EVRE VE HALK SALII N EMANET 2011

ELEKTROMANYETK ALANLAR VE ETKLER SEMPOZYUMU

7 8 EKM 2011

PANELLER VE BLDRLER

TMMOB ELEKTRK MHENDSLER

ODASI STANBUL UBEES

STANBUL BAROSU STANBUL TABP ODASI

EVRE VE HALK SALII N EMANET 2011

ELEKTROMANYETK ALANLAR VE ETKLER SEMPOZYUMU

PANELLER VE BLDRLER

ISBN : 978-605-01-0302-1

EMO Yayn No: GY/2012/7

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas stanbul ubesi

Adres:

Dikilita Mah. Eren Sok. No: 30

34349 Beikta-stanbul

Tel: (0212) 259 11 50 Faks: (0212) 258 36 55

E-posta: stanbul@emo.org.tr Web: http://istanbul.emo.org.tr

Bask:

Ezgi Matbaaclk

ADRES: Sanayi Cad. Altay Sok. No:10 obaneme/Yenibosna/STANBUL

TEL: 0212 452 23 02

SUNU

Elektrik Mhendisleri Odas, stanbul Tabip Odas ve stanbul Barosu olmak zere meslek rgt

tarafndan dzenlenen evre ve Halk Sal iin EMANET2011"Elektromanyetik Alanlar ve Etkileri

Sempozyumu" ile bir ilk gerekletirildi.

Elektromanyetik alanlarn evre ve halk salna etkilerinin ve hukuksal boyutlarnn tartld;

niversitelerin, kamu kurumlarnn, sivil toplum rgtleri ve uzmanlarn aratrma ve bilimsel grlerinin

paylald bir ortam oluturmak amacyla yola kan sempozyuma izleyici olarak 600 kii katld; be panel,

bir forum, 18 szl bildiri ve on poster bildiri sunumu yapld.

Elektrik enerjisinin retim, iletim ve datm sistemi yaammzda nemli yer tutmaktadr. Enerji nakil

hatlar, trafo merkezleri, elektrik kablo ebekeleri, elektrikli tama aralar yannda, sa kurutma

cihazlarndan mikro dalga frnlara kadar her trl elektrikli ev aleti ve ofis hizmet cihazlar, MR, tomografi,

ultrason, rntgen vb. tp cihazlar, TV-radyo alc-verici sistemleri, baz istasyonlar, cep telefonlar vb.

sistemler elektromanyetik kirlilii olutururlar. Gelii gzel yerletirilen baz istasyonlar ise yaam

alanlarmz dorudan hedef almaktadr. Veri iletim hznn byk nem kazand bu srete zellikle

ocuklarn cep telefonu kullanmaya tevik edilmesi elektromanyetik alanlarn evre ve halk salna

etkisine kar daha duyarl olmamz gerektiriyor.

Birlemi Milletler evre ve Kalknma Konferans 1992de yaynlad Rio Bildirgesiyle, elektromanyetik

alanlarn biyolojik yaplar etkilemedii grn bilimsel bulmayarak reddetti. Kald ki, bu konferansta,

bilimsel belirsizliklerin olduu durumlarda nlem lkesinin elektromanyetik alanlardaki maruziyetler iin

de uygulanmasnn nerildiini biliyoruz.

gn sren sempozyumda; lkemizdeki yetersiz yasal mevzuatla, ticari yaklam n planda tutan teknik

uygulamalar ve bunlar ortaya karmann yollar, ulusal ve uluslararas standartlar, ynetmelikler,

artnameler ve yasal mevzuatlarn ereveleri konular tartld. Sempozyumda elektromanyetik alanlarn

zararl etkilerinden korunmak ve alnmas gereken nlemlere ynelik tartma ve bilgilenmelerin yan sra,

somut ve uygulanabilir neriler de ortaya konuldu.

Sempozyumun gereklemesinde destek ve katkda bulunan kurum ve kurululara; sempozyuma gerek

bildirileriyle, gerek sunumlaryla katk koyan katlmclara; Yrtme Kurulu, Dzenleme Kurulu, Danma

Kurulu ve Bilim Kurulu yelerine; sempozyumun zenginlemesine olanak salayan kurulularna; meslek

rgtmzn ynetici ve alanlarna; sempozyum sekreterlerine ve sempozyumda tm emei geenlere

teekkr ederiz.

SEMPOZYUM DZENLEME KURULU

DZENLEME KURULU

Nusret Gerek (Bk) EMO stanbul ubesi Abdullah avkl EMO Denizli ubesi Ahmet Yazc EMO Eskiehir ubesi Akif Akaln stanbul Tabip Odas Dr. Ali Demircan stanbul Tabip Odas Ara. Gr. Alkan Alkaya Mersin niversitesi Av. Aydeniz Alisbah Tuskan stanbul Barosu Av. Banu Nogay stanbul Barosu Berker zaa EMO stanbul ubesi Blent etinta EMO Kocaeli ubesi Prof. Dr. Caner zdemir Mersin niversitesi Yrd. Do. Dr. Hasan Karal Karadeniz Teknik niversitesi Hasan ahin EMO zmir ubesi sa Gngr EMO stanbul ubesi Mehmet Atay EMO Genel Merkez Mehmet Karaduman EMO Gaziantep ubesi Mehmet Mak EMO Adana ubesi Mesut nar EMO Ankara ubesi Murat elik EMO Diyarbakr ubesi Do. Dr. Murat Fahriolu Baheehir niversitesi Mustafa Dayankl EMO Bursa ubesi Prof. Dr. Osman erezci Sakarya niversitesi zkan Karata EMO stanbul ubesi R. Murat Grg EMO stanbul ubesi Av. Semra Yldz stanbul Barosu Serdar Paker EMO Genel Merkez Prof. Dr. Sleyman Dada Dicle niversitesi Do. Dr. kr zen Akdeniz niversitesi Tark den EMO Genel Merkez Tigin ztrk EMO stanbul ubesi Tuncay Atman EMO Genel Merkez Prof. Dr. Turgut kiz ukurova niversitesi Uur Ate Ko EMO stanbul ubesi Yusuf Gndoan EMO stanbul ubesi Ycel Yaar Bykl EMO Samsun ubesi Av. Zeki zsoy stanbul Barosu

YRTME KURULU

Prof. Dr. zcan Kalenderli (Bk.) stanbul Teknik niversitesi Prof. Dr. Selim eker Boazii niversitesi Prof. Dr. M. Tunaya Kalkan stanbul niversitesi Dr. Sheyla Ako stanbul Tabip Odas Dr. Mustafa Slk stanbul Tabip Odas Av. Hasan Kl stanbul Barosu Av. Meltem Yakn stanbul Barosu Mehmet Bozkrlolu EMO Genel Merkez Erhan Karaay EMO stanbul ubesi Nusret Gerek EMO stanbul ubesi Beyza Metin EMO stanbul ubesi

DANIMA KURULU

Dr. Ahmet Turan Hocaolu Trk Standartlar Enstits Akn Karakl EMO zmir ubesi Aysel Can Eki TKODER Aye ztrk M.O. Bykkent ubesi Ar. Gr. Buket Turan Azizolu Dokuz Eyll niversitesi Blent Danac BTS stanbul 1. Nolu b. Blent Keskin evre ve ehircilik st. l Md. Blent zgm EMO Kocaeli ubesi Av. Cankat Takn Bursa Barosu Cemal Gke MO stanbul ubesi Av. alar Dou Aras Tketici Haklar Dernei Dr. Emire Olcayto Salk Bakanl Ercan Demir Bykekmece Belediyesi Erhan Demirdizen PO stanbul ubesi Prof. Dr. Ferit Pehlivan Trk Biyofizik Dernei Prof. Dr. Feyzan Aken Dicle niversitesi Do. Dr. Gkhan Apaydn EMO Gaziantep ubesi Uzm. Dr. Gnay Can stanbul niversitesi Prof. Dr. Halil Akkanat stanbul niversitesi H. Haluk Barut Beikta Belediyesi Hasret Gen st. Tefti Grup Bk. lden Kibar MO stanbul ubesi lhan Metin EMO Antalya ubesi Av. lker Birgan stanbul Barosu pek nder Ataehir Belediyesi Prof. Dr. Kayhan Pala Bursa Tabip Odas Kemal Yldz FMO stanbul ubesi Av. Lale Hikmetkaplan stanbul Barosu Prof. Dr. M. Salih elik Dicle niversitesi Prof. Dr. M. Zlkf Akda Dicle niversitesi M.Ramazan ngre EKOD Mehmet Fidan EMO Kocaeli ubesi Metin angalgil EMO Eskiehir ubesi Muammer zdemir EMO Samsun ubesi Prof. Dr. Muhammet Kksal Hali niversitesi Yrd. Do. Dr. Murat Egi Galatasaray niversitesi Dr. Mustafa etinta TBTAK-UME Nail Olpak stanbul Ticaret Odas Nuran nci stanbul niversitesi Prof. Dr. Nurten Erdal Mersin niversitesi Nusret Koman TEA Av. Orhan Ekmekiolu Ankara Barosu mrhan A. Soysal EMO Ankara ubesi Dr. zkan Kaan Karada st. Mes. Hast. Hastanesi Av. Sekin Arkan Ankara Barosu anver nsal Adalar Belediyesi Ara. Gr. . Sekin Uurlu Dokuz Eyll niversitesi evket Demirci EMO Mersin ubesi Av. Ufuk zkap stanbul Barosu Yrd. Do. Dr. Tanju Yelkenci Marmara niversitesi Yrd. Do. Dr. Yusuf Yaar Marmara niversitesi

(Yrtme ve Dzenleme Kurulu yeleri ayn zamanda Danma Kurulu yesidir)

BLM KURULU

Yrd. Do. Dr. Ahmet zkurt Dokuz Eyll niversitesi Yrd. Do. Dr. Aktl Kavas Yldz Teknik niversitesi Prof. Dr. Ali Oktay Uluda niversitesi Prof. Dr. Ali Osman Karababa Ege niversitesi Do. Dr. Alp Kutepeli zmir Yk. Teknoloji Enstits Do. Dr. Aye G. Canseven Kurun Gazi niversitesi Prof. Dr. Aye Kaypmaz stanbul niversitesi Prof. Dr. Caner zdemir Mersin niversitesi Prof. Dr. aatay Gler Hacettepe niversitesi Prof. Dr. Ferit Pehlivan Trk Biyofizik Dernei Prof. Dr. Glbin Dural ODT Prof. Dr. Glsm Nurhan nce stanbul niversitesi Prof. Dr. Halit Pastac Hali niversitesi Do. Dr. Handan Tuncel stanbul niversitesi Prof. Dr. Hasan Diner Kocaeli niversitesi Prof. Dr. H. Hilmi Sabuncu Yeditepe niversitesi Prof. Dr. smail Gnay ukurova niversitesi Prof. Dr. Kemal zmehmet Dokuz Eyll niversitesi Prof. Dr. Levent Sevgi Dou niversitesi Prof. Dr. M. Tunaya Kalkan Cerrahpaa Tp Fakltesi Prof. Dr. Mehmet Ali Krpnar stanbul niversitesi Yrd. Do. Dr. Mete zcan Frat niversitesi Do. Dr. Murat Fahriolu Baheehir niversitesi Prof. Dr. Mustafa Demir stanbul niversitesi Prof. Dr. Mustafa Nazrolu Sleyman Demirel niversitesi Do. Dr. Nadi Bakrc Acbadem niversitesi Prof. Dr. Nesrin Seyhan Gazi niversitesi Prof. Dr. Nurettin Umurkan Yldz Teknik niversitesi Prof. Dr. Nkhet Y. Turgut Atlm niversitesi Prof. Dr. Osman erezci Sakarya niversitesi Prof. Dr. zcan Kalenderli stanbul Teknik niversitesi Yrd. Do. Dr. zgr Tamer Dokuz Eyll niversitesi Prof. Dr. Sadk Kara Fatih niversitesi Prof. Dr. Sedat Koca stanbul niversitesi Prof. Dr. Sedef Kent stanbul Teknik niversitesi Prof. Dr. Selami Mahmutolu stanbul Barosu Do. Dr. Seluk mleki Sleyman D. niversitesi Do. Dr. Seluk Paker stanbul Teknik niversitesi Prof. Dr. Selim eker Boazii niversitesi Do. Dr. kr zen Akdeniz niversitesi Prof. Dr. Sleyman Dada Dicle niversitesi Prof. Dr. mit Kocasakal stanbul Barosu Prof. Dr. Tamer lmez stanbul Teknik niversitesi Yrd. Do. Dr. Tayfun Nesimolu ODT-KKTC Prof. Dr. Turgut kiz ukurova niversitesi Prof. Dr. Zmray Dokur lmez stanbul Teknik niversitesi

NDEKLER

AILI KONUMALARI ........................................................................................................... 1

DAVETL KONUMACI .......................................................................................... 13

DEVRA DAVIS Ph. D, M.P.H

OTURUMLAR (PANEL/FORUM) ............................................................................ 35

I. OTURUM .......................................................................................................... 37

SEMPOZYUMU DZENLEYEN KURUMUN ELEKTROMANYETK ALANLAR ve ETKLERNE BAKI AISI

II. OTURUM ......................................................................................................... 59

ELEKTROMANYETK ALANLAR ve MESLEK MARUZYET (SUNUKLUK)

III. OTURUM ........................................................................................................ 79

ELEKTROMANYETK ALANLAR ve ETKLERNE KAMU KURUMLARININ, ZEL KURUMLARIN ve NVERSTELERN YAKLAIMI

FORUM .............................................................................................................. 115

ELEKTROMANYETK ALANLAR VE ETKLERNE KARI YURTTA TEPKS DENEYMLER

IV. OTURUM ...................................................................................................... 127

ELEKTROMANYETK ALANLARIN EVRE ve HALK SALIINA ETKLER

V. OTURUM ....................................................................................................... 155

ELEKTROMANYETK ALANLARIN YNETM ve HUKUKSAL DZENLEMELER

BLDRLER ......................................................................................................... 181

ELEKTROMANYETK DALGALARIN BAKTER GELM ZERNE ETKS / A. Akbal, H. Balk ........................ 183 BYOLOJK ORTAMDAN GEEN 6.8 GHZ FREKANSLI MKRODALGANIN FDTD METODU KULLANILARAK 1 BOYUTLU ANALZ / S.B. Uz, H.Alisoy, B. Alagz ............................................................. 188 CEP TELEFONLARINDAN YAYILAN ELEKTROMANYETK ENERJ LE SAR DEER ARASINDAK LKNN DENEYSEL OLARAK DORULANMASI / M. Bilim N. Kapucu Y. Kabalc . Develi ................. 191 LKRETM VE ANA OKULLARINDA DI KAYNAKLI ELEKTROMANYETK ALAN MARUZYETNN NTELKSEL ANALZ / O. erezci, S. eker, K. Pala ....................................................................................... 196 MOBL TELEFONLARIN ZGL SOGURMA ORANININ (SAR) BELRLENMES / M. Celep, H. Karacada, R. Hamid, M. etinta ........................................................................................................... 200 BORNOVADA 2150 LSE RENCSNN CEP TELEFONU KULLANIMI VE LKL SEMPTOMLAR / R. Durusoy, H. Hassoy, A.O. Karababa, A. zkurt ......................................................................................... 203

GEMSTABN, DEMR (III) KLORR VE ELF MANYETK ALAN UYGULAMASININ NSAN LENFOST HCRELER APOPTOTK AKTVTELER ZERNE ETKS / M. A. Emekaya, H. Kayhan, A. G. Canseven, M. Yac, N. Seyhan ............................................................................................................. 208 BURSA - NLFER BELEDYES'NDE ELEKTROMANYETK KRLLE YNETMSEL BAKI / M. Bozbey ......... 210 ELEKTROMANYETK HPERSENSTVTE SENDROMU & EHS ZERNE YAPILMI ALIMALARIN BR ZET / K. S. Nizamolu, G. N. nce ............................................................................... 213 YKSEK GERLM HATLARINDAN YAYILAN STEMDII ELEKTROMANYETK KRLLK LMLER / O. erezci, B. Kanberolu, . Yener ................................................................................................................ 217 ACL ARI MERKEZLERNDE ELEKTROMANYETK ALAN SEVYELER VE MESLEK MARUZ KALMANIN DEERLENDRLMES / . zen, P. D. Tosun, S. Helhel ................................................. 221 OCUKLARDA YKSEK DELEKTRK ZELLKLERN 900 MHZ FREKANSLI CEP TELEFONU SAR DEERLERNE ETKS / M. Z. Tysz, A. G. Canseven ............................................................................. 225 MRI TABANLI FANTOM VE SAM FANTOMDA 835 MHZ FREKANSLI CEP TELEFONU SAR DEERLERNN KARSILASTIRILMASI / M. Z. Tysz, A. G. Canseven, N. Seyhan ................................... 227 DCLE NVERSTES TIP FAKLTES BYOFZK ANABLM DALINDA YONLATIRMAYAN ELEKTROMANYETK ALANLAR VE NSAN SALII ZERNE YAPILMI ARATIRMA SONULARININ DEERLENDRLMES / S. Dada ....................................................................................... 229 DCLE NVERSTES TIP FAKLTES BYOFZK ANABLM DALINDA ELEKTROMANYETK ALANLARIN LABORATUVAR HAYVANLARI ZERNE ETKLER KONUSUNDA YAPILMI OLAN ARATIRMA SONULARININ DEERLENDRLMES / S. Dada ................ 233 ELEKTRONK DALGALARIN VERD ZARARLARA KARI MEVCUT MEVZUATIMIZIN GENEL DURUMU / M. R. Korkusuz, M. H. Korkusuz ...................................................................................... 238 HELMHOTLZ BOBN SSTEMNN SONLU ELEMANLAR YNTEM LE ANALZ VE UYGULAMASININ GEREKLETRLMES / S. Arslan, A. G. Canseven, N. Seyhan ......................................... 239 MULTIPLE SCLEROSIS (MS) HASTALIININ ASIL NEDEN, YEN KANITLAR / C. Canbay ............................... 243 CERRAHPAA TIP FAKLTESNN ELEKTROMANYETK ALAN HARTASI / M. A . Kl, O. erezci, . evik, T. Kalkan ....................................................................................................................... 247 TROD DOKUSUNUN MKRODALGALARA TEPKSNN BELRLENMES N DELEKTRK SABT VE ELEKTRKSEL LETKENLNN LLMES / M. A. Kl, S. Teksz, G. A. Canl, M. zcan, . Akduman, H. ahintrk, T. Kalkan ............................................................................................ 250 KENTSEL BLGELERDEK ANTENLERDEN YAYILAN ELEKTROMANYETK ALAN DAILIMLARININ BENZETMNN GEREKLETRLMES / C. zdemir, B. Ylmaz, F. Tokta ..................................................... 252 KABLOSUZ NTERNET (2.45 GHZ) KALSYUM YON SNYALN BOZARAK BEYN FAALYETLERN BOZUYOR MU? / M. Nazrolu ................................................................................ 255 1.8 GHZ FREKANSLI MODLEL RADYOFREKANS (RF) RADYASYON VE DEMR (III) KLORR UYGULAMASININ BURKTT LENFOMA (RAJ) HCRE HATTINDAK ETKLERNN ARATIRILMASI M. A. Emekaya, E. Alp, H. . nen, B. Srav, A. G. Canseven, S. Meneve, N. Seyhan ................................... 256 ELEKTROMANYETK ALANLARIN SALIK ETKLERNN DEERLENDRLMES / U. Baysal ........................... 258 YERNDE FARKINDA OLMADIIMIZ BR RSK: ELEKTROMANYETK ALAN MARUZYET / A. Frlarer ....................................................................................................................................................... 262 MANYETK ALAN UYGULANAN DENEYSEL KOLON TMR MODELNDE KOLON DOKUSU SOD AKTVTESNN ARASTIRILMASI / H. Tuncel, A. zaydn, . Onaran, T. Kalkan ............................................. 265 ELEKTROMANYETK ALANLARDAN KORUNMA VE KALKANLAMA UYGULAMALARI / N. K. Uluaydn, S. eker .................................................................................................................................. 267 34,5 KVLUK ELEKTRK HATLARI EVRESNDEK MANYETK ALANIN HESABI / G. Gl, A. Kaypmaz, . Kalenderli ............................................................................................................................. 270

SONU BLDRGES ................................................................................................................... 275

1

ELEKTROMANYETK ALANLAR ve ETKLER SEMPOZYUMU

7 Ekim 2011

AILI KONUMALARI

SUNUCU- Elektromanyetik Alanlar ve Etkileri Sempozyumuna ho geldiniz.

Programmz iki gn sresince devam edecek. leye kadar bu salonda al konumalarn ve sempozyumumuza Amerikan gelip katlan, Sayn Prof. Devra Davisi dinleyeceiz. leden sonraki oturumlarmz, yine bu salonda panellerle ve alt kattaki sergi salonunda bildiri sunumlaryla devam edecek.

imdi, al konumalarnn ilkini yapmak zere Sempozyum Dzenleme Kurulu Bakan Sayn Nusret Gereki davet ediyorum.

NUSRET GEREK - Sayn meslek odalar, niversiteler, kamu kurumlar, sivil toplum kurulular ynetici ve yeleri, sayn basn mensuplar ve sempozyumumuza katlan sayn konuklarmz; evre ve Halk Sal in EMANET 2011 Elektromanyetik Alanlar ve Etkileri Sempozyumuna tekrar ho geldiniz.

Elektrik Mhendisleri Odas, stanbul Tabip Odas ve stanbul Barosu, meslek rgt olarak, Elektromanyetik Alanlar ve Etkileri Sempozyumunu dzenlemi bulunmaktayz. Bu meslek rgtmze de teekkr ediyoruz. Sempozyum Yrtme, Dzenleme, Danma, Bilim kurullarnda yer alarak katk veren niversitelere, kamu ve zel kurumlara, sivil toplum rgtlerine, meslek odalarna, szl bildiriler ve poster

2

sunumlaryla sempozyuma katk koyan tm bilim insanlarna, kurum temsilcilerine ve aydnlarmza teekkr ediyoruz.

Sempozyuma destek salayan Savior Otomasyon, Senexpo Fuarclk ve Beikta Belediyesine katklarndan dolay teekkr ediyoruz.

Bu Sempozyumun hazrlanmasnda emei geen Sempozyum sekreterlerine ve meslek odas alanlarna teekkr ediyoruz.

Ayrca, davetimizi kabul ederek yurtdndan gelen bilim insan Sayn Devra Davis hanmefendiye, Sempozyuma katklar iin teekkr ediyoruz.

Dnya insanlk tarihi maddeyi anlama tarihidir. Tm bilim dallarnda yaplan almalarn odanda insan olmasna ramen, insann yaamn srdrmek ve varln gelitirmek abasyla maddeyi anlama sreci iinde, ngrlemeyen ve insanla zarar veren veya zarar vermesi muhtemel olan sonularla da karlaabilmekteyiz. Gnmzde, gelien teknolojiler toplumun kk bir blm iin daha ok servet biriktirme arac olurken, zararl sonular tm toplum tarafndan paylalyor. Gelien teknolojinin ngrlemeyen zararl veya zararl olmas muhtemel etkilerinin bertaraf edilmesinin ncleri de yine bilim insanlar, aydnlar ve onlarn kurumlar olacaktr.

Bu kapsamda, gnmzde elektrik enerjisinin retimi, iletimi, datmyla ilgili sistem ve cihazlar, elektrikli ev aletleri, haberleme sistem ve cihazlar, iletiim sistem ve cihazlar, elektrik enerjisi kullanan cihazlar, ulam sistemleri, teknoloji rnleri yaammzn vazgeilmez elemanlar olmulardr. Bugn bu cihaz ve sistemleri kullanmaktan vazgeemesek, bu alanda etkin dzenleme, ynetim ve denetimi de birlikte srdrmek zorundayz.

Doann ve insanln gelecei bugn bizlere emanettir. Bu emaneti hasarsz olarak gelecek nesillere teslim etmek sorumluluumuz vardr. Doann ve insann geleceine olan sorumluluk bilinciyle ve mtevaz olanaklarla dzenlenen bu sempozyumun, lkemizin, halkmzn ve tm insanln geleceini aydnlatmada katks ve baarl olmasn diliyoruz.

Sayglarmzla.

SUNUCU- Sayn Nusret Gereke teekkr ediyoruz.

imdi de Elektrik Mhendisleri Odas stanbul ubesi Ynetim Kurulu Bakan Sayn Erhan Karaay krsye davet ediyorum.

3

ERHAN KARAAY - Deerli katlmclar; ok deerli hocalarmz ve meslek odasnn yneticileri, yeleri aramzda. Ayrca, eitli derneklerden konuya ilgi duyan, bireysel olarak katlan tm katlmclar Ynetim Kurulumuz adna saygyla selamlyorum.

Meslek odalar olarak, kendi alanmzla ilgili pek ok alma yapyoruz. Bu dnem -sanrm be yl oldu- deerli hocalarmz, zcan Kalenderli hocamz, Osman erezci hocamz, bu hocalarmzn katklaryla stanbul ubemizde, elektromanyetik alanlarn insan sal zerine etkileri, tm canllar ve evre zerine etkileriyle ilgili bir alma grubu oluturulmutu. Bu konuyla ilgili olarak, dier odalara da, hem vatandalarn, hem dier kurumlarn mracaatlar oluyordu. Biz, son be senedir bu alma grubu bnyesinde, bu konuda ihtiya duyan herkese, gerek mahalle muhtarlarnn organize ettii, gerekse birok kurumun dzenledii toplantlarda hocalarmzn, meslek insanlarmzn katklaryla bilgilendirme almas yaptk. Bu almalarn sonucunda bu sempozyum olutu. Hem Baronun, hem Tabip Odasnn deerli yneticilerine tekrar teekkr ediyoruz. Bu iin birlikte organize edilmesinin ok anlaml olacan dndk. Mutlaka eksikliklerimiz olmutur; ancak, bundan sonra bu alandaki almalar iin bu sempozyumun ok nemli bir dnm noktas olduuna inanyoruz. zntmz, bu alanda resmi olarak grevlendirilen, konunun muhatab olan kiilerin srarl davetlere ramen buraya gelmemi olmas. Son dnemde lkemizde birok deerli bilim insannn, kurumlarn rettikleri maalesef dikkate alnmyor. rnein, bu elektromanyetik alan konusunda bir dolu yarg karar olmasna ramen, dzenlemeler yaplrken, maalesef, gr alverii ad altnda, bizim de davetli olmadmz halde katldmz toplantlarda tank olduumuz zere, irketlerin eilimleri ynnden tavr gsteriliyor ki, bu, ok nemli.

Biz, teknolojiyi engellemeyeceiz, teknolojiye kar olmak gibi bir durum sz konusu olamayacak; ancak, teknolojinin nimetlerinden yararlanrken, kullanm srecinde oluabilecek olumsuzluklar en aza

4

indirecek nlemlerin alnmas ve bu konuda toplumun bilgilendirilmesi ncelikli grevimiz; devletin de ncelikli grevidir. Bu alanda alan irketlerin faaliyetlerinin engellenmesi, herhangi bir konuda bir kst getirilmesi deil amacmz; ama insan salyla ilgili dzenlemeler konusunda sorumluluklarn da yerine getirmeleri gerektiine inanyoruz.

Sylenecek ok sz var; ancak, lke, devlet, tm kurumlar artk yasalarla da deil; son dnemde hepimizin de ahit olduu gibi, kanun hkmnde kararnamelerle, oldu bittiye getirilerek ynetilmeye allyor.

Zaman kstmz olduu iin, konumama son veriyorum. Biz, her eye ramen, tm bu olumsuzluklara ramen, inanla, inatla, toplum salna ynelik en iyi sonu verecek dzenlemelerin yaplmas iin fikir retmeye devam edeceiz. Bunlar yetkililerin nne koymaya, bask unsuru olmaya devam edeceiz. Bu toplantlarn da, bu retilecek materyallerin, ynetmeliklerin ortaya kmasnda ok katklar salayacana inanyoruz.

Emekleriniz iin, Ynetim Kurulumuz adna tekrar teekkr eder, toplantnn baarl gemesini dilerim.

SUNUCU- Sayn Erhan Karaaya teekkr ediyoruz.

stanbul Barosundan Sayn Av. Mehmet Durakolunu davet ediyorum.

5

Av. MEHMET DURAKOLU- niversitelerimizin deerli temsilcileri, sivil toplum rgtlerimizin deerli yneticileri, meslek odalarmzn deerli yeleri, deerli konuklar; kendi adma ve stanbul Barosu Ynetim Kurulu adna hepinizi sevgi ve saygyla selamlyorum.

Bugn burada, gerekten de meslek odasnn kendi alarndan, kendi ilgi alanlar asndan aktklar ok temel bir konuyu birlikte irdelemekte olmalarnn bile ok nemli olduunu dnerek giritiimiz bir toplantda birlikteyiz. Konunun nemini hep birlikte kavram olmamz nedeniyle burada olduumuzu dnyorum. Ama iinde bulunduumuz durum, belki de bizim her adan yeni bir deerlendirmeye ihtiya duyduumuz baka alanlardaki ibirliimizi de pekitirmeyi gerektiren bir durum arz ediyor; hem iinde bulunduumuz teknolojik gelimelerin ortaya koyduu tablo, hem de bizim bu konulara ilikin duyarllklarmz belki de yeniden ele almamz gerektiriyor. stanbul Barosu olarak, bu nedenle, bilinen, medyada daha ok yer alan, hepiniz tarafndan ilgiyle izlendiini sandmz yaklamlarn tesinde, yeni dnem ierisinde, HESlerden, GDOlardan balayan bir srete, zellikle insan salna, evre salna, kent salna ilikin pek ok temel konudaki duyarllklarmz, davalar aarak, Bizi ilgilendiriyor, ilgilendirmiyor demeden, belli bir etkinlikte, belli bir duyarllkta gtrmeye alyoruz. Bugnk toplant, bugnk birlikteliimiz, partner olan dier meslek odalarmzla bir araya geliimizin temelinde yatan en temel olgu bu. Bu duyarllmz devam ettireceiz. O nedenle, bu toplantlarn sadece bu alanda gerekleiyor olmasnn bile son derece nemli olduuna iaret etmek istiyorum.

Deerli konuklar; teknolojik gelimelerin son yllarda ald boyut, zellikle 1970li yllardan bu yana gelien sre ve bu sre karsnda hukukun sahip olduu konum, kabul etmemiz gerekir ki, son derece tartmal bir dzeyi ifade ediyor. Biz hukukular genellikle kabul ederiz ki, teknolojik gelimelerin hep gerisinden gelmiizdir. Bu anlamda bir tutuculuumuz vardr. Ancak, bu konuda verilmi mahkeme kararlarnn, aslnda byle bir geride kalmay ifade etmeyecek anlamda ciddi kararlar olduunu da belirtmem gerekiyor. Ancak, teknolojik gelimelerin btn dnya leinde ald boyutun insanlar arasnda

6

zellikle yeni bir yaam ifade ediyor olmas, zellikle biliim sistemleri denilen yaamn hepimizi ok derinden etkileyen bir baka dnyay getirmi olmas, birok adan, hukuki adan yeni deerlendirmelerin de yaplmasna yol at.

letiim hakkn kullanrken, yaam hakkndan ne denli vazgeeceiz? evre ne denli etkilenecek ve bu iletiim hakknn kullanlmasna engel olacak? Bir haklar hiyerarisinden sz ediyorum. Baz haklarmz bir baka hakkn nne koyacak myz, koymayacak myz? Yaam hakk en temel haktr diye iletiim hakkndan vazgeebilecek miyiz? Tam da bugn, belki de dnden itibaren, Applen kurucusu Steve Jobs' anarken, teknolojik gelimelerin vard boyut itibaryla ikayetlerimizi ne denli dnyaya hakl bir biimde anlatacaz? 21. Yzyln Arimeti ld derken, ona ylesine vgler dizerken -ki, aynen katlyorum bu vglere- onun ortaya kard, onun dnce dnyasnda gelien temel iletiim faktrlerinin alabilmesini salayan olgulara kar ne diyeceiz? Btn bunlar aslnda insanln 21. Yzyldaki elikileri ve bu elikiler devam ediyor. Bu elikilere kar biz nasl bakacaz, 21. Yzyl nasl bakacak? Teknoloji bir sre sonra nereye varacak da, belki btn bunlar ortadan kaldracak, hukuk ne diyecek? Tartarak, sempozyumlar yaparak, btn bunlar belli bir noktaya kadar tayp, sonunda noktay koyacaz. Bugn deil belki; ama o noktalarn konulmasnda ciddi bir kilometre ta olacana inandm bu toplant, bu adan bizim iin ok nemliydi. Bu nemin hepiniz tarafndan kavranm olduunu dnyorum. Toplantnn baarl gemesini diliyorum.

stanbul Barosu Ynetim Kurulu adna hepinize sevgi ve sayglarm sunuyorum. Saolun.

SUNUCU- Sayn Mehmet Durakoluna teekkr ederiz.

imdi de konumasn yapmak zere stanbul Tabip Odas Ynetim Kurulu Bakan Prof. Dr. Taner Gneni davet ediyorum.

7

Prof. Dr. TANER GNEN- Meslek odalarnn ve sivil toplum rgtlerinin deerli yneticileri ve mensuplar, deerli konuklar; stanbul Tabip Odas Ynetim Kurulu adna hepinize ho geldiniz diyor ve hepinizi saygyla selamlyorum. Ayrca, nemli katklar sunacak olan deerli konuumuz Devra Davise de ho geldiniz diyor ve katklar iin imdiden teekkr ediyorum.

Bizim mesleimizi uygularken, atasz niteliinde nemli bir szmz var. Tp fakltesine girdiimde ilk rendiim, unutmadm, srekli aklmda olan bir sz vardr. Latincesi, Primum nil nocere diye bildiimiz ve Trke karl nce zarar verme zdeyiini hatrlatarak szlerime balamak isterim. Hastalara tetkiklerini koymak iin sunacam bir dosya yaptrmtm; onun zerinde bu zdeyi vardr. Bir mhendis hastam bunu okuyunca, Aslnda bunu biz de kullanyoruz dedi. Ben bilmiyordum o zamana kadar. Biz de mhendisler olarak evreyle ilgili iler yaparken, inaat olsun, elektrik olsun, her konuda, nce yaptmz iin evreye, insanlara zarar verip vermeyeceini dnerek, bunu dikkate alarak mesleimizi srdryoruz. Bu, bizim de dstur edindiimiz bir zdeyitir aslnda dediinde armtm dorusu. Sonradan, son derece hakl bir durum olduunu idrak ettim.

Konumuz elektromanyetik alanlar. nsan soyu yeryznde ilk ortaya ktndan itibaren, hatta ilk ortaya klarndan itibaren canllar, doal elektromanyetik alanlara maruz kalarak ve onlarla beraber yaayarak, - evrim sreci de bu ekilde gerekleti- ona uygun bir biyolojik yapya sahip olmular. Ama elektrik, hayatmza girdii andan itibaren -ki, youn olarak 19. Yzylda Sanayi Devriminin balamasyla hayatmza youn bir ekilde girmeye balad- nceleri elektrikten olan tehlikeler, elektrik arpmas sonucu hayatn kaybeden insanlar dikkat ekiyordu. Hatta bu konuda ta 1700l yllarda hayvanlar zerinde deneyi yapan bir aratrmacnn bulduu sonular zerinden, elektrik arpmasndan len insanlar tekrar hayata dndrmek iin, halk arasnda ok cihaz diye bilinen cihaz gelitirilmitir. Ama daha sonraki yllarda elektriin hayatmza iyice girip, elektrikli ev aletleri, evlerin elektrik donanm hayatmzn vazgeilmez bir paras olduktan sonra, elektromanyetik alanlar dikkati ekmeye balad.

8

Bir yandan da bu elektromanyetik alanlar insan sal iin de kullanlmaya baland. Radyofrekans ablasyon dediimiz yntemle kalp hastalklarn, ritim bozukluklarn tedavi etmeye alyoruz bir yandan; kanser tedavisinde, nabzda elektromanyetik alanlarn kullanldn biliyoruz. Bu kadar youn elektromanyetik alan ierisinde, neredeyse elektromanyetik denizinde-okyanusunda yzen bir canl durumuna dm olan insanlar, aratrmaclar, bir sre sonra artk bunun insan salna zararl olup olmadn da dnmeye baladlar; ama bu, biraz ge kalm saylabilecek bir aratrma balangcdr. nk literatre baktmz zaman, elektromanyetik alanlarn insan salna zarar verip vermeyeceiyle ilgili olarak 1979da, elektromanyetik alanlarn, evdeki elektrik donanmnn, ocukluk anda grlen kanserlerle ilikisini aratran bir alma yaynlanm. Sonra hzla bu alandaki aratrmalar birikmi ve bugn, elektromanyetik alanlarda maruziyet diye bir balkla girdiiniz zaman, 5 bine yakn aratrma, makale ve derleme tr yazlarn olduunu gryoruz. ok kesin bir iliki henz tam olarak belirlenmemekle birlikte, bata beyin tmrleri olmak zere -ki, bu beyin tmr olaynn zellikle n plana kmas da 1990l yllarda hayatmza giren yksek frekansl elektromanyetik alan yayan cep telefonlarnn yaygnlamasyla ortaya kmtr- kalp damar hastalklar, beyin almasndaki bozukluklar, nrodejeneratif hastalk dediimiz beyin dokusunun harabiyetiyle kendini gsteren hastalklarla ilikisi, eitli kanserlerle olan ilikisini aratran ok sayda alma yaynlanmaya balad. Bugn, dediim gibi, birikmi olan ok sayda alma var; ama u anda elimizde ok kesin kantlar yok. almalarn hepsinin sonunda da, Bu hastalklarla elektromanyetik alanlarn bir ilikisi var gibi grnmektedir; ama bu konuda ok daha ayrntl, ok daha kesin sonu verici almalar yaplmasna ihtiya vardr denilmektedir.

zellikle cep telefonlarnn yaygnlamas sonucunda, en son 2005 ylnda Dnya Salk rgtnn yapt bir workshop ve yaynlanan bir rapor dorultusunda, bu konuda birtakm snrlamalar yaplmaya allm; ama u anda gerekten ok byk bir alanla kar karyayz. zellikle de 1980li yllardan sonraki neoliberal ekonomik sistemin her eyi alnp satlabilen bir mal haline getirmek zere gsterdii izgi, elektrikli di frasn bile artk sanki insan hayatnda en nemli ihtiyam gibi gsteren bu gidiat, aslnda insanln bindii dal kesme anlamna gelen giriimler olarak gryoruz hepimiz. Onun iin, bu konu, bata meslek odalar, sivil toplum rgtleri olmak zere herkese, tm vatandalara bir duyarl olmak misyonu yklemektedir. Daha nce belki ok kk birtakm toplantlar yaplm olmakla birlikte, bu konuda ok da ge kalm saylmayacak bir nemli toplanty gerekletiriyoruz u anda. Ksaca EMANET 2011 diye nitelendirdiimiz bu toplanty, gerekten bundan sonraki almalar iin son derece nemli ve bir milat olarak gryoruz. Salonun doluluunun da aslnda bunun neminin kavrandnn bir gstergesi olduunu dnyorum. Buradan son derece nemli sonularla, motivasyonlarla ayrlacak olan bir topluluk gryorum. Son derece nemli bir toplant olduu iin, bu toplanty dzenleyen bata Elektrik Mhendisleri Odas yneticileri olmak zere, dier meslek odalar yneticilerine de teekkr etmek istiyorum.

Bizde de bilimsel almalar olarak, Sayn Prof. Dr. Selim eker ve Prof. Dr. Sleyman Dadan bu konuda yaynlanm kitaplar var. Katklarndan dolay onlara da teekkr etmek istiyorum.

Sempozyumun bundan sonraki almalarda nemli bir motivasyon gc yaratacana inanarak, baarlar diliyorum. stanbul Tabip Odas Ynetim Kurulu adna hepinizi tekrar saygyla selamlyorum.

SUNUCU- Sayn Prof. Dr. Taner Gnene teekkr ederiz.

EMO Merkez Ynetim Kurulu Bakan Yardmcs Sayn Serdar Pakeri krsye davet ediyorum.

9

SERDAR PAKER- Deerli hocalarm, odalarn ve Baronun deerli yneticileri, TMMOB yneticim, deerli alma arkadalarm; Elektrik Mhendisleri Odas 42. Dnem Ynetim Kurulu adna hepinizi sayg ve sevgiyle selamlyorum.

akademik meslek rgtnn, Elektrik Mhendisleri Odas stanbul ubesinin, stanbul Tabip Odasnn ve stanbul Barosunun ortaklaa dzenledii ilk etkinlik olmas sebebiyle, beraber i yapma, beraber retme konusunda hayatn tm alanlarnda bir rnek olmasn diliyorum. Sempozyumu buralara kadar tayan, emei geen herkesi kutluyorum.

Elektromanyetik alan teorisi ve elektromanyetik dalga teorisi derslerinin elektrik mhendislii disiplinin en temel konular olduunu rencilik dnemimizde kavramamz kolay olmamt. Gnmzde teknolojinin geliimiyle, bu kavramlarla artk hayatmzn her alannda kar karya gelmekteyiz. Elektrik enerjisi, hayatmz srdrebilmemiz iin, 20. Yzyla gre artk daha fazla ncelie sahip. Daha fazla elektrik tkettiimiz iin, ebekelerde daha fazla elektromanyetik oluuyor. Bundan 10 yl nce olmayan wireless, GPS ve bluetoothu artk her geen gn daha fazla kullandmz iin daha fazla manyetik alana maruz kalyoruz. Halk sal asndan, bu manyetik alanlarn etkileri artk hissedilmeye balanmtr. nmzdeki yllarda ise bu etkilerin endie verici boyutlara ulaaca ngrlmektedir. Tabipler Odas, konunun halk sal ve evre sal asndan; Baro ise, tehlikenin hukuki boyutu asndan bu sempozyum boyunca ok deerli almalarn bizlere sunacaklar.

evremize baktmzda, sala etkilerinden dolay halk tepkisinin ykseldiini, kimi yerlerde bu donanmlarn yapmnn engellenebildiini gryoruz. Bu yzden de saklama, gizleme gerei duyulan, cumbal irin bir ev grnmndeki trafo merkezleri, ocuk parknda heykel grnm verilmi baz istasyonlar veya evlerin atsnda baca ss verilmi antenler dikkatli gzlerden kamyor. Bu sistemler asl grevlerini yaparken, ciddi elektromanyetik radyasyon yaymalarna ramen, kurum yetkilileri topluma, tm

10

dnyada uygulanan standartlarn uygulandn, tedirgin olacak bir durum olmadn sylemektedirler. Trkiye'de kullanlan elektrik alan iddeti limit deerleri, konuya kukuyla bakan veya hassas limit deerleri uygulayan lkelerden daha yksek dzeydedir. zel firmalarn kr etme nceliinin halk salnn nne getiine, denetimlerin dahi zelletiine tank oluyoruz maalesef.

24 Ocak 1980 Kararlaryla balayan Trkiye ekonomi-politiindeki yapsal dnm, lkedeki tm kamu hizmetlerinin zelletirilmesi ve piyasalatrlmasnn yolunu amtr. zel firmalarn doal ncelii olan kr hedefi, sosyal devlet kavramn ortadan kaldrdndan, toplum yarar artk ncelikli deildir. Meslek alanmza giren tm konularda zellikle kamu denetiminin ortadan kaldrldn, zelletirildiini grmekteyiz. Denetim kr hedefli deil, toplum yarar ncelikli olmaldr. Bu yzden kamusal olmaldr, kamu eliyle yaplmaldr.

Elektrik Mhendisleri Odas, bugne kadar mesleki alanlarda gerekli deerlendirmeleri yaparak, kamu yararn uyarc bir ilev grm, pek ok idari ilemde kamu zararn nleyici uygulamalar gerekletirmitir. Oda, mesleki alanlara ynelik kamu adna sz sylemeyi ayn zamanda toplumsal bir sorumluluk olarak grmektedir. Ancak, kamu yarar gerei gsterdii muhalif kimlii trplenerek, devlet hiyerarisine sahip ve tabi, syleyecek sz olmayan, etkisiz bir rgt haline getirilmesi hedeflense de, yesinden ald gle mcadelesine her zaman olduu gibi devam edecektir.

Da bamll giderek artan politikalar, lkemizin kstl kaynaklarnn byk irketlere aktarlmasyla sonulanmaktadr. Sre iinde lkemiz, teknoloji retmeyen, teknoloji retimini bolca tketen bir lke haline gelmitir. 2010 yl itibaryla Trkiye'de kaytl telefon says 132 milyondur. Nfusun neredeyse iki katna yakndr bu say. 1994 ylndan 2010 ylnn sonuna kadar cep telefonuna denen tutar 20 milyar dolar amtr. Hepimizin bildii gibi, GSM operatrlerinin ocuklar kullanarak yaptklar youn reklam kampanyalaryla neredeyse 24 saat boyunca cep telefonuyla konumamz veya mesajlamamz istiyorlar.

Bilimsel ve teknik gelimelerin insan yaamnda ucuz, kaliteli, verimli ve risk unsuru iermeden sunulmas insani ve temel bir sorumluluktur.

Bu sempozyum boyunca, konunun uzmanlar, alanlar, akademik meslek odasnn grlerinin yan sra, panellerde deiik niversitelerden ve akademisyenleri, belediyelerden yetkilileri, tketici derneklerini, TEA gibi kamu kurumlarnn uzmanlarnn yan sra, birok akademik bildiriyi izleme ve dinleme ansna sahip olacaz.

Sempozyumun imdiden hepimiz iin baarl gemesini diliyor, hepinize teekkr ediyorum.

SUNUCU- Sayn Serdar Pakere teekkr ederiz.

Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Ynetim Kurulu yesi Sayn Hseyin Yeili davet ediyoruz.

11

HSEYN YEL- Herkese merhaba.

Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Ynetim Kurulu adna hepinizi sevgi ve saygyla selamlyorum.

TMMOBnin iki yllk bir dnemi boyunca, ilk yl hazrlklar balayan kongreler, konferanslar, sempozyumlarn bu ikinci yl da sonularn alyoruz. Bu da onlardan bir tanesidir. Bu sempozyumu zellikle de dier meslek rgtlerimizle, yani Tabipler Odasyla ve Baroyla birlikte yapmamzn son derece nemli olduunu dnyorum. Tm odalarmzn, hatta ubelerimizin yaptklarn da katarsak, bir dnem boyunca 200n zerinde kongre, sempozyum ve panel dzenleriz. Bunlar uzmanlk alanlarmza ilikindir, bunlar tekniktir, politiktir, sosyaldir. Bunlarn hepsi Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birliinin hem kendi bana, hem dier rgtlerle birlikte, dier yol arkadalaryla birlikte yapt etkinliklerdir.

Aslnda iki hafta nce, Parlayc ve Patlayc Ortamlarda i Sal Gvenlii Sempozyumunu yapmtk Ankara'da. ok nemli bir sempozyumdu. Bir hafta nce, yap denetimin sorunlarnn, alanlarn sorunlarnn dile getirildii bir forum yapmtk stanbul'da. Bugn bu sempozyumu gerekletiriyoruz. nmzdeki iki ay boyunca, kent sempozyumlarndan Enerji Sempozyumuna kadar, Sanayi Kongresine kadar, dier btn alanlara ilikin bir sempozyumlar dizisi gerekletireceiz. Dolaysyla, bu konularda btn biriktirdiklerimizi kamuoyuna, ilgililere sunmaya alyoruz. Ancak, bunlar sunarken, ok rahatsz olan kesimler, iktidarlar yllardr Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii ve birlikte olduu rgtlerin sesini ksmak iin her trl yol ve yntemi kullanmakta. rnein, seimlerde kendi yandalarnn buralara gelmesi iin ok byk abalar sarf edilmekte, iktidar olanaklar kullanlmakta. Bu yetmiyor, imdi de 326 milletvekili Mecliste olan bir parti, btn yasalar istedii ekilde orada karabilir; ama buna bile tahamml olmadan, kararnamelerle bizim alanlarmz dzenlemeye alyor. Sadece TMMOBnin alanlarn deil; Tabipler

12

Odasnn alann, Baronun alann, her alan kanun hkmnde kararnamelerle dzenlemeye alyor ki, vahim bir durumdur bu. Dediim gibi, ihtiyac yok aslnda, ama beklemeye de tahamml olmad iin bunlar yapmaya alyor.

Son zamanlarda, bizim iin tane kararname hazrland; 636, 644, 648 sayl. lk bata Orman, evre ve ehircilik Bakanl diye kuruldu, ama bir hafta sonra 644le bu iki bakanlk ayrld; Orman Bakanl, evre ve ehircilik Bakanl diye ikiye blnd. Bu da yetmedi -birtakm eksiklikler varm demek ki- bir hafta sonra 648 sayl Kararnameyle bizim alanmz iyice daraltmaya baladlar. Bir Mesleki Hizmetler Genel Mdrl kurup, Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birliini bu Mesleki Hizmetler Genel Mdrlne balamak istiyorlar. Yani bizim tm mevzuatmz onlar dzenleyecek, btn mhendislerin sicillerini onlar tutacak, bize gerek kalmayacak bundan sonra. Ama yanldklar bir nokta var; bunu 70 ylndan bu yana her zaman yapmaya altlar, pek beceremediler, bu sefer de bunu becerebileceklerine inanmyorum. Bu yaptmz sempozyumlardaki bu ilginin de bize g ve destek vereceini dnyorum. zellikle bu sempozyumu bu anlamda gerekten ilk olduu iin de nemsiyoruz.

Aslnda sylendi, tekrar etmeme gerek yok; ama rnein 5-6 firma var baz istasyonlar, cep telefonlar konusunda, hepsi ayr ayr baz istasyonlar kuruyor. yle bir ey de denilemiyor: Arkadalar; hepiniz bir yere kurun denilemiyor. Kimisi birbirinin ayaklarna elme takmaya alyorlar. Yani bu serbest dzen iinde bile bunu beceremiyorlar. Bizim zaman zaman nerilerimiz oldu. stanbul'un siluetini bozan gkdelenler var ya, bari bir ie yarasnlar, bu gkdelenlerin zerine kursunlar baz istasyonlarn. Yani okullarn, evlerin, camilerin, halkn en yaknndan olan yerlerin tepesinden ok, stanbul'un bu siluetini bozan, bizim kar olduumuz gkdelenlerin zerine kursunlar bari. Bunlar bile deerlendirmiyorlar, deerlendirmek de istemiyorlar. Ama biz, bunlar sylemeye devam edeceiz. Biz, sadece teknik olarak sylemiyoruz ok eyi; sokaa kp, Trkiye'de olup biten her eye kar sesimizi ykseltmeye alyoruz.

Yarn da Ankara'da, DSKin, KESKin, TMMOBnin ve TTBnin birlikte dzenledii, nsanca yaam; zgr, demokratik Trkiye mitingi yaplacaktr. Yarn, muhtemelen oumuz Ankara'da olacaz. Orada da, btn bu alanlara ynelik saldrlara, genel olarak demokrasiye ve insan haklarna ynelik saldrlara kar sesimizi ykselteceiz. Orada birlikte olacamza inanyorum.

Hepinize sayglar sunuyorum, teekkr ediyorum.

13

DAVETL KONUMACI

DEVRA DAVIS Ph. D, M.P.H

Prof. Dr. zcan Kalenderli- Konumacmzn kendisini tantmak istiyorum.

Devra Davis Nobel Bar dll, onkolog, yazar, Amerikal bir profesr. Amerikan Salk ve nsani Hizmetler Blm, Birlemi Milletler evre Ajans, Amerikan Salk rgt, Dnya Bankas gibi organizasyonlarda danmanlk grevi yapm bilim insan. 2004-2009 yllar arasnda evresel onkoloji kurucu mdrlnn yansra, Pittsburg niversitesi Kanser Enstits ile Halk Sal Enstitsnde alt. Ayrca Amerikada evre Aratrmalar Kurulu ile Toksikoloji Ulusal Aratrma Konseyi, Ulusal Bilimler Akademisi gibi kurumlarn kurucular arasndadr. Kresel snma konusunda yapt almalar sonucunda 2007 ylnda Nobel Bar dlne layk grlen Albert Arnold Gore Hkmetler aras klim Deiiklii Panelinde ba yazar olarak grev alan Davis, temel aratrma ve evre sal tehlikeleri hakknda eitim veren ulusal ve uluslararas yaklam politikalarn tevik eden Amerika evre Sal rgtnn de szcsdr. When Smoke Ran Like Water kitabyla Ulusal Kitap dlleri zel dl olan Davis ayn zamanda Georgetown, Harvard, London School of Hygiene okullarnda ve dier niversitelerde eitim vermektedir. 190dan fazla kitap yazma baarsn gstermitir. Bu kitaplarndan bir tanesi 2010 ylnda yazd Disconnect (Balanty Kesin) kitab. imdi ho geldiniz deyip sz kendisine vereceim. Profesr Davis, Trkiyeye ve sempozyumumuza ho geldiniz.

Profesr Devra Davis: ok teekkr ederim. Burada olmaktan onur duyuyorum, ama kendimi bir para utanm da hissediyorum.

14

Bir itirafm olacak. Disconnect isimli bu kitabn, cep telefonu radyasyonuyla ilgili bu kitabn ilk taslan yazdm zaman, burada Trkiyede bu alanda yaptnz muazzam aratrmalarn tam olarak farknda deildim. O yzden bugn buraya gelmek ve Trkiyede, insanlarn ok da farknda olmadklar almalarnz hakkndaki keiflerimi sizlerle paylamak, benim iin gerekten de nemli bir frsat oldu. Bununla meslektalarnzn bugn burada yaptm konumada anmam gereken inanlmaz almalarn kastediyorum.

Gazi niversitesinden Profesr Doktor Nesrin Seyhan kukusuz bu alanda bir nder durumunda. Bugn burada yeni nderlerle tanyorum. Sleyman Kaplan, Ankarada muazzam neme sahip aratrmalar yapt. Yunanistanda ise Lukas Margotiris, Yunanl meslektalarmz yaadklarn bildiimiz ok zor koullar altnda aratrmalarn srdryorlar.

Bugn sizlerle onlarn almalarndan bazlarn ve kendi almalarmdan bazlarn paylaacam. Sizlerle mikro dalgalarn ne olduu hakknda konuacam.

Mikrodalgalar noniyonize bir radyasyon formudur. Mikrodalga terimini kullanma konusuna aklk getirmek istiyorum. Aslnda bir tartma yayoruz. Sanayi yllardr mikrodalga radyasyonunu tarif etmek iin radyo frekans enerjisi terimini kullanmay tercih etti. imdi bunun bir etkisi yok sanlyor gibi grlebilir. Ama bir dnn. Radyolar hotur, mzik dinleriz, bundan holanrz. Enerji hep daha fazla sahip olmak istediimiz bir eydir. zellikle de yalandka. Radyo frekans enerjisi terimi kulaa ok masum geliyor. Aslnda amalanan da budur.

Ama mikrodalga radyasyonu aslnda radyo frekans enerjisinin bir formudur. Konumamn sonunda sizlerle tam u sralarda San Francisco ve Kanadada mikrodalga radyasyonunu tanmlamak iin hangi terimin kullanlmas gerektii konusunda srmekte olan tartmalar paylaacam. Sonra da sizlerle mikrodalga radyasyonun canl sistemler zerindeki etkisi hakknda bildiklerimiz konusunda konumak istiyorum. Deneysel olarak, kontroll koullar altnda, epidemiyolojik olarak, klinik anlamda elde ettiimiz insan verileri zerinden bildiklerimizi deerlendirmeliyiz. En sonunda da sizlerle birounuzu megul ediyor olmas gereken bir soruyu paylaacam.

Ne kadar radyasyona maruz kaldmz nasl anlayacaz? Ve ocuklarmzla ailelerimizi u anda nasl koruyacaz? Tamam, aratrmalara devam ediyoruz. Belki de bugn bu odada olanlar ironik biimde yaplan aratrmalarn en nnde olduunuzun farknda olmayabilir. Btn bu almalar iin sizlere ok teekkr etmek istiyorum. Samimi olarak sylemek isterim ki yeni almalarda sizlerle ibirlii iinde olmay drt gzle bekliyorum.

Cep telefonlar iki ynl mikrodalga radyolardr. Burada radyasyon spektrumunun daima bu odada elektrik enerjisi salayan eylerden bedenin iinden geerek grmemizi salayan eylere doru ilerlediini grebilirsiniz. Tbbi rntgenler ve nihayet kozmik radyasyon. Cep telefonlar mikrodalga frnlarla aa yukar ayn frekans kullanrlar, ama ok daha az enerjiyle. Bir mikrodalga frn 750 ila 1000 vat arasnda enerji kullanr. Cep telefonu 1 vattan daha az enerji kullanr.

Bir mikrodalga frn bir bardak suyu yaklak bir dakikada ve 750 vat enerji kullanarak kaynatabilir. nsanlar cep telefonlarn ayda binlerce dakika beyinlerinin yaknnda tutuyorlar. Ve cep telefonlar msr patlatamyor. Ancak baka etkiler yaratan bir enerjiye sahipler. u anda mikrodalgalarn yaps tam olarak farknda olunmayan bir ey. Bunlar frekanslar bakmndan, dalga boylarnn boyutu bakmndan, bykl

15

bakmndan ve modlasyonlar bakmndan incelenebilirler. Standartlar olutururken ve aratrmalar yrtlrken bu drt zelliin tamam dikkate alnmaldr. Ancak bunlar her zaman tam olarak dikkate alnmamaktadr.

1940lara kadar, yeryznn btnndeki gezegensel hayat milyarlarca yl boyunca snrl mikrodalgann ortasnda evrimleti. Bunlar bildiimiz kadaryla evreni, evrenimizi balatan kozmik byk patlama tarafndan aa kartlmtr. Muhtemelen gezegenimizin btn bu olup bitenlerden domasndan 14-15 milyar yl nce de mikrodalgalar mevcuttu. Yani mikrodalgalar evrim tarihi boyunca buralardaydlar. Ancak mikro dalga miktaryla, bugn sahip olduumuz mikrodalga miktar gezegenimizin tarihi boyunca var olann trilyonlarca, trilyonlarca kat.

alabilir ilk radar sistemine 1930lara kadar sahip deildik. Kitabmda radarn geliimi ve radarn uaklara yerletirilmesinin insanlk tarihinin seyrini nasl deitirdiinin yksn anlatmtm. Savatan sonra mikro dalga frnn ilk kez nasl gelitirildii konusunda komik bir yk anlattm. Aslnda ilk mikrodalga frna radaranj deniliyordu, radaranj, nk gemiciler gemilerin stne yerletirilen eski radarlarn etrafnda toplandklarnda dkleri zaman kolayca snabildiklerini fark ettiler. Gemiler souk olur. Bu gen adamlar snmak iin radarn etrafnda toplanyorlard. Hi de iyi bir fikir deil! Ayn zamanda ceplerinde ikolata varsa bunlarn eridiini de fark ettiler. Bu da radaranj kavramn yaratt.

lk radaranj satldnda ok da popler deildi. nk tabii bunu erkekler icat etti. Ama yemei piiren kadnlard. Radarn iinde msr patlatma fikri kadnlara ekici gelmedi. Bu yzden ismini mikrodalga olarak deitirdiler. Gzel! Kk ve ekici! Kadnlarn yapabilecei bir ey! Mikrodalga frn terimi ite byle ortaya kt.

Orijinal cep telefonu ilk kez 1956 ylnda Ericsson tarafndan gelitirildi. Ancak bugn inanlmaz bir telefon yaylmas yayoruz. Cep telefonlarnn kullanmndaki bu byk art sadece son birka yl iinde gerekleti. Cep telefonlarnn yaylmasnn ne kadar yakn zamana rastladn fark etmemiz ok nemli.

imdi mikrodalga radyasyonu bizim iin birok iyi ey de yapyor. Gerekten yapyor. Tpta . (salonda cep telefonu alyor) Ah o cep telefonu sesi bana bir ey hatrlatt.. ltfen cep telefonlarnz uak moduna getirin. Sadece sessize almak deil, tbbi aciliyeti olanlar hari, nk bir ksmnzn olabilir uak moduna getirin, dierleri de ltfen ceplerinden kartp yere koysunlar. Titreimleri yine hissedersiniz ama bedeninizi mikrodalga radyasyonuna maruz brakmak zorunda kalmazsnz.

Mikrodalga radyasyonu cerrahide kullanlyor. Damar cerrahisinde ie yaryor. Ayrca beyne ila almn glendirdii de kantland. Bir kan membrann az miktarda mikrodalga radyasyonu ile aabilirsiniz. Ayrca kanseri bulup tedavi de edebilirsiniz. Karacier kanseri tedavisi iin yeni bir teknoloji onayland, beyin kanseri tedavisi iin yeni bir teknoloji onayland. Ve bunlar ok az miktarlarda mikrodalga radyasyonu kullanyorlar, cep telefonundan daha az. Ve kanser tedavisinde kullanlyorlar. Bu durumda fiziki meslektalarmzdan bazlarnn, mikrodalga radyasyonun biyolojik bir etkisinin olmasnn fiziin yasalarnn ihlali anlamna geleceini sylediklerini duyduunuz zaman onlara mikrodalga radyasyonun bugn birok farkl tbbi kullanm olduunu hatrlatabilirsiniz. ok kk dozlarda.

Mikrodalga radyasyonunun kan membrann zayflatmaya ek olarak spermlere zarar verebildiini biliyoruz. Bugn sizlere bunlarla ilgili olarak burada Trkiyede ve baka lkelerde gelitirilmi olan verilerin bazlarn gstereceim. Ve nihayet mikrodalga radyasyonun renme, hafza ve davranlar bozabileceini de biliyoruz. Ayrca bir dizi kanser formunda riski artryor. Bugn sizlerle bunlarn kimileri hakknda konuacam.

16

imdi bu snrl zaman iinde biyolojik etkilerin bazlarndan ksaca sz etmek, bunlara iaret etmek istiyorum. Hcreleri, emilimi etkileme yoluyla, esneklii etkileme yoluyla nasl etkiliyorlar? nk bunlar konumam yaparken herhangi bir teknik soru olursa, sadece teknik bir soru, sorular almak isterim, szm kesebilirsiniz. Siyasetle ilgili sorular ve dier konular en sonunda tartacaz.

Esneklik btn hcrelerin yaad ve titretii gereine atfta bulunur. Hayatla lm arasndaki farkn bedendeki karl kimyasal deil elektrikseldir. lmn tanm beyindeki elektriksel faaliyetin son bulmasdr. Yaarken ve lyken bedenimiz ayn kimyasallardan oluur. Yaratl yksnde, yani Hristiyan yaratl yksnde, topraktan geliriz ve bize can veren ey tanrnn soluudur. Sanrm tanrnn soluu da elektriktir nk elektrik olmadan yaayamazdk.

Esneklik kritiktir ve esneklik ok zayf enerjiyle kesilebilir. Otobs ya da uakta gittiinizi dnelim, kitap okuyabilirsiniz, nk otobs ya da uak titremektedir. Esneklii vardr ve bu sabit bir esnekliktir. Okuyabilirsiniz. Benim iin sevindirici bir durum almalarm srdrebilirim nk bunu yapmak iin dolamaya ok fazla zaman ayryorum. Ama uak ya da otobs aniden durduunda ya da dndnde yerinizi kaybedersiniz. Lastik bir erit dnn esnetirsiniz normale geri dner. Esnetirsiniz normale geri dner. Ama bunu srekli olarak tekrarlarsanz sonunda krlr.

Esneklik kesintisinin elektromanyetik alanlarn canllar etkileme mekanizmalarndan birisi olabileceini dnyoruz. Ayn zamanda serbest radikallerin varlndan da haberdarz. Politik radikallerden sz etmiyorum. Kimyasal radikallerden sz ediyorum. Bunlar serbest elektromatlardr, istikrarszdrlar. Ve etrafta hasar verme frsat arayarak dolarlar. Cep telefonu radyasyonu bu serbest radikallerin retimini artrr. Sonra da bunlar oksijenle reaksiyona girerek hasar verici baka eyler retirler.

Saptanm olan etkilerden biri hcre lmdr. Birok insan farknda olmayabilir ama bedenlerimizin iyi yaamak iin ihtiya duyduu eylerden birisi hcrelerimizin ne zaman lmeleri gerektiini bilmeleridir. lm yaayan bir sistemin bir parasdr. Cep telefonu radyasyonu normal hcre lm rntlerinde kesinti yaratr. Ayrca sizlere szn etmek istediim kimi uzun sreli etkilere de sahiptir. Uzun vadeli etkilere. Bu etkilerin latensini deerlendirmek bizim amzdan zor bir ey.

nk insan yaam ylesine karmak ki salmz etkileyen birok ey mevcut. Ve bunlarn ne olduklarn saptamak ok zor. Size 30 yl nce ne kadar et yediinizi sorsam ne dersiniz? Doru bir yant vermek iin ok dnmeniz gerekebilir. Size 30 yl nce ne kadar cep telefonu radyasyonu aldnz sorsam ne cevap verirdiniz? ounuz fazla almamsnzdr. Otuz yl nce ka kii cep telefonu kullanyordu? Yirmi yl nce buradaki ka kii cep telefonu kullanyordu? On yl nce ka kii cep telefonu kullanyordu? Bugn ka kii kullanyor? (cep telefonu sesi geliyor.) Ha tabii, bu aptalca bir soru yle deil mi? Ama aslnda aptalca bir soru deil. nk size gstereceim gibi beyin kanserinin latensi krk yl. Yani insanlarn size cep telefonlar gvenlidir, bir beyin kanseri salgn yaamyoruz dediklerini duyduunuz zaman siz de onlara tabii yaamyoruz ama bunu grmek iin beklemek istiyor muyuz diyebilirsiniz.

u ana kadar elektromanyetik alanlar hakkndaki aratrmalar drt dzeyde yaplan deneylere dayand. Bunlarn tm hakknda konuma imkanm olmayacak ama size sadece burada retilmi olan verilerin derinlii hakknda bir fikir vermek istiyorum. Bunlara burada Gazi niversitesinde ve Trkiyedeki dier nemli okullarda retilmi olan bilgiler dahildir.

Ksaca laboratuarda hcre-alt dzeyde yaplm olan almalara bakarak neler olup bittiini grebiliriz. Sinaptik faaliyete, sinir iletimindeki azalmaya bakabiliriz. Proteinlerin etkisine bakabiliriz. Aktive olan farkl enzimlere bakabiliriz. Ve genlere bakabiliriz. nk genler evreyle etkileim halindedir. Bu da kanser ve dier hastalklarn gelimesi olasln etkiler. Burada size alma yaplan laboratuvar hayvanlar hakknda bir fikir vermek istiyorum. Neden hayvanlar zerinde alyoruz? nk bylelikle kendimiz ve

17

ocuklarmz zerinde deney yapmaktan kanabiliyoruz. Bu alanda yeterince aratrmaya sahip deiliz. Trkiye aratrmada gerekten de oktan lider konumuna geti, samimiyetle sylemeliyim ki drt ay iinde Trkiyeyi ikinci kez ziyaret etmemin nedeni de zaten bu. nk siz bu alanda burada ABDde ve birok baka lkede yaplandan daha fazla aratrma yapyorsunuz. Bunu kefettiim iin gerekten de mutluyum ve bence u andaki grevlerimden biri de tm dnyay burada ne ok ey yaplm olduu konusunda bilgilendirmek.

Yunanistanda da bcekler ve salyangozlar zerinde altlar. Bir bcein bize bu konuda neden her hangi bir ey anlatyor olabileceini merak edebilirsiniz. Ama size bu bceklerle ilgili bir ey anlataym. Solucanlar simetrik sinir sistemleri olan ok basit organizmalardr bu yzden kuyruunu kestiiniz zaman yeniden byr. Az miktardaki cep telefonu radyasyonunun bcein byme yeteneine hasar verdiini grebilirsiniz. Bence bu ok nemli.

Bu yzeydeki aratrmalar birok etki saptad ancak bunlarn ayrntsna girmeyeceim, imdi Profesr Doktor Sleyman Kaplan tarafndan Ankarada niversitede yaplm olan almalarn bazlarna dnmek istiyorum. Kendisi, cep telefonunun hipokampus ve cerebellumda hcre saysn nasl etkilediini aratrd. Bunu tercme edeyim. Doum ncesinde cep telefonu radyasyonuna maruz braklm hayvan yavrularnn daha kk beyinleri olduu sorusunu aratrd. Elinde cep telefonu olan hamile bir kadn grdnz zaman bu soruyu ve vereceim rnei dnn. Embriyonik gelime srasnda beynin oluumu zerinde etkisi olup olmad sorusunu sordu.

Bu iyi bir soru. Ve bulduu ey de anneleri cep telefonu radyasyonuna maruz braklm olan yeni domu farelerdeki beyin hcrelerinde ciddi bir azalma oldu. Yardmnza ihtiyacm var. Bu bilgi her doktorun brosunda olmal. Bunu tercme edin bylece salkl bebek isteyen insanlar cep telefonlarn kullanrken nlemler almalar gerektiinin farknda olabilirler. Gsterdii temel eylerden bir tanesi hcre saysndaki azalmadr.

Bunlar histopatolojik adan incelemek zaman alabilir. Bugn burada tarttm materyallere yaplan referanslarn hepsine web sitemizden ulaabilirsiniz ve gelecek hafta geri dndm zaman da bu slaytlarn ve referanslarn balantlarna ulaabilir olacaksnz. Ve sizi de bunlar Trkeye daha iyi tercme etmek iin bana yardmc olmaya aryorum.

Burada da yeni domu faredeki bir tr beyin hcresini gryoruz, burada maruz brakld koullar grebilirsiniz. Bu da ayn byklkte. Beynin ayn blm. Daha az hcre var.

Peki bu neden sorun olsun? nk doumda insan bebei 100 milyar beyin hcresine sahiptir. ok mu? 2 yana geldiinde 200 milyar beyin hcresi vardr. Biliyoruz ki bir hcrede hata olma ihtimali bunlarn ne kadar hzl bydklerine baldr. Ne kadar hzla byrlerse hata olmas ve bunun tekrarlanmas ihtimali de o kadar fazladr. Yani hayata daha az beyin hcresiyle balarsanz zaten batan handikaplsnz demektir.

Sleyman Kaplan tarafndan yaplan hcre says incelemesinde, optical fractionated technique denilen ok gelikin bir teknoloji kullanld. Bununla hcre says grlp saylabiliyor. Yani bu

18

geliigzel bir gzlem deil, bu alandaki Brain Research isimli en nemli dergilerden birisi tarafndan yaymlanm olan ok iyi tasarlanm bir alma. nemli bir etki faktrne sahip. Bu sonular ayn zamanda yetikin diilerde de azalma gsteriyor. Hcre younluu daha fazla maruz kalndka ok daha azalyor. Bunlar da sadece 100 ve 50 lekli farkl byme dzeylerini gsteriyor; her bir dzeyde daha fazla maruz kalmayla birlikte daha fazla kayp gryorsunuz.

imdi de Gazi niversitesinde Profesr Doktor Nesrin Seyhan tarafndan yaplm olan almalarn bir blmne dnmek istiyorum. Sizden onun iin bir alk isteyeceim nk kendisi burada deil. Seyhan, bu alanda uzun yllar nclk etti. Benim u andaki grevim almasn ve bu salonda olan meslektalarnn almalarn duyurmak Ltfen Gazi niversitesinden gelenleriniz varsa ellerinizi kaldrabilir misiniz, ltfen u anda bir ksmn gstereceim almanz dierleriyle paylan.

Profesr Doktor Seyhan dnya apnda tannan ve birok danmanlk grubu iin hizmet veren biridir ve kendisi u anda bana danmanlk yapyor bir yandan da ok nemli aratrmalar gelitiriyoruz. Cep telefonlarnn beyindeki etkisini inceleyen Gazi niversitesi ayrca dnyada hibir yerde yaygn olmayan izleme faaliyetlerini de yrtyor. Samimiyetle. Ltfen bana biriniz u sorunun yantn verebilir misiniz? Size ABDdeki en son cep telefonu ya da herhangi bir elektromanyetik alan radyasyonu ulusal aratrmasnn 1980 ylnda yapldn syleyebilirim. Trkiyedeki en son elektromanyetik alanlar ulusal aratrmas ne zaman yapld? stanbulda yaayan ka insan var? 20 milyon mu? Tamam. Cep istasyonu kuleleri (baz istasyonlar) nereye kuruluyor? Nereye isterlerse oraya. Deil mi? stedikleri her yere. ocuklarn okullarnn stne, yatak odas penceresinin hemen yanna?

Bunlar kt fikirler. Ve Trkiye bugn dnyada bir lider. Bununla gurur duymalsnz. Ama beyin hasarl bir ocuklar kuanz olursa insanlar fazla gurur duyamayacak. Ve bence hem sizin hem de benim grevim insanlar bu teknolojiyi kullanmann daha gvenli yollar olduu konusunda bilgilendirmek.

Haydi gereki olalm, bu teknoloji dnyay devrimciletirdi, bizim iin birok iyi ey salyor. Wifi ve cep telefonlar konusunda bir zamanlar otomobiller ve silahlar ve alkol gibi, modern toplumun var olmasn salayan, gvenli biimde kullanlmadklar zaman insanlar ldrebilen ve mmkn olduu kadar gvenli, mmkn olduu kadar gvenli tasarlanmas gereken aralar olduklarn syleyebiliriz. Buradaki elektrik mhendisleri birok doktorun hayal bile edebileceinden ok daha fazla hayat kurtarabilirler. nk daha gvenli tasarmlar yapabilme aralar var ve zaten birok tasarm icat edilmi durumda. Ama bilim yle karmak ki ve bir ok insan gerekten de cep telefonlar ve annda iletiim bamls haline gelmi durumda ki byk bir sorun yayoruz.

Bu yzden bu sorun burada bulunan herkes iin kiisel anlam ifade ediyor. Hatrlayn ki otomobil ilk icat edildiinde birok insan bunu alamayz bu insanlar ldryor diyordu, aldlar ve hala ldryor ama otomobilleri emniyet kemerleriyle, hava yastklaryla, trafik klaryla daha gvenli hale getirdik. Eskiden trafik lambalar yoktu, baz yerlerde hala da yok ya. Btn bunlar insanlar korumak iin yapld, ayn eyi cep telefonlarna ve dier kablosuz teknoloji biimlerine de yapmak zorundayz.

Size ksaca gstereceim alma 900, 1800 ve 2100 megahertz frekansn kullanan cep telefonlaryla ilgili. Ya da 0.9, 1.8 ve 2,1 gigahertz. Bunlar bugn modern cep telefonlar tarafndan

19

kullanlan frekanslar. Bu almalar ksaca anlatacam bylece burada Trkiyede sahip olduunuz olaanst zengin bilgiyi kavrayabilir ve bylece de sonunda konuacamz daha akll ve iyi politikalara ulaabiliriz.

Ban cep telefonuna maruz kalan blgesindeki insan sa DNAsnn hasar grdn gsteren almalar var; farelerin derisindeki protein deiikliklerini gsteren almalar var ve nihayet hamilelik srasnda maruz braklan tavanlar inceleyen ve yavrularnda etkiler bulan almalar var. Ek olarak Gazideki baz almalar kan membran zerindeki, fibroid zerindeki etkileri de inceledi. Belirli kanser hcreleri zerindeki etkiler, karacier hcreleri. Hatrlarsanz size mikrodalga radyasyonunun olumsuz etkileri de olduunu sylemitim. Karacier kanserinin tedavisinde u anda kullanlyor. Ayn zamanda zellikle gzlk, kolye ve mcevher takyorsak bunlarn mikrodalga radyasyonun etkisini artrabileceinin farknda olmalyz.

Ksaca Profesr Seyhan ve Profesr am tarafndan yaplan sa aratrmas, 0,9 megaherz cep telefonu radyasyonuna maruz kaldktan sonraki DNA hasar. u anda sa kk yakndan grlyor ve tabii ki bu cep telefonu radyasyonunun ilk hedefi.

Bulduklar ey u: maruz kalmadan sadece 15 ve 30 dakika sonra DNAda bir kopma olduunu buldular. Bilimde bir tartma var, hasarl DNA illa hasta olacanz anlamna gelmiyor. Bu bir anlamda iyi haber. nk yaadnz ve her gece uyuduunuz srece, bedeniniz melatonin retecektir. Melatonin hasarl DNAy onard kantlanm olan doal bir hormondur. ok ok gl bir onarm salar. Bu yzden karanlkta uyumalsnz ve benim gibi ok seyahat ediyorsanz uyku maskesi almalsnz nk ne kadar karanlkta uyursanz o kadar ok melatonin retirsiniz.

svete yaplan almalarda kr kadnlar da grebilenlerden daha az meme kanseri riski olduu bulundu. Kr kadnlar srekli karanlktadr ve bunun teorisi de kr olmann elbette kan aknzda daha fazla melatonin olmas anlamna gelmesidir. Melatonin bedenin rettii ok gl bir anti kanser hormonudur. Yani DNA kopmalar hasta olacanz anlamna gelmez ama hasarl DNAnn kansere ve

20

kalp hastal gibi dier imflamatuvar hastalklara giden srecin paras olduu dnlmektedir.

Bu almann detaylarn gstermeyeceim size sadece sonular gstereceim. Burada bir hcre lm gryorsunuz.

ltkleri ey her birinizin hcrelerinde olan her bir DNA ekirdeinde ne kadar hasar meydana geldii. Her bir hcrenin ekirdeinde DNA vardr ve bu DNA hasarlysa bunu Comet Assay isimli testten grebilirsiniz. Bu testte cep telefonu radyasyonuna maruz kalmann DNAya hasar verdii ve daha fazla kuyruk yarattn buldular, birka rnek gstereceim.

Bunlar kontrol hcreleri, iyi ve salam durumdalar, hcre salkl olduunda grnmesi gibi grnyorlar. Bu cep telefonuna maruz brakldktan 15 dakika sonra ve buradaki tuhaf eyi grebiliyorsunuz bu da 30 dakika sonra. Bu veriler birok laboratuar tarafndan tekrarland ama DNA hasar hakknda yaplan almalarn ounluu hibir ey bulamad. Neden diye sorabilirsiniz. Kitabmda aka belirttiim gibi, bu alanda sanayi tarafndan finanse edilen almalar ok byk bir role sahip ve basit bir matematiksel deerlendirmeyle DNA hasar var ya da yok derseniz ounluk hibir ey bulamad, kitabmda bunun rastlant olmadn akladm.

u anda Bratislavada daha ayrntl almalar yrtyoruz, gen ve yal hcrelerle alyoruz, bebeklerden alnan hcrelerle vs. Benim gibi ya da bu odadaki baz insanlar gibi yallardan alnma hcreleri incelediiniz zaman bizim DNAlarmzn o kadar hasarl olmadn grdk. Ve negatif sonu veren birok alma da temelde yal hcreleri kullanmlar. Bu yzden ok dikkatli olmamz gerekiyor. Bu yzden 2 yl kadar nce ABD Senatosunda tanklk yaptm zaman bamsz aratrma fonlarmz olmas gerektiini syledim. Bu ortamda bile cep telefonu sanayi dnyann en baarl ve karl sanayilerinden biri. Bizim iin birok iyilik yapyorlar, bu lkedeki her telefona bir cret, sadece 5 TL cret koyabilir ve gelecek 5 yllk aratrmalar iin ihtiya duyduunuz paray bulabilirsiniz ama bu bamsz aratrma olmaldr.

Size cep telefonu radyasyonuna maruz braklan fare derisine ne olduunu gstereceim. Ama ncelikle biraz deri hakknda bildiklerimizi hatrlayalm. Radyasyon alma yetenei herhangi bir eyde ne kadar ya ve sv olduuna baldr. Grdmz gibi derinin ilk tabakas ounlukla ya ve svdan, ter bezlerinden oluuyor. Bu da oumuzun bedenin bir organ olarak dndmz derinin aslnda bedenin en byk organ olduunu ve radyasyondan, mikro dalga radyasyonundan hibir korunmas olmad anlamna geliyor. Bunu hatrlayalm.

Cep telefonlar test edildiklerinde iki pozisyonda test edilirler, biri kulan 10 mm uzanda teki ban stnde. Kulak ve ba test edildiinde kemikler test edilir. Kemiklerse deri kadar radyasyon almazlar. Size fare derisi hakkndaki bulgular gstermek istiyorum. Grdnz gibi kontrol derisi, hidroksi dediimiz hcre bymesi lm bakmndan hibir etki gstermiyor. Hcre bymesinin sakncas nedir? Hibir ey, sadece hcrelerin bymeleri gerektii zaman bymelerini isteriz. Bunlar yanl zamanda suni biimde bymeye ya da lmeye tevik edilirlerse bu biyolojik olarak iyi bir ey deildir.

imdi de Profesr Seyhann ekibinin yedi gn boyunca gnlk olarak 15 dakika maruz braklan hamile tavanlar ve yavrular hakkndaki almalarna bakacaz. Hem yavrular hem de anneleri zerinde

21

etkiler saptadlar. Sizlere bu etkileri gstermeyeceim. Sonuta daha kk beyinler, daha fazla beyin hasar, daha fazla karacier hasar, daha fazla gz hasar buldular maruz braklan tavanlarda. Anneleri de yavrular gibi hasar grmt ama yavrular daha fazla hasar grd.

Dier almalara gemeden nce bu odadakilere telefonlarn kullandktan sonra iyi uyumamaktan ya da ba arsndan ikyet eden kimse tanyp tanmadnz soracam. Kanz ba ars ya da duyma sorunundan ikyet eden kimseleri tanyorsunuz? Bu sorunlar zerinde alma yaparken ok byk sorunlar yayoruz ama bunu yapmak zorundayz. Kprleri ya da bu binay yapmak iin kullandmz ayn bilimsel aralara ihtiyacmz var. Uaklar tasarlamak iin uyguladmz mhendislik kavramlarnn aynsn bu cihazlarn kendimiz ve ocuklarmz zerindeki etkilerini deerlendirmek iin de uygulamalyz.

Epidemiyolojik almalar hakknda ok ey duyuyorsunuz. Bunlar gerek insanlarla yaplm olan almalardr ve bunu size ilk syleyen ben olaym, ben bir epidemiyologum ve epidemiyolojinin bir bilim olarak snrl olduunu anlyorum. Ancak birinci ve ikinci tip hatalar arasndaki farkn anlalmas nemlidir. Birinci tip hata doruyu yanl gstermektir. Bir ey sorun deilken sorun olduunu sylemektir. Ama cep telefonu aratrmalar ikinci tip hataya daha aktr, bu da aslnda sorun varken onu bulamamaktr. Bu sorunu yayoruz nk bilgimiz gerekten snrl. Geen yl ka cep telefonu grmesi yaptnz sorsam bilemezsiniz. Birok lkede cep telefonu aramas kaytlar ya gizli ya da atlyor. Ve bence aratrmaclar olarak deitirmemiz gereken eylerden ilki bu. nk iyi veriler olmadan bu sorulara yant veremeyiz. Tanrya inanyorum demek isterim ama herkes veri sunmaldr. nsan sal hakkndaki veriler ok zor elde ediliyor. Bize edinebildiimiz verilerden bazlarn gstereceim. Hatrlarsanz size 40 yl nce kanz cep telefonu kullanyordu diye sormutum. Buradaki hi kimse kullanmyordu. kinci dnya sava sona ererken, Japonya bombaland, bunlardan iyonize radyasyon yayld ve hayatta kalan on binlerce insanda hibir beyin tmr artna rastlanmad; ta ki 40 yl sonrasna kadar.

Bunu dnn. Cep telefonlar hakknda yaplan epidemiyolojik almalarda ou beyin kanserlerinde hibir art gstermiyor. Dnya Salk rgt tarafndan en son yaynlanan alma, cep telefonu kullancsn alt ay boyunca haftada bir arama yapan biri olarak tanmlyor.

Alt ay boyunca haftada bir arama. Ve hibir sorun bulamamlar. Ancak on yl boyunca youn kullanmda beyin kanseri arayan iyi dzenlenmi her alma ift kat ya da daha fazla risk bulmutur. Ve ayrca cep telefonlarn tpk bugn buradaki gen insanlar gibi ilk genliklerinde kullanmaya balayan insanlar zerinde yaplan almalarda da, cep telefonlarn ilk genliklerinde youn biimde kullanmaya balam olan insanlar zerinde yaplan almalarda 4 ila 5 kat daha fazla beyin kanseri bulunmutur.

O halde ne yapmalyz? ocuklarmz ve torunlarmz zerinde deney yapmaya devam m etmeliyiz? stelik bu konu beyin kanseriyle de snrl deil. Bu odada bulunan btn erkeklerden u anda size gstereceklerime ltfen dikkatlerini vermelerini istiyorum.

Bu veriler en nl tbbi kurulularmzdan biri olan ABD Cleveland Kliniinden alnmtr. Bu verileri bizlere sunansa, bu alanda bir dnya lideri olan Profesr Ashok Agarwal. Ancak ayn bulgular aa be yukar

22

Avustralyadaki Ulusal Aratrma Merkezi tarafndan ve Trkiye ile Yunanistandaki aratrmaclar tarafndan da rapor edilmitir. Temelde gsterilense cep telefonunu ok az kullanan erkeklerin daha yksek sperm saymna sahip olduklar ve cep telefonlarn gnde drt saat ak olarak ceplerinde tayan erkeklerin dierlerinin yars kadar sperm saymna sahip olduklardr.

Doktorlar salkl bir bebek yapmak iin bir erkein en az yarm milyar sperme ihtiyac olduunu dnyor. Bir kerede. Tek bir salkl bebek yapabilmek iin bu kadar ok sperme ihtiya olmasnn nedeni spermlerin yol sormay bilmemeleri. Aslnda sperm insan olsayd, baarl olabilmek iin Californiadan Hawaiiye kadar olan mesafeyi yzmesi gerekirdi ve elbette en salkl spermin baarl olmasn isteriz. Cep telefonunuz cebinizde arkas size doru durduu zaman konumasanz bile telefonun kuleden ald sinyalin yars bedeninizden geecektir. Erkek kliniklerindeki doktorlar cep telefonlarn ceplerinde tutan daha yal erkeklerde iktidarszlkta art olduunu grdklerine inanmaktadrlar.

Bu henz literatrde yazlmad ama yine de dikkat ekebilir. Ve samimi olarak sylyorum bu aka deil. Cep telefonlar spermler zerinde etkide bulunabiliyorlarsa kukusuz dier erkek reme organlar zerinde de etkide bulunabiliyor.

Bu veriler Avustralyadan, sperm saymyla ilgili olgular gsteriyor, burada yaptklar ey, salkl erkeklerden iki testis sperm alyorlar, testislerden biri cep telefonu radyasyonuna maruz braklyor ve dieri braklmyor. Maruz braklanda braklmayanda olann te biri kadar sperm ve DNA hasar belirtileri var.

Bunlarsa insan verileriyle ilgili ikinci blm. srailde de endieli olduklarn gryoruz. nk her be habis tmrden biri 20 yan altndakilerde grlyor. Son otuz yl iinde habis tmrlerde dramatik bir art grld.

Bu veriler de American Medical Association dergisinden. Cep telefonunu ayorlar, kii cep telefonunun ak olduunu bilmiyor,

bu durumda beyindeki glkoz miktarnn arttn gsteriyorlar. Glkoz bize enerji verir. Bunun sakncas ne olabilir? Beyinde daha fazla glkoz olmasnn uzun vadeli etkisini bilmiyoruz. Sizler beni dinlerken umut ederim ki u anda beyninizdeki glkoz artyor nk dnmek iin, dinlemek iin glkoza ihtiyacnz var.

23

Ama sadece bedeninizin yannda telefon tuttuunuz iin daha fazla glkoz olunca beyinde ne olacan bilmiyoruz. Ve almada yer alan insanlar da telefonun ap olup olmadn bilmiyorlar. Beyinde fazla glkoz olmasyla karakterize edilen hastalklardan biri Alzheimer.

Bu da verilen tepkilerden biri. Fransadaki billboardlar ve Trkiyenin de gelecek yl ocuklarnn cep

telefonu reklamlarnda kullanlmasn yasaklayacan renmekten mutluluk duyuyorum. Fransa da kk ocuklar tarafndan kullanlacak cep telefonu tasarmlarn yasaklad ve bence bu iyi bir ey. Kendinizi ve ailenizi korumak iin. Birok lke bu tavsiyeleri yaynlad ve Trkiye hkmetinin bu tavsiyelerin burada da yaynlandn grmek iin sabrszlanyorum.

Spikerli telefon kullann, kulaklk kullann, akken telefonu bedeninizde tutmayn ve sinyalin zayf olduu yerlerde kullanmaktan kann nk sinyal zayf olduu zaman batarya biter deil mi? nk telefon kuleye ulamak iin daha fazla enerji kullanr. Btn bunlar web sitemizde bulabilirsiniz ve haftaya bu odadakilerin bir ksmnn yardmyla bunlar Trkeye de evireceiz.

Size ayrca bugn ABDde kullanlmakta olan cep telefonlarndaki uyarlardan rnekler vermek istiyorum. Okuyamadnz biliyorum, ben de gzlkle bile okumakta zorluk ekiyorum.

24

Ama nemli olan u, bugn ABDde yasal olarak insanlarn cep telefonuyla ilgili uyarlar almalar zorunlu, ama sadece telefonu almak iin para harcadktan sonra. te bu iphone4teki uyar, altnda telefonu cebinize koyarsanz radyasyona maruz kalrsnz diyor. Hatrlarsanz demitim ki telefonlar sadece iki pozisyonda test ediliyor. Kulak yannda ve kafa kemiinin stnde. Telefonlar gmlek ya da pantolon ceplerinde test edilecek olsayd standartlar geemezlerdi. Geemezlerdi ve birok insan tam da bunlar byle kullanyor. Umarm ki hkmetiniz bu duruma meydan okuyan ilk hkmet olur.

Sonuta diyor ki blackberryniz varsa, bu da gerek el kitabndan alnma, hepsini web sitemizde bulabilirsiniz, eer kalp piliniz varsa telefonu kalbinizden 20 cm uzakta tutmalsnz. Uzakta tutun demesinin nedeni kalp pillerinin kablolar olmas. Sorunun zm size kablolar gstermek olmu. Sanrm kalbimizi koruyoruz. Tipik olarak kullanldklar biimde bugn dnyann 5 milyon telefonu tavsiye edilen standartlar ihlal etmektedir. Bugn birok insann cep telefonlarn gmlek ceplerinde, pantalon ceplerinde kullanma

biimi dnya standartlarn ihlal ediyor. Bu byk bir sorundur.

Cep telefonlar iin kullanlan klavuzlar az saydaki fare zerinde yaplan almalara dayal. Bunlar a braklm fareler. Ve fareler zerinde yemek aramay brakmak iin hangi scakla gelmeleri gerektii incelemesi yaplyor. Fareler 6 dakika sonra alktan lrken hangi scaklkta yemek aramay braktklar inceleniyor. Bugn cep telefonlar standartlarnn bazlar byle oluturuluyor.

Bu da size kk bir ocukla bir yetikinin maruz braklmas arasndaki byk fark gstermek iin.

Ve gen beyinde daha fazla maruz kalma olduunu gryorsunuz. Bu veriler sanayiden alnma. Tabii beyin

25

hcreleri tarafndan daha fazla enerji emiliyor. Burada da 5 yandaki beyin grlyor. inizden ka bebeklerine ya da kk ocuklarna cep telefonu veren kiiler tanyor? Aranzda ka kii cep telefonlarn bebeklere uzatan kiiler tanyor? Onlara telefonlarn genler tarafndan kullanmnn asla onaylanmam olduunu sylemelisiniz. Ve gerekten de bir ocua bann yanna ya da bedeninin yanndaki herhangi bir yere koymas iin bir mikrodalga radyosu verilmesi konusunda ulusal ve uluslararas uyarlar olmaldr. Kollar ok ksa, bedenleri ok kktr.

Web sitemde Avrupa Konseyinin mays aynda yaynlanan bir tavsiyesi var. yerinde daha fazla izlemeye ve balangta da sylediim gibi telefonlar ve kablosuz cihazlar makul biimde alnabilecek lde dk yapmaya ihtiyacmz var diyor. Makul biimde alnabilecek kadar dk. Bu da radyasyon fiziine dyor, ocuklar iin radyasyon standartlarn nasl belirleyeceiz. Makul biimde alnabilecek kadar dk rntgenler iin.. Radyasyon hayat kurtarr,

rntgen hayat kurtarr ama bunlar makul biimde alnabilecek kadar dk tutmalyz.

u anda daha gvenli cep telefonlar iin bir kampanya yrtyoruz. Ksaca bu kampanyann ne hakknda olduunu anlatacam ve bu bilgiyi meslektalarnza ve rencilerinize ileterek bana yardmc

olmanz arsnda bulunacam. Bunlar kampanyada kullandmz malzemeler, benim favorim altta solda Einsteinn yer ald. Diyor ki; beyin hcrelerini ldryorsa gzel bir telefonla arayamam. Burada da grmeyi istediim kampanyalardan biri ngilterede yaplyor. Bu afilerin birka bini u anda sokaklarda. Geleceiniz elinizde diyor. Erkekleri koruyun. Bu da sizinle paylamak istediim gazete haberlerinden biri. nsanlar uyarn, cep telefonu olan bir ocuk grdkleri zaman elinde sigara ya da martini olan bir ocuk grm gibi hissetsinler.

Bu da yeni bir sorun, kadnlar cep telefonlarn gslerinde tayorlar. Memeler yaldr, radyasyon dorudan memelere gider. Kanz cep telefonlarn gslerinde tayan gen kadnlar tanyor. zellikle de idman yaparken, kanz? ok yaygn, ok kt bir fikir.

u anda size gstermek istediim eyse iyi haber. Buradaki afi u anda San Fransisco kenti tarafndan yaynland, diyor ki, cep telefonu radyasyonuna daha az

26

maruz kalmak istiyorsanz, telefonunuzla bedeniniz arasna mesafe koyun, kulaklk vs kullann, ve daha fazla bilgi aln.

Ama size bir ey daha sylemek istiyorum. Sanayi bu afie kar dava at nk insanlarn kafasn kartrdn dnyorlar. Size bu bilgiyi telefon almak iin para harcadktan sonra vereceiz diyorlar. Ama asla bu bilgiyi paray harcamadan nce vermek istemiyorlar. Afi cep telefonlaryla ilgili unu demeliydi: cep telefonlarn radyo frekans enerjisi deil mikrodalga radyasyonu yayar. Size bata radyasyonu tarif etmek iin kullanlan terimin sanayinin bu cihazlar mmkn olduu kadar zararszm gibi tarif etme yaklamn yanstacak biimde kullanldn anlatmtm. Aslnda bu cihazlar daha gvenli hale getirilebilir. Web sitemizde bununla ilgili bilgi var. Ama afi cep telefonlar mikrodalga radyasyonu yayar deseydi insanlar cep telefonlarna farkl bakacaklard. Deil mi?

Konumam Albert Einsteindan bir alnt yaparak sonulandrmak istiyorum: Dnya, ona zarar verenler yznden deil, buna hibir ey yapmadan bakanlar yznden tehlikeli bir yerdir.

Bana bu konumay yapma frsatn verdiiniz iin ok teekkr ederim.

Soru sormak, ya da katkda bulunmak isteyenler olursa sevinirim. Buyrun.

Sleyman Dada- Trkiye konusunda ok doru bilgileriniz olduunu zannetmiyorum. yle ki Trkiye bu konuda lider lke dediniz aslnda ok doru bir ey deil. nk Trkiyede bu konuda alan insan says belli ve yaplan yayn says da belli. Hatta yeterli de deil. nk dnyaya baktmzda dnya ok daha ileride. Fakat siz bize burada bir iki grubun ya da kiinin almasndan sz ettiniz. Ama Trkiyede tabii farkl alanlarda farkl niversitelerde bu konuda alma yapan daha pek ok insan var; bu salonda da bulunuyorlar. Ben de mesela Trkiyede cep telefonlarnn biyolojik etkileri konusunda ilk almay yapm kiiyim. Ve ok sayda da yaynmz var fakat buradaki konumamn nedeni u. Katkda bulunmak istiyorum.

lk almaya 1995 ylnda baladk Trkiyede cep telefonlar 1994 ylnda kullanma girdi. Biz de -zetleyecek olursak- ilk almamzda dk doum arl gzlemitik, cep telefonuna maruz braktmz hamile farelerde. Daha sonraki yllarda spermlerle ilgili almalarmz var ama ben en son yllarda yaptmz uzun sreli cep telefonu konumalar konusunda katk sunmak istiyorum. zellikle beyinden sz ettiiniz iin. Beyinde uzun sreli, gnde iki saat, haftada 7 gn ve on ay srecince cep telefonlarna maruz braklm farelerde hipostatik srecin deitiini ve etkilendiini gzledik. Bu da hakikaten uzun sreli cep telefonuyla konumann salk asndan riskleri olabilecei fikrini destekler yndeydi. Yalnz bizim yaptmz insan almalar da var. zellikle biliyorsunuz insan almalarn denek olarak kullanmak deil ancak gnll olarak yapabiliyorsunuz. Bizim iitme konusunda bulduumuz sonular da Elektromanyetobiyoloji dergisinde basld. Uzun srede ve zellikle iki saatin zerinde cep telefonuyla konuanlarda iitme kayb olduunu biz bulduk. Ve bunu da 2004 ya da 2006 ylnda yaynladk. Dolaysyla uzun sreli cep telefonlarnn daha riskli olabileceini dnyorum, ksa sreli cep telefonu konumalarnn o kadar riskli olduunu dnmyorum. Katklarnza teekkr ediyorum. Trkiyeye gstermi olduunuz ilgiden dolay tekrar teekkr ediyorum inallah bizleri de unutmazsnz.

Devra Davis- Sizi temin edebilirim ki renmem gereken ok ey var ve sizin almanz hakknda daha fazla bilgi almak iin de mutlaka sizinle temasa gemek isterim. Tabii Trke bilmediim iin zgnm ve konumamn banda da dediim gibi burada ne kadar ok alma yaplm olduunu grmekten dolay aknm.

Trkiyenin lider olduunu sylerken, aratrmalar bakmndan dnyadaki korkun durumu anlatmak istedim, bunun tek istisnas Rusyada, Bratislavada ve Viyanada yaplan baz aratrmalar. Hepinizi grnmez bir okul oluturmak zere bizlere katlmaya aryorum ve sizden de meslektalarmza szn

27

ettiiniz alma hakknda bir sunum yapmanz rica ederim, nk samimiyetle ABDde bu konuda daha fazla ey renmek isteyen ok sayda insan var. Bu noktadaki grevim bunlar bir anlamda tercme etmek tabii Trkeden ngilizceye tercme etmek deil, mhendislikten halk salna, siyasete vs.ye tercme etmek ve burada yaptklarnz gerekten ok nemsiyorum.

Trkiyenin bu alanda lider olduunu sylemek zc bir yorumdur nk ele almamz gereken ok byk sorunlar olduunu kabul etmek demektir. Ben yaratlm olan inkar ve karmaann kamuoyunun yararna hizmet ettiine inanmyorum. Kat srtl basks yeni yaymlanm olan Disconnect kitabmda, 1994 ylnda DNA hasar olduunu ileri sren alma yapldnda olup bitenleri anlattm. Sanayi biimde tepki verdi. nce niversiteye giderek almay yapanlarn atlmasn salamaya altlar. Sonra makaleyi kabul eden dergiye gittiler ve geri ektirmeye altlar. Sonra bunu da yapamaynca milyonlarca dolar harcayarak bir halkla ilikiler firmasyla anlatlar. Eminim ki burada da onlar iin alan birisi vardr. ok iyi para veriyorlar. Halka ilikiler firmasn tuttular ve onlardan bilime kar bir sava oyunu balatmasn istediler. Sava oyunu. Ama bu oyun deil.

Kamuoyunu atklar savala rahatsz ettiler. Bu yzden birlikte almamz ok nemli. Ve imdi sanayiden baz insanlarn bana gelerek birlikte almamz gerek demelerinden ok memnunum. Bu sanayi dnyann en gl ve karl sanayilerinden biri. la sanayinden bile byk. Yani iyilik yapma imkanlar mevcut. Ben de sanayinin iindeki insanlarn bunu yaptklarn grmek iin sabrszlanyorum. Cep telefonlarnn dnyay deitirdiini kabul ediyoruz, bu deiimin daha salkl ve gvenli olduunu grmek istiyoruz. O yzden bunun olmasn grmek iin sabrszlanyorum.

Salk Bakanl Kanser Sava Biriminden bir grevli- Sunumunuzdan ok faydalandm tekrar teekkr etmek istiyorum. Yaptmz almalarda kanser sava birimi olarak Ulusal Kanser Danma Kuruluun gr ve nerilerinden faydalanyoruz. Bu kurulumuzun altnda on ayr alt kurul oluturduk ve bunlardan en yenisi -yaklak bir buuk iki yl olacak- elektromanyetik alanlar alt kurulumuz. ki yldr da bu kurulumuzla dzenli toplantlarla, bilgi alveriiyle neler yapabiliriz diye tartyoruz.

Burada sunumlarda gsterdiiniz hocalarmz ayn zamanda bizim danma kurulu yelerimiz. Bu da sevindirdi bizi. Yaptmz almalarda getiimiz aylarda cep telefonlarnn kullanmnn zellikle ocuklarda snrlandrlmas, az eken yerlerde cep telefonlarnn mmknse kullanlmamas, cep telefonlarn kiilerin nerelerde tamas gerektii, cep telefonlarnn kulaklkla kullanlmas gibi uyarlar ieren bir bildiriyi tm basn yayn organlaryla halkmza duyurmaya altk. Katldmz ulusal kanallarda televizyon programlarnda bunlar yaynlanmaya baland ve web sayfamz araclyla bu bilgileri vatandalarmza duyurmaya baladk.

Yine birka aydr cep telefonlar reklamlarnda ocuklarn kullanmna yasak getirilmesiyle ilgili olarak kurumlarmzla yazma halindeyiz; onlara bunun yanl olduu konusunda bilgilendirmeleri yapm durumdayz ve bunlarn ksa bir sre sonra cevaplarn alacamz bekliyoruz. Cep telefonlaryla ilgili reklamlarda ocuklarn kullanlmasna yasak getirilmesini mit ediyoruz. Bu tr almalar devam edecek; kurulumuzdan daha ok faydalanacamz ve yapacamz daha ok ey olduunu biliyoruz.

Ben bu bilgileri verdikten sonra sizden bir ey renmek istiyorum. Uluslararas tecrbenize dayanarak u aamada bir salk idaresinin bunlar dnda yapabilecei almas gereken tedbirler ya da bu konuda bize model, rnek olabilecek bir takm eyler var m? Bu konularda bize fikir verebilirseniz ok sevineceim. Teekkr ediyorum.

Devra Davis- Teekkr ederim, size bir youtube videosu gstermek istiyorum. Yaptmz hizmet anonslarndan biri. Bunu size vereceim, kullanabilirsiniz. Birka tane daha var, 30 saniye uzunluunda.

28

Hatta bir tane de DJli olan var, genler ilgi gsterir, ismi Steve Voiki, bunlar size vermekten mutluluk duyarm.

Radyomuz var ve bunlar retiyoruz, birlikte yapabileceklerimizden birisi bu. Ayrca size belki de ok farknda olmadnz bir ey daha sylemek isterim. Ben bu konularda resmi olarak konuyla ilgili herkesle konuuyorum. Biliyorsunuz u anda Amerika Trkiye ve sra