ELMA SEKTÖRÜ RAPORU - mevka.org.tr · şarap ve meyve suyu olarak da kullanılmaktadır. Ayrıca yemeklerde ve tatlılarda da sıkça kullanılır. Hoş kokulu ferahlık verici

İsmail ARAS

Mevlana Kalkınma Ajansı

28.12.2015

ELMA SEKTÖRÜ RAPORU KARAMAN

*Tüm hakları saklıdır. Bu eserin tamamı ya da bir bölümü, 4110 sayılı Yasa ile değişik 5846 sayılı FSEK. uyarınca kullanılmadan önce hak sahibinden 52. Maddeye uygun yazılı izin alınmadıkça, hiçbir şekilde ve yöntemle islenmek, çoğaltılmak, çoğaltılmış nüshaları yayılmak, satılmak, kiralanmak, ödünç verilmek, temsil edilmek, sunulmak, telli/telsiz ya da başka teknik, sayısal ve/veya elektronik yöntemlerle iletilmek suretiyle kullanılamaz.

**Bu raporda yer alan değerlendirmeler uzman görüşü olup sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde T.C. Mevlana kalkınma Ajansı’nın kurumsal görüş ve yaklaşımını yansıtmamaktadır.

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ ........................................................................................................................................... 5

DÜNYADA ELMA ÜRETİMİ .......................................................................................................... 6

DÜNYADA ELMA VE ELMA ÜRÜNLERİ DIŞ TİCARETİ .................................................................. 8

TAZE ELMA .............................................................................................................................. 9

ELMA SUYU ........................................................................................................................... 11

ELMA KURUSU ...................................................................................................................... 15

TÜRKİYE’DE ELMA ÜRETİMİ ...................................................................................................... 17

TÜRKİYE’DE ELMA DIŞ TİCARETİ ............................................................................................... 23

TAZE ELMA ............................................................................................................................ 24

ELMA SUYU ........................................................................................................................... 26

ELMA KURUSU ...................................................................................................................... 29

KARAMAN’DA ELMA ÜRETİMİ .................................................................................................. 30

KARAMAN’DA ELMA DIŞ TİCARETİ ........................................................................................... 34

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME .................................................................................................... 35

EK-1 HARİTALAR ....................................................................................................................... 37

ELMA ÇEŞİTLERİNİN İLLER DÜZEYİNDE DAĞILIMLARI .......................................................... 37

.................................................................................................................................................. 38

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 1Dünyada elma üretiminin yıllar içindeki değişimi(ton) .................................................... 6

Şekil 2 Elma ve türevlerinin dünyada ihracat payları(%) ............................................................ 9

Şekil 3 Dünya elma ihracatının toplam meyve ihracatı içindeki payının değişimi(%) ................ 9

Şekil 4 Dünyada elma ihracatının yıllar içindeki değişimi......................................................... 10

Şekil 5 Elma ihracatında öne çıkan ülkeler ............................................................................... 10

Şekil 6 Elma ithalatında öne çıkan ülkeler ................................................................................ 11

Şekil 7 Elma suyu ihracattaki payları ........................................................................................ 12

Şekil 8 Brix değeri %20’nin altında olan elma suyu ihracatı ..................................................... 12

Şekil 9 Elma suyu(<20) ihracatında öne çıkan ülkeler .............................................................. 13

Şekil 10 Brix değeri%20'den az olan elma suyu ithalatında öne çıkan ülkeler(Bin$) ............... 13

Şekil 11 Diğer elma suyu ihracatı değişimi ............................................................................... 14

Şekil 12 Diğer elma suyu ihracatında öne çıkan ülkeler ........................................................... 14

Şekil 13 Diğer elma suyu ithalatında öne çıkan ülkeler ............................................................ 15

Şekil 14 Elma kurusu ihracatının değişimi ................................................................................ 16

Şekil 15 Dünya elma kurusu ihracatında öne çıkan ülkeler(Bin$) ............................................ 16

Şekil 16 Dünyada elma kursu ithalatında öne çıkan ülkeler .................................................... 17

Şekil 17 Ülkemizde elma üretiminin değişimi .......................................................................... 18

Şekil 18 Elma üretiminin çeşitlere göre dağılımı(%) ................................................................. 18

Şekil 19 Ülkemiz elma üretim alanlarında birim alandan elde edilen verim(ton/da) .............. 19

Şekil 20 Ülkemizde elma çeşitlerinin verim değerlerinin değişimi (ton/da) ............................ 19

Şekil 21 Elma üretim miktarının iller düzeyinde değişimi ........................................................ 20

Şekil 22 Ağaç başı verim değerleri karşılaştırması ................................................................... 21

Şekil 23 Ağaç sayısının değişimi(adet) ...................................................................................... 22

Şekil 24 Ağaç sayılarının illere göre dağılımı ............................................................................ 22

Şekil 25 Elma dış ticaretinin dağılımı(%) ................................................................................... 23

Şekil 26 Elma ve türevleri dış ticareti değişimi($) .................................................................... 24

Şekil 27 Elma üretim miktarı içerisindeki ihracat miktarının değişimi(%) ................................ 24

Şekil 28 Taze elma dış ticaret değişimi ..................................................................................... 25

Şekil 29 Taze elma ihracatında öne çıkan ülkeler .................................................................... 25

Şekil 30 Taze elma ithalatında öne çıkan ülkeler ..................................................................... 26

Şekil 31 Elma suyu türevleri ihracat payları ............................................................................. 27

Şekil 32 Brix değeri %20’nin altında olan elma suyu ihracatı ................................................... 27

Şekil 33 Elma suyu(<20) ihracatımızda öne çıkan ülkeler($) .................................................... 28

Şekil 34 Diğer elma suyu(brix>20) dış ticaretinin değişimi ...................................................... 28

Şekil 35 Elma suyu(>20) ihracatımızda öne çıkan ülkeler($) .................................................... 29

Şekil 36 Elma suyu(>20) ithalatımızda öne çıkan ülkeler ......................................................... 29

Şekil 37 Elma kurusu dış ticaret değişimi ................................................................................. 30

Şekil 38 Meyve üretim alanlarının dağılımı .............................................................................. 30

Şekil 39 Meyve ve elma üretim alanlarında yaşanan değişimler(da) ....................................... 31

Şekil 40 Elma çeşitlerinin dağılımı(%) ....................................................................................... 32

Şekil 41 Ağaç sayısı ve üretim miktarında yaşanan değişimler ................................................ 32

Şekil 42 Elma çeşitlerinin verim değerleri ................................................................................ 33

Şekil 43 İlçeler üretim miktarının dağılımı ................................................................................ 34

Şekil 44 Yenilen meyveler dış ticaretinin değişimi($) ............................................................... 35

TABLOLAR

Tablo 1 Dünyada elma üretiminde öne çıkan ülkeler(ton) ........................................................ 7

Tablo 2 Dünya elma üretim alanlarına öne çıkan ülkeler(ha) .................................................... 7

Tablo 3 Dünyada birim alandan elde edilen verim değerleri açısından önemli ülkeler(ton/da) 8

GİRİŞ

Ülkemiz içinde bulunduğu iklim kuşağının sunduğu avantajlar nedeniyle pek çok meyve

türünün yetiştirilebildiği bir ekolojiye sahiptir. Ilıman iklim meyvelerinden olan elma ülkemizin

her ilinde yetiştirilmektedir. Sahip olduğu gen kaynakları ile dünyanın en önemli elma

üreticilerinden olan ülkemiz, üretim miktarı açısından 3. Sırada, kurulu bahçe alanı ile 5. sırada

yer almaktadır. Ülkemiz elma üretim potansiyeli oldukça yüksek bir ülke olmasına karşın bu

potansiyelini elma ihracatına pek yansıtamamıştır. Ülkemiz üretiminin yaklaşık %4’ünü ihraç

etmektedir. İhracatın bu kadar düşük olması üretimin yeterli düzeyde değerlendirilemediği

gerçeğini ortaya çıkarmaktadır. Üretimin katma değere dönüştürülmesi noktasında ihracata

yönelik üretim stratejilerinin geliştirilmesi sektörün sürdürülebilirliğine önemli katkılar

sağlayacaktır.

Hemen her bölgede yetiştiriciliği yapılabilen elma, üretim miktarı bakımından yumuşak

çekirdekli meyve türleri içinde ilk sırada yer almaktadır. Bugün dünyadaki elma çeşitlerinin

sayısı 10 000’i aşmış olup, Türkiye’de bu sayı 500 civarındadır Ülkemiz, elmanın

anavatanlarından birisi olmasına rağmen ticari anlamda yetiştiriciliği yapılan çeşitlerin sayısı

azdır. Her yıl çok sayıda yeni elma çeşidi geliştiriliyor olsa da üreticilerin bunları benimsemesi

zaman almaktadır. Dünyadaki elma üretiminin hala yaklaşık %19’unu Red Delicious, %17’sini

ise Golden Delicious çeşitlerinin oluşturması buna en güzel örnektir1

İnsan sağlığı için çok faydalı olan elma, genellikle meyve olarak tüketilmekle birlikte sirke,

şarap ve meyve suyu olarak da kullanılmaktadır. Ayrıca yemeklerde ve tatlılarda da sıkça

kullanılır. Hoş kokulu ferahlık verici olmasının yanında besin değeri son derece yüksektir. Elma;

fosfor, kalsiyum, potasyum, sodyum, magnezyum, silisyum gibi birçok mineral maddeler ile

organik asitler, meyve asitleri ve doğal aroma maddeleri içerir. A, B1, B2, C ve E vitaminleri

bakımından oldukça zengindir.2

Elma, Türkiye’de olduğu gibi dünya genelinde de hemen hemen tüm insanların damak tadı ve

gelir seviyelerine uygun bir meyve türüdür. Bu sebeplerden kendine geniş bir ticaret alanı

bulmuştur.3Üzüm ve zeytinden sonra en fazla üretim değerine sahip olan elma, iç piyasada

taze olarak ya da gıda ve içecek sanayisinde hammadde olarak yoğun talep görmektedir.

Dünya üzerinde ticareti en fazla yapılan ve tüketici talebinin hızlı değişim gösterdiği

meyvelerden birisidir. Bu talebin karşılanması yoğun yetiştiricilikle üretimlerini gerçekleştiren

dünya ülkeleri için hiç de zor olmamaktadır.

Ağırlıklı olarak taze elma ticaretinin yapıldığı dünya piyasalarında ülkemizin sahip olduğu

üretim potansiyelini ve rekabetçiliğini koruyacak tedbirler geliştirmesi gerekmektedir.

Ülkemizde uygun ekolojilerde en düşük maliyetle piyasanın istediği çeşitleri üretebilmesi,

1 Özongun Ş.., Dolunay E., Öztürk G., Pektaş M. “Eğirdir (Isparta) Şartlarında Bazı Elma Çeşitlerinin Performansları” Meyve Bilimi Dergisi,2014.

2 TEPGE,2003

3 Alamattin Bayav, Isparta İlinde Elma İşletmelerinde Yeniliklerin Ve Araştırma Sonuçlarının Benimsenme Düzeyleri Ve Etki Değerlendirmeleri, Yüksek Lisans Tezi, 2007

araştırma ve yatırımların bu doğrultuda yapılması önem arz etmektedir. Dış talebe yönelik

kalite ve fiyat gibi beklentilerin karşılanması yanında iyi bir pazar araştırmasının da yapılması

ihracatı artıracak önemli unsurlardandır.

Ülkemiz elma üretiminin %13,4’ünü karşılayan Karaman, Isparta’dan sonra en büyük üretim

miktarına sahip ilimizdir. Sahip olduğu yeni bahçeleri ile de ülkemizin elma üretim

merkezlerinden birisi olmaya devam edecektir. İlde önemli tarımsal kaynaklarından olan elma

yetiştiriciliği kırsal kalkınmanın sürdürülebilirliğine katkı sunmaktadır. Çalışmada elma

sektörünün dünya, Türkiye ve Karaman üretim miktarı, çeşitlere göre verimlilik değerleri ve dış

ticaret performansı değerlendirilmiştir.

DÜNYADA ELMA ÜRETİMİ

Dünyada elma üretim miktarı sürekli artış göstermiş olup son 10 yılda yaklaşık %37’lık bir

artışla 80 milyon tonu geçmiştir. Diğer taraftan dünyada elma üretim alanları 1990’lı yılların

ortaları itibariyle azalmaya başlamış bu azalışlar 2008 yılına kadar sürmüştür. 2009 yılı

itibariyle elma üretim alanları tekrar artış eğilimine girmiştir. Elma üretim alanlarında yaşanan

bu azalışlar üretime yansımamış aksine artışlar olmuştur. Elma ıslahında ve tarım

teknolojilerinde yaşanan gelişmelerin verimliliği artırdığı ve üretime olumlu yansıdığı

düşünülmektedir.

Şekil 1Dünyada elma üretiminin yıllar içindeki değişimi(ton)

Kaynak: FAO,2013

Dünyada elma üretimde Çin ilk sırada yer almaktadır. Sahip olduğu üretim kapasitesi ile

dünyadaki toplam elma üretiminin yaklaşık %50’sini tek başına üretmektedir. Çin’i takiben

ise ABD ve Türkiye gelmektedir. Raporumuzun dış ticaret bölümünde daha geniş kapsamlı yer

vereceğimiz ülkelerin dış ticaret potansiyelleri incelediğinde, ABD’nin var olan potansiyelini

çok iyi değerlendirdiği ve Çin ile aynı ihracat rakamlarının yakaladığı anlaşılmıştır.

59,052,229

80,822,521

54,181,090

52,176,010

0

10,000,000

20,000,000

30,000,000

40,000,000

50,000,000

60,000,000

70,000,000

80,000,000

90,000,000

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

Dünyada Elma üretimi(ton)Elma üretimi(ton) Elma üretim alanı(da)

Tablo 1 Dünyada elma üretiminde öne çıkan ülkeler(ton) Ülkeler Elma üretimi(ton) Oran(%)

Çin 39.682.618 49.10

ABD 4.081.608 5.05

Türkiye 3.128.450 3.87

Polonya 3.085.074 3.82

İtalya 2.216.963 2.74

Hindistan 1.915.000 2.37

Fransa 1.737.482 2.15

Şile 1.709.589 2.12

İran 1.693.370 2.10

Rusya 1.572.000 1.95

Arjantin 1.245.018 1.54

Brezilya 1.231.472 1.52

Ukrayna 1.211.400 1.50

Özbekistan 937.000 1.16

Meksika 858.608 1.06

Dünya 80.822.521 100

Kaynak: FAO,2013

2,4 milyon hektarlık devasa üretim alanı ile dünya elma bahçelerinin yaklaşık yarısı Çin’de

yer almaktadır. Elma üretim alanlarında yeni tesis edilmiş bahçelerin verileri elimizde olmadığı

için üretim miktarları noktasında gelecek yıllarda bu tabloda ne gibi değişiklikler olacağını

kestirmek olası değildir.

Tablo 2 Dünya elma üretim alanlarına öne çıkan ülkeler(ha) Ülkeler Üretim alanı(ha) Oran(%)

Çin 2.410.000 46.19

Hindistan 312.000 5.98

Polonya 193.439 3.71

Rusya 186.300 3.57

Türkiye 173.096 3.32

ABD 131.210 2.51

İran 129.754 2.49

Pakistan 105.153 2.02

Ukrayna 103.900 1.99

Özbekistan 92.000 1.76

Güney Kore 73.500 1.41

Meksika 59.199 1.13

Belarus 57.432 1.10

Romanya 56.942 1.09

İtalya 55.274 1.06

Dünya 5.217.601 100.00

Kaynak: FAO,2013

Dünyada elma üretiminde önemli verilerden bir tanesi de birim alandan elde edilen verim

değerleridir. Bu değer FAOSTAT veri tabanında elma üretim miktarının toplam elma ekili

alanına bölünmesi ile elde edilmektedir. Dönüme yaklaşık 5,4 tonluk verim ile Avusturya ilk

sırada yer almaktadır. Ülkemiz 1,8 tonluk verim ile dünya verim sıralamasında arzu edilen

seviyede değildir.

Tablo 3 Dünyada birim alandan elde edilen verim değerleri açısından önemli ülkeler(ton/da) Ülkeler Verim(ton/da)

Avusturya 5.38

İsviçre 5.30

Yeni Zelanda 4.96

Şile 4.55

İsrail 4.52

Fransa 4.40

Libya 4.13

İtalya 4.01

Hollanda 3.97

Güney Afrika 3.58

Slovenya 3.50

Belçika 3.22

Brezilya 3.22

ABD 3.11

Arjantin 2.74

Türkiye 1.80

Çin 1.64

Dünya 1.55

Kaynak: FAO, 2013

DÜNYADA ELMA VE ELMA ÜRÜNLERİ DIŞ TİCARETİ

Dünyada elma dış ticareti; taze elma ve elma ürünü olarak sınıflanan kurutulmuş elma, elma

suyu ve elma püresinin4 toplamından oluşmaktadır. Dünyada 2014 yılında elma ve türevlerinin

toplam ihracat hacmi 10,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. En büyük payı yaklaşık %73 ile

taze elma ticareti oluşturmaktadır. Bunu brix5 değeri %20 altında olan elma suyu ile diğer elma

suları takip etmektedir.

4 Elma püresi verileri gerek ülkemizde gerekse de dünyada çok fazla ticarete konu olmaması ayrıca ITC veri tabanından temin edilemediği için dünya dış ticaret bölümünde değerlendirilmesi yapılamamıştır.

5 Suda çözünen kuru madde oranı. Türk Gıda Kodeksi Meyve Suyu Ve Benzeri Ürünler Tebliğinde bu oran ülkemizde elma için %11,2 olarak belirlenmiştir.

Şekil 2 Elma ve türevlerinin dünyada ihracat payları(%)

Kaynak: International Trade Center, 2014

TAZE ELMA

Dünyada 2014 yılında toplamda 103,3 milyar dolar değerinde yenilen meyve ihracatı

gerçekleşmiş olup bunun yaklaşık %7,3 ünü elma ihracatı oluşturmuştur. Elma üretiminin son

10 yılda toplam meyve ihracatı içindeki payı incelendiğini elma üretiminin dünya meyve

üretimi içinde önemini koruduğu görülmektedir. Toplam meyve ihracatı içindeki son 15 yıllık

oransal büyüklüğüne bakıldığında yaklaşık %7-%9 aralığında değişkenlik gösterdiği

anlaşılmıştır.

Şekil 3 Dünya elma ihracatının toplam meyve ihracatı içindeki payının değişimi(%)


Dünyada elma ihracatı son 10 yılda 2 kata yakın bir değer artışı ile 7,5 milyar doları bulmuştur.

73%1%

5%

21%

Elma ve türevlerinin ihracat payları(%)

Elma (taze)

Elma (kurutulmuş)

Elma suyu (brix değeri 20'den az)

Elma suyu (diğerleri)

8.48

9.19 9.289.17

7.978.53

9.22 9.08

8.26 8.53 8.26 8.10 8.29

7.33

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

9.00

10.00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Elma ihracatı($)/Toplam meyve ihracatı($)

Elma üretimi %37 artarken satış değerinin %100’e yakın artış göstermesi artan talebe karşın

birim fiyatın arttığının da bir göstergesidir.

Şekil 4 Dünyada elma ihracatının yıllar içindeki değişimi


Elma ihracatında dünyada öne çıkan ülkeler incelendiğinde yenilen meyve ihracatında ilk

sırada yer alan ve dünyanın en büyük tarım ihracatçısı olan ABD’nin, elma ihracatında ilk

sırada yer aldığı görülmektedir. Dünyada toplam elma ihracatının%14,4’ünü gerçekleştiren

ABD’yi Çin, Şili ve İtalya takip etmektedir.

AB ülkeleri topluluk olarak en fazla ithalat ve ihracatı gerçekleştiren ülkeler grubudur. Ülkemiz

elma dış ticaret stratejileri belirlerken coğrafi olarak bu kadar yakın olan bir pazarın arz talep

dengelerini göz önünde bulundurması gerekmektedir.

Şekil 5 Elma ihracatında öne çıkan ülkeler


3,912,415

7,537,278

0

1,000,000

2,000,000

3,000,000

4,000,000

5,000,000

6,000,000

7,000,000

8,000,000

9,000,000

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Dünya elma ihracatı(bin$)

1,0

86

,08

6

1,0

27

,57

9

97

5,6

30

82

2,3

47

71

9,9

54

44

1,7

66

42

5,3

74

35

3,6

52

27

2,1

36

14

9,2

71

41

,33

4

AB

D

ÇİN

İTA

LY

A

ŞİL

E

FR

AN

SA

PO

LO

NY

A

YE

Nİ

ZE

LA

ND

A

GÜ

NE

Y A

FR

İKA

HO

LL

AN

DA

BE

LÇ

İKA

TÜ

RK

İYE

ELMA İHRACATI(BİN$)

Dünyada elma ithal eden ülkeler incelendiğinde en fazla elma ithalatını Rusya, Almanya ve

İngiltere’nin gerçekleştirdiği görülmektedir. AB ülkeler toplamı ise dünya toplam ithalatının

%33’ünü gerçekleştirmektedir. Karaman elma ihracat stratejileri belirlenirken dünyada elma

ithalatında Rusya, Hindistan, Meksika, Uzak Asya, ABD ve AB ülkeleri gibi elma ithalatında

öne çıkan ülkelerin mercek altına alınması önem arz etmektedir. Adı geçen ülke ve

bölgelerde son 10 yılda ithalat değerlerinde yaşanan 2 ila 10 katı arasında artışlar dikkat

çekicidir.

2014 OECD-FAO Tarım Görünüm Raporu’nda, Hindistan’a odaklanmış ve gelecek on yılda

Hindistan’ın gıda ihtiyacının artacağı ifade edilmiştir. Ağırlıklı olarak vejetaryen beslenme

kültürünün hakim olduğu Hindistan’da bir çok tarım-gıda ürününde olduğu gibi meyve

tüketiminin de artacağı öngörülmektedir. Hindistan özelinde elma dış ticareti incelendiğinde,

ithalat değerinin son yılda 10 katın üzerinde arttığı ve bunun gelecek yıllarda devam ettirme

olasılığının yüksek olduğunu, sahip olduğu demografik yapı ve 2014 OECD-FAO Tarım

Görünüm Raporu tespitleri doğrultusunda söyleyebiliriz.

Şekil 6 Elma ithalatında öne çıkan ülkeler


ELMA SUYU

Dünyada 2014 yılında yaklaşık 2,6 milyar dolarlık elma suyu ihracatı gerçekleşmiştir. Bu

ihracatın yaklaşık%80’i konsantre haldeki diğer meyve suları, %20’si ise brix değeri %20’nin

üzerinde olan meyve suları oluşturmaktadır.

61

37

32

58

77

45

54

04

75

35

04

96

30

80

69

27

74

67

25

02

24

24

45

73

24

09

07

23

43

76

RU

SY

A

AL

MA

NY

A

İNG

İLT

ER

E

HO

LL

AN

DA

MIS

IR

ME

KS

İKA

KA

NA

DA

TA

İPE

İ, Ç

İN

AB

D

HİN

DİS

TA

N

ELMA İTHALATI(BİN$)

Şekil 7 Elma suyu ihracattaki payları


Brix6 değeri% 20’den az olan elma suları

Brix değeri %20’nin altında olan meyve suyu piyasası her geçen yıl büyümekte olup son 13 yıllık

ihracat değerlerine bakıldığında yaklaşık 4 katlık artış yaşanmıştır.

Şekil 8 Brix değeri %20’nin altında olan elma suyu ihracatı


Dünyada elma üretim miktarı açısından 17 sırada olan ve ülkemiz elma üretiminin yaklaşık

1/4’ünün üreten Almanya’nın bu kalemde en yüksek ihracat değerini yakaladığı

anlaşılmıştır. Dünya ihracat değerinin %35’ini tek başına gerçekleştiren Almanya’yı İtalya ve

Polonya izlemektedir.

6 Elma suyunun konsantre düzeyini ifade etmektedir.

19%

81%

Elma suyu ihracat payları(%)



121,224

494,216

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Elma suyu(brix<20) ihracatı(Bin$)

Şekil 9 Elma suyu(<20) ihracatında öne çıkan ülkeler


Brix değeri %20 den az olan elma suyunu dünyada en fazla ithal eden ülkeler ise İngiltere,

Fransa, Hollanda ve Belçika’dır. Bu kalemde dünyada gerçekleşen toplam ithalatın yaklaşık

%70’ini AB ülkeleri yapmaktadırlar. AB ülkeleri hem ithalatçı hem de ihracatçı

konumundadırlar. Ülkemizin ithalatı yok denecek kadar az olup 2014 yılında 49 bin dolarlık

ithalat gerçekleştirmiştir.

Şekil 10 Brix değeri%20'den az olan elma suyu ithalatında öne çıkan ülkeler(Bin$)


Diğer Elma Suları(brix>20)

Ağırlıklı olarak konsantre meyve sularının olduğu bu kalem altında son 12 yılda yaklaşık 2,5 kat

bir artışla 2014 yılında 2,1 milyar dolarlık ihracat gerçekleşmiştir.

16

7,0

69

37

,96

3

28

,21

3

24

,21

4

21

,06

5

19

,81

6

19

,76

2

18

,56

3

14

,14

6

13

,85

4

4,6

93

AL

MA

NY

A

İTA

LY

A

PO

LO

NY

A

BE

LÇ

İKA

AV

US

TU

RY

A

FR

AN

SA

AB

D

GÜ

NE

Y A

FR

İKA

EL

SA

LV

AD

OR

HO

LL

AN

DA

TÜ

RK

İYE

ELMA SUYU(<20) İHRACAT(BİN$)7

8,4

18

56

,27

0

39

,06

2

28

,77

6

27

,18

2

15

,23

8

14

,31

7

13

,60

7

13

,22

5

9,0

37

49

İNG

İLT

ER

E

FR

AN

SA

HO

LL

AN

DA

BE

LÇ

İKA

AL

MA

NY

A

KA

NA

DA

İSV

EÇ

DA

NİM

AR

KA

AB

D

PO

LO

NY

A

TÜ

RK

İYE

ELMA SUYU İTHALATI(BRİX <20)(BİN$)

Şekil 11 Diğer elma suyu ihracatı değişimi


Bu kalemde en önemli ihracatçı ülke Çin olup toplam ihracatın %30’unu tek başına

gerçekleştirmektedir. Ülkemiz 92,2 milyon dolarlık ihracatı ile dünyada toplam ihraçtın

%4’ünün gerçekleştirmektedir. Çin’i takiben Polonya toplam yaklaşık 366 milyon dolarlık

ihracatı ile dünya pazarından %17 pay almaktadır. Ülkemiz ile Polonya’nın üretim miktar ve

alanları birbirine yakın olmasına karşın Polonya ihracatı bizden 4 kat daha büyüktür.

Şekil 12 Diğer elma suyu ihracatında öne çıkan ülkeler


En önemli ithalatçı ülke ise ABD olup toplam ithalatın yaklaşık 1/4’ünün

gerçekleştirmektedir. Ülkemiz 2014 yılında 3,8 milyon dolar ithalat yapmıştır.

803,562

2,105,278

0

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

3,000,0002

00

2

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Diğer elma suyu ihracatı(bin$)6

32

,15

2

36

5,8

16

15

7,8

37

13

0,4

21

12

1,9

35

92

,22

1

85

,38

8

73

,71

9

66

,37

1

36

,15

5

ÇİN

PO

LO

NY

A

UK

RA

YN

A

AV

US

TU

RY

A

ŞİL

İ

TÜ

RK

İYE

MA

CA

RİS

TA

N

AL

MA

NY

A

İTA

LY

A

HO

LL

AN

DA

DİĞER ELMA SUYU İHRACAT(BİN$)

Şekil 13 Diğer elma suyu ithalatında öne çıkan ülkeler


ELMA KURUSU

Meyve, sebze ve diğer sulu besinler bünyelerindeki fazla sudan dolayı uzun süre

saklanamazlar, içeresinde bulunan fazla su, besinleri bozan mikro organizmaların üreyip

yaşaması için elverişli bir ortam oluşturur. Bu zararlı ortamın yok edilmesi, meyve, sebze ve

diğer bazı besinlerin bileşimlerindeki fazla suyun uçurulmasıyla yani o besinlerin

kurutulmasıyla mümkündür.7 Sağlığa olan faydaları her geçen gün yeni çalışmalarla ortaya

çıkan kuru meyve tüketimine olan ilgi dünyada ve ülkemizde her geçen gün artıyor. Dünyada

elma kurusu dış ticareti sürekli artış göstermektedir. Son 13 yılda 2 katın üzerinde bir büyüme

ile ihracatı 112,3 milyon dolara ulaşmıştır.

7 Kurutulmuş Meyve Üretim Tesisi Ön Fizibilite Raporu, İpekyol Kalkınma Ajansı, 2014

54

3,8

43

29

9,4

20

13

6,7

75

13

6,1

31

10

4,7

25

10

0,2

51

98

,46

3

66

,77

1

65

,17

4

43

,38

9

3,8

20

AB

D

AL

MA

NY

A

RU

SY

A

JAP

ON

YA

AV

US

TU

RY

A

HO

LL

AN

DA

İNG

İLT

ER

E

KA

NA

DA

FR

AN

SA

GÜ

NE

Y A

FR

İKA

TÜ

RK

İYE

DİĞER ELMA SUYU İTHALAT(BİN$)

Şekil 14 Elma kurusu ihracatının değişimi


Dünyada elma kurusu ihracatında en büyük payı Şili almaktadır. Toplam ihracatın1/3’ünü

gerçekleştiren Şili’yi İtalya ve ABD izlemektedir. Ülkemiz 2014 yılında gerçekleştirdiği 5,3

milyon dolarlık ihracatı ile dünya ihracatından %4,7’lik pay almaktadır.

Şekil 15 Dünya elma kurusu ihracatında öne çıkan ülkeler(Bin$)


Dünyada elma kurusu ithalatında gelişmiş ülkelerin ön plana çıktığı görülmektedir. AB ülkeleri

ile ABD öne çıkmakta olup ithalatın %60’ını ABD, İngiltere ve Almanya yapmaktadır.

49,982

112,352

0

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

140,0002

00

1

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Elma Kurusu İhracatı( Bin$)3

7,6

60

13

,29

6

12

,14

3

6,8

21

6,6

96

5,4

66

5,2

94

4,7

78

3,9

58

2,1

32

ŞİL

İ

İTA

LY

A

AB

D

AR

JAN

TİN

AL

MA

NY

A

PO

LO

NY

A

TÜ

RK

İYE

AV

US

TU

RY

A

HO

LL

AN

DA

MA

CA

RİS

TA

N

ELMA KURUSU İHRACAT(BİN$)

Şekil 16 Dünyada elma kursu ithalatında öne çıkan ülkeler


TÜRKİYE’DE ELMA ÜRETİMİ8

Ülkemiz toplam tarım alanlarının yaklaşık %14’ünde meyve yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Yumuşak çekirdekli meyve grubunda yer alan elma, toplam meyve alanlarının %5,3’ünü,

toplam tarım alanlarının ise %0,7’sini oluşturmaktadır. Dünya elma üretiminde önemli bir yeri

olan ülkemiz, yaklaşık 1,7 milyon dönümlük alanda 2.480.444 ton elma üretmektedir.

2000 yılı itibariyle ülkemizde elma üretimi incelendiğinde ekili alanlarda ve üretim miktarında

önemli bir değişimin olmadığı görülmektedir. Dünyada elma üretiminde yaşanan büyüme

değerleri ülkemize göre biraz fazla olmuştur. Dünyada elma üretiminde 2000 yılı itibariyle

yaklaşık %37 oranında artış yaşanırken ülkemizde %3,3’lük bir büyüme yaşanmıştır.

8 Ülkemiz elma verileri derlenirken TÜİK veri tabanında yer alan 2014 yılı verileri kullanılmıştır. Bu nedenle en son 2013 yılı verilerinin yer aldığı FAO veri tabanından yıl bazında farklılık arz etmektedir. TÜİK veri tabanında elma verileri 2004 yılı itibariyle çeşitler bazında farklılaştırıldığı için değerlendirmeler 2004 yılı ve sonrası için yapılmıştır.

36

,14

5

35

,39

6

35

,06

4

8,6

08

5,9

03

5,1

74

4,8

78

4,5

32

4,3

35

4,1

94

AB

D

İNG

İLT

ER

E

AL

MA

NY

A

KA

NA

DA

İSP

AN

YA

HO

LL

AN

DA

AV

US

TR

AL

YA

AV

US

TU

RY

A

İSV

İÇR

E

ME

KS

İKA

DÜNYA ELMA KURUSU İTHALATI(BİN$)

Şekil 17 Ülkemizde elma üretiminin değişimi

Kaynak: TÜİK, 2014

Ülkemizde pek çok elma çeşidinin yetiştiriciliği yapılmaktadır. En fazla üretimi yapılan elma

çeşidi Starking olup ekili alalarının %41’ini oluşturmaktadır. Starking çeşidinden sonra en fazla

Golden ve Amasya elması üretilmektedir. Ez an ekili alana sahip olan çeşit olarak ise ekşi tadı

ile bilinen Granny Smith çeşididir.

Şekil 18 Elma üretiminin çeşitlere göre dağılımı(%)


Ülkemizde birim alandan elde edilen verim değeri dünya ortalamasının üzerindedir. Ülkemizde

birim alandan elde edilen elma miktarının yıllar içindeki değişimleri incelendiğinde verimin

yaklaşık olarak 1,2-1,7 ton arasında değişkenlik gösterdiği görülmektedir. Bu değişime yağış

miktarlarında yaşanan değişimlerin de etki edebileceği düşünülmektedir.

1,588,000

1,714,169

2,400,000

2,480,444

0

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

3,000,000

3,500,000

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

ÜLKEMİZDE ELMA ÜRETİMİÜretim alanı(da) Üretim miktarı(ton)

26%

41%

10%

4%

19%

Elma üretim alanı(da)

Elma (Golden)

Elma (Starking)

Elma (Amasya)

Elma(Grannysmith)

Elma (Diğer)

28%

44%

5%

4%19%

Elma üretim miktarı(ton)

Elma (Golden)

Elma (Starking)

Elma (Amasya)

Elma(Grannysmith)

Elma (Diğer)

Şekil 19 Ülkemiz elma üretim alanlarında birim alandan elde edilen verim(ton/da)9


Verimlilik, elma çeşitleri düzeyinde incelendiğinde yıllar içerinde elma veriminde çok ciddi artış

ya da azalışların yaşanmadığı görülmektedir. Starking ve golden çeşitleri dekara 1,5 ton verim

ile en yüksek verim değerlerinin yakalandığı çeşitlerdir. Amasya elması 0,67 ton/da’lık

verimi ile en düşük verime sahip elma çeşididir.

Şekil 20 Ülkemizde elma çeşitlerinin verim değerlerinin değişimi (ton/da)


9 Birim alan verim değerleri üretim miktarının üretim alanına bölünmesi ile elde edilmiştir. FAO veri tabanında ağaç başı verim değerleri paylaşılmadığı için ağaç başı verim değerleri karşılaştırılamamıştır.

1.51

1.81

1.45

1.09

1.55

0.00

0.20

0.40

0.60

0.80

1.00

1.20

1.40

1.60

1.80

2.00

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Türkiye birim alan verim(ton/da) Dünya birim alan verim(ton/da)

1.41

1.55

1.52 1.59

0.85

0.670.79

1.38

1.03

1.44

0.00

0.50

1.00

1.50

2.00

2.50

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Starking

Golden

Amasya

Granny Smith

Diğer

Elma, dünya üzerinde çok geniş yayılma alanı gösteren ve değişik ekolojilerde üretimi

yapılabilen bir türdür. Elmanın anavatanı Anadolu’yu da içine alan Güney Kafkaslardır. Ekolojik

şartların uygunluğu ve gen merkezi olması nedeniyle elma, yurdumuzun hemen her yerinde

çok eski yıllardan beri yetiştirilmektedir. Fakat en uygun kültür merkezleri, yabanisinin yayılma

alanlarına paralel olarak Kuzey Anadolu’da bulunmaktadır. Kuzey Anadolu, Karadeniz kıyı

bölgesi ile İç Anadolu ve Doğu Anadolu yayları arasındaki geçit bölgeleri ve son yıllarda

güneyde göller bölgesi elmanın önemli yetiştiricilik alanlarını oluşturmaktadır.10

Elma üretim miktarı iller düzeyinde incelendiğinde tüm illerimizde elma yetiştiriciliğinin

yapıldığı ancak ticari düzeyde üretimin özellikle güney illerimizde yoğunlaştığı görülmektedir.

Sırasıyla Isparta, Karaman, Antalya, Denizli, Niğde, Çanakkale, Mersin, Kayseri,

Kahramanmaraş ve Konya elma üretiminin en fazla yapıldığı illerdir. 2014 yılı verileriyle

ülkemiz elma üretiminin %76,3'ü bu on ilde gerçekleşmiştir.

Şekil 21 Elma üretim miktarının iller düzeyinde değişimi


Dünya’da binlerce elma çeşidi bulunmakta olup bunlar arasında kalite ve verim yönünden

yüksek ve ticari anlamda yetiştiriciliği yapılanların sayısı çok azdır. En verimli elma çeşitleri

Starking, Golden, Starkrimson, Granny Smith, Starkspur, Beacon, Jonathan, Black Stoyman

10 Oğuz, C., Karaçayır., F, “Türkiye’de Elma Üretimi, Tüketimi, Pazar Yapısı ve Dış Ticareti” Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 2009.

Improved ve Amasya elmasıdır. 11 Ülkemizde en fazla üretilen elma çeşitleri ise Starking,

Golden, Grannysmith ve Amasya elmasıdır. Elma üretiminde karlılığı etkileyen unsurların

başında talep ve verim gelmektedir. Piyasaların en fazla talep ettiği çeşit ve özelliklerdeki

ürünlerin en yüksek verimlilikle yetiştirilmesi sürdürülebilirlik açısından büyük önem arz

etmektedir. Seçilen anaç, yetiştiricilik yapılan bölgenin iklim, toprak ve topoğrafya koşulları ile

üretim sürecinde uygulanan tarımsal faaliyetler ağaç başı verim değerlerine etki etmektedir.

Ağaç başı elde edilen verim değerleri değişimleri il düzeyinde incelendiğinde Isparta ili 130 kg

ile ilk sırada yer almaktadır. Karaman ise ağaç başı 40 kg verim ile 20. Sırada yer almaktadır.

Şekil 22 Ağaç başı verim değerleri karşılaştırması


Ülkemizde son 10 yılda elma üretimine olan ilgi artış göstermiştir. Meyve vermeyen yaşta ağaç

sayıları verileri incelendiğinde 2004 yılına göre yaklaşık 2,5 katlık bir artış yaşanmıştır.

11 Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü,2003

Şekil 23 Ağaç sayısının değişimi(adet)


Ağaç sayılarının iller bazında dağılımlarına bakıldığında 10.648.827 adet ağaç ile Karaman ilk

sırada ye almaktadır. Meyve vermeyen yaşta ağaç sayılarının dağılımlarına bakıldığında Niğde,

Karaman ve Isparta illerinin ilk sıralarda yer aldığı görülmektedir.

Şekil 24 Ağaç sayılarının illere göre dağılımı


35,498,20048,664,590

6,901,800

17,470,951

0

10,000,000

20,000,000

30,000,000

40,000,000

50,000,000

60,000,000

70,000,000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Meyve veren yaşta ağaç sayısı(adet) Meyve vermeyen yaşta ağaç sayısı

TÜRKİYE’DE ELMA DIŞ TİCARETİ12

Elma üretim alanı açısından 5., üretim miktarı açısından 3. sırada yer alan ülkemiz elma ve

türevleri ihracatında arzu edilen seviyelerde değildir. Elma üretim alanı açısından ülkemizin

gerisinde kalan ABD taze elma ihracatında ülkemizden 26 kat fazla ihracat

gerçekleştirmektedir.

Üretiminin ihracattaki payı Yeni Zelanda’da %89, Moldova’da %78, Şili’de %78, Belçika’da %72,

Güney Afrika’da %48, Polonya’da %39, İtalya’da %39 iken ülkemizde ise sadece %3’ dür (FAO,

2013). Bu durumun temel sebepleri elma yetiştiriciliğinde teknik alt yapının yetersiz olması

veya kullanılmaması ve kaliteli çeşitlerin bulunmamasıdır. Ülkemizde bazı yıllar çeşit

adaptasyon ve introdüksiyonu ile ilgili çalışmalar yapılsa da her yıl çok sayıda yeni çeşidin

piyasaya sunulduğu düşünüldüğünde, bu konuda daha fazla ve sürekli çalışmaların yapılması

gerektiği ortaya çıkmaktadır.13

Taze elma, elma kurusu, elma püresi, elma suyu şeklinde gerçekleşen dış ticaretimizde

ihracatımız yaklaşık 143,3 milyon dolar, ithalatımız ise yaklaşık 7 milyon dolar düzeyinde

gerçekleşmiştir Ülkemiz en fazla elma suyu ihracatı yapmakta olup bunu taze elma ihracatı

takip etmektedir. 2009 yılı ve sonrasında önemli artışların yaşandığı elma ticaretinde taze elma

ve elma suyu ticareti baskındır.

Şekil 25 Elma dış ticaretinin dağılımı(%)


Türkiye'nin birçok yaş meyve ve sebze ihracatında olduğu gibi, elma ihracatında da hem

ülkelere hem de yıllara göre önemli değişiklikler görülmektedir. Bu değişkenlik, yeni pazarlar

12 Dış ticaret verilerine dondurulmuş, konserve edilmiş elma verileri ile elma püresi ihracatı dahil edilmemiştir.

13 Özongun Ş.., Dolunay E., Öztürk G., Pektaş M. “Eğirdir (Isparta) Şartlarında Bazı Elma Çeşitlerinin Performansları” Meyve Bilimi Dergisi,2014.

39%

5%

56%

Elma İthalatı

Taze elma

Elma kurusu

Elma suyu

29%

4%67%

Elma İhracatı

Taze elma

Elma kurusu

Elma suyu

bulma ve bulunan pazarları elde tutmada devamlılık olmadığının kanıtıdır. 14

Şekil 26 Elma ve türevleri dış ticareti değişimi($)


TAZE ELMA

Son 15 yılda elma üretim miktarında çok ciddi artışlar yaşanmamasına karşın ihracat

miktarlarında önemli artışlar yaşanmıştır. 2000’li yıllarda ürettiğimiz ürünün yaklaşık %99,5’i

iç piyasada tüketilirken 2014 bu oran yaklaşık%95’e düşmüştür.

Şekil 27 Elma üretim miktarı içerisindeki ihracat miktarının değişimi(%)


14 Kaşka., N, Güleryüz., M,.”TÜRKİYE MEYVECİLİĞİNDE ÜRETİM HEDEFLERİ”

37,270,045

143,381,968

1,727,4106,924,651

0

20,000,000

40,000,000

60,000,000

80,000,000

100,000,000

120,000,000

140,000,000

160,000,0002

00

0

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Elma ihracatı($) Elma ithalatı($)

0.54

4.50

0.00

0.50

1.00

1.50

2.00

2.50

3.00

3.50

4.00

4.50

5.00

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Son yıllarda elma ihracatımız hızla artsa da sahip olduğumuz potansiyeller göz önüne

alındığında arzu edilen seviyelerde olmadığı düşünülmektedir. Son 10 yılda ithalatımızda bir

artış söz konusu olsa da, dış ticaret açığı oluşturacak düzeyde ithalatımız bulunmamaktadır.

Gerçekleştirdiğimiz ithalatın neredeyse tamamı Granny Smith çeşitlerinden oluşmaktadır.

Şekil 28 Taze elma dış ticaret değişimi


Ülkemiz taze elma ihracatımızın %89’unu Orta Doğu ve Arap ülkelerine yapmaktadır. Dünya

toplam ithalatının 1/3’ünün yapıldığı AB ülkelerine ihracatımız yok denecek kadar azdır.

Şekil 29 Taze elma ihracatında öne çıkan ülkeler


Ülkemizin taze elma ithalatı çok az olup yıllara göre değişiklikler arz etmektedir. Zaman serisi

içerisinde incelendiğinde önemli artışların yaşanmadığı anlaşılmıştır. Öne çıkan ülkeler İtalya

5,394,497

41,328,529

1,265,2102,732,521

0

10,000,000

20,000,000

30,000,000

40,000,000

50,000,000

60,000,000

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

İhracat Dolar İthalat Dolar

17

,89

2,4

99

9,2

65

,11

3

6,9

50

,71

9

1,6

66

,53

9

1,4

68

,09

4

1,2

27

,65

2

1,0

29

,36

1

42

3,9

89

26

1,3

16

24

0,7

72

IRA

K

MIS

IR

SU

RİY

E

ÜR

DÜ

N

RU

SY

A F

ED

ER

AS

YO

NU

KU

ZE

Y K

IBR

IS T

ÜR

K

CU

M.

HİN

DİS

TA

N

TÜ

RK

ME

NİS

TA

N

LİB

YA

BA

ETAZE ELMA İHRACATI($)

ve Şili’dir. 2000’li yıllarında başında Şili ilk sırada yer alırken son birkaç yılda İtalya ülkemizdeki

pazar payını artırmıştır.

Şekil 30 Taze elma ithalatında öne çıkan ülkeler


ELMA SUYU

Ülkemizde meyve suyu üretimi 1960’lı yılların sonlarında başlamıştır. Yıllar içinde teknolojik

gelişmeler yakından takip edilmiş ve ürün çeşitlendirmesine gidilmiştir. İç pazarda özellikle

şeftali, vişne, kayısı ve karışık meyve nektarları tüketilmekte iken, ihracatta ağırlıklı olarak

elma suları15 önem kazanmıştır. Ancak son yıllarda değişen eğilimler doğrultusunda iç pazarda

elma, nar, domates ve üzüm suyuna ve özellikle % 100 meyve suyuna olan talebin artması bu

ürünleri de iç pazarda kayda değer bir konuma getirmiştir.16 Dünyada yoğunlaştırılmış elma

suyuna artan talepler doğrultusunda ülkemizin yoğunlaştırılmış elma suyu ihracatı da artış

göstermiştir. Toplam elma suyu ihracatımızın tamamına yakını briks değeri %20’nin üzerinde

olan konsantre elma suyundan oluşmaktadır.

15 ITC ve TÜİK dış ticaret veri tabanında elma meyve suyu olarak briks değeri%20’in altına olanlar ve diğer elma suları(brix değeri %20’nin üstünde) olarak sınıflandırılmıştır Çalışmamızda bu sınıflandırma sistemine göre değerlendirmeler yapılacaktır.

16 http://www.ithalatihracat.biz/?pnum=294&pt=Meyve%20Suyu%20%C4%B0hracat%C4%B1

1,5

06

,53

6

89

5,2

57

17

0,4

66

96

,38

7

28

,36

8

15

,80

1

14

,70

7

3,0

53

1,9

46

İTA

LY

A

ŞİL

İ

BO

SN

A-H

ER

SE

K

FR

AN

SA

AB

D

KU

ZE

Y K

IBR

IS T

ÜR

K

CU

M.

PO

LO

NY

A

UK

RA

YN

A

MO

LD

OV

A

TAZE ELMA İTHALATI($)

Şekil 31 Elma suyu türevleri ihracat payları


Briks değeri % 20’den az olan elma suları17

Briks değeri %20’nin altında olan meyve sularına son yıllarda hem iç hem de dış piyasada

yaşanan talep artışı dış ticaret rakamlarına da yansımıştır ve bu kalemde ihracat rakamları son

yıllarda sürekli artış göstermiştir.

Şekil 32 Brix değeri %20’nin altında olan elma suyu ihracatı


Yoğunluğu düşük olan elma suyu ihracatında AB ülkeleri öne çıkmakta olup toplam

ihracatımızın 1/3’ünü Almanya’ya yapmaktayız.

17 İthalat rakamları çok düşük olduğu için değerlendirilmemiştir.

5%

95%

Elma suyu ihracatı payları(%)



1,732,861

4,694,558

12449,005

0

1,000,000

2,000,000

3,000,000

4,000,000

5,000,000

6,000,000

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Elma suyu(brix<20) dış ticareti($)


Şekil 33 Elma suyu(<20) ihracatımızda öne çıkan ülkeler($)


Bu kalemde ithalatımız yok denecek kadar az olup 2014 yılı verileriyle Macaristan ve Irak’tan

toplam 49.008 Dolar değerinde ithalat gerçekleşmiştir.

Diğer Elma Suları(brix>20)

Toplam elma suyu ihracatımızın yaklaşık%95’ini oluşturan konsantre meyve suları ticareti

gerek dünyada gerekse ülkemizde artış eğilimi göstermektedir.

Şekil 34 Diğer elma suyu(brix>20) dış ticaretinin değişimi


Elma ve türevleri ticaretinde dünyanın en büyük pazarı olan AB ülkeleri, ülkemiz elma dış

ticaretinde büyük önem arz etmektedir. Toplam ihracatımızın %65’i AB ülkelerine yapılmakta

olup AB ülkeleri dışında ABD ve Mersin Serbest Bölgesi de öne çıkmaktadır.

1,5

52

,01

6

40

3,5

12

27

9,3

29

19

5,1

29

18

4,3

75

17

9,6

58

17

3,3

27

16

0,6

25

12

8,4

59

11

8,3

28

AL

MA

NY

A

İNG

İLT

ER

E

HO

LL

AN

DA

MA

LE

ZY

A

AB

D

SİN

GA

PU

R

HO

NG

KO

NG

İSP

AN

YA

TR

İNİD

AD

VE

T

OB

AG

O

KU

ZE

Y K

IBR

IS T

ÜR

K

CU

M.

ELMA SUYU(<20) İHRACAT($)

20,531,814

92,064,649

30,561

3,819,731

0

20,000,000

40,000,000

60,000,000

80,000,000

100,000,000

120,000,000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Elma suyu(brix > 20) dış ticareti($)


Şekil 35 Elma suyu(>20) ihracatımızda öne çıkan ülkeler($)


Dış ticaret açığımızın olmadığı konsantre elma suyu ticaretinde, düşük miktarda ithalat

yapmaktayız. İthalatta ülke çeşitliliğimiz çok düşük olup 2014 yılında 4 ülkeden ithalat

yaptığımız anlaşılmıştır.

Şekil 36 Elma suyu(>20) ithalatımızda öne çıkan ülkeler


ELMA KURUSU

Çok yüksek miktarlarda olmasa da ülkemiz elma kurusu ihracatı yapmaktadır. Dünyada son

yıllarda kuru meyve ve sebzelere olan ilginin artmasıyla birlikte kuru elma üretiminde ve

ticaretinde artışlar yaşanmıştır. Elma kurusu ihracatında dünyada 6. Sırada olan ülkemiz 2014

yılında 5 milyon doların üzerinde ihracat yapmıştır. Ülkemiz ihracatının neredeyse %95’ini

Almanya’ya yapmıştır. Az da olsa elma kurusu ithal edilmekte olup, Kırgızistan, Çin ve

19

,28

3,6

09

15

,82

4,0

57

12

,96

2,9

77

10

,86

4,7

12

10

,62

5,0

84

6,3

38

,13

6

3,3

37

,02

8

2,6

48

,86

3

2,2

75

,44

3

1,0

95

,05

3

HO

LL

AN

DA

ME

RS

İN S

ER

BE

ST

B

ÖL

GE

Sİ A

BD

İNG

İLT

ER

E

AL

MA

NY

A

İTA

LY

A

AV

US

TU

RY

A

İSP

AN

YA

FR

AN

SA

DA

NİM

AR

KA

ELMA SUYU(20>) İHRACAT($)

3,3

18

,12

8

48

4,9

50

16

,38

4

26

9

Ç İ N İ R A N A L M A N Y A T A Y V A N

ELMA SUYU(20>) İTHALAT($)

Özbekistan öne çıkan ülkelerdir.

Şekil 37 Elma kurusu dış ticaret değişimi


KARAMAN’DA ELMA ÜRETİMİ

Karaman’da tarım alanlarının % 9,7’sini meyve üretim alanları oluşturmaktadır Yumuşak

çekirdekli çeşitlerin ağırlıkta olduğu ilde en fazla elma yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Şekil 38 Meyve üretim alanlarının dağılımı


İlin toplam meyve alanları zaman serisi içerisinde incelendiğinde son 10 yılda toplam meyve

1,421,202

5,294,232

0

323,394

0

1,000,000

2,000,000

3,000,000

4,000,000

5,000,000

6,000,000

7,000,000

8,000,000

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Elma kurusu dış ticareti($)


12%

65%

9%

6%8%

Meyve alanlarının dağılımı

Üzüm

Yumuşak çekirdekliler

Sert çekirdekliler

Zeytin

Sert kabuklular

üretim alanlarında önemli azalışların yaşandığı anlaşılmıştır18. Daha çok üzüm kaynaklı

azalışlar yaşanırken diğer meyve gruplarında özellikle elma üretim alanlarında önemli

miktarda artışlar yaşanmıştır. 2006 yılı sonrasında sertifikalı fidan kullanımına uygulanan

destek politikaları ile elma üretim alanları artmış ve modern yeni tesisler kurulmuştur. Ancak

2012 yılı sonrasında elma üretim alanlarında azalmalar yaşanmıştır.

Şekil 39 Meyve ve elma üretim alanlarında yaşanan değişimler(da)


Ülkemizde olduğu gibi en fazla Starking cinsi elma tercih edilmektedir. Toplam üretim

alanlarının %65’i Starking çeşidinden oluşmaktadır. Karaman’da Amasya çeşidi elma

yetiştiriciliği yapılmamakta olup 2012 yılı itibariyle TÜİK veri tabanında kayıtlarına

rastlanmamıştır.

18 İlde üzüm alanlarında ciddi azalmalar söz konusudur. 2004 yılında 202.110 dekar alanda üzüm üretimi yapılırken bu rakam 2015 yılında 41.495 dekara düşmüştür.

361,570395,860

425,560

332,116

149,010

231,218209,619

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

350,000

400,000

450,000

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Meyveler, İçecek ve Baharat Bitkilerinin Alanı(Dekar) Karaman Elma alanı

Şekil 40 Elma çeşitlerinin dağılımı(%)


Karaman’da elma yetiştiriciliğinde önemli sorunlardan bir tanesi verimliliktir. Birim alandan

ve ağaç başı elde edilen ürün değeri Türkiye ortalamasının altındadır. Son 20 yıllık veriler

incelendiğinde ağaç sayısında yaşanan artışların üretim miktarına büyük oranlarda yansımadığı

görülmüştür.

Şekil 41 Ağaç sayısı ve üretim miktarında yaşanan değişimler


Zaman serisi içinde elma çeşitlerinin birim alandan elde edilen verim değerleri incelendiğinde

zaman içinde Starking, Golden ve GrannySmith çeşitlerinde iyileşmenin olduğu görülmektedir.

Ancak elde edilen verim değerleri ülke ortalamalarının altında kalmaktadır.

16%

65%

0%

7%

12%

Elma çeşitlerinin dağılımı

Elma (Golden)

Elma (Starking)

Elma (Amasya)

Elma (Grannysmith)

Elma (Diğer)

314,974 294,797342,447 331,312

3,860,534

4,263,155 5,326,077

10,648,827

0

2,000,000

4,000,000

6,000,000

8,000,000

10,000,000

12,000,000

19

93

19

94

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Elma üretimi(ton) Toplam ağaç sayısı(adet)

Şekil 42 Elma çeşitlerinin verim değerleri


Elma üretiminin yaklaşık %84’ü Karaman merkezde yapılmaktadır. Karaman Merkez İlçesini

Ayrancı ve Sarıveliler ilçeleri takip etmekte olup Kazımkarabekir üretimin en düşük olduğu

ilçedir. Birim alandan elde edilen gelirlerin görece daha yüksek olduğu elma yetiştiriciliği

Karaman’ın dağlık ilçeleri olan Sarıveliler, Başyayla ve Ermenek ilçeleri için önem arz

etmektedir. Tarım arazilerinin küçük ve gelirlerin düşük olduğu bu ilçelerde elma

yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılması kırsal kalkınmaya katkı sağlayacaktır. Sulu koşullarda

gerçekleştirilen elma yetiştiriciliğinde, su kaynaklarının yeterliliği bu yetiştiricilik kültürünün

sürdürülebilirliği için en önemli husustur. İlde meyve bahçesi yatırımlarının su kaynakları

gözetilerek yapılması önem arz etmektedir.

1.17 1.66

0.29

1.46

0.86 1.12

6.07

2.34

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.002

00

4

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Elma çeşitleri verim değerleri(ton/da)

Golden Starking Grannysmith Diğer

Şekil 43 İlçeler üretim miktarının dağılımı


KARAMAN’DA ELMA DIŞ TİCARETİ19

Dünya elma üretiminde Çin ve ABD’den sonra 3. sırada gelen ülkemizin en önemli elma üretim

merkezlerinden olan Karaman’ın meyve dış ticaret performansı beklenilen düzeyde değildir.

19 TÜİK dış ticaret veri tabanında iller düzeyinde ürün verileri paylaşılmadığı için sadece toplam meyve dış ticaret

verileri değerlendirilmiştir.

Şekil 44 Yenilen meyveler dış ticaretinin değişimi($)


SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Yıl boyu tüketim olanağı bulan elma, farklı ekolojik koşullara adaptasyon yeteneği ile geniş

coğrafik alanlarda yetişme imkanı ve zengin gen kaynakları ile meyve yetiştiriciliğinde önemli

bir meyve türüdür. Ülkemizin ekolojik şartlarının uygunluğu ve dünya gen merkezlerinden

birisi olması nedeniyle elma, yurdumuzun hemen her yerinde çok eski yıllardan beri

yetiştirilmektedir. Sahip olduğu bu potansiyeli yüksek üretim kapasitesine dönüştüren ülkemiz

yaklaşık 2,5 milyon ton elma üretim ile Çin ve ABD’den sonra üçüncü sırada yer almaktadır.

Birim alandan elde edilen verim karşılaştırmalarında dünya ortalamasının üzerinde olan

ülkemiz sahip olduğu bu üretim potansiyelini katma değere dönüştürebilme noktasında

istenen düzeyin çok altındadır. Ülkemiz ile aynı veya çok altında üretim yapan ülkelerin ihracat

kapasitelerinin ya da elma ürünlerinden elde edilen gelirlerinin ülkemizden çok yüksek olduğu

anlaşılmıştır.

Dünyada çok geniş bir alanda yetiştiriciliği yapılan elma, uluslararası alanda rekabeti oldukça

fazla olduğundan pazar yakalama şansı çok düşüktür. Bu sebeple en iyi çeşidi en düşük

maliyetle üretmek zorunludur. Ayrıca uluslararası ticareti elinde tutan şirketler, pazarların

oluşmasında oldukça etkin olup üretilen çeşidin marka değerinin oluşturulması veya marka

değeri kazanmış çeşitlerle yetiştiricilik yapılması zorunlu hale gelmiştir. Islah çalışmaları ile

geliştirilen yeni ve kaliteli çeşitleri yaygınlaştırmak için adaptasyon çalışmalarının yapılması

gerekmektedir.20

Son 15 yılda dünyada elma üretiminde ciddi bir büyüme gerçekleşmiştir. Bu büyümenin en

önemli sebebi Çin’de yaşanan verim ve üretim artışıdır. Çin, son 15 yılda üretimini 2 kat

artırmıştır. Çin’i takip eden ABD’de ise durum tam tersi olup hem üretim alanlarında hem de

20 Özongun Ş., Dolunay E., Öztürk G., Pektaş M. “Eğirdir (Isparta) Şartlarında Bazı Elma Çeşitlerinin Performansları” Meyve Bilimi Dergisi,2014.

1,071,547

7,235,831

0

1,000,000

2,000,000

3,000,000

4,000,000

5,000,000

6,000,000

7,000,000

8,000,0002

00

2

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

Meyve dış ticareti


üretim miktarlarında azalmalar olmuştur. Ancak, ABD üretim miktarında yaşanan azalışa

rağmen ihracat değerini son 10 yılda yaklaşık 3 kat artırmıştır. Ülkemiz ile benzer üretim

potansiyeli taşıyan ABD’nin dış ticaretteki bu başarısında pazarın talepleri karşılama

becerisinin etkili olduğu düşünülmektedir. Diğer taraftan ABD son yıllarda artan organik elma

üretimi ihracat kapasitesine ciddi katkılar sağlamıştır. Sahip olduğu ihracat rakamları,

dünyanın en büyük elma üreticisi olan Çin’den daha fazladır. Ülkemiz ise son 10 yılda hem

üretimini hem de üretim alanlarını az da olsa artırmıştır. ABD’den daha fazla üretim alanına

sahip olan ülkemizin 2014 yılı taze elma ihracatı 41 milyon dolarda kalmıştır.

Kırsal alanların en önemli ekonomi faaliyeti olan tarımsal üretimde birim alandan elde edilecek

gelirlerin artırılması, kırsal ve bölgesel kalkınma için büyük önem arz etmektedir. Bu eksenden

bakıldığında tarımsal üretimde ihracata yönelik üretim faaliyetleri, kırsalda birim alandan elde

edilecek gelirlere önemli katkılar sağlayacaktır. Yüzölçümünün önemli bir bölümü dağlık ve

kırsal alanlardan oluşan Karaman’da dış piyasa taleplerini karşılayacak modern, ekonomik ve

kaliteli çeşitlerin yer aldığı bahçelerin tesis edilmesi, hasattan sonra uluslararası standartlara

uygun soğuk hava depolarının oluşturulması, ilin kalkınmasına önemli katkılar sunacaktır.

Diğer taraftan rekabetçiliğin yoğun olduğu bu pazarda üreticilerin maliyetlerini azaltacak

tarımsal faaliyetlerin desteklenmesi, üretici birlikleri, kooperatifler ve kümelenme gibi

birlikteliklerin geliştirilerek girdi maliyetlerinin düşürülmesi ve pazarlama olanaklarının bu

birliktelikler üzerinden planlanması gerekmektedir.

EK-1 HARİTALAR

ELMA ÇEŞİTLERİNİN İLLER DÜZEYİNDE DAĞILIMLARI

Documents

ELMA SEKTÖRÜ RAPORU - mevka.org.tr · şarap ve meyve suyu olarak da kullanılmaktadır. Ayrıca yemeklerde ve tatlılarda da sıkça kullanılır. Hoş kokulu ferahlık verici