ÇEVRE SAĞLIĞI - esaglikonline.comesaglikonline.com/E-Saglik Online/Halk Sagligi/9- Cevre Sagligi.pdf · • Gürültünün zararlı etkileri zamanla birikir. Ve yıllar geçtikçede

ÇEVRE SAĞLIĞI

KATI ATIKLARKATI ATIKLAR

AtıkAtık: insanların üretim ve tüketim faaliyetleri : insanların üretim ve tüketim faaliyetleri sonucu geriye kalan ve çevreye bırakılan maddeler.sonucu geriye kalan ve çevreye bırakılan maddeler.

ArtıkArtık: Yine bu faaliyetler sonucu geriye kalan : Yine bu faaliyetler sonucu geriye kalan fakat ekonomik değeri olan ve kullanılan maddeler fakat ekonomik değeri olan ve kullanılan maddeler

Bu tanımlama durumsaldır.Bu tanımlama durumsaldır.• Tüketim sonucu kalan ekmek bir sonraki öğünde Tüketim sonucu kalan ekmek bir sonraki öğünde

kullanılmak üzere saklandığında artık, çöpe atıldığında atık kullanılmak üzere saklandığında artık, çöpe atıldığında atık tanımlamasına girer.tanımlamasına girer.

ATIKLARATIKLAR

Teknoloji artımıyla artan atık üretimi çevrede Teknoloji artımıyla artan atık üretimi çevrede sürekli birikmektedir.sürekli birikmektedir.

Refah düzeyi ile atık miktarındaki artış tam Refah düzeyi ile atık miktarındaki artış tam anlamıyla paralellik göstermemektedir. anlamıyla paralellik göstermemektedir.

OECD raporuna göre en çok atık üreten on ülkeOECD raporuna göre en çok atık üreten on ülke (kilo / kişi / yıl)(kilo / kişi / yıl)ABD ABD 721 721 Hollanda Hollanda 497 497Norveç Norveç 472 Macaristan 472 Macaristan 463 463İsviçre İsviçre 441 Japonya 441 Japonya 411 411İsveç İsveç 374 374 Türkiye Türkiye / İtalya / İtalya 353353İngiltere İngiltere 348 348 Belçika Belçika 343 343

ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASIATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI Madde durumuna göreMadde durumuna göre1- Katı1- Katı2- Sıvı2- Sıvı3- Gaz3- Gaz

Kaynağına göreKaynağına göre1- Endüstriyel1- Endüstriyel2- Evsel2- Evsel3- Tarımsal3- Tarımsal4- Tıbbi atıklar4- Tıbbi atıklar5- Savaş atıkları5- Savaş atıkları

ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASIATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI

Çevreye ve insana verdiği zararlarÇevreye ve insana verdiği zararlar1- Tehlikeli (özel) 1- Tehlikeli (özel) 2- Tehlikesiz (genel)2- Tehlikesiz (genel)

Doğadaki çevrimlerine göreDoğadaki çevrimlerine göre1- Yıkılabilen / ayrışabilen 1- Yıkılabilen / ayrışabilen 2- Yıkılmayan / ayrışmayan 2- Yıkılmayan / ayrışmayan

Çevrede Biriken Atıklar Çevrede Biriken Atıklar

Evsel (yiyecek atıkları, kuru atıklar, kül)Evsel (yiyecek atıkları, kuru atıklar, kül) Sanayi atıkları Sanayi atıkları Tarım atıklarıTarım atıkları Savaş ve savaş aletlerinin atıklarıSavaş ve savaş aletlerinin atıkları

Atık Miktarının AzaltılmasıAtık Miktarının Azaltılması1. 1. Günümüzdeki üretim ve tüketim anlayışları değiştirilerek Günümüzdeki üretim ve tüketim anlayışları değiştirilerek

atık miktarında büyük bir azalma sağlanabilir. atık miktarında büyük bir azalma sağlanabilir. 2. 2. Tüketimin düzenlenmesiTüketimin düzenlenmesi

* Bilinçsiz tüketim (al ve at mantığa) önlenmelidir.* Bilinçsiz tüketim (al ve at mantığa) önlenmelidir.* İnsanlara işlevsel ve gerçek gereksinimine yönelik * İnsanlara işlevsel ve gerçek gereksinimine yönelik

bir tüketim alışkanlığı kazandırılmalıdır. Toplumun eğitimi bir tüketim alışkanlığı kazandırılmalıdır. Toplumun eğitimi ve yönlendirilmesi ile atık miktarı azaltılabilir. ve yönlendirilmesi ile atık miktarı azaltılabilir. * İnsanlar gereksinimlerini karşılamada çevre dostu * İnsanlar gereksinimlerini karşılamada çevre dostu ürünleri tercih etmelidir. Üretimin düzenlenmesiürünleri tercih etmelidir. Üretimin düzenlenmesi

3. 3. Geleneksel üretimde ekonomik kazanç ve üretim ile Geleneksel üretimde ekonomik kazanç ve üretim ile ilgilenililgilenildiği gibidiği gibi, atıklar ve ürünün tüketim sonrası durumu , atıklar ve ürünün tüketim sonrası durumu gözardı edilmgözardı edilmemelidir.emelidir...

Atık Miktarının AzaltılmasıAtık Miktarının Azaltılması

4.4.Üretimin düzenlenmesiÜretimin düzenlenmesi* Üretim yeni bir anlayışla düzenlenmeli en az * Üretim yeni bir anlayışla düzenlenmeli en az atık bırakan hammadde ve üretim teknolojisi atık bırakan hammadde ve üretim teknolojisi tercih edilmelidir. tercih edilmelidir.

* Üretim sonunda ürünler az atığa neden * Üretim sonunda ürünler az atığa neden olmalıdır. olmalıdır. * Hijyenik ve tıbbi malzemeler dışında gereksiz * Hijyenik ve tıbbi malzemeler dışında gereksiz disposible madde kullanımından kaçınılmalıdır.disposible madde kullanımından kaçınılmalıdır.- pet şişe yerine cam şişe- pet şişe yerine cam şişe- tek kullanımlık pil yerine şarjlı pil- tek kullanımlık pil yerine şarjlı pil

* * Üretici üründe sorumlu olmalı, kullanıldıktan sonra Üretici üründe sorumlu olmalı, kullanıldıktan sonra yeniden kazanım/ kendine veya başka bir maddeye yeniden kazanım/ kendine veya başka bir maddeye dönüşüm sorumluluğunu taşımalıdır.dönüşüm sorumluluğunu taşımalıdır.

5. 5. İşlevsel ve küçük ambalajlar kullanılmalı.İşlevsel ve küçük ambalajlar kullanılmalı.*Atıkların önemli bir kısmı kullanılan eşyadan çok *Atıkların önemli bir kısmı kullanılan eşyadan çok ambalajlarından oluşmaktadır.ambalajlarından oluşmaktadır.*İşlevsellikten çok, tüketim albenisi yaratan, reklama *İşlevsellikten çok, tüketim albenisi yaratan, reklama yönelik abartılı ambalajlardır. Olabildiğince küçük olmalı yönelik abartılı ambalajlardır. Olabildiğince küçük olmalı az atık bırakmalıdır.az atık bırakmalıdır.

6. 6. Ambalajlarda doğal yıkımı olan maddeler kullanılmalıdırAmbalajlarda doğal yıkımı olan maddeler kullanılmalıdır• naylon, plastik, metal yerine cam, kağıt, tahta tercih naylon, plastik, metal yerine cam, kağıt, tahta tercih

edilmelidir.edilmelidir.

Atıkların Yeniden KazanılmasıAtıkların Yeniden Kazanılması

1. 1. Atıkların kendisi veya bir başka madde yapımında Atıkların kendisi veya bir başka madde yapımında kullanılması dönüşüm;kullanılması dönüşüm;Bu maddelere Bu maddelere dönüşümlü maddedönüşümlü maddeBu tür madde üreten sanayiye Bu tür madde üreten sanayiye dönüşümlü sanayidönüşümlü sanayi denir. denir.

* Atık hacmi azalacak ve bu maddelerin doğal * Atık hacmi azalacak ve bu maddelerin doğal rezervlerinin ömrü uzayacaktırrezervlerinin ömrü uzayacaktır..

ATIKLARIN YENİDEN KAZANILMASIATIKLARIN YENİDEN KAZANILMASI

Dünya metropollerinin katı atık içerikleriDünya metropollerinin katı atık içerikleri• %35 kağıt%35 kağıt• %22 mutfak orjinli organik madde%22 mutfak orjinli organik madde• %12 plastik%12 plastik• %10 cam%10 cam• %10 kül/toz%10 kül/toz• %9 metal%9 metal• %2 kumaş%2 kumaş

*Bunların çoğu yeniden kazanılabilir ve *Bunların çoğu yeniden kazanılabilir ve değerlendirilebilir maddelerdirdeğerlendirilebilir maddelerdir


2. 2. Kağıt, cam, metal, pil, plastik tekrar kendisine Kağıt, cam, metal, pil, plastik tekrar kendisine dönüştürülebilecek maddelerdir.dönüştürülebilecek maddelerdir.Dönüşüm sonucu atık miktarı %30-60 oranında Dönüşüm sonucu atık miktarı %30-60 oranında azalabilir.azalabilir.KAĞITKAĞIT: Dönüşümü çok kolay ve ekonomiktir.: Dönüşümü çok kolay ve ekonomiktir.• 1 ton atık kağıdın yeniden kullanıma sokulması 1 ton atık kağıdın yeniden kullanıma sokulması

*17 büyük ağacın kesilmesinin önler*17 büyük ağacın kesilmesinin önler*4100 kw enerji 26 ton su tasarrufu sağlar*4100 kw enerji 26 ton su tasarrufu sağlar

• Doğanın otopürifikasyonuna katkıDoğanın otopürifikasyonuna katkı• Gelecek kuşaklara ağaç rezerviGelecek kuşaklara ağaç rezervi• Katı atık hacmini%30 azaltmaKatı atık hacmini%30 azaltma• Enerji tasarrufuEnerji tasarrufu• Ekonomik girdi vb.Ekonomik girdi vb.


METALLER METALLER • Geri dönüşüm doğal rezervleri korurGeri dönüşüm doğal rezervleri korur• Çevrede birikmesi ve ham metal işlenmesi sırasında Çevrede birikmesi ve ham metal işlenmesi sırasında

açığa çıkan atıklar önlenmiş oluraçığa çıkan atıklar önlenmiş olur• İnsan sağlığını ciddi şekilde tehdit eden ağır İnsan sağlığını ciddi şekilde tehdit eden ağır

metallerin çevrede birikmesini önlermetallerin çevrede birikmesini önler En çok bilinen ağır metaller; kurşun, civa, En çok bilinen ağır metaller; kurşun, civa,

kadmiyum, arsenik, alimünyum, nikel, bakır, kalay, kadmiyum, arsenik, alimünyum, nikel, bakır, kalay, demir, mangan, antimon, kobalt, volframdemir, mangan, antimon, kobalt, volfram

Çoğu kanser ve kronik toksikasyona neden olurlarÇoğu kanser ve kronik toksikasyona neden olurlar

ATIKLARIN YENİDEN KAZANILMASIATIKLARIN YENİDEN KAZANILMASI Organik maddelerOrganik maddeler

• Komposito işlemi: Mutfak kökenli organik Komposito işlemi: Mutfak kökenli organik atıklar; açık alanlarda yayılarak yada kompostaj atıklar; açık alanlarda yayılarak yada kompostaj kulelerinde ayrıştırılarak (60 Ckulelerinde ayrıştırılarak (60 C0 0 de aneorop de aneorop fermantasyona tabi tutma) gübre olarak fermantasyona tabi tutma) gübre olarak kullanılır. kullanılır.

Atık miktarını %20 azaltır.Atık miktarını %20 azaltır.

Kimyasal gübrelerin elde edilmesinde kullanılan enerji Kimyasal gübrelerin elde edilmesinde kullanılan enerji tasarruf edilir, atmosfere atılan kükürt ve COtasarruf edilir, atmosfere atılan kükürt ve CO22 miktarı azalır.miktarı azalır.


PVC şişeler (PET) tekrar kendine, kaliteli bir ipe PVC şişeler (PET) tekrar kendine, kaliteli bir ipe dönüştürülüp tekstil sanayinde, araba aksamı, fırça, dönüştürülüp tekstil sanayinde, araba aksamı, fırça, film, banyo küveti yapımında kullanılıyor.film, banyo küveti yapımında kullanılıyor.

• Türkiye’de SASA tarafından Adana’ da kurulan Türkiye’de SASA tarafından Adana’ da kurulan bir fabrika var.bir fabrika var.

• Yılda 10.000 ton pet şişe işleyecek kapasiteye Yılda 10.000 ton pet şişe işleyecek kapasiteye sahip.sahip.

• Tam kapasite ile çalışırsa Türkiye’ deki petlerin Tam kapasite ile çalışırsa Türkiye’ deki petlerin %35’ i geri dönüşebilecek%35’ i geri dönüşebilecek


Araba lastikleri yol inşaatında dolgu maddesi Araba lastikleri yol inşaatında dolgu maddesi olarakolarak

Eski spor ayakkabılarının tabanları atletizm pisti ve Eski spor ayakkabılarının tabanları atletizm pisti ve tenis kortlarının zemin döşemesi olaraktenis kortlarının zemin döşemesi olarak

Sıvı besin ambalajında kullanılan tetrapak mobilya Sıvı besin ambalajında kullanılan tetrapak mobilya üretiminde kullanılabilir.üretiminde kullanılabilir.

• Bu maddelerin doğada yıkımı yokBu maddelerin doğada yıkımı yok


Gelişmiş ülkelerde atıkların %60’ ı yeniden Gelişmiş ülkelerde atıkların %60’ ı yeniden kullanıma sokuluyor ve enaz 3-4 kez sirküle kullanıma sokuluyor ve enaz 3-4 kez sirküle ediliyorediliyor

İngiltere kağıdın % 64 ‘ ünü Belçika %57’ sini İngiltere kağıdın % 64 ‘ ünü Belçika %57’ sini yeniden kullanıma sokuyor.yeniden kullanıma sokuyor.

Fransa çöplerden yılda 200.000 ton cam, 150.000 Fransa çöplerden yılda 200.000 ton cam, 150.000 ton aleminyum, 150.000 ton bakır elde ediyor.ton aleminyum, 150.000 ton bakır elde ediyor.

Gelişmiş ülkeler sağlık sakıncası yüksek ve Gelişmiş ülkeler sağlık sakıncası yüksek ve giderilmesi zor atıkları gelişmekte olan ülkelere giderilmesi zor atıkları gelişmekte olan ülkelere ucuza satarak veya çok az bir kira ile ihraç ucuza satarak veya çok az bir kira ile ihraç ediyor.ediyor.

ATIKLARIN YOK EDİLMESİ/ZARARSIZ HALE ATIKLARIN YOK EDİLMESİ/ZARARSIZ HALE GETİRİLMESİGETİRİLMESİ

Biriktirilmesi ve taşınmasıBiriktirilmesi ve taşınması

• Ev ve işyerlerinde biriktirme(karışık veya türüne göre Ev ve işyerlerinde biriktirme(karışık veya türüne göre ayrım/kaynakta ayırma)ayrım/kaynakta ayırma)

• Sokaklarda biriktirme kapları (Belediyeler görevli)Sokaklarda biriktirme kapları (Belediyeler görevli)

• Atık işleme veya çöp yok etme merkezlerine taşıma Atık işleme veya çöp yok etme merkezlerine taşıma (İdeal taşıma günlük olmalıdır).(İdeal taşıma günlük olmalıdır).

YAKMAYAKMA Deponi alanlarında basit yakma yapılabilirDeponi alanlarında basit yakma yapılabilir Modern yakma tesislerinde yakılarak enerji elde Modern yakma tesislerinde yakılarak enerji elde

edilebiliredilebilir• Çöp yakma tesisleri gelişmiş bir teknoloji Çöp yakma tesisleri gelişmiş bir teknoloji

gerektirir.gerektirir.• Çevreye çok yoğun toksik gazlar, ağır metaller, Çevreye çok yoğun toksik gazlar, ağır metaller,

bazı kimyasallar veriyorbazı kimyasallar veriyor• Fransa çöp yakma işlemiyle 300.000 ton fuel-Fransa çöp yakma işlemiyle 300.000 ton fuel-

oile oile eşdeğer enerjieşdeğer enerji üretiyor üretiyor• Paris’ te ırvy çöp fabrikasında yılda 100.000 Paris’ te ırvy çöp fabrikasında yılda 100.000

ton fuel-oile eşdeğer enerji üretiliyor. 150.000 ton fuel-oile eşdeğer enerji üretiliyor. 150.000 kişiye elektrik, bu bölge konutlarının % 20’ kişiye elektrik, bu bölge konutlarının % 20’ sinin sinin ısınmasınıısınmasını karşılıyor karşılıyor

GÖMMEGÖMME

Küçük yerleşim alanları ve gelişmemiş ülkelerde kullanılıyorKüçük yerleşim alanları ve gelişmemiş ülkelerde kullanılıyor .. Kentler için usulüne uygun çöplük alanlarının inşası (deponi) Kentler için usulüne uygun çöplük alanlarının inşası (deponi)

bunların yanına modern çöp işleme tesislerinin yapılması bunların yanına modern çöp işleme tesislerinin yapılması zorunludur.zorunludur.

Çöplük alanlarının seçiminden deponinin düzenlenmesine Çöplük alanlarının seçiminden deponinin düzenlenmesine kadar bir çok plan yapılmalıkadar bir çok plan yapılmalı

Çöpler gelişigüzel gömülemez. Yoksa çöpten tüten dağlar Çöpler gelişigüzel gömülemez. Yoksa çöpten tüten dağlar oluşur.oluşur.

Yer seçimiYer seçimi

• Çöp toplama merkezleri yerleşim yerlerinden yeteri kadar Çöp toplama merkezleri yerleşim yerlerinden yeteri kadar uzak olmalıdır.uzak olmalıdır.

• Buradan oluşacak duman, gaz, toz, vektör, ve koku gibi Buradan oluşacak duman, gaz, toz, vektör, ve koku gibi konforu bozacak unsurlar insan yerleşimlerine ulaşmaması konforu bozacak unsurlar insan yerleşimlerine ulaşmaması gerekmektedir.gerekmektedir.

• Planlama yapılırken kentin gelişim yönü ve hızı dikkate Planlama yapılırken kentin gelişim yönü ve hızı dikkate alınmalıdır.alınmalıdır.

Yer seçimiYer seçimi• Çöp toplama alanı yer altı ve yerüstü sularını Çöp toplama alanı yer altı ve yerüstü sularını

kirletmemeli ve bu riski taşımamalıdır.kirletmemeli ve bu riski taşımamalıdır.

• Deponi alanının jeolojik, hidrolojik ve Deponi alanının jeolojik, hidrolojik ve topografik yapısı etüt edilerek sağlam bir topografik yapısı etüt edilerek sağlam bir zemine sahip su kaynaklarından uzak toprak zemine sahip su kaynaklarından uzak toprak kayması riski taşımayan bir yer seçilmelidir.kayması riski taşımayan bir yer seçilmelidir.

• Hakim rüzgarların kokuşma ve yanma Hakim rüzgarların kokuşma ve yanma gazlarını sehre taşıyamayacağı bir yer gazlarını sehre taşıyamayacağı bir yer seçilmelidirseçilmelidir

DEPONİ İNŞASIDEPONİ İNŞASI Seçim yapıldıktan sonra çöp dökülecek alanın zemini Seçim yapıldıktan sonra çöp dökülecek alanın zemini

geçirgen olmayan (kil veya plastik maddeler)geçirgen olmayan (kil veya plastik maddeler)

malzeme ile döşenir. malzeme ile döşenir.

Üzerine su drenaj kanalları (şıra) döşenir. Organik Üzerine su drenaj kanalları (şıra) döşenir. Organik maddelerin aneorobik yıkımı sonucu oluşan suya şıra maddelerin aneorobik yıkımı sonucu oluşan suya şıra denir. Şıra kolloidal hale gelen organik maddeler, denir. Şıra kolloidal hale gelen organik maddeler, çöplükten karışan ağır metal ve kimyasallarla yüklü bir çöplükten karışan ağır metal ve kimyasallarla yüklü bir sıvıdır.sıvıdır.

ŞIRAŞIRA Bakterilerin üremesi için çok uygun, ağır metallerin yayılımı Bakterilerin üremesi için çok uygun, ağır metallerin yayılımı

için iyi bir taşıyıcıdır.için iyi bir taşıyıcıdır.

Çöp üzerine yağan yağmurlar şıranın miktarını artırır ve yayılım Çöp üzerine yağan yağmurlar şıranın miktarını artırır ve yayılım alanını genişletir yer altı ve yerüstü suları kirletir.alanını genişletir yer altı ve yerüstü suları kirletir.

Önlem; drenaj kanalından akan şıranın şıra toplama Önlem; drenaj kanalından akan şıranın şıra toplama havuzlarında depolanması ve arıtma tesisleri kurularak havuzlarında depolanması ve arıtma tesisleri kurularak arıtılması.arıtılması.

Şıra miktarının artışını önlemek için çöplerin üzerinin Şıra miktarının artışını önlemek için çöplerin üzerinin geçirgenliği az bir toprak ile kaplanması ve çöplük yüzeyinin geçirgenliği az bir toprak ile kaplanması ve çöplük yüzeyinin eğimli olması gerekmektedir.eğimli olması gerekmektedir.

Gaz drenaj bacalarıGaz drenaj bacaları Çöplük zemini tamamlandıktan sonraki aşama bacaların Çöplük zemini tamamlandıktan sonraki aşama bacaların

kurulmasıdır.kurulmasıdır. Drenaj borularının etrafına tel bir kafes geçirilmiştir. Boru ile Drenaj borularının etrafına tel bir kafes geçirilmiştir. Boru ile

kafes arasındaki boşluk çakılla doldurulur. Hava çıkışı kafes arasındaki boşluk çakılla doldurulur. Hava çıkışı sağlanır.sağlanır.

• Organik maddelerin aneorobik parçalanması ile metan, Organik maddelerin aneorobik parçalanması ile metan, amonyak, hidrojen sülfür, karbondioksit, karbonmonooksit, amonyak, hidrojen sülfür, karbondioksit, karbonmonooksit, hidrojen ve nitrojen gazları oluşur. hidrojen ve nitrojen gazları oluşur.

• Gazlar uzaklaştırılmadığı zaman metan patlaması, HGazlar uzaklaştırılmadığı zaman metan patlaması, H22S nin S nin sulara karışması ve niteliğini bozması gerçekleşebilir.sulara karışması ve niteliğini bozması gerçekleşebilir.

*28 nisan 1993’de Ümraniye hekimbaşı çöplüğünün *28 nisan 1993’de Ümraniye hekimbaşı çöplüğünün patlaması gibipatlaması gibi..

Metan gazıMetan gazı

Metan gazı renksiz çok az kokulu bir gazdır.Metan gazı renksiz çok az kokulu bir gazdır.

Çevrede yaşayanları rahatsız etmez, farkına varılmaz.Çevrede yaşayanları rahatsız etmez, farkına varılmaz.

Kapalı ve havalı ortamlarda yoğunluğu %5-6 ya ulaşınca patlama Kapalı ve havalı ortamlarda yoğunluğu %5-6 ya ulaşınca patlama riski taşır.riski taşır.

Mamak çöplüğünde olduğu gibi yer çatlakları arasından Mamak çöplüğünde olduğu gibi yer çatlakları arasından ilerleyerek kanalizasyona girer evlere dek ulaşabilir.ilerleyerek kanalizasyona girer evlere dek ulaşabilir.

Çöplük kapatılsa bile metan uzun yıllar boyunca devam eder. Çöplük kapatılsa bile metan uzun yıllar boyunca devam eder. Kayseri Erciyes eteğinde Beştepeler çöplüğü zaman zaman yeşil Kayseri Erciyes eteğinde Beştepeler çöplüğü zaman zaman yeşil alan üzerindeki ağaçların yanmasına neden olmaktadır.alan üzerindeki ağaçların yanmasına neden olmaktadır.

İşletmeİşletme

Deponi alanları kullanılmaya başladığında çöpler tabakalar Deponi alanları kullanılmaya başladığında çöpler tabakalar halinde yayılarak bastırılır.halinde yayılarak bastırılır.

Bu tabaka üzeri 15-20 cm toprakla örtülür tekrar bastırılır. Bu tabaka üzeri 15-20 cm toprakla örtülür tekrar bastırılır. Böylece hacim kazanılır ve ileride meydana gelebilecek Böylece hacim kazanılır ve ileride meydana gelebilecek alan çökmeleride asgariye indirilir.alan çökmeleride asgariye indirilir.

Örtmek için killi toprak tercih edilmelidir.Örtmek için killi toprak tercih edilmelidir. Deponi alanı dolunca en üste 60-70 cm lik toprak tabakası Deponi alanı dolunca en üste 60-70 cm lik toprak tabakası

örtülür. Üzeri yeşil alan yapılır.örtülür. Üzeri yeşil alan yapılır. Bu alanlarda zaman zaman çökmeler olabilir.Bu alanlarda zaman zaman çökmeler olabilir. Metan gazı oluşumu ise 60-70 yıl kadar sürer.Metan gazı oluşumu ise 60-70 yıl kadar sürer.

AÇIK DENİZE ATMAAÇIK DENİZE ATMA

Çevre duyarlılığının az olduğu dönemlerde radyoaktif ve Çevre duyarlılığının az olduğu dönemlerde radyoaktif ve kimyasal kirleticiler açık denizlere atılırdı. Ülkemiz dahil kimyasal kirleticiler açık denizlere atılırdı. Ülkemiz dahil bir çok ülkede yasaklanmıştır.bir çok ülkede yasaklanmıştır.

GÜRÜLTÜGÜRÜLTÜ

““Genel olarak istenilmeyen rahatsız edici sesGenel olarak istenilmeyen rahatsız edici ses” Bu tanım ” Bu tanım daha çok konfor azaltıcı bir olay olarak ele almaktadır.daha çok konfor azaltıcı bir olay olarak ele almaktadır.

Ses:Ses: havanın titreşimi sonucu oluşan işitme organı havanın titreşimi sonucu oluşan işitme organı tarafından algılanan bir olay.tarafından algılanan bir olay.• Sesin frekansı; ses dalgalarının bir saniyedeki titreşim sayısıdır. Sesin frekansı; ses dalgalarının bir saniyedeki titreşim sayısıdır.

Hertz olarak (Hz) gösterilir.Hertz olarak (Hz) gösterilir.

• 16 Hz16 Hz infrason infrason

• 20,000 Hz20,000 Hz ultrasonultrason

• İnsan kulağı 16-20,000 hertz arasında etkilenir.İnsan kulağı 16-20,000 hertz arasında etkilenir.

• İnfra ve ultra sesin insan üzerindeki etkileri farklıdır.İnfra ve ultra sesin insan üzerindeki etkileri farklıdır.

Sesin şiddeti: Birimi desibel’ dir (dB)Sesin şiddeti: Birimi desibel’ dir (dB)• Gürültü Gürültü şiddetişiddeti a arrttıkça ttıkça etkisietkiside artar.de artar.

• 100-120 dB ileri derecede rahatsız edici100-120 dB ileri derecede rahatsız edici

• 130-140 dB ağrılı130-140 dB ağrılı

• 150 dB 150 dB kulak zarı yırtılır. kulak zarı yırtılır.

Çeşitli gürültü kaynaklarının şiddetleriÇeşitli gürültü kaynaklarının şiddetleri

Gürültü kaynağı Gürültü şiddeti

Fısıltılı konuşma 20

Normal konuşma 60

Bağırma 80

Sokak gürültüsü 40-85

Spor otomobil motorsiklet 80-95

Torna atölyeleri 85-95

Dokuma atölyeleri 95-105

Presler 100-115

Jet motoru 150-160

Top patlaması 170-180

GürültüGürültü ne yapar ? ne yapar ? Yüksek gürültülü bir ortamda kaldıktan sonra daha az şiddette Yüksek gürültülü bir ortamda kaldıktan sonra daha az şiddette

gürültülü bir yere geçildiğinde daha önceki yüksek gürültü gürültülü bir yere geçildiğinde daha önceki yüksek gürültü etkisiyle etkisiyle işitme kapasitesinde geçici bir azalmaişitme kapasitesinde geçici bir azalma olur (ışıkta gözün olur (ışıkta gözün kamaşması gibi).kamaşması gibi).

Şiddeti yüksek bir gürültüyle karşı karşıya kalındığında işitme Şiddeti yüksek bir gürültüyle karşı karşıya kalındığında işitme duyusu azalmaya başlar.duyusu azalmaya başlar.

Mesleksel sağırlık meydana gelmesinde en önemli faktör sesin Mesleksel sağırlık meydana gelmesinde en önemli faktör sesin şiddetidir.şiddetidir.• Bir insan günde 8 saat süre ile 80-85 dB gürültüde herhangi bir işitme güçlüğü Bir insan günde 8 saat süre ile 80-85 dB gürültüde herhangi bir işitme güçlüğü

olmadan çalışabilir.olmadan çalışabilir.• Gürültünün zararlı etkileri zamanla birikir. Ve yıllar geçtikçede artar.Gürültünün zararlı etkileri zamanla birikir. Ve yıllar geçtikçede artar.• 90-100 dB de 20 yıl çalışma ile işitme kaybı oluşabilir.90-100 dB de 20 yıl çalışma ile işitme kaybı oluşabilir.• 100-105 dB de ortalama 14 yılda100-105 dB de ortalama 14 yılda• 105 dB den fazla olan yerlerde 6 yılda işitme bozukluğu oluşur.105 dB den fazla olan yerlerde 6 yılda işitme bozukluğu oluşur.• Yüksek frekanslı sesler düşük frekanslı seslerden daha zararlıdırYüksek frekanslı sesler düşük frekanslı seslerden daha zararlıdır• Ani sesler daha zararlıdır. Kulağın kendini korumasına imkan vermez.Ani sesler daha zararlıdır. Kulağın kendini korumasına imkan vermez.

Gürültüye karşı Gürültüye karşı ruhsal bir uyumruhsal bir uyum gerçekleşir. gerçekleşir.

Kişiye ilişkin özelliklerKişiye ilişkin özellikler

İnsanların % 20’ si gürültüye karşı aşırı duyarlıdır.İnsanların % 20’ si gürültüye karşı aşırı duyarlıdır. Yaş; işitme fonksiyonu 40 yaşından sonra daha Yaş; işitme fonksiyonu 40 yaşından sonra daha

çabuk bozulabilir.çabuk bozulabilir. Cins; Kadınlar yüksek frekanslı seslerden Cins; Kadınlar yüksek frekanslı seslerden

erkeklerden daha çok etkilenirler.erkeklerden daha çok etkilenirler. İç kulağın daha önce geçirdiği hastalıklar; Kulak İç kulağın daha önce geçirdiği hastalıklar; Kulak

iltihabı ve travmalar etkilenimi arttırır.iltihabı ve travmalar etkilenimi arttırır. Daha önce gürültülü bir ortamda bulunmak işitme Daha önce gürültülü bir ortamda bulunmak işitme

kaybını hızlandırır.kaybını hızlandırır.

Gürültünün sağlık üzerine etkileriGürültünün sağlık üzerine etkileri

YorgunlukYorgunluk; gürültü şiddeti 50-60 desibele ulaşınca ortaya ; gürültü şiddeti 50-60 desibele ulaşınca ortaya çıkar.çıkar.

Psikolojik etkiler;Psikolojik etkiler; Dikkat azalır, sinirlilik, huzursuzluk, Dikkat azalır, sinirlilik, huzursuzluk, karekter değişiklikleri.karekter değişiklikleri.

Uyku bozukluğuUyku bozukluğu iş veriminde düşmeiş veriminde düşme Fizyopatolojik etkilerFizyopatolojik etkiler; ;

• Hipertansiyon(70dB Hipertansiyon(70dB ), ), • Taşikardi ve ekstrasistol (90dBTaşikardi ve ekstrasistol (90dB),),• GİS motilitesinde düşme(ülser), GİS motilitesinde düşme(ülser), • Derinin elektriksel dayanıklılığında azalma, Derinin elektriksel dayanıklılığında azalma, • Sinir sisteminde etkilenim; Baş dönmesi, reflekslerde canlılık, Sinir sisteminde etkilenim; Baş dönmesi, reflekslerde canlılık,

nistagmus, midriazis, adrenal bez hiperaktivasyonu nistagmus, midriazis, adrenal bez hiperaktivasyonu

KORUMAKORUMA

1. 1. Kaynakta kontrolKaynakta kontrolDaha az gürültü veren teknikDaha az gürültü veren teknikMakine bakımlarının zamanında yapılmasıMakine bakımlarının zamanında yapılmasıTrafikteki araçlara susturucu takılması, havalı Trafikteki araçlara susturucu takılması, havalı kornaların yasaklanmasıkornaların yasaklanması

2. 2. Alıcıda kontrolAlıcıda kontrolKulak tıkaçlarıKulak tıkaçlarıKulaklıklarKulaklıklarBaşlıklarBaşlıklar

3. 3. ÇEVREDE KONTROL ÇEVREDE KONTROL . . Bina planlanması Bina planlanması . . Yapı elemanı planlanmasıYapı elemanı planlanması. . Şehir planlanmasıŞehir planlanması• Yerleşim yeri seçimiYerleşim yeri seçimi• Yollarda ve yol kenarlarında alınacak önlemlerYollarda ve yol kenarlarında alınacak önlemler• Bina grubu( komşuluk ünitelerinin) planlanmasıBina grubu( komşuluk ünitelerinin) planlanması

ÇEVREDE KONTROLÇEVREDE KONTROL

Binaların duvar özellikleri ve çift cam gibi teknik Binaların duvar özellikleri ve çift cam gibi teknik özellikler gürültüyü enaz 30dB azaltır.özellikler gürültüyü enaz 30dB azaltır.

Yol ile bina arasında 30 m genişliğinde bir ağaçlık Yol ile bina arasında 30 m genişliğinde bir ağaçlık trafik gürültüsünün evlere ulaşmasını engeller.trafik gürültüsünün evlere ulaşmasını engeller.

Yol kenarlarına konulan perdeler ve engeller Yol kenarlarına konulan perdeler ve engeller gürültüyü azaltmaktadır.gürültüyü azaltmaktadır.

AyrıcaAyrıca Düşük frekanslı yüksek genlikli vibrasyon etkisi Düşük frekanslı yüksek genlikli vibrasyon etkisi

sinir ve kas iskelet sistemine olumsuz etki yaparsinir ve kas iskelet sistemine olumsuz etki yapar Ultrasonik kirlenme ekolojik dengeyi bozar.Ultrasonik kirlenme ekolojik dengeyi bozar.

Documents

ÇEVRE SAĞLIĞI - esaglikonline.comesaglikonline.com/E-Saglik Online/Halk Sagligi/9- Cevre Sagligi.pdf · • Gürültünün zararlı etkileri zamanla birikir. Ve yıllar geçtikçede