1. ISTORIJA IDEJE EVROPSKOG JEDINSTVA?

Ideja o ujedinjenoj Evropi je jako stara i potie iz perioda Rimskog carstva. Poslije njegovog raspada, bilo je vie pokuaja ujedinjenja Evrope na principima nacionalne drave (Franaka drava, Sveto rimsko carstvo, Poljsko-litvanska unija, Prvo francusko carstvo i Nacistika Njemaka). Meutim, svi ti pokuaji su propali, zato to su bili zasnovani na prinudnom ujedinjenju drava, a ne na njihovoj meusobnoj saradnji. Po zavretku Prvog svjetskog rata, reeno da ne dozvole da se uasi rata ikada ponove, mnoge drave poinju da razmiljaju o politiki ujedinjenoj Evropi. Austrijski grof Rihard Koudenhove-Kalergi (nem. Richard Coudenhove-Kalergi) je 1923. osnovao Panevropski pokret i 1926. je na prvom Panevropskom kongresu odranom u Beu okupio brojne linosti iz svijeta politike. Francuski premijer Aristid Brijan je na sjednici Drutva naroda 1929. predloio formiranje federacije evropskih drava u cilju ekonomskog napretka i politiko-socijalne saradnje. Brojni politiari i ekonomisti su dobro prihvatili Brijanov prijedlog, tako da mu je Drutvo naroda dalo zadatak da napie memorandum sa konkretnim projektom. Meutim to je prekinuto usponom nacizma u Njemakoj i pocetkom Drugog svjetskog rata. Nakon zavretka Drugog svjetskog rata i zahvaljujui erilovom govoru, u Hagu je 1948. odrana konferencija na kojoj su prisustvovali brojni politiari i predstavnici vlada, ali i predstavnici raznih graanskih udruenja. Cilj konferencije bilo je osnivanje Savjeta Evrope, a na njenom kraju je donijet Statut Savjeta Evrope. Statut je 5. maja 1949. u Londonu je potpisalo 10 evropskih zemalja Belgija, Danska, Francuska, Irska, Italija, Luksemburg, Holandija, Norveka, vedska i Ujedinjeno Kraljevstvo. Ovim dogaajem, koji je poznatiji kao Londonski sporazum, osnovan je Savjet Evrope. Iako je u samom poetku Savjet pokuao da utie na produbljivanje politike saradnje izmeu zemalja lanica, njegova osnovna funkcija svodila se na jaanje demokratije i potovanja ljudskih prava u njima.

2. FORMIRANJE EVROPSKIH ZAJEDNICA: EVROPSKE ZAJEDNICE ZA UGALJ I ELIK, EVROPSKE EKONOMSKE ZAJEDNICE I EVROPSKE ZAJEDNICE ZA ATOMSKU ENERGIJU?

Istorija Evropske unije predstavlja vremenski period koji poinje 1952. osnivanjem prve velike evropske nadnacionalne ekonomske zajednice Evropske zajednice za ugalj i elik. U Evropi su osnovane jo dve nadnacionalne zajednice Evropska ekonomska zajednica i Evropska zajednica za atomsku energiju, koje su se zajedno sa Evropskom zajednicom za ugalj i elik ujedinile u Evropske zajednice. Obrazovane su zajednike institucije u okviru Evropske zajednice za ugalj i elik: Visoko tijelo, Specijalni Savjet Ministara (Savjet), Zajednika Skuptina i Sud pravde. Funkcija Visokog tijela je bila da nadgleda proizvodnju i distribuciju uglja i elika. Imala je nadlenost donoenja 'odluka' i 'preporuka', koje su bile direktno primjenjive u Dravama lanicama. Savjet je imao nadlenost da nadgleda rad Visokog tijela. Savjet je bio sastavljen od predstavnika drava lanica i zastupao je interese Drava lanica. Zajedniku skuptinu inili su delegati drava lanica, a imala je samo nadzornu i savjetodavnu funkciju. Sud pravde je bio odgovoran za tumaenje i primjenu Ugovora.Godine 1993. Evropska ekonomska zajednica je, postavi jedan od tri stuba Evropske unije, ula u njen sastav kao Evropska zajednica, a deset godina kasnije, istekom Ugovora iz Pariza, i funkcije Evropske zajednice za ugalj i elik su postale dio nadlenosti Evropske zajednice, a samim tim i EU. Evropska zajednica za atomsku energiju je nastavila da postoji kao samostalna nadnacionalna organizacija. Od svog nastanka, pa do dananjih dana, Evropska unija je rasla i razvijala se. Predvieno je usvajanje zajednikih politika:o Politika konkurencijeo Zajednika trgovinska politikao Zajednika poljoprivredna politikao Zajednika politika transporta Ograniena socijalna politika Evropski socijalni fond u smislu podizanja ivotnog standarda i poboljanja zapoljavanja radnika Evropska investiciona banka u cilju olakavanja ekononskog irenja Zajednice otvaranjem svjeih izvoraInstitucije: Skuptina se sastoji od predstavnika naroda drava lanica, i ima savjetodavna i nadzorna ovlaenja Savjet vri koordinaciju opte ekonomske politike drava lanica i donosi odluke Komisija Sud pravde

3. POKUAJ POLITIKE INTEGRACIJE: EVROPSKA ODBRAMBENA ZAJEDNICA I EVROPSKA POLITIKA ZAJEDNICA?Evropska sigurnosna i obrambena politika dio je zajednike vanjske i sigurnosne politike Evropske unije. Njen cilj je jaanje sposobnosti Evropske unije za vanjsko djelovanje kroz razvoj vlastitih civilnih i vojnih resursa za prevenciju sukoba i upravljanje kriznim situacijama na meunarodnom nivou te podrke miru i meunarodnoj sigurnosti u skladu s Poveljom UN-a. Istorijski, prvi korak u stvaranju zajednike sigurnosne i odbrambene politike Evropske unije bio je pokuaj da se uspostavi Evropska odbrambena zajednica, te uspostavljanje Evropske politike saradnje. Meutim, pravni okvir za uspostavljanje evropske sigurnosne i odbrambene politike dat je tek Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.) koji uvodi zajedniku vanjsku i sigurnosnu politiku EU i daje Evropskoj uniji odgovornosti za sva pitanja koja se odnose na njenu sigurnost te mogunost uspostavljanja zajednike odbrambene politike. Ugovorom iz Amsterdama (1997./1999.) osiguran je pravni osnov za operativni razvoj evropske sigurnosne i odbrambene politike. Ovim ugovorom omogueno je Evropskoj uniji da, u okviru evropske sigurnosne i odbrambene politike, pokree humanitarne i operacije spaavanja, operacije ouvanja mira, te da koristi vojne snage prilikom upravljanja kriznim situacijama, ukljuujui i operacije uspostavljanja mira (Petersburki zadaci Zapadnoevropske unije). Takoer, Evropskoj uniji je, u okviru evropske sigurnosne i odbrambene politike, omogueno i pokretanje preventivih operacija.4. JEDINSTVENI EVROPSKI AKT?Predsjednik Evropske komisije, ak Delor je u junu 1985. godine predstavio dokument koji je predviao uvrivanje zajednikog trita unutar Evropskih zajednica. Iste godine, Delorova komisija donela je dokument koji predvia prve velike dopune i izmene Ugovora o spajanju Jedinstveni evropski akt (JEA). Najvei broj odredbi ovog dokumenta odnosio se na institucione i ekonomske reforme EZ i pregovori o njegovom konanom tekstu su ubrzo otpoeli. Po zavretku pregovora, u decembru 1985. godine ministri spoljnih poslova 10 zemalja lanica EZ usaglasili su se oko sadraja Jedinstvenog evropskog akta, dok su Danska i Italija morale da preispitaju da li njihovi ustavi dozvoljavaju potpisivanje ovakvog sporazuma. Reforme koje je Jedinstveni evropski akt previao imale su veliki uticaj na Savet Evropske unije i Evropski parlament, ija su ovlaenja znaajno poveana. Korienje prava veta je pretrpjelo odreene sankcije, to je umanjilo mogunost blokiranja daljeg procesa integracije od strane neke zemlje lanice. Predvieno je stvaranje zajednikog trita koje bi omoguilo slobodno kretanje ljudi, roba, usluga i kapitala, a kao rok za to odreena je 1992. godina. Put ka stvaranju monetarnog jedinstva utrla je odredba JEA koja je uvela odreene mere za kontrolisanje monetarne politike zemalja lanica.5. NASTANAK EVROPSKE UNIJE I UGOVOR IZ MASTRIHTA?Prvi prijedlozi o osnivanju EU kao posebnog oblika politike saradnje javljaju se poetkom sedamdesetih godina i vezuju se za tadanjeg predsjednika Francuske De Gola, da bi poslije deset godina bili obnovljeni Tindemansovom izvjetaju iz 1972. god. U izvjetaju je bilo predvieno da se EU kao nezavisni politiki identitet uspostavi do kraja osamdesetih godina prolog vijeka. Meutim, ova ideja iako je dopunjavana na razliite naine, institucinalo realizovana tek u sporazumu iz Mastrihta, od 1992. u kome je posebnim ugovorom o osnivanju pored postojee tri zajednice uspostavljena i Evropska unija. Ugovor iz Mastrihta je otvorio novu epohu u razvoju Evropske unije. To je bio politiki projekat ija je potreba istaknuta u cilju daljeg ekonomskog i monetarnog udruivanja. Utvreno je da se Unija sastoji od tri stuba. Prvi stub - Evropske zajednice (Evropska zajednica, Evropska zajednica za ugalj i elik i Evroatom).Drugi stub - zajednika inostrana politika i politika bezbjednosti. Dravama lanicama je omogueno da preduzmu zajedniku akciju u polju spoljne politike. Trei stub - pravda i unutranji poslovi. Obezbjeena je saradnja u ovim oblastima, kako bi se evropskim graanima pruila adekvatna zatita u podruju slobode, sigurnosti i pravde. Pitanje pravnog statusa nije bilo do kraja rijeeno. Evropska zajednica je imala status pravnog lica od 1957. godine i zadrala ga je. Cilj je bio da se Evropska unija pripremi za Evropsku monetarnu uniju, te da unese elemente politike unije. Ciljevi EU: da unapreuje mir, svoje vrijednosti i blagostanje svojih naroda da svojim graanima obezbijedi podruje slobode, bezbjednosti i pravde, bez unutranjih granica da uspostavlja unutranje trite i da se angauje na trajnom razvoju Unije zasnovanom na uravnoteenom ekonomskom rastu i stabilnim cijenama da se bori protiv diskriminacije i da unapreuje socijalnu pravdu i socijalnu zatitu, jednakost izmeu ena i mularaca, solidarnost izmeu generacija i zatitu prava djece da unapreuje ekonomsko, drutveno i teritorijalno jedinstvo i solidarnost izmeu drava lanica da potuje svoju bogatu kulturnu i jeziku raznolikost i da obezbjedi zatitu i unaprijedi evropsko nasljee6. REFORME PREDVIENE UGOVOROM IZ AMSTERDAMA I UGOVOROM IZ NICE?Osnovni cilj Ugovora iz Amsterdama bilo je stvaranje jedinstva izmeu zemalja lanica u oblasti zatite osnovnih ljudskih prava, svake vrste slobode i bezbjednosti evropskih graana. U okviru zajednike socijalne politike, donijet je niz zakona protiv diskriminacije radnika. Zapadnoevropska unija je proglaena sastavnim delom drugog stuba EU Zajednike spoljne i bezebednosne politike. Evropol je dobio vea ovlaenja i omogueno je sprovoenje zajednikih akcija za suzbijanje organizovanog kriminala, zbog ega je trei stub EU, koji ine Pravna i unutranja pitanja, dobio novo ime Policijska i pravosudna saradnja u krivinim predmetima.U sklopu institucijalnih reformi, zakoni Evropske unije su stavljeni iznad zakon zemalja lanica i korienje prava veta je jo vie ogranieno. Organ koji je imao najvie koristi od Ugovora iz Amsterdama, bio je Evropski parlament, koji je dobio pravo da uloi veto na odluku Savjeta Evropske unije, ukoliko je ta odluka donijeta bez zajednikog dogovora ove dve institucije. Evropski savet je dobio pravo da poniti glas zemlje lanice za koju se dokae da je prekrila neki od osnovnih principa EU.Sporazum potpisan u Nici 2001, a stupio na snagu 2003. godine je imao za cilj da obradi odreena pitanja efikasnijeg funkcionisanja institucija Evropske unije kako bi bila spremna za proirenje prema dravama Istone Evrope. Osnovne izmjene su se odnosile na ogranienje veliine Komisije, efikasnije glasanje u Savjetu, Izmeu ostalog, predvidio je poveanje broja predstavnika u Evropskom parlamentu na 732. Sporazumom je razgranata pravosudna funkcija Unije, tako to je oformljen Prvostepeni sud, i omogueno formiranje specijalizovanih sudova. Deklaracija o budunosti Unije (Deklaracija iz Lakena) koja je usvojena nakon Sporazuma iz Nice, je otvorila pitanje daljeg razvoja Evropske unije, smatrajui da je dotadanji razvoj bio uspjena pria. Istaknuta je potreba ujedinjenja Evrope. Takoe je istaknuta potreba objedinjenja ustavnog prava Evropske unije jer EU je tada poivala na etiri velika Sporazuma. Pojednostavljenje ove ustavne materije je trailo sljedee promjene. Otvorena su pitanja koja su dovela 2004. godine do prijedloga Ustava za Evropu.7. NEUSPJELI POKUAJ USVAJANJA UGOVORA O USPOSTAVLJANJU USTAVA ZA EVROPU EVROPSKOG USTAVA?Nakon stupanja na snagu Ugovora iz Nice, iskazala se potreba graana Evropske unije za pojednostavljenjem njene veoma sloene strukture zakona, koju je sainjavalo 8 ugovora i preko 50 protokola i aneksa. Deklaracija o budunosti Evropske unije, koja je pripojena Ugovoru iz Nice, otvorila je mogunost konsolidovanja svih ovih dokumenata unutar jednog Ustava EU. Sadraj novog ugovora je bio podijeljen u 4 jednake cjeline. Prva se odnosila na osnovne principe i ciljeve Evropske unije, dok je druga obuhvatala Podglavlje osnovnih prava EU. Trea celina se odnosila na politike EU i na njeno funkcionisanje uopte. Nain stupanja na snagu Ustava, naini njegovog menjanja i objava prestanka vaenja svih prethodnih ugovora su smjeteni u etvrtu cjelinu ugovora. Stubovna struktura EU bi prestala da postoji i EU bi postala jedinstvena pravna cjelina. Drave lanice su potpisale Ustavni Sporazum na ceremoniji u Rimu, oktobra 2004. godine. Da bi dale na znaaju Ustava, i da bi podrale demokratski duh Evrope, deset drava lanica se odluilo na odravanje referenduma kako bi se odluilo da li Ustav treba da se ratifikuje ili ne. Prema tome, referendum nije bio obavezan prilikom ratifikacije Ustava. Bio je to izbor datih drava. Prvi referendum je odran u paniji, i ustav je podran od strane 72% glasaa. Meutim u Francuskoj (29. Maja 2009.) pa zatim u Holandiji (1. juna 2005.) Ustav je odbaen.18 Analize su pokazale da Ustav nije bio u dovoljnoj mjeri predstavljen javnosti. Ukupno osamnaest drava je ratifikovalo Ustav, a od preostalih sedam, est je imao zakazane referendume. Meutim postojala je velika vjerovatnoa da Ustav nee proi referendume, tako da je ideja o Ustavu Evrope, u takvoj formi bila neuspjena. Ustav je izmeu ostalog sadravao odredbe o zajednikoj himni (Oda radosti-Betoven), zastavi sa 12 zvjezdica, ukljuivao funkciju Ministra inostranih poslova i sline ustavne aranmane.

8. REFORME IZ LISABONSKOG UGOVORA?1. Postojei Ugovor o Evropskoj zajednici je preimenovan u Ugovor o funkcionisanju EU, dok je Ugovor o Evropskoj Uniji zadrao svoj naziv. Uniji je priznat jedinstveni pravni subjektivitet, dok ga je ranija Evropska zajednica izgubila jer je utopljena u Uniju i prestala je da postoji u ranijem statusu;2. Predvieno je postojanje stalnog Predsjednika Evropskog Savjeta koga e postavljati nacionalne vlade na period od dve i po godine, a koji e zamijeniti postojei sistem u kome se predsjednik Evropskog savjeta rotirao svakih 6 mjeseci;3. Uvedeni su funkcija i mjesto Visokog predstavnika Unije za spoljnje poslove i bezbjednosnu politiku koga postavlja Evropski savjet sporazumno sa Predsjednikom Komisije, ali sadrinu ovih politika i dalje e odreivati drave lanice;4. Nacionalnim parlamentima su data vea ovlaenja u procesu usvajanja komunitarnih propisa. Tako su organi Unije obavezani da ih obavjetavaju o nacrtima propisa, a oni e procijenjivati d ali su u skladu sa princpiom supsidijarnosti;5. Smanjen je broj komesara u Komisiji kako bi se omoguio efikasniji rad Komisije tako da e od 2014. god. samo dvije treine drava lanica imati svoje predstavnike u ovom tijelu;6. Povean je broj pitanja o kome e se odluke donositi kvalifikovanom veinom;7. Uveden je novi sistem veinskog glasanja u Savjetu ministara. Pored postojeeg sistema kvalifikovane veine, uveden je novi sistem duple veine u oblastima gdje se za odluke trai 55% od ukupnog broja drava lanica, ali koje predstavljaju najmanje 65% stanovnika od ukupnog broja stanovnika u dravama lanicama;8. Povean je broj oblasti i politika Unije u kojima se za donoenje zakonodavnih akata zahtjeva saglasnost Evropskog parlamenta, pored saglasnosti Savjeta (koodluivanje);9. Pojednostavljena su pravila o pojaanoj saradnji na osnovu kojih pojedine grupe drava lanica EU mogu izmeu sebe da uspostave vre ekonomske i politike odnose unutar Unije, kao to je npr. Evrozona, uz istvoremeno puno potovanje prava onih drava lanica koje su ostale van toga;10. Novi reformski ugovor je ukljuio Povelju o ljudskim pravima u kojoj su na jednom mjestu sabrana prava koja imaju graani Unije. Ujedinjeno Kraljevstvo je napravilo izuzetak tako da se Povelja nee primjenjivati pred njihovim sudovima.9. POJAM I STRUKTURA PRAVA EVROPSKE UNIJE?Pravo Evropske unije, naziva se jo i evropsko pravo, ini ukupnost svih propisa vaeih u okviru Europske unije. Primarno pravo ine osnivaki ugovori i opta naela prava. Tu su ukljueni i svi dodaci, protokoli, konvencije i izjave uz pojedine ugovore. Sekundarno pravo ine pravni akti institucije EU i meunarodni sporazumi kojima se ureuju meusobni odnosi EU i drugih meunarodnih organizacija ili treih drava. Ukupnost pravnih propisa Evropske unije skupno se naziva acquis communautaire (pravna steevina EU), a podjeljen je na 35 poglavlja za potrebe pregovora o pristupanju (u pregovorima za peto proirenje EU bio je podjeljen na 31 poglavlje). Osnivaki ugovoriKada se govori o ugovorima o osnivanju (osnivaki ugovori) misli se na sve meunarodne ugovore kojima su osnovane Evropske zajednice i Evropska unija i na kojima se temelje njihove oblasti. Tim pojmom obuhvaeni su i sporazumi, odnosno ugovori kojma se mijenjaju i/ili dopunjuju osnivaki ugovori. Tu spadaju jo i svi ugovori o pristupanju. Iako se o ugovorima govori u mnoini, formalnopravno postoji samo jedan Ugovor - Ugovor o Evropskoj uniji (poznatiji kao Ugovor iz Mastrihta), iji su sastavni dijelovi Ugovor o Evropskoj zajednici i Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju (tzv. Rimski ugovori) te odredbe kojima se reguliraju nadlenosti iz drugog i treeg stupa EU.10. PRAVNA PRIRODA EVROPSKE UNIJE?Uzevi u obzir njegovu superiornost, te postojanje konstitutivnih akata, kao primarnih izvora prava, moemo preznati ustavnopravna obiljeja prava EU. Ipak projekat Ustava EU nije bio uspjean, mada su mnoga ustavna rjeenja zadrana u Lisabonskom sporazumu. Meunarodno pravo podrazumijeva dogovor izmeu drava kao subjekata meunarodnog prava i obaveznost je zavisna od takvog dogovora. Meunarodno pravo nije direktno izvrivo. Meunarodno pravo je iskaz volja vie drava, a ne jedna supranacionalna nova volja. Meunarodno pravo pak ima uticaja na pravo Evropske unije, mada pravo EU ima svoju autonomiju. Ipak Ugovor o EU navodi 'razvoj meunarodnog prava' kao jednu od vrijednosti koje Unija podrava i titi, ukljuujui i principe Povelje Ujedinjenih nacija. Ugovor dalje navodi da e postupanje Unije na meunarodnoj sceni biti voeno principima koji su uneseni tokom stvaranja Unije kao to su demokratija, vladavina prava, univerzalnost i nedjeljivost ljudskih prava i osnovnih sloboda, potovanje ljudskog dostojanstva, principa jednakosti i solidarnosti te potovanja principa Povelje Ujedinjenih nacija i meunarodnog prava. Dakle Unija smatra potovanje meunarodnog prava kao jedan od svojih vodeih principa djelovanja. Na osnovu svih razmatranja moemo rei da pravo Evropske unije ima elemente i konstitutivnog karaktera odnosno ustavnog prava, te je blisko meunarodnom pravu mada zadrava i svoju autonomnost. Ali prije svega pravo Evropske unije je supranacionalno, nadnacionalno pravo, odnosno poseban sistem evropskog prava koji je jedinstven i koji kreira posebno pravo EU kao sui generis pravo i sui generis pravni poredak.11. NAELO DODIJELJENIH NADLENOSTI?Nakon stupanja na snagu Sporazuma iz Lisabona, drave lanice ova ovlaenja prenose direktno na Uniju, tako da ona kao ni EZ ne raspolae sopstvenim ili originernim legislativnim ovlaenjima, ve jedino ovlaenjima ili nadlenostima koja potiu od drava lanica. Iako je Uvgorom o EU iz Mastrihta dravljanima draca lanica priznato istovremeno i svojstvo evropskih graana, jo uvijek im nije dato pravo da kao jedinstveni politiki entitet raspolau suverenim ovlaenjima nezavisnim od onih koja imaju po osnovu dravljanstva, ve to i dalje ine kao dravljani drava lanica i preko drava lanica. Tako EU kao i ranije Evropske zajednice dobijaju ovlaenja od drava lanica. Obim ovlaenja koje su drave lanice dune da prenesu na organe Unijeodreuje Ugovor o osnivanju. Zato EU ne raspolae optim i neogranienim ovlaenjima, niti je ovlaena da ih sama siri, ve samo onim ovlaenjima koja su neophodna za ostvarivanje ciljeva koji su Ugovorm o osnivanju postavljeni pred nju. Nain vrenja dobijenih ovlaenja je definisan principima supsidijarnosti i srazmjernosti. Prema principu supsidijarnosti Unija moe da intervenie u oblastima koje ne spadaju njenu iskljuivu nadlenost, smao ukoliko drave lanice ne mogu na odgovaraajui nain da ostvare naamjeravane ciljeve sopstvenim akcijama, niti na centralnom, ni na regionalnom, ni na lokalnom nivou, ali koji mogu iz razloga obimnosti ili dejstva predloenih akcija biti bolje ostvareni na nivou Unije. Prema principu srazmjernosti ili proporcionalnosti, sadrina i oblik preuzete akcijeUnije ne smijuprekoraiti onu mjeru koja je neophodna za ostvarenje ciljeva Unije.

12. KATALOG NADLENOSTI EVROPSKE UNIJE: ISKLJUIVE, PODIJELJENE, DOPUNSKE I KOORDINACIONE NADLENOSTI?Iskljuive nadlenosti ovu vrstu nadlenosti karakterie iskljuivo pravo Unije da ih jedino i samo ona moe koristiti za donoenje legislativnih akata. Mada ipak drave lanice mogu u oblasti iskljuivih nadlenosti da interveniu samo u ssluaju tzv. klauzula o opstanku koje obuhvataju zatitu bitnih interesa svoje bezbijednosti ili ozbiljnih tekoa koje ugroavaju javni poredak u sluaju rata ili ozbiljne meunarodne zategnutosti koja predstavlja ratnu opasnost. Unija ima iskljuive nadlenosti u sledeim oblastima: carinske unije, uspostavljanja pravila konkurencije koja su neophodna za funkcionisanje unutranjeg trita, monetarne politike za drave lanice ija je valuta evro, ouvanje biolokih resursa u okviru zajednike politike u oblasti ribarstva, zajednike trgovinske politike. Unija takoe raspolae iskljuivim nadlenostima za zakljuivanje meunarodnih sporazuma kada je to predvieno nekim zakonodavnim aktom Unije, kada je to neophodno za vrenje njene unutranje nadlenosti.Podijeljenje nadlenosti su one nadlenosti koje mogu vriti i organi Unije i drave lanice. Unija dijeli nadlenosti sa dravama lanicama kada joj Ugovori povjeravaju nadlenosti koje se odnose na pitanja koja spadaju u iskljuivu nadlenost EU i koja nisu obuhvaena komplementarnim nadlenostima EU. Ove nadlenosti izmeu Unije i ostalih drava lanica se primjenjuju u sledeim oblastima: unutranje trite, socijalna politika, ekonomska, socijlna i teritorijalna kohezija: poljoprivreda i ribarstvo, ivotna sredina, zatita poroaa, transport, energija, podruje slobode, bezbijednosti i pravde itd. Unija je nadlena i na odreene aktivnosti u oblasti istraivanja , tehnolokog razvoja i svemira, kao i da vodi zajedniku politiku u oblasti saradnje za razvoj i humanitarne pomoi.Dopunske (komplementarne) nadlenosti nova vrsta nadlenosti, uvedena je Ugovorm o ustavu za Evropu, a preuzeta iz Lisabonskog sporazuma. Pod ovom nadlenou podarumijevaju se ovlaenja ijim korienjem Unija podrava, usklauje, ili dopunjuje akcije drava lanica. Ona raspolae u oblastima zatite i unapreenja ljudskog zdravlja, industrije, kulture, turizma, obrazovanja, omladine, sporta i profesionalnog osposobljavanja, javnog zdravlja i u oblasti administrativne saradnje.Koordinacione nadlenosti - Koordinacija podrazumijeva usklaivanje ekonomskih politika drava lanica i Unije. Unija, odnosno Savjet moe da donese smjernice koje e pomoi dravama u tom smislu. Koordinacija aktivnosti i smjernice Unije e biti donesene posebno za oblast zapoljavanja, i socijalne politike. Podravanje, koordinacija ili dopuna djelovanja drava lanica podrazumijeva da Unija, u ovim podrujima nee zauzeti mjesto drava lanica. Pravno obavezujui akti koje Unija donese u ovim podrujima ne podrazumijevaju harmonizaciju zakonodavstva u dravama lanicama. Dakle, u ovim podrujima dravama lanicama je ostavljena vea sloboda djelovanja.

13. ZAJEDNIKA SPOLJNA I BEZBIJEDNOSNA POLITIKA?Spoljna politika -ideje i mjere koje su odredili kreatori politika radi rjeavanja nekog problema ili promovisanja neke promjene u politici, stavovima ili djelovanju neke drave ili drava ili nedravnih aktera, u meunarodnoj ekonomiji ili u fizikom okruenju u svijetu.Voenje spoljne politike jedno od obiljeja suverenitetaPostepen razvoj ZSBPNeuspjeli pokuaji: Evropska odbrambena zajednica i Evropska politika zajednicaRapport Davignon(1970.) potrebno je da se drave lanice EEZ meusobno konsultuju o glavnim spoljnopolitikim pitanjimaEvropska politika saradnja ukljuena u JEAUgovor iz Mastrihta ZSBP postaje II stub EULisabonski ugovor Unija ima nadlenost, u skladu sa odredbama UEU, za utvrivanje i provoenje ZSBP, ukljuujui i postepeno uspostavljanje zajednike odbrambene politike (lan 2(4) UFEU)Princip saglasnosti svih drava lanicaParalelna nadlenost nije ni iskljuiva i podijeljenaEU nije dravnopravni entitet, a spoljna politika je u domenu suverenih interesa drava lanica. Dominira princip meuvladine saradnje i jednoglasnog odluivanja. Ogranieno odluivanje kvalifikovanom veinom (npr. Imenovanje specijalnog predstavinak, usvajanje odluka na prijedlog visokog predstvanika). Oteano definisanje i utvrivanje zajednikih interesa i pozicija za spoljnopolitiko djelovanje. Razliit meunarodni i vojni kapacitet drava lanica. Osnovni ciljevi ZSBP: Ouvanje zajednikih vrijednosti, osnovnih interesa i nezavisnosti EU Podrka bezbjednosti EU i drava lanica Ouvanje mira i podrka meunarodnoj bezbjednosti Promovisanje meunarodne saradnje Konsolidacija i podrka demokratije i pravne drave, kao potovanja ljudskih prava i osnovnih sloboda Uspostavljanje zajednike odbraneParalelizam u provoenju ZSBP lan 26(3) UEU predvia koritenje resursa EU i drava lanica. ZSBP ne utie na nadlenosti drava lanica, one su ouvale svoju spoljnu politiku. Drave lanice ne smiju naruiti konzistentnost spoljnog djelovanja EU. lan 25(1) UEU predvia da se u okviru ZSBP usvajaju opte smjernice za provoenje ove politike, kao i odluke kojima se definiu mjere koje EU preduzima, odluke o pozicijama koje EU treba zauzeti i mehanizmi za provoenje ovih mjera i pozicija. Odluke iz domena ZSBP ne podlijeu sudskoj kontroli Suda pravde EU (lan 275(1) UFEU). Odluke iz domena ZSBP su obavezujue za drave lanice u duhu lojalne saradnje. Mogunost konstruktivne suzdranosti drave koja ne glasa za odluku ne mora provoditi odluku koju nije podrala, ali se mora suzdrati od onemoguavanja njenog provoenja. Kljuna je uloga Savjeta EU i Evropskog savjeta. Ograniena je uloga Evropske komisije. Visoki predstavnik predlae mjere i provodi ZSBP.14. SPECIFINOST EKONOMSKE I MONETARNE UNIJE?Evropski monetarni sistem (1979) prethodio je uspostavljanju EMU njegov cilj je bio stabilizovanje valutnog kursa, spreavanje inflacije i nadzor nad valutno fluktuacijom meu lanicama EEZ-aUgovor iz Mastrihta je bio prvi korak u uspostavljanju Ekonomske i monetarne unije1999. godina uspostavljena Eurozona2002. godina -u opticaju18 drava lanica EurozonaOpt-out: Velika Britanija i DanskaCiljevi ekonomske i monetarne unije su utvreni u lanu 119. UFEU:1.Stabilnost cijena2.Usklaene javne finansije i monetarne prilike3.Odriv platni bilansPrincipi trine privrede i otvorene konkurencije (lan 120. UFEU)lan 3(3) UEU unutranje trite, odriv razvoj i balansiran ekonomski rast i stabilnost cijena.Smjernice Savjeta EU, prema preporukama Evropske komisije, o ekonomskoj politici drava lanicaIzvjetavanje Evropskom savjetu (lan 121(2) UFEU)Drave lanice informiu Evropsku komisiju o mjerama preduzetim u domenu ekonomske politikeMultilateralni nadzor /Savjet, Evropska komisija/ -nekonzistentnost ekonomske politike drave lanice sa smjerincama.Segmenti EMU Monetarna politika uspostavljanje stabilnosti cijena i kamatne stope Evropska centralna banka kreira monetarnu politiku za drave ija je valuta evro Glavni cilj odravanje stope inflacije ispod 2% i ouvati stabilnost cijena Ekonomska politika pitanje privrednog rasta drava lanica Djelimino utie i na fiskalnu politiku ograniavanje dravnog deficita i javnog duga Fiskalna politika je u nadlenosti drava lanica Ipak, zakljuen je Pakt za stabilnost i rast 1999. Godinji budetski deficit ne smije prelaziti 3% GDP-a Javni dug ne smije prelaziti nivo od 60% GDP-a Usaglaavanje ekonomskih politika drava lanica EU u okviru European Semester(Evropski semestar). Evropski semestar (2010) godinji ciklus koordinacije ekonomskih politika drava lanica EU Samit drava lanica eurozone koordinacija upravljanja eurom Euro Group sastanak ministara finansija drava eurozone Svjetska ekonomska kriza i kriza suverenog duga pokazali da nije dovoljno da EU ima nadlenost u monetarnoj politici Potrebno je ostvaiti i nadlenost u kreiranju ekonomske politike Fiscal Treaty Ugovor o stabilnosti, koordinaciji i upravljanju u Ekonomskoj i monetarnoj uniji meudravni ugovor Evropski stanilizacioni instrument 500 mlrd eur eurozona Nadlenost EU u pogledu ekonomske politike znaajno fragmentisana EU ima jedino nadlenost koordinacije u domenu ekonomske politike Nadlenost u pogledu monetarne politike drava eurozone ulazi u kategoriju iskljuivih nadlenosti /lan 3(1)c) UFEU/Mogui pravci razvoja EMU Bankarska unija kontrola bankarskog sektora Osnaena ekonomska unije jae usklaivanje ekonomskih politika radi poveanja zaposlenosti, konkurentnosti i rasta GDP-a Fiskalna unija uspostavljanje zdravih javnih finansija drava lanica

15. NAELO SUPSIDIJARNOSTI I NAELO PROPORCIONALNOSTI?Princip supsidijarnosti podrazumijeva da u podrujima koja ne spadaju u njenu izriitu nadlenost, Unija moe djelovati samo onda kada se odreeni ciljevi ne mogu postii od strane drava lanica, bilo na dravnom, regionalnom ili lokalnom nivou. Dakle, dravama lanicama se daje prednost kod nadlenosti koje ili dijele sa EU po principu podijeljenih nadlenosti ili koje EU moe da podrava, koordinie ili dopunjava.Tek ukoliko drave ne mogu da postignu date ciljeve ni na centralnom, ni na regionalnom niti na lokalnom nivou vlasti, odnosno ukoliko se ciljevi mogu bolje postii na nivou Unije, tada e Unija biti ovlaena da djeluje. Dakle u svim podrujima izuzev njene izriite nadlenosti, prednost se daje domaem pravu dava lanica, a tek ukoliko se ono pokae neefikasnim, moe da se primijeni pravo EU. Pravo EU je u tom sluaju supsidijarno u odnosu na pravo drava lanica. Ovaj princip se primjenjuje na sva podruja osim onih koja pripadaju iskljuivoj nadlenosti EU.Prema principu proporcionalnosti sadrina i forma djelovanja Unije nee prei granicu koja je neophodna kako bi se postigli ciljevi iz Ugovora. Proporcionalnost ili ravnotea u postupanju je princip svojstven meunarodnom pravu uopte, i preuzet je u pravu EU. Kod proporcionalnosti na jednu stranu vage se stavlja akcija ili radnja EU, a na drugu stranu vage se stavlja cilj koji se tom akcijom eli postii. Sredstva koja upotrijebi EU moraju da odgovaraju cilju. Ukoliko su upotrijebljena sredstva prejaka u odnosu na cilj, moe doi do povrede ljudskih prava lica na koje se odnosi takva akcija. Tako po principu proporcionalnosti, sadraj i forma akcije Unije ne smije da pree prag onog to je neophodno kako bi se postigli ciljevi iz osnivakih ugovora.16. IMPLICITNA OVLAENJA?Odredbama pojedinih lanova Ugovora o osnivanju na Evropsku uniju nisu na izriit nain prenijete nadlenosti ve su navedeni ciljevi i zadaci za ije je ostvarenje odgovorna Unija. U takvim sluajevima Sud pravde je u dosadanoj praksi zauzeo stav da se takve formulacije moraju tumaiti tako kao da se podrazumijeva kao da su i njima prenijeta ovlaenja koja su neophodna za ostvarivanje njima navedenih ciljeva. Takva ovlaenja su u teoriji prihvaena kao imlicitna ili podrazumijevajua ovlaenja. Prema shvatnjima Suda, da bi Unija mogla da se pozove na implicitna ovlaenja u nekoj oblasti potrebno je da su joj Ugovorom o osnivanju u toj sferi na izriit nain prenijeta ovlaenja da preduzem odgovarajue mjere, akcije ili da donese propise na unutranjem planu. Sama injenica postojanja izriitog ovlaenja podrazumijeva takoe i postojanje svakog drugog ovlaenja koje je razumno i neophodno da bi se izvrilo ovo prvo.17. OSNAENA SARADNJA?Princip blie ili pojaane saradnje omoguuje dravama lanicama da meusobno blie sarauju u onim podrujima koja ne spadaju u iskljuivu nadlenost Unije. Unija ovdje daje mogunost dravama lanicama da se povezuju i sarauju, ali postavlja neke uslove koji moraju pri tome biti ispunjeni. Ukoliko se radi o pitanjima koja nisu iskljuiva nadlenost niti zajednika vanjska i sigurnosna politika, drave moraju podnijeti zahtjev Komisiji u kojem e navesti obim i ciljeve takve blie saradnje. Komisija dalje proslijeuje zahtjev Savjetu, koji takoe mora pribaviti i saglasnost Evropskog Parlamenta da bi donio pozitivnu odluku.Ako drave ele da sarauju u pogledu vanjske i sigurnosne politike, tada se obraaju Savjetu, koji e proslijediti zahtjev Visokom predstavniku Unije za vanjske poslove i sigurnosnu politiku koji se mora sloiti sa zahtjevom kako bi Savjet usvoji zahtjev. Evropskom parlamentu se zahtjev proslijeuje samo radi informacije. U ovom sluaju Savjet mora odluku donijeti jednoglasno.Ukupno moemo izdvojiti sljedee uslove za pojaanu saradnju kako su navedeni Ugovorima: Mora se raditi o najmanje devet drava lanica Ne smije se raditi o podruju iskljuive nadlenosti Unije Savjet donosi odluku o dozvoli pojaane saradnje tek kao zadnju opciju (kada se ciljevi ne mogu postii na nivou cijele Unije) Pojaana saradnja mora biti u skladu sa pravom EU Ne smije da ugroava unutranje trite ili ekonomsku ili socijalnu koheziju. Ne smije predstavljati prepreku ili diskriminaciju u trgovini izmeu drava lanica, niti naruiti pravila konkurencije meu njima Moraju se potovati prava, nadlenosti i obaveze drugih drava lanica

18. NAELO LOJALNE SARADNJE?Drave lanice moraju preduzimati sve prikladne mjere, ope ili posebne, kako bi osigurale ostvarivanje obveza koje proizlaze iz Ugovora ili akata institucija Unije. Drave lanice moraju potpomagati ostvarivanje zadaa Unije i suzdravati se od svih mjera koje bi mogle ugroziti postizanje ciljeva Unije. lanak 4. st. 3. Ugovora o EU naelo lojalne saradnje.19. EVROPSKI PARLAMENT?Evropski parlament vodi porijeklo iz zajednike skuptine kao organa Evropske zajednice za ugalj i elik. Evropski Parlament je sastavljen od poslanika koji predstavljaju narode iz drava lanica, koji se biraju na optim neposrednim izborima na period od 5 godina prema jedinstvenom postupku u svim dravama lanicama. Prema odredbama vaeeg Ugovora iz Lisabona, ukupan broj lanova Parlamenta ne moe biti vei od 750, plus predsjednik, pri emu nijedna drava lanica ne moe imati vie od 96 predstavnik, ni manje od 6 poslanika. Za lana Parlamenta ne moe se birati lice koje obavlja odreene funkcije u Uniji ili u dravama lanicama, kao npr. lan Komisije, sudija Suda pravde, opti pravobranilac ili sekretar Suda.Nain rada unutranja organizacija Parlamenta zasniva se na duploj strukturi: politikim partijama i parlamentarnim odborima. Radom Parlamenta rukovodi Predsjednik i kome pomae predsjednitvo, iji lanovi ine biro, kao izvrno tijelo. Biro i predsjednici politikih grupa ine knferenciju predsedavajuih. Parlament ima i svoju administraciju, sekretarijat i generalnog sekretara. Rad Parlamenta se odvija kroz zasjedanja. Pored redovnih sjednica, na zahtjev veine svojih lanova ili Komisije, mogu se odrati i vanredne sjednice. Obino parlament zasjeda svake etvrte sedmice d oktobra do jula. Osim sjednica, Parlament svoju aktivnost ispoljava i u okviru Konferencije odbora za evropske poslove. Predsjednik radi nepristrasno i nezavisno.Nadlenosti:1. da uestvuje u zakonodavnom postpupku2. da osniva privremene odbore za istragu3. da prima peticije i imenuje Ombudsmana4. da postavlja pitanja Savjetu, Komisiji i Predsjednitvu za zajedniku spoljnu i bezbjednosnu politiku5. da usvaja Poslovnik o radu6. da raspravlja o godinjem izvjetaju koji podnosi Komisija7. da glasa o prijedlogu za ostavkom kada nije zadovoljan aktivnostima Komisije8. da odobrava imenovanje predsjednika i lanova Komisije9. da uestvuje u postupku usvajanja budeta10. da pokree postupke pred Sudom pravde protiv Savjeta ili Komisije, da intervenie u drugim sluajevima11. da uestvuje u drugim aktivnostima KomisijeOve nadlenosti se mogu oznaiti kao: zakonodavne, budetske, politiko-nadzorne i savjetodavne.20. EVROPSKI SAVJET?ine ga efovi drava ili vlada drava lanica i predsjednik Komisije koji se sastaju najmanje dva puta godinje. Njih prate ministri zadueni za spoljne poslove drava lanica i lan Komisije. Evropski savjet presudno utie na kreiranje mira i spoljne politike Unije i uprlavlja Unijom, ali ne obavlja zakonodavnu funkciju. Evropski savjet odluuje jednoglasno, osim ako Ugovorima nije predvieno drugaije. Sastaje se najmanje dva puta godinje pod rukovodstvom predsjednika, koga bira Evropski savjet kvalifikovanom veinom na dve i po godine sa mogunou jednog reizbora. Predsjednik Evropskog savjeta obezbjeuje predstavljanje Unije na spoljnom planu u poslovima zajednike spoljne i bezbjednosne politike, presjedava i rukovodi radom Savjeta, obezbjeuje pripremu i kontonuirani rad Evropskog Savjeta, obezbjeuje usklaivanje stavova i postizanje konsenzusa i podnosi izvjetaj Evropskom parlamentu poslije svakog sastanka Evropskog savjeta.21. SAVJET (SAVJET MINISTARA)?Savjet ministara je predtavniki organ drava lanica sastavljen od po jednog predstavnika svake lanice. Po pravilu to su ministri spoljnih poslova, tzv. opti Savjet, ali zavisno od pitanja o kojima raspravljaju, to mogu biti i resorni ministri: za poljoprivredu, industriju, transport, zatitu ivotne sredine, koji ine tzv. specijalni Savjet. Radu Savjeta pomae generalni sekretarijat sastavljen iz generalnih direktorata na elu sa generalnim sekretarom koji je istovremeno i visoki predstavnik za spoljnu i bezbjednosnu politiku. Nadlenost:1. obavlja zakonodavnu i budetsku funkciju pravo Savjeta da donosi legislativne akte i prava da usvaja budet2. utvruje politiku Unije Savjet je ovlaten da u vezi razliitih pitanja ekonomske politike iji sadraj nije jasno definisan Ugovorom, kao to su politika razvoja, platni bilans ili politika zapojavanja, koordinira akcije drava lanica usvajanjem mjera kao to su rezolucije, zajedniki stavovi, preporuke, programi, opte smjernice, deklaracije, opti akcioni programi.3. usklauje aktivnosti iz Ugovora ovlaenja da utvruje i vodi zajedniku spoljnu i bezbjednosnu politiku i d au tom cilju donosi odgovarajue akte, mjere i instrumente i da zakljuuje odgovarajue meunarodne sporazume.Nain rada Savjet nije tijelo koje stalno radi, niti ima stalan sastav, ve se saziva za konkretno pitanje, od ije prirode zavisi njen stav. Kada su u pitanju legislativna ovlaenja najee Savjet radi zajedno sa Evropskim parlamentom u redovnom postupku. O odreenim pitanjima Savjet odluuje sam u posebnom zakonodavnom postupku, ali i u ovim sluajevima mora zatraiti miljenje Evropskog parlamenta kao i Komiteta za ekonomska i socijalna pitanja i Komiteta regiona. Zavisno od pitanja o kome se raspravlja odluke se mogu donositi JEDNOGLASNO, KVALIFIKOVANO I PROSTOM VEINOM. Jednoglasnost je potrebna samo kod odluivanja o fundamentalnim pitanjima, kao npr. prijem novih drava, izmjene Ugovora o osnivanju ili uvoenje nove zajednike politike. Po onim pitanjima o kojima nije propisana posebna veina, odluke se donose prostom veinom glasova, pri emu svaka drava lanica raspolae sa po jednim glasom. Radu Savjeta pomae posebno tijelo Komitet stalnih predstavnika COREPER, dk administrativne poslove obavlja sekretarijat sa sjeditem u Brislu. Savjetom ministara predsjedava Predsjednik koji se svakih est mjeseci rotira izmeu drava lanica u trajanju od 6 mjeseci prema abecednom redu.22. KOMISIJA?Do posljednjeg proirenja Unije na 27 drava lanica, Komisiju su inili po jedan predstavnik iz svake drave lanice. Ali od prvog novembra 2014. Komisiju ini odreeni broj lanova, ukljuujui i njenog Predsjednika i Visokog predstavnika za spoljne poslove i bezbjednosnu politiku. Komesari se biraju na osnovu strunosti i linih kvaliteta. Mandat im traje 5 godna i moe se obnavljati. Radom Komisije rukovodi predsjednik Komisije koga predlae Evropski savjet Evropskom parlamentu, odluujui kvalifikovanom veinom. Evropski parlament bira ovog kandidata veinom od ukupnog broja svojih lanova. Nakon toga Savjet u dogovoru sa izabranim predsjednikom Komisije utvruje listu drugih lica sa koje namjerava da imenuje lanove Komisije. Komisija radi u 25 generalnih direktorata, koji su podijeljeni na one koji se odnose na politike i na one iz oblasti spoljnih odnosa. Nadlenost:1. unapreuje opte interese Unije, u tom cilju preduzima potrebne inicijative2. obeybjeuje primjenu Ugovora i mjera koje u skladu sa njima donose institucije3. nadgleda prijmenu prava Unije4. izvrava budet i rukovodi programima5. koordinira upravne i izvrne funkcije6. obezbjeuje predstavljanje Unije u spoljnom svijetuLegislativna ovlaenja Komisija raspolae iskljuivim i optim pravom legislativne inicijative, to znai da zakonodavni akt moe biti usvojen samo na njen prijedlog. Komisija raspolae i direktnim legislativnim ovlaenjima za donoenje propisa sekunadarnog karaktera.Administrativna ovlaenja ovlaenje i dunost da se brine o primjeni prava EU, tako to prati primjenu propisa od strane svih komunitarnih subjekata.Izvrna ovlaenja predlae budet, neposredno se stara o sporovoenju prava konkurencije, vodi pregovore u spoljnim odnosima Unijei izvrava zatitne klauzule iz meunarodnih ugovora i sekunardnog zakonodavstva. Nain rada Komisija je tijelo koje zasjeda jednom sedmino, obino srijedom u Brislu, a ostalo vrijeme radi preko direktorata i slubi. Direktorati imaju ulogu ministarstava na ijem elu se nalaze komesari (ministri) iz drava lanica. Komisija odrava sastanke u Brislu, dok su brojne slube koje joj pomau smjetene u Brislu i Luksemburgu.

23. EVROPSKA SLUBA ZA SPOLJNE POSLOVE?Evropska sluba za spoljne poslova (skraenica EEAS od engleskog: European External Action Service) funkcionalno je autonomno telo Evropske unije (telo sui generis) pod nadlenou Visokog predstavnika Unije za spoljne poslove i politiku bezbednosti. EEAS je jedinstvena i nezavisna od drugih institucija EU, formirana spajanjem dela za spoljne odnose Saveta EU i Evropske komisije, odvojena je od Generalnog Sekretariata Saveta i Evropske komisije, ima pravnu sposobnost potrebnu za obavljanje svojih zadataka postignue svojih ciljeva, kao i vlastiti proraun.Osnivanje Evropska sluba za spoljne poslova omoguio je Lisabonski ugovor koji je stupio na snagu 1. decembra 2009. godine. Cilj EEAS je uiniti zajedniku spoljnu politiku EU-a doslednijom i efikasnijom, ime bi se pojaao uticaj EU u svetu. EEAS e pomoi Visokoj predstavnici za spoljne poslove i bezbednost u izvravanju njenog mandata. Sluba e raditi u saradnji sa diplomatskim slubama drava lanica, a inie je dunosnici iz odgovarajuih sektora Generalnog Sekretariata Saveta i Evropske Komisije, te osoblje dodeljeno iz nacionalnih diplomatskih slubi drava lanica.Pravna osnova[uredi - ]lan 3. Ugovora o Evropskoj uniji predstavlja pravnu osnovu za donoenje odluke o organizaciji i delovanju EEAS: U ispunjavanju svog mandata, Visokom predstavniku pomae Evropska sluba za spoljne poslove (...). Savet deluje na predlog Visokog predstavnika nakon savetovanja s Evropskim parlamentom i nakon dobijanja pristanka Komisije.

24. SUD PRAVDE EVROPSKE UNIJE?Sud pravde i osnovni sud ine po jedan sudija iz svake drave lanice kojima u radu pomau opti pravobranioci, izabrani sporazumom izmeu drava lanica na period od 6 godina sa pravom da budu ponovo birani.O podobnostima kandidata svoje miljenje daje posebni komitet prije nego to vlade drava lanica pristupe njihovom imenovanju. Sudije izmeu sebe biraju Predsjednika suda na period od 3 godine koji rukovodi radom Suda i predsjedava sjednicama velikog vijeca ili plenuma. Opti pravobranioci ne zastupaju interese stranaka, ve pomau Sudu na taj nain to pripremaju sluaj i daju obrazloeno miljenje o tome kako bi trebalo rijeiti sporni predmet. Ovo miljenje ne obavezuje Sud. Nadlenosti i postupak pred sudom:1. odluuje o tubama koje podnose drave lanice, institucije, pravna ili fizika lica2. odluuje u toku prethodnog postupa na zahtjev nacionalnih sudova o tumaenju prava Unije ili o vanosti akata koje su usvojili organi Unije3. odluuje o drugim sluajevima predvienim Ugovorm o osnivanjuOve nadlenosti se mogu podijeliti na:1. nadlenost da odluuje o sporovima koji poinju i koji se okonavaju pred njim direkta2. nadlenost po sporovima koji se pokreu pred nacionalnim sudovima, ali se od njega trai prethodno miljenje indirektnaU direktnu spadaju:1. tube zbog neispunjena obaveza iz Ugovora2. tube za ocjenu zakonitosti zakonodavnih akata, akata Savjeta, Komisije, Evropske centralne banke, Evropskog parlamenta i Evropskog savjeta, kao i kada tijela Unije proizvode pravna dejstva prema treim licima3. tube protiv organa i tijela Unije zobg uzdravanja od djelovanja u sluaju povrede Ugovora ako je odnosni organ prethodno bio pozvan da neto preduzme4. tube u sporovima izmeu Unije i njenih slubenika5. tube za naknadu tete, kao i iz sporova iz arbitranih klauzulaU indirektnu spadaju:1. tumaenje sporne odredbe propisa EU ili2. radi utvrivanja valjanosti (punovanosti) akata koje su donijeli organi ili tijela UnijeKada se takvo pitanje postavi pred nekim sudom drave lanice, taj sud ili tribunal mogu, ako smatraju da je odluka o tome potrebna za donoenje njegove presude, da zatrae od Suda pravde da odlui o tom pitanju. Ali, ako se isto pitanje postavi u predmetu pred nacionalnim sudom ije odluke ne poslijeu pravnom lijeku unutranjeg prava, taj sud je obavezan da zatrai prethodno miljenje Suda oravde. Kao stranke pred sudom pravde mogu biti: Unija kao pravno lice, njegovi organi, drave lanikce, nacionalni sudovi drava lanica, preduzea udruenja i ostala pravna i fizika lica i slubenici Unije. Stranke pred Sudom zastupaju agenti ( punomonici), savjetnici i advokati.25. EVROPSKA CENTRALNA BANKA?Ona je samostalno pravno ovlaena da odobrava emitovanje evra i da zajedno sa nacionalnim centralnim bankama ini Evropski sistem centralnih banaka (ESCB), vodi monetarnu politiku Unije. Njen osnovni cilj je da odri stabilnost cijena i podravanje opte ekonomske politike koja se vodi u Uniji. Ona takoe ima legislativna ovlaenja: da bude konsultovana o prijedlozima svih pravnih akata Unije, kao i o prijedlozima svih pravnih akata na nacionalnom nivou iz oblasti njene nadlenosti i da o tome daje miljenja. Evropska centralna banka je takoe ovlaena da u cilju obavljanja zadataka koji su povjereni ESCB dosnosi uredbe u Ugovorom predvienim pitanjima i odlukama koje su neophodne za obavljanje zadataka koji su povjereni ESCB, kao i da upuije preporuke i miljenja.26. REVIZORSKI (FINANSIJSKI) SUD?On vrsi raunovodstvenu kontrolu i sastoji se od po jednog sudije iz svake drave lanice postavljenih na period od 6 godinasporazumom izmeu drava lanica, a nakon konsultacija sa Evropskim parlamentom. lanovi suda se biraju meu linostima koje pripadaju ili su u svojim zemljama pripadale, spoljnim ustanovama raunovodstvene kontrole. U obavljanu ove funkcije potpuno su samostalni i duni da rade u optem interesu Unije. zadatak i nadlenost Suda je da kontrolie sve prihode i rashode unije, kao i prihode i rashode svih organa i tijela Unije, iji je osniva unija. Finansijska kontrola se vri raunovodstvenom kontrolom i provjeravanje regularnosti i zakonitosti naina sticanja prihoda i rashoda Unije i ispravnosti finansijskog poslovanja. Na osnovu izvrene kontrole sastavlja godinji izvjetaj i izjavu o tanosti rauna i o zakonitosti i regularnosti obavljenih poslova koji se dostavlja Evropskom parlamentu i Savjetu i koji se objavljuje u Slubenom listu EU.27. EVROPSKA INVESTICIONA BANKA?Evropska investiciona banka (EIB) je finansijska institucija Evropske unije. Osnovana je u Rimu 1958. godine ugovorom o osnivanju Evropske zajednice. Finansira investicione projekte koji doprinose balansiranom razvoju Unije. Akcionari EIB su zemlje lanice Evropske unije. Prema tom vlasnitvu EIB kao kreditni institut ima mogunosti da na kapitalnom tritu nabavi novac po veoma povoljnim uslovima poto ima klasifikaciju. EIB nema klijente koju ulau novac nego iskljuivo kreditno finansira projekte koji na drugi nain ne bi mogli da se finansiraju ili bi po veoma skupoj ceni nabavili kredite. Projekti koje banka finansira moraju da imaju ciljeve razvoja Evropske unije: razvoj evropskih industrija, razvoj malih preduzea, stvaranje prekoevropskih mrea (transport, telekomunikacije, energija), podrka informacionim tehnologijama, zatita prirodne okoline, poboljanje zdravlja i obrazovanja.Takoe od tih projekta moraju da profitiraju najnerazvijene regije. Projekti moraju da privuku dalje izvore investicija. EIB je glavni akcionar u Evropskom investicionom fondu (EIF). EIF je stvoren 1994. kako bi omoguio razvoj malih i srednjih preduzea. Finansijska sredstva se daju putem posrednika i dravnih istitucija. EIF deluje osim na teritoriji Evropske unije na teritoriji Evropske slobodne trgovinske zone (eng. EFTA) Lihtentajn, Islandu i Norvekoj. EIB je autonomna institucija. Ona radi prema mogunostima kapitalnih trita. Pored toga sarauje sa svim institucijama Evropske unije. lanovi EIB imaju mogunosti da prisustvuju sednicama i sastancima svih institucija Unije. - / 309. / , 8

28. KONSULTATIVNA TIJELA EVROPSKE UNIJE? 13(4) ( 301. ) , , , . 350 , : , . . ( 305. ) 350 /

29. REDOVNI ZAKONODAVNI POSTUPAK?Redovni legislativni postupak ravnopravnost Savjeta EU i Evropskog parlamentaPosebni legislativni postupci odluuje Savjet EU, konsultacija EPRedovni legislativni postupak je pravilo, a posebni legislativni postupak je izuzetan i primjenjuje se u posebno predvienim sluajevima Legislativni akti su oni u ijem usvajanju uestvuje EP (lan 289(3) UFEU)Ostali su nelegislativni akti, ali nema sutinske razlikeRedovni:Redovni legislativni postupak - raniji postupak saodluivanja uveden Ugovorom iz Mastrihta. Demokratizacija odluivanja na nivou EU, graani EU uestvuju u odluivanju posredstvom svojih predstavnika u EP. Lisabonski ugovor saodluivanje pretvara u redovni legislativni postupak najvei broj pravnih akata se usvaja u ovoj proceduri (lan 294. UFEU). Prijedlog legislativnog akta upuuje Evropska komisija, izuzetno ECB i Sud pravde EU. Postupak moe imati tri faze tri itanja.Prvo itanje EP prvi usvaja svoj stav o prijedlogu EK i dostavlja ga Savjetu EUAko ne bude identian stav Savjeta EU i EP, ide se u drugo itanjeDrugo itanje EP moe da:-Prihvati stav Savjeta EU,-Odbije stav Savjeta EU ili-Predloi amandmane na stav Savjeta EU dostavlja se na miljenje Savjetu i KomisijiKoncilijacijaOdbor za mirenje ine predstavnici Savjeta EU i EP, postizanje sporazuma o stavovima iz drugog itanja, rok est sedmica. Tree itanje rok od est sedmica za usvajanje sporazuma postignutog u koncilijacijiU toku RLP Savjet EU odluuje kvalifikovanom veinom, EP odluuje natpolovinom veinom, osim u treem itanju kada odluuje veinom od broja lanova EP koji su glasali.

30. POSEBNI ZAKONODAVNI POSTUPCI? Postupak savjetovanja (konsultacije) II.Postupak saglasnosti (ranije postupak davanja pristanka)SAVJETOVANJE(KONSULTACIJA)Postupak uveden Rimskim ugovorima. Savjetovanje (konsultacija) je poseban legislativni postupak u kojem se trai miljenje EP o prijedlogu pravnog akta prije nego to ga Savjet EU usvoji. Miljenje EP je savjetodavnog karaktera i ne obavezuje Savjet. Jedina obaveza Savjeta EU je pribavljanje miljenja, bez obzira na njegovu sadrinuu odnosu na prijedlog propisa. U miljenju EP moe prihvatiti prijedlog propisa, odbiti prijedlog propisa ili predloiti amandmane na prijedlog propisa. Osporava se demokratinost ovog postupka. Primjenjuje se u oblasti konkurencije, harmonizacije propisa o unutranjem tritu, zakljuivanja veeg broja meunarodnih ugovora (ZSBP).SAGLASNOSTSavjet EU na prijedlog EK moe usvojiti akt nakon pribavljene saglasnostiEP, uveden u JEA 1986. godine. EP ima pravo veta, nepribavljanje saglasnostiEP povlai za sobom nitavost akta. EP formalno ne moe uticati na tekst akta, ali indirektno upozorava Savjet EU da nee dati suglasnost na prijedlog akta. Suglasnost se primjenjuje u sljedeim oblastima: proirenje EU, istupanje drave lanice iz EU. Rezervna nadlenost, antidiskriminacija, zakljuivanje meunarodnih ugovora (pridruivanje, institucionalni okvir, )31. POSTUPCI IZMJENE OSNIVAKIH UGOVORA?Vrste postupaka izmjene osnivakih ugovora1. Redovni postupak2. Pojednostavljeni postupak3. Izmjena usljed pristupanja nove drave lanice4. Passerelle samostalna izmjena osnivakih ugovoraRedovni postupak izmjeneUtvren u lanu 48(2) (5) UEU. Pokree ga Evropska komisija, Evropski parlament ili vlada drave lanice podnoenjem prijedloga Savjetu EU. ECB se konsultuje ukoliko se izmjene tiu monetarne politike. Savjet EU dostavlja prijedlog Evropskom savjetu i obavjetava nacionalne parlamente. Ukoliko Evropski savjet nakon konsultovanja sa EP i EK usvoji prostom veinom odluku kojom podrava prijedlog izmjene, saziva se Konvencija. Konvenciju ine predstvanici nacionalnih parlamenata, efova drava ili vlada, EP i EK. Konvencija ispituje prijedlog izmjena i konsenzusom usvaja preporuku za meuvladin konferenciju. Evropski savjet moe, nakon pribavljanja saglasnosti EP, prostom veinom odluiti da ne saziva Konvenciju ako to nije opravdano obimom predloenih izmjena. Evropski savjet u tom sluaju utvruje opis poslova za meuvladinu konferenciju. Predsjednik Savjeta EU saziva meuvladinu konferenciju koja treba da zajednikim dogovorom utvrdi izmjene osnivakih ugovora. Izmjene stupaju na snagu nakon to ih ratifikuju sve drave lanice u skladu sa njihovim ustavnim pravilima.Pojednostavljeni postupak izmjeneOvim postupkom se jedino mogu mijenjati odredbe iz Treeg dijela UFEU unutranje politike Unije. Prijedlog izmjena moe dati vlada drave lanice, EP ili EK podnoenjem prijedloga Evropskom savjetu. Evropski savjet, nakon konsultovanja EP i EK, odnosno ECB za izmjene koje se odnose na monetarnu politiku, jednoglasno moe usvojiti prijedlog. Izmjene stupaju na snagu nakon to ih potvrde drave lanice u skladu sa njihovim ustavnim odredbama. Ove izmjene ne smiju proiriti podruje nadlenosti EU.Izmjene usljed pristupanjalan 49. UEU regulie postupak prijema nove drave lanice. Prijem nove drave lanice, odnosno proirenje EU, pravno se ureuje u pristupnom ugovoru. Ovaj ugovor utvruje uslove prijema i prilagoavanja osnivakih ugovora. Njega zakluuju drave lanice EU, sa jedne strane, i drava pristupnica, sa druge strane. Stupa na snagu nakon to ga sve strane ratifikuju u skladu sa svojim ustavnim odredbama.PasserelleIzmjene na osnovu passerelle odredbi samostalno vre institucije EU bez saglasnosti drava lanica. lan 48(7) UEU predvia da Evropski savjet uz saglasnost EP moe jednoglasno odluiti da u odreenoj oblasti ili sluaju, koji ulazi u okvir UFEU ili ZSBP, Savjet EU odluuje kvalifikovanom veinom umjesto jednoglasno. ES moe uz saglasnost EP jednoglasno odluiti da promjeni postupak usvajanja akata u Savjetu EU tako to e ovaj odluivati u redovnom legislativnom postupku umjesto u posebnom zakonodavnom postupku prilikom usvajanja tih akata. Parlamenti drava lanica se mogu usprotiviti ovoj odluci u roku od 6 mjeseci.

32. PRIMARNI IZVORI PRAVA EU?Primarne uzvore prava EU strvaraju drave lanice prilikom ureivianja meusobnih odnosa na osnovu ustavnih ovlaenja. Tu spadaju ugovori o osnivanju sa svim kasnijim izmjenama i dopunama, aneksima i protokolima, odluke i ugovori o prijemu novih drava lanica. Takoe spadaju i ljudska prava i opti principi prava. Opta karakteristika svih primarnih izvora je da sadre norme kojima su regulisana osnovna pitanja i kao takvi zajedno sa optim pravnim naelima ine ,,ustavno pravo Zajednice,,. U okviru njih, najviu pravnu snagu ima Ugovor o osnivanju, koji je Sud pravde okvalifikovao kao ustavnu povelju Zajednice. U odnosu na sekundarne izvore, primarni izvori slue kao osnov za njihovo donoenje i imaju jau pravnu snagu. Sud pravde nije ovlaen da cijeni njihovu pravnu valjanost, ve samo da ih tumai. Posebnu kategoriju izvora, koji se nalaze izmeu primarnih i sekundarnih ine konvencije izmeu drava lanica i sporazumi koje je Zajednica zakljuila sa treim dravama i meunarodnim organizacijama.

33. UREDBA?Uredbe kao zakonodavne akte Unije u redovnom zakonodavnom postupku usvaja Evropski parlament i Savjet, na prijedlog Komisije. Samo u posebnim sluajevima, koji su predvieni UFEU uredbe moe usvojiti Evropski parlament uz uee Savjeta, ili Savjet uz uee Parlamenta, po posebnom zakonodavnom postupku. Uredbe imaju karakter propisa opte primjene i direktno se primjenjuju u svim dravama lanicama. To znai da sadre norme kojima se na apstraktni nain reguliu pravni odnosi neodreenog definisanog ili nedefinisanog broja subjekata. To znai da nakon stupanja na snagu, na nain i u roku koji je odreen u samim uredbama, obavezuju adresate bez bilo kakve intervencije ili posredovanjadrava lanica ili njihovih legislativnih i izvrnih organa. Potpuna obaveznost uredbi znai da drave lanicenisu ovlaenje da primjenjuju uredbe djelimino, ili da biraju koji e njen dio primijeniti, akoji ne. Sa druge strane, potpuna obaveznost znai i da u sluaju njihovog nepotovanja komunitarni subjekti mogu pokrenuti odgovarajui postupak pred nacionalnim sudovima za naknadu tete i protiv drave i protiv pojedinaca koji su odgovorni za povredu. Uredbe imaju tzv. ispranjavajue dejstvo. To znai da je usvajanjem uredbi ispranjen legislativni kapacitet dravnih legislativnih organa tako da im je nakon toga zabranjeno ne samo da donose odgovarajue zakonske propise, nego i da preduzimaju bilo kakve druge mjere koje bi bile u suprotnosti sa njihovim ciljem i predmetom. Uredbe se objavljuju u Slubenom listu Evropske unije i stupaju na snagu dvadesetog dana nakon objavljivanja, osim ako u njima samim nije drugaije odreeno.

34. DIREKTIVA?Direktive ili upustva ili smjernice zadaju rezultat koji drave lanice treba da ostvare, ali ostavljaju odrijeene ruke dravama da izaberu formu i metod ostvarenja datog rezultata. Na primjer 1993. godine Savjet je donio direktivu o organizaciji radnog vremena. Izmijenjena je 2000. od strane Evropskog parlamenta i Savjeta. Uvedeno je minimalno vrijeme odmora od 11 sati u toku 24 sata, zatim minimalan odmor od jednog dana sedmino. Predvieno je najmanje etiri sedmice plaenog godinjeg odmora i prosjeno sedmino radno vrijeme od 48 sati ukljuujui prekovremeni rad. Dravama je u ovoj Direktivi ostavljeno da pronau najbolji nain usklaivanja svog zakonodavstva i kolektivnih ugovora. Zbog toga je neophodna forma ovog akta EU bila Direktiva, jer se sadrina Direktive odnosi na pravna pitanja koja su obino rijeena unutranjim pravom jedne drave, u ovom sluaju radno pravnim zakonodavstvom.

35. ODLUKA?Odluke su pojedinani administrativni akti koji obavezuju samo one adresate koji su u njima naznaeni, nakon to su im saoptene. Adresati mogu biti drave, pravna lica i fizika lica kao pojedinci. Najvei broj odluka je adresiran na drave lanice, a samo manji broj na pojedince, najee u vezi prava konkurencije. Odlukama moe biti obuhvaen i odreeni krug adresata i u tom sluaju djeluju erga omnes. Budui da u potpunosti obavezuju, odluke mogu proizvoditi direktno dejstvo za adresate koji su unaprijed poznati i odreeni ili mogu biti odreeni. Ako su odluke upuene dravama, onda se pravna i fizika lica na njih mogu pozivati tek kad ih drave svojim mjerama uvedu u nacionalno zakonodavstvo. Prema pravnom dejstvu, mogu se poddijeliti na izvrne, administrativne i kvazi sudske.

36. PREPORUKA I MILJENJE?Preporuke i miljenja spadaju u grupu pravno neobavezujuih akata i po tome se sutinski razlikuju od prethodnih. Zato ne predstavljaju pravne akte u uem smislu, ve prije ,,korisne instrumente usmjeravanja ponaanja i nacionalnih zakonodavstava,,. Meutim u sluajevima kada razjanjavaju znaenje nacionalnih propisa koji su donijeti u cilju njihovog sprovoenja ili sa ciljem da dopune mjere Zajednice, nacionalni sudovi ih moraju uzeti u obzir u postupku tumaenja i primjene nacionalnog prava. Osim toga, u postupku donoenja obaveznih akata sekundarnog zakonodavstva, propisana je obaveza dobijanja i navoenja obaveznih miljenja. Isto tako, miljenja i preporuke Komisije i Savjeta vre, zavisno od predmeta, odreeni politiki uticaj na one kojima su upueni.

37. MEUNARODNI UGOVORI KAO IZVORI PRAVA?Evropska unija moe u okviru svog podruja nadlenosti sklapati meunarodne ugovore s treim dravama ili meunarodnim organizacijama (lanak 216. stavak 1. UFEU-a) koji su obvezujui za Uniju i drave lanice. Ti sporazumi obvezuju Uniju i drave lanice te su sastavni dio pravnog poretka Unije. Kada se govori o ugovorima o osnivanju (osnivaki ugovori) misli se na sve meunarodne ugovore kojima su osnovane Evropske zajednice i Evropska unija i na kojima se temelje njihove ovlasti. Tim pojmom obuhvaeni su i sporazumi, odnosno ugovori kojma se mijenjaju i/ili dopunjuju osnivaki ugovori. Tu spadaju jo i svi ugovori o pristupanju. Iako se o ugovorima govori u mnoini, formalnopravno postoji samo jedan Ugovor - Ugovor o Evropskoj uniji (poznatiji kao Ugovor iz Maastrichta), iji su sastavni dijelovi Ugovor o Evropskoj zajednici i Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju (tzv. Rimski ugovori) te odredbe kojima se reguliraju nadlenosti iz drugog i treeg stupa EU.U ovu grupu spadaju sporazumi (konvencije ili ugovori) koje Evropska unija zakljuuje sa treim dravama i meunarodnim organizacijama. Prema predmetu i prema stepenu preuzetih prava i obaveza, meunarodni sporazumi mogu biti vrlo razliiti, od trgovinskih od sporazuma o pridruivanju i sporazuma o punopravnom lanstvu. Najznaajnije su sljedee vrste sporazuma:Trgovinski sporazumi,Sporazumi o saradnji iSporazumi o pridruivanju.

38. OPTA PRAVNA NAELA?Opta pravna naela EU su pravne norme koje ujedno predstavljaju i dio Osnivakog ugovora shvaenog kao ustavna povelja. Evropski sud i njegova praksa odreuju opta pravna naela. Njihova praktina funkcija je omoguavanje rjeavanja sporova za koje ne postoji konkretno pisano pravno pravilo. U tom sluaju suci su voeni odreenim vrijednostima koje se smatraju inherentnim odreenom pravnom poretku, nazivaju se opta pravna naela. Evropski sud je do sada identifikovao vci broj optih naela, meu kojima se izdvajaju: zatita osnovnih ljudskih sredstava, pravna sigurnost i zatita legitimnih oekivanja (npr. zabrana retroaktivnosti), zabrana diskriminacije naelo proporcijalnosti itd. Pri razvoju optih pravnih naela Evropski sud se vodi pravnim porecima drava lanica i medjunarodnim konvencijama za zastitu osnovnih ljudskih prava i sloboda koja je sklopljena 1950. god. u sklopu Savjeta Evrope. Zatita osnovnih prava kao temeljno naelo EU ce najvaniju potvrdu dobiti uvrstavanjem neobavezujue povelje ljudskih prava EU u Ustavni ugovor.

39. TUMAENJE PRAVA EU?Ciljevi EU normi moraju bti zagarantovani nacionalnim propisima, ali i ostvareni kroz konkretne odluke. Drzava clanica preuzece bilo koju prikladnu mjeru, opste ili pojedinacne prirode, kako bi osigurala izvrsenje obaveza koje proizlaze iz ugovora ili iz akata institucija Unije. Dominantna metoda sudske harmonizacije nacionalnih propisa i EU prava je pomirujuce tj.prijateljsko tumacenje direktnog ucinka. Nacionalni sudovi su duzni tumaciti svoje nacionalno pravo u cilju ostvarenja svrhe direktive EU kako bi ostvarili njen rezultat. Bez obzira, nacelo da nacionalno pravo mora biti tumaceno u skladu sa pravom Zajednice zahtjeva od nacionalnih sudova da ucine sve sto je u njihovom ovlastenju, uzimajuci u obzir sveukupno domace pravo i primjenjujuci metode tumacenja kako bi osigurali da je konkretna direktiva potpuno ucinkovita te postigli rezultat koji je uskladu sa ciljevima koje zeli ostvariti. Ako cilj koji je propisan direktivom ne moze biti ostvaren tumacenjem, treba imati na umu da pravo zajednice zahtjeva od drzave clanice da nadoknadi stetu osobama koj im je nastala zbog neprovodjenja direktive.40. SUDSKA PRAKSA?Sudska praksa spada u dodatne izvore prava Evropske unije. Sudska praksa Suda pravde Evropske unije je znaajan izvor prava EU i pomae u tumaenju prava EU koje je neophodno radi njegove primjene u Uniji odnosno u dravama lanicama. Treba imati u vidu da Sud pravde EU prema Ugovoru o EU obuvata Sud pravde, Opti sud i specijalizovane sudove. Bez obzira na bogate primarne i sekundarne izvore prava EU, uvijek je mogue da neka oblast ostane nepokrivena pravom odnosno da ostane pravna praznina. Ovo je posebno mogue kad se uzme u obzir brz razvoj drutva i tehnologije, posebno u sferi inerneta, odnosno kad potrebe drutva prevaziu postojee akte. Tada mjesto Suda dolazi do izraaja koji bude pozvan, esto i od strane nacionalnih sudova da tumai odreen dio prava EU ili pak postavi pravni princip ili standard, kao to emo vidjeti u sljedeim razmatranjima. Njegova uloga u razvoju prava Unije je neprocjenjiva.41. DOKTRINA DIREKTNOG DEJSTVA?Naelo direktnog dejstva podrazumijeva da se pojedinci mogu pozivati na pravo Evropske unije pred domaim sudovima. Ovo naelo je veoma bitno jer ne trai od drave da svojim internim aktom 'ubaci' pravo EU u svoj sistem, kad se radi o zatiti pojedinanih prava. To znai da se pojedinci mogu pozivati direktno na pravo EU pred svojim, domaim sudovima ak i onda kada su na snazi domae pravne odredbe koje su moda u suprotnosti sa datim pravom EU. Postoje dvije vrste direktnog dejstva. Vertikalno direktno dejstvo- lice se moe pozvati na zakonodavstvo EU protiv drave lanice. Horizontalno direktno dejstvo - lice se moe pozvati na zakonodavstvo EU protiv drugog pojedinca. Vertikalno dejstvo je veoma bitno sa aspekta potovanja ljudskih prava jer titi pojedinca u postupku protiv drave. Horizontalno dejstvo nam govori o irini domaaja prava EU, koje se prema ovome, moe koristiti i u postupcima privatno pravnog karaktera, kada se pred sudovima rjeavaju pravni odnosi meu pojedincima.42. DOKTRINA INDIREKTNOG DEJSTVA?43. DOKTRINA PRIMATA (SUPERIORNOSTI)?Naelo direktne primjenjivosti i naelo direktnog dejstva nas zajedno vode do naela superiornosi ili suprematije prava Evropske unije prema domaem pravu. Mogunost direktne primjene prava EU bez potrebe za ratifikacijom ili bilo kakvim instrumentom drave kojim bi se pravo EU uvelo u domai pravni sistem nam govori o nadmoi prava EU. Takoe mogunost direktnog pozivanja lica na pravo EU pred domaim sudovima, ide u prilog superiornosti prava EU, koje ima prednost u primjeni. Ovo omoguava da se pokriju pravne praznine domaeg pravnog sistema, ili pak da se u sluaju nekonzistentnosti domaeg prava sa pravom EU, primijeni pravo EU, to je vrlo bitno kada se uzme u obzir unifikacija prava EU u svim dravama lanicama. Dakle, naelo superiornosti nam govori da drave ne mogu da kreiraju pravni sistem suprotan sistemu Evropske unije. ak i ako se desi da neka odredba drave, nije u skladu sa pravom EU, primijenie se pravo EU. Ovo se odnosi i na rad nacionalnih sudova, koji su duni da primijene odredbu Evropske unije. Naelo superiornosti nam govori da je pravo EU kreira jedan pravni sistem koji je vii u odnosu na pravni sistem drava lanica, na taj nain to upravo postaje sastavni dio pravnih sistema drava lanica koje ga direktno primjenjuju.44. DOKTRINA ODGOVORNOSTI DRAVE?Naelo odgovornosti drava lanica zbog povrede komunitarnog prava (prava EU) je izvedeno iz prakse Suda pravde koji je u poetku sankcionisao samo neimplementiranje uputstava u unutranji pravni poredak, da bi u kasnijoj praksi zauzeo generalni stav o odgovornosti drava lanica zbog povrede i ostaloh izvora. Za nastanak odgovornosti moraju biti ispunjena 3 uslova:1. da je postojala namjera da se povrijeenim pravilom dodjele prava pojedincima;2. da je povreda dovoljno ozbiljna;3. da postoji direktna uzrona veza izmeu povrede obaveze od strane drave i tete koju su pretrpjele oteene strane.U kasnijoj praksi Sud pravde je odgovornost drave proirio ne samo na sluajeve nesprovoenja ili nepotpunog sprovoenja uputstava, ve i zbog postojanja legislativnih akata unutranjeg prava koji su bili suprotni komunitarnom pravu i na presude vrhovnih sudova u dravama lanicama u kojima je povrijeeno komunitarno pravo.45. AUTONOMIJA PRAVA EU?46.INSTITUT GRAANSTVA EVROPSKE UNIJE?Gradjanstvo EU uvedeno je zakljuenjem MASTRIHTSKOG SPORAZUMA 1992. Gradjanin unije je svako lice koje ima drzavljanstvo jedne od drzava clanica EU. Ima suplementarni karakter, tj.ono dopunjuje, a ne zamjenjuje nacionalno dravljanstvo. Prava i obaveze graana unije ne obuhvataju sva prava i obaveze koja su svojstvena dravljanima drava lanica, pa se zato ne smije poistovjeivati graanstvo unije i dravljanstvo drava lanica unije. Revizorski Sud - oformljen 22. jula 1975.a poceo sa radom 1997.god.u Luksemburgu. Sastoji se od 27.clanova ,njih na 6 godina imenuje Savjet. Zadatak Suda je da ispita da li su svi prihodi i rashodi ostvareni na zakoniti nacin,kao i da li je finansijsko upravljanje kvalitetno.47. PRAVA NA OSNOVU GRAANSTVA EVROPSKE UNIJE?1. Pravo slobodnog kretanja i prebivalita na teritoriji EU;2. Aktivno i pasivno birako pravo, tj.da biraju i da budu birani;3. Pravo na diplomatsku i konzularnu zatitu u drugoj drzavi izvan EU;4. Pravo pisanja peticija i pritubi pred Evropskim parlamentom;5. Pravo na obracanje ombudsmanu ili pravo pisati drugom oraganu Unije na jednom od slubenih jezika;6. Pravo pristupa dokumentima Evropskog parlamenta, Evropske komisije ili Evropskog Savjeta pod odreenim uslovima;7. Sloboda pojedinaca na od imigracione kontole;8. Pravo da se prijave za rad u bilo kom sektoru (ukljuujui i dravne).48. ZATITA LJUDSKIH PRAVA U PRAKSI EVROPSKE UNIJE?Ljudska prava u EU univerzalna su i nedjeljiva. Politikom ljudskih prava EU aktivno promie i titi temeljna ljudska prava kako unutar svojih granica, tako i u odnosima s treim zemljama. Pritom se prvenstveno tite socijalna, ekonomska, graanska, politika i kulturna prava. to se tie zatite ljudskih prava u odnosima prema treim dravama, poseban naglasak je stavljen na ukidanje smrte kazne, borbu protiv torture i loeg postupanja, borbu protiv rasizma i ksenofobije, nadgledanje izbora, kao i borbu protiv ratnog zloina i genocida. Ugovorom iz Mastrichta 1992 god.osnovana je institucija Evropskog ombudsmana. Njegova uloga je zatita gradjana u sluaju nepravilnosti u postupanju institucija i tijela EU, osim Europskog suda pravde i Opteg suda.

49. POVELJA EU O OSNOVNIM PRAVIMA?Povelja Evropske unije o temeljnim pravima garantuje odreena politika, socijalna i ekonomska prava dravljana i stanovnika Evropske unije na razini nadnacionalnog propisa vaeeg na cijelom prostoru Europske unije. Povelja je izraena na osnovi Evropske konvencije o ljudskim pravima, a sveano je objelodanjena od strane Evropskog parlamenta, Vjea ministara i Evropske komisije 07. decembra 2000. Meutim, njezin pravni status nakon toga nije bio posve stabilan te zbog toga nije imala ni puni zakonski efekt sve do stupanja Lisabonskog sporazuma na snagu 01. decembra 2009.Prema povelji, Europska unija mora djelovati i donositi zakone u skladu sa poveljom dok e se sudovi Europske unije usprotiviti primjenjivati propise koji ju budu krili. Povelja se odnosi samo na zemlje koje su lanice Evropske unije i ne proiruje ovlasti EU izvan domena usuglaenih kroz ugovore Europske unije.50. PRISTUPANJE EVROPSKE UNIJE EVROPSKOJ KONVENCIJI O ZATITI LJUDSKIH PRAVA I OSNOVNIH SLOBODA?Trenutno su pravo Evropske unije i Evropska konvencija za ljudska prava usko povezani. Sve su drave lanice EU-a pristupile Konvenciji. Kao to je ve reeno, Evropski sud pravde se pri utvrivanju opsega zatite ljudskih prava u okviru prava Evropske unije oslanja na Konvenciju. Povelja o temeljnim pravima takoe sadri (uz ostala) niz prava iz Konvencije. Skladno tome, pravo Europske unije, uprkos tome to Unija zapravo nije potpisnik Konvencije, uvelike je s njome usklaeno. Ali, eli li se pojedinac aliti na EU, odnosno na propust EU-a u jgarantovanju ljudskih prava, ne moe dovesti Uniju kao takvu pred Evropski sud za ljudska prava. Umjesto toga, moe pokrenuti postupak pred domaim sudom koji zatim predmet u prethodnom postupku prosljeuje Evropskom sudu pravde, ili se pak moe u postupku pred Evropskim sudom za ljudska prava, podnoenjem tube protiv drave lanice, neizravno aliti na Europsku uniju. Lisabonski sporazum sadri odredbu koja Uniji nalae da pristupi Konvenciji kao samostalna stranka, a Protokol br. 14 uz Konvenciju mijenja je i dopunjuje kako bi to omoguio. Jo nije jasno kakav e to uinak imati u praksi, niti kakav e biti budui odnos Europskog suda pravde i Evropskog suda za ljudska prava, jer pregovori za pristup Unije mogu potrajati nekoliko godina. Ali, pojedincima e to u najmanju ruku omoguiti da zbog krenja Konvencije dovedu EU izravno pred Europski sud za ljudska prava.51. ORGANIZACIJA SUDA PRAVDE EU (SUD PRAVDE, OPTI SUD I SPECIJALIZOVANI SUDOVI)Sud pravde Evropske unije koji se sastoji od Suda pravde, Osnovnog ili Opteg suda i specijalizovanih sudova. U generalnom smislu Sud pravde Evropske unije kao vrhovni ili ustavni sud Unije ima zadatak da ,,obezbjedi potovanje prava u tumacenju i primjeni Ugovora, tj.cijelokupnog prava EU, odgovoran je za zakonitost prava EU i da pravo EU bude na jednoobrazan nacin tumaceno i primjenjeno u cijeloj Uniji. Sudu pravde EU je dodjeljena nadleznost da:1) odlucuje o tuzbama koje podnose drzave clanice,institucije,pravna ili fizicka lica, 2) odlucuje o toku prethodnog postupka na zahtjev nacionalnih sudova o tumacenju prava Unije ili vaznosti akata koje su usvojili organi Unije, i 3) odlucuje o drugim slucajevima predvidjenim Ugovorima o osnivanju.Sud pravde i Osnovi sud cine po jedan sudija iz svake drzave clanice kojima u radu pomazu opsti pravobranioci, izabrani sporazumom izmedju drzava clanica na period od 6 god., sa pravom da budu ponovo birani.Sudije izmedju sebe biraju Predsjednika suda na period od 3 god. koji rukovodi radom Suda i predsedava sednicama velikog veca ili plenuma. Nadleznost Suda pravde je Lisabonskim sporazumom prosirena na cijelokupno pravo EU, a ne samo na akte iz ranijeg prvog stuba, tako da obuhvata i ocjenu zakonitosti akata Evropskog Savjeta ili Savjeta, kao i dr. tjela EU koja nemaju svojstvo organa Unije, kao sto su akti Europola, Evropskog javnog tuzioca ili regulatornih agencija.Osnovni (opsti) sudOsnovni (opsti) sud ima 27 sudija koji se biraju po istim kriterijumima kao i sudije u Sudu pravde, a u radu mu mogu pomagati opsti pravobranioci, ali ih Osnovni sud nema kao stalne. U pocetku ,Prvostepeni sud je kao preteca Osnovnog suda bio nadlezan samo za tuzbe fizickih i pravnih lica protiv organa Zajednice/Unije. Kasnije je njegova nadleznost mjenjana i dopunjena. Nadlezan je za: 1. tuzbe drzava clanica protiv akata Komisije, 2. tuzbe drzava clanica protiv akata Savjeta iz oblasti drzavne pomoci,dampinga i akata kojima se vrse prenijeta ovlascenja, 3. tuzbe protiv akata Savjeta donijetih na osnovu uredbe Savjeta o mjerama za zastitu trgovine u smislu clana 207 UFEU, 4. akata Savjeta kojia Savjet izvrsava implementirajuca ovlascenja u skladu sa clanom 291(2)UFEU, 5. tuzba za naknadu stete 6. tuzba koja se odnosi na zig Unije, 7. tuzba na osnovu arbitrazne klauzule.Specijalizovani sudoviSpecijalizovani sudovi ili sudovi posebne nadleznosti (specijalni sudovi) osnivaju Evropski parlament i Savjet odlucujuci u redovnom zakonodavnom postupku. Nakon osnivanja se pridruzuju Osnovnom sudu i zaduzeni su za vodjenje prvostepenog postupka kod nekih vrsta tuzbi u posebnim oblastima. Za sudije ovih sudova se mogu birati lica cija je nezavisnost izvan vake sumnje i koji poseduju sposobnosti koje se traze za obavljanje sudske funkcije, a imenuje ih Savjet jednoglasnom odlukom. Buduci da sude kao prvostepeni sudovi,protiv njihovih odluka je dozvoljeno pravo zalbe Osnovnom sudu.52. POSTUPAK ZBOG POVREDE BIRAKIH UGOVORA?Ako prepozna moguu povredu prava EU-a ili za nju sazna iz pritube, Komisija u okviru strukturiranog dijaloga (EU Pilot) pokuava brzo rijeiti temeljni problem s dotinom dravom lanicom. Drave lanice mogu dostaviti dodatne injenine ili pravne informacije o moguem sluaju povrede prava Unije, a cilj je pronai brzo rjeenje u skladu s pravom EU-a i tako izbjei slubeni postupak zbog povrede prava. Ako se drava lanica ne slae s Komisijom ili ne primijeni rjeenje za ispravak mogueg sluaja povrede prava EU-a, Komisija moe zapoeti slubeni postupak zbog povrede prava. Taj se postupak sastoji od niza koraka predvienih osnivakim Ugovorima, a svaki od njih iznosi se u slubenoj odluci:1. Slubena opomena - Komisija od nacionalne vlade trai da se oituje o pitanju neusklaenosti u roku od najvie 2 mjeseca. Nema odgovora? Nezadovoljavajui odgovor? Komisija iznosi razloge zbog kojih smatra da je drava lanica prekrila pravo EU-a. Nacionalna vlada ima najvie dva mjeseca da ispuni svoje obveze.2. Obrazloeno miljenje - Nema odgovora? Nezadovoljavajui odgovor? Komisija trai od Suda da pokrene sudski postupak. To se rijetko dogaa. U proteklih nekoliko godina vie od 85 % sluajeva rijeeno je prije nego to doe do sudskog postupka.3. Predavanje predmeta Sudu Europske unije - Ako drava lanica ne obavijesti o mjerama za provedbu direktive, Komisija u toj fazi moe od Suda Europske unije zatraiti da odredi paualni iznos i/ili novanu kaznu. Nakon prosjeno dvije godine Sud donosi odluku o tome je li drava lanica prekrila pravo EU-a.4. Presuda Suda Europske unije - Nacionalna vlada nadlena je za prilagodbu zakona ili praksi te za rjeavanje prvobitnog spora to je prije mogue. Drava lanica jo nije ispunila svoje obveze? Komisija alje jo jednu slubenu opomenu.5. Predmet se vraa Sudu Europske unije - Nema odgovora? Nezadovoljavajui odgovor? Komisija moe ponovno pokrenuti sudski postupak i predloiti paualni iznos i/ili novanu kaznu.53. TUBA ZA PONITENJE?U ovom postupku radi se o nadlenosti Suda da ocjenjuje zakonitost zakonodavnih akata koje donesu institucije, tijela, slube ili agencije Evropske unije. Tube mogu podnijeti institucije EU- Savjet, Parlament, Komisija i u odreenim sluajevima Evropska Centralna banka, drave lanice ali i pojedinci-fizike i pravne osobe iz drava lanica, ako mogu dokazati postojanje pravnog interesa za traenje ponitenja akata. U ovoj vrsti postupaka Sud pravde ima iskljuivu nadlenost nad tubama koju podnesu drave lanice protiv Evropskog parlamenta, i/ili protiv Savjeta i u pogledu postupaka koje pokreu institucije EU jedne protiv drugih. Opti sud ima prvostepenu nadlenost, za ostale vrste tubi, a posebno kada se radi o tubama koje pokreu pojedinci.54. TUBA ZA PROPUTANJE?Ovlaenje za pokretanje postupka zbog propusta neke od institucija EU da donese akt, koji je osnovu neke postojece pravne norme obavezna donijeti imaju: Savjet, Parlament, Komisija i u odreenim sluajevima Evropska Centralna banka, drave lanice ali i pojedinci-fizike i pravne osobe iz drava lanica. Tube zbog propusta da se ispune obaveze Tube zbog propusta da se ispune obaveze mogu podnijeti Komisija ili drava lanica, mada najee to ini Komisija. Kada Komisija smatra da odreena drava lanica nije ispunila svoju obavezu koju ima prema pravu Evropske unije prvo e voditi preliminarni postupak u kojem e pozvati dravu lanicu da rijei svoj propust. Ako drava to ne uini, tuba radi povrede prava EU se moe podnijeti Sudu pravde. Ako s druge strane, jedna drava lanica smatra da druga drava lanica nije ispunila svoje obaveze, ona prvo obavjetava Komisiju o tome. Komisija donosi obrazloeno miljenje nakon to obje drave (ili vie njih ako su ukljuene) pozove da obrazloe svoj stav. Ako Komisija ne donese svoje miljenje u roku od tri mjeseca od dana kada je obavijetena o predmetu, drava moe podnijeti tubu direktno Sudu. Ako Sud utvrdi da je drava propustila da ispuni svoje obaveze, drava mora ispraviti svoj propust bez odlaganja. Ako po ponovnom obraanju Komisije Sud ponovo utvrdi da drava nije postupila po presudi, Sud moe nametnuti dravi fiksnu ili periodinu novanu kaznu. Meutim ako se radi o propustu drave da postupi po odreenoj direktivi, Sud moe utvrditi novanu kaznu ve kod prve presude kojom utvruje neispunjenje obaveza. Tube zbog propusta djelovanja Ako Evropski parlament, Evropski savjet, savjet, Komisija ili Evropska centralna banka propuste da djeluju, tada drave lanice i druge institucije Unije mogu podnijeti tubu Sudu pravde EU. Nadlenost izmeu Suda pravde i Opteg suda je podijeljena kao i kod tubi radi ponitenja. Prihvatljivost tubi zbog propusta djelovanja Tuba je prihvatljva samo ako se podnosilac tube prvo obrati odgovornoj instituciji, tijelu, ili agenciji kako bi rijeila problem. Ako dati organ ne reaguje u roku od dva mjeseca, tuba se moe podnijeti u daljem roku od dva mjeseca. Ovaj uslov prihvatljivosti tubi je est u meunarodnom pravu i jo se zove pravilo o iscrpljivanju domaih pravnih sredstava. To znai da se prvo mora pozvati organ koji je potencijalno 'kriv' za povredu neke odredbe da se izjasni o povredi odnosno da je ispravi. Tek ukoliko organ propusti da reaguje u roku od dva mjeseca, moe se podnijeti tuba Sudu.55. TUBA ZA NAKNADU TETE?Institucije, drave lanice te fizike i pravne osobe ovlatene su pred Evropskim sudom zahtjevati da im institucija EU nadoknadi tetu koju je prouzrokovala protivpravnim (ne) djelovanjem. Nabrojane su najvanije vrste nadleznosti Evropskog suda. Sud je nadlean i u nekim drugim pitanjima, npr.u sporovima izmeu zaposlenih u institucijama EU. Nadlenost Suda, drave lanice mogu uspostaviti i meusobnim dogovorima da rjeavanje nekog meusobnog spora povjere Sudu. Pojedinci imaju ogranien pristup Evropskom sudu. U situacijama kad se za zatitu svojih prava, koja im dodjeljuje novi Evropski pravni poredak, ne mogu obratiti Evropskom sudu, ovlateni su zatitu potrazti pred nadlenim nacionalnim sudom.56. PREDUCIJALNI ZAHTJEV PRETHODNO PITANJE?Sud EU donosi odluke u postupcima koji su pokrenuti pred njime. Jedna od najeih vrsta postupaka odnosi se na prethodna pitanja: kada nacionalni sudovi od Suda zatrae tumaenje odreenog pitanja vezanog uz pravo EU. Nacionalni sudovi u dravama lanicama obavezni su osigurati pravilnu primjenu prava EU u njima. Meutim, postoji opasnost da sudovi u razliitim dravama pravo EU tumae na razliite naine. Kako bi se to sprijeilo postoji odluivanje o prethodnom pitanju. Ako nacionalni sud ima nedoumice u vezi s tumaenjem ili valjanou propisa EU on se moze, a katkad i mora obratiti Sudu za savjet. Taj se savjet naziva odluka o prethodnom pitanju. Evropski sud je nadlean odluivati o prethodnim pitanjima koja se ticu: tumaenja Ugovora,v aljanosti i tumaenja akata, institucija, tijela, ureda ili agencija Unije. Ako se takvo pitanje pojavi pred bilo kojim sudom drave lanice, taj sud moe, ako smatra da je odluka o tom pitanju potrebna da bi mogao donijeti presudu, zatraiti od Suda da o tome odlui. Ako se takvo pitanje pojavi u predmetu koji je u tijeku pred sudom neke drave lanice, protiv ijih odluka prema nacionalnom pravu nema pravnog lijeka taj je sud duan uputiti to pitanje sudu.58. KRITERIJI ZA LANSTVO U EVROPSKOJ UNIJI?Drava koja eli da pristupi Uniji upuuje svoj zahtjev Savjetu, koji poslije konsultovanja Komisije i nakon dobijanja saglasnosti Evropskog parlamenta, jednoglasno donosi odluku. Evropski parlament usvaja odluku apsolutnom veinom koji ga ine. Uslovi prijema i izmjene koje ovaj prijem prouzrokuje u Ugovvorima na kojima se zasniva Unija, predmet su sporazuma izmeu drava lanica i drave podnosioca zahtjeva. Taj sporazum se podnosi na ratifikaciju od strane svih Drava Ugovornica, u skladu sa njihovim ustavnim pravilima. U praksi se navedeni uslovi oznaavaju kao kopenhagenki uslovi i grupiu se u politike, pravne i ekonomske. Acquis Communautaire kao elemenat politike prijemaMoe se oznaiti kao skup obaveza koje je potrebno da ispuni trea drava za prijem i za lanstvo u Evropskoj uniji. Kao opti pojam, acquis communautaire obuhvata sve ono to su Evropske zajednice postigle na pravnom, politikom, ekonomskom i administrativnom planu radi ostvarivanja ciljeva koji su postavljeni pred Evropsku zajednicu, a kasnije i pred Evropsku uniju. U srpskom jeziku se acquis communautaire prevodi kao pravne tekovine ili komunitarne tekovine. On upuuje na ukupnost pravnih pravila, politikih principa i sudske odluke koje nove drave lanice moraju da prihvate u potpunosti i od poetka, nakon to postanu punopravne lanice Evropske unije. Tako se pod pravnom dimenzijom podrazumjeva sve ono to obuhvata pojam komunitarnog prava. U okviru pranog acquis ukljuen je i sudski acquis kroz ovabezu nacionalnih sudova da se obraaju Sudu pravde za odluke o prethodnim pitanjima. Politiki dio acquis communautaire obuhvata ne samo politike principe iz Osnivakih ugovora Zajednica i Evropske unije, ve i deklaracije, rezolucije, vodie, principe i uopte sve pozicije koje je zauzeo Evropski savjet, Savjet ministara, kao i zajednike sporazume drava lanica koji su zakljueni u cilju jaanja zajednice. U ekonomskom smislu acquis communautaire podrazumjeva sve one obaveze koje je potrebno izvriti u domaoj privredi kako bi se postigla odgovarajua dostignua koja su uopteno oznaena kao trina privreda koja je sposobna da izdri konkurenciju na unutranjem tritu Evropske unije.59. POSTUPAK PROIRENJA EVROPSKE UNIJE?Proirenje Evropske unije je proces koji ima za cilj da ujedini drave Evrope u okvirima Evropske unije. Drave koje ele da pristupe organizaciji moraju da ispune odreene uslove koji su odreeni 1993. od strane Evropskog saveta kao Kopenhagenki kriterijumi. Pod njima se podrazumevaju: Stabilne institucije koje garantuju demokratiju, vladavinu prava, potovanje ljudskih prava i zatitu manjina. Postojanje funkcionalne trine ekonomije i sposobnost da se nosi sa pritiscima slobodnog trita u okviru Unije. Sposobnost da preuzme obaveze koje proizilaze iz lanstva, kao i posveenost ciljevima politike, ekonomske i monetarne unije.Ovim kriterijumima je 1995. godine dodata i obaveza da se institucije i zakonodavstvo usaglase sa propisima Evropske unije. U ispunjavanju ovih uslova drave imaju strunu i finansijsku pomo koja se ostvaruje kroz predpristupne fondove.

22