Bułgaria

Transformacja ustrojowaFormalny demontaż realnego socjalizmu zapoczątkowano w przeddzień

rokowań ,,okrągłego stołu’’ usunięciem z konstytucji zapisu o kierowniczej roli BKP w państwie

3 kwietnia 1990 r. znowelizowano konstytucję pozbawiając ją akcentów ideologicznych, przywracając pluralizm polityczny

W październiku 1990 r. funkcje rad lokalnych i komitetów wykonawczych przejęły (ustawowo) powołane tymczasowo komitety wykonawcze obwodów i gmin. Ich członków mianowały organy administracji wyższego szczebla, po konsultacjach i z utrzymaniem zasady, aby żadne z ugrupowań niemiało bezwzględnej większości.

Zmieniono skład polityczny, nie zmieniono systemu wyeliminowano organy przedstawicielskie.

Tymczasowe komitety funkcjonowały przez rok. W tym czasie przygotowano ustawy.

12 lipca 1991 r. – nowa konstytucja,

Samorząd w konstytucjiKonstytucja stworzyła przesłanki rozwoju demokracji lokalnej, mocno

akcentując autonomiczność decyzji i działań organów samorządowych

art. 135 – podział na gminy (obsztiny) i obwody (obłasti)art. 136 – gmina podstawową jednostką administracyjno-terytorialną art. 138 – rada gminy wybierana na 4 lataart. 142 – obwód jest o powołany do prowadzenia polityki, sprawowania

administracji państwowej w terenie i do zapewnienia równowagi między interesem ogólnokrajowym a lokalnym. Naczelnika powołuje rząd

art. 144 – nadzór nad samorządem lokalnym ma utrzymywany jest pod katem zgodności z obowiązującym ustawodawstwem

art. 145 – rada gminy ma prawo zaskarżyć do sądu akty i działania administracji państwowej, które naruszają ich kompetencję

Art. 2 Terytorium Republiki Bułgarii dzieli się na gminy i obwody. Składowymi jednostkami administracyjno-terytorialnymi w gminach są wójtostwa i rejony. Są one powoływane dla pełnienia nadanych im ustawowo lub decyzją rady gminy funkcji i zdań. W gminach wybierani są wójtowie, a w rejonach – radni rejonowi i wójtowie.

Organizacja i funkcjonowanie władz lokalnych w świetle ustawy

W latach 1991-1995: podział na gminy, powiaty (okolii) i obwody oraz Stołeczną Wielką Gminę

Powiat w świetle ustawy składał się z kilku gmin. Władzą było przedstawicielstwo gmin (powiatowa rada narodowa). Zadania państwa w powiecie realizował naczelnik oraz inne organy i służby centralnej władzy państwowej.

Liczba radnych w gminie:

radni Liczba mieszk

11 Do 5 tys.

19 Do 10 tys.

25 Do 30 tys.

39 Do 50 tys.

45 Do 100 tys.

51 Powyżej 100 t

61 Sofia

Kompetencje gminy Rada gminy (obsztinski sywet): gospodarka komunalna, ochrona

środowiska, system oświaty, kultura i zdrowie, pomoc socjalna, ruch drogowy. Uchwalanie planów rozwoju, decyzje w sprawie referendum.

Naruszanie rozporządzeń rady zagrożone jest karą do 50 tys. lewów, w przypadku recydywy zakazem wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności gospodarczej.

Dochody: podatki i opłaty wyznaczone przez rade w granicach ustawy. Środki z budżetu państwa. Pożyczki.

Wydatki: płace i koszty utrzymania służby zdrowia, szkolnictwa i placówek kultury.

Funkcjonowanie rady. Radę gminy może zwołać na pierwsze posiedzenie naczelnik powiatu na następne przewodniczący rady, 1/3 radnych lub 1/5 elektoratu gminy. Uchwały są podejmowane bezwzględną większością głosów ustawowej liczby radnych.

Wójt gminy (kmet)Organ wykonawczy wybierany przez mieszkańców.

Rada jest uprawniona do podjęcia decyzji o wyborze wójtów w poszczególnych miejscowościach gminy.

Cenzus wyborczy: minimum średnie wykształcenia, zakaz uczestnictwa w kierowniczych organach partii politycznych i spółek handlowych, nie może prowadzić działalności handlowej. Wójt może (ale nie musi) być radnym.

Cenzus wyższego wykształcenia dotyczy sekretarza gminy mianowanego przez wójta.

Kompetencje wójta są szerokie. Rada gminy może zmienić jego rozporządzenia jeśli naruszają one jej kompetencje. Wójt może zakwestionować uchwałę rady jeśli jest przekonany, że godzi ona w interes gminy. Ale ponowne przyjęcie przez radę zakwestionowanej uchwały zobowiązywało wójta do jej realizacji.

Powiat w kształcie do 1995 r. Organ stanowiący – rada gmin (okolijski sywet na obsztinite), złożona z

2 przedstawicieli z każdej gminy. Radę zwołuje z własnej inicjatywy przewodniczący lub na wniosek ¼ radnych, lub na wniosek naczelnika powiatu, lub na wniosek naczelnika obwodu.

Kompetencje: planowanie i realizacja przedsięwzięć o znaczeniu ponadgminnym; organizacja badań nad ekonomicznymi i społecznymi problemami powiatu, zaopatrzenie w wodę i energię, ochrona środowiska, współpraca między gminami.

Naczelnika powiatu mianuje na 4 lata naczelnik obwodu po zasięgnięciu opinii powiatowej rady gmin. W przypadku rozbieżności decyzje personalną podejmuje rząd. Naczelnik może wstrzymywać i zaskarżać do sądu samorządowe uchwały i decyzje.

W 1995 r. z powodów ekonomicznych zlikwidowano powiaty pozostawiając tylko obwody i gminy jako jednostki administracji

System wyborczy Bezpośredni wybór radnych i wójtów. Czynne i bierne prawo

wyborcze przysługuje od 18 roku życia. Prawo zgłaszania kandydatów mają partie i koalicje oraz grupy obywateli (100-500 wyborców). Dla kandydatów na wójtów potrzebne jest poparcie 20% wyborców. Podział mandatów radnych odbywa się w systemie proporcjonalnym (metoda d’Hondta). Wójtów wybiera się systemem większościowym z ewentualną druga turą.

Reformy podziału administracyjnego1999 r. - 262 obszcziny i 28 oblasti

2007 r. – powołanie 6 regionów dla wykorzystania funduszy UE.

Struktura samorząduGminę tworzą wójtostwa (kmetstwa) i rejony (rajoni). Ponadto

istnieją miejscowości (zaslenite) – miasta i wsie oraz osady (slisztnite obrazuwanija) – dzielnice willowe, przemysłowe wypoczynkowe.

Gmina musi liczyć minimum 6 tys. mieszkańców, a najdalsza miejscowość nie może być oddalona o ponad 40 km od centrum. Wniosek o utworzenie gminy (złożony przez 6 tys. obywateli) musi być poparty przynajmniej przez 25 % wyborców.

Gminy mogą tworzyć jednostki pomocnicze - wójtostwaStolica i miasta powyżej 300 tys. mieszkańców mogą tworzyć rejony

(po ok. 25 tys. osób). Rady rejonu: 11 radnych (do 50 tys.), 15 (do 100 tys.) i 19 powyżejOBWÓD – brak samorządowych instytucji. Władze sprawował

mianowany na 4 lata przez rząd naczelnik, który w stosunku do gminy przejął uprawnienia naczelnika powiatu.

LiteraturaE. Pioskowik, Samorząd terytorialny we współczesnej

Bułgarii, ,,Samorząd Terytorialny’’ 1998, nr 11.

R. Chrabąszcz (i in.), Administracja w wybranych krajach Europy Środowo-Wschodniej, Kraków 2003.

Władze lokalnej w Europie Centralnej i Wschodniej oraz we

Wspólnocie Niepodległych Państw, Budapeszt 1994.

GRECJA

Zarys historii samorząduW 1912 r. przyjęto pierwszą ustawę regulującą funkcjonowanie

samorządowych gmin i okręgów

Nowelizacje 1986, 1989, 1990

Mimo prób podejmowanych w 1986 i w 1990 r. nie udało się stworzyć drugiego stopnia samorządu terytorialnego

Podział administracyjnyKraj dzieli się na 13 regionów (peryferia) i 51 prefektury (nomόs).

Poza tym istnieje jeszcze jeden okręg autonomiczny (Ajon Oros).

Prefektury dzielą się na 900 zarządów miejskich i 133 gminy.

RegionRegiony powołano w 1987 r. pod naciskiem UE.

Na czele władz regionalnych stoi bezpośrednio oddelegowany przez rząd, sekretarz generalny, który przewodniczy obradom rady regionalnej, będącej ciałem doradczym i koordynującym w zakresie planowanie rozwojem regionalnym. Składa się ona z przedstawicieli administracji regionalnej, władz samorządowych, związków zawodowych i stowarzyszeń społecznych i biznesowych. Prace rady mają charakter koordynacyjny dla administracji samorządowej i opiniodawczy dla agend rządowych.

Region nie pełni funkcji nadzorczych w stosunku do gminy. Nie posiada własnych dochodów. Środki na jego działalność pochodzą od rządu i UE.

Również prefektury i gminy uzależnione są od dotacji rządowych. Ich udział w finansach publicznych wynosi ok. 11%

PrefekturyPrefekturami kierują mianowani przez rząd prefekci. Kandydaci na

ten urząd muszą być mieszkańcami gmin z terenu prefektury, muszą mieć ukończone 23 lata. Funkcję tę można pełnić tylko przez dwie kadencje.

Rada Prefektury wybierana jest wyborach powszechnych na 4 lata. Członkowie (w liczbie od 21 do 37) tworzą komitety, które podejmują decyzje oraz przeprowadzają konsultacje z administracją prefektury.

Przy prefekturze działają Komitety Ekonomiczno-Społeczne wspierające pracę rady poprzez konsultacje. Komitet tworzą reprezentanci Lokalnego Związku Miast i Okręgów oraz inne stowarzyszenia zawodowe, naukowe itp.

Każda prefektura podzielona jest na prowincje. Organami władzy w prowincjach są rady i prezesi (Eparchos).

GminyMiasta okręgowe są zarządzane przez burmistrzów i rady miejskie

W małych miastach funkcje tę pełni prezydent i rada komunalna

W gminach do 2 tys. mieszkańców jest 7 radnych, 2-5 tys. 9; powyżej 5 tys. 11 radnych.

W przeprowadzanych co 4 lata wyborach, w gminach do 5 tys. mieszkańców 60% mandatów uzyskuje zwycięski komitet a pozostałe 40% pozostałe komitety. W okręgach powyżej 5 tys. mieszkańców wybory odbywają się w dwóch turach (potrzebna jest bezwzględna większość mandatów).

Władzą wykonawczą jest Komitet Ratuszowy, wybierany przez radnych i burmistrz, który pochodzi z bezpośrednich wyborów. Radni wybierają też przewodniczącego rady.

LiteraturaA. Chrisdu-Budnik, Z problematyki rozwoju samorządu

terytorialnego w Grecji, ,,Samorząd Terytorialny’’ 1994, nr-7-8.

RUMUNIA

Po rewolucji grudniowej z 1989 r. dekrety Frontu Ocalenia Narodowego przenosiły stopniowo zadania na jednostki terenowe, w których wyznaczono tymczasowe władze do czasów wyborów. Samorząd terytorialny został uwzględniony w konstytucji z 1991 r., a podstawy prawne jego funkcjonowania określają ustawy przyjęte w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych. Kraj podzielony jest na 41 okręgów oraz na 2862 gmin (w tym 262 miasta), które tworzy 13092 wsie. Ponadto istnieje jeszcze osiem regionów rozwojowych, które nie mają jednak charakteru administracyjnego. Każdą regionalną radę tworzą przewodniczący rad gmin. Na odrębnych zasadach ustrojowych funkcjonuje stolica, będąca okręgiem i podzielona na 30 gmin i 6 dzielnic.

Gmina (localitati) zajmuje się edukacją, kulturą, budownictwem oraz gospodarką komunalną. Mieszkańcy wybierają radę (od 11 do 33) i burmistrza na cztery lata. Specyficznym organem rady jest komisja mandatowa, składająca się z radnych (od 3 do 7) i decydująca o ważności (lub nieważności) mandatu radnego. Okręg (judete) w swoich kompetencjach uzupełnia gminy i koordynuje ich działalność, monitoruje stan dróg, transport, edukację oraz usługi zdrowotne. Rada okręgu (37-45 członków) pochodzi z wyborów pośrednich, których dokonuje kolegium radnych gmin. Organem wykonawczym jest zarząd (5-7 radnych) i przewodniczący rady, który jest jednocześnie szefem administracji okręgu.

Finanse lokalne opierają się głównie na udziale w redystrybucji podatku dochodowego, który rząd w 40% przekazuje gminom, a w 10% okręgom. Najważniejsze wydatki związane są z mieszkalnictwem transportem i komunikacją. Skarb państwa może udzielać samorządom krótkookresowego wsparcia finansowego. Okręgi i gminy funkcjonują niezależnie od siebie. Działalność samorządów pod kątem zgodności z prawem nadzoruje prefekt okręgu, który może akty prawne rad zaskarżać do sądów. W latach 1992-1996 z powodu nielicznych kompetencji przekazanych samorządom oraz ograniczonej autonomii finansowej prefekci byli najważniejszymi podmiotami lokalnego życia publicznego. Niewłaściwe kryteria transferu funduszy do samorządów, częste mieszanie się centralnej polityki i nadużycia prefektów stały się przyczynami zahamowania rozwoju demokracji lokalnej w Rumunii. W efekcie pozycja prefektów nieco osłabła, choć nadal są oni ważnym instrumentem kontroli rządu nad samorządem. Podobnie jak umiejscowiony w strukturze rady ministrów Departament Lokalnej Administracji Publicznej, który jest podległy bezpośrednio premierowi

LiteraturaR. Chrabąszcz (i in.), Administracja publiczna

w wybranych krajach Europy Środkowo-wschodniej, Kraków 2003.

Pena Coman (i in.), Local Government in Romania, [w:] http://lgi.osi.hu/publications/2001/81/Stab-Romania.pdf