezit i zgjedhin vete drejtuesit, sidomos kur ata jane ne grupet qe kane deshire vete te jene. Per te praktikuar procedurat e zgjedhjes se drejtuesit dhe per te caktuar dimensionet e funksionit te udheheqesit te zgjedhur te grupit nxenesit udhehiqen ne aktivitetin e meposhtem: Mesuesi: T’u kthehemi grupeve që krijuam javën e kaluar: * Grupi i librit * Grupi i futbollit * Grupi i xhazit Veprimtaritë e këtyre grupeve për këtë javë do të jenë:

* Grupi i librit do të përgatisë një listë me librat më interesantë të ardhur në librarine e fshatit / qytetit gjatë vitit ne vazhdim. * Grupi i filmit do të sjelle ne klase nje liste aktoresh te meshenj se bashku me rolet e tyre me te mira. * Grupi i xhazit do të na sjellë renditjen e disqeve me te shitura ne Shqiperi gjatë javes se fundit. Qe te kryeje mire kete detyre çdo grup duhet të zgjedhe personin përgjegjës. Ai do të sigurojë që detyra do të kryhet në kohë, të përgatitet e shkruar dhe ta paraqitet ne kohe në klasë. Anëtarët e çdo grupi ngarkohen të zgjedhin drejtuesin e tyre. Mesuesi asiston prane çdo grupi gjate zgjedhjes. Ai ben kujdes qe per drejtuesin e grupit te votohet duke menjanuar keshtu praktikat e zakonshme te caktimit te nxenesve me te mire ne mesime si drejtues te grupeve. Nje procedure e rekomandueshme mund te jete kalimi ne disa faza: faza e pare: ne çdo grup propzohen tre kandidate per udheheqes te grupit. Emrat e tyre shenohen ne copa te vogla letre ( shkruhen aq copa letrash sa eshte numri i anetareve te grupit) dhe cdo anetar i grupit voton duke e rrethuar emrin e atij qe ai deshiron te jete drejtues i grupit. Fleta e votimit paloset dhe vendoset mbi tavoline. Nxenesit nxiten te mos shikojne se per ke po voton shoku ne krah dhe te mos e pyesin njeri tjetrin se per ke votoi ( gjera per te cilat eshte e veshtire t'i permbash femijet, por qe jane te rendesishme per te siguruiar fshehtesine e votes). Dy nxenes nga grupi numerojne votat dhe shpallin fituesin. Drejtuesit te grupit i behet edhe nje here e qarte pergjegjesia per plotesimin e detyres dhe u kujtohet anetareve te tjere se jane te detyruar te marrin persiper detyrat qe u ngarkon udheheqesi i grupit. C. VLERESIMI Lexohet copëza “Cilat janë rolet në grup?” Në përfundim të leximit mësuesi pyet se si u veprua per te zgjedhur udheheqesit e grupeve dhe se cili do te jete roli i tyre per javen a ardhshme. Per te marre pergjigje per pyetjen e mesiperme mesuesi u shperndan rrypat e letrave te pergatitura qe me pare ku eshte shkruar: "Udheheqesi i grupit tone per kete jave ka per detyre: _______________________________________________________." Nxënësit punojnë individualisht ose ne cifte. Pasi dorezojne rrypat e letres te cilat mesuesi ua kalon udheheqesve te zgjedhur te grupeve te filmit, rokut dhe librit, nxenesve u kerkohet te shkruajne ne fletore pa u menduar pese role qe luajne ne jete. Pasi ka kaluar koha prej 2 minutash, nxenesit punojne ne cifte per t'i renditur sipas rendesise rolet e njerit partner. Mesuesi vlereson ciftet qe kane qartesi mendimi dhe punojne shpejt. Vleresimi behet pasi nxenesit tregojne nese rolet jane te perkohshme a te perjetshem, te caktuar a te paracaktuar, te udheheqesit a te anetarit te grupit, Ai eshte gjithmone ne varesi te saktesise se pergjigjes, pavaresise se mendimit, forces se argumentave qe gjen cdo nxenes per pergjigjen. Vleresimet jane inkurajuese kur nxenesit tregojne se çmojnë diversitetin në role, liritë e të drejtat e individit dhe respektojne të tjerët.

MESIMI 3: MARREDHENIET NE GRUP I. HAPJA E MESIMIT A.Objektivat: Ne perfundim te ketij mesimi: * 100% e nxënësve do te rendisin tre te drejta dhe tre detyra tëanetarit te nje grupi pa u gabuar brenda nje kohe te shkurter. * 75 % e nxensve do te pershkruajne brendine e rregullave te grupit. (Rregullat e grupit tregojne se ç'eshte mire dhe ç'eshte keq, ç'eshte e drejte dhe ç'eshte e gabuar, ç"eshte e pelqyer dhe ç'eshte e papelqyer). * 75% e nxenesve do te tregojne se e njohin mire semantikën e koncepteve kryesore te mesimit: marrëdhënie, rregull, ndryshim rregullash, të drejta, detyra, sugjerim, marr përsipër vullnetarisht, sjellje e paanshme, duke i perdorur ato ne fjali dhe ne pergjigjet e tyre. * Gjate ketij mesimi të gjithe nxenesit do te bëjnë pyetje, do të dëgjojnë me vëmendje, do të orientohen në paraqitjet grafike, do të lexojnë duke kuptuar, do të respektojnë ndjenjat e te tjereve në grup, do të bëjnë përzgjedhje alternativash, do të vlerësojë idetë e shokeve. * Gjate zhvillimit te ketij mesimit te gjithe nxenesit do te kene mundesi te perdorin shprehite për të marrë vendime: do të bëjnë kompromis, do të marrin parasysh pasojat, do të praktikojnë mirëkuptimin, do të caktojnë prioritete në marrëdhënie me të tjerët. B. Veprimtarite fillestare Ushtrimi 2.2, faqe 9, teksti i nxënësit Përcakto cilësitë e udhëheqësit te grupit. A i ka këto cilësi udhëheqësi i grupit të rokut? Po ai i grupit të librit? Po ai i grupit të filmit? Cilat nga keto cilesi u vune re gjate kryerjes se detyres se javes se kaluar? Si ndikuan keto cilesi ne kryerjen e detyres? Nxenesit pershkruajne se si kane vepruar per te sjelle ne klase informacionin e kerkuar lidhur me librat e ardhur ne librari gjate vitit te fundit, disqet me te shitur ne Shqiperi gjate javes se fundit dhe emrat e aktoreve te medhenj bashke me roleve te tyre me te arrira. Ushtrimi 2.3, faqe 10, teksti i nxënësit Zgjidh cilësitë e një anëtari të grupit. A i kanë këto cilësi anëtarët e grupit tuaj? Mësuesi pyet :*udhëheqësit e grupeve * anëtarët e grupeve

A ndjeheni më mirë me shokun si anëtar apo drejtues grupi kur ai i ka këto cilësi? Po kur ai nuk i ka këto cilësi, si ndjeheni? Mësuesi u kërkon nxënësve të shkruajnë në fletoren e klasës: * tre cilësi të shokut/shoqes që e bëjnë më të këndshme shoqërinë me të; * dy cilësi të shokut/shoqes që e bëjnë më të vështirë shoqërinë me të. Per te arritur deri tek domosdoshmeria e rregullave per ekzistencen e grupit mesuesi ben me nxenesit kete bashkebisedim: Mësuesi: A jetojmë dot vetëm, pa njerëz te tjerë? Nxënësi: Jo. Mësuesi: Ne gjithmonë japim e marrim me njerëzit që na rrethojnë, vendosim marrëdhënie me ta. Të gjithë kemi cilësi që i lehtësojnë këto marrëdhënie, po edhe cilësi që i vështirësojnë ato. Njerëzit, me qëllim që të mos lejojnë që cilësitë e këqia të prishin marrëdhëniet në grup, kanë vendosur rregulla. C. Materialet e nevojshme: Per zhvillimin e ketij mesimi mesuesi mund te sjelle ne klase: rregullore te qarkullimit rrugor, rregullore te shkolles nje karton me permasa 50cmx50cm me koken: "Rregulla te klases sone". II. ZHVILLIMI I MESIMIT Lexohet pjesa “Rregullat e grupit”. Mësuesi: Secili grup kish një detyrë. Le te degjojme se cfare keni pergatitur. Drejtuesit e grupeve lexojnë materialin e përgatitur nga grupi i tyre. Mësuesi: Si u soll secili anëtar i grupit gjatë plotësimit të detyrës? Si u be i mundur realizimi i saj? Mësuesi shkruan në dërrasë të zezë përafërsisht këto përgjigje: - Unë i thashë drejtuesit të grupit tim që të ________________ - Unë do të flisja me ___________________________________ - Unë takova ____,/bisedova ____,/ pyeta___ ,/u konsultova____ ,/gjeta një libër/gazetë në _____________________________________________. Mësuesi: A ka anëtarë të grupit që nuk u aktivizuan? Po që nuk rane dakort me njeri tjetrin per ate qe do te shkruhej ne detyre e që ndoshta ende mbajnë inat me njëri-tjetrin? Sido qe te jete pergjigja mesuesi thote se gjera te tilla ngjajne kur punohet ne grup dhe se ato pengojne ndonjehere seriozisht kryerjen e detyrave në grup. Ndaj nuk duhety harruar se te gjithe kur punojne ne grup kane detyra, përgjegjësi e të drejta. Mësuesi lexon pjesën "Të drejtat dhe detyrat e grupit" dhe u jep nxënësve 5 minuta kohë tëvazhdojne në heshtje me pjesen “Si sillen njerëzit në grup?”. Ndërkohë në dërrasë të zezë përgatitet tabela: TE DREJTAT DHE DETYRAT E MIA _____________________________________________________ NE RRUGE/LAGJE NE SHTEPI Te drejta Detyra Të drejta Detyra

NE GRUPIN E ROKUT/FILMIT/LIBRIT NE SHKOLLE Të drejta Detyra Të drejta Detyra Nxënësit ftohen te vijnë dhe shkruajnë nga një ose 2 ide ne tabele. Duke patur parasysh te dhenat e kesaj tabele nxenesit punojne ne tre grupe per te nxjerre rregullat ne klase. Nje nxenes qe shkruan bukur ploteson kartonin me koke "Rregullat e klases sone" dhe e vendos ate ne mur ose ne koridor ne krah te deres se klases. Pjesa tjetre ka rast te njohe rregulloren e shkolles dhe te qarkullimit rrugor ( jo ne thellesi, ato u jepen nxenesve per t'u krijuar idene se per shkollen dhe qarkullimin rrugor ka rreglla te shkruara dhe te sanksionuara ne rregullore). III.Vlerësimi: Mësuesi, gjatë kohës që nxënësit përgjigjen, jep vlerësim inkurajues me gojë. Ai nxit nxenesit te marrin pjese ne hartimin e rregullave te klases. Ne perfundim te mesimit ai pyet nxenesit te thone pa patur kohe te mendohen tre rregulla te grupit dhe te nxjerre prej tyre te drejtat dhe detyrat e çdo anetari te grupit. Nxenesit mund te vleresohen edhe duke dhene nje rast te shkeljes se rregullave te klases per te cilat u punua gjate ores se mesimit. Pritet qe nje pjese e mire e tyre te sjelle shembuj te shkeljes se rregullave dhe te pasojave qe vijne nga keto shkelje. Mesuesi ben kujdes qe nxenesit te perdorin sakte konceptet e reja te fituara ne kete mesim si: marrëdhënie, rregull, ndryshim rregullash, të drejta, detyra, sugjerim, marr përsipër vullnetarisht, sjellje e paanshme. Ai vlereson pozitivisht nxenesit qe i perdorin sakte ato dhe ndihmon te tjeret qe t'i fusin ne fjalorin e tyre aktiv keto fjale. MESIMI 4: AFTESI QYTETARE I. HAPJA E MESIMIT A.Objektivat: Në perfundim te kesaj ore mësimi * Pjesa me e madhe e nxënësve do të njohin semantikën e koncepteve: takim, e drejtë e mbledhjes, e fjalës, e zgjedhjes dhe e marrjes së një vendimi, takim zyrtar, jozyrtar, program i takimit, dokumentacion i takimit, kryetar, sekretar, administrator i takimit, etj. * 100% e nxenesve do te mesojne se si organizohet një takim. * Nxenesit do te respektojnë diversitetin e mendimit deri ne nje fare mase. * Nxenesit do te njohin disa nga liritë dhe të drejtat e individit; B.Veprimtarite fillestare Shikohen bashkë me nxënësit ushtrimet e tekstit te nxenesit ne faqet 12-13. Mësuesi përqendrohet tek rregulli “Secili të flasë kur te kete mbaruar fjalen tjetri”.

Ne perfundim te tyre mësuesi zhvillon me ta nje bisede per te dale tek ideja se problemet kuptohen kur ato parashtrohen me rregull dhe zgjidhen kur ngrihen ne vendin e duhur dhe prane njerezve kompetente. Nje variant i bisedes mund te jete pjesa hyrese e etapes "Zhvillimi i mesimit" C. Materialet e nevojshme Mesuesi mund te sjelle ne klase kopje te ftesave per te ftuarit ne takimin qe do te zhvillojne nxenesit per nje problem te shkolles. __________________________________________________________ Shkolla tete vjeçare________ Data:__________________1998 I/E nderuar Zoti/ Zonja____________. Ditën e shtunë më_________ ora ____ ne sallën e bibliotekës se shkollës________ do të zhvillohet një takim për: Higjienën në shkollën tonë. Takimi do të ketë këtë rend dite: Raport mbi higjienen ne shkolle pergatitur nga: Mjediset e pastra shkollore dhe perparimi i femijeve ne mesime pergatitur nga: Diskutime nga te pranishmit Konkluzine dhe detyra. _______________________________________________ Ne rast se mesuesi eshte i bindur se nxenesit mund ta arrijne vete formulimin e fteses atehere mund te sjelle vetem leter te bardhe ku nxenesit mund te shkruajne ftesat. II ZHVILLIMI I MESIMIT Mesuesi: Ç’ndodh në qoftë se ne flasim për problemet e shkollës në shtëpi e jo në shkollë? A zgjidhen ato? Nxënësi: Problemet duhet t’i ngremë aty ku mund të zgjidhen. Mesuesi: A kemi ne probleme? Le te provojme te zgjidhim nje prej tyre dhew te kuptojme rrugen e zgjidhjes. Nxënësit parashtrojnë disa nga problemet që kanë: - Në shkollë ka papastërti. - Shkallët janë të palyera. - Djemtë shtyjnë më të vegjlit në shkallë. - Klasa jonë ka xhama të thyera. - Në dimër do të ish mirë të kishim ngrohje. - Nxënësit e pasdites nuk e pastrojnë klasën. - Banjat janë të papastra. Mësuesi kap një problem p.sh.: Banjat janë të papastra dhe bën pyetjen: Si mund ta zgjidhim këtë problem? Me kë ta diskutojmë? Nxënësit: me pastruesen, më drejtorin, me komunën, me specialistin e qendrës ekonomike, me komitetin e prinderve, me mësuesit e tjerë, me nxenësit e klasave te tjera. Mësuesi: Atëhere duhet të organizojmë një takim me këta njerëz. A jemi të bindur se te gjithe keta njerez ndihmojnë vertete për zgjidhjen e këtij problemi? Nxënësi: Po. (pasi i shqyrtojnë të gjitha propozimet)

Mësuesi: Ata duhen njoftuar. Ne duhet të ndajmë papaprakisht disa detyra. Kush do ta drejtojë këtë takim? (Mundet ta marrë përsipër vetë mësuesi nese nuk ka vullnetare nga klasa). Unë jam kryetari i takimit. Na duhet edhe një sekretar që t’i njoftojë njerëzit. (Nxënësit zgjedhin sekretarin permes propozimeve dhe votimit per kandidaturat e propozuara.) Na duhet edhe një nxënës tjetër që të kujdeset për sallën e takimit, të na sjellë disa karrike, një tavolinë, një mbulesë, të kujdeset që salla të jetë e pastër. (Nxënësit zgjedhin administratorin.) Duhet të shkruajnë fletë-njoftimin për takim për secilin zyrtar të ftuar dhe një njoftim që do ta vendosim tek stenda e shkollës. (Nxënësit ndahen në grupe dhe punojnë për 10 - 15’. Mësuesi shkon pranë secilit grup dhe ndihmon që njoftimi të formulohet në këtë mënyrë: _____________________________________________________________ Shkolla tete vjeçare_________ Data:__________________1998 I/E nderuar Zoti/ Zonja____________. Ditën e shtunë më_________ ora ____ ne sallën e bibliotekës se shkollës________ do të zhvillohet një takim për: Higjienën në shkollën tonë. Takimi do të ketë këtë rend dite: Raport mbi higjienen ne shkolle pergatitur nga: Mjediset e pastra shkollore dhe perparimi i femijeve ne mesime pergatitur nga: Diskutime nga te pranishmit Konkluzine dhe detyra. _______________________________________________ (Nxënësit konsultohen me modelet në faqet 16, 17 të tekstit të nxënësit). - Njoftimet e shkruara i merr sekretari për t’i shpërndarë e afishuar. - Mësuesi merr masa që sekretari të ketë një fletore protokolli për takimin dhe e instrukton si organizohet takimi. III.Vlerësimi Ditën e caktuar zhvillohet takimi i të ftuarve me nxënësit e klasave të pesta. Mesuesi e parapergatit mbledhjen ne menyre te tille qe aty te arrihet dicka konkrete: P.sh. prinderit mund te ndihmojne duke blere disa kova uji per shkollen, mjeku mund te siguroje lende dezinfektuese, komuna mund te dergoje nje punetor per mirembajtjen e banjave, punonjesja sanitare ne shkolle mund te premtoje se do te beje

me shume kujdes per pastertine ne shkolle, nxenesit mund te premtojne se do te kontribojne konkretisht ne pastertine e shkolles, mesuesit mund te marin persiper pergatitjen e disa posterave ku te behet thirrje per mbajtjen paster te mjediseve ne shkolle, etj. Mesuesi vlereson shkallen e pjesemarrjes se nxenesve ne kete aktivitet dhe aftesine e tyre per te reflektuar ne proces. Ai kembengul qe nxenesit te perdorin fjalorin e sakte gjate gjithe procesit: (takim, e drejtë e mbledhjes, e fjalës, e zgjedhjes dhe e marrjes së një vendimi, takim zyrtar, jozyrtar, program i takimit, dokumentacion i takimit, kryetar, sekretar, administrator i takimit, etj). MËSIMI 5: BESA I.HAPJA E MESIMIT A.Objektivat: Ne fund të orës së mësimit : * 100 % e nxenesve do te sjellin brenda nje minute nje rast te shkeljes se beses a premtimit te dhene nga ana e tyre. * 100 % e nxënësve do të pershkruajne me fjalët e tyre dy gjendje emocionale negative qe kane perjetuar pas shkeljes se premtimit te dhene. * 100% e nxenesve do te pershkruajne dy gjendje emocionale pozitive qe kane perjetuar pasi kane trefguar se e kane mbajtur fjalen e dhene.

* 100% e nxenesve do te pershkruajne se cfare kane ndjere kur anetaret e grupit te tyre kane permbushur nje premtim te veshtire. * 75 % e nxënësve do të mirëkuptohen me sy, do të dëgjojnë me vëmendje, do të bëjë pyesin, do të lexojë duke kuptuar. * Nxënësit do të grumbullojnë informacion rreth besës dhe shkeljes se besës. B.Veprimtarite fillestare Mësuësi lexon me ekspresivitet pjesën e Mitrush Kutelit “Besa e Kostandinit” dhe udhëheq nxënësit në zbulimin e ideve themelore të saj ku veçon se shqiptari edhe i vdekur e mban besën. Mësuesi: Kujtoni disa raste kur të tjerët u kanë premtuar diçka. * Çfarë keni ndjerë kur premtimi është realizuar? * Po kur premtimi që iu është dhënë nuk është mbajtur çfarë keni ndjerë? Si kini menduar për njeriun që e ka thyer fjalën? (Nxënësit punojnë ne grupe për klasifikimin e përgjigjeve te mundshme). C. Materialet e nevojshme: * Mesuesi per realizimin e kesaj ore mesimi mund te çele nje dokument te klases te quajtur "Fletorja e beses: Premtimi im per kete muaj" ku nxenesit te shkruajne premtimet e tyre cdo fillim muaji. * Ai mund te sjelle edhe nje "xhep" letre a plastmasi ku nxenesit do te hedhin premtimet e tyre. II.ZHVILLIMI I MËSIMIT Lexohet copa “Ç’është besa?” Ftohen nxënësit të diskutojnë rreth ushtrimit II. "Jep mendimin tënd lidhur me këto ide. - Dikush që ka vjedhur të kërkon besën që të mos tregosh, pasi atë e pret një ndëshkim i rënde". Këtu mësuesi i fton nxënësit të jenë të sinqertë që të mos i anashkalohet problemit të konfliktit të vlerave. Ai duhet të theksojë demet sociale të vjedhjes. Mandej të grupojë nxënësit në bazë të pikëpamjeve të tyre. Nxënësit e partise A: Unë do t’ia jap besën sepse... Nxënësit e partise B: Unë nuk ja jap besën sepse... Nxënësit e partiseC: Unë nuk di si të veproj me një rast të tillë sepse... Nxënësit inkurajohen të flasin hapur për atë që mendojnë. Nxënësit e pikave A e B të ndihmohen me informacion shtesë për dëmin që sjell krimi dhe për domosdoshmërinë e shqyrtimit të të gjitha problemeve para se të jepet besa. Kjo orë mësimi mund të bëhet pikënisje e një zotimi. Për këtë mësuesi krijon një xhep ku fton të gjithë nxënësit të hedhin një premtim. Një grup me 3 vetë shqyrtojnë premtimet e të gjithëve dhe nxjerrin premtimin e perbashket te shumicës prej tyre. Kjo mund t’u propozohet fëmijëve si një premtim për klasën. Ata vetë mund ta përpunojnë rrugën e zbatimit të atij zotimi. Nderkohe mesuesi ne klase qarkullon fletoren "Premtimi im per kete muaj" gje qe mund te

perseritet cdo fillim muaj dhe nxenesi te shikoje vete perparimin e tij ne drejtim te premtimit te bere. III.Vlerësimi Nxënësve t’u premtohet se do të vlerësohen pas 4 javësh për masën e plotësimit të zotimit të tyre. Nderkohe ata duket të mbajnë shënime ose të shprehin opinione se si e ka ndihmuar kjo nisme grupin e tyre. A janë bërë më të afërt me njëri-tjetrin? A e ndihmojnë njeri-tjetrin? Besa eshte e lidhur ngushte me sinqeritetin dhe me paqen me veten. ndaj mesuesi ne vleresimin e nxenesve mban parasysh reagimin e nxenesve ndaj pervojes se tyre: a e kane shkelur ar=ta ndonjehere premtimin e dhene? Cfare kane ndjere? Si e pershkruajne perjetimin e tyre? Mesuesi vlereson fjalorin e perdorur, thellesine e emocionit, aftesine per te degjuar e reaguar ndaj pervojave te te tjereve, larmine e keshillave dhe argumentave qe jep. MËSIMI 6: VETEPERMBAJTJA I. Hapja e mesimit A.Objektivat: Në fund të orës së mësimit: * 100 % e nxënësve do të tregojne me fjalët e tyre ç’do të thotë të vetëpërmbahesh pa u gabuar brenda nje kohe te shkurter. * 100 % e nxenesve do të radhisin tre përparësi të vetëpërmbajtjes dhe disa nga dëmet që vijne ne rastet e mungeses se saj. * 75% e nxenesve do te tregojne se njohin semantikën e koncepteve: vetëpërmbajtje, ruajtje e masës, ekstrem, lakmoj, kufi sjelljeje duke i perdorur ato ne diskutime ose ne fjali. * te gjithe nxenesit do të përdorin modele të qarta gjatë shkrimit. * pjesa me e madhe e nxnesve do të gjejnë rrugë origjinale për të shprehur mendimet dhe idetë. * te gjithe nxenesit do te keshillohen të manifestojnë durim gjatë bashkëbisedimit me çifte. B.Veprimtarite fillestare. Punohen ushtrimet në faqet 21-22 (Besa). Nxënësit lexojnë bukur fabulën e La Fontenit “Bretkosa që desh të trashet sa një ka” dhe vargjet e Naim Frashërit. U jepet nxënësve 5’ kohë të lexojnë në heshtje pjeset:

- Ç’është vetpërmbajtja? - Pse e praktikojmë? - Si e praktikojmë? C. Materialet e nevojshme Mesuesi sjell ne klase fleta me koke "Rregullat e sjelljes sime personale" karton me permasa 50cmx50cm. II.ZHVILLIMI I MESIMIT Nxënësit ndahen në çifte dhe nxjerrin nga një fletë ku u kërkohet të përshkruajne 5 tipare personale që i bën ata të besojnë se janë të vetpërmbajtur. Në përfundim të kohes u kërkohet të këmbejnë me shokun e tyre fletën duke e kthyer prapa pa e lexuar dhe të vazhdojne te shkruajnë 5 tipare të shokut që tregojnë vetpërmbajtjen e tij. Pas 5 minutash fletat ndrrohen përsëri dhe nxënësvre u jepet kohë të shikojnë se si e gjykojnë ata veten dhe si e gjykojne vetpermbajtjen e tyre shoket e klases. Mësuesi përgatit ne dërrasën e zezë tabelën e mëposhtme dhe fton nxënësit të vijnë në dërrasën e zezë të hedhin idetë e tyre. _____________________________________________________________Unë jam i përmbajtur sepse... Unë nuk jam i vetëpërmbajtur sepse... _____________________________________________________________ 1 2 3 _____________________________________________________________ Mësuesi ngulmon që të shkruhet e verteta. Nxenesit mund te shkruajne se permbahen nga zori, turpi, ndrojtja, se ashtu mendojne se eshte e drejte te sillesh, se ndjekin shembullin e prinderve, shokeve, te rriturve, se ashtu thuhet ne kishe, se keshtu i keshillojne, etj. Ata shkruajne se shpesh nuk jane te ndergjegjshem se nuk po vetepermbahen, se tundohen nga deshira te forta dhe nuk rezistojne dot, se duan patjeter te realizojne dicka, se nuk duan t'i kundershtoje njeri, se mendojne se jane te rritur, se kane frike se humbasin statusin e tyre, etj. Verini nxënësit përballë këtyre pyetjeve dhe kërkoni që ato të diskutojnë në çifte. Ç’do të ndodhte sikur: * mësuesi të kish turp a ndrojtje të shpjegonte mesimin? * mesuesi te humbiste vetpermbajtjen dhe vetekontrollin ne klase? * këngëtarit t'i vinte zor të këndonte? * kengetari ta humbiste kontrollin mbi veten ne skene? * shoferi i autobuzit të kish turp të ngiste makinën? *Shoferi i autobuzit te humbiste kontrollin dhe vetepermbajtjen? * fatorino të kish turp të kërkonte biletat? * spikeri të kish turp të jepte lajmet? * nxënësi të kish turp të thoshte mësimin? * te gjithe nxenesit te humbisnin vetepermbajtjen ne shkolle? * deputeti të kish turp nga zgjedhësit e tij? Nxenësit punojnë në grupe për gjetjen e zërave të rubrikës: Rregullat e mia 1. të jem i përmbajtur, përndryshe________________________ 2. të mos kem lakmi e zili, përndryshe_____________________

3. të mos kem turp e ndrojtje perndryshe___________________ 4. ________________________________________________ 5. ________________________________________________ Në përfundim të gjitha grupet afishojnë një fletë në të cilën janë formuluar “Normat e sjelljes sime personale". Ato i japen një nxënësi që shkruan bukur t’i shkruaje dhe afishojë në këndin e klasës, ne krahe te "Rregullat e klases sone". Nderkohe nxenesit vihen te shkruajne nje ese te shkuretr per 10 minuta rreth vetepermbajtjes se tyre. kete esse ata keshillohet t'ua lexojne ne shtepi edhe prinderve a me te rriturve. Mesuesi ndihmon qe nxenesit te rendisin mire idete e tyre. III. Vlerësimi Kërkoni nga klasa të vlerësojë nxënësin që zbaton me mire "Rregullat e sjelljes sime personale". Klases i behet nje vleresim i pergjithshem pasi pyeten per domethenien e vetepermbajtjes dhe ne pergjigje perdoren fjale te tilla si vetëpërmbajtje, ruajtje e masës, ekstrem, lakmoj, kufi sjelljeje. mesuesi vlereson me note ata nxenes qe arrijne te radhisin tre përparësi të vetëpërmbajtjes dhe disa nga dëmet që vijne ne rastet e mungeses se saj. MESIMI 7: QYTETARIA NE GRUP I. HAPJA E MESIMIT A.Objektivat: Në fund të orës së mësimit: * 100 % e nxenesve do te jene ne gjendje te aplikojne shprehite dhe qendrimet e fituara gjate kapitullit "Qytetaria ne grup". * 100% e nxënësve do të përdorin shprehje që kanë të bëjnë me komunikimin dhe rregullat në grup për mënyrën e organizimit të takimeve, me bajtjen e premtimit dhe kontrollin mbi veten. B.Veprimtarite fillestare Mësuesi i kujton nxënësit për nismat që ata kanë marrë në klasë, si "Rregullat e klases sime", "Premtimi im per kete muaj" dhe i fton nxenesit te diskutojneper ato qe kane bere ne kuadrin e ketyre nismave gjate kesaj kohe. Diskutimi organizohet ne tre grupe: ne grupin e librit, te filmit dhe te rokut. Drejtuesi i çdo grupi raporton para klases. Te gjithe gezojne te drejten te pyesin dhe diskutojne rreth ecurise se nismave. C. Materialiet e nevojshme Mesuesi mund te perdore te gjitha materialet e krijuara gjate zhvillimit te kapitullit si tabelat e pergatitura ne karton : "Premtimi im per muajin" dhe "Rregullat e klases sime" dhe materiale te tjera. Mesusi mund te kerkoje qe nxenesit te sjellin ne klase nje fletedhe nje zarf per t'iu shkruar prinderve te tyre rreth asaj qe zhvillojne ne lenden e edukates qytetare.flamur te vogel II.ZHVILLIMI I MËSIMIT Ne perfundim te diskutimeve rreth atyre qe jane bere kete periudhe ne klase ne lenden e edukates qytetare mesuesi i udhezon nxenesit qe te shkruajne nje raport te vogel per prindewrit e tyre dhe t'u tregojne per nismat e klases se tyre dhe t'i ftojne se si prinderit mund te ndihmojne ne arritjen e objektivatve te nismave. Keshtu, p.sh. prinderve mund t'u kerkohet qe te vijne me shpesh ne shkolle dhe te

ndihmojne mesuesit dhe nxenesit ne oret e mesimit qe çdo nxenes te mund te arrije objektivat e veta, te ndihmojne ne pergatitjen e standave ne shkolle ku t'u tregohet edhe femijeve te tjere per ate qe behet ne klasen e peste. Mesuesi i shkon prane çdo nxenesi dhe e pyet rreth idese me te cilin femija i drejtohet prindit. III.VLERËSIMI: Vleresimi kete ore mesimi eshte global. Mësuesi bën kujdes për vlerësimin ideve dhe shpirtit krijues te nxenesve. Ai vlerëson çdo nxenes per idete me te cilat u drejtohen prinderve ne leter, çmon aftësitë e tyre për punë në grup dhe me kujdes bën veçimin e atyre që dëshiron t’i vlerësojë me notë. MËSIMI 8: SI KA NDRYSHUAR FAMILJA I. HAPJA E MESIMIT A.OBJEKTIVAT: Ne perfundim të kesaj ore mësimi: * 75 % e nxënësve do të rendisin etapat e zhvillimit të institucionit të familjes pa u gabuar ne tre minuta. * 75 % e nxenesve do të pershkruajne me fjalet e tyre format e ndryshme të zhvillimit te institucionit te familjes. * 100 % e nxenesve do te tregojne se njohin dhe dine te perdorin ne fjalorine e tyre konceptet: çift, martesë, familje, familje patriarkale, familje fshatare, edukim, rol edukativ. *75% e nxenesve do te dine të tregojë fazën më të avancuar të familjes. * 75 % e nxenesve do të listojnë disa nga funksionet e familjes. B.Veprimtarite fillestare Mësuesi i intrigon nxenesit te mendojne per familjen dhe funksionet e saj edukative duke zhvilluar biseden e meposhtme: ... Nxënësit e klasës suaj unë i çmoj dhe i dalloj nga nxënësit e tjerë. Këtu ka nxënës të virtytshëm, të respektueshëm, parimore, të përmbajtur, që e mbajnë fjalën e dhënë, organizatore shumë të mirë, nxënës shëmbullorë e sportistë të admirueshëm. Përpiquni të më thoni: Kush ka ndikuar tek ju që jeni bere kaq te mire e te suksesshem? Kush ju keshillon e meson përditë të silleni kështu? Nxënësit: Mami, babi, gjyshi, gjyshja, vëllai, familja. C. Materialet e nevojshme

Mesuesi mund te sjelle ne klase flete pune ku te jene shkruar pyetjet: - Permendni tre ndryshime qe kane ndodhur ne familjen tuaj kohet e fundit. - Permendni tre detyra te reja qe u dalin juve nga ndryshimet qe kane ndodhur ne familjen tuaj kohet e fundit. II.ZHVILLIMI I MËSIMIT Mësuesi i radhit pergjigjet qe lidhen me familjen në tabele ndërkohë që nxënësit realizojne brainstorming. Pasi nxenesit kane mbaruar se dheni pergjigjet (mesuesit, shkolla, prinderit, te rriturit, vetja jone, etj.), mesuesi zhvillon dialogun e meposhtem: Mësuesi: Pra, ju jeni kaq të mirë se të gjithë vini nga familje e prindër shumë të mirë. Ç'ju keshillojne prinderit dhe te rriturit ne familje? Mësuesi shkruan perseri ne tabele pergjigjet e nxënësve. - Të sillemi__________. - Të mësojmë__________. - Të respektojmë ________. Mësuesi: Prindërit janë tërësisht vetëm në familje me detyrën e edukatorit per ju, apo ka edhe mjete të tjera qe ndihmojne prinderit te kryejne funksionin e tyre edukativ? Nxënësit: Po, ne familje nuk jane vetem prinderit qe na edukojne, ka edhe mjete te tjera si TV, radio, video, videogame, librat, revistat, kompjuteri, etj. Edhe ato na edukojnë. Mësuesi: A ka njeres te tjere në familje që ju mësojne të silleni? Nxënësit: Po ka . Jane gjyshi, gjyshja, xhaxhai, tezja, komshinjte dhe vizitoret.. Mësuesi: Familja i mban pranë të afërmit. Ajo ka nevojë për ta, veç të tjerash edhe për edukimin e femijeve. Por barra më e madhe e edukimit tuaj bie mbi prindërit. Ata gjithmonë u kërkojne fëmijëve të sillen mirë, të mësojnë të respektojnë. Ata ndjekin me nga afer rritjen dhe zhvillimin e femijeve ne familje dhe jashte saj, ndjekin te gjitha problemet sociale dhe shendetsore qe mund te kene femijet. Ata perpiqen te sigurojne gjithshka qe jeta e femijeve te jete e lumtur. Pasi eshte siguruar se te gjithe femijet e kane te qarte rolin e pazevendesueshem qe luan familja ne edukimin dhe rritjen e femijeve, mesuesi kalon ne pershkrimin e rruges se zhvillimit historik te institucionit te familjes. Perveç pershkrimit gojor te informacionit qe gjendet ne tekstin e nxenesit, mesuesi mund te beje edhe nje paraqitje grafike te rruges se zhvillimit historik te familjes. Per kete qellim ai mund te beje ne tabelë paraqitjen e mëposhtme. _____________________________________________________________ Familja patriarkale Familja3 brezni Familja 2 brezni ____________________________________________________________ Toni Eri Jona gjyshi, gjyshja, gjyshi, gjyshja, mami, babi xhaxhai me te shoqen dhe femijet mami, babi, une dhe vellai mami, babi, dhe une me motren une me motren _____________________________________________________________

Nxënësve u kerkohet të vendosin se në cilën tip familje bën pjesë familja e tij dhe pse. Nxenesit lexojne ne radhe mesimin "Si ka ndryshuar familja" faqe 30-32 ne librin e nxenesit. Mesuesi i udheheq femijet drejt te kuptuarit e faktit se te gjitha familjet ndryshojne dhe se ndryshimi ne to here here eshte i kendshem e here here eshte i veshtire per t'u perballuar. Per ta arritur kete gje ai i ndan nxenesit perseri ne grupin e filmit, librit dhe rokut (nese nxenesit duan t'i ndryshojne grupet tani eshte koha per ta bere kete gje) dhe u jep fletat e pergatitura qe me pare: - Permendni tre ndryshime qe kane ndodhur ne familjen tuaj kohet e fundit. - Permendni tre detyra te reja qe u dalin juve nga ndryshimet qe kane ndodhur ne familjen tuaj kohet e fundit. III. VLERESIMI Mësuesi inkurajon sjelljet e mira tënxenesve në familje, rastet që flasin për ndjenjë përgjegjësie tek ata duke i dhënë fidbek të vazhduar pozitiv. Mësuesi kërkon që nxënësit të marrin një vlerësim nga familjet e tyre se si i kanë kryer detyrat në këtë orë mësimi. Ai vlereson pozitivisht nxenesit qe jane aktive ne jeten e familjes, qe njohin etapat e zhvillimit të institucionit të familjes dhe arrijne t'i thone e te sjellin shembuj pa u gabuar brenda tre minutave, qe pershkruajne me fjalet e tyre format e ndryshme të zhvillimit te institucionit te familjes duke perdorur fjalet: çift, martesë, familje, familje patriarkale, familje fshatare, edukim, rol edukativ, qe rendisin funksionet e familjes, etj.

MESIMI 9&10: LIGJET PER FAMILJEN FUNKSIONET E FAMILJES I. HAPJA E MESIMIT A.OBJEKTIVAT: Ne perfundim te ores se mesimit * 75 % e nxenesve do të klasifikojnë tre ligje dhe do te percaktojne tre funksione te familje pa u gabuar brenda 2 minutave, * 100% e nxenesve do të rendisin të drejtat e fëmijëve në familje, * 100 % e nxenesve do të dallojë kufitë kuptimorë të konceptit “ligj” e do ta perdorin shpenguar ate ne kontekstin e ligjeve per familjen, * 75% e nxenesve do te dallojne ligjin per familjen nga normat morale per te. * 75% e nxenesve do të përvetësojnë semantikën e koncepteve: ligj, të ardhura të familjes, martesë, dëshmitarë, birësim, divorc, ndarje, kujdestari, mbështetje ekonomike, . B.Veprimtari fillestare Mësuesi përgatit bashke me nxenesit një seri skedash me role. Nxënësit vendosen në rolin e familjarëve dhe kanë 10’ kohë të lexojnë një nga pjesët e “Ligjet mbi familjen” mbi bazën e së cilës është vendosur roli që do të luajnë. C. Materialet e nevojshme Mesuesi duhet te sjelle ne klase ligje per familjen (ligjin per lidhjen e marteses, per divorcin apo ndonje ligj tjeter ku nxenesit mund te shikojne formatin e nje ligji. II.ZHVILLIMI I MESIMIT Nxënësit ndahen në 6 grupë. Çdo 2 grupeve u jepet nga një paragraf per te lexuar. Grupi I + IV - Ligjet për martesën, Grupi II + V - Ligjet për familjen, Grupi III + VI - Ligjet për ndarjen. Pas perfundimit te leximit nxenesit punojne ne grupe per te gjetur ligjet per: * lidhjen e martesës * zgjidhjen e martesës, * detyrimet në martesë, * miratimin e martesës. Mësuesi shikon mundësinë e sjelljes së ligjeve në klasë (shiko gjendjen civile) dhe ua shpërndanë ato nxënësve në bazë të detyrës në grup. Gjate kohes qe nxenesit punojne ne grupe per te evidentuar ligjet per lidhjen e marteses, miratimin e marteses, zgjidhjen e marteses dhe detyrimet e paleve ne martese, mësuesi shkruan në tabele formatin e një ligji . REPUBLIKA E SHQIPERISE KUVENDI POPULLOR LIGJ Për martesë

Për familjen Për divorcin (ndarjen) Në bazë të ligjit mbi “Liritë dhe të drejtat themelore të njeriut”, me propozim të Këshillit të Ministrave, Nr______ datë_______, Kuvendi Populor i Republikës së Shqipërisë V E N D O S I Neni 1 Neni...... Neni 9 Ngarkohet Këshilli i Ministrave të nxjerrë aktet përkatëse për zbatimin e këtij ligji. Neni 10 Të gjitha dispozitat ligjore e nënligjore që bien në kundërshtim me këtë ligj shfuqizohen. Neni 11 Ky ligj hyn në fuqi 30 ditë pas shpalljes së tij. Tiranë, më 20.12.1997 Nr. i ligjit 2327 Kryetari i Kryesisë se Kuvendit Popullor Pasi raportojne per ligjet me te cilat garantohet martesa, lidhja dhe zgjidhja e saj, detyrimet e paleve ne martese, mesuesi i fton nxenesit te shikojne me vemendje formatin e ligjit dhe te gjejne komponentet e domosdoshem te tij qe jane: Pjesa hyrese REPUBLIKA E SHQIPERISE KUVENDI POPULLOR LIGJ Për martesë Pjesa mbeshtetese Shumica e ligjeve civile mbeshteten ne ligjin "Per lirite dhe te drejtat themelore te njeriut" Pjesa propozuese Shumica e ligjeve citojne edhe organin propozues te ligjit qe ne kete rast eshte Keshilli i Ministrave (qeveria). Pjesa vendimore Ligjet i miraton Kuvendi Popullor i cili perbehet nga deputete pjesa me e madhe e te cileve jane te zgjedhur drejtperdrejt nga populli. Pjesa perpunuese. Ligji parashikon edhe organet qe do te merren me konkretizimin e ligjit ne akte, nenakte ligjore dhe rregullore qe ne kete rast eshte Keshilli i Ministrave. Pjesa shfuqizuese Ligji i ri gjithmone shfuqizon ligjet e meparshme lidhur me ceshtjet ne fjale, ose i ploteson ato. Pjesa e hyrjes ne fuqi Ne ligj gjithmone parashikohet edhe data e hyrjes ne fuqi te ligjit qe zakonisht eshte 30 dite pas dates se nenshkrimit te tij me qellim qe ligji te mund te shperndahet dhe te studjohet nga ata te cileve u perket. Pjesa e origjines. Ne cdo ligj shkruhet numri i ligjit, data e miratimit te tij si dhe personi qe e firmos ligjin ne emer te Kuvendit Popullor qe zakonisht eshte Kryetari i Kryesise se Kuvendit Popullor. Pastaj nxenesit kalojne ne role per te cilat mesuesi i pergatiti ne fillim te ores se mesimit. Kater nxenes qe do te jene ne rolin e jurise qe do te vendose se cili ligj duhet te zbatohet ne kete rast. Tre cifte nxenesish qe sjellin para klases nje situate konflikti familjar qe kerkon te zbatohet ligji per ndarjen e marteses, nje rast

te nje cifti te rinjsh qe duan te martohen situate kjo qe kerkon te zbatohet ligji per lidhjen e marteses, dhe nje situate te keqtrajtimit te femijeve dhe familjareve ne familje e cila kerkon te zbatohet ligji per mbrojtjen e femijeve dhe anetareve te familjes. Nxenesit ne rol sjellin situaten dhe nxenesit e jurise deklarojne ligjin qe duhet zbatuiar ne rastin perkates. Pjesa tjeter e klases gjykon nese juria e rekomandoi drejt ligjin per zbatim. Kur juria jep rekomandimin per ligjin qe do te zbatohet ne rastin perkates ajo lexon bukur edhe funksionet e familjes ne faqen 37 ne tekstin e nxenesit. III.Vlerësimi Vleresimi i nxenesve do te behet mbeshtetur ne arritjet e tyre brenda kesaj ore mesimi. Keshtu nxenesve do t'u kerkohet te permendin pa u menduar gjate tre ligje per familjen dhe tre te drejta qe kane femijet ne familje. Nje kriter tjetre per vleresimin e nxenesve do te jete aftesia e tyre per te sjelle nje konflikt ne klase dhe per te gjykuar per zgjidhjen e tij, duke krahasuar rastet kur konflikti kerkon trajtim shoqeror me rastet qe kerkojne trajtim ligjor. Niveli i vleresimit do te varet edhe nga aftesia e nxenesve per te perdorur ne fjalorin e tyre koncepte te tilla si: ligj, të ardhura të familjes, martesë, dëshmitarë, birësim, divorc, ndarje, kujdestari, mbështetje ekonomike, etj. MESIMI 11: AFTESI QYTETARE: PERDORIMI I TELEVIZIONIT SI BURIM INFORMACION I.HAPJA E MESIMIT A.Objektivat: Në perfundim të kësaj ore mesimi *75 % e nxenesve do te rendisin tre të meta të televizionit si burim informacioni. * 50 % e nxenesve të dallojnë raportet e televizionit me librin dhe mediat e tjera. * 75 % e nxenesve do të klasifikojë emisionet televizive në emisione politike, shkencore, kulturore. B.Veprimtarite fillestare Mesuesi e fillon mesimin me ndergjegjesimin e nxenesve per disa konflikte qe ndeshen dendur ne familje lidhur me kulturen e shfrytezimit te TV si burim informacioni. Qellimi i terheqjes se vemendjes ne kete moment eshte i rendesishem se shpesh femijet e kesaj moshe nuk jane te ndergjegjshem per demin qe i sjell ky konflikt raporteve te tyre me anetare te tjere te familjes dhe klimes ne familje ne teresi. Per kete qellim mesuesi zhvillon biseden e meposhtme: Mësuesi: A ju pëlqen TV? Nxënësit: Po shumë. Mësuesi: Ç’ju pëlqen më shumë të shikoni? Nxënësit:___________ Mësuesi: Sa orë qëndroni para TV? Nxënësit:_____________ Mësuesi: A keni patur ndonjehere konflikt për TV në familje? ( Ju dhe vellezerit a motrat tuaja keni dashur te shikoni ne te njejten kohe

emisione te ndryshme, apo ju keni dashur te shikoni TV dhe motra a vellai juaj ka dashur te pergatitet per mesimet e sites se neserme). Si mund te zgjidhen konflikte te tilla? Mësuesi dëgjon alternativat e nxënësve, i shkruan ato në dërrasë të zezë te cilen e ka ndare si me poshte: Konflikti Unë një konflikt të tillë do ta zgjidhja keshtu: 1. do të vija një orar për vete dhe një për motrën. 2. do të shikoja bashkë me të, 3. do t’i kërkoja mamasë të na e zgjidhte mosmarrëveshjen, 4. do të kthehesha të shikoja një emision tjetër më vonë, 5. do të bëja humor me dëshirën e papërmbajtur të motrës për të parë TV, 6. nuk do të shikoja TV atë ditë, 7. do të bëja çift a tek me motrën, 8. do të kërkoja një marrëveshje të përhershme me të për orarin e TV. 9.Por kurrë nuk do të thërrisja, shaja, ktheja kanalin e TV me zor, zihesha, zemërohesha. Nje nxenes qe shkruan bukur mund te punoje per t'i shkruar keto strategji ne katron dhe per t'i afishuar ato me vone ne klase. C. Materialet e nevojshme Per kete ore mesimi mesuesi mund te sjelle fleta te pergatitura me kokat: "Une prej TV mesoj:..." dhe "TV disa here me demton se aty une shikoj...". "Si i zgjidhim konfliktet" mund te jete koka e nje kartoni 50cmx50cm ku nxenesit do te shkruajne disa strategji te zgjidhjes se konflikteve te vogla ne familje lidhur me orarin e perdorimit te TV. Mesuesi mund te sjelle edhe disa fishe me tituj emisionesh per te vegjel dhe te rritur (Ne boten e perrallave, Emisioni per shendetin, Per ju te rinj, Insight, E bukura, Si te gatuajme, ýÿÿÿ‚___ƒ___„___…___†___‡___ˆ___‰___Š___‹___Œ___�___Ž___�___�___‘___’___“___”___•___–___—___˜___™___š___›___œ___�___ž___Ÿ___ ___¡___¢___£___¤___¥___¦___§___¨___©___ª___«___¬___-___®___¯___°___±___²___³___´___µ___¶___·___¸___¹___º___»___¼___½___¾___¿___À___Á___Â___Ã___Ä___Å___Æ___Ç___È___É___Ê___Ë___Ì___Í___Î___Ï___Ð___Ñ___Ò___Ó___Ô___Õ___Ö___×___Ø___Ù___Ú___Û___Ü___Ý___Þ___ß___à___á___â___ã___ä___å___æ___ç___è___é___ê___ë___ì___í___î___ï___ð___ñ___ò___ó___ô___õ___ö___÷___ø___ù___ú___û___ü___ý___þ___ÿ_______Paf!, etj. ) II. ZHVILLIMI I MESIMIT Pasi ka perfunduar biseden per konfliktet formale te ndjekjes se TV, mesuesi kalon ne diskutimin e çeshtjeve me te rendesishme te ndjekjes se televizionit dhe shfrytezimit te tij si burim kulture dhe informacioni. Se pari ai prek ceshtjen e te kuptuarit te asaj qe shikohet ne televizor dhe thekson domosdoshmerine e te pyeturit per ato qe nuk kuptohen.. A i ndiqni lajmet? A kuptoni gjithshka në to? Ç’bëni kur nuk kuptoni. - pyesni prindërit, të rriturit, mësueset. A ka emisione te tjera qe i shikoni dhe nuk i kuptoni? Si veproni?

Mesuesi ngre ceshtjen e kontrollit te vetes gjate kohes qe harxhohet para televizorit. Nxenesit duhet te dalin tek domosdoshmeria e te pyeturit te vetes kur jane duke ndjekur emisione televizive: A po e kuptoj kete qe po thuhet tani? A e kam vemendjen tek ajo qe po thuhet apo po shikoj televizor se dua te kaloj kohen? Per te prekur ceshtjen e kthimit te nxenesve ne konsumatore te cdo lloj informacioni televiziv, mesuesi i fton ata te shikojne ushtrimin II - Mendo në mënyrë kritike- faqe 41, ne librin e nxenesit. Gjate dhenies se pergjigjes mesuesi kerkon nga nxenesit te sqarojne: - Po të meta kanë emisionet televizive? dhe pret prej tyre pergjigje te ngjashme me keto qe vijojne: - Po, ka shumë rrahje e vrasje, ato na trondisin shumë, - Ne priremi të imitojmë sjelljet e vrazhda, - TV na bllokon gjithë kohën e lirë, - TV na dëmton dhe lodh sytë, - Ne presim që jeta jone te jete shume e bukur, pa probleme, vetem me aventura. Ndërsa ajop nuk eshte aq interesante sa ne filmat e televizorit. - Reklamat na shtyjne të kërkojmë më shumë nga prinderit. kerkojme te kemi veshje te modes, lodra te kohes, artikuj sportive dhe artistike, ushqime si ne reklamat televizive. Prej prinderve shpesh marrim nje jo te prere. Si duket kerkesat tona jane shume me te medha se buxheti i familjes. Mesuesi vazhdon te sqaroje se TV nuk është vetëm i mirë. Ai ka edhe ndikime negative tek shikuesit. Mesuesi kerkon qe nxenesit te sugjerojne veprime konkrete per ta minimizuar efektin negativ te tij, si p.sh. - do të shikoja më shumë emisione shkencore, kulturore, muzikore, humoristike e jo vetëm filma artistike, multiplikativë etj. - do të organizoja me shokët më shumë lojra në ajër të pastër - do të lexoja më shumë libra artistike, - do të angazhohesha më shumë në klube jashtëshkollore, - do të ndihmoja më shumë mamanë në shtëpi. Pas ketij diskutimi, klasa ndahet ne grupe dhe punon për të realizuar aktivitetet e meposhtme: Grupit të parë të nxënësve ju jepen disa tituj emisionesh televizive të shkruara në fisha letre dhe kërkohet qe nxënësit t’i ndajnë ato në dy grupe: emisione për të rritur, emisione për të vegjël. të thonë sa herë në javë shfaqen këto emisione, cilën ditë dhe cilën orë. të bëjnë një kalendar javor ku të jenë shënuar emisionet televizive për moshën e tyre. Në kalendar të fusin dhe emisionet televizive të stacioneve private. Grupi i dytë i nxënësve mund të zbatojë detyrën e dhënë në librin e nxënësit fq.41, pika II. Mendo në mënyrë kritike. Grupi i tretë i nxënësve mund të bëjnë një program ditor televiziv (listën me tituj emisionesh) si do të dëshironin ata të ishte ne njeTV per femije nëse do të ishte e mundur. III.Vlerësimi

Mesuesi kërkon që grupet të vlerësojnë punën e njeri-tjetrit. Vleresimi i mesuesit do te mbeshtetet shume ne vleresimin qe do te bejne nxenesit. MESIMI 12:Tema: KOMPROMISI I. HAPJA E MESIMIT A. Objektivat: Në perfundim te kesaj ore mësimi: * 100%e nxënësve dot të thonë brenda një kohe te shkurter nje rast kompromisi nga jeta e tyre. * 75 % e nxenesve do të perdorin fjalët: kompromis, marrëveshje, konflikt, lëshoj pe, vendim, procedurë e marrjes së një vendimi, ashtu si i kuptojne ata. B. Veprimtarite fillestare Këtë mësim sugjerojmë që mësuesi ta zhvillojë me kujdes per te paraqitur te plote konceptin e kompromisit. Per kete qellim, mesuesi mund të përdorë teknikën “zgjidhja e konfliktit” , e cila kur përdoret me mjeshtëri ka vlerë të veçantë ne formimin e shprehive te arritjes se kompromisit. Gjate perdorimit te saj, nxënësi arrin më shpejt në nivelin e objektivave të mesiperme, kupton më mirë konceptin e kompromisit, të menduarit e tij ngrihet ne nivelin e të menduarit kritik, rriten aftësitë e tij për të marrë vendime e për të zgjidhur probleme, ai përqëndrohet me shume, inkurajohet për zgjidhjen e problemeve sociale, jeta i duket më interesante e konfliktet më të zgjidhshme. Për të ndihmuar mësuesin të krijojë një konflikt në klasë e pastaj të udhëheqë nxënësit të evidentojnë kompromisin si rrugë të zgjidhjes së tij, kujtojmë se konflikti krijohet kur dy ose më shumë njerëz gjatë komunikimit a bashkëveprimit shikojnë se kërcënohen rezervat e tyre, prona e tyre, nevojat ose vlerat e tyre. Ky fakt i bën ata të rishikojnë marrëdhëniet e rrethanat dhe të veprojnë në përputhje me atë që kanë zgjedhur vetë si kriter sjelljeje. Mësuesi fillon me nje parashtrim para klasës. Kompromisi e rregullon jetën tonë. Qeveritë e vendeve të ndryshme bëjnë kompromis për të evituar luftrat, çiftet bien në kompromis për të mënjanuar zënkat. Kur bëjme kompromis nuk ka fitues dhe të humbur. Të dyja palët edhe humbasin edhe fitojnë. Por kjo nuk është aq e lehtëte arrihet. Nëse humbet në kompromis diçka që e ke fort për zemër, humbja e saj nuk përballohet lehtë. Në një situatë të tillë njeriu mund të mbajë inat, bile dhe gjatë, duke lënë të hapur mundësinë për një konflikt tjetër më vonë Për këto arsye, një nga objektivat tona në mësim duhet të jetë ndërgjegjësimi i nxenesve se rruga drejt kompromisit ndonjëherë shkakton dhimbjegje qe e ben te veshtire arritjen e kompromisit . Konfliktet mund të jenë të improvizuara ose të zgjedhura nga historia e letërsia. P.sh. kemi vetëm 1 send. Kush do ta marrë? Mësuesi i udhëheq nxënësit të arrijnë kompromis dhe të shikojnë vlerën e tij duke analizuar pasojat e çdo veprimi. C. Materialet e nevojshme Si per cdo rast, mesuesi ka me vete lapsa, ketra, ngjyra , gershere, ngjites, po ne kete mesim do te kete me shume diskutime se sa aktivitete konkrete.

II. ZHVILLIMI I MESIMIT Mesuesi e ndan klasën në dy grupe dhe i jep cdo grupi të diskutojë rreth këtyre situatave: Situata e parë: ( grupi i librit) Banesa juaj është shumë e vogël dhe ju keni vështirësi për të organizuar mjedisin e nevojshem te punes per te bere mësimet. Kjo është bërë shkak që ju të grindeni herë pas here me motrën a vëllane . Edhe ju, edhe vëllai a motra juaj keni të drejtë. Eshte e kote qe grindja te vazhdoje. Mes dy palëve që kanë të drejtë ka lindur nevoja për kompromis. Si do ta zgjidhnit këtë situatë me ane te kompromisit? Situatë e dytë: ( grupi i rokut) Prindërit kanë kursyer disa të holla me të cilat dëshirojnë të bëjnë disa ndryshime në dhomën e fëmijëve, por nuk bien dakort për menyren e shpenzimit te parave. Nëna ngul këmbë të rregullojë mobilimin e dhomës sepse gjerat ne dhomen e femijeve janë shumë të vjetra dhe jo komode, ndërsa babai këmbëngul që me të hollat t'u blejë fëmijëve një kompjuter.Të dy prindërit gjejne argumente per te justifikuar menyres se si duan t'i shpenzojne parate. Jepni mendimin tuaj si mund të realizohet kompromisi midis prindërve. * Grupet diskutojë rreth situatave 7-8 minuta. * Kërkoni që të japin mendimin e tyre rreth rruges se arritjes se kompromisit dhe vleres se tij. Përgjigjet e nxënësve i shkruani në dërrasë të zezë duke nënvizuar se kompromisi realizohet në grupe të vogla, në familje, klasë, ne shoqeri dhe pastaj në politike e me gjere. Behet kujdes qe te dale ne pah vlera që ka kompromisi për jetën e individit dhe të shoqërisë. III. Vlerësimi Mesuesi kërkon që nxënësit t'i konsultojnë me prindërit përgjigjet që kanë dhënë në klasë rreth dy situatave dhe të marrin vlerësimin e tyre, pastaj të sjellin në klasë vlerësimin e prindërve. Ata do te sjellin edhe raste kompromisi nga vete jeta e tyre. Kur ben vleresimin mesuesi ka parasysh edhe masen e perdorimit nga ana e nxenesve te fjalorit adekuat: kompromis, marrëveshje, konflikt, lëshoj pe, vendim, procedurë e marrjes së një vendimi, etj. MESIMI 13: TE FALESH I. HAPJA E MESIMIT A. Objektivat Në perfundim të kësaj ore mesimi *100% e nxënësve do të thonë me fjalët e veta si e kuptojne fjalën “fal”.

* 100% e nxenesve do te tregojne duke i perdorur ne fjali e ne kontekste te ndryshme se e kuptojne pa gabime përmbajtjen e fjalëve: ndëshkimin, koregjimin, mirësjelljen, pendesën, pajtimin. *75 % e nxenesve do të tregojne se paku 2 arsye pse në shoqëri duhet patjetër të falësh duke iu kujtuar faktin se njerezit jane të ndryshëm). B. Veprimtarite fillestare Nxenesit lexojne pjesën “Lotët e Natës” duke lexuar me radhe njeri pas tjetrit e duke realizuar një lexim emocional. Nxënësve u kërkohet te thonë pjesën me fjalët e tyre. Në qoftë se ata nuk arrijnë të nxjerrin idenë e faljes së nënës, mësuesi i ve te lexojne përsëri deri sa ata të arrijnë tek ideja e faljes që përshkon pjesën. Mësuesi këtu sqaron dy kuptimshmërinë e foljes “fal”. * Fal - të mos ndëshkosh për sjelljen e padëshiruar. * Fal - dhuroj, pasi folja përdoret në dy kuptimet e saj Natës i fali prehjen e gjumit - i dhuroi. Zemra e nënës është krijuar për të falur - për të mos ndëshkuar. Nje kuptim i trete i palidhur me dy te paret dhe qe nuk del ne kete rast eshte falem - rit fetar (i falem zotit). Idenë themelore se “Falja është virtyt i njeriut të edukuar e fisnik”, mësuesi e shkruan në dërrasën e zezë dhe ju drejtohet nxënësve: A e imagjinoni dot Nënën? Përpiquni ta përshkruani portretin e saj, sytë, rrudhat, buzët që i dridhen, flokët e thinjur. Nxenesit punojne individualisht per ta pershkruar me fjale ne trajte proze a poezie ose per te bere nje portret te nenes se pershkruar ne pjesen: "Lotet e nates". Pas kësaj, nxënësit mund te sjellin në klasë shembuj e raste kur janë falur nga të tjerët, kur ata vetë kanë falur të tjerët, kur kanë falur veten. U kerkohet qe te pershkruajne ndjenjat e tyre ne momentin e faljes. Mësuesi e drejton bashkebisedimin paraprak drejt konceptit te pendeses duke pyetur: Ç’do të thotë “pendesë”? Pendimi nuk lejon që sjellja e padëshiruar të përsëritet në të ardhmen. Nxënësit sjellin raste nga përvoja e tyre personale për pendesën duke filluar: Unë jam penduar për________________. Mësuesi mund të bëjë objekt edhe sjellje konkrete të nxënësve në klasë që nuk shkojnë me njëri-tjetrin. Pajtimi i tyre realizohet nëpërmjet teknikës së faljes. Motoja e gjithe ketij aktivitet nese ai eshte i nevojshem ne klase eshte: “Fale shoqen që t’i japësh asaj mundësi të korrigjohet, të të tregojë edhe një herë se ajo është shumë e mirë”. C. Materialet e nevojshme Nxenesit porositen qe nje ore me pare qe te sjellin me vete laps, flete vizatimi e ngjyra. Karton 50cmx50cm per "Kendin e vitytit". Pyetesorin per oren e ardhshme te perseritjes: Seksi M F Mosha ______________ Gjendja civile _________ Nr. i fëmijëve_________ 1. Mendoni se familja është e domosdoshme? Po Jo

2. Preferoni: a) familjet patriarkale b) familjet me 3 breza c) familjet me 2 breza 3. A i njihni ligjet që mbrojnë familjen? a) nuk i njoh b) e di që ka të tilla ligje, por nuk e njoh brendinë e tyre c) i njoh 4. A e njihni brendinë e ligjit për divorcin? Po Jo \5. A e njihni ligjin për birësimet? Po Jo 6. A respektohen të drejtat e fëmijëve tuaj në familje? Po Gjithmonë Jo II. Zhvillimi i mësimit Klasa ndahet në 5 grupe. Secili grup gjen idenë themelore të pjesëve te mesimit ne faqet 45-46. Grupi I - Punon me pjesën e formuluar në tekstin e nxënësit fq.45 “Ç’do të thotë të falësh”. Grupi II - me pjesën e tekstit në fq. 46. “Pse falim” Grupi III -me pjesën e tekstit në fq.46 “Si falim” Grupi IV - Me pjesën e tekstit në fq.46 “Njeriu fal...” Grupi V - "Njeriu duhet të praktikohet më tepër kur..." Grupet punojnë 5 minuta në heshtje dhe pastaj raportojnë secili idenë e pjesës. Mësuesi idetë e përpunuara i shkruan në dërrasën e zezë. Përafërsisht ato mund të jenë: 1. Ta falësh do të thotë të mos ndëshkosh sjellje të padëshiruara. 2. Ne falim që t’i inkurajojmë dhe t’u japim mundësi të tjerëve të korrigjojnë sjelljet e padëshiruara. 3. Ne falim ato sjellje të padëshiruara që kryhen pa dashje, nga nxitimi, mendjelehtësia, papërgjegjshmëria, papjekuria etj. 4. Ne falim kur shokët i kuptojnë efektet negative të sjelljes së tyre dhe pendohen. 5. Ne duhet të mendohemi para se të vendosim nëse do të falim apo do të ndëshkojmë. Kur nxënësit bien dakord me këto ide punohen ushtrimet. Ushtrimi l, faqe 47 Nxënësi është mirë të shtojë para fjalëve a,b,c pjesën hyrese te fjalise: Unë besoj / mendoj se... Në rubrikën " Mendo në mënyrë kritike", nxënësi i përpunon fjalitë duke filluar me: Unë e fal ose + emër në kallzore sepse..... Unë nuk e fal III. Vleresimi Krijohet në klasë"Këndi i virtytit". Nxënësit do të formulojnë, shkruajnë dhe afishojnë vetë virtytet që çmojnë tek njëri-tjetri, ku falja dhe pendesa do te jene virtytet qe do te afishohen qe sot.

Aty do te afishohet edhe skicimi, vargjet ose pershkrimi i portretit te nenes se pershkruar ne pjesen"Lotet e nates". nxenesit do te dalin vete vullnetare per te afishuar punimet e tyre. Ne kohen qe bejne afishimin mesuesi i pyet te thone disa nga arsyet pse duhet te fale njeriu ne jete.Gjate vleresimit me note mesuesi merr parasysh faktin se ne ç'mase dhe sa drejt i perdorin nxenesit fjalet: ndëshkim, korigjim, mirësjellje, pendesë, pajtim. MESIMI 14: QYTETARIA NE FAMILJE PERSERITJE I. HAPJA E MESIMIT A.Objektivat: Në perfundim të kësaj ore: * 100% e nxenesve do te tregojne se jane te afte te komunikojne dhe bashkëpunojnë me njëri-tjetrin në grupe. * 100 % e nxenesve do te kene patur mundesine te perdorin konceptet e fituara mbi familjen dhe legjislacionin e saj, te tregojne vlerat e respektit per diversitetin njerezor dhe familjen. B. Veprimtarite fillestare Nxënësit sjellin ne klase pyetesorin eplotesuar qe me pare ne shtepi me prinderit, te afermit, komshinjte e tyre. te ndare ne tre grupet e rokut, te librit dhe te filmit, nxenesit bejne nje shikim te shpejte te te dhenave te mbledhura ne pyetesoret e tyre duke u bere te qarte te gjithe grupit faktet e mbledhura. Seksi M F Mosha ______________ Gjendja civile _________ Nr. i fëmijëve_________ 1. Mendoni se familja është e domosdoshme? Po Jo 2. Preferoni: a) familjet patriarkale b) familjet me 3 breza c) familjet me 2 breza 3. A i njihni ligjet që mbrojnë familjen? a) nuk i njoh b) e di që ka të tilla ligje, por nuk e njoh brendinë e tyre c) i njoh 4. A e njihni brendinë e ligjit për divorcin? Po Jo

\5. A e njihni ligjin për birësimet? Po Jo 6. A respektohen të drejtat e fëmijëve tuaj në familje? Po Gjithmonë Jo Mesuesi kërkon që nxënësit të kenë plotësuar pyetsorin me ndihmën e të tjereve ne grup. II. ZHVILLIMI I MESIMIT MësuesI ju drejtohet nxënësve në grupe të diskutojnë rreth përgjigjeve që kanë marrë në pyetsorët e tyre. me tej ata si grup duhet e bejne nje database te te dhenave te pyetesoreve. Keshtu nxenesit do te bejne nje tabele ku te hedhin te gjitha te dhenat e pyetesoreve te grupit: * u intervistuan ______ persona, * ____ ishin femra ____ ishin meshkuj, * ____ ishin të rinj; ____ të moshuar, * ____ nuk e njohin ligjin e birësimit, * _____ nuk e njohin ligjin per divorcin, * Ne ___familje respektohen te drejtat e femijeve, * Ne ___familje nuk respektohen te drejtat e femijeve. Ata diskutojne ne grup per domethenien e te dhenave dhe per projektet qe mund te fillojne ata vete per berjen te njohur te legjislacionit familjar. Rezultatet e studimit nxënësit i prezantojnë para mësuesit dhe dy grupeve te tjera. Ato mund te afishohen edhe ne mur. Femijet mund te marrin te dhenat me vete dhe ty'ua bejne te ditura ato prinderve te tyre dhe te diskutojne me ta rreth problemeve me te cilat ndeshet familja shqiptare sot. Mësuesi mund te organizoje edhe nje takim me prinderit e nxenesve dhe te bejne se bashku nje vleresim me objektiv per punen e tyre. III. VLERESIMI Në këtë orë të fundit mbi qytetarinë në familje, si dhene aktivitetet që mund të organizohen me prindërit, mësuesi duhet të vërejë me kujdes sjelljen e nxënësve për identifikimin e aftësive te fituara per nje jete qytetare në familje, për identifikimin e shprehive të fituara (shiko mësimin 5) dhe përshprehite qe perdorin femijet kur angazhohen në veprimtari konkrete. Mbi këtë bazë ai bën një vlerësim përmbledhës për çdo nxënës.

MESIMI 15: SISTEMI ARSIMOR SHQIPTAR I. HAPJA E MESIMIT A. Objektivat Në perfundim të orës se mesimit: * 75 % e nxënësve do të jenë të aftë të bëjnë nje skicë të Sistemit Arsimor Shqiptar. *75 % e nxenesve do të tregojne se e njohin brendinë e koncepteve: sistem arsimor, edukim, arsim parashkollor, arsim i lartë, arsim i detyruar duke i perdorur ato ne fali dhe gjate arsyetimeve ne klase. * 100 % e nxenesve do të shprehin deshirat e tyre per shkollen qe dëshirojnë të vazhdojnë. B.Veprimtarite fillestare Bashkëbisedoni me nxënësit rreth këtyre çështjeve. - Ç’shkolla të tjera gjenden në komunitetin tonë? Nxënësit japin emrat e tyre. - Kush ka motra ose vëllezër që i ndjekin ato? Cilit prej jush i punojnë prindërit atje? - Ç’shkolla janë ato, të mesme, të përgjithshme, profesionale, tetëvjeçare, të larta? - Ç’shkollë kanë kryer prindërit tuaj - tetëvjeçare, të mesme apo të lartë? - Kush i ka prindërit mjekë? A kanë vazhduar ata shkollë tjetër pas universitetit? Nxenesit permendin shkollen pasuniversitare. - A keni dëgjuar nga gjyshërit tuaj për arsimin e tyre: fillor, tetëvjeçar, të mesëm, të lartë? Mësuesi shkruan në tabele te gjitha llojet e shkollave: tetëvjeçare, të mesme, të lartë, pasuniversitare dhe nënvizon idenë se: të gjitha shkollat që ju përmendët dhe që ne i kemi shkruar në dërrasën e zezë perbejne ate qe quhet sistem arsimor. Ah...! Mos kemi harruar kopshtin e fëmijëve, i kujton mësuesja nxënësit...? Edhe kopshtet janë pjesë e këtij sistemi. Fëmijët e vegjël marrin në kopësht njohuritë e para shkollore. C. Materiale e nevojshme Mesuesi mund te sjelle ne klase foto të Universitetit të Tiranës, të universiteteve të rretheve, foto nga kopshtet e fëmijëve, foto të një ndërtese shkolle tetëvjeçare, foto të nxënësve duke punuar në klasë, fotot te shkollave te rikonstruktuara gjate viteve te fundit.. II. ZHVILLIMI I MESIMIT Mesuesi kërkon që të njihen të gjithë nxënësit me materialin e shkruar në pjesën Sistemi Arsimor Shqiptar, fq. 50, duke kaluar leximin e pjesës nga njëri nxënës tek tjetri, duke i ndihmuar nxënësit të lexojnë duke kuptuar dhe duke u ndalur tek 3 funksionet themelore të shkollës.

Organizohet klasën në tre grupet e filmit, librit dhe rokut dhe kërkohet që secili grup te beje nje skeme te sistemit arsimor dhe: 1. të gjejë detyrat e çdo pjese të sistemit arsimor 2. të gjejë pse është i rëndësishëm sistemi arsimor për shoqërinë. 3. të interpretojë fjalët e urta në faqen 55, Mesuesi i ndihmon nxënësit të realizojnë një paraqitje të thjeshtë të sistemit arsimor (shiko skemën e mëposhtme). 1. Arsimi Pasuniversitar (Shkollat pasuniversitare) 2. Arsimi i Lartë (Universitetet) 3. Arsimi i Mesëm (a.Arsimi i mesem i përgjithshëm b. Arsimi i mesem profesional) 4. Arsimi tetevjecar (Shkollat fillore dhe tetevjeçare) 5. Arsimi parashkollor (Kopshtet) Grupet e nxënësve lihen te punojne 10 minuta dhe më tej afishojnë punimet e tyre. Mësuesi pyet grupet e tjera për saktësinë e përgjigjeve dhe bën vetë plotësimin e tyre kur është e nevojshme. Në dërrasën e zezë bëhet një paraqitje grafike e sistemit arsimor dhe ftohen nxënësit të shënojnë se deri në ç’shkallë do të ngjiten ata në shkollimin e tyre duke realizuar këtë bashkëbisedim: Çfarë cilësish ju duhen për të kryer shkollën? - durim - besimi te vetja, - këmbëngulje - shumë punë - A paguajnë prindërit për arsimin tuaj? - Jo, - arsimi eshte falas ( mund te komentohet ideja e arsimit falas) - A i mohohet kujt e drejta për arsimim? - Jo, - e kemi të gjithë (mund te komentohet ideja e te drejtes per arsime te shtetasve) - Çfarë duhet per t'u arsimuar? - Vetëm punë. - A është mirë të mos e kryejmë shkollën? - Ç’dëme ka mosfrekuentimi i rregullt i shkollës? -Dëme personale -Dëme për shoqërinë (komentohen idete) Mesuesi permbledh parimet e ndertimit te sistemit arsimor shqiptar te cituara me siper gjate diskutimit me nxenesit. III. Vlerësimi Vlerësimin e nxënësve në këtë orë mësimi mesuesi e bën duke gjykuar mbi rrugen e arsyetimit te tyre. Kujdes duhet bërë që nxënësit të mos preken nga niveli i arritjeve të tyre në shkollë. Vleresimi i mesuesit merr parasysh edhe aftesine e femijeve per te ndertuar nje skice te sistemit arsimor shqiptar, per te perdorur fjale te tilla: sistem arsimor, edukim, arsim parashkollor, arsim i lartë, arsim i detyruar. Ai siguron qe me vleresimin e tij te nxise deshiren per te nxene tek te gjithe ne klase.

TEMA 16:CILI ESHTE ARSIMI ME I MIRE PER TY I. HAPJA E MESIMIT A.Objektivat: Në perfundim të kësaj ore 100 % e nxenesve do të thonë me fjalët e veta çfarë ofron shkolla. *75 % e nxenesve do të arsyetojnë rreth idesë se: “Shkolla të jep çelësin për të kuptuar shume gjera ne jete”. * 50 % e nxenesve do te kuptojne se si duhet te lexojne per te marre informacion B. Veprimtarite fillestare Mësuesi komenton figurën e tekstit në faqen 56 per t'u siguruar se nxënësit kanë fituar njohuri rreth sistemit arsimor dhe llojeve të shkollave. Më pas mësuesi ju drejtohet nxënësve duke ekspozuar para klasës fishe, letra etj., në të cilat janë shkruar këto fjali: Ne ... mësojme shumë gjëra. Ne ... mesojme si të kujdesemi për veten/ të tjerët. Ne ... kemi shokë dhe kënaqemi me ta. Pasi te perfundojme me sukses ..., do të sigurojmë punë. ... na mëson të sillemi mirë. Ne ... kemi mësues dhe shokë që i duam. Mesuesi tregon kujdes që nxënësit, duke plotësuar vendet ku ndodhen pikat të plotësojnë fjalitë e lëna gjysëm dhe të japin kuptimin e tyre. Më pas mësuesi sigurohet nëse të gjithë nxënësit mendojnë kështu duke bërë pyetje të tilla si: * Çfarë të ka mësuar shkolla ty? * Ç’ke mësuar në shkollë për shëndetin tënd? * Ç’mendon të bëhesh kur të dalësh nga shkolla?

Që t’i arrijmë qëllimet tona ne duhet të mësojmë e të vijmë rregullisht në shkollë. II. ZHVILLIMI I MESIMIT Mësuesi kërkon që nxënësit të lexojne 7 pikat në tekstin e nxenesit në faqen 56-57 dhe te nënvizojne vetëm një fjalë që shpreh gjithë përmbajtjen e paragrafit për shembull: pika 1... shkolla u mëson............ si të përdorni librat. pika 2...__________________________ si të bashkëpunosh. pika 3...___________________________ si të ruash shëndetin. pika 4....__________________ për punën që do të bësh kur të rritesh. pika 5..._____________________________ qytetar i mirë. pika 6...______________________________ sjelljes së mirë. pika 7...______________________________ të zhvillosh dëshirat. Me tej nxenesit ndalen dhe komentojne secilën prej tyre nisur nga fjala qe kane nenvizuar dhe tregojne se cila, sipas mendimit, te tyre eshte me e rendesishme. Meqe ne kete mesim behet fjale per rolin e shkolles ne zhvillimin e aftesive per te mesuar, mesuesi mund te modeloje menyren e tij te te mesuarit para nxenesve. ne kete menyre ai ndihmon qe tek te gjithe femijet ne klase te rritet aftesia per te mesuar dhe besimi ne vetvete se te gjithe mund te mesojne. Keshtu ai modelon se si duhet te punoje mendja kur lexohet paragrafi: Aftesite e te mesuarit. Nje nga qellimet kryesore te shkolles eshte t'i mesoje secilit nxenes aftesite e leximit, shkrimit dhe te njehsimit. Po keshtu shkolla u meson nxenesve si t'i shprehin mendimet, si te perdorin librat, si te bejne kerkime. Një nga qëllimet e shkollës - pa të shohim se ç’është një nga qëllimet e shkollës - është t’u mësojë secilit nxënës, të gjithëve pa përjashtim, aftësitë - ç’janë aftësitë ? Aha! Aftësitë janë mundësi për të bërë diçka e leximit, shkrimit, e jo vetëm të lexojë, po edhe të kuptojë gjuhën e shkruar, të shkruaj mirë, pra, jo vetëm bukur, por edhe t’i rendisë mendimet si edhe aftësitë e njësimit, e ç’është njësimi? Ndoshta aritmetika, ajo duhet të jetë patjetër. Pra një nga shumë qëllimet e shkollës qenka t’u mësojë të gjithë nxënësve të shkruajnë, lexojnë dhe bëjnë veprime matematikore. Me këtë model mësuesi lexon të gjithë pjesën. Nxënësit mësojnë se si duhet të lexojnë, duke u aftësuar kështu për një nga objektivat e këtij mësimi. Nxënësit provojnë të lexojnë pjesën e zgjedhur nga De Amiçis duke modeluar menyren e tyre te te menduarit gjate leximit. III. VLERESIMI Për çdo nxënës dhe për çdo paragraf mësuesi bën një vlerësim formativ. Ai sigurohet qe nxenesit ta kuptojne qellimin e modelimit te menyres se tij te perpunimit ne mendje te informacionit te lexuar. Ai vlereson me fidbek pozitiv nxenesit qe e perpunojne menderisht ate material qe lexojne. Veçon per vleresim me note nxenesit qe e kuptojne se gjeja me e vyer qe fitojne ne shkolle eshte menyra se si te mesojne me tej ne jete.

MESIMI 17: RREGULLORJA E SHKOLLES I. HAPJA E MESIMIT A.Objektivat Në perfundim të kësaj ore mësimi * 100 % e nxenesve do te dine se shkolla funksionon ne baze te nje rregulloreje qe ka forcen e nje ligji dhe qe kerkon qe te gjithe nxenes, mesues e drejtues ne shkolle t'i nenshtrohen rregullave te saj. * 75 %nxënësit duhet të jenë të aftë të tregojne tre sanksione disiplinore pa u gabuar brenda tre minutave. * 75 % e nxenesve do terendisin 5 të drejta, 5 detyra dhe 3 masa disiplinore që janë parashikuar në rregulloren e shkollës. * Nxenesit do te tregojne se jane ne gjendje te perpunojne menderisht rregulloren e shkolles dhe te propozojne ndryshime ne te kur ajo behet pengese per mbarevajtjen e jetes ne shkolle. B.Veprimtarite fillestare Mësuesi prezanton para klasës dy dokumente te rendesishme per femijet e klase se peste: Rregulloren e shkollës dhe Konventen e Fëmijëve te vitit 1989 duke i komentuar ato shkurtimisht. Rregullorja e shkollës eshte dokumenti me i rendesishem ne shkolle. Ajo rregullon gjithe jeten e brendshme te shkolles dhe menyren se si organizohet e gjithe veprimtaria e saj. Konventa e Femijeve e vitit 1989 eshte nje dokument shumë i rëndësishëm për të gjithë femijet e globit. Aty janë formuluar të drejtat e fëmijëve. Këto dy dokumenta kane lidhje te ngushte me njeri tjetrin. Rregullorja e shkolles eshte ndertuar mbi parimet e Konventes se Femijeve. Ajo as nuk mund t'i shkele e as nuk mund t'i injoroje ato. Mësuesi e udheheq biseden drejt domosdoshmerise se ketyre dokumentave themelore per femijet shkollare Ç’do të ndodhte sikur ne bote te mos kishte nje Konvente Femijesh. A ishin te garantuara te drejtat dhe lirite e tyre? A e ndjeni ju se te drejtat e sanksionuara ne kete Konvente mbrohen edhe ne Shqiperi? Ato reflektohen ne brendine e rregulloreve dhe te ligjeve ne mbrojtje te femijeve. Ç'do te ndodhte në shkollë në se nuk do të kishte rregulla dhe nxënësit do të njihnin vetëm të drejtat e tyre? Nxënësit do të silleshin si të donin vetë, nuk do të vinin në orar... Ne shkolle do te kishte anarshi. Per te evituar kete situate te rriturit kane shkruar nje rregullore qe permbledh te gjitha rregullat qe duhet te respektojne femijet ne shkolle. Ata kane menduar se me keto rregulla do te sigurohet mbarevajtja e puneve ne shkolle. Po ne fakt jane femijet ata qe e dine me mire se si vene punet ne shkolle, se

çfare i pengon ata te plotesojne me mire deshirat e tyre ne shkolle. Ndaj nxenesit duhet jo vetem ta njohin rregulloren e shkolles, po edhe te propozojne ndryshime te atyre pjeseve te saj qe pengojne procesin e te mesuarit tek ta. Per te pare se sa e njhin rregulloren e shkolles mesuesi e ndan tabelen ne du pjese "Detyrat dhe pergjegjesite" dhe "Te drejtat" dhe i fton nxenesit te thone disa nga detyrat, përgjegjësitë dhe të drejtat e tyre. _____________A______________________________B______________ Detyrat dhe përgjegjësitë Të drejtat ____________________________________________________________ C. Materialet e nevojshme Konventa e femijeve 1989 Rregullore e shkolles II. ZHVILLIMI I MESIMIT Kërkoni që nxënësit të lexojnë në heshtje mësimin pasi kanë marrë udhëzime se si të lexojne, te përdorin nënvizimin dhe të veçojnë fjalët që nuk kuptojnë, ose idetë me të cilat nuk janë dakord. Ato i shkruajne ne fletore per t'i diskutuar gjate zhvillimit te mesimit. rreth tyre mesuesi organizon diskutim. Diskutimin e nxenesve mund ta ndihmojne edhe mesuesi me nderhyrje te tilla si: 1. Kur nxënësi sillet dhe përparon shumë mirë , atëherë shkolla.... 2. Kur nxënësi nuk sillet mirë dhe nuk përparon atëherë shkolla.... Në rregullore parashikohen sanksione disiplinore për rastet skajore te sjelljes. 3.Kush e ka në dorë zbatimin e rregullores: * nxënësit dhe organizmat e tyre, * mësuesit, * drejtori i shkollës, * përgjegjësi i drejtorisë arsimore, * ministri i arsimit. III. VLERESIMI: Vlerësohen nxënësit që dallohen për pjesemarrje dhe mirekuptim ne diskutime. Per baze gjate vleresimit merret aftesia e nxenesve per te treguar sanksione disiplinore të drejta, detyra dhe masa disiplinore që parashikon rregullorja e shkollës. TEMA18: Aftesi te qytetarise Përdorimi i tekstit shkollor

I. HAPJA E MESIMIT A. Objektivat Në perfundim të kësaj ore * Nxënësit do të dallojnë që çdo punë që të realizohet kerkon mjete dhe procedura te caktuara. * 50 % e nxensve do të radhisin hapat dhe veprimet mendore që kryhen për të njohur një tekst mësimor e per te mesuar nje mesim. B. Veprimtarite fillestare. Mësuesi ekspozon disa nga mjetet e punës që ka vendosur mbi tavolinë duke komentuar rëndësinë që kanë ato për të realizuar punën e tyre MESIMIN . Mësuesi drejton këto pyetje: * A mund ta realizojnë orën e matematikës pa vizore? * A mund të realizojnë në orën e gjeografisë pa hartaa? * A mund të mësojmë për familjen, shkollën, grupet sociale pa tekstin e edukatës qytetare? Të gjitha pyetjet drejtohen duke u shoqëruar me demonstrime të mjeteve që përmendëm. A mund të veçoni midis gjithë mjeteve të punës që ndodhen mbi tryezën time, ato mjete që ne i quajmë më të rëndësishme? Mësuesi i orienton nxënësit me vështrimin e tij drejt tekstit. Si e përdorim tekstin dhe si duhet ta përdorim tekstin? . Këto janë dy probleme të cilat do t’i diskutojmë ne sot. C. Materialet e nevojshme Mesuesi mund te sjelle ne klase te gjitha mjetet qe mund te perdore nxenesi, laps, leter. ngjyra, vizore, gome, kompas, mbajtese lapsash, dosje, kapese, shenjues, libra te rinj, etj. III. ZHVILLIMI I MESIMIT. Nxenesit ndahen ne grupet e librit, filmit dhe rokut. 1. Lexohet me kujdes pjesa: "Si ta perdorim tekstin." Drejtohen këto pyetje: Kur ju merrni në dorë një libër të ri ose tekst shkollor, cili është veprimi i parë që kryeni? a) lexoni përmbajtjen ___________________________________? b) shikoni kopertinën____________________________________? c) shikoni autorët_______________________________________? d) shikoni ilustrimet_____________________________________? e) shikoni numrin e faqeve________________________________? Jepni arsyet e zgjedhjes suaj. Librat e e edukates qytetare u jepen te tre grupeve dhe u kerkohet qe te gjendet tabela e permbajtjes dhe te lexohet ajo. 2. Studio çdo faqe të mësimit. Drejtoni këto pyetje? * Si e kuptoni fjalën STUDIO? * A mund ta dalloni fjalën STUDIO nga LEXO? Nxenesit modelojne nje rast leximi dhe nje rast studimi duke pershkruar ate qe ndodh ne mendjen e tyre.

3. Lexo mësimin me kujdes. Nxenesve u permenden disa akte qe e bejne leximin te kujdesshem si nenvizimi, mbajtja e shenimeve ne fletore, bllok a skede shenimesh. Ata keshillohen te kene nje fletore te shenimeve per lenden e edukates qytetare ku te shenojne te gjitha idete e rendesishme te mesimit. Drejtoju nxënësve këto pyetje. * Kur përgatiteni për mësimin e ri, a nënvizoni me laps në tekst? Pse? Ç’farë bëni me fjalitë e nënvizuara, i mësoni përmendësh apo kërkoni t’i diskutoni me më të rriturit a me veten tuaj? Fjalitë e shkruara me të zeza dhe të futura në katror, përpiqeni t’i mbani mend, apo t’i thoni me fjalët tuaja? Tregoni kujdes që të ekspozoni përpara klasës tekste të atyre nxënësve që praktikojnë nënvizimet në tekst, 4.Mëso të lexosh piktura, fotot, hartat. Drejtoju nxënësve këto pyetje. * A ju pëlqejnë tekstet me foto, vizatime, harta? Pse? * A ju ndihmojnë për ta kuptuar më shpejt mësimin apo jo? * Çfarë parapëlqeni më parë në një temë mësimi, të shikoni shenimet apo të lexoni tekstin, te studjoni harten a fotografine dhe pastaj shenimet. III. VLERËSIMI Vlerësoni nxënësit që dinë të përdorin tekstin, që dinë të bëjnë nënvizime të përdorin shënime. Tregojuni te gjithe nxenesve se çfare eshte konkretisht ajo qe ju vleresoni ne punen e nxenesve te suksesshem. Vleresoni ata nxenes qe arrijne te gjejne fjale per te pershkruar ate qe ndodh ne mendjet e tyre gjate studimit. Vleresoni pozitivisht ata nxenes qe tregojne se e kuptojne qe duhet te ndryshojne menyren e studimit dhe dine se ne cilin drejtim. MESIMI 20: KRIJIMTARIA I. HAPJA E MESIMIT A.OBJEKTIVAT: Në perfundim të kësaj ore mësimi: * nxënësit do të ndërmarin një nismë krijuese. * 50 % e tyre do të thonë me fjalët e tyre përmbajtjen e koncepteve krijimtari, zbulim përparim, art, krijimtari njerëzore. * 75 % e nxenesve do të radhisin disa vlera të krijimtarisë për individin dhe shoqërinë. *50 % e nxenesve do te marre pjese me punime ne kendin "Edhe une mund te jem nje krijues".

II. Veprimtarite fillestare Mësuesi prezanton para klasës mjetet që ka sjellë me vete me kërkesën për të përshkruar atë që shohin. Përshkrimi i tyre mbështetet në pyetjet: * Kush e ka krijuar? * Eshtë ky një krijim i zakonshëm? * A e ka ndihmuar kjo vepër zhvillimin shoqëror? * Përmendni disa nga përfitimet e shoqërisë nga ky krijim. Mësuesi organizon diskutimin rreth pyetjeve të mëposhtëme. A i kanë patur njerëzit e shumë shekujve të kaluar telefonin, aeroplanin, trenin, faksin, rrymën elektrike? Ç’përfitime ka patur shoqëria nga përdorimi i tyre? Përmendni disa nga mjetet e reja të punës që janë futur në Shqipëri këto 2-3 vjetët e fundit (GSM, linjat e reja të prodhimit, autostrada, kompjuterat etj.) Ç’përfitime kemi patur prej tyre? Përmendni disa nga orenditë e reja që janë futur këto 2-3 vjet në familjen tuaj. Kush i ka shpikur ato? Ku janë prodhuar ato? Çfarë përfitimesh ka patur familja juaj nga përdorimi i tyre? Gjatë diskutimit, mësuesi bën kujdes që nxënësit të theksojnë idenë se krijimtaria i shërben njerëzimit, se ajo sjell dhe nxit zhvillimin, kursen kohën, forcat dhe energjitë e njerëzve, sjell lumturi e begati. C..Materialet e nevojshme Revista, kartolina, piktura që tregojnë ndërtime, krijime të jashtëzakonshme, libra mbi jetën dhe veprën e njerëzve të shquar, albume me vepra arti. II. ZHVILLIMI I MESIMIT Mesuesi e organizon klasën në grupe dhe udhëzohen se si të lexojnë nga një copëz të mësimit dhe të nënvizojnë idenë e saj themelore. Grupet punojne 5 minuta dhe pastaj përgjegjesat e grupeve relatojnë idetë e gjetura. Mësuesi i shkruan ato në dërrasën e zezë. Këto ide mund të jenë: Krijimtaria është sjellja e diçkaje të re në jetë. Krijimtaria ndihmon zhvillimin. Krijimtaria kërkon disiplinë dhe disiplinimin e vetes. Krijimtaria kërkon që njerëzit të njohin aftësitë e tyre. Nxenesit ftohen te ilustrojne me ato qe dine keto ide. Grupet punojnë për ushtrimet: a) Provo sa ke kuptuar Faqe 71: (Mësuesi i ndihmon duke dhënë diferencë midis talentit dhe krijimtarisë. Talenti është potenciali për të krijuar, krijimtaria përbën procesin e prodhimit të diçkaje të re. b) Mendo në mënyrë kritikeFaqe 72: kur përfaqësuesit e grupeve te kene dhene përgjigjet e tyre mësuesi mund të inkurajojë perseri diskutime. Në përfundim nxënësit mund të thone ose lexojnë ndonjë fakt interesant rreth jetës së shpikësave të mëdhenj ose rreth ëndrrave të botës. Ata ftohen ne debatin "Edhe une mund te jem nje krijues" ku do te thone se çfare mund te krijojne ata qe t'i sjelle kenaqesi te

tjereve. Krijimi mund te jete një poemë, qendismë, këngë, vizatim, nje lulishte para shkolles, nje gje e prodhuar vete qe te sjelle kursim ne familje (p.sh. pasta e dhembeve mund te zevenesohet perkohesisht me nje perzierje 1 kripe+3 sode buke, ose buka behet me e shijshme nese lyhet me gjalp te perzier me kikirike te shtypur mire me pare, etj.). III.VLERESIMI Vleresimi mbeshtetet ne aftesine e nxenesve per te qene krijues dhe te pavarur ne projektet e tyre per krijim. MESIMI 22: QYTETARIA NE SHKOLLE I. HAPJA E MESIMIT A.Objektivat Në fund të kësaj ore nxënësit do të demonstrojnë * shprehi të zgjidhjes së konflikteve, * shprehi të komunikimit, * respekt ndaj të tjerëve. B. Veprimtarite fillestare - Realizoni me nxënësit një bashkëbisedim, duke kërkuar prej tyre te thone disa nga elementet e sjelljes qytetare në shkollë. Mësuesi paraqet në dërrasë tabelën, duke kërkuar të plotësohet dhe të komentohet nga nxënësit. Sjellje qytetare Sjellje joqytetare ------------------------------------------------------------------------------------------------------ * komunikimi me shokët * mungesa e respektit për shokët * bashkëpunimi në grup * të komunikosh me zë të lartë * zgjidhja e mosmarrëveshjeve * të mos zbatosh rregullat e klasës * kujdesi për librat dhe mjetet shkollore * të bëhesh objekt grindjesh ose mos- marrëveshjesh

* kujdesi për mjedisin në klasë * __________________________ dhe shkollë * __________________________ * _______________________ * __________________________ * _______________________ C. Materialet e nevojshme Mesuesi mund te sjelle ato mjete q e ka perdorur ne tema te vecanta te ketij kapitulli nese ai e shikon me vend qe te vihet theksi ne nje ide. Ai mund te punoje me kendin: "Edhe une mund te jem krijues" II. ZHVILLIMI I MESIMIT Duke ju referuar tabelës që keni hartuar bashkë me nxënësit mund të analizohet nëse veprimet e nxënësve gjatë vitit shkollor kanë qenë te tilla dhe nese jo cfare ka penguar qe ato te kene qene te tilla: Drejtojuni nxënësve këto pyetje: * Ç’do të dëshironit të realizonit sa më shpejt në sjelljen tuaj të së nesërmes? A mendoni se do ta arrini atë shpejt? Pse e ndryshojmë në sjelljen tonë? Nxënësit të lihen të lirë të diskutojnë pa prekur ndjenjat e njëri-tjetrit. Mesuesi mund të ndërhyje pasi nxënësit te kenë reflektuar për sjelljen e njëri-tjetrit duke nënvizuar se: Ka tre grupe nxënësish sot në klasën tuaj: * grupi i parë - nxënës që e pëlqejnë dhe e pranojnë ndryshimin e sjelljes, këtu kam parasysh Mirën, Tomin, Endin. * grupi i dytë - nxënës që ndryshojnë, por jo me dëshirë * grupi i tretë - nxënës që e pranojnë me vështirësi ndryshimin. A mund të thoni se ku e vendosni ju veten tuaj? Eshtë e rëndësishme që mësuesi të shpjegojë se grupet e njerëzve që nuk e pranojnë lehtë ndryshimin kanë arsyet e tyre. Se ata nuk janë aspak të këqinj. Vetëm se duhet të punojnë më shumë me veten e tyre. Po edhe shokët e shkollës dhe mësuesit duhet të ndihmojnë me kujdes dhe pa i fyer qe ata të ndryshojnë. Kërkoni që nxënësit ne cifte të hartojnë një program pune të titulluar: “Si do të punojme ne me një shok që nuk e pranon lehtë ndryshimin e sjelljes”. Mësuesi keshillon nxenesit te mbajne parasysh se sjellja në shkollë është vetëm një nga aspektet e sjelljes. Nuk mund të punohet me efektivitet për riparimin e saj pa punuar në sferat e tjera të sjelljes sidomos ne sjelljen ne rrugë, familje, në bibliotekë, në vidiotekë, etj. Lërini nxënësve në dispozicion 5-7 minuta kohë. Kërkoni që të prezantojnë programet para klasës 2-3 nxënës dhe te tjeret te diskutojne rreth tyre. III. VLERESIMI Mësuesi vlerëson aftësinë e nxënësit për të analizuar veten, si dhe aftësinë për të hartuar programe pune për riparimin e sjelljes se vetes dhe te te tjereve. Ai ne vleresim merr parasysh shprehite e perdorura gjate komunikimit dhe bashkepunimit ne cifte.

MESIMI 23: LLOJET E KOMUNITETIT I. HAPJA E MESIMIT A.Objektivat Në perfundim të kësaj ore mesimi: * 75 % e nxënësve do të përmendin pa gabime tre lloje komunitetesh * 75 % e nxenesve do të thonë me fjalët e veta përmbajtjen e koncepteve komunitet dhe jetë në komunitet duke i perdorur ato ne fjali. * 50 % e nxenesve do te rendisin pa u gabuar disa nga pergjegjewsite dhe te drejtat e individit në komunitet. B. Veprimtarite fillestare Nxënësit lexojnë në heshtje paragrafin: “Qytetaria në komunitet”, me kërkesën per të nënvizuar përkufizimin e komunitetit dhe per ta riformuluar ate me fjalët e tyre në fletore. Kete mund ta bejne edhe duke punuar ne çifte. C. Materialet e nevojshme Mesuesi mund te sjelle ne klase foto qe te tregojne komunitete dhe aspekte nga jeta ne komunitete te ndryshme. II. ZHVILLIMI I MESIMIT Është e rëndësishme të sqarohet koncepti komunitet në dy nivele: a) kuptimi gjeografik mbi komunitetin (komuniteti identifikohet me një zonë gjeografike - fshat, qytet, qytezë, kryeqytet etj.). b) kuptimi socio-ekonomik mbi komunitetin (komuniteti identifikohet me një grup njerëzish që kanë interesa sociale dhe ekonomike të përbashkëta). Kështu përdorim termat: Komuniteti njerëzor për të kuptuar gjithë shoqërinë njerëzore aktive për të mbrojtur interesat e njerëzimit. Nxënësit formulojnë fjali në përbërje të së cilës janë fjalët: komuniteti njerëzor. Komuniteti ballkanas - Gjithë njerëzit që banojnë në gadishullin a Ballkanit e që punojnë për të zhvilluar dhe mbrojtur interesat e popujve që banojnë në këtë rajon.

Komuniteti fetar (musliman, ortodoks, katolik etj.), njerëzit e një feje të interesuar në kulturën dhe ruajtjen e saj. Nxënësit formulojnë fjali në përbërje të së cilës janë fjalët komunitet fetar. Komuniteti i biznesmenëve të Shqipërisë - tërësia e biznesmenëve që tregohen aktivë në mbrojtjen e interesave të biznesit të tyre. Nxënësit formulojnë fjali në përbërje të së cilës janë fjalët komunitet i biznesmeneve. Komuniteti i shkollës - tërësia e nxënësve që janë aktivë në lartimin e emrit të shkollës së tyre. Nxënësit bëjnë fjali, mësuesi i nxit të diskutojnë. Ç’kritere duhet të përmbushë sjellja e një nxënësi që ai të quhet anëtar i një komuniteti: * të njohë qëllimin e komunitetit ku punon e jeton, * të njohë format e punës, * të thotë fjalën e tij sa herë gjykon se është e nevojshme, * të jetë konstruktive me këshillat e tij etj. Komuniteti i klasës - dmth., tërësia e nxënësve që punojnë për të ruajtur identitetin e klasës. Mësuesi : A bëjmë pjesë në komunitetin e klasës duke qenë pasive? Nxënësit diskutojne Komuniteti i institucioneve edukative, dmth., tërësia e gjithë institucioneve të interesuara për edukimin e njeriut si p.sh., shkolla, familja, pushteti lokal, institucionet e argëtimit etj. Që të formojmë një komunitet ato duhet të jenë aktive. Shkolla luan rolin kryesor në këtë komunitet. Këtë rol ajo e luan shumë mirë kur e ndihmojnë elementet e tjerë të këtij komuniteti. Mësuesi nënvizon se: * ka disa lloje komuniteti * secili nga ne bën pjesë në më shumë se një komunitet. * të gjithë ne jemi pjestarë të Komunitetit Njerëzor. * Qe të gëzojmë pjesëmarrjen në komunitet duhet të njohim dhe të zbatojmë të drejtat dhe detyrat e komunitetit. III. VLERESIMI Realizoni një vlerësim alternativ. Kërkoni që nxënësit te tregojne se paku tre nga komunitetet ku bëjnë pjesë dhe te pershkruajne me fjalet e tyre jeten ne to, te drejtat dhe detyrat e tyre atje dhe mbeshteteni vleresimin ne nivelin e pergjigjeve.

MESIMI 24: KOMUNITETET KANE SHUME QELLIME I.HAPJA E MESIMIT A, Objektivat Në perfundim të mësimit 75% e nxënësve do të jenë të aftë të rendisin 4 funksione të komunitetit dhe të thonë me fjalët e veta përmbajtjen e koncepteve: komunitet, interesa të përbashkëta, komunikim. Duke perdorur fjalet e meposhtme ne fjalorin e tyre aktiv, nxenesit do te tregojne se e kuptojne kompleksitetin e vlerave të jetës në komunitet: - të drejtat dhe liritë e individit, - e drejta e fjalës, e zgjedhjes, - e mira e përbashkët. B. Veprimtarite fillestare Mësuesi përsërit bashkë me nxënësit idenë se komuniteti është një grup njerëzish që kanë interesa të përbashkëta, jetojnë në të njejtin vend dhe qeverisen nga të njejtat ligje. Mësuesi drejton pyetje që të sigurohet nëse nxënësit e kanë të qartë gjerësinë e konceptit “komunitet”. * pse e konsiderojmë familjen komunitet, ç’bën ajo? Pse i konsiderojmë shkollën / rrethin / qytetin / kryeqytetin / lagjen / fenë / profesionet komunitete? Si gjykojmë? Eshtë e rëndësishme që mësuesi të theksojë se: Njerëzit jetojnë së bashku, punojnë, kanë interesa të përbashkëta, ndihmojnë njëri-tjetrin të përparojnë, i sigurojnë njëri-tjetrit siguri, qetësi, mundësi zhvillimi, kushte për jetë normale. Në komunitet njeriu plotëson të gjitha nevojat e tij materiale e shpirtërore. ceshtja tjeter drejt se ciles i udheheq mesuesi nxenesit eshte te zbulojne se si komunikojmë me komunitete të caktuara: Unë_________ familja bisedojmë, gëzojmë, duam, kemi strehë ... ____________________ Unë Shkolla libri, fjala e shkruar, qendra e zërit, altoparlanti... _______________________ Unë _________ qyteti bashkia, komuna, gazeta lokale, mitingu, votimi, puna, diskutimet, takimet ... ___________________________________________________________ Unë __________ Kryeqyteti shtypi, komunikacioni (treni, autobuzi), telefoni, faksi ... ____________ Unë ___________ lagja mbledhje, afishe, takime, komiteti i lagjes, ambulanca, fondacionet, shkollat, sporti, pikat e argëtimit.

Unë ___________ feja librat, televizioni, revistat, kishat, xhamitë, vendet e shenjta, fjala (lutjet) ... _________________________________________ Mësuesi i paraqet të gjitha këto në dërrasën e zezë dhe nxenesit punojne duke bere shenime ne fletoret e tyre te punes. C. Materialet e nevojshme Mesuesi eshte mire qe te sjelle ne kete ore mesimit disa pamje ku te tregohen disa komunitete te rrethuara nga mjetet qe perdorin ato per qellimet e tyre. II. ZHVILLIMI I MESIMIT Nxënësit ndahen në grupe për të lexuar secili nga një copëz nga mësimi me kërkesën: Evidento idenë kryesore të saj duke e shprehur me një fjali. Idetë e propozuara shkruhen në tabelë dhe në fletore. Ashtu të ndarë në grupe nxënësit do të ngarkohen me përgjegjësinë për të marrë masat që njerëzit e një komuniteti të jetojnë të qetë. - Ç’masa duhen marrë që: Grupi 1 - familja të funksionojë mirë Grupi 2 - jeta në qytet të jetë e qetë Grupi 3 - jeta në komunitetin fetar të jetë e kuptimtë Grupi 4 - jeta në shkollën tonë të jetë normale Mësuesi përgatit dërrasën e zezë: - Për një familje të gëzuar - Për një qytet të qetë - Për një shkollë të dashur - Për një komunitet fetar të ngrohtë dhe fton nxënësit te vijnë e japin propozimet e tyre. Mësuesi thekson domosdoshmërinë e përkushtimit ndaj çështjeve të përbashkëta dhe të mirësisë të gjithë komunitetit. III. Vlerësimi Realizoni një vlerësim motivues gjatë gjithë orës së mësimit. Dalloni nxënësit që janë më aktivë dhe që marrin pjesë në sa më shumë komunitete. Mnahet parasysh edhe fjalori aktiv i perdorur gjate diskutimeve. MESIMI 25: QYTETARET I SHERBEJNE KOMUNITETIT I. HAPJA E MESIMIT

A. Objektivat Në perfundim të orës se mesimit * nxënësit të jenë të aftë të përcaktojnë 2 drejtime në të cilat ata mund të kontribuojnë për përmirësimin e jetës së shkollës; *do te thonë me fjalët e tyre përmbajtjen e ndryshimeve qe duan te sjellin. * do të përcaktojnë grupet sociale që mund të kontribuojnë në nje komunitet. B. Veprimtarite fillestare Mësuesi për motivimin e nxënësit në këtë mësim mund të zgjedhë një situatë konflikti gjatë zgjidhjes së të cilës nxënësit të mund të mësojnë informacionin e parashikuar dhe të zotërojë shprehitë e domosdoshme për ta vënë atë në jetë. Mësuesi kërkon nga nxënësit të rendisin konflikte apo probleme që mund të kenë hasur. P.sh. * në lagjen tonë dikush ka ngritur një qendër argëtimi prej nga ku gjatë gjithë ditës pa pushim dëgjohet muzikë, * dyqanxhinjtë në qytetin tonë nuk kanë menduar për vendin ku do të derdhen plehrat, * gjelbërimi në qytetin tonë po shkatërrohet nga kioskat dhe pastërtia në shkollën tonë le për të dëshiruar. Një situatë prej tyre mund të merret për t’u bërë shkas për të zhvilluar mësimin. Mësuesi mund të zgjedhë p.sh., gjelbërimi në qytetin tonë shkatërrohet nga kioskat. Pasi bien dakord për të diskutuar rreth kësaj dukurie mësuesi udhëheq debatin me këto pyetje: * Sa nga ju mendojnë se gjelbërimi është problem për qytetin? Nëse ka nxënës që mendojnë se gjelbërimi nuk është problem, mësuesi duhet t’u japë atyre informacion më të hollësishëm ekologjik. Pyet përsëri: * Sa nga ju mendojnë se gjelbërimi është problem për qytetin? * Për kë është tjetër problem pakësimi i territoreve të gjelbëruara? Prindërit Shtypin Komunitetin e pensionistëve Të vegjëlit Gjelbërimin Shkollat Ndërtuesit Bujqit Policine ndërtimore Bashkine e qytetit A mund ta zgjidhë një njesi e vetme problemin e gjelbërimit? Po - Kush? Jo - Pse? Mesuesi i udheheq nxenesit drejt idese se zgjidhja e problemit të gjelbërimit nuk mund të bëhet vetëm nga një palë e interesuar. Të gjithë në komunitet duhet të marrim pjesë në zgjidhjen e këtij problemi. Ai cakton nga një grup nxënësish me detyrën e ndihmësit të çdo grupi shoqëror në komunitet për të ndihmuar në zgjidhjen e problemit. Çdo grup punon në heshtje. Mësuesi këshillon e mbikqyr punën e tyre dhe pret që për çdo grup të dalin pak a shumë pikëpamjet e mëposhtëme.

Grupi në ndihmë të prindërve 1. Do të bëjme një pyetsor me prindërit e famijëve të një çerdheje ku do të donin më shumë gjelbërim, e nëse ishin dakord me qendrimin ndaj tij gjatë kohëve të fundit: - do të shkruajme një artikull, - do të shkruajme një letër në bashki, - do t’i shkruajme komitetit të Mbrojtjes së Mjedisit, - do të provokojme transmetimin në televizion të një emisioni ekologjik, - do të kërkojme solidarizimin nga shkolla për shqetësimin duke iu drejtuar “Ja ç’kërkojnë për ju prindërit tuaj, a do t’i mbështesni ju ata?” E kështu mesuesi punon me të gjitha grupet. Synimi është që nxënësit të krijojnë sa më shumë lidhje imagjinare dhe sa më shumë punë të bashkërenduar për zgjidhjen e konflikteve. II. ZHVILLIMI I MESIMIT Pas diskutimit dhe paraqitjes së tij në klasë, mësuesi kërkon që nxënësit në grupe të lexojnë mësimin me kërkesën për të bërë një ndarje të tij në pika plani. Theksi vihet në copëzën “Qytetarë të mirë formojnë komunitete të mira” Pikat e planit diskutohen, miratohen dhe mund të shkruhen në fletore me qëllim që nxënësit t’i kenë parasysh kur të mësojë. Përafërsisht ato mund të jenë: - individi ka shumë detyrime e përgjegjësi ndaj jetës në komunitet, - jeta përmirësohet vetëm nga puna e përbashkët e njerëzve të lirë, - shërbimeve ndaj të tjerëve nuk duhet t’u shmangemi kurrë. Duke përmbledhur këto pika plani (meqë jetojmë në komunitet, ne kemi forca ta bëjmë më të bukur jetën atje, mësuesi mund t’i ftojë nxënësit për veprimtari konkrete lidhur me gjelbërimin. (Mbjellim lule në klasë e shtëpi, në oborrin e shkollës, të ruajmë lulet e pemët etj.). III. VLERESIMI Vleresimi i nxenesve ne kete mesim behet duke u mbeshtetur ne shpirtin e nisiatives dhe te bashkepunimit qe kane ata, ne aftesine e tyre per te treguar anet e mira te ndryshimit qe duan te sjellin ne komunitet. MESIMI 26: TE NJOHIM KOMUNITETIN FQINJE I.HAPJA E MESIMIT A. Objektivat Në perfundim të kësaj ore mësimi * 100% e nxenesve do te tregojne karakteristikat e disa komuniteteve fqinje * 75% e tyre do te aftesohet t'i mbledhe te dhenat nga prindërit ose më të rritur përmes intervistimit. *50 % e tyre do të krahasojnë komunitetin e tyre me komunitetet e tjera.

B.Veprimtarite fillestare Nëse mesuesi nuk e realizon dot ekskursionin që rekomandohet në tekst, mund të shfrytëzohen vizitat private të nxënësve ose intervistat me prindërit për komunitetet e tyre, për të plotësuar skedën e paraqitur në faqen 88 të tekstit. Eshtë e rëndësishme që mësuesi të bëjë kujdes që nxënësi të mos mbetet në përkufizimin gjeografik të komunitetit. Sipas mundësive që keni në klasën tuaj zgjidhni njërën nga rrugët për të njohur komunitete të tjera. Rruga më e mundshme për të realizuar këtë orë mësimi është ajo që rekomandojmë më poshtë: * Secili nxënës të marrë informacion nga prindërit e tij rreth komuniteteve prej nga ata kanë ardhur. Për këtë: * Secili nxënës duhet të ketë përgatitur një pyetsor më parë, i cili mund të jetë i ngjashëm me atë të formuluar në tekst. * Pyetsori i plotësuar në familje sillet dhe prezantohet në klasë. * Nxënësit porositen që brenda mundësive të sjellin foto, albume, veshje, histori nga komuniteti i prindërve, etj. C. Materialet e nevojshme Per kete ore mesimi do te duhen foto te komun iteteve te tjera, albume, veshje tradicionale, fotografi historike qe tregojne jeten e komuniteteve ne te kaluaren, etj. Do te duhen tabake te bardhe letre dhe ngjites per t'i vendosur ato ne mure. II. ZHVILLIMI I MESIMIT Fillimisht falenderoni nxënësit që kanë sjellë pyetsorët e plotësuar së bashku me prindërit dhe drejtojuni nxënësve këto pyetje: * Sa prej jush kanë prindërit nga i njejti komunitet, duke kërkuar që këto nxënës të grupohen së bashku për të sistemuar informacionin që kanë marrë për komunitetin në fjalë. Përsërisni të njejtën gjë dhe me nxënësit e tjerë. Kështu në klasën tuaj mund të krijohen disa grupe. Lërini grupeve 8-10 minuta kohë për të sistemuar informacionin dhe pastaj kërkoni që secili grup të beje prezantimin për komunitetin. Përpiquni që informacionin e marrë nxënësit ta ekspozojnë në tabakë të bardhë letre dhe t’i vendosin në mur. Shfrytezoni karakteristikat e vecanta te komuniteteve te pershkruara qe te ngjallni kureshtjen per me shume informacion. III. VLERESIMI Realizoni një vlerësim të përgjithshëm të gjithë klasës, por veçoni nxënësit që kanë sjellë jo vetëm informacion gojor, por dhe foto, veshje, histori nga komunitete. Vleresoni perdorimin e sakte te termave komunitet, dhe karakteristika te komunitetit, shprehite e tyre per te vjele informacion permes intervistimit. MESIMI 27:GRUPET VULLNETARE

I. HAPJA E MESIMIT A. Objektivat Ne fund te kesaj ore mesimi nxenesi duhet te jete i afte: * Te tregoje me fjalet e veta punen e grupeve vullnetare, * Te rradhise vlerat qe ka puna vullnetare ne jeten e komunitetit * Te permende emrat e disa grupeve vullnetare ne te cilat jane perfshire prinderit ose te afermit e tij; * Te permende grupet vullnetare qe funksionojne ne shkollen ose klasen e tij. B. Veprimtarite fillestare Mesuesi mund te komentoje bashkerisht me te gjithe klasen materialet e siguruara me pare (fotot, ilustrimet, emblemat). Komentet mund te realizohen duke zhvilluar nje bashkebisedim me nxenesit te ndertuar ne baze te pyetjeve dhe pergjigjeve. Shikoni mundesine qe keni per te ftuar nje vullnetar nga Korpusi i Paqes, nga organizata “Mjeku pa kufi”, “Farmacisti pa kufi”, Kryqi i Kuq Shqiptar, Kryqi i Kuq Boteror, organizma humanitare etj., dhe te organizoni nje bisede te shkurter me ta permes se ciles nxenesit te njihen me shpirtin e tyre te vullnetarizmit.. C. Materialet e nevojshme lustrimet e tekstit ne faqe 90, libreze anetaresie te Kryqit te Kuq, fotografi te prinderve duke punuar ne pune vullnetare, foto te ekologjisteve, duke pastruar territorin e qytetit ose fshatit, emblema te shoqatave vullnetare kombetare ose nderkombetare. II. ZHVILLIMI I MESIMIT Pas largimit te ftuarit, ose pas komentimit te fotove, mesuesi lexon mesimin fq. 90, grupet vullnetare ne jeten e komunitetit, duke ndihmuar nxenesit te nenvizojnë idetë kryesore ne tekst dhe te bejne perqasjen e tyre me vullnetarizmin e treguar nga i ftuari. Nemungese te kontaktit me vullnetare ai mund t'u lexoje nxenesve pjesen “Rrefimi i nje ideje” “Rrefimi i nje ideje” Ne qershor te vitit 1895 udhetonte neper Europe afaristi i quajtur Arri Diman. Ishte nisur nga Zvicra te bisedonte me Mbretin e Francës, Napoleonin III për probleme afariste. Rruga ishte e vështirë. duheshin kaluar shumë lumenj e male. Ec eec dhe përsëri ec dhe arriti në fshatin SOLFERINO. "Ah... sa shume dua dhe shpresoj se mbreti do të më pranojë!", mendonte tregtari zviceran. Por, O Zot! para syve te tij një rrafshinë e bukur ishte shndërruar në fushë beteje. Ushtria franceze austriake dhe aleatet e tyre zhvillonin nje luftë të përgjakshme. Mijera te vrare, mijera te tjere te plagosur! Dhe mbremja po afronte. Sherbimet sanitare ishin te paorganizuara dhe te pamjaftueshme per t’u sherbyer te plagosurve. Tregtari Diman, i tmerruar, harroi qëllimin e tij të vërtetë. Per njeçast mendoi: "Kisha e fshatit mund te jetë spitali, grate e fshatit mund te jene infermiere dhe me pasurine time mund te blihen ilaçe!" Per ditë dhe javë të tëra, Diman u bë mjeku dhe njeriu më i përkushtuar i të plagosurve. Udhëtimi i tij ndërroi qellimin. Edhe pasi u kthye në Gjenevë, ngjarjet e tmerrshme kishin lënë gjurmë tek ai. Me

to ne vitin 1862 shkroi librin “Kujtime nga SOLTERINO” . Në mbyllje te tij shkruante: 1. Në çdo vend të krijohen shoqëri vullnetare që të kujdesen për të plagosurit 2. Njerëzit që do të japin ndihmën e parë të jenë të mbrojtur nga shtetet. Libri pati jehonë të madhe. Ideja e tij u bë realitet. Në vitin 1864, Diman dhe 4 gjygjtarë të Gjenevës themeluan Komitetin Ndërkombëtar për të Plagosurit. Që nga ajo kohë ekzistojnë 150 shoqata të Kryqit të Kuq në botë. Shoqata e Kryqit të Kuq u lidh me Shoqatën e Gjysmëhënës së Kuqe në vitin 1919 dhe, që nga ajo kohë, funksionojnë së bashku. Këto shoqata funksionojnë dhe në kohë paqeje. Pasi të keni lexuar bashkërisht pjesën, kërkoni që nxënësit të mos harrojnë: Njeriu që propozoi i pari idenë e Kryqit të Kuq ish nje tregetar qe vullnetarisht pranoi te ndihmoje te plagosurit me duart, kohen dhe parate e tij, III. Vleresimi Vleresimi i nxenesve te behet lidhur me qendrimin qe mbajne ata ndaj te ftuarit, me qpyetjet qe drejtojne dhe kuriozitetin qe kane per veprat bamirese te vullnetareve. Vleresimi te marre per baze edhe impaktin qe kane tregimet e vullnetareve ne pervijimin e shpirtit vullnetar tek nxenesit.

MESIMI 28 :AFTESI QYTETARE: PUNA NE GRUPE I HAPJA E MESIMIT A. OBJEKTIVAT Ne perfundim te kesaj ore mesimi: * 100% e nxenesve do te aplikojne shprehite e punes ne grupe. *100% e nxenesve do te jete ne gjendje te rendise disa nga te drejtat dhe detyrat e cdo anetari te grupit, detyrat dhe te drejtat e udheheqesit te grupit. *100 % e nxenesve do te jene ne gjendje te tregojne pse eshte e rendesishme qe nje grup te kete udheheqesin e tij. *75 % e nxenesve do te jene ne gjendje te pershkruajne radhen e punes ne grup. B. Veprimtarite fillestare Mesuesi i sjell nxenesit ne grupet e tyre te zakonshme te filmit, librit dhe rokut dhe i ben te flasin per historine njevjecare te bashkepunimit ne grup, per procedurat e zgjedhjes se udheheqesve te grupeve, per pergjegjesite e udheheqesit te grupit, per pergjegjesite e anetarit te grupit, per veshtiresite ne komunikim, per veshtiresite e bashkerendimit te punes ne grup, per rendesine e kompromisit dhe tolerances, etj. Nxenesit flasin shpenguar dhe mesuesi kohe pas kohe thekson rendesine e shprehive te fituara ne pune e siper. C. Materialet e nevojshme Mesuesi mund te sjelle kete ore mesimi mjete te tilla si: flete daktilografike, flete punedore, ngjyra, gershere, ngjites. te shikohet mundesia nese ora e edukates qytetare bashkohet me oren e vizatimit. Prania e mesueses se vizatimit ne klase mund t'i ndihmonte nxenesit te punonin me me shume fantazi. II ZHVILLIMI I MESIMIT Per zhvillimin e mesimit klasa mbahet e ndare ne tre grupe. Nxenesit prezantohen me detyren per te ndihmuar nxenesit e klases se dyte me disa materiale ndihmese (eshte klasa qe ben mesim mbasdite ne te njejten dhome mesimi) lidhur me te drejtat e femijeve. Mesuesi shpreh besimin e tij se nxenesit mund ta bejne kete gje se ata kane marre informacion te bollshem lidhur me te drejtat e femijeve. Nxenesit diskutojne dhe vendosin ne grupe se me cfare do t'i ndihmojne nxenesit e klases se dyte te mesojne me shume rreth te drejtave te femijeve dhe t'i aplikojne ato me shume ne shkolle e shoqeri.

Grupi i librit mund te marre persiper te ngreje nje kend ne klase " Jemi edhe ne" ku do te shkruajne bukur me radhe disa nga te drejtat e femijeve te sanksionuara ne Konventen e te Drejtave te femijeve te vitit 1989. Femijet vendosin vete per ngjyrat qe do te simbolizojne diversitetin feminor, per formatin, prezantimin. Mesuesja e vizatimit mund te ndihmoje grupin me ide me interesante. Grupi i rokut mund te vendose te pergatise nje kalendar ku ditet te emertohen: "Dita e komunikimit, Dita e kompromisit, Dita e tolerances, Dita e faljes, Dita e premtimit, Dita e vullnetarizmit" ku nxenesit e klases se dyte do te vendosin emrat e atyre qe ata besojne se meritojne te kene emrat e tyre ne krah te atyre diteve. Grupi i filmit mund te vendose t'i ndihmoje nxenesit e klases se dyte te bejne mesim ne mjedise me te pastra. Per kete ata mund te fillojne nje pastrim te mjedisit qe ate ore dhe te vendosin ta bejne kete gje nje here ne jave. Grupet mund te marin vendime te larmishme. mesuesi eshte ne klase jo per t'u treguar se cfare do te bejne. po per t'u theksuar se nxenesit e klases sedyte vertet kane nevoje te dine dicka rreth te drejtave te femijeve dhe rruges se si mund t'i gezojne keto te drejta. III. VLERESIMI Mesuesi vlereson punen e grupeve dhe jo individe te vecante. Ai e ben vleresimin mbeshtetur ne origjinalitetin e ideve, ne lidhjen qe ka midis idese per te ndihmuar nxenesit ew klases se dyte dhe te drejtave te femijeve. Ai ve ne dukje se vleresimi mbeshtetet edhe ne gjykimin e tij per aplikimin e shprehive te punes ne grup qe perdorin anetaret e secilit grup. MESIMI 29: KURAJO I.HAPJA E MESIMIT A. Objektivat Ne perfundim te kesaj ore mesimi * 100% e nxenesve do te jene ne gjendje te thone me fjalet e tyre se c'eshte kurajo. * 30 % e tyre do te thone tre emra heronjsh qe jane te degjuar per kurajon e tyre. * 75 % e nxenesve do te thone pse eshte e rendesishme per njeriun qe te kete kurajo. * 50 % e tyre do te gjejne fjale te urta popullore qe bejne fjale per kurajon. B. Veprimtarite fillestare Mesuesi i prezanton nxenesit me konceptin e kurajos duke u kujtuar se shpesh here njerezit thone: "Ai eshte njeri me kurajo!", ose " I lumte! Duhet kurajo si e tij qe te perballohen situata te tilla.". Shume mesues e rekomandojne librin per Adem Reken pikerisht e aty shpaloset kurajo e madhe e ketij njeriu te thjeshte. Ai mund t'i tregoje klases fotot e sjella te Vojo Kushit, Selam Musait, Isa Boletinit, etj dhe te ftoje nxenesit te tregojne se ku e shikojne ata

kurajon e ketyre njerezve dikur te thjeshte, por qe u futen ne histori pikerisht nga kurajo qe paten. C. Materiale te nevojshme Mesuesi mund te sjelle ne klase foto te zgjedhura njerezish te medhenj per nga kurajo si Isa Boletini, Selam Musai. Vojo Kushi, etj, tregime te shkurtra qe flasin per njerez si Adem Reka, fillrojtesin qe mposhti me kurajon e tij acarin e eger, mesuesit e fshatrave te malesise qe me kurajo mposhten te gjitha veshtiresite e dimrit per te qene prane femijeve ne momente te veçanta gezimi, etj. II. ZHVILLIMI I MESIMIT Mesuesi ben nje lexim ekspresiv te pjeses "Peshkaqeni" dhe u kerkon nxenesve qe te jene te vemendshem te caktojne pjesen ku behet fjale per kurajon e artilierit te vjeter. Ajo pjese komentohet dhe nxensveýÿÿÿ____________________________ ___ ___ ___

___ ___________________________________________________________________________ ___!___"___#___$___%___&___'___(___)___*___+___,___-___.___/___0___1___2___3___4___5___6___7___8___9___:___;___<___=___>___?___@___A___B___C___D___E___F___G___H___I___J___K___L___M___N___O___P___Q___R___S___T___U___V___W___X___Y___Z___[___\___]___^_______`___a___b___c___d___e___f___g___h___i___j___k___l___m___n___o___p___q___r___s___t___u___v___w___x___y___z___{___|___}___~___�___�___ u kerkohet vec komentit te bejne edhe nje pershkrim te gjendjes se tyre emocionale. Normalisht kurajo inkurajon dhe emocionon lexuesit dhe te pranishmit. ne ate gjendje emocionale qe jane mesuesi iu kerkon femijeve te sjellin raste kurajoje nga pervoja e tyre dhe te nxise degjuesit te shprehin hapur emocionet e tyre duke thene "Bravo!", duke pergezuar, duke u cliruar nga ankthi, duke duartrokitur, etj. Pastaj te ndare ne grupe nxenesit do te sjellin episode kurajoje nga bota e librit e filmit dhe e jetes se muzikanteve te medhenj. grupet vendosin per ate qe do te rrefejne dhe e pergatisin me shkrim rrefenjen per 10 minuta. Keshillohen qe te mos bejne rishikim te pjeses se shkruar. Emocionet do te percillen tek pjesa tjeter e klases ashtu sic vijne per here te pare tek hartuesi. Lexohet pjesa dhe lejohen nxenesit te flasin rreth asaj qe degjuan. Ata mund te perdorin edhe fjale te urat per te pergjithesuar ate emocion qe perjetuan gjate degjimit. III. VLERESIMI Mesuesi e ben vleresimin ne raport me gjendjet e trazuara emocionale, me forcen e fjales se gjetur per te shprehur emocionin. Ai vlereson edhe aftesine e nxenesve per t'e dalluar kurajon nga guximi i papergjegjshem. Thelbi i kurajos edhe mposhtja e forcave te egra te natyres ose te njerezve regresive per te lejuar te miren te triumfoje. Zakonisht kuraja frymezohet nga qellimet me te larta humanitare dhe eshte karakteristike e njerezve heronj. Ajo dallon nga guximi i marre per te shkelur ligjet e regullat e shtetit dhe te shoqerise qe zakonisht frymezon keqberesit. MESIMI 30: NDIHMA I. HAPJA E MESIMIT A.Objektivat Ne perfundim te kesaj ore mesimi * 100% e nxenesve do te jene ne gjendje te tregojne vleren e dhenies se ndihmes njerezve qe kane nevoje per te. * 100 % e nxenesve do te kujtojne rastet kur u kane ardhur ne ndihme njerezve ne nevoje dhe do te pershkruajne edhe gjendjet emocionale qe i kane shoqeruar. * Te gjithe nxenesit do te dine fjalet dhe shprehjet me te cilat u drejtohemi njerezve kur duam t'i ndihmojme ose kur duam te kerkojme ndihme prej tyre.( "Me se mund t'ju ndihmoj?", "A keni nevoje per ndihme", "Si mund t'ju ndihmoj?", " Te lutem, mund te me ndihmoni pak?". B. Veprimtarite fillestare Mesuesi u kerkon nxenesve qe te kujtojne disa fjale te urta popullore qe nxisin njerezit te ndihmojne te tjeret dhe t'i komentojne

ato p.sh."Beje te miren dhe hidhe ne det se do ta gjesh ne shtepi", "Çfare ben ne shoke e gjen ne koke", "Ndihma eshte reciproke", "Zoti me nje dore ta merr e me tjetren ta jep". C. Materialet ndihmese Leter, gershere, ngjites karton, ngjyra, etj, ushtrimin e grupit te trete te pergatitur ne nje flete formati paraprakisht.. II.ZHVILLIMI I MESIMIT Mesuesi u kerkon nxenesve te lexojne me ze te larte e me ekspresivitet pjeset ne faqen 98. Jepen porosi per te degjuar me kujdes, per te bere lidhjen e fakteve e per te nxjerre kuptimin. Ne perfundim te leximit nxenesit duhet te gjejne se cila nga theniet e mesiperme i takon ciles pjese te lexuar. Mesuesi i udheheqe nxenesit te lexojne dhe kuptojne edhe pjeset shpjeguese ne faqen 99. Pasketaj nxenesit ndahen ne grupet e tyre per te punuar 1. ushtrimin 1 ne faqen 100, pika 1: "Provo sa ke kuptuar". Nxenesit e ketij grupi duhet te thone edhe dallimin midis zgjedhjeve te mundshme. (urdher-sherbim, nevoje-deshire, pa qene nevoja-pa ia kerkuar). 2. Ushtrimin 2 faqe 100 pika 1: "Mendo ne menyre kritike". 3. Pergjithesoni nga pervoja juaj : * Ke ndihmuar shokun te zgjidhe nje problem te veshtire. Çfare pergjigje ke marre prej tij. * Ke ndihmuar nje temoshuar ne rruge. Si te ka uruar ai? * Ke ndihmuar ne pastrimin e mjedisit rreth shtepise tende. Çfare lavderimesh ke marre prej me te rriturve? * Ke ndihmuar ne punet e shtepise dhe nuk te ka thene askush "Te lumshin duart!". Si jeni ndjere? * Ke privuar veten tende nga nje aktivitet i pelqyer sepse ke ndihmuar dike. Si ndjehesh me pas? Mesuesi i udheheq nxenesit drejt nje nisme per te ndihmuar ne komunitetin e shkolles. Ne grupe, pasi kane punuar ushtrimet e mesiperme, nxenesit mund te diskutojne per projekte konkrete per mirembajtjen e shkolles, apo per te ndihmuar nxenesit e klasave me te uleta mbasdite ne programe te vecanta matematike, leximi, etj. Nxenesit mund te vendosin vete per nismat e tyre. Ne ka nxenes qe nuk dalin vullnetare per te marre pjese ne programet per komunitetin e shkolles, atehere ata mund te hartojne programe javore per ndihmen qe do te japin ne familjen e tyre: Mesuesi u kujton se ndihme nuk quhet kryerja e detyrave normale per çdo anetar te familjes. III.Vleresimi Mesuesi e ben vleresimin mbeshtetur ne angazhimin mendor dhe emocional te nxenesve ne projektet e ndihmes ne familje dhe ne komunitet. Vleresohen me shume ata nxenes qe ndihmen per te tjeret e kane ne natyren e tyre. MESIMI31 PERSERITJE: QYTETARIA NE KOMUNITET I. HAPJA E MESIMIT A. Objektivat

* Ne perfundim te kesaj ore perseritjeje nxenesit do te jene ne gjendje te perdorin ne fjalorin e tyre aktiv fjale te tilla si periferi, komunitet, kryqezim, ndihme reciproke, kurajo, etj. * Do te skicoje nje harte te thjeshte ku te jene hedhur te dhenat qe di per komunitetin e tij. B. Veprimtarite fillestare Nxenesit punojne ne grupe duke shfrytezuar njohurite dhe shprehite e fituara ne lenden e gjeografise per te skicuar nje harte te komunitetit (fshatit, qytetit) ku jetojne. bejne kujdes qe ne harte te tregohen shkolla e tyre, vendet epunes se prinderve te tyre, institucione te rendesishme te komunitetit si bashkia, komuna, fusha e sportit, kinemaja, dhe institucione te tjera te rendesishme. ne te te pasqyrohen edhe qendra e komunitetit, kryqezimet e rendesishme prane shkolles, komunitetet qe e rrethojne komunitetin e skicuar. Me kete aktivitet ata mund te merren rreth 15 minuta. C. Materialet e nevojshme Mesuesi mund te sjelle ne klase gazeta te muajit qe kane artikuj per komunitetin ku eshte shkolla, leter e bardhe, laps, ngjyra, ngjites, gome, gershere. II ZHVILLIMI I MESIMIT Pasi te jete punuar harta dhe te jete treguar se cfare eshte paraqitur ne te, nxenesit punojne ushtrimet ne librin e nxenesit. Konkretisht punohen ushtrimi I pika 1&2 faqe 102, Pergjigju. Ushtrimi II pikat a.b.c.d. faqe 103 Mendo ne menyre kritike. Nxenesit ndihmohen te perdorin sakte konceptet e mesuara ne kete kapitull, te pergjithesoje faktet qe njohin, te abstragojne per problemet me madhore te komunitetit ne te cilin jetojne dhe te projektojne kontributin e tyre. Ata do te ndahen nga klasa me detyren per te folur me prinderit e tyre rreth problemeve sociale qe ka komuniteti dhe rreth rrugeve qe mendojne njerezit t'i zgjidhin keto probleme. III. Vleresimi Duke qene se ky eshte nje mesim permbledhes, mesuesi shfrytezon te gjithe informacionin qe ka mbledhur rreth perparimit te nxenesve gjate ketij kapitulli dhe ben nje vleresim perfundimtar. MESIMI 32: PERSERITJA E LENDES I. HAPJA E MESIMIT A.Objektivat Në fund të kësaj ore nxënësi duhet të jetë i aftë të: * thotë me fjalët e veta përmbajtjen e koncepteve që ka mësuar gjatë vitit si: familje, shkollim, komunitet, grup vullnetare, grupe sociale, sjellje qytetare etj. * të punojnë në grupe për të ekspozuar gjithë konceptet që kanë fituar gjatë vitit në këtë lëndë. II. ZHVILLIMI I MESIMIT Për të realizuar këtë orë mësimi, mësuesi ka punuar me kujdes gjatë gjithë vitit mësimor. * Ka ruajturkendet qe kane krijuar nxënësit.

* Ka ruajtur punimet e shpallura më të mira. * Ka kultivuar tek nxënësit shprehitë në grup etj. Në përfundim të vitit, nxënësit kanë rast të demonstrojnë njohuritë, shprehitë dhe vlerat e tyre. Mësuesi i parapërgatit nxënësit sedo të bëjnë një ekspozitë me materialet që ata kanë përdorur gjatë vitit. Për të realizuar këtë mësuesja ka organizuar klasën në grupë dhe bashkarisht kane zgjedhur partnerët të cilët mund të jenë: Mësuesja e vizatimit, Mësuesja e leximit e cila i ka ndihmuar gjatë vitit me libra të ndryshëm, Prindër, Nxënës të klasave më të larta. Mësuesja bën kujdes duke i orientuar nxënësit që ekspozita të ketë si objekt kryesor tre drejtime të cilat kanë qenë dhe blloqet kryesore të lendes: * Familja * Shkolla * Komuniteti Ndaj mbi këtë bazë nxënësit do të ndahen në tre grupe: Grupi i filmit Grupi i nxënësve që do të realizojë kendin për FAMILJEN duhet të caktojnë se cilat materiale ose të dhëna që kanë grumbulluar gjatë vitit në familjen që do të ekspozojnë në këndin e tyre. * Për mënyrën se si do t’i ekspozojnë ato mund të konsultohen me mësuesen e vizatimit e cila është dhe anëtare e grupit. * Ndihmojini nxënësit që në Këndin për familjen të prezantojnë njohuritë e tyre rreth familjes. Orientoni ata të paraqesin në tabak letre llojet e familjes, si ka ndryshuar familja, foto nga tipe të ndryshme familjesh (patriarkale, moderne) të dhëna për familjen, pjesë të shkëputura nga ligji, thënie të ndryshme për familjen, etj. * Kërkoni që sejcili anëtar i grupit të projektojë diçka nga njohuritë që ai ka për familjen. Grupi i librit Grupi i nxënësve që do të realizojë këndin për SHKOLLEN duhet të caktojë se cilat materiale, fotot, të dhënat që ato kanë përdorur gjatë vitit mund të ekspozohen në këndin e tyre. Orientojini ata të paraqesin në një tabak tërë llojet e shkollave, jeta në shkolla të ndryshme të marra nga revista ose katalogje, foto të shkollave të mëparshme të cilat mund t’i sigurojnë nga të afërmit dhe prindërit, të dhëna për numurin e shkollave në qytetin ose fshatin e tyre, nëse ka në grupin e tyre nxënës që vizatojnë, mund të bëjnë një skice të shkollës së tyre. Mund të përdoren foto mjedisesh të brendëshme të shkollës së tyre. Orientojini nxënësit të konsultohen me mësuesen e vizatimit për mënyrën se si mund t’i ekspozojnë bukur dhe në mënyrë estetike materialet që kanë mbledhur për kendin e tyre “Shkolla”. Grupi i rokut Grupi i nxënësve që do të realizojnë këndin “Komuniteti” duhet të orientohet nga mësuesja se është shumë e rëndësishme që anëtarët e këtij grupi të përcaktojnë: * Llojet e komunitetit, * Qëllimet e komunitetit, * Rregullat e jetës në komunitet e tjerë.

Që ky kënd të jetë i plotë duhet që nxënësit gjatë vitit të kenë bërë fotografi nga Komuniteti i tyre të cilat tani mund të ekspozohen të shoqëruara me diçitura në një tabak të bardhë. * Që ky kënd të jetë sa më i plotë nxënësit duhet të mos harrojnë të sjellin për këndin e tyre dhe revista, gazeta që dalin në komunitetin e tyre. * numuri i banorëve në komunitetin e tyre, * emrat e komuniteteve fqinjë e tjerë, * mësuesi duhet t’i kujtojë nxënësit se komunitetet janë të llojeve të ndryshme, se ato fillojnë nga familja, që është komuniteti më i vogël e më tej. III. VLERESIMI Në këtë rast mësuesi falenderon për punën e lodhshme dhe shumë interesante për të ekspozuar materialet e tyre të përgatitura gjatë vitit dhe të sistemuara dhe organizuara në fund në formën e një ekspozite. (Ky është një vlerësim global). Vlerëson secilin nxënës veç e veç duke dhënë mendimin e tij për Njohuritë - Shprehitë - Vlerat që dallojnë çdo nxënës. Këtë vlerësim mësuesi e bën në prani të të gjithëve: * nxënësve të klasës, * partnerëve që ndihmuan realizimin e eksozitës. ( nxënësve të klasave të tjera, mësuesve të lëndëve të tjera, prindërve).

PERMBAJTJA E LENDES Qytetaria në grup 1. Grupet sociale 2. Rolet në grup 3. Marrëdhëniet në grup 4. Aftësi qytetare: Si të organizojmë një takim 5. Vlera: Besa 6. Vlera: Vetëpërmbajtja 7. Përsëritje 1 Qytetaria në familje 8. Si ka ndryshuar familja? 9. Ligjet për familjen 10. Funksionet e familjes 11. Aftësi qytetare: Përdorimi i televizionit si burim informacioni 12. Vlera: Kompromisi 13. Vlera: Të falesh 14. Përsëritje 2 Qytetaria në shkollë 15. Sistemi arsimor shqiptar 16. Cili është arsimi më i mirë për ju? 17. Rregullorja e shkollës 18. Aftësi qytetare: Përdorimi i tekstit shkollor 19. Aftësi qytetare: Si të lexojmë një pikturë 20. Vlera: Krijimtaria 21. Vlera: Respekti 22. Përsëritje 3

Qytetaria në komunitet 23. Llojet e komunitetit 24. Komunitetet kanë shumë qëllime 25. Qytetarët i shërbejnë komunitetit 26. Ekskursion: Të njohim komunitetin fqinjë 27. Grupet vullnetare 28. Aftësi qytetare: Puna në grup 29. Vlera: Kuraja 30. Vlera: Ndihma 31. Përsëritje 4 32. Përsëritje e lëndës