Eğitimde Cinsel Kimlik Ayrımcılığına Son!

Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son

5

NDEKLER

Birinci Blm,LGBTT renciler ve Eitimciler iin lkretim,

Orta retim ve Yksek retim .............................................5

kinci Blm,Eitimde Cinsel Ynelim Ve Cinsiyet Kimlii Ayrmcl Aratrmas

2009 Raporu iin Yaplanlar, ..................................................12

LGBTT retmenlerin Eitim Alannda Yaadklar Sorunlar,

Grmelerden Edinilen Sonular ............................................24

nc blm,LGBTT rencilerin Sorunlar .................................................42

Drdnc Blm,Ders Kitaplarnda Hetero-normativite .......................................51

Beinci Blm,ILGA Avrupa ve ILGYOnun

Eitimde Ayrmclk Raporu Eitimcilere Tavsiyeler ......................69

Altnc Blm,Eitimciler in Bilgi ...........................................................80

Yedinci Blm,Eitimde Ayrmclk Raporunda

Ecinsellikle lgili Ska Sorulan Sorular ...................................85


6


7

Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son!

Kaos GL Dernei olarak 2007 ylndan bu yana Lezbiyen, gey, bisek-

sel ve transseksel bireylerin insan haklar alannda yaadklar sorun-

lar izlemeye ve raporlamaya baladk. Yaptmz almalarda zellikle

drt alan gzmze arpt. Eitim, alma hakk, sala eriim hakk

ve medya alannda kapsaml incelemelere ihtiya duyduumuzu fark

ettik. Geen sene Global Diyalog Vakfnn destekleriyle Eitimde Cinsel

Kimlik Ayrmcln izlemeye ve bu alanda yaplan almalar toparla-

maya ve alan tanmaya altk.

Global Diyalog Vakfnn baladmz srece Kanada Bykelilii

destekleriyle LGBTT iin eitim alann tanmlamaya ve LGBTT eitim-

cilerin ve LGBTT rencilerin sorunlarn raporlamaya altk.

LGBTT rencilerin sorunlarnn banda, alma yer tutuyor. Snf

arkadalarna, yurtta oda arkadalarna alamadklarn, retmenleri-

ne, okul ve yurt idarelerine de almaktan korktuklarn aka ifade

ediyorlar. Tek sorun tabii ki, okul ve yurtta olmadn sorunun aslnda

mevzuatta balayp ders kitaplarnda devam ettiini biliyoruz. Bir dier

yandan ise zellikle LGBTT eitimciler iin okulun ve okul idaresinin

zora dntn bu zorun iinde gizlenmek zorunda kalmak, LGBTT

rencilere destek olamamak, sendikadan ve LGBTT rgtlerden ihtiya

duyduklar destei alamamann da oluturduu bir alanda okul ikliminin

hep LGBTT eitimciler iin hem de renciler iin ne anlama geldiini

tarifl emek istedik. Bu rapor bir durum tespiti olarak grmek gerekiyor.

Bu durum tespitinde ne yazk ki bugn iin hep kt rnekler

mevcut.


8

Son birka yl ierisinde, eitim alanna insan haklar penceresinden

bakmaya alan, ders kitaplarnn insan haklar ihlallerinden arndrl-

mas gerektiini syleyen, daha eitimci ve renci dostu bir mevzua-

tn altn izen gelimelere tank oluyoruz. Biz de kendi alanmz ze-

rinden zmz sylemeye ve LGBTTlerin nsan haklar penceresinden

sorunu nasl tarifl ediimizi sizlerle paylamak istedik.

Bu raporun hazrlanmasna destek sunan Global Diyalog Vakfna,

Kanada Bykeliliine, raporu yayna hazrlayan, Sein Tuncel, Remzi

Altunpolat, zge Gkpnar ve Umut Gnere, grmelerin deifrele-

ri iin Aras Gngre, eviri destei iin Bahadr Urala ve Eitimde

Cinsel Kimlik Ayrmclna Son Komisyonuna Kaos GL adna teekkr

ederim.

Kaos GL Dernei Adna

Ynetim Kurulu Bakan

Burcu Ersoy


9

BRNC BLM

LGBTT renciler ve Eitimciler iin lkretim, Orta retim ve Yksek retim

lkretim Srecinde LGBTT Bireyler Temel eitim olarak da adlandrlan ilkretim bireyin kiiliinin/

kimliinin olumasnda merkez bir nitelie sahiptir. nk bireylerin

sosyalizasyonunda aileden sonra ikinci duran ilkretim oluturmak-

tadr. Toplumdaki egemen deerlerin/egemen ideolojinin yeni kuaklara

aktarlarak, sistemin meruiyetinin ve devamllnn salanmas asn-

dan ilkretim en nemli sacayaklardan biridir. Bu balamda toplumsal

cinsiyet rejiminin ngrd toplumsal cinsiyet rollerinin tam da kiili-

in gelimeye balad alarda ocuklarn kafasna kaznd bir sreci

imler ilkretim.

Trkiyede 6-14 ya aras dnemi kapsayan zorunlu ilkretim ve

hatta onun hemen ncesindeki okul ncesi retim sreci, klk kya-

fet dzenlemelerinden ders kitaplarna kadar kadn-erkek dikotomisine

dayal toplumsal cinsiyet rollerinin yeniden retimine hizmet etmek-

tedir. Okul ncesi retim dneminde, erkek rencilere mavi ya da

daha koyu renkli kyafetler, kz rencilere pembe vb. renkler tayan

kyafetler giydirilmesi gibi renk ayrmna dayal uygulamalar okul an-

tasndan tutun da kalemlere ya da kitap kaplarna dein ilkretimde

de varln srdrmektedir. Yine bu srete, erkek ocuklar daha ok

dier erkek ocuklar ile kz ocuklar da daha ok dier kz ocuklar ile

arkadalk etmeye, oyunlar oynamaya ynlendirilmektedir. Oyunlar bile

kz oyunu ve erkek oyunu olarak cinsiyetlendirilmitir ve ren-

cilerin bu oyunlar oynamas beklenir. Btn bunlarn aksi davranlar

gsteren renciler ise, gerek aileleri gerekse retmenleri tarafndan

ho karlanmamakta, rehberlik ve psikolojik danmanlk retmen-

lerine -ya da servislerine- gnderilmektedir. Okullardaki rehberlik ve

psikolojik danma retmenlerinin toplumsal cinsiyet ve egemen olan


10

dndaki cinsel kimlikler hakkndaki yetersizlii, kimi zaman toplumsal

cinsiyet rollerine aykr davran gsteren rencileri asndan kimi

zaman zorunlu psikolojik tedaviyi kapsayan uzun ve sancl bir srecin

balang noktasn oluturmaktadr.

Ders kitaplar, ders programlar ve mfredata gelince btnyle

toplumsal cinsiyet rollerini tahkim eden cinsiyeti ve heteroseksist

elerle ykldr. zellikle ilkretim birinci, ikinci ve nc snfl a-

rnda okutulan Hayat Bilgisi ile drdnc ve beinci snfl arda okutulan

Sosyal Bilgiler ders kitaplar bu bakmdan veri saylabilecek bir hayli

rnekle doludur. Bu balamda egemen olan dndaki cinsel kimlikler

hibir biimde ilkretim ders kitaplarnda yer bulamamaktadr.

Bireyin henz cinsel geliiminin daha balarnda olduu bir a olan

ilkretim dneminde LGBTT bireylerin yaam olduklar ayrmclklara

dorudan ulaarak tespit etmek bir hayli g olmakla birlikte, bu du-

rum LGBTT bireylerin ayrmcla uramad anlamna gelmemektedir.

Nitekim LGBTT bireyler ileriki yalarnda ilkretim anda uram

olduklar ayrmclklar eitli biimlerde ifade etmilerdir.

Ortaretim srecinde LGBTT bireyler Ortaretim, bireyin ergenlik dnemine tekabl eden bir sreci im-

lemektedir. Bu anlamda sz konusu dnem, psikolojik ve sosyal geliimi

asndan bireyin, belirgin zellikler kazand, dolaysyla cinsel kimlik

inasnn byk lde tamamland bir dnemdir. lkretimle ba-

layan toplumsal cinsiyet rollerine dayal ayrm, ortaretim srecinde

pekitirilerek derinletirilir.

Cinsel kimliin belirginletii bir dnem olmas sebebiyle, LGBTT

rencilerin farkllklar dolaysyla en fazla ayrmcla ve tacize ura-

dklar yahut dlandklar dnem olmutur ortaretim sreci. Egemen

toplumsal cinsiyet rollerine aykr davranan renciler, bata arkadala-

r olmak zere retmenler ve okul yneticileri tarafndan dlanmakta;

arkadalarnn kfr, aalama, alay bata olmak zere kimi zaman

fi ziksel iddete varan saldrlarna maruz kalmakta; btn bunlardan

korunmak iin retmenlerine ya da okul yneticilerine sndklarnda


11

ise, genellikle psikolojik tedaviye ynlendirilmektedirler. retmenlerin

ya da okul ynetimlerinin psikolojik tedavi srecinin balamas iin

aileleri haberdar etmesiyle LGBTT renciler byk bir travmann iine

itilmektedir.

Trkiyede ortaretim mfredat, ders programlar ve ders kitap-

lar da cinsiyeti ve egemen olandan farkl cinsel kimlikleri yok sayan

bir nitelii haizdir. Din Kltr ve Ahlk Bilgisi, Milli Gvenlik, Tarih

gibi dersler btnyle otoriter, eril ve tekiletirici bir ierie sahip-

ken Edebiyat ile nsan Haklar ve Vatandalk gibi dersler kadnlar ve

egemen olan dndaki cinsel kimlikleri grnmez klan bir zihniyete

ekillendirilmitir. rnein Lise edebiyat kitaplarnda Halide Edip Advar

dnda herhangi bir kadn yazara rastlamak pek mmkn deildir. Mu-

rathan Mungan, Bilge Karasu, Kk skender gibi ecinsel yazarlara ise

ne ders kitaplarnda ne de tavsiye edilecek yazarlar arasnda asla yer

verilmemektedir. nsan haklar balamnda LGBTT bireylerin haklarndan

da sz edilmesi gereken nsan Haklar ve Vatandalk Bilgisi derslerinde,

LGBTT bireyler ve LGBTT hareketinden bahsetmek bir yana, demokrasi

bilincinin hala anne-baba ve ocuklardan oluan ada ailede kaza-

nld retilmektedir. Cinsel geliimlerini tamamlama aamasnda olan

ergen bireylere salkl cinsel bilgilerin verilmesi gereken Salk Bilgisi

derslerinde, sadece bir yerde bilimsellikten uzak, tamamen homofobik

bir tutumla ADSin - HIV Pozitif bireylere ynelik ayrmc dil ise ayr

bir tartma konusu- en ok grld gruplar arasnda ecinseller de

saylmaktadr.

Btn bu sre ierisinde LGBTT renciler ya renimlerini yarda

brakmak zorunda kalmlar yahut kimliklerini gizleyerek travmayla

baa kmak yolunu semilerdir.

Trkiyede LGBTT Bireyler Asndan Yksekretim Trkiyede yksekretim, eitimin dier tr ve dzeylerinde ol-

duu gibi cinsiyetilikle, heteroseksizm ve homofobi ile malldr. Bu

balamda Trkiyede yksekretim; kadnlar toplumsal cinsiyet rolle-

rine hapsederek ikincilletiren, egemen olandan farkl cinsel kimlikleri


12

tekiletirerek yok sayan bir yaplanmaya sahiptir. rnein retmen-

lik gibi meslekler kadnlara uygun grlrken, mhendisliin erkek

meslei olarak tarifl enmesi bu mesleklerin kazandrld fakltelerde

cinsiyete gre bir younlamann ortaya kmasna neden olmutur.

Benzer ekilde ocuk geliimi, moda-dekorasyon, gzel sanatlar gibi

blmlerde kadnlar arlktayken; elektrik, bilgisayar ve teknik blm-

lerde erkekler daha fazladr. Kadn ve erkek toplumsal cinsiyet rolle-

rinin handiyse mutlaklatrld bu sistem ierinde LGBTT rencilerin

seslerini karmas pek mmkn olamamaktadr.

Dier taraftan tm niversitelerin lisans, yksek lisans ve doktora

ders programlarna ve ieriklerine bakldnda LGBTT bireylere ve

LGBTT hareketine dair bir eyler bulabilmek olduka zordur. rnein

ocuk geliimi, psikoloji, rehberlik ve psikolojik danma, sosyoloji b-

lmlerinde, tp ve eitim fakltelerinde egemen olan dndaki cinsel

kimliklere genellikle yer verilmemekte, yer verildiinde ise birka istis-

na- bilhassa kadn almalar programlar- dnda olumsuz ve yzeysel

bir biimde ele alnd grlmektedir. Trkiyenin hibir niversitesin-

de hl cinsiyet almalar (gender studies) program

bulunmamaktadr.

LGBTT renciler asndan yksekretim sreci aynen ortaretim

srecinde olduu gibi sancl gemektedir. LGBTT rencilerin byk

ounluu cinsel kimliklerini akladklarnda arkadalar tarafndan hor

grlecekleri, alay edilecekleri, dlanacaklar, yani arkada evresini

kaybedecei korkusuyla kendilerini gizlemek zorunda kalmakta ya da

olduka snrl bir evreyle paylamaktadrlar. Ankara, stanbul, zmir

ve Eskiehir gibi byk kentlerde LGBTT renciler asndan durum-

hem sosyalleme hem de kimliini gizlemek zorunda da kalmama- ks-

men rahat gibi grnse de niversite ierisinde kendi kimlikleri ile

faaliyet gstermelerine izin verilmemekte ve dier muhalif kesimlerden

yeteri kadar destek grememektedirler. stanbul Bilgi niversitesinde

Gkkua LGBTT renci Kulb nn kurulmas sonrasnda yaanan

tartmalar, dier niversite yneticilerinin ve milliyeti bir anlaya

sahip Trk Eitim Senin tepkisi yksekretimde LGBTT lerin grnr-


13

lne tahammlszln rnekleridir.

Ksacas, her trl farkll bnyesinde barndrarak evrensel olma

iddiasndaki niversitenin Trkiyedeki tarihi, farkllklar homojenletir-

me, bastrma ve tekiletirme zerine kurulmutur. Bu yap ierisinde

LGBTTler ise btnyle yok saylanlardr.


14

KNC BLM

Eitimde Cinsel Ynelim Ve Cinsiyet Kimlii Ayrmcl Aratrmas 2009 Raporu iin Yaplanlar, LGBTT retmenlerin Eitim Alannda

Yaadklar Sorunlar, Grmelerden Edinilen Sonular

Eitimde Cinsel Ynelim Ve Cinsiyet Kimlii Ayrmcl Aratrmas 2009 Raporu iin Yaplanlar Kaos GL Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Hayr Komisyonu

olarak LGBTT eitimcilerin eitim sreleri ierisinde maruz kaldklar

ayrmc/dlayc/dta brakc/tekiletirici pratikleri grnr klmak

amacyla yola ktk. Bu balamda LGBTT eitimcilerin yaadklar

sorunlar, deneyimlerini odak alan grmeler yapmaya karar ver-

dik. ncelikle LGBTT eitimciler grmeler yaptk. Dier taraftan 4.

Uluslararas Homofobi Kart Bulumada iki ayr etkinlik gerekletir-

dik. Bunlardan birincisi LGBTT renciler Forumu, dieri ise Ankara

niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesinde gerekletirdiimiz Eitimde

Ayrmclk Paneli oldu. almalarmzn ikinci ayanda ise, ilkretim

ders kitaplar dzeyinde heteroseksizm/heteronormativizm inceledik ve

LGBTT renciler ile odak grup almas yaptk.

Kaos GL Eitimde Ayrmclk alma Grubu, bugne kadar farkl

retim dzeylerinde farkl branlardan 12 eitimci ile derinlemesine

mlkat gerekletirdi Sz konusu eitimcilerden ikisi Ankaradaki ni-

versitelerde aratrma grevlisi olarak alyor. Grmecilerden biri

zel bir dershanede, biri zel bir okulda(okul ncesi eitim dzeyinde

yani anaokulunda), dier drd de ise kamuda bran retmeni olarak

grev yapyor. Dier grmeci ise hlihazrda retmenlik yapmyor,

biri emekli olmu durumda, biri kendi isteiyle ayrlm, iki retmen

ise mesleinden ayrlmak zorunda kalm. Sz konusu eitimcilerin

kendisini gey, alts lezbiyen olarak tanmlyor. Dier iki grmeciden

ikisi transseksel, dieri ise transvestit/travesti. Transeksel eitimci-


15

ler, retmenlikten ayrlmak zorunda kalmadan nce snf retmeni ve

resim retmeni olarak grev yapm.

ncelikle sz edilen grmecilere ulamak kolay olmad. Bu ne-

denle adlar deitirildi. nk LGBTT eitimciler kendilerini gizlemek

istiyorlar, adlarn, branlarn ve yaadklar ehirleri aka sylemek-

ten ekiniyorlar, aksi halde kimliklerinin aa kabilecei ve dolay-

syla meslekleriyle ilgili olarak sorun yaayacaklarn/yaayabileceklerini

dnyorlar.

LGBTT retmenlerin Eitim Alannda YaadklarSorunlar LGBTT retmenlerin eitim alannda yaadklar sorunlar renip,

raporlamak iin, hedef kitlemiz olan eitimcilere eitli sorular ynelt-

tik.

Nitekim bununla ilgili olarak alma hayatnda cinsel ynelimi-

nizi/cinsiyet kimliinizi bastrmak zorunda kaldnz m? eklindeki

sorumuza grmecilerin bir ou benzer evet biiminde cevap verdi.

Melis (Lezbiyen, Bran retmeni, MEB):

Cinsel kimliimi bastrmak adna bir abaya gerek duymadm fakat

gizlemek adna grev yaptm kurumda ok dikkatli oluyorum. nann

byk bir aba sarf etmek gerekiyor kimliinizi gizlemeniz iin. Diye-

bilirim ki grevimin banda bulunduum her saniye bir aba ierisin-

deyim.

Nur (Lezbiyen, Trk Dili ve Edebiyat retmeni, Emekli):

Tabii ki hem de nasl. ok samimi olduum retmen arkadalarm

dnda kimseye syleyemedim cinsel ynelimimi. Bence syleyememek

basklarn en iddetlisi. Bir retmen arkadanza ak olsanz uzun

ett almas yapmak zorundasnz, acaba duygularmn karl yoksa

ona aldmda bana bir zarar dokunur da iimden, evremden olur

muyum diye. Bu korkun bir ey. Bazen aknzdan bile vazgemek

zorunda kalabilirsiniz. Ayrca ecinsel olduunuz okul idaresi ve -


16

retmenler tarafndan bilinse retmenlikten atlabilir mi insan, bunu

hukuk asndan hi bilmiyorum. Aklma bile gelmedi daha dorusu

aratrmak. Ama unu iyi biliyorum: Herkes sizi dlar ve yapayalnz

kalrsnz. Dostlarnz bile istemeseler de sizden uzaklaabilir. Hukuk

yannzda olsa, iiniz olsa ne yazar. Toplumsal kazanmlarla hukuksal

kazanmlar bir arada olmaynca ecinsellerin hibir kurumda mutlu

alabileceine inanmyorum.

Ali (Gey, ngilizce retmeni, MEB):

Kendimi saklamak durumunda kalyorum ister istemez. zellikle

de bulunduum evre kk ve dindar olduu iin temkinli davranmak

zorundaym.

Helin (Travesti, Sosyal bilgiler retmeni, Dershane):

hayatmda imknsz byle bir ey biliyorsun ki zaten trans kim-

lii getim ecinsel kimliimi de zaten gizlemek zorundaym. Hibir

ekilde orda bunu syleyemem. Hani okul dnemi eitim hayat bala-

dnda iki kimlikle yayorsunuz bir kendi gerek kimliiniz sabah saat

07.50 de bu kimlii brakyorsunuz, akam 06.20 de gerek kimliinize

dnyorsunuz byle bir yaam. Yani 12 saati sahte 12 saati gerek.

Gniz (Lezbiyen, Anaokulu retmeni, zel okul):

Ecinsel kimliinin alt kurumun ynetimi tarafndan renilmesi

halinde iine son verilip verilmeyecei sorusuna:

Tam olarak kestiremiyorum ama byk ihtimalle olumsuz bakarlar

diye dnyorum. biiminde cevap veriyor.

Bir devlet niversitesinde aratrma grevlisi olan

Ycel (Gay, Aratrma grevlisi, Eitim Fakltesi), iini kaybetme

kaygsn u szlerle ifade etti:

Yani imdi buras bir devlet niversitesi byle bir olaslk var ve

bunun yasal boyutunu gerekten bilmiyorum. Ecinsellik, benim hatr-

ladm ya da bildiim, yanl bilme ihtimalim ok yksek, yz kzartc

sular arasnda fi lan geiyordu, bir zamanlar. yle hatrlyorum.


17

belki blmdekiler bunu bir ekilde sindirebilirdi ama hani bir kere

bu renildiinde yle syleyeyim ok net iimi kaybetme olaslm

var birincisi bu, ikincisi ii kaybetme olaslm olmasa bile hani bir

ecinsel olduumu niversitedekilere sylediinde hayatm ok zorlaa-

cak. alamayacaksn yani almak istediin gibi alamayacaksn.

Bir baka devlet/kamu niversitesinde aratrma grevlisi olarak

alan Gzde (Lezbiyen, Aratrma grevlisi, letiim Fakltesi) ise

kimliini gizlememekle birlikte alt kurumun ynetiminin kimliini

renmesi konusunda da herhangi bir aba ierisinde olmadn syl-

yor:

Bastrmak ynnde bir abam olmad. 2002den beri ak bir e-

cinselim ama bu aklmn zorunlu kimi snrlar var. Cinsel ynelimimi

dorudan gizlediimi sylemem mmkn deil ancak ynelimimin idari

dzeyde bilinmesi noktasnda herhangi bir abam da olmad. altm

kurumda benimle yakn denebilecek kiisel ilikisi olan arkadalarmn

byk bir ksm cinsel ynelimimden haberdardr. Dier i arkadala-

rmdan da ynelimimi saklamak ynnde bir abam olmaz. Henz idari

dzeyde bu konuda herhangi bir skntyla karlamadm ama karla-

tm koullarda ynelimimi gizlemeyi dnmem.

Sinem (Transseksel, Snf retmeni, stifa etmi) ise, 4 yl ret-

menlik yaptktan sonra transeksel kimliiyle eitim sistemi ierisinde

varolmasna imkn verilmedii iin anlayarak istifa etmek zorunda kal-

m. Cinsel kimliini zgrce yaayabilseydi retmenlikten asla istifa

etmeyeceini sylyor.

Kk ehirdeydim, hafta sonlar zaman kaybetmeyeyim diye uak-

la stanbul ya da Ankaraya gidiyordum, ssleniyordum, efemine oluyor-

dum, bir ekilde cinsel kimliimi iki gnlne yaamak iin. Ankarada

Grafi ti vard, stanbulda bir sr bar vard, gidiyordum cinsel kimliimi

yayordum. Pazar gn akam btn makyajm silip kye dnyordum,

ne bedenim ne de czdanm dayanyordu.

retmenliimle, rencilerimle barktm, ok da seviyordum Bir

yandan da cinsel kimliim var. retmen arkadalarm, bilmeyenler(cinsel


18

kimliini bilmeyenleri kastediyor) hafta sonu Vana gidiyorlar. Erkekler

bir araya gelince ya kahveye giderler ya geneleve giderler, sen neden

gelmiyorsun diyorlar, gtryorlar, kadna gir diyorlar, ben smarla-

yacam diyorlar. Hafta sonu kaaym diyorum, kimliimi yaayaym

diyorum, bu sefer bedenim yorgun dyor, gitmezsem psikolojim bo-

zuluyor.

Grmecilere alma yaam boyunca kimlikleri ve ynelimleri

nedeniyle ayrmcla, tehdide, iddete maruz kalp kalmadklar

sorulduunda cinsel kimliklerini deklare etmemi olmamalar dolaysyla

ayrmcla uramadklar ynndeydi.

Melis:

alma alanmdaki herhangi bir insanla bunu paylamadm iin

bir sorun yaamadm.

Lale (Lezbiyen, Yabanc dil retmeni, retmenlikten ayrl-m):

Hayr, cinsel ynelim zerinden ayrmcla uramadm. nk ak

deildim, grnr olmazsan, sorun da yok!

Nur, cinsel kimliini gizlemenin yani ecinsel olduunu syleyememenin

bal bana bir ayrmclk olduunu sylyordu:

Ecinsel olduumu syleyemediim iin byle bir tehdit yaama-

dm. Olmayan bir eyin tehdidi olur mu? Ama ecinsel olduunuzu

syleyememek bal bana kendinize, onlar yznden uygulamak zo-

runda kaldnz bir tr mobbing, kt muamele veya iddet deil mi?

Kendininiz olamamak dnyadaki en byk psikolojik iddet.

Ycel ayrmcla uramamt ama tehdit edilmi, iini kaybetme kor-

kusu yaamt:

Aslnda uramadm ama bu endieyi yaadm. Yani yle iki olay

var: Birincisi, geen sene bir sevgilim vard, onunla bir gn Kzlayda

bir barda beraberdik. Dans ederken birbirimize nasl baktmz malum,


19

sonra sevgilim tuttu beni pt, pat diye. Bir kz rencim dibimizde

belirdi ve kesinlikle anlad. Orda undan korktum, hani tehdit gibi deil

ama anlad ve dierlerine syledi. Geri daha sonra byle bir ey his-

setmedim ama dediim gibi korkmutum. Bir de yine o sevgilimle ilgili

baka birinden yani ortak arkadamzdan ok ciddi bir tehdit aldm.

Olacaklardan ben sorumlu deilim eklinde bir cmleydi. Kesinlikle i

hayatma ynelikti, nk bana kar baka bir ey yapabilme olasl

yoktu. Beni sadece ecinselliimle tehdit edebilirdi yani. Onu tandm

iin bunu ok net syleyebilirim, i hayatma ynelikti bu tehdit. Ger-

eklemedi ama gereklemeyeceinin de gvencesi yok.

rencileri ile ilikileri, bu balamda hi LGBTT rencileri olup

olmad yolundaki sorulara ya hi LGBTT renciler ile karlamadk-

lar ya da karlasalar bile onlarla bu konu dolaymyla iliki kur(a)

madklar ynndeydi. Dier taraftan verilen cevaplar Trkiye eitim

sistemi ierisinde rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinin farkl

cinsel kimliklere yaklam ynnden yetersiz olduunu ortaya koymu-

tu.

Gzde:

renciler arasnda ecinsel birine henz rastlamadm. Bu elbette

renciler arasnda ecinsel olmad anlamna gelmiyor. Ama benim e-

cinsel olduunu bildiim ya da ecinsel olduunu benimle paylaan bir

rencim henz olmad. Olsa cinsel ynelimine/cinsiyet kimliine dair

kurumsal veya kiisel herhangi bir atmayla karlat her ortamda

destekler ve desteklenmesini salamak iin de elimden geleni yapardm

sanrm.

Melis:

Evet, baz rencilerimizin ecinsellie eilimi mevcut. Bu eilimi-

nin farkna varan okul idaresi, rehberlik servisine renciyi ynlendi-

riyor ve renciye bunun hastalk olduu ve atlatmas gerektii belir-

tiliyor. Yani renciyi ecinsellik hakknda bilgilendirmek yerine bunun

gnah, sapknlk ve sapklk olduu belirtiliyor. rencinin bu konuda


20

tercih hakknn olduu ve isterse bunu deitirebilecei syleniyor. zet

olarak renci ecinsel olmasn diye ynlendirilmeye allyor, tabi

sonu rencinin kimliini oturtmas srecinin daha sancl gemesine

neden oluyor.

Nur:

rencilerim arasnda LGBTT bireylere kiisel olarak hi rastlama-

dm. Ama retmen arkadalarmdan ya da rencilerden duyduklarm

oldu. Benim retmenliim sresince LGBTT bireylerle ilgili hibir di-

siplin olayna rastlamadm. Rastlasaydm mutlaka bir mdahalem olur-

du. Uzun sre dershanelerde altm iin olsa gerek, dershaneler

biraz daha zgr ortamlar. Ama samimi olduum rehber retmen

arkadalarn kiisel izlenimleri oluyordu. Rehber retmenler ecinsel

bireylere kar dier retmenlerden daha hogrl.

Gniz:

Evet, ecinsel olduunu dndm bir rencim var. Otistik

bir renci, otizm balangc var. Snfmdaki, bir baka erkek renci

srekli onu pmek istiyordu. Ben tepki vermiyordum, ama rehberlik

servisi geldiinde, bunlar gzlemlediinde, direk tepki gsterdi, benim

snfmdan alp yan snfa verdiler, ben de mdahale edemedim. Onlara

gre doru olan ey, onlar ayrmakt.

Gnel (Lezbiyen, MEB):

Yakn bir arkadam, bu kz ok erkeksi, hep erkeklerle oynuyor,

hi kzlarla oynamyor, srekli erkeklerle. Ne yapaym? diye bana

sordu. te toka alm falan fi lan, ben de bunu byle yapmaman ge-

rekiyor, o neyse ona dnecek, kavgann kt olduunu syleyebilirsin

ama byle tokalarla ya da pembe giydirerek kadn olduunu empoze

edemezsin, gibi nerilerim oldu. Benimle ayn brantan olan bir ret-

men arkadama kendi okulunda baka bir retmen geliyor, bu ocuk

hep kzlarla oynuyor, top oynamyor, kesinlikle kz gibi davranyor diye

ikyette bulunuyor. Sonra arkadam bu ocua resim izdiriyor. Arka-


21

dam ailenin resmini iz dediinde ocuk, sar sal, cicili bicili elbiseli

bir kz ocuu iziyor. Bu kim diye sorduunda, bu benim retmenim

diyor. ocuk kendini direk byle alglyor. retmen arkadalar, ben

ne yapmalym? diye sorduklarnda, bu ocuklarn bu olay travmatik

olarak yaamalarn engellemelerini; bunun geici bir ey olmayacan,

ne yaparlarsa yapsnlar ocuklarn zne dneceini, neyse o olacan

sylyorum.

Ycel:

u ana kadar alan hibir rencim olmad. Ama biz bir ekilde

birbirimizi tanyoruz, anlyoruz. Geen sene snfa ilk girdiimde ren-

cilerden birinin ecinsel olduunu hemen anladm, byk olaslkla o

da beni anlad. Bir ekilde bekledim gelip almas iin ama belki hazr

deildi belki baka sorunlar vard, almad.

Ali:

Ecinsel olabileceini dndm renciler var ancak onlarla

iletiim kurmama ne yazk ki hem zamanm imkn el vermiyor hem de

bu tr konularda ok hassaslar.

okulda rehberlik servisi var ama LGBTT birey olduu iin rehber-

lik servisine gidecek renci olduunu dnmyorum akas. Rehber

retmenlerin de genel grten fazla farkl olduunu sanmyorum. Bu

nedenle renciler orada kendilerini rahat hissetmeyeceklerdir.

Helin, ecinsel rencisiyle iletiim kurabilmiti, ama kendi kimliini

saklayarak.

Bu sene byle bir rencim vard dershanede. 7. snf rencisiy-

di. Onda kendi ocukluumu grdm. Bir keresinde dier rencilerin

tacizini tacizine uradn grdm. te kz, top, olan diye dalga ge-

iyorlard. Hep arka srada oturan, son derece alkan ve zeki de bir

renci bu. Rehberlik servisimiz vard dershanede ama akas unu

syleyeyim Trkiyede eitim sistemi iinde rehberlik hizmetleri hi ye-

terli deil. Zaten Rehberlik blmnden mezunlar da iyi bir eitimden


22

gemi deiller, dolaysyla ok yardmc olamyorlar bu konuda. Ben

bir kenara ektim ve kendi hayatmdan yola karak ocukla konumaya

altm. Sene sonuna doru da faydal oldu, kendine gveni geldi

konumaya balad, kendini ifade etmeye balad. Olay rehberlik bl-

mne gtrdm, anlattm ama tabi sosyal bilimler retmeni olduum

iin ve retmenlerin arasnda zellikle dershane retmenlerinin ara-

snda byle bir hafi f ekime, hafi f bir kendini gsterme abas olduu

iin iime karma gibi, ben farknda deil miyim zannediyorsun gibi

szlerle karlatm Ama aslnda hi faknda deil durumun.

Cinsel kimliklerinin i arkadalar/meslektalar tarafndan bili-

nip bilinmedii ve onlarla ilikileri konusunda genellikle birka yakn

arkadalarna ak olduklarn; retmenlerin de genellikle homofobik

tutum ve davranlara sylyorlard.

Melis:

stisna olarak sadece bir kez bir retmen arkadama ecinsel

olduumu syledim. Gayet olumlu karlad, hatta sknt duyduum

baz konularda bana destek oldu. Kimin sorun yaratp yaratmayacan

bilemediimiz iin ecinsel kimliimizi paylamamz tabi ki biraz zor

oluyor.

Gniz:

Okul ortama girdiiniz zaman kimler homofobik olabilir kimler

olmayabilir, bunun yoklamasn yapyorsunuz. Mesela Murathan Mungan

rnei versem okulumdaki rehber retmenin nasl olumsuz bir tepki

vereceini dnyorum, ki rehber retmen en son olumsuz tepki

vermesi gereken kii. Onun dnda bir ngilizce retmenimiz var, fe-

minist gruplarla alyor. Altan alta benim kimliimden phelendiini

dnyorum. Onla aka paylamyorum ama o beni hissediyor diye

dnyorum. Akas ondan kt bir teki almayacam sanmyorum.

Ama dier retmenleri dndm zaman ecinsellie bakta ok

kat olanlar var ilerinde.


23

Gnel:

Ayn zamanda ev arkadam olan i arkadam ecinsel olduumu

rendikten sonra beni dlad. En nce bana ecinsel misin diye sor-

duunda, evet dedim. Sonrasnda yanmda giyinip soyunmaya balad.

Yani bak ben ayrmc deilim, sen ordasn ama ben senin yannda

giyinip soyunuyorum demeye getiriyordu, ama daha sonra, homofobisi

ortaya kmaya balad. te sen sevgilinle buralarda yaayamazsn, siz

gidin stanbula, Beyoluna, anca oralar kaldrr falan demeye balad.

Evi ayrdk sonra, ama tayinim kncaya kadar, srekli birilerine syler

mi, beni ak eder mi diye dndm. Ve hi konumuyorduk. Hala da

bilmiyorum beni syledi mi sylemedi mi?

Byk ehre geldikten sonra, imdi okulumda ak olduum bir

retmen arkadam oldu, eski okulumda ak olduum bir baka -

retmen arkadam oldu, beni daha nceden ecinsel ortamlarda gren

retmen arkadam oldu. Ama bunlarn hepsi benim yakn arkada-

larm. Ayrmclk, homofobi nedir bilmezler. Dostum diyebileceim bu

3 tane insan, heteroseksel, beni bilen, sevgilimi bilen, evime gelip

giden ok yakn arkadalarm.

Baka arkadalarm da var, evime de geldiler. Belli bir yaa gel-

misin bekrsn hala, sen ecinsel misin? diye sordular. Sonra baktm

ki bunlar benimle ayn okulda, ayn sendikada. Benim yattm kalk-

tm onlar neden ilgilendiriyorsa, grnte de olsa bir erkek sevgili

edinmek zorunda kaldm. Onla bir yldr ktm zannediyorlar. Ben

de nispeten rahat ettim. nk imdiki yaadm sevgilimi, onunla

yayormu gibi anlatyorum.

Dier taraftan bunlar ok merakl oluyorlar. 8 Martta falan geliyor-

lar, ite ecinseller var, translar var, ben unu tanyorum diyorlar, bir

arkadan tand ak olduu biri, benim arkadam kabiliyor, onun,

tandnn kardei benim arkadamn arkada olabiliyor. Oradan ora-

ya, bana kadar geliyor. Ben de unu tanyorum gibisinden.

Ali: ki bayan bir bay retmen arkada biliyor ecinsel olduumu.

Bir gece bu durumu bilen bayan arkadalardan birinin evinde kaldmla


24

hi de beklemediim bir hareketiyle karlatm. ki bayan iki bay ola-

rak okey oynuyorduk ve o arkadamn evinde geirmeye karar verdik

geceyi. Bundan nce de birka kez kalmtk. Bu bayan arkadam dier

bay arkadaa akayla Ali, senle ayn odada kalmak istemiyormu dedi.

Ben de onu ardm ve akayla Ne oldu?... taciz edeceimden mi

korktun? diye sordum.... Bu da aaa senin durumunu unuttum dedi ve

dier arkadan odasn deitirdi. Bu da houma gitmedi, nk sanki

her ayn odada kaldm erkei taciz ediyormu gibi hissettim.

Okulda ecinsellik konu olunca insanlarn alayl szlerini dinlemek

zorunda kaldm ok oldu. En iyi cmleleri midem kaldrmyor bu tr

eyleri idi. ounun ecinsellie bak alar sradan insanlardan fark-

sz. Kadn gibi giyinen, seslerini incelten, erkek delisi, mide bulandrc

tipler geyler onlar iin.

Sinem ise i arkadalar/meslektalar ile olan ilikileri konusunda

ansl saylrd. Herhangi bir tepkiyle karlamamt, yine de ret-

menlie atandktan sonra ilk 6 ay cinsel kimlii hakknda kimseye bir

ey sylemiti:

Ben ilk 6 ay bir ey sylemedim, ama 6 ay sonra sylemeye ba-

ladm. Pek tepki almadm, retmen arkadalarmdan tepki almadm,

hala grtm retmen arkadalarm var.

Peki, LGBTT rgtlerinin varlndan haberdar mydlar? Haber-

darlarsa nasl tanmlard bu rgtlerle? Aktif ye olarak ala-

biliyorlar myd?

Ali:

niversitenin son yllarnda LGBTT rgtlerin varlndan haberdar

oldum. Zaten ecinselliimi niversite yllarnda kefetmitim. Arada

Diyarbakrdaki Piramid LGBTT adl rgtn toplantlarna katlyorum,

ancak fazla iletiim iinde olduumu syleyemeyeceim. Mesleimden

tr fazla katlamyorum. zellikle de u malum, ne olduu belirsiz


25

genel ahlkla ilgili yasa maddelerinden tr. Piramid LGBTT adl r-

gtn google grubuna yeyim ve olaylar oradan gelen e-maillerle takip

ediyorum.

Gnel:

LGBTT rgtlerle yakn bir dnemde iliki kurdum. O zaman bir

erkek sevgilim vard. niversite bir veya ikinci snfta o zaman bir

araya girmitim. Lambda stanbulun Toplumsal Aratrma Vakfnda

yapt toplantlara gidiyordum. nce ben buraya ait deilim dedim.

Garip gelmilerdi. Sen kimsin? diye sorduklarnda erkek sevgilim var

falan demitim, hepsi kt kt bakmlard. Onlar bana yabanclat

ben onlara yabanclatm. Bunlar gibi deilim dedim. Hala da yle

diyorum ama sonra paralel gitti dediim gibi.

Aktif politikann hep iinde oldum, bana yetmiyor yaptm eyler.

Aslnda keke gelsem ben de burada alanlardan biri olsam, i ko-

tarsam, baarsam diyorum ama bu mmkn deil. O anlamda ancak

dardan destek verebiliyorum.

Gniz: niversite srasnda gey bir arkadam vard. Ondan duy-

mutum Kaos GLyi. Ama niversiteyi bitirdikten sonra balantya ge-

ebildim. Kaosun almalarna ksmen katlabiliyorum. Aktif deil de

izleyici, dinleyici olarak. rnein kadnlarla ilgili bir eyleme Kaosla

katldm zaman, okulumda alan feminist retmenlerden birinin

beni grme ihtimali var. O nedenle Kaos GL pankartnn arkasndan

yryemem.

Melis: Kaos GLyi yaklak 6 sene nce tandm, etkinliklere kat-

lyorum fakat grnrlmn olmad etkinlikleri tercih ediyorum.

Nur: LGBTT rgtlerden uzun zamandr haberim var, ama hem

iim ok youn olduu hem de oralarda rencilerime rastlamak ya

da bir yerlerde fotorafmn kmas korkusuyla ancak emekli olduktan

sonra bu rgtlere gidebildim. Etkinliklerine de frsat bulduka katl-

yorum.


26

Lale: LGBTT rgtler yoktu benim retmenlik yaptm yllarda..

Uzun seneler sonra kt ortaya. 2000li yllarn banda yakaladm on-

lar.

Ycel: Aslnda ilk rendiim rgt Kaos GLydi. Onu da tesadfen

rendim. niversite ikinci snftayken Kzlaydaki bir kitapevinden

ecinsellikle ilgili kitap almak istedim. Kaos GL dergisi ile karlatm.

Derginin son sayfasnda byle KAOSun yeri ve derginin nerelerde satl-

d yazyordu. Dergiyi almak iin kitabevini belki 20 defa dolandktan

sonra bir ekilde hzlca alarak uzaklatm. Kasiyerin yzne bile bak-

madan paray deyip dergiyi hemen antama atm ve koarak ayrl-

mtm. Yani Kaosu o ekilde rendim. Dier dernekleri, dier ilgili

kurumlar, oluumlar diyelim daha doru olur, ecinsel arkadalarm

olduktan sonra rendim. Yoksa gerekten varlklarndan bile haberim

yoktu. u anda her trl etkinlikten haberim var.

Gzde: LGBTT rgtleriyle letiim kurabiliyorum. Etkinliklerini de

takip edebiliyorum; zaman zaman da bu etkinliklere elimden geldiince

katk yapmaya alyorum. Uzunca bir sredir Ankarada bulunmadm

iin etkinlikleri uzaktan takip etmek durumundaym. E-posta listeleri-

ne ye olduum, web sitelerini dzenli olarak takip ettiim ve dernee

ye olan arkadalarm olduu iin uzakta olsam dahi her trl gelime-

den haberim oluyor. Ecinsel rgtlerin varlndan 2000lerin bandan

beri haberdarm. En yakndan takip ettiim rgt Kaos. Lambday da,

Kaos kadar yakndan olmasa da, takip ediyorum. Diyarbakr, Eskiehir

ve zmirdeki rgtlenmelerden de haberdarm.

Baka sivil toplum rgtleriyle ya da demokratik kitle rgtleriyle

ilikileri var myd? yesi olduklar bu rgtlerin cinsel ynelim ve

cinsiyet kimlii konusundaki tutumlar neydi?

Lale:

Eski solcular ve feministlerle balarm var.Eski solcularda cinsiyet

ayrmcl ok belirgin. lerindeki feodalizmi aamyorlar bir trl.


27

Acnn acsn birlikte yaadklar kadnlarla ayn izgide grmyorlar

kendilerini erkekler. Sol gelenekten gelme kadnlar da kendilerini femi-

nist olarak grmyorlar, kadnla erkein birlikte kurtulacana inanyor-

lar. Hatta feminist olduklarn syleyenler de bu noktay pek aamam

durumdalar.

Gnel:

Kendi kimliimle ilgili dier rgtlere ye deilim ama sendika

yesiyim. Eitim-Sen Aktif miyim, deilim; politikalarnn bana deme-

mesi, kadn olarak da karma rgtlerde kendimi iyi ifade edebilecei-

me inanmamam nedeniyle aktif deilim. Ve o geleneksel sol sekter g-

rn hkim olmasndan dolay salt kelle says korunsun diye yeyim.

Sendikada kadn olmak zaten bir problem alan. Yani o bile o

kadar problemliyken, ecinsellik ok daha arkalarda yer alyor.

Sendikalar homofobikler. Gerici sendikalarn bunu yapacan d-

nmyorum ama ilerici sendikalar kendi politikalarna ecinsellii yedi-

rebilse, atyorum Homofobi Kart Bulumaya, yrye dier sendika

yeleri katlsalar ok ey deiir. Heteroseksel- ecinsel ayrm olmasa

ben de daha ok gidebilirim sendikaya. Ama sen sap gibi tek bana

gidersen, sap gibi bayran alrsan, o ekilde olmuyor. Anlatabiliyor

muyum hani politika retmek yle olmuyor. Dese ki biz ecinsel

retmenlerin de haklarn savunuyoruz, bilfi il mcadeleye de destek

verse, zihniyet deiimi olsa, o noktada ben de ok daha fazla yer

alrm. Ama yok byle bir ey. Gereklilik bile hissetmiyorlar. nk bir

sr eyi, yani kendi zihinlerini deitirmek zorunda kalacaklar. Kendi

homofobileriyle kar karya kalacaklar. Baka dertleri var yani.

Nur: Genlik yllarmda TB-DER (Tm retmenler Birleme ve

Dayanma Dernei) yesiydim. Emekli olduktan sonra ye olmasam da

Lambda stanbula ve Amargi Feminist Kolektifi ne uruyorum.


28

Gzde:

Eitim-Sene yeyim.

Trkiye eitim sistemi ierisinde egemen cinsel kimlikler dn-

daki kimlikler kendisini ifade olana buluyor muydu?Ders kitap-

larnda ya da mfredatta ecinsellie ya da transeksaliteye yer

veriliyor muydu?

Ali: Kesinlikle hayr. nk bir eyi aklayabilmeniz iin nce

karnzdakinin dnmesini bilmesi, konuyu enine boyuna aratrmas

gerekiyor. Ne yazk ki ilkretimden itibaren bunu kazandramyoruz

renciye ve renciler 5 seenek arasnda bouluyorken de pek ilgi-

lenemiyor geliimiyle.

Gniz: ocuklarda cinsel eitimden bahsediliyor, ama ecinsellik

sz konusu edilmiyor, ders kitaplarnda ad gemiyor. Freudcu yaklam-

dan bahsediliyor, cinsel eitimde, anneyi babay rnek alma gibi.

Helin: Ecinsel iftleri getim kitaplardaki aile portresi nedir? Trk

toplumunun rf ve adetlerinin oluturmu olduu, Atatrk zihniyete

sahip bir baba ve anne profi li. Ve bu profi le gre bytlmesi gereken

ocuk. Ders kitaplar, lkemizdeki egemen dnce yapsna uygun,

sac zihniyetler tarafndan yazlm bunu destekleyen kitaplar. imdiye

kadar ecinsellikten kitaplarda cinsel bozukluk, hastalk eklinde bile

bahsedildiini grmedim.

Melis:

Kendisini ifade edebilen bir ecinsel retmenin bana gelen tek

ey; soruturma yiyip tm haklarnn elinden alnarak iinden uzakla-

trlmas olduu iin mevcut eitim sisteminde ecinselliin ifade edi-

lebilmesi imknsz. Hibir ders kitabnda farkl bir kimlie yer verildii

grlmemitir. Ya Ayeler vardr kitaplarmzda ya Aliler...


29

Nur:

Cinsel kimliklerin kendini ifade edebilme olanan getim eitim

sistemi tamamen ataerkil. Kendine gvenli kadnlar da yetitirmiyor.

Ecinsellik ya da transseksellik ders kitaplarnda kesinlikle yer

almyor, yok saylyor. Dershanelerde alsam da mfredat iyi biliyo-

rum. rnein Trk Dili ve Edebiyat dersinde air ve yazarlarn zel

hayatlar genellikle es geiliyor. Abdlhak Hmid Tarhanin ok evlilik

yapmasnn sanat hayatn nasl etkilediine deinilirken; Nedimin, Sait

Faikin, Mevlanann, Sapphonun, Reat Nurinin vs. ecinsel ya da

biseksel kimliklerinin sanat hayatlarn nasl etkilediine hi deinile-

miyor. Nedimi nasl bilirsiniz, damdan dama atlarken dp lm. O

ak iirlerini bir erkee yazdn ok az renci bilir. Sapphoyu nasl

bilirsiniz, dnyadaki ilk kadn air. O gzel ak iirlerini kadnlara

yazdn ok az renci bilir o da retmen sylerse, ders kitaplarnda

asla yer almaz bu bilgiler. Ayrca kadn air ve yazarlar da pek yer

almaz mfredatta. Sanat ynleri pek gl grlmez, zellikle divan

edebiyatnda. Bir Nigar Hanm es geilir. Cumhuriyet dnemi yazar-

larndan Halide Edipin bile muhteem eseri Vurun Kahpeye deil de

Sinekli Bakkal incelenir nedense. Suat Dervi gibi bir kadn air ve

yazarn varlndan ise liseyi bitiren rencilerin haberi bile olmaz.

Gzde:

Eitim mevzuat bir yana, Trkiyede ecinsellere ynelik uygu-

lamann henz en temel dzeyi, insan haklar dzeyini yakaladn

sylemek bile olanakl deil. Bu adan hareketin son derece duyarl

olduunu biliyorum ama devlet katndan henz varlmz bile tann-

mad, en fazla kimi politikaclarn, gazetecilerin sorduu magazinsel

sorulara verdikleri cevaplarda satr aralarnda anldmz iin, eitim

dahil hibir styapsal kurumda farkl cinsel kimliklerin kendisini ifade

etme olanann bulunduunu syleyemiyoruz. Hatta eitimin millilik

tahayylnden en grnr biimde payn alan kurumlardan biri oldu-

unu dndmzde, bu trden eitliki bir eilime hibir biimde

zemin salamadn grmek zor olmuyor. niversitenin kurumsal adan


30

milli eitimden bir para zerk olduunu sylemek mmkn, zellikle

yksek renim mfredatnn sk skya merkezi bir kurum tarafndan

biimlendirilmediini biliyoruz. Dolaysyla i bu noktada niversitelerin

idari ve politik yapsna kalyor. letiim fakltelerinin bir ksmnda

muhtelif dersler iinde ecinselliin ve ecinsel mcadelenin sosyolojik

adan ele alndn dersler olduunu tahmin ediyorum. Keza kadn

almalar blmlerinde ayn durum sz konusu. Sosyal bilimlerin e-

cinsellerin farkna varlmas konusunda bir adan zorlayc olduunu,

eiticilerini de eitilenlerini de toplumsala bakmaya zorladn syle-

yebiliriz. Ama bu sylediklerim hibir biimde genelleyici bir nerme-

nin kant da olamaz.

niversitede olduum iin dorusu milli eitimin ders kitaplar ve

mfredat ile ilgili dorudan bir bilgim yok. Ama egemen cinsel kimlik-

ler dnda herhangi bir cinsel kimliinin milli eitim ders kitaplarnda

ve mfredatnda bulunmadn biliyorum.

Ycel:

Benimde aslnda bir zamanlar zerinde dndm bir ey bu,

ders kitaplarn dnd. Brak heteroseksel-ecinsel ayrmn kitap-

larda vurgulanan ey tamamen heteroseksellik ve orda da geleneksel

toplumsal cinsiyet rolleri ok net. lkokuldan itibaren anne mutfakta

yemek yapar baba ayaklarn uzatp gazete okur, erkek ocuk arabayla

oynar kz ocuk bebekle oynar biiminde bir alg yerletiriliyor. Aslnda

bu bir tek tipletirme politikas, milli eitimden kaynakl ad stn-

de milli eitim yani ortak olmak zorunda. Bunun dnda temsil var

m? Kendi yaantlarma bakyorum, kendi penceremden cevap vermek

adna, temsil olduunu dnmyorum hemen liseye gitti aklm lisede

dier snfl arda bir ocuk vard ok feminendi ve okulun alay konusuydu

laf atmalar, satamalar vs. Bir edebiyat retmeni vard ok feminendi

yani adamn gznn iine baka baka dalga geiyordu renciler. Bu

bir sutu, aypt, gnaht vs. hani bir temsilimiz yok eitim sisteminde.

Bir temsilimiz yok ama biraz grnr olan insanlar talanyor, szle

recm ediliyor, toplum dna itilmek adna her ey yaplyor onlara da.


31

Onun dnda benim bulunduum niversitenin dnda hibir niversi-

tede cinsel geliim dersi olduunu sanmyorum ya da bilmiyorum. Yani

ok kk kk almalar var bu anlamda ama onun dnda hibir

ey yok bence.

Peki, eitim sistemi btn kimlikleri kapsayacak ve ayrmc

olmayan bir biimde yaplandrlabilir miydi? nerileri nelerdi?

Ali: zgr dnce ortam salandnda; insanlarn sadece dil, din

ya da milliyet farkllklarndan deil cinsel kimlik farkllklarndan da

yarglanamayaca retilebilir. Ancak u anki sistemle eitimi yeniden

yaplandrmak mmkn deil.

Ecinselliin sadece seks olmad kantlanrsa, ecinsel bireylerin

de topluma katk yapt, toplumun ilerlemesinde pay sahibi olduu

gsterilirse renciler ve halk arasnda, zellikle insanlar gldrmek

iin sinema, televizyon ve tiyatro tarafndan yaratlan olumsuz ecinsel

tipi silinecektir.

zellikle ilkretim ilk retmenlerinden balayarak eitimciler e-

cinsellik hakknda doru bilgilendirilmelidir. nk nihayetinde anne ve

babadan sonra ocuklar en ok etkileyen kiiler arasndalar. Onlarda

bu konu hakknda olumlu bir imaj oluturulursa gerisi de gelecektir.

Gnel:

Ders kitaplarndan cinsiyetilii ayklamaya alyoruz, daha onun

mcadelesi veriliyor. Cinsel ynelime daha ok var.

ncelikle zihniyetleri deitirmek gerekiyor. nce yasa veya mev-

zuat deil de retmen yetitiren fakltelerde ve ikinci aya sendika-

larda almalar yapmak, nce rehber retmenleri sonra dier ret-

menleri bilinlendirmek gerekiyor. Milli Eitimle i birlii iine girmek

gerekiyor. Paralel ekilde tm cinsel ynelim ve kimlikleri kapsayacak

ekilde bir yasa hazrlanmas lazm. LGBTT rgtlerinin bunun iin

uramas gerekiyor. Belki illa ecinsellerin oraya gidip bir ey yap-

mas gerekmeyebilir; toplumsal cinsiyet konusunda duyarll olan bir

sr akademisyen var, onlarla toplumsal cinsiyet duyarll ad altnda


32

bir proje yrtp iine bir cinsel ynelim de eklenebilir. Deneyimleri

yaam insanlarla bir atlye almas yaplabilir. u an en gereki

gzken ilerici sendikalarla ortak almalar yapmak.

Gniz:

Anaokullarnda ecinsellikten bahsedilmiyor. Bu ynelime kar -

retmenin nasl bir tutum sergilemesinin gerektii ilgili faklte ve b-

lmlerde ele alnmyor. Ders programlarnda belki buna deinilebilir.

Cinsel kimliin olumas, 3 yandan sonra balyor. 3 ya sonrasnda

cinsel ynelimle ilgili, ecinsellikle ilgili aratrmalar yaplabilir. En

azndan ecinsel ynelimi olduu gzlenen bireylerle nasl iletiime

geilmesi gerektii zerine bir eitim verilebilir. Bu konu zerine

retmenler ve akademisyenlerle konuulabilir. zellikle rehberlik ve

psikolojik danmanlk retmenleri ve niversitelerde rehberlik dersleri

ile ilgili almalar yrtlmeli.

Melis:

Bu ok uzun bir sre. Trkiyedeki egemen ideolojik dncenin

tamamen deimesi gerekiyor. Hala faizan bir zihniyetin egemen ol-

duu Trkiyede, hastalk olarak deerlendirdikleri ecinsel kimliinin

tannmas imknsz. Bunun gerekleebilmesi iin ncelik olarak ayrm-

cln her trlsne kar olan komnizmin mevcut siyasi rejimin yeri-

ne gelmesi gerekiyor. Daha sonra zaten sahip olmamz gereken haklara

ilerleyen srete sahip olacamza inanyorum.

Nur:

stenirse yaplandrabilir tabii. Ama u an iin umudum yok. LGBTT

retmenlerin eitimde seslerini duyurabildikleri, belki mfredat prog-

ramlarnn oluumlarnda sz hakkna sahip olabildikleri gn her ey

deiebilir. Ali ile Ayenin edebiyat yok sadece bu lkede. Alternatif

hayatlar, aileler, kimlikler vs. var. Bunlar grmezden gelen bir eitim

anlay ne kadar salkl olabilir ki?


33

Ycel:

Aslnda nerim hem var hem yok. Bunu yle aklayacam, tutum

burada aslnda belirleyici kelime. nsanlarn ecinsellie ynelik tutum-

lar genel anlamda olumsuz ya da bana yle geliyor. Ya da izilen imaj

bu ve medya bunu destekliyor, eitim sistemi destekliyor kelli felli

profesrler destekliyor. Bizim alanda,psikoloji alannda, profesrler bile

ok olumsuz tutuma sahip ve bunu aka ifade edebiliyorlar.

Gzde:

Yaplandrlabilir elbette ama bunun ok daha kapsaml bir mca-

delenin rn olabileceini dnyorum. Yani ecinsellere ynelik her

trden ayrmclk pratii politik bir sorun ve eitim de dhil olmak

zere her kurumdaki sorun bu politik mcadelenin sonucunda atma-

ya ya da uzlamaya yaklaacaktr diye dnyorum. Kimi umut verici

klarda da grld gibi (Sabahat Tuncelin ecinsellerle ilgili soru

nergesi vermesi gibi), ecinsellerin insan haklar politik gndeme

sokulduu gibi, bir aamada milli eitimde ve akademi de cinsel yne-

lim ve cinsiyet kimliklerine dair eitlik talebi de bir vadede karln

bulacaktr.

Grmelerden Edinilen Sonular

Grmecilerin hemen tamam ilerini kaybedecekleri endiesiyle

ya btnyle kimliklerini gizlemek zorunda kalmlar ya da ok snr-

l bir arkada grubuyla paylaabilmiler. Trkiyede eitim sisteminin

otoriter, ataerkil ve heteroseksist deerlerle ykl olduu konusunda

hemfi kirler. Dolaysyla bu sistemin ayrmcl yeniden reten dlayc/

tekiletirici bir yapda olduunun altn iziyorlar. Ders kitaplarnda,

ders programlarnda ve mfredatta cinsel ynelime ve cinsiyet kimlii-

ne dair salkl bilgilere ya hi yerilmediini ya da olumsuz bir biimde

yer verildiini belirtiyorlar. niversite rencilikleri srasnda aldklar

derslerde cinsel ynelimler zerinde neredeyse hi durulmam. Sosyal

yaamda ise gerek renciliklerinde gerekse i yaamlarnda arkada-


34

larnn bir hayli homofobik tutumlar takndklarn gzlemlemiler. Bu

tutumlar alay, aalama, kfr ekillerinde olduu gibi, kimliklerinin

aa kmas durumunda dlama, tehdit, taciz ve fi ziksel iddet gibi

boyutlara ulam. Dier taraftan bu srelerde muhalif sendikal r-

gtlerden (Eitim-Sen gibi) destek alamayacaklarn, bunun o rgtler

ierisinde de sorun yaratabileceini dnyorlar. Grmecilerden biri

ise transeksel kimlii nedeniyle sorunlar yaadnda yesi olduu

sendikadan destek alamamann yan sra buradan da dlandn dile

getiriyor. Grmecilerin hepsi yakn zamanda Trk eitim sisteminin

homofobik/transfobik/cinsiyeti/heteroseksist ve dier ayrmc eler-

den arnabilecei konusunda umutlu deiller. zm olarak retmen

yetitiren kurumlarda/eitim fakltelerinde cinsel ynelim ve cinsiyet

kimlii konusuna duyarl almalarn yaplmasn, bunlar yapacak ara-

trmaclarn/eitimcilerin LGBTT rgtleri tarafndan gerekletirilecek

bir farkndalk eitiminden geirilmesini neriyorlar.


35

NC BLM

LGBTT rencilerin Sorunlar

LGBTT rencilerin eitim hayatnda yaadklar sorunlar belgele-

mek adna, dorudan birebir grmeler yaptk.

Ecinsel renciler iin snf ortamnn heteronormatif yaps

okulu iklimini yaanmaz klyor.

Erkeklikleriyle kendilerine benzemeyen herkesi siliyorlard

Ankarada okuyan, 24 yandaki Haktan Ural, ortaretim yllarndaki

krlganlklarn ve meruiyeti retmenler tarafndan bile sorgulanma-

yan erkek iddetinin mao pratiklerini anlatyor.

Cinsel kimliimle ilgili ilkretim yllarnda dorudan bir sorun ya-

adm hissetmiyorum. O yllarda dahi heteroseksel hayatn nor-

mallerinden farkl da olsam, bu farkllm -egemen dille konuacak

olursak st olmak, muhallebi ocuu olmaktan te bir homofobiyle

karlanmyordu.

O yllarm geirdiim tara illerinde cinselliim bykehirden gel-

mi orta snf bir memur ocuunun krlganl eklinde alglanyordu

ve bu haliyle bir nebze beni gizliyordu. Lise yllarmdaysa artk bunlar

yeterli gelmemeye balad. Snfmzda, en karikatrize haliyle mao

bir erkek kltrn kuran ve kendisine bir isim dahi takacak kadar r-

gtleen 10-12 kiilik bir erkek etesinin iddetine dorudan ve dolayl

olarak kronik bir ekilde maruz kaldm syleyebilirim.

retmenlerimizin bile karsna almaktan saknd bu erkekliin

snfmzda ve hatta okulumuzda erkeklii pompaladn ve sadece

ecinsel rencilerin deil, kadn rencilerin ve bu kalba girmeyi

reddeden heteroseksel erkek rencilerin bile bu maizmden nasibini

aldn dnyorum.

Erkekliin bu en kaba halini kendi bedeninde tekrarlayamayan her

erkek ve bununla birlikte yaayamayan her kadn snfmzda kendisine


36

baka bir alan yaratamadka siliniyordu. Ve bizler saysal ounluu-

muza ramen gszdk ve bu masklen iddetin meruiyeti tartma

dyd.

Homofobik fkralara uymak zorunda kalrdm ama zlrdm

Setii yoldan piman olmadn syleyen Alp, 19 yanda, kk bir

yerde yayor ve okuyor.

le bir ey Allahma krler olsun bama gelmedi gelseydi ok

kt duruma derdim buras kk bir yer olduu iin.

Elbette hem okulda hem bulunduum ortamlarda byle akalar

konumalar geerdi. Ben de onlara uymak zorunda kalrdm, hislerime

gelince akas pek houma gitmezdi bu durum nk bizim haklarm-

za bizim duygularmzla dalga gemektir. zc gelirdi, zlrdm.

Evet byle bir ey lisede bama geldi tabii ki snfta hep kzlarla

takldm ve hareketlerimden anlald gibi pek erkek arkadalarmla

aram olmazd. Samimi olarak kzlarla geerdi vaktim.

Ortaretim benim iin daha zordu nk kiiliimi yeni tanyor-

dum; tercihlerim o yalarda kesinlemiti, gerek hayatla ortaretim

yllarnda tantm iin ve ilk holanmalar olduu iin zor dnem

olmutur benim iin. Bir de ergenlik dnemleri artk yani neyin ne

olduunu anlyorsunuz, o yalarda sorgulamtm kendimi acaba bu yol

doru mu benim iin diye, ben bu yolu tercih etmiim o yalarda.

Piman deilim...

Lisedeki homofobi benim iin ikence gibiydi

Homofobinin meru olduu lise dneminde kendilerini savunmak iin

olmadklar gibi grnmek zorunda kaldn syleyen Muladan Evren

Gvensoy (18) zellikle beden eitimi derslerinden ve sportif faaliyet-

lerden yaknyor.

Yurttan dorudan bir uzaklatrmaya maruz kalmasam da d gr-

nmden dolay yurt iinde ksmen izolasyona maruz kaldm. Kendimi

daha iyi yaayabilmek iin yurttan ayrldm.

Evet zellikle lise dneminde bunun acsn ok ektim. niversite-

de ecinselliim ak olmasna ramen grmezden gelindiim de oldu.

Mesela bir gn kendimi gvende hissettiim okul iindeki solcu blgede


37

bir satamaya kar ktm iin iki kiinin uzun sreli tepkisine hedef

olmutum.

Lise, gerek gettomdan km olmam gerekse kendimi tam olarak

kabul etmi olmam sebebiyle hayatmda byk deiimlerin yaand

dnem oldu. Daha nce kendi evremde yar dokunulmaz gibi olmama

sebep olan dini avantajlarm bu dnemde dezavantajlara dnmt.

Homofobinin meru olduu bu ortamda kendimi devaml bir ekilde

farkl gstermek zorunda kaldm (gerek efemine tavrlar gerekse dini

alkanlklar). Hele beden eitimi dersleri ve sportif faaliyetler tam

olarak iinden klmaz bir ikenceydi benim iin.

Ecinselliimi fark edenin sadece kendim olmadn abuk

anladm

zmirden lise rencisi Berkant, lisenin bitmesini drt gzle bekli-

yor. Toplum imaj ylesine bir olgu ki insanlar olgularnn dnda bir

ey kefettiklerinde bunu kullanmak istiyorlar; okulda ecinsel oldu-

umla ilgili konularda konumamay tercih ediyorum. Ecinsel olduumu

bilen arkadalarm var ve de yle olduumu dnenler ve bu homo-

fobik kitle zaman zaman bask yapabiliyor.

Okulda gerek retmenler, yneticiler; gerek de renciler ho-

mofobik akalar yapabiliyorlar. En basitinden birini krmak istediinde

'ibne' kelimesini kfr gibi kullanabiliyorlar. Bunlar duyduumda tabi

ki zlyorum nk insanlar zellikle de genler o kadar bilgisiz ve

cahil ki.

Cinsel ynelimimle ilgili sorunlar en ok ilkretimin son dnem-

lerinde yaadm. Ben yava yava ecinsel olduumu fark ediyordum

insanlar da bunu fark edip seni toplumdan uzaklatryor tekiletiri-

yordu. Lisede ilerin daha iyi olduunu syleyebilirim nk ak oldu-

um insanlar var ve ecinsel arkadalarm olduu iin kendimi yalnz

hissetmiyorum. Bu arada lisenin bitmesini drt gzle bekliyorum.

Mitoloji dersinde ecinsellikle alay edip hocamn eliinde pis

pis gldler

Vandan Mersine Deniz apka, ecinselliini renen okul arkada-

larnn kendisiyle ortak eve kmaktan vazgetiklerini anlatyor.


38

Henz ecinsel olduum ou yerlerde zellikle Vanda bilinmiyor.

Ama okuduum yerde yani Mersinde kendimi hibir ekilde saklama-

dm; bunu sylerken de ben ecinselim diye haykrmadm. Ama birok

arkadam tarafndan biliniyorum. Zaman zaman dlandm yzme g-

lp de arkamdan alay ettiklerine de ahit oldum. Ama ben ok ak

bir rnek vermek istiyorum: Geen yl bahar dneminde iki arkadamla

bu yl iin ev kiralamay planladk. Ertesi gn arkadalarmdan biriyle

internet kafeye gittik. O arada msn adresimi atm ve arkadalarmla

yazyordum. Bunlardan biri de stanbuldaki travesti arkadam idi.

Nasl olduysa artk dalgnlma denk geldi, cam istedim ve o da at.

O arada okuldan arkadam da yan masadan travesti arkadam grd.

Yine okula gidiyordum, dersteydim ve arkadalarmn bana kar ok

souk olduunu hissettim. Sonradan duydum ki eve kacam arkada-

larm benimle eve kmaktan vazgemiler. ok zldm bu duruma

hatta arayp kendimi anlatmak istedim ama telime bile cevap verme-

diler, verdiyseler de kaamak cevaplarla katlar.

Evet, yapld, zellikle mitoloji ve sanat tarihi derslerinde sz

Hyakinthos'tan alnca ecinsellik byk alay konusu oldu. Hocamn

eliinde pis pis glp alay ettiler. Tabii ki ok kt hissettim ve gz-

yalarm tutamadm zamanlar da oldu. Kalkp haykrmak istedim ama

yapamadm nk okuldan olma korkusu vard iimde.

Ayrmcla uradm; hem de ok... En ok lise yllarmda, artk

bir takm eylerin farknda olunca sorunlar yaadm. Artk kendimi ka-

bullenmi ve d grn olarak kadnsydm.

"Beden retmeniniz senin iin homoseksel diyormu, doru mu

Yavuz?"

zmirden Yavuz Cingz (24), lisedeki akranlarnn sergiledii er-

keklik kodlarn, onca alay ve kfrn ardndan rendiini, kt bir

yalancln karlnda iyi bir oyuncu olduunu hatrlyor.

Ortaokulda beden retmenimizin benden hi holanmadn an-

layabiliyordum, zaten beden derslerine girmek istemememin zerine

bir de bu "komutandan retmen"e duyduum korku eklenmiti, bana

srekli baryor, azarlyor hatta dvyordu. Beden derslerinin olduu


39

gn korkuyla retmenin arabasn park ettii yere bakar, gelmemi

olmasn dilerdim.

Bir gn ders almak iin evlerine gittiim yakn arkadamn

babas bana "beden retmeniniz senin iin homoseksel diyormu,

doru mu Yavuz?" diye soruyor ve hemen ardndan snftaki btn

erkek rencilerle benim ecinselliim ile ilgili bir toplant yaptn

reniyorum. Ailemin ve ailelerin kulana 13 yandaki "ben" ile ilgili

tahmini ve zel bilgiler gidiyor. Ardndan ben kahroluyorum, srekli a-

lyorum, kendimi sorguluyorum. Muhabbetimin iyi olduu bir arkadam

"bana da sordu sence homoseksel mi diye, ben Yavuz erkektir hocam,

delikanldr dedim" diyerek beni sevindireceini dnd szler sarf

etmiti, o dnemime dair ok az ey hatrlarken bunlar birer yank

olarak zihnimde hl.

Onlardan biri olmadm anlalmasn diye o fkralara ben de

gldm

Defalarca kez anlatld, hatta lise dneminde sosyalist olduunu

hep vurgulayan hocamz da geri kalmad. Ben de bu fkralara yapmack

da olsa, dierleri kadar iten olmasa da gldm, yoksa onlardan biri

olmadm anlalabilirdi.

Bazen dayanacak halim kalmyordu, evet ibneyim diye baryor-

dum

lkokulda bir ecinsel sanrm en fazla dierlerinden "kibarlk" far-

kyla nde olurdu, bir ok kiinin bu kelimeden, "kibar"dan hi holan-

madn da biliyorum, nk ev gezmelerinde ya da akraba ziyaretle-

rinde bu ocukta feminenlik var yerine "kibar" denirdi. Ama ortaokulda

ergenlik ann da etkisiyle erkeklik kodlarn dier erkek ocuklara

kyasla ok daha az sahiplendiim ortaya kmt, bu da benimle dalga

geilmesine, isim taklmasna, kfrlere maruz kalmama neden oldu,

bazen dayanacak halim kalmyordu, evet ibneyim diye baryordum.

Ama lise de artk o kodlarn ne olduunu biliyordum, onlar kullan-

maya baladm, erkekliin insann iinden gelen bir davran modeli

olmadn "renilen, edinilen" bir kimlik olduunu da kavram oldum.

Artk dierlerinden ses tonuna kadar btn farklar ortadan kaldrm-


40

tm, rahatlamtm ama bu ben deildim, iyi bir oyuncu ama kt bir

yalancydm.

Ben Beden Eitimi Derslerini Hi Sevmedim

Tekin S. Lise birinci snftaydm. Beden dersi iin alt kata, kantinin

olduu yere inmitik. Byk bir odayd. Herkes tahtadan oturaklarn

stne antasn koyup ayakta rahat rahat soyunuyordu. Bense herke-

sin antasn koyduu o tahtadan uzun oturaklarn zerinde oturarak

utana skla, aman bir yerim grnecek diye ekine ekine giyinirdim.

Nedense, orada kendimi rahat hissedemiyordum. Bu gerekten ok zor

bir durumdu benim iin. Her o beden dersi benim iin eziyetti. Tek

o soyunma sebebinden dolay beden dersinden soumutum o dnem.

Tabii, soyunurken bu benim ekingenliimden, iime kapanklmdan

ve utana skla soyunduum iin dier "kendini daha erkek" sanan

arkadalarm benim "erkekliim"den phe ediyorlar, tam olarak ifade

edemeseler de benim "acaba top mu olduum" konusunda kafalarnda

soru olduklarn hareketleriyle, glleriyle belli ediyorlard. kr ki

benim ok fazla resmiyetimden dolay her aklna gelen eyi dile geti-

remiyorlard bana. Ama o karma geip glleri ok irenti. Nefret

ediyorum. Ehh, okuduum okulun da "meslek lisesi" olduunu gz

nnde bulundurursak, ne kadar vahim durumda tipler olduunu artk

sizler dnn. Tabii ki iyi insanlar vard ama genelde kollarnda en

azndan bir "bilezik" olsun diye meslek lisesini tercih edenler ve "bir ie

yaramayacak bu ocuk, en azndan meslek lisesi'nde okusun" tipinden

olduklarn da hesaba katarsak, durumun vahimlii daha da bir nem

kazanyor. Ne yazk ki!..

Bakas gibi davranmaya zorlanyoruz!

Lise 3. snfta blmm deitirdim ben. Fen blmnden mate-

matik blmne getim. Dolaysyla son snfta hi tanmadm yeni

insanlar vard. lerinden bir tanesinin youn esprilerine maruz kald-

m hatrlyorum. Her teneffste bir ka yanda da bularak kendine

aklnca benimle eleniyordu. Bu lisenin son senesine dair hibir ey

hatrlamama neden oldu. Sildim gitti o seneyi. imdi oturup dnnce

bana yapt esprileri altnda ok farkl bir metin olduunu fark ediyo-


41

rum. O kendi kendini tatmin ediyordu bu esprilerle, gerekten yapmak

istedii eyleri sylyordu. Ama o zaman iin bu szler iime kapan-

mama neden oldu. Anonim sessiz kalmaya ve bakas gibi davranmaya

zorlanyoruz.

Yurtta kalsaydm sanrm uzaklatrma alrdm, Pelin Kalkan

Yurtta kalsaydm sanrm uzaklatrma alrdm, bildiim birka e-

cinsel arkadam bu gereke ile yurttan uyar almlard. Bu uyardan

sonra yurttan ayrlmak zorunda kaldlar. Tm eitim srecim boyunca

homofobik fkra ve akalarla karlatm. Bu bende iselletirilmi ho-

mofobiye neden oldu diyebilirim. Ecinsel olmann dalga geilesi, yan-

l& sapkn olduu dncesinin zihnimde yer etmesine, ileriki yllarda

da ecinsel kimliimi aklayamama ve akladmda herkesin bana

glecei endiesini yaratt. Lise ikiye kadar ecinsel kimliimi gizlemek

zorunda kaldm. Sonrasnda okuldaki arkadalarma sylediimde bana

ucube gibi davrandlar, okulumu hatta ehrimi deitirdim bir sene iin-

de ve geldiim ehirde lise son snftaydm, bir kii haricinde kimseye

sylemedim, syleyemedim. niversitede ise ecinsel bir arkadamn

olmas bana g verdi, buna ramen yaklak bir sene heterosekselmi

gibi davrandm evreme kar. Fakltede derslerde konu bir ekilde

ecinsellie geldiinde artk susmuyor konuuyorum. Hocalarn byk alt

glmelerine ramen, arkadalarn beni gstererek glp konumalarna

ramen. Ecinsellikle ilgili sunumlar yaptm. Bu sunumlardan sonra

bir keresinde sokakta yrrken faklteden bir erkek zerime yryp

ecinsellere lm diye bard! Ayrmclk ak olduunuzda ok daha

artyor, ama siz ak olduunuzda daha gl oluyorsunuz, sylenen

szlere bir cevabnz oluyor ve eskisi kadar cannz actamyorlar.

Ortaretimde kendimi tanmlamaya balamtm ve hemcinsime olan

ilgim anlaldnda ikiyzl kahkahalarla hayatm kuatmaya alan

insanlara arkada demek zorunda kaldm. Okulda hi bir zaman ret-

menlerime ve idareye ne ikayette bulunabildim ne de syleyebildim

ama eer syleseydim de sonu deimeyecekti. Bence okul hayatnda

en byk bizlere yaatlan ayrmclk tr sessiz kalmaya, bakas gibi

davranmaya zorunlu braklmamz.


42

lkokuldan liseye

Ergenlik neminin en etin yllarnda bir kza deil de erkeklere

bakarak onlarn ne kadar yakkl olduunu iten ie hep dnm-

mdr.. Hep onlarn arkada olmak onlarn bana yakn davranmalarn

istemiimdir. Ortaokulda ou zaman efemine tavrlar yznden rehber

retmenleri tarafndan sorguya ekilmiimdir Ama her defasnda

kaamak cevaplar vererek gey olmadm vurgulayarak sylemitim...

Ama kendimi kandryordum dorular iimde olduu halde haykram-

yordum, geyim ben diye... Arkadalarm tarafndan alay edilmek ise

beni iten ie ypratyordu... Ortaokulun son senesinde kendime sz

verip lise de yeni bir sayfa aacam demitim hayatma. imdi lise 4.

snfa gidiyorum o yeni sayfay gey olduumu inkar ederek deil de gey

olduumu ibne olduumu haykrarak atm... imdi mutluyum ve ou

arkadam gey olduumu biliyor.

niversitelerde ecinsellikle ilgili etkinliklerin yaplmas ve

LGBTT rencilerin topluluk kurmalar engelleniyor. LGBTT ren-

cilerin ve homofobiye duyarl heteroseksel rencilerin toplumsal

cinsiyet ve LGBTT konularnda almalar tevik edilmiyor, engel-

leniyor.

Bilgi niversitesinde kurulan Bilgi Gkkua LGBTT Topluluunun

kurulmas zerine 6 Nisan 2007de Hrriyet Gazetesi bir haber yapt

ve Trkiyenin nde gelen niversitelerin rektrleriyle grt. Bu

grmelerde rektrlerin verdii yant aslnda LGBTT renciler iin

niversitenin nasl bir ortam olduunu ok gzel bir ekilde tarifl iyor.

Bilgi niversitesi: zin vermememiz insan haklar ihlali olurdu

Bilgi niversitesi renci Dekan Yrd. Do. Dr. Halit Kakn, "Trk

toplum yapsna ters dt iin 10-15 kadar veli tepki gsterdi. Biz

liberal bir bak asyla kulbn almasna izin verdik. Onlar yok

saymamz ve kulbn kurulmasna izin vermememiz, insan haklar ihlali

olurdu. yi bir yaklamda bulunduumuzu dnyoruz. nsan hak ve

tercihlerine saygl bir niversiteyiz" dedi.

Gazi niversitesi: Bizim rencilerimiz bilimle ilgilenirler

Gazi niversitesi Rektr Danman Do. Dr. Nazife Gngr, "Henz


43

byle bir talep gelmedi, gelmez de. Bizim niversitemizde daha n-

celikli sorunlarmz var. Bunlar demokrasi gstergesi adna yaplan gi-

riimler. rencilerimizin byle talepleri olmuyor. Bizim rencilerimiz

bilimle ilgileniyor ve sportif tesis, ktphane istiyor. Bu tr oluumlarla

ilgilenmiyorlar" diye konutu.

Maltepe niversitesi: Cinsel, dinsel, siyasal oluumlar,

kulp deil

Rektr Yardmcs Prof. Dr. Peyami elikcan: "renci kulpleri, sos-

yal, kltrel ve sportif etkinliklerin renciler tarafndan yrtld

ve ortak ilgi alanlarna sahip rencilerin bulutuu oluumlar olma

zellii tayor. niversitemizde bu amala kurulmu 34 kulp bulunu-

yor. Dinsel, cinsel, etnik, siyasal kimlikleri n plana karan oluumlar

ise kulp anlay dnda kalyor."

Ortadou Teknik niversitesi: Byle bir ey bizim kriterlerimize

uymaz

ODT Rektr Prof. Dr. Ural Akbulut ise "Byle bir ey bizim kri-

terlerimize uymaz. zin vereceimizi zannetmiyorum. nk kulplerin

topluma yararl aktiviteler olmasna dikkat ediyoruz. Her trl kulp

kurulmuyor" dedi.

Bilkent niversitesi: Talep geldii takdirde senatomuz deerlen-

dirir

Bilkent niversitesi Rektr Yardmcs Prof. Dr. Krat Aydoan:

"Byle bir talep gelirse senatoda, rencilere sz veren niversite ola-

rak deerlendirilir. Demokratik bir uygulama sonucunda ve rencilerin

istekleri dorultusunda karar verilir."

Sabanc niversitesi: Dier renci kulplerine baktmz gibi

bakarz

Rektr Prof. Dr. Tosun Terziolu, "Bu kulplere, dier renci ku-

lplerine baktmz gibi bakarz. Yani herhangi bir renci kulb

kurulurken hangi kriterleri uyguluyorsak ona da aynsn uygularz" diye

konutu. Kaynak: Hrriyet, 6 Nisan 2007

Ali Erolun, 24 Eyll 2008de kaosgl.org iin ODTU Toplumsal Cinsiyet

ve Kadn almalar Topluluunun kurulma srasnda yapt syleide,


44

topluluk yelerinin verdikleri yant niversite ikliminin LGBTT renci-

ler iin ne kadar acmasz olduunu tarifl iyor.

E. M. : Biz ODTde topluluk bavurusu yapyoruz. Ben bu sreci

anlatacam. Ondan sonra herkes kendi tanklndan yola kp gzel

bir ey kar umarm ortaya. Konuma yapacam rendikten sonra

kendi kendime dnmeye baladm ilkokul dnemi nasld. niversite

ortam belli zaten. O ecinsel olma sreci zaten her zaman yaadm

iin. Sonradan fark ettim ki o okul dneminin aslnda daha dikte edil-

mi daha hatlar izilmi bir sosyalizasyon, ideolojik bir ara olduunu

grdm. Aileye oranlar, aile sonuta biraz daha dinamik. Aileden son-

raki sokak ortam daha da dinamik daha zgr bir ortam olduunu gr-

dm. lkokul srecinde zaten ortaokul srecinde aileyle olan ilikilerin

bozulmasyla aslnda sebebin kendi cinsel kimliinin kabul edilmemesi,

onlarn bask yntemleri uygulayarak, senin kimliin zerinden deil de

baka yollar bu baskya girmesi benim darya gitmeme sebep oldu.

Yani oturup altm Mersinde liseyi kazandm, oraya gittim ailemden

uzaklatm. Mardinliyim ben bu arada. Ondan sonraki sre yani ok

da farkl deilmi zaten. Yatl okulda erkeklerle bir arada bulunmak,

onlarn zorunlu heteroseksellie yol aacak bir sr eylem yapmas.

niversite

En sonunda niversiteye geldim. Bunun krlmas gerektiini gr-

yorsun niversitenin salad zgrlk ortamyla. Ama bu da kolay

olmuyor. Genelde son snfa yakn bir alma sreci oluyor. Son snfa

yaklayorsun yani ak kimlikte olduunda. Geen kasm aynda ben

aldm. imdi hocalarm da biliyor, btn blm arkadalarm biliyor.

Aldktan sonra zaten ben bir rgtlenme ihtiyac hissetim. Kaosa

gelip gidiyordum zaten almadan nce. Sonra birka arkadala bir

araya gelmeye baladk. Ondan sonra bu rgtlenme atei tekrar dodu

iimizde daha nce bu Legato sreci ve Legatonun tekrar diriltilmeye

allmasyd. imdi baka bir forml deneyip kadnlar da bir araya

alp ataerkil sisteme kar bir duru sergilemekten bahsettik. nk

sadece bir ecinsel rgtn olmas hem insanlar uzak tutacak dedik,

insanlar iine girmek istemeyecek ak kimlikli deilse ancak kadn gibi


45

balk da olursa hem kadn sorununa da deinmi olacamz hem de

ite bir topluk olursa bir ecinsel topluluu olmad iin etkinlikleri-

mizi daha rahat yapacamz grdk. Ecinseller de kadn sorununa

duyarlym deyip aramza gelir diye dndk. Dzenli toplantlara

baladk eitli fi kirler kt bu toplantda. lk bata her yere stickerlar

yaptrp ecinsellik ve kadn soruna ynelik bir eyler kardk ortaya.

Bir sr fi kir atlmt ama maddi imknlardan dolay basacamz ey-

ler ite ecinselim aranzdaym temal ecinsellie vurgu yapan eyler.

Kadnla ilgili, namus, taciz konular irdelendi. Onlar yaptrmak bile

zaman ald nk ok fazla, 16 bin adet bastrdk. Bunun 4 bin tanesini

okulun her yerine yaptrdk. Yerlere yaptrdk zellikle daha ok ilgi

ekmesi iin. nk kenarda duranlara artk o kadar alm ki insanlar,

o kadar ok etkinlik yaplyor ki. Yerde olunca insan bakma ihtiyac

hissediyor ayann altnda renkli bir eyler. Ondan nce Esmerayn 22

Aralkta gsterisini gerekletirdik. Onun duyurusunu yapmtk, bildiri

datmtk ncesinde, biletinin baslmasyd, o gndemin yaratlmasy-

d, okulun yerel gazetesinde haberin kmasyd. Zaten ODTde uzun

sredir konuulmayan ecinsellik konusu tekrar konuulmaya baland.

Sonra 1. Kadn ve LGBTT Film Gnleri diye bir izinli fi lmlerle fi lm

gnleri yaptk. Okuldan sinema topluluu ile beraber. Adna sadece fi lm

gnleri diyerek kendi kendimizi sansrledik kabul edilmesi iin. Ama

duyurusunu yaparken Kadn ve LGBTT Film Gnleri diye duyurusunu

yaptk. O stickerlardan sonra okulda artk konuuluyor. Kantinde oturur-

ken yan masada ecinsellik doutanm biliyor musun?gibi eyler ko-

nuuluyor ok sradan insanlar arasnda. Artk o kadar hani niversiteli

olmann getirdii zorunlu entelektellik bunu kabul grmeye yneltiyor

insanlar. imdi topluluk bavurusunu yapacaz pazartesi. te btn

resmi gereklilikler hazr. Ondan sonra da ileme konulduktan sonra da

bir ay kadar bir sremiz olacak onun kabul edilme aamasnda. Ondan

sonra homofobi kart bulumann ODT aya 15 Maysta. Onun al-

malarna balayacaz. Yer ayarlama, duyurularnn yaplmas gibi. Bir

de Boazii kadn aratrmalar kulbnn daha nce yapm olduu

kadnlara taciz diye bir anket vard. Onu ODTye uyarlayp veri ola-


46

rak sunacaz. Yani biraz renci olmaya dnecek olursak, u an erkek

grnmnde kalan biri olarak odamdaki arkadalarn ecinsel olduu-

mu bilmesinden dolay nasl deiti ilikilerim. Tabii eskisi gibi samimi

deiliz, ister istemez bir eyler kopuyor. Blm arkadalarmla da yine

ayn ekilde. Ama direkt birebir tepki almadm ne hocalarmdan ne

blm arkadalarmdan. Hani anlattm hocalarmdan da almadm.

Tehdit gibi bir eyler de olmad zaten. Ama baka blmlerde baka

durumlarda zellikle devlerin projelerinin grup eklinde olmas hani

insanlarn baka arkadalarla alma zorunda kald durumlarda ister

istemez zorluk ekiyoruz. Ben gruplarm kurduumuzda almamtm

daha. Ama imdi gryorum ki aldktan sonra u an bir grup kurma-

ya alsam zorlanacam. nsanlar istemeyecek benimle almay ok

fazla. Herhangi bir olumsuz birebir tepki vermeseler de.

Haktan: Topluluu resmi olarak kurma sreci biraz da bizim inisi-

yatifi miz dnda rektr atamalarnn yaplaca dneme denk geldi. Bu

hem sreci zora soktu hem de bizi tamamen buna endeksledi ve baka

alanlardaki i yapabilirliimizi geriletti. Ben nmzdeki dnemde top-

luluun kurumsallamas iin gstereceimiz abay nemsizletirmeden

kendi merkezimizden bir nebze uzaklatrmamz gerektiine inanyo-

rum.

Zeynep: Topluluumuzu kurmak istiyoruz, bu okulda grnr olmak

istiyoruz, nk basite, bu okulda cinsiyetilikle ve heteronormatif

kodlarla sorunu olan lezbiyenler, geyler, bisekseller, transekseller,

kadnlar ve erkekler var. Varlmzn resmi olarak tannmas iin bu yl

da topluluk giriimi olarak kararllkla mcadelemize devam edeceiz.

Ynetim en batan hayr demese de her seferinde yeni art-

lar ileri srp vakit kazand ve nihayet dnem kapand, diyebilir

miyiz geen dnem iin? Peki bu yl sizin taktikleriniz ne olacak?

Zeynep: Aslnda gerekten basit bir gerekesi var bu topluluun,

bambaka bir dertle ortaya ktk. Ynetimin de takdir edecei gibi,

ODT'nn de baka pek ok niversite gibi toplumsal cinsiyet kavramn

tartmaya aan ve bu erevede etkinlikler dzenleyen bir toplulua


47

ihtiyac var. Geen yldan farkl olarak srece daha hkimiz, diye d-

nyorum. Bu yl derdimizi daha rahat anlatabileceiz.

ODTU Toplumsal Cinsiyet ve Kadn almalar Topluluu resmi stat

kazanamad. ODTUde ODTU LGBTT isimli topluluk faaliyetlerine kaytl

bir topluluk olmadan devam ediyor. Aslnda bu yaklam ecinsellere

hayatn farkl alanlarnda karsna kan ok bildik bir yaklamdr, ne

yaparsan yap, bana syleme yeter!

Yurttan ayrlmaya zorlanyorlar yada disiplin cezalar ile eh-

liletiriliyorlar

Yurttan ayrlmak zorunda kaldm

Evren: Ben ilkokulda hi sorun yaamadm. 3 sene anaokulunda

okudum. Annem beni balarndan atmak iin verdiler erkenden. 5

yanda da ilkokula baladm. O yzden de 16 yanda niversiteye

geldim. lkokulda hi sknt ekmedim nk benim okuduum okul

akrabalardan oluan bir okuldu. renciler retmenler hep akraba-

lardan oluuyordu bir mahalle okuluydu. Kimse beni dlamad nk

ben onlardan biriydim. Ben ecinselliimi yine bir bask olarak okulda

hissetmesem de ilkokulda ecinselliimi anlamam daha dorusu ibne

grnml olsam da ortaokulda da ayn ama lise de dedim ki er-

kek arkadalar edinmeye altm. Futbol izlemeye zorladm kendimi.

Sklsam da izliyordum. ok da gzel gizledim kendimi imdi kimse

inanmyor ecinsel olduumu sylediimde. Nasl olur senin kz arkada-

larn da oldu diyorlar. Beden eitimi dersleri de benim iin skntlyd

ama ben btn devamszlklarm beden eitimi derslerinde kullandm

ve zdm sorunu. niversiteye gelince de zaten krsaldan gelen biri

olmann eyiyle niversite de biraz tuhaf karlandm. Ama ecinselli-

imden dolay olmad bu. Ben yurda ilk geldiimde dedim ki kendime

ya oda arkadam ecinsel olsun n'olur yalvaryorum. Ve ilk gn oda

arkadamla karlatm ve kap aldnda ay bu oda yine kokuyor

deyince ben sevinten alayacaktm nerdeyse. Merhaba dedim ben,

merhaba dedi. O da kendini ifrelemeye o kadar adapte olmu ki ya-

rm saat iinde bana ecinsel olmadn kantlad, konuarak, hi bu

konuyu amayarak. Yurtta aklama ierisine girdiimde, yakn arkada-


48

larma sylemeye baladnda teker teker onlar da ecinsel olduunu

aklamaya baladlar. ok gzeldi, hep beraber eleniyorduk. Hani ilk

defa o zaman yaadm sokakta aa u yakklya bak diyebilmeyi. Ya-

nmdaki insana syleyebildim. lk kez. Ben yurttan mecburi bir ekilde

ayrlnca. Yurttan ayrlmann sebebi de, bir gn dardaym ve ok ge

bir saatte geldim. 3. kez ge geldim ama parmak basma sistemi yeni

gelmiti. Beki benim parmam bastrmamak iin 2 paket marlbora

istedi. Bende de para yoktu sigara da yoktu. O da teminat brak dedi.

Tamam dedim ben de antam dktm nne. Ynler, iler, gz kalemi

ne varsa dktm ortaya. Bir sre sonra bu adam beni rahatsz etmeye

balad. Ben hi mutlu deildim yurtta. Ben zgrlme dkn bir

insanm. Bu yzden yurttan ayrlmaya karar verdim.

Snf Ortam zerine Ecinsel rencilerin Deneyimleri

Efl atun Sreya, 26

lk retim:

Ben ilk ve ortaokula gittiim dnemlerde ecinselliimin daha he-

nz farknda deildim. Ancak mfredat program ierisinde, zellikle

ilkokulda ner nite dergileri ierisinde, Trkiyede yaayan ailelerin

ne derece stereotipletirilip, anne-baba-kz ocuk ve erkek ocuktan

oluan drt kiilik bir beyaz Trk ailesinin nasl rencilere rol model

olarak sunulduunu hatrladm kadaryla imdi geriye dnp baknca

fark ediyorum. Bu dergilerin, her aya gre rencilere bir kompozis-

yon ve resim yaptrmak iin sorular vard ve sosyal-sanatsal ynden

gelitirici olsa da ve her ne kadar bu nite dergileri ana kitaplara

yardmc ve ek kaynak olarak faydal da grnse de birok sorunlu

kavram da besliyordu. Bu dergiler, her blmde yeni bir konuyu

ieriyordu. Ve konuyla alakal olarak okuma paralar da vard. Gr-

sel elerle zenginletirilen bu blmlere ek olarak, arka kapanda

karikatrler de vard. Bu grsel eler, karikatrler ve ksa okumalar,

genellikle toplumsal hayatla ilgili olurdu. Kk bir ocuun arkadalar

ile hikyeleri olurdu. Grbz bir erkek ocuk, onun geni ailesi ve


49

hayat zerine skc espriler okurduk oradan. Bu ailede bykl alan

bir baba olurdu. Anne mazbut bir ev kadn olur, baba gelene kadar

yemei hazrlard. ocuun ablas ise bebeklerle oynar ve salonda ar-

kadalaryla evcilik oynard. Evcilik oynarken grbz ocuu evin babas

yaparlar, ekmek paras kazanmaya yollarlard mizansen olarak. Anne

ise onlar oynarken bir kede glmseyerek pirin ayklard. Akam ise

ablayla anne mutfakta, o gnk yemein bulan ykarken, baba i

odada gazete okur, ocuk ise tam ayann dibinde oyuncak arabas ile

oynard.

Bu hikyeler iinde ne bir engelli birey, ne de beyaz olmayan bir

rktan kii olurdu. Ecinsel karakter olmas ise imknszd. Eini kaybe-

dip, ocuunu yalnz yetitiren anneler veya babalar olmazd iinde ya

da boanm aileler olmazd. Tp bebekle ocuk sahibi olmu kadnlar

olmazd. Ecinsel iftler hele hi olmazd.

Bir nite dergisinin bile bir ocuun psiko-sosyal geliimini nasl

etkileyeceini u verdiim rneklerden apack grebilmenin mmkn

olduunu dnyorum.

Lise:

Liseden, tam da niversite snavna alma dneminden bir anm

var. Lisedeyken hep, arkadalarmdan farkl olarak sosyal bilimlere

ynelmitim. Ve rehberlik derslerinde meslekler, okullar ve puan siste-

mini tartrdk. Herkes okumak istedii blm ve niversiteden sonra

almak istedii i alann sylerdi. Erkekler mhendislik fakltelerine

girmek isterdi ounlukla ve i alan olarak ise fabrikalar isterlerdi.

Kadnlar ise i mimarlk, mimarlk, iletiim blmlerini daha ok ister-

lerdi. Sadece bir kadn arkadan, genetik mhendisi olmak istediini

duymutum. Ve rehber retmenin bunun kadn meslei olmadn ve

zorlanabileceini sylediini ve benim ise sosyal bilimler okuyarak a

kalacam sylediini hatrlyorum. retmenlerin de bu toplumsal

nyarglar nasl rencilerine aktardn buradan grmek mmkndr

diye dnyorum.


50

Liseden mezun olduktan sonra, rehber retmenin hor grd iki ka-

dn olarak, ayn okula girdik, o hakikaten genetik mhendislii okudu

ben ise felsefe okudum ve u an a falan da deilim.

niversite:

niversite yllarmda ecinselliimi kefettim, sosyal bilimler bina-

snda olduum iin midir ans mdr bilinmez ama bina nnde hibir

problem yaamadm. Hocalarm da insan haklarna duyarl insanlard

ounlukla ve ne derslerde ne de gnlk yaamda, arkadalarm ve

hocalarmdan hibir ayrmclk veya homofobiye maruz kalmadm.

Esas iin trajikomik yan ise mezun olduktan sonra oldu. Mezu-

niyetimden bir sene sonra, sevgilimle birlikte okula gittik gezmeye

ve sosyal bilimler dnda bir yerde oturduk. Yalnzken benim sorun

yaamadm bir yer olmasna ramen okulum, sevgilimle birlikte esas

homofobiyi deneyimledik. O kadar ok bakan oldu ki otururken, en

sonunda rahatsz olup kalkmak durumunda kaldk. Ve bu bahsettiim

yer ise lkenin en ilerici okullarndan farz edilen ODT de gerekleti.

Meer ODTnn homofobisi hep varm, geri eski rektrn okulu-

muzda ecinsel yok ve byle bir topluluu kurdurtmayz cmlesinden,

baka ne beklenebilirdi ki

N. O. : Ku tyl kpelerin, anneme, babama ve okulumdaki

yetkililere gre satanistler tarafndan takld gnlerdi, benim de

sra arkadam olan kza gzmn kayd gnler O kpelerden

ne kadar ok istemisem, kendimi rehberlik servisinde bulmutum bir

gn. Duygularm ve isteklerimi, doru insanlar gibi de ekillendire-

bileceim zerine bir anlamaya vararak vedalanmtm retmenim

tarafndan. Aslnda, tyl kpelerden de fazlas vard iimde, dzel-

tilmeye ihtiya duyulan; ancak, ben ku tylerini istediim kadar

isteyememitim sra arkadamn dii ellerini demek ki Rehberlik

servisine gnderilmekten korkmutum aralkszca; halbuki azma bile

almyordum, dolaysyla ifa etmiyordum kimseye kendimi. Kim bilir, bu

sefer ne kadar uzu tutarlar beni o odada diye, sra arkadamdan bile


51

epey nefret etmitim iten ie. Ayn anda da onu severek.

Umut: Ben beden eitimi dersinde aladm biliyorum. Aladm ki

hoca benim annemin en yakn arkadann kocasyd. Adam beni soyun-

ma odas nbetisi yapt. ki sene boyunca nbeti oldum ve salonda

oturdum. Ankarada nl bir krete bir tane kk ocuk ecinsel

eilimler sergiliyormu. 4 yanda bir ocuk nasl ecinsel eilimler ser-

giler o da ayr bir konu. Ebeveynlerden bazlar ocuumun snfnda

ibne var diye okuldan alacaklarn sylemiler. Dnsene ocuk ibne

olmay 4 yanda reniyor. Belki ocuk erkeklerden holandnn

farknda bile deildir.

Erdal: Ecinsellik dier asimilasyon trleri gibi deil, bir rk olay gibi

deil sanki bir ekilde tekrar niversite de kendini zgr hissediyorsun,

lisede kendini basklyorsun kz arkadan falan oluyor. Ecinselliini

saklayabiliyorsun ama Krt olduunu, Ermeni olduunu saklayamazsn

bence.

Umut: Ben niversite birinci snfta birine ktm ve k olduumu

herkese sylyordum. Ama niversite 2. snfta trnak iinde kt bir

ey olduunu fark ettiim an ecinselliimi bile sylemekten ekindim.

Uurla tantmz ve birbirimizi tandmz halde bile kendimi sakla-

maya karar verdim. niversite 1. snfta gidip ben Krdm dedikten

sonra Krt kimliini saklayamaz. Ecinsellik o noktada unutulmaya

meyilli. Senin yzne demiyorlar arkandan ibne demeye balyorlar.

Ecinsellik istenildii zaman kamufl e edilebiliyor.

Erdal: Bir de ikircikli bir durum var dier asimilasyonlardan. Eer

annen baban uramsa senden nce ve dier egemen kltrle by-

tlyorsan bir ey hissetmiyorsun. Kltr gibi hissediyorsundur. Ama

ecinsellikte byle deil. Bir yataylk sz konusu deil. Anneden babaya

geen bir ey deil.


52

Evren: Bir de insan bir kere kalba oturmusa onu deitirmek iin

bir abas olmuyor. nk iinden gelen bir bask yok. Ama ecinsellik

yle deil. Bir kere kendini heteroseksel kalba oturtmusan zaten

iinden ecinsel olmamaya ynelik bir bask var. Bir noktada da bu

patlyor.

Umut: Dierleri de kendileriyle de barabiliyor sonuta. Bir Krt

ocuunun Krt arkadalar olabilir. Aleviler Alevilerle birlikte olabi-

lir. Yani Aleviler Mslman bir lkede soyutlanabilirler. Ama ecinsel

ocuklar dier ecinsel ocuklardan da soyutlar. Burada tamamen bir

tek banalk sz konusu. Ben ilkokula baladmda ilk gnden beri

samimi olduum bir erkek bir de kz arkadam vard. Srekli mz

birlikte vakit geirirdik. Ve 10 sene sonra dier arkadamn gey, kz

arkadamn da lezbiyen olduunu rendim. Biz on yl bunu birbirimize

ifade etmeden gezdik dolatk. Tm okuldan soyutladk kendimizi. Bu

beden dersleri ile ilgili en net hatrladm ey u. Kzlar yine dier kz

arkadam almaya meyilliydi ama bizim zerimizden onu actyorlard.

Neden onlar yle diye. Bizim efemine taklidimizi yapyorlard. Daha

sonra kz arkada da onlarla grmek istemedi. Beden dersi bala-

yaca zaman ilk 5 dakika kzlar girer soyunur kar, sonraki 5 dakika

erkekler girer soyunur kar hepsinden sonra da biz mz girer soyu-

nur kardk. Her beden dersine biz hep ge kalrdk bu yzden. nk

ikimizin erkeklerle birlikte soyunup giyinmemiz mmkn deil. nk

alay ediyorlard. O yata ocuklar daha acmazsz oluyorlar. Byle bir

ey niversite olmazd. ok net hatrlyorum fl tle kafamza falan

vururlard. Kz arkadam da kzlarla soyunma odasna giremiyordu.

Documents

Eğitimde Cinsel Kimlik Ayrımcılığına Son!