ELKARRIZKETA: JUAN KRUZ IGE-RABIDE • SAHARAKO … alea.pdfGUK, GURE ESKOLA Euskal irakaskuntza, aurrera! Paulo Iztueta... 24elkarrizketa JUAN KRUZ IGERABIDE 30ekarpena Saharako Smarako

hik hasihh

E L K A R R I Z K E T A : J U A N K R U Z I G E -R A B I D E • S A H A R A K O H E Z I K E T AB E R E Z I A • J U U L I P U I N A •T E O R I A K : J O H N E L L I O T T

54500 pezeta / 20 libera • 2001eko URTARRILA euskal heziketarako aldizkaria

GGAAIIAAGuk, geure EskolaEuskal irakaskuntza aurrera!

a

5 editoriala

6 kronika

8 gaiaGUK, GURE ESKOLAEuskal irakaskuntza, aurrera!Paulo Iztueta...

24 elkarrizketaJUAN KRUZ IGERABIDE30 ekarpenaSaharako Smarako Hezkuntza Berezia

32. ekarpena

Juul: artea eta ipuinauztaztuz

33 berriakHezkuntza digitalaren biltzarra. Tuterako ikas-tolako instalazio berriak. Gazteak eta euskaraliburua.

38 argitalpenakBerlin Alexanderplatz. Begi argi horiek.Kaliforniako neskak. Gabon kanta ttikiak.Ipuin beteak. Musikagintza.

39 teoriakJohn ElliottMª Ines Gabari

Argitaratzailea:XANGORIN Zirkuitu Ibilbidea, 2. Pabilioia. 20160 LASARTE-ORIA GIPUZKOA. Tel: 943/ 37.15.45 Fax: 943/ 36.10.48. Posta Elek-

tronikoa: [email protected]; Lege Gordailua: SS-1001/95. ISSN: 1135-4690 Koordinatzailea: Joxe Mari Auzmendi Erredakzio burua: Ainhoa Azpiroz Erre-dakzio batzordea:Itziar Barriola, Mikel Estonba, Arantxa Goiburu, Mari Karmen Irastorza, Kristina Mardaraz, Josi Oiarbide, Fito Rodriguez, Maite Saenz, XabierSarasua eta Arantxa Urbe. Aholkulkariak:Imanol Agirre, Abel Ariznabarreta, Bego a Bilbao, Mariam Bilbatua, Xabier Isasi, Irene Lopez-Go i, Izaskun Madaria-ga, Kepa Perez Urraza, Lore Erriondo, Idoia Fernandez, Amaia Vazquez, Lontxo Oihartzabal, Juanjo Ota o eta Pruden Sudupe. Diseinua: TRAM¥Graf!kmaketa-zio, aurreinpresioa: Xangorin Inprimategia: ANtzA S.A.L. Azaleko irudia:Reggio Children. Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak Onetsia2000/XII/22. Kopurua: 3.500 ale

hik hasiko artikuluez edonon eta edonoiz balia zaitezke. Kasu horietan iturria aipatzea eskertuko genizuke.hik hasik ez ditu bere gain hartzen bertan plazaratutako iritziak ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.

aurkibidea8

gaia

GUK, GEURE ESKOLAAldarrikapen honekin batera berpiztu da euskal irakas-kuntzaren aldeko mugimendua. Horren inguruko eki-

menei begiratu diegu, eta Paulo Iztuetak azken urteo-tako gertaeren laburpena egin digu, geure hausnarke-

tarako lagungarri delarik.

HEZKUNTZA, UNIBERTSITATE ETA IKERKETA SAILA

DEPARTAMENTO DE EDUCACION,UNIVERSIDADES E INVESTIGACION

54. zenbakia. 2001eko urtarrila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚3

24elkarrizketa

JUAN KRUZ IGERABIDEPoeta eta idazle honekin izandako solasaldiak poema

eta ipuinen artean murgildu gaitu, genero horiek eskolannola eta zertarako landu ditzakegun argitu digularik

Haurrak, pailazoak eta pertsonaia ezagunak protagonista.

22 euskal jolas

EEsskkaaiinnttzzaa

bbeerreezziiaa!!NNoorrbbaannaa

kkoo hhaarrppiiddeedduunnee

nnttzzaatt

22..550000 ppttaa.. 11..6600

00 ppttaa..

IIkkaasstteettxxeeeennttzzaatt,,

1100 bbiiddeeoottiikk ggoorr

aa

eesskkaattuuzz ggeerroo,, bbaa

kkooiittzzaa 22..000000 ppttaa

..

editoriala

54. zenbakia. 2001.eko urtarrila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚5

Dozena bat urte iragan da. Duelahamabi urte, 1988ko abenduaren15ean, euskaldun milioi laurden ba-tek euskarari hizkuntz bezala da-gozkion eskubideak ezagutuak i-zan zitezen eskatu zuen bere sina-dura bidez Estrasburgon. Hori BA-TEGINIK kanpainaren barruan ger-tatu zen.

Dozena bat urte beranduago,2000ko abenduaren 16an, milakaeuskaltzalek gauza berbera aldarri-katu dute Bilboko kaleetan. HoriGUK GEURE ESKOLA, EUSKAL I-RAKASKUNTZA AURRERA lelope-an izan da.

Batetik bestera iragandako ha-mabi urte hauetan gauza asko gerta-tu dira: BAI EUSKARARI kanpaina,EUSKALDUNON EGUNKARIArensorrera eta sendotzea, euskal ere-duen gorakada geldiezina...eta tar-

tean manifestu eta manifestazio as-ko. Eta jendea, jende uholdea, eus-kararen alde kalera irten behar izanden bakoitzean.

Hamabi urte hauetan “HerrienEuropa” gauzatuz eta garatuz joanda. Urte hauetan guztietan tentuzzaindu dira galtzear dauden landareeta animalia asko, guztion ondareaosatzen duten eraikuntzak zaharbe-rritu dira eta ekimen anitz burutzendira galtzear dauden ohiturak be-rreskuratze aldera.

Europan joera hauek bultzatzendiren bitartean, Euskal Herrian, eus-kararen herrian, milaka urteko gureeuskal kultura hau defendatu beha-rrean aurkitzen gara. Kalean eta gu-re irudimenak sortzen dituen bideguztiak erabiliz, estatu espainiar etafrantziarrak gure hizkuntza eta kul-turaren aurka egiten jarraitzen di-

Euskal Herria, bizi nahi duenherria

Hamabi urte bete

dira BATEGINIKek ,

euskararen alde, mi-

lioi laurden sinadu-

ra aurkeztu zituene-

tik Estrasburgon

tuzten mota guztietako erasoen au-rrean.

Hamabi urte hauen aurretik, le-hendik ere, erasoei aurre egin beharizan genien eta aurreratzean ere ho-rrela izango da seguruenik. Milakaurte hauetan herri honek bere iraun-bizitzerako erabilitako giltzak sor-mena eta eraikuntza izan dira. Etahorrela adierazi du aldi bakoitzean:gurearen alde egin dugu, ez bestee-naren kontra.

Euskal Herriak bizi nahi du. Etabizinahi hau euskara, euskal kultu-ra, euskal irakaskuntza eta gure-gu-reak diren adierazpen bideak gara-tuz gauzatu nahi du. Euskaldunok,milaka urtetan egindakoari eutsinahi diogu: bizi eta bizitzen utzi. Ga-rena izaten jarraitu nahi dugu, beste-ei direna izatea ukatu gabe!

urtarrila

kronikaSeaska eta Hezkuntza

Nazionalaren arteko ne-goziazioetan hutsune na-barmenak daude oraindik

Iazko maiatzean frantziar estatukoHezkuntza Ministerioak Seaska IparEuskal Herriko ikastolen elkarteare-kin estatutu publikoa eskuratzeko ne-goziaketak hasi eta, azken egun haue-tan Parisek testu proposamen bat he-larazi die.

Proposaturiko testu honetan,murgiltze ereduaren ezagutza ofi-ziala eta irakasleen engaiatzekolehiaketa publiko bereziaren antola-keta bezalako printzipio interesga-rriak azaltzen badira ere, hutsune ba-tzuk nabarmentzekoak direla aipa-tzen du Seaskak.

Seaskaren esanetan, hutsune ho-rien artean, besteak beste, ikastetxeberrien irekitze arloan finkatu beha-rreko irizpideen falta aurkitzen da.Horrez gain, euskara desagertzearen

joera geldiarazteko garapen plangin-tzarik ere ez da gauzatu. Bestalde, de-kretu proiektu honek murgiltze ere-duaren garapena eta iraunkortasuna e-re ez dituela bermatzen azpimarratukodu.

Gainera, Ikastolen Elkarteak “ba-bes juridikoaren” falta dagoela adierazidu. eta “zalantzak sortzen dira murgil-tze ereduen garapena babes hori gabegauzatzerako orduan”.

Dena den, testu proposamen ho-nen edukia abenduaren 22an Baiona-ko suprefeturan aurkeztua izan da. Ber-tan, Prefetak eta Akademiako Errekto-reak hautetsiekin batera, Ikastolak es-tatutu publikora pasatzeko negoziake-taren berri eman dute, hitzarmen bere-zi bat izenpetzera iritsiz. Seaska, ordea,bilkura horretatik kanpo geratu da, ja-rrera honen aurka agertuz.

Horri guztiari gaineratuz, negozia-zioen oraingo egoeraren arabera, Seas-kak "izena eta izana" galduko lituzkee-la, eta berari zein gurasoei "toki eskasa"utziko litzaiekeela dio Seaskak. Ondo-rioz, ez litzateke ikastolarik izanen ere,murgiltze eredua sare publikoan sar-tuz, ikastolak murgiltze bidezko eskolapublikoak bilakatuko liratekeelako,zuzenean Hezkuntza Ministerioareneskuetan geratuz.

Hala eta guztiz, beste zenbait bilku-ra egingo dira oraindik ere, izan erehainbat puntu dilindan aurkitzen dira.

N a f a r r o a k o e t a I p a r E u s k a l H e r r i k o h i z k u n t

Euskal Herrikounibertsitateetako ikasle

euskaldunek karnet berezi bateskuratzeko aukera izanen

dute Euskal Adarrak taldeakabian jarritako ekimen berriari

esker. Erabilera sinbolikoaizango duen karnet horrekin

unibertsitate guztietaneuskaraz ikasteko daudenoztopoak salatu nahi dira.

Ikasturte honetan euskarakatzerapauso handia eman duela

adierazi du Euskal Adarraktaldeak. Euskal Herrikogainerako unibertsitate

pribatuetan euskalduntzekoplangintzak baldin badaude, ez

dira betetzen ari. NUPenatzerakada nabarmena jasandu euskarak, eta NafarroakoGobernuak unibertsitaterakoezarri nahi duen Euskararen

Legearekin ere gauzak ez bidedira hobetuko. EHUko Hizkuntz

Normalkuntza Plangintza erenahiko zehazgabe dagoela

adierazi dute Euskal Adarraktaldeko kideek. Ondorioz,

ikasle euskaldunak “bigarrenmailakoak” bilakatu direla

adierazi dute. Egoera honekbultza ditu euskal

ikasleentzako karneta egitera.

6 ❘ hik hasi ❘ 54. zenbakia. 2001eko urtarrila

t a p o l i t i k a r e n u r r a t s a k z a l a n t z a k o r r a k d i r a

Nafarroakohizkuntz politikaatzeraka doa

Nafarroako Gobernuak Adminis-trazioan euskararen presentzia murriz-ten duen foru dekretua onartu du. Be-ronen arabera, euskararen erabileramurriztu egiten da, eta euskararen ba-lorazioa ere aldatu egiten da. Erabilera-ri dagokionez, gaztelaniari ematen zaiolehentasuna inprimaki, agiri eta errotu-lazioetan. Eremu euskaldunetan eus-kara nahiz gaztelania berdin erabiltzeaahalbidetzen du. Eremu mistoan Admi-nistrazioak “neurri egokiak” hartukoditu herritarrei harrera euskaraz emate-ko, baina barne erabilpena nahiz besteadministrazioekiko harremanak gazte-laniaz izango dira. Balorazioari dago-kionez, euskara Europako gainontze-ko edozein hizkuntza baloratzen dene-an baloratuko da.

Foru dekretua ezagutu bezain az-

Frantziar estatuak, AkitaniakoKontseiluak etadepartamenduak Ipar EuskalHerrirako Hitzarmen Bereziasinatu dute. Bertan hurrengozazpi urtetan estatuak,erregioak eta departamenduakemango dituzten dirulaguntzakerabaki dira. Laguntza horiekhamar ataletan banatu dira:hizkuntz politika, kultura,ingurumena, laborantza,arrantza, industria etaformakuntza, turismoa,azpiegitura eta hirigintza, mugazgaindiko harremanak etaanimazioaren iraupena.Guztira 2.625,329 milioiliberatako gastua aurreikustenda atal guztiak kontuan hartuz;estatuak 264,84 milioi liberaemanen ditu, eskualdeak174,31 milioi libera etadepartamenduak 813,36 milioilibera. Bertze dirulaguntzapublikoetatik 1.093,7 milioijasoko dira. Eta hala ere,339,319 milioi faltako dira.Dena den, dirulaguntzakaurkeztutako proiektuen araberabanatuko dira eta 2003. urteanberrebaluaketa bat burutko da.Beraz, orain aurreikusitakolaguntzak gehitu edo gutxituegin daitezke.Ikasmaterialgintza arloaridagokionez, Ikas pedagogiazerbitzua ez da aipatzen, etaatal hori eskualdeko pedagogiadokumentazio zentroaren(CRDP) gain utzi dute, Ikasenkezka egiaztatuz. Horrek esannahi du, euskarazkomaterialgintzaren argitaratzeaCRDPk erabakiko duela, eta ezIkasek. Dena dela, Ikasek esku-hartze gehiago izatekoahaleginak egingo ditu.

Gaurko haur eta gazteen artean zenbatekikasten du Nafarroari Gaztelako armadakkendu ziola bere burujabetza?Pello Apezetxea


kar entzun dira erreakzioak dekretuak“euskararen hedapena oztopatzenduelako” eta “Nafarroako euskaldu-nentzat diskriminatzailea eta bazter-tzailea delako”. Gobernuari bere jarre-ra aldatzeko eskaera egin diotenak ba-dira, eta auzitara joko dutela esan dute-nak ere bai.

Miguel Sanzek eman duen “ezuste-ko” bakarra ez da izan, ordea, foru de-kretu hori. Euskarazko irakaskuntzara-ko eskola liburuak gobernuak kalera-tuko dituela ere esan zuen, eta horiekgaur egun erdarazko lerroetan erabil-tzen direnen itzulpenak izanen direla.

Dena dela, geroago Hezkuntza De-partamentuak Sanzen adierazpenakzuzendu ditu. Asmoa ez ei da gober-nuak liburuak kaleratzea eta berauen e-rabilpena derrigortzea, baizik eta go-bernuaren baimena lortzea argitaratuaurretik. Baimen hori lortzeko liburuekNafarroako curriculuma errespetatubeharko dute. Bestalde, gobernuak di-rulaguntzak emanen ditu gaztelaniaz-ko baimendutako eskola liburuak eus-karatzeko, batez ere Ingurugiroa etaHistoria ikasgaietarakoak.

Gai honek guztiak, noski, harridurasortu du. Sortzen-Ikasbatuazek eta Na-farroako Ikastolen Elkarteak adierazidutenez neurri hori legez kanpokoada, ezin baita liburu bat inposatu, etaare gutxiago erdaratik itzulitako eus-karazko liburu bat.

Euskal irakaskuntza, aurrera!


GAIAGuk, geure Eskola

“Guk, geure Eskola”. “Euskal irakaskuntza aurrera!”. Abenduaren 16an Bilbon egin zen manifestazio erraldoiaren lelo nagusiak.

Prentsak jakinaren gainean jarrigaitu Madrileko gobernu zentralahezkuntza sisteman berrikuntzak e-giteko asmotan dela. Euskal Herrian,alderdi estatalistak oro, IU salbu, era-soka hasiak dira indarrean dagoenhezkuntza elebidunaren kontra, eus-kal irakaskuntza ematen den ikaste-txeetan bortxa eta separatismoarenkultura lantzen dela salatuz. Ederki.Nafarroan UPNek jadanik euskara-ren kontrako neurri murriztatzaileakhartuak ditu administrazioan eta, ba-tik bat, hezkuntzaren esparruan, ze-hazki testugintzaren zuzeneko kon-trolean.

Demokraziaren zelaian bi hamar-kadako ibilaldia egin eta gero, zertaradatoz horrelako aldaketak, horrelakoerasoak? Noiz etorriko, eta oraintxedatoz, alderdi estatalista guztien or-kesta-buru gobernuko PP frankistoi-dea den une honetan. Baina zergatik?Galdera hau da argitu beharrekoa.

Eskolaren gizarte-eginkizunakzein diren galdetzean, hauxe da Es-painiako Hezkuntzaren Soziologiannorbait den Mariano Fernández En-guitak ematen duen erantzuna, he-men azterkizun dugun gai honen as-kabiderako giltza eskaintzen diguna :"O la de conformar una conciencia na-cional, tanto si pensamos en los Esta-

Guk geure eskola, eus-kal irakaskuntza aurrera!aldarrikatu genuen aben-duaren 16an Bilboko kale-etan. Euskal hezkuntza-ren alde egindako lanarijarraipena emateko as-moa tinko agertu genuen,eta hemendik aurrera bi-de beretik jarraituko du-gula ere bai.Azkenaldian Madrildik

zein Paristik jasaten arigaren erasoen aurreangeure indarrak batu ditu-gu. Era berean, egoerareneta gure urteetako lana-ren balorazioa egitekotartea hartu dugu. Elkar-tu, hausnartu eta gure no-rabidea zuzen eraman be-har dugu.Azken urteotako gerta-

eren gorabeherak PauloIztuetak laburbidu dizki-gu. Ildo beretik, egungo e-goeraren aurrean euskalirakaskuntzan dabiltzanhainbat pertsonen iri-tziak ere jaso ditugu. Guz-tien baloraziotik gauzabat ondorioztatzen da:guk geure eskola, euskal i-rakaskuntza aurrera.

G

dos nación como si referimos a las na-cionalidades que carecen de un Esta-do propio pero han logrado recursos einfluencia en materia de educación".Hau hain da egia, ezen estatuak, berehiritarren leialtasun-atxikimendua ja-so dezan, ezinbestekoa baitu jadanikbaden nazio historiko jakin batekin i-dentifikatzea, edota, horren faltan, e-rabat berria eraikitzea. Egun naziotzatjotzen diren Espainia eta Frantzia, adi-bidez, tradizio kolonialista eta inpe-rialista handikoak izanda ere, horiennaziotasuna atzo goizeko kontua da,erro etno-kulturalik ez duena. Berenestatu-lurralde osora hedatzen denhezkuntza sistema zentralizatzaile etauniformetzaileari esker lortzen dute,hain zuzen, mirakulu hori . Euskal He-rriak badu horien aldean bere aban-taila, eta da, bere estatua lor dezakee-nerako, ez daukala bere naziotasunaasmatzen ibili beharrik. Europako es-tatu moderno gehienek, izanik direnbezala nazioaskodunak, beren kon-tzientzia nazionala lortzeko hezkun-tza sistemaz baliatu izan badira, nor-mala da estaturik gabeko nazionalis-moek ere beren hezkuntza sistemanazionala eskuratu nahi izatea edota,bederen, horretara jotzea. Herri des-berdina izateak ematen dizkio horre-tarako eskubide guztiak.


Kontrola eta boterea euskal irakaskuntzan

Paulo Iztueta

Gatozen egungo Hego Euskal He-rrira, non, estatu-botere zentrala etaautonomikoak koexistitzen baitira,baina ez nagusiagoa denak menpe-koari bere kontrol-neurriak jarri gabe.Aldian aldiko koiunturak horretarakobide ematen dionean, noski, indar-koerlazioak ere neurtu egin behar bai-tira. Testuinguru honetan kokatu be-har dira PPk eta honen sokako sukur-tsalistek egin nahi dituzten berrikun-tzak. Zehaztasunez Euskal irakaskun-tza autonomi aroan (1983-1994) libu-ruan azaltzen dugun bezala, gaurkoaulertu ahal izateko, bi lege dira besteguztien gainetik kontuan hartu beha-rrekoak: bata 1982koa, zeinetan hez-kuntza elebiduna arautzen baita, etabestea 1993koa, zeinetan sare bikoi-tza -pribatua eta publikoa- finkatzenbaita.

Euskararen erabilpena arauzko-tzeko oinarrizko legea: elebitasuna-ren ezarpena

Euskal Autonomia Estatutuak(1979) 6. artikuluan aldarrikatzen dueuskararen ofizialtasuna EAEn, gazte-laniaren pareko eginez, zeinetan ber-tako hiritar guztiei aitortzen baitzaiehizkuntza biak -euskara eta gaztela-nia- ezagutu eta erabiltzeko eskubi-dea. Elebitasun-printzipio hau gara-tzera dator goian aipatutako 1982koLegea, PSOE-PSErekin adostu ondo-ren, azaroaren 24ko parlamentu-eki-taldian onartua izan zena. Hor arau-tzen dira hiritarren hizkuntz eskubi-deak eta hezkuntza elebidunari bu-ruzkoak, hauek zehazki 21. artiku-luan, zeinaren arabera, hezkuntza sis-tema euskalduntzeko, lau hizkuntz e-redu finkatzen baitira, X, A, B eta D e-zagunak. Paradoxikoa badirudike e-re, Ikastolen hizkuntz eredua -murgil-ketarena- auzitan jartzen da, A eta B e-reduak, haur erdaldunen euskaldu-tzeko, D eredua bezain eraginkorra-goak bailiran. Ikastolek hirugarren sa-rea osatzen baititute, horien titularita-te-erregimena arautzera dator 1983koEIKE Legea. Bi legeok izango dira, ba-da, garai honetako erreferentzia na-gusiak Euskal Herriko irakaskuntzan,biak eztabaidatuak, -arrazoi desber-dinengatik eta, gehienetan, kontraja-

rriengatik-, goitik indar estatalisten e-ta behetik indar euskaltzaleen aldetik.

Gure ustea da, euskal irakaskun-tza antolatzeko orduan, irizpide pe-dagogikoak baino gehiago politikoaknagusitzen direla eta, halaber, lurral-dearen irizpidea alde batera utzita,soilki pertsonari dagokiona hauta-tzen dela. Hizkuntz ereduen ezarpe-na, hain zuzen, botere autonomikoa-ren neurrira aplikatutako hizkuntzpolitikaren ondorioa da eta sistemahonek, gaur arteko emaitzek egiazta-tzen duten bezala, nahiz lege-helbu-ruetan hala aitortua etorri, ez du balioizan eskola umeak euskalduntzekoberen obligaziozko eskolaritatea bu-katzean. Hona hemen 1989-90 ikas-turteko datu adierazgarri batzuk: O-HOn % 58,19 eta BBB-UBIn, berriz, %81,84, artean A ereduan zebiltzanakziren. Berrikitan Inaxio Oliveri hez-kuntza kontseilariak egun EAEn % 75ikasle D ereduan eta % 15 B ereduandabiltzala esan du Argia astekarian e-gindako elkarrizketan , portzentaiahoriek zein ikas-mailari dagozkionbatere zehaztu gabe. Hauxe bai delahezkuntza-errealitatea itxuragabe-tzeko adibide ezin garbiagoa, geureburuak engainatzera baizik ez gara-matzana. Izan ere, 1998-99 ikasturte-ko datuak hartuta, portzentaiak osobestela banatzen dira baldin ikas mai-lak orotara hartzen badira : A ereduan% 49, Dn % 33, Bn % 17 eta Xn 1. InaxioOliveri jaunak dakarren D ereduko %75 hori azken ikasturte honetan EAEnmatrikulatutako haur kopuruari da-

gokiona izan liteke eta, zentzu horre-tan, egiazkoa. Baina kontseilari jau-nak ez du esaten 1998-99 ikasturteanBigarren Hezkuntzan D ereduan ika-sitakoak zenbat ziren. Noski, ikasmaila horretako datuak orotara hartu-ta, oso bestelako hizkuntz errealitateaagertzen da, zeren beren ikasketak Deta B ereduetan egindakoak, hurre-nez hurren, % 27 eta % 10 besterik ezbaitziren izan. Ikasle gehienek, bada,elebakar izanez bukatzen dituzte o-bligaziozko beren eskola urteak, A e-reduko % 63ko portzentaiarekin. E-giazki kontatzen duena ez da abia-puntua, -nahiz hau ere garrantzitsua i-zan-, helmuga baizik, honek erabaki-tzen baitu egiazko elebidun izatea alaez izatea. Azken datu hauxe da kon-tseilariak ezkutatzen duena eta guri,hain zuzen, gehien interesatzen zai-guna.

Kontraesan nabarmena dago, ba-da, helburu aitortuen eta egiazko e-maitzen artean. Arrazoiketa pedago-gikoaren izenean estaldu nahiko diraalderdi interesen neurrira hartutakoerabaki politikoak. Hezkuntza elebi-dunaren planteamendua, azken bate-an, erabaki politiko baten ondorioa i-zan da. Eleaniztasuna fenomeno uni-bertsala da -bost mila hizkuntzatik go-ra mintzatzen dira mundu zabaleanzehar-, baina estatu gehienek, -haste-ko Europakoek, salbuespenak sal-buespen-, elebakartasunaren politikamantetzen dute beren lurraldeetan. E-lebitasunaren onarpen ofiziala estatu-rik gabeko nazioen kontua da; lekuko


GAIAGeuk, geure EskolaEuskal irakaskuntza, aurrera!G


hizkuntza gutxiengo-egoeran dago-en gurea bezalako komunitate auto-nomo bati dagokiona, beraz.

Lege honen aldarrikapenak, ha-sieran bertan, bi muga handirekin egi-ten du topo. Lehenengoa da, -orainhemen bereziki gogoratu beharre-koa-, hari ezezkoa eman zion bakarraorduan Alianza Popular deitzen zi-tzaiona izan zela eta, orain ikusiz gato-zen bezala, ahal izan duen bezain las-ter pasatu duela orduko faktura. Biga-rrena da, gobernu autonomikoak P-SOEren onarpena lortu bazuen ere,honek, praktikan, haren garapenaridagokionez, zailtasunak ezarri izandizkiola Madrilen. Honela, gobernuzentralak, auzitegi konstituzionala-ren bidez, lege autonomikoaren zazpiartikulu inpugnatuko ditu, esanez,besteak beste, funtzionari publiko er-daldunak euskara ikastera behartze-ak diskriminazioa inplikatzen duela.Teorian elebitasuna onartzen da, bai,baina, praktikan, batzuentzat baka-rrik balioko du, ez baitago inor euska-ra ikastera behartua. Euskaldunak i-zango dira egiazko elebidun izanezsegitzen duten bakarrak. Izan ere,konstituzio-legearen arabera, gazte-lania da estatu-lurraldean jakin beha-rreko hizkuntza bakarra.

Euskal Eskola Publikoaren Legea:ikastolen desagerpen ofiziala

Ikastolak egoera pribilegiatuan bi-zi zirela pentsatzen baitzuten, noiz-bait behar eta, 1993ko Lege hau PSO-Ek, Fernando Buesa Hezkuntza Kon-tseilaritzako buru dela, PNV eta EEre-kin adostasunean burutzen duen obranagusia da, José Ramón Recaldek ire-kitako bideari azken errematea ema-tera datorrena. Kasualitate handiegiaere bada PNVk hezkuntzako ardurabehin eta berriz PSOEkoen eskuetan

utzi izana. Lege honekin, garbiki e-sanda, ziklo bat bukatzen da eta bestebat hasten. Lehen aipatutako liburuanbertan azaltzen dugu Ikastoletan etaeuskarazko irakaskuntzaren aldekogizarte-sektoreetan nolako alternati-bak aurkezten diren: batetik, PNVre-na eta, zeharka, Ikastolen Elkarteare-na, EIKEren bidetik, eta bestetik, H-Brena, EEPA eta Sortzen plataformeneskutik. Lehengo galdera bera errepi-katzen da orain ere: hezkuntza siste-maren euskalduntzea nondik eta nolabideratu behar da, sare autonomoa in-dartuz eta hedatuz, ala sare publikoansartuz eta barrrutik eraginez?

Lege honek, zeinaren aurrean a-more ematen baitu Ikastolen Elkarte-ak ere gobernukide den PNVri dion a-txikimenduarengatik, Ikastolen mun-dua bitan zatituta uzten du: indartsue-nak pribatizazioari eusten diote etaahulenak, aldiz, publifikatu beharre-an aurkitzen dira. Egun, irakaskuntza-ren euskalduntzea bi sare horietatikbideratzen da, gure ustez, aldez one-rako eta aldez txarrerako ere bai. One-rako, zeren Ikastolen publifikazioak,hein batean, euskarazko irakaskun-tza sare publikoan indartu eta, bidebatez, Ikastolekin ere zubiak egiteasuposatu baitu. Elkarlan honen emai-tza umotua da Sortzen-Ikasbatuazek1999ko urte hasieran kaleratutakohezkuntza sistema propioaren aur-kezpena. Txarrerako diogu, eta tama-lez, zeren Lege horrek, hurrenez hu-rren GUMA eta EGAri dagozkion 1. e-ta 2. mailako hizkuntza profilak ezarrieta HP1en presentzia hizkuntz ereduguztietan beharrezkoa egitean, hez-kuntza sistema osoa baldintzaturikuzten baitu gaztelaniazko funtziona-menduaren alde. D ereduko ikaste-txeetan ere beti egongo da irakasleeuskaldunen artean euskaraz normal-

tasunez hitz egiteko zailtasunak di-tuen erdaldunen bat edo gehiago.

Bestalde, irakasle erdaldunentzatamnistia antzeko neurriak ere hartzendira bertan, zeren, batetik, HP1eko ti-tulua lortzeko epealdia hamar urteraarte luzatzen baita eta, bestetik, euska-ra ikasteko ezintasun fisiko eta psiki-koak agertzen dituztenak ere obliga-zio horretatik libratu egiten baitira. Be-raz, modu batera ez bada bestera, ira-kasle erdaldun gehienei erdaldun iza-nez segitzeko aukera eskaintzen zaie.Bestalde, sekula ez dugu jakin izan I-RALEk zenbat euskaldundu dituen, i-kasgai guztiak euskaraz emateko gau-za direnak, alegia. Kontua da, urteakbadoazen arren, oraindik ere irakaslemultzo handi bat, -1997ko datuen ara-bera, % 40 ingurukoa EAEko sare pu-blikoan-, ikasgaiak euskaraz ematekoez dela gai , irakasle gaituak langabe-zian segitzen duten bitartean. Beraz, e-gia osoa esateko, euskarazko irakas-kuntza emateko gaitua dagoen irakas-le kopurua % 60koa da eta ez, InaxioOliverik dakarren bezala, % 70ekoa.

Bere garaian euskal sindikalgin-tzak ez zion behar bezala heldu arazohorri eta egun majo asko ordaintzenargi gara orduko okerrak. Hauen arte-an larrienetako bat hauxe da: euskara-razko irakaskuntzaren aldeko gizarteeskea handituz doala eta euskal admi-nistrazio autonomikoak ez duela aski

azpiegiturarik, -aski i-rakasle elebidunik, a-legia- eske horri gu-txienezko duintasu-nez erantzun ahal i-zateko. Eta ez du ez i-rakaskuntza ez-uni-bertsitarioan ezta uni-bertsitarioan ere. Estatisti-kak lekuko.

Ondorio negatibo horiek eta ai-patu gabe geratu diren beste batzukdira euskalgintzak ordaindu behar i-zan dituenak. Ez da ahaztu behar, ba-da, PSOEk ere pasatu zuela bere fak-tura PNVren gobernukide izan zen ga-raian.

Bestalde, ez da uste izan behar1983-1994 epealdian zehar ezker a-bertzalearen baitan euskal irakaskun-tzaren gainean landutako diskurtsoaerabat uniformea izan zenik, nahiz etaegin izan diren azkerketa asko -agiangehienak- gehienbat sigla politiko-sindikalek argitaratutako testuetan oi-narrituta eginak izan. Ikastolen ingu-ruan eraikitako erresistentzia diskur-tsoa uste baino anitzagoa izan da bereadierazpenean. Zentzu honetan, EI-KE eta EEPA alternatiben aurrean, adi-bidez, Euskal Herriko hezkuntza sis-tema euskaldundu ahal izateko, ezin-bestekotzat jotzen genituen orduanjarraiko bi baldintza hauek: bat, ira-kasle euskaldunen harrobia ziurta-tzea eta horretarako Irakasle Eskolen

antolaketa eta curricu-luma euskalduntzea,eta bi, erabat euskal-duna izango denEuskal Eskola Na-zionala eraikitzen

hastea. Bi proposa-men horiek formulatu

eta gero, azkenean bi gal-dera eginez ixten da 1983-

94ko epealdia lehen liburuan. Lehe-nengoa, hau da: Euskal Herri osokohaur populazioa egiazki eleaniztun, -ez bakarrik erdaldun, euskaldun erebai, noski-, bilaka dadin, posible oteda helburu hori lortzea elebakartasu-nean oinarritutako hezkuntza sistemanazionala eraiki gabe? Bigarrena, bes-te hau: posible ote da egun indarreandagoen euskal hezkuntza sistema au-tonomikoari izaera nazionala ematea,estatu-botererik gabe?

Euskal hezkuntza sistema nazio-nalaren aldia: nazionalista espainolenerasoa euskal curriculumaren kontra

Baina zer gertatzen da PP eta bero-nen aliatuek hain erasokor ager daite-zen? Zer berezi ikusi uste dute egun le-hen ematen ez zenik, zehazki irakas-kuntzaren munduan? Agian, terroris-ten hazia ereiten dela bertan? Ez gau-de hain ziur honetaz, ez baitira hainzozoak horrelako ipuin funsgabeetansines dezaten. Errazago uste izangogenuke, urrats bat zuzen eta beste bat

oker bada ere, euskal irakaskuntzakaurrera egin duela, ez bakarrik euskallerroen hedapenean, baita hezkun-tzari buruko planteamenduetan ere.Hainbeste, ezen, hasiera hartan ez be-zala, egun argi eta garbi hezkuntza sis-tema nazionala eraiki beharra plante-atzen baita. Eta diskurtso honek berri-tasun osoa du, zeren euskal naziona-lismo historikoak, Iñaki Zabaleta Ima-zen ikerlan jakingarriak frogatzenduen bezala , ez baitu horrelako plan-teamendurik sekula egin izan. Egia e-sateko, ezta ezker nazionalismoak ereoso oraintsu arte.

Beraz, Lizarra-Garazin Euskal He-rriari bere etorkizuna erabakitzeko a-halmen politikoa aitortu zaionez ge-roztik, horregatik, batik bat, estatalis-tek beren nazionalismo espainolarenaurpegia erakutsi behar izan dute etahorretarako, beste arma batzuen arte-an, hezkuntza sistemaz baliatzen dira,belaunaldi berriaren gizarteratzeaneuskal nortasun historikoaren ezau-garriak errotik ezabatuak izan daite-zen. Euskal Herriari bere historia uka-tu nahiko zaio, herritarrek bere norta-suna haren ispiluan islaturik ikus ezdezaten.

Horregatik, euskal curriculuma-ren diseinuan zuzeneko eragina izate-ra datoz, nire ustez, gobernu zentrale-koen lege-bidezko eraso hauek. Be-ren estrategian ez dabiltza hain desbi-


G


GAIAGeuk, geure EskolaEuskal irakaskuntza, aurrera!

deraturik ere. Nico Poulantzasek da-karrenez , estatu-boterearen material-tasuna osatzen duten elementuetakobat, nazioaren eraikuntzarekin bate-ra, legearen nagusitasuna da. Esta-tuak, behar izanez gero, berak ezarri-tako legea alda dezake, beste legeriabati leku egiteko. Honela, nola ilegali-tatea hala legalitatea, biak dira bere e-gituran parte hartzen dutenak. Horixeda, ez besterik, PPk egin gogo duenaeuskal curriculumean aldaketak egi-nez. Lehen esan bezala, nola emanazion bere ezezkoa elebitasunaren po-litikari Gasteizko parlamentuan, o-rain estatu-boterea bere esku duela-rik, indartsu sentitzen da, antza, ho-rrelako kontrol-neurri lotsagabeakhartzeko. Lehenago ere saiatu zen Es-peranza Aguirre "Humanitateen de-kretua" aldatzen, baina orduan PSOEere kontra atera zitzaiolako, PPk ezinizan zuen lortu bere asmoa. Orain, or-dea, PSOE euskal nazionalismoarenkontrako erasoan aliatu fidela duenezgero, legeztatuago ikusten du bereburua bere betiko asmo likidazionis-tak azken bururaino eraman ahal iza-teko. Ez gaitu harritu behar PSOEko-ek gurutzada honetan parte hartzen i-kusteak, alderdi honek, lehentxeagoikusi bezala, elebitasun erreala ez bai-tu batere gogokoa izan, ez lehen etaez orain. Azken batean, nazionalismosoilarena baino zabalagoa den eus-kalgintzaren esparruan ere, alderdiestatalistak, -izen jakin batzuk salbu-,muga bat izan dira, eta dira. Bestela-korik egiaztatzea gustatuko litzaigu-keen arren, errealitate gordina horixedelakoan gaude.

Hezkuntzarena eta hizkuntzarena,azken funtsean, botere-arazoak dira

Hauxe da gure tesia, Hezkuntza,hizkuntza eta boterea Euskal Herrian

liburuan frogatzen saiatzen garena.Aurreko liburuan erantzuteke utzita-ko galderek hemen jasotzen dute da-gokien erantzuna.

Abiaputuntzat euskal lurralde his-torikoa hartuta, hemen, gurean, hez-kuntzaren arazoa hizkuntzaren etaboterearen argitan planteatzen da.Hezkuntzaren soziologian jadanik az-tertuak izan dira hezkuntzaren, hiz-kuntzaren eta boterearen arteko ha-rremanak, baina sail honetan egin i-zan diren saio akademiko gehienak, -guztiak ez esatearren-, estatu-nazioenikuspegi funtzionalistatik begiratutaformulatuak izan dira, edota, jarrerakritikoa agertu izan dutenengan, iagehienetan soilki klase-ikuspegia na-gusitu izan da. Estaturik gabeko na-zioen kultur nortasuna eta horien jato-rrizko hizkuntza gutxiengo etnikoenesparruan sailkatu eta tratatuak izatendira, -eta halaxe izanez segitzen dute-, estatu nazioaskodunen lurralde ba-rruan ghetto izatera kondenatuz. Ezda harritzekoa, estatuek ezarritako

kultura nazionalen testuinguru hone-tan, Euskal Herrian bertan, euskal gi-zartearen kultur pluralismoa aldarri-katzen dutenek euskararen munduaazpikultura gisa gogoematea.

Estatu Batuetako mundu akade-mikoan, berdin Europakoan, oroko-rrean hitz eginda, badirudi egun ezdela nazio arazorik; beraz, ezta estatu-arazorik ere. Komunitate desberdinbatekoa izatetik eratorritako arazoak,estatu zentralistaren jokabide asimila-zionista auzitan jartzen dutenak, ale-gia, biok dira: gutxiengo etnikoak etainmigrazio-boltsak. Baina jadanik ho-riek ere ez dira arazo, pedagogoenkomunitate organikoak bilatu baituhorientzat terapia egokia: lehen ka-suan pluralismoaren diskurtsoa etabigarrenean interkulturalismoarena.Bietan tolerantziaren diskurtsoa egi-ten da, gizabanakoek dituzten esku-bideen aldarrikapena, alegia. Herrieskubide kolektiboak, antza, ez diraexistitzen.

Horregatik, jarrera akademiko ho-

rietatik aldenduz, euskal arazoak be-rekin daraman espezifikotasunarenedo, gaurko hitzez esanda, desber-dintasunaren gainean eraikitzen du-gu geure diskurtsoa, zeina, funtsean,lurraldean, hizkuntzan eta herri esku-bide kolektiboan zertzen baita. Klasi-koek uste zuten, -eta oraino koloredesberdinetako estatu-nazionalistakhorretan daude-, nazio-arazoak tren-katuta geratu zirela XIX. mendean.Baina geroztiko historiak gezurtatu e-gin du uste hori, zeren, egun indarre-an dauden nortasunezko subjektu be-rrien artean, nazio-mugimenduakaurkitzen baitira, baita Europa zaha-rraren bihotzean bertan ere, eta hauekberen erresistentzia mota desberdi-nen bidez estatu-nazioen legitimita-tea auzitan jartzen baitute.

Azken batean, hezkuntzaren zeinhizkuntzaren zolan datzan funtsezkoarazoa estatu-botereari dagokionada. Estatuak bilakaera historiko luzeaizan du eta botere-forma desberdinakhartu izan ditu. Burgesiak sortutakoestatu liberala, egun zuzenbidezkoestatu soziala izatera iritsi da, baina es-tatu-eredu hau ere, bere aurrekoarenantzera, erabat krisian sartua dagomaila ekonomikoan zein hezkuntza-koan. Krisian dago, orobat, estatu so-zialista ere, estatu-eredu neoliberala-ren aje historiko beretsuak dituena.Zentralismoa, klasismoa eta nazio his-torikoen ukapena dituzu horiek. Bai-na ez da egia estatuak desagertzeko

bidean daudenik, historiak, hain zu-zen, alderantzizkoa erakusten baitu.Datuak hor daude: 1954. urteaz ge-roztik, inoiz baino estatu berri gehia-go sortu dira: Amerikan 12, EkialdeHurbilean 17, Asian 25, Afrikan 56, O-zeanian 10 eta Europan bertan 13,hauetako gehienak SBSBn. Kontuada autodeterminatzeko eskubidea,oinarrizko eskubide demokratiko batbaizik ez dena, koloni herrialdeetanaplikatua izan dela, baina Europakoestatu zahar nazioaskodunek ez dute-la onartu nahi printzipio hori beren lu-rraldez barru eta, ondorioz, ez dutelabokazio demokratikorik erakusten."Demokrata" deitu hauek, norberarenerantzukizunak besteen bizkar botaz,horrela estaltzen dute beren demo-krazi defizita. Besteak dira terroristak,estatu-aparatukoak ez.

Etorkizuna: subiranotasunarenlorpena

Aterabidea zein den? Poetak zioe-nez, ibiliz egiten omen da bidea. Ego-ki esana. Baina inora abiatu aurretik,jakin beharko da nora goazen bede-ren, eta nondik, bidean gal ez gaite-zen.

Epe laburrera, aldian aldiko egoe-rak eskatu ahala, gobernu zentraletikdatozen eta letozkeen eraso puntua-lei erantzun egokia ematea izanen dajokabiderik premiazkoena, behine-na, euskararen aldeko gizarte mugi-menduak zein politiko-sindikalak in-dartuz eta hezkuntza munduan egiaz-ko euskal curriculum baten alde saia-tuz. Espero izatekoa da, egungokoiuntura honetan, Gasteizko gober-nuak LOGSEk irakasgaien antolakun-tzan aitortzen dizkion gutxienezko %45eko eskundutza horiei eutsiko die-la, bereak baititu. Hezkuntzako sail-buruaren egitekoa da hori. Kalean etaeskola-munduan, bietan batera arituzeta jokatuz, ezarritako menerapenpolitikari erresistentziaren kulturare-kin erantzun beharko zaio. Honela,menerapen politikak, bere interesakzaintzeko, bere kultura hegemoni-koa, -desberdintasunaren ukatzaileaden aldetik zapaltzailea den hori, hainzuzen-, hezkuntza sisteman errepro-duzitzera jotzen duen bezala, aska-


gintzarako pedagogia kritiko eta eti-koak bere kultur produkzio alternati-boak landu behar ditu, aldez aurretikxedeak eta bitartekoak argi finkatuz e-ta, bidenabar, epeak ere aurreikusiz.

Esanik daukagu oraingo hezkun-tza elebidunaren politika botere auto-nomikoari dagokiona dela, zeinarengarapenari alderdi estatalistak eten-gabe oztopoak jarriz etorri baitira. Gu-re ustez, estatutismoaren aroak jada-nik joak ditu bere hil-kanpaiak etaeuskal politikagintza sarturik dakus-gu prozesu soberanistaren norabide-an eta, hain zuzen ere, prozesu honenabian begiztatzen dugu euskal irakas-kuntzaren oraina eta geroa.

Euskal irakaskuntzak egun dituenegiturazko zailtasun nagusienak,besteak beste, inmigrazio populazio-aren handia, euskal hezkuntza siste-ma nazionalik eza, irakasle euskaldu-nik eza eta euskal intelligentsiarik ezadira guretzat. Arazo hauek hain dirasakonak, zaila iruditzen zaigu horiekgainditu ahal izatea aldez aurretikeuskal hezkuntza sistema nazionalaeraiki eta antolatu gabe, zeinaren egi-turaketa euskal estatu subirano eta in-dependente baten babesean bakarrikgauzatuko bailitzateke. Xede horrenlorpena, liburuaren azken atalean da-torren bezala, autodeterminatzekoeskubidea onartu eta bideratzetik pa-satzen da, nazio-proiektu horretan si-nesten eta dihardutenen indarrak orobilduz. Euskal politikagintzak galtza-da berri horretatik jotzen ez badu, au-kera historiko bat galduko da, batekdaki noiz arte.

Emana izan zaigun gaiari buruz-koa nolabait laburbildu beharrez, go-goeta xume hauek dira burura etorrizaizkigunak, egun euskal irakaskun-tzak bizi duen egoerari bere testuin-gurua ezartzeko asmoarekin molda-tuak. Dena den, gaiari sakonagotikheldu nahi dionak hobe du UtriusqueVasconiae argitaletxeak argitaratuta-ko liburu biak, Euskal irakaskuntzaautonomi aroan (1983-1994) eta Hez-kuntza, hizkuntza eta boterea EuskalHerrian aipatuak, zuzenean irakur-tzea, beren artean autonomoak izanikere, lotura organikoa dutenak baitira.

G



Euskararen Herrian, Euskal He-rrian, gizarte gehiena bat dator euska-ra eta euskal hezkuntzarekin, eta, orohar, euskal irakaskuntzarekin. Ageri-agerikoa dugu hori matrikulazio-kan-painetan, iritzi-azterketetan edo jen-daurreko agerraldietan. Agerian utzidugu guk, gaur hona etorri eta Bilbo-ko kale nagusia bete dugu guztiok.

Hauxe dugu hamarkada batzueta-ko lan emaitza hezkuntza esparruan,ikastoletan, eskola eta ikastetxeetan,euskaltegietan; azken batean, geurehezkuntza esparruan.

Bide onetik abiatu gara, baina o-raindik ere biderik luzeena ibili behardugu, eta, gainera, hamaika traba aur-kitu ditugu ibilbidean. Gertatu berrie-nak aipatzearren, hor ditugu Historia-ren Espainiako Akademiak egindako

adierazpenak, Humanitateen gaine-ko dekretuak, edota Garzon epaileakAEKren aurka bideraturiko auto judi-ziala.

Baita Nafarroako Gobernuak o-rain dela egun gutxi batzuk, eta aurre-tiaz ere, euskara baztertzeko hartuta-ko erabakiak, lingua navarrorum de-lakoa baztertzeko erabakiak, bitxiabadirudi ere.

Frantziako Gobernuaren jarrera e-re etsai izan dugu, Europako artezpi-deei muzin eginez, euskararen ofi-zialtasuna eragozten baitu, eta euskalirakaskuntzari atxikitako zeinahi zan-tzuri oztopo handiak ezartzen baitiz-kio. Horren adibide garbia dugu Ipa-rraldeko ikastoletan edo sare publikozein pribatuko eskoletan.

Baina ez gaude atzerapausorik e-giteko prest. Erabaki sendoa hartu du-gu, eta etorkizunean aurrerapausoakegiten, sekulako aurrerapausoak egi-ten, tinko jarraituko dugu, iparra gal-du gabe. Eta norabide horretan abia-tuko gara, Euskararen Herriari irakas-kuntza sistema, euskal irakaskuntzasistema kalitatekoa, modernoa, asko-

tarikoa, kultura artekoa, berdintasu-nezkoa, demokratikoa, eta ikastetxe-en autonomiari nahiz irakaskuntzanlanean dabiltzanei begirunea dien sis-tema geureganatu arte.

Hezkuntza esparrua ere zipriztin-tzen duten egungo egoeraren arabe-rako eta asmo makurreko interes poli-tikoen jomuga izateari ezetz biribiladiogu.

Betiere, euskararen inguruan etaeuskal irakaskuntzaren inguruan lor-tu den gizarte gehienaren onarpenaoinarri harturik, sustrai sakoneko eus-tormak eraikiko ditugu gure hezkun-tza esparruan larderiaz muturra sartugura dutenen aurrean eta gizarteak o-narturiko eremu nagusiak suntsitunahian dabiltzanen aurrean.

Talde-konpromisoa aldarrikatu-rik, bide horretan aurrera egingo du-gu egunez egun, baina, behar denguztietan, aldarri ere egingo dugu ka-lean, entzun diezaguten, alai eta irmo,eta honako hau esango diegu:

GUK, GEURE ESKOLAEUSKAL IRAKASKUNTZA, AU-

RRERA!

Abenduaren 16an milaka eus-kaltzale bildu ziren Bilbon eus-kal hezkuntza sistema propioaaldarrikatzeko. Ikastolen Elkar-teak, Sortzen-Ikasbatuaz-ek e-ta Euskal Herriko Gurasoen El-karteek egindako dei bateratuakatxikimendu eta erantzun zaba-la izan zuen. Aurrerantzean ir-motasunez jarraitzeko apustuaegina dagoela garbi geratu zen,eta horren isla da manifestaldia-ren amaieran irakurri zen hona-ko mezu hau.

Guk, geure Eskola

kusirik: euskal gizartea zatitze-aren estrategia. Ezin dute onar-tu euskal gizarteak bilakaeranormalizatua izatea, eta horre-gatik, euskararen gaia euskalgizartea zatitzeko erabiltzen aridira. Alde batetik, hori axolaga-bekeria izugarria dela uste dut,gizartearekin horrela jokatzeabenetan oso gai arriskutsuaukitzea dela. Bestetik, hori ezdugula onartuko esan behardiegu euskara argi eta garbidefendatuz, gizartearen ondaredelako eta hal senti dezaten.

Argi dago alde batetik Madrildikdatorren erasoa dagoela. Herrihonek bere bidea hartu duelaikusi dute, eraiki egin nahidugula eta egunero eraikitzenari garela Europa horretan tokibat bilatzeko. Horretarako, ele-mentu garrantzitsuak dira eus-kara bera, irakaskuntza etaeuskal kultura orokorrean.Ikuspegi horretatik, erasoazuzen-zuzenean doa elementugarrantzitsu horietara.Honek guztiak euskal gizarteakera zabalean erantzuteko baliodu. Baina ez hori bakarrik.


Guk uste dugu gertatzen aridena oso koherentea dela poli-tika batekin. Aspalditik, batezere PPk, begitan hartuta zeu-kan euskararen gaia, euskarakeuskal nortasuna sendotzenduela ikusten dutelako.Euskara euskal nortasunarenzutabe nagusia da, eta horrenkontrako plan bat dago. Euskalirakaskuntzaren eta euskararennormalkuntzaren kontrakoeraso hauek horren barruankokatzen ditugu.Nik uste dut zera erakutsibehar dugula: eraso horiekinoso muinean jotzen gaituztela,baina euskaldunok ez gaudelaprest gauza hauekin jolaseanibil daitezen, ez gaudela prestguretzat hain geurea, hain mui-nekoa eta hain funtsezkoa deneuskaren kontrako erasoakonartzeko.Abenduaren 16an erantzun ani-tza, indartsua eta baikorraeman genuen, euskaldunokindar handia baitaukagu.Helburu komun batzuk identifi-katu eta horien inguruan lanegiteko kapaz garenean gaita-sun eta indar handia daukagu,eta hori erakutsi behar dugu.Beste gauza bat ere azpimarra-tu behar dela uste dut, PPrenestrategiarekin baduelako zeri-

Zer balorazio egiten duzu euskal hezkuntza jasaten ari den erasoaldien gainean?

German KortabarriaELAko talde exekutiboko kidea

Txutxi AriznabarretaLABeko komunikazio idazkaria

Belen ArrondoEILASeko kidea

Sendo gaudela ikusi dugu. Gukuste dugu indartu egin duelaeuskal gizartean geure kultura,geure irakaskuntza eta geureeskola indartzeko sentitzenden beharra. Agian horren ingu-ruko eztabaida eta hausnarketalo egon badira ere, orian esna-razi egin ditu eraso honek.Horregatik, orain artikulatu denindar sozial guzti hau era positi-boan ikusten dugu. Abenduaren16ko manifestazioa ez genuenera defentsiboan ikusi, baiziketa aurrera begirako pausoberriak martxan jartzeko hasie-ra moduan. Zentzu horretan, guoso optimista gaude.

Abenduaren 16an jende askobildu ginen Bilbon eta helburuaargia zen. Alde batetik, gauregun jasotzen ari garen hainbaterasoren aurka erantzun batematea. Eta bestetik, gure hez-kuntza sistema propioa aldarri-katzea. Euskal Herrian gauregun eraikitzen ari garen hez-kuntza sistema errespetatuegin behar dutela jakinarazibehar dugu, eta aurrera jarrai-tzeko asmoa dugula, dudarikgabe.

G



Joxe Leon OtañoGipuzkoako AEKko arduraduna

Erramun OsaBizkaiko AEKko arduraduna

Igor ArroyoIAko bozeramailea

Erasoaldi hauen aurrean ezgarela kilkildu behar uste dut,baikortasunez jokatu behardugula. Nik uste dut orain artegauzak ondo egin ditugula,hobeto egin ditzakegula, gizar-tearen atxikimendua lortzensegitu behar dugula eta euska-razko irakaskuntza maila guztie-tan aurrera ateratzen jarraitubehar dugula.Konbentzituta nago aterakodugula. Neurri hauek guztiakdesesperazioaren isla direlauste dut; estatuen interes ele-kultura bakarraren defendatzai-leen desesperazioa. Euskaraeta euskal kulturgintza aurreradoala ikusten dute, gero etasektore zabalagoen babesaduela, eta horrek desespera-zioa sortzen du.Baina apustua irabazita dauka-gu. Egin behar dugun gauzabakarra orain arte bezala segi-tzea da, jende gehiagoren atxi-kimendua lortzen ahalegintzeakonpromisoak berretsiz etagizarte sektore gehiagotara iris-ten ahaleginduz.

Erasoaldiaren azterketa asko-tan egin da, baina guk zeranabarmendu nahi dugu: eraso-aldiaren aurrean zer-nolakojarrera hartu behar dugun eus-kal hezkuntza sistemaren aldegaudenok. Gure ustez, balizkobi jarrera daude. Lehenengoajarrera defentsiboa izango litza-teke, egun ditugun apurrei eus-tea eta egun dagoenarendefentsa egieta hori galtzekobeldurrez. Bigarrena, berriz,jarrera ofentsiboa izango litza-teke. Ikusirik sektore espainiar-zaleek abiatu duten erasoaldia-ren helburua nolabait defentsi-ban jartzea eta euskal hezkun-tza sistemaren alde gaudenoktxokoratzea dela, jarrera ofen-tsiboan jarri behar dugu bene-tan egungo egoera eraldatzekoapustua egiteko eta behingozEuskal Herri osorako hezkuntzasistema propioa eskuratzeko.Azken finean, Oliverik edobeste norbaitek adierazpenakegiten dituenean, badirudi egunbadaukagual euskal hezkuntzasistema, horri eraso egitenzaiola eta hori defendatu beha-rra dagoela. Guk azpimarratunahi duguna da hori dela sekto-re espainiarzaleen intentzioa;okerragoa den zerbaitekinmehatxatzea nolabait egungoarimen egiteko.Zentzu horretan, ezin duguMadrildik eta Paristik ezartzen

Erasoaldi hauen aurrean ezgarela kilkildu behar uste dut,baikortasunez jokatu behardugula. Nik uste dut orain artegauzak ondo egin ditugula,hobeto egin ditzakegula, gizar-tearen atxikimendua lortzensegitu behar dugula eta euska-razko irakaskuntza maila guztie-tan aurrera ateratzen jarraitubehar dugula.Konbentzituta nago aterakodugula. Neurri hauek guztiakdesesperazioaren isla direlauste dut; estatuen interes ele-kultura bakarraren defendatzai-leen desesperazioa. Euskaraeta euskal kulturgintza aurreradoala ikusten dute, gero etasektore zabalagoen babesaduela, eta horrek desespera-zioa sortzen du.Baina apustua irabazita dauka-gu. Egin behar dugun gauzabakarra orain arte bezala segi-tzea da, jende gehiagoren atxi-kimendua lortzen ahalegintzeakonpromisoak berretsiz etagizarte sektore gehiagotara iris-ten ahaleginduz.

18 ❘ hik hasi ❘ 54. zenbakia. 2001ko urtarrila

duten dantzaren erritmoan dan-tzatu, ezin gara aldarrikapenaksoilik egiten egon haiei begira.Gure ustez estrategia bikoitzaeraman behar da aurrera. Aldebatetik Madrildik eta Paristikdatozen eta planteatzen direnhezkuntza sistemei intsumisioaedo desobedientzia planteatubehar diegu, bai dekretuei etabaita jadanik aplikatzen direncurriculum espainiar eta fran-tsesari, testuliburu espainiareta frantsesei, erdal ereduei,unbiertsitateko eta LanbideHeziketako gaztelaniazko klase-ei eta abar. Bestetik, nahi etabehar dugun hezkuntza sistemahori autogestionatu behardugu. Ikasleok horretan arigara, herri eskolen filosofiahorretan datza. Baina hor ikas-tetxeetara eta unibertsitaterazabaldu behar dugu Madrildiketa Paristik esaten denari ukoeginez eta eredu desberdin horipraktikan jarriz.

ko ditugula, denok benetanelkartu eta zerbait egin behardugu denon artean. Bestela,euskara hiltzera doa.

lan gutxiesti nahi dute. Guk,ordea, aurrera jarraitukodugu.

Xabier IsasiUEUko zuzendaria

Maite BergaraSeaskako bulego kidea

Jesus GarmendiaMondragon Unibertsiteko Humanitate eta HezkuntzaZientzien Fakultateko zuzendaria

Mirari ZestauSortzen-Gurasoak

Gertatzen ari dena urteetakolan ildoaren eten nahi modukoada. Urteetan lanean aritu etaprodukzio mailan benetanaurrerapausoak ematen arigaren honetan, berriz ere gurejarduerarako oztopoak ditugulaikusten da. Alderdi horretatik,hezkuntza munduan gabiltza-nok oso gauza sinplea aldarri-katzen dugu: unibertsitateankalitatearen ildotik eta katedraaskatasunaren ikuspegitik,gure diseinu propioa egin ahalizatea. Gure diseinu propioaesatean esan nahi dudana daurteetan egindako lanarenemaitzekin lan egin ahal izatea.Irakaleria propioaren aldekoborroka izan da ildo bat.Orain gertatzen ari denarekingure jarduera estutu nahi duteeta jakina, gu betitik ahaleginikaragarria eginez jardun dugu,eta une honetan ez dugu zorzaiguna soilik eskatzen, baiziketa euskaldunak pertsonakgaren neurrian, gure formakun-tzarako behar diren bitartekoaketa batez ere behar den aska-tasuna, ezinbestekoak baitira.Une honetan urteetako jardue-ra eten eta pertsona askoren

Euskal Herri osoan ari garajasaten erasoak, etaIparraldean egoera ez dahobea. Azkenaldian itzuli-mitzu-lika dabiltza euskararen ofizial-tasuna ez eman nahian. Betidirulaguntza zenbait ematekoprest badira ere, oinarrizkoonarpenik gabe. FrantsesHezkuntza Nazionalak ikastolakirentsi nahi ditu integrazioa pro-posatuz. Guk diru publikoaeskatzen dugu, baina Seaskakbere kudeaketa galdu gabe.Bestalde, ondoan diren besteelkarteak ere, adibidez IkasPedagogia Zerbitzua, orainatera da kalera irentsita senti-tzen dela eta hori ez duela nahiesanez. Orokorki irratigintzan,AEKn... egoera berdintsua da.Frantsez estatuak beti funtsez-ko onarpena ukatzen du etahori da gure oinarrizko borroka,hora da lortu behar duguna.

Nik uste dut benetan larriadela euskara arlo guztietatikjasaten ari den erasoaldi hau:hezkuntzan arautuan, ez-arau-tuan, administrazioan...Nafarroan oso kezkatuta gaudeeta gertatzen ari dela izugarriadela iruditzen zaigu. Nik ustedut neurri bereziak hartu behar-

Jokoan dagoena oinarrizkoeskubidea da: familiak etagizarteak, oro har, seme-alabei


eta hiritarrei nahi duten hez-kuntza emateko eskubidea.Nire belaunaldikook arrotzazitzaigun sistema alienatzaielajaso/jasan genuen, hizkuntzatikhasten zena, baina askoz ereharantzago zihoana.Geroztik, hizkuntzatik hasita,demokratikoki, geure bideajorratzen saiatu gara, hemen,gure Eskoriatzako Eskola hone-tan, beste toki askotan bezala.Ez diezagutela, orain, gureherria bizi ez dutenek gurehitza eta erabakia kendu, gureborroka eta, azken finean, gurebizitza ezabatu.

Lapurdumeko harresiak erakus-tea oraingo Baionan, edoLedeako mosaikoak Nafarroan,eta are Nimeseko akueduktuaFrantzian, eta ez soilik Lugokoharresia, Meridako mosaikoaketa Segoviako akueduktua. Gure drama da halakoak egite-ko aukera izaten hasiak gare-nean, badirudiela eten egingodela bidea; ez dakit PP edoUPNren "berrikuntzak" edohobe "zaharkuntzak" gauzatzendirenean, horrela jokatzenjarraitu ahal izango duguneskoletan.

GAIAGeuk, geure EskolaEuskal irakaskuntza, aurrera!G

Gidor BilbaoEHUko Filologia eta Geografia-Historia Fakultateko An-tolaketa Akademikoko dekanordea eta Latin irakaslea

Maria Jesus GoikoetxeaNUPeko Lengua eta Literatura Didaktikako irakaslea

kionez. Gutako askorentzatEuskararen Legea murriztaileazen, baina dinamika sozialakbazituen bere esparru propioaksortzeko zirrikituak. Zentzuhorretan, iniziatiba pribatuko Dereduko zentroak sortzekoaukera zegoen, eta horrek guz-tiak D ereduaren garapen pro-gresiboa ekarri du. Batez eredinamika eta eskaera sozialakbultzaturiko garapena izan da.Badirudi administrazioak ezduela begi onez ikusten edogehiegizko garapena iruditzenzaiola. Benetan garapen horrioztopoak jarri besterik ez duegiten. Horren lehen erakusga-rria administrazioko euskararenerabileraren gaineko dekretuada. Dagoeneko egina eta eza-rria dago, eta izugarri murriztai-lea da. Gai garrantzitsua etaserioa da, eta berriro ere gain-dituta zeuden dinamikak sortu-ko dira.Unibertsitatearen ikuspuntutikere badirudi GobernuakEuskararen Lege bat eginenduela. Unibertsitatean atipikoada horrelako lege bat, eta for-malki erabat akastuna, uniber-tsitatea entitate autonomoadelako eta ez dagoelako zertanlegerik egin beharrik hizkuntzenerabileraren inguruan kanpokoeskari bat dela eta, kanpokohori gobernua, parlamentuaedo dena delakoa izan.Baina unibertsitateko kudea-tzaileek gobernuaren ildo berajarraitzen dute eta barne egoe-ra latza jasatzen ari gara: eus-karaz eskain daitezkeen ikas-gaiak ez bultzatzeaz gain, hiz-kuntz plangintza oso modera-tua egin zen, sistematikoki gel-dituta dago eta parlamentuakerabakitzea soilik desio dute.Ondorioz, euskarazko ikasgaiaketengabe gutxitzen dira ikaslekopuru handiak eskatzen dire-lako eta abar.

Ni latin irakaslea naiz etagarrantzitsua iruditzen zait guregazteei latina irakastea. Bainalatina euskaraz irakatsi nahidut, nire hizkuntza eta nireikasleena euskara delako. Etalatina irakastean garrantzi bere-zia eskainiko diot euskaranizan duen eraginari, eta ez soi-lik gaztelaniara, baizik eta baitafrantsesera edo gaskoira edonafar erromantzerako bideanizan duen bilakabideari. Kultura Klasikoko liburu parebat ere idatzi dut DerrigorrezkoBigarren Hezkuntzako ikasleeuskaldunentzat. Gure ikasleekGrezia eta Erromako kulturaezagutzea nahi dut: historia,ohiturak, mitoak... baina horre-tarako ezinbestekoa da ikasleei

Nafarroan horrelako erreformenezarpenek nabarmentasun edoindar berezia hartzen dute.Lehenengo eta behin, horrenadibide dira gure lehendakariaribarru-barrutik ateratzen zaiz-kion adierazpenak. Adibidez,berehala esan du gobernuakeginen dituela testuliburuak.Lekuz kanpoko adierazpena da,eta Hezkuntza kontseilariakberehala zehaztu behar izandu, benetan izugarria delako.Baina ñabardurak berak sus-marazten digu argitaletxeentestuliburuen berrikuspenanolako zorroztasunez eramangoden aurrera.Bigarrenik, gure komunitateanadministrazioaren aldetik inbo-luzio momentua bizi dugu hiz-kuntzaren normalizazioari dago-

Alde batetik LOGSE Legea dau-kagu eta bestetik bere ezarpena.Zer iritzi duzu ezarpen horretaz?LOGSEren filosofia errespetatzen alda?

Nik uste dut zaila dela lege bat e-zartzea, eta ulertzen dut LOGSEren e-zarpenak sortzen dituen arazoak.Gainera, ezartzen ari den urte hauetanarazo berriak sortu dira: komunika-zioaren gizartean bizi gara, inmigra-tzaile kopurua gero eta handiagoa da,ikasleen ikateko modua aldatzen arida...

Dena dela, ezarpenean sortzen di-ren arazoek eta gaur egungo egoerasozialek ez digute atzera begirarazibehar, ezta 60. eta 70. hamarkadako ir-tenbideak bilarazi behar ere. Etorki-zuneko gizartean eta etorkizuneko i-kasleetan pentsatuz bilatu behar ditu-gu irtenbideak. Soluzioak bilatu be-har dira LOGSEk planteatutako inpul-tsoetan sakonduz, zentroetako anto-laketa egiturak indartuz, profesionalberriak barneratuz, irakasleen forma-kuntzarako bide berriak irekiz, pers-pektiba berriak irakasleei erakutsiz,eskolen arteko komunikazioa arago-tuz, sakontzen duen irakaskuntza e-zarriz eta ez azalean gelditzen dena...Ez dut uste ona denik dauden arazoenaurrean orain dela 20 urteko soluzioe-tara jotzea gizartea oso ezberdina bai-tzen orduan.

Nik uste dut LOGSE abiapuntua i-zan zela, eta orain beste bultzada bateman behar zaiola baldintza berrienaurrean eta garatu egin behar dela, o-raindik ez baita garatu. Horretarako,denbora gehiago eman behar zaio.

20 ❘ hik hasi ❘ 54. zenbakia. 2001ko urtarrila

Alvaro Marchesi:“Dekretuak negatiboakdirela uste dut”

Zer iritzi duzu Hezkuntza Minis-teritzak egin berri dituen dekretueiburuz?

Negatiboak direla uste dut, galdu-tako aukera bat izan dela. Ikaragarri i-gotzen dituzte ikasleek ikasi behar di-tuzten eduki kontzeptualak, baina sa-kontzea eragozten dute eta egungohezkuntzako oinarrizko elementuakbaztertzen dituzte. Adibidez, pentsa-tzen ikastea, sormena garatzea, dizi-plinartekotasuna, irtenbideak bila-tzea, irakurketarako gogoa... Ministe-ritzaren proposamenek ez dute bene-tan kontuan hartzen irakurzaletasunabultzatzea, eskolako liburutegiakbultzatzea... Hizkuntza eta Matemati-kan ordu bat gehitzen dute, baina al-daketa horrek gutxienekoa izan be-harko luke egin behar diren benetakoaldeketen aurrean.

Nik uste dut curriculumetan alda-keta berriak egin beharko liratekeelaegungo egoera kontuan hartuta. MI-nisteritzak egiten dituen azalekoak e-ta edukien aldetik hain zabalak direnaldaketek irakaskuntzako oinarrizkohelburuak ahazten dituzte.

Neurri eta erabaki horien aurreanzerbait egin al dezake eskola komu-nitateak?

Behin arauak onartuz gero, ezergutxi egin dezakeela iruditzen zait.Zerbait egin dezaketenak komunitateautonomoak eta ikastetxeak dira.

Komunitate autonomoek legeakezartzen dituen gutxieneko edukia e-rrespetatu behar dituzte, baina curri-culuma berrezartzerakoan berregitu-ratu ditzakete nik aipatzen dudanperspektiba berri horren barruan: ira-kurketa bereziki azpimarratuz, arazo-en irtenbideen bilaketa landuz, ikas-leen garapen afektibo-morala gara-tuz, ikasteko gogoa piztuz... Ez dutezenbakien tranpan erori behar; hots,ez dute pentsatu behar "Ministeritzak20 gai jartzen baditu, guk 35". Horrenordez, gai horiek mantendu eta be-rauek hezkuntzaren helburuetaraberbideratu beharko lirateke.

Ikastetxeek ere gauza bera eginbehar dute. Ez dute gai guztiak abia-

dura osoan ikusteko tentazioan eroribehar. Ezer gutxi egin dezakete Go-bernuaren legeak edo dekretuak al-datzeko, zeinak errespetatu egin be-har diren. Baina lege edo dekretu ho-riek berregin, berrinterpretatu eta al-derdi batzuk indartu ditzakete.

Ba al dago horretarako abagune-rik? Dekretuek uzten al dute hori e-giteko aukerarik?

G



Bai, ez dute lehen adinako abagu-nerik, baina bai, uzten dute. Komuni-tate autonomoek dekretua berregin e-gin behar izaten dute, eta beraz, bada-go aukera.

Nik uste dut EAE ondo doala. Berearduradunei entzun diedanaren ara-bera, norabide egokian doa eta berehezkuntza diskurtsotik gertu senti-tzen naiz.

juan kruzigerabide

E L K A R R I Z K E T A

Idazlea eta irakaslea

EKontua ez da poesia uler-

tzea edo ez ulertzea, baizik etapoemarekin enpatia bat lortzea,zerbait sentitzea

Ausartzen al zara poesia defini-tzera?

Definizio asko eta asko daude, eta de-nak dira eztabaidagai. Nik, halere, nahia-go dut definizio bat ematea baino poesia-ren osagaiak, inplikazioa, erabilera, balioaeta abar aipatzea.

Dena den, zerekin lotzen duzu po-esia? Zein kontzeptu erabiltzen di-tuzu poesiaz hitz egiten duzunean?

Jolasarekin eta imitazio kreatiboare-kin, behintzat, lotzen dut, besteak beste.Poesia jolasarekin oso lotuta dago; bate-tik, hitzaren jolasa egiten delako, eta bes-tetik, tradizioz haurren jolasetan poemakesaten direlako. Eginkizun pedagogikoe-tan jolasa eta poesia uztartzen saiatu izangara; jolasten ari garen bitartean lana egi-nez, jolasaren bitartez ikasiz…; Ebanje-lioko esaldi bat parafraseatuz, esan geneza-ke "Zorionekoak lana jolas bezala egitendutenak".

Hala ere, jolasari bere balioa aitortuta,lehendabiziko mailan imitazio kreatiboajartzen dut.

Zer da imitazio kreatiboa?Jolasaz gain, beste zerbait eransten

diogu poema-ereduari, gure esperientzia-rekin lotuta dagoen zerbait. Horrela, imi-tatzean, beste zentzu bat hartzen du, gureesperiantziari lotua. Horri deitzen diot i-mitazio kreatiboa. Orduan hartzen du be-netako neurri artistikoa poesiak.

Imitazio kreatiboa teknika guztienmekanismoa eta oinarri dela uste dut.

Poesia lantzeko eta erakusteko proze-durarik emankorrena da: eredu batzukhartu, irakurri eta horien antzera jokatzenhasi, baina sormenez, aldaerak eginez, as-katasunez, norberaren esperientzia kuk-tsatuz.

Horretarako, ez dira komeni oso egi-tura itxiak. Hasieran behintzat neurriei,errimei eta abarri errespetu gehiegi ezzaie eduki behar. Imitatzen hasi, eta pix-kanaka-pixkanaka formak zorrozten jo-ango dira.

Horregatik, poesia erakusteak zentzugehiago luke poesia irakasteak baino. Iku-si eta ikasi, alegia. Poema batek nolabaite-ko enpatia sortzen baldin badu ikaslearen-

"Gauzada pixkanaka

poesiarenmunduansartzea.

Horretarako,hastapen edosarrera bat

behar da, etaeskola

abagunepolita da hori

lantzeko"

juan kruzigerabide

Haur eta helduen li-teraturan hainbat li-buru argitaratu ditu i-dazle adunar honek,batik bat haur litera-turan. Oso gaztetanhasi zen ipuinak etapoemak idazten, eta40 liburutik gora kale-ratuak ditu.Egun Donostiako E-

rizantza Eskolan etaEnpresa Eskolan Eus-kara Teknikoko esko-lak ematen dihardu.Gasteizko Euskal Filo-logiako FakultateanLiteratura arloko dok-toradutza eskolak ereematen ditu.Ipuinak eta poe-

mak idazten jarrai-tzeaz gain, ordea,besteei ere bide ho-rretan laguntzeko a-haleginak egiten ditu.Adibidez, "Poesia es-kolan" izeneko hitzal-di eta mintegi asko e-man izan ditu. Berakgarbi dauka eskolan i-puina eta poesia lan-tzea aberasgarria de-la alderdi askotatikbegiratuta.

E


baitan, sormen indarra askatzeko aukera e-maten du. Hori da eskulangintzan eta arti-sautzan gertatzen dena. Lanean ikasi nahiduenari, igeltseroari adibidez, ez dio eske-marik emango nagusiak, bere ondoan jarrieta ikusteko esango dio ikas dezan.

Imitazio kreatiboaren bidez denok ba-rruan daukagun esperientziari bide bat i-rekitzen diogu, eta, bide hori ireki ahala,bere gisara ateratzen hasten dira gauzak. I-mitazio kreatiboari tira eta tira hasten ga-ra hasieran, eta gero hitzak bakarrik atera-tzen hasten dira.

Zertarako balio du horrek guz-tiak? Zertarako erabil dezakegu po-esia eskolan?

Hainbat gauza lantzeko aukera ema-ten digu poesiak: hizkuntza, irudimena,plazerra, ezustekoa eta edertasuna, beste-ak beste. Gaur egun, ordea, justifikatu e-gin behar da horretarako balio duela gura-soen aurrean eta abar. Bestela, ez da balia-garritzat hartzen.

Dena dela, jakin behar dugu poesia ezdela segituan errentagarrri egiten den ar-loa, alegia, aski debaldekoa dela, ebalua-tzen zaila eta programazioetan txertatzenjartzeko zaila. Nolanahi ere, epe luzera,ondo landuz gero, arlorik emankorreneta-koa izan daitekeela iruditzen zait.

Zertan nabaritzen da emakorta-sun hori?

Burua ohikoa ez den bideetatik erama-ten trebatzen du. Pentsamendua eta adie-razpena ohikoak ez diren bideetatik era-maten ikastea garrantzizkoa da, bizitzanere irtenbideak bilatzeko. Gainera, izaeraosoa inplikatzen du.

Zein dira ohikoak ez diren bidehoriek?

Poema bat egiten dugun unetik berta-tik ohikoa ez den bidetik abiatzen da hiz-kuntza. Konparazioa, metafora edo sinbo-loa erabiltzen ditugunean, hitzek balio be-rri bat hartzen dute poema bakoitzean.

Orduan, eguneroko hizkuntzatik aldetzengara. Ez du esan nahi hizkuntza oso ezber-dina erabiliko dugunik, baina beti ere zen-tzu berezi bat emango diogu, nahiz eta osohitz errazak erabili. Horrek bizitzaren aldeezezagunetara irekitzen du burua, eta osoaberasgarria da.

Poema bera ere aberasgarria daalderdi bat baino gehiago inplika-tzen dituelako. Zein eta nola?

Gorputza, sentipenak eta mezua, no-labait laburbiltzeko. Poema idatzia badaere, gorputza inplikatzen da, bai idaztera-koan eta bai irakurtzerakoan. Erritmo ba-tekin, aurpegikera batekin… errezitatzenbada, poema gorpuztu egiten da. Geldirikirakurtzerakoan ere halako oihartzun ba-tzuk sortzen ditu barruan. Badira indar te-rapeutiko bat dutela esaten dutenak ere.

Bestalde, sentipenak adierazteko ge-nerorik egokienetakoa da. Gutxitan inpli-katzen dira sentipenak eskolako idazlane-tan. Normalean irakurtzen eta ikusten di-



"Nirizehar lerroetan

literaturaerabiltzea osoondo iruditzen

zait, bainaliteratura zeharlerroen morroi

bihurtzeahankasartzehandia izan

daitekeela ustedut"

juan kruzigerabide

tugun testuak oso estereotipatuak edo in-formazio estilokoak izaten dira, objekti-boak. Poesiak, benetan landu nahi bada,subjektiboa izatea eskatzen du, norberabarru-barrutik inplikatzea.

Mezuari dagokionez, sinbolikoa iza-ten da eta oso zaila hitz gutxitan laburbil-tzen. Misterioa beti hor gelditzen da.

Poemak zenbait arlo lantzeko e-rabil daitezkeela aipatu duzu: hiz-kuntza, irudimena, ezustekoa, eder-tasuna, plazerra. Zer eta nola egindaitekeen zehaztuko al diguzu pix-kat bat?

Hasteko, hizkuntza lantzeko oso ba-liabide garrantzitsua da. Normalean idaz-le eta poetak eredutzat hartzen ditugu hiz-kuntza lantzerakoan. Nahi adina testumota daude, eta horren bidez justifika de-zakegu, formalki behintzat, poesiaren etahaur literaturaren beharra.

Bestalde, irudimena lantzeko erabildezakegula aipatu dut. Nire iritziz, per-tsonaren garapenean garrantzi handia duirudimenak eta hori landu egin behar da.Gaur egungo gizarteko irudimena publi-zitatean islatzen da batik bat.

Hala ere, neurtua dagoen irudimenada. Ni, ordea, neurtzen ez den irudimena-ren lanketaz ari naiz, eta hori poesian aurkidezakegu. Poesiaz asko idatzi duen GastonBachelard-ek zera esaten du: "Errealitatea-

ren ikuspegia galtzen duena bezain neuro-tikoa da irudimenaren ahalmena galtzenduena". Esaldi hori oinarrizkoa iruditzenzait.

Poesiaren beste oinarrizko puntu batezustekoa da. Beti hor daukagun zerbaitda, ez dakigu ziur etorkizunean zer gerta-tuko den. Ezuste horren adierazpenetakobat da poesia, eta artea orokorki. Poemabat egiten dugunean lehen aipatu dugunezohiko bidetik abiatzen da hizkuntza etahorrek eramaten gaitu ezezagunera.

Bestalde, poesiak berekin darama e-dertasuna. Eta, nola ez, plazerra ere hordaukagu. Hitzen jolasak plazerra eragitendu. Zenbat denbora iraun ote digute txiki-tako ipuin, poesia eta abestiek sortutakosentsazio eta zirrarek!

Dena dela, irakasleei ez al zaie a-rrotz samarra egiten hori guztia?

Hori hasierako gauza izaten da. Batekarlo bat landu ez badu, arrotz sentitzen da,eta hori normala da. Baina arlo horretansartzen hasten den heinean, arroztasun ho-ri galtzen joaten da. Pinturan koloreekinjolasten hasten bazara, koadroak ez zaizki-zu hain arrotzak egingo, nahiz eta ulertzenez dituzun metodoak egon. Poesiarekin e-re gauza bera gertatzen da; irakurtzen, e-rrezitatzen edo mundu horretan sartzenhasten bazara, ez zaizu arrotza gertatzen.

E


Batzuetan kontua ez da u-lertzea edo ez ulertzea, baiziketa poemarekin enpatia batlortzea, zerbait sentitzea.

Beraz, gauza da pixkana-ka mundu horretan sartzea.Horretarako, hastapen edosarrera bat behar da, eta esko-la abagune polita da hori lan-tzeko.

Emaizkiguzu gelan e-gin ditzakegun zenbait adi-bide edo proposamen.

Haur txikiei dagokienez,onomatopeiak, adibidez, ga-rrantzi handia du. Jolas egite-ko poemak, gorputza mugi-tuz esaten diren poema labu-rrak, sehaska kantak,eskuakmugituz errezitatzen direnaketa abar erabil daitezke. Halaere, 4-5 urterekin oso ederkihartzen dituzte zenbait hai-ku, hots, irudi poetiko oso es-tilizatuak dituzten poemak.

Dena dela, bai txikiekineta bai handiekin, dena delakoa eginda ere,azpian beti imitazio kreatiboa egongo da.Azken batean, poetarik handienek ere pro-zedura hori erabiltzen dute, nahiz eta bes-te maila batean izan.

Orain arte, poesia baino ez dugu ai-patu. Haatik, ipuingintza ere hor dau-kagu. Modu berean landu al daiteke?

Azken batean gauza beretsua da, bainaipuinak istorio bat garatzeko aukeragehiago ematen du. Ondorioz, beste tek-nika batzuk ager daitezke. Dena dela, oi-narrian ez zait iruditzen alde handirik da-goenik poesia lantzetik ipuina lantzera.Gainera, askotan bi gauzak batera ager-tzen dira: poema narratiboak eta poemaktartekaturik dituzten ipuinak.

Eskolan zer erabiltzen da gehien,poesia ala ipuina?

Ipuina gehiago, dudarik gabe. Narra-zio batek beti erakarmen handiagoa dueladirudi. Hala ere, gauzak era egokian egi-nez gero, poesiak onarpen izugarria duhaurren aldetik. Hori argi ikusi dut poesialandu dudan lekuetan. Helduoi errazago-

ak egiten zaizkigu ipuinak, baina haurrenjolas giroan poesiak oso ondo funtziona-tzen du. Askotan, pieza laburrak izanik,o-so zaluak edo arinak gertatzen dira.

Gaur egun literatura, oro har, ze-har lerroetan lantzeko joera zabal-tzen ari da. Zer irizi duzu horri buruz?

Niri zehar lerroetan literatura erabil-tzea oso ondo iruditzen zait, baina litera-tura zehar lerroen morroi bihurtzea han-kasartze handia izan daitekeela uste dut.Alegia, literaturako lanak adibide gisa ze-har lerroetan erabiltzea ondo dago, bainaliteratura zehar lerroetako gaiei erantzute-ko sortzea okerra iruditzen zait. Gaur egunbadago horretarako joera, hau da: zehar le-rroetako gaietan pentsaturik sortzen diralanak, edo sortu baino gehiago bideratu e-giten dira.

Normalean idazleak gauza bat egitendu eta kitto, ez du pentsatzen honetarakoedo horretarako izango denik. Baina pre-sioaren presioz azkenean obra mota batzukbultzatzera irits gaitezke. Hori gure kalte-rako da, zabaltasuna eta orokortasuna gal-tzen baita.

Idazten hasi aurretik bal-dintzatuta egotea ekarriko lu-ke, orduan.

Bai, eta ez hori bakarrik. Lite-ratura mota asko eta idazle mordobat kanpora utziko genituzke. Li-teratura, eta artea orokorrean, osozabala da, eta ez dugu horrela mu-gatu behar, ez ideologikoki eta ezdidaktikoki. Esaterako, hizkuntzaerakusteko poesiaz baliatzea osoondo dago, baina poesia horretaramugatzea astakeria handia da. Edoliteratura erakusterakoan, testuak,iruzkinak eta azterketa kritikoakzein formalak egiteko soilik bide-ratzea bere funtziotik ateratzea da.

Literaturari ez zaio mugarikjarri behar. Adibidez, arrazismoalantzeko, erremediorik gabe arra-zistak ez diren liburuak aukeratubehar al ditugu? Zuriak bakarrik a-gertzen diren liburuak egokiak i-zan daitezke eztabaida sortzeko, a-dibidez.

Askotan esan izan dugu esko-lak literatura ito egin duela, eta ze-

har lerroekin ere arrisku hori dator. Ho-rren aurrean adi egon behar dugu.

Zergatik sortzen da horrelako jo-era edo erabilera?

Nik uste dut gauza nabari bat dagoela:gizartean gertatzen diren injustizien au-rrean haurrak hezi egin behar ditugu. Ho-ri egokia da. Baina horrek ezin du mugatuarte adierazpena.

Bestalde, didaktismoz jokatzeko joeraere izaten dugu. Horrek zer ekartzen digu?Gauza guztiei etekin didaktikoa ateranahia, guztia zerbait erakusteko izateanahi dugu. Poesia edo ipuina, ordea, asko-tan debaldekoa da. Hau da, agian ez du ba-lioko gauza gehiegi irakasteko, edo gauzazehatz eta konkretuak nahi ditugunerako.Baina gerora horri guztiari etekina atera-tzen zaio, etekin pertsonala. Arazoa da ho-ri zaila dela ebaluatzen, eta hemen ebalua-tu gabe ezer ez dagoenez…

Adi egoten ez bagara, izugarri pobretuditzakegu ideiak, arteak bizipenak adie-razteko eskaintzen dizkigun bideak mu-gatzen hasiz gero.

Ekarpena

TestuinguruaDuela 25 urte espainiar estatuak

Mendebaldeko Saharako lurraldeakutzi ondoren, bertan geraturikoekberen etorkizuna era askean erabakizezaten ziurtatu beharrean, Marokoeta Mauritaniaren eskuetan utzi zi-tuen. Horrela, sahararrek izugarriz-ko herri migrazioa burutu behar izanzuten gerra izuari iheska, AljeriakoHamada basamortu gorrian egokituarte.

Esan bezala, gerra hotsak 16 urteluze astindu zuen (1975etik) zonaldeosoa, 1991ko irailaren 6an su-etenaaldarrikatu bitartean. Sahararrak bil-tzen dituen Fronte Polisarioak, inba-sioari aurre eginez, Mauritania gailen-du zuen, baina Marokorekiko nego-ziazioak burutzen hasteko hiru urte-ko kontaktuak behar izan ziren, NazioBatuek, alde batetik, eta Afrikako Ba-tasunerako Erakundeak bestetik, bi-tartekaritza lana eginez. Ordutik ho-na, ordea, ezin esan lurralde haietanerabateko bakerik dagoenik. Aitzitik,bakearen bermea izan behar zuen Au-todeterminazioaren Erreferendumaez da oraindik gauzatu eta, zoritxa-rrez, ez dirudi epe motzera ere gauza-tze bidean egon daitekeenik. MINUR-SOk (Mendebaldeko Saharako Erre-ferendumerako Nazio Batuen Misioa)egindako errolda amaiturik badago e-

re, Marokok ez du erreferendumiknahi, eta ondorioz, 9 urteko meniahaustear dago. Egoera latz honetan,bada, kokatu behar dugu "Castro"Hezkuntza Bereziko eskola bere e-zaugarri guztiekin.

"Castro" Hezkuntza BerezikoEskola

Aipatu ikastetxean sahararren gi-zarte ardurak islatzen dira, eta batikbat haien kezka pedagogikoak. Hauda, beren etorkizunari buruzko haus-narketa politikoetan ez dute inor al-boratu nahi. Horrela, "Castro" Hez-kuntza Bereziko eskolan 4 eta 26 urtebitarteko ikasleak biltzen dira (nes-kak zein mutilak elkarrekin, gainera-ko herri musulmandarretan batereohikoa ez dena), norberaren autono-mia eta herri integrazioa bermatunahian.

Ez da, beraz, sexu banaketaren a-raberako hezkuntzarik nolabaitekogizarte isolamendura ohitzeko, bai-zik eta bakoitzaren burujabetza hel-buru izanik, gizarte osoaren onarpe-na landuko duten jiteak irakasten di-ra.

Behar bereziak dauzkaten hau-rren eskolatze integratzailea ez da ja-rrera arrunta izaten hezkuntza aldera-tuan. Sahararrek, ostera, oraindik in-dependentzia erdietsi gabe, eta latza-

Saharako Smarako Heziketa BereziaRosa EstelaDonostiako PATeko aholkularia

Saharako Smara Barru-tia Gipuzkoa herrialdeare-kin anaidetuta dago1996ko maiatzaz geroz-tik. Bertan aurkitzen da"Castro" Hezkuntza Bere-ziko Eskola, zeinean ira-kaskuntza arautuan ari-tzeko zailtasunak dauzka-ten sahararrek beren be-harren arabera ikas deza-keten. Bertan garatzenden heziketa sistema in-teresgarritzat jo dugu-nez, hona hemen, laburbil-durik, haien esperientzia-ren azalpena.


goa dena, egun erabiltzen dituzten lu-rren jabetzarik gabe ere, "Castro" be-zalako Hezkuntza Bereziko eskola a-bian dute aspaldidanik.

Oinarri pedagogikoakEgitasmo honetan parte hartzen

dutenekin hitz eginez, berriz, argi etagarbi nabarmentzen dira haien hautupedagogikoak. Honela, bai zuzenda-ritzak eta bai gainerako langileek ere,irakaskuntza ikerkuntza gisa hartzendute. Horretarako, nork bere burua e-zagutzeko eta ondoriozko gatazkakognitiboak gainditzeko baliagarriaksuertatuko diren egoeretan oinarri-tzen dute metodologia. Bistan denez,Kubako unibertsitateetan eskuraturi-ko teoria konstruktibistak (Vigotski,Luria, Leontiev eta abar) eragin handi-koak izan dira eskola didaktika disei-natzerakoan.

Ez dute ahazten, hala ere, premiabereziko ikasleak oinarri-oinarrizkotrebetasunen jabe izan behar duela,berari dagokion gizartean behar be-zala integratu ahal izateko. Horretara-ko, adierazgarria litzateke ikasgela-ren espazioari so egitea. Hona hemen.

Gelako txokoakAlde batean, psikomotrizitatea eta

funtsezko ikasgaiak lantzen dira: ibil-bide motzak, soinaren kontrola, motadesberdinetako objektuekiko lana(botoiak, velcroak, lokarriak, laba-nak, goilarak, garbiketa eta abar). Ba-koitza bere gizarte funtzioarekin lotu-rik, betiere.

Beste aldean, gela klasikoan non-bait, irakurketa eta idazketa lantzendira (beti arabieraz -hasseniera dia-lektoan- eta gaztelania bigarren hiz-kuntza gisa). Alde honetan beste eza-guera arloak ere sakondu egiten dira.

Inguruko beste toki lasaiago bate-an hizkuntzaren arazoak berbidera-tzeko txokoa dago. Bertan ispiluazgain, ikusmen hautematea mugatu e-giten da arreta zentratzeko, eta bide

batez, laneko gunearen mugak beharbezala finkatzeko.

Aurrekoaren ondoan nolabaitekofisioterapia lantzeko txokoa dute. Au-rreko bezala, oso nabarmena da balia-bide urritasuna, nahiz eta ariketa des-berdinen bidez egiten duten lana ha-rrigarria izan.

Azkenik, egokitzapenari buruzkotrebetasunak lantzeko tokia duzue,non oinarrizko giza jarrerak eta fun-tzioak irakasten diren. Haur baten ta-maina duen panpin beltzaren bidez,ohetik jaiki ondorengo eguneroko u-rratsak antzezten dira era sistematiko-an, eta beti beren testuinguru funtzio-nalarekin batera.

Ondorio laburrak"Castro" Hezkuntza Bereziko es-

kolan haurren integrazioaz aritzen di-renean ez dira ari eskolari buruz soi-lik, baizik eta beren gizartean egondaitezkeen aurreiritzien eta beldurrenezabapenaz, bai kulturan eta bai fami-lian.

Halere, Hezkuntza Bereziaren ar-loa Osasungintzatik gertuago dago I-rakaskuntzatik baino. Edozein modu-tan, aipatu bi arloak (sendagintzanahiz hezkuntza) ez dituzte oso gara-turik dauzkaten balibideak oso gutxidirelako, ez ordea beren prestakuntzaeskasa delako.

Hezkuntza Berezian zer egin nahiduten jakin badakite ongi, eta gainera,Euskal Herrian arlo beretsuan egitendenarekin alderatuz, oso antzekoadela esan genezake, nahiz eta haientestuingurua aski desberdina izan gu-reakiko. Dena den, funtsean, elkarrenartean konpartitzeko nahikotxo du-gulakoan gaude.

Ez dute materialik, baina gogoa e-ta prestakuntza, berriz, sobera.

Mendebaldean balioen krisialdiangaudela diote. Mendebaldeko Saha-rako lautada gorri haiei begiratzeakon egingo liguke. Hau guztia, hantxeikusitakoa hona ekartzeko saioa du-zue. Zuei ere... on egin!



Juul ipuinaren kontaketa.

Juul: artea eta hezkuntzauztartuz

Esperientzia

Ipuin kontaketa berezi batera-ko gonbitea luzatu ziguten Nafa-rroako Ikastolen Elkartetik, etahorrela, Iru eko Planetariora ger-turatu ginen. Urdina nagusi zen a-retoan Juul pertsonaiaren eskultu-rak zeuden; lurrean ElizondokoBaztan ikastolako haurrak adi-adieserita; eta zutik, Paco Abril ipuinkontalari gijondarra. Juul ipuinakontatzera zihoan, baina aurretikgalderak egin zizkien baztanda-rrei: nori gustatzen zaio iraintzea?Nork ez du inoiz inor iraindu? Nolasentitzen zarete iraintzen zaituz-tenean? Zer sentitzen duzue ba-rruan? Zer egiteko gogoa sortzenzaizue? Garbi ikusi genuen ez gin-doazela ohiko ipuin kontaketa batentzutera.

Haurren erantzunak aditu ondo-ren hasi zen Paco Abril Juul-en ipuinakontatzen. Horretarako, aretoan zeu-den eskulturez baliatu zen. Ipuinakontatzearekin batera, haurrei galde-rak egiten jarraitzen zuen, eta oharka-bean, ipuinean murgildu ziren denak.

Juulek haur bat irudikatzen du,guztiek iraintzen duten haur bat. Ilekizkurra duenez denek iraindu egitendute, eta ilea mozten du. Burusoil gel-

ditu ondoren, denek belarri handiakdituela esaten diote, eta belarriakmozten ditu. Ondorioz, txanoa eroriegiten zaio eta begiak estaltzen diz-kio. Itsuka ibiltzen hasten da eta be-giak zabal-zabal irekitzen ditu ez eror-tzeko. Betokerra deitzen diote, eta be-giak kentzen ditu. Urduri jartzen da e-ta hitz-totelka hasten da. Horregatik e-re iseka egiten diote eta mihia erretzendu entxufean sartuta. Gero hankakmozten ditu eta gurpildun aulkiangelditzen da. Besteengandik alde egi-teko besoez mugitzen zuen aulkia, e-ta erabat zikindu zitzaion. Horregatik,besoak ur irakinetan sartu zituen gar-bitzeko, baina erre egin zitzaizkion.Juuli soina baizik ez zitzaion geldi-tzen. Beste haurrek burua kentzendiote eta futbolean jolasten hasten di-ra. Baina guztiz biribila ez zenez, be-rehala uzten dute bazterrean. Or-duan, Nora agertzen da, bere panpi-naren aulkian jartzen du eta Juuli zergertatu zaion galdetzen dio. Arkatzbat ematen dio eta Juul bere istorioa i-dazten hasten da.

Ipuina kontatu bitartean haurrek i-seka, trufa eta irainen inguruko buru-tazioak adierazi zituzten. Paco Abri-lek, erakusketako eskulturekin etahaurrekin arituz, norberaren estimakduen garrantzia agerin utzi zuen.

sentitzen dute, baina ez dakite senti-tzen duten hori adierazten. Helduokere zailtasun handiak izaten ditugusentitzen duguna adierazteko. Sarri-tan esaten dugu sentitzen duguna a-dierazteko hitzik ez dugula aurkitzen.Helduok zailtasun hori baldin badau-kagu, haurrek ere nola adieraziko di-tuzte beren sentimenduak oraindikgaratu eta egituratu gabeko hizkuntzabaldin badute?

Horregatik nioen ipuinak haurtza-roko mapa afektiboak direla, berenportaera propioaren klabeak ematendizkielako. Ipuinak ispiluak dira, etaipuineko pertsonaiei gertatzen zaienaberaiei pasatzen zaiela ikusten dute.Adibidez, haur batek beldurrezko e-goeran dagoen protagonistari gerta-tzen zaiona berari pasatzen zaiola i-kusten badu, identifikatuta sentitukoda. Eta horixe da ipuinek eskaintzenduten dohaietako bat, identifikatzekodohaia. Pertsonaiekin eta haiek bizi-tzen dituzten egoerekin identifika-tzen dira. Ondorioz, sentimenduenmapa afektibori hori egiten joaten diraeta beraien sentimendu propioakgainditzen eta ulertzen ikasten dute i-puinen bidez.

Ipuinekin batera, ilustrazioarenindarra ere nabarmena da. Lanhauek arte plastikoa eta literarioabatzen dituzte.

Bai, hala da. Ipuinen erakusketak


Juul ipuinaren kontaketa entzunduten irakasleek ipuin gogorra delaesan dute. Zer uste duzu zuk?

Egia da ipuin gogorra eta krudeladela, baina helduok literalki irakur-tzen dugu, eta ez metaforikoki.

Niretzat Juul hezkuntza proiektuoso gogorra da, baina haurrak bere-hala indentifikatzen dira berarekin,benetako ispilua da beraientzat. Juulegunero gertatzen den zerbait da.

Horrelako ipuin beldugarria en-tzutean, helduok pentsatzen duguhaurrek imitatu egingo dutela, eta nikuste dut ez dela hori gertatzen. Hau-rrek guztiz kontrakoa ikusten dute.Badirudi ezetz, baina haurrek ondobereizten dituzte ipuina eta errealita-tea. Zergatik ez dituzte sorginak imita-tzen? Apoak ikustean zergatik ez di-tuzte musukatzen printze bihurtukodiren esperantzan? Badakite metaforabat dela.

Paco Abril: “Ipuinak ikaske-taren etengabeko iturri dira”

Paco Abril gijondarrak 20 urtedaramatza batean eta bestean i-puinak kontatzen. Haatik, ipuinakkontatu ez ezik, horietako bakoi-tzarekin landuta daukan hezkuntzaproiektua praktikan jartzen du. Ko-adroez eta eskulturez baliatzen dahorretarako.

Momentu honetan haurrentza-ko ipuinen hamabi erakusketa dituprestaturik. Horietako bat, Juul i-zenekoa, Iru ean eta Lizarran egonda ikusgai. Nafarroako IkastolenElkarteak Gregie de Maeyer-en Juulipuina euskaratu du, eta argitalpenhonen aurkezpenera gerturatu zenPaco Abril Iru era eta Lizarrarabere erakusketarekin, ipuinarekineta hezkuntza proiektuarekin.

Ipuina homeopatikoa izatera iristdaiteke. Homeopatia zure gaixotasu-netik pixkat bat ematen dizun senda-gaia da. Haurrei Juulekin eta beste i-puinekin beren gaixotasunaren zati-txo bat ematen zaie, antidoto bat izandadin eta beren gorputzak horren aur-ka erreakziona dezan.

Nik ez dut Juul dogmatikoki de-fendatzen, ezta gutxiagorik ere. Nik i-puin honekin egin dudan hezkuntzaproiektua etahorrekin lortzen dudanadefendatzen dut.

Zer da, bada, Juul ipuinarekin lor-tu nahi izaten duzuna?

Helburua haurrak Juulen arazoazkonturatzea eta kontziente izatea da.Izan ere, etengabe ikaskideen artekoharremana ongarritu edo sostenga-tzen ari da arazo hori, barneko indar-keriaren arazoa da, berdinen artekoindarkeriarena. Askotan irakasleak e-ta gurasoak ez dira konturatzen. Ho-rregatik, helburua beraiek kontzien-tziatzea eta beraien arteko liskarrakgutxitzea da.

Azpimarratzekoa da ez duzula i-puina kontatu soilik egiten, horrenazpian zerbait gehiago dagoela.

Ipuin bakoitza hezkuntza proiek-tu bat da, ez da narrazio hutsa. Ipuinaardatza da eta bere inguruan hezkun-tza proiektu bat garatzen da.

Zergatik garatzen duzu proiektuhori ipuinen bitartez?

Ipuinak haurtzaroko mapa afekti-boa direlako. Ipuinak haurrentzat e-rrealitatea ulertzeko bide dira, bestemodu batera ulertzen ez dituzten gau-zak ulertzen dituzte ipuinen bitartez,eta batez ere sentimenduak. Izan ere,sentimenduak haurren gehienezko a-dierazpenak dira; haurrek txikitatik


Eskolak irakurtzen irakatsi behardu, ados. Eskolak haurrek irakur de-zaten lortu behar du, ados. Baina in-posaketak irakurtzeko desioa errotikkentzen du. Beraz, beste zer egin de-zakegun pentsatu behar da. Eta horiPiagetek orain dela urte asko esatenzuen: “Gauza ez da haurrek nahi dute-na egitea, baina bai egiten dutena nahiizatea”.

Gela barruko hezkuntza gizarte-ra eramatearen aldekoa zara.

Ni horretan ari naiz lanean Gijon-go Udaleko Kultura eta HezkuntzaMunizipaletako Fundaziotik. Jendeasko ari da konturatzen eskola ez delanahikoa haurrek jaiotzen direnetikhiltzen diren arte egiten duten ikaske-taren prozesurako. Heziketa hori bai-no gehiago da. Eskola bakarrik ez dahezitzailea, gizarte osoa baizik. Ho-rregatik, gizarteak hezkuntza siste-maren korrespontsal izan behar du.

Guk Gijongo Udalean HeziketaProgramen Saila eratu dugu, eta eskola-rekin estuki lotuta dago. Sail honetatikeskolari berak eman ezin dituen ikas-keta aukera guztiak eskaintzen dizkio-gu. Adibidez, hiru hilabetetik behin i-kuskizunen programa bat egiten dugu,eta hirian egin daitezkeen hainbat gau-za jartzen diegu aukeran: antzerkia, e-rakusketak, herriko monumentuak,naturaren inguruko ibilbideak... Eta i-kasleei ez ezik, gurasoei zuzendutakoeskaintzak ere prestatzen ditugu.

risten dira errealitatera haurrak. Errea-litatean ez daude ipuinetako sorgi-nak, mamuak, ankerrak... baina baibeldurrak. Eta ipuinen bitartez hau-rrak berak ere bere beldurrak gaindiditzakeela ikasten du.

Zer iritzi duzu irakurketaren di-namizazioari buruz?

Zer ulertzen dugu irakurketarendinamizazioa bezala? Hori da lehen-dabizi argitu behar duguna.

Normalean neska-mutilek ez du-tela irakurtzen esaten da. Eta zergatikez dute irakurtzen? Zer egin behar du-gu haurrek irakur dezaten?

Nik uste dut alderantziz hasi be-harko genukeela: nola ez egin hau-rrak irakurle? Ez gara ez-irakurle jaio-tzen, baizik eta irakurle egiten gaituz-te jaiotzen garen unetik beretik. Ozto-po izugarri jartzen zaizkigu irakur ezdezagun. Lehen oztopoa familia da; o-so haur gutxik ikusten dituzte guraso-ak irakurtzen. Eta haurrek helduek e-giten dutena imitatzen dute. Beraz, i-rakurtzen ikusten ez badituzte, ez dirairakurketan zaletzen.

Oso guraso gutxik irakurtzen edo-kontatzen dizkiete ipuinak seme-ala-bei. Beraz, hori ere ez dute ikasten.

Eskolan, irakurketaren plazerragaratu beharrean, irakurketa inposa-tu egiten da. Eta hori kontraesana da;haurrak ez du irakurtzeko plazerra ga-ratuko irakurketa hori inposatu egitenbazaio.

diren bezala erakusten dira, hots, arte-lanak bezala. Zeren, haurrentzako li-buru askotako ilustrazioak benetakoartelanak dira. Gertatzen dena da o-harkabean pasatzen ditugula.

Nik egin ditudan erakusketetantestua eta irudiak biak erakusten dira,eta haurren altueran kokatuta egotendira, gainera. Erakusketa guztiak koa-droekin egindakoak dira, eta Juulenada eskulturekin egindako bakarra. E-rakusketa bakoitzetik hezkuntzaproiektu bat egiten da

Zein da honen guztiaren atzeandagoen filosofia?

Lehen esan bezala, hezkuntzaproiektu bat da, proiektu globala. Gi-zakia bere osotasunean hartzen duenproiektua da.

Proiektu hauetan zera nahi dut:haurra bere osotasunean inplikatzea.Haurrak gauza asko irakaskuntzarikgabe ikasten ditu: mugitzen, hitz egi-ten... Ez dugu ahaztu behar gizakion i-kasketarik garrantzitsuena irakaskun-tza araututik at egiten dela.

Jaiotzen garenetik hiltzen garenarte etengabe ikasten ari gara, bai gau-za onak eta bai txarrak. Hori ikasketada. Baina irakaskuntza bizitzako mo-mentu zehatz batean egiten den inter-bentzioa da. Orduan, gizakiok batezere gure portaeraren bitartez ikastendugu. Horregatik esan zuen batekhezkuntzaren definizio egokiena zeraizango litzatekeela: ikasketa mesede-tzen duen hura da hezkuntza. Beraz,haurrei ikasten laguntzen ez badiegu ,ez dute ikasiko. Ez da gauzak sartzea,baizik eta beraiek beren nia eratzenjoatea.

Zer eragin dute ipuinek ikasketahorretan

Ipuinek izugarrizko garrantzia du-te haurrentzat, ipuinen bitartez gauzapila bat ikasten baitituzte. Ipuinak i-kasketaren etengabeko iturri dira. I-puinen bitartez besteekin erlaziona-tzen ikasten dute, oharkabean alde e-giten diguten errealitateri buruzkogalderak egiten dituzte... Kontraesa-na dirudi, baina fikzioaren bitartez i-

II. hik hasi

Udako Topaketa

Pedagogikoak

Norbaitek ekarpenen bat

egin nahi badu, jar dadila

gurekin harremanetan

urtarrilaren 17a baino

lehen

Berriakurtarrila


Berriak

Hezkuntza DigitalarenNazioarteko I. Biltzarrean 800irakasle, guraso, eskola zuzen-dari eta hezkuntza arduradunbildu ziren. Bi egunetan zeharTeknologia Berriak eta hezkun-tza hizpide eta aztergai izanzituzten Bilboko EuskaldunaJauregian. Eusko JaurlaritzakoHezkuntza, Unibertsitate etaIkerketa Sailak antolatutako bil-tzar honen helburuak hiru izandira: hausnarketa teorikoa egi-tea, irakasle eta familien zereginberria aztertzea eta hezkuntzadigitalari buruzko esperientziapraktikoak ezagutaraztea.

Xede horrekin lehenengoegunean Europa eta informa-zioaren gizartea gaia aztertuzen, eta horrekin bateraTeknologia hezkuntza mun-duan. Bigarren egunean erreali-tate birtuala izan zen aztergai.Horren inguruan hainbat ikaste-txetan egiten ari diren esperien-

Hezkuntza digitalaren biltzarrakinteresa piztu zuen

tzia praktikoen berri ere emanzen.

Era berean, hainbat liburu etamaterial erakusgai izan ziren,guztiak Interneti eta hezkuntzadigitalari buruzkoak.

Besteak beste, Inaxio OliveriHezkuntza sailburuak bereSailaren Premia Planaren berrieman zuen. Hezkuntza sistemanTeknologia Berriak bultzatzekoplana da berau. Datorren ikas-turtean Araba, Bizkaia etaGipuzkoako ikastetxe guztiakInterneti konektatuta egotea daplanaren xedea. Zentro bakoi-tzarentzat herri mailako sareajarriko dute, eta baita zentroenarteko konexioa ere.

2001. urterako ikastetxe guz-tiak sarean egongo dira. 2002.urtean irakasleak Internetennabegatzeko prestatuta egoteaespero da. Eta 2003. urtean ikas-leek hezkuntza digitala jasokodute.

Teknologia Berrietara egokitzeko bidean hezkuntzak zeregin garrantzitsua du.

SofrologiakoOinarrizko I. Ikastaroa

2001eko martxoaren 3, 4 eta5ean Sofrologiako Oinarrizko I. I-kastaroa burutuko da Bilbon. Me-diku, psikologo eta psiko-peda-gogoei zuzendutako ikastaroada.

Sofrologia teknika psikotera-peutikoa da eta nortasunaren o-reka ziurtatzea eta bereziki sen-tsazio mingarriak eta ondoez psi-kikoa kontrolatze du helburu.

Informazio gehiagorako:Sofrologiako Nazioarteko Es-

kolaren VIII. SailaSanta Maria kalea 8 - 1.48005 BilboTel: 94 416 33 69e-maila: [email protected]


Europa berriko hez-kuntza sistemendesberdintasunak

Europar Batasuna hazkundeprozesuan dago, Batasuna osa-tzen duten 15 herrialderi beste12 gehituko baitzaizkie. Horrekekarriko dituen aldaketen ingu-ruko hainbat azterketa egiten ha-si dira, eta hezkuntza ikuspegiaaztertu duenik ere bai. EuroparKomunitateko Eurostat bulego-ak kide zaharren eta berrien ar-teko antzekotasunak eta desber-dintasunak bildu ditu txosten ba-tean.

Hautagai diren herrialdeakhonako hauek dira: Albania,Bosnia-Herzegovina, Bulgaria,Txekiar Errepublika, Estonia,Mazedonia, Hungaria, Lituania,Letonia, Polonia, Errumania, Es-lovenia eta Eslovakia. Herrialdehorietan, Erostaten txostenakdioenez, Haur Hezkuntza gutxia-go garatua dago. Europar Batasu-nako egungo herrialdeekin alde-ratuta, haurrak beranduago has-ten dira eskolan, eta bukatu, be-rriz, lehenago. Lehenengoen ka-suan, 18 eta 24 urte bitarteko%23k ikasten jarraitzen du, etabigarrenetan bataz besteko ho-rretara Estonia, Lituania, Leto-nia, Eslovenia eta Bulgaria baka-rrik hurbiltzen dira. Horietatikgehienak emakumezkoak dira,gainera.

Aipatu txostenaren beste on-dorioetako bat zera izan da: inge-lesa izango dela etorkizuneaneuroparren arteko komunikaziohizkuntza. Ikergai izan diren 28herrialdetatik 18tan ingelesa ira-kasten da atzerriko lehen hiz-kuntza bezala.

Bestalde, herrialde hauta-gaiekin, Europa gaztetu egingodela dio txostenak, populaziogazte gehiago baitute herrialdehoriek.

Tuterako Argia ikastolak instala-zio berriak inauguratu ditu. Izan ere,gero eta haur gehiago ditu, eta ikasto-la txiki gelditzen ari da.

Orain dela bost urte joan zirengaur egun dauden eraikinera. Orduan100 ikasle ziren, eta momentu hone-tan, aldiz, 250 dira. Iaz 30 haur matri-kulatu ziren Haur Hezkuntzan, etaaurten 46. Euskarazko irakaskuntza-ren aldeko hautua egiten dutenen ko-purua haziz doa, beraz, Erriberan ere.

Haziz doan eskaerari erantzutekoeta kalitatezko irakaskuntza berma-tzeko, jolastoki estali bat duen biga-rren solairua eraiki dute. Horrez gain,laborategia jarri dute, jangela handituegin dute eta baita irakasle gela ere.Aurrera begira kirol-instazioak eraiki-tzeko asmoa dute.

Eraikinen apustuarekin batera,langileen aldekoa ere egin dute, Argiaikastolako langile kopurua ere hazizbaitoa.

Argia ikastolaren historiaTuterako ikastolaren ibilbidea

1984an hasi zen Peña Beterriko loka-letan sei ikaslerekin. Bederatzi urte-tan zehar leku aldaketa bat baino-

gehiago jasan behar izan zituzten, etaazkenean, 1985ean gaur egun dau-den egoitzan kokatu ziren. Tuteranospatu zen Nafarroa Oinezek bultza-da handia eman zion, eta atera zen di-ruarekin eraiki zen orain handitu be-harrean aurkitu diren eraikina.

Ikastolaren osasuna ona bada,bertako jendearengatik da. Ikastolakegiten duen lanean sinetsi egiten dujendeak, eta euskararen aldeko apus-tua egin du. Tuteran ikastola sozialkiintegratua dago. Ikastolako GurasoElkarteak ere gainontzeko guraso el-karteekin eta Udalarekin elkarlaneanjarduten du.

Hala ere, ikastolak alegala izatenjarraitzen du, eta ondorioz, ez du ino-lako dirulaguntzarik jaso eraikinekoberrikuntza horiek egiteko. Gurasoekegin beharko die aurre sortu diren etasortuko diren gastuei.

Oraindik Erriberan euskararenpresentzia nahiko txikia izanagatik,aurrerantzean bere protagonismoa a-reagotu egingo dela uste dute ikasto-lako langileek eta gurasoek. Ilusiozhasi zen proiektuan partaide aktibosentitzen dira, proiektuan sinestendute, eta hori da lanean jarraitzeko a-kuilurik eraginkorrena.

Tuterako Argia ikastolan instalazio berriak inau-guratu dituzte eraikina txiki gelditzen ari delako

Berriak

36 ❘ hik hasi ❘ 54 zenbakia. 2001eko urtarrila

Gida funtzioa duen argitalpen ho-nen helburuak bi dira nagusiki: gaz-teen artean euskararen erabileragehitzeko dauden programak ezagu-taraztea, eta udalerrietan programahoriek garatzen dituzten erakunde-en arteko elkarlana sustatzea.

Xede horrekin, Euskal Herri oso-an 12-18 urte bitarteko gazteei bide-ratuta dauden programak jaso dira.13 ataletan banatu dira programok:gazteei buruz eta euskarari buruzkontuan hartzekoak, ikastetxeko de-kalogoa, euskara bizia, akatsak zu-zentzen, gazteen erregistro kolokia-la, motibazioa testuliburutan, aisia e-ta eskola, komunikabideak, aisial-dia, hitzarmengintza, kuadrillategi,udalerri bateko plana eta zenbaitprograma gehiago.

Atal bakoitzean biltzen diren pro-gramek fitxa teknikoa, deskribapenaeta gida dute. Fitxa teknikoan pro-gramaren helburuak, sinopsia etanorentzat prestatuta dagoen jasotzenda. Deskribapenean atalaren hurbil-keta egiteko programa bat azaltzenda, eta ondoren beste zenbait pro-

grama aurkezten dira era laburrago-an. Azkenik, gidan egitasmo horie-tan dabiltzanen kontaktua, telefonoaeta helbide elektronikoa eskaintzendira argibide gehiago nahi duenaknora jo eta non galdetua izan dezan.

Liburuaren ekarpena interesga-rria eta baliagarria da, batez ere kon-tuan hartzen badugu 12-18 urte bitar-teko gazteen artean euskararen sus-tapenak behar handia duela. Orainarte haurren artean euskararen erabi-lera areagotzeko oinarriak eta jardu-teko moduak nahikoa finkatu dira, e-ta fruituak ematen ari dira. Aitzitik,gazteen artean, sustapen horiek egi-teko moduak eta proposamenak u-rriagoak dira. Lan horretan hainbat e-rakunde desberdinek dihardute: U-dalek, ikastetxeek, euskara elkarte-ek... Askotan, ordea, elkarren berri-rik ez dute izaten, eta hutsune horibetetzera dator Gazteak eta euskara.Gazteen artean euskararen erabilerasustatzeko egiten ari diren progra-mak bildu eta zein erakundek, nolaeta non egiten dituen jasoten du libu-ru-gida honek.

Gazteak eta euskaraGazteen artean euskararen erabilera sustatzeko gida

Gazteak eta euskaraliburuargitaratu berriak gazteen ar-tean euskararen erabilerasustatzeko jada abian daudenhainbat programa biltzen di-tu. Hik Hasik Topagunearen e-ta zenbait udaletako euskarateknikarien laguntzarekin ar-gitaratutako liburu honekEusko Jaurlaritzako Hezkun-tza Sailaren eta GipuzkoakoForu Aldundiaren babesa jasodu. Gazteak eta euskara liburuaren egileek eta babesleek aurkeztu dute liburua.

Berlin Alexanderplatz Alfred Döblin

Literatura UnibertsalaIbaizabal506 orr.

“Literatura Unibertsala” bildu-mako liburu berriena dugu hau.Anton Garikanok itzuli duen lanhau bi mundu gerren artean dagogirotua. Barne bakarrizketarenbitartez Berlingo kriminalen bizi-modu gordina aurkezten zaigu,beren ankerkeria eta inozentzia.•

Argitalpenak

Ipuin BeteakAsun Balzola eta Alicia Ríos

Aizkorri156 orr.

Liburu honek Espainiako eskual-de guztietako ipuin herrikoiak bil-tzen ditu, sukaldaritza delarik dene-tan jaun eta jabe. Ipuin bildumarekinbatera, eskualde bakoitzeko errezetatipikoak jasotzen dira, guztia marraz-kiz apaindurik. Sukaldaritzaren ikus-pegi jostagarria, jatorra eta barrokoaaurkezten dira.

Musikagintza

7. alea2000ko abendua

Euskal Kantuzaleen Elkartea

Urtebeteko ibilbidea egin ondo-ren, musikagintzako berriak biltzendituen argitalpenaren ale berri hone-tan ere hainbat albiste eta informaziotopa daiteke. Besteak beste, MusikaIrakasle Euskaldunon II. Topaketakantolatzeko ideia eta parte hartzekodeia luzatzen da.•

Gabon kanta ttikiakHirusta Records

1998. urtean argitaraturiko KantaTtikiak CDaren arrakastaren ondo-ren, Hirusta Records zigiluak kon-pakto berri hau kaleratu du. Haurreizuzenduriko Gabonetako 13 abestibiltzen ditu. Musika tresnak eta koro-ak bitarteko, abesti anitzak, alaiak, a-rinak eta oroiterrazak biltzen dira lanhonetan.•

Begi argi horiekJuan Kruz Igerabide

Aizkorri154. orr.

“Topaleku” bildumako argital-pen berri honetan egileak neska gaz-te baten istorioa du ardatz. MachuPicchura daraman inka bidea egiteradoa. Abentura honetan kultura zora-garria eta egoera politikoa, bere bar-ne sentimenduak eta misterioa na-hasten dira; Perura egindako bidaiaez baita turista soil batena izango.•

Kaliforniako neskakJoxemari Iturralde

Ibaizabal218 orr.

Irakurle gazteei zuzendutako “E-kin” bildumako liburu honetan Eus-kal Herritik Kaliforniara doazen A-nuxka, Risky eta Ainhoaren abentu-rak kontatzen dira. Hiru gazteek ka-lifornian gauza asko ezagutuko di-tuzte: amodioa eta desamodioa, la-gun berriak, Kaliforniako inguruak...eta dena ustegabeko istorio bitxie-kin uztarturik.•

Hausnarketatik hasiMomentu honetan, 2000. urtearen a-

maieran eta LOGSEn bildutako Hez-kuntza Sistemaren Erreformaren disei-nua eta garapena burutu den hamarka-daren ondoren (1990), ekintza politiko-ak gauzatzen ari dira gobernu zentralakbultzaturik. Batez ere, Bigarren Hez-kuntzako hainbat ikasgaien ordutegiabirbanatzera bideratuta daude aldake-tok. "Humanitateen erreforma"k hain-bat galdera sorrarazi ditu: ebaluatu gabeerreformatu? Erreformak ezarri beneta-ko prozesu berritzaileak eta aldatzaileakgaratu ordez? Praktikoak, irakasleak, a-haztu beste behin ere?... Planteamenduarrazionalistekin eta teknikoekin jarrai-tzen dugu. Elliot-en hitzetan (1992:58),eta Norris-i erreferentzia egiten diolarik(1991), zera gertatzen da: mendebalde-ko demokrazietako politikoek dutenhezkuntzaren "merkatu soziala"renkontzeptuan esanahi sinboliko handiadago, beti "zerbitzu publikoen kostu eta

etekin ekonomikoekin" kezkatuta dau-de.

Elliotten ekarpenen argitasuna are e-ta gehiago nabarmentzen da HezkuntzaSistema bere etapa guztietan pasatzen a-ri den denboraldia kontuan hartuta. Es-fortzu handia egiten ari da ikerketa-e-kintza proiektuak aurrera ateratzeko,esku-hartzeak kontestualizatzeko, par-te-hartzaileak inplikatzeko, irakasleen

formakuntza pentsakorrak bultzatzeko,euren beharrak eta irtenbideak bilatze-ratzerakoan kritikoki aurre egiteko gai i-zan daitezen eta abar. Horiek guztiak he-ziketaren teoria eta praktikaren arteansortzen ari den urruntasunak eragitendituen erronka berriei aurre egiteko oi-narriak dira. Gure zeregin praktikotikbegiratuta, Elliotten proposamenak go-goratzea lehendabiziko ariketa pentsa-korra izan daiteke. Ondorengo lana gu-re ahotsak behar duen erantzun politi-koa bilatzea izango da.

Nor da John Elliott?Britaniar Hezkuntza Sistemaren e-

rreforman pertsona klabea izan da JohnElliott. East Angliako (Norwich) Uniber-tsitateko katedraduna da. Bere lana erre-ferentzia baliotsua izan zen LOGSEren(1990) hasierako diseinu kurrikularra e-giterakoan. Baina, denen gainetik, E-lliott irakaslea Lawrence Stenhouse-en i-kasle nabarmena da. B. MacDonald-e-

teoriak

John Elliott-en pentsamenduak eta ekarpenek eragin handia izan zutenLOGSEren hasierako diseinu kurrikularra egiterakoan. Hezkuntzaren alderditeorikoa eta praktikoa gerturatzeko saiakerak egin ditu, eta horren ildotik

planteatu du bere proposamen esanguratsuena: ikerketa-ekintzaproiektuak. Era berean, hainbat planteamendu kritikatu ditu (ikerketateoriko hutsak, Errendimendu Akademikoaren Adierazleak, HelbururenEreduak eta Produkzio-Kontsumoaren Ereduak...), eta horien aurrean

alternatibak proposatzen ditu.

John ElliottBerrikuntza heziketa praktikak hasita

Maria Ines GabariNUP. Psikologia eta Pedagogia departamentua. Di-

daktika eta Eskola Antolakuntzako irakaslea



kin batera hezkuntza arloko talde profe-sionalentzat derrigorrezko erreferentziabilakatu da, batez ere irakasleentzat etapolitikoentzat, eta horien artean, egune-roko esperientzian heziketaren teoria-ren eta praktikaren arteko interakzioaindartzeaz interesatuta daudenentzat e-ta ikuspuntu kritikoa eta berritzailea du-tenentzat.

Bere merituak asko dira, eta zaila dasailkapen bat egitea batzuk narbarmen-duz eta beste batzuk bigarren mailan u-tziz. CAREren sortzailea eta lehen zu-zendaria da. Ikerketa-ekintza proiektuugari zuzendu ditu Zentro horretan es-kolak eta herriko irakasleak inplikatuz.Irakasleei zuzendutako ikastaroak di-seinatu ditu eskoletan hausnarketa-praktika ikuspuntutik. Era berean, ira-kasleentzako proiektu profesionalak e-ta pertsonalak zuzendu ditu hainbat gai-ren gainean: ikaslearen ikasketa auto-nomoa, esperientzia ikasketetako la-guntza, hezitzaileen oinarrizko esku-men profesionalak, irakaslea ikerlari gi-sa lehen etapetan... Gainera, OECDko a-holkularia da, nazioarte mailan curricu-lumaren garapenari buruzko aholkuakematen dituelarik.

Bere lan oparoaren ikerketa ildoakhonako hauek dira:

- Ikerketa-ekintza: heziketaren teo-ria eta praktika.

- Ebaluazioa, programazioa eta hez-kuntza politika.

- Curriculuma eta didaktika.- Balioak hezkuntzan.- Formakuntza jarraia eta irakasleen

formakuntza.Orotara, John Elliotek 16 ikerketa

proiektutan parte hartu du eta hamar li-buru idatzi ditu. Horietatik bi gaztelania-ra itzulita daude eta Morata argitaletxeakargitaratuta (El cambio educativo desdela investigación-acción eta La investiga-ción-acción en educación). Beste 28 la-netan parte hartu du, kapitulu interesga-rriak idatziz (esaterako, "El papel delprofesorado en el desarrollo curricular:una custión irresuelta en los intentos in-gleses de reforma curricular" Volver apensar la educación Vol. II liburuan, zei-na hainbat autorek idatzia den eta Mora-

ta argitaletxeak kaleratua). Aipatu lanezgain, 30 artikulu eta argitaratu gabeko seikomunikazio idatzi ditu, eta sei txostenofizialetan parte hartu du.

Elliotten ikerketa-ekintza (I/E)Bere ikuspuntua arlo praktikotik at

dauden adituek diseinatutako oinarriz-ko ikerketa teorikoaren aurkakoa da. L.Stenhouse irakasle-ikerlariaren ikuske-ratik abiatuta, Elliott (1984/1986/1990)bere aitzindariak eratutako I/Eren kon-tzeptua hobetzeaz arduratuko da Cam-brigde Institututik. Esan dugun bezala,16 proiektutan esku hartu du, eta horie-tatik ezagunenak hauek dira:

1.- Ford Teaching Project (1976).Aurkikuntzaren bidezko ikasketan oi-narritutako curriculumaren hobekuntzaikertu zuen proiektu honetan.

2.- TIQL (Teacher and pupil Interac-tion and Quality of Learning proyect)(1981). Ulermenera bideratutako ira-kaskuntzari lotutako arazoak ikertu zi-tuen hemen.

3.- GRIDS (Guidelines for Reviewand Internal Development in Schools)(1986). Holly-ren iritziz (1984:142), eba-luazio instituzionalera hurbiltzeko saia-kera bat da honako hau, bere xedea i-kastetxeetan curriculumak berrikusi etagaratu nahi dituzten irakasleentzako il-doak eta prozedurak egitea delarik (oi-narrizkoak eta bigarren mailakoak).

Elliotten iritziz (1984:1), Ikerketa-E-kintza egoera sozial baten azterketa da,zeinaren helburua ekintzaren kalitateahobetzea den. I/Ek bere esperantzakzientzia politiko-moralean zenbatukoditu, eta hor gizarte eta hezkuntza errea-litatea eraldatzeko konpromisoa dago.Eskoletan irakasleak egunero bizitzendituen gatazketaz arduratzen da I/E (etaez jakintzaren diziplinatik ikerlariek de-finitzen dituzten arazo teorikoez). Giza-kien ekintzetan eta irakasleek bizi dituz-ten egoera sozialetan arakatzen du. Ego-era horiek irakasleentzat alderdi batzue-tan onartezinak izan daitezke (arazoak),edo alda daitezkeenak (gertakizunak)edo erantzun praktikoa eskatzen dute-nak (aginduak).

Elliottentzat I/Eren helburua zera da:irakasleak bere arazoaz duen ulermena

areagotzea (diagnostikoa), egoera-ara-zoan esku hartzen dutenen eta horienhizkuntzaren ikuspuntutik kontestuali-zatuz eta interpretatuz. Inolako mugarikgabeko elkarrizketaren bidez ikusten dazein den arazoa, eta ondoren irtenbideabilatzeko ekintza plana planteatzen da.I/E kontzeptua bi arlotan egituratuta da-go:

a) praktikoa, zer diagnostikatu, e-rantzun eta erabaki behar den plantea-tzen da;

b) erreflexiboa, zer eztabaidatu etaebaluatu behar den planteatzen da.

Hasieran, Elliottek I/E lewiniarrahartzen du erreferentzia puntutzat, bai-na I/Eren helburuei eta egoeraren errea-litateari egokitutako formula bilatzendu. Horrela egituratzen ditu bere ikerke-tak (1. irudia, 40. orrialdean)

- Proiektuaren parte izango den jen-dea bilatu eta elkartzen du proiektuarenperspektibak eta urratsak argitzeko.

- Gela bakoitzean kasuen azterke-tari ekiten zaio hurrengo urratsak jarrai-tuz:

1. Arazoak identifikatu:- Zer egiten du.- Zein arazo agertzen dira.- Zein hipotesi-ekintza jartzen da

praktikan.2. Informazioaren bilketa eta inter-

pretazioa, triangelaketa prozeduren bi-tartez kontrolatuz (Cohen eta Manion,1980).

3. Prozesuaren eta sor litezkeen al-daketen jarraipena.

4. Txosten deskribatzaileak eta inter-pretatiboak egitea.

- Bilkura orokorretan kasuen txoste-nak aztertzen dira eta ekintza hipotesi o-rokorrakadierazten dira.

- Hipotesi-ekintzahoriek probatzendira.

Erabilitako metodologia batez erekualitatiboa da, hipotesi-ekintzaoroko-rrak ezin dira ezarri kasuen azterketeta-tik datorren material osoa egin arte. Pro-zesua espirala da, diagnostikoa eta ekin-tza artikulatzen dira, eta horren garape-nak, azterketak eta ebaluazioak diagno-sia eta egoeraren garapena handitzendute. Elliottek bultzatako I/E ereduafuntsean diagnostikoa da. Kanpoko i-

kertzaileari laguntzailea deitzen dio (ko-ordinazioa, proiektuaren abiatzea, be-hatzaile parte-hartzailea, argitzailea edobeste mota bateko eginbeharrak ditu).

Heziketa kalitatearen adierazleakErrendimendu Akademikoaren A-

dierazleen aurkako planteamendua duElliottek. Heziketa kalitateaz zer uler-tzen dugun asko eztabaidatu da. Ellio-


HELBURUAK

PROGRAMAK ETA BANAKETA SISTEMAK

FUNTZIOAK

ERAGINKORTASUNA

ERRENDIMENDU ADIERAZLEAK,

KALITATE KONTROLA

KONTSUMITZAILEAREN AUKERA

DESIO ETA XEDEEN ordez

CURRICULUMAREN aurrean

ROL eta ERANTZUKIZUNAK baino gehiago

HEZIKETA BALIOAK ordezkatuz

EBIDENTZIAREN aurrean

EBALUAZIOAREN lekuan

FAMILIEKIKO harremanaren alternatiba gisa

IKERKETA-EKINTZA EREDU ESPIRALAELLIOTT (1991: 72-75)

PLANIFIKAZIOARENBERRIKUSPENA

PLANIFIKATU

HAUSNARTU

BEHATU

EKIN

HAUSNARTU

BEHATU

EKIN

AZTERTUINTERPRETATU* Zer aldatu

ERREGISTROAKOHARRAK HARTU

SINTESIA* Nola jarrai daiteke?* Zer egin?

Ekintzak bideoanERREGISTRATU.Efektuak bildu egunerokoan

GAIAREN KEZKA“IDEIA OROKORRA”* Diagnosia* Hipotesi-ekintza egin

EKINTZA ESTRATEGIAKPROBATU

IDEIA OROKORRARENJARRAIPENABaina ekintza birplanifi-katu

IDEIA-Aldaketa

1. IRUDIA: BRAGA-ren, M.G. (1993: 72) eta PEREZ-en, G. (1994: 182) MOLDAKETA

ttek azpimarratzen du kalitatearenadierazleak errendimenduaren a-dierazleekin identifikatzea eskola e-koizpen eraginkorreko unitate batbezala instrumentalizatzea dela (E-lliott, 1992a: 58).

Autorearen iritziz, jarrera ho-rrek, "merkatu sozialaren" ideologiamantentzen duenak (non hezkun-tza bezalako zerbitzu publikoakfuntsean produkzio eta kontsumosistemak diren), balioak eta hez-kuntzaren helburuak alde baterauzten ditu. Ondorioz, hizkuntza etahezkuntza zapaltzailea sortzen dira,eta garrantzitsuena zera bihurtzenda: (beheko kuadroa)

Planteamendu honek guztiakzera dakar: neurketen emaitzak -az-terketen bidez egiten direnak- hez-kuntza prozesu bezala identifikadaitezkeela, kontestualizatzearenefektuak eta hezkuntzaren dimen-tsio politikoa saihestuz.

Horri guztiari aurre egiteko al-ternatiba proposatzen du Elliottek.Ebaluazioa heziketa balioekin ko-herentzian aztertu behar dela dioheziketa kalitateaz eta gizakiarengaitasunen garapenaz iritziak ema-teko. Gainera, ikaslearen garapena-ren ebaluazioak eta indartu nahi di-ren prozesuen kalitatearen balora-zioak ekintza desberdinak izan be-har dutela azpimarratzen du.

Hainbat ikastetxetan burututakoikerketa-ekintza prozesuen fruituakikusita, eta irakasleen parte-hartzea-rekin eta inplikazioarekin, Elliottek,Mayerren aurkikuntzei erreferen-tzia eginez (1991), hiru talde propo-satzen ditu kalitatearen adierazlemoduan (Elliott, 1992b: 45):


Prozesu ereduaHelburuen Ereduaren edo Produk-

zio-Kontsumo Ereduaren aurrean alter-natiba bat proposatzen du Elliottek. Pe-ters eta Stenhousekin batera, heziketa e-kintza guztien alderdi etikoa azpimarra-tzen eta sakontzen du. Ekintza horrek,"giza praktikaren" ekintza bezala, berezentzuan bertan aurkitzen du balioa,eta ez kanpotiko helburuak lortzekotresna edo bitarteko bezala (Pérez Ellio-tten, 1993: 11). Horrela, bitartekoen etahelburuen (edo prozeduraren printzi-pio batzuk mantentzen lagunduko du-ten balioen) derrigorrezko inplikazioadefendatzen du.

Elliotten iritziz, Stenhouse, Huma-nities Curriculum Project proiektuan(1967-1972), prozeduren printzipioetanoinarritutako heziketa etikoaren adibi-de bat da. Besteak beste, printzipiohauek aipatzen ditu:

1.- Gelako oinarrizko ekintza EZTA-BAIDA izan behar dela (eta ez Instruk-zioa).

2.- Irakasleek eztabaidan DESA-DOSTASUNA bermatu behar dutela(bateratasunaren edo erosotasun pasi-boaren aurrean).

3.- Irakasleek PROZEDURAN NEU-TRALTASUNA mantendu behar dutela(beraien autoritate posizioa euren ideiapropioak bultzatzeko erabili gabe).

Zentzu honetan, Elliottek Stenhou-sen jarrera bera hartzen du Prozesuen E-reduan curriculumaren egite, garapeneta erreforma iraunkorraren estrategiaridagokionean. Jarrera honetatik ondo-rioztatzen da heziketa balioak ez direla i-rakaskuntza-ikaskuntza prozesuaren

bidez lortu behar aurrez ezarritako hel-buruak lortzeko. Heziketa balioak pro-zesuan garatu behar dira, subjektua-tal-dearen elkartrukean, aurrez esan ezindaitekeen moduan, pentsamenduan,sentimenduetan eta ekintzetan eragi-nez. Hau da praktika didaktikoren be-netako zentzua; gela barruan eta esko-lan elkartrukea inplikatzen duten lanprozedura dinamikoak erraztea.

Planteamendu hau hezkuntzan na-gusitzen diren jarrera menperatzaileeta-tik urrundu egiten da. Jarrera horiek be-rehalako errendimendua lortzera bide-ratuta daude. Haatik, Elliottek helbu-ruen eta bitartekoen aldibereko haus-narketa errebindikatzen du, tresnen etaheziketa prozeduren balorazio kritikoaeta prozesu desberdinei ateak irekitzeahausnarketa eta eztabaidaren bitartez.

Irakasle ikerlarien autonomia"Hutsik egin gabeko aditua"ren defi-

niziotik ihes egiten du Elliottek. Defini-zio hori irakasleen lana ikuspuntu tekni-ko hutsetik begiratuta soilik egina dago.Kasurik onenean, irakasleen desprofe-sionalizazioadakarrela dio.

Prozesuen Ereduak Britania Han-dian "irakasle-ikerlaria" sorrarazi zuen.Prozeduretako printzipioak ez dira por-taera zehatzetan espezifikatzen, eta on-dorioz, irakasleek gelan antzematen di-tuzten portaerak prozeduren printzipio-etan agertzen direnekin lotu behar di-tuzte. Horrek esan nahi du diagnosiarenhipotesi batzuk egin behar direla ikuste-ko gelako zein jokaerak egiten duten batprozeduretako printzipioekin eta zei-nek ez. Hipotesi horiek ikerketa-ekintza

parte-hartzailearen prozeduratik sortu-tako "kalitatearen adierazleak" dira.

Elliottek Schön-en (1983, 1988) pen-tsamendu praktikoaren kontzeptua har-tu eta zehaztu egiten du, eztabaida prak-tikoaren izaera kooperatiboa azpima-rratuz. Elliottentzat irakasleen ezagutzaprofesionala heziketa praktikaren disei-nua, garapena eta ebaluazioa egiten ja-kintearen (ekintzan jakitea) eta pentsa-tzen eta ikertzen jakitearen (ekintzan etaekintzari buruz hausnartzea) prozesukonplexu baten ondorioz sortzen da.Horrela, pilatutako ezagutza zientifikokulturalak hausnarketarako oinarri be-zala balio duenean hartzen du zentzua,baina ez du ordezkatzen. Horrez gain,hausnarketa indibidualetik hausnarketakolektibora pasa behar da ezagutzapraktikoak garatzeko. Hausnarketa-ez-tabaida eta elkarrizketa-ekintza espiralaamaigabea da, eta ezin da ideologiamenperatzailearen zerbitzura jarri. Ira-kasleak berak bakarrik ezin du errealita-tearen autoulerkuntzan eta autojustifi-kazioan erortzeko arriskuan egon.

Jarraitu beharreko bideak berriz ereaurreko atalera garamatza. Ikerketa-e-kintzak are eta zentzu handiago hartzendu irakaslearen garapen profesionalera-ko tresna baliagarria dela jakiten dugu-nean. Eskolak, orduan, garapen profe-sionalerako zentroak bihurtzen dira, cu-rriculuma egiteko eta garatzeko lekuak.

Ulermerako irakaskuntzaAurrez ezarritako helburuen arabe-

ra irakasteko eta emaitza homogeneo-ak lortzeko ezartzen diren prozedurenaurrean ere, Elliottek beste ideia batzuk

Landa-lana: informazioa hartzeko modu aktiboa, pertzepzioaren lana...Eskolako espazioarekiko erlazioa, bere ingurunearekiko erlazioa kontuan hartuta.Arazoen konplexutasunaren ezagutza eta komunitateko ikuspuntu desberdinen garrantzia.

Zeharkako edukiak, metodoak eta ekintzak.Egitura eta antolaketa aldaketak: taldekatze malguak, ebaluazio anitzak...Irakasleen eta ikasleen arteko ikerketa bateratua.

Irakasleen eta ikasleen kontzeptuen, jarreren, portaeren eta balioen aldaketa.Programazioaren malgutasuna eta ikasleen beharretara irekitzea.Desberdintasun indibidualekiko errespetua.Gaitasun dinamikoen garapena: erabakiak hartzea, erantzukizun zentzua...

LEHEN TALDEKO KALITATE ADIERAZLEAK

ESKOLAKO BERRIKUNTZAREN ADIERAZLEAK

ALDAKETA BIDEAREN NORABIDEAREN ADIERAZLEAK

BibliografiaElliotten lanak ingelesez:- ELLIOTT, J. (1976): Developing Hypotheses

about Classrooms from Teachers Practical Cons-tructs. An Account of the Work of the Ford Tea-ching Project. Cambridge. Institute of Education.

- ELLIOTT, J. (1978): "What is Action Researchin schools". Journal of Curriculum Studies, 10 (4):355-357.

- ELLIOTT, J. (1981): Action-Research: A Fro-mework for Self-evaluation in Schools.Cambridge.Institute of Education.

- ELLIOTT, J. (1991): Action Research for Edu-cational Change. Milton Keynes. Open UniversityPress. (Ed. española, 1993, Morata).

Elliotten lanak gaztelaniaz:- ELLIOTT, J. (1984): Métodos y técnicas de in-

vestigación-acción en las escuelas. Madrid. MEC.- ELLIOTT, J. (1990): La Investigación Acción

en educación. Madrid. Morata.- ELLIOTT, J. (1991): "Actuación profesional y

formación del profesorado". Cuadernos de Peda-gogía, 191: 76-80.

- ELLIOTT, J. (1992a): "¿Son los "indicadoresde rendimiento" indicadores de la calidad educati-va? I". Cuadernos de Pedagogía, 206: 56-60.

- ELLIOTT, J. (1992b): "¿Son los "indicadoresde rendimiento" indicadores de la calidad educati-va? II". Cuadernos de Pedagogía, 207: 44-47.

- ELLIOTT, J. (1993): El cambio educativo des-de la investigación-acción. Madrid: Morata.

- ELLIOTT, J. (1995): "El papel del profesoradoen el desarrollo curricular: una cuestión irresueltaen los intentos ingleses de reforma curricular". EnAA.VV.: Volver a pensar la educación II. Practicasy discursos educativos (Congreso Internacional deDidática) (pp. 245-272). Madrid: Morata.

- ELLIOTT, J. y otros (1986): Investigación-ac-ción en el aula. Valencia. Generalitat Valenciana.

Elliotti buruzko lanak ingelesez:- KEMMIS, S. (1992): The nature of action re-

search: some general principles. Victoria. DeakinUniversity (174 pp.). Bilbao. I.C.E. Universidad Pa-ís Vasco.

- KEMMIS, S. y DICHIRO, G. (1987): "Emer-ging and evolving issues of action research praxis:


defendatzen ditu.Irakaslearen zeregina aldatu egiten

da hezkuntza prozesu bat bezala uler-tzen bada, non ikasleak bere ulermenpertsonala eraikitzen duen bizitzako e-goeretatik abiatuta, ezagutzaren egiturapublikoak erabilitakoan bere gaitasunintelektualak garatzen dituelarik (PérezElliotten, 1993:13).

Elliott Stenhousen hezkuntzarenkontzeptuan oinarritzen da oinarrizkolau prozesu barneratzen dituelako:

1. Entrenamenduagaitasunak gara-tzeko formula egoki bezala.

2. Eskolatzera informazio anitzahartzeko eta gordetzeko prozesuenmultzoa bezala.

3. Hastapena ikaslea esplizituki edoisilpean transmititutako balio eta arausozialei hitz emanda gelditzen den pro-zesu multzo bezala.

4. Induzkioa ezagutza erraztera bi-deratutako prozesu multzo bezala. Kasuhonetan, ezagutza historikoki eraikita-ko eta kulturan sartutako pentsamendusistema bezala ulertzen da. Hau da berezhezkuntzari dagokion atala.

Indukziora egite pertsonalen espa-zioan murgilduz iristen da. Izan ere, psi-kologia konstruktibistaren arabera, bur-muin indibidual bakoitzak pentsamen-du publikoko sistemak eraikuntza parti-kularren bitartez ikasten ditu. Kasu ho-netan, Kemmis-en (1990) hitzetan, uler-men birkonstruktibo globala izango li-tzateke. Horrek esan nahi du gai dela in-formazioa dimentsio klabeen markoanjartzeko. Dimentsio horiek ezagutza e-remu jakin bateko (diziplina) pentsa-menduaren egitura eusten dute.

Ordena honetan, eskolaren zeregi-na, informazioa igortzea baino lehen,zera da: ezagutza arruntaren ahalmenaberregituratzeko prozesuak bultzatzea.Izan ere, ezagutza arrunt horrekin egitendiote aurre neska-mutilek heziketakoelkartrukeari. Hau da, aurretik ezarritadauden eskemak mugitzeko sortzen di-ren erresistentziak gainditzen lagundubehar du eskolak. Nola? Gertakizun,printzipio, balio eta abarren ezagutzakaurkitzeko eta esperimentatzeko bide-ak eskainiz haurrei, erritmo, interes etagarapen anitzak errespetatuz... Ikas-

An Australian perspective". Peabody Journal of Edu-cation, 64 (3): 101-130.

- MacDONALD, B. y otros (1987): Police proba-tioner training: the final report of the stage 11 review.Hmso.

- MAYER, M. (1991): Environmental Educatio-nal in Italy: proposals for an evaluation strategy. Es-tudio preparado por el proyecto OCDE, Roma, Italia.

- NORRIS, N. (1991): Evaluation, Economicsand Performance Indicators. Comunicación presen-tada en la Conferencia annual de la British Educatio-nal Reserarch Association en el Nottingham Polytech-nic.

- PETERS, R. S. (1966): Etics and Education. Lon-dres: Allen and Unwin.

- SCHÖN, D. A. (1983/1988): The reflective prac-titioner. How professionals think in action. London.Temple Smith.

- STENHOUSE, L. (1978): "Case study and caserecords: Towards a contemporary history of educa-tion". British Educational Research Journal, 4 (2): 21-39.

Elliotti buruzko lanak gaztelaniaz:- KEMMIS, S. (1989-1990): "Investigación en la

acción". En HUSEN, T. y POSTLETHWAITE, T. N.: En-ciclopedia Internacional de la Educación (6) (pp.3330-3337). Madrid. MEC-Vicens Vives.

- KEMMIS, S. (1990): "Introducción". En CARR,W.: Hacia una ciencia crítica de la educación (pp. 7-38). Barcelona. Laertes.

- KEMMIS, S. y McTAGGART, R. (1988): Cómoplanificar la investigación-acción. Barcelona. Laer-tes.

- PÉREZ GÓMEZ, A. I. (1993): "Comprender y en-señar a comprender. Reflexiones en torno al pensa-miento de J. Elliott". En ELLIOTT, J.: El cambio educa-tivo desde la investigación-acción (pp. 9-19). Madrid:Morata.

- STENHOUSE, L. (1984/87): Investigación y de-sarrollo del curriculum. Madrid. Morata. (2ª ed.).

- STENHOUSE, L. (1987): La investigación comobase de la enseñanza. Madrid. Morata.

Ellioti buruzko lana katalanez:- KEMMIS, S. (1992): "L’educació del profesor i el

desenvolupement de communitats critiques de pro-fesors". En Crítica de la pedagogía i Pedagogía críti-ca. Valencia. Federació de MRPs del País Valenciá.

kuntzaren esanahia probokatzea, bai u-lermenean eta bai ekintzan, hezkuntza-ren etikari lotutako ezaugarri bat da.

Ondorio bezalaArtikulu labur honetan John Ellio-

tten pentsamenduaren eta praktikarenekarpen nagusienak biltzen saiatu gara.Ahal den ondoen ulertzeko, artikulua a-taletan banatu dugu, baina ez dugu a-haztu behar praktikan ezin direla bana-tu. Prozesuen Eredua prozeduren prin-tzipioetan oinarritua dago, eta ulermen

globalerako ikasketari baino ez dio e-rantzuten. Bere ebaluazioa kalitatearenadierazleek bideratzen dute, eta ez e-rrendimenduaren adierazleek. Irakas-lea eztabaida kolektiboen eta ekintzen i-kerketen prozesuetan etengabe barne-ratua dagoen ikerlaria da.

Elliotten diskurtsoa berrartzea hez-kuntzako praktikoentzat beharrezkoadela irizten dugu; bai LOGSEren 10 urte-ko bizia ebaluatzeko, eta bai datozkigunerronka berriei kritikoki, ongi oinarritu-ta eta praktikatik erantzun ahal izateko.

Liburu honek, 12-18 urte bitarteko gazteen euskararen erabilera sustatzeko programak jasotzen ditu.

hhhik hasi

Documents

ELKARRIZKETA: JUAN KRUZ IGE-RABIDE • SAHARAKO … alea.pdfGUK, GURE ESKOLA Euskal irakaskuntza, aurrera! Paulo Iztueta... 24elkarrizketa JUAN KRUZ IGERABIDE 30ekarpena Saharako Smarako