บทท 2 ทบทวนเอกสาร

เมอประมาณ 30 ปมาน มนกวทยาศาสตรและนกวจยหลายสาขาใหความสนใจ เรอง ไม

คอรไรซาเพมมากขน ปจจบนมเอกสารการคนควาวจยเกยวกบไมคอรไรซาตพมพออกมากกวา 15,000 เรอง เชอราไมคอรไรซามประโยชนอยางส าคญยงตอการพฒนาการเพมผลผลตทางดานการเกษตรและการปาไม ในการปลกพชเกษตรและการปลกสรางสวนปาใหม (Grove and Malajczuk, 1994; Brundrett et al., 1996; Xu et al., 2001; Dell et al., 2002)

ค าวา Mycorrhiza มาจากภาษากรกวา Mykes ซงหมายถง fungus ซงไดแก พวกเหด รวมกบค าวา rhiza ซงหมายถง root หรอรากพช ดงนนค าวา Mycorrhiza จงหมายถงความสมพนธของรากพชชนสง กบเชอราแบบพงพาอาศย ซงพบไดทวไป ในพชชนสงถง 85 % (Hawksworth et al., 1995) ซงเสนใยของเชอราจะเจรญอยในชนคอรเทกซ ของรากพชและมเสนใยทยนออกมานอกรากชวยในการดดน า และแรธาตใหกบพช สวนพชกจะใหสารอาหารกบเชอราจากการสงเคราะหแสงของพช (Brundrett et al., 1996) 2.1 ชนดของไมคอรไรซา (สมจตร, 2549; Brundrett et al., 1996)

ไมคอรไรซาม 7 ประเภท แบงตามความแตกตางของกลมเชอรา พชอาศย (host plant) และ ความแตกตางทางโครงสรางของไมคอรไรซา ไดแก

1) เอคโตไมคอรไรซา (Ectomycorrhiza) เปนการอยรวมกนระหวางเชอราและรากพช โดยเสนใยของเชอราจะเจรญรอบ ๆ รากและสานตวเปนแผนหรอเปนปลอกหมเรยกวาแมนเทลชท (mantle sheath) ซงจะมสและความหนาแตกตางกนขนอยกบชนดของเชอรา เสนใยบางสวนจากแมนเทลจะเจรญเขาไปอยในชองวางระหวางเซลลชนเอพเดอรมสและชนคอรเทกซของรากพช แลวเจรญสานกนเปนตาขายอยรอบ ๆ เซลล เรยกวาฮารตกเนต (Hartig net) เชอราเอคโตไมคอรไรซามมากกวา 5,000 ชนดและอยรวมกบรากของพชใบเลยงคทเปนไมพมและไมตนประมาณ 8,000 ชนด เชน พชในวงศสน (Pinaceae) และวงศยาง (Dipterocarpaceae) เปนตน แตไมพบเชอราเอคโตไมคอรไรซาอยรวมกบรากของพชใบเลยงเดยว

2) เอนโดไมคอร ไรซา (Endomycorrhiza) เปนการอยรวมกนระหวางเชอราและรากพช โดย เสนใยของฟงไจเจรญเขาไปในเซลลชนคอรเทกซของราก และสรางอาบสคล (arbuscule) ซงมลกษณะคลายตนไมซงเชอราใชสะสมธาตอาหาร และสงธาตอาหารไปใหกบพช บางครงเชอราจะสรางเวสเคล (vesicle) ทบรเวณปลายหรอกลางเสนใย ซงจะมรปรางกลมหรอรปไข ผนงหนา

5

ภายในเวสเคลมหยดไขมนสเหลอง ใชส าหรบเกบสะสมสารอาหารของเชอรา นอกจากนยงพบสปอรทสรางจากเสนใยภายนอกรากใชส าหรบแพรพนธ

3) อรคอยดไมคอรไรซา (Ericoid mycorrhiza) เปนไมคอรไรซาทพบในพชทอยใน วงศ Ericales พชอาศยเปนไมพมหรอไมยนตนขนาดเลกในวงศ Ericaceae, Epacridaceae และ Empetraceae ตวอยางพชในวงศ Ericacae เชน Rhododendron, Azalea, Calluna และ Vaccinium เชอราอรคอยดไมคอรไรซา สวนใหญอยในไฟลม Ascomycota เชน Pezizella sp. โดยเชอราเจรญเขาสเซลลพชแลวมวนขดเปนวง (hyphal coil) อยในเซลลรากพช ไมมการสราง fungal sheath และ Hartig net เชอราอรคอยดไมคอรไรซามความสามารถในการยอยสลายอนทรยวตถในดน และสามารถเจรญบนอาหารเลยงเชอได

4) เอคเทนโดไมคอรไรซา (Ectendomycorrhiza) เปนไมคอรไรซาทมลกษณะคลายกบ เอคโตไมคอรไรซา แตมเสนใยทอยภายในเซลลรากไดดวย โดยพบเสนใยของราเจรญอยรอบรากพช และมเสนใยบางสวนเจรญเขาสเซลลรากพชในลกษณะขดเปนวง (hyphal coils) อยภายในเซลลราก เชอรากลมนจดอยในไฟลม Basidiomycota และ Ascomycota พชอาศยของรากลมน ไดแก บางชนดพชดอก (angiospermae) และ พชเมลดเปลอย (gymnospermae)

5) ออรคดไมคอรไรซา (orchid mycorrhiza) ออรคดไมคอรไรซาพบอยในพชวงศ Orchidaceae หรอกลวยไมชนดตาง ๆ มเชอราบางชนดทอยในไฟลม Basidiomycota ออรคด ไมคอรไรซาหลายชนดอยในจนส Rhizoctonia อาศยอยรวมกนกบรากของกลวยไมโดยมลกษณะของเสนใยขดเปนวง (coils of hyphae หรอ peloton) อยภายในเซลลราก ไมคอรไรซาชนดนมความส าคญในการกระตนการงอกของเมลดกลวยไม และชวยดดธาตอาหารใหแกตนกลาของกลวยไม

6) โมโนโทรปอยดไมคอรไรซา (Monotropoidmycorrhiza) เปนไมคอรไรซาทพบในรากพชในออเดอร Ericales วงศ Monotropaceae ไดแก พชในจนส Monotropa ซงเปนพชทไมมคอรไรฟลล เสนใยของเชอรามการสราง fungal sheath ลอมรอบราก และสราง Hartig net ในชนคอรเทกซของรากพช เสนใยบางสวนเจรญในเซลลราก เปนเชอราทอยในไฟลม Basidiomycota

7) อารบทอยดไมคอรไรซา (Abutoidmycorrhiza) อารบทอยดไมคอรไรซา พบในรากพชทอยในออเดอร Ericales วงศ Ericaceae จนส Arbutus และ Arctostaphylos และพชวงศ Pyrolaceae จนส Pyrola โดยเชอราจะสรางเสนใยสานกนรอบราก และเสนใยบางสวนเจรญเขาไปอยระหวางเซลลในชนคอรเทกซ สราง Hartig net และเสนใยบางสวนเจรญขดมวนเปนวงอยภายใน

6

เซลลราก มกพบในไมยนตน และไมพมทโตเตมทแลว เชอราทสวนใหญพบอยในไฟลม Basidiomycota

2. 2 เอคโตไมคอรไรซา (Ectomycorrhiza)

เอคโตไมคอรไรซาเปนเชอไมคอรไรซาทอาศยอยบรเวณเซลลผวดานนอกของรากพช

เชอราในกลมนจะสรางเสนใยเปนแผนหนาประมาณ 20-40 ไมโครเมตร (Issacc, 1992; Brundrett

et al., 1996) ท าใหมรปรางขนาดใหญขนและมรปรางแตกตางจากรากปกตทไมมไมคอรไรซา ท า

หนาทชวยหาน าและธาตอาหารใหแกรากบรเวณผวดนลกประมาณ 10-20 เซนตเมตร เสนใยราปก

คลมบรเวณผวรากเรยกแผนแมนเทล (mantle sheath) เสนใยบางสวนของแมนเทลจะเขาไปเจรญอย

ระหวางเซลลผว (epidermis) และในชนคอรเทกซของเซลลราก ประสานกนเปนรางแหเรยก ใยฮาร

ตกเนต (Hartig net) แผนแมนเทลจะชวยเพมพนทผวการดดซมใหแกรากพชและมผลท าใหรากพช

เกดการเปลยนแปลงทางสณฐานได เชน รากเกดการแตกแขนงแบบแยกสองแฉก (dichotomous

branching) เสนใยของเชอราจะประสานจบตวกนแนน ภายนอกผวรากคลายรากฝอย มสตาง ๆ กน

เชน สขาว สทอง สเหลอง สน าตาล สแดง สด า ขนกบชนดและอายขยของเชอราไมคอรไรซา (ภาพ

1)

เหดราเอคโตไมคอรไรซามมากกวา 5,000 ชนด พชหรอตนไมทสมพนธกบรากลมน

มไมนอยกวา 2,000 ชนด หรอประมาณ 10-20% ของพชชนสง ทส าคญไดแก ไมในวงศสนเขา

(Pinaceae) วงศไมยาง (Dipterocarpaceae) วงศไมยคาลปตส (Myrtaceae) วงศไมมะคาโมง

(Caesalpinaceae) วงศไมกอ (Fagaceae) วงศไมก าลงเสอโครง (Betulaceae) วงศไมสนทะเล

(Casuarinaceae) และวงศไมถว (Leguminosae) เปนตน การมชวตอยรวมกนระหวางเชอรากบ

ระบบรากของตนไมมความส าคญยงตอกระบวนการทางสรรวทยา และการเจรญเตบโตของตนไม

ท าใหระบบนเวศนปาไมมความสมบรณยงขน ในปาธรรมชาต และในสวนปา จะมเหดราไมคอร

ไรซากลมนกระจายพนธอยท วไป เชน ปาสนเขา ปาดบชน ปาเตงรง ปายาง ปาเบญจพรรณ สวนปา

สนเขา สวนปาไมยคาลปตส และสวนปาไมวงศไมยาง เปนตน

7

ภาพ 1 ลกษณะรากพชทมเอคโตไมคอรไรซา (Brundrett and Trappe, 1990; Brundrett et al., 1996)

A: เสนใย Astraeus pteridis ทแทรกอยในราก Eucalyptus maculate

B: เสนใย Amanita muscaria ทแทรกอยในราก Pinus radiate

C: แสดงภาพตดตามขวางของราก Pinus sp. ทมการตดเชอเอคโตไมคอรไรซาในชนคอรเทกซ

เรยกวา Hartig net

D: แสดงภาพตดตามขวางของราก Populus sp. ทมการตดเชอเอคโตไมคอรไรซาในชนคอรเทกซ

เรยกวา Hartig net

2.3 บทบาททส าคญของเอคโตไมคอรไรซาในระบบนเวศ

2.3.1 การดดซมแรธาตอาหารและการกระตนการเจรญของพช รากพชทมราเอคโตไมคอร

ไรซาอาศยอยดวย จะมขนาดใหญ และแตกแขนงมากขน เสนใยของราทแผกระจายไปในดนทก

ทศทาง จะท าหนาทเสมอนรากฝอย ชวยเพมพนทผวในการดดซมธาตอาหาร และน าของราก

A B

C D

8

2.3.2 การปองกนโรคระบบรากของพช ราเอคโตไมคอรไรซาสามารถชวยปองกนการเขา

ท าลายของเชอราทเปนสาเหตของโรคระบบรากพช และตนไมไดโดยแผน Mantle sheath และ

Hartig net จะท าหนาทเสมอนเกราะปองกนเชอโรคทจะเขามาท าลายราก (Marx and Davey, 1969)

2.3.3 การดดซบความชน เสนใยของราเอคโตไมคอรไรซาทแผกระจายลงไปในดนทก

ทศทาง นอกจากจะชวยในการดดธาตอาหารแลวยงชวยเพมพนทผวในการดดน าถง รอยละ 26-86

(Hadie and Leyton, 1981) แผนแมนเทลของราจะท าหนาทเสมอนฟองน าทดดซบความชนไว

(Duddrige et al., 1980)

2.3.4 ความทนทานของตนไมตอความเปนพษของดน ราเอคโตไมคอรไรซาชวยใหรากพช

มความทนทานตอสภาพแวดลอมทไมเหมาะสม เชน ความเปนพษของดน อณหภมสง โลหะหนก

หรอสารกมมนตภาพรงส เปนตน

2.3.5 หนาทอนในระบบนเวศ การหมนเวยนธาตอาหาร และการอนรกษ ราไมคอรไรซา

นอกจากจะมบทบาทส าคญตอพชแลว ยงมความส าคญในการอนรกษสงแวดลอม ชวยท าใหเกด

การหมนเวยนของธาตอาหารในดนปาไม โดยเฉพาะธาต N, P และ K เมอราไมคอรไรซาตายลงธาต

อาหารทงหลายทสะสมอยภายในกจะถกปลดปลอยกลบสดน (Harley and Smith, 1983) ซงถอวาม

ความส าคญอยางยงตอการหมนเวยนของธาตอาหารในระบบนเวศ

2.3.6 แหลงอาหารส าหรบสตวนานาชนด ราเอคโตไมคอรไรซา เปนแหลงอาหารของ

แมลง และสตวขนาดเลกในดน อกหลายชนด เชน Collembola nematodes (Warnock et al., 1982)

นอกจากน Master et al. (1978) ยงตรวจพบชนสวน หรอสปอรของราเอคโตไมคอรไรซาในล าไส

ของสตวเลยงลกดวยนมขนาดเลกถงรอยละ 79

2.3.7 คณคาตอมนษย

2.3.7.1 แหลงอาหารทส าคญ นอกจากจะชวยในการสงเสรมการเจรญเตบโตของกลา

ไมแลว เชอราเอคโตไมคอรไรซายงสามารถสรางดอกเหด ทมความส าคญในแงของอาหารและยา

และคณคาทางเศรษฐกจตอมนษย (Trappe, 1977) ราเอคโตไมคอรไรซาหลายชนด สามารถน ามา

กนเปนอาหารได เชน เหดเผาะ (Astraeus odoratus) เหดระโงกเหลอง (Amanita hemibapha) เหด

ระโงกเหลอง (A. caesarea) เหดน าหมากหรอเหดแดง (Russula emetic) เหดตะไคล (R. delica) เหด

9

หลม (R. virescens) เหดตบเตา (Boletus spp.) เหดเสมด (Tylopilus rubrobrunneus) (อนวรรต,

2539) ดอกเหดทสรางขนมคณคาส าคญในทางอาหารและยาอยางยงตอชมชน (Chamratpan, 2003;

Klinhom et al., 2003) เปนทยอมรบวาเปนแหลงของโปรตน วตามน และกรดอะมโน ทมคณคา

ส าคญในทางโภชนาการ

2.3.7.2 ตวบงชคณภาพสงแวดลอม ราเอคโตไมคอรไรซาเปนตวชถงความอดม

สมบรณของระบบนเวศนปาไม ถาทใดมราเอคโตไมคอรไรซาหลากหลายชนดแสดงวามระบบปาท

สมบรณ แตถาทใดมราเอคโตไมคอรไรซานอยชนด แสดงวาทองทนนมการท าลายปามาก และม

มลพษสง Arnolds (1988) รายงานวา การเกดสภาวะฝนกรด มผลตอการลดลงของจ านวนชนดรา

เอคโตไมคอรไรซาดวย

2.4 เอคโตไมคอรไรซาในกลมเชอรา sclerodermatoid (Sclerodermatoid fungi)

เชอรากลม sclerodermatoid จดอยในกลมเชอราเอคโตไมคอรไรซา โดยจดอยใน order

Boletales suborder Sclerodermatine ซงเปนการจดจ าแนกโดยอาศยลกษณะทางอณชววทยา (เชอรา

sclerodermatoid แบงออกเปน 6 families ไดแก Boletinellaceae (Boletinellus and Phlebopus),

Gyroporaceae (Gyroporus), Pisolithaceae (Pisolithus), Astraeaceae (Astraeus), Calostomataceae

(Calostoma) และ Sclerodermataceae (Scleroderma and Veligaster) (Binder and Bresinsky, 2002)

เหดกลมนมความส าคญ เชน เหดเผาะ (Astraeus odoratus) และเหดหา (Phlebopus portentosus)

เปนเหดทนยมน ามาบรโภคในประเทศไทย และมราคาแพงสวน Pisolithus และ Scleroderma เปน

เหดทมความส าคญในเชงการคา และมการพฒนาใชเปนหวเชอเพอใชสงเสรมในการปลกปาและ

พชทมบทบาทในเชงการคา (Marx et al., 1992; Watling, 2006)

10

2.4.1 อนกรมวธานของเหดกรวด Pisolithus (Binder and Bresinsky, 2002)

Kingdom Fungi

Phylum Basidiomycota

Class Agaricomycetes

Order Boletales

Family Pisolitaceae

Genus Pisolithus

เหดกรวด (ภาพ 2) เปนเอคโตไมคอรไรซาชนดทมความส าคญทสดส าหรบการปลกปาและไดถก

น ามาใชเพอเพมการเจรญเตบโตใหกบยคาลปตสทปลกเปนการคามานาน (Garbaye et al., 1988)

สามารถพบไดในเขตรอน และเขตอบอน ทกภาคพนทวป รวม 33 ประเทศ ทวโลก (Marx 1977;

Martin et al., 2002) สามารถพบไดในสภาพพนทตาง ๆ เชน ดนเปนกรด ดนทมการพงทลายสง ดน

เหมองแร ดนเหมองถานหน ดนทมความเปนพษของ แมกนเซยม และ อลมเนยมสง เปนตน (Marx

et al., 1988) เหดกรวดเปนเหดเอคโตไมคอรไรซาทเหมาะส าหรบเพาะใหกบกลาไม เนองจากม

ความสมพนธกบกลาไมสน และไมใบกวางมากกวา 70 ชนด (Marx, 1977; Martin et al., 2002)

สามารถแยกเสนใยบรสทธจากเนอเยอไดงาย และเจรญไดดบนอาหารเลยงเชอ (Momoh and

Gbadegesin, 1980) นอกจากนเมอเกดเอคโตไมคอรไรซากบรากพชแลว จะสามารถสงเกตเหน และ

ตรวจสอบไดงาย ๆ เนองจากเสนใยจะมสน าตาลทอง (golden brown or mustard) เดนชด เมอท า

การเพาะเชอ P. tinctorius โดยใชสปอร หรอเสนใยจากการเพาะเลยงในดนทอบฆาเชอ กลาไมจะ

สราง ไมคอรไรซาขน (Marx and Davey, 1969) บงบอกชนดโดยใชลกษณะสณฐานและอณ

ชววทยา (Phosri et al., 2012)ในประเทศไทยมรายงานวา พบ Pisolithus spp. อยรวมกบรากไมสน

สองใบ สนสามใบ สนคารเบย ยคาลปตส ไมวงศยาง ไมเตงและรง และไมกอชนดตาง ๆ ทาง

11

ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคกลางของประเทศไทย (อนวรรต , 2525;

Kanchanaprayudh et al., 2003)

ภาพ 2 ลกษณะของดอกเหดกรวด Pisolithus spp. (Munyanziza and Kuyper, 1995)

(A-B): รปรางดอกเหด

(C-D): ลกษณะสปอรภายในดอกเหด

2.4.2 อนกรมวธานของเหดลกฝ น Scleroderma (Binder and Bresinsky, 2002)

Kingdom Fungi

Phylum Basidiomycota

Class Agaricomycetes

Order Boletales

Family Sclerodermataceae

Genus Scleroderma

A B

C D

12

เหดลกฝ น (ภาพ 3) มกระจายทวไปทงในเขตรอนชนและเขตอบอนซงจากการตรวจสอบ

เอนไซมจากเหดราชนดนเชอวาเปนเหดทสรางไมคอรไรซากบพช (Richter and Bruhn, 1989;

Richter, 1992) มากกวาทจะเปนซาโพรบ ดงทมการเสนอมากอน (Guzmán, 1970) เหดลกฝ นหลาย

ชนดเกดดอกเหดไดในหลายพนททถกรบกวน เชน ปาทถกถางหรอเผา และมศกยภาพในการชวย

ปลกปาท งปาธรรมชาตและสวนปาไมเศรษฐกจ เนองจากเหดลกฝ น Scleroderma มความ

หลากหลาย การบงบอกชนดอาศยสณฐานวทยาเปนหลกรวมกบการใชอณชววทยา จากการส ารวจ

ในปายคาลปตส ดงเดมในออสเตรเลยพบ Scleroderma cepa, S. citrinum และ S. areolatum (Dell

and Malajczuk, 1994; Bougher, 1995) ในประเทศจนพบหลายชนดทอยในปาธรรมชาตทมกอ และ

สน (Bi et al., 1994; Gong et al., 1997; Tan and Wang, 2000; Chen et al., 2006b; 2006c) ในสวน

ปายคาลปตส Eucalyptus globules ในออสเตรเลยตะวนตกพบ กลมเหดลกฝ นไดทวไป (Lu et al.,

1998) ประเทศบราซลพบ S. bovista และ S. uruguayensis ซงสมพนธกบการปลกสวนปายคาลปตส

และสน (Vieira and Carvalho, 1994; Coelho et al., 1997; Giachini et al., 2004; Chen et al., 2006a)

ภาพ 3 ลกษณะของดอกเหดฝ น Scleroderma spp. (Chen et al., 2006)

(A-B): รปรางดอกเหด

(C-D): ลกษณะสปอรภายในดอกเหด

A B

C D

13

2.5 การผลตหวเชอราเอคโตไมคอรไรซา

การท าหวเชอราเอคโตไมคอรไรซาเพอใชในการเพมผลผลตของปา เนองจากประโยชน

ของเชอราเอคโตไมคอรไรซาดงกลาว จะเหนวามความจ าเปนอยางยงใน การเพาะเชอราเอคโตไม

คอรไรซาใหกบกลาไมกอนยายไปปลกในพนททขาดเชอราเอคโตไมคอรไรซา โดยเฉพาะในพนท

ปาทถกบกรกท าลาย หรอปาเสอมโทรม วธการทนยมใชในการเพาะเชอราเอคโตไมคอรไรซา

ใหกบกลาไมในแปลงเพาะ มดงตอไปน

2.5.1 การใชดนเชอจากปาธรรมชาต (soil or humus containing natural inoculum) วธน

เปนวธดงเดม งาย และสะดวกกบศนยเพาะช าทตงอยใกลปาธรรมชาต หรอสวนปา ทมเชอราเอคโต

ไมคอรไรซาเจรญอยในดนอยแลว inoculum ชนดนเตรยมไดโดยขดดน หรอฮวมส จากปา มาผสม

กบดนทใชในการเพาะช า อตราสวนทใชประมาณรอยละ 10 - 20 (Mikola, 1973) ขอเสยของวธน

คอ ดนมน าหนกมาก เมอตองใชในปรมาณสง ๆ ยงยากกบการขนสงโดยเฉพาะการขนยายเปน

ระยะทางไกลๆ ไมสะดวก นอกจากนในดนอาจมศตรพช หรอโรคพช ทอาจท าอนตรายใหเกด

ความเสยหายแกกลาไมได

2.5.2 การใชสปอร (spore inoculum) เชอราเอคโตไมคอรไรซาหลายชนด เชน Pisolithus

spp., Rhizopogon spp., Scleroderma spp., และ Astraeus spp. ผลตสปอรไดปรมาณมาก สปอรของ

ราเอคโตไมคอรไรซาททราบชนดแลว สามารถน ามาคลกเคลากบตนทจะใชเพาะ คลกเคลากบเมลด

กอนน าไปเพาะ หรอฉดพนใหกบกลาไมได (Marx et al., 1991) ในสหรฐอเมรกา ไดน าเอาสปอร

ของราเอคโตไมคอรไรซา P. arhizus มาเพาะใหกบกลาสนในเรอนเพาะช าและพบวาสปอรเพยง 1

มลลลกรม (1.1× 106 สปอร) สามารถใชไดผลด (Marx and Bryan, 1975; Marx et al., 1976) สปอร

กอนทจะน ามาใชตองรอนดวยตะแกรง (ความชนประมาณ 18 เปอรเซนต) แลวเกบไวทอณหภม

ประมาณ 5 องศาเซลเซยส จะชวยใหเกบไวไดนานหลายป (Marx et al., 1991) นอกจากนใน

ประเทศจน มรายงานการน าเอาสปอรของราเอคไมคอรไรซา Scleroderma ทรวบรวมจากพช 4

ชนด คอ แหลง Eucalyptus globules, E. urophylla, Pinus elliottii และ P. radiata มาปลกเชอกบ

กลาไมในเรอนทดลองเพาะช าโดยคลกกบเมลดยคาลปตสและสนกอนน าไปปลกเปนสวนปา

(Chen et al., 2006b)

14

2.5.3 การใชหวเชอจากเสนใยบรสทธ (mycelial or vegetative inoculum) วธนเปนทนยม

กนมากในปจจบน เพราะท าใหสามารถคดเลอกสายพนธเชอราเอคโตไมคอรไรซาทดได โดยการ

เลยงเสนใยจากเนอเยอดอกเหด หรอแยกราเอคโตไมคอรไรซาจากรากพช แลวน าไปขยายเพม

ปรมาณโดยใชเวอรมคไลท กบ พทมอส เปนสบสเตรต และผสมอาหารเหลว modified Melin-

Norkrans (MMN medium) เลยงนานประมาณ 3-4 เดอน กอนน าไปผสมดนเพาะใหกบกลาไม

(Marx and Kenny, 1982) วธนมขอจ ากดคอ การน าไปใชกบศนยเพาะช าขนาดใหญยงมปญหา

เนองจากสามารถผลตหวเชอทบรสทธไดในปรมาณเพยงพอเหมาะทจะใชกบจ านวนกลาไม

ประมาณ 10,000-20,000 ตนเทานน (Marx et al., 1992)

2.5.4 การผลตหวเชอราเอคโตไมคอรไรซาในทางการคา ปจจบนไดมการพฒนาวธการใช

เชอบรสทธ มาผลตเปนอตสาหกรรมในเชงการคา เชอราเอคโตไมคอรไรซาทนยมใชเปนหวเชอ

และผลตเปนการคา เพอใชในการปลกปาในตางประเทศ คอ Pisolithus arhizus, Hebeloma

crustuliniforme, Laccaria bicolor หวเชอทผลตขนนใชในอตราสวน 1 ลตร (ราคาประมาณ 285

บาทตอลตร) ตอพนท 2.7 ตารางเมตร กมประสทธภาพเพยงพอในการท าใหเกดเอคโตไมคอรไรซา

กบรากพช (Marx et al., 1992) ปจจบนมหลายบรษททท าการผลตหวเชอราไมคอรไรซา และวาง

จ าหนายในทองตลาด เชน Plant Health Care Inc. และ National Institute of Molecular Biology and

Biotechnology ประเทศฟลปปนส เปนตน

2.6 ปจจยทมความส าคญในการเจรญเตบโต ของเชอราเอคโตไมคอรไรซาในหองปฏบตการ

2.6.1 อาหารทน ามาเลยงเชอราเอคโตไมคอรไรซาในหองปฏบตการนนมหลายชนด นกจล

ชววทยาไดพยายามพฒนาสตรอาหารทเหมาะสมในการเจรญ ซงสารอาหารมผลตอสณฐานวทยา

และ สของโคโลนของเชอรา โดยทวไปเชอราเอคโตไมคอรไรซาสามารถเจรญไดดในอาหารเลยง

เชอทมน าตาลกลโคส แมนโนส และเซลโลไบโอส เปนแหลงคารบอนและพลงงาน สวนน าตาล

ฟลคโตสจะถกใชไดโดยเชอราเอคโตไมคอรไรซาบางชนดหรอบางสายพนธเทานน (Cao and

Crawford, 1993) เชน เสนใยเหด Morchella sp. สามารถเจรญไดในอาหาร potato dextrose agar

(PDA) และอาหาร malt extract agar (MEA) และอาหารชนดอน ๆ (Kalm and Kalyoncu, 2008)

15

เชอบรสทธ P. potentosus สามารถเจรญไดดทสดบนอาหาร fungal-host agar และ modified

Murashige and Skoog medium (Sanmee et al., 2010; Kumla et al., 2011) นอกจากน Xu et al.,

(2008) รายงานวา Laccaria insulsus และ Boletus edulis เจรญไดดบนอาหาร potato juice iron-

magnesium agar และ Lactarius deliciosus เจรญไดดบนอาหาร pine juice iron-magnesium agar

2.6.2 ความเปนกรด-ดาง เปนปจจยทมผลตอการเจรญ ของเสนใยเชอรา เอคโตไมคอรไร

ซาสวนใหญจะสามารถเจรญไดดท pH 7 หรอใกลเคยง 7 คอนไปทางกรดเลกนอย pH ทเหมาะสม

ในการเจรญเตบโตของเชอราชนดตางๆนนขนอยกบชนดของเชอรา กลาวคอเชอราเอคโตไมคอรไร

ซาชนดตาง ๆ จะสามารถเจรญไดดท pH ตางกน เชน Amanita caesarea เจรญไดดท 6-7 (Daza et

al., 2006) Boletus edulis เจรญไดดท pH 5 (Xu et al., 2008) Tricholoma spp. เจรญไดดท pH 5

(Norkrans and Wahlstrom, 1961) และ P. tinctorius เจรญไดดท pH 6.6 (Hung and Chien, 1978)

เสนใยของบรสทธเหดหา (Phlebopus portentosus) เจรญไดดทสดท pH 4 (Sanmee, 2004; Kumla

et al., 2011) นอกจากน Yamanaka (2003) ศกษาการเจรญของเชอราเอคโตไมคอรไรซา จ านวน 15

ชนดในอาหารเหลวทม pH ตาง ๆ พบวา เสนใยเอคโตไมคอรไรซาสวนใหญเจรญไดดท pH 5-6

2.6.3 อณหภม เปนอกปจจยหนงทมความส าคญในการเจรญเตบโตของเชอรา เชอราตาง

ชนด จะมการเจรญเตบโตไดดทอณหภมตางกน เชน อณหภมทมความส าคญในการเจรญ และการ

ปรบตวใหอยรอดของราเอคโตไมคอรไรซา P. portentosus เจรญไดดทอณหภม 30 องศาเซลเซยส

(Sanmee et al., 2010; Kumla et al., 2011) นอกจากน Sánchez et al. (2001) รายงานวา เชอราเอคโต

ไมคอรไรซา ในแถบเมดเตอรเรเนยน สามารถเจรญไดดทอณหภม 23 องศาเซลเซยส Lactarius

deliciosus, L. insulsus และ B. edulis เจรญไดดทสดทอณหภม 25 องศาเซลเซยสสวน Amanita

caesarea สามารถเจรญไดดทอณหภม 24–28 องศาเซลเซยส (Xu et al., 2008)

นอกจากปจจยขางตนแลวยงมปจจยอน ในการเจรญของเสนใยไดแก ปรมาณ O2 ปรมาณ

CO2 และสารกลม non-nutrient บางชนด (Garraway and Evans, 1984)

16

2.7 บทบาทของตนกลายคาลปตสในเชงการคา

ยคาลปตส (Eucalyptus) หรอ ตนกระดาษ เปนไมเนอแขงโดยมถนก าเนดในทวปออสเตรเลยประเทศไทยไดเรมน าไมยคาลปตสชนดตาง ๆ มาปลกตงแตป 2493 และทดสอบปลกเมอป 2507 เปนพนธไมมากวา 700 ชนด ปจจบนไดมการสงเสรมใหปลกตนยคาลปตสสายพนธตาง ๆ ไดแก (องคณา, จดหมายขาวผลใบฯ กรมวชาการเกษตร) 1. ยคาลปตส คามาลดเลนซส (Eucalyptus camaldulensis) 2. ยคาลปตส เทอเรตคอรนส (Eucalyptus tereticornis) 3. ยคาลปตส ยโรฟลลา (Eucalyptus urophylla) 4. ยคาลปตส บราสเซยนา (Eucalyptus brassiana) 5. ยคาลปตส เพลลตา (Eucalyptus pellita) 6. ยคาลปตส ดกลปตา (Eucalyptus deglupta) 7. ยคาลปตส แกรนดส (Eucalyptus grandis) Eucalyptus camaldulensis เปนยคาลปตสทปลกมากในประเทศไทย เปนสายพนธทใชผลตเปนการคาซงเปนไมโตเรว เกบผลผลตไดใน 4-7 ป ซงผลผลตประเทศไทยคอนขางต า เมอเปรยบเทยบกบผลผลตโดยรวมนอกประเทศ เชน ออสเตรเลย จน และ อนโดนเซย ซงเปนผผลตรายใหญแถบเอเชยมการพฒนาใชไมคอรไรซาในการสงเสรมการเจรญของตนกลายคาลปตสทเพาะในโรงเรอนกอนทจะยายไปปลกในแปลง เนองจากมอตราการเจรญสงกวาไมมการใช ซง ไมคอรไรซาเปนเชอราทอาศยรวมกนกบรากพช ในทางทเปนประโยชนกบพช ในแงการแลกเปลยนสารอาหารและเมตาโบไลทระหวางรากบพชทเปนโฮสท ลดการเกดโรค ชวยใหโครงสรางของดนเสถยร และชวยใหพชสามารถดดซบน าไดมากกวาปกต (Smith and Read, 1997)