UVOD U EKONOMIJU

Doc. dr Vinko NikiFakultet za Mediteranske poslovne studije -

Tivat

DEFINICIJA EKONOMIJE I PREDMET PROUAVANJA

Ekonomija je nauka o zakonima koji vladaju u proizvodnji i raspodjeli materijalnih sredstava za zadovoljenje ljudskih potreba

Ekonomija prouava proces stvaranja i raspodjele drutvenog bogatstva

Ekonomija kao nauka prouava ljudske aktivnosti u privrednom ivotu i nastoji da otkrije pravila i zakone koji vladaju ovim oblikom ljudske djelatnosti

Ekonomija je nauka koja prouava ljudsko ponaanje za koje je karakteristian odnos izmedju ciljeva i oskudnih sredstava koja imaju alternativne upotrebe

USLOVI ZA ODREIVANJE EKONOMSKE AKTIVNOSTI

Mora da postoji vie ciljeva Potrebno je da postoji mogunost njihovog rangiranja po

znaaju i hitnosti Neophodno je ograniavanje sredstava za ostvarivanje istih Da sredstva imaju vie alternativnih upotreba

Sutina ekonomskog problema je u tome da ljudi vre izbor

EKONOMIJA KAO DRUTVENA NAUKA

Istrauje ekonomske odnose izmeu ljudi koji nastaju u okviru ekonomske aktivnosti i prouava zavisnost tih odnosa od uzajamnog ovjeka i prirode unutar drutvenog procesa rada

Ima zadatak da otkrije objektivne ekonomske zakone koji vladaju drutvenim odnosima na odreenom stepenu razvoja proizvodnih snaga

LJUDSKE POTREBE I NJIHOVO ZADOVOLJAVANJE

Cilj privredne aktivnosti je zadovoljavanje ljudskih potreba

Ljudske potrebe se zadovoljavaju na bazi prioriteta po hitnosti i vanosti

Prioritet je zadovoljenje osnovnih biolokih potreba Luksuzne potrebe potrebe izvedenog karaktera ije

zadovoljenje nije nuno Potrebe su periodinog karaktera, stalno se

obnavljaju

MATERIJALNA DOBRA I NJIHOV KARAKTER PROIZVODNJE

Materijalna dobra dijelimo:

Materijalna dobra Prvog reda ili potrona dobra

za zadovoljavanje ljudskih potreba

Dobra Vieg reda proizvodna dobra (bez kojih se ne mogu stvarati dobra prvog reda) sredstva za proizvodnju

Tehnoloki karakter (troenje sredstava za proizvodnju i ljudskog rada proizvodnja materijalnih dobara)

Drutveni karakter (ne postoji izolovana proizvodnja jedni od drugih)

Razmjena dobara poseban mehanizam raspodjela materijalnih dobara

RASPODJELA DOHOTKA kao predmet prouavanja ekonomije

Raspodjela daje odgovor koliko e svaki pojedinac ili drutvene grupe da uestvuju u prisvajanju proizvedenih dobara

Raspodjela prua odgovor na pitanje za koga se proizvodi

Primjer raspodjele u svijetu u 1992. godini.

Neraz. Sr.raz. Visoko Raz. Cijeli svij.

% Svj. Stanov. 59 26 15 100Doh. Po gl.stan.$ 390 2490 22.160 4280Sv.dohod. % 5 15 80 100God.ivota 62 68 77 66

En.u kg. Nafte po st. 338 1812 5101 1447

EKONOMIJA ROBINZONA KRUSOA

Vanost pravilnog izbora oskudnih resursaPrimjer proizvodne mogunosti

RIBA VOERad kg Rad kg

2 25 0 01 15 1 200 0 2 30

Oportunitetni troak proizvodnje - predstavlja gubitak koliine druge robe koji se mora rtvovati radi proizvodnje prve robe.

Trite preko mehanizma cijena pokazuje: ta se proizvodi, kako se proizvodi, i za koga se proizvodi.

Ekonomija nauka o optimalnom izboru u situaciji oskudnih resursa s jedne strane i brojnih ciljeva s druge strane

EKONOMSKI SISTEM I NJEGOVI OPTI ELEMENTI

RESURSI su raspoloivi materijalni i nematerijalni izvori stvaranja materijalnog bogastva i dijele se na:

Prirodni izvori Sredstva za proizvodnju Stanovnitvo humani kapital Preduzetnitvo

Pomenuti resursi nazivaju se faktorima proizvodnje, subjektivnim i materijalnim iniocima proizvodnje.

Osnovna obiljeja resursa su: Oskudnost i produktivnost Obnovljivljivost i neobnovljivost

EKONOMSKI SISTEM I NJEGOVI OPTI ELEMENTI

PRIVREDNI SUBJEKTI - predstavljaju pojedince ili organizovane grupe pojedinaca koje samostalno donose privredne odluke, uivaju koristi od njih i snose rizik kao moguu posljedicu istih.

Privredne subjekte dijelimo na: Preduzea (Cilj i preferencija, hijerarhija) Domainstva (Cilj i preferencija) Drava (Cilj i preferencija) Svojinski odnosi imaju dominantan uticaj na ciljeve ponaanja

privrednih subjekata Preferencije potroaa su razliite i njima se ostavlja mogunost

biranja konkretnih dobara za podmirivanje svojih potreba

EKONOMSKI SISTEM I NJEGOVI OPTI ELEMENTI

AKTIVNOSTI po Marksovom uvjerenju u privrednom ivotu svakog drutva se mogu podijeliti na etiri osnovne i to:

Proizvodnja Potronja Raspodjela Razmjena

Proirene aktivnosti su: Finansijska aktivnost koja se odnosi na monetarnu privredu Investiciona aktivnost proces raspodjele i razmjene u

sadanjosti radi poveanja proizvodnje u budunosti Unutranja i spoljno trgovinska razmjena roba i usluga

EKONOMSKI SISTEM I NJEGOVI OPTI ELEMENTI

INSTITUCIJE - Predstavljaju trajan oblik veza izmedju privrednih subjekata unutar kojih se na ustaljen nain odvijaju ekonomske aktivnosti

Trite kao klasian primjer ekonomske institucije

Planiranje ustaljeni nain alokacije privrednih resursa

Svojina definie nain korienja, upotrebe i raspolaganja

stvari i sem vlasnika, iskljuuje sva druga lica iz

posjedovanja predmeta svojine

ZAKLJUNA RAZMATRANJA

Ekonomija je nauka o zakonima koji vladaju u proizvodnji i Ekonomija je nauka o zakonima koji vladaju u proizvodnji i raspodjeli materijalnih dobara neophodnih za zadovoljenje raspodjeli materijalnih dobara neophodnih za zadovoljenje ljudskih potrebaljudskih potreba

Ekonomija je nauka koja prouEkonomija je nauka koja prouava ljudsko ponaava ljudsko ponaanje vezano za anje vezano za odnos izmeu ciljeva i oskudnih sredstava koja imaju odnos izmeu ciljeva i oskudnih sredstava koja imaju alternativne upotrrebealternativne upotrrebe

Uredjen skup ekonomskih odnosa predstavlja ekonomski Uredjen skup ekonomskih odnosa predstavlja ekonomski sistemsistem

Privredni subjekti su pojedinci ili organizovane grupe Privredni subjekti su pojedinci ili organizovane grupe pojedinaca koje samostalno donose privredne odlukepojedinaca koje samostalno donose privredne odluke

Proizvodnja, raspodjela, razmjena i potroProizvodnja, raspodjela, razmjena i potronja osnovne su nja osnovne su privredne aktivnostiprivredne aktivnosti

TrTriite i svojina su najznate i svojina su najznaajnije institucije privrednog sistema ajnije institucije privrednog sistema kao trajan oblik veza izmeu privrednih subjekatakao trajan oblik veza izmeu privrednih subjekata

PREDUZEE Pravni oblik profitne organizacije

U trinoj privredi svakom toku proizvedenih roba i usluga odgovara odredjeni tok vrijednosti.

Preduzeca proizvode robe i usluge radi prodaje na trzistu. Prihod -Prodata kolicina robe pomnoena sa trinim cijenama Ukupan prihod mora da se uporedi sa ukupnim troskovima da

bi se vidjelo da li je preduzee u posmatranom obraunskom periodu ostvarilo dobit ili gubitke. Dobit je pozitivna razlika izmeu ukupnih prihoda i ukupnih trokova dok su gubici njihova negativna razlika.

Finansiski izvestaj koji utvrdjuje dobit ili gubitke naziva se bilans uspjeha

Preduzee mora imati imovinu kojom odgovara za preuzete obaveze po osnovu raznih ugovora.

Finansijski izvjetaj koji utvrdjuje stanje imovine i obaveza naziva se bilans stanja preduzeca

BILANS STANJA PREDUZEA

AKTIVA PASIVAOSNOVNA SREDSTVA NETO IMOVINAZemlja i zgrade 230 Kumulativne Pov. Akcije 100 Maina i oprema 800 Obine akcije 600Ulaganje u pov.Preduzea 110 Rezerve 440Nematerijalna ulaganja 40 POZAJMLJENI KAPITAL OBRTNA SREDSTVA Zajmovi od 1-5 g. 70 Ukupne zalihe 310 Zajmovi preko 5g. 370Potraiv. prema kupcima 350 TEKUE OBAVEZE Tekue investicije 10 Dugovanja prodavcima 210Kratkoroni depoziti 90 Krediti do 1 g. 30 Gotov novac 20 Ostala dugovanja 140UKUPNA IMOVINA 1.960 OBAVEZE I NETO IMOVINA 1.960

BILANS USPJEHA PREDUZEA

PRIHODI RASHODI

Prihodi od prodaje u zemlji 700 Trokovi materijal 870 Prihodi od prodaje u svijetu 770 Plate i nadnice 320Prihodi od ind. Svojine 15 Dop. Pen.i soc. Fon. 30 Priodi od fin. Investicija 20 Amortizacija 115

Plaene kamate 35DOBIT

Uee zap. u pod. D. 10 Porez na dobit 35Dividende po P.A. 10Dividende po O.A. 60Odobreno rezervama 20

UKUPNI PRIHODI 1.505 UKUPNI RASHODI 1.505

OBLICI PREDUZEA

Sa pravne take gledita postoje dva osnovna oblika preduzea drutva lica i drutva kapitala.

DRUTVA LICA: Sopstvena preduzea gdje su funkcije upravljanja i prisvajanja

koncentrisane u jednom istom licu. Krajnji vlasnik preduzea je ujedno i neposredni vlasnik stvari sa kojima preduzee obavlja svoju privrednu delatnost.

Ortakluk kao oblik preduzea koji omoguava formiranje vee mase kapitala. U svijetu se obino ortakluci obrazuju kod profesionalnih djelatnosti kod kojih su line sposobnosti ikvalifikacije ortaka vanije od koliine kapitala kojom raspolau- ljekari, pravnici, konsultanti

OBLICI PREDUZEA

DRUTVA KAPITALA

Drustva sa ogranienom odgovornosu DOO, svako od ulagaa uestvuje sa odreenim ulogom, ulozi ne moraju biti jednaki i mogu se sastojati iz novca, stvari i materijalnih prava. Drutvo za svoje obaveze odgovara cjelokupnom uloenom imovinom ali lanovi drutva ne odgovaraju svojom imovinom za obaveze drustva

Organi drutva su: Direktor Upravni odbor Nadzorni odbor

Skuptina

OBLICI PREDUZEA

DRUTVA KAPITALA Akcionarsko drutvo - svoj poetni kapital formira na osnovu

prodaje akcija buduim akcionarima, odnosno vlasnicima preduzea. Kasnije se kapital drutva uveava ili kroz izdavanje novih akciija ili putem zadravanja profita i njihovog reinvestiranja.

Prednosti akcionarskog drustva - lako prikupljanje novog kapitala, ograniena imovinska odgovornost vlasnika, disperzija rizika, trajnost...

Nedostaci akcionarskog drustva - jedan isti dohadak se oporezuje tri puta (porez na dobit, porez na dividende, porez naukupan prihod), porez na kapitalnu dobit uslijed poveanja cijena akcija, odnos principala i agenata(vlasnika i direktora)

UPOREDNE KARAKTERISTIKE

AKCIONARSKO DRUTVO

DRUTVO MOGU OSNOVATI JEDAN ILI VIE OSNIVAA

DRUTVO IMA SVOJSTVO PRAVNOG LICA

DRUTVO IMA IMOVINU KOJOM ODGOVARA ZA OBAVEZE KOJE PREUZIMA U PRAVNOM PROMETU

IMOVINA DRUTVA JE ODVOJENA OD IMOVINE AKCIONARA

MINIMALNI NOVANI KAPITAL IZNOSI 25000,00 EURA I MORA BITI UPLAEN U CJELINI

OSNOVNI KAPITAL DRUTVA PODIJELJEN JE NA AKCIJE ODREDJENE NOMINALNE VRIJEDNOSTI

ZAKLJUENJEM UGOVORA O OSNIVANJU OSNIVAI POSTAJU AKCIONARI

NAKON ZAKLJUENJA UGOVORA O OSNIVANJU UPUUJE SE JAVNI POZIV- PROSPEKT ZA UPIS I UPLATU AKCIJA.

STATUT JE OSNOVNI AKT DRUTVA

UPOREDNE KARAKTERISTIKE

DRUTVO SA OGRANIENOM ODGOVORNOU

DRUTVO OSNIVAJU FIZIKA I PRAVNA LICA RADI STICANJA DOBITI DRUTVO NE MOE IMATI VIE OD 30 LANOVA KAPITAL DRUTVA PODIJELJEN JE NA UDJELE ULOZI MOGU BITI NOVANI I NENOVANI A NE MOGU BITI U RADU I PRUANJU

USLUGA DRUTVO IMA STATUT, TO JE USLOV ZA PUNOVANO OSNIVANJE DRUTVA SKUPTINA , ODBOR DIREKTORA I SEKRETAR NIJESU OBAVEZNI ORGANI

DRUTVA IZVRNI DIREKTOR JE JEDINI OBAVEZNI ORGAN DRUTVA DJELOKRUG RADA DIREKTORA ODREDJUJE SE STATUTOM STATUT ODREDJUJE PRAVILA PRENOSA UDJELA IZMEDJU LANOVA U POGLEDU

REDOSLJEDA PRVENSTVA, OUVANJE POSTOJEE SRAZMJERE I SLINO. STATUTOM SE MOE ODREDITI PRAVO PREE KUPOVINE UDJELA U SLUAJU DA

DRUTVO DONESE ODLUKU O POVEANJU OSNOVNOG KAPITALA. A.D I D.O.O. SU DRUTVA KAPITALA, ORTAKO I KOMANDITNO DRUTVO SU

DRUTVA LICA

OBLICI PREDUZEA

JAVNO PREDUZEE

Proizvodi javna dobra i prua javne usluge (zadatak proizvodnje javnih dobara je da ponudi onu njihovu koliinu koja e zadovoljiti svu tranju pri datim prodajnim cijenama)

To su sva preduzea, bez obzira na oblik svojine , koja obavljaju svoju djelatnost u oblasti javnog interesa

Drava po pravilu kontrolie politiku cijena javnih preduzea i postavlja ogranienja u pogledu izbora uprave preduzea

Jedna treina lanova uprave mora biti birana iz redova zaposljenih u javnim preduzeima

Javni interes se obino vezuje za delatnosti u oblasti infrastrukture -saobraaj, zeljeznice, energetiku, telekomunikacije i sl.

Drava ima obavezu da vodi rauna o stabilnosti cjelokupnog trita, to je njena briga za infrastrukturne djelatnosti od javnog interesa

NEPROFITNE ORGANIZACIJE

NEPROFITNE ORGANIZACIJE

Viestruka javnost. Neprofitne organizacije u procesu poslovanja odravaju neposredne veze sa najmanje dvije velike grupe u njihovoj javnosti sa klijentima i osnivaima. Prvi uvijek postavljaju pitanje alokacije sredstava , dok su drugi prinueni da ih pribavljaju.

Viestruki ciljevi. Neprofitne organizacije su sklone da postavljaju vie od jednog cilja . Neprofitna organizacija mora da vodi rauna o zadovoljenju potreba svojih klijenata, ali i o drutvenim interesima.

Preimustvo usluga, a ne dobara. Veina neprofitnih organizacija bavi se uslunim djelatnostima, a ne proizvodnjom ili pribavljanjem dobara.

Javna kontrola i uticaj netrinih faktora. Neprofitne organizacije podvrgnute su snanoj javnoj i drutvenoj kontroli , u cilju provjere zakonitog koritenja sredstava iz subvencioniranih izvora i onih stvorenih poreskim olakicama

TRITE: VEZA IZMEU POTROAA I PREDUZEA

Trite predstavlja skup ugovora izmedju kupaca i prodavaca radi razmjene roba i usluga

Svojina i trite su dvije osnovne insitucije ekonomskog sistema

Svojina odredjuje ko e biti uesnik na tritu i kako e se ponaati u trinoj razmjeni, dok trite predstavlja uredjeni i ustaljeni postupak odvijanja razmjenskih odnosa

Uredjenost trita znai da postoje vrsto definisana pravila ponaanja kojih se dre svi uesnici razmjene

Povezivanje kupaca i prodavaca povezuje se proizvodnja sa potronjom i time se omoguava nesmetano odvijanje drutvene reprodukcije

KARAKTERISTIKE TRITA I NJEGOVA PODJELA

SVA TRITA DIJELIMO NA:

Trita roba i usluga Trita faktora proizvodnje Trite novca Fokus panje na odnos razmjene na tritu roba i usluga Trampa kao oblik razmjene na tritu Tipian oblik razmjene predstavlja robno novani promet novac

sredstvo razmjene roba i usluga Decentralizovano odluivanje karakteristian sistem odluivanja na

tritu uopte Svi kupci i prodavci pojedinano predstavljaju nezavisne centre

odluivanja Donoenje odluka na bazi raspoloivih informacija, neizvjesnost i rizik

zbog nedostatka istih

TRINA FUNKCIJA I NJENA PODJELA

Osnovna trina funkcija povezivanje proizvodnje i potronje u privrednom sistemu u kome vladajui odnosi svojine dovode do pojave decentralizovanog odluivanja.

Osnovna trina funkcija se raslanjuje na etiri konkretne trine funkcije:

Informativna funkcija pruanje opte informacije o stanju ponude i tranje za odredjenom robom ili uslugom trina cijena

Selektivna funkcija selekcija privrednih subjekata - nagrada i motivacija efikasnijim i produktivnijim, kanjavanje neefikasnih i nedovoljno produktivnih

Alokativna funkcija -Djelatnosti u kojima raste cijena proizvoda javlja se mogunost zarade ekstra dobiti, dok u drugim djelatnostima gdje opadaju cijene mogunost zarade se suava uz pojavu formiranja gubitaka.

Distributivna funkcija - Primarna raspodjela drutvenog proizvoda predstavlja postupak odredjivanja cijena faktora proizvodnje na osnovu kojih njihovi vlasnici stiu dohotke i uestvuju u raspodjeli

CIJENE I NJIHOVA ULOGA NA TRITU

Cijene izraavaju odnos razmjene roba izraene u novcu Cijene kao rezultat ponude i tranje na tritu Cijene se izraunavaju u koliini novca po jedinici proizvoda

koja mora biti plaena da bi se pribavila roba Sa stanovita prodavca, to je koliina novca po jedinici

proizvoda koju on dobije za prodatu robu Trite cijena kao agregator svih pojedinanih odluka, koji

odreuje ta, koliko i za koga da se proizvodi Mjeovita privreda je ona gdje i trite i dravna kontrola

medjusobno odredjuju ta e se, koliko i za koga proizvoditi Privreda bive Jugoslavije klasian primjer mjeovite privrede

vie okrenute ka strani drave, manje ka strani potpunog slobodnoig trita

PONUDA ROBA NA TRITU

Ponuda predstavlja onu koliinu roba koju su proizvodjai spremni da prodaju po odgovarajuim cijenama

Uloga prodavca kao nosioca ponude na tritu. Trgovina kao djelatnost koja se bavi prodajom roba i kao posrednik

izmedju proizvodjaa roba i njihovih kupaca. Ponuda roba odredjuje se prema onoj koliini proizvoda koja

garantuje ostvarivanje najvee dobiti Kada uprava preduzea donosi odluku o obimu proizvodnje i o

veliini ponude roba ona uvijek vodi rauna o prihodima i trokovima

Ponuda roba je uvijek vezana za odgovarajui prostor: lokalno, regionalno, nacionalno i svjetsko trite

Ponuda roba je vezana i za odgovarajue vrijeme: na kratak i dugi rok

Kratkorona ponuda kada na ponudu utiu samo promjene cijena, a svi ostali faktori ostaju nepromijenjeni

FAKTORI PONUDEKAO REGULATORI KOLIINE ROBE KOJA E SE PRODATI NA TRITU

Cijena same robe koja se prodaje Tekuih cijena faktora proizvodnje koji su neophodni radi

proizvodnje robe Raspoloive tehnologije kojom se stvaraju proizvodi Cijene ostalih roba koje bi prodavac mogao proizvesti na

osnovu faktora proizvodnje kojima raspolae Oekivanja u pogledu buduih kretanja cijena Broja prodavaca, odnosno veliine grane u kojoj se nalaze

proizvodjai Porast cijena kao stimulator vee proizvodnje i ponude na

tritu

HIPOTETIKI PLAN PONUDE I TRANJE

Cijena u Kolicina spremna za prodaju Kolicina spremna za kupovinu

1 2 12 2 4 9 3 6 65 8 47 9 39 10 2

Kada graficki postavimo odnos izmeu cijena i kolicine robe koja se nudi dobijamo krivu ponude

Kriva ponude nekog preduzeca predstavlja odnos trzisnih cijena i troskova proizvodnje preduzeca i uvjek tezi odredjivanju ponude da se u datim okolnostima ostvari najveca dobit.

PROMJENA FAKTORA PONUDE

Tehnoloki progres kao sluaj gdje imamo primjer smanjenja trokova po jedinici proizvoda, tj. poveanje proizvodnje za iste trokove, uslijed tehnikih inovacija, efikasnije organizacije proizvodnje, usvajanja bolje tehnologije itd.

Promjena cijene faktora proizvodnje gdje se promjenom cijene rada, ili cijene kapitala mijenjaju trokovi proizvodnje. Pad faktorskih cijena smanjuje trokove proizvodnje i izaziva iste efekte kao i tehnoloki progres. Meutim, porast faktorskih cijena ima obrnut efekat gdje se ista koliina proizvoda stvara uz vee trokove

Promjena veliina grane Svi proizvoai koji proizvode istu vrstu robe prodajui je na tritu obrazuju granu proizvodnje i konkuriu jedni drugima.

Ukupna proizvodnja date grane predstavlja ukupnu ponudu na trzistu koja zajedno sa ukupnom traznjom obrazuje trzisne cijene.

Ponuda date grane vezana je za poveanje ili smanjenje broja preduzea

POTRANJA ROBA NA TRITU

Osnovno polazite Zakon potranje: Sniavanje cijena poveava spremnost potroaa za kupovinom vee koliine roba.

Kriva pojedinane tranje - ponaanje pri promjeni cijena

FAKTORI POTRANJE

Faktori koji utiu na koliinu robe koju elimo kupiti su sljedei

Dohodak potroaa koji eli kupiti robu Imovina kojom raspolae kupac to podrazumijeva svu

pokretnu i nepokretnu imovinu(vrijednost nekretnina koju posjeduje kupac, uteena gotovina, hartije od vrijednosti, dragocjenosti i sl.)

Oekivanja u pogledanju kretanja buduih cijena roba ili budueg dohotka, odnosno promjene vrijednosti imovine,

Cijene drugih roba koje konkuriu u potronji ili je njihova potronja povezana sa upotrebom date robe

Ukus i preferencija potroaa ukljuujui savremene trendove Broj stanovnika ije potrebe zadovoljava posmatrano trite.

PROMJENA FAKTORA POTRANJE

Krivu pojedinane potranje nekog potroaa odredjujemo na osnovu niza podataka o cijenama i koliinama koje pokazuju njegovu razliitu spremnost za kupovinom roba, pod pretpostavkom da se ostale okolnosti nijesu izmijenile.

Meutim,ostale okolnosti su sklone promjenama i najznaajniji oblici su:

Promjena dohotka potroaa kao esta pojava - rast ili pad.Ako dohodak raste, potroai raspolau veom kupovnom moi i u normalnim okolnostima tee da poveaju svoju potronju.Pri istim cijenama raste potranja.

Promjena ukusa potroaa. Brza i esta promjena ukusa kao rezultat marketinga i modnih trendova koji su vrlo izraeni

Promjena cijena povezanih roba. Supstituti su one robe koje mogu na slian nain da zadovolje istu potrebu. Ako kupimo jednu robu nemamo potrebu da kupimo njen supstitut.Primjer supstituta su puter i margarin. Komplementarne robe nisu konkurentske robe kao to je sluaj sa supstitutima. Potronja jedne robe ne moe da se odvija bez potronje komplementarne robe (npr. auto i benzin)

FORMIRANJE RAVNOTENIH CIJENA

Postoje razliita trita roba potpuno konkurentska ili monopolisana.

Potpuno konkurentsko trite definie se na osnovu sljedeih karakteristika:

Brojni uesnici gdje postoji veliki broj nezavisnih kupaca i prodavaca. Svako od njih je male privredne snage tako da svojimodlukama o kupovini ili prodaji ne moe bitnije da mijenja ukupnu trinu tranju ili ukupnu trinu ponudu roba

Homogene robe koje se meu sobom bitno ne razlikuju po svojim svojstvima i kvalitetu tako da je kupcima svejedno iji e proizvod da kupe

Slobodan ulazak i izlazak iz grane gdje Nova preduzea slobodno ulaze na trite.

Potpuna obavjetenost - gdje su svako preduzee i svaki potroaobavjeteni o cijenama proizvoda i o njegovim raspoloivim koliinama.

DRAVA ULOGA POLITIKE U EKONOMIJI- sutina dravne intervencije-

Drava nije samo privredni subjekt, nego je i politika organizacija drutva

Promjene u oblasti politike i promjene vezane za mjesto i ulogu drave u politickoj organizaciji drutva, odraavaju se i na ekonomske funkcije drave.

Drava kao monopol sile na odredjenoj teritoriji na kojojstanovnitvo ivi i obavlja privrednu djelatnost.

Politicko sredstvo za ostvarivanje cilja je formiranje Socijalisticke drave i nacijonalizacija privatne imovine

Socijalistika drava dobija sljedece funkcije: Privrednog subjekta preko dravnih preduzea Alokatora oskudnih resursa putem direktnog odreivanja

prioritetnih ciljeva i direktnom distribucijom investicija Zatitnika socijalno ugroenih slojeva drutva punom

zaposljenou, besplatnim kolovanjem, PIO, zdravstvo, itd.

NEGATIVNE POSLJEDICE DRAVNE POLITIKE U EKONOMIJI

Poslije kratkog perioda ubrzanog razvoja nastupa stagnacija i rasipanje privrednih resursa

Drava ubrzo nije vie mogla garantovati punu zaposljenost i socijalnu sigurnost

Drava je iskljucila trite Drava je uguila privrednu inicijativu i motivaciju za

povecanje produktivnosti rada Pojavljuje se potreba ulaska u procres tranzicije socijalistike

privrede putem privatizacije dravnih preduzea i sutinskih promjena ekonomskih funkcija drave

POJAVA TRITA BEZ DRAVNE INTERVENCIJE

Uvjerenje Adama Smita da pojedinci najbolje rade ako rade u svom linom interesu bez dravnih intervencija, iskljuuje povjerenje u ekonomske funkcije drave

Slobodna trina konkurencija najbolji stimulator ostvarivanja vlastitih interesa i u isto vrijeme interesa cijelog drutva

Pojedinci su, prema tome, iskljuivi privredni subjekti, a trite je mehanizam preko koga se vri efikasna alokacija resursa

Velika ekonomska kriza 1929 godine, ipak najbolji pokazatelj da potpuno slobodno trite bez dravne intervencije nije sposobno da obezbijedi punu zaposljenost i stabilan privredni razvoj

Nakon krize nestaje osporavanje ekonomske uloge drave kao stabilizatora, ali ostaje shvatanje da ipak intervencija drave udaljava trite od stanja efikasne alokacije resursa

DRAVA BLAGOSTANJA

Potreba drave da nakon Velike ekonomske krize i loeg iskustva sa slobodnim tritem preduzme korake za ekspanziju novih radnih mjesta

Makroekonomska stabilnost zavisi od stanja ukupne agregatne tranje, odnosno od stanja ukupne potronje u drutvu.

Javna potronja drave kao korektiv ukupnih trinih kupovina Ponovo dobija na znaaju ideja o iroj zatiti socijalno

ugroenog stanovnitva, poev od pomoi za nezaposljenost do penzinog osiguranja

Osnovni cilj je politicko funkcionisanje drave kao demokratske tvorevine u kojoj se potuje slobodno izraena volja veine stanovnitva koja dovodi do formiranje drave blagostanja

OSNOVNE FUNKCIJE DRAVE BLAGOSTANJA

Funkcija privrednog subjekta koji kupuje i prodaje robe i usluge Zatitnika socijalno ugroenih slojeva stanovnitva Makroekonomskog regulatora privredne aktivnosti Alokatora oskudnih resursa

Zakljuak je da drava vodi ekonomsku politiku i da pokuava da stabilizuje nacionalnu privredu.

Razlika postoji samo oko obima dravne intervencije i konkretnih mjera ali u sutini svi se slau da je trite izloeno ciklinim krizama i da je potrebna i poeljna aktivna uloga drave

Moderna drava postaje partner privrednim subjektima