Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
2016E N E R G Í A
ENERGÍA2016
Foro de la Industria Nuclear Española es una asociación empresarial que representa al 100% de la producción eléctrica de origen nuclear y al 85% de las principales empresas del sector a nivel nacional. Integra a más de 50 empresas con actividades comerciales en más de 40 países, que en su conjunto emplean a cerca de 30.000 personas.
Foro de la Industria Nuclear EspañolaBoix y Morer 6 - 3º - 28003 MadridTel.: +34 915 536 303e-mail: [email protected]@ForoNuclearwww.foronuclear.org
Realizado por:ALGOR, S.L. www.algorsl.com
Depósito legal: M. 23288-2016Imprime: Aries
- 3 -
PRESENTACIÓN
FORO DE LA INDUSTRIA NUCLEAR ESPAÑOLA tiene el gus-to de presentar un año más el prontuario ENERGÍA 2016, y ofre-cer datos e informaciones actualizados del contexto energético nacional y mundial. Como es habitual, este prontuario puede consultarse también en nuestra web www.foronuclear.org
Entre los hechos más relevantes de 2015 en nuestro país, hay que destacar el cambio de tendencia en los consumos de energía, que han crecido después de descender durante varios años consecutivos. El de energía primaria ha crecido un 4,63%, el de energía final un 0,45% y el de electricidad un 1,8%. Este cambio de tendencia, junto con un incremento del PIB del 3,2%, pone de manifiesto una mejoría de la actividad económica nacional.
La producción bruta de energía eléctrica en España en 2015 registró un total de 281,15 TWh, con un aumento del 0,4% res-pecto al año anterior. De esa producción, el 62,7% lo generaron las instalaciones de producción convencionales y el 37,2% las instalaciones acogidas al régimen retributivo específico que in-cluye las energías renovables, la cogeneración y el tratamiento de residuos. Por lo que respecta al consumo, que como se ha dicho ha crecido un 1,8% tras cuatro años de descensos, ha alcanzando los 237,44 TWh, situándose en niveles de los años 2003 y 2004.
Las Tecnologías Convencionales han aportado un total de 176,45 TWh, un 2,4% más que en el año precedente. Por tec-nologías, señalar el acusado descenso de la hidroeléctrica, un 28,7% inferior a 2014, debido a que se ha tratado de un año con una hidraulicidad por debajo de la media; comenzó en el primer trimestre con una característica hidrológica de año medio, pasó a seco en el segundo trimestre y muy seco en el tercero, finalizando como extremadamente seco, con una característica del 97%. Es decir, estadísticamente, 97 años de cada 100 serían más húmedos que éste. El hueco dejado por la hidráulica ha sido cubierto fundamentalmente por centrales de carbón (incremento del 21,5%) y centrales de ciclo combinado (incremento del 16,9%). La generación nuclear prácticamente no ha variado respecto al año 2014 y ha sido la tecnología que más ha aportado al mix eléctrico nacional, con el 20,34% sobre el total producido durante el año. Finalmente señalar que el
- 4 -
fuelóleo, no utilizado en el mix convencional peninsular desde hace varios ejercicios, ha supuesto en los sistemas no peninsu-lares un 3,7% más que el año anterior.
En relación con la producción del Régimen Retributivo Es-pecífico, supuso 104,70 TWh en 2015, un 2,7% inferior a 2014. De esa cantidad, el 70,9% corresponde a las energías renova-bles y el 29,1% restante a la cogeneración y al tratamiento de residuos. Un 46,9% del total de este régimen corresponde a la eólica, con 49,11 TWh, un 5,7% inferior a 2014. La producción minihidráulica ha descendido un 22%, en línea con la hidrauli-cidad del ejercicio. El resto de tecnologías de este régimen ha incrementado ligeramente su producción como, por ejemplo, la térmica renovable, un 3,8%, la solar térmica, un 3,3% o la cogeneración y el tratamiento de residuos, un 4%.
La potencia instalada en España en 2015 se situó en 108,3 GW, con una variación mínima respecto al año 2014. La poten-cia de las instalaciones convencionales representa el 62,8% del total. Cabe destacar la entrada en operación comercial de la central hidroeléctrica de bombeo puro de La Muela II, de 877 MW, una importante ampliación del complejo hidroeléctrico de Cortes-La Muela en el río Júcar. Señalar que se ha proce-dido al cierre de la última central existente de fuel-gas en el sistema peninsular, Foix, de 505 MW, y del Grupo 2 de carbón de la central de Soto de Ribera, de 239 MW. La potencia corres-pondiente del régimen retributivo específico, que representa el 37,2% restante, no presenta apenas variación significativa respecto al año anterior.
En cuanto al número de horas de funcionamiento de las cen-trales por tecnologías, durante 2015 destaca el conjunto de las 7 unidades nucleares en operación con 7.729 horas de prome-dio (88,2% del total), seguidas por las de biomasa y residuos, 5.641 horas, y carbón, 4.918 horas. Las centrales de ciclo com-binado de gas han funcionado sólo 1.114 horas, manteniéndo-se como centrales de respaldo, dado el carácter intermitente y no gestionable de las centrales de energías renovables, en especial la eólica.
Centrándonos en el sector nuclear, la producción bruta ha sido de 57,19 TWh, lo que ha supuesto un 20,34% de la pro-ducción total nacional con tan solo el 7,3% de la capacidad instalada. El factor de carga del parque en funcionamiento se ha elevado hasta un 88,26%, destacando los factores de Ascó II y
- 5 -
Almaraz I, con valores del 97,58% y 95,48%, respectivamente, lo que significa que han producido de manera prácticamente inin-terrumpida durante todo el año. Es más, el factor de operación global este año ha superado la barrera del 90% (situándose en el 90,26%) y el factor de indisponibilidad no programada ha des-cendido más de un punto porcentual respecto al año anterior, quedándose en un 1,57%. Las centrales de Almaraz II, Ascó I, Cofrentes, Vandellós II y Trillo han parado este año para recargar combustible, lo que pone aún más de relieve el valor del fac-tor de carga logrado por el conjunto del parque nuclear. Sólo se han producido dos paradas no programadas en Ascó II y en Vandellós II.
Atendiendo al calendario previsto, se ha entrado en la última fase de implantación del conjunto de medidas de incremento de márgenes de seguridad post-Fukushima y, de acuerdo con el mismo, se abordan las últimas mejoras de gran magnitud, como son los Centros Alternativos de Gestión de Emergencias (CAGE), los recombinadores pasivos de hidrógeno y los siste-mas de venteo filtrado de la contención.
La dependencia energética del exterior sigue siendo un as-pecto fundamental de nuestra realidad económica, si bien su impacto en términos absolutos ha disminuido por la reducción de los precios del petróleo. El pasado año el saldo del comer-cio exterior de productos energéticos representó el 2,5% del PIB: 27.400 millones de euros. Esa dependencia del exterior, en términos energéticos, ha sido del 72,8%. De los países de nuestro entorno, sólo Irlanda, Bélgica e Italia superan esa cifra.
Por lo que respecta a las emisiones de CO2, según datos de
Red Eléctrica de España (REE), en 2015 un 56% de la genera-ción eléctrica ha sido libre de emisiones. Esta cifra es inferior a la del 2014, que superó el 60%. En términos globales, sólo la energía nuclear ha mantenido su aportación, ya que tanto la hidráulica como la eólica la han disminuido. Todo ello tendrá como resultado un incremento de las emisiones de más de 12 millones de tCO
2 con respecto a 2014, según previsiones de
REE.
En el campo de las infraestructuras, un hecho destacable del año 2015 es el avance hacia la consecución de un único Mer-cado Interior Europeo, con el incremento de la interconexión eléctrica con Francia, que ha posibilitado que la capacidad de intercambio se duplique, pasando al 4% del total de la de-
- 6 -
manda. Este logro, después de intentarlo sin éxito durante más de veinticinco años, se debe a su inclusión en el firme com-promiso de la nueva Comisión Europea de considerarlo como Proyecto de Interés Común, de cara a conseguir el objetivo de un nivel de interconexión de al menos el 10% en 2020. No se podrá hablar de una Unión Energética si no se cuenta con las interconexiones suficientes para que pueda desarrollarse un verdadero mercado de electricidad.
De acuerdo con los datos facilitados por Eurostat, en rela-ción con los precios de la electricidad en todos los países de la Unión Europea para usos domésticos, España se encuentra en la banda alta, con el precio un 10% superior a la media. En el precio para usos industriales, nuestro país queda justo por debajo de la media europea. Prácticamente la mitad del recibo de la electricidad para los consumidores domésticos no obedece a los costes de generación ni a los de distribución y transporte.
A nivel internacional, es obligado mencionar el acuerdo al-canzado en la Cumbre de París sobre Cambio Climático el pa-sado mes de diciembre, que tiene como objetivo la limitación a largo plazo de las emisiones de gases de efecto invernadero, de forma que el incremento de la temperatura media global de la Tierra no supere en el horizonte del año 2100 los 2º C respecto a los niveles pre-industriales. Es un acuerdo jurídico vinculante que contiene todos los elementos necesarios para construir una estrategia mundial de lucha contra el cambio cli-mático que, aunque pendiente de ratificación para su entrada en vigor por al menos 55 países que produzcan el 55% de las emisiones, compromete a 195 países. Se reconoce así la globalidad de un reto que requiere una actuación conjunta y coordinada.
Este Acuerdo de París es una base para que los países sig-natarios establezcan marcos regulatorios estables, predecibles, transparentes y coherentes que favorezcan la inversión en tec-nologías de bajas emisiones a fin de reducir la intensidad de carbono de un modo eficiente en términos de costes. Es para ello fundamental que Europa cuente con un adecuado siste-ma de comercio de derechos de emisión como la principal medida de lucha contra el cambio climático, ya que habilitará una transición energética sostenible que preserve la competi-tividad de nuestra industria. En este contexto es preciso poner en valor el papel de nuestras centrales nucleares como fuente
- 7 -
de producción eléctrica libre de emisiones de CO2. Señalar no
obstante, que si bien el sector eléctrico es la parte más impor-tante en el contexto del cambio climático, no es la única, y de hecho, el cumplimiento de los objetivos requerirá de un ma-yor esfuerzo y compromiso por parte de los sectores difusos como el sector transporte o el residencial. De ahí la importancia del avance en la senda de la movilidad eléctrica.
También es necesario destacar la importancia de la opera-ción a largo plazo del parque nuclear, ya que constituye una estrategia acertada para cumplir simultáneamente con los as-pectos básicos del desarrollo sostenible, garantizando la in-dependencia y diversificación del abastecimiento, ayudando al cumplimiento de los compromisos medioambientales y me-jorando la competitividad económica del sector eléctrico. De hecho, en el mundo hay 107 reactores en operación que tienen autorización, concedida por los organismos reguladores nacio-nales correspondientes, para operar a largo plazo.
Por último, queremos agradecer a nuestros lectores el interés y la confianza depositada a lo largo de los más de 30 años que se lleva publicando este prontuario. Igualmente les queremos expresar nuestro deseo de seguir recibiendo sugerencias que permitan mejorar futuras ediciones, potenciando así su utilidad y, en definitiva, el servicio que pretendemos ofrecer con ENER-GÍA 2016, y todas las publicaciones y con la página web de FORO NUCLEAR.
Madrid, junio de 2016
- 9 -
ÍNDICE
1. ENERGÍA PRIMARIA Y FINAL
1.1 Producción interior de energía primaria y grado de autoabastecimiento en España ...................... 21
1.2 Serie histórica del consumo de energía primaria en España ............................................................ 22
1.3 Serie Histórica del consumo de energía final en España ................................................................. 24
1.4 Intensidad energética primaria y final en España. Evolución ............................................................. 25
1.5 Evolución del saldo del comercio exterior de productos energéticos en España ...................... 26
1.6 Producción de energía primaria por países en Europa ................................................................. 27
1.7 Consumo de energía primaria por países en Europa 291.8 Grado de dependencia energética del exterior
por países y evolución en Europa ...................... 311.9 Intensidad energética y consumo de energía pri-
maria por habitante por países en Europa.......... 321.10 Consumo de energía primaria por países en el
mundo. Serie histórica ........................................ 331.11 Consumo de energía primaria desglosada por
países y fuentes en el mundo ............................. 371.12 Previsiones de consumo energético según esce-
narios y áreas en el mundo ................................. 411.13 Avance 2016. Comercio exterior de productos
energéticos en España ........................................ 44
2. ELECTRICIDAD2.1 Balance de energía eléctrica total en España...... 472.2 Horas de funcionamiento medio de las distin-
tas centrales de producción de electricidad en 2015 en España ................................................... 47
2.3 Balance de energía eléctrica por tipos de centra-les en España ....................................................... 48
2.4 Potencias máxima, mínima y media y horas de funcionamiento de los distintos tipos de centra-les en 2015 en sistema peninsular de España..... 49
2.5 Producción de energía eléctrica por fuentes de energía primaria en España ................................. 50
2.6 Longitud de las líneas de transporte de ener-gía eléctrica de más de 110 kv y capacidad de transformación en España ................................... 51
Págs.
- 10 -
2.7 Saldos de los intercambios internacionales de energía eléctrica en España. Evolución............... 51
2.8 Consumo de energía primaria en la generación de energía eléctrica en España ........................... 52
2.9 Modificaciones de potencia en centrales de tecnologías convencionales durante 2015 en España (*) ............................................................ 53
2.10 Balance de energía eléctrica por comunidades autónomas en España ......................................... 54
2.11 Serie histórica de la producción de electricidad en España por tipos de centrales ....................... 56
2.12 Serie histórica del consumo neto de electrici-dad en España .................................................... 57
2.13 Serie histórica de la potencia instalada por tipos de centrales en España ....................................... 58
2.14 Máxima demanda de potencia y de energía en el sistema peninsular en España. Evolución........ 59
2.15 Estructura de la potencia y de la producción bruta por fuentes en el sistema peninsular espa-ñol en 2015.......................................................... 60
2.16 Curvas monótonas. Producción horaria y horas de funcionamiento de distintos tipos de centra-les en 2015 en sistema peninsular de España..... 61
2.17 Componentes del precio final medio del merca-do de electricidad. Demanda nacional (suminis-tro referencia + libre). España. ............................ 63
2.18 Precio final y componentes según mercados de energía eléctrica en España. Evolución............... 64
2.19 Evolución comparada del precio de la electrici-dad y de otros productos energéticos para usos domésticos en España ........................................ 66
2.20 Desglose de la factura eléctrica en España ......... 672.21 Energía eléctrica vendida en el régimen retributi-
vo específico (*) en España. Evolución.............. 682.22 Energía eléctrica vendida en régimen retributivo
específico en España desglosada por combus-tibles. Evolución .................................................. 69
2.23 Potencia instalada en el régimen retributivo es-pecífico en España. Evolución............................ 70
2.24 Retribución recibida por los productores de energía eléctrica del sistema de retribución es-pecífico (*). Evolución ........................................ 71
2.25 Producción de electricidad en régimen retributi-vo específico por comunidades autónomas...... 73
Págs.
- 11 -
2.26 Porcentaje de electricidad en consumo de ener-gía final en España. Evolución ............................. 74
2.27 Producción neta de electricidad por fuentes y países en Europa ................................................. 75
2.28 Saldo de intercambios de electricidad en Euro-pa por países ...................................................... 77
2.29 Consumo de electricidad por países en Europa. Total y por habitante. Evolución ......................... 78
2.30 Precios de la electricidad por países en Europa 792.31 Producción de electricidad por países en el
mundo. Serie histórica ........................................ 822.32 Previsiones de producción eléctrica según esce-
narios en el mundo ............................................. 842.33 Avance 2016. Balance eléctrico. España ............ 87
3. NUCLEAR
3.1 Centrales nucleares en España ............................ 913.2 Datos de explotación de las centrales en Espa-
ña. Evolución ....................................................... 923.3 Fechas históricas y autorizaciones de explota-
ción de las centrales nucleares españolas .......... 963.4 Producción de combustible nuclear en España
(*). Evolución ...................................................... 973.5 Procedencia de los concentrados de uranio
comprados por España en 2014 ........................ 973.6 Potencia, producción nuclear, factor de carga y
aportación al total de la electricidad por países en el mundo ........................................................ 98
3.7 Potencia y reactores nucleares en situación de operar por países en el mundo. Evolución ........ 99
3.8 Reactores en operación, construcción y anuncia-dos en el mundo por países ............................... 100
3.9 Número de reactores y potencia nuclear según antigüedad de los reactores en el mundo .......................................................... 101
3.10 Relación nominal de centrales nucleares en si-tuación de operar en el mundo .......................... 102
3.11 Reactores en situación de operar y construcción según tipos en el mundo .................................... 114
3.12 Relación nominal de centrales nucleares en construcción en el mundo .................................. 115
3.13 Relación nominal de centrales nucleares planifi-cadas en el mundo ............................................. 122
Págs.
- 12 -
3.14 Centrales nucleares en Europa con autorización de explotación a largo plazo .............................. 125
3.15 Centrales nucleares con autorizacion de explo-tación a largo plazo en Estados Unidos ............. 128
3.16 Solicitudes para autorización de explotación a largo plazo para centrales nucleares en Estados Unidos ................................................................. 128
3.17 Solicitudes de licencias combinadas (*) para nuevas centrales nucleares en Estados Unidos... 129
3.18 Reactores nucleares que inician la construcción y que se conectan a la red en el mundo por años ... 132
3.19 Producción histórica de uranio en el mundo ..... 1323.20 Reservas (1) de uranio. Desglose por países y
rango de coste .................................................... 1343.21 Estimación de las necesidades de uranio en el
mundo hasta 2035 ............................................... 1373.22 Capacidad teórica de producción de uranio en
el mundo hasta 2035 ........................................... 1403.23 Precio del uranio en “Zona Euratom”. Evolución .. 1423.24 Capacidad nominal de enriquecimiento de ura-
nio........................................................................ 1423.25 Capacidad de fabricación de combustible en la
OCDE ................................................................... 1433.26 Características principales de los reactores nu-
cleares ................................................................. 1443.27 Avance 2016. Producción energía nuclear. España . 144
4. PETROLEO
4.1 Consumo total de petróleo en España ............... 1474.2 Producción de crudo en yacimientos de España.
Evolución ............................................................. 1474.3 Consumo final de productos petrolíferos en Es-
paña. Evolución. .................................................. 1484.4 Consumo desglosado de productos petrolíferos
en España ............................................................ 1494.5 Consumo de gasolinas y gasóleos por comuni-
dades autónomas ................................................ 1504.6 Procedencia del petróleo crudo importado en
España (*) ............................................................ 1514.7 Capacidad y crudo destilado en las refinerías en
España ................................................................. 1524.8 Producción de las refinerías en España .............. 1534.9 Red peninsular y balear de oleoductos e instala-
ciones conexas .................................................... 154
Págs.
- 13 -
4.10 Centrales de fuelóleo en España por tipo de centrales y combustible utilizado....................... 155
4.11 Desglose de los precios de los carburantes en España ................................................................. 157
4.12 Impuestos de hidrocarburos estatales y autonó-micos (*) ............................................................. 157
4.13 Serie histórica del precio del petróleo ............... 1584.14 Precios de combustibles de automoción y cale-
facción por países en la Unión Europea ............. 1594.15 Producción de petróleo por países en el mun-
do. Serie histórica ............................................... 1614.16 Reservas probadas (*) de petróleo por países en
el mundo ............................................................. 1644.17 Flujos comerciales de petróleo en el mundo ..... 1654.18 Relación entre reservas y producción anual de
petróleo y evolución en el mundo ..................... 1664.19 Avance 2016. Consumo de productos petrolífe-
ros y cotización petróleo Brent ........................... 167
5. GAS
5.1 Consumo de gas natural y manufacturado según mercados en España. Evolución ......................... 171
5.2 Consumo de gas natural por comunidades autó-nomas .................................................................. 172
5.3 Producción de gas en yacimientos de España. Evolución ............................................................. 173
5.4 Procedencia del gas natural según países de ori-gen en España. Evolución ................................... 173
5.5 Centrales de ciclo combinado-gas natural en Espa-ña por tipo de centrales y combustible utilizado .. 174
5.6 Almacenamientos subterráneos de gas natural en España ............................................................ 176
5.7 Infraestructura de gas en España ......................... 1775.8 Precio máximo de venta de la bombona de bu-
tano en 12,5 kg. en España. Evolución ............... 1785.9 Precios máximos de las tarifas de último recurso
del gas natural doméstico y comercial en Espa-ña. Evolución ....................................................... 179
5.10 Precios del gas por países en Europa ................. 1805.11 Precio del gas en mercados internacionales.
Evolución ............................................................. 1835.12 Producción de gas natural por países en el mun-
do. Serie histórica ............................................... 184
Págs.
- 14 -
5.13 Reservas probadas (*) de gas por países en el mundo ................................................................. 187
5.14 Flujos comerciales de gas en el mundo.............. 1885.15 Evolución de la relación entre reservas y pro-
ducción anual de gas en el mundo .................... 1895.16 Avance 2016. Consumo de gas natural. España ... 190
6. CARBÓN6.1 Consumo total de carbón en España .................. 1936.2 Consumo final de carbón por sectores en España . 1936.3 Producción de carbón en España. Evolución .... 1946.4 Procedencia del carbón importado por España .. 1956.5 Centrales de carbón en España .......................... 1976.6 Producción de carbón por países en el mundo.
Serie histórica ...................................................... 1986.7 Reservas probadas (*) de carbón por países en
el mundo ............................................................. 2006.8 Precios del carbón en mercados internacionales.
Evolución ............................................................. 202
7. ENERGÍAS RENOVABLES7.1 Consumo final de energías renovables en Espa-
ña. Evolución ....................................................... 2057.2 Producción con energías renovables en España.
Evolución ............................................................. 2067.3 Potencia eléctrica instalada de energías renova-
bles en España. Evolución .................................. 2077.4 Producción eléctrica con energías renovables en
España. Evolución ............................................... 2077.5 Objetivos del plan de energías renovables
2011-2020 de España ......................................... 2087.6 Reservas en los embalses hidroeléctricos en Es-
paña. Evolución ................................................... 2097.7 Evolución de las reservas hidroeléctricas en España 2137.8 Centrales hidroeléctricas peninsulares de más
de 100 MW en España ........................................ 2147.9 Principales embalses de interés hidroeléctrico
en España ............................................................ 2167.10 Producción de energías renovables por países
en Europa ............................................................ 2177.11 Aportación relativa de las energías renovables
por países en Europa .......................................... 2197.12 Potencia instalada de energías renovables en la UE 2207.13 Consumo de biomasa y biocombustible por
países en la UE .................................................... 222
Págs.
- 15 -
7.14 Consumo de hidroeléctricidad (*) por países en el mundo. Serie histórica .................................... 224
7.15 Consumo de otras energías renovables (*) por países en el mundo ............................................. 226
7.16 Potencia instalada eólica y solar fotovoltaica por países en el mundo ............................................. 228
7.17 Producción de biocombustible por países en el mundo ................................................................. 229
7.18 Avance 2016. Producción con renovables y re-servas hidráulicas en España ............................... 230
8. RESIDUOS RADIACTIVOS
8.1 Comparación de residuos producidos en España .. 2338.2 Volumen de residuos radiactivos a gestionar en
España ................................................................. 2348.3 Generación de residuos radiactivos en una cen-
tral nuclear de agua a presión (PWR) .................. 2358.4 Resumen de costes de la gestión de residuos
radiactivos y combustible gastado en España desde 2010 (*) .................................................... 236
8.5 Instalaciones de almacenamiento definitivo de RBMA en el mundo ............................................. 237
8.6 Instalaciones de almacenamiento temporal cen-tralizado de RAA/CG en el mundo ..................... 238
9. CAMBIO CLIMÁTICO
9.1 Inventario de emisiones de gases en efecto in-vernadero en España en 2014 ............................. 245
9.2 Cuotas relativas de emisiones de gases de efec-to invernadero por sectores de actividad en Es-paña en 2014 ....................................................... 247
9.3 Evolución de las emisiones de Gei según secto-res y tipos de gas en España ............................... 248
9.4 Emisiones de CO2 asociadas a la generación eléctrica peninsular. Evolución ........................... 250
9.5 Evolución de las emisiones de CO2 equivalente en España. Comparación con compromiso de Kioto . 251
9.6 Emisiones antropógenas agregadas de CO2, CH4, N2, HFC, PFC y SF6 (1) y evolución en el mundo . 252
9.7 Variación en el total de emisiones de gases en efecto invernadero entre 1990 y 2013 (*) en paí-ses del mundo .................................................... 255
9.8 Indicadores de emisiones de gases de efecto invernadero por países en UE y otros países ...... 256
Págs.
- 16 -
9.9 Factores de emisión de CO2 para usus térmicos
y generación eléctrica ......................................... 2579.10 Previsiones de emisiones de CO2 según escena-
rios en el mundo ................................................. 2589.11 Emisiones de CO2 según escenarios y reduccio-
nes según tecnologías ......................................... 2619.12 Estimaciones de calentamiento continental y de
variaciones del nivel del mar .............................. 262
10. UNIDADES
Metodología y unidades utilizadas..................... 26510.1 Factores de conversión de consumo o produc-
ción a energía primaria ........................................ 26610.2 Unidades de energía térmica .............................. 26910.3 Macrounidades de energía ................................. 27010.4 Sistema internacional de unidades y unidades
derivadas ............................................................. 27110.5 Múltiplos y submúltiplos de unidades ............... 27410.6 Unidades de temperatura ................................... 27410.7 Equivalencias entre unidades británicas y métricas . 275
Socios del Foro Nuclear .................................... 279
Págs.
ÍNDICE
DE
MÁRGENES
1
2
3
4
5
6
7
8
9
ENERGÍA PRIMARIA Y FINAL
ELECTRICIDAD
NUCLEAR
PETRÓLEO
GAS
CARBÓN
ENERGÍAS RENOVABLES
RESIDUOS RADIACTIVOS
CAMBIO CLIMÁTICO
UNIDADES 10
- 19 -
1. ENERGÍA PRIMARIA Y FINAL
1.1 Producción interior de energía primaria y grado de autoabastecimiento en España ...................... 21
1.2 Serie histórica del consumo de energía primaria en España ............................................................ 22
1.3 Serie Histórica del consumo de energía final en España ................................................................. 24
1.4 Intensidad energética primaria y final en España. Evolución ............................................................. 25
1.5 Evolución del saldo del comercio exterior de productos energéticos en España ...................... 26
1.6 Producción de energía primaria por países en Europa ................................................................. 27
1.7 Consumo de energía primaria por países en Europa ................................................................. 29
1.8 Grado de dependencia energética del exterior por países y evolución en Europa ...................... 31
1.9 Intensidad energética y consumo de energía pri-maria por habitante por países en Europa.......... 32
1.10 Consumo de energía primaria por países en el mundo. Serie histórica ........................................ 33
1.11 Consumo de energía primaria desglosada por países y fuentes en el mundo ............................. 37
1.12 Previsiones de consumo energético según esce-narios y áreas en el mundo ................................. 41
1.13 Avance 2016. Comercio exterior de productos energéticos en España ........................................ 44
Págs.
ENERGÍA PRIMARIA Y FINAL
- 21 -
1Cu
adro
1.1
PR
OD
UCC
IÓN
IN
TER
IOR
DE
ENER
GÍA
PR
IMA
RIA
Y G
RA
DO
DE
AU
TOA
BA
STEC
IMIE
NTO
EN
ESP
AÑ
A
Año
Carb
ón
Petr
óle
oG
asN
ucle
arH
idra
úlic
a Eó
lica,
so
lar
y ge
oté
rmic
aBi
om
asa,
bio
carb
ur.
y re
sid
uos
TOTA
L%
(kte
p)
2010
3.29
6
125
45
16
.155
3.
638
4.
858
6.
340
34
.457
13
,820
112.
648
10
2
45
15.0
42
2.63
1
5.06
1
6.48
5
32.0
14
-7,1
2012
2.46
0
145
52
16
.019
1.
767
6.
679
6.
402
33
.524
4,
720
131.
762
37
5
50
14.7
83
3.17
0
7.63
2
6.36
3
34.1
36
1,8
2014
1.62
8
311
21
14
.934
3.
369
7.
599
6.
668
34
.529
1,
220
151.
202
23
6
54
14.9
27
2.39
7
7.47
6
7.01
4
33.3
06
-3,5
(Po
rcen
taje
s)20
1047
,80,
20,
110
0,0
100,
010
0,0
96,3
26,5
2011
20,9
0,2
0,2
100,
010
0,0
100,
090
,524
,720
1216
,00,
30,
210
0,0
100,
010
0,0
83,0
25,9
2013
15,5
0,7
0,2
100,
010
0,0
100,
091
,328
,220
1414
,00,
60,
110
0,0
100,
010
0,0
97,7
29,2
2015
8,3
0,5
0,2
100,
010
0,0
100,
095
,226
,9
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l res
pec
to a
l año
ant
erio
r.
M
etod
olog
ía A
.I.E.
Fuen
te: M
INET
UR
y Fo
ro N
ucle
ar.
- 22 -
Cuad
ro 1
.2
SER
IE H
ISTÓ
RIC
A D
EL C
ON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA P
RIM
AR
IA E
N E
SPA
ÑA
ktep
%kt
ep%
ktep
%kt
ep%
1973
54.1
45s.
d19
7864
.216
3,3
1983
67.4
87-0
,519
8879
.041
3,8
1974
56.5
354,
419
7966
.721
3,9
1984
69.7
743,
419
8985
.811
8,6
1975
57.6
602,
019
8068
.750
3,0
1985
70.7
711,
419
9087
.964
2,5
1976
61.7
397,
119
8167
.644
-1,6
1986
73.6
424,
119
9191
.617
4,2
1977
62.1
580,
719
8267
.828
0,3
1987
76.1
523,
419
9293
.467
2,0
Carb
ón
Petr
óle
oG
as n
atur
alN
ucle
arH
idrá
ulic
aEó
lica,
So
lar
y G
eoté
rmic
a
Bio
mas
a,
bio
carb
uran
tes
y re
sid
uos
reno
vab
les
Resi
duo
s no
re
nova
ble
sSa
ldo
(1
)TO
TAL
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
(%)
ktep
ktep
ktep
%
1993
18.3
5420
45.5
0951
5.74
26
14.6
1016
2.10
02
150
3.45
74
4310
989
.939
-3,8
1994
18.9
2220
49.4
5052
6.29
67
14.4
1515
2.42
83
440
3.48
64
5816
095
.258
5,9
1995
18.9
6718
55.4
8154
7.72
18
14.4
5214
1.98
52
530
3.46
93
9438
610
2.60
77,
719
9616
.027
1654
.919
548.
641
914
.680
143.
422
362
03.
501
310
691
101.
448
-1,1
1997
18.3
5517
57.2
5653
11.3
0610
14.4
1113
2.98
93
920
3.56
33
97-2
6410
7.80
46,
319
9817
.491
1561
.625
5411
.607
1015
.374
142.
923
314
70
3.71
23
9329
311
3.26
45,
119
9919
.603
1763
.929
5413
.287
1115
.337
131.
963
227
10
3.79
43
9949
211
8.77
54,
920
0020
.936
1764
.875
5215
.216
1216
.211
132.
430
244
50
3.94
03
115
382
124.
551
4,9
2001
19.1
6815
67.0
0452
16.3
9713
16.6
0313
3.51
63
624
04.
016
313
929
712
7.76
42,
6
- 23 -
120
0221
.598
1667
.206
5118
.748
1416
.422
121.
825
185
11
4.21
73
9745
813
1.42
32,
920
0320
.129
1569
.008
5121
.349
1616
.125
123.
482
31.
092
14.
622
311
410
913
6.02
93,
520
0421
.049
1570
.838
5025
.167
1816
.576
122.
673
21.
414
14.
729
312
2-2
6014
2.30
74,
620
0520
.513
1471
.241
4929
.838
2114
.995
101.
582
11.
893
14.
922
318
9-1
1514
5.05
81,
920
0617
.908
1270
.937
4931
.227
2215
.669
112.
232
22.
095
14.
836
325
2-2
8214
4.87
5-0
,120
0719
.970
1471
.430
4831
.778
2214
.360
102.
349
22.
518
25.
141
330
9-4
9514
7.35
91,
720
0813
.267
968
.506
4834
.903
2515
.369
112.
009
13.
193
25.
350
432
8-9
4914
1.97
6-3
,720
099.
316
763
.473
4931
.219
2413
.750
112.
271
24.
002
36.
324
531
9-6
9712
9.97
8-8
,520
106.
800
561
.160
4731
.123
2416
.155
123.
638
34.
858
46.
579
517
4-7
1712
9.77
1-0
,220
1112
.691
1058
.372
4528
.930
2215
.042
122.
631
25.
061
47.
168
619
5-5
2412
9.56
5-0
,220
1215
.331
1253
.978
4228
.569
2216
.019
121.
767
16.
679
57.
716
617
6-9
6312
9.27
1-0
,220
1311
.348
951
.318
4226
.158
2214
.783
123.
170
37.
632
66.
969
620
0-5
8112
0.99
7-6
,420
1411
.639
1050
.447
4323
.662
2014
.934
133.
369
37.
599
66.
828
620
4-2
9311
8.38
9-2
,220
1514
.426
1252
.434
4224
.590
2014
.927
122.
397
27.
476
67.
371
626
0-1
312
3.86
74,
6
(1)
Sald
o d
e in
terc
amb
ios
inte
rnac
iona
les
de
ener
gía
eléc
trica
(Im
por
taci
ones
-Exp
orta
cion
es).
% =
Cuo
ta p
orce
ntua
l del
tota
l del
año
. N
o se
incl
uye
en la
s fu
ente
s co
n cu
ota
siem
pre
<1.
% =
Tasa
de
varia
ción
por
cent
ual r
esp
ecto
al a
ño a
nter
ior.
Fuen
te: M
INET
UR
y Fo
ro N
ucle
ar.
- 24 -
Cuad
ro 1
.3
SER
IE H
ISTÓ
RIC
A D
EL C
ON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA F
INA
L EN
ESP
AÑ
A
Carb
ón
Gas
es D
eriv
ado
s d
el C
arb
ón
Pro
duc
tos
Petr
o-
lífer
os
Gas
Elec
tric
idad
Ener
gías
ren
ova
-b
les
y re
sid
uos
TOTA
Lkt
ep
(%)
ktep
(%
)kt
ep
(%)
ktep
(%
)kt
ep
(%)
ktep
(%
)kt
ep
%19
903.
416
5,5
673
1,1
39.2
19
62,6
4.60
3 7,
310
.819
17
,33.
913
6,2
62.6
43s.
d19
952.
234
3,1
347
0,5
46.7
23
65,3
6.87
4 9,
612
.118
16
,93.
256
4,6
71.5
534,
619
961.
968
2,7
355
0,5
46.3
51
64,3
7.44
0 10
,312
.658
17
,63.
276
4,5
72.0
470,
719
971.
984
2,6
383
0,5
48.6
06
63,8
8.29
8 10
,913
.676
17
,93.
288
4,3
76.2
375,
819
981.
767
2,2
379
0,5
52.0
36
64,2
9.23
6 11
,414
.205
17
,53.
428
4,2
81.0
506,
319
991.
702
2,0
225
0,3
52.5
87
63,1
10.0
91
12,1
15.2
44
18,3
3.44
8 4,
183
.298
2,8
2000
1.72
3 1,
923
6 0,
354
.893
61
,712
.377
13
,916
.207
18
,23.
469
3,9
88.9
066,
720
011.
915
2,1
361
0,4
56.6
11
60,8
13.5
11
14,5
17.2
82
18,5
3.48
6 3,
793
.166
4,8
2002
1.92
4 2,
035
0 0,
456
.656
60
,014
.172
15
,017
.674
18
,73.
593
3,8
94.3
671,
320
031.
930
1,9
327
0,3
59.0
80
59,3
15.8
24
15,9
18.7
39
18,8
3.65
4 3,
799
.555
5,5
2004
1.93
1 1,
934
6 0,
360
.627
58
,716
.847
16
,319
.838
19
,23.
685
3,6
103.
274
3,7
2005
1.83
3 1,
728
4 0,
361
.071
57
,618
.171
17
,120
.831
19
,73.
790
3,6
105.
979
2,6
2006
1.77
1 1,
727
1 0,
360
.483
58
,515
.635
15
,121
.167
20
,54.
005
3,9
103.
331
-2,5
2007
1.90
4 1,
829
1 0,
361
.708
58
,216
.222
15
,321
.568
20
,44.
279
4,0
105.
972
2,6
2008
1.73
1 1,
728
3 0,
358
.727
57
,515
.112
14
,821
.938
21
,54.
409
4,3
102.
200
-3,6
2009
1.19
71,
321
40,
254
.317
57,3
13.4
1814
,220
.621
21,8
5.00
55,
394
.771
-7,3
2010
1.33
81,
426
50,
353
.171
55,4
14.8
4815
,521
.053
21,9
5.36
75,
696
.042
1,3
2011
1.60
91,
730
60,
350
.119
53,7
14.4
8615
,520
.942
22,5
5.81
56,
293
.277
-2,9
2012
1.23
31,
427
40,
345
.543
51,2
14.9
8716
,820
.661
23,2
6.29
77,
188
.995
-4,6
2013
1.52
31,
823
00,
343
.603
51,0
15.2
5417
,819
.787
23,2
5.06
25,
985
.459
-4,0
2014
1.14
31,
422
40,
342
.264
50,9
14.7
7817
,819
.513
23,5
5.10
96,
283
.031
-2,8
2015
1.20
41,
423
90,
342
.879
51,1
14.3
4417
,119
.999
23,8
5.30
26,
383
.966
1,1
Met
odol
ogía
: AIE
.
%
Cuo
ta p
roce
ntua
l del
tota
l del
año
.
%
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual r
esp
ecto
al a
ño a
nter
ior.
Fuen
te: M
INET
UR.
- 25 -
1Cu
adro
1.4
IN
TEN
SID
AD
EN
ERG
ÉTIC
A P
RIM
AR
IA Y
FIN
AL
EN E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
11
4,8
11
6,0
11
4,4
11
7,1
11
7,6
11
6,6
10
9,2
10
8,2
10
3,4
99
,71
01
,39
8,3
95
,49
3,1
89
,48
6,7
16
0,9
15
9,1
15
9,4
16
0,0
16
2,1
15
9,5
15
3,1
15
0,5
14
3,8
13
6,8
13
6,8
13
6,5
13
8,6
13
0,7
12
6,7
12
8,8
60,0
80,0
100,0
120,0
140,0
160,0
180,0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
tep / millón € 2005
Inte
nsid
ad
ene
rgé
tic
a f
inal
Inte
nsid
ad
ene
rgé
tic
a p
rim
aria
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
con
info
rmac
ión
de
la S
ubd
irecc
ión
Gra
l. d
e Pl
anifi
caci
ón E
nerg
étic
a. S
EE (
MIN
ETU
R).
- 26 -
Cuad
ro 1
.5
EVO
LUCI
ÓN
DEL
SA
LDO
DEL
CO
MER
CIO
EX
TER
IOR
DE
PRO
DU
CTO
S EN
ERG
ÉTIC
OS
EN E
SPA
ÑA
15,3
18,4
26,5
34,0
27,4
35,4
43,9
41,9
38,6
27,4
46,1
34,5
43,4
0
1020304050
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
0123456
Saldo Balanza Productos Energéticos / PIB (%)
Sald
o ne
gativ
o (M
iles
Mill
ones
de
euro
s)Sa
ldo
bal
anza
/ PI
B (%
)
Fuen
te: C
onta
bili
dad
Nac
iona
l Trim
estra
l. Ba
se 2
010
(INE)
y C
omer
cio
Exte
rior p
or T
ipos
de
Prod
ucto
s (M
inis
terio
de
Econ
omía
y C
omp
etiti
vid
ad)
- 27 -
1Cu
adro
1.6
PR
OD
UCC
IÓN
DE
ENER
GÍA
PR
IMA
RIA
PO
R P
AÍS
ES E
N E
UR
OPA
tep
x 1
.000
% V
aria
ció
n 20
14 /
2013
2014
TOTA
LCa
rbón
Petr
óleo
Gas
(*)
Nuc
lear
Re
nova
bles
TOTA
LCa
rbón
Petr
óleo
Gas
(*)
Nuc
lear
Re
nova
bles
UE
2877
1.68
214
9.33
564
.521
121.
469
226.
132
195.
846
-2,4
-4,2
-2,7
-10,
1-0
,11,
6A
lem
ania
120.
832
44.1
332.
417
7.83
125
.055
36.0
180,
2-2
,0-7
,3-1
1,7
-0,2
6,9
Aus
tria
12
.071
089
11.
108
09.
370
-0,6
0,0
6,1
-9,2
--0
,6Bé
lgic
a12
.215
0:
08.
694
2.85
7-1
6,5
--
--2
1,0
-2,0
Bulg
aria
11
.263
5.10
625
160
4.10
71.
842
6,8
6,8
-7,7
-31,
811
,90,
9Cr
oaci
a
4.35
30
548
1.50
30
2.29
2-1
,9-
0,9
-4,5
--0
,9Ch
ipre
118
0:
00
111
8,2
--
--
1,9
Din
amar
ca15
.792
08.
084
4.14
80
3.14
4-4
,1-
-7,0
-3,1
-1,
9Es
lova
qui
a
6.30
757
99
874.
041
1.44
1-1
,6-0
,9-7
,1-1
9,2
-1,6
-1,8
Eslo
veni
a
3.68
781
8:
31.
643
1.18
02,
3-2
3,9
-0,
020
,25,
0Es
pañ
a34
.942
1.62
830
421
14.7
8218
.003
1,1
-7,6
-17,
6-5
8,2
1,0
2,5
Esto
nia
5.83
24.
578
:0
01.
186
3,2
3,4
--
-5,
7Fi
nlan
dia
18
.055
1.60
3:
06.
083
10.0
680,
3-5
,7-
--0
,11,
4Fr
anci
a13
5.91
30
781
1311
2.59
021
.002
1,0
--3
,2-9
5,9
3,0
-7,2
Gre
cia
8.80
56.
384
655
02.
329
-5,5
-5,1
-7,7
-6,9
--6
,3H
ungr
ía
9.99
91.
588
532
1.68
84.
048
2.04
8-0
,8-1
,5-1
,1-7
,41,
8-0
,1Irl
and
a2.
011
971
:12
30
854
-10,
6-2
4,8
--1
5,4
-13
,0Ita
lia
36.8
0955
5.87
95.
855
023
.644
-0,1
17,7
5,0
-7,6
-0,
6Le
toni
a2.
381
1:
00
2.37
111
,1-5
0,0
--
-11
,0Li
tuan
ia
1.48
728
830
01.
358
5,2
19,1
-4,6
--
5,4
(Con
tinúa
)
- 28 -
tep
x 1
.000
% V
aria
ció
n 20
14 /
2013
2014
TOTA
LCa
rbón
Petr
óleo
Gas
(*)
Nuc
lear
Re
nova
bles
TOTA
LCa
rbón
Petr
óleo
Gas
(*)
Nuc
lear
Re
nova
bles
Luxe
mb
urgo
15
30
:0
012
013
,9-
--
-19
,0M
alta
13
::
00
1339
,6-
--
-39
,6Pa
íses
Baj
os58
.415
01.
456
50.5
321.
055
4.55
5-1
5,6
-36
,2-1
8,7
41,5
4,2
Polo
nia
66.8
6753
.639
932
3.72
60
8.05
4-5
,2-5
,6-1
,8-2
,5-
-5,4
Portu
gal
5.99
40
:0
05.
848
3,8
--
--
3,9
Rein
o U
nid
o10
7.56
06.
793
38.2
8935
.585
16.4
449.
696
-2,4
-8,0
-3,8
1,0
-9,7
9,6
Rep
úblic
a Ch
eca
29.0
6916
.847
153
212
7.84
33.
656
-2,9
-4,7
-2,5
2,9
-1,4
0,4
Rum
anía
26
.572
4.44
94.
074
8.87
13.
012
6.09
01,
8-4
,5-1
,91,
90,
59,
5Su
ecia
34.1
6913
4:
016
.735
16.6
95-1
,5-2
7,9
--
-2,4
-0,4
Otr
os p
aíse
sIs
land
ia5.
224
0:
00
5.22
4-0
,9-
--
--0
,9N
orue
ga19
6.25
71.
124
76.9
4810
4.94
40
12.9
651,
2-9
,72,
7-0
,1-
3,7
Mon
tene
gro
693
364
:0
032
9-9
,0-2
,2-
--
-15,
5M
aced
onia
1.26
298
5:
00
278
-7,2
-6,5
--
--9
,5A
lban
ia1.
876
01.
231
250
621
-6,0
-100
,05,
269
,9-
-23,
6Se
rbia
9.38
95.
713
1.11
748
30
2.06
8-1
7,1
-25,
5-5
,34,
5-
3,2
Turq
uía
31.1
7416
.202
2.53
439
50
12.0
10-3
,53,
62,
0-1
0,8
--1
2,4
Koso
vo1.
605
1.34
2:
00
263
-10,
5-1
2,4
--
-0,
7M
old
avia
309
06
00
303
1,8
--2
2,2
0,0
-2,
5U
cran
ia70
.568
26.4
832.
074
15.7
2422
.957
3.26
3-1
4,6
-30,
9-6
,3-7
,16,
1-6
,5(*
) In
cluy
e N
LG (
Gas
nat
ural
en
esta
do
líqui
do)
: N
o d
isp
onib
le
-
No
aplic
a
Fuen
te: E
uros
tat
(Con
tinua
ción
)
- 29 -
1Cu
adro
1.7
CO
NSU
MO
DE
ENER
GÍA
PR
IMA
RIA
PO
R P
AÍS
ES E
N E
UR
OPA
tep
x 1
.000
% V
aria
ció
n 20
14 /
2013
2014
TOTA
LCo
mbu
st.
Sólid
osPe
tról
eoG
asN
ucle
ar
Reno
vabl
es
y re
sidu
os(*
)TO
TAL
Com
bust
. Só
lidos
Petr
óleo
Gas
Nuc
lear
Re
nova
bles
y
resi
duos
(*)
UE
281.
606.
485
268.
517
552.
726
343.
883
226.
132
213.
894
-3,6
-6,2
-0,5
-11,
2-0
,11,
8A
lem
ania
313.
936
79.6
1710
8.41
564
.057
25.0
5539
.709
-3,3
-2,4
-1,4
-12,
4-0
,25,
9A
ustri
a
32.6
713.
047
11.8
966.
445
010
.486
-3,0
-7,9
-1,5
-8,7
n.a.
-1,1
Bélg
ica
53.3
673.
290
23.2
4912
.599
8.69
44.
021
-5,6
-2,5
2,3
-12,
5-2
1,0
-4,1
Bulg
aria
17
.732
6.39
63.
868
2.36
34.
107
1.81
25,
87,
911
,5-1
,511
,9-0
,5Cr
oaci
a
8.19
564
63.
172
2.01
90
2.01
8-4
,5-4
,2-1
,1-1
1,5
n.a.
-3,5
Chip
re2.
224
22.
082
00
140
1,8
2100
,01,
6n.
a.n.
a.3,
4D
inam
arca
16.9
052.
387
6.58
92.
830
04.
851
-7,2
-24,
0-4
,7-1
5,0
n.a.
2,5
Eslo
vaq
uia
16
.181
3.42
43.
275
3.77
24.
041
1.57
2-4
,8-0
,9-1
,8-1
7,2
-1,6
2,4
Eslo
veni
a
6.68
21.
047
2.33
462
61.
643
1.26
8-2
,8-2
2,5
-1,0
-9,5
20,2
4,2
Esp
aña
116.
681
11.4
8749
.066
23.6
6714
.782
17.9
73-2
,25,
8-2
,5-9
,51,
00,
2Es
toni
a6.
727
4.50
01.
101
436
092
70,
41,
82,
0-2
1,5
n.a.
-3,0
Finl
and
ia
34.5
934.
474
9.58
42.
516
6.08
310
.390
1,4
-12,
911
,9-1
2,0
-0,1
2,7
Fran
cia
248.
498
9.29
077
.240
32.5
9711
2.59
022
.558
-4,0
-25,
4-1
,3-1
6,4
3,0
-6,4
Gre
cia
24.4
306.
687
12.0
342.
484
02.
466
0,5
-4,2
6,6
-23,
2n.
a.-6
,5H
ungr
ía
22.3
262.
213
5.92
26.
982
4.04
82.
011
0,2
-2,1
12,6
-10,
61,
83,
3Irl
and
a13
.563
2.00
56.
626
3.72
30
1.02
4-1
,0-0
,9-1
,8-2
,9n.
a.13
,9Ita
lia
151.
027
13.0
6755
.825
50.7
060
27.6
70-5
,3-3
,5-2
,8-1
1,6
n.a.
0,6
(Con
tinúa
)
- 30 -
tep
x 1
.000
% V
aria
ció
n 20
14 /
2013
2014
TOTA
LCo
mbu
st.
Sólid
osPe
tról
eoG
asN
ucle
ar
Reno
vabl
es
y re
sidu
os(*
)TO
TAL
Com
bust
. Só
lidos
Petr
óleo
Gas
Nuc
lear
Re
nova
bles
y
resi
duos
(*)
Leto
nia
4.45
260
1.43
31.
082
01.
678
-0,3
-18,
21,
8-1
0,2
n.a.
0,9
Litu
ania
6.
695
236
2.44
42.
065
01.
295
0,1
-15,
41,
0-4
,6n.
a.5,
5Lu
xem
bur
go
4.21
553
2.67
284
70
223
-2,8
12,1
-4,0
-5,2
n.a.
16,9
Mal
ta
886
:86
80
018
1,5
:0,
9n.
a.n.
a.43
,9Pa
íses
Baj
os76
.807
9.01
132
.198
29.0
581.
055
4.21
9-4
,911
,0-1
,0-1
3,3
41,5
-1,8
Polo
nia
94.3
0849
.238
22.3
7313
.405
09.
106
-3,7
-7,0
-1,3
-2,4
n.a.
1,1
Portu
gal
22.0
972.
679
10.1
713.
473
05.
697
-1,4
1,1
-0,9
-7,5
n.a.
3,8
Rein
o U
nid
o18
9.34
029
.939
68.6
2859
.784
16.4
4412
.781
-6,3
-19,
60,
0-9
,0-9
,714
,0Re
púb
lica
Chec
a
41.4
5615
.876
9.07
26.
182
7.84
33.
885
-1,7
-3,1
5,8
-11,
0-1
,42,
5Ru
man
ía
32.2
905.
746
8.58
79.
364
3.01
26.
194
-0,4
-0,2
2,0
-4,8
0,5
10,8
Suec
ia48
.204
2.10
312
.003
801
16.7
3517
.905
-1,9
-5,2
0,0
-16,
8-2
,41,
3O
tros
paí
ses
Isla
ndia
6.05
788
741
00
5.22
8-0
,4-1
0,8
5,2
n.a.
n.a.
-0,9
Nor
uega
29.2
3785
011
.467
4.93
90
13.3
21-1
3,1
9,6
-22,
4-1
3,9
n.a.
4,1
Mon
tene
gro
974
359
278
00
316
-6,0
-2,5
2,0
n.a.
n.a.
-17,
2M
aced
onia
2.63
41.
079
901
111
028
9-2
,8-7
,3-0
,9-1
4,2
n.a.
-3,5
Alb
ania
2.63
886
1.62
525
063
711
,629
,028
,069
,9n.
a.-2
1,5
Serb
ia13
.294
6.24
33.
303
1.60
90
2.00
4-1
1,0
-21,
2-3
,6-1
3,8
n.a.
3,6
Turq
uía
124.
014
35.8
9335
.350
40.2
050
12.1
144,
611
,53,
57,
1n.
a.-1
3,9
Koso
vo2.
138
1.35
547
60
026
5-7
,6-1
2,9
-9,8
n.a.
n.a.
1,7
: no
dis
pon
ible
n.a.
no
aplic
a
Fuen
te: E
uros
tat
Not
as d
el a
utor
. La
dife
renc
ia e
ntre
el “
Tota
l” y
la s
uma
del
rest
o d
e la
s co
lum
nas,
se
deb
e fu
ndam
enta
lmen
te a
l sal
do
de
inte
rcam
bio
s d
e en
ergí
a el
éctri
ca.
(*)
Los
resí
duo
s (n
o re
nova
ble
s) re
pre
sent
an m
enos
del
10%
de
“Ren
ovab
les
y re
sid
uos”
en
tod
os lo
s p
aíse
s d
e la
UE,
exc
epto
en
Ale
man
ia (
11%
), B
élgi
ca (
17%
), L
uxem
bur
go
(15%
) y
País
es B
ajos
(19
%).
En
la ta
bla
orig
inal
figu
ran
des
glos
ados
.
(Con
tinua
ción
)
- 31 -
1Cuadro 1.8 GRADO DE DEPENDENCIA ENERGÉTICA
DEL EXTERIOR POR PAÍSES Y EVOLUCIÓN EN EUROPA
% de dependencia 1990 2000 2013 2014 (*)UE 28 44,2 46,7 53,1 53,4Malta 100,0 100,3 104,2 97,7Luxemburgo 99,5 99,6 97,0 96,6Chipre 98,3 98,6 96,4 93,4Irlanda 68,6 84,8 89,3 85,3Bélgica 75,1 78,1 77,4 80,1Lituania 71,7 59,4 78,3 77,9Italia 84,7 86,5 76,8 75,9España 63,1 76,6 70,4 72,9Portugal 84,1 85,1 72,9 71,6Grecia 62,0 69,5 62,2 66,2Austria 68,5 65,4 61,6 65,9Alemania 46,5 59,4 62,6 61,4Hungría 49,0 55,2 51,1 61,1Eslovaquia 77,5 65,5 59,2 60,9Finlandia 61,2 55,1 48,5 48,8Francia 52,4 51,5 48,0 46,1Reino Unido 2,4 -16,9 46,4 45,5Eslovenia 45,7 52,8 46,9 44,6Croacia 39,8 48,4 47,0 43,8Letonia 88,9 61,0 55,9 40,6Bulgaria 62,8 46,0 37,7 34,5Países Bajos 22,1 38,2 26,3 33,8Suecia 38,2 40,7 31,6 32,0República Checa 15,4 22,9 27,9 30,4Polonia 0,8 9,9 25,6 28,6Rumanía 34,3 21,8 18,5 17,0Dinamarca 45,8 -35,0 13,3 12,8Estonia 44,2 32,2 11,9 8,9Otros paísesTurquía 52,2 66,3 73,3 74,8Macedonia 47,7 39,9 47,9 52,9Montenegro : : 26,6 29,7Albania 6,6 45,6 26,8 29,4Serbia 30,0 13,7 23,7 27,5Kosovo : 27,1 21,9 24,5Islandia 32,9 30,5 13,3 13,9Noruega -437,1 -733,1 -470,3 -569,6
(*) Países ordenados en sentido decreciente: sin datosLa depedencia energética se define como la relación entre las importaciones netas y el consumo de energía bruto. Valores superiores a 100 significarían im-portaciones mayores que consumo bruto (la diferencia va a incrementar stocks). Valores negativos aparecen en países exportadores netos de energía.Fuente: Eurostat
- 32 -
Cuadro 1.9 INTENSIDAD ENERGÉTICA Y CONSUMO DE ENERGÍA PRIMARIA POR HABITANTE POR PAÍSES EN EUROPA
2014INTENSIDAD ENERGÉTICA CONSUMO POR HABITANTE
tep / millón euros (*)
Índice (**) tep/habitante
Índice (**)
UE 28 115,10 63,61 3,17 89,18Alemania 107,67 66,57 4,76 82,20Austria 99,22 72,88 2,45 108,22Bélgica 133,20 57,97 3,94 98,63Bulgaria 414,78 32,02 3,00 81,13Croacia 190,50 53,34 3,89 93,29Chipre 127,89 56,98 5,11 144,04Dinamarca 64,87 58,52 2,94 77,11Eslovaquia 214,14 26,15 2,24 85,15Eslovenia 179,12 60,87 2,51 81,26España 112,07 58,58 3,77 88,74Estonia 336,95 41,81 1,93 103,06Finlandia 168,52 70,80 2,48 81,18Francia 116,53 67,21 2,59 74,20Grecia 137,59 69,53 2,22 137,11Hungría 214,18 43,33 2,27 113,09Irlanda 71,74 53,89 7,67 91,00Italia 93,70 66,65 2,26 91,33Letonia 188,79 42,05 2,08 98,79Lituania 183,69 32,49 4,56 92,46Luxemburgo 86,20 54,74 3,84 105,89Malta 109,57 60,09 2,48 107,07Países Bajos 115,89 66,31 2,12 85,90Polonia 229,55 48,26 1,62 99,18Portugal 127,40 64,73 3,24 99,89Reino Unido 83,99 61,42 2,99 88,13República Checa 267,91 43,45 6,35 101,17Rumanía 214,93 23,93 5,00 90,57Suecia 111,93 64,52 2,94 75,07Otros paísesAlbania :: :: 0,91 152,95Islandia 471,53 136,15 18,60 155,01Macedonia 308,86 47,58 1,28 96,98Moldavia :: :: 0,57 70,87Montenegro 281,73 :: 1,57 ::Noruega 77,44 54,45 5,72 96,98Serbia 398,99 :: 1,86 102,14Turquía :: :: 1,62 141,15Ucrania :: :: 2,32 85,23
(*) PIB en millones de euros a precios de mercado. Volúmenes encadenados año 2010(**) Año 2000 = 100 :: sin datosFuente: Foro Nuclear con datos de Eurostat.
- 33 -
1Cu
adro
1.1
0 CO
NSU
MO
DE
ENER
GÍA
PR
IMA
RIA
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
0520
1020
1320
14 %
2014
Cuo
ta
del
to
tal %
Cana
dá
251,
530
3,2
324,
231
5,9
334,
333
2,7
-0,5
2,6
Esta
dos
Uni
dos
1.96
8,4
2.31
3,7
2.35
1,5
2.28
4,9
2.27
0,5
2.29
8,7
1,2
17,8
Méx
ico
106,
314
2,5
172,
718
3,0
191,
519
1,4
-0,1
1,5
Tota
l No
rtea
mér
ica
2.32
6,2
2.75
9,4
2.84
8,5
2.78
3,8
2.79
6,3
2.82
2,8
0,9
21,8
Arg
entin
a44
,660
,068
,779
,286
,685
,8-1
,00,
7Br
asil
125,
018
6,8
208,
025
9,9
288,
929
6,0
2,5
2,3
Colo
mb
ia22
,826
,328
,633
,437
,438
,83,
80,
3Ch
ile13
,024
,628
,530
,334
,535
,01,
40,
3Ec
uad
or5,
58,
39,
712
,814
,715
,44,
80,
1Pe
rú8,
611
,913
,419
,022
,323
,03,
10,
2Tr
inid
ad T
obag
o6,
010
,115
,922
,821
,821
,4-1
,90,
2V
enez
uela
48,4
63,4
70,4
76,3
85,7
84,3
-1,7
0,7
Otro
s d
e Su
r y C
entro
Am
éric
a54
,776
,884
,787
,992
,993
,10,
10,
7To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
328,
846
8,3
528,
162
1,5
684,
969
2,8
1,1
5,4
Ale
man
ia35
1,5
333,
433
2,3
323,
032
5,8
311,
0-4
,52,
4A
ustri
a28
,132
,636
,236
,034
,032
,5-4
,30,
3A
zerb
aijá
n22
,611
,413
,810
,712
,613
,14,
30,
1Bé
lgic
a 52
,663
,564
,567
,861
,057
,7-5
,30,
4Bi
elor
usia
39,1
22,9
24,7
26,0
28,3
28,6
1,1
0,2
(Con
tinúa
)
- 34 -
(Con
tinua
ción
)
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
0520
1020
1320
14 %
2014
Cuo
ta
del
to
tal %
Bulg
aria
24,6
18,1
19,7
17,8
16,7
17,9
7,1
0,1
Din
amar
ca17
,120
,019
,619
,617
,917
,3-3
,40,
1Es
lova
qui
a21
,318
,319
,017
,516
,915
,0-1
1,1
0,1
Esp
aña
88,8
129,
415
2,4
143,
713
3,9
133,
0-0
,71,
0Fi
nlad
ia25
,828
,929
,330
,827
,126
,1-3
,50,
2Fr
anci
a21
8,4
254,
326
2,1
252,
824
7,2
237,
5-3
,91,
8G
reci
a24
,331
,733
,931
,428
,026
,1-6
,60,
2H
ungr
ía27
,323
,627
,224
,920
,620
,0-3
,10,
2Irl
and
a9,
814
,515
,915
,213
,713
,70,
30,
1Ita
lia15
4,7
176,
118
5,6
173,
215
7,9
148,
9-5
,71,
2Ka
zakh
astá
n74
,336
,543
,749
,054
,754
,3-0
,60,
4Li
tuan
ia17
,36,
98,
35,
95,
75,
4-4
,00,
0N
orue
ga39
,646
,346
,042
,145
,146
,73,
60,
4Pa
íses
Baj
os77
,187
,296
,296
,186
,481
,1-6
,10,
6Po
loni
a10
5,8
88,5
91,2
99,5
98,4
95,7
-2,8
0,7
Portu
gal
16,8
24,8
25,4
25,7
24,9
24,6
-1,1
0,2
Rein
o U
nid
o21
1,2
223,
922
8,2
209,
120
0,6
187,
9-6
,31,
5Re
pub
. Che
ca49
,940
,045
,043
,641
,640
,9-1
,60,
3Ru
man
ía61
,637
,541
,035
,232
,633
,73,
20,
3Ru
sia
865,
462
0,0
648,
367
4,3
689,
968
1,9
-1,2
5,3
Suec
ia52
,850
,555
,151
,851
,351
,60,
60,
4
- 35 -
1Su
iza
26,9
29,3
27,7
29,0
30,0
28,7
-4,3
0,2
Turk
men
istá
n13
,715
,019
,626
,126
,831
,316
,70,
2Tu
rquí
a46
,474
,186
,711
1,0
122,
012
5,3
2,7
1,0
Ucr
ania
270,
213
5,2
136,
212
0,9
116,
610
0,1
-14,
10,
8U
zbeq
uist
án47
,950
,646
,243
,750
,151
,32,
40,
4O
tros
de
Euro
pa
y Eu
roas
ia12
2,3
75,8
89,9
95,4
93,5
91,0
-2,7
0,7
Tota
l Eur
op
a y
Euro
asia
3.20
5,2
2.82
0,7
2.97
0,8
2.94
8,7
2.91
1,7
2.83
0,3
-2,8
21,9
Ara
bia
Sau
dí
84,3
117,
915
2,4
202,
722
2,5
239,
57,
61,
9Em
irato
s Á
rab
es U
nid
os30
,647
,963
,086
,297
,910
3,2
5,5
0,8
Irán
75,9
128,
717
7,6
227,
824
4,0
252,
03,
31,
9Is
rael
11,1
19,8
21,6
23,4
24,1
24,0
-0,2
0,2
Kuw
ait
9,2
20,4
30,5
34,7
39,0
40,3
3,3
0,3
Qat
ar7,
410
,720
,733
,646
,250
,59,
10,
4O
tros
de
Orie
nte
Md
io50
,675
,991
,711
5,7
119,
511
8,3
-1,0
0,9
Tota
l Orie
nte
Med
io26
9,1
421,
355
7,5
724,
179
3,3
827,
94,
46,
4A
rgel
ia28
,126
,832
,738
,948
,052
,08,
40,
4Eg
ipto
34,1
49,4
62,2
80,6
85,5
86,2
0,8
0,7
Sud
áfric
a86
,410
1,1
110,
812
6,4
123,
612
6,7
2,5
1,0
Otro
s d
e Á
frica
73,8
96,6
122,
914
4,0
151,
515
5,3
2,5
1,2
Tota
l Áfr
ica
222,
327
4,0
328,
638
9,8
408,
642
0,1
2,8
3,2
Aus
tralia
87,8
108,
211
9,3
123,
412
6,2
122,
9-2
,61,
0Ba
ngla
des
h6,
712
,316
,922
,826
,928
,24,
80,
2Co
rea
del
Sur
90,0
189,
422
0,8
254,
627
0,8
273,
20,
92,
1
(Con
tinúa
)
- 36 -
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
0520
1020
1320
14 %
2014
Cuo
ta
del
to
tal %
Chin
a68
0,4
1.00
1,7
1.79
1,4
2.47
1,2
2.89
8,1
2.97
2,1
2,6
23,0
Chin
a H
ong
Kong
11,8
16,9
23,3
27,9
28,1
27,5
-2,4
0,2
Filip
inas
15,1
25,2
27,5
27,8
32,2
33,6
4,4
0,3
Ind
ia18
0,7
295,
836
6,8
510,
059
5,7
637,
87,
14,
9In
don
esia
51,9
100,
012
1,3
151,
516
9,6
174,
83,
11,
4Ja
pón
432,
551
6,1
529,
850
5,4
470,
145
6,1
-3,0
3,5
Mal
asia
21,7
50,5
67,5
76,9
90,7
91,0
0,3
0,7
Nue
va Z
elan
da
15,7
18,7
18,8
19,7
19,9
20,8
4,8
0,2
Paq
uist
án27
,744
,462
,171
,571
,973
,62,
40,
6Si
ngap
ur23
,437
,947
,569
,174
,376
,12,
40,
6Ta
iland
ia30
,663
,288
,810
5,9
118,
012
1,5
3,0
0,9
Taiw
án50
,288
,710
6,4
109,
311
1,0
112,
01,
00,
9V
ietn
am6,
317
,730
,844
,354
,559
,38,
90,
5O
tros
de
Asi
a Pa
cífic
o y
Oce
anía
49,2
40,8
47,2
51,5
54,4
54,2
-0,3
0,4
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía1.
781,
72.
627,
63.
686,
14.
642,
95.
212,
35.
334,
62,
341
,3TO
TAL
MU
ND
O8.
133,
39.
371,
310
.919
,612
.110
,812
.807
,112
.928
,40,
910
0,0
OCD
E4.
637,
85.
444,
25.
687,
05.
607,
35.
548,
55.
498,
8-0
,942
,5N
o O
CDE
3.49
5,5
3.92
7,2
5.23
2,7
6.50
3,5
7.25
8,7
7.42
9,6
2,4
57,5
UE
(*)
1.65
9,9
1.73
3,6
1.82
3,1
1.75
7,2
1.67
5,9
1.61
1,4
-3,9
12,5
Ant
igua
Uni
ón S
ovié
tica
1.41
6,8
922,
496
9,3
987,
21.
016,
999
9,3
-1,7
7,7
Se c
onsi
der
an la
s fu
ente
s en
ergé
ticas
que
se
com
erci
aliz
an h
abitu
alm
ente
en
los
mer
cad
os, e
incl
uyen
do
las
ener
gías
reno
vab
les
mod
erna
s ge
nera
dor
as d
e el
ectri
cid
ad.
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior.
(*)
Se e
xclu
ye E
slov
enia
en
dat
os a
nter
iore
s a
1991
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
15).
(Con
tinua
ción
)
- 37 -
1
(Con
tinúa
)
CUA
DRO
1.1
1 CO
NSU
MO
DE
ENER
GÍA
PR
IMA
RIA
DES
GLO
SAD
A P
OR
PA
ÍSES
Y F
UEN
TES
EN E
L M
UN
DO
2014
M
illo
nes
de
tep
Petr
óle
oG
asCa
rbó
nN
ucle
arH
idro
eléc
tric
aO
tras
Re
nova
ble
s
TOTA
L Ca
nad
á10
3,0
93,8
21,2
24,0
85,7
4,9
332,
7 Es
tad
os U
nid
os83
6,1
695,
345
3,4
189,
859
,165
,02.
298,
7 M
éxic
o85
,277
,214
,42,
28,
63,
719
1,4
Tota
l No
rtea
mér
ica
1.02
4,4
866,
348
8,9
216,
115
3,5
73,6
2.82
2,8
Arg
entin
a30
,942
,41,
31,
39,
30,
785
,8
Bras
il14
2,5
35,7
15,3
3,5
83,6
15,4
296,
0 Co
lom
bia
14,5
9,8
4,2
-10
,10,
238
,8
Chile
16,7
4,3
6,8
-5,
41,
935
,0
Ecua
dor
12,1
0,6
--
2,6
0,1
15,4
Pe
rú10
,46,
51,
0-
4,9
0,3
23,0
Tr
inid
ad T
obag
o1,
619
,8-
--
^21
,4
Ven
ezue
la38
,526
,80,
2-
18,7
^84
,3
Otro
s d
e Su
r y C
entro
Am
éric
a59
,37,
12,
9-
20,8
2,9
93,1
To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
326,
515
3,1
31,6
4,7
155,
421
,569
2,8
Ale
man
ia11
1,5
63,8
77,4
22,0
4,6
31,7
311,
0 A
ustri
a12
,67,
02,
7-
8,1
2,1
32,5
A
zerb
aijá
n4,
68,
3^
-0,
3^
13,1
Bé
lgic
a30
,013
,33,
87,
60,
13,
157
,7
Biel
orus
ia11
,016
,51,
0-
^^
28,6
- 38 -
(Con
tinua
ción
)
2014
M
illo
nes
de
tep
Petr
óle
oG
asCa
rbó
nN
ucle
arH
idro
eléc
tric
aO
tras
Re
nova
ble
s
TOTA
L Bu
lgar
ia3,
82,
46,
53,
61,
00,
717
,9
Din
amar
ca7,
72,
82,
6-
^4,
117
,3
Eslo
vaq
uia
3,5
3,3
3,4
3,5
1,0
0,3
15,0
Es
pañ
a59
,523
,712
,013
,08,
916
,013
3,0
Finl
adia
8,6
2,2
4,1
5,4
3,0
2,9
26,1
Fr
anci
a76
,932
,39,
098
,614
,26,
523
7,5
Gre
cia
14,2
2,5
6,5
-1,
02,
026
,1
Hun
gría
6,0
7,5
2,2
3,5
0,1
0,6
20,0
Irl
and
a6,
63,
72,
0-
0,2
1,3
13,7
Ita
lia56
,651
,113
,5-
12,9
14,8
148,
9 Ka
zakh
astá
n13
,05,
134
,5-
1,7
^54
,3
Litu
ania
2,5
2,3
0,2
-0,
10,
35,
4 N
orue
ga10
,34,
20,
7-
30,9
0,6
46,7
Pa
íses
Baj
os39
,628
,99,
00,
9^
2,6
81,1
Po
loni
a23
,814
,752
,9-
0,5
3,9
95,7
Po
rtuga
l11
,43,
42,
5-
3,7
3,6
24,6
Re
ino
Uni
do
69,3
60,0
29,5
14,4
1,3
13,2
187,
9 Re
pub
. Che
ca9,
26,
816
,06,
90,
41,
740
,9
Rum
anía
9,0
10,6
5,8
2,6
4,2
1,4
33,7
Ru
sia
148,
136
8,3
85,2
40,9
39,3
0,1
681,
9 Su
ecia
14,4
0,8
2,0
14,8
14,6
5,0
51,6
- 39 -
1Su
iza
10,6
2,7
0,1
6,3
8,5
0,6
28,7
Tu
rkm
enis
tán
6,4
24,9
--
^^
31,3
Tu
rquí
a33
,843
,735
,9-
9,1
2,8
125,
3 U
cran
ia10
,234
,633
,020
,01,
90,
410
0,1
Uzb
equi
stán
3,1
43,9
2,0
-2,
4^
51,3
O
tros
de
Euro
pa
y Eu
roas
ia31
,313
,420
,42,
021
,72,
191
,0
Tota
l Eur
op
a y
Euro
asia
858,
990
8,7
476,
526
6,1
195,
712
4,4
2.83
0,3
Ara
bia
Sau
dí
142,
097
,40,
1-
-^
239,
5 Em
irato
s Á
rab
es U
nid
os39
,362
,41,
5-
-^
103,
2 Irá
n93
,215
3,2
1,1
1,0
3,4
0,1
252,
0 Is
rael
10,1
6,8
6,9
-^
0,2
24,0
Ku
wai
t22
,218
,1-
--
^40
,3
Qat
ar10
,140
,3-
--
^50
,5
Otro
s d
e O
rient
e M
dio
76,0
40,4
0,1
-1,
8^
118,
3 To
tal O
rient
e M
edio
393,
041
8,6
9,7
1,0
5,2
0,3
827,
9 A
rgel
ia18
,033
,70,
2-
^0,
152
,0
Egip
to38
,743
,20,
7-
3,1
0,4
86,2
Su
dáf
rica
29,1
3,7
89,4
3,6
0,3
0,6
126,
7 O
tros
de
Áfri
ca93
,627
,48,
2-
24,2
1,8
155,
3 To
tal Á
fric
a17
9,4
108,
198
,63,
627
,52,
942
0,1
Aus
tralia
45,5
26,3
43,8
-3,
34,
112
2,9
Bang
lad
esh
5,7
21,2
1,0
-0,
10,
128
,2
Core
a d
el S
ur10
8,0
43,0
84,8
35,4
0,8
1,1
273,
2 Ch
ina
520,
316
6,9
1962
,428
,624
0,8
53,1
2.97
2,1
(Con
tinúa
)
- 40 -
2014
M
illo
nes
de
tep
Petr
óle
oG
asCa
rbó
nN
ucle
arH
idro
eléc
tric
aO
tras
Re
nova
ble
s
TOTA
L Ch
ina
Hon
g Ko
ng17
,02,
38,
1-
-^
27,5
Fi
lipin
as14
,33,
211
,7-
2,1
2,3
33,6
In
dia
180,
745
,636
0,2
7,8
29,6
13,9
637,
8 In
don
esia
73,9
34,5
60,8
-3,
42,
217
4,8
Jap
ón19
6,8
101,
212
6,5
-19
,811
,645
6,1
Mal
asia
35,2
36,9
15,9
-2,
70,
391
,0
Nue
va Z
elan
da
7,2
4,3
1,5
-5,
52,
320
,8
Paq
uist
án22
,637
,84,
91,
17,
20,
173
,6
Sing
apur
66,2
9,7
^-
-0,
276
,1
Taila
ndia
53,0
47,4
18,4
-1,
21,
512
1,5
Taiw
án43
,915
,540
,99,
60,
91,
311
2,0
Vie
tnam
18,7
9,2
19,1
-12
,30,
159
,3
Otro
s d
e A
sia
Pací
fico
y O
cean
ía19
,75,
616
,7-
12,0
0,2
54,2
To
tal A
sia
y Pa
cífic
o y
Oce
anía
1.42
8,9
610,
72.
776,
682
,534
1,6
94,2
5.33
4,6
TOTA
L M
UN
DO
4.21
1,1
3.06
5,5
3.88
1,8
574,
087
9,0
316,
912
.928
,4O
CDE
2.03
2,3
1.43
2,6
1.05
2,5
449,
831
5,7
215,
95.
498,
8N
o O
CDE
2.17
8,9
1.63
2,9
2.82
9,3
124,
256
3,3
101,
17.
429,
6U
E59
2,5
348,
226
9,8
198,
383
,811
8,7
1.61
1,4
Ant
igua
Uni
ón S
ovié
tica
207,
051
1,6
162,
661
,555
,41,
399
9,3
Se c
onsi
der
an la
s fu
ente
s q
ue s
e co
mer
cial
izan
hab
itual
men
te e
n lo
s m
erca
dos
, e in
cluy
end
o la
s en
ergí
as re
nova
ble
s m
oder
nas
gene
rad
oras
de
elec
trici
dad
.^
Men
os d
e 0,
05.
Fuen
te: B
. P. S
tatis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy
(Jun
io 2
015)
.
(Con
tinua
ción
)
- 41 -
1Cu
adro
1.1
2 PR
EVIS
ION
ES D
E CO
NSU
MO
EN
ERG
ÉTIC
O S
EGÚ
N E
SCEN
AR
IOS
Y A
REA
S G
EOG
RÁ
FICA
S EN
EL
MU
ND
O
Esce
nari
o d
e re
fere
ncia
(Po
lític
as a
ctua
les)
(*)
Cons
umo
his
tóric
oPr
evis
ione
sCu
ota
(%
)Ta
sa (
1)M
illo
nes
de
tep
1990
2012
2020
2040
2020
2040
2013
-40
Carb
ón2.
221
3.92
94.
228
5.61
828
,128
,61,
3Pe
tróle
o3.
237
4.21
94.
539
5.34
830
,227
,20,
9G
as1.
662
2.90
13.
233
4.61
021
,523
,51,
7N
ucle
ar52
664
682
71.
036
5,5
5,3
1,8
Hid
rául
ica
184
326
380
507
2,5
2,6
1,7
Bioe
nerg
ía90
51.
376
1.53
71.
830
10,2
9,3
1,1
Otra
s re
nova
ble
s37
161
296
693
2,0
3,5
5,6
Tota
l8.
772
13.5
5915
.041
19.6
4310
0,0
100,
01,
4
Esce
nari
o “
Polít
ica
450”
(**
)
Prev
isio
nes
% d
e d
ifere
ncia
co
n es
cena
rio d
e re
fere
ncia
Cuo
ta (
%)
Tasa
(1)
Mill
one
s d
e te
p20
2020
4020
2020
4020
2020
40 2
013-
40
Carb
ón3.
752
2.49
5-1
1,3
-55,
626
,216
,4-1
,7Pe
tróle
o4.
356
3.35
1-4
,0-3
7,3
30,4
22,1
-0,8
Gas
3.11
23.
335
-3,7
-27,
721
,821
,90,
5N
ucle
ar83
91.
627
1,5
57,0
5,9
10,7
3,5
Hid
rául
ica
384
588
1,1
16,0
2,7
3,9
2,2
Bioe
nerg
ía1.
532
2.33
1-0
,327
,410
,715
,32,
0O
tras
reno
vab
les
332
1.47
012
,211
2,1
2,3
9,7
8,5
Tota
l14
.308
15.1
97-4
,9-2
2,6
100,
010
0,0
0,4
(Con
tinúa
)
- 42 -
Esce
nari
o “
Nue
vas
po
lític
as (
***)
Prev
isio
nes
% d
e d
ifere
ncia
co
n es
cena
rio d
e re
fere
ncia
Cuo
ta (
%)
Tasa
(1)
Mill
one
s d
e te
p20
2020
4020
2020
4020
2020
40 2
013-
40
Carb
ón4.
033
4.41
4-4
,6-2
1,4
27,4
24,6
0,4
Petró
leo
4.46
14.
735
-1,7
-11,
530
,326
,40,
4
Gas
3.17
84.
239
-1,7
-8,0
21,6
23,6
1,4
Nuc
lear
831
1.20
10,
515
,95,
66,
72,
3
Hid
rául
ica
383
531
0,8
4,7
2,6
3,0
1,8
Bioe
nerg
ía1.
541
1.87
80,
32,
610
,510
,51,
2
Otra
s re
nova
ble
s31
693
76,
835
,22,
15,
26,
7
Tota
l14
.743
17.9
34-2
,0-8
,710
0,0
100,
01,
0
Esce
nari
o “
Nue
vas
po
lític
as”.
Des
glo
se p
or
área
s ge
ogr
áfic
asCo
nsum
o h
istó
rico
Prev
isio
nes
Tasa
(1)
Mill
one
s d
e te
p20
0020
1320
2020
4020
13-4
0
OCD
E5.
294
5.32
45.
344
5.16
7-0
,1
Nor
te A
mér
ica
2.69
82.
694
2.74
92.
746
-0,1
Es
tad
os U
nid
os2.
270
2.18
52.
221
2.12
5-0
,1
Euro
pa
1.76
41.
760
1.71
11.
554
-0,5
Asi
a O
cean
ía83
287
088
486
60,
0
Ja
pón
519
455
434
399
-0,5
(Con
tinua
ción
)
- 43 -
1N
o-O
CDE
4.49
77.
884
9.00
812
.239
1,6
Euro
pa
Este
/ Eu
roas
ia1.
004
1.13
91.
152
1.31
60,
5
Rusi
a62
071
570
277
40,
3A
sia
2.21
54.
693
5.47
87.
518
1,8
Ch
ina
1.17
43.
037
3.41
24.
020
1,0
In
dia
441
775
1.01
81.
908
3,4
Su
des
te A
siát
ico
386
594
718
1.07
12,
2O
rient
e M
edio
356
689
822
1.17
12,
0A
frica
497
744
880
1.30
22,
1
Sud
áfric
a11
113
914
417
20,
8La
tinoa
mér
ica
424
618
678
932
1,5
Br
asil
184
291
319
460
1,7
MU
ND
O (
****
)10
.063
13.5
5914
.743
17.9
341,
0U
nión
Eur
opea
1.69
01.
624
1.56
31.
377
-0,6
(1)
Tasa
% d
e va
riaci
ón a
nual
(*)
Basa
do
en la
s p
olíti
cas
gub
erna
men
tale
s y
med
idas
par
a su
imp
lem
enta
ción
form
alm
ente
ad
opta
das
has
ta m
edia
dos
de
2015
.(*
*) O
bje
tivo
de
esta
bili
zaci
ón d
e la
con
cent
raci
ón d
e CO
2 eq
uiva
lent
e en
atm
ósfe
ra e
n 45
0 p
pm
en
volu
men
“45
0 p
pm
” co
rresp
ond
e a
una
pos
ibili
dad
del
50%
de
rest
ringi
r el
cal
enta
mie
nto
glob
al a
2o C
, en
com
par
ació
n co
n lo
s ni
vele
s p
rein
dus
trial
es. E
n la
act
ualid
ad e
ste
esce
nario
pue
de
alca
nzar
se im
pul
sand
o te
cnol
ogía
s q
ue e
stán
pró
xim
as a
su
dis
pon
ibili
dad
a e
scal
a co
mer
cial
.(*
**)
Esce
nario
de
Nue
vas
Polít
icas
, men
os a
mb
icio
so q
ue “P
olíti
ca 4
50”,
con
sid
era
las
pol
ítica
s y
med
idas
ad
opta
das
has
ta m
edia
dos
de
2015
, así
com
o la
s p
rop
uest
as p
olíti
cas
rele
vant
es e
n la
mat
eria
(in
cluí
dos
los
com
pro
mis
os s
obre
Cam
bio
Clim
átic
o en
viad
os a
la C
OP
21 h
asta
el 1
de
octu
bre
de
2015
) , i
nclu
so a
unq
ue la
s m
edid
as e
spec
ífica
s p
ara
imp
lem
enta
r est
as p
rop
uest
as n
o es
tén
tota
lmen
te d
esar
rolla
das
. (*
***)
Mun
do
incl
uye
bun
kers
inte
rnac
iona
les
no in
clui
dos
en
tota
les
regi
onal
es.
Fuen
te: W
orld
Ene
rgy
Out
look
201
5 (A
IE/O
CDE)
- 44 -
Cuadro 1.13 AVANCE 2016. COMERCIO EXTERIOR DE PRODUCTOS ENERGÉTICOS EN ESPAÑA
(Datos a 31/03/2016)
Datos en millones € 1/1 a 31/03/2016 % EXPORTACIONES 1.716 -25,9IMPORTACIONES 6.531 -31,4SALDO IMPORTADOR 4.815 -33,2
%Tasa de variación porcentual respecto idéntico período de 2015Fuente: SIE. MEH.NOTA DEL AUTOR: Considerar que 2016 es bisiesto.
- 45 -
2. ELECTRICIDAD
2.1 Balance de energía eléctrica total en España...... 472.2 Horas de funcionamiento medio de las distin-
tas centrales de producción de electricidad en 2015 en España ................................................... 47
2.3 Balance de energía eléctrica por tipos de centra-les en España ....................................................... 48
2.4 Potencias máxima, mínima y media y horas de funcionamiento de los distintos tipos de centra-les en 2015 en sistema peninsular de España..... 49
2.5 Producción de energía eléctrica por fuentes de energía primaria en España ................................. 50
2.6 Longitud de las líneas de transporte de ener-gía eléctrica de más de 110 kv y capacidad de transformación en España ................................... 51
2.7 Saldos de los intercambios internacionales de energía eléctrica en España. Evolución............... 51
2.8 Consumo de energía primaria en la generación de energía eléctrica en España ........................... 52
2.9 Modificaciones de potencia en centrales de tecnologías convencionales durante 2015 en España (*) ............................................................ 53
2.10 Balance de energía eléctrica por comunidades autónomas en España ......................................... 54
2.11 Serie histórica de la producción de electricidad en España por tipos de centrales ....................... 56
2.12 Serie histórica del consumo neto de electrici-dad en España .................................................... 57
2.13 Serie histórica de la potencia instalada por tipos de centrales en España ....................................... 58
2.14 Máxima demanda de potencia y de energía en el sistema peninsular en España. Evolución........ 59
Págs.
ELECTRICIDAD
- 46 -
2.15 Estructura de la potencia y de la producción bruta por fuentes en el sistema peninsular espa-ñol en 2015.......................................................... 60
2.16 Curvas monótonas. Producción horaria y horas de funcionamiento de distintos tipos de centra-les en 2015 en sistema peninsular de España..... 61
2.17 Componentes del precio final medio del merca-do de electricidad. Demanda nacional (suminis-tro referencia + libre). España. ............................ 63
2.18 Precio final y componentes según mercados de energía eléctrica en España. Evolución............... 64
2.19 Evolución comparada del precio de la electrici-dad y de otros productos energéticos para usos domésticos en España ........................................ 66
2.20 Desglose de la factura eléctrica en España ......... 672.21 Energía eléctrica vendida en el régimen retributi-
vo específico (*) en España. Evolución.............. 682.22 Energía eléctrica vendida en régimen retributivo
específico en España desglosada por combus-tibles. Evolución .................................................. 69
2.23 Potencia instalada en el régimen retributivo es-pecífico en España. Evolución............................ 70
2.24 Retribución recibida por los productores de energía eléctrica del sistema de retribución es-pecífico (*). Evolución ........................................ 71
2.25 Producción de electricidad en régimen retributi-vo específico por comunidades autónomas...... 73
2.26 Porcentaje de electricidad en consumo de ener-gía final en España. Evolución ............................. 74
2.27 Producción neta de electricidad por fuentes y países en Europa ................................................. 75
2.28 Saldo de intercambios de electricidad en Euro-pa por países ...................................................... 77
2.29 Consumo de electricidad por países en Europa. Total y por habitante. Evolución ......................... 78
2.30 Precios de la electricidad por países en Europa 792.31 Producción de electricidad por países en el
mundo. Serie histórica ........................................ 822.32 Previsiones de producción eléctrica según esce-
narios en el mundo ............................................. 842.33 Avance 2016. Balance eléctrico. España ............ 87
- 47 -
2
Cuadro 2.1. BALANCE DE ENERGÍA ELÉCTRICA TOTAL EN ESPAÑA
GWh 2014 2015 %
Producción de tecnologías convencionales (1)Hidroeléctrica 35.860 25.585 -28,7Termoeléctrica 79.062 93.663 18,5Termoeléctrica nuclear 57.376 57.201 -0,3Total tecnologías convencionales 172.298 176.449 2,4Producción del régimen con retribución específica (1)Renovablesyresiduos 81.036 76.584 -5,5Cogeneración y tratamiento de residuos 26.831 28.117 4,8Total régimen con retribución específica
107.867 104.701 -2,9
Producción bruta total 280.165 281.150 0,4Consumos propios 11.664 12.223 4,8Producción neta 268.501 268.927 0,2Consumo en bombeo 5.330 4.520 -15,2Saldo internacional -3.406 -133 -96,1Energía disponible para mercado 259.765 264.274 1,7Pérdidas en transporte y distribución 26.373 26.831 1,7Consumo neto (2) 233.392 237.443 1,7 % = Tasa de variación porcentual del último año respecto al anterior
(1) Estimación (2) Incluye una estimación del autoconsumo del régimen con retribución específicaFuente: UNESA y REE. Datos provisionales
Cuadro 2.2. HORAS DE FUNCIONAMIENTO MEDIO DE LAS DISTINTAS CENTRALES DE
PRODUCCIÓN DE ELECTRICIDAD EN 2015 EN ESPAÑAHoras de funcionamiento en 2015 (*)
7.7294.918
1.3701.114
2.482
2.1341.804
2.6702.422
5.6414.220
0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000
TECNOLOGÍAS CONVENCIONALES
Nuclear (**)Carbón
HidráulicaCiclo combinado
Fuel/gas
RÉGIMEN RETRIBUTIVO ESPECÍFICO
EólicaSolar fotovoltaica
MinihidráulicaSolar térmica
Térmica renovableCogeneración y resto
(*) Horas equivalentes a plena potencia. Total horas año: 8.760(**) Para el cálculo del funcionamiento medio del parque nuclear, sólo se ha con-siderado la potencia de los 7 reactores en operación (7.399 MW)Fuente: Foro Nuclear a partir de datos de UNESA y REE.
- 48 -
Cuadro 2.3. BALANCE DE ENERGÍA ELÉCTRICA POR TIPOS DE CENTRALES EN ESPAÑA
Sistema peninsular
Sistemas extra-
peninsulares Total España
Año 2015 (1) GWh % GWh % GWh %Hidráulica 25.733 -28,2 0 - 25.733 -28,2Nuclear 56.796 -1,0 - - 56.796 -1,0Carbón 54.553 23,8 2.119 -12,3 56.672 21,9Fuel/gas (2) - - 6.891 3,4 6.891 3,4Ciclo combina-do (3)
26.086 18,2 4.131 7,1 30.217 16,6
Consumos generación (4)
-7.087 8,0 -751 -0,5 -7.838 7,1
Hidroeólica - - 9 - 9 - Resto hidráulica (5) 5.659 -19,9 4 2,2 5.663 -19,9Eólica 47.948 -5,3 432 9,1 48.380 -5,2Solar fotovoltaica 7.861 0,8 402 -0,7 8.264 0,7Solar térmica 5.158 4,0 - - 5.158 4,0Térmica renovable 4.921 4,3 10 -10,1 4.930 4,3Cogeneración y resto
26.845 4,9 339 16,6 27.183 5,0
Total Generación Neta
254.473 0,4 13.585 2,2 268.057 0,4
Consumos en bombeo
-4.497 -15,6 - - -4.497 -15,6
Enlace Península- Baleares (6)
-1.328 2,3 1.328 2,3 0 -
Intercambios internacionales (7)
-467 -86,3 - - -467 -86,3
Demanda (b.c.) 248.181 1,9 14.913 2,2 263.094 1,9
% = Tasa de variación porcentual respecto al año anterior.b.c. Barras de central.(1) Asignación de unidades de producción según combustible principal. (2) En el sistema eléctrico de Baleares se incluye la generación con grupos au-xiliares. (3) Incluye funcionamiento en ciclo abierto. En el sistema eléctrico de Canarias utiliza fuel y gasoil como combustible principal. (4) Consumos en generación correspondientes a la producción hidráulica, nu-clear, carbón, fuel/gas y ciclo combinado. (5) Incluye todas aquellas unidades menores de 50 MW que no pertenecen a ninguna unidad de gestión hidráulica (UGH). (6) Valor positivo: entrada de energía en el sistema; valor negativo: salida de ener-gía del sistema. (7) Valor positivo: saldo importador; Valor negativo: saldo exportador.
Fuente: REE (Avance Informe 2015).
- 49 -
2
Cuad
ro 2
.4
POTE
NCI
AS
MÁ
XIM
A, M
ÍNIM
A Y
MED
IA Y
HO
RA
S D
E FU
NCI
ON
AM
IEN
TO D
E LO
S D
ISTI
NTO
S TI
POS
DE
CEN
TRA
LES
EN 2
015
EN S
ISTE
MA
PEN
INSU
LAR
DE
ESPA
ÑA
Nuc
lear
Carb
ón
Eólic
aH
idr.
(TC+
RRE)
Cicl
o C
om
b.
RRE
Térm
ico
Sola
rM
W M
ÁXI
MO
7.
142
9.25
717
.213
9.42
210
.129
3.69
45.
932
MW
MÍN
IMO
3.56
370
214
467
540
81.
830
0H
ORA
S EQ
UIV
. A (
max
)7.
654
5.48
32.
770
3.06
82.
471
7.43
42.
177
HO
RAS
POR
ENCI
MA
DE
50%
DE
(max
)8.
757
6.12
51.
449
1.84
966
08.
759
2.01
9H
ORA
S PO
R EN
CIM
A D
E 90
% D
E (m
ax)
4.72
31.
094
2320
182.
375
266
MW
MED
IO a
lo la
rgo
del
año
6.24
05.
794
5.44
33.
299
2.85
83.
135
1.47
4
MW
MÁ
XIM
O (
Pote
ncia
Med
ia H
orar
ia M
áxim
a: e
qui
vale
nte
a la
pro
duc
ción
hor
aria
máx
ima
sum
inis
trad
a a
la re
d e
n el
año
) =
(m
ax).
MW
MÍN
IMO
(Po
tenc
ia M
edia
Hor
aria
Mín
ima:
eq
uiva
lent
e a
la p
rod
ucci
ón h
orar
ia m
ínim
a su
min
istra
da
a la
red
en
el a
ño).
TC: T
ecno
logí
as C
onve
ncio
nale
s.RR
E: R
égim
en R
etrib
utiv
o Es
pec
ífico
.Fu
ente
: For
o N
ucle
ar c
on d
atos
de
ESIO
S d
e RE
E (d
atos
pro
visi
onal
es a
02.
03.2
016)
.
- 50 -
Cuadro 2.5 PRODUCCIÓN DE ENERGÍA ELÉCTRICA POR FUENTES DE ENERGÍA PRIMARIA EN ESPAÑA
GWh 2014 2015 %I.1.- TECNOLOGÍAS CONVENCIONALES 172.329 175.829 2,0
Hidroeléctrica 35.855 23.993 -33,1Hidráulica Pura 32.054 20.706 -35,4Bombeo 3.801 3.287 -13,5
Térmica 136.474 151.837 11,3Nuclear 57.305 57.277 0,0Antracita 4.393 6.332 44,1Lignito negro 2.924 3.547 21,3Hulla 35.831 42.488 18,6Gas siderúrgico 1.347 1.381 2,5Gas natural 23.309 27.966 20,0Prod. petrolíferos 11.365 12.847 13,0
I.2.-RÉGIMEN RETRIBUTIVO ESPECÍFICO 106.421 104.651 -1,7Hidroeléctrica 7.115 7.164 0,7Eólica 52.013 49.335 -5,1Fotovoltaica 8.218 8.198 -0,2Termosolar 5.455 5.680 4,1Carbón (Hulla) 635 563 -11,5Gas siderúrgico 164 277 69,2Gas natural 23.964 23.339 -2,6Prod. petrolíferos 2.756 2.445 -11,3Biomasa 3.821 3.818 -0,1Biogás 907 1.174 29,4R.S.U. renovable 686 883 28,7R.S.U. no renovable 686 883 28,7Otros residuos 0 892 --
Total producción nacional (GWh) (bc) 278.750 280.481 0,6Consumos propios 10.369 11.267 8,7Consumo en bombeo 5.202 4.565 -12,2Importación - exportación (*) -3.406 -154 -95,5Demanda nacional (GWh) (bc) 259.773 264.494 1,8
bc.: barras de central. % = Tasa de variación porcentual del último año respecto al anterior.
(*) Valores negativos indican saldo exportador.Fuente: SEE (MINETUR).
- 51 -
2
Cuadro 2.6 LONGITUD DE LAS LÍNEAS DE TRANSPORTE DE ENERGÍA ELÉCTRICA DE MÁS DE 110 KV Y CAPACIDAD DE TRANSFORMACIÓN EN ESPAÑA
a 31.12.2015
400 kV 220 kV Total %
Península Península Baleares Canarias Total líneas (km) 21.179 18.954 1.673 1.347 43.153 0,9Líneas aéreas (km) 21.062 18.216 1.089 1.075 41.442 0,4Cable submarino (km)
29 236 423 30 718 19,5
Cable subterráneo (km)
88 501 161 242 993 10,9
Transformación (MVA)
79.208 63 3.273 2.000 84.544 -0,3
% = Tasa de variación porcentual respecto al año anterior.Fuente: REE (Avance Informe 2015) y Foro Nuclear.
Cuadro 2.7 SALDOS DE LOS INTERCAMBIOS INTERNACIONALES DE ENERGÍA ELÉCTRICA DE ESPAÑA. EVOLUCIÓN
GWh FRANCIA PORTUGAL ANDORRA MARRUECOS TOTAL2000 7.879 -925 -271 -2.257 4.4262005 6.545 -6.829 -271 -788 -1.3432006 4.410 -5.458 -229 -2.002 -3.2802007 5.487 -7.497 -261 -3.479 -5.7502008 2.889 -9.439 -278 -4.212 -11.0402009 1.590 -4.789 -299 -4.588 -8.0862010 -1.531 -2.634 -264 -3.903 -8.3332011 1.524 -2.814 -306 -4.495 -6.0902012 1.883 -7.897 -286 -4.900 -11.2002013 1.708 -2.777 -287 -5.376 -6.7322014 3.567 -903 -235 -5.836 -3.4062015 7.029 -2.302 -268 -4.927 -467
Los saldos positivos indican importaciones.Fuente: REE (Avance Informe 2015) y Foro Nuclear.
- 52 -
Cuadro 2.8 CONSUMO DE ENERGÍA PRIMARIA EN LA GENERACIÓN DE ENERGÍA ELÉCTRICA EN ESPAÑA
ktep 2014 2015 %I.-SISTEMA PENINSULAR 45.338 52.926 16,7I.1.-TECNOLOGÍAS CONVENCIO-NALES
31.710 36.556 15,3
Hidroeléctrica 2.757 1.781 -35,4Térmica 28.953 34.775 20,1
Nuclear 14.934 14.927 0,0Antracita 1.088 1.590 46,1Lignito negro 678 820 20,9Hulla 7.556 9.631 27,5Gas siderúrgico 302 334 10,5Gas natural 4.059 4.496 10,8Prod. petrolíferos 336 2.978 786,6
I.2.-REGIMEN RETRIBUTIVO ESPECÍFICO
13.628 16.370 20,1
Hidroeléctrica 612 616 0,6Eólica 4.438 4.210 -5,1Fotovoltaica 671 669 -0,2Termosolar 2.142 2.231 4,2Carbón (Hulla) 87 239 174,6Gas siderúrgico 50 65 30,6Gas natural 3.431 5.040 46,9Prod. petrolíferos 425 675 59,0Biomasa 1.148 1.716 49,4Biogas 209 390 86,8R.S.U. renovable 208 520 149,9R.S.U. no renovable 208 0 -100,0
II.-SISTEMA EXTRAPENINSULAR 2.946 69 -97,7II.1.-BALEARES 782 11 -98,6-TECNOLOGÍAS CONVENCIONALES 741 0 -100,0
Carbón (Hulla) 528 0 -100,0Prod. petrolíferos 213 0 -100,0Gas natural 296 0 -100,0
-REGIMEN RETRIBUTIVO ESPECÍFICO 42 11 -73,4Prod. petrolíferos 0 0 -100,0R.S.U. renovable 15 0 -100,0R.S.U. no renovable 15 0 -100,0Eólica 1 1 -5,1Solar 11 11 -0,2
II.2.-CANARIAS 2.060 58 -97,2-TECNOLOGÍAS CONVENCIONALES 1.977 0 -100,0
Prod. petrolíferos 1.977 0 -100,0-REGIMEN RETRIBUTIVO ESPECÍFICO 83 58 -30,2
Prod. petrolíferos 23 0 -100,0Eólica 34 32 -5,1Solar 25 25 -0,2
- 53 -
2
ktep 2014 2015 %II.3.-CEUTA y MELILLA 104 0 -100,0-TECNOLOGÍAS CONVENCIONALES 102 0 -100,0
Prod. petrolíferos 102 0 -100,0-REGIMEN RETRIBUTIVO ESPECÍFICO 1 0 -100,0
R.S.U. renovable 1 0 -100,0R.S.U. no renovable 1 0 -100,0
Consumo total de energía primaria 48.283 52.995 9,8Hidroeléctrica 3.369 2.397 -28,9Eólica 4.473 4.243 -5,1Solar 2.848 2.936 3,1Nuclear 14.934 14.927 0,0Carbón 9.937 12.279 23,6Gas siderúrgico 352 399 13,3Gas natural 7.786 9.536 22,5Prod. petrolíferos 3.076 3.653 18,8Biomasa 1.148 1.716 49,4Biogás 209 390 86,8R.S.U. renovable 224 260 16,1R.S.U. no renovable 224 260 16,1
% = Tasa de variación porcentual del último año respecto al anterior.Fuente: SEE (MINETUR).Nota del autor. En 2015 figuran varios valores “0”, algunos de los cuales pudieran ser errores / erratas.
Cuadro 2.9 MODIFICACIONES DE POTENCIA EN CENTRALES DE TECNOLOGÍAS CONVENCIONALES DURANTE 2015 EN ESPAÑA (*)
Aumentos de potencia Grupo kWCENTRALES HIDROELÉCTRICASC.H. LA MUELA II 4 213.400C.H. LA MUELA II 5 213.400C.H. LA MUELA II 6 213.400C.H. LA MUELA II 7 213.400C.H. SAN PEDRO 1 23.400TOTAL 877.000
Reducciones de potencia (Retiradas de servicio)CENTRALES TÉRMICAS Grupo kWC.T. SOTO DE RIBERA 2 239.340C.T. FOIX 1 505.520TOTAL 744.860
(*) Referido a empresas de UNESA.Fuente: UNESA.
- 54 -
Cuad
ro 2
.10
BA
LAN
CE D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RIC
A P
OR
CO
MU
NID
AD
ES A
UTÓ
NO
MA
S EN
ESP
AÑ
A
2014
GW
h (1
)A
ndal
ucía
A
ragó
n A
stur
ias
Bale
ares
C. V
alen
cian
a Ca
naria
sCa
ntab
ria
Cast
. La
M.
Cast
illa
y L.
Cata
luña
H
idrá
ulic
a
1.00
13.
408
1.68
8-
1.76
00
681
531
10.2
334.
392
Nuc
lear
-
-
-
-
9.47
0 -
-
8.
320
023
.769
Carb
ón
10.0
705.
002
9.24
42.
416
-
- -
1.
035
8.64
5 -
Fu
el /
gas
(2)
-
-
-
1.29
8-
4.91
9 -
-
-
0
Cicl
o co
mb
inad
o (3
) 4.
539
232
311
458
4.13
63.
401
-
1.08
7 -
5.
216
Cons
umos
en
gene
raci
ón (
4)
-713
-450
-721
-297
-500
-425
-10
-737
-751
-1.2
28Re
sto
hid
rául
ica
(5)
287
998
281
-
383
205
541
742
1.17
6Eó
lica
6.
450
4.31
41.
141
62.
577
391
768.
388
12.2
742.
867
Sola
r fot
ovol
taic
a
1.57
429
71
123
549
282
21.
681
839
413
Sola
r tér
mic
a
2.12
4 -
-
-
94
-
-
734
-
66Té
rmic
a re
nova
ble
1.
420
349
644
241
986
183
249
150
Coge
nera
ción
y re
sto
5.
244
2.38
365
228
11.
801
083
276
41.
682
4.80
6G
ener
ació
n ne
ta
31.9
9616
.534
13.2
404.
287
19.9
668.
580
1.87
322
.528
33.9
1241
.626
Cons
umos
en
bom
beo
-4
81-4
41-7
9 -
-1
.576
-
-851
-101
-1.1
07-3
61Sa
ldo
Inte
rcam
bio
s (6
) 6.
488
-6.2
39-2
.820
1.29
87.
817
-
3.27
2-1
1.24
7-1
9.88
35.
010
Dem
and
a (b
.c.)
201
4
38.0
039.
854
10.3
415.
585
26.2
068.
580
4.29
411
.179
12.9
2346
.275
Dem
and
a (b
.c.)
201
3
38.3
039.
943
10.4
395.
674
26.1
298.
624
4.37
011
.251
13.0
8346
.752
% 2
014
/ 201
3-0
,8-0
,9-0
,9-1
,60,
3-0
,5-1
,8-0
,6-1
,2-1
,0
2014
GW
h (1
) C
euta
Ex
trem
a-d
ura
Gal
icia
La
Rio
ja M
adrid
M
elill
a M
urci
a N
avar
ra
País
Vas
co
Tota
l Es
pañ
aH
idrá
ulic
a
-3.
106
8.38
296
114
-77
127
264
35.8
60
- 55 -
2
Nuc
lear
-
15.8
17 -
-
-
-
-
-
-
57
.376
Carb
ón
--
10.0
69 -
-
-
-
-
-
46
.480
Fuel
/ ga
s (2
) 23
1 -
-
-
-
21
5 -
-
-
6.
663
Cicl
o co
mb
inad
o (3
) 54
616
6 -
-
2.
419
390
3.01
825
.919
Cons
umos
en
gene
raci
ón (
4)
-19
-649
-629
-5-2
-14
-83
-22
-60
-7.3
17Re
sto
hid
rául
ica
(5)
-
491.
863
6493
-
5153
714
17.
071
Eólic
a
-
-
8.31
494
8 -
-
51
12.
425
344
51.0
26So
lar f
otov
olta
ica
-
1.
071
1912
993
080
029
829
8.19
9So
lar t
érm
ica
-
1.
899
-
-
-
-
41 -
-
4.
959
Térm
ica
reno
vab
le
-
215
575
727
0 -
54
306
169
4.72
9Co
gene
raci
ón y
rest
o
-
142.
147
5773
69
1.49
471
02.
273
25.8
87G
ener
ació
n ne
ta
212
21.5
2231
.287
1.46
31.
304
210
5.36
34.
772
6.17
726
6.85
3Co
nsum
os e
n b
omb
eo
-
-71
-262
-
-
-
-
-
-
-5.3
30Sa
ldo
Inte
rcam
bio
s (6
) -
-1
7.16
0-1
1.57
518
727
.541
-
3.20
5-2
310
.722
-3.4
06D
eman
da
(b.c
.) 2
014
21
24.
292
19.4
511.
650
28.8
4521
08.
568
4.74
816
.899
258.
117
Dem
and
a (b
.c.)
201
3
202
4.56
719
.720
1.66
330
.359
210
8.39
14.
750
16.6
4926
1.07
7%
201
4 / 2
013
5,1
-6,0
-1,4
-0,8
-5,0
0,1
2,1
0,0
1,5
-1,1
b.c
. bar
ras
de
cent
ral.
%
201
4/20
13: T
asa
de
varia
ción
de
2014
reso
ecto
a 2
013.
(1)
Asi
gnac
ión
de
unid
ades
de
pro
duc
ción
seg
ún c
omb
ustib
le p
rinci
pal
. (2)
En
el s
iste
ma
eléc
trico
de
Bale
ares
se
incl
uye
la g
ener
ació
n co
n gr
upos
aux
iliar
es. (
3) In
cluy
e fu
ncio
na-
mie
nto
en c
iclo
ab
ierto
. En
el s
iste
ma
eléc
trico
de
Cana
rias
utili
za fu
el y
gas
oil c
omo
com
bus
tible
prin
cip
al. (
4) C
onsu
mos
en
gene
raci
ón c
orre
spon
die
ntes
a la
pro
duc
ción
hid
rául
ica,
nu
clea
r, ca
rbón
, fue
l/gas
y c
iclo
com
bin
ado.
(5) I
nclu
ye to
das
aq
uella
s un
idad
es m
enor
es d
e 50
MW
que
no
per
tene
cen
a ni
ngun
a un
idad
de
gest
ión
hid
rául
ica
(UG
H).
(6) V
alor
pro
-vi
sion
al. I
nclu
ye s
ald
o d
e in
terc
amb
ios
de
ener
gía
entre
com
unid
ades
e in
tern
acio
nale
s. U
n va
lor p
ositi
vo in
dic
a un
sal
do
de
inte
rcam
bio
s im
por
tad
or y
un
valo
r neg
ativ
o ex
por
tad
or.
Fuen
te: R
EE (
El s
iste
ma
eléc
trico
esp
añol
201
4)N
ota
del
aut
or: N
o se
incl
uye
la h
idro
eólic
a p
or s
u es
casa
ap
orta
ción
, aun
que
sí fi
gura
en
la ta
bla
orig
inal
- 56 -
Cuadro 2.11 SERIE HISTÓRICA DE LA PRODUCCIÓN DE ELECTRICIDAD EN ESPAÑA POR TIPOS DE CENTRALES
Millones de kWh
Hidro- eléctrica, eólica y
solar
Eólica (incluida
en anterior)
Térmica clásica
Térmica nuclear Total
1940 3.353 – 264 – 3.6171950 5.017 – 1.836 – 6.8531960 15.625 – 2.989 – 18.6141965 19.686 – 12.037 – 31.7231970 27.959 – 27.607 924 56.4901975 26.502 – 48.469 7.544 82.5151980 30.807 – 74.490 5.186 110.4831985 33.033 – 66.286 28.044 127.3631990 26.184 – 71.289 54.268 151.7411995 24.450 – 89.199 55.445 169.0941996 41.717 – 78.464 56.329 176.5101997 37.332 – 96.752 55.297 189.3811998 39.067 – 98.722 59.003 196.7921999 30.789 – 120.244 58.852 209.8852000 36.628 4.689 126.271 62.206 225.1052001 50.975 6.759 123.001 63.708 237.6842002 36.307 9.603 147.438 63.044 246.7892003 56.281 12.063 146.896 61.894 265.0712004 51.046 16.078 167.488 63.675 282.2092005 44.714 21.173 192.170 57.538 294.4222006 53.293 23.143 190.031 60.126 303.4502007 59.208 27.568 198.662 55.102 312.9722008 61.517 32.946 197.748 58.973 318.2382009 74.798 38.117 163.814 52.761 291.3742010 97.356 43.545 145.272 61.990 304.6182011 85.177 41.861 150.896 57.731 293.8052012 85.555 49.316 151.236 61.383 298.1742013 110.181 55.747 120.153 56.827 287.1622014 108.958 52.053 113.853 57.376 280.1872015 94.152 49.002 129.820 57.188 281.159
La producción térmica clásica incluye la generada por todas las instalaciones tér-micas del Régimen Retributivo Específico.Desde 2000 se desglosa la producción eólica. Fuente: UNESA.
- 57 -
2
Cuadro 2.12 SERIE HISTÓRICA DEL CONSUMO NETO DE ELECTRICIDAD EN ESPAÑA
Años Millones kWh %1960 14.625 8,41970 45.300 10,41980 92.006 4,61985 105.579 2,91990 129.161 3,01995 150.289 3,61996 154.928 3,11997 162.338 4,81998 174.316 7,41999 186.473 7,02000 197.524 5,92001 209.065 5,82002 215.650 3,12003 230.897 7,12004 242.077 4,82005 252.857 4,52006 260.474 3,02007 267.831 2,82008 268.534 0,32009 253.079 -5,82010 256.629 1,42011 248.656 -3,12012 245.687 -1,22013 235.986 -3,92014 233.398 -1,12015 237.434 1,7
% = Tasa de variación porcentual respecto al año anterior.
Fuente: UNESA.
- 58 -
Cuadro 2.13 SERIE HISTÓRICA DE LA POTENCIA INSTALADA POR TIPOS DE CENTRALES EN ESPAÑA
MW
Hidro- eléctrica, eólica y
solar
Eólica (incluida en
anterior) Térmica clásica
Térmica nuclear Total
1940 1.350 – 381 – 1.7311950 1.906 – 647 – 2.5531960 4.600 – 1.967 – 6.5671970 10.883 – 6.888 153 17.9241980 13.577 – 16.447 1.120 31.1441985 14.661 – 20.991 5.815 41.4671990 16.924 – 21.370 7.364 45.6581995 18.037 – 22.849 7.417 48.3031996 18.279 – 23.960 7.498 49.7371997 18.538 – 25.339 7.580 51.4571998 19.139 – 26.228 7.638 53.0051999 20.201 – 26.847 7.749 54.7972000 20.855 2.296 28.180 7.798 56.8332001 22.162 3.508 28.980 7.816 58.9582002 23.758 5.066 31.683 7.871 63.3122003 25.337 6.324 33.818 7.896 67.0512004 27.663 8.532 37.905 7.878 73.4462005 29.355 10.095 42.593 7.878 79.8262006 31.437 11.897 45.790 7.728 84.9552007 34.638 14.536 49.209 7.728 91.5752008 39.316 16.323 49.681 7.728 96.7252009 42.022 18.909 50.097 7.728 99.8472010 43.358 19.635 51.117 7.795 102.2702011 46.036 20.881 52.319 7.849 106.2042012 48.725 22.636 50.425 7.867 107.0172013 49.827 23.007 50.921 7.866 108.6132014 49.870 23.020 50.364 7.866 108.0992015 50.771 23.020 49.691 7.866 108.328
Datos en MW a 31 de Diciembre. Desde 2000 se desglosa la potencia eólica.La potencia térmica clásica incluye la correspondiente a todas las instalaciones térmicas del Régimen Retributivo Específico.Fuente: UNESA.
- 59 -
2
Cuadro 2.14 MÁXIMA DEMANDA DE POTENCIA Y DE ENERGÍA EN EL SISTEMA PENINSULAR EN ESPAÑA. EVOLUCIÓN
Máxima demanda de potencia media horaria y de energía diaria
INVIERNOPotencia
(MW) Fecha y horaEnergía (GWh) Fecha
2015 40.324 4 febrero (20-21 h) 821 20-ene2014 38.666 4 febrero (20-21 h) 798 11-feb2013 39.963 27 febrero (20-21h) 808 23-ene2012 43.010 13 febrero (20-21h) 871 08-feb2011 44.107 24 enero (19-20h) 885 25-ene2010 44.122 11 enero (19-20h) 903 12-ene2009 44.440 13 enero (19-20h) 891 13-ene2008 42.961 15 diciembre (19-20h) 859 15-ene2007 44.876 (*) 17 diciembre (19-20h) 906 (*) 18-dic2006 42.153 30 enero (19-20h) 858 21-dic2005 43.378 27 enero (19-20 h) 840 14-dic2003 37.212 18 febrero (19-20 h) 761 31-ene
VERANO 2015 39.928 21 julio (13-14 h) 814 21-jul2014 37.020 17 julio (13-14 h) 755 17-jul2013 37.399 10 julio (13-14h) 761 10-jul2012 39.273 27 junio (13-14h) 794 28-jun2011 39.537 27 junio (13-14h) 791 28-jun2010 40.934 (*) 19 julio (13-14h) 816 01-jul2009 40.226 1 septiembre (13-14h) 790 01-sep2008 40.156 1 julio (13-14h) 822 (*) 01-jul2007 39.038 31 julio (17-18h) 801 31-jul2006 40.275 11 julio (13-14h) 822 (*) 20-jul2005 38.542 21 julio (13-14h) 777 21-jul2003 34.538 26 junio (13-14h) 727 26-jun
(*) Máximos históricos
Cobertura de la máxima demanda horaria de potencia 40.324 MW. 4 DE FEBRERO DE 2015 (20-21 HORAS)
Hidráulica (*), 14,5%
Nuclear, 15,3%
Carbón, 13,8% Ciclo combinado,
10,1%
Eólica, 35,3%
Térmica renovable, 1,4%
Cogeneración y resto , 8,5%
Saldo importador
internacional, 0,9%
No se representan Solar fotovoltaica (0,1%) y Solar térmica (0,1%).(*) No incluye bombeo.La eólica pertenece al Régimen Retributivo Específico. El resto de este régimen, está compuesto por solar, cogeneración mediante combustibles fósiles, minihi-draúlica, biomasa, RSU, etc.Fuente: REE (Avance Informe 2015) y Foro Nuclear.
- 60 -
Cuad
ro 2
.15
ESTR
UCT
UR
A D
E LA
PO
TEN
CIA
Y D
E LA
PR
OD
UCC
IÓN
BR
UTA
PO
R F
UEN
TES
EN E
L SI
STEM
A P
ENIN
SULA
R
ESPA
ÑO
L EN
201
5
62,7
20,3
20,1
10,8
2,5
17,5
3,0
2,0
2,0
10,8
25,1
2,1
9,1
37,3
2,0
62,8
7,3
10,6
17,2
2,6
37,2
21,3
4,3
1,9
0,9
6,7
010
20
30
40
50
60
70
TECN
OLOGIA
S CONVEN
CIONALE
SNuc
lear
Carb
ónHid
ráulic
aCi
clo c
ombina
do
Fuel/
gas
RÉGIM
EN RE
TRIBU
TIVO
ESPE
CÍFICO
Eólic
aSo
lar fo
tovo
ltaica Mini
hidráu
lica So
lar té
rmica
Térm
ica re
nova
ble
Coge
nerac
ión
y res
to
Cuota porcentual del total
Pro
du
cció
n b
ruta
Pote
nci
a i
nst
ala
da
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
a p
artir
de
dat
os d
e U
NES
A y
REE
- 61 -
2
Cuadro 2.16 CURVAS MONÓTONAS. PRODUCCIÓN HORARIA Y HORAS DE FUNCIONAMIENTO DE DISTINTOS TIPOS DE CENTRALES EN 2015 EN SISTEMA PENINSULAR DE ESPAÑA
Nuclear
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
Carbón
0
2000
4000
6000
8000
10000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
Eólica
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
Hidráulica (TC+RRE)
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
- 62 -
Ciclo Combinado Gas
0
2000
4000
6000
8000
10000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
Régimen Retributivo Específico Térmico
0
1000
2000
3000
4000
5000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
Solar
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Horas
MW
Nota. Las gráficas («monótonas») son de tipo acumulado, y representan, para cada tecnología, el número de horas (ordenada horizontal) que ha estado producien-do por encima de la potencia (media horaria) de la ordenada vertical.
TC: Tecnologías convencionales RRE: Régimen Retributivo Específico.
Fuente: Foro Nuclear con datos de ESIOS de REE (datos provisionales a 2.3.16).
- 63 -
2
Cuad
ro 2
.17
COM
PON
ENTE
S D
EL P
REC
IO F
INA
L M
EDIO
DEL
MER
CAD
O D
E EL
ECTR
ICID
AD
. DEM
AN
DA
NA
CIO
NA
L (S
UM
INIS
TRO
REF
EREN
CIA
+ L
IBR
E). E
SPA
ÑA
Prec
io (
€/M
Wh)
Año
201
5 (1
)En
eFe
bM
arA
br
May
Jun
Jul
Ago
Sep
Oct
No
vD
icTo
tal
%
Mer
cad
o d
iario
53,5
444
,62
44,2
446
,59
45,9
155
,52
60,5
356
,71
52,6
250
,84
52,6
854
,38
51,6
718
,9M
erca
do
intra
dia
rio-0
,01
-0,0
1-0
,01
0,03
0,01
0,01
0,00
0,00
-0,0
3-0
,02
0,00
0,00
0,00
-92,
6Se
rvic
ios
de
ajus
te d
el s
iste
ma
4,92
5,37
5,19
5,56
5,10
3,36
3,12
3,75
3,25
4,39
4,15
3,24
4,26
-25,
0Re
stric
cion
es té
cnic
as P
DBF
2,77
2,84
3,27
3,87
3,62
2,19
2,24
2,57
2,08
3,16
2,94
2,15
2,79
-17,
5Re
serv
a d
e p
oten
cia
adic
iona
l a
sub
ir0,
430,
770,
460,
050,
080,
000,
000,
030,
050,
150,
210,
070,
19-5
1,0
Band
a d
e re
gula
ción
sec
und
aria
0,99
1,11
0,98
1,20
1,08
0,87
0,62
0,84
0,89
0,81
0,70
0,89
0,91
-19,
2Re
stric
cion
es té
cnic
as e
n tie
mp
o re
al0,
180,
250,
250,
270,
240,
130,
140,
130,
130,
180,
210,
080,
18-5
1,0
Des
víos
(2)
0,24
0,22
0,23
0,32
0,25
0,30
0,25
0,26
0,23
0,14
0,19
0,14
0,23
-10,
5Ex
ced
ente
des
víos
0,38
0,26
0,07
-0,0
8-0
,10
-0,0
8-0
,08
-0,0
2-0
,08
0,01
-0,0
4-0
,04
0,02
-Co
ntro
l del
fact
or d
e p
oten
cia
-0,0
7-0
,08
-0,0
7-0
,07
-0,0
7-0
,05
-0,0
5-0
,06
-0,0
5-0
,06
-0,0
6-0
,05
-0,0
662
,8Pa
gos
por
cap
acid
ad6,
946,
925,
485,
265,
056,
197,
232,
833,
243,
103,
314,
165,
03-1
5,1
Serv
icio
de
inte
rrum
pib
ilid
ad1,
781,
851,
832,
081,
981,
921,
651,
872,
011,
991,
971,
891,
90-
Prec
io fi
nal 2
015
67,1
758
,75
56,7
359
,52
58,0
567
,00
72,5
365
,16
61,0
960
,30
62,1
163
,67
62,8
614
,2Pr
ecio
fina
l 201
450
,51
33,3
340
,32
40,4
953
,20
61,5
959
,52
59,6
070
,20
68,3
160
,20
61,7
955
,05
Ener
gía
final
(3)
(G
Wh)
22.5
3120
.656
21.0
7418
.804
19.7
9820
.304
23.4
2420
.814
19.5
1219
.703
19.8
2420
.803
247.
248
(1)
Los
pre
cios
est
án c
alcu
lad
os c
on la
s úl
timas
liq
uid
acio
nes
dis
pon
ible
s d
el O
per
ador
del
sis
tem
a.(2
) In
cluy
e liq
uid
ació
n se
rvic
ios
trans
front
eriz
os d
e b
alan
ce(3
) In
cluy
e el
cie
rre d
e en
ergí
a d
el m
erca
do
y lo
s co
nsum
os p
rop
ios
de
los
serv
icio
s au
xilia
res
de
gene
raci
ón%
var
iaci
ón p
orce
ntua
l de
2015
resp
ecto
a 2
014
Fuen
te: R
ed E
léct
rica
de
Esp
aña
- 64 -
Cuad
ro 2
.18
PREC
IO F
INA
L Y
COM
PON
ENTE
S SE
GÚ
N M
ERCA
DO
S D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RIC
A E
N E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
AÑ
O 2
015
eur
os
/ MW
hEn
eFe
bM
arA
br
May
Jun
Jul
Ago
Sep
Oct
No
vD
icA
ñoTO
TAL
DEM
AN
DA
NA
CIO
NA
LPr
ecio
del
mer
cad
o d
iario
53
,54
44,6
244
,24
46,5
945
,91
55,5
260
,53
56,7
152
,62
50,8
452
,68
54,3
951
,67
Sob
reco
ste
rest
ricci
ones
2,
953,
093,
534,
143,
862,
322,
382,
702,
223,
343,
152,
242,
98So
bre
cost
e p
roce
sos
del
OS
1,96
2,28
1,67
1,42
1,25
1,04
0,74
1,05
1,03
1,04
1,00
1,02
1,29
Pago
por
cap
acid
ad
6,94
6,92
5,48
5,25
5,05
6,18
7,20
2,83
3,24
3,10
3,31
4,16
5,03
Serv
icio
Inte
rrum
pib
ilid
ad
1,78
1,85
1,83
2,08
1,98
1,92
1,65
1,87
2,01
1,99
1,99
1,89
1,90
Prec
io fi
nal m
edio
67
,17
58,7
556
,74
59,5
058
,05
66,9
972
,52
65,1
661
,09
60,3
062
,13
63,7
062
,86
Ener
gía
(GW
h)22
.531
20.6
5621
.078
18.8
0519
.798
20.2
9223
.414
20.8
1419
.512
19.7
0319
.811
20.7
8024
7.19
4M
ERCA
DO
LIB
REPr
ecio
del
mer
cad
o d
iario
53
,47
44,5
544
,18
46,6
045
,89
55,4
960
,50
56,6
852
,60
50,8
152
,61
54,3
651
,65
Sob
reco
ste
rest
ricci
ones
2,
963,
103,
544,
143,
862,
332,
382,
692,
223,
343,
172,
252,
98So
bre
cost
e p
roce
sos
del
OS
1,96
2,28
1,65
1,42
1,25
1,04
0,74
1,05
1,03
1,04
1,00
1,01
1,28
Pago
por
cap
acid
ad
6,54
6,55
4,90
4,69
4,50
5,76
6,89
2,42
2,92
2,78
2,99
3,94
4,61
Serv
icio
Inte
rrum
pib
ilid
ad
1,78
1,85
1,83
2,08
1,98
1,92
1,65
1,87
2,01
1,99
1,99
1,89
1,90
Prec
io fi
nal m
edio
66
,70
58,3
356
,08
58,9
657
,49
66,5
472
,16
64,7
260
,75
59,9
561
,75
63,4
662
,43
Ener
gía
(GW
h)18
.709
17.3
3518
.042
16.3
8317
.452
17.8
8720
.410
18.1
6417
.225
17.3
9317
.289
17.7
8221
4.07
1CO
MER
CIA
LIZA
DO
RAS
DE
REFE
REN
CIA
Prec
io d
el m
erca
do
dia
rio
53,8
644
,94
44,6
046
,54
46,0
355
,72
60,7
756
,87
52,7
751
,11
53,1
354
,55
51,7
7So
bre
cost
e re
stric
cion
es
2,92
3,03
3,48
4,09
3,85
2,27
2,42
2,74
2,21
3,31
3,02
2,20
2,95
Sob
reco
ste
pro
ceso
s d
el O
S 1,
992,
301,
791,
431,
231,
060,
741,
051,
051,
041,
011,
021,
36Pa
go p
or c
apac
idad
8,
908,
838,
939,
049,
169,
339,
365,
625,
605,
555,
525,
467,
70Se
rvic
io In
terru
mp
ibili
dad
1,
781,
851,
832,
081,
981,
921,
651,
872,
011,
991,
991,
891,
89
- 65 -
2
Prec
io fi
nal m
edio
69
,45
60,9
360
,63
63,1
862
,25
70,3
074
,96
68,1
763
,65
63,0
164
,68
65,1
465
,68
Ener
gía
(GW
h)3.
821
3.32
13.
036
2.42
22.
345
2.40
53.
005
2.65
02.
287
2.31
02.
522
2.99
833
.122
OS:
Op
erad
or d
el S
iste
ma
Not
a d
el a
utor
. No
se in
cluy
e el
sob
reco
ste
por
“m
erca
do
intra
dia
rio”,
que
sí fi
gura
en
la ta
bla
orig
inal
, por
su
esca
sa m
agni
tud
.
EVO
LUCI
ÓN
41
,645,8
60,2
59,6
57,7
55,0
62,9
40
,34
5,0
59,1
58,6
56,8
54
,5
62,4
44
,047,8
63,6
63,3
61,6
57,6
65,7
0
10
20
30
40
50
60
70
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
euros / MWh
Prec
io fi
nal
med
io
Merc
ado
Lib
reC
om
erc
ializ
ado
ras
de R
efe
renci
a
Fuen
te: O
MIE
- M
erca
do
de
elec
trici
dad
y F
oro
Nuc
lear
- 66 -
Cuad
ro 2
.19
EVO
LUCI
ÓN
CO
MPA
RA
DA
DEL
PR
ECIO
DE
LA E
LECT
RIC
IDA
D Y
DE
OTR
OS
PRO
DU
CTO
S EN
ERG
ÉTIC
OS
PAR
A U
SOS
DO
MÉS
TICO
S EN
ESP
AÑ
A
50
100
150
200
250
300
350
400 1.
1.98
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
1.1.
2015
Elec
tric
idad
Gas
olin
a eu
rosu
per
Gas
óle
o c
alef
acci
ón
Gas
Buta
noEl
ectr
icid
ad e
n té
rm. r
eale
s
Fuen
tes
utili
zad
as:
Tarif
a el
éctri
ca ú
ltim
o re
curs
o y
Prec
io v
olun
tario
peq
ueño
con
sum
idor
: BO
E, IN
E.Ta
rifa
de
Ulti
mo
Recu
rso
2 d
e ga
s na
tura
l: Re
vist
a H
idro
carb
uros
del
Mº
de
Econ
omía
y B
OE.
Prec
io B
omb
ona
de
Buta
no: R
evis
ta H
idro
carb
uros
del
Mº
de
Econ
omía
y B
OE.
Prec
io E
uros
uper
: Rev
ista
Hid
roca
rbur
os d
el M
º d
e Ec
onom
ía y
UE
Bulle
tin P
etro
lier (
des
de
sep
tiem
bre
200
0).
Prec
io G
asól
eo C
alef
acci
ón: U
E Bu
lletin
Pet
rolie
r.In
dic
e p
reci
os d
e co
nsum
o: IN
EFu
ente
: UN
ESA
206,
8 G
asol
eo c
alef
acci
ón
189,
7 Bu
tano
170,
2 G
asol
ina
Euro
sup
er16
3,0
Gas
154,
0 El
ectri
cid
ad
102,
0 El
ectr.
térm
. rea
les
- 67 -
2
Cuad
ro 2
.20
DES
GLO
SE D
E LA
FA
CTU
RA
ELÉ
CTR
ICA
EN
ESP
AÑ
A
20
05
Co
ste
s d
e
Polít
ica
Soci
al; 9
%En
erg
éti
ca y
Imp
ue
sto
s18
%
Co
ste
s d
el
Sum
inis
tro
;73
%
20
14
Co
ste
s d
el
Sum
inis
tro
;54
%
Imp
ue
sto
s 21
%
Co
ste
s d
e
Polít
ica
Ene
rgé
tica
y
Soci
al; 2
5%
20
15
Co
ste
s d
el
S um
inis
tro
; 52
%
Imp
ue
sto
s21
%
Co
ste
s d
e
Polít
ica
Soci
al; 2
7%En
erg
éti
ca y
Fuen
te: U
NES
A
- 68 -
Cuad
ro 2
.21
ENER
GÍA
ELÉ
CTR
ICA
VEN
DID
A E
N E
L R
ÉGIM
EN R
ETR
IBU
TIVO
ESP
ECÍF
ICO
(*)
EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
GW
hCO
GEN
ERA
CIÓ
NSO
LAR
FVSO
LAR
TÉRM
ICA
EÓLI
CAH
IDRÁ
ULI
CABI
OM
ASA
RESI
DU
OS
TRA
TAM
. RE
SID
UO
STO
TAL
1990
566
297
785
1.63
019
956.
690
118
12.
240
203
692
10.0
0620
0016
.728
14.
682
3.91
127
41.
638
194
27.4
2820
0518
.790
3821
.170
3.79
12.
116
2.61
83.
169
51.6
9120
0616
.748
9923
.145
4.11
72.
132
2.44
53.
392
52.0
7820
0717
.682
473
827
.578
4.09
62.
169
2.72
03.
412
58.1
3720
0821
.158
2.50
315
32.1
004.
607
2.48
32.
730
3.13
868
.735
2009
22.0
126.
073
130
38.2
745.
443
3.02
52.
925
3.92
681
.808
2010
23.6
806.
400
692
43.1
426.
743
3.14
03.
103
4.28
591
.185
2011
25.0
497.
249
1.77
941
.762
5.26
23.
683
3.01
74.
421
92.2
2120
1226
.889
8.00
63.
432
48.3
224.
624
4.00
23.
024
4.50
210
2.80
120
1325
.339
8.27
64.
336
54.5
797.
049
4.07
83.
296
4.44
511
1.40
120
1421
.723
8.18
44.
959
51.0
107.
038
3.50
53.
472
1.72
910
1.62
020
1521
.167
7.80
35.
000
44.4
995.
115
3.20
23.
273
1.36
891
.434
A p
artir
de
2007
la S
OLA
R se
des
glos
a en
Fot
ovol
taic
a y
Térm
ica.
Fuen
te: C
omis
ión
Nac
iona
l de
los
Mer
cad
os y
la C
omp
eten
cia
(CN
MC)
.(*
) N
otal
del
aut
or: E
s eq
uiva
lent
e al
den
omin
ado
Régi
men
Esp
ecia
l has
ta 2
014.
- 69 -
2
Cuadro 2.22 ENERGÍA ELÉCTRICA VENDIDA EN RÉGIMEN RETRIBUTIVO ESPECÍFICO EN ESPAÑA DESGLOSADA POR COMBUSTIBLES. EVOLUCIÓN
CATEGORÍA / COMBUSTIBLE GWh 2014 2015Gas natural 19.486 20.287Carbón de importación 118 102Fuel Oil 1.987 2.615Gasoil 60 115Total Cogeneración 21.698 23.142Fotovoltaica 7.780 7.799Biogás de RSU 104 104Biogás de residuos agrícolas y ganaderos 114 118Biogás 475 427Cultivos energéticos agrícolas 253 261Cultivos energéticos forestales 208 243Eólica 50.615 47.615Hidráulica 7.034 5.475Residuos de actividades agrícolas o de jardinería: herbáceos
208 210
Residuos de actividades agrícolas o de jardinería: leñosos
209 210
Residuos forestales 691 708Residuos industria agroforestal agrícola 927 861Residuos industria forestal 157 197Solar Termoelectrica 4.959 5.085Total Renovables 73.885 69.466Gas residual 685 678Residuos Industriales 379 417Licores negros de industria papelera 599 525Productos no comerciales de explotaciones mineras
313 315
Residuos Sólidos Urbanos 1.035 1.103Residuos de actividades agrícolas o de jardinería: herbáceos
195 207
Total residuos 3.207 3.244Gas natural 1.729 1.511Total Tratamiento de residuos 1.729 1.511TOTAL PENINSULAR 100.519 97.363Fotovoltaica 281 272Eólica 390 395Total Renovables 682 679TOTAL CANARIAS 682 679Total Cogeneración 25 32Fotovoltaica 123 122Total Renovables 129 128Total Resisuos Sólidos Urbanos 256 302TOTAL BALEARES 410 462Total Residuos Sólidos Urbanos 9 9TOTAL CEUTA Y MELILLA 9 9TOTAL ESPAÑA 101.620 98.513
Fuente: Comisión Nacional de los Mercados y la Competencia (CNMC)Nota del autor. No figuran epígrafes con valor inferior a 100 GWh que sí aparecen en la tabla original
- 70 -
Cuad
ro 2
.23
POTE
NCI
A I
NST
ALA
DA
EN
EL
RÉG
IMEN
RET
RIB
UTI
VO E
SPEC
ÍFIC
O E
N E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ON
MW
COG
ENER
AC.
SOLA
R FV
SOLA
R TÉ
RMIC
AEÓ
LICA
HID
RÁU
LICA
BIO
MA
SARE
SID
UO
STR
ATA
M.
RESI
DU
OS
TOTA
L19
9035
62
640
431.
042
1995
1.75
91
9899
840
201
3.09
820
004.
923
22.
296
1.46
614
833
981
9.25
320
055.
687
4710
.095
1.76
850
058
554
319
.225
2006
5.81
414
611
.897
1.89
854
157
962
921
.503
2007
6.01
269
011
14.5
361.
895
557
559
533
24.7
9320
086.
058
3.39
861
16.3
231.
979
587
569
571
29.5
4520
095.
884
3.39
723
218
.856
2.01
667
058
365
832
.296
2010
5.98
83.
829
532
19.7
012.
030
709
623
658
34.0
7020
116.
112
4.22
999
921
.065
2.03
573
662
365
336
.452
2012
6.04
84.
520
1.95
022
.632
2.03
781
063
465
339
.284
2013
6.01
94.
648
2.30
023
.001
2.09
870
175
462
840
.155
2014
6.03
24.
655
2.30
023
.020
2.09
873
975
462
840
.231
2015
6.10
14.
674
2.30
023
.020
2.10
474
275
462
840
.328
A p
artir
de
2007
la S
OLA
R se
des
glos
a en
Fot
ovol
taic
a y
Térm
ica.
Fuen
te: C
omis
ión
Nac
iona
l de
los
Mer
cad
os y
la C
omp
eten
cia
(CN
MC)
.
- 71 -
2
Cuad
ro 2
.24
RET
RIB
UCI
ÓN
REC
IBID
A P
OR
LO
S PR
OD
UCT
OR
ES D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RIC
A D
EL S
ISTE
MA
DE
RET
RIB
UCI
ÓN
ES
PECÍ
FICO
(*)
. EVO
LUCI
ÓN
Ener
gía
Vend
ida
(TW
h)En
ergí
a Pr
imad
a (T
Wh)
Retr
ibuc
ión
Tota
l (M
illlo
nes
€)
Prec
io M
edio
Re
trib
ució
n To
tal
(cen
t€/k
Wh)
Retr
ibuc
ión
Es
pec
ífica
/ Re
gula
da
(mill
one
s €
) (*
*)
Coge
nera
ción
23,3
23,0
2.32
9,2
10,0
11.
148,
5
Sola
r FV
8,2
8,2
2.86
1,9
34,8
62.
434,
5
Sola
r Tér
mic
a5,
15,
11.
539,
530
,28
1.27
4,8
Eólic
a48
,034
,73.
395,
67,
071.
253,
6
Hid
rául
ica
5,5
2,2
346,
96,
2573
,6
Biom
asa
3,5
3,4
436,
712
,48
261,
2
Resi
duo
s3,
63,
328
5,2
8,02
104,
8
Trat
.Res
iduo
s1,
51,
519
1,6
12,6
811
4,9
Otra
s Te
cn. R
enov
able
s0,
00,
00,
612
,61
0,4
Tota
l 201
598
,781
,411
.387
,211
,54
6.66
6,3
Tota
l 201
410
1,9
83,6
9.94
2,4
9,76
6.62
1,2
Tota
l 201
311
1,6
102,
113
.486
,612
,08
8.87
0,8 (C
ontin
úa)
- 72 -
Ener
gía
Vend
ida
(TW
h)En
ergí
a Pr
imad
a (T
Wh)
Retr
ibuc
ión
Tota
l (M
illlo
nes
€)
Prec
io M
edio
Re
trib
ució
n To
tal
(cen
t€/k
Wh)
Retr
ibuc
ión
Es
pec
ífica
/ Re
gula
da
(mill
one
s €
) (*
*)
Tota
l 201
210
3,0
101,
313
.193
,812
,80
8.54
7,0
Tota
l 201
192
,590
,911
.296
,012
,21
6.80
9,1
Tota
l 201
091
,391
,310
.327
,611
,31
7.12
6,0
Tota
l 200
981
,881
,89.
263,
811
,32
6.17
6,0
Tota
l 200
868
,968
,97.
812,
911
,34
3.37
5,0
Tota
l 200
758
,358
,34.
718,
88,
102.
284,
6To
tal 2
006
52,2
52,2
4.57
3,0
8,76
1.78
4,9
Tota
l 200
551
,851
,84.
285,
48,
271.
245,
8
Tota
l 200
446
,946
,92.
879,
96,
141.
243,
3
(*)
Segú
n R.
D. 4
13/2
014.
Es
equi
vale
nte
al a
nter
ior R
égim
en E
spec
ial.
(**)
Es
equi
vale
nte
a la
ant
erio
r “Pr
ima
equi
vale
nte”
. Des
de
2014
, es
la s
uma
de
dos
con
cep
tos,
retri
buc
ión
por
inve
rsió
n y
por
op
erac
ión.
De
acue
rdo
con
este
nue
vo m
arco
, las
in
stal
acio
nes
pod
rán
per
cib
ir d
uran
te s
u vi
da
útil
regu
lato
ria, a
dic
iona
lmen
te a
la re
trib
ució
n p
or la
ven
ta d
e la
ene
rgía
val
orad
a al
pre
cio
del
mer
cad
o, u
na re
trib
ució
n es
pec
ífica
co
mp
uest
a p
or u
n té
rmin
o p
or u
nid
ad d
e p
oten
cia
inst
alad
a q
ue c
ubra
, cua
ndo
pro
ced
a, lo
s co
stes
de
inve
rsió
n p
ara
cad
a in
stal
ació
n tip
o q
ue n
o p
ued
an s
er re
cup
erad
os p
or
la v
enta
de
la e
nerg
ía e
n el
mer
cad
o, a
l que
se
den
omin
a re
trib
ució
n a
la in
vers
ión,
y u
n té
rmin
o a
la o
per
ació
n q
ue c
ubra
, en
su c
aso,
la d
ifere
ncia
ent
re lo
s co
stes
de
exp
lota
ción
y
los
ingr
esos
por
la p
artic
ipac
ión
en e
l mer
cad
o d
e p
rod
ucci
ón d
e d
icha
inst
alac
ión
tipo,
al q
ue s
e d
enom
ina
retri
buc
ión
a la
op
erac
ión.
Fuen
te: C
omis
ión
Nac
iona
l de
los
Mer
cad
os y
la C
omp
eten
cia
(CN
MC)
.
(Con
tinua
ción
)
- 73 -
2
Cuad
ro 2
.25
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EL
ECTR
ICID
AD
EN
RÉG
IMEN
RET
RIB
UTI
VO E
SPEC
ÍFIC
O P
OR
CO
MU
NID
AD
ES A
UTÓ
NO
MA
S
Año
201
5
GW
hCO
GEN
ERA
CSO
LAR
FVSO
LAR
TÉRM
ICA
EÓLI
CAH
IDRÁ
ULI
CABI
OM
ASA
RESI
DU
OS
TRA
TAM
. RE
SID
UO
STO
TAL
%A
ndal
ucía
3.47
91.
558
2.11
06.
354
195
1.31
719
31.
471
16.6
82-2
,3A
ragó
n2.
386
304
4.25
874
058
404
08.
151
-1,8
Ast
uria
s34
81
956
223
237
721
2.48
5-3
,3Ba
lear
es32
122
51
302
462
12,7
Cana
rias
027
239
54
867
9-0
,4Ca
ntab
ria70
32
7122
685
791.
167
-2,8
Cast
illa
La M
anch
a76
61.
710
735
7.20
935
424
91
11.0
24-9
,7Ca
still
a y
Leó
n1.
792
840
11.1
9862
225
40
14.7
06-8
,0Ca
talu
ña4.
568
417
762.
636
958
211
292
39.
160
-3,0
Ceut
a y
Mel
illa
09
9-3
,4Co
mun
idad
Val
enci
ana
1.52
451
790
2.19
630
4136
50
4.76
3-5
,1Ex
trem
adur
a16
1.10
92.
038
3022
924
3.44
56,
1G
alic
ia2.
609
208.
481
1.37
524
936
30
13.0
980,
8La
Rio
ja76
132
935
607
1.21
0-1
,5M
adrid
696
100
6615
712
61.
144
-4,5
Mur
cia
1.44
475
936
426
5942
00
2.76
5-6
,3N
avar
ra73
630
32.
468
411
301
124.
232
4,0
Pais
Vas
co2.
000
2842
812
650
702
03.
334
9,2
Tota
l23
.174
8.19
45.
085
48.0
165.
479
3.49
63.
555
1.51
198
.513
-3,1
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l de
2015
resp
ecto
al a
ño a
nter
ior
Fuen
te: C
NM
C
- 74 -
Cuad
ro 2
.26
POR
CEN
TAJE
DE
ELEC
TRIC
IDA
D E
N C
ON
SUM
O D
E EN
ERG
ÍA F
INA
L EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
17,3
16,9
17,0
17,3
17,2
16,9
17,6
17,9
17,5
18,3
18,2
18,5
18,7
18,8
19,7
1617181920212223242526
Cuota porcentual
19,2
20,5
20,4
21,5
21,8
21,9
22,5
23,8
23,4
23,2
23,2
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Fuen
te: M
INET
UR
y Fo
ro N
ucle
ar
- 75 -
2
Cuad
ro 2
.27
PRO
DU
CCIÓ
N N
ETA
DE
ELEC
TRIC
IDA
D P
OR
FU
ENTE
S Y
PAÍS
ES E
N E
UR
OPA
2015
GW
hN
ucle
arCa
rbó
nG
asO
tro
s Fó
sile
sH
idrá
ulic
aEó
lica
Sola
rBi
om
asa
Otr
as
Reno
vTo
tal
%A
lem
ania
86.7
6724
7.88
456
.179
16.0
3023
.650
75.6
8035
.150
38.4
651.
231
581.
036
1,4
Aus
tria
02.
972
7.53
63.
580
36.2
403.
989
00
2.61
864
.690
-1,2
Bélg
ica
24.5
723.
806
20.9
2252
1.34
95.
351
3.10
95.
675
064
.836
-4,2
Bulg
aria
14.3
0519
.738
1.32
10
6.15
51.
436
1.37
119
30
44.5
196,
9Cr
oaci
a0
2.09
680
826
25.
657
788
00
09.
611
-19,
6Ch
ipre
00
04.
174
023
10
00
4.40
54,
9D
inam
arca
06.
911
3.51
481
2014
.086
593
2.34
50
27.5
50-9
,9Es
lova
qui
a14
.103
2.51
41.
687
260
4.28
16
577
1.10
350
825
.198
-0,7
Eslo
veni
a5.
361
3.80
66
644.
060
424
515
511
613
.957
-14,
3Es
pañ
a54
.755
53.0
4048
.594
13.0
0530
.813
48.1
0713
.305
4.63
638
267.
558
0,3
Esto
nia
00
07.
582
2869
60
757
09.
063
-16,
8Fi
nlan
dia
22.3
235.
518
5.03
42.
903
16.5
862.
329
010
.685
066
.157
1,2
Fran
cia
416.
796
8.60
522
.082
3.37
558
.724
21.0
677.
432
7.87
80
545.
959
1,1
Gre
cia
019
.417
7.26
90
6.09
93.
744
3.57
322
11.
304
41.6
272,
0H
ungr
ía14
.861
5.98
53.
160
4922
767
013
1.64
246
127
.068
3,6
Irlan
da
07.
365
11.4
8399
1.08
66.
536
00
245
26.8
149,
3Ita
lia0
38.3
8091
.451
32.1
7344
.562
14.7
0623
.913
18.8
055.
828
269.
818
1,1
Leto
nia
00
2.03
161
51.
860
146
036
037
45.
386
6,5
Litu
ania
00
1.46
985
21.
013
805
7338
50
4.59
713
,4
(Con
tinúa
)
- 76 -
2015
GW
hN
ucle
arCa
rbó
nG
asO
tro
s Fó
sile
sH
idrá
ulic
aEó
lica
Sola
rBi
om
asa
Otr
as
Reno
vTo
tal
%Lu
xem
bur
go0
080
70
1.53
395
9852
02.
672
-6,0
Nor
uega
00
3.49
10
139.
014
2.51
50
00
145.
020
1,8
País
es B
ajos
4.03
40
088
.395
108
7.13
495
4.00
20
103.
768
7,8
Polo
nia
011
8.86
74.
100
10.7
382.
484
10.3
1641
6.52
762
915
3.70
35,
6Po
rtuga
l0
13.6
799.
822
385
9.61
311
.336
755
2.59
40
48.1
66-1
,6Re
ino
Uni
do
65.6
8196
.928
99.1
4623
.506
9.26
155
.118
022
161
.087
414.
303
11,5
Rep
. Che
ca25
.331
33.5
645.
009
3.90
52.
837
560
2.22
31.
720
2.21
877
.367
-3,3
Rum
anía
10.6
6516
.207
4.49
64.
260
16.5
456.
993
1.98
252
20
61.7
001,
7Su
ecia
54.3
4751
81.
015
2.25
673
.972
16.6
180
9.80
50
158.
531
4,9
Tota
l UE2
881
3.90
170
7.79
941
2.43
221
8.60
249
7.77
731
1.06
294
.548
118.
748
76.6
573.
265.
079
2,5
Otr
os
paí
ses
Bosn
ia H
erz.
08.
516
00
5.65
00
00
014
.166
-2,1
Isla
ndia
00
02
13.6
7011
00
4.65
418
.337
3,7
Mac
edon
ia0
3.13
016
40
1.51
411
90
00
4.92
70,
9M
onte
negr
o0
1.41
20
01.
415
00
00
2.82
7-6
,0Se
rbia
030
.503
460
10.6
330
00
041
.182
11,8
Suiz
a22
.095
00
2.19
839
.556
132
00
2.02
966
.010
-5,3
%: I
ncre
men
to p
orce
ntua
l de
2015
resp
ecto
a 2
014.
Fu
ente
: Ent
so e
(Eu
rop
ean
Net
wor
kof T
rans
mis
sion
Sys
tem
Op
erat
ors
for E
lect
ricity
). D
atos
a 2
9.03
.16
Not
as d
el a
utor
. Se
han
ajus
tad
o lo
s va
lore
s d
e al
guna
s fu
ente
s en
Rei
no U
nid
o y
Polo
nia,
en
func
ión
de
la re
pre
sent
ativ
idad
de
los
dat
os e
stim
ada
por
Ent
so.
No
se in
cluy
e e
l ap
arta
do
de
otra
s fu
ente
s p
or s
u es
casa
mag
nitu
d (
11.5
09 p
ara
el c
onju
nto
de
UE
28)
(Con
tinua
ción
)
- 77 -
2
Cuadro 2.28 SALDO DE INTERCAMBIOS DE ELECTRICIDAD EN EUROPA POR PAÍSES
GWh 2014Promedio
(*) 2015 % (**)UE 28 15.497,0 14.524,7 8.698,0 0,3Alemania -33.885,0 -17.581,1 -51.765,0 -9,9Austria 9.275,0 5.165,8 10.056,0 14,5Bélgica 17.603,0 7.226,9 20.999,0 24,9Bulgaria -9.455,0 -7.326,7 -10.539,0 -31,7Croacia 3.953,0 5.270,2 7.580,0 44,6Dinamarca 2.855,0 460,9 4.880,0 15,0Eslovaquia 1.102,0 131,6 2.386,0 8,8Eslovenia -2.743,0 -1.327,4 71,0 0,5España -3.406,0 -6.529,7 -133,0 -0,1Estonia -2.754,0 -2.103,5 -924,0 -11,4Finlandia 17.967,0 14.130,9 16.337,0 19,8Francia -67.190,0 -50.170,2 -63.728,0 -13,4Grecia 8.819,0 4.374,6 9.606,0 18,8Hungría 13.390,0 7.190,8 13.687,0 33,6Irlanda 2.149,0 1.213,1 673,0 2,5Italia 43.716,0 44.426,6 46.360,0 14,7Letonia 2.317,0 1.931,1 1.823,0 25,3Lituania 7.623,0 2.526,2 7.118,0 66,1Luxemburgo 4.894,0 4.103,7 5.641,0 88,6Países Bajos 14.727,0 14.004,1 8.747,0 7,8Polonia 2.166,0 -4.217,1 -333,0 -0,2Portugal 903,0 5.097,0 2.266,0 4,6Reino Unido 20.520,0 9.064,2 19.698,0 4,6República Checa -16.300,0 -14.883,0 -12.483,0 -19,7Rumanía -7.126,0 -2.887,8 -6.724,0 -12,3Suecia -15.623,0 -4.766,5 -22.601,0 -16,6Otros paísesAlbania 3.067,0 1.788,4 s.d s.dBosnia Herzegovina s.d s.d -2.134,0 -17,8Kosovo 491,0 286,4 s.d s.dMacedonia 2.960,0 2.221,0 2.476,0 33,4Moldavia 731,0 1.916,9 s.d s.dMontenegro 251,0 1.226,8 591,0 17,3Noruega -15.585,0 -7.800,1 -14.641,0 -11,4Serbia 1.563,0 -535,1 -754,0 -1,9Suiza s.d s.d -304,0 -0,5Turquía 5.257,0 901,9 s.d s.dUcrania -8.434,0 -7.910,1 s.d s.d
Saldo positivo = Importaciones. s.d sin datos.(*) Promedio anual del período 2005-2014.(**) Saldo respecto al consumo de 2015 en %.Fuente: Eurostat (2005-14), ENTSO (2015) y Foro Nuclear.
- 78 -
Cuadro 2.29 CONSUMO DE ELECTRICIDAD POR PAÍSES EN EUROPA. TOTAL Y POR HABITANTE. EVOLUCION
GWh(*) kWh / hab (**)2014 2015 2005 2014
UE 28 (***) 2.966.801 2.997.563 5.630 5.340Alemania 529.369 520.607 6.330 6.350Austria 69.294 69.505 7.001 7.108Bélgica 83.728 84.403 7.691 7.196Bulgaria 31.221 33.244 3.345 3.827Croacia 16.407 16.984 3.344 3.493Chipre 4.201 4.405 5.402 4.621Dinamarca 33.349 32.430 6.185 5.442Eslovaquia 26.145 27.176 4.253 4.460Eslovenia 13.181 13.647 6.379 6.045España 258.131 262.905 5.595 4.880Estonia 8.193 8.139 4.445 5.248Finlandia 83.346 82.494 15.447 14.500Francia 465.051 475.403 6.731 6.267Grecia 49.258 51.160 4.640 4.530Hungría 39.521 40.755 3.203 3.617Irlanda 26.188 26.956 5.860 5.371Italia 308.428 314.328 5.199 4.631Letonia 7.372 7.209 2.547 3.289Lituania 10.715 10.859 2.377 3.138Luxemburgo 6.254 6.368 13.327 11.308Malta(***) 2.032 s.d 4.614 4.777Países Bajos 110.941 112.515 6.403 6.119Polonia 146.909 150.922 2.761 3.311Portugal 48.797 48.965 4.414 4.334Reino Unido 339.979 342.053 5.797 4.720Rep. Checa 62.000 63.418 5.421 5.346Rumanía 53.290 54.783 1.817 2.103Suecia 135.533 135.930 14.504 12.669Otros paísesAlbania(****) 6.507 s.d 1.628 2.247Bosnia Herzegovina 11.635 12.020 s.d s.dIslandia 17.682 18.337 26.565 51.638Macedonia 7.850 7.403 3.060 3.257Montenegro 3.253 3.418 6.138 4.396Noruega 125.188 128.299 24.038 21.223Serbia 38.211 39.326 3.442 3.660Suiza 63.032 63.411 s.d s.dTurquía(****) 205.442 s.d 1.891 2.680Ucrania(****) 133.787 s.d 2.614 2.957
(***) En el total absoluto no se incluye Malta (****) Datos exclusivamente de Eurostat.Fuente: ENTSO (*) y Eurostat (**).Nota del autor. Entendemos que ENTSO no deduce pérdidas en transporte y distribución. Es equivalente a energía disponible para el mercado. Eurostat sí las deduce.
- 79 -
2
Cuadro 2.30 PRECIOS DE LA ELECTRICIDAD POR PAÍSES EN EUROPA
DOMÉSTICO INDUSTRIAL
1er semestre 2015
Euros / 100 kWhPrecio
Impuestos (incluidos en precio)
Precio (*)
Impuestos no recuperables (incluidos en
precio)IVA Otros
UE 28 20,78 2,89 3,88 12,06 3,12Alemania 29,51 4,71 10,49 15,09 7,00Austria 20,09 3,35 4,13 10,39 3,08Bélgica 21,26 1,20 1,89 11,00 2,02Bulgaria 9,42 1,57 0,00 6,92 0,10Croacia 13,17 2,64 0,45 9,20 0,51Chipre 19,57 3,05 0,78 13,93 0,77Dinamarca 30,68 6,14 14,62 8,99 2,90Eslovaquia 15,06 2,51 0,32 11,26 0,45Eslovenia 15,89 2,87 1,79 8,27 1,13España 23,09 4,01 0,93 11,73 0,57Estonia 13,02 2,17 1,34 8,89 1,34Finlandia 15,52 3,00 2,26 7,07 0,70Francia 16,24 2,40 3,17 10,07 2,52Grecia 17,67 2,03 3,53 12,92 2,55Hungría 11,27 2,40 0,00 8,67 0,89Irlanda 24,26 2,89 1,67 14,17 1,23Italia 24,50 2,23 7,20 16,08 6,65Letonia 16,35 2,84 2,68 11,78 2,68Lituania 12,56 2,18 1,64 9,89 1,71Luxemburgo 17,67 1,31 3,05 9,28 0,86Malta 12,53 0,60 0,00 15,50 0,00Países Bajos 19,57 3,40 3,56 9,14 1,93Polonia 14,44 2,70 0,49 8,82 0,49Portugal 22,79 4,23 7,06 11,40 1,51Reino Unido 21,20 1,01 0,00 14,89 0,54República Checa 12,73 2,22 0,11 7,72 0,11Rumanía 13,03 2,52 1,24 8,30 1,23Suecia 18,51 3,70 2,98 6,22 0,05Otros paísesAlbania 8,12 1,36 0,00 :: ::Bosnia Herze-govina
8,12 1,18 0,00 6,25 0,00
Islandia 11,97 2,31 0,16 :: ::Kosovo 6,25 0,86 0,58 7,63 0,58Liechtenstein 18,41 1,36 0,95 16,42 2,16Macedonia 8,26 1,26 2,67 8,36 3,98Moldavia 8,19 0,00 0,00 7,07 0,00Montenegro 9,82 1,59 -0,46 7,66 0,00Noruega 16,14 3,23 1,58 7,70 1,58Serbia 5,75 0,95 0,08 5,98 0,07Turquía 13,60 2,08 0,71 8,17 0,27
(*) Excluído IVA y otras tasas recuperables:: sin datosDoméstico: Banda Dc = Consumo anual entre 2.500 y 5.000 kWhIndustria: Banda Ic = Consumo anual entre 500 y 2.000 MWh
- 80 -
Precios electricidad en Europa: Usos Domésticos
0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 33
SerbiaKosovoAlbania
Bosnia HerzegovinaMoldavia
MacedoniaBulgaria
MontenegroHungría Islandia
Malta Lituania
República Checa EstoniaRumanía Croacia TurquíaPolonia
Eslovaquia Finlandia
Eslovenia Noruega
FranciaLetoniaGrecia
Luxemburgo Liechtenstein
SueciaChipre
Países BajosAustria
UE 28Reino Unido
BélgicaPortugal EspañaIrlanda
Italia Alemania
Dinamarca
euros / 100 kW
Precio básico IVA Otros impuestos
- 81 -
2
Precios electricidad en Europa: Usos Industriales
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18
Serbia
SueciaBosnia Herzegovina
Bulgaria
Finlandia Moldavia
Kosovo
MontenegroNoruega
República Checa
TurquíaEslovenia
Rumanía
MacedoniaHungría Polonia
EstoniaDinamarca
Países Bajos
Croacia Luxemburgo
Lituania
FranciaAustria Bélgica
Eslovaquia Portugal España
LetoniaUE 28
Grecia
ChipreIrlanda
Reino Unido
AlemaniaMalta Italia
Liechtenstein
euros / 100 kWh
Precio básico Impuestos no recuperables
Doméstico: Banda Dc = Consumo anual entre 2.500 y 5.000 kWhIndustria: banda Ic = Consumo anual entre 500 y 2.000 MWhDatos: 1er. semestre de 2015Fuente: Eurostat
- 82 -
Cuad
ro 2
.31
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EL
ECTR
ICID
AD
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
TWh
1990
2000
2005
2010
2013
2014
%20
14 C
uota
d
el t
ota
l %Ca
nad
á47
8,2
599,
2 61
4,0
581,
8 62
6,4
615,
4 -1
,72,
6Es
tad
os U
nid
os3.
185,
4 3.
990,
5 4.
257,
4 4.
331,
1 4.
268,
5 4.
297,
3 0,
718
,3M
éxic
o12
2,4
204,
4 24
2,0
270,
8 28
9,1
289,
6 0,
21,
2To
tal N
ort
eam
éric
a3.
786,
1 4.
794,
1 5.
113,
4 5.
183,
7 5.
184,
0 5.
202,
3 0,
422
,1A
rgen
tina
50,9
89
,0
105,
8 12
5,6
139,
6 14
0,0
0,3
0,6
Bras
il22
2,8
348,
9 40
2,9
515,
8 57
0,0
582,
6 2,
22,
5V
enez
uela
59,3
85
,2
104,
4 11
6,7
131,
7 12
6,8
-3,7
0,5
Tota
l Sur
y C
entr
oam
éric
a50
8,3
801,
9 93
5,9
1.13
2,7
1.25
5,2
1.26
5,5
0,8
5,4
Ale
man
ia54
9,9
576,
6 62
0,6
628,
6 63
3,2
614,
0 -3
,02,
6Es
pañ
a16
4,6
232,
0 29
4,2
303,
0 28
3,6
277,
8 -2
,01,
2Fr
anci
a42
0,2
540,
8 57
5,2
573,
2 56
8,3
555,
7 -2
,22,
4Ita
lia21
6,9
276,
6 30
3,7
302,
1 28
9,8
278,
1 -4
,01,
2N
orue
ga12
1,8
143,
0 13
8,1
124,
4 13
4,2
142,
3 6,
00,
6Po
loni
a13
6,4
145,
2 15
6,9
157,
7 16
4,6
159,
1 -3
,30,
7Re
ino
Uni
do
319,
7 37
7,1
398,
4 38
1,7
359,
1 33
5,0
-6,7
1,4
Rusi
a1.
082,
2 87
7,8
954,
1 1.
038,
0 1.
059,
1 1.
064,
1 0,
54,
5Su
ecia
146,
5 15
2,5
166,
6 15
6,0
160,
8 16
2,2
0,9
0,7
Turq
uía
57,5
12
4,9
162,
0 21
1,2
240,
2 25
0,4
4,3
1,1
Ucr
ania
298,
5 16
9,0
185,
0 18
7,9
194,
4 18
1,9
-6,4
0,8
Tota
l Eur
op
a y
Euro
asia
4.58
3,1
4.69
3,4
5.12
6,8
5.34
7,7
5.32
8,9
5.24
2,1
-1,6
22,3
Ara
bia
Sau
dí
70,1
12
6,2
176,
1 24
0,1
284,
0 30
3,6
6,9
1,3
- 83 -
2
Emira
tos
Ára
bes
Uni
dos
17,1
39
,9
60,7
93
,9
110,
0 11
7,6
6,9
0,5
Irán
57,7
11
9,3
169,
7 22
6,1
254,
6 27
1,2
6,5
1,2
Tota
l Orie
nte
Med
io23
9,5
461,
6 62
4,8
864,
4 97
0,0
1.01
6,6
4,8
4,3
Egip
to42
,9
73,0
10
4,0
143,
5 14
8,5
155,
5 4,
70,
7Su
dáf
rica
165,
4 21
0,7
244,
9 25
9,6
256,
1 25
2,6
-1,4
1,1
Tota
l Áfr
ica
317,
9 43
9,0
561,
2 66
7,4
717,
1 72
9,2
1,7
3,1
Aus
tralia
156,
0 21
2,3
249,
0 25
1,5
244,
0 24
4,5
0,2
1,0
Core
a d
el S
ur11
8,5
290,
4 38
9,5
495,
0 51
7,1
517,
8 0,
12,
2Ch
ina
621,
2 1.
355,
6 2.
500,
3 4.
207,
2 5.
431,
6 5.
649,
6 4,
024
,0In
dia
284,
2 55
4,7
689,
6 92
2,2
1.10
2,8
1.20
8,4
9,6
5,1
Ind
ones
ia33
,3
92,6
12
7,4
169,
8 21
6,2
227,
1 5,
01,
0Ja
pón
841,
1 1.
057,
9 1.
153,
1 1.
156,
0 1.
087,
8 1.
061,
2 -2
,44,
5M
alas
ia25
,3
66,7
96
,2
116,
8 14
1,0
146,
9 4,
20,
6Ta
iland
ia44
,1
95,5
13
0,4
156,
4 16
4,8
168,
7 2,
30,
7Ta
iwán
90,2
18
4,9
227,
4 24
7,0
252,
4 26
0,0
3,0
1,1
Vie
tnam
8,7
26,6
53
,4
100,
1 13
0,1
146,
6 12
,70,
6To
tal A
sia
y Pa
cífic
o y
Oce
anía
2.42
8,8
4.21
9,0
5.97
1,7
8.22
9,7
9.72
8,7
10.0
80,8
3,
642
,8TO
TAL
MU
ND
O11
.863
,5
15.4
09,0
18
.333
,8
21.4
25,5
23
.184
,0
23.5
36,5
1,
510
0,0
OCD
E7.
651,
4 9.
747,
4 10
.604
,8
10.9
03,1
10
.806
,1
10.7
14,8
-0
,845
,5N
o O
CDE
4.21
2,1
5.66
1,6
7.72
9,0
10.5
22,4
12
.377
,9
12.8
21,7
3,
654
,5U
E (*
)2.
583,
3 3.
050,
1 3.
324,
1 3.
371,
8 3.
264,
4 3.
166,
0 -3
,013
,5A
ntig
ua U
nión
Sov
iétic
a1.
725,
6 1.
267,
4 1.
398,
1 1.
502,
3 1.
547,
4 1.
548,
3 0,
16,
6
Dat
os d
e p
rod
ucci
ón b
ruta
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior
(*)
Se e
xclu
ye E
slov
enia
en
dat
os a
nter
iore
s a
1991
Fuen
te: B
. P. S
tatis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
(Ju
nio
2015
)N
OTA
DEL
AU
TOR:
Se
han
excl
uíd
o lo
s p
aíse
s co
n un
a cu
ota
del
tota
l < 0
,5%
, que
sí fi
gura
n en
la ta
bla
orig
inal
- 84 -
Cuad
ro 2
.32
PREV
ISIO
NES
DE
PRO
DU
CCIÓ
N E
LÉCT
RIC
A S
EGÚ
N E
SCEN
AR
IOS
EN E
L M
UN
DO
ESCE
NA
RIO
DE
REFE
REN
CIA
(PO
LÍTI
CAS
ACT
UA
LES)
(*)
Cons
umo
his
tóric
oPr
evis
ione
sCu
ota
(%
)Ta
sa (
1)
TWh
1990
2013
2020
2040
2020
2040
2013
-40
Carb
ón4.
424
9.61
210
.918
16.5
3439
,038
,32,
0Pe
tróle
o1.
311
1.04
484
959
03,
01,
4-2
,1G
as1.
760
5.07
96.
006
10.5
3421
,524
,42,
7N
ucle
ar2.
013
2.47
83.
174
3.97
411
,39,
21,
8H
idrá
ulic
a2.
145
3.78
94.
423
5.90
215
,813
,71,
7Bi
oene
rgía
132
464
717
1.25
82,
62,
93,
8Eó
lica
463
51.
319
2.77
84,
76,
45,
6G
eoté
rmic
a36
7211
029
90,
40,
75,
4Fo
tovo
ltaic
a0
139
446
1.06
61,
62,
57,
8So
lar t
érm
ica
15
2514
70,
10,
313
,0M
arin
a (o
las
/ mar
eas)
11
337
0,0
0,1
14,6
Tota
l11
.826
23.3
1827
.988
43.1
2010
0,0
100,
02,
3
- 85 -
2
ESCE
NA
RIO
“PO
LÍTI
CA 4
50”
(**)
Pr
evis
ione
s%
de
dife
renc
ia c
on
es
cena
rio d
e re
fere
ncia
Cuo
ta (
%)
Tasa
(1)
TWh
2020
2040
2020
2040
2020
2040
2013
-40
Carb
ón9.
185
4.10
7-1
5,9
-75,
235
,012
,1-3
,1Pe
tróle
o76
027
9-1
0,5
-52,
72,
90,
8-4
,8G
as5.
658
5.46
5-5
,8-4
8,1
21,6
16,1
0,3
Nuc
lear
3.21
86.
243
1,4
57,1
12,3
18,4
3,5
Hid
rául
ica
4.46
46.
836
0,9
15,8
17,0
20,2
2,2
Biom
asa
y re
sid
uos
732
2.07
72,
165
,12,
86,
15,
7Eó
lica
1.50
75.
101
14,3
83,6
5,8
15,0
8,0
Geo
térm
ica
119
541
8,2
80,9
0,5
1,6
7,8
Foto
volta
ica
529
2.23
218
,610
9,4
2,0
6,6
10,8
Sola
r tér
mic
a32
937
28,0
537,
40,
12,
821
,0M
arin
a (o
las
/ mar
eas)
393
0,0
151,
40,
00,
318
,6To
tal
26.2
0633
.910
-6,4
-21,
410
0,0
100,
01,
4
- 86 -
ESCE
NA
RIO
“N
UEV
AS
POLÍ
TICA
S (*
**)
Pr
evis
ione
s%
de
dife
renc
ia c
on
es
cena
rio d
e re
fere
ncia
Cuo
ta (
%)
Tasa
(1)
TWh
2020
2040
2020
2040
2020
2040
2013
-40
Carb
ón10
.171
11.8
68-6
,8-2
8,2
37,4
30,1
0,8
Petró
leo
836
533
-1,5
-9,7
3,1
1,4
-2,5
Gas
5.79
89.
008
-3,5
-14,
521
,322
,82,
1N
ucle
ar3.
186
4.60
60,
415
,911
,711
,72,
3H
idrá
ulic
a4.
456
6.18
00,
74,
716
,415
,71,
8Bi
omas
a y
resi
duo
s72
81.
454
1,5
15,6
2,7
3,7
4,3
Eólic
a1.
407
3.56
86,
728
,45,
29,
06,
6G
eoté
rmic
a11
639
25,
531
,10,
41,
06,
5Fo
tovo
ltaic
a49
41.
521
10,8
42,7
1,8
3,9
9,3
Sola
r tér
mic
a27
262
8,0
78,2
0,1
0,7
15,4
Mar
ina
(ola
s / m
area
s)3
510,
037
,80,
00,
116
Tota
l27
.222
39.4
44-2
,7-8
,510
0,0
100,
02,
0
(Con
tinua
ción
)
(1)
Tasa
% d
e va
riaci
ón a
nual
.(*
) Ba
sad
o en
las
pol
ítica
s gu
ber
nam
enta
les
y m
edid
as p
ara
su im
ple
men
taci
ón fo
rmal
men
te a
dop
tad
as h
asta
med
iad
os d
e 20
15.
(**)
Ob
jetiv
o d
e es
tab
iliza
ción
de
la c
once
ntra
ción
de
CO2 e
qui
vale
nte
en a
tmós
fera
en
450
pp
m e
n vo
lum
en.
“450
pp
m”
corre
spon
de
a un
a p
osib
ilid
ad d
el 5
0% d
e re
strin
gir e
l cal
enta
mie
nto
glob
al a
2o C
, en
com
par
ació
n co
n lo
s ni
vele
s p
rein
dus
trial
es. E
n la
act
ualid
ad e
ste
esce
nario
pue
de
alca
nzar
se
imp
ulsa
ndo
tecn
olog
ías
que
est
án p
róxi
mas
a s
u d
isp
onib
ilid
ad a
esc
ala
com
erci
al.
l***
) Es
cena
rio d
e N
ueva
s Po
lític
as, m
enos
am
bic
ioso
que
“Po
lític
a 45
0”, c
onsi
der
a la
s p
olíti
cas
y m
edid
as a
dop
tad
as h
asta
med
iad
os d
e 20
15, a
sí c
omo
las
pro
pue
stas
pol
ítica
s re
leva
ntes
en
la m
ater
ia (
incl
uíd
os lo
s co
mp
rom
isos
sob
re C
amb
io C
limát
ico
envi
ados
a la
CO
P 21
has
ta e
l 1 d
e oc
tub
re d
e 20
15)
, inc
luso
aun
que
las
med
idas
esp
ecífi
cas
par
a im
ple
men
tar e
stas
pro
pue
stas
no
est
én to
talm
ente
des
arro
llad
as.
Fuen
te: W
orld
Ene
rgy
Out
look
201
5 (A
IE/O
CDE)
.
- 87 -
2
Cuadro 2.33 AVANCE 2016. BALANCE ELÉCTRICO. ESPAÑA
Datos provisionales a 31.05.16
GWh (1)
1/1 a 31/05/16 (%)
Año móvil (2) (%)
Hidráulica 24.105 45,1 38.315 11,8Nuclear 22.723 -2,9 54.064 -0,5Carbón 8.573 -49,4 44.419 -12,9Fuel + Gas (3) 2.647 4,4 6.609 4,1Ciclo combinado (4) 8.730 -16,8 27.596 1,0Hidroeólica 6 351,0 13 -Eólica 25.647 4,1 49.126 -1,6Solar fotovoltaica 3.088 -9,3 7.918 -5,2Solar térmica 1.500 -19,8 4.714 -7,5Otras renovables (5) 1.597 -10,3 4.441 -4,2Cogeneración (6) 10.366 1,3 25.236 -1,8Residuos (7) 897 11,1 2.286 -Generación 109.878 -2,5 264.738 -1,1Consumo en bombeo -3.299 41,5 -5.488 16,7Saldo intercambios internacionales (8) 2.625 -297,4 3.821 -221,7
Demanda transporte (b.c.) 109.204 0,1 263.071 1,2Demanda corregida (9) - 0,1 - 1,4Pérdidas en transporte -1.673 24,2 -3.485 12,8Demanda distribución 107.365 -0,2 259.168 1,1
(%) Variación porcentual respecto al mismo período de 2015.(1) Asignación de unidades de producción según combustible principal.(2) Año móvil: valor acumulado en los últimos 365 días o 366 días en años bi-siestos.(3) Incluye funcionamiento en ciclo abierto.(4) Incluye biogás, biomasa, hidráulica marina y geotérmica. Los valores de incre-mentos y año móvil incluyen residuos hasta el 31/12/2014.(5) Los valores de incrementos y año móvil incluyen residuos hasta el 31/12/2014.(6) Generación incluída en otras renovables y cogeneración hasta el 31/12/2014.(7) Valor positivo: entrada de energía en el sistema; valor negativo: salida de ener-gía del sistema.(8) Valor positivo: saldo importador; valor negativo: saldo exportador.(9) Corregidos los efectos de temperatura y laboralidad.Fuente: REENOTA DEL AUTOR: Considerar que 2016 es bisiesto.
- 89 -
3. NUCLEAR
3.1 Centrales nucleares en España ............................ 913.2 Datos de explotación de las centrales en Espa-
ña. Evolución ....................................................... 923.3 Fechas históricas y autorizaciones de explota-
ción de las centrales nucleares españolas .......... 963.4 Producción de combustible nuclear en España
(*). Evolución ...................................................... 973.5 Procedencia de los concentrados de uranio
comprados por España en 2014 ........................ 973.6 Potencia, producción nuclear, factor de carga y
aportación al total de la electricidad por países en el mundo ........................................................ 98
3.7 Potencia y reactores nucleares en situación de operar por países en el mundo. Evolución ........ 99
3.8 Reactores en operación, construcción y anuncia-dos en el mundo por países ............................... 100
3.9 Número de reactores y potencia nuclear según antigüedad de los reactores en el mundo .......................................................... 101
3.10 Relación nominal de centrales nucleares en si-tuación de operar en el mundo .......................... 102
3.11 Reactores en situación de operar y construcción según tipos en el mundo .................................... 114
3.12 Relación nominal de centrales nucleares en construcción en el mundo .................................. 115
3.13 Relación nominal de centrales nucleares planifi-cadas en el mundo ............................................. 122
3.14 Centrales nucleares en Europa con autorización de explotación a largo plazo .............................. 125
3.15 Centrales nucleares con autorizacion de explo-tación a largo plazo en Estados Unidos ............. 128
Págs.
NUCLEAR
- 90 -
3.16 Solicitudes para autorización de explotación a largo plazo para centrales nucleares en Estados Unidos ................................................................. 128
3.17 Solicitudes de licencias combinadas (*) para nuevas centrales nucleares en Estados Unidos... 129
3.18 Reactores nucleares que inician la construcción y que se conectan a la red en el mundo por años ... 132
3.19 Producción histórica de uranio en el mundo ..... 1323.20 Reservas (1) de uranio. Desglose por países y
rango de coste .................................................... 1343.21 Estimación de las necesidades de uranio en el
mundo hasta 2035 ............................................... 1373.22 Capacidad teórica de producción de uranio en
el mundo hasta 2035 ........................................... 1403.23 Precio del uranio en “Zona Euratom”. Evolución .. 1423.24 Capacidad nominal de enriquecimiento de ura-
nio........................................................................ 1423.25 Capacidad de fabricación de combustible en la
OCDE ................................................................... 1433.26 Características principales de los reactores nu-
cleares ................................................................. 1443.27 Avance 2016. Producción energía nuclear. España . 144
- 91 -
3
Cuad
ro 3
.1
CEN
TRA
LES
NU
CLEA
RES
EN
ESP
AÑ
A
Cent
ral
Loca
lizac
ión
Po
tenc
ia e
léct
rica
inic
ial (
MW
) (*
) Po
tenc
ia e
léct
rica
actu
al (
MW
)Ti
po
de
reac
tor
(sum
inis
trad
or)
Esta
do
act
ual
Titu
lar
Sant
a M
aría
de
Gar
oña
Sant
a M
aría
de
Gar
oña
(Bur
gos)
46
046
6,0
BWR
(Gen
eral
Ele
ctric
)
(**)
Nuc
leno
r (**
*) 1
00%
Alm
araz
I A
lmar
az (
Cáce
res)
930
1.04
9,4
PWR
(Wes
tingh
ouse
)
En e
xplo
taci
ón c
omer
cial
d
esd
e se
ptie
mb
re d
e 19
83
Iber
dro
la 5
3% E
ndes
a 36
%
Gas
Nat
ural
Fen
osa
11%
Alm
araz
IIA
lmar
az (
Cáce
res)
930
1.04
4,5
PWR
(Wes
tingh
ouse
)
En e
xplo
taci
ón c
omer
cial
d
esd
e ju
lio d
e 19
84Ib
erd
rola
53%
End
esa
36%
G
as N
atur
al F
enos
a11%
Asc
ó I
Asc
ó (T
arra
gona
)93
01.
032,
5PW
R (W
estin
ghou
se)
En
exp
lota
ción
com
erci
al
des
de
dic
iem
bre
de
1984
En
des
a 10
0%
Asc
ó II
A
scó
(Tar
rago
na)
930
1.02
7,2
PWR
(Wes
tingh
ouse
)
En e
xplo
taci
ón c
omer
cial
d
esd
e m
arzo
de
1986
En
des
a 85
% Ib
erd
rola
15%
Cofre
ntes
Co
frent
es (
Val
enci
a)97
51.
092,
0BW
R (G
ener
al E
lect
ric)
En
exp
lota
ción
com
erci
al
des
de
mar
zo d
e 19
85
Iber
dro
la 1
00%
Van
del
lós
II
Van
del
lós
(Tar
rago
na)
982
1.08
7,1
PWR
(Wes
tingh
ouse
)
En e
xplo
taci
ón c
omer
cial
d
esd
e m
arzo
de
1988
En
des
a 72
% Ib
erd
rola
28%
Trill
o I
Trill
o (G
uad
alaj
ara)
1.00
01.
066,
0PW
R (S
iem
ens-
KWU
)
En e
xplo
taci
ón c
omer
cial
d
esd
e ag
osto
de
1988
Iber
dro
la 4
8% G
as N
atur
al
Feno
sa 3
4,5%
ED
P 15
,5%
N
ucle
nor (
***)
2%
(*)
Al i
nici
o d
e la
exp
lota
ción
com
erci
al.
(**)
La
cent
ral n
ucle
ar d
e Sa
nta
Mar
ía d
e G
aroñ
a se
enc
uent
ra a
dm
inis
trativ
amen
te e
n si
tuac
ión
de
cese
de
activ
idad
des
de
el 6
de
julio
de
2013
.El
27
de
may
o d
e 20
14, N
ucle
nor s
olic
itó la
reno
vaci
ón d
e la
aut
oriz
ació
n d
e ex
plo
taci
ón h
asta
203
1.(*
**)
Nuc
leno
r se
encu
entra
par
ticip
ada
por
End
esa
(50%
) e
Iber
dro
la (
50%
).Fu
ente
: UN
ESA
y F
oro
Nuc
lear
(d
atos
a 3
1 d
e m
arzo
de
2016
).
- 92 -
Cuad
ro 3
.2
DA
TOS
DE
EXPL
OTA
CIÓ
N D
E LA
S CE
NTR
ALE
S N
UCL
EAR
ES E
N E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RICA
BRU
TA (
GW
h)
1995
2000
2005
2010
2013
2014
2015
JOSÉ
CA
BRER
A(*
)38
0,4
1.16
8,4
1.16
1,3
----
----
SAN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)3.
989,
84.
029,
23.
680,
43.
836,
70,
00,
00,
0A
LMA
RAZ
I6.
843,
37.
764,
77.
823,
38.
173,
57.
993,
97.
510,
98.
777,
5A
LMA
RAZ
II7.
054,
77.
681,
78.
536,
77.
265,
07.
702,
78.
284,
67.
927,
7A
SCÓ
I5.
797,
78.
012,
48.
019,
48.
358,
39.
055,
47.
394,
07.
718,
3A
SCÓ
II7.
041,
78.
795,
27.
762,
17.
641,
47.
602,
47.
143,
88.
780,
2CO
FREN
TES
8.48
4,5
7.71
5,3
7.02
9,8
9.54
9,3
8.32
5,3
9.46
9,0
7.73
3,1
VAN
DEL
LÓS
II7.
876,
28.
304,
84.
894,
38.
860,
08.
071,
69.
194,
17.
787,
8TR
ILLO
7.97
6,3
8.73
3,4
8.64
2,5
8.23
0,0
7.99
2,1
8.30
7,9
8.46
3,4
TOTA
L55
.444
,462
.205
,257
.549
,761
.914
,356
.743
,457
.304
,257
.188
,0FA
CTO
R D
E CA
RGA
(%
)JO
SÉ C
ABR
ERA
(*)
27,1
483
,13
88,3
5--
----
--SA
NTA
Mª D
E G
ARO
ÑA
(**)
99,0
198
,43
90,1
693
,99
----
--A
LMA
RAZ
I84
,00
90,8
091
,41
90,3
086
,96
81,7
095
,48
ALM
ARA
Z II
86,5
989
,00
99,4
484
,63
84,1
990
,55
86,6
5A
SCÓ
I70
,90
89,8
688
,66
92,4
110
0,00
81,7
585
,34
ASC
Ó II
86,4
498
,67
86,2
684
,92
84,3
979
,39
97,5
8CO
FREN
TES
97,8
385
,66
73,4
999
,82
87,0
398
,98
80,8
4VA
ND
ELLÓ
S II
89,5
587
,40
51,3
993
,04
84,7
696
,54
81,7
8
- 93 -
3
TRIL
LO85
,42
93,2
792
,55
88,1
385
,59
88,9
790
,63
GLO
BAL
85,4
990
,96
83,3
9 9
0,80
87
,54
88,4
188
,26
FACT
OR
DE
OPE
RACI
ÓN
(%
)JO
SÉ C
ABR
ERA
(*)
55,4
89,5
090
,17
----
----
SAN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)10
0,00
99,3
590
,71
95,1
7--
----
ALM
ARA
Z I
88,0
092
,69
93,3
893
,00
89,9
783
,92
98,3
2A
LMA
RAZ
II91
,11
92,9
910
0,00
86,4
386
,26
91,9
488
,00
ASC
Ó I
72,9
191
,48
97,5
793
,96
100,
0082
,49
88,1
9A
SCÓ
II87
,74
99,7
488
,80
86,5
685
,60
80,0
298
,82
COFR
ENTE
S99
,23
88,8
977
,26
100,
0089
,05
100,
0083
,63
VAN
DEL
LÓS
II90
,84
89,4
053
,15
94,6
787
,71
98,9
083
,95
TRIL
LO86
,74
93,9
493
,33
90,9
887
,40
90,1
991
,53
GLO
BAL
88,2
193
,07
86,1
492
,97
89,4
089
,79
90,2
6FA
CTO
R D
E D
ISPO
NIB
ILID
AD
(%
)JO
SÉ C
ABR
ERA
(*)
55,0
683
,81
88,3
5--
----
--SA
NTA
Mª D
E G
ARO
ÑA
(**)
99,2
798
,82
90,1
293
,90
----
--A
LMA
RAZ
I86
,44
91,5
292
,97
90,3
888
,37
82,6
796
,62
ALM
ARA
Z II
90,2
491
,03
99,9
785
,45
85,9
491
,09
87,0
8A
SCÓ
I71
,35
90,7
389
,06
93,5
099
,96
81,8
085
,01
ASC
Ó II
86,7
299
,22
86,9
585
,96
84,5
578
,91
96,9
5CO
FREN
TES
98,0
087
,75
75,9
799
,06
88,0
798
,24
81,6
3VA
ND
ELLÓ
S II
89,9
388
,12
52,2
894
,20
85,9
398
,01
83,0
3TR
ILLO
86,4
493
,69
93,0
288
,76
86,5
489
,94
91,2
6
(Con
tinúa
)
- 94 -
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EN
ERG
ÍA E
LÉCT
RICA
BRU
TA (
GW
h)
1995
2000
2005
2010
2013
2014
2015
GLO
BAL
87,1
891
,94
84,3
291
,33
88,4
588
,40
88,7
2FA
CTO
R D
E IN
DIS
PON
IBIL
IDA
D N
O P
ROG
RAM
AD
A (
%)
JOSÉ
CA
BRER
A(*
)34
,71
5,46
3,64
----
----
SAN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)0,
441,
101,
932,
82--
----
ALM
ARA
Z I
2,93
0,93
0,03
3,07
8,33
0,50
1,39
ALM
ARA
Z II
1,11
1,48
0,03
3,37
3,50
1,58
0,00
ASC
Ó I
1,28
1,11
2,96
6,31
0,00
4,48
3,24
ASC
Ó II
0,72
0,61
2,96
1,67
2,14
8,29
2,32
COFR
ENTE
S1,
591,
531,
540,
530,
110,
910,
16VA
ND
ELLÓ
S II
0,51
2,38
35,5
65,
663,
251,
533,
90TR
ILLO
0,07
0,30
1,67
1,00
4,82
2,13
0,00
GLO
BAL
1,83
1,32
6,32
3,20
3,16
2,73
1,57
PARA
DA
S RE
ACT
OR
2005
2010
2013
2014
2015
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
PAN
PPN
PPP
JOSÉ
CA
BRER
A(*
)0
12
----
----
----
----
----
----
SAN
TA M
ª DE
GA
ROÑ
A(*
*)0
00
01
3--
----
----
----
----
ALM
ARA
Z I
12
10
20
31
01
01
00
1A
LMA
RAZ
II0
11
12
11
01
01
00
02
(Con
tinua
ción
)
- 95 -
3
ASC
Ó I
22
11
10
00
00
01
00
1A
SCÓ
II1
20
00
12
01
01
10
10
COFR
ENTE
S2
01
00
00
01
00
00
02
VAN
DEL
LÓS
II0
11
01
01
01
30
01
01
TRIL
LO0
21
01
10
12
00
10
01
TOTA
L6
128
28
67
26
42
41
18
PAN
P: P
arad
as A
utom
átic
as N
o Pr
ogra
mad
as.
PN
P: P
arad
as N
o Pr
ogra
mad
as.
PP:
Par
adas
Pro
gram
adas
(in
cluy
e re
carg
as).
DEF
INIC
ION
ESFa
cto
r d
e ca
rga:
Rel
ació
n en
tre la
ene
rgía
elé
ctric
a p
rod
ucid
a en
un
per
íod
o d
e tie
mp
o y
la q
ue s
e hu
bie
ra p
odid
o p
rod
ucir
en e
l mis
mo
per
íod
o fu
ncio
nand
o a
la p
oten
cia
nom
inal
.Fa
cto
r d
e o
per
ació
n: R
elac
ión
entre
el n
úmer
o d
e ho
ras
que
la c
entra
l ha
esta
do
acop
lad
a a
la re
d y
el n
úmer
o to
tal d
e ho
ras
del
per
íod
o co
nsid
erad
o.Fa
cto
r de
ind
isp
oni
bili
dad
pro
gram
ada:
Rel
ació
n en
tre la
ene
rgía
que
se
ha d
ejad
o d
e p
rod
ucir
por
par
adas
o re
duc
cion
es d
e p
oten
cia
pro
gram
adas
en
un p
erío
do
atrib
uib
les
a la
pro
pia
cen
tral y
la e
nerg
ía q
ue s
e hu
bie
ra p
odid
o p
rod
ucir
en e
l mis
mo
per
íod
o fu
ncio
nand
o a
la p
oten
cia
nom
inal
.Fa
cto
r d
e in
dis
po
nib
ilid
ad n
o p
rogr
amad
a: R
elac
ión
entre
la e
nerg
ía q
ue s
e ha
dej
ado
de
pro
duc
ir p
or p
arad
as o
red
ucci
ones
de
pot
enci
a no
pro
gram
adas
atri
bui
ble
s a
la
pro
pia
cen
tral e
n un
per
íod
o d
e tie
mp
o y
la e
nerg
ía q
ue s
e hu
bie
ra p
odid
o p
rod
ucir
en e
l mis
mo
per
íod
o fu
ncio
nand
o a
la p
oten
cia
nom
inal
.Fa
cto
r d
e d
isp
oni
bili
dad
: Com
ple
men
to a
100
de
los
fact
ores
de
Ind
isp
onib
ilid
ad P
rogr
amad
a y
No
Prog
ram
ada.
(*)
La C
N J
osé
Cab
rera
ces
ó su
op
erac
ión
el 3
0 d
e ab
ril d
e 20
06.
(**)
La
cent
ral n
ucle
ar d
e Sa
nta
Mar
ía d
e G
aroñ
a se
enc
uent
ra a
dm
inis
trativ
amen
te e
n si
tuac
ión
de
cese
de
activ
idad
des
de
el 6
de
julio
de
2013
. El 2
7 d
e m
ayo
de
2014
, N
ucle
nor s
olic
itó la
reno
vaci
ón d
e su
aut
oriz
ació
n d
e ex
plo
taci
ón h
asta
203
1.
Fuen
te: U
NES
A y
For
o N
ucle
ar
- 96 -
Cuad
ro 3
.3
FECH
AS
HIS
TÓR
ICA
S Y
AU
TOR
IZA
CIO
NES
DE
EXPL
OTA
CIÓ
N D
E LA
S CE
NTR
ALE
S N
UCL
EAR
ES E
SPA
ÑO
LAS
Cent
ral
Perm
iso
de
cons
truc
ció
nIn
icio
de
la o
per
ació
n co
mer
cial
Aut
oriz
ació
n
de
exp
lota
ció
n ac
tual
Plaz
o d
e va
lidez
Sant
a M
aría
de
Gar
oña
2
de
may
o d
e 19
6611
de
may
o d
e 19
71(*
)—
Alm
araz
I 2
de
julio
de
1973
1 d
e se
ptie
mb
re d
e 19
838
de
juni
o d
e 20
1010
año
sA
lmar
az II
2 d
e ju
lio d
e 19
731
de
julio
de
1984
8 d
e ju
nio
de
2010
10 a
ños
Asc
ó I
16 d
e m
ayo
de
1974
10 d
e d
icie
mb
re d
e 19
8422
de
sep
tiem
bre
de
2011
10 a
ños
Asc
ó II
7
de
mar
zo d
e 19
7531
de
mar
zo d
e 19
8622
de
sep
tiem
bre
de
2011
10 a
ños
Cofre
ntes
9
de
sep
tiem
bre
de
1975
11 d
e m
arzo
de
1985
20 d
e m
arzo
de
2011
10 a
ños
Trill
o I
17 d
e ag
osto
de
1979
6 d
e ag
osto
de
1988
17 d
e no
viem
bre
de
2014
10 a
ños
Van
del
lós
II
29 d
e d
icie
mb
re d
e 19
808
de
mar
zo d
e 19
8826
de
julio
de
2010
10 a
ños
(*)
La a
utor
izac
ión
de
exp
lota
ción
de
la c
entra
l nuc
lear
de
Sant
a M
aría
de
Gar
oña
exp
iró e
l 6 d
e ju
lio d
e 20
13. E
l 27
de
may
o d
e 20
14, N
ucle
nor
solic
itó la
ren
ovac
ión
de
la
mis
ma
hast
a 20
31.
Fuen
te: U
NES
A y
For
o N
ucle
ar (
dat
os a
31
de
mar
zo d
e 20
16).
- 97 -
3
Cuadro 3.4 PRODUCCIÓN DE COMBUSTIBLE NUCLEAR EN ESPAÑA (*). EVOLUCION
NÚMERO DE ELEMENTOS 2009 2010 2012 2013 2014 2015
Elementos PWR: 540 496 624 464 558 616Elementos BWR: 457 438 294 652 298 238TOTAL 997 934 918 1.116 856 854CCNN nacionales 289 383 376 350 184 374Exportación 708 551 542 766 672 480TOTAL 997 934 918 1.116 856 854
TONELADAS DE URANIO 2009 2010 2012 2013 2014 2015
En elementos PWR: 244,7 243,9 295,0 236,6 283,5 293,9En elementos BWR: 80,5 78,1 56,1 114,9 59,8 34,6TOTAL 325,2 322,0 351,1 351,5 343,3 328,5CCNN nacionales 94,5 133,6 93,7 128,7 94,5 124,9Exportación 231,0 189,0 257,4 222,8 248,8 203,6TOTAL 325,3 322,1 351,1 351,5 343,3 328,5
(*) Producidos por ENUSA Industrias Avanzadas.Fuente: ENUSA Industrias Avanzadas y Foro Nuclear.
Cuadro 3.5 PROCEDENCIA DE LOS CONCENTRADOS DE URANIO COMPRADOS POR ESPAÑA EN 2014
Canada; 9,60%
Uzbekistan; 7,40%Namibia; 5,70%
Niger; 22,50%Kazakistan; 16,80%
Rusia; 38,00%
Fuente: ENUSA Industrias Avanzadas y Foro Nuclear
- 98 -
Cuadro 3.6 POTENCIA, PRODUCCIÓN NUCLEAR, FACTOR DE CARGA Y APORTACIÓN AL TOTAL DE LA ELECTRICIDAD POR PAÍSES EN EL MUNDO
Num. react.
Potencia neta (MW)
Prod 2015 (TWh) %
Factor de carga
2015 (%)
Electricidad de origen nuclear en 2015 (%)
Alemania 8 10.728 86,81 -5,4 92,37 14,09 Argentina 3 1.627 6,52 24,2 45,75 4,83 Armenia 1 376 2,57 13,7 78,03 34,51 Bélgica 7 5.943 24,57 -23,4 47,19 37,53 Brasil 2 1.901 14,81 -3,7 88,93 2,76 Bulgaria 2 1.926 15,38 2,5 91,16 31,32 Canadá 19 13.553 98,37 -1,7 82,86 16,60 Corea del Sur
24 21.677 157,19 5,4 82,78 31,73
China 31 26.635 170,35 30,5 73,01 3,03 Eslovaquia 4 1.816 14,08 -9,1 88,51 55,90 Eslovenia 1 696 5,37 -11,4 88,08 38,01 España 7 7.002 57,18 -0,2 93,22 20,34 Estados Unidos
99 98.990 797,17 0,0 91,93 19,50
Finlandia 4 2.741 22,32 -1,5 92,96 33,74 Francia 58 63.130 416,80 0,2 75,37 76,34 Hungría 4 1.889 14,95 1,2 90,35 52,67 India 21 5.302 34,64 4,2 74,58 3,53 Irán 1 915 3,54 -14,5 44,16 1,27 Japón (*) 43 40.480 4,34 (**) 1,22 0,52 México 2 1.600 11,17 20,0 79,69 6,79 Países Bajos 1 485 3,86 41,4 90,85 3,67 Pakistán 3 725 4,33 -6,1 68,18 4,40 Reino Unido 15 8.883 63,89 10,3 82,10 18,87 República Checa
6 3.904 25,33 -11,5 74,07 32,53
Rumanía 2 1.310 10,69 -0,6 93,15 17,33 Rusia 35 26.053 195,21 15,5 85,53 18,59 Sudáfrica 2 1.830 10,96 -25,6 68,37 4,73 Suecia 10 9.470 54,37 -12,7 65,54 34,33 Suiza 5 3.333 22,10 -16,2 75,69 33,48 Taiwán 6 4.927 35,14 -13,9 81,42 16,32 Ucrania 15 13.107 82,30 -1,0 71,68 56,49 Total Mundo 441 382.954 2.466,31 2,0 73,52
Datos a 31.12.2015. % = Tasa de variación porcentual de la producción del año 2015 respecto a 2014.
(*) Durante 2015, de los 43 reactores que forman el parque nuclear japonés, sólo 2 estuvieron parcialmente en funcionamiento.(**) El parque nuclear japonés permaneció parado en 2014.Fuente: PRIS-OIEA y Foro Nuclear
- 99 -
3
Cuadro 3.7 POTENCIA Y REACTORES NUCLEARES EN SITUACIÓN DE OPERAR POR PAÍSES EN EL MUNDO. EVOLUCIÓN
1970 1980 1990 2000 2014 2015
MWe Uds MWe Uds MWe Uds MWe Uds MWe Uds MWe Uds
Alemania 927 8 10.487 19 22.133 21 21.476 19 12.074 9 10.728 8Argentina 0 0 335 1 935 2 935 2 1.627 3 1.627 3Armenia 0 0 751 2 375 1 375 1 375 1 376 1Bélgica 10 1 1.838 4 5.927 7 5.927 7 5.927 7 5.943 7Brasil 0 0 0 0 609 1 1.884 2 1.884 2 1.901 2Bulgaria 0 0 1.224 3 2.595 5 3.558 6 1.926 2 1.926 2Canadá 228 2 5.254 10 13.409 20 15.165 22 13.500 19 13.553 19Corea del Sur
0 0 576 1 7.760 9 13.738 16 20.717 23 21.677 24
China 0 0 0 0 0 0 2.186 3 19.007 23 26.635 31Emir. A.U. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Eslovaquia 0 0 816 2 1.758 4 2.630 6 1.814 4 1.816 4Eslovenia 0 0 0 0 688 1 688 1 688 1 696 1España (*) 141 1 621 2 7.262 8 7.262 8 7.567 8 7.567 8Estados Unidos
6.646 19 54.689 69 106.475 111 102.889 104 98.708 99 98.990 99
Finlandia 0 0 2.752 4 2.752 4 2.752 4 2.752 4 2.741 4Francia 1.454 8 14.160 22 55.840 56 63.260 59 63.130 58 63.130 58Hungría 0 0 0 0 1.889 4 1.889 4 1.889 4 1.889 4India 300 2 577 4 1.189 7 2.603 14 5.308 21 5.302 21Irán 0 0 0 0 0 0 0 0 915 1 915 1Italia 563 3 1.423 4 0 0 0 0 0 0 0 0Japón 1.248 5 14.957 23 30.867 41 43.241 52 42.388 48 40.480 43Kazahistán 0 0 52 1 52 1 0 0 0 0 0 0Lituania 0 0 0 0 2.370 2 2.370 2 0 0 0 0Méjico 0 0 0 0 665 1 1.330 2 1.330 2 1.600 2Países Bajos
55 1 537 2 537 2 482 1 482 1 485 1
Pakistán 0 0 90 1 90 1 390 2 690 3 725 3Reino Unido
3.501 27 6.609 33 11.697 37 11.801 33 9.373 16 8.883 15
Rep. Checa 0 0 0 0 1.878 4 2.901 5 3.904 6 3.904 6Rumanía 0 0 0 0 0 0 650 1 1.300 2 1.310 2Rusia 786 5 8.557 20 18.898 29 19.848 30 24.654 34 26.053 35Sudáfrica 0 0 0 0 1.860 2 1.860 2 1.860 2 1.830 2Suecia 10 1 6.042 8 10.670 12 10.070 11 9.470 10 9.470 10Suiza 365 1 2.113 4 3.333 5 3.333 5 3.333 5 3.333 5Taiwán 0 0 1.208 2 5.032 6 5.032 6 5.032 6 4.927 6Ucrania 0 0 2.046 3 12.847 15 11.207 13 13.107 15 13.107 15Mundo 16.234 84 137.714 244 332.392 419 363.732 443 376.731 439 383.519 442
Número de países
14 24 30 31 31 31
(*) La CN de Sta. María de Garoña ha permanecido en situación de parada durante 2014 y 2015.Datos de potencia neta a 31 de diciembre del año que figura en la cabecera.Fuente: ELECNUC Ed. 2015 (CEA), hasta 2014, y WNA y Foro Nuclear (2014 y 2015).
- 100 -
Cuadro 3.8 REACTORES EN OPERACIÓN, CONSTRUCCIÓN Y ANUNCIADOS EN EL MUNDO POR PAÍSES
En situación de operar En construcción Planificados(*) Propuestos(**)
uds. MWe(***) uds. MWe uds. MWe uds. MWe Alemania 8 10.728 0 0 0 0 0 0Arabia 0 0 0 0 0 0 16 17.000Argentina 3 1.627 1 27 2 1.950 2 1.300Armenia 1 376 0 0 1 1.060 88Bangladesh 0 0 0 0 2 2.400 0 0Bélgica 7 5.943 0 0 0 0 0 0Bielorusia 0 0 2 2.388 0 0 2 2.400Brasil 2 1.901 1 1.405 0 0 4 4.000Bulgaria 2 1.926 0 0 1 950 0 0Canadá 19 13.553 0 0 2 1.500 3 3.800Corea del Norte 0 0 0 0 0 0 1 950Corea del Sur 24 21.677 4 5.600 8 11.600 0 0Chile 0 0 0 0 0 0 4 4.400China 30 26.849 24 26.885 40 46.590 136 153.000Egipto 0 0 0 0 2 2.400 2 2.400Emiratos A.U. 0 0 4 5.600 0 0 10 14.400Eslovaquia 4 1.816 2 942 0 0 1 1.200Eslovenia 1 696 0 0 0 0 1 1.000España (a) 7 7.002 0 0 0 0 0 0Estados Unidos 99 98.990 5 6.218 5 6.263 17 26.000Finlandia 4 2.741 1 1.700 1 1.200 1 1.500Francia 58 63.130 1 1.750 0 0 1 1.750Hungria 4 1.889 0 0 2 2.400 0 0India 21 5.302 6 4.300 24 23.900 36 41.600Indonesia 0 0 0 0 1 30 4 4.000Irán 1 915 0 0 2 2.000 7 6.300Israel 0 0 0 0 0 0 1 1.200Italia 0 0 0 0 0 0 0 0Japón 43 40.480 3 3.036 9 12.947 3 4.145Jordania 0 0 0 0 2 2.000 0Kazakhstán 0 0 0 0 2 600 2 600Lituania 0 0 0 0 1 1.350 0 0Malasia 0 0 0 0 0 0 2 2.000Méjico 2 1.600 0 0 0 0 2 2.000Países Bajos 1 485 0 0 0 0 1 1.000Pakistán 3 725 2 680 2 2.300 0 0Polonia 0 0 0 0 6 6.000 0 0Reino Unido 15 8.883 0 0 4 6.680 9 11.220República Checa 6 3.904 0 0 2 2.400 1 1.200Rumanía 2 1.310 0 0 2 1.440 1 655Rusia 35 26.053 8 7.104 25 27.755 23 22.800Sudáfrica 2 1.830 0 0 0 0 8 9.600Suecia 9 8.849 0 0 0 0 0 0Suiza 5 3.333 0 0 0 0 3 4.000Tailandia 0 0 0 0 0 0 5 5.000Turquía 0 0 0 0 4 4.800 4 4.500Ucrania 15 13.107 0 0 2 1.900 11 12.000Vietnam 0 0 0 0 4 4.800 6 6.700MUNDO (****) 439 382.547 66 70.335 158 179.215 330 375.620
Datos a 1 de enero de 2016.(*) Aprobados, financiación y compromisos firmes (la mayoría estarán operando en 8 o 10 años).(**) Existen programas específicos o propuestas de localización (la mayoría esta-rán operando en 15 años).(***) Potencia neta para “En situación de operar” y Potencia bruta para el resto (****) El total del mundo incluye 6 reactores en operación en Taiwán con una potencia de 4.927 MWe, y 2 en construcción (2.700 MWe).(a) La central de Santa María de Garoña se encuentra en situación de cese y ha solictado la renovación de la autorización de explotación.Fuente: World Nuclear Association.
- 101 -
3
Cuadro 3.9 NÚMERO DE REACTORES Y POTENCIA NUCLEAR SEGÚN ANTIGÜEDAD DE LOS REACTORES EN EL MUNDO
Fuente: PRIS-OIEA. Datos a 9.2.2016
0
50.00
0
100.0
00
150.0
00
200.0
00
250.0
00
300.0
00
350.0
00
400.0
00
01
35
79
1113
1517
1921
2325
2729
3133
3537
3941
4345
47
AÑOS
DE AN
TIGÜE
DAD
0510152025303540
POTENCIA ACUMULADA (MW netos)
NÚM REACTORES
Num
de re
actor
esPot
encia
- 102 -
Cuadro 3.10 RELACIÓN NOMINAL DE CENTRALES NUCLEARES EN SITUACIÓN DE OPERAR EN EL MUNDO
País / Tipo de reactor / Nombre de
la centralPotencia
NetaPotencia
Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
ALEMANIA PWR BROKDORF 1.410 1.480 12/1986 KWU EMSLAND 1.335 1.406 06/1988 KWU GROHNDE 1.360 1.430 02/1985 KWU ISAR-2 1.410 1.485 04/1988 KWU NECKARWESTHEIM-2 1.310 1.400 04/1989 KWU PHILIPPSBURG-2 1.402 1.468 04/1985 KWU BWR GUNDREMMINGEN-B 1.284 1.344 07/1984 KWU GUNDREMMINGEN-C 1.288 1.344 01/1985 KWU ARGENTINA PHWR ATUCHA-1 335 357 06/1974 SIEMENS ATUCHA-2 692 745 SIEMENS EMBALSE 600 648 01/1984 AECL ARMENIA PWR ARMENIAN-2 375 408 05/1980 FAEA BÉLGICA PWR DOEL-1 433 454 02/1975 ACECOWEN DOEL-2 433 454 12/1975 ACECOWEN DOEL-3 1.006 1.056 10/1982 FRAMACEC DOEL-4 1.039 1.090 07/1985 ACECOWEN TIHANGE-1 962 1.009 10/1975 ACLF TIHANGE-2 1.008 1.055 06/1983 FRAMACEC TIHANGE-3 1.046 1.089 09/1985 ACECOWEN BRASIL PWR ANGRA-1 609 640 01/1985 WH ANGRA-2 1.275 1.350 02/2001 KWU BULGARIA PWR KOZLODUY-5 963 1.000 12/1988 AEE KOZLODUY-6 963 1.000 12/1993 AEE CANADÁ PHWR BRUCE-1 772 830 09/1977 OH/AECL BRUCE-2 734 800 09/1977 OH/AECL BRUCE-3 730 830 02/1978 OH/AECL BRUCE-4 730 830 01/1979 OH/AECL BRUCE-5 817 872 03/1985 OH/AECL BRUCE-6 817 891 09/1984 OH/AECL BRUCE-7 817 872 04/1986 OH/AECL BRUCE-8 817 872 05/1987 OH/AECL
(Continúa)
- 103 -
3
País / Tipo de reactor / Nombre de
la centralPotencia
NetaPotencia
Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
DARLINGTON-1 878 934 11/1992 OH/AECL DARLINGTON-2 878 934 10/1990 OH/AECL DARLINGTON-3 878 934 02/1993 OH/AECL DARLINGTON-4 878 934 06/1993 OH/AECL PICKERING-1 515 542 07/1971 OH/AECL PICKERING-4 515 542 06/1973 OH/AECL PICKERING-5 516 540 05/1983 OH/AECL PICKERING-6 516 540 02/1984 OH/AECL PICKERING-7 516 540 01/1985 OH/AECL PICKERING-8 516 540 02/1986 OH/AECL POINT LEPREAU 660 705 02/1983 AECL COREA DEL SUR PWR HANBIT-1 961 1.000 08/1986 WH HANBIT-2 977 993 06/1987 WH HANBIT-3 1.000 1.050 03/1995 DHICKAEC HANBIT-4 998 1.049 01/1996 DHICKAEC HANBIT-5 994 1.053 05/2002 DHICKOPC HANBIT-6 993 1.052 12/2002 DHICKOPC HANUL-1 963 1.003 09/1988 FRAM HANUL-2 965 1.008 09/1989 FRAM HANUL-3 997 1.050 08/1998 DHICKOPC HANUL-4 999 1.053 12/1999 DHICKOPC HANUL-5 998 1.051 07/2004 DHICKOPC HANUL-6 997 1.051 04/2005 DHICKOPC KORI-1 576 608 04/1978 WH KORI-2 640 676 07/1983 WH KORI-3 1.011 1.042 09/1985 WH KORI-4 1.010 1.041 04/1986 WH SHIN-KORI-1 999 1.049 02/2011 DHICKOPC SHIN-KORI-2 998 1.046 07/2012 DHICKOPC SHIN-KORI-3 1.340 1.400 01/2016 (*) DHICKOPC SHIN-WOLSONG-1 1.000 1.045 07/2012 DHICKOPC SHIN-WOLSONG-2 1.000 1.045 02/2015 (*) DHICKOPC PHWR WOLSONG-1 657 685 04/1983 AECL WOLSONG-2 650 675 07/1997 AECL/DHI WOLSONG-3 665 688 07/1998 AECL/DHI WOLSONG-4 669 691 10/1999 AECL/DHI CHINA FBR CEFR 20 25 IZ PWR CHANGJIANG-1 610 650 11/2015 (*) DEC DAYA BAY-1 944 984 02/1994 FRAM DAYA BAY-2 944 984 05/1994 FRAM FANGCHENGGANG-1 1.000 1.080 10/2015 (*) DEC FANGJIASHAN-1 1.000 1.080 12/2014 NPIC FANGJIASHAN-2 1.000 1.080 02/2015 NPIC FUQING-1 1.000 1.080 11/2014 NPIC
(Continúa)
(Continuación)
- 104 -
País / Tipo de reactor / Nombre de
la centralPotencia
NetaPotencia
Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
FUQING-2 1.000 1.080 12/2014 NPIC HONGYANHE-1 1.061 1.119 06/2013 DEC HONGYANHE-2 1.061 1.119 05/2014 DEC HONGYANHE-3 1.000 1.080 08/2015 DEC LING AO-1 950 990 05/2002 FRAM LING AO-2 950 990 01/2003 FRAM LING AO-3 1.007 1.080 09/2010 DEC LING AO-4 1.007 1.080 08/2011 DEC NINGDE-1 1.018 1.080 04/2013 DEC NINGDE-2 1.018 1.080 05/2014 SHE NINGDE-3 1.018 1.080 06/2015 CFHI QINSHAN 2-1 610 650 04/2002 CNNC QINSHAN 2-2 610 650 05/2004 CNNC QINSHAN 2-3 619 660 10/2010 CNNC QINSHAN 2-4 610 660 12/2011 CNNC QINSHAN-1 298 310 04/1994 CNNC TIANWAN-1 990 1.060 05/2007 IZ TIANWAN-2 990 1.060 08/2007 IZ YANGJIANG-1 1.000 1.086 03/2014 CFHI YANGJIANG-2 1.000 1.080 06/2015 CFHI YANGJIANG-3 1.000 1.080 10/2015 (*) CFHI PHWR QINSHAN 3-1 650 728 12/2002 AECL QINSHAN 3-2 650 728 07/2003 AECL ESLOVAQUIA PWR BOHUNICE-3 471 505 02/1985 SKODA BOHUNICE-4 471 505 12/1985 SKODA MOCHOVCE-1 436 470 10/1998 SKODA MOCHOVCE-2 436 470 04/2000 SKODA ESLOVENIA PWR KRSKO 688 727 01/1983 WH ESPAÑA PWR ALMARAZ-1 1.011 1.049 09/1983 WH ALMARAZ-2 1.006 1.044 07/1984 WH ASCO-1 995 1.033 12/1984 WH ASCO-2 997 1.035 03/1986 WH TRILLO-1 1.003 1.066 08/1988 KWU VANDELLOS-2 1.045 1.087 03/1988 WH BWR COFRENTES 1.064 1.102 03/1985 GE STA. MARÍA DE GAROÑA (**) 446 466 05/1971 GE ESTADOS UNIDOS PWR ANO-1 836 903 12/1974 B&W ANO-2 993 1.065 03/1980 CE BEAVER VALLEY-1 921 959 10/1976 WH BEAVER VALLEY-2 904 958 11/1987 WH
(Continuación)
(Continúa)
- 105 -
3
País / Tipo de reactor / Nombre de
la centralPotencia
NetaPotencia
Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
BRAIDWOOD-1 1.194 1.270 07/1988 WH BRAIDWOOD-2 1.160 1.230 10/1988 WH BYRON-1 1.164 1.242 09/1985 WH BYRON-2 1.136 1.210 08/1987 WH CALLAWAY-1 1.215 1.275 12/1984 WH CALVERT CLIFFS-1 866 918 05/1975 CE CALVERT CLIFFS-2 850 911 04/1977 CE CATAWBA-1 1.146 1.188 06/1985 WH CATAWBA-2 1.146 1.188 08/1986 WH COMANCHE PEAK-1 1.209 1.259 08/1990 WH COMANCHE PEAK-2 1.197 1.250 08/1993 WH COOK-1 1.030 1.100 08/1975 WH COOK-2 1.077 1.151 07/1978 WH DAVIS BESSE-1 894 925 07/1978 B&W DIABLO CANYON-1 1.122 1.197 05/1985 WH DIABLO CANYON-2 1.118 1.197 03/1986 WH FARLEY-1 874 918 12/1977 WH FARLEY-2 883 928 07/1981 WH FORT CALHOUN-1 482 512 09/1973 CE GINNA 580 608 07/1970 WH HARRIS-1 928 960 05/1987 WH INDIAN POINT-2 1.020 1.067 08/1974 WH INDIAN POINT-3 1.040 1.085 08/1976 WH MCGUIRE-1 1.158 1.215 12/1981 WH MCGUIRE-2 1.158 1.215 03/1984 WH MILLSTONE-2 869 918 12/1975 CE MILLSTONE-3 1.218 1.280 04/1986 WH NORTH ANNA-1 943 990 06/1978 WH NORTH ANNA-2 943 1.011 12/1980 WH OCONEE-1 846 891 07/1973 B&W OCONEE-2 846 891 09/1974 B&W OCONEE-3 846 891 12/1974 B&W PALISADES 793 845 12/1971 CE PALO VERDE-1 1.311 1.414 01/1986 CE PALO VERDE-2 1.314 1.414 09/1986 CE PALO VERDE-3 1.312 1.414 01/1988 CE POINT BEACH-1 591 640 12/1970 WH POINT BEACH-2 591 640 10/1972 WH PRAIRIE ISLAND-1 522 566 12/1973 WH PRAIRIE ISLAND-2 518 560 12/1974 WH ROBINSON-2 741 780 03/1971 WH SALEM-1 1.168 1.254 06/1977 WH SALEM-2 1.158 1.200 10/1981 WH SEABROOK-1 1.246 1.296 08/1990 WH SEQUOYAH-1 1.152 1.221 07/1981 WH SEQUOYAH-2 1.125 1.200 06/1982 WH SOUTH TEXAS-1 1.280 1.354 08/1988 WH SOUTH TEXAS-2 1.280 1.354 06/1989 WH ST. LUCIE-1 982 1.045 12/1976 CE ST. LUCIE-2 987 1.050 08/1983 CE
(Continuación)
(Continúa)
- 106 -
País / Tipo de reactor / Nombre de
la centralPotencia
NetaPotencia
Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
SUMMER-1 971 1.006 01/1984 WH SURRY-1 838 890 12/1972 WH SURRY-2 838 890 05/1973 WH THREE MILE ISLAND-1 819 880 09/1974 B&W TURKEY POINT-3 802 829 12/1972 WH TURKEY POINT-4 802 829 09/1973 WH VOGTLE-1 1.150 1.229 06/1987 WH VOGTLE-2 1.152 1.229 05/1989 WH WATERFORD-3 1.168 1.250 09/1985 CE WATTS BAR-1 1.123 1.210 05/1996 WH WOLF CREEK 1.195 1.280 09/1985 WH BWR BROWNS FERRY-1 1.101 1.155 08/1974 GE BROWNS FERRY-2 1.104 1.155 03/1975 GE BROWNS FERRY-3 1.105 1.155 03/1977 GE BRUNSWICK-1 938 990 03/1977 GE BRUNSWICK-2 920 960 11/1975 GE CLINTON-1 1.065 1.098 11/1987 GE COLUMBIA 1.107 1.190 12/1984 GE COOPER 768 801 07/1974 GE DRESDEN-2 894 950 06/1970 GE DRESDEN-3 879 935 11/1971 GE DUANE ARNOLD-1 601 624 02/1975 GE FERMI-2 1.122 1.198 01/1988 GE FITZPATRICK 813 849 07/1975 GE GRAND GULF-1 1.419 1.500 07/1985 GE HATCH-1 876 911 12/1975 GE HATCH-2 883 921 09/1979 GE HOPE CREEK-1 1.172 1.240 12/1986 GE LASALLE-1 1.137 1.207 01/1984 GE LASALLE-2 1.140 1.207 10/1984 GE LIMERICK-1 1.130 1.194 02/1986 GE LIMERICK-2 1.134 1.194 01/1990 GE MONTICELLO 647 691 06/1971 GE NINE MILE POINT-1 621 642 12/1969 GE NINE MILE POINT-2 1.276 1.320 03/1988 GE OYSTER CREEK 619 652 12/1969 GE PEACH BOTTOM-2 1.125 1.182 07/1974 GE PEACH BOTTOM-3 1.138 1.182 12/1974 GE PERRY-1 1.256 1.303 11/1987 GE PILGRIM-1 677 711 12/1972 GE QUAD CITIES-1 908 940 02/1973 GE QUAD CITIES-2 911 940 03/1973 GE RIVER BEND-1 967 1.016 06/1986 GE SUSQUEHANNA-1 1.257 1.330 06/1983 GE SUSQUEHANNA-2 1.257 1.330 02/1985 GE FINLANDIA PWR LOVIISA-1 496 520 05/1977 AEE LOVIISA-2 496 520 01/1981 AEE
(Continuación)
(Continúa)
- 107 -
3
País / Tipo de reactor / Nombre de
la centralPotencia
NetaPotencia
Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
BWR OLKILUOTO-1 880 910 10/1979 ASEASTAL OLKILUOTO-2 880 910 07/1982 ASEASTAL FRANCIA PWR BELLEVILLE-1 1.310 1.363 06/1988 FRAM BELLEVILLE-2 1.310 1.363 01/1989 FRAM BLAYAIS-1 910 951 12/1981 FRAM BLAYAIS-2 910 951 02/1983 FRAM BLAYAIS-3 910 951 11/1983 FRAM BLAYAIS-4 910 951 10/1983 FRAM BUGEY-2 910 945 03/1979 FRAM BUGEY-3 910 945 03/1979 FRAM BUGEY-4 880 917 07/1979 FRAM BUGEY-5 880 917 01/1980 FRAM CATTENOM-1 1.300 1.362 04/1987 FRAM CATTENOM-2 1.300 1.362 02/1988 FRAM CATTENOM-3 1.300 1.362 02/1991 FRAM CATTENOM-4 1.300 1.362 01/1992 FRAM CHINON B-1 905 954 02/1984 FRAM CHINON B-2 905 954 08/1984 FRAM CHINON B-3 905 954 03/1987 FRAM CHINON B-4 905 954 04/1988 FRAM CHOOZ B-1 1.500 1.560 05/2000 FRAM CHOOZ B-2 1.500 1.560 09/2000 FRAM CIVAUX-1 1.495 1.561 01/2002 FRAM CIVAUX-2 1.495 1.561 04/2002 FRAM CRUAS-1 915 956 04/1984 FRAM CRUAS-2 915 956 04/1985 FRAM CRUAS-3 915 956 09/1984 FRAM CRUAS-4 915 956 02/1985 FRAM DAMPIERRE-1 890 937 09/1980 FRAM DAMPIERRE-2 890 937 02/1981 FRAM DAMPIERRE-3 890 937 05/1981 FRAM DAMPIERRE-4 890 937 11/1981 FRAM FESSENHEIM-1 880 920 01/1978 FRAM FESSENHEIM-2 880 920 04/1978 FRAM FLAMANVILLE-1 1.330 1.382 12/1986 FRAM FLAMANVILLE-2 1.330 1.382 03/1987 FRAM GOLFECH-1 1.310 1.363 02/1991 FRAM GOLFECH-2 1.310 1.363 03/1994 FRAM GRAVELINES-1 910 951 11/1980 FRAM GRAVELINES-2 910 951 12/1980 FRAM GRAVELINES-3 910 951 06/1981 FRAM GRAVELINES-4 910 951 10/1981 FRAM GRAVELINES-5 910 951 01/1985 FRAM GRAVELINES-6 910 951 10/1985 FRAM NOGENT-1 1.310 1.363 02/1988 FRAM NOGENT-2 1.310 1.363 05/1989 FRAM PALUEL-1 1.330 1.382 12/1985 FRAM
(Continuación)
(Continúa)
- 108 -
País / Tipo de reactor / Nombre de
la centralPotencia
NetaPotencia
Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
PALUEL-2 1.330 1.382 12/1985 FRAM PALUEL-3 1.330 1.382 02/1986 FRAM PALUEL-4 1.330 1.382 06/1986 FRAM PENLY-1 1.330 1.382 12/1990 FRAM PENLY-2 1.330 1.382 11/1992 FRAM ST. ALBAN-1 1.335 1.381 05/1986 FRAM ST. ALBAN-2 1.335 1.381 03/1987 FRAM ST. LAURENT B-1 915 956 08/1983 FRAM ST. LAURENT B-2 915 956 08/1983 FRAM TRICASTIN-1 915 955 12/1980 FRAM TRICASTIN-2 915 955 12/1980 FRAM TRICASTIN-3 915 955 05/1981 FRAM TRICASTIN-4 915 955 11/1981 FRAM HUNGRÍA PWR PAKS-1 470 500 08/1983 AEE PAKS-2 473 500 11/1984 AEE PAKS-3 473 500 12/1986 AEE PAKS-4 473 500 11/1987 AEE INDIA PHWR KAIGA-1 202 220 11/2000 NPCIL KAIGA-2 202 220 03/2000 NPCIL KAIGA-3 202 220 05/2007 NPCIL KAIGA-4 202 220 01/2011 NPCIL KAKRAPAR-1 202 220 05/1993 NPCIL KAKRAPAR-2 202 220 09/1995 NPCIL MADRAS-1 205 220 01/1984 NPCIL MADRAS-2 205 220 03/1986 NPCIL NARORA-1 202 220 01/1991 NPCIL NARORA-2 202 220 07/1992 NPCIL RAJASTHAN-1 90 100 12/1973 AECL RAJASTHAN-2 187 200 04/1981 AECL/DAE RAJASTHAN-3 202 220 06/2000 NPCIL RAJASTHAN-4 202 220 12/2000 NPCIL RAJASTHAN-5 202 220 02/2010 NPCIL RAJASTHAN-6 202 220 03/2010 NPCIL TARAPUR-3 490 540 08/2006 NPCIL TARAPUR-4 490 540 09/2005 NPCIL PWR KUDANKULAM-1 917 1.000 12/2014 MAEP BWR TARAPUR-1 150 160 10/1969 GE TARAPUR-2 150 160 10/1969 GE IRÁN PWR BUSHEHR-1 915 1.000 09/2013 ASE JAPÓN BWR FUKUSHIMA-DAINI-1 1.067 1.100 04/1982 TOSHIBA
(Continuación)
(Continúa)
- 109 -
3
País / Tipo de reactor / Nombre de
la centralPotencia
NetaPotencia
Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
FUKUSHIMA-DAINI-2 1.067 1.100 02/1984 HITACHI FUKUSHIMA-DAINI-3 1.067 1.100 06/1985 TOSHIBA FUKUSHIMA-DAINI-4 1.067 1.100 08/1987 HITACHI HAMAOKA-3 1.056 1.100 08/1987 TOSHIBA HAMAOKA-4 1.092 1.137 09/1993 TOSHIBA HAMAOKA-5 1.325 1.380 01/2005 TOSHIBA HIGASHI DORI-1 (TOHOKU) 1.067 1.100 12/2005 TOSHIBA KASHIWAZAKI KARIWA-1 1.067 1.100 09/1985 TOSHIBA KASHIWAZAKI KARIWA-2 1.067 1.100 09/1990 TOSHIBA KASHIWAZAKI KARIWA-3 1.067 1.100 08/1993 TOSHIBA KASHIWAZAKI KARIWA-4 1.067 1.100 08/1994 HITACHI KASHIWAZAKI KARIWA-5 1.067 1.100 04/1990 HITACHI KASHIWAZAKI KARIWA-6 1.315 1.356 11/1996 TOSHIBA KASHIWAZAKI KARIWA-7 1.315 1.356 07/1997 HITACHI ONAGAWA-1 498 524 06/1984 TOSHIBA ONAGAWA-2 796 825 07/1995 TOSHIBA ONAGAWA-3 796 825 01/2002 TOSHIBA SHIKA-1 505 540 07/1993 HITACHI SHIKA-2 1.108 1.206 03/2006 HITACHI SHIMANE-2 789 820 02/1989 HITACHI TOKAI-2 1.060 1.100 11/1978 GE PWR GENKAI-2 529 559 03/1981 MHI GENKAI-3 1.127 1.180 03/1994 MHI GENKAI-4 1.127 1.180 07/1997 MHI IKATA-1 538 566 09/1977 MHI IKATA-2 538 566 03/1982 MHI IKATA-3 846 890 12/1994 MHI MIHAMA-3 780 826 12/1976 MHI OHI-1 1.120 1.175 03/1979 WH OHI-2 1.120 1.175 12/1979 WH OHI-3 1.127 1.180 12/1991 MHI OHI-4 1.127 1.180 02/1993 MHI SENDAI-1 846 890 07/1984 MHI SENDAI-2 846 890 11/1985 MHI TAKAHAMA-1 780 826 11/1974 WH/MHI TAKAHAMA-2 780 826 11/1975 MHI TAKAHAMA-3 830 870 01/1985 MHI TAKAHAMA-4 830 870 06/1985 MHI TOMARI-1 550 579 06/1989 MHI TOMARI-2 550 579 04/1991 MHI TOMARI-3 866 912 12/2009 MHI TSURUGA-2 1.108 1.160 02/1987 MHI MÉJICO BWR LAGUNA VERDE-1 665 700 07/1990 GE LAGUNA VERDE-2 665 810 04/1995 GE PAÍSES BAJOS PWR BORSSELE 482 515 10/1973 S/KWU
(Continuación)
(Continúa)
- 110 -
País / Tipo de reactor / Nombre de
la centralPotencia
NetaPotencia
Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
PAKISTÁN PWR CHASNUPP-1 300 325 09/2000 CNNC CHASNUPP-2 300 325 05/2011 CNNC PHWR 90 100 KANUPP 90 100 12/1972 CGE REINO UNIDO GCR DUNGENESS B-1 520 615 04/1985 APC DUNGENESS B-2 520 615 04/1989 APC HARTLEPOOL A-1 595 655 04/1989 NPC HARTLEPOOL A-2 585 655 04/1989 NPC HEYSHAM A-1 580 625 04/1989 NPC HEYSHAM A-2 575 625 04/1989 NPC HEYSHAM B-1 610 680 04/1989 NPC HEYSHAM B-2 610 680 04/1989 NPC HINKLEY POINT B-1 475 655 10/1978 TNPG HINKLEY POINT B-2 470 655 09/1976 TNPG HUNTERSTON B-1 475 644 02/1976 TNPG HUNTERSTON B-2 485 644 03/1977 TNPG TORNESS-1 590 682 05/1988 NNC TORNESS-2 595 682 02/1989 NNC PWR SIZEWELL B 1.198 1.250 09/1995 PPC REPUBLICA CHECA PWR DUKOVANY-1 468 500 05/1985 SKODA DUKOVANY-2 471 500 03/1986 SKODA DUKOVANY-3 468 500 12/1986 SKODA DUKOVANY-4 471 500 07/1987 SKODA TEMELIN-1 1.023 1.077 06/2002 SKODA TEMELIN-2 1.003 1.056 04/2003 SKODA RUMANÍA PHWR CERNAVODA-1 650 706 12/1996 AECL CERNAVODA-2 650 705 10/2007 AECL RUSIA PWR BALAKOVO-1 950 1.000 05/1986 ROSATOM BALAKOVO-2 950 1.000 01/1988 ROSATOM BALAKOVO-3 950 1.000 04/1989 ROSATOM BALAKOVO-4 950 1.000 12/1993 ROSATOM KALININ-1 950 1.000 06/1985 ROSATOM KALININ-2 950 1.000 03/1987 ROSATOM KALININ-3 950 1.000 11/2005 ROSATOM KALININ-4 950 1.000 12/2012 ROSATOM KOLA-1 411 440 12/1973 ROSATOM KOLA-2 411 440 02/1975 ROSATOM KOLA-3 411 440 12/1982 ROSATOM KOLA-4 411 440 12/1984 ROSATOM
(Continuación)
(Continúa)
- 111 -
3
País / Tipo de reactor / Nombre de
la centralPotencia
NetaPotencia
Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
NOVOVORONEZH-3 385 417 06/1972 ROSATOM NOVOVORONEZH-4 385 417 03/1973 ROSATOM NOVOVORONEZH-5 950 1.000 02/1981 ROSATOM ROSTOV-1 950 1.000 12/2001 ROSATOM ROSTOV-2 950 1.000 12/2010 ROSATOM ROSTOV-3 1.011 1.100 12/2015 ROSATOM FBR BELOYARSK-3 560 600 11/1981 ROSATOM BELOYARSK-4 789 864 12/2015 (*) ROSATOM LWGR BILIBINO-1 11 12 04/1974 ROSATOM BILIBINO-2 11 12 02/1975 ROSATOM BILIBINO-3 11 12 02/1976 ROSATOM BILIBINO-4 11 12 01/1977 ROSATOM KURSK-1 925 1.000 10/1977 ROSATOM KURSK-2 925 1.000 08/1979 ROSATOM KURSK-3 925 1.000 03/1984 ROSATOM KURSK-4 925 1.000 02/1986 ROSATOM LENINGRAD-1 925 1.000 11/1974 ROSATOM LENINGRAD-2 925 1.000 02/1976 ROSATOM LENINGRAD-3 925 1.000 06/1980 ROSATOM LENINGRAD-4 925 1.000 08/1981 ROSATOM SMOLENSK-1 925 1.000 09/1983 ROSATOM SMOLENSK-2 925 1.000 07/1985 ROSATOM SMOLENSK-3 925 1.000 10/1990 ROSATOM SUDÁFRICA PWR KOEBERG-1 930 970 07/1984 FRAM KOEBERG-2 930 970 11/1985 FRAM SUECIA BWR FORSMARK-1 984 1.022 12/1980 ABBATOM FORSMARK-2 1.120 1.158 07/1981 ABBATOM FORSMARK-3 1.170 1.212 08/1985 ABBATOM OSKARSHAMN-1 473 492 02/1972 ABBATOM OSKARSHAMN-2 638 661 01/1975 ABBATOM OSKARSHAMN-3 1.400 1.450 08/1985 ABBATOM RINGHALS-1 878 910 01/1976 ABBATOM PWR RINGHALS-2 807 847 05/1975 WH RINGHALS-3 1.062 1.117 09/1981 WH RINGHALS-4 938 1.168 11/1983 WH SUIZA PWR BEZNAU-1 365 380 09/1969 WH BEZNAU-2 365 380 12/1971 WH GOESGEN 1.010 1.060 11/1979 KWU BWR LEIBSTADT 1.220 1.275 12/1984 GETSCO MUEHLEBERG 373 390 11/1972 GETSCO
(Continuación)
(Continúa)
- 112 -
País / Tipo de reactor / Nombre de
la centralPotencia
NetaPotencia
Bruta
Inicio operación comercial Fabricante
TAIWÁN BWR CHINSHAN-1 604 636 12/1978 GE CHINSHAN-2 604 636 07/1979 GE KUOSHENG-1 985 1.020 12/1981 GE KUOSHENG-2 985 1.020 03/1983 GE PWR MAANSHAN-1 926 951 07/1984 WH MAANSHAN-2 928 951 05/1985 WH UCRANIA PWR KHMELNITSKI-1 950 1.000 08/1988 PAIP KHMELNITSKI-2 950 1.000 12/2005 PAIP ROVNO-1 381 420 09/1981 PAIP ROVNO-2 376 415 07/1982 PAIP ROVNO-3 950 1.000 05/1987 PAIP ROVNO-4 950 1.000 04/2006 PAA SOUTH UKRAINE-1 950 1.000 12/1983 PAA SOUTH UKRAINE-2 950 1.000 04/1985 PAA SOUTH UKRAINE-3 950 1.000 12/1989 PAA ZAPOROZHYE-1 950 1.000 12/1985 PAIP ZAPOROZHYE-2 950 1.000 02/1986 PAIP ZAPOROZHYE-3 950 1.000 03/1987 PAIP ZAPOROZHYE-4 950 1.000 04/1988 PAIP ZAPOROZHYE-5 950 1.000 10/1989 PAIP ZAPOROZHYE-6 950 1.000 09/1996 PAIP
TIPO DE REACTORBWR: Reactor de agua en ebullición CGR: Reactor refrigerado por gasFBR: Reactor reproductoror rápido HTGR: Reactor grafito-gas a alta temperatura LWGR (RBMK): Reactor de grafito y agua ligeraPHWR: Reactor de agua pesada PWR: Reactor de agua a presión
SIGLAS FABRICANTESABBATOM: ASEA-ATOMACECOWEN: ACEC, COCKERILL AND WESTINGHOUSEACLF: ACECOWEN-CREUSOT-LOIRE-FRAMATOMEAECL: ATOMIC ENERGY OF CANADA LIMITEDAECL/DAE: ATOMIC ENERGY OF CANADA LIMITED / DEPARTMENT OF ATOMIC ENERGYAECL/DHI: ATOMIC ENERGY OF CANADA LIMITED / DOOSAN HEAVY INDUSTRY & CONSTRUCTIONAEE: ATOMENERGO EXPORT (RUSIA)APC: ATOMIC POWER CONTRUCTIONS LTD (REINO UNIDO)ASE: ATOMSTROY EXPORTB&W: BABCOCK & WILCOX CE: COMBUSTION ENGINEERING
(Continuación)
(Continúa)
- 113 -
3
CFHI: CHINA FIRST HEAVY INDUSTRIESCGE: CANADIAN GENERAL ELECTRIC COMPANYCNNC: CHINA NATIONAL NUCLEAR CORPORATIONDEC: DONGFANG ELECTRIC CORPORATIONDHICKAEC: DOOSAN HEAVY INDUSTRIES & CONSTRUCTION CO.LTD./KOREA ATOMICENERGY RESEARCH INSTITUTE/COMBUS-TIONENGINEERINGDHICKOPC: DOOSAN HEAVY INDUSTRIES & CONSTRUCTION CO.LTD./KOREA POWER ENGINEERING COMPANY/COMBUSTIO-NENGINEERINGFAEA: FEDERAL ATOMIC ENERGY AGENCYFRAM: FRAMATOMEFRAMACEC: FRAMACECO ( FRAMATOME-ACEC-COCKERILL ) (FRANCIA-BÉLGICA)GE: GENERAL ELECTRICGETSCO: GENERAL ELECTRIC TECHNICAL SERVICES CO IZ: IZHORSKIYE ZAVODYKWU: KRAFTWERK UNION - SIEMENSMAEP: MINATOMENERGOPROM, MINISTRY OF NUCLEAR POWER AND INDUSTRY(RUSIA)MHI: MITSUBISHI HEAVY INDUSTRIESNNC: NATIONAL NUCLEAR CORPORATIONNPC: NUCLEAR POWER COMPANYNPCIL: NUCLEAR POWER CORPORATION OF INDIA LIMITEDNPIC: NUCLEAR POWER INSTITUTE OF CHINAOH/AECL: ONTARIO HYDRO/ATOMIC ENERGY OF CANADA LIMITEDPAA: OAKRIDGE NATIONAL LABORATORYPAIP: PRODUCTION AMALGAMATION “ATOMMASH”, VOLGO-DONSKPPC: POWER REACTOR & NUCLEAR FUEL DEVELOPMENT CORP (JAPÓN).S/KWU: ROTTERDAMSE DROOGDOK MAATSCHAPPIJ (RDM) IN ROTTERDAMTNPG: THE NUCLEAR POWER GROUPWH: WESTINGHOUSEWH/MHI: WESTINGHOUSE / MITSUBISHI HEAVY INDUSTRIES
(*) Fecha de conexión a la red.(**) El 27 de mayo de 2014 Nuclenor solicitó la renovación de la autorización de explotación de la central de Sta. Mª de Garoña hasta 2031.Fuente: CEA (Elecnuc 2015) hasta 31.12.14, y Foro Nuclear (actualización a 31.1.16).
(Continuación)
- 114 -
Cuadro 3.11 REACTORES EN SITUACIÓN DE OPERAR Y CONSTRUCCIÓN SEGÚN TIPOS EN EL MUNDO
En situación de operar Unidades Total MWe (*)BWR 78 75.208FBR 3 1.369GCR 14 7.720LWGR 15 10.219PHWR 49 24.634PWR 285 267.126Total 444 386.276
En construcción Unidades Total MWe (*)BWR 4 5.250FBR 1 470HTGR 1 200PHWR 4 2.520PWR 55 55.584Total 65 64.024
(*) Potencia neta.BWR: Reactor de agua en ebullición.FBR: Reactor reproductor rápido.GCR: Reactor refrigerado por gas.HTGR: Reactor grafito-gas a alta temperatura.LWGR (RBMK): Reactor de grafito y agua ligera.PHWR: Reactor de agua pesada.PWR: Reactor de agua a presión. Fuente: OIEA (Base datos PRIS, 31 de mayo de 2016).
- 115 -
3
Cuad
ro 3
.12
REL
ACI
ÓN
NO
MIN
AL
DE
CEN
TRA
LES
NU
CLEA
RES
EN
CO
NST
RU
CCIÓ
N E
N E
L M
UN
DO
PAÍS
NO
MBR
ETI
POM
OD
ELO
POT.
BRU
TA
MW
POT.
NET
A
MW
OPE
RAD
OR
FABR
ICA
NTE
INIC
IO
CON
STR.
ESTI
MA
C O
PERA
CIÓ
NA
RGEN
TIN
A
CARE
M25
PWR
CARE
M P
roto
typ
2925
CNEA
CNEA
2-20
14
—BI
ELO
RUSI
ABE
LARU
SIA
N-1
PWR
VV
ER V
-491
1.
194
1.10
9D
SAE
ASE
11-2
013
—BE
LARU
SIA
N-2
PWR
VV
ER V
-491
1.
194
1.10
9D
SAE
ASE
4-20
14—
BRA
SIL
AN
GRA
-3PW
RPR
E KO
NV
OI
1.35
01.
245
ELET
RON
UKW
U6-
2010
1-20
16CO
REA
DEL
SU
RSH
IN-H
AN
UL-
1PW
RA
PR-1
400
1.40
01.
340
KHN
PD
HIC
KOPC
7-20
126-
2016
SHIN
-HA
NU
L-2
PWR
APR
-140
0 1.
400
1.34
0KH
NP
DH
ICKO
PC6-
2013
6-20
17SH
IN-K
ORI
-3PW
RA
PR-1
400
1.40
01.
400
KHN
PD
HIC
KOPC
10-2
008
1-20
16
SHIN
-KO
RI-4
PWR
APR
-140
0 1.
400
1.34
0KH
NP
DH
ICKO
PC8-
2009
—CH
INA
CH
AN
GJI
AN
G-2
PWR
CNP-
600
650
610
HN
PCD
EC11
-201
012
-201
5FA
NG
CHEN
GG
AN
G-2
PWR
CPR-
1000
1.
080
1.00
0G
FNPC
DEC
12-2
010
—FA
NG
CHEN
GG
AN
G-3
PWR
CPR-
1000
1.
080
1.00
0G
FNPC
DEC
12-2
015
—FA
NG
JIA
SHA
N-1
PWR
CPR-
1000
1.
080
1.00
0Q
NPC
NPI
C12
-200
8—
FUQ
ING
-3PW
RCP
R-10
00
1.08
01.
000
FQN
PN
PIC
12-2
010
7-20
15FU
QIN
G-4
PWR
CPR-
1000
1.
080
1.00
0FQ
NP
NPI
C11
-201
2—
FUQ
ING
-5PW
RCP
R-10
00
1.08
01.
000
FQN
PN
PIC
7-20
15—
FUQ
ING
-6PW
RCP
R-10
00
1.08
01.
000
FQN
PN
PIC
12-2
015
—H
AIY
AN
G-1
PWR
AP-
1000
1.
250
1.00
0SD
NPC
WH
9-20
09—
HA
IYA
NG
-2PW
RA
P-10
00
1.25
01.
000
SDN
PCW
H6-
2010
—H
ON
GYA
NH
E-4
PWR
CPR-
1000
1.
080
1.00
0LH
NPC
DEC
8-20
09—
(Con
tinúa
)
- 116 -
PAÍS
NO
MBR
ETI
POM
OD
ELO
POT.
BRU
TA
MW
POT.
NET
A
MW
OPE
RAD
OR
FABR
ICA
NTE
INIC
IO
CON
STR.
ESTI
MA
C O
PERA
CIÓ
NH
ON
GYA
NH
E-5
PWR
CPR-
1000
1.
080
1.00
0LH
NPC
DEC
3-20
15—
HO
NG
YAN
HE-
6PW
RCP
R-10
00
1.08
01.
000
LHN
PCD
EC7-
2015
—N
ING
DE-
4PW
RCP
R-10
00
1.08
01.
018
ND
NP
CFH
I9-
2010
—SA
NM
EN-1
PWR
AP-
1000
1.
250
1.00
0SM
NPC
WH
/MH
I4-
2009
—SA
NM
EN-2
PWR
AP-
1000
1.
250
1.00
0SM
NPC
WH
/MH
I12
-200
9—
SHID
AO
BA
Y-1
HTG
R H
TR-P
M
211
200
HSN
PCTS
ING
HU
A12
-201
2—
TAIS
HA
N-1
PWR
EPR-
1750
1.
750
1.66
0TN
PCA
REVA
11-2
009
—TA
ISH
AN
-2PW
REP
R-17
50
1.75
01.
660
TNPC
ARE
VA4-
2010
—TI
AN
WA
N-3
PWR
VV
ER V
-428
M
1.06
099
0JN
PCIZ
12-2
012
—TI
AN
WA
N-4
PWR
VV
ER V
-428
M
1.06
099
0JN
PCIZ
9-20
13—
TIA
NW
AN
-5PW
RV
VER
V-4
28M
1.
060
990
JNPC
IZ12
-201
5—
YAN
GJI
AN
G-4
PWR
CPR-
1000
1.
080
1.00
0YJ
NPC
CFH
I11
-201
2—
YAN
GJI
AN
G-5
PWR
ACP
R-10
00
1.08
71.
000
YJN
PCCF
HI
9-20
13—
YAN
GJI
AN
G-6
PWR
ACP
R-10
00
1.08
71.
000
YJN
PCCF
HI
12-2
013
—EM
IRA
TOS.
A. U
.BA
RAKA
H-1
PWR
APR
-140
0 1.
400
1.34
5EN
ECKE
PCO
7-20
126-
2017
BARA
KAH
-2PW
RA
PR-1
400
1.40
01.
345
ENEC
KEPC
O5-
2013
—BA
RAKA
H-3
PWR
APR
-140
0 1.
400
1.34
5EN
ECKE
PCO
9-20
14—
BARA
KAH
-4PW
RA
PR-1
400
1.40
01.
345
ENEC
KEPC
O7-
2015
—ES
LOVA
QU
IAM
OCH
OV
CE-3
PWR
VV
ER V
-213
47
144
0SE
,plc
SKO
DA
1-19
8712
-201
4M
OCH
OV
CE-4
PWR
VV
ER V
-213
47
144
0SE
,plc
SKO
DA
1-19
8712
-201
5ES
TADO
S UN
IDO
SSU
MM
ER-2
PWR
AP-
1000
1.
250
1.11
7SC
E&G
WH
3-20
13—
(Con
tinua
ción
)
- 117 -
3
SUM
MER
-3PW
RA
P-10
00
1.25
01.
117
SCE&
GW
H11
-201
3—
VO
GTL
E-3
PWR
AP-
1000
1.
250
1.11
7SO
UTH
ERN
WH
3-20
13—
VO
GTL
E-4
PWR
AP-
1000
1.
250
1.11
7SO
UTH
ERN
WH
11-2
013
—W
ATT
S BA
R-2
PWR
W (
4-lo
op)
(IC
1.21
81.
165
TVA
WH
12-1
972
—FI
NLA
ND
IAO
LKIL
UO
TO-3
PWR
EPR
1.72
01.
600
TVO
ARE
VA8-
2005
1-20
16FR
AN
CIA
FL
AM
AN
VIL
LE-3
PWR
EPR
1.65
01.
630
EDF
ARE
VA12
-200
7—
IND
IA
KAKR
APA
R-3
PHW
R PH
WR-
700
700
630
NPC
ILN
PCIL
11-2
010
6-20
15KA
KRA
PAR-
4PH
WR
PHW
R-70
0 70
063
0N
PCIL
NPC
IL11
-201
012
-201
5KU
DA
NKU
LAM
-2PW
RV
VER
V-4
12
1.00
091
7N
PCIL
MA
EP7-
2002
12-2
014
PFBR
FBR
Prot
otyp
e 50
047
0BH
AV
INI
10-2
004
—RA
JAST
HA
N-7
PHW
R H
oriz
onta
l Pre
70
063
0N
PCIL
NPC
IL7-
2011
6-20
16RA
JAST
HA
N-8
PHW
R H
oriz
onta
l Pre
70
063
0N
PCIL
NPC
IL9-
2011
12-2
016
JAPÓ
N
OH
MA
BWR
ABW
R 1.
383
EPD
CH
/G5-
2010
—SH
IMA
NE-
3BW
R A
BWR
1.37
31.
325
CHU
GO
KUH
ITA
CHI
10-2
007
—PA
KIST
ÁN
CH
ASN
UPP
-3PW
RCN
P-30
0 34
031
5PA
ECCN
NC
5-20
1112
-201
6CH
ASN
UPP
-4PW
RCN
P-30
0 34
031
5PA
ECCN
NC
12-2
011
10-2
017
RUSI
A
AKA
DEM
IK
LOM
ON
OSO
V-1
PWR
KLT-
40S
'Flo
at
3832
REA
ROSA
TOM
4-20
0712
-201
9
AKA
DEM
IK
LOM
ON
OSO
V-2
PWR
KLT-
40S
'Flo
at
3832
REA
ROSA
TOM
4-20
07
BALT
IC-1
PWR
VV
ER V
-491
1.
194
1.10
9RE
ARO
SATO
M2-
2012
12-2
019
LEN
ING
RAD
2-1
PWR
VV
ER V
-491
1.
170
1.08
5RE
ARO
SATO
M10
-200
812
-201
6LE
NIN
GRA
D 2
-2PW
RV
VER
V-4
91
1.17
01.
085
REA
ROSA
TOM
4-20
1012
-201
8
(Con
tinúa
)
- 118 -
PAÍS
NO
MBR
ETI
POM
OD
ELO
POT.
BRU
TA
MW
POT.
NET
A
MW
OPE
RAD
OR
FABR
ICA
NTE
INIC
IO
CON
STR.
ESTI
MA
C O
PERA
CIÓ
NN
OV
OV
ORO
NEZ
H 2
-1PW
RV
VER
V-3
92M
1.
199
1.11
4RE
ARO
SATO
M6-
2008
12-2
015
NO
VO
VO
RON
EZH
2-2
PWR
VV
ER V
-392
M
1.19
91.
114
REA
ROSA
TOM
7-20
0912
-201
7RO
STO
V-4
PWR
VV
ER V
-320
1.
100
1.01
1RE
ARO
SATO
M6-
2010
12-2
018
TAIW
ÁN
LUN
GM
EN-1
BWR
ABW
R 39
261.
300
1.35
0TP
CG
E3-
1999
2016
LUN
GM
EN-2
BWR
ABW
R 39
261.
300
1.35
0TP
CG
E8-
1999
2016
UCR
AN
IAKH
MEL
NIT
SKI-3
PWR
VV
ER V
-392
B 1.
000
950
NN
EGC
ASE
3-19
86—
KHM
ELN
ITSK
I-4PW
RV
VER
V-3
92B
1.00
095
0N
NEG
CA
SE2-
1987
—
DA
TOS
A 3
1.12
.15
TIPO
DE
REA
CTO
R
BWR:
Rea
ctor
de
agua
en
ebul
lició
n.FB
R: R
eact
or re
pro
duc
toro
r ráp
ido.
HTG
R: R
eact
or g
rafit
o-ga
s a
alta
tem
per
atur
a.LW
GR
(RBM
K): R
eact
or d
e gr
afito
y a
gua
liger
a.PH
WR:
Rea
ctor
de
agua
pes
ada.
PWR:
Rea
ctor
de
agua
a p
resi
ón.
SIG
LAS
OPE
RAD
ORE
S
BHA
VIN
I: BH
ARA
TIYA
NA
BHIK
IYA
VID
YUT
NIG
AM
LIM
ITED
.CN
EA:
COM
ISIÓ
N N
ACI
ON
AL
DE
ENER
-G
ÍA A
TÓM
ICA
(A
RGEN
TIN
A).
CHU
GO
KU:
CHU
GO
KU E
LECT
RIC
POW
ER
COM
PAN
Y (J
APO
N).
DSA
E: D
IREC
TORA
TE F
OR
NU
CLEA
R PO
WER
PL
AN
T CO
NST
RUCT
ION
(BI
ELO
RUSI
A).
EDF:
ELE
CTRI
CITE
DE
FRA
NCE
.ED
PC:
ELEC
TRIC
PO
WER
D
EVEL
OPM
ENT
CO. L
TD.
ELET
RON
U:
ELET
RON
UCL
EAR
FILI
ALE
TER
-M
ON
UCL
EARE
S D
E EL
ETRO
BRA
S (B
RE-
SIL)
.EN
EC:
EMIR
ATE
S N
UCL
EAR
ENER
GY
COR-
PORA
TIO
N (
UN
ITED
ARA
B EM
IRA
TES)
.FQ
NP:
FU
GIA
N F
UQ
UIN
G N
UCL
EAR
POW
ER
LIM
ITED
CO
MPA
NY.
GFN
PC: G
UA
NG
XI F
AN
GCH
ENG
GA
NG
NU
-CL
EAR
POW
ER C
OM
PAN
Y LT
D.
HN
PC:
HA
INA
N N
UCL
EAR
POW
ER P
LAN
T CO
MPA
NY.
HN
SPC:
HU
AN
ENG
SH
AN
DO
NG
SH
IDA
O
BAY
NU
CLEA
R PO
WER
CO
MPA
NY
LTD
.JN
PC: J
IAN
GSU
NU
CLEA
R PO
WER
CO
RPO
-RA
TIO
N.
KHN
P: K
ORE
A H
YDRO
& N
UCL
EAR
POW
ER.
LHN
PC: L
IAO
NIN
G H
ON
GYA
NH
E N
UCL
EAR
POW
ER C
O. L
TD. (
LHN
PC).
ND
NP:
FU
JIA
N N
ING
DE
NU
CLEA
R PO
WER
CO
MPA
NY
LIM
ITED
.N
NEG
C:
NA
TIO
NA
L N
UC
LEA
R EN
ERG
Y G
ENER
ATI
NG
C
OM
PAN
Y (E
NER
GO
A-
TOM
).N
NEG
C: N
ATI
ON
AL
NU
CLEA
R EN
ERG
Y G
E-N
ERA
TIN
G C
OM
PAN
Y.
NPC
IL:
NU
CLEA
R PO
WER
CO
RPO
RATI
ON
O
F IN
DIA
LTD
. PA
EC:
PAKI
STA
N A
TOM
IC E
NER
GY
COM
-M
ISSI
ON
(PA
KIST
AN
).
QN
PC: Q
INSH
AN
NU
CLEA
R PO
WER
CO
M-
PAN
Y FI
LIA
LE D
E N
PC (
CHIN
A).
RE
A:
ROSE
NER
GO
ATO
M
CON
SORT
IUM
(R
USI
A).
SC
E&G
: SO
UTH
CA
ROLIN
A E
LECT
RIC
& G
AS
CO.
SDN
PC:
SAN
DO
NG
N
UCL
EAR
POW
ER
COM
PAN
Y (S
DN
PC).
SE,p
lc: S
LOV
ENSK
É EL
EKTR
ÁRN
E, A
.S.
SMN
PC: S
AN
MEN
NU
CLEA
R PO
WER
CO
M-
PAN
Y (S
MN
PC).
SOU
THER
N:
SOU
THER
NU
CLEA
R O
PERA
-TI
NG
CO
.
(Con
tinua
ción
)
- 119 -
3
TNPC
: G
UA
NG
DO
NG
TA
ISH
AN
NU
CLEA
R PO
WER
JO
INT
VEN
TURE
CO
MPA
NY
LI-
MIT
ED.
TPC:
TA
IWA
N P
OW
ER C
O.
TVA
: TEN
NES
SEE
VALL
EY A
UTH
ORI
TY.
TVO
: TEO
LLIS
UU
DEN
VO
IMA
OY.
YJN
PC: Y
AN
GJIA
NG
NU
CLEA
R PO
WER
CO
LTD
.
SIG
LAS
FABR
ICA
NTE
S
ARE
VA: G
RUPO
ARE
VA (
FRA
NCI
A).
ASE
: ATO
MST
ROY
EXPO
RT (
RUSI
A).
CFH
I: CH
INA
FIR
ST H
EAV
Y IN
DU
STRI
ES.
CNEA
:CO
MIS
IÓN
NA
CIO
NA
L D
E EN
ERG
ÍA
ATÓ
MIC
A (
ARG
ENTI
NA
).CN
NC:
CH
INA
NA
TIO
NA
L N
UCL
EAR
COR-
PORA
TIO
N.
DEC
: DO
NFA
NG
ELE
CTRI
C CO
RPO
RATI
ON
.D
HIC
KOPC
: D
OO
SAN
H
EAV
Y IN
DU
S-TR
IES
&
CON
STRU
CTIO
N
CO.LT
D
KO-
REA
PO
WER
EN
GIN
EERI
NG
CO
MPA
NY/
CO
MBU
STIO
N N
GIN
EERI
NG
.G
E: G
ENER
AL
ELEC
TRIC
CO
MPA
NY
(EST
A-
DO
S U
NID
OS)
.
H/G
: HIT
ACH
I-GEN
ERA
L EL
ECTR
IC.
HIT
ACH
I: H
ITA
CHI C
O LT
D (
JAPO
N).
IZ
: IZ-
KART
EX (
RUSI
A).
KEPC
O:
KORE
A E
LECT
RIC
POW
ER C
ORP
O-
RATI
ON
(RE
PUBL
IC O
F KO
REA
).KW
U:
( SI
EMEN
S) K
RAFT
WER
K U
NIO
N A
G
(ALE
MA
NIA
).
MA
EP:
MIN
ATO
MEN
ERG
OPR
OM
, M
INIS
-TR
Y O
F N
UCL
EAR
POW
ER A
ND
IN
DU
S-TR
Y(RU
SIA
).N
PCIL
: N
UCL
EAR
POW
ER
CORP
ORA
TIO
N
OF
IND
IA LT
D.
NPI
C:
NU
CLEA
R PO
WER
IN
STIT
UTE
O
F CH
INA
.RO
SATO
M:
ROSA
TOM
ST
ATE
N
UCL
EAR
ENER
GY
CORP
ORA
TIO
N (
RUSS
IAN
FE-
DER
ATI
ON
).SK
OD
A:
SKO
DA
CO
NCE
RN
NU
CLEA
R PO
WER
PLA
NT
WO
RKS.
TSIN
GH
UA
: TSI
NG
HU
A U
NIV
ERSI
TY.
WH
: WES
TIN
G H
OU
SE.
WH
/ M
HI:
WES
TIN
G H
OU
SE /
MIT
SUBI
SHI
HEA
VY
IND
UST
RIES
.
Fuen
te: I
AEA
dat
os h
asta
31.
12.1
4, y
For
o N
ucle
ar (
actu
aliz
ació
n a
31.1
2.15
con
info
rmac
ión
de
WN
A y
otro
s).
- 120 -
Cuad
ro 3
.13
REL
ACI
ÓN
NO
MIN
AL
DE
CEN
TRA
LES
NU
CLEA
RES
PLA
NIF
ICA
DA
S EN
EL
MU
ND
O
PAÍS
NO
MBR
ETI
POM
ODE
LOPO
T. B
RUTA
M
WPO
T. N
ETA
M
WO
PERA
DOR
FABR
ICA
NTE
CHIN
A
BAM
AO
SHA
NPW
RCP
R-10
001.
080
900
CHA
NG
JIA
NG
-3PW
R
650
610
CHA
NG
JIA
NG
-4PW
R
650
610
FAN
GCH
ENG
GA
NG
-4PW
R
1.00
0FA
NG
CHEN
GG
AN
G-5
PWR
1.
000
FAN
GCH
ENG
GA
NG
-6PW
R
1.00
0G
UO
HE-
1PW
RCA
P-14
001.
534
1.40
0SN
PDP
GU
OH
E-2
PWR
CAP-
1.40
01.
534
1.40
0SN
PDP
HA
IYA
NG
-3PW
RA
P-10
001.
253
1.00
0SD
NPC
WH
HA
IYA
NG
-4PW
RA
P-10
001.
253
1.00
0SD
NPC
WH
HO
NG
SHID
ING
-1PW
R
HO
NG
SHID
ING
-2PW
R
HO
NG
YAN
HD
ECJI
YAN
G-1
PWR
1.
000
JIYA
NG
-2PW
R
1.00
0JI
YAN
G-3
PWR
1.
000
JIYA
NG
-4PW
R
1.00
0LU
FEN
G-1
PWR
CPR-
1000
1.00
0LU
FEN
G-2
PWR
CPR-
1000
1.00
0PE
NG
ZE-1
PWR
1.
250
- 121 -
3
PEN
GZE
-2PW
R
1.25
0PE
NG
ZE-3
PWR
1.
250
PEN
GZE
-4PW
R
1.25
0SA
NM
EN-3
PWR
AP-
1000
1.25
01.
000
SMN
PCW
H/M
HI
SAN
MEN
-4PW
RA
P-10
001.
250
1.00
0SM
NPC
WH
/MH
ISA
NM
ING
-1FB
RBN
-800
860
800
FSN
PCSA
NM
ING
-2FB
RBN
-800
860
800
FSN
PCTA
OH
UA
JIA
NG
-1PW
R
TAO
HU
AJI
AN
G-2
PWR
TI
AN
WA
N-6
PWR
CNP-
1000
1.08
01.
000
JNPC
DEC
XIA
NN
ING
-1PW
R
XIA
NN
ING
-2PW
R
XUD
ABU
-1PW
RCP
R-10
001.
080
1.00
0LN
PCD
ECXU
DA
BU-2
PWR
CPR-
1000
1.08
01.
000
LNPC
DEC
ESTA
DOS
UNID
OS
BELL
BEN
DPW
REP
R1.
720
1.60
0A
REVA
CALV
ERT
CLIF
FS-3
PWR
US-
EPR
1.72
01.
600
COM
AN
CHE
PEA
K-3
PWR
US-
APW
R1.
700
COM
AN
CHE
PEA
K-4
PWR
US-
APW
R1.
700
FERM
I-3BW
R ES
BWR
1.60
01.
520
HA
RRIS
-2PW
RA
P-10
001.
250
1.11
7H
ARR
IS-3
PWR
AP-
1000
1.25
01.
117
LEV
Y CO
UN
TY-1
PWR
AP-
1000
1.25
01.
117
PRO
GRE
SSW
H
(Con
tinúa
)
- 122 -
PAÍS
NO
MBR
ETI
POM
ODE
LOPO
T. B
RUTA
M
WPO
T. N
ETA
M
WO
PERA
DOR
FABR
ICA
NTE
LEV
Y CO
UN
TY-2
PWR
AP-
1000
1.25
01.
117
W
HN
ORT
HA
NN
A-3
PWR
US-
APW
R
1.50
0
SO
UTH
TEXA
S-3
BWR
ABW
R1.
400
1.35
0
SO
UTH
TEXA
S-4
BWR
ABW
R1.
400
1.35
0
TU
RKEY
POIN
T-6
PWR
AP-
1000
1.25
01.
117
TURK
EYPO
INT-
7PW
RA
P-10
001.
250
1.11
7
W
ILLI
AM
STA
TESL
EEIII
-1PW
RA
P-10
001.
250
1.11
7
W
ILLI
AM
STA
TESL
EEIII
-2PW
RA
P-10
001.
250
1.11
7
IN
DIA
GO
RAKH
PUR-
1PH
WR
PHW
R-70
070
063
0G
ORA
KHPU
R-2
PHW
RPH
WR-
700
700
630
KUD
AN
KULA
M-4
PWR
VV
ER V
-412
1.
000
917
NPC
ILKU
DA
NKU
LAM
-3PW
RV
VER
V-4
12
1.00
091
7N
PCIL
IRÁ
N
BUSH
EHR-
2PW
RV
VER
V-4
46
1.00
091
5N
PPD
COTB
DBU
SHEH
R-3
PWR
—1.
000
915
NPP
DCO
ASE
DA
RKH
OVA
INPW
RIR
-360
360
330
NPP
DCO
JAPÓ
NH
AM
AO
KA-6
BWR
ABW
R1.
400
1.35
0CH
UBU
HIG
ASH
I DO
RI-1
(TEP
CO)
BWR
ABW
R1.
385
1.34
3TE
PCO
H/G
HIG
ASH
I DO
RI-2
(TEP
CO)
BWR
ABW
R1.
385
1.34
3TE
PCO
HIG
ASH
I DO
RI-2
(TO
HO
KU)
BWR
ABW
RTO
HO
KUKA
MIN
OSE
KI-1
BWR
ABW
R1.
373
1.32
5CH
UG
OKU
KAM
INO
SEKI
-2BW
RA
BWR
1.37
31.
325
CHU
GO
KU
(Con
tinua
ción
)
- 123 -
3
SEN
DA
I-3PW
RA
PWR
1.59
01.
590
KYU
SHU
TSU
RUG
A-3
PWR
APW
R1.
538
1.53
8JA
PCO
MH
ITS
URU
GA
-4PW
RA
PWR
1.53
81.
538
JAPC
OM
HI
RUSI
ABA
LTIC
-2PW
RV
VER
V-4
911.
194
1.10
9RE
ARO
SATO
MBA
SHKI
R-1
PWR
VV
ER V
-510
1.25
51.
115
REA
ROSA
TOM
BASH
KIR-
2PW
RV
VER
V-5
101.
255
1.11
5RE
ARO
SATO
MBE
LOYA
RSK-
5FB
RBN
-120
01.
220
REA
ROSA
TOM
CEN
TRA
L-1
PWR
VV
ER V
-510
1.25
51.
115
REA
ROSA
TOM
CEN
TRA
L-2
PWR
VV
ER V
-510
1.25
51.
115
REA
ROSA
TOM
KOLA
2-1
PWR
—1.
200
1.10
0RE
ARO
SATO
MKO
LA 2
-2PW
R—
1.20
01.
100
REA
ROSA
TOM
KURS
K 2-
1PW
RV
VER
V-5
101.
255
1.11
5RE
ARO
SATO
MKU
RSK
2-2
PWR
VV
ER V
-510
1.25
51.
115
REA
ROSA
TOM
KURS
K 2-
3PW
RV
VER
V-5
101.
255
1.11
5RE
ARO
SATO
MKU
RSK
2-4
PWR
VV
ER V
-510
1.25
51.
115
REA
ROSA
TOM
LEN
ING
RAD
2-3
PWR
VV
ER V
-491
1.17
01.
085
REA
ROSA
TOM
LEN
ING
RAD
2-4
PWR
VV
ER V
-491
1.17
01.
085
REA
ROSA
TOM
NIZ
HEG
ORO
DSK
-1PW
R
1.25
51.
115
REA
ROSA
TOM
NIZ
HEG
ORO
DSK
-2PW
R
1.25
51.
115
REA
ROSA
TOM
SEV
ERSK
-1PW
RV
VER
V-5
101.
255
1.11
5RE
ARO
SATO
MSE
VER
SK-2
PWR
VV
ER V
-510
1.25
51.
115
REA
ROSA
TOM
SMO
LEN
SK 2
-1PW
RV
VER
V-5
101.
255
1.11
5RE
ARO
SATO
M
(Con
tinúa
)
- 124 -
PAÍS
NO
MBR
ETI
POM
ODE
LOPO
T. B
RUTA
M
WPO
T. N
ETA
M
WO
PERA
DOR
FABR
ICA
NTE
SMO
LEN
SK 2
-2PW
RV
VER
V-5
101.
255
1.11
5RE
ARO
SATO
MSO
UTH
URA
LS-1
FBR
BN-1
200
1.22
01.
115
REA
ROSA
TOM
SOU
TH U
RALS
-2FB
RBN
-120
01.
220
1.11
5RE
ARO
SATO
MVI
ETN
AM
PH
UO
CDIN
H1
PWR
1.00
0EV
NRO
SATO
M
PHU
OCD
INH
2PW
R
1.
000
EVN
ROSA
TOM
Dat
os
a 31
.12.
15
TIPO
DE
REA
CTO
RFB
R: R
eact
or re
pro
duc
tor r
ápid
o.PW
R: R
eact
or d
e ag
ua a
pre
sión
.BW
R: R
eact
or d
e ag
ua e
n eb
ullic
ión.
PHW
R: R
eact
or d
e ag
ua p
esad
a.
SIG
LAS
OPE
RAD
ORE
S
CHU
BU: C
HU
BU E
LECT
RIC
POW
ER C
O.
CHU
GO
KU:
CHU
GO
KU E
LECT
RIC
POW
ER
COM
PAN
Y (J
APO
N).
EN
EC:
EMIR
ATE
S N
UCL
EAR
ENER
GY
COR-
PORA
TIO
N (
UN
ITED
ARA
B EM
IRA
TES)
.EV
N: E
LECT
RICI
TY O
F V
IETN
AM
.FQ
NP:
FU
GIA
N F
UQ
UIN
G N
UCL
EAR
POW
ER
LIM
ITED
CO
MPA
NY.
FSN
PC: F
UJI
AN
SA
NM
ING
NU
CLEA
R PO
WER
CO
LTD
.H
ON
GYA
NH
: H
ON
GYA
NH
E N
UC
LEA
R PO
WER
PLA
NT.
JAPC
O: J
APA
N A
TOM
IC P
OW
ER C
O.
JNPC
: JIA
NG
SU N
UCL
EAR
POW
ER C
ORP
O-
RATI
ON
.KY
USH
U: K
YUSH
U E
LECT
RIC
POW
ER.
LFN
PC: L
UFE
NG
NU
CLEA
R PO
WER
CO
.LH
NPC
: LI
AO
NIN
G
HO
NG
YAN
HE
NU
-CL
EAR
POW
ER C
O. L
TD. (
LHN
PC).
LNPC
: LIN
GA
O N
UCL
EAR
POW
ER C
OM
PAN
Y.N
PCIL
: N
UCL
EAR
POW
ER
CORP
ORA
TIO
N
OF
IND
IA LT
D.
NPP
DCO
: IR
AN
NU
CLEA
R PO
WER
PLA
NTS
PR
OD
UCT
ION
& D
EVEL
OPM
ENT
COM
-PA
NY.
PRO
GRE
SS: P
ROG
RESS
EN
ERG
Y FL
ORI
DA
, IN
C.RE
A:
ROSE
NER
GO
ATO
M
CON
SORT
IUM
(R
USI
A).
SD
NPC
: SA
ND
ON
G
NU
CLEA
R PO
WER
CO
MPA
NY
(SD
NPC
).SM
NPC
: SA
NM
EN N
UCL
EAR
POW
ER C
OM
-PA
NY
(SM
NPC
).SN
PDP:
STA
TE N
UCL
EAR
POW
ER D
EMO
NS-
TRA
TIO
N P
LAN
T CO
MPA
NY.
TEPC
O: T
OKY
O E
LECT
RIC
POW
ER C
OM
PAN
Y.TO
HO
KU:
TOH
OKU
EL
ECTR
IC
POW
ER
COM
PAN
Y.
SIG
LAS
FABR
ICA
NTE
S
ARE
VA: G
RUPO
ARE
VA (
FRA
NCI
A).
ASE
: ATO
MST
ROY
EXPO
RT (
RUSI
A).
DEC
: DO
NFA
NG
ELE
CTRI
C CO
RPO
RATI
ON
.H
/G: H
ITA
CHI-G
ENER
AL
ELEC
TRIC
.KE
PCO
: KO
REA
ELE
CTRI
C PO
WER
CO
RPO
-RA
TIO
N (
REPU
BLIC
OF
KORE
A).
MH
I: M
ITSU
BISH
I HEA
VY
IND
UST
RIES
.N
PIC:
N
UCL
EAR
POW
ER
INST
ITU
TE
OF
CHIN
A.
ROSA
TOM
: RO
SATO
M
STA
TE
NU
CLEA
R EN
ERG
Y CO
RPO
RATI
ON
(RU
SSIA
N F
E-D
ERA
TIO
N).
TBD
: A d
ecid
ir.W
H: W
ESTI
NG
HO
USE
.W
H /
MH
I: W
ESTI
NG
HO
USE
/ M
ITSU
BISH
I H
EAV
Y IN
DU
STRI
ES.
(Con
tinua
ción
)
Fuen
te: I
AEA
dat
os h
asta
31.
12.1
4, y
For
o N
ucle
ar (
actu
aliz
ació
n a
31.1
2.15
con
info
rmac
ión
de
WN
A y
otro
s).
- 125 -
3
Cuadro 3.14 CENTRALES NUCLEARES EN EUROPA CON AUTORIZACIÓN DE EXPLOTACIÓN A LARGO PLAZO
Central TipoPotencia
(MW)Inicio opera-
ción comercial Fecha conce-
sión
BÉLGICA (Autorizaciones hasta 2025)Doel-1 PWR 454 febrero 1975 diciembre 2014Doel-2 PWR 454 diciembre 1975 diciembre 2014
Tihange-1 PWR 1009 octubre 1975noviembre
2013HOLANDA (Autorización hasta diciembre de 2033)Borssele PWR 515 octubre 1973 enero 2006HUNGRÍA (Autorizaciones adicionales de 20 años)Paks-1 PWR-VVER 500 agosto 1983 diciembre 2012
Paks-2 PWR-VVER 500 noviembre 1984noviembre
2014
Paks-3 PWR-VVER 500 diciembre 1986noviembre
2014
Paks-4 PWR-VVER 500 noviembre 1987noviembre
2014REPÚBLICA CHECA (Autorización con tiempo indefinido)Dukovany-1 PWR-VVER 500 mayo 1985 marzo 2016RUSIA (Autorizaciones adicionales para el período de años indicado desde año de concesión ( ) ( )Kola-3 PWR-VVER 440 diciembre 1982 febrero 2016 10Kola-4 PWR-VVER 440 diciembre 1984 octubre 2014 25Kursk-4 LGWR RBMK-100 1000 febrero 1986 diciembre 2015 15Novovoronezh-5 PWR-VVER 1000 febrero 1981 octubre 2015 10Balakovo-1 PWR-VVER 1000 mayo 1986 diciembre 2015 30Balakovo-2 PWR-VVER 1000 enero 1988 diciembre 2015 30Balakovo-3 PWR-VVER 1000 abril 1989 diciembre 2015 30Balakovo-4 PWR-VVER 1000 diciembre 1993 diciembre 2015 30SUECIA (Autorizaciones para más de 40 años de operación)Oskarshamn-1 BWR 492 febrero 1972 −Oskarshamn-2 BWR 661 enero 1975 −Ringhals-1 BWR 910 enero 1976 −Ringhals-2 PWR 847 mayo 1975 −SUIZA (Autorizaciones con tiempo indefinido)Beznau 1 PWR 380 septiembre 1969 Desde O.C Beznau 2 PWR 380 diciembre 1971 abril 2004Gösgen PWR 1060 noviembre 1979 Desde O.C Leibstadt BWR 1275 diciembre 1984 Desde O.C Mühleberg BWR 390 noviembre 1972 octubre 2009
Desde O.C: Desde inicio de operación comercialFuente: Foro Nuclear con datos de PRIS-OIEA, NEA, NRC, Rosatom, ENSI, HAEA, FANC y EPZ
- 126 -
Cuadro 3.15 CENTRALES NUCLEARES CON AUTORIZACIÓN DE EXPLOTACIÓN A LARGO PLAZO EN ESTADOS UNIDOS
(Autorizaciones a 60 años desde fecha de operación)
Central TipoPotencia
(MW)
Fecha operación comercial
Fecha concesión
Calvert Cliffs 1 PWR 865 8-may-75 23-mar-00 Calvert Cliffs 2 PWR 870 1-abr-77 23-mar-00 Oconne 1 PWR 886 15-jul-73 23-may-00 Oconee 2 PWR 886 9-sept-74 23-may-00 Oconne 3 PWR 886 16-dic-74 23-may-00 Arkansas Nuclear One 1 PWR 903 19-dic-74 20-jun-01 Turkey Point 3 PWR 726 14-dic-72 6-jun-02 Turkey Point 4 PWR 726 7-sept-73 6-jun-02 Edwin Hatch 1 BWR 857 31-dic-75 15-jun-02 Edwin Hatch 2 BWR 965 5-sept-79 15-jun-02 North Anna 1 PWR 972 6-jun-78 20-mar-03 North Anna 2 PWR 964 14-dic-80 20-mar-03 Surry 1 PWR 838 22-dic-72 20-mar-03 Surry 2 PWR 838 01-may-73 20-mar-03 Peach Bottom 2 BWR 1159 5-jul-74 7-may-03 Peach Bottom 3 BWR 1159 23-dic-74 7-may-03 St. Lucie 1 PWR 872 21-dic-76 2-oct-03 St. Lucie 2 PWR 882 8-agos-83 2-oct-03 Fort Calhoun PWR 500 20-junio-74 4-nov-03 McGuire 1 PWR 1142 1-dic-81 5-dic-03 McGuire 2 PWR 1142 1-mar-84 5-dic-03 Catawba 1 PWR 1192 29-jun-85 5-dic-03 Catawba 2 PWR 1192 19-agos-86 5-dic-03 H. B. Robinson 2 PWR 700 7-mar-71 19-abr-04 V. C. Summer PWR 1003 1-enero-84 23-abril-04 R. E. Ginna PWR 508 1-jul-70 19-may-04 Dresden 2 BWR 855 9-jun-70 28-oct-04 Dresden 3 BWR 851 16-nov-71 28-oct-04 Quad Cities 1 BWR 806 18-febr-73 28-oct-04 Quad Cities 2 BWR 819 10-mar-73 28-oct-04 Farley 1 PWR 877 1-dic-77 12-may-05 Farley 2 PWR 884 30-jul-81 12-may-05 Arkansas Nuclear One 2 BWR 943 26-dic-78 30-jun-05 DC Cook 1 BWR 1056 10-febr-75 30-agos-05 DC Cook 2 PWR 1100 22-mar-78 30-agos-05 Millstone 2 PWR 910 9-nov-75 28-nov-05 Millstone 3 PWR 1193 12-febr-86 28-nov-05 Point Beach 1 PWR 529 6-nov-70 22-dic-05 Point Beach 2 PWR 531 2-agos-72 22-dic-05 Browns Ferry 1 BWR 1065 1-agos-74 4-may-06 Browns Ferry 2 BWR 1118 1-mar-75 4-may-06
(Continúa)
- 127 -
3
Central TipoPotencia
(MW)
Fecha operación comercial
Fecha concesión
Browns Ferry 3 BWR 1114 1-mar-77 4-may-06 Brunswick 1 BWR 895 18-mar-77 26-jun-06 Brunswick 2 BWR 895 3-nov-75 26-jun-06 Nine Mile Point 1 BWR 621 1-dic-69 31-oct-06 Nine Mile Point 2 BWR 1135 11-mar-88 31-oct-06 Monticello BWR 572 30-jun-71 8-nov-06 Palisades PWR 778 31-dic-71 17-ene-07 FitzPatrick BWR 852 01-feb-75 08-sep-08Wolf Creek 1 PWR 1166 12-jun-85 20-nov-08Harris 1 PWR 900 19-ene-87 17-dic-08Oyster Creek BWR 619 23-sep-69 08-abr-09Vogtle 1 PWR 1152 27-mar-87 03-jun-09Vogtle 2 PWR 1152 10-abr-89 03-jun-09Three Mile Island 1 PWR 786 19-jun-74 22-oct-09Beaver Valley 1 PWR 885 14-jun-76 05-nov-09Beaver Valley 2 PWR 885 17-ago-87 05-nov-09Susquehanna 1 BWR 1135 16-nov-82 17-nov-09Susquehanna 2 BWR 1135 03-jul-84 17-nov-09Cooper BWR 801 01-jul-74 29-nov-10Duane Arnold BWR 614 01-feb-75 16-dic-10Palo Verde 1 PWR 1414 10-jun-85 22-abr-11Palo Verde 2 PWR 1414 29-may-86 22-abr-11Palo Verde 3 PWR 1346 28-nov-87 22-abr-11Prairie Island 1 PWR 566 04-dic-73 27-jun-11Prairie Island 2 PWR 640 21-dic-74 27-jun-11Salem 1 PWR 1228 25-dic-76 30-jun-11Salem 2 PWR 1170 03-jun-81 30-jun-11Hope Creek 1 BWR 1139 01-ago-86 20-jul-11Columbia Gener. Station
BWR 1200 27-may-84 22-may-12
Pilgrim 1 BWR 685 19-jul-72 29-may-12Limerick 1 BWR 1194 13-abr-85 20-oct-14Limerick 2 BWR 1194 01-sep-89 20-oct-14Callaway 1 PWR 1236 24-oct-84 06-mar-15Sequoyah 1 PWR 1152 01-jul-81 24-sep-15Sequoyah 2 PWR 1152 01-jun-82 24-sep-15Byron 1 PWR 1164 16-sep-85 19-nov-15Byron 2 PWR 1136 01-ago-87 19-nov-15Davis-Besse 1 PWR 894 31-jul-78 08-dic-15Braidwood 1 PWR 1194 29-jul-88 27-ene-16Braidwood 2 PWR 1160 17-oct-88 27-ene-16
Fuente: Nuclear Regulatory Commission, PRIS-OIEA y Foro Nuclear (Datos a 29.01.16).
(Continuación)
- 128 -
Cuadro 3.16 SOLICITUDES PARA AUTORIZACIÓN DE EXPLOTACIÓN A LARGO PLAZO PARA CENTRALES NUCLEARES EN ESTADOS UNIDOS
Solicitudes en estudio a 29.01.2016
Central TipoPotencia
(MW)
Fecha operación comercial
Fecha solicitud
Indian Point 2 PWR 1062 26-jun-73 30-abr-07Indian Point 3 PWR 1065 27-abr-76 30-abr-07Diablo Canyon 1 PWR 1136 11-nov-84 24-nov-09Diablo Canyon 2 PWR 1164 20-oct-85 24-nov-09Seabrook 1 PWR 1295 29-may-90 01-jun-10South Texas Project 1 PWR 1265 30-mar-88 28-oct-10South Texas Project 2 PWR 1265 11-abr-89 28-oct-10Grand Gulf 1 BWR 897 20-oct-84 01-nov-11Fermi 2 BWR 1154 21-sep-86 30-abr-14La Salle 1 BWR 1177 04-sep-82 09-dic-14La Salle 2 BWR 1179 20-abr-84 09-dic-14
Previsión de solicitudes a recibir en un futuro
Central TipoPotencia
(MW)
Fecha operación comercial
Fecha prevista de
solicitud Waterford Steam El. St. 3
PWR 1157 18-mar-85 en-mar-16
River Bend Station 1 BWR 989 03-dic-85 en-mar-17Perry Nuclear P. Plant 1 BWR 1235 19-dic-86 oct-19Comanche Peak 1 PWR 1209 13-ago-90 abr-jun-22Comanche Peak 2 PWR 1197 03-ago-93 abr-jun-22
Fuente: Nuclear Regulatory Commission, PRIS-OIEA y Foro Nuclear (Datos a 06.06.16).
- 129 -
3
Cuad
ro 3
.17
SOLI
CITU
DES
DE
LICE
NCI
AS
COM
BIN
AD
AS
(*)
PAR
A N
UEV
AS
CEN
TRA
LES
NU
CLEA
RES
EN
EST
AD
OS
UN
IDO
S
Loca
lizac
ión
Fech
a d
e So
licitu
dFe
cha
de
Conc
esió
nBe
ll Be
nd N
PPLu
zern
e Co
unty
, Pen
silv
ania
10.O
ctub
re.0
8En
pro
ceso
Ferm
i, U
nid
ad 3
Mon
roe
Coun
ty, M
ichi
gan
Sep
tiem
bre
.08
30.a
bril
.14
Levy
Cou
nty,
Uni
dad
es 1
y 2
Levy
Cou
nty,
Flo
rida
30.J
ulio
.08
En p
roce
soN
orth
Ann
a, U
nid
ad 3
Loui
sa C
ount
y, V
irgin
ia27
.Nov
iem
bre
.07
En p
roce
soSo
uth
Texa
s Pr
ojec
t, U
nid
ades
3 y
4M
atag
ord
a Co
unty
, Tex
as20
.Sep
tiem
bre
.07
En p
roce
soTu
rkey
Poi
nt, U
nid
ades
6 y
7H
omes
tead
, Flo
rida
30.J
unio
.09
En p
roce
soV
irgil
C. S
umm
er, U
nid
ades
2 y
3Fa
irfiel
d C
ount
y, S
outh
Car
olin
a27
.Mar
zo.0
830
.Mar
zo.1
2V
ogtle
, Uni
dad
es 3
y 4
Burk
e Co
unty
, Geo
rgia
31.M
arzo
.08
09.F
ebre
ro.1
2W
illia
m S
tate
s Le
e III
, Uni
dad
es 1
y 2
Cher
okee
Cou
nty,
Sou
th C
arol
ina
13.D
icie
mb
re.0
7En
pro
ceso
(*)
Una
lice
ncia
com
bin
ada
(CO
L), c
uand
o es
con
ced
ida,
es
una
auto
rizac
ión
de
la N
ucle
ar R
egul
ator
y Co
mis
sion
(N
RC)
par
a co
nstru
ir y
oper
ar u
na c
entra
l nuc
lear
en
una
loca
li-za
ción
esp
ecífi
ca y
de
acue
rdo
con
las
leye
s y
regu
laci
ones
est
able
cid
as.
Fuen
te: U
S N
RC. (
Dat
os a
19.
02.1
6)
- 130 -
Cuadro 3.18 REACTORES NUCLEARES QUE INICIAN LA CONSTRUCCIÓN Y QUE SE CONECTAN A LA RED EN EL MUNDO POR AÑOS
0 4 8 12 16 20 24 28
198619871988198919901991199219931994199519961997199819992000200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015
Número de reactores
Inicia su construcción Se conecta a la red
(Continúa)
- 131 -
3
0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40 44
19541955195619571958195919601961196219631964196519661967196819691970197119721973197419751976197719781979198019811982198319841985
Número de reactores
Fuente: IAEA (hasta 2014) y Foro Nuclear, con datos de IAEA (2015)
(Continuación)
- 132 -
Cuad
ro 3
.19
PRO
DU
CCIÓ
N H
ISTÓ
RIC
A D
E U
RA
NIO
EN
EL
MU
ND
O
tUA
cum
ulad
a ha
sta
2009
2010
2011
2012
Acu
mul
ada
hast
a
2012
Pr
evis
ta e
n 20
13
Ale
man
ia (
c)
219.
517
8 (d
)51
(d
)50
(d
)21
9.62
630
(c)
Arg
entin
a2.
582
2.58
2A
ustra
lia16
4.36
35.
900
(a)
5.96
77.
009
183.
239
6.70
0Bé
lgic
a68
668
6Br
asil
3.18
614
826
532
63.
925
340
Bulg
aria
16.3
631
(d)
0*0*
16.3
640*
Cana
dá
(a)
437.
571
9.77
59.
145
8.99
846
5.48
99.
000
Chin
a32
.599
*1.
350
1.40
01.
450
36.7
99*
1.45
0Es
lova
qui
a21
121
1Es
love
nia
382
382
Esp
aña
5.02
85.
028
Esta
dos
Uni
dos
365.
270
1.63
01.
582
1.66
737
0.14
91.
700*
Finl
and
ia30
30Fr
anci
a (a
)80
.945
9 (d
)6
(d)
3 (d
)80
.963
3 (c
)G
abón
25.4
0325
.403
Hun
gría
21.0
536
(d)
2 (d
)1
(d)
21.0
623
(c)
Ind
ia*
9.44
340
040
038
510
.628
400
Iran
257
1215
5940
Jap
ón84
84Ka
zakh
stan
140.
920
17.8
0319
.450
21.2
4019
9.41
322
.500
Mad
agas
car
785
785
Mal
awi
9068
184
21.
103
2.71
61.
200
- 133 -
3
Méj
ico
4949
Mon
golia
535
535
Nam
ibia
100.
089
4.50
34.
078
4.65
311
3.32
34.
820
Níg
er11
0.14
94.
197
4.26
44.
822
123.
432
3.85
9Pa
kist
án*
1.21
445
4545
1.34
945
Polo
nia
650
650
Portu
gal
3.72
03.
720
Rep
.Dem
.Con
go*
25.6
0025
.600
Rep
úblic
a Ch
eca
(b)
110.
685
254
229
228
111.
396
213
Rum
anía
*18
.499
8080
8018
.739
80Ru
sia
143.
300
3.56
32.
993
2.86
215
2.71
83.
133
Sud
áfric
a15
6.80
858
255
646
715
8.41
354
0Su
ecia
200
200
Ucr
ania
125.
202
837
873
1.01
212
7.92
41.
075
USS
R (e
)
102.
886
102.
886
Uzb
ekis
tán
115.
017
2.87
42.
500*
2.40
0*12
2.79
1*2.
400*
Zam
bia
8686
OCD
E1.
410.
444
17.5
8216
.982
17.9
561.
462.
964
17.6
49To
tal M
und
o2.
541.
225
54.6
5354
.740
58.8
162.
709.
434
59.5
31
“Acu
mul
ada
hast
a 20
09”,
otra
s fu
ente
s ci
tan
6.15
6 tU
par
a Es
pañ
a, y
91
tU p
ara
Suec
ia.
(*)
Estim
ació
n d
e la
sec
reta
ría.
(a)
Tota
l his
tóric
o ac
tual
izad
o d
el L
ibro
Roj
o d
e 20
11.
(b)
Incl
uye
102.
241
tU p
roce
den
tes
de
la a
ntig
ua C
heco
slov
aqui
a y
CSFR
des
de
1946
has
ta fi
nale
s d
e 19
92.
(c)
Incl
uye
213.
380
tU d
e RD
A p
rod
ucid
as d
esd
e 19
46 h
asta
fina
l de
1989
. (d
) Pr
oced
ente
en
excl
usiv
a d
el re
acon
dic
iona
mie
nto
de
min
as.
(e)
Incl
uye
la p
rod
ucci
ón d
e la
s an
tigua
s Re
púb
licas
S.S
. de
Esto
nia,
Kirg
uizi
stán
, Tad
jikis
tán
y U
zbek
istá
n.Fu
ente
: «Li
bro
Roj
o». U
rani
um 2
014:
Res
ourc
es, P
rod
uctio
n an
d D
eman
d (
NEA
).
- 134 -
Cuad
ro 3
.20
RES
ERVA
S (1
) D
E U
RA
NIO
. DES
GLO
SE P
OR
PA
ÍSES
Y R
AN
GO
DE
COST
E
tU<
US$
40/
Kg U
<
US$
80/
Kg U
<
US$
130
/Kg
U
<U
S$ 2
60/K
g U
A
lem
ania
(c)
0
00
3.00
0A
rgel
ia (
c, d
)
00
019
.500
Arg
entin
a0
5.10
08.
600
8.60
0A
ustra
liaN
AN
A1.
174.
000
1.20
8.00
0Bo
tsw
ana*
0
012
.800
12.8
00Br
asil
137.
300
155.
100
155.
100
155.
100
Cana
dá
256.
200
318.
900
357.
500
454.
500
Chile
(d
, e)
0
00
600
Chin
a (d
)
51.8
0093
.800
120.
000
120.
000
Eslo
vaq
uia
(b,d
)0
8.80
08.
800
8.80
0Es
love
nia
(c, d
)
01.
700
1.70
01.
700
Esp
aña
00
014
.000
Esta
dos
Uni
dos
039
.100
207.
400
472.
100
Finl
and
ia (
c, d
)
00
1.20
01.
200
Gab
ón (
a, c
)
00
4.80
04.
800
Gre
cia
(a, c
)
0*0*
0*1.
000
Ind
ia (
d, e
)
NA
NA
NA
97.8
00In
don
esia
(c, d
)
01.
500
6.30
06.
300
Iran
00
1.00
01.
000
Italia
(c)
0
4.80
04.
800
4.80
0
- 135 -
3
Jap
ón (
c)
00
6.60
06.
600
Kaza
khst
an (
d)
20
.400
199.
700
285.
600
373.
000
Mal
awi*
00
8.20
010
.400
Mal
i* (
d)
00
8.50
08.
500
Méj
ico
(a,d
)0
02.
900
2.90
0M
ongo
lia0
108.
100
108.
100
108.
100
Nam
ibia
*0
024
8.20
029
6.50
0N
iger
*0
14.8
0032
5.00
032
5.00
0Pe
rú (
c,d
)0
1.40
01.
400
1.40
0Po
rtuga
l (c)
0
4.50
06.
000
6.00
0Re
p.D
em.C
ongo
* (a
, c, d
)
00
01.
400
Rep
úblic
a Ce
ntro
Afri
cana
*0
032
.000
32.0
00Re
púb
lica
Chec
a0
01.
300
51.0
00Ru
man
ía*
(a,c
)0
03.
100
3.10
0Ru
sia
(b)
011
.800
216.
500
261.
900
Som
alia
* (a
, c, d
)
00
05.
000
Sud
áfric
a0
113.
000
175.
300
233.
700
Suec
ia*
(c, d
)
00
4.90
04.
900
Tanz
ania
* (d
)
038
.300
40.4
0040
.400
Turq
uía
(b,d
)0
6.80
06.
800
6.80
0U
cran
ia0
42.7
0084
.800
141.
400
Uzb
equi
stán
*41
.700
41.7
0059
.400
59.4
00V
ietn
am*
(b,d
)0
00
900 (C
ontin
úa)
- 136 -
tU<
US$
40/
Kg U
<
US$
80/
Kg U
<
US$
130
/Kg
U
<U
S$ 2
60/K
g U
Za
mb
ia*
(d)
00
9.90
09.
900
Zim
baw
e*(a
, c, d
)
00
01.
400
Tota
l(f)
507.
400
1.21
1.60
03.
698.
900
4.58
7.20
0
(1)
Rese
rvas
«ra
zona
ble
men
te a
segu
rad
as»
en to
nela
das
de
uran
io a
1 d
e en
ero
de
2013
, red
ond
ead
as e
n ce
nten
as.
* Es
timac
ión
de
la S
ecre
taría
.
N
A: N
o d
isp
onib
le(a
) N
o ha
n p
ublic
ado
dat
os e
n 20
13. L
os q
ue a
par
ecen
est
án b
asad
os e
n el
ant
erio
r «Li
bro
Roj
o».
(b)
Eval
uaci
ón re
aliz
ada
sólo
par
cial
men
te e
n lo
s úl
timos
5 a
ños.
(c)
Eval
uaci
ón n
o re
aliz
ada
en lo
s úl
timos
5 a
ños.
(d)
Dat
os a
just
ados
y c
orre
gid
os p
or la
Sec
reta
ría.
(e)
Por f
alta
de
dat
os d
e co
ste,
los
recu
rsos
se
asig
nan
al tr
amo
“<U
S$ 2
60/K
g U
”.(f
) Lo
s to
tale
s q
ue fi
gura
n en
tram
os h
asta
“<
$ 40
” y
“<$
80”
son
en re
alid
ad m
ayor
es, p
ues
hay
paí
ses
que
no
dan
dat
os d
e re
curs
os a
baj
o p
reci
o, p
rinci
pal
men
te p
or ra
zone
s d
e co
nfid
enci
alid
ad.
Fuen
te: «
Lib
ro R
ojo»
Ura
nium
201
4: R
esou
rces
, Pro
duc
tion
and
Dem
and
(N
EA).
(Con
tinua
ción
)
- 137 -
3
Cuad
ro 3
.21
ESTI
MA
CIÓ
N D
E LA
S N
ECES
IDA
DES
DE
UR
AN
IO E
N E
L M
UN
DO
HA
STA
203
5
tU(*
*)20
13
2015
2020
2025
2035
Baja
Alta
Baja
Alta
Baja
Alta
Baja
Alta
Ale
man
ia2.
000
1.97
0*2.
000
895*
1.20
00
00
0A
rab
ia S
aud
í0
00
00
044
00
440
Arg
elia
*0
00
00
00
010
0A
rgen
tina
120
140
140
285
285
635
850
660*
660*
Arm
enia
65
6565
6565
315
315*
310
310
Bang
lad
esh*
0
00
016
516
533
033
049
5Bé
lgic
a1.
160
950
950
670*
670*
340*
670*
00
Biel
orus
ia*
00
00
185
365
365
365
365
Bras
il65
060
060
055
055
055
01.
000
745*
1.40
0*Bu
lgar
ia*
31
031
031
031
031
031
031
015
547
5Ca
nad
á1.
675
1.50
01.
650
1.50
01.
695*
1.64
5*1.
695*
1.00
0*2.
020*
Core
a d
el S
ur +
4.50
04.
600
4.70
06.
000
6.20
07.
200
7.70
010
.000
10.7
00Ch
ina(
a)4.
800*
6.45
08.
200
6.45
08.
200
12.3
0016
.200
14.4
0020
.500
Egip
to*
00
00
00
00
165
Emira
tos
A. U
.*0
00
440
875
875
875
875
875
Eslo
vaq
uia
360
660
660
505
555
515
555
515
555
Eslo
veni
a14
012
018
012
018
012
018
012
018
0Es
pañ
a1.
655
1.25
01.
350
1.25
01.
350
1.25
01.
350
335*
1.19
0*Es
tad
osU
nid
os18
.350
19.1
70*
19.1
70*
19.3
00*
19.3
00*
21.2
6024
.650
15.2
7024
.735
(Con
tinúa
)
- 138 -
tU(*
*)20
13
2015
2020
2025
2035
Baja
Alta
Baja
Alta
Baja
Alta
Baja
Alta
Finl
and
ia37
070
076
070
01.
360
870
1.25
069
01.
050
Fran
cia
8.00
08.
000
9.00
08.
000
9.00
07.
155*
10.5
00*
6.17
5*10
.020
*H
ungr
ía36
543
543
539
039
039
049
0*19
549
0*In
dia
1.40
097
51.
300
1.80
02.
050
2.48
0*4.
400
2.97
5*5.
990*
Ind
ones
ia*
00
00
00
00
330
Iran
160
160
160
590
910
1.23
01.
390
1.23
0*1.
390*
Italia
00
00*
0*0*
1.04
5*0*
2.12
0*Ja
pón
1.20
0*2.
500*
3.50
0*4.
345*
7.28
0*3.
745*
7.20
5*1.
660*
7.19
5*Jo
rdan
ia*
00
00
00
016
533
0Ka
zakh
stan
00
00
6050
*10
0*50
*10
0*Li
tuan
ia*
00
00
00
00
245
Mal
asia
*0
00
00
00
016
5M
arru
ecos
*0
00
00
00
016
5M
éjic
o+23
038
543
5*19
043
5*41
041
0*39
541
0*Pa
íses
Baj
os+
6060
6060
6060
600
0Pa
kist
án*
12
010
019
514
519
519
519
519
552
0Po
loni
a*
00
00
016
5*27
0*90
01.
000
Rein
o U
nid
o+1.
500
1.35
01.
650*
580
1.66
5*30
52.
115*
02.
150*
Rep
úblic
a Ch
eca
640
650
655
955
970
885
890
1.10
01.
500
Rum
anía
*21
021
021
021
021
021
021
033
044
0Ru
sia
3.80
03.
700
3.70
03.
700
4.20
04.
300
5.50
04.
800
6.40
0
(Con
tinua
ción
)
- 139 -
3
Sud
áfric
a29
029
029
029
029
029
01.
190
290
3.30
0Su
ecia
+1.
550*
1.56
5*1.
900
1.65
0*1.
900
1.65
0*1.
900
35*
1.27
0*Su
iza
290
230
355
170
535
170
535
036
5Ta
iland
ia0
00
00
00
049
0Tu
rquí
a*0
00
019
518
51.
150
370
1.55
0U
cran
ia2.
480
2.48
03.
230
3.02
03.
600
3.02
03.
660
4.80
05.
300
Vie
tnam
*0
00
00
330
490
330
980
OCD
E44
.045
46.0
9549
.410
47.2
8054
.940
48.3
2064
.620
38.7
6068
.500
Tota
l Mun
do
59.2
7062
.755
69.0
7566
.200
78.3
5576
.380
103.
705
72.2
0512
2.11
0
* Es
timac
ión
de
la S
ecre
taría
has
ta 2
030,
bas
ada
en d
atos
del
IAEA
(V
iena
) d
e A
gost
o 20
13. C
uand
o no
han
esp
ecifi
cad
o ne
cesi
dad
es d
e U
en
el c
uest
iona
rio, s
e as
umen
16
3 tU
/GW
e/añ
o d
uran
te la
vid
a p
revi
sta
de
cad
a re
acto
r.(+
) D
atos
ob
teni
dos
de
“Dat
os d
e en
ergí
a nu
clea
r” (
NEA
, Par
ís 2
013)
.(a
) Lo
s si
guie
ntes
dat
os d
e tU
/año
de
Taiw
an e
stán
incl
uid
os e
n el
tota
l del
Mun
do,
per
o no
en
los
tota
les
de
Chin
a: 8
20 y
1.2
65 e
n b
aja
y al
ta re
spec
tivam
ente
de
2015
; 1.0
65 y
1.
265
en b
aja
y al
ta re
spec
tivam
ente
de
2020
; 440
y 1
.265
en
baj
a y
alta
resp
ectiv
amen
te d
e 20
25; y
440
y 1
.690
en
baj
a y
alta
resp
ectiv
amen
te d
e 20
35.
Fuen
te: «
Lib
ro R
ojo»
Ura
nium
201
3: R
esou
rces
, Pro
duc
tion
and
Dem
and
(N
EA).
- 140 -
Cuad
ro 3
.22
CAPA
CID
AD
TEÓ
RIC
A D
E PR
OD
UCC
IÓN
DE
UR
AN
IO E
N E
L M
UN
DO
HA
STA
203
5
tU/a
ño (
1)
2013
2015
2020
2025
2035
A-I
I B-
II
A-I
I B-
II
A-I
I B-
II
A-I
I B-
II
A-I
I B-
II
Arg
entin
a12
012
0*15
015
0*15
025
030
0*30
0*30
0*30
0*A
ustra
lia9.
700
9.70
09.
700
10.2
0010
.100
20.8
0010
.100
28.4
009.
800
28.1
00Br
asil
340
340
340
340
1.60
02.
000
1.60
02.
000
2.00
0*2.
000*
Cana
dá
16.4
3016
.430
17.7
3017
.730
17.7
3019
.000
17.7
3019
.000
17.7
3019
.000
Chin
a*1.
500
1.60
01.
800
2.00
01.
800
2.00
01.
800
2.00
01.
800
2.00
0Es
tad
osU
nid
os(b
)2.
040
2.04
03.
400
6.10
03.
800
6.60
03.
700
6.50
03.
100
5.60
0Fi
nlan
dia
**0
00
350
035
00
350
035
0In
dia
*61
061
074
074
01.
080
1.20
01.
200
1.60
01.
200
2.00
0Ira
n70
7090
9090
120
100*
100*
100*
100*
Jord
ania
*0
00
02.
000
2.00
02.
000
2.00
02.
000
2.00
0Ka
zakh
stan
22.0
0022
.000
24.0
0025
.000
24.0
0025
.000
14.0
0015
.000
5.00
06.
000
Mal
awi*
1.20
01.
200
1.40
01.
460
1.40
01.
460
00
00
Mon
golia
*0
00
500
150
1.00
015
01.
000
150
1.00
0N
amib
ia*
6.00
06.
000
10.0
0010
.000
15.7
0015
.700
16.1
0016
.100
12.0
0012
.000
Níg
er*
5.40
05.
400
5.40
010
.500
10.5
0010
.500
10.5
0010
.500
7.50
07.
500
Paki
stán
*(a)
7070
7011
014
015
014
015
014
065
0Re
púb
lica
Chec
a50
050
050
050
050
5050
5030
30Ru
man
ía*(
a)23
023
023
023
035
047
535
047
535
063
0Ru
sia
3.13
53.
135
3.92
03.
970
4.14
04.
180
5.52
07.
250
4.90
09.
900
- 141 -
3
Sud
áfric
a*54
054
01.
100
1.38
01.
540
3.18
01.
360
3.00
089
02.
530
Tanz
ania
*0
00
03.
000
3.00
02.
000
2.00
00
0U
cran
ia1.
075
1.07
51.
075
3.23
081
05.
500
250
5.80
00*
6.40
0*U
zbek
istá
n3.
350
3.35
04.
150
4.15
04.
500
4.50
05.
000
5.00
05.
000*
5.00
0*Za
mb
ia*
00
00
065
00
650
065
0To
tal M
und
o74
.310
74.4
1085
.795
98.7
3010
4.63
012
9.66
593
.950
129.
225
73.9
9011
3.74
0
(1)
A p
artir
de
recu
rsos
“RA
R” y
“es
timad
os”
recu
per
able
s a
cost
es in
ferio
res
a 13
0$/k
gU, c
on la
s ex
cep
cion
es q
ue s
e ci
tan.
“R
AR”
: Res
erva
s ra
zona
ble
men
te a
segu
rad
as.
“est
imad
os”:
trad
ucci
ón d
e “in
ferre
d”.
A-II
: Cap
acid
ad d
e p
rod
ucci
ón d
e ce
ntro
s ex
iste
ntes
y c
omp
rom
etid
os, b
asad
os e
n re
curs
os ti
pos
“RA
R” y
“es
timad
os”
recu
per
able
s a
< $
130/
kgU
. «
B-II:
Cap
acid
ad d
e p
rod
ucci
ón d
e ce
ntro
s ex
iste
ntes
, com
pro
met
idos
, pro
yect
ados
y p
rob
able
s, b
asad
os e
n re
curs
os ti
pos
“RA
R” y
“es
timad
os”
recu
per
able
s a
< $
130/
kgU
.
* Es
timac
ión
de
la S
ecre
taría
. (*
*) S
ubp
rod
ucto
en
la p
rod
ucci
ón d
e ní
que
l.(a
) Pr
oyec
cion
es b
asad
as e
n lo
s p
lane
s p
rese
ntad
os p
ara
abas
tece
r sus
nec
esid
ades
inte
rnas
, que
pre
cisa
rán
la id
entifi
caci
ón d
e re
curs
os a
dic
iona
les.
(b
) D
atos
del
ant
erio
r Lib
ro R
ojo.
Fu
ente
: Lib
ro R
ojo
“Ura
nium
201
4”: R
esou
rces
, Pro
duc
tion
and
Dem
and
(N
EA).
- 142 -
Cuadro 3.23 PRECIO DEL URANIO EN “ZONA EURATOM”. EVOLUCIÓN
1980 1990 2000 2005 2010 2013 2014 2015(3)
Contratos a largo plazo
(Precios medios)
euros/kg(1) 67,20 60,00 37,00 33,56 61,68 85,19 78,31
US$/lb(2) 36,00 29,39 13,12 16,06 31,45 43,52 40,02
Precios “Spot”(Media anual)
euros/kg(1) 65,34 19,75 22,75 44,27 79,48 78,24 74,65 86,00US$/lb(2) 35,00 9,68 8,07 21,19 40,53 39,97 38,15 36,56
Nuevos Con-tratos L.P.
(Precios medios)
euros/kg(1) 78,11 84,66 93,68
US$/lb(2) 39,83 43,25 47,87
Tasa de cambio Euro/US$ 1,39 1,27 0,92 1,24 1,33 1,33 1,33 1,10(4)
(1) Euros corrientes / kg U.(2) US$ corrientes lb. de U
3O8.
(3) Corresponde al segundo trimestre.(4) Estimación.Fuente: Euratom y Foro Nuclear.
Cuadro 3.24 CAPACIDAD NOMINAL DE ENRIQUECIMIENTO DE URANIO
kUTS/año (**) EMPRESAS 2013 2015 2020Francia Areva, Georges Besse I & II 5.500 7.000 8.200Alemania+ Países Bajos+ Reino Unido
Urenco: Gronau, Almelo, Capenhurst
14.200 14.200 15.700
Japón JNFL, Rokkaasho 75 1.050 1.500Estados Unidos USEC, Paducah & Piketon 0 0 3.800Estados Unidos Urenco, New Mexico 3.500 5.700 5.700Estados Unidos Areva, Idaho Falls 0 1.500 3.300? Estados Unidos Global Laser Enrichment 0 0 3.000?
RusiaTenex: Angarsk, Novouralsk, Zelenogorsk, Seversk
26.000 30.000 37.000
China CNNC, Hanzhun & Lanzhou 2.200 3.000 8.000Otros 75 500 1.000? Total 51.550 65.900 87.200Necesidades (*) 49.154 51.425 59.939
(*) En el escenario de referencia de WNA.(**) UTS: Unidades Técnicas de Separación. Medida de la energía consumida en la separación del uranio en dos partes, una enriquecida y otra empobrecida en el isótopo fisible uranio-235. El número de UTS es proporcional al grado de enri-quecimiento requerido.Fuente: WNA 2015 (citada por CEA. Mémento sur l’énergie 2015).
- 143 -
3
Cuadro 3.25 CAPACIDAD DE FABRICACIÓN DE COMBUSTIBLE EN LA OCDE
tU/año(*)Tipo de
Combustible 2013(**)
PREVISIONES
2015 2035AMÉRICACanadá HWR 1.525 3.300 n.dEstados Unidos PWR 4.500 4.500 4.500
MOX 0 0 n.dEUROPA Francia PWR 1.400 1.400 1.400
PWR MOX 195 195 195FBR MOX 0 0 10
Alemania (a) LWR 650 650 650España BWR 100 100 n.d
PWR 300 300 n.dSuecia LWR 600 600 600Reino Unido GCR 240 240 0
PWR 200 200 400ASIA Japón PWR (b) 724 n.d n.d
BWR (b) 1.000 n.d n.dP+B MOX 0 n.d n.dFBR MOX 0 n.d n.d
Corea del Sur PWR 550 550 1.050HWR 400 400 400
(*) Toneladas de uranio como metal pesado/año.(**) Valores actuales.(a) Capacidad para conversión de UF
6 a polvo de UO
2 de 800 tu/año.
(b) Año fiscal.n.d. No disponible.Fuente: Nuclear Energy Data 2015 (NEA / OCDE).
- 144 -
Cuad
ro 3
.26
CA
RA
CTER
ÍSTI
CAS
PRIN
CIPA
LES
DE
LOS
REA
CTO
RES
NU
CLEA
RES
GRU
POS
DE
REA
CTO
RTI
PORE
FRIG
ERA
NTE
MO
DER
AD
OR
COM
BUST
IBLE
Gra
fito-
Gas
AG
RCO
2G
as R
efrig
erad
o A
vanz
ado
Gra
fito
UO
2 enr
ique
cid
o M
GU
NG
GCO
2G
as M
agno
x Re
frige
rad
oG
rafit
oU
nat
ural
H
TR (
GT-
MH
R, P
BMR)
He
Alta
tem
per
atur
aG
rafit
oU
O2,
UC2
, ThO
2
Agu
a p
esad
aPH
WR
Agu
a p
esad
aA
pre
sión
Agu
a p
esad
aU
O2 n
atur
al o
enr
ique
cid
o
Agu
a or
din
aria
BWR
(ABW
R)A
gua
ord
inar
iaEb
ullic
ión
Agu
a or
din
aria
UO
2 enr
ique
cid
o, o
PWR
(APW
R, W
WER
)A
gua
ord
inar
iaA
pre
sión
Agu
a or
din
aria
UO
2 enr
ique
cid
o y
MO
XN
eutro
nes
ráp
idos
SUPE
RGEN
ERA
DO
RSo
dio
UO
2 enr
ique
cid
o -
PuO
2
Agu
a-G
rafit
oRB
MK
(LW
GR)
Agu
a or
din
aria
Ebul
lició
nG
rafit
oU
O2 e
nriq
ueci
do
Agu
a or
din
aria
-Agu
a Pe
sad
aH
WLW
R (A
TR)
Agu
a or
din
aria
Ebul
lició
nA
gua
pes
ada
UO
2 enr
ique
cid
o -
PuO
2
ABW
R, A
PWR,
GT-
MH
R, P
BMR:
Son
mod
elos
ava
nzad
os d
el ti
po
de
reac
tor c
orre
spon
die
nte
Fuen
te: E
LECN
UC
ed. 2
015
(CEA
)
Cuad
ro 3
.27
AVA
NCE
201
6. P
RO
DU
CCIÓ
N E
NER
GÍA
NU
CLEA
R. E
SPA
ÑA
(Dat
os a
31/
05/1
6)
GW
h1/
1 a
31/0
5/16
%Ú
ltim
os
12 m
eses
%
Gen
erac
ión
Nuc
lear
22.7
23-2
,954
.064
-0,5
% T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual r
esp
ecto
idén
tico
per
íod
o d
e 20
15Fu
ente
: REE
NO
TA D
EL A
UTO
R: C
onsi
der
ar q
ue 2
016
es b
isie
sto.
- 145 -
4. PETRÓLEO
4.1 Consumo total de petróleo en España ............... 1474.2 Producción de crudo en yacimientos de España.
Evolución ............................................................. 1474.3 Consumo final de productos petrolíferos en Es-
paña. Evolución. .................................................. 1484.4 Consumo desglosado de productos petrolíferos
en España ............................................................ 1494.5 Consumo de gasolinas y gasóleos por comuni-
dades autónomas ................................................ 1504.6 Procedencia del petróleo crudo importado en
España (*) ............................................................ 1514.7 Capacidad y crudo destilado en las refinerías en
España ................................................................. 1524.8 Producción de las refinerías en España .............. 1534.9 Red peninsular y balear de oleoductos e instala-
ciones conexas .................................................... 1544.10 Centrales de fuelóleo en España por tipo de
centrales y combustible utilizado....................... 1554.11 Desglose de los precios de los carburantes en
España ................................................................. 1574.12 Impuestos de hidrocarburos estatales y autonó-
micos (*) ............................................................. 1574.13 Serie histórica del precio del petróleo ............... 1584.14 Precios de combustibles de automoción y cale-
facción por países en la Unión Europea ............. 1594.15 Producción de petróleo por países en el mun-
do. Serie histórica ............................................... 1614.16 Reservas probadas (*) de petróleo por países en
el mundo ............................................................. 1644.17 Flujos comerciales de petróleo en el mundo ..... 165
Págs.
PETRÓLEO
- 146 -
4.18 Relación entre reservas y producción anual de petróleo y evolución en el mundo ..................... 166
4.19 Avance 2016. Consumo de productos petrolífe-ros y cotización petróleo Brent ........................... 167
- 147 -
4
Cuadro 4.1 CONSUMO TOTAL DE PETRÓLEO EN ESPAÑA
ktep 2012 2013 2014 2015 %Consumo final 45.543 43.603 42.264 42.879 1,5Generación eléctrica 3.202 2.705 3.076 3.653 18,8Fábricas de gas 57 57 57 57 0,0Consumos propios y pérdidas
5.177 4.954 5.050 5.846 15,8
TOTAL 53.978 51.318 50.447 52.434 3,9
% = Tasa de variación porcentual del último año respecto al anterior.Metodología: A.I.E.Fuente: SEE (MINETUR) y Foro Nuclear.
Cuadro 4.2 PRODUCCIÓN DE CRUDO EN YACIMIENTOS DE ESPAÑA. EVOLUCIÓN.
kt 2010 2012 2013 2014 2015 (%) Ayoluengo 5 7 5 5 6 32,8Boquerón 39 34 30 23 29 24,4Casablanca 63 42 32 48 39 -18,4Montanazo-Lubina - 60 279 229 114 -50,2Rodaballo 15 - 1 40 42 4,0Viura (*) 2 -TOTAL 122 143 358 305 232 -24,0
(*) Producción de condensado trasformada a crudo equivalente. % = Tasa de variación porcentual del último año respecto al anterior.
Fuente: CORES (B.E.H. 2015) y Foro Nuclear.
- 148 -
Cuad
ro 4
.3
CON
SUM
O F
INA
L D
E PR
OD
UCT
OS
PETR
OLÍ
FER
OS
EN E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
GA
SOLI
NA
SQ
UER
OSE
NO
SG
ASO
LEO
SG
LP
ktep
%
ktep
%
ktep
%
ktep
%
2000
9.13
8-4
,44.
654
6,8
25.8
678,
12.
815
-2,7
2005
7.76
8-6
,05.
521
6,6
34.4
763,
92.
591
-2,0
2010
5.46
2-7
,95.
388
2,2
29.9
88-2
,02.
006
0,2
2013
4.51
0-4
,75.
268
-2,8
25.9
051,
71.
728
-0,8
2014
4.44
0-1
,55.
407
2,7
25.7
08-0
,81.
827
5,7
2015
4.48
20,
95.
624
4,0
26.1
871,
91.
829
0,1
NA
FTA
SCO
Q. D
E PE
TRO
LEO
OTR
OS
TOTA
Lkt
ep
%kt
ep
%kt
ep
%kt
ep
%20
004.
510
14,2
2.90
920
,45.
736
-13,
755
.628
3,5
2005
2.31
3-0
,43.
106
-3,2
6.00
5-1
1,9
61.7
800,
120
102.
246
7,0
3.01
59,
95.
066
-10,
853
.171
-2,1
2013
1.57
56,
11.
269
-39,
53.
348
-27,
143
.603
-4,3
2014
1.54
4-2
,01.
090
-14,
12.
249
-32,
842
.264
-3,1
2015
1.65
16,
91.
121
2,8
1.98
6-1
1,7
42.8
791,
5
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l res
pec
to a
l año
ant
erio
r.Fu
ente
: SEE
(M
INET
UR)
y F
oro
Nuc
lear
.
- 149 -
4
Cuadro 4.4 CONSUMO DESGLOSADO DE PRODUCTOS PETROLÍFEROS EN ESPAÑA
2015 kt %Envasado 864,2 0,6Granel 516,4 1,3Automoción (envas.y granel) 43,2 22,4Otros (*) 452,6 74,1
Total GLP's 1.876,4 12,895 I.O 4.306,0 0,298 I.O 339,9 8,0Mezcla 0,1 -50,9Subtotal gasolinas auto 4.646,1 0,7Otras 3,9 25,0
Total Gasolinas (**)
4.650,0 0,7
Aviación 5.486,2 4,2Otros 0,4 60,9
Total Querosenos
5.486,6 4,2
A 21.754,7 4,1Biodiesel 0,9 -86,0Biodiesel Mezcla 16,5 2,1Subtotal gasóleos auto 21.772,1 4,0B (Agrícola y pesca) 3.780,3 4,1C (Calefacción) 1.992,2 -1,5Otros 2.236,0 27,0
Total Gasóleos (***)
29.780,6 5,1
BIA 2.100,1 0,1Otros 6.131,0 -10,4
Total Fuelóleos (****)
8.231,0 -8,0
Lubricantes 379,6 3,7Asfaltos 892,2 0,8Coque 1.863,0 5,2Otros 2.054,9 2,3
Total Otros Productos
5.189,6 3,1
Total (*****) 55.214,3 2,5
(*) Incluye GLP distintos de los anteriores incluyendo GLP destinado a su posterior transformación.(**) Incluye biocarburantes incluidos en gasolinas: Bioetanol (282 kt, -3,9%, equi-valente al 6,1% del total de gasolinas).(***) Incluye biocarburantes y bunkers para la navegación marítima internacional desglosados en líneas siguientes.Biocarburantes (946 kt, +7,2%, equivalentes al 4,3% del total de gasóleos auto).Navegación Marítima Internacional (1.667 kt, +31,9%).(****) Incluye bunkers para la navegación marítima internacional (5.981 kt, -11,3%).(*****) Para obtener el consumo total nacional deben sumarse las mermas y auto-consumos que figuran en el balance de producción y consumo.
% = Tasa de variación porcentual del último año respecto al anterior.Fuente: CORES.
- 150 -
Cuad
ro 4
.5
CON
SUM
O D
E G
ASO
LIN
AS
Y G
ASÓ
LEO
S PO
R C
OM
UN
IDA
DES
AU
TÓN
OM
AS
Año
201
5G
ASO
LIN
AS
(*)
GA
SÓLE
OS
(*)
kt95
IO98
IOTO
TAL
%A
(*)
BC
TOTA
L %
And
aluc
ía
660,
326
,968
7,2
-0,7
3.29
7,4
583,
915
6,0
4.03
7,3
2,4
Ara
gón
12
6,5
6,9
133,
40,
792
1,1
282,
210
5,6
1.30
8,9
4,1
Ast
uria
s
82,1
6,5
88,7
-1,7
440,
776
,654
,157
1,4
0,1
Bale
ares
20
1,3
11,5
212,
83,
239
5,5
44,8
138,
357
8,7
9,4
Cana
rias
36
2,3
121,
748
4,0
1,5
640,
70,
011
6,5
757,
2-0
,2Ca
ntab
ria
58,0
3,6
61,7
2,5
312,
860
,310
,138
3,1
6,8
Cast
illa
y Le
ón
245,
415
,626
1,0
3,5
1.62
2,0
617,
124
5,9
2.48
5,0
8,4
Cast
illa
la M
anch
a
163,
78,
117
1,9
-0,1
1.20
8,0
510,
715
3,4
1.87
2,1
4,3
Cata
luña
71
9,9
50,2
770,
00,
73.
387,
143
2,5
223,
64.
043,
24,
1Ce
uta
5,
90,
66,
5-6
,212
,90,
00,
413
,320
,4C.
Val
enci
ana
47
3,8
21,1
494,
81,
22.
104,
921
5,7
97,7
2.41
8,3
3,2
Extre
mad
ura
91
,63,
194
,7-0
,959
4,6
140,
022
,775
7,3
4,3
Gal
icia
22
7,2
13,4
240,
6-0
,11.
356,
926
7,1
244,
81.
868,
81,
1La
Rio
ja
26,6
1,6
28,2
0,9
176,
546
,725
,224
8,4
5,5
Mad
rid
515,
529
,054
4,6
0,9
2.19
5,6
114,
826
8,5
2.57
8,9
1,3
Mel
illa
6,
4-
6,4
4,3
15,6
0,0
0,0
15,6
16,5
Mur
cia
11
2,7
6,1
118,
71,
085
8,3
143,
618
,01.
019,
94,
5N
avar
ra
61,1
2,6
63,8
-0,8
624,
594
,931
,075
0,3
4,8
País
Vas
co
165,
511
,517
7,0
-1,2
1.58
9,5
149,
580
,31.
819,
34,
1To
tale
s
4.30
6,0
339,
94.
646,
00,
721
.754
,73.
780,
31.
992,
227
.527
,23,
7
(*)
No
incl
uye
gaso
linas
mez
cla
ni o
tros
gasó
leos
de
auto
moc
ión.
%
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r.Fu
ente
: CO
RES.
Bol
etín
Est
adís
tico
de
Hid
roca
rbur
os (
Dic
.201
5 y
Dic
. 201
4).
- 151 -
4
Cuadro 4.6 PROCEDENCIA DEL PETRÓLEO CRUDO IMPORTADO EN ESPAÑA (*)
x 1.000 t 2000 2005 2010 2014 2015Angola 644 1.681 1.112 5.274 5.953Argelia 1.476 2.082 1.010 2.082 2.929Guinea 409 1.504Libia 6.901 6.176 6.826 1.427 1.603Nigeria 9.165 7.127 5.579 9.900 10.821Total África 22.804 21.804 18.872 21.677 25.036Brasil 30 141 667 1.149 1.907Colombia 74 3.933 3.099México 7.622 8.868 5.928 8.559 8.883Venezuela 1.562 1.092 789 2.917 3.190Total América 9.214 10.101 7.699 16.908 17.648Azerbaiyán 138 750 1.235 1.139Kazajistán 557 2.677 2.920Noruega 249 2.629 691 1.176 1.349Reino Unido 2.039 737 405 1.357 1.794Rusia 5.141 8.548 6.665 4.558 5.324Total Europa y Euroasia
8.282 13.077 9.331 11.360 12.973
Arabia Saudí 6.628 6.331 6.571 7.242 6.812Irak 5.995 3.192 1.905 1.867 2.159Irán 3.880 4.785 7.671 Total Oriente Medio
17.157 14.852 16.559 9.109 8.971
TOTAL MUNDO 57.457 59.834 52.461 59.054 64.628Saldo prod. petrolíferos (**)
12.580 19.275 12.758 -3.220 -5.899
TOTAL SALDO IMPORTADOR
70.037 79.109 65.219 55.834 58.729
(*) Sólo figuran los lo países con más de 1 millón de t de crudo en 2015, o más de 5 millones de t en algún año de los incluidos en la tabla.(**) Importaciones - exportaciones.Fuente: CORES.
- 152 -
Cuad
ro 4
.7
CAPA
CID
AD
Y C
RU
DO
DES
TILA
DO
EN
LA
S R
EFIN
ERÍA
S EN
ESP
AÑ
A
Emp
resa
Loca
lidad
Cap
acid
ad d
e tr
atam
ient
o
de
crud
o (
t/añ
o)
Crud
o
des
tilad
o e
n
2014
(t)
Cap
acid
ad d
e p
rod
ucci
ón
d
e lu
bric
ante
s (t
/año
)
Cap
acid
ad d
e
alm
acen
amie
nto
(m
3 )
Aut
oriz
ada
Efec
tiva
Crud
os
Pro
duc
tos
ASF
ALT
OS
ESPA
ÑO
LES,
S. A
. (A
SESA
)Ta
rrago
na1.
400.
000
1.40
0.00
066
0.00
0-
260.
000
350.
000
BP O
IL E
SPA
ÑA
, S.A
.U.
Cast
elló
n6.
000.
000
6.00
0.00
04.
674.
892
065
7.50
076
2.80
0CO
MPA
ÑÍA
ESP
AÑ
OLA
D
E PE
TRÓ
LEO
S, S
.A. (
CEPS
A)
Alg
ecira
s12
.000
.000
12.0
00.0
0011
.350
.201
415.
000
928.
000
1.27
8.00
0
Hue
lva
9.50
0.00
010
.169
.000
8.79
4.66
50
1.63
7.00
01.
949.
510
Sta.
Cruz
de
Tene
rife
4.50
0.00
04.
500.
000
644.
497
047
0.64
093
5.19
5RE
PSO
L PE
TRÓ
LEO
, S.A
.Ca
rtage
na11
.000
.000
11.0
00.0
009.
748.
508
155.
000
1.90
0.00
01.
900.
000
A C
oruñ
a7.
000.
000
6.00
0.00
03.
685.
693
069
3.00
01.
160.
000
Puer
tolla
no7.
500.
000
7.50
0.00
04.
923.
815
110.
000
605.
000
1.95
7.10
0Ta
rrago
na13
.000
.000
9.00
0.00
07.
916.
681
092
5.00
01.
460.
000
PETR
ÓLE
OS
DEL
NO
RTE,
S.A
. (P
ETRO
NO
R)So
mor
rost
ro-M
uski
z12
.000
.000
12.0
00.0
009.
962.
000
089
4.00
01.
257.
000
TOTA
L83
.900
.000
79.5
69.0
0062
.360
.952
680.
000
8.97
0.14
013
.009
.605
Dat
os a
31
de
Dic
iem
bre
de
2014
.Fu
ente
: Enc
iclo
ped
ia N
acio
nal P
etró
leo
Petro
quí
mic
a y
Gas
. ww
w.s
edet
ecni
ca.c
om
- 153 -
4
Cuad
ro 4
.8
PRO
DU
CCIÓ
N D
E LA
S R
EFIN
ERÍA
S EN
ESP
AÑ
A
Año
201
4 kt
ASE
SATa
rrag
ona
BPCa
stel
lón
CEPS
ATo
tal
CEPS
APE
TRO
NO
RM
uski
zRE
PSO
L PE
TRÓ
LEO
Tota
l Gru
poRE
PSO
LTO
TAL
Alg
ecira
sH
uelv
aTe
nerif
eCa
rtag
ena
La C
oruñ
aPu
erto
llano
Tarr
agon
aG
. L. P
.16
7,3
265,
233
2,6
10,9
608,
824
3,3
207,
822
3,9
55,9
129,
286
0,2
1.63
6,3
Fuel
Gas
+ H
20,
067
7,0
3,0
0,1
3,4
683,
468
3,4
Gas
de
refin
ería
36,5
7,0
9,3
52,8
0,0
52,8
Gas
olin
as1.
121,
51.
691,
968
8,5
137,
52.
517,
91.
631,
522
6,5
763,
873
8,2
1.20
8,5
4.56
8,5
8.20
7,9
Que
rose
nos
198,
943
6,0
1.05
9,5
83,7
1.57
9,2
55,0
1.00
4,7
51,8
669,
196
2,5
2.74
3,1
4.52
1,3
Gas
óleo
s (*
**)
2.40
4,7
4.81
3,5
4.52
8,7
475,
89.
818,
04.
584,
36.
594,
92.
365,
94.
192,
54.
001,
521
.739
,133
.961
,8Fu
elól
eos
36,8
2.21
8,0
983,
221
8,9
3.42
0,2
941,
314
7,0
280,
829
,82.
017,
83.
416,
76.
873,
7Lu
bric
ante
s y
acei
tes
bas
e15
8,1
158,
113
4,1
72,8
207,
036
5,1
Mat
eria
pet
roq
uím
ica
y na
ftas
1,2
438,
81.
133,
71.
572,
561
2,9
2.21
4,7
322,
247
5,2
1.44
6,9
5.07
2,0
6.64
5,6
Ole
finas
y a
rom
átic
os33
0,9
330,
90,
033
0,9
Benc
eno
(**)
170,
528
5,3
455,
80,
045
5,8
Diso
lven
tes
161,
316
1,3
0,0
161,
3A
sfal
tos
1.08
0,0
14,1
280,
328
0,3
216,
879
,188
,718
6,3
571,
01.
945,
4Pr
opile
no17
3,7
120,
029
3,8
100,
710
0,7
394,
5Co
que
de
pet
róle
o37
8,7
0,0
921,
91.
314,
349
2,7
569,
63.
298,
53.
677,
2A
zufre
(*)
46,9
34,5
1,0
82,4
59,2
158,
853
,827
1,7
354,
1O
tros
pro
duc
tos,
con
sum
os
pro
pio
s y
mer
mas
(***
*)40
0,0
1,6
713,
655
6,0
63,1
1.33
2,7
152,
296
5,9
358,
952
4,0
906,
32.
907,
44.
641,
7
TOTA
L1.
480,
04.
324,
911
.655
,010
.009
,41.
000,
322
.664
,79.
459,
913
.566
,25.
010,
87.
672,
510
.729
,946
.439
,374
.908
,9
(*) L
os d
atos
de
Rep
sol Y
PF in
cluy
en a
zufre
, dis
olve
ntes
y s
ucio
s
(**)
Los
dat
os d
e Ce
psa
en
Hue
lva
incl
uyen
Cic
lohe
xano
(**
*) L
os d
atos
de
Resp
ol in
cluy
en g
asoi
l de
vací
o (*
***)
Los
dat
os d
e Pe
trono
r inc
luye
n az
ufre
y c
arb
ónic
osFu
ente
: Enc
iclo
ped
ia N
acio
nal P
etró
leo
Petro
quí
mic
a y
Gas
. ww
w.s
edet
ecni
ca.c
om
- 154 -
Cuad
ro 4
.9
RED
PEN
INSU
LAR
Y B
ALE
AR
DE
OLE
OD
UCT
OS
E IN
STA
LACI
ON
ES C
ON
EXA
S
Fuen
te: C
LH (
Intra
estru
ctur
a Lo
gíst
ica
Gru
po
CLH
)
40 in
stal
acio
nes
de
alm
aden
amie
nto
Ole
oduc
tos
(más
de
4.00
0km
)28
inst
alac
ione
s CL
H A
viac
ión
8 re
finer
ías
Inst
alac
ione
s p
ortu
aria
s
- 155 -
4
Cuad
ro 4
.10
CEN
TRA
LES
DE
FUEL
ÓLE
O E
N E
SPA
ÑA
PO
R T
IPO
DE
CEN
TRA
LES
Y CO
MB
UST
IBLE
UTI
LIZA
DO
Pot.
31-
12-2
015
Pro
duc
ció
n (M
ill. k
Wh)
Tip
o d
e ce
ntra
lCe
ntra
les
kW20
1220
1320
1420
15
TOTA
L PE
NIN
SULA
R FU
EL-G
AS-
OTR
OS
00
00
0CE
UTA
-MEL
ILLA
Ceut
a D
iese
l97
.700
232
221
231
222
Mel
illa
Die
sel
72.4
2022
921
521
521
8M
elill
a gr
upos
el
ectró
geno
s12
.000
10
01
BALE
ARE
SA
lcud
ia G
as75
.000
12
22
Form
ente
ra14
.000
1010
124
Ibiz
a36
6.10
086
585
186
291
6M
ahón
270.
000
425
407
395
409
Son
Reus
154.
000
2230
2725
Son
Reus
-CC
457.
800
240
115
141
408
CA´s
Tre
sore
r-CC
472.
800
705
332
317
445
CAN
ARI
AS
Barra
nco
Tira
jana
235.
000
925
957
874
902
Barra
nco
Tira
jana
-CC
462.
000
1.43
81.
593
1.69
91.
644
Jina
mar
302.
450
1.06
175
467
371
9
(Con
tinúa
)
- 156 -
Pot.
31-
12-2
015
Pro
duc
ció
n (M
ill. k
Wh)
Tip
o d
e ce
ntra
lCe
ntra
les
kW20
1220
1320
1420
15
TOTA
L PE
NIN
SULA
R FU
EL-G
AS-
OTR
OS
00
00
0Pu
nta
Gra
nde
231.
010
825
807
822
856
Las
Salin
as18
6.58
063
862
463
363
5Ca
ndel
aria
172.
200
466
398
304
413
Gra
nad
illa
287.
500
1.23
91.
239
1.16
61.
154
Gra
nad
illa-
CC46
1.30
01.
535
1.54
21.
702
1.65
7A
rona
-Ten
erife
48.6
0062
5360
64G
uia
de
Isor
a48
.600
1611
1414
El P
alm
ar22
.900
7471
6971
Los
Gui
ncho
s10
8.54
026
423
823
724
6Ll
anos
Bla
ncos
13.0
0045
4643
36TO
TAL
EXTR
APE
NIN
SULA
R FU
EL-O
TRO
S PR
OD
. PET
ROLÍ
FERO
S4.
571.
500
11.3
2010
.516
10.4
9811
.062
TO
TAL
ESPA
ÑA
FU
EL-G
AS-
OTR
OS
PRO
D.P
ETRO
LIFE
ROS
4.57
1.50
011
.320
10.5
1610
.498
11.0
62
Fuen
te: U
NES
A
(Con
tinua
ción
)
- 157 -
4
Cuadro 4.11 DESGLOSE DE LOS PRECIOS DE LOS CARBURANTES EN ESPAÑA
LEYENDAEl concepto coste de la gasolina y del gasóleo “al por mayor” es la media ponderada de las cotizaciones internacionales CIF Mediterráneo (70%) y CIF No-roeste de Europa (30%).Costes de distribución: coste de la EESS, coste del transporte hasta la EESS, coste de las reservas estratégicas, coste adicional del biocarburante y coste de la aportación al Fondo Nacional de Eficiencia Energética, desde julio 2014.Impuestos: IVA e Impuesto Especial de HidrocarburosFuente: AOP. Datos promedio del año 2015.
Cuadro 4.12 IMPUESTOS DE HIDROCARBUROS ESTATALES Y AUTONÓMICOS (*)
€ / 1000 lTipo Estatal General
(TEG) Tipo Estatal Especial
(TEE) Gasolina SP 95 400,69 24,00Gasóleo A 307,00 24,00
Tipo Autonómico en las CCAA excepto Canarias (TA)€ / 1000 l Gasolina SP95 Gasóleo A
Cantabria, País Vasco, La Rioja y Castilla León
0 0
Madrid 17 17Aragón y Navarra 24 24Extremadura 38,40 38,40Asturias 48 40Resto de CCAA 48 48
A los anteriores valores hay que añadir el IVA (21% en la actualidad).
(*) Desde el 1 de enero de 2013, el IVMDH (Impuesto de Ventas Minoristas de Determinados Hidrocarburos), se ha integrado en el Impuesto Especial de Hidro-carburos (IEH) que ahora consta de 3 tramos: TEG, TEE y Tipo Autonómico (TA) que deciden las CCAA. Datos a 1.1.16Fuente: AOP
IMPUESTOS (55%)
COSTE DE DISTRIBUCIÓN (12%)
MARGEN BRUTO MAYORISTA (2%)
COSTE DE LA GASOLINASP95 AL POR MAYOR (32%)
PVP GASOLINA SP95: 1,23 €/litro
0,39
0,15
0,02
0,68IMPUESTOS (50%)
COSTE DE DISTRIBUCIÓN (13%)
MARGEN BRUTO MAYORISTA (2%)
COSTE DEL GASÓLEOAL POR MAYOR (35%)
PVP GASÓLEO A: 1,11 €/litro
0,39
0,15
0,02
0,56
- 158 -
Cuadro 4.13 SERIE HISTÓRICA DEL PRECIO DEL PETRÓLEO
Evolución del precio del Crudo BRENT (Dated)
2014 2015
FOB US$/Bbl Euros/t FOB US$/Bbl Euros/tEnero 108,10 601,72 48,19 313,89Febrero 109,12 605,25 58,23 388,35Marzo 107,43 588,78 55,93 390,63Abril 107,75 590,96 59,64 418,83Mayo 109,53 604,23 63,97 434,30Junio 111,92 623,80 61,64 416,13Julio 106,80 597,60 56,35 387,95Agosto 101,82 579,29 46,63 316,89Septiembre 97,28 571,22 47,48 320,31Octubre 87,42 522,60 48,44 326,38Noviembre 78,75 478,35 44,26 312,08Diciembre 62,48 383,83 38,01 264,51
FOB: Free on boardFuente: Reuters (Citada por CORES) y elaboración propia
Crudo Brent. Precio medio del año en US $ por barril
AñoUS$
corrientesUS$ año
2014 AñoUS$
corrientesUS$ año
20141970 1,80 10,97 1993 16,97 27,801971 2,24 13,08 1994 15,82 25,271972 2,48 14,04 1995 17,02 26,431973 3,29 17,53 1996 20,67 31,191974 11,58 55,62 1997 19,09 28,161975 11,53 50,74 1998 12,72 18,471976 12,80 53,24 1999 17,97 25,541977 13,92 54,34 2000 28,50 39,171978 14,02 50,91 2001 24,44 32,681979 31,61 103,07 2002 25,02 32,931980 36,83 105,81 2003 28,83 37,091981 35,93 93,57 2004 38,27 47,961982 32,97 80,88 2005 54,52 66,091983 29,55 70,24 2006 65,14 76,501984 28,78 65,58 2007 72,39 82,651985 27,56 60,64 2008 97,26 106,941986 14,43 31,17 2009 61,67 68,051987 18,44 38,42 2010 79,50 86,311988 14,92 29,86 2011 111,26 117,091989 18,23 34,80 2012 111,67 115,141990 23,73 42,97 2013 108,66 110,421991 20,00 34,77 2014 98,95 98,951992 19,32 32,60 2015 52,40 50,87
Datos hasta 1983: Arabian Light ( puesto en Ras Tanura).Datos 1984-2015: Brent dated.Fuente: BP Statistical Review of World Energy (Junio 2015), y Foro Nuclear (2015).
- 159 -
4
Cuadro 4.14 PRECIOS DE COMBUSTIBLES DE AUTOMOCIÓN Y CALEFACCIÓN POR PAÍSES EN LA UNIÓN EUROPEA
Euro-super 95(**)Gasóleo
automoción(**)Gasóleo
calefacción(***)
Euros / litro(*) 2014 2015 2014 2015 2014 2015
UE 28 1,38 1,30 1,26 1,13 0,74 0,58Alemania 1,36 1,30 1,21 1,06 0,66 0,51Austria 1,19 1,11 1,17 1,02 0,73 0,58Bélgica 1,38 1,21 1,25 1,04 0,66 0,44Bulgaria 1,17 1,04 1,16 1,05 0,69 0,56Croacia 1,24 1,20 1,19 1,09 0,70 0,56Chipre 1,26 1,17 1,31 1,17 0,86 0,74Dinamarca 1,44 1,39 1,30 1,15 1,38 1,15Eslovaquia 1,36 1,22 1,25 1,06 :: ::Eslovenia 1,36 1,22 1,29 1,10 0,95 0,81España 1,22 1,14 1,16 1,01 0,73 0,56Estonia 1,10 1,00 1,14 1,01 0,84 0,69Finlandia 1,45 1,39 1,37 1,23 0,87 0,72Francia 1,34 1,27 1,15 1,05 0,74 0,60Grecia 1,49 1,40 1,23 1,10 0,98 0,81Hungría 1,15 1,04 1,21 1,04 1,21 1,04Irlanda 1,40 1,30 1,32 1,20 0,73 0,56Italia 1,57 1,45 1,47 1,31 1,24 1,08Letonia 1,14 1,06 1,14 0,99 0,79 0,64Lituania 1,20 1,05 1,14 0,96 0,61 0,45Luxemburgo 1,12 1,09 1,05 0,92 0,59 0,43Malta 1,44 1,35 1,36 1,26 1,05 1,00Países Bajos 1,56 1,46 1,27 1,13 1,03 1,03Polonia 1,14 0,98 1,13 0,96 0,74 0,56Portugal 1,34 1,34 1,15 1,09 1,12 0,97Reino Unido 1,47 1,43 1,54 1,49 0,65 0,52República Checa 1,23 1,07 1,25 1,08 0,73 0,56Rumanía 1,18 1,11 1,23 1,08 1,06 0,98Suecia 1,34 1,31 1,34 1,27 1,09 0,97
(*) Precios de venta al público, incluídos impuestos, la última quincena del año que figura en cabecera.(**) Precios en gasolinera.(***) Para suministros entre 2.000 y 5.000 litros. En industria, también para menos de 2.000 lts.:: sin datos.Fuente: European Commission. Oil Bulletin.
(Continúa)
- 160 -
Precios en euros / litro (última quincena de 2015)
(Continuación)
0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6
UE 28
Alemania
Austria
Bélgica
Bulgaria
Croacia
Chipre
Dinamarca
Eslovaquia
Eslovenia
España
Estonia
Finlandia
Francia
Grecia
Hungría
Irlanda
Italia
Letonia
Lituania
Luxemburgo
Malta
Países Bajos
Polonia
Portugal
Reino Unido
República Checa
Rumania
Suecia
Euro súper Gasóleo aut. Gasoleo calef
- 161 -
4
Cuad
ro 4
.15
PRO
DU
CCIÓ
N D
E PE
TRÓ
LEO
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
0520
1020
1320
14 %
2014
Cuo
ta
del
to
tal %
Cana
dá
92,8
124,
614
2,3
160,
319
4,4
209,
87,
95,
0Es
tad
os U
nid
os41
6,6
347,
630
8,8
333,
144
8,5
519,
915
,912
,3M
éxic
o14
5,2
170,
318
6,5
145,
614
1,8
137,
1-3
,33,
2To
tal N
ort
eam
éric
a65
4,5
642,
563
7,6
639,
078
4,7
866,
810
,520
,5A
rgen
tina
25,4
40,7
39,4
33,0
29,9
29,5
-1,2
0,7
Bras
il34
,166
,989
,111
1,4
109,
812
2,1
11,2
2,9
Colo
mb
ia23
,436
,327
,741
,452
,952
,2-1
,41,
2Ec
uad
or15
,521
,628
,626
,128
,229
,85,
60,
7V
enez
uela
117,
815
9,8
169,
714
5,7
137,
913
9,5
1,1
3,3
Tota
l Sur
y C
entr
oam
éric
a23
3,9
343,
837
5,3
376,
937
6,4
391,
03,
99,
3A
zerb
aijá
n12
,514
,122
,250
,843
,542
,0-3
,31,
0Ka
zakh
astá
n25
,835
,361
,579
,581
,880
,8-1
,21,
9N
orue
ga82
,116
0,7
138,
798
,883
,285
,62,
92,
0Ru
sia
515,
932
6,7
474,
851
1,8
531,
053
4,1
0,6
12,7
Rein
o U
nid
o91
,612
6,2
84,7
63,0
40,6
39,7
-2,3
0,9
Tota
l Eur
op
a y
Euro
asia
788,
372
8,6
849,
085
9,0
832,
683
4,3
0,2
19,8
Irán
162,
819
1,7
206,
420
8,7
165,
816
9,2
2,0
4,0
Iraq
105,
312
8,8
89,9
121,
515
3,2
160,
34,
63,
8Ku
wai
t46
,810
9,9
130,
412
3,4
151,
515
0,8
-0,5
3,6
(Con
tinúa
)
- 162 -
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
0520
1020
1320
14 %
2014
Cuo
ta
del
to
tal %
Om
án34
,247
,738
,542
,846
,146
,20,
31,
1Q
atar
21,1
40,2
52,6
71,7
84,3
83,5
-0,9
2,0
Ara
bia
Sau
dí
342,
645
6,0
521,
347
3,8
538,
454
3,4
0,9
12,9
Emira
tos
Ára
bes
Uni
dos
107,
612
4,5
135,
813
3,3
165,
716
7,3
0,9
4,0
Tota
l Orie
nte
Med
io85
1,8
1.15
1,1
1.22
6,0
1.21
8,1
1.32
5,2
1.33
9,5
1,1
31,7
Arg
elia
57,5
66,8
86,4
73,8
64,8
66,0
1,8
1,6
Ang
ola
23,4
36,9
68,9
90,5
87,3
83,0
-4,9
2,0
Egip
to45
,538
,933
,235
,034
,534
,70,
50,
8Li
bia
67,2
69,5
82,2
77,6
46,4
23,3
-49,
80,
6N
iger
ia91
,610
5,8
122,
112
0,9
110,
711
3,5
2,5
2,7
Tota
l Áfr
ica
320,
937
0,4
470,
647
9,6
412,
839
2,2
-5,0
9,3
Aus
tralia
30,4
37,4
25,5
24,9
18,2
19,4
6,5
0,5
Chin
a13
8,3
162,
618
1,4
203,
021
0,0
211,
40,
75,
0In
dia
34,2
34,2
34,9
41,3
42,5
41,9
-1,3
1,0
Ind
ones
ia74
,471
,853
,748
,642
,741
,2-3
,51,
0M
alas
ia29
,533
,534
,632
,629
,330
,33,
60,
7To
tal A
sia
y Pa
cífic
o y
Oce
anía
326,
038
1,5
383,
040
2,7
394,
939
6,7
0,5
9,4
TOTA
L M
UN
DO
3.17
5,4
3.61
7,9
3.94
1,5
3.97
5,4
4.12
6,6
4.22
0,6
2,3
100,
0O
CDE
893,
81.
005,
892
6,2
857,
395
5,0
1.03
9,7
8,9
24,6
No
OCD
E2.
281,
72.
612,
13.
015,
43.
118,
13.
171,
63.
180,
90,
375
,4O
PEP
1.15
9,2
1.51
1,5
1.69
4,2
1.66
7,0
1.73
4,4
1.72
9,6
-0,3
41,0
(Con
tinua
ción
)
- 163 -
4
No
OPE
P (*
)1.
445,
71.
709,
71.
666,
71.
645,
61.
715,
91.
814,
05,
743
,0U
E (*
*)12
7,6
167,
612
6,9
93,4
68,5
67,0
-2,1
1,6
Ant
igua
Uni
ón S
ovié
tica
570,
539
6,7
580,
666
2,7
676,
367
7,0
0,1
16,0
Se in
cluy
e p
etró
leo
crud
o, e
squi
stos
y a
rena
s b
itum
inos
as y
líq
uid
os c
onte
nid
os e
n el
gas
nat
ural
que
se
recu
per
an s
epar
adam
ente
. Se
excl
uyen
com
bus
tible
s líq
uid
os o
bte
nid
os
de
otra
s fu
ente
s, c
omo
bio
mas
a y
der
ivad
os d
el c
arb
ón y
del
gas
nat
ural
. %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r.(*
) Se
exc
luye
Ant
igua
U. S
ovié
tica
(**)
Se
excl
uye
Eslo
veni
a en
dat
os a
nter
iore
s a
1991
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
15).
NO
TA D
EL A
UTO
R: S
e ha
n ex
clui
do
los
paí
ses
con
una
cuot
a d
el to
tal <
0,5
%, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
- 164 -
Cuadro 4.16 RESERVAS PROBADAS (*) DE PETRÓLEO POR PAÍSES EN EL MUNDO
Datos a 31.12.2014 tep×109
Cuota del total (%)
Relación r/p (**)
Canadá 27,9 10,2 (a)Estados Unidos 5,9 2,9 11,4México 1,5 0,7 10,9Total Norteamérica 35,3 13,7 34,0Brasil 2,3 1,0 18,9Ecuador 1,2 0,5 39,4Venezuela 46,6 17,5 (a)Total Sur y Centroamérica 51,2 19,4 (a)Kazakhastán 3,9 1,8 48,3Rusia 14,1 6,1 26,1Total Europa y Euroasia 20,9 9,1 24,7Arabia Saudí 36,7 15,7 63,6Emiratos Árabes Unidos 13,0 5,8 72,2Irán 21,7 9,3 (a)Iraq 20,2 8,8 (a)Kuwait 14,0 6,0 89,0Qatar 2,7 1,5 35,5Total Oriente Medio 109,7 47,7 77,8Angola 1,7 0,7 20,3Argelia 1,5 0,7 21,9Libia 6,3 2,8 (a)Nigeria 5,0 2,2 43,0Total África 17,1 7,6 42,8China 2,5 1,1 11,9Total Asia y Pacífico y Oceanía
5,7 2,5 14,1
TOTAL MUNDO 239,8 100,0 52,5OCDE 37,3 14,6 30,3No OCDE 202,6 85,4 60,1OPEP 170,5 71,6 91,1No OPEP (***) 50,0 20,1 24,5UE 0,8 0,3 11,2Antigua Unión Soviética 19,3 8,3 28,2Arenas Bituminosas en Canadá 27,2de las cuales, en desarollo activo 4,1Venezuela: Cinturón del Orinoco 35,4
(*) Con la información técnica y geológica disponible, existe razonable certeza de poder ser extraídas de yacimientos ya conocidos, bajo las condiciones técnicas y económicas existentes. Se incluye petróleo crudo, condensados de gas y gas natural líquido.(**) Años=Reservas / Producción del último año.(***) Se excluye antigua U. Soviética.(a) Más de 100 años.Fuente: B. P. Statistical Review of World Energy. (Junio 2015).NOTA DEL AUTOR: Se han excluido los países con una cuota del total < 0,5 %, que sí figuran en la tabla original.
- 165 -
4
Cuad
ro 4
.17
FLU
JOS
COM
ERCI
ALE
S D
E PE
TRÓ
LEO
EN
EL
MU
ND
O
Dat
os p
ara
el a
ño 2
014
en m
illon
es d
e to
nela
das
.Fu
ente
: BP
Stat
istic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y (J
unio
201
5)
- 166 -
Cuad
ro 4
.18
REL
ACI
ÓN
EN
TRE
RES
ERVA
S Y
PRO
DU
CCIÓ
N A
NU
AL
DE
PETR
ÓLE
O Y
EVO
LUCI
ÓN
EN
EL
MU
ND
O.
26
28
30
32
34
36
38
40
42
44
46
48
50
52
54
56
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2008
2011
2014
Reserv
as / P
rod
ucció
n (en
nú
mero
de a
ño
s)
AÑO
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
con
dat
os d
e BP
Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y (J
unio
201
5)
- 167 -
4
Cuadro 4.19 AVANCE 2016. CONSUMO DE PRODUCTOS PETROLÍFEROS Y COTIZACIÓN PETRÓLEO BRENT
CONSUMO DE PRODUCTOS PETROLÍFEROS EN ESPAÑA (Datos a 31/03/16)
Datos en kt 1/1 a
31/03/16 % Últimos
12 meses % GLP Envasado 269,7 -6,7 844,8 -3,6GLP Granel 182,9 -13,5 488,0 -5,3Total GLP's 565,3 -4,5 1.849,9 5,7Gasolina 95 I.O 1.001,6 2,5 4.331,6 0,9Gasolina 98 I.O 82,9 11,6 348,5 8,9Total GASOLINAS 1.085,1 3,1 4.684,1 1,4Total QUEROSENOS 1.161,0 6,4 5.557,0 4,7Gasóleos auto 5.317,3 3,5 21.959,5 4,0Gasóleo B 1.055,2 -3,3 3.748,3 0,2Gasóleo C 725,3 -11,0 1.922,4 -7,3Otros 490,5 -19,0 2.102,7 8,3Total GASÓLEOS 7.588,4 -0,8 29.732,9 2,9Fuelóleo BIA 560,9 1,0 2.106,9 -0,2Otros 1.715,4 16,1 6.367,9 -3,2Total FUELÓLEOS 2.276,2 12,0 8.474,8 -2,5Lubricantes 95,1 0,9 381,4 3,2Asfaltos 125,0 -32,7 831,5 -11,1Coque 491,0 3,2 1.878,0 5,9Otros 623,9 6,2 2.091,2 0,0Total OTROS PRODUCTOS 1.335,0 -0,6 5.182,2 0,2TOTAL 14.011,1 1,8 55.480,8 2,0
% Tasa de variación porcentual respecto idéntico período de 2015Fuente: Boletín Estadístico de Hidrocarburos. CORESNOTA DEL AUTOR: Considerar que 2016 es bisiesto.
Cotización Barril Brent Europa (31.12.15 a 23.05.16)
FechaUS$/Barril
Brent Cambio €/$ €/tdic 31, 2015 36,61 1,093 253,56ene 15, 2016 28,80 1,085 200,86ene 29, 2016 33,14 1,094 229,38feb 16, 2016 31,09 1,117 210,62feb 29, 2016 35,92 1,092 248,91mar 15, 2016 37,49 1,110 255,63mar 31, 2016 36,75 1,134 245,43abr 15, 2016 41,32 1,127 277,54abr 29, 2016 45,64 1,136 304,24may 16, 2016 48,49 1,132 324,35may 23, 2016 47,77 1,122 322,24
Fuente: US Energy Information Administration y Foro Nuclear
- 169 -
5. GAS
5.1 Consumo de gas natural y manufacturado según mercados en España. Evolución ......................... 171
5.2 Consumo de gas natural por comunidades autó-nomas .................................................................. 172
5.3 Producción de gas en yacimientos de España. Evolución ............................................................. 173
5.4 Procedencia del gas natural según países de ori-gen en España. Evolución ................................... 173
5.5 Centrales de ciclo combinado-gas natural en Espa-ña por tipo de centrales y combustible utilizado .. 174
5.6 Almacenamientos subterráneos de gas natural en España ............................................................ 176
5.7 Infraestructura de gas en España ......................... 1775.8 Precio máximo de venta de la bombona de bu-
tano en 12,5 kg. en España. Evolución ............... 1785.9 Precios máximos de las tarifas de último recurso
del gas natural doméstico y comercial en Espa-ña. Evolución ....................................................... 179
5.10 Precios del gas por países en Europa ................. 1805.11 Precio del gas en mercados internacionales.
Evolución ............................................................. 1835.12 Producción de gas natural por países en el mun-
do. Serie histórica ............................................... 1845.13 Reservas probadas (*) de gas por países en el
mundo ................................................................. 1875.14 Flujos comerciales de gas en el mundo.............. 1885.15 Evolución de la relación entre reservas y pro-
ducción anual de gas en el mundo .................... 1895.16 Avance 2016. Consumo de gas natural. España ... 190
Págs.
GAS
- 171 -
5
Cuad
ro 5
.1
CO
NSU
MO
DE
GA
S N
ATU
RA
L Y
MA
NU
FACT
UR
AD
O S
EGÚ
N M
ERCA
DO
S EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
MER
CAD
OS
G
Wh
1985
1990
2000
2010
2014
2015
%1.
DO
MÉS
TICO
-CO
MER
CIA
L
7.12
810
.771
34.7
5564
.328
49.1
6252
.031
5,8
Gas
nat
ural
2.
544
7.57
834
.221
64.2
7949
.146
52.0
005,
8G
as m
anuf
actu
rad
o d
e ga
s na
tura
l 1.
783
2.60
431
00
0--
1.1
Sub
tota
l gas
nat
ural
4.
327
10.1
8234
.253
64.2
7949
.146
52.0
005,
8A
ire p
rop
anad
o
222
6650
249
1731
82,4
1.2
Sub
tota
l otro
s ga
ses
2.80
158
950
249
1731
82,4
2. IN
DU
STRI
AL
15
.480
44.1
6614
4.99
419
4.08
919
5.32
719
6.66
00,
73.
CEN
TRA
LES
ELÉC
TRIC
AS
(*)
6.89
02.
254
10.3
7913
5.62
551
.772
61.1
6418
,14.
USO
S N
O E
NER
GÉT
ICO
S
173
4.83
56.
131
6.13
15.
346
5.28
3-1
,2TO
TAL
29.6
7162
.026
196.
258
400.
174
301.
607
315.
139
4,5
TOTA
L (b
cm)
2,
55,
316
,834
,425
,40
26,5
04,
5
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior.
(*)
No
incl
uid
as v
enta
s p
ara
gene
raci
ón e
léct
rica
med
iant
e co
gene
raci
ón (
incl
uid
as e
n el
con
sum
o in
dus
trial
).Fu
ente
: SED
IGA
S In
form
e A
nual
201
5 y
Foro
Nuc
lear
.N
ota
del
aut
or: 1
bcm
= 1
09 m3 .
1 G
Wh=
0,8
58 x
106 t
erm
ias
= 8
5,8
tep
(eq
uiva
lent
e en
ergé
tico)
= 9
5.30
0 m
3 de
gas
natu
ral.
SED
IGA
S ap
lica
coefi
cien
tes
sim
ilare
s.
- 172 -
Cuad
ro.5
.2
CON
SUM
O D
E G
AS
NA
TUR
AL
POR
CO
MU
NID
AD
ES A
UTÓ
NO
MA
S
Año
201
5
G
Wh
GRU
PO 1
GRU
PO 2
GRU
PO 3
GN
LTO
TAL
CUO
TA (
%)
%A
ndal
ucía
30.9
496.
366
2.37
73.
002
42.6
9413
,6-2
,9A
ragó
n4.
908
6.71
42.
995
484
15.1
004,
81,
7A
stur
ias
804
3.65
11.
981
1.21
57.
651
2,4
2,1
Bale
ares
4.52
57
777
675.
376
1,7
23,3
Cant
abria
1.87
11.
708
995
204.
593
1,5
-7,9
Cast
illa
y Le
ón2.
559
8.73
86.
470
527
18.2
945,
82,
4Ca
still
a La
Man
cha
10.2
283.
639
2.59
536
916
.831
5,4
-1,2
Cata
luña
15.9
5233
.533
17.0
731.
080
67.6
3821
,56,
3Co
m. V
alen
cian
a13
.652
19.3
623.
428
655
37.0
9711
,87,
5Ex
trem
adur
a0
1.55
056
141
52.
526
0,8
-3,7
Gal
icia
3.90
37.
045
1.96
960
513
.521
4,3
16,8
La R
ioja
1.21
563
01.
063
442.
952
0,9
55,3
Mad
rid1.
766
2.88
217
.592
137
22.3
777,
11,
8M
urci
a18
.841
1.09
458
162
421
.140
6,7
-3,6
Nav
arra
1.65
04.
564
2.23
512
48.
572
2,7
13,8
País
Vas
co6.
920
15.7
714.
933
7727
.701
8,8
-3,1
Tota
l11
9.74
211
7.25
367
.624
9.44
331
4.06
310
0,0
3,0
Gru
po
1: P
resi
ón>
60 b
ares
. Gru
po
2: P
resi
ón e
ntre
4 y
60
bar
es. G
rup
o 3:
Pre
sión
<4
bar
es. G
NL:
con
sum
o d
irect
o. %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el c
onsu
mo
tota
l de
2015
resp
ecto
al a
ño a
nter
ior.
Fuen
te: C
ORE
S. B
olet
ín E
stad
ístic
o d
e H
idro
carb
uros
(D
ic.2
014
y D
ic. 2
015)
).N
ota
del
aut
or. E
n co
nsum
o en
ergé
tico,
1 G
Wh
= 8
6 te
p.
- 173 -
5
Cuadro 5.3 PRODUCCIÓN DE GAS EN YACIMIENTOS DE ESPAÑA. EVOLUCIÓN
GWh 2010 2012 2013 2014 2015 %El Romeral 109 82 125 60 29 -51,5El Ruedo 19 13 63 10 - -100,0Marismas 2 4 5 8 2 -76,3Poseidón 534 575 451 190 78 -59,0Viura 590 -Total 664 673 644 269 699 160,0
% = Tasa de variación porcentual del último año respecto al anterior.Fuente: CORES (BEH Dic. 15) y Foro Nuclear.Nota del autor: 1 GWh= 86 tep (equivalente energético).
Cuadro 5.4 PROCEDENCIA DEL GAS NATURAL SEGÚN PAÍSES DE ORIGEN EN ESPAÑA. EVOLUCIÓN
GWh 2005 2010 2014 2015Argelia 161.381 134.159 211.869 218.399Bélgica 876 1.294 Emiratos A.U. 2.759 Egipto 39.545 32.728 Francia 837 1.851 16.219 12.744Holanda 1.448 Libia 10.641 4.128 Malasia 3.041 Nigeria 61.279 86.993 32.574 42.199Noruega 24.723 37.626 47.010 32.144Omán 19.824 1.931 1.833 964Perú 7.164 13.971 10.794Portugal 157 5Qatar 54.355 65.533 35.039 34.175Trinidad y Tobago 4.532 36.972 22.557 12.755Yemen 2.968 TOTAL IMPORT. 382.917 412.928 383.973 364.178Total GNL 255.853 312.905 180.093 151.941Total GN 127.064 100.023 203.880 212.237TOTAL EXPORT. 0 12.914 67.346 56.948Total GNL 0 52 60.681 16.063Total GN 0 12.862 6.665 40.885SALDO TOTAL IMPORTADOR
382.917 400.014 316.627 307.230
Fuente: CORES, excepto exportaciones 2005 (Foro Nuclear)Nota del autor: 1 GWh (en consumo) = 86 tep
- 174 -
Cuad
ro 5
.5
CEN
TRA
LES
DE
CICL
O C
OM
BIN
AD
O-G
AS
NA
TUR
AL
EN E
SPA
ÑA
PO
R T
IPO
DE
CEN
TRA
LES
Y
COM
BU
STIB
LE U
TILI
ZAD
O
POTE
NCI
A
31/1
2/20
15PR
OD
UCC
IÓN
BRU
TA (
Mill
. kW
h)
TIPO
DE
CEN
TRA
LCE
NTR
ALE
SkW
2012
20
13
2014
20
15
CICL
O C
OM
BIN
AD
O
GA
S N
ATU
RAL
Besó
s 3
419.
320
326
162
272
860
Cast
elló
n 3,
41.
646.
960
818
530
353
1.26
3 Ca
stej
ón 1
,385
5.34
685
638
139
075
4 Ca
stej
ón 2
386.
100
70
00
Besó
s 4
40
6.58
01.
941
2.18
62.
247
2.19
9 Sa
n Ro
que
1
395.
000
1.91
41.
858
2.02
21.
928
San
Roq
ue 2
401.
820
139
223
375
851
Baia
de
Bizc
aia
(2)
828.
672
3.35
73.
027
2.83
50
Tarra
gona
Pow
er (
2)42
3.70
051
715
431
395
Tarra
gona
36
2.69
057
00
68
Arc
os d
e la
Fro
nter
a 1,
2,3,
4 y
51.
612.
760
176
117
8420
1 Sa
ntur
ce 4
40
2.64
050
16
0 Pa
los
de
la F
ront
era
1,2,
31.
188.
000
2.10
51.
499
598
183
Cam
po
de
Gib
ralta
r 1,2
(2)
792.
000
2.67
441
60
0 A
rrúb
al 1
,2 (
1)79
9.20
00
016
60
Cris
tób
al C
olón
439
2.00
038
616
518
130
2 A
mor
ebie
ta (
1)74
8.90
00
017
60
Carta
gena
1,2
,3
1.26
8.35
02.
910
2.32
12.
252
1.72
7
- 175 -
5
Ace
ca 3
391.
520
457
189
179
504
Ace
ca 4
379.
300
2.16
895
490
883
6 Es
com
bre
ras
683
0.89
036
00
0 Ca
stel
nou
(1)
797.
820
00
157
0 El
Fan
gal 1
,2,3
(1)
1.21
8.88
00
016
60
Plan
a d
el V
ent 1
,2 (
1)83
2.63
00
031
80
Sagu
nto
1,2,
31.
255.
420
4.08
63.
521
3.78
33.
729
Puen
tes
de
Gª R
odrig
uez
5 87
0.43
045
225
833
618
5 Es
catró
n Pe
aker
(1)
283.
000
00
430
Esca
trón
381
8.00
090
90
369
Sa
bón
339
7.44
089
195
021
116
3 So
to d
e Ri
ber
a 4
431.
869
629
236
232
299
Mál
aga
142
1.03
62.
089
1.71
31.
248
1.89
3 So
to d
e Ri
ber
a 5
433.
629
173
8179
81
Besó
s 5
873.
230
1.46
670
266
876
6 Pu
erto
de
Barc
elon
a 1,
289
1.66
01.
878
2.00
41.
679
2.38
7 A
lgec
iras
383
0.90
751
80
342
4 TO
TAL
CICL
O C
OM
BIN
AD
O25
.287
.699
33.9
8623
.648
22.0
0122
.065
Rest
o d
e Ci
clo
s Co
mb
inad
os
(1)
4.60
71.
449
4.02
1 G
ASI
FICA
CIÓ
N D
E CA
RBÓ
N Y
CI
CLO
CO
MBI
NA
DO
Elco
gas
320.
000
1.41
890
110
510
TOTA
L G
ASI
FICA
CIÓ
N C
ARB
ÓN
Y C
C32
0.00
01.
418
901
1.05
10
TOTA
L CI
CLO
CO
MBI
NA
DO
+G
ICC
25.6
07.6
9940
.011
25.9
9823
.052
26.0
86
(1)
Inst
alac
ione
s co
nven
cion
ales
no
per
tene
cien
te a
em
pre
sas
de
UN
ESA
(2
) Pa
rtici
pad
as p
or e
mp
resa
s q
ue s
on m
iem
bro
s d
e U
NES
AFu
ente
: UN
ESA
- 176 -
Cuad
ro 5
.6
ALM
ACE
NA
MIE
NTO
S SU
BTE
RR
ÁN
EOS
DE
GA
S N
ATU
RA
L EN
ESP
AÑ
A
CAPA
CID
AD
DE
ALM
ACE
NA
MIE
NTO
CAPA
CID
AD
ES O
PERA
TIVA
S M
ÁXI
MA
SG
AS
ÚTI
LG
AS
COLC
HÓ
NTO
TAL
INYE
CCIÓ
NPR
OD
UCC
IÓN
EXTR
AÍB
LEN
O E
XTRA
ÍBLE
Mm
3 (n)
Mm
3 (n)
Mm
3 (n)
Mm
3 (n)
Mm
3 (n)
/día
Mm
3 (n)
/día
1. G
AVI
OTA
(V
izca
ya)
(*)
980
567
1.13
42.
681
4,5
5,7
2. S
ERRA
BLO
(H
uesc
a) (
*)68
014
028
01.
100
3,8
6,8
3. Y
ELA
(G
uad
alaj
ara)
(*)
1.05
00
950
2.00
010
,015
,0TO
TAL
ENA
GÁ
S 2.
710
707
2.36
45.
781
18,3
27,5
4. M
ARI
SMA
S (S
evill
a) (
**)
180
620
800
6,0
5,0
TOTA
L2.
890
6.58
124
,332
,5
1Mm
3 (n)
=11
,87
GW
hFu
ente
: (*)
Ena
gas,
y (
**)
Foro
Nuc
lear
con
dat
os d
e 20
13
- 177 -
5
Cuad
ro 5
.7
INFR
AES
TRU
CTU
RA
DE
GA
S EN
ESP
AÑ
A
(**)
(**)
Esta
do
en in
fraes
truct
uras
31/
12/1
5
(**)
En
pro
yect
o/co
nstru
cció
n
Plan
ta d
e re
gasi
ficac
ión
Núm
ero
de
tanq
ues
Esta
ción
de
com
pre
sión
Alm
acen
amie
nto
sub
terrá
neo
off s
hore
Alm
acen
amie
nto
sub
terrá
neo
Yaci
mie
ntos
de
gas
Inst
alac
ione
s no
op
erat
ivas
Cone
xión
inte
rnac
iona
l
Fuen
te: S
edig
as.
- 178 -
Cuad
ro 5
.8
PREC
IO M
ÁX
IMO
DE
VEN
TA D
E LA
BO
MB
ON
A D
E B
UTA
NO
DE
12,5
KG
. EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
EVO
LUCI
ÓN
DEL
PRE
CIO
EN
LO
S ÚL
TIM
OS
AÑ
OS
(EUR
OS)
28/4
/12
15,5
31/
7/12
16,4
51/
9/12
16,8
71/
10/1
216
,10
1/1/
1316
,32
26/3
/13
17,1
314
/5/1
317
,50
17/3
/15
15,8
119
/5/1
514
,12
21/7
/15
13,4
215
/9/1
512
,76
17/1
1/15
12,6
8
En e
l año
201
4, e
l pre
cio
no
exp
erim
entó
var
iaci
ón
Fuen
te: C
ORE
S (B
olet
ín E
stad
ístic
o d
e H
idro
carb
uros
Dic
. 201
5) y
For
o N
ucle
ar.
Pre
cio
de
la B
om
bo
na d
e B
uta
no
. Ev
olu
ció
n y
co
mp
ara
ció
n c
on IPC.
8,11
8,78
8,57
10,3
0
13,5
0
11,0
6
13,1
9
15,0
9
12,6
8
17,5
017
,50
16,3
2
11,7
8
12,9
4
5678910111213141516171819
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
100
120
140
160
180
200
220
Indices Butano e IPC (1 enero 2003 = 100)
€/Bo
mb
ona
a 1 d
e E
nero
Índ
ice B
uta
no
Índ
ice IP
C
- 179 -
5
Cuadro 5.9 PRECIOS MÁXIMOS DE LAS TARIFAS DE ÚLTIMO RECURSO DEL GAS NATURAL DOMÉSTICO Y COMERCIAL EN ESPAÑA. EVOLUCIÓN
Tarifa TUR1 Tarifa TUR2
c€ / kWh % c€ / kWh %2008 1 Enero 7,2116 4,9 5,8012 4,8
12 Abril 7,3168 1,5 5,9064 1,812 Julio 7,4767 2,2 6,0663 2,712 Octubre 8,0428 7,6 6,6323 9,3
2009 1 Enero 7,7359 -3,8 6,3960 -3,612 Abril 6,9971 -9,6 5,6573 -11,51 Julio 6,8565 -2,0 5,3019 -6,31 Octubre 6,7845 -1,1 5,2299 -1,4
2010 1 Enero 6,7853 0,0 5,2306 0,001 Abril 6,9649 2,6 5,4103 3,41 Julio 7,4569 7,1 5,8755 8,61 Octubre 7,3808 -1,0 5,7994 -1,3
2011 1 Enero 7,6839 4,1 6,0200 3,81 Abril 7,9548 3,5 6,2909 4,51 Julio 8,3352 4,8 6,6713 6,01 Octubre 8,4214 1,0 6,7574 1,3
2012 1 Enero 8,4931 0,9 6,7756 0,328 Abril 8,8920 4,7 7,1146 5,01 Julio 9,0496 1,8 7,2723 2,21 Septiembre 9,2797 2,5 7,4572 2,5
2013 1 Enero 9,3229 0,5 7,4669 0,12014 1 Enero 9,3314 0,1 7,4542 -0,22015 1 Enero 9,0887 -2,6 7,2163 -3,2
1 Abril 8,8967 -2,1 7,0243 -2,71 Julio 8,6769 -2,5 6,8046 -3,11 Octubre 8,5953 -0,9 6,7230 -1,2
Nota: Tarifa TUR1: Consumo < 5.000 kWh/año. Tarifa TUR2: Consumo entre 5.000 y 50.000 kWh/año.Hasta el 1 de julio de 2009 las tarifas TUR1 y TUR2 se denominaban T1 y T2.A partir del 1 de enero 2013 se incluye el nuevo impuesto sobre hidrocarburos, que para TUR1 y TUR2 es de 0,65€/GJ.
% = variación porcentual respecto al precio de la fecha anterior.Fuente: MINETUR (Citado por CORES en BEH Dic.15).
- 180 -
Cuadro 5.10 PRECIOS DEL GAS POR PAÍSES EN EUROPA
1er Semestre 2015 DOMÉSTICO INDUSTRIAL
EUROS/GJ Precio (*)
Impuestos (incluí-dos en precio)
Precio (**)
Imp.no recuperables (incluidos en
precio)IVA OtrosUE 28 18,44 2,44 1,73 10,27 1,02Alemania 18,78 3,00 1,65 10,98 1,12Austria 20,28 3,39 1,92 11,00 2,51Bélgica 16,23 2,80 0,16 8,16 0,49Bulgaria 13,26 2,21 0,00 8,92 0,29Croacia 13,13 2,62 0,00 10,80 0,11Dinamarca 22,29 4,46 7,92 10,10 2,43Eslovaquia 13,78 2,30 0,00 9,65 0,36Eslovenia 17,48 3,16 1,77 10,20 1,27España 20,32 3,53 0,65 10,29 0,15Estonia 12,67 2,11 0,61 10,01 0,53Finlandia :: :: :: 12,40 3,86Francia 19,46 2,86 1,03 10,48 0,90Grecia 18,92 2,16 1,63 11,54 1,61Hungría 9,80 2,08 0,00 10,20 0,49Irlanda 18,69 2,22 1,05 10,95 0,99Italia 21,27 2,99 4,28 9,84 0,72Letonia 13,77 2,39 0,48 9,64 0,48Lituania 11,75 2,04 0,00 7,79 0,00Luxemburgo 13,77 1,16 0,53 10,97 0,26Países Bajos 21,23 3,68 5,64 10,94 3,40Polonia 13,91 2,60 0,00 9,94 0,16Portugal 27,11 5,07 1,11 11,57 0,15Reino Unido 17,62 0,85 0,00 9,92 0,49República Checa 15,95 2,77 0,00 8,24 0,31Rumanía 8,65 1,68 2,80 8,34 2,59Suecia 31,43 6,29 8,16 12,48 2,45Otros paísesBosnia Herzegovina 14,27 2,05 0,92 14,78 3,48Liechtenstein 25,36 1,88 2,83 17,05 2,88Macedonia :: :: :: 10,12 0,50Moldavia 8,90 0,66 0,00 7,80 0,00Serbia 12,96 1,18 0,00 12,66 0,00Turquía 10,51 1,60 0,21 7,74 0,21
:: Sin datos.(*) Precio final incluidos todos los impuestos.(**) Exluidos impuestos recuperables (IVA).Usos domésticos: Banda D2 (consumo anual entre 20 y 200 GJ).Usos industriales: Banda I3 (consumo anual entre 10.000 y 100.000 GJ).Fuente: EUROSTAT.
- 181 -
5
Precios del gas en Europa: Usos Domésticos
0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 33
Rumanía
Moldavia
Hungría
Lituania
Turquía
Estonia
Serbia
Croacia
Bulgaria
Letonia
Luxemburgo
Eslovaquia
Polonia
República Checa
Bosnia Herzegovina
Bélgica
Eslovenia
Reino Unido
UE 28
Irlanda
Alemania
Grecia
Francia
Austria
España
Países Bajos
Italia
Dinamarca
Liechtenstein
Portugal
Suecia
euros / Gj
precio básico iva otros impuestos
(Continúa)
- 182 -
Precios del gas en Europa: Usos Industriale
0 2 4 6 8 10 12 14 16
Turquía
Lituania
Moldavia
Bélgica
República Checa
Rumanía
Bulgaria
Letonia
Eslovaquia
Italia
Reino Unido
Polonia
Estonia
Dinamarca
Macedonia
Eslovenia
Hungría
UE 28
España
Francia
Croacia
Países Bajos
Irlanda
Luxemburgo
Alemania
Austria
Grecia
Portugal
Finlandia
Suecia
Serbia
Bosnia Herzegovina
euros / Gj
precio básico impuestos no recuperables
(Continuación)
- 183 -
5
Cuad
ro 5
.11
PREC
IO D
EL G
AS
EN M
ERCA
DO
S IN
TER
NA
CIO
NA
LES.
EVO
LUCI
ÓN
$ U
SA /
106
BTU
GN
LG
AS
NA
TURA
L
Prec
io d
el p
etró
leo
en
paí
ses
OCD
E CI
FJa
pó
nA
lem
ania
(*)
UK
USA
Cana
dá
CIF
CI
F(H
eren
NBP
Ind
ex)
(Hen
ry H
ub)
(Alb
erta
)
1985
5,23
4,25
--
-4,
7519
903,
642,
78-
1,64
1,05
3,82
1995
3,46
2,39
-1,
690,
892,
9620
004,
722,
892,
714,
233,
754,
8320
014,
643,
663,
174,
073,
614,
0820
024,
273,
232,
373,
332,
574,
1720
034,
774,
063,
335,
634,
834,
8920
045,
184,
324,
465,
855,
036,
2720
056,
055,
887,
388,
797,
258,
7420
067,
147,
857,
876,
765,
8310
,66
2007
7,73
8,03
6,01
6,95
6,17
11,9
520
0812
,55
11,5
610
,79
8,85
7,99
16,7
620
099,
068,
524,
853,
893,
3810
,41
2010
10,9
18,
016,
564,
393,
6913
,47
2011
14,7
310
,49
9,04
4,01
3,47
18,5
620
1216
,75
10,9
39,
462,
762,
2718
,82
2013
16,1
710
,73
10,6
33,
712,
9318
,25
2014
16,3
39,
118,
224,
353,
8716
,80
CIF:
Cos
t+in
sura
nce+
freig
ht (
pre
cios
med
ios)
. (*)
Pre
cio
med
io d
e im
por
taci
ón.
Fuen
te: B
P St
atis
fical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
Jun
io 2
015.
- 184 -
Cuad
ro 5
.12
PRO
DU
CCIÓ
N D
E G
AS
NA
TUR
AL
POR
PA
ÍSES
EN
EL
MU
ND
O. S
ERIE
HIS
TÓR
ICA
Mill
ones
de
tep
1990
1995
2000
2005
2010
2013
2014
%
2014
Cu
ota
del
to
tal (
%)
Cana
dá
97,7
143,
816
4,0
168,
414
3,9
140,
514
5,8
3,8
4,7
Esta
dos
Uni
dos
461,
848
0,9
495,
546
7,6
549,
562
9,8
668,
26,
121
,4M
éxic
o24
,427
,034
,547
,051
,852
,452
,3-0
,21,
7To
tal N
orte
amér
ica
584,
065
1,7
693,
968
3,0
745,
282
2,6
866,
35,
327
,7A
rgen
tina
16,1
22,5
33,7
41,1
36,1
32,0
31,9
-0,3
1,0
Boliv
ia2,
72,
82,
910
,812
,818
,319
,35,
60,
6Br
asil
2,8
4,6
6,7
9,8
13,1
16,9
18,0
7,0
0,6
Trin
idad
Tob
ago
4,7
6,8
14,0
29,7
40,3
38,6
37,9
-1,8
1,2
Vene
zuel
a19
,824
,825
,124
,724
,725
,625
,70,
50,
8To
tal S
ur y
Cen
troa
mér
ica
52,3
68,0
91,1
126,
614
6,9
156,
015
7,5
1,0
5,0
Aze
rbai
ján
8,1
5,4
4,6
4,7
13,6
14,6
15,3
4,6
0,5
Kaza
khas
tán
5,8
4,8
6,9
11,4
14,3
16,7
17,3
3,4
0,6
Nor
uega
22,9
25,0
44,8
77,3
96,5
97,9
97,9
0,1
3,1
Paíse
s Ba
jos
54,9
61,0
52,3
56,3
63,5
61,8
50,2
-18,
71,
6Re
ino
Uni
do
40,9
63,7
97,5
79,4
51,4
32,8
32,9
0,3
1,1
Rusia
531,
047
9,3
475,
752
2,1
530,
054
4,2
520,
9-4
,316
,7Tu
rkm
enist
án71
,526
,338
,351
,338
,156
,162
,311
,12,
0U
cran
ia22
,914
,814
,616
,716
,717
,316
,7-3
,70,
5
- 185 -
5
Uzb
equi
stán
33,2
39,5
45,9
48,6
49,0
51,2
51,6
0,7
1,6
Tota
l Eur
opa
y Eu
roas
ia86
5,1
789,
284
2,6
925,
991
9,5
931,
290
2,1
-3,1
28,8
Ara
bia
Sau
dí
30,2
38,6
44,8
64,1
78,9
90,0
97,4
8,2
3,1
Barh
ein
5,2
6,5
7,9
9,6
11,8
14,2
15,2
7,2
0,5
Emira
tos
Ára
bes
Uni
dos
18,1
28,2
34,5
43,0
46,2
49,1
52,0
5,8
1,7
Irán
23,6
30,4
53,7
92,1
137,
114
7,6
155,
35,
25,
0Ku
wai
t3,
88,
48,
611
,010
,614
,714
,70,
50,
5O
mán
2,3
3,6
7,8
17,8
24,4
27,5
26,1
-4,9
0,8
Qat
ar5,
712
,221
,341
,211
3,7
158,
815
9,5
0,4
5,1
Tota
l Orie
nte
Med
io93
,913
3,2
186,
728
6,8
439,
752
2,4
540,
93,
517
,3A
rgel
ia44
,352
,876
,079
,472
,473
,475
,02,
22,
4Eg
ipto
7,3
11,3
18,9
38,3
55,2
50,5
43,8
-13,
11,
4N
iger
ia3,
64,
410
,622
,533
,632
,634
,76,
61,
1To
tal Á
fric
a61
,976
,711
6,4
159,
519
2,0
184,
218
2,4
-1,0
5,8
Aus
tralia
18,7
26,8
28,0
33,4
41,3
48,0
49,8
3,6
1,6
Bang
lad
esh
4,3
6,3
8,5
12,4
17,9
20,4
21,2
4,1
0,7
Chin
a14
,216
,725
,345
,989
,111
2,4
121,
07,
73,
9In
dia
10,8
16,9
23,7
26,7
45,8
30,3
28,5
-5,9
0,9
Ind
ones
ia39
,554
,662
,767
,677
,164
,966
,11,
72,
1M
alas
ia15
,524
,242
,056
,156
,360
,559
,8-1
,21,
9M
yanm
ar0,
81,
53,
111
,011
,211
,815
,228
,60,
5Pa
qui
stán
11,0
14,0
19,4
35,1
38,1
38,4
37,8
-1,6
1,2
Taila
ndia
5,9
10,2
18,2
21,3
32,6
37,6
37,9
0,8
1,2
(Con
tinúa
)
- 186 -
Mill
ones
de
tep
1990
1995
2000
2005
2010
2013
2014
%
2014
Cu
ota
del
to
tal (
%)
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía13
5,6
188,
725
0,4
336,
144
5,3
461,
147
8,1
3,7
15,3
TOTA
L M
UNDO
1.79
2,7
1.90
7,5
2.18
1,1
2.51
8,0
2.88
8,6
3.07
7,6
3.12
7,3
1,6
100,
0O
CDE
774,
488
6,0
973,
198
3,4
1.04
3,6
1.10
3,0
1.13
6,2
3,0
36,3
No
OCD
E1.
018,
31.
021,
51.
208,
01.
534,
51.
845,
01.
974,
61.
991,
10,
863
,7U
E (*
)16
6,6
192,
721
0,2
192,
716
0,2
132,
011
9,1
-9,8
3,8
Ant
igua
Uni
ón S
ovié
tica
673,
057
0,5
586,
365
5,0
661,
870
0,4
684,
3-2
,321
,9
Se e
xclu
ye g
as q
uem
ado
o re
cicl
ado.
Se
incl
uye
gas
natu
ral p
rod
ucid
o p
or tr
ansf
orm
ació
n d
e ga
s a
líqui
do.
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior.
(*)
Se e
xclu
ye E
slov
enia
en
dat
os a
nter
iore
s a
1991
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
15).
Not
a d
el a
utor
Se
han
excl
uid
o lo
s p
aíse
s co
n un
a cu
ota
del
tota
l < 0
,5 %
, que
sí fi
gura
n en
la ta
bla
orig
inal
.
(Con
tinua
ción
)
- 187 -
5
Cuadro 5.13 RESERVAS PROBADAS (*) DE GAS POR PAÍSES EN EL MUNDO
Datos a 31.12.14 m3 × 1012
Cuota del total (%)
Relación r/p (**)
Estados Unidos 9,8 5,2 13,4Canadá 2,0 1,1 12,5Total Norteamérica 12,1 6,5 12,8Venezuela 5,6 3,0 (a)Total Sur y Centroamérica 7,7 4,1 43,8Azerbaiján 1,2 0,6 68,8Kazakhastán 1,5 0,8 78,2Noruega 1,9 1,0 17,7Rusia 32,6 17,4 56,4Turkmenistán 17,5 9,3 (a)Uzbequistán 1,1 0,6 19,0Total Europa y Euroasia 58,0 31,0 57,9Irán 34,0 18,2 (a)Iraq 3,6 1,9 (a)Kuwait 1,8 1,0 (a)Qatar 24,5 13,1 (a)Arabia Saudí 8,2 4,4 75,4Emiratos Árabes Unidos 6,1 3,3 (a)Total Oriente Medio 79,8 42,7 (a)Argelia 4,5 2,4 54,1Egipto 1,8 1,0 37,9Libia 1,5 0,8 (a)Nigeria 5,1 2,7 (a)Total África 14,2 7,6 69,8Australia 3,7 2,0 67,6China 3,5 1,8 25,7India 1,4 0,8 45,0Indonesia 2,9 1,5 39,2Malasia 1,1 0,6 16,2Total Asia y Pacífico y Oceanía
15,3 8,2 28,7
TOTAL MUNDO 187,1 100,0 54,1OCDE 19,5 10,4 15,6No OCDE 167,6 89,6 75,8UE 1,5 0,8 11,3Antigua Unión Soviética 54,6 29,2 71,8
(*) Con la información geológica y de ingeniería disponible , existe razonable certeza de poder ser extraídas de yacimientos ya conocidos, bajo las condiciones técnicas y económicas existentes.(**) Años=Reservas/Producción del último año.(a) = Más de 100 años.1.000 m3 de GN = 1 tep.Fuente: B. P. Statistical Review of World Energy. (Junio 2015).NOTA DEL AUTOR: Se han excluido los países con una cuota del total < 0,5 %, que sí figuran en la tabla original.
- 188 -
Cuad
ro 5
.14
FLU
JOS
COM
ERCI
ALE
S D
E G
AS
EN E
L M
UN
DO
Dat
os p
ara
el a
ño 2
014
en 1
09 m3 .
Fuen
te: B
P St
atis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy
(Jun
io 2
015)
.
- 189 -
5
Cuad
ro 5
.15
EVO
LUCI
ÓN
DE
LA R
ELA
CIÓ
N E
NTR
E R
ESER
VAS
Y PR
OD
UCC
IÓN
AN
UA
L D
E G
AS
EN E
L M
UN
DO
4547
4951
5355
5759
6163
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2008
2011
2014
Rese
rvas
/ Pr
od
ucci
ón
(en
núm
ero
de
año
s)
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
con
dat
os d
e BP
Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y (J
unio
201
5).
- 190 -
Cuadro 5.16 AVANCE 2016. CONSUMO DE GAS NATURAL. ESPAÑA
(Datos a 31/03/16)
GWh1/1 a
31/03/16 %
Últimos doce meses %
Consumo convencional 75.369 -4,1 242.823 -0,5Generación eléctrica 11.362 -16,7 58.802 7,3GNL de consumo directo 2.363 -0,7 9.425 -9,1Total gas natural 89.094 -5,8 311.051 0,6GRUPO 1 (Presión >60 bares) (*)
27.181 -2,8 121.402 7,9
GRUPO 2 (Presión > 4 bares y =< 60 bares)
30.300 -0,8 116.999 -1,4
GRUPO 3 (Presión =< 4 bares)
29.250 -13,2 63.224 -6,5
GNL de consumo directo 2.363 -0,7 9.425 -9,1Total gas natural 89.094 -5,8 311.051 0,6Cogeneración** 23.393 -2,5 92.680 -5,4
% Tasa de variación porcentual respecto idéntico período de 2015.(*) Incluido gas natural para materia prima.(**) Suministros a instalaciones que disponen de sistemas de cogeneración.Fuente: Boletín Estadístico de Hidrocarburos. CORES.NOTA DEL AUTOR: Considerar que 2016 es bisiesto.
- 191 -
6. CARBÓN
6.1 Consumo total de carbón en España .................. 1936.2 Consumo final de carbón por sectores en España . 1936.3 Producción de carbón en España. Evolución .... 1946.4 Procedencia del carbón importado por España .. 1956.5 Centrales de carbón en España .......................... 1976.6 Producción de carbón por países en el mundo.
Serie histórica ...................................................... 1986.7 Reservas probadas (*) de carbón por países en
el mundo ............................................................. 2006.8 Precios del carbón en mercados internacionales.
Evolución ............................................................. 202
Págs.
CARBÓN
- 193 -
6
Cuad
ro 6
.1
CON
SUM
O T
OTA
L D
E CA
RB
ÓN
EN
ESP
AÑ
A
ktep
2002
2005
2010
2012
2013
2014
2015
%Co
nsum
o fin
al2.
486
2.42
41.
690
1.50
71.
752
1.36
71.
443
5,5
Gen
erac
ión
eléc
trica
18.9
1018
.260
5.50
913
.039
9.36
610
.289
12.6
7823
,2Co
nsum
os p
rop
ios,
pér
did
as y
d
ifere
ncia
s es
tad
ístic
as49
549
9-4
396
427
9-1
730
5--
TOTA
L21
.891
21.1
837.
156
15.5
1011
.397
11.3
6914
.426
23,9
Met
odol
ogía
: A.I.
E.
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior
Fuen
te: S
EE (
MIN
ETU
R) y
For
o N
ucle
ar
Cuad
ro 6
.2
CON
SUM
O F
INA
L D
E CA
RB
ÓN
PO
R S
ECTO
RES
EN
ESP
AÑ
A
SID
ERU
RGIA
CEM
ENTO
REST
O D
E IN
DU
ST.
OTR
OS
USO
STO
TAL
ktep
%
ktep
%
ktep
%
ktep
%
ktep
%
2000
1.69
0-1
,119
16,
558
60,
980
-25,
12.
546
-1,1
2005
1.73
41,
810
87,
855
3-0
,629
-36,
62.
424
0,8
2010
1.15
026
,023
30,0
20
7-1
2,8
22
3-7
,9
1.60
313
,720
121.
076
-16,
19
-94,
4
238
-11,
6
183
-7,6
1.
507
-21,
320
131.
374
27,7
9-6
,8
233
-2,2
13
6-2
5,6
1.
752
16,3
2014
1.13
5-1
7,4
8-6
,4
97-5
8,5
12
7-1
2,0
1.
367
-22,
020
151.
077
-5,1
7-8
,1
189
94,9
17
033
,4
1.44
35,
5 %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual r
esp
ecto
al a
ño a
nter
ior.
Fuen
te: S
EE (
MIN
ETU
R) y
For
o N
ucle
ar.
- 194 -
Cuad
ro 6
.3
PRO
DU
CCIÓ
N D
E CA
RB
ÓN
EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
Mile
s d
e to
nela
das
Ant
raci
taH
ulla
Lign
ito n
egro
Lign
ito p
ard
oTO
TAL
%20
0011
.334
(*)
3.62
88.
524
23.4
86-3
,220
054.
664
3.88
93.
214
7.58
719
.354
-5,6
2010
3.20
92.
777
2.44
40
8.43
0-1
0,7
2011
2.48
71.
775
2.35
90
6.62
1-2
1,5
2012
2.25
81.
652
2.27
10
6.18
1-6
,620
1376
21.
780
1.82
60
4.36
8-2
9,3
2014
1.33
81.
331
1.23
00
3.89
9-1
0,7
2015
1.12
063
11.
319
03.
070
-21,
3
Mile
s d
e te
pA
ntra
cita
Hul
laLi
gnito
neg
roLi
gnito
par
do
TOTA
L%
2000
5.71
5(*)
1.14
91.
477
8.34
1-2
,820
052.
227
1.95
21.
005
1.44
26.
626
-4,3
2010
1.39
61.
134
766
03.
296
-13,
520
111.
133
762
753
02.
648
-19,
620
121.
016
697
747
02.
460
-7,1
2013
345
837
581
01.
762
-28,
420
1461
960
440
50
1.62
8-7
,620
1551
027
142
10
1.20
2-2
6,1
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l res
pec
to a
l año
ant
erio
r.(*
) H
asta
200
4 no
se
des
glos
a H
ulla
y A
ntra
cita
.Fu
ente
: SEE
. (M
INET
UR)
y F
oro
Nuc
lear
(ha
sta
2005
).
- 195 -
6
Cuadro 6.4 PROCEDENCIA DEL CARBÓN IMPORTADO POR ESPAÑA
Toneladas 2013 20142015
(hasta 30.11)ANTRACITABélgica 50 56 3.972China 8.924 12.086 8.356Estonia 12.842 0 0Estados Unidos 21 21.396 26Letonia 34.799 40.148 46.020Perú 13.151 57.726 31.751Portugal 1.916 0 927Reino Unido 2.456 285 154Rusia 72.392 141.576 318.661Sudáfrica 0 0 41.890Ucrania 394.239 292.936 37.361Vietnám 0 0 105.321Total 543.634 566.344 594.771HULLA COQUIZABLEAustralia 1.005.997 709.888 709.734Canadá 57.630 0 0Estados Unidos 1.275.516 901.101 932.056Mozambique 108.094 20.572 0Rusia 77.086 0 0Total 2.527.624 1.631.561 1.641.790CARBÓN TÉRMICOAlemania 37.796 44.865 50.422Australia 0 205.722 424.257Colombia 1.980.945 4.545.356 4.136.647Chile 0 193.410 0Estados Unidos 466.775 304.909 323.466Francia 0 3.406 1.631Indonesia 5.133 0 0Irlanda 0 4.326 8.805Italia 41.492 9.852 6.531Kazakhstán 0 13.038 77.189Letonia 0 42.630 0Mozambique 0 0 186.971Noruega 79.338 0 0Países Bajos 0 3.252 3.236Polonia 18.974 22.344 17.814Portugal 1.955 0 0Reino Unido 18 16.060 6.768Rusia 2.046.614 2.015.358 3.213.311Sudáfrica 1.227.385 1.370.574 1.084.597Ucrania 0 139.197 0Venezuela 115.725 0 112.587Total 6.035.363 8.934.299 9.654.232
(Continúa)
- 196 -
Toneladas 2013 20142015
(hasta 30.11)RESTO CARBONESBélgica 0 1.115 0Canadá 547 988 1.114Colombia 538.413 1.065.174 1.553.992Francia 0 1.669 0Indonesia 3.387.253 3.836.581 3.478.939Países Bajos 1.591 0 2.262Portugal 0 6.901 0Reino Unido 0 0 55.070Rusia 77.599 0 87.228Sudáfrica 324.319 184.439 0Ucrania 140.421 0 0Total 4.470.143 5.096.923 5.179.037TOTAL CARBONES 13.566.304 16.229.127 17.069.830
Fuente: CARBUNIÓN y Foro NuclearNota autor: No figuran los países con menos de 1000 t en los 3 años
(Continuación)
- 197 -
6
Cuad
ro 6
.5
CEN
TRA
LES
DE
CAR
BÓ
N E
N E
SPA
ÑA
Pot.
31/
12/1
5PR
OD
UCC
IÓN
BRU
TA (
Mill
. kW
h)TI
PO D
E CE
NTR
AL
CEN
TRA
LES
kW20
12
2013
20
14
2015
CA
RBÓ
NCo
mp
ostil
la 2
,3,4
,51.
199.
600
5.35
52.
560
4.53
74.
609
Ab
oño
1,2
921.
730
5.59
15.
748
5.45
56.
375
Soto
de
Rib
era
2,3
615.
060
1.62
81.
145
1.46
43.
213
La R
obla
1,2
654.
900
2.36
01.
689
1.67
52.
764
Nar
cea
1,2,
358
6.00
01.
725
898
916
1.83
9La
da
3,4
358.
400
1.89
21.
432
1.41
01.
986
Gua
rdo
1,2
515.
640
1.79
11.
095
1.25
01.
940
Anl
lare
s36
5.20
01.
689
863
1.18
299
7Pu
ente
Nue
vo 3
323.
500
1.12
770
31.
153
1.70
5Pu
erto
llano
EN
ECO
603
300
Puen
tes
1,2,
3,4
1.46
8.50
09.
927
7.35
67.
626
8.28
6M
eira
ma
580.
460
2.90
02.
529
2.44
33.
299
Teru
el 1
,2,3
1.10
1.40
04.
864
3.77
75.
002
4.81
0Es
cuch
a43
90
0Se
rchs
00
0Li
tora
l de
Alm
ería
1,2
1.15
8.90
06.
846
6.14
85.
912
7.71
5Lo
s Ba
rrios
588.
900
3.55
62.
924
3.00
53.
992
Alc
udia
II-C
arb
ón51
0.00
02.
941
2.59
12.
416
2.07
0Pa
saje
s1.
027
00
TOTA
L CA
RBÓ
N
10.9
48.1
9056
.261
41.4
8845
.446
55.6
03
Fuen
te: U
NES
A
- 198 -
Cuad
ro 6
.6
PRO
DU
CCIÓ
N D
E CA
RB
ÓN
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
Mill
one
s d
e te
p19
9020
0020
0520
1020
1320
14 %
2014
Cuo
ta
del
to
tal (
%)
Cana
dá
40,0
39,1
35,3
35,4
36,6
36,7
0,2
0,9
Esta
dos
Uni
dos
565,
957
0,1
580,
255
1,2
500,
950
7,8
1,4
12,9
Tota
l No
rtea
mér
ica
609,
261
4,6
621,
659
4,0
545,
055
1,4
1,2
14,0
Colo
mb
ia14
,024
,938
,448
,355
,657
,63,
61,
5To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
19,1
33,9
46,3
52,7
62,4
65,0
4,2
1,7
Ale
man
ia12
5,0
60,7
56,5
45,9
44,7
43,8
-2,1
1,1
Esp
aña
11,4
8,3
6,6
3,3
1,8
1,6
-10,
50,
0Ka
zakh
stán
67,7
38,5
44,2
54,0
58,2
55,3
-4,9
1,4
Polo
nia
94,5
71,3
68,7
55,5
57,6
55,0
-4,5
1,4
Rusi
a17
8,3
116,
913
9,6
151,
416
8,8
170,
91,
24,
3Tu
rquí
a11
,712
,511
,217
,515
,317
,815
,90,
5U
cran
ia84
,242
,141
,240
,044
,431
,5-2
9,0
0,8
Tota
l Eur
op
a y
Euro
asia
731,
343
8,0
447,
544
3,6
461,
044
1,6
-4,2
11,2
Tota
l Orie
nte
Med
io0,
50,
71,
00,
70,
70,
70,
00,
0Su
dáf
rica
100,
112
6,6
138,
414
4,1
145,
314
7,7
1,6
3,8
Tota
l Áfr
ica
105,
113
0,7
141,
714
7,1
150,
415
2,2
1,2
3,9
Aus
tralia
109,
316
6,9
206,
524
0,5
268,
228
0,8
4,7
7,1
Chin
a53
9,9
707,
11.
240,
91.
664,
91.
893,
71.
844,
6-2
,646
,9In
dia
91,9
132,
216
2,1
217,
522
8,8
243,
56,
46,
2
- 199 -
6
Ind
ones
ia6,
647
,493
,916
9,2
276,
228
1,7
2,0
7,2
Vie
tnam
2,9
6,5
19,1
25,1
23,0
23,1
0,5
0,6
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía79
9,3
1.09
2,1
1.76
0,1
2.36
6,2
2.74
1,9
2.72
2,5
-0,7
69,2
TOTA
L M
UN
DO
2.26
4,5
2.31
0,1
3.01
8,2
3.60
4,3
3.96
1,4
3.93
3,5
-0,7
100,
0O
CDE
1.09
8,4
1.00
5,6
1.03
3,0
1.01
3,1
983,
899
9,0
1,5
25,4
No
OCD
E1.
166,
21.
304,
41.
985,
22.
591,
22.
977,
62.
934,
4-1
,474
,6U
E (*
)36
6,7
216,
019
7,9
165,
415
7,6
151,
4-3
,93,
9A
ntig
ua U
nión
Sov
iétic
a34
0,6
201,
522
9,9
251,
427
8,6
265,
3-4
,86,
7
Sólo
se
cons
ider
an c
arb
ones
com
erci
ales
: hul
la y
ant
raci
ta (
ricos
) y
ligni
tos
y ot
ros
(pob
res)
. Inc
luye
car
bón
pro
duc
ido
par
a tra
nsfo
rmac
ione
s d
e lic
uefa
cció
n y
gasi
ficac
ión
de
carb
ones
. %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el ú
ltim
o añ
o re
spec
to a
l ant
erio
r.(*
) Se
exc
luye
Esl
oven
ia e
n d
atos
ant
erio
res
a 19
91.
Fuen
te: B
. P. S
tatis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
(Ju
nio
2015
)N
OTA
DEL
AU
TOR:
A e
xcep
ción
de
Esp
aña,
se
han
excl
uid
o lo
s p
aÍse
s co
n un
a cu
ota
del
tota
l < 0
,5 %
, que
sí fi
gura
n en
la ta
bla
orig
inal
.
- 200 -
Cuad
ro 6
.7
RES
ERVA
S PR
OB
AD
AS
(*)
DE
CAR
BÓ
N P
OR
PA
ÍSES
EN
EL
MU
ND
O
Mill
one
s d
e to
nela
das
31
.Dic
. 201
4H
ulla
y a
ntra
cita
Lign
ito y
otr
os
carb
one
s p
ob
res
TOTA
LCu
ota
d
el t
ota
l (%
)Re
laci
ón
R/P
(**)
Cana
dá
3.47
43.
108
6.58
20,
795
,7Es
tad
os U
nid
os10
8.50
112
8.79
423
7.29
526
,626
1,7
Tota
l No
rtea
mér
ica
112.
835
132.
253
245.
088
27,5
247,
7Br
asil
-6.
630
6.63
00,
7(a
)Co
lom
bia
6.74
6-
6.74
60,
876
,2To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
7.28
27.
359
14.6
411,
614
2,1
Ale
man
ia48
40.5
0040
.548
4,5
218,
2Es
pañ
a20
033
053
00,
113
5,6
Kaza
khst
án21
.500
12.1
0033
.600
3,8
309,
2Po
loni
a4.
178
1.28
75.
465
0,6
39,9
Rusi
a49
.088
107.
922
157.
010
17,6
440,
9Tu
rquí
a32
28.
380
8.70
21,
012
4,9
Ucr
ania
15.3
5118
.522
33.8
733,
8(a
)To
tal E
uro
pa
y Eu
roas
ia92
.557
217.
981
310.
538
34,8
268,
1Su
dáf
rica
30.1
56-
30.1
563,
411
5,7
Orie
nte
Med
io1.
122
-1.
122
0,1
(a)
Tota
l Áfr
ica
y O
rient
e M
edio
32.7
2221
432
.936
3,7
122,
5A
ustra
lia37
.100
39.3
0076
.400
8,6
155,
4Ch
ina
62.2
0052
.300
114.
500
12,8
29,6
- 201 -
6
Ind
ia56
.100
4.50
060
.600
6,8
94,1
Ind
ones
ia-
28.0
1728
.017
3,1
61,2
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
15
7.80
313
0.52
528
8.32
832
,351
,4TO
TAL
MU
ND
O40
3.19
948
8.33
289
1.53
110
0,0
109,
7O
CDE
155.
494
229.
321
384.
815
43,2
191,
2N
o O
CDE
247.
705
259.
011
506.
716
56,8
82,9
UE
4.88
351
.199
56.0
826,
311
1,1
Ant
igua
Uni
ón S
ovié
tica
86.7
2514
1.30
922
8.03
425
,642
8,2
(*).
Con
la in
form
ació
n ge
ológ
ica
y d
e in
geni
ería
dis
pon
ible
, exi
ste
una
certe
za ra
zona
ble
de
ser e
xtra
ídas
en
el fu
turo
, de
yaci
mie
ntos
ya
cono
cid
os c
on la
s co
ndic
ione
s té
cnic
as
y ec
onóm
icas
exi
sten
tes.
(**)
Año
s=Re
serv
as p
rob
adas
/Pro
duc
ción
del
últi
mo
año.
(a)
: más
de
500
años
.Fu
ente
: B. P
. Sta
tistic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
15)
NO
TA D
EL A
UTO
R: S
e ha
n ex
clui
do
los
paÍ
ses
con
una
cuot
a d
el to
tal <
0,5
% (
exce
pto
Esp
aña)
, que
sí fi
gura
n en
la ta
bla
orig
inal
.
- 202 -
Cuadro 6.8 PRECIOS DEL CARBÓN EN MERCADOS INTERNACIONALES. EVOLUCIÓN
US $ / t Europa (1) EEUU (2) Japón (3) Japón (4) Asia (5)1987 31,30 — 53,44 41,28 —1988 39,94 — 55,06 42,47 —1989 42,08 — 58,68 48,86 —1990 43,48 31,59 60,54 50,81 —1991 42,80 29,01 60,45 50,30 —1992 38,53 28,53 57,82 48,45 —1993 33,68 29,85 55,26 45,71 —1994 37,18 31,72 51,77 43,66 —1995 44,50 27,01 54,47 47,58 —1996 41,25 29,86 56,68 49,54 —1997 38,92 29,76 55,51 45,53 —1998 32,00 31,00 50,76 40,51 29,481999 28,79 31,29 42,83 35,74 27,822000 35,99 29,90 39,69 34,58 31,762001 39,03 50,15 41,33 37,96 36,892002 31,65 33,20 42,01 36,90 30,412003 43,60 38,52 41,57 34,74 36,532004 72,08 64,90 60,96 51,34 72,422005 60,54 70,12 89,33 62,91 61,842006 64,11 62,96 93,46 63,04 56,472007 88,79 51,16 88,24 69,86 84,572008 147,67 118,79 179,03 122,81 148,062009 70,66 68,08 167,82 110,11 78,812010 92,50 71,63 158,95 105,19 105,432011 121,52 87,38 229,12 136,21 125,742012 92,50 72,06 191,46 133,61 105,502013 81,69 71,39 140,45 111,16 90,902014 75,38 69,00 114,41 97,65 77,89
(1) Precio de referencia para Noroeste de Europa (*)
(2) Precio «spot» carbón US Central Appalachian (**)
(3) Precio CIF de hulla coquizable (Japón)
(4) Precio CIF de hulla energética (Japón)
(5) Precio de referencia asiático (*)
(*) Fuente: McCloskey Coal Information Service
(**) Precio para CAPP 12.500 BTU, 1.2 SO2 coal, FOB. Fuente: Platts.
CAAP = Central Appalachian. CIF: Cost+Insurance+Freight (precios medios).
FOB: Free on board.
Fuente: BP Statisfical Review of World Energy (Junio 2015).
- 203 -
7. ENERGÍAS RENOVABLES
7.1 Consumo final de energías renovables en Espa-ña. Evolución ....................................................... 205
7.2 Producción con energías renovables en España. Evolución ............................................................. 206
7.3 Potencia eléctrica instalada de energías renova-bles en España. Evolución .................................. 207
7.4 Producción eléctrica con energías renovables en España. Evolución ............................................... 207
7.5 Objetivos del plan de energías renovables 2011-2020 de España ......................................... 208
7.6 Reservas en los embalses hidroeléctricos en Es-paña. Evolución ................................................... 209
7.7 Evolución de las reservas hidroeléctricas en España 2137.8 Centrales hidroeléctricas peninsulares de más
de 100 MW en España ........................................ 2147.9 Principales embalses de interés hidroeléctrico
en España ............................................................ 2167.10 Producción de energías renovables por países
en Europa ............................................................ 2177.11 Aportación relativa de las energías renovables
por países en Europa .......................................... 2197.12 Potencia instalada de energías renovables en la UE 2207.13 Consumo de biomasa y biocombustible por
países en la UE .................................................... 2227.14 Consumo de hidroeléctricidad (*) por países en
el mundo. Serie histórica .................................... 2247.15 Consumo de otras energías renovables (*) por
países en el mundo ............................................. 2267.16 Potencia instalada eólica y solar fotovoltaica por
países en el mundo ............................................. 228
Págs.
ENERGÍAS RENOVABLES
- 204 -
7.17 Producción de biocombustible por países en el mundo ................................................................. 229
7.18 Avance 2016. Producción con renovables y re-servas hidráulicas en España ............................... 230
- 205 -
7
Cuad
ro 7
.1
CON
SUM
O F
INA
L D
E EN
ERG
ÍAS
REN
OVA
BLE
S EN
ESP
AÑ
A. E
VOLU
CIÓ
N
BIO
MA
SABI
OG
ÁS
BIO
CARB
URA
NTE
SSO
LAR
TÉRM
ICA
GEO
TÉRM
ICA
TO
TAL
ktep
%
ktep
%
ktep
%
ktep
%
ktep
%
ktep
%
2006
3.68
8,5
64,9
170,
973
,28,
04.
005,
520
073.
720,
60,
972
,411
,538
4,8
125,
292
,626
,69,
316
,54.
279,
76,
820
083.
626,
7-2
,527
,9-6
1,4
619,
360
,912
4,9
34,9
11,0
18,0
4.40
9,9
3,0
2009
3.70
8,9
2,3
28,2
1,1
1.07
2,4
73,2
155,
324
,313
,724
,64.
978,
512
,920
103.
652,
7-1
,553
,188
,01.
435,
533
,918
3,4
18,1
16,0
17,1
5.34
0,6
7,3
2011
3.79
1,0
3,8
55,3
4,2
1.72
1,1
19,9
204,
811
,716
,84,
95.
789,
18,
420
123.
850,
41,
655
,40,
22.
127,
023
,622
0,3
7,6
17,6
5,0
6.27
0,7
8,3
2013
3.77
2,1
-2,0
125,
112
5,8
908,
6-5
7,3
239,
18,
518
,12,
75.
063,
0-1
9,3
2014
3.76
1,9
-0,3
101,
0-1
9,3
969,
06,
625
8,7
8,2
18,8
4,1
5.10
9,4
0,9
2015
3.93
5,9
4,6
50,6
-49,
91.
017,
85,
027
7,3
7,2
19,8
4,9
5.30
1,5
3,8
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l res
pec
to a
l año
ant
erio
r.Fu
ente
: ID
AE
y M
INET
UR.
- 206 -
Cuadro 7.2 PRODUCCIÓN CON ENERGÍAS RENOVABLES EN ESPAÑA. EVOLUCIÓN
ktep 1990 2005 2010 2012 2013 2014 2.015
Minihidráulica (< 10 MW)
184 345 567 234 543 523 616
Hidráulica (> 10 MW)
2.019 1.237 3.071 1.533 2.627 2.846 1.781
Eólica 1 1.821 3.807 4.255 4.786 4.473 4.243Biomasa(*) 3.753 4.175 4.560 4.964 5.382 5.302 5.652Biogás – 299 277 291 479 353 441Biocarburantes – 256 1.413 2.127 909 969 1.018R.S.U. – 189 174 176 200 204 260Solar Térmica 22 61 183 220 239 259 277Solar Fotovoltaica 0 4 553 705 716 707 705Solar Termoeléctrica 0 0 299 1.482 1.873 2.142 2.231Geotermia 3 7 16 18 18 19 20TOTAL 5.983 8.395 14.921 16.004 17.772 17.796 17.243
(*) En 1990, Biomasa incluye R.S.U., biogás y biocarburantes. Serie 2005-2014 que incluye cambios metodológicos derivados de la Directiva de EERR y Directiva de Cogeneración.Datos 2014 y 2015 provisionales.
PRODUCCIÓN TÉRMICA
ktep 1990 2005 2010 2012 2013 2014 2015Biomasa (*) 3.584 3.440 3.653 3.850 3.772 3.762 3.936Biogás (*) – 23 53 55 125 101 51Biocarburantes – 256 1.435 2.127 909 969 1.018Solar Térmica 22 61 183 220 239 259 277Geotermia 3 7 16 18 18 19 20TOTAL 3.608 3.787 5.341 6.271 5.063 5.109 5.301
(*) Incluye el calor útil de las instalaciones de cogeneración y, a partir de 2010, los residuos térmicos.Datos 2014 y 2015 provisionales.Fuente: IDAE y MINETUR.
- 207 -
7
Cuadro 7.3 POTENCIA ELÉCTRICA INSTALADA DE ENERGÍAS RENOVABLES EN ESPAÑA. EVOLUCIÓN
MW 1990 2005 2010 2012 2013 2014 2015
Hidráulica convenc. y bombeo mixto
13.239 15.796 16.086 16.085 16.768 16.768 16.771
Hidráulica bombeo puro
2.418 2.424 2.449 2.465 2.455 2.455 3.307
Eólica 8 9.944 20.675 22.789 22.958 22.975 22.981Biomasa 115 326 545 640 657 677 681Biogás n.d. 129 192 218 220 223 223Residuos Sólidos Urbanos
27 189 223 274 234 234 234
Solar fotovoltaica 3 63 3.935 4.646 4.785 4.787 4.798Solar termoeléctrica 0 0 732 2.000 2.300 2.300 2.300TOTAL 15.810 28.871 44.836 49.117 50.377 50.419 51.294
Datos 2005-2010: Incluyen cambios metodológicos y derivados de la Directiva de EERR.Datos 2015 avance y 2014 provisionales.Fuente: IDAE / CNMC/ REE.
Cuadro 7.4 PRODUCCIÓN ELÉCTRICA CON ENERGÍAS RENOVABLES EN ESPAÑA. EVOLUCIÓN
GWh 1990 2005 2010 2012 2013 2014 2015
Hidráulica >10 MW(*)
23.481 14.537 35.446 15.838 29.783 32.050 20.705
Hidráulica <10 MW 2.140 3.856 6.858 4.707 7.082 7.119 7.164Eólica 14 21.176 44.271 49.472 55.646 52.013 49.335Biomasa (**) 616 1.579 2.508 3.396 4.143 3.821 3.818Biogás n.d. 623 848 866 973 907 1.174Residuos Sólidos Urbanos renovables
80 451 659 715 682 686 883
Solar fotovoltaica 6 41 6.425 8.193 8.327 8.218 8.198Solar termoeléctrica 0 0 761 3.775 4.770 5.455 5.680TOTAL 26.337 42.263 97.776 86.962 111.406 110.269 96.958
(*) Datos de hidráulica convencional no incluye producción por bombeo.(**) En 1990, Biomasa incluye biogás.Datos 2014 y 2015 provisionales. Fuente: IDAE y MINETUR.
- 208 -
Cuad
ro 7
.5
OB
JETI
VOS
DEL
PLA
N D
E EN
ERG
ÍAS
REN
OVA
BLE
S 20
11-2
020
DE
ESPA
ÑA
OBJ
ETIV
OS
GLO
BALE
S
kte
p20
0520
1020
1120
1220
1320
1420
1520
1620
1720
1820
1920
20A
. Con
sum
o fin
al b
ruto
de
elec
trici
dad
pro
ced
ente
de
fuen
tes
reno
vab
les
4.62
47.
323
7.86
08.
340
8.79
19.
212
9.58
69.
982
10.5
4711
.064
11.6
6912
.455
B. C
onsu
mo
final
bru
to d
e fu
ente
s re
nova
ble
s p
ara
cale
facc
ión
y re
frige
raci
ón3.
541
3.93
33.
992
4.03
44.
109
4.18
14.
404
4.65
14.
834
5.01
35.
152
5.35
7C.
Con
sum
o fin
al d
e en
ergí
a p
roce
den
te d
e fu
ente
s re
nova
ble
s en
el s
ecto
r tra
nsp
orte
245
1.53
82.
174
2.33
12.
363
2.41
82.
500
2.58
62.
702
2.82
62.
965
3.21
6
C.1.
Con
sum
o d
e el
ectri
cid
ad p
roce
den
te d
e fu
ente
s re
nova
ble
s en
el s
ecto
r d
el tr
ansp
orte
por
car
rete
ra0
00
05
1121
3449
6790
122
C.2.
Con
sum
o d
e b
ioca
rbur
ante
s d
el a
rtícu
lo 2
1.2
(*)
05
1545
7510
514
216
719
317
719
925
2C.
3. S
ubto
tal r
enov
able
s p
ara
cum
plim
ient
o d
el o
bje
tivo
en tr
ansp
orte
: (C
)+(2
,5-1
)x(C
.1)+
(2-1
)x(C
.2)
245
1.54
32.
189
2.37
62.
446
2.54
02.
674
2.80
52.
968
3.10
33.
299
3.65
1
D. C
ons
umo
to
tal d
e fu
ente
s d
e en
ergí
a re
nova
ble
s (e
vita
ndo
dob
le
cont
abili
zaci
ón d
e la
ele
ctric
idad
reno
vab
le e
n el
tran
spor
te)
8.30
212
.698
13.9
0114
.533
15.0
8115
.613
16.2
6116
.953
17.7
7618
.547
19.3
6620
.525
E. C
ons
umo
fina
l bru
to d
e en
ergí
a en
tra
nsp
ort
e32
.431
30.8
7230
.946
31.3
7331
.433
31.7
1432
.208
32.3
9732
.476
32.4
6832
.357
32.3
01F.
Co
nsum
o fi
nal b
ruto
de
ener
gía
en c
alef
acci
ón
y re
frig
erac
ión,
el
ectr
icid
ad y
tra
nsp
ort
e (*
*)10
1.71
996
.382
96.3
8196
.413
96.5
7396
.955
97.4
8697
.843
98.0
2898
.198
98.3
2898
.443
Ob
jetiv
os
en e
l tra
nsp
ort
e (%
)O
bje
tivo
oblig
ator
io m
ínim
o en
202
010
,0%
Gra
do
de
cum
plim
ient
o d
el o
bje
tivo
oblig
ator
io e
n 20
20 (
C.3/
E)5,
0%11
,3%
Ob
jetiv
os
glo
bal
es (
%)
Tray
ecto
ria in
dic
ativ
a (m
edia
par
a ca
da
bie
nio)
y o
bje
tivo
oblig
ator
io m
ínim
o en
202
011
,0%
12,1
%13
,8%
16,0
%20
,0%
Gra
do
de
cum
plim
ient
o d
e la
tray
ecto
ria in
dic
ativ
a y
del
ob
jetiv
o ob
ligat
orio
m
ínim
o en
202
0 (D
/F o
[D
año
1+D
año
2]/[
F año
1+F a
ño2]
)8,
2%13
,2%
14,7
%15
,9%
17,0
%18
,5%
19,7
%20
,8%
(*)
Artí
culo
21,
Ap
arta
do
2 d
e la
Dire
ctiv
a 20
09/2
8/CE
: bio
carb
uran
tes
obte
nid
os a
par
tir d
e d
esec
hos,
resi
duo
s, m
ater
ias
celu
lósi
cas
no a
limen
taria
s y
mat
eria
l lig
noce
luló
sico
.(*
*) E
n al
guno
s añ
os e
l con
sum
o d
e en
ergí
a b
ruta
fina
l ha
sid
o co
rregi
do
segú
n el
Artí
culo
5, a
par
tad
o 6
de
la D
irect
iva
2009
/28/
CE,
el c
ual e
stip
ula
que
la c
antid
ad d
e en
ergí
a co
nsum
ida
en la
avi
ació
n en
un
año
det
erm
inad
o se
con
sid
erar
á q
ue n
o so
bre
pas
a el
6,1
8% d
el c
onsu
mo
final
bru
to d
e en
ergí
a d
e es
e m
ism
o añ
o.Se
con
sid
era
el g
rad
o d
e cu
mp
limie
nto
de
Ob
jetiv
os O
blig
ator
ios
Dire
ctiv
a 20
09/2
8/CE
.
- 209 -
7
SECT
OR
ELÉC
TRIC
O20
1020
1520
20
MW
GW
hG
Wh(
*)M
WG
Wh
GW
h(*)
MW
GW
hG
Wh(
*)H
idro
eléc
tric
a (s
in b
om
beo
)13
.226
42.2
1531
.614
13.5
4832
.538
31.3
7113
.861
33.1
4032
.814
<1
MW
(si
n b
om
beo
)24
280
260
125
377
274
426
884
383
51
MW
-10
MW
(si
n b
om
beo
)1.
680
5.43
24.
068
1.76
44.
982
4.80
31.
917
5.74
95.
692
>10
MW
(sin
bo
mb
eo)
11.3
0435
.981
26.9
4611
.531
26.7
8425
.823
11.6
7626
.548
26.2
87p
or
bo
mb
eo5.
347
3.10
6(*
*)
6.31
26.
592
(**)
8.
811
8.45
7(*
*)
Geo
térm
ica
00
(**)
0
0(*
*)
5030
0(*
*)
Sola
r fo
tovo
ltaic
a3.
787
6.27
9(*
*)
5.41
69.
060
(**)
7.
250
12.3
56(*
*)
Sola
r te
rmo
eléc
tric
a63
269
1(*
*)
3.00
18.
287
(**)
4.
800
14.3
79(*
*)
Ener
gía
hid
roci
nétic
a, d
el o
leaj
e, m
areo
mo
triz
00
(**)
0
0(*
*)
100
220
(**)
Eó
lica
en t
ierr
a20
.744
43.7
0842
.337
27.8
4755
.703
55.5
3835
.000
71.6
4070
.734
Eólic
a m
arin
a0
00
2266
6675
01.
845
1.82
2Bi
om
asa,
res
iduo
s, b
iogá
s82
54.
228
(**)
1.
162
7.14
2(*
*)
1.95
012
.200
(**)
Bi
om
asa
sólid
a53
32.
820
(**)
81
74.
903
(**)
1.
350
8.10
0(*
*)
Resi
duo
s11
566
3(*
*)
125
938
(**)
20
01.
500
(**)
Bi
ogá
s17
774
5(*
*)
220
1.30
2(*
*)
400
2.60
0(*
*)
Bio
líqui
do
s0
0(*
*)
00
(**)
0
0(*
*)
Tota
les
(sin
bo
mb
eo)
39.2
1497
.121
85.1
4950
.996
112.
797
111.
464
63.7
6114
6.08
014
4.82
5(*
) En
est
a co
lum
na a
par
ecen
los
valo
res
norm
aliz
ados
par
a la
pro
duc
ción
hid
rául
ica
y eó
lica
segú
n se
reco
ge e
n el
Artí
culo
5, A
par
tad
o 3
de
la D
irect
iva
2009
/28/
CE, u
tiliz
and
o la
s fó
rmul
as d
e no
rmal
izac
ión
cont
enid
as e
n su
Ane
xo II
.(*
*) E
stas
pro
duc
cion
es n
o se
nor
mal
izan
. Se
cons
ider
an lo
s m
ism
os v
alor
es q
ue la
pro
duc
ción
sin
nor
mal
izar
.
(Con
tinúa
)
- 210 -
SECT
OR
TRA
NSP
ORT
E
ktep
2005
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2020
Bio
etan
ol/b
io-E
TBE
113
226
232
281
281
290
301
400
De
los
cual
es b
ioca
rbur
ante
s d
el a
rtíc
ulo
21.
2 (*
)0
00
00
07
52Bi
od
iése
l24
1.21
71.
816
1.87
81.
900
1.93
01.
970
2.31
3D
e lo
s cu
ales
bio
carb
uran
tes
del
art
ícul
o 2
1.2
(*)
05
1545
7510
513
520
0El
ectr
icid
ad p
roce
den
te d
e fu
ente
s re
nova
ble
s10
796
126
172
182
198
229
503
De
la c
ual t
rans
po
rte
po
r ca
rret
era
00
00
511
2112
2D
e la
cua
l tra
nsp
ort
e no
po
r ca
rret
era
107
9612
617
217
618
720
738
1
Otr
os
(co
mo
bio
gás,
ace
ites
vege
tale
s, e
tc.)
00
00
00
00
Tota
l bio
carb
uran
tes
137
1.44
22.
048
2.15
92.
181
2.22
02.
271
2.71
3TO
TAL
EERR
en
el T
RAN
SP.
245
1.53
82.
174
2.33
12.
363
2.41
82.
500
3.21
6(*
) A
rtícu
lo 2
1, A
par
tad
o 2
de
la D
irect
iva
2009
/28/
CE: b
ioca
rbur
ante
s ob
teni
dos
a p
artir
de
des
echo
s, re
sid
uos,
mat
eria
s ce
luló
sica
s no
alim
enta
rias
y m
ater
ial l
igno
celu
lósi
co.
(Con
tinua
ción
)
- 211 -
7
SECT
OR
DE
LA C
ALE
FACC
IÓN
Y R
EFRI
GER
ACI
ÓN
ktep
2005
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2020
Ener
gía
geo
térm
ica
(exc
luye
ndo
el c
alor
geo
térm
ico
de
tem
per
atur
a b
aja
en a
plic
acio
nes
de
bom
ba
de
calo
r)3,
83,
83,
83,
83,
83,
85,
29,
5
Ener
gía
sola
r té
rmic
a61
183
190
198
229
266
308
644
Bio
mas
a3.
468
3.72
93.
779
3.81
03.
851
3.88
44.
060
4.65
3Só
lida
(incl
uye
resi
duo
s)3.
441
3.69
53.
740
3.76
53.
800
3.82
73.
997
4.55
3Bi
ogá
s27
3439
4551
5763
100
bio
líqui
do
s 0
00
00
00
0En
ergí
a re
nova
ble
a p
artir
de
bo
mb
as d
e ca
lor
7,6
17,4
19,7
22,2
24,9
28,1
30,8
50,8
De
la c
ual a
ero
térm
ica
4,1
5,4
5,7
6,1
6,4
6,9
7,4
10,3
De
la c
ual g
eoté
rmic
a3,
512
,014
,016
,118
,521
,223
,440
,5d
e la
cua
l hid
roté
rmic
a0
00
00
00
0To
tale
s3.
541
3.93
33.
992
4.03
44.
109
4.18
14.
404
5.35
7Fu
ente
: ID
AE
- 212 -
Cuad
ro 7
.6
RES
ERVA
S EN
LO
S EM
BA
LSES
HID
RO
ELÉC
TRIC
OS
EN E
SPA
ÑA
. EVO
LUCI
ÓN
2015
2014
2013
2012
2011
GW
h%
(*)
Cap
acid
ad G
Wh
GW
h%
(*)
GW
h%
(*)
GW
h%
(*)
GW
h%
(*)
Régi
men
anu
al3.
999
44,6
8.96
75.
550
61,9
4.65
851
,93.
672
41,0
3.83
442
,8Ré
gim
en h
iper
anua
l4.
913
51,3
9.57
16.
276
65,6
6.00
962
,83.
407
35,6
5.85
661
.2Co
njun
to8.
912
48,1
18.5
3811
.826
63,8
10.6
6757
,57.
079
38,2
9.69
152
,3
(*)
Porc
enta
je d
e lle
nad
o. D
atos
a 3
1 d
e d
icie
mb
re d
e ca
da
año.
Fu
ente
: REE
(A
vanc
e In
form
e 20
15)
y Fo
ro N
ucle
ar (
2011
a 2
013)
Valo
res
hist
óric
os
Máx
imo
s (%
)M
ínim
os
(%)
Régi
men
Anu
alm
ayo
de
1969
92
,0en
ero
de
1976
24
,9Ré
gim
en H
iper
anua
lab
ril d
e 19
79
91,1
novi
emb
re d
e 19
83
17,6
Conj
unto
abril
de
1979
86
,6o
ctub
re d
e 19
95
23,6
Fuen
te: R
EE (
El s
iste
ma
eléc
trico
esp
añol
. 201
1).
- 213 -
7
Cuad
ro 7
.7
EVO
LUCI
ÓN
DE
LAS
RES
ERVA
S H
IDR
OEL
ÉCTR
ICA
S EN
ESP
AÑ
A
2011
2012
2013
2014
2015
19.0
00
17.0
00
15.0
00
13.0
00
11.0
00
9.00
0
7.00
0
5.00
0
3.00
0
GW
hCa
paci
dad
máx
ima
savreseRacitsídatse aide
M
Mín
imo
esta
díst
ico
Máx
imo
esta
díst
ico
Máx
imo
y m
ínim
o es
tad
ístic
o: m
edia
de
los
valo
res
máx
imos
y m
ínim
os d
e lo
s úl
timos
20
años
.
Fuen
te: R
EE (
Bole
tín M
ensu
al D
ic. 2
015)
.
- 214 -
Cuad
ro 7
.8
CEN
TRA
LES
HID
RO
ELÉC
TRIC
AS
PEN
INSU
LAR
ES D
E M
ÁS
DE
100
MW
EN
ESP
AÑ
A
Cent
ral(*
)M
unic
ipio
Río
Pro
vini
caPo
tenc
ia c
entr
al k
WTi
po
de
Bom
beo
La M
uela
-Cor
tes
Corte
s d
e Pa
llás
Júca
rV
alen
cia
1.51
2.96
0PU
ROJo
sé M
aría
Orio
lA
lcán
tara
Tajo
Cáce
res
963.
920
Vill
arin
oV
illar
ino
de
los
Aire
sTo
rmes
Sala
man
ca88
0.88
0M
IXTO
Ald
ead
ávila
IA
ldea
dáv
ila d
e la
Rib
era
Due
roSa
lam
anca
820.
440
Ced
illo
Ced
illo
Tajo
Cáce
res
510.
710
Esta
ny G
ento
-Sal
lent
eTo
rre C
apd
ella
(La
)Fl
amis
ell
Llei
da
446.
000
PURO
Ald
ead
ávila
IIA
ldea
dáv
ila d
e la
Rib
era
Due
roSa
lam
anca
432.
060
MIX
TOTa
jo d
e la
Enc
anta
da
Ard
ales
Gua
dal
horc
eM
álag
a37
9.77
0PU
ROA
guay
oSa
n M
igue
l de
Agu
ayo
Torin
a-A
guay
oCa
ntab
ria36
1.90
0PU
ROPu
ente
Bib
eyM
anza
ned
aBi
bey
Ore
nse
324.
910
Meq
uine
nza
Meq
uine
nza
Ebro
Zara
goza
324.
000
Bele
sar
Chan
tad
aM
iño
Lugo
313.
720
Cons
oV
illar
ino
de
Cons
oCa
mb
a O
rens
e29
7.80
0M
IXTO
Corte
s II
Corte
s d
e Pa
llás
Júca
rV
alen
cia
291.
980
Sauc
elle
IISa
ucel
le
Due
roSa
lam
anca
276.
040
San
Este
ban
Nog
ueira
de
Ram
uín
Sil
Ore
nse
264.
840
Rib
a-Ro
jaRi
ba-
Roja
d'E
bre
Ebro
Tarra
gona
262.
800
Sauc
elle
ISa
ucel
leD
uero
Sala
man
ca25
4.42
0V
ald
ecañ
asV
ald
ecañ
as d
e Ta
joTa
joCá
cere
s24
9.00
0M
IXTO
Bola
rque
IIA
lmon
acid
de
Zorit
aTa
joG
uad
alaj
ara
238.
890
PURO
Sout
elo
Vila
riño
de
Cons
oCe
nza
Ore
nse
229.
740
MIX
TO
- 215 -
7
Mor
alet
sM
onta
nuy
Nog
uera
Rib
agor
zana
-Lla
uset
Hue
sca
220.
980
PURO
Gui
llena
Gui
llena
Rive
ra d
e H
uelv
aSe
villa
210.
000
PURO
Azu
tán
Alc
olea
del
Taj
oTa
joTo
led
o19
8.01
0Sa
n Es
teb
an II
Nog
ueira
de
Ram
uín
Sil
Ore
nse
190.
000
Los
Pear
esCa
stro
Car
bal
led
oM
iño
Lugo
188.
910
Rico
bay
o I
Mue
las
del
Pan
Esla
Zam
ora
180.
470
Salim
eG
rand
as D
e Sa
lime
Nav
iaA
stur
ias
163.
530
Rico
bay
o II
Mue
las
del
Pan
Esla
Zam
ora
158.
000
Frie
iraPa
dre
nda
Miñ
oO
rens
e16
2.49
0Ca
stre
loCa
stre
lo d
e M
iño
Miñ
oO
rens
e13
7.51
0Co
rnat
elRu
biá
(Ru
bia
na)
Sil
Ore
nse
132.
000
Torre
jón
Toril
Tajo
-Tié
tar
Cáce
res
130.
860
MIX
TOTa
nes
Sob
resc
obio
Nal
ónA
stur
ias
129.
500
MIX
TOCo
frent
esCo
frent
esJú
car
Val
enci
a12
4.20
0V
illal
cam
po
IIV
illal
cam
po
Due
roZa
mor
a12
3.26
0Ta
vasc
án S
uper
ior
Llad
orre
Tava
scán
-Lla
dor
re-V
allfa
rrera
Llei
da
120.
440
Gab
riel y
Gal
ánG
uijo
de
Gra
nad
illa
Ala
gón
Cáce
res
114.
810
MIX
TOCa
stro
IIV
illar
deg
ua d
e la
Rib
era
(Fon
fría)
Due
roZa
mor
a11
3.42
0Ca
nelle
sO
s d
e Ba
lagu
erN
ogue
ra R
ibag
orza
naLl
eid
a10
8.00
0V
illal
cam
po
IV
illal
cam
po
Due
roZa
mor
a10
1.64
0TO
TAL
CEN
TRA
LES
HID
ROEL
ÉCTR
ICA
S PE
NIN
SULA
RES
>10
0 M
W12
.644
.810
(*)
Ord
enad
as e
n se
ntid
o d
ecre
cien
te d
e p
oten
cia
Fuen
te: U
NES
A
- 216 -
Cuad
ro 7
.9
PRIN
CIPA
LES
EMB
ALS
ES D
E IN
TER
ÉS H
IDR
OEL
ÉCTR
ICO
EN
ESP
AÑ
A
Emb
alse
(*)
Cap
acid
ad (
Hm
3 )
Río
Cu
enca
Ce
ntra
l A
lcán
tara
3.16
0 Ta
joTa
jo
José
Mar
ía d
e O
riol
Alm
end
ra2.
649
Torm
esD
uero
V
ilarin
oBu
end
ía1.
639
Gua
die
laTa
joBu
end
íaM
equi
nenz
a1.
534
Ebro
Ebro
Meq
uine
nza
Cíja
ra1.
505
Gua
dia
naG
uad
iana
Cíja
raV
ald
ecañ
as1.
446
Tajo
Tajo
Val
dec
añas
Rico
bay
o1.
145
Esla
Due
roEs
laIz
nája
r98
0G
enil
Gua
dal
qui
vir
Izná
jar
Gab
riel y
Gal
án92
4A
lagó
nTa
joG
abrie
l y G
alá
Cont
rera
s87
4Ca
brie
lJú
car
Cont
rera
sCa
nelle
s67
9N
ogue
ra R
ibag
Ebro
Mor
alet
sBe
lesa
r65
5M
iño
Miñ
o-Si
lBe
lesa
rPo
rtas,
Las
536
Cam
ba
Miñ
o-Si
lCo
nso
Salim
e26
6N
avia
Cant
ábric
oSa
lime
(*)
No
está
n in
clui
dos
en
la li
sta
los
emb
alse
s d
e La
Ser
ena
—el
may
or d
e Es
pañ
a p
or s
u ca
pac
idad
, con
3.2
32 H
m3 ,
ded
icad
o a
riego
s—, n
i Ala
rcón
—co
n 1.
112
Hm
3 de
cap
a-ci
dad
—, p
ues
ning
uno
de
los
dos
se
utili
za p
or e
l mom
ento
par
a ge
nera
ción
de
elec
trici
dad
.Fu
ente
: MA
GRA
MA
y F
oro
Nuc
lear
.
- 217 -
7
Cuad
ro 7
.10
PRO
DU
CCIÓ
N D
E EN
ERG
ÍAS
REN
OVA
BLE
S PO
R P
AÍS
ES E
N E
UR
OPA
Año
201
4. M
iles
de
tep
.
Hid
rául
ica
Eólic
aSo
lar
Mad
era
y só
lidos
Biog
ásRe
siduo
s Ur
bano
sBi
ocom
b. L
íqui
dos
Geo
térm
Tota
l Ren
ovab
les
%U
E 28
32.2
4221
.768
12.0
0889
.553
14.9
339.
171
15.2
346.
195
201.
273
1,7
Ale
man
ia1.
684
4.93
23.
727
11.4
257.
434
3.03
72.
985
182
35.4
066,
0A
ustri
a
3.52
633
125
04.
542
292
180
626
339.
785
-1,6
Bélg
ica
2439
726
81.
689
206
349
415
33.
357
-3,4
Bulg
aria
39
611
412
799
210
711
133
1.78
9-1
,4Cr
oaci
a
775
6312
1.09
326
030
112.
007
-3,6
Chip
re0
1674
1211
010
213
3-1
,3D
inam
arca
11.
125
812.
350
123
489
262
44.
435
2,4
Eslo
vaq
uia
36
21
5775
296
1213
47
1.42
00,
8Es
love
nia
52
40
3356
031
045
321.
225
3,6
Esp
aña
3.36
84.
472
3.10
85.
276
353
204
969
1917
.768
0,1
Esto
nia
252
078
910
06
085
90,
9Fi
nlan
dia
1.
152
952
8.08
610
024
747
40
10.1
552,
5Fr
anci
a5.
402
1.48
360
79.
074
441
1.16
82.
883
219
21.3
17-6
,7G
reci
a38
531
751
893
087
015
512
2.44
6-6
,5H
ungr
ía
2657
111.
390
7653
173
129
1.91
52,
7Irl
and
a61
442
1225
252
5290
096
114
,2Ita
lia
5.03
41.
305
2.09
88.
066
1.96
185
81.
911
5.23
526
.512
0,5
Leto
nia
172
120
1.33
875
024
01.
613
0,1
Litu
ania
34
556
1.08
421
1163
21.
277
5,3
Luxe
mb
urgo
9
711
6417
1072
019
020
,7(C
ontin
úa)
- 218 -
Año
201
4. M
iles
de
tep
.
Hid
rául
ica
Eólic
aSo
lar
Mad
era
y só
lidos
Biog
ásRe
siduo
s Ur
bano
sBi
ocom
b. L
íqui
dos
Geo
térm
Tota
l Ren
ovab
les
%M
alta
0
010
12
05
018
43,9
País
es B
ajos
1049
994
1.14
731
396
233
336
3.40
0-2
,9Po
loni
a18
866
018
6.75
520
737
706
208.
591
0,4
Portu
gal
1.33
91.
041
131
2.36
382
8227
618
85.
527
3,9
Rein
o U
nid
o50
62.
753
400
4.72
42.
126
472
1.12
51
12.1
0815
,6Re
p. C
heca
16
441
198
2.22
260
883
319
03.
635
1,7
Rum
anía
1.
617
533
140
3.61
819
216
728
6.12
410
,3Su
ecia
5.48
396
615
8.95
815
385
886
80
17.3
011,
3O
tro
s p
aíse
sA
lban
ia40
60
1219
30
026
063
7-2
1,50
Isla
ndia
1.10
71
00
20
44.
115
5.22
8-0
,90
Koso
vo13
00
251
00
00
265
1,69
Mac
edon
ia10
46
116
90
00
928
9-3
,51
Mol
dav
ia5
00
282
40
00
292
-0,9
5M
onte
negr
o15
10
016
60
00
031
6-1
7,24
Nor
uega
11.6
8519
10
844
2322
213
20
13.0
963,
97Se
rbia
946
01
1.05
35
00
62.
004
3,59
Turq
uía
3.49
573
380
53.
152
233
014
03.
524
12.0
81-1
4,00
Ucr
ania
729
9737
1.96
40
042
02.
798
-11,
78
% =
Var
iaci
ón p
orce
ntua
l de
2014
resp
ecto
a 2
013
Fuen
te: E
URO
STA
T.N
ota
del
aut
or. E
n el
tota
l se
incl
uye
la a
por
taci
ón d
e «O
las
y m
area
s» y
«Ca
rbón
veg
etal
» q
ue n
o se
des
glos
an p
or s
u es
casa
mag
nitu
d.
(Con
tinua
ción
)
- 219 -
7
Cuadro 7.11 APORTACIÓN RELATIVA DE LAS ENERGÍAS RENOVABLES POR PAÍSES EN EUROPA
Cuota de energías renovables en con-sumo de energía
final (%)
Cuota de energías reno-vables en 2014 según
segmentos de consumo final (%)
2004 20142020
(*)Electri-cidad H y C
Transpor-te (**)
UE 28 8,5 16,0 20 27,5 17,7 5,9Alemania 5,8 13,8 18 28,2 12,2 6,6Austria 23,3 33,1 34 70,0 32,6 8,9Bélgica 1,9 8,0 13 13,4 7,8 4,9Bulgaria 9,4 18,0 16 18,9 28,3 5,3Croacia 23,5 27,9 20 45,3 36,2 2,1Chipre 3,1 9,0 13 7,4 21,8 2,7Dinamarca 14,9 29,2 30 48,5 37,8 5,8Eslovaquia 6,4 11,6 14 23,0 8,7 6,9Eslovenia 16,1 21,9 25 33,9 33,3 2,6España 8,3 16,2 20 37,8 15,8 0,5Estonia 18,4 26,5 25 14,6 45,2 0,2Finlandia 29,2 38,7 38 31,4 51,9 21,6Francia 9,4 14,3 23 18,3 17,8 7,8Grecia 6,9 15,3 18 21,9 26,9 1,4Hungría 4,4 9,5 13 7,3 12,4 6,9Irlanda 2,4 8,6 16 22,7 6,6 5,2Italia 6,3 17,1 17 33,4 18,9 4,5Letonia 32,8 38,7 40 51,1 52,2 3,2Lituania 17,2 23,9 23 13,7 41,6 4,2Luxemburgo 0,9 4,5 11 5,9 7,4 5,2Malta 0,1 4,7 10 3,3 14,6 4,7Países Bajos 2,1 5,5 14 10,0 5,2 5,7Polonia 6,9 11,4 15 12,4 13,9 5,7Portugal 19,2 27,0 31 52,1 34,0 3,4Reino Unido 1,2 7,0 15 17,8 4,5 4,9República Checa
5,9 13,4 13 13,9 16,7 6,1
Rumanía 17,0 24,9 24 41,7 26,8 3,8Suecia 38,7 52,6 49 63,3 68,1 19,2Otros paísesIslandia 58,9 77,1 97,1 76,7 0,6Noruega 58,1 69,2 67,5 109,6 32,5 4,8
H y C: Calentamiento y refrigeración.(*) Objetivo fijado por la UE para 2020.(**) Biofuels y biolíquidos que cumplan criterios de sostenibilidad. Objetivo del 10% en todos los países en 2020. Fuente: European Enviroment Agency y EUROSTAT.Nota del autor. Valores superiores a 100 aparecen en países exportadores netos de energía de origen renovable.
- 220 -
Cuad
ro 7
.12
POTE
NCI
A I
NST
ALA
DA
DE
ENER
GÍA
S R
ENO
VAB
LES
EN L
A U
E
MIN
IHID
RÁU
LICA
(M
W)(
*)EÓ
LICA
(M
W)
SOLA
R FO
TOVO
LTA
ICA
(M
Wp
)SO
LAR
TÉRM
ICA
(m
iles
de
m2 )
2014
%20
14 %
2014
%20
14 %
Ale
man
ia
1.28
3-2
7,7
39.1
2812
,938
.408
6,7
17.9
874,
4A
ustri
a
1.23
90,
52.
086
23,9
785
13,7
5.16
52,
2Bé
lgic
a
640,
01.
959
18,5
3.14
07,
858
59,
4Bu
lgar
ia28
3-0
,769
12,
11.
020
0,1
840,
7Ch
ipre
0
::14
7::
6586
,267
1-1
,5Cr
oaci
a30
7,1
340
33,4
3480
,015
815
,2D
inam
arca
9
0,0
4.88
71,
660
25,
294
420
,1Es
lova
qui
a
7574
,45
0,0
590
9,9
168
4,3
Eslo
veni
a
157
-2,5
466
,725
60,
521
51,
7Es
pañ
a
1.94
80,
323
.025
0,3
4.78
70,
43.
348
11,8
Esto
nia
5
-37,
533
434
,70
-50,
010
27,8
Finl
and
ia
306
-3,8
632
40,8
119,
850
7,8
Fran
cia
2.
029
0,4
9.31
313
,05.
699
23,2
2.75
97,
2G
reci
a
220
0,0
1.97
99,
42.
603
0,7
4.28
83,
0H
ungr
ía
16-5
,932
90,
078
404,
521
49,
0Irl
and
a
410,
02.
262
10,4
157
,130
17,
4Ita
lia
3.08
61,
78.
638
0,9
18.6
221,
13.
793
2,5
Leto
nia
30
0,0
693,
02
0,0
199,
6
- 221 -
7
Litu
ania
27
3,8
282
1,1
680,
014
26,5
Luxe
mb
urgo
34
0,0
580,
011
010
,048
21,6
Mal
ta
0::
0::
5512
1,9
500,
0Pa
íses
Baj
os
0::
2.86
55,
61.
048
57,6
896
1,9
Polo
nia
27
70,
03.
836
13,2
3061
1,9
1.74
417
,4Po
rtuga
l 38
84,
04.
947
4,6
423
39,7
1.13
410
,7Re
ino
Uni
do
31
421
,712
.988
15,9
5.38
093
,468
30,
6Re
p. C
heca
32
80,
627
86,
12.
068
-3,0
1.04
67,
5Ru
man
ía53
00,
02.
953
6,1
1.29
326
,517
611
,9Su
ecia
93
3-5
,95.
425
23,8
7984
,247
0-3
,7To
tal U
E13
.652
-2,8
129.
460
9,3
87.2
579,
647
.020
5,3
(*)
Pote
ncia
men
or d
e 10
MW
.::
no a
plic
a.s.
d s
in d
atos
. D
atos
201
4 p
rovi
sion
ales
. %
= T
asa
de
varia
ción
por
cent
ual d
el a
ño q
ue fi
gura
en
cab
ecer
a re
spec
to a
l ant
erio
r.Fu
ente
: ID
AE
y Eu
rOb
serv
’ER.
- 222 -
Cuad
ro 7
.13
CON
SUM
O D
E B
IOM
ASA
Y B
IOCO
MB
UST
IBLE
S PO
R P
AÍS
ES E
N L
A U
E
BIO
MA
SA (
Mte
p)
BIO
GÁ
S (k
tep
)BI
OET
AN
OL
(kte
p)
BIO
DIE
SEL
(kte
p)
2014
%20
14 %
2014
%20
14 %
Ale
man
ia
11,4
4,8
7.43
4,1
8,1
792,
61,
91.
908,
04,
7A
ustri
a
4,5
-8,6
292,
248
,660
,24,
548
0,1
3,9
Bélg
ica
1,
7-1
7,0
206,
39,
236
,8-2
3,8
350,
824
,1Bu
lgar
ia
1,2
-10,
327
,012
5,0
0,0
-100
,053
,4-4
4,3
Chip
re
0,0
0,0
12,0
0,0
0,0
::13
,3-1
0,1
Croa
cia
0,5
5,9
26,2
57,8
0,0
::29
,80,
0D
inam
arca
2,
4-5
,712
2,8
11,6
(*)
(*)
262,
517
,4Es
lova
qui
a
0,8
2,2
58,4
6,4
55,9
0,0
79,6
0,0
Eslo
veni
a
0,6
-3,9
30,8
-11,
26,
013
,723
,1-5
0,2
Esp
aña
5,
3-1
,535
3,3
-26,
318
9,4
12,3
779,
65,
3Es
toni
a
0,8
-0,5
9,6
33,3
3,2
0,0
0,0
::Fi
nlan
dia
8,
1-0
,361
,05,
269
,90,
013
2,9
0,0
Fran
cia
8,
9-1
8,3
420,
7-3
,641
4,0
5,1
2.54
1,0
10,8
Gre
cia
0,
90,
286
,9-1
,70,
0::
133,
48,
6H
ungr
ía
1,5
4,8
83,7
1,8
38,9
19,9
95,7
9,7
Irlan
da
0,
39,
652
,28,
327
,1-6
,888
,921
,6Ita
lia
8,1
-8,8
1.96
1,0
8,0
7,7
-86,
21.
055,
2-1
0,4
Leto
nia
1,
35,
075
,015
,46,
40,
012
,40,
0Li
tuan
ia
1,1
5,7
20,9
34,8
6,8
-0,3
57,6
10,9
- 223 -
7
Luxe
mb
urgo
0,
130
,616
,77,
13,
138
1,5
65,5
24,1
Mal
ta
0,0
0,0
0,0
::0,
0::
3,7
26,5
País
es B
ajos
1,
22,
631
2,7
2,5
128,
32,
622
0,9
26,9
Polo
nia
6,
8-1
,220
7,1
14,2
142,
6-2
,359
5,9
2,1
Portu
gal
2,4
0,7
73,5
12,6
5,1
8,4
290,
86,
3Re
ino
Uni
do
4,
742
,32.
126,
44,
440
7,3
-0,9
752,
724
,7Re
p. C
heca
2,
22,
360
8,0
6,5
78,6
51,9
265,
520
,1Ru
man
ía
3,6
-15,
230
,00,
036
,90,
015
9,4
0,0
Suec
ia
9,0
-2,7
153,
45,
816
5,4
-7,7
687,
228
,1To
tal U
E89
,1-3
,014
.861
,96,
62.
682,
30,
311
.138
,97,
5
(*)
Incl
uid
o en
Bio
die
sel.
:: no
ap
lica.
s.d
sin
dat
os.
Dat
os 2
014
pro
visi
onal
es.
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
año
que
figu
ra e
n ca
bec
era
resp
ecto
al a
nter
ior.
Fuen
te: I
DA
E y
EurO
bse
rv’E
R.
- 224 -
Cuad
ro 7
.14
CON
SUM
O D
E H
IDR
OEL
ECTR
ICID
AD
(*)
PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
. SER
IE H
ISTÓ
RIC
A
tep
x 1
06 (*
*)19
9020
0020
0520
1020
1320
14 %
201
4 Cu
ota
d
el t
ota
l (%
)Es
tad
os U
nid
os66
,963
,061
,859
,561
,459
,1-3
,76,
7Ca
nad
á66
,980
,882
,179
,488
,585
,7-3
,19,
8M
éxic
o5,
37,
56,
28,
36,
28,
639
,01,
0To
tal N
ort
eam
éric
a13
9,2
151,
215
0,1
147,
215
6,1
153,
5-1
,717
,5A
rgen
tina
4,1
7,7
9,0
9,2
9,2
9,3
0,8
1,1
Bras
il46
,868
,976
,491
,288
,583
,6-5
,59,
5Ch
ile2,
04,
56,
05,
04,
55,
420
,40,
6Co
lom
bia
6,2
7,2
9,0
9,1
10,0
10,1
0,8
1,2
Perú
2,3
3,7
4,1
4,5
4,9
4,9
-0,6
0,6
Ven
ezue
la8,
414
,217
,417
,319
,018
,7-1
,22,
1To
tal S
ur y
Cen
tro
amér
ica
82,2
126,
314
1,6
158,
716
0,4
155,
4-3
,117
,7A
lem
ania
3,9
5,6
4,4
4,8
5,2
4,6
-10,
90,
5A
ustri
a7,
19,
58,
38,
78,
48,
1-3
,70,
9Es
pañ
a5,
87,
74,
09,
68,
38,
96,
51,
0Fr
anci
a12
,215
,311
,814
,315
,814
,2-1
0,3
1,6
Italia
7,2
10,0
8,2
11,6
11,9
12,9
8,0
1,5
Nor
uega
27,5
32,2
30,9
26,7
29,2
30,9
5,9
3,5
Rum
anía
2,5
3,3
4,6
4,5
3,3
4,2
26,0
0,5
Rusi
a37
,837
,439
,538
,141
,339
,3-5
,04,
5
- 225 -
7
Suec
ia16
,517
,816
,515
,113
,914
,65,
01,
7Su
iza
6,7
8,3
7,1
8,2
8,6
8,5
-1,3
1,0
Turq
uía
5,2
7,0
9,0
11,7
13,4
9,1
-32,
01,
0To
tal E
uro
pa
y Eu
roas
ia16
2,4
188,
917
9,8
197,
520
1,9
195,
7-3
,122
,3To
tal O
rient
e M
edio
2,2
1,8
5,1
4,0
5,4
5,2
-4,1
0,6
Tota
l Áfr
ica
12,9
16,9
20,3
24,8
26,4
27,5
4,4
3,1
Chin
a28
,750
,389
,816
3,4
208,
224
0,8
15,7
27,4
Ind
ia15
,017
,422
,025
,029
,829
,6-0
,83,
4Ja
pón
19,8
18,5
17,9
20,6
19,0
19,8
4,0
2,3
Nue
va Z
elan
da
5,2
5,5
5,3
5,6
5,2
5,5
5,6
0,6
Paq
uist
án3,
94,
06,
96,
77,
07,
22,
90,
8V
ietn
am1,
23,
33,
76,
212
,112
,31,
31,
4To
tal A
sia
y Pa
cífic
o y
Oce
anía
90,6
117,
216
4,4
251,
731
1,4
341,
69,
738
,9TO
TAL
MU
ND
O48
9,5
602,
366
1,3
783,
986
1,6
879,
02,
010
0,0
OCD
E27
1,9
310,
729
5,0
309,
432
0,3
315,
7-1
,535
,9N
o O
CDE
217,
629
1,6
366,
447
4,5
541,
356
3,3
4,1
64,1
UE
(***
)64
,583
,470
,685
,683
,083
,80,
99,
5A
ntig
ua U
nión
Sov
iétic
a53
,452
,055
,855
,858
,955
,4-6
,06,
3
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior.
(*)
Cifra
s b
asad
as e
n ge
nera
ción
elé
ctric
a b
ruta
, sin
tene
r en
cuen
ta s
umin
istro
s tra
nsfro
nter
izos
.(*
*) C
onve
rsió
n a
tep
en
bas
e al
eq
uiva
lent
e té
rmic
o, y
con
sid
eran
do
un 3
8% d
e efi
cien
cia
(cen
tral t
erm
oelé
ctric
a m
oder
na).
(***
) Ex
clui
da
Eslo
veni
a ha
sta
1991
.Fu
ente
: BP
Stat
istic
al R
evie
w o
f Wor
ld E
nerg
y. (
Juni
o 20
15).
NO
TA D
EL A
UTO
R: S
e ha
n ex
clui
do
los
paí
ses
con
un p
orce
ntaj
e d
e cu
ota
del
tota
l < 0
,5 %
, que
sí fi
gura
n en
la ta
bla
orig
inal
.
- 226 -
Cuad
ro 7
.15
CON
SUM
O D
E O
TRA
S EN
ERG
ÍAS
REN
OVA
BLE
S (*
) PO
R P
AÍS
ES E
N E
L M
UN
DO
tep
x 1
06 (*
*)19
9020
0020
0520
1020
1320
14Cu
ota
del t
otal
(%
) 201
4Ca
nad
á1,
02,
02,
54,
14,
84,
90,
31,
5Es
tad
os U
nid
os14
,417
,720
,638
,958
,765
,010
,820
,5M
éxic
o1,
21,
72,
42,
43,
43,
79,
21,
2To
tal N
ort
eam
éric
a16
,521
,425
,545
,466
,973
,610
,023
,2Br
asil
1,2
2,5
4,2
7,3
11,9
15,4
30,2
4,9
Chile
0,2
0,2
0,4
0,6
1,3
1,9
44,5
0,6
Tota
l Sur
y C
entr
oam
éric
a2,
24,
06,
310
,616
,921
,527
,56,
8A
lem
ania
0,3
2,8
9,7
19,0
29,3
31,7
8,3
10,0
Aus
tria
0,3
0,4
0,9
1,5
1,9
2,1
11,9
0,7
Bélg
ica
0,2
0,3
0,6
1,8
2,8
3,1
10,9
1,0
Din
amar
ca0,
21,
32,
22,
83,
64,
113
,11,
3Es
pañ
a0,
21,
55,
612
,516
,316
,0-1
,45,
1Fi
nlad
ia1,
12,
02,
22,
52,
92,
90,
10,
9Fr
anci
a0,
40,
71,
13,
45,
96,
510
,52,
1G
reci
a0,
00,
10,
30,
71,
82,
011
,40,
6Ita
lia0,
81,
63,
15,
813
,414
,810
,74,
7Pa
íses
Baj
os0,
20,
61,
72,
52,
72,
6-4
,70,
8Po
loni
a0,
00,
10,
41,
83,
33,
917
,31,
2Po
rtuga
l0,
20,
40,
82,
83,
63,
61,
31,
1Re
ino
Uni
do
0,1
1,1
2,7
5,0
11,1
13,2
19,4
4,2
Rep
ub. C
heca
0,0
0,1
0,2
0,7
1,5
1,7
14,4
0,5
- 227 -
7
Rum
anía
0,0
0,0
0,0
0,1
1,2
1,4
22,5
0,5
Suec
ia0,
41,
01,
93,
54,
85,
03,
61,
6Tu
rquí
a0,
00,
10,
10,
92,
32,
821
,70,
9To
tal E
uro
pa
y Eu
roas
ia4,
514
,835
,171
,311
4,7
124,
48,
539
,3To
tal O
rient
e M
edio
0,0
0,0
0,0
0,1
0,2
0,3
47,1
0,1
Tota
l Áfr
ica
0,1
0,4
0,7
1,3
1,8
2,9
57,5
0,9
Aus
tralia
0,2
0,2
1,2
2,0
3,7
4,1
10,2
1,3
Chin
a0,
00,
71,
113
,146
,153
,115
,116
,7Fi
lipin
as1,
22,
62,
22,
32,
22,
31,
80,
7In
dia
0,0
0,7
2,3
7,6
12,5
13,9
11,5
4,4
Ind
ones
ia0,
31,
11,
52,
12,
22,
22,
30,
7Ja
pón
2,8
4,3
6,5
7,2
9,5
11,6
22,1
3,7
Nue
va Z
elan
da
0,6
0,8
1,0
1,8
2,0
2,3
11,4
0,7
Taila
ndia
0,0
0,1
0,4
0,8
1,3
1,5
12,9
0,5
Tota
l Asi
a y
Pací
fico
y O
cean
ía5,
211
,117
,239
,382
,594
,214
,229
,7TO
TAL
MU
ND
O28
,651
,884
,916
8,0
283,
031
6,9
12,0
100,
0O
CDE
24,8
41,8
69,7
128,
319
6,3
215,
99,
968
,1N
o O
CDE
3,8
10,0
15,2
39,7
86,7
101,
116
,631
,9U
E (*
**)
4,3
14,1
34,1
68,6
109,
711
8,7
8,2
37,5
Ant
igua
Uni
ón S
ovié
tica
0,0
0,0
0,2
0,5
1,1
1,3
12,9
0,4
% =
Tas
a d
e va
riaci
ón p
orce
ntua
l del
últi
mo
año
resp
ecto
al a
nter
ior.
(*)
Cifra
s b
asad
as e
n ge
nera
ción
bru
ta d
e or
igen
eól
ico,
geo
térm
ico,
sol
ar, b
iom
asa
y re
sid
uos,
y s
in c
onta
bili
zar s
umin
istro
s d
e el
ectri
cid
ad tr
ansf
ront
eriz
os.
(**)
Con
vers
ión
a te
p e
n b
ase
al e
qui
vale
nte
térm
ico,
y c
onsi
der
and
o un
38%
de
efici
enci
a (c
entra
l ter
moe
léct
rica
mod
erna
).(*
**)
Excl
uid
a Es
love
nia
hast
a 19
91.
Fuen
te: B
P St
atis
tical
Rev
iew
of W
orld
Ene
rgy.
Jun
io 2
015.
NO
TA D
EL A
UTO
R: S
e ha
n ex
clui
do
los
paí
ses
con
una
cuot
a d
el to
tal <
0,5
%, q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al.
- 228 -
Cuadro 7.16 POTENCIA INSTALADA EÓLICA Y SOLAR FOTOVOLTAICA POR PAÍSES EN EL MUNDO
EÓLICA (MW) 2014 %Cuota del total (%)
Canadá 9.684,0 23,9 2,6Estados Unidos 66.146,0 7,9 17,7México 2.510,0 26,3 0,7Total Norteamérica 78.340,0 10,2 21,0Argentina 295,0 21,9 0,1Brasil 6.228,3 80,8 1,7Total Sur y Centroamérica 9.663,3 72,6 2,6Alemania 40.500,0 16,7 10,9Austria 2.072,0 24,7 0,6Bélgica 1.960,0 14,0 0,5Dinamarca 4.778,0 0,7 1,3España 22.987,0 0,4 6,2Francia 9.143,0 11,4 2,5Grecia 1.979,8 6,2 0,5Irlanda 2.322,0 10,6 0,6Italia 8.556,0 1,3 2,3Países Bajos 2.876,0 6,0 0,8Polonia 3.885,0 12,9 1,0Portugal 4.683,0 2,8 1,3Reino Unido 12.808,7 14,3 3,4Rumanía 2.962,0 13,6 0,8Suecia 5.524,0 23,5 1,5Turquía 3.762,1 36,3 1,0Total Europa y Euroasia 135.345,7 10,8 36,3Total Oriente Medio 157,0 4,7 0,0Total África 2.878,0 48,2 0,8Australia 4.056,0 16,3 1,1China 114.609,0 25,4 30,7India 22.465,0 11,5 6,0Japón 2.840,0 4,3 0,8Total Asia y Pacífico y Oceanía 146.577,0 22,1 39,3Total Mundo 372.961,0 16,2 100,0
SOLAR FOTOVOLTAICA (MW)Canadá 1.710,0 41,3 0,9Estados Unidos 18.280,0 51,3 10,1Total Norteamérica 20.166,0 50,5 11,2Alemania 38.200,0 5,2 21,2Bélgica 3.074,0 2,2 1,7Bulgaria 1.022,0 0,2 0,6España 5.358,0 0,5 3,0Francia 5.660,0 19,6 3,1Grecia 2.595,0 0,6 1,4Italia 18.460,0 2,1 10,2Países Bajos 1.097,7 49,0 0,6
- 229 -
7
SOLAR FOTOVOLTAICA (MW) 2014 %Cuota del total (%)
Reino Unido 5.228,1 88,1 2,9República Checa 2.134,0 0,1 1,2Rumanía 1.292,6 26,5 0,7Suiza 1.076,0 42,3 0,6Total Europa 88.360,4 8,9 49,0Australia 4.136,0 28,2 2,3Corea del Sur 2.384,0 61,6 1,3China 28.199,0 59,9 15,6India 3.062,0 32,0 1,7Japón 23.300,0 71,3 12,9Sudáfrica 966,0 691,8 0,5Tailandia 1.299,0 57,7 0,7Total Otras Áreas del Mundo 71.869,3 57,6 39,8Total Mundo 180.395,7 28,7 100,0
% = Tasa de variación porcentual del año 2014 respecto al año anterior.Fuente: B. P. Statistical Review of World Energy (Junio 2015).NOTA DEL EDITOR: Se han excluido los países con una cuota del total < 0,5 %, que sí figuran en la tabla original.
Cuadro 7.17 PRODUCCIÓN DE BIOCOMBUSTIBLES POR PAÍSES EN EL MUNDO
tep x 1000 2014 %Cuota del total (%)
Canadá 1.143,0 10,2 1,6Estados Unidos 30.055,7 5,6 42,5Total Norteamérica 31.251,9 5,8 44,1Argentina 2.577,3 30,9 3,6Brasil 16.656,0 5,5 23,5Colombia 654,9 3,6 0,9Total Sur y Centroamérica 20.294,5 8,0 28,7Alemania 2.684,0 2,0 3,8Bélgica 549,6 4,9 0,8España 937,9 32,2 1,3Francia 2.269,1 2,2 3,2Italia 431,5 0,0 0,6Países Bajos 1.445,2 0,0 2,0Polonia 695,6 3,3 1,0Reino Unido 482,3 0,0 0,7Total Europa y Euroasia 11.682,7 3,6 16,5Total Oriente Medio 4,4 0,0 0,0Total África 20,7 0,2 0,0China 2.083,4 3,3 2,9India 320,2 29,1 0,5Indonesia 2.443,5 40,4 3,5Tailandia 1.402,0 12,0 2,0Total Asia y Pacífico y Oceanía 7.537,7 19,9 10,6Total Mundo 70.791,9 7,4 100,0
% = Tasa de variación porcentual del año 2014 respecto al año anterior.Fuente: B. P. Statistical Review of World Energy (Junio 2015).NOTA DEL EDITOR: Se han excluido los países y áreas del mundo con una cuota del total < 0,5 %, que sí figuran en la tabla original.
- 230 -
Cuad
ro 7
.18
AVA
NCE
201
6. P
RO
DU
CCIÓ
N C
ON
REN
OVA
BLE
S Y
RES
ERVA
S H
IDR
ÁU
LICA
S EN
ESP
AÑ
A
Dat
os p
rovi
sion
ales
a 3
1/05
/201
6
Pro
duc
ció
n co
n re
nova
ble
s (1
) en
gen
erac
ión
eléc
tric
a p
enin
sula
r
1/1
a 31
/05/
2016
(%
)A
ño m
óvi
l 36
6 d
ías
(%
)G
Wh
53.6
3314
,910
0.68
61,
7
RESE
RVA
S H
IDRÁ
ULI
CAS
Situ
ació
n ac
tual
Situ
ació
n ha
ce u
n añ
oSi
tuac
ión
al in
icio
del
año
Rese
rvas
(G
Wh)
Máx
ima
(A)
Act
ual (
B)(B
/A)%
31/0
5/15
(C)
(C/A
)%01
/01/
16 (
D)
(D/A
)%Em
bal
ses
anua
les
8.
967
7.17
180
,06.
370
71,0
3.86
843
,1Em
bal
ses
hip
eran
uale
s 9.
571
6.60
769
,06.
767
70,7
4.83
850
,6To
tal
18.5
3813
.778
74,3
13.1
3770
,98.
706
47,0
(1)
Incl
uye
hid
rául
ica,
hid
roeó
lica,
eól
ica,
sol
ar fo
tovo
ltaic
a, s
olar
térm
ica
y ot
ras
reno
vab
les.
No
incl
uye
la g
ener
ació
n b
omb
eo.
(%
) V
aria
ción
por
cent
ual r
esp
ecto
al m
ism
o p
erío
do
de
2015
.Fu
ente
: REE
.N
OTA
DEL
AU
TOR:
Con
sid
erar
que
201
6 es
bis
iest
o.
- 231 -
8. RESIDUOS RADIACTIVOS
8.1 Comparación de residuos producidos en España .. 2338.2 Volumen de residuos radiactivos a gestionar en
España ................................................................. 2348.3 Generación de residuos radiactivos en una cen-
tral nuclear de agua a presión (PWR) .................. 2358.4 Resumen de costes de la gestión de residuos
radiactivos y combustible gastado en España desde 2010 (*) .................................................... 236
8.5 Instalaciones de almacenamiento definitivo de RBMA en el mundo ............................................. 237
8.6 Instalaciones de almacenamiento temporal cen-tralizado de RAA/CG en el mundo ..................... 238
Págs.
RESIDUOS RADIACTIVOS
- 232 -
- 233 -
8
Cuad
ro 8
.1
COM
PAR
ACI
ÓN
DE
RES
IDU
OS
PRO
DU
CID
OS
EN E
SPA
ÑA
Vol
umen
de
resi
duo
s a
gest
iona
r dur
ante
40
años
en
Esp
aña.
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
.
1,3m
1,3m
1,3m
- 234 -
Cuadro 8.2 VOLUMEN DE RESIDUOS RADIACTIVOS A GESTIONAR EN ESPAÑA (*)
RBBA Y RBMA
PRODUCIDO A 31-12-2015
PREVISION DESDE 2016 (*)
m3 RBBA RBMA TOTAL RBBA RBMA TOTALCENTRALES NUCLEARES 6.007 33.558 39.565 125.104 51.160 176.264OPERACIÓN CCNN 3.526 31.037 34.563 6.374 7.865 14.239DESMANTEL. DE CCNN 2.481 2.521 5.002 118.730 43.295 162.025
FABRICA DE JUZBADO 515 84 599 267 40 307IIRR Y OTROS 11.930 5.491 17.421 880 208 1.088TOTAL 18.452 39.133 57.585 126.251 51.408 177.659
TOTAL PREVISTO (*)
m3 RBBA RBMA TOTALCENTRALES NUCLEARES 131.111 84.718 215.829OPERACIÓN CCNN 9.900 38.902 48.802DESMANTEL. DE CCNN 121.211 45.816 167.027
FABRICA DE JUZBADO 782 124 906IIRR Y OTROS 12.810 5.699 18.509TOTAL 144.703 90.541 235.244
COMBUSTIBLE IRRADIADO
SITUACION a 31-12-2015 PREVISION TOTAL (*)
ELEMENTOS tU ELEMENTOS tUJ. CABRERA 377 100 377 100GAROÑA 2.505 440 2.505 440ALMARAZ 1 1.392 642 1.933 834ALMARAZ 2 1.380 637 1.929 860ASCO 1 1.356 618 1.897 840ASCO 2 1.264 578 1.869 860COFRENTES 4.232 768 5.880 1.068VAND. 2 1.148 520 1.817 831TRILLO 1.136 536 1.833 847TOTAL 14.790 4.839 20.040 6.680
(*) De acuerdo con el VI Plan General de Residuos Radiactivos.RBBA: Residuos de muy baja actividad.RBMA: Residuos baja y media actividad.IIRR: Instalaciones radiactivas.Fuente: ENRESA.
- 235 -
8
Cuadro 8.3 GENERACIÓN DE RESIDUOS RADIACTIVOS EN UNA CENTRAL NUCLEAR DE AGUA A PRESIÓN (PWR)
1. Residuos sólidos anuales
Actividad Materiales m3/GW.año Alta Vidrio* 1 - 3 Vainas* 10 Otros 1 - 2 Media y baja Lodos del tratamiento de líquidos 10 - 5
Resinas y productos de corrosión 500 Otros 25 - 50 Muy baja Residuos minerales 100.000
* Procedentes del reproceso
2. Residuos gaseosos de larga vida, por año
Nucleidos PeríodoActividad produci-da (curios/GW año)
Criptón-85 10,8 años 400.000Criptón estable – 15 kg Xenón estable – 120 kg Yodo-129 1,7 x 107 años 1,5
Yodo-131 8 días(después de 8
meses 0,01) Yodo-127 Estable 1,1 kg Tritio 12,3 años 15.000
3. Vertidos líquidos de larga vida, por año Cantidad: 20.000 - 50.000 metros cúbicos, que contienen: Emisores beta y gamma 20-100 curios Tritio 50-150 curios
Residuos generados para un funcionamiento de 365 días al año, una extracción anual de la tercera parte del núcleo, formado por 100 toneladas de uranio enri-quecido, una producción de 30 MW por tonelada se obtiene un grado de que-mado de 33.000 MW día/tonelada, lo que es normal en los reactores de agua a presión utilizados comercialmente para la producción de electricidad.En estas cifras se incluye el ciclo del combustible nuclear, pero no el desmante-lamiento del reactor.Fuente: EDF y Foro Nuclear
- 236 -
Cuad
ro 8
.4
RES
UM
EN D
E CO
STES
DE
LA G
ESTI
ON
DE
RES
IDU
OS
RA
DIA
CTIV
OS
Y CO
MB
UST
IBLE
GA
STA
DO
EN
ES
PAÑ
A D
ESD
E 20
10(*
)
Mile
s d
e eu
ros
de
2015
REA
L 20
10-2
014
PREV
ISIO
N 2
015
PRES
UP
2016
-201
9ES
TIM
AD
O D
ESD
E 20
20TO
TAL
GES
TIO
N R
BBA
/RBM
A18
5.59
049
.784
185.
021
1.69
3.00
22.
113.
396
GES
TIO
N C
G/R
AA
483.
853
137.
284
993.
973
6.13
0.74
07.
745.
850
CLA
USU
RA17
1.49
335
.145
82.5
573.
666.
169
3.95
5.36
4O
TRA
S A
CTU
ACI
ON
ES3.
414
458
1.56
915
.750
21.1
91I+
D18
.647
6.09
422
.122
204.
480
251.
343
ESTR
UCT
URA
133.
108
33.2
4712
0.41
01.
432.
500
1.71
9.26
5TO
TAL
996.
105
262.
013
1.40
5.65
113
.142
.641
15.8
06.4
10
RBBA
: Res
iduo
s d
e m
uy b
aja
activ
idad
R
BMA
: Res
iduo
s b
aja
y m
edia
act
ivid
ad
CG
: Com
bus
tible
gas
tad
o
RA
A: R
esid
uos
de
alta
act
ivid
ad(*
) Se
gún
las
estim
acio
nes
de
ENRE
SA d
e ju
nio
de
2015
Fuen
te: E
NRE
SA
- 237 -
8
Cuad
ro 8
.5
INST
ALA
CIO
NES
DE
ALM
ACE
NA
MIE
NTO
DEF
INIT
IVO
DE
RB
MA
EN
EL
MU
ND
O
PaÍs
Inst
alac
ión
Tip
oSi
tuac
ión
Ale
man
iaM
orsl
eben
Prof
und
oCl
ausu
rad
aKo
nrad
Prof
und
oEn
lice
ncia
mie
nto
Eslo
vaq
uia
Moc
hovc
eEn
sup
erfic
ieO
per
ació
nEs
pañ
aEl
Cab
rilEn
sup
erfic
ieO
per
ació
nEs
tad
os U
nid
osCl
ive/
Rich
land
/ Bar
nwel
l/And
rew
sEn
sup
erfic
ieO
per
ació
nH
anfo
rd/F
erna
ld/Id
aho
Nat
. Lab
/Los
Ala
mos
Nat
. Lab
Nev
ada
Test
Site
/Oak
Rid
ge/S
avan
nah
Rive
rEn
sup
erfic
ieO
per
ació
n D
OE
Beat
ty/M
axey
flat
s/Sh
effie
ld/ W
est V
alle
yEn
sup
erfic
ieCl
ausu
rad
a Fi
nlan
dia
Olk
iluot
oCa
vern
aO
per
ació
nLo
viis
aCa
vern
aO
per
ació
nFr
anci
aLa
Man
che
En s
uper
ficie
Clau
sura
da
L’Aub
eEn
sup
erfic
ieO
per
ació
nH
ungr
íaPu
spok
szila
gyEn
sup
erfic
ieO
per
ació
nBa
taap
ati
Cave
rna
Op
erac
ión
Jap
ónRo
kkas
ho M
ura
En s
uper
ficie
Op
erac
ión
Rein
o U
nid
oD
ounr
eay
En s
uper
ficie
Op
erac
ión
Drig
gEn
sup
erfic
ieO
per
ació
nRe
púb
lica
Chec
aD
ukov
any
En s
uper
ficie
Op
erac
ión
Rich
ard
Cave
rna
Op
erac
ión
Brat
rstv
iCa
vern
aO
per
ació
nSu
ecia
Fors
mar
k (S
FR)
Cave
rna
Op
erac
ión
RBM
A =
Res
iduo
s d
e Ba
ja y
Med
ia A
ctiv
idad
.Fu
ente
: EN
RESA
.
- 238 -
Cuadro 8.6 INSTALACIONES DE ALMACENAMIENTO TEMPORAL CENTRALIZADO DE RAA/CG EN EL MUNDO
País Instalación TecnologíaMaterial
almacenado
Alemania AhausContenedores metálicos
CG
GorlebenContenedores metálicos
CG y Vidrios
Bélgica Dessel Bóveda Vidrios
Federación Rusa Mayak (*) Piscina CG
Krasnoyarsk (*) Piscina CG
Francia La Hague (*) Piscina CG
La Hague (*) Bóveda Vidrios
CASCAD Bóveda Vidrios
Holanda Habog Bóveda Vidrios y CG
Japón Rokkasho Piscina CG
RokkashoContenedores metálicos
Vidrios
Reino Unido Sellafield (*) Piscina CG
Sellafield (*) Bóveda Vidrios
Suecia CLAB Piscina CG
Suiza ZwilagContenedores metálicos
CG y Vidrios
(*) Incluidas en complejos de reprocesadoRAA: Residuos de alta actividad. CG: Combustible gastado.Fuente: ENRESA.
- 239 -
9. CAMBIO CLIMÁTICO
9.1 Inventario de emisiones de gases en efecto in-vernadero en España en 2014 ............................. 245
9.2 Cuotas relativas de emisiones de gases de efec-to invernadero por sectores de actividad en Es-paña en 2014 ....................................................... 247
9.3 Evolución de las emisiones de Gei según secto-res y tipos de gas en España ............................... 248
9.4 Emisiones de CO2 asociadas a la generació eléc-trica peninsular. Evolución .................................. 250
9.5 Evolución de las emisiones de CO2 equivalente en España. Comparación con compromiso de Kioto . 251
9.6 Emisiones antropógenas agregadas de CO2, CH4, N2, HFC, PFC y SF6 (1) y evolución en el mundo . 252
9.7 Variación en el total de emisiones de gases en efecto invernadero entre 1990 y 2013 (*) en paí-ses del mundo .................................................... 255
9.8 Indicadores de emisiones de gases de efecto invernadero por países en UE y otros países ...... 256
9.9 Factores de emisión de CO2 para usus térmicos
y generación eléctrica ......................................... 2579.10 Previsiones de emisiones de CO2 según escena-
rios en el mundo ................................................. 2589.11 Emisiones de CO2 según escenarios y reduccio-
nes según tecnologías ......................................... 2619.12 Estimaciones de calentamiento continental y de
variaciones del nivel del mar .............................. 262
Págs.
CAMBIO CLIMÁTICO
- 241 -
9
CAMBIO CLIMÁTICO: ACUERDO DE PARÍS – COP21 (diciembre 2015)
La evidencia científica confirma que las emisiones de gases de efecto invernadero derivadas de las distintas actividades humanas provocan grandes cambios en el clima de la Tierra. Existe consen-so en que los impactos del cambio climático derivados de un in-cremento superior a 2ºC en la temperatura anual media global por encima del nivel pre-industrial pueden ser ampliamente negativos en los sistemas ecológicos y socioeconómicos del planeta.
Según los distintos escenarios contemplados por el Panel Intergubernamental sobre Cambio Climático de las Naciones Unidas, para poder mantener el incremento de la temperatura media global por debajo de 2ºC, es necesario mantener la concentración de CO
2 equivalente en la atmósfera en valo-
res de 450 ppm en volumen en el año 2100, por lo que las emisiones globales de gases de efecto invernadero en 2050 tendrán que ser de entre el 40% y el 70% inferiores a las de 2010, y nulas o incluso negativas en el año 2100.
Al objeto de corregir los efectos indeseados del calenta-miento global, las Partes de la Convención Marco sobre Cam-bio Climático de las Naciones Unidas se han centrado en el sector energético, ya que, según la Agencia Internacional de la Energía, la demanda global de energía va a seguir incremen-tándose a medio y largo plazo, previéndose un crecimiento del 50% hasta el año 2040. Además, históricamente este sec-tor ha sido el mayor emisor de gases de efecto invernadero (GEI), con un peso porcentual superior al 75% a nivel mundial y del 75% en el caso de España. Las centrales de combustibles fósiles emiten cantidades relevantes de gases de efecto inver-nadero a la atmósfera, mientras que las renovables y la energía nuclear, que en su ciclo completo de vida producen electrici-dad con muy bajas emisiones, son cruciales para alcanzar el compromiso vinculante de la Unión Europea en su conjunto de reducción de las emisiones en un 40% para 2030, con un ob-jetivo del 80%-95% para 2050, lo que implica una eliminación casi completa de las del sector eléctrico.
Políticas globales desarrolladas y resultados hasta la fecha
El primer paso de la comunidad internacional para hacer frente a la amenaza del cambio climático fue la Convención Marco sobre el Cambio Climático de las Naciones Unidas (UNFCCC), que se adoptó en la Cumbre de la Tierra de Río de
- 242 -
Janeiro de 1992 y entró en vigor en 1994. El Artículo 2 espe-cificaba el objetivo último: “la estabilización de las concen-traciones de gases de efecto invernadero en la atmósfera a un nivel que pudiera evitar la peligrosa interferencia antropogé-nica con el sistema climático”. La tercera reunión de la Confe-rencia de las Partes (COP3) adoptó el Protocolo de Kioto a la UNFCCC en 1997, en el que los países industrializados (recogidos en el Anexo I del Protocolo) se comprometían a reducir sus emisiones conjuntas de GEI en el periodo 2008-2012 en al menos un 5,2% respecto a los niveles del año 1990. En COP15 (Copenhague, 2009) se alcanzó el Acuerdo de Copenhague, que reconocía el enfoque científico de que el incremento en la temperatura media global debía estar por debajo de 2ºC, y proporcionó un marco de actuación para una reducción voluntaria de las emisiones de GEI en el hori-zonte de 2020, pero no supuso compromisos firmes.
Los países del Anexo I han mantenido e incluso reducido sus emisiones en comparación con el año base 1990. No así los otros países, que las han incrementado, e incrementan, de forma importante. Desde el año 2007 los países en desarro-llo, liderados principalmente por China, han sobrepasado en emisiones a los del Anexo I, países industrializados respon-sables históricamente de las emisiones. En mayo de 2015, la concentración media de CO
2 en la atmósfera ha alcanzado las
400 p.p.m., índice suficiente para incrementar la temperatura 1,6ºC por encima de los niveles preindustriales.
Acuerdo de París (COP 21)
El 12 de diciembre de 2015 se aprobó el Acuerdo de París en el marco de la 21 Conferencia de las Partes de la Con-vención Marco sobre el Cambio Climático de las Naciones Unidas. Para ello se movilizó a toda la comunidad internacio-nal, administraciones, comunidad científica, sociedad civil y mundo empresarial. Este acuerdo puede considerarse un hito histórico por:
— su universalidad (195 países), en el que participan tan-to países desarrollados como países en desarrollo.
— la concreción de su meta: 2ºC de incremento máximo de la temperatura media global en 2100.
— la financiación: movilización de 100.000 millones de dólares anuales a partir de 2020 para el desarrollo de accio-nes de mitigación y adaptación.
- 243 -
9
— la exhaustividad de su contenido: Ha recogido todos los elementos importantes para la descarbonización de las economías.
— la claridad de su mensaje: Todos los países se compro-meten a tener planes de lucha contra el cambio climático y aportar sus esfuerzos según la capacidad de cada uno.
Los principales aspectos del Acuerdo son:
• Objetivo: Limitar el aumento de temperatura muy por debajo de los 2ºC con respecto a los niveles pre-industriales Además, como muestra de ambición, el Acuerdo señala que se harán esfuerzos para limitar el calentamiento a 1,5ºC.
• Senda Cualitativa: La senda para conseguir este objeti-vo es cualitativa, se tiene que alcanzar la neutralidad climática (Balance neto cero de emisiones) en la segunda mitad de siglo. No hay una senda cuantitativa de reducción de emi-siones.
• Contribuciones de todos los países: Obligación de presentar y comunicar las contribuciones nacionales de re-ducción de emisiones (Nationally Determined Contributions, NDC). Cada país establece sus objetivos y deberá poner en marcha medidas a nivel nacional. En la práctica, no hay meca-nismos para sancionar el incumplimiento de las NDC.
• Ciclos de revisión: Sistema dinámico y duradero, con un mecanismo de revisión automático cada 5 años. Cada nue-va NDC debe ser más ambiciosa que la anterior.
• Transparencia: Sistema de transparencia común para todos, marco claro de información y seguimiento, y un sis-tema de revisión establecido para saber dónde estamos respecto al cumplimento de la meta global, y qué com-promisos futuros se pueden adoptar, siempre más ambi-ciosos.
• Financiación: Los países desarrollados apoyarán a los países en desarrollo con financiación climática (transferen-cia de recursos para financiar actuaciones de lucha contra el cambio climático). Las contribuciones realizadas por los países desarrollados deberán comunicarse cada dos años al igual que las proyecciones indicativas de financiación climá-tica pública. En 2009, en la COP15 de Copenhague, los países desarrollados se comprometieron a alcanzar 100.000 millo-nes al año en financiación climática en 2020.
- 244 -
• Adaptación: Se reconoce también la importancia de las actuaciones de adaptación al cambio climático, que también seguirán recibiendo apoyo continuo y mejorado. Se recono-ce que todos los países se tienen que adaptar y se fija un objetivo global cualitativo de mejorar la capacidad de adap-tación, fortalecer la resiliencia y reducir la vulnerabilidad.
• Neutralidad tecnológica: El Acuerdo de París es “neu-tro” desde el punto de vista tecnológico, por lo que no existe ninguna restricción ni limitación para que los distintos países puedan utilizar en sus mix de generación la tecnología que consideren adecuada. En este sentido, la energía nuclear se contempla en varias de las contribuciones nacionales y, de forma significativa, en las de China e India (primer y tercer país emisor de gases contaminantes a nivel mundial, respectiva-mente), como una tecnología necesaria para poder alcanzar esos objetivos nacionales.
El Acuerdo de París quedará abierto a la firma en la Sede de la ONU desde abril de 2016 hasta abril de 2017 y entrará en vigor cuando no menos de 55 Partes en la Convención, cuyas emisiones estimadas representen globalmente un 55% del total de las emisiones mundiales de gases de efecto in-vernadero, hayan depositado sus instrumentos de ratifica-ción, aceptación, aprobación o adhesión.
En el caso de la Unión Europea, según lo aprobado en octubre de 2014 por el Consejo Europeo en el “Marco de Actuación de la Unión Europea en materia de energía y clima hasta el año 2030”, ya se ha adquirido el compromiso propio de reducir las emisiones globalmente y de forma vinculante para todos los países miembros en un 40% en el año 2030. Está pendiente de asignación el reparto de contribuciones por cada uno de los Estados miembros. Las negociaciones para dicho reparto tendrán lugar a lo largo del año 2016, y sólo entoces sabremos cuánto le corresponde a España. Se distinguirá además, entre sectores contemplados en la direc-tiva de reducción de emisiones y sectores difusos: residen-cial, servicios, agricultura, residuos y transporte.
- 245 -
9
Cuad
ro 9
.1
INVE
NTA
RIO
DE
EMIS
ION
ES D
E G
ASE
S D
E EF
ECTO
IN
VER
NA
DER
O E
N E
SPA
ÑA
EN
201
4
CO2
equi
vale
nte
(kt
)CO
2CH
4N
2OH
FCs
PFCs
SF6
Tota
l
Tota
l (em
isio
nes
neta
s)22
1.50
1,5
38.2
89,0
20.3
08,3
17.0
53,3
66,1
207,
429
7.42
5,6
1. E
nerg
ía23
3.43
9,1
2.91
8,5
1.73
4,3
238.
091,
9A
. Com
bus
tión
de
com
bus
tible
s (a
pro
xim
ació
n se
ctor
ial)
229.
452,
21.
941,
31.
733,
423
3.12
7,0
1. In
dus
trias
de
la E
nerg
ía74
.888
,739
3,9
443,
475
.726
,12.
Ind
ustri
as m
anuf
actu
rera
s y
de
la c
onst
rucc
ión
39.6
93,2
484,
422
6,0
40.4
03,5
3. T
rans
por
te79
.002
,388
,778
7,6
79.8
78,6
4. O
tros
sect
ores
35.8
68,1
974,
327
6,5
37.1
18,8
B. E
mis
ione
s fu
gitiv
as d
e co
mb
ustib
les
3.98
6,9
977,
20,
94.
964,
91.
Com
bus
tible
s só
lidos
29,5
238,
326
7,8
2. E
mis
ione
s d
e p
etró
leo,
gas
nat
. y o
tras
pro
ced
ente
s d
e p
rod
ucc.
en
ergí
a3.
957,
473
8,8
0,9
4.69
7,1
2. P
roce
sos
ind
ustr
iale
s y
uso
de
pro
duc
tos
19.4
33,4
168,
181
4,0
17.0
53,3
66,1
207,
437
.742
,4A
. Ind
ustri
a d
e m
iner
ales
11.7
28,0
11.7
28,0
B. In
dus
tria
quí
mic
a3.
472,
815
0,2
425,
015
7,8
4.20
5,8
C. In
dus
trias
del
met
al3.
310,
017
,962
,03.
390,
0D
. Pro
duc
tos
no e
nerg
étic
os d
eriv
ados
de
com
bus
tible
s y
uso
de
dis
olve
ntes
922,
692
2,6
F. Pr
oduc
tos
emp
lead
os c
omo
sust
ituto
s su
stan
cias
que
ago
tan
la c
apa
de
ozon
o16
.895
,54,
116
.899
,6
G. P
rod
ucci
ón y
uso
de
otra
s su
stan
cias
388,
920
7,4
596,
3
(Con
tinúa
)
- 246 -
CO2
equi
vale
nte
(kt
)CO
2CH
4N
2OH
FCs
PFCs
SF6
Tota
l 3.
Agr
icul
tura
594,
420
.701
,216
.110
,237
.405
,9A
. Fer
men
taci
ón e
ntér
ica
11.7
03,8
11.7
03,8
B. G
estió
n d
e es
tiérc
oles
7.84
2,4
2.33
8,5
10.1
80,9
C. C
ultiv
o d
e ar
roz
519,
551
9,5
D. S
uelo
s ag
rícol
as13
.678
,213
.678
,2F.
Que
ma
en c
amp
o d
e re
sid
uos
agríc
olas
635,
693
,572
9,0
H. A
plic
ació
n d
e ur
ea55
6,5
556,
54.
Uso
s d
e su
elo
, cam
bio
s d
e us
os
de
suel
o y
silv
icul
tura
-31.
965,
412
3,2
341,
6-3
1.50
0,7
A. T
ierra
s fo
rest
ales
-34.
322,
715
,612
,0-3
4.29
5,1
C. P
astiz
ales
1.39
8,1
107,
612
8,9
1.63
4,6
E. A
sent
amie
ntos
1.13
9,6
53,0
1.19
2,6
G. P
rod
ucto
s d
e m
ader
a re
cole
ctad
a-2
17,0
-217
,05.
Res
iduo
s14
.378
,01.
308,
215
.686
,2A
. Dep
ósito
de
resi
dut
os s
ólid
os e
n ve
rted
eros
13.0
67,1
13.0
67,1
B. T
rata
mie
nto
bio
lógi
co d
e re
sid
uos
sólid
os41
8,4
339,
875
8,2
D. T
rata
mie
nto
de
agua
s re
sid
uale
s89
1,0
958,
71.
849,
7Em
isio
nes
BRU
TAS
tota
les
de
CO2
equi
vale
nte
(sin
"U
sos
del
sue
lo, c
amb
ios
de
uso
s d
e su
elo
y s
ilvic
ultu
ra)
328.
926,
3Em
isio
nes
NET
AS
tota
les
de
CO2
equi
vale
nte
(res
tand
o "
Uso
s d
el s
uelo
, cam
bio
s d
e us
os
del
sue
lo y
silv
icul
tura
)29
7.42
5,6
Fuen
te: T
abla
inve
ntar
io IP
CC-C
RF (
MA
GRA
MA
)N
ota
del
aut
or. S
e ha
n el
imin
ado
los
item
s (fi
las)
con
val
or a
bso
luto
Tot
al in
ferio
r a 1
00 k
t., q
ue s
í figu
ran
en la
tab
la o
rigin
al. C
ifras
red
ond
ead
as a
déc
imas
.
(Con
tinua
ción
)
- 247 -
9
Cuadro 9.2 CUOTAS RELATIVAS DE EMISIONES DE GASES DE EFECTO INVERNADERO POR SECTORES DE ACTIVIDAD EN ESPAÑA EN 2014
Cuota porcentual de CO2 equivalente respecto al Total de Emisiones Brutas1. Energía 72,38
A. Combustión de combustibles (aproximación sectorial) 70,881. Industrias de la Energía 23,022. Industrias manufactureras y de la construcción 12,283. Transporte 24,284. Otros sectores 11,28
B. Emisiones fugitivas de combustibles 1,511. Combustibles sólidos 0,082. Emisiones de petróleo, gas nat. y otras proceden-tes de producc. energía
1,43
2. Procesos industriales y uso de productos 11,47A. Industria de minerales 3,57B. Industria química 1,28C. Industrias del metal 1,03D. Productos no energéticos derivados de combustibles y uso de disolventes
0,28
F. Productos empleados como sustitutos de sustancias que agotan la capa de ozono
5,14
G. Producción y uso de otras sustancias 0,183. Agricultura 11,37
A. Fermentación entérica 3,56B. Gestión de estiércoles 3,10C. Cultivo de arroz 0,16D. Suelos agrícolas 4,16F. Quema en campo de residuos agrícolas 0,22H. Aplicación de urea 0,17
4. Usos de suelo, cambios de usos de suelo y silvicultura -9,58A. Tierras forestales -10,43C. Pastizales 0,50E. Asentamientos 0,36G. Productos de madera recolectada -0,07
5. Residuos 4,77A. Depósito de residutos sólidos en vertederos 3,97B. Tratamiento biológico de residuos sólidos 0,23D. Tratamiento de aguas residuales 0,56
Total Emisiones Netas (*) 90,42
(*) Total de Emisiones Netas de CO2 equivalente (restando “Usos del suelo, cam-bios de usos del suelo y silvicultura)Fuente: Tabla inventario IPCC-CRF (MAGRAMA) y Foro Nuclear
- 248 -
Cuad
ro 9
.3
EVO
LUCI
ÓN
DE
LAS
EMIS
ION
ES D
E G
EI S
EGÚ
N S
ECTO
RES
Y T
IPO
S D
E G
AS
EN E
SPA
ÑA
VAR
IAC
IÓN
PO
R S
ECTO
RES
80
90
10
0
11
0
12
0
13
0
14
0
15
0
16
0
17
0
18
0
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
2010
2012
2014
EN
ER
GÍA
IND
USTR
IAA
GR
ICU
LTU
RA
RESÍD
UO
S
CUO
TA (
%)
1990
2014
ENER
GÍA
81,2
80,1
IND
UST
RIA
11,7
12,7
AG
RICU
LTU
RA13
,412
,6RE
SÍD
UO
S3,
45,
3
- 249 -
9
VAR
IAC
IÓN
SEG
ÚN
TIP
OS D
E G
AS
40
60
80
10
01
20
14
01
60
18
02
00
22
02
40
26
02
80
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
2010
2012
2014
CO
2CH
4N
2O
F-gas
Las
emis
ione
s d
e CO
2, CH
4 y N
2O e
stán
refe
renc
iad
as a
l año
199
0, m
ient
ras
que
las
de
F-ga
ses
(HFC
, PFC
y S
F6)
está
n en
su
conj
unto
refe
renc
iad
as a
199
5.Fu
ente
: MA
GRA
MA
(IN
VEN
TARI
O D
E G
ASE
S D
E EF
ECTO
INV
ERN
AD
ERO
DE
ESPA
ÑA
SER
IE 1
990-
2014
INFO
RME
RESU
MEN
)
CUO
TA (
%)
1990
2014
CO2
80,5
77,1
CH4
11,1
11,6
N2O
6,9
6,1
F-ga
s1,
55,
3
- 250 -
Cuadro 9.4 EMISIONES DE CO2 ASOCIADAS A LA GENERACIÓN ELÉCTRICA PENINSULAR. EVOLUCIÓN
0
15
30
45
60
75
90
2011 2012 2013 2014 2015
Carbón Ciclo combinado Térmica renovable Cogeneración y resto
Mill
t CO
2
Millones tCO2 2011 2012 2013 2014 2015Carbón 41,5 52,3 38,1 42,1 52,2Ciclo combinado 18,8 14,3 9,3 8,2 9,7Térmica renovable 0,7 0,8 0,9 0,8 0,8Cogeneración y resto 11,9 12,4 11,9 9,5 9,9Total Emisiones 72,8 79,8 60,1 60,5 72,6
Fuente: REE
- 251 -
9
Cuad
ro 9
.5
EVO
LUCI
ÓN
DE
LAS
EMIS
ION
ES D
E CO
2 EQ
UIV
ALE
NTE
EN
ESP
AÑ
A.
COM
PAR
ACI
ÓN
CO
N C
OM
PRO
MIS
O D
E K
IOTO
Fuen
te: M
º d
e A
gric
ultu
ra, A
limen
taci
ón y
Med
io A
mb
ient
e y
Foro
Nuc
lear
(Co
mp
arac
ión
con
Com
pro
mis
o Ki
oto
y es
timac
ión
resu
ltad
os p
erío
do
2008
-12)
100
,010
3,2
106
,510
2,9
108
,6
113
,911
1,2
116
,211
9,7
129
,0
134
,713
3,7
140
,014
2,6
148
,1
153
,315
0,8
153
,9
143
,0
115,
0
129
,9
126
,212
6,0
124
,3 114
,5
90
100
110
120
130
140
150
160
Índices
Com
pro
mis
o Ki
oto
par
a 20
08-2
012:
Índ
ice
115.
Estim
ació
n re
sulta
dos
per
íod
o 20
08-2
012:
Índ
ice
129,
9
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
(106 t
CO
2)19
9028
5.93
319
9532
5.66
220
0038
5.11
820
0543
8.47
320
1036
0.80
020
1332
7.44
720
1432
8.92
6
- 252 -
Cuad
ro 9
.6
EMIS
ION
ES A
NTR
OPÓ
GEN
AS
AG
REG
AD
AS
DE
CO2,
CH4,
N2,
HFC
, PFC
Y S
F 6 (1)
Y E
VOLU
CIÓ
N E
N E
L M
UN
DO
Gg
de
CO2
equi
vale
nte
% V
aria
ció
n19
90-2
013
1990
2000
2010
2013
Ale
man
ia
1.24
7.86
81.
044.
357
942.
657
950.
673
-23,
8A
ustra
lia
428.
291
496.
982
546.
400
541.
924
26,5
Aus
tria
78
.683
80.1
2484
.788
79.5
991,
2Bé
lgic
a
147.
118
149.
349
133.
338
119.
424
-18,
8Bi
elor
usia
*
Bulg
aria
* (a
)
120.
742
59.6
4660
.573
55.8
93-5
3,7
Cana
dá
61
2.75
374
4.88
370
7.03
872
6.05
118
,5Ch
ipre
35
.116
27.0
3928
.326
24.4
93-3
0,3
Croa
cia*
D
inam
arca
70
.623
71.1
8464
.044
56.0
01-2
0,7
Eslo
vaq
uia*
75
.533
50.2
4446
.948
43.6
79-4
2,2
Eslo
veni
a* (
a )
20.3
0019
.074
19.4
9418
.166
-10,
5Es
pañ
a
290.
740
389.
828
356.
820
322.
003
10,8
Esta
dos
Uni
dos
Es
toni
a*
40.0
3017
.079
19.8
9021
.741
-45,
7Fi
nlan
dia
71
.066
69.9
9075
.707
62.9
89-1
1,4
Fran
cia
55
2.46
355
8.60
852
2.32
849
6.76
1-1
0,1
Gre
cia
10
5.00
812
7.93
711
9.11
510
5.11
10,
1H
ungr
ía*
(a)
- 253 -
9
Irlan
da
56
.672
69.0
1562
.870
58.7
553,
7Is
land
ia
3.84
94.
175
4.94
84.
731
22,9
Italia
52
1.05
855
3.74
250
6.48
943
7.26
8-1
6,1
Jap
ón
Leto
nia*
26
.184
10.1
4711
.897
10.9
14-5
8,3
Liec
hten
stei
n
Litu
ania
*
47.8
1219
.571
20.9
0619
.946
-58,
3Lu
xem
bur
go
Mal
ta
2.00
02.
573
3.02
52.
788
39,4
Món
aco
N
orue
ga
Nue
va Z
elan
dia
66
.720
77.3
4279
.668
80.9
6221
,3Pa
íses
Baj
os
219.
477
218.
966
213.
792
195.
807
-10,
8Po
loni
a* (
a)
580.
896
392.
799
408.
110
394.
892
-32,
0Po
rtuga
l 60
.426
83.6
0270
.339
65.0
717,
7Re
ino
Uni
do
80
7.22
372
3.83
161
9.77
657
5.69
6-2
8,7
Rep
úblic
a Ch
eca*
19
3.35
614
6.08
413
5.63
412
7.14
4-3
4,2
Rum
anía
* (a
)
Rusi
a*
3.94
1.30
02.
430.
552
2.77
0.05
52.
799.
434
-29,
0Su
ecia
71
.837
68.6
8764
.982
55.7
74-2
2,4
Suiz
a
Turq
uía
(b)
U
cran
ia*
91
2.66
040
3.63
638
5.76
438
5.93
3-5
7,7
Uni
ón E
urop
ea
(Con
tinúa
)
- 254 -
(1)
Con
excl
usió
n d
e la
s em
isio
nes
/ ab
sorc
ione
s d
el s
ecto
r uso
de
la ti
erra
, cam
bio
de
uso
de
la ti
erra
y s
ilvic
ultu
ra.
Núm
ero
de
Parte
s q
ue m
uest
ran
una
red
ucci
ón d
e la
s em
isio
nes
de
más
de
un 1
%: 2
0N
úmer
o d
e Pa
rtes
que
mue
stra
n un
cam
bio
igua
l o in
ferio
r a u
n 1%
en
las
emis
ione
s: 1
N
úmer
o d
e Pa
rtes
que
mue
stra
n un
aum
ento
de
las
emis
ione
s d
e m
ás d
e un
1%
: 9*
Parte
con
eco
nom
ía e
n tra
nsic
ión.
(a)
Para
las
sigu
ient
es P
arte
s se
util
izan
dat
os d
el a
ño d
e b
ase
defi
nid
o en
las
dec
isio
nes
9/CP
.2 y
11/
CP.4
en
luga
r de
dat
os d
e 19
90:
Bulg
aria
(19
88),
Esl
oven
ia (
1986
), H
ungr
ía (
pro
med
io d
e 19
85 a
198
7), P
olon
ia (
1988
) y
Rum
anía
(19
89).
(b)
En la
dec
isió
n 26
/CP.7
se
invi
tó a
las
Parte
s a
reco
noce
r las
circ
unst
anci
as e
spec
iale
s d
e Tu
rquí
a, q
ue q
ued
aba
en u
na s
ituac
ión
dife
rent
e a
la d
e ot
ras
Parte
s d
el a
nexo
I d
e la
Con
venc
ión.
Fuen
te: C
onve
nció
n M
arco
sob
re e
l Cam
bio
Clim
átic
o. N
acio
nes
Uni
das
(FC
CC/S
BI/2
015/
21).
15
de
Nov
iem
bre
de
2015
Not
as d
el a
utor
: 1G
g=10
9 g.
En e
sta
tab
la n
o fig
uran
paí
ses
com
o Es
tad
os U
nid
os q
ue s
í ap
arec
ían
en a
ños
ante
riore
s d
ebid
o a
la n
o p
rese
ntac
ión
en p
lazo
de
las
info
rmac
ione
s p
or p
arte
de
los
dife
rent
es
paí
ses.
(Con
tinua
ción
)
- 255 -
9
Cuadro 9.7 VARIACIÓN EN EL TOTAL DE EMISIONES DE GASES DE EFECTO INVERNADERO ENTRE 1990 Y 2013 (*) EN PAÍSES DEL MUNDO
(*) Se excluyen las emisiones/absorciones del sector uso de la tierra, cambio de uso de la tierra y silvicultura.1990 es el año de referencia del Protocolo de Kioto.Fuente: Convención Marco sobre el Cambio Climático. Naciones Unidas (FCCC/SBI/2015/21). 15 de Noviembre de 2015.
-58,3
-58,3
-57,7
-53,7
-45,7
-42,2
-34,2
-32,0
-30,3
-29,0
-28,7
-23,8
-22,4
-20,7
-18,8
-16,1
-11,4
-10,8
-10,5
-10,1
0,1
1,2
3,7
7,7
10,8
18,5
21,3
22,9
26,5
39,4
-80 -60 -40 -20 0 20 40 60
Letonia
Lituania
Ucrania
Bulgaria
Estonia
Eslovaquia
República Checa
Polonia
Chipre
Rusia
Reino Unido
Alemania
Suecia
Dinamarca
Bélgica
Italia
Finlandia
Países Bajos
Eslovenia
Francia
Austria
Grecia
Irlanda
Portugal
España
Canadá
Nueva Zelanda
Islandia
Australia
Malta
- 256 -
Cuadro 9.8 INDICADORES DE EMISIONES DE GASES DE EFECTO INVERNADERO POR PAÍSES EN UE Y OTROS PAÍSES
Año 2013
Intensidad (t CO2 equiv/ 106 euros de
PIB) (*)
Intensidad (t CO2 equiv/
tep de consumo e. primaria) (*)
t CO2 equiv/ habitante (*)
UE 28 330 2,69 8,86Alemania 337 2,93 11,81Austria 247 2,36 9,42Bélgica 304 2,11 10,70Bulgaria 1.333 3,33 7,67Croacia 563 2,85 5,75Chipre 461 3,81 9,61Dinamarca 214 3,00 9,74Eslovaquia 592 2,57 8,07Eslovenia 506 2,64 8,82España 312 2,70 6,89Estonia 1.143 3,24 16,47Finlandia 310 1,85 11,61Francia 232 1,89 7,47Grecia 583 4,33 9,55Hungría 567 2,58 5,80Irlanda 327 4,29 12,80Italia 273 2,74 7,33Letonia 479 2,44 5,39Lituania 571 2,98 6,71Luxemburgo 239 2,57 20,75Malta 364 3,19 6,62Países Bajos 301 2,43 11,67Polonia 1.001 4,03 10,37Portugal 382 2,91 6,20Reino Unido 280 2,83 8,95República Checa 810 3,01 12,09Rumanía 769 3,42 5,54Suecia 128 1,14 5,84Otros paísesIslandia 392 0,75 14,17
(*) Emisiones de GHG (CO2 y demás gases de efecto invernadero). Se incluyen
bunkers internacionales y excluyen las emisiones/absorciones del sector uso de la tierra, cambio de uso de la tierra y silvicultura (Criterios UN / FCCC)Fuente: Eurostat
- 257 -
9
Cuadro 9.9 FACTORES DE EMISIÓN DE CO2 PARA USOS TÉRMICOS Y GENERACIÓN ELÉCTRICA
USOS TÉRMICOSFACTOR DE EMISIÓN
Energía Final (1)FACTOR DE EMISIÓN
Energía Primaria (2)tCO2/tep tCO2/tep
Gasolina 2,9 3,19Gasóleo A y B 3,06 3,42Gas natural (GN) 2,34 2,51Biodiésel neutro neutroBioetanol neutro neutroGases Licuados del Petróleo (GLP) 2,72 2,86Butano 2,72 2,86Propano 2,67 2,8Queroseno 3,01 3,37Biogás neutro neutro
USOS TÉRMICOSFACTOR DE EMISIÓN
Energía Final (1)FACTOR DE EMISIÓN
Energía Primaria (2)tCO2/tep tCO2/tep
Hulla 4,23 4,81Lignito negro 4,16 4,73Carbón para coque 4,4 5,01Biomasa agrícola neutro neutroBiomasa forestal neutro neutroCoque de petróleo 4,12 5,84Gas de coquerías 1,81 2,06Gasóleo C 3,06 3,42Fuelóleo 3,18 3,53Gas Natural (GN) 2,34 2,51Gases Licuados del Petróleo (GLP) 2,72 2,86Gas de refinerías 2,3 2,59
GENERACIÓN ELÉCTRICAEN BORNAS DE CENTRAL
EN PUNTO DE CONSUMO (BT)
tCO2/MWh tCO2/MWh Hulla + antracita 1,06 1,21Lignito Pardo 0,93 1,06Lignito negro 1,00 1,14Hulla importada 0,93 1,06Nuclear 0,00 0,00Ciclo Combinado 0,37 0,42Hidroeléctrica 0,00 0,00Cogeneración MCI 0,44 0,50Cogeneración TG 0,36 0,41Cogeneración TV 0,43 0,49Cogeneración CC 0,34 0,39Eólica, Fotovoltaica 0,00 0,00Solar termoeléctrica 0,00 0,00Biomasa eléctrica 0,00 0,00Biogás 0,00 0,00RSU (FORSU 24,88%) (3) 0,25 0,29Centrales de fuelóleo 0,74 0,85Gas siderúrgico 0,72 0,82
Electricidad Baja tensión (sector doméstico)
0,31 0,35tCO2/MWh generado neto tCO2/MWh final
3,56 4,05tCO2/tep generado neto tCO2/tep final
(1) Factor de emisión sin considerar pérdidas en las transformaciones para la ob-tención del combustible y/o carburante y transporte del mismo.(2) Factor de emisión considerando pérdidas en las transformaciones para la ob-tención del combustible y/o carburante y transporte del mismo.(3)Fracción Orgánica de Residuos Sólidos Urbanos del 24,88% (FORSU=24,88%).Datos utilizados en los cálculos internos de IDAE.Fuente: IDAE.
- 258 -
Cuad
ro 9
.10
PR
EVIS
ION
ES D
E EM
ISIO
NES
DE
CO2
SEG
ÚN
ESC
ENA
RIO
S EN
EL
MU
ND
O
ESCE
NA
RIO
DE
REFE
REN
CIA
(PO
LÍTI
CAS
ACT
UA
LES)
(*)
Cons
umo
his
tóric
oPr
evis
ione
sTa
sa (
1)
MtC
O2
1990
2013
2020
2040
2013
-40
Tota
l CO
220
.579
31.6
4634
.209
44.1
411,
2Ca
rbón
8.39
814
.413
15.4
8820
.191
1,3
Petró
leo
8.50
510
.775
11.4
8813
.671
0,9
Gas
3.67
76.
458
7.23
310
.278
1,7
Gen
erac
ión
Eléc
tric
a7.
579
13.4
4114
.404
19.9
921,
5Ca
rbón
5.00
19.
781
10.7
1515
.000
1,6
Petró
leo
1.21
290
173
350
2-2
,1G
as1.
367
2.76
02.
955
4.49
01,
8En
to
tal C
ons
umo
Fin
al12
.036
16.5
6718
.005
22.1
061,
1Ca
rbón
3.25
44.
251
4.43
14.
832
0,5
Petró
leo
6.77
59.
317
10.1
3812
.540
1,1
Tran
spor
te (
incl
. en
ante
rior)
4.43
17.
097
7.84
510
.242
1,4
Bunk
ers
(incl
. en
ante
rior)
630
1.10
21.
222
1.74
31,
7G
as2.
008
2.99
93.
436
4.73
41,
7
- 259 -
9
ESCE
NA
RIO
“PO
LÍTI
CA 4
50”
(**)
Prev
isio
nes
% d
e d
ifere
ncia
co
n es
cena
rio d
e re
fere
ncia
Tasa
(1)
MtC
O2
2.02
02.
040
2020
2040
201
3-40
To
tal C
O2
31.4
5818
.777
-8,0
-57,
5-1
,9Ca
rbón
13.5
624.
564
-12,
4-7
7,4
-4,2
Petró
leo
10.9
487.
574
-4,7
-44,
6-1
,3G
as6.
948
6.63
9-3
,9-3
5,4
0,1
Gen
erac
ión
Eléc
tric
a12
.467
3.96
8-1
3,4
-80,
2-4
,4Ca
rbón
8.98
31.
536
-16,
2-8
9,8
-6,6
Petró
leo
666
264
-9,1
-47,
4-4
,4G
as2.
818
2.16
8-4
,6-5
1,7
-0,9
En T
ota
l Co
nsum
o F
inal
17.2
7213
.646
-4,1
-38,
3-0
,7Ca
rbón
4.25
72.
834
-3,9
-41,
3-1
,5Pe
tróle
o9.
691
6.97
9-4
,4-4
4,3
-1,1
Tran
spor
te (
incl
. en
ante
rior)
7.51
05.
354
-4,3
-47,
7-1
,0Bu
nker
s (in
cl. e
n an
terio
r)1.
145
1.08
8-6
,3-3
7,6
0,0
Gas
3.32
43.
834
-3,3
-19,
00,
9
- 260 -
ESCE
NA
RIO
“N
UEV
AS
POLÍ
TICA
S (*
**)
Prev
isio
nes
% d
e d
ifere
ncia
co
n es
cena
rio d
e re
fere
ncia
Tasa
(1)
MtC
O2
2020
2040
2020
2040
201
3-40
To
tal C
O2
33.0
8036
.673
-3,3
-16,
90,
5Ca
rbón
14.7
1215
.419
-5,0
-23,
60,
3Pe
tróle
o11
.261
11.8
14-2
,0-1
3,6
0,3
Gas
7.10
89.
440
-1,7
-8,2
1,4
Gen
erac
ión
Eléc
tric
a13
.618
15.0
60-5
,5-2
4,7
0,4
Carb
ón10
.023
10.6
56-6
,5-2
9,0
0,3
Petró
leo
722
456
-1,5
-9,2
-2,5
Gas
2.87
23.
948
-2,8
-12,
11,
3En
To
tal C
ons
umo
Fin
al17
.696
19.7
94-1
,7-1
0,5
0,7
Carb
ón4.
353
4.44
6-1
,8-8
,00,
2Pe
tróle
o9.
932
10.8
02-2
,0-1
3,9
0,5
Tran
spor
te (
incl
. en
ante
rior)
7.69
38.
747
-1,9
-14,
60,
8Bu
nker
s (in
cl. e
n an
terio
r)1.
199
1.55
3-1
,9-1
0,9
1,3
Gas
3.41
14.
547
-0,7
-4,0
1,6
(1)
Tasa
% d
e va
riaci
ón a
nual
.(*
) Ba
sad
o en
las
pol
ítica
s gu
ber
nam
enta
les
y m
edid
as p
ara
su im
ple
men
taci
ón fo
rmal
men
te a
dop
tad
as h
asta
med
iad
os d
e 20
15.
(**)
Ob
jetiv
o d
e es
tab
iliza
ción
de
la c
once
ntra
ción
de
CO2 e
qui
vale
nte
en a
tmós
fera
en
450
pp
m e
n vo
lum
en.
“450
pp
m”
corre
spon
de
a un
a p
osib
ilid
ad d
el 5
0% d
e re
strin
gir
el c
alen
tam
ient
o gl
obal
a 2
ºC, e
n co
mp
arac
ión
con
los
nive
les
pre
ind
ustri
ales
. En
la a
ctua
lidad
est
e es
cena
rio
pue
de
alca
nzar
se im
pul
sand
o te
cnol
ogía
s q
ue e
stán
pró
xim
as a
su
dis
pon
ibili
dad
a e
scal
a co
mer
cial
.l*
**) E
scen
ario
de
Nue
vas
Polít
icas
, men
os a
mb
icio
so q
ue “P
olíti
ca 4
50”,
con
sid
era
las
pol
ítica
s y
med
idas
ad
opta
das
has
ta m
edia
dos
de
2015
, así
com
o la
s p
rop
uest
as p
olíti
cas
rele
vant
es e
n la
mat
eria
(in
cluí
dos
los
com
pro
mis
os s
obre
Cam
bio
Clim
átic
o en
viad
os a
la C
OP
21 h
asta
el 1
de
octu
bre
de
2015
) , i
nclu
so a
unq
ue la
s m
edid
as e
spec
ífica
s p
ara
imp
lem
enta
r est
as p
rop
uest
as n
o es
tén
tota
lmen
te d
esar
rolla
das
.(*
***)
Mun
do
incl
uye
bun
kers
inte
rnac
iona
les
no in
clui
dos
en
tota
les
regi
onal
es.
Fuen
te: W
orld
Ene
rgy
Out
look
201
5 (A
IE/O
CDE)
.
- 261 -
9
Cuadro 9.11 EMISIONES DE CO2 SEGÚN ESCENARIOS Y REDUCCIONES SEGÚN TECNOLOGÍAS
EMISIONES DE CO2 EN Mt 2013 2025 2040POLÍTICAS ACTUALES 36.506 44.141ESCENARIO NUEVAS POLÍTICAS
31.646 33.906 36.673
ESCENARIO 450 28.165 18.777
COLABORACIÓN EN LA REDUCCIÓN DE EMISIONES DE “POLÍTICAS ACTUALES” A “NUEVAS POLÍTICAS” EN 2025 Y EN 2040
2025 2040DEMANDA DE SERVICIOS ENERGÉTICOS (1) 416 900EFICIENCIA EN USOS FINALES (2) 1.378 3.600EFICIENCIA EN PLANTAS GENERACIÓN 78 225CAMBIOS EN USOS FINALES DE TECNOLOGÍAS Y COMBUSTIBLES
52 150
ENERGÍAS RENOVABLES (3) 494 1.800BIOCOMBUSTIBLES 52 150ENERGÍA NUCLEAR (4) 104 525CAPTURA Y ALMACENAMIENTO DE CO2 26 150TOTAL Mt 2.600 7.500
Fuente: World Energy Outlook 2015 (AIE / OCDE) y Foro Nuclear
(1)Escenario “Políticas Actuales”
Escenario “Nuevas Políticas”
(2)
(3)
(4)
- 262 -
Cuad
ro 9
.12
ESTI
MA
CIO
NES
DE
CALE
NTA
MIE
NTO
CO
NTI
NEN
TAL
Y D
E VA
RIA
CIO
NES
DEL
NIV
EL D
EL M
AR
Forz
amie
nto
Rad
iativ
o y
emis
ione
s d
e CO
2 acu
mul
adas
par
a 20
12-2
100
segú
n es
cena
rios
RCP
(*)
Forz
. Rad
iat.
GtC
GtC
O2
Esc
enar
io
w/m
2 en
210
0 M
edia
R
ango
M
edia
R
ango
RCP2
,6
2,6
270
140
a 41
0 99
051
0 a
1505
RC
P4,5
4,
578
059
5 a
1005
28
6021
80 a
369
0 RC
P6,0
6
1060
840
a 12
50
3885
3080
a 4
585
RCP8
,5
8,5
1685
1415
a 1
910
6180
5185
a 7
005
Proy
ecci
ón d
el c
amb
io e
n la
tem
per
atur
a m
edia
glo
bal
del
aire
en
la s
uper
ficie
y d
e la
ele
vaci
ón m
edia
mun
dia
l del
niv
el d
el m
ar p
ara
med
iad
os y
fin
ales
del
sig
lo X
XI, e
n re
laci
ón c
on e
l per
íod
o d
e re
fere
ncia
198
6-20
05.
2046
-206
520
81-2
100
Cam
bio
en
la te
mp
erat
ura
med
ia g
lob
al d
el a
ire e
n su
per
ficie
(en
ºC)
Esce
nario
M
edia
Ra
ngo
pro
bab
le (
**)
Med
ia
Rang
o p
rob
able
(**
) RC
P2,6
1
0,4
a 1,
6 1
0,3
a 1,
7 RC
P4,5
1,
40,
9 a
2,0
1,8
1,1
a 2,
6 RC
P6,0
1,
30,
8 a
1,8
2,2
1,4
a 3,
1 RC
P8,5
2
1,4
a 2,
6 3,
72,
6 a
4,8
Elev
ació
n m
edia
mun
dia
l d
el n
ivel
del
mar
(en
m
etro
s)
Esce
nario
M
edia
Ra
ngo
pro
bab
le (
**)
Med
ia
Rang
o p
rob
able
(**
) RC
P2,6
0,
240,
17 a
0,3
2 0,
40,
26 a
0,5
5 RC
P4,5
0,
260,
19 a
0,3
3 0,
470,
32 a
0,6
3 RC
P6,0
0,
250,
18 a
0,3
2 0,
480,
33 a
0,6
3 RC
P8,5
0,
30,
22 a
0,3
8 0,
630,
45 a
0,8
2 (*
) Re
pre
sent
ativ
e Co
ncen
tratio
ns P
athw
ay.
(*
*) R
ango
s d
e lo
s m
odel
os 5
% -
95%
. Fo
rzam
ient
o ra
dia
tivo
= D
eseq
uilib
rio té
rmic
o.
1
giga
tone
lad
a d
e ca
rbon
o =
1 G
tC =
1015
gra
mos
de
carb
ono,
eq
uiva
lent
e a
3,66
7 G
tCO
2.Fu
ente
: Cam
bio
Clim
átic
o 20
13. B
ases
Fís
icas
. 201
3 G
rup
o In
terg
uber
nam
enta
l de
exp
erto
s so
bre
el C
amb
io C
limát
ico
(IPCC
).O
rgan
izac
ión
Met
eoro
lógi
ca M
und
ial (
OM
M)
y P
rogr
ama
de
las
Nac
ione
s U
nid
as p
ara
el M
edio
Am
bie
nte
(PN
UM
A).
- 263 -
10. UNIDADES
Metodología y unidades utilizadas..................... 26510.1 Factores de conversión de consumo o produc-
ción a energía primaria ........................................ 26610.2 Unidades de energía térmica .............................. 26910.3 Macrounidades de energía ................................. 27010.4 Sistema internacional de unidades y unidades
derivadas ............................................................. 27110.5 Múltiplos y submúltiplos de unidades ............... 27410.6 Unidades de temperatura ................................... 27410.7 Equivalencias entre unidades británicas y métricas . 275
Págs.
UNIDADES
- 265 -
10
METODOLOGÍA Y UNIDADES UTILIZADAS
La AIE expresa sus balances de energía en una unidad común que es la tonelada equivalente de petróleo (tep). Una tep se define como 107 kcal. La conversión de unidades habituales a tep se hace en base a los poderes caloríficos inferiores de cada uno de los combustibles considerados.
Carbón: Comprende los distintos tipos de carbón, (hulla, antracita, lignito negro y lignito pardo), así como productos derivados (aglo-merados, coque, etc). En el consumo final de carbón se incluye el consumo final de gas de horno alto y de gas de coquería. El consumo primario de carbón recoge, además del consumo final, los consumos en el sector transformador (generación eléctrica, coquerías, resto de sectores energéticos) y las pérdidas. El paso a tep se hace utilizando los poderes caloríficos inferiores reales.
Petróleo: Comprende:
– Petróleo crudo, productos intermedios y condensados de gas natural.– Productos petrolíferos incluidos los gases licuados del petróleo
(GLP) y gas de refinería.
El consumo final, en el sector transporte, comprende todo el sumi-nistro a aviación, incluyendo a compañías extranjeras. En cambio los combustibles de barcos (bunkers) tanto nacionales como extranjeros, para transporte internacional, se asimilan a una exportación, no inclu-yéndose en el consumo nacional.
Gas: En consumo final incluye el gas natural y gas manufacturado pro-cedente de cualquier fuente. En consumo primario incluye únicamen-te gas natural, consumido directamente o manufacturado.
Energía hidráulica: Recoge la producción bruta de energía hidroélec-trica primaria, es decir, sin contabilizar la energía eléctrica procedente de las centrales de bombeo. En la metodología empleada, su conver-sión a tep se hace en base a la energía contenida en la electricidad generada, es decir, 1 MWh = 0,086 tep.
Energía nuclear: Recoge la producción bruta de energía eléctrica de origen nuclear. Su conversión a tep se hace considerando un rendimien-to medio de una central nuclear (33%), por lo que 1 MWh = 0,2606 tep.
Electricidad: Su transformación a tep, tanto en el caso de consumo final directo como en el saldo de comercio exterior se hace con la equivalencia 1 MWh = 0,086 tep.
El consumo de energía primaria se calcula suponiendo que las centra-les eléctricas mantienen el rendimiento medio del año anterior. Salvo en el caso de electricidad o de grandes consumidores (generación eléctrica, siderurgia, cemento, etc.) en que se contabilizan los consu-mos reales, en el resto se consideran como tales las ventas o entregas de las distintas energías, que pueden no coincidir con los consumos debido a las posibles variaciones de existencias, que en períodos cortos de tiempo pueden tener relevancia.
Fuente: MINETUR
- 266 -
Cuad
ro 1
0.1
FACT
OR
ES D
E CO
NVE
RSI
ÓN
DE
CON
SUM
O O
PR
OD
UCC
IÓN
A E
NER
GÍA
PR
IMA
RIA
FUEN
TE E
NER
GÉT
ICA
CON
SUM
O F
INA
L
ENER
GÍA
PRI
MA
RIA
tep
D
ensi
dad
Ene
rgét
ica
te
p
MW
h
Gas
olin
a
11.
290
l/tep
1,
1012
,79
Gas
óleo
A y
B
11.
181
l/tep
1,
1213
,02
Gas
nat
ural
(G
N)
1
910
Nm
3 /te
p
1,07
12,4
4Bi
odie
sel
11.
267
l/tep
1,
2414
,42
Bioe
tano
l 1
1.96
8l/t
ep
1,70
19,7
7G
ases
Lic
uad
os d
el P
etró
leo
(GLP
)1
1.76
3l/t
ep
1,05
12,2
1Bu
tano
1
1.67
0l/t
ep
1,05
12,2
1Pr
opan
o
11.
748
l/tep
1,
0512
,21
Que
rose
no
11.
213
l/tep
1,
1213
,02
Biog
ás
191
0N
m3 /
tep
1,
1213
,02
COM
BUST
IBLE
SCO
NSU
MO
FIN
AL
EN
. PRI
MA
RIA
tep
D
ensi
dad
Ene
rgét
ica
te
p
Hul
la
12,
01t/t
ep
1,14
Lign
ito n
egro
1
3,14
t/tep
1,
14Ca
rbón
par
a co
que
1
1,45
t/tep
1,
14Bi
omas
a ag
rícol
a
13,
34t/t
ep
1,25
Biom
asa
fore
stal
1
2,87
t/tep
1,
25Co
que
de
pet
róle
o
11,
29t/t
ep
1,42
- 267 -
10Gas
de
coq
uería
s
11,
08t/t
ep
1,14
Gas
óleo
C
11.
092
l/tep
1,
12Fu
elól
eo
11.
126
l/tep
1,
11G
as N
atur
al (
GN
)
191
0N
m3 /
tep
1,
07G
ases
Lic
uad
os d
el P
etró
leo
(GLP
)
11.
763
l/tep
1,05
Gas
de
refin
ería
s
10,
85t/t
ep
1,12
ELEC
TRIC
IDA
D F
UEN
TE /
TECN
OLO
GÍA
EN
ERG
ÉTIC
ACO
NSU
MO
FIN
AL
ENER
GÍA
PRI
MA
RIA
MW
hte
p
EN B
ORN
AS
DE
CEN
TRA
L
EN P
UN
TO D
E CO
NSU
MO
(BT
)
MW
hte
pM
Wh
tep
Hul
la+
ant
raci
ta
10,
086
2,52
0,22
2,87
0,25
Lign
ito P
ard
o
10,
086
2,68
0,23
3,05
0,26
Lign
ito n
egro
1
0,08
62,
680,
233,
050,
26H
ulla
imp
orta
da
1
0,08
62,
520,
222,
870,
25N
ucle
ar
10,
086
3,03
0,26
3,45
0,30
Cicl
o Co
mb
inad
o
10,
086
1,93
0,17
2,19
0,19
Hid
roel
éctri
ca
10,
086
1,00
0,09
1,14
0,10
Coge
nera
ción
MCI
1
0,08
61,
670,
141,
790,
15Co
gene
raci
ón T
G
10,
086
1,61
0,14
1,74
0,15
Coge
nera
ción
TV
1
0,08
61,
720,
151,
860,
16Co
gene
raci
ón C
C
10,
086
1,54
0,13
1,66
0,14
Eólic
a, F
otov
olta
ica
1
0,08
61,
000,
091,
140,
10
- 268 -
ELEC
TRIC
IDA
D F
UEN
TE /
TECN
OLO
GÍA
EN
ERG
ÉTIC
ACO
NSU
MO
FIN
AL
ENER
GÍA
PRI
MA
RIA
MW
hte
p
EN B
ORN
AS
DE
CEN
TRA
L
EN P
UN
TO D
E CO
NSU
MO
(BT
)
MW
hte
pM
Wh
tep
Sola
r ter
moe
léct
rica
1
0,08
64,
560,
395,
190,
45Bi
omas
a el
éctri
ca
10,
086
4,88
0,42
5,55
0,48
Biog
ás
10,
086
3,70
0,32
4,22
0,36
RSU
(FO
RSU
24,
88%
) (*
)1
0,08
64,
020,
354,
570,
39Ce
ntra
les
de
fuel
óleo
1
0,08
62,
520,
222,
870,
25G
as s
ider
úrgi
co
10,
086
2,86
0,25
3,25
0,28
E.E.
Baj
a te
nsió
n (s
ecto
r d
omés
tico)
10,
086
0,17
0,20
tep
prim
ario
/MW
h ge
nera
do
neto
tep
prim
ario
/MW
h fin
al2,
002,
28M
Wh
prim
ario
/MW
h ge
nera
do
neto
MW
h p
rimar
io /M
Wh
final
(*)
Frac
ción
org
ánic
a d
e R.
S.U
.D
atos
util
izad
os e
n lo
s cá
lcul
os in
tern
os d
e ID
AE.
Fuen
te: I
DA
E.
- 269 -
10Cuad
ro 1
0.2
UN
IDA
DES
DE
ENER
GÍA
TÉR
MIC
A
C ↓
F →
tec
tep
MW
h
térm
ico
Gca
l ó
103
term
ia10
6 Bt
ub
arril
p
etró
leo
103
m3
gas
GJ
tec
10,
78,
147
27,8
5,3
0,77
829
,33
tep
1,42
81
11,6
310
39,7
7,57
1,11
141
,88
MW
h té
rmic
o0,
123
0,08
61
0,85
83,
410,
650,
095
3,61
Gca
l ó 1
03 ter
mia
0,14
30,
11,
165
13,
970,
758
0,11
14,
187
106 B
tu0,
036
0,02
50,
293
0,25
21
0,19
10,
028
1,05
5b
arril
pet
róle
o0,
189
0,13
21,
541,
319
5,24
10,
147
5,52
310
3 m3 g
as1,
285
0,9
10,4
79
35,7
6,81
13,
769
GJ
0,03
40,
024
0,27
70,
239
0,94
80,
181
0,02
651
Mag
nitu
des
exp
resa
das
en
unid
ades
de
colu
mna
“C”
, se
mul
tiplic
an p
or e
l coe
ficie
nte
de
la ta
bla
par
a ex
pre
sarla
s en
uni
dad
es d
e la
fila
“F”
.Fu
ente
: For
o N
ucle
ar.
- 270 -
Cuad
ro 1
0.3
MA
CRO
UN
IDA
DES
DE
ENER
GÍA
C ↓
F →
Mte
cM
tec
TWh
el
éctr
ico
*Ec
al ó
10
12 t
erm
ia**
Qua
d ó
10
15 B
tu10
6 b
arril
p
etró
leo
109
m3
gas
EJM
tec
10,
73,
147x
10–3
27,8
x10–3
5,3
0,77
80,
029
Mte
p1,
428
14,
4810
x10–3
39,7
x10–3
7,57
1,11
10,
042
TWh
eléc
trico
*0,
319
0,22
31
2,23
x10–3
8,85
x10–3
1,69
0,24
89,
35x1
0–3
Ecal
ó 1
012 te
rmia
**14
310
044
81
3,97
758
111
4,18
7Q
uad
ó 1
015 B
tu36
2511
30,
252
119
128
1,05
510
6 bar
ril p
etró
leo
0,18
90,
132
0,59
21,
319
x 10
–35,
24 x
10–3
10,
147
5,52
3 x
10–3
109 m
3 gas
1,28
50,
94,
039x
10–3
35,7
x10–3
6,81
10,
0377
EJ34
2410
70,
239
0,94
818
026
,51
* La
pro
duc
ción
de
1 TW
h el
éctri
co, e
n un
a ce
ntra
l tér
mic
a co
n un
rend
imie
nto
de
38,5
%, r
equi
ere
com
bus
tible
con
un
cont
enid
o en
ergé
tico
de
0,31
9 te
p ó
9,3
5 x
10-3 E
J.
1 TW
h m
ecán
ico
o té
rmic
o eq
uiva
le a
3,6
x 1
0–3
EJ.
** L
a te
rmia
brit
ánic
a (t
herm
) eq
uiva
le a
100
.000
Btu
.M
agni
tud
es e
xpre
sad
as e
n un
idad
es d
e co
lum
na “
C”, s
e m
ultip
lican
por
el c
oefic
ient
e d
e la
tab
la p
ara
exp
resa
rlas
en u
nid
ades
de
la fi
la “
F”.
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
.
- 271 -
10
Cuadro 10.4 SISTEMA INTERNACIONAL DE UNIDADES Y UNIDADES DERIVADAS
Unidades básicas
MagnitudUnidad
(español)Unidad
(internacional) SímboloLongitud metro metre mMasa kilogramo kilogram kgTiempo, duración segundo second sCorriente eléctrica amperio ampere ATemperatura termodinámica
kelvin kelvin K
Cantidad de sustancia mol mole molIntensidad luminosa candela candela cdUnidades derivadas
MagnitudUnidad
(español)Unidad
(internacional)Símbolo
Ángulo plano radián radian radÁngulo sólido estereorradián steradian srFrecuencia hercio hertz HzFuerza newton newton NPresión, tensión pascal pascal PaEnergía, trabajo, cantidad de calor
julio joule J
Potencia, flujo ener-gético
vatio watt W
Carga eléctrica, cantidad de electricidad
culombio coulomb C
Diferencia de potencial eléctrico, fuerza electromotriz
voltio volt V
Capacidad eléctrica faradio farad FResistencia eléctrica ohmio ohmConductancia eléctrica siemens siemens SFlujo magnético weber weber WbDensidad de flujo magnético
tesla tesla T
Inductancia henrio henry HTemperatura celsius grado celsius degree celsius °CFlujo luminoso lumen lumen lmIluminancia lux lux lxActividad catalítica katal katal kat
- 272 -
Uni
dad
es e
spec
iale
s em
ple
adas
en
el c
amp
o n
ucle
ar
Mag
nitu
dU
nid
ad (
esp
año
l)U
nid
ad (
inte
rnac
iona
l)Sí
mb
olo
Equi
vale
ncia
Act
ivid
ad d
e un
rad
ionu
clei
do
bec
que
rel
bec
que
rel
Bqs-1
Dos
is a
bso
rbid
a, e
nerg
ía
más
ica
(com
unic
ada)
, ker
ma
gray
gray
Gy
J/kg
Dos
is e
qui
vale
nte
*, d
osis
eq
uiva
lent
e am
bie
ntal
, dos
isEq
uiva
lent
e d
irecc
iona
l, d
osis
eq
uiva
lent
e in
div
idua
l
siev
ert
siev
ert
SvJ/
kg
Secc
ión
efica
z m
icro
scóp
ica
bar
nb
arn
b10
-28 m
2
Exp
osic
ión
roen
tgen
roen
tgen
R2,
58·1
0-4 C
/kg
Ener
gía
elec
tronv
oltio
elec
tronv
olt
eV1,
6021
9·10
-19 J
Act
ivid
ad d
e un
rad
ionu
clei
do
curio
**
curie
Ci3,
7·10
10 B
qD
osis
ab
sorb
ida
rad
**
rad
rad
10-2 G
yD
osis
eq
uiva
lent
ere
m *
*re
mre
m10
-2 S
vM
asa
atóm
ica
u.m
.a. *
**a.
m.u
.u
1,66
053·
10-2
7 kg
* En
ser
es v
ivie
ntes
: se
ob
tiene
mul
tiplic
and
o la
dos
is a
bso
rbid
a p
or u
n co
efici
ente
Q q
ue d
epen
de
de
la c
lase
de
rad
iaci
ón;
Q e
s 1
par
a ra
dia
ción
,
X y
gam
ma;
10
par
a ra
dia
ción
neu
tróni
ca y
20
par
a ra
dia
ción
**
Uni
dad
es e
n d
esus
o.**
* U
nid
ad d
e m
asa
atóm
ica
unifi
cad
a.
- 273 -
10
Uni
dad
es a
cep
tad
asM
agni
tud
Uni
dad
(es
pañ
ol)
Uni
dad
(in
tern
acio
nal)
Sím
bo
loEq
uiva
lenc
iaTi
emp
om
inut
om
inut
em
in60
sho
raho
urh
3.60
0 s
día
day
d86
.400
sÁ
ngul
o p
lano
grad
od
egre
e°
(/1
80)
rad
min
uto
min
ute
’(
/10.
800)
rad
segu
ndo
seco
nd”
(/6
48.0
00)
rad
Áre
ahe
ctár
eahe
ctar
e10
4 m2
Vol
umen
litro
liter
L, l
10-3 m
3
Mas
ato
nela
da
ton
t1.
000
kg
Uni
dad
es e
spec
iale
s y
del
sis
tem
a ce
gesi
mal
Mag
nitu
dU
nid
ad (
esp
año
l)U
nid
ad (
inte
rnac
iona
l)Sí
mb
olo
Equi
vale
ncia
Long
itud
ångs
tröm
ångs
tröm
Å10
-10 m
Pres
ión,
tens
ión
bar
bar
bar
105 P
aFu
erza
din
ad
yne
dyn
10-5 N
Ener
gía,
trab
ajo,
can
tidad
d
e ca
lor
ergi
oer
ger
g10
-7 J
Den
sid
ad d
e flu
jo m
ag-
nétic
oga
uss
gaus
sG
s (ó
G)
10-4 T
Fluj
o m
agné
tico
max
wel
lm
axw
ell
Mx
10-8 W
bCa
mp
o m
agné
tico
oers
ted
oers
ted
Oe
1000
/ A
·m-1
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
a p
artir
del
Rea
l Dec
reto
203
2/20
09, d
e 30
de
dic
iem
bre
, por
el q
ue s
e es
tab
lece
n la
s un
idad
es le
gale
s
- 274 -
Cuadro 10.5 MÚLTIPLOS Y SUBMÚLTIPLOS DE UNIDADES
Múltiplos
Orden de magnitud
Denominación española
Denominación anglosajona Prefijo Símbolo
1024 cuatrillón yotta- Y1021 mil trillones zetta- Z1018 trillón quintillion exa- E1015 mil billones quadrillion peta- P1012 billón trillion tera- T109 millardo billion giga- G106 millón million mega- M103 millar thousand kilo- k102 centena hundred hecto- z101 decena ten deca- daSubmúltiplosOrden de magnitud
Denominación española
Denominación anglosajona
Prefijo Símbolo
10–1 décima tenth deci- d10–2 centésima hundredth centi- c10–3 milésima thousandth mili- m10–6 millonésima millionth2 micro- μ10–9 milmillonésima billionth nano- n10–12 billonésima trillionth pico- p10–15 mil billonésima quadrillionth femto- f10–18 trillonésima quintillionth atto- a10–21 zepto- z10–24 yocto- y
Fuente: Foro Nuclear
Cuadro 10.6 UNIDADES DE TEMPERATURA
Equivalencia entre las unidades
1 K = 1ºC = 9/5ºF
Equivalencia entre las temperaturas
TK = 273,15 + T
C = 255,37 + 5/9T
F
TC = - 273,15 + T
K = 5/9 (T
F –32)
TF = 32 + 9/5T
C = - 459,67 + 9/5T
K
Fuente: Foro Nuclear.
- 275 -
10Cuad
ro 1
0.7
EQU
IVA
LEN
CIA
S EN
TRE
UN
IDA
DES
BR
ITÁ
NIC
AS
Y M
ÉTR
ICA
S
El s
omb
read
o co
rresp
ond
e a
unid
ades
mét
ricas
.
Uni
dad
es d
e lo
ngitu
dm
inft
ydm
i (t)
mi (
n)m
etro
met
er
139
,370
13,
2808
1,09
360,
0006
20,
0005
4p
ulga
da
inch
0,02
541
0,08
330,
0278
––
pie
foot
0,
3048
121
0,33
33–
–ya
rda
yard
0,
9144
363
1–
–m
illa
terre
stre
sta
tute
mile
16
09,3
–52
8017
601
0,86
9m
illa
náut
ica
naut
ical
mile
18
51,8
5–
6076
2025
1,15
081
1 fa
thom
= 6
ft =
1,8
288
m1
mil
= 1
thou
sand
th =
0,0
01 in
1 le
gua
(leag
ue)
= 3
mill
as n
áutic
as =
482
8,03
m1
año-
luz
= 9
,46
x 10
12 k
m1
par
sec
= 3
,085
7 x
1013
km
- 276 -
Uni
dad
es d
e su
per
ficie
m2
hakm
2sq
insq
ft
sq m
iac
rem
etro
cua
dra
do
squa
re m
eter
10,
0001
10–6
1.55
010
,764
–2,
47 x
10–4
hect
área
hec
tare
10
.000
10,
01–
107.
639
0,00
386
2,47
11ki
lóm
etro
cua
dra
do
squa
re k
ilom
eter
1.00
0.00
010
01
––
0,38
6124
7,11
pul
gad
a cu
adra
da
squa
re in
ch
0,00
0645
––
10,
0694
4–
–p
ie c
uad
rad
o sq
uare
foot
0,
0929
––
144
1–
–m
illa
cuad
rad
a sq
uare
mile
2,58
6 x
106
258,
62,
586
––
164
0ac
re a
cre
4.04
6,90
0,40
47–
–43
.560
0,00
156
1
Uni
dad
es d
e vo
lum
en/c
apac
idad
cu f
tcu
inU
S ga
lIm
p g
ald
m3 /
lm
3 /kl
pie
cúb
ico
cub
ic fo
ot1
1728
7,48
056,
228
28,3
170,
0283
pul
gad
a cú
bic
a cu
bic
inch
5,
787
x 10
-41
0,00
433
0,00
361
0,01
64–
galó
n am
eric
ano
US
gallo
n 0,
1336
823
11
0,83
263,
7854
10,
0037
8ga
lón
imp
eria
Imp
eria
l gal
lon
0,16
057
277,
451,
2011
14,
5466
60,
0045
7d
ecím
etro
cúb
ico/
litro
0,
0353
161
,024
0,26
417
0,21
991
0,00
1m
etro
cúb
ico/
kilo
litro
35
,31
61.0
2426
4,17
219,
910
001
1 ga
llon
= 4
qua
rts =
8 p
ints
1 p
int =
12
fluid
oun
ces
1 flu
id o
unce
(U
S) =
29,
5735
ml
1 b
arril
de
pet
róle
o (b
bl)
= 4
2 ga
lone
s U
S =
158
,9 l
- 277 -
10Uni
dad
es d
e m
asa
kgt
lbto
nU
S cw
tki
logr
amo
kilo
gram
10,
001
2,20
460,
0011
0,02
2to
nela
da
mét
rica
tonn
e 10
001
2204
,62
1,10
23lib
ra p
ound
0,
4535
91
0,00
050,
01to
nela
da
corta
ton
907,
185
0,90
718
2000
120
qui
ntal
am
eric
ano
US
hund
red
wei
ght
45,3
60,
0454
100
0,05
1
1 lib
ra =
16
onza
s av
oird
upoi
s (o
z)1
onza
avo
irdup
ois
= 2
8,34
9 5
gram
os1
onza
troy
= 3
1,1
gram
osN
ota
par
a el
uso
de
las
tab
las.
Las
mag
nitu
des
exp
resa
das
en
unid
ades
de
la 1
.ª co
lum
na, s
e m
ultip
lican
por
el c
oefic
ient
e d
e la
tab
la p
ara
exp
resa
rlas
en la
s un
idad
es d
e la
1.ª
fila.
Fuen
te: F
oro
Nuc
lear
- 278 -
- 279 -
SOCIOS DEL FORO NUCLEAR
- 280 -
- 281 -
SOCIOS ORDINARIOS
(A fecha de edición de esta publicación)
• AMPHOS 21
• AREVA MADRID
• CENTRAL NUCLEAR DE ALMARAZ
• CENTRAL NUCLEAR DE ASCÓ
• CENTRAL NUCLEAR DE COFRENTES
• CENTRAL NUCLEAR DE TRILLO
• CENTRAL NUCLEAR DE VANDELLÓS II
• CENTRO TECNOLÓGICO DE COMPONENTES
• COAPSA CONTROL
• DYNAMIS INGENIEROS CONSULTORES
• EDP
• EMPRESARIOS AGRUPADOS
• ENDESA
• ENSA
• ENUSA INDUSTRIAS AVANZADAS
• ENWESA
• EULEN
• GAS NATURAL FENOSA
• GD ENERGY SERVICES
• GE-HITACHI NUCLEAR ENERGY
• GEOCISA
• GHESA INGENIERÍA Y TECNOLOGÍA
• IBERDROLA
• IDOM INGENIERÍA Y CONSULTORÍA
• MEDIDAS AMBIENTALES
• NUCLENOR
- 282 -
SOCIOS ORDINARIOS
(A fecha de edición de esta publicación)
• NUSIM
• PROINSA
• RINGO VÁLVULAS
• SIEMSA INDUSTRIA
• TAIM WESER
• TECNATOM
• TÉCNICAS REUNIDAS
• UNESA
• VIRLAB
• WESTINGHOUSE ELECTRIC SPAIN
• WESTINGHOUSE TECHNOLOGY SERVICES
SOCIOS ADHERIDOS
(A fecha de edición de esta publicación)
• AEC (Asociación Española para la Calidad)
• AMAC (Asociación de Municipios en Áreas de Centrales Nucleares)
• CEMA (Club Español del Medio Ambiente)
• CONFEMETAL (Confederación Española de Organizaciones-Empresariales del Metal)
• Consejo Superior de Colegios de Ingenieros de Minas de España
• Departamento de Ingeniería Química y Nuclear de la Universidad Politécnica de Valencia
• Escuela Técnica Superior de Ingenieros de Caminos de Madrid
• Escuela Técnica Superior de Ingenieros Industriales de Bilbao
• Escuela Técnica Superior de Ingenieros Industriales de la UNED (Universidad Nacional de Educación a Distancia)
• Escuela Técnica Superior de Ingenieros Industriales de Madrid
• Fundación Empresa y Clima
• OFICEMEN (Agrupación de Fabricantes de Cemento de España)
• SEOPAN (Asociación de Empresas Constructoras y Concesionarias de Infraestructuras)
• SERCOBE (Asociación Nacional de Fabricantes de Bienes de Equipo)
• TECNIBERIA (Asociación Española de Empresas de Ingeniería, Consultoría y Servicios Tecnológicos)
• UNESID (Unión de Empresas Siderúrgicas)
Para facilitar su utilización, existe una versión electrónica
de esta edición en nuestra web:
www.foronuclear.org
Para solicitar información contactar con:
FORO DE LA INDUSTRIA NUCLEAR ESPAÑOLA
c/ Boix y Morer, 6-3º 28003 MADRID
Teléf. + 34 91 553 63 03
e-mail: [email protected] @ForoNuclear
www.foronuclear.org
Foro de la Industria Nuclear Española
Boix y Morer 6 - 3º. 28003 MadridTel.: +34 915 536 303
Email: [email protected]@ForoNuclear
www.foronuclear.org