ELEKTRK TESSLERGENEL TEKNK AR TNAMES

veUYGULAMA ESASLARI

1954

TMMOBELEKTRK MHENDSLER ODASI

ANKARA2012

ISBN:978-605-01-0254-3EMO YAYIN NO:TY/2011/2

ELEKTRK MHENDSLER ODASI

ELEKTRK MHENDSLER ODASI

ELEKTRK TESSLER GENEL TEKNK ARTNAMES

VE

UYGULAMA ESASLARI

11.11.2011

NSZ

Kamu kurumu niteliinde bir meslek kuruluu olan Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii (TMMOB) Elektrik Mhendisleri Odas (EMO), gnn gereklerine, koullarna ve olanaklarna uygun olarak meslein ye toplum ve lke yararlarna gre uygulanmas ve gelitirlmesi iin gerekli abalar gstermek , uzmanlk alannda lke karlarna uygun politikalar reterek bunlar savunmak, kamuoyu oluturmak, ilgilileri uyarmak, resmi makamlar ve teki ilgili kurulularla ibirlii yapmak, nerilerde ve giriimlerde bulunmak, gerektiinde alma alanna ilikin olarak kanuni yollara bavurmak amalar ile kurulmutur.

lkemizde elektrik tesislerinin yaplmasna dair ynetmeliklerin, gnmz teknolojik gelimeleri yannda ok geride kalmas nedeniyle 6235 sayl yasadan gelen grevi gerei EMO mevcut ynetmeliklerin uluslar aras standartlara uygun olarak gncellenmesi almalarn yrtmektedir.

Bu dokman Elektrik Mhendisleri Odasnn yaklak 10 yllk bir almasnn rndr. almalarn sunulduu ilgili bakanlklarn bu taslak almalar deerlendirmesi hedeflenmesine ramen aradan geen 6 yl iinde en ufak bir alma yaplmam olmas, hatta bir deerlendirme komisyonu dahi kurulmam olmas znt vericidir.

Elektrik Mhendisleri Odas, meslein ye toplum ve lke yararlarna gre uygulanmas ve gelitirilmesi iin gerekli abalar gstermek amacyla yapt bu teknik almalar EMO artnamesi olarak yaynlama karar alarak, hem yllarca bu almalarn iinde yer alan hocalarmzn, kamu kurum ve kurulularnda grevli meslektalarmzn ve konusunda uzman yelerimizin emeklerinin zayii etmemek hem de uluslar aras standartlara uygun olarak hazrlanm olan dokmandan projeci ve mteahhit olarak alan yelerimiz ile ileride meslektamz olacak rencilerin faydalanmas ve meslein geliimine katk salamas amalanmtr.

Avrupa Birlii standartlar ile lkemiz koullarna uygun olarak gncellenen Elektrik Tesisleri Ynetmelii Tasla almas Elektrik Mhendisleri Odas stanbul ubesinde kurulan komisyon marifeti ile 2005 yl haziran aynda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlna sunulmutur. Ynetmelik taslann amac elektrik tesisat, elektriksel koruma ve denetleme ile ilgili teknik konulardaki maddelerin Avrupa Birlii EN ortak standardna uygun hale getirilmesi ile ilgili olup elektrik tesislerinin ilk kez devreye alma aamasnda yaplmas gereken denetlemeler ile tesis alrken yaplacak periyodik denetlemeler ynetmeliin en nemli ksmlardr.

Konu ile ilgili standartlar temin ve tercme edilmi, lkemiz koullarna uygun olarak dzenlenmi ve 3,5 yl sren uzun ve zahmetli bir alma sonucu taslak oluturulmu ve bakanla sunulmutur. almalara niversitelerden akademisyenler, kamu kurum ve kurulularnda yllarca kontrolluk ve iletme mdrl yapm yelerimiz de katlmlardr. Bakanlk ise yllar boyu almay incelememi, herhangi bir inceleme komisyonu dahi oluturmamtr. erik incelense elektriksel gvenlik ve korumaya dair tamamen teknik bir ynetmelik olduu, u anda yrrlkte bulunan ynetmeliin idari maddelerinin mevcut ekli ile yeni taslaa aktarld grlecektir.

Tasla Elektrik Mhendisleri Odas tarafndan hazrlanan, 03/12/2003 tarih ve 25305 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Elektrik Tesisleri Hazrlama Ynetmelii gnmz koullarnda proje yaplmasnn yolunu amakla birlikte yrrlkte bulunan bu ynetmelie uygun proje yapabilmek iin gene uluslar aras ynetmeliklere uygun olarak yaplan almann deerlendirilmesi arttr. Bu balamda proje yapma ynetmelii uluslar aras standarda uygun olmasna ramen tesisin yaplmasna dair ynetmeliin eski ve elikilerle dolu olmas nedeniyle, uluslararas standartlardan yararlanlarak oluturulan metin meslektalarmzn faydalanmas iin EMO artnamesi olarak yaynlanmtr.

Bayndrlk Bakanl Yap leri Elektrik Tesisat Genel Teknik artnamesinin gncellenmesi de Elektrik Mhendisleri Odas stanbul ubesindeki Ynetmelikler Komisyonunun almalar arasndadr. Olduka geni katlml oluturulan komisyonda retici firma temsilcileri ve mteahhit firmalar yannda, niversitelerden akademisyenler, kamu kurum ve kurulularnda yllarca kontrolluk ve iletme mdrl yapm yelerimiz ile konusunda uzman yelerimizin mdahil olduu 150 kiilik bir komisyonun yapt bu deerli alma Bayndrlk Bakanlna sunulmasna ramen maalesef dikkate alnmamtr.

Kamu tarafndan yaynlanan artnamelerin ulusal veya uluslar aras kabul grm standartlara uygun tarafsz kurallar koymas gerekir. rnein ESE tipi olarak snflandrlabilecek paratonerler Avrupa Birlii ortak standardnda (EN) ve dolaysyla Trk Standartlarnda (TSE) bulunmamaktadr. Ancak Bayndrlk Bakanlnn yaymlad artnamenin ilk maddelerinde tm malzemelerin TSEli olmas kural haline getirilmiken byk bir elikiyle TSEsi olmayan malzeme art olarak konulmutur.

Uluslar aras EN 62305 standardna uygun Yldrmdan Korunma Ynetmelii, Elektrik Mhendisleri Odas Bursa ubesi tarafndan oluturulan niversitelerden akademisyenler, konusunda uzman yelerimizin katld komisyon marifeti ile uzun erimli bir alma ile oluturulmutur. lke kaynaklarnn doru kullanlmas ekseninde ulusal ve uluslar aras yldrmdan korunma sisteminin yelerimizin kullanmna sunulmas amacyla bu dokman yaymlanmtr. Bu almada da tm ulusal ve uluslar aras mevzuat taranm ulusal ve uluslar aras standartlar dnda herhangi bir kural yaynlanmamtr.

artnamenin hazrlanmasnda emei geen tm meslektalarmza teekkr eder, bu dokmann lkemizdeki elektrik mhendislii almalarnn geliimine katk salamasn dileriz.

ELEKTRK MHENDSLER ODASI42. DNEM YNETM KURULU

ARALIK 2011

NDEKLER

1-ELEKTRK TESSLER GENEL TEKNK ARTNAMES 4

BRNC BLM 5

GENEL ESASLAR1 51- AmA 52- KApSAm 53-DAyANAK 54- TANmLAR 55- BRm fyATLA LGL huSuSLAR 66- SKm BEDELLER 77- hzarat 78- L BRmLER vE LmE ESASLAR 79- pRojELER 810- malat ve montaj detaylar 911- STANDARTLAR 912- herhang br malzemenn yerne kullanlacak malzemeler 913- alan sstemlern kapatlmas, durdurulmas ve balama msaades 914- temzleme ve ayarlar 1015- DENEmELER 1016- almalarn koordne edlmes 1017- ulalablme 1018- d duvarlardak aklklar 1019- zn ve ruhsatnameler 1120- kanun, tzk ve ynetmelkler 1121- sstemlern ve chazlarn bakm, onarm ve temzlklernn yaplmas 11

21.1- Geici kabulden nce 1121.2- Geici kabul ile kesin kabul arasnda 1121.3- Cihaz plakalar 1221.4- Datm tablolar 1221.5- Tantma, iletme ve bakm el kitab 12

KNC BLM 14

KUVVETLI AKIM ELEKTRIK TESISATI 14

22- KApSAm 1423- TABLoLAR 14

23.1- Ana Tablo ve Byk gl Datm tablolar 1423.2- Datm (Tal) tablolar 1623.3- Etan Datm tablolar 1823.4- Saya tablolar 1823.5- Dier tablolar 18

24- tessat hatlar 1924.1- Genel 1924.22- Ykseltilmi deme alt tesisat sistemi 2024.23- Gvenlik ve Gvenlik hatlar 21

25- kablo tayclar ve baral kanallar 2225.1- Kablo tayclar 2225.2- PVC kanallar: 2525.3- Baral kanallar (Busbar) 26

26- alak gerlm ebekes n datm tessler genel teknk artnamesne baknz. 2627- EvRE AyDNLATmAS 2628- AyDNLATmA ARmATRLER 26

28.1- Genel zellikler 2628.2- Akkor lambal aydnlatma armatrleri 2728.3- Fluoresan aydnlatma armatrleri 3028.4-Kompak fluoresan/metal halide lambal sva st/gmme armatrler 3228.5-Dekoratif amal fluoresan lambal asma tavan armatrleri 3228.6-Dekoratif amal fluoresan lambal aluminyum asma tavan armatrleri 3328.7- Yol ve bahe aydnlatma armatrleri 3328.8- Projektrler 3528.9- Ameliyathane Armatrleri 3628.10- Negatoskop (Rntgen filmi aydnlatma cihaz) 37

29- yatakba nteler 3729.1- Youn bakm yatakba nitesi 3729.2- Hasta yatakba nitesi: 3829.3- Hasta odas cihazlar iin gvenli besleme sistemi 39

30- kompanzasyon 40

NC BLM 41

ZAYIF AKIM ELEKTRIK TESISATI 41

31- kl ve numaratrl arma tessatlar 4132- kap zl ve kap otomat tessat 4233- hemre ar sstem 42

33.2- Konvansiyonel hemire ar sistemi 4233.3- Adresli hemire ar sistemi 45

34- BNA TELEfoN TESSAT 4734.1-Kapsam 4734.2- Tanmlar 4734.3- Standartlar 4834.4- Telefon tesisat sortisi (Telefon priz tesisat): 4834.5- Ana hat tesisat: 4834.6- Telefon terminal kutular: 4834.7. Servis salayc irket ebekesine balant tesisat: 4934.8. Bina ii telefon tesisat topraklamas: 4934.9. Bina ii telefon tesisat projesinin hazrlanmasnda uyulacak esaslar: 5034.10- Site ii telefon tesisat: 51

35- KoNvANSyoNEL yANGN ALGLAmA vE uyAR SSTEm 5335.1- Kapsam 5335.2- Sistem tasarm ve genel zellikleri 5335.3- Sistemin ana ve yardmc elemanlar 5435.4- Konvansiyonel Yangn Alglama ve Uyar Kontrol Paneli 5535.5- Konvansiyonel tekrarlayc panel 5535.6- Konvansiyonel dedektrlerin genel zellikleri; 5535.7- Konvansiyonel optik duman dedektr 5635.8- Konvansiyonel sabit scaklk s dedektr 5635.9- Kombine s dedektr 5635.10- Konvansiyonel optik duman ve scaklk dedektr 5635.11- Konvansiyonel n Tipi Duman Dedektr 5635.12- Aktif Hava Emmeli ok Hassas Duman Dedektr 5735.13- Kablo tipi scaklk dedektr 5835.14- Konvansiyonel karbon monoksit gaz dedektr: 5835.15- Konvansiyonel patlayc gaz dedektr 6035.16- Konvansiyonel dhili yangn uyar butonu 6035.17- Konvansiyonel harici yangn uyar butonu 6035.18- Dhili elektronik yangn uyar sireni 6035.19- Dhili elektronik yangn uyar flar 6135.20- Dhili elektronik yangn uyar flarl sireni 61

35.21- Harici elektronik yangn uyar sireni 6135.22- Harici elektronik yangn uyar flarl siren 6135.23- Paralel uyar lambas 61

36- ANALoG ADRESL yANGN ALGLAmA vE uyAR SSTEm 6236.1- Kapsam 6236.2- Sistem tasarm ve genel zellikleri 6236.3- Sistemin ana ve yardmc elemanlar 6336.4- Analog adresli yangn alglama ve uyar paneli 6436.5- Tekrarlayc panel 6536.6- Analog adresli dedektrler 6536.7- Analog adresli optik duman dedektr 6636.8- Analog adresli sabit scaklk dedektr 6636.9- Analog adresli scaklk art hz dedektr 6636.10- Analog adresli kombine optik duman ve scaklk dedektr 6736.11- In tipi duman dedektr 6736.12- Adresli yangn alarm butonu 6736.13- Adresli saha kontrol modlleri 6736.13.1- Adresli ksa devre izolatr modl 6736.13.2-Adresli blge denetim modl 6836.13.3- Adresli Sesli ve/veya kl uyar kontrol modl 6836.13.4- Adresli rle modl 6836.13.5- Adresli kontak izleme modl 6936.14- Dhili elektronik yangn uyar sireni 6936.15- Dhili elektronik yangn uyar flar 6936.16- Dhili elektronik yangn uyar flarl siren 6936.17- Harici elektronik yangn uyar sireni 6936.18- Harici elektronik yangn uyar siren flar 6936.19- Paralel ihbar lambas 6936.20- Yardmc g kayna 6936.21 Adresli patlayc gaz dedektr 7036.22 Adresli karbonmonoksit gaz dedektr 70

37- acl durum aydnlatma ve ynlendrme sstem 7137.1- Kapsam ve genel zellikler 7137.2- Acil durum aydnlatma niteleri: 7237.3- Acil durum ynlendirme niteleri 7437.4- Acil durum dntrme niteleri 76

38- GENEL yAyN (SESLENDRmE) vE ANoNS SSTEm 7838.1- Kapsam 7838.2- Sistem 7838.3- Genel zellikler 7838.4- Kaynak Cihazlar 7938.5- Kontrol Modlleri 7938.6- nykselticiler (Preamplifikatrler) 8038.7- Anons Mikrofon nitesi 8038.8- G Amplifikatr 8138.9- Cihaz Dolab 8138.10- Ses Kontrol Panelleri 8138.11- Hoparlrler 8238.12- Kablolar 82

39- fm-vhf-uhf vE uyDu ANTEN oRTAK Tv SSTEm 8339.1- Kapsam 8339.2- Sistem 8339.3- Genel zellikler 8339.4- Ykselteler (Ana Hat-Datm ve Bina i) 8539.5- Antenler 8639.6- Datc ve blcler 87

39.7- Prizler 8739.8- Kablolar 8739.9- Konnektrler 8739.10- Cihaz dolab 87

40-d kap le konuma sstem 8940.1-Kapsam 8940.2-Kapsam D 8940.3-Tanmlar 8940.4-Sistem 9040.5-Genel zellikler 90

41-ver letm (data) sstem 9241.1- Giri 9241.2- Proje Esaslar 9341.3 rn Esaslar 95

42- kapal devre televzyon (kdtv) sstemler 10042.1- kapsam 10042.2- Genel kurallar 10042.3- Sistem 10042.4- Siyah beyaz kameralar 10142.5- Renkli kameralar 10142.6- Gece / Gndz kameralar 10342.7- Hareketli dome kamera 10442.8- Siyah beyaz monitrler 10542.9- Renkli monitrler 10542.10- LCD monitrler 10642.11- Mercekler 10742.12- Harici kamera mahfazalar ve harici mahfaza ayaklar 10742.13- Dhili kamera ayaklar 10742.14- Saysal kaydediciler 10742.15-Video matriks anahtarlayclar 10842.16- Sinyal datclar 10942.17- Klavyeler 10942.18- Konnektrler 10942.19- Kablolar 10942.20- Fiber optik dntrcler 11042.21- Rack 110

DRDNC BLM 111

TELEFON SANTRALLARI 111

43- ELEKTRoNK Tp TAm oTomATK TELEfoN SANTRAL 11143.1- Kapsam 11143.2- Sistem 11143.3- Genel zellikler 11143.4- letim zellikleri 11243.5- Operatr konsolu 11243.6- Robot operatr ve mesaj kutusu 11343.7- ar kayt, raporlama ve cretlendirme sistemi 11443.8- Teknik dokmanlar 11443.9- Garanti 115

44- SDN Tp SAySAL TELEfoN SANTRAL 11644.1- Kapsam 11644.2- Genel zellikler 11644.3- Sistem zellikleri 11644.4- Abone zellikleri 11944.5- ar alma zellikleri 119

44.6- Operatr zellikleri 12144.7-Telefon setleri ve zellikleri 12144.8- Analog telefon 12444.9- Dect sistemi (kablosuz telefon sistemi) 12444.10. IP Telefon setleri 12444.11- IP telefon uygulamalar (Internet Protokol) 12544.12- Robot operatr ve mesaj kayt (sesli posta) sistemi 12644.13- cretlendirme ve faturalandrma sistemi 12744.14- letme ve bakm zellikleri 12844.15- G kayna (redresr nitesi) 12844.16- Ana datm ats (MDF) 12844.18- Teknik servis ve garanti 12944.19- Tekliflerle birlikte istenen dokmanlar 12944.20- Kontrol ve muayene 13044.21- Sistem kapasitesi 13044.22 lgili Standartlar 131

BENC BLM 133

ASANSRLER 133

45- ASANSR TESSAT 13345.1-Kapsam 13345.2- Asansr snflar: 13345.3- Genel kurallar 13345.4- Asansr boluu (kuyu-kuyu alt ve st boluu) 13645.5- Makina ve makara daireleri 13745.6- Durak kaplar 13745.7- Kabin 13745.8- Kabin kaplar 13745.9- Ask tertibat, halat arln dengeleme ve ar hza kar koruma 13845.10- Klavuz raylar, tamponlar ve snr gvenlik kesicileri 13845.11- Tahrik sistemi 13845.12- Elektrik tesisat ve aksam 13845.13- Elektrik arzalarna kar korunma, kumandalar, ncelikler 13845.14- Uyar levhalar, iaretlemeler ve iletme talimatlar 13845.15- Son kontrol, deneyler ve tutulacak kaytlar 13945.16- Asansr planlar ve hesaplar 13945.17- Asansr tesisatnn kabul 13945.18 lgili Standartlar: 139

ALTINCI BLM 142

YEDEK G KAYNAKLARI 142

46- dzel elektrojen grubu 14246.1- Kapsam 14246.2- Standartlar 14246.3- Boyutlarn kontrolu 14246.4- Dizel motor 14346.5- Dizel motorun genel teknik zellikleri 14346.6- Motorun srekli net faydal gc 14446.7- Motorun yakt tketimi 14446.8- Reglasyon 14546.9- Alternatrn teknik zellikleri 14546.10- Kumanda panosu 14646.12- Ak arj nitesi 14946.13- Montaj 149

46.14- Eitim 15046.15- Teknik dokmantasyon 15046.16- Tekliflerde dizel motora ait bildirilecek teknik zellikler 15146.17- Tekliflerde, alternatre ait bildirilecek teknik zellikler 15246.18- Kabul ilemleri 15246.19- Garanti 15346.20- Yedek malzeme ve avadanlk 15346.21- Uygunluk Kriteri 15346.22- lgili Standartlar 153

YEDNC BLM 154

YILDIRIMDAN KORUNMA (YILDIRIMLIK) TESSLER 154

47- yLDRmDAN KoRuNmA TESSLER 15447.1- Kapsam 15447.2-Yldrmdan korunma sisteminin snflandrlmas, tasarm, tesisi ve bakmna ilikin esaslar 15447.4 - yldrmdan korunma sistemi ( YKS) 16347.5- YKSnin denetim ve bakm 169

SEKZNC BLM 172

KESNTSZ G KAYNAI (UPS) 172

48-STATK upS 17248.1- Kapsam ve genel esaslar 17248.2- A grubu KGK donanmlar 17548.3- B grubu KGK donanmlar 17548.4- C grubu KGK donanmlar 17648.5- D grubu KGK donanmlar 178

DOKUZUNCU BLM 182

KAPI GR KONTROL SSTEMLER 182

49-kartl gr kontrol sstem 18249.1- Kapsam 18249.2- Genel zellikler 18249.3- Sistem 18249.4- Merkezi santral ve iletim yazlm 18249.5- Okuyucu santrallar 18349.6- Yedekli (Backupl) besleme paneli 18349.7- Kart okuyucular 18449.8- Proximity kartlar 18449.9- Manyetik kontak 18449.10- Kap ama butonu 184

ONUNCU BLM 185

SAAT SSTEMLER 185

50- merkez saat sstem 18550.1 Kapsam 18550.2 Sistem 18550.3 Ana saat nitesi 18550.4 Tali saat niteleri 18650.5 Kablolar 18650.6 Montaj 18650.7 Dokmantasyon 186

2-ELEKTRK TESSLER YNETMEL 188

BLM 1 189

AMA, KAPSAM, DAYANAK, UYGULAMA VE TANIMLAR 189

mADDE 1- AmA vE KApSAm 189mADDE 2 - DAyANAK 190mADDE 3 - uyGuLAmA 190mADDE 4- TANmLAR 190

BLM 2 205

GENEL VE YNETIMLE LGILI HKMLER 205

mADDE 5- KSALTmALAR 205madde 6- elektrk tess lern yaplmas 205madde 7- elektrk tessatlarnn letmeye kaydolmas 205madde 8- tessn baka br elektrk tessats tarafndan tamamlanmas 206madde 9- kurulu tesslern detrlmes ya da bytlmes 206madde 10- kurulu glern detrlmes 207madde 11 elektrk tessatsnn e balamas 207madde 12- tessn yapmna balanldnn letmeye bldrlmes 207madde 13 tesste yaplablecek deklkler 207madde 14 yaplm tesslern kullanlmas ve nsanlarn uyarlmas 207madde 15 letmeden elektrk balantsnn yaplmasnn stenmes 207madde 16 kraclarla yap sahpler arasnda anlamazlklar 208madde 17 abonenn ebekeye balanmas 208madde 18 - enerj odas, kablo bacas(kablo aft), datm tablolar, a.g. saya ve saya altlklar, kompanzasyon TESSLER 208mADDE 19- SSTEm SEm 209madde 20 tesslern denetlenmes ve muayenes 209madde 21 elektrk tessatnn sorumluluu 210madde 22- ynetmele uygun olmayan tessler 210madde 23 ynetmele uymayan elektrk tessatlar 210madde 24 tesslerde kullanlacak gereler ve chazlar 210madde 25 gec tessler 210madde 26 zn verlen gerlm deme oran 210madde 27 - zn verlen en byk yk deer 211

BLM 3 212

TEKNIK KONULARLA LGILI GENEL HKMLER 212

mADDE 28- TEmEL pRENSpLER 21228a- elektrk arpmasna kar koruma 21228b - sl etklere kar koruma 21228c - ar akma kar koruma 21328d - hata akmna kar koruma 21328e - ar gerlme kar koruma 213mADDE 29- TASARm 213mADDE 30- ELEKTRK DoNANmNN SEm 216

BLM 4 217

ELEKTRIK TESISATLARININ MONTAJI, DORULANMASI, PERIYODIK DENETIM VE DENEYLERI 217

mADDE 31 - moNTAj 217madde 32- dorulama 217mADDE 33- pERyoDK DENETm vE DENEyLER 217

BLM 5 218

GENEL KARAKTERISTIKLERIN BELIRLENMESI 218

madde 34- ezamanl g 218madde 35 gerlm altnda bulunan letkenlern dzenlenmes ve topraklama sstemnn tp 218madde 36- beslemenn ntel 218madde 37- tessatn devre dzenlemes 219madde 38- d etkler 219mADDE 39- uyumLuLuK 220mADDE 40- BAKm 220

BLM 6 221

GVENLIK NLEMLERI 221

mADDE 41- 221

ELEKTRIK ARPMASINA KARI KORUMA 221

madde 42 dorudan ve dolayl dokunmaya kar brlkte koruma 221madde 43- dorudan dokunmaya kar koruma 224madde 44- dolayl dokunmaya kar koruma 226GENEL 227TN SSTEm 228TT SSTEm 230T SSTEm 231tamamlayc potansyel dengeleme 233madde 45- sl etklere kar koruma 239madde 46- zararl sl etklere ve yangna kar koruma 240madde 47 yanmalara kar koruma 241madde 48- ar snmaya kar koruma 241

AIRI AKIMA KARI KORUMA 242

mADDE 49- GENEL 242

IT SISTEMLERINDE AIRI YK KORUMA CIHAZLARI 243

madde 50 - koruma chazlarnn yaps 243madde 51- ar yk akmna kar koruma 243madde 52- hata akmna kar koruma 244madde 53- ar yk akm ve hata akm korumasnda koordnasyon 249madde 54- besleme kaynann karakterstkler le ar akmn snrlandrlmas 249ar gerlme kar koruma 250madde 55- atmosfer kaynakl veya anahtarlama nedenyle ortaya kan ar gerlmlere kar koruma 250madde 56- dk gerlme kar koruma 251mADDE 57- AyRmA vE ANAhTARLAmA 252mADDE 58- AyRmA 253mADDE 59- mEKANK BAKm N AmA 254madde 60- acl anahtarlama 255madde 61- levsel anahtarlama (kontrol-kumanda-fonksyon) 256

BLM 7 258

DI ETKILERLE OLUAN TEHLIKELERE KARI KORUMA NLEMLERININ SEIMI 258

madde 62- yangn tehlkes bulunan alanlarda alnacak nlemler 258

BLM 8 261

DONANIMIN SEIMI VE MONTAJI 261

mADDE 63- GENEL 261mADDE 64- STANDARTLARA uyGuNLuK 261madde 65- alma artlar ve d etkler 261

madde 66- aretleme 262madde 67- peryodk kontrol, deneme ve uyarlar 265madde 68- karlkl zararl etkler 267mADDE 69- hAT SSTEmLERNN TpLER 267

TABLO 8 269Hat Sistemlerinin Seilmesi 269TABLO 9 270Hat Sistemlerinin Montaj 270Tesisat Yntemleri (rnekler) 271Tablo 10 un devam 273Tablo 10un devam 274Tablo 10un devam 275Tablo 10un devam 276

madde 71- akm tama kapasteler 281madde 72- letkenlern kestler 284madde 73 tketc tesslernde gerlm dm 285madde 74- elektrksel balantlar 287madde 75- yangn yaylmasn nlemek n sem ve montaj artlar 289madde 76- der tessatlara yaknlk 290madde 77- devamll salayc koruma ve temzlk le lgl sem ve montaj 292

BLM 9 293

BALAMA TESISLERI 293

(KORUMA, AYIRMA VE ANAHTARLAMA IIN) 293

mADDE 78- oRTAK KuRALLAR 293madde 79- elektrk arpmasna kar koruma chazlar 293madde 80- dk gerlme kar koruma chazlar 296madde 81- ayrma ve anahtarlama chazlar 296

BLM 10 299

TOPRAKLAMA DZENLEMELERI VE KORUMA LETKENLERI 299

mADDE 82- GENEL 299madde 83- topraa olan balantlar 299mADDE 84- KoRumA LETKENLER 301madde 85- koruma amal topraklama dzenlemeler 305madde 86- koruma ve fonksyon amal brlek topraklama dzenlemeler 305mADDE 87- poTANSyEL DENGELEmE LETKENLER 306

BLM 11 307

DIER CIHAZLAR 307

mADDE 88- ENERj RETm BRmLER 307mADDE 89- DNER mAKNELER 310mADDE 90- AKSESuARLAR 311mADDE 91- TKETm ARALAR 313mADDE 92- TRANSfoRmATRLER 315

BLM 12 317

GVENLIK SISTEMLERI LE LGILI GERELER 317

mADDE 93- GENEL 317mADDE 94- KAyNAKLAR 317mADDE 95- DEvRELER 318madde 96- chazlarn uygun kullanm 318

madde 97- paralel alamayan besleme kaynaklarna sahp gvenlk sstemler le lgl zel kurallar. 318madde 98- paralel alablen besleme kaynaklarna sahp gvenlk sstemler le lgl zel kurallar. 318

BLM 13 320

LK DENETLEME VE DENEYLER 320

mADDE 99- GENEL 320madde 100- gzle denetleme 320mADDE 101- DENEmELER 321madde 102- tessattak eklemeler ve deklkler 326

BLM 14 327

PERIYODIK DENETLEME VE DENEYLER 327

mADDE 103- GENEL 327madde 104- denetleme ve deney skl 327

BLM 15 329

BELGELENDIRME VE RAPORLAMA 329

mADDE 105- GENEL 329madde 106- lk kontroller 329madde 107- deklkler ve eklemeler 330mADDE 108- pERyoDK 330

BLM 16 331

ZEL TESISATLAR VEYA YERLER IN ZEL KURALLAR 331

mADDE 109- GENEL 331madde 110- banyo ve du bulunan yerler 331madde 111- yzme havuzlar ve der havuzlar 335madde 112- saunalarn scak blmler 340madde 113- yapm alanlar (antye tessler) 342madde 115- dar letken yerler (hareket snrlandrc alanlar) 346madde 116- koruma letkennden normal artlarda byk akmlar geen chazlarn tessatlarndak topraklama KuRALLAR 347madde 117- karavanlar, ve motorlu karavanlar n elektrk tessat 350elektrk beslemes n talmatlar 352balant yaplrken: 352balanty keserken: 352mADDE 118- KARAvAN pARKLAR N ELEKTRK TESSAT 354mADDE 119 TBB yERLER 355madde 120- d aydnlatma 363madde 121- fuar, gster ve serg mahaller, srkler, lunaparklar 364mADDE 122- moBLyALAR 368madde 123- hareket edeblen ara tp brmler veya tanablr brmler 369madde 124- marnalar ve kk zel gez tekneler 371madde 125 letm tessler ve der tessler 374

BLM 17 375

SON HKMLER 375

madde 126 - yrrle lkn hkmler 375

EK A 376

AKIM TAIMA KAPASTELER 376

a.1 gr 376a.2 evre scakl 376a.3 topran termk drenc 376a.4 yaltlm letken veya kablo gruplar 377a. 5 farkl kestler olan gruplar 377a. 6 tessat yntemler 378

TABLO A.1 TESISAT DEME YNTEMLERINE GRE KULLANILACAK AKIM TAIMA KAPASITELERI LISTESI 380

TABLO A.2 TABLO A.1DEKI TESISAT EKILLERINE GRE AKIM TAIMA KAPASITELERI 382

TABLO A.3 TABLO A.1DEKI TESISAT EKILLERINE GRE AKIM TAIMA KAPASITELERI 383

TABLO A.4 TABLO A.1DEKI TESISAT EKILLERINE GRE AKIM TAIMA KAPASITELERI 384

TABLO A.5 TABLO A.1DEKI TESISAT EKILLERINE GRE AKIM TAIMA KAPASITELERI 385

TABLO A.6 TABLO A.1 DEKI C TESISAT YNTEMINE GRE AKIM TAIMA KAPASITELERI 386

TABLO A.7 TABLO A.1 DEKI C TESISAT YNTEMINE GRE AKIM TAIMA KAPASITELERI 387

TABLO A.8 TABLO A.1 DEKI E, F VE G TESISAT YNTEMLERINE GRE AKIM TAIMA KAPASITELERI 388

TABLO A.9 TABLO A.1 DEKI E, F VE G TESISAT YNTEMLERINE GRE AKIM TAIMA KAPASITELERI 389

TABLO A.10 TABLO A.1 DEKI E, F VE G TESISAT YNTEMLERINE GRE AKIM TAIMA KAPASITELERI PVC YALITIM BAKIR ILETKEN 390

TABLO A.11 TABLO A.1 DEKI E, F VE G TESISAT YNTEMLERINE GRE AKIM TAIMA KAPASITELERI PVC YALITIM ALUMINYUM ILETKEN 391

TABLO A.12 TABLO A.1 DEKI E, F VE G TESISAT YNTEMLERINE GRE AKIM TAIMA KAPASITELERI 392

TABLO A.13 TABLO A.1 DEKI E, F VE G TESISAT YNTEMLERINE GRE AKIM TAIMA KAPASITELERI 393

TABLO A. 14 300C SICAKLIKTAN FARKLI HAVA SICAKLIKLARINDA DENMI KABLOLAR IIN DZELTME FAKTRLERI 394

TABLO A. 15 20 0CDAN FARKLI TOPRAKTA KANAL IINDEKI KABLOLARIN AKIM TAIMA KAPASITELERINE UYGULANACAK DZELTME FAKTRLERI 395

TABLO A.16 TOPRAIN TERMIK DIRENCININ 2,5 K-M/W DEN FARKLI OLDUU YERLERDE GML KANAL IINDEKI KABLOLARDA D YNTEMI IIN AKIM TAIMA KAPASITELERINE UYGULANACAK DZELTME FAKTRLERI. 395

TABLO A.17 BIRDEN FAZLA DEVRE YA DA BIRDEN FAZLA OK DAMARLI KABLO GRUPLARI IIN TABLOLAR 396

TABLO A.18 DORUDAN TOPRAKTA GML BIR DEVREDEN FAZLA KABLOLAR IIN ZAYIFLATMA FAKTRLERI 397

TABLO A.19 TOPRAA GML KANAL IINDE BIR DEVREDEN FAZLA KABLOLAR IIN ZAYIFLATMA FAKTRLERI 398

TABLO A.20 GRUP OLARAK, HAVADA DENMI OK DAMARLI KABLOLARA UYGULANACAK ZAYIFLATMA FAKTRLERI. 399

TABLO A. 21 TEK DAMARLI KABLOLARIN GRUP HALINDE DENMESINDE UYGULANACAK ZAYIFLATMA FAKTRLERI. 400

TABLO B.1 AKIM TAIMA KAPASITELERI 401

TABLO B. 2 AKIM TAIMA KAPASITELERI. 402

TABLO B. 3 GRUP DEVRELER YA DA GRUP OK DAMARLI KABLOLAR IIN ZAYIFLATMA FAKTRLERI. 403

EK B 404

EZAMANLILIK KATSAYILARI VE EN BYK GCN BELRLENMES 404

b.1 tarfler : 404b.2 ezamanllk katsays 404konut dndak bnalarda aydnlatma ykler n ezamanllk katsaylar 406konut dndak bnalarda przler n ezamanllk katsays 407asansrler n ezamanllk katsays 407ezamanl ykn belrlenmes n rnekler 407

EK C 409

GERLM DM HESABI 409

EK D 413

FAZLI SSTEMLERDE HARMONK AKIMLARIN ETKS 413

EK E 415

GIRI 415

ELEKTRK TESSAT BELGES 418

ELEKTRK TESSAT BELGES 419

VERENLER N AIKLAMA (BELGEYE EKLENECEK) 419

ABONE BILGILERI: 421

DENETLEME LSTES 423

DENEY SONULARI LSTES 424

DENEY SONULARI LISTESININ DOLDURULMASI ILE ILGILI AIKLAMA NOTLARI 425

FORM 4 427

EK F 429

TIBB YERLERN GVENLK HZMETLER N SINIFLANDIRMA VE GRUP NUMARALARININ AYRILMASI N RNEKLER 429

TABLO F.1 429

RNEKLERIN LISTESI 429

EK G 432

EKLLER 432

3- ELEKTRK DAITIM TESSLER GENEL TEKNK ARTNAMES 447

BLM 1 - GENEL 448

BLM 2 - DREKLER 448

a - demr drekler 448b - beton drekler 449c - aa drekler 450

BLM 3- LETKENLER VE KABLOLAR 451

a - plak letkenler: 451b - yeralt kablolar: 454

BLM 4- HAVA HATTI ZOLATRLER 460

BLM 5- PARAFUDRLAR 461

BLM 6- BARALAR (TOPLAYICI UBUKLAR) 461

BLM 7- TOPRAKLAMALAR 462

BLM 8- TRANSFORMATRLER 463

a-g transformatrler 463b-l transformatrler 465

BLM 9- YKSEK GERLM DEVRE KESC VE AYIRICILARI 467

BLM 10- YKSEK GERLM HCRELER 469

a - esk tp ak hcreler 469b - metal mahfazal hcreler: 470

BLM 11- A.G. DAITIM TABLOLARI 470

BLM 12- ESK (MEVCUT) EBEKENN SKLMES 475

YILDIRIMDAN KORUNMA YNETMEL 478

BRNC BLM 478

AmA vE KApSAm 478DAyANAK 478uyGuLAmA 478TANmLAR 478a) yldrmdan koruma sstemne lkn tanmlar: 479b) yldrmla lgl rsk ynetmne lkn tanmlar: 482c) elektrk ve elektronk sstemlere lkn tanmlar: 482

KNC BLM 484

YILDIRIMDAN KORUMA SSTEMLERYLE LGL GENEL KURALLAR 484

GENEL KuRALLAR 484mADDE 5 484a) yldrmn yapda meydana getrd hasarlar: 484

1) Yldrmn yap zerindeki etkileri: 4842) Yapya verilen hasarn kaynaklar ve tipleri: 484

b) hzmet tessatna gelen hasar: 485

1) Yldrmn hizmet tesisatna etkileri: 4852) Hizmet tesisatna verilen hasarn kaynaklar ve tipleri: 485

c) kayp tpler: 486izelge 1 Yldrm dme noktalarna gre bir yapdaki hasar kaynaklar, hasar tipleri ve kayp tipleri 486izelge 2 Yldrm dme noktalarna gre hizmet tesisatnda meydana gelen hasarlar ve kayplar 486

yldrmdan korunma htyac ve ekonomk uygunluk 487mADDE 6 487a) yldrmdan korunma htyac: 487b) yldrmdan korunmann ekonomk uygunluu: 487KoRuNmA NLEmLER 488mADDE 7- 488a) dokunma ve adm gerlmlernden dolay canllarn zarar grmesn azaltmak n alnacak korunma nlemler: 488b) fzksel hasar azaltmak n alnacak korunma nlemler: 488c) elektrk ve elektronk sstemlern arzasn azaltmak n alnacak korunma nlemler: 488

1) Yaplar iin: 4882) Hizmet tesisatlar iin: 488

yaplarn ve hzmet tessatlarnn korunmas n temel ltler 488mADDE 8- 489a) yldrmdan korunma dzeyler (ykd): 489

izelge 3 YKDye gre yldrm parametrelerinin en byk deerleri 489izelge 4 YKDye karlk gelen yldrm parametrelerinin en kk deerleri ve bunlara ilikin yuvarlanan kre yaraplar 491

b) yldrmdan korunma blgeler (ykb): 491c) yaplarn korunmas 491

1) Fiziksel hasar ve lm tehlikesini azaltmak iin korunma: 4912) sistemlerin korunmas: 492

d) hzmet tessatlarnn korunmas 492

NC BLM 493

RSK YNETM 493

rsk ynetmnn genel lkeler 493mADDE 9 493genel: 493B) hASARLAR vE KAypLAR 493c) rsk ve rsk bleenler: 493

1) Risk (R): 493izelge 5 Her tr hasar ve kayp iin yaplardaki riskler 494

2) Yapya den yldrmdan dolay yap iin risk bileenleri 4943) Yapnn yaknna den yldrmdan dolay yap iin risk bileenleri 4944) Yapya bal bir hizmet tesisatna den yldrmdan dolay yap iin risk bileenleri 4945) Yapya bal bir hizmet tesisatnn yaknna den yldrmdan dolay yap iin risk bileenleri 4956) Bir hizmet tesisatna den yldrmdan dolay hizmet tesisat iin risk bileenleri 4957) Bir hizmet tesisatnn yaknna den yldrmdan dolay hizmet tesisat iin risk bileenleri 495

d) br yapyla lgl rsk bleenlernn hesaplanmas: 4951) Yalnzca patlama riski olan yaplar ve i sistemlerin arzalanmasnn insan hayatn tehlikeye sokabilecei hastaneler gibi yerler iin. 4952) Yalnzca hayvan telefi olabilecek yerler iin. 495

izelge 6- Bir yapda sz konusu olabilecek her tr kayp iin risk bileenleri 4961) Hasar kaynana gre risk bileenlerinin hesaplanmas 4962) Hasar tipine gre risk bileenlerinin hesaplanmas 496

e) br hzmet tessat le lgl rsk bleenlernn hesaplanmas 496izelge 7- Bir hizmet tesisatnda sz konusu olabilecek her tr kayp iin risk bileenleri 497

1) Hasar kaynana gre risk bileenlerinin hesaplanmas 4972) Hasar trne gre risk bileenlerinin hesaplanmas 497

f) rsk bleenlern etkleyen faktrler 497

1) Bir yapda risk bileenlerini etkileyen faktrler 497izelge 8 - Bir yapda risk bileenlerini etkileyen faktrler 498

2) Bir hizmet tesisatnda risk bileenlerini etkileyen faktrler 498izelge 9 - Bir hizmet tesisatnda risk bileenlerini etkileyen faktrler 498

RSK yNETm 498mADDE 10- 498a) temel admlar: 498b) rsk hesaplanacak yap 499c) rsk hesaplanacak hzmet tessat 499d) katlanlablr rsk, RT: 499

izelge 10 - Katlanlabilir riskin (RT) nerilen deerleri 499e) korunma gerekllnn rdelenmes n br yol 499f) korunmann ekonomk adan deerlendrlmes prosedr 500G) KoRuNmA NLEmLERNN SEm 500yaplar n rsk bleenlernn hesaplanmas 502A) TEmEL DENKLEm 502b) yapya den yldrmdan kaynaklanan rsk bleenlernn hesaplanmas (s1) 503c) yapnn yaknna den yldrmdan kaynaklanan rsk bleenlernn hesaplanmas (s2) 503d) yapya bal hzmet tessatna den yldrmdan kaynaklanan rsk bleenlernn hesaplanmas (s3) 503e) yapya bal br hzmet tessatnn yaknna den yldrmdan kaynaklanan rsk bleenlernn hesaplanmas (s4) 503

izelge 11 Bir yapda risk bileenlerini deerlendirmek iin kullanlacak parametreler 504f) yaplar n rsk bleenler hesabnn zet 504

izelge 12- Farkl kaynaklarn neden olduu farkl hasar tiplerine gre yaplar iin risk bileenlerinin hesab 505g) yaplarn blmlere ayrlmas (zS) 505h) blmlere (zS) ayrlm yaplarn rsk bleenlernn deerlendrlmes 505

1) R1, R2 ve R3 riskleri 5052) R4 riski 506

hzmet tessatlar n rsk bleenlernn hesaplanmas 506mADDE 12- 506temel denklem: 506b) hzmet tessatna den yldrmdan kaynaklanan rsk bleenlernn hesaplanmas (s3) 506

izelge 13 Bir hizmet tesisatnda risk bileenlerini hesaplamak iin kullanlacak parametreler 507c) hzmet tessatnn yaknna den yldrmdan kaynaklanan rsk bleenlernn hesaplanmas (s4) 507e) hzmet tessat n rsk bleenlernn zet 508

izelge 14- Farkl kaynaklarn neden olduu farkl hasar tiplerine gre yaplar iin risk bileenleri 508f) hzmet tessatlarnn blmlere (sS) AyRLmAS 508

DRDNC BLM 509

YAPILARIN VE NDEK CANLILARIN KORUNMASI 509

yLDRmDAN KoRuNmA SSTEm (yKS) 509a) yks snf: 509

izelge 15 YKD ile YKS snf arasndaki iliki 5091) YKS snfna bal veriler; 5092) YKS snfna bal olmayan veriler; 509

B) yKSNN TASARm 509c) betonarme yaplarda elk skeletn elektrksel srekll 509d yldrmdan korunma sstem (d yks) 510mADDE 14 510a) genel: 510

2) D YKSnin seimi: 5103) Doal bileenlerin kullanm: 510

b) yakalama ucu sstemler 510konumlandrma: 510

izelge 16 YKS snfna gre yuvarlanan kre yaraplar, kafes boyutlar ve koruma asnn en byk deerleri 511

2) Yksek yaplarn yan cephelerine yldrm arpmalarna kar yakalama ular: 5113) Yapl: 5124) Doal bileenler: 512

izelge 17 Yakalama ucu sistemlerindeki metal levhalar veya metal borularn en kk kalnlklar 512c) ndrme letkenler sstem 513

1) Genel: 5132) Ayrlm YKSde iletkenlerin yerletirilmesi: 5133) Ayrlmam bir YKSde iletkenlerin yerletirilmesi: Her ayrlmam YKS iin, mimari ve uygulamadaki kstlamalara tbi olarak, en az iki indirme iletkeni olmal ve bu iletkenler korunacak yapnn etrafna dzgn biimde datlmaldr. ndirme iletkenleri arasndaki uzaklklar, izelge 18de verilmitir. 513

izelge 18- YKS snfna uygun indirme iletkenleri arasnda ve kuaklama iletkenleri arasndaki uzaklklar 5144) Yapl: 5145) Doal bileenler: 5156) Deney ek yerleri: 515

D) TopRAK SoNLANDRmA SSTEm 5151) Genel: 5152) Genel koullarda topraklama dzenlemesi: 5153) Topraklama elektrotlarnn tesis edilmesi: 5164) Doal topraklama elektrotlar: 517

e) bleenler: 517izelge 19 YKSde kullanlan malzemeler ve kullanm koullar 517

f) malzeme ve boyutlar 518izelge 20- Yakalama ucu iletkenleri, yakalama ubuklar ve indirme iletkenlerine ilikin malzeme, biim ve en kk kesit alan 518izelge 21 Topraklama elektrotlarna ilikin malzeme, biim ve en kk boyutlar 519

yldrmdan korunma sstem ( yks) 519mADDE 15- 519A) GENEL 519b) yldrm e potansyel kuaklamas 520

izelge 22- Farkl kuaklama baralarn birbirine veya toprak sonlandrma sistemine balayan iletkenlerin en kk kesitleri 520izelge 23- metal tesisatlar kuaklama baralarna balayan iletkenlerin en kk kesitleri 521

c) d yksnn elektrksel yaltm 522izelge 24 - D YKSnin yaltlma hesabnda kullanlan ki katsaylar 522izelge 25 - D YKSnin yaltlma hesabnda kullanlan kc katsaylar 522izelge 26 - D YKSnin yaltlma hesabnda kullanlan km katsaylar 522

yksnn bakm ve gzden gerlmes (muayenes) 523mADDE 16 523A) muAyENELERN uyGuLANmAS 523B) muAyENELERN SRAS 523c) bakm 523dokunma ve adm gerlmlernden dolay canllara verlecek zarara kar koruma nlemler 523dokunma gerlmlerne kar koruma nlemler: 523b) adm gerlmlerne kar koruma nlemler: 524

BENC BLM 525

YAPI NDEK ELEKTRK VE ELEKTRONK SSTEMLERN KORUNMASI 525

yLDRm ELEKTRomANyETK DARBELERNDEN KoRuNmA SSTEmLERNN TASARm vE TESS 525mADDE 18) 525A) yEKS TASARm 527B) yLDRmDAN KoRuNmA BLGELER (yKB) 528d blgeler 528 blgeler (dorudan yldrm boalmalarna kar korumal) 528c) yeks dek temel koruma nlemler 530topraklama ve kuaklama 531mADDE 19 531

A) TopRAK SoNLANDRmA SSTEm 531b) kuaklama ebekes: 532b) kuaklama baralar: 536d) ykb snrnda kuaklama 537e) kuaklama bleenlerne lkn malzemeler ve boyutlar. 537

izelge 27 - Kuaklama bileenleri iin en kk kesitler 537manyetk ekranlama ve manyetk alandan etklenmeyecek eklde hat gzergah oluturma 537mADDE 20) 537a) hacmsel ekranlama: 537b) hatlarn ekranlanmas: 538c) hat gzerghlarnn belrlenmes: 538d) d hatlarn ekranlanmas: 538e) manyetk ekranlarn malzemeler ve boyutlar: 538DKD LE KoRumA 538mADDE 21) 538yEKSN yNETm 539mADDE 22) 539A) yEKS yNETm pLAN 539

izelge 28 Yeni binalar ve binalarn inaatnda veya kullanmnda ok fazla deiiklikler iin YEKS ynetim plan 540b) yeksn gzden gerlmes (muayenes) ve bakm 540

ALTINCI BLM 541

YKS VE YEKSN GZDEN GERLMES VE BAKIMI 541

yksnn gzden gerlmes (muayenes) ve bakm 541mADDE 23- 541a) gzden germe (muayeneler) 541

1) Gzden geirmenin kapsam: 541izelge 29 Bir YKSye ilikin gzden geirme aralk st snrlar 541

2) Gzden geirmelerin sras 542b) bakm: 543

1) Genel aklamalar: 5432) Bakm ilemi: 5443) Bakm belgeleri: 544

yeksn gzden gerlmes (muayenes) ve bakm 544mADDE 24- 544a) yeksn gzden gerlmes: 544

1) Gzden geirme (muayene) ilemleri 5452) Gzden geirme raporu: 545

b) bakm: 545

YEDNC BLM 546

SON HKMLER 546

mADDE 25- 546yRTmE 546mADDE 26 546

EK A 547

YILDIRIM AKIMI PARAMETRELERI 547

a.1 yere den yldrmlar 547a.2 yldrm akm parametreler: 548a.3 ykd n en byk yldrm akm parametrelernn belrlenmes: 548a.3.1 brnc ksa darbe ve uzun darbe: 549

izelge A.1 CIGREden alnan yldrm akm parametreleri 550a.3.2 sonrak ksa darbe: 550

izelge A.2 Yldrm akm parametrelerinin logaritmik normal dalm - CIGREden alnan %95 ve %5 deerlerinden hesaplanan ortalama ve salma log deerleri 551

a.4 en kk yldrm akm parametrelernn saptanmas: 551

EK B 552

YILDIRIM AKIMININ ZAMAN FONKSIYONLARI 553

izelge B.1 Ksa yldrm akm parametreleri 553

EK C 556

DENEYSEL AMALI YILDIRIM AKIMLARININ BENZETIMI 556

c.1 genel: 556c.2 brnc ksa darbenn zgl enerjsnn ve uzun darbenn yknn benzetm: 556

izelge C.1 - Birinci ksa akm darbesi parametreleri 556izelge C.2 - Uzun akm darbesi parametreleri 556

c.3 ksa akm darbelernn cephe dklnn benzetm: 557izelge C.3 - Ksa darbeler iin deney parametreleri 557

EK-D 559

YKS BILEENLERI ZERINDE YILDIRIMIN ETKISININ BENZETIMI IIN DENEY PARAMETRELERI 559

d.1 genel: 559d.2 dme noktasyla lgl akm parametreler: 559

izelge D.1 Farkl YKS bileenleri ve farkl YKDler iin yldrm parametreleri 559d.3 akm paylam: 560d.4 yldrm akmnn hasara yol aan etkler 560

izelge D.2 YKS bileenlerinde kullanlan baz malzemelerin zellikleri 561izelge D.3 W/Rye bal olarak farkl kesitlerdeki iletkenlerin scaklk artlar 561

d.6 darbe koruma dzen (dkd): 567d.7 yks bleenlernn deneylernde kullanlacak deney parametrelernn zet: 568

EK-E 569

FARKLI NOKTALARA DEN YILDIRIMLARDAN KAYNAKLANAN DARBELER 569

e.1 yapya den yldrmlardan kaynaklanan darbeler (hasar kayna s1) 569izelge E.1 Zemin zdirencine gre topraklama empedanslar Z ve Z1 570

e.2 yapya bal hzmet tessatlarna den yldrmlardan kaynaklanan darbeler 570izelge E.2 Yldrmdan dolay beklenen ar akmlar 571

e.3 endksyon etklernden kaynaklanan darbeler (hasar kayna s1 veya s2): 571e.4 dkdlerle lgl genel blgler 571

EK F 572

YILLIK TEHLIKELI OLAY SAYISININ (N) DEERLENDIRILMESI 572

f.1 genel: 572izelge F.1 Trkiyedeki ehir merkezleri iin ortalama yldrml gn saylar 572

f.2 yapya ve yapya bal br hatta yldrm dmesnden kaynaklanan ortalama yllk tehlkel olay saysnn (NDA) deerlendrlmes 573

izelge F.2- Hesaplama yntemine gre toplama alan deerleri 574izelge F.3 Yerleim faktr (Cd) 576

f.3 yapnn yaknna yldrm dmesnden kaynaklanan ortalama yllk tehlkel olay saysnn (Nm) hESAB 577f.4 hzmet tessatna yldrm dmesnden kaynaklanan ortalama yllk tehlkel olay saysnn (NL) hESAB 577

izelge F.4 Hizmet tesisatnn zelliklerine gre toplama alanlar (Al ve Ai) 577zelge f.5 transformatr faktr (C

T) 578

f.5 hzmet tessatnn yaknna yldrm dmesnden kaynaklanan ortalama yllk tehlkel olay saysnn (Nl) hESAB

578

izelge F.6 evre faktr (Ce) 578

EK G 580

BIR YAPININ HASARLANMA OLASILIININ (PX) HESABI 580

g.1 yapya den yldrmlarn canllara zarar verme olasl (PA): 580izelge G.1 Yapya den yldrmdan kaynaklanan tehlikeli dokunma ve adm gerilimleri nedeniyle canllarn zarar grmesi olaslklar (PA) 580

g.2 yapya den yldrmlarn fzksel hasara neden olma olasl (PB): 580izelge G.2 Fiziksel hasarn azaltlmas nlemlerine gre (PB) deerleri 580

g.3 yapya den yldrmlarn sstemlern arzalanmasna yol ama olasl (Pc): 580izelge G.3- YKDye bal olarak PDKD olaslklar 580

g.4 yapnn yaknna den yldrmlarn sstemlern arzalanmasna neden olma olasl (Pm): 581izelge G.4 - KMS iin PMS olaslklar 581izelge G.5 sistemler iindeki iletkenlere bal olarak KS3 faktrleri 582

g.5 hzmet tessatna den yldrmlarn canllarn zarar grmesne neden olma olasl (Pu): 582izelge G.6 Kablo ekranlama direncine (RS) ve donanmn darbe dayanm gerilimine (UW) bal olarak PLD olaslk deerleri 582

g.6 hzmet tessatna den yldrmlarn fzksel hasara neden olma olasl (Pv): 583g.7 hzmet tessatna den yldrmlarn sstemlern arzalanmasna neden olma olasl (PW): 583g.8 yapya gren hzmet tessatnn yaknna den yldrmlarn stemlern arzalanmasna neden olma olasl (Pz): 583

izelge G.7 Kablo ekranlama direncine (RS) ve donanmn darbe dayanm gerilimine (UW) bal olarak PLI deerleri 583

EK H 584

BIR YAPIDA KAYIPLARIN (LX) BELIRLENMESI 584

h.1 ortalama bal yllk kayp mktar: 584h.2 can kayb 584

izelge H.1 - Lt , Lf ve Lo iin ortalama deerler 584izelge H.2 Topraa ve baslan yerin yzeyine bal olarak ra, ru deerleri 585izelge H.3 Yangn sonularn azaltmaya ynelik nlemlere bal olarak rp deerleri 585izelge H.4 Yapnn yangn riskine bal olarak rf deerleri 585izelge H.5 zel tehlike olmas halinde hz faktr deerleri 586

h.3 kamu hzmetlernn kabul edlemeyecek eklde kayb: 586izelge H.6 - Lf ve Lo iin ortalama tipik deerler 586

h.4 kltrel mrasn kayb 586h.5 ekonomk kayp 587

izelge H.7 Lt, Lf ve Lo iin ortalama deerler 587

EK I 588

HIZMET TESISATINA HASAR GELMESI OLASILIININ (PX) HESAPLANMASI 588

.1 metal letkenl hatlar 588izelge I.1 Ekranl hattn zelliklerine bal olarak Kd faktrleri 588izelge I.2 Korunma nlemlerine bal olarak Kp faktrleri 588izelge I.3 Kablo tipine bal olarak UW darbe dayanma gerilimi deerleri 588izelge I.4 Cihaz tipine bal olarak UW darbe dayanm gerilimi deerleri 589izelge I.5 - Arza akmna (Ia) bal olarak PB, PC, PV ve PW deerleri 589

EK J 591

HIZMET TESISATINDAKI KAYIPLARIN (LX) DEERLENDIRILMESI 591

izelge J.1 Lf ve Lo iin deerler 591j.3 ekonomk kayp: 591

EK K 592

ANAHTARLAMA AIRI GERILIMLERI 592

EK L 593

KAYIP MALIYETININ HESAPLANMASI 593

EK M 594

YAPILAR IIN RNEK ALIMA 594

m.1 tekl ev: 594izelge M.1- Yap verileri ve zellikleri 594izelge M.2- sistemlerin ve bunlarn bal olduu giren hatlarn verileri ve zellikleri 595izelge M.3- Z2 blgesi (bina ii) zellikleri 595izelge M.4- Yaplarn ve hatlarn toplama alanlar 596izelge M.5- Beklenen yllk tehlikeli olay says 596izelge M.6- lgili risk bileenleri ve hesaplanmas 596izelge M.7- Risk bileenlerini hesaplama sonular 597

m.2 tcar bnalar 597izelge M.8- Yap zellikleri 598izelge M.9- elektrik sistemlerinin ve bunlarn bal olduu elektrik hatlarnn zellikleri 598izelge M.10- iletiim sistemlerinin ve bunlarn bal olduu iletiim hatlarnn zellikleri 599izelge M.11- Z1 blgesi (bina giri alan) zellikleri 599izelge M.12- Z2 blgesi (bahe) zellikleri 599izelge M.13- Z3 blgesi (ariv) zellikleri 599izelge M.14- Z4 blgesi (brolar) zellikleri 600izelge M.15- Z5 blgesi (bilgisayar merkezi) zellikleri 600izelge M.16- Yaplarn ve hatlarn toplama alanlar 600izelge M.17- Beklenen yllk tehlikeli olay says 600izelge M.18- lgili risk bileenleri ve hesaplanmas (deerler 10-5) 601izelge M.19- Blgelere gre R1 risk bileenlerinin bileimi (deerler 10

-5) 601izelge M.20- Seilen zme gre R1 risk bileenlerinin bileimi (deerler 10

-5) 602m.3 hastane: 602

izelge M.21- Yap zellikleri 602izelge M.22- elektrikli sistemler ve bunlarla ilgili giren YG elektrik hattnn zellikleri 603izelge M.23- iletiim sistemlerinin ve bal olduklar iletiim hatlarnn zellikleri 603izelge M.24- Z1 blgesi (bina d) zellikleri 604izelge M.25- Z2 blgesi (odalar blou) zellikleri 604izelge M.26- Z3 blgesi (ameliyathane) zellikleri 604izelge M.27- Z4 blgesi (Youn bakm nitesi) zellikleri 605izelge M.28- Beklenen yllk tehlikeli olay says 605izelge M.29- Risk R1 Blgelere gre gz nne alnacak risk bileenleri 605izelge M.30- Risk R1 Korunmam yap iin olaslk deerleri (P) 606izelge M.31- Risk R1 Korunmam yap blgelerine gre risk bileenlerinin deerleri (deerler 10

-5) 606izelge M.32- Blgelere gre R1 risk bileenlerinin bileimi (deerler 10

-5) 607izelge M.33- Risk R1 - Seilen a zmne gre olaslk deerleri (P) 608izelge M.34- Risk R1 - Seilen b zmne gre olaslk deerleri (P) 608izelge M.35- Risk R1 - Seilen c zmne gre korunmu yap iin olaslk deerleri (P) 609izelge M.36- Seilen zme gre R1 risk bileenlerinin bileimi (deerler 10

-5) 609izelge M.37- Blgelere gre kayp maliyetleri (deerler $ 106) 609izelge M.38 Oranlarn deerleri 609izelge M.39- Risk R4 Korunmam yap iin blgelere gre risk bileenleri deerleri (deerler 10

-5) 610izelge M.40- Kayp tutarlar (CL ve CRL) (deerler $) 610izelge M.41- Korunma nlemlerinin maliyeti (CP) ve yllk maliyeti (CPM) (deerler $) 610izelge M.42- Yllk tasarruf (deerler $) 611

m.4 apartmanlar: 611izelge M.43- Yap zellikleri 611

izelge M.44- Z2 blgesi parametreleri 611izelge M.45- elektrikli sistemler ve ilgili giren hat parametreleri 612izelge M.46- iletiim sistemlerinin ve ilgili giren hat parametreleri 612izelge M.47- Binann yksekliine ve yangn riskine gre alnacak korunma nlemleri 612

EK N 613

HIZMET TESISATLARI IIN RNEK ALIMA LETIIM HATTI 613

n.1 genel: 613n.2 temel verler: 613n.3 hat zellkler 613

izelge N.1- S1 blmnn hat zellikleri 613izelge N.2- S2 blmnn hat zellikleri 614

n.4 hat sonu yap zellkler 614izelge N.3- Hat sonu yap zellikleri 614

n.5 beklenen yllk tehlkel olay says 614izelge N.4 - Beklenen yllk tehlikeli olay says 614

n.6 rsk bleenler 614n.7 R2 rsknn hesab: 614

izelge N.5 Risk R2 Hattn S blmleri ile ilgili risk bileenleri 615izelge N.6 - Risk R2 Korunmam hat iin arza akmlar ve olaslklar (P) 615izelge N.7 - Risk R2 Korunmam hat iin blmlere gre risk bileenleri deerleri (deerler 10

-3) 615izelge N.8 Risk R2 -Korunmu hat iin olaslk deerleri (P) 616izelge N.9- Risk R2 T1/2 ve Ta gei noktalarna taklan DKDlerle (PDKD = 0,03) korunmu hat iin risk bileenlerinin deerleri (deerler 10-3) 616

EK O 617

YAKALAMA UCU SISTEMININ KONUMLANDIRILMASI 617

o.1 koruyucu a yntemnn kullanlmas durumunda yakalama ucu sstemnn konumlandrlmas 617o.2 yuvarlanan kre yntemyle yakalama ucu sstemnn konumlandrlmas: 619o.3 kafes yntemnden yararlanlarak yakalama ucu sstemnn konumlandrlmas 620

EK P 621

TEHLIKELI KIVILCIMLARI NLEMEK IIN YAPIYA GIREN KABLO EKRANININ EN KK KESITI 621

izelge P.1 Ekrann durumuna gre gz nne alnmas gereken kablo uzunluu 621

EK R 622

YILDIRIM AKIMININ INDIRME ILETKENLERI ARASINDA BLNMESI 622

izelge R.1 - kc katsaysna ilikin deerler 622

EK S 625

PATLAMA RISKI BULUNAN YAPILARDAKI YKS IIN EK BILGI 625

s.1 genel: 625s.2 ek termler ve tanmlar: 625s.3 temel kurallar 626s.4 kat patlayc maddeler eren yaplar: 626s.5 tehlkel alanlar eren yaplar 627

EK T 630

YILDIRIMDAN KORUNMA SISTEMLERININ TASARIMI, YAPIMI, BAKIMI VE MUAYENESI 630

t.1 genel: 630t.2 yldrmdan korunma sstemlernn (yks) tasarm 630

T.2.1 Genel aklamalar: 630T.2.2 YKS tasarm 630T.2.3 Betonarme yaplar 638

t.3 d yldrmdan korunma sstem 651t.3.1 genel 651

T.3.1.1 Ayrlmam YKS: 651T.3.1.2 Ayrlm YKS: 651T.3.1.3 Tehlikeli kvlcm atlamas: YKS ile metal elektrik ve iletiim tesisatlar arasndaki tehlikeli kvlcm atlamas u ekilde nlenebilir: 652

t.3.2 yakalama ucu sstemler 652T.3.2.1 Genel: 652T.3.2.2 Konumlandrma: 652T.3.2.3 Yksek binalarn yan yzeylerine boalmalara kar yakalama ular: 664T.3.2.4 Yapm 664T.3.2.4.1 Genel bilgiler: 664

izelge T.1 nerilen sabitleme noktalar 665T.3.2.5 Doal bileenler: 677T.3.2.6 Ayrlm yakalama ucu: 678

t.3.3 ndrme letken sstemler 679T.3.3.1 Genel: 679T.3.3.2 Ayrlm YKS iin indirme iletkenlerinin says 679T.3.3.3 Ayrlmam YKS iin indirme iletkenlerinin says 679T.3.3.4 Yapm 679T.3.3.5. Doal bileenler: 684T.3.3.6 Deney ek yeri: 685

t.3.4 toprak sonlandrma sstem 686T.3.4.1 Genel: 686T.3.4.2 Topraklama elektrodu dzenleme tipleri 686T.3.4.3 Yapl 687

t.3.5 bleenler: 693t.3.6 malzemeler ve boyutlar 694

T.3.6.1 Mekanik tasarm: 694T.3.6.2 Malzemelerin seimi 694

t.4 yldrmdan korunma sstem 697t.4.1 genel: 697

T.4.1.1 Ayrma uzakl: 698t.4.2 yldrm e potansyel kuaklamas 700

T.4.2.1 Tasarm: 700T.4.2.2 teki iletken blmlerin e potansiyel kuaklamas: 701T.4.2.3 Dtaki hizmet tesisatlarnn e potansiyel kuaklamas: 703

t.4.3 d yksnn elektrksel yaltm: 704t.4.4 sstemlerde endklenen akmlarn etklernden koruma: 704

EK U 705

BIR YKBDEKI ELEKTROMANYETIK ORTAMIN DEERLENDIRILMESINE YNELIK ESASLAR 705

u.1 yldrmn elektrk ve elektronk sstemler zernde oluturduu zararl etkler 705u.1.1 zarar kayna: 705u.1.2 zarar gren sstemler: 705u.1.3 zarar kayna le zarar gren sstemler arasndak lk: 705u.2 hacmsel ekranlama, hat gzergahn belrleme ve hat ekranlama 705u.2.1 genel: 705u.2.2 kafes bml hacmsel ekranlar: 707u.2.3: hat gzergah belrleme ve hat ekranlama: 709u.3 ykbler ndek manyetk alan 713u.3.1 ykbler ndek manyetk alanla lgl yaklam: 713

U.3.1.1 Dorudan yldrm dmesi durumda YKBye ilikin kafes biimli hacimsel ekran: 713izelge U.1 - i0/max = 100 kA ve w = 2 m iin rnekler 714

U.3.1.2 Yap yaknna yldrm dmesi durumunda YKB 1in kafes biimli hacimsel ekran: 714izelge U.2 - Bir dzlemsel dalga iin kafes biimli hacimsel ekranlara ilikin manyetik zayflama 714izelge U.3 En byk yldrm akmna karlk gelen yuvarlanan kre yarap 717izelge U.4 SF = 12,6 dBye karlk gelen i0/max = 100 kA ve w = 2 m iin rnekler 717

U.3.1.3 YKB 2 ve daha byk blgeler iin kafes biimli hacimsel ekranlar: 717u.3.2 dorudan yldrm dmelernden meydana gelen manyetk alann belrlenmes: 718u.3.3 dorudan br yldrm dmesnden oluan manyetk alann deneysel belrlenmes: 720u.4 endklenen gerlm ve akmlarn hesaplanmas: 721u.4.1 dorudan br yldrm dmes halnde ykb 1 ndek durum: 721u.4.2 yap yaknna br yldrm dmes halnde ykb 1 ndek durum: 722u.4.3 ykb 2 ve daha yksek ykbler ndek durum: 723

EK V 724

YAPILARDA ELEKTRONIK SISTEMLER IIN YILDIRIMIN ELEKTROMANYETIK DARBESINDEN KORUNMA NLEMLERININ UYGULAMASI 724

v.1 kontrol lstes: 724izelge V.1 Yapya ve evresine ilikin zellikler 724izelge V.2 Tesisata ilikin zellikler 724izelge V.3 Donanma ilikin zellikler 724izelge V.4 Korunma kavram ile ilgili gz nne alnmas gereken dier sorular 724

v.2 mevcut yaplara yen elektronk sstemlern eklenmes: 725v.2.1 olas koruma nlemlernn gzden gerlmes 725

V.2.1.1 Elektrik beslemesi: 725V.2.1.2 Darbe koruma dzenleri: 725V.2.1.3 Yaltm arayzleri: 725V.2.1.4 Hat gzergahn belirleme ve ekranlama: 725V.2.1.5 Hacimsel ekranlama: 726V.2.1.6 Kuaklama: 726

v.2.2 elektrk ve elektronk sstemler n ykbnn tess edlmes: 727v.3 yap ndek elektrk beslemes ve kablo tessatnn yletrlmes: 729v.4 dkdlerle koruma: 730v.5 yaltm arayzler le koruma: 730v.6 hat gzergah belrleme ve ekranlamayla koruma nlemler: 730v.7 ykb 1n hacmsel ekranlamas yaplarak mevcut yksn geltrlmes: 731v.8 kuaklama ebekes kullanlarak koruma: 732v.9 darya tess edlm donanm n koruma nlemler: 732v.9.1 d donanmn korunmas: 733v.9.2 kablolardak ar gerlmlern azaltlmas: 734v.10 yaplar arasndak balantlarn geltrlmes: 735v.10.1 yaltm hatlar: 735v.10.2 metal hatlar: 735

EK Y 736

DKD KOORDINASYONU 736

y.1 genel: 736y.2 dkd koordnasyonu le lgl genel hedefler: 738y.2.1 koordnasyonun temeller: 738y.2.2 gerlm snrlayc tp k dkdnn koordnasyonu: 739y.2.3 gerlm anahtarlama ve gerlm snrlamal tpnde k dkd arasndak koordnasyon: 741y.2.4 gerlm anahtarlamal tpte k dkdnn koordnasyonu: 746y.3.1 tr : 746y.3.2 tr : 746y.3.3 tr : 747

y.3.4 tr v: 747y.4 serbest enerj ge yntemne gre koordnasyon: 748y.5 koordnasyonu dorulama: 749

EK Z 750

DKD KORUMASININ SEIMI VE TESISI 750

z.1 dkdnn gerlm koruma dzeyne gre sem: 750z.2 dkd korumasna lkn tessat: 751z.2.1 dkdnn yer: 751z.2.2 balant letkenler: 752z.2.3 salnm koruma uzakl l

po: 752

z.2.4 endksyon koruma uzakl lp: 752

z.2.5 dkdlern koordnasyonu: 753z.2.6 dkd korumasna lkn tessat le lgl lem: 753

ELEKTRK MHENDSLER ODASI

ELEKTRK TESSLER GENEL TEKNK ARTNAMES VE

UYGULAMA ESASLARI

AMA Bu Genel Teknik artnamenin ve Uygulama esaslarnn amac, elektrik tesisatnn,

yrrlkteki Trk Standartlar ve bunlarn yetersiz kald durumlarda EN ve HD Standartlarna gre projelendirilmesinden devreye alnmasna kadar btn aamalardaki teknik zelliklerin, malzeme temininin, kurulmasnn ve iletilmesinin teknik artlarnn belirlenmesidir.

KAPSAM

Bu Genel Teknik artname, zel ve tzel kiiler ile kamu kurulularna ait mevcut ve yeni yaplacak tm binalarda ve enerji datm tesislerinde uygulanr.

artname Yap Tesisat ve Elektrik Datm Tesisleri (D tesisat) olmak zere iki ayr blmden olumakta olup, her blmn alt blmlerinde o ksmla ilgili standartlar verilmitir.

Yap ii enerji tesislerinin dzenlenmesi, montaj ve uygulama esaslar hakknda bu artnamede konu edilmeyen hususlar iin Avrupa standartlarndan aktarlarak hazrlanan Elektrik Tesisler Ynetmelii Tasla artnamenin tamamlaycs olarak, btnl bozulmadan, eklenmitir.

Bu Ynetmelik Tasla TS HD 60385 grubu standartlar esas almakta ve ana konular olarak:

- Binalarda g belirleme esaslarn - Hatlarn akm tama kapasiteleri ve kesit seimi esaslarn - Hatlarn korunmas esaslarn - Hatlarn tesisinde ve korunmasnda zel durumlar - Gerilim dm hesaplarnda yeni uygulamalar - Yangndan korunma konusunda tedbirleri - Yedek g kaynaklar hakknda bilgileri - Aadaki zel mahallerde genel esaslara ek olarak alnacak nlemleri

a) Banyolar b) Saunalar c) Yzme havuzlar d) antiyeler

2

e) Tarm, bahe tesisleri f) Dar iletken yerler g) Koruma iletkeninden byk akm geen cihazlar h) Karavanlar i) Karavan parklar j) Tbbi yerler k) D aydnlatma l) Luna parklar, fuar ve sergi alanlar, sirkler m) Mbleler n) Ara tipi birimler o) Gezi tekneleri p) Marinalar

- Bina tesisatlarnn devreye alnmasnda ve periyodik kontrolunda yaplacak ileri ermektedir.

u hale gre yap i elektrik (enerji) tesislerinin dzenlenmesinde temel olarak Ynetmelik tasla esas alnmaldr. Ek ilave bilgiler aadaki artname blmnde bulunmaktadr.

DAYANAK Bu Genel Teknik artname 6235 sayl Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Kanunu hkmlerine dayanlarak hazrlanmtr.

4

1-ELEKTRK TESSLER GENEL TEKNK ARTNAMES

5

BRNC BLM

GENEL ESASLAR1

1- Ama Balk blmnde verildii gibi bina elektrik i tesisatnn, yrrlkteki Trk Standartlar ve

bunlarn yetersiz kald durumlarda EN ve HD Standartlarna gre projelendirilmesinden devreye alnmasna kadar btn aamalardaki teknik zelliklerin, malzeme temininin, kurulmasnn ve iletilmesinin teknik artlarnn belirlenmesidir.

2- Kapsam Bu Genel Teknik artname, zel ve tzel kiiler ile kamu kurulularna ait yeni yaplacak tm

binalarda elektrik tesisatnda kullanlacak malzeme ve mamuln zellikleri, temini, montaj ile ilgili teknik artlar kapsar. Mevcut binalarn elektrik i tesisatnda yaplacak deiiklik ve onarmlarda da bu Genel Teknik artname geerlidir.

3-Dayanak Bu Genel Teknik artname 6235 sayl Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Kanunu

hkmlerine dayanlarak hazrlanmtr.

4- Tanmlar

4.1- TSE: Trk standartlarn,

4.2- Standardizasyon: Belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda salamak zere btn ilgili taraflarn yardm ve ibirlii ile belirli kurallar koyma ve bu kurallar uygulama ilemini,

4.3- Standart: Standardizasyon almas sonucu ortaya kan belge, dokman veya eseri, 4.4- EN, HD, AB CENELEC tarafndan yaynlanm harmonize standartlar, 4.5- CENELEC: Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesini, 4.6.- CE iareti: CE iareti, zerine ilitirildii mamuln insan, hayvan ve evre asndan salkl

ve gvenli olduunu gsteren Avrupa Birliinin Yeni Yaklam Direktiflerine uygunluk iareti olduunu,

4.7- ISO: Uluslararas Standardizasyon Tekilatn, 4.8- TS EN ISO 9001: Bu standart, bir kuruluun mteri taleplerini, sistemin iyiletirilmesini ve

mteriye yrrlkteki mevzuat artlarna uyulduu gvencesinin verilmesi iin proseslerde dhil olmak zere sistemin verimli uygulanmas yoluyla mteri memnuniyetinin artrlmas amacna yneldii yerlerde kalite ynetim sistemini,

4.9- Yaklak maliyet: hale yaplmadan nce iverence her trl fiyat aratrmas yaplarak katma

deer vergisi hari olmak zere hesaplanan ve dayanaklar ile birlikte bir hesap cetvelinde gsterilen ve ihale sonulanncaya kadar gizlilii korunan sz konusu iin ngrlen bedelini,

Elektrik Mhendisleri Odas

6

4.10-Proje mellifi: lgili yasalar ve ynelmeliklere gre elektrik i tesis projesini hazrlama yetkisine sahip gerek kiiyi,

4.11-Yklenici: Elektrik i tesisini verilen projesine gre iverene kar sorumlu olarak, imal ve

ina eden gerek veya tzel kiiyi ya da birden fazla gerek veya tzel kiinin aralarnda yaptklar anlama ile oluturulan grubu,

4.12-veren: lgili tesisin yapmna ait hizmet ihalesini yapan, kamu, kurum ve kurulular veya

tesis sahibi (sahipleri) ya da sahibinin (sahiplerinin) hukuki temsilcisini, ifade eder.

5- Birim fiyatla ilgili hususlar

5.1- Tesisat ileri birim fiyatlar esas itibariyle iki unsurdan oluur. a) Malzeme iyeri bedeli, b) Montaj bedeli, 5.2- Montajl birim fiyat, (a) ile (b)'nin toplamdr. 5.3- Malzeme iyeri bedeli; Birim fiyat tarifinde fiyata dhil olduu bildirilen malzemenin

iyerinde ihzar edilmi durumda, yklenici kr ve genel giderler dhil bedeli olup hesaplama ekli aadaki gibidir.

A= Malzeme iyeri bedeli ise; A= [ a x (1+b) ] (1+c) dir.

a = Malzeme piyasa bedeli b = Ykleme, boaltma, nakliye ve sigortalarn malzeme bedeline (a'nn) yzde oran, c = Yklenici kar ve genel masraflar,

5.4- Montaj bedeli 5.4.1- Montaj iin gerekli insan ve makine iilii (sigorta dhil) ile teknik artnamede belirtilen,

temizleyip iletmeye hazrlama, ayarlama, deneme, eitim v.b hizmetler, 5.4.2- yeri tamalar, fire, sigorta, 5.4.3- Montaj iin gerekli sarf malzemesi (kullanma yerindeki fiyat), 5.4.4- Yklenici kr ve genel masraflar, toplamdr. 5.5- Birim fiyat tarifi

5.5.1- Malzeme, birim fiyat tarifine uygun olarak tek veya ok kalemden oluabilir. Ykleme,

boaltma, nakliye ve sigorta bedelleri birim fiyata dahildir.. Malzemenin imal edildii yerde yaplacak imalat kontrol ve denetimlerinin yaplmas iin gerekli masraflar da malzemenin satn alma bedeline dhildir.

5.5.2- verence onanm projelerin dnda yklenici tarafndan bir yanlln dzeltilmesi, bir eksikliin tamamlanmas veya daha ekonomik bulunarak iverene teklif edilecek deiiklikler iin hazrlanacak tadilat projelerinin ve teknik artnamede belirtilen montaj detaylarnn, imalat projelerinin, gerekli balama emalarnn, tantma, iletme ve bakm el kitabnn hazrlanmas iin gerekli masraflara

Elektrik Mhendisleri Odas

7

ve teknik artnamede belirtilmi olup, birim fiyat tariflerinde yer almam olan sorumluluk ve ykmllklere karlk ykleniciye hibir ilave deme yaplmayacaktr. Bu saylan harcamalar yklenicinin genel masraflar ierisinde kabul edilmitir.

6- Skm bedelleri 6.1- Her eit cihaz, armatr, boru v.b.tesisat malzemesi ve imalatn beherinin skm bedeli

olarak, birim fiyat veya gtr bedel esasna gre bunlar iin belirtilmi olan yaklak maliyete gre szleme esaslar dhilinde bedeli denecektir.

6.2- Skm esnasnda meydana gelecek hasar, zarar v.b.sorumluluk ve ykmllkler ykleniciye

aittir. 6.3- Skm bedeli, sklme iin gerekli iilik, makine, malzeme ve sklenlerin, kontrolun

gsterecei yerde istifi iin antiye ii nakliye ve koruyucu bakm bedelleriyle yklenici kr ve genel masraflarn ihtiva etmektedir.

7- hzarat 7.1- hzarat denmesi ngrlen herhangi bir birim fiyat tarifinde fiyata dhil olan btn malzeme

ve mamuller (montaj malzemesi hari) imal edildii yerde yaplmas gerekli muayene ve denemelerin yaplm olduu belgelenmise; monte edilmesine mani bir hasar veya kusuru yoksa ve antiye ierisinde kontrolun uygun bulaca bir yerde ve durumda depolanmsa ihzarat bedelini hak etmi kabul edilecektir. mal edildii yerde yaplmas gerekli muayene ve denemelerin yaplm olduu, TSE garanti damgasn tamas veya kalite belgesini haiz olduunun belgelenmesi veya imalat kontrolunun yapldna dair kontrol kartn tamasyla belirtilmi olacaktr.

7.2- in yaklak maliyetinde bulunmayan bir malzeme veya mamul yeni fiyat zapt yaplmadan

ve yeni imalat oluru alnmadan ihzar edilmeyecektir. Edilmi ise ihzarat bedeli denmeyecektir.

7.3- in yaklak maliyetinde bulunan bir malzeme veya mamuln, mahal ve metraj listelerindeki miktarndan fazlas ihzar edilmeyecektir. Onanl projesine gre gerekecek fazla miktar, projeye uygun mukayeseli keif onandktan sonra ihzar edilecek ve bundan sonra ihzarat bedeli denecektir.

8- l birimleri ve lme esaslar 8.1- Montajl birim fiyatn tanmlanmasnda ve llmesinde esas alnan l birimi, montaj

bedelinin ve skm bedelinin llmesinde de esas alnacaktr. 8.2- Adet (ad), grup (grp), takm (Tk) 8.2.1- stenilen hizmeti yerine getirmek iin kullanlan bir ana mamul veya malzemeden; bir ana

mamul ve aksesuarlarndan veya birbirini tamamlayan birka ana mamulden mteekkil donatm eleman veya elemanlarnn veya hizmetlerinin adet olarak tanmlanmalar ve llmeleri fiyatlandrmada esas alnmtr. Bir (adet) in ierisinde bulunmas gereken donatm elemannn veya elemanlarnn zellikleri ve adetleri birim fiyat tarifinde aklanmtr.

8.2.2- Montaj iin gerekecek malzeme veya imalat (bunlar birim fiyat tarifinde malzeme olarak

saylmamtr) montaj bedeline dhildirler.

Elektrik Mhendisleri Odas

8

8.3- Metre (m) 8.3.1- Baz birim fiyat tarifinde belirtilen malzeme, mamul veya hizmetlerin boylar ile

tanmlanmalar ve llmeleri fiyatlandrmada esas alnmtr. 8.3.2- hzar edilmi malzeme veya mamuln llmesinde fire dnlmez. verence kabul

edilen fire birim fiyata ve montaj bedeline dhil edilmitir. hzar edilmi malzeme veya mamul boyu monte edildiinde bir miktar azalrsa da bu eksilen miktar montaj bedelinde hesaba katlan fire ile karlanm olur.

8.4- Metrekare (m2) 8.4.1- Baz birim fiyat tariflerinde belirtilen malzeme mamul veya hizmetlerin alanlar ile

tanmlanmalar ve llmeleri fiyatlandrmada esas alnmtr. 8.4.2- malatn projesine uygun olarak mamul halde monte edilmi durumlarda lm deimez.

Onanl imalat projesindeki alan lmde esas alnr.

8.4.3- Tel kafes gibi mamullerin iten ie hava gei alan (tel alanlar dlmez) lme esas alnr.

8.5- Kilogram (Kg) 8.5.1- Tanmlama ve llmede Kg. olarak arlk esas alnmtr. Arlklar tartlarak ve fiziksel

metotla hesaplanarak bulunacak, bunlardan iveren lehine olan kabul edilecektir. 9- Projeler 9.1- verence verilen projeler genel olarak tatbik edilecek muhtelif sistemlerin genel

yerletirmelerini ve tip detaylarn ihtiva edecektir. Bu projelerde iverenin yazl veya szl muvafakat alnmadan hibir deiiklik yaplmayacaktr.

9.2- artname eki olarak verilen tip detaylara tatbikatta aynen uyulacaktr.

9.3- Yklenici, projeleri tetkik ederek gerek kanun, tzk ve ynetmelikler ve mahalli usul ve

kaideler ynnden, gerek mecburi veya istee bal uygulamal standartlar ynnden, gerek imalat ve montaj teknii ynnden ve gerekse tesis veya iletme ekonomisi ynlerinden zorunlu veya faydal bulaca btn tadilat ana hatlaryla bir neri raporuyla iverene yazyla bildirecek, iveren bu raporu tamamen veya ksmen veya deitirilerek uygun grd takdirde deiiklik projelerini hazrlayarak iverene onanmak zere verecektir. Tetkikin yetersizlii nedeniyle doacak sorumluluk ykleniciye ait olacak ve meydana gelecek hasar yklenici tarafndan karlanacaktr.

9.4- Yklenici her eit projenin hazrlanmasnda Elektrik tesisleri Proje Hazrlama

Ynetmeliine, evre ve ehircilik Bakanl Elektrik Mhendislii proje dzenleme esaslarna, Elektrik Enerji Tesisleri Proje Hazrlama Ynetmelii esaslarna, Elektrik Tesisat Ynetmeliine ve Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelike uymak zorundadr.

9.5- veren gerekirse bir iin projesini szlemesinde belirtmek suretiyle ykleniciye yaptrabilir.

Bu takdirde bu i iin gsterilen bedel yaklak maliyetin iinde olduundan ayrca bir proje bedeli denmez.

Elektrik Mhendisleri Odas

9

9.6- Szlemesinde belirtmek suretiyle iin elektrik tesisat projelerinin iveren tarafndan

verilmesi halinde bu durum yaklak maliyetin hesabnda dikkate alnacaktr. 10- malat ve montaj detaylar 10.1- Projelere, detaylara, birim fiyat tariflerine ve teknik artnamelere ilaveten yklenici aada

aklanan hususlar yerine getirecektir: 10.1.2- malat projeleri; (uygulama projeleri) imalatnn ll, lekli teknik resimlerini, imalata

ait prospektsleri ihtiva edecektir. Bunlarn ierisinde; ana llerini balca elemanlarn ve bunlarn birlemelerini gsteren tarif edici literatr ve karakteristikleri mevcut olacaktr.

10.1.3- Yklenici tarafndan verilecek yerletirme ve montaj detaylar belirli hacimde borular,

cihazlar ve yap elemanlarn, bunlarn balant ekillerini, aralarndaki aklklar planda ve kolon emasnda (kesitte) yeterli aklkta gsteren teknik resimleri ihtiva edecektir. Montaj detaylar iverenin verdii ana projelerin teferruatl olarak aklanmas iin kontrolluka talep edilebilir. Normal olarak montaj detaylar hatlarn toplu olarak bulunduu noktalarda istenecektir.

10.1.4- Yklenici, herhangi bir cihazn montajna balanmadan evvel imalat projelerini iverene

vermi ve bunlar iverence onanm olacaktr. 11- Standartlar 11.1- Baz malzemeler veya zellikleri, ulusal veya uluslararas deiik standartlara atf yaplarak

tarif edilmilerdir. Bunlar ncelikle Trk Standartlar, daha sonra EN, HD, IEC standartlardr. 11.2- Bu artnamede ve birim fiyat tariflerinde belirtilmemi olsa dahi, yrrle girmi Trk

Standart bulunan malzemeler, denemeler, imalat usulleri ve benzeri hususlar, ilgili olduu standartlara uygun olacaktr.

11.3- veren gerek duyduunda, aydnlatma armatrlerinden istenen k veriminin salandnn

ilgili bir kurum laboratuvarndan alnacak belge ile dorulanmasn imalatdan isteyebilir. 12- Herhangi bir malzemenin yerine kullanlacak malzemeler 12.1- Btn malzemeler artnamelerde ve projesinde belirtilen hususlara uygun olacaktr. 12.2- artnamelerde zellikleri belirtilen malzemelerden yeterli miktar kadar piyasada

bulunamad takdirde, yklenici bundan daha iyi zellik ve kapasitede olan ve yerine kullanlabilir bir malzemeyi iverenin yazl iznini alarak monte edecek ve bunun iin iverenden ilave bir bedel talep etmeyecektir.

12.3- Baz malzeme ve mamullerin kalite belgesini haiz olmas veya TSE garanti damgasn

tamas artyla tesiste kullanlabilecei birim fiyat tariflerinde belirtilmi, ayrca bunlarn listesi bu hususta aklayc bilgilerle birlikte artnameye eklenmi olacaktr.

13- alan sistemlerin kapatlmas, durdurulmas ve balama msaadesi

Elektrik Mhendisleri Odas

10

13.1- Ksmi bir sistemin montaj veya dier alan bir sisteme balanmas iin, alan bir (elektrik, buhar, pis su v.b.) sistemin durdurulmas gerekiyorsa bu husus gerekli kapatlma sresi de belirtilmek artyla en az be gn evvelden iverene yazl bildirilecek ve balantnn yaplabilecei hususunda iverenden yazl msaade alnacaktr.

14- Temizleme ve ayarlar 14.1- Btn cihazlar iletmeye devredilmeden evvel tamamen temizlenmi olacaktr. Boyanm,

kaplanm veya parlatlm yzeyler hasar grmse eski durumuna getirilecek ve btn donanm kabul edilebilecek durumda olacaktr. Sistemler her trl ayarlar yaplm, proje ve artnamelerde belirtilmi olan fonksiyonlarn tam olarak yerine getirir vaziyette teslim edilecektir.

15- Denemeler 15.1- Btn tehizat, artnamenin ilgili ksmlarnda belirtilmi olan denemelere tabi tutulmu

olacaktr. Denemeler iin gerekli tm cihaz, malzeme ve hizmetler (elektrik, su, gaz, yakt, iilik v.b.) szlemede aksi belirtilmemise yklenici tarafndan temin edilecek ve bunlar iin hibir ilave deme yaplmayacaktr.

15.2- Denemelerin yaplaca gn daha nce yazyla iverene bildirilecek ve denemede kimlerin

bulunaca iverence tayin edilecektir. 15.3- Denemelerde ortaya kacak btn hatalar, derhal yklenici tarafndan tamir edilecek, arzal

paralar deitirilecek ve deneme kontrol heyetinin kabul edecei hale gelinceye kadar tekrar edilecek, iverence bunlar iin hibir ilave deme yaplmayacaktr.

15.4- Denemede bir hasar meydana gelirse derhal yklenici tarafndan tamir edilecek, hasar gren

para veya cihaz deitirilecek ve kontrol heyetinin beenecei hale getirilecektir. 15.5- Denemeler heyetin, ilgili mevzuat hkmlerinin yerine getirilmesi ile snrl kalmak artyla,

tam kanaat sahibi olmasna kadar devam edecektir. Deneme sresi hibir ekilde her ksm iin o ksmn denemesinde belirtilmi olan sreden ksa olmayacaktr.

16- almalarn koordine edilmesi 16.1- Betonarme inaatn, blmelerin, duvarlarn yaplmas hususlar ihalenin dier artnamelerine

gre yaplacaktr. Ancak, yklenici bu ksmlarn yapm srasnda tesisat donanm iin gerekecek kablo ve boru geilerini, pencereleri ve aklklar gerekli noktalarda eksiksiz hazrlatmak zorundadr.

17- Ulalabilme 17.1- Btn tesisat ileri, iletme bakm ve tamir iin kolaylkla ulalabilecek yerlere monte

edilecektir. Bunun iin gerekirse projelerde ufak dzeltme yaplabilecektir. Fakat bunlar iin yaplacak deiiklik projeleri onanmadka yap denetisi veya kontrolluka yazl talimat verilmedike projelerde hibir ekilde deiiklik yaplmayacaktr.

18- D duvarlardaki aklklar 18.1- icab d duvarlarda alacak delik, kapak v.b. aklklardan bilhassa zemin seviyesinde ve

daha aada olanlar en iyi tapa v.b. ile kapatlm ve evreleri ilgili mevzuatta belirtildii gibi en iyi

Elektrik Mhendisleri Odas

11

ekilde kalafatlanm, ieri su szdrmaz durumda bulundurulacaktr. Saanak, sel ve su basmas gibi ihtimaller iin gerekli tedbir alnmsa zerinde allmakta olan ksmlarda sorumluluk ykleniciye ait olmak zere bu husus aranmayabilir. Ancak iin sonunda yklenicinin sorumlu olduu aklklar devaml kalc ekilde su geirmez ve kalafatl olacaktr.

19- zin ve ruhsatnameler 19.1- Yklenici gerek belediyeler, gerekse dier kurululardan alnacak izin veya ruhsatnameler iin gerekli demeleri, denemeleri, almalar ve ilemleri yapmak ve ii devam ettirmek zorundadr. Su, telefon, elektrik v.b. hizmetlerin balanmas iin yaplacak tetkik ve denemeleri tamamlayarak gerekli masraflar ilgili kurum ve kurululara iveren adna deyecektir.

19.2- Yklenici bu deneme, muayene ve kontrollarn iyi netice verdiini ve istein kabul edildiini belirtir belgeleri muhafaza edecek ve iin tesliminde kabul heyetine teslim edecektir. Tantma, letme ve Bakm El Kitabna bunlarn fotokopileri konacaktr.

20- Kanun, tzk ve ynetmelikler 20.1- Yklenici projelerde, artnamelerde ve birim fiyat tariflerinde belirtilen hususlarn kanunlara, tzklere, ynetmeliklere, mecburi standartlara veya mahalli artlara, usul ve kurallara uygun olduunu tahkik edecektir. Eer uygun olmayan herhangi bir husus mevcutsa ivereni yazyla uyaracaktr.

21- Sistemlerin ve cihazlarn bakm, onarm ve temizliklerinin yaplmas 21.1- Geici kabulden nce

21.1.1- Yklenici, geici kabule kadar monte ettii btn tesisat malzeme ve cihazlarn bakmn

yapmakla mkelleftir. Btn cihaz ve malzemeler nakliye, depolama, montaj ve iin bitimine kadar monte edilmi olarak bulunduklar yerlerde koruyucu bakmlar yaplm olarak muhafaza edilecektir. Karlalacak doal afetler, kazalar, kabuln gecikmesi, iklim artlarnn kt olmas v.b. ihtimaller de dikkate alnarak yklenici tarafndan gereken titizlik gsterilecektir. veren iin seyrine ve yklenicinin tutumuna gre iyerinde yaplan imalat iveren namna hakedi bedeline uygun olarak sigorta ettirmesini talep edebilecektir. Bu sigorta masraf yklenicinin genel masraflarna dhil olduundan ilave bir bedel denmeyecektir.

21.1.2- Btn sistemlerin montaj tamamlandktan sonra yklenici sistemlerin artname ve

projelerde belirtilmi iletme artlarn en iyi ekilde yerine getirmelerini salamak iin gerekli btn denemelerin, ayarlamalarn, dengelemelerin yaplmasna yetecek bir srede tesisi altracaktr. Bu esnada gerekirse, sistemlerin montaj ekipleri veya imalat firma temsilcileri veya her ikisi birlikte tesisin istenen neticeyi vermesi iin gerekli almalar yapacaklardr.

21.2- Geici kabul ile kesin kabul arasnda 21.2.1- Telefon santrali, yangn ihbar santrali, asansr, elektrojen grubu v.b. gibi imalat iin,

geici kabulden evvel imalat firma ile yklenici, aylk periyodik bakm szlemesi yapacak ve szlemenin bir suretini verene verecektir. Szleme sresi kesin kabul ile sona erecektir. Bunun iin yklenici iverenden ayrca bir cret istemeyecektir.

Elektrik Mhendisleri Odas

12

21.2.2- Geici kabul raporu dzenleme tarihinden itibaren en ge 15 gn iinde iveren tesisat iletecek personeli tayin edecektir. Yklenici de bu personele ekip kurulduktan itibaren szlemesinde baka bir sre belirtilmedii takdirde 18 gn mddetle tesisat tantacak, iletme bakm ve onarmn retecektir. Bunun iin ykleniciye herhangi bir nam altnda hibir bedel denmeyecektir.

21.3- Cihaz plakalar 21.3.1- Her bir cihaz kartlamaz ve silinemez eklinde prin, alminyum gibi korozyona

dayankl bir plaka zerine kaznarak yazl isim ve nemli zelliklerini belirtir birer plaka ile donatlacaktr. Plakalarda aada belirtilen bilgiler bulunacaktr.

a) Mamln ad ve plaka numaras, b) malt firmann ad ve adresi, c) Seri ve model numaras, d) Belirli artlardaki kapasitesi, e) Azami dayanabilecei basn, scaklk v.b. snrlamalar,

21.3.2- Btn otomatik kontrol cihazlar zerinde veya bitiiinde monte edilecek bir plakada hangi cihaz kontrol ettii 21.3.1 (a-e) de aklanan bilgiye ilaveten belirtilmi olacaktr. Gerekirse cihazlar numaralanacak ematik kontrol diyagram tablosu zerinde gerekli aklama yaplacaktr.

21.4- Datm tablolar

21.4.1- Datm tablolar binann o ksmna ait btn sigorta ve alterleri ihtiva edecektir.

21.4.2- Her bir sigorta ve alterin tablo numaras, etiket numaras, bulunduu yer ve yapt hizmet bu tabloda belirtilmi olacaktr

21.5- Tantma, iletme ve bakm el kitab 21.5.1- Yklenici 5 nsha ciltlenmi olarak tantma, iletme ve bakm el kitab hazrlayacak ve

iverene teslim edecektir. Bu el kitab aadaki bilgileri ihtiva edecektir: 21.5.1.1- Her bir sistemin basit tarifi, bakm ve iletme esaslarnn izah, 21.5.1.2- Tehizat detaylarnda, kontrol diyagramlarnda ve kontrol cihazlarnn elektrik

diyagramlarnda gsterilen sistemin fonksiyonel paralarnn imalat tarafndan verilen para listelerini ve bu listelerde sistem, para, model numaralarn, imalat detay numaras,

21.5.1.3- Her bir sigorta veya alterin yapaca vazifeyi, yerini ve plaka numarasn belirtir

tablolar, 21.5.1.4- Her tip cihazn bakmyla ilgili bilgileri, 21.5.1.5- Her tip cihazn muhtemel arzalar ve tamiriyle ilgili bilgileri, 21.5.1.6- Her cihaz iin en yakn mahalli satn alma, bakm, tamir ve yedek para servisinin firma

ad, adresi ve telefon numaras,

Elektrik Mhendisleri Odas

13

21.5.1.7- Kontrol diyagramnda, elektrik tesisat donatm emasnda ve projesinde mevcut her bir tehizat elemann tarif eden, ileyiini aklayan katalog veya literatr,

21.5.1.8- Projelerde, mevcut dier cihazlara ait elektrik motorlarnn yardmc rle, uzaktan

kumanda, kilitleme, koruyucu rle gibi tehizatn gsteren, monte edildii ekliyle hazrlanm elektrik detay resimlerini ve emalar,

21.5.1.9- Yklenici, icabeden bilginin tamam olup olmad hususunda kontrol tekilatnn grn de alarak, en son durumuyla hazrlad el kitabnn fihristini hazrlayp iverene onaylanmak zere yazyla verecektir. Onaylanm fihristin bir kopyas kitapta bulunacaktr.

21.5.1.10- Btn el kitabnn ierii, geici kabulden drt hafta evvel iverene teslim edilecektir.

Elektrik Mhendisleri Odas

14

KNC BLM

Kuvvetli Akm Elektrik tesisat

22- Kapsam 22.1- Yaplarn ya da yap kmelerinin iinde doru akmlarda 600 V, alternatif akmlarda faz-faz

aras 1000 V. a kadar (1000V dahil) olan gerilimle kurulan her trl kuvvetli akm tesislerini kapsar. 23- Tablolar Bu artnamede tablolar, Ana tablo ve Byk Gl Datm tablolar, Datm (tal ) tablolar, Etan Datm tablolar, Saya tablolar, Dier tablolar, olarak snflandrlmtr.

Yere oturan ve panolardan oluan tablolar, ana tablo ve byk gl datm tablosu olarak

dnlmtr. Bina gcnn kk olmas halinde ana tablo duvara monte edilebilir. Datm tablolar yzey bykl 0.5 m2ye kadar olan ve duvara monte edilen tablolardr. Kat

datmlarnda veya kk bir mekanik tesisat hacmndaki birka motorun beslenmesinde kullanlabilirler.

Etan datm tablolar birbirine eklenen nitelerden oluur. zellikler ilgili maddelerde

verilmitir. Saya tablolar, enerji sat ile ilgili olduundan ana tablodan ayr olacak ve ilgili maddelerdeki

zellikleri tayacaktr. Dier tablolar yukarda sralanan maksatlar dnda kullanlacak tablolar kapsar. zellikleri, tesis

maksadna uygun olarak, dier tablolarda aranan zellikleri tamaldr. Tablolarda bulunacak her trl anahtarlar, sigortalar, l aletleri, sayalar, rleler ve balant

elemanlar TS standartlarna, bu standartn bulunmamas halinde sra ile EN, HD, IEC standartlarna uygun olacaktr.

23.1- Ana Tablo ve Byk gl Datm tablolar 23.1.1- Ana Tablo ve Byk gl Datm tablolar en az 2 mm. kalnlkta, dzgn yzeyli DKP

sactan yaplacaktr. 23.1.2- Kk gl binalarda, ana tablonun duvar tipi olduu hallerde tablonun zellikleri

datm tablosu zelliklerinde olacaktr. 23.1.3- Tablodaki pano saysnn tespitinde, kolon ve besleme hatlarnn says, k, kuvvet, yedek

akm, yaplacak ilave olaslklar da gz nnde tutulacaktr.

Elektrik Mhendisleri Odas

15

23.1.4- Panolarda, genilik en az 500 mm, toplam ykseklik 1800 mm, derinlik iindeki donanm boyutlarna uygun olarak en az 350 mm. olacaktr. Panonun alttan 400 mmlik ksm bo braklacaktr.

23.1.5- Panolarn kenarlar bklecek ve cvatalarla birbirine balanacaktr. Panolar 40 veya 50 lik

kebentten veya glendirilmi sa profilden mamul, kuvvetli bir iskelete tespit edilecektir. Demir aksam bir kat slyen, iki kat mat tabanca boyas veya frn boyas ile boyanacaktr.

23.1.6- Deme zerine konacak tablolar ve ana tablo 10 cm ykseklikte sval beton kaide

zerinde tespit edilecek, alttan girili tertipde tablonun alt yz hari dier btn yzleri kapal, n yz menteeli alabilir, dolap tipi olacaktr.

23.1.7- stten girili tablolarda alt yzde kapal olacak, stten kablo girileri rakorlarla

salanacaktr. 23.1.8- Tablo iine yabanc cisimlerin, zellikle fare ve benzeri haerenin girmesi kesinlikle

nlenmi olacaktr. 23.1.9- Alttan girili tablolarn, demeye alm kablo kanal ile birletii yerde tablo alt blm

fare girilerini nlemek iin yeterli ekilde kapatlacaktr. 23.1.10- Tablo ierisinin havalandrlmas dikkate alnacaktr. 23.1.11- Tablo kapaklar gen anahtar veya benzeri anahtarla alabilecektir. Tablo

yksekliinin1mden fazla olduu durumlarda, alan kapak alt-st ve yan noktadan ispanyolet tipi srglerle (evrak dolaplarnda olduu gibi) sabitlenecektir. Kapak menteeleri gizli metal tip olacaktr.

23.1.12- Enerji anahtarlarna kapaklar almadan kumanda edilebilinecektir. Bu maksatla kapan

bir blmne pencere alabilir. 23.1.13- Kapak kenarlar ve varsa kapak zerindeki pencere kenarlar ie doru 1 cm bklerek

glendirilecektir. 23.1.14- Tablolarda gerilim tayan plak ksmlar rastgele dokunmaya kar muhafaza altna

alnacaktr. 42 volttan yksek nominal gerilimde; yaltm maddesi ile rtlm olmayan btn ksmlar, ykseklikleri 180 cmden az olduu takdirde rastgele dokunmay engelleyecek sactan veya sya dayankl yaltkan v.b. malzeme ile yaplm blmlerle, emniyet altna alnacaktr. Bu husus iin iletken ksmlarn lak ile boyanmas veya emaye edilmesi, muhafaza tertibat olarak kabul edilmez. Tablonun nnde kapaklar dik alm durumda iken, en az 70cm. lik bo bir geit yeri braklacaktr. Tablonun yerine yerletirilmesinde, kapaklarn kapal durumdan yana doru 110 derece alabilmesine imkn salanacaktr.

23.1.15- Tablonun btn demir ksmnn kendi aralarnda ve epotansiyel bara ile kusursuz olarak

balantsn ve bu balantnn devamn temin iin zel tertibat alnacaktr. Tablo kapaklarnn gvde ile elektriksel balantsnn iyiletirilmesi iin ok telli bklebilir iletkenlerle ek nlem alnacaktr. Epotansiyel bara ve koruma iletkenleri, topraklama iletkeni kesitleri ve topraklama ile ilgili dier hususlarda 21.08.2001 tarih ve 24500 sayl Resmi Gazetede yaynlanan Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii hkmlerine uyulacaktr.

Elektrik Mhendisleri Odas

16

23.1.16- Panolar arasnda baralarn gei noktalar, sya dayankl yaltkan malzemeden (pertinaks v.b. gibi) ayrc levhalar konarak kapatlacaktr. Her bir pano ayr kapakl olacak; yanndakilerle arasnda ak gei bulunmayacaktr.

23.1.17- Tablo iinde bakr epotansiyel bara ve ayrca tablodan yaltlm bir ntr baras tesis

edilecektir. 23.1.18- 100 amperden byk alter ve sigorta balantlar, kesin olarak baralar ile yaplacaktr.

Tablo iinde bulunan yaltlm iletkenler zel kroeler vastasiyle muntazam bir sra haline getirilip gvdeye balanacaktr.

23.1.19- Her alterin veya sigortann altna beslenilen yeri gsteren etiketler konacaktr. Tablo

iindeki kablo ularna geldii veya gittii yerle ilgili etiket konacaktr. 23.1.20- Tablo kapaklar zerinde bulunabilecek iaret lambalar, kumanda butonlar veya

kumanda anahtarlarnn elektrik balant hatlar grup haline getirilip forma verildikten sonra kapaa tespit edilecek ve kapaa monte edilmi sra klemenslerde son bulacaktr. Bu hatlarn gvdeden gelen karlklar ise gvde zerinde bir grup sra klemensde bitecektir. Kapak ve gvdedeki klemensler arasna ok telli iletkenlerle bklgen balant yaplacaktr.

23.1.21- Ana tabloda kullanlacak baralarda fazlar siyah-kahverengi-gri, ntr ak mavi, toprak

yeil bantl sar renkli olarak boyanacaktr. 23.1.22- l aletleriyle alter, sinyal lambas vs. nin seiminde bunlarn ekil birliine ve sa

panolara uygun tipte olmalarna dikkat edilecektir.

23.1.23- Bakl sigortalar arasna, sigorta kaidesinin balant ularn kavrayacak ve sigorta tutamaklarn aacak llerde, sya dayankl yaltkan malzemeden (pertinaks v.b. gibi) ayrc levhalar konarak sigorta ve kaidesinde oluacak arklarn yandaki faza atlamas nlenecektir. Sigorta eksenleri arasnda 9 cmden fazla aklk varsa bu ekranlara gerek kalmaz.

23.1.24- Transformatr istasyonlarndaki A.G. ana tablolarnn ve ksa devre akm 10 kAi geen

yerlerde tesis edilecek tablolarn ksa devre tip deneyi sertifikas bulunacaktr. 23.1.25- Ana tablonun balant emas, yaz punto ykseklii 15 mmden kk olmamak zere

izilip st plastik kaplanarak erevelenecek, ana tablo dairesine aslacaktr 23.1.26- Pano kapaklar i yzeyinde pano ilgili emelarnn konabilecei, satan mamul cep

bulunacaktr. 23.2- Datm (Tal) tablolar 23.2.1- Datm tablolar, sva st veya gmme olarak monte edilecektir. Datm tablolarnn

boyutlar iverenin tasdik edecei projeye uygun olacaktr. 23.2.2- Tablolar tayacaklar donanmn boyutlarna ve arlklarna gre boyutlandrlrlar. 0,5

m2ye kadar tablolar duvara sva alt olarak konabilir.

Elektrik Mhendisleri Odas

17

23.2.3- Tablolar 0,5 m2 ye kadar en az 1,5 mm kalnlkta, dzgn yzeyli DKP sactan yaplacaktr. Tablolarn kenarlar bklecek ve arka yzeyleri, tablo iindeki arl tayabilecek ekilde, sa profillerle takviye edilecektir. Demir aksam bir kat slyen, iki kat mat tabanca boyas veya frn boyas ile boyanacaktr.

23.2.4- 0.3 m2den byk tablolarda kapak, burulmalara kar i taraftan sa profille takviye

edilecektir. Ayrca kapak kenarlar ie doru 1 cm kvrlarak glendirilmelidir. 23.2.5- Tablolar, kapaklar kapal durumdan itibaren yana doru 110 derece alabilecek ekilde

yerletirilmelidir. Lambri arkasnda kalan tablolarn nndeki lambri kapa tablo kenarlarndan en az 5er cm daha byk olmal ve tablo kapann tam almasna engel olmamaldr. Kapak menteeleri gizli tip olacaktr.

23.2.6- stten girili tablolarda hatlarn kt noktalarda oluan boluklarn kapatlmas iin zel

dzenleme yaplacaktr. Bu blmlerin tahta, kad vb. malzeme ile tkanmas yasaktr. 23.2.7- 60 Ae kadar akm eken tablolarda fazlar iin bara kullanlmasna gerek yoktur. 60

A.den fazla akm eken tablolarda, balantlar kablolarla alterden altere veya sigortadan sigortaya yaplmayp bakr baralar vastasiyle ayr ayr yaplacaktr. Baralar Madde 23.1.21 de verilen renklerle iaretlenecektir. Fazlar barasz yaplm olsa bile bakr lamadan imal edilmi, ntr ve epotansiyel bara (koruma iletkenlerinin topland bara) bulunacaktr. Otomatik sigortalarn faz giri tarafnda, bu sigortalara mahsus tarak eklinde bara kullanlmas zorunludur.

23.2.8- Datm tablolarnda linye hatlar, yanmayan malzemeden yaltkanl, uygun nitelikte

klemensler vastasiyle tabloya tutturulacak ve ntr hatlar da yaltlm bakr bir baraya balanacaktr. Tabloya giren kolonlarnn faz iletkenleri sabit klemenslere ve ntr iletkenleri bakr baraya balanacaktr. Datm tablolar zerinde koruma hatlarnn topland topraklama baras bulunacak, topraklama balants, bulunduu yerdeki tesisata uygun olarak yaplacaktr.

23.2.9- Gerilim altndaki ksmlara rastgele dokunmay nlemek iin, bu gibi ksmlar yanmaz

malzemeden mamul, karlabilir kapaklarla rtlecektir. Bu i kapaklarn zerinde, sigortalarn dardan mdahale edilecek ksmlarnn gemesi iin alan pencere evrelerine yaltkan malzemeden azlk geirilecektir.

23.2.10- Datm tablolarnda d kapak zerinde iaret lambas kullanlyor ise balant,

yukardaki madde 23.1.20 ye uygun olacak ve tablo i kapann bu gibi iletkenleri zedelemesi nlenmi olacaktr.

23.2.11- Byk tesislerde her datm tablosunun tam yk altnda ektii akmn fazlara gre

dengelenmesi yaplacak, bu durum besleme hattndan pens ampermetrelerle veya ana tablodaki mevcut ampermetrelerin yardm ile kontrol edilecektir.

23.2.12- Tozlu yerlerde kullanlacak sva st datm tablolarnda btn giriler rakorlarla

yaplacak ve tablo kapann bast sabit yzeyde toz giriini nleyen conta dzeni bulunacaktr. Bu tip imalat etan tablo snfndan deerlendirilmez.

23.2.13- Her sigorta veya alterin altnda beslenilen yeri gsteren madeni veya plastik etiketler

bulunacaktr.

Elektrik Mhendisleri Odas

18

23.2.14- Tablo kapa i yzeyinde tablo balant emasnn konmas iin satan mamul cep yaplacaktr.

23.3- Etan Datm tablolar 23.3.1- Tesisatn rutubete, toza ve mekanik darbelere kar korunmas gereken mahallerde tablolar,

birbirine eklenecek tipte, ek yerlerinde ve kapaklarnda conta bulunan etan kutulardan yaplacaktr. Malzeme olarak dkm aluminyum, polikarbonat ve benzerleri kullanlabilir.

23.3.2- 16mm2 den daha byk kesitte balantlar bakr baralar vastas ile yaplacaktr. 23.3.3- Sigortalar kapak aldktan sonra, anahtar ve alterler ise kapak kapal iken

altrlabilecek ekilde dzenlenecektir. 23.3.4- Datm tablolar iin bildirilen dier hususlara da uyulacaktr. 23.4- Saya tablolar 23.4.1- Tablolar 1,5 mm kalnlkta DKP sacdan imal edilecektir. 23.4.2- Tablolarn mekanik yaps, ana tablo ve datm tablolar iin istenen artlar aynen

salayacaktr. 23.4.3- Tablo, saya/sayalar, giri sigortas, k sigortas/sigortalar, ihtiyaca gre akm l

transformatrlerini ve bina iin tesis edilen artk akm anahtarn* tayacak byklkte olacaktr. 23.4.4- Tablo enerji veren kurulua ve tketicilere ait iki ayr blmden oluacaktr. 23.4.5- Enerji veren kurulua ait blm, kofreden itibaren sayalarn balant ularn (ular dhil)

kapsayan blm olup, kolaylkla alamaz ekilde kapatlm ve ana gvdeye tespit noktalarnda mhrleme imkan salayacak yapda olacaktr.

23.4.6- Sayalarn kolayca okunabilmesi iin mhrl blm sayacn gsterge ksmn

kapatmamaldr. Tketiciye ait blmler, sigorta deiimini salamak maksad ile alr kapakl olacaktr.

23.5- Dier tablolar Yukarda snflanan maksatlar dndaki iler iin tesis edilen tablolarn zellikleri, kullanm

amacna uygun bir ekilde, 23.1 23.4 maddelerinde verilen zelliklere eit olacaktr. (*)Avrupa standartlarnda RCD (Resudial Current Device) olarak geen ve TSE tarafndan da

artk akm anahtar olarak isimlendirilen (TS EN 61008-2-1/A1, TS EN 61009-1, TS EN 61543/A12) bu cihaz piyasada hatal ekilde kaak akm alteri olarak anlmaktadr.

Elektrik Mhendisleri Odas

19

24- tesisat hatlar 24.1- Genel Burada sz edilmeyen hususlar iin, sras ile TSE, EN, HD,, IEC, standartlarnn hkmleri esas

kabul edilecektir. 24.2- zel artnamede aksi belirtilmedike sva altndaki btn tesisat TS veya uluslararas

standartlara uygun PVC borularla yaplacaktr. 24.3- Sva altndaki ini borular dik veya yatay olarak denecektir. Buatlarn priz veya anahtar

hizasnda bulunmasna dikkat edilecektir. Dilatasyon yerlerinde boru geitleri, borularn serbeste oynayabilmesi iin manonlu olacak ve mekanik etkilere kar dayankl bir boru ile muhafaza altna alnacaktr.

24.4- Tozlu veya yangn tehlikesi gsteren yerlerde tesisat, antigron cinsi kablolar yerine

galvanizli gaz borusu iinde plastik izoleli iletkenlerle etan olarak yaplabilecektir. 24.5- Datm tablolarnn merkezi zeminden, 170 cm ykseklikte olacaktr. Bu mesafe kontrol

mhendisinin izniyle deitirilebilecektir. 24.6- Btn k sortilerinin borular ahap takozlarla nihayet bulacaktr. Bu takozlarn ls

tavan armatrleri iin 14x16x3 cm, askl armatrler iin 5x8x3 cm olacaktr. 24.7- letkenler, sva altnda yaplacak tesisat