Elektrik Kuvvetli Akim Tesisleri Yonetmeligi

8/14/2019 Elektrik Kuvvetli Akim Tesisleri Yonetmeligi

1/64

Resmi Gazete30 .11.2000 Pe r e mbeSay: 24246 (Asl)

YnetmeliklerEle k t r ik Kuvve t li Ak m Te s is le ri Y ne t me li i

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlndan:

BRNC BLMAma, K apsam, Dayanak, Uygulama ve Tanmlar

Ama ve kapsamMadde 1- Bu Ynetmelik, elektrik kuvvetli akm tesislerinin kurulmasnn,

iletilmesinin ve bakmnn can (insan hayat) ve mal emniyeti bakmndangvenlikle yaplmasna ilikin hkmleri kapsar.

Aadaki tesisler bu Ynetmeliin kapsamna girmez:- Elektrik Tesisleri Ynetmelii kapsamndaki tesisler,- Elektrikle ileyen tatlara ilikin besleme ve cer hatlar,- Maden iletmelerindeki elektrik tesisleri.

Ancak, elektrikle ilgili teki ynetmeliklerde kart bir hkmbulunmadka bu Ynetmelik hkmleri uygulanr.

lgili Trk standartlar bu Ynetmeliin tamamlayc ekidir. Ynetmelikte

bulunmayan hkmler iin EN, HD, IEC, VDE gibi standartlar gz nne alnr.elimeler durumunda sralamaya gre ncelik verilir.Herhangi bir tesisin bu Ynetmelik kapsamna girip giremeyecei

konusundabir kararszlk ortaya karsa, Ener ji ve Tabii K aynaklar Bakanl'nn bukonuda verecei karar geerlidir.

DayanakMadde 2- Bu Ynetmelik, 3154 sayl Enerji ve Tabii Kaynaklar

Bakanl'nn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanunun 28 inci maddesine grehazrlanmtr.

UygulamaMadde 3- Bu Ynetmelik yeni kurulacak tesislere ve kurulu tesislerde

deiiklie urayacak ksmlara uygulanr.Bu Ynetmeliin herhangi bir maddesinin uygulanmas yerel koullar

nedeniyle zorluklar, yada teknik gelimeyi nleyecek durumlar ortayakarrsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl'na yaplacak gerekeli bavuruzerine, Bakanlk yalnzca o bavuru iin sz konusu maddeninuygulanmamasnaizin verebilir.

1


2/64

Tanmlar Mad de 4- Tanmlar; genel tanmlar, elektrik tesislerinde ar gerilimlereilikin tanmlar, hava hatlarna ilikin tanmlar, kablo ebekelerine ilikintanmlar olmak zere drde ayrlmtr.

a) Genel tanmlar:1) Elektrik kuvvetli akm tesisleri: nsanlar, dier canllar ve eyalariin baz durumlarda (yaklama, dokunma vb.) tehlikeli olabilecek ve elektrikenerjisinin retilmesini, zelliinin deitirilmesini, biriktirilmesini,iletilmesini, datlmasn ve mekanik ener jiye, a, kimyasal ener jiye vb.enerjilere dntrlerek kullanlmasn salayan tesislerdir.

2) Ala k ge rilim: Etkin deeri 1000 volt ya da 1000 voltun altnda olanfazlar aras gerilimdir.

3) Y k s e k ge rilim: Etkin deeri 1000 voltun stnde olan f azlar arasgerilimdir. 4) Tehlikeli gerilim: Etkin deeri, alak gerilimde 50 voltun stndeolan, yksek gerilimde hata sresine bal olarak deien gerilimdir.

5) letme eleman: Elektrik ener ji tesislerini oluturan generatr,motor, kesici, ayrc, anahtarlama (balama) hcresi vb. cihazlardr.

6) Santral: Elektrik ener jisinin retildii tesislerdir.7) A (Enterkonnekte) ebeke: Santrallerin birbiri ile balantsn

salayan gzl ebekedir.8) letim ebekesi: Yerel koullar nedeniyle belli yerlerde retilebilen

ve a ebeke ile en st dzeyde toplanan ener jiyi tketicinin yaknna ileten

kablo ve/veya hava hatt ebekeleridir.9) Datm ebekesi: letilerek tketilecek blgeye tanm olanenerjiyi, tketiciye kadar gtren ebekedir.

10) Ana indirici merkez: Gerek enterkonnekte ebekeden alnan enerjiyi,daha kk seviyeli iletim ebekelerine, gerekse iletilerek datm blgesineta nan ener jiyi seilmi datm gerilimi seviyesine dntrentransformatrmerkezleridir.

11) Ara indirici merkez: ki veya daha fazla yksek gerilim seviyesikullanlan ebekelerde enerjiyi bir yksek gerilim seviyesinden dierinedntren transformatr merkezleridir.

12) Datm transf ormatr merkezi: Yksek gerilimli elektrik ener jisinialak gerilimli elektrik enerjisine dntren transformatr merkezleridir.

b) Elektrik tesislerinde ar gerilimlere ilikin tanmlar:1) Ar gerilim: Genellikle ksa sreli olarak iletkenler arasnda ya da

iletkenlerle toprak arasnda oluan, iletme geriliminin izin verilen en byksrekli deerini aan, fakat iletme f rekansnda olmayan bir gerilimdir.

2) ar gerilim: Toprak temaslar, ksa devreler gibi istenilen ya daistenilmeyen balama olaylar ya da rezonans etkileriyle oluan bir argerilimdir.

3) D ar gerilim: Yldrml havalarn etkisiyle oluan bir ar2


3/64

gerilimdir.4) Baka ebekelerin etkisi ile oluan ar gerilim: Baka ebekelerin,

sz edilen ebekeye etkisi sonucunda oluan gerilimdir.c) Hava hatlarna ilikin ta nmlar:

1) Hava hatt: Kuvvetli akm iletimini salayan mesnet noktalar, direklerve bunlarn temelleri, yer stnde ekilmi iletkenler, iletken donanmlar,izolatrler, izolatr balant elemanlar ve topraklamalardan oluan tesisintmdr.

2) letkenler: Gerilim altnda olup olmamasna ba l olmakszn bir havahattnn mesnet noktalar arasndaki plak ya da yaltlm rgl ya da tektellerdir.

3) Yaltlm hava hatt kablolar: Yaltlm hava hatt kablolar,yaltlm faz iletkenleri ile yaltlm ya da yaltlmam ntr iletkenibirbirine yada tayc bir tele bklerek sarlm tek telli, sktrlarakyuvarlatlm ok telli ya da rgl iletkenlerden oluan kablolardr.

4) Demet iletkenler: Bir faz iletkeni yerine, iki ya da daha ok iletkenkullanlan ve iletkenler arasnda hat boyunca yaklak olarak ayn uzaklkbulunan dzendir.

5) Anma kesiti (Nominal kesit): letkenlerin standartlarda belirtilenkesit deeridir.

6) Gerek kesit: rgl iletkenlerin, yapm toleranslar dikkatealnmakszn, net kesit deerleridir.

7) letken kopma kuvveti: letkenlerin hesapla bulunan teorik kopmadeerinin %95'i ya da kataloglarda "kopma yk" olarak belirtilen deerdir.

8) En byk ekme gerilmesi: -5 C'da hesap iin esas olan ek ykte ya da

en kk ortam scaklnda ek yksz yahut +5 C'da rzgar ykndeoluaniletken gerilmelerinin en byk yatay bileenidir.

9) Yllk ortalama ekme gerilmesi (EDS: Every day stress): Yllkortalama scaklkta (genellikle + 15C'da) rzgarsz durumda oluan, iletkenekme gerilmesinin yatay bileenidir.

10) Salg (sehim): letken ile iletkenin iki ask noktasn birletirendoru arasndaki en byk dey uzaklktr.

11) letken donanm: letkenle dorudan doruya temasta olan veiletkenlerin balanmas, gerilmesi ve tanmasna yarayan paralardr.

12) zolatr balant elemanlar: zolatrleri mesnet noktalarna veiletken donanmlarna, izolatr elemanlarn birbirine balamaya yarayanparalardr.

13) Direin yararl tepe kuvveti: Diree gelen rzgar yk dnda, tepeyeindirgenmi teki kuvvetlerin izin verilen yatay bileenidir.

14) Direk akl (menzil): ki komu direk arasndaki yat ay uzaklktr.15) Rzgar akl: Direin iki yanndaki aklklarn aritmetik

ortalamasdr.16) Arlk akl: Direin iki yanndaki iletkenlerin yatay teetli

noktalar arasndaki yatay aklktr.3


4/64

17) Hava hatt eitleri:i) K k aralkl hatlar: Birbirini izleyen iki direk arasndaki aklk,

plak iletkenler iin 50 m'yi, yaltlm iletkenler iin 60 m'yi amayanhatlardr.

Not: Kk aralkl hatlarda 50 m'den byk aklklar: Kk aralklhatlarda en byk aklk olan 50 m'lik aralk ancak kanlmaz nedenlerlearttrlabilir. K k aralkl ha tlarda topograf ya durumu nedeniyle, 50 m'denfazla bir aklk gerekirse, bu blm byk aralkl hatlar gibi ilem grr.

ii) Byk aralkl hatlar: Birbirini izleyen iki direk arasndaki aklk,plak iletkenler iin 50 m'yi, yaltlm iletkenler iin 60 m'yi aanhatlardr.

d) Kablo ebekeleri ile ilgili tanmlar:1) Enerji kablolar: Elektrik ener jisinin iletilmesi veya datlmas iin

kullanlan, gerektiinde toprak altna da denebilen yaltlm iletkenlerdir.2) Ring kablo ebekeleri: Bir indirici merkezin dier barasnda

nihayetlenen ve ounlukla bir noktada ak iletilen kablo ebekeleridir.3) ki taraftan beslenen kablo ebekeleri: Bir indirici merkezin bir baka

indirici merkezde nihayetlenen ve ounlukla bir noktada ak iletilen kabloebekeleridir.

K NC BLMGenel Hkmler

Kuvvetli akm tesislerinin gvenliiMadde 5- Kuvvetli akm tesisleri her trl iletme durumunda, cana ve

mala

herhangi bir zarar vermeyecek ve tehlike oluturmayacak bir biimdeyaplmaldr.Herhangi bir kimsenin dikkatsizlikle de olsa yaklaabilecei uzaklktaki

kuvvetli akm tesislerinin gerilim altndaki blmlerine (aktif blmler)dokunulmas olanaksz olmaldr ve ilerideki blmlerde belirtilen emniyetmesaf eleri ile koruma nlemleri sa lanmaldr.

Elektromanyetik alanlara kar duyarl tesislerin gzetilmesiMadde 6- Elektrik tesisleri, yaknlarnda bulunan elektromanyetik alanlara

kar duyarl tesislere etkileri, ilgili standartlarda msaade edilebilirsnrlar iinde olacak biimde yaplmaldr.

Ener ji tesislerinin oluturduklar rahatsz edici elektrik ve manyetikalanlar msaade edilen snrlar iinde kalacak ekilde zayflatlmal veyksek harmoniklerden temizlenmi olmaldr.

Doann korunmasMadde 7- Kuvvetli akm tesislerinin tasarmlanmasnda ve yapmnda,

teknikve ekonomik bakmlardan birbirine ok yakn birka zmn bulunmas

durumunda, bunlar arasndan doaya en az zarar veren zm seilmelidir.4


5/64

NC BLMTopraklamalar, Koruma Yntemleri, Sigorta, Minyatr Kesici ve KesicilerTopraklamalar ve koruma yntemleriMadde 8-a) Topraklamalar ve endirekt temasa kar dier koruma

yntemleri:Elektrik kuvvetli akm tesislerinin topraklanmasnda Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii hkmleri uygulanr. Endirekt temasa karebeketiplerine gre uygulanabilecek dier koruma yntemleri ve ebeke tipsnflamalar iin Elektrik Tesisleri Ynetmelii'nde belirtilen ilgilihkmler de gz nne alnr.

b) Ar gerilimlerin olumasn nlemek veya ar gerilimlerizayf latmak iin alnacak nlemler:

1) ar gerilimlerde:1.1) Toprak temas sonucunda oluacak ar gerilimlere kar alnacak

nlemler: 3 amperden kk kapasitif toprak temas akmlarnda ark, zel birnlem alnmadan kendi kendine sner. Toprak temas akmnn daha bykdeerlerinde ebekenin yldz noktas aada belirtildii gibitopraklanmaldr.

i) Sndrme bobini zerinden topraklama: Uygun deerli bir reaktansbobiniile temas noktasndaki akmn kalc akm deerine dmesi ve arkn snmesisalanmaldr. Geni ebekelerde kalc akm, arkn snmeyecei kadar

bykseebekeyi blerek snme salanmaldr.ii) Dirensiz ya da kk bir omik ya da reaktif diren zerinden

topraklama: Bu durumda ark otomatik tekrar kapama ile sndrlebilir. Buyntem hava hatlarnda kullanlr. Kablolu ebekelerde tekrar kapama rlesikullanlmaz ve tekrar kapama yap lmamaldr.

1.2) Balama olaylar sonucunda oluacak ar gerilimlere kar alnacaknlemler:

i) Bu konuda balama teknii ile ilgili olarak aadaki nlemleralnabilir:

- Bota alan transf ormatrlerin devrelerinin ayn anda iki taraf tankesilmesi nlenmelidir.

- Transf ormatrler ile reaktans bobinlerinde olduu gibi seri balendktif direnler, ksa devre durumu dnda hep birlikte devre dedilmemeli, ayr ayr devreden karlmaldr.

ii) Balama olaylar sonucunda oluacak ar gerilimleri kltmek iinen uygun nlem, transformatrlerin yldz noktalarn dirensiz olarak ya dakk omik direnler zerinden topraklamaktr.

iii) stenilerek ya da kendiliinden olan ama ve kapamalar sonucunda

oluan ar gerilimler kesici, ayrc ve sigortalarda alnacak yapmsal5


6/64

(konstrktif) nlemlerle de kltlebilir. Ar gerilimler, rneinakmlarn sf rdan geme annda kesilmesi, kontaklar arasnda tekraratlamalarn nlenmesi ya da devre alr veya kapatlrken uygun direnlerinbalanmasyla kltlebilir.

1.3) Rezonans olaylar sonucunda oluan ar gerilimlere kar alnacaknlemler:i) Yldz noktas dirensiz topraklanan ebekelerde rezonans olaylarolumaz.

ii) letken kopmas sonucunda rezonans olay nedeniyle oluan argerilimler kopma noktas ebekeden iki tarafl beslenerek (ift hat ya dakapal ring hatt gibi) nlenir.

iii) Yeralt kablolu ebekelerde, uygulanabildiinde i ar gerilimlerekar parafudr veya arktan dolay zarar olumayacak yerlerde eklatrkullanlmas tavsiye edilir.

2) Hava koullarnn etkisiyle oluan d ar gerilimlerde:2.1) Ar gerilimlerin olumasn nleyen ya da bunlar snrlayan

yapmsal nlemler:i) Hatlar ve transformatr merkezleri iin yer seiminde hava koullar

iyi olan ve yldrm tehlikesi az olan yerler seilmelidir. Hatlar,geecekleri yerin doal koruyucu zelliklerinden yararlanabilmek iinolabildiince yama ve vadi gibi yerlerden geirilmelidir.

ii) Hava hatlarnn iletkenleri, gerekli durumlarda zerlerindeki yetersaydaki toprak iletkenleri ile korunmal ve iletme akm devresindeki

elemanlara yldrm dmesini nlemek iin gerekli nlemler alnmaldr. Yldrm younluunun f azla olduu yerler hari 36 kV'a kadar olan havahatlarnda toprak iletkeni kullanlmayabilir.

2.2) Elektrik tesis ve aygtlarn yldrm etkisinden korumak iinparafudr, eklatr (atlama aral) gibi koruyucu aygtlar kullanlmaldr.zellikle 400 kVA'ya kadar olan tesislerde eklatr kullanlmas tavsiyeedilir.

3) Baka ebekelerin etkisi ile oluan ar gerilimlerde:3.1) Elektrostatik ve elektromagnetik etkilerle oluan ar gerilimler

iin alnacak nlemler:i) Birbirini etkileyecek akm devreleri arasndaki aklk olabildiince

byk tutulmaldr. Akm devrelerinin birbirine elektromagnetik etkilerini yoketmek iin bu devreler aprazlanmaldr.

ii) Birbirini etkileyecek kablo hatlarnda endklenecek gerilim, zelmetal zrh kullanlarak ve kabloyu yaltm transformatrleri ile ksaparalara blerek kltlebilir.

Not: Yaltm transf ormatr, ok f arkl potansiyellerdeki sistemlerarasnda enerji iletiminde kullanlan, primer ve sekonder sarglarbirbirinden ayrlm transf ormatrdr.

3.2) Gerilimin bir ebekeden tekine dorudan doruya gemesine kar

alnacak nlemler: Bunun iin yalnzca aadaki yapmsal nlemler alnr:6


7/64

i) Yaklama alanlarnda iki ebeke arasnda yeter derecede yaltmsalanmas.

ii) Hatlarn birbirine yaklamalarna ve kesimelerine ilikin gereklerinyerine getirilmesi.

Yeterli yaltm salayacak mesafeler gerilim atlama mesafeleri ve havadayaltma aralklar konulu TS'larnda belirtilen hususlara uygun olmaldr. (TS855, TS 4238, TS 8800 ve ilgili dier Trk Standartlar)

4) Darbe topraklama direncinin Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii'nde belirtilen yntemle hesaplanan deeri saladirdelenmelidir.

c) Ar akm etkilerine kar alnacak nlemler:Tesislerin btn blmleri, iletme koullar nasl olursa olsun, ksa

devre akmnn kesilmesine ve bu kesilme an da dahil olmak zere, en bykksa devre akmnn etkisiyle insanlar iin herhangi bir tehlike olumasna,yangn kmasna, ya da tesislerin zarara uramasna engel olacak biimdedzenlenmeli ve boyutlandrlmaldr.

Her koruma eleman hemen nndeki iletme elemannn korunmasnsalayacak ekilde, bu elemann anma deerlerine gre ayarlanmal,gerekirsedaha sonraki iletme elemanlar iin de yedek koruma grevi grebilmelidir.

Koruma rlelerinin toplam kademe zamanlar, kullanlan iletmeelemanlarnn tip deneyleri ile kantlanm anma ksa devre akmna dayanmasrelerinin zerinde ayarlanmamaldr.

Isnma bakmndan ksa devre akmnn srekli deeri, elektrodinamik

etkiler bakmndan ise en byk geici darbe deeri gz nnde tutulmaldr.Ar akm koruma rlelerinin f aaliyete geme akm, oluacak minimumarza akmna gre ayarlanmaldr. Toprak arzas gibi hallerde arza akmnnyk akmndan kk olduu

tesislerde rleler bu iki akm ayrt edecek lme dzenleriyle donatlmalveya tesisin toprak direnci, minimum hata akm yk akmndan byk olacakekilde tesis edilmelidir.

Sigorta, minyatr kesici ve kesicilerMadde 9- Tesislerdeki elektrik donanmlarnn a r akmlara kar

korunmas genel kural olarak sigortalarla ya da kesicilerle yaplacaktr.Sigortalar minyatr kesiciler ve kesiciler bulunduklar yerde ula labileceken byk ksa devre akmn gvenlikle kesebilecek deerde seilmelidir.zerine tel sarlarak kprlenmi veya yamanm sigortalar kullanlmamaldr.

Ar akmlara kar koruma dzeni, arza olduunda tehlike altnda kalaniletkenlerin akmnn kesilmesini salayacak biimde yerletirilmelidir. Bunakarlk topraklanm sistemlerde, ar akmlara kar koruma dzenininalmas srasnda topraklama tesisleri sistemden ayrlmamal; topraklamatesisleri direnci ykseltilmemelidir.

Bu tip aygtlarn kabul grm, tarafsz (akredite edilmi)7


8/64


9/64

ve kullanl olacaklardr.Balama tesislerinde kullanlacak olan elle ya da yaltkan pensler ve

benzer aletlerle kumanda edilen sigortalar, ayrclar ve kesicilerin kumandakollarnn tutma noktalar, uygun bir ykseklie yerletirilecektir. Ancak buykseklik, manevra srasnda baslan zeminden en az 50 cm. ve en fazla 170cm.ykseklikte olacaktr.

Aktaki tesislerde bu ykseklik gerektii kadar arttrlabilir.

Aygtlarn kumanda dzenleriMadde 15- Elektrik aygtlarnn kumanda blmleri, kullanma srasnda

oluabilecek d ve arza halinde ise i zorlamalara zararl bir biimdeiiklii olmakszn ilgili standartta belirtildii ekilde dayanmaldr.Bunlar ayrca, arza durumunda gerilim altndaki blmlere dokunmayacakbiimde dzenlenmelidir.

Tama organlarna ilikin kollar, tel halatlar ve zincirler kopma halindegerilim altnda bulunan tesis blmlerine dokunmayacak biimdedzenlenmeli vekorunmaldr.

K esici, ayrc ve yk ayrclarnn konumlarMadde 16- Kesiciler ve ayrclar ak konumlarnda her trl hava

koullarnda, devreyi tam ve gvenli bir biimde ayrm olmaldr. Buradaanakontaklarn konumlarnn gzle grlmesi art deildir.

Bu aygtlarn ak ve kapal konumlar gvenli bir dzenle konumgstergesi ile f ark edilmelidir.zellikle son konumlar yanlmaya yer vermeyecek biimde

iaretlenmelidir.

Yardmc akm devrelerinin ar akmlara kar korunmasMadde 17- Ana otomatik aygtlar yardmc bir akmla altran ama

elektromknatslar, rleler vb. yardmc aygtlarn akm devrelerine genelkural olarak sigorta konulmamaldr. letme teknii bakmndan kullanmlargerekli olursa bu devreler ve sigortalar yardmc akmn birka katn srekliolarak tayabilmelidir.

Aygtlarn koruma topraklamasna balanmasMadde 18- K uvvetli akmla alan metal gvdeli elektrik aygtlarn ve

koruyucu kutularn topraklama iletkenine balamak iin bir dzenbulunmaldr.

Aygtlar zer indeki yazlarMadde 19- Btn kuvvetli akm aygtlar, l transformatrleri, l

aletleri ve sigortalarla birlikte tm devre kesme aygtlar zerinde, bunlarnilgili standartlarda belirtilen

9


10/64

iaretleme bilgilerini ak olarak gsteren silinmez ve bozulmaz, kolaycagrlebilen ve anlalabilen yazlar ya da iaretler bulunmaldr.

BENC BLMElektrik TesisleriTesislerin dzenlenmesiMadde 20- Tesisler gerek iletme, gerekse onarm ve bakm iin ksa

sredeabuk ve gvenle izlenebilecek biimde ak olarak dzenlenmelidir. Btnnemli tesis blmlerine ve aygtlara kolayca ulalabilmeli, bunlar zorlukekilmeden yerlerine konulabilmeli ya da yerlerinden karlabilmelidir. Ayntesiste deiik gerilim ve akm trleri bulunursa bunlarla ilgili tesisblmleri olabildiince ayr gruplar halinde toplanmal ve yer bakmndan dabirbirinden ayrlmaldr.

Tesisler arza, onarm ve bakm nedeniyle eitli blmlerin devre dolmas durumunda da iletmenin olabildiince kesintisiz srebilecei biimdeblmlere ayrlarak dzenlenmelidir. Devre d edilen tesis blmleri ya daaygtlar uygun ve kolayca grlebilecek ayrma dzenleri ile gerilimsizdurumagetirilebilmelidir.

Tesisler yaplrken, gelecekteki genilemeler ve yapm ileri srasndailetmenin srecei gz nnde bulundurulmaldr.

Uyarma levhalarMadde 21- eitli yerlere ve tesis blmlerine, grevlilerin makineler,aygtlar ve iletkenlerin ne ie yaradn aka anlayabilecei biimdebozulmaz trden yaz, iaret ve emalar konulmaldr.

Ayrca elektrik tesislerinde uygun yerlere a adaki levhalar aslmaldr:

1) Elektrik akmnn neden olduu kazalarda yaplacak ilk yardmla ilgiliy0nergeler, 2) Tesisin balama emas,

3) Tesisin iletilmesi srasnda alnmas gereken zel nlemlerle ilgiliksa ynerge.

Yanabilen gerelerMadde 22- Yanabilen gereler, yangn ve duman tehlikesi oluturmayacak

biimde dzenlenerek ya da yanmayan bir rt ile kaplanarak kullanlabilir.Elektrik tesisleri iinde tesise bitiik konut vb. gibi blmler dnda,aatan yaplm gere kullanlmaz.

K onutlarda ve baka iler iin kullanlan yaplarda zellikle yaltransformatrn bulunduu blmler teki yap blmlerinden ateedayankl vekabilecek bir yangnn yaylmas nlenecek biimde ayrlmaldr. Tm kaplar

1 0


11/64

mahal dna alacak ynde ve elik satan yaplmaldr vetransf ormatrlerini arzalarna kar hzla etkili olan koruma dzenleri kullanlmaldr.

AydnlatmaMadde 23- Btn tesis blmleri olabildiince gn ile iyi biimdeaydnlatlmaldr. Ayrca bu blmlere yeterli ve dzgn dalml elektrik

aydnlatma tesisi yaplmaldr. Elektrik

aydnlatma tesisinden yararlanlamayan durumlarda manevra ve denetlemeyerlerinde tehlikesizce dolaabilmek ve gerekli almalar yapabilmek iinzel aydnlatma tesisleri kurulmaldr.

Yaplan aydnlatma tesisi, YG. hcreleri ve AG pano odalarnda en az 250Iux, transformatr odalarnda en az 150 Iux aydnlk dzeyini salamaldr.

Transf ormatr merkezlerinde her bir mahalde yeterli sayda (en az bir adet)akmlatrl acil durum lambas veya yeterli kapasitede akmlatr var iseakden beslenen aydnlatma lambalar bulunmaldr. Sz konusu lambalarsrekliinsan bulunan yerlerde ener ji kesintilerinde otomatik devreye girecek ekildeyaplmaldr. Dier yerlerde lambalar uygun bir tedbirle manuel olarakyanmaldr.

Demelerin yaplMadde 24- Hareket eden makine paralar ve gerilim altndaki tesis

blmlerinin yaknndaki demeler, insanlarn kaymasn ve tkezlemesini

nleyecek biimde yaplmaldr. Bu olamyorsa gerilim altnda olan ya dahareket eden tesis blmlerine dokunmay nlemek iin ayrca koruyucunlemleralnmaldr. Yzey kaplamalar tozlanmaya neden olmayacak malzemelerdenyaplmaldr. Demede bulunan yksek gerilim kanallarnn kapaklarherhangibir arza srasnda oluan i basnla yerlerinden frlamayacak ekilde monteedilmelidir.

Yksek gerilim tesislerinin bulunduu yerlerin baka iler iinkullanlmamas

Madde 25- Yksek gerilim tesislerine ayrlan ve iletilmekte olan yerler,gvenlik iin gerekli olan (manevra ubuu, izole eldiven vb.) gerelerdenbaka eyalar depolamak iin ya da baka bir amala kullan lamaz.

letme ve bakm aygtlarMadde 26- letmede kullanlan (Manevra ubuklar, sigorta pensleri,

yaltkan eldivenler, yaltkan sehpalar gibi) btn aralar standardndabelirtildii srelerde, yoksa imalatnn ngrd srelerde denetlenipbakmve onarm altnda bulundurulmaldr. Bu denetlemeler kalc bir ekilde kayt

edilmelidir.1 1


12/64

Bir tesis blmnde eitli byklkte gerilimler bulunuyorsa,yanllklar nlemek iin bu gibi aletlerin en yksek gerilime gre yap lmolan kullanlmaldr.

Bakm ve onarmMadde 27- Tesislerin ve aygtlarn teknik belgelerinde belirtilenaralklarda bakm ve onarmlar yaplmaldr. Yaplan bakm ve onarmlar

kalc bir ekilde kaydedilmelidir.

Elektrik iletme aygtlarnn yerletirilmesi ve korunmasMadde 28- Elektrik iletme aygtlarnn iletme, bakm ve onarmlar

tehlikesizce yaplabilecek biimde yerletirilmelidir. letme grevlilerininalrken zerinde durduu yerler ve geitler her zaman bo braklmaldr.

Elektrik iletme aygtlar ve koruma dzenleri, aralarnda 250 volt'danfazla gerilim bulunan blmlere ayn anda ve rastgele dokunulmasnnleyecekbiimde tesis edilmelidir.

Elektrik iletme aygtlarnda yangn kmas ve yaylmas uygun dzenlerleolabildiince nlenmelidir.

Yaltlm yksek gerilimli iletme aygtlar nda alak gerilimli blmlerMadde 29- Topraa kar yaltlm olarak kurulan yksek gerilimli makine

ve aletlerle temasta bulunan alak gerilimli devreler, grdkleri i vedzenlenmeleri bakmndan yksek gerilimli tesis blmleri gibi ilemgrmelidir.

Bu madde zellikle doru akml seri makinelere, dorultmalara(redresrlere), salara (kondansatrler) vb. uygulanr. Topraa karyaltlm olarak kurulan makinelerin yaknnda alrken, zellikletanlabilir el lambalar, bklgen kablolar, vin zincirleri vb.'nin ellekullanlmasnda dikkatli olunmaldr.

Akmlatrler ve bulunduu yerlerin havalandrlmasMadde 30- Akmlatrlerin kullanlmas gerektiinde bakm gerektirmeyen

veya kuru tip akler olmas zorunludur. Aklerin kapasiteleri, besledikleritketicilere iletmenin gerei olan sre kadar yetebilecek ekilde olmaldr.

K uru tip aklerin kullanld yerlerde havalandrma iin ek bir nlemalnmasna gerek yoktur ve ayrca ak odas bulundurulmas gerekmez.Mevcutkurun asit akmlatrlerin mrleri tamamlandnda yerlerine bakmgerektirmeyen veya kuru tip akler tesis edilmelidir.

K urun - asitli akmlatr odalarnn zellikleriMadde 31- Kurun - asitli akmlatr odalar kuru haval, serin,

sarsntsz olmal ve olabildiince scaklk deimelerinin etkisinden uzakbulundurulmaldr. Akmlatrler ok yksek ya da alak ortam scaklklarna

kar korunmaldr.1 2


13/64

Kurun - asitli akmlatr odalar olabildiince don tehlikesinden uzakolmal, stma gerei duyulmamaldr. K urun - asitli akmlatr odalar hibir ekilde ak ate ya da kzarm cisimlerle stlmamaldr.

K urun - asitli akmlatr birimlerinin birbirinden farkl biimdesnmalar da nlenmelidir. Dardan kolayca ulalabilen, rnein insanlarngelip getii yollara ak olan akmlatr odalarnn pencereleri sk rgltel kafes ya da telli camla korunmaldr.

K urun - asitli akmlatr odalarnda kaplar ve pencereler darya dorualmaldr. Kaplar, pencere ereveleri, duvarlar, tavanlar akmlatryerletirilen deme ve dzlkler elektrolit etkisine kar dayanklolmaldr. Gerektiinde bu etkiye kar koruyucu boyalar kullanlmaldr.

Kurun - asitli akmlatr odalarndaki elektrik tesisleri iin nemli vebenzeri yerlere ilikin iletken, kablo ve elektrik iletme gerelerikullanlmaldr. Bu yerlerde akkor telli lamba ve su geirmez tip armatrkullanlmal, kvlcm yapabilen kollektrl vantilatrler kullanlmamaldr.

Anahtar, priz vb. gibi iletme srasnda alevlenmeye sebep olabilecek,kvlcm karan elektrik aralar akmlatr odalarnn darsnakonulmaldr.

Kurun - asitli akmlatr odalarnda amonyak gibi zararl gazlarbulundurulmamaldr.

Kurun - asitli akmlatr bataryas iin gerekli gerelerin konacabitiik bir blme olmal ve burada lavabo bulunmaldr.

Akmlatrlerin bulunduu yerler tercihen doal havalandrmann yeterliolabilecei biimde yaplmaldr.

Pencere, kap vb. ile havalandrma iin gerekli hava salanamazsa,akmlatr tesislerinin byklne gre kvlcm yapmayan vantilatr,

havalandrma borular ya da kanallar vb. gibi

yapay havalandrma dzenleri kullanlmaldr. Bu boru ve kanallar elektrolitetkisine kar dayankl olmal, duman bacalarna ya da ateli (ocak, vb.)yerlere ak olmamaldr.

Akmlatr ba taryalarnn yerletirilmesiMadde 32- Bataryalar, kolayca ulaabilecek ve denetlenebilecek biimde

yerletirilmelidir. Yerletirme konusunda havalandrma durumu da dikkatealnmaldr.

Bataryalar bir ya da birka katl raflar zerine yerletirilirse, gereklialmalarn yaplabilmesi iin aralarnda uygun aklklar braklmaldr.

Her ba tarya birimi topraa ve yere kar yaltlmaldr. K urun - asitliaklerin tespit edildii yaltkan gereler elektrolitlere dayankl olmaldr.

Kurun - asitli bataryalar aadaki gibi yerletirilebilir:- Ta, tula ya da betondan yaplm deme ya da dz yerlere konulan

elektrolitlere dayankl yaltkanlar zerine,- Raflar zerine. Bu durumda raflar elektrolit etkilerine kar dayankl

olmaldr. Raf larn altndaki yerler de temizlenebilmelidir. Akmlatrtesislerinde geit genilikleri Madde 35-b/1'de aklanan byklkte

olmaldr. Bu geitlerin tavan ykseklii 2 m'den az olmamaldr.1 3


14/64

Akmlatr balant iletkenleriMadde 33- Kurun - asitli akmlatr odalarnda ayr kmeler arasnda ya

da pano ile oda arasndaki balantlar, elektrolit etkilere dayanklyaltlm iletkenlerle ya da kablolarla yaplmaldr.

Akmlatr bataryal tesislerin d.a. ksmnda gerilim her iki kutupta dakesilerek ayrlmaldr.

Grevlilerin korunmasMadde 34- Mevcut K urun - asitli akmlatr iletmesinin tehlikesine kar

grevlilerin dikkatli olmalar salanmal ve bu grevlileri tehlikelerdenkorumak iin aadaki nlemler alnmaldr:

1) Kibrit - akmak dahil ate yaklmamaldr,2) Kvlcm karacak aletler kullanlmamaldr,3) Cep telef onlar kapatlmaldr,4) Asit ve/veya asitli suyla temas edildiinde, hemen temas eden uzuvlar

temiz su ile ykanmaldr,5) eride birikmi gaz varsa mahal hemen terk edilmelidir,6) Genel ve zel i gvenlii tavsiyelerine uyulmaldr.

Yap iindeki tesislerin yaplmasMadde 35-a) Havadaki en kk aklklar:1) Yap iindeki yaltm yetenei deneyleri yaplm balama (anahtarlama)

tesislerinde kullanlacak en kk aklklar, izelge - 1'de gsterilmitir.

izelge - 1 Yap iindeki balama tesislerinde kullanlacak en kkgvenlik aklklar

+----+----+----+----+----+-----------+----+----+|Un |Um |ao |a |H | A |B |C || | | | | |A1 A2| | ||(kV)|(kV)|(mm)|(mm)|(mm)|(mm) (mm)|(mm)|(mm)|+----+----+----+----+----+-----------+----+----+| 0,4| 1| 60| 72|2500| 72 102| 172| 500|+----+----+----+----+----+-----------+----+----+| 3| 3.6| 77| 95|2500| 95 125| 195| 500|+----+----+----+----+----+-----------+----+----+| 6| 7.2| 105| 130|2500| 130 160| 230| 500|+----+----+----+----+----+-----------+----+----+| 10| 12| 140| 170|2500| 170 200| 270| 500|+----+----+----+----+----+-----------+----+----+| 15|17.5| 180| 220|2500| 220 250| 320| 500|+----+----+----+----+----+-----------+----+----+| 30| 36| 320| 390|2620| 390 420| 490| 590|+----+----+----+----+----+-----------+----+----+

| 60|72.5| 600| 720|2900| 720 750| 820| 920|1 4


15/64

+----+----+----+----+----+-----------+----+----+| 154| 170|1330|1600|3630|1600 1630|1700|1800|+----+----+----+----+----+-----------+----+----+

Un: Anma gerilimi (fazlar aras),Um: zin verilen en yksek srekli iletme gerilimi (fazlar aras),ao: Gerilim altndaki paralarla topraklanm blmler arasndaki en kk

aklk olup, bu aklk (ao = 7,5 Um + 50mm.)dir.a: Gerilim altndaki paralar arasndaki (fazlar aras) en kk aklk

(a = 1,2 ao)H: Geitler zerinde gerilim altndaki korunmam tesis blmlerinin

zeminden en kk ykseklii (H = ao + 2300 mm, en az 2500mm.)A: Ak ya da her taraf rtl tesislerdeki dolu duvar ve kaplar iin

gvenlik aklklar (ekil - 2)A1: letken olmayan rtler (sert kat vb.) iin A1 = a,A2: En az 1800 mm yksekliinde iletken rt (sa vb.) ya da "C"de

akland gibi hcre kapsnn arkasnda ayrca tel kafes ya da tabulunursa A2 = a + 30 mm,

B: En az 1800 mm yksekliinde tel kafes dzenler ve tel kafes kaplarkullanlrsa gvenlik aklklar (B = a + 100 mm) (ekil - 2),

C: En az 1000 mm yksekliinde demir parmaklk ya da ykseklii1800mm'den

kk tel kafes ve kap dzenleri kullanlrsa gvenlik aklklar (C= a + 200 mm, en az 500 mm.) (ekil - 2)

Fabrikada yaplm ve denenmi olan tesislerde yaltm yetenei istenilendeerde ise, en kk (ao) ve (a) aklklarnn salanmas zorunlu

deildir.2) Asenkron alabilen ve yaltm gerilimleri ayn olan tesis blmleri

arasndaki aklklar en az izelge - 1'deki (ao) deerlerinin 1,2 katolmaldr.

Fabrikada yaplm ve denenmi olan tesislerde, yaltm yetenei istenilendeerde ise, en kk aklklarn salanmas zorunlu deildir.

3) Gerilimleri farkl tesis blmleri arasndaki aklklar izelge -1'deki daha byk gerilimlere ilikin deerlerin en az 1,2 kat olmaldr.

4) Aygtlarn ya da izolatrlerin balant noktalarnn topraa olanaklklar izelge - 1 'deki (ao) aklklarndan kk olursa aadaki(i ve ii)'deki hkmler uygulanmaldr.

i) Deney gerilimine gre boyutlandrlm olan aygtlar ve izolatrler,denenmi balant yerlerine bunlara ilikin montaj talimatna grebalanmaldr.

ii) Yaltm yetenekleri rnein model deneyi ile dorulandnda,zellikle yaltc ara paralarda ve yaltlm iletkenlerde daha kkaklklar kullanlabilir.

1 5


16/64

b) Geitler ve kaplar:1) Geitlerin genilii:

Geit ve giri yerlerinin genilii, rahat hareket etmek ve gereleritamak iin yeterli olmaldr. Geit genilikleri izelge-2'de verilendeerlerden kk olmamal ve kumanda dzenleri, ayrma noktalarndabulunanarabal balama tesisleri gibi knt yapan paralar geitleridaraltmamaldr.

Topraa kar gerilimi 250 volta kadar olan tesislerde izelge-2'dekideerler 20 cm. kadar azaltlabilir.

Byk tesisler iin geni geitler salk verilir.Tam kapal tesislerin arkasndaki monta j yerlerinin duvar ile akl en

az 60 cm. olmaldr.nden mdahaleli tam kapal sistemler, basn boaltma dzeni varsa

duvaratam olarak dayandrlabilir.

2) Geitlerin ykseklii:i) Kilitli elektrik iletme yerlerinde geitler zerindeki gerilim

altndaki plak, korunmam blmlerin yerden ykseklii en az izelge-1'deki(H) kadar olmaldr.

ii) Kilitli yap tipi elektrik iletme yerlerinde herhangi bir korumadzeni yoksa, topraklanm izolatr ta ban demirinin st kenar yerden en az

2300 mm. ykseklikte olmaldr. (ekil-3)3) Kilitli elektrik iletme yerlerinin klar ve kaplar:i) k ve kaplar, tesis ierisinde bulunan ve tehlikeli durumlarda

darya k salayan yolun uzunluu 20 m.'den fazla olmayacak biimdedzenlenmeli ve koridorlarn her iki yanna da k kaps yap lmaldr.

Sabit merdiven ve kayma dzenleri kullanlabilir. Gerilimleri 60 kV ya dadaha byk olan yap iindeki tesislerde, tehlikeli durumlarda daryakmay salayan ve uzunluu 40 m.'yi amayan k yollar kullanlabilir.

ii) Kap kilitleri, grevli olmayan kimselerin girmesini nleyebilecekfakat tesisin ierisinde bulunanlarn buradan ayrlmasna engel olmayacakbiimde yaplmaldr.

Bu koul, yap giri kaplar ve tehlikeli durumlarda darya ksalayan kaplar dardan ancak gvenli anahtar (yuval deil) yardm ilealabilirse yerine gelmi saylr.

Bu kaplar dardan kilitlenmi olsalar bile, ierden anahtarkullanlmadan bir mandal ya da benzer bir basit dzen ile kolaycaalabilmelidir.

iii) Kap nndeki alan genel trafie aksa, kaplar atee dayankl yada yanmayan gerelerden yaplm olmaldr.

iv) Kaplarn serbest ykseklii en az 200 cm. ve serbest genilii en az

70 cm. olmaldr.1 6


17/64

v) Havalandrma delikleri, gerilim altndaki blmlere dokunmay veyabanc cisimlerin ieriye girmesini nleyecek biimde yaplmaldr.

izelge-2 Yap iindeki tesislerde en kk genilikler (F) (ekil-1'ebaknz)

+----------------------------+--------------------------------------------+|Geit ya da giri yerlerinin| Geit genilii ||kullanlma amac |Geitin bir ta raf nda Geitin iki ta raf nda|| |gerilim var. gerilim var. || | (mm) (mm) |+----------------------------+--------------------------------------------+|Denetleme |F1= 1000 F2= 1200 |+----------------------------+--------------------------------------------+|El ile altrma (manevra) |F3= 1200 F4= 1400 |+----------------------------+--------------------------------------------+

***************** EKL VARDIR *****************

ekil-1 Hcre cephelerinin tel kafes kap ve dolu duvar olmas durumundageit genilikleri

c) Hcreler, balama dolaplar, tablolar vb.Balama (alt) dolaplar, balama tablolar vb. tesis blmlerindeki tm

gei ve giri elektrik iletkenleri ok ak ve anlalabilir biimde

balanmal ve kolayca zlebilmelidir. Balant ular kolaycadenetlenebilmelidir.Her taraf kapal olan ve ykseklii 220 cm.'den az olan hcreler, balama

dolaplar, balama ereveleri vb.'nin st blmleri kapal olmaldr.

d) Dokunmaya ve rasgele dokunmaya kar korunma:1) Yap iindeki tesisler grevli olmayan kimselerin giremeyecei

biimlerde kilitli olarak yaplmaldr.2) Koruma dzenleri ile gerilim altndaki plak tesis blmleri arasnda

izelge-1'deki (A), (B), ya da (C) gvenlik aklklar braklmaldr.(ekil-1)

3) Tesis blmlerinde alma srasnda alan kiilerin tesisblmlerinde alrken korunmas iin tesisler koruma dzenleriuygulanabilecek biimde yaplmaldr.

Yukarda belirtilen koruma iin yaltkan levhalar kullanlmas halindebunlar yanl ilemlerde (arpma gibi) durumlar tehlikeli olarakdeimeyecekbiimde tespit edilmelidir. Levhalar gerilim altndaki paralara dorudandoruya temas etmemelidir.

****************

* EKL VARDIR *1 7


18/64

****************ekil-2 Ak balama tesislerinde koruma alanlar (taranm blmler) ve

en kk ykseklikler. ekil zerindeki deerler yalnzca 30 kV'a kadargeerlidir. 45 kV ve daha byk gerilimler iin ekil-4'e baknz.ekil-2'deki harfler, izelge-1'deki aklklar gstermektedir.

4) Arza etkilerine kar korunma:zerine balama aygtlar ta klan ereveler ve balama dolaplar yanc

gerelerden yaplmamaldr. Ara blmeler ve rtler de g tutuabilen venememmeyen (almayan) gerelerden yaplmaldr.

Yaltlm bara uygulamalarnda yaltkanlar burada belirtilen hususlarauygun olmaldr.

e) Ksa devre etme ve topraklama:k hatlarnn topraklanmasnda kullanlan topraklama donatm hcre

iindeki teki aygtlar topraklamyorsa, gerektiinde topraklama ve ksadevre etme dzenlerini balamak iin hcrede ya da aygtlar zerinde sabitbalant yapmaya uygun plak blmler braklmaldr. Hcrelere girmedentopraklama salanabilmelidir. Hcre kaps balama srasnda ak olabilir.

f) Aydnlatma ve havalandrma:Tesislerin aydnlk iddeti en az 250 lux olmal, nemi giderilmeli ve

damlamalar nlenmelidir. Aydnlatma ve havalandrma tesislerinin iletkenleri,olabildiince arktan tehlike grmeyecek biimde yerletirilmelidir. Ayrca

acil durum (Emergency) aydnlatmas yaplmaldr.zerinde allmas ya da bakm yaplmas zorunlu olan tesis blmleri(lamba armatrleri gibi) teknie uygun olarak ve dikkat edildiinde alanlariin yksek gerilimli tesis blmlerine hi bir dokunma tehlikesibulunmayacakbiimde kurulmaldr.

g) aretler ve uyarma levhalar:Bara sistemleri, hcreler, klar ve teki nemli tesis blmleri yeter

sayda ak ve kolay okunulabilecek biimde iaretlenmelidir. Hcresistemlerindeki iaretler, hcre kaplarnn ak ve kapal oluuna grekolayca grlecek ve kartrlamayacak bir biimde taklmaldr.

plak iletkenler uygun biimde iaretlenmelidir. letkenlerin tantcrenkleri TS 6429 da ngrld gibi olmaldr. Baralarn tamamen boyalolmasna gerek yoktur. Bu Ynetmelikte istenilen uyarma levhalar, uyarmayazlar, etiketler vb. tesislere kolayca okunulabilecek biimdeyerletirilmelidir.

Yaltkan ubuk (stanka) ve kskalar, gerilim denetleme aletleri,topraklama ve ksa devre etme dzenleri kolayca girilebilen kuru bir yerdesaklanmaldr.

h) Manevralar srasnda ters beslemeyi nlemek ve gvenlii salamak

bakmndan manevra srasna gre kilidi zlen kilitleme dzenlerinin (Loop1 8


19/64

interlock) kullanlmas tavsiye edilir.i) Ynetmelik deiikliinin yrrle girdii ta rihten itibaren iki yllk

gei sresini mteakip en fazla iletme gerilimi 36kV'a kadar (36kV dahil)olan, yeni yaplacak yksek gerilim tesislerinde, ilgili st andarda uygun bustandartta ngrlen tm tip deneyleri yaplm, metal muhafazal tiphcreler/anahtarlama ve kumanda tesisleri kullanlacaktr.

Ak hava tesislerinin yap lmasMadde 36-a) Havadaki en kk aklklar:1) Ak havadaki tesislerde kullanlacak en kk aklklar izelge-3'de

gsterilmitir.2) Asenkron alabilen ve yaltm gerilimleri ayn olan tesis blmleri

arasndaki aklklar en az izelge-3'deki (ao) deerlerinin 1,2 katolmaldr.

izelge 3'de kullanlan harflerin anlamlar:Un: Anma gerilimi (f azlar aras),Um: zin verilen en yksek srekli iletme gerilimi (fazlar aras),ao: Gerilim altndaki paralarla topraklanm blmler arasndaki en kk

aklk (ao = 7,5.Um +50mm., fakat en az 100mm.)a: Gerilim altndaki paralar arasndaki (f azlar aras) en kk aklk

(a = 1,2 ao mm., fakat en az 100 mm.),

H1: Gerilim altndaki blmlerin zeminden en kk ykseklii (H1 = ao +2400mm., fakat en az 2500mm.),

H2: Arazi, cadde vb. yerlerde gerilim altndaki blmlerin zeminden en

kk ykseklii (H2'ye ilikin deerler izelge-8'den alnacaktr.),A: D tel itlerle aygtlar arasndaki en kk gvenlik akl

(A = ao + 1800 mm.).Bu aklk ierisinde 6 m.'den daha az ykseklie gerilimli blmler

konamaz.B, C: Dorudan doruya zemine konulan yksek aygtlarla evrelerindeki

koruma dzenleri (engeller) arasndaki en kk aklk (ekil-4).En az 1800 mm. yksekliinde koruma dzenleri kullanlrsa

B = ao + 100 mm., fakat en az 600 mm. olmaldr. En az 1000 mm.yksekliindekoruma dzenleri kullanlrsa C = ao + 1250 mm. olmaldr.

izelge-3 Ak hava anahtarlama tesislerinde kullanlacak en kkgvenlik aklklar

+----+----+----+----+----+----+----+----+----+|Un |Um |ao |a |H1 |H2 |A |B |C ||(kV)|(kV)|(mm)|(mm)|(mm)|(mm)|(mm)|(mm)|(mm)|+----+----+----+----+----+----+----+----+----+| 3| 3.6| 100| 100|2500| |1900| 600|1350|+----+----+----+----+----+----+----+----+----+

| 6| 7.2| 105| 130|2500| |1910| 600|1360|1 9


20/64

+----+----+----+----+----+----+----+----+----+| 10| 12| 140| 170|2550| |1940| 600|1390|+----+----+----+----+----+----+----+----+----+| 15|17.5| 180| 220|2580| |1980| 600|1430|+----+----+----+----+----+----+----+----+----+| 30| 36| 320| 390|2720| |2120| 600|1570|+----+----+----+----+----+----+----+----+----+| 60|7 2.5| 600| 720|3000| |2401| 700|1850|+----+----+----+----+----+----+----+----+----+| 154| 170|1330|1600|3730| |3130|1430|2580|+----+----+----+----+----+----+----+----+----+| 220| 250|1930|2320|4330| |3730|2030|3180|+----+----+----+----+----+----+----+----+----+| 380| 420|3200|3840|5600| |5000|3300|4450|+----+----+----+----+----+----+----+----+----+

3) Yaltm gerilimleri farkl tesis blmleri arasndaki aklklar,izelge-3'deki en byk yaltm gerilimlerine ilikin (ao) deerlerinin en az1,2 kat olmaldr.

4) Aygtlarn ya da izolatrlerin balant noktalarnn topraa olanuzaklklar, izelge-3 'teki (ao) aklklarndan kk olursa aadaki gibidavranlmaldr:

Deney gerilimine gre boyutlandrlm olan aygtlar ve izolatrler,denenmi balant yerlerine bunlara ilikin montaj talimatnamesine grebalanmaldr. Tesis gerilimsiz duruma getirilmeden (B) ve (C) aklklar ilebelirlenen alan lara girilemez.

b) Tesisler iindeki geitler ve geit yollar:1) Geit ve benzeri yerlerin genilii:Geit ve geit yollarnn genilii rahat almak ve gereleri tamak

iin yeterli olmaldr. Geit genilikleri izelge-4'de verilen deerlerdenkk olmamal ve kumanda dzenleri, kumanda dolaplar gibi knt yapanparalar geitleri daraltmamaldr.

Byk tesisler iin byk geitler sa lk verilir.

2) Geitlerin ykseklii:Koruma dzenleri it ve dierleri iin izelge-3'te verilen ykseklikler,

tesislerin bulunduu yerdeki olaan kar ykseklikleri, bunlarn korumadeerini nemli biimde azaltmazsa, geerlidir.

izelge-4 Ak hava tesislerinde en kk geit genilikleri (F)+----------------------------+--------------------------------------------+|Geit ya da giri yerlerinin| Geit genilii ||kullanlma amac |Geitin bir tarafnda Geitin iki tarafnda|| |Gerilim var. Gerilim var. || |(mm) (mm) |

+----------------------------+--------------------------------------------+2 0


21/64

|Denetleme |F1= 1000 F2= 1200 |+ ----------------------------+ --------------------------------------------+|El ile altrma (manevra) |F3= 1200 F4= 1400 |+ ----------------------------+ --------------------------------------------+

i) Yrnlen yzeyler zerinde korunmam, plak ve gerilim altndabulunan blmlerin yerden ykseklii, evreleri itle evrilmemise en azizelge-3'teki (H1) kadar olmaldr. (ekil-3)

ii) Tesisteki aygtlarn tanabilmesi iin gerilim altndaki blmlerleaygtn en yksek noktas arasnda en az izelge-3'teki (a0) aklbraklmal, fakat bu aklk 500 mm.'den kk olmamaldr.

iii) evresi bir koruma dzeni ile evrilmemi bir aygtn topraklanmbir izolatr taban demirinin st kenar, btn gerilimlerde yerden enaz2300 mm. ykseklikte bulunmaldr. (ekil-3)

***************** EKL VARDIR *****************

ekil-3 Tesis ierisinde itle evrilmemi yrnlen yzeyler zerindekiiletkenlerin yerden ykseklikleri (izelge-3'e gre).

c) Dokunmaya ya da rastgele dokunmaya kar korunma:1) Ak hava tesisleri grevli olmayan kimselerin giremeyecei biimde

kilitli olarak yaplmaldr.2) itle evrilmi tesisler ierisindeki koruma dzenleri: Dolu duvarlar

ve tel kafes dzenler en az 1800 mm. ykseklikte olmaldr.3) Tesisler ierisindeki koruma alan (ekil-4): Tesisteki aygtlarnevresindeki koruma dzeni (rgl tel, parmaklk vb.) ile aygtlar arasndaizelge-3'deki (B) ve (C) gvenlik aklklar braklmaldr.

***************** EKL VARDIR *****************

ekil-4 Tesis ierisindeki koruma alan ve en kk ykseklik (H1)

4) Ak hava tesislerinin d iti ve koruma alan (ekil-5, 6, 7)i) Ak hava tesislerinin evresi, zerinde yksek gerilim tesislerine

kar uyarma levhas bulunan ve ykseklii en az 1800 mm. olan bir itleevrilmelidir.

**************** **************** ***************** EK L VARDIR * * EK L VARDIR * * EK L VARDIR ***************** **************** ****************ekil-5 Dayanak (mesnet) ekil-6 Yere konulan ve geitsiz ekil-7

Yere konulan ve geitli

2 1


22/64

zerindeki normal iti bulunan normal itibulunan

aygtlarda koruma alan aygtlarda koruma alanaygtlarda koruma alan

ii) Ak hava tesislerinin giri kaplarna dilli anahtar ya da gvenlianahtarlar ile alan kilitler ve uyarma levhalar taklmaldr.iii) Ak hava tesislerinde d itin ierisinde izelge-3'e gre gvenlik

aklklar olan bir koruma alan braklmaldr. (ekil-5, 6, 7'deki taranmalanlar)

Dorudan doruya zemine konulan aygtlarn d ite olan uzaklizelge-3'teki (C) deerinden kk olamaz. (ekil-6) Fakat tesis gerilimsizduruma getirilmeden taranm alana girilemez.

iv) D it ile yanndaki aygt arasnda bir geit bulunursa, aygt iled it arasnda (B1 + F) ya da (C2 + F) akl braklmaldr. (ekil-7)

5) Her yan kapa l tesis ve iletme aralar iin it yaplmas gerekmez.d) Ksa devre etme ve topraklama:k hatlarn topraklayan topraklama donatm, hcre iindeki baka

aygtlar topraklamyorsa, topraklama ve ksa devre etme dzenlerininbalamaya ya da aygtlar zerinde sa bit balant yapmaya uygun plakblmlerbraklmaldr.

e) Mesnetler, iletken donanmlar, izolatrler:Mesnet ve portallarn dayanm hesab ile ak hava balama tesislerinde

germe iin kullan lan ekmeye zorlanan iletken donanmlarnn, izolatrler ve

izolatr balant paralarnn boyutlandrlmas hava hatlar iin uygulananilkelere gre yap lr.

f) Aydnlatma:Tesislerin aydnlk seviyesi en az 60 lux olmaldr. Aydnlatma

tesislerinin iletkenleri, olabildiince arktan tehlike grmeyecek biimdedenmelidir.

zerinde allmas ya da bakm yaplmas zorunlu tesis blmleri (lambaarmatrleri vb.) teknie uygun olarak ve alanlar iin yksek gerilimlitesis blmlerine hi bir dokunma tehlikesi bulunmayacak biimdekurulmaldr.

g) aretler, uyarma levhalar:Bara sistemleri, klar, transf ormatrler ve teki nemli tesis

blmleri kolayca okunabilecek ekilde TS 6429'da belirtilen biimdeiaretlenmelidir.

Bu Ynetmelikte gerekli grlen uyarma levhalar, uyarma yazlar,etiketler vb. tesislerde kolayca okunabilecek biimde yerletirilmelidir.

Transformatr merkezleri

Madde 37-a) Datm transformatrlerinin havalandrlmas:2 2


23/64

1) Transformatrlerin havalandrlmas iin gerekli nlemler alnmaldr.Datm transf ormatrlerinin havalandrlmas iin zel koullar dnda(kompakt transformatr merkezleri vb.) rnek bir ekil aada verilmitir.

Bu zmn uygulanamayaca yerlerde (zel koullarda) cebri veya zeldoal havalandrma yaplmaldr.

Hava girii kurangalez (Havalandrmann ya ukuru vastasyla alttanyaplmas) ile de salanabilir.

***************** EK L VARDIR *****************

rnek ekil: rnek bir Datm Transformatr Hcresi (Verilen rnek ekilzorunlu olmayp sadece bilgi vermek amacyla yer almtr.)

2) Doal havalandrma iin gerekli pan jur boyutlarna rnek bir hesapekli aada verilmitir.

H: Transformatr tank yatay ekseni ile hava k panjuru yatay ekseniarasndaki ykseklik f ark (m)

P: Transformatrn toplam kayb (kW)AL: Hava giri k pan jurlar alan (m2) olmak zere:AL = 0,188P/(karakk)h eklinde hesaplanr. Ancak k panjuru alannn

hesaplanan (AL) deerinden %10 byk olmas tavsiye edilir.

3) Cebri havalandrma yaplan yerlerde termostat kontrol gereklidir.

Transformatr odas ortam scakl 40C yi gememelidir.4) Pan jur tel kaf esleri, yabanc madde ve canllarn girmesini engellemekiin en fazla 0,5x0,5 cm2'lik gzlerden olumaldr.

b) Transformatr ya ukurlar:Ya hacmi 1500 1.'ye kadar olan yal transf ormatrler iin,

transformatrn bulunduu blmde bu yan tmn alabilecek byklktebirya toplama haznesi yaplabilir yada

uygun ykseklikte eii bulunan ve ya geirmeyen zemin bu amalakullanlabilir. Ya hacmi 1500 1.'den fazla olan yal transformatrler iintransf ormatr blmesinin altna (rnek ekildeki gibi) veya dna szdrmazbetonarme olmak kouluyla ya ukuru yaplacaktr. Bu ukurun galvanizlielikzgarann altndaki ya toplanan blmnn hacmi en az transformatr yahacmikadar olmal ve ya zgarasnn zerinde en az 5 cm. kalnlkta aklbulunmaldr.

Yapnn iindeki veya dndaki ya ukurlarnn kanalizasyon ebekesine,

topraa, akarsu, gl ve denize balanmas kesinlikle yasaktr.2 3


24/64

c) Transf ormatr odalar:1) Transformatrler duvarlarla en az 60 cm mesafe olacak ekilde

yerletirilmelidir.Eer transformatrn tm boyu boyunca iki tarafl alan kap (kapaklar)

var ise bu mesafe (hava sirklasyonu salamas iin) 30 cm'ye indirilebilir.36kV'a kadar transformatrlerin en st noktas ile tavan arasnda en az 60cmmesafe bulunmaldr.

K ompakt traf o merkezleri iin bu bent (c.1) geerli deildir. lgilistandartlar ve zel artnamelerde belirtilen koullara gre dzenlenir.

2) Transformatr odalarnda demede kademe bulunmas yasaktr.Odann iyzeyleri toz yapmayacak bir malzeme ile kaplanmaldr. Tavanlara kesinlikleboya yaplmayacaktr.

d) Transformatrlerin elektriksel balantlar tesadfen temas edilmeyecekekilde yaplacaktr.

e) Yap iinde kullanlan transformatrlerin yksek gerilim geitizolatrlerinin elektriksel balantlarnn yaltm, uygulama gerilimineuygun bir malzeme veya gemeli tip ile salanmaldr.

f ) Transf ormatrler yer altna, bodrumlara ve yksek katl yap larn stkatlarnda da tesis edilebilir. Yeralt ve bodrumlardaki transformatrlerde,rutubet, havalandrma ve su basknna kar nlemler alnmaldr.

Transformatrlerin yerine konulmas ve gereinde deitirilmesidurumlarnda arl ve en byk boyutlar gz nnde bulundurulmal ve

gerekli nlemler alnmaldr.g) nsanlarn youn bulunduu paniin ya anabilecei tm yaplar,bodrumlar, yksek katl binalar, hastaneler, tiyatrolar, al-verimerkezleri, okullar gibi yaplar bamsz olarak yksek gerilimleenerjilendirildiinde ana bina iindeki transformatrler gvenlik asndankuru tip olmaldr.

h) Ynetmelik deiikliinin yrrle girdii tarihten itibaren ikiyllk gei sresini mteakip, primer gerilimi 36 kV'a kadartransformatrlerin (transformatrle ayrlmaz bir btn oluturan donanmlardahil) en byk dtan da (d) boyutlar; A (cm) transformatrn boyu, B(cm) transformatrn eni, C (cm) transformatrn ykseklii olmak zere;gc630 kVA'ya kadar olan transformatrler iin A = 170 cm, B = 135 cm, C =195cm; gc 1600 kVA'ya kadar olan transformatrler iin A = 210 cm, B = 185cm,C = 245 cm; gc 2500 kVA'ya kadar olan transformatrler iin A = 230 cm,B =215 cm, C = 265 cm'yi aamaz.

i) Deprem ykleri:

Transformatr merkezlerinin yapmnda yatay deprem ykleri gz nne2 4


25/64

alnacaktr. Deprem blgelerinde oluacak deprem ykleri F = C.W formlilehesaplanacaktr. Burada:

F: Her elemann arlk merkezine etki eden kuvveti (kg-kuvvet),W: elik aksam veya elektrik tehizatnn ktlesi (kg-ktle),C: 0,5 g'dir. (g = 9,81 m/sn2 olarak yerekimi ivmesidir)

Transformatr merkezlerindeki elik aksam ile elektrik tehizat yukardaverilen f orml ile hesaplanacak kuvvetlere dayanmaldr. zellikle izolatrlerve balant noktalarnn davran tahkik edilmelidir.

Datm transformatrlerinin balama (alt) dzenMadde 38- Her datm transf ormatrnn alak gerilim kna termik

manyetik acl ana kesici konulmaldr. Ancak sekonder ksma konulacakar akm rlesinin primer ta raf taki yk ayrcsn, bir ksa devre ha lindesigortann kesme sresinden daha ge uyarmas koulu ile (primer ksmasekonder korumal kesici konulmas halinde koulsuz) elektrik retim-iletim-datm hizmetlerini yrten irketler alak gerilim ksmna ana kesicikoymayabilir.

Alak gerilim besleme hatlar klarna mutlaka koruyucu dzenler ve enazndan yk altnda ama kapama yapabilen dzenler konulmaldr.

G transformatrlerinin st ve alt gerilim tarafndaki ebekelerdenelektriksel olarak ayrlmas

Madde 39- Her g transf ormatr*, primer ve sekonder taraf larnasekonderkorumal kesici ile techiz edilecektir. Bu kesicinin gerilimden ayrlmas iingerekli dzenlemeler yaplmaldr.

Sekonder taraf taki kesicilerin kesme gc ve mekanik dayanmtransformatrn baland alt gerilim baras ksa devre gcne greboyutlandrlmaldr. Rleli kesicilerin rleleri ve koruma devreleri,transformatrn arza ve ar yk akmlarna uygun olarak seilmi olmaldr.

Transformatr merkezlerinde baraya giren tm hat fiderleritopraklanabilmelidir. Ak ve kapal alan ring sistemlerde, bu topraklamadzeni bamsz alan topraklama ayrclar olmaldr. Bu topraklamaayrclar hat gerilimli iken toprak temasn nleyecek elektriksel ve/ veyamekanik kilitleme dzenlerini ihtiva etmelidir. Bu dzenler salanamadtakdirde hattn gerilimsiz olduunun anlalmas salanarak topraklamaayrcs kapatlmaldr.

Kesicilerle kendi ayrclar arasnda kilitlenme dzenleri bulunmal, budurumda kesiciler kapal konumda iken ayrclar alp, kapatlamamaldr. Bukilitlenme dzenleri mekanik, elektriksel yada mekanik - elektriksel tipteolabilir.

Primer ve sekonderde bulunan kesici, ayrc, akm transformatr bara

ksa devre akmna gre seilmelidir. Sekonder tarafta kullanlan ayn2 5


26/64

cihazlar transformatrn baland alt gerilim baras ksa devre akm gznne alnarak seilmelidir. Her iki halde de kesme akmnn dinamikzorlamalarna kar dayanabilmelidir.

*G transf ormatr, ykseltici-indirici merkezler aras ener ji iletimindekullanlan YG/YG transformatrdr.

Ar yke ve ksa devre akmlarna kar korumaMadde 40-a) Anma gc 400 kVA'ya kadar (400 kVA dahil) olan datm

transformatrlerinin giri tarafna sigortal ayrc tesis edilerektransf ormatr korunmaldr. Mmkn olabilen hallerde primerdeki sigortalykayrcs ile sekonderdeki ana alter arasnda kilitleme dzeni salanmaldr.

Anma gc 400 kVA'dan byk datm transformatrlerinin beslemetarafndarleli bir kesici kullanlarak transformatr ksa devre ve ar yke karbtn kutuplarnda korunabilecei gibi, anma gc 1600 kVA'ya kadar (1600kVAdahil) olan datm trafolarnda ksa devre kesme gc uygun sigortalar iledonatlm sigortal yk ayrcs bileik cihazlar da kullanlabilir.

K sa devre akmlarna kar korunma bulunmayan sa dece yk akmnnalpkapatld yerlerde, uygun anma akm ve ksa sreli dayanma akmzelliklerinde yk ayrclar kullanlabilir.

b) 36 kV kademesine kadar traf o merkezlerinde, gerilim transf ormatrleri

baraya sigortal ayrc zerinden balanmaldr.l transf ormatrlerinin snf lar, ener ji lm iin akmtransformatrlerinde 0,5, gerilim transformatrlerinde 1, koruma iin herikisinde en az 3 snf olacaktr. Enerji lm dndaki l aletleri iinl transformatrleri 1 snf olmaldr. Bu konuda ilgili elektrikirketlerinin kurallarna da uyulmaldr.

24 kV'un stndeki gerilimlerde, 36 kV'luk sistemlerde gerilim ltransf ormatrlerinde balant f az-toprak aras olacaktr.

c) Bir transformatr merkezinden kan alak ve yksek gerilim hatlarar akma kar ayr ayr korunmaldr.

Deney yerleri ve laboratuvarlara ilikin hkmlerMadde 41- Deney yerleri ve laboratuvarlar, teki blmlerden tesis olarak

ayrlmal ve bu blmlere yalnzca zel izni olan kimseler girebilmelidir.Yazl levhalarla ve baka zel yntemlerle grevlilerin korunmas

salanmaldr.Montaj ve yapm yerlerinde elektrik makinalar deneyleri, ancak deneyler

sresince geici olarak kullan lan tm koruyucu dzenler yeterli olursa vedikkatsizlikle bu yerlere yaklalmas nlenmek kaydyla yaplabilir.

ALTINCI BLM

Elektrik Hatlar2 6


27/64

Hava hatlarMadde 42- Aadaki hkmler, akta tesis edilen ynetmelik

kapsamndakitm elektrik hava hatlarna uygulanr.

letkenler ve izolatrlerMadde 43-a) plak iletkenler:1) letkenlerin zellikleri ve kullan lmas:i) letkenler bakr, tam alminyum, elik zl alminyum ya da salamlk

ve kimyasal dayankllk bakmndan bunlara edeer olan alamlardanyaplmaldr. letkenler ilgili standartlara uygun olacaktr.

ii) Bir telli (som) ya da rgl elik iletkenler, ancak kullanldklaryerde oluabilecek korozyon etkilerine kar srekli olarak dayanabilecekekilde metal rt ile kaplandklar ta kdirde kullanlab ilir.

iii) Kesitleri ve cinsleri ne olursa olsun hava hatlarnda kullanlanalminyum iletkenler ile, kesitleri 16 mm2'den (16 mm2 dahil) byk bakriletkenler rgl olmaldr.

iv) Bir merkezin k ile ilk mesnet noktas olan direk arasnda vedirek stndeki kprleme ve atlamalarda bir telli iletken de kullanlabilir.

v) Yksek gerilimli hava hatlarnda yalnz rgl iletkenler kullan lr.vi) letkenlerin kopma kuvveti, alak gerilimli hatlarda en az 350 kg.,

yksek gerilimli hatlarda ise en az 550 kg. olmaldr.

vii) Hava hatlarnda kullanlan plak rgl iletkenlerin kesitleriaadaki deerlerden kk olamaz.

AG YG------ --------

Bakr 10 mm2 16 mm2Tam alminyum 21 mm2 ---elik/alminyum --- 21/4 mm2elik 16 mm2 16 mm2Bronz 16 mm2 16 mm2

Alak gerilimli kk aralkl hatlarda 10 mm2 kesitli bir telli veyargl bakr iletkenler ya da iletkenlik bakmndan buna edeer olan bakailetkenler kullanlabilir.

2) letken ekleri:ki direk arasnda eklerden olabildiince kanlmaldr. Artk teller

eklenerek kullanlamaz. Zorunlu durumlarda iki direk arasnda her iletken iinancak bir ek yaplabilir.

Lehim ve kaynakla ek yaplmamaldr. Ekler iyi bir iletkenlik ve sreklibir salamlk salamaldr. Alminyum iletkenler rlerek ek yaplamaz.

ekmeye zorlanan iletken ekleri, en byk ekme kuvvetinin 2,5 kat ileiletken kopma kuvvetinin %90'nndan kk olanna dayanmaldr. Ek

malzemeleri2 7


28/64

ilgili standartlara uygun olmaldr.

3) Hat iletkenlerinin kollara ayrlmas:Hat iletkenlerinden bir kol ayrldnda, balant noktasna koldan dolay

nemli lde bir ekme kuvveti gelmemeli ve balant yeri iletkenlerindayanmn nemli lde zayflatmamaldr.Ana hat ve kol iletkenlerinin gerelerinin farkl olmas durumunda, ekyerinde korozyona engel olmak iin gerekli nlemler alnmaldr.

4) letken ba:Ba, iletkenin izolatr zerindeki durumunu srekli olarak koruyacak ve

aadaki varsaymlara gre yaplacaktr:i) Tayc ba: Ba, iletken ile iletkene gelen rzgar ykn ya da buz

ykn ta maldr.ii) Durdurucu ve nihayet balar: Ba, iletken kopma yknn %90' ile

iletkenin en byk ekme kuvvetinin 2,5 katndan en kk olanna eit birkuvvetle yklenmelidir.

5) letken donanm:i) letken donanmlarndan da akm geeceinden, bu donanmlarda izin

verilecek en byk srekli akmda, iletkeninden daha yksek scaklkolumamal ve olas ksa devre zorlanmalarna da dayanmaldr.

ii) letkenlerin mesnet izolatrlerine balanmasna yarayan donanmlar,d ykleri tayabilecek biimde boyutlandrlmaldr. Bunlar ayrcailetkenleri, iletmedeki bileke ekme kuvvetlerine kar gvenilir biimdetutmaldr.

iii) Hava hatlarnn ke direklerindeki traversler bileke kuvvetdorultusunda olmaldr.iv) letkenlerin zincir izolatrlere irtibatlanmasna yarayan ve ekmeye

zorlanan gergi klemensleri, en byk iletken ekme kuvvetinin 2,5 kat ileiletken kopma kuvvetinin %90 'ndan, kk olanna dayanmaldr.

v) Zincir izolat rlerde kullanlan tayc klemensler, kopma kuvvetleribakmndan d ykleri en az 2,5 emniyet katsays ile karlayabilecekbiimde boyutlandrlmaldr. Bu klemensler ayrca, iletkenlerin bile ke ekmekuvvetlerini gvenle tamaldr.

vi) elik, temper ya da elik dkmden yaplm iletken donanmlarpaslanmaya kar korunmu tipten olmaldr.

b) Yaltlm hava hatt kablolar:1) Bu kablolarda tama grevi ya ayr bir ask teli ya da dorudan

doruya kendi ntr iletkeni ile yerine getirilir. Ancak ntr iletkeni askteli olarak da kullanldnda, bunun mekanik bakmdan gerekli dayanmsalad dorulanmaldr. Bu durumda ntr iletkeninin yaltlmolmas zorunlu deildir.

2) Bu kablolarn yaltlmasn salayan klf lar , kullanldklaryrelerde ve yerlerde oluabilecek her trl elektrik ve mekanik dayanm

azaltacak ya da bozacak etkilere kar dayanacak biimde olmaldr.2 8


29/64

3) Ask telli ya da kendi kendini tayan biimdeki yaltlm hava hattkablolar, mekanik zorlanmalar bakmndan tek bir iletken olarakvarsaylmaldr. Kablo yapsndan ileri gelen mekanik yklenmeler iletkenboyunca dzgn biimde dalm olmaldr.

4) Kablolarn yaltlm faz iletkenlerinin birbirlerinden kablo boyuncaherhangi bir noktada ayrt edilebilmeleri iin yaltkan rtleri zerindeiletken boyunca gzle ve dokunma ile seilebilecek farkllklar olmaldr.

5) Yaltlm hava hatt kab lolarnda ekler yalnzca durdurucu direklerzerinde yaplabilir.

6) Yaltlm hava hatt kablolar izolatrl olarak kullanlmaldr.7) Yaltlm hava hatt kablolar ilgili standartlarda belirtildii gibi

olmaldr.8-i) Ayr ask teli bulunmayan kablolarn izolatrlerinin ve izolatr

balant paralarnn mekanik dayanm plak ilet kenlerdeki gibi olmaldr.ii) Ayr ask teli bulunan kablolarda:(1) zolatrler, izolatrn kopma kuvveti izolatre etki eden kuvvetlerin

en az 1,75 kat ile, iletkenin kopma kuvvetinin 0,70'inden en by olacakbiimde,

(2) zolatr balant paralar ile izolatrn tespiti iin kullanlanbalant paralar, izolatre etki eden kuvvetlerin en az 2 kat ile iletkeninkopma kuvvetinin 0,80'inden, en by olacak biimde seilir.

9) Yaltlm hava hatt kablolarnda hesap ap: dt = 2 df + dn'dr. Buformlde;

dt= Kablonun hesap apdf = Faz iletkeninin d ap

dn= Ntr iletkeninin d apdr.c) zolatrler:zolatrler hava etkilerine ve iletme srasnda oluacak elektrik,

ekanik ve elektrodinamik zorlanmalara dayanacak nitelikte olmal veaadaki biimde boyutlandrlmaldr.

1) Elektriksel boyutlandrma:zolatrler, ilgili Trk Standardlarna uygun olmaldr.2) Mekanik boyutlandrma:i) Mesnet izolatrleri: Mesnet izolatrlerinin kopma kuvveti izolatrlere

etki eden kuvvetlerin en az 2,5 kat ile iletkenin kopma kuvvetinin %90'ndanen by olacak biimde seilir.

ii) Zincir izolatrler: Zincir izolatrler, bu izolatrn kopma kuvvetiile izolatre etki eden kuvvetlerin en az 2,5 kat ile iletken kopmakuvvetinin %90'ndan en by oluacak biimde seilir.

Birden fazla paralel sral zincir izolatrlerde (n) paralel sralzincirin izin verilen yk bir sral zincirin izin verilen yknn (n) katnaeit olmaldr.

iii) Dier eit izolatrler: Bunlar yukarda sz edilenlerin dndakalan ubuk izolatrler, dolu ekirdekli mesnet izolatrleri ve iki balkl(motor) izolatrler olup bunlarda da en az yukarda sz edilen izolatrlerdeki

gvenlik koullar aranr.2 9


30/64

3) zolatr dolgu gereci ve balant paralar:i) zolatrleri demirlerine tespit etmek ve eitli izolatr blmlerini

birletirmek iin kullanlacak dolgu gereleri ve balant paralar, herhangibir genleme ya da benzeri olaylar nedeniyle bu izolatrlerde arzorlanmalar oluturmamaldr. Bunlar olas ksa devre zorlanmalarna kardayankl olmaldr.

ii) Mesnet izolatrlerinin tespit edilmesi iin kullanlan balantparalar, izolatre etki eden kuvvetlerin en az 2,5 kat ile ilet kenin kopmakuvvetinin %90'ndan byn karlamaldr.

iii) Zincir izolatrlerin balant paralar ise yapld malzemeye green az aada belirtilen emniyet katsaylar ile d ykleri karlamaldr:

- elik balant paralar iin 2,5- K ark alaml paralar iin 2,5- Temper dkm ve elik dkm paralar iin 3- Dkm alaml paralar iin 4

Birden fazla paralel sral zincir izolatrlerin zincirlerinden birininkopmas durumunda geriye kalan ve ekmeye zorlanan balant paralar,gerecinkopma kuvvetinin %50'sinden fazlasna zorlanmamaldr.

UzaklklarMadde 44-a) Hava ha tlarnda iletkenler arasnda alnmas gerekli en kk

uzaklklar aadaki gibi hesaplanacaktr:1) Malzeme, kesit, salg ve anma gerilimleri ayn olan, ayn ya da farkl

yatay yzeylerde bulunan iletkenler arasndaki en kk (D) uzaklaadakif ormle gre hesaplanacaktr.

D= k. (Fmak + 1)ss1/2 + (U/150)Burada;D: Direk zerinde iletkenler arasndaki uzaklk (m)k: Bir katsay olup bu katsay alak gerilimde 0,35 yksek gerilimde 0,50

alnacaktr.Fmak: Hesaplanan direin en byk aklna ilikin en byk salg (m)l: Tayc zincir izolatrn uzunluu (m) (Mesnet izolatrnde 1= 0

alnacaktr.)U: Hattn fazlar aras anma gerilimi (kV)

2) Bir direk zerinde birden f azla sistem bulunursa ve bunlarda malzeme,kesit, salg ve anma gerilimleri farkl ise, bu iletkenler arasnda alnacaken kk "D" uzakl, her devrenin kendi sa lg ve gerilimlerinin madde44-a/1'de verilen formlde yerine konmas ile bulunacak deerlerden en

byne eit olacaktr.3 0


31/64


32/64

izelge 5- Hava hatt iletkenlerinin en byk salnml durumdayaplara olan en kk yatay uzaklklar

+---------------------------------------------+-------------+|Hattn izin verilen en yksek srekli iletme|Yatay uzaklk||gerilimi | ||kV | || |m |+ ---------------------------------------------+ -------------+|0-1 (1 dahil) | 1|+---------------------------------------------+-------------+|1-36 (36 dahil) | 2|+ ---------------------------------------------+ -------------+|36-72,5 (72,5 dahil) | 3|+ ---------------------------------------------+ -------------+|72,5-170 (170 dahil) | 4|+---------------------------------------------+-------------+|170-420 (420 dahil) | 5|+ ---------------------------------------------+ -------------+

k) Yksek gerilim hatlar, hatlara rastgele dokunmay nleyecek nlemleralnmak koulu ile elektrik iletme yaplarna tespit edilebilir.

l) Yaplarn yanndan geen ya da tespit edilmi bulunan alak gerilimhatlar herhangi bir aygt kullanmakszn rastgele dokunulmayacak biimdetesis edilmelidir.

m) Elektrik kuvvetli akm tesislerinin civarlarndaki dier tesislere olanyaklam mesaf eleri izelge-6'da verilmitir.n) letken ekimini ve hat gvenliini bozan btn aalar budanmal ya

dakesilmelidir. Meyve aalarnn kesiminden olabildiince kanlmaldr.

Hat iletkenlerinin en byk sa lnm konumunda aalara olan en kkyatayuzaklklar izelge-7'de verilmitir.

+--------------------------------------------------------------------+| LE TK EN SALINIM D YAGRAMI ||(alfa)i: letkenin +5C'da %70 rzgarl durumdaki salnm as ||(alf a)k: K oruma telinin + 5C'da %70 rzgarl durumdaki salnm as||D1 >= U/150 ||U: Fazlar aras anma gerilimi (kV) ||D1: 3-4 arasndaki noktalarn 4'ne en yakn uzakl (m) ||M0, M1, M2, M3: Salnm erilerinin dairelerinin merkezidir. ||Not: Bu diyagram (alfa)i/4 durumu iin izilmi bir rnektir. || **************** || * EKL VARDIR * |

| **************** |3 2


33/64

| ekil-8 letken salnm diyagram |+ --------------------------------------------------------------------+

izelge-7 Hava hatt iletkenlerinin aalara olan en kk yatayuzaklklar

+ ---------------------------------------------+ -------------+|Hattn izin verilen en yksek srekli iletme|Yatay uzaklk||gerilimi |m ||KV | |+---------------------------------------------+-------------+|0-1 (1 dahil) |1 |+ ---------------------------------------------+ -------------+|1-170 (170 hari) |2,5 |+ ---------------------------------------------+ -------------+|170 |3,0 |+---------------------------------------------+-------------+|170-420 (420 dahil) |4,5 |+ ---------------------------------------------+ -------------+

o) Alak ve yksek gerilimli demir direklere zeminden en az 4 m.ykseklikte ve gerilimli blme 3 m.den daha fazla yaklamayacak birtrmanmaengeli tesis edilecektir.

Ayrca ykseklii 50 metreyi geen hatlarda gndz iareti ve 80 metreyi

geen hatlarda gndz ve gece iareti bulundurulmas zorunludur.p) Her tip yksek gerilim direine zeminden en az 2,5 m. ykseklikte vekolayca sklmeyecek biimde bir lm tehlike levhas taklacaktr. Yalnzcabeton direkler zerine gmme ya da yal boya ile kmayacak biimde lmtehlikesi iareti yaplabilir.

r) Hava alan pist orta noktasndan 5 km. uzana kadar olan yerlerde vehava seyrsef er cihazlarnn bulunduu yerlerde, havaclkla ilgilikurulularn kurallarna aynen uyulur.

Hava hatlarnn mekanik hesaplarnda kullanlacak varsaymlarMadde 45- Hava hatlarnn mekanik hesaplarnda gz nne alnacak

varsaymlarn kullanlaca blgeler ile bu blgelere ilikin buz ykleri veen dk, en yksek ortam scaklklar izelge-9'da gsterilmitir. Bublgeleri gsteren harita Ynetmeliin sonunda eklidir.

zel koullar gerei, tabloda belirtilenlerden daha yksek buz ykolutuu bilinen veya beklenen yerlerde daha byk katsaylar kullanlr. Buzyounluu 0,6 kg/dm3 alnacaktr.

izelge-9 Blgelere ilikin buz ykleri ve ortam scaklklar+---------+------------------+--------------+--------------------+

|Blge No.|Buz yk katsays|Buz yk |Ortam scakl (C)|3 3


34/64

| |k |kg/m |En dk En yksek|+ ---------+- -----------------+ --------------+- ---------+ ---------+| 1|0 |0 |-10 |50 |+ ---------+- -----------------+ --------------+- ---------+ ---------+| 2|0,2 |0,2 (karekk)d|-15 |45 |+---------+------------------+--------------+----------+---------+| 3|0,3 |0,3 (karekk)d|-25 |40 |+ ---------+- -----------------+ --------------+- ---------+ ---------+| 4|0,5 |0,5 (karekk)d|-30 |40 |+ ---------+- -----------------+ --------------+- ---------+ ---------+| 5|1,2 |1,2 (karekk)d|-30 |40 |+---------+------------------+--------------+----------+---------+

letkenlerMadde 46-a) letkenlerin en byk zorlanmalar:1) Hava hatlarnda kullanlacak iletkenlerin en byk ekme zorlanmalar,

iletkenin kopma dayanmnn %45'ini gemeyecektir.

2) Hava hatlarnda kullanlacak iletkenlerin + 15C'da rzgarsz durumdaekme zorlanmalar iletkenin kopma dayanmnn %15'ini gemeyecektir.Ancaktitreimi sndrc nlemler alndnda bu deer %22'ye kadar arttrlabilir.

3) Kk aralkl hatlarda (mterek direkli hatlar dahil), 10 mm2 kesitlibakr iletkenler iin 12 kg/mm2 ve 21 mm2 alminyum iletkenler iin 7kg/mm2'lik en byk ekme gerilmesi esas alnarak + 5C iin hesaplanan

salglara paralel olacak ekilde teki iletken gerilme ve salglarna grehazrlanacak izelgeler kullanlacaktr. Byk aralkl hatlarda -5C'da ikikat buz yk alnarak ask noktalarnda iletkenin en byk gerilmesinin,kopmadayanmnn %70'ini amad dorulanacaktr.

izelge-8 Hava hatt iletkenlerinin en byk sa lg durumunda zerindengetikleri yerlere olan en kk dey uzaklklar

+-------------------------------+--------------------------------------+|letkenlerin zerinden getii |Hattn izin verilen en yksek srekli ||yer |iletme gerilimi (kV) || |0 -1 (1 dahil) 1-17,5 36 72,5 170 420|| |En kk dey uzaklklar (m) |+ -------------------------------+ -------------+ ------+ ---+ ----+ ---+ ----+|zerinde trafik olmayan sular | | | | | | ||(sularn en kabark yzeyine | 4,5*| 5| 5| 5| 6| 8,5||gre) | | | | | | |+ -------------------------------+ -------------+ ------+ ---+ ----+ ---+ ----+|Ara gemesine elverili | | | | | | ||ayr, ta rla, otlak vb. | 5*| 6| 6| 6| 7| 9,5|+-------------------------------+-------------+------+---+----+---+----+

|Ara gemesine elverili ky | | | | | | |3 4


35/64

|ve ehir ii yollar | 5,5*| 7| 7| 7| 8| 12|+ -------------------------------+ -------------+ ------+ ---+ ----+ ---+ ----+|ehirleraras karayollar | 7| 7| 7| 7| 9| 12|+ -------------------------------+ -------------+ ------+ ---+ ----+ ---+ ----+|Aalar | 1,5| 2,5|2,5| 3| 3| 5|+-------------------------------+-------------+------+---+----+---+----+|zerine herkes tarafndan | 2,5| 3,5|3,5| 4| 5| 8,7||klabilen dz daml yaplar | | | | | | |+-------------------------------+-------------+------+---+----+---+----+|zerine herkes tarafndan | | | | | | ||klmayan eik daml yaplar | 2| 3| 3| 3,5| 5| 8,7|+-------------------------------+-------------+------+---+----+---+----+|Elektrik hatlar | 2| 2| 2| 2|2,5| 4,5|+ -------------------------------+ -------------+ ------+ ---+ ----+ ---+ ----+|Petrol ve doal gaz boru | 9| 9| 9| 9| 9| 9||hatlar | | | | | | |+-------------------------------+-------------+------+---+----+---+----+|zerinde trafik olan sular ve | | | | | | ||kanallar (bu uzaklklar sularn| | | | | | ||en kabark dzeyinden | 4,5| 4,5| 5| 5| 6| 9||geebilecek tatlarn en | | | | | | ||yksek noktasndan | | | | | | ||llecektir.) | | | | | | |+-------------------------------+-------------+------+---+----+---+----+|letiim (haberleme) hatlar | 1| 2,5|2,5| 2,5|3,5| 4,5|+ -------------------------------+ -------------+ ------+ ---+ ----+ ---+ ----+

|Elektriksiz demiryollar (ray | | | | | | ||demirinden llecektir) | 7| 7| 7| 7| 8|10,5|+-------------------------------+-------------+------+---+----+---+----+|Otoyollar | 14| 14| 14| 14| 14| 14|+-------------------------------+-------------+------+---+----+---+----+|(*) Yaltlm hava ha tt kablolar kullanldnda bu ykseklik ||deerleri 0,5 m. azaltlacaktr. |+ ----------------------------------------------------------------------+

izelge-6 Elektrik kuvvetli akm tesislerinin civarndaki tesislere olanen kk yaklam mesaf eleri (m)

+----------+-------------------------+---------------------------------------------------+ -------------------------+| |Yeralt Kablolar le |Enerji Nakil Hatlar le |

Topraklama Sistemleri || | | |le || + ------------+ ------------+- -----------------------+ --------------------------+-------------------------+| | Yan yana |Birbiriyle | Yan yana veya paralel |Birbiriyle kesime hali|Direk veya dier elektrik|

3 5


36/64

| |veya paralel|kesime hali|olma hali (D iletkenin|(direk ayana)mesaf eleri| topraklamalar ile olan ||Tesis Tr|olma |mesafeleri |max.salnml izdm |(m)|mesaf eleri (m) || |mesafeleri | |ile boru ekseni) | ||| |(m) |(m) |mesafeleri | ||| | | |0-72 kV 72-420kV |0-72 kV 72-420kV ||| |0-170 kV |0-170 kV |(72 kV dahil) |(72 kV dahil) |0-420 kV |+----------+------------+------------+-------------+----------+-------------+------------+ -------------------------+|Doal Gaz | | | | | | |||ve Petrol | | | | | | | ||Boru Hatt|0.6* |0.4* |4(10***) |10(30***) |3 |10 |2**||(LNG, LPG | | | | | | |||dahil) | | | | | | | |+----------+------------+------------+-------------+----------+-------------+------------+-------------------------+|* Zorunlu hallerde yre ve zel artlar karsnda bu mesafeler alnacak baztedbirlerle yukarda belirtilen |

|mesafelerin yarsna kadar kltlebilir. Yeralt kablosu ile gaz ve petrolboru hatt arasnda izole PVC veya PE||gibi maddeler konulmaldr. Bu gibi maddelerin boyutlar, et kalnl en az 5mm. olmak art ile: ||a) Kesime halinde gaz veya petrol boru hatt apnn 2 kat genilik vekesiim iz dmlerinin iki kat ||uzunluunda,||b) Paralel gitme halinde gaz veya petrol boru hatt apnn 2 kat geniliindeve normal paralellik mesafesi kadar||uzunlukta olmaldr.||** Elektrik tesisleri topraklamalar ile gaz veya petrol boru hatt tesisleri veyatopraklamalar kesiiyor veya ||aralarndaki uzaklk 2 metreden az ise, topraklama iletkeninin her iki tarafgaz veya petrol borusu zerindeki ||kesime noktasndan itibaren 2'er metre olmak zere veya boru hattndakitemas gerilimi 50 volt'tan az olacak ||ekilde izole edilmelidir.||*** Basn ykseltme (pompa-kompresr), basn drme ve datm

istasyonlar gibi boru hatt blmlerinin |3 6


37/64

|yeryznde eriilebilen tehizatlarna vb. ksmlarna olan en kk yaklammesaf eleridir. ||NOT: ENH direklerinin demiryolu ve karayoluna olan en yakn yatay uzakl,metre olarak, hangisi daha bykse; ya||direin toprak st tm boyundan 2 metre daha byk, ya da karayolu veyademiryolu istimlak snrnn dnda ||olmaldr. GSM baz istasyonu kulelerinin, elektrik kuvvetli akm tesislerineolan en yakn yatay uzakl, kulenin||toprak st boyundan 2 metre daha byk olmaldr. Ayrca "Mobil

Telekomnikasyon ebekelerine Ait Baz ||stasyonlarnn Kurulu Yeri, lmleri, letilmesi ve Denetlenmesi Hakknda

Ynetmelik" hkmlerine de uyulur. |+------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+

b) Byk aralkl hatlarda iletkenlerin ekme gerilmelerini ve bugerilmelere ilikin en byk salglar hesaplamak iin aadaki varsaymlarayr ayr gz nne alnacaktr:

1) letken,1. Blgede -10C2. Blgede -15C3. Blgede -25C4. ve 5. Blgelerde -30Cscaklkta rzgarsz ve buzsuz olarak bulunmaktadr.

2) letken zerinde -5C scaklkta izelge-9'daki buz ykleri vardr.3) 1. Blgede 50C2. Blgede 45C3., 4. ve 5. Blgelerde 40C

scaklklarda rzgar esmedii varsaylacaktr.4) letkenler zerine -5C scaklkta, yatay ve hatta dik ynde rzgar

estii varsaylacaktr. Rzgar kuvveti Madde 48-b/1'de belirtildii biimdehesaplanacaktr.

c) zel durumlar:1) Hat birden fazla blgeden geiyorsa, her blgedeki hat blm o

blgeyeilikin deerlerle hesaplanacaktr.

2) Direkler zerinde malzeme ve kesiti f arkl iletkenlerin bulunmasdurumunda direk akl, en kk akl veren iletkene gre saptanacaktr.

3) 1. Blgede bulunup ykseltisi (kotu) 600 m.'yi aan arazideki hatlarnhesab 2. Blge koullarna, 2. Blgede bulunup ykseltisi 900 m.'yi aanarazideki hatlarn hesab 3. Blge koullarna ve 3. Blgede bulunupykseltisi 1600 m.'yi aan arazideki hatlarn hesab 4. Blge koullarna greyaplacaktr. Bu durumda madde 46-c/1 de gz nne alnmaldr. K karalkl

alak gerilim hatlarnda arazi ykseklik farklar gz nne alnmaz.3 7


38/64

DireklerMadde 47-a) Snflandrma:Direkler aadaki gibi snflandrlr.1) Tayc direkler:Grevleri yalnzca iletkenleri tamak olan ve iletkenlerin tayc baile baland dorusal gzergahta ya da kede kullanlan direklerdir.2) Durdurucu direkler:Grevleri hem hat iletkenlerini tamak, hem de durdurucu ba ile bunlar

tespit etmek olan, dorusal gzergahta ya da kede kullanlan direklerdir.3) Son direkler (nihayet direkleri):Hattn balangcnda ya da sonunda kullanlan direklerdir.4) Ayrm (datm) direkleri:Bir ya da daha ok hattn ayrld yerlerde kullanlan direklerdir.

Direk hesaplar nda gz nne alnacak kuvvetlerMadde 48-a) Dey kuvvetler:Dey kuvvetler, direk ve travers arlklar ile izolatr, iletken

donanm ve aada belirtilen ek yklerden oluur. Tek telli ya da rgliletkenler iin k(karakk)d kg/m.'lik bir buz yk varsaylr. Burada d (mm)olarak iletken apn, (k) blgelere gre deien bir katsayy gsterir.Bu (k) katsaylar izelge 9-'da verilmitir. Direk ve traverslerde buz ykolmad varsaylr.

Montaj yk, iletkenin konsol ya da traverse baland yerde 100kg.olarak alnr.

Direklerin yatayla 30'ye kadar a yapan gelerinin boyutlandrlmasnda,ayrca baka bir yk hesaba katlmakszn bu gelerin ortalarnda 100 kg.'lkbir montaj yk bulunabilecei varsaylacaktr.

b) Yatay kuvvetler:1) Rzgar kuvveti:i) Faz ve toprak iletkenlerine etki eden rzgar kuvvetinin

hesaplanmasnda: 200m.'ye kadar olan rzgar aklklar iin,W = c.p.d.aw (kg) bants,

200m.'den byk olan rzgar aklklar iin,W = c.p.d.(80+ 0,6.aw) (kg) bants kullanlacaktr.

Not: Arazi koullar zorunlu klmadka direk aklklarnn birbirindenok farkl olmamasna dikkat edilecektir.

Burada;c: Rzgarn etkisinde olan enin biimine, byklne ve yatay

niteliinebal dinamik rzgar bas n katsays (izelge-10'a baknz)

p = v2 / 16: Dinamik rzgar basnc (kg/m2) (izelge-11'e baknz),

v: Rzgar hz (m/s),3 8


39/64


40/64

| 15 - 40 | 70| 53|+ --------------------------+ -----------------------------------+ ----------+| 40 - 100 | 90| 68|+ --------------------------+ -----------------------------------+ ----------+|100 - 150 | 115| 86|+--------------------------+-----------------------------------+----------+|150 - 200 | 125| 95|+ --------------------------+ -----------------------------------+ ----------+

(*) Uzun aralkl hatlarda bu deer 53 kg/m2 olarak alnacaktr.2) letken ekme kuvveti:letken ekme kuvvetleri 49 uncu maddedeki eitli yklenme

varsaymlarnagre alnacaktr.

Direklerin hesaplanmas iin yklenme varsaymlarMadde 49- Her tip direin hesaplanmasnda aada o tip diree ilikin

verilen varsaymlardan her biri ayr ayr gz nne alnacaktr. Hatlarndzenlenmesi gerei normal alma durumunda burulma momentininetkisindekalan direklerde ayrca o moment de gz nnde bulundurulmaldr.

a) Tayc direkler:1) Normal tayc direkler:1. Varsaym: Hat dorultusuna dik dorultuda diree, izolatrlere,

iletkenlere ve toprak iletkenlerine gelen rzgar kuvveti ile buzsuz dey

kuvvetler.2. Varsaym: Hat dorultusunda diree ve izolatrlere gelen rzgar kuvvetiile iletkenlerin ve toprak iletkenlerinin en byk ekme kuvvetlerinin %2'sineeit tek yanl ekme kuvveti ve buzsuz dey kuvvetler.

3. Varsaym: Zincir izolatrl hava hatlarnda direkte en byk zorlanmayoluturabilecek bir iletkenin (demet iletkenlerde demeti oluturaniletkenlerden tmnn) ya da bir toprak iletkeninin kopmas durumunda, enbyk ekme kuvvetinin 1/3' (mesnet izolatrl hava hatlarnda 1/5'i) ilebuzlu dey kuvvetler.

Faz iletkeni says altdan fazla olan hatlarda iki fazn iletkenlerininkoptuu varsaylacaktr.

4. Varsaym: (Yalnzca 380 kV ve daha byk gerilimli hava hatlar iin)Her blgeye ilikin normal buz yk zerine, iletkenlere ve toprakiletkenlerine ha t dorultusuna dik dorultuda 20 kg/m2, direklere veizolatrlere 30kg/m2'lik dinamik rzgar basnc ve buzlu dey kuvvetler.

Bu varsaymn uygulanmasnda direin rzgarn etkisinde kalan yzeyi,buznedeniyle %50 arttrlarak alnacaktr.

5. Varsaym: 380 kV ve bunun stndeki ener ji ilet im hatlarnda arlkaklnn yars direin bir tarafnda, teki yars br tarafnda olmak

koulu ile buzlu durumda direin bir yanndaki iletkenler ve toprak4 0


41/64

iletkenleri zerindeki normal buz arlnn %100' ve br yanndakiiletkenleri ve toprak iletkenleri zerindeki normal buz arlnn %50 sikoulunun projede kullanlan ortalama aklk esas alndnda oluturduuhatynndeki fark kuvveti ile buzlu dey kuvvetler (izolatr sapmas gz nnealnacaktr).

2) Kede tayc direkler:1. Varsaym: letkenlerin ve toprak iletkenlerinin en byk ekme

kuvvetlerinin bilekesine eit bir kuvvet ile buzlu dey kuvvetler.2. Varsaym: Hattn a ortayna dik dorultuda diree ve izolatrlere

gelen rzgar kuvveti ile iletkenlerin ve toprak iletkenlerinin en byk ekmekuvvetinin %2 sine eit tek yanl ekme kuvveti ve buzsuz dey kuvvetler.

3. Varsaym: Normal tayc direklerin nc Varsaym'nn ayn.4. Varsaym: (yalnzca 380kV ve daha byk gerilimli hava hatlar iin)

Her blgeye ilikin normal buz yk zerine iletkenlere toprak iletkenlerinehattn aortay dorultusunda ve bileke ynnde 20 kg/m2, direklere veizolatrlere 30 kg/m2'lik dinamik rzgar basnc ve buzlu dey kuvvetler.

Bu varsaymn uygulanmasnda, direin rzgarn etkisinde kalan yzeyi,buznedeniyle %50 arttrlarak alnacaktr.

5. Varsaym: 380 kV ve bunun stndeki enerji iletim hatlarnda arlkaklnn yars direin bir tarafnda, teki yars br tarafnda olmakkoulu ile buzlu durumda direin bir yanndaki iletkenler ve toprakiletkenleri zerindeki normal buz arlnn %100' ve br yanndaki

iletkenler ve toprak iletkenleri zerindeki normal buz arlnn %50'sikoulunun oluturduu hattn a ortayna dik ve paralel dorultudakikuvvetleri ile buzlu dey kuvvetler.

6. Varsaym: +5C'da iletkenlerin ve toprak iletkenlerinin ekmekuvvetlerinin bilekesi ile bu bileke (aortay) ynnde diree,izolatrlere, iletkenlere ve toprak ilet kenlerine gelen rzgar kuvveti vebuzsuz dey kuvvetler.

b) Durdurucu direkler:1) Normal durdurucu direkler:1. Varsaym: letkenlerin en byk ekme kuvvetlerinin bir yanda %100

olduu, teki yanda ise izelge-12'ye uygun bir zayf lama varsaylarakbulunacak bileke kuvvet ile buzlu dey kuvvetler.

2. Varsaym: Direkte en byk zorlamay oluturabilecek biimde iletkenli hatlarda bir iletkenin, ten ok iletkenli hatlarda ise ayntaraftaki iki iletkenin kopmas durumunda en byk ekme kuvvetinin %75'iilebuzlu dey kuvvetler. Demet iletkenler sz konusu olduunda bir demet tekbiriletken gibi varsaylacaktr.

3. Varsaym: Direkte en byk zorlamay oluturabilecek biimde bir

toprak4 1


42/64

iletkeninin kopmas durumunda en byk ekme kuvvetinin %75'i ile buzludeykuvvetler.

4. Varsaym: Hat dorultusuna dik dorultuda diree, izolatrlere,iletkenlere ve toprak iletkenlerine gelen rzgar kuvveti ile buzsuz tm deykuvvetler.

izelge 12- Direk hesaplarnda kullanlacak ekme kuvveti zayf lamayzdeleri

+ --------------------------------------------------+ -----------------------------+|letkenlerin toplam says (toprak iletkeni hari)|Tek yanl zayflamayzdeleri|| |% |+ --------------------------------------------------+ -----------------------------+|2 | 100|+ --------------------------------------------------+ -----------------------------+|3 | 75|+--------------------------------------------------+-----------------------------+|4 | 60|+ --------------------------------------------------+ -----------------------------+|5 | 50|+ --------------------------------------------------+ -----------------------------+|6 ve daha ok | 40|+--------------------------------------------------+-----------------------------+

5. Varsaym: (yalnzca 380kV ve daha byk gerilimli hava hatlar iin)

Her blgeye ilikin normal buz yk zerine iletkenlere, toprak iletkenlerine,hat dorultusuna dik dorultuda 20 kg/m2, direklere ve izolatrlere30 kg/m2'lik dinamik rzgar basnc ve buzlu dey kuvvetler.

Bu varsaymn uygulanmasnda, direin rzgarn etkisinde kalan yzeyi,buznedeniyle %50 arttrlarak alnacaktr.

2) Kede durdurucu direkler:1. Varsaym: letkenlerin en byk ekme kuvvetlerinin bir yanda %100

olduu, teki yanda ise izelge-12'ye uygun bir zayflama varsaylarakbulunacak bileke kuvvet ile buzlu dey kuvvetler.

2. Varsaym: Direkte en byk zorlamay oluturabilecek biimde iletkenli ha tlarda bir iletkenin, ten ok iletkenli hatlarda ise ayntaraftaki iki iletkenin kopmas durumunda en byk ekme kuvvetinin %75'iilebuzlu dey kuvvetler. Demet iletkenler sz konusu olduunda bir demet tekbiriletken gibi varsaylacaktr.

3. Varsaym: Direkte en byk zorlamay oluturulabilecek biimde birtoprak iletkeninin kopmas durumunda en byk ekme kuvvetinin %75'i ile

buzlu4 2


43/64

dey kuvvetler4. Varsaym: + 5C'da ilet kenlerin ve toprak iletkenlerinin rzgarl

durumdaki ekme kuvvetlerinin bilekesi ile bu bileke (aortay) ynndediree, izolatrlere, iletkenlere ve toprak iletkenlerine gelen rzgar kuvvetive buzsuz dey kuvvetler.

5. Varsaym: letkenlerin ve toprak iletkenlerinin en byk ekmekuvvetlerinin bilekesine eit bir kuvvet ile buzlu dey kuvvetler.6. Varsaym: (yalnz 380 kV ve daha byk gerilimli hava hatlar iin)

-5C'da her blgeye ilikin normal buz yk zerine 20 kg./m2'lik rzgarestii varsaylarak iletkenlerin ve toprak iletkenlerin bu durumdaki ekmekuvvetlerinin bilekesi ile bu bileke (aortay) ynnde buzlu iletkenlereve toprak iletkenlerine 20 kg/m2 lik, diree ve izolatrlere 30 kg/m2'likrzgar basnc ve buzlu dey kuvvetler.

Bu varsaymn uygulanmasnda direin rzgarn etkisinde kalan yzeyi buznedeniyle %50 arttrlarak alnacaktr.

c) Son direkler:1. Varsaym: letkenlerin ve toprak iletkenlerinin en byk ekme

kuvvetlerine eit tek yanl bir kuvvet ile buzlu dey kuvvetler. Ayrcailetkenlerin tespit biimlerine gre bir burulma momenti var ise bu moment.

2. Varsaym: Direkte en byk zorlamay oluturabilecek biimde iletkenli hatlarda bir iletkenin, ten ok iletkenli hatlarda ise ayntaraftaki iki iletkenin kopmas durumunda en byk ekme kuvvetinin %100' ilebuzlu dey kuvvetler. (Demet iletkenler sz konusu olduunda bir demet

tekbir iletken gibi varsaylacaktr)3. Varsaym: Direkte en byk zorlamay oluturabilecek biimde bir

toprakiletkeninin kopmas durumunda en byk ekme kuvvetinin %100' ile buzludeykuvvetler.

4. Varsaym: Hat dorultusuna dik dorultuda diree, izolatrlere,iletkenlere ve toprak iletkenlerine gelen rzgar kuvveti ile hat ynnde burzgarl durumdaki ekme kuvvetleri ve dey kuvvetler.

5. Varsaym: (yalnzca 380 kV ve daha byk gerilimli hava hatlar iin)Her blgeye ilikin normal buz yk zerine iletkenlere ve toprakiletkenlerine hat dorultusuna dik dorultuda 20 kg/m2 lik, direklereveizolatrlere 30 kg/m2'lik dinamik rzgar basnc ile hat ynnde budurumdakiekme kuvvetleri.

Bu varsaymn uygulanmasnda, direin rzga

Documents

Elektrik Kuvvetli Akim Tesisleri Yonetmeligi