Eğitimde Rehberlik 2

2008 – 2009 Yaz Okulu

PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİKTE BAŞLICA HİZMET TÜRLERİ

Hizmet alanlarına

göre

Problem alanlarına göre

Birey Sayısına göre

Öğretim basamağına göre

Temel işlevlerine göre

•Eğitim•Sağlık•Endüstri•Sosyal yardım

•Eğitsel•Mesleki•Kişisel/sosyal

•Bireysel•Grupla

•Okulöncesi•İlköğretim•Ortaöğretim•Yüksek öğretim

1.Uyum sağlayıcı2.Yöneltici3.Ayarlayıcı4.Geliştirici5.Önleyici6.Tamamlayıcı

A1. Eğitim Sürecinde Psikolojik Danışma ve Rehberlik:

• Öncelikli uygulama alanlarındandır. • Eğitim sürecinin sonunda bireyin, sosyal yaşama hazır

olması beklenen amaçtır. • Sosyal yaşama hazır olmak için kazanılacak beceriler;• kendine güven, • kararlı, kendini tanıyan ve kabul eden, • paylaşmayı, işbirliğini bilen ve • topluma bireyselleşmeyi başararak uyum sağlayabilmek• İşte bu süreçte, rehberlik ve psikolojik danışmanın

önemi daha da belirginleşmektedir.

A2. Sağlık Alanında Psikolojik Danışma

• Sağlık alanında bireye verilen hizmet genelde iki boyutta ele alınmaktadır: – Önleyici (sorun ortaya çıkmadan gereki önlemleri

almak) ve – müdahaleci (sorun ortaya çıktıktan sonra gerekli

müdahaleyi yapmak).

• Sağlık alanında önleyici hizmetler genellikle “bilgilendirme” biçiminde ortaya çıkmaktadır. (temel, birincil ve ikincil)

Ruh sağlığını,

• “Bireyin ruhsal hastalıklara karşı savunma gücünü arttırmak, hastalıklardan korunması için çaba sarfetmek ve daha mutlu yaşamasını sağlamak” olarak tanımlayacak olursak,,,,

Sağlık kurumlarında özellikle psikiyatri servislerinde ve ruh sağlığı merkezlerinde psikolojik danışma hizmetlerini tıp kökenli olan ve olmayan (klinik psikolog ve psikolojik danışmanlar) uzmanlar işbirliği içerisinde yürütmektedir.

A3. Endüstri Alanında Psikolojik Danışma ve Rehberlik

• Endüstri alanında verilen hizmetlerin başarıya ulaşması için gerekli pek çok faktörden en önemlisi; bu alanda iş görecek bireylerin yapılacak işe uygun yeteneğe sahip olması ve ilgisinin olmasıdır.

• Bu nedenle bu alanda; işe uygun birey – bireye uygun iş bulmak, bireyin yaptığı işten doyum sağlaması, en üst düzeyde verimli olması için hizmetlerin verilmesi olarak ifade edilebilir.

A4. Sosyal Yardım Alanında Psikolojik Danışma ve Rehberlik

• Sosyal yardım hizmeti veren kurumların başarıya ulaşması için rehberlik anlayışıyla çalışması beklenir; insana değer, saygı ve özen göstermesi. – Huzurevleri, – çocuk esirgeme kurumları, – kızılay gibi... kurumlar bireylere ihtiyacı olan

desteği vermek üzere çalışmalıdır.;

Dvm...

• Yaşlılara; yalnızlık, terk edilmişlik duygusu, çaresizlik, yolun sonuna gelmiş olma gibi duygularla başetme

• Çocuk esirgeme kurumundakilere; içinde bulundukları gelişim dönemi özelliklerini kazandırma, kendine ve başkalarına güven, kendini kabul, bağımsız olma, cinsel kimlikle ilgili rolleri kazandırma, paylaşma, işbirliği, ve kendini toplumun bir üyesi gibi görmeyi öğretmektedir.

Dvm...

• Kızılay, ülke içi ve dışında travma yaşayanlara ilk yardımları ve hizmetleri götüren kurum olarak, travma sonrası kalıcı bozuklukları engellemeye yardımcı olur.

B1. Eğitsel Rehberlik:

• Eğitim kurumlarında verilen hizmetlerin ağırlıklı olarak eğitsel rehberlik konuları ile ilgili olduğu söylenebilir.

• Öğrencinin eğitim yaşamı ile ilgili tüm gelişimleri ve yaşamakta olduğu sorunlara dönük olarak verilen hizmettir.

• Kısacası eğitim yaşamını planlama ve karar alarak amaca ulaşmayı hedeflemektedir. Örneğin; zamanı etkili kullanma, ders çalışma becerilerini kazanma, öğrenme stillerini tanıma, plan yapma, karar verme becerileri bu gruptaki hizmetler arasında düşünülebilir.

B2. Mesleki Rehberlik:

• Bireylerin ilgi, yetenek ve kaabiliyetlerine ve çevre imkanlarına uygun bir mesleği seçmesi, bu meslekte yetişmesi, ve mesleğe girmesi, ilerlemesi ve ilgili sorunlarını çözmesi için verilen hizmet grubuna denir.

B 3. Kişisel/Sosyal Rehberlik

• Öğrencilerin kişisel/sosyal gelişim ihtiyaçlarını karşılamak ve süreç içerisinde kişisel/sosyal gelişim uyumlarına yardımcı olmak amacıyla verilen hizmet grubudur.

• Örneğin güven, girişkenlik, iletişim becerileri, arkada edinme vs.

C. ÖĞRETİM BASAMAKLARINA GÖRE

• Gelişimsel rehberlik anlayışına göre rehberlik hizmetleri ele alındığında, farklı öğretim basamaklarında öğrencilerin geçirdikleri gelişim basamaklarına göre kazanmalarını beklediğimiz becerilerin kazandırılmasını sağlayacak (destekleyecek) hizmet verilmesi beklenir.

Farklı Öğretim Basamaklarında

• Bu hizmetlerin genel anlamdaki amacı, programları ve ilkeleri birbirinden farklılık göstermemekle beraber, öğrencilere sunulacak etkinliklede farklılıklar olacaktır.

C1. Okul Öncesi Eğitimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik

• Okul öncesi eğitim dönemi çocuğun bilişsel, sosyal ve fiziksel gelişimi için kritik sayılacak yaşlardır.

• Rehberlik hizmetleri ile bu gelişim alanlarını destekleyici bir eğitim ortamında bulunmalarını sağlamak, hizmet grubunun en önemli görevlerindendir.

• Bu dönemde verilen eğitimin daha sonraki dönemler için öğrencide hazırbulunuşluk oluşturacağından, özellikle sunulan eğitim ortamının niteliği özel bir öneme sahiptir.

Dvm...• Bu dönemde, ana-babadan bağımsızlaşma, sosyal

rollerin öğrenilmesi, okula uyum, kapasitelerini ortaya koyma gibi bilişsel/sosyal ve fiziksel alanlardaki becerileri kazanması ancak rehberlik hizmetlerinin katkısıyla oluşturulan uygun öğrenme ortamlarında mümkün olacaktır.

• Bu dönemde özellikle; kendini kabul, özgüvenini geliştirme, ben kavramını oluşturma, merakını giderme, hayal ve isteklerini açığa vurma vs gibi gereksinimlerine yönelik etkinliklerin bulunması gerekmektedir

C2. İlköğretimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik

İlköğretim dönemi çocuğn akademik özellikleri (okuma-yazma ve aritmetik) kazanma süreciyle tanıştığı dönemdir.

Ayrıca evdeki ana-baba modeline alternatif model (öğretmen) ile karşılaşır.

Buna da ek olarak arkadaş grupları ile ve evin koruyucu ve kollayıcı ortamından uzaklaştığı, kuralların formal olarak yer aldığı kritik bir dönemdir.

Dvm...• Bu süreçte rehberlik hizmetleri ile

desteklenecek eğitim ortamı, – çocuğun okulu sevmesi, – kendini okula ait hissetmesi, – etkinliklere isteyerek katılması, – öğrenme için içsel motivasyonunu kullanması,– kendi ilgilerini ortaya çıkarabilmesi, ve – arkadaş grupları ile uyum içerisinde olmayı

öğrenmesi için önemlidir.

dvm...

• Bunları başarmada rehberlik hizmetleri uygun tutum ve ortam oluşturmada, öğretmen-yönetici-ana/baba ile birlikte çalışmalıdır.

• (rehberlik anlayışı: engelleyici, etiketleyici, sınırlayıcı, bastırıcı DEĞİL geliştirici, fırsat verici, olumlu özellikleri ortaya çıkarıcı, keyif almayı sağlayıcı, bireysel ihtiyaçlara duyarlı tutumlardır).

• Bu dönemde yapılan rehberlik hizmetleri, bundan sonraki dönemlerde yapılacak rehberlik hizmetlerine de temel oluşturmaktadır.

C3. Ortaöğretimde Rehberlik ve Psikolojik Danışma

• Gelişim sürecinde en zorlayıcı dönemlerden sayılmaktadır.

• Kimlik arayışının ve ergenin kendi kendisiyle küstüğü ve barıştığı ve gelecek planlarını yaptığı dönemdir.

Dvm...• Bu dönemde rehberlik hizmetlerinin kısa-orta-

uzun vadeli görevleri vardır.• Kısa vadeli görevi; önceki dönemlerden kalan

kazanılmamış, eksik veya yanlış kazanılan gelişim görevlerinin tamamlanması;

• orta vadeli görevleri; bu dönemde kazanması gereken görevlerini kazanmalarına yardımcı olmak;

• uzun vadeli olarak; geleceğe yönelik yaşamındaki yol haritasını belirleyecek kararlar almasını içerir. (meslek edinme süreci)

C4. Yüksek Öğrenimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik

• Yaşamın yeni bir dönemine uyum gerektiri. • Evden uzaklaşma, üniversiteye / iş’e uyum

sağlama söz konusudur. • Barınma, kendi yaşamını kendisinin

yönetebilmesi; yeni birlikteliklere açık olma mesleğe ve gelecek yaşamına hazırlanma;

• işe yönelenlerde ise; iş ortamına, göreve sorumluluk vs. gibi yeni durumlara uyum sağlamayı gerektirir

Dvm...Yetişkin kulvarına geçiş yaptığından artık;• davranışlarının sonuçlarının sorumluluğunu alma, • uyumunu bozan duygularla baş etme, • sosya-ve-fiziksel çevreye uyum sağlama, ve• akademik beklentileri karşılama sürecinde

sorunlar yaşayabilmektedir. • Bu ihtiyaçları karşılayıcı üniversitelerin PDR

merkezleri, sağlık merkezleri, kariyer merkezleri gibi farklı isimlerle oluşturulmuş kurumların olması beklenir.

D1. BİREY SAYISINA GÖRE PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK

• Burada sözü edilen hizmet verilen tarafın tek kişi veya birden fazla kişi olmasıdır.

• Tek kişiye verilen hizmet bireysel danışma ve rehberlik;

• Birden fazla kişiye grupça verilen hizmet ise, grup rehberliği ve grup psikolojik danışmasıdır.

Rehberlik ve Psikolojik Danışma• Bireysel veya grup rehberliği; • temelinde bilgi vermek ve beceri kazandırmak amacıyla

yapılır.• Önleyici ve eğitseldir (psiko-eğitimsel’dir). Yani davranış-

beceri öğretimi temellidir. • Hizmeti verenin daha bir öğretmen rolü üstlendiği

görülmektedir. • Kazandırılmak istenen beceriler, öğretim programlarının

içerisine entegre edilebilecek türdendir. (İletişim becerileri, çalışma becerileri, plan yapma, zaman yönetimi, duyguları tanıma, çatışma çözümleme, kendini tanıma(test ve teknik uygulama – sonuçları paylaşma), üniversite bilgileri vs.)

Rehberlik

• Grupça yapıldığı zaman, sınıf sayısı uygun bir mevcuttur.

• (sınıfça yapılırsa; sınıf rehberliği; farklı sınıflardan öğrencilerin oluşturulduğu grupla yapıldığında grup rehberliği adını alır).

psikolojik danışmanlık

• tedavi edici amaç taşımaktadır. • Bir sorun vardır ve bunun üzerinde odaklanılır.• (boşanma veya ölüm sonrası durumla

başedebilme , güvensizlik, aşırı içe kapanıklılık, zarar verici –saldırganca davranışlar, arkadaş geçimsizliği vs gibi.....)

• Hizmeti veren öğretmen rolünde değil, yardımcı ( sürece katkı koyan birey) konumundadır

Psikolojik danışma

• Danışan ile danışman arasında duygusal ve psikolojik bir bağ kurulmasını gerektirir.

• Konuşulan konular doğası gereği gizlilik içermektedir.

• Öğrencinin problemi ya da sıkıntısı üzerinde çalışılmaktadır.

• Amaç ise, problemle baş etmesinde davranış değişikliği yaratmaktır.

Kısacası psikolojik danışma

• danışman ve danışanın bir sorun temelinde, ve özel terapötik (iyleştirici) koşulların oluşturulduğu ortamda yürütülen ve gizlilik gerektiren psikolojik bir yardım sürecidir.

• Özel koşullar; İçtenlik, saydamlık, koşulsuz kabul, saygı, empatik anayış, kendini açma, yüzleştirme gibi becerilerin kullanılarak oluşturulan ortam.

• Psikolojik danışmanlık kesinlikle uzmanlık gerektiren bir yardım mesleğidir.

E. TEMEL İŞLEVLERİNE GÖRE PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK

Uyum Sağlayıcılık İçinde bulunduğu duruma uyumu temel hedeftir.

Yönelticilik Bireyi n mesleğe, işe, okula, etkinliğe vs. yönelmesini sağlayarak, yaşam kalitesini yükseltmeyi hedefler.

Ayarlayıcılık Hizmet götürülecek öğrenci grubunun ihtiyaçlarının belirlenerek uygun rehberlik programının oluşturulmasını vurgular

Geliştiricilik Gelişimsel ihtiyaçların temel alınmasını vurgulamaktadır

Önleyicilik Problemin ortay açıkmadan önlenmesi anlamını taşımaktadır

Tamamlayıcılık Rehberlik hizmetlerinin eğitim süreci ile iç içe yürütülmesinin gerekliliğini vurgular.

OKULDA PDR HİZMETLERİ

• DOĞRUDAN VE• DOLAYLI HİZMETLER

DOĞRUDAN HİZMETLER

• Öğrenciyi tanıma• Bilgi toplama ve Bilgilendirme• Oryantasyon• Psikolojik Danışma• Yöneltme ve Yerleştirme• İzleme Hizmetleri

DOLAYLI HİZMETLER

1) OKUL PDR PROGRAMLARININ HAZIRLANMASI

• PDR HİZMETLERİ PROGRAMA DAYALI, PLANLI VE SİSTEMLİ OLARAK YÜRÜTÜLÜR

• PDR PROGRAMINDA PROGRAMIN AMACI, KAZANDIRILACAK YETERLİKLER, ETKİNLİKLER, KULLANILACAK ARAÇ-GEREÇ, SÜRE, ZAMAN VE UYGULAYICILAR BELİRTİLMELİDİR

dvm..PDR PROG. HAZIRLANMASI

• PDR UYGULAMALARI HER OKULUN YAPISINA GÖRE DEĞİŞİKLİK İÇEREBİLMEKTEDİR.

• BİR OKULDAKİ PDR PROGRAMININ BAŞARIYA ULAŞMASI İÇİN, TÜM İLGİLİLERİN PROGRAMI BENİMSEMESİ VE KATKISI İLE MÜMKÜN OLUR.

2. Konsültasyon Hizm.

• Okul psikolojik danışmanı ile öğrencinin eğitimi ve yetişmesi ile ilgili bir ya da daha fazla sayıdaki kişinin (aile veya öğretmenin) işbirliği içinde , öğrencinin gelişmesine yönelik olarak kurulan yardım ilişkisidir. VE

• Okulda ortak bir rehberlik anlayışının oluşmasını sağlayıcı hizmetleri içerir.

dvm.

• Aile ve öğretmen – yöneticiye verilir. • Okulda ortak bir rehberlik anlayışının

oluşturulması,• Rehberlik hizmetlerine ilişkin öğretmenleri

bilgilendirmek• Rehberlik saatleri konusunda bilgilendirmek• Etkili öğrenme ortamı oluşturmada çalışma

yapmak...

3. ARAŞTIRMA VE DEĞERLENDİRME HİZMETLERİ

• REHBERLİK PROGRAMININ VE UYGULAMALARININ BİLİMSEL İLKELER ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ VE PROGRAMIN ETKİLİLİĞİNİ ARTIRMAK İÇİN KULLANILAN HİZMETTİR.

• PROGRAMIN NE ÖLÇÜDE BELİRTİLEN AMAÇLARA ULAŞTIĞININ BELİRLENMESİ DE BU HİZMET İLE MÜMKÜN OLMAKTADIR.

dvm..

• ARAŞTIRMA ve DEĞERLENDİRME HİZMETLERİ KAPSAMINDA; ÖĞRENCİLERİN-ÖĞRETMEN YÖNETİCİLERİN- VELİLERİN İHTİYAÇLARI BELİRLENEREK;

• VERİLEN HİZMETLERİN AMACINA ULAŞMA DURUMU SAPTANABİLMEKTEDİR.

4. ÇEVRE İLE İLİŞKİLER

• İKİ YÖNLÜDÜR:a)OKULUN ÇEVREYE TANITIMI:OKULUN

ÖZELLİKLERİ, BAŞARILARI, EĞİTİM ORTAMI VS...

b)OKULUN ÇEVREYİ TANIMASI: ÖĞRENCİLERİN YARARLANABİLECEĞİ EĞİTSEL - SOSYAL-KÜLTÜREL-SPORTİF FAALİYETLER, KAÇINILMASI GEREKEN ORTAMLAR VS...

5. VELİLERE YÖNELİK HİZMETLER

• OKUL – AİLE İŞBİRLİĞİNİ OLUŞTURMADA ÖNEMLİ BİR HİZMET GRUBUDUR.

- ÇOCUKLA İLETİŞİM,- GELİŞİM DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ- SORUMLULUK ALMA,- DERS ÇALIŞMA ALIŞKANLIKLARI GİBİ KONULARDA VE- OKULUN UYGULAMALARI ALANLARINDA AİLENİN

BİLGİLENDİRİLMESİ

6. SEVK (YARDIM ALMAYA YÖNLENDİRME) HİZMETLERİ

• OKULDAKİ REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK HİZMETLERİNİN MESLEKİ SINIRLARI DIŞINDA BULUNAN DURUMLARDA ÖĞRENCİNİN YARDIM İHTİYACININ OLDUĞU DURUMLARDA BAŞVURULACAK HİZMETTİR.

• ÜST DÜZEY PSİKOLOJİK SORUNLAR, ÖZEL EĞİTİM İHTİYACI, TIBBİ SORUNLAR vs.

• ÖĞRENCİ VE VELİLERİN SEVK EDİLECEK KURUMLARLA İLGİLİ OALRAK BİLGİLENDİRİLMESİ ÖNEMLİDİR.