GRKur'n'nAnlalmas,DilveAnlamlikisi:Anlambilim(Semantik)eKsaBirBak

GRKur'n'nAnlalmas,DilveAnlamlikisi:Kur'n,milad610-632yllararasndaArabistanMekke'sindenazilolmayabalamArapabirhitaptr.Kur'n,doalolarako toplumundilini,geleneini,kltrnkullanm,nemlisorunlarnsorunolarakkabuletmivebusorunlariindezmyollarnermitir.Elbettedilegetirdiibusorunlarkendisininvermekistediimesajveyaortayakoyduugenel ilkelerdenbamszeylerdeildir.AncakKur'n,butoplumsalsorunlardanbamszveayrolarakvermekistediimesajnda,odilivekltrkullanarakdile getirmitir.Tmbunlar yaparkende, bir ok edeb vehukukmetindeolduugibi, belli terimvedeyimlerevurguyapmtr.Bakabirifadeilekendimesajnanlatrken,otoplumunsorunlarntartp,zmnerilerinisunarken,baztemelkavramlaresasalmtr.Bunun nedeni ise, indii toplumun o kavramlarla konumakta ve anlamakta olmasdr. Yani o, indiitoplumla birmutabakat, ak olma, anlalma esas zerine bina edilmitir. Baka bir deyile, Kur'n,muhatab olan insanlarn kullandklar dili ve o dilin yaamasn, ayakta durmasn salayan deyim veterimlerevurguyapma,mesajnonlarzerinebinaetmegereiduymutur.Ancakdillerin,dolaysyla,deyim ve terimlerin, fikir ve siyasetten, baka bir deyile bir din etkileniten etkilenmeme imkan dayoktur.Bu nedenleKur'n'n bu deyimve terimleri seerken titiz davrand, ok zaman o deyimve terimleriyeniden yorumlad, yani bir sre ierisinde, iini boaltarak yeniden doldurduu, yani z anlamnkoruyarak yeniden anlamlandrd grlmektedir.Kur'n'n bir defada deil, bir sre ierisinde nazilolmasnnbelkidenemlinedenlerindenveyayararlarndanbirisidebuyenidenkavramlatrmasreciolsa gerektir. Kur'n, ilgili deyim ve terimleri kendi mesaj ve amalar dorultusunda, mesaj veamalarylaelikioluturmayacakbirekildeseipdzenlemekte,yenidenyorumlamaktadr.Deyimveterimlerindoruanlalmas,anlambiliminvedilalmalarnnbalcakonusunuolutururlar.Kur'nileilgiliyaplanalmalardasonutailgilideyimveterimleridoruanlama,onlar tahliledipzmlemeveyorumlamaalmalardr.Bunedenle,birboyutuyla,Kur'n'doruanlamaabas,aynzamandabirdilveanlambilimalmasdasaylr.Elealnanmetninieriivezelliineolursaolsun,o metni anlamak, o metin ile ilgili kavramlar doru anlamaya baldr. O kavramlar yanlyorumlandndametindeyanlyorumlanmolur.Kur'n'n anlalmas, meali ve tefsiri ile ilgili almalardaki temel sorun da budur. Yani, Kur'nkavramlarnvedeyimlerin indiidnemdekianlamlarnaulamakesasamaolmasgerekirken,mevcutalmalarn byk bir ounluunun bunu atladklar grlmektedir. Sonu olarak da, bu trduyarszlklar, n yarglar ve mezhep taassupuluu Kur'n'n anlalmas ile ilgili skntlarn devametmesinenedenolmaktadr.Dillerde,insanlarvetoplumlargibibirercanlorganizmadrlar.Bunlardazamanierisindedoar,byr,geliir, yalanr hatta lrler. Diller dinamik bir yapya sahiptirler. Etkiye, etkilenmeye ve etkilemeyeaktrlar.Dillerinekonomikvesiyasgledeilgisivardr.Genelliklegltoplumlarn,etkiliveuzunsreli,hattabasknkltrleri,dolaysylaetkinvebasknbirdilleridebulunmaktadr.Bykskender'inimparatorlukyaptdnemde,neredeysednyannbiryarsndaYunanca'ykonumak,renmeye almak bir moda olmann tesinde bir zaruret halini almt. Bugn, ngilizce rneindegrldgibi.Bugnngilizce'ninmutlakegemenliininaltnda,ABDvengiltere'ninekonomik,askerve siyas gcnn yatt, bu gce srtn dayam tarihsel ve aktel bir kltr zerinde oturduu,kreselliini ve etkisini buradan ald da herkesin malumudur. Devletler, bir sre ierisinde de

kltrler,zamanierisindeuveyabunedendenetkisiniyitirir.Kltrlerinzayflayp,etkisiniyitirmesi,dillerin de zayflayp etkisizlemesine neden olmakta, bu durumdaki ansl diller ise, sadece doduutopraklara snarak orada yaamak zorunda kalmaktadrlar. Snlan topraklarn da, uzun sreli birigale maruz kalmas, o dillerin tarihe karabilme ihtimalini de gndeme getirmektedir. Amerikaktasndayaandgibi.Ancak,farklboyutlardadaolsa,etkisiniyitirmiveyaetkisiazalmkltrlerindillerininyansra,glkltrlerin dilleri de kendi ierisinde bir evrim geirmekte, kelimeler zaman ierisinde yeni anlamlarkazanmakta,yeninesillerdediliancak,kazandbuyenianlamlarylakullanabilmektedirler.Budaeski-yeni,dn-bugnatmasnortayakarmaktadr.Dnvebugn,Mslman toplumlarbusreciyaad,hl yayorlar. Bu anlamda dier toplumlar ve diller de Mslman toplumlardan ve Mslmanlarnkulland dillerden farkl bir durumda deildir. Hzl veya yava, her dil ve toplum benzer bir sreyaamaktadr.Bukonuyuokarpcbirekilde izahettii iinokskverilenbirrneiburada tekrarlamaktayararvar. Trkiye gndemini yllardr megul eden bart konusunun yetmi yllk bir srete naslalglanldn, kelimelerin nasl bir ierik ve anlam deiikliine uradnn ilgin bir rnei bu.Biimselolarakaynekildeyazlan"trban"kelimesinin1930'lu,1940'lyllardanasl,1980'li,1990lyllarda nasl alglanldn ortaya koyan bir rnek. "Trban" kelimesinin 1930'lardaki bir gazetede"Trban yaygnlayor" ifadesi ile 1990'lardaki bir gazetede "Trban yaygnlayor" ifadesini saltbiimsel benzerliinden dolay her iki cmleyi de bugnk (1990l ve 2000'li yllardaki) anlamylaanlamaya kalkarsak, nasl bir manzara ile karlarz? Sadece cmleleri yanl anlam, yanlyorumlamolmaklakalmaz,otuzyllk,krkyllkbirdnemide(yani1924-1950arasdnemi)yanlanlamveyanlanlatmoluruz.1930'luve1940'lyllardadasanki1990l2000'liyllardakigibibir"bartsorunu","trbansorunu"varmgibibiranlayakaplrz.in dorusu elbette byle deildir. Otuzlu yllarn sonlarna kadar, devletin ileri gelenlerinin,babakanlarnn,genelkurmaybakanlarnn,cumhurbakanlarnnelerininbugn,ogiysilerigiyenlerin,"gerici", "yobaz", "ad" gibi ifadelerle suland trden giysiler giydiini hatrlarsak, dildekideiim ile sosyal hayattaki deiim arasndaki paralellii de grm oluruz. Bugn o tr giysilerierisinde olanlarn, biraz istihza biraz korku ile amamutlak bir aalanma ilemuamele grmelerineahit oluyoruz; ama bir anlambilimci, bu olaylara ahit olmadan da bu aalamave istihzay "trban"kelimesiningeirdiievrimdendekolaylklaanlar.Buevrimiinceleyenbirisiumanzarailekarlar:Cumhuriyet ncesinden balayan Batllama srecinde kadnlar, yava yava kara araf brakarak,nce,bugnnartlarnda tesettrdenilecekkyafetlereynelmiler,yaniarafatarak,barts takpuzun elbiseler giymiler, arkasndan da trban takmamodas yani boyun ve kulaklar akta brakacakekilde ba balama modas yaygnlamaya balamtr. Daha sonra da balar tmyle alm,elbiseleringenilikleriveuzunluklararasndakioranksalmavedaralmakelimeleriyle ifadeedilmeyebalanmtr.Ksacas"trban"denilensaba,bugnvegemitebartsdenilengiysitrndenhemamahemdeilevasndanokfarklbiranlamvezelliesahiptir.Trban,salarvekulaklarrten,ancakboynuveboazaktabrakanbirsartmegeleneiydi.BusartmeekliodnemdedahaokBat lkelerinde, genellikle de zenginlerin ve toplumun ileri gelenlerin hanmlarnn, bir rt olmaktanokbiraksesuarolarakkullandklarbirsslenmeekliydi.O dnemde "trban yaygnlayor" cmlesi, kara araftan ba aklna doru bir sreci anlatan bircmleydi.Karaarafkaranlarnyaygnlatnanlatanbirhaberdi.1980'liyllardansonragndemegelmeyebalayan"trban"kelimesi ise,kapallktanaklagidiideil, tersine,baaklndanbartlmesine giden sreci, daha dorusu "Batllamadan uzaklap slm'a yaklamay" anlatr olmutu.

Yani"Trbanyaygnlayor"ibaresi,balarnrtenbayanlarnoaldnanlatmayamalyordu.Motamotayncmle,1930'lardatabantabanazt,birbirinintersiikiolguyuaklyor.Bu olgu zaman ierisinde kelimelerin nasl farkl anlamlarda kullanldn arpc bir ekilde gzlernneseriyor.BenzerbirdurumoksaydakiKur'ndeyimveterimiindeszkonusudur.Buanlamda,gnmzdeki kullanm asndan Kur'n terimlere baktmzda bunlarn bir ounun ilkkullanmlarndan farkl anlamlarda kullanldna ahit oluruz. Bir rnek vermek gerekirse; "fsk"kelimesi,klasikArapa'da,fkrmak,firaretmek,snrlarzorlayarakamak,isyanetmek,bakaldrmakanlamlarndakullanlrken;budeyimKur'n'nkavramlatrmasrecinde,kkanlamylabantlolarak,Allah'aveAllah'nayetlerinekarkmak,Allah'nemirlerindenfiraretmekanlamndainkarclarnbirsfat ve zellii olarak kullanlmtr. Ancak sonraki srete, bu kelime, "gnahkr Mslmanlar"tanmlayanbirterimolarakkullanlmayabalanmtr.Bu ekilde evrim geirip anlam kaymasna urayan yzlerce Kur'n terimini saymak mmkndr. BudurumKur'n' anlama noktasnda hangimanzara ile kar karya olduumuzu gzler nne sermekte,Kuran deyim ve terimlerin ilk anlamlamn, baka bir deyile Kur'n iindeki gerek anlamlarnnbilinmesinin ve bugnk anlamlaryla bir karlatrmasnn yaplmasnn nemini ve gerekliliini deortayakoymaktadr.Kur'nbugn1500yllkbirmetinolarakelimizdeduruyor.Bizonugereigibianlyormuuzveyabylebir sorumluluumuz hi olmam gibi bir vurdumduymazlk ve rahatlk ierisindeyiz. Kendini sorumluhisseden kiilerin nemli bir ksm da, Kur'n'n kelime ve deyiminde herhangi bir anlam kaymasyokmu, insanlar sanki onun kelimelerini ilk gnk anlamlarnda kullanyorlarm gibi bir tavrierisindeler.nkbununbyleolmadngsterenabaveiaretlerokadarazki...Oysabizhergnahitoluyoruzki,hemelimizdekimevcutmeallerdebudurumalabildiineyaygn,hemdesradaninsanlarveyaakademisyenlergnlkkonumalarndaveya ilmdiyenitelenenalmalarnda,Kur'ndeyimveterimleribugnkazandyenianlamlarylakullanmayadevamediyorlar.Budurumbirtahrifedeilsedemthibiranlamkaymasnaveanlambuharlamasnanedenolmaktadr.Budakendiiindebiroksorunudaortayakarmaktadr.Busorunlar,bugniinsosyal,kltrel,hattasiyasbtnboyutlarylayaanmaktadr.Buna ramen, Kur'n'n mesajyla, insanl aydnlatmaya devam etmesi, gndem oluturmas, inansninanmasn toplumun nemli bir kesimin ilgisini ekiyor olmas, bizim almalarmzdan bamsz birekildeortayakmaktadr.BudaKur'n'ngcnn,insandoasileolanilidllnn,btnlnnbiryansmasolsagerektir.AmabudurumMslmanlarnsorumluluunuazaltmadgibionlarilerindebulunduuskntldurumdandakurtarmamaktadr.Ksacas, bugn Kur'n'n nazil olmasnn zerinden ok zaman gemitir. Dilin hem kendisinde, hemkulland aralarnda byk deiikliklermeydana gelmitir.Ayrca bugn, neKur'n'n indii toplumvardr,nedeoortammevcuttur. nsanolununbazortak sorunlardevametmeklebirlikteyenibir oksorundaortayakm,bugnnmuhatab,busorunlarladakarkaryakalmtr.Dolaysylabugnnmuhatab,bugnbilmekdurumundaolduugibigemiidebilmekdurumundadr.Buonaartbirykdegetirebilir.Obunubirskntvearlkolarakdagrebilir.AncakbusadeceKur'nmetniileilgilibirdurumdeildir.Aratrlacakhermetiniingeerlidir.BunedenleKur'n'anlamakisteyenbirkiinin,Kur'n'nindiidnemdekisorunlardanhaberdarolmasve o sorunlarn nasl zldn bilmesi gerekir. Bu gerekirlik, bugnk sorunlar nasl zeceikonusunda kendisine bir fikir de verebilir. Bu durum, ilk bakta, gnmz Kur'n muhatabnnsorumluluunuarttrd, srtnaekstrabirykyklediigibibirgrntdeortayakoyabilir; ancak,buykgibigrnendurum,aslndaonabirdestekveyardmolarakdaalglanabilir.nk, deyim ve terimlerin indii dnemdeki servenini grmesi, bir ok sorunun nasl zldn

grmesine de imkan verir. Bylece, nceki sorunlarn zm metotlarna sahip olmak, yeni sorunlarkarsnda daha donanml olarak yeni zm metotlar retme imkann da arttrr. Ufkunun ve bilgidaarcnn genilemesine neden olur.Gemi ile gelecek arasndaki kprleri fark ederek veya yenikprler oluturarak, benzer sorunlarn, benzer yntemlerle zlebildiini grm, gstermi ve buyntemlerdekibirbirinegeililiivesrekliliinidefarketmiolur.Yani,enbasitindenKur'nterimlerizerinealmannbylebirartsdavar.Bugn, Kur'n'n indii corafyadaki, rnein, Mekke ve Medine'deki insanlar Arapa konuuyorolmalarna, ekilsel ve biimsel olarakKur'n'n kulland kelime ve deyimleri kullanyor olmalarnaramen,Kur'n' anlamada en az bizim kadar sknt ekiyorlar. En az bizim kadar diyoruz; nk bizKur'n'nindiilisanbilmediimizibiliyoruz.Oysaonlar,gnmzArapa'snbildikleriiin,Kur'n'nindii dnemdeki Arapa'y da bildiklerini sanyorlar. Bu sanma, onlar bir yanlgya srklyor veKur'n deyim ve terimleri iinde bulunduklar ortamn anlamlaryla yorumlayarak, gerek anlamnnbuharlamasnanedenoluyorlar.Bunedenleolsagerektirki,tefsirlerenokAraplisanylakalemealnyor.Kur'ndeyimveterimlerleilgilialmalarenfazlaArapa'davar.ElbetteilktefsirlerveilklgatalmalarArapaileyaplm.nk,budilibilinliolarakkullananlarveKur'n'ntemelzelliklerinevakfolanlar,zellikleterimvedeyimlerin kendi alarndaki anlamlaryla ilk muhataplar dnemindeki anlam farklln daha iyigryorlar. nk onlar da gryor ve biliyorlar ki, o kelimeler, biimsel olarak varlklarn aynensrdrselerdeanlamolarakokfarklkelimelerednmdurumdadrlar.BugnArab'veArapolmayaniletmMslmanlarn,hattatminsanlarngnmzdekullandklardililemilad610'larnArapasiarasndabykfarklarvardr.Yaniuankelimevedeyimlereyklediklerianlamlar ile, biimsel olarak ayn kelime de olsaKur'n'n indii dnemdeki kelimelerin anlamlarnnolduka deitii, ilgili herkesin bildii bir gerektir. Bunu sadece Kur'n metinleri iin deil, hadismetinlerive ilkdnemiirleri iinde szkonusuedebiliriz.Onun iinbukitaplarn srekliyorumlaryaplmakta,haiyeleriyazlmaktadr.Ksacashangidnemeynelirsenizynelin,odneminkavramlarkendiortamierisindebiranlamasahipolmaktadr.Sizonuoortamdansoyutladmzda,oanlamndanda soyutlam olursunuz. Bu baz metinler iin ok byk sorunlar oluturmasa da, inancn temelinioluturan ilahmetinler iinen temelvenemlisorunuoluturmaktadr.Kur'n iindebylebirsorun,hem de gecikmi ve kemiklemi olarak zlmek zere karmzda durmaktadr. Her dnemde,sorumluluunun bilincinde olan bir ok insan bu konuda gleri orannca aba sarf ermi ve bizimnmzeyolumuzuaydnlatmasiinoalmalarnyerletirmilerdir.MerhumElmallM.HamdiYazrdabukahsiyetlerdenbirisidir.Ancakeserininyazlmasnnzerindenaltmbeylayaknbirzamangemitir,zamannypratclvedilindinamizmionunalmalarndaetkisiiinealmtr.Ancak, hayat devam ediyor ve Kur'n hl elimizdedir ve biz Mslmanlar olarak onu anlamak veuygulamaklaykmlyz.Buiinbiryn,stelikbasitynnemliynise;Kur'n'nnurunusamaya,insanlar karanlklardan aydnla karmaya, insanlara hidayet, rahmet ve ifa olmayadevamettiidir.Ancak insanolunun ltfedipbumesajlarakulakvermesiveonuanlamak iingerekliolandonanmlarasahip olmas gerekmektedir. Ne yazk ki gnmz insanna nedense bu ok ar gelmektedir. Oysa bugereklilik, sadeceKur'n iingerekliolanbir eydeildir.Birkayzsenenceki,edeb,hukukveyatoplumsalbirmetnizmekveanlamakiindeayneylergerekmektedir.Gerekli olan eyler de sanld kadar zor ve karmak deildir. nsanolunun neleri baardnabakldndaburadadilegetirileneyleribaarmasnnoksradanbireyolduunusyleyebiliriz.Ki,yledir de: nk anlambilimle vemetin tahlilleri ile ilgili almalara baktmzda bugn iin bununolduka kolaylatn syleyebiliriz. Bunun en basit yolu da ilgili metindeki deyim ve terimlerinanlalmasnnsalanmasdr.

fadeettiimizgibibu,sadeceKur'nayetleriyleilgilibirdurumveyagereklilikdeildir.Bubtnyazlveszlmetinlerhattabtndillerdekikonumalariindeszkonusudur.Dili,dilyapanveonugeleceknesillere aktaran asl e de bu deyim ve terimlerdir. Bir dilin deimesi, yeni bir dile ve kimliednmesi veya ortadan kalkma/kaldrlmas, deyim ve terimlerin yaad serven ile yakndanilgilidir. Bir dilin bozulmasnn, baka bir dile dnmesinin, szcklerin anlam kaymalarna uraypdeimesinin temelinde deyim ve terimlerin yaad bu serven yatmaktadr. Bu olgu yalnzca dilintahribatyla sonulanmaz elbette. Ayn zamanda o dili konuan toplumun da benzer bir tahribat veyadeiim/asimilasyon yaamasyla sonulanr. Deiim hangi ynde olursa olsun byle bir deiim enbasitiylebirtarihbilincininkaybolmasilesonulanr.Birdilinveyatoplumunayaktadurabilmesinintemeldireklerindenbirisinindildekibudeyimveterimlerolduu ortadadr. Ayn ey bizim kltrmzn veya kimliimizin temelini oluturan veya oluturmasgerekenKur'niindeszkonusudur.Kur'n,sslklflarn-tabulatrlanvedokunulmazhalegetirilmikonumundan syrlp- yaammzn temel itici gc haline dnmesi gerekiyorsa onun okunmas,anlalarakokunmas,bireyinvetoplumunhayatnnmerkezibirnoktasnayerletirilmesigerekmektedir.teozamandakarmzatemelsorunolarakdeyimveterimlerindoruolarakanlalmaskmaktadr.Kur'nayetlerinindoruanlalmasnntemelindeKur'ndeyimveterimleridoruanlamakyatmaktadr.Bu deyim ve terimlere indii dnemdeki anlamlarndan farkl anlamlar yklendiinde ilgili ayetlerinanlamlar ve hedefleri de deimi olur. nk, ayetlerin anlam ve hedeflerinin zerine oturduu anaiskelet,ilgiliterimvedeyimlerdir.Kur'n ile ilgili olarak dndmzde, en azndan Trke'de, deyim ve terimlerle ilgili bir kaynakskntsnn ekildii, siyas, mezhebi ve ideolojik etkileim ve etkilenmeden bamsz bir almannolmadgrlmektedir.uanTrke'dekimevcutbazszlklerbuihtiyackarlamaktanokuzaktr.OysaMslmankltrtarihinebakldndabukonudabolcamalzemebulunduu,ancakbunlarnbilimselmetotlarla okuyucunun istifadesine sunulmad grlmektedir. Trke'de ise byle bir almannbilimsel olmayan da yoktur. Osmanl'nn son dnemlerinde yaplm baz almalar ise, bazktphanelerin tozlu raflarnda rmeye terk edilmitir.Ancakbaz tefsirlerdebudeyimve terimlerleilgiliblkprkbazaklamalararastlanmakta,birnebzedeolsaokuyucularnaydnlatmaktadrlar.Buaklamalardabirtefsirtekniiiindesunulduundan,okzamanokuyucunungzndenkamaktaveyaokuyucu onlarca ciltlik tefsiri batan sona okuyarak bu deyim ve terimlere ulamalar mmknolmamaktadr.Ksacasbuclzklardatefsirlerinkalnciltleriarasndakaybolupgitmektedir.Ancakbutralmalarnherzamanbir istisnasolabilmektedir.ElmallM.HamdYazrdabuistisnalardanbirisidir.O, okuyucularn bu ynde aydnlatan, onlara deyim ve terimlerin tm serveni ile ilgili zaman zamanoldukadoyurucubilgilerverenendermfessirlerdenbirisidir.Kymetlieseri,HakDiniKur'nDiliadltefsiri de bu tr tefsirlerin banda gelmektedir. Ancak, yapt almann bir tefsir olmas, bir tefsirmetodu ve ihtiyacna uygun olarak, o metodun izin verdii ller iersinde kelime ve deyimlerinaklamalarna girilmi, bu aklamalar bir lgat ve ansiklopedi almas olarak dnlmediinden,farklyerlerdeoyerdekiihtiyaoranndailgilikelimelerleilgilibilgiverilmi,budabirkelimeileilgilibirokyerde farklvebenzeraklamalarnyaplmasnanedenolmutur.Birdilveanlambilimabasierisindeolanokuyucubualmalardangereigibiyararlanamamtr.Bunabirdezamanneskiticilii,dilindinamizmivedeiimiberaberindegetirmesideeklenince,zelliklegnmzokuyucusununistifade

ansoldukaazalmtr.[1]

Anlambilim(Semantik)eKsaBirBak

nsanolununzihnindeeitlidilkonularvedorudandoruyadildenenbylvarlklailgilisorunlarn

belirmesinin,insannkorunanbiryaratkdurumunageliikadareskiolduusylenebilir.[2]

Ancakkonularzerindeokeskidenberidurulduuhaldebubilimin,dorudandoruyaanlamynneeinilen bir bilim dal olarak ortaya kmasAlman dilcisiK.Reisig'le olmutur.Reisig (1826/1827)yllarnda Latin dil bilimi zerine derslerini hazrlarken, Yunan anlam kelimesinden trettii"semasiologie" adyla bir anabilim dal kurmutur. Fakat onun bir dilbilgisi dal olarak dndanabilimin temelleri, 70 yl kadar sonra, Fransa'da M. Breal tarafndan salamlatrlmtr. Essaide,

Semantique adl nl eserinde[3]

, bugn de ele alnan ana bilim konularn baaryla incelendiini venemlibirtakmilkelerkoyduunugryoruz.Buradahemenbelirtilmesigerekennokta,EskiYunan'danBreal'e, Breal den sonra da aa yukar gnmze kadar anlam biliminin en ok anlam deimeleri

zerindedurmuolduudur.[4]

Kelimelerin, zaman ierisindekazandklar anlamlar inceleyenbilimdalna "semantik" ad verilir.Bukelime Yunanca, "semantikostan" kknden gelir ve manal, manidar, gizli anlam olan demektir.ngilizce'deise"significant"anlamnagelir.Significantisemanidar,anlamtayan,manal,nemli,mhim

demektir.[5]

Yunanca'da"semainein"isegstermek,manavermek,kasdetmek,ynelmekmanalarnagelir.[6]

Trkemizde ise, kelimelerin manalaryla ilgilenen bu dala, dilbiligisi dal, yani anlambilimi ad

verilir.[7]

Btn bunlar gsteriyor ki "semantik", kelimelerin anlamlarn, tarih gelimelerini, kelimelerinkullanllarn, yaplarn ve onlarn insan dncesiyle ve davranlaryla ilgili olan ilikilerini

inceleyenbilimdir.[8]

Semantik,insanahasbirolguveilimdalolduununtesindeo,insaninsanyapanve onun ilim ve bilgi retmesini salayan bir bilimdir. Dier bir ifade ile dildir. Dil ile dnce vebunlarn arasndaki balanty, ilmin, dncenin gelimesine gre dilin gelitii ve dilin gelimiolmasnn,dnceningelimesine imknhazrladbirgerektir. te"semantik"bu ilimleri inceleyen

dilin,ilmiyleurar.[9]

Halbuki bugn, semantik adan dnyann eitli dilleri ile ilgili yaplan almalar, anlam bilimiynnden bu dillere verilen nemi gstermektedir denebilir. Olaya bu adan bakldunda mukaddeskitabmzKur'nzerindeyaplabilecekbutralmalarnnemikendiliindenortayakacaktr.nk,Kur'n'n dnya gr ve kavramlar dnyasndaki kelime hazinesinin aydnlatlabilmesi iin, bu nevialmalaraokaihtiyaduyulmaktadr.Kur'n'ndilebakasveonayervermesidilin,kullaYaratcarasndabiriletiimaracolmasndankaynaklanmaktadr. Dolaysyla halkn dilinde kullanlan bir kelime Kur'n asndan mesajniletilmesinde birer ara vazifesi grmesi asndan e deerlidir. Kur'n'da bir ura alan olabilecek

ldeyabanckkenlikelimelerinvarlbupragmatiktavrnbirsonucuolarakdeerlendirilebilir.[10]

Allah (cc), her millete, kendilerine gnderdii peygamberlerin diliyle hitap etmitir. "(Allah 'n

emirlerini)onlara iyiceaklasndiyeherpeygamberiyalnzkendikavminindiliylegnderdik."[11]

buyurarakbunoktayadikkatekmitir.DolaysylaKur'nda,ArapkavminekendidilleriyleyaniArapaolarakgnderilmitir.

"AnlayasnzdiyebizOnuArapabirKur'nolarakindirdik."[12]

.BuitibarlaKur'n,610ile632yllararasnda,MekkeveMedine'dekullanlandilileifadeedilmitir.DolaysylaKur'n'dakibilgilerdeodneminkelimelerivekavramlarylaAraptoplumunasunulmutur.Binaenaleyh,Kur'n'iyianlamakiin,tenzilncesidnemeaitkelimevekavramlarn,odnemdehangianlamlarda kullanldnn ok iyi bilinmesi ve tenzil dnemindeki anlamlaryla karlatrlarak,manadeiikliklerini tespitedilmesindezorunlulukbulunmaktadr.nkKur'n'dayeralanbtnkavramlar,nzuldnemineveodneminncesineaittir.Busebepledirki,gnmzde-isterlkemizdeisterseArap

lkelerindeolsun-semantikalmalarabyknemverilmektedir.[13]

Bir ksm kelimlere yklenen yeni anlamlar gsteriyor ki, Kur'n, chiliye anlay ve yaamndanhareketle bu kavramlara yaklam ve onlara yenimanalar yklemitir.Dier bir ifade ile o dnemde

yaayanAraplarndnyayabakvedncebiimikavramlaradayansmtr.[14]

nkkelimeler,bir

dilinyaptalardr.Dilde,dnceninkendiniidrkettiiiklim,yeeripboyatttopraktr.[15]

ArapabirkitapolanKur'n,kendindenncechiliyeandaszlklerdebelirtilenanlamlardakullanlancanl

kelimelerdenbirksmnayepyenimanalarkazandrmtr.[16]

Kur'nmetniniiyianlamakveonuiyitefsiredebilmekiin,onunvakobylerisini,odnemdekidurumunu

ve dili kendisinden bamsz dnemeyeceimiz sosyo-kltrel yapy iyi bilme gerei[17]

, ayrcabunlarKur'nkonteksi ierisindeiyideerlendirmezorunluluuvardr.phesizKur'n-Kerim,Arapnesiredebiyatnnebedbiraheseriolup,stilveslpbakmndantaklitedilemezbirstnlktedir.BubakmdanKur'n,yalnzmukaddesbirdinkitabolarakkalmamtr.Muhtelif sahalardaolduugibibumukaddeskitabnArapdilizerindekitesirioldukabyktr.Kur'n'nnzlyleArapdiliokgelimitir.ByleolduuhaldeAraplarn,zamanla"fasihArapa"danuzaklamalarneticesinde,Arapa'nnasaletinevesaflnaglgedrdklerinisyleyebiliriz.Kur'n,Arapa olarak inmeseydi belki de bugn, yeryznde fasih Arapann varlndan sz edilemezdi.yleyse Kur'n, Arapa'nn sonsuza dek, baki kalmasn tekeffl etmitir diyebiliriz. Dier taraftanKur'n,bykldeArap lehelerini tekbir leheetrafnda toplamaydabaarmvedildebirlikveberaberliisalamtr.teyandanKurnnArapdilizerineindirilmesiAraptoplumlarngelitirmi,onlarnarasndakimillbalar kuvvetlendirmitir. Zira slm'dan nceki Araplar gebe bir hayat srdrmekte ve gittikleriyerlerde zamanla asimile olup gerek kimliklerini kaybetmekte idiler. Ayrca Kuran, Arap slmkltrnn ilk kayna olmas hasebiyle, slm' kabul eden ve ona inanan dier toplumlarda Arap

kltrnngelimesiniveyaylmasndasalamtr.[18]

Kur'n'n, Arap diline neler kazandrdn anlayabilmek iin kelimelerin zaman ierisinde gsterdiideiikliklerigznndebulundurmamzngerekliolduubilinenbirgerektir.nkcanlbirorganizmaolarak kabul edilen dil, muhtelif sebeplerin yol at birtakm dil olaylar neticesinde anlam

deimelerinemaruzkalabilmektedir.[19]

Buitibarladilleradetacanllargibidirdenebilir;doar,geliirfakat sahip klmad takdirde yok olur gider. Ancak, kavramlarn deimesinde psikolojik vesosyolojikunsurlarndaetkin roloynadnunutmamakgerekir.nkherdil,ontolojik ilhkaynaadayansa da, dilin gelimesi, kelimelerin kullanlmas (dilin sentaks ve semantii), terimlerin vekavramlarnolumas,odilikullanantoplumabalolmaktadr.Yanidiliekillendiren,gelitiren,dileaitbaz kelimeleri ldren veya baz kelimelere canllk veren, anlam sapmalarn veya deiikliklerini

salayan,neticedetoplumunkendisidir.Buynyleherdil,canlbirorganizmagibidirvezamaniinde

gelimeyeveyalmeyemsaitbiryapdadr.[20]

Kur'n,Arap dilini hemkelimedizisi bakmndan zenginletirmi, hemde ona yeni stlahlar ve edebifadeler katarak kullanm sahasn geniletmi ve bylelikle de onu gelitirmitir. Ayn zamanda bustlahlarla da baz yanl mefhumlar ve inanlar ortadan kaldrmtr. rnein "melek" kelimesi...Melek, chiliye Araplarnda biliniyor ve kutsal kabul edilerek onlara taplyordu. Kur'n, onlarn

meleklere"dii"varlklardediklerindenbahseder.[21]

DahasonradagrleceigibichiliArapinancnagremelek,birparatanrniteliinde,yadacin'instnde, hatta taplmaya lyk, gzle grlmez ruhsal varlklard. Fakat, tabiat st varlklarsnflamasndameleinyeribelirlenmemiti.Bazenmelek, tanr ile insanlararasndabirefaatiyadaaracidi.Amaouzamantapnmaobjesiolarakkabuledilirdi.slmiyet,bualandaAraplarninancnaokbykdeiikliklergetirdi.Tamamiylebirhayalvezandanibaretolanbugibiinanlarortadansilipatarak, onlar gereki olan bir dnce sistemiyle tantrd. Ve meleklerin varlklar snflamasnda

konumlarnbelirledi.Bundandahanemlisiisemeleklerintanrolmadklarnaklad.[22]

Artkonlar,

insanlargibiAllah'aibadetedenbirerruhanvarlklarsnfnagirdiler.[23]

Btnbunlar,chiliyedevrikalntlarn ve dnya grn kknden deitiren, slmretisinin, inan ve deerlerle uyguladevrenseldzenlemeninkkbirparasndanbakabireydeildir.Kur'n'dakullanlankelimelerin aslmanalar tmdendeimemitir.Deien, genel pln, genel sistemidi. Kurulan bu yeni sistemin yap talar olarak her kelime, yeni mevkisini buldu. Daha nce desylediimizgibi"melek"kelimesiyineeskimanasnageliyordu.Ancak,kelime,yenisistemdekiyerine

nakledilincederinsemantikbirdeiimeurad.[24]

Dil bilginleri ve tefsir yorumcular, baz kelimelerin Kur'n'n nzulnden nce chiliye iirindeKur'n'da kullanldmanalardan farkl kullanldklarn sezerek, kelimelerin lgatmanalaryla stlahmanalarnnarasnayrp;bulgatmanas,udaslmmanaseklindeizahetmeyealmlardr.bnFris,es-Shibadlkitabndabudeimevegelimeyiyleaklar:"Araplar,chiliyednemindebabalarnn dinleri ve adetleri zereydiler. Allah, slm gnderince bunlarn birok din ve rfidurumlarn deitirdii gibi, dilde de baz lafzlar, belirli artlar ve kurallar dorultusunda, ekmanalarladeiikkullanmsahalarnagtrmtr.Yineayneserindeo,bukonudabirkarnekvererekslm'n bunlara kazandrd ilave manalardan bahseder. Mesel; "Hac kelimesinin, Araplarda

kasdetmek manasna geldii biliniyordu. Ancak slm, buna eitli artlar ve semboller ekledi."[25]

demektedir.AslndaKur'n'daherArapakelimeninnormalstandartmanasvardrdenebilir.Ancak,Allah,Arapaolan ilh vahyinde, bunlarn bazlarn, kendisi tarafndan tayin edilen zel ve normal kullanmnndnda manalara aktarmtr. Baka bir deyimle syleyecek olursak, vahiyde kullanlan Arapa

kelimelerin bazlar, tanm Allah tarafndan yaplan teknik bir manaya kavumutur.[26]

Daha nceszn ettiimiz aratrmaclar, Kur'n'n kulland bu yeni kelimelere, slm stlahlar adnvermilerdir.Nitekimel-Muzhirdeyledenir:"ChiliyelafzKur'ndakullanlmvepeygamberliktenncekidnemeadolmutur.Mnafkismiise;slmbirisimolupbugnkmanasylachiliyedneminde

bilinmemitir."[27]

Bizbudeimevegelimeye,bumtevazialmamzdabizzatahidolduumuzusyleyebiliriz.Mesel,

"salt" kelimesini ele alalm. Chiliye dneminde, mutlak du'a manasnda kullanldn, o dnemairlerininbeyitlerindenrenmekteyiz.Nitkimel-A'yledemektedir:"(arap), onu kp iinde rzgra kar koydu, sonra kpne iyilikler diledi ve Tanrdan yardm

istedi.[28]

Yine chiliye dneminde "salt" kelimesi Kur'n'daki "salt" dncesine yakn bir manada dakullanlmtr.Antarab.eddddabukelimeyikullanarakyleder:"O,yeryzndeimmolduuhaldebtnyeryzkrallardnyannhertarafndanyzlerinionaevirirler.[29]slm'da ise bukelime, "dua"manasnnyanndaperiyodik aralklarla eda edilen, dilimizdeki "namaz"kelimesiniifadeederolmutur.Hiphesiz,Kur'n'dakiterimlerisnrlamakveonlarnstlaholupolmadntespitetmekkolaybiriolmasagerek.nkbununiinKur'n'birkadefaokumakvestlahadverebileceimizterimlerihangiesasa gre karmak ve pratik sahada ne kadar kabul edilebilir olduunu da tespit etmek gerekir.Kur'n'dabirokkelimelervardrki,bunlarbirereveyeoturtturmaksonderecegtr.Mesel,hayr,er, sultn, ull, rics, hubs ve zina gibi. Bu kelimelerin anlamlar insanlar tarafndan birbirine yaknmanalarlaanlalabilirekildekullanlrveherhangibiranlamfarkdadomaz.Busebeptenalmamzabu gibi kelimeleri almadk. Biz, kelimeleri ele alrken, genelde bir lgat manasnn, bir de slmmanasnn olmasna dikkat ettik. Dier bir ifade ile almamz bir semantik almadr. Semantikalma; dilin anahtar olan kelimeler zerinde tarih bir almadr. Bu alma yalnz konuma aletiolarak deil, daha nemlisi, kendilerini kuatan dnya hakkndaki anlay ve dncelerin de aletidir.Yaniodilikullananhalkn,dnyayvehayatnaslkavradnanlamakiinyaplr.Busuretlesemantik;birmilletintarihininuveyabunemlidevresindekidnyagrnn,mahiyetiveyapshakkndabiraratrmadr.Bylebiralmaomilleti,kendidilindekianahtarterimleriierisinde

ifadeettiikltreldncelerin,metedolojikanalizivastasylayaplr.[30]

Kur'n'da baz kelimeler de vardr ki; her toplumda bu kelimelerin manasn, anlam fark domadanbulmakmmkndr.Mesela,zevc(evlenme),talak(boama),mirasvevasiyetgibi.Bugibikelimeleride aratrmamzn dnda tuttuk. Ve yine Kur'n'da baz kelimeler, Kur'n'n ilk nzul esnasndakullanlmvehkmrenilincestlaholmazelliinikaybetmitir.NitekimAraplar,hanmlarna"senbana anamn srt gibisin" szn sarf ettiklerinde onlar bouyorlard. Kur'n da bu kelimeyi

kullanm[31]

, ancak kelimenin aslnda bir deiiklik yapmadan, onun sadece hkmn deitirmitir.

Yaniziharyoluylaboamaykaldrm,herzharsznkullanankiiyekeffretiartkomutur.[32]

NeticeolarakKur'n'ndnyagrnnteekklndehayatroloynayanbtnanahtarterimler,Kur'n'dayeni anlam kazanrlar, denebilir. Bu terimlerin hemen hepsi slm'dan nceki zamanlarda u veya buekilde kullanlmakta idi. slm vahyi bunlar kullanmaya balaynca, kelimelerin kendilerinde deil,kullanldklar alanlarda, Mekkeli mriklere hi duymadklar bilmedikleri manalar getirdi. Bundandolaymriklercekabuledilmezgrnd.Bukelimelermild7.asrdakullanlmaktaidi,yalnzbunlardeiikkavramsistemlerineaitidiler.slm,bunlarbirarayagetirip,ozamanadekbilinmeyenyepyeni

birkavramebekesindebirletirdi.[33]

Kur'an'daDeyimlerVeKur'an'nAnlalmasndakiRol

Trkiye'deki Kur'an aratrmalarna gz atldnda deyimlerle ilgili almalarn eksiklii, hatta yokdenecekkadarazolduuhemenfarkedilmektedir.Gerekte'lifvegereksetercmetarzndakialmalarndahaokTefsirusul,Kur'an tarihi,Kur'an'dakibirkavramnaratrlmasveyaKur'an'nherhangibirkonuyayaklamnoktalarndayounlatbirgerektir.Kur'an'ntercmesiileilgilialmalarda,sonyllarda farkedilirbircanlanmagrlmesine ramen,deyimlerle ilgilibirkasayfalkdeinilerdndaherhangi bir somut veriye rastlamak mmkn deildir. Kanaatimizce bu ilgisizliin sebebi, "deyim"inniteliine ve nemine gerekli ihtimamn gsterilmemesi ve nihayetinde de deyimlerin, Kur'anaratrmaclarnn gndeminden uzak kalmasdr. Oysa ki konuya eilindiinde, deyimlerin Kur'an'nanlalmas asndan, ne kadar nemli olduu ve Trke Kur'an evirilerindeki bir ksm hatann daaslndadeyimlerindoruveyerindetercmeedilememesindenkaynaklandgrlecektir.Sonderecemhimvenetameliolanbylebirkonuyuaratrmaktakiamacmz;Kur'an'davarolduununesrdmzveevirilerdepekdikkatealnmadngrdmzdeyimlerdenkaynaklanantercmehatalarnaiaretetmek,bunlarsomutrneklerleizahetmek,konuyladorudanilgiliyanllklarnasgaridzeyeinmesinekatkdabulunmakveennemlisi"deyimolgusu"nuKur'an'laharneirolanahsiyetleringndeminetamaktr.

AbdulcelilBilginAnkara,1998[34]

A-MetodKur'an'n,zellikletercmeyoluylaanlalmakdurumundaolduucorafyalarninsanlarnniin,mecaziifadelerin anlalmasnda nemli problemlerle karlald bilinmektedir. Zira mecazi ifadeler, birolayn veya durumun gerek anlamndan uzak kelime veya kelime gruplaryla yanstlmas ilevinigrrler. Yani, bu ifadelerde kullanlan dil daha ok sembolik bir zellik gstermektedir. fadelerinsembollerle anlatldmetinlerin, ikinci bir dile, anlamkaybnauramadan, tercmeedilmesi oldukazordur. Bu zorluun byk oranda bertaraf edilebilmesi iin tercme iini stlenen ahslarn, hemtercmeettiimetnindilinihemdekendidiliniok iyibilmesivekullanmasgerekir.zellikleher ikidildedekullanlanmecaziifadelere/deyimlere,ataszlerineveterimleretamanlamylavakfolmal,butr ifadelerin kesitii ve ayrt noktalarn knhne muttali olabilmeli ve nihayetinde dilin btnnanslarnanfuzedebilmelidirler.Ancakbugibidonanmlarlagerekletirilentercmelerinshhatindenvegvenilirliindenbahsedilebilir.Bizi deyimlerle ilgili byle bir almaya ynlendiren ana saik, Kur'an meallerinde grdmz buyndeki eksikliklerdir. yle ki bu eksiklikler, yanllklar sorgulanmad iin, bugn artk birerdoruymugibitelakkiedilmektevemuhataplartarafndanherhangibireletiriyetabitutulmaksznilahhakikatler olarak kabul edilmektedirler.Mesela "odun hamal", "bamn sa tututu", "kemik gevedibende", "kazklar sahibi", "kulak hrszl", "kulaklar zerine arlk vurduk" gibi ifade tarzlarnn,Trke konuan bir insann zihninde oluturduu anlam ile bunlarn orijinallerinin ulatrmak istediianlamnrttnsylemekmmkndeildir.FakatTrkemeallerdeyeralanbu tr ifadelerhernehikmetse,srfKur'an'ntercmesiolduuiinolsagerek,yanlolabilmeihtimalikabuledilmeyengenelgeer dorular olarak alglanmaktadr. Oysa gerek yukarda sraladmz ve gerekse tezimize dahilettiimizbutrdentercmelerindoruolduunukabuletmekbiryana,anlamlifadelerolduunusylemekbilezordur.BuvebenzerideyimselifadelerinanlalabilmesiiinkadimArapkltrveliteratrndekianlamlarnavetarihiarkaplannaulamakgerekiyor.Bylebiralmayapldzamanodunhamaldiyetercme

edilen Hammalete'l-hatab[35]

n iren sylentilerin taycs kadn, "dedikodu yapan kadn;

bamnsatututueklindetercmeedilenVeteelerre'sueyben[36]

insalarmaard;kemik

gevedibendeeklindetercmeedilenVehene'l-azmuminni[37]

nin"yalandm;kazklarsahibi

olaraktercmeedilenZ'l-evtad[38]

inpayidarmlksahibi,sarslmaz:birsaltanatsahibi;"kulak

hrszleklindetercmeedilenisterekessem'e[39]

nin"gizligizlidinlemek,kulakmisafirlii;

"kulaklarzerinearlkvurdukdiyetercmeedilenDarabnaalaazanihim.[40]

in"onlaruyuttuk,arbiruykuyadaldrdkanlamlarnageldiigrlecektir.MeseleyidahaiyiaklayabilmekiinTrkebirdeyiminArapa'yaevirisinideneyebiliriz:Trke'de;gnlvermi,akolmu, tutulmubirinindurumunuanlatmak iinzlbir ekildeAbayyaktyakmdeyiminikullanrz.BudeyimiTrke'denArapa'yatercmeedenbiri,eerbununTrkkltrvegeleneindekianlamnbilmiyorsa,muhtemelenHareke'l-'abaeklindeliteralolaraktercmeedecek, fakat bu tercme hibir ekilde Abay yakmak ifadesinin mesajn/zn yanstamayacaktr.ZiraHareke'l-'abaeklindekiArapa ibare,Arab'nzihnindesomutanlamdakibirabayakmaolayncanlandracaktr.EermtercimAbayyakmak ibaresinindeyimolduunuveTrkekonuanbir insan iinneanlamageldiini biliyorsa o zamanmezkur ibareyimuhtemelen eefe/eife veya 'Aike eklinde tercmeedecekvebunubirArabiindeanlamlbiribarehalinegetirecektirkidorusudabyledir.almamzsresince yz' akn deyim tesbit etmekle beraber bunlarn tamamn incelemeye almadk. nk,bunlarnbirksmtekrar,birksmvaryanteklindeydi.Dorutercmeedildiinekanaatgetirdiimizbazdeyimleridekezaalmamzadahiletmedik.BudurumdaBirinciBlmdedilolgusuzerinde,zlbir ekilde, durduk. Ardndan deyim konusuna geerek bunlarn dil iindeki yeri ve dier mecazgruplaryla ilikisi, benzer ve farkl ynleri zerinde altk. Deyimlerle daha yakn bir iliki iindeolmalarhasebiyleataszleriveterimlerenispetenayrntlbirekildeeilmeihtiyacduyduk;benzervefarkl ynlerini rneklerle ortaya koymaya altk. Bunlardan sonra zihnimizde belirginleen deyimtanmna uygun bulduumuz ibareleri Kur'an' batan sona defalarca okuyarak aykladk. Aykladmzibarelerinsalamasnyapmakiindebunlarnartkbirerklasikhalinegelmieserlerdekikarlklarnabaktk ve yeri geldike konuya hakim olduunu bildiimiz zatlarla meseleleri tarttk. Bu faaliyetlerneticesindedeyimolduukanaatiniuyandranibarelerialmamzadahilettik.kinci Bolm'de zerinde altmz deyimlerin hangi anlamda kullanldn gstermek iin mutebertefsir ve szlklerden alntlarda bulunduk. Alntlardan sonra alimlerin sz konusu deyimlerle ilgiligrlerinizetledik.Bundansonrakiaamadaisemercekaltnaaldmz16(onalt)mealdezerindedurduumuz deyimin karlklarn kronolojik olarak sraladk. Bu noktada alntlar mmkn mertebealmamzntemelinitekiledenibarelerindnatarmamayazengsterdik.Meallerden yaptmz alntlarla beraber deyimlerin anlamlaryla ilgili tercmelerin doruluu veyayanll belirginleiyordu. Zira tefsir ve lgat kitaplarndan yaplan alntlarla meallerden yaplanalntlarnkarlatrlmas sonucunda,meallerdekidoruveyayanl tercmeleri tespitetmekartkzorolmuyordu. Ancak yine de biz, kaynak eserleri baz alarak mtercimlerden isabet edenleri ve hataltercme yapanlar tasnif edip kendi admza da baz deerlendirmelerde bulunduk. Sz konusudeerlendirmelerin akabinde, deyim iin bazen kendi kanaatimizi bazen de herhangi bir mterciminkanaatiniyanstankarlknerilerinidilegetirdik.Sonolarakdanerdiimizkarlklarnbazenbirinibazendedaha fazlasn ayet zerindeuygulamaydenedik.Buesnadaksaolan ayetlerin tmnmetinolarak almamza dahil ederken uzun olan ayetlerin merammz ifade edecek yeterlilikte olduunudndmz ksmlarn naklettik. zerinde altmz deyim, eer ayetin tmn ihtiva ediyorsa

bununlailgiliolaraksadecekarlknerileriniyazmaklayetinipayrcarnekzerindeuygulamagereiduymadk.unudazelliklebelirtmeliyizkinaklettiimizayetmeallerinindeyimselunsurlardndakiksmlarnn tercmelerine mdahale etmedik. Bu noktada daha ok Elmal, Yavuz ve Esed'intercmelerinemracaatettik.Deyimlerinsralannise,ilkkelimeninkkharfleriniesasalarakyaptk.

almamztezinzeti,sonuvebibliyografyablmleriylesonulandrdk.[41]

B-almadaKullanlanKaynaklar

Tezimizdekaynakolarakkullandmzeserleridrtgruptatoplayabiliriz:[42]

1.Mealleralmamzakaynaklktekiledenmealleriikianakriteregretayinettika) Cumhuriyet dneminin bandan bugne kadar deiik zamanlarda yazlm olmakla beraber topluolarak dnldnde sz konusu srecin tmne hitap etmesi. Bunu salamak iin, 1935'li yllardakalemealnanElmal'nnmealiile1998ylndayaynlananabanPiri'inmealivebuikisiarasndafarklzamanlarda yazlm ve yaynlanm mealler zerinde altk. almamza dahil ettiimiz meallerinsaystoplam16tanedir.b)Meallerin rabet grmesi vemtedavil olmas, bunu gerekletirmek iin isemeal dnyasna yakn

ahslarlaveilgililerlefikirteatisindebulunarakesasalacamzmealleribelirledik.[43]

2-TefsirlerSetiimiz tersirlerin ilediimiz konuya alm kazandracak nitelikte filolojik yn belirgin eserlerolmasnazengsterdik.BubakmdanFerra(.207H.)veZemaheri(538H.)nintefsirlerinibaateserlerolarakdeerlendirdik.AncakFerra'nmtefsiriKur'an'mbtnayetleriniiermediiiinherkonudafaydalanmamz mmkn olmad. Buna mukabil Zemaheri'nin tefsirinden ise hemen hemen btnkonulardafaydalandk.Mezkurikimfessirineserleridnda,dahasonrakidnemlerdengnmzekadargeen srete yazlan eserleri de ihmal etmedik. Tezimizin tefsir kaynaklarn sadece ilk dnemeserleriyle snrlandrmamamz, sz konusu deyimin farkl ve birbirinden uzak zaman dilimlerindeyaayan iin uzman alimlerimiz tarafndan ou kez ayn dorultuda, doru bir ekilde anlaldngstermekanaatinemebnidir.BuamalaSemerkandi(.373H.),Nisaburi(555H),bn-iMlekkin(804H),Esed(1900-1992M.), Mevdudi (1903-1979 M) ve hl hayatta bulunan Sabuni ve Zuhayli gibi ahslardan dayararlanmaktaherhangibirmahzurgrmedik.Ancak,tezimizintmgznnealnarakbirdeerlendirmeyaplacak olursa, en ok istifade ettiimiz ahslardan birinin Zemaheri, dierinin ise Zemaheri'nin

adetayzylmzdakiversiyonuEsedolduunurahatlklasyleyebiliriz.[44]

3.LatKitaplarTezimizi temellendirmedemstanikalamayacamzeserlerarasnda lgatkitaplarnnoldukanemlibiryeresahipolduununbilinciyleslamdnyasndaveBat'dayzyllardanberi referanskabuledilenklasik eserlerden de mmknmertebe yararlanma yoluna gittik. Bu balamda, sfahani ( 502 H)'nin

Mfredat',Zemaheri(538H)'ninEsasul-Belaa's,bn-iManzur(630-711H)unLisanul-ArabveFiruzabadi ( 817 H)nin Kamusul-Muhiti almamz mddetince yanbamzdan ayrmadmz

eserleridi.[45]

4-KonuylalgiliAratrmalarBu blmde, konumuzla ilgili olabileceini dnp okuduumuz ve istifade ettiimiz eserlerizikredebiliriz.Dahaoksonzamanlarda,zellikleKur'anevirilerizerineyazlaneserlerbizeoldukayardmcoldu.Bunlarlaberaber,ifadelerinhakikatmimecazmolduununetletirmekiingereklitemelbilgilerieldeetmesadedinde,bazmantkvebelagatkitaplarnadamracaatetmezaruretihissettik.Drdncblm tekiledeneserlerinbirksmnuekildesralamakmmkndr.Kitaplarnknyesibibliyografyadaayrntlbirekildeyerald iinbizburayasadeceeservesahiplerininadnalmayyeterligryoruz:1.AnlambilimveTrkAnlambilimi-DoanAksan2.Belagat-NusreddinBolelli3.EdebiyatBilgiveTeorileri-KayaBilgegil4.HerYnyleDil-DoanAksan5.saguci(KlasikMantk)-Esirddinel-Ebheri6.Kur'an'a(Bilimsel-Filolojik-Pratik)Yaklamlar-JJ.G.Jansen7.Kur'anSempozyumu1-2BilgiVakf8.Kur'anSempozyumu1-2FecrYaynlar9.Kur'anTetkikleri(1,2,3,4)-DcaneCndiolu10.CumhuriyetDnemiKur'anTercmeleri-SalihAkdemir11.Trke'ninGc-DoanAksan12.TrkiirBilgisi-CemDilcinalmamz sresince Ferra'nn Meanil-Kuran, Zemaherinin Keaf ve Esasl-Belagas,SemerkandininBahrul-Ulumu,MlekkininGaribul-Kurann,NisaburininVadhul-Burhan, bn-iManzurun Lisanu'l-Arab, sfahanininMfredat, Firuzabadinin Kamusu ve Zuhaylinin Vecizininorijinallerinden (Arapa asllarndan); Esedin Kuran Mesaj, Mevdudi'nin Tefhimi ve Sabuninin

SafvetininTrketercmelerindenyararlandk.[46]

[1]MehmetYaarSoyalan,ElmallTefsirindeKuraniTerimlerveDeyimler,AaYaynlar:25-38.

[2]Doan,Aksan,AnlamDiliveTrkAnlamBilimi,Ankara,1971,s.,11.

[3]ilkbasm:Paris,1897.

[4]a-g-e.,s.,12.

[5]Hornby,As.,Learner'sDictionary,Oxford,tsz.,s.,798.

[6]Korzybski,Alfred,ScienceandSainty,America,1958,s.,19.

[7]Erz,Salih,Kahraman,Aksakal,TrkeSzlk,st.1984,s.,835.

[8]George,A.TheodersandAchillesG.Theodorson,ModernDictionaryofSociolog,NewYork,1969,s.,376.

[9]Atay,Hseyin,"Semantik"E..S.B.E.Dergisi,say:7,Yl,1996,s.114.

[10]zsoy,mer,Snnetullah,Ankara,1994,s.25.

[11]brahim:14/4

[12]Ysuf:12/2.

[13]Krca,Celal,Kur'n'AnlamadaDilProblemiKur'nMesaj,say,9,Temmuz,1988,s.,36.TespitedebildiimizkadarylaAraplar'dabu

konudayaplanenkapsamlalma,deHalildetarafndanyaplanvedahasonra1985'terdn'deet-Tatavvru'd-DillibeyneLuat'i'-i'rive'l-Kur'n,adylayaymlananykseklisanstezidir.[14]

Watt,Montgomery,Hz.MuhammedMekke'de(terc.M.RamiAyas,AzmiYksel),Ankara,1986,s.89.[15]

Doan,Mehmet,BykTrkeSzlk,Ankara,1982,sunu,s.1.[16]

Izutsu,Toshihiko,Kur'n'daAllahvensan(terc.SleymanAte),Ankara,tsz.,s.16,17.[17]

zsoy,a.g.e.,s.26.[18]

Zarzur,AdnanMuhahammed,Ulumu'l-Kur'n,3.bask.Beyrut,1991,s.15,16.[19]

Doan,HerYnyleDilAnaizgileriyleDilBilimi,Ankara,1982,3,213vd.[20]

Krca,Celal,a.g.m.,s.35.[21]

en-Necm:53/27.[22]

Toshihiko,zutsu,Kur'n'daAllahvensan,s.19.[23]

Nis:4/172.[24]

a.g.e.,s.20.[25]

bnFris;Ebu'l-HasanAhmed,es-Shib(nr.es-SeyyidAhmedSakr),Msr,1368,78,86.[26]

zutsu,slmDncesindemanKavram(terc.Ayaz,Selahaddin),st.,1984,s.89.[27]

es-Suyl,AbdurrahmanCellddin,el-Muzhirfi'Ulmi'1-LuaveEnv'h(nr.Heyet),Msr,tsz.,1,301.[28]

el-A',Meymnb.Kaysb.Cendel,Divnu'l-A'a(erh,brahimCuzeyn),Beyrut,1968,s.197.[29]

Antarab.edddb.Kurdel-'Abs,Dvnu'Antara,Beyrut,1958.s.213.[30]

zutsu,Kur'n'daAllahvensan,s.15.[31]

bkz..Mcdele:58/2,3,6.[32]

bkz.Mcadele:58/2-4.[33]

zutsu,a.g.e.,s.16.Yrd.Do.Dr.Ahmetelik,KuranSemantiizerine,EkevYaynevi:9-12.[34]

AbdulcelilBilgin,Kur'an'daDeyimlerveKur'an'nAnlalmasndakiRol,PnarYaynlar,stanbul,2003:7-8.[35]

Mesed:/4[36]

Meryem:19/4

[37]Meryem:19/4

[38]Sad:38/12;Fecr:89/10

[39]Hicr:15/18

[40]Kehf:18/11

[41]AbdulcelilBilgin,Kur'an'daDeyimlerveKur'an'nAnlalmasndakiRol,PnarYaynlar,stanbul,2003:9-13.

[42]AbdulcelilBilgin,Kur'an'daDeyimlerveKur'an'nAnlalmasndakiRol,PnarYaynlar,stanbul,2003:13.

[43]AbdulcelilBilgin,Kur'an'daDeyimlerveKur'an'nAnlalmasndakiRol,PnarYaynlar,stanbul,2003:13-143.

[44]AbdulcelilBilgin,Kur'an'daDeyimlerveKur'an'nAnlalmasndakiRol,PnarYaynlar,stanbul,2003:14.

[45]AbdulcelilBilgin,Kur'an'daDeyimlerveKur'an'nAnlalmasndakiRol,PnarYaynlar,stanbul,2003:15.

[46]AbdulcelilBilgin,Kur'an'daDeyimlerveKur'an'nAnlalmasndakiRol,PnarYaynlar,stanbul,2003:15-16.

TheCHMfilewasconvertedtoHTMbyUNLICENSEDversionofChmDecompilersoftware.DownloadChmDecompilervia:http://www.zipghost.com

Abd:Abede:Abese:Abkar:A'caz:A'cem:Adem:dinEl-l:diyt:Adl:Adl:Afv:All:Ah:Ahbr:Ahd/Ahid:Ahdan:Ahidn:hr:hiret:Ahkab:Ahkf:Ahlm:Ahledeilelard:Ahmed:Ahsanet:Ahsen'l-Kasas:Ahv:Ahz:Ahzb:Aile/Ail:Akabe:Aqaluhu:Akd,Ukud:Akl:Akb:Aqibeyh:Akifun:Akrn:l:l:Alaharfin:Alak/Alaka:A'lm:Alem:

'lemn:l:Allah:AllahuEkber:A'm:Amed:Amileteydina:Amin:n:AnYedin.A'nab:Anet:Ani:Anittum:nifen:A'rab/Arab:Arabi:A'raf:Arafat:rd:Arz:Ar:ArzArzVeSemavat:Arz-Mukaddes:As'as:Asbah:Asf:Asfd:Ashbu'l-Ehs:Ashbu'l-Eyke:Ashbu'l-Fl:Ashbu'l-Heykil:Ashbu'l-Klib:Ashbu'l-Karye:Ashbu'l-Kehf:Ashbu'l-Me'emeh:Ashbu'l-Meymene:Ashabu'l-meymene-Ashabu'l-me'eme:Ashbu'l-Uhdd:Ashbu'l-Yemn:Asl:sin:Asr:A:

Aiyy:Atet:Atd:Atvr:v:Avn:Avev:yet:Ayeyn:Ayn-iHamie:Azab:zerahu:Azife:Azz:Azm:

Abd:Abdkelimesininengenelmns,ibadetvekulluktur."Ubdet"ve"Abed"masdarlanndangelir."Abd"ve "Ma'bd" vasflarn da kapsar. Ubdet, ubudiyet ibadet, kulluk ve itaat mnsna gelir ki, "ubd",ehass(endaranlamda)ibadet,eamm(engenianlamda)kulluktur."Ubdet"Arapdilinde tezelll (aalama)mnsnagelir.Ubudiyet, alalmayaavurma, ibadetdebunun daha kuvvetlisi olarak tevazu, alak gnlllk ve saygnn en son derecesidir. Bu nedenlemfessirlerinoubunutevazuvealakgnllln;sonsnrolaraktefsiretmilerdir.Budasebebinisormadan tam itaat mnsna gelir. Eb Hayyn, ibadetin her eyden soyutlanarak Allah'a ynelmemanasndaolduununakleder.AynekildeKamus'uerhedenegredeibadet,hrsvegadapmnlarnagelen"abed"maddesindendir.badet,Allah'n razolduueyiyapmak,ubudiyet (kulluk) iseAllah'nyaptna razolmakdiye tefsiredilmitir. eriat dilinde ibadet, niyete bal olarak yaplmasnda sevap olan veAllah'a yaknlamayifadeedenzelbir itattir.taat,niyetebalolsunolmasnveyakiminiinyapldbilinsinbilinmesinyaplmas hayrl olan ii/ameli yapmaktr. Kur'n okumak, infak etmek, sadaka vermek, vakf yapmakveyabenzeri iler,niyetebalolmayanamellerolarakyaplan ilerbir itaatveAllah'ayaknlamadramaer'anlamdabiribadetdeildir.er'anlamdaibadet,insannruhvebedeniyleiivedylauurlubirekildeyalnzcaAllahiinyaplanbiritaatveyaknlamadr.Abede:Fatiha:1/5dena'budukelimesininkkabededir. badet,ubudiyyet, bidvema'bdkelimelerideondantremitir.Emrini tutmak, ibadet etmek, tapnmak, ok muhterem tutmak, peresti etmek, kle etmek, esir etmek,boyunedirmek,tbiklmak,hkmaltnaalmak,slahetmek,tekamlettirmek,ilerletmek,ieyararhalegetirmek,muteberhalegetirmek,kendinivermekmanalarnagelmektedir.

AbedekavramnnKur'an'daeitlimanalarolupbunlarylesralayabiliriz:[1]

1-Bilmek

Bencinleriveinsanlarsadecebanakulluketsinlerdiyeyarattm.[2]

Hzinbuayettegeen(liya'budni)kelimesine,(liya'rifn=benibilsinler)manasnvermektedir.nkAllah,cinveinsanlaryaratmasayd,O'nunvarlbilinmeyecekti.ByleceHzin,Allah'aibadetibilgiyedayandrmaktaveyabilgiilekulluuaynletirmektedir.Onagrekulluk,bilmekdemektir.MuhammedEsed de ayn fikri savunmaktadr.Ona gre, btn akl sahibi varlklarn yaratlmasndakitemel ama, onlarnAllah'n varln tanmalar ve bundan dolay kendi var olularn bilinli olarakO'nuniradesiveplanileuyumluhalegetirmeisteiduymalardr.Ie bu iki aamal tanmave istemekavramlardr ki,Kur'an'n "kulluk"olarak tanmlad eyederin

anlamnverir.[3]

2-Birlemek

bnAbbas'a greKur'an'da ibadet kavram, birlemek anlamna gelmektedir.[4]

Tevhid inanc olmadan(Allah birlenmeden) kulluk yerine getirilemez.Nesef de bnAbbas'n grn naklederek, tevhid ileabd kavramm birletirmektedir. Hzin ile Nesef'nin grlerini bir araya getirirsek yle bir sonucavarabiliriz:BilgidenkalkanvetevhiddekonaklayarakinsanAllah'ayaklatrangnloluumuna,kullukdenmektedir.Demekkikullukiinbirlemek,birlemekiindebilmekgerekiyor.3-taatEtmekIbnAbbasya'budukelimesineyut'umanasnvermektedir.Kullukyapabilmekiinitaatarttr.taatedilmeyenvarlakullukedilmiolmaz.Demekkiinsanlarvecinler,Allah'bilmek,birlemekveitaatetmekiinyaratlmlardr.Bilgi,insannnuruna yaratld bir deerdir. Var olmann temelinde sadece Allah'a ibadet etmek vardr. Bilgisiz,tevhidsizibadetinbireyeyaramayacadabirgerektir.4-badetEtmekAbede, diniAllah'a has klarakyapldnda ibadet,Allahdndabir varla yapldnda ise 'irk'olduu iin tapnmak'ta. Fatiha: 1/5'teki iyyke na'budu=yalnz sana ibadet ederiz ifadesi, bakaayetlerdeylegemektedir:

Allahsizekendisindenbakasnaibadetetmemeniziemretmitir.[5]

Rabbin,sadecekendisinekulluketmeniziemretti.[6]

Abese:Abese,yznekitti,buruturdu,demektir.Abese, "abs" ve "ubus", huzursuzluktan yz burkulmas anlamndadr. Yz ekimek, burun kvrmak,ehre drlmek olarak da tabir olunur, Kms arihinin beyanna gre mteaddi (geili) olarak dakullanlr ki, yz ekitmek, surat etmek, surat asmak, ehreye drmek, kan atmak tabirleriyle ifadeedilir.Lzmolarak"Abesevechehu"denilir."Yzekidi"demekolur.Mteaddi olarak da "vech"in nasbyla yzn ekitti demek olur. Bizim buna ekime veya ekitmedememizpekekiveyaburukbir eyyenildiizamanyzburuturmasnedeniyledir.Genellikle"yzekidi"denilirsede,yerinegresadece"ekidi"denilmekleaynmanaifadeedilmiolur."Falangelince,falanekidi"denilirse,yzekidii,onungelmesindenholanmadanlalr.Buradadabylebiryzzikredilmeyerek"Abese"buyurulmutur.Yaniholanmad,ekididemektir.Abkar:

Abkar, trl naklar olan hal mnsmdaki "Abkariyetun" kelimesinin ouludur. Ferr yle der:Abkar,kalnhallardemektir.EbUbeyddeyleder:Naklolanherelbise,Araplaragreabkardir.Abkar,nakyaplanyere,(yaniAbkar'a)mensupdemektir.Ebussud ve baz mfessirlerin beyanna gre Abkar, Arab'n batl inancna gre bir cin blgesinin,beldesininismidir.Arablar,yabana,acaibgrdklerihereyionanisbetletasvifederek"Abkar"derler.Mecmu'u'l-Buldn'da u aklama vardr. "Abkar" dolu, yani buluttan inen donmu sudur. Ayrcademilerdirki,cinninoturduuyerdir.Meselde"Keennehumciniabkar"denilir.MerrarAdevyledemitir."TandnmTibrakileAbkar'nessavadisiarasndakiyurdu?Yoksainkarmediyorsun."A'adayledemi;"OlgunlarvegenlerolarakAbkar'nCinlerigibidirler."Zu'r-Rummeyleder:Hatt,yksekyerlerdebulunanbahelere,sankiazametveululuk,Abkarnaksndanelbisegiydirmitir.[7]mru'1-Kaysiseyledemi;"Kum taneciklerinin uumalar esnasnda kardklar ses,Abkar'da saylan paralarn kardklar sesgibidir."Kuseyyirdeyledemitir;"SankionlarAbkar'dasiyahvahicinlergibidirler.Bireyeyneldiklerindeonukarmazlard."Bubeyitlerinizahndademilerdirki:"Abkar" Yemen topraklarndadr. Bu gstermektedir ki oras, kuyumcularyla mehur olmu zel birblgeninaddr.Kuyumcularolduunagreburannbiryerleimblgesiolmasgerekir.Galibaburaszamanlaharabolmu, eskibiryerleimblgesi imi.Naklkumalarburayanisbetolunurmu.Sonratannmazolunca,buraycinnenisbetetmeyebalamlardr.Nesebbilginleri, "Enmar bnuErra,Bceyle binti Sa'b ile evlendi.OdaSa'd' dourduona "Abkar"lakab verildi. nk Cezire'de "Abkar" denilen bir yer zerinde domutur. Orada alaca kumayaplrd",diyenakletmilerdir.Ayrca,Yemameblgesindebiryerinadnnda"Abkar"olduuifadeedilmitir.Abkar'cinarazisi,blgesidiyeizahedenler,buizahlarnZuheyr'inubeytineisnadetmilerdir."Cimridiro,onunzerindeAbkarcinnivardr.Onlar,birgnistediklerinieldeederlerseycelmeyelayktrlar."Bazlar, "Abkar"nin asl, vasfna hrsla ynelinen, her eye sfattr demilerdir. Abkar'da deme vediernaklaryaplrd.OnuniinhereyAbkar'anisbetedildi.Mcahid,"Abkar,ipekkuma";Katade,"hal,kilim";Sa'dbinCubeyrde"antikaeyadr"dedi.

Birblgeyenisbetetmediler,isimyaptlar.[8]

A'caz:A'caz,bireydengeriyekalanmnsnagelenkelimesininouludur.A'cem:

A'cem,Arapolmayanndili.

A'cem[9]

, "Acem" cinsinemensup olan demektir. Acem, Arablar'n dndakiler iin kullanlr. Trk,Fars,Hindli,Avrupalvs.hangicinstenolursaolsunfasiholmayan,iyisyleyemeyen,gerektutukluktan,gerek dilinin yabanc olmasndan dolay, dedii anlalmayana "a'cem" denir. Biz bunu her husustagenelletirerek"acem"deriz.A'cemdeaynmanadadr.Onuniin"a'cem"nin"ya"s,nisbetmimbalaamdiyetartlmtr.AncakKms'uniaretettiigibi,"acem"ayrcaArabolmayanadadenilir.Tekiliveouluberaberdir."Raculunvekavmune'cam"denilir."Arab deil" demek olur. u halde "a'cem" nisbet olarak Arab'n dnda olan "acem" manasna dagelebilecektir.NitekimFussilet:41/44.ayettede"a'cem","Arabolmayan,Arapaolmayan"olaraktefsir

edilmitir.[10]

Adem:

dem[11]

isminin"udme"denveya"edimiarz"dantremi,"ef'al"veznindenArapabirkelimeolduurivayetolunuyorsada,a'cemyaniArapaolmayan"faal"veznindebirkelimeolduudaifadeediliyor.Acembir kelimeolduu tercih ediliyor.Zemaher,Beyzav,Ebussuudgibi aratrmaclarn tercihi buyndedir.mama'bbunun"azer"ve"a'zar"gibibranicebrkelimeolduunu,Sryanice'de"adem"kelimesinintoprak demek olduunu sylemitir. Bazlar da bu kelimenin aslnn "htem" vezninde Sryaniceolduunuiddiaetmilerdir.Bylecedilimizdeki"adam"kullanmaslnadahayaknolur.Eer bu kelime Arapa ise, alemiyet/zel isim ve fiil vezninde olmasndan dolay; Arapa deil ise,alemiyet(zelisim)veucme(aslArapaolmayan)kelimelerdenolduundandolaygayrimunsarif(cerve tenvin kabul etmeyen) bir kelimedir, denilmitir.Her iki halde de bir cins ismi olmayp alem ismi(zelisim)olduumuhakkaktr.Adem, beer, insan gibi cins isim makamnda kullanlacak olursa oulu "avdim" gelir ve o zamanoulu gayri munsarif olursa tekili, munsarif olur ve "raeyt admen" demek gerekir ki, "ademiyyen"(ferdenminbenadem)demektir.Dorusuharitehercinsisim,balangtabirismialemin(zelismin)genellemesidir.Vahid(tek),oanceliklidir.Arapa'dan baka, bran ve Sryanice'de de bu ismin eitli lehelerinin mevcut olduu anlalyor.Sabie'de (Sabii dilinde) "azimun" isminin Arapa olmad halde bu isim ile bir alakas grnyor.Bununlabirlikte"Ebu'l-beer"(insannbabas)ineitlidillerde,bakabakaisimlerleifadeedildiidenaklediliyor. eristan'nin el-Milel ve'n-Nihal'deki beyanna gre, Mecusler'den Kuyumresiye grubu,"Kuyumersdem'dir"derler.Kuyumers'indemolduuHindveAcemtarihlerindedemevcuttur.Fakatbaz tarihiler buna kar kmlardr. bni Esr de Kmil'inde, "Mecuslerin Kuyumers dedii Hz.dem'dir" diye zikreder. En dorusu dem isminin, insanln ilk lisanna ait bir kelime olduunu

sylemektir.[12]

dinEl-l:

dinel-l[13]

,eskidkavmidemektir.NhkavmindensonrahelakedilenHdkavmidir.Buanlamdabunaladenilmesi,sonrakikavimleregreolup,tedenberigelenkdemliddemekolur.Bazlar"diel-l"nnbirincidolduundandinel-uhr'nnmukabiliolduunusylemilerdir.Akolandabudur.

"dinel-uhr"hakkndaihtilafedilmitir.Zemaher, "din el-l"Hd kavmi, "din el-uhr" rem'dir demitir. Lakin "rem" de helak edilmiolduuiin,buradaki"la"tahsisininbiryarargrlmez.Bakaiddialardavardr.uhalde"dinel-l"Hz.Hd'a imanetmeyipeskihallerindeveinkarlarndadiretiphelakolanlardr."dinel-uhr"da

diHd'danimanedenlerdir,demekolur.Bumana,Semd'davedierlerindedevardr.[14]

diyt:diyt, hzla komak, seirtmekmnsna, "adv"den ismi fail cem'imennesi salimdir.Dolaysyla at,deve gibi tm koan hayvanlara denir. Kms'un beyanna gre "adiv" maddesi, tecavzmnsna dagelir.Yryleilgiliolarakkullanldnda,komak,seirtmektabirolunur.Kalbolarakkullanldndaiseadavetvemuadit,yanidmanlktabirolunur.Bazandamekaniliilgiliolarak kullanlr o zaman da "adva" yani sirayet/yaylma/geme/intikal tabir olunur. "diye" daimasavatakoan, hcumedendemektir. "Adiyy" ifadesinin, piyadeler iin "diye" ifadesininde svarileriinolduuifadeedilmitir.

Adl[15]

:Adl,fidyedemektir.Kesre ile(dl)eklindeokunursabenzervedenkmansnagelir.Araplar,bireyinbenzervemislinedlveadlderler.Adl, her eyi mertebesine (vadh), hakk yerine koymaktr. Bay'in -baka bir deyile cevr zulmn-zdddr.Adil,insaf,hakkaniyetveistikametmefhumlarntazammunedenbirdenkletirmedirkiterazinindiligibiifratvetefritbeyninde(arasnda)birtevhidnoktasveistikametiolarakikitarafndadamuadele(denge) denilen bir muvazenet/eitlik ifade eder. Bundan dolay adalete mizan da denilir. "Kur'n'la

birliktemizanindirdik.."yetindeolduugibiadlinbaveyaadl:tevhiddir.[16]

Adl[17]

:

Adl[18]

,cahiliyeAraplarnnbiradetidir.Biradamnbiryaknldnde,kalankarsnnveadrnnstneelbisesiniatp"kendisinevarisolduumgibikarsnadavarisolacam"dermi.Byledediiiino kadn hakknda herkesten fazla sz sahibi olurmu.Dilerse onunla yeni birmehir vermeden evlenir,dilersebirbakasylaevlendirir,mehirinialrkadnahibireyvermeyebilirmi.sterselenkocasndanalacaolanmehirdenvazgeirmekiin"adl"yapar,yanihemkendisionunlaevlenmezhemdebakasyladaevlenmesineizinvermezmi.Kadnkocasldktenhemensonrazerineabaatlmadanakrabalarnnyanna gidebilirse kendine sahip olabilirmi. Kadnlar her art ve durumda madur edilirlermi. te

Kur'nbugeleneinyanllnvehelalolmadnortayakoymutur.[19]

fk:fk,gklerinveyerinkevebucaklardr.

Afv:

Afv[20]

, bazan oalmak, fazlalamak anlamna gelir. "Afe'n-nebte" deyimi otlar yeerip oald

demektir."Sanane infakedeceklerini soruyorlar?Deki:Sizi skmayan (ulu'1-afv)"[21]

yetindede"afv"fazlamanasnagelmektedir.Yine Kms'ta, "feti'l-ibil'l-mer'a" denilir ki "tenvelethu karben" demektir, yani hayvan mer'ayyakndanotlad,uzaagitmeden,yakndanbolbolyedidemekolur.Buradandaanlalacagibi,"afv",bollukanlamnadagelir."Afv"ayrca,diyet,karlk,affetmek,vazgemek,indirimyapmakanlamnadagelir.zellikle,BakaraSresi179.ayettegetiigibi,birinciderecedenyaknlarldrlenkiilerinistedikleridiyet,kan,can

parasanlamndakullanlr.[22]

All:All, bukalar, kelepeler demektir. Eli boyuna balayan buka, kelepe mnsna gelen "ull"kelimesininouludur.Bahirde, ull: unf (iddet, sertlik), tazyik, ta'zib, esaretmns ile boyunu ihata eden (evreleyen) veboyunileberaberikiveyabirelidebalayandr,denilir.Rgb'da,a'zayortasnaalanbadr.Bazlardata'zibveiddetiineliboyunabalayanbadrdemilerdir.Kmsmtercimide,mahkmvedelilerinboynunageirdikleridemirtokavelaleyedenilirdemitir.Ksacasull:kelepevelleeklindekidemirbalardr.Bunlarnmecaz(istiare)olduunusyleyenler

devardr.Onlaragreimanetmelerineengelolanbalardr.[23]

Ah:h',altekildetefsiredilir:1.Ana-baba-bir,yadaana-bir,yahutbaba-birkarde

"Nefsionu(Adem'inolunu),kardeini(ana-baba-birkardeini)katletmeyesevketti."[24]

"...kardeimin(ana-baba-birkardeimin)cesedinigmemedim."[25]

"Erkekyahutkzkardeivarsa..."[26]

2.Nesebtekardelik(nesebbirlii,kavimdalk)

"Ad'ada-,kardeleri(soydalar/kavimdalar)Hd'ugnderdik."[27]

Hd onlarn, ne dnde kardei, ne de ana-baba-bir, baba-bir, ana-bir kardeleri idi; fakat neseb/soyitibariyleonlarlakardeti:kavimdat.

"Medyen'edekardeleri(soydalar/kavimdalar)u'ayb'gnderdik."[28]

u'ayb, onlarla ne dnde karde, ne de ana-baba-bir, baba-bir, ana-bir karde idi; fakat neseb/soyitibariyleonlarlakardeti.

"HanikardeleriNhonlara,'ttikaetmezmisiniz?'demiti."[29]

"HanikardeleriHdonlara,'ttikaetmezmisiniz?'demiti."[30]

"HanikardeleriSalihonlara,ttikaetm,ezmisiniz?demiti."[31]

"HanikardeleriLtonlara,'ttikaetmezmisiniz?'demiti."[32]

3.Dndekardelikveirktevelilik"Kardeleri(dndeveirktevelayethususundakfirlerdeneytanlarnkardeleri) iseonlarayy'da

brakrlar."[33]

"nksapsavuranlar,(dnvevelayethususunda)eytanlarnkardeleridir."[34]

4.slmdnindevevelayethususundakardelik

"(slmdnindevevelayethususunda).Ancakm'minlerkardetir"[35]

5.Arkada

"Bubenimkardeimdir(arkadamdr).Onundoksandokuzkoyunuvar."[36]

"Sizdenbirinizlmkardeinin(arkadann)etiniyemeyisevermi?"[37]

6.Sevgivemuhabbettekardelik"(Birbirlerinebeslediklerisevgivemuhabbet itibariyle)kardelerolaraksedirlerzerindekarlkl

otururlar."[38]

Ahbr:

Ahbr[39]

, "ha"nn kesri veya fethi ile "hbr" kelimesinin ouludur. Tahbir (haber verme), tahsin(gzelletirmek,takdiretmek)mnsna"hbr"dantremivemrekkepdemekolan"hbr"iledeilikiliolarak ilm-i tahbir; yani yazp/izen, gzelletirip ssleyen veya yazma ve anlatma yoluyla tesbit vedevamettirmeyealan,yahutgzelkalemsahibi,gzeleyleritoplayp,devamettirmeyealanyksekalimlerdemektir.BumnileYahudialimlerine"ahbar"denilmitir.BudeyimdahaokYahudifakihleri

iinkullanlr.[40]

Ahd/Ahid:Ahd, insann bakasna verdii teminattr. il harf-i ceri ile kullanldnda "tavsiye etmek" manasnagelir..Ahdveahid,lgattebireyihaldenhaledndrp,saklaypkorumaktr.Bylezorunluolarakkorunmasistenen belgelere de "ahid" ismi verilir. Bu itibar ile "ahid" ve "akid" e anlaml iki kelime gibigrnselerde,"akid"kelimesi"misak"/yeminanlamndandahaziyadeahkm,yanihkmibirmanaifadeeder.Ahdan:Ahdn,"haden"inouludur."ttihzahdn"(tasarlayarakdnerek)gizlidosttutmakdemektir.Cahiliyedevrindeikieitzinaolduurivayetedilir.Birisiumumakar,aktanyaplanzina,dieridebirinidost

tutarakgizlice,toplumdansaklanarakyaplanzinaidi...Vebunlarounluklacariyelerleyaplrd.slmgeldiktensonrabunlardadahilolmakzerebtnzinatrleriniyasaklamtr.Ahidn:Emrettikvevahyettikdemektir.hr:hr,varlklaryokolduktansonrakalandemektir.hiret:hiret, "hir" sfatnnmennesidir.Sonvesonrakimnsnasfatolarakkullanlr. slm literatrndeise"dr-ihire"(sonev)ve"hayat-hire"(sonrakihayat)ve"ne'et-ihire"(sonkma)terkiplerininhafifletilmiiolarakisimolmutur.Kartolandnyadabyledir.hiretkhdnya,khul(yce,anl)

karlolarakdakullanlr.[41]

hiret, evvelinmukabili ve "son"manasndaki ahirinmennesi olupKur'n'da 110 yette geer.Ahir,evvelinaksidir.Bununyirmialtsndamzekker,ve 'el-yevm'kelimesinesfateklinde'el-yevmu'1-hir'(son gn), dokuzunda dr ile sfat veya isim tamlamas halinde, 'ed-dru'1-hire' (son ikametmahalli,sonraki yurt). Bir dier yette 'en-ne'etu'l-hire' (ikinci yaratl) tarznda, 50 yerde de dnya ile

(ikisindednyamanasndaki'ulile)mukabeleedilmiolarakzikredilir.[42]

Chiliye dnemi iirlerinde, ahiret inancnn ilendii baz beyitler nakledilmitir. Bunlardan birisiZubeyrb.EbiSlm'yaaittir.O,yleder:"inizdeolanAllah'tangizlemeyin,nekadargizlesenizAllahonubilir,(yaptnziincezas)ertelenir

bir kitaba konulur. Ya hesap gnne saklanr veya hesab abuk grlr, hemen intikam alnr."[43]

Grldgibiburadailenilen"ahiret"inancKur'n'ngetirdiiahiretinancylaayndr.kinciolarak'ahiret'mefhumunuel-Musellemb.Reyyh'nubeytindegrmekteyiz:

"Benelimdeolanmalm,dnyaveahiretefaydalolaraktaksimettim."[44]

Bubeyittekimaldatma,slm'dakisadakaanlaynanekadarbenzemektedir.Bu iki beyitten de anlalyor ki ahiret, ikinci bir hayat ve hesap yeri olarak chiliye dneminde bazevrelerce biliniyordu. Ancak gerekten, Kur'n'n "ahiret" mefhumuna kazandrd mana biliniyormuydu? ayet biliniyor idiyse, bu inancn detaylar nelerdi? ZiraKur'n,Araplarn ahiret inanlaryla

ilgilikkldeiikliklergetirmitir.[45]

hiret,beekildetefsiredilir:1.Kyamet/kalk"Muhakkak ki hirete (Kyamet Gn'nde lmden sonra dirilie) mn etmeyenler, caddeden

sapmaktadrlar."[46]

"hiretveevvel(dnyavehiret,balangveson)elbetBizimdir."[47]

2.Cennet"Andolsun ki onlar onu satn alan kimsenin hirette bir pay (cennetten bir nasibi) olmadn

biliyorlard."[48]

"Onlardanbazlar,"Rabbimizbizednyadaver!"derler.Bylelerininhirettepayyoktur.".[49]

"Rabbininindindehiretmuttakileriindir."[50]

"te o hiret yurdu (cennet) var ya, Biz onu yeryznde ululuk/ycelik irade etmeyenlere ayrdk."[51]

"hirette(cennette)onunnasibiyoktur."[52]

3.Cehennem

"Ahiretten(cehennemazabndan)ekinenveRabbininrahmetiniuman..."[53]

4.Kabir

"Allahmnedenlerednyahayattavehirette(kabirdeMnker-Nekir'insorgulayacavakitte)[54]

sabitszzeresebatverir."[55]

5.Ahr(son/sonuncu)"Bizbunuhiretmillette(sonmillette,dnde,sa'nnmilletinde-kio,Nebi'den(a.s)ncekimmetlere

gelenmilletlerinsonuncusuidi)iitmedik."[56]

"Derken hiret va'di (sonuncusunun vakti: kendilerine va'd ettii iki azbtan sonuncusunun vakti)

geldiinde..."[57]

Ahkab:

Ahkb[58]

, "hukub"un ouludur. "Hukub" tetabu' ve tevali mnsn tezammun ederek karn, asr gibialettevali bir ok seneleri ihtiva eden bir devir demektir. Seksen ksur yl diyemehur olmutur. Bir

rivayetegre,yirmidokuzbinylakarlkgeldiiifadeedilmitir.[59]

Ahkf:Ahkf,uzunveeribr,yksekekumyndemekolan"hkf"nouludur.dkavmininuyarlmassrasnda bulunduklar blgeye, oturduklar, yerleik olduklar mevkye "ahkf" denilirdi. BazrivayetlerdeArabistanYarmadas'ndakieitliyerleriinzelisimolarakdakullanldsylenmitir.[60]Ahlm:Ahlm,aklmnsnagelen"Hulm"nouludur."Akllar"demektir.

Ahledeilelard:[61]

"Onayaslanarak/itimadederekskunbuldu."[62]

"Dnyayayneldiveonutercihetti.Sefaleteyneldidiyenlerdevardr."[63]

"Yanimeyyeb.EbiSaltveyaBel'amb.Bauradnyayayneldiveonarazoldu.[64]

"Oradasresizkalacazannylaonameyletti/yaslanddemektir."[65]

"Arzaitimadettivezerindekilererazoldu.asl(bireyin)devamnngerekliliidir.Yalanmayanyahut

grnndedeiiklikolmayanadenir."[66]

"Yanimutmainoldu."[67]

Budeyimeverilenanlamlaruekildezetleyebiliriz:a-Dnyayaynelmek,b-Dnyaytercihetmekc-Sefaleteynelmekd-Dnyayaitimadetmekvb.TrkeKur'anevirilerindeisebuifadeaadakiekillerdeyeralmaktadr.Elmal:...yere(alakla)sapland...

antay:...yeresapland...(Dnyaya,yahudalakla[68]

"hlad"biryerdemukiymolmakmanasnadr.

"Ahledeilelard""mukiymolacanzannederekyeremeyletdi."demektir.[69]

D..B.,Bilmen,Koyiit:...dnyayameyletti...Yavuz:...aalasapland...Davudolu,Ate,Y.ztrk:...yeresapland...Bula:...yeremeyletti(veyayeresapland)...TDV,Hizmetli:...dnyayasapland...Atay:...yeredorueildi...A.ztrk:...yeremeyletti(sapland)...Varol:...yeryzndesonsuzakadarkalacaksand...Piri:...fakatoyeryznebedizannetti...Grldgibimtercimlerbuifadeyi,a-yere,dnyayameyletmek;b-dnyaya,aala,yeresaplanmak;c-yereeilmek;d- yeryznde sonsuza kadar kalacan sanmak" eklinde tercme etmilerdir. antay (dipnotuylaberaber),Elmal,Bilmen,D..B,KoyiitveVarol'un tercmelerimeseleyianlalrklacakboyuttadr.Ancak, bunlarn dndaki tercmeler ak ve anlalr deildir. Mesela, "yere saplanmak" tabiri neyiifade ediyor?Mezkur kaynaklarn serdettii berrak ifadeleri ayn ekilde yanstyor mu? "Yere dorueilmek,yeremeyletmek,dnyayasaplanmakveyeryznebedizannetmek"gibi tercmelerdebenzerifadeyetersizliiylemaluldr.Tercmeedilenmetinmterciminzihnindeoknetveanlamlbirekildeyeralabilirfakatnemliolanbudeildir.nkmtercim,metnikendisiiintercmeetmiyor.Bilakis Arapa bilmeyen ve tabii olarak Kur'an'n aslndan yararlanamayan okuyucular iin byle birfaaliyetegiriiyor.Dolaysylabuinsanlarnmaslahatngznndebulundurmasgerekiyor.Neticeolarakszkonusuifadeninaadakiekillerdetercmeedilebileceinidnyoruz:

-Dnyayayneldi.-Deersizeylereyneldi.

-Dnyayameyletti.[70]

-Dnyaytercihetti.-Dnyayaitimadettirnek:

Eerdileseydikbizonuayetlerleykseltirdiklakino,dnyayayneldi/deersizeylereyneldi...[71]

Ahmed:Ahmed kelimesi, Saf Sresi 6. ayette, "ismuhu Ahmed" (onun ismi Ahmed'dir) eklinde gemektedir.BuradaAhmedismininkendisialem/zelisimolarakmuradolunduugibi,manaolarakmuratolmasdammkndr.Yaniadgayetmemduhvegzeldemekdeolabilir.Hz.Muhammed'inbirismiAhmedolduugibi,Muhammed ismideayn"hamd"maddesinden tretilmigzelveenlecekbir isimdir.Ahmedismininbizzatkendisininmuradolunmasmmkndr.Hadislerdeylegemektedir:"Benimeitliisimlerimvardr:BenMuhammedim,benAhmedim,benHairim..."Ahmedkelimesi, "hamdederim"manasna, fiil-imuzar, nefs-imtekellimvahde sigasnda tremi isede,mehurolan ism-i tafdlolmasdr. sm-i tafdillerdeaslolanfailmanasnaolmakisede"mehur"manasna"eher"gibiism-imef'ulmanasnaolmasdammkndr."Elduahmed"tabirindeolduugibi"ahmed" kelimesinin mahmudiyyetten tafdil manasna geldii de ifade edilmitir. Hamidiyetten (hamdeden)olduunda,"enziyadehamdeden",mahmudiyettenolduundaise,"enziyadehamdedilipvlen"demekolur.zel isimolmasdurumunda,buanlamlarnbirindenakledilmiolarakbuisimleisimlenenkiikastedilmiolur.Alus tefsirinde;Yuhannancili'ninonbeinci faslnda"PederingndereceiHakruhuFaraklit, sizehereyi talim edecektir... Pederin gndereceiRuhu'1-Kuds Faraklit size her eyi talim edecektir, benimsylediim sz hatrlatacaktr..." "Ben gitmezsem Faraklit size gelmez, amma gittiimde O'nu sizegnderirim,ovakitdelemihatalarndandolayuyaracaktr..."Ayrcaondrdncbabda:"Pederden size ilelebed beraberinizde sabit kalacak dier bir Faraklit vermesini dilerim...." Bunlarnaklettiktensonra,"Faraklitkelimesi,hamd'i iaretbirkelimedir"dervebukelimedenmuradolunannAhmedolduunubelirtir.Nasara'nnbazsbunu"Hammd"bazsda"Hamid"diye tefsiretmilerdir.Bu,kelimeninmedlulundaAhmed(veyaMuhammed)(s.a.v.)'eiaretvardr,demektir.Eski ncil tercmelerinde bu kelimeFaraklit veyaParaklit diye aynenmuhafaza edilerek gsterilirken,

yaknzamanlardabaslannciller'de"teselliedici"diyetercmeedilmitir.[72]

Ahsanet:ffetliolduveirkiniyapmaktankendinikorudu.Ahsen'l-Kasas:Ahsenlkasas,engzelanlatveyaengzelkssamanasnamef'ul-imutlakveyamef'ul-biholur."Kaf"

harfinin fethalanmasyla "kasas" aslnda masdardr. Manas, bir eyin izini takip ederek arkasnadmektir.18/64'te"kasas"buanlamdadr."Kasiyeh"izinitakipet,arkasnbrakmademektir.Bundanhareketle,takibedeerbirhaber,nakilveyahikayeetmekanlamnagelir.Trke'debununkarlolarak"ayrmak"bazlehelerde"ayrtmak"tabirikulanlr.Anlatlanhaberveyahikyeyedemef'ulanlamndamasdaryani"maksus"manasna"kasas"yahut"kssa"denilirki,"kaf"harfininkesrelenmesiyle"kssas"bununouludur.Kssada,izitakipolunmayadeerhalve an manasnadr. Buna Farsa'da, "destan" veya "efsane" denir. Bir haber veya hikyenin ksas

olabilmesitakipveyazyalaykbirdeeresahipolmasnabaldr.[73]

Ahv:Ahv,siyahdemektir.Bukelime,siyahlkveyaesmerlikanlamnagelen"el-havt"kelimesindenalnmtr.Ahz:Ahz,beekildetefsiredilir:1.el-Ahz,kabulmanasndakullanlr;uyetlerdeolduugibi:

"Vebuartzeresrm(arahdimi)ahz(kabul)ettinizmi?"[74]

"Eersizebuverilirseonuahz(kabul)edin..."[75]

"Bilmedilermi:muhakkakkiAllah, kullarndan tevbeyi kabul edenO'dur ve sadakalarahz (kabul)

eden..."[76]

"Ondanfidyeahz(kabul)edilmez."[77]

"Hertrlfidyeyiversedeondanahz(kabul)edilmez."[78]

"Senafvyolunuahzet(sadakaolarakmallarndansanaverdikleri[79]

eylerikabulet)!"[80]

2.Habs(tutmak/alkoymak)

"Onuniino'nunyerinebizdenbiriniahzet(alkoy/tut)."[81]

"(Ysuf) dedi; "Eyamz yannda bulduumuz kimseden bakasn ahzetmekten

(alkoymaktan/tutmaktan)Allah'asnrm."[82]

"Melikindnindekardeiniahzedecek(alkoyacak/tutacak)deildi."[83]

3.Azb

"Bendeonlarahzettim(azblandrdm/azabaurattm);ovakitnasloldu'kbim."[84]

"Rabbin, zulmeden kuray ahzettiinde (azblandrdnda/azaba urattnda) ite byle ahzeder

(azbeder).phesizO'nunahz(azab)elimdir,eddtir."[85]

"DerkenBizherbirinignahileahzettik(azblandrdk/azabaurattk)."[86]

4.Katl/ldrmek

"Hermmetraslnahzetmek(ldrmek/katletmek)kasdndabulundu."[87]

5.Esiralmak

"Artkomriklerineredebulursanzldrnveonlarahzedin(esiraln)!"[88]

"Eeryzevirirlerse,onlarahzedin(esiraln)!"[89]

Ahz:Ahz,dahahorvedahazelildemektir.Horlukmnsnagelen"Hzyun"kkndendir.Ahzb:Ahzb, "hizb"in ouludur.Hizb:Rgb'ta; bir kalnl bulunan cemaat demektir.Kms ve tercemesiOkyonus'ta,mutlak anlamda "taife", insangurubudemektir.Aslmnbudur.Silaha,harb aletlerinevezellikleinsantopluluklarna"hizb"denir.Birkimseninhasaskerinevebelirliarkadanadaonunhizbi

denir "Onlar eytann hizbidir"[90]

ayeti de bu anlamdadr. Bir adamn her gn alkanlk halinegetirerek yapt virdine, zikrine, tebih ve duasna da (ibadet-i) de denilir. Kendine okumay grevsaydbirmiktarduademektir.Hizb:Toprakatvekalnolanyeredahidenilir.Aynekilde"ahzab"Hz.Peygamber'ekarsavamakzeretoplanpMedine'yimuhasarayakalkanveHendeksavananedenolanazgnkfirlercemaatinede

isimolmutur.AhzabSresiisminideburadanalmtr.[91]

Ahzb,drtekildetefsiredilir:1.UmeyyeOullar,MuireOullarveAl-iEbTalha-kihepsideKurey'tendir-"Kendilerine Kitap verdiklerimiz (ehl-i Tevrat'n m'minleri) sana indirilene sevinirler. Fakatahzbtan(BenUmeyye,BeniMureveAl-iEbTalha'dan:onlarnkfirlerinden)onunbazsninkr

edenlervardr."[92]

"tebunlar(Ehl-iTevrat'nmminleri)onamnederler.Ahzbtan(BenUmeyye,BenMulreveAl-i

EbTalhab.Abdu'l-Uzza'dan)kimdeonuinkrederse..."[93]

"Ahzb(BenUmeyye,BenMureveAl-iEbTalhab.Abdu'l-Uzza)dkntsndenbozukbirordu..."[94]2.NastrveMar-Ya'kbHristiyanlar

"Ahzbkendiaralarnda(dinde:Hristiyanlk'ta)ihtilafettiler."[95]

Bu sebeble s (a.s) hakknda hiziblere ayrldlar; Nastrler, "s Allah'n oludur" derken; Mar-Ya'kbler,"AllahMesih'inbizzatkendisidir"dediler.Melknlerise,"Allahnncsdr"diyerekilahlarnilkininAllah,ikincisinins,ncsnndeMeryemolduunuiddiaettiler."Sonra ahzb kendi aralarnda ihtilaf ettiler. Elim bir gnn azabndan dolay zulmedenlerin vay

haline!"[96]

3.Nh,dveSemudkavimlerinden,u'aybveFir'avnkavimlerinekadarolankfirler"Onlardan nceNh kavmi, d (kavmi) ve kazklar sahibi Fir'avn ve Semud (kavmi), Lt kavmi ve

ashbu'1-Eykeyalanlad.tebunlarahzbtr."[97]

Bunun bir benzeri de M'min sresinde, Al-i Fir'avn'dan m'min bir adam olan

Hazqyel/Hazqil/Harbil[98]

el-Kbt'ninsylediiuszlerdir:"DorusubensiziniinoAhzbGngibibirgnden(ogemimmetlerinbanagelenazbgibibirazabnsizinbanzadagelmesinden)korkuyorum.Nhkavmi,d,Semudveonlarnardndan(u'ayb

kavminekadar)gelen(mmet)ler(denmteekkiloahzbnbanageleninbenzerinden..."[99]

4.BazArab kabilelerinin banda bulunanEbuSfyan veYahudiler -ki bunlarHendekGnNebi'ye(a.s)karhiziboluturupmevkidesavatlar-"Hani onlar hem stnzden (Yemen ynnden vadinin st tarafndan -ki bununla, Yemen ynndenvadininst tarafndangelen;balarndaBen-Nadr'danMlikb.Avfel-NazrveUyeyneb.Hsnel-Fezr'nin, beraberlerinde de Gatafan'dan 1.000 kiinin, onlarn beraberinde de Ben Esed/Esd/seyd'denTalhab.Huveylidel-Ka'nes/el-FaksileYahudilerdenBeniKurayzaveHuyeyb.Ahtabel-Yahud'nin bulunduu grup kasdedilmektedir, hem de aanzdan (bat tarafndan, vadininiinden/vadinin alt tarafndan -bununla da, Eb Sfyan'n balarnda bulunduu Mekkeliler ile

beraberinde, balarnda Yezid b. Huneys'in[100]

bulunduu batdan vadinin alt tarafndan gelen

Kureylilerkastedilmektedir)gelmilerdi."[101]

Asl ad Amr b. Sfyan olan Ebu'1-ver es-Slem de Hendein karsndan gelmiti. Bunlar O gn,Nebi'yekarhizibletiler."Onlar (mnafklar), ahzbn (Kurey ile birlikte Medine'yi kuatan mrik Arab kabilelerinin)

gitmediinisanyorlard.Eerahzbtekrargelse(savamakzereonlarageridnse)..."[102]

Aile/Ail:Aileveail,fakir,yoksul,ihtiyasahibi,iyalsahibidemektir.Kendisinemuhtabirailesiolan,yoksullar

ok,okyoksullumanalarnadagelir.[103]

Ailen;fakirveyoksuldemektir.Arderecedeyoksulolankimseye"il"denir.Cerryleder:

AllahKitap'tayolcuyaveokfakirebirpayindirmitir.[104]

Akabe:Akabe, engin bir vadiden yksek bir daa doru kan sarp yoku demektir. Beled Sresi'ndeki

kullanmndaakabe,necidgibiyksek,zoramellerdenistiareolarakmecazdr.[105]

Aqaluhu:"Onuanladlar"bireyiakllaidraketmekdemektir.Maksat,"onuanladlarvetandlar"demektir.Akd,Ukud:

Ukud[106]

,"akd"inouludur.Akd,belgelendirilmi,yazyageirilmiahiddemektir.Bireyidierinesalamsurettebalayanbavedm,rneinipdmnetebihedilmitir.Akidlgatte,skbalamak,dmlemek, salam ba ve dm demektir. Bu anlamda bir kimsenin bir eyde taraf olmas, sonrabakasn susmaya zorlayarak kendisini ve dierini balamas ve karlkl balanmalar "akid" olarak

isimlendirilir.[107]

Akl:

Akl[108]

,kalpveruhunznde,beyninndabulunanmanevbirnurdur.yleki,insanbununladuyuorganlaryla kavrayamad eyleri anlar ve kavrar. Akl yrtmek, nedenlere, nedenlerin meydanagetirdii eylere, eser ile eseri meydana getiren eyler arasndaki bantya, yani "illiyyet kanunu"dedidiimiz sebebi sonuca balayan kanunu ve ona bal olan gerekli ilgileri idrak ederek, eserdenmessireveyamessirdenesere,yahutdabirmessirinikieserininbirindendierinegemektir.Mantk denen bu gei sayesinde duyu organlaryla hissedilen bir eserden hissedilmeyen messirianlalr. rnein, duyulan bir hrtdan, grlmeyen bir hayvann varlnn anlalmas gibi. Yinegrlenbirbalarsndan,grlmediihaldebalaklagelir.Hissedilenbireserden,ilgisiolanbakabireser de anlalr. Grlmeyen bir arnn vzltsndan bir baln varl kefedilebilir. te byle,hissedilenden hissedilmeyene geilmesini salayan veya hissedilmeyen bir anlam bizzat ve aklkakefedenidrakvastasnaakldenir.Herkesin tahmin ve akldan az ok bir nasibi vardr. Bu olmaynca bilgi ve eitimle elde edilen ve"iletilmiakl" (akl-mesmu)denilenaklndabiranlamkalmaz.Bununsnrlamasmmknolmayanbirok mertebesi vardr. En yksek mertebesine "akl- evvel" (ilk akl) denir. Balangtan sonucu,sonutanbalangc,ncedensonray,sonradannceyitambirbilgiilegrenbu"ilkakl"Allah'nkelamveHz.Muhammed'innurudur.Akllarnderecelerindekifarkllk,eksikliklerininsonucudur.Esasitibariyleakllariinyolbirdir.Odadoruyoldur.Bizim,nedenlerinbalamas,elikilerinbalamasgibihakkkavramayanedenolanasl

sebeplerhakkndakiapakkavraylarmz,ilkakimanlaymahiyetinigsterenbirerhissemizdir.[109]

Akb:Akb,kendisinden sonrapeygambergelmeyenhtemi'1-enbiydemektir. (AkbkelimesiKur'n'daazab

ile ilgili olarakkullanlmaktadr.[110]

Elmall, "akb" kelimesinin bu anlamn bir hadisteki kullanm

dolaysylaaktarmolmaldr.[111]

Akbeh:Akbeh;soyu,neslidemektir.bnihbyleder:Akib,ocukveocuunocuumanasnadr.Aqibeyh:Topukmnsnagelenakbkelimesininikilidir.:

Akifun:"Oturanlar."Akifkelimesininouluolup,biryerdedurmakveondanayrlmamakmnsnagelenukfkkndendir.badetmaksadylaHarem'deibadetedenlerveordanayrlmayanlardemektir.A-ke-fe f'ilinin ismi fa'ili olan "kif"in ouludur. Kur'n'da bir tek yette zikredilen bu kelimenin

lgatta: "bir yerde toplanmak, kalmak, oraya balanmak"[112]

gibi anlamlar vardr. Bu f'ilin "tefil"babnnbirkullanlekli,chiliyeiirindeyleifadeedilmitir:

"ncidizilerisankigzelboyunluceylannikiyannatoplanmtr."[113]

lkbaktaiirdekikullanekliyle lgatmanasarasndabiryaknlkgrlmyorsada,bu fiilin ifadeettiimanaile,incilerinsrekliboyundakalmasmanasnanlatmaktayz.BukelimeninKur'n'dakullanleklikarmzaylekmaktadr:

"Mescitlerdei'tikfdabulunduunuzzaman,kadnlarnza(gecede)yaklamayn"[114]

Buradaitikaf,camiyebalanpkalmaveoradakendiniibadetehasretmemanastamaktadr.Netice olarak diyebiliriz ki, slm'dan nce, herhangi bir yerde kalmak manasna gelen bu kelime,Kur'n'nnzulndensonra, "Kiinin ibadetmaksadyla,zellikle,Ramazandazaruri ihtiyalardnda

kendisinimesciddealkoymasdr."[115]

Akm:Akm,dourmayan.Akrn:

Akrn[116]

,birhayvannayaklarnbiip,ykarakldrmekdemektir.[117]

l:"l"kelimesininaslehldir.H,elifeevrilerek"l"eklinialmtr.Bununiindirki,l,kelimesininkltmeismi"heyl"eklindegelir.Bukelime,zellikle,kralvebenzerinemlivenyksekkimselerhakkndakullanlr.Herhangibirkimseiinkullanlmaz.Meselayakkabcveyularcnnlidenmez.lkelimesi,"Ehil"denalnm/tretilmiisedearalarndafarkvardr.l,balcaanvehreterbabnamuzaf(katlm,balanm)olur.Al-ifiravun,gibi.l,akrabalktaveyabirgrte(mezhepte)birahsaballdaanlatr.l-i brhm'den murad btn Mslmanlardr denilmi ise de, Bakara: 2/124 ayeti gereince, Hz.brahim'inzalimolmayanevlatvezrriyeti,zellikledeHz.MuhammedMustafa'dr.l-imrnise,yaHz.MsveHarun'unbabalarmranbn-iYashur'duryadaHz.Meryem'inbabasmranbn-iMatan'dr.[118]Al,ekildetefsiredilir:1.Kavm

"Andolsunki,l-iFir'avn'a(Fir'avn'aveonunkavmiKptlere)uyarclargelmiti."[119]

"l-iFir'avn'(Fir'avn'veonunmilletinednine,mensubolankavmiKptleri)azabneniddetlisine

sokun!"[120]

"l-iFir'avn'dan(Fir'avn'nkavminden)m'minbiradamdediki:..."[121]

2.Kiininehl-ibeyti

"l-iLt(Ltveo'nunikikz)mstesna.Onlarsehervaktindekurtardk."[122]

"Nezamankiirsaledilenlerl-iLt'a(ehl-iLt'a)geldiler..."[123]

"Dorusubizmcrimbirkavmegnderildik.Ancakl-iLt(Ltveo'nunehli)mstesna,Bizonlarn

hepsinimutlakakurtaracaz."[124]

Sonra,ehlindenistisnadabulunularakbuyuruluyorki:"Yalnz kars mstesna (onu kurtarmayacaz); onun mutlaka geride kalanlardan olmasn takdir

ettik."[125]

3.Kiininnekadaraainilirseinilsinzrriyeti"Gerekten Allah dem'i, Nuh'u, l-i brahim'i (smail'i, shk', Ya'kb ve esbat) ve l-i mrn'(Ms ve Harun'u risalet iin) seip lemin zerine (kendi zamanlarndaki lem zerine/insanlar

zerine)istifaetti;birzrriyetolarakbirbirinden."[126]

l:

l[127]

, nimetler anlamnda ouldur. Tekili, "ilyn", "elyn", "elen", "ilen" ve "evlun"dur. Buradanimet/ceza dahi zikredilmi olduu halde, Kur'n'da ad geenlerin hepsine nimet denilmesi, cezalarnihtardahi imanveaklehli iinibretalnarakistifadeedileceknasihatvetlerindenimetolduunuanlatr. Bununla beraber istifhamn sevkinde ve "fae" ile ncesindeki ayetlerinde phe ve nankrlk

edenlerekarmhimbiruyarmanasdavardr:[128]

Alaharfin:[129]

(Ala harfin):Dinin znde veyamerkezinde olmayp kenarnda/ucunda bulunur.Bu, onlarn dinlerindeskunveitminaniindedeildevesvese/tedirginlik/endievedzensizlik/huzursuzluk/sabrszlkiindeolmalarndan dolay (yaktrlm) bir meseldir. Savata ordunun kenarlarnda/kuytu taraflarndabulunarak zafer ve ganimet sezdiinde rahatlayp bekleyen, aksi durumda ise yz evirip giden/kaan

kimsegibi.[130]

(... ala harfin):Yani ekk ve riya zre ibadet ederler, bununla/ibadetleAllah'n rzasn hedeflemezler."ekk zre" (anlamnda olduu da) sylenir. Arap, sen "harf zeresin, yani "ekk" zeresin, der. "Alaharfin"ileilgilidierbirsylentiiseonun"kalpiledeil,dil ile(iman,ibadet)"anlamndaolduudur.Hasan'danyledediirivayetedilmi:(Ya'budullahealaharfin)yanizahiribiriman,batinibirkfrile

...(Alaharfin)in"rzkiin"anlamnageldiidesylenir.[131]

(Ala harfin) "ekk" demektir, ireti bir ekilde ayakta duran kii gibi, ibadette ireti/isteksiz

davranmaktr.Ayetindevam"harf"zreibadetetmeninengzeltefsiridir.[132]

(Alaharfin),kenarndan/kysndanyanipheyle...(Her)"harfbir"vecih"tir.Herharfiniaretettiibirynvardr/her harf bir perspektif sunar.Alfabe harfleri "huruf" diye isimlendirilmitir.nkher harfdierine benzemeyen bir vehede yani bir yndedir/yne sahiptir, denilmitir. M'min Allah'a herdurumda, her halde; nimet, bela, darlk ve genilikte ibadet eder.Mnafk iseAllah'a tek bir durumda

ibadetederkiayetinsiyakbunutefsiretmitir.[133]

...nsanlardanylekimselerdevardrki,dininkysndanvekenarndantutunarakAllah'aibadeteder.Buayet,Allah'a tambirgvenvekesin inanladeildepheve tereddtle ibadetedenkimseleri temsili

olarakaklar.[134]

Zemaheri'nin Esas'l-Belaa'snda, Firuzabadi'nin Kamus'unda, bn-i Manzur'un Lisan'l-Arab'ndakonuylailgilibutrifadelererastlyoruz.Grldgibi"Alaharfin"tabiri;a-kararszlkb-phe/teredddc-kydankyya,kenardandolamakd-kalbiyledeildiliyleinanmakgibianlamlarihtivaetmektedir.Elmal:NstankimideAllah'akydankyyaibadeteder.antay;...(dinin)yalnzcabirtaraf(n)dan(tutup)ibadeteder.

Yaniekkveteredddiindedir.[135]

D..B.,Atay:...Allah'abiryarbandaymgibikullukedenvardr.Bilmen:...Allah'abirtereddtzereibadeteder.Yavuz:....Allah'adininbirucundanibadeteder.Davudolu:...Allah'autanucaibadeteder(pheiindedir).Ate:...KimideAllah'abirkenardan,(dininbtnneinanmadan)ibadeteder.Bula:...Kimide,Allah'abirucundanibadeteder...T.D.V:...KimiAllah'ayalnzbiryndenkullukeder.Y.ztrk:...nsanlardanbazlardaAllah'akydankyyaibadeteder.A.ztrk:...kimideAllah'abirkenardanibadeteder.Koyiit:...Allah'agnlszceibadetedenvardrki...Hizmetli:Allah'atereddtiindekullukedeninsanlarvardr.Varol:...KimideAllah'abirkenardan(yarmyamalak)ibadeteder.Piri:nsanlardan,Allah'abiruurumkenarndaymgibikullukedenlervardr.Kararsz,imanlakfrarasnda...Trkemeallerde,grldkadanyla"Alaharfin"tabirininneredeysebtnanlamlarnarastlanmaktadr.Her mtercim, bu tabirin kendince uygun grlen anlamn semitir. Bu, bir ynyle doru olmaklaberaber, birok anlam olan bir kelime ya da ifade kalbnn; yer ald metinde, anlam daralmasnauradgereinidegzardetmemekgerekir.Dahazcesi,birokanlamolanbirkelime,kullanldcmledeancakbirkaanlamylahattabazenbirtekanlamylakarmzakar.Bukanaat"Alaharfin"tabiriiindegeerlidir.Ayetibirbtnolarakdndmzzaman,ayetteki,szkonusu edilen mnafk tipolojiye sahip insanlarn itikadi pozisyonlarnn knand; onlarn menfaatkaygsyla hareket ettikleri; imanlarn, kazanm ve kayplarnn belirledii anlalmaktadr. Zatenmfessirlerin ou da buna dikkat ekmitir. Bu realiteden hareketle, bizce, "Ala harfin" tabirini buanlamyanstacakekildetercmeetmekgerekir.

-Allah'a(menfaat)endiesiyleibadetedeninsanlarvardr.-Allah'ainanmakta(menfaatlerindendolay)teredddedeninsanlarvardr.-Allah'ainanmakta(menfaatlerindendolay)kararszkalaninsanlarvardr.-Allah'akalbiyledeildediliyle(menfaaticab)inananinsanlarvardr,vb.rnek:Allah'a inanmakta(menfaatlerindendolay) tereddteden/kararszkalan insanlarvardr.Eerkendisine

birhayrisabetederseyatr;eerbirskntisabetederseyzevirir...[136]

Alak/Alaka:Alak kelimesinin, "alaka"nn oulu olduu ifade edilmitir.Alaka, yapp ilimek demektir.Mutlaka,yapkanveilikennesneye"alak"denir.Kanavekrmzkanadolaysylauyuukkanada"alaka"denir.Bundandolay rahimdeki dutuada "alaka"denir.Yapkanlndandolay slkevekuyumakarasna,ipinevemakarayailitirilentakntsnavetekyolada"alak"denirAlaka:Ululuk ve taalluk gibi ilimek ve yapp tutmakmnsndan tretilmitir. liken yapkan eydemektir.Mfessirler"alak"kelimesini"dem-icamid"(donmukan)diyetefsiretmilersede,aslmanarahimde alanmann meydana gelmesiyle yani dllenmenin olumasyla husule gelen aluktur. Bunlarmaddmanalardr.Bunlardanbaka"alak",ruhanvemanevolarak,alkagibiakvemuhabbetmnsnadagelir.A'lm:A'lm,uzun,bykveyksekdamnsnagelen"Alem"kelimesininouludur.iryleder:"Birdaatklarndabirdagrnd"Hansayleder:Sahrylebiridirki,klavuzlarmutlakaonauyar.O,sankibandaatebulunanbirdadr.Alem:Alemkelimesi, raht (3-10aras topluluk)kelimesigibiayn lafzdanmfrediolmayancins isimdir.Bukelime insanlar, cinleri, melekleri ve eytanlar iine alr. Ferr da byle demitir. "Alem" kelimesi"almet"kelimesindentremitir.Ziralem,yceyaratcnnvarlnabiralmettir.lem ve almet kelimesi, "htem", "kalem" gibi "let" vezninde bir oul isimdir. oul zelliibulunmayan bir ferde lem denilmez. oul olduu halde, akll varlklar iin, oulun "lemin" diyetekrar oul yaplmas ve "el-lemn" diye umum gelen belirlilik "lam" ile belirli klnmas, btnevreniveevreninbtnparalarniinealdnifadeeder.Bu genellik iinde akll varlklar iin kullanlan oulun getirilmesi de akll varlklarn stntutulduunu gsterir. Akll varlklar dnmeden alemlerin Rabbinin doru anlalmayacana delaleteder.lemkelimesininkkasndanaslbirmanas,"maya'lemu"yanibilgiedinmeyealetvevastaolaneydemektir.Gerekilimisetasavvurdeilhakkntasdikidir.Yaniikitasavvurarasndakimevcutbabtnvicdanilekavramaktr.Bizemkemmelbirdzenilegrnenveheranvarolmaileyokolmaarasndaakpgiden,buaknda

birdzensrrveilikisitakipedenveennemlidzenindenbirisideruhlarvezihinleriledalemvebelli eyler arasnda, hakllk, gereklilik ve geree uygun dediimiz hak lsnde, yani bir eyindoruluuna tasdik anndaki gzlem ve ahitlik, ilim, akl ve kalp balants ile grlen her varlktopluluuAllahuTel'yaveO'nunkudretine,Rabbolduunavekemalinedelletedenbirerdelil,bireriaret meydana getirerek lmemize, dourulmamza sebep olduklarndan dolay alem diye

isimlendirilmilerdir.Alem,Allah'tanbakabtnvarlklardemektirveAllahiselemintesidir.[137]

'lemn:'lemn,beekildetefsiredilir:1.nsanlarvecinler

"Hamd,'lemnin(insanlarvecinlerin)rabbiAllah'ndr."[138]

"'lemne(insanlaravecinlere)uyarcolsundiye..."[139]

"O,bakadeil,lemin(insanlarvecinler)iinbirhatrlatmadr."[140]

"O,bakadeil,leminiinbirhatrlatmadr."[141]

2.Kendizamanlarndaki'lemler(insanlar)"Eysrloullar!Sizeverdiimnimetlerimivesizi 'lemin(kendizamanndaki 'lemler (insanlar))

zerinetafdilettiimihatrlayn!"[142]

"Andolsun ki Biz onlar bir ilm zere 'lemin (kendi zamanndaki 'lemler,insanlar) zerine ihtiyar

etmitik."[143]

"Onlar(srloullar 'n)lemin(kendizamanlarndaki 'lemler, insanlar)zerine tafdiletmitik."[144]3.Adem'denKymet'ekadar-kendicinsinden-gelecektminsanlar"phesizki(eyMeryem)Allahsenisetivetahirkld,hemdeleminkadnlar(Adem'denitibaren

btnkadnlarn)zerineseti."[145]

"'Alemin(Adem'denKyamet'ekadarkibtninsanlar)iinbereketlerverdiimizarza..."[146]

4.Nh'dansonrakiler"lemin(Nuh'tansonrakiinsanlar)iindeNuh'aselm(Nuh'unardndano'nayaplangzelsenalar)."[147]BununlaNh'dansonrainsanlartarafndano'nayaplacakgzelvglerkasdedilmektedir.5.Ehl-iKitap"Yoluna gc yetenlerin O Ev'i haccetmesi Allah'n insanlar zerindeki bir hakkdr. Artk kimnankrlk ederse phesiz ki Allah, leminden (Ehl-i Kitap'tan -nk onlar kaccn farz olduu

grndedeillerdi-)ganidir."[148]

l:l,kibirlivezorba.

lyn:lyn,kibirlilerdemektir."Alfil-ardi"Kibirlendi,bbrlendimnsnagelir.Allah:Zt-mukaddesinzelismidir.O'ndanbakasbuismikullanamaz.Kurtubyleder:"Allah"ismi,zt-mukaddesin isimlerininenbyveenkapsamlsdr.Bu isim,uluhiyyet sfatlarn ahsnda toplayan,rububiyetsfatlarylavasflanmolan,hakikivarlkolarak tekolanvekendisindenbaka ilholmayangerekvarlnaddr.Allah, mabudi Hakkn, (gerek Allah'n) zel ismidir. sm-i zattr ve ism-i alemdir. "Allah" diyeisimlendirilenenycezt, kinatnyaratlmasnda,devamnda,gelimesindebir ilk sebepolduugibi,lisanirfanmzdadabyleycevezelbirbalangtr.HakTel'nnvarlvebirliikabuledilmedenkinatvekinattakidzenihissetmekvekavramakbirhayalden,bir seraptanve ayn zamanda telafisiimkansz bir straptan ibaret kalacaktr. nk, "Allah" zel ismi zerinde birlemeyen ve dzenekonmayan,ilmimiz,fennimiz,btnbilgiveeitimsistemimizdeikiucubirarayagelmeyenvevarlmzsilip spren, perian fikirlerden, mecalsiz/anlamsz bir toz ve duman ynndan ibaret kalr. Bununiindirkibtnilimvesanatlar,nihayetsonaamadabizihuzur-uvahdetekarmakiindir.nsan,hakkyalanlarkenbileonutasdiketmezorunluluundankurtulamaz.MmknolangereklerstndevarlzorunluolanHakk,gerekilmimizin,gerekvarlmznilkbalangnoktasveilksebebidir.VeAllahonunismidir.nsanzerindeetkisinisrdrenveinsancezbedenhibireytasavvurolunamazkionunarkasndaAllahbulunmasn.HakTelylebr"vcib'l-vcd"durki,yanivarlylesininezaruridirki,gerekenfusvegerekafakvarlmzn btn gidiatnda, onun vcub- vcudunu yani varlnn zorunluluunu gsterir. yle ki,bizimruhumuzunderinliklerindehereydenevvelAllah'nzatnakesinbirtasdikin,birtasdikimutlaknvarolduumuhakkaktr.te"Allah"ismicelli,btnhislerimizintasavvurlarmznbirinciartolanylederinvevahidgizlihissingrneninvegrnmeyeninbirletiinoktaolanparlthalinde,hibirengelolmakszn,dorudandoruyayceAllah'nztnaaitolanzelbirisimdir.Yanibuisimncezihindekibirmana,ikinciolarakovastaileAllah'n ztna dellet edenyalnzca ona ait olan bir ism-i hastr, bir zel isimdir.Zihindeki birmanaolmayarak yalnzca ve zellikle belli zatn ismi ise zel bir isimdir.Bize gre isim ile isimlendirilenvarlkayndr.Normaldilde,gnlkkonumalardazelisimilealemismiarasndabirfarkaranmazsada,ilimdilindebunlar arasnda fark vardr. Allah iin zt ismi ve alem ismi mmkn mdr? Bu konuda tecellialglanr. Ztn tecellisi, sfatn tecellisi, eserlerin tecellisi. simlerin tecellisi de bunlardan biri ileilgilidir.Zt isminin,ztn tecellisini ifadeedenbir isimolmasgerekir.Sfat tecellisinesfat isimleri,eserlerin tecelisine de fiil isimleri denilir. Biz bunu btn isimlerde esas olarak kabul ettiimiz iin,Allah'nisimleritevfikdirdiyoruz.Bundandolayztisminin,mevhumuolanbirzelisimveyamevhumuolmayanbirahsismiolmasaslndammkndrvebizimiinyeterlidir.Allahismini,zelisimolarakbirmefhumilemlahazaedebilmekiin,selb,subtbtnzelsfatvefiillerinitasavvuretmekvesonraonuzetlemekgerekir.Budayleolabilir:"Oztvcib'l-vcdki,btnsfatlarnenmkemmelinikendisindetoplamtr."Sadecevcib'l-vcuddemek de kfidir. nk btn sfatlar en mkemmel ekilde kuatmak, bunlar kendisinde toplamak,

varlzorunludurdemekolan,vcib'l-vcudunbirtefsirivebirniteliklerininortayakonulmasdr.Bununbirzetide"bihakknMabud=IahHak=Hak tanr"mefhumudur.Arapa'dabumefhum,bilinen,bellibir tanrdemekolan"El ilah"zel ismi ilezbirekilde ifadeedilmitir