EGUZKIA

• MASA = Eguzki Sistemaren % 98 • ERROTAZIOA = 27 egunekoa ekuadorrean, 31 egun

poloetan• TRASLAZIOA = 200 m. u.• DIAMETROA = Lurraren 109 aldiz handiagoa• ADINA = 4600 m. u. (bere bizitzaren erdia)

• EGUZKIAREN TENPERATURA?• 6 000 ºC (azalean)• 15 milioi ºC (barruan)• ERREGAIA?• 2 Hidrogeno atomo fusionatzen dira atomo bat helio

sortzeko, masa galera izanik eta masa energia bihurtuz (E=mc2)

• MASAREN GALERA?• 420 000 tona/s-ko !!!

• FOTOSFERA da Eguzkiaren begi-bistako azala (6 000 ˚C)• Horren gainean KROMOSFERA (30 000 ˚C)• Horren gainean KOROA (milio bat gradukoa)

• Eguzkia eta Lurraren arteko distantzia 8 argi-minutua da• Hurbilena dagoen hurrengo izarra (a-Zentauri) 4’3 argi-urtera dago

EGUZKIAREN “ORBANAK”• “Orbanak” Fotosferaren alde hotzak dira. – Inguruaren 2 000 ˚C gutxiago– Eremu magnetiko handiagoa

• Diametroa 7 000 km-tik - 50 000 km-ra

EGUZKIAREN EBOLUZIOA• Hemendik 4 500 m. urtera hidrogenoa agortuko da• Beste erregaiak hasiko dira erabiltzen• Hotzago bilakatuko da, baina handiagoa• Erraldoi gorria• Marteraino ailegatuko da, Lurra irentsiz

BARNEKO EGUZKI-SISTEMA

• Planeta txikiak• Harrizkoak• Dentsitate handikoak

DIAMETROA: 4880 km ( Lurrarenaren herena)ERROTAZIOA = 59 egunTRASLAZIOA = 88 egunABIADURA = 48 km / s-ko

MERKURIO (I)

MERKURIO (II)

• Zeruaren kolorea beti beltza, atmosfera ez dagoelako• Kraterraz beteta.• 1 300 kilometroko kraterra: ‘Arro Caloris’

Oso tenperatura aldakorra atmosfera eza dela etaItzalean -170 ˚CEguzkiak jotzen duen lekuetan +400 bat ˚C

MERKURIO (III)

ARTIZARRA (I)

• DIAMETROA: 12104 km ( ia ia Lurrak bezalakoa)• DENTSITATEA: 5,2 g/cm3

• Gure planetaren “bikia”• ERROTAZIOA: 243 egun• TRASLAZIOA: 225 egun, beraz . . . • Eguna urtea baino luzeagoa da• “Izarrarik” argitsuena, beste izarrak baino 15 aldiz

handiagoa

ARTIZARRA (II)

• Azido sulfurikoaren euri-tantak• Atmosferaren % 97 CO2. Gas hori dela eta negutegi-efektua• Zoruan 480 ºC• Atmosferaren presioa Lurrarena baino 100 aldiz handiagoa• Goiko aldeetan 360 km/h haizeak

• DIAMETROA= 12756 km.• TRASLAZIOA = 365 e. 6 o. 8’ 38”• EGUZKIRAKO DISTANTZIA = 149 600 000 km (u. a.)• DENTSITATEA = 5,5 g / cm3

LURRA 20. ORR.

ATMOSFERA

• Ozono (O3) 24-50 km-tan, ESTRATOSFERAN

• Nitrogenoa % 78,09

• Oxigenoa % 20,98

• Argona % 0,9

• Karbono dioxidoa % 0,03

AURORA POLARRA (I)LURRAREN EREMU MAGNETIKOAN• Eguzkiak igorritako partikulak • Harrapaturik Van Allen indar lerroetan• Lurrera erortzen dira (50 000 km / s-ko)• Marruskadura• Argi-distirak eta zarata

• (AURORA BOREALA IPAR POLOAN)• (AURORA AUSTRALA HEGO POLOAN)

• Kolore guztietakoak

AURORA POLARRA (II)

AURORA POLARRA (III)

• Aurorek frogatzen dute Lurraren eremu magnetikoa• Barneko aldean elementu metalikoa• Mugitzen dena eta Unibertsoan ugaria dena: BURDINA (Fe)

ILARGIA• DIAMETROA:3476km. Lurrareranaren 3,67 txikiagoa.• ERROTAZIOA: 27 egun• TRASLAZIOA: 27 egun, beraz . . .

• Beti ikusten dugu aurpegi bera• GRABITATEA: Lurraren seirena, beraz• Astronauta baten pisua seirena da• LURRATIK BATEZBESTEKO DISTANTZIA: 382.176 km.• “Lurrak” (alde argiak) (jatorrizko azala)• “Itsasoak” (alde ilunak) (bolkanikoak)

REGOLITH

• Meteoritoen erorketa dela eta kraterrak sortzen dira• Hautsak sortuz.• Gero hautsak erori egiten dira.• Ilargiaren azala hautsez estalirik . . . • REGOLITH = ‘regular lithology’• 10 metroko lodieraino

KRATERRA

• Izkutuko aurpegiko kraterra. • Erdiko sakonunearen alboko hormak 7 km• 90 kilometroko diametroa.

MARTE (I)

• DIAMETROA= 6794 km (lurrarenaren erdia)• ERROTAZIOA = 24 h 37’• TRASLAZIOA = 687 egun• Orduan eguna gure planetaren berdina eta urtea bikoitza

MARTE (III)

• Iraganean urezko ibaiak• Presio atmosferiko txikia (Lurraren % 0’6, beraz . . .

ATMOSFERA• Gaur egun ur guztia lurrun eran• % 95 C O2

• % 2,5 N2

• % 1,5 Ar• % 0,4 O2

DUNAK MARTEN

• Eguzki-sistemaren duna-eremurik zabalduenak• Ikusgai diren estratuak haizeak sorturikoak dira

OLIMPUS SUMENDIA (I)• E-S-aren sumendirik handiena• Oinaren diametroa 600 km.• Altuera 25 km. (Lurraren altuena 9 km-ko MAUNA KEA)

PLANETA GORRIAREN SATELITEAK

• Fobos (“beldurra”) (27-21-19 km.)• Deimos (“ikara”) (15-12-11 km.)• Txikiak, irregularrak, grabitateak ez ditu biribiltzen• Harrapatutako asteroideak

ASTEROIDEEN GERRIKOA• GUZTIEN MASA = Lurraren 0,0005• DIAMETROA = Km. batetik 933 km-ra• 18 000 baino gehiago• “Ceres”, “Palas” eta “Vesta”, handienak,

500 km. baino gehiago• 200 asteroide 100 km. baino geh.• 800 asteroide 30 km. baino geh.• Gorputz hauekin sortzear egon zen

beste planeta, baina Jupiterren grabitatea dela eta harrizko zati hauek ez ziren elkartu

• GASPRA IDA

ASTEROIDE BATEN HURBILKETA

ASTEROIDE BATEN TALKA• Duela 65 m. u.• 10 km-ko diametroa• Bilioi bat tona• 20 km/s-ko• Hautsak esekitzean• Negu nuklearra• Argitasuna milarena beraz . . .

DINOSAURIO BELARJALEEN DESAGERPENA

• Fotosintesia gutxitu egin zen eta . . .

BAITA HARAGIJALEENA

• Garai hartako izaki bizidun guztien % 75 desagertu ziren

• DIAMETROA= 142984km (Lurrarena baino 11 aldiz handiagoa)

• Planeta guztien bolumenaren 2’5 aldiz handiagoa• 12 aldiz handiagoa izan balitz izar bihurtu izanen zen• MASA = Lurrarena baino 318 aldiz handiagoa

JUPITER (I)

JUPITERREN ORBAN GORRIA

• Orbana 35 000-15 000 km-koa• Atmosferako zikloia • Duela 4 mende aurkitutakoa eta oraindik irauten du

• GRS • (Great Red Spot)

IO

• Sumendiek ureztatzeko ihinztagailuak ematen dute Io-k atmosferarik ez duelako

• Kanporaketaren abiadura 1 000 km / h-ko• Altuera ia 300 km-raino

• Bilar-bola bat baino leunagoa• Patinaje-pista dirudi

EUROPA

• 31 satelite ezagutzen diraSATURNOREN SISTEMA

• TITAN• JAPETO

• ENZELADO

• MIMAS

• DIONE• TETHYS

SATURNO (II)

• TRASLAZIOA = 30 urte• ERROTAZIOA = 10 h 30’

• Planetaren dentsitatea urarena baino txikiagoa da (0’7 g/cm3-ko), beraz ...

• Ozeano erraldoi batean flotatu egingo luke• Ekuatorean haizeak 1 800 km /h-ko higitzen dira.

SATURNO (III)

• Ez da eraztun bakarra, baizik eta 10 000 eta horien artean hutsuneak daude

• 60 000 km-ko zabalera• Albotik ikusirik . . . Kilometro batekoak!!

SATURNOREN ERAZTUNAK

SATURNOREN ERAZTUNAK (IV)

• Ikusten ditugun partikulak 72 000 km / h-ko abiaduraz mugitzen dira

• Zenbat eta barrualdeago gero eta azkarrago mugitzen dira

• Nitrogeno, metanoa eta konposatu organikoak atmosferan

• Metano puntu hirukoitzean dago, orduan ...– Metanozko euriak– Izotzak– Gasa

• Ustel-usaina

TITAN (II)

• Metanoa puntu hirukoitzean egonda ere metanozko ozeanoak aurki daitezke.

• Eguzki-sistemaren olaturik handienekin

TITAN-EKO OZEANOA

URANO

• DIAMETROA= 51118 km (lurrarena baino 4 aldiz handiagoa)

• ERROTAZIOA = 17 h. 14’• TRASLAZIOA = 84 urte• Historiaurreko garaietatik aurkitutako lehenengo

planeta

• Dentsitate txikikoak izanda ere badirudi planeta batek, nahiko handia bada, eraztunak derrigorrez izan behar dituela

• PIONEER 11 espaziuntziak 1974. urtean Jupiterrenak zeharkatu zituen konturatu gabe

• Eraztunen artean ehundaka km-ko hutsuneak daude

URANOREN ERAZTUNAK

• Guztira 17 satelite• Eguzkitik oso urrun gaude eta honaino ailegatzen

zaigun beroa Lurreraino baino 1/400 da• Urano “etzanda” dago eta errotazio-ardatza E-S-aren

planoan sartua da

URANO

NEPTUNO

• DIAMETROA= 49532 km (Lurrarena baino 4 aldiz handiagoa.

• ERROTAZIOA = 16 h. 03’ • TRASLAZIOA = 165 urte• 1846. urtean, Johann Galle-k

aurresandakoa eta aurkitua

• Orbana beltz erraldoia