Enerjinin KaynağıEnerjinin Kaynağı Vücut organlarının çalışabilmesi ve normal vücut ısısının Vücut organlarının çalışabilmesi ve normal vücut ısısının

sürdürülmesi vücuda alınan besin öğelerinin verdiği enerji ile sürdürülmesi vücuda alınan besin öğelerinin verdiği enerji ile gerçekleşir. gerçekleşir.

Doğada enerjinin esas kaynağı Doğada enerjinin esas kaynağı güneşgüneştir. Güneş enerjisi tir. Güneş enerjisi bitkilerdebitkilerde karbonhidrat, protein ve yağ olarak depo edilir. karbonhidrat, protein ve yağ olarak depo edilir.

Hayvanlar Hayvanlar bitkileri tüketerek et, süt yumurta gibi enerji bitkileri tüketerek et, süt yumurta gibi enerji kaynağı hayvansal yiyecekler yapılır. kaynağı hayvansal yiyecekler yapılır.

İnsan,İnsan, enerjisini doğrudan tükettiği bitkisel ve hayvansal enerjisini doğrudan tükettiği bitkisel ve hayvansal besinlerden alır.besinlerden alır.

Vücuda alınan besinler sindirildikten sonra besin öğeleri Vücuda alınan besinler sindirildikten sonra besin öğeleri olarak kan dolaşımı ile hücrelere taşınır ve orada yine kan olarak kan dolaşımı ile hücrelere taşınır ve orada yine kan dolaşımı ile taşınan oksijen varlığında okside olarak enerjiye dolaşımı ile taşınan oksijen varlığında okside olarak enerjiye dönüşürler. dönüşürler.

Bu enerji, vücudun büyümesi ve çalışması için harcanır. Enerji için Bu enerji, vücudun büyümesi ve çalışması için harcanır. Enerji için gerekli besinler sağlanamadığı zaman vücut bir süre kendi dokularını gerekli besinler sağlanamadığı zaman vücut bir süre kendi dokularını kullanır ve sonra canlılığını kaybeder. Hücrede besinlerden enerjinin kullanır ve sonra canlılığını kaybeder. Hücrede besinlerden enerjinin oluşması ve harcanması süreci "oluşması ve harcanması süreci "metabolizmametabolizma" deyimi ile ifade edilir. " deyimi ile ifade edilir.

Sindirim sisteminden sindirilerek kana emilebilen bütün besinler vücuda Sindirim sisteminden sindirilerek kana emilebilen bütün besinler vücuda enerji sağlar. Fakat her besin aynı miktarda enerji sağlamaz. Besinlerin enerji sağlar. Fakat her besin aynı miktarda enerji sağlamaz. Besinlerin enerji içeriği/değeri bileşimlerinde bulunan besin öğelerinin tür ve enerji içeriği/değeri bileşimlerinde bulunan besin öğelerinin tür ve miktarına bağlıdır.miktarına bağlıdır.

Örnek: 1 dilim ekmek (CHO ve protein),Örnek: 1 dilim ekmek (CHO ve protein), 1 adet elma (CHO)1 adet elma (CHO) 1 yumurta (yağ ve protein)1 yumurta (yağ ve protein)

Enerji BirimiEnerji Birimi Beslenme biliminde enerji için “Beslenme biliminde enerji için “ısı enerjisiısı enerjisi” birimi ve birim olarak ” birimi ve birim olarak

““kilokalorikilokalori” kullanılır.” kullanılır. Bir kilokalori: 1 litre damıtık suyun ısısını 15 °C'den 16Bir kilokalori: 1 litre damıtık suyun ısısını 15 °C'den 16

°C'ye yükselten ısı enerjisi miktarıdır. °C'ye yükselten ısı enerjisi miktarıdır.

Enerji birimi olarak mekanik enerjiyi ifade eden “joule”Enerji birimi olarak mekanik enerjiyi ifade eden “joule”

kullanılmasının daha doğru olacağı düşüncesi de vardır. kullanılmasının daha doğru olacağı düşüncesi de vardır. Bir joule (j): 1 kg ağırlığın 1 newton kuvvetle 1 metreBir joule (j): 1 kg ağırlığın 1 newton kuvvetle 1 metre

taşınması için harcanan enerjiye eşittir.taşınması için harcanan enerjiye eşittir.

1 kilokalori = 4.184 kilojoule (kj) =4184 joule veya = 0.004184 1 kilokalori = 4.184 kilojoule (kj) =4184 joule veya = 0.004184

megajoule (MJ)’dir. megajoule (MJ)’dir.

Besinlerin Enerji DeğeriBesinlerin Enerji Değeri Besinlerin enerji değeri, Besinlerin enerji değeri, Dr.Dr. AtwaterAtwater’in Amerika ’in Amerika

Birleşik Devletlerinde (A.B.D.) 1900’lü yıllarda Birleşik Devletlerinde (A.B.D.) 1900’lü yıllarda geliştirmiş olduğu yöntemlerle ölçülmektedir. geliştirmiş olduğu yöntemlerle ölçülmektedir.

Dr. Atwater çeşitli besinlerin insana Dr. Atwater çeşitli besinlerin insana sağlamış olduğu enerji miktarlarını saptamıştır.sağlamış olduğu enerji miktarlarını saptamıştır.

Bu yöntemle, besinlerin verdiği enerji Bu yöntemle, besinlerin verdiği enerji miktarını ölçmek için kullanılan aygıta "miktarını ölçmek için kullanılan aygıta "Bomba Bomba KalorimetresiKalorimetresi” denilmektedir. ” denilmektedir.

Çalışma SistemiÇalışma Sistemi Bir besinden bir miktar alınır ve kalorimetre bombası içine Bir besinden bir miktar alınır ve kalorimetre bombası içine

yerleştiriliryerleştirilir Bu bomba basınçlı oksijen sevk edilerek doldurulurBu bomba basınçlı oksijen sevk edilerek doldurulur Bir platin tel elektrik akımı ile bomba içinde yakılır. Yanma Bir platin tel elektrik akımı ile bomba içinde yakılır. Yanma

ile oluşan ısı suyu ısıtır. ile oluşan ısı suyu ısıtır.

Vücut, karbonhidrat ve yağları C02 ve H20'ya kadar Vücut, karbonhidrat ve yağları C02 ve H20'ya kadar okside edilebilmekte, buna karşın proteinleri tam olarak okside edilebilmekte, buna karşın proteinleri tam olarak yakamamaktadır. Proteinlerin parçalanması ile oluşan yakamamaktadır. Proteinlerin parçalanması ile oluşan üre, ürik asit ve kreatinin idrarla dışarı atılmaktadır.üre, ürik asit ve kreatinin idrarla dışarı atılmaktadır.

Dr. Atwater'e göre sindirim kanalında Proteinlerin Dr. Atwater'e göre sindirim kanalında Proteinlerin ortalama ortalama %% 9292'si, Yağların 'si, Yağların %% 9595'i, Karbonhidratların 'i, Karbonhidratların %% 9898'i sindirilir. Besin öğelerinin bomba kalorimetrede 'i sindirilir. Besin öğelerinin bomba kalorimetrede yanması ile bulunan değerler buna göre düzeltilir. yanması ile bulunan değerler buna göre düzeltilir.

Bu düzeltmelerden sonra besin öğelerinin vü cutta Bu düzeltmelerden sonra besin öğelerinin vü cutta oluşturdukları enerji değerleri bulunur. Buna "oluşturdukları enerji değerleri bulunur. Buna "metabolize metabolize enerji değerienerji değeri " veya " " veya "fizyolojik enerji değerifizyolojik enerji değeri” denir. ” denir.

Besinlerin enerji değerini bulmak için önce laboratuar Besinlerin enerji değerini bulmak için önce laboratuar protein, karbonhidrat ve yağ değerleri saptanır. Bu protein, karbonhidrat ve yağ değerleri saptanır. Bu miktarlar sırasıyla miktarlar sırasıyla 44, , 44, , 99 ile çarpılarak besinin enerji ile çarpılarak besinin enerji değeri bulunur. değeri bulunur.

-Bu değerler insanlar üzerinde denenerek saptanmıştır.-Bu değerler insanlar üzerinde denenerek saptanmıştır. Bunun için bir insanı alabilecek büyüklükte bir oda Bunun için bir insanı alabilecek büyüklükte bir oda

şeklinde kalorimetre yapılmıştır.şeklinde kalorimetre yapılmıştır. Odaya canlı yerleştirildikten sonra dışarı saldığı ısı Odaya canlı yerleştirildikten sonra dışarı saldığı ısı

miktarı ölçülmüş ve böylece besinlerden oluşan enerji miktarı ölçülmüş ve böylece besinlerden oluşan enerji miktarı hesaplanmıştır. miktarı hesaplanmıştır.

Bundan idrar ve dışkı ile kaybedilen enerji çıkarılarak Bundan idrar ve dışkı ile kaybedilen enerji çıkarılarak yenilen besinlerle vücutta oluşan enerji saptanmıştır.yenilen besinlerle vücutta oluşan enerji saptanmıştır.

Son yıllarda, Atwater yöntemine yönelik bazı Son yıllarda, Atwater yöntemine yönelik bazı eleştiriler yapılmaktadır:eleştiriler yapılmaktadır:

1-1- Diyette sindirilmeyen karbonhidrat miktarı artınca Diyette sindirilmeyen karbonhidrat miktarı artınca metabolize enerji azalır. Bu nedenle sindirilmeyen metabolize enerji azalır. Bu nedenle sindirilmeyen karbonhidratların çok bulunduğu diyetlerde 1 g karbonhidratların çok bulunduğu diyetlerde 1 g karbonhidrat = 4 kalori ile doğru sonuç karbonhidrat = 4 kalori ile doğru sonuç alınamaz.alınamaz.

Bu gibi durumlarda diyetteki sindirilmeyen karbonhidrat Bu gibi durumlarda diyetteki sindirilmeyen karbonhidrat miktarı çıkarıldıktan sonra yalnız sindirilen miktarı çıkarıldıktan sonra yalnız sindirilen karbonhidratların enerjisi hesaplanmalıdır. karbonhidratların enerjisi hesaplanmalıdır.

Buna karşın, sindirilmediği bilinen bazı Buna karşın, sindirilmediği bilinen bazı

karbonhidratların bakteriler tarafından parçalanarak bir karbonhidratların bakteriler tarafından parçalanarak bir miktar enerji sağlandığı da bildirilmektedir. Yine tam miktar enerji sağlandığı da bildirilmektedir. Yine tam sindirildiği bilinen nişastanın bir kısmı sindirildiği bilinen nişastanın bir kısmı sindirilememektedir.sindirilememektedir.

2- 2- Atwater yönteminde, besin öğelerinin sindirimleri tek Atwater yönteminde, besin öğelerinin sindirimleri tek başlarına ele alınmıştır. Oysa besin öğelerinin sindirimleri başlarına ele alınmıştır. Oysa besin öğelerinin sindirimleri birbirini etkilemektedir.Ayrıca sindirimde bireysel birbirini etkilemektedir.Ayrıca sindirimde bireysel ayrıcalıklar da söz konusudur. ayrıcalıklar da söz konusudur.

Yiyeceklere uygulanan pişirme süreçleri de Yiyeceklere uygulanan pişirme süreçleri de sindirilebilmelerini etkilemektedir sindirilebilmelerini etkilemektedir

Örneğin: Posasız diyette dışkıyla enerji kaybı % 3 iken, Örneğin: Posasız diyette dışkıyla enerji kaybı % 3 iken, yüksek posalı diyette % 11'e çıktığı bildirilmiştir.yüksek posalı diyette % 11'e çıktığı bildirilmiştir.

3-3- Proteinlerde NH2 grubundan dolayı oluşan 1.25 kal/g Proteinlerde NH2 grubundan dolayı oluşan 1.25 kal/g kaybı yalnız azot dengesi sağlayabilen yetişkinler için kaybı yalnız azot dengesi sağlayabilen yetişkinler için doğrudur. Büyüme çağında azot birikimi olduğundan doğrudur. Büyüme çağında azot birikimi olduğundan idrarla atımı azdı idrarla atımı azdı

4-4- Hayvanlar üzerinde yapılan vücut ağırlığı ile ısı Hayvanlar üzerinde yapılan vücut ağırlığı ile ısı oluşumu arasındaki ilişkilerle ilgili araştırmalar, diyetteki oluşumu arasındaki ilişkilerle ilgili araştırmalar, diyetteki protein, yağ ve karbonhidrat oranlarının büyüme için protein, yağ ve karbonhidrat oranlarının büyüme için gerekli metabolize enerjiyi etkilediğini göstermiştir. gerekli metabolize enerjiyi etkilediğini göstermiştir.

Atwater yöntemiyle çeşitli besinlerin enerji Atwater yöntemiyle çeşitli besinlerin enerji değerleri bulunmuştur.değerleri bulunmuştur.

Enerji değeri yüksek olan besinler Enerji değeri yüksek olan besinler bileşimlerinde en çok yağ bulunanlardır. bileşimlerinde en çok yağ bulunanlardır.

BesinBesin grupları grupları enerji içeriğineenerji içeriğine göre sıralanırsa: göre sıralanırsa:

1- 1- Yağlar ve yağlı tohumlar (yağ, un ve şekerle yapılan unlu ürünler) Yağlar ve yağlı tohumlar (yağ, un ve şekerle yapılan unlu ürünler) şeker ve diğer tatlılar şeker ve diğer tatlılar

2-2- Tahıllar ve türevleri, Tahıllar ve türevleri,

3-3- Kuru-baklagiller, etler, yumurta Kuru-baklagiller, etler, yumurta

4-4- Süt ve türevleri, Süt ve türevleri,

5-5- Patates ve meyveler Patates ve meyveler

6-6- Sebzelerdir. Sebzelerin önemli bölümü su olduğu için enerji değerleri Sebzelerdir. Sebzelerin önemli bölümü su olduğu için enerji değerleri en düşük besinlerdir.en düşük besinlerdir.

Turan GelirTuran Gelir