Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Externe mestopslag: inventarisatie van opslagsystemen en bepaling van ammoniak-, lachgas- en methaanemissies uit deze systemen
LNE, Afdeling Lucht, Hinder, Risicobeheer, Milieu & Gezondheid
Departement Landbouw en Visserij, Afdeling Monitoring en Studie
04/09277/KDV
November 2006
LNE, Afdeling Lucht, Hinder, Risico-
beheer, Milieu & Gezondheid
Koning Albert II-laan 20
1000 Brussel
Departement Landbouw en Visserij,
Afdeling Monitoring en Studie
Leuvenseplein 4
1000 Brussel
ECOLAS Inhoud 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
i
INHOUD
INHOUD ..................................................................................................................................... I
LIJST MET FIGUREN ............................................................................................................... III
LIJST MET TABELLEN............................................................................................................. VII
LIJST MET BIJLAGEN ............................................................................................................XIII
SAMENVATTING......................................................................................................................... I
1 INLEIDING........................................................................................................................1
2 VERWERKING VAN DE ENQUÊTES ....................................................................................3
2.1 Inleiding ..............................................................................................................................3
2.2 Respons...............................................................................................................................3
2.3 Pluimveebedrijven ................................................................................................................4
2.3.1 Aantal bedrijven en aantal dieren ..........................................................................................4 2.3.2 Mesthoeveelheid en –opslag..................................................................................................9 2.3.3 Extrapolatie naar Vlaanderen...............................................................................................14
2.4 Varkenshouders..................................................................................................................16
2.4.1 Aantal bedrijven en aantal dieren ........................................................................................16 2.4.2 Mesthoeveelheid en –opslag................................................................................................19 2.4.3 Extrapolatie naar Vlaanderen...............................................................................................32
2.5 Rundveehouders ................................................................................................................34
2.5.1 Aantal bedrijven en aantal dieren ........................................................................................34 2.5.2 Mesthoeveelheid en –opslag................................................................................................37 2.5.3 Extrapolatie naar Vlaanderen...............................................................................................51
2.6 Houders van andere dieren .................................................................................................53
2.6.1 Aantal bedrijven en aantal dieren ........................................................................................53 2.6.2 Mesthoeveelheid en –opslag................................................................................................56 2.6.3 Extrapolatie naar Vlaanderen...............................................................................................62
2.7 Overige opslag ...................................................................................................................64
2.7.1 Niet-veehouders .................................................................................................................64 2.7.2 Mestverwerkers ..................................................................................................................64
2.8 Duur van de opslag ............................................................................................................66
2.8.1 Rundveestromest ...............................................................................................................66 2.8.2 Varkensstromest.................................................................................................................66 2.8.3 Pluimveemest.....................................................................................................................67 2.8.4 Paardenmest ......................................................................................................................67 2.8.5 Schapenmest .....................................................................................................................69
3 LITERATUUROVERZICHT ................................................................................................71
3.1 Emissies van CH4, N2O en NH3 bij externe mestopslag ..........................................................71
3.1.1 Methaan (CH4) ...................................................................................................................71 3.1.2 Lachgas (N2O)....................................................................................................................80 3.1.3 Ammoniak (NH3) ................................................................................................................91
4 RESULTATEN VAN DE METINGEN AAN PROEFOPSTELLINGEN.......................................99
4.1 Inleiding ............................................................................................................................99
ECOLAS Inhoud 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
ii
4.2 Opzet van de proefopstellingen ...........................................................................................99
4.3 Materiaal en methoden ..................................................................................................... 100
4.4 Resultaten........................................................................................................................ 102
4.4.1 Emissies van NH3, N2O en CH4........................................................................................... 102 4.4.2 Temperatuursverloop........................................................................................................ 115 4.4.3 Karakteristieken van de mest ............................................................................................ 116
5 INSCHATTING VAN DE EMISSIES.................................................................................121
5.1 Opslag van vaste mest...................................................................................................... 121
5.1.1 Rundveestromest ............................................................................................................. 121 5.1.2 Pluimveemest................................................................................................................... 123 5.1.3 Varkensstromest............................................................................................................... 124 5.1.4 Paardenmest .................................................................................................................... 126 5.1.5 Schapenmest ................................................................................................................... 128
5.2 Opslag van mengmest ...................................................................................................... 130
5.2.1 Rundveemengmest ........................................................................................................... 130 5.2.2 Kalvergier ........................................................................................................................ 130 5.2.3 Varkensmengmest ............................................................................................................ 131 5.2.4 Zeugenmengmest............................................................................................................. 132
5.3 Bespreking ....................................................................................................................... 135
5.3.1 Methaan .......................................................................................................................... 135 5.3.2 Lachgas ........................................................................................................................... 135 5.3.3 Broeikasgassen ................................................................................................................ 135 5.3.4 Ammoniak........................................................................................................................ 135
6 REDUCTIEMAATREGELEN .............................................................................................141
6.1 INKRIMPEN VAN DE VEESTAPEL ....................................................................................... 141
6.2 Aërobe behandeling.......................................................................................................... 141
6.3 Aanzuren ......................................................................................................................... 142
6.4 Nageschakelde technieken ................................................................................................ 143
6.5 Anaërobe behandeling (vergisten) ..................................................................................... 143
7 ONZEKERHEDEN ...........................................................................................................145
8 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN...............................................................................147
8.1 Conclusies........................................................................................................................ 147
8.2 Aanbevelingen.................................................................................................................. 147
LITERATUURLIJST .................................................................................................................149
BIJLAGEN...............................................................................................................................151
ECOLAS Lijst met figuren 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
iii
LIJST MET FIGUREN
Figuur 2.1.1: Verdeling van de totale ammoniakemissies uit externe mestopslag over mesttype
(mengmest vs. vaste mest) en diersoort...................................................................................... IX
Figuur 2.3.1: Aantal pluimveehouders per provincie waarvan de resultaten werden gebruik bij de
gegevensverwerking voor pluimveehouders ...................................................................................5
Figuur 2.3.2: Aandeel vleesrassen, legrassen en ander pluimvee per provincie .......................................8
Figuur 2.3.3: Aandeel vleesrassen, legrassen en ander pluimvee in bedrijven met enkel pluimvee en
gemengde bedrijven met pluimvee ...............................................................................................8
Figuur 2.3.4: Aantal bedrijven dat verschillende vormen van mestopslag toepast, opgesplitst naar type
bedrijf en periode ...................................................................................................................... 11
Figuur 2.3.5: Mesthoeveelheid in verschillende vormen van mestopslag, opgesplitst naar type bedrijf en
periode...................................................................................................................................... 11
Figuur 2.3.6: Aandeel van de verschillende types van externe mestopslag in de totale opgeslagen
mesthoeveelheid (m³) bij bedrijven die enkel pluimvee houden voor de winter- en zomerperiode... 12
Figuur 2.3.7: Aandeel van de verschillende types van externe mestopslag in de totale opgeslagen
mesthoeveelheid (m³) bij gemengde bedrijven die pluimvee houden voor de winter- en
zomerperiode............................................................................................................................. 13
Figuur 2.3.8: Totale mesthoeveelheid (m³/jaar) in functie van het aantal dieren .................................. 14
Figuur 2.4.1: Aantal varkenshouders per provincie waarvan de resultaten werden gebruik bij de
gegevensverwerking voor varkenshouders................................................................................... 17
Figuur 2.4.2: Aandeel van de verschillende varkenssoorten per provincie ............................................. 17
Figuur 2.4.3: Aantal bedrijven dat verschillende vormen van mestopslag toepast, opgesplitst naar type
bedrijf en periode ...................................................................................................................... 22
Figuur 2.4.4: Mesthoeveelheid in verschillende vormen van mestopslag, opgesplitst naar type bedrijf en
periode...................................................................................................................................... 22
Figuur 2.4.5: Aandeel van de verschillende types van externe opslag van varkensstromest in de totale
opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij bedrijven die enkel varkens houden voor de winter- en
zomerperiode............................................................................................................................. 23
Figuur 2.4.6: Aandeel van de verschillende types van externe opslag van varkensstromest in de totale
opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij gemengde bedrijven die varkens houden voor de winter- en
zomerperiode............................................................................................................................. 24
Figuur 2.4.7: Totale mesthoeveelheid (m³/jaar) in functie van het aantal zeugen voor varkenshouders en
gemengde bedrijven met varkens ............................................................................................... 25
Figuur 2.4.8: Totale opslagcapaciteit voor zeugenmengmest in functie van het aantal zeugen en biggen
(gemiddelde veebezetting) ......................................................................................................... 28
ECOLAS Lijst met figuren 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
iv
Figuur 2.4.9: Totale opslagcapaciteit voor andere mengmest in functie van het aantal andere varkens
(gemiddelde veebezetting) ......................................................................................................... 28
Figuur 2.4.10: Reëel voorziene opslagcapaciteit per bedrijf in vergelijking met de volgens Vlarem II
wettelijk te voorziene capaciteit voor bedrijven met enkel varkens. ............................................... 30
Figuur 2.4.11: Reëel voorziene opslagcapaciteit per bedrijf in vergelijking met de volgens Vlarem II
wettelijk te voorziene capaciteit voor gemengde bedrijven met varkens. ....................................... 30
Figuur 2.4.12: Reëel voorziene opslagcapaciteit per bedrijf in vergelijking met de in Nederland wettelijk te
voorziene capaciteit voor bedrijven met enkel varkens. ................................................................ 31
Figuur 2.4.13: Reëel voorziene opslagcapaciteit per bedrijf in vergelijking met de in Nederland wettelijk te
voorziene capaciteit voor gemengde bedrijven met varkens.......................................................... 31
Figuur 2.5.1: Aantal rundveehouders per provincie waarvan de resultaten werden gebruik bij de
gegevensverwerking voor rundveehouders .................................................................................. 36
Figuur 2.5.2: Aandeel van de verschillende rundveesoorten per provincie ............................................ 36
Figuur 2.5.3: Aantal bedrijven dat verschillende vormen van mestopslag toepast, opgesplitst naar type
bedrijf en periode ...................................................................................................................... 40
Figuur 2.5.4: Mesthoeveelheid in verschillende vormen van mestopslag, opgesplitst naar type bedrijf en
periode...................................................................................................................................... 41
Figuur 2.5.5: Totale hoeveelheid rundveestromest (m³/jaar) in functie van het aantal dieren voor
rundveehouders en gemengde bedrijven met rundvee ................................................................. 41
Figuur 2.5.6: Aandeel van de verschillende types van externe opslag van rundveestromest in de totale
opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij bedrijven die enkel rundvee houden voor de winter- en
zomerperiode............................................................................................................................. 42
Figuur 2.5.7: Aandeel van de verschillende types van externe opslag van rundveestromest in de totale
opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij gemengde bedrijven die rundvee houden voor de winter- en
zomerperiode............................................................................................................................. 43
Figuur 2.5.8: Opslagcapaciteit per dierplaats voor mengmest bij rundveehouders – onderscheid naar
diersoort.................................................................................................................................... 47
Figuur 2.5.9: Opslagcapaciteit per dierplaats voor mengmest bij gemengde bedrijven met rundvee –
onderscheid naar diersoort ......................................................................................................... 47
Figuur 2.5.10: Reëel voorziene opslagcapaciteit voor mengmest per bedrijf in vergelijking met de in
Vlarem II te voorziene capaciteit voor mengmest voor rundveehouders. ....................................... 48
Figuur 2.5.11: Reëel voorziene opslagcapaciteit voor mengmest per bedrijf in vergelijking met de in
Vlarem II te voorziene capaciteit voor mengmest voor gemengde bedrijven met rundvee. ............. 48
Figuur 2.5.12: Reëel voorziene opslagcapaciteit voor mengmest per bedrijf in vergelijking met de in
Nederland wettelijk te voorziene capaciteit voor bedrijven met enkel rundvee. .............................. 50
Figuur 2.5.13: Reëel voorziene opslagcapaciteit voor mengmest per bedrijf in vergelijking met de in
Nederland wettelijk te voorziene capaciteit voor gemengde bedrijven met rundvee........................ 50
ECOLAS Lijst met figuren 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
v
Figuur 2.6.1: Aantal houders van andere dieren per provincie waarvan de resultaten werden gebruik bij
de gegevensverwerking voor houders van andere dieren.............................................................. 54
Figuur 2.6.2: Aandeel van de verschillende andere diersoorten per provincie........................................ 56
Figuur 2.6.3: Aandeel van paarden- en schapenmest in de totaal opgeslagen mesthoeveelheden op
mesthopen en kopakkers in de winterperiode .............................................................................. 57
Figuur 2.6.4: Aandeel van paarden- en schapenmest in de totaal opgeslagen mesthoeveelheden op
mesthopen en kopakkers in de zomerperiode .............................................................................. 57
Figuur 2.6.5: Totale mesthoeveelheid (m³/jaar) en gemiddelde veebezetting voor houders van andere
dieren met paarden en gemengde bedrijven met paarden ............................................................ 61
Figuur 2.6.6: Totale mesthoeveelheid (m³/jaar) en gemiddelde veebezetting voor houders van andere
dieren met schapen en gemengde bedrijven met schapen............................................................ 62
Figuur 2.8.1: Verdeling van de opslagduur van rundveestromest over de verschillende opslagtypes en
voor de verschillende periodes .................................................................................................... 66
Figuur 2.8.2: Verdeling van de opslagduur van varkensstromest over de verschillende opslagtypes en
voor de verschillende periodes .................................................................................................... 67
Figuur 2.8.3: Verdeling van de opslagduur van pluimveemest over de verschillende opslagtypes en voor
de verschillende periodes ........................................................................................................... 68
Figuur 2.8.4: Verdeling van de opslagduur van paardenmest over de verschillende opslagtypes en voor de
verschillende periodes ................................................................................................................ 68
Figuur 2.8.5: Verdeling van de opslagduur van schapenmest over de verschillende opslagtypes en voor
de verschillende periodes ........................................................................................................... 69
Figuur 3.1.1: Invloed van de slurrytemperatuur op de methaanemissie in een foliebassin ..................... 73
Figuur 3.1.2: Specifiek methanogene activiteit (Amax) in functie van de concentratie aan totaal
ammoniakale stikstof in drijfmest (Koster et al (1993) in De Mol en Hilhorst (2004)) ...................... 75
Figuur 3.1.3: Voorstel processchema van nitrificatie (Vanderreydt et al., 2004) .................................... 81
Figuur 3.1.4: Voorstel processchema van denitrificatie (Firestone et al., 1989 in Vanderreydt et al, 2004)
................................................................................................................................................. 81
Figuur 3.1.5: Mechanisme ammoniak-vervluchtiging (Ni, 1999 in Vanderreydt et al, 2004).................... 92
Figuur 3.1.6: Invloedsfactoren op het proces van NH3-vervluchtiging (Vanderreydt, I., De Fré, R.,
Swaans, W., Govaerts, J. 2004) .................................................................................................. 93
Figuur 4.3.1: Berekening van de gasflux uit de helling van de lineaire regressie ................................. 102
Figuur 4.4.1: Temperatuursverloop gedurende de 1e periode (september 2005 – december 2005) ...... 115
Figuur 4.4.2: Temperatuursverloop gedurende de 2e periode (half januari 2006 – half mei 2006) ........ 116
Figuur 5.3.1: Verdeling van de totale methaanemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest
vs. vaste mest) en seizoen (zomer vs. winter) ........................................................................... 136
ECOLAS Lijst met figuren 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
vi
Figuur 5.3.2: Verdeling van de totale methaanemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest
vs. vaste mest) en diersoort ..................................................................................................... 137
Figuur 5.3.3: Verdeling van de totale lachgasemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest
vs. vaste mest) en seizoen (zomer vs. winter) ........................................................................... 137
Figuur 5.3.4: Verdeling van de totale lachgasemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest
vs. vaste mest) en diersoort ..................................................................................................... 137
Figuur 5.3.5: Verdeling van de totale broeikasgasemissies uit externe mestopslag over mesttype
(mengmest vs. vaste mest) en diersoort.................................................................................... 138
Figuur 5.3.6: Verdeling van de totale ammoniakemissies uit externe mestopslag over mesttype
(mengmest vs. vaste mest) en seizoen (zomer vs. winter).......................................................... 138
Figuur 5.3.7: Verdeling van de totale ammoniakemissies uit externe mestopslag over mesttype
(mengmest vs. vaste mest) en diersoort.................................................................................... 139
ECOLAS Lijst met tabellen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
vii
LIJST MET TABELLEN
Tabel 2.2.1: Respons op de enquête per categorie bedrijf .....................................................................3
Tabel 2.3.1: Overzicht van het gemiddeld aantal dierplaatsen per diersoort, provincie en type bedrijf ......6
Tabel 2.3.2: Representativiteit van de enquête – aantal dieren opgenomen bij de gegevensverwerking in
vergelijking met het totaal aantal dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen volgens het
voortgangsrapport van de mestbank .............................................................................................7
Tabel 2.3.3: Mesthoeveelheid en –opslag bij pluimveehouders, opgesplitst naar type bedrijf en naar
opslagperiode ............................................................................................................................ 10
Tabel 2.3.4: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per dier
(m³/dier) op basis van de gegevens van de individuele bedrijven en uit de lineaire regressie. ........ 14
Tabel 2.3.5: Hoeveelheid pluimveemest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004. ......................... 15
Tabel 2.4.1: Overzicht van het gemiddeld aantal dierplaatsen per diersoort, provincie en type bedrijf .... 18
Tabel 2.4.2: Representativiteit van de enquête – aantal dieren opgenomen bij de gegevensverwerking in
vergelijking met het totaal aantal dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen volgens het
voortgangsrapport van de mestbank ........................................................................................... 19
Tabel 2.4.3: Aandeel van de bedrijven met productie van varkensstromest op basis van het aantal
bedrijven en op basis van het aantal dieren................................................................................. 20
Tabel 2.4.4: Hoeveelheid en –opslag van varkensstromest bij varkenshouders, opgesplitst naar type
bedrijf en naar opslagperiode ..................................................................................................... 21
Tabel 2.4.5: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per
zeug voor bedrijven die enkel varkens houden en gemengde bedrijven met varkens...................... 21
Tabel 2.4.6: Totale opslagcapaciteit voor zeugenmengmest en andere mengmest in verschillende
opslagsystemen. ........................................................................................................................ 26
Tabel 2.4.7: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de opslagcapaciteit voor mengmest
per dierplaats – onderscheid tussen type mest en type bedrijf ...................................................... 27
Tabel 2.4.8: Overeenkomst tussen de diercategorieën in Vlarem II en deze opgenomen in de
mestbankaangifte ...................................................................................................................... 27
Tabel 2.4.9: Overeenkomst tussen Nederlandse en Vlaamse diercategorie en excretie per dier volgens de
Nederlandse Uitvoeringsregeling Meststoffenwet.......................................................................... 29
Tabel 2.4.10: Hoeveelheid varkensstromest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004..................... 32
Tabel 2.4.11: Capaciteit externe mestopslag voor varkens- en zeugenmengmest in Vlaanderen in 2004.33
Tabel 2.5.1: Overzicht van het gemiddeld aantal dierplaatsen per diersoort, provincie en type bedrijf .... 35
Tabel 2.5.2: Representativiteit van de enquête – aantal dieren opgenomen bij de gegevensverwerking in
vergelijking met het totaal aantal dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen volgens het
voortgangsrapport van de mestbank ........................................................................................... 37
ECOLAS Lijst met tabellen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
viii
Tabel 2.5.3: Aandeel van de bedrijven met productie van rundveestromest op basis van het aantal
bedrijven en op basis van het aantal dieren................................................................................. 38
Tabel 2.5.4: Hoeveelheid en –opslag van rundveestromest bij rundveehouders, opgesplitst naar type
bedrijf en naar opslagperiode ..................................................................................................... 39
Tabel 2.5.5: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per dier
voor bedrijven die enkel rundvee houden en gemengde bedrijven met rundvee.............................40
Tabel 2.5.6: Totale opslagcapaciteit voor kalvergier en andere mengmest in verschillende
opslagsystemen. ........................................................................................................................ 45
Tabel 2.5.7: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de opslagcapaciteit voor mengmest
per dierplaats – onderscheid tussen type mest en type bedrijf ...................................................... 46
Tabel 2.5.8: Overeenkomst tussen de diercategorieën in Vlarem II en deze opgenomen in de
mestbankaangifte ...................................................................................................................... 46
Tabel 2.5.9: Overeenkomst tussen Nederlandse en Vlaamse diercategorie en excretie per dier volgens de
Nederlandse Uitvoeringsregeling Meststoffenwet.......................................................................... 49
Tabel 2.5.10: Hoeveelheid rundveestromest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004. ................... 51
Tabel 2.5.11: Capaciteit externe mestopslag voor kalvergier en rundveemengmest in Vlaanderen in 2004.
................................................................................................................................................. 52
Tabel 2.6.1: Aantal dieren opgenomen bij de gegevensverwerking in vergelijking met het totaal aantal
dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen volgens het voortgangsrapport van de mestbank ...54
Tabel 2.6.2: Overzicht van het gemiddeld aantal dierplaatsen per diersoort, provincie en type bedrijf .... 55
Tabel 2.6.3: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per dier
voor bedrijven die enkel andere dieren houden en gemengde bedrijven met paarden. ................... 58
Tabel 2.6.4: Hoeveelheid en –opslag van paardenmest, opgesplitst naar type bedrijf en naar
opslagperiode ............................................................................................................................ 59
Tabel 2.6.5: Hoeveelheid en –opslag van schapenmest, opgesplitst naar type bedrijf en naar
opslagperiode ............................................................................................................................ 60
Tabel 2.6.6: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per dier
voor bedrijven die enkel andere dieren houden en gemengde bedrijven met schapen. ................... 61
Tabel 2.6.7: Hoeveelheid paardenmest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004............................ 63
Tabel 2.6.8: Hoeveelheid schapenmest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004. .......................... 63
Tabel 2.7.1: Opslag van verschillende types vaste mest bij niet veehouders op kopakker en mesthoop,
opgesplitst naar start van de opslag ............................................................................................ 65
Tabel 3.1.1 : Standaardfactoren voor vervluchtigbare vaste stoffen, biodegradeerbaarheid en
methaanconversiefactor voor verschillende mesttypes in Nederland (Van Amstel et al., 1993) ........ 71
Tabel 3.1.2: Emissiefactoren voor methaan als gevolg van manure management (IIASA, 2004) ............ 72
ECOLAS Lijst met tabellen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
ix
Tabel 3.1.3 : Invloed van temperatuur, vorm en duur van de mestopslag op de methaanconversiefactor
(Van Amstel et al., 1993)............................................................................................................ 73
Tabel 3.1.4: Invloed van de bedrijfsvoering op de methaanemissie bij niet afgedekte mengmestopslag .74
Tabel 3.1.5: Invloed van diertype, type mest en type landbouw op gehalte aan vluchtige bestanddelen in
de mest (Dustan, 2002).............................................................................................................. 76
Tabel 3.1.6: Invloed van diertype, vaste stof gehalte, temperatuur en opslagduur op de daggemiddelde
methaanemissie (g/m³/dag) (Massé et al, 2003).......................................................................... 76
Tabel 3.1.7: Invloed van de bedrijfsvoering, seizoen en overdekken op de methaanemissie bij opslag van
vaste rundveemest..................................................................................................................... 77
Tabel 3.1.8: Invloed van de temperatuur, voorbehandeling en afdekken op de methaanemissie bij opslag
van rundveemengmest ............................................................................................................... 78
Tabel 3.1.9: Invloed van diersoort, temperatuur en opslagduur op de methaanemissie bij niet-afgedekte
opslag van mengmest ................................................................................................................ 79
Tabel 3.1.10: Richtwaarden voor stikstofinhoud in mest – invloed van diersoort en type mest............... 83
Tabel 3.1.11: Invloed van de bedrijfsvoering op de lachgasemissie bij niet afgedekte mengmestopslag .84
Tabel 3.1.12: Invloed van de bedrijfsvoering, seizoen en overdekken op de lachgasemissie bij opslag van
vaste rundveemest..................................................................................................................... 88
Tabel 3.1.13: Invloed van de temperatuur, voorbehandeling en afdekken op de lachgasemissie bij opslag
van rundveemengmest ............................................................................................................... 89
Tabel 3.1.14: Invloed van diersoort, temperatuur en opslagduur op de methaanemissie bij niet-afgedekte
opslag van mengmest ................................................................................................................ 90
Tabel 3.1.15: Invloed van afdekken op het vervluchtigingspercentage bij externe mestopslag (Oudendag,
1992) ........................................................................................................................................ 94
Tabel 3.1.16 : Invloed van de aard van de afdekking op de reductie van de ammoniakemissie bij externe
mestopslag (Anon, 1995) ........................................................................................................... 95
Tabel 3.1.17 : Invloed van de aard van de afdekking op de reductie van de ammoniakemissie bij externe
mestopslag in zomer- en winterperiode (De Bode, 1991).............................................................. 95
Tabel 3.1.18: Invloed van verschillende types afdekkingen op de ammoniakemissie bij de opslag van
varkensmengmest...................................................................................................................... 95
Tabel 3.1.19: Invloed van de temperatuur, voorbehandeling en afdekken op de ammoniakemissie bij
opslag van rundveemengmest .................................................................................................... 98
Tabel 4.2.1: Overzicht van de verschillende proefopstellingen ........................................................... 100
Tabel 4.4.1: Flux NH3 (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e periode .... 103
Tabel 4.4.2: Gemiddelde flux NH3 (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e
periode.................................................................................................................................... 104
ECOLAS Lijst met tabellen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
x
Tabel 4.4.3: Flux N2O (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e periode .... 105
Tabel 4.4.4: Gemiddelde flux N2O (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e
periode.................................................................................................................................... 106
Tabel 4.4.5: Flux CH4 (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e periode .... 107
Tabel 4.4.6: Gemiddelde flux CH4 (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e
periode.................................................................................................................................... 108
Tabel 4.4.7: Flux NH3 (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e periode .... 109
Tabel 4.4.8: Gemiddelde flux NH3 (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e
periode.................................................................................................................................... 110
Tabel 4.4.9: Flux N2O (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e periode .... 111
Tabel 4.4.10: Gemiddelde flux N2O (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e
periode.................................................................................................................................... 112
Tabel 4.4.11: Flux CH4 (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e periode... 113
Tabel 4.4.12: Gemiddelde flux CH4 (g/dag/m³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e
periode.................................................................................................................................... 114
Tabel 4.4.13: Gemiddelde temperaturen per periode tijdens de 1e periode ......................................... 115
Tabel 4.4.14: Gemiddelde temperaturen per periode tijdens de 2e periode ......................................... 116
Tabel 4.4.15: Overzicht van %DS, pH, g NH4+-N/kg DS, g NO3
—N/kg DS, %N en %C van de verschillende
mesttypes tijdens de 1e meetcampagne..................................................................................... 117
Tabel 4.4.16: Overzicht van %DS, pH, g NH4+-N/kg DS, g NO3
—N/kg DS, %N en %C van de verschillende
mesttypes tijdens de 2e meetcampagne..................................................................................... 119
Tabel 5.1.1: Periodegemiddelde fluxen (g/m³/dag) gehanteerd bij de berekening van de emissies bij
externe opslag van rundveestromest ......................................................................................... 122
Tabel 5.1.2: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe, niet-afgedekte opslag van
rundveestromest (ton/jaar)....................................................................................................... 122
Tabel 5.1.3: Periodegemiddelde fluxen (g/m³/dag) gehanteerd bij de berekening van de emissies bij
externe opslag van pluimveemest ............................................................................................. 123
Tabel 5.1.4: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van pluimveemest
(ton/jaar) ................................................................................................................................ 124
Tabel 5.1.5: Periodegemiddelde fluxen (g/m³/dag) gehanteerd bij de berekening van de emissies bij
externe opslag van varkensstromest ......................................................................................... 125
Tabel 5.1.6: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van varkensstromest
(ton/jaar) ................................................................................................................................ 125
Tabel 5.1.7: Periodegemiddelde fluxen (g/m³/dag) gehanteerd bij de berekening van de emissies bij
externe opslag van paardenmest .............................................................................................. 127
ECOLAS Lijst met tabellen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
xi
Tabel 5.1.8: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van paardenmest
(ton/jaar) ................................................................................................................................ 127
Tabel 5.1.9: Periodegemiddelde fluxen (g/m³/dag) gehanteerd bij de berekening van de emissies bij
externe opslag van schapenmest .............................................................................................. 129
Tabel 5.1.10: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van schapenmest
(ton/jaar) ................................................................................................................................ 129
Tabel 5.2.1: Gemeten methaanemissie bij de opslag van varkens- en rundveemengmest.................... 133
Tabel 5.2.2: Emissiefactoren (g/m³/dag) bij de externe opslag van rundveemengmest, kalvergier,
varkensmengmest en zeugenmengmest .................................................................................... 134
Tabel 5.2.3: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van rundveemengmest,
kalvergier, varkensmengmest en zeugenmengmest (ton/jaar) .................................................... 134
Tabel 6.3.1: Invloed van aanzuren tot initiële pH 5,5 op de emissies van methaan, lachgas en ammoniak
bij de opslag van rundveemengmest ......................................................................................... 142
Tabel 6.3.2: Invloed van aanzuren tot initiële pH 5,5 op de emissies van methaan, lachgas,
broeikasgassen en ammoniak bij de externe opslag van mengmest en van mest in Vlaanderen .... 142
ECOLAS Lijst met bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
xiii
LIJST MET BIJLAGEN
Bijlage 1: Enquêteformulier verstuurd naar alle landbouwers.................................................................3
Bijlage 2: Detailgegevens voor de berekening van de totale mesthoeveelheden en de capaciteit voor
externe opslag van mengmest in Vlaanderen ............................................................................... 15
Bijlage 3: Herkomst van de mest gebruikt in de proefopstellingen ..................................................... 100
Bijlage 4: Verloop van de gemeten fluxen van NH3, N2O en CH4 tijdens de twee proefperiodes............ 102
ECOLAS Lijst met bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
xiv
ECOLAS Samenvatting 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
I
SAMENVATTING
1 INLEIDING
Uit de emissie-inventarisatie Vlaanderen blijkt dat de landbouwsector een belangrijke bijdrage levert tot
de emissies van CH4, N2O en NH3. Een belangrijk aandeel van deze emissies binnen de landbouwsector is
gelieerd met de mestproblematiek. Een relatief onbekende factor hierin zijn de emissies uit externe
mestopslag. Het is het doel van deze studie om een inzicht te krijgen in:
• de verschillende systemen voor mestopslag en hun aandeel in Vlaanderen;
• de emissies van CH4, N2O en NH3 voor de verschillende systemen van externe mestopslag en de
parameters die deze emissies kunnen beïnvloeden;
Daarnaast moeten mogelijke geïntegreerde en kostenefficiënte maatregelen worden voorgesteld om de
emissies uit externe mestopslag in de toekomst te verminderen.
2 RESULTATEN VAN DE ENQUÊTE
In een eerste fase van deze studieopdracht werd een enquête verstuurd naar alle landbouwers. Deze
enquête werd samen met het aangifteformulier voor de mestbank van 2005 (aangifte voor het jaar 2004)
verstuurd en kon ofwel samen met het mestbankaangifteformulier naar de VLM ofwel anoniem naar
Ecolas worden teruggestuurd. In totaal werden 32.978 enquêteformulieren verstuurd.
In de enquête werd onderscheid gemaakt tussen externe mestopslag bij niet-veehouders (mesthopen en
kopakkers, al dan niet afgedekt) en mestopslag bij veehouders (mesthopen en kopakkers, al dan niet
afgedekt + opslag van mengmest). Bij de veehouders werd een onderscheid gemaakt tussen
pluimveehouders, rundveehouders, varkenshouders en houders van andere dieren.
Bij de niet-veehouders werd gepeild naar het type mest, de hoeveelheid en gemiddelde duur van de
externe opslag van vaste mest (mesthopen en kopakkers; al dan niet afgedekt), opgesplitst naar seizoen
(start opslag in winter (oktober-maart) of zomer (april-september)). Bij de veehouders werd eerst en
vooral gepeild naar de gemiddelde veebezetting in 2004 (zelfde diersoorten als opgenomen in het
aangifteformulier voor de mestbank). Daarnaast werd gepeild naar de externe opslag van vaste mest op
mesthopen en kopakkers (al dan niet afgedekt): hoeveelheid en duur van de opslag opgesplitst per
seizoen (start opslag in winter (oktober-maart) of zomer (april-september)). Voor varkens- en
rundveehouders werd bovendien nog gepeild naar de beschikbare opslag-capaciteit voor mengmest en
dit zowel in mestkelders als in externe opslag (foliebassin, mestsilo of mestzak).
In totaal werden 6415 enquêteformulieren teruggestuurd (respons van 19,45%). In Tabel 1 wordt een
overzicht gegeven van de respons per categorie bedrijf. Voor de pluimveehouders, varkenshouders,
rundveehouders en houders van andere dieren wordt tevens aangegeven hoeveel van de ontvangen
enquêtes als bruikbaar konden worden beschouwd (volledige gegevens over aantal dieren en
mestopslag). Van de 2407 niet-veehouders waren er 324 bedrijven die aangaven over enige vorm van
externe mestopslag te beschikken.
ECOLAS Samenvatting 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
II
Tabel 1: Respons op de enquête per categorie bedrijf
Categorie bedrijf # ontvangen enquêtes # enquêtes gebruikt in de gegevensverwerking
Niet veehouders 2407 2407
Pluimveehouders 125 99
Varkenshouders 246 246
Rundveehouders 2484 2431
Houders van andere dieren 579 479
Gemengde bedrijven 574 574
Totaal 6415 6236
2.1 PLUIMVEEBEDRIJVEN
Uit de verwerking van de resultaten van de bruikbare enquêtes voor pluimveebedrijven (99 bedrijven met
enkel pluimvee en 79 gemengde bedrijven met pluimvee), volgt dat:
• de responsen slaan op 11% van het aantal dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen.
Tussen de verschillende pluimveecategorieën zijn wel verschillen merkbaar. Zo dekken de
responsen op de enquête bijna 20% van de legkippen af.
• respectievelijk 36 en 26% van de bedrijven met enkel pluimvee over één of andere vorm van
externe mestopslag beschikken voor de winter- respectievelijk zomerperiode. Op basis van het
aantal dieren betreft dit respectievelijk 10 en 6% van het aantal dieren op bedrijven met enkel
pluimvee, wat er op wijst dat voornamelijk de kleinere bedrijven nog gebruik maken van externe
mestopslag.
• respectievelijk 56 en 52% van de gemengde bedrijven met pluimvee over één of andere vorm
van externe mestopslag beschikt voor de winter- respectievelijk zomerperiode. Op basis van het
aantal dieren betreft dit respectievelijk 40 en 24% van het aantal dieren op gemengde bedrijven,
wat er op wijst dat voornamelijk de kleinere bedrijven nog gebruik maken van externe
mestopslag.
• de gemiddelde mestproductie per dier afhankelijk is van het type bedrijf (Tabel 2);
• uit de responsen blijkt dat externe mestopslag bij alle types bedrijven voorkomt.
Tabel 2: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per dier (m³/dier) op basis van de gegevens van de individuele bedrijven en uit de lineaire
regressie.
Op basis van gegevens individuele bedrijven Lineaire regressie (Figuur 2.3.8)
Gemiddelde Mediaan 5-percentielwaarde
95-percentielwaarde
Gemiddelde R2
Legkippen 0,050 0,033 0,003 0,117 0,0233 0,3638
Slachtkuikens 0,115 0,010 0,002 0,031 0,0158 0,4634
Poeljen 0,009 0,007 0,002 0,023 0,0072 0,0363
Ouderdieren 0,035 0,025 0,018 0,080 0,0389 0,2845
Ander pluimvee
0,288 0,158 0,004 1,053 0,0417 -0,2121
ECOLAS Samenvatting 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
III
Extrapolatie naar Vlaanderen, op basis van de responsen op de enquêtes en het totaal aantal dieren in de
betrokken categorie in Vlaanderen (VLM, 2005), levert volgende schattingen op voor de hoeveelheden
pluimveemest die extern worden opgeslagen (Tabel 3).
Tabel 3: Hoeveelheid pluimveemest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.
Hoeveelheid pluimveemest in externe mestopslag (m³)
Winterperiode Zomerperiode
Kopakker afgedekt 48.073 1.914
Kopakker niet afgedekt 68.243 6.277
Mesthoop afgedekt 89.103 50.331
Mesthoop niet afgedekt 61.737 26.754
2.2 VARKENSHOUDERS
Uit de verwerking van de resultaten van de bruikbare enquêtes voor varkenshouders (246 bedrijven met
enkel varkens en 362 gemengde bedrijven met varkens), volgt dat:
• de responsen slaan op 7,3% van het aantal dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen, met
een ondervertegen-woordiging van het aantal beren (5,1%) en een oververtegenwoordiging van
het aantal andere varkens >110 kg (11,4%).
• respectievelijk 18,7 en 26% van de bedrijven met enkel varkens en de gemengde bedrijven met
varkens geven aan over externe opslag van varkensstromest te beschikken. Op basis van het
aantal zeugen betreft dit respectievelijk 10,55 en 10,61% van het aantal zeugen op bedrijven
met enkel varkens en gemengde bedrijven met varkens, wat er op wijst dat voornamelijk de
kleinere bedrijven zeugen op stro houden. De gemiddelde stromestproductie per zeug wordt in
Tabel 4 weergegeven.
• wat de opslag van mengmest betreft slechts een minderheid van de bedrijven over een externe
opslag (foliebassin, mestsilo of mestzak) beschikt. In die bedrijven met een externe opslag van
mengmest vertegenwoordigt deze externe opslag wel een significant deel van de totale
opslagcapaciteit voor mengmest.
Tabel 4: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per zeug voor bedrijven die enkel varkens houden en gemengde bedrijven met varkens.
Gemiddelde mestproductie per dierplaats (m³/dier)
Gemiddelde Mediaan 5-percentielwaarde 95-percentielwaarde
Bedrijven met enkel varkens 1,45 1,00 0,062 3,89
Gemengde bedrijven met varkens 4,85 3,75 0,24 14,4
Extrapolatie naar Vlaanderen, op basis van de responsen op de enquêtes en het totaal aantal dieren in de
betrokken categorie in Vlaanderen (VLM, 2005), levert volgende schattingen op voor de hoeveelheden
varkensstromest, respectievelijk varkensmengmest die extern worden opgeslagen (Tabel 5 en Tabel 6).
ECOLAS Samenvatting 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
IV
Tabel 5: Hoeveelheid varkensstromest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.
Hoeveelheid varkensstromest in externe mestopslag (m³)
Winterperiode Zomerperiode
Kopakker afgedekt 216 160
Kopakker niet afgedekt 1.681 7.519
Mesthoop afgedekt 6.091 973
Mesthoop niet afgedekt 4.465 7.396
Tabel 6: Capaciteit externe mestopslag voor varkens- en zeugenmengmest in Vlaanderen in 2004.
Capaciteit externe mestopslag (m³)
Varkensmengmest Zeugenmengmest
Foliebassin 28.688 15.750
Mestsilo drijvende afdekking 5.313 2.734
Mestsilo vaste afdekking 215.135 39.046
Mestzak 28.821 68.357
2.3 RUNDVEEHOUDERS
Uit de verwerking van de resultaten van de bruikbare enquêtes voor rundveehouders (2431 bedrijven
met enkel rundvee en 515 gemengde bedrijven met rundvee), volgt dat:
• de responsen slaan op 15,6% van het aantal dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen, met
een oververtegen-woordiging van het aantal mestkalveren (24,6%).
• respectievelijk 88,9 en 87,4% van de bedrijven met enkel rundvee en de gemengde bedrijven
met rundvee geven aan over externe opslag van rundveestromest te beschikken. Op basis van
het aantal dieren betreft dit respectievelijk 74,8 en 84% van de dieren op bedrijven met enkel
rundvee en de gemengde bedrijven met rundvee. De gemiddelde rundveestromestproductie per
dier wordt in Tabel 7 weergegeven.
• wat de opslag van mengmest betreft, slechts een minderheid van de bedrijven over een externe
opslag (foliebassin, mestsilo of mestzak) beschikt. In die bedrijven met een externe opslag van
mengmest vertegenwoordigt deze externe opslag wel een significant deel van de totale
opslagcapaciteit voor mengmest.
Tabel 7: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per dier voor bedrijven die enkel rundvee houden en gemengde bedrijven met rundvee.
Gemiddelde mestproductie per dierplaats (m³/dier)
Gemiddelde Mediaan 5-percentielwaarde 95-percentielwaarde
Bedrijven met enkel rundvee 2,10 1,67 0,18 5,53
Gemengde bedrijven met rundvee 2,31 1,67 0,19 6,86
ECOLAS Samenvatting 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
V
Extrapolatie naar Vlaanderen, op basis van de responsen op de enquêtes en het totaal aantal dieren in de
betrokken categorie in Vlaanderen (Vlm, 2005), levert volgende schattingen op voor de hoeveelheden
rundveestromest, respectievelijk mengmest die extern worden opgeslagen (Tabel 8 en Tabel 9).
Tabel 8: Hoeveelheid rundveestromest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.
Hoeveelheid rundveestromest in externe mestopslag (m³)
Winterperiode Zomerperiode
Kopakker afgedekt 43.862 7.313
Kopakker niet afgedekt 286.342 65.183
Mesthoop afgedekt 289.198 83.102
Mesthoop niet afgedekt 963.642 339.433
Tabel 9: Capaciteit externe mestopslag voor kalvergier en rundveemengmest in Vlaanderen in 2004.
Capaciteit externe mestopslag (m³)
Kalvergier Rundveemengmest
Foliebassin 2.721 85.087
Mestsilo drijvende afdekking 6.238 134.021
Mestsilo vaste afdekking 5.769 412.716
Mestsilo zonder afdekking 1.429 5.459
Mestsilo afdekking niet gespecifieerd 13.648
Mestzak 5.884 71.446
2.4 HOUDERS VAN ANDERE DIEREN
Uit de verwerking van de resultaten van de bruikbare enquêtes voor houders van andere dieren (479
bedrijven met enkel andere dieren en 93 gemengde bedrijven met andere dieren), volgt dat:
• de responsen slaan op 14,4% van het aantal paarden en 8,3% van het aantal schapen in
Vlaanderen;
• de gemiddelde mestproductie in bedrijven met enkel paarden 2,99 m³/dier/jaar bedraagt terwijl
dit voor gemengde bedrijven met paarden oploopt tot 4,54 m³/dier/jaar;
• de gemiddelde mestproductie in bedrijven met enkel schapen 0,42 m³/dier/jaar bedraagt terwijl
dit voor gemengde bedrijven met schapen 0,33 m³/dier/jaar bedraagt.
Extrapolatie naar Vlaanderen, op basis van de responsen op de enquêtes en het totaal aantal dieren in de
betrokken categorie in Vlaanderen (VLM, 2005), levert volgende schattingen op voor de hoeveelheden
paardenmest, respectievelijk schapenmest die extern wordt opgeslagen (Tabel 10 en Tabel 11).
ECOLAS Samenvatting 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
VI
Tabel 10: Hoeveelheid paardenmest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.
Hoeveelheid paardenmest in externe mestopslag (m³)
Winterperiode Zomerperiode
Kopakker afgedekt 51 51
Kopakker niet afgedekt 2.015 10
Mesthoop afgedekt 5.637 1.811
Mesthoop niet afgedekt 69.335 38.746
Tabel 11: Hoeveelheid schapenmest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.
Hoeveelheid schapenmest in externe mestopslag (m³)
Winterperiode Zomerperiode
Kopakker afgedekt 1.200
Kopakker niet afgedekt 533
Mesthoop afgedekt 17.933 2.467
Mesthoop niet afgedekt 72.997 9.666
2.5 OVERIGE OPSLAG
Een minderheid van de niet veehouders geeft aan over externe opslag te beschikken. De opgeslagen
hoeveelheden zijn heel beperkt in vergelijking met wat bij de veehouders wordt opgeslagen.
Bij de mestverwerkers is de situatie dusdanig dat slechts een beperkt deel van de inkomende mest extern
wordt opgeslagen. Ook de eindproducten worden slechts in heel beperkte mate extern opgeslagen, met
uitzondering van de opslag van de dunne fractie bij mestscheiding waarvoor dikwijls gebruik gemaakt
wordt van een lagune of foliebassin.
3 PROEFOPZETTEN
Het doel van de proefopstellingen is om de emissies van NH3, N2O en CH4, die via fysische en biologische
processen uit de mest worden gevormd bij verschillende omstandigheden op te volgen in de tijd.
Hiervoor werd een voldoende grote hoeveelheid (± 50 L) mest opgeslagen in een vat (60 L) en aan de
lucht blootgesteld. De vaten werden in een ruimte opgeslagen, afgeschermd van zon, regen en wind.
Tevens werd de temperatuur gemeten gedurende de volledige opslagperiode. De totale duur van de
proefopzetten bedroeg 4 maanden. De proefopzet werd uitgevoerd gedurende 2 periodes nl. van
september ‘05 tot december ’05 en vanaf half januari ’06 tot half mei ‘06. In totaal werden telkens 18
vaten opgesteld.
Volgende proefopstellingen werden bemeten (Tabel 12).
De proeven werden uitgevoerd in drievoud met mest afkomstig van drie verschillende landbouw-
bedrijven.
ECOLAS Samenvatting 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
VII
Tabel 12: Overzicht van de verschillende proefopstellingen
Code Mestsoort Landbouwer Behandeling
KTRP Kippenmest Truyen bedekt
KTRO Kippenmest Truyen open
KDAP Kippenmest David bedekt
KDAO Kippenmest David open
KVAP Kippenmest Van den Heede bedekt
KVAO Kippenmest Van den Heede open
SMO Stalmest Moyaert open
SDV Stalmest De Vriendt open
SDA Stalmest David open
RDWA Rundveemengmest De Wulf aangezuurd
RMOA Rundveemengmest Moyaert aangezuurd
RDVA Rundveemengmest De Vriendt aangezuurd
RDWD Rundveemengmest De Wulf met drijvende afdekking
RMOD Rundveemengmest Moyaert met drijvende afdekking
RDVD Rundveemengmest De Vriendt met drijvende afdekking
4 INSCHATTING VAN DE EMISSIES
4.1 METHAAN
De totale methaanemissie uit externe mestopslag in Vlaanderen wordt ingeschat op 14.868 ton/jaar. Uit
Figuur 1 blijkt dat de methaanemissie in hoofdzaak afkomstig is van de opslag van mengmest. De totale
bijdrage van de externe opslag van vaste mest (alle diersoorten) tot de methaanemissies afkomstig van
externe mestopslag in Vlaanderen bedraagt minder dan 1%.
4.2 LACHGAS
De totale lachgasemissie uit externe mestopslag wordt ingeschat op 723,7 ton/jaar. In tegenstelling tot
methaan is externe opslag van vaste mest de belangrijkste bron van lachgasemissies, terwijl de bijdrage
van de externe opslag van mengmest minder dan 10% bedraagt (Figuur 2).
4.3 BROEIKASGASSEN
Door de methaan- en lachgasemissies te verrekenen met hun respectievelijk broeikasgaspotentieel wordt
een inschatting bekomen van de totale broeikasgasemissie uit externe mestopslag, uitgedrukt in ton CO2
equivalenten per jaar. De totale broeikasgasemissie afkomstig van externe mestopslag in Vlaanderen
beloopt 536.581 ton CO2 eq/jaar. De belangrijkste bijdrage tot deze totale broeikasgasemissies komt van
de externe opslag van varkensmengmest, rundveestromest en rundveemengmest. De externe opslag van
varkensstromest, vaste pluimveemest, paarden- en schapenmest draagt slechts heel weinig bij tot de
totale broeikasgasemissies afkomstig van externe mestopslag in Vlaanderen (Figuur 3).
ECOLAS Samenvatting 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
VIII
Figuur 1: Verdeling van de totale methaanemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en seizoen (zomer vs. winter)
Figuur 2: Verdeling van de totale lachgasemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en seizoen (zomer vs. winter)
ECOLAS Samenvatting 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
IX
Figuur 3: Verdeling van de totale broeikasgasemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en diersoort
4.4 AMMONIAK
De totale ammoniakemissie uit externe mestopslag wordt ingeschat op 217,4 ton/jaar. Anders dan bij
methaan en lachgas dragen zowel de externe opslag van vaste mest als de externe opslag van mengmest
in belangrijke mate bij tot de emissies van ammoniak uit externe mestopslag. Uit Figuur 4 volgt dat de
bijdrages van rundvee- en varkensmengmest, vaste rundveemest en vaste pluimveemest tot de totale
ammoniakemissie uit externe mestopslag relevant zijn, terwijl varkensstromest en paarden- en
schapenmest minder dan 1% bijdragen.
Figuur 2.1.1: Verdeling van de totale ammoniakemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en diersoort
ECOLAS Samenvatting 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
X
5 EMISSIEREDUCTIEMAATREGELEN
Op basis van literatuurgegevens en de resultaten van de metingen aan de proefopstellingen blijken
volgende maatregelen aanleiding te geven tot een reductie van de emissies van één of meerdere van de
gassen methaan, lachgas en ammoniak bij externe mestopslag:
• inkrimpen van de veestapel: impact op emissies methaan, lachgas en ammoniak
• aërobe behandeling: impact op emissies methaan
• aanzuren: impact op emissies methaan, lachgas en ammoniak
• nageschakelde technieken: impact op emissies methaan
• anaërobe behandeling (vergisten): impact op emissies methaan
• voedersamenstelling: impact op emissies lachgas en ammoniak
Op basis van de gegevens van de proefopstellingen blijkt dat het aanzuren van mengmest aanleiding kan
geven tot een belangrijke reductie van de emissies van zowel ammoniak als broeikasgassen (stijging
lachgasemissie wordt gecompenseerd door daling methaanemissie). Het wordt dan ook aanbevolen om
deze maatregel verder te onderzoeken.
6 CONCLUSIES
Deze studie geeft, op basis van de resultaten van de enquête bij de landbouwers, een goed inzicht in de
opgeslagen hoeveelheden en de opslagduur van verschillende types vaste mest in verschillende
opslagsystemen (mesthopen en kopakkers, al dan niet afgedekt). Dergelijke informatie dient als
basisinformatie beschouwd te worden voor iedere methodiek voor de berekening van emissies als gevolg
van externe mestopslag.
De resultaten van de enquête verschaften ook bijkomende informatie over het gebruik van externe
mestopslagsystemen (foliebassins, mestsilo’s en mestzakken) voor de opslag van mengmest, hoewel voor
deze systemen de gegevens rond opgeslagen hoeveelheid en opslagduur ontbraken.
Uit de metingen aan de proefopstellingen werden voor verschillende mesttypes (rundveestalmest, vaste
pluimveemest en rundveemengmest) de emissies van methaan, lachgas en ammoniak gemeten over een
periode van 4 maanden en dit zowel voor de winter- als voor de zomerperiode. In deze proefopstellingen
werd tevens de impact van bepaalde emissiereductiemaatregelen (afdekken van vaste pluimveemest,
drijvende afdekking op rundveemengmest, aanzuren van rundveemengmest) op de emissies van
methaan, lachgas en ammoniak nagegaan. Uit de resultaten blijkt dat zelfs voor éénzelfde type mest,
bemeten onder identieke omstandigheden maar afkomstig van verschillende landbouwers, grote
verschillen in emissies kunnen voordoen.
Uit de ingeschatte totale hoeveelheid extern opgeslagen mesthoeveelheden en de in de proefopzetten
vastgestelde emissiefactoren werd een inschatting gemaakt van de emissies als gevolg van externe
mestopslag in Vlaanderen. Voor die mesttypes, die in de proefopstellingen niet werden bemeten, werd
een inschatting van de emissiefactoren gemaakt op basis van literatuurgegevens en de emissiefactoren
voor mesttypes die wel werden bemeten in de proefopzetten. Uit deze berekening komt een totale
methaanemissie uit externe mestopslag van 14.868 ton/jaar naar voor, die in hoofdzaak (> 99%)
afkomstig is van de externe opslag van mengmest. Rekening houdend met een totale jaarlijkse
methaanemissie afkomstig van verteringsprocessen en mest van 106.879 ton/jaar (inschatting door VMM
voor 2004), betekent dit dat de externe mestopslag voor ongeveer 14% van de totale methaanemissie
van de veehouderij in Vlaanderen verantwoordelijk is. De totale lachgasemissie uit externe mestopslag
beloopt 723,7 ton/jaar en is in hoofdzaak (> 99%) afkomstig van de externe opslag van vaste mest. De
momenteel door VMM gehanteerde methode voorspelt een lachgasemissie afkomstig van externe
mestopslag van 930 ton/jaar voor 2004. De ammoniakemissies als gevolg van externe mestopslag
ECOLAS Samenvatting 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
XI
beloopt 217,4 ton/jaar. Opvallend hierin is de belangrijke bijdrage van vaste pluimveemest, ondanks de
relatief beperkte hoeveelheden van deze mest die extern worden opgeslagen. In de huidige Vlaamse
berekeningsmethode worden enkel de ammoniakemissies afkomstig van de externe opslag van
mengmest ingeschat (30 ton/jaar in 2004).
Mits verdere verfijning, zoals het opmeten van de emissies aan mesttypes die tot hier toe nog niet zijn
bemeten in de proefopzetten, kan de voorgestelde methodologie leiden tot een betere inschatting van de
emissies als gevolg van externe mestopslag in Vlaanderen.
DANKWOORD
Aan het einde van deze opdracht is het passend een woord van dank te richten aan de verschillende
landbouworganisaties voor de vele oproepen naar hun leden om deel te nemen aan onze enquête.
Zonder hun inzet zou het onmogelijk geweest zijn om een dergelijke respons te verkrijgen.
ECOLAS Samenvatting 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
XII
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
1
1 INLEIDING
Uit de emissie-inventarisatie Vlaanderen blijkt dat de landbouwsector een belangrijke bijdrage levert tot
de emissies van CH4, N2O en NH3. Een belangrijk aandeel van deze emissies binnen de landbouwsector is
gelieerd met de mestproblematiek. Een relatief onbekende factor hierin zijn de emissies uit externe
mestopslag. Het is het doel van deze studie om een inzicht te krijgen in:
• de verschillende systemen voor mestopslag en hun verspreiding in Vlaanderen;
• de emissies van CH4, N2O en NH3 voor deze verschillende systemen voor mestopslag en de
parameters die deze emissies kunnen beïnvloeden;
Daarnaast moet een geïntegreerd en kostenefficiënt reductiebeleid worden uitgewerkt om de emissies uit
externe mestopslag in de toekomst te verminderen.
De uitvoering van deze opdracht verliep volgens de volgende, elkaar logisch opvolgende stappen:
1. Inventarisatie van mogelijke mestopslagsystemen en emissiereductiemaatregelen op basis van
literatuurgegevens
2. Inzamelen van gegevens voor de Vlaamse situatie aan de hand van een enquête waarbij werd
gepeild naar mesthoeveelheden in externe opslag en duur van de opslag
3. Bepalen van emissiefactoren voor NH3, N2O en CH4 bij mestopslag: metingen aan
proefopstellingen en literatuurgegevens
4. Bepalen van de emissies in de huidige situatie
5. Oplijsten van mogelijkheden om de emissies in de toekomst te beperken
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
3
2 VERWERKING VAN DE ENQUÊTES
2.1 INLEIDING
In een eerste fase van deze studieopdracht werd een enquête verstuurd naar alle landbouwers. Deze
enquête werd opgesteld in samenspraak met de stuurgroep en is in Bijlage 1 opgenomen. Deze enquête
werd samen met het aangifteformulier voor de mestbank van 2005 (aangifte voor het jaar 2004)
verstuurd (32.978 landbouwers hebben deze ontvangen) en kon ofwel samen met het
mestbankaangifteformulier naar de VLM ofwel anoniem naar Ecolas worden teruggestuurd.
In de enquête werd onderscheid gemaakt tussen externe mestopslag bij niet-veehouders (mesthopen en
kopakkers, al dan niet afgedekt) en mestopslag bij veehouders (mesthopen en kopakkers, al dan niet
afgedekt + opslag van mengmest). Bij de veehouders werd een onderscheid gemaakt tussen
pluimveehouders, rundveehouders, varkenshouders en houders van andere dieren.
Bij de niet-veehouders werd gepeild naar het type mest, de hoeveelheid en gemiddelde duur van de
externe opslag van vaste mest (mesthopen en kopakkers; al dan niet afgedekt), opgesplitst naar seizoen
(start opslag in winter (oktober-maart) of zomer (april-september)). Bij de veehouders werd eerst en
vooral gepeild naar de gemiddelde veebezetting in 2004 (zelfde diersoorten als opgenomen in het
aangifteformulier voor de mestbank). Daarnaast werd gepeild naar de externe opslag van vaste mest op
mesthopen en kopakkers (al dan niet afgedekt): hoeveelheid en duur van de opslag opgesplitst per
seizoen (start opslag in winter (oktober-maart) of zomer (april-september)). Voor varkens- en
rundveehouders werd bovendien nog gepeild naar de beschikbare opslag-capaciteit voor mengmest en
dit zowel in mestkelders als in externe opslag (foliebassin, mestsilo of mestzak).
Voor meer details wordt verwezen naar het gebruikte enquêteformulier in Bijlage 1.
Bijlage 1: Enquêteformulier verstuurd naar alle landbouwers
Het enquêteformulier werd samen met de mestbankaangifte voor 2004 naar alle landbouwers verstuurd.
2.2 RESPONS
In totaal werden 6415 enquêteformulieren teruggestuurd (globale respons van 19,45%). In Tabel 2.2.1
wordt een overzicht gegeven van de respons per categorie bedrijf. Voor de pluimveehouders,
varkenshouders, rundveehouders en houders van andere dieren wordt tevens aangegeven hoeveel van
de ontvangen enquêtes als bruikbaar konden worden beschouwd (volledige gegevens over aantal dieren
en mestopslag, voor meer detail zie de desbetreffende delen in dit rapport). Van de 2407 niet-
veehouders waren er 324 bedrijven die aangaven over enige vorm van externe mestopslag te
beschikken.
Tabel 2.2.1: Respons op de enquête per categorie bedrijf
Categorie bedrijf # ontvangen enquêtes # enquêtes gebruikt in de gegevensverwerking
Niet veehouders 2407 2407
Pluimveehouders 125 99
Varkenshouders 246 246
Rundveehouders 2484 2431
Houders van andere dieren 579 479
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
4
Gemengde bedrijven 574 574
Totaal 6415 6236
2.3 PLUIMVEEBEDRIJVEN
In dit deel worden de enquêteresultaten van de bedrijven die pluimvee houden besproken. Het betreft
hier zowel de bedrijven die enkel pluimvee houden (verder vermeld als ‘pluimveehouders’) als de
gemengde bedrijven waarbij één van de diercategorieën pluimvee is.
Van de 125 bedrijven, die enkel pluimvee houden en de enquête hebben ingevuld zijn er:
• 99 die informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag;
• 1 dat enkel informatie verstrekt over mesthoeveelheid en –opslag;
• 25 die enkel informatie verstrekken over aantal dierplaatsen.
Bij de verdere verwerking wordt enkel gebruik gemaakt van de gegevens van de 99 bedrijven die
informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag.
Van de 574 gemengde bedrijven zijn er 109 die pluimvee houden. Van deze 109 zijn er:
• 79 die informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag
voor pluimveemest;
• 30 die enkel informatie verstrekken over aantal dierplaatsen en waarbij gegevens over
mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor pluimveemest ontbreken.
Bij de verdere verwerking wordt enkel gebruik gemaakt van de gegevens van de 79 bedrijven die
informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor
pluimveemest.
De hierna volgende bespreking slaat dus op 99 bedrijven die enkel pluimvee houden en 79 gemengde
bedrijven waarvan één van de diercategorieën uit pluimvee bestaat.
2.3.1 Aantal bedrijven en aantal dieren
In Figuur 2.3.1 wordt een overzicht gegeven van het aantal bedrijven per provincie, opgesplitst naar
pluimveehouders en gemengde bedrijven met pluimvee, waarvan de resultaten werden gebruikt bij de
gegevensverwerking.
Een overzicht van het aantal dieren per provincie, opgesplitst naar pluimveehouders en gemengde
bedrijven met pluimvee wordt gegeven in Tabel 2.3.1.
De representativiteit van de enquête kan worden getoetst door een vergelijking met het totaal aantal
dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen in 2004, zoals opgenomen in het voortgangsrapport van
de mestbank (VLM, 2005). Hierbij werden volgende aanpassingen doorgevoerd:
• De categorieën ‘Kalkoenen – ouderdieren’ en ‘Kalkoenen – slachtdieren’ uit het voortgangsrapport
werden samen genomen om te kunnen vergelijken met het de categorie ‘kalkoenen’ uit de
enquête.
• De categorieën ‘Ander pluimvee’, ‘Struisvogels 0-3 maanden’, ‘Struisvogelslachtdieren 3-14
maanden’ en ‘Struisvogels fokdieren >14m’ uit het voortgangsrapport werden samen genomen
om te kunnen vergelijken met het de categorie ‘Ander pluimvee’ uit de enquête.
• De categorieën ‘Legkippen, incl. (groot)ouderdieren’ en ‘Legrassen’ uit de enquête werden samen
genomen om te kunnen vergelijken met het de categorie ‘Legkippen, incl. (groot)ouderdieren’ uit
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
5
het voortgangsrapport. Op basis van gegevens van de stuurgroep blijkt namelijk dat onder
‘Legrassen’ normaal gesproken alleen die dieren worden gerekend waaruit de legkippen worden
gekweekt en dit betreft slechts enkele bedrijven en enkele honderden dieren in Vlaanderen.
Blijkbaar hebben in de enquête veel bedrijven hun legkippen opgegeven als legrassen.
• De categorieën ‘Slachtkuikens’ en ‘Vleesrassen’ uit de enquête werden samen genomen om te
kunnen vergelijken met het de categorie ‘Slachtkuikens’ uit het voortgangsrapport. Op basis van
informatie van de stuurgroep blijkt namelijk dat onder ‘Vleesrassen’ normaal gesproken alleen die
dieren worden gerekend waaruit de slachtkuikens worden gekweekt en dit betreft slechts enkele
bedrijven en enkele honderden dieren in Vlaanderen. Blijkbaar hebben in de enquête veel
bedrijven hun slachtkuikens opgegeven als vleesrassen.
Uit Tabel 2.3.2 blijkt dat de gegevensverwerking 11% van het aantal dieren in de betrokken categorie in
Vlaanderen betreft. Tussen de verschillende diercategorieën zijn wel opvallende verschillen merkbaar. Zo
bedraagt de respons voor het aantal legkippen bijna 20% terwijl slachtkuikenouderdieren en hun
opfokpoeljen een respons van rond de 10% laten optekenen. De respons voor slachtkuikens bedraagt
slechts 8%.
Figuur 2.3.1: Aantal pluimveehouders per provincie waarvan de resultaten werden gebruik bij de gegevensverwerking voor pluimveehouders
ECOLA
S
Verwerking enquêtes
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
6
Tabel 2.3.1: Overzicht van het gem
iddeld aantal dierplaatsen per diersoort, provincie en type bedrijf
Antwerpen
Limburg
Oost-Vlaan
deren
Vlaam
s-Brabant
West-Vlaanderen
Ligging niet gespecifieerd
Totaal
Enkel
pluimvee
Gem
engd
met
pluimvee
Totaal
Enkel
pluimvee
Gem
engd
met
pluimvee
Totaal
Enkel
pluimvee
Gem
engd
met
pluimvee
Totaal
Enkel
pluimvee
Gem
engd
met
pluimvee
Totaal
Enkel
pluimvee
Gem
engd
met
pluimvee
Totaal
Enkel
pluimvee
Gem
engd
met
pluimvee
Totaal
Enkel
pluimvee
Gem
engd
met
pluimvee
Totaal
Ander
pluimvee
963
40
1.003
6.065
0
6.065
0
0
0
0
0
0
0
1.784
1.784
1.500
0
1.500
8.528
1.824
10.352
Kalkoenen
0
49
49
30
15
45
3.286
0
3.286
0
7
7
20
6.768
6.788
0
0
0
3.336
6.839
10.175
Legkippen,
incl. (groot)
ouderdieren
68.108
24.618
92.726
104.644
3.092
107.736
125.107
61.143
186.250
2.500
4.295
6.795
194.658
68.320
262.978
0
0
0
495.017
161.468
656.485
Legrassen
501.832
25.000
526.832
78.228
3.480
81.708
77.108
9.918
87.026
0
0
0
73.324
28.590
101.914
38.925
0
38.925
769.417
66.988
836.405
Opfokpoeljen
van legkippen
71.330
30
71.360
0
10
10
48.755
4
48.759
0
714
714
0
64.945
64.945
0
0
0
120.085
65.703
185.788
Opfokpoeljen
van
slachtkuiken-
ouderdieren
12.470
18.795
31.265
7.950
0
7.950
12.491
0
12.491
0
0
0
0
0
0
0
0
0
32.911
18.795
51.706
Slachtkuiken-
ouderdieren
65.700
0
65.700
0
2
2
26.994
0
26.994
0
0
0
31.657
13.212
44.869
20.000
0
20.000
144.351
13.214
157.565
Slachtkuikens
280.084
172.195
452.279
44.283
83.776
128.059
64.657
85.915
150.572
111.333
533
111.866
96.244
47.574
143.818
42.000
28.551
70.551
638.601
418.544
1.057.145
Vleesrassen
31.680
3.440
35.120
5.071
50
5.121
18.386
38.500
56.886
0
0
0
0
35.003
35.003
0
0
0
55.137
76.993
132.130
Eindtotaal
1.032.167
244.167
1.276.334
246.271
90.425
336.696
376.784
195.480
572.264
113.833
5.549
119.382
395.903
266.196
662.099
102.425
28.551
130.976
2.267.383
830.368
3.097.751
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
7
Tabel 2.3.2: Representativiteit van de enquête – aantal dieren opgenomen bij de gegevensverwerking in vergelijking met het totaal aantal dieren in de betrokken categorie in
Vlaanderen volgens het voortgangsrapport van de mestbank
Aantal dieren in 2004 Aandeel meegenomen in
Vlaanderen Meegenomen in gegevensverwerking
gegevensverwerking
Legkippen, incl. grootouderdieren 7.963.409 1.492.890 18,7%
Opfokpoeljen van legkippen 2.476.710 185.788 7,5%
Ander pluimvee 159.703 10.352 6,5%
Slachtkuikens 15.414.318 1.189.275 7,7%
Kalkoenen 207.478 10.175 4,9%
Slachtkuikenouderdieren 1.316.899 157.565 12,0%
Opfokpoeljen van slachtkuikenouderdieren 575.601 51.706 9,0%
Totaal 28.114.118 3.097.751 11,0%
Wanneer een onderscheid gemaakt wordt tussen legrassen (= legkippen, inclusief (groot)ouderdieren +
legrassen + opfokpoeljen van legkippen) en vleesrassen (= opfokpoeljen van slachtkuikenouderdieren +
slachtkuikenouderdieren + slachtkuikens + vleesrassen), dan blijkt het aandeel legrassen in alle
provincies, met uitzondering van Vlaams-Brabant, zo’n 60% te bedragen (Figuur 2.3.2). Gezien het
relatief beperkt aantal bedrijven waarvan een antwoord werd ontvangen voor de provincie Vlaams-
Brabant, kunnen de resultaten voor deze provincie als minder tot niet representatief beschouwd worden.
Voor de volledigheid werden in Figuur 2.3.2 ook het ander pluimvee (= ander pluimvee (ganzen, eenden,
struisvogels, …) + kalkoenen) opgenomen.
Wanneer een onderscheid wordt gemaakt tussen pluimveehouders en gemengde bedrijven met pluimvee
(Figuur 2.3.3) dan blijkt dat op de gemengde bedrijven meer vleesrassen (60%) worden gehouden dan
op de bedrijven die enkel pluimvee houden (40% vleesrassen).
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
8
Figuur 2.3.2: Aandeel vleesrassen, legrassen en ander pluimvee per provincie
Figuur 2.3.3: Aandeel vleesrassen, legrassen en ander pluimvee in bedrijven met enkel pluimvee en gemengde bedrijven met pluimvee
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
9
2.3.2 Mesthoeveelheid en –opslag
In Tabel 2.3.3 wordt een overzicht gegeven van de verschillende gebruikte opslagmethodes voor
pluimveemest, opgesplitst naar type bedrijf (bedrijven met enkel pluimvee of gemengde bedrijven met
pluimvee) en naar opslagperiode (winter, zomer of periode niet gespecifieerd). Hieruit blijkt in eerste
instantie dat de hoeveelheid pluimveemest in de winterperiode veel hoger is dan in de zomerperiode en
dit zowel voor de bedrijven die enkel pluimvee houden als voor de gemengde bedrijven met pluimvee.
Ook het aantal bedrijven dat aangeeft pluimveemest op te slaan of af te voeren is veel hoger in de
winter- dan in de zomerperiode.
Blijkbaar maken vooral de kleinere bedrijven nog gebruik van externe mestopslag (Figuur 2.3.4 en Figuur
2.3.5). In de winter- en zomerperiode geven respectievelijk 36 en 26% van de pluimveebedrijven aan
gebruik te maken van externe mestopslag (mesthopen en kopakkers), terwijl de opgeslagen
mesthoeveelheid maar respectievelijk 10 en 6% van de totale hoeveelheid betreft. Voor de gemengde
bedrijven met pluimvee is deze tendens iets minder uitgesproken. 56 en 52% van de bedrijven in de
winter-, respectievelijk zomerperiode geven aan gebruik te maken van externe mestopslag, terwijl het
aandeel van mest in externe opslag voor de gemengde bedrijven respectievelijk 40 en 24% bedraagt.
Zowel voor de bedrijven die enkel pluimvee houden als voor de gemengde bedrijven met pluimvee wordt
in de winterperiode zowel op kopakkers als op mesthopen opgeslagen, terwijl in de zomerperiode vrijwel
uitsluitend op mesthopen wordt opgeslagen (Figuur 2.3.6 en Figuur 2.3.7).
Wanneer de totale mestopslag op jaarbasis als representatief genomen wordt voor de mestproductie, kan
de gemiddelde mestproductie per dierplaats worden berekend (Tabel 2.4.5 en Figuur 2.3.8). Hierbij werd
een onderscheid gemaakt tussen:
• Legkippen (= legkippen, inclusief (groot)ouderdieren + legrassen) – 69 bedrijven
• Slachtkuikens (= slachtkuikens + vleesrassen) – 55 bedrijven
• Poeljen (= opfokpoeljen van legkippen + opfokpoeljen van slachtkuikenouderdieren) – 11
bedrijven
• Slachtkuikenouderdieren – 13 bedrijven
• Ander pluimvee (= ander pluimvee + kalkoenen) – 8 bedrijven
ECOLA
S
Verwerking enquêtes
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
10
Tabel 2.3.3: Mesthoeveelheid en –opslag bij pluimveehouders, opgesplitst naar type bedrijf en naar opslagperiode
Bedrijven m
et enkel pluimvee
Gem
engde bedrijven m
et pluimvee
Winter
Zomer
Periode niet
gespecifieerd
Winter
Zomer
Periode niet
gespecifieerd
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
Kopakker
afgedekt
3
595
1
661
1
50
Kopakker niet
afgedekt
7
599
3
40
10
1.184
3
124
Mesthoop
afgedekt
11
1.096
9
745
11
1.232
7
570
Mesthoop niet
afgedekt
9
478
4
256
19
1.135
12
443
Andere
52
25.300
46
17.259
8
6.058
32
5.845
21
3.790
2
480
Waaronder:
Mestloods
22
15.120
16
7.946
1
150
9
2.729
5
2.030
2
480
Stal
9
2.180
5
1.160
1
1.003
6
339
4
359
Directe afvoer
voor bewerking
19
7.383
23
7.536
3
765
15
2.425
12
1.401
Totaal
82
28.068
62
18.300
11
6.823
73
10.057
44
4.977
2
480
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
11
Figuur 2.3.4: Aantal bedrijven dat verschillende vormen van mestopslag toepast, opgesplitst naar type bedrijf en periode
Figuur 2.3.5: Mesthoeveelheid in verschillende vormen van mestopslag, opgesplitst naar type bedrijf en periode
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
12
Figuur 2.3.6: Aandeel van de verschillende types van externe mestopslag in de totale opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij bedrijven die enkel pluimvee houden voor de winter-
en zomerperiode
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
13
Figuur 2.3.7: Aandeel van de verschillende types van externe mestopslag in de totale opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij gemengde bedrijven die pluimvee houden voor de
winter- en zomerperiode
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
14
Tabel 2.3.4: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per dier (m³/dier) op basis van de gegevens van de individuele bedrijven en
uit de lineaire regressie.
Op basis van gegevens individuele bedrijven Lineaire regressie (Figuur 2.3.8)
Gemiddelde Mediaan 5-percentielwaarde
95-percentielwaarde
Gemiddelde R2
Legkippen 0,050 0,033 0,003 0,117 0,0233 0,3638
Slachtkuikens 0,115 0,010 0,002 0,031 0,0158 0,4634
Poeljen 0,009 0,007 0,002 0,023 0,0072 0,0363
Ouderdieren 0,035 0,025 0,018 0,080 0,0389 0,2845
Ander pluimvee
0,288 0,158 0,004 1,053 0,0417 -0,2121
Figuur 2.3.8: Totale mesthoeveelheid (m³/jaar) in functie van het aantal dieren
2.3.3 Extrapolatie naar Vlaanderen
De detailgegevens voor de berekening van de totale hoeveelheid pluimveemest in Vlaanderen worden in
Bijlage 2 samengevat.
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
15
Bijlage 2: Detailgegevens voor de berekening van de totale mesthoeveelheden en de capaciteit voor externe opslag van mengmest in Vlaanderen
Extrapolatie naar het Vlaamse niveau dient te gebeuren op basis van het aantal dieren omdat enkel voor
het aantal dieren betrouwbare cijfers beschikbaar zijn uit het voortgangsrapport van de mestbank (VLM,
2005).
De meerderheid van de in Vlaanderen geproduceerde pluimveemest (88,6%) wordt door de
geënqueteerden opgegeven als vaste pluimveemest. 5,7% van de geënqueteerden geeft aan vochtig
vaste pluimveemest of voorgedroogde pluimveemest te produceren.
De totale pluimveemesthoeveelheid wordt bepaald uit het aantal dieren per categorie op Vlaams niveau
(Tabel 2.3.2) in combinatie met de gemiddelde jaarlijkse mestproductie per dier op basis van de
resultaten van de enquête (Tabel 2.3.4). Deze totale mesthoeveelheid (2.350.128 m³) wordt verdeeld
over de verschillende externe opslagmethodes (kopakkers en mesthopen, al dan niet afgedekt – samen
goed voor 15,00% van de afzetopties) evenredig met het aandeel van deze specifieke opslagmethode in
de totale hoeveelheid pluimveemest (Tabel 2.3.3). Tabel 2.3.5 geeft een overzicht.
Tabel 2.3.5: Hoeveelheid pluimveemest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.
Hoeveelheid pluimveemest in externe mestopslag (m³)
Winterperiode Zomerperiode
Kopakker afgedekt 48.073 1.914
Kopakker niet afgedekt 68.243 6.277
Mesthoop afgedekt 89.103 50.331
Mesthoop niet afgedekt 61.737 26.754
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
16
2.4 VARKENSHOUDERS
In dit deel worden de enquêteresultaten van de bedrijven die varkens houden besproken. Het betreft hier
zowel de bedrijven die enkel varkens houden (verder vermeld als ‘varkenshouders’) als de gemengde
bedrijven waarbij één van de diercategorieën varkens zijn.
De 246 bedrijven, die enkel varkens houden en de enquête hebben ingevuld verstrekken allemaal
gegevens over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag.
Van de 574 gemengde bedrijven zijn er 385 die varkens houden. Van deze 385 zijn er:
• 362 die informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag
voor varkensmest;
• 12 die enkel informatie verstrekken over aantal dierplaatsen en waarbij gegevens over
mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor varkensmest ontbreken;
• 11 die enkel informatie verstrekken over mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor varkensmest
maar waarbij gegevens over het aantal dierplaatsen ontbreken.
Bij de verdere verwerking wordt enkel gebruik gemaakt van de gegevens van de 362 bedrijven die
informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor
varkensmest.
De hierna volgende bespreking slaat dus op 246 bedrijven die enkel varkens houden en 362 gemengde
bedrijven waarvan één van de diercategorieën uit varkens bestaat.
2.4.1 Aantal bedrijven en aantal dieren
In Figuur 2.4.1 wordt een overzicht gegeven van het aantal bedrijven per provincie, opgesplitst naar
varkenshouders en gemengde bedrijven met varkens, waarvan de resultaten werden gebruikt bij de
gegevensverwerking.
Een overzicht van het aantal dieren per provincie, opgesplitst naar varkenshouders en gemengde
bedrijven met varkens wordt gegeven in Tabel 2.4.1. Het aandeel van de verschillende varkenssoorten in
het totaal is vrij gelijkaardig voor de verschillende provincies (Figuur 2.4.2).
De representativiteit van de enquête kan worden getoest door een vergelijking met het totaal aantal
dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen in 2004, zoals opgenomen in het voortgangsrapport van
de mestbank (VLM, 2005).
Uit Tabel 2.3.2 blijkt dat de gegevensverwerking 7,3% van het aantal dieren in de betrokken categorie in
Vlaanderen betreft. De categorieën met het grootste aantal dieren zijn vrij gelijkmatig verdeeld. De beren
en de andere varkens > 110 kg zijn respectievelijk onder- en oververtegenwoordigd in de responsen op
de enquête. Gezien het gering aantal dieren in deze beide categorieën op Vlaams niveau, zal dit hoogst
waarschijnlijk geen significante impact hebben op het resultaat van de verwerking.
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
17
Figuur 2.4.1: Aantal varkenshouders per provincie waarvan de resultaten werden gebruik bij de gegevensverwerking voor varkenshouders
Figuur 2.4.2: Aandeel van de verschillende varkenssoorten per provincie
ECOLA
S
Verwerking enquêtes
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
18
Tabel 2.4.1: Overzicht van het gem
iddeld aantal dierplaatsen per diersoort, provincie en type bedrijf
Antwerpen
Limburg
Oost-Vlaan
deren
Vlaam
s-Brabant
West-Vlaanderen
Ligging niet gespecifieerd
Totaal
Enkel
varkens
Gem
engd
met
varkens
Totaal
Enkel
varkens
Gem
engd
met
varkens
Totaal
Enkel
varkens
Gem
engd
met
varkens
Totaal
Enkel
varkens
Gem
engd
met
varkens
Totaal
Enkel
varkens
Gem
engd
met
varkens
Totaal
Enkel
varkens
Gem
engd
met
varkens
Totaal
Enkel
varkens
Gem
engd
met
varkens
Totaal
Andere
varkens, > 110
kg
622
233
854
834
236
1.070
1.042
703
1.745
3
100
103
3.897
978
4.875
159
217
376
6.557
2.467
9.023
Andere
varkens, 20 tot
110 kg
24.435
14.709
39.144
32.297
9.339
41.636
30.205
17.041
47.246
0
2.698
2.698
65.232
55.955
121.187
6.250
3.305
9.555
158.419
103.047
261.466
Beren
71
28
99
145
34
179
32
74
106
0
11
11
132
111
243
14
9
23
394
267
661
Biggen, 7 tot
20 kg
12.190
4.911
17.101
14.865
2.949
17.814
12.811
11.040
23.851
0
1.010
1.010
31.772
23.952
55.724
2.451
1.015
3.466
74.089
44.876
118.965
Zeugen, incl.
biggen m
et
gewicht < 7 kg
3.099
1.670
4.769
4.382
1.072
5.454
3.168
3.689
6.857
0
424
424
10.641
8.111
18.752
979
387
1.366
22.269
15.354
37.623
Eindtotaal
40.417
21.550
61.967
52.524
13.630
66.154
47.258
32.547
79.805
3
4.244
4.247
111.673
89.107
200.780
9.853
4.933
14.786
261.727
166.011
427.739
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
19
Tabel 2.4.2: Representativiteit van de enquête – aantal dieren opgenomen bij de gegevensverwerking in vergelijking met het totaal aantal dieren in de betrokken categorie in
Vlaanderen volgens het voortgangsrapport van de mestbank
Aantal dieren in 2004 Aandeel meegenomen in
Vlaanderen Meegenomen in gegevensverwerking
gegevensverwerking
Andere varkens, > 110 kg 79.053 9.023 11,4%
Andere varkens, 20 tot 110 kg 3.743.379 261.466 7,0%
Beren 13.058 661 5,1%
Biggen, 7 tot 20 kg 1.509.152 118.965 7,9%
Zeugen, incl. biggen met gewicht < 7 kg 491.165 37.623 7,7%
Totaal 5.835.807 427.739 7,3%
2.4.2 Mesthoeveelheid en –opslag
Bij de varkenshouders wordt onderscheid gemaakt tussen enerzijds varkensstromest en anderzijds
mengmest. Varkensstromest kan extern worden opgeslagen en is daarom relevant in het kader van deze
studie. Mengmest wordt in de meeste bedrijven opgeslagen in mestkelders onder de stal. Slechts in
enkele gevallen wordt voor mengmest beroep gedaan op externe opslag (zoals mestsilo’s, foliebassins,
mestzakken, …). Enkel deze externe opslag is relevant in het kader van deze studie.
2.4.2.1 Varkensstromest
Op de stuurgroepvergadering van 27/9/2006 werd gesteld dat het houden van varkens op stro enkel
gebeurt voor (drachtige) zeugen. Het gebruik van stro bij het houden van varkens is een weinig
toegepaste praktijk in Vlaanderen (ongeveer slechts 20% van de bedrijven met varkens en slechts een
10% van het aantal zeugen). In Tabel 2.4.3 wordt een overzicht gegeven van het aantal bedrijven met
varkens en het aantal zeugen op die bedrijven waar varkensstromest wordt geproduceerd. Bij de
bedrijven, die enkel varkens houden, hebben 40 van de 46 bedrijven naast een productie van
varkensstromest bijkomend nog capaciteit voor mengmest geïnstalleerd. Bij de gemengde bedrijven, die
ook varkens houden, hebben 62 van de 86 bedrijven bijkomend nog capaciteit voor mengmest
geïnstalleerd. Zoals uit de procentuele bijdrage tot het aantal bedrijven en de procentuele bijdrage tot
het aantal dieren blijkt, zijn het voornamelijk de kleinere bedrijven die zeugen houden op stro.
In Tabel 2.4.4 wordt een overzicht gegeven van de verschillende gebruikte opslagmethodes voor
varkensstromest, opgesplitst naar type bedrijf (bedrijven met enkel varkens of gemengde bedrijven met
varkens) en naar opslagperiode (winter of zomer). Het aantal bedrijven dat aangeeft varkensstromest op
te slaan in de winterperiode is hoger dan in de zomerperiode. Toch is geen seizoensinvloed merkbaar op
de opgegeven hoeveelheden varkensstromest bij de bedrijven, die enkel varkens houden. Bij de
gemengde bedrijven, die varkens houden, is de hoeveelheid varkensstromest zelfs hoger in de
zomerperiode dan in de winterperiode.
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
20
Tabel 2.4.3: Aandeel van de bedrijven met productie van varkensstromest op basis van het aantal bedrijven en op basis van het aantal dieren
Op basis van het aantal bedrijven Op basis van het aantal dieren
Bedrijven met varkensstromest
Bedrijven totaal
Zeugen* in bedrijven met varkensstromest
Zeugen* totaal
Bedrijven met enkel varkens 46 246 18,70% 3.040 28.826 10,55%
Gemengde bedrijven met varkens 86 362 23,76% 1.890 17.821 10,61%
Totaal 132 608 21,71% 4.930 46.647 10,57%
* Zeugen = Zeugen, inclusief biggen tot 7 kg + andere varkens, >110 kg
Wanneer een onderscheid gemaakt wordt tussen externe mestopslag, die het eigenlijke onderwerp van
deze studie uitmaakt en die voor varkensstromest kopakkers en mesthopen (beiden al dan niet afgedekt)
omvat, en andere types van mestopslag (mestloods, …) dan blijkt bij de bedrijven die enkel varkens
houden meer dan 90% een of andere vorm van externe opslag toe te passen, terwijl bij de gemengde
bedrijven met varkens 80-90% een of andere vorm van externe opslag toepast (Figuur 2.4.3). Naar
mesthoeveelheid toe blijkt bij de bedrijven met enkel varkens 30-40% van de mesthoeveelheid in externe
opslag te worden bewaard in de winterperiode en 60-70% in de zomerperiode. Bij de gemengde
bedrijven met varkens bedraagt de hoeveelheid mest in externe opslag in de winterperiode 60-70%
terwijl in de zomerperiode in gemengde bedrijven met varkens 40-50% extern wordt opgeslagen (Figuur
2.4.4). Opnieuw blijkt dat voornamelijk de bedrijven met minder mestproductie (minder dieren) opteren
voor externe opslag op het bedrijf op kopakkers en mesthopen.
Bij de bedrijven, die enkel varkens houden, gebeurt het grootste deel van de externe opslag op het
bedrijf in de winterperiode op mesthopen, terwijl in de zomerperiode het overgrote deel op afgedekte
kopakker wordt opgeslagen (Figuur 2.4.5). Bij de gemengde bedrijven met varkens overweegt de opslag
op mesthopen (Figuur 2.4.6). In de winterperiode is een belangrijk deel van deze mesthopen overdekt.
Wanneer de totale opslag van varkensstromest op jaarbasis als representatief genomen wordt voor de
mestproductie, kan de gemiddelde mestproductie per zeug worden berekend. Hierbij werd een
onderscheid gemaakt tussen bedrijven, die enkel varkens houden en gemengde bedrijven met varkens.
Op basis van de gegevens van de individuele bedrijven blijkt een mestproductie (mediaanwaarde) van
1,00 m³/dier voor varkenshouders en van 3,75 m³/dier voor gemengde bedrijven met varkens (Tabel
2.4.5). Lineaire regressie voor bedrijven, die enkel varkens houden, en gemengde bedrijven met varkens
leidt tot een mestproductie van respectievelijk 0,65 m³/dier en 1,86 m³/dier (Figuur 2.4.7). Bij de
verdere berekeningen zal gebruik gemaakt worden van de gemiddelde mestproductie per dier op basis
van de resultaten van de enquête.
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
21
Tabel 2.4.4: Hoeveelheid en –opslag van varkensstromest bij varkenshouders, opgesplitst naar type bedrijf en naar opslagperiode
Bedrijven met enkel varkens Gemengde bedrijven met varkens
Winter Zomer Winter Zomer
# bedrijven
Volume (m³)
# bedrijven
Volume (m³)
# bedrijven
Volume (m³)
# bedrijven
Volume (m³)
Kopakker afgedekt 2 105 1 40 1 16 1 50
Kopakker niet afgedekt 6 461 3 4.118 14 482 5 99
Mesthoop afgedekt 6 1.080 3 395 11 2.335 6 151
Mesthoop niet afgedekt 32 1.106 24 899 54 1.398 41 3.249
Andere 4 4.920 2 1.580 9 1.570 8 4.450
Waarvan:
Mestloods 1 20 1 80
Totaal 50 7.672 33 7.032 89 5.801 61 7.999
Tabel 2.4.5: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per zeug voor bedrijven die enkel varkens houden en gemengde bedrijven
met varkens.
Gemiddelde mestproductie per dierplaats (m³/dier)
Gemiddelde Mediaan 5-percentielwaarde 95-percentielwaarde
Bedrijven met enkel varkens 1,45 1,00 0,062 3,89
Gemengde bedrijven met varkens 4,85 3,75 0,24 14,4
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
22
Figuur 2.4.3: Aantal bedrijven dat verschillende vormen van mestopslag toepast, opgesplitst naar type bedrijf en periode
Figuur 2.4.4: Mesthoeveelheid in verschillende vormen van mestopslag, opgesplitst naar type bedrijf en periode
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
23
Figuur 2.4.5: Aandeel van de verschillende types van externe opslag van varkensstromest in de totale opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij bedrijven die enkel varkens houden voor de
winter- en zomerperiode
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
24
Figuur 2.4.6: Aandeel van de verschillende types van externe opslag van varkensstromest in de totale opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij gemengde bedrijven die varkens houden
voor de winter- en zomerperiode
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
25
Figuur 2.4.7: Totale mesthoeveelheid (m³/jaar) in functie van het aantal zeugen voor varkenshouders en gemengde bedrijven met varkens
2.4.2.2 Varkensmengmest
Via de enquêtes werd ook informatie verschaft omtrent de opslagcapaciteit voor mengmenst, waarbij het
onderscheid werd gemaakt tussen zeugenmengmest en andere mengmest. In Tabel 2.4.6 wordt een
overzicht gegeven van de totale opslagcapaciteit van varkensmengmest in verschillende systemen:
• mestkelder;
• foliebassin;
• mestsilo (met vaste of drijvende afdekking);
• mestzak.
Gezien de emissies vanuit de mestkelder bij de stalemissies worden gerekend, vallen enkel de eventuele
emissies vanuit foliebassins, mestsilo’s of mestzakken binnen het kader van deze studie.
Uit Tabel 2.4.6 blijkt dat slechts een minderheid van de bedrijven een beroep doet op externe
opslagsystemen voor de opslag van mengmenst. Ook de capaciteit van externe opslagsystemen is
beperkt in vergelijking tot de totale capaciteit voor opslag van mengmest.
Wanneer onderscheid gemaakt wordt tussen andere varkens (=andere varkens 20 – 110 kg + beren) en
zeugen en biggen (=andere varkens > 110 kg1 + zeugen, incl. biggen met een gewicht < 7kg + biggen 7
– 20 kg) kan de beschikbare opslagcapaciteit per dierplaats worden berekend. Uit de berekening voor de
1 Andere varkens > 110 kg zijn meestal zeugen die verder worden opgekweekt om later als fokzeug te fungeren.
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
26
individuele bedrijven blijkt een iets grotere capaciteit per dierplaats voor andere mengmest, onafhankelijk
van het type bedrijf. Uit de lineaire regressie van de gegevens blijkt een opslagcapaciteit voor
zeugenmengmest van 1,04 m³/dierplaats voor varkenshouders en van 1,31 m³/dierplaats voor
gemengde bedrijven met varkens (Figuur 2.4.8), terwijl voor andere mengmest bij de varkenshouders
1,51 m³/dier en bij de gemengde bedrijven met varkens 1,44 m³/dier wordt voorzien (Figuur 2.4.9).
Het is opvallend dat in de meeste bedrijven die beschikken over een externe opslag van varkens- of
zeugenmengmest de capaciteit van deze externe opslag in de totale mengmestopslagcapaciteit van het
bedrijf vrij belangrijk is:
• In het geval van externe opslag van varkensmengmest bij varkenshouders (13 bedrijven)
vertegenwoordigt de externe opslag tussen 9,1 en 100% van de totaal beschikbare opslag-
capaciteit. Voor deze 13 bedrijven samen maakt de externe opslag 43,0% van de totale
opslagcapaciteit uit.
• In het geval van externe opslag van zeugenmengmest bij varkenshouders (3 bedrijven)
vertegenwoordigt de externe opslag tussen 54,1 en 75,8% van de totaal beschikbare opslag-
capaciteit.
• In het geval van externe opslag van varkensmengmest bij gemengde bedrijven met varkens (14
bedrijven) vertegenwoordigt de externe opslag tussen 25,9 en 100% van de totaal beschikbare
opslagcapaciteit. Voor deze 14 bedrijven samen maakt de externe opslag 62,8% van de totale
opslagcapaciteit uit.
• In het geval van externe opslag van zeugenmengmest bij gemengde bedrijven met varkens (9
bedrijven) vertegenwoordigt de externe opslag tussen 29 en 100% van de totaal beschikbare
opslagcapaciteit. Voor deze 9 bedrijven samen maakt de externe opslag 75,8% van de totale
opslagcapaciteit uit.
Rekening houdend met bovenstaande cijfers over het aandeel van externe mestopslag in de totale
opslagcapaciteit voor mengmest en met het feit dat bij het uitrijden de mestkelder bij voorkeur eerst
wordt leeggetrokken, kan gesteld worden dat over het jaar vrijwel continu mest in de externe opslag zal
aanwezig zijn.
Tabel 2.4.6: Totale opslagcapaciteit voor zeugenmengmest en andere mengmest in verschillende opslagsystemen.
Bedrijven met enkel varkens Gemengde bedrijven met varkens
Andere mengmest Zeugenmengmest Andere mengmest Zeugenmengmest
# bedrijven
Capaciteit (m³)
# bedrijven
Capaciteit (m³)
# bedrijven
Capaciteit (m³)
# bedrijven
Capaciteit (m³)
Folie-bassin 1 1.500 1 40 1 660 3 1.400
Mest-kelder 207 250.245 143 114.553 237 152.832 219 84.406
Mestsilo drijvende afdekking 1 400 1 250 - - - -
Mestsilo vaste afdekking 8 10.433 1 1.000 10 5.765 4 2.570
Mestzak 3 750 - - 3 1.420 2 6.250
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
27
Tabel 2.4.7: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de opslagcapaciteit voor mengmest per dierplaats – onderscheid tussen type mest en type bedrijf
Opslagcapaciteit voor mengmest per dierplaats (m³/dier)
Gemiddelde Mediaan 5-percentielwaarde 95-percentielwaarde
Bedrjiven met enkel varkens
Andere mengmest 1,59 1,63 0,74 2,57
Zeugenmengmest 1,33 1,12 0,51 2,78
Gemengde bedrijven met varkens
Andere mengmest 1,53 1,45 0,53 2,87
Zeugenmengmest 1,36 1,18 0,38 3,03
In Vlarem II wordt voorzien dat de opslagcapaciteit voor mengmest voldoende moet zijn om een periode
van 6 maand te overbruggen. Hoofdstuk VII van Bijlage 5.9 specifieert de noodzakelijke opslagcapaciteit
per dierplaats. Uit Figuur 2.4.10 en Figuur 2.4.11 blijkt dat zowel voor de varkenshouders als voor de
gemengde bedrijven met varkens de opslagcapaciteit voor mengmest voldoende is. Voor de berekening
van de noodzakelijke opslagcapaciteit werd rekening gehouden met volgende conversie (Tabel 2.4.8).
Tabel 2.4.8: Overeenkomst tussen de diercategorieën in Vlarem II en deze opgenomen in de mestbankaangifte
Diercategorie
mestbankaangifte
Diercategorie Vlarem II Noodzakelijke
opslagcapaciteit
Zeugen, inclusief biggen <
7 kg
Jonge zeugen + biggenopfok tot 10 weken,
gerekend met gemiddeld 10 biggen/zeug
3,0 m³ / 11 dierplaatsen
Beren Drachtige en lege zeugen, beren 2,0 m³ / dierplaats
Biggen, 7 – 20 kg Biggenopfok 11 tot 15 weken 0,4 m³ / dierplaats
Andere varkens, 20 – 110
kg
Vleesvarkens 0,8 m³ / dierplaats
Andere varkens, > 110 kg Jonge zeugen 1 m³ / dierplaats
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
28
Figuur 2.4.8: Totale opslagcapaciteit voor zeugenmengmest in functie van het aantal zeugen en biggen (gemiddelde veebezetting)
Figuur 2.4.9: Totale opslagcapaciteit voor andere mengmest in functie van het aantal andere varkens (gemiddelde veebezetting)
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
29
Ook in Nederland is een dergelijke regelgeving voorzien. Daar legt de ‘Uitvoeringsregeling
Meststoffenwet’ de excretie per dier in de periode van 1 september tot 1 maart vast. Gebruik makend van
de Nederlandse waarde voor de excretie per dier kan worden nagegaan of de voorzien capaciteit voor
opslag van mengmest in Vlaanderen voldoende is. Hiervoor wordt de totale capaciteit voor opslag van
mengmest (= zeugenmengmest + andere mengmest) per bedrijf vergeleken met de noodzakelijke
capaciteit berekend uit de gemiddelde veebezetting en de Nederlandse excretie per dier. Rekening
houdend met het feit dat in Nederland andere categorieën worden gehanteerd dan in Vlaanderen werd
hiervoor gebruik gemaakt van volgende conversie (Tabel 2.4.9). Uit de toetsing blijkt dat de voorziene
capaciteit in Vlaanderen ruimschoots voldoet op basis van de in Nederland vastgelegde excretie per dier
over een periode van 6 maand en dit zowel voor de bedrijven met enkel varkens (Figuur 2.4.12) als voor
de gemengde bedrijven met varkens (Figuur 2.4.13).
Tabel 2.4.9: Overeenkomst tussen Nederlandse en Vlaamse diercategorie en excretie per dier volgens de Nederlandse Uitvoeringsregeling Meststoffenwet
Diercategorie Nederland Diercategorie
Vlaanderen
Excretie per dier in de
periode van 1 september tot
1 maart (Uitvoeringsregeling
Meststoffenwet)
Fokzeugen inclusief biggen jonger dan 6 weken (ten
minste éénmaal gedekte of geïnsemineerde zeugen,
gutse zeugen, gedekte maar nog niet drachtige
zeugen, drachtige zeugen, zeugen met biggen, zeugen
waarvan de biggen gespeend zijn en waarvan de
biggen ca. 6 weken na hun geboorte aan een ander
bedrijf worden geleverd)
Zeugen,
inclusief biggen
< 7 kg
1,2 m³
Dekberen (dekrijpe beren – ook zoekberen – van ca. 7
maanden en ouder; ook aangeleverde beren van iets
jonger dan 7 maanden, beren afkomstig van het eigen
bedrijf te rekenen vanaf exact 7 maanden)
Beren 1,5 m³
Biggen (gespeende biggen die op ca. 6 weken zijn
aangeleverd en worden afgeleverd op ca. 25 kg; ook
op 6 weken aangeleverde biggen die op het eigen
bedrijf worden aangehouden voor de mesterij, tot
exact 25 kg)
Biggen,
7 – 20 kg
0,25 m³
Vleesvarkens (varkens die worden gehouden voor de
slacht vanaf 25 kg of iets lichter tot ca. 110 kg. Ook
biggen afkomstig van het eigen, gesloten bedrijf vanaf
exact 25 kg).
Andere
varkens,
20 – 110 kg
0,64 m³
Opfokzeugen van 7 maanden en ouder (jonge zeugen,
nooit gedekt of geïnsemineerd, gehouden voor de
fokkerij van ca. 7 maanden tot de eerste dekking; ook
opfokzeugen die zijn aangeleverd op ca. 7 maanden of
iets jonger, tot de eerst dekking)
Andere
varkens,
> 110 kg
1,10 m³
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
30
Figuur 2.4.10: Reëel voorziene opslagcapaciteit per bedrijf in vergelijking met de volgens Vlarem II wettelijk te voorziene capaciteit voor bedrijven met enkel varkens.
Figuur 2.4.11: Reëel voorziene opslagcapaciteit per bedrijf in vergelijking met de volgens Vlarem II wettelijk te voorziene capaciteit voor gemengde bedrijven met varkens.
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
31
Figuur 2.4.12: Reëel voorziene opslagcapaciteit per bedrijf in vergelijking met de in Nederland wettelijk te voorziene capaciteit voor bedrijven met enkel varkens.
Figuur 2.4.13: Reëel voorziene opslagcapaciteit per bedrijf in vergelijking met de in Nederland wettelijk te voorziene capaciteit voor gemengde bedrijven met varkens.
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
32
2.4.3 Extrapolatie naar Vlaanderen
De detailgegevens voor de berekening van de totale hoeveelheid varkensstromest en de totale capaciteit
voor externe opslag van zeugenmengmest en andere mengmest in Vlaanderen worden in Bijlage 2
samengevat.
2.4.3.1 Varkensstromest
Extrapolatie naar het Vlaamse niveau dient te gebeuren op basis van het aantal dieren omdat enkel voor
het aantal dieren betrouwbare cijfers beschikbaar zijn uit het voortgangsrapport van de mestbank (VLM,
2005).
Het totaal aantal zeugen2 in Vlaanderen bedroeg in 2004 570.218 eenheden (Tabel 2.4.2). Bij 10,57%
van de dieren wordt varkensstromest geproduceerd (Tabel 2.4.3) en de naar dieraantal gewogen
gemiddelde varkensstromestproductie bedraagt op jaarbasis (gegevens op basis van de resultaten van de
enquête uit Tabel 2.4.3 en Tabel 2.4.5):
jaarm /7534,2890.1040.3
890.1*85,4040.3*45,1 3=
+
+
De verdeling van deze totale hoeveelheid varkensstromest (165.956 m³) over de verschillende externe
opslagmethodes (kopakkers en mesthopen, al dan niet afgedekt; samen goed voor 57,53% van de
afzetopties) gebeurt evenredig met het aandeel van deze specifieke opslagmethodes in de totale
hoeveelheid opgeslagen varkensstromest (Tabel 2.4.4). Tabel 2.4.10 geeft een overzicht.
Deze hoeveelheden in externe mestopslag zullen de basis vormen voor de berekening van de emissies
van methaan, lachgas en ammoniak uit deze opslag, rekening houdend met de opslagduur en de
specifieke emissiefactoren.
Tabel 2.4.10: Hoeveelheid varkensstromest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.
Hoeveelheid varkensstromest in externe mestopslag (m³)
Winterperiode Zomerperiode
Kopakker afgedekt 723 538
Kopakker niet afgedekt 5.633 25.188
Mesthoop afgedekt 20.404 3.261
Mesthoop niet afgedekt 14.957 24.776
2.4.3.2 Varkens- en zeugenmengmest
Extrapolatie naar het Vlaamse niveau dient te gebeuren op basis van het aantal dieren omdat enkel voor
het aantal dieren betrouwbare cijfers beschikbaar zijn uit het voortgangsrapport van de mestbank (VLM,
2005).
Het totaal aantal andere varkens in Vlaanderen bedroeg in 2004 5.265.589 eenheden (Tabel 2.4.2). Bij
95,67% van de andere varkens is een opslag van varkensmengmest voorzien. De naar dieraantal
2 Zeugen omvatten de categorie zeugen en de categorie varkens > 110 kg omdat volgens gegevens van de
stuurgroep de categorie varkens > 110 kg in hoofdzaak nog nooit gedekte fokzeugen omvat.
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
33
gewogen gemiddelde opslagcapaciteit voor varkensmengmest bedraagt (gegevens op basis van de
resultaten van de enquête uit Tabel 2.4.7):
35670,1
901.95512.154
901.95*53,1512.154*59,1m=
+
+
Het totaal zeugen en biggen2 in Vlaanderen bedroeg in 2004 570.218 eenheden (Tabel 2.4.2). Bij
82,51% van de zeugen en biggen is een opslag van mengmest voorzien. De naar dieraantal gewogen
gemiddelde opslagcapaciteit voor zeugenmengmest bedraagt (gegevens op basis van de resultaten van
de enquêtes uit Tabel 2.4.7):
33417,1
611.53353.83
611.53*36,1353.83*33,1m=
+
+
De verdeling van deze totale beschikbare capaciteit voor opslag van varkensmengmest (7.893.902 m³)
en zeugenmengmest (631.252 m³) over de verschillende externe opslagmethodes (foliebassins,
mestsilo’s en mestzakken – samen goed voor 4,94% van de opslag van varkensmengmest en 5,47% van
de zeugenmengmest) gebeurt evenredig met het aandeel van deze specifieke opslagmethodes in de
totale opslagcapaciteit (Tabel 2.4.6). Tabel 2.4.11 geeft een overzicht.
Tabel 2.4.11: Capaciteit externe mestopslag voor varkens- en zeugenmengmest in Vlaanderen in 2004.
Capaciteit externe mestopslag (m³)
Varkensmengmest Zeugenmengmest
Foliebassin 40.214 4.319
Mestsilo drijvende afdekking 7.447 750
Mestsilo vaste afdekking 301.566 10.707
Mestzak 40.400 18.745
Deze hoeveelheden in externe mestopslag zullen de basis vormen voor de berekening van de emissies
van methaan, lachgas en ammoniak uit deze opslag, rekening houdend met de specifieke
emissiefactoren.
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
34
2.5 RUNDVEEHOUDERS
In dit deel worden de enquêteresultaten van de bedrijven die rundvee houden besproken. Het betreft
hier zowel de bedrijven die enkel rundvee houden (verder vermeld als ‘rundveehouders’) als de
gemengde bedrijven waarbij één van de diercategorieën rundvee zijn.
Van de 2.484 bedrijven, die enkel rundvee houden en de enquête hebben ingevuld zijn er:
• 2.431 die informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag;
• 53 die enkel informatie verstrekken over aantal dierplaatsen.
Bij de verdere verwerking wordt enkel gebruik gemaakt van de gegevens van de 2.431 bedrijven die
informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag.
Van de 574 gemengde bedrijven zijn er 544 die rundvee houden. Van deze 544 zijn er:
• 515 die informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag
voor rundveemest;
• 16 die enkel informatie verstrekken over aantal dierplaatsen en waarbij gegevens over
mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor rundveemest ontbreken;
• 13 die enkel informatie verstrekken over mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor rundveemest
maar waarbij gegevens over het aantal dierplaatsen ontbreken.
Bij de verdere verwerking wordt enkel gebruik gemaakt van de gegevens van de 515 bedrijven die
informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor
rundveemest.
De hierna volgende bespreking slaat dus op 2.431 bedrijven die enkel rundvee houden en 515 gemengde
bedrijven waarvan één van de diercategorieën uit rundvee bestaat.
2.5.1 Aantal bedrijven en aantal dieren
In Figuur 2.5.1 wordt een overzicht gegeven van het aantal bedrijven per provincie, opgesplitst naar
rundveehouders en gemengde bedrijven met rundvee, waarvan de resultaten werden gebruikt bij de
gegevensverwerking. 1 bedrijf (met 28 dierplaatsen) is in het Waals Gewest gelegen maar bezit blijkbaar
gronden in het Vlaams Gewest, waardoor het ook een mestbankaangifteformulier en onze enquête heeft
ontvangen.
Een overzicht van het aantal dieren per provincie, opgesplitst naar rundveehouders en gemengde
bedrijven met rundvee wordt gegeven in Tabel 2.5.1. Het aandeel van de verschillende rundveesoorten in
het totaal voor de verschillende provincies wordt weergegeven in Figuur 2.5.2. Opvallend hierbij is het
belangrijke aandeel van de mestkalveren in de provincies Antwerpen en Limburg.
De representativiteit van de enquête kan worden getoest door een vergelijking met het totaal aantal
dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen in 2004, zoals opgenomen in het voortgangsrapport van
de mestbank (VLM, 2005).
Uit Tabel 2.5.2 blijkt dat de gegevensverwerking 15,64% van het aantal runderen in Vlaanderen betreft.
De categorie ‘mestkalveren’ is sterk oververtegenwoordigd met 24,62% van het totaal, terwijl de andere
runderen en het mestvee (runderen jonger dan 1 jaar en runderen van 1 tot 2 jaar) iets
ondervertegenwoordigd zijn (12 – 13%).
ECOLA
S
Verwerking enquêtes
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
35
Tabel 2.5.1: Overzicht van het gem
iddeld aantal dierplaatsen per diersoort, provincie en type bedrijf
Antwerpen
Limburg
Oost-Vlaan
deren
Vlaam
s-Brabant
West-Vlaanderen
Ligging niet gespecifieerd
Totaal
Enkel
rundvee
Gem
engd
met
rundvee
Totaal
Enkel
rundvee
Gem
engd
met
rundvee
Totaal
Enkel
rundvee
Gem
engd
met
rundvee
Totaal
Enkel
rundvee
Gem
engd
met
rundvee
Totaal
Enkel
rundvee
Gem
engd
met
rundvee
Totaal
Enkel
rundvee
Gem
engd
met
rundvee
Totaal
Enkel
rundvee
Gem
engd
met
rundvee
Totaal
Andere runderen
2.802
278
3.080
2.871
121
2.993
4.631
451
5.082
973
68
1.041
4.477
1.413
5.890
488
50
538
16.243
2.381
18.624
Melkkoeien en
zoogkoeien
12.921
2.040
14.961
10.495
1.955
12.450
13.086
2.784
15.870
3.900
489
4.388
11.924
5.166
17.090
2.341
448
2.789
54.682
12.881
67.563
Mestkalveren
26.326
1.049
27.375
7.474
405
7.879
869
15
884
92
6
98
1.372
919
2.291
536
234
770
36.670
2.628
39.298
Runderen jonger
dan 1 jaar
1.826
168
1.994
2.129
179
2.308
2.755
438
3.193
664
47
712
3.698
1.023
4.721
477
44
521
11.550
1.899
13.449
Runderen van 1
tot 2 jaar
2.284
161
2.445
1.754
139
1.893
2.988
710
3.698
618
35
653
3.121
838
3.959
361
33
394
11.125
1.917
13.041
Vervangingsvee
jonger dan 1 jaar
5.225
757
5.982
4.502
891
5.393
5.814
1.353
7.167
1.690
176
1.866
4.552
1.938
6.490
1.046
231
1.277
22.835
5.347
28.182
Vervangingsvee
van 1 tot 2 jaar
5.049
761
5.810
4.448
808
5.256
5.946
1.260
7.206
1.685
185
1.870
4.766
2.008
6.773
1.093
256
1.349
22.994
5.278
28.272
Eindtotaal
56.433
5.214
61.647
33.673
4.498
38.172
36.088
7.011
43.099
9.622
1.006
10.628
33.912
13.305
47.216
6.343
1.296
7.639
176.099
32.330
208.430
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
36
Figuur 2.5.1: Aantal rundveehouders per provincie waarvan de resultaten werden gebruik bij de gegevensverwerking voor rundveehouders
Figuur 2.5.2: Aandeel van de verschillende rundveesoorten per provincie
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
37
Tabel 2.5.2: Representativiteit van de enquête – aantal dieren opgenomen bij de gegevensverwerking in vergelijking met het totaal aantal dieren in de betrokken categorie in
Vlaanderen volgens het voortgangsrapport van de mestbank
Aantal dieren in 2004 Aandeel meegenomen in
Vlaanderen Meegenomen in gegevensverwerking
gegevensverwerking
Andere runderen 151.060 18.624 12,33%
Melkkoeien en zoogkoeien 447.849 67.549 15,08%
Mestkalveren 159.596 39.298 24,62%
Runderen jonger dan 1 jaar 109.557 13.449 12,28%
Runderen van 1 tot 2 jaar 103.793 13.041 12,56%
Vervangingsvee jonger dan 1 jaar 179.213 28.176 15,72%
Vervangingsvee van 1 tot 2 jaar 181.446 28.264 15,58%
Totaal 1.332.514 208.402 15,64%
2.5.2 Mesthoeveelheid en –opslag
Bij de rundveehouders wordt onderscheid gemaakt tussen enerzijds rundveestromest en anderzijds
mengmest. Rundveestromest kan extern worden opgeslagen en is daarom relevant in het kader van deze
studie. Mengmest wordt in de meeste bedrijven opgeslagen in mestkelders onder de stal. Slechts in
enkele gevallen wordt voor mengmest beroep gedaan op externe opslag (zoals mestsilo’s, foliebassins,
mestzakken, …). Enkel deze externe opslag is relevant in het kader van deze studie.
2.5.2.1 Rundveestromest
Ongeveer 90% van de bedrijven die rundvee houden (zowel bedrijven met uitsluitend rundvee als
gemengde bedrijven met rundvee) produceren rundveestromest. Bij 75% van het aantal dieren op
bedrijven met enkel rundvee wordt rundveestromest geproduceerd. Dit betekent dat voornamelijk bij de
grotere bedrijven met enkel rundvee het gebruik van rundveestromest iets minder frequent wordt
toegepast. Bij de gemengde bedrijven met rundvee wordt bij 85% van het aantal dieren rundveestromest
geproduceerd. 73,6% van de bedrijven met enkel rundvee die rundveestromest produceren hebben
daarnaast ook een opslagcapaciteit voor rundveemengmest of kalvergier voorzien (1.591 bedrijven). Bij
de gemengde bedrijven met rundvee hebben 75,3% van de bedrijven die rundveestromest produceren
een bijkomende opslagcapaciteit voor rundveemengmest of kalvergier (339 bedrijven).
In Tabel 2.5.4 wordt een overzicht gegeven van de verschillende gebruikte opslagmethodes voor
rundveestromest, opgesplitst naar type bedrijf (bedrijven met enkel rundvee of gemengde bedrijven met
rundvee) en naar opslagperiode (winter of zomer). Opslag van rundveestromest is belangrijker in de
winter- dan in de zomerperiode, zowel wat aantal bedrijven (Figuur 2.5.3) als wat opgeslagen
hoeveelheden (Figuur 2.5.6) betreft en dit zowel voor de rundveehouders als voor de gemengde
bedrijven met rundvee.
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
38
Tabel 2.5.3: Aandeel van de bedrijven met productie van rundveestromest op basis van het aantal bedrijven en op basis van het aantal dieren
Op basis van het aantal bedrijven Op basis van het aantal dieren
Bedrijven met rundveestromest
Bedrijven totaal
Dieren in bedrijven met rundveestromest
Dieren totaal
Bedrijven met enkel rundvee 2.162 2.431 88,93% 131.628 176.099 74,75%
Gemengde bedrijven met rundvee 450 515 87,37% 27.165 32.330 84,02%
Totaal 2.612 2.946 88,66% 158.793 208.429 76,19%
Wanneer een onderscheid gemaakt wordt tussen externe mestopslag, die het eigenlijke onderwerp van
deze studie uitmaakt en die voor rundveestromest kopakkers en mesthopen (beiden al dan niet afgedekt)
omvat, en andere types van mestopslag (mestloods, …) dan blijken zowel de rundveehouders als de
gemengde bedrijven met rundvee voornamelijk gebruik te maken van mesthopen en kopakkers voor
opslag van rundveestromest (Figuur 2.5.3 en Figuur 2.5.4).
Zowel bij de rundveehouders als bij de gemengde bedrijven met rundvee gebeurt de externe opslag van
rundveestromest voornamelijk (> 80%) op mesthopen (al dan niet afgedekt) opgeslagen en dit zowel
voor de zomer- als de winterperiode (Figuur 2.5.7 en Figuur 2.5.5). Het aandeel van opslag op kopakker
is voor beide types bedrijven zelfs lager in de zomer- dan in de winterperiode. Het aandeel van de
afgedekte opslag (zowel mesthopen als kopakkers) blijft beperkt tot minder dan 20%.
Wanneer de totale opslag van rundveestromest op jaarbasis als representatief genomen wordt voor de
mestproductie, kan de gemiddelde mestproductie per dierplaats worden berekend. Hierbij werd een
onderscheid gemaakt tussen bedrijven, die enkel rundvee houden en gemengde bedrijven met rundvee.
Op basis van de gegevens van de individuele bedrijven blijkt een mestproductie van 1,8 – 1,9 m³/dier
voor zowel rundveehouders als voor gemengde bedrijven met rundvee (Tabel 2.5.5). Lineaire regressie
voor bedrijven, die enkel rundvee houden, en gemengde bedrijven met rundvee leidt tot een
mestproductie van respectievelijk 1,91 m³/dier en 2,31 m³/dier (Figuur 2.5.5).
ECOLA
S
Verwerking enquêtes
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
39
Tabel 2.5.4: Hoeveelheid en –opslag van rundveestromest bij rundveehouders, opgesplitst naar type bedrijf en naar opslagperiode
Bedrijven m
et enkel rundvee
Bedrijven m
et m
eerdere diercategorieën waaronder rundvee
Winter
Zomer
Periode niet
gespecifieerd
Winter
Zomer
Periode niet
gespecifieerd
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
Kopakker
afgedekt
73
6.556
21
1.255
13
1.091
1
20
Kopakker niet
afgedekt
509
44.074
118
10.182
3
378
83
5.847
24
1.182
1
200
Mesthoop
afgedekt
292
38.664
135
12.079
63
11.755
31
2.409
Mesthoop niet
afgedekt
1.584
135.979
773
47.163
5
982
334
32.023
190
12.014
1
200
Andere
74
9.924
31
3.357
23
4.769
13
1.761
7
715
5
2.155
waaronder:
Mestloods
3
655
1
350
11
3.120
1
20
2
180
Potstal
52
8.283
22
2.098
2
70
10
1.716
5
570
Directe afvoer
voor bewerking
1
5
1
1.800
Totaal
2.532
235.197
1.078
74.036
31
6.129
506
52.477
253
16.340
7
2.555
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
40
Tabel 2.5.5: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per dier voor bedrijven die enkel rundvee houden en gemengde bedrijven met
rundvee.
Gemiddelde mestproductie per dierplaats (m³/dier)
Gemiddelde Mediaan 5-percentielwaarde 95-percentielwaarde
Bedrijven met enkel rundvee 2,10 1,67 0,18 5,53
Gemengde bedrijven met rundvee 2,31 1,67 0,19 6,86
Figuur 2.5.3: Aantal bedrijven dat verschillende vormen van mestopslag toepast, opgesplitst naar type bedrijf en periode
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
41
Figuur 2.5.4: Mesthoeveelheid in verschillende vormen van mestopslag, opgesplitst naar type bedrijf en periode
Figuur 2.5.5: Totale hoeveelheid rundveestromest (m³/jaar) in functie van het aantal dieren voor rundveehouders en gemengde bedrijven met rundvee
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
42
Figuur 2.5.6: Aandeel van de verschillende types van externe opslag van rundveestromest in de totale opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij bedrijven die enkel rundvee houden voor de
winter- en zomerperiode
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
43
Figuur 2.5.7: Aandeel van de verschillende types van externe opslag van rundveestromest in de totale opgeslagen mesthoeveelheid (m³) bij gemengde bedrijven die rundvee houden
voor de winter- en zomerperiode
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
44
2.5.2.2 Rundveemengmest
Via de enquêtes werd ook informatie verschaft omtrent de opslagcapaciteit voor mengmenst, waarbij het
onderscheid werd gemaakt tussen kalvergier en andere mengmest. In Tabel 2.4.6 wordt een overzicht
gegeven van de totale opslagcapaciteit van rundveemengmest in verschillende systemen:
• mestkelder;
• foliebassin;
• mestsilo (met vaste afdekking, drijvende afdekking, zonder afdekking en met afdekking niet
gespecifieerd);
• mestzak.
Gezien de emissies vanuit de mestkelder bij de stalemissies worden gerekend, vallen enkel de eventuele
emissies vanuit foliebassins, mestsilo’s of mestzakken binnen het kader van deze studie.
Uit Tabel 2.5.6 blijkt dat slechts een minderheid van de bedrijven een beroep doet op externe
opslagsystemen voor de opslag van rundveemengmenst. Ook de capaciteit van externe opslagsystemen
is beperkt in vergelijking tot de totale capaciteit voor opslag van mengmest. Wanneer onderscheid
gemaakt wordt tussen kalveren (= mestkalveren) en andere runderen (= andere runderen + mestkoeien
en zoogkoeien + runderen jonger dan 1 jaar + runderen van 1 tot 2 jaar + vervangingsvee jonger dan 1
jaar + vervangingsvee van 1 tot 2 jaar)) kan de beschikbare opslagcapaciteit per dierplaats worden
berekend voor zowel kalvergier als andere mengmest. Uit de berekening voor de individuele bedrijven
blijkt een grotere capaciteit per dierplaats voor andere mengmest, onafhankelijk van het type bedrijf.
Uit de lineaire regressie blijkt een opslagcapaciteit voor mengmest bij rundveehouders (Figuur 2.5.8) van
3,08 m³/dier voor kalvergier (houders van enkel kalveren), 6,17 m³/dier voor andere mengmest (houders
van enkel andere runderen) en 3,66 m³/dier voor kalvergier + mengmest (houders van kalveren en
andere runderen). Bij de gemengde bedrijven met runderen blijkt uit de lineaire regressie (Figuur 2.5.9)
een opslagcapaciteit van 3,14 m³/dier voor kalvergier (houders van enkel kalveren), 7,89 m³/dier voor
andere mengmest (houders van enkel andere runderen) en 5,30 m³/dier voor kalvergier + mengmest
(houders van kalveren en andere runderen).
Het is opvallend dat in de meeste bedrijven die beschikken over een externe opslag van rundvee-
mengmest de capaciteit van deze externe opslag in de totale mengmestopslagcapaciteit van het bedrijf
vrij belangrijk is:
• In het geval van externe opslag van kalvergier bij rundveehouders (22 bedrijven)
vertegenwoordigt de externe opslag tussen 36,4 en 100% van de totaal beschikbare opslag-
capaciteit. Voor deze 22 bedrijven samen maakt de externe opslag 68,3% van de totale
opslagcapaciteit uit.
• In het geval van externe opslag van rundveemengmest bij rundveehouders (208 bedrijven)
vertegenwoordigt de externe opslag tussen 3,8 en 100% van de totaal beschikbare opslag-
capaciteit. Voor deze 208 bedrijven samen maakt de externe opslag 57,8% van de totale
opslagcapaciteit uit.
• In het geval van externe opslag van rundveemengmest bij gemengde bedrijven met rundvee (37
bedrijven) vertegenwoordigt de externe opslag tussen 24,7 en 100% van de totaal beschikbare
opslagcapaciteit. Voor deze 37 bedrijven samen maakt de externe opslag 49,9% van de totale
opslagcapaciteit uit.
Rekening houdend met bovenstaande cijfers over het aandeel van externe mestopslag in de totale
opslagcapaciteit voor mengmest en met het feit dat bij het uitrijden de mestkelder bij voorkeur eerst
wordt leeggetrokken, kan gesteld worden dat over het jaar vrijwel continu mest in de externe opslag zal
aanwezig zijn.
ECOLA
S
Verwerking enquêtes
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
45
Tabel 2.5.6: Totale opslagcapaciteit voor kalvergier en andere mengmest in verschillende opslagsystem
en.
Rundveeh
ouders
Gem
engde bedrijven m
et rundvee
Kalvergier
Andere mengmest
Niet gespecifieerd
Kalvergier
Andere mengmest
#
bedrijven
Capaciteit
(m³)
#
bedrijven
Capaciteit
(m³)
#
bedrijven
Capaciteit
(m³)
#
bedrijven
Capaciteit
(m³)
#
bedrijven
Capaciteit
(m³)
Foliebassin
1
400
22
10.209
- -
- -
5
2.260
Mestkelder
298
61.277
1.594
819.582
1
240
42
5.763
373
194.586
Mestsilo
Drijvende
afdekking
5
917
38
17.178
- -
- -
4
2.462
Vaste afdekking
12
848
134
49.937
- -
- -
23
10.544
Zonder
afdekking
1
210
1
800
- -
- -
- -
Afdekking niet
gespecifieerd
- -
1
2.000
- -
- -
- -
Mestzak
3
865
10
8.810
- -
- -
7
1.660
Niet
gespecifieerd
3
503
1
150
- -
- -
1
60
Totaal
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
46
Tabel 2.5.7: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de opslagcapaciteit voor mengmest per dierplaats – onderscheid tussen type mest en type bedrijf
Opslagcapaciteit voor mengmest per dierplaats (m³/dier)
Gemiddelde Mediaan 5-percentielwaarde
95-percentielwaarde
Bedrjiven met enkel rundvee
Enkel kalveren – kalvergier 3,04 2,54 1,24 5,10
Enkel ander rundvee – andere mengmest
7,26 5,00 0,67 19,0
Kalveren + ander rundvee – kalvergier + andere mengmest
5,97 4,86 0,62 14,2
Gemengde bedrijven met rundvee
Enkel kalveren – kalvergier 2,95 1,86 0,63 6,0
Enkel ander rundvee – andere mengmest
8,87 6,25 0,66 23,6
Kalveren + ander rundvee – kalvergier + andere mengmest
7,38 3,88 0,80 20,7
In Vlarem II wordt voorzien dat de opslagcapaciteit voor mengmest voldoende moet zijn om een periode
van 6 maand te overbruggen. Hoofdstuk VII van Bijlage 5.9 specifieert de noodzakelijke opslagcapaciteit
per dierplaats voor mengmest. Uit Figuur 2.5.10 en Figuur 2.5.11 blijkt dat zowel voor de
rundveehouders als voor de gemengde bedrijven met rundvee de opslagcapaciteit niet op alle bedrijven
voldoende blijkt te zijn. Voor de berekening van de noodzakelijke opslagcapaciteit werd rekening
gehouden met volgende conversie (Tabel 2.5.8). Een verklaring hiervoor is dat een groot aantal bedrijven
gebruik maakt van ingestrooide bindstallen of gedeeltelijk ingestrooide loopstallen, waarvoor de
noodzakelijke opslagcapaciteit voor aal of gier veel lager is dan voor klassieke stallen.
Tabel 2.5.8: Overeenkomst tussen de diercategorieën in Vlarem II en deze opgenomen in de mestbankaangifte
Diercategorie
mestbankaangifte
Diercategorie Vlarem II Noodzakelijke
opslagcapaciteit
Andere runderen Andere runderen 7,0 m³ / dierplaats
Melkkoeien en zoogkoeien Melkvee 9,0 m³ / dierplaats
Mestkalveren Vleeskalveren 2,0 m³ / dierplaats
Runderen jonger dan 1 jaar Runderen van 3 maanden - ≤ 2 jaar 3,5 m³ / dierplaats
Runderen van 1 tot 2 jaar Runderen van 3 maanden - ≤ 2 jaar 3,5 m³ / dierplaats
Vervangingsvee jonger dan
1 jaar
Runderen van 3 maanden - ≤ 2 jaar 3,5 m³ / dierplaats
Vervangingsvee van 1 tot 2
jaar
Runderen van 3 maanden - ≤ 2 jaar 3,5 m³ / dierplaats
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
47
Figuur 2.5.8: Opslagcapaciteit per dierplaats voor mengmest bij rundveehouders – onderscheid naar diersoort
Figuur 2.5.9: Opslagcapaciteit per dierplaats voor mengmest bij gemengde bedrijven met rundvee – onderscheid naar diersoort
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
48
Figuur 2.5.10: Reëel voorziene opslagcapaciteit voor mengmest per bedrijf in vergelijking met de in Vlarem II te voorziene capaciteit voor mengmest voor rundveehouders.
Figuur 2.5.11: Reëel voorziene opslagcapaciteit voor mengmest per bedrijf in vergelijking met de in Vlarem II te voorziene capaciteit voor mengmest voor gemengde bedrijven met
rundvee.
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
49
Ook in Nederland is een dergelijke regelgeving voorzien. Daar legt de ‘Uitvoeringsregeling Meststoffen-
wet’ de excretie per dier in de periode van 1 september tot 1 maart vast. Gebruik makend van de
Nederlandse waarde voor de excretie per dier kan worden nagegaan of de voorziene capaciteit voor
opslag van mengmest in Vlaanderen voldoende is. Hiervoor wordt de totale capaciteit voor opslag van
mengmest (= kalvergier + andere rundveemengmest) per bedrijf vergeleken met de noodzakelijke
capaciteit berekend uit de gemiddelde veebezetting en de Nederlandse excretie per dier. Rekening
houdend met het feit dat in Nederland andere categorieën worden gehanteerd dan in Vlaanderen werd
hiervoor gebruik gemaakt van volgende conversie (Tabel 2.5.9). Uit de toetsing blijkt dat de voorziene
capaciteit in Vlaanderen niet steeds voldoet op basis van de in Nederland vastgelegde excretie per dier
over een periode van 6 maand en dit zowel voor de bedrijven met enkel rundvee (Figuur 2.5.12) als voor
de gemengde bedrijven met rundvee (Figuur 2.5.13).
Tabel 2.5.9: Overeenkomst tussen Nederlandse en Vlaamse diercategorie en excretie per dier volgens de Nederlandse Uitvoeringsregeling Meststoffenwet
Diercategorie Nederland Diercategorie
Vlaanderen
Excretie per dier in de periode van
1 september tot 1 maart
(Uitvoeringsregeling
Meststoffenwet)
Jongvee jonger dan 1 jaar (alle runderen
jonger dan 1 jaar met uitzondering van
startkalveren, witvleeskalveren,
rosevleeskalveren en vleesstieren)
Runderen jonger
dan 1 jaar
+
Vervangingsvee
jonger dan 1 jaar
3,6 m³
Jongvee van 1 jaar en ouder (alle runderen
van 1 jaar en ouder inclusief overig vleesvee,
maar met uitzondering van roodvleesstieren
en fokstieren)
Runderen van 1 tot
2 jaar +
Vervangingsvee
van 1 tot 2jaar
7,7 m³
Weide- en zoogkoeien (koeien die ten minste
eenmaal hebben gekalfd niet zijnde melk- en
kalfkoeien)
Melk- en
zoogkoeien
9,1 m³
Witvleeskalveren 14 dagen – 6 maand
Rosevleeskalveren 14 dagen – 6 maand
Startkalveren voor rosevlees 14 dagen – 3
maand
Rosevleeskalveren 3 maand – 8 maand
Startkalveren voor roodvlees 14 dagen – 3
maand
Roodvleesstieren 3 maand – 18 maand
1,4 m³
2,1 m³
1,0 m³
.
2,7 m³
1,0 m³
.
3,4 m³
Gemiddelde Mestkalveren 1,9 m³
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
50
Figuur 2.5.12: Reëel voorziene opslagcapaciteit voor mengmest per bedrijf in vergelijking met de in Nederland wettelijk te voorziene capaciteit voor bedrijven met enkel rundvee.
Figuur 2.5.13: Reëel voorziene opslagcapaciteit voor mengmest per bedrijf in vergelijking met de in Nederland wettelijk te voorziene capaciteit voor gemengde bedrijven met
rundvee.
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
51
2.5.3 Extrapolatie naar Vlaanderen
De detailgegevens voor de berekening van de totale hoeveelheid rundveestromest en de totale capaciteit
voor externe opslag van kalvergier en rundveemengmest in Vlaanderen worden in Bijlage 2 samengevat.
2.5.3.1 Rundveestromest
Extrapolatie naar het Vlaamse niveau dient te gebeuren op basis van het aantal dieren omdat enkel voor
het aantal dieren betrouwbare cijfers beschikbaar zijn uit het voortgangsrapport van de mestbank (VLM,
2005).
Het totaal aantal dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen bedroeg in 2004 1.332.514 eenheden
(Tabel 2.5.2). Bij 76.19% van de dieren wordt rundveestromest geproduceerd (Tabel 2.5.3) en de naar
dieraantal gewogen gemiddelde rundveestromestproductie bedraagt op jaarbasis (gegevens op basis van
de resultaten van de enquêtes uit Tabel 2.5.3 en Tabel 2.5.5):
jaarm /1359,2165.27628.131
165.27*31,2628.131*10,2 3=
+
+
De verdeling van deze totale hoeveelheid rundveestromest (2.168.456 m³) over de verschillende externe
opslagmethodes (kopakkers en mesthopen, al dan niet afgedekt – samen goed voor 95.83% van de
afzetopties) gebeurt evenredig met het aandeel van deze specifieke opslagmethodes in de totale
hoeveelheid opgeslagen rundveestromest (Tabel 2.5.4). Tabel 2.5.10 geeft een overzicht.
Tabel 2.5.10: Hoeveelheid rundveestromest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.
Hoeveelheid rundveestromest in externe mestopslag (m³)
Winterperiode Zomerperiode
Kopakker afgedekt 43.862 7.313
Kopakker niet afgedekt 286.342 65.183
Mesthoop afgedekt 289.198 83.102
Mesthoop niet afgedekt 963.642 339.433
Deze hoeveelheden in externe mestopslag zullen de basis vormen voor de berekening van de emissies
van methaan, lachgas en ammoniak uit deze opslag, rekening houdend met de opslagduur en de
specifieke emissiefactoren.
Hierbij moet wel worden opgemerkt dat bij rundveehouders, die in de enquête aangaven
rundveestromest te produceren, het totaal aantal dieren op het bedrijf werden gebruikt voor het bepalen
van de gemiddelde mestproductie per dierplaats, terwijl in realiteit op sommige bedrijven ook nog een
aandeel mengmest bijkomend wordt geproduceerd. Dit kan leiden tot een onderschatting van de
mestproductie per dierplaats. Anderzijds moet worden gesteld dat, indien de enquête voldoende
representatief is voor de rundveesector in Vlaanderen, de extrapolatie naar de totale rundveestromest-
hoeveelheid in Vlaanderen correct zal zijn.
2.5.3.2 Rundveemengmest en kalvergier
Extrapolatie naar het Vlaamse niveau dient te gebeuren op basis van het aantal dieren omdat enkel voor
het aantal dieren betrouwbare cijfers beschikbaar zijn uit het voortgangsrapport van de mestbank (VLM,
2005).
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
52
Het totaal aantal mestkalveren in Vlaanderen bedroeg in 2004 159.596 eenheden (Tabel 2.5.2). Bij
99,47% van de mestkalveren is een opslag van kalvergier voorzien. De naar dieraantal gewogen
gemiddelde opslagcapaciteit voor kalvergier bedraagt (gegevens op basis van de resultaten van de
enquêtes uit Tabel 2.5.7):
30332,3
296.2994.27
296.2*95,2994.27*04,3m=
+
+
Het totaal aantal runderen (zonder mestkalveren) in Vlaanderen bedroeg in 2004 1.172.918 eenheden
(Tabel 2.5.2). Bij 86,24% van de runderen (exclusief mestkalveren) is een opslag van mengmest
voorzien. De naar dieraantal gewogen gemiddelde opslagcapaciteit voor rundveemengmest bedraagt
(gegevens op basis van de resultaten van de enquêtes uit Tabel 2.5.7):
35573,7
662.24880.108
662.24*87,8880.108*26,7m=
+
+
De verdeling van deze totale hoeveelheid kalvergier (481.521 m³) en rundveemengmest (7.644.394 m³)
over de verschillende externe opslagmethodes (foliebassins, mestsilo’s en mestzakken – samen goed
voor 4,58% van de opslag van kalvergier en 9,45% van de opslag van rundveemengmest) gebeurt
evenredig met het aandeel van deze specifieke opslagmethodes in de totale opslagcapaciteit (Tabel
2.5.6). Tabel 2.5.11 geeft een overzicht.
Tabel 2.5.11: Capaciteit externe mestopslag voor kalvergier en rundveemengmest in Vlaanderen in 2004.
Capaciteit externe mestopslag (m³)
Kalvergier Rundveemengmest
Foliebassin 2.721 85.087
Mestsilo drijvende afdekking 6.238 134.021
Mestsilo vaste afdekking 5.769 412.716
Mestsilo zonder afdekking 1.429 5.459
Mestsilo afdekking niet gespecifieerd 13.648
Mestzak 5.884 71.446
Deze hoeveelheden in externe mestopslag zullen de basis vormen voor de berekening van de emissies
van methaan, lachgas en ammoniak uit deze opslag, rekening houdend met de specifieke
emissiefactoren.
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
53
2.6 HOUDERS VAN ANDERE DIEREN
In dit deel worden de enquêteresultaten van de bedrijven die andere dieren houden besproken. Het
betreft hier zowel de bedrijven die enkel andere dieren houden als de gemengde bedrijven waarbij één
van de diercategorieën andere dieren zijn.
Van de 579 bedrijven, die enkel andere dieren houden en de enquête hebben ingevuld zijn er:
• 479 die informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag;
• 58 die enkel informatie verstrekken over het aantal dierplaatsen;
• 42 die enkel informatie verstrekken over de mesthoeveelheid en -opslag.
Bij de verdere verwerking wordt enkel gebruik gemaakt van de gegevens van de 479 bedrijven die
informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag.
Van de 574 gemengde bedrijven zijn er 127 die andere dieren houden. Van deze 127 zijn er:
• 93 die informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag
voor rundveemest;
• 30 die enkel informatie verstrekken over aantal dierplaatsen en waarbij gegevens over
mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor mest van andere dieren ontbreken;
• 4 die enkel informatie verstrekken over mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor mest van
andere dieren maar waarbij gegevens over het aantal dierplaatsen ontbreken.
Bij de verdere verwerking wordt enkel gebruik gemaakt van de gegevens van de 93 bedrijven die
informatie verstrekken over zowel aantal dierplaatsen als mesthoeveelheid en –opslag specifiek voor
mest van andere dieren.
De hierna volgende bespreking slaat dus op 479 bedrijven die enkel andere dieren houden en 93
gemengde bedrijven waarvan één van de diercategorieën uit andere dieren bestaat.
2.6.1 Aantal bedrijven en aantal dieren
In Figuur 2.6.1 wordt een overzicht gegeven van het aantal bedrijven per provincie, opgesplitst naar
houders van andere dieren en gemengde bedrijven met andere dieren, waarvan de resultaten werden
gebruikt bij de gegevensverwerking. 1 bedrijf (met 8 paarden) is in het Waals Gewest gelegen maar bezit
blijkbaar gronden in het Vlaams Gewest, waardoor het ook een mestbank-aangifteformulier en onze
enquête heeft ontvangen.
Een overzicht van het aantal dieren per provincie, opgesplitst naar houders van andere dieren en
gemengde bedrijven met andere dieren wordt gegeven in Tabel 2.6.2. Het aandeel van de verschillende
diersoorten in het totaal voor de verschillende provincies wordt weergegeven in Figuur 2.6.2.
In alle provincies zijn paardenhouders en schapenhouders aanwezig. In het beeld van het aandeel van de
verschillende diersoorten overwegen de kleinere dieren zoals nertsen (Antwerpen) en konijnen (West-
Vlaanderen) waarvan grote aantallen in een relatief klein aantal bedrijven kunnen worden gehouden.
Ten opzichte van het totaal aantal dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen vertegenwoordigen de
in de verwerking gebruikte dieraantallen volgend aandeel (Tabel 2.6.1).
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
54
Figuur 2.6.1: Aantal houders van andere dieren per provincie waarvan de resultaten werden gebruik bij de gegevensverwerking voor houders van andere dieren
Tabel 2.6.1: Aantal dieren opgenomen bij de gegevensverwerking in vergelijking met het totaal aantal dieren in de betrokken categorie in Vlaanderen volgens het voortgangsrapport
van de mestbank
Aantal dieren in 2004 Aandeel meegenomen in
Vlaanderen Meegenomen in gegevensverwerking gegevensverwerking
Paarden en pony's 38.583 5.558 14,4%
Geiten en schapen 73.594 6.075 8,3%
Konijnen 23.665 12.621 53,3%
Nertsen 33.464 18.000 53,8%
ECOLA
S
Verwerking enquêtes
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
55
Tabel 2.6.2: Overzicht van het gem
iddeld aantal dierplaatsen per diersoort, provincie en type bedrijf
Antwerpen
Limburg
Oost-Vlaan
deren
Vlaam
s-Brabant
West-Vlaanderen
Ligging niet gespecifieerd
Totaal
Enkel
andere
dieren
Gem
engd
met andere
dieren
Totaal
Enkel
andere
dieren
Gem
engd
met andere
dieren
Totaal
Enkel
andere
dieren
Gem
engd
met andere
dieren
Totaal
Enkel
andere
dieren
Gem
engd
met andere
dieren
Totaal
Enkel
andere
dieren
Gem
engd
met andere
dieren
Totaal
Enkel
andere
dieren
Gem
engd
met andere
dieren
Totaal
Enkel
andere
dieren
Gem
engd
met andere
dieren
Totaal
Ezels
1
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
4
0
4
0
0
0
5
0
5
Geiten
3
19
22
170
0
170
295
345
640
0
0
0
13
0
13
0
0
0
481
364
845
Geiten en
schapen
368
0
368
0
0
0
15
15
30
0
0
0
0
0
0
0
0
0
383
15
398
Herten
85
0
85
30
0
30
11
8
19
0
0
0
0
0
0
150
0
150
276
8
284
Konijnen
1.330
0
1.330
335
0
335
0
0
0
0
0
0
7.812
3.064
10.876
0
80
80
9.477
3.144
12.621
Nertsen
17.000
0
17.000
0
0
0
1.000
0
1.000
0
0
0
0
0
0
0
0
0
18.000
0
18.000
Paarden
1.096
78
1.174
947
135
1.082
1.327
86
1.413
532
28
560
948
45
993
315
22
337
5.164
394
5.558
paarden en
geiten
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
paarden en
schapen
34
0
34
0
0
0
0
0
0
15
0
15
0
0
0
0
0
0
49
0
49
Reebokken
0
0
0
0
0
0
8
0
8
0
0
0
0
0
0
0
0
0
8
0
8
Schapen
391
50
441
525
176
701
1.041
447
1.488
328
94
422
1.144
326
1.470
310
0
310
3.739
1.093
4.832
Niet
gespecifieerd
0
2
2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1.190
0
1.190
0
0
0
1.190
2
1.192
Totaal
20.308
149
20.457
2.007
311
2.318
3.697
901
4.598
875
122
997
11.111
3.435
14.546
775
102
877
38.772
5.020
43.792
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
56
Figuur 2.6.2: Aandeel van de verschillende andere diersoorten per provincie
2.6.2 Mesthoeveelheid en –opslag
Gezien de grote verscheidenheid aan andere diersoorten zal in dit deel enkel gefocust worden op die
diersoorten die belangrijke hoeveelheden mest produceren en waarvan de opslagmethode aanleiding kan
geven tot relevante emissies (vnl. niet afgedekte kopakkers en mesthopen). Uit een analyse van de
cijfers blijkt dat het hier voornamelijk om paarden- en schapenmest gaat. In Figuur 2.6.3 en Figuur 2.6.4
wordt een overzicht gegeven van het aandeel van paarden, schapen en andere soorten andere dieren in
de totaal opgeslagen hoeveelheid mest op kopakkers (al dan niet afgedekt) en mesthopen (al dan niet
afgedekt) voor respectievelijk de winter- en de zomerperiode. Kopakkers en mesthopen zijn ook bij de
andere dieren verantwoordelijk voor het grootste aandeel van de totale mestopslag. Deze figuren geven
de situatie weer voor zowel bedrijven die enkel andere dieren houden als voor gemengde bedrijven met
andere dieren.
Voor andere diersoorten andere dan paarden en schapen vindt geen opslag op kopakkers plaats, noch in
de winter- noch in de zomerperiode. De opslag op niet afgedekte mesthopen van mest van soorten
andere dan paarden en schapen bedraagt maximaal 10% van de totaal opgeslagen hoeveelheid en
vertegenwoordigt in kwantiteit slechts een heel beperkte hoeveelheid (766 m³ in de winter en 835 m³ in
de zomer). Enkel voor de afgedekte mesthopen is het aandeel van andere diersoorten andere dan
paarden en schapen relevant. Dit is vrijwel uitsluitend toe te schrijven aan de houders van konijnen die
verantwoordelijk zijn voor 1.830 m³ mestopslag op afgedekte mesthopen in de winterperiode en 500 m³
in de zomerperiode. Vandaar dat enkel de opslag van paarden- en schapenmest in dit deel meer in detail
zal worden bekeken.
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
57
Figuur 2.6.3: Aandeel van paarden- en schapenmest in de totaal opgeslagen mesthoeveelheden op mesthopen en kopakkers in de winterperiode
Figuur 2.6.4: Aandeel van paarden- en schapenmest in de totaal opgeslagen mesthoeveelheden op mesthopen en kopakkers in de zomerperiode
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
58
2.6.2.1 Paardenmest
De gegevens in dit deel slaan op 381 bedrijven met andere dieren waaronder paarden en 64 gemengde
bedrijven met paarden.
In Tabel 2.6.4 wordt een overzicht gegeven van de verschillende gebruikte opslagmethodes voor
paardenmest, opgesplitst naar type bedrijf (bedrijven met enkel andere diersoorten of gemengde
bedrijven met paarden) en naar opslagperiode (winter of zomer).
Opslag van paardenmest gebeurt hoofdzakelijk op niet afgedekte mesthopen (90,4% van de totale
hoeveelheid in de winterperiode en 94,9% in de zomerperiode bij houders van enkel andere dieren
waaronder paarden). Opgeslagen hoeveelheid is hoger in de winter- dan in de zomerperiode, wat kan
verklaard worden door het feit dat de dieren in de zomerperiode meer tijd op de weide doorbrengen.
Wanneer de totale opslag van paardenmest op jaarbasis als representatief genomen wordt voor de
mestproductie, kan de gemiddelde mestproductie per dierplaats worden berekend. Hierbij werd een
onderscheid gemaakt tussen bedrijven, die enkel andere dieren houden en gemengde bedrijven met
paarden. Op basis van de gegevens van de individuele bedrijven blijkt een mestproductie van 2,99
m³/dier voor houders van andere dieren met paarden en 4,54 m³/dier als voor gemengde bedrijven met
paarden (Tabel 2.6.3). Lineaire regressie voor bedrijven, die enkel andere dieren waaronder paarden
houden, en gemengde bedrijven met paarden leidt tot een mestproductie van respectievelijk 2,48
m³/dier en 2,39 m³/dier (Figuur 2.5.5).
Tabel 2.6.3: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per dier voor bedrijven die enkel andere dieren houden en gemengde
bedrijven met paarden.
Gemiddelde mestproductie per dierplaats (m³/dier)
Gemiddelde Mediaan 5-percentielwaarde
95-percentielwaarde
Bedrijven met andere dieren waaronder paarden
2,99 2,25 0,50 8,33
Gemengde bedrijven met paarden 4,54 2,33 0,75 12,0
2.6.2.2 Schapenmest
De gegevens in dit deel slaan op 88 bedrijven met andere dieren waaronder schapen en 23 gemengde
bedrijven met schapen.
In Tabel 2.6.5 wordt een overzicht gegeven van de verschillende gebruikte opslagmethodes voor
schapenmest, opgesplitst naar type bedrijf (bedrijven met enkel andere diersoorten of gemengde
bedrijven met schapen) en naar opslagperiode (winter of zomer).
Opgeslagen hoeveelheid is hoger in de winter- dan in de zomerperiode, wat kan verklaard worden door
het feit dat de dieren in de zomerperiode meer tijd op de weide doorbrengen.
ECOLA
S
Verwerking enquêtes
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
59
Tabel 2.6.4: Hoeveelheid en –opslag van paardenmest, opgesplitst naar type bedrijf en naar opslagperiode
Bedrijven m
et enkel andere dieren
Bedrijven m
et m
eerdere diercategorieën waaronder paarden
Winter
Zomer
Periode niet
gespecifieerd
Winter
Zomer
Periode niet
gespecifieerd
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
Kopakker
afgedekt
1
10
1
10
Kopakker niet
afgedekt
5
95
1
2
1
300
Mesthoop
afgedekt
41
995
14
334
1
50
10
110
3
21
Mesthoop niet
afgedekt
323
12.227
183
7.153
4
172
52
1.364
20
442
Andere
11
196
4
38
4
132
3
103
2
43
waarvan:
Mestloods
1
37
1
37
Stal
4
82
1
15
Directe afvoer
voor bewerking
1
4
1
2
Totaal
381
13.523
203
7.537
9
354
66
1.877
25
506
ECOLA
S
Verwerking enquêtes
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
60
Tabel 2.6.5: Hoeveelheid en –opslag van schapenmest, opgesplitst naar type bedrijf en naar opslagperiode
Bedrijven m
et enkel andere dieren
Bedrijven m
et m
eerdere diercategorieën waaronder paarden
Winter
Zomer
Periode niet
gespecifieerd
Winter
Zomer
Periode niet
gespecifieerd
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
#
bedrijven
Volume
(m³)
Kopakker
afgedekt
1
18
Kopakker niet
afgedekt
1
8
Mesthoop
afgedekt
13
156
4
30
8
113
2
7
Mesthoop niet
afgedekt
61
916
9
127
1
10
14
179
3
18
Andere
13
189
5
32
1
25
1
1
waarvan:
Stal
10
169
5
32
1
25
Directe afvoer
voor bewerking
1
1
Totaal
88
1.279
19
197
2
35
23
293
5
25
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
61
Figuur 2.6.5: Totale mesthoeveelheid (m³/jaar) en gemiddelde veebezetting voor houders van andere dieren met paarden en gemengde bedrijven met paarden
Wanneer de totale opslag van schapenmest op jaarbasis als representatief genomen wordt voor de
mestproductie, kan de gemiddelde mestproductie per dierplaats worden berekend. Hierbij werd een
onderscheid gemaakt tussen bedrijven, die enkel andere dieren houden en gemengde bedrijven met
schapen. Op basis van de gegevens van de individuele bedrijven blijkt een mestproductie van 0,42
m³/dier voor houders van andere dieren met schapen en 0,33 m³/dier als voor gemengde bedrijven met
schapen (Tabel 2.6.6). Lineaire regressie voor bedrijven, die enkel andere dieren waaronder schapen
houden, en gemengde bedrijven met schapen leidt tot een mestproductie van respectievelijk 0,30
m³/dier en 0,28 m³/dier (Figuur 2.5.5).
Tabel 2.6.6: Gemiddelde, mediaan, 5- en 95-percentielwaarde van de gemiddelde mestproductie per dier voor bedrijven die enkel andere dieren houden en gemengde
bedrijven met schapen.
Gemiddelde mestproductie per dierplaats (m³/dier)
Gemiddelde Mediaan 5-percentielwaarde 95-percentielwaarde
Bedrijven met andere dieren waaronder schapen
0,42 0,31 0,08 1,01
Gemengde bedrijven met schapen 0,33 0,21 0,06 1,02
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
62
Figuur 2.6.6: Totale mesthoeveelheid (m³/jaar) en gemiddelde veebezetting voor houders van andere dieren met schapen en gemengde bedrijven met schapen
2.6.3 Extrapolatie naar Vlaanderen
De detailgegevens voor de berekening van de totale hoeveelheid paarden- en in Vlaanderen worden in
Bijlage 2 samengevat.
2.6.3.1 Paardenmest
Extrapolatie naar het Vlaamse niveau dient te gebeuren op basis van het aantal dieren omdat enkel voor
het aantal dieren betrouwbare cijfers beschikbaar zijn uit het voortgangsrapport van de mestbank (VLM,
2005).
Het totaal aantal paarden en pony’s in Vlaanderen bedroeg in 2004 38.583 eenheden (Tabel 2.6.1). De
naar dieraantal gewogen gemiddelde paardenmestproductie bedraagt op jaarbasis (gegevens op basis
van de resultaten van de enquêtes uit Tabel 2.6.2 en Tabel 2.6.3):
jaarm /0997,3394172.5
394*54,4172.5*99,2 3=
+
+
De verdeling van deze totale hoeveelheid paardenmest (119.596 m³) over de verschillende externe
opslagmethodes (kopakkers en mesthopen, al dan niet afgedekt – samen goed voor 98,38% van de
afzetopties) gebeurt evenredig met het aandeel van deze specifieke opslagmethodes in de totale
hoeveelheid opgeslagen paardenmest (Tabel 2.6.4). Tabel 2.6.7 geeft een overzicht.
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
63
Tabel 2.6.7: Hoeveelheid paardenmest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.
Hoeveelheid paardenmest in externe mestopslag (m³)
Winterperiode Zomerperiode
Kopakker afgedekt 51 51
Kopakker niet afgedekt 2.015 10
Mesthoop afgedekt 5.637 1.811
Mesthoop niet afgedekt 69.335 38.746
Deze hoeveelheden in externe mestopslag zullen de basis vormen voor de berekening van de emissies
van methaan, lachgas en ammoniak uit deze opslag, rekening houdend met de opslagduur en de
specifieke emissiefactoren.
2.6.3.2 Schapenmest
Extrapolatie naar het Vlaamse niveau dient te gebeuren op basis van het aantal dieren omdat enkel voor
het aantal dieren betrouwbare cijfers beschikbaar zijn uit het voortgangsrapport van de mestbank (VLM,
2005).
Het totaal aantal schapen in Vlaanderen bedroeg in 2004 59.903 eenheden (Tabel 2.6.1). De naar
dieraantal gewogen gemiddelde schapenmestproductie bedraagt op jaarbasis (gegevens op basis van de
resultaten van de enquêtes uit Tabel 2.6.2 en Tabel 2.6.6):
jaarm /3996,0093.1739.3
093.1*33,0739.3*42,0 3=
+
+
De verdeling van deze totale hoeveelheid schapenmest (23.937 m³) over de verschillende externe
opslagmethodes (kopakkers en mesthopen, al dan niet afgedekt – samen goed voor 7,63% van de
afzetopties) gebeurt evenredig met het aandeel van deze specifieke opslagmethodes in de totale
hoeveelheid opgeslagen schapenmest (Tabel 2.6.5). Tabel 2.6.8 geeft een overzicht.
Tabel 2.6.8: Hoeveelheid schapenmest in externe mestopslag in Vlaanderen in 2004.
Hoeveelheid schapenmest in externe mestopslag (m³)
Winterperiode Zomerperiode
Kopakker afgedekt 1.200
Kopakker niet afgedekt 533
Mesthoop afgedekt 17.933 2.467
Mesthoop niet afgedekt 72.997 9.666
Deze hoeveelheden in externe mestopslag zullen de basis vormen voor de berekening van de emissies
van methaan, lachgas en ammoniak uit deze opslag, rekening houdend met de opslagduur en de
specifieke emissiefactoren.
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
64
2.7 OVERIGE OPSLAG
2.7.1 Niet-veehouders
Van de 2.407 respondenten die hebben aangegeven geen dieren te houden, zijn er 324 die aangeven
mest op te slaan op kopakker of mesthoop, die in een dergelijk geval afkomstig dient te zijn van andere
bedrijven.
In Tabel 2.7.1 wordt een overzicht gegeven van de opgeslagen hoeveelheden vaste mest bij niet
veehouders, opgesplitst naar start van de opslagperiode en naar mesttype.
2.7.2 Mestverwerkers
Externe opslag van mest of eindproducten bij mestverwerkingsinstallaties is heel beperkt. Op basis van
de resultaten van een enquête door VCM bij 60 mestverwerkers kan worden geconcludeerd dat:
• de inkomende vaste mestsoorten (dikke fractie varkensmest en droge pluimveemest) uitsluitend
in loodsen worden opgeslagen. De opslagduur is ook vrij kort, lopende van 1 dag tot maximum
een tweetal maanden.
• mengmest bij mobiele installaties vrijwel uitsluitend rechtsreeks vanuit de mestkelder wordt
betrokken.
• bij centrale vergistingsinstallaties of installaties voor aërobe behandeling van mengmest de
inkomende mengmest meestal in een mestsilo of tank worden opgeslagen. De totale
opslagcapaciteit bedraagt 7.186 m³ (8 bedrijven) en de opslagduur blijft beperkt tot 2 à 8 dagen.
In totaal werd in 2004 119.800 m³ mengmest op deze wijze bij centrale eenheden opgeslagen.
• gedroogde eindproducten worden vrijwel uitsluitend in loodsen opgeslagen voor termijnen
gaande van 10 dagen tot 6 maanden. Rekening houdend met het feit dat het hier om een
gedroogd product gaat, dient niet met emissies tijdens de opslag rekening te worden gehouden.
• de dikke fractie van scheiding van varkensmest (mobiele installaties en biologische verwerking)
en het slib dat ontstaat bij biologische behandeling van de dunne fractie wordt meestal
rechtsreeks afgevoerd of kortstondig (maximum 1 week) in een loods opgeslagen.
• het effluent dat ontstaat bij aërobe behandeling rechtsreeks wordt geloosd3.
• het effluent na biologische zuivering van de dunne fractie in de meest gevallen in een lagune of
bekken wordt opgeslagen. De totale capaciteit van lagunes voor opslag van effluent bedraagt
111.610 m³ (11 bedrijven) en de opslagduur varieert van 60 dagen tot 6 maanden. In totaal
werd in 2004 116.000 m³ effluent opgeslagen. In mindere mate wordt ook gebruik gemaakt van
een mestsilo, een mestzak of een tank (telkens 1 bedrijf) voor de opslag van effluent van
mestscheiding. In de meeste gevallen worden geen details verstrekt over het feit of de lagune of
het bekken voor het effluent van mestscheiding afgedekt is of niet.
Rekening houdend met de beperkte opslag van zowel mest als eindproduct bij mestverwerkings-
installaties onder een vorm die aanleiding kan geven tot emissies van methaan, lachgas of ammoniak,
kunnen de emissies van deze opslag worden verwaarloosd in vergelijking met de emissies van externe
mestopslag op de landbouwbedrijven zelf.
3 De meeste bedrijven geven aan dat dit effluent rechtreeks wordt geloosd hoewel volgens gegevens van het Vlaams
Coördinatiecentrum Mestverwerking dit effluent niet kan geloosd worden zonder nabehandeling (indampen, filtratie,
…). Het is uit de responsen op de enquête niet uit te maken of dit effluent al dan niet nabehandeld wordt vooraleer
te lozen.
ECOLA
S
Verwerking enquêtes
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
65
Tabel 2.7.1: Opslag van verschillende types vaste mest bij niet veehouders op kopakker en mesthoop, opgesplitst naar start van de opslag
Kopakker afgedekt
Kopakker niet afgedekt
Mesthoop afgedekt
Mesthoop niet afgedekt
#
bedrijven
Hoeveelheid
(m³)
#
bedrijven
Hoeveelheid
(m³)
#
bedrijven
Hoeveelheid
(m³)
#
bedrijven
Hoeveelheid
(m³)
Rundveestromest
Winter
6
500
63
5.156
25
3.285
149
9.251
Zomer
3
1.000
21
3.313
16
4.533
71
85.211
Periode niet
gespecifieerd
1
600
1
10
Pluimveemengmest
Winter
2
440
Zomer
1
8
1
200
Vaste pluimveemest
Winter
16
10.933
7
635
44
5.592
Zomer
3
87
1
90
3
288
24
3.916
Voorgedroogde
pluimveemest
Winter
1
40
Zomer
2
32
Vochtig vaste
pluimveemest
Winter
1
60
1
50
2
19
Zomer
2
60
Varkensstromest
Winter
1
50
4
440
3
765
7
827
Zomer
2
160
2
500
4
342
Mesttype niet
gespecifieerd
Winter
3
250
5
476
3
207
22
1.800
Zomer
1
50
2
110
1
200
7
1.035
Periode niet
gespecifieerd
1
101
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
66
2.8 DUUR VAN DE OPSLAG
Naast de opslagtemperatuur (winter- of zomerperiode), de opgeslagen hoeveelheid en het feit of de
opslag al dan niet afgedekt is, is ook de duur van de opslag een bepalende factor voor de emissies
tijdens mestopslag.
2.8.1 Rundveestromest
In Figuur 2.8.1 wordt een overzicht gegeven van de opslagduur van rundveestromest voor de
verschillende opslagmethodes en periodes. Het betreft hier alle bedrijven waar rundveestromest wordt
opgeslagen: rundveehouders, zowel als gemengde bedrijven als niet veehouders. Uit deze figuur is
duidelijk dat de opslagduur op mesthopen (al dan niet afgedekt, winter zowel als zomer) voor de grootste
mesthoeveelheid 5 maand of langer duurt, terwijl de opslagduur op kopakkers (al dan niet afgedekt,) zich
in de meeste gevallen beperkt tot 1 à 3 maanden. Langere opslag dan 3 maanden op kopakkers doet zich
voornamelijk voor in de winterperiode.
Figuur 2.8.1: Verdeling van de opslagduur van rundveestromest over de verschillende opslagtypes en voor de verschillende periodes
2.8.2 Varkensstromest
In Figuur 2.8.2 wordt een overzicht gegeven van de opslagduur van varkensstromest voor de
verschillende opslagmethodes en periodes. Het betreft hier alle bedrijven waar varkensstromest wordt
opgeslagen: varkenshouders, zowel als gemengde bedrijven. Uit deze figuur is duidelijk dat de
opslagduur op mesthopen (al dan niet afgedekt, winter zowel als zomer) voor de grootste
mesthoeveelheid 5 maand of langer duurt, terwijl de opslagduur op kopakkers (al dan niet afgedekt,
winter zowel als zomer) zich in hoofdzaak beperkt tot 1 à 3 maanden. Enkel voor een beperkt deel van
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
67
de opslag op niet-afgedekte kopakkers in de winterperiode wordt een opslagduur van langer dan 3
maanden opgegeven.
Figuur 2.8.2: Verdeling van de opslagduur van varkensstromest over de verschillende opslagtypes en voor de verschillende periodes
2.8.3 Pluimveemest
In Figuur 2.8.3 wordt een overzicht gegeven van de opslagduur van pluimveemest voor de verschillende
opslagmethodes en periodes. Het betreft hier alle bedrijven waar pluimveemest wordt opgeslagen:
pluimveehouders, zowel als gemengde bedrijven. Uit deze figuur is duidelijk dat de opslagduur op niet-
afgedekte mesthopen (winter zowel als zomer) tot 6 maanden beperkt blijft. Op afgedekte mesthopen
blijft een kleine 20% van de mest zowel in de winter- als in de zomerperiode langer dan 6 maand liggen.
Op niet afgedekte kopakkers is de opslagduur in essentie langer dan 3 maanden terwijl de opslagduur op
afgedekte kopakkers veelal beperkt blijft tot minder dan 3 maanden.
2.8.4 Paardenmest
In Figuur 2.8.4 wordt een overzicht gegeven van de opslagduur van paardenmest voor de verschillende
opslagmethodes en periodes. Het betreft hier alle bedrijven waar paardenmest wordt opgeslagen:
bedrijven met enkel paarden zowel als gemengde bedrijven. Uit deze figuur blijkt dat op niet-afgedekte
mesthopen het grootste deel van de paardenmest 5-6 maand blijft liggen en dit zowel in de zomer- als in
de winterperiode. Een deel van de mest blijft zelfs langer dan 6 maanden liggen. Bij afgedekte
mesthopen is een tendens voor kortere opslagduur merkbaar. Niet afgedekte kopakkers in de
winterperiode blijven meestal slechts een viertal maanden liggen. De cijfers voor niet afgedekte
kopakkers in de zomerperiode en voor afgedekte kopakkers zijn weinig representatief omdat deze
methode ofwel slechts door 1 ofwel door geen enkel bedrijf wordt toegepast.
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
68
Figuur 2.8.3: Verdeling van de opslagduur van pluimveemest over de verschillende opslagtypes en voor de verschillende periodes
Figuur 2.8.4: Verdeling van de opslagduur van paardenmest over de verschillende opslagtypes en voor de verschillende periodes
ECOLAS Verwerking enquêtes 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
69
2.8.5 Schapenmest
In Figuur 2.8.5 wordt een overzicht gegeven van de opslagduur van schapenmest voor de verschillende
opslagmethodes en periodes. Het betreft hier alle bedrijven waar schapenmest wordt opgeslagen:
bedrijven met enkel schapen zowel als gemengde bedrijven. Uit deze figuur blijkt dat op niet-afgedekte
mesthopen in de winter en op afgedekte mesthopen in winter en zomer een groot deel van de mest vrij
lang blijft liggen (5 - >6 maanden). Bij niet-afgedekte mesthopen in de zomerperiode is een tendens voor
kortere opslagduur merkbaar. De cijfers voor niet afgedekte en afgedekte kopakkers zijn weinig
representatief omdat deze methode ofwel slechts door 1 ofwel door geen enkel bedrijf wordt toegepast.
Figuur 2.8.5: Verdeling van de opslagduur van schapenmest over de verschillende opslagtypes en voor de verschillende periodes
ECOLAS Literatuuroverzicht 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
71
3 LITERATUUROVERZICHT
3.1 EMISSIES VAN CH4, N2O EN NH3 BIJ EXTERNE MESTOPSLAG
3.1.1 Methaan (CH4)
3.1.1.1 Mechanisme
Methaan wordt gevormd door afbraak van organisch materiaal in de mest door micro-
organismen/bacteriën onder anaërobe omstandigheden.
BEREKENING VAN METHAANEMISSIES BIJ MESTOPSLAG
Volgens Van Amstel et al. (1993) wordt de emissie van methaan bij anaërobe mestopslag bepaald door
verschillende factoren :
• het gehalte vluchtige bestanddelen in de mest (volatile solids of VS, uitgedrukt in gew%);
• de biodegradeerbaarheid van deze vluchtige bestanddelen (biodegradeerbaarheid of
methaanemissiepotentieel B0, uitgedrukt in m³CH4/kgVS);
• het aandeel van de biodegradeerbare vluchtige bestanddelen dat effectief wordt omgezet tot
methaan (methaanconversiefactor MCF, uitgedrukt in %).
Uit de combinatie van deze drie factoren kan, rekening houdend met een densiteit voor methaan van
0,662 kg/m³, de emissiefactor voor methaan bij mestopslag als volgt worden berekend :
EFCH4 (kgCH4/tonmest) = 1000 * (VS/100) * B0 * (MCF/100) * 0,662
In de meeste gevallen wordt de hypothese gemaakt dat het gehalte vluchtige bestanddelen en de
biodegradeerbaarheid enkel afhankelijk zijn van het type mest. De methaanconversiefactor kan variëren
en is o.a. afhankelijk van het type mest, de temperatuur, de vorm en de duur van de mestopslag.
Standaardfactoren voor Nederland zijn opgenomen in Tabel 3.1.1.
Tabel 3.1.1 : Standaardfactoren voor vervluchtigbare vaste stoffen, biodegradeerbaarheid en methaanconversiefactor voor verschillende mesttypes in Nederland (Van Amstel et al., 1993)
VS (%) B0 (m³CH4/kgVS) MCF (%)
Rundvee : stalmest 12,4 0,17 5
Vleesstieren: mengmest 11,6 0,33 10
Vleeskalveren: mengmest 11,6 0,33 10
Schapen en geiten 25 0,18 10
Varkens: mengmest 10,1 0,45 10
Droge pluimveemest 19,4 0,32 10
Dunne pluimveemest 19,4 0,32 10
ECOLAS Literatuuroverzicht 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
72
3.1.1.2 Invloedsfactoren
Volgens Bowman (2002) hebben volgende factoren een impact op de vorming van methaan bij
mestopslag:
1. Factoren die de microbiële werking beïnvloeden: beluchting, vochtgehalte, temperatuur en
aanwezigheid van nutriënten
2. Dier
3. Opslagwijze: afgedekt of niet afgedekt, vaste mest of drijfmest/mengmest
4. Gebruikte voeder
Volgens De Mol en Hilhorst (2004) hebben naast temperatuur ook de concentratie aan ammoniakale
stikstof en de pH een impact op de methaanvorming bij mestopslag. Volgens Parloo et al (2000) heeft,
naast temperatuur en type mest (vast of drijfmest/mengmest) ook de duur van de opslag een belangrijke
impact op de totale methaanemissie.
DIERSOORT EN TYPE MEST
De invloed van de diersoort op de potentiële methaanemissie bij externe mestopslag volgt reeds uit Tabel
3.1.1, waaruit blijkt dat zowel het aandeel vervluchtigbare vaste stoffen als de biodegradeerbaarheid
afhangen van zowel de diersoort als het type mest (vaste mest vs. mengmest). Ook de methaan-
conversiefactor hangt af van het type mest. In Nederland wordt standaard een methaanconversiefactor
van 5% gehanteerd voor vaste mest en van 10% voor mengmest (de Mol en Hilhorst, 2003).
In de Mol en Hilhorst (2003) wordt voor rundveemengmest een emissie van 0,87 kg CH4/ton opgegeven
voor een niet-afgedekte externe opslag, terwijl voor varkensmengmest een emissie van 2,41 kg CH4/ton
wordt naar voor geschoven. Bovendien wordt aangegeven dat de methaanemissie van vaste mest bij
externe opslag ongeveer 10% bedraagt van de emissie van mengmest.
In het GAINS model (IIASA, 2004) worden volgende emissiefactoren voor methaan gehanteerd voor de
emissies als gevolg van manure management (Tabel 3.1.2). Hieruit blijkt dat voor runderen en varkens
werd uitgegaan van een 10 maal lager methaanemissie bij de opslag van vaste mest in vergelijking met
mengmest.
Tabel 3.1.2: Emissiefactoren voor methaan als gevolg van manure management (IIASA, 2004)
Diersoort Mesttype Emissiefactor (ton CH4/1000 dieren)
Melkvee Mengmest 29,9
Stalmest 3,0
Ander rundvee Mengmest 11,2
Stalmest 1,1
Varkens Mengmest 5,5
Stalmest 0,6
Pluimvee 0,078
Schapen 0,19
Paarden 1,39
ECOLAS Literatuuroverzicht 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
73
TEMPERATUUR
Safley et al (1992) hebben via metingen aan een foliebassin de impact van de temperatuur op de
methaanemissie vastgesteld (Figuur 3.1.1). Volgens Safley et al (1992) is er geen methaanontwikkeling
bij temperaturen lager dan 4°C.
Van Amstel et al (1993) verrekenen de invloed van de temperatuur op de methaanemissie via de waarde
van de methaanconversiefactor (Tabel 3.1.3).
Tabel 3.1.3 : Invloed van temperatuur, vorm en duur van de mestopslag op de methaanconversiefactor (Van Amstel et al., 1993)
Methaanconversiefactor (%)
30°C 20°C 10°C
Opslag als slurry, > 30 dagen 65 35 10
Opslag als slurry, < 30 dagen 33 18 5
Opslag als vaste mest 2 1,5 1
Foliebassin, anaëroob 99 90 90
Figuur 3.1.1: Invloed van de slurrytemperatuur op de methaanemissie in een foliebassin
INVLOED VAN AFDEKKEN
In de Mol en Hilhorst (2003) wordt uitgegaan van een reductie van de methaanemissies met 75% voor
afdekken van een externe opslag van mengmest. Het is niet duidelijk of deze reductie ook van toepassing
is op de externe opslag van vaste mest.
Chadwick (2005) onderzocht de invloed van compacteren en afdekken op de emissies van methaan,
lachgas en ammoniak bij externe opslag van rundveestromest. De invloed van het compacteren en
afdekken op de methaanemissies is niet eenduidig vast te stellen en varieert van 78% emissiereductie tot
139% emissietoename. Het is ook niet duidelijk of het compacteren van de mest voor het afdekken een
invloed heeft.
ECOLAS Literatuuroverzicht 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
74
Hansen et al. (2006) onderzochten de invloed van afdekken op de methaan-, lachgas en ammoniak-
emissie bij de opslag van de vaste fractie van anaëroob vergiste varkensmengmest. Afdekken gaf hierbij
aanleiding tot 93% reductie van de methaanemissies.
INVLOED VAN BEDRIJFSVOERING
Binnen het Europese MIDAIR project werd de impact nagegaan van de bedrijfsvoering (conventioneel vs.
organisch) op de methaan- en lachgasemissie van niet afgedekte, ondergrondse mengmestopslag. Op
beide bedrijven werd melkvee van het Holstein ras gehouden. De opslag van drijfmest gebeurde op beide
bedrijven in een ondergrondse betonnen tank, bovenaan open aan de lucht. In Tabel 3.1.4 wordt een
overzicht gegeven van de belangrijkste variabelen (mestsamenstelling, meteoconditie) en de
methaanemissies tijdens de proefperiode.
Tabel 3.1.4: Invloed van de bedrijfsvoering op de methaanemissie bij niet afgedekte mengmestopslag
Conventioneel Organisch
Mestsamenstelling
Vaste stof kg/ton 51 66
Vluchtige bestanddelen kg/ton 39 44
Totaal ammoniakale stikstof kg N/ton 0,8 0,8
Meteo
Temperatuur °C 13,1 (-5,6 – 25,7) 11,4 (6,2 – 21,9)
Windsnelheid m/s 2,9 (0,3 – 22,7) 3,4 (0,1 – 26,0)
Neerslag mm/dag 0,8 (0 – 32) 2,3 (0 – 72)
Emissies
Methaan g/m³/dag 46,7 (18,0 – 62,0) 32,5 (15,5 – 52,9)
TOTAAL AMMONIAKALE STIKSTOF
Bij anaërobe vergisting is gebleken dat de specifieke methanogene activiteit afneemt met stijgend
gehalte aan totaal ammoniakale stikstof in de slurry (Figuur 3.1.2). Het gehalte aan totaal ammoniakale
stikstof in de slurry kan voornamelijk worden beïnvloed door de vervluchtiging van ammoniak uit de mest
tegen te gaan (afdekking, verkleinen van het contactoppervlak, …).
ECOLAS Literatuuroverzicht 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
75
Figuur 3.1.2: Specifiek methanogene activiteit (Amax) in functie van de concentratie aan totaal ammoniakale stikstof in drijfmest (Koster et al (1993) in De Mol en Hilhorst (2004))
PH
De Mol en Hilhorst (2004) leiden uit literatuurgegevens af dat de methaanproductie optimaal is bij pH=7
en halveert bij pH = 6,5 en bij pH = 8,3.
Het aanzuren van varkensmengmest leidt tot een reductie van de methaanemissies die afhankelijk zijn
van de ingestelde pH. Hörnig et al (2002) bekwamen bij varkensmengmest een reductie van de
ammoniak-emissies met 90% bij pH 5, van 93% bij pH 4,5 en van 99% bij pH 4. Het aanzuren gebeurde
in alle gevallen met melkzuur en tijdens het experiment werd, indien nodig, melkzuur bijgedoseerd om de
pH op de initieel ingestelde waarde te houden.
DIERENVOEDING
Het type voeding kan een invloed hebben op het gehalte vluchtige bestanddelen in de mest en bijgevolg
de methaanemissie beïnvloeden (De Mol en Hilhorst, 2004).
Amon et al. (2004) realiseerden een reductie van de methaanemissie uit varkensmengmest met 76,7%
bij het toevoegen van zogenaamde ‘effectieve micro-organismen’ aan de dierenvoeding. ‘Effective micro-
organismen’ zijn een cocktail van verschillende micro-organismen die de emissie van methaan, lachgas,
ammoniak en geur bij mengmestopslag van varkens en runderen zouden verminderen. Directe dosering
van deze ‘effectieve micro-organismen’ in de mestopslag zelf had geen impact op de methaanemissie en
dit zowel bij rundvee- als bij varkensmengmest.
GEMENGDE EFFECTEN
Uit cijfers van Dustan (2002) blijkt dat zowel het diertype, het type mest en het type landbouw
(ecologisch vs. conventioneel) een impact hebben op het gehalte aan vluchtige bestanddelen en
bijgevolg op de methaangeneratie bij mestopslag (Tabel 3.1.5).
ECOLAS Literatuuroverzicht 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
76
Tabel 3.1.5: Invloed van diertype, type mest en type landbouw op gehalte aan vluchtige bestanddelen in de mest (Dustan, 2002)
Rundvee Varkens
Ecologisch Conventioneel Conventioneel
Vaste mest Slurry Vaste mest Slurry Vaste mest Slurry
Droge stof (DS, %) 18,0 ± 3,5 7,5 ± 1,8 16,6 ± 1,7 9,8 ± 2,2 23,8 ± 3,9 8,8 ± 3,4
VS (% van DS) 83,3 ± 5,1 83,8 ± 2,7 87,3 ± 1,8 84,3 ± 2,3 79,6 ± 4,5 80,7 ± 3,0
Massé et al (2003) onderzochten de invloed van temperatuur, vaste stof gehalte, opslagduur en type
mest op de emissies van methaan. Uit de resultaten van Tabel 3.1.6 blijkt dat:
• Methaanemissie in alle systemen toeneemt met stijgende temperatuur.
• Bij rundveemengmest de methaanemissie toeneemt met dalend gehalte vaste stof, terwijl bij
varkensmengmest een daling van de methaanemissies met dalend gehalte vaste stof wordt
vastgesteld.
• Methaanemissie bij varkensmengmest hoger is dan bij rundveemengmest.
• Daggemiddelde methaanemissie afneemt bij langere opslagduur.
Tabel 3.1.6: Invloed van diertype, vaste stof gehalte, temperatuur en opslagduur op de daggemiddelde methaanemissie (g/m³/dag) (Massé et al, 2003)
Vaste stof gehalte (%) Daggemiddelde methaanemissie (g/m³/dag)
Opslagduur 180 dagen 272 dagen
Temperatuur 10°C 15°C 10°C 15°C
Melkvee 9,2 1,04 ± 0,94 1,17 ± 1,18 0,76 ± 0,86 0,89 ± 1,02
4,2 1,20 ± 2,11 1,55 ± 1,86 0,82 ± 1,78 10,59 ± 13,75
Varken 11,3 11,60 ± 4,90 21,42 ± 11,81 10,28 ± 4,61 20,04 ± 9,96
4,9 3,83 ± 1,96 19,05 ± 3,62 3,55 ± 1,72 19,49 ± 3,60
In het MIDAIR project werd tevens de impact nagegaan van bedrijfstype (conventioneel vs. organisch),
seizoen en afdekken op de methaan- en lachgasemissies bij opslag van vaste rundveemest. Op beide
bedrijven werd melkvee van het Holstein ras gehouden. In Tabel 3.1.7 wordt een overzicht gegeven van
de belangrijkste variabelen (mestsamenstelling, meteoconditie) en de methaanemissies tijdens de
proefperiode.
Het MIDAIR project bekeek ook de impact van afdekken en temperatuur (winter vs. zomer) op de
methaan-, lachgas- en ammoniakemissies bij rundveemengmest. In Tabel 3.1.8 wordt een overzicht
gegeven van de belangrijkste beïnvloedende variabelen en de methaanemissie tijdens de proefperiode.
Daarnaast werd ook de invloed van vergisten nagegaan door de experimenten zowel met onvergiste als
met anaeroob vergiste mest uit te voeren. De invloed van afdekken werd bij onvergiste mest nagegaan
door in het ene geval de natuurlijke korst op de mengmest te laten vormen terwijl in het tweede geval
een houten deksel boven de mest aan te brengen. In het geval van vergiste mest werd de invloed van
twee types afdekking onderzocht: het aanbrengen van een laag stro en het aanbrengen van een laag
stro met daarboven een houten deksel.
ECOLAS Literatuuroverzicht 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
77
Tabel 3.1.7: Invloed van de bedrijfsvoering, seizoen en overdekken op de methaanemissie bij opslag van vaste rundveemest
Winter Zomer
Conventioneel Organisch Conventioneel Organisch
Opslag
Volume m³ 210 250 190 200
Locatie Buiten, niet overdekt
Buiten, niet overdekt
Buiten, niet overdekt
Overdekt
Mestsamenstelling
pH 7,24 8,89 9,03 8,92
Vaste stof kg/ton 209 180 246 267
Vluchtige bestanddelen
kg/ton 40 31 51,5 60
Kjehldahl stikstof kg N/ton 5,4 3 7,44 8,44
Emissie
Methaan g/m³/dag 338,8 12,8 9732,5 21,4
Uit de testresultaten blijkt:
• Een duidelijke stijging van de methaanemissie met stijgende temperatuur (zomer vs. winter);
• Een duidelijke afname van de methaanemissie bij vergiste mengmest;
• Een beperkte daling van de methaanemissie bij het aanbrengen van een houten deksel;
• Geen invloed van het aanbrengen van een laag stro op vergiste mest.
Amon et al (2004) onderzochten de invloed van composteren/beluchten en temperatuur op de emissies
van methaan, lachgas en ammoniak bij de niet afgedekte opslag van rundveestromest. De invloed van
temperatuur werd nagegaan door de experimenten zowel in de zomer- als de winterperiode uit te
voeren. De invloed van composteren/beluchten werd nagegaan door één van beide hopen 7 maal te
keren gedurende de opslagperiode. Uit de proeven blijken volgende resultaten:
• Composteren in de winterperiode leidt tot een stijging van de methaanemissies met 31,5% t.o.v.
de klassieke anaerobe opslag (niet afgedekte mesthoop);
• De methaanemissie bij een niet afgedekte mesthoop is in de zomerperiode 2,6 maal hoger dan in
de winterperiode;
• Composteren in de zomerperiode reduceert de methaanemissie met 89,6% t.o.v. de klassieke
anaerobe opslag (niet afgedekte mesthoop).
Wagner-Riddle (datum niet beschikbaar) onderzocht de invloed van diersoort, temperatuur en opslagduur
op de emissies van methaan en lachgas bij externe opslag van mengmest (varkens en runderen). In
Tabel 3.1.9 wordt een overzicht gegeven van de gemeten methaanemissies. Uit de gegevens in deze
tabel blijkt:
• een duidelijke stijging van de methaanemissie met stijgende temperatuur;
• een duidelijk hogere methaanemissie bij varkensmengmest dan bij rundveemengmest. Methaan-
emissie bij externe opslag van varkensmengmest is in de winterperiode (T < 0°C) 40% hoger, in
de lente- en herfstperiode (5°C < T < 10°C) 640% hoger en in de zomerperiode (15°C < T <
20°C) 400% hoger dan bij externe opslag van rundveemengmest.
ECOLA
S
Literatuuroverzicht
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
78
Tabel 3.1.8: Invloed van de temperatuur, voorbehandeling en afdekken op de methaanem
issie bij opslag van rundveem
engmest
Onbehandelde rundveem
engmest
Voorvergiste rundveem
engmest
Natuurlijke korst
Natuurlijke korst +
houten deksel
Geen afdekking
Laag stro
Laag stro + houten
deksel
Winter
Zomer
Winter
Zomer
Winter
Zomer
Winter
Zomer
Winter
Zomer
Opslag
Duur
dagen
100
140
100
140
100
140
100
140
100
140
Mestsamenstelling
pH
7,23
7,59
7,22
7,56
7,68
7,74
7,64
7,64
7,58
7,64
Vaste stof
kg/ton
89,8
74,2
87,5
60,3
57,3
57,7
60,0
59,2
58,6
59,2
Vluchtige
bestanddelen kg/ton
70,5
55,6
68,1
44,7
40,8
40,2
42,3
41,3
41,6
41,3
Totaal stikstof
kg N/ton
3,47
3,28
4,04
3,14
3,69
3,57
3,86
3,40
3,74
3,40
Ammoniakale
stikstof
kg N/ton
1,68
1,75
2,36
1,51
2,51
2,20
1,76
2,06
2,49
2,06
Emissie
Methaan g/m
³/dag
1,643
35,912
1,420
29,990
0,795
8,244
0,818
8,514
0,579
7,296
ECOLA
S
Literatuuroverzicht
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
79
Tabel 3.1.9: Invloed van diersoort, temperatuur en opslagduur op de methaanem
issie bij niet-afgedekte opslag van mengmest
Varkensm
engmest Arkell
Varkensm
engmest Guelph
Varkensm
eng-
mest Jarvis
Rundveem
engmest
Bright
Rundveem
engmest
Embo
Zomer Herfst
Winter
Lente
Zomer
Herfst
Winter
Lente
Zomer
Herfst
Winter
Lente
Zomer
Zomer
Herfst
Winter
Opslag
Duur
dagen
24
12
6
43
15
20
74
21
105
21
133
37
66
17 +
55
40
19
Tempe-
ratuur
°C
16,7
7,2
-5,6
9,9
18,5
7,4
-3,0
7,3
18,5
7,4
-5,8
7,9
17,7
18,2
4,4
-5,8
Mest-
samen-
stelling
pH
7,5
7,5
7,5
7,5
6,8
7,5
7,4
7,4
7,7
7,9
- -
- -
- -
N in
vaste stof
g/ton
- -
- -
2299
1874
1778
1778
798
1075
- -
- -
- -
NH4-N g/ton
1521
1521
1521
1521
2066
1398
1245
1245
678
882
1680
1680
1680
1750
1750
1750
Emissie
Methaan g/m
³/dag
16,5
5,8
1,2
2,1
7,9
33,7
0,59
1,22
24
7,2
0,65
1,3
2,7
4,4
1,4
< dl
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
80
INVLOEDSFACTOREN METHAANEMISSIE: SAMENVATTEND OVERZICHT
Hoewel de impact van bepaalde invloedsfactoren op de methaanemissie niet altijd 100% duidelijk is,
kunnen toch volgende vrij algemene tendenzen uit bovenstaand overzicht vastgelegd worden:
• De methaanemissie stijgt met stijgende temperatuur. Bij lage temperatuur (< 5°C) is de
methaanemissie zeer laag tot nul.
• De methaanemissie is maximaal bij pH = 7. Aanzuren (lagere pH) geeft aanleiding tot een daling
van de methaanemissie. Sommige bronnen geven ook aan dat het toevoegen van base leidt tot
een daling van de methaanemissie.
• De totale methaanemissie stijgt met stijgende opslagduur. Wel is het zo dat de periode-
gemiddelde flux (g CH4/m³/dag) afneemt met stijgende opslagduur.
• Methaanemissies zijn hoger bij de externe opslag van mengmest dan bij vaste mest.
• De meeste bronnen geven aan dat methaanemissies hoger zijn bij rundveemest dan bij
varkensmest en dit geldt zowel voor mengmest als voor vaste mest.
• Externe mestopslag bij een organisch bedrijf geeft volgens de meeste bronnen aanleiding tot
lagere methaanemissies dan externe mestopslag bij een conventioneel bedrijf. Een oorzaak voor
deze lagere emissies bij een organisch bedrijf kan niet direct gegeven worden maar is hoogst-
waarschijnlijk toe te schrijven aan de mestsamenstelling.
• De invloed van afdekken op de methaanemissie is onduidelijk hoewel maar de meeste
gerapporteerde tendenzen wijzen in de richting van een lichte daling van de emissies bij
afdekken.
3.1.2 Lachgas (N2O)
3.1.2.1 Mechanisme
Het grootste gedeelte van de atmosferische N2O is van microbiologische oorsprong. Talrijke groepen van
micro-organismen zijn dan ook in staat om N2O te produceren. De meeste biologische processen die
gepaard gaan met de oxidatie of reductie van stikstof (doorheen de +1 of +2 staat) kunnen immers
kleine hoeveelheden N2O voortbrengen (Williams, 1992 (in Vanderreydt et al., 2004)).
De meest belangrijke bronnen zijn echter nitrificatie en denitrificatie. Bij denitrificatie kan ook N2O
worden geconsumeerd. Chemische decomposities van stikstofoxides die leiden tot vorming van N2O
noemt men chemodenitrificaties. Aangezien chemodenitrificatie microbieel gemedieerd wordt, wordt het
eveneens als een biologisch proces beschouwd.
NITRIFICATIE
Nitrificatie is een aëroob proces, dat vooral uitgevoerd wordt door autotrofe bacteriën. Autotrofe
nitrificeerders gebruiken CO2 als koolstofbron en verkrijgen hun energie door de oxidatie van NH4+.
Nitrificatie gebeurt in twee stappen (Figuur 3.1.3). In de eerste stap wordt NH4+ geoxideerd tot NO2
- met
NH2OH als intermediair. Bacteriën die NH4+ omzetten in NO2
- worden ammoniumoxideerders genoemd.
Hun naam krijgt de prefix Nitroso-. In deze groep zijn de Nitrosomonas sp. de bekendste. In de tweede
stap wordt NO2- verder geoxideerd tot NO3
- : Deze stap wordt uitgevoerd door nitrietoxiderende
bacteriën, aangeduid met de prefix Nitro. In deze groep zijn de Nitrobacter sp. de best gekende.
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
81
Figuur 3.1.3: Voorstel processchema van nitrificatie (Vanderreydt et al., 2004)
Er zijn twee processen verantwoordelijk voor de N2O-vorming tijdens nitrificatie:
• Ammoniumoxideerders kunnen NO2- gebruiken als alternatieve electronacceptor indien O2
gelimiteerd is en produceren zo N2O. Dit proces heet biologische denitrificatie.
• De vorming van N2O kan ook volgen uit de decompositie van intermediaire produkten in de
nitrificatie zijnde NH2OH of NO2- (Davidson, 1991 in Vanderreydt et al, 2004) of de reactie van
NO2- met organische componenten (vb amines). Dit proces heet chemodenitrificatie. De
hoeveelheid N2O geproduceerd bij chemodenitrificatie is waarschijnlijk een grootte-orde kleiner
dan de hoeveelheid geproduceerd bij biologische denitrificatie (Williams, 1992 in Vanderreydt et
al, 2004).
DENITRIFICATIE
Denitrificatie kan worden gedefinieerd als een groep van processen waarbij nitriet (NO2-) en nitraat (NO3
-
) worden gereduceerd tot de gasvormige componenten NO, N2O en N2. Deze definitie omvat zowel
microbiologische als abiotische reacties. Biologische denitrificatie is het belangrijkste proces als bron van
N2O. Vele micro-organismen kunnen NO3- gebruiken als primaire electronenacceptor voor het bekomen
van energie uit organische componenten, in omstandigheden waarbij lage O2-beschikbaarheid hun
metabolisme beperkt (heterotrofe denitrificatie).
De volgende sequentie voor N-oxide reductie werd voorgesteld door Firestone et al (1989 in Vanderreydt
et al, 2004).
Figuur 3.1.4: Voorstel processchema van denitrificatie (Firestone et al., 1989 in Vanderreydt et al, 2004)
Algemene vereisten voor denitrificatie houden in:
• de aanwezigheid van micro-organismen die kunnen denitrificeren
• beschikbaarheid van reductans, zijnde organische koolstof
• beperkte O2 beschikbaarheid (anaërobe of anoxische omstandigheden)
• aanwezigheid van N-oxides: NO3- , NO2
- , NO of N2O
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
82
Bij denitrificatie in een habitat blootgesteld aan de atmosfeer is de aanwezigheid van zuurstof de
belangrijkste beperkende factor voor denitrificatie. In een anaërobische habitat is de beschikbaarheid van
NO3- de belangrijkste beperkende factor. Indien NO3
- productie via nitrificatie moeizaam verloopt (bv.
onder anaërobe condities), zal het denitrificatieproces eveneens moeizaam verlopen en kunnen
denitrificerende micro-organismen zelfs N2O als elektronacceptor gaan gebruiken wat een consumptie
van dit gas oplevert. Organismen die in staat zijn om NO3- tot N2 te reduceren, produceren soms grote
hoeveelheden N2O bij lage zuurstof aanwezigheid of soms helemaal geen. Dit kan veroorzaakt worden
door verscheidene factoren. Een dezer factoren is de relatieve hoeveelheid beschikbaar reductans
(meestal organisch koolstof) ten opzichte van oxidans (N-oxides). Indien meer oxidans dan reductans
beschikbaar is zal het oxidans niet volledig opgebruikt worden en zal N2O niet volledig tot N2 worden
gereduceerd.
3.1.2.2 Invloedsfactoren
Volgens Bowman (2002) hebben volgende factoren een impact op de vorming van lachgas bij
mestopslag:
1. Factoren die de microbiële werking beïnvloeden: beluchting, vochtgehalte, temperatuur en
aanwezigheid van nutriënten
2. Dier
3. Opslagwijze: afgedekt of niet afgedekt, vaste mest of drijfmest/mengmest
4. Gebruikte voeder
Deze invloedsfactoren zijn gelijkaardig aan de invloedsfactoren voor methaanemissies.
DIERSOORT EN TYPE MEST
Lachgasemissies bij externe mestopslag worden dikwijls uitgedrukt als een % van de stikstof aanwezig in
de opgeslagen mest. De N-inhoud van de mest is een eerste factor die wordt beïnvloed door de diersoort
(Tabel 3.1.10, http://www.vlm.be/Mestbank/FAQ/Algemeen/richtwaarden.htm).
Naast de invloed van diersoort en mesttype op de N-inhoud van de mest, is er ook een invloed op het %
van de stikstof die bij externe opslag als N2O wordt geëmitteerd. In het GAINS-model (IIASA, 2004)
wordt uitgegaan van een emissies als N2O van 3,1% van de N-inhoud bij vaste mest (alle dieren met
uitzondering van pluimvee), 0,8% van de N-inhoud bij pluimveemest en 0,16% van de N-inhoud bij alle
andere mesttypes (inclusief vergiste mest). Dustan (2002) gaat uit van een emissie van N2O van 2% van
de N-inhoud bij vaste mest en 0,1% van de N-inhoud bij mengmest. Bij de Mol en Hilhorst (2003) wordt
uitgegaan van een verlies van 0,1% van de N-inhoud bij stalmest.
Oenema et al (2000) geven voor dunne rundermest een N-verlies als N2O op dat lager is dan 0,0009% (6
maanden opslag bij 15°C). Bij opslag van varkensstromest werd een jaarlijks stikstofverlies van 0,8% van
de N-inhoud vastgesteld, terwijl wordt aangegeven dat het jaarlijks stikstofverlies bij rundveestromest
lager was dan bij varkensstromest.
INVLOED VAN AFDEKKEN
Chadwick (2005) onderzocht de invloed van compacteren en afdekken op de emissies van methaan,
lachgas en ammoniak bij externe opslag van rundveestromest. De invloed van het compacteren en
afdekken op de lachgasemissies is niet eenduidig vast te stellen en varieert van 71% emissiereductie tot
1850% emissietoename. Het is ook niet duidelijk of het compacteren van de mest voor het afdekken een
invloed heeft.
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
83
Tabel 3.1.10: Richtwaarden voor stikstofinhoud in mest – invloed van diersoort en type mest
Mestcode Diersoort Mesttype Stikstofinhoud (kg N/ton)
1 runderen Gier 4
2 runderen Mengmest 4,8
3 runderen Vaste mest 7,1
4 mestkalveren Mengmest 3
5 varkens Gier 5,8
6 varkens Mengmest 6,5
7 varkens Vaste mest 7,5
8 zeugen en biggen Gier 2
9 zeugen en biggen Mengmest 4,4
10 zeugen en biggen Vaste mest 7,5
11 mestvarkens Gier 5,8
12 mestvarkens Mengmest 8,1
13 mestvarkens Vaste mest 7,5
14 mestvarkens - brijbakken Mengmest 9,2
15 leghennen Mengmest 9
16 leghennen Voorgedroogde vaste mest 29,8
17 leghennen Vochtig vaste mest 20,1
18 slachtkuikens Vaste mest 29,5
19 opfokpoeljen Mengmest 9
20 opfokpoeljen Voorgedroogde vaste mest 29,8
21 opfokpoeljen Vochtig vaste mest 20,1
22 ander pluimvee Vaste mest 14,4
23 eenden Vaste mest 11
24 schapen Vaste mest 8,3
25 paarden Gier 4
26 paarden Vaste mest 5
27 geiten Vaste mest 6,6
28 nertsen Vaste mest 9,5
29 nertsen Gier 2
30 konijnen Gier 1,4
31 konijnen Mengmest 8,5
32 konijnen Vaste mest 16,9
33 konijen in deeppitstal Vaste mest 13,4
34 geiten op roosters Vaste mest 7,5
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
84
Hansen et al. (2006) onderzochten de invloed van afdekken op de methaan-, lachgas en ammoniak-
emissie bij de opslag van de vaste fractie van anaëroob vergiste varkensmengmest. Afdekken gaf hierbij
aanleiding tot 99% reductie van de lachgasemissies.
INVLOED VAN BEDRIJFSVOERING
Binnen het Europese MIDAIR project werd de impact nagegaan van de bedrijfsvoering (conventioneel vs.
organisch) op de methaan- en lachgasemissie van niet afgedekte, ondergrondse mengmestopslag. Op
beide bedrijven werd melkvee van het Holstein ras gehouden. De opslag van drijfmest gebeurde op beide
bedrijven in een ondergrondse betonnen tank, bovenaan open aan de lucht. In Tabel 3.1.11 wordt een
overzicht gegeven van de belangrijkste variabelen (mestsamenstelling, meteoconditie) en de
lachgasemissies tijdens de proefperiode.
Tabel 3.1.11: Invloed van de bedrijfsvoering op de lachgasemissie bij niet afgedekte mengmestopslag
Conventioneel Organisch
Mestsamenstelling
Vaste stof kg/ton 51 66
Vluchtige bestanddelen kg/ton 39 44
Totaal ammoniakale stikstof kg N/ton 0,8 0,8
Meteo
Temperatuur °C 13,1 (-5,6 – 25,7) 11,4 (6,2 – 21,9)
Windsnelheid m/s 2,9 (0,3 – 22,7) 3,4 (0,1 – 26,0)
Neerslag mm/dag 0,8 (0 – 32) 2,3 (0 – 72)
Emissies
Lachgas g/m³/dag 0,31 (0,03 – 1,19) 0,63 (0,0 – 2,23)
DIERENVOEDING
De emissie van N2O uit de opslag van dierlijk mest is verantwoordelijk voor ca. 9 % van de N2O emissies
uit de landbouwsector (Boeckx, 1999 in Parloo et al., 2000). Indien het stikstofgehalte in de voeding van
dieren beter wordt aangepast naargelang de behoefte aan stikstof gedurende hun groeiproces, komt er
minder stikstofoverschot in de geproduceerde mest terecht. Reductie van de stikstofexcretiecoëfficiënt
van de dieren, zal waarschijnlijk een positief effect hebben op de N2O emissies. Niettegenstaande er
voldoende gegevens beschikbaar zijn aangaande de relatie stikstofopname en stikstofexcretie (VLM),
ontbreekt het aan informatie over de relatie tussen de reductie van N-excretie en N2O emissie (Parloo et
al., 2000).
Parloo et al. (2000) vervolgen dat om de uitstoot van stikstof in de uitwerpselen te verminderen, de
stikstofaanbreng zo nauw mogelijk moet overeenstemmen met de stikstofbehoefte van het dier. Elk
overschot aan aminozuren wordt immers gemetaboliseerd en de vrijgekomen stikstof wordt als ureum
(varkens) of urinezuur (pluimvee) geëlimineerd in de urine. Bij groeiende of producerende dieren is de
behoefte aan nutriënten geen constante, maar varieert in functie van leeftijd (vleesvarkens en –kippen)
en productiestadium (fokzeugen en leghennen).
Voor groeiende dieren mag het eiwit- en aminozuurgehalte in het voeder nooit lager zijn dan de behoefte
van de jongste dieren in de groeifase. Bijgevolg wordt het voeder gebaseerd op de behoefte van de
dieren in het begin van de desbetreffende fase. Doordat de nutriëntenbehoefte daalt naarmate
vleesvarkens (en vleeskuikens) zwaarder worden, zal dit bij een onaangepaste voedersamenstelling
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
85
resulteren in een toenemend nutriëntenoverschot. Vooral de stikstofuitstoot via de urine zal toenemen,
doordat niet de eiwitverteerbaarheid maar wel de benutting van het verteerde eiwit afneemt bij
toenemend lichaamsgewicht.
Voor de reductie van N2O emissies uit opslag van mest door het manipuleren van voeding zijn volgende
technieken praktisch uitvoerbaar: eiwitvermindering (met of zonder aanvulling van aminozuren),
meerfasevoedering en multifasevoedering. Een andere mogelijkheid is het gebruik van zogenaamde
‘effectieve micro-organismen’ als voedingssupplement. De mogelijkheden voor de reductie van deze
emissies via manipulatie van voeding worden in volgende paragrafen beschreven.
Eiwitverlaging met supplementatie van aminozuren
Volgens Parloo et al. (2000) is de meest efficiënte manier om minder overtollige stikstof in het milieu
terecht te laten komen, het verlagen van het eiwitgehalte in het rantsoen. Deze verlaging is slechts
mogelijk zolang de prestaties van de dieren niet in gedrang komen. Synthetische aminozuren kunnen
toegevoegd worden aan het eiwitarm voeder, zodanig dat er voldoende aanbreng is van de hoogst
noodzakelijke aminozuren. (In eerste instantie lysine en methionine, later ook threonine, tryptofaan,
valine, histidine en arginine.) Hierbij moet er gestreefd worden naar een zo goed mogelijke benadering
van het ideaal eiwitconcept.
Met betrekking tot vleesvarkens blijkt uit de literatuur, dat er per 1 % reductie van het ruw eiwitgehalte
in het voeder een gemiddelde reductie van de stikstofexcretie in de mest van 8,4 % verwezenlijkt kan
worden. Dit resultaat is in overeenstemming met het onderzoek van (Fremaut, 1998 in Parloo et al.,
2000), waarin algemeen besloten wordt, dat bij iedere verlaging van het ruw eiwitgehalte in het rantsoen
met 1 %, de stikstofuitstoot met 6 tot 10 % vermindert, al naargelang het aminozuuraanbod en/of de
kwaliteit van het voedereiwit. Volgens (Lenis, 1989 in Parloo et al., 2000) is het op lange termijn mogelijk
de stikstofexcretie van vleesvarkens met 25% te reduceren door gelijktijdig de voeders aan te vullen met
synthetische aminozuren en verlaging van de eiwitinhoud. Voor vleesvarkens had de verlaging van het
eiwitgehalte in zowel de aanloopfase als in de afmestfase geen significant effect op de groei,
voederopname en –conversie van de dieren, tenminste als er voldoende synthetische aminozuren
toegevoegd werden. Volgens de Nederlandse oplossingsrichtingen mest- en ammoniakproblematiek
1985-1994 heeft het voeder dat momenteel het meest gebruikt wordt in de praktijk een ruwe eiwitinhoud
van ongeveer 16,4. Dit gehalte zou gereduceerd kunnen worden met 2 %, mits aanvulling met de vier
essentiële aminozuren, zonder negatieve gevolgen voor de prestaties. Bijgevolg kan de stikstofexcretie
met 16-17 % gereduceerd worden. Een experiment uitgevoerd door (Lippens, 1997 in Parloo et al.,
2000) met braadkuikens, toonde aan dat het mogelijk is om minstens dezelfde zoötechnische resultaten
te behalen met laageiwitrantsoenen (17 %) als met een praktijkvoeder (21 %). Dit wel onder de
voorwaarde dat de aanvulling van synthetische aminozuren gebeurt tot op het niveau van het
controlevoeder. Ten gevolge van een toegenomen N-retentie (32 %) leverde het laageiwitvoeder een
belangrijke bijdrage tot de verlaging van de N-uitstoot. De toepassing van laageiwitvoeders leidde echter
ook tot een verhoogde vetaanzet. (Fergusson, 1998 in Parloo et al., 2000) onderzocht eveneens het
effect van verlaagd eiwitvoeder op de ammoniakemissie in vleeskippenstallen. Toediening van een
eiwitarm voeder had een significante reductie van de stikstofuitstoot in de mest tot gevolg (16,3 %). Het
Nederlandse productschap voor veevoeder onderzocht in het kader van oplossingsrichtingen mest- en
ammoniakproblematiek 1985–1994 door middel van productieproeven, hoe sterk, bij gelijktijdige
aanvulling met (bio)-synthetische aminozuren, het eiwitgehalte in maïs-soja rantsoenen kon worden
verlaagd zonder nadelige consequenties voor technische resultaten. Voor leghennen zou een verlaging
van het ruw eiwitgehalte van gemiddeld 17% tot ongeveer 15% mogelijk zijn en dit zonder toevoeging
van vrije aminozuren. Deze reductie in het eiwitaanbod, leidde tot een reductie in de N-uitscheiding van
circa 20%. Door toevoeging van lysine en methionine, kon het eiwitgehalte in het voeder tot 13.5%
gebracht worden, maar dit veroorzaakte een verlaging van de productieresultaten met circa 2%.
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
86
Meerfasenvoeder
Bij meerfasenvoeder worden er in plaats van één voeder voor de ganse productieperiode, twee of drie
voeders aangeboden. Deze voeders zijn beter afgestemd op de specifieke behoefte van het dier in de
betreffende periode, waardoor er minder stikstof wordt uitgescheiden. Bij groeiende dieren, zoals
vleesvarkens en slachtkuikens, daalt de nutriëntenbehoefte naarmate de dieren ouder worden. Bij
volwassen, producerende dieren (fokzeugen en leghennen) is de nutriëntenbehoefte afhankelijk van
productie- en levensfase.
In de vleesvarkenshouderij wordt er in het systeem van driefasenvoeder, vanaf een levend gewicht van
70 kg, een tweede afmestvoeder aangeboden met een verlaagde ruwe eiwitinhoud. Hierdoor wordt een
deel van het overtollige aminozuur- en eiwitaanbod weggenomen. Bij fokzeugen wordt er, bij het
tweefasenvoedersysteem, een aangepast voeder gegeven tijdens de dracht- en de lactatieperiode. Bij
toepassing van een driefasenvoeder wordt het voeder voor de dracht opgedeeld in een voeder voor de
eerste 90 dagen van de dracht (vroege dracht) en een voeder voor de laatste 25 dagen van de dracht
(late dracht). Tijdens het begin van de dracht is de nutriëntenbehoefte beperkt. De zeug bevindt zich in
een soort rustfase en heeft slechts een beperkte energie-, eiwit- en mineralenbehoefte. Deze behoefte
neemt in belangrijke mate toe naar het einde van de dracht. Doordat er tijdens de lactatieperiode naar
een maximale melkproductie gestreefd wordt, is in deze periode de nutriëntenbehoefte het grootst.
Volgens dr. D. Maenhout van Hendrix Voeders (Vandenbosch, 1998 in Parloo et al., 2000) richt deze
maatregel zich vooral naar bedrijven die willen doorgroeien naar een hogere productie van meer dan 22
biggen per zeug en per jaar en naar bedrijven die inspanningen willen of moeten doen naar milieu en/of
dierenwelzijn. Momenteel wordt op veel bedrijven nog steeds gebruik gemaakt van één voeder, dat zowel
tijdens de dracht als de lactatie gegeven wordt. Aangezien dit voeder gebaseerd is op de hoge behoefte
tijdens de lactatie, neemt het varken tijdens de dracht een overmaat aan eiwitten op.
Leghennen krijgen in plaats van één volledig legvoeder, twee voeders aangeboden. De omschakeling van
het ene voeder naar het andere gebeurt op een leeftijd van ca. 36 weken. Voor slachtkuikens worden er
in plaats van twee (0-38 dagen, 38-43dagen), drie voeders gebruikt (0-14 dagen, 14-38 dagen, 38-43
dagen). In theorie wordt de 42 dagen durende mestronde opgedeeld in 3 blokken van 14 dagen, waarin
de voeders toenemen in energieinhoud, maar het gehalte aan lysine, methionine, cystine, fosfor en
calcium afneemt. In feite is de derde ronde geïntroduceerd omdat in de afmestfase geen coccidiostaticum
in het voer mag zitten.
Volgens (Lenis, 1989; Jongbloed, 1990 in Parloo et al., 2000) wordt in de vleesvarkenshouderij door het
gebruik van driefasenvoeder het ruw eiwitaanbod met 0,5 tot 0,6 % gereduceerd t.o.v. tweefasenvoeder,
waardoor er een reductie van de stikstofexcretie in de mest van 6-7 % kan bekomen worden. Ook
(Fremaut, 1989 in Parloo et al., 2000) behaalden analoge resultaten. Driefasenvoeder leverden hun een
reductie van het ruw eiwitaanbod van 1,1 % op, waardoor de stikstofexcretie in de mest met 12,5 %
daalde.
In de experimenten van Bens (nd in Parloo et al., 2000) lag het gemiddeld stikstofgehalte van het
aangeboden twee- en driefasenvoeder hoger (respectievelijk 17 en 16,2 %) dan in de experimenten van
de andere auteurs. Over het gehele groeitraject (25-105 kg) wordt door het gebruik van driefasenvoeder
het ruw eiwitaanbod verminderd met 0,8 %, wat een reductie van de stikstofuitstoot met de mest van 7
% oplevert.
Experimenten met fokzeugen (Lenis, 1989 in Parloo et al., 2000) toonden aan dat de N-excretie bij
gebruik van een verschillend voeder voor dracht en lactatie, 24 % minder bedraagt dan wanneer er
eenzelfde voeder gebruikt wordt voor beide periodes. Uit experimenten van (Everts, 1993 in Parloo et al.,
2000) kon besloten worden dat een dieet met lage stikstofinhoud tijdens de dracht en met hoge
stikstofinhoud tijdens de lactatie, ongeveer 25 % minder stikstofexcretie tot gevolg heeft in vergelijking
met het gebruik van 1 conventioneel voeder (met hoge stikstofinhoud) voor de twee periodes samen.
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
87
Door leghennen in plaats van een volledig legvoer een tweefasenvoer (met toevoeging van de
synthetische aminozuren lysine en methione) aan te bieden, wordt volgens de berekeningen van
(Coppoolse, 1990 in Parloo et al., 2000) de stikstofuitstoot met 12 % gereduceerd. Verdere verlaging van
het eiwitaanbod door supplementatie van meerdere synthetische aminozuren (threonine en tryptofaan of
threonine, tryptofaan, isoleucine, valine en arginine) reduceerden de stikstofexcretie met respectievelijk
14 % en 32 %.
Multifasevoedering
Bij het multifasenvoedersysteem wordt de samenstelling van het voeder wekelijks aangepast aan de
actuele behoefte van het dier door een stikstofmineralen-rijk voer in wisselende verhoudingen te mengen
met een stikstofmineralen-arm voer. Het is de bedoeling om met multifasenvoeder, met minstens
gelijkblijvende technische en economische resultaten, de mineralenuitstoot zo ver mogelijk terug te
brengen.
Uit Nederlandse experimenten met vleesvarkens (De Schothorst, Lelystad en Rosmalen), blijkt
multifasenvoeding in vergelijking met een tweefasen-voedersysteem een reductie van de stikstofexcretie
van 10-20 % oplevert.
Bens (sd, in Parloo et al., 2000) realiseerden met multifasenvoeder 8 % reductie van de stikstofexcretie
ten opzichte van driefasenvoeder en 14,9 % reductie ten opzichte van tweefasenvoeder (de gemiddelde
gehaltes aan ruw eiwit voor het twee-, drie- en multifasenvoeder, bedroegen respectievelijk 17,0 %, 16,2
% en 15,3 %).
Effectieve micro-organismen als voedingssupplement
Amon et al. (2004) realiseerden een reductie van de lachgasemissie uit varkensmengmest met 23,3% bij
het toevoegen van zogenaamde ‘effectieve micro-organismen’ aan de dierenvoeding. ‘Effective micro-
organismen’ zijn een cocktail van verschillende micro-organismen die de emissie van methaan, lachgas,
ammoniak en geur bij mengmestopslag van varkens en runderen zouden verminderen. Directe dosering
van deze ‘effectieve micro-organismen’ in de mestopslag zelf leidt bij rundveemengmest tot een reductie
van de lachgasemissie met 16,5% terwijl bij varkensmengmest geen effect werd vastgesteld.
GEMENGDE EFFECTEN
In het MIDAIR project werd tevens de impact nagegaan van bedrijfstype (conventioneel vs. organisch),
seizoen en afdekken op de methaan- en lachgasemissies bij opslag van vaste rundveemest. Op beide
bedrijven werd melkvee van het Holstein ras gehouden. In Tabel 3.1.12 wordt een overzicht gegeven van
de belangrijkste variabelen (mestsamenstelling, meteoconditie) en de lachgasemissies tijdens de
proefperiode.
Het MIDAIR project bekeek ook de impact van afdekken en temperatuur (winter vs. zomer) op de
methaan-, lachgas- en ammoniakemissies bij rundveemengmest. In Tabel 3.1.13 wordt een overzicht
gegeven van de belangrijkste beïnvloedende variabelen en de lachgasemissie tijdens de proefperiode.
Daarnaast werd ook de invloed van vergisten nagegaan door de experimenten zowel met onvergiste als
met anaeroob vergiste mest uit te voeren. De invloed van afdekken werd bij onvergiste mest nagegaan
door in het ene geval de natuurlijke korst op de mengmest te laten vormen terwijl in het tweede geval
een houten deksel boven de mest aan te brengen. In het geval van vergiste mest werd de invloed van
twee types afdekking onderzocht: het aanbrengen van een laag stro en het aanbrengen van een laag
stro met daarboven een houten deksel.
Uit de testresultaten blijkt:
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
88
• Een duidelijke stijging van de lachgasemissie met stijgende temperatuur (zomer vs. winter);
• Een duidelijke toename van de lachgasemissie bij vergiste mengmest;
• Een daling van de lachgasemissie bij het aanbrengen van een houten deksel;
• Een daling van de lachgasemissie bij het aanbrengen van een laag stro op vergiste mest.
Amon et al (2004) onderzochten de invloed van composteren/beluchten en temperatuur op de emissies
van methaan, lachgas en ammoniak bij de niet afgedekte opslag van rundveestromest. De invloed van
temperatuur werd nagegaan door de experimenten zowel in de zomer- als de winterperiode uit te
voeren. De invloed van composteren/beluchten werd nagegaan door één van beide hopen 7 maal te
keren gedurende de opslagperiode. Uit de proeven blijken volgende resultaten:
• Composteren in de winterperiode leidt tot een daling van de lachgasemissies met 40,6% t.o.v. de
klassieke anaerobe opslag (niet afgedekte mesthoop);
• De lachgasemissie bij een niet afgedekte mesthoop is in de zomerperiode 33,9% lager dan in de
winterperiode;
• Composteren in de zomerperiode reduceert de lachgasemissie met 35% t.o.v. de klassieke
anaerobe opslag (niet afgedekte mesthoop).
Wagner-Riddle (datum niet beschikbaar) onderzocht de invloed van diersoort, temperatuur en opslagduur
op de emissies van methaan en lachgas bij externe opslag van mengmest (varkens en runderen). In
Tabel 3.1.18 wordt een overzicht gegeven van de gemeten lachgasemissies. Uit de gegevens in deze
tabel blijkt:
• een stijging van de lachgasemissie met stijgende temperatuur, hoewel bij temperaturen lager
dan 10°C niet direct meer een temperatuureffect wordt waargenomen;
• een hogere lachgasemissie bij varkensmengmest dan bij rundveemengmest bij temperaturen
lager dan 10°C (1219% hoger) en een lagere lachgasemissie bij varkensmengmest dan bij
rundveemengmest bij temperaturen hoger dan 10°C (19% lager).
Tabel 3.1.12: Invloed van de bedrijfsvoering, seizoen en overdekken op de lachgasemissie bij opslag van vaste rundveemest
Winter Zomer
Conventioneel Organisch Conventioneel Organisch
Opslag
Volume m³ 210 250 190 200
Locatie Buiten, niet overdekt
Buiten, niet overdekt
Buiten, niet overdekt
Overdekt
Mestsamenstelling
pH 7,24 8,89 9,03 8,92
Vaste stof kg/ton 209 180 246 267
Vluchtige bestanddelen
kg/ton 40 31 51,5 60
Kjehldahl stikstof kg N/ton 5,4 3 7,44 8,44
Emissie
Lachgas g/m³/dag 50,7 21,8 5,9 1,3
ECOLA
S
Literatuuroverzicht
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
89
Tabel 3.1.13: Invloed van de temperatuur, voorbehandeling en afdekken op de lachgasem
issie bij opslag van rundveem
engmest
Onbehandelde rundveem
engmest
Voorvergiste rundveem
engmest
Natuurlijke korst
Natuurlijke korst +
houten deksel
Geen afdekking
Laag stro
Laag stro + houten
deksel
Winter
Zomer
Winter
Zomer
Winter
Zomer
Winter
Zomer
Winter
Zomer
Opslag
Duur
dagen
100
140
100
140
100
140
100
140
100
140
Mestsamenstelling
pH
7,23
7,59
7,22
7,56
7,68
7,74
7,64
7,64
7,58
7,64
Vaste stof
kg/ton
89,8
74,2
87,5
60,3
57,3
57,7
60,0
59,2
58,6
59,2
Vluchtige
bestanddelen kg/ton
70,5
55,6
68,1
44,7
40,8
40,2
42,3
41,3
41,6
41,3
Totaal stikstof
kg N/ton
3,47
3,28
4,04
3,14
3,69
3,57
3,86
3,40
3,74
3,40
Ammoniakale
stikstof
kg N/ton
1,68
1,75
2,36
1,51
2,51
2,20
1,76
2,06
2,49
2,06
Emissie
Lachgas
g/m
³/dag
0,44
1,105
0,382
0,60
0,286
2,225
0,285
1,257
0,291
0,781
ECOLA
S
Literatuuroverzicht
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
90
Tabel 3.1.14: Invloed van diersoort, temperatuur en opslagduur op de methaanem
issie bij niet-afgedekte opslag van mengmest
Varkensm
engmest Arkell
Varkensm
engmest Guelph
Varkensm
eng-
mest Jarvis
Rundveem
engmest
Bright
Rundveem
engmest
Embo
Zomer
Herfst
Winter
Lente
Zomer
Herfst
Winter
Lente
Zomer
Herfst
Winter
Lente
Zomer
Zomer
Herfst
Winter
Opslag
Duur
dagen
24
12
6
43
15
20
74
21
105
21
133
37
66
17 +
55
40
19
Tempe-
ratuur
°C
16,7
7,2
-5,6
9,9
18,5
7,4
-3,0
7,3
18,5
7,4
-5,8
7,9
17,7
18,2
4,4
-5,8
Mest-
samen-
stelling
pH
7,5
7,5
7,5
7,5
6,8
7,5
7,4
7,4
7,7
7,9
- -
- -
- -
N in
vaste
stof
g/ton
- -
- -
2299
1874
1778
1778
798
1075
- -
- -
- -
NH4-N g/ton
1521
1521
1521
1521
2066
1398
1245
1245
678
882
1680
1680
1680
1750
1750
1750
Emissie
Lachgas
mg/m
³/dag
0,55
2,81
8,99
< dl
< dl
7,75
0,62
2,40
13,89
4,21
0,36
< dl
0,72
12,93
< dl
< dl
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
91
INVLOEDSFACTOREN LACHGASEMISSIE: SAMENVATTEND OVERZICHT
Hoewel de impact van bepaalde invloedsfactoren op de lachgasemissie niet altijd 100% duidelijk is,
kunnen toch volgende vrij algemene tendenzen uit bovenstaand overzicht vastgelegd worden:
• De lachgasemissie wordt in sterke mate beïnvloed door de stikstofinhoud van de mest. Zo geeft
vaste mest (hogere N-inhoud) aanleiding tot hoger lachgasemissies bij externe opslag dan
mengmest (lagere N-inhoud). De N-excretie is eveneens afhankelijk van de diersoort. De hoogste
lachgasemissie wordt vastgesteld bij pluimveemest (hoogste N-excretie), gevolgd door
varkensmest en uiteindelijk rundveemest. Gezien door aanpassingen van de voedersamenstelling
(meerfasenvoeder en multifasenvoeder) kan ingespeeld worden op de N-excretie, bestaat de
mogelijkheid om de lachgasemissies te beperken door in te spelen op de voedersamenstelling.
• De lachgasemissie stijgt met stijgende temperatuur. Volgens de meeste auteurs is bij lage
temperatuur (< 10°C) geen temperatuurseffect meer meetbaar.
• De impact van bedrijfsvoering (conventioneel vs. organisch bedrijf) op de lachgasemissie is
onduidelijk.
• De invloed van afdekken op de lachgasemissie is onduidelijk.
3.1.3 Ammoniak (NH3)
3.1.3.1 Mechanisme
Anders dan bij methaan en lachgas dient bij ammoniak rekening gehouden te worden met twee stappen:
de vorming van ammoniak en de daaropvolgende vrijstelling in de atmosfeer (vervluchtiging). Bij
ammoniak kunnen beide stappen worden beïnvloed, terwijl bij methaan en lachgas wordt van uitgegaan
dat de vrijstelling in de atmosfeer van de gevormde molecule weinig of niet kan worden beïnvloedt.
VORMING VAN AMMONIAK
Bij zoogdieren komt ureum voor als stikstofhoudende verbinding in de urine, terwijl bij pluimvee de
stikstofhoudende verbinding urinezuur is. Als gevolg van de aanwezigheid van micro-organismen/
bacteriën in de mest worden zowel ureum als urinezuur afgebroken en omgezet naar ammoniak.
Daarnaast doet zich ook afbraak voor van N-houdende organische verbindingen in de mest
(ammonificatie). Deze mineralisatie van N-houdende organische verbindingen is veel trager dan de
omzetting van ureum en urinezuur en dit proces speelt dan ook een minder belangrijke rol bij de emissies
uit stallen en mestopslag (maar wel na toediening van mest op de bodem). Nadat het ammoniak
gevormd is, ontsnapt het vrij gemakkelijk uit de mest.
Meer dan de helft van de N die door runderen en varkens wordt uitgescheiden bevindt zich in de urine.
Hiervan is 65-85% aanwezig onder de vorm van ureum. Ureum wordt gehydrolyseerd door het
extracellullaire enzyme urease tot ammoniumcarbonaat dat snel afbreekt volgens de volgende reactie
(Rumburg et al., 2004 in Vanderreydt et al, 2004):
CO(NH2)2 +2 H2O → (NH4)2CO3 ↔ 2 NH4+ + CO3
2-
Pluimvee produceert geen urine. Een belangrijk bestanddeel van pluimvee-faeces is urinezuur, dat na
hydrolyse tot ureum, snel degradeert tot NH4+.
Een tweede manier waarop er in excreten NH3 gevormd wordt, is de afbraak van organische
stikstofverbindingen tot aminozuren. Deze aminozuren kunnen verder degraderen tot NH3 en andere
componenten zoals getoond in de volgende reactie (Vanderreydt et al, 2004):
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
92
Organische verbindingen → NH3 + CH4 + CO2 + H2 + H2S
VERVLUCHTIGING VAN HET GEVORMDE AMMONIAK
Ammoniak bestaat in vloeibare mest in de vorm van ammonium-ionen (NH4+) en vrij ammoniak (NH3).
Ammoniakvervluchtiging wordt hier gedefinieerd als de verplaatsing van gasvormig NH3 vanuit het
mestoppervlak naar de vrije luchtstroming. Figuur 3.1.5 illustreert het mechanisme van ammoniak-
vervluchtiging uit vloeibare (of de vloeibare fractie van) mest (Ni, 1999 in Vanderreydt et al, 2004).
Figuur 3.1.5: Mechanisme ammoniak-vervluchtiging (Ni, 1999 in Vanderreydt et al, 2004)
Het uit biomassa geproduceerde NH3 kan onder invloed van een concentratiegradiënt naar het
mestoppervlak diffunderen. Dit diffusieproces is temperatuursafhankelijk. Hogere temperaturen
vergemakkelijken het diffusieproces.
NH3 is een basische molecule en kan een proton binden ter vorming van het ammonium-ion NH4+. Deze
evenwichtsreactie kan uitgedrukt worden aan de hand van de zuurdissociatieconstante Kd. Deze
dissociatieconstante is afhankelijk van het type mest en de temperatuur. Bij hogere pH-waarden en
temperaturen zal de evenwichtsreactie in de richting van vrij ammoniak gedreven worden. De pH-waarde
wordt bepaald door de initiële pH-waarde en het vrijkomen van CO2 en NH3 .
De concentratie van gasvormig ammoniak aan het mestoppervlak wordt bepaald door de ligging van het
evenwicht met het vrij ammoniak in de waterige fase aan het oppervlak. Dit evenwicht kan uitgedrukt
worden aan de hand van de constante van Henry Kh . Deze constante legt een direct verband tussen de
oplosbaarheid van een gas en de partitiële druk in de gasfase van de stof en is temperatuursafhankelijk.
De verplaatsing van gasvormig NH3 vanuit het mestoppervlak naar de vrije luchtstroming gebeurt
grotendeels door convectie. De convectieve massatransfer kan uitgedrukt worden door:
QAr = Ahm (CAg,0 – CAg, ∞)
waarbij QAr de emissiesnelheid van NH3 vanuit het mestoppervlak A, CAg,0 , de concentratie gasvormig
NH3 aan het mestopppervlak, CAg, ∞ de concentratie van gasvormig NH3 in de vrije luchtstroming en hm de
convectieve massatransfercoëfficiënt zijn. De convectieve massatransfercoëfficiënt hm is afhankelijk van
de temperatuur, de ruwheid van het oppervlak en snelheid van de luchtstroming over het oppervlak.
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
93
3.1.3.2 Invloedsfactoren
FACTOREN MET EEN INVLOED OP DE VORMING VAN AMMONIAK
Volgens Bowman (2002) hebben volgende factoren een impact op de ammoniakvorming bij mestopslag:
1. pH
2. temperatuur
3. koolstof/stikstof ratio in de mest
4. beschikbaarheid van ammoniumionen
Pollet (1996) ziet naast de invloed van het dier, voornamelijk temperatuur, pH, verblijftijd en droge
stofgehalte van de mest als belangrijkste invloedsfactoren bij de ammoniakvorming.
FACTOREN MET EEN INVLOED OP DE VERVLUCHTIGING VAN AMMONIAK
In essentie is de NH3-emissiesnelheid afhankelijk van de convectieve massatransfercoëfficiënt en het
concentratieverschil tussen het mestoppervlak en de vrije luchtstroming. Figuur 3.1.6 vat de verschillende
invloedsfactoren op het proces van NH3-vervluchtiging nogmaals samen (Vanderreydt et al, 2004).
Figuur 3.1.6: Invloedsfactoren op het proces van NH3-vervluchtiging (Vanderreydt, I., De Fré, R., Swaans, W., Govaerts, J. 2004)
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
94
DIERSOORT EN MESTTYPE
Net zoals bij de emissie van lachgas, wordt de ammoniakemissie bij externe mestopslag dikwijls
uitgedrukt als een percentage van de in de mest aanwezige stikstof. De eerste bepalende variabele is dan
ook de verschillende N-excretie per diertype en de verschillende N-inhoud per type mest (vaste mest vs.
mengmest) (zie Tabel 3.1.10).
Wat vervluchtiging van de N-inhoud als NH3 betreft, gaan de Mol en Hilhorst (2003) uit van 1,2% bij
externe opslag van stalmest. Oenema et al (2000) citeren dat 2% van het totaal N als NH3 wordt
geëmitteerd bij rundveemengmest in afgedekte externe opslag. Bij opslag van vaste rundveemest
bedraagt het verlies 10-15% bij melkvee en 7% bij kalveren (<6 maand). Bij niet-afgedekte silo’s
bedraagt het N-verlies uit varkensmengmest 5-15% van het totaal N voor een opslagduur van 180-250
dagen. Bij een afgedekte externe opslag bedraagt dit verlies 1,66% voor vleesvarkens en 2,36% voor
fokvarkens. Voor varkensstromest worden verliezen als NH3 in de grootte-orde 2-5,2% van totaal N
geciteerd.
Op basis van de gegevens van Ferm et al (2006) blijkt dat de NH3 emissie bij de opslag van
varkensstromest 1,8 tot 8,3 maal hoger is dan bij de opslag van rundveestromest.
AANZUREN
Het aanzuren van varkensmengmest leidt tot een reductie van de ammoniakemissies die afhankelijk zijn
van de ingestelde pH. Hörnig et al (2002) bekwamen bij varkensmengmest een reductie van de
ammoniak-emissies met 63,6% bij pH 5, van 79,5% bij pH 4,5 en van 94,9% bij pH 4. Het aanzuren
gebeurde in alle gevallen met melkzuur.
AANBRENGEN VAN EEN DRIJVENDE AFDEKKING
Belangrijkste emissiereductiemaatregel bij externe mestopslag is het verkleinen van het contactoppervlak
tussen de mest en de lucht. Oudendag (1992) geeft volgende vervluchtigingspercentages voor open en
afgedekte externe mestopslag per diersoort (Tabel 3.1.15), wat neerkomt op een reductie van de
ammoniakemissie met 90% als gevolg van afdekken.
Tabel 3.1.15: Invloed van afdekken op het vervluchtigingspercentage bij externe mestopslag (Oudendag, 1992)
Vervluchtingspercentage (%)
Open externe opslag Afgedekte externe opslag
Melkvee 10 1
Vleesvee 10 1
Vleesvarkens 16 1,6
Leghennen
Mestbandbatterij met geforceerde droging 8 0,8
Grondhuisvesting 5 0,5
Slachtkuikens 4 0,4
Anon (1995) geeft aan dat de reductie van de ammoniakemissie functie is van de aard van de afdekking
(Tabel 3.1.16). Deze cijfers worden door metingen van De Bode (1991) op (mini)silo’s met een Lindvall-
doos ondersteund (Tabel 3.1.17). Uit de cijfers van De Bode (1991) blijkt dat de meeste
afdekkingvormen een hogere efficiëntie hebben in de zomer- dan in de winterperiode.
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
95
Tabel 3.1.16 : Invloed van de aard van de afdekking op de reductie van de ammoniakemissie bij externe mestopslag (Anon, 1995)
Aard afdekking Reductie ammoniakemissie (%)
Tentzeil 70 – 90
Beton, golfplaten, hout, kunststof 70 – 90
Olielaag 70 – 90
Mestzak 70 – 90
Drijvende folie 50 – 80
Polystyreen (Tempex) 50 – 80
Tabel 3.1.17 : Invloed van de aard van de afdekking op de reductie van de ammoniakemissie bij externe mestopslag in zomer- en winterperiode (De Bode, 1991)
Reductie ammoniakemissie (%)
Aard afdekking Rundveemengmest Varkensmengmest
Zomer Winter Zomer Winter
Tentzeil 84 (79 – 92) 71 (58 – 75) 94 (86 – 97) 84 (71 – 96)
Golfplaten 50 (31 – 61) 46 (14 – 79) 84 (33 – 100) 54 (31 – 72)
Drijvende folie 86 (74 – 94) 82 (53 – 96) 94 (80 – 100) 73 (58 – 84)
Polystyreen (Tempex) 81 (72 – 93) 78 (43 – 94) 85 (75 – 93) 78 (36 – 87)
Hörnig et al (2002) bekwamen een reductie van de ammoniakemissie met 80% bij het aanbrengen van
een 5-15 cm dikke strolaag bovenop een varkensmengmestopslag. Het gebruik van natuurlijke
steenachtige materialen met lage densiteit als drijvende afdekking leidde tot een reductie van de
ammoniakemissie met respectievelijk 62,9% (Pegülit R) en 91% (Pegülit M). Het gebruik van
raapzaadolie als afdekking leidde tot een reductie van de ammoniakemissies met 50% bij een laag van 3
mm en 85% bij een laag van 6 mm.
Portejoie en Martinez (2002) onderzochten de invloed van verschillende types afdekking op de
ammoniak-emissie bij de opslag van varkensmengmest. De resultaten worden samengevat in Tabel
3.1.18.
Tabel 3.1.18: Invloed van verschillende types afdekkingen op de ammoniakemissie bij de opslag van varkensmengmest
Afdekking Reductie in NH3 emissie
1 cm dikke olielaag 93%
Drijvende kunststoffilm – 1 mm dik 99%
Geperforeerde polystyreen schijf – openingen van 1,6 cm voor in totaal 33% van de oppervlakte
76%
Turf rechtsreeks bovenop slurry 77 – 88%
Geperforeerde polystyreenschijf + turf 100%
Hydrofobe turf (3 dagen gedroogd bij 105°C) bovenop slurry 100%
Geperforeerde polystyreenschijf + hydrofobe turf 100%
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
96
Oenema et al (2000) gaan uit van een reductie van de NH3-emissie uit een mestsilo met varkens-
mengmest van 84-94% bij gebruik van een tentconstructie.
Chadwick (2005) onderzocht de invloed van compacteren en afdekken op de emissies van methaan,
lachgas en ammoniak bij externe opslag van rundveestromest. De invloed van het compacteren en
afdekken op de ammoniakemissies varieert van 47% tot 93% emissiereductie. Het is ook niet duidelijk of
het compacteren van de mest voor het afdekken een invloed heeft.
Hansen et al. (2006) onderzochten de invloed van afdekken op de methaan-, lachgas en ammoniak-
emissie bij de opslag van de vaste fractie van anaëroob vergiste varkensmengmest. Afdekken gaf hierbij
aanleiding tot 12% reductie van de ammoniakemissies.
VORMING VAN EEN NATUURLIJKE KORST
Smith et al (2004) onderzochten de invloed van de vorming van een natuurlijke korst bovenop
rundveemengmestopslag op de ammoniakemissie. Uit metingen op een 50-tal bedrijven bleek een
reductie van de ammoniakemissie van 50% als gevolg van de aanwezigheid van een natuurlijke korst op
de mengmestopslag. Het sterk en regelmatig mengen van de mest in de opslag heeft dus mogelijks een
negatief effect op de ammoniakemissie.
DIERENVOEDING
Amon et al. (2004) realiseerden een reductie van de ammoniakemissie uit varkensmengmest met 39,1%
bij het toevoegen van zogenaamde ‘effectieve micro-organismen’ aan de dierenvoeding. ‘Effective micro-
organismen’ zijn een cocktail van verschillende micro-organismen die de emissie van methaan, lachgas,
ammoniak en geur bij mengmestopslag van varkens en runderen zouden verminderen. Directe dosering
van deze ‘effectieve micro-organismen’ in de mestopslag zelf leidt bij rundveemengmest tot een reductie
van de lachgasemissie met 20,2% terwijl bij varkensmengmest zelfs een lichte stijging van de ammoniak-
emissie werd vastgesteld.
GEMENGDE EFFECTEN
Het MIDAIR project bekeek de impact van afdekken en temperatuur (winter vs. zomer) op de methaan-,
lachgas- en ammoniakemissies bij rundveemengmest. In Tabel 3.1.19 wordt een overzicht gegeven van
de belangrijkste beïnvloedende variabelen en de ammoniakemissie tijdens de proefperiode. Daarnaast
werd ook de invloed van vergisten nagegaan door de experimenten zowel met onvergiste als met
anaeroob vergiste mest uit te voeren. De invloed van afdekken werd bij onvergiste mest nagegaan door
in het ene geval de natuurlijke korst op de mengmest te laten vormen terwijl in het tweede geval een
houten deksel boven de mest aan te brengen. In het geval van vergiste mest werd de invloed van twee
types afdekking onderzocht: het aanbrengen van een laag stro en het aanbrengen van een laag stro met
daarboven een houten deksel.
Uit de testresultaten blijkt:
• Een duidelijke stijging van de ammoniakemissie met stijgende temperatuur (zomer vs. winter);
• Geen eenduidige impact van vergisten op de ammoniakemissie;
• Een daling van de ammoniakemissie bij afdekken.
Eurich-Menden en Döhler onderzochten de effecten van verschillende maatregelen op de ammoniak-
emissie bij varkens- en rundveehouders. Bij varkenshouders leidde het afdekken van de
mengmestopslagtank door middel van een laag stro in combinatie met het direct injecteren van mest in
de bodem tot een reductie van de ammoniakemissies met 36%. Details over het aandeel van het
afdekken van de opslagtank in deze reductie worden niet gegeven. Verder kan door het aanpassen van
ECOLAS 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
97
de voeding in varkensbedrijven een reductie van de ammoniakemissie met 54% gerealiseerd worden. Bij
rundveehouders leidt het aanbrengen van een drijvende afdekking op de mengmestopslagtank in
combinatie met het direct injecteren van mengmest in de bodem tot een daling van de ammoniak-
emissies met 28%. Het is opnieuw niet mogelijk om de impact van de drijvende afdekking uit te splitsen.
Amon et al (2004) onderzochten de invloed van composteren/beluchten en temperatuur op de emissies
van methaan, lachgas en ammoniak bij de niet afgedekte opslag van rundveestromest. De invloed van
temperatuur werd nagegaan door de experimenten zowel in de zomer- als de winterperiode uit te
voeren. De invloed van composteren/beluchten werd nagegaan door één van beide hopen 7 maal te
keren gedurende de opslagperiode. Uit de proeven blijken volgende resultaten:
• Composteren in de winterperiode leidt tot een stijging van de ammoniakemissies met een factor
6,55 t.o.v. de klassieke anaerobe opslag (niet afgedekte mesthoop);
• De ammoniakemissie bij een niet afgedekte mesthoop is in de zomerperiode een factor 3,52
hoger dan in de winterperiode;
• Composteren in de zomerperiode verhoogt de ammoniakemissie met een factor 3,95 t.o.v. de
klassieke anaerobe opslag (niet afgedekte mesthoop).
INVLOEDSFACTOREN AMMONIAKEMISSIE: SAMENVATTEND OVERZICHT
Hoewel de impact van bepaalde invloedsfactoren op de ammoniakemissie niet altijd 100% duidelijk is,
kunnen toch volgende vrij algemene tendenzen uit bovenstaand overzicht vastgelegd worden:
• De ammoniakemissie wordt in sterke mate beïnvloed door de stikstofinhoud van de mest.
• De ammoniakemissie stijgt met stijgende temperatuur.
• Aanzuren leidt tot een daling van de ammoniakemissie bij externe mestopslag.
• Afdekken leidt tot een daling van de ammoniakemissie bij externe mestopslag. Ook de vorming
van een natuurlijke korst bovenop een externe opslag van mengmest geeft aanleiding tot een
daling van de ammoniakemissies uit deze opslag.
ECOLA
S
Literatuuroverzicht
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
98
Tabel 3.1.19: Invloed van de temperatuur, voorbehandeling en afdekken op de am
moniakemissie bij opslag van rundveem
engmest
Onbehandelde rundveem
engmest
Voorvergiste rundveem
engmest
Natuurlijke korst
Natuurlijke korst +
houten deksel
Geen afdekking
Laag stro
Laag stro + houten
deksel
Winter
Zomer
Winter
Zomer
Winter
Zomer
Winter
Zomer
Winter
Zomer
Opslag
Duur
dagen
100
140
100
140
100
140
100
140
100
140
Mestsamenstelling
pH
7,23
7,59
7,22
7,56
7,68
7,74
7,64
7,64
7,58
7,64
Vaste stof
kg/ton
89,8
74,2
87,5
60,3
57,3
57,7
60,0
59,2
58,6
59,2
Vluchtige
bestanddelen kg/ton
70,5
55,6
68,1
44,7
40,8
40,2
42,3
41,3
41,6
41,3
Totaal stikstof
kg N/ton
3,47
3,28
4,04
3,14
3,69
3,57
3,86
3,40
3,74
3,40
Ammoniakale
stikstof
kg N/ton
1,68
1,75
2,36
1,51
2,51
2,20
1,76
2,06
2,49
2,06
Emissie
Ammoniak
g/m
³/dag
0,725
1,105
0,522
0,60
0,443
1,589
0,354
0,898
0,348
0,558
Universiteit Gent Resultaten metingen proefopstellingen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
99
4 RESULTATEN VAN DE METINGEN AAN PROEFOPSTELLINGEN
4.1 INLEIDING
Op basis van de resultaten van een literatuurstudie en de resultaten van een enquête (uitgevoerd door
Ecolas) werden een aantal proefopstellingen opgezet waarbij de emissies van NH3, N2O en CH4 gevolgd
worden in functie van de tijd en de belangrijkste controlerende parameters. Naar aanleiding van de
stuurgroepvergadering op 18/05/2005 werd de nadruk gelegd op de voor Vlaanderen ‘relevante’ stromen,
nl. stalmest van vleesvee, rundveemengmest en vochtige pluimveemest. Als behandelingsmethodes voor
de rundveemengmest wordt gekozen voor drijvende afdekking en aanzuren. De vochtige pluimveemest
wordt afgedekt met plastiek folie. Voor de stalmest wordt geen behandeling voorzien. Er wordt tevens
voor geopteerd de proefopstelling uit te voeren in drievoud met telkens mest van drie verschillende
landbouwers.
4.2 OPZET VAN DE PROEFOPSTELLINGEN
Het doel van de proefopstellingen is om de emissies van NH3, N2O en CH4, die via fysische en biologische
processen uit de mest worden gevormd bij verschillende omstandigheden op te volgen in de tijd.
Hiervoor wordt een voldoende grote hoeveelheid (± 50 L) mest opgeslagen in een vat (60 L) en aan de
lucht blootgesteld. De vaten worden in een ruimte opgeslagen, afgeschermd van zon, regen en wind.
Tevens wordt de temperatuur gemeten gedurende de volledige opslagperiode. De totale duur van de
proefopzetten bedraagt 4 maanden. De proefopzet wordt uitgevoerd gedurende 2 periodes nl. van
september ‘05 tot december ’05 en vanaf half januari ’06 tot half mei ‘06. In totaal worden telkens 18
vaten opgesteld. Foto 1 geeft een beeld van de proefopstelling.
Foto 1: Opslag van de mest in vaten (60 l)
De kippenmest, afkomstig van drie verschillende landbouwers wordt open opgesteld en bedekt met een
plastiek folie. Als behandelingsmethode voor de rundveemengmest wordt gekozen voor aanzuren en een
drijvende afdekking. Als drijvende afdekking wordt gebruik gemaakt van het TOP Tex doek. Het aanzuren
gebeurt met H2SO4 tot een initiële pH van 5,5. Deze opstellingen worden telkens in drievoud uitgevoerd
met mengmest afkomstig van drie verschillende landbouwbedrijven. De stalmest, opnieuw afkomstig van
Universiteit Gent Resultaten metingen proefopstellingen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
100
drie verschillende bedrijven, wordt enkel open opgesteld. In Tabel 4.2.1 wordt een overzicht gegeven van
de verschillende opstellingen.
Tabel 4.2.1: Overzicht van de verschillende proefopstellingen
Code Mestsoort Landbouwer Behandeling
KTRP Kippenmest Truyen bedekt
KTRO Kippenmest Truyen open
KDAP Kippenmest David bedekt
KDAO Kippenmest David open
KVAP Kippenmest Van den Heede bedekt
KVAO Kippenmest Van den Heede open
SMO Stalmest Moyaert open
SDV Stalmest De Vriendt open
SDA Stalmest David open
RDWA Rundveemengmest De Wulf aangezuurd
RMOA Rundveemengmest Moyaert aangezuurd
RDVA Rundveemengmest De Vriendt aangezuurd
RDWD Rundveemengmest De Wulf met drijvende afdekking
RMOD Rundveemengmest Moyaert met drijvende afdekking
RDVD Rundveemengmest De Vriendt met drijvende afdekking
De proeven werden uitgevoerd in drievoud met mest afkomstig van drie verschillende
landbouwbedrijven. De belangrijkste eigenschappen met betrekking tot de herkomst van de mest (type
bedrijf, voedingspatroon, ...) worden weergegeven in Bijlage 3.
Bijlage 3: Herkomst van de mest gebruikt in de proefopstellingen
4.3 MATERIAAL EN METHODEN
Gedurende vier maanden wordt de emissie van NH3, N2O en CH4 gevolgd. Gedurende de de eerste twee
weken gebeuren de metingen om de twee à drie dagen, daarna wordt de analysefrequentie geleidelijk
afgebouwd tot wekelijks één meting.
De analyses worden uitgevoerd met een Foto-Akoestische Infrarood Analyser (Bruël & Kjaer, type 1302).
De vaten worden gedurende een korte tijd afgesloten van de lucht, waarna de headspace on-line wordt
geanalyseerd. De Foto-Akoestische Infrarood Analyser meet de drie gassen simultaan (foto 2 en 3). Na
de analyse wordt de mest opnieuw blootgesteld aan de lucht.
De Foto-Akoestische Infrarood Analyser geeft de resultaten weer in ppmv. Er worden telkens zes
metingen uitgevoerd, om de drie minuten. Uit de helling van de lineaire regressie wordt de gasflux
berekend (ppmv/h) (Figuur 4.3.1). Omrekening van ppmv naar g m-2 gebeurt via de ideale gaswet, het
headspace volume en de emitterende oppervlakte. De spreiding op de helling laat berekening van de
standaardafwijking (SD) toe.
Universiteit Gent Resultaten metingen proefopstellingen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
101
Foto 2: Meting van de headspace in een gesloten vat
Foto 3: Foto-akoestische infrarood analyser
Universiteit Gent Resultaten metingen proefopstellingen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
102
Figuur 4.3.1: Berekening van de gasflux uit de helling van de lineaire regressie
4.4 RESULTATEN
4.4.1 Emissies van NH3, N2O en CH4
Voor de verschillende types mest, afkomstig van drie verschillende landbouwbedrijven en voor de
verschillende behandelingen wordt de flux voor NH3, N2O en CH4 berekend voor de 2 periodes
(september ‘05 – december ’05 en half januari ‘06 – half mei ‘06). In Bijlage 4 wordt het verloop van de
gemeten fluxen (g/h/m²) en de variatie van de fluxen in functie van de verschillende dagen gedurende
de volledige meetperiode voorgesteld. Op basis van deze meetwaarden wordt een gewogen gemiddelde
flux berekend over één maand opslag, twee maanden opslag, drie maanden en vier maanden opslag in
(g/dag/m³). Deze resultaten worden voorgesteld in de Tabel 4.4.1 t.e.m. Tabel 4.4.12.
Bijlage 4: Verloop van de gemeten fluxen van NH3, N2O en CH4 tijdens de twee proefperiodes
De in de proefopstellingen gemeten fluxen verhouden zich als volgt tot de in de literatuur geciteerde
waarden:
• Voor rundveestromest ligt de lachgasflux in dezelfde grootte-orde (1 – 10 g/m³/dag) als de in de
literatuur geciteerde waarden. De in de proefopzetten gemeten methaanflux bij rundveestromest
(0,1 – 1 g/m³/dag) is lager dan de in de literatuur geciteerde waarden (10 – 100 g/m³/dag).
• Voor rundveemengmest ligt de methaan- (1 – 10 g/m³/dag) en ammoniakflux (0,1 – 1
g/m³/dag) in dezelfde grootte-orde als de in de literatuur geciteerde waarden. De in de
proefopzetten gemeten lachgasflux bij rundveemengmest (0,001 g/m³/dag) is lager dan de in de
literatuur geciteerde waarden (0,1 – 1 g/m³/dag).
Concentratie (ppmv)
A
Timet0 t0 + 360 s t0 + 540 st0 + 180 s
x
x
x
x
Universiteit Gent
Resultaten
metingen proefopstellingen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
103
Tabel 4.4.1: Flux NH3 (g/dag/m
³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e periode
Code
Mestsoort
Landbouwer
Behandeling
Flux NH3 (g/dag/m
³)
Sept
Sept - okt
Sept - nov
Sept -dec
KTRP
Kippenmest
Truyen
bedekt
1.3E-01
4.1E-01
6.6E-01
7.8E-01
KDAP
Kippenmest
David
bedekt
7.8E+00
5.3E+00
3.8E+00
2.7E+00
KVAP
Kippenmest
Van den Heede
bedekt
4.2E-03
0.0E+00
0.0E+00
0.0E+00
KTRO
Kippenmest
Truyen
open
2.3E-01
1.4E+00
2.0E+00
1.5E+00
KDAO
Kippenmest
David
open
0.0E+00
8.1E-01
8.2E-01
7.1E-01
KVAO
Kippenmest
Van den Heede
open
5.1E-01
2.3E-01
1.4E-01
8.5E-02
SMO
Stalmest
Moyaert
open
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
SDV
Stalmest
De Vriendt
open
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
SDA
Stalmest
David
open
1.1E-01
1.8E-02
1.1E-02
4.2E-03
RDWA
Rundveemengmest
De W
ulf
aangezuurd
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
RMOA
Rundveemengmest
Moyaert
aangezuurd
2.7E-01
3.2E-01
2.3E-01
1.5E-01
RDVA
Rundveemengmest
De Vriendt
aangezuurd
5.0E-01
5.7E-01
3.7E-01
2.5E-01
RDWD
Rundveemengmest
De W
ulf
drijvende afdekking
1.8E-01
4.8E-02
2.5E-02
1.7E-02
RMOD
Rundveemengmest
Moyaert
drijvende afdekking
1.1E+00
1.6E+00
1.2E+00
8.6E-01
RDVD
Rundveemengmest
De Vriendt
drijvende afdekking
2.0E+00
1.9E+00
1.4E+00
9.8E-01
RDWO
Rundveemengmest
De W
ulf
open
1.5E+00
1.3E+00
8.6E-01
5.8E-01
RMOO
Rundveemengmest
Moyaert
open
2.0E+00
2.1E+00
1.5E+00
1.1E+00
RDVO
Rundveemengmest
De Vriendt
open
3.2E+00
3.1E+00
2.2E+00
1.5E+00
n.d. niet detecteerbaar; d.w.z. niet te onderscheiden van de nulemissie
Universiteit Gent
Resultaten
metingen proefopstellingen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
104
Tabel 4.4.2: Gem
iddelde flux NH3 (g/dag/m
³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e periode
Code
Mestsoort
Landbouwer
Behandeling
Flux NH3 (g/dag/m
³); gem
iddelde voor de 3 landbouwers
Sept
Sept - okt
Sept - nov
Sept -dec
KTRP
Kippenmest
Truyen
bedekt
KDAP
Kippenmest
David
bedekt
2.6E+00
1.9E+00
1.5E+00
1.2E+00
KVAP
Kippenmest
Van den Heede bedekt
KTRO
Kippenmest
Truyen
open
KDAO
Kippenmest
David
open
2.5E-01
8.2E-01
1.0E+00
7.6E-01
KVAO
Kippenmest
Van den Heede open
SMO
Stalmest
Moyaert
open
SDV
Stalmest
De Vriendt
open
3.6E-02
5.9E-03
3.7E-03
1.4E-03
SDA
Stalmest
David
open
RDWA
Rundveemengmest
De W
ulf
aangezuurd
RMOA
Rundveemengmest
Moyaert
aangezuurd
2.6E-01
3.0E-01
2.0E-01
1.3E-01
RDVA
Rundveemengmest
De Vriendt
aangezuurd
RDWD
Rundveemengmest
De W
ulf
drijvende afdekking
RMOD
Rundveemengmest
Moyaert
drijvende afdekking
1.1E+00
1.2E+00
8.8E-01
6.2E-01
RDVD
Rundveemengmest
De Vriendt
drijvende afdekking
RDWO
Rundveemengmest
De W
ulf
open
RMOO
Rundveemengmest
Moyaert
open
2.2E+00
2.2E+00
1.5E+00
1.1E+00
RDVO
Rundveemengmest
De Vriendt
open
n.d. niet detecteerbaar; d.w.z. niet te onderscheiden van de nulemissie
Universiteit Gent
Resultaten
metingen proefopstellingen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
105
Tabel 4.4.3: Flux N2O (g/dag/m
³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e periode
Code
Mestsoort
Landbouwer
Behandeling
Flux N2O (g/dag/m
³)
Sept
Sept - okt
Sept - nov
Sept -dec
KTRP
Kippenmest
Truyen
bedekt
7.4E-02
1.0E-01
7.6E-02
5.5E-02
KDAP
Kippenmest
David
bedekt
1.3E-01
8.5E-02
6.0E-02
4.2E-02
KVAP
Kippenmest
Van den Heede
bedekt
5.1E-01
2.6E-01
1.7E-01
1.2E-01
KTRO
Kippenmest
Truyen
open
7.5E-02
1.6E-01
1.2E-01
7.8E-02
KDAO
Kippenmest
David
open
3.1E-02
5.1E-02
3.8E-02
2.9E-02
KVAO
Kippenmest
Van den Heede
open
1.9E+00
8.3E-01
5.4E-01
3.7E-01
SMO
Stalmest
Moyaert
open
3.7E+00
1.5E+00
1.0E+00
6.8E-01
SDV
Stalmest
De Vriendt
open
2.5E-01
1.2E-01
8.0E-02
5.9E-02
SDA
Stalmest
David
open
5.9E+01
3.8E+01
2.4E+01
1.7E+01
RDWA
Rundveemengmest
De W
ulf
aangezuurd
n.d.
2.1E-01
1.4E-01
1.0E-01
RMOA
Rundveemengmest
Moyaert
aangezuurd
n.d.
n.d.
-2.7E-03
n.d.
RDVA
Rundveemengmest
De Vriendt
aangezuurd
6.1E-04
8.2E-04
1.2E-03
2.7E-04
RDWD
Rundveemengmest
De W
ulf
drijvende afdekking
2.1E-01
1.8E+00
1.4E+00
1.1E+00
RMOD
Rundveemengmest
Moyaert
drijvende afdekking
5.8E-04
n.d.
n.d.
n.d.
RDVD
Rundveemengmest
De Vriendt
drijvende afdekking
3.9E-03
3.4E-03
1.6E-02
3.3E-02
RDWO
Rundveemengmest
De W
ulf
open
n.d.
1.6E-03
1.2E-02
2.5E-02
RMOO
Rundveemengmest
Moyaert
open
8.5E-03
5.1E-03
4.0E-03
3.3E-03
RDVO
Rundveemengmest
De Vriendt
open
5.0E-03
3.8E-03
3.6E-03
3.9E-03
n.d. niet detecteerbaar; d.w.z. niet te onderscheiden van de nulemissie
Universiteit Gent
Resultaten
metingen proefopstellingen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
106
Tabel 4.4.4: Gem
iddelde flux N
2O (g/dag/m
³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e periode
Code
Mestsoort
Landbouwer
Behandeling
Flux N2O (g/dag/m
³); gem
iddelde voor de 3 landbouwers
Sept
Sept - okt
Sept - nov
Sept -dec
KTRP
Kippenmest
Truyen
bedekt
KDAP
Kippenmest
David
bedekt
2.4E-01
1.5E-01
1.0E-01
7.2E-02
KVAP
Kippenmest
Van den Heede bedekt
KTRO
Kippenmest
Truyen
open
KDAO
Kippenmest
David
open
6.6E-01
3.5E-01
2.4E-01
1.6E-01
KVAO
Kippenmest
Van den Heede open
SMO
Stalmest
Moyaert
open
SDV
Stalmest
De Vriendt
open
2.1E+01
1.3E+01
8.5E+00
5.8E+00
SDA
Stalmest
David
open
RDWA
Rundveemengmest
De W
ulf
aangezuurd
RMOA
Rundveemengmest
Moyaert
aangezuurd
2.0E-04
6.9E-02
4.7E-02
3.3E-02
RDVA
Rundveemengmest
De Vriendt
aangezuurd
RDWD
Rundveemengmest
De W
ulf
drijvende afdekking
RMOD
Rundveemengmest
Moyaert
drijvende afdekking
7.2E-02
6.1E-01
4.7E-01
3.8E-01
RDVD
Rundveemengmest
De Vriendt
drijvende afdekking
RDWO Rundveemengmest
De W
ulf
open
RMOO
Rundveemengmest
Moyaert
open
4.5E-03
3.5E-03
6.5E-03
1.1E-02
RDVO
Rundveemengmest
De Vriendt
open
n.d. niet detecteerbaar; d.w.z. niet te onderscheiden van de nulemissie
Universiteit Gent
Resultaten
metingen proefopstellingen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
107
Tabel 4.4.5: Flux CH4 (g/dag/m
³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e periode
Code
Mestsoort
Landbouwer
Behandeling
Flux CH4 (g/dag/m
³)
Sept
Sept - okt
Sept - nov
Sept -dec
KTRP
Kippenmest
Truyen
bedekt
8.9E-01
5.1E-01
3.4E-01
2.4E-01
KDAP
Kippenmest
David
bedekt
1.9E-01
6.5E-02
4.5E-02
3.1E-02
KVAP
Kippenmest
Van den Heede
bedekt
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
KTRO
Kippenmest
Truyen
open
1.2E+00
7.3E-01
5.4E-01
3.3E-01
KDAO
Kippenmest
David
open
1.2E-01
9.3E-02
6.4E-02
4.7E-02
KVAO
Kippenmest
Van den Heede
open
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
SMO
Stalmest
Moyaert
open
1.1E+00
4.9E-01
3.3E-01
2.3E-01
SDV
Stalmest
De Vriendt
open
1.7E-01
1.4E-01
9.3E-02
6.4E-02
SDA
Stalmest
David
open
1.1E+01
4.5E+00
3.0E+00
2.0E+00
RDWA
Rundveemengmest
De W
ulf
aangezuurd
1.8E+01
1.7E+01
1.2E+01
8.4E+00
RMOA
Rundveemengmest
Moyaert
aangezuurd
2.4E+01
1.8E+01
1.3E+01
8.7E+00
RDVA
Rundveemengmest
De Vriendt
aangezuurd
5.1E+01
3.0E+01
2.0E+01
1.4E+01
RDWD
Rundveemengmest
De W
ulf
drijvende afdekking
2.4E+01
2.5E+01
1.8E+01
1.2E+01
RMOD
Rundveemengmest
Moyaert
drijvende afdekking
1.5E+02
1.2E+02
8.2E+01
5.7E+01
RDVD
Rundveemengmest
De Vriendt
drijvende afdekking
9.2E+01
4.7E+01
3.1E+01
2.2E+01
RDWO
Rundveemengmest
De W
ulf
open
6.3E+01
5.3E+01
3.6E+01
2.5E+01
RMOO
Rundveemengmest
Moyaert
open
1.6E+02
9.9E+01
6.9E+01
4.8E+01
RDVO
Rundveemengmest
De Vriendt
open
1.3E+02
8.0E+01
5.4E+01
3.7E+01
n.d. niet detecteerbaar; d.w.z. niet te onderscheiden van de nulemissie
Universiteit Gent
Resultaten
metingen proefopstellingen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
108
Tabel 4.4.6: Gem
iddelde flux CH4 (g/dag/m
³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 1e periode
Code
Mestsoort
Landbouwer
Behandeling
Flux CH4 (g/dag/m
³); gem
iddelde voor de 3 landbouwers
Sept
Sept - okt
Sept - nov
Sept -dec
KTRP
Kippenmest
Truyen
bedekt
KDAP
Kippenmest
David
bedekt
3.6E-01
1.9E-01
1.3E-01
9.0E-02
KVAP
Kippenmest
Van den Heede bedekt
KTRO
Kippenmest
Truyen
open
KDAO
Kippenmest
David
open
4.3E-01
2.8E-01
2.0E-01
1.3E-01
KVAO
Kippenmest
Van den Heede open
SMO
Stalmest
Moyaert
open
SDV
Stalmest
De Vriendt
open
4.0E+00
1.7E+00
1.1E+00
7.7E-01
SDA
Stalmest
David
open
RDWA
Rundveemengmest
De W
ulf
aangezuurd
RMOA
Rundveemengmest
Moyaert
aangezuurd
3.1E+01
2.2E+01
1.5E+01
1.0E+01
RDVA
Rundveemengmest
De Vriendt
aangezuurd
RDWD
Rundveemengmest
De W
ulf
drijvende afdekking
RMOD
Rundveemengmest
Moyaert
drijvende afdekking
8.8E+01
6.5E+01
4.4E+01
3.0E+01
RDVD
Rundveemengmest
De Vriendt
drijvende afdekking
RDWO Rundveemengmest
De W
ulf
open
RMOO
Rundveemengmest
Moyaert
open
1.2E+02
7.7E+01
5.3E+01
3.7E+01
RDVO
Rundveemengmest
De Vriendt
open
n.d. niet detecteerbaar; d.w.z. niet te onderscheiden van de nulemissie
Universiteit Gent
Resultaten
metingen proefopstellingen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
109
Tabel 4.4.7: Flux NH3 (g/dag/m
³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e periode
Code
Mestsoort
Landbouwer
Behandeling
Flux NH3 (g/dag/m
³)
Half jan-half feb
Half jan-half maa
Half jan-half apr
Half jan-half mei
KTRP
Kippenmest
Truyen
bedekt
3.4E+00
2.0E+00
1.5E+00
1.4E+00
KDAP
Kippenmest
David
bedekt
5.2E-01
4.2E-01
4.1E-01
4.3E-01
KVAP
Kippenmest
Van den Heede
bedekt
5.0E-01
6.7E-01
7.2E-01
8.3E-01
KTRO
Kippenmest
Truyen
open
6.3E-01
4.7E-01
4.7E-01
5.7E-01
KDAO
Kippenmest
David
open
1.8E+00
1.3E+00
1.2E+00
1.2E+00
KVAO
Kippenmest
Van den Heede
open
3.7E+00
3.2E+00
3.1E+00
3.3E+00
SMO
Stalmest
Moyaert
open
2.1E-01
1.1E-01
7.6E-02
6.0E-02
SDV
Stalmest
De Vriendt
open
2.5E-01
2.1E-01
1.9E-01
1.5E-01
SDA
Stalmest
David
open
1.9E-01
1.6E-01
1.6E-01
1.3E-01
RDWA
Rundveemengmest
De W
ulf
aangezuurd
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
RMOA
Rundveemengmest
Moyaert
aangezuurd
3.4E-02
1.8E-02
7.2E-03
1.5E-02
RDVA
Rundveemengmest
De Vriendt
aangezuurd
n.d.
n.d.
n.d.
1.4E-02
RDWD
Rundveemengmest
De W
ulf
drijvende afdekking
3.8E-01
3.5E-01
3.5E-01
3.5E-01
RMOD
Rundveemengmest
Moyaert
drijvende afdekking
3.2E-01
2.4E-01
2.2E-01
2.3E-01
RDVD
Rundveemengmest
De Vriendt
drijvende afdekking
6.1E-01
4.5E-01
4.4E-01
4.5E-01
RDWO
Rundveemengmest
De W
ulf
open
3.4E-01
2.6E-01
2.9E-01
3.2E-01
RMOO
Rundveemengmest
Moyaert
open
2.9E-01
2.2E-01
2.3E-01
2.5E-01
RDVO
Rundveemengmest
De Vriendt
open
4.8E-01
3.5E-01
3.5E-01
4.1E-01
n.d. niet detecteerbaar; d.w.z. niet te onderscheiden van de nulemissie
Universiteit Gent
Resultaten
metingen proefopstellingen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
110
Tabel 4.4.8: Gem
iddelde flux NH3 (g/dag/m
³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e periode
Code
Mestsoort
Landbouwer
Behandeling
Flux NH3 (g/dag/m
³); gem
iddelde voor de 3 landbouwers
Half jan-half feb
Half jan-half maa
Half jan-half apr
Half jan-half mei
KTRP
Kippenmest
Truyen
bedekt
KDAP
Kippenmest
David
bedekt
1.5E+00
1.0E+00
8.6E-01
8.7E-01
KVAP
Kippenmest
Van den Heede
bedekt
KTRO
Kippenmest
Truyen
open
KDAO
Kippenmest
David
open
2.0E+00
1.7E+00
1.6E+00
1.7E+00
KVAO
Kippenmest
Van den Heede
open
SMO
Stalmest
Moyaert
open
SDV
Stalmest
De Vriendt
open
2.2E-01
1.6E-01
1.4E-01
1.1E-01
SDA
Stalmest
David
open
RDWA
Rundveemengmest
De W
ulf
aangezuurd
RMOA
Rundveemengmest
Moyaert
aangezuurd
1.1E-02
5.9E-03
2.4E-03
9.4E-03
RDVA
Rundveemengmest
De Vriendt
aangezuurd
RDWD
Rundveemengmest
De W
ulf
drijvende afdekking
RMOD
Rundveemengmest
Moyaert
drijvende afdekking
4.4E-01
3.5E-01
3.4E-01
3.4E-01
RDVD
Rundveemengmest
De Vriendt
drijvende afdekking
RDWO
Rundveemengmest
De W
ulf
open
RMOO
Rundveemengmest
Moyaert
open
3.7E-01
2.8E-01
2.9E-01
3.3E-01
RDVO
Rundveemengmest
De Vriendt
open
n.d. niet detecteerbaar; d.w.z. niet te onderscheiden van de nulemissie
Universiteit Gent
Resultaten
metingen proefopstellingen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
111
Tabel 4.4.9: Flux N2O (g/dag/m
³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e periode
Code
Mestsoort
Landbouwer
Behandeling
Flux N2O (g/dag/m
³)
Half jan-half feb
Half jan-half maa
Half jan-half apr
Half jan-half mei
KTRP
Kippenmest
Truyen
bedekt
7.5E-02
4.6E-02
3.5E-02
3.1E-02
KDAP
Kippenmest
David
bedekt
1.3E-02
9.5E-03
1.2E-02
1.6E-02
KVAP
Kippenmest
Van den Heede
bedekt
5.2E-02
3.6E-02
2.9E-02
2.6E-02
KTRO
Kippenmest
Truyen
open
3.3E-02
2.3E-02
2.1E-02
2.2E-02
KDAO
Kippenmest
David
open
5.4E-02
3.9E-02
3.5E-02
3.4E-02
KVAO
Kippenmest
Van den Heede
open
1.2E-01
7.2E-02
5.3E-02
4.5E-02
SMO
Stalmest
Moyaert
open
2.4E+00
2.9E+00
3.1E+00
2.7E+00
SDV
Stalmest
De Vriendt
open
1.1E-02
8.9E-03
7.9E-03
1.3E-02
SDA
Stalmest
David
open
n.d.
n.d.
7.3E-02
1.5E+00
RDWA
Rundveemengmest
De W
ulf
aangezuurd
6.5E-03
4.0E-03
2.8E-03
2.7E-03
RMOA
Rundveemengmest
Moyaert
aangezuurd
9.4E-04
1.9E-03
3.2E-03
3.3E-03
RDVA
Rundveemengmest
De Vriendt
aangezuurd
1.1E-02
7.7E-03
6.7E-03
5.6E-03
RDWD
Rundveemengmest
De W
ulf
drijvende afdekking
3.4E-03
5.0E-03
5.0E-03
1.1E-02
RMOD
Rundveemengmest
Moyaert
drijvende afdekking
3.0E-03
2.5E-03
2.1E-03
3.5E-03
RDVD
Rundveemengmest
De Vriendt
drijvende afdekking
3.5E-03
2.3E-03
2.7E-03
3.4E-03
RDWO
Rundveemengmest
De W
ulf
open
5.8E-03
4.1E-03
5.5E-03
1.8E-02
RMOO
Rundveemengmest
Moyaert
open
2.1E-03
2.6E-03
4.1E-03
5.2E-03
RDVO
Rundveemengmest
De Vriendt
open
2.7E-03
3.0E-03
3.5E-03
5.8E-03
n.d. niet detecteerbaar; d.w.z. niet te onderscheiden van de nulemissie
Universiteit Gent
Resultaten
metingen proefopstellingen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
112
Tabel 4.4.10: Gem
iddelde flux N2O (g/dag/m
³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e periode
Code
Mestsoort
Landbouwer
Behandeling
Flux N2O (g/dag/m
³); gem
iddelde voor de 3 landbouwers
Half jan-half feb
Half jan-half maa
Half jan-half apr
Half jan-half mei
KTRP
Kippenmest
Truyen
bedekt
KDAP
Kippenmest
David
bedekt
4.7E-02
3.0E-02
2.5E-02
2.4E-02
KVAP
Kippenmest
Van den Heede
bedekt
KTRO
Kippenmest
Truyen
open
KDAO
Kippenmest
David
open
6.8E-02
4.4E-02
3.6E-02
3.4E-02
KVAO
Kippenmest
Van den Heede
open
SMO
Stalmest
Moyaert
open
SDV
Stalmest
De Vriendt
open
8.0E-01
9.7E-01
1.1E+00
1.4E+00
SDA
Stalmest
David
open
RDWA
Rundveemengmest
De W
ulf
aangezuurd
RMOA
Rundveemengmest
Moyaert
aangezuurd
6.2E-03
4.5E-03
4.2E-03
3.9E-03
RDVA
Rundveemengmest
De Vriendt
aangezuurd
RDWD
Rundveemengmest
De W
ulf
drijvende afdekking
RMOD
Rundveemengmest
Moyaert
drijvende afdekking
3.3E-03
3.2E-03
3.2E-03
6.0E-03
RDVD
Rundveemengmest
De Vriendt
drijvende afdekking
RDWO
Rundveemengmest
De W
ulf
open
RMOO
Rundveemengmest
Moyaert
open
3.6E-03
3.2E-03
4.4E-03
9.6E-03
RDVO
Rundveemengmest
De Vriendt
open
n.d. niet detecteerbaar; d.w.z. niet te onderscheiden van de nulemissie
Universiteit Gent
Resultaten
metingen proefopstellingen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
113
Tabel 4.4.11: Flux CH4 (g/dag/m
³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e periode
Code
Mestsoort
Landbouwer
Behandeling
Flux CH4 (g/dag/m
³)
Half jan-half feb
Half jan-half maa
Half jan-half apr
Half jan-half mei
KTRP
Kippenmest
Truyen
bedekt
9.3E-02
5.4E-02
3.7E-02
3.1E-02
KDAP
Kippenmest
David
bedekt
7.0E-02
4.3E-02
3.2E-02
2.8E-02
KVAP
Kippenmest
Van den Heede
bedekt
3.3E-02
1.7E-02
8.4E-03
7.0E-03
KTRO
Kippenmest
Truyen
open
8.7E-02
6.3E-02
4.8E-02
4.1E-02
KDAO
Kippenmest
David
open
8.1E-02
1.2E-02
1.2E-02
1.2E-02
KVAO
Kippenmest
Van den Heede
open
4.5E-02
2.3E-02
1.7E-02
1.6E-02
SMO
Stalmest
Moyaert
open
6.6E-04
n.d.
n.d.
n.d.
SDV
Stalmest
De Vriendt
open
3.6E-01
2.5E-01
3.0E-01
3.1E-01
SDA
Stalmest
David
open
2.5E-01
1.6E-01
1.5E-01
1.5E-01
RDWA
Rundveemengmest
De W
ulf
aangezuurd
1.7E+00
1.2E+00
1.4E+00
1.7E+00
RMOA
Rundveemengmest
Moyaert
aangezuurd
2.0E+00
2.7E+00
4.9E+00
4.5E+00
RDVA
Rundveemengmest
De Vriendt
aangezuurd
3.3E+01
2.1E+01
1.7E+01
1.5E+01
RDWD
Rundveemengmest
De W
ulf
drijvende afdekking
1.3E+00
2.1E+00
2.8E+00
2.9E+00
RMOD
Rundveemengmest
Moyaert
drijvende afdekking
7.4E+00
5.8E+00
7.5E+00
7.9E+00
RDVD
Rundveemengmest
De Vriendt
drijvende afdekking
8.4E+00
7.6E+00
1.4E+01
1.5E+01
RDWO
Rundveemengmest
De W
ulf
open
1.7E+00
2.7E+00
3.2E+00
3.4E+00
RMOO
Rundveemengmest
Moyaert
open
2.2E+00
3.3E+00
7.2E+00
6.4E+00
RDVO
Rundveemengmest
De Vriendt
open
2.0E+01
1.3E+01
1.7E+01
1.8E+01
n.d. niet detecteerbaar; d.w.z. niet te onderscheiden van de nulemissie
Universiteit Gent
Resultaten
metingen proefopstellingen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
114
Tabel 4.4.12: Gem
iddelde flux CH4 (g/dag/m
³) per type mest, behandeling en landbouwer tijdens de 2e periode
Code
Mestsoort
Landbouwer
Behandeling
Flux CH4 (g/dag/m
³); gem
iddelde voor de 3 landbouwers
Half jan-half feb
Half jan-half maa
Half jan-half apr
Half jan-half mei
KTRP
Kippenmest
Truyen
bedekt
KDAP
Kippenmest
David
bedekt
6.5E-02
3.8E-02
2.6E-02
2.2E-02
KVAP
Kippenmest
Van den Heede
bedekt
KTRO
Kippenmest
Truyen
open
KDAO
Kippenmest
David
open
7.1E-02
3.3E-02
2.6E-02
2.3E-02
KVAO
Kippenmest
Van den Heede
open
SMO
Stalmest
Moyaert
open
SDV
Stalmest
De Vriendt
open
2.1E-01
1.4E-01
1.5E-01
1.6E-01
SDA
Stalmest
David
open
RDWA
Rundveemengmest
De W
ulf
aangezuurd
RMOA
Rundveemengmest
Moyaert
aangezuurd
1.2E+01
8.4E+00
7.7E+00
7.1E+00
RDVA
Rundveemengmest
De Vriendt
aangezuurd
RDWD
Rundveemengmest
De W
ulf
drijvende afdekking
RMOD
Rundveemengmest
Moyaert
drijvende afdekking
5.7E+00
5.1E+00
8.2E+00
8.7E+00
RDVD
Rundveemengmest
De Vriendt
drijvende afdekking
RDWO
Rundveemengmest
De W
ulf
open
RMOO
Rundveemengmest
Moyaert
open
7.8E+00
6.5E+00
9.0E+00
9.3E+00
RDVO
Rundveemengmest
De Vriendt
open
n.d. niet detecteerbaar; d.w.z. niet te onderscheiden van de nulemissie
Universiteit Gent Resultaten metingen proefopstellingen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
115
Wat de impact van de invloedsfactoren betreft:
• werd vastgesteld dat afdekken leidt tot een daling van de ammoniakemissie bij opslag van
rundveemengmest;
• werd vastgesteld dat aanzuren bij rundveemengmest in de winterperiode aanleiding geeft tot een
daling van de methaan-, lachgas- en ammoniakemissie terwijl het effect van aanzuren in de
zomerperiode minder eenduidig vast te stellen is;
• werd vastgesteld dat afdekken van rundveemengmest leidt tot een stijging van de lachgas- en
ammoniakemissies in de winterperiode en tot een daling van de desbetreffende emissies in de
zomerperiode.
4.4.2 Temperatuursverloop
In de ruimte waar de vaten opgesteld zijn, werd de omgevingstemperatuur gemeten. Per 24 uur worden
6 temperatuursmetingen uitgevoerd, d.w.z. één meting per vier uur. De resultaten van deze metingen
gedurende de 2 meetperiodes worden in respectievelijk in Figuur 4.4.1 en Figuur 4.4.2 voorgesteld.
Temperatuursverloop zomer
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120
Tijd (dagen)
Temperatuur (°C)
Figuur 4.4.1: Temperatuursverloop gedurende de 1e periode (september 2005 – december 2005)
Tabel 4.4.13: Gemiddelde temperaturen per periode tijdens de 1e periode
Sept Sept - okt Sept - nov Sept – dec
16,7°C 15,1°C 11,7°C 9,7°C
Universiteit Gent Resultaten metingen proefopstellingen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
116
Temperatuursverloop winter
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120
Tijd (dagen)
Temperatuur (°C)
Figuur 4.4.2: Temperatuursverloop gedurende de 2e periode (half januari 2006 – half mei 2006)
Tabel 4.4.14: Gemiddelde temperaturen per periode tijdens de 2e periode
Half jan-half feb Half jan-half maa Half jan-half apr Half jan-half mei
2,1°C 2,4°C 4,2°C 6,3°C
4.4.3 Karakteristieken van de mest
Voor de verschillende types mest wordt zowel voor de zomer- als de winterperiode telkens bij het begin
van de proefopstelling en op het einde een aantal parameters gemeten, nl. % droge stof (DS), pH, g
NH4+-N/kg DS, g NO3
--N/kg DS, % N en % C. De resultaten van deze metingen worden voor de zomer-
en winterperiode voorgesteld in respectievelijk Tabel 4.4.15 en Tabel 4.4.16.
Universiteit Gent
Resultaten
metingen proefopstellingen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
117
Tabel 4.4.15: Overzicht van %DS, pH, g NH4+-N/kg DS, g NO3—N/kg DS, %N en %C van de verschillende mesttypes tijdens de 1e
meetcam
pagne
1e periode – begin proefcampagne
%DS
pH
g NH4+-N/kg DS
g NO3- -N/kg DS
%N
%C
Code
Mestsoort
Landbouwer
Behandeling
KTRP
Kippenmest
Truyen
bedekt
43.7
6.5
32.8
n.d.
4.9
42.1
KTRO
Kippenmest
Truyen
open
43.7
6.5
32.8
n.d.
4.9
42.1
KDAP
Kippenmest
David
bedekt
60.9
8.1
8.4
n.d.
5.3
39.9
KDAO
Kippenmest
David
open
60.9
8.1
8.4
n.d.
5.3
39.9
KVAP
Kippenmest
Van den Heede bedekt
68.3
7.6
1.6
7.8
3.2
26.1
KVAO
Kippenmest
Van den Heede open
68.3
7.6
1.6
7.8
3.2
26.1
SMO
Stalmest
Moyaert
open
22.9
8.5
0.6
0.2
2.3
39.2
SDV
Stalmest
De Vriendt
open
25.5
8.5
0.4
n.d.
3.2
38.1
SDA
Stalmest
David
open
27.2
8.6
1.9
0.1
3.0
37.5
RDWA
Rundveemengmest
De W
ulf
aangezuurd
8.2
5.5*
11.6
n.d.
2.1
37.4
RMOA
Rundveemengmest
Moyaert
aangezuurd
8.5
5.5*
14.4
n.d.
2.1
39.8
RDVA
Rundveemengmest
De Vriendt
aangezuurd
5.5
5.5*
18.5
n.d.
2.3
33.6
RDWD
Rundveemengmest
De W
ulf
drijvende afdekking
8.2
7.3
11.6
n.d.
2.1
37.4
RMOD
Rundveemengmest
Moyaert
drijvende afdekking
8.5
7.1
14.4
n.d.
2.1
39.8
RDVD
Rundveemengmest
De Vriendt
drijvende afdekking
5.5
7.4
18.5
n.d.
2.3
33.6
RDWO Rundveemengmest
De W
ulf
open
8.2
7.3
11.6
n.d.
2.1
37.4
RMOO
Rundveemengmest
Moyaert
open
8.5
7.1
14.4
n.d.
2.1
39.8
RDVO
Rundveemengmest
De Vriendt
open
5.5
7.4
18.5
n.d.
2.3
33.6
* Initiële aanzuring
Universiteit Gent
Resultaten
metingen proefopstellingen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
118
Tabel 4.4.15: Overzicht van %DS, pH, g NH4+-N/kg DS, g NO3—N/kg DS, %N en %C van de verschillende mesttypes tijdens de 1e
meetcam
pagne (vervolg)
1e periode – einde proefcampagne
%DS
pH
g NH4+-N/kg DS
g NO3- -N/kg DS
%N
%C
Code
Mestsoort
Landbouwer
Behandeling
KTRP
Kippenmest
Truyen
bedekt
51.2
8.5
2.8
n.d.
6.4
38.0
KTRO
Kippenmest
Truyen
open
59.3
8.6
5.1
0.1
5.9
38.9
KDAP
Kippenmest
David
bedekt
62.4
8.8
8.6
n.d.
4.3
39.1
KDAO
Kippenmest
David
open
70.1
8.3
4.4
n.d.
5.3
38.3
KVAP
Kippenmest
Van den Heede bedekt
69.6
7.9
2.8
9.0
3.8
27.2
KVAO
Kippenmest
Van den Heede open
64.8
7.2
1.0
16.1
3.8
23.0
SMO
Stalmest
Moyaert
open
22.5
8.6
0.2
0.2
2.8
38.0
SDV
Stalmest
De Vriendt
open
28.8
8.5
0.6
0.9
3.4
36.1
SDA
Stalmest
David
open
37.4
8.5
0.3
2.4
3.2
31.8
RDWA
Rundveemengmest
De W
ulf
aangezuurd
7.2
7.4
14.5
n.d.
2.3
34.9
RMOA
Rundveemengmest
Moyaert
aangezuurd
10.4
7.0
10.3
n.d.
1.9
36.4
RDVA
Rundveemengmest
De Vriendt
aangezuurd
6.9
7.6
13.8
n.d.
2.1
25.8
RDWD
Rundveemengmest
De W
ulf
drijvende afdekking
10.1
7.4
6.9
n.d.
2.1
37.5
RMOD
Rundveemengmest
Moyaert
drijvende afdekking
8.4
7.6
9.8
n.d.
2.1
37.1
RDVD
Rundveemengmest
De Vriendt
drijvende afdekking
5.8
7.8
19.7
0.1
2.4
27.6
RDWO Rundveemengmest
De W
ulf
open
6.2
7.3
13.2
n.d.
2.4
37.8
RMOO
Rundveemengmest
Moyaert
open
8.5
7.4
8.3
n.d.
2.2
38.3
RDVO
Rundveemengmest
De Vriendt
open
5.4
7.8
13.3
n.d.
2.7
27.3
Universiteit Gent
Resultaten
metingen proefopstellingen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
119
Tabel 4.4.16: Overzicht van %DS, pH, g NH4+-N/kg DS, g NO3—N/kg DS, %N en %C van de verschillende mesttypes tijdens de 2e
meetcam
pagne
2e periode – begin proefcampagne
%DS
pH
g NH4+-N/kg DS
g NO3- -N/kg DS
%N
%C
Code
Mestsoort
Landbouwer
Behandeling
KTRP
Kippenmest
Truyen
bedekt
43.7
7.8
2.1
n.d.
4.4
39.7
KTRO
Kippenmest
Truyen
open
43.7
7.8
2.1
n.d.
4.4
39.7
KDAP
Kippenmest
David
bedekt
41.4
8.2
18.8
n.d.
4.1
38.8
KDAO
Kippenmest
David
open
41.4
8.2
18.8
n.d.
4.1
38.8
KVAP
Kippenmest
Van den Heede bedekt
31.4
7.9
8.0
n.d.
3.5
36.8
KVAO
Kippenmest
Van den Heede open
31.4
7.9
8.0
n.d.
3.5
36.8
SMO
Stalmest
Moyaert
open
19.8
8.2
5.5
0.2
1.6
41.0
SDV
Stalmest
De Vriendt
open
18.0
8.4
0.4
n.d.
1.6
40.4
SDA
Stalmest
David
open
24.8
8.3
3.2
n.d.
2.4
36.4
RDWA
Rundveemengmest
De W
ulf
aangezuurd
10.2
5.5*
1.1
n.d.
2.3
40.2
RMOA
Rundveemengmest
Moyaert
aangezuurd
10.8
5.5*
1.1
0.4
2.2
36.9
RDVA
Rundveemengmest
De Vriendt
aangezuurd
9.4
5.5*
1.6
n.d.
2.9
33.7
RDWD
Rundveemengmest
De W
ulf
drijvende afdekking
10.2
8.2
1.1
n.d.
2.3
40.2
RMOD
Rundveemengmest
Moyaert
drijvende afdekking
10.8
8.3
1.1
0.4
2.2
36.9
RDVD
Rundveemengmest
De Vriendt
drijvende afdekking
9.4
8.0
1.6
n.d.
2.9
33.7
RDWO Rundveemengmest
De W
ulf
open
10.2
8.2
1.1
n.d.
2.3
40.2
RMOO
Rundveemengmest
Moyaert
open
10.8
8.3
1.1
0.4
2.2
36.9
RDVO
Rundveemengmest
De Vriendt
open
9.4
8.0
1.6
n.d.
2.9
33.7
* Initiële aanzuring
Universiteit Gent
Resultaten
metingen proefopstellingen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
120
Tabel 4.4.16: Overzicht van %DS, pH, g NH4+-N/kg DS, g NO3—N/kg DS, %N en %C van de verschillende mesttypes tijdens de 2e
meetcam
pagne (vervolg)
2e periode – einde proefcampagne
%DS
pH
g NH4+-N/kg DS
g NO3- -N/kg DS
%N
%C
Code
Mestsoort
Landbouwer
Behandeling
KTRP
Kippenmest
Truyen
bedekt
44.9
9.0
13.8
n.d.
4.3
38.4
KTRO
Kippenmest
Truyen
open
51.4
8.8
12.1
n.d.
4.8
39.8
KDAP
Kippenmest
David
bedekt
47.0
8.9
11.5
n.d.
2.2
32.4
KDAO
Kippenmest
David
open
49.7
8.8
8.6
n.d.
4.6
38.9
KVAP
Kippenmest
Van den Heede bedekt
27.9
8.8
21.5
n.d.
2.3
33.5
KVAO
Kippenmest
Van den Heede open
31.6
8.8
14.8
n.d.
4.4
42.9
SMO
Stalmest
Moyaert
open
25.2
8.0
1.8
0.2
2.3
36.6
SDV
Stalmest
De Vriendt
open
23.0
8.5
1.7
0.4
2.4
44.1
SDA
Stalmest
David
open
24.9
8.4
0.4
2.7
3.2
35.7
RDWA
Rundveemengmest
De W
ulf
aangezuurd
12.9
7.5
15.0
n.d.
2.7
39.8
RMOA
Rundveemengmest
Moyaert
aangezuurd
12.1
7.8
14.7
n.d.
2.3
38.0
RDVA
Rundveemengmest
De Vriendt
aangezuurd
12.3
8.0
14.0
n.d.
2.1
36.4
RDWD
Rundveemengmest
De W
ulf
drijvende afdekking
12.3
7.8
10.7
n.d.
2.6
41.8
RMOD
Rundveemengmest
Moyaert
drijvende afdekking
12.1
7.9
11.3
n.d.
2.2
37.5
RDVD
Rundveemengmest
De Vriendt
drijvende afdekking
11.8
8.2
11.0
n.d.
2.4
37.9
RDWO Rundveemengmest
De W
ulf
open
12.2
7.7
12.7
n.d.
2.6
41.7
RMOO
Rundveemengmest
Moyaert
open
11.1
7.8
14.1
n.d.
2.2
37.7
RDVO
Rundveemengmest
De Vriendt
open
12.9
8.0
9.9
n.d.
2.4
34.6
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
121
5 INSCHATTING VAN DE EMISSIES
5.1 OPSLAG VAN VASTE MEST
5.1.1 Rundveestromest
Voor de inschatting van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij externe opslag van
rundveestromest werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:
• De hoeveelheid rundveestromest opgeslagen op mesthopen en kopakkers (al dan niet afgedekt)
in Vlaanderen (Tabel 2.5.10).
• De verdeling over de opslagduur (Figuur 2.8.1).
• De in deze studie gemeten fluxen voor methaan, lachgas en ammoniak bij de open opslag van
rundveestromest. Hierbij werd het gemiddelde genomen van de waarden gemeten bij mest
afkomstig van 3 verschillende bedrijven.
• De invloed van het afdekken op de emissies van rundveestromest werd niet nagegaan in de
proefopstellingen. Ook in de literatuur zijn geen bruikbare gegevens te vinden over de invloed
van afdekken op de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de opslag van vaste mest.
Daarom werd gebruik gemaakt van het effect van afdekken bij pluimveemest zoals bepaald in de
proefopzetten, door voor iedere periode de flux voor niet afgedekte opslag van rundveestromest
te vermenigvuldigen met de verhouding van de fluxen bij afgedekte vaste pluimveemest tot niet
afgedekte pluimveemest.
In Tabel 5.1.1 wordt een overzicht gegeven van de gehanteerde emissiefactoren (periodegemiddelde
fluxen) bij de berekening van de emissies bij externe opslag van rundveestromest.
In Tabel 5.1.2 wordt een overzicht gegeven van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de
externe opslag van rundveestromest. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie4 (CH4+N2O,
uitgedrukt in ton CO2 eq/jaar) weergegeven.
4 GWP methaan = 21 en GWP lachgas = 310
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
122
Tabel 5.1.1: Periodegemiddelde fluxen (g/m³/dag) gehanteerd bij de berekening van de emissies bij externe opslag van rundveestromest
<1 maand
1-2 maand
2-3 maand
3-4 maand
4-5 maand
5-6 maand
>6 maand
Methaan (CH4)
Zomer Niet afgedekt 4,0 1,7 1,1 0,77 0,69 0,57 0,46
Afgedekt 3,3 1,2 0,72 0,53 0,49 0,41 0,32
Winter Niet afgedekt 0,21 0,14 0,15 0,16 0,16 0,16 0,10
Afgedekt 0,19 0,16 0,15 0,15 0,12 0,10 0,077
Lachgas (N2O)
Zomer Niet afgedekt 21 13 8,5 5,8 4,8 4,0 3,2
Afgedekt 7,6 5,6 3,5 2,6 2,0 1,7 1,3
Winter Niet afgedekt 0,80 0,97 1,1 1,4 1,4 1,4 0,91
Afgedekt 0,54 0,65 0,76 0,99 0,98 1,0 0,66
Ammoniak (NH3)
Zomer Niet afgedekt 0,036 0,0059 0,0037 0,0014 0,0019 0,0016 0,0013
Afgedekt 0,37 0,014 0,0056 0,0022 0,0029 0,0024 0,0020
Winter Niet afgedekt 0,22 0,16 0,14 0,11 0,10 0,089 0,067
Afgedekt 0,17 0,094 0,077 0,058 0,051 0,044 0,034
Tabel 5.1.2: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe, niet-afgedekte opslag van rundveestromest (ton/jaar)
Totale emissie als gevolg van externe opslag (ton/jaar)
Methaan (CH4)
Lachgas (N2O)
Broeikasgassen (CO2 equivalent)
Ammoniak (NH3)
Kopakker niet afgedekt Winter 4,23 33,15 10.367 3,41
Zomer 6,81 47,56 14.886 0,03
Mesthoop niet afgedekt Winter 23,23 200,19 62.546 14,12
Zomer 34,64 244,73 76.592 0,11
Kopakker afgedekt Winter 0,60 3,96 1.240 0,29
Zomer 0,60 2,05 649 0,04
Mesthoop afgedekt Winter 4,90 41,46 12.955 2,15
Zomer 5,90 25,19 7.934 0,05
Totaal 80,92 598,29 187.169 20,19
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
123
5.1.2 Pluimveemest
Voor de inschatting van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij externe opslag van
pluimveemest op mesthopen en kopakkers werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:
• De hoeveelheid pluimveemest op mesthopen en kopakkers in Vlaanderen (Tabel 2.3.5).
• De verdeling over de opslagduur (Figuur 2.8.3).
• De in deze studie gemeten fluxen voor methaan, lachgas en ammoniak bij de open en bedekte
opslag van pluimveemest. Hierbij werd het gemiddelde genomen van de waarden gemeten bij
mest afkomstig van 3 verschillende bedrijven.
In Tabel 5.1.3 wordt een overzicht gegeven van de gehanteerde emissiefactoren (periodegemiddelde
fluxen) bij de berekening van de emissies bij externe opslag van pluimveemest.
Tabel 5.1.3: Periodegemiddelde fluxen (g/m³/dag) gehanteerd bij de berekening van de emissies bij externe opslag van pluimveemest
<1 maand
1-2 maand
2-3 maand
3-4 maand
4-5 maand
5-6 maand
>6 maand
Methaan (CH4)
Zomer Niet afgedekt 0,43 0,28 0,2 0,13 0,106 0,088 0,070
Afgedekt 0,36 0,19 0,13 0,09 0,075 0,062 0,050
Winter Niet afgedekt 0,071 0,033 0,026 0,023 0,021 0,020 0,014
Afgedekt 0,065 0,038 0,026 0,022 0,015 0,013 0,010
Lachgas (N2O)
Zomer Niet afgedekt 0,66 0,35 0,24 0,16 0,14 0,11 0,091
Afgedekt 0,24 0,15 0,1 0,072 0,056 0,047 0,038
Winter Niet afgedekt 0,069 0,045 0,036 0,034 0,031 0,029 0,021
Afgedekt 0,047 0,03 0,025 0,024 0,022 0,021 0,015
Ammoniak (NH3)
Zomer Niet afgedekt 0,25 0,82 1,0 0,76 0,60 0,50 0,40
Afgedekt 2,6 1,9 1,5 1,2 0,93 0,78 0,62
Winter Niet afgedekt 2 1,7 1,6 1,7 1,6 1,6 1,1
Afgedekt 1,5 1,0 0,88 0,89 0,83 0,80 0,55
In Tabel 5.1.4 wordt een overzicht gegeven van de emissies als gevolg van de externe opslag van
pluimveemest in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O, uitgedrukt
in ton CO2 eq/jaar) weergegeven.
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
124
Tabel 5.1.4: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van pluimveemest (ton/jaar)
Totale emissie als gevolg van externe opslag (ton/jaar)
Methaan (CH4)
Lachgas (N2O)
Broeikasgassen (CO2 equivalent)
Ammoniak (NH3)
Kopakker niet afgedekt Winter 0,15 0,21 67 8,66
Zomer 0,10 0,13 41 0,53
Mesthoop niet afgedekt Winter 0,20 0,29 95 15,50
Zomer 0,42 0,54 177 2,25
Kopakker afgedekt Winter 0,11 0,10 33 3,41
Zomer 0,02 0,02 5 0,20
Mesthoop afgedekt Winter 0,21 0,28 91 10,26
Zomer 0,56 0,42 143 6,29
Totaal 1,78 1,98 653 47,12
5.1.3 Varkensstromest
De emissies van varkensstromest werden niet bemeten in de proefopstellingen. Ook in de literatuur zijn
weinig bruikbare gegevens over de emissies bij de externe opslag van varkensstromest terug te vinden.
Voor de inschatting van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij externe opslag van
varkensstromest op mesthopen en kopakkers werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:
• De hoeveelheid varkensstromest op mesthopen en kopakkers in Vlaanderen (Tabel 2.4.4).
• De verdeling over de opslagduur (Figuur 2.8.2).
• De emissiefactoren worden relatief t.o.v. de emissiefactoren van rundveestromest uitgedrukt.
- Gezien de emissies van lachgas en ammoniak meestal als percentage van de N-inhoud van
de mest worden uitgedrukt en dat in de IPCC methodologie hiervoor een vast percentage
afhankelijk van het type mest (vaste mest vs. mengmest) wordt aangenomen, worden de
lachgas- en ammoniak-emissiefactoren bij de opslag van varkensstromest bepaald door deze
gemeten bij de opslag van rundveestromest te vermenigvuldigen met de verhouding van de
N-inhoud van beide mestsoorten (7,5 / 7,1 ; zie Tabel 3.1.10).
- Voor de methaanemissies wordt gebruik gemaakt van de verhouding van de emissiefactoren
uit het GAINS model (IIASA, 2004). Voor vaste varkensmest bedraagt deze emissiefactor 0,6
ton CH4/1000 dieren. Bij rundvee wordt een onderscheid gemaakt tussen melkvee (3 ton
CH4/1000 dieren) en andere runderen (1,1 ton CH4/1000 dieren). Rekening houdend met het
aandeel melkvee in Vlaanderen (Tabel 2.5.2) bedraagt de gewogen gemiddelde
methaanemissiefactor voor Vlaanderen 1,7386 ton CH4/1000 dieren. Deze emissiefactoren
worden uitgedrukt per 1000 dieren, wat betekent dat ook de mestproductie per dier dient in
rekening te worden gebracht. Uit 2.5.3.1 blijkt een gemiddelde rundveestromestproductie
van 2,1359 m³/jaar/dier terwijl voor varkens een gemiddelde varkensstromestproductie van
2,7534 m³/jaar/dier werd bekomen (2.4.3.1). Uiteindelijk wordt de methaanemissiefactor
voor varkensstromest berekend uit deze voor rundveestromest op basis van volgende
verhouding: (0,6/2,7534)/(1,7386/2,1359)
• Voor de effecten van afdekken wordt zoals bij rundveestromest gebruik gemaakt van de
gemiddelde reductie bepaald in de proefopzetten bij de afgedekte en niet-afgedekte opslag van
vaste pluimveemest (zie 5.1.1).
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
125
In Tabel 5.1.5 wordt een overzicht gegeven van de gehanteerde emissiefactoren (periodegemiddelde
fluxen) bij de berekening van de emissies bij externe opslag van varkensstromest.
Tabel 5.1.5: Periodegemiddelde fluxen (g/m³/dag) gehanteerd bij de berekening van de emissies bij externe opslag van varkensstromest
<1 maand
1-2 maand
2-3 maand
3-4 maand
4-5 maand
5-6 maand
>6 maand
Methaan (CH4)
Zomer Niet afgedekt 1,1 0,46 0,29 0,21 0,18 0,15 0,12
Afgedekt 0,90 0,31 0,19 0,14 0,13 0,11 0,087
Winter Niet afgedekt 0,056 0,037 0,040 0,043 0,042 0,043 0,028
Afgedekt 0,051 0,043 0,040 0,041 0,031 0,028 0,021
Lachgas (N2O)
Zomer Niet afgedekt 22 14 9,0 6,1 5,1 4,2 3,4
Afgedekt 8,1 5,9 3,7 2,8 2,1 1,7 1,4
Winter Niet afgedekt 0,85 1,0 1,2 1,5 1,4 1,5 1,0
Afgedekt 0,58 0,68 0,81 1,0 1,0 1,1 0,69
Ammoniak (NH3)
Zomer Niet afgedekt 0,038 0,0062 0,0039 0,0015 0,0020 0,0017 0,0013
Afgedekt 0,40 0,014 0,0059 0,0023 0,0031 0,0026 0,0021
Winter Niet afgedekt 0,23 0,17 0,15 0,12 0,11 0,094 0,070
Afgedekt 0,17 0,099 0,081 0,061 0,054 0,046 0,036
In Tabel 5.1.6 wordt een overzicht gegeven van de emissies als gevolg van de externe opslag van
varkensstromest in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O,
uitgedrukt in ton CO2 eq/jaar) weergegeven.
Tabel 5.1.6: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van varkensstromest (ton/jaar)
Totale emissie als gevolg van externe opslag (ton/jaar)
Methaan (CH4)
Lachgas (N2O)
Broeikasgassen (CO2 equivalent)
Ammoniak (NH3)
Kopakker niet afgedekt Winter 0,08 2,49 773 0,27
Zomer 0,09 2,41 748 0,00
Mesthoop niet afgedekt Winter 0,00 0,00 0 0,00
Zomer 0,00 0,00 0 0,00
Kopakker afgedekt Winter 0,02 0,34 107 0,04
Zomer 0,57 7,16 2230 0,17
Mesthoop afgedekt Winter 0,07 2,30 715 0,12
Zomer 0,48 7,81 2432 0,01
Totaal 1,31 22,51 7.004 0,61
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
126
5.1.4 Paardenmest
De emissies van paardenmest werden niet bemeten in de proefopstellingen. Ook in de literatuur zijn
weinig gegevens over de emissies bij de externe opslag van paardenmest terug te vinden. Voor de
inschatting van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij externe opslag van paardenmest op
mesthopen en kopakkers werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:
• De hoeveelheid paardenmest op mesthopen en kopakkers in Vlaanderen (Tabel 2.4.4).
• De verdeling over de opslagduur (Figuur 2.8.4).
• De emissiefactoren worden relatief t.o.v. de emissiefactoren van rundveestromest uitgedrukt.
- Gezien de emissies van lachgas en ammoniak meestal als percentage van de N-inhoud van
de mest worden uitgedrukt en dat hiervoor in de IPCC methodologie een vast percentage
afhankelijk van het type mest (vaste mest vs. mengmest) wordt aangenomen worden de
lachgas- en ammoniak-emissiefactoren bij de opslag van paardenmest bepaald door deze
gemeten bij de opslag van rundveestromest te vermenigvuldigen met de verhouding van de
N-inhoud van beide mestsoorten (5 / 7,1 = 0,7042 ; zie Tabel 3.1.10).
- Voor de methaanemissies wordt gebruik gemaakt van de verhouding van de emissiefactoren
uit het GAINS model (IIASA, 2004). Voor paarden bedraagt deze emissiefactor 1,39 ton
CH4/1000 dieren. Bij rundvee wordt een onderscheid gemaakt tussen melkvee (3 ton
CH4/1000 dieren) en andere runderen (1,1 ton CH4/1000 dieren). Rekening houdend met het
aandeel melkvee in Vlaanderen (Tabel 2.5.2) bedraagt de gewogen gemiddelde
methaanemissiefactor voor Vlaanderen 1,7386 ton CH4/1000 dieren. Deze emissiefactoren
worden uitgedrukt per 1000 dieren, wat betekent dat ook de mestproductie per dier dient in
rekening te worden gebracht. Uit 2.5.3.1 blijkt een gemiddelde rundveestromestproductie
van 2,1359 m³/jaar/dier terwijl voor paarden een gemiddelde mestproductie van 3,0997
m³/jaar/dier werd bekomen (2.6.3.1). Uiteindelijk wordt de methaanemissiefactor voor
paardenmest berekend uit deze voor rundveestromest op basis van volgende verhouding:
(1,39/3,0997)/(1,7386/2,1359)
• Voor de effecten van afdekken wordt gebruik gemaakt van de gemiddelde reductie bepaald in de
proefopzetten bij de afgedekte en niet-afgedekte opslag van vaste pluimveemest (zie 5.1.1).
In Tabel 5.1.7 wordt een overzicht gegeven van de gehanteerde emissiefactoren (periodegemiddelde
fluxen) bij de berekening van de emissies bij externe opslag van paardenmest.
In Tabel 5.1.8 wordt een overzicht gegeven van de emissies als gevolg van de externe opslag van
paardenmest in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O, uitgedrukt
in ton CO2 eq/jaar) weergegeven.
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
127
Tabel 5.1.7: Periodegemiddelde fluxen (g/m³/dag) gehanteerd bij de berekening van de emissies bij externe opslag van paardenmest
<1 maand
1-2 maand
2-3 maand
3-4 maand
4-5 maand
5-6 maand
>6 maand
Methaan (CH4)
Zomer Niet afgedekt 1,1 0,46 0,29 0,21 0,18 0,15 0,12
Afgedekt 0,90 0,31 0,19 0,14 0,13 0,11 0,087
Winter Niet afgedekt 0,056 0,037 0,040 0,043 0,042 0,043 0,028
Afgedekt 0,051 0,043 0,040 0,041 0,031 0,028 0,021
Lachgas (N2O)
Zomer Niet afgedekt 22 14 9,0 6,1 5,1 4,2 3,4
Afgedekt 8,1 5,9 3,7 2,8 2,1 1,7 1,4
Winter Niet afgedekt 0,85 1,0 1,2 1,5 1,4 1,5 1,0
Afgedekt 0,58 0,68 0,81 1,0 1,0 1,1 0,69
Ammoniak (NH3)
Zomer Niet afgedekt 0,038 0,0062 0,0039 0,0015 0,0020 0,0017 0,0013
Afgedekt 0,40 0,014 0,0059 0,0023 0,0031 0,0026 0,0021
Winter Niet afgedekt 0,23 0,17 0,15 0,12 0,11 0,094 0,070
Afgedekt 0,17 0,099 0,081 0,061 0,054 0,046 0,036
Tabel 5.1.8: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van paardenmest (ton/jaar)
Totale emissie als gevolg van externe opslag (ton/jaar)
Methaan (CH4)
Lachgas (N2O)
Broeikasgassen (CO2 equivalent)
Ammoniak (NH3)
Kopakker niet afgedekt Winter 0,02 0,22 69 0,02
Zomer 0,00 0,01 2 0,00
Mesthoop niet afgedekt Winter 0,85 9,10 2.839 0,68
Zomer 2,26 19,39 6.057 0,01
Kopakker afgedekt Winter 0,00 0,00 1 0,00
Zomer 0,00 0,00 0 0,00
Mesthoop afgedekt Winter 0,05 0,47 148 0,03
Zomer 0,07 0,40 125 0,00
Totaal 3,25 29,59 9.240 0,74
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
128
5.1.5 Schapenmest
De emissies van schapenmest werden niet bemeten in de proefopstellingen. Ook in de literatuur zijn
weinig gegevens over de emissies bij de externe opslag van schapenmest terug te vinden. Voor de
inschatting van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij externe opslag van schapenmest op
mesthopen en kopakkers werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:
• De hoeveelheid schapenmest op mesthopen en kopakkers in Vlaanderen (Tabel 2.6.8).
• De verdeling over de opslagduur (Figuur 2.8.5).
• De emissiefactoren worden relatief t.o.v. de emissiefactoren van rundveestromest uitgedrukt.
- Gezien de emissies van lachgas en ammoniak meestal als percentage van de N-inhoud van
de mest worden uitgedrukt en dat hiervoor in de IPCC methodologie een vast percentage
afhankelijk van het type mest (vaste mest vs. mengmest) wordt aangenomen worden de
lachgas- en ammoniak-emissiefactoren bij de opslag van schapenmest bepaald door deze
gemeten bij de opslag van rundveestromest te vermenigvuldigen met de verhouding van de
N-inhoud van beide mestsoorten (8,3 / 7,1 = 1,1690 ; zie Tabel 3.1.10).
- Voor de methaanemissies wordt gebruik gemaakt van de verhouding van de emissiefactoren
uit het GAINS model (IIASA, 2004). Voor schapen bedraagt deze emissiefactor 0,19 ton
CH4/1000 dieren. Bij rundvee wordt een onderscheid gemaakt tussen melkvee (3 ton
CH4/1000 dieren) en andere runderen (1,1 ton CH4/1000 dieren). Rekening houdend met het
aandeel melkvee in Vlaanderen (Tabel 2.5.2) bedraagt de gewogen gemiddelde
methaanemissiefactor voor Vlaanderen 1,7386 ton CH4/1000 dieren. Deze emissiefactoren
worden uitgedrukt per 1000 dieren, wat betekent dat ook de mestproductie per dier dient in
rekening te worden gebracht. Uit 2.5.3.1 blijkt een gemiddelde rundveestromestproductie
van 2,1359 m³/jaar/dier terwijl voor schapen een gemiddelde mestproductie van 0,3996
m³/jaar/dier werd bekomen (2.6.3.2). Uiteindelijk wordt de methaanemissiefactor voor
schapenmest berekend uit deze voor rundveestromest op basis van volgende verhouding:
(0,19/0,3996)/(1,7386/2,1359)
• Voor de effecten van afdekken wordt gebruik gemaakt van de gemiddelde reductie bepaald in de
proefopzetten bij de afgedekte en niet-afgedekte opslag van vaste pluimveemest (zie 5.1.1).
In Tabel 5.1.9 wordt een overzicht gegeven van de gehanteerde emissiefactoren (periodegemiddelde
fluxen) bij de berekening van de emissies bij externe opslag van schapenmest.
In Tabel 5.1.10 wordt een overzicht gegeven van de emissies als gevolg van de externe opslag van
schapenmest in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O, uitgedrukt
in ton CO2 eq/jaar) weergegeven.
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
129
Tabel 5.1.9: Periodegemiddelde fluxen (g/m³/dag) gehanteerd bij de berekening van de emissies bij externe opslag van schapenmest
<1 maand
1-2 maand
2-3 maand
3-4 maand
4-5 maand
5-6 maand
>6 maand
Methaan (CH4)
Zomer Niet afgedekt 2,3 0,99 0,64 0,45 0,40 0,34 0,27
Afgedekt 2,0 0,67 0,42 0,31 0,28 0,24 0,19
Winter Niet afgedekt 0,12 0,082 0,088 0,093 0,092 0,093 0,061
Afgedekt 0,11 0,094 0,088 0,089 0,067 0,061 0,045
Lachgas (N2O)
Zomer Niet afgedekt 25 15 9,9 6,8 5,6 4,7 3,7
Afgedekt 8,9 6,5 4,1 3,1 2,3 1,9 1,5
Winter Niet afgedekt 0,94 1,1 1,3 1,6 1,6 1,6 1,1
Afgedekt 0,64 0,76 0,89 1,2 1,2 1,2 0,77
Ammoniak (NH3)
Zomer Niet afgedekt 0,042 0,0069 0,0043 0,0016 0,0022 0,0019 0,0015
Afgedekt 0,44 0,016 0,0065 0,0026 0,0034 0,0028 0,0023
Winter Niet afgedekt 0,26 0,19 0,16 0,13 0,12 0,10 0,078
Afgedekt 0,19 0,11 0,090 0,067 0,059 0,051 0,040
Tabel 5.1.10: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van schapenmest (ton/jaar)
Totale emissie als gevolg van externe opslag (ton/jaar)
Methaan (CH4)
Lachgas (N2O)
Broeikasgassen (CO2 equivalent)
Ammoniak (NH3)
Kopakker niet afgedekt Winter 0,00 0,00 0 0,00
Zomer 0,04 0,39 123 0,00
Mesthoop niet afgedekt Winter 0,88 14,87 4.627 1,17
Zomer 0,64 7,45 2.323 0,01
Kopakker afgedekt Winter 0,01 0,26 80 0,01
Zomer 0,00 0,00 0 0,00
Mesthoop afgedekt Winter 0,18 2,93 912 0,16
Zomer 0,10 0,89 279 0,00
Totaal 1,85 26,79 8.344 1,36
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
130
5.2 OPSLAG VAN MENGMEST
5.2.1 Rundveemengmest
Voor de inschatting van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij externe opslag van
rundveemengmest werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:
• De beschikbare capaciteit voor externe opslag van rundveemengmest. Gezien uit de analyse is
gebleken dat bij de meeste rundveehouders, die over een externe opslag beschikken, de
capaciteit van de de externe opslag een groot aandeel uitmaakt van de totale opslagcapaciteit
(2.5.2.2) en dat bij het uitrijden bij voorkeur de mestkelder eerst wordt leeggetrokken, kan er
van worden uitgegaan dat de externe mestopslag steeds een hoeveelheid mest zal bevatten. In
de berekeningen wordt uitgegaan van de hypothese dat de externe opslagcapaciteit over het jaar
gemiddeld voor de helft is gevuld.
• De in deze studie gemeten fluxen voor methaan, lachgas en ammoniak bij de open en afgedekte
opslag van rundveemengmest. Hierbij werd het gemiddelde genomen van de waarden gemeten
bij mest afkomstig van 3 verschillende bedrijven en van de verschillende termijnen. De externe
mestopslag wordt namelijk continu bijgevuld en bevat dus steeds een mengsel van mest van
verschillende leeftijd.
In Tabel 5.2.2 wordt een overzicht gegeven van de gehanteerde emissiefactoren bij de berekening van
de emissies bij externe opslag van rundveemengmest.
In Tabel 5.2.3 wordt een overzicht gegeven van de emissies als gevolg van de externe opslag van
rundveemengmest in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O,
uitgedrukt in ton CO2 eq/jaar) weergegeven.
5.2.2 Kalvergier
De emissies van kalvergier werden niet bemeten in de proefopstellingen. Ook in de literatuur zijn weinig
bruikbare gegevens over de emissies bij de externe opslag van kalvergier terug te vinden. Voor de
inschatting van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij externe opslag van kalvergier werd
gebruik gemaakt van de volgende gegevens:
• De beschikbare capaciteit voor externe opslag van kalvergier. Gezien uit de analyse is gebleken
dat bij de meeste rundveehouders, die over een externe opslag beschikken, de capaciteit van de
de externe opslag een groot aandeel uitmaakt van de totale opslagcapaciteit (2.5.2.2) en dat bij
het uitrijden bij voorkeur de mestkelder eerst wordt leeggetrokken, kan er van worden uitgegaan
dat de externe mestopslag steeds een hoeveelheid mest zal bevatten. Voor de berekeningen zal
er van worden uitgegaan dat de externe opslagcapaciteit over het jaar gemiddeld voor de helft is
gevuld.
• De emissiefactoren worden relatief t.o.v. de emissiefactoren van rundveemengmest uitgedrukt.
- Gezien de emissies van lachgas en ammoniak meestal als percentage van de N-inhoud van
de mest worden uitgedrukt en dat hiervoor in verschillende berekeningsmethodes een vast
percentage afhankelijk van het type mest (vaste mest vs. mengmest) wordt aangenomen
worden de lachgas- en ammoniak-emissiefactoren bij de externe opslag van kalvergier
bepaald door deze gemeten bij de opslag van rundveemengmest te vermenigvuldigen met de
verhouding van de N-inhoud van beide mestsoorten (3 / 4,8 = 0,625 ; zie Tabel 3.1.10).
- Voor de methaanemissie bij de externe opslag van kalvergier wordt gebruik gemaakt van de
gemeten emissiefactoren bij de opslag van rundveemengmest.
In Tabel 5.2.2 wordt een overzicht gegeven van de gehanteerde emissiefactoren bij de berekening van
de emissies bij externe opslag van kalvergier.
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
131
In Tabel 5.2.3 wordt een overzicht gegeven van de emissies als gevolg van de externe opslag van
kalvergier in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O, uitgedrukt in
ton CO2 eq/jaar) weergegeven.
5.2.3 Varkensmengmest
De emissies van varkensmengmest werden niet bemeten in de proefopstellingen. Ook in de literatuur zijn
weinig bruikbare gegevens over de emissies bij de externe opslag van varkensmengmest terug te vinden.
Voor de inschatting van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij externe opslag van
varkensmengmest werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:
• De beschikbare capaciteit voor externe opslag van varkensmengmest. Gezien uit de analyse is
gebleken dat bij de meeste varkenshouders, die over een externe opslag beschikken, de
capaciteit van de de externe opslag een groot aandeel uitmaakt van de totale opslagcapaciteit
(2.4.2.2) en dat bij het uitrijden bij voorkeur de mestkelder eerst wordt leeggetrokken, kan er
van worden uitgegaan dat de externe mestopslag steeds een hoeveelheid mest zal bevatten.
Voor de berekeningen zal er van worden uitgegaan dat de externe opslagcapaciteit over het jaar
gemiddeld voor de helft is gevuld.
• De emissiefactoren worden relatief t.o.v. de emissiefactoren van rundveemengmest uitgedrukt.
- Gezien de emissies van lachgas en ammoniak meestal als percentage van de N-inhoud van
de mest worden uitgedrukt en dat hiervoor meestal een vast percentage afhankelijk van het
type mest (vaste mest vs. mengmest) wordt aangenomen worden de lachgas- en ammoniak-
emissiefactoren bij de externe opslag van varkensmengmest bepaald door deze gemeten bij
de opslag van rundveemengmest te vermenigvuldigen met de verhouding van de N-inhoud
van beide mestsoorten (6,5 / 4,8 = 1,3542 ; zie Tabel 3.1.10).
- Voor de inschatting van de methaanemissie bij de externe opslag van varkensmengmest
wordt gebruik gemaakt van de literatuurgegevens van Massé et al (2003),Wagner-Riddle en
Tijmensen et al (2002), die de methaanemissie bij varkens- en rundveemengmest hebben
gemeten en dit telkens onder identieke condities (meetmethode, proefopzet, …). Uit In Tabel
5.2.2 wordt een overzicht gegeven van de gehanteerde emissiefactoren bij de berekening
van de emissies bij externe opslag van varkensmengmest.
In Tabel 5.2.3 wordt een overzicht gegeven van de emissies als gevolg van de externe opslag van
varkensmengmest in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O,
uitgedrukt in ton CO2 eq/jaar) weergegeven.
5.2.4 Zeugenmengmest
De emissies van zeugenmengmest werden niet bemeten in de proefopstellingen. Ook in de literatuur zijn
weinig gegevens over de emissies bij de externe opslag van zeugenmengmest terug te vinden. Voor de
inschatting van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij externe opslag van zeugenmengmest
werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:
• De beschikbare capaciteit voor externe opslag van zeugenmengmest. Gezien uit de analyse is
gebleken dat bij de meeste varkenshouders, die over een externe opslag beschikken, de
capaciteit van de de externe opslag een groot aandeel uitmaakt van de totale opslagcapaciteit
(2.4.2.2) en dat bij het uitrijden bij voorkeur de mestkelder eerst wordt leeggetrokken, kan er
van worden uitgegaan dat de externe mestopslag steeds een hoeveelheid mest zal bevatten.
Voor de berekeningen zal er van worden uitgegaan dat de externe opslagcapaciteit over het jaar
gemiddeld voor de helft is gevuld.
• De emissiefactoren worden relatief t.o.v. de emissiefactoren van rundveemengmest uitgedrukt.
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
132
- Gezien de emissies van lachgas en ammoniak meestal als percentage van de N-inhoud van
de mest worden uitgedrukt en dat hiervoor meestal een vast percentage afhankelijk van het
type mest (vaste mest vs. mengmest) wordt aangenomen worden de lachgas- en ammoniak-
emissiefactoren bij de externe opslag van zeugenmengmest bepaald door deze gemeten bij
de opslag van rundveemengmest te vermenigvuldigen met de verhouding van de N-inhoud
van beide mestsoorten (4,4 / 4,8 = 0,9167 ; zie Tabel 3.1.10).
- Voor de methaanemissie wordt opnieuw een factor 4,30 gehanteerd voor de verhouding van
de emissiefactor voor zeugenmengmest tot de emissiefactor voor rundveemengmest.
- Tabel 5.2.1 blijkt niet direct een temperatuursafhankelijkheid van de verhouding van de
emissiefactoren, zodat gebruik gemaakt werd van de mediaanwaarde van alle in In Tabel
5.2.2 wordt een overzicht gegeven van de gehanteerde emissiefactoren bij de berekening
van de emissies bij externe opslag van varkensmengmest.
In Tabel 5.2.3 wordt een overzicht gegeven van de emissies als gevolg van de externe opslag van
varkensmengmest in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O,
uitgedrukt in ton CO2 eq/jaar) weergegeven.
5.2.5 Zeugenmengmest
De emissies van zeugenmengmest werden niet bemeten in de proefopstellingen. Ook in de literatuur zijn
weinig gegevens over de emissies bij de externe opslag van zeugenmengmest terug te vinden. Voor de
inschatting van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij externe opslag van zeugenmengmest
werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:
• De beschikbare capaciteit voor externe opslag van zeugenmengmest. Gezien uit de analyse is
gebleken dat bij de meeste varkenshouders, die over een externe opslag beschikken, de
capaciteit van de de externe opslag een groot aandeel uitmaakt van de totale opslagcapaciteit
(2.4.2.2) en dat bij het uitrijden bij voorkeur de mestkelder eerst wordt leeggetrokken, kan er
van worden uitgegaan dat de externe mestopslag steeds een hoeveelheid mest zal bevatten.
Voor de berekeningen zal er van worden uitgegaan dat de externe opslagcapaciteit over het jaar
gemiddeld voor de helft is gevuld.
• De emissiefactoren worden relatief t.o.v. de emissiefactoren van rundveemengmest uitgedrukt.
- Gezien de emissies van lachgas en ammoniak meestal als percentage van de N-inhoud van
de mest worden uitgedrukt en dat hiervoor meestal een vast percentage afhankelijk van het
type mest (vaste mest vs. mengmest) wordt aangenomen worden de lachgas- en ammoniak-
emissiefactoren bij de externe opslag van zeugenmengmest bepaald door deze gemeten bij
de opslag van rundveemengmest te vermenigvuldigen met de verhouding van de N-inhoud
van beide mestsoorten (4,4 / 4,8 = 0,9167 ; zie Tabel 3.1.10).
- Voor de methaanemissie wordt opnieuw een factor 4,30 gehanteerd voor de verhouding van
de emissiefactor voor zeugenmengmest tot de emissiefactor voor rundveemengmest.
- Tabel 5.2.1 berekende verhoudingen (4,30).
In Tabel 5.2.2 wordt een overzicht gegeven van de gehanteerde emissiefactoren bij de berekening van
de emissies bij externe opslag van varkensmengmest.
In Tabel 5.2.3 wordt een overzicht gegeven van de emissies als gevolg van de externe opslag van
varkensmengmest in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O,
uitgedrukt in ton CO2 eq/jaar) weergegeven.
5.2.6 Zeugenmengmest
De emissies van zeugenmengmest werden niet bemeten in de proefopstellingen. Ook in de literatuur zijn
weinig gegevens over de emissies bij de externe opslag van zeugenmengmest terug te vinden. Voor de
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
133
inschatting van de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij externe opslag van zeugenmengmest
werd gebruik gemaakt van de volgende gegevens:
• De beschikbare capaciteit voor externe opslag van zeugenmengmest. Gezien uit de analyse is
gebleken dat bij de meeste varkenshouders, die over een externe opslag beschikken, de
capaciteit van de de externe opslag een groot aandeel uitmaakt van de totale opslagcapaciteit
(2.4.2.2) en dat bij het uitrijden bij voorkeur de mestkelder eerst wordt leeggetrokken, kan er
van worden uitgegaan dat de externe mestopslag steeds een hoeveelheid mest zal bevatten.
Voor de berekeningen zal er van worden uitgegaan dat de externe opslagcapaciteit over het jaar
gemiddeld voor de helft is gevuld.
• De emissiefactoren worden relatief t.o.v. de emissiefactoren van rundveemengmest uitgedrukt.
- Gezien de emissies van lachgas en ammoniak meestal als percentage van de N-inhoud van
de mest worden uitgedrukt en dat hiervoor meestal een vast percentage afhankelijk van het
type mest (vaste mest vs. mengmest) wordt aangenomen worden de lachgas- en ammoniak-
emissiefactoren bij de externe opslag van zeugenmengmest bepaald door deze gemeten bij
de opslag van rundveemengmest te vermenigvuldigen met de verhouding van de N-inhoud
van beide mestsoorten (4,4 / 4,8 = 0,9167 ; zie Tabel 3.1.10).
- Voor de methaanemissie wordt opnieuw een factor 4,30 gehanteerd voor de verhouding van
de emissiefactor voor zeugenmengmest tot de emissiefactor voor rundveemengmest.
Tabel 5.2.1: Gemeten methaanemissie bij de opslag van varkens- en rundveemengmest
Temperatuur 0-10°C Temperatuur >10°C
Varkens-mengmest
Rundvee-mengmest
V/R Varkens-mengmest
Rundvee-mengmest
V/R
Tijmensen et al (2002) 36 13 2,77 53 24 2,21
Massé et al (2003) 11,6 1,04 11,15 21,24 1,17 18,15
3,83 1,2 3,19 19,05 1,55 12,29
10,28 0,76 13,53 20,04 0,89 22,52
3,55 0,89 3,99 19,49 10,59 1,84
5,8 1,35 4,30 16,5 2,7 6,11
Wagner-Riddle 2,1 1,35 1,56 7,9 2,7 2,93
33,7 1,35 24,96 24 2,7 8,89
1,22 1,35 0,90 16,5 4,4 3,75
7,2 1,35 5,33 7,9 4,4 1,80
24 4,4 5,45
Gemiddelde 7,17 7,81
Mediaan 4,14 5,45
In Tabel 5.2.2 wordt een overzicht gegeven van de gehanteerde emissiefactoren bij de berekening van
de emissies bij externe opslag van zeugenmengmest.
In Tabel 5.2.3 wordt een overzicht gegeven van de emissies als gevolg van de externe opslag van
zeugenmengmest in Vlaanderen. In deze tabel wordt eveneens de broeikasgasemissie (CH4+N2O,
uitgedrukt in ton CO2 eq/jaar) weergegeven.
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
134
Tabel 5.2.2: Emissiefactoren (g/m³/dag) bij de externe opslag van rundveemengmest, kalvergier, varkensmengmest en zeugenmengmest
Rundvee-mengmest
Kalvergier Varkens-mengmest
Zeugen-mengmest
Methaan (CH4)
Zomer Niet afgedekt 71 71 305 305
Afgedekt 57 57 245 245
Winter Niet afgedekt 8,2 8,2 35 35
Afgedekt 6,9 6,9 30 30
Lachgas (N2O)
Zomer Niet afgedekt 0,0063 0,0039 0,0085 0,0058
Afgedekt 0,38 0,24 0,51 0,35
Winter Niet afgedekt 0,0052 0,0033 0,0070 0,0048
Afgedekt 0,004 0,0025 0,0054 0,0037
Ammoniak (NH3)
Zomer Niet afgedekt 1,75 1,1 2,4 1,6
Afgedekt 0,94 0,59 1,3 0,86
Winter Niet afgedekt 0,37 0,23 0,50 0,34
Afgedekt 0,32 0,20 0,43 0,29
Tabel 5.2.3: Emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de externe opslag van rundveemengmest, kalvergier, varkensmengmest en zeugenmengmest (ton/jaar)
Totale emissie als gevolg van externe opslag (ton/jaar)
Methaan (CH4)
Lachgas (N2O)
Broeikasgassen (CO2 equivalent)
Ammoniak (NH3)
Rundveemengmest Winter 449 0,3 9.515 20,8
Zomer 3.713 24,5 85.568 61,5
Kalvergier Winter 13,9 0,01 293 0,4
Zomer 114 0,44 2.538 1,2
Varkensmengmest Winter 1.040 0,2 21.908 15,2
Zomer 8.595 18,0 186.084 44,6
Zeugenmengmest Winter 92,2 0,01 1.939 0,9
Zomer 762 1,08 16.327 2,7
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
135
Totaal 14.779 44,56 324.171 147,4
5.3 BESPREKING
5.3.1 Methaan
De totale methaanemissie uit externe mestopslag in Vlaanderen wordt ingeschat op 14.868 ton/jaar. Uit
Figuur 5.3.1 blijkt dat de methaanemissie in hoofdzaak afkomstig is van de opslag van mengmest. De
totale bijdrage van de externe opslag van vaste mest (alle diersoorten) tot de methaanemissies afkomstig
van externe mestopslag in Vlaanderen bedraagt minder dan 1%. Uit Figuur 5.3.2 blijkt dat de bijdrage
van varkensmengmest het belangrijkst is, gevolgd door rundveemengmest.
Momenteel schat VMM de emissies als gevolg van mestopslag in d.m.v. de methode voorgesteld door het
IPCC (Tier 1), die verder werd verfijnd door Parloo et al (2000). Uit deze methode volgt een
methaanemissie uit mest van 106.879 ton. Deze totale emissie omvat echter ook de emissies afkomstig
van verteringsprocessen en de stalemissies en is bijgevolg niet rechtsreeks vergelijkbaar met het hier
bekomen cijfer voor emissies uit externe mestopslag.
5.3.2 Lachgas
De totale lachgasemissie uit externe mestopslag wordt ingeschat op 723,7 ton/jaar. In tegenstelling tot
methaan is externe opslag van vaste mest de belangrijkste bron van lachgasemissies, terwijl de bijdrage
van de externe opslag van mengmest minder dan 10% bedraagt (Figuur 5.3.3). Uit Figuur 5.3.4 volgt dat
de bijdrage van rundveestromest tot de lachgasemissies het belangrijkst is (> 85%), gevolgd door de
emissies uit paardenmest, schapenmest en varkensstromest. Bij de mengmest is de emissie uit
rundveemengmest belangrijker dan de emissie uit varkensmengmest. De bijdrage van vaste
pluimveemest bedraagt minder dan 1%.
Momenteel schat VMM de emissies als gevolg van mestopslag in d.m.v. de methode voorgesteld door het
IPCC (Tier 1), die verder werd verfijnd. Uit deze methode volgt een lachgasemissie uit externe
mestopslag van 929,7 ton. Hierbij werden enkel de berekende N2O emissies uit externe mestopslag en
niet deze bij beweiding (pasture) en de stalemissies (in housing) bij de verschillende diersoorten in
rekening gebracht.
5.3.3 Broeikasgassen
Door de methaan- en lachgasemissies te verrekenen met hun respectievelijk broeikasgaspotentieel wordt
een inschatting bekomen van de totale broeikasgasemissie uit externe mestopslag, uitgedrukt in ton CO2
equivalenten per jaar. De totale broeikasgasemissie afkomstig van externe mestopslag in Vlaanderen
beloopt 536.581 ton CO2 eq/jaar. De belangrijkste bijdrage tot deze totale broeikasgasemissies komt van
de externe opslag van varkensmengmest, rundveestromest en rundveemengmest. De externe opslag van
varkensstromest, vaste pluimveemest, paarden- en schapenmest draagt slechts heel weinig bij tot de
totale broeikasgasemissies afkomstig van externe mestopslag in Vlaanderen (Figuur 5.3.5).
5.3.4 Ammoniak
De totale ammoniakemissie uit externe mestopslag wordt ingeschat op 217,4 ton/jaar. Anders dan bij
methaan en lachgas dragen zowel de externe opslag van vaste mest als de externe opslag van mengmest
in belangrijke mate bij tot de emissies van ammoniak uit externe mestopslag (Figuur 5.3.6). Uit Figuur
5.3.7 volgt dat de bijdrages van rundvee- en varkensmengmest, vaste rundveemest en vaste
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
136
pluimveemest tot de totale ammoniakemissie uit externe mestopslag relevant zijn, terwijl
varkensstromest en paarden- en schapenmest minder dan 1% bijdragen.
Momenteel schat VMM enkel de ammoniakemissies als gevolg van de externe opslag van rundvee- en
varkensmengmest in en komt zo op een totale emissie van 30,4 ton/jaar. De ammoniakemissies
afkomstig van de opslag van varkens- en rundveemengmest werd in deze studie begroot op 147,4
ton/jaar.
Figuur 5.3.1: Verdeling van de totale methaanemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en seizoen (zomer vs. winter)
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
137
Figuur 5.3.2: Verdeling van de totale methaanemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en diersoort
Figuur 5.3.3: Verdeling van de totale lachgasemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en seizoen (zomer vs. winter)
Figuur 5.3.4: Verdeling van de totale lachgasemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en diersoort
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
138
Figuur 5.3.5: Verdeling van de totale broeikasgasemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en diersoort
Figuur 5.3.6: Verdeling van de totale ammoniakemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en seizoen (zomer vs. winter)
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
139
Figuur 5.3.7: Verdeling van de totale ammoniakemissies uit externe mestopslag over mesttype (mengmest vs. vaste mest) en diersoort
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
141
6 REDUCTIEMAATREGELEN
6.1 INKRIMPEN VAN DE VEESTAPEL
Het spreekt vanzelf dat inkrimpen van de veestapel aanleiding zal geven tot een daling van de emissies
van methaan, lachgas en ammoniak uit externe mestopslag. Bijkomend zullen eveneens de emissies van
deze componenten vanuit de stal en de methaanemissies als gevolg van verteringsprocessen
gereduceerd worden.
6.2 AËROBE BEHANDELING
Aërobe opslag is mogelijk zowel voor mengmest (mengen en beluchten) als voor vaste mest
(composteren). Zowel voor mengmest als voor vaste mest wordt in de meeste gevallen een duidelijke
reductie van de methaanemissie vastgesteld (Parloo et al, 2000; Amon et al, 2002). Parloo et al (2000)
gaan uit van 100% reductie van de methaanemissies bij mengmest en 95% reductie van de
methaanemissies bij vaste mest. Uit metingen bleek compostering van rundveestromest in de
zomerperiode een reductie van de methaanemissies met bijna 90% op te leveren terwijl in de
winterperiode de methaanemissies als gevolg van het composteren met 30% toenamen.
Gegevens over de invloed van composteren op de emissie van lachgas zijn minder eenduidig, gezien voor
de vorming van lachgas aërobe omstandigheden noodzakelijk zijn. Voor mengmest leidt de aërobe
behandeling volgens inschattingen van Parloo et al (2000) tot een stijging van de N2O emissie, terwijl de
netto balans voor de broeikasgasemissies (methaan + lachgas + CO2) licht in het voordeel van aërobe
behandeling uitvalt. In het geval van compostering van vaste mest berekenen Parloo et al (2000) een
reductiepotentieel van 38% tot 94% op de broeikasgasemissies (enkel methaan en lachgas). Uit
metingen blijkt de compostering van rundveestromest aanleiding te geven tot een daling van de
lachgasemissies met 35% in de zomerperiode en 40% in de winterperiode (Amon et al, 2002).
Parloo et al (2000) geven geen informatie over de invloed van aërobe behandeling op de emissies van
ammoniak. Bij de compostering van rundveestromest werd vastgesteld dat de ammoniakemissie in de
zomerperiode met 170% en in de winterperiode met 24% toenam als gevolg van het composterings-
proces (Amon et al, 2002).
Kostenschattingen voor compostering van vaste mest lopen uiteen van 6,45 € tot 46,6 € per ton ingaand
product (Feyaerts et al, 2002), afhankelijk van de capaciteit, het gebruikte proces en de eventuele
aanwezigheid van emissiereducerende technieken op de installatie. De meeste gegevens rond
schaalgrootte geven aan dat aërobe behandeling (compostering zowel als aërobe behandeling van
mengmest) enkel haalbaar zijn in grotere, centrale eenheden en bijgevolg minder geschikt zijn voor
toepassing op boerderijschaal.
Op basis van gegevens van het Vlaams Coördinatiecentrum Mestverwerking blijkt dat in Vlaanderen:
• de operationele installaties voor biologische behandeling allemaal bedreven worden met dunne
fractie (mengmest van runderen of varkens of kalvergier na afscheiding van de dikke fractie);
• bij gesloten compostering altijd gewerkt wordt met een nageschakelde luchtzuivering.
De meest recente prijzen voor compostering geven een gate-fee van 20 – 25 €/ton aan, exclusief
transport. In tegenstelling tot compostering, die meestal gebeurt in grotere installaties (> 60.000
ton/jaar) wordt de biologische behandeling van de dunne fractie meestal op bedrijfsniveau uitgevoerd
(10.000 – 15.000 ton mengmest/jaar).
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
142
6.3 AANZUREN
Uit de resultaten van de proefopstellingen blijkt het initieel aanzuren van rundveemengmest tot een pH
van 5,5 (van een initiële pH van 7,1 – 7,4) aanleiding te geven tot een reductie van de methaanemissies
(70% in de zomerperiode en 12% in de winterperiode) en van de ammoniakemissies (90% in de
zomerperiode en 97% in de winterperiode). Daartegenover staat een stijging van de emissies van
lachgas met 24% in de winterperiode, terwijl ook de cijfers voor de zomerperiode wijzen op de toename
van de lachgasemissies als gevolg van het initiëel aanzuren. Rekening houdend met het hogere broeikas-
gaspotentieel van lachgas t.o.v. methaan dient hieruit geconcludeerd te worden dat het initieel aanzuren
van mengmest aanleiding zal geven tot een toename van de broeikasgasemissies, terwijl voor ammoniak
een belangrijke reductie kan worden gerealiseerd.
Literatuurgegevens (Hörnig et al, 2002) wijzen eveneens op een significante reductie van zowel de
ammoniakemissies (65 - 95%) als de methaanemissies (90 - 99%) bij het aanzuren van rundvee-
mengmest met melkzuur tot een pH van 4-5. In tegenstelling tot de proefopstellingen werd hier tijdens
de proefperiode de pH op regelmatige tijdstippen opnieuw op het initiële niveau gebracht door
bijkomende dosering van melkzuur. Met betrekking tot het effect van aanzuren op de lachgasemissie
worden geen gegevens verstrekt.
Op basis van de resultaten van de proefopzetten blijken volgende gemiddelde reducties als gevolg van
aanzuren van rundveemengmest (Tabel 6.3.1).
Tabel 6.3.1: Invloed van aanzuren tot initiële pH 5,5 op de emissies van methaan, lachgas en ammoniak bij de opslag van rundveemengmest
Zomerperiode Winterperiode
Methaan - 70% - 12%
Lachgas + 1240% + 24%
Ammoniak - 90% - 97%
Indien wordt uitgegaan van de hypothese dat het aanzuren hetzelfde effect heeft op de emissies bij
externe opslag van kalvergier en van varkens- en zeugenmengmest, heeft deze maatregel volgende
impact op de totale emissies uit externe mengmestopslag en uit externe mestopslag in Vlaanderen (Tabel
6.3.2).
Tabel 6.3.2: Invloed van aanzuren tot initiële pH 5,5 op de emissies van methaan, lachgas, broeikasgassen en ammoniak bij de externe opslag van mengmest en van mest in
Vlaanderen
Externe opslag mengmest Externe opslag vaste mest en mengmest
Geen maatregel
Aanzuren Effect Geen maatregel
Aanzuren Effect
CH4 ton/jaar 14779 5359 -63,7% 14866 5447 -63,4%
N2O ton/jaar 44,6 591,4 +1227,3% 699,2 1246,0 78,2%
CH4+N2O ton CO2 eq/jaar 324171 295871 -8,7% 528950 500650 -5,4%
NH3 ton/jaar 147,4 12,1 -91,8% 216,2 80,9 -62,6%
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
143
Uit deze berekening blijkt dat het aanzuren van mengmest bij het overpompen naar de externe opslag
leidt tot een reductie van de ammoniakemissies uit externe mestopslag met 62,7% en een reductie van
de methaanemissies uit externe mestopslag met 63,4%. Daar staat tegenover dat de lachgasemissies uit
externe mestopslag met 78% toenemen, wat leidt tot een reductie van de totale emissies van
broeikasgassen met 5,4%.
Indien de mest enkel initieel wordt aangezuurd (tijdens het overpompen naar de externe opslag) kunnen
de kosten als vrij beperkt worden ingeschat. Als investeringkosten dient rekening gehouden te worden
met een opslagtank voor zuur (tank uit vezelversterkte kunststof) of in geval het verbruik laag is kunnen
IBA containers worden gebruikt. Daarnaast dient een pH-meter op de aanzuigleiding en een
doseersysteem voor zuur (bij voorkeur zuurdosering na de mestpomp) voorzien te worden. Als vaste
kosten dient enkel met het zuurverbruik rekening te worden gehouden.
6.4 NAGESCHAKELDE TECHNIEKEN
Meise en Hilhorst (2004) stellen een systeem voor waarbij continu gas wordt onttrokken uit de ruimte
tussen het vloeistofoppervlak en de afdekking in een mestsilo. Het onttrokken gas wordt daarna over een
biofilter geleid, wat aanleiding geeft tot een reductie van de methaanemissie met 50%. Voor een externe
opslag van 1000 m³ mengmest volstaat een biofilter van 20 m³ en wordt de eenheidsreductiekost van
een dergelijk systeem ingeschat op 100 €/ton CO2 eq. Gegevens over de impact van de biofilter op de
ammoniak en lachgasemissie worden niet verstrekt.
6.5 ANAËROBE BEHANDELING (VERGISTEN)
Het reductiepotentieel van anaërobe behandeling (vergisting) van mengmest hangt sterk af van waar de
systeemgrenzen worden gelegd. Voornamelijk het feit of de vermeden emissies van de elektriciteits-
productie uit het biogas al dan niet in rekening worden gebracht heeft een significante impact op het
reductiepotentieel voor broeikasgasemissies.
Wanneer geen rekening wordt gehouden met de vermeden emissies van de elektriciteitsproductie wordt
het reductiepotentieel van een dergelijk systeem voornamelijk bepaald door de emissies als gevolg van
de tijdelijke opslag van de niet-vergiste mest, de tijdelijke opslag van de vergiste mest en de lekverliezen
van het volledige systeem (Tijmensen et al, 2002). Emissies afkomstig van de tijdelijke opslag van de
vergiste mest kunnen worden gereduceerd door de gassen afkomstig van deze opslag af te zuigen en als
verbrandingslucht te gebruiken. Tijmensen et al (2002) gaan voor vergistingssystemen op boerderijschaal
uit van een vrijwel volledige reductie van de methaanemissies. Over de impact van dergelijke systemen
op de emissies van lachgas en ammoniak worden geen gegevens verstrekt.
In een recente studie door ODE Vlaanderen werden de ‘onrendabele toppen’ van verschillende duurzame
elektriciteitsopties in Vlaanderen doorgerekend. De ‘onrendabele top’ is de financiële ondersteuning die
nodig is om een bepaalde duurzame elektriciteitsoptie economisch rendabel te maken, rekening houdend
met de actuele marktomstandigheden en beschikbare subsidies. Deze ‘onrendabele top’ kan dan
bijvoorbeeld als grondslag dienen voor de bepaling van de waarde van groene stroomcertificaten. De
‘onrendabele top’ voor covergisting van mest met energieteelten bedraagt 165 €/MWh en voor
covergisting van mest met organische afvalstoffen 92 €/MWh voor een installatie met een elektrisch
vermogen van 250 kWe en een elektrisch rendement van 32%. Rekening houdend met een gemiddelde
energie-inhoud van biogas van 19,8 MJ/m³ en 7500 werkingsuren per jaar vertaalt zich dit in een
noodzakelijke biogasproductie van 1.065.000 m³/jaar op het bedrijf. Rekening houdend met de
gemiddelde mestproductie per dier en de maximale biogasproductie per m³ mest (Tijmensen et al, 2002)
is een installatie van deze schaal zonder covergisting enkel haalbaar voor:
• een melkveebedrijf met meer dan 3.300 runderen;
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
144
• een varkensbedrijf met meer dan 31.000 vleesvarkens;
• een varkensbedrijf met meer dan 10.700 zeugen.
Indien deze technieken toegepast zouden worden voor mestverwerking dient bovendien rekening
gehouden te worden met bijkomende kosten voor de nabehandeling van het digestaat.
Om een economisch rendabele installatie te hebben wordt in de praktijk meestal co-vergisting van mest,
energieteelten en afval toegepast volgens de verhouding 60/40 (omzendbrief RO/2006/01), met
maximaal 40 % afval (volgens de bijlage aan omzendbrief RO/2006/1) en secundaire grondstoffen. Het is
moeilijk te bepalen vanaf wanneer een installatie als haalbaar aanzien kan worden, omdat veel afhangt
van de inputstromen en de biogasopbrengst. In de praktijk hebben de meeste installaties in
opbouw/aanvraag een capaciteit ofwel tussen 20.000 - 25.000 ton ofwel 60.000 ton. Het is dan ook sterk
afhankelijk van bedrijf tot bedrijf vanaf wanneer een installatie als rendabel beschouwd kan worden.
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
145
7 ONZEKERHEDEN
Met betrekking tot de in dit rapport weergegeven resultaten dient rekening te worden gehouden met
volgende onzekerheden:
1. Het is niet mogelijk om een gedetailleerde analyse te maken van de representativiteit van de
bedrijven die op de enquête hebben geantwoord. Zo is het niet geweten of voornamelijk de
bedrijven, die één of andere vorm van externe mestopslag toepassen, preferentieel gereageerd
hebben, terwijl bedrijven zonder externe mestopslag minder de moeite hebben genomen om de
enquête in te vullen. Uit een analyse op basis van het aantal dieren blijkt wel dat binnen één
diersoort bepaalde diercategorieën, zoals mestkalveren bij de rundveehouders, oververtegen-
woordigd zijn.
2. De verstrekte gegevens rond hoeveelheid en duur van de externe opslag van vaste mest zijn
gebaseerd op inschattingen van de geënquêteerden zelf, waarbij het voor mesthopen
bijvoorbeeld niet duidelijk is of de gemiddelde mesthoeveelheid over de totale opslagperiode dan
wel de totale hoeveelheid op het einde van de opslagperiode werd opgegeven. Deze gegevens
verschaffen wel een inzicht over de verdeling van de mest in externe opslag over de verschillende
periodes en over de verschillende opslagsystemen (mesthopen en kopakkers, al dan niet
afgedekt + verschillende types externe opslag voor mengmest); hoewel ook hier weer
bovenstaande opmerking rond representativiteit in het achterhoofd dient gehouden te worden.
3. Voor mengmest zijn enkel gegevens met betrekking tot de capaciteit van externe opslagsystemen
ter beschikking en ontbreken gegevens rond mesthoeveelheid en duur van de opslag. Uit overleg
in de stuurgroep is gebleken dat kan aangenomen worden dat de externe opslag van mengmest
quasi continu gevuld is omdat in uitrijperiodes bij voorkeur de mestkelders geledigd worden en
enkel bij ‘tekorten’ de voorraad opgeslagen in externe opslag wordt aangesproken (hoofdzakelijk
uitrijperiode in het voorjaar). Bij de berekeningen werd uitgegaan van de hypothese dat de
externe opslag over het jaar gemiddeld voor de helft gevuld is.
4. Grote onzekerheid bestaat met betrekking tot de emissiefactoren. Uit de resultaten van de
proefopstellingen, waarbij telkens 3 dezelfde mesttypes afkomstig van verschillende bedrijven
werden bemeten in identieke omstandigheden, blijken reeds verschillen in emissiefactoren die
kunnen oplopen tot één grootte-orde. Ook met betrekking tot de mogelijke impact van bepaalde
reductiemaatregelen werden in de proefopzetten grote verschillen vastgesteld waarbij een
bepaalde onderzochte maatregel voor mest afkomstig van een bepaald bedrijf effectief aanleiding
geeft tot een reductie terwijl voor hetzelfde mesttype afkomstig van een ander bedrijf een
stijging van de emissies kon worden vastgesteld. In de literatuur worden soms nog grotere
verschillen vastgesteld. Bij de inschatting van de emissies werd zoveel mogelijk gebruik gemaakt
van de gemiddelde resultaten uit de proefcampagnes.
5. Het gemiddeld reductiepotentieel van afdekken, dat bij vaste pluimveemest experimenteel werd
gemeten in de proefopzetten, werd voor alle vaste mestsoorten gehanteerd.
6. Het gemiddeld reductiepotentieel van afdekken, dat bij rundveemengmest experimenteel werd
gemeten in de proefopzetten (drijvende afdekking), werd voor alle mengmestsoorten gehanteerd
onafhankelijk van het type afdekking (drijvende zowel als vaste afdekking).
7. Niet alle relevante mesttypes en opslagmethodes konden worden bemeten in de proef-
campagnes, zodat ook gebruik moest gemaakt worden van literatuurgegevens. In dergelijke
gevallen werd zoveel mogelijk gebruik gemaakt van emissies relatief t.o.v. een in de proef-
campagnes bemeten mesttype, ten einde invloeden afkomstig van de meetmethode zoveel
mogelijk uit te sluiten.
8. Beschikbare detailgegevens, zoals verschillen in mestproductie tussen bedrijven met één enkele
diersoort en gemengde bedrijven, werden achteraf geaggregeerd omdat detailgegevens rond het
aantal dieren op bedrijven met één enkele diersoort en op gemengde bedrijven ontbreken.
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
147
8 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN
8.1 CONCLUSIES
Deze studie geeft, op basis van de resultaten van de enquête bij de landbouwers, een goed inzicht in de
opgeslagen hoeveelheden en de opslagduur van verschillende types vaste mest in verschillende externe
opslagsystemen (mesthopen en kopakkers, al dan niet afgedekt). Dergelijke informatie dient als
basisinformatie beschouwd te worden voor iedere methodiek voor de berekening van emissies als gevolg
van externe mestopslag.
De resultaten van de enquête verschaften ook bijkomende informatie over het gebruik van externe
mestopslagsystemen (foliebassins, mestsilo’s en mestzakken) voor de opslag van mengmest, hoewel voor
deze systemen de gegevens rond opgeslagen hoeveelheid en opslagduur ontbraken.
Uit de metingen aan de proefopstellingen werden voor verschillende mesttypes (rundveestalmest, vaste
pluimveemest en rundveemengmest) de emissies van methaan, lachgas en ammoniak gemeten over een
periode van 4 maanden en dit zowel voor de winter- als voor de zomerperiode. In deze proefopstellingen
werd tevens de impact van bepaalde emissiereductiemaatregelen (afdekken van vaste pluimveemest,
drijvende afdekking op rundveemengmest, aanzuren van rundveemengmest) op de emissies van
methaan, lachgas en ammoniak nagegaan. Uit de resultaten blijkt dat zelfs voor éénzelfde type mest,
bemeten onder identieke omstandigheden maar afkomstig van verschillende landbouwers, grote
verschillen in emissies kunnen voorkomen.
Uit de ingeschatte totale hoeveelheid extern opgeslagen mesthoeveelheden en de in de proefopzetten
vastgestelde emissiefactoren werd een inschatting gemaakt van de emissies als gevolg van externe
mestopslag in Vlaanderen. Voor die mesttypes, die in de proefopstellingen niet werden bemeten, werd
een inschatting van de emissiefactoren gemaakt op basis van literatuurgegevens en de emissiefactoren
voor mesttypes die wel werden bemeten in de proefopzetten. Uit deze berekening komt een totale
methaanemissie uit externe mestopslag van 14.868 ton/jaar naar voor, die in hoofdzaak (> 99%)
afkomstig is van de externe opslag van mengmest. Rekening houdend met een totale jaarlijkse
methaanemissie afkomstig van verteringsprocessen en mest van 106.879 ton/jaar (inschatting door VMM
voor 2004), betekent dit dat de externe mestopslag voor ongeveer 14% van de totale methaanemissie
van de veehouderij in Vlaanderen verantwoordelijk is. De totale lachgasemissie uit externe mestopslag
beloopt 723,7 ton/jaar en is in hoofdzaak (> 99%) afkomstig van de externe opslag van vaste mest. De
momenteel door VMM gehanteerde methode voorspelt een lachgasemissie afkomstig van externe
mestopslag van 930 ton/jaar voor 2004. De ammoniakemissies als gevolg van externe mestopslag
beloopt 217,4 ton/jaar. Opvallend hierin is de belangrijke bijdrage van vaste pluimveemest, ondanks de
relatief beperkte hoeveelheden van deze mest die extern worden opgeslagen. In de huidige Vlaamse
berekeningsmethode worden enkel de ammoniakemissies afkomstig van de externe opslag van
mengmest ingeschat (30 ton/jaar in 2004).
Mits verdere verfijning, zoals het opmeten van de emissies aan mesttypes die tot hier toe nog niet zijn
bemeten in de proefopzetten, kan de voorgestelde methodologie leiden tot een betere inschatting van de
emissies als gevolg van externe mestopslag in Vlaanderen.
8.2 AANBEVELINGEN
Deze studie heeft een eerste aanzet gegeven om de invloed van diersoort, mesttype, type opslag,
opslagduur en bepaalde mogelijke reductiemaatregelen op de emissies van methaan, lachgas en
ammoniak in kaart te brengen. De bekomen resultaten laten echter nog aanzienlijke verschillen zien, zelfs
voor éénzelfde mesttype, die hoogstwaarschijnlijk gedeeltelijk kunnen worden verklaard door invloeden
ECOLAS Inschatting van de emissies 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
148
van ras, voedersamenstelling, management op het bedrijf, … maar waarvoor momenteel onvoldoende
gegevens ter beschikking zijn. Het wordt dan ook aanbevolen om verdere metingen op proefsystemen op
te zetten waarbij de aandacht prioritair dient te gaan naar mesttypes, die in het huidige rapport nog niet
zijn bemeten, en naar mesttypes, die de hoogste bijdrage leveren tot de emissies van methaan, lachgas
en ammoniak. Metingen op proefsystemen dienen bij voorkeur gevalideerd te worden aan de hand van
metingen op reële systemen.
Het aanzuren van mengmest bij het overpompen naar de externe opslag lijkt op het eerste zicht een
maatregel die kan leiden tot een significante reductie van de emissies van zowel ammoniak als van de
broeikasgassen uit externe mestopslag in Vlaanderen. Het loont dus zeker de moeite om verder
onderzoek uit te voeren naar deze techniek met het oog op:
• de validatie van deze resultaten bij andere types mengmest (kalvergier, varkens- en
zeugenmengmest);
• de validatie of het gebruik van andere zuren tot gelijkaardige reducties aanleiding geeft. In de
proefopzetten werd zwavelzuur gebruikt maar misschien is het gebruik van HCl of organische
zuren meer aangewezen.
• de impact op de kwaliteit van de mest (blijft de mest geschikt voor bemesting);
• de impact op materialen waaruit de externe opslag is vervaardigd (beton, kunststoffolie, …).
ECOLAS Literatuurlijst 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
149
LITERATUURLIJST
Amon, B. ; Kryvoruchko, V. en Amon, T. (2004). Influence of different levels of covering on greenhouse gas and NH3 emissions from slurry stores. Presentation at the Ramiran 2004 Conference
Amon, B. ; Kryvoruchko, V. ; Amon, T. en Moitzi, G. (2004). Can the additive « Effective Micro-Organisms (EM) » reduce ammonia and greenhouse gas emissions from slurry stores ? Presentation at the Ramiran
2004 Conference
Amon, B. ; Amon, T. ; Boxberger, J. en Pöllinger, A. (2002). Emissions of NH3, N2O and CH4 from composted and anaerobically stored farmyard manure. . Presentation at the Ramiran 2002 Conference
Bowman, B.T. (2002). Manure storage, handling and applications practices which mitigate GHG emissions for hog operations. Workshop on Climate Change Strategy in the hog industry, Hull, December 9, 2002
Chadwick, D.R. (2005). Emissions of ammonia, nitrous oxide and methane from cattle manure heaps: effect of compaction and covering. Atmospheric Environment, 39, pp. 787-799
De Mol, R.M. en Hilhorst, M.A. (2004), Emissiereductieopties voor methaan uit mestopslagen, Agrotechnology and Food Innovations B.V. Wageningen Rapport nr 165, ISBN 90-6754-780-8
De Mol, R.M. en Hilhorst, M.A. (2003), Methaan-, lachgas- en ammoniakemissies bij productie, opslag en transport van mest, Wageningen: IMAG - Rapport 2003-03/ Wageningen-UR, Instituut voor Milieu- en
Agritechniek
Dustan, A. (2002). Review of methane and nitrous oxide emission factors for manure management in cold climates, JTI-rapport 299, ISSN 1401-4963
Eurich-Menden, B. en Döhler, H. (2004). Ammonia abatement: effectiveness and costs in two German model farms. Presentation at the Ramiran 2004 Conference
Ferm, M. ; Marcinkowski, T. ; Kieronczyk, M. en Pietrzak, S. (2005). Measurements of ammonia emissions from manure storing and spreading stages in Polish commercial farms. Atmospheric Environment, 39, pp.
7106-7113
Feyaerts, T., Huybrechts, D. en Dijkmans, R. (2002), Best Beschikbare Technieken (BBT) voor mestverwerking – tweede editie, Studie uitgevoerd door het Vlaams Kenniscentrum voor Beste
Beschikbare Technieken (Vito) in opdracht van het Vlaams Gewest.
Hörnig, G. ; Berg, W. en Wanka, U. (2002). Odour and ammonia emission control by slurry treatment and covering. Presentation at the Ramiran 2002 Conference
Institute for Energy and Environment (2004). Greenhouse Gas Emissions from Agriculture Mitigation Options and Strategies, organised by IEE, February 10-12, 2004, Leipzig, Germany.
IIASA (2004). Modelling of emissions of air pollutants and greenhouse gases from agricultural sources in Europe, IIASA Interim Report IR-04-048.
Massé, D.I. ; Croteau, F. ; Patni, N.K. en Masse, L. (2003). Methane emissions from dairy cow and swine manure slurries stored at 10°C and 15°C. Canadian Biosystems Engineering, 45, pp 6.1-6.6
Meise, R.W. en Hilhorst, M.A. (2004). Reduction of methane emissions from liquid manure storage using biofiltration. Poster presentation in Institute for Energy and Environment (2004)
ECOLAS Literatuurlijst 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
150
Oenema, O. ; Velthof, G.L. ; Verdoes, N. ; Groot Koerkamp, P.W.G. ; Monteny, G.J. ; Banninck, A. ; van
der Meer, H.G. en van der Hoek, K.W. (2000). Forfaitaire waarden voor gasvormige stikstofverliezen uit stallen en mestopslagen. Alterra rapport 107, ISSN 1566-7197
Parloo E., Colson G., El Asri R., De Ruyck J. (2000) Technisch economisch onderzoek van de haalbaarheid en de implementatie van emissie reductie strategieën voor CH4 en N2O. VUB rapport PBO 97/52/78
Pollet, I. (1996), Onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomst inzake de NH3-emissies door de landbouw – Deel 1 Theoretische onderbouw en verantwoording van de berekeningen, Rapport 174M3495 in opdracht van VMM
Portejoie, S. en Martinez, J. (2002). Covering slurry stores to reduce ammonia emissions : settling effects and chemical composition changes. Presentation at the Ramiran 2002 Conference
Safley et al (1992). Referentie in Parloo et al (2000)
Smith, K. ; Cumby, T. en Misselbrook, T. (2004). Natural crusting of slurry storage as an abatement measure for ammonia emissions on dairy farms. Presentation at the Ramiran 2004 Conference
Tijmensen, M.J.A. ; van den Broek, R.C.A. ; Wasser, R. ; Kool, A. ; de Mol, R.M. en Hilhorst, M.A. (2002).
Mestvergisting op boerderijschaal in bestaande opslagsystemen. Studie in opdracht van Novem, ROB
programma.
Van Amstel et al (1993). Referentie in de Mol en Hilhorst (2003)
Vanderreydt, I., De Fré, R., Swaans, W., Govaerts, J. (2004). Opstellen van procedures voor het meten van lachgas- en ammoniakemissies bij verschillende mestverwerkingstechnieken. VITO rapport
2004/MIM/R/124
Vlaams Coördinatiecentrum Mestverwerking (2005). Voortgangsrapport Mestbank 2005 betreffende het
mestbeleid in Vlaanderen.
Wagner-Riddle, C. Improved greenhouse gas emissions estimates from manure storage systems. Final report for the Climate Change Funding Initiative in Agriculture
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
151
BIJLAGEN
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
153
BIJLAGE 1: ENQUÊTEFORMULIER VERSTUURD NAAR ALLE LANDBOUWERS
ECOLA
S
Bijlagen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
155
ECOLA
S
Bijlagen
04/09277/KDV - Emissies m
estopslag
156
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
157
BIJLAGE 2: DETAILGEGEVENS VOOR DE BEREKENING VAN DE TOTALE MESTHOEVEELHEDEN EN DE CAPACITEIT VOOR EXTERNE OPSLAG VAN MENGMEST IN VLAANDEREN
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
159
Pluimveemengmest
Gegevens enquête
Winter Zomer Winter Zomer
Totaal pluimveemest 38.125 m³ 23.277 m³
waarvan:
Kopakker afgedekt 1.256 m³ 50 m³ 2,05% 0,08%
Kopakker niet afgedekt 1.783 m³ 164 m³ 2,90% 0,27%
Mesthoop afgedekt 2.328 m³ 1.315 m³ 3,79% 2,14%
Mesthoop niet afgedekt 1.613 m³ 699 m³ 2,63% 1,14%
Fractie dieren met mestproductie 1
Mestproductie per dier
Legkippen 0,05 m³ /dier
Slachtkuikens 0,115 m³ /dier
Poeljen 0,009 m³ /dier
Slachtkuikenouderdieren 0,035 m³ /dier
Ander pluimvee 0,288 m³ /dier
Aantal dieren
Legkippen 7.963.409
Slachtkuikens 15.414.318
Poeljen 3.052.319
Slachtkuikenouderdieren 1.316.899
Ander pluimvee 367.181
Inschatting Vlaanderen
Totale hoeveelheid pluimveemest 2.350.127 m³
Winter Zomer
Kopakker afgedekt 48.073 m³ 1.914 m³
Kopakker niet afgedekt 68.243 m³ 6.277 m³
Mesthoop afgedekt 89.103 m³ 50.331 m³
Mesthoop niet afgedekt 61.737 m³ 26.754 m³
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
160
Varkensstromest
Gegevens enquête
Winter Zomer Winter Zomer
Totaal varkensstromest 12.753 m³ 15.031 m³
waarvan:
Kopakker afgedekt 121 m³ 90 m³ 0,44% 0,32%
Kopakker niet afgedekt 943 m³ 4.217 m³ 3,39% 15,18%
Mesthoop afgedekt 3.416 m³ 546 m³ 12,29% 1,97%
Mesthoop niet afgedekt 2.504 m³ 4.148 m³ 9,01% 14,93%
Fractie zeugen met VSM 0,1057
Mestproductie per dier 2,7534 m³ /dier
Aantal zeugen en biggen 570.218
Inschatting Vlaanderen
Totale hoeveelheid VSM 165.956 m³
Winter Zomer
Kopakker afgedekt 723 m³ 538 m³
Kopakker niet afgedekt 5.633 m³ 25.188 m³
Mesthoop afgedekt 20.404 m³ 3.261 m³
Mesthoop niet afgedekt 14.957 m³ 24.776 m³
Varkensmengmest en zeugenmengmest
Gegevens enquête
Varkens- Zeugen- Varkens- Zeugen-
mengmest mengmest mengmest mengmest
Totale capaciteit zeugen- of andere mengmest 424.005 m³ 210.469 m³
waarvan:
Foliebassin 2.160 m³ 1.440 m³ 0,51% 0,68%
Mestsilo drijvende afdekking 400 m³ 250 m³ 0,09% 0,12%
Mestsilo vaste afdekking 16.198 m³ 3.570 m³ 3,82% 1,70%
Mestzak 2.170 m³ 6.250 m³ 0,51% 2,97%
Fractie andere varkens met varkensmengmest 0,9567
Fractie zeugen en biggen met zeugenmengmest 0,8251
Capaciteit varkensmengmest per dier 1,5670 m³ /dier
Capaciteit zeugenmengmest per dier 1,3417 m³ /dier
Aantal andere varkens 5.265.589
Aantal zeugen en biggen 570.218
Inschatting Vlaanderen
Varkens- Zeugen-
mengmest mengmest
Totale capaciteit 7.893.902 m³ 631.252 m³
waarvan:
Foliebassin 40.214 m³ 4.319 m³
Mestsilo drijvende afdekking 7.447 m³ 750 m³
Mestsilo vaste afdekking 301.566 m³ 10.707 m³
Mestzak 40.400 m³ 18.745 m³
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
161
Rundveestromest (RSM)
Gegevens enquête
Winter Zomer Winter Zomer
Totaal rundveestromest 287.674 m³ 90.376 m³
waarvan:
Kopakker afgedekt 7.647 m³ 1.275 m³ 2,02% 0,34%
Kopakker niet afgedekt 49.921 m³ 11.364 m³ 13,20% 3,01%
Mesthoop afgedekt 50.419 m³ 14.488 m³ 13,34% 3,83%
Mesthoop niet afgedekt 168.002 m³ 59.177 m³ 44,44% 15,65%
Fractie dieren met RSM 0,7619
Mestproductie per dier 2,1359 m³ /dier
Aantal dieren 1.332.514
Inschatting Vlaanderen
Totale hoeveelheid RSM 2.168.482 m³
Winter Zomer
Kopakker afgedekt 43.863 m³ 7.313 m³
Kopakker niet afgedekt 286.345 m³ 65.184 m³
Mesthoop afgedekt 289.202 m³ 83.103 m³
Mesthoop niet afgedekt 963.654 m³ 339.437 m³
Rundveemengmest en kalvergier
Gegevens enquête
Kalvergier Mengmest Kalvergier Mengmest
Totale capaciteit mengmest of kalvergier 70783 m³ 1120238 m³
waarvan:
Foliebassin 400 m³ 12.469 m³ 0,57% 1,11%
Mestsilo drijvende afdekking 917 m³ 19.640 m³ 1,30% 1,75%
Mestsilo vaste afdekking 848 m³ 60.481 m³ 1,20% 5,40%
Mestsilo zonder afdekking 210 m³ 800 m³ 0,30% 0,07%
Mestsilo afdekking niet gespecifieerd m³ 2.000 m³ 0,18%
Mestzak 865 m³ 10.470 m³ 1,22% 0,93%
Fractie kalveren met kalvergier 0,9947
Fractie andere runderen met mengmest 0,8624
Capaciteit kalvergier per dier 3,0332 m³ /dier
Capaciteit mengmest per dier 7,5573 m³ /dier
Aantal kalveren 159.596
Aantal andere runderen 1.172.918
Inschatting Vlaanderen
Kalvergier Mengmest
Totale capaciteit 481.521 m³ 7.644.394 m³
waarvan:
Foliebassin 2.721 m³ 85.087 m³
Mestsilo drijvende afdekking 6.238 m³ 134.021 m³
Mestsilo vaste afdekking 5.769 m³ 412.716 m³
Mestsilo zonder afdekking 1.429 m³ 5.459 m³
Mestsilo afdekking niet gespecifieerd 13.648 m³
Mestzak 5.884 m³ 71.446 m³
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
162
Paardenmest
Gegevens enquête
Winter Zomer Winter Zomer
Totaal paardenmest 15.400 m³ 8.043 m³
waarvan:
Kopakker afgedekt 10 m³ 10 m³ 0,04% 0,04%
Kopakker niet afgedekt 395 m³ 2 m³ 1,68% 0,01%
Mesthoop afgedekt 1.105 m³ 355 m³ 4,71% 1,51%
Mesthoop niet afgedekt 13.591 m³ 7.595 m³ 57,97% 32,40%
Fractie paarden met mest 1
Mestproductie per dier 3,0997 m³ /dier
Aantal paarden 38.583
Inschatting Vlaanderen
Totaal mest 119.596 m³
Winter Zomer
Kopakker afgedekt 51 m³ 51 m³
Kopakker niet afgedekt 2.015 m³ 10 m³
Mesthoop afgedekt 5.637 m³ 1.811 m³
Mesthoop niet afgedekt 69.335 m³ 38.746 m³
Schapenmest
Gegevens enquête
Winter Zomer Winter Zomer
Totaal schapenmest 1.572 m³ 222 m³
waarvan:
Kopakker afgedekt 18 m³ m³ 1,00% 0,00%
Kopakker niet afgedekt m³ 8 m³ 0,00% 0,45%
Mesthoop afgedekt 269 m³ 37 m³ 14,99% 2,06%
Mesthoop niet afgedekt 1.095 m³ 145 m³ 61,04% 8,08%
Fractie schapen met mest 1
Mestproductie per dier 0,3996 m³ /dier
Aantal schapen 59.903
Totaal mest 23.937 m³
Winter Zomer
Kopakker afgedekt 1.200 m³
Kopakker niet afgedekt 533 m³
Mesthoop afgedekt 17.933 m³ 2.467 m³
Mesthoop niet afgedekt 72.997 m³ 9.666 m³
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
163
BIJLAGE 3: HERKOMST VAN DE MEST GEBRUIKT IN DE PROEFOPSTELLINGEN
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
165
Stalmest De Vriendt
monster zomerperiode (begin september) monster winterperiode (begin januari)
Dieren Jongvee Dieren Jongvee
Holstein Holstein
stalmest rechtstreeks uit stal stalmest rechtstreeks uit stal
periode - periode -
Voeder maïs (1/2) en hooi (1/2) Voeder maïs (1/2) en voordrooggras (1/2)
en beperkt krachtvoeder en beperkt krachtvoeder
Rundveemengmest De Vriendt
monster zomerperiode (begin september) monster winterperiode (begin januari)
Dieren volwassen koeien Dieren volwassen koeien
Holstein Holstein
periode mei - begin september periode mei - januari
Voeder 10 kg voordrooggras Voeder 10 kg voordrooggras
25 - 30 kg mais 25 - 30 kg mais
10 kg witloofwortels 10 kg witloofwortels
krachtvoeder krachtvoeder
Stalmest Moyaert
monster zomerperiode (begin september) monster winterperiode (begin januari)
Dieren kalveren + volwassen koeien Dieren kalveren + volwassen koeien
melkvee melkvee
periode 1 week opslag periode rechtstreeks uit stal
Voeder weidegras Voeder 20 kg voordrooggras
30 kg mais
10 kg perspulp
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
166
Rundveemengmest Moyaert
monster zomerperiode (begin september) monster winterperiode (begin januari)
Dieren volwassen koeien Dieren volwassen koeien
melkvee melkvee
periode mei - begin september periode mei - januari
Voeder 25 kg mais Voeder 25 kg mais
20 kg weidegras 20 kg voordrooggras
1 kg krachtvoeder 1 kg krachtvoeder
Stalmest David Gert Stalmest David Gert
monster zomerperiode (begin september) monster winterperiode (begin januari)
Dieren volwassen stieren Dieren volwassen stieren
Vleesvee (wit-blauw) Vleesvee (wit-blauw)
rechtstreeks uit stal rechtstreeks uit stal
Voeder 10 kg mais Voeder 10 kg mais
4 kg krachtvoeder 4 kg krachtvoeder
Rundveemengmest De Wulf
monster zomerperiode (begin september) monster winterperiode (begin januari)
Dieren volwassen koeien Dieren volwassen koeien
melkvee melkvee
periode mei - begin september periode mei - januari
Voeder weidegras Voeder 25 kg mais vers product/dier/dag
8 à 10 kg DS aan mais/dier/dag 11 kg voordroog/dier/dag
1,5 ton krachtvoeder voor 50 dieren, 50 dagen 8 kg perspulp/dier/dag
krachtvoeder wordt toegediend ngl de melkproductie 3 ton krachtvoeder voor 50 dieren, 50 dagen
Kippenmest Van den Heede
monster zomerperiode (begin september) monster winterperiode (begin januari)
Dieren moederkippen voor zware vleeskippen Dieren kippen geboren op 25/08/2005 en in stal sinds 29/12/2005
rechtsteeks uit stal rechtstreeks uit stal
Voeder meel (zie bijlage) Voerder meel (zie bijlage)
Kippenmest David Gert
monster zomerperiode (begin september) monster winterperiode (begin januari)
Dieren vleeskippen na 6 weken Dieren
vleeskippen na 6 weken
lopen op vlasleem lopen op vlasleem
na 1 week opslag buiten na 2 weken opslag buiten
Voeder meel (zie bijlage) Voeder meel (zie bijlage)
Kippenmest Truyman
monster zomerperiode (begin september) monster zomerperiode (begin september)
Dieren vleeskippen na 6 weken in stallen Dieren vleeskippen na 6 weken in stallen
rechtstreeks uit stal rechtstreeks uit stal
Voeder samengesteld mestvoeder (zie bijlage) Voeder samengesteld mestvoeder (zie bijlage)
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
167
BIJLAGE 4: VERLOOP VAN DE GEMETEN FLUXEN VAN NH3, N2O EN CH4 TIJDENS DE TWEE PROEFPERIODES
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
169
RUNDVEEMENGMEST, BEDRIJF 1
bedrijf De Vriendt, aangezuurd
NH3 FLUX, winter
-2.0E-02
0.0E+00
2.0E-02
4.0E-02
6.0E-02
8.0E-02
1.0E-01
1.2E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
RMM De Vriend, aangezuurd
N2O FLUX, winter
-2.0E-02
-1.0E-02
0.0E+00
1.0E-02
2.0E-02
3.0E-02
4.0E-02
5.0E-02
6.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
RMM De Vriendt, aangezuurd
CH4 FLUX, winter
0.0E+00
2.0E+00
4.0E+00
6.0E+00
8.0E+00
1.0E+01
1.2E+01
1.4E+01
1.6E+01
1.8E+01
2.0E+01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1 m
-2)
RMM De Vriendt, aangezuurd
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
170
RUNDVEEMENGMEST, BEDRIJF 1
bedrijf De Vriendt, drijv. afdekking
NH3 FLUX, winter
-2.0E-02
0.0E+00
2.0E-02
4.0E-02
6.0E-02
8.0E-02
1.0E-01
1.2E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
RMM De Vriend, drijvende afdekking
N2O FLUX, winter
-2.0E-02
-1.0E-02
0.0E+00
1.0E-02
2.0E-02
3.0E-02
4.0E-02
5.0E-02
6.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
RMM De Vriendt, drijvende
afdekking
CH4 FLUX, Winter
0.0E+00
1.0E+00
2.0E+00
3.0E+00
4.0E+00
5.0E+00
6.0E+00
7.0E+00
8.0E+00
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1 m
-2)
RMM De Vriend, drijvende
afdekking
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
171
RUNDVEEMENGMEST, BEDRIJF 2
Bedrijf De Wulf, open
CH4 FLUX, winter
0.0E+00
1.0E+00
2.0E+00
3.0E+00
4.0E+00
5.0E+00
6.0E+00
7.0E+00
8.0E+00
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 10
0
10
5
11
0
11
5
Time (days)
Flux (g h-1 m
-2)
RMM De Wulf, open
N2O FLUX, winter
-2.0E-02
-1.0E-02
0.0E+00
1.0E-02
2.0E-02
3.0E-02
4.0E-02
5.0E-02
6.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
RMM De Wulf open
NH3 FLUX, winter
-2.0E-02
0.0E+00
2.0E-02
4.0E-02
6.0E-02
8.0E-02
1.0E-01
1.2E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
RMM De Wulf, open
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
172
RUNDVEEMENGMEST, BEDRIJF 2
Bedrijf De Wulf, aangezuurd
NH3 FLUX, winter
-2.0E-02
0.0E+00
2.0E-02
4.0E-02
6.0E-02
8.0E-02
1.0E-01
1.2E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
RMM De Wulf, aangezuurd
CH4 FLUX, winter
0.0E+00
1.0E+00
2.0E+00
3.0E+00
4.0E+00
5.0E+00
6.0E+00
7.0E+00
8.0E+00
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 10
0
10
5
11
0
11
5
Time (days)
Flux (g h-1 m
-2)
RMM De Wulf, aangezuurd
N2O FLUX, winter
-2.0E-02
-1.0E-02
0.0E+00
1.0E-02
2.0E-02
3.0E-02
4.0E-02
5.0E-02
6.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
RMM De Wulf, aangezuurd
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
173
RUNDVEEMENGMEST, BEDRIJF 2
Bedrijf De Wulf, drijv. afdekking
NH3 FLUX, winter
-2.0E-02
0.0E+00
2.0E-02
4.0E-02
6.0E-02
8.0E-02
1.0E-01
1.2E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
RMM De Wulf, drijvende afdekking
CH4 FLUX, winter
0.0E+00
1.0E+00
2.0E+00
3.0E+00
4.0E+00
5.0E+00
6.0E+00
7.0E+00
8.0E+00
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1 m
-2)
RMM De Wulf, drijvende afdekking
N2O FLUX, winter
-2.0E-02
-1.0E-02
0.0E+00
1.0E-02
2.0E-02
3.0E-02
4.0E-02
5.0E-02
6.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
RMM De Wulf, drijvende afdekking
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
174
RUNDVEEMENGMEST, BEDRIJF 3
Bedrijf Moyaert, open
NH3 FLUX, winter
-2.0E-02
0.0E+00
2.0E-02
4.0E-02
6.0E-02
8.0E-02
1.0E-01
1.2E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
RMM Moyaert, open
CH4 FLUX, winter
0.0E+00
1.0E+00
2.0E+00
3.0E+00
4.0E+00
5.0E+00
6.0E+00
7.0E+00
8.0E+00
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1 m
-2)
RMM Moyaert, open
N2O FLUX, winter
-2.0E-02
-1.0E-02
0.0E+00
1.0E-02
2.0E-02
3.0E-02
4.0E-02
5.0E-02
6.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
RMM Moyaert open
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
175
RUNDVEEMENGMEST, BEDRIJF 3
Bedrijf Moyaert, aangezuurd
NH3 FLUX, winter
-2.0E-02
0.0E+00
2.0E-02
4.0E-02
6.0E-02
8.0E-02
1.0E-01
1.2E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
RMM Moyaert, aangezuurd
CH4 FLUX, winter
0.0E+00
1.0E+00
2.0E+00
3.0E+00
4.0E+00
5.0E+00
6.0E+00
7.0E+00
8.0E+00
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1 m
-2)
RMM Moyaert, aangezuurd
N2O FLUX, winter
-2.0E-02
-1.0E-02
0.0E+00
1.0E-02
2.0E-02
3.0E-02
4.0E-02
5.0E-02
6.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
RMM Moyaert, aangezuurd
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
176
RUNDVEEMENGMEST, BEDRIJF 3
Bedrijf Moyaert, drijv. afdekking
NH3 FLUX, winter
-2.0E-02
0.0E+00
2.0E-02
4.0E-02
6.0E-02
8.0E-02
1.0E-01
1.2E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
RMM Moyaert, drijvende afdekking
CH4 FLUX, winter
0.0E+00
1.0E+00
2.0E+00
3.0E+00
4.0E+00
5.0E+00
6.0E+00
7.0E+00
8.0E+00
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1 m
-2)
RMM Moyaert, drijvende afdekking
N2O FLUX, winter
-2.0E-02
-1.0E-02
0.0E+00
1.0E-02
2.0E-02
3.0E-02
4.0E-02
5.0E-02
6.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
RMM Moyaert, drijvende afdekking
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
177
KIPPENMEST, BEDRIJF 1
Bedrijf David, open
N2O FLUX, winter
-2.0E-03
0.0E+00
2.0E-03
4.0E-03
6.0E-03
8.0E-03
1.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
KM David, open
CH4 FLUX, winter
-1.0E-02
0.0E+00
1.0E-02
2.0E-02
3.0E-02
4.0E-02
5.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1 m
-2)
KM David, open
NH3 FLUX, winter
-1.0E-02
4.0E-02
9.0E-02
1.4E-01
1.9E-01
2.4E-01
2.9E-01
3.4E-01
3.9E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
KM David, open
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
178
KIPPENMEST, BEDRIJF 1
Bedrijf David, afgedekt
CH4 FLUX, winter
-1.0E-02
0.0E+00
1.0E-02
2.0E-02
3.0E-02
4.0E-02
5.0E-02
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 10
0
10
5
11
0
11
5
Time (days)
Flux (g h-1 m
-2)
KM David, plastiekfolie
N2O FLUX, winter
-2.0E-03
0.0E+00
2.0E-03
4.0E-03
6.0E-03
8.0E-03
1.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
KM David, plastiekfolie
NH3 FLUX, winter
-1.0E-02
4.0E-02
9.0E-02
1.4E-01
1.9E-01
2.4E-01
2.9E-01
3.4E-01
3.9E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
KM David, plastiekfolie
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
179
KIPPENMEST, BEDRIJF 2
Bedrijf Van den Heede, open
NH3 FLUX, winter
-1.0E-02
4.0E-02
9.0E-02
1.4E-01
1.9E-01
2.4E-01
2.9E-01
3.4E-01
3.9E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
KM Van den Heede, open
CH4 FLUX, winter
-1.0E-02
0.0E+00
1.0E-02
2.0E-02
3.0E-02
4.0E-02
5.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h
-1 m
-2)
KM Van den Heede, open
N2O FLUX, winter
-2.0E-03
0.0E+00
2.0E-03
4.0E-03
6.0E-03
8.0E-03
1.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
KM Van den Heede, open
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
180
KIPPENMEST, BEDRIJF 2
Bedrijf Van den Heede, bedekt
NH3 FLUX, winter
-1.0E-02
4.0E-02
9.0E-02
1.4E-01
1.9E-01
2.4E-01
2.9E-01
3.4E-01
3.9E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
KM Van den Heede, plastiekfolie
CH4 FLUX, winter
-1.0E-02
0.0E+00
1.0E-02
2.0E-02
3.0E-02
4.0E-02
5.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1 m
-2)
KM Van den Heede, plastiekfolie
N2O FLUX, winter
-2.0E-03
0.0E+00
2.0E-03
4.0E-03
6.0E-03
8.0E-03
1.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
KM Van den Heede, plastiekfolie
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
181
KIPPENMEST, BEDRIJF 3
Bedrijf Truyen, open
NH3 FLUX, winter
-1.0E-02
4.0E-02
9.0E-02
1.4E-01
1.9E-01
2.4E-01
2.9E-01
3.4E-01
3.9E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
KM Truyen, open
CH4 FLUX, winter
-1.0E-02
0.0E+00
1.0E-02
2.0E-02
3.0E-02
4.0E-02
5.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1 m
-2)
KM Truyen, open
N2O FLUX, winter
-2.0E-03
0.0E+00
2.0E-03
4.0E-03
6.0E-03
8.0E-03
1.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
KM Truyen, open
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
182
KIPPENMEST, BEDRIJF 3
Bedrijf Truyen, bedekt
NH3 FLUX, winter
-1.0E-02
4.0E-02
9.0E-02
1.4E-01
1.9E-01
2.4E-01
2.9E-01
3.4E-01
3.9E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
KM Truyen, plastiekfolie
CH4 FLUX, winter
-1.0E-02
0.0E+00
1.0E-02
2.0E-02
3.0E-02
4.0E-02
5.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1 m
-2)
KM Truyen, plastiekfolie
N2O FLUX, winter
-2.0E-03
0.0E+00
2.0E-03
4.0E-03
6.0E-03
8.0E-03
1.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
KM Truyen, plastiekfolie
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
183
STALMEST, BEDRIJF 1
bedrijf De Vriendt
NH3 FLUX, winter
-1.0E-02
-5.0E-03
0.0E+00
5.0E-03
1.0E-02
1.5E-02
2.0E-02
2.5E-02
3.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
Stalmest, De Vriendt
CH4 FLUX, winter
-1.0E-01
1.0E-01
3.0E-01
5.0E-01
7.0E-01
9.0E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1 m
-2)
Stalmest, De Vriendt
N2O FLUX, winter
-1.0E-01
0.0E+00
1.0E-01
2.0E-01
3.0E-01
4.0E-01
5.0E-01
6.0E-01
7.0E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
Stalmest, De Vriendt
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
184
STALMEST, BEDRIJF 2
Bedrijf David
NH3 FLUX, winter
-1.0E-02
-5.0E-03
0.0E+00
5.0E-03
1.0E-02
1.5E-02
2.0E-02
2.5E-02
3.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
Stalmest, David
N2O FLUX, winter
-1.0E-01
0.0E+00
1.0E-01
2.0E-01
3.0E-01
4.0E-01
5.0E-01
6.0E-01
7.0E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
Stalmest, David
CH4 FLUX, winter
-1.0E-01
1.0E-01
3.0E-01
5.0E-01
7.0E-01
9.0E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1 m
-2)
Stalmest, David
ECOLAS Bijlagen 04/09277/KDV - Emissies mestopslag
185
STALMEST, BEDRIJF 3
Bedrijf Moyaert
NH3 FLUX, winter
-1.0E-02
-5.0E-03
0.0E+00
5.0E-03
1.0E-02
1.5E-02
2.0E-02
2.5E-02
3.0E-02
3.5E-02
4.0E-02
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
Stalmest, Moyaert
CH4 FLUX, winter
-1.0E-01
1.0E-01
3.0E-01
5.0E-01
7.0E-01
9.0E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1 m
-2)
Stalmest, Moyaert
N2O FLUX, winter
-1.0E-01
0.0E+00
1.0E-01
2.0E-01
3.0E-01
4.0E-01
5.0E-01
6.0E-01
7.0E-01
0 20 40 60 80 100 120
Time (days)
Flux (g h-1m-2)
Stalmest, Moyaert