Çocuk ve Gençlerde Sağlıklı Cinsel Kimlik Gelişimi Prof ...Günümüzde kitle iletişim araçlarının bir hayli fazla yoğun bir şekilde ... insan psikolojisi hakkında bizim

Çocuk ve Gençlerde Sağlıklı CinselKimlik Gelişimi

Prof. Dr. Mücahit Öztürk

PsikolojiÇocuk ve Gençlerde Cinsel Kimlik Gelişimi ▼ Mücahit Öztürk 3

Çocuk ve Gençlerde Sağlıklı Cinsel KimlikGelişimi

Prof. Dr. Mücahit Öztürk

Günümüzde kitle iletişim araçlarının bir hayli fazla yoğun bir şekildeçocuklar tarafından kullanılıyor olması ve buna sınır koyabilmemizin çokfazla kolay olmaması sebebiyle ortaya çıkan bir durum var; çocuklarımız,bize göre çok daha erken bilgi sahibi oluyorlar. Bu kimi zaman olumlu, kimizaman da olumsuz sonuçlar doğuruyor. Bilginin artması, bilginin paylaşıl-ması, bilgi sahibi olunması bu durumun olumlu tarafını oluşturuyor. Fakatbu çocukların gelişimsel düzeylerinin, ruhsal yapılarının da bu bilgiyikaldırabilecek durumda olmayışı zaman zaman bazı sorunlara sebepoluyor.

Anne-babalar olarak bu bağlamda zorlandığımız konuların başındada cinsel konular geliyor. Gelişimsel süreçleri içerisinde çocukların cinselgelişimleriyle ilgili birtakım konularda açmazlar, sorunlar karşımıza çıka-biliyor. Bu noktada, daha erken bebeklik döneminden başlayarak ergen-likle birlikte yoğun bir şekilde artan problemlerle karşılaşıyoruz. Öncelikliolarak bu problemlerin tanınmasında, tayin edilmesinde ön bilgilerimiz ol-ması gerekiyor ki sağlıklı bir nesil yetiştirebilelim.

Çocuk yetiştirmek gerçekten çok zor bir hadise… Ama maalesefbizim kültürümüzde, toplumumuzda çok fazla önemi kavranmış bir konudeğil. Hatta eğitimli, kültürlü, bu konuda eksiği olmayacağınıdüşündüğümüz anne-babalarda bile çocuk yetiştirme temel ilkeleriyle ilgiliçok ciddi eksikliklerin, hatta yanlışlıkların olduğunu görüyoruz. Bunun ne-deni olarak insan ruh sağlığı, insan psikolojisi hakkında bizim insanımızınbirtakım temel bilgilere sahip olmamasını, hatta insan psikolojisinin önemihakkında bir bilgi eksikliği olmasını gösterebiliriz. Bizim kültürümüz ve


toplumumuz, somut diyebileceğimiz konularda çok itiraz sahibi değildir.Örneğin çocuğunuzun kalp problemi konusunda etraftan önemli uyarılar,öneriler duymazsınız. Fakat konu soyut kavramlara geldiği zamanherkesten yorumlar gelir. Bunlar zaman zaman tavsiyeler seklinde olsa datedavi boyutuna kadar ulaşabiliyor. Bu şekilde ailelere yanlış bilgiler verenkişiler birçok gencin, çocuğun ruhsal yapılarıyla oynamaktadırlar. Bu ne-denle ruh sağlığı konusunda hassas davranmak, ruh sağlığının neolduğunu bilmek, gelişimsel süreç içerisinde başta yapılan hataların geridönüşü olmayan şeylere neden olacağını bilmek ve en az çocuğun diğerbiyolojik rahatsızlıklarına duyulan hassasiyeti ruh sağlığına da göstermekgerekmektedir. Kulaktan duyma bilgilerin bizi sağlıklı bir yere getirmeye-ceği, hatta yanlışlar yapmamıza dahi neden olabileceği bilinmelidir.

Öncelikli olarak cinsellik ve cinsel kimlik deyince ne anlıyoruz? Bu-radan başlayarak çocukluk ve ergenlik dönemini basamak basamak an-latmaya çalışacağım.

Cinsiyet kavramı, insanlığın var olma temelindedir. Burada bir zıtlıksöz konusu ki bu zıtlığın birleşmesinden yeni bir birey meydana geliyor.Bizim inancımıza göre Hz. Âdem ve Hz. Havva’dan beri gelen böyle birsüreç var. Kişinin cinsel kimliğini bireysel olarak fark etmesi ve algılaması,yaklaşık olarak 3 yaşında başlıyor. Yani 3 yaşındaki bir çocuk, kendininfarklı bir cinse sahip olduğunu, farklı bir cinsten olduğunu, en azından karşıcinsten olmadığını algılayabilecek düzeye geliyor. Bu dönemin genel özel-likleri içerisinde var olan merak, çeşitli bilgileri öğrenme isteği, sürekli sorusorma dürtüsü cinsel kimliğe de yönelik olmaya başlıyor. Çocuk, budönemde kendi bedenini keşfetmeye, algılamaya yönelik birtakım özellik-leri kendi içinde sorgulamaya başlıyor ve bu sorgulamalar çevreye de yan-sıtılıyor. Kendi bedensel farklılıklarını, karşı cinsin bedensel farklılıklarınısorgulamaya yöneliyor. Hatta anne-baba olarak bedensel farklılıklarınızısorgulamaya başlıyor. Cinsel anlamda sorma, araştırma, merak aşaması5 yaşlarında yavaş yavaş sönüyor ve ergenlik dönemine kadar olan 10-15 yaşına kadarki dönem içerisinde bu konular pek gündeme gelmiyorçocuklar için. Daha sonra fizyolojik gelişme, hormonal gelişme, biyolojikolgunlaşmayla beraber zaten olması gereken bir tablo karşımıza çıkıyor.Hormonal, biyolojik tetiklemeyle beraber cinsellikle alakalı duygular, bunabağlı olan düşünceler ve meraklar giderek gelişiyor. Dolayısıyla iki ananoktada meseleyi incelemekte fayda var. Bunlardan bir tanesi, erkençocukluk dönemindeki çocuğun cinsellikle ilgili birtakım soruları, yönelişleri;diğeri ise ergenlik dönemindeki yönelişler şeklinde karşımıza çıkmaktadır.Ergenlik döneminden sonra cinsel kimlik oturuyor ve bu konuda fazla birşey yapamıyorsunuz.

3 yaş civarındaki çocuğun fizyolojik anlamdaki değişikleri fark etmesi,artık kendinin kız ya da erkek olarak algılaması biçiminde karşımıza


çıkıyor. Bu noktadan sonra kendi farklılıklarıyla ve karşı cinsin farklılık-larıyla ilgili sorular soruyorlar. Ergenlik döneminin, fizyolojik boyutununyanında bir de psikolojik boyutu mevcut. Bir erkek çocuğunun kendinierkek gibi hissetmesi, bir kız çocuğunun kendini kız gibi hissetmesi olayıvar ki bu hissedişte sadece biyolojik faktörler, yaratılıştan gelen faktörler,hormonal faktörler, cinsel organların gelişmesi gibi faktörler tek başına etki-li değil. Bu dönemde kimlik gelişiminde olmazsa olmazlardan biri, 3 yaşve sonrası dönemde çocuğun kendi cinsine yönelik bir model alma giri-şimidir. 4 yaşındaki bir çocuğun babasını taklit etmesi, babası gibi davran-ması, babası gibi oturup kalkması, traş olmak istemesi ya da 3–4 yaşındakibir kız çocuğunun annesi gibi davranması, anneyi model alması, jest vemimikleriyle annesini taklit etmesi 3 yaşından sonra bir ayrışma olduğunungöstergesidir. Bu da işin psikolojik tarafını oluşturuyor.

Bu dönemde zaman zaman sapmalar, sıra dışı davranışlar vehareketler görebiliyoruz ki çok erken dönem dediğimiz bu dönemdeailelerin bu konularda uyanık olması gerekmektedir. 3 yaş civarındakierkek çocuğun model olarak babayı değil de anneyi almaya başlaması,anne gibi davranmaya başlaması, kılık kıyafetin, hareketlerin, taklitlerinanneye doğru yönelmesi buradaki bir kimlik sapması durumunun belirti-sidir. Bunlar hiç de gözden kaçacak şeyler değildir. Bizim toplumumuzdaaileler, bununla baş etmek zor olduğu için bu konuyu yok sayarlar.Çocuğun yürüyüşünden, oyuncak seçimlerinden, hareketlerinden bu an-laşılır. Çocuğun bunu fark ettirmemesi gibi bir durum söz konusu değildir.Bu konunun daha sonraları sosyal alanda sorun oluşturmaya başladığızamanlarda, örneğin arkadaşları arasında sorun yaşayan, arkadaşlarıtarafından itilen, isim takılan bir çocuk haline geldiğinde bu iş daha reel birşekilde göz önüne serilir.

Aynı şekilde bir kız çocuğunun model olarak anneyi değil de babayıgörmesi, baba gibi davranması, erkeksi tavırları takınması fazla göze bat-mayabilir. Hatta bazı toplumlarda, bazı kültürlerde kız çocukları “erkekFatma”, “erkek gibi kız” biçiminde söylemlerle teşvik bile ediliyorlar bu du-ruma. Eğer bu süreç devam ederse çocuk, kız kimliği yerine erkek kimliğinitercih edebilir ve bu, erkek olma isteği şeklinde devam edebilir. Bu durumda normalden bir sapmadır.

Özetle cinsel kimlikteki bu sapmaları sonradan gözetlemekmümkündür ama erken dönemde biraz daha dikkatli bir gözlem yapılmasıve böyle bir sorunun varlığından haberdar olan anne-babanın bu sorunugörmezden gelmemesi gerekmektedir. Eğer bundan sonraki süreçte cinselkimlikte bir sapma varsa bu devam edip gider. Bu süreçten sonra da tedavikonusunda çok ciddi sıkıntılar yaşanır. Normal gelişimde erkek ve kızçocuklar, biyolojik ve psikolojik gelişimlerini birleştirerek kendilerine hem-cinslerinden birini model alarak kimliklerini ergenliğe kadar devam ettirir.


2-3 yaş civarında sorun olarak ailelerin karşılarına çıkabilecek birkaçhusus mevcut. Bunlardan bir tanesi çocukların bu konuda çok fazla sorusorması ve bu konuya olan merakları, ilgileri. Normalde 3 yaş civarı; çocuk-ların genel anlamda meraklı, öğrenmeye yatkın oldukları, her şeyi sorduk-ları bir dönem. Bunun sonucu olarak mahrem dediğimiz bu konularda daonlardan sorular gelecektir. Çocuk, bunun mahremiyetle alakasını bilemez.Dolayısıyla çocuğun kendi bedeniyle, karşı cinsin bedeniyle ilgili sorularaanne-baba olarak utanıp sıkılmadan, net ama çok detay verici şekilde deolmamak kaydıyla kısa cümlelerle mutlaka cevap vermemiz gerekmekte-dir. Zaten yeterli cevabı alan çocuk, aynı soruları tekrar tekrar sormaz. Ce-vapların o yaş grubuna uygun bir şekilde ve çocuğun farklılığı fark edeceğişekilde yeterli olmaları gerekir. Bu konuların üzerini kapatmanın faydasıyok çünkü çocuk, eninde sonunda bu konuları bir yerlerden öğrenmeolanağı bulacaktır.

İletişim araçlarının, çocuklar üzerindeki etkisi yadsınamaz. Çokmasum gözüken çizgi filmlerde bile çocukları olumsuz yönde etkileyecektuhaf mesajlar verilmektedir. Bu iletişim araçlarının yardımıyla neyi nekadar öğrenmesi gerektiği bakımından bizim büyük sıkıntılarımız var. Bunedenle bu araçlarda sınırların belirlenmesi ve çocukların zarar görebile-ceğini düşündüğümüz şeylerden uzak tutulması gerekmektedir. Bu sadecebizim ebeveyn olarak yapabileceğimiz bir şey değil. Aynı ev içinde yaşayanağabeylerden, kuzenlerden gelebilecek olan bilgiler var. Bu bilgiler, çocuğafütursuzca ve pervasızca anlatılabilir. Örneğin 12 yaşındaki bir ergen,karşısındaki 4 yaşındaki çocuğa her şeyi bir anda anlatabilir ve görüntüselolarak bunları gösterebilir. Bunlar, çocuğun zihninin kaldıramayacağı,çocuğu sıkıntıya sokabilecek görüntüler veya söylemler olabilir. Bu yüzdenevimizde çocukla ilişkide bulunan ergenlerin nasıl ergenler olduğunu, bizimçocuğumuza nasıl müdahale edeceklerini bilmemiz gerekiyor. Ergenlerinpaylaşımcı olmalarından kaynaklanan bu sorunlar karşısında dikkatlidavranmak gerekmektedir.

3 yaş civarında, fazla meraktan kaynaklanan bedeni tanıma oyun-larının cinsel oyunlar haline dönüştürülmesi ve kendinden büyük çocuk-ların bu oyunları kötüye kullanması sık karşılaşılan bir durum. Özelliklehem-cinsler arasında bu kötüye kullanma daha yaygın. Bu nedenle birinciaşama olarak çocuğun cinsel kimliğini algıladığı yaştan itibaren çocuktakibirtakım bedensel değişiklikleri çocukla paylaşmak, bu değişiklikleriçocuğa anlatmak ve en önemlisi çocukta mahremiyet duygusunugeliştirmek gerekir. Bu yaştan itibaren yavaş yavaş “mahremiyet nedir; ne,ne kadar kiminle paylaşılır; nereye dokunulur, nereye dokunulmaz; nereyebakılır, nereye bakılmaz” gibi konularda çocuğa yavaş yavaş bilgi vermekgerekmektedir.


Çocuklar günümüzde yadsınamayacak derecede cinsel taciz olay-larına maruz kalıyorlar. Bu nedenle çocuklarımızı bu konuda uyarmak veo mahremiyet duygusunu öğreterek kendisini korumayı öğretmek, 3 yaşın-dan itibaren basamak basamak yapılması gereken bir olaydır. Böyle ol-madığı takdirde karşı taraftakinin birtakım kötü niyetlerini çocuğunanlaması ve önsezide bulunması mümkün değil. Bunlar günümüzdesadece tehdit, korkutma yoluyla değil, oyun amaçlı da yapılabiliyor. Bukonular abartılmadan, çocuğun etrafa karşı sürekli şüpheli gözlerle bak-masına neden olmadan “mahremiyetini koruması gerektiği” düşüncesiçocuğa aşılanmalı.

Çocuğun kendi mahremiyetini koruması, bizimle onun mahremiyetinikoruması açısından da çok önemlidir. Bizim kültürümüzün yanlış uygu-ladığı sistemlerden biri, anne-baba olarak çocuklarımızın yanında çokrahat davranmamız. Çocuğun yaşını küçümsemeyerek onun yanında kılıkkıyafet konusunda olsun, davranışlarımız konusunda olsun dikkat etmemizgerekmektedir. Eğer siz çocuğunuzla aranızdaki mahremiyet duygusununsınırını koymazsanız çocuk da başkasıyla böyle bir mahremiyet sınırıkoyma becerisini gösteremez. Çocuğun kendi bedeniyle olan saygısınıgeliştirmek mahremiyet duygusuyla olabilecek olan bir şey.

Ergenlik denilen hadise bir anda başlamaz. Belli bir süreç içerisindemeydana gelir ve başlaması, ortalama 12–13 yaşlarına tekabül eder. Bu12-13 yaş, daha çok ruhsal gelişimlerin başladığı dönemdir. Biyolojikbakımdan 12-14 yaşlarında ergenlikle ilgili birtakım belirtiler ortaya çık-maya başlar. Ergenlikle ilgili iki temel belirti kümesi var diyebiliriz. Bunlar-dan biri, biyolojik anlamda ergenliğin başlangıcı kabul edilen, kızçocuklarında metruasyonun yani âdetin görülmeye başlanmasıdır. Bu yaşsınırı da genelde 12-14’tür. Erkek çocuklar için yine aynı dönemde testis-lerin büyüyüp sperm üretmeye başlaması ve spermlerin dölleyebilir halegelmesi demektir ki bu da erkekte ergenliğin başlaması anlamına geliyor.Bunlar noktasal belirtilerdir. Daha çok fiziksel anlamda ve cinsel anlamdagelişmeler söz konusu bu dönemde. Özellikle fiziksel gelişim adına büyü-menin belirgin bir şekilde olması yani organlardaki büyümeler, el-ayakbüyümesi, vücudun şeklinin değişmesi, cinsel organlardaki değişikliklersöz konusu. İkinci olarak, birtakım görsel değişiklikler fark edilmeyebaşlanıyor. Gerek erkek çocukta gerek kız çocukta tüylenmelerin olması,buna bağlı olarak gelişen reaksiyonlar, sesin değişmesi, vücutta sivilceleringörülmesi ergende gözüken fizyolojik olaylardan bazılarıdır.

Fizyolojik değişikliklerin yanında bir o kadar da önemli olan psikolojikdeğişiklikler söz konusudur. Ergenin kendine bir kimlik oluşturması ve bukimlik üzerine bazı şeyleri bina etmesi, psikolojik anlamda da bir yapılan-maya girdiğini gösterir. Ergen, bu dönemde daha özerk, daha bağımsız,daha sorgulayan, daha reddeden, kendi başına hareket etmeye çalışan,


çok da uyumlu olmayan bir yapılanma içerisine girer. Bunlarla beraberkadınlarda ve erkeklerde var olan cinsiyet hormonları, üremeyi sağla-masının dışında bir de cinsel dürtü dediğimiz, gencin karşı cinse ilgi duy-masını sağlayan bir fizyolojik mekanizmayı oluşturur. Bu fizyolojikmekanizma içerisinde gencin, ister istemez bir yol haritası çizmesinde vene yapacağını belirlemesinde zorlanması söz konusu. Buradaki asıl sorun,aynen çocukluk döneminde olduğu gibi ergenlik döneminde de ani değişik-liğe karşı bir merakın söz konusu olmasıdır.

Ailesi tarafından ön hazırlığı yapılmamış gencin ilk ergenliğe girmesi,onun travmatik bir yaşantı içerisine girmesine neden olabilir. Süreç içerisin-deki birtakım fizyolojik değişikliklerin 9-10 yaşlarından itibaren yavaş yavaşçocuklara anlatılması gerekmektedir. Önce fizyolojik değişikliklerin doğalolduğu ve herkes tarafından yaşandığı ergene anlatılmalı. Bu konularıkimin, hangi tarzda ergenle konuşması gerektiği de önemli bir nokta. Anne-baba, konunun hassasiyeti bakımından böyle bir vazifeyi üstlenmek pekde istemezler ve bu konu akrabalara ya da ağabeylere ve ablalara bırakılır.Fakat bizim önerimiz, her alanda yaşanan her sıkıntının muhatabının anneya da babanın olması yönünde. Bu noktada da cinsel gelişimle ilgili,değişimlerle ilgili ve çocuğun kafasındaki sorularla ilgili muhatabın eğerergen kızsa anne, ergen erkekse baba olması gerekmektedir. Anne vebaba vefat etmişlerse bunların yerine geçen bireylerin bu süreci üstlen-meleri gerekiyor.

Bundan sonraki süreç daha önemli… Çünkü bundan sonra sorulargelmeye başlayacak. Bu soruların sorulması da anne-babanın soruları sor-maya zemin hazırlayıp hazırlamamasıyla ilgili. Bu konular konuşulurkenanne ya da babanın utanıp sıkılması, çocuğun bu konularda aynı şekildeutanmasına ve sormak istediklerini rahatça soramamasına neden olur.Çocuklar, anne-baba tarafından cevap verilmeyen soruların cevaplarınıdışarıda arar ve bu konuları ilk paylaşacakları kişiler de arkadaşları olur.Arkadaşlarının ne kadar sağlıklı bilgilere sahip oldukları ve bunları nekadar doğru şekilde anlatabileceklerini bilmiyoruz. Bu nedenle ergen, bil-giyi mutlaka birinci elden yani anne-babadan almalıdır. Bu sürece gelenekadar bizim erken dönemde çocukla kurduğumuz ilişkinin nasıl olduğu vebizimle rahat bir şekilde konuşup konuşamadığının etkisi olacaktır. Ergen-lik döneminde dışarıdan alınan bilgilerden dolayı ergenin anne-babayadönüşleri söz konusu olabilir. Bu soruların cevaplanması konusunda anne-babanın yardımcı olması ve çıkılmaz noktalarda mutlaka profesyonelyardım almaları gerekmektedir. Konunun ertelenmesi sakıncalı durumlaraneden olabilir. Çünkü ergen, sorduğu sorunun cevabını nereden olursaolsun öğrenmek isteyecektir.

Ailelerde genellikle iki-üç tutum görüyoruz. Bir tanesi bu konularınkonuşulmadığı, ayıp sayıldığı ya da anne-babanın konuşma gücünü bu-


lamadığı, çocuğun hiçbir şey söyleyemediği, hiçbir şeyi ifade edemediğiyasakçı bir yaklaşım ki bu bizim ülkemizde hiç de az değildir. Böyle birailedeki çocuk, bilgi noktasında anne-baba dışındaki her alanı çok rahatkullanabilir. Sonuçta burada sağlıksız bir bilgilenme söz konusu olur.

Diğer sıkıntı veren nokta ise anne-babanın, çok modern bir yaklaşımiçinde bulunduklarını sanarak çocuğu çok rahat bırakmalarıdır. Bu aileler,çocuğun bu konuları herhangi bir yerden öğrenmeleri konusunda sakıncagörmezler. Cinsellikle ilgili her şeyi de deneyebilirler, bunun herhangi birmahsuru yokmuş gibi bir tutum içerisine girerler. Hiçbir şekilde sınır koy-mayan, çocuk yaşasın ve görsün diyen bir yaklaşımla çocuğun kaldıra-mayacağı, özellikle psikolojik travmalara neden olabilecek birtakımyaklaşımların aileler tarafından sergilenmesi mümkün. Bu nedenletoplumun birtakım temel değerlerinin unutulmaması ve aile içi yapılan-maların bunlara göre düzenlenmesinin gerekliliğini belirtmeliyiz. Ergenlikdönemiyle birlikte çocuklarda görülen cinsel yönelme ve cinsel ilgi, duy-gusal anlamda masum boyutta gözlenebileceği gibi karşı tarafı rahatsızeden eylemler şeklinde de olabilir. Burada olayı sadece cinsel boyuttadüşünmek doğru değildir. Bu kadar sınırsızlık, başka konularda da sınırsı-zlık düşüncesini beraberinde getirir. Çok rahat cinsel eylemlere girengençler, farklı noktalarda da mutlaka sorunlar yaşarlar ve kendilerini fren-lemekte zorlanırlar. Bu nedenle bu tür gençlerde cinsellikle ilgili meselelerisadece noktasal olarak değerlendirmek doğru değildir. Bu gençlerin başkasorunları da vardır, başka sınır ihlalleri de vardır. Örneğin çocuklar, çokrahat bir şekilde alkol ve sigara da kullanmak isteyebilirler. Bu davranışkalıpları, zincirleme bir şekilde kendini gösterir ve toplumun çeşitli yer-lerinde ve çeşitli zamanlarda bu rahatlık büyük bir sorun teşkil edebilir. Bukonularda sınır meselesi yaşanıyorsa yine profesyonel destek alınmasıgerekmektedir. Şunu yadsımamamız gerekmektedir ki bu kadar hormonalanlamda iteklenen bir yapılanmanın, cinsellik alanında kendini frenlemenoktasında sıkıntıları olabileceği hiçbir zaman akıldan çıkarılmamalıdır.Ama ne olursa olsun birtakım değer yargıları ve kültüler sınırlarla beraberergenin kendi özerkliğini kurabilmesi mümkündür.

Özet olarak aile yapısında, cinsellikle ilgili konuları konuşabilen biryapıya gelmemiz gerekiyor ki çocuk, kendini hem karşı taraftan gelebilecekzararlara karşı koruyabilsin hem de başkasına zarar verme noktasındakendini frenleyebilsin. Bu noktada şunu hiçbir zaman unutmayalım kipsikolojik problemler noktasal konulardaki sorunlar değildirler, birçok alanlaiç içedirler. Bu alanların da psikolojik sorunlarla birlikte ele alınması gerek-mektedir. Günümüz toplumunda gençlerin özellikle bu noktada sıkıntılıoldukları, uyarıcıların çok fazla olduğu, özellikle erken dönemde uyarıl-manın çok fazla olduğu ve sosyal çevreden gelen uyarılar ile aileden gelenuyarılar arasında çatışmalar olduğu görülmektedir.


SORULAR

Soru: 3-4 yaşlarda oluşan ilk cinsel sapmanın tek sebebi sadeceyanlış model almak mıdır, biyolojik faktörlerin de etkisi var mıdır?

Mücahit Öztürk: Erken dönemde fark ettiğimiz cinsel kimlik sap-masını iki alanda inceliyoruz. Bunlardan birincisi çevresel faktörlere bağlıolarak çocuğun yanlış model alması ya da model almaması konusundameydana gelen sorunlar ki bunlar daha çok erkek çocuklarda rastladığımızsorunlardır. Anneye bağlı olma ve çeşitli nedenlerden dolayı babayı modelalmama durumundan kaynaklanan psikolojik sorunlardan bahsetmiştik. Birdiğer mesele olarak, daha tıbbın dahi adını koyamadığı başka bir tarafvardır. Aile bireylerinde hiçbir sorun olmadığı halde çocukta cinsel sapmamevcutsa bu, daha çok biyolojik kökenli ya da nedenini bilmediğimiz birsapmadır ki bunda işimiz daha zordur. Fakat benim burada engellenebilirya da önlenebilir dediğim şeyler başka. Psikolojik kökenli sapmaları 3yaşından itibaren fark edebiliyorsanız bunları normale çevirme olasılığınızmevcuttur. Fizyolojik kökenli, nedenini bilmediğimiz sapmalarda sorunlarınçözülmediği de görülmektedir.

Soru: Cinsel konularda bilgilendirme anne-oğul arasında olursabunun nasıl zararları olabilir, ne yapmak gerekmektedir?

Mücahit Öztürk: Ergenlik döneminde erkek ve kız çocuklarınyaşadıkları ikilemlerden en önemlisi, cinsel dürtülerin harekete geçmesiylebu dürtülerin evden birisine yöneleceği korkusudur. Bu anne, baba ya dakardeş olabilir. Bu korku ve bu tedirginlik, ergen için rahatsız edici bir şey-dir. Çünkü çocuk, cinsellik kavramını anne ve baba noktasında yaşamak


istemez. Bu nedenle erkek çocuklarda annenin değil de babanın bu bil-gilendirmeyi yapması gerekmektedir. Babanın olmadığı durumlarda annedevreye girebilir fakat mutlaka arada bir sınır olması gerekir ve o sınırdansonrasını bir erkek modelin aktarmasını öneriyoruz ki çocuk duygusal an-lamda böyle bir ikilem yaşamasın.

Soru: 5–6 gibi erken yaşlarda sorulan sorulara ne derece cevap ver-mek lazım? Örneğin “çocuk nasıl olur” gibi bir soruda her şeyi basite in-dirgeyip mi yoksa bazı konuları atlayarak mı anlatmak gerekli?

Mücahit Öztürk: Öncelikle çocuk ne soruyorsa onu cevaplamakgerekmektedir. Bu anlamda sorunun cevaplanması çocuğun yaş düzeyineve algılama biçimine göre değişmekle beraber bu konuları geçiştirmedençocuğa anlatmak gerekmektedir. Fizyolojik anlamda annenin karnındakiçocuğun büyümesinden doğuma kadar gelen süreç çocuğa anlatılmalı.Fakat bunu bir biyoloji dersi veriyormuş gibi yapmamak gerekmektedir.Sorularına onun anlayacağı tarzda cevaplar verdikten sonra bir daha aynıkonularla ve sorularla size gelmez.

Soru: Çocukların kendi kendilerini tatmin etmeleri konusunda nesöyleyebilirsiniz?

Mücahit Öztürk: Bu konuyu ikiye ayırmamız gerekmektedir. Erkendönem dediğimiz 2-3 yaşlarında görülen mastürbasyon, daha çok koltukdayanağına yatıp sürtünme, yere yatıp sürtünme, elle oynama şeklindeolur. Bu yaşlarda görülen mastürbasyonun cinsel bir anlamı kesinlikle yok-tur. Bu tamamen farklı bir boyutta ve çoğunlukla çocuğun boş kaldığıdönemlerde yaptığı bir problemdir. Genellikle takıntı haline gelmiş birhadisedir. Tırnak yemek ya da parmak emmek gibi bir olaydır. Niye olduğu-nun da iki tane cevabı var. Sıradan bir çocukta olabildiği gibi obsesyondediğimiz saplantı hastalığına müsait çocuklarda da görülebiliyor. Bir deçocuk-anne ilişkisinde ciddi problemler varsa çocuk, duygusal doyumsağlamak amacıyla buna yönelebilir. Yapılmaması gereken şey, bu olayadirek müdahale etmek, olayı cezalandırmak ve bu olayla ilgili yoğun negatifduygular vermektir. Bunlar tam tersine çocuğun bu yönelişini arttırır. Yap-mamız gereken şey ise bu zamanlarda çocuğun dikkatini başka tarafaçekip olayı unutmasını sağlamaktır. Bu olayın, çocuğun günlük hayatfonksiyonlarını etkilemeye başladığı görüldüğü zamanda ise mutlaka biryardım almak gerekir.

Soru: 4 yaşındaki veya 12 yaşındaki çocuğa cinselliği nasıl anlat-malıyız?

Mücahit Öztürk: Çocuk sorduğu bütün sorulara cevap bulmalı. Bunedenle sizin bunu bir anda değil de basamak basamak anlatmanız gerek-


mektedir. Hangi yaş grubundaysa da ona göre cevap vermeliyiz. Çocuk,var olan işin cinsellik kısmından ziyade biyolojik ve fizyolojik boyutunuöğrenmek ister. Bunlar merakın bir getirisidir ve sizin buna göre cevap ver-meniz gerekmektedir. Fakat ergenlik döneminde cinsellik üzerine sorulansorular öğrenmek içindir. Onlara da o şekilde cevap vermeliyiz. Hatta er-genliğe gelmeden önce bilgi vereceğiz ki kendini hazırlayabilsin

Soru: Yeğenim 2 yaşından itibaren sizin dediğiniz gibi cinsel or-ganıyla oynamaya başladı. Destek alındığında bu zamanlarda çocuğun il-gisinin dağıtılması gerektiği söylendi. Şu an 6 yaşında ve zaman zamanyine aynı davranışı yapıyor. Çocuğun kendini yönetmesi lazım dediniz.Bunu ne zamana kadar devam ettirecek?

Mücahit Öztürk: 6 yaşındaki bir çocuğun bunu yapmasının cinselbir anlamı yok. Bu bizim obsesyon dediğimiz takıntı haline gelmiştir. Bunedenle kendini kontrol etme olasılığı yoktur. Mutlaka profesyonel destekalınmalı. “İlgisini başka yere çekin” dönemi geçti artık. O, üç yaşında olanbir çocuk içindi. Bunun günlük yaşamını etkilemesi önemli değil, sıklığıönemli. Bu sıklık da giderek artabiliyor çünkü.

Soru: Çocukların, karşı cinsin organını fark etmesi kaç yaşında olur?

Mücahit Öztürk: 3–4 yaş civarında çocukların karşı cinse meraklarıbaşlayacak ve bu konularla ilgili size sorular yönelteceklerdir.

Soru: Birlikte yatmak isteyen kardeşlere karşı nasıl bir yöntem uygu-lamak gerekir ve onların ne kadar süre birlikte yatmaları uygundur?

Mücahit Öztürk: Birlikte yatmak hiçbir zaman doğru değil. Kardeş-lerin birlikte sabaha kadar yatmasını hiçbir yaşta önermiyoruz. Özellikleergenlik döneminde cinsel duyguların onarılması, bu cinsel duyguların aile-den birine yönelmesi şeklinde olabilir ve bu konuda hem-cins ya da karşıcins fark etmez. Çocuk, bu noktada suçluluk duyguları yaşar. Uygun olan,hiçbir yaşta bu beraberliği rutin bir hale getirmemektir.

Soru: Ergenlik döneminde karşı cinse duyulacak duygulara karşıbizim çocuğumuza nasıl davranmamız ve araya nasıl bir sınır çizmemizgerekmektedir?

Mücahit Öztürk: Bu sorunun cevabı kültürden kültüre değişir. Bazıkültürler çocukların istediği gibi gezmesini söylerken bazı kültürler yüz yüzebile gelmemesi gerektiğini söyler. Ama şu var ki insanlar, duygusal yaratık-lardır. Önemli olan, bu duyguların çocuk tarafından yönetilmesini sağla-maktır.

Meridyen Destek Derneğiİcadiye Mahallesi Müneccimbaşı Sk.Huzur Apt. No 34/3

Üsküdar/İSTANBULTel: 0216 310 30 39 Fax: 0216 310 10 92

www.meridyendestek.org [email protected]

Documents

Çocuk ve Gençlerde Sağlıklı Cinsel Kimlik Gelişimi Prof ...Günümüzde kitle iletişim araçlarının bir hayli fazla yoğun bir şekilde ... insan psikolojisi hakkında bizim