ESUN edishon Sèptèmber 2015

SÈPTÈMBER 2015 EDISHON 12

Pastor Simon Wilsoe ta bek!

"Dos hende di mesun sekso por tin un amistat ku otro”.

Situashon di violensha doméstiko kontra hende muher ta preokupante

“Mi ta teme pa mi bida i esun di mi yunan”

(Diseño artístiko: Shurandy Thode).

2 EDISHON SÈPTÈMBER 2015

www.issuu.com/esunboneiru

E situashon di violensia doméstiko, en espesial kontra di hende muher ta sumamente preokupante na Boneiru. Esaki ta e konklushon di un estudio di gobièrnu hulandes. E echo ku ainda e ta un tabú i ta wòrdu konsiderá manera un bèrgwensa pa esnan enbolbí ta hasié un tópiko sumamente difísil i kompliká pa trese na lus públiko. A base di e estudio i su resultadonan gobièrnu hulandes a duna di konosé ku pa 2016 lo kuminsá investigá kua ta e leinan nesesario ku lo mester introdusí na Boneiru pa kombatí violensia doméstiko kontra di hende muher. Maria i Ana, kual ta nan nòmber fiktisio pa protehé nan identidat, a kompartí ku ESUN e sufrimentu ku nan ta eksperensia komo víktimanan di violensia doméstiko.

Situashon preokupante

Na 2014 gobièrnu hulandes mediante e kompania Regioplan a laga kondusí un investigashon relashon ku e situashon aktual di violensia doméstiko na e islanan di Hulanda Karibense. Sigun e resultadonan e situashon na Boneiru ta unu preokupante unda ku e hende muher ta e víktima prinsipal di abuso físiko i di karakterístikanan hopi violento. Banda di esaki nan ta víktima tambe di abuso sikológiko na man di nan pareha òf esposo. Entre 2007 pa 2012 Bureau Slachtofferhulp a registrá un promedio di 47 kaso di violensia doméstiko pa aña na Boneiru. Den otro palabra kada siman un persona, mayoria di biaha un hende muher, ta víktima di violensia. Realidat ta ku e kantidat di hende muher ku ta víktima di violensia doméstiko ta muchu mas haltu teniendo na kuenta ku gran mayoria di víktimanan ta eskohé pa no entrega denunsia òf buska ayudo.

2007 402008 512009 672010 452011 422012 36

Kantidat di víktimanan di violensia doméstiko na Boneiru (fuente: Slachtofferhulp Bonaire)

Maria i Ana

Maria i Ana ta dos persona ku ta kompletamente diferente di otro den tur sentido di palabra. Maria ta di Boneiru i ta bon studia, tin un bon trabou na un instansia di renombre na Boneiru, e ta un persona konosí den pueblo i ta un muher moderno i profeshonal den tur sentido di palabra. Maria ta mama di un yu i su esposo tin un posishon importante den komunidat. Finansieramente nan tin tur kos, un bunita kas i ta gosa di un kalidat di bida haltu sin tin falta di nada. Ana ta un dama atraktivo i bunita di desendensia latino amerikano. E la kasa ku un boneriano i a bin biba Boneiru. Nan

tin dos yu huntu i aunke Ana no ta poseé muchu estudio e ta balente i ku un vitalidat enorme pa por krea un mihó bida p’e i su yunan. E úniko similaridat ku Maria i Ana ta kompartí ta ku tur dos pa vários aña ta víktima di violensia doméstiko na man di nan pareha.

Sufri den silensio

Sigun Maria tempu e la namorá di su aktual esposo nunka e la maltrat’é físikamente. “Nos tabata tin nos problemanan i diskushonnan manera tur otro pareha. Aunke e tempu ei nunka e la maltratá mi físikamente. Lokual si mi a ripara tabata ku e tabata tin un karakter eksplosivo i verbalmente e por a bira abusivo di un momentu pa otro. Di otro banda e tabata hopi kariñoso i romántiko”. Una bes nan a kasa poko poko a kuminsá nota ku e abuso verbal a sigui oumentá den frekuensia i intensidat. “Un dia durante un diskushon e la lanta man dal mi den mi kara. Mi a keda den un estado di shòk. Na promé lugá mi no por a kere ku e hòmber ku mi stima lo por a hasi algu asina. Na di dos lugá mi no por a kere algu asina por pasa ku mi. Ta kosnan ku bo ta mira i tende ku ta pasa ku otro hende ku bo konosé, pero no kubo”. Den e siguiente añanan su kasa a maltrat’é físikamente vários biaha pero di un forma ku e no ta visibel pa públiko. “Por ehèmpel e ta dal mi òf skòp mi na partinan ku mi por kubri ku paña, por ehèmpel mi brasanan, pianan òf mi stoma. E sa ku asina mi por tapa e gòlpinan”. Pakiko e no a entrega keho o bandoná su esposo? Sigun Maria ta algu ku e ta lucha kuné tur dia. “Nos tin un yu chikitu i mi no kier nos ta un famia kibra”. Maria ta bisa ku e ta na altura ku hopi muher na Boneiru ta pasando den e mesun situashon. E no ta kere ku violensha doméstiko ta limitá na un solo klase sosial. “Mi konosé hopi muher ku nan esposo òf pareha ta direktor, komersiante òf polítiko konosí na Boneiru i ku ta wòrdu maltratá. Pero tambe tin muhernan den posishonnan importante ku ta víktima. Nos tur sa ken nan ta pero nos no ta papia tokante e asuntu. E ta un tabú”. Pa Maria e miedu di kon e lo wòrdu huzgá den komunidat ta algu ku e ta mira komo e mayor opstákulo pa buska ayudo. “Na Boneiru tur hende konosé otro i ta biba bida di otro. Kon mi por aserka un di e instanshanan si tur hende sa ken bo ta. Mi eksperiensha ta ku aki na Boneiru na lugá di puntra kon pa yuda un muher den un situashon asina nan lo djis hasi redu. Mi lo wòrdu mira diferente i mi no sa si mi por biba ku esei”.

Tur dia ta un pesadia

Ana a konosé su esposo ora ku e tabata di fakansi na su pais. “Mi tabata un mucha muher hóben tempu nos a konosé otro. Pero nos a namorá i e la pidi mi kasa kuné. Despues di un tempu mi a bin biba Boneiru”. E kambio pa Ana tabata hopi grandi. E tabata su so na Boneiru, sin famia i no por a papia e idioma. “Na kuminsamentu mi tabata konforme ku e situashon. Mi a haña 2 yu i ma keda kas pa kuida pa nan”. Di e tempu aki kaba e la tuma nota ku su esposo tabata sali anochi ku su famia i amistatnan bai fiesta i bebe miéntras ku e mester a keda kas. “E tabata hopi machista i brutu den su manera di ta. E no tabata kier pa mi traha òf sali. Su famia ta meskos i tabata aprobá su aktitut”. Una bes e muchanan a bira un tiki mas grandi Ana a tuma e kurashi di bisa su esposo ku e kier kuminsá traha òf bai hasi un estudio. Sigun Ana esaki tabata e momentu ku su kasa a bira físikamente violento: “E la gòlpia mi i menasa mi ku e lo kita mi yunan i mi permiso di estadia. E lo sòru pa imigrashon deportá mi. Mi no tabata sa ki pa hasi ni ken por yuda mi. Desde e dia ei a tabata menasá mi konstantemente”. Situashon finansiero a pone ku despues di tempu su esposo a laga Ana bai traha pa asina por kria nan yunan. Na kuminsamentu e tabata tin vários trabounan chikitu aki aya. Asina e la siña Papiamentu relativamente lihé i a kuminsá krea amistatnan. E kambionan aki no a sinta bon ku su esposo ku a bira hopi yalurs. Kada tantu tempu e tabata buska un èksküs pa dal Ana. “Vários biaha mi mester a kita di trabou di un dia pa otro. No pasobra mi no kier traha pero pa motibu ku mi kara tabata asina gòlpia i hincha ku mi no por a sali pafó asina. Mi tabata preferá di kita for di trabou i laganan kere ku mi ta mal trahadó ku kontanan e bèrdat”. Un dia Ana a tuma kurashi i a disidí di bai for di kas ku su yunan. Aunke su esposo a sigui menas’é e la logra haña un bon trabou i su mesun apartamentu. Tambe e la kuminsá e proseso di divorsio. “Pa un tempu kos tabata kana bon. Aunke nos tabata separá e tabata sigui kontrolámi riba mi facebook i whatsapp. E tabata buska pa sa ku ken mi ta sali i unda mi ta traha”. Sigun Ana e la yega di bai polis vários biaha pero aki a bisé ku no por hasi masha kos p’e. Algun tempu atras Ana a yega kas lat di trabou, e tabata kansa i e muchanan tabata drumi. Miéntras nan tabata drumi su esposo a drenta e apartamentu. “E tabata bou di influensia alkohóliko. E la kuminsá gòlpiami sin pordon. Mi yu mas grandi a purba bin defendémi pero e tata a menas’é pa e no mete”. E último atake ei a laga Ana físikamente i sikológikamente ku hopi daño. Su kara a keda tur hincha, tur dos wowo tabata blou ku pretu. “Su siguiente dia mi a bisa ta basta i ma bai entrega keho na fiskal. Nan por a mira pa nan mes e estado físiko ku mi tabata aden”. E la wòrdu informá ku na Karibe Hulandes ainda no tin leinan nesesario ku ta protehé muher kontra violensia físiko. Tokante e situashon di su kaso Ana no kier bai den detaye. Aparentemente nan a detené su esposo pa interogashon pero a lag’é den libertat. Ainda e tin miedu di posibel represaya di parti di dje. “Mi kier sera e kapítulo aki di mi bida i pa nunka mas e hasi daño na ami òf mi yunan. Aunke

Situashon di violensha doméstiko kontra hende muher ta preokupante “Mi ta teme pa mi bida i esun di

mi yunan”

EDISHON SÈPTÈMBER 2015 3


ainda e ta kana liber ei for. Tanten ku esei ta e kaso mi ta teme pa mi bida i esun di mi yunan”.

Falta di ayudo nesesario

Na 2012 Hulanda a ratifiká e “tratado di Istanbul” pa ku prevenshon i kombatimentu di abusu kontra hende muher i violensha doméstiko. Aunke e tratado aki ta vigente pa Hulanda, tòg gobièrnu hulandes e eskohé pa no implementá esaki na Boneiru. Motibu pa ku esaki ta ku na e momentu aki Boneiru no ta kumpli ku e rekisitonan nesesario. Esaki ta bisto mirando ku te

na e momentu aki ainda Boneiru no tin e base hurídiko pa atendé debidamente ku e temátika di violensha doméstiko manera ku si ta e kaso na Hulanda. Esaki nifiká ku tin falta di vários leinan importante pa por protehé e víktimanan i pèrsigui e kulpabelnan. Tin entendi ku ariba tereno di hustisia, sosial i kuido tin vários kòmbersashonnan ta tuma lugá pa purba yega na solushonnan konkreto aunke te ku awor no a pone e fondonan disponibel pa ehekutá kambionan nesesario. Un di e konklushonnan prinsipal di e investigashon di Regioplan ta ku Entidat Públiko di Boneiru no tin un maneho integral pa ku violensha doméstiko. Banda di esaki Boneiru no tin e kapasidat finansiero nesesario pa por atendé ku e asuntu aki na e mihó manera posibel.

ESUN a kuminsá komo un inisiativa di Boi Antoin ku e meta di stimulá eskritornan lokal den e arte di skibimentu i produkshon di korant. Akinan a pone énfasis spesial riba e uso di papiamentu, bou guia di Rudy Domacasse, i tambe e edukashon kontinuo riba historia i kultura di Boneiru. Nos di redakshon di ESUN a disidí di kontinuá ku e inisiativa aki dor di agregá e importansha di sigui informá i eduká e pueblo di Boneiru riba temanan di importansha manera ekonomia, polítika, salu, deporte, sosial i muchu mas.

E produkshon di ESUN ta unu kompletamente basa riba trabounan boluntario di nos eskritornan, kolaboradornan i redakshon. E rekursonan finansiero limitá ku ESUN ta disponé di dje ta wòrdu usa pa kubri gastunan operashonal i invershonnan pa ku e produkto final. Den e transkurso di aña tras di lomba ESUN a sigui krese i asina mehorá e kalidat di e kontenido i produkshon final di e korant. ESUN a gana e konfiansa di su lesadónan i por bisa ku ta un di e korantnan mihó lesa na Boneiru, ku un presensia digital na Kòrsou i Aruba. ESUN a sigui ku su trayektoria di inovashon i awó ta disponibel full rònt di Boneiru. Banda di esaki nos tin un presensia digital hopi fuerte. Nos website www.issuu.com/esunboneiru ta hopi bon bishita i nos lesadónan kada luna ta risibí e vershon digital di ESUN via nan email personal.

Un di nos metanan primordial ta pa stimulá interes di e pueblo i en espesial e hóbennan boneriano pa nan por sigui informá i eduká nan mes, i di e forma aki ekspresá nan mes sea por eskrito, verbal, fotográfiko òf sinematográfiko. ESUN ta un plataforma abierto ku ta duna tur hende e oportunidat di ekspresá nan mes por eskrito, fotográfiko òf

diseño artístiko riba un variedat grandi di tópikonan di interes. Un di e retonan nos dilanti ta pa logra ku enbèrdat hóbennan na Boneiru kuminsá hasi uso di e oportunidat aki. E futuro di ESUN ta den nan man.

Danki pa boso sosten.

Redakshon ESUN

Promé aniversario “ESUN”

E edishon di sèptèmber 2015 ta marka e promé aniversario di ESUN. Redakshon di ESUN kier a manda un palabra di gradisimentu na tur esnan ku a hasi kada un di nos edishonnan posibel. Aunke nan ta demasiado pa menshoná nos kier a gradisí en espesial nos lesadónan, eskritornan, kolaboradornan, FUHIKUBO, direktor i staf di Bonaire Communication Services pa nan kontribushon i aporte durante e transkurso di henter aña. Un danki spesial ta bai na nos spònsernan ku desde inisio a kere den ESUN.

Boi Antoin risibiendo e promé kopia di korant ESUN na sèptèmber 2014



Konforme ku e desishon di sekretario di estado Dekkers di Ministerio hulandes di Enseñansa desde komienso di aña eskolar 2015 tur skol básiko katóliko na Boneiru lo mester usa Hulandes komo idioma di instrukshon. Papiamentu, e idioma materno di Boneiru lo tuma un ròl sekundario komo un materia adishonal den curriculum. Mientrastantu na Saba ku Statia si a eskohé pa hasi uso di Ingles komo idioma di instrukshon. Fundashon Akademia Papiamentu ta boga pa duna Papiamentu e rèspèt i igualdat ku e ta meresé den enseñansa na Boneiru, tumando na kuenta e desaroyo di nos muchanan na promé lugá.

Defendé lokual ta di nos

Fundashon Akademia Papiamentu a wòrdu lanta na 2010 ku e meta pa protehá, fortifiká i defendé Papiamentu. Sigun presidente di fundashon señora Geraldine Dammers, for di prinsipio nan tabata preokupá ku despues di 10-10-10 Hulanda lo pusha pa duna mas importansia na idioma Hulandes na lugá di nos idioma materno, esta Papiamentu. “Histórikamente semper Hulanda a imponé su mesun idioma riba e islanan ku e la kolonisá”, Geraldine ta splika. “Ta importante pa nos ta konsiente di e lucha ku a tuma lugá den pasado pa por e duna Papiamentu e balor ku e meresé. Na 1968 a logra instituí Papiamentu komo materia den enseñansa na Kòrsou i Boneiru. Esaki a kulminá na 2002 ora ku a introdusí Papiamentu komo idioma di instrukshon den enseñansa”. Sigun Geraldine nan preokupashonnan tabata hustifiká. “Asina ku 10-10-10 a drenta vigor Ministerio di Enseñansa (gobièrnu hulandes) a kuminsá e diskushon ku kalidat di hulandes i enseñansa na Boneiru a bai atras. Nelly prins winkel Kabes duru?

Konklushon no ta imparsial

Na 2014 bou instrukshon di Ministerio di Enseñansa (gobièrnu hulandes) e organisashon “Taalunie” a kondusí un investigashon enkuanto e kalidat di Hulandes den enseñansa. Konklushon di Taalunie tabata pa hasi uso di Hulandes den enseñansa pa desaroyo di konosementu i Papiamentu pa identidat. Den otro palabra, idioma Hulandes mester haña un ròl mas importante ku Papiamentu den enseñansa. Fundashon Akademia Papiamentu ta haña ku e konklushon aki ta karesé di imparsialidat i ta sali for di punto di bista di ekspertonan Hulandes. “Pa kuminsá Taalunie ta un organisashon ku ta promové e uso di idioma Hulandes. Fuera di esaki no tabata tin ningun hende lokal den e organisashon ei ku a forma parti di e investigashon. Ta lógiko ku nan ta bai faboresé e uso di idioma Hulandes riba Papiamentu. Nan mester a hasi un investigashon imparsial dor di hasi uso di un komishon ku ta inkluí ekspertonan di idioma Papiamentu i Hulandes. Esaki si a wòrdu hasi na Sint Eustatius”. Sigun Geraldine, e investigashon di Taalunie ta yen di konklushonnan sin tin prueba òf sifra kontundente. “Di otro banda desde aña 1973 Nelly Prins-Winkel a kondusí un investigashon intensivo tokante e difikultatnan ku nos muchanan ta eksperensia ora ku ta usa un idioma stranhero, den e kaso aki Hulandes komo idioma di instrukshon den enseñansa. Pero nan ta preferá di ignorá esaki i hasi uso di informashonnan ku ta benefisiá nan propio kousa”.

Trato desigual

Un di e puntonan kardinal ta e trato desigual ku Hulanda tin pa ku Boneiru ora ta trata e uso di Papiamentu komo idioma di instrukshon. Mientrastantu na Saba i Sint Eustatius si a eskohé pa hasi uso di Ingles, ku ta nan idioma materno, komo idioma di instrukshon. Sigun Geraldine ta eksistí un desigualdat entre kon ta trata Boneiru, aunke tur 3 isla ta forma parti di Hulanda Karibense (BES). “Na Sint Eustatius a hasi un investigashon i akinan a bin resultá ku Hulandes ta wòrdu mira manera un idioma stranhero den pueblo. Ingles ta nan idioma materno i dor di hasi uso di esaki komo materia di instrukshon gobièrnu hulandes a konkluí ku esaki lo por mehorá e resultadonan di studiantenan na skol. Na Boneiru nos ta den e mesun situashon. Papiamentu ta e idioma ku ta wòrdu usa pa mayoria di hende den bida diario i ku nos ta ekspresá nos mes mihó. Tòg gobièrnu hulandes a disidí di imponé e konsehonan di Taalunie. Pakiko e diskrepansia ei entre Boneiru ku Saba i Sint Eustatius?”

Solushon alternativo

Fundashon Akademia Papiamentu ta konvensí ku na kontrali e desishon imponé

dor di gobièrnu hulandes, tin espasio pa yega na un solushon alternativo. “Pa kuminsá nos idioma materno ta Papiamentu i mester sigui hasi uso di dje komo idioma di instrukshon”, Gerladine ta sigui splika. “Esaki ta e fundeshi pa nos muchanan por desaroyá nan mes i siña otro idiomanan. Nos por hasi uso di e kantidat grandi di materialnan di estudio na Papiamentu ku tin disponibel na Aruba i Kòrsou. Ta materialnan di kalidat haltu. Si mester hasi kambionan nesesario pa ku e materialnan esaki no ta problema tanten ku tin akseso na e fondonan nesesario. Lokual lamentablemente te ku awor no ta e kaso”. Geraldine ta enfatisá ku Fundashon Akademia Papiamentu no ta kontra di otro idiomanan manera Hulandes den enseñansa na Boneiru, pero ta di opinion ku mester buska e manera optimal pa integrá esakinan huntu ku Papiamentu, di tal forma ku e ta benefisiá e desaroyo i konosementu di nos muchanan. “Banda di Papiamentu nos ta faboresé Ingles, Spañó i Hulandes, pero den e órden ei menshoná. Ingles ta e di dos idioma di mas importante. Nos turismo ta basa riba Ingles i ta e idioma di komunikashon prinsipal pa ku nos turistanan. Nos tin estudiantenan ta bai studia na Estádos Unídos, Aruba, Kòrsou i otro paisnan den region unda e idioma di instrukshon na e universidatnan ta na Ingles. Los di esei lo mester duna Spañó su debido atenshon mirando e region ku nos ta forma parti di dje”.

Lucha ta kontinuá

Desde 10-10-10 Papiamentu tambe ta parti di idiomanan materno den Hulanda, meskos ku entre otro e idioma “Fries”. Fundashon Akademia Papiamentu tin un relashon estrecho ku “Fryske Akademy”, ku ta e organisashon ku ta promové i defendé e idioma “Fries”. Nan tambe a pasa den un lucha similar i ta apoyá Boneiru pa nan lucha den defensa di Papiamentu. Sèptèmber próksimo un delegashon di Fundashon Akademia Papiamentu bou di guia di Geraldine Dammers lo ta biahando pa Hulanda pa sigui ku e lucha pa Papiamentu wòrdu rekonosé pa Union Europeo komo un idioma regional òf di minoria. “Nos kier pa Papiamentu haña su rekonosimentu na Europa i asina nos por risibí e protekshon i asistensia ku nos tin derecho riba dje. E no ta fásil pero nos lo sigui hasi nos máksimo esfuerso pa por logra esaki”. Banda di esaki Fundashon Akademia Papiamentu lo sigui enfoká riba e parti di konsientisashon di e uso di Papiamentu. Na Novèmber tin un konferensha planeá di tuma lugá na Boneiru

Fundashon Akademia Papiamentu ta eksigí rèspèt i igualdat“Papiamentu gradualmente ta wòrdu saka for di enseñansa na Boneiru”

Geraldine Dammers



Pa George Thodé

George “kultura” Thode

Naturalesa ta papia:

Kriamentu di bestia na kunuku ta mara ku hopi regla pa evitá bo pèrdè bo bestia den kualke kaso ku presentá di e dos rumannan aki. Áwaseru pisa, I sekura pisa tur loke bo ta kria komo bestia, loke bo ta planta. No tabata tin nada mara na luna òf luna yen, luna Chikitu. Ora bo kier biba mester planta pa bo kome I kria pa bo kome. Di luna di yanüari pa yüni tin biaha nos tin algu di bon awa. Di yüni pa dezèmber tin biaha nos tin mas. Pero mester tene kuenta ku nos tin nos amigunan ku forma, por duna nos algu. No ta tur anan ta mesun kos. Aki bo ta mira ku e vaknan aki no ta di nos komo hende. E dos rumannan aki a laga nos ku historia grandi den pasado. Os ta bai duna un splikashon importante. Nos no mester kria nada pa hopi òf pa bunitesa. Esei no ta bon pa naturalesa. Mester kria kos pa kome I bende. Ora bo ta kria un kos ta pa bo biba for di dje, ta p’esei nos ta duna e informashon aki.

Bo tin na bo kunuku 36 kabritu muhé grandi. 1 kabritu ta karga barika 5 luna largu. E ta wèrp 2 biaha pa aña e ora ei bo tin 36x2=72 lamchi nobo, esei si bo tin rasa di un yu so. Na e mesun kunuku ei bo tin 15 kabritu muhé mediano.

1947 bon awa 1961bon awa 1972bon awa 1983 bon awa1948bon awa 1963bon awa 1974bon awa 1941 pa 1946 sekura1950bon awa 1964bon awa 1975bon awa 1949 sekura1954bon awa 1965bon awa 1976bon awa 1951 pa 1953 sekura1955bon awa 1966bon awa 1977bon awa 1956 sekura1957bon awa 1967bon awa 1978bon awa 1958 sekura1959bon awa 1969bon awa 1979bon awa 1962 sekura1960bon awa 1970bon awa 1980bon awa

Nos tin hopi informashon di sekura. No mester tene duele di nada ku naturalesa ta trese. Solamente nos no mester lubidá nunka loke a pasa.

Tene kuenta e wèrp 2 biaha den un aña, ta 30 yu. E ora ei, 102 kabritu ta bini un sekura pisa kombiná ku hopi tipo di malesa. Bo sa ku bo por pèrdè tur bo kabritunan? Si bo tin 29 galiña muhé. Galiña ta drumi 21 dia 21 ora. Si bo mira bon kada luna si tempu ta bon bo tin galiña. Tur loke ku bo tin aki, e dos rumannan aki por kaba ku nan den un par di oraSi bo tin 30 kabritu muhé, si e wèrp 2 biaha pa na nan ta bira 60 kabritu nobo Ku esun ku ta mama 90 kabritu sin konta si e kabritu ta rasa di 2 òf 3 òf 4 yu.

• Boneiru ta isla di sekura? Si.

Si Boneiru ta isla ku awa mester kai ta dependé di esun ku ta dirigí e mundu aki. No ta tur anan tas e mesun aña, anke ku ta den temporada di orkan. Esei nos a siña for di nos investigashon.

Fechanan importante ku tabata bon ana. 1933 pa 1940. No ku awa tabata kai hinter aña pero tabata bon aña. Fechanan relatá na sekura pisa, no ku sekura tabata hinter aña.

Nos tin dos ruman masha importante, ku nunka bo mester lubidá I ta importante registrá e dos rumannan aki. Nan dos nan bida no ta fásil. Na Boneiru nan laga historia grandi. Tur dos kada biaha nan manera di biba ta duna mundu un lès importante. Mundu ta dependé di e dos rumannan aki, promé ku aña 1930.





Pastor Simon Wilsoe "Dos hende di mesun sekso por tin un amistat ku otro”.

Pastor Simon Wilsoe

Den e edishon di ESUN ougùstùs 2015, lesadónan tabata tin e oportunidat pa lesa e promé parti di e entrevista ku pastor Simon Wilsoe. Mi a primintí ku den e edishon aki di ESUN, lo bini e di 2 parti. Pa e lesadónan ku pa un òf otro motibu no a les’é por bai nan e website http://issuu.com/esunboneiru/docs/esun_0815 i lesa e artíkulo. Tambe por baha e vershon di ESUN i les’é komo PDF. Den e promé entrevista nos a elaborá riba Adam i Eva i a terminá ku nan a kometé un pika pero ku pastor no ta tribi di bisa ku esei tin di haber ku seks. Unabes ku e palabra sèks a wòrdu menshoná, nos a sigui elaborá tokante esaki.

Mi a puntra pastor si e ta kere den sèks positivo i sèks negativo. Pastor Simon ta kontesta bisando sèks ta algu sagrado. Ora un hòmber i un muhé tin un momentu íntimo ta pa pro kreador. Iglesia ta pro pa e matrimonio i pa mantené

esaki manera e ta. Nos no por brua apel ku pera. Simon, “pa pro creation you need a man and a women” (pa pro kreashon mester di un hòmber i un muhé).

E ta sigui bisa ku awendia tin e problema di “same sexs marriage” (matrimonio entre 2 ser di mes un sekso). Mi a puntra pastor kon e ta mira esaki i si e ta bai. Pastor a bisa ku e parti dushi ta bai. E la sigui bisa ku e parti pa pro krea ta difísil! Despues ku e la kaba e frase e la hasi su mes e pregunta “2 muhe por traha un yu? 2 hòmber por traha un yu? Siguiendo Simon a bisa ku for di e punto di bista ei por bisa ku e ta un destortion in the creation (un disturbio den kreashon). Esaki ta nifiká ku tin un kos ku no ta normal. P’esei e ta di opinion ku iglesia mester para firme! Pastor a sigui bisa ku si bo ta eens ku n’e òf no, no ta bo asuntu, pero nos mester bai bek na e parti di kiko Dios ke. E la krea nos komo su imágen, e ke pa nos respetá su kreashon. E no ke pa hasi abusu di su kreashon i hasi esaki “belachelijk” (ridíkulo).

Dos hende di mesun sekso por tin un amistat ku otro sigun Simon. Stimashon ta di Dios e ta, i no ta nada malu. Un hòmber i un muhé por stima otro, 2 muhé por stima otro, 2 hòmber por stima otro, its Gods love, its a gift (ta amor di Dios i e ta un regalo). Kabando e frase aki e la pone e pregunta riba mesa, kon leu por bai ku esaki? Kon leu bo por bai ku lokual Dios a duna nos? Is it real, is it natural? (e ta un realidat, e ta natural). Simon ta bisa ku for di su punto di bisa lógiko e ta di opinion ku mester guia e hendenan aki den e kaminda korekto (the pad of righteousness). E ta ripití i bisa sèks ta pro creation. P’esei un hòmber ta bandoná su mama i tata pa e claim su muhé. Mi ta kere den esaki pero mi mester respetá un otro su opinion. Pastor, “ta bo desishon, free choice. Ta bo desishon pa hasi lokual bo ke den bida”. Bo ta liber pa skohe A òf skohe B. Enfátikamente Simon ta menshoná su tras, if it doesn’t work well, dont blame me (si e kos no bai bon no tira falta riba mi). Pero e ta ripití ku e tin rèspèt pa hende ku tin otro opinion den nan manera di hiba nan bida. Den bida bo tin opshon i bo a haña informashon, bo ta liber di skohe pe òf no (free of choice).

Mi a bisa pastor ku mi ta pruf ku e no ta di akuerdo ku e asuntu. Pastor, “No e no ta bon, helemaal niet. Si e asuntu di same sexs marriage tabata permití dus pushi ku pushi i kachó ku kachó por hasi nan kos, anto e ora ei for di prinsipio kreador lo a bisa e no ta krea niun hòmber i muhé. Anto e ora ei tambe lo bo no tabata tin e problema di same sexs”.

Konsekuensia

Mi a puntra Simon si tin konsekuensia. Pastor, “you make a choise (bo ta hasi un eskoho) i bo tin di karga e konsekuensia. Beibel ta bisa e no ta bon nan ta yam’é tambe “abomination” (krueldat). Simon ta sigui bisa ku mi kurpa i su kurpa ta asina bon traha komo su semehansa. Bo kurpa ta tempel di dje. I respect people, pero bo kurpa no mester hasi nada ku n’e ni marka ni nada. Manera Dios a dun’é su kurpa asina e ke entreg’é le bek na dje sigun Simon. Pa lokual ta e desaroyonan e ta sigui bisa, “ik hou mijn hart vast”. Kana bai bin sunú, hasi sèks parotin. Klousurando pastor ta bisa ora ku e momentu di bèrdat yega no bisa ku pastor Simon no a taha. Na e momentu ei kada ken tin di karga su mes konsekuensianan. Bo no por tira falta riba otro, òf misa òf pastor. Pastor a bisa bo i bo no a tende!

Tin mas kos interesante ku a bini dilanti den e entrevista sostené ku pastor Simon. Den otro okashon nos ta kompartí eseinan ku tur lesadó.



Abo..lesadó di ESUN, sa dikon deporte ta bon pa bo físikamente? Bo sa ki efektonan positivo e tin pa bo kurpa? Bo ta keha doló aki, doló aya i mensualmente ta kana kamindanan pa dòkter? Bo ta konstantemente bou di tratamentu serka un masahista òf fisioterapista? Bo no ta sigur di bo mes i di bo aparensia? Bo ta sinti bo gordo, yen òf for di kondishon? Kuminsá move e kurpa mas i tiki tiki bo ta mira kambio nan. Algun motibu di dikon deporte ta bon pa bo, ta lo siguiente:

-Deporte ta baha e frekuensia di bo kurason (Bo kurason ta un spir, dor di training e ta bira mas fuerte ku e konsekuensia di bati mas efisiente dor di pone mas sanger pa kada pa slag). -Deporte ta baha e chèns pa haña problema ku kurason. -Deporte ta baha e chèns pa haña atake serebral. -Deporte ta baha bo preshon di sanger. -Deporte ta minimalisá e chèns pa haña kanser na tripa. -Deporte ta yuda hasi bo wesu nan fuerte i mas saludabel. -Deporte ta yuda hasi bo pulmonnan mas fuerte. -Deporte ta yuda bo baha di peso òf yeistu mantené bo peso. -Deporte ta yuda tene e kurpa den kondishon. -Deporte ta yuda tene bo kolesteròl den balansa. -Deporte ta yuda hisa bo toleransia di doló. -Deporte ta yuda fasilitá e periodo di embaraso i laga e nasementu bai mas “soepel”. -Deporte ta minimalisá e tenshonnan físiko i emoshonal (ménos strès i ta evitá tambe ku bo ta kai den depreshon). -Deporte ta yuda drecha bo kapasidat pa pensa (E ta hisa bo produktividat dor di yuda hasi bo kabes/mente bashí, ya asina bo por konsentrá i funshoná mihó). -Deporte ta hasi bo kurpa mas flèksibel. -Deporte ta minimalisá doló di lomba. -Deporte ta yuda hende grandi nan pa ta independiente pa un temporada mas largu di nan bida. -Deporte ta hasi bo sistema di imün mas fuerte, kual ta buta ku bo chèns pa bira malu ta minimalisá. -Deporte ta yuda regulá bo sistema di bai baño. -Deporte ta yuda bo pa drumi mas mihó anochi (Dor ku bo spir nan ta ménos ispan, bo por relahá mas mihó henter anochi. Bo ta pega soño mas lihé, bo ta drumi dip i lanta mainta mas rilèks i refreská) -Deporte ta duna bo mas energia. -Deporte ta hasi bo mas saludabel. -Deporte ta duna bo un sintimentu di plaser. Asina mi por sigui menshoná hopi kosnan mas. Pero e lokual ku mi kier bisa ku e punto nan aki ta, ku deporte lo laga bo sinti bo mes mas felis. Dor di hasi deporte bo ta oumentá e imágen ku bo tin di bo mes i bo forsa, bo resistensia i bo fleksibilidat tambe ta krese. Bo lo sinti tambe ku bo tin mas kontrol di bo mes. Hasi deporte i tene e kurpa den moveshon no ta yuda solushoná solamente algun problema nan físiko, si no por yeistu yuda evitá bo di haña e problema nan ei tambe. Awor ku abo komo bon lesadó di ESUN a lesa algun efekto ku deporte tin riba bo funshonamentu diariamente riba e tereno nan sosial, emoshonal i físiko......kiko ainda ta tene bo atras pa no kuminsá move?

“Kon bini deporte ta bon pa nos físikamente?”

Den e edishonnan di yüni 2015 mi a kuminsá skirbi artíkulonan tokante di mi tema faborito, deporte. Pa tres luna siguí mi ta skirbi tokante di deporte i e efektonan ku e tin riba nos funshonamentu diariamente. Den luna di yüli mi a skirbi tokante di e relashon entre deporte i nos funshonamentu riba tereno sosial; den e luna di ougùstùs tokante di e relashon entre deporte i nos funshonamentu riba tereno emoshonal; i den sèptèmber aki mi kier trese e último tereno dilanti. Pues e relashon entre deporte i e tereno físiko.

Pa Thammy Albertsz

Thammy Albertsz



Awa di dam

Awa di dam ta nada ménos ku awa di yobe ku ta kontené un grado haltu di material sólido hopi fini i tambe awa di yobe ta kontené hopi otro supstansha ku ta disolvé den e awa durante e momento ku e awa ta kore den e roi pa finalmente keda akapará den e dam. Banda di tur supstansha ku ta disolvé durante transporte di e awa di yobe riba tera e awa ta kontené tambe un kantidat haltu di mikro organismo ku ta biba i multipliká rápidamente den awa di dam.

Por lo general por remarka ku awa di dam ta bon pa mata i berdura i por ser uza ku tur trankilidat.

Awa di dam den serkania di kosta por kontené sea den un kantidat chikitu òf grandi salu di laman. Esaki hopi biaha ta ser okashoná dor ku e tera mes den besindario di e dam tin un konsentrashon haltu di salu òf ta posibel tambe ku e awa di dam ta den kontakto direkto ku laman via kanalnan bou di tera òf riba tera. Si e último aki ta e kaso ta ser rekomendá pa no usa e awa di dam aki pa plantashon di berdura.

Debí ku awa di dam generalmente ta bon pa mata ta rekomendabel pa traha damnan grandi na kaminda nan stratégiko kaminda hopi awa yobe ta bai laman ya pa tene mas tantu awa di yobe ku ta posibel riba tera. Na e momentu aki práktikamente riba Boneiru tin un kantidat relativamente chikí di awa di yobe ta ser akapará durante di yobida. Esaki ta tuma lugá sea den renbak, tanki òf dam. Mantené awa di yobe riba tera tin diferente bentaha.

• Tera fèrtil ku por ser uza pa planta fruta, berdura òf otro tipo di vegetashon durante di yobida ta bai huntu ku tera fini direktamente den laman i ta bai pèrdí pa semper. Banda di e fenómeno aki ku ta ser yama eroshon e tera fini i awa ta kontené bastante nutrishon pa mata i berdura. Ta un lástima ku un gran mayoria di awa di yobe ta bai laman i ta hasi konsekuentemente hopi daño na nos refnan. Poseí tin ku traha damnan na kaminda stratégiko.

• Un parti di awa di yobe ku keda riba tera ta sipel poulatinamente bai den awa bou di tera. Esaki ta trese kuné ku e nivel di awa bou di tera ta subi. Un otro bentaha grandi ta ku awa dushi semper ta drif riba awa salu. Debí ku e kantidat di awa di reserva bou di tera ta oumentá durante periodo di yobida ta trese kuné ku e kalidat di awa bou di tera ta mehorá. Ku otro palabra; den periodo di yobida tin mas awa dushi òf brak bou di tera. Ta pa e motibu aki ,ku den periodo di yobida e kalidat di awa di pos nan ta di mihó kalidat kompará ku den periodo di sekura. Mas haltu e awa bou di tera mi rápido e wòrtelnan di palu grandi por probechá di e awa bou di tera.

Algun sugerensha:

- Traha dam na kaminda nan stratégiko pa akapará mas tantu awa di yobe riba tera.

- Kria den dam nan grandi shrimps of tilapia. Piskamentu di shrimps of tilapia por bira un atrakshon turístiko. Pupu di tilapia ta oumentá nutrishon pa mata den e awa.

- Krea un plantashon di fruta i/òf berdura den besindario di damnan stratégiko. Durante di un gran parti di aña tin awa pa irigashon di e plantashon den serkania.

Awa di kloaka

Awa di kloaka ta awa ya usa ku ta ser trata/purifiká promé ku e ser re-usa.

Awa di laba paña, awa di wc, awa di laba tayo, tur tipo di awa di kas ku ta konektá riba un sistema pa purifikashon di awa doméstiko ta ser yama awa di kloaka. Awa di kloaka ta riku na nutrishon, pero ta kontené algun supstansha ku ta malu pa salu di hende i tambe ta okashoná daño na tera i mata. Pa e motibu ei tin ku trata e awa den un sistema di purifikashon promé ku e por ser usa pa fruta, berdura òf otro tipo di vegetashon. Tin diferente manera pa purifiká awa doméstiko.

1. Purifikashon dor di un septic tank. Ku un septic tank ta separá parti nan sólido den e awa sushi for di e líkido. Despues mikro organismonan ta “kome” un parti di e material den e awa ku ta buta ku e awa doméstiko ta purifiká parsialmente. E proseso di purifikashon simpel aki ta pone ku por re-usa e awa pa muha mata. Pa haña un grado mas haltu di purifikashon, pa medio di un pòmp, por blas kontinuamente airu den e awa den e kompartimentu último di e septic tank. Mayoria septic tank ta konsistí di tres kompartimentu. Awa di septic tank no mag di bin den kontakto direkto ku e blachi di e berdura òf fruta.

2. Purifikashon dor di usa materialnan kímiko. Na awa sushi, awa prosedente di kas òf industria, ta agregá diferente supstansha kímiko na e awa i despues ta filtra esaki. Den e fase siguiente ta trata e awa ku oksígeno i dependiente di e tipo di awa ta trata e awa tambe ku rayo ultra violeto. E kalidat di e awa despues di a pasa diferente tratamentu kímiko ta ser usa pa muha mata, berdura I tur tipo di vegetashon. E awa aki despues di pasa tur e diferente tratamentu nan no ta hole stinki.

3. Purifikashon di awa dor di un sistema biologiko.E sistema di purifikashon di awa riba tereno di LVV-Boneiru ta bai via un sistema biológiko. Un gran parti di e purifikashon ta tuma lugá dor di mikro organismo. E mikro organismonan ta “kome” parti di e sushi. Dor di filtra e awa sushi i trat’é ku aire/oksígeno e purifikashon ta tuma lugá te na un sorto grado. Gas nan stinki ku bo por sinti durante e proseso di purifikashon ta, amoniak i un gas ku ta hole manera webu putri, su fórmula kímiko ta H2S. E awa ku ta ser purifiká na LVV ta bon pa mata i berdura pero mester tene debido na kuenta pa e awa no di bin den direkto kontakto blachi di berdura òf fruta. Awa biologikamente purifiká ta hole un poko desagradabel.

Berdura kontentu, hende kontentu

Pa Nolly Oleana

Den e edishon di luna pasa a trata e tópiko awa i mirando ku awa ta e líkido mas nesesario pa kresementu i sobrebibensia di mata i berdura lo sigui amplia awe riba tur e diferente tipo di awa ku ta disponibel aki na Boneiru. Den e edishon anterior ya a trata awa di kranchi, awa di yobe, awa doméstiko, awa di septic tank i awa di erko. Awor ta toka turno pa nos duna algun splikashon di awa di dam, awa di kloaka i awa di pos. Meskos ku tabata e kaso den e último edishon na kada tipo di awa nos lo duna algun sugerensha.

Ilustrashon di algun berdura kultivá.

10 EDISHON SÈPTÈMBER 2015 Algun tep:

- Pa uzo di awa di kloaka na un forma responsabel mester di un konosementu básiko. Aserka un spesialista den e material pa informábo mes sufisiente ya bo tin un idea kon ta usa e awa di kloaka den u forma responsabel..

- Mantené bo mes semper na regla nan di higiena i no tuma rísiko pa bo mes òf pa otro.

- Semper muha e tera i no e blachinan di e mata.

Awa bou di tera/Awa di pos

Awa bou di tera ta generalmente brak.(Ta kontené tiki òf hopi salu)

Boneiru konosé solamente algun pos ku un bon kalidat di awa. Esnan mas konosí ta; fuente na Fòntein, Dos Pos i pos Bronswinkel den parke Washington . Awa prosedente di e fuentenan aki por ser uza sin ningun restrikshon. Mester menshoná ku e awanan aki no ta kontené ningun tipo di nutrishon manera ta e kaso ku awa di septic tank of awa di kloaka.

Debí ku awa di pos generalmente ta brak su uso regular ta dañino pa tera. Segun tempu ta transkurí e tera ta bira mas salu I su produkshon ta bai atras.. Pa evitá kualkier ekibokashon ta bon pa menshoná ku tin sierto matanan si ku ta hopi bon resistente kontra awa brak. Un ehèmpel di esaki ta palu di koko.

Awa di pos/molina por ser trata pa eliminá e salu. E sistema mas práktiko ta via di “reverse osmose”. Aki ta pasa e awa brak/salu dor di algun filtro spesial. E proseso ta tuma lugá tambe bou di un preshon haltu. E salu ta wòrdu separá for di e awa brak/salu i e resultado ta un parti pekel i e otro parti despues di separashon ta awa dushi. E proseso aki te ainda ta un poko kostoso pa produkshon di awa di kalidat na kada kas òf kunuku. Awa portable na Boneiru aktualmente ta wordu prosesa dor di e sistema di “reverse osmose”. Ántes awa portable tabata wòrdu prosesá dor di e sistema di evaporá i despues kondesa e aire kayente .

Algun sugerensha:

1. Awa di “reserve osmose” (RO) ta di kalidat, pero no ta kontené ningun nutriendo. Kunukeronan ku supsidio di gobièrnu por sera kabes pa kumpra un planta di RO den un área ku ta destiná pa plantashon na gran eskala.

2. Kuminsá un plantashon kaminda tin fuente nan di awa di kalidat.

3. No mal gasta awa. Esaki ta konta pa tur tipo di awa.

Te otro luna ku Dios kier i un danki di kurason pa tur e komentarionan positivo.

Pa sugerensha por manda un mail na: [email protected]


Pa aviso, sugerensia i remarke tuma kontakto ku redakshon di ESUN na email:

[email protected]

Nolly Oleana



Hefe di redakshonSharlon Willems

Daroul Croes

EskritornanS. van den Eeckhout

Rudsel MercelinaHerbert Domacasse

Petra MeeseGeorge “Kultura” Thode

Nolly OleanaThammy Albertsz

Saskia

KolaboradornanBoi Antoin

ImprentaDrukkerij “De Stad” N.V.

LayoutSharlon Willems

Email:[email protected]

UN LIDER BERDADERO TIN SIGUIDO

Pa Herbert Domacasse

Ta importante pa nos realisá i nunka lubidá, ku nos isla Bonaire, nos empresanan, nos matrimonionan, nos famia, etc méster disponé di lidernan berdadero ku bon liderazgo. Ta solamente ku personanan íntegro i ku bon kualidatnan esaki lo por wòrdu realisá. Esaki lo por hiba e isla Bonaire kompletamente na un dimenshon nobo ku muchu mas progreso. Ku esaki na mente mi ta kompartí algun kualidatnan importante pa nos pueblo tene kuenta kuné. Sigur mi lo no kier pretendé ku esaki lo trese tur solushon, pero alomenos nos lo por konta e ora ei ku personanan dispuesto pa hasi lo korekto na bienestar di e pueblo aki. Kòrda ku kosnan grandi por wòrdu logra, dor di un set di kosnan chikitu ku ta wòrdu trese huntu. Otro kualidat importante ku mi lo kier pone un tiki atenshon ta “INISIATIVA”.

Lidernan mester ta konstantemente pendiente pa topa ku oportunidat i mester ta semper kla pa tuma akshon. Kiko mester ta e kualidatnan ku lidernan mester tin pa nan hasi kosnan sosedé? Mi lo kier kompartí algun punto importante den esaki; 1) NAN SA´ KIKO NAN KIER; Napoleon Hil a yega di bisa ku “e punto pa start kualkier inisiativa ta DESEO. Si bo kier ta un lider efektivo, bo mester sá promé kiko bo kier. Esaki lo ta é uniko manera ku lo bo por rekonosé e oportunidat ora ku esaki presentá. 2) NAN TA PUSHA NAN MES PA AKSHON; Tin un dicho hopi bieu ;”bo por si bo kier”. Inisiadónan no ta sinta warda ariba otronan pa motivá nan. Nan sá ku nan mester pusha nan mes pasa nan zona konfortabel i nan ta hasi esaki un práktika normal i regular di nan programa. 3) NAN TA TUMA MAS RISIKO; Ora ku un lider sá kiko e kier i tambe ta klá pa pusha esaki pa akshon ,nan tin solamente un opstákulo mas. Esta e boluntat pa tuma rísiko. Personanan proaktivo semper ta tuma rísiko. Pero un di e motibunan ku bon lidernan ta dispuesto pa tuma rísiko, ta pasobra nan ta rekonosé ku tin un preis tambe pa paga si bo no tuma inisiativa. 4)NAN LO HASI MAS FOUT; E bon notisia pa e tipo di hendenan aki tá ku nan ta pone kosnan sosedé. E mal notisia ta ku nan lo por hasi hopi fout. Un persona a yega di remarká ku; “E ruta pa éksito tá pa dòbel bo kantidat di fayonan”. Maske ku lidernan ku ta tuma inisiativa, ta eksperensia mas frakaso, esaki no ta strob’é. Mas grandi e potensial tá ,mas grandi e chèns pa frakaso tambe tá. Senador Kennedy ta hasi e siguiente resúmen;”Solamente esun ku tin kurashi pa faya, lo por realisá kosnan mas grandi”. Si realmente komo lider bo kier logra kosnan grandi, bo mester ta dispuesto pa tuma inisiativa i pone bo mes na prueba.

Abo ta un persona ku ta tuma inisiativa? Abo ta konstantemente pendiente pa krea oportunidatnan òf abo ta sinta warda esaki yega serka bo? Bo lo ta dispuesto pa tuma pasonan a base di bo instinto? Òf abo ta e tipo di persona ku mester analisá tur kos ku presentá bo dilanti? Iacocca a yega di bisa “asta un bon desishon por resultá di ta desishon robes, si esaki wòrdu tuma muchu lat. Ki dia ta e último dia ku bo a tuma inisiativa pa hasi algu signifikativo den bo bida? Si último tempu bo no a pushabo mes i sali for di bo zona di konforme, bo mester sende bo tumamentu di inisiativa. Pa por mehorá bo toma di inisiativa, mi lo kier rekomendá lo siguiente; * KAMBIA BO MANERA DI PENSA; Si bo falta inisiativa, bo mester rekonosé ku e problema ta bini di paden, i no di otronan. Determiná pa kiko bo ta duda pa tuma akshon; kisas bo tin miedo di rísiko? Bo por ta deskurashá pa frakasonan di pasado? Bo ta logra mira e oportunidat ku ta ser ofresé? Buska e fuente di bo duda i tuma akshon kontra di esaki. Bo lo no por move pa dilanti pa parti pafó, te ora bo promové di paden. * NO SINTA WARDA PA OPORTUNIDAD BATI NA PORTA; Oportunidat lo no yega bati na porta; Bo mester sali pafó i busk’é. Tuma un inventario di bo potensial, talentonan i rekursonan. Ora bo hasi esaki lo bo risibí un idea di bo potensial. Awor usa bo dianan di siman pa buska oportunidatnan.

Unda bo ta mira nesesidatnan? Kende ta buskando e ekspertisio ku abo tin? Kua grupo tin, ku ainda ningun hende no ta komuniká ku nan?I ku kisas ta práktikamente sklama pa e lokual ku abo por ofresé? Oportunidatnan tin tur kaminda. Un rekomendashon ; *TUMA E SIGUIENTE STAP;un kos ta pa bo logra topa ku oportunidat,pero ta otro kos pa hasi algu ku esaki. Manera un persona a yega di bisa; tur hende tin bon ideanan ora nan ta den baño, pero ta mashá poko di e personanan aki ta sali pafó, seka su kurpa i hasi algu ku e idea. Tuma e mehor oportunidat ku bo a mira, i hib’é mas leu ku bo por. No stòp te ora bo a hasi tur kos ku bo por pa esaki sosedé.

"

Fli den laira mester wanta bientu.

(for di ora bo tin sierto posishon, bo mester por wanta kritika).

Wini poulo



Wat doet de deurwaarder op Bonaire?

Rechtszekerheid betekent dat afspraken worden nagekomen. Dat zorgt ervoor dat een meubelmaker een meubel durft te verkopen (hij kan er immers vanuit gaan dat voor de meubel wordt betaald) en dat wat de rechter bepaalt, wordt nageleefd.

Bij dit laatste voorbeeld speelt de civielrechtelijke gerechtsdeurwaarder een belangrijke rol.

Hij zorgt er voor dat afspraken worden nagekomen en hij zorgt ervoor dat datgeen wat de rechter bepaald heeft, ten uitvoer wordt gelegd.

Ook op Bonaire is de gerechtsdeurwaarder een openbaar ambtenaar, benoemd door de Kroon. De gerechtsdeurwaarder verricht ambtelijke werkzaamheden, zogenoemde ambtshandelingen.

Bijvoorbeeld:

1. het uitbrengen van een dagvaardingen (oproeping om voor de rechtbank te verschijnen),

2 het betekenen van het vonnis en

3 het leggen van beslagen.

Deze werkzaamheden zien op de procesinleiding en de tenuitvoerlegging, dus het voorwerk, voordat een zaak bij de rechter komt, en het ten uitvoer leggen van het vonnis, om uiteindelijk datgeen wat de rechter bepaald heeft ten uitvoer te kunnen leggen.

Het ambtelijk werk van de gerechtsdeurwaarder bestaat onder meer uit het oproepen van personen om voor de rechter te verschijnen (dagvaarden) en het uitvoeren van door de rechter uitgesproken vonnissen en door speciaal aangewezen instanties uitgevaardigde dwangbevelen.

In het vonnis of dwangbevel staat wat iemand moet betalen en waarom hij daarvoor is veroordeeld. Zo’n vonnis of dwangbevel zou natuurlijk iedereen rustig naast zich neer kunnen leggen, wanneer niet iemand was aangewezen om zo nodig de nodige dwang uit te oefenen. De ambtenaar die hiervoor is aangesteld is de gerechtsdeurwaarder. Wordt dus niet aan het vonnis of het dwangbevel voldaan, dan kan de gerechtsdeurwaarder beslag leggen op bijvoorbeeld het loon, de uitkering, het huis of de inboedel.

Zo komt het geld dan alsnog binnen.

De gerechtsdeurwaarder heeft ook nog andere ambtelijke taken. Zo ontruimt hij bijvoorbeeld woningen op grond van een vonnis van de rechter, stelt hij goederen veilig in afwachting van een uiteindelijk vonnis, houdt hij toezicht bij openbare verkopingen en maakt hij processen-verbaal van constatering op. Al dit werk doet de gerechtsdeurwaarder in opdracht van particulieren, bedrijven, banken, instellingen en (semi-)overheid.

Om deze taken te mogen uitvoeren is de gerechtsdeurwaarder BES door de Kroon benoemd. Indien de deurwaarder niet over deze benoeming beschikt zijn zijn handelingen niet rechtsgeldig.

De menselijke kant spreekt natuurlijk ook een rol. In mijn vak werk ik op het snijvlak van wat zakelijk en juridisch juist is en wat menselijk wenselijk is. Want elke te incasseren dollar heeft twee kanten: een zakelijke en een menselijke kant.

Ik zoek de balans tussen die twee. Ik heb hart voor de zaak, maar ook hart voor de mensen. Daarom zoek ik altijd eerst de dialoog. Ik zoek naar een redelijke oplossing. En ik moet zeggen, daar slagen we in de meeste gevallen heel goed in.

Ter behandeling van uw casus kunt u rustig contact met ons opnemen of op onze website uw opdracht invoeren.

Contact info Halcyon Bonaire BV:

Website: http://www.halyconbonaire.com

Email: [email protected]

Telefoon: +599 701 8856

In het maatschappelijk verkeer is rechtszekerheid erg belangrijk. Daarom wil ik als civielrechtelijk deurwaarder een toelichting geven van wat mijn werk eigenlijk inhoudt en wat ik mag en niet mag doen.


Door S. van den Eeckhout

De Venezolaanse regering werd woedend en stuurde een aantal oorlogsboten naar Aruba. De bezoekers van het maritiem museum in Curaçao herinneren zich het aldaar getoonde artikel met het jaartal 1929 toen een van de laatste Venezolaanse caudillo’s de mitrailleurvoorraad van het Nederlandse leger op Curaçao plunderde. De Nederlandse premier geen president Mark Rutte, op dat moment bezig was om de VS en Rusland te kalmeren aangaande crisis rond de MH17, schrok zich dood en liet de diplomaat vrij. Je gaat toch geen oorlog riskeren om een persoon. Op hun beurt reageerde de VS weer woedend. De hele affaire is in de doofpot gestopt, al had de website van “geen stijl” het al in juni 2014 genoemd. Momenteel zijn er Zuid Amerikaanse spanningen. De Venezolaanse kranten schrijven op dit moment negatiever over de VS dan de Cubaanse kranten. Het is pure haat. Ook pure retoriek hoor. De oorzaken van deze spanningen zijn niet moeilijk te achterhalen. Venezuela heeft zijn olie-industrie genationaliseerd en de VS zal daarover nog moeilijk gaan doen. Chavez en later Maduro hebben een populistische revolutie op touw gezet tegen de VS en hun belangen in. In Zuid Amerika wordt dit nagevolgd, Bolivia, Ecuador en recent Argentinië staan niet te popelen om de banden met de VS te verbeteren.

Voor de mensen op Aruba Cur. en Bonaire is het wel zaak dat Rutte de heetgebakerde Amerikanen en Venezolanen uit elkaar weet te houden.

In onderstaande nrc artikel uit 2009 wordt een en ander uit de doeken gedaan.

Chávez versterkt greep op olie-industrie

ANP

Ciudad Ojeda, 9 mei. President Hugo Chavez

verstevigt zijn greep op de olie-industrie in Venezuela. De staatsoliemaatschappij PDVSA zou volgens een anonieme bron gasactiviteiten overnemen van een Amerikaanse onderneming.Bovendien heeft Chavez gezegd dat hij een begin heeft gemaakt met het nationaliseren van alle aciviteiten die verband houden met oliewinning.Chavez nationaliseerde in 2007 olieprojecten ter waarde van miljarden dollars ten koste van Exxon Mobil en ConocoPhillips. Nu heeft hij het gemunt op ondernemingen die oliemaatschappijen helpen bij de winning.Nieuwe wetgeving van Chavez zou ertoe kunnen leiden dat bezittingen van maatschappijen als Halliburton en Schlumberger ook worden overgenomen.

Ojee, wie hadden er ook alweer zoveel aandelen Halliburton? Juist, van het Republikeinse establishment. Rumsfeld, Cheney etc. De problemen tussen de VS en Venezuela zijn nog maar pas begonnen. Ondertussen gaan de valutareserves van Venezuela, mede door de lage olieprijs, naar een historisch dieptepunt: 15 miljoen in juni, volgens Bloomberg. Wat is hier toch aan de hand? Sinds januari schreef ik elke maand een artikel over de opkomst van het neoliberale denken en de kwalijke gevolgen ervan. Ik plaatste het bij de groep die rond Reagan aan de macht kwam halverwege de jaren 70. Die groep is nl ook van invloed geweest op de VVD en het hele Nederlandse politieke manier van denken. Als je in Nederland naar de universiteit bent geweest en in de jaren 80 economie studeerde, werd het suply-side economics bij de basiscursus economie als met de paplepel ingegoten. Een hele generatie politici weet niet beter dan dat dit een juist alternatief was voor de Keynesiaanse overheidsgestuurde economieën uit de jaren 60 en 50.

Het was de literator Jos de Roo die in een lezing aan de kaya Amsterdam zijn gehoor en mij erop attendeerde dat de opmerking van Rutte: ”Een

telefoontje en ze zijn zelfstandig” niet een losse opmerking was. Dat is voor een eerste minister een uitsluitende, pesterige opmerking voor een overzees rijksdeel; het lijkt op het denken van Bolkestein. Deze man gelooft niet eens in het liberale idee van de ondersteuning van zwakke staten. Maar als je, wat Bolkestein wil, al het ontwikkelingshulp weghaalt uit de Nederlandse begroting dan laat je deze over aan de sharks van Big Oil, Big Car etc..

In zeven artikelen heb ik de implicaties van deze opmerking, liever gezegd de gedachtegoed erachter, in de Essun weergegeven. Ik heb dat gedaan omdat ik merkte dat men in Caraïbisch Nederland nog niet goed door heeft dat Nederland niet meer zo onder de indruk is van de jaren 70 beschuldigingen geput uit het slavernijverleden, of dat men verwijten van neokolonialisme eigenlijk niet meer serieus neemt. Voor een deel moeten de eilanden zich ook financieel beter organiseren. Aruba wilde in de jaren 70 een status aparte, maar wil nu tegelijkertijd meeliften op de lage rente die Nederland kan krijgen op de wereldmarkt. Hierbij vergeten ze dat men in Nederland in de jaren 80 en 90 keihard heeft bezuinigd op het ambtenarenapparaat om het financieringstekort weg te werken. Onder andere daarom heeft Nederland nu zo een lage rente. (Maar bezuinigen op ambtenaren is in de Caraïben politieke zelfmoord. En in een land met grote armoede is bezuinigen niet eenvoudig.)

In het artikel in juni voorspelde ik al een werkelijke botsing tussen VS en Venezuela, onwetend dat er al een crisis in juni 2014 was geweest.

In de zeven verschillende artikelen heb ik de naam Naomi Klein met haar boek “shock doctrine” laten vallen. Het nadeel van dit boek is echter dat er preciezere methoden zijn om aan te geven hoe de verrechtsing van de VS zo uit de hand heeft kunnen lopen. Grootschalige interventies van de

Oorlog met Venezuela?

Het winkeltje op het grachtje heeft een stapeltje kranten, een daarvan de Trouw. Ook andere kranten hadden het verhaal: AD en VK. Midden in de zomer staat er op de voorpagina dat Nederland tijdens MH17 crisis in de zomer van 2014 ook in een diplomatieke crisis met Venezuela kwam. Wat bleek? De VS had Nederland gevraagd om een Venezolaanse diplomaat uit te leveren die op dat moment in Aruba verbleef. Nederland voerde dit verzoek uit en nam de diplomaat gevangen. Dit terwijl het een diplomaat betrof en hij dus onschendbaar was.




CIA om chaos te creëren, het centrale thema in Kleins boek, om in die chaos vakbondsleiders en studenten om te brengen, zijn zeker het geval geweest in landen als Indonesië in 1965 of in Argentinië en Chili in de jaren 70. Maar is het toepasbaar op al de door haar in haar boek genoemde landen? In de geschiedenis komt een algehele theorie (bv klassenstrijd) al vaak niet uit, maar toegepast op veel landen al helemaal niet. In het boek “Radical priorities” 3e editie 2003 van Noam Chomsky wordt een alternatief geboden: hier wordt een interessante originele manier van geschiedschrijving gehanteerd. Men kijkt eerst naar wat het Amerikaanse beleid is, wie het uitvoert, en analyseert dan teksten van beleidsmakers. Vervolgens vergelijkt hij ze met eerdere politieke beslissingen/beleidsmakers en komt zo tot een sterke analyse. Zo kan men ook elke tijd en gebied nader preciseren. Omdat Chomsky een beroemde “opinion leader” is, veel post krijgt van insiders, weet hij de finesses van de Amerikaanse politiek goed te duiden. Hoe schetst hij de recente Amerikaanse geschiedenis?

In de jaren 70 bleek door de kosten van de Vietnamoorlog, het einde van het tijdperk van goedkope olie, en de chaos rond het Watergate schandaal en de anti establishment houding van veel Amerikanen dat de VS niet meer in staat zou zijn om in zijn eentje de politieagent van de wereld te zijn. De rol van Europa, Japan en andere bevriende naties was om de VS te ontlasten en eventueel taken over te nemen. Nederland heeft waarschijnlijk mede daarom de Bes eilanden gecreëerd, zo houd de VS op 60 km van Venezuela een machtsbasis via Nederland. Dit verklaart ook de afstandelijk bijna welhaast apathische houding van de Nederlandse topambtenaren naar de problemen op Bonaire. Dit zijn de ondraaglijke armoede bij zo’n 600 gezinnen, smok kinderen binnen het reguliere onderwijs en, zoals Dhr. Oleana het treffend zegt in zijn artikel in Bonaire.nu: een elite die zichzelf verrijkt, mede met de steun van de Nederlandse vastgoedjongens en aan lager wal geraakte politici. Gelardeerd met een merkwaardige vorm van taalnationalisme is ook de toekomstige generatie gedegradeerd tot het hebben van MC jobs. Dat wil zeggen, leer de meeste kinderen op de basisschool tot het tiende jaar uitsluitend Papiamento en de elite weet zeker dat hun in Nederland opgeleide kinderen later de goede baantjes op het eiland zullen behouden. Er zijn in het Papiamento niet genoeg studieboeken om tot een rijke woordenschat te komen, om lezen leuk te vinden. In de ontwikkelingstheorie heet dit de interpendencia theorie van Galtung: na de kolonisatie gingen de iets modernere minderheden de minder aangepaste minderheden met behulp van het voormalig moederland op een vreselijke manier uitbuiten.

De containment ideologie van Truman (naast elk communistisch land moeten kapitalistische landen komen om te voorkomen dat het communisme uitdijt) werd vervangen door het geloof in het idee dat de grote VS multinationals moeten kunnen expanderen in de rest van de wereld. Dat is goed voor de BV Amerika en dus goed voor de wereld. Dat in Zuid Amerika vele mensen systematisch werden uitgebuit doet er niet toe. In de republikeinse partij is er een gedeelte die voor handel is, “de traders” olv Rockefeller, en wat Chomsky ”the Prussians” noemt, mensen die hun hele carrière waarschuwden voor het gevaar van de Russen. (oa Paul Nitze). Zij waren voor meer investeringen in het defensie apparaat. In deze sfeer kwam Ronald Reagan op. Het neoliberalisme is in werkelijkheid vanwege de Republikeinse defensie uitgaven een Keynesiaanse, -dwz bestedingen zijn door de overheid gestimuleerd- aangelegenheid geweest. Dit ging ten voordele van de raket- en vliegtuigindustrie, voornamelijk gevestigd in Californië.

De Republikeinse “suply side economics”, economie bekeken vanuit de aanbodzijde, was niets anders dan het theoretische schaamlapje c.q. startschot voor Wall street bankiers die samen met de Big oil en de wapenindustrie vanaf toen de dienst gingen uitmaken. Het verlagen van de belastingen voor de rijken zorgde helemaal niet voor meer vraag, voor economische groei; het heeft wel de VS middenklasse weggevaagd. Ronald Reagan was de enige gescheiden president maar hij had zijn mond vol van normen en waarden. Dit was ook de tijd van de opkomst van de Moral Majority. Veel Amerikanen zagen dat het creëren van een welvaartsstaat zoals Lyndon Johnson’s “Great Society” leidde tot het morele verval van de natie. De binnensteden werden in de jaren 70 overspoelt door drugs en seks. Dit leidde tot het idee dat uitkeringen voor arme Amerikanen een slechte zaak zijn: ze kopen er toch alleen maar drugs van. Het uitkleden van de VS verzorgingsstaat is toen begonnen.

In diezelfde tijd was het Venezuela die het startschot gaf tot de Opec, deze organisatie wist door productiebeperkingen de prijs van olie veel hoger te krijgen. Dit leidde tot de grote crisis van eind jaren 70. Jammer voor de Opec maar het antwoord op de olieprijsstijgingen was dat het nu ook rendabel werd om in de Noordzee te winnen. Ook Amerika werd hard geraakt door deze crisis. Op de lange duur zou de Opec aan macht verliezen. Dit alles bij elkaar zou wel eens een van de redenen kunnen zijn van de huidige animositeit tussen de VS en Venezuela. Conclusie. Wie herinnert zich nog de jaren 80? Men keek naar Dallas, legde tapijt in de badkamer, protesteerde tegen kernwapens. Door een sluimerend conflict, namelijk tussen Venezuela en de VS eens nader te bestuderen kan men, al terug redenerend, de logica van het beleid achterhalen. Chomsky weet in zijn in 1966 tot 2003 geschreven

boek “Radical priorities” een opvallend moderne beschrijving te geven van ons huidige tijdperk. Zijn boek is doorspekt met plausibele beweegredenen voor het Amerikaanse establishment. In de jaren 70 snakten de republikeinen naar de tijd van Truman en Eisenhower toen het volk gehoorzaam en braaf was en een groepje professoren en industriëlen het beleid bepaalden van de VS, en daarmee zo’n 60 % van de wereldhandel. Om Unamuno te parafraseren, het is vreselijk als de leidende natie, ontaard in een timocratie, een volgens Plato bastaardvorm van een volksdemocratie waarbij de leiders alleen gaan voor hun eigenbelang. Laat men een voorbeeld nemen aan Trinidad waar men op de muur van de airport geschreven heeft dat men van politici verwacht dat men zich inspant voor de noden van het volk.

DE DRIEHOEKSVERHOUDING TUSSEN VENEZUELA, CURACAO EN NEDERLAND IN

DE PERIODE 1955-1964Gemaakt in juni 1994 door Petra Meese bacc. na deze studie drs. Sinds 4/10/10 wonend met gezin op Bonaire.

VERVOLG

HOOFDSTUK 3: DE ANTI_NEDERLANDSE HOUDING IN VENEZUELA

In dit kader heb ik onderzocht of er sprake was van een annexatiestreven in Venezuela en of er een anti-Nederlandse sfeer bestond.

Het Venezolaanse annexatiestreven

De Nederlandse gezant te Caracas zei in 1957 dat “iedere Venezolaanse regering de Anslusz (namelijk de Nederlandse Antillen bij Venezuela, lees: Anschluß) als uiteindelijk doel voor ogen staat. Dikwijls zal dit openlijk worden uitgesproken, zoals bijvoorbeeld onder het bewind van Ròmulo Betancourt, soms zal men het verhimelijken; (…) Doch steeds zal het doel hetzelfde blijven (*35*). Had hij hier gelijk mee of zag hij schimmen?

Het is wel zo dat de Venezolaanse Accion Democratica partij graag Curaçao wilde annexeren (*36*). De Venezolaanse partij stond nauw in verbinding met de Curaçaose Democratische Partij (*37*).Toen Curaçao vanaf 1954 meer bevoegdheden kreeg leek dit de kans bij uitstek voor Venezuela om te intervieneren in de Curaçaose politiek met als uiteindelijk doel annexatie. Volgens de gezant uitte het verlangen dat onder Venezolaanse politici leefde om Curaçao te annexeren zich in een infiltratiepolitiek. Het doel hiervan was een dusdanig grote zuigkracht vanaf Venezuela op Curaçao te creëren, zodat het eiland zelf uiteindelijk geen bezwaar zou maken tegen deze Anschluss (*38*).

De gezant trachtte zijn stelling te bevestigen door te wijzen naar de pro-Venezuela houding die verschillende Curaçaose politici innamen. Ten eerste zou de Antilliaanse minister Yrausquin in 1956 gezegd hebben dat hij “wenste dat Curaçao de derde stad van Venezuela zou worden” (*39*). Ten tweede zou Premier Jonckheer volgens twee Venezolaanse kranten verklaard hebben dat de “toekomst van de Nederlandse Antillen in Venezuela ligt”. (*40*). Echter, toen de gezant bij Jonckheer wilde verifiëren of dit op de waarheid berustte, ontkende de Premier alles. (*41*)

Welke motieven zou Venezuela eigenlijk gehad hebben om Curaçao te annexeren? Ten eerste raciale en culturele banden. Ten tweede historische en geografische banden. Ten derde het Venezolaanse anti-kolonialisme en ten

Petra Meese



vierde binnenlandse politieke motieven (*42*).Ik zal deze motieven verder uitwerken aan de hand van voorbeelden.

Het eerste motief (raciale en culturele banden)werd vaker naar voren gebracht door de vooraanstaande Venezolaanse schrijver Gonzàlez. In diverse artikelen (bijvoorbeeld in de Venezolaanse krant “el Universal” van 13-1-1956) liet hij zich hierover uit. Zo schreef hij dat Curaçao en Venezuela dezelfde raciale overeenkomsten zouden bezitten (*43*) Echter de Nederlandse gezant wees er terecht op dat dit geen valide motief was, omdat de Venezolaanse politiek op dat moment bezig was om het blanke element in hun land zoveel mogelijk te versterken, terwijl Curaçao een hoofdzakelijk negroide bevolking had (*44*).

Het tweede motief (historische en geografi sche banden) werd behalve door Gonzalez, ook door een andere vooraanstaande Venezolaanse schrijver (en jurist) gebruikt. Deze schrijver, J.Penzini Hernandez, schreef in

een artikel in de Venezolaanse krant “El Universal” iets dat door de gezant als volgt geinterpreteerd werd: “de Nederlandse Antillen (…) behoren toe aan Venezuela (…) (*45*).

Het anti-kolonialisme motief werd vaak gebruikt. Zo ook door dictator Pèrez (president van 1948-1958) .De gezant betichtte hem ervan dat hij verder gng met de politiek van het “anti koloniale apostolaat” (*46*).

Het vierde motief (binnenlandse politieke motieven) moet gezien worden in het licht van de economische vooruitgang. Wanneer Curaçao deel zou gaan uitmaken van de Venezolaanse staat, zou dit bevorderlijk zijn voor beide landen; Curaçao zou geen “Antillenrechten” (soort extra heffi ng op Antilliaanse goederen; zie hoofdstuk 4) meer hoeven te betalen en Venezuela zou niet meer te lijden hebben van de Curaçaose smokkelhandel. Een persoon die dit motief ook gebruikte was de Antilliaanse minister Yrausquin. Hij streefde naar een economische unie tussen Curaçao en Venezuela (*47*).

Gelukkig voor Nederland en de Nederlandse Antillen, is Venezuela nooit daadwerkelijk overgegaan tot annexatie. De vriendschappelijke houding tussen Curaçao en Venezuela scheen vanaf 1958 (met het aan de macht komen van Betancourt) ten einde te zijn. Betancourt vond Curaçao namelijk medeplichtig voor het feit dat Curaçao anti-democratische elementen uit Venezuela asiel gaf. (*48*).

De anti-Nederlandse sfeer in Venezuela.

Naast het Venezolaanse annexatiestreven, bestond er in Venezuela ook een anti-Nederlandse sfeer. Deze conclusie heb ik getrokken naar aanleiding van de door mij onderzochte bronnen. De volgende “bewijzen” van een anti-Nederlandse sfeer heb ik kunnen vinden.

Ten eerste verschenen er dikwijls artikelen in de Venezolaanse kranten, die de draak staken met het Nederlandse Koningshuis. De Nederlandse gezant was hier zeer ontevreden over, ook al schreen de kranten over (volgens mij) futiliteiten. Een voorbeeld hiervan is een artikel uit een links georienteerd blad “El Nacional” Het betreff ende artikel werd geschreven naar aanleiding van het Koninklijk bezoek aan de Nederlandse Antillen in 1955. El Nacional leverde, volgens de gezant, vrij grove en onheuse kritiek op het uiterlijk en de kledij van de Koningin (*49*)

Ten tweede: de Venezolaanse regering toonde sympathie voor de voor de vrijheid en welvart strijdende Antilliaanse Criollos (*50*). Dit waren Antillianen die naar onafhankelijkheid streefden. Daar zij zich vaak schuldig maakten aan sabotage en geweld, omdat ze hun doel wilden bereiken, ontvluchtten ze Curaçao. Vele van hen gingen naar Venezuela. Aldaar verklaarden sommigen van hen dat ze als negers in Curaçao verdrukt werden door de blonden (de Nederlanders) en dat ze Venezolanen wilden zijn (*51*).

Ten derde, enkele Venezolanen (wiens identiteit onbekend is) richtten schade

aan aan Nederlands bezit. Hierbij moet bijvoorbeeld gedacht worden aan een overval op de Geneneral Superintendent van de Nederlandse Shell te Venezuela (*52*) of aan het beschadigen van het Prinses Wilhelmina standbeeld te Maracaibo (*53*).

Ik heb in de bronnen niks vernomen van het toebrengen van lichamelijk letsel aan Nederlandse burgers. Hieruit leid ik af dat er geen doden/gewonden gevallen zijn waardoor (mijns inziens) de Venezolaanse anti-Nederlandse houding als vrij ontschuldig getypeerd mag worden.

In de volgende Esun hoofdstuk 4: Pogingen ter vebetering van de handelsrelaties

Noten behorend bij hoofdstuk 3.

*35* Samenvatting van de Nederlands-Venezolaanse betrekkingen door de Nederlandse ambassadeur te Caracas, 19-6-1957, BuZa, Code 9 II, 912.1

*36* Patricia van der Haak, “Curaçao: bedreigd eiland in de Caribische zee?”, Utrecht 1992, blz 95.

*37* Ibidem.

*38* Ibidem blz 121.

*39* De ambassadeur te Caracas aan het Min.Buza. te Den Haag, 21-1-1956, BuZa, Code 6, 610.21

*40* De ambassadeur te Caracas aan het Min.Buza. te Den Haag, 24-5-1956, BuZa, Code 9, 912.1.

*41* Ibidem

*42* Patricia van der Haak, blz 71

*43* Brief over de anti-Nederlandse campagne van dr. J. Gonzalez in de Venezolaanse krant “El Universal” (…) van de ambassadeur te Caracas aan het Min.BuZa. te Den Haag, 24-1-1956, BuZa, Postenarchief Caracas, 912.)

*44* De ambassadeur te Caracas aan het Min.BuZa, 12-1-1959, BuZa, Code 9, 912.1

*45* Brief over het krantenartikel “De Antillen behoren uiteindelijk bij Venezuela” in El Universal” door de ambassadeur te Caracas aan het Min.BuZa te Den Haag, 15-11-1955, BuZa, Postenarchief Caracas, 912.20

*46* Patricia van der Haak, blz 71

*47* De vervanger van de ambassadeur, de eerste Handelssecretaris te Caracas aan de Heer Directeur Generaal van de Buitenlandse Economische Betrekkingen te Den Haag, 6-5-1955, BuZa, Code 9, 912.1

*48* De ambassadeur te Caracas aan het Min.BuZa, 10-6-1961, BuZa, Geheime Stukken, 912.1.

*49* Bijlage bij een brief, betreff ende de reakties van de Venezolaanse pers op het Koninklijk Bezoek aan de Nederlandse Antillen door de ambassadeur te Caracas, 14-11-1955, Code 6, 614.410.

*50* De ambassadeur te Caracas aan het Min.BuZa te Den Haag, 8-3-1958, BuZa,Code 9, 912.1

*51* Artikel “de Negers van Curaçao willen Venezolanen zijn”, 26-4-1955

*52* De ambassadeur te Caracas aan het Min.Buza te Den Haag, 9-4-1963, BuZa, Postenarchief Caracas, 911.3

*53* De tijdelijk zaakgelastigde te Caracas aan het Min.BuZa te Den Haag,



Skucha Pa Rudsel Mercelina

Bonochi, bondia, bontardi depende ki ora bo kohe e korant famoso aki na man.

Un felis luna di September pa bo. Aunke ku segun nos ta e luna ku normalmente ta esun di mas kalor di e 12 nan, debesenkuando sa resulta un luna ku bon awasero sa kai. Tambe ta e luna ku nos grandinan sa kuminsa kwe chapi na man i kuminsa koba i planta nan kunuku. Ami tambe a keda ku e kustumber aki. Mi ta preparando pa plug den e dos siman di september den nomber di Dios. Manera Mi a bisa den e edishon di ougustus nos lo sigi papia riba e limitashon ku Dios a duna hende pa goberna e mundu aki. Luna pasa nos a papia di e universo ku hende ta exsplorando. Awe mi kier pone atenshon riba algu ku Dios a bisa hende ku e por of mag di hasi goberna of dominio riba tur bestia i para i piskanan. Genisis 1:26. E ora ei Dios a bisa: “Laga nos traha hende segun Nos imagen, konforme Nos semehanse; i laganan goberna riba piskanan di laman i riba e paranan di shelu i riba e bestianan di kria i riba henter e tera, i riba tur bestia ku ta lastra riba tera. Esaki Dios a bisa prome ku E a traha Hende. Despues Dios a bolbe bisa e hende e mes un palabranan aki. Vers 28 Anto Dios a benbishonanan, I Dios a bisanan: Sea fruktifi ro i multiplika, i jena e tera hasi esaki somete na bo; i goberna riba e piskanan di laman i riba e paranan di shelu, i riba tur ser bibu ku ta move riba tera. Aki na Bonieru mi a lanta mira sierto hendenan hasi parti di e Versikolonan aki. Por ehempel mi a lanta mira kon nos por a kue un ju di lora kri’e den kas sinja e papia varios kos i hasi basta keinshi. Sinja un kacho hasi basta kos of sinje basta kustumbernan. Mansa un buriku sinje kaminda di kunuku pa kas i bai pos karge ku awa lage bai kas su so i bin tope na kas etc. Mi ta korda kla ainda ku dia mi a bai wak mi prome circo e tabata tin un olefante i un makaku den dje.

Mi tabata tin 12 anja tabata normal pa mira hende kore baiskel. Eiden Mi a mira e makaku kore baiskel. Tabata un kos masha spektakular pami. Despues mi a mira e olifante hunga bala ku un enano komo kiper sin tira e bala na banda di gol masha asombra mi a keda. E tempu ei ainda mi no tabata konose e Beibel. Asina bon pa sa ku Dios a duna hende e outoridat i konosementu ei pa domina e bestianan i goberna ariba nan. Anja pasa ku nos a bai ku vakansi nos a pasa Cayman island. Nos a bai bishita un aquarium di dolfi jn. Wel akinan

mi a mira e otrobanda di e medaya, esun di e piskanan di laman. Akinan mi a mira kon hende por domina i goberna riba piskanan di laman. Mi a sinta ku hopi atenshon wak kon hende por pone e dofi jnnan ei hasi tantu kos asina ku tantu perfekshon komo sifuera ta hende mes nan tambe ta. Mi a keda na un destansia wak kon e bestianan ei tabata hasi loke nan entrenador tabata pidi dinan. Nan por a saka mitar kurpa riba awa sunchi un hende na rand di nan baki di buk anto keda para un par di seconde asina dunabo chens di saka algun potret. Tambe aya banda nan tabata laga un mucha bula den nan baki landa bai te na e otro banda anto laga e dolfi jn bai tou e mucha trese kantu. Masha bunita mes pa para mira un kos asina. Ora bo mira un kos asina bo por pensa ku e hendenan ei ta tremendo dunando nan tur e merito sin pensa riba Dios Su palabra ku no ta faya nunka. Bo mester pensa ku tur loke ku e hendenan ei ta hasi ta bou di e ordu di Dios duna den Genisis kapitulo 1 :26 -28 un kos si no ta tur hende por hasi e kos ei. Ta Dios mes ku ta duna esei na hende, ta algu ku bo ta nase kune. Beibel ta Palabra di Dios. Tin hende ku ke Kuestiona Beibel bisando ku ta man di hende a skirbi’e ku tur kos den Dje no ta berdat. Ta berdat ku ta man di hende a skirbi Beibel. Esei ta pa e hende sa ku tur loke tin skirbi den dje hende por hasi.

Dios ta laga hende hasinan aunke ku porta tin biaha ku e hende mes no ta rekonose esei. Tambe tur loke ku ta para skirbi pa hende no hasi, no hasie pasobra bo tin ku paga pa e resultado. No tin nada mas mihor pa hasi di lesa e Beibel i obedese loke tin skirbi aden. Otro biaha nos lo papia mas di loke Beibel ta sinja nos di loke Dios a bisa e hende. Ku Dios bendishona bo ku sabidoria pa komprende loke E ta bisa nos den Su Palabra.

Rudsel Mercelina

Documents

ESUN edishon Sèptèmber 2015