Embed Size (px)
Citation preview
EKO�OMIAEKO�OMIAWYKŁADYWYKŁADY
prowadzącyprowadzącydr ADRIA� HORZYKdr ADRIA� HORZYK
http://home.agh.edu.pl/~horzykhttp://home.agh.edu.pl/~horzykhttp://home.agh.edu.pl/~horzykhttp://home.agh.edu.pl/~horzykee--mail: mail: [email protected]@agh.edu.pl
tel.: 012tel.: 012--617617--43194319
Konsultacje paw. DKonsultacje paw. D--13/32513/325
EKO�OMIA EKO�OMIA -- ZAKRES ZAKRES PORUSZA�YCH PORUSZA�YCH ZAGAD�IEŃZAGAD�IEŃ• Wprowadzenie do zagadnień ekonomii, finansów, pieniądza• Makroekonomiczne wpływy na finanse przedsiębiorstwa• Mikroekonomiczne wpływy na finanse przedsiębiorstwa• Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa:
– analiza– planowanie– strategie– płynność finansowa– finansowanie inwestycji (leasing x kredyt x emisja akcji, obligacji itp.)– kredyt kupiecki– kredyt kupiecki– oszczędności podatkowe– aktywa i pasywa– rachunek zysków i strat– bilans– przepływy finansowe
• Biznesplan– przygotowanie– najważniejsze punkty biznesplanu (na co zwrócić uwagę)
• Planowanie biznesu
ZALICZE�IE PRZEDMIOTUZALICZE�IE PRZEDMIOTUOkreślenie sposobu zaliczenia wykładu obowiązkowego:• Obecność na wykładach• Zaliczenie ćwiczeń
Proszę przygotować Proszę przygotować listę obecnościlistę obecności i na każdym następnym i na każdym następnym wykładzie sporządzać ją bez konieczności przypominaniawykładzie sporządzać ją bez konieczności przypominania
o tym fakcie przeze mnie!o tym fakcie przeze mnie!o tym fakcie przeze mnie!o tym fakcie przeze mnie!
PIE�IĄDZPIE�IĄDZ�BPortal.pl (prezentacje multimedialne):• Cechy pieniądza• Psucie pieniądza• Świat bez pieniądza• Problem z pieniądzem kruszcowym• Zabezpieczenia polskich banknotów
WŁAS�OŚCI PIE�IĄDZAWŁAS�OŚCI PIE�IĄDZAGospodarka barterowa – polega na bezpośredniej wymianie jednych towarów i
usług na drugie.Gospodarka pieniężna – pozwala ominąć niewygody związane z bezpośrednią
wymianą dzięki użyciu pieniądza.Pieniądz – to środek umożliwiający wymianę dóbr i usług, a jego funkcje może
pełnić cokolwiek, co tylko jest powszechnie akceptowane (kamienieszlachetne, złoto, srebro, platyna, diamenty, perły, banknoty, monety, zapisyna rachunkach bankowych, ...). Określony środek wymiany może byćpowszechnie akceptowany jako pieniądz, gdy posiada następujące cechy:� trwałość – nie ulega zepsuciu, zniszczeniu, naturalnym ubytkom, roztopieniu, ...
� przenośność – nie powinien być ciężki ani dużej objętości i powinien umożliwiaćłatwe przenoszenie znacznych wartości,
� podzielność – środek pełniący funkcję pieniądza musi być łatwo podzielny namniejsze jednostki bez straty na wartości, podzielność środka płatniczego musibyć wystarczająco duża tak, by umożliwić zapłatę nawet za bardzo drobne dobrai usługi.
� ograniczona podaż – jest warunkiem podstawowym, gwarantującym pewnąustaloną wartość wybranego środka płatniczego.
MOTYWY POSIADA�IA PIE�IĄDZAMOTYWY POSIADA�IA PIE�IĄDZA• transakcyjny – robienie rutynowych zakupów i płatności,
• ostrożnościowy – na przypadek poniesienia niespodziewanych kosztów, np. nieszczęśliwego wypadku, kosztów leczenia itp.,
• spekulacyjny – sfinalizowanie niespodziewanej bardzo korzystnej transakcji.
PODSTAWOWE FU�KCJE PIE�IĄDZAPODSTAWOWE FU�KCJE PIE�IĄDZAPieniądz jako miernik wartości:• Pieniądz umożliwia oszczędność czasu i energii przy przeliczaniu, co ile jest warte,
oraz upraszcza sposób dodawania wartości dóbr i usług. Firmy posługując sięmiernikiem pieniężnym mogą zsumować wszystkie nakłady obliczając koszty, mogąobliczyć przychody sumując wartości wszystkich sprzedanych produktów i usług i wkońcu obliczyć zyski odejmując nakłady od przychodów.
Pieniądz jako środek wymiany:• Jest to najważniejsza spośród funkcji pieniądza, albowiem we współczesnych
gospodarstwach pieniądz wchodzi niemal do wszystkich transakcji rynkowych. Jegoistnienie umożliwia ominięcie podwójnej zgodności potrzeb niezbędnej w gosp.barterowej.barterowej.
Pieniądz jako środek płatniczy (miernik odroczonych płatności):• W przypadku konieczności płatności w przyszłości (np. zakup na raty, obligacje) za
zawartą transakcję Pieniądz umożliwia dokonywanie zapłaty z uwzględnienieminflacji (inflacja związana jest z istnieniem pieniądza, którego wartość realna nieodpowiada jego wartości nominalnej).
Pieniądz jako środek tezauryzacji:• Oszczędności, czyli gromadzenie majątku, za które można kupić dobra i usługi w
przyszłości, mogą przyjmować postać pieniądza. To na ile pieniądze są dobrymśrodkiem gromadzenia majątku (tezauryzacji) zależy od stopy inflacji. Im jest onawiększa tym pieniądze bardziej tracą swoją wartość.
FORMY PIE�IĄDZAFORMY PIE�IĄDZADawniej formę pieniądza pełniły najczęściej różnego rodzaju
monety tłoczone z metali szlachetnych (złoto, srebro) – wartośćkruszcu użytego do ich wykonania była zarazem rękojmią ichwartości.
Współcześnie wyodrębnia się dwie formy pieniądza:• Pieniądz gotówkowy (realny) – wykonany z pewnej materialnej
substancji, występujący zazwyczaj w postaci:substancji, występujący zazwyczaj w postaci:– pieniądza papierowego (banknot, bilet bankowy),– bilonu tłoczonego z metali pospolitych.
• Pieniądz bankowy (bezgotówkowy, rozrachunkowy) – który nieposiada materialnej postaci fizycznej, lecz istnieje w postacizapisów bankowych i stanowi przedmiot ewidencji księgowościbanków. Są to depozyty na rachunkach bankowych,pozwalające na rozliczenia bezgotówkowe pomiędzyjednostkami posiadającymi rachunki w bankach.
ROLA PIE�IĄDZA W GOSPODARCEROLA PIE�IĄDZA W GOSPODARCEaktywna – związana z obiegiem i przepływami pieniądza,
pasywna – wiąże się z takimi zjawiskami pieniężnymi jak ceny istopy procentowe.
SIŁA �ABYWCZA PIE�IĄDZASIŁA �ABYWCZA PIE�IĄDZASiła nabywcza pieniądza – jest to ilość różnych dóbr i usług, które
można kupić w określonym czasie i przestrzeni za określonąwartość pieniężną, np.:
• popyt > podaż ���� ceny rosną ���� spada siła nabywcza pieniądza
• popyt < podaż ���� ceny spadają ���� wzrasta siła nabywcza• popyt < podaż ���� ceny spadają ���� wzrasta siła nabywczapieniądza
• inflacja ���� wzrasta poziom cen ���� spada wartość realnapieniądza i jego siła nabywcza
• deflacja ���� spada poziom cen ���� podnosi się wartość realnapieniądza i jego siła nabywcza
PIE�IĄDZ I I�FLACJAPIE�IĄDZ I I�FLACJA�BPortal.pl (prezentacje multimedialne):• Inflacja• Zjawisko inflacji• Wpływ inflacji• Pożądany poziom inflacji• Pomiar inflacji i wskaźniki rynku pracy
PIE�IĄDZ �A ŚWIECIEPIE�IĄDZ �A ŚWIECIEW międzynarodowych stosunkach gospodarczych posługujemy się
tzw. pieniądzem światowym, który musi spełniać wszystkiepodstawowe funkcje pieniądza, a ponadto musi sięcharakteryzować pewną stabilnością swojej wartości realnejwzględem wartości nominalnej, np.:
• pieniądze narodowe państw o najwyższym poziomie rozwojugospodarczego, które są zarazem gwarantem jego wartości:gospodarczego, które są zarazem gwarantem jego wartości:frank szwajcarski, dolar USA, jen japoński, ...
• pieniądze ponadnarodowe: Euro (jednolita waluta UniiEuropejskiej), SDR (Special Drawing Raight – utworzony przezMiędzynarodowy Fundusz Walutowy; ma postać abstrakcyjną,gdyż jego obieg oparty jest na uzgodnieniach rządów i bankówcentralnych, które zobowiązał się stosować tę jednostkę wewzajemnych rozliczeniach).
EURO!EURO!�BPortal.pl (prezentacje multimedialne):• Czas na euro!• Euro• Bezpieczny jak euro
PŁY��OŚĆ PIE�IĄDZAPŁY��OŚĆ PIE�IĄDZA
W gospodarce rynkowej pieniądz pełni również rolę dobra płynnego. Płynność można odnieść do wszelkich materialnych składników majątku, jeśli mogą być swobodnie sprzedane (wymienione) na pieniądze w dowolnym momencie bez strat. Płynność pieniądza polega na tym, że może on być bez żadnych ograniczeń i w dowolnym momencie wymieniany na zasoby rzeczowe, dowolnie wybrane spośród oferowanych do wymiany rynkowej. Dzięki swej płynności pieniądz zapewnia możliwość rynkowej. Dzięki swej płynności pieniądz zapewnia możliwość dokonywania swobodnych wyborów wynikających z osobistych preferencji posiadacza. Pieniądz jest uosobieniem najbardziej uniwersalnej i doskonałej formy płynności, w związku z czym jest najbardziej poszukiwanym i użytecznym dobrem płynnym.
POPYT I PODAŻ PIE�IĄDZAPOPYT I PODAŻ PIE�IĄDZAPopyt na pieniądz (MD – demand for money) – określany jako posiadanie
określonego zasobu pieniądza w określonym czasie, miejscu iwarunkach; jest zależnością między wielkością zasobu pieniądza, jakiludzie chcą posiadać, a stopą procentową (wyższe stopy procentowe ����
spada popyt na pieniądz; niższe stopy procentowe ���� rośnie popyt napieniądz). Wzrost dochodów powoduje wzrost popytu na pieniądz, gdyżludzie dysponując większym dochodem, chcą zawierać więcej transakcji(powoduje przesunięcie krzywej MD na prawo).
MS
stopa procentowa
Krzywa popytu na pieniądz pokazuje MS
MDStopa procentowa
równowagi
mld zł
stopa procentowa
Krzywa popytu na pieniądz pokazujegraficznie zależność między wielkościązasobu pieniądza, jaki ludzie chcąutrzymać, a wielkością stopyprocentowej.
Podaż pieniądza (MS – supply of money)– ilość pieniądza dostępna w gospodarce regulowana przez bank centralny, jest stała i nie zmienia się wraz ze zmianami stopy procentowej!
PODAŻ PIE�IĄDZAPODAŻ PIE�IĄDZA�BPortal.pl (prezentacje multimedialne):• Podaż pieniądza• Rezerwa rewaluacyjna
DEPOZYTY BA�KOWEDEPOZYTY BA�KOWEDepozyty bankowe – są zapisami bankowymi odpowiadającymi ilości i rodzaju
pieniądza ulokowanego w depozycie. Depozyty umożliwiają dokonywanietransakcji bezgotówkowych oraz udzielanie pożyczek przez banki. Depozytymogą być wycofane przez ich właścicieli, więc banki są zobowiązane doutrzymywania określonej ilości pieniądza, określanej jako stopa rezerwobowiązkowych.
Stopa rezerw obowiązkowych określa, jaką część depozytów banki muszązatrzymać w skarbcach jako rezerwę obowiązkową.
Depozyty bieżące – są płatne na żądanie, więc właściciel depozytu ma zawszedostęp do pieniędzy, lecz płaci za to niższym oprocentowaniem depozytu.
Depozyty oszczędnościowe – przynoszą większy dochód (są wyżej oprocentowane), ale za to właściciel depozytu zobowiązuje się nie podejmować pieniędzy przed uwzględnionym terminem. Jeśli podejmie pieniądze wcześniej, to zazwyczaj przepadają odsetki od złożonego depozytu.
�ARZĘDZIA KREDYTOWE, BA�KI i REZERWY�ARZĘDZIA KREDYTOWE, BA�KI i REZERWY�BPortal.pl (prezentacje multimedialne):• Bank, pośrednicy finansowi• Bankowy fundusz gwarancyjny• System bankowy• ERM II• �ie taki weksel straszny• Międzybankowy rynek pieniężny• Międzybankowy rynek pieniężny• Rodzaje kart płatniczych• Podmioty i przebieg transakcji kartowej• Zakupy przez Internet
• Fundusze inwestycyjne• System emerytalny
STOPY PROCE�TOWESTOPY PROCE�TOWE
Stopa procentowa równowagi – to taka stopa procentowa, którajest wyznaczona przez punkt przecięcia krzywych popytu ipodaży pieniądza.
Równowaga na rynku pieniężnym – powstaje na rynkupieniężnym, jeśli stopa procentowa wyznaczona jest przezpunkt przecięcia krzywych popytu i podaży pieniądza.
�BPortal.pl (prezentacje multimedialne):• Stopy procentowe• Stopy procentowe a inflacja
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆPRZEDSIĘBIORCZOŚĆ�BPortal.pl (prezentacje multimedialne):• Dlaczego potrzebny jest wolny rynek?• Prawo popytu i podaży• Przedsiębiorstwa prywatne• Co hamuje przedsiębiorczość?• Formy prowadzenia działalności gospodarczej• Konkurencja• Konkurencja• Marketing• Bitwa o handel cz. 1• Bitwa o handel cz. 2• Pierwszy milion• Wakacje marzeń• Fuzje i przejęcia przedsiębiorstw
POLITYKA PIE�Iʯ�A i BA�K CE�TRAL�YPOLITYKA PIE�Iʯ�A i BA�K CE�TRAL�Y
Polityka monetarna (pieniężna) jest rodzajem politykigospodarczej, a polega na kształtowaniu podaży pieniądza wgospodarce poprzez określanie stopy redyskontowej, stopyrezerw obowiązkowych i przeprowadzanie operacji otwartegorynku. Polityka monetarna realizowana jest przez bankcentralny i wpływa na wielkość podaży kredytów na rynkachfinansowych oraz na poziom stóp procentowych oferowanychprzez banki.przez banki.
Bank centralny (BC) – decyduje o wielkości podaży pieniądza w gospodarce, oddziałując na wielkość produkcji, zatrudnienia i inflacji. W Polsce rolę banku centralnego pełni �BP.
FU�KCJE BA�KU CE�TRAL�EGOFU�KCJE BA�KU CE�TRAL�EGO
• Emitowanie banknotów – BC jest tzw. bankiem emisyjnym,który reguluje ilość pieniądza w obiegu rynkowym.
• Pełnienie roli banku banków – BC prowadzi rachunki innychbanków i udziela im pożyczek.
• Obsługuje skarb państwa – prowadzi rachunki rządowe iprzeprowadza w imieniu rządu operacje finansowe w kraju i zagranicą oraz udziela rządowi pożyczek.
• Rola centrum walutowego kraju – decyduje o zapasach złota iwalut zagranicznych, przeprowadza operacje interwencyjne wobronie kursu waluty krajowej.
• Wykonywanie czynności administracyjnych – np. kontrolabanków.
�BPortal.pl (prezentacje multimedialne):• Banki centralne świata
RODZAJE POLITYKI MO�ETAR�EJRODZAJE POLITYKI MO�ETAR�EJ• Ekspansywna polityka monetarna polega na takim
wykorzystaniu narzędzi polityki monetarnej, które prowadzi dozwiększenia podaży kredytów, a więc do zwiększenia podażypieniądza w gospodarce. Prowadzi do wzrostu zagregowanejpodaży*, a po pewnym czasie również do wzrostuzagregowanego popytu*.
• Restrykcyjna polityka monetarna polega na takim • Restrykcyjna polityka monetarna polega na takim wykorzystaniu narzędzi polityki monetarnej, które prowadzi do zmniejszenia podaży pieniądza w gospodarce, a więc do zmniejszenia podaży kredytów, a tym samym do ograniczenia inwestycji. Prowadzi do zmniejszenia zagregowanej podaży*, a po pewnym czasie nawet do zmniejszenia zagregowanego popytu*.
* Pojęcie zagregowanego popytu i podaży dotyczy całkowitego popytu i podaży we wszystkich gałęziach gospodarki w ujęciu całego rozważanego obszaru, np. kraju.
�ARZĘDZIA POLITYKI MO�ETAR�EJ�ARZĘDZIA POLITYKI MO�ETAR�EJOperacje otwartego rynku – polegają na zakupie i sprzedaży papierów
wartościowych bankom i szerokiej publiczności.• Kupując na otwartym rynku papiery wartościowe BC przyczynia się do zwiększenia rezerw w
bankach i ilości pieniądza w obiegu, gdyż za ściągnięte z rynku papiery wartościowe bank płacipieniądzem, co prowadzi do wzrostu udzielanych kredytów przez banki, czyli do wzrostupodaży pieniądza, obniżając jednocześnie stopę procentową.
• Sprzedaż na otwartym rynku papierów wartościowych prowadzi do odwrotnych rezultatów:Banki i ludzie płacą pieniędzmi za papiery wartościowe, a więc udzielanie kredytów przezbanki ulega ograniczeniom, prowadzi to do zmniejszenia podaży pieniądza i podwyższeniastopy procentowej.
Wyznaczenie stopy rezerw obowiązujących – determinuje wielkość kredytówudzielanych przez banki.udzielanych przez banki.
• Jeśli stopa rośnie, to większa część depozytów musi pozostawać w skarbcu jako rezerwaobowiązkowa. Pozostaje wtedy mniej środków do udzielania kredytów, co prowadzido ograniczenia podaży pieniądza.
• Obniżenie stopy rezerw obowiązkowych zwiększa ilość kredytów udzielanych przez banki, cosprawia, że podaż pieniądza rośnie.
Określenie stopy redyskontowej – czyli stopy procentowej dla kredytówzaciąganych w banku centralnym, której wysokość wpływa na wielkośćkredytów udzielanych przez banki:
• �iższa stopa redyskontowa – powoduje łatwiejsze zaciągania kredytów przez banki, czyliprowadzi do wzrostu ich rezerw i zwiększenia udzielanych przez nie kredytów oraz wzrostupodaży pieniądza w gospodarce.
• Podwyższeniu stopy redyskontowej towarzyszy zwiększenie stóp procentowych i zmniejszeniepodaży pieniądza w gospodarce.
FU�DUSZE KREDYTOWEFU�DUSZE KREDYTOWE
Polityka monetarna bezpośrednio oddziałuje na popyt i podażfunduszy kredytowych:
Popyt na fundusze kredytowe (CD –demand for credits) – zgłaszany jestprzez firmy, które chcą dokonywaćinwestycji i zależny jest od poziomustóp procentowych, wg którychstóp procentowych, wg którychbanki udzielają kredyty.
Podaż funduszy kredytowych (CS –supply of credits) – zależna jest od wielkości depozytów bankowych, tworzą je w głównej mierze oszczędności gospodarstw domowych składanych w bankach i innych instytucjach finansowych.
KO�SEKWE�CJEKO�SEKWE�CJEKonsekwencje dla gospodarki spowodowane wyznaczeniem stopy
procentowej:Zmiany stopy procentowej towarzyszą polityce monetarnej,
natychmiast wpływają na zmiany wydatków inwestycyjnych,które oddziałują podwójnie: prowadzą do zmianzagregowanego popytu i mają wpływ na możliwościprodukcyjne gospodarki. Jeśli inwestycje są promowane torośnie zasób kapitału w gospodarce. Hamowanie inwestycjioznacza wolniejszy wzrost gospodarczy.oznacza wolniejszy wzrost gospodarczy.
Konsekwencje stosowania polityki monetarnej:Ekspansywna polityka monetarna jest realizowana przez bank
centralny, jeżeli gospodarka znajduje się w depresji, prowadzi do wzrostu inwestycji i wzrostu zagregowanego popytu. Dzięki temu rośnie wielkość produkcji w gospodarce i nie występują zjawiska inflacyjne. Jeśli gospodarka osiągnęła pełne zatrudnienie, to cały wzrost inwestycji prowadzi jedynie do wzrostu poziomu cen.
KREOWA�IE PIE�IĄDZA W SYSTEMIE BA�KOWYMKREOWA�IE PIE�IĄDZA W SYSTEMIE BA�KOWYMZałóżmy, że stopa rezerw obowiązkowych wynosi 10%. Oznacza to, że tylko co
najwyżej 90% wartości depozytów opuszcza banki w postaci udzielonychkredytów:
Pan Brodacz wpłaca do Banku Śląskiego 100 mln zł, wtedy 10 mln zł rezerwyBŚ i 90 mln zł kredyty
Bank Śląski udziela kredytu firmie „Cukierek” w wysokości 90 mln zł,przypisując na jej rachunek kwotę 90 mln zł (Podaż pieniądza wzrosła o 90mln zł!)
Firma „Cukierek” wydaje otrzymane 90 mln zł na modernizację liniiprodukcyjnej (wzrost r-P�B) płacąc za zakupione maszyny firmieprodukcyjnej (wzrost r-P�B) płacąc za zakupione maszyny firmie„EuRoboty”, która wpłaca otrzymane pieniądze do banku PKO BP.
Bank PKO BP zmuszony jest zgodnie z obowiązującymi przepisami zwiększyćswoje rezerwy o 9 mln zł, a pozostałą kwotę, tj. 81 mln zł przeznaczyć naudzielanie kredytów.
Powyższy schemat: depozyty→→→→kredyty→→→→inwestycje→→→→wydatkipowtarza się kreując w systemie bankowym pieniądz o wartości 900 mln zł,co daje łączną wartość depozytów w wysokości 1000 mln zł, albowiem:
Mnożnik depozytów bankowych (D) jestodwrotnością stopy rezerw obowiązkowych (R):
Jeśli więc depozyt pana Brodacza wynosił 100 mln zł, a R = 10%, to mnożnik depozytów D = 10.
RD
1=
KREOWA�IE PIE�IĄDZA �A RY�KUKREOWA�IE PIE�IĄDZA �A RY�KU�BPortal.pl (prezentacje multimedialne):• Mechanizm kreacji pieniądza• Skąd banki mają pieniądze?• Charakterystyka rynku kapitałowego
BEZROBOCIEBEZROBOCIE�BPortal.pl (prezentacje multimedialne):• Zatrudnienie i bezrobocie• Bezrobocie• Skąd się bierze bezrobocie?• Sztywne prawo pracy• Płaca minimalna i jej konsekwencje• Związki zawodowe• Związki zawodowe
WZROST GOSPODARCZYWZROST GOSPODARCZY�BPortal.pl (prezentacje multimedialne):• Wzrost gospodarczy• Skąd bierze się wzrost gospodarczy?• Wskaźniki makro• Fundusze celowe• Wydatki publiczne• Zasady gospodarowania finansami publicznymi• Zasady gospodarowania finansami publicznymi
GOSPODARKA OTWARTAGOSPODARKA OTWARTAGospodarka otwarta – to taka gospodarka, która jest otwarta na handel
międzynarodowy. Otwarcie gospodarki na handel międzynarodowy niesieze sobą duże korzyści, lecz również zagrożenia. Gospodarki otwartedziałają w obliczu zjawiska rzadkości i współzależności.
O rzadkości mówimy w odniesieniu do pojedynczej gospodarki, aleponieważ potrzeby na całym świecie są praktycznie nieograniczone,więc cały świat boryka się z ograniczeniem, jakim jest rzadkośćproduktów i czynników wytwórczych, w tym surowców naturalnych.Dlatego konkurencja o ich zdobycie i kontrola nad nimi są tak ważne dlaDlatego konkurencja o ich zdobycie i kontrola nad nimi są tak ważne dlawszystkich krajów.
Współzależność z kolei spowodowana jest tym, że żaden kraj nie może (np. nie posiada pewnych surowców naturalnych bądź nie dysponuje odpowiednią technologią produkcji) i nie powinien (np. produkcja jest zbyt droga w porównaniu z wytworzeniem tych produktów w innym kraju) produkować absolutnie wszystkiego i to w ilościach, jakich potrzebuje. Handel międzynarodowy umożliwia wykorzystanie większej ilości czynników wytwórczych oraz większą produkcję i konsumpcję dóbr i usług.
HA�DEL MIĘDZY�ARODOWYHA�DEL MIĘDZY�ARODOWYDlaczego kraje ze sobą handlują?• żeby zdobyć produkty i czynniki produkcyjne (np. w Polsce nie
wystarczających złóż ropy i gazu ziemnego, nie ma też warunków do uprawy kawy czy herbaty),
• żeby lepiej wykorzystać krajowe czynniki produkcyjne (osiągając korzyści komparatywne)
�BPortal.pl (prezentacje multimedialne):�BPortal.pl (prezentacje multimedialne):• Gospodarka rynkowa• Handel międzynarodowy• Export i import
PRZYKŁAD KORZYŚCI HA�DLU MIĘDZY�ARODOWEGOPRZYKŁAD KORZYŚCI HA�DLU MIĘDZY�ARODOWEGO
Przykład 1. (Korzyści komparatywne są przyczyną specjalizacji whandlu.)
Dlaczego w dziewiętnastym wieku odnotowano bardzo dużą wymianęhandlową pomiędzy Wielką Brytanią i Portugalią (W.B.eksportowała do Portugalii sukno, importowała natomiast stamtądwino), skoro każdy z tych krajów mógł produkować obydwa tedobra?
Portugalia Wielka BrytaniaEksport wina Eksport suknaImport sukna Import wina
A�ALIZA PRODUKTYW�OŚCIA�ALIZA PRODUKTYW�OŚCIAnaliza produktywności wykazała:
Dlaczego Portugalia importowała sukno z Wielkiej Brytanii, skorosama mogła je produkować i to bardziej efektywnie?sama mogła je produkować i to bardziej efektywnie?
KOSZT ALTER�ATYW�YKOSZT ALTER�ATYW�YMożliwości produkcyjne w Portugalii były ograniczone przez ograniczoną
podaż rzadkich czynników wytwórczych (takich jak ilość możliwych dozatrudnienia ludzi, ziemi i kapitału). Powodowało to koniecznośćdokonywania wyboru, gdyż zwiększenie produkcji wina obniżałojednocześnie produkcję sukna i vice versa. Dobra, z których produkcjizrezygnowano, stanowiły koszt alternatywny dóbr, które wybrano:
Brytyjczycy preferowali produkcję sukna, gdyż produkując butelkę wina w kraju,musieliby zapłacić za to utratą 2/3 jarda sukna, zaś Portugalczycy poświęcalitylko 1/3 jarda sukna! Koszt alternatywny produkcji wina był niższy wPortugalii niż w Wielkiej Brytanii, czyli Portugalczycy osiągali korzyścikomparatywne w produkcji wina. Portugalczycy więc importowali sukno, bo wodwrotnym przypadku na produkcję 1 jarda sukna musieliby zrezygnować zprodukcji 3 butelek wina, a to był bardzo wysoki koszt w porównaniu z WielkąBrytanią, gdzie za jard sukna płaciło się 1,5 butelki wina. Wielka Brytania miaławięc korzyści komparatywne w produkcji sukna, gdyż Brytyjczycy musielizrezygnować z produkcji mniejszej ilości butelek wina decydując się naprodukcję sukna.
KORZYŚCI KOMPARATYW�EKORZYŚCI KOMPARATYW�EKorzyści komparatywne – polegają na tym, że jeden kraj może
produkować dane dobro po niższych kosztach alternatywnychod innego kraju.
Kraje, które handlują ze sobą, dążą do osiągnięcia korzyścikomparatywnych. Jeśli więc Wielka Brytania wymieniała 1jard sukna na 2 butelki wina, czyli Portugalia wymieniała 1butelkę wina na 1/2 jarda sukna, to każdy z krajów dokonujezakupów po niższej cenie niż wynosi koszt alternatywny, jakimusiałby zapłacić produkując określone dobro samodzielnie
KO�KLUZJAKO�KLUZJA
Dzięki wymianie międzynarodowej każdy z krajów mawięcej produktów, niż gdyby produkował wszystkiedobra u siebie.
Handel międzynarodowy przynosi więc korzyściwszystkim handlującym ze sobą krajom.wszystkim handlującym ze sobą krajom.
RY�EK WALUTOWYRY�EK WALUTOWYWymiana międzynarodowa również jest niemożliwa bez pieniądza, ale w różnych
krajach jest w obiegu inny pieniądz! W Polsce posługujemy się złotymi, w USAfunkcjonują dolary amerykańskie, a w Unii Europejskiej obowiązuje euro. Każdyprodukt ma swoją cenę wyrażoną w krajowym pieniądzu, więc ceny trzebaprzeliczać, aby handlować z innymi krajami. Potrzebujemy zagranicznej waluty,gdyż potrzebujemy zagranicznych dóbr. Waluty kupowane są na rynkachwalutowych, na których zgłaszany jest popyt na waluty i podaż walut.
Waluta – jest to inna nazwa pieniądza. Mówimy o walucie krajowej, czyli złotym,oraz o walutach zagranicznych, np. dolar amerykański, euro.oraz o walutach zagranicznych, np. dolar amerykański, euro.
Kurs walutowy – jest to cena jednej waluty wyrażona w jednostkach waluty innegokraju, czyli stosunek, w jakim jedna waluta jest wymieniana na walutę drugą.
Stałe kursy walutowe – tworzą system uzgodniony przez rządy, a polegający natym, że kursy walut utrzymywane są na stałym poziomie, niezależnie odzmieniających się warunków rynkowych. Obowiązywały w świecie międzylatami 1946 – 1973.
Zmienne kursy walutowe – wyznaczane są na rynkach walutowych przezmechanizm rynkowy od 1973r., kiedy to został zniesiony stały kurs dolara wobecuncji złota.
KURS WALUTOWYKURS WALUTOWY�BPortal.pl (prezentacje multimedialne):• Kurs walutowy• Rezerwy walutowe
Przykład POPYTU i PODAŻY WALUTPrzykład POPYTU i PODAŻY WALUTAmerykanie lubią pić wina Francuskie, zaś Francuzi uwielbiają na co
dzień chodzić w dżinsach ze Stanów. Amerykanie zgłaszają więcpopyt na franki francuskie, żeby zakupić wino i płacą za niedolarami (podaż dolarów). Francuzi zgłaszają popyt na dolaryamerykańskie i płacą za nie frankami (podaż franków).
Kurs FRF/USD ↑↑↑↑ ⇒⇒⇒⇒ Cena wina w USD ↑↑↑↑ ⇒⇒⇒⇒ Popyt na wino ↓↓↓↓ ⇒⇒⇒⇒ Popyt na FRF ↓↓↓↓
Kurs FRF/USD ↑↑↑↑ ⇒⇒⇒⇒ Cena dżinsów w FRF ↓↓↓↓ ⇒⇒⇒⇒ Popyt na dżinsy ↑↑↑↑ ⇒⇒⇒⇒ Popyt na USD ↑↑↑↑
POPYT �A WALUTĘPOPYT �A WALUTĘPopyt na walutę zależny jest od popytu na dobra kraju
wyrażającego cenę dóbr i usług w tejże walucie:
POPYT �A WALUTĘPOPYT �A WALUTĘPopyt na walutę zależny jest zmian kursu walut względem siebie:
POPYT i PODAŻ WALUTPOPYT i PODAŻ WALUTOdwrotna zależność pomiędzy popytem i podażą na waluty:
POPYT i PODAŻ WALUTPOPYT i PODAŻ WALUTOdwrotna zależność pomiędzy popytem i podażą na waluty:
KURS RÓW�OWAGIKURS RÓW�OWAGIKurs równowagi na rynku walutowym wyznaczany jest przez
równowagę pomiędzy popytem i podażą:
WSPÓŁZALEŻ�OŚCI MIĘDZY�ARODOWEWSPÓŁZALEŻ�OŚCI MIĘDZY�ARODOWEKonsekwencją otwarcia gospodarki jest również wpływ działań
banków centralnych poszczególnych gospodarek na siebie:
KURS WALUTOWYKURS WALUTOWY�BPortal.pl (prezentacje multimedialne):• Zadłużenie zagraniczne
GOSPODARKA FI�A�SOWAGOSPODARKA FI�A�SOWAGospodarka finansowa – to czynności polegające na racjonalnym
uruchamianiu strumieni pieniężnych oraz ich osiadaniu, czylitworzeniu oszczędności z uwzględnieniem opłacalności,związanej z „nie uruchomieniem” pewnego, większego lubmniejszego zasobu pieniędzy.
Racjonalność podejmowanych czynności mierzona jest jejwpływem na maksymalizację nadwyżki finansowej wprzedsiębiorstwie oraz pomnażaniem rynkowej wartościprzedsiębiorstwa i tworzeniem perspektyw jego rozwoju.przedsiębiorstwa i tworzeniem perspektyw jego rozwoju.
KRYTERIA OCE�YKRYTERIA OCE�Y
Kryteriami oceny gospodarki finansowej są:
• zachowanie płynności finansowej, czyli zdolności doterminowego regulowania wszelkich zobowiązań,
• obniżka kosztów finansowych, które mają istotne znaczenie, a niepowodują ujemnych skutków (np. spadek popytu na poszczególnewyroby lub spadek zaufania do marki), np. poszukiwanie tanich(obcych) źródeł finansowania (kredytów, pożyczek,(obcych) źródeł finansowania (kredytów, pożyczek,krótkookresowy kredyt towarowy – odroczona płatność).
KAPITAŁKAPITAŁ
Kapitał, czyli wartość zaangażowanych środków i przedmiotówpracy, dokonuje w przedsiębiorstwie ruchu okrężnego na zasadzieuproszczonej formuły: pieniądz-towar-pieniądz. Ruch okrężnykapitału w przedsiębiorstwie związany jest ze:
– spłatą kredytów i pożyczek,
– jednoczesnym zaciąganiem nowych kredytów i pożyczek,
– wpłatami na podatki i innymi opłatami quasi-podatkowymi (dywidenda,– wpłatami na podatki i innymi opłatami quasi-podatkowymi (dywidenda,składki ZUS)
We wstępnej fazie powstawania przedsiębiorstwa pieniądzuzyskiwany jest z kapitałów (funduszy) własnych właścicieli orazpożyczek kapitałów obcych. Następnie pozyskane pieniądzeprzeznaczane są na zakup środków produkcji, które systematyczniesą angażowane w proces wytwarzania. Środki produkcji mogą byćtrwałe, wtedy służą wielu cyklom produkcyjnym w niezmienionejpostaci, inne są przekształcane w wyrób gotowy i są sprzedawane.
OBIEG KAPITAŁUOBIEG KAPITAŁUKapitał pełniistotną rolęwe wszystkichprocesach:
UTARGUTARGUtarg jest podstawowym przychodem pieniężnym przedsiębiorstwa i
jest on rezultatem zrealizowanej sprzedaży, która może byćtraktowana dwojako:– sprzedaż memoriałowa – polegająca na udostępnieniu produktu,
wykonaniu usługi, jej zafakturowaniu i przyjęciu wykonanej pracyprzez zleceniodawcę,
– sprzedaż w ujęciu kasowym – to zarówno wpływ gotówki, jak teżpieniędzy bezgotówkowych na rachunek bankowy.
Poziom utargu zależny jest od cen realizacji, strukturyasortymentowej i fizycznych rozmiarów sprzedaży.
Utarg można podzielić na koszt oraz nadwyżkę.
KOSZT i �ADWYŻKAKOSZT i �ADWYŻKA
Koszt w ujęciu podatkowym jest ściśle określony, natomiastrzeczywisty koszt może być wyższy w przypadku nie sprzedaniaczęści towaru i usług.
�adwyżka ekonomiczna w ujęciu mikroekonomicznym (tj. z punktuwidzenia przedsiębiorstwa) zależy od formy własnościprzedsiębiorstwa i jego kształtu prawnego:przedsiębiorstwa i jego kształtu prawnego:
– W większości przedsiębiorstw nadwyżką finansową jest zysk netto(czyli zysk po opodatkowaniu) powiększony o amortyzację.
– �adwyżka jest więc źródłem pomnażania kapitału i tworzeniadochodów osobistych właścicieli.
ZYSKZYSKZysk stanowi główną treść nadwyżki finansowej i zależy od trafności
podejmowanych decyzji, zaś amortyzacja jest naliczanaautomatycznie i jest podyktowana obowiązującymi przepisamiprawnymi.
Zysk stanowi źródło samofinansowania i rozwoju przedsiębiorstwaoraz może motywować właścicieli i załogę do jego pomnażania. Wcelu zainteresowania kierownictwa oraz załogi kształtowaniemzysku są premie wypłacane z zysku oraz ocena pracykierownictwa na podstawie wypracowanego zysku w danymkierownictwa na podstawie wypracowanego zysku w danymokresie.
Dążąc do oceny zysku z punktu widzenia przedsiębiorstwaposługujemy się różnymi wskaźnikami zysku. Przy ich obliczaniutrzeba brać pod uwagę inflację oraz wielkość kapitału własnegoprzedsiębiorstwa służącego wypracowaniu owego zysku:
Zyskowność sprzedaży = zysk netto / sprzedaż nettoMarża brutto = zysk brutto / sprzedaż brutto
PODATKIPODATKI�BPortal.pl (prezentacje multimedialne):• System podatkowy w Polsce• Podatki na świecie• Budżet• Deficyt budżetowy• Dług publiczny• Efekt wypierania• Efekt wypierania• PKB• Krajowa Izba Rozliczeniowa
ZASILA�IE FI�A�SOWE PRZEDSIĘBIORSTWAZASILA�IE FI�A�SOWE PRZEDSIĘBIORSTWAZasilanie finansowe przedsiębiorstwa może zachodzić w oparciu o źródła
wewnętrzne i źródła zewnętrzne:• Zasilanie wewnętrzne polega na przeznaczaniu części wyniku finansowego i
amortyzacji na wzrost majątku.• Zasilanie zewnętrzne odnosi się do pozyskiwania kapitału obcego (głównie
pożyczek) oraz pozyskiwania kapitału własnego (np. zwiększenie łącznejwartości udziałów przez wzrost liczby udziałowców i ich wkładów, bądźzwiększenie finansowania przez dotychczasowych udziałowców).
Kapitał własny jest podstawą do zarządzania przedsiębiorstwem i uzyskiwaniaKapitał własny jest podstawą do zarządzania przedsiębiorstwem i uzyskiwaniakorzyści w formie partycypowania w wyniku finansowym netto. Jest on teżgwarancją materialną, co ma szczególne znaczenie w przypadku, gdy firmaponosi straty, lub ubiega się o dopływ kapitału obcego.
Kapitał obcy nie daje materialnych podstaw do zarządzania przedsiębiorstwem, ajego zastosowanie jest odpłatne. W praktyce jednak pozyskanie kapitału obcegowiąże się z określeniem pewnych warunków polegających na współdecydowaniulub jego wycofywaniu w pierwszej kolejności w przypadku bankructwaprzedsiębiorstwa.
SPOSOBY FI�A�SOWA�IASPOSOBY FI�A�SOWA�IAWyróżniamy następujące sposoby finansowania:• samofinansowanie – pokrywanie wydatków z przychodów oraz
przeznaczanie własnych nadwyżek finansowych na finansowanieprocesów wzrostu.
• samospłata – polega na pozyskaniu pewnego przedmiotu i dziękijego eksploatacji odtwarzanie środków na spłatę zobowiązań.
• leasing – zmusza do kalkulacji opłacalności, gdyż trzeba go spłacaćw określonych terminach.w określonych terminach.
• kredytowanie – zmusza do kalkulacji opłacalności, gdyż trzeba gospłacać w określonych terminach wraz z odsetkami.
• dotowanie – jest formą bezzwrotnego finansowania z budżetupaństwa, stosowana w przypadkach o niebagatelnym znaczeniuspołeczno-gospodarczo-politycznym.
LEASI�GLEASI�G
Leasing operacyjny („dzierżawa”) – polega na uiszczaniu opłaty zawykorzystywany sprzęt będącej kosztem działalnościleasingobiorcy oraz przychodem dla leasingodawcy, który możeodliczyć amortyzację od leasingowanego obiektu, który jest w jegoewidencji jako środek trwały, czyli jego własnością.
Leasing finansowy – odznacza się tym, że następuje przekazaniejakiegoś przedmiotu, a następnie po upływie pewnego terminu,zgodnie z umową przejmuje się go na własność, uprzedniozgodnie z umową przejmuje się go na własność, uprzedniodopłacając różnicę. Leasingobiorca przejmuje obiekt wużytkowanie, ale nie na własność, i płaci raty leasingodawcy, któreskładają się z dwóch części:
– raty kapitałowej – traktowanej jako spłatę kapitałową (pożyczka),która nie jest elementem kosztów (kosztem jest tylko oprocentowanie)
– opłaty dodatkowej – będącej kosztem dla leasingobiorcy i dochodemdla leasingodawcy.
MAJĄTEK TRWAŁYMAJĄTEK TRWAŁY
Majątek trwały są to środki trwałe (rzeczowe), wartościniematerialne i prawne oraz finansowy majątek trwały (tytuływłasności oraz średnio i długotrwałe wierzytelności). Majątektrwały podlega amortyzacji, polega na:
funkcja umorzeniowa - korekcie wartości początkowej środkatrwałego uwzględniając jego zużycie fizyczne i ekonomiczne,
funkcja kosztowa - na obciążaniu kosztów przedsiębiorstwa kwotąfunkcja kosztowa - na obciążaniu kosztów przedsiębiorstwa kwotąwyliczonej amortyzacji,
funkcja finansowa - na gromadzeniu funduszy pieniężnychprzeznaczonych na reprodukcję środków trwałych.
Pod wpływem inflacji występuje konieczność przeszacowaniaśrodków trwałych, co z kolei powoduje zmniejszenie podstawyopodatkowania podatkiem dochodowym.
ZARZĄDZA�IE FI�A�SAMIZARZĄDZA�IE FI�A�SAMI
We współczesnym ujęciu teoria zarządzania finansami opiera się ozarządzanie 3 podstawowym kategoriami:
� czas
� ryzyko
� kryterium decyzji
przy czym zakładamy, iż:przy czym zakładamy, iż:
1. celem wszelkich decyzji jest maksymalizacja korzyściosiąganych przez właścicieli,
2. proces gospodarowania traktowany jest jako proces polegający naangażowaniu zasobów rzeczowych i finansowych,
3. wszelkie decyzje podejmowane są w warunkach niepewności iryzyka.
CZY��IK CZASUCZY��IK CZASU
W zarządzanie finansami przedsiębiorstwa ważną rolę pełni czynnikczasu, gdyż czas otrzymania dochodu jest powiązany zmożliwością jego konsumpcji lub planowania i realizowaniakolejnych inwestycji, np.:
inwestycjainwestycja10000zł10000zł
zyskzysk50%50%
inwestycjainwestycja15000zł15000zł
zyskzysk50%50%
inwestycjainwestycja zyskzysk
inwestycjainwestycja10000zł10000zł
zyskzysk70%70%
inwestycjainwestycja zyskzysk
Wartość pieniądza wobec tego należy rozpatrywać w konkretnychprzedziale czasu, gdyż pieniądz niewłaściwie zainwestowanygeneruje koszt utraconych możliwości inwestycyjnych.
Wysokość kapitału i otrzymany zysk zależne są nie tylko od stopyprowizji (marży itp.) ale również od czasu, jaki musi upłynąć odmomentu zainwestowania, do momentu otrzymania dochodu.
inwestycjainwestycja22500zł22500zł
zyskzysk50%50%
końcowa wartość kapitałukońcowa wartość kapitału33750zł33750zł
inwestycjainwestycja17000zł17000zł
zyskzysk70%70%
końcowa wartość kapitałukońcowa wartość kapitału28900zł28900zł
�IEPEW�OŚĆ i RYZYKO�IEPEW�OŚĆ i RYZYKO�iepewność w działalności gospodarczej jest niepoliczalna, tzn. brak
statystycznych parametrów dla oszacowania możliwości powstaniazdarzenia losowego. Niepewność dotyczy głównie zjawiskpojedynczych, nietypowych.
Ryzyko w działalności gospodarczej – to statystyczneprawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia losowego, głównie ocharakterze negatywnym bądź też odmiennym niż oczekiwane.charakterze negatywnym bądź też odmiennym niż oczekiwane.
Kalkulacja ryzyka ma na celu zapewnić wzrost efektywnościmierzonej właściwą dla danego przedsiębiorstwa nadwyżkąfinansową oraz ma zapewnić zwiększenie wartości samegoprzedsiębiorstwa. Ryzyko związane jest przede wszystkim zpowstaniem negatywnych zjawisk, tj.:– osiągnięcie mniejszych przychodów niż wydatków,– poniesienie ostatecznej straty,– nie osiągnięcie zamierzonych rezultatów.
RODZAJE RYZYKARODZAJE RYZYKA
• ryzyko utraconych potencjalnych korzyści, powstające na skuteknie podjęcia na czas decyzji,
• ryzyko powszechne, tj. inflacja lub spadek popytu na pewnekonkretne dobro lub usługę, recesja gospodarki rynkowej,niestabilność polityki legislacyjnej, monetarnej, celnej, fiskalnej,
• ryzyko operacyjne wiążące się z: siłą działania konkurencji,możliwością sprowadzenia substytutów, siłą przetargową orazmożliwością sprowadzenia substytutów, siłą przetargową orazspolegliwością dostawców, znaczeniem pracowników najemnychoraz ich organizacji,
• ryzyko finansowe zależne przede wszystkim od udziału funduszyobcych w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa.
OGRA�ICZA�IE RYZYKAOGRA�ICZA�IE RYZYKAIm dłuższy horyzont czasowy, tym bardziej ryzyko i niepewność rosną. Ryzyko
może być zmniejszane poprzez:• uzyskiwanie informacji na temat centralnych decyzji ekonomicznych kraju,
napięć i konfliktów wewnątrz kraju i na świecie,• konsultacje i porady fachowców,• symulacją inwestycji przy pomocy różnych metod• badaniem wrażliwości projektów inwestycyjnych• tworząc rezerwy finansowe,• korzystając z usług towarzystw ubezpieczeniowych.
Przedsiębiorstwo powinno więc dążyć do osiągania maksymalnej dochodowościprzy z góry założonym poziomie ryzyka albo też do minimalizacji ryzykaprzy zakładanym poziomie dochodowości.
We współczesnej ekonomii istnieje pojęcie zarządzania ryzykiem odnoszącesię do działań mających na celu ograniczenie ryzyka i przygotowanie planówdziałania na wypadek wystąpienia różnych nieoczekiwanych lubnegatywnych zdarzeń.
CZY��IK RYZYKACZY��IK RYZYKA
W działalności gospodarczej, podczas gry na giełdzie zwykledziałamy w warunkach ryzyka.
Inwestorzy będą domagać się większych stóp dochodów wwarunkach większego ryzyka.
Większe ryzyko może wiązać się z:
� możliwością utracenia dochodów
� możliwością utracenia kapitału
� możliwością utracenia korzyści płynących z możliwościzainwestowania kapitału gdzie indziej
KRYTERIUM DECYZJIKRYTERIUM DECYZJISzybkość podejmowania decyzji oraz ich jakość również ma
istotne znaczenie z punktu widzenia powiększania się wartościprzedsiębiorstwa oraz osiągania zysków.
Szybkość podejmowania decyzji wiąże się z ryzykiem iniepewnością.
Celem ograniczenia ryzyka przy podejmowaniu decyzji stosowanesą różnego rodzaju rozwiązania:
� informatyczne (systemy ERP, CRM, MPR-II itp.) celemprzewidywania i umożliwienia szybkiej kalkulacji inwestycji.
� stosowanie zabezpieczeń i asekuracji (np. ubezpieczanie transakcji, płatności)
� aktywne zdobywanie informacji (np. o kliencie, kontrahencie, dostawcy, inwestycji)
� planowanie i przygotowywanie planów awaryjnych (zarządzanie ryzykiem)
SZACOWA�IE STRUMIE�I PRZEPŁYWÓW FI�.SZACOWA�IE STRUMIE�I PRZEPŁYWÓW FI�.
To złożony proces związany z:
� koordynowaniem pracy komórek organizacyjnychdostarczających informacji dotyczących planowanych dochodówi wydatków związanych z realizacją rozpatrywanych projektów
� czuwaniem nad tym, aby każdy z uczestników dokonywałszacunków na podstawie spójnego zestawu ekonomicznychzałożeńzałożeń
� czuwaniem na tym, aby do szacunków nie wkradały się błędywynikające z emocjonalnego zaangażowania uczestników wprocesie szacowania wielkości planowanych dochodów iwydatków skłaniających ich do „poprawiania” parametrówprojektu lub zwiększających nadmiernie koszty inwestycjiszukając zabezpieczenia dla swoich własnych interesów iodpowiedzialności.
ZASADY STOSOWA�E PODCZAS SZACOWA�IAZASADY STOSOWA�E PODCZAS SZACOWA�IA1. Sporządzenie rachunku w cenach stałych (tj. z momentu sporządzania rachunku)
lub w cenach bieżących. Zasada ta determinuje rodzaj stopy dyskontowejprzyjmowanej w rachunku teraźniejszej wartości netto – jako jednej znajważniejszych metod oceny efektywności inwestycji. Jeśli rachuneksporządzany jest w cenach bieżących, to do dyskontowania należy przyjąć stopęnominalną, a gdy w cenach stałych realną stopę dyskontową.
2. Przyjęcie do rachunku dochodu ujmowanego w kategoriach strumienipieniężnych, a nie dochodu występującego jako wynik finansowy (bilansowy), bowynik bilansowy powstaje w rezultacie sumowania i odejmowania zarównorzeczywistych strumieni pieniężnych, jak i dochodów i wydatków kalkulacyjnych.rzeczywistych strumieni pieniężnych, jak i dochodów i wydatków kalkulacyjnych.Podejście oparte na analizie rzeczywistych strumieni pieniężnych dochodów iwydatków zapewnia jednolite ujęcie wszystkich elementów rachunków. Dochodemnetto projektu inwestycyjnego ujmowanym w kategoriach strumieni pieniężnychjest zysk netto powiększony o te elementy kosztów, z którymi nie są związanestrumienie wydatków pieniężnych, z których najważniejszym jest amortyzacja:�CF = zysk netto + amortyzacja .�a strumień ten w praktyce składają się kwoty pieniężne, którymi właścicielbędzie mógł swobodnie dysponować w poszczególnych latach analizowanegookresu (np. przeznaczać na reinwestycje, inne inwestycje, zakup papierówwartościowych lub na konsumpcję)
ZASADY STOSOWA�E PODCZAS SZACOWA�IAZASADY STOSOWA�E PODCZAS SZACOWA�IA3. W rachunku przewidywanego zysku nie należy uwzględniać kosztów
finansowych angażowania kapitału, bo rachunek ten ma udzielić odpowiedzina pytanie, czy i w jakim stopniu stopa zwrotu z kapitału zaangażowanego wtę inwestycję pokryje koszt jego pozyskania.
4. Dla oceny efektywności projektu istotne jest uwzględnianie jedynie tychstrumieni dochodów i wydatków, które powstają jako bezpośredni rezultatrealizacji rozpatrywanego projektu.
5. W rachunku należy uwzględnić koszty utraconych możliwości, czylipotencjalne korzyści, których firma nie osiągnie przystępując do realizacjipotencjalne korzyści, których firma nie osiągnie przystępując do realizacjiprojektu.
6. Rachunek powinien uwzględniać wpływ analizowanego projektu na pozostałeczęści firmy.
7. Okres szacowania strumieni pieniężnych wynika z reguły z normatywnegookresu eksploatacji podstawowych środków trwałych, więc rachunekpowinien uwzględniać wartość likwidacyjną obiektu na koniec okresu.Wartość ta jest dochodem pieniężnym osiąganym przez firmę na koniecokresu eksploatacji.
8. W rachunku należy uwzględnić zmiany zapotrzebowania firmy na kapitałobrotowy, które powstają w związku z realizacją rozpatrywanych projektów.
METODY OCE�Y PROJ. I�WESTYCYJ�YCHMETODY OCE�Y PROJ. I�WESTYCYJ�YCH� Okres zwrotu nakładów – czyli liczba lat, jaka jest niezbędna do
zrekompensowania wydatków poniesionych na realizację projektudochodami uzyskanymi w trakcie jego eksploatacji. Im krótszy jest ten okres,tym inwestycja jest lepsza, wobec tego w pierwszej kolejności powinny byćrealizowane te części projektu, dla których okres zwrotu inwestycji jestkrótszy.
� Księgowa stopa dochodu – relacja pomiędzy dochodem netto firmy(zyskiem netto) a wielkością kapitału zaangażowanego w danymprzedsięwzięciu.
� Teraźniejsza wartość netto (�PV) – pozwala wyeliminować wadypozostałych metod uwzględniając czynnik czasu.
� Wewnętrzna stopa procentowa (IRR) – która zrównuje zdyskontowanystrumień dochodów pieniężnych z wartością nakładów inwestycyjnych.
� Wskaźnik zyskowności – jest miernikiem oceny względnej efektywnościrozpatrywanych przedsięwzięć inwestycyjnych wyrażonej stosunkiemteraźniejszej wartości strumienia dochodów pieniężnych netto uzyskiwanychw wyniku realizacji danego przedsięwzięcia do teraźniejszej wartościstrumienia wartości nakładów niezbędnych dla realizacji tegoprzedsięwzięcia.
KOSZT KAPITAŁUKOSZT KAPITAŁU
Kapitał – to te wszystkie elementy, które występują postronie pasywów w bilansie przedsiębiorstwa i stanowiąźródło finansowania składników majątkowychzgromadzonych w przedsiębiorstwie.
Kapitał dzielimy na dwie zasadnicze części:
� kapitał własny� kapitał własny
� kapitał obcy
Koszt kapitału ma kluczowe znaczenie dla rachunkuekonomicznego efektywności inwestycji i stanowiminimalną normę efektywności wykorzystania zasobówrzeczowych stworzonych dzięki realizacji projektówinwestycyjnych.
KOSZT BA�KRUCTWAKOSZT BA�KRUCTWAIstnienie ryzyka finansowego wiąże się z możliwością powstania długu w
strukturze pasywów firmy i wzrasta niebezpieczeństwobankructwa, które również pociąga za sobą określone koszty:
1. Koszty przeprowadzenia postępowania upadłościowego:wynagrodzenie syndyka, koszty administracyjne, opłaty sądowe itp.
2. Długotrwałość procesu upadłościowego sprawia, iż odsuwa się wczasie upłynnienie aktywów firmy, co powoduje utratę ich wartości.
3. Kontrahenci (dostawcy, odbiorcy, wierzyciele) firmy zagrożonejbankructwem będą w swoich decyzjach uwzględniać ten fakt, co możewpłynąć na wielkość sprzedaży, dostawy materiałów i surowców doprodukcji, warunki dostaw itp., a to w konsekwencji wpłynie nawielkość wyniku finansowego w trakcie postępowaniaupadłościowego.
4. Kredytodawcy firmy zagrożonej bankructwem będą się domagaliwyższej stopy procentowej w celu zrekompensowania zwiększonegoryzyka.
CZY��IKI WPŁYWAJĄCE �A STRUKTURĘ KAPITALUCZY��IKI WPŁYWAJĄCE �A STRUKTURĘ KAPITALU
1. Stabilność sprzedaży – przy stabilnej sprzedaży firmy mogą być w większymstopniu zadłużone
2. Struktura aktywów firmy – jeśli w niej istnieją składniki umożliwiającełatwe zabezpieczenie uzyskanego kredytu
3. Dynamika wzrostu firmy – zwykle potrzebują kapitału obcego, gdyżosiągany zysk nie wystarcza do sfinansowania szerokiego programuinwestycyjnego
4. Rentowność produkcji – jeśli jest wysoka, zwykle firmy są mniej zadłużone,gdyż rentowność pozwala na samofinansowaniegdyż rentowność pozwala na samofinansowanie
5. Sprawowanie kontroli nad firmą – na decyzje wpływają w różnym stopniuinteresy i potrzeby różnych grup działających w ramach firmy, a zwłaszczazarząd, akcjonariusze itp.
6. Stanowisko kierownictwa firmy – poglądy i charakter kierownictwa wywieraistotny wpływ na dynamikę rozwoju, plany inwestycyjne i wybór źródełfinansowania
7. Sytuacja wewnątrz firmy – czyli stan i perspektywy dalszego rozwojuzwiązane z różnymi czynnikami, które na niego wpływają, tj. możliwośćpozyskania nowych rynków zbytu, programy badawczo-rozwojowe,zakupione lub wytworzone technologie itp.
KAPITAŁ OBROTOWYKAPITAŁ OBROTOWYKapitał obrotowy służy do określenia
środków obrotowych firmy(aktywów bieżących) oraz źródełich finansowania.
Kapitał obrotowy brutto – ogółźródeł finansowania aktywówobrotowych (majątkuobrotowego).
Kapitał obrotowy nettoKapitał obrotowy netto – powstaje zkapitału obrotowego brutto poodjęciu zobowiązań bieżących.
Zarządzanie kapitałem obrotowym– proces pozyskiwania źródełfinansowania wpływających naproces kształtowania wielkości istruktury aktywów obrotowych.
KAPITAŁ OBROTOWYKAPITAŁ OBROTOWYDo aktywów obrotowych zalicza
się:
� krótkoterminowe rozliczeniamiędzyokresowe
� zapasy obrotowe
� należności z tytułu dostaw iusług
� należności z tytułu podatków,dotacji, ceł, ubezpieczeńdotacji, ceł, ubezpieczeńspołecznych i zdrowotnych
� należności dochodzone nadrodze sądowej
Pasywa obrotowe obejmują:
� kapitał własny
� kapitał obcy
� zobowiązania długoterminowei krótkoterminowe (kredytyi pożyczki)
KRĄŻE�IE KAPITAŁU OBROTOWEGOKRĄŻE�IE KAPITAŁU OBROTOWEGO
Cykl kapitału obrotowego określa okres, który upływa od momentu wydatkowania środków pieniężnych na zakup czynników produkcji do momentu uzyskania przychodów pieniężnych ze sprzedaży wyrobów lub usług wyprodukowanych dzięki
�ależności�ależnościZobowiązaniaZobowiązania
wobec dostawcówwobec dostawców
GotówkaGotówka
wyprodukowanych dzięki zastosowaniu tych czynników.
Analiza tego cyklu stanowi jeden z najważniejszych elementów oceny efektywności gospodarowania kapitałem obrotowym. Podstawową miarą tej efektywności jest długość cyklu kapitału obrotowego.
WyrobyWyrobygotowegotowe
ProdukcjaProdukcjaw tokuw toku
ZakupZakupmateriałówmateriałów
DŁUGOŚĆ CYKLU KAPITAŁU OBROTOWEGODŁUGOŚĆ CYKLU KAPITAŁU OBROTOWEGODługość cyklu kapitału obrotowego zdeterminowana jest przez:
� długość cyklu konwersji zapasów, czyli okresu czasu, jaki upływa odmomentu zakupienia zapasów materiałów i surowców do produkcji domomentu sprzedaży wytworzonych z nich produktów gotowych
� długością cyklu konwersji należności, czyli okresu czasu, który upływaod momentu powstania należności za sprzedane produkty do momentuich uregulowania przez odbiorców
� długością okresu odroczenia płatności zobowiązań przedsiębiorstwa, czyliokresu czasu, który upływa od momentu dostawy materiałów i surowcówdo produkcji do momentu uregulowania zobowiązań z tytułu tych dostaw.
Długość cyklu konwersji zapasów i cyklu konwersji należności określa sięmianem cyklu brutto kapitału obrotowego (cyklem operacyjnym).
Wobec powyższego powstaje problem optymalizacji zapasów orazodraczania zobowiązań celem minimalizacji długości tych cyklów.
LEASI�G I WARTOŚĆ WYDATKÓWLEASI�G I WARTOŚĆ WYDATKÓWPrzykład porównania przepływów finansowych dla zakupu finansowanego
kredytem i związane z leasingiem:
Obliczenie wartości wydatków
przy efektywnej stopie oprocentowania
kredytu w wysokości 14%.
Wtedy teraźniejsza wartość strumienia
wydatków związanych:
� z kredytem wynosi –895.995zł
� z leasingiem wynosi – 841.105zł
Z tego wynika, że leasing jest
w tym wypadku korzystniejszym
rozwiązaniem.
LEASI�G I PRZEPŁYWY PIE�IĘŻ�ELEASI�G I PRZEPŁYWY PIE�IĘŻ�E
PRZEPŁYWY
PIE�Iʯ�E
LEASI�GOBIORCY
PRZEPŁYWY
PIE�Iʯ�E
LEASI�GODAWCY
SPRAWOZDA�IA FI�A�SOWESPRAWOZDA�IA FI�A�SOWEDo podstawowych rodzajów sprawozdań finansowych zaliczamy:
� Rachunek zysków i strat (wyników) – informuje o stopniu realizacji jednego z głównychcelów działalności gospodarczej – o wysokości osiągniętych wyników finansowych wokresie sprawozdawczym. Rachunek ten obejmuje zestawienie przychodów uzyskanych wokresie sprawozdawczym ze sprzedaży dóbr i usług produkowanych przez firmę orazzestawienie kosztów poniesionych na uzyskanie tych przychodów. Informacje zawarte wtym rachunku pozwalają nie tylko zorientować się, jaki zysk osiągnięto w rokusprawozdawczym, ale także jaka jest struktura kosztów oraz kierunki przeznaczeniazysku. Dla bardziej szczegółowej analizy rozpatrujemy koszty stałe i zmienne.
Bilans� Bilans – jest zestawieniem składników majątkowych oraz źródeł finansowania tychskładników sporządzonym na określony dzień. Bilans informuje o wielkości zasobów,jakimi dysponuje firma oraz o źródłach sfinansowania tych zasobów.
� Rachunek przepływów finansowych – przedstawia zmianę w zasobach środkówpieniężnych firmy w trakcie okresu sprawozdawczego i ma na celu udzielić odpowiedzina pytania:
� z jakich źródeł pochodziły środki pieniężne pozostające do dyspozycji
� na co wykorzystywano te środki
� czy działalność w roku sprawozdawczym przyczyniła się do poprawy czy do pogorszeniapłynności firmy.
PRZYKŁAD RACHU�KU ZYSKÓW I STRATPRZYKŁAD RACHU�KU ZYSKÓW I STRAT
PRZYKŁAD BILA�SUPRZYKŁAD BILA�SU
PRZYKŁAD PLA�U KASOWEGOPRZYKŁAD PLA�U KASOWEGO
PRZEPŁYWY FI�A�SOWEPRZEPŁYWY FI�A�SOWEPunktem wyjścia do sporządzania przepływów finansowych jest określenie
zmian w stanie poszczególnych pozycji bilansu oraz wskazanie, które z tychzmian stanowiły źródło dodatkowych funduszy (dopływu środkówpieniężnych), a które ich rozdysponowanie.
Źródła dopływu środków pieniężnych mają miejsce wówczas, gdy następuje:
� wzrost poszczególnych składników pasywów bilansu (np. zaciągnięciedodatkowego kredytu, emisja nowych akcji, powiększenie zakumulowanychzysków)zysków)
� zmniejszenie stanu aktywów firmy (np. sprzedaż zbędnych zapasówmateriałów i surowców do produkcji, sprzedaż zbędnych maszyn i urządzeń)
Rozdysponowanie środków pieniężnych ma miejsce wówczas, gdy następuje:
� zmniejszenie zobowiązań (np. spłata kredytu bankowego)
� wzrost stanu aktywów firmy (np. zakup dodatkowych maszyn i urządzeń,wzrost stanu zapasów)
PRZEPŁYWY FI�A�SOWE PRZEPŁYWY FI�A�SOWE –– CASH FLOWCASH FLOW�BPortal.pl (prezentacje multimedialne):• Cash flow• Analiza techniczna - narzędzia analityka
BIZ�ESPLA�BIZ�ESPLA�• POTRZEBY• A�ALIZA
– Analiza celów biznesplanu– Analiza odbiorców biznesplanu– Analiza rynku– Analiza swoich zalet i wad– Analiza zalet i wad swoich konkurentów– Analiza strategii i szukanie różnych opcji
• STWORZE�IE WŁAS�EGO PLA�U– Zarys biznesplanu i wybór modelu– Organizacja środków
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
– Organizacja środków– Obliczenia dochodowości
• SPORZĄDZE�IE BIZ�ESPLA�U– Streszczenie menedżerskie– Wizja i misja– Możliwości– Strategia rynkowa– Strategia biznesowa– Organizacja i operacje– Zarząd i osoby odpowiedzialne– Główne kompetencje i wyzwania– Finanse
POTRZEBYPOTRZEBYDlaczego i po co przygotowywać biznesplan?• Po to, żeby wiedzieć, gdzie zmierzamy i ile ten cel jest warty.• Po to, żeby ustrzec się nieoczekiwanych niespodzianek lub
braku możliwości osiągnięcia celu.• Po to, żeby przedstawić go swoim współpracownikom i
ukierunkować wysiłek i działania w konkretnym kierunku.• Dla pożyczkodawców i inwestorów• Osoby systematyczne i tak nic nie zrobią, dopóki to sobie nie
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
• Osoby systematyczne i tak nic nie zrobią, dopóki to sobie nie zorganizują.
• Osoby mniej zorganizowane mogą zostać wybawione z wielu kłopotów wynikających z braku przygotowania sobie planu działania.
• Żeby jak najszybciej i jak najmniejszym kosztem osiągnąć cel –czyli w optymalny sposób zrealizować pewną wizję.
A�ALIZA CELÓW I POWODÓWA�ALIZA CELÓW I POWODÓW• Najpierw musi istnieć wizja i cel, a biznesplan jest ich
utrwaleniem i rozwinięciem w postaci pomysłu ich realizacji
• Biznesplan zwykle tworzymy dla inwestorów lub kredytodawców, celem uzasadnienia, iż zainwestowane przez nich pieniądze nie stracą i przyniosą im spodziewane zyski
• Biznesplan znany klientom dostarcza ich gwarancji serwisowych lub możliwości rozbudowy lub rekonfiguracji zakupionego sprzętu lub usług w przyszłości
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
lub usług w przyszłości
• Celem jest wyjaśnienie sposobu osiągnięcia celów poprzez zastosowanie konkretnych i osiągalnych strategii działania, poczynionych zabezpieczeń, alternatyw na podstawie analiz rynkowych itp.
• Biznesplan umożliwia też rozliczenie zainwestowanych przez inwestorów pieniędzy i sprawdzenie, czy kierownictwo firmy wydaje je zgodnie z założeniami i nie ma zagrożenia dla realizacji wyznaczonych celów.
Z CZEGO SKŁADA SIĘ BIZ�ESPLA�?Z CZEGO SKŁADA SIĘ BIZ�ESPLA�?• Streszczenie menedżerskie• Opis wizji• Opis misji• Określenie możliwości• Określenie strategii rynkowych• Określenie strategii biznesowych• Opis organizacji i operacji
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
• Informacje dotyczące kierownictwa i zarządu• Opis głównych kompetencji i wyzwań• Opis zjawisk finansowych• Podsumowanie
JAKI BIZ�ESPLA� JEST DOBRY?JAKI BIZ�ESPLA� JEST DOBRY?• Taki, który zostanie zaakceptowany i przyjęty przez jego
odbiorcę.
• Wobec tego, biznesplan piszemy zawsze z uwzględnieniem potrzeb, interesów i wymagań jego odbiorcy.
• Potrzeby i interesy oraz wymagania inwestorów są zwykle uzależnione od charakteru inwestorów.
• Warto umieć je rozpoznać i nie ignorować, gdyż w odwrotnym
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
• Warto umieć je rozpoznać i nie ignorować, gdyż w odwrotnym wypadku zmniejszamy szanse na akceptację biznesplanu, np.:
� jeśli inwestor lubi się asekurować, trzeba mu dostarczyć gwarancji
� jeśli inwestor lubi rządzić, warto uwzględnić jego sugestie i uwagi
� jeśli inwestor jest osobą systematyczną, należy ująć opisywane kwestie w punktach, chronologicznie, we właściwym porządku
� jeśli inwestor jest osobą twórczą, należy go zainspirować swoją strategią, pomysłami itp.
� itp.
A�ALIZA RY�KUA�ALIZA RY�KU
• Konkurencja istniejąca na rynku (lub mogąca się pojawić w trakcie realizacji projektu) może utrudnić lub uniemożliwić osiągnięcie celów.
• Dlatego istotną częścią biznesplanu jest analiza słabych i mocnych stron konkurencji oraz własnych
• Chcąc przygotować dobry biznesplan trzeba aktywnie śledzić swój rynek docelowy oraz działania konkurencji
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
rynek docelowy oraz działania konkurencji
• Biznesplan może polegać na zdobyciu nowych klientów ale również na odebraniu klientów konkurencji
• Analizy rynku powinny więc zawierać szczegółowy opis rynku:– Dostępnych produktów i usług– Rodzajów oraz preferencji klientów– Konkurencji oraz ich znanych strategii i sposobów działania– Możliwych i dostępnych kanałów dystrybucji– Sposobów promocji produktów– Określenie średnich marż itp.
PRZEWIDYWA�IE PRZYSZŁOŚCIPRZEWIDYWA�IE PRZYSZŁOŚCI• Dobry biznesplan zawiera nie tylko opis wizji i celów,
ale zawiera również opis potencjalnych zagrożeń oraz ryzyka wraz z przygotowanymi strategiami postępowania w razie ich wystąpienia (plan zarządzania ryzykiem).
• Taki opis dostarcza gwarancji inwestorom, iż działania opisane w biznesplanie stworzone są nie przez marzyciela, ale przez osobę stojącą na ziemi i będącą świadomą zagrożeń oraz mającą również strategię działania w przypadku możliwych zagrożeń. – Taki
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
strategię działania w przypadku możliwych zagrożeń. – Taki biznesplan jest bardziej wiarygodny!
• Przydatne są też analizy specjalistów i analityków rynkowych, którzy określają trendy rozwoju i mogą potwierdzić realność realizacji biznesplanu swoimi niezależnymi opiniami.
• Bardzo przydane są również analizy danych z przeszłości, które pokazują trendy rozwoju (mniej lub bardziej stabilne), jakie mogą mieć miejsce w przyszłości, gdyż stanowią pewną gwarancję i ograniczają ryzyko.
KLUCZOWE I�FORMACJE O RY�KUKLUCZOWE I�FORMACJE O RY�KU
• Dokładna definicja branży, z uwzględnieniem rynków, klientów, produktów i usług.
• Obecne rozmiary rynku z podaniem dochodów.
• Historyczne dochody branży i liczby opisujące rozwój.
• Szacowany rozwój rynku na następne trzy do pięciu lat.
• Lista wiodących firm w branży.
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
• Lista wiodących firm w branży.
• Udziały w rynku najważniejszych firm w branży.
• Szacowane średnie marże branży.
• Profile klientów i kanałów dystrybucji.
• Lista największych klientów branży wraz z szacunkowymi poziomami zakupów.
• Obecne i przewidywane trendy rynkowe.
A�ALIZA SWOT I BUDOWA�IE STRATEGIIA�ALIZA SWOT I BUDOWA�IE STRATEGII
• Każda firma na rynku zwykle posiada swoje zalety oraz wady.
• Zalety zwykle są promowane i na ich podstawie budowana jest strategia działania na rynku.
• Wady mogą być przyczyną utraty klientów, więc powinny być korygowane lub usuwane.
• Rozróżniamy:
– zalety zwykłe – to takie, które posiadamy, ale posiada je również nasza konkurencja
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
konkurencja
– zalety szczególne – to takie, które posiadamy i nie posiada ich nasza konkurencja
• Zalety szczególne można przekształcać w zalety konkurencyjne i w powody, dla których klienci mogą zdecydować się odejść od konkurencji.
• Dlatego bardzo ważne jest szukanie i eksponowanie własnych zalet szczególnych, gdyż to one przede wszystkim przyciągają klientów, jeśli odpowiadają na ich realne potrzeby i interesy.
RODZAJE ZALETRODZAJE ZALET• ZALETY PRODUKTU
– zwykle ten rodzaj zalet jest przelotny, nietrwały i trzeba cały czas pracować nad nowymi i usprawnionymi produktami lub usługami i poszerzać zakres zalet rynkowych swoich produktów.
– można też wykorzystać wady produktów konkurencji do stworzenia zalet własnych produktów
• ZALETY MARKI– jeśli marka znana jest ze swojej jakości i dobrze rozpoznawalna na rynku
• ZALETY MARKETI�GU I REKLAMY
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
• ZALETY MARKETI�GU I REKLAMY– sprawnie działający marketing i reklama potrafią w odpowiedni sposób
wyeksponować różne zalety
• ZALETY SPRZEDAŻY I DYSTRYBUCJI– to przede wszystkim dostępność produktów lub usług, większa ilość kanałów
dystrybucji i ich dostosowanie do wymagań i potrzeb klientów, szybkość działania, serwis, wyłączność, autoryzacja, operatorstwo itp.
• ZALETY OPERACYJ�E– szybsze działanie niż konkurencja, szybsze odpowiadanie na oferty, lepsza
organizacja, sposób działania logistyki, umiejętność obniżania kosztów działania
ZALETOM TRZEBA �ADAĆ ROZGŁOS!ZALETOM TRZEBA �ADAĆ ROZGŁOS!
RODZAJE WADRODZAJE WAD• WADY PRODUKTU
– zbyt drogi lub zbyt tani (może kojarzyć się ze słabą jakością).
– brak dostępności produktu o pożądanych cechach (np. kolor)
• WADY MARKI– jeśli marka znana jest ze swojej złej jakości
– słabo rozpoznawalna na rynku
• WADY MARKETI�GU I REKLAMY– brak reklamy lub użycie nie właściwych sposobów reklamy lub marketingu
– nie eksponowanie zalet szczególnych lub ich brak
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
– nie eksponowanie zalet szczególnych lub ich brak
– złe umiejscowienie reklamy lub oddziaływanie na zbyt dużą ilość konsumentów nie zainteresowanych tymi produktami zwiększając nie potrzebnie jej koszty
• WADY SPRZEDAŻY I DYSTRYBUCJI– zbyt mała ilość kanałów dystrybucji lub punktów sprzedaży
– trudność w odszukaniu pożądanego produktu lub usługi przez klientów
• WADY OPERACYJ�E– zaleganie produktów na magazynach zamiast ich dostępność na półkach sklepowych
– niegospodarność, gromadzenie za dużych zapasów lub produkowanie na magazyn
Wady mogą również być zwykłe lub szczególne!Wady mogą również być zwykłe lub szczególne!
PRZEKSZTAŁCA�IE WAD W ZALETYPRZEKSZTAŁCA�IE WAD W ZALETY• W biznesplanie nigdy nie używaj określenia „wady” ale
„potencjalne wady” lub „potencjalne zagrożenia”.
• Opis wad nigdy nie pozostawiaj bez komentarza, bo odbiorca stwierdzi, że nie wiesz, jak sobie z nimi poradzić.
• Pokaż sposoby zmniejszania lub eliminacji wad.
• Przedstaw strategie działania jak sobie poradzić z tymi potencjalnymi wadami lub zagrożeniami.
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
• Przedstaw strategie działania jak sobie poradzić z tymi potencjalnymi wadami lub zagrożeniami.
• Pokazanie takich umiejętności radzenia sobie z trudnościami zwykle odbierane jest jako zaleta (przekształcaj wady w zalety)!
• Pokaż wady i wady szczególne swojej konkurencji i na ich podstawie opisz swoje zalety i zalety szczególne oraz rozwiń strategię działania.
A�ALIZA STRATEGIIA�ALIZA STRATEGIIŻeby gdzieś zmierzać, trzeba wiedzieć dokąd...
Trzeba zaplanować swoją wizję i swój cel, bo w odwrotnym wypadku może się okazać, że zmierzamy do nikąd...
Wizja – „to pewien obraz w wyobraźni lub obrazowa kontemplacja” tłumacząca powód, dla którego działasz w konkretnej branży. �awet jeśli wizja jest w pełni nieosiągalna, wyznacza pewien kierunek działania oraz nadaje działaniu motywację, gdyż jest spełnieniem pewnych potrzeb człowieka. Misja nie musi mieć charakteru wymiernego ani policzalnego.
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
Cel – to pewien zdefiniowany, wymierny i policzalny efekt (owoc) działania wyznaczony przez wizję. Z punktu widzenia firmy cele powinny być wyznaczone również w sposób finansowy, jakkolwiek celem może być poprawienie pozycji na rynku, zdobycie większej ilości klientów, wypromowanie nowego produktu lub usługi, rozszerzenie kanałów dystrybucji i wiele innych. Mówimy wtedy o tzw. wiązce celów organizacji.
Strategia – to pewien ogólny plan działania przygotowany dla osiągnięcia wyznaczonego i zamierzonego celu opisujący jak zamierzasz wizję osiągnąć.
Taktyka – to metoda będąca uzupełnieniem strategii, którą rozwija, uszczegóławia pod kątem konkretnych sytuacji, precyzując plan działania.
STRATEGIASTRATEGIATworząc strategię warto rozważyć odpowiedzi na pytania:
� W jakiej branży będziesz działał i czym się ona charakteryzuje?
� Kto będzie twoją główną konkurencją na rynku?
� Gdzie będzie działać twoja firma?
� Jaka duża będzie twoja firma?
� Jakie produkty i usługi będzie oferowała twoja firma?
� Kto ma być twoimi klientami?
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
� Kto ma być twoimi klientami?
� Jak będziesz docierał do klientów?
� reklama, marketing, kto będzie w to zaangażowany, jakie kanały reklamy a jakie kanały dystrybucji zastosujesz, z jakich technologii lub usług zamierzasz skorzystać
� Co ty będziesz robił i jaki będzie twój udział w pracy?
� Kto będzie inwestorem tego przedsięwzięcia?
Warto rozważyć odpowiedzi na te pytania z perspektywy kilku następnych lat.
STRATEGIA WZROSTUSTRATEGIA WZROSTUJeśli firma ma być większa w przyszłości, należy się zastanowić
nad strategią wzrostu:
� Jaki jest obecny poziom sprzedaży, a jaki ma być w przyszłości?
� Jakie środki, technologie będą musiały być zastosowane, żeby to osiągnąć?
� Skąd pozyskać środki na zrealizowanie tych inwestycji?
� Kto mógłby być potencjalnym inwestorem i jakie warunki trzeba spełnić, żeby pozyskać inwestora?
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
� Jakie kanały reklamy, marketingu lub dystrybucji można włączyć, żeby poszerzyć grono odbiorców?
� Czy w rachubę wchodzi również handel na skalę międzynarodową?
� Jakich pracowników rekrutować, żeby ów wzrost był osiągalny?
� Jakie kwalifikacje i umiejętności powinni mieć pracownicy, żeby podołać stawianym im wyzwaniom?
STRATEGIA PRODUKTUSTRATEGIA PRODUKTUStrategia produktu wyznacza kierunki rozwoju asortymentu
produktów lub usług:
� Jakie produkty mają być dostępne w przyszłości?
� W jakich ilościach mają być dostępne?
� W jaki sposób można osiągnąć taką produkcję i z wykorzystaniem jakich technologii?
� Skąd pozyskać fundusze na zrealizowanie inwestycji w zakup tych technologii itp.?
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
technologii itp.?
� Jaka ma być różnorodność produktów?
� Do kogo mają być adresowane?
� Jakie powinny być cechy tych produktów i na jakie potrzeby potencjalnych klientów mają odpowiadać?
� Jakie produkty ma konkurencja lub nad jakimi pracuje?
� �a jakie rynki będą przeznaczone konkretne grupy produktów?
STRATEGIA CE�OWASTRATEGIA CE�OWASposoby określania cen wyznaczają strategię cenową:
� Jak chcemy, żeby produkty były postrzegane na rynku (luksusowe, średniej półki - dla każdego, najtańsze itp.)?
� Jak mają się zmieniać ceny w przyszłości?
� Jakich cen oczekują klienci w poszczególnych segmentach rynku?
� Jakie ceny ma konkurencja na podobne produkty?
� Jakim uznaniem cieszą się nasze produkty i jak bardzo możemy
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
� Jakim uznaniem cieszą się nasze produkty i jak bardzo możemy zdystansować ceny produktów od cen konkurencji?
� Jak możemy wpłynąć na obniżenie kosztów produkcji a tym na obniżenie cen produktów (produkcja na dużą skalę, nowe technologie, nowe rynki zbytu itp.) lub zwiększenie zysków (pozwalające na nowe inwestycje lub badania nad nowymi produktami)?
STRATEGIA MARKETI�GOWASTRATEGIA MARKETI�GOWA• Jak dotrzeć do przyszłych klientów?
• Jak się zareklamować?
• �a co chcesz położyć szczególny nacisk? (zalety szczególne)
• Ile środków chcesz przeznaczyć na reklamę?
• Z czego sfinansujesz reklamę?
• Jak mają się przekładać koszty reklamy na zwiększenie sprzedaży,
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
• Jak mają się przekładać koszty reklamy na zwiększenie sprzedaży, obrotów i zysków firmy?
• Poprzez jakie środki psychologiczne zamierzasz oddziaływać na klientów?
• Jakie media lub kanały zamierzasz wykorzystać w celach reklamowych i marketingowych?
• W jaki sposób zamierzasz to zrealizować i z wykorzystaniem jakich technologii?
STRATEGIA SPRZEDAŻYSTRATEGIA SPRZEDAŻY• W jaki sposób będą produkty prezentowane klientom?
• Gdzie i w jaki sposób będą klienci mogli nabywać produkty?
• Czy będzie to sprzedaż bezpośrednia, za pośrednictwem przedstawicieli handlowych, z katalogu, przez telefon, Internet?
• Jak zamierzasz rozbudowywać sieć sprzedaży?
• Czy zamierzasz w tym celu współpracować z innymi firmami?
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
• Czy inne firmy będą pośredniczyć w sprzedaży twoich produktów lub usług?
• Jakie koszty sprzedaży będziesz w związku z tym ponosił?
• Jaka forma sprzedaży będzie preferowana lub nagradzana w postaci bonusów, upustów itp.?
• Jakie zasady upustów zamierzasz zastosować w jakim kanale dystrybucji?
• Jak zamierzasz zdobyć lojalność klientów?
STRATEGIA DYSRYBUCJISTRATEGIA DYSRYBUCJI• Jakie kanały dystrybucji zamierzasz zastosować?
• Które produkty lub usługi w którym kanale będą dostępne?
• Jak zamierzasz rozszerzać ilość kanałów?
• Jak zamierzasz wpłynąć na podniesienie jakości sprzedaży za pośrednictwem konkretnych kanałów?
• Jak zamierzasz wpłynąć na podniesienie wielkości sprzedaży za pośrednictwem konkretnych kanałów?
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
pośrednictwem konkretnych kanałów?
STRATEGIA ZARZĄDZA�IASTRATEGIA ZARZĄDZA�IA• Skąd weźmiesz ludzi na konkretne stanowiska?
• Czy planujesz powiększenie zarządu?
• Jak zamierzasz obsadzić stanowiska kierownicze?
• Jak zamierzasz motywować ludzi do pracy?
• Jakie zasady wynagradzania lub premiowania swoich pracowników (strategia płacowa) zamierzasz stosować?
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
• Jaki będzie sposób na zatrzymanie pracowników w twojej firmie?
• Jak zamierzasz zorganizować infrastrukturę wewnętrzną firmy, sposób komunikacji?
• Jakie technologie zamierzasz wykorzystać celem uzyskiwania aktualnych informacji z działalności firmy i podniesienia sprawności procesu zarządzania?
• Jaki system kontroli zamierzasz wprowadzić?
STRATEGIA POZYSKA�IA ŚRODKÓWSTRATEGIA POZYSKA�IA ŚRODKÓW• Z jakich źródeł finansowania zamierzasz skorzystać?
• Czy przewidujesz innych udziałowców w firmie w zamian za pozyskanie funduszy?
• Czy zamierzasz korzystać z kredytów czy z leasingu?
• Czy firma ma być prywatna czy planujesz wejść na giełdę?
• Czy możliwe będzie samofinansowanie z bieżącej działalności i uzyskanych zysków?
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
uzyskanych zysków?
WYBÓR STRATEGII ROZWOJUWYBÓR STRATEGII ROZWOJUStrategia rozwoju firmy:� szybka (Amazon, get-big-fast)� powolna (stopniowy rozwój slow&wise))ajgorszy jest brak zdecydowania i brak przyjęcia pewnej strategii!
Można też wykorzystać:Efekt sieci polega na silnym przywiązaniu do danej aplikacji, gdy większość
klientów z niego korzysta, gdyż trudno zrezygnować z korzyścipłynących z np. dużej ilości sprzedawanych produktów np. przez
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
klientów z niego korzysta, gdyż trudno zrezygnować z korzyścipłynących z np. dużej ilości sprzedawanych produktów np. przezAmazon, eBay, ICQ (duża ilość zarejestrowanych użytkowników), AOLInstant Manager itp.
Efekt przywiązania oznacza w biznesie takie przywiązanie klientów do określonych produktów lub usług, które powoduje, że nie mają zamiaru zmienić dotychczasowych nawyków. Efekt przywiązania może mieć charakter ukryty, np. dajemy korzystać z aplikacji przez pewien czas za darmo, podczas którego użytkownik wprowadzić do danego produktu dużo swoich danych. Jeśli zrezygnuje, będzie musiał ponownie wpisać wszystkie dane od początku do innego produktu.
STRATEGIA SZYBKASTRATEGIA SZYBKALepiej wybrać formę bardzo szybkiego rozwoju (get-big-fast):
• Jeśli jest to nowa technologia i początkowo brak konkurencji (zależy namna szybkim zdobyciu rynku)
• Wyraźny efekt sieci, czyli silne przywiązanie klientów do usługkonkurencji
• Wymaga ogromna ilość środków; osiągnięcie dodatniego wynikufinansowego może zająć nawet lata
• Zachowanie kultury korporacyjnej na właściwym poziomie jest nie
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
• Zachowanie kultury korporacyjnej na właściwym poziomie jest niemożliwe, gdyż wszystko dzieje się bardzo szybko i nie ma czasu naprzekazywanie jej nowym pracownikom
• Błędy są często nawet niezauważane
• Osiągniecie dużych rozmiarów jest procesem krótkotrwałym
• Masz największe szanse na zostanie miliarderem w wieku 35lat ijednocześnie narażasz się na duże niebezpieczeństwo bankructwa
• Pieniędzmi płacimy za czas
STRATEGIA WOL�ASTRATEGIA WOL�ALepiej wybrać formę stopniowego wolnego rozwoju (slow&wise):
• Jeśli istnieje mnóstwo konkurencji z ugruntowaną pozycją na rynku
• Brak efektu sieci, czyli słabe przywiązanie klientów do usług konkurencji
• Wymagany niewielki kapitał początkowy; osiągnięcie zysku powinnonastąpić bardzo szybko
• Kultura korporacyjna jest istotna
• Błędy są traktowane jako cenne lekcje
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
• Błędy są traktowane jako cenne lekcje
• Osiągnięcie dużych rozmiarów wymaga czasu
• Prawdopodobnie osiągniesz sukces i w najgorszym przypadku zpewnością nie stracisz zbyt dużo pieniędzy
• Oszczędzamy pieniądze czasem kosztem czasu.
PROBLEM KURY I JAJKAPROBLEM KURY I JAJKAProblem ten polega na tym, że:
• nikt nie kupi twojej platformy, dopóki nie będzie istniało dobreoprogramowanie działające na tej platformie (DOS – istniało doniego oprogramowanie w momencie wprowadzenia go na rynek,gdyż Tim Peterson zaimplementował tryb zgodności z systememCP/M, BeOS – prawie brak oprogramowania, Linux – małooprogramowanie, problemy ze sterownikami, Procesor Crusoefirmy Trasmeta – potrafił wykonywać instrukcje 80x86),
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
• nikt nie chce się zapisać do twojej witryny, dopóki nie ma tamzapisanych wiele innych osób przed nią,
• nikt nie chce być pierwszy, gdyż nie daje to oczekiwanych efektów,
• nikt nie chce się zapisać do komunikatora internetowego, z któregodo tej pory nikt nie korzysta, ale woli wybrać inny, gdzie sązapisani jego znajomi.
ZDOBYCIE TERE�U I POKO�A�IE BARIERZDOBYCIE TERE�U I POKO�A�IE BARIER
1. Klienci muszą dowiedzieć się o twoim produkciei być przekonani, że jest lepszy od produktów konkurencji
2. Muszą kupić twój produkt
3. Muszą kupić platformę sprzętową, na której twój system działa
4. Muszą przekonwertować istniejące pliki ze swojego dotąd używanegoformatu do twojego formatu (a nawet muszą być zdolni do wstecznejkonwersji, gdyż ich znajomi jeszcze nie zdecydowali się na takązmianę)
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
zmianę)
5. Muszą ponownie napisać swoje makra lub skrypty
6. Muszą nauczyć się nowego interfejsu
Źródłem sukcesu jest uświadomienie sobie potencjalnych barier, przedjakimi mogą stanąć klienci chcący przejść na twoją aplikację. Jeśli tomożliwe, trzeba w maksymalnym stopniu pousuwać wszystkie takiebariery, gdyż każda bariera to zmniejszenie zainteresowania twoimproduktem np. o połowę z pozostałej części.
PROBLEM PRODUKTÓW UZUPEŁ�IAJĄCYCHPROBLEM PRODUKTÓW UZUPEŁ�IAJĄCYCH
Jeśli akcesoria lub produkty uzupełniające twoje produkty będą tanie,to cały produkt będzie odbierany przez klientów jako bardziejkorzystny:
• Firma �etscape opublikowała darmową przeglądarkę po to, byzwiększyć swoje przychody ze sprzedaży serwerów.
• Firma Microsoft dostarcza Internet Exploratora za darmo, gdyż liczy naduże zyski ze sprzedaży produktów i usług go wykorzystujących i
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
duże zyski ze sprzedaży produktów i usług go wykorzystujących idominację w sferze Internetu i kontroli tego kanału.
• Firma Transmeta zatrudniła Linusa, gdyż liczy, że poprawienie przez niego systemu Linux dla procesorów Crusoe wpłynie na zwiększenie ich sprzedaży.
TWORZE�IE PLA�UTWORZE�IE PLA�U• Streszczenie menedżerskie – to jednostronicowe streszczenie głównych
punktów twojego planu od wizji i misji do konkretnych celów finansowych.
• Wizja i misja – to opis pewnego pomysłu i pewna deklaracja kierunku rozwoju
• Możliwości – to opis zidentyfikowanych i osiągalnych możliwości
• Strategia marketingowa – opisuje sposób osiągnięcia celów poprzez zastosowanie konkretnych środków reklamy i marketingu opisując sposób oddziaływania na klientów.
• Strategia biznesowa – to przedstawienie modelu firmy i modelu dochodów i
htt
p:/
/hom
e.agh.edu.pl/~hor zyk
ADRIAN
HORZYK
LECTURES
• Strategia biznesowa – to przedstawienie modelu firmy i modelu dochodów i sposobu na zarabianie pieniędzy.
• Organizacja i operacje – opisuje strukturę i sposoby funkcjonowania poszczególnych działów firmy
• Zarząd – daje możliwość przedstawienia i pochwalenia się członkami zarządu i kierownictwa firmy
• Główne kompetencje i wyzwania – to lista specyficznych zalet i wad, opis silnych i słabych punktów oraz strategii ich wykorzystania lub eliminacji
• Finanse – zawierając szczegóły dotyczące bilansu zysków i strat, zestawienia finansowe, przewidywania dochodów na kilka lat itp.
LITERATURALITERATURA1. Begg D., Fischer S., Dornbush R., Ekonomia Makroekonomia, PWE,
Warszawa 1998.
2. Caroselli M., Podręcznik profesjonalnego handlowca, ALPHA, OnePress, Helion, Gliwice, 2002
3. Czekaj J., Dresler Z., Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, PW�, Warszawa, 2005.
4. Holwek J., )egocjacje z dłużnikami, Helion , OnePress, Gliwice, 2005.
5. Horzyk A., własne badania i wnioski5. Horzyk A., własne badania i wnioski
6. Kameschen D.R., McKenzie R.B., �ardinelli C., Ekonomia, tłumacz. �SZZ „Solidarność”, Gdańsk, 1991.
7. Pod red. Milewski R., Podstawy ekonomii, PW�, Warszawa, 1998.
8. Miller M., Biznesplan w praktyce, ALPHA, OnePress, Helion, Gliwice, 2002
9. Smith P., Begg D., Ekonomia. Zbiór zadań., PWE, Warszawa, 1999.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘDZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
