Een overzicht van de biomedische technologie in hetonderzoek aan de Nederlandse universiteiten, technischehogescholen en bij de organisatie voor ToegepastNatuurwetenschappelijk OnderzoekCitation for published version (APA):Brouwers, A., Gaijkema, A. P. M., & Smeets, J. W. (1985). Een overzicht van de biomedische technologie in hetonderzoek aan de Nederlandse universiteiten, technische hogescholen en bij de organisatie voor ToegepastNatuurwetenschappelijk Onderzoek. (BMGT; Vol. 85.701). Technische Hogeschool Eindhoven.

Document status and date:Gepubliceerd: 01/01/1985

Document Version:Uitgevers PDF, ook bekend als Version of Record

Please check the document version of this publication:

• A submitted manuscript is the version of the article upon submission and before peer-review. There can beimportant differences between the submitted version and the official published version of record. Peopleinterested in the research are advised to contact the author for the final version of the publication, or visit theDOI to the publisher's website.• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and pagenumbers.Link to publication

General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.

• Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal.

If the publication is distributed under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license above, pleasefollow below link for the End User Agreement:www.tue.nl/taverne

Take down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us at:openaccess@tue.nlproviding details and we will investigate your claim.

Download date: 20. Jun. 2021

https://research.tue.nl/nl/publications/een-overzicht-van-de-biomedische-technologie-in-het-onderzoek-aan-de-nederlandse-universiteiten-technische-hogescholen-en-bij-de-organisatie-voor-toegepast-natuurwetenschappelijk-onderzoek(f241537a-eea1-430c-ae5f-251141e7483b).html

lUO 85.701januari 1985

Een overzicht van de Biomedische Techno-logie in het onderzoek aan de NederlandseUniversiteiten, Technische Hogescholen enbij de Organisatie voor Toegepast Natuur-wetenschappelijk Onderzoek

Redaktie A. BrouwersA.P.M. GaykemaJ.W. Smeets

Kaftontwerp: H.C. Bommelj~

Typewerk M. Lutters-Claassen

Distributie: SekretariaatInteruniversitairOver leg BiomedischeTechnoloqiepIaTHE, Bura BMGTPastbu5 5135600 MB EINDHOVEN

1.

2.

INHOUDSOPGAVE

Inleiding

Overzicht van: Erasmus Universiteit Rotterdam

pagina1

3

3. Katholieke Universiteit Nijmegen

4. Rijksuniversiteit Limburg

5. Rijksuniversiteit Groningen

6. Rijksuniversiteit Leiden

7. Rijksuniversiteit Utrecht

8. Technische Hogeschool Delft

9. Technische Hogeschool Eindhoven

10. Technische Hogeschool Twente

11. Organisatie voor Toegepast Natuur-wetenschappelijk Onderzoek

12. Universiteit van Amsterdam

13. Vrije Universiteit Amsterdam

14. Samenwerkingen

15. Lijst van kontaktpersonen

16. Lijst van vaktermen en afkortingen

5

7

9

11

13

15

17

19

21

23

25

27

29

33

INLEIDING

Onder biomedische technoloqie (BMT) verstaat men aIle handelinqenwaarbij natuurwetenschappelijke en technische kennis en vaardighedenworden qebruikt en aangevuld voor problemen binnen de gezondheidszorgen de biologie.

Onderzoek op dit gebied heeft al vele jaren ruime aandacht op deUniversiteiten en Technische Hogescholen, alsmede bij de MedischTechnologisch Dienst (MTD, voortgekomen uit het Medisch FysischInstituut van TNO). Voor dit veld van onderzoek ontstond een Inter-Universitair-Overleg, dat de naam kreeg IUO-BMT. Dit overleg is gerichtop onderlinge samenwerkinq waar zinvol en realiseerbaar qeacht.

De fakulteiten geneeskunde van de Universiteiten hebben onderzoekpro-qramma's die qericht zijn op medische vraagstellingen. In vele gevallenvormen BMT-elementen daar een belangrijk onderdeel van. Bovengenoemdeomschrijving van BMT valt voor een deel samen met aIIes wat men onderfysiologisch onderzoek kan verstaan. Bij de benaming BMT vindt menverwantschap met begrippen als biofysika, klinische chemie, klinischefysika, medische fysika.

Al deze begrippen hebben gemeen dat ze aktiviteiten duiden met multi-disciplinaire aspekten gericht op de gezondheidszorg en de biologie alsobjektgebieden voor dit soort onderzoek. Met BMT worden hierbij vooraldie aktiviteiten bedoeld waarbij een stuk technologie een dominanteplaats inneemt. Dit is het geval:

Daar waar nieuwe technologische ontwikkelingen nieuwe mogelijkhedenvoor medisch-biologisch onderzoek kunnen scheppen.Daar waar het onderzoek sterk bepaald wordt door technologischbezien moeilijke experimentele faciliteiten.Daar waar het tot applikatie brengen van nieuw fundamenteel inzichtvoor diagnostiek, therapie, revalidatie of preventie, technologi-sche ontwikkelinqen vereisen naar nieuwe apparatuur, -methoden,systemen of processen.

Bij een aantal groepen ziet men een groeiende integratie van de BMT inde onderzoekprogramma's. Vaak treft men een groei aan naar multidis-ciplinaire samenwerking op instellingsnivo. Het IUO-BMT tracht een rolte spelen daar waar zeer specifieke BMT-kennis en -vaardiqheden vanandere instellingen van nut kunnen zijn voor de voortgang van onder-zoek.

Mede voor dit doel geeft dit rapport een beknopt beeld van de belang-rijkste karakteristieken van de BMT-elementen in de onderzoekkapaci-teiten aan de Universiteiten, de Technische Hogescholen en de MTD(TNO). Per instelling vindt u achterin kontaktpersonen indien u meergedetailleerde informatie wenst.

Vanuit het IUO-BNT is ook aandacht q~icht op algemene aspekten van deBMT. Enkele zaken die hier onder vallen zijn:

Medical Technology Assessment.Industriele benutting van produkten van (BMT-)onderzoek.Veiligheid t.a.v. klinische apparatuur in het algemeen.Ergonomische aspekten t.a.v. patienten, medische- en paramedischeberoepsgroepen.Onderwijssituaties t.a.v. BMT-aspekten.Bet handhaven van voldoende randvoorwaarden voor de natuurlijkeontwikkelingen van de BNT.Bevorderen van financieringsmogelijkheden voor dit multidiscipli-naire veld van onderzoek binnen het overwegend monodisciplinairgestruktureerde systeem van onderzoekfinanciering.

Dit overzicht betreft BMT-aspekten die meestal deel uitmaken van om-vangrijkere onderzoekprogramma's. Over deze bredere onderzoekkaders kanmen hieruit dus geen konklusies trekken.

De BMT-informatie per instelling wordt gegeven in beknopte omschrijvin-gen. Hierbij is de herkenbaarheid binnen een instelling zoveel mogelijkgehandhaafd. Er komen variaties voor in de omvang van het onderzoek peraandachtspunt. Ook de bundeling van de verschillende punten, bepaalddoor de couleur locale, geschiedt niet overal op precies dezelfdewijze.

De karakteriseringen van de BMT-elementen per instelling kwamen totstand in overleg met de leden van het IUO-BMT. Hier en daar speeldenpersoonlijke visies uiteraard een rol. Bet zoeken naar enige uniformi-teit gaf soms bij de redaktie aanleiding tot bijstellingen. Om dezeredenen kunnen de participerende instellingen in dit overleg nietaangesproken worden over de inhoud van dit rapport. De verantwoorde-lijkheid hiervoor berust bij het IUO-BMT.

De BMT-elementen opgenomen in dit overzicht vormen als regel onderdeelvan langlopende onderzoekaandachtsgebieden. Mede hierdoor is gestreefdnaar een beeld van de BNT dat nog funktioneel kan zijn tot het eind vande tachtiger jaren.

2

ERASMUS UNIVERSITEIT ROTTERDAM

2.1Diagnostiek van ischemische hartziekten m,b.v. ultrageluid

• Ontwikkeling van transducers en systemen en de toepassing daarvan bijdiagnostiek en onderzoek in de cardiologie

• Kwantificering en automatische verwerving en verwerking van echo-car-diografische gegevens

• Ontwikkeling meetmethoden voor herkenning van weefselsoort

2.2Ontwikkeling automatische ECG-analvse. contractiliteitsmetingen enbeeldverwerkinq

• Automatische verwerking van een-dimensionale en twee-dimensionalesignalen

• Verbetering en automatisering van diagnostische methoden t.b.v. klini-sche systemen: rust-ECG, inspannings-ECG, Holter-ECG, hartkatheteri-satie, coronair angiografie, linker ventrikel angiografie, scintigrafie

• Methoden en systemen voor intensieve patientenbewaking

2.3Longfunktieparameters

• Ontwikkeling van kwantitatieve modellen voor betere informatie uitlichaamsplethysmografische metingen

• Verbetering van thermodilutie meetmethode voor cardiac output tijdensbeademing

2.4Revalidatieonderzoek

• Parameterstudies van loop- en bewegingspatronen• Ontwikkeling van systemen voor de bepaling van krachten en bewegingen• Dynamometrie, i.h.b. isokinetische meting voor o.a. therapie-evaluatie• Onderzoek naar de keuze van technische voorzieningen in het revalida-

tieproces

2.5Elektrogastroqrafie

• Meting myoelektrische aktiviteit van het gladde spierweefsel van demaag m.b,v, buikhuidelektroden (hond en mens) t,b,v, de studie van denormale en afwijkende maagmotoriek, zowel in tijds- als in frequentie-domein

• Ontwerp en konstruktie van telemetriesystemen, implanteerbaar in proef-dieren: een- of meerkanaals-, universeel modulair 6-kanaals-systeem

3

2.6Preventie van aandoeninqen van het houdinqs- en bewegingsapparaat

• Kontinue meting van parameters betreffende houding en beweging zonderhindering van de werknemer

• Bepaling van ontwerpcriteria voor werkplekken en kwantificering opbasis van biomechanika-studies tijdens zittend en staand werken

• Onderzoek aan het systeem, gevormd door voet en schoen te samen; opspo-ren van fysische grootheden en ontwikkeling van apparatuur om die tekwantificeren

4

KATHOLIEKE UNIVERSITEIT NIJMEGEN

3.1.Bioelektriciteit

• Registratie en analyse van de wisselende potentiaalverdelingen over hetlichaamsoppervlak. Het bepalen via modellen van het aktivatieverloopvan de hartspiercellen (Body Surface Mapping)

• Kwantificering en analyse van elektrische signalen van zenuwvezelst.b.v. de klinische diagnostiek

• Elektrofysiologische signaalverwerking van de spieraktiviteit; ontwik-keling single-fiber diagnostiek bij spier-zenuwziekten

• Onderzoek naar en toepassing van schattingsmethoden voor evoked poten-tials

• Chronotopografie: meting van potentiaalwisselingen over de hersenschorsna somato-sensibele stimulatie

3.2Signaal- en beeldanalvse

• Matfun: universeel software-pakket voor signaalverwerking met uitge-breide grafische faciliteiten; toegankelijk voor zowel ervaren alsnieuwe experimentatoren; flexibel toepasbaar voor nieuw onderzoek

• Analyse van signalen van zenuwvezels en spieren (single fiber, motorunit, spier als geheel)

• Onderzoek naar de perceptie van helderheid van de normale temporele ende spatiele stimulusveranderingen m.b.v. stabilisatietechnieken

• Ontwikkeling elektrofysiologische meettechnieken (VEP); verbeteringsignaal-ruisverhouding, ontwikkeling recursieve tijdvariante filter-methoden

• Optimalisering van rOntgenonderzoek m.b.v. psychofysische methoden• Meting en interpretatie van visueel geleide oogbewegingen in normale en

pathologische omstandigheden• Kwantitatieve verwerking van de foetale hartfrequentie en intra-uterine

druk m.b.v. internationale standaard• Registratie en korrelatie van vitale parameters bij zieke pasgeborenen,

op non-invasieve wijze verkregen• Analyse van visuele kwaliteit van medisch diagnostische beelden• Patroonherkenning bij celpreparaten in de pathologische anatomie• Weefseldifferentiatie met ultrageluid (akoestospektrografie); bewerking

en analyse van klinische echogrammen

3.3Radioloqie

• nosimetrie bij rOntgenonderzoeken; stralingsreduktie bij thoraxopnamen• Elektronen bundelmodel, berekening isodose patronen voor klinische

toepassingen

5

3.4Biomechanika

• Gewrichtsmechanika; knie en pols• Gewrichtsimplantaten; ontwerpen, spanningsberekeningen, fixatie-

methoden, ontwerp en selektie criteria• Tandheelkundige materialen

3.5Massaspektrometrie

• Nieuwe diagnostiek via huid en haar

6

RIJKSUNIVERSITEIT LIMBURG

4.1Elektrofysioloqie. mechanika en biochemie van de normale en ischemischehartspier

• Ontwikkeling van een meetsysteem met een -borstel N van ca. 200 elek-troden op de hartspierwand voor de bestudering van elektrofysiologischemechanismen en behandeling van hartritmestoornissen

• Ontwikkeling van meetmethoden en modellen voor lokale en transmuraleveranderingen in de hartspiermechanika onder normale omstandigheden enbij gehele of gedeeltelijke afsluiting van de kransslagader

• Methode-ontwikkeling om op basis van enzymuitstortingen en van hetmetabolisme van hartspierweefsel op biochemische wijze hartspierschadet.g.v. ischemie te kwantificeren

4.2Ontwikkeling en evaluatie van ultraqeluidsvstemen

• Voor toepassingen op het cardiovasculaire systeem• Ontwikkeling van pulsdoppler-meetsysteem voor bloedsnelheidsprofielen

en veranderingen in vaatwanddiameter• Ontwikkeling van afbeeldingstechniek voor hoog frequente puls-echosy-

stemen werkend in real-time

4.3Mikrocirculatie

• Ontwikkeling van meettechnieken op het gebied van mikroskopie, bloed-druk, bloedsnelheid, fluorescentiesystemen

• Gericht op het verkrijgen van informatie uit bloedvaten met een dia-meter kleiner dan 0,1 mm.

• T.b.v. onderzoek op de circulatie in het terminale vaatbed, waar deregulatie van de bloedstroming en de stofuitwisseling met de weefselsplaatsvindt

4.4Hypertensie

• Ontwikkeling van kompartimenten modellen voor de distributie in hetlichaam van antihypertensieve geneesmiddelen en voor de effekten hier-van op het lichaam

• Aanpassingen van meettechnieken voor het verkrijgen van informatiehiervoor via kleine proefdieren (ratten)

• Ontwikkeling van een ultrasonore dopplersnelheidsopnemer voor de bepa-ling van druk en stroomsterkte in bloedvaten met een diameter kleinerdan 1,5 mm

7

• Aandacht voor mikropompsystemen die regionale toediening van farmacamogelijk maken

4.5Thrombinevorminq

• De ontwikkeling van een computer gestuurde ellipsometer waarmee dereakties van eiwitten van een membraanoppervlak worden bestudeerd(gebruik makend van veranderingen in lichtreflektie-eigenschappengedurend reaktieprocessen)

• Toegepast bij onderzoek naar de vorming van thrombine uit eiwitten opeen phospholipide membraan

4.6Fysieke en psychische belastinq

• De ontwikkeling van meetmethoden voor de bepaling van fysiologischrelevante data over lichamelijke inspanning

4.7Voedinq en metabole processen

• De antwikkeling van een meetkamer vaar het verkrijgen van informatie• Met name in relatie tat lichamelijke inspanning en vaeding

8

RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN

5.1.Cardiovasculaire technoloqie

• Ontwikkeling van komponenten voor hartlongmachine: gasbeldetector,geautomatiseerde cardiotomiezuiger, autotransfusiesysteem, bloedpompen

• Signaalverwerking voor diagnostiek: PAIN, VCG/ECG (on line), EVR (online), cineangio cardiografisch ventrikelfunktie onderzoek, dokumen-tatie cardioanesthesie

• Hoge resolutie gamma camera• Computergestuurde hartstimulator• Huidcirculatie m.b.v. laser-Doppler techniek• Automatische flowmeting in extremiteiten• Snelle automatische bloeddrukmeter

5.2Lonqfunktie-qastransport technologie

• Meetsystemen voor gasuitwisselingsprocessen: kontinue foetale p02-meting, 02-gebruik en co2-produktie per ademhaling, twee-kleuren re-flektie oxymeter, 02-affiniteit van hemoglobine in bloed

• Longfunktieonderzoek bij beademde patienten: diffusiekapaciteit, kort-levende radio-aktieve isotopen (13N, 11 C), beademingsapparatuur, auto-matisering FRC

• Komponenten hartlongmachine: kathaferometer als p02/pco2 sensor, hogefrequentie ventilatie

• Katheters voor kontinue meting van bloed-pH in vivo• Multikomponentanalyse van hemoglobinederivaten in mensenbloed

5.3Spier-zenuwstelsel-zintuiq technologie

• Meettechniekontwikkeling spier-zenuwstelsel: ademhalingsmonitor m.b.v.elektromyografie van ademhalingsspieren, EMG en EEG telemetrie enregistratie, meerkanaalsreferentie versterker, automatische relaxo-metrie

• Revalidatietechnieken: myoelektrische ademprothese, gangbeeldanalyse,bio-feedback systeem

• Beethoogtemeting voor tandheelkundige prothesen• Automatisering elektro-ophtalmologie• Fonetograaf• Automatisering funktiediagnostiek in de neurologie• Raster stereografie voor preventie rugklachten• Elektro-fysiologische signaalverwerking• Ontwikkeling couveuse

9

5.4Kunstweefsels en -organen

• Cel-polymeerinteraktie• Coronair bypass prothese, elastische vaatprothese voor arterioveneuze

shunts, tracheaprothese, corneaprothese, kunsthuid, hechtmateriaal• Rekonstruktie en vervanging van de beschadigde meniscus• Bruikbaarheid van calciumtrifosfaat als botvervangend middel

5.5Oncologische technieken

• Beeldtechnieken voor diagnostiek: Positron Emissie Tomografie (PET),Faxitron rOntgenfoto's, computer tomografie/echografie, NMR, flowcyto-meter met laser lichtbron

• Applicaties medisch cyclotron; automatisering synthese kortlevenderadiofarmaca voor PET

• Behandeling van tumoren: hyperthermie, Cavitron Ultrasonic Aspirator(CUSA), intra-operatieve bestraling, femur-endoprothesesystemen

• Beeldanalyse (kwantitatieve) van cellen, celonderdelen en weefsels(software)

5.6Medische biotechnologie

• Drug targeting m.b.v. liposomen en glycoprotelnen• Konstruktie DNA-vectoren voor gensubstitutie in enzym-defici~nte cellen• Bereiding en toepassing monoclonale antilichamen voor virus- en tumor-

diagnostiek in vitro en in vivo• Ontwerp en toepassing peptidefragmenten als mogelijk vaccin tegen

virusinfekties• Toepassing van HPLC-technieken (peptiden, aminozuren, virale en bacte-

ri~le eiwitten)• Plantencel-kweek voor bereiding farmaca

5.7Diyersen

• Geneesmiddel afgiftesystemen: glucosesensor, oraal nulde-orde toedie~ningssysteem

• Servosysteem voor galwegenfunktie-onderzoek• Automatische registratie van urineproduktie• Huidfunktieonderzoek, waterdampverlies via de huid• Vermoeidheidsverschijnselen van osteosynthese-materiaal• Bepaling allergeengehalte in lucht

10

RIJKSUNIVERSITEIT LEIDEN

6.1Medische statistiek en informatika

• Ontwikkeling en toepassing van modellen, methoden en technieken binnende statistiek en informatika op medisch wetenschappelijk onderzoek,diagnostiek, prognostiek en patientbewaking

• Ziekenhuisinformatiesysteem (ZIS)• Programmapakket voor statistische patroonherkenning (ALLOe)• Analyse van klinische data; snelle geautomatiseerde mikroskopische

morfometrie (LEYTAS-project)

6.2Cytochemische en cytometrische methoden voor automatisering van histo-en cytodiagnostiek

• Specifieke en kwantitatieve detectie van moleculaire komponenten incellen en weefsels (zuren, proteinen, enzymen)

• Fysisch-chemische modellen die het matrix-karakter van reakties inmikroskoop-preparaten simuleren

• Computerprogramma's voor cytofotometrie en cytofluorometrie in kombi-natie met scanning en TV-mikroskopen

• Flow-cytometer en flow-sorting apparatuur

6.3Qntwikkeling en methodologie ten behoeye van diagnostiek en thefapie

• Ontwikkeling en toepassing van alloplastische middenoorprotheses voormiddenoorrekonstrukties

• Ontwikkeling van scintigrafisch onderzoek; diagnostische mogelijkheden;nieuwe detectie-apparatuur; programmatuur voor beeldverwerking

• Werkkondities in de operatiekamer; beperking luchtverontreiniging doorinhalatie-anaesthetika; verbetering afvoersystemen

• Urodynamika van de lagere urinewegen; ontwikkeling van onderzoek-technieken

• Ontwikkeling van radiofarmaca

6.4Hart. longen en bloedstolling

• Ontwikkeling impedantiekatheter voor evaluatie van de pompfunktie vanhet normale en abnormale hart

• Relatie tussen kontraktie en elektrische aktivatie van de hartspier;hartspiermechanika op cellulair en orgaanniveau

• Regelsystemen van ademhaling en circulatie; vroeg-diagnostiek vanlongafwijkingen

11

• Fysika van de circulatiej (stromings)mechanika en stoftransport toege-spitst op de coronaire circulatie

6.5Hooqwaardige technjeken ten behoeve van medisch basjs-onderzoek

• Uiterst snelle voltage clamp versterkers voor celmembraanonderzoek• Laser diffraktie techniek voor het bepalen van de sarcomeerlengte in

spiertjes

6.6Medische bjo-technoloqie

• Produktie monoclonale anti-lichamen• Produktie van restrictie enzymen

12

RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT

7.1Informatieverwerking m.b.t. biologische organismen

• Geautomatiseerde meetopstelling voor single fiber elektromyografie• Ontwikkeling van een transportabele meetopstelling voor kwantitatief

onderzoek van de gestoorde motoriek t.b.v. diagnostiek en kontroletherapie van neuromusculaire aandoeningen

7.2Beeldverwerking in de geneeskunde

• Onderzoek en ontwikkeling van algemeen toepasbarebeeldverwerkingstechnieken: segmentatie, topologie, digitaal filteren,patroonherkenning, t.b.v. medische diagnostiek

• Toegepast onderzoek op het gebied van: digitale radiografie (picturearchiving and communication systems), digitale substraktie angiografie,computer assisted tomografie, NMR-tomografie, emissie computertOlografie, likroskopie, cytofluorometrie, NMR-spektroskopie van harten tUloren

7.3Diagnostiek van het oog m.b.y. gereflekteerd licht

• Densitometrie van het visuele pigment• Fluorometrie: bepaling lekkage van de retinale circulatie naar het

oogvocht• Ellipsometrie: bepaling dubbelbrekende eigenschappen van hoornvlies en

fotoreceptoren; bepaling ori!ntatie van de fotoreceptoren• Scanning laser ophtalmoscoop: tweedimensionale densitometrie van het

visuele pigment

7.4Het pulmonale gastransport en de pathogenese yan luchtwegobstruktie

• Ontwikkeling geautomatiseerde opstelling voor bepaling diffusiekapaci-teit van de longen I.b.v. koolmonoxide (single-breath methode, rebrea-thing methode)

• Ontwikkeling geautomatiseerde parameterschatting van de ademflow-volumekurve

7.5Reakties yan de huid op fvsjsche en chelische inyloeden ujt het 'ili~u

• Fundamenteel onderzoek naar (over)gevoeligheid van de huid voor licht• Bestrijding van overgevoeligheid en andere huidziekten m.b.v. licht

13

• Ontwikkeling van apparatuur hiervoor: opstelling voor het verkrijgenvan licht in een te kiezen golflenqtegebied en van voldoende hogeintensiteit voor diaqnostiek en therapie; bestralingskabines voorlichttherapie van b.v. psoriasis, eczeem

7.6Pathofysioloqie van atherosclerose

• Ontwikkeling van perfusiekamers voor in vitro bestudering van adhesievan bloedplaatjes aan vaatwanden; ook geschikt voor bestudering van invitro effekt van geneesmiddelen

7.7Protektie van het door ischemie bedreiqde hart

• Ontwikkelinq qeautomatiseerd systeem voor kathetermappinq en displayvan de elektrische hartaktiviteit in drie dimensies

7.8Chemisch en medisch-bioloqisch onderzoek aan radiofarmaca

• Ontwikkeling radiofarmaca, o.a. t.b.v. hersenflow-studies• Toepassingen van kortlevende positron-emitters in farmaca t.b.v. nucle-

air geneeskundiq onderzoek

7.9Diversen

• Externe fixateur voor behandeling van open botbreuken (patent)• Implanteerbare multigated ultrageluidsdopplerflowtransducers voor

kleinere vaten• Methoden voor lokale hyperthermie m.b.v elektromagnetische velden van

speciale vorm t.b.v. gecombineerde radiotherapie en hyperthermie vantumoren

• Berekening van elektromagnetische velden bij botgroeistimulatie

14

TECHNISCHE HOGESCHOOL DELFT

8.1Lichamelijk gehandicapten

• Bovenste ledematen; prothesen; orthesen; proprioceptie• Kommunikatie; hulpmiddelen voor motorisch en sensorisch gehandicapten• Evaluatiestudies: behandelproces van gehandicapten; methodieken bij

revalidatie• Bewegingsstudies: armbewegingen; neuronale besturing van het voort-

bewegen; kontaktloze bewegingsanalyse• Aangepast bouwen: toegankelijkheid van gebouwen; bouwkundige voorzie-

ningen• Ontwikkeling van revalidatiehulpmiddelen voor dagelijkse aktiviteiten

8.2Beeldtechnieken

• Plaatsgevoelige detectie van rOntgen- en gammastraling• NMR-afbeelding: resolutieverbetering; supergeleidend magneetsysteem• Ultrasone medische diagnostiek: resolutieverbetering; ontwikkeling van

sensoren• Rekonstruktiemethoden in de nucleaire geneeskunde: software-

ontwikkeling; optimalisering van apparatuur• Analyse van angiogrammen en scintigrammen door middel van digitale

beeldbewerkingstechnieken• Beeldverwerking in medische diagnostiek: chromosomen klassifikatie;

mitoseherkenning

8.3Ergonomie en yeiligheid

• Cybernetische en informationele ergonomie: visuele informatie-overdracht en besturingstaken; procesregeling; beeldschermstations;cockpits

• Anthropometrie: datasystemen; kwantificering van lichamelijke belasting• Veiligheid in de gezondheidszorg

8.4Audioyestibulair systeem

• Psychofysika; elektrofysiologie; mechanika van het inwendige oor

8.5Signaalyerwerking en instrumentatie

• Meetsystemen: dikke filmtechniek; aktieve huidelektrode• Signaalanalyse: hartritmevariabiliteit; detectie van spikes in het EEG;

spektrale pneumografie

15

• Signaalanalyse: hartritmevariabiliteit; detectie van spikes in het EEGjspektrale pneumografie

• Telemetriej implanteerbaarj meerkanaals• Automatisering: rekentechnieken ten behoeve van lokale hyperthermiej

analysemethoden voor fysiologische metingen• Spraakanalyse en spraaksynthese

8.6Modelvorming en simulatie

• Reologie van het bloed; hydrodynamica• Opzet en evaluatie van de bouw van gezondheidscentra• Spraakverstaanbaarheid in gebouwen• Relatie oogbewegingspatronen en gepresenteerde informatie

8.7Nucleaire biotechniek (Interuniversitair Reactor Instituutl

• Spoorelementstofwisseling• Bereiding van radiofarmaca• Multi-spoorelementanalyse• Stralingshygiene en dosimetrie

16

TECHNISCHE HOGESCHOOL EINDHOVEN

9.1Humane perceptie

• Perceptieve informatieverwerking in wisselwerking met apparatuur enprogrammatuur; horen, spraak, zien, lezen, cognitie en kommunikatie

• Produktergonomiej hulpmiddelen voor perceptief gehandicapten

9.2Organisatie en beheer

• Organisatiestruktuurj arbeidsklimaat; kosten en budgeteringjinterorganisationele samenwerking

• Het verpleegkundig gebeurenj het klinisch en poliklinisch gebeuren;eerstelijnsgeneeskunde; ziekenhuisbouw; opleidingen op dit gebied

• Medical technology assessment (MTA) studies

9.3Binnenklimaat

• Milieu in gebouwen; veiligheid en behaaglijkheid bij bepaaldeaktiviteiten; ziekenhuisafdelingen, bejaardentehuizen etc.

• Beheerssystemen met laag energieverbruik• Arbeidsomstandigheden in en rond de operatiekamer

9.4Biomechanika

• Spiergewrichtstelsel; langdurige aandacht voor gewrichtsmechanika• Bloedstromingseffekten; interakties stromende media en hun

omgevingssystemen• Visko-elastische materialen

9.5Fysiologische chemie

• Geavanceerd analytisch instrumentarium• Klinische toepassingen en fundamenteel onderzoek• Langdurig aktief op nier/kunstnierprocessen en steroldhormonen

9.6Medische elektrotechniek

• Biomedische toepassingen van meettechniek, procestechniek,procesidentifikatie, parameterschatting

• Langdurig aktief op anesthesie, ultrageluid met accent opafbeeldingstechniek en instrumentontwikkeling voor gehandicapten

17

9.7Biofysika

• Analyse van fysische meetmethoden• Stabiliteit van longalveolen• Indikatorverdunningsmethode voor de bepaling van bloedstroomsterkten• Transportverschijnselen in biosystemen en in klinische apparatuur• Cyclotron-applikaties: analyse van sporenelementen in biomedische

vloeistoffen en weefsels; produktiemethoden voor kortlevenderadionucliden voor medische doeleinden

9.8Thematisch onderzoek

• Hartklepprothesen: langdurige fundamentele aandacht voor werking enkonstruktie van de natuurlijke aortaklep, gericht op inzicht t.b.v. hetontwerpen van hartklepprothesen

• Atherosclerose: ontwikkelen en evalueren van meetmethoden voor devroegtijdige detektie van kleine vernauwingen in aders

• Bloedtechnologie: diagnostiek en behandeling bij verstoringen in denormale samenstelling van het bloed

18

TECHNISCHE HOGESCHOOL TWENTE

10.1Biomedische werktuigbouwkunde

• Smeringsmechanismen in synoviaalgewrichten• Bevestiging van knie-endoprothesen• Non-invasief verstelbare groeiprothese in tibia en/of femur• Vervormingen en spanningen in weefsels nabij uitwendige ondersteuningen• Preventie van rugklachten• Non-invasieve bloedsnelheidsmeting• Hemodynamica en bloedvatgeometrie

10.2Biomedische informatietechnologie

• Aktieve bronimpedantie van het hart• Modelvorming van motor-unit aktiepotentialen• Elektrische geleiding in skeletspierweefsel• Elektromyografie voor klinische toepassing• Volumegeleiding en EEG• Epileptiforme aktiviteit in hersenplakjes• Automatisering van inspanningselektrocardiografie• Foetale ECG• Ontwikkeling van meetdevices voor gebruik in bloedvaten op basis van de

ion-sensitive-field-effect-transistor (ISFET)• Reduktie van systeemfouten bij rOntgenopnamen• Meting van pupilreakties• Katheter-tip-drukmeter met resonerend membraan• Ontwikkeling van neuroprothesen• Automatisering in de klinische chemie

10.3Biomedische materiaaltechniek en pharmaceutische chemie

• Interaktie van materialen met bloed• Interaktie van materialen met weefsel• Interaktie van materialen met bacteri~n• Antitrombogene polymeren• Toepassing van polymeren in reagentia en in kunstorganen• Biodegradeerbare kunststoffen• Prodrugs• Synthese van mitomycine en p-lactamen

19

10.4Biofysische techniek

• Raman mikrospektroskopie• Raman spektroskopie van nuclelnezuren en eiwitten• Stromingscytometrie• Magnetische veldveranderingen• Theoretische immunologie• Reologie van kunstspeeksel

20

ORGANISATIE VOOR TOEGEPAST NATUURWETENSCHAPPELIJKONDERZOEK TNO

Medisch Technoloqische Dienst (MTD-TNO)

• Onderzoek naar de gebruikswaarde van medische apparatuur met nadruk op:doelmatigheid, veiligheid, storingsproduktie en storingsgevoeligheid

• Ontwikkelen van kriteria, meetmethoden en procedures ten behoeve vaneigen onderzoek, beleidsonderbouwing en normontwikkeling op het gebiedvan medische apparatuur

• Toetsen van medische apparatuur aan normen, toelatings- en kwaliteits-eisen met het oog op produktverbetering en exportbevordering

• Tot coOrdinatie van gebruikswaardeonderzoek en onderlinge erkenning enuitwisseling van testresultaten

• Adviesverlening en informatieverstrekking via het AdviescentrumMedische Technologie (AMT) van de MTD: ondersteuning van medischeinstellingen bij aanschaf, gebruik en onderhoud van medisch technischeprodukten, opbouw en onderhoud van gegevensbestanden van medisch tech-nische produkten en medisch technologische kennispunten, zonodig leggenvan kontakten met experts elders in TNO

• Aktuele onderwerpen van onderzoek: elektrochirurgie, infuustoedienings-systemen, ultrageluidsdosimetrie, pacemakerinterferentie, veiligheidvan installaties

Bureau Voorzieninqen Gehandicapten (BVG-TNO)

• Ingang en koOrdinatiepunt voor het onderzoek binnen TNO en het Insti-tuut voor Revalidatievraagstukken (IRV) op het gebied van voorzieningenvoor gehandicapten en revalidatie

• Probleeminventariserend en beleidsvoorbereidend onderzoek• Onderzoek naar kwaliteit en bruikbaarheid van voorzieningen voor gehan-

dicapten• Onderzoek gericht op produktontwikkeling en produktverbetering inclu-

sief de daarbij toe te passen vervaardigingsmethoden• Revalidatie onderzoek/onderbouwend onderzoek• Lopende aandacht: rolstoelen, kommunikatiehulpmiddelen, sensoren en

manipulatoren, orthopedische hulpmiddelen, toepassing van modernematerialen.

21

22

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

12.1Zintuiqen

• Visueel systeem: primaire processen, kleur, kontrast, struktuur, ko-deringssystematiek

• Ontwikkeling van een draagbare VEP-analyse systeem• Ontwikkeling testapparatuur voor het kleuren-zien• Auditief systeem: frequentieselektiviteit methodologie

12.2Medische informatika en statistiek

• Statistiek; ontwikkeling en toepassing van methoden en techniekent.b.v. medisch wetenschappelijk onderzoek

• Signaalanalyse van EEG en evoked responses; topologie (mapping)• Ontwikkeling van systemen voor de digitale registratie en bewerking van

fysiologische signalen: EEG, EMG

12.3Hart en circulatie

• Elektrofysiologie van het ischemische hart; ontwikkeling computermodelhartritme- en geleidingsstoornissen; multi-elektrode epicardiale metin-qen; endocardiomappinq qedurende operaties; ventriculaire tachycardie

• Ontwikkeling methoden voor de detectie van de His-bundel aktiviteit aande borstwand

• Ontwikkeling van de (bed-side) apparatuur voor de registratie vanhartpotentiaalhoogtekaarten (Body Surface Mapping)

• Ontwikkeling van nauwkeurige cardiac-output metingen tijdens beademing(thermodilutie)

• Fysiologie van de circulatie; variabiliteit van hartritme en bloeddruk;24-uurs bloeddrukregistratie

12.4Beeldanalyse en -bewerkinq

• 3 D-beeldbewerking; ruimtelijke rekonstruktie van anatomisch materiaal(embryonaal rattehart) en CT-scan opnamen

• Optimalisatie van afbeeldingstechnieken bij rOntgenfotografie• Statistische analyse van binaire (zwart-wit)-patronen; patroonherken-

ning en kwantitatieve evaluatie van CT-scans

12.5Meet- en reqistratiemethoden t.b,y, de diagnostiek

• Ontwikkeling van een miniatuur veelkanaals telemetriesysteem voorfysioloqische signalen

23

• Evoked response metingen en cerebrale bloedstroommetingen (Xe 133methode) t.b.v. vroege opsporing cerebrale ischemie

• Ontwikkeling registratiemethoden in de urologie: uroflowmetrie, inkon-tinentie registratie

• Ontwikkeling van apparatuur t.b.v. de meting van de konditie van deenkelbanden

12.6Experimentele chirurqie

• Toepassing dermaal schapencollageen als biomateriaal• Onderzoek van het sluitmechanisme van sfincters; ontwikkeling metho-

dieken

24

VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM

13.1Medische informatika

• Biologische signaalverwerking: ECG; segmentatie van EEG; intensievebewaking

• Beeldverwerking in nucleaire, radiologische en mikroskopische toepas-singen

• Patroonherkenninq en diagnostiek; interaktieve statistische herkenninqen klassifikatie; expertsystemen t.b.v. medische besluitvorminq

• "Data base management" - systemen voor researchondersteuning• Klinische support systemen: software; afdelinqsgerichte systemen;

ondersteuning extramurale zorg

13.2Haemodynamika

• BMT-ontwikkelingen van komponenten voor modelstudies aan de circulatie• Hydrodynamische weerstanden• Elektromaqnetische stroomsensoren voor doorsneden van 10-25 mm.• Snelle pneumatische en pneumatisch-elektromaqnetische klepsystemen• Funktiegestuurde hydrodynamische pomp• Afstandmetinq m.b.v. ultraqeluid ("transit time" principe)• Mikrotemperatuur- en krachtsensoren

13.3Medische fysika t.b.y. klinisch onderzoek

• Hartritmevariabiliteit: coaxiaal-elektroden, signaalanalyse; onbloedigemeting van de bundel van His aktiviteit

• Visueel systeem: meet- en registratiemethode voor oogbewegingen, VEP,pupillografie; oogparameters d.m.v. ultrageluid

• Celfysika: mikroelektrodentechniek voor hartspiercelonderzoek• Differentieel impedantie-plethysmografie voor vochtbepaling in de

thorax• Ontwikkeling van fysische meetmethoden t.b.v. het onderzoek Preventie

Decubitus

25

26

SAMENWERKINGEN

thermodilutiemethode (2.3, 9.7,12.3)

telemetriesysteem (2.5, 8.5, 12.5)gewrichtsmechanika (3.4, 9.4)metabole processen (isotopen

massaspektrometrie) (4.7)pulsdoppler-meetsysteem (4.2, 9.8)vaccin tegen virusinfekties (5.6,6.6)

automatische VCG/ECG-analyse (5.1)tumorbehandeling (5.5, 8.5)laser-Doppler (5.1)preventie rugklachten (5.3, 10.1)systeembouw femurendoprothese

(5.5, 10.1)beeldverwerking (7.2, 8.2)radiofarmaca (7.8, 9.7)botgroeistimulatie (7.9)ultrageluiddopplerflowtransducers

(7.9)

bewegingsstudies (8.1, 2.6)angiogrammen en scintigrammen

(8.2, 2.2)NMR-afbeelding (8.2, 7.2)ultrasone medische diagnositiek

(8.2, 2.1)informationele ergonomie, visueleinformatie-overdracht (8.3)

beeldrekonstruktiemethoden (8.3.,7.2

mechanika van het binnenoor (8.4,12.1)

reologie van het bloed (8.6, 6.4)anesthesie (9.6, 6.3)ziekenhuiswetenschappen (9.2)humane perceptie (9.1)hartklep (9.8, 6.4, 4.1)atherosclerose (9.8, 4.2, 8.6)reologie kunstspeeksel (10.4)visueel systeem (12.1, 9.1, 3.2)Body Surface Mapping (12.3, 3.1)toepassing dermaal schapencollageen

(12.6, 10.3)

27

x--------------------x-----xx-----------------x--------x

x--x-----x--------x

x--xx--------------x

x--xx-----x--------------xx--------x-----xx--------------xx--------------x-----x

x--------------xx--xx-----xx-----x

x--------xx-----------------x

x-----------------xx--------------x--x

x-----------------x

x--x

x--x

x--------x--------xx-----xx--------x

x-----x--x--x--x-----x--x--x--xx--x-----x

x-----x--------xx-----------x--x

x--------------xx-----------------x-----xx-----------------------x

x--x

28

LIJST VAN KONTAKTPERSONEN

Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR)

• Prof.Dr.lr. N. BomFae. der Geneeskunde/ThoraxeentrumPostbus 1738, 3000 DR Rotterdamtel. 010-639111

• Dr.lr. J.H.C. ReiberFae. der Geneeskunde/ThoraxeentrumPostbus 1738, 3000 DR Rotterdamtel. 010-634485

• Prof.Dr.lr. C.J. SnijdersAfd. Medische Technologie, Vakgroep: Natuurkunde & TechnologiePostbus 1738, 3000 DR Rotterdamtel. 010-635071

Katholieke Uniyersiteit Nijmeqen (KUN)

• Ir. G.J.H. UijenFac. der GeneeskundeGeert Grooteplein Zuid 8, 6525 EZ Nijmegentel. 080-514536

• Ir. Th. ZeIdersFae. der GeneeskundeGeert Grooteplein Noord 31a, 6525 EZ Nijmegentel. 080-513590

Rijksuniyersiteit Limburg (RLg)

• Dr.lr. M.G.J. ArtsCapaciteitsgroep Fysiologie, Biomediseh CentrumPostbus 616, 6200 NO Maastricht

• Dr.lr. A.P.G. HoeksAld. BiofysicaPostbus 616, 6200 MD Maastrichttel. 043-888497

Rijksuniyersiteit Groningen (RUG)

• Prof.Dr. P.R. BoumanFae. der GeneeskundeBloemsingel 1, 9713 BZ Groningentel. 050-115095, 115067

29

• Dr. A. GramsbergenInstituut voor Ontwikkelingsneurologie, Academisch ZiekenhuisOostersingel 59, 9713 EZ Groningentel. 050-614257

• Prof.Dr.lr. L. de PaterLab. voor Medische FysicaBloemsingel 10, 9712 KZ Groningentel. 050-115031

Rijksuniversiteit Leiden (RUL)

• Prof.Dr.lr. J.A.E. SpaanFysiologisch Lab.Wassenaarseweg 62, 2333 AL Leidentel. 071-148333, tst. 3361

Rijksuniversiteit Utrecht (RUU)

• Dr.lr. J.K FokkensAcademisch Ziekenhuis, afd. Medisehe FysicaPostbus 16250, 3500 CG Utrechttel. 030-372649

• Prof.Dr. P. WittebolFae. der Geneeskunde, afd. HeelkundeCatharijnesingel 69, 3511 GL Utrecht

Teehnische Hoqeschool Delft (THD)

• Prof.Dr.lr. E. BackerAfd. ElectrotechniekPostbus 5031, 2600 GA Delfttel. 015-786176

• Ir. J.W. SmeetsCentrum Medische TechniekPostbU5 5048, 2600 GA Delfttel. 015-786167

• Dr.lr. R.P. van Wijk van BrievinghAfd. ElectroteehniekPostbus 5031, 2600 GA Delfttel. 015-786218

30

Technische Hogeschool Eindhoven (THE)

• A. BrouwersIr. J.A.M. GraafmansBureau Biomedische GezondheidstechniekPostbus 513, 5600 MB Eindhoventel. 040-472008

• Prof.Dr.Ir. J.D. JanssenAfd. Werktuigbouwkunde, vakgroep WFWPostbus 513, 5600 MB Eindhoventel. 040-473075

Technische Hogeschool Twente (THT)

• Prof.Dr. H.B.K. BoomAfd. ElectrotechniekPostbus 217, 7500 AE Enschedetel. 053-893461

• Mr. W. VegterCoOrdinatiecentrum BMTPostbus 217, 7500 AE Enschedetel. 053-893970

Organisatie voor Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek (TNO)

• Dr.Ir. W.T. van BeekumMedisch Technologische Dienst (MTD-TNO)Postbus 188, 2300 AD Leidentel. 071-214441

Universiteit van Amsterdam (UvA)

• P.C.M. van den Berg, artsAcad. Medisch Centrum AZUA, afd. AnaesthesiologieMeibergdreef 9, 1105 AZ Amsterdamtel. 020-5669111

• Dr.Ir. C.A. GrimbergenAcad. Medisch Centrum AZUA, afd. Medische FysicaMeibergdreef 9, 1105 AZ Amsterdamtel. 020-5664843

31

Vrije Universiteit Amsterdam (VUA)

• Prof.Dr.lr. J.H. van BemmelFac. der GeneeskundeVan der Boechorststraat 7, 1081 BT Amsterdamtel. 020-5483305

• Prof.Dr. H. SchneiderFac. der Geneeskunde, Vakgroep Medische FysicaVan der Boechorststraat 7, 1081 BT Amsterdamtel. 020-5482753

32

LIJST VAN VAKTERMEN EN AFKORTINGEN

allergeen

alloanesthesieangiografie

antropometriearterioaudiovesti -

bulair

BMTbundel van His

cardio-cerebraalcine-CO2collageencornea-coronaCTcybernetica

eyto-

3D-decubitus

dermaalDNAdosimetriedynamometrie

ECG

echogramEEG

stof die een overgevoeligheidsreaktie oproept bijpersonen met allergische aanlegandergevoelloosheidhet rOntgenologisch afbeelden van vaten, na injektievan een kontraststofde wetenschap omtrent de afmetingen van de mensm.b.t. slagaderbetreffende het voorhof van het oor

biomedische technologiebundel prikkelgeleidende vezels tussen de arterioventi-culaire knoop en de papillaire spieren van dehartkamers

m.b.t. het hart of tot de maagcardiabetreffende de (grote)hersenenaskoolzuur, kooldioxideeiwitachtige stof in bindweefsel, vaak in vezelvormhoornvlieskroon, kransComputertomografiekennis van de besturing van organische funkties d.m.v.terugkoppeling (feedback)eel

driedimensionaallangzame beschadiging van weefsel dat minder vitaal isen bovendien aan voortdurende druk blootstaatbetreffende de huiddesoxyribonuclelnezuurhet meten van een dosis (energie, straling)meting van spierkracht

Elektrocardiogram; de curve die ontstaat bijregistratie van potentiaalvariaties die opverschillende plaatsen van het lichaam wordenveroorzaakt door de aktiviteit van de hartspierregistratie van teruggekaatste ultrasone trillingenElektroencephalogram; de curve die ontstaat bijregistratie van de elektrische stromen, die doorhersenaktiviteit ontstaan

33

EMG

endo-endocardium

epi-EVR

farmaconfemurfonetiek

FRCfysioloqie

qastro-qlycoprotelnen

hemodynamikahis to-HPLChydro-hypertensiehyperthermie

intra-ischemie

katheter

laser

liposomen

metaboolmitosemorfometrie

Elektromyoqram; de curve die ontstaat bij reqistratievan potentiaalverschillen in de spieren tijdens dekontraktiein, binnende uit een laaq endotheel (eenlaqiq plaatepitheel)bestaande binnenkledinq van het hartopEndocardial Viability Ratio

qeneesmiddeldijbeen, bovenbeenwetenschap die zich beziqhoudt met de bestuderinq vande fysische en fysioloqische aspekten van spraakklankenFunktionele Residu-Capaciteitde wetenschap die de funkties van levende orqanismenbestudeert

betreffende de maaq of de buikverbindinqen, bestaande uit een suiker plus een eiwit

leer van de beweqing van het bloedweefselHiqh Performance/Pressure Liquid Chromatographywaterverhoogde (bloed)druksterk verhoogde (lichaams)temperatuur

inbloedleegte door belemmering in de aanvoer van bloed,bij vernauwinq of orqanische afsluitinq van hetaanvoerend vat

stijve of slappe buis die in een der lichaamskanalenwordt qeschoven, teneinde niet-afvloeiende vloeistof telozen

Light Amplification by Stimulated Emission ofRadiation. Elektromagnetische straling in UV-,zichtbaar licht- of IR-gebied na versterkinq vanatoomtrillingenin emulsievorm aanwezige, lipold-bevattende deeltjes inhet weefselm.b.t. de stofwisselinggewone celdelinqverrichten van metingen van de vormen der organismen

34

motor unit

myo-

neuro-NMR

oncoloqie

°2ophtalmo-orthese

osteo-

PAINperceptiepC02 ; p02pHplethysmoqrafie

pneumoqrafie

proprioceptie

prothese

psychofysika

radio-recursiefreoloqie

sarcomascintiqrafie

sfinctersomato-spatielsynoviaal

voorhoorncel plus de bijbehorende uitlopers en despiervezels die door de uitlopers worden qelnnerveerdspier

zenuwNuclear Magnetic Resonance, kernspinresonantie;afbeeldingstechniek waarbij tevens de chemischesamenstellinq van lichaamsdelen kunnen worden bepaald

leer der qezwellenzuurstofm.b.t. het ooqeen gemotoriseerde beugelapparatuur die rondom of aaneen verlamde arm wordt aanqebrachtbot-

pacemaker analyse interfacewaarnemingparti~le kooldioxidedruk; parti~le zuurstofdrukzuurqraadvastlegginq van de veranderinqen in volume van eenlichaamsdeel, vooral ter bepalinq van de bloedstroom inledematen of tenen/vinqersgrafische reqistratie van de ademhalinqsbeweqinqen vande borstkasm.b.t. qevoelsprikkels die uit het eiqen lichaam cqhetzelfde orqaan afkomstiq zijnkunstprodukt ter vervanqinq van een verloren qegaanlichaamsdeelpsycholoqisch onderzoek naar het verband tussenfysische prikkels en psychische reakties

stralinq-omkeerbaarkennis van de vervorminq en strominq van eenvloeistofmassa (b.v. van bloed)

kwaadaardiq qezwel, uit bindweefselcellen ontstaanaftastinq van een orqaan of lichaamsdeel naar deintensiteit van uitqezonden qammastralen m.b.v. eenscannersluitspierlichaamm.b.t. ruimtem.b.t. qewrichtsvloeistof

35

telemetrie

temporeelthermodilutiethoraxtibiathrombinethrombogeentomografie

tracheatransducer

ultraqeluidlultrasoonuro-uterine

-vasculairVCGveneusventriculaire

tachycardieventrikelVEP (VER)in vitroin vivo

het verrichten van metinqen op afstand, waarbij dehiervoor benodigde gegevens radiografisch wordenovergeseindm.b.t. tijdindikatorverdunningsmethodeborstkasscheenbeenenzym, dat bij het stollingsproces een rol speeltstollinqsfactor IIdoor draaiinq van de plaat en de rOntgenbuis t.O.V. hetobjekt wordt een bepaald vlak scherp afgebeeld, terwijlaIle strukturen voor en achter dit vlak vervagenluchtpijpomvormer, omzetter

onhoorbare "geluidsgolven" met frequentie ) 15.000/sec.

urine-baarmoeder

m.b.t. vatenvector (space) cardiogramaderlijkernstige ritmestoornissen van het hart

kamer (hart-, hersen-)Visual Evoked Potential (-Responses)methode van onderzoek buiten het levend organismemethode van onderzoek in het levende organisme

Voor deze lijst is qebruik gemaakt van:• Hilfman, M.M., arts, Pinkhof-Hilfman Geneeskundig Woordenboek,

Scheltema & Holkema, Utrecht (1984)• De Grote Medische Encyclopedie, deel 15, Medisch Woordenboek,

Scheltens & Giltay, Utrecht (1984)

36

VoorbladInhoudsopgaveHoofdstuk 1Hoofdstuk 2Hoofdstuk 3Hoofdstuk 4Hoofdstuk 5Hoofdstuk 6Hoofdstuk 7Hoofdstuk 8Hoofdstuk 9Hoofdstuk 10Hoofdstuk 11Hoofdstuk 12Hoofdstuk 13SamenwerkingenLijst van kontaktpersonen Lijst van vaktermen en afkortingen