ÃßÇßÍÔßÐ ÏÀØÀÉÅÂ NOSTRADAMUSUN · 2016. 6. 2. · ßsÿri yazarkÿn ingilis, rus, törk, ÿrÿb, fars dillÿrindÿ olan vÿ ya fransûz dilindÿn bu dillÿrÿ tÿrcömÿ

ÃßÇßÍÔßÐ ÏÀØÀÉÅÂÃßÇßÍÔßÐ ÏÀØÀÉÅÂ

NOSTRADAMUSUN

MÞÚÖÇßËÈÀËßÌÈ

«ÒßÙÑÈË» ÍßØÐÈÉÉÀÒÛÁÀÊÛ–2007

Р е д а к т о р : академик Бякир Нябийев

Р я й ч и : Айаз Вяфалыфилолоэийа елмляри намизяди

Ï 26 Ïàøàéåâ Ãÿçÿíôÿð. Íîñòðàäàìóñóí ìþúöçÿëè àëÿìè.Áàêû, «Òÿùñèë», 2007, 760 ñÿù.

Ïðîôåññîð Ãÿçÿíôÿð Ïàøàéåâèí öçÿðèíäÿ éåääè èëäÿí àðòûã èøëÿäèéè âÿìöùàêèìÿíèçÿ òÿãäèì åòäèéè êèòàáûíäà øöóðëó ùÿéàòûíûç áîéó úàâàáûíû òàïìàãäààúèç îëäóüóíóç, öðÿéèíèçäÿ øöáùÿ âÿ òÿðÿääöäëÿðëÿ ýþòöð-ãîé åòäèéèíèç "òàëå","ãèñìÿò", "ãÿçàâö-ãÿäÿð", "àëûí éàçûñû", "éàçûéà ïîçó éîõäóð" êèìè áÿøÿðèééÿòèäöíéà áèíà îëàíäàí áÿðè äöøöíäöðÿí, ÿçÿëè âÿ ÿáÿäè ïðîáëåìëÿð áàðÿäÿ ìàðàãëûìÿñÿëÿëÿðëÿ òàíûø îëäóãúà áÿíçÿðñèç øÿõñèééÿò

Ìèøåë Íîñòðàäàìóñó

ìèííÿòäàðëûãëà éàä åäÿúÿêñèíèç. Ýþðöúöíöí ÿñðëÿðëÿ þíúÿ éàçäûãëàðûíûíìþúöçÿëè øÿêèëäÿ éåðèíÿ éåòìÿñè, þçöíäÿí ÷îõ-÷îõ ñîíðà äöíéàéà ýÿëÿí áèð ÷îõòàðèõè øÿõñèééÿòëÿðèí íÿèíêè àäëàðûíû, òàëåëÿðèíè, ùÿòòà ùàêèìèééÿò ìöääÿòëÿðèíèäÿãèã ýþñòÿðìÿñè, áèçèì ùÿëÿëèê äÿðê åäÿ áèëìÿäèéèìèç ÷îõ ìÿòëÿáëÿðäÿí ñþç à÷ûð.

"Íîñòðàäàìóñóí ìþúöçÿëè àëÿìè" åëÿ áèð áèëèê âÿ ùÿçç ìÿíáÿéèäèð êè, îíóîõóäóãúà ãàéüû âÿ èçòèðàáëàðûíûçû áåëÿ óíóäàúàã, éåíè áÿøÿðè ùèññëÿð âÿäöøöíúÿëÿðëÿ éàøàéàúàãñûíûç.

Êèòàáûí áöòöí ùöãóãëàðû ìöÿëëèôÿ ìÿõñóñäóð.

Ã.Ïàøàéåâ, 2007

4702060204

053Ï 2007

Àüûð âÿ ýÿðýèí ÿìÿéèí íÿòèúÿñèîëàí áó ÿñÿðè ÿðñÿéÿ ýÿòèðìÿêö÷öí ðóùè ðàùàòëûüûìû òÿìèí

åäÿí, ôèêèð âÿ ãÿëáèìèëöçóìñóç ãàéüû âÿ

ùÿéÿúàíëàðäàí ãîðóéàíùÿéàò éîëäàøûì

Àðÿñòÿ Ìèêàéûë ãûçûíàèòùàô åäèðÿì.

ÞMÖR KÈTABÛ

aradanûn iradÿsi vÿ ilahi vergi sayÿsindÿ þzöndÿn ÷ox-÷ox sonralar yer özöndÿ baø verÿcÿk ÿlamÿtdar hadisÿ-lÿri tarixi ìÿðùÿëÿëÿð özrÿ gþrmöø Miøel Nostra-damusun mþcözÿyÿ bÿnzÿr hÿqiqÿtlÿrdÿn, laböd

olaraq baø verÿcÿk hadisÿlÿrdÿn bÿhs edÿn katrenlÿrini tÿdqiqatsözgÿcindÿn ke÷irtdikcÿ øöurlu hÿyatûm boyu cavabûnû tapmaüaaciz olduüum, örÿyimdÿ tÿrÿddöd vÿ øöbhÿlÿrlÿ gþtör-qoy etdi-yim, “alûn yazûsû”, “tale”, “qismÿt”, “qÿzavö-qÿdÿr”, “yazûya pozuyoxdur” kimi bÿøÿri problemlÿrÿ bu ahûl ÷aüûmda cavab tapdûm.ßslindÿ bu cavabû Yaradanûn kÿramÿti ilÿ hÿlÿ 1999-cu ilinnoyabr ayûnûn 26-da taparaq bu kitab özÿrindÿ iøÿ baølamûødûm.Adlû-sanlû kimya÷û dostum, prof. Dÿmir Qÿmbÿrovun 60 illikyubileyi idi. Ziyafÿtÿ mÿn dÿ dÿvÿt olunmuødum. Lakin bir gönÿvvÿl anadan olduüum “Qûz börcö” ilÿ baülû oxumuødum: “Hÿttakollektiv dÿvÿtlÿrdÿn dÿ imtina etmÿlisiniz. Nÿticÿsini þzönözgþrÿcÿksiniz” (áax: “Yeni Mösavat”, 25.XÛ.1999, ¹270, s.16).

Necÿ oldusa ziyafÿtÿ gedÿ bilmÿdim. Bÿlkÿ bu da tale ilÿ baülûidi, bilmirÿm. Bir onu bilirÿm ki, sÿhÿrisi gön xÿbÿr yayûldû ki,“×eyran÷þl restoranû”nda hÿmin ziyafÿtin iøtirak÷ûlarû arasûnda ba-lûqdan zÿhÿrlÿnÿrÿk þlÿn vÿ aüûr vÿziyyÿtdÿ xÿstÿxanaya döøÿn-lÿr vardûr.

Þmrö boyu nöcum elminÿ maraq gþstÿrÿn, inanan, az-÷ox tÿd-qiqat aparan bir adam kimi (áax: “Altû il Dÿclÿ-Fÿrat sahillÿrindÿ”,Yazû÷û, Bakû, 1985, s. 130-142) bunu mÿn Yaradanûn sadiq bÿndÿ-sinÿ mÿrhÿmÿti kimi qiymÿtlÿndirdim. Nostradamusun yazdûqlarûda mÿni qeyd-øÿrtsiz bu qÿnaÿtÿ gÿlmÿyÿ sþvq etdi. Onun ÿsrlÿr-lÿ þncÿ yazdûqlarûnûn zÿmanÿmizdÿ mþcözÿli øÿkildÿ yerinÿ yet-mÿsi, þzöndÿn ÿsrlÿrlÿ sonra dönyaya gÿlÿcÿk bir ÷ox tarixi øÿx-

�Þìöð êèòàáû

5

Y

siyyÿtlÿrin nÿinki adlarûnû, talelÿrini, hÿtta hakimiyyÿt möddÿt-lÿrini dÿqiq gþstÿrmÿsi ÷ox mÿtlÿblÿrdÿn sþz a÷ûr. Söbuta ehtiyacolmayan aksiomaya ÷evrilir. Qÿti qÿnaÿtÿ gÿlmÿyÿ imkan verir.Demÿli, insan dönyaya gÿlmÿmiødÿn ÷ox-÷ox ÿvvÿl onun hÿyatûproqramlaødûrûlûrmûø. Daha qabaüa gedÿrÿk deyÿ bilÿrik ki, tÿkcÿinsanlar deyil, bötön Kainat sistemli øÿkildÿ proqramlaødûrûlûr,kompéóterlÿødirilir vÿ ÿgÿr belÿ demÿk mömkönsÿ kodlaødûrûlûrmûø.

Bu baxûmdan Qafqaz Mösÿlmanlarû Èdarÿsinin sÿdri, tarix elm-lÿri doktoru, professor Øeyxölislam Hacû Allahøökör Paøazadÿninfikri dÿ diqqÿti ÷ÿkir: “Bþyök Rÿbbimiz hÿr bir insanûn taleyinidoüuluøundan möÿyyÿnlÿødirir”1.

Maraqlûdûr ki, Nostradamusu oxuyarkÿn insan he÷ nÿ ilÿ möqa-yisÿ olunmaz hisslÿr ke÷irir, mþcözÿli bir alÿmlÿ özlÿøir. Sanki ta-rixin bþyök bir dþvröndÿ bÿøÿr þvladûnûn keømÿkeøli hÿyatûndagÿrdiøin hþkmö ilÿ baø verÿn hadisÿlÿrlÿ yenidÿn tanûø olur, tarixÿekskurs edir.

Bÿlkÿ elÿ buna gþrÿdir ki, yeddi ilÿ yaxûn özÿrindÿ iølÿdiyim,“Þmör kitabû” hesab etdiyim bu ÿsÿrin möÿyyÿn hissÿlÿri “ßdÿ-biyyat qÿzeti”ndÿ ÷ap olunanda (08.XÛÛ.2000, 29.XÛÛ.2000.02.ÛÛ.2001, 02.ÛÛÛ.2001, 20.ÛV.2001, 21.ÛX.2001) adi oxuculardanbaølamûø tanûnmûø ziyalûlara qÿdÿr bir ÷oxlarûnûn bþyök maraüûnasÿbÿb olmuødu. “Dir÷ÿliø. XXÛ ÿsr” jurnalûnûn qÿzetdÿn gþtörÿrÿkÿsÿrin möÿyyÿn par÷alarûnû ÷ap etmÿsi (¹44, 2001, ¹46, 2001,¹50, 2002, ¹ 54, 2002) dÿ deyilÿnlÿrÿ dayaq olur.

Azÿrbaycanlû oxucularûn bu möstÿsna øÿxsiyyÿtin gþröcölöyöbarÿdÿ tÿsÿvvörö, demÿk olar ki, ö÷-dþrd xûrda mÿqalÿ, ÈmirMÿmmÿdlinin 1995-ci ildÿ ÷ap etdirdiyi “Allahûn bÿlasû Nostrada-mus” kitab÷asû vÿ Valeh Mÿhÿrrÿmlinin nÿzmÿ ÷ÿkÿrÿk yeddi sen-turiyadan verdiyi nömunÿlÿrdÿn ibarÿt “Nostradamus. Peyüÿmbÿr-lik” kitabû (Áàêû, 1995) ÿsasûnda bir qÿdÿr sÿthi formalaømûødûr.

�Ãÿçÿíôÿð Ïàøàéåâ. Íîñòðàäàìóñóí ìþúöçÿëè àëÿìè

6

-------------1 Bax: Vasim Mÿmmÿdÿliyev zirvÿsi. Bakû, 2002, sÿù.15.

Biz adû ÷ÿkilÿn mÿqalÿ vÿ kitab÷alarda nþqsan axtarmaq fikrindÿnuzaüûq. ßksinÿ, minnÿtdarlûqla demÿk istÿrdik ki, Nostradamusungÿlÿcÿyi gþstÿrÿn katrenlÿri elÿ bir abidÿdir ki, onun daha mþh-kÿm, daha davamlû, daha mþhtÿøÿm olmasûnda bir kÿrpic qoyanûnda, min kÿrpic qoyanûn da zÿhmÿti tÿqdirlÿ yad edilmÿlidir.

Î êè ãàëäû áèçèì ÿñÿðèìèçÿ, îíó äåéÿ áèëÿðèê êè, ìöõòÿëèô þëêÿ-ëÿðäÿí, ìöõòÿëèô äèëëÿðäÿ ÿëäÿ åòäèéèìèç îíëàðúà ñàíáàëëû ÿñÿð ôèêèðñöçýÿúèíäÿí êå÷èðèëäèêäÿí ñîíðà Íîñòðàäàìóñóí êöëëèééàòû èëê äÿ-ôÿ îëàðàã áöòþâëöêäÿ Àçÿðáàéúàí äèëèíäÿ îõóúóëàðà òÿãäèì îëó-íóð. Îíó äà äåéèì êè, Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéö èëÿ áàüëû ýåð÷ÿê-ëÿøÿí ëàï ñîí ùàäèñÿëÿðè äÿ è÷èíÿ àëàí áó ÿñÿðäÿ èìêàíûìûç îëóáêè, áèçÿ ãÿäÿð àïàðûëìûø áàøëûúà òÿäãèãàò ÿñÿðëÿðè èëÿ ìöãàéèñÿëÿðàïàðûá äöçýöí íÿòèúÿéÿ ýÿëÿê. Ýþðöúöíöí êàòðåíëÿðèíè, áèð ÷îõòÿäãèãàò÷ûëàð êèìè, òàðèõèëèê âÿ ìàðàãëû îëìàüû áàõûìûíäàí ñå-÷ÿðÿê þëêÿëÿð, ìþâçóëàð öçðÿ ãðóïëàøäûðûá òÿãäèì åäÿ áèëÿðäèê. Êè-òàá ìàðàãëà äà îõóíàðäû. Ëàêèí áåëÿ îëàí ùàëäà, áèð òÿðÿôäÿí Íîñò-ðàäàìóñ éàðûì÷ûã þéðÿíèëÿðäè, äèýÿð òÿðÿôäÿí äÿ èñòÿäèéèí êàòðåíèòàïìàã áþéöê ïðîáëåìÿ ÷åâðèëÿðäè. Ìÿùç áóíëàðû íÿçÿðÿ àëàðàãáöòöí ñåíòóðèéà âÿ êàòðåíëÿðè åëÿ àðäûúûëëûãëà âåðìèøèê êè, îõóúóèñòÿäèéè êàòðåíè ÷ÿòèíëèê ÷ÿêìÿäÿí, âàõò èòèðìÿäÿí òàïà áèëñèí.Îõóúóëàðû ÿñàñ ìÿãñÿääÿí éàéûíäûðìàìàã íàìèíÿ, øÿðùëÿðäÿêå÷ìèøëÿ áàüëû îëàí, î ãÿäÿð äÿ ìàðàã äîüóðìàéàí êàòðåíëÿðäÿíýåíèø ñþç à÷ìàüà ëöçóì ýþðìÿäèê. Áóíóíëà áåëÿ, òàðèõäÿ õöñóñèÿùÿìèééÿò êÿñá åäÿí ùàäèñÿ âÿ øÿõñèééÿòëÿðëÿ áàüëû êàòðåíëÿðè èñÿøÿðù åäÿíäÿ “õÿñèñëèê” åòìÿäèê. Íÿçÿðÿ àëäûã êè, òàðèõ èáðÿò ìÿê-òÿáèäèð. Ènsanlar ondan ôàéäàëàíà áèëÿðëÿð.

Øöbhÿ yoxdur ki, oxucularû bþyök gþröcönön Azÿrbaycanlabaülû katrenlÿrinin olub-olmamasû da ÷ox maraqlandûrûr.

Qörur hissi ilÿ bÿyan edirÿm ki, gþröcönön Azÿrbaycanla baülûbir ne÷ÿ katreni vardûr. Bu katrenlÿrdÿ Nostradamusun dþvröndÿntutmuø zÿmanÿmizÿ qÿdÿr baø verÿn hadisÿlÿrdÿn vÿ tarixi øÿxsiy-yÿtlÿrdÿn sþz a÷ûlûr. (Kitabûn sonunda “Þlkÿlÿr, ibrÿtamiz hadisÿlÿrvÿ øÿxsiyyÿtlÿr” bþlmÿsindÿ “Azÿrbaycan” hissÿsinÿ bax.)

�Þìöð êèòàáû

7

ßsÿri yazarkÿn ingilis, rus, törk, ÿrÿb, fars dillÿrindÿ olan vÿ yafransûz dilindÿn bu dillÿrÿ tÿrcömÿ edilmiø bir ÷ox kitablardanbÿhrÿlÿnmiøik. Onu da deyÿk ki, Nostradamusla baülû tÿdqiqatlarûnÿksÿriyyÿti ingiliscÿdir vÿ bu mÿnbÿlÿrdÿn bol-bol istifadÿ etmiøik.Bir ÷ox ifadÿ vÿ sþzlÿrin dÿqiqlÿødirilmÿsindÿ pof. Oruc Musayevinrÿhbÿrliyi ilÿ yazûlmûø, dönya löüÿt÷iliyi tÿlÿblÿrinÿ tam cavabverÿn, fÿxr etmÿyÿ layiq, sanballû vÿ bþyök hÿcmli “Èngiliscÿ-Azÿrbaycanca löüÿt” (Bakû, 2003, 1674 sÿhifÿ) kþmÿyimizÿ gÿldi.

Êèòàáûí öçÿðèíäÿ èøëÿéÿðêÿí möÿllifÿ dÿyÿrli mÿslÿhÿtlÿrverÿn, ÿñÿðèí ÿëéàçìàñûíû Bþyök Ziyalû sÿliqÿ-sàhmanû ilÿ redak-tÿ edÿn, inam vÿ iman sahibi, àêàäåìèê Bÿkir Nÿbiyevÿ, dostumAyaz Vÿfalûya âÿ åëÿúÿ äÿ êatrenlÿrin Azÿrbaycan dilinÿ hÿrfi tÿr-cömÿsi kimi aüûr iøin þhdÿsindÿn gÿlmiø tÿlÿbÿ yoldaøûm ØamilZamana minnÿtdarlûüûmû bildirirÿm.

Demÿliyÿm ki, gþröcö hÿr yöz katreni bir yerÿ yûüaraq “Sentu-riya” adû altûnda kodlaødûrdûüû, mÿhz buna gþrÿ dÿ ÷ÿtin anlaøûlan,oxucularû vÿ hÿtta tÿdqiqat÷ûlarû belÿ ÷aøbaø salan, poetik cÿhÿt-dÿn zÿif olñà äà, bu katrenlÿr þzö bir alÿmdir. Onlar bizÿ bilmÿkistÿäèyimiz gÿlÿcÿk alÿmdÿn sþhbÿt a÷ûr. Mÿna vÿ dÿyÿrinÿ gþrÿNostradamusun katrenlÿri he÷ øeydÿn, he÷ kimdÿn asûlû olmayan,bötþv vÿ tamamilÿ sÿrbÿst bir alÿmdir. Bu alÿmin daxilènÿ vardûq-ca insan riqqÿtÿ gÿlir. Bu alÿm insanûn istÿyindÿn asûlû olmayaraqger÷ÿklÿøir. Budur Nostradamusun mþcözÿli alÿminin sirri, sehrivÿ göcö.

ßziz oxucu, Àëëàùûí iradÿsi ilÿ bizÿ iki ÿsrin vÿ iki minilliyinqovuøduüu zaman kÿsiyi qismÿt olmuødur. Elÿ bunun þzö bþyökmþcözÿ, alûn yazûsûdûr. Möhakimÿnizÿ tÿqdim olunan bu kitabûnþzö dÿ taledÿn gÿlÿn qismÿtdir. Øöbhÿ etmirik ki, ÿsÿr boyu “alûnyazûsû”, “tale”, “qismÿt”, “qÿzavö-qÿdÿr”, “yazûya pozu yoxdur”kimi bÿøÿriyyÿti dönya bina olandan bÿri döøöndörÿn, reallûüa sþy-kÿnÿn, ÿzÿli vÿ ÿbÿdi problemlÿr barÿdÿ maraqlû mÿsÿlÿlÿrlÿ tanûøolduqca bÿnzÿrsiz øÿxsiyyÿt Miøel Nostradamusu minnÿtdarlûqlayad edÿcÿksiniz.


8

Óëäóçëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, Ìèøåëèí òàëåéè ýöíÿøøöàñûíà áÿíçÿéèð. Åëÿ áèð øöà êè, çöëìÿòëÿðè éàðûáêå÷ÿúÿê, éåð öçÿðèíäÿ éàøàéàíëàðûí ùàìûñûíûíéîëóíà èøûã ñà÷àúàãäûð.

Ìèøåë Íîñòðàäàìóñ äöíéàéà ýÿëÿíäÿàíà áàáàñû Æàí äå Ñåí-Ðåìèíèí þç

êöðÿêÿíèíÿ éàçäûüû ìÿêòóáäàí

ÈËÀÙÈ ÂÅÐÝÈÈËÀÙÈ ÂÅÐÝÈ

äû òàðèõäÿ ÿáÿäè ãàëàí, ñþíìÿç óëäóçà ÷åâðèëÿíàñòðîëîãëàð ÷îõ îëìóøëàð. Ëàêèí áó ìþúöçÿëè àëÿìèí ÿíïàðëàã óëäóçó, áöòöí äþâðëÿðèí ÿí ãóäðÿòëè ýþðöúöñöáèðìÿíàëû øÿêèëäÿ Ìèøåë Íîñòðàäàìóñ îëìóøäóð. Íå÷ÿ

ÿñðëÿðäèð òÿäãèãàò÷ûëàð îíó “ýþðöúöëÿð ýþðöúöñö” àäûíà ëàéèãýþðöðëÿð. Ìàðàãëûäûð êè, óçàã ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿê áèð ÷îõ ñÿàäÿòëèâÿ ôàúèÿëè ùàäèñÿëÿðè ýþðäöéö êèìè, ýÿëÿúÿêäÿ îíó “ïåéüÿìáÿð”àäëàíäûðàúàãëàðûíû äà ýþðìöø âÿ áóíà þç åòèðàç ñÿñèíè óúàëòìûøäû.1555-úè èëäÿ ÷àï åòäèðäèéè “Ìèøåë Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéö” àäëûèëê êèòàáûíäà î âàõò 2 éàøû îëàí îüëó Ñåçàðà öíâàíëàäûüû âÿñèé-éÿòíàìÿäÿ áó ìÿñÿëÿéÿ òîõóíìóøäóð: “Îüëóì, îëà áèëñèí êè, èíñàí-ëàð ñÿíÿ äåéÿúÿêëÿð êè, ìÿí ïåéüÿìáÿð îëìóøàì. Ëàêèí áåëÿ éöê-ñÿê àä ùÿãèãÿòÿ óéüóí äåéèë. Èíäè Ïåéüÿìáÿð àäëàíäûðûëàíëàð ÿââÿë-ëÿð “ýþðöúö”, “ìöíÿúúèì”, “áèëèúè” êèìè òàíûíûðäûëàð. Îüóë áàëàì, îøÿõñ Ïåéüÿìáÿð àäëàíûð êè, àäè èíñàí ýþçö ýþðìÿéÿí ìÿñÿëÿëÿðèýþðöð. Ïåéüÿìáÿðÿ, øöáùÿñèç, Éàðàäàíûí èðàäÿñè âÿ âÿùéèí íóðó èëÿèëàùè âÿ äöíéÿâè ùÿãèãÿòëÿð ìÿëóì îëóð. Ëàêèí áó, Ïåéüÿìáÿðèíéàëíûç þç çÿìàíÿñèíÿ àèä îëäóüóíà ýþðÿ îíóí íèòãè áàüëàíûð”.

Ìàðàãëûäûð êè, Íîñòðàäàìóñ ùÿì çÿìàíÿñèíäÿ, ùÿì äÿ ÷îõ-÷îõñîíðàëàð ëàáöä îëàðàã äöíéàäà áàø âåðÿ áèëÿúÿê ÿëàìÿòäàð ùàäèñÿ-ëÿðè ãàáàãúàäàí ýþðìöø âÿ ýþðäöéöíö áÿéàí åäÿðÿê ýÿëÿúÿê íÿ-ñèëëÿðÿ ÿìàíÿò ãîéìóøäóð. Áèç “ëàáöä îëàðàã” èôàäÿñèíè òÿñàäöôèèøëÿòìÿäèê. Íîñòðàäàìóñóí äàùèéàíÿëèêëÿ áÿéàí åòäèêëÿðè âàõòû÷àòäûãúà ìþúöçÿëè øÿêèëäÿ éåðèíÿ éåòìèø âÿ ýåð÷ÿêëÿøìÿêäÿ äà-

�Èëàùè âåðýè

9

À

âàì åäèð. Î, äèýÿð ýþðöúöëÿðäÿí ôÿðãëè îëàðàã, íÿèíêè áàø âåðÿúÿêÿëàìÿòäàð ùàäèñÿëÿðè, îíëàðûí âàõòûíû, ùÿòòà þçöíäÿí ÿñðëÿðëÿ ñîí-ðà äöíéàéà ýÿëÿúÿê áÿçè òàðèõè ñèìàëàðûí àäëàðûíû âÿ îíëàðûí ùàêè-ìèééÿò ìöääÿòèíè äÿ òàì äÿãèãëèêëÿ ýþñòÿðìèøäèð.

Íîñòðàäàìóñ 450 èë þíúÿ íÿçìÿ ÷ÿêäèéè êàòðåíëÿðäÿ (äþðäëöê —äþðä ñÿòèðäÿí èáàðÿò øåèð ïàð÷àñû) Íàïîëåîíóí äöç 14 èë ùàêè-ìèééÿòäÿ îëàúàüûíû (áàõ:7 ê13)1, Ïàñòåðèí åäÿúÿéè áþéöê êÿøôèáÿéàí åäèð. Ýþñòÿðèð êè, ÿñðëÿðëÿ èíñàíëàðäàí ýèçëÿíÿí öçÿ÷ûõàðûëàúàãäûð. Ùàìû Ïàñòåðÿ éàðûìàëëàù êèìè òÿçèì åäÿúÿêäèð(1 ê25).

Ïàñòåðèí áó êÿøôè èëÿ áàüëû ñîíðàëàð Áðèòàíèéà Åíñèêëîïåäè-éàñûíäà éàçàúàãëàð: “Éàðûìàëëàù Ïàñòåð èíäè þç ñàùÿñèíäÿ çàìàíûíÿí áþéöê àëèìè êèìè ãÿáóë îëóíóá”.

Ôðàíñàäà Äå Ãîëë àäëû áèðèñè ö÷ äÿôÿ ðÿùáÿð ñå÷èëÿúÿê (9 ê33).Àëìàíèéàäà Ùèñëåð (Ùèòëåð) àäëû áèðèñè 11 èë ùàêèìèééÿòäÿ îëàúàã.×îõ ãàíëàð òþêÿúÿê. Àõûðäà îðäóñó äà, þçö äÿ ìÿùâ îëàúàã (5 ê29).Îíóí áàøûíà íÿ ýÿëÿúÿéèíè ùå÷ êèì áèëìÿéÿúÿê (3 ê58). Íîñòðàäà-ìóñ Ùèòëåð áàðÿñèíäÿ ôèêèðëÿðèíè Ôðàíñà êðàëû ÛÛ Ùåíðèyÿ ýþíäÿðäè-éè À÷ûãëàìàäà äàâàì åòäèðèð: “Áó, èðàäÿúÿ ýöúëö àäàìûí äèëè ÿëèí-äÿ úèäà îëàí äÿëèäÿí äàùà ãîðõóëó îëàúàã. Çÿìàíÿñèíèí éåòèøäèð-ìÿñè îëàí áó àíòèõðèñòèí ùàêèìèééÿòè ÷îõ ñöðìÿéÿúÿêäèð” (À÷ûã-ëàìàíû êèòàáäà âåðäèéèìèçäÿí ìÿõÿç êèìè ýþñòÿðìÿéÿúÿéèê —Ã.Ï.). Ýþðöúö Ôðàíêîäàí äà äàíûøûð: “Èñïàíèéàäà Ðèâåðàäàí ñîíðàùàêèìèééÿòÿ Ôðàíêî ýÿëÿúÿêäèð (9 ê16)” vÿ s.

Íîñòðàäàìóñ Íåïòóí ïëàíåòèíäÿí ñþç à÷ûð (4 ê33). Ùàëáóêè, áó ïëà-íåò îíóí þëöìöíäÿí 280 èë ñîíðà, 1864-úö èëäÿ ôðàíñûç âÿ àëìàíàñòðîëîãëàðû Æàí Æîçåô Ëåâåðéå âÿ Èîùàíí Ãîòôðåä Àëëå òÿðÿôèíäÿí êÿøôåäèëìèøäèð. Ýþðöúö Áþéöê Áðèòàíèéàäàí áÿùñ åäèð. Ùÿð÷ÿíä Áþéöê


10

1 Áèç ãûñàëäûëìàëàðû öìóìè ãÿáóë îëóíìóø ôîðìàäà àïàðìûøûã. Ìÿñÿëÿí,Íàïîëåîíëà áàüëû ñåíòóðèéà 9, êàòðåí 13 áåëÿ âåðèëèá: 9 ê13. Ïàñòåðëÿ áàüëû ñåíòóðèéàâÿ êàòðåí 1 ê25 êèìè âåðèëèá âÿ ñ.

Áðèòàíèéà îíóí þëöìöíäÿí 152 èë ñîíðà éàðàíìûøäû (3 ê70). GþröcöAnqlikan sþzöndÿn bÿhs etmiødir (8 k5). Halbuki, ingilislÿr bu sþzöyalnûz 1635-ci èldÿn iølÿtmÿyÿ baølamûødûlar. O, elÿcÿ dÿ þzöndÿn210 il sonra yaranmûø ABØ dþvëÿòindÿn (1 k50), þlömöndÿn 250 ilsonra yaranmûø ABØ Demokratlar Partiyasû (1828-ci il) vÿ onunrÿmzindÿn — uzunqulaq vÿ qatûrdan sþz a÷mûødûr (2 k61).

Kitabûn sonunda verdiyimiz “Katrenlÿrdÿ adû ÷ÿkilÿn tarixi øÿx-siyyÿtlÿrin gþstÿricisi” ÷ox mÿtlÿblÿrdÿn xÿbÿr verir.

Øöáùÿñèç êè, áó ìþúöçÿ àäàìûí Ñîâåò Èòòèôàãû èëÿ áàüëû äåäèêëÿðèàçÿðáàéúàíëû îõóúóëàð ö÷öí äÿ ìàðàãëû îëàúàãäûð. Íîñòðàäàìóñ 27èéóí 1557-úè èëäÿ Ôðàíñà êðàëû ÛÛ Ùåíðèyÿ, ÿñëèíäÿ ýÿëÿúÿê íÿñèëëÿ-ðÿ öíâàíëàäûüû À÷ûãëàìàäà éàçìûøäû: “Îêòéàáð àéûíäà áþéöê èíãè-ëàá îëàúàã. ×îõëàðû äåéÿúÿêëÿð êè, áó èíäèéÿ ãÿäÿð áàø âåðìèø èí-ãèëàáëàðûí ÿí äÿùøÿòëèñèäèð. Ñàíêè ùÿéàò ìÿùâÿðèíäÿí ÷ûõàúàã. Éåðöçöíö çöëìÿò áöðöéÿúÿê. Éàçäà âÿ áóíäàí ñîíðà áþéöê äÿéèøèê-ëèêëÿð áàø âåðÿúÿêäèð. Êðàëëûãëàð ìÿùâ îëàúàã, áöòöí áóíëàð ÉåíèÁàáèëèñòàíûí ìåéäàíà ýÿëìÿñèíÿ, èéðÿíú ÿõëàãñûçëûüà, ÷îõ ïèñ ìÿ-íÿâè äöøêöíëöéÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðàúàãäûð…. Ñàíêè áó øÿðã ñÿëòÿíÿòèí-äÿ èíñàíëàðûí ÿõëàãûíûí ïîçóëìàñû óúáàòûíäàí Óëó Òàíðû Øåéòàíûçöëìÿòäÿí àçàä åòìèø âÿ áóíóí íÿòèúÿñèíäÿ Ãöäðÿòëè êþïÿê(Ñòàëèí — Ã.Ï.) âÿ Äîõàí-Ãîã-Ìàãîã (ãîðõóëó âÿ äÿùøÿòëè àäàì)äöíéàéà ýÿëÿ áèëìèøëÿð. Êèëñÿëÿðäÿ, ìÿñúèäëÿðäÿ, èáàäÿòýàùëàðäàåëÿ îéóíëàð ÷ûõàðàúàãëàð êè, ýþçäÿí âÿ ÿëäÿí ìÿùðóì îëìóø ãûð-ìûçûëàð äà, àüëàð äà áóíóí äÿùøÿòëè íÿòèúÿëÿðèíè ýþðÿ áèëìÿéÿúÿê-ëÿð… Îíëàð þëêÿíèí ö÷äÿ èêè ùèññÿñèíè ìÿùâ åäÿúÿêëÿð. Ö÷äÿ áèðèãàëàúàã. Ëàêèí àðòûã ùå÷ êèì òàðëà âÿ åâëÿðèí ùÿãèãè ñàùèáëÿðèíäÿííå÷ÿ íÿôÿðèí ñàü ãàëàúàüûíû ìöÿééÿí åäÿ áèëìÿéÿúÿêäèð. Îíëàðòþðÿòäèêëÿðè úèíàéÿòëÿðÿ ýþðÿ úÿçàäàí éàõà ãóðòàðà áèëìÿéÿúÿêëÿð.73 èë 7 àé äàâàì åäÿí ùàêèìèééÿò ÿëëÿðèíäÿí àëûíàúàãäûð”.

Áóðàäà áèçèì ö÷öí àíëàøûëìàéàí áèð øåé éîõäóð. “Êðàëëûãëàð äà-üûëàúàã” ìÿôùóìó àëòûíäà “þëêÿëÿð ìöñòÿãèëëèéèíè èòèðÿúÿê âÿ ÑÑÐÈ


11

éàðàíàúàã”, “Éåíè Áàáèëèñòàí” — “×îõìèëëÿòëè ìàòåðèàëèñò Ñîâåò äþâ-ëÿòè”, “Øÿðã ñÿëòÿíÿòè” — “Ñîâåòëÿð þëêÿñè” ìÿíàñûíäà èøëÿíìèøäèð.

Àäàìû ùåéðÿòÿ ýÿòèðÿí îäóð êè, ñàíêè Íîñòðàäàìóñ ìöàñèðèìèçîëóá. Áèçèìëÿ áÿðàáÿð áó àüðûëû-àúûëû îëàéëàðû éàøàéûá, ìöøàùèäÿåäèá. Ýþðöíäöéö êèìè, Íîñòðàäàìóñ Ñîâåò ùàêèìèééÿòèíèí 73 èë 7àé ÷ÿêÿúÿéèíè äÿ ïåéüÿìáÿðúÿñèíÿ, òàì äÿãèãëèéè èëÿ ýþñòÿðìèø-äèð. 26 îêòéàáð 1917-úè èë (êþùíÿ òÿãâèìëÿ) òàðèõäÿí 1991-úè èëèíàâãóñòóíà ãÿäÿð îëàí âàõòû íÿçÿðÿ àëñàã äöç 73 èë 7 àé åäÿð.

ßñðëÿðëÿ àäû ÿôñàíÿéÿ ÷åâðèëÿí, äöíéàíûí ÿí ìþúöçÿëè øÿõñèé-éÿòëÿðèíäÿí áèðè îëàí Ìèøåë Íîñòðàäàìóñ èíòèáàù äþâðöíäÿ, 1503-úö èëäÿ Ôðàíñàäà êàòîëèê äèíèíè ãÿáóë åòìèø éÿùóäè àèëÿñèíäÿ àíà-äàí îëìóø, äöíéàñûíû äÿéèøäèéè 1566-úû èëÿ ãÿäÿð ãåéðè-àäè ñåâèíú-


12

Êè÷èê Ìèøåë âÿ áàáàñû Æàí äå Ñåí-Ðåìè

ëè âÿ ìÿøÿããÿòëè ùÿ-éàò éîëó êå÷ìèøäèð.Ìèøåëèí ùÿð èêè áàáà-ñû Ïéåð Íîñòðàäàì âÿÆàí äå Ñåí-Ðåìè ùÿ-êèì, àñòðîëîã âÿ ÿëêèì-éàýÿð èäèëÿð. Îíëàðñàðàé ÿéàíëàðûíû ìöà-ëèúÿ åäèð, íöúóì åëìièëÿ ìÿøüóë îëóð, øàù-çàäÿ ãûçëàð âÿ õàíûì-ëàð ö÷öí óëäóç úÿä-âÿëè ùàçûðëàéûðäûëàð.Áèð ñþçëÿ, îíóí áà-áàëàðû çÿìàíÿñèíèíñàâàäëû àäàìëàðûíäàíîëìóøëàð. Ìèøåë àíà-äàí îëàíäà áàáàñûÆàí äå Ñåí-Ðåìè êö-ðÿêÿíèíÿ éàçìûøäû:“Óëäóçëàð ýþñòÿðèðëÿðêè, îíóí òàëåéè ýöíÿøøöàñûíà áÿíçÿéèð. Åëÿáèð øöà êè, çöëìÿòëÿðèéàðûá êå÷ÿúÿê, éåðöçöíäÿ éàøàéàíëàðûíùàìûñûíûí éîëóíà èøûã ñàëàúàãäûð”.

Ìèøåë èëê òÿùñèëèíè áàáàëàðûíäàí àëìûøäû. Áàëàúà Ìèøåëèí ðèéàçèé-éàò, äèëëÿð, àñòðîëîýèéà âÿ àñòðîíîìèéà öçðÿ ãàáèëèééÿòè ùàìûíû ìàòãîéìóøäó. Î, 1519-úó èëäÿ öìóìè òÿùñèëèíè áàøà âóðìàã ö÷öíÀâèíèîí øÿùÿðèíÿ ýåäèð. 1522-úè èëäÿ èñÿ ìÿøùóð Ìîíïålyå Óíèâåðñèòå-òèíèí Òèáá ôàêöëòÿñèíèí òÿëÿáÿñè îëóð. Áöòöí âàõòûíû êèòàáëàðëà êå÷èðÿí

13

Ìîíïåëéå Óíèâåðñèòåòèíèí Òèáá ôàêöëòÿñè

Èëàùè âåðýè

�

Íîñòðàäàìóñ î âàõò òöüéàí åäÿí òàóíà ãàðøû ìöáàðèçÿéÿ ýèðèøèð âÿòÿëÿáÿëÿð àðàñûíäà ñå÷èëèð. Äöøìÿíÿ ãàëèá ýÿëìÿê ö÷öí îíó ýÿðÿêùÿðòÿðÿôëè þéðÿíÿñÿí — äåéèðëÿð. Áó ìÿãñÿäëÿ Ìèøåë òàóí õÿñòÿëè-éèíÿ äàèð íå÷ÿ-íå÷ÿ êèòàá âÿ ùåñàáàòëàðû íÿçÿðäÿí êå÷èðèð. 1525-úèèëäÿ òàóíà ãàðøû ÿí éàõøû ùÿêèì êèìè ìÿøùóðëàøûð. Ùÿòòà îíà Ìîí-ïåëyå Óíèâåðñèòåòèíäÿ åëìè àä âåðèá îðàäà ìöÿëëèì êèìè ñàõëàéûð-ëàð. Ö÷ èëäÿí ñîíðà Íîñòðàäàìóñ þëêÿíèí úÿíóáóíäà áàø àëûá ýåäÿíòàóíà ãàðøû ìöáàðèçÿ äÿñòÿñèíÿ ãîøóëóð. Áóðàäà ÿí ùþðìÿòëè ùÿêèìêèìè òàíûíûð. 1534-úö èëäÿ ìÿøùóð øàèð, ùÿêèì âÿ àëèì Æöë ÑåçàðÑêàëèãåð îíó Àæåí øÿùÿðèíÿ èøÿ äÿâÿò åäèð. Ìèøåë áó äÿâÿòè ìÿì-íóíèééÿòëÿ ãÿáóë åäèð. Îíà ýþðÿ êè, éóõóñóíäà òåç-òåç þçöíöÀæåíäÿ Íèêîë àäëû ýþçÿë, ñàðûøûí ãûçûí éàíûíäà ýþðöðäö. Àæåíøÿùÿðèíäÿ êå÷èðäèéè ö÷öíúö ýöí Ìèøåë 20 éàøëû ýþçÿë Íèêîëëà òàíûøîëóð âÿ äÿðê åäèð êè, áó òàëåäÿí ýÿëÿí ãèñìÿòäèð (áÿçè ìÿõÿçëÿðäÿîíóí àäûíûí Àííà âÿ éà Àäðèåòà îëäóüó ýþñòÿðèëèð — Ã.Ï.). Ö÷ àé-äàí ñîíðà åâëÿíèðëÿð. Äàëáàäàë èêè îüëàíëàðû îëóð. Õîøáÿõò ýöíëÿðè-íè éàøàäûãëàðû áèð âàõòäà òàóí îíó úèëîâëàéàí Íîñòðàäàìóñäàí èí-òèãàì àëûð. Íèêîë âÿ ùÿð èêè îüëó òàóíäàí ìÿùâ îëóðëàð. ×îõëàðûíûþëöìöí ïÿíúÿñèíäÿí ãóðòàðàí Íîñòðàäàìóñ áèð äàùà äÿðê åäèð êè,îëàúàüà ÷àðÿ éîõäóð. Áàø ýþòöðöá Àæåíäÿí ýåäèð. 1538-1545-úè èë-ëÿð àðàñû Ôðàíñàíû âÿ ãîíøó þëêÿëÿðè ýÿçèð. Îíóí þëêÿíè òÿðê åòìÿ-ñèíÿ èêè ñÿáÿá âàðäû. Áèðèíúè ñÿáÿá î èäè êè, áèð ÷îõëàðûíû þëöìäÿíãóðòàðàí Íîñòðàäàìóñóí àðâàäûíû âÿ îüóëëàðûíû õèëàñ åäÿ áèëìÿìÿ-ñè ýóéà øåéòàíëà äîñòëóã åòìÿñèíèí íÿòèúÿñèäèð. Åëÿ áó êèôàéÿò èäèêè, äèí õàäèìëÿðè îíóí òîíãàëäà éàíäûðûëìàñûíà ùþêì âåðñèíëÿð.Èêèíúè ñÿáÿá èñÿ î èäè êè, áèð äÿôÿ íàøû ùåéêÿëòÿðàøûí ìöãÿääÿñÌàðèéàéà äöçÿëòäèéè ùåéêÿëÿ áàõàíäà åùòèéàòñûçëûã åäÿðÿê èñòåùçàèëÿ “áó àäàì øåéòàí äöçÿëäèð” — äåìèøäè. Áóíà ýþðÿ äÿ îíó èíêâè-çàñèéà ìÿùêÿìÿñèíÿ ÷àüûðìûøäûëàð. Àæåíè òÿðê åòìÿñèíèí èêèíúè ñÿ-áÿáè áó èäè. Ëàêèí ñîíðàëàð þëêÿéÿ ãàéûäûð âÿ 1546-úû èëäÿ Åêñ øÿ-ùÿðè âÿ Ïðîâàíñ âèëàéÿòèíäÿ îíó òàóíà ãàðøû ìöáàðèçÿ ãðóïóíàðÿùáÿð òÿéèí åäèðëÿð. Áóðàäà Íîñòðàäàìóñ áþéöê óüóð âÿ øþùðÿò


14

ãàçàíûð. Åïèäåìèéàíûí ãàðøûñûíû àëäûüûíà âÿ ïðîôèëàêòèêàíûí éîëëà-ðûíû äÿãèã ýþñòÿðäèéèíÿ ýþðÿ Åêñèí áÿëÿäèééÿñè îíó øÿùÿðèí ôÿõðèâÿòÿíäàøû àäûíà ëàéèã ýþðöð âÿ îíà þìöðëöê ïåíñèéà êÿñèð.

Íîñòðàäàìóñ 1547-úè èëäÿí âÿôàò åòäèéè 1566-úû èëÿ ãÿäÿð Ïðî-âàíñ âèëàéÿòèíèí Ñàëîí øÿùÿðèíäÿ éàøàéûá âÿ áþéöê ùþðìÿò ãàçà-íûá. Èíäè Ñàëîí øÿùÿðèíèí ýèðÿúÿéèíäÿ, ÿí ýþðêÿìëè éåðäÿ äèããÿòè÷ÿêÿí ëþâùÿ öçÿðèíäÿ éàçûëûá:“Äàùè Íîñòðàäàìóñóí øÿùÿðè Ñàëîíó çèéàðÿò åäèí!”, “Peyüÿm-

bÿrin muzeyinÿ baø ÷ÿkmÿyi unutmayûn”.Íîñòðàäàìóñ ðóùè ðàùàòëûüûíû âÿ õîøáÿõòëèéèíè áó øÿùÿðäÿ òàïûá.

Áåëÿ êè, 1547-úè èë íîéàáð àéûíûí 26-äà äóë ãàäûí Àííà Ïîíñàð Æåìåë-éå èëÿ åâëÿíèá. Áó íèêàùäàí ö÷ îüëó: Ñåçàð (1553), Øàðë (1556), Àíäðå(1557) âÿ ö÷ ãûçû: Ìàäëåí (1551), Àííà (1558), Äèàíà (1561) îëóá.


15

Ñàëîí øÿùÿðèíäÿ. Íîñòðàäàìóñóí åâ ìóçåéè

Íîñòðàäàìóñ òÿáàáÿò öçðÿ áèð íå÷ÿ êèòàáûí ìöÿëëèôèäèð. Äåçèí-ôåêñèéàåäèúè òîç äÿðìàíëàðûíûí, äèøëÿðèí òÿìèçëÿíìÿñè ö÷öí äèø òî-çóíóí, ìöõòÿëèô ïîìàäàëàðûí (êîñìåòèê éàü), ìöðÿááÿëÿðèí, ÿòèð-ëÿðèí, ñàáóíëàðûí, äèñòèëëÿ îëóíìàã ö÷öí ñóëàðûí, àðûãëàìàüûí ðå-ñåïòëÿðèíè Íîñòðàäàìóñ ùàçûðëàìûø âÿ êèòàá ùàëûíäà áóðàõìûøäûð.

Éîëóõìóø éåðëÿðèí äåçèíôåêñèéàñû âÿ áàêòåðèéàëàðûí ìþâúóäëó-üó áàðÿäÿ òÿáàáÿòäÿ áÿëêÿ äÿ èëê äÿôÿ ñþç à÷àí äà Íîñòðàäàìóñîëìóøäóð. Ùÿðòÿðÿôëè ñàâàäà ìàëèê îëàí Íîñòðàäàìóñóí òÿêúÿ òÿ-áàáÿòÿ àèä éàçäûãëàðû îíóí òàðèõäÿ ãàëìàñû ö÷öí êèôàéÿò åäÿðäè.Ëàêèí îíóí áöòöí çàìàíëàðûí àäàìûíà ÷åâðèëìÿñèíäÿ ýþðöúöëöéö-íöí ðîëó þë÷öéÿýÿëìÿçäèð. Äàíûëìàç ôàêòäûð êè, òÿáàáÿòäÿêè óüóð-ëàðû îíóí ýþðöúöëöê ãàáèëèééÿòè èëÿ äÿ áàüëû îëìóøäóð.

Ìÿëóìäóð êè, áèð ÷îõ ýþðöúöëÿð, ìÿñÿëÿí Åäãàð Êåéñ, Âàíãàâÿ áàøãà èíñàíëàðûí ìöàëèúÿñè éîëëàðûíû ýþñòÿðìèø, îíëàð øÿôà òàï-ìûøëàð. ßñëèíäÿ, áàêòåðèéàëàðûí âàðëûüû áàðÿäÿ ìÿëóìàòû äà Íîñòðà-äàìóñ ÿvvÿlcÿ trans vÿziyyÿtindÿ olanda (bax: 1 k25), sonra isÿéóõóäà þçöíäÿí ö÷ éöç èë ñîíðà äöíéàéà ýÿëÿúÿê Ëóè Ïàñòåðëÿ ñþù-áÿòè çàìàíû ÿëäÿ åòìèøäè1.

Ùÿãèãÿò íàìèíÿ äåìÿëèéèê êè, áèð ÷îõ êÿøôëÿð éóõóäà åäèëìèø-äèð. Áþéöê ôðàíñûç àëèìè, ìèñèðøöíàñëûã åëìèíèí áàíèñè ØàìïîëéîíÆàí Ôðàíñóà (1790-1832) ãÿäèì ìèñèðëèëÿðèí ùåðîãëèôëÿðèíèí îõóí-ìàñû (äåøèôðÿëÿíìÿñè) öçÿðèíäÿ ýåúÿ-ýöíäöç èøëÿìèø, éîðóëóá ÿë-äÿí äöøÿðÿê èêè ýöí àðàìñûç éóõóéà ýåòìèø âÿ ùåðîãëèôëÿðèí êÿøôèéóõóäà èëàùè íóðëà îíà ÷àòäûðûëìûøäû. Áþéöê ðóñ àëèìè Ä.È.Ìåíäåëå-éåâ äÿ êèìéÿâè åëåìåíòëÿðèí äþâðè ãàíóíóíó éóõóäà êÿøô åòìèøäè.

Ìàðàãëû áóäóð êè, àëèìëÿðèí èõòèðà âÿ êÿøôëÿðè òÿáèÿòäÿ ìþâúóäîëàí ãàíóíëàðäûð. Áÿñ ãàíóíëàðûí éàðàäûúûñû êèì îëìóøäóð? — ñóàëû-íû îðòàéà ãîéàíäà èñÿ áþéöê Ôöçóëèíèí ìÿøùóð ìèñralarû êå÷èëìÿçñÿää êèìè ãàðøûäà äóðóð:


16

1 Bax: Ã.Êðûëîâ. Òàê ïðåäñêàçàë Íîñòðàäàìóñ. Ñàíêò-Ïåòåðáóðã, 2000,

ñòð. 51-52.

ßíäèøåéè çàò ãûëìàã îëìàç.Áèëìÿê, áó éåòÿð êè, áèëìÿê îëìàç.

Áó î äåìÿêäèð êè, ùå÷ íÿéèí êþêöíÿ èíñàí àüëû, èíñàí èäðàêû ýå-äèá ÷ûõà áèëìÿç. Áó, Éàðàäàíëà áàüëû ìÿñÿëÿäèð.

Íîñòðàäàìóñ ýþðöúöëöéöíö 47 éàøûíäà îëàíäà à÷ûãëàéûá. “Ìèñèðìöÿììàëàðû” àäëû êèòàáëà áàüëû ýþðöúöëöéöíöí áÿçè ìÿãàìëàðûí-äàí ñþç à÷àí àñòðîëîã, ñîíðàëàð ýÿëÿúÿêëÿ áàüëû ýþðöúöëöéöíöïîåçèéà äèëè èëÿ ìöÿììàëû øÿêèëäÿ èçùàð åòìÿéÿ áàøëàéûá. Êàòðåí-ëÿðè éàçàðêÿí ÿñàñÿí äþðä äèëäÿí: êëàññèê ôðàíñûç, ëàòûí (î, ëàòûí äè-ëèíèí áàøãà äèëëÿðëÿ ãàðûøàúàüûíû âÿ þëö äèëëÿð ñûðàñûíà êå÷ÿúÿéèíèäÿ ÿââÿëúÿäÿí ýþðìöøäö — Ã.Ï.), éóíàí, èòàëéàí âÿ àç äà îëñà ãÿ-äèì éÿùóäè âÿ ÿðÿá äèëëÿðèíäÿí èñòèôàäÿ åòìèøäèð. Êàòðåíëÿðè éà-çàðêÿí îíëàðû õðîíîëîæè àðäûúûëëûãëà äöçìÿìèøäèð.

Gþröcönön oülu Seçaða önvanladûüû mÿktubundan gþröndöyökimi, O, hÿr yöz katreni bir yerÿ yûüaraq “Senturiya” adû altûndakodlaødûrmûødûr. Nostradamus katrenlÿrin sayûnûn 1000-ÿ qÿdÿrolacaüûnû gþstÿrmiødir. Maraqlûdûr ki, möxtÿlif mÿxÿzlÿrdÿ kat-renlÿrin sayûnûn 942, 965, 970 olduüu iddia olunur. O da diqqÿti÷ÿkir ki, VÛÛ Senturiyada cÿmi 48, XÛ Senturiyada 2, XÛÛ Senturi-yada isÿ 11 katren vardûr. Onu da deyÿk ki, 1550-ci ildÿn baølaya-raq gþröcö aylûq vÿ illik almanaxlar äà buraxmûødûr.

Almanaxlarda yer alan katrenlÿrin sayûnûn 141 olduüu gþstÿrilir.Tÿÿsñöflÿ qeyd etmÿliyik ki, gþröcönön ÿsas katrenlÿri bÿzÿn

onun aylûq vÿ illik almanaxlarûnda gedÿn katrenlÿrÿ qarûødûrûlmûø-dûr. Mÿhz buna gþrÿdir ki, katrenlÿrin sayû gah 942, gah 965, gahda 970 gþstÿrilir. Nostradamusøönaslar bu baüûølanûlmaz sÿhvi gþ-röcönön øagirdi Jan Savinyenin gönahû hesab edirlÿr. Mÿsÿlÿn,onun Ermÿnistan — Azÿrbaycan mönaqiøÿsinÿ — Qarabaü möhari-bÿsinÿ hÿsr edilÿn katreni 1560-cû ilin sentyabr ayû ö÷ön almanaxû-na daxil edilÿrÿk 54 saylû katren adû altûnda verilmiødir. O dþvrÿhe÷ dÿxli olmayan katren belÿdir:


17

Sa÷larû qûsa qûrxûlmûølarû (yumrubaølarû) silahdanmÿhrum edÿcÿklÿr.

Bu, mönaqiøÿnin möddÿtini xeyli uzadacaq.È÷ki Atasû (È÷ki döøêönö) ildûrûm sörÿtli

albanlarà ãàðøû êÿëÿê èøëÿäÿúÿê.Þzönönkölÿrdÿn ayrû döøÿnlÿr mÿhv olacaq.

ßcnÿbi tÿdqiqat÷ûlar “Albaniya” deyÿndÿ möasir Azÿrbaycanvÿ àzÿrbaycanlûlarûn nÿzÿrdÿ tutulduüunu etiraf edirlÿr. Nostrada-musøönas Bardo Kidoqo yazûr: “Albaniya deyÿndÿ nÿdÿnsÿ insan-lar Balkanlarû gþz þnönÿ gÿtirirlÿr. Bu tÿsÿvvör döz deyildir. ßs-lindÿ, qÿdim tarix dÿ vÿ Nostradamus da buna iøarÿ edir êè, (möt-lÿq bax: 5 k91), Albaniya Qafqaz vÿ Èran arasûnda indi Azÿrbay-can kimi tanûnan ÿrazidir”.1

Tÿdqiqat÷û Con Houq vÿ baøqalarû da eyni fikirdÿdirlÿr. ConHouq yazûr: “Qÿdim Albaniya Zaqafqaziya regionudur. Katren XXÿsrin 90-cû illÿrindÿ baø verÿn Ermÿnistan — Azÿrbaycan mönaqi-øÿsindÿn bÿhs edir. 1993-cö ilin aprel-iyun aylarûnda ermÿni orduhissÿlÿri þzönön hÿlledici qÿlÿbÿsini ÿldÿ edÿrÿk Daülûq QarabaüûAzÿrbaycandan ayûrdû. 90-cû illÿrin ortalarûnda Azÿrbaycan — Er-mÿnistan mönaqiøÿsi sÿngidi.2

Éåðè ýÿëìèøêÿí ãåéä åäÿê êè, Ïîìïåéèí Ãàôãàçà éöðöøöíöíèøòèðàê÷ûñû Ôåîôàí Ìèòèëèíñêèäÿí öçö áó éàíà Ïòîëåìåé, Ñòðàáîí,Ïëóòàðõ áàøäà îëìàãëà áöòöí ñÿééàùëàð âÿ òÿäãèãàò÷ûëàð ÃàôãàçÀëáàíèéàñû äåéÿíäÿ èíäèêè Àçÿðáàéúàí ÿðàçèñèíè íÿçÿðäÿ òóòìóøâÿ àëáàíëàðûí àçÿðáàéúàíëûëàðûí ÿúäàäëàðû îëäóãëàðûíû ýþñòÿðìèøëÿð.

Qarabaü mönaqiøÿsi hamûya tanûødûr. Mÿlumdur ki, mönaqiøÿÿrÿfÿsindÿ ruslar azÿrbaycanlûlarûn ÿlindÿn ov tufÿngini dÿ alûrdû-lar. Lazûmi hÿrbi sursat vÿ möasir silahlarûn olmamasû ucbatûndan,katrendÿ gþstÿrildiyi kimi, mönaqiøÿyÿ son qoyulmadû. Lakin son-ralar baøqa þlkÿlÿrdÿn silah ÿldÿ edÿn Azÿrbaycan ordusu ildûrûm


18

1 Bardo Kidoqo. Nostradamus. London, 1994, sÿh. 32.2 Con Houq. Nostradamusun kölliyéatû. Britaniya, 2001, sÿh. 399.

sörÿti ilÿ Fözuli — Cÿbrayûl istiqamÿtindÿ höcuma ke÷ib ÷ox yerlÿriazad edÿndÿ, ermÿnilÿr vahimÿ i÷indÿ qa÷maüa baøladûlar. Ru-siyanûn prezidenti Boris Yeltsin (È÷ki döøêönö) Azÿrbaycan rÿh-bÿrliyinÿ möraciÿt etdi vÿ mÿsÿlÿni qan tþkmÿdÿn hÿll etmÿyÿ sþzverdi. Ñþçàðàñû Ðóñèéàíûí Åðìÿíèñòàíëà ùÿðáè ñàçèøèíèí îëäóüóíóäà éàäà ñàëäû. Atÿøkÿs ÿldÿ edilsÿ dÿ, mönaqiøÿ hÿll olunmadû.

Katrenin 4-cö sÿtrindÿ sþhbÿt Qarabaüda tutularaq Ermÿnistanaaparûlan azÿrbaycanlûlardan gedir. Katrenin 2-ci sÿtrindÿn gþrön-döyö kimi, mönaqiøÿ bizim xeyrimizÿ hÿll olunacaq.

Íîñòðàäàìóñóí èø öñóëó áåëÿ îëìóøäóð. Àõøàìëàð êþìÿê÷èñèÆàí äå Øàâèíye èëÿ åâèí äàìûíäàêû õÿëâÿòè îòàüà ÷ÿêèëÿðäèëÿð. Ìè-øåë ñó èëÿ äîëó òóíú ëÿéÿíè îòàüûí îðòàñûíäà ñÿìà ýþðöíÿí éåðäÿãîéàð, öñòöíÿ è÷èíäÿ ÿòèðëè ìàääÿëÿð îëàí áîøãàá éåðëÿøäèðÿðäè. Áó


19

Íîñòðàäàìóñ èø îòàüûíäà

ìàääÿëÿðÿ ãóðóäóëìóø ÷ÿòÿíÿ âÿ äÿôíÿ éàðïàãëàðû ãàðûøäûðàðäû.Ñîíðà îíó àëûøäûðàð âÿ îòóðàíäà ÷îõ ÷þêÿí, éóìøàã ãîëòóãëó êöð-ñöñöíÿ ÿéëÿøÿðäè. ×óáóãëà ñóéóí öçöíö äàëüàëàíäûðàðäû. Òåçëèêëÿâÿúäÿ ýÿëÿðÿê òàíûíìàç ùàëà äöøÿð, ðåàë àëÿìäÿí óçàãëàøàð, ôþâ-ãÿëáÿøÿðè õöñóñèééÿòëÿð êÿñá åäÿð, þçöíöí äåäèéè êèìè “èíäèêè çà-ìàíäàí êå÷ìèøÿ âÿ ýÿëÿúÿéÿ áàø âóðàð”1, ÿñðëÿðëÿ ñîíðàëàð áàøâåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðäÿí äàíûøàðäû.

Æàí èñÿ îíóí äåäèêëÿðèíè ñòåíîãðàì øÿêëèíäÿ éàçàðäû. Ñÿùÿðèñèýöí Íîñòðàäàìóñ ùÿìèí ùàäèñÿëÿðèí âàõòûíû ùåñàáëàéàð âÿ îíëàðûíÿçìÿ ÷ÿêÿðäè. Îíóí íÿñèëëÿðÿ ÿìàíÿò ãîéóá ýåòäèéè, ùÿð áèðè áþ-éöê ìÿòëÿáëÿðäÿí ñþç à÷àí, òàðèõèí ìöÿééÿí çàìàí êÿñèéèíè ÿùàòÿåäÿí, áèðýÿ ýþòöðöëäöêäÿ òàðèõè ñàëíàìÿ òÿñèðè áàüûøëàéàí ÿâÿçñèçêàòðåíëÿðè áåëÿúÿ éàðàíìûøäûð.

Áóðàäà ìàðàã âÿ òÿðÿääöä äîüóðàí áèð ìÿñÿëÿäÿí ñþç à÷ìàã éåðèíÿäöøÿðäè. Èíñàí èíäèêè çàìàíäàí êå÷ìèøÿ âÿ ýÿëÿúÿéÿ áàø âóðà áèëÿðìè?

Èíñàí éàòàðêÿí áóíóí áàø âåðäèéè “Ãóðàíè-Êÿðèì”èí ßç-Çóìÿð(“Çöìðÿëÿð”) ñóðÿñèíäÿ áÿéàí åäèëìèøäèð. Ñÿêêèçèíúè àéÿäÿýþñòÿðèëèð êè, éóõó çàìàíû ðóùóí áÿäÿíëÿ ÿëàãÿñè êÿñèëèð. Äåìÿëè,èíñàíûí ðóùó êå÷ìèøÿ âÿ ýÿëÿúÿéÿ ñÿéàùÿò åäèð. Ýÿëÿúÿêëÿ áàüëûéóõóäà ýþðöíÿíëÿðèí ÷èí îëìàñû áóíóíëà áàüëûäûð.

Àëèìëÿð äÿ øöóðóí êå÷ìèøÿ âÿ ýÿëÿúÿéÿ ñÿéàùÿòèíè èñòèñíà åòìèð,ÿêñèíÿ, òÿñäèãëÿéèðëÿð. Òÿáàáÿò öçðÿ Íîáåë ìöêàôàòû ëàóðåàòû (1912)Àëåêñèñ Êàððåë éàçûðäû êè, áÿçè àäàìëàð çàìàí ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ñÿéàùÿòåòìÿê ãàáèëèééÿòèíÿ ìàëèê îëóðëàð. Îíëàðûí øöóðó êå÷ìèø âÿ ýÿëÿúÿêùàäèñÿëÿðè ýþðìÿê ö÷öí áÿäÿíëÿðèíäÿí àéðûëûð. Îíëàð èíúÿëèêëÿðèíÿâàðìàäàí öìóìè ìÿíçÿðÿíè ýþðöðëÿð. Àëåêñèñ Êàððåëÿ ýþðÿ Íîñòðà-äàìóñ “çàìàíäà ùÿðÿêÿò åòìÿê” ãàáèëèééÿòèíÿ ìàëèê îëóá2.

Äîüðóäàí äà, Íîñòðàäàìóñóí çàìàíäà ùÿðÿêÿò åäÿðÿê ýÿëÿ-úÿêäÿ ëàáöä îëàðàã áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðèí âàõòûíû, éåðèíè, áþéöê


20

1 Ìàêñèì Ãåíèí. Íîñòðàäàìóñ. Àâðîïà òàðèõèíèí Ïåéüÿìáÿðè (ðóñúà). Õàðêîâ,1991, ñÿù. 151.

2 Ìàêñèì Ãåíèí. Ýþñòÿðèëÿí ÿñÿðè, ñÿù. 99-100.

êÿøôëÿðè, ùÿòòà òàðèõè øÿõñèééÿòëÿðèí àäëàðûíû äÿãèã ýþñòÿðìÿñè àäà-ìû ùåéðÿòÿ ñàëûð.

Ìèøåëèí ýþðöúöëöê ãàáèëèééÿòè ëàï óøàãëûãäàí þçöíö ýþñòÿðìèø,éàøàäîëäóãúà äàùà äà ýöúëÿíìèøäè. Î, ãåéðè-àäè óøàã èìèø. Ñààò-ëàðëà òÿíùà îòóðóá ýþçöíö áèð íþãòÿéÿ çèëëÿéÿðìèø. Áèð äÿ ýþðÿðëÿð-ìèø êè, ýþçöíäÿí éàø òþêöëöð. Àíàñû ñîðóøàíäà êè, íèéÿ àüëàéûðñàí?Ñÿáÿáèíè àéäûíëàøäûðà áèëìÿçìèø. Áèð ýöí ñòîëóí àëòûíà ýèðèá çàð-çàð àüëàéûðìûø. Àíàñûíûí ñóàëûíà úàâàá îëàðàã, “Ìÿíèì Áóòîíàéàçûüûì ýÿëèð” — äåìèøäè. Àíàñû ïÿíúÿðÿäÿí ùÿéÿòäÿ ýÿçÿí èòèýþñòÿðÿðÿê Ìèøåëè ñàêèòëÿøäèðìÿéÿ ÷àëûøìûøäû. Ëàêèí ýåúÿ Áóòîíáÿðê çèíýèëäÿéÿðÿê þëìöøäö. Áèð äÿôÿ äÿ àíàñû Ìèøåëè áàáàñûýèë-äÿí ýÿòèðÿíäÿ åâäÿí àðàëàíìàìûø î, ýåðè ãà÷àðàã áàáàñûíû ãóúàã-ëàìûø âÿ ýþç éàøû òþêìöøäö. Ùÿìèí ýåúÿ áàáàñû Æàí Ñåí-Ðåìè éû-õûëìûø âÿ äöíéàñûíû äÿéèøìèøäè.

Áèð äÿôÿ òÿëÿáÿ éîëäàøëàðûíäàí áèðèíÿ äåìèøäè êè, äèããÿòëè îëñóí,îíó øàëëàãëàéàúàãëàð. Èêè ýöí ñîíðà ùÿìèí òÿëÿáÿíè îüóðëóüà ýþðÿèúòèìàè éåðäÿ øàëëàãëàéàðàã Óíèâåðñèòåòäÿí ãîâìóøäóëàð.

Áèð ýöí èñÿ éîëäà ýÿíú êåøèøëÿ ðàñòëàøûð. Ýþçëÿíèëìÿäÿí äèç ÷þ-êÿðÿê îíóí ïàëòàðûíûí ÿòÿéèíè þïöð. Ñÿí íÿ åäèðñÿí? — äåéÿ ñîðó-øàíäà Íîñòðàäàìóñ èêèíúè äÿôÿ ùàìûíû òÿÿúúöáëÿíäèðèð: “ÝÿëÿúÿêÏàïàíûí ïàëòàðûíû þïöðÿì” — äåéèð.

Ùÿìèí ýÿíú — Ôåëè÷å Ïåðåòòè ùÿãèãÿòÿí äÿ Íîñòðàäàìóñóí þëö-ìöíäÿí îí äîããóç èë ñîíðà Ðîìà Ïàïàñû ñå÷èëèð.

Íîñòðàäàìóñ þëöì ýöíöíö äÿ äÿãèã áèëèá. 1566-úû èë èéóí àéû-íûí àõûðëàðûíäà òÿãâèìäÿ éàçìûøäû: “Áóðàäà þëöì éàõûíëàøûð”.

Íîñòðàäàìóñóí êþìÿê÷èñè âÿ òÿðúöìåéè-ùàëûíû éàçàí Æàí Øàâèíèáèð àõøàì “Ñàáàùà ãÿäÿð!” — äåéèá îíóíëà ñàëàìàòëàøàíäà: — “Ñà-áàù ñöáù÷àüû ìÿí äöíéàìû äÿéèøÿúÿéÿì. Ìÿíè áèð äàùà ñàü ýþð-ìÿéÿúÿêñèíèç” — ñþçëÿðèíè åøèäèð âÿ äîüðóäàí äà ñÿùÿðèñè ýöí îíóíþëäöéöíö ãåéä åäèð.

Íîñòðàäàìóñóí ïåéüÿìáÿðúÿñèíÿ ýÿëÿúÿéè ýþðìÿñè 1556-úû èë-äÿ ÷ûõàí êè÷èê ùÿúìëè àëìàíàõûíà éàçäûüû þí ñþçäÿí äÿ ìÿëóì


21

îëóð: “Ìÿí èíäè ñàüàì. Äöíéàìû äÿéèøÿíäÿí ñîíðà äà ìÿíèÿáÿäè þëöìñöçëöê ýþçëÿéèð. Ìÿíèì àäûì ôèçèêè þëöìäÿí ÷îõ-÷îõ ñîíðàëàð äà äöíéàäà éàøàéàúàãäûð”. Îüëó Ñåçàðà éàçäûüûìÿêòóáäà èñÿ ÷ÿêèíìÿäÿí ãåéä åäèðäè: “Ìÿí áèëèðÿì êè, éàçäûã-ëàðûìû ëàáöä îëàðàã øàí âÿ øþùðÿò ýþçëÿéèð”.

Þëöìöíÿ àç ãàëìûø êèëñÿäÿ äÿôí îëóíìàã ö÷öí éåð àëûð, þçö áà-ðÿñèíäÿ áèð íå÷ÿ êàòðåí éàçûð âÿ ýþñòÿðèð êè, þëöì îíó ÷àðïàéû èëÿêöðñö àðàñûíäà ùàãëàéàúàãäûð. Äîüðóäàí äà, 17 èéóë 1566-cû ildÿîíó ÷àðïàéû èëÿ êöðñö àðàñûíäà äöíéàñûíû äÿéèøìèø òàïûðëàð.

Ùÿëÿ áó ùàðàñûäûð. Ýþðöíöð þëöìöíäÿí ÿââÿë Íîñòðàäàìóñ áÿçèìÿñÿëÿëÿðè ùÿéàò éîëäàøû èëÿ ìÿñëÿùÿòëÿøèáìèø. Îíóí áàø äàøûíäàëàòûíúà éàçûëìûøäûð: “Áóðàäà èëàùè âåðýè ñàéÿñèíäÿ óëäóçëàðûí òÿñèðèàëòûíäà ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðè èíñàíëàðà à÷ûãëàéàí Ìè-øåë Íîñòðàäàìóñ óéóéóð. Î, áÿðÿêÿòëè 1566-úû èëèí èéóë àéûíûí 17-


22

Íîñòðàäàìóñóí ÿáÿäè óéóäóüó Ñåíò-Ëàóðåíò êèëñÿñè

äÿ 63 èë, ö÷ àé 17 ýöí þìöð ñöðäöêäÿí ñîíðà Ïðîâàíñ âèëàéÿòèíèíÑàëîí øÿùÿðèíäÿ äöíéàñûíû äÿéèøìèøäèð. Åé ýÿëÿúÿê íÿñèëëÿð, íÿ áóíÿøÿ òîõóíóí, íÿ äÿ îíà ùÿñÿä àïàðûí”.

Ëàêèí 1791-úè èëäÿ èíãèëàá âàõòû ö÷ ÿñýÿð áàøäàøû éàçûñûíà ÿùÿ-ìèééÿò âåðìÿéÿðÿê ãÿáðè à÷ûáëàð. Òîïëàøàíëàð ñêåëåòèí áîéíóíààñûëìûø ëþâùÿíè âÿ ëþâùÿäÿ 1791 ðÿãÿìèíè ýþðäöêäÿ ìàò ãàëûáëàð.Äåìÿëè, Íîñòðàäàìóñ ãÿáðèíèí òÿùãèð åäèëÿúÿéè èëè äÿ äÿãèã ýþð-ìöøäö. Õàëã àðàñûíäà øàéèÿ ýÿçèðìèø êè, êèì Íîñòðàäàìóñóí êÿë-ëÿñèíäÿí øÿðàá è÷ñÿ ýþðöúö îëàúàãäûð. Îäóð êè, ÿñýÿðëÿðäÿí áèðèîíóí êÿëëÿñèíÿ øÿðàá òþêÿðÿê è÷èá. Ëàêèí òåçëèêëÿ ÿúÿë ýöëëÿñèíÿòóø îëóá. Áÿëÿäèééÿ áàø÷ûñû èñÿ Íîñòðàäàìóñóí ãÿáðèíèí òîõóíóë-ìàçëûüûíû òÿìèí åäèá.

Íîñòðàäàìóñóí èëê êèòàáû 1555-úè èëèí ìàé àéûíäà èøûã öçö ýþ-ðöá. “Ìèøåë Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéö” àäëàíàí áó êèòàá úÿìèñè86 ñÿùèôÿäÿí èáàðÿò îëñà äà, êèòàáäà 353 êàòðåí âÿ Íîñòðàäàìóñóíîüëó Ñåçàðà éàçäûüû ìÿêòóá âåðèëìèøäèð. Bu kitabûn iki orijinalnösxÿsi mþvcuddur. Onlardan biri Vyànada ßsaslû kitabxanada,èêèíúèsi isÿ Fransada — Albi øÿhÿr kitabxanasûndadûr.

Íîñòðàäàìóñóí áó êèòàáû èëê âàõòëàð, êðàë ñàðàéû äà äàõèë îëìàã-ëà, ùå÷ êèì òÿðÿôèíäÿí úèääè ãÿáóë îëóíìàìûøäû. Þìðöíö àñòðîëî-ýèéà åëìèíÿ ùÿñð åäÿí ýþðêÿìëè Àìåðèêà àëèìè Ä.Ôèøåð “Ýþðöúö-ëöê” àäëû ñàíáàëëû ìîíîãðàôèéàñûíäà äîüðó îëàðàã ãåéä åäèð êè,Íîñòðàäàìóñóí ýÿëÿúÿê ùàããûíäà éàçäûãëàðûíû éàëíûç ùàäèñÿ áàøâåðäèêäÿí ñîíðà àíëàìàã îëóð. Ùÿéàòäà éåðèíè àëàíà ãÿäÿð èñÿ àí-ëàøûëìàç, ìÿíàñûç ìèñðàëàð òÿñèðè áàüûøëàéûð. ßñëèíäÿ áóíà ýþðÿäèðêè, Íîñòðàäàìóñóí áèðèíúè êèòàáû ëàãåéäëèêëÿ ãàðøûëàíûá. Îíóí“Ýþðöúöëöê” àäëàíàí èêèíúè êèòàáû 1557-úè èëäÿ ÷àï îëóíóá. Áóêèòàáäà 286 éåíè êàòðåí éåð àëìûøäû. Êèòàá áþéöê ìàðàüà ñÿáÿá îë-ìóøäó. Áó êèòàáûí ñóðÿòèíèí áèð íöñõÿñè Áóäàïåøòäÿ — Ìèëëè êèòàá-õàíàäà, áèð íöñõÿñè èñÿ Ìîñêâàäà Ëåíèí àäûíà êèòàáõàíàäà éåð àëûð.

Íîñòðàäàìóñøöíàñëàðûí öìóìè ðÿéèíÿ ýþðÿ ýþðöúöíöí êàòðåíëÿ-ðèíè ÿùàòÿ åäÿí êàìèë íöñõÿ 1568-úè èëäÿ ÷àï îëóíìóø êèòàáäûð.


23

1568-úè èë íÿøðèíèí ÿñëèíèí áèð íöñõÿñè Ôðàíñàäà, áèð íöñõÿñè èñÿÄðåçäåíäÿ — Èúòèìàè êèòàáõàíàäà ñàõëàíûëûð.

Áóíäàí ÿëàâÿ, àðòûã ãåéä åòäèéèìèç êèìè, ýþðöúö 1550-úè èëäÿíáàøëàéàðàã þìðöíöí ñîíóíà ãÿäÿð àéëûã âÿ èëëèê òÿãâèì — àëìàíàõëàðáóðàõìûøäûð. Àëìàíàõëàðäà éåð àëàí êàòðåíëÿðäÿí 141-è çÿìàíÿ-ìèçÿ ãÿäÿð ýÿëèá ÷àòìûøäûð. “Ýþðöúöëöê” àäëàíàí àëìàíàõëàðäàÍîñòðàäàìóñ þç çàìàíûíäà, ÿñàñÿí Ôðàíñàäà áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿ-ëÿðäÿí ñþç à÷ûðäû. Ùàäèñÿëÿð ýåð÷ÿêëÿøäèêúÿ Íîñòðàäàìóñà èíàìýåò-ýåäÿ àðòûð âÿ îíà ýþðöíìÿìèø øþùðÿò ýÿòèðèðäè. Íîñòðàäàìóñóíøþùðÿòè òåç áèð çàìàíäà þëêÿéÿ éàéûëìûøäû. Ùàìû îíà ìþúöçÿ êèìèáàõûðäû. Ýÿëÿúÿéè, ùÿëÿ óçàã ýÿëÿúÿéè äåìèðèê, áåëÿ äÿãèãëèêëÿýþðìÿê ùÿð àñòðîëîãà ãèñìÿò îëàí øåé äåéèëäè. Áÿëêÿ äÿ áó îíóí


24

“Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéö”êèòàáûíûí 1557-úè èë ÷àïû

Ýþðöúöíöí 1568-úè èëäÿ ÷àï îëóíàíêèòàáûíûí öç ãàáûüû

óëó áàáàëàðûíûí ôèðîíëàð äþâðöíäÿ Ìèñèðäÿí ÷ûõàðäûãëàðû ñåùð âÿýèçëè åëìëÿðÿ äàèð êèòàáëàðû, ãÿäèì ÿëéàçìàëàðû, “Ìèñèð ìöÿììàëà-ðû” êèòàáûíû, ôàðñ âÿ éóíàí ìöäðèêëèê êèòàáëàðûíû, åëÿúÿ äÿ ãÿäèìÐîìà àñòðîëîãó Êëîäèîñ Ïòîëåìåéèí èíäèíèí þçöíäÿ áåëÿ àñòðîëîã-ëàðûí ñòîëöñòö êèòàáû ùåñàá îëóíàí “Òåòðàáèáëîñ”, Ñèáèëëàíûí “Ýþðö-úöëöê”1 êèòàáûíû, ÿðÿá àñòðîëîãëàðûíûí ÿñÿðëÿðèíè, óëäóçëàðûí éåðäÿ-éèøìÿñèíè âÿ ñ. äÿðèíäÿí þéðÿíìÿñè èëÿ áàüëû èäè. Áóíóíëà áåëÿ, îäà âàð êè, ÛÛ Ùåíðèyÿ öíâàíëàäûüû À÷ûãëàìàñûíäà ýþðöúö éàçìûøäû:“Áó áèð ùÿãèãÿòäèð êè, ìÿíèì ôèòðè èñòåäàäûì óëó áàáàëàðûìäàí èðñèêå÷ìÿäèð… Ñÿìà úèñèìëÿðèíäÿí ýþðöíäöéö êèìè, ùå÷ íÿ íÿùàéÿò-ñèç âÿ ñîíñóç ýöúÿ ìàëèê Èëàùèíèí ãöäðÿòèíäÿí êÿíàð äåéèëäèð. Ïåé-üÿìáÿðëèê îíóí êÿëàìûíäàí áàø âåðèð. Ýþðöúöëöê äÿ èëàùè âåðýèäèð.Ìÿí “Ùÿð øåé òàëå èëÿ áàüëûäûð. Ëàêèí áóíóí þçö äÿ Éàðàäàíâÿ Òÿáèÿò âàñèòÿñèëÿ îëóð” — äåéèëÿí èëàùè ùÿãèãÿòè ãÿáóë åäèð âÿáóíó ùå÷ íÿ èëÿ ãàðûøäûðìûðàì”.

Íîñòðàäàìóñóí áó ôèêèðëÿðè ìöãÿääÿñ êèòàáëàðäàí ýÿëìÿäèð.“Ãóðàíè-Êÿðèì”äÿ ùÿòòà ãèéàìÿòëÿ áàüëû ßë-ßðàô (“Ñÿää”) ñóðÿ-ñèíäÿ áóíà èøàðÿ èëÿ ýþñòÿðèëèð êè, Ýþéëÿðäÿ âÿ Éåðëÿðäÿ (Àëëàùäàíãåéðè) áèð êèìñÿíèí îíó áèëìÿñè ÷ÿòèíäèð. Î àíúàã Àëëàù äÿðýàùûí--äà ìÿëóìäóð, ëàêèí èíñàíëàðûí ÿêñÿðèééÿòè áóíó áèëìÿç.

Äåìÿëè, ãÿäèì Ðîìà àñòðîëîãó Êëîäèîñ Ïòîëåìåéèí ôèêèðëÿðèíäÿáþéöê ùÿãèãÿò âàðäûð:“Ýÿëÿúÿéè Èëàùè âåðýèñè îëàíëàðäàí áàøãà ùå÷ êèì ýþðÿ áèëìÿç”.Ãÿðèáÿäèð êè, ñàüëûüûíäà Íîñòðàäàìóñóí ùÿéàòû, ÿýÿð áåëÿ äå-

ìÿê ìöìêöíñÿ, ãàáàðìà âÿ ÷ÿêèëìÿëÿðÿ áÿíçÿéèá. Áèð éàíäàíøàí-øþùðÿò, áèð éàíäàí äà úàäóýÿðëèêäÿ òÿãñèðëÿíäèðèëÿðÿê ùÿéàòû-íûí þëöì òÿùëöêÿñè àëòûíäà îëìàñû. Äàâèä Ìîíòåèã ùàãëû îëàðàããåéä åäèð êè, ýÿëÿúÿéè ýþñòÿðäèéèíÿ ýþðÿ îíó ùÿð àí òîíãàëäà éàí-


25

1 Èaí Âèëñîí. Íîñòðàäàìóñ. Äÿëèë-Ñöáóò (èíýèëèñúÿ). Ëîíäîí, 2002, ñÿù.118, 234.

äûðà áèëÿðäèëÿð. Ùÿòòà áÿçè ìÿõÿçëÿðäÿ ýþñòÿðèëèð êè, 1781-úè èëäÿÐîìà Ïàïàñû Íîñòðàäàìóñóí éàçäûãëàðûíû ëÿíÿòëÿìèø, éàéûëìàñûíûãàäàüàí åäÿðÿê, úÿôÿíýèéàò àäëàíäûðìûøäû.

Áàøãà ìÿõÿçëÿðäÿ èñÿ ýþñòÿðèëèð êè, ýþðöúöíöí êèòàáëàðû Âàòèêàí-äà äåéèë, 1570-1790-úû èëëÿð àðàñû Èñïàíèéàäà ãàäàüàí îëóíìóøäó.Áóíóíëà áåëÿ, äåìÿëèéèê êè, ùÿëÿ ñàüëûüûíäà Íîñòðàäàìóñóí øþùðÿòèî éåðÿ ÷àòìûøäû êè, Ôðàíñàíûí êðàëû ÛÛ Ùåíðè âÿ êðàëè÷à ÉåêàòåðèíàÌåäè÷è îíó Ïàðèñÿ äÿâÿò åòìèøäèëÿð. Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð îíóí Ïàðèñäÿñîéóã ãàðøûëàíäûüûíû âÿ éàëíûç éîëïóëóíó þäÿéÿúÿê ÿíàìà ëàéèã ýþ-ðöëäöéöíö ãåéä åäèðëÿð. Áàøãàëàðû èñÿ ýþñòÿðèðëÿð êè, î, ñàðàéäàáþéöê ùþðìÿò âÿ åùòèðàìëà ãàðøûëàíûá. Øàùçàäÿ èëÿ éàõøû ìöíàñèáÿ-òèíÿ, îíóíëà ñèðäàø îëäóüóíà, ùÿòòà êðàëè÷à èëÿ ìÿùðÿì ìöíàñèáÿòäÿîëìàüûíà èøàðÿ åäÿíëÿð äÿ âàðäûð. Íåúÿ îëñà äà êðàë àèëÿñè èëÿ áåëÿéàõûí ìöíàñèáÿòèíÿ áàõìàéàðàã, î, çîð èøëÿòìÿéÿ àëöäÿ îëàíëàðäàí,ñàðàé ÷ÿêèøìÿëÿðèíäÿí, ôèòíÿ-ôÿñàäëàðäàí êÿíàð ýÿçìèø, áóíà ýþðÿäÿ áàøû ñàëàìàò îëìóø âÿ äöíéàñûíû òÿáèè þëöìëÿ äÿéèøìèøäèð. Nos-tradamus deyÿrdi: “Xoøbÿxt o adamdûr ki, yaramazlûqdan kÿnardûr”.

Áàøãà áèð òÿðÿôäÿí äÿ êðàë òÿðÿôèíäÿí éàõøû ãàðøûëàíìàñà, íÿúöðÿò åäèá 1558-úè èëäÿ ÷ûõàí âÿ ö÷ éöç êàòðåíè è÷èíÿ àëàí êèòàáûíûîíà ùÿñð åäÿð, íÿ äÿ éàõûí âÿ óçàã ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿ-ëÿð áàðÿäÿ êðàëà ìÿêòóá éàçàðäû.

Äîüðóäóð, Íîñòðàäàìóñ ëàï éàõûí âÿ óçàã ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿ-úÿê ùàäèñÿëÿð áàðÿäÿ éàçûðäû: “Ìÿíèì ìÿðùÿìÿòëè ùþêìäàðûì,ÿðç åëÿìÿê èñòÿéèðÿì êè, ìÿíÿ ÿéàí îëàí âÿ óçàã ýÿëÿúÿêäÿ áàøâåðÿúÿê ÿêñÿð ùàäèñÿëÿð ùàçûðêû äþâðäÿ èíñàíûí äÿðê åäÿ áèëìÿéÿ-úÿéè, èíñàí èäðàêûíà ñûüìàéàí ìÿñÿëÿëÿðäèð. Îíëàðû ùàë-ùàçûðäààéäûíëàøäûðìàã âÿ øÿðù åòìÿê ö÷öí áèð éîë (âàñèòÿ) éîõäóð… Ëà-êèí ýþðöúöëÿð ùå÷ âàõò àëäàòìàéàí äóéüóëàðûíà àðõàëàíàðàã èíäè âÿëàï éàõûíäà áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðè äÿãèã ýþðìÿêëÿ, áàø âåðÿúÿêùàäèñÿëÿðèí ÿí äÿùøÿòëèñèíè ãàáàãúàäàí ùèññ åäèðëÿð. Åëÿ äÿùøÿòëè


26

1 Íîñòðàäàìóñ öñòöþðòöëö øÿêèëäÿ ÛÛ Ùåíðènèí ôàúèÿëè þëöìöíÿ èøàðÿ åäèð.

ôàúèÿ êè, îíóí ùàããûíäà áóðàäà äàíûøìàìàã äàùà ìöíàñèáäèð”1.Áÿçèëÿðè áåëÿ ýöìàí åäèðëÿð êè, 27 èéóí 1557-úè èëäÿ ÛÛ Ùåíðèyÿýþíäÿðèëìèø À÷ûãëàìàíûí áó éåðèíÿ ôèêèð âåðèëñÿéäè, ùàäèñÿëÿðáàøãà ìÿúðàäà äàâàì åäÿðäè. Ëàêèí áåëÿëÿðè óíóäóðëàð êè, Íîñòðà-äàìóñ þç êàòðåíëÿðèíäÿ ëàáöä áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðäÿí ñþç à÷ûð.Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, 1556-úû èë ôåâðàë àéûíûí 5-äÿ èòàëèéàëûàñòðîëîã Ëó÷à ×àóðè÷î êðàë ÛÛ Ùåíðènèí ëàòûíúà ùîðîñêîïóíó òÿðòèáåäÿðÿê êðàëà ýþíäÿðìèøäè. Ôðàíñàíûí Äþâëÿò êàòèáè Êëàóäå äåË'Àóáåñïèí ùîðîñêîïó ôðàíñûç äèëèíÿ ÷åâèðÿðÿê êðàëà òÿãäèì åòìèø-äè: “Êðàë 41 éàøûíäà îëàíäà þðòöëö éåðëÿðäÿ úÿíýàâÿðëÿðèí òÿêáÿ-òÿê äþéöøëÿðèíäÿí èìòèíà åòìÿëèäèð. Áó éàøäà êðàëû áàøäàí éàðààëàðàã êîð îëìàã âÿ éà þëöì òÿùëöêÿñè ýþçëÿéèð”.

Êðàë ùîðîñêîïëà òàíûø îëäóãäàí ñîíðà ìöùàôèçÿ ðÿèñèíÿ äåìèøäè:“Äîñòóì, ýþð òàëå ìÿíÿ íåúÿ þëöì áÿõø åäèá”. Êðàë áó ñþçëÿðè äå-éÿðÿê ùîðîñêîïó Êëàóäå äå Ë'Àóáåñïèíÿ âåðìèø âÿ òÿëÿá îëóíàíàãÿäÿð ñàõëàìàñûíû áóéóðìóøäó1. Áóíà áàõìàéàðàã ùþêìäàð ýþñ-òÿðèø âåðìèøäè êè, áöòöí ïàðèñëèëÿðÿ åëàí îëóíñóí êè, 1 èéóí 1559-úóèë òàðèõäÿ êðàëûí ãûçû Éåëèçàâåòà âÿ Èñïàíèéà êðàëû ÛÛ Ôèëèïïèí, åëÿúÿäÿ êðàëûí áàúûñû Ìàðãàðèòà âÿ ùåðñîã Ñàâîéñêèíèí áèðýÿ òîéëàðû ìö-íàñèáÿòè èëÿ Áàñòèëèéà éàõûíëûüûíäà úÿíýàâÿðëÿðèí äþéöøö (éàðûøû)îëàúàã âÿ äþéöøäÿ êðàë ÛÛ Ùåíðè øÿõñÿí þçö äÿ èøòèðàê åäÿúÿêäèð.Áåëÿ äÿ îëóð. Êðàë ðÿãèáèíè þçö ñå÷èð âÿ ýÿíú ãðàô Ìîíòãîìåðèíèòÿêáÿòÿê äþéöøÿ äÿâÿò åäèð. Êðàë âÿ ãðàô øèðÿ áÿíçÿð ïàëòàðäà àòëà-ðûí öñòöíäÿ, ÿëëÿðèíäÿ íèçÿ ìöáàðèçÿ àïàðûðëàð. Àòëàðû ÷àïàðàã áèð-áèðèíÿ çÿðáÿ åíäèðèðëÿð. Áèðäÿí ãðàôûí íèçÿñè ñûíûð, íèçÿíèí ñàïû äÿ-áèëãÿäÿí êå÷ÿðÿê êðàëûí ñàü ýþçöíÿ áàòûð. Êðàëûí áåéíèíÿ ãàí ñû-çûð. Îí ýöíäÿí ñîíðà î, äöíéàñûíû äÿéèøèð.

Íîñòðàäàìóñ èêè èë þíúÿ áó áàðÿäÿ éàçìûøäû:

Äþéöø ìåéäàíûíäà ÿúàèá äþéöø áàø âåðÿúÿê.


27

1 Èaí Âèëñîí. Íîñòðàäàìóñ. Äÿëèë-Ñöáóò (èíýèëèñúÿ). Ëîíäîí, 2002, ñÿù.126.

Úàâàí øèð yaølû øèðè éåíÿúÿê.Ýÿíú øèðèí íèçÿñè yaølû øèðèí ýþçöíÿ ýèðÿúÿê.Àìàíñûç þëöì þç èøèíè ýþðÿúÿê (1 ê35).

Òðîéàíûí Éåïèñêîïó äþéöø âàõòû Ïàðèñäÿ îëóá. Îíóí éàçäûüûíàýþðÿ êðàë äà, ãðàô äà øèðÿáÿíçÿð ïàëòàð ýåéìèøäèëÿð. Êðàëûí ýþçö-íöí âåíà äàìàðû ïàðòëàìûø âÿ áåéíèíÿ ãàí ñûçìûøäû.

Áó ùàäèñÿ áöòöí Ôðàíñàäà ÷îõ ýöúëö áîìáà òÿñèðè áàüûøëàìûøäû.Ùåéðÿòÿ ýÿëÿí ôðàíñûçëàð èëê äÿôÿ îëàðàã áó ìþúöçÿ àäàìûí ãöäðÿ-òèíè äÿðê åòäèëÿð. Áóíóíëà áåëÿ, ÷îõëàðû Íîñòðàäàìóñó úàäóýÿð âÿñåùðáàç àäëàíäûðìàüà áàøëàäûëàð. Ãàðàýöðóù ãûçûøàðàã ùÿòòà Íîñòðà-äàìóñóí ìöãÿââàñûíû éàíäûðìûøäû.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, öç âåðÿúÿê ôàúèÿ áàðÿäÿ Íîñòðà-äàìóñ Ïàðèñäÿ êðàëè÷à Éåêàòåðèíà Ìåäè÷è èëÿ ýþðöøÿðêÿí îíà õÿ-áÿð âåðìèøäè. Áàøãàëàðû èñÿ õöñóñè âóðüóëàéûðëàð êè, Íîñòðàäàìóñàëûí éàçûñûíäàí ãà÷ìàüû ìöìêöíñöç ùåñàá åòäèéèíäÿí áó áàðÿäÿäàíûøìàéûá. Áóðàäà áèð ìÿñÿëÿíè äÿ óíóòìàã îëìàç. Íîñòðàäàìó-ñóí þçö ãåéä åòäèéè êèìè, þçöíäÿí ÿââÿë éàçûëìûø êèòàáëàðû îõó-ìóø, ìöíÿúúèì âÿ àñòðîëîãëàðûí ùÿéàò âÿ éàðàäûúûëûãëàðûíû äÿðèí-äÿí þéðÿíìèøäè. Áèð ÷îõ ùþêìäàðëàðûí ãÿääàðëûüûíäàí âÿ ëàãåéä-ëèéèíäÿí õÿáÿðè âàðäû. Éàõøû áèëèðäè êè, êè÷èê áèð äèããÿòñèçëèéÿ ýþðÿäàøãàëàã åäèëÿ áèëÿð. Äîüìà éóðäóíäàí äèäÿðýèí ñàëûíàð, ÷àðìûõà÷ÿêèëÿð, çèíäàíà àòûëàð âÿ ñ. Ãðèãîðè Ïå÷åðñêèíèí áàøûíà ýÿëÿí, îíóíäà áàøûíà ýÿëÿ áèëÿð. Ïå÷åðñêè êíéàçà ãûï÷àãëàðà ãàðøû ìöáàðèçÿéÿýèðèøìÿìÿéè òþâñèéÿ åäèð. Äåéèð êè, ãûï÷àãëàðà ãàðøû ìöáàðèçÿ åòñÿìÿüëóá îëàúàã. Ùèääÿòëÿíÿí êíéàç Ïå÷åðñêèíè ÷àéäà áàòûðìàüûÿìð åäèð. Ëàêèí Ïå÷åðñêèíèí äåäèéè éåðèíè òóòóð. Íîñòðàäàìóñ îíóäà éàõøû áèëèðäè êè, ÕÛÛÛ Ëöäîâèêèí àñòðîëîãó êðàëûí òåçëèêëÿ þëÿúÿ-éèíè áèëäèðäèéèíÿ ýþðÿ ÷îõàâàðëû ýÿìèäÿ ãóë êèìè àâàð ÷ÿêìÿéÿýþíäÿðèëìèøäè.

×îõ âàõò, öìóìèééÿòëÿ, ùþêìäàðëàð ýþðöúöëÿðèí ñþçëÿðèíÿ ìÿùÿëãîéìóðëàð. Àíòèê äþâðäÿ ãåéðè-àäè áèëèúè, ðîìàëû Ñïóðèííà Âåñòðèò-ñà Éóëè Ñåçàðû õÿáÿðäàð åäèð êè, Ìàðò áàéðàìû ýöíö (éåíè åðàäàí


28

ÿââÿë 15 ìàðò 44-úö èë) ùÿéàòû ÷îõ áþéöê òÿùëöêÿäÿ îëàúàã. Ðîìàòàðèõ÷èñè Ñâåòîííàíûí éàçäûüûíà ýþðÿ òàëå åëÿ ýÿòèðèð êè, ùÿìèí ýöíÑåçàð áèëèúèíè ýþðöð âÿ îíó ëàüà ãîéóð. Òÿêÿááöðëÿ äåéèð: “Áàéðàìáàøëàéûá. Ýþðöðñÿí êè, ìÿíÿ ùå÷ íÿ îëìàéûá. Þçöìö äÿ ÿëà ùèññåäèðÿì”. Ñïóðèííà úàâàá âåðèð êè, áàéðàì ùÿëÿ ãóðòàðìàéûá. Àçñîíðà þçöíÿ ÷îõ ýöâÿíÿí Ñåçàð êå÷ìèø äîñòëàðû Êàññèéå âÿ Áðóòòÿðÿôèíäÿí ïèëëÿêÿíäÿ þëäöðöëöð.

Ñåçàðà ãÿäÿð áåëÿ áèð ùàäèñÿ Ìàêåäîíèéàëû Èñýÿíäÿðèí äÿ áàøû-íà ýÿëìèøäè. Èñýÿíäÿð Èðàíäà Êèðèí ãÿáèðöñòö éàçûëàðûíû: “Åé èíñàí,ñÿí êèì îëñàí äà, ùàðäàí ýÿëñÿí äÿ, áèëèðÿì êè, áóðà ýÿëÿúÿêñÿí.Ìÿí Ïàðñ äþâëÿòèíèí éàðàäûúûñû Êèðÿì. Ýÿë ìÿíè íÿøèìè þðòÿí áèðîâóú òîðïàãäàí äà ìÿùðóì åòìÿ” — îõóéàðàã èíñàí òàëåéèíèí ãÿðè-áÿëèéè, ùÿéàòûí ôàíèëèéè áàðÿäÿ àúû äöøöíúÿëÿðÿ ãÿðã îëìóøäó”1.Ðóù äöøêöíëöéöíÿ ìöáòÿëà îëàí Èñýÿíäÿðè áó âÿçèééÿòäÿí ÷ûõàð-ìàã íàìèíÿ þç þëêÿñèíèí ìöäðèêëÿðèíèí àäÿòèíúÿ ùèíäëè ôèëîñîô âÿáèëèúè þçöíö àëëàùëàðà ãóðáàí âåðìÿéÿ ùàçûðëàøäû. Èñýÿíäÿðäÿí èúà-çÿ àëûá òîíãàë ãàëàòäû. Òîíãàëà ýèðìÿìèøäÿí ÿââÿë øàù âÿ îðäóáàø÷ûëàðûíäàí õàùèø åòäè êè, ùÿìèí ýöíö øÿíëèêäÿ âÿ éåéèá-è÷ìÿê-äÿ êå÷èðñèíëÿð. Èñýÿíäÿðëÿ âèäàëàøàíäà èñÿ — Áàáèëäÿ ýþðöøÿíÿäÿê —äåäè. Èñýÿíäÿð áó ñþçÿ ìÿùÿë ãîéìàäû. Äöøöíìÿäè êè, äöíéàñûíûäÿéèøìèø àäàì Áàáèëäÿ îíóíëà íåúÿ ýþðöøÿ áèëÿð. Áàáèëèñòàíäàñÿôÿðäÿ èêÿí äîíàíìà ðÿèñè Íåàðõ Ôÿðàò ÷àéûíäà îíà ãîøóëäó âÿÕàëäåé ýþðöúöñöíöí õÿáÿðäàðëûüûíû ùþêìäàðà ÷àòäûðäû. ÈñýÿíäÿðÁàáèëÿ ãÿäÿì áàñìàñûí, ùÿéàòûíû áþéöê òÿùëöêÿ ýþçëÿéèð. Èñýÿí-äÿð áóíà äà ÿùÿìèééÿò âåðìÿäè. Áàáèëèí 10 êì-äÿ çÿùÿðëè ùÿøÿðà-òûí ñàíúìàñû íÿòèúÿñèíäÿ äöíéàñûíû äÿéèøäè.

Éåðè ýÿëìèøêÿí ãåéä åäÿê êè, Èñàèàù âÿ Úåðåìèàù ïåéüÿìáÿðëÿðéåíè åðàäàí ÷îõ-÷îõ ÿââÿë Áàáèëèí äàüûëàúàüû áàðÿäÿ À÷ûãëàìàâåðìèøäèëÿð: “Êðàëëûãëàðûí ÿí ýþçÿëè, Õàëäåéëÿðèí ôÿõðè âÿ øþùðÿòéåðè Áàáèëèí ñàêèíëÿðè ÿõëàãñûçëûüà óüðàäûüûíà ýþðÿ Éàðàäàíûí ãÿçÿ-


29

1 Ïëóòàðõ. Èñýÿíäÿð Çöëãÿðíåéí. Àçÿðíÿøð, 1993, ñÿù.60.

áèíÿ ýÿëÿúÿê. Íÿñèëëÿð äÿéèøÿúÿê, èëëÿð þòÿúÿê, ùå÷ âàõò, ùå÷ êèìîðàäà éàøàìàéàúàã. Áèð íÿôÿð äÿ ÿðÿá îðàäà ÷àäûð ãóðìàéàúàã. Íà-õûð÷û âÿ ÷îáàíëàðûí ñöðöëÿðè îðàäà îòëàìàéàúàã. Îðàäà ñÿùðà úàí-ëûëàðû òîïëàøàúàã. Îðà áàéãóøëàð ìÿñêÿíèíÿ ÷åâðèëÿúÿê. Áèð çàìàíúàù-úàëàëû èëÿ ýÿë-ýÿë äåéÿí ñàðàéëàðäà ýîðåøÿí âÿ ÷àããàëëàð éóâàãóðàúàãëàð. Áó, òåçëèêëÿ áàø âåðÿúÿê. Áàáèëèí ýöíëÿðè ñàéûëûá”1.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ãåéä åäèðëÿð êè, áÿëêÿ äÿ Íîñòðàäàìóñóí éàçäûüûìÿêòóáäà ýþñòÿðäèéè “áàø âåðÿúÿê äÿùøÿòëè ôàúèÿ”íèí êèìèí áàøûíàýÿëÿúÿéèíÿ ÛÛ Ùåíðè ìöíàñèáÿòèíè áèëäèðñÿéäè, ýþðöúö ÷àðÿñèç ãàëûáêðàëû ìÿñÿëÿäÿí ùàëè åäÿðäè. Ëàêèí áóíóí äà êþìÿéè îëìàçäû.×öíêè Íîñòðàäàìóñ ÛÛ Ùåíðèyÿ ýþíäÿðäèéè ìÿêòóáäà ãåéä åäèðäèêè, îíóí äóìàíëû øÿêèëäÿ ñþùáÿò à÷äûüû ùàäèñÿëÿð ëàáöä îëàðàã áàøâåðÿúÿêäèð. Ùåúÿ êè, ùÿëÿ 1558-úè èëäÿ êðàë ÛÛ Ùåíðènií ñàü îëäóüóâàõò Íîñòðàäàìóñ îíóí îüëó Ôðàíñèñêèí êðàë îëàúàüûíû, ëàêèí òåç-ëèêëÿ àòàñûíûí òàëåéèíè áþëöøÿúÿéèíè ýþñòÿðìèøäè, åëÿ áåëÿ äÿ îëìóø-äó. Àòàñûíäàí òÿãðèáÿí áèð èë ñîíðà ýÿíú êðàë Ôðàíñèñk äöíéàñûíûäÿéèøìèøäè.

Íîñòðàäàìóñ êðàë ÛÛ Ùåíðènèí þëöìöíÿ ñÿáÿá îëàí ãðàô Ìîíòãî-ìåðèíèí þëäöðöëÿúÿéèíè äÿ ÿââÿëúÿäÿí ýþðìöøäö (3 ê30). Ëàêèíáöòöí áó ùàäèñÿëÿðè ìöÿììàëû, öñòöþðòöëö øÿêèëäÿ âåðìèøäè. Ñÿáÿ-áèíè èñÿ êðàë ÛÛ Ùåíðèyÿ öíâàíëàäûüû À÷ûãëàìàäà áåëÿ àéäûíëàøäû-ðûðäû: “ßýÿð ìÿí îíëàðûí áàøûíà íÿ ýÿëÿúÿéèíè à÷ûá ýþñòÿðñÿéäèì,áþéöê âÿ ãöäðÿòëè ùþêìäàðëàð, ìÿçùÿá âÿ äèí ðÿùáÿðëÿðè ýÿëÿúÿ-éèí îíëàðà ÷îõ úöçè îõøàðëûüûíû, äàâðàíûø, ÿõëàã âÿ ñàèðäÿ òàì äÿéè-øèêëèêëÿð áàø âåðÿúÿéèíè ýþðÿðÿê ýÿëÿúÿêäÿ ëàáöä îëàðàã áàø âåðÿ-úÿê, ýÿëÿúÿê íÿñèëëÿðèí ýþðÿ âÿ àíëàéà áèëÿúÿéè ùàäèñÿëÿðè ÿñðëÿðëÿþíúÿ ëÿíÿòëÿéÿðäèëÿð… Áó èñÿ ýÿëÿúÿéÿ çÿðáÿ îëàðäû”2.


30

1 Úåê Ìàíóåëèàí. Íîñòðàäàìóñ. ÛÛÛ Äöíéà ìöùàðèáÿñè áàðÿäÿ ãàáàãúàäàí õÿáÿðâåðìÿ (èíýèëèñúÿ). ÀÁØ, 1996, ñÿù. 111.

2 Âåëèêèå ïðîðî÷åñòâà Ìèøåëÿ Íîñòðàäàìóñà. Ì. 1999, ñ.135-136, Ìàê-ñèì Ãåíèí. Íîñòðàäàìóñ. Õàðüêîâ, 1991, ñòð.124.

Äåìÿëè, èíñàíûí þç ýÿëÿúÿéèíè áèëìÿñè àðçóîëóíìàçäûð. Ðóñ ÷à-ðû ÛÛ Íèêîëàé þç òàëåéèíè äÿãèã áèëäèéèíäÿí èçòèðàáëû àíëàð êå÷èðèá.Åëÿ èçòèðàáëû àíëàð êè, áóíó éàëíûç þëöìöíÿ ôèòâà âåðèëìèø øÿõñèíúÿëëàäûí ýÿëÿúÿéè àíà ãÿäÿð êå÷èðäèéè èçòèðàáëàðëà ìöãàéèñÿ åòìÿêîëàð. Áöòöí áóíëàðû éàõøû áèëÿí Íîñòðàäàìóñ éóõàðûäà ýþñòÿðäèéè-ìèç êèìè, ýþðäöêëÿðèíè äóìàíëû âÿ ìöÿììàëû øÿêèëäÿ, ïîåçèéà äèëèèëÿ òàïìàúàâàðè èçùàð åòìèøäèð. Òÿñàäöôè äåéèëäèð êè, ýþðöúö éàç-ìûøäûð: “Ìÿí áóíà ãàäèð îëäóüóì ùàëäà, ùÿð êàòðåíäÿ âåðèëÿí-ëÿðèí äÿãèã âàõòûíû ýþñòÿðñÿéäèì, ëàáöä áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿ-ðÿ àéäûíëûã ýÿòèðñÿéäèì, áó ùÿð àäàìûí öðÿéèíúÿ îëìàçäû”1.

Ìàðàãëûäûð êè, Íàïîëåîí, ÛÛ Íèêîëàé âÿ áèð ÷îõ áàøãà òàðèõè øÿõ-ñèééÿòëÿð òàëåéÿ, àëûí éàçûñûíà èíàíìûøëàð.

Îíó äà äåéÿê êè, êðàë ÛÛ Ùåíðènèí âàõòûíäà âÿ êðàëûí þëöìöíäÿíáåø èë êå÷ÿíÿ ãÿäÿð èíñàíëàð Íîñòðàäàìóñà øöáùÿëè íÿçÿðëÿ áàõûð,áèð ÷îõëàðû îíó úàäóýÿð àäëàíäûðûð, ùþðìÿòèíè þçöíÿ ëàéèã ñàõëàìûð,îíóíëà êîáóä ðÿôòàð åäèðäèëÿð. Ýþðöúöíöí øþùðÿòè áÿäõàùëàðû ùàëäàí-ùàëà ñàëûðäû. Îäóð êè, îíà ãàðøû íå÷ÿ-íå÷ÿ òÿíãèäè ìÿãàëÿ, ùÿúâ âÿáþùòàí äîëó êèòàá÷àëàð ÷àï îëóíìóøäó.

Äîüðóäóð, ýþðöúöéÿ éöêñÿê ãèéìÿò âåðÿí ìöàñèðëÿðè äÿ âàðäû:“Ôðàíñûç øàèðëÿðèíèí øàùçàäÿñè” àäëàíäûðûëàí Ïéåð Ðîíñàð (1524-

1584) ùÿëÿ Íîñòðàäàìóñóí ñàüëûüûíäà îíà ñàòàøàíëàðà, ýþðöúöíöòÿíãèä àòÿøèíÿ òóòàíëàðà (1560) ëàéèãëè úàâàá âåðìèøäè:

Ñÿí ìÿùÿë ãîéìóðñàí ïåéüÿìáÿðëÿðÿ,Îíëàðû áÿòíèíäÿ ÿêäèðÿí Òàíðû,Äöíéàéà ýÿòèðèá, ðÿñóë åäèá êè,Áÿëàíû þíúÿäÿí ýþðÿ áèëñèíëÿð.Ùÿäÿô îëñàëàð äà ìÿñõÿðÿëÿðÿ.Íîñòðàäàìóñóí ôèòðè âåðýèñè,


31

1 Ýþðöúöíöí îüëó Ñåçàðà ìÿêòóáóíó âÿ êðàë ÛÛ Ùåíðèyÿ öíâàíëàäûüû À÷ûãëàìàíûêèòàáûìûçäà âåðäèéèìèçÿ ýþðÿ ùÿð äÿôÿ ìÿõÿç ýþñòÿðìÿéè ëàçûì áèëìÿäèê.

Àëëàù òþùôÿñèìè, éà äÿëè øåéòàíÔÿùìèíÿ, ôåëèíÿ îëóá ïàñèáàí?Éîõ, éîõ, î íåúÿ âàð, åëÿ äÿ âàðäûð.

Áèð êÿñêè, ìÿëÿê òÿê ñàéûðäöçöíÿ,

Í å ú ÿèíàíìàéûì îíóíñþçöíÿ1.

Ëàêèí áþéöê ýþðö-úöíöí þëöìöíÿ èêè èëãàëìûø ùÿð øåé äÿéèøäè.1564-úö èëäÿ êðàë ÛÕÊàðë Ïðîâàíñ âèëàéÿòèíèâÿ Ñàëîíó çèéàðÿòÿ ýÿë-äè. Ñàëîí øÿùÿðèíäÿêðàëû áþéöê òÿíòÿíÿ èëÿãàðøûëàäûëàð. Êðàë ãûñà-ìöääÿòëè ýÿëèøèíèíìÿãñÿäèíè à÷ûãëàäû:“Ìÿí Ïðîâàíñ âèëà-éÿòèíÿ éàëíûç Íîñòðà-äàìóñó ýþðìÿéÿ ýÿë-ìèøÿì”2. Êðàë ÛÕ ÊàðëÍîñòðàäàìóñó ëåéáî-ìåäèê — ñàðàé ùÿêèìèàäûíà ëàéèã ýþðäö.

Òÿáèè êè, áóíäàíñîíðà èíñàíëàð Íîñòðà-


32

1 Òÿðúöìÿ øàèð Ñÿéàâóø Ìÿììÿäçàäÿíèíäèð.2 Ìàêñèì Ãåíèí. Íîñòðàäàìóñ. Õàðüêîâ, 1991, ñòð.29.

Ñàëîí øÿùÿðè. Úùàòåàí äå Ë'Åìïåðè. Êðàë ÛÕ Êàðëâÿ àíàñû êðàëè÷à Êàòåðèíà Ìåäè÷è Íîñòðàäàìóñëà

áó ñàðàéäà ýþðöøìöøäöëÿð

äàìóñà ìöíàñèáÿòèíè äÿéèøäèëÿð. Áÿçÿí îíóíëà äàíûøàíäà þíöíäÿáàø ÿéèð, äèç ÷þêöðäöëÿð. Äóà âàõòû îíóí àäûíû éàäà ñàëûðäûëàð.Íîñòðàäàìóñ êèëñÿéÿ ýèðÿíäÿ àéàüà ãàëõûðäûëàð. Áåëÿúÿ, Íîñòðàäà-ìóñ öðÿê ðàùàòëûüû òàïûð âÿ ýåúÿ-ýöíäöç ÷àëûøûðäû.

Ùå÷ øöáùÿñèç, áóíà ýþðÿäèð êè, Íîñòðàäàìóñäàí ñîíðà éàëàí÷ûýþðöúöëÿð ìåéäàíà ýÿëìèøäè. Ôèëèïïå Íîñòðàäàìóñ, ÀíòuanÍîñòðàäàìóñ, ýÿíú Ìèøåë Íîñòðàäàìóñ âÿ áàøãàëàðû. Îíëàð þçëÿðè-íè áþéöê ýþðöúöíöí éàõûí ãîùóìëàðû åëàí åäÿðÿê àëìàíàõëàð —ùîðîñêîïëàð áóðàõûðäûëàð. Íîñòðàäàìóñóí îüëó Ñåçàð âÿ ãàðäàøûÚåùàí áåëÿ ãîùóìëàðûíûí îëìàäûüûíû åëàí åòñÿëÿð äÿ ôûðûëäàã÷ûëàðþç ÷èðêèí ÿìÿëëÿðèíäÿí ÿë ÷ÿêìèðäèëÿð1.

Ãåéä åòìÿéÿ äÿéÿð êè, êðàë ÛÕ Êàðëäàí ñîíðà, 1622-úè èëäÿ êðàë ÕÛÛÛËöäîâèê âÿ 1660-úû èëäÿ êðàë ÕÛÂ Ëöäîâèê Íîñòðàäàìóñóí ãÿáðèíèçèéàðÿò åòäèëÿð âÿ áóíóíëà äà îíó ìèëëè ôðàíñûç “Ïåéüÿìáÿðè” ðöòáÿñèíÿëàéèã áèëäèëÿð2 (Peyüÿmbÿr sþzö burada “gÿlÿcÿkdÿn xÿbÿr verÿn”mÿnasûnda iølÿnib. Ëöüÿtlÿrdÿ bu sþzön birinci mÿnasû belÿdir3).

ÕÛÂ Ëöäîâèê Íîñòðàäàìóñóí ãÿáðèíè èíýèëèñ êðàëûíûí åäàìûíûíîí áèðèíúè èëäþíöìö ýöíö çèéàðÿò åòìèøäè. Òÿÿúúöáëö îäóð êè, ùÿëÿ90 èë ÿââÿë Íîñòðàäàìóñ ïåéüÿìáÿðúÿñèíÿ ýþñòÿðìèøäè:

Ëîíäîí ñåíàòû þç êðàëûíû åäàì åäÿúÿêäèð (9 ê49).

Äîüðóäàí äà 1649-úó èëèí ôåâðàëûíäà êðàë ×àðëz åäàì åäèëìèøäè.Ñåíòóðèéà 9, êàòðåí 49, 1649 ÷îõëàðûíûí äèããÿòèíè úÿëá åòìèøäè. Äå-éèðëÿð êè, Íéóòîí Íîñòðàäàìóñóí èøëÿòäèéè êîäëàð öçÿðèíäÿ ÷îõ áàøñûíäûðûá, ëàêèí îíóí ñèððèíèí à÷àðûíû òàïà áèëìÿéèá.

Áóíóíëà áåëÿ, Íîñòðàäàìóñ Èíýèëòÿðÿäÿ î ãÿäÿð ìÿøùóðëàøûá êè,1672-úè èëäÿ îíóí ñåíòóðèéàëàðûíû èíýèëèñ äèëèíÿ òÿðúöìÿ åäÿðÿê


33

1 Èaí Âèëñîí. Íîñòðàäàìóñ. Äÿëèë-Ñöáóò (èíýèëèñúÿ). Ëîíäîí, 2002, ñÿù. 235-236.2 Ìàêñèì Ãåíèí. Íîñòðàäàìóñ. Õàðüêîâ, 1991, ñ.33; Âåëèêèå ïðîðî÷åñòâà

Ìèøåëÿ Íîñòðàäàìóñà. Ì.1999, ñòð.69.3 Èngiliscÿ — Azÿrbaycanca löüÿt. Bakû, 2003, sÿù.1141.

“Ýþðöúöëöê” àäû àëòûíäà áóðàõûáëàð. Áó, òÿñàäöôè äåéèëäè. Òÿäãè-ãàò÷ûëàðûí ýþñòÿðäèéè êèìè, Íîñòðàäàìóñóí Èíýèëòÿðÿ èëÿ áàüëû äå-äèêëÿðè áöòþâëöêäÿ éåðèíÿ éåòèá. Îäóð êè, èíýèëèñëÿð îíóí ýþðöúöëö-éöíÿ áèýàíÿ ãàëìàìûøëàð. Êèì áèëèð, áÿëêÿ äÿ áþéöê èíýèëèñ àëèìèÈñààê Íéóòîí þìðöíöí ñîíóíà éàõûí Ïåéüÿìáÿðëèéèí øÿðùèíÿ âÿåëÿúÿ äÿ Äàíèåë Ïåéüÿìáÿðÿ ùÿñð åòäèéè êèòàáëàðû Íîñòðàäàìóñóíòÿñèðè àëòûíäà éàçìûøäûð. Öìóìèééÿòëÿ, Íéóòîíóí òÿáèÿòøöíàñëûüàäàèð ýþðöøëÿðè ÷îõ âàõò èëàùèééàòëà ãîâóøóð. Ìàðàãëûäûð êè, Ôàëåñ,Äåìîêðèò, ùÿòòà Èáí-Ñèíà âÿ áàøãàëàðû Êàèíàòûí Éàðàäàíëà áàüëû îë-äóüóíó èíêàð åòäèêëÿðè ùàëäà, Ðåíå Äåêàðò âÿ “äàùèëÿð äàùèñè”àäûíà ëàéèã ýþðöëÿí Íéóòîí áóíó òÿñäèã åäèðäè. Î, “Òÿáèèôÿëñÿôÿíèí ðèéàçè ÿñàñëàðû” êèòàáûíäà (1687) ýþñòÿðèðäè êè, ñÿìàúèñèìëÿðèíèí äöçöëöøö âÿ ùÿðÿêÿòè úèääè ñóðÿòäÿ öìóìè õàðàêòåðäàøûéàí Öìóìäöíéà úàçèáÿ ãàíóíóíà ÿñàñÿí áàø âåðèð. Î, Êàèíàòûáþéöê “ñààò ìåõàíèçìè”íÿ áÿíçÿäÿðÿê áåëÿ ãÿíàÿòÿ ýÿëèð êè,ùÿìèí ìåõàíèçì Éàðàäàí òÿðÿôèíäÿí íÿ âàõòñà ùÿðÿêÿòÿ ýÿòèðèë-ìèø âÿ î âàõòäàí ñÿìà úèñèìëÿðè ÿáÿäè ùÿðÿêÿòäÿäèðëÿð1.

Øöáùÿñèç, Íéóòîíóí áó èíàì âÿ åòèãàäûíà ýþðÿäèð êè, Ëîíäîíäà —Ìèëëè Ïàíòåîíäà (Ôÿõðè õèéàáàí) äÿôí îíóíàí àëèìèí áàøäàøûíäà éà-çûëìûøäûð: “Áóðàäà êÿøôëÿðèíè, äåìÿê îëàð êè, àüëûíûí èëàùè ýöúöùåñàáûíà åäÿí ñåð Íéóòîí óéóéóð. Ãîé èíñàíëàð ñåâèíñèíëÿð êè,îíëàðûí àðàñûíäà áÿøÿð þâëàäûíà çèíÿò âåðÿí áåëÿ áèð èíñàí éà-øàìûøäûð”. Àëèìèí àíàäàí îëäóüó îòàüûí äèâàðûíäà èñÿ ìÿðìÿð ëþâ-ùÿ öçÿðèíäÿ ùÿêê îëóíìóøäóð: “Òÿáèÿò âÿ îíóí ãàíóíëàðû ãàðàíëûãïÿðäÿ èëÿ þðòöëìöøäö. Éàðàäàí äåäè: “Íéóòîí îëñóí! Íéóòîí îëäó âÿàëÿì íóðà áîéàíäû”. Bu mÿqamda alimin fundamental kÿøflÿri,xösusÿn dÿ iøûq vÿ optika sahÿsindÿki kÿøflÿri nÿzÿrdÿ tutulur.

Áóðàäà äèããÿòè ÷ÿêÿí áèð ìÿñÿëÿ äÿ âàðäûð. Òÿäãèãàòëàðäàí ýþ-ðöíöð êè, Íéóòîí 45 éàøäàí ñîíðà, äåìÿê îëàð êè, úèääè àõòàðûøëàðëàìÿøüóë îëìàéûá. Áèçÿ ãàëûðñà, áó äà Éàðàäàíëà áàüëû ìÿñÿëÿäèð.


34

1 Á.Ä.×èñòÿêîâ. Ðàññêàçû î ìàòåìàòèêàõ. Ìèíñê, 1966, ñòð.115-116.

Ìÿøùóð ôðàíñûç ðèéàçèééàò÷ûñû Áëåç Ïàñêàëûí (1623-1662) ùÿéàòûáó áàõûìäàí ìàðàã äîüóðóð. Áèð ýöí î, ôàéòîíëà ýåäÿðêÿí êþðïö-äÿí àøûð âÿ þëöìäÿí òÿñàäöô íÿòèúÿñèíäÿ õèëàñ îëóð. Îíäàí ñîíðàåëìäÿí ÿë ÷ÿêèð âÿ þìðöíö èáàäÿòëÿ êå÷èðèð. “Äöíéà ôàíè âÿ ìÿ-íàñûç áèð øåé èìèø. Ñàáàù íÿ áàø âåðÿúÿéèíè áèëìÿäèéèì ùàëäà,ÿáÿäè ãàíóíëàð êÿøô åòìÿê õöëéàñû èëÿ éàøàéûðäûì” — äåéèð1.Ìÿòëÿáÿ ãàéûäàðàã äåìÿëèéèê êè, Íîñòðàäàìóñà ãÿäÿð äÿ äèããÿòè÷ÿêÿí ýþðöúöëÿð îëìóø âÿ íöúóì åëìè (àñòðîëîýèéà) èíêèøàô åòìèøäè.Ëàï ãÿäèì çàìàíëàðäàí ìÿëóìäóð êè, éåðëÿ ýþé áèð-áèðè èëÿ ñûõÿëàãÿäàðäûð. Éåðäÿ áàø âåðÿíëÿðè äÿðê åäÿí, ñÿìàäà îëàíëàðû àíëà-éàð, ñÿìàíû ìöøàùèäÿ åòìÿêëÿ ïëàíåòèìèçè þçö ö÷öí êÿøô åäÿð. Èí-ñàí ñÿìàéà ñÿïÿëÿíìèø óëäóçëàð âÿ áöðúëÿð àëòûíäà éàðàíûð, þìðöáîéó ïëàíåòëÿðèí âÿ áöðúëÿðèí ãàðøûñûàëûíìàç òÿñèðè àëòûíäà îëóð. Òà-ëåéè áó óëäóçëàð âÿ áöðúëÿðëÿ ìöÿééÿí îëóíóð. Î äà èíêàð îëóíìóðêè, éåð êöðÿñèíäÿêè ÿí êè÷èê çÿððÿúèêëÿð âÿ úàíëûëàð äà Êàèíàòëàùÿìàùÿíýäèð. Åëÿ áó çÿðóðÿòäÿí äÿ íöúóì åëìè ÷îõ ãÿäèì çà-ìàíëàðäàí, äåìÿê îëàð êè, äþðä ìèí èë þíúÿ Øóìåðëÿð òÿðÿôèíäÿíéàðàíìûøäûð. Ñîíðàäàí Ìåñîïîòàìèéàäàí áàø àëàðàã Éóíàíûñòàí,Èòàëèéà, Ìèñèð âÿ áàøãà þëêÿëÿðÿ äÿ éàéûëìûøäûð. Íöúóì åëìè Ìå-ñîïîòàìèéà âÿ éóíàí ìÿäÿíèééÿòëÿðèíèí ãîâóøìàñû ñàéÿñèíäÿñöðÿòëÿ èíêèøàô åòìèøäèð. Áó áàõûìäàí, áèëìÿê ìàðàãëû îëàð êè,Ìàêåäîíèéàëû Èñýÿíäÿð çÿôÿðëè éöðöøëÿðè çàìàíû áþéöê àëèìëÿðèÉóíàíûñòàíà ýÿòèðÿðìèø. Àñòðîëîã Áåðîñóí äà òàëåéè áåëÿ îëìóøäóð.Õàëäåéëÿðèí áó ãöäðÿòëè àëèìè Éóíàíûñòàíûí Êîñ àäàñûíäà àñòðîëîýè-éà ìÿêòÿáè éàðàòìûøäû. Éóíàíëàð àðòûã î äþâðäÿ Ýöíÿø âÿ Àéûí ùÿ-ðÿêÿòèíè âÿ ïëàíåòëÿðèí éåðëÿðèíè äÿãèã ìöÿééÿí åòìèøäèëÿð. ÉåðèíÝöíÿø ÿòðàôûíäà ôûðëàíìàñûíû ýóéà Êîïåðíèê êÿøô åòìèøäèð. ßñëèíäÿáóíó Ìåñîïîòàìèéà âÿ Ìèñèð àëèìëÿðèíèí òÿäãèãàòëàðû ÿñàñûíäàéóíàí àëèìè Àðèñòàõ Ñàìîñêèé (éåíè åðàäàí ÿââÿë 310-230-úóèëëÿðäÿ éàøàìûøäûð) öçÿ ÷ûõàðìûøäûð. Êîïåðíèê èñÿ îíóí íÿçÿðè


35

1 Á.Ä.×èñòÿêîâ. Ðàññêàçû î ìàòåìàòèêàõ. Ìèíñê, 1966, ñòð.104.

ÿñàñëàðûíû ùàçûðëàìûøäûð. Î äà ìàðàãëûäûð êè, Àìåðèêà ãèòÿñèíäÿìÿñêóíëàøàí ãÿäèì ùèíäó òàéôàëàðûíäàí Ìàééà, Êå÷éà, Ãóàðàòè,Àñòåê, Èíê, õöñóñÿí äÿ Õîïè òàéôàëàðûíäà Êàèíàòûí âÿ åëÿúÿ äÿäöíéàíûí ÿìÿëÿ ýÿëìÿñè, áàø âåðÿúÿê äÿéèøèêëèêëÿð âÿ ñ. áàðÿäÿìàðàãëû ôèêèðëÿð âàðäûð. ßñðëÿðëÿ þíúÿ Õîïè áèëèúèëÿðèíèí ýþñòÿðäèéèâÿ ÿôñàíÿéÿ äþíìöø áèð ùàäèñÿ 1969-úó èëäÿ áàø âåðäè. Õîïèëÿðÿýþðÿ “Ãàðòàë Àéà åíÿíäÿ” äöíéàäà áþéöê äÿéèøèêëèêëÿð îëàúàã.Áåëÿ êè, 1969-úó èëäÿ Àìåðèêàíûí “Àïîëëîí” êîñìèê ýÿìèñè Àéûíñÿòùèíÿ åíÿíäÿ ùå÷ êÿñèí ýþçëÿìÿäèéè ùàëäà àñòðîíàâò ÍèëÀðìñòðîíã ñåâèíúëÿ ãûøãûðäû: “Ãàðòàë åíäè!”. Áó áèð òÿñàäöô äÿ îëàáèëÿð. Ëàêèí áèç áóíà ùÿð íåúÿ éàíàøñàã äà, áó ùàäèñÿéÿ ùåéðàíëû-üûìûç àçàëìàéàúàã, ÿêñèíÿ, âàõò êå÷äèêúÿ àðòàúàãäûð. Äÿðèíäÿíäÿðê åäÿúÿéèê êè, áÿøÿðèééÿòèí ÿí áþéöê êÿøôëÿðè ôÿçà èëÿ áàüëûäûð.Ðàäèî, òåëåôîí, òåëåâèçîð, êîìïéóòåð, èíòåðíåò, êîñìèê ýÿìèëÿð âÿ ñ.âÿ è.à.

Ìþúöçÿëè à÷ûãëàìàëàð ÷îõ îëìóøäóð. Áèç ÷îõ ãÿäèìëÿðÿ ýåòìÿ-äÿí éåíè åðàíûí Õ ÿñðèíäÿí ñîíðà ìåéäàíà ýÿëÿí ýþðöúöëÿðèí ÿíýþðêÿìëèëÿðèíèí ùÿéàòûíà ãûñàúà íÿçÿð ñàëàúàã, ÕÕ ÿñðèíýþðöúöëÿðèíäÿí èñÿ áèð àç ìöôÿññÿë äàíûøàúàã âÿ éåíèäÿí áöòöíäþâðëÿðèí ÿí ýþðêÿìëè ýþðöúöñö âÿ áèëèúèñè, “ýþðöúöëÿð ýþðöúöñö”àäûíû àëìûø Ìèøåë Íîñòðàäàìóñà äþíÿúÿéèê.Ìöãÿääÿñ Ìàëàõèéà (1095 - 1148)Ìöãÿääÿñ èðëàíä áèëèúèñè Ìöãÿääÿñ Ìàëàõèéà 1595-úè èëäÿ èøûã

öçö ýþðìöø “Âàòèêàí áàðÿäÿ ýþðöúöëöê” àäëû êèòàáûíäà ýÿëÿúÿêäÿÂàòèêàíûí êàòîëèê êèëñÿñèíÿ êèìëÿðèí ðÿùáÿðëèê åäÿúÿéèíè ðÿìçëÿð-ëÿ ýþñòÿðèá: Ìÿñ:“Óìáðèéàíûí ýöëö”: ÕÛÛÛ Êëèìåíò (1758-1769) Ïàïà ñå÷èëÿíÿ

ãÿäÿð Óìáðèéàäà õèäìÿò åäèá. Óìáðèéàíûí åìáëåìè ãûçûëýöë îëóá.“Úÿëä àéû”: ÕÛÂ Êëèìåíò (1769-1774). Îíóí àèëÿ ýåðáèíäÿ àéû

ùÿêê îëóíìóøäó.“×è÷ÿêëÿðèí ÷è÷ÿéè”: ÛÂ Ïàâåë (1963-1978). Ýåðáèíèí öñòöíäÿ

çàìáàã øÿêëè âàðäû.


36

“×àëûøãàí ýöíÿø”: Âàòèêàíûí Ïàïàñû Èîùàíí ÛÛ Ïàâåë (1978-2005).Éîðóëìàã áèëìÿéÿí, ÷îõ ÷àëûøãàí Ïàïàíûí Ýöí òóòóëàíäà àíàäàíîëäóüó äà äèããÿòè ÷ÿêèð. Ùåñàáëà Èîùàíí ÛÛ Ïàâåë Âàòèêàíäà 261-úèÏàïàäûð. Ìöãÿääÿñ Ìàëàõèéà ýÿëÿúÿêäÿ ñå÷èëÿúÿê äàùà èêè Ïàïà-äàí ñþç à÷ûá: “Çåéòóíëàðà åøã îëñóí!”— äàùà äîüðóñó: Éàøàñûí ñöëù!âÿ “Ðîìàëû Ïéîòð”. “Yaøasûn sölh!” Papa XVÛ Benediktÿ aidäir.

Íîñòðàäàìóñ äà äàõèë îëìàãëà áèð ÷îõ ýþðöúöëÿð “ÐîìàëûÏéîòð”äàí ñîíðà ïàïàëàðû êàðäèíàëëàðûí ÿâÿç åäÿúÿéèíäÿí ñþçà÷ûðëàð. Bÿzilÿri isÿ gþstÿrirlÿð ki, ömumiyyÿtlÿ Roma su altûndaqalacaq vÿ Vatikan iqamÿtgahûnû baøqa yerÿ kþ÷örÿcÿk.

Ðàíèî ÍåðîÒÿãðèáÿí ÕÛÛÛ-ÕÛÂ ÿñðëÿðäÿ Ôëîðåíñèéàäà éàøàìûø ôðàíñûç

ìîíàõû Ðàíèî Íåðîíóí À÷ûãëàìàëàðû àäàìû ùåéðÿòÿ ýÿòèðèð. Îíóí1972-úè èëäÿ Áîëîíèéà ìîíàñòûðëàðûíäàí áèðèíäÿ òàïûëìûø ÿëéàçìàñûøÿêëèíäÿ îëàí “ßáÿäè êèòàá”ûíäà Íåðî êèëñÿäÿ ïàð÷àëàíìà áàø âå-ðÿúÿéèíè âÿ ñÿáÿáêàðëàðäàí áèðèíèí Ìàðòèí àäëû øÿõñ îëàúàüûíû ýþñ-òÿðìèøäèð. (Ùÿãèãÿòÿí äÿ 1519-úó èëäÿ Ìàðòèí Ëöòåð Ïàïàíûí ôÿð-ìàíûíû íöìàéèøêàðàíÿ îäà àòûá). Ðàíèî ÕÕ ÿñðäÿ íÿëÿð îëàúàüûí-äàí äà äàíûøûð. Î, ýþñòÿðèð êè, ÕÕ ÿñðäÿ Àâðîïàäà ãàíëû âóðóøìà-ëàð îëàúàã. Àäû åøèäèëÿíäÿ èíñàíëàð äÿùøÿòÿ ýÿëÿí, “àüçûíäàí òöñòöïöñêöðÿí” çàëûì ùþêìäàð ìåéäàíà ýÿëÿúÿê.

Éåðè ýÿëìèøêÿí ãåéä åäÿê êè, òÿäãèãàò÷ûëàð ñþùáÿòèí Ñòàëèíäÿíýåòäèéèíè ñþéëÿéèðëÿð. Ìàðàãëû îäóð êè, Íåðîíóí âàõòûíäà Àâðîïà-äà ùÿëÿ ïàïèðîñ ÷ÿêìèðäèëÿð. Òÿíáÿêè Àâðîïàéà ñîíðàëàð, 1497-úèèëäÿ Êîëóìá òÿðÿôèíäÿí ýÿòèðèëìèøäè.

Íåðîíóí “ßáÿäè êèòàá”ûíäà ýþñòÿðèëèð êè, áÿøÿðèééÿòèí ö÷äÿáèðèíè þç òÿñèðè àëòûíäà ñàõëàéàí áó ãÿääàð ùþêìäàðûí âàõòûíäà áèð÷îõëàðû ïåéñÿðèíèí àðäûíäàí âóðóëìàãëà (ýöëëÿ èëÿ) ãÿòëÿ éåòèðèëÿ-úÿê. Íåðî ýþñòÿðìèøäèð êè, èêè àïîñòîëóí àäûíû äàøûéàí Ðîìà Ïàïà-ñûíà ñóè-ãÿñä åäèëÿúÿê (Ñþùáÿò Ïàïà Èîùàíí ÛÛ Ïàâåëäÿí ýåäèð).Áó, ìåéäàíäà áàø âåðÿúÿê. Ïàïàéà èêè ýöëëÿ àòûëàúàã. Ëàêèí Ïàïà


37

ñàü ãàëàúàã. Ýþðöúöíöí äåäèêëÿðè äîüðóäàí äà áàø âåðìèøäè. Tÿd-qiqat÷û Peter Lorie bu mönasibÿtlÿ yazûr: “13 may 1981-ci ildÿPapa Èohann ÛÛ Pavel izdihamûn i÷indÿn atÿø a÷an ermÿni terror-÷u Mehmet ßli Aüca tÿrÿfindÿn vuruldu. Papa bu iødÿ ruslarûn ÿliolduüuna inanûrdû”1.

Onu da deyÿk ki, Papa ÛÛ Pavel sonralar ßli Aücanû baüûøla-mûødû. 2006-cû il yanvarûn 12-dÿ, 26 il zindan hÿyatûndan sonraTörkiyÿyÿ qayûdan ßli Aüca, ÿvvÿllÿr Törkiyÿdÿ adam þldöröbqa÷dûüûna gþrÿ yenidÿn zindana atûlûb.

Íåðî ÕÕ ÿñðäÿ áàø âåðÿúÿê õÿñòÿëèêëÿðäÿí äÿ äàíûøûð âÿ ýþñòÿ-ðèð êè, áóíëàðäàí ÿí àüûðû “ÿõëàãñûçëûüà ýþðÿ úÿçà” îëàúàã. Ñþùáÿò1981-úè èëäÿ áàø âåðÿí ÑÏÈÄ õÿñòÿëèéèíäÿí ýåäèð.

Ôðàíñàëû Ìîíàõ åëÿúÿ äÿ èêè øÿùÿðèí öçÿðèíäÿ “Èêè çÿùÿðëè ýþáÿ-ëÿê” ïåéäà îëàúàã — äåéèð âÿ ýÿëÿúÿêäÿ îíëàðûí éåääèéÿ ÷àòàúàüûíûýþñòÿðèð (ùÿëÿëèê îíëàðäàí ö÷ö ùÿéàòà êå÷èá: Íàãàñàêè, Õèðîñèìàâÿ ×åðíîáûë — Ã.Ï.).Filip ÏàðàñåëñÈíòèáàù äþâðöíäÿ Ôðàíñàäà äàùà áèð ýþðêÿìëè áèëèúè, èñâå÷ðÿëè

Ïàðàñåëñ (1493-1541) ìåéäàíà ýÿëäè. Ïàðàñåëñ “Êàùèíëÿð” àäëûêèòàáûíäà ÕÕÛÛ ÿñðÿ ãÿäÿð áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð.“Îêåàíûí î òÿðÿôèíäÿ äþâëÿò éàðàíàúàã” — äåéèð (ÀÁØ íÿçÿðäÿòóòóëóð — Ã.Ï.). Ôðàíñàäà Âàëóà ñöëàëÿñèíèí ñöãóòóíó, Áóðáîíëàðûíùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿúÿéèíè âÿ äöç èêè éöç èëäÿí ñîíðà äåâðèëÿúÿéèíè(1589-1789) ýþñòÿðèð. Äîüðóäàí äà 1789-úó èëäÿ áàø âåðÿí èíãèëàáÁóðáîíëàðûí ùàêèìèééÿòèíÿ ñîí ãîéäó. Ïàðàñåëñèí ðóñëàð ùàããûíäàéàçäûãëàðû äà ìàðàã äîüóðóð: “Ùåðîäîòóí Ãèïåðáîðåé — øèìàëëûëàðàäëàíäûðäûüû áèð õàëã âàðäûð. Î õàëãûí èíäèêè àäû Ìîñêîâèéàäûð. Îí-ëàðûí óçóí ñöðÿí äÿùøÿòëè òÿíÿççöëöíÿ óéìàã îëìàç. Îíëàðà ýöúëöòÿíÿççöë äÿ, áþéöê ÷è÷ÿêëÿíìÿ äÿ ãèñìÿò îëàúàã. Ùå÷ êÿñè äÿðèí-äÿí äöøöíäöðìÿéÿí, ùå÷ êÿñèí âÿ ùå÷ âàõò ÿìÿëëè-áàøëû áèð þëêÿ


38

1 Påter Lorie. Nostradamus. 1992-dÿn 2001-ÿ kehanetleri (Fransûzcadan tÿr-cömÿ). Èstanbul, 1999, sÿù.21.

ùåñàá åòìÿäèéè áó øèìàë ìÿìëÿêÿòèíäÿ áþéöê äÿéèøèêëèêëÿð ýþçëÿ-íèëèð. Àë÷àëäûëìûø, ñÿôèë ùàëûíà ñàëûíìûø áó õàëãûí áÿõòè à÷ûëàúàã.Áó ìÿíèì þëöìöìäÿí 500 èë ñîíðà áàø âåðÿúÿê. Áóíäàí ñîíðà áóþëêÿäÿ ÿëëè èë ñöðÿúÿê “ãûçûë ÿñð” îëàúàã”.

Íÿçÿðÿ àëñàã êè, Ïàðàñåëñ 1541-úè èëäÿ äöíéàñûíû äÿéèøèá, äåìÿ-ëè, îíóí áÿéàí åòäèéè áó ùàäèñÿ 2041-úè èëäÿ áàø âåðÿúÿêäèð.Ìàòàð Òàðàáè÷ÕÛÕ ÿñð ýþðöúöëÿðèíäÿí ñåðáèéàëû Ìàòàð Òàðàáè÷ õöñóñèëÿ ôÿðã-

ëÿíèð. Î, äåìèøäèð:“Èíñàíëàð äàùà ÷îõ áèëäèêúÿ, áàúàðûãëàðû àðòäûãúà áèð-áèðèíÿ ãàðøû

äàùà ÷îõ ëàãåéä îëàúàãëàð. Áèð-áèðèíèí ãÿäðèíè áèëìÿéÿúÿêëÿð. Ìà-øûíëàðà, àëÿòëÿðÿ þç éàõûí àäàìëàðûíäàí äàùà ÷îõ ìåéèë ýþñòÿðÿ-úÿêëÿð. Ðèéàçè ðÿãÿìëÿðëÿ èøëÿéÿðÿê ìöõòÿëèô êèòàáëàð éàçàíëàð äà-ùè ùåñàá îëóíàúàã. Áóíëàðûí àðàñûíäà õåéðÿ âÿ øÿðÿ ãóëëóã åäÿíëÿðîëàúàã. Øÿðÿ ãóëëóã åäÿíëÿð ùàâàíû, òîðïàüû âÿ ñóéó çÿùÿðëÿéÿúÿê-ëÿð. Èíñàíëàð ìöõòÿëèô õÿñòÿëèêëÿðÿ òóòóëàðàã ìÿùâ îëàúàãëàð. Õåé-ðÿ ãóëëóã åäÿí ìöäðèêëÿð èñÿ äÿðê åäÿúÿêëÿð êè, ýþðÿúÿêëÿðè èøëÿðôÿëàêÿòÿ äîüðó àïàðûð, ÿëëÿðè èøäÿí ñîéóéàúàã, ôèêðÿ äàëàúàãëàð. Ëà-êèí àðòûã ýåú îëàúàã. Øÿð ãöââÿëÿð éåð öçöíö áöðöéÿúÿê. Èíñàíëàðøÿùÿðëÿðäÿí êÿíäèñòàíà, äàüëàðà, ìåøÿëÿðÿ öç òóòàúàãëàð êè, òÿìèçùàâà èëÿ íÿôÿñ àëñûíëàð, òÿìèç ñó è÷ñèíëÿð…

Ùÿðá÷èëÿð åëÿ ñèëàùëàð èúàä åäÿúÿêëÿð êè, ïàðòëàéàíäà àäàìëàð þë-ìÿê ÿâÿçèíÿ ùóøëàðûíû èòèðÿúÿêëÿð. Äþéöøÿ áèëìÿéÿúÿêëÿð. Ñîíðàùóøëàðû þçëÿðèíÿ ãàéûäàúàã…

Áèð õÿñòÿëèê ïåéäà îëàúàã. Áöòöí äöíéàíû áöðöéÿúÿê. Ùå÷ êèìîíóí ÿëàúûíû òàïà áèëìÿéÿúÿê. Áÿçèëÿðè ñèíÿëÿðèíÿ äþéÿðÿê ãöððÿ-ëÿíÿúÿêëÿð êè, áöòöí åëìëÿðÿ âàãèô îëóáëàð, àëèìäèðëÿð. Ëàêèí áèðøåé åäÿ áèëìÿéÿúÿêëÿð. Èíñàíëàð ÷ûðïûíàðàã àõòàðàúàã. ßëàú èñÿ Àë-ëàùûí èðàäÿñè èëÿ îíëàðûí þçëÿðèíäÿ îëàúàãäûð”.Ìîðãàí Ðîáåðòñîí (1861-1915)Íéó-Éîðêëó Ìîðãàí Ðîáåðòñîí èêè ðîìàí âÿ 200-äÿí àðòûã ùå-

êàéÿíèí ìöÿëëèôèäèð. Þçöíöí åòèðàôûíà ýþðÿ î òðàíñ âÿçèééÿòèíäÿ


39

îëàíäà îíà êèìñÿ äèãòÿ åòìèø, î èñÿ éàçìûøäûð. Ìîðãàí ùÿìèøÿùèññ åäèðìèø êè, êèìèíñÿ ðóùó îíó àðàìñûç îëàðàã èçëÿéèð âÿ îíàðàùàòëûã âåðìèð. Éàëíûç è÷êèëè îëàðêÿí ðàùàòëûã òàïûð.

Ìîðãàí áÿéàí åòìÿêäÿí ÷ÿêèíìèðäè êè, î, “ùÿãèãè” éàçû÷ûíûíÿëèíäÿ áèð àëÿòäèð. Ãåéä åäèðäè êè, î, “ñÿìàâè éàçû÷ûíûí øÿêëèäèð”.Éàçû÷ûíûí “Ìÿíàñûçëûã” àäëû ùåêàéÿëÿð ìÿúìóÿñè 1898-úè èëäÿ èøûãöçö ýþðÿíäÿ ÷îõëàðû îíó è÷êèíèí òÿñèðè èëÿ ìåéäàíà ýÿëÿí áÿäáèí-ëèê ìÿùñóëó àäëàíäûðàðàã ìöÿëëèôè ãûíàäûëàð êè, òåõíèêàíûí èíêèøàôåòäèéè áèð äþâðäÿ èíñàíû áÿäáèíëèéÿ ñöðöêëÿéÿí ýÿìè ãÿçàëàðûíäàí,äÿíèç ôàúèÿëÿðèíäÿí éàçìàüûí íÿ ìÿíàñû âàð. Ëàêèí áó ÿñÿðëÿðè÷èíäÿ “Òèòàíûí ãÿçàéà óüðàìàñû” àäëû ùåêàéÿ 14 èë ñîíðà, 1912-úèèëäÿ îíà áþéöê øþùðÿò ýÿòèðäè. Áèð äÿôÿ Ðîáåðòñîí òðàíñ âÿçèééÿ-òèíäÿ îëàðêÿí ýþðìöøäö êè, Àòëàíòèê îêåàíûíäà ùÿéàòûíäà ðàñò ýÿë-ìÿäèéè, ýþçÿëëèéè âÿ ìþùòÿøÿìëèéè èëÿ ñå÷èëÿí íÿùÿíý áèð ýÿìèöçöð. Ýÿìèíè ö÷ ïðîïåëëåð ùÿðÿêÿòÿ ýÿòèðèðäè. Ýÿìèíèí ñààòäà 22ìèëäÿí àðòûã (40 êì) ìÿñàôÿ ãÿò åòìÿñè îíó òÿÿúúöáëÿíäèðìèøäè.Àòëàíòèê îêåàíûíûí îðòàëàðûíäà áó ñöðÿò ÷îõ ãîðõóëó èäè. Áèðäÿí î,ýÿìèäÿ 2000 àäàì îëäóüóíó äà ýþðäö. Éåíèäÿí ýÿìèíèí íÿùÿíý-ëèéè îíó ìàò ãîéäó. Áèðäÿí îíóí ýþçëÿðè õèëàñåäèúè ãàéûãëàðà ñàòàø-äû. Îíëàð úÿìèñè 24 ÿäÿä èäè. Ìîðãàí òÿÿúúöáëÿíäè. Áó ãàéûãëàðýÿìèäÿ îëàíëàðûí éàëíûç äþðääÿ áèðèíÿ êèôàéÿò åäÿðäè. Î, áó áàðÿ-äÿ ôèêèðëÿøÿðêÿí ãóëàüûíà ñÿñëÿð ýÿëäè. “Áàòìàéàí”. Ñîíðà ýÿìè-íèí þíöíäÿ äàü áîéäà áóç ïåéäà îëäó. Îíëàð òîããóøäóëàð. Ýþðöí-òöëÿð éîõà ÷ûõàíäà ýÿìèíèí àäûíûí “Òèòàí” îëäóüóíó ýþðäö.

Ðîáåðòñîí òðàíñ âÿçèééÿòèíäÿí ÷ûõàí êèìè ãÿëÿìÿ ñàðûëäû: “Áóýÿìè èíñàí çåùíèíèí ÿí ãöäðÿòëè ìÿùñóëóäóð”.

Éàçû÷û áó ýÿìèíè öçÿí ñàðàé àäëàíäûðäû. Çÿíýèí êàáèíÿëÿð øÿùÿðåâëÿðèíèí àïàðòàìåíòëÿðèíè, ýþéÿðòÿëÿð ýÿçèíòè éåðëÿðèíè àíäûðûðäû.Ñÿðíèøèíëÿð þçëÿðèíè ãóðóäà îëäóüó êèìè ùèññ åäèðäèëÿð. Ýÿìèäÿ 19ñóêå÷èðìÿç øþáÿ âàðäû. Áèð øåé îëñà îíëàð àâòîìàòèê îëàðàã áàüëà-íàðàã ñóéóí ãàðøûñûíû àëàúàãäû. Ùÿòòà áÿçè øþáÿëÿð ñó èëÿ äîëñàáåëÿ, ýÿìè öçÿ áèëÿðäè. Þçöíäÿí ðàçû ëàéèùÿ÷èëÿð ãöðóðëà äåéèðäèëÿð


40

êè, “Òèòàí”û ùå÷ íÿ áàòûðà áèëìÿç. Ëàêèí Íéó-Éîðêäàí Èíýèëòÿðÿéÿö÷öíúö ñÿôÿðè çàìàíû, àïðåë àéûíäà áó íÿùÿíý ýÿìè áèð àéñáåðãëÿòîããóøàðàã áàòìûøäû.

Ãÿðèáÿäèð êè, Ðîáåðòñîíóí íå÷ÿ èë þíúÿ òðàíñ âÿçèééÿòèíäÿ ýþ-ðöá ãÿëÿìÿ àëäûüû “Òèòàíûí ãÿçàéà óüðàìàñû” ùåêàéÿñèíäÿêè ùàäè-ñÿëÿð åéíèëÿ 1912-úè èë àïðåë àéûíûí 14-äÿ ðåàë ùÿéàòäà áàø âåðäè.Äöíéàäà òàéû-áÿðàáÿðè îëìàéàí “Òèòàíèê” ýÿìèñè Íéó-ÉîðêäàíÈíýèëòÿðÿéÿ öçöðäö. Áó, îíóí áèðèíúè ñÿôÿðè èäè. Àòëàíòèê îêåàíûíäà— Íéóôîóíäëàíä éàõûíëûüûíäà “Òèòàíèê” ýÿìèñè àéñáåðãëÿ òîããóøà-ðàã áàòìûøäû. Ýÿìèäÿ éàëíûç 20 ÿäÿä õèëàñåäèúè ãàéûã âàðìûø.Ìÿùç áóíà ýþðÿ äÿ 2224 ñÿðíèøèíäÿí úÿìèñè 711 àäàìû õèëàñ åò-ìÿê ìöìêöí îëìóøäó. 1513 adam isÿ hÿlak olmuødu. ßtraflû mÿ-lumat ö÷ön bax: 10 k80.

Ëàêèí ãåéä åòìÿìÿê îëìóð êè, ýþðöúöëöê ôåíîìåíäèð âÿ äöíéà-äà èíñàíûí äÿðê åäÿ áèëìÿäèéè øåéëÿð ÷îõäóð.

Áóðàäà îíó äà äåéÿê êè, “Òèòàíèê” ãÿçàéà óüðàéàíäà ýÿìèäÿîëàí 3 éàøëû Ìèøåë âÿ 2 éàøëû ãàðäàøû àòàëàðûíûí êþìÿéè èëÿ õèëàñåäèëñÿëÿð äÿ, àòàëàðû ùÿëàê îëìóøäó. Ìèøåë ñîíðàëàð ýþðêÿìëè àëèìêèìè øþùðÿò ãàçàíìûøäû. 2001-úè èëèí ÿââÿëèíäÿ ïðîôåññîð ÌèøåëÍàâðàòèë Ôðàíñàíûí úÿíóáóíäà 92 éàøûíäà äöíéàñûíû äÿéèøäè. Î,“Òèòàíèê”èí ñîí kiøi éàäèýàðû èäè.Åäãàð Êåéñ (1878-1945)Èéèðìèíúè ÿñðäÿ äÿ ýþðêÿìëè ýþðöúöëÿð, ãåéðè-àäè àäàìëàð îë-

ìóøëàð. Îíëàðäàí áèðè Åäãàð Êåéñäèð. O, “Yatan gþröcö” kimitanûnmûødûr.

Åäãàð Êåéñ àìåðèêàëû ôåðìåð àèëÿñèíäÿ àíàäàí îëóá. Èéèðìè áèðéàøûíäà îëàíäà ãÿôëÿòÿí ñÿñè òóòóëóá. Ùèïíîç öçðÿ ìöàëèúÿ àïàðàð-êÿí ñÿñè þçöíÿ ãàéûòìàã áèð éàíà, ýþðöúöëöê ãàáèëèééÿòè äÿ ìåé-äàíà ýÿëèá. Î, ýÿëÿúÿéè ýþðìÿêëÿ áÿðàáÿð, õÿñòÿëèêëÿðÿ äèàãíîçãîéìàãäà âÿ ìöàëèúÿíèí éîëëàðûíû ýþñòÿðìÿêäÿ ÿí ìÿøùóð ùÿêèì-ëÿðè áåëÿ ìàò ãîéóðäó. Ùÿòòà þç õÿñòÿëèéèíèí äèàãíîçóíó äà þçöãîéìóø âÿ ùÿêèìëÿð ìöàëèúÿíè óüóðëà àïàðìûøëàð. 1909-úó èëäÿí


41

áàøëàéàðàã 1945-úè èëèíéàíâàðûíäà äöíéàñûíû äÿéèøÿíÿãÿäÿð 14 256 äÿôÿÍîñòðàäàìóñ êèìè þçö-þçöíöúóøà ýÿòèðìèø, ùóøäàí ýåäÿðÿêýÿëÿúÿêäÿí äàíûøìûøäûð. Îíààëòû ìèíäÿí àðòûã àäàì ãóëàãàñìûø, äåäèêëÿðè ñèñòåìëÿøäè-ðèëÿðÿê êîìïéóòåðÿ êþ÷öðöë-ìöøäöð. Îí ìèí ñÿùèôÿäÿíèáàðÿò îëàí áó ñþùáÿòëÿð ùÿéàòûíùÿð ñàùÿñèíè ÿùàòÿ åäèð.Ãÿðèáÿäèð êè, Êåéñ àéûëàíäàíñîíðà äåäèêëÿðèíèí ùå÷ áèðèéàääàøûíäà ãàëìûðäû. 1929-úóèëèí àïðåëèíäÿ î äåìèøäè êè, àëòûàéäàí ñîíðà äöíéàíû èãòèñàäèáþùðàí ñàðñûäàúàãäûð. Àç ñîíðà

èñÿ ÛÛ Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí áàøëàíüûúûíû âÿ ñîíóíó äÿãèã ýþñòÿð-ìèøäè. Ìàðàãëûñû îäóð êè, Êåéñ ÛÛ Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí ëàáöäëöéö-íö Û Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí ãàëèáëÿðèíèí Àëìàíèéà âÿ Àâñòðèéàéàãàðøû äþçöëìÿç (àüûð) ñàíêñèéàëàðûíäà âÿ Ìèëëÿòëÿð Òÿøêèëàòûíûí ëà-ãåéäëèéèíäÿ ýþðöðäö. Åäãàð Êåéñ Àìåðèêà Áèðëÿøìèø Øòàòëàðûíäàèêè ïðåçèäåíòèí âÿçèôÿ áàøûíäà þëÿúÿéèíè äÿ ÿââÿëúÿäÿí õÿáÿð âåð-ìèøäè. (1945-úè èëèí àïðåëèíäÿ Ðóçâåëò þç ÿúÿëè èëÿ äöíéàñûíû äÿéèø-äè. 1963-úö èëèí íîéàáðûíäà èñÿ Úîí Êåííåäè þëäöðöëäö — Ã.Ï.).

Åäãàð Êåéñ ÕÕ ÿñðèí ñîíóíà éàõûí áàø âåðÿúÿê äÿùøÿòëè ôÿëà-êÿòëÿð, ïàðòëàéûøëàð, ìöùàðèáÿëÿð (×åðíîáûë ôàúèÿñè, Òöðêèéÿ âÿ Åð-ìÿíèñòàíäà çÿëçÿëÿ, Ñîâåòëÿðèí äàüûëìàñû, ìöõòÿëèô ðåýèîíëàðäàìöùàðèáÿëÿð) âÿ ñ. áàðÿäÿ äÿ õÿáÿð âåðìèøäè.


42

Åäãàð Êåéñ

Åäãàð Êåéñèí äåäèêëÿðè àðàñûíäà õöñóñè éåðè îíóí áÿøÿðèééÿòèíèíêèøàôû òàðèõèíäÿ 1958-1998-úè èëëÿðèí èêèíúè áþéöê èíêèøàô ìÿðùÿ-ëÿñè îëàúàüûíû ýþñòÿðìÿñè òóòóð.

Äîüðóäàí äà, áó ãûðõ èë ÿðçèíäÿ áÿøÿðèééÿò èðÿëèéÿ äîüðó áþéöê

àääûì àòìûø, èíäèéÿ ãÿäÿð ýþðöíìÿìèø èíêèøàô ìÿðùÿëÿñè éàøà-

ìûøäûð.

Òÿÿññöôëÿ äåìÿê ëàçûìäûð êè, Êåéñ ýþñòÿðèð êè, áó ìÿðùÿëÿäÿí

ñîíðà Éåð êöðÿñè âÿ îíóí ÿòðàôûíäà àüûð ýåîôèçèêè ïîçóíòóëàð âÿ

äÿéèøèêëèêëÿð ÿìÿëÿ ýÿëÿúÿê êè, áó äà ãöòáëÿðèí âÿ èãëèìèí äÿéèø-

ìÿñèíÿ ñÿáÿá îëàúàã. Éåð êöðÿñèíäÿ áàø âåðÿíëÿð áþéöê èãòèñàäè,

ñèéàñè âÿ ðóùè äÿéèøèêëèéÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðàúàã. Îíà ýþðÿ êè, áÿøÿðèé-

éÿò äÿðê åäèëìÿéÿí Éåíè äþâðÿ ãÿäÿì ãîéàúàã.

Êåéñ 1934-úö èë éàíâàðûí 19-äà äåìèøäè êè, Àìåðèêàíûí ãÿðá

ùèññÿñèíäÿ éåð éàðûëàúàã. Éàïîíèéàíûí ÷îõ ùèññÿñè ñóéóí àëòûíäà

ãàëàúàã. Àâðîïàíûí éóõàðû ùèññÿñè áèð àíäà òîðïàãëà áÿðàáÿð îëà-

úàã. Éåð êöðÿñèíèí ãóðàãëûã ðåýèîíëàðûíäà âóëêàíëàð ïöñêöðÿúÿê.

Ãöòáëÿð äÿéèøÿúÿê. Ñîéóã îëàí éåðëÿð ñóáòðîïèê çîíàéà ÷åâðèëÿ-

úÿê. Èíäè ñóáòðîïèê îëàí éåðëÿðäÿ ãûæû âÿ ìàìûð áèòÿúÿê. Áó òÿäðè-

úÿí áàø âåðÿúÿêäèð. Éåíè åðà áàøëàéàúàãäûð.

Ìàðàãëûäûð êè, Ôðàíñàíûí àäëû-ñàíëû Úîüðàôèéà Èíñòèòóòóíóí àëèì-

ëÿðè áÿéàí åäèðëÿð êè, Éåíè åðàéà êå÷èä äþâðö 2012-úè èëäÿ áàøëàéà-úàãäûð1. Áó, Àìåðèêàäà éàøàéàí Õîïè ùèíäó òàéôàñûíûí ôèêèðëÿðè èëÿ

ñÿñëÿøèð. Õîïèëÿð äåéèðëÿð êè, éåðèí òÿêèíèí èíñàôñûçúàñûíà èñòèñìàðû-

íûí, ìöùàðèáÿëÿðèí âÿ êîñìîñà òÿúàâöçöí ãàðøûñû àëûíàðàã ìèíèìó-

ìà åíäèðèëñÿ ãöòáëÿðèí äÿéèøìÿñè ëÿíýèéÿ áèëÿð.


43

1 Ñíîó ×åò. Áóäóùåå. Âàøà æèçíü ïîñëå 2000 ãîäà. Ìîñêâà, 1998,ñòð.91-92.

Èãëèìèí âÿ ãöòáëÿðèí äÿéèøìÿñèâÿ áó äÿéèøìÿíèí âàõòû áàðÿñèíäÿÊåéñèí ôèêèðëÿðè ÌèøåëÍîñòðàäàìóñóí ÿñðëÿðëÿ þíúÿñþéëÿäèêëÿðè èëÿ öñò-öñòÿ äöøöð.Úèí ÄèêñîíÝþðêÿìëè áèëèúèëÿðäÿí áèðè äÿ Úèí

Äèêñîíäóð. 1918-ci ildÿ anadan olanàìåðèêàëû áèëèúè Úèí 8 éàøûíäà îëàíäàòÿñàäöôÿí ãàðà÷û ôàë÷û îíóí ÿëèíèíúèçýèëÿðèíÿ áàõàðàã: “ßëäÿ áåëÿ úèç-ýèëÿðÿ éöç èëäÿ áèð äÿôÿ ðàñò ýÿëìÿêîëàð” äåéèð âÿ ÿëàâÿ åäèð êè, áó ãûçýÿëÿúÿéèí áþéöê áèëèúèñè îëàúàã. Úè-íÿ áöëëóð øàð áàüûøëàéûð âÿ õöñóñèâóðüóëàéûð êè, Úèí ýÿëÿúÿéè áó øàðäàýþðÿúÿê. Úèí Äèêñîí ñîíðàëàð ýÿëÿ-

úÿéè äîüðóäàí äà áó øàðà áàõàðàã ýþðöá. Òåç áèð çàìàíäà øþùðÿò ãà-çàíûá. Ùÿòòà ïðåçèäåíò Ðóçâåëò îíóíëà ìÿñëÿùÿòëÿøìÿêäÿí ÷ÿ-êèíìÿéèá. 1945-úè èëäÿ Ðóçâåëòèí þëöìöíäÿí þíúÿ Úèí îíà äåéèá êè,×èí êîììóíèñò äþâëÿòè îëàúàã. 1949-úó èëäÿ îíóí äåäèéè ýåð÷ÿêëÿøäè.Î, Ðóçâåëòèí þëöìöíö âÿ îíóí éåðèíÿ Ùàððè Òðóìåíèí ïðåçèäåíòñå÷èëÿúÿéèíè äÿ ñþéëÿìèøäè. Ìàðàãëûäûð êè, Âèíñòîí ×åð÷èëèí âàõòûíäàíÿââÿë ñå÷êè òÿëÿá åäÿúÿéè òÿãäèðäÿ ìÿüëóá îëàúàüûíû, ëàêèí ñîíðàëàðùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿúÿéèíè äÿ î, ÿââÿëúÿäÿí ñþéëÿìèøäè. Áó äà îíóíäåäèéè êèìè îëìóøäó. Î äà ôàêò îëàðàã ãàëûð êè, Úèí Ãàíäèéÿ ñóè-ãÿñäåäèëÿúÿéèíè âÿ ùÿòòà ùàäèñÿíèí ùàíñû èëäÿ âÿ àéäà îëàúàüûíû áåëÿ òàìäÿãèãëèêëÿ ýþñòÿðìèøäè. Ñòàëèíèí õÿëÿôè Ìàëåíêîâóí èêè èëäÿí ñîíðàêå÷èñàããàëëû áèðèñè èëÿ (Áóëãàíèí), îíóí äà àüûëëû áèð íÿôÿðëÿ ÿâÿçîëóíàúàüûíû ñþéëÿìèøäè. Ìàëåíêîâäàí ñîíðà äîüðóäàí äà Áóëãàíèí âÿÕðóøøîâ ýþñòÿðèëÿí âàõòäà ùàêèìèééÿòÿ ýÿëäèëÿð. Úèí ÄèêñîíÕðóøøîâóí ùàêèìèééÿòè çàìàíû ðóñëàðûí ðàêåò áóðàõàúàüûíû äà


44

Úèí Äèêñîí

ñþéëÿìèøäè. 1961-úè èëäÿ èñÿ ÁÌÒ-íèí áàø êàòèáè Äàã Ùàììàðøåëäèíòÿééàðÿ ãÿçàñûíäà, Ìåðëèí Ìîíðîíóí èíòèùàðëà äöíéàëàðûíû äÿéèøÿúÿê-ëÿðèíè ýþñòÿðìèøäè. Äèêñîíóí áþéöê ýþðöúöëöêëÿðèíäÿí áèðè äÿ ïðå-çèäåíò Úîí Êåííåäè, ãàðäàøû Ðîáåðò Êåííåäè âÿ Ìàðòèí Ëöòåð Êèíãèíþëäöðöëÿúÿéè áàðÿäÿ à÷ûãëàìàñû èäè. Ïðåçèäåíò Êåííåäèéÿ õÿáÿðäàðëûãìÿêòóáó äà ýþíäÿðìèøäè. Éà ìÿêòóáó áèëÿðÿêäÿí ýèçëÿòìèøäèëÿð, éà äàïðåçèäåíòÿ ÷àòìàìûøäû. Îíóí ùàìûíû òÿÿúúöá ãîéàí À÷ûãëàìàëàðûíäàíáèðè äÿ ñîéóã ìöùàðèáÿ äþâðöíäÿí ìèðàñ ãàëàí âÿ Áåðëèí øÿùÿðèíè èêèéÿáþëÿí äèâàðûí ñþêöëìÿñè áàðÿäÿ èäè. Áóíó ñîíðàëàð, 1988-úè èëäÿ Áåðëèíäèâàðûíûí ñþêöëÿúÿéèíÿ áèð èë ãàëìûø Îøî òÿõÿëëöñëö ùèíä ýþðöúöñö Áùàã-âàí Øðè Ðàúðåø äÿ õÿáÿð âåðìèøäè. Î, åéíè çàìàíäà Ãîðáà÷îâóí ðåôîð-ìàëàðû èëÿ Àâðîïàäà êîììóíèçìèí ñîíà éåòÿúÿéèíè äÿ ýþñòÿðìèøäè.

Úèí Äèêñîíóí áèëèúèëèéè Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéöíÿ éàõûí îëìóø-äóð. Áó ìÿãàìäà ãåéä åòìÿê éåðèíÿ äöøÿðäè êè, ýþðöúöëöê èêè éåðÿáþëöíöð: Èëàùè âåðýè íÿòèúÿñèíäÿ áàø âåðÿí ýþðöúöëöê âÿ èíñàíèýþðöíòöëÿð. Áóíëàðäàí áèðèíúèñè äÿãèã âÿ äÿéèøìÿçäèð. Éÿíè ëàáöäîëàðàã ýåð÷ÿêëÿøÿí ýþðöúöëöêäöð. Áþéöê ÿêñÿðèééÿò òÿøêèë åäÿíèêèíúèëÿð èñÿ èíñàíëàðû ÷ÿêèíäèðìÿê, ëàçûìè òÿäáèðëÿð ýþðÿðÿê àðòûãùÿðÿêÿòëÿðÿ éîë âåðìÿìÿê íàìèíÿ íÿëÿð îëà áèëÿúÿéèíè ÿââÿë-úÿäÿí ýþñòÿðÿí ÿëàìÿòëÿðäèð (øÿêèëëÿðäèð). Áó ùàëäà ýþðöúöëöê õÿ-áÿðäàðåäèúè õöñóñèééÿò äàøûéûð âÿ ÿùÿìèééÿòè áþéöê îëóð.

Úèí Äèêñîí ÿëàìÿòëÿðÿ ÿñàñÿí èêèíúè ùàëäà èíñàíûí áàøûíà ýÿëÿ-úÿê áÿëàëàðäàí ãà÷ìàüûí ìöìêöíëöéöíäÿí äàíûøûð. Ýþñòÿðèð êè,ÿýÿð èíñàíëàð þç ùÿðÿêÿòëÿðè íÿòèúÿñèíäÿ íÿëÿð áàø âåðÿ áèëÿúÿéèíèÿââÿëúÿäÿí àíëàñàéäûëàð, ÿí àçû áÿçè òÿäáèðëÿðÿ ÿë àòàðäûëàð. Þçÿìÿëëÿðèíÿ ôèêèð âåðÿð, íÿôñëÿðèíè ãîðóéàð, àúýþçëöêäÿí ÿë ÷ÿêÿð,ÿäàâÿò ùèññèíè áîüàð, íþãñàíëàðûíû èñëàù åäÿðäèëÿð.

Íîñòðàäàìóñó äöøöíäöðÿí ìÿãàìëàð äà áó ãÿáèëäÿíäèð. ËàêèíÍîñòðàäàìóñ äàùà äÿðèíäÿí äöøöíÿðÿê áó ãÿíàÿòÿ ýÿëèð êè, íèêáèí èí-ñàíëàð ùÿéàòäà ùÿð øåéè äÿéèøäèðìÿéÿ ãàäèð îëäóãëàðû ùàëäà, þçëÿðèíèíèñëàùûíà èíàäêàðëûãëà ìöãàâèìÿò ýþñòÿðèðëÿð. Õÿáÿðäàðëûãëàðà ÿùÿìèé-éÿò âåðìÿéÿðÿê ÷ûõûëìàç âÿçèééÿòÿ äöøöðëÿð. Ñÿùâëÿðèíè äÿðê åäÿðÿê


45

ïåøìàí÷ûëûã êå÷èðñÿëÿð äÿ, ÷àðÿ òàïìûðëàð. Áóíóíëà áåëÿ, ýåú äÿ îëñàóíóäóëìàç áèð äÿðñ àëûðëàð.

Ìöäðèêëÿðèí ýþñòÿðäèéè êèìè, îäóí-àëîâóí íÿ îëäóüóíó ÿââÿëëÿðáàðìàüû éàíìûø áèëÿð.Âàíãà Äèìèòð Ãóøòåðîâà (1911-1996)ÕÕ ÿñðèí òàíûíìûø ýþðöúöëÿðèíäÿí áèðè äÿ áîëãàð áèëèúèñè Âàíãà-

äûð. Âàíãà éóíàí ñþçö îëóá, “õîø õÿáÿðëÿð úàð÷ûñû” ìÿíàñûíû âåðèð.Âàíãà 12 éàøûíäà îëàíäà áèáèñè ãûçëàðû èëÿ êÿíäèí êÿíàðûíäàêû Õàíáóëàüûíäàí ñó ýÿòèðìÿéÿ ýåäèáëÿð. Ýþçëÿíèëìÿäÿí òóôàí (ôûðòûíà)ãîïóð. Àüàúëàðû êþêöíäÿí ãîïàðûð. Äÿùøÿòëè áóðóëüàí Âàíãàíû ýþ-òöðöá õåéëè (áÿçè ìÿíáÿëÿðäÿ 2 êì) óçàüà àòûð. Îíó àüàú áóäàãëà-ðûíûí, òîç-òîðïàüûí, îò-ÿëÿôèí è÷èíäÿí çîðëà òàïûá ÷ûõàðûðëàð. Âàíãàýþçëÿðèíè à÷à áèëìèð. Ùÿêèìëÿð îíà ÷àðÿ òàïà áèëìèðëÿð. Ùÿòòà úÿð-ðàùèééÿ ÿìÿëèééàòû äà åäèðëÿð. Î âàõòäàí Âàíãà êîð îëóð.

1925-úè èëäÿ êîðëàð åâèíÿ ãÿáóë îëóíóð. 1929-úó èëäÿ àòàñû þëÿí-äÿí ñîíðà éåòèì ãàëàí áàúû-ãàðäàøëàðûíà áþéöêëöê åòìÿê ö÷öí åâÿäþíöð. Ùÿéàòëàðû ÷îõ ìÿøÿããÿòëè êå÷èð. 1923-úö èëäÿí äöíéà èøûüû-íà ùÿñðÿò ãàëàí Âàíãà, 1940-úû èëäÿ éóõóñóíäà ýþðöð êè, ýþçÿë áèðýÿíú àòëû îíëàðà ýÿëäè. Ïàëòàðû áÿðã âóðàí áó àòëû èøûã ñà÷ûðäû. Åâèíàñòàíàñûíäàí è÷ÿðè ýèðÿð-ýèðìÿç ãÿðèá äåäè: Éàõûíëàðäà áöòöí äöí-éà òÿëàòöìÿ ýÿëÿúÿê. Ñàéñûç-ùåñàáñûç èíñàíëàð ãûðûëàúàã. Ñÿí èí-ñàíëàðûí òàëåéè âÿ þëöìöíö áèëÿúÿêñÿí. Ãîðõìà, ùÿð âàõò ñÿíèí éà-íûíäà îëàúàì. Ñÿí èíñàíëàðà ìÿíèì ñþçëÿðèìè ÷àòäûðàúàãñàí.

Äîüðóäàí äà ñîíðàëàð Âàíãà äöíéàíûí ÿí ìÿøùóð áèëèúèëÿðèíäÿí áè-ðè îëäó. 1941-úè èëäÿí, Âàíãàíûí äöíéàñûíû äÿéèøäèéè 1996-úû èëÿ ãÿäÿðéàðûì ìèëéîíäàí àðòûã àäàì Âàíãàéà ìöðàúèÿò åäÿðÿê äÿðäèíèáèëäèðèá. Âàíãà îíëàðûí õÿñòÿëèéèíèí ÿëàúûíû ýþñòÿðèá, èòÿí øåéëÿðèíòàïûëìàñûíà éàðäûì åäèá. Èíñàíëàðûí òàëåëÿðèíè äåìÿêäÿí ÷ÿêèíìÿéèá.Äöíéà ìèãéàñëû ïðîáëåìëÿðäÿí äàíûøûá. Èíñàíëàðûí ÃÈ×Ñ (ÑÏÈÄ)ùàããûíäà òÿñÿââöðö îëìàäûüû áèð çàìàíäà äÿùøÿòëè åïèäåìèéàäàí ñþçà÷ûá: “Èíäèéÿ ãÿäÿð ìÿëóì îëìàéàí áèð ÷îõ õÿñòÿëèêëÿð ìåéäàíà


46

÷ûõàúàã. Èíñàíëàð ùÿòòà ÿââÿëëÿð ùå÷ íÿäÿí øèêàéÿò åòìÿäèêëÿðè ùàëäà,áèð äÿ ýþðäöí êö÷ÿäÿ éûõûëûá þëÿúÿêëÿð”.

Àøàüûäàêûëàð äà Âàíãàéà ìÿõñóñäóð: “Àëè Èäðàêëà ìöãàéèñÿäÿïëàíåòèìèçäÿêè ñèâèëèçàñèéàíûí äöøöíúÿñè óøàãëûã äÿððàêÿñèíÿ áÿíçÿ-éèð. Àäè àäàìëàð áàøãà ïëàíåòëÿðÿ ó÷àúàãëàð. Èêè éöç èëäÿí ñîíðàèíñàíëàð áàøãà ïëàíåòëÿðäÿ éàøàéàíëàðëà ÿëàãÿéÿ ýèðÿúÿêëÿð. Êîñ-ìîñäàí ýÿëÿí ñèãíàëëàðû èëê äÿôÿ ìàúàð úèùàçëàðû ãåéäÿ àëàúàãëàð”.

Âàíãàäàí ñîðóøàíäà êè, áöòöí áóíëàðû íåúÿ ýþðöð? Úàâàá âåðèá:“Ýþðìöðÿì, åøèäèðÿì. Åëÿ áèë óçàã ãÿðèá ñÿñ áóíëàðû òåëåôîíëà äåéèð”.

Íîñòðàäàìóñ áó ìöíàñèáÿòëÿ îüëó Ñåçàðà öíâàíëàäûüû mÿktub-da éàçìûøäûð: “Éàëíûç éóõàðûäàí (ñÿìàäàí) ýþíäÿðèëÿí äàõèëè ñÿñýþðöúöíöí öðÿéèíÿ íóð ñà÷àðàã çàìàíûí ñèðëÿðèíè à÷ûð”.Éåðè ýÿëìèøêÿí àç àäàì áèëèð êè, ãÿðèá vÿ ya daxili ñÿñ Èëàùè

âåðýèñè îëàí äàùè Ñÿìÿä Âóðüóíà äà âàõòñûç þëÿúÿéèíè õÿáÿðâåðìèøäè. Øàèð “Áèð ñÿñ” øåèðèíäÿ áóíó áåëÿ òÿñâèð åäèð:

Ãÿðèá áèð ñÿñ ýÿëäè áó ýöí ãÿëáèìäÿí:Þìðöí áàùàðûíäà þëÿúÿéÿì ìÿí…Äèäèá ïàð÷àëàäû áàüðûìû áó ãÿì,Öçöìÿ áîéëàíäû ÿëèìäÿ ãÿëÿì…

Ì. Ëåðìîíòîâ äà þç êÿì òàëåéèíè ÿââÿëúÿäÿí ýþðìöø âÿ “Âÿñèé-éÿò” àäëû øåèðèíäÿ (1840) þëöì ñÿùíÿñèíè îëäóüó êèìè òÿñâèð åòìèøäèð.

...Ñÿíèíëÿ, ãàðäàøûì, ìÿí áèð àðàäà,Öçáÿöç îòóðóá ñþùáÿòëÿøÿðäèì.Ìÿíÿ äåéèðëÿð êè, áó ýåí äöíéàäà,Àç ãàëûá âåðèëÿí þìöð ìþùëÿòèì.ßýÿð ñîðàí îëñà, êèì îëóð-îëñóí,Ìÿíèì òàëåéèìè ñþéëÿðñÿí îíà:Áàüðûíû éàðàðàã êå÷ÿí ãóðüóøóí,Áèð øàèð þìðöíö éåòèðäè ñîíà.1


47

1 Òÿðúöìÿ Ñÿéàâóø Ìÿììÿäçàäÿíèíäèð.

Ìöàñèðèìèç îëàí øàèð Íÿðèìàí Ùÿñÿíçàäÿíèí ýÿíúëèêäÿ èëàùèíóðëà ãÿëáèíÿ éîë òàïàí:

Ìÿùÿááÿò ... íÿ äåéèì î öëâè àäà,Ùàìûéà áèð ýþçëÿ áàõìàéûð î äà.Áèðèíÿ þìöð-ýöí éîëäàøû âåðèð,Áàøãà áèðèñèíÿ ýþç éàøû âåðèð!

— ìèñðàëàðû øàèðèí þç òàëåéèíäÿí áÿùñ åòìèðìè?! Áó, áèð äàùàøàèðëÿðèí éåð öçöíäÿ ïåéüÿìáÿðëÿðèí íöìàéÿíäÿñè îëìàñû ôèêðèíèòÿñäèãëÿìèðìè? Ãÿì éöêöíö äàøûìàã èëàùè âåðýèëè øàèðëÿðèí àëûíéàçûñû, ãèñìÿò ïàéûäûð — ôèêðèíè òÿñäèãëÿìèðìè?!

Áóíóíëà áåëÿ, äåìÿëèéèê êè, äöíéàíûí ìöÿììàëû, ñèðëè êåøìÿ-êåøëÿðèíè Èëàùè âåðýèñè îëìàéàíëàð äÿðê åäÿ áèëìèð, îíà ïÿíúÿðÿäÿíáàõàí êèìè áàõûá êå÷èðëÿð. Allah-òÿalanûn se÷ilmiølÿrindÿn etdiyi,ilahi vergisi ilÿ øÿrÿflÿndirdiyi Íîñòðàäàìóñ, Åäãàð, Âàíãà âÿáàøãà gþröcölÿr èñÿ Éàðàäàíûí áÿõø åòäèéè òÿõÿééöëëÿ ýÿëÿúÿéèýþðÿ áèëèð, îíóí áÿçè ñèðëÿðèíè à÷ìàüà ãàäèð îëóðëàð. Âÿ î äà ìàðàã-ëûäûð êè, ùÿð ýþðöúöíöí Èëàùèäÿí ýÿëÿí þçöíÿìÿõñóñ âåðýè äàèðÿñèâàðäûð. Âàíãàíûí ýþðöúöëöéö ùÿì êå÷ìèøÿ, ùÿì äÿ ýÿëÿúÿéÿ àèäîëäóüóíäàí î ÷îõ ìÿøùóð îëìóøäóð.

Çÿìàíÿìèçäÿ ñå÷èëÿí ýþðöúöëÿðäÿí áèðè äÿ Æåðàð Êðóàçå îëìóøäóð.Ùîëëàíäèéàëû ýþðöúö Æåðàð Êðóàçå àõòàðûëàí àäàìûí ñàü âÿ éà þëö

îëäóüóíó, éåðèíè äÿãèã ýþðöð âÿ ïîëèñëÿðÿ êþìÿêëèê åäèðäè. Æåðàðäà ýþ-ðöúöëöê îüëó èëÿ áàüëû øÿõñè ôàúèÿñèíäÿí ñîíðà áàø âåðìèøäè. Ýåúÿ-ýöí-äöç îüëó áàðÿäÿ äöøöíÿí Æåðàð ýþçëÿíèëìÿäÿí òðàíñ âÿçèééÿòèíÿäöøìöø âÿ éîõà ÷ûõìûø îüëóíóí ìåéèòèíèí ùàðàäà îëäóüóíó äÿãèãýþðìöøäö. Áó ùàäèñÿäÿí ñîíðà ïîëèñëÿð ùÿìèøÿ îíóí õèäìÿòèíäÿíèñòèôàäÿ åäèðäèëÿð. Î, ïîëèñëÿðäÿí áó âÿ éà äèýÿð áàøãà ùàäèñÿ áàðÿäÿìÿëóìàò àëàíäàí ñîíðà òðàíñ âÿçèééÿòèíÿ äöøöð âÿ äÿãèã ìÿëóìàòâåðèðäè. Êðóàçå î ãÿäÿð ìÿøùóðëàøìûøäû êè, äöéöíÿ äöøìöø úèíàéÿòèøëÿðèíèí à÷ûëìàñûíäà îíóí õèäìÿòèíäÿí ×èí âÿ ÀÁØ êèìè þëêÿëÿðäÿäÿ èñòèôàäÿ åäèáëÿð. Ìÿñÿëÿí, 22 ôåâðàë 1961-úè èëäÿ Íéó-Éîðêäà 4éàøëû Åäèí àäëû ãûç éîõà ÷ûõàíäàí ñîíðà, ÀÁØ ïîëèñëÿðè 25 ôåâðàëäà


48

ÊËÌ ùàâà éîëëàðû øèðêÿòèíèí íöìàéÿíäÿñè âàñèòÿñèëÿ Êðóàçåíè Íéó-Éîðêà äÿâÿò åäèáëÿð. Æ.Êðóàçå äåéèá êè, ùå÷ âàõò Íéó-Éîðêäàîëìàäûüûíäàí òÿÿññöðàò áîëëóüó èøè à÷ìàüà îíà ìàíå îëà áèëÿð. Îäóðêè, Åäèí ùàããûíäà àëäûüû ìÿëóìàò ÿñàñûíäà îíóí þëäöðöëäöéöíö,ùàðàäà ñàõëàíäûüûíû âÿ ãàòèëèíèí êèì îëäóüóíó òÿñâèð åäèá. Ùÿòòà ãûçóøàüûíû ãÿòëÿ éåòèðÿíèí éàøûíû äà ýþñòÿðèá.

Æåðàð Êðóàçåíèí øþùðÿòè î ãÿäÿð àðòìûøäû êè, Èòàëèéàäà òåððîðèñòëÿðÀëäî Ìîðîíó îüóðëàéàíäà èíòåðïîë îíó Èòàëèéàéà êþìÿéÿ ÷àüûðìûøäû.

Ôàüûð Æåðàðûí ýþðöúöëöéö îíà áàùà áàøà ýÿëäè. Èòàëèéàéà ãÿäÿì ãîéàíêèìè, Àëäî Ìîðîíó îüóðëàéàíëàð ãîðõóéà äöøÿðÿê Æåðàðû ýöëëÿ èëÿ âóðäóëàð.Àëëàù àäàìû Äóìèòðó ÄóäóìàíÄóìèòðó Äóäóìàí 25 èëäÿí àðòûã ñÿäàãÿòëÿ äîüìà Ðóìûíèéàäà

ïàñòîðëóã åòìèøäè. 1980-úè èëäÿ îëèìïèàäà âàõòû Ìîñêâàäà õåéëèéåíè ÿùäè-úÿäèä ìÿñëÿùÿòè âåðäèéèíÿ ýþðÿ çèíäàíà ñàëûíìûø, èøýÿí-úÿëÿðÿ ìÿðóç ãàëìûøäû. Îíóí ÿçàá-ÿçèééÿòè 1984-úö èëäÿ þëêÿäÿíãîâóëäóãäàí, àèëÿñè èëÿ áèðýÿ ÀÁØ-à ýåòäèêäÿí ñîíðà áèòìèøäè.

Äóìèòðóíóí À÷ûãëàìàëàðû ÷îõäóð. Î, 1984-úö èëäÿ Êàëèôîðíèéà-äà ìÿñêóíëàøàí êèìè, ìÿëÿêëÿð îíà áèð ÷îõ ìÿëóìàòëàð âåðìèøäè.Îíëàðûí àðàñûíäà àøàüûäàêûëàð äà âàðäû:“Ýöí ýÿëÿúÿê, Ëîñ Àíæåëîñ, Ëàñ Âåãàñ, Íéó-Éîðê âÿ áàøãà øÿùÿð-

ëÿðèí ñàêèíëÿðè ýöíàùëàðûíà ýþðÿ Éàðàäàí òÿðÿôèíäÿí úÿçàëàíäûðû-ëàúàãëàð. Îíëàðûí ýöíàùëàðû ýþéëÿðÿ ÷àòûá. Îíëàðû Áàáèëäÿêèëÿð êèìèúÿçà ýþçëÿéèð. Ìÿëÿê îíó äà ÿëàâÿ åòäè êè, ýöí ýÿëÿúÿê ÀÁØ ÿìèí-àìàíëûüà èíàíàúàã. Áó âàõò ðóñëàð îíëàðûí íöâÿ ñèëàùëàðû ñàõëàäûãëàðûéåðÿ íöâÿ ñèëàùû èëÿ ùöúóì åäÿðÿê ÀÁØ-û éàíäûðàúàã, ÀÁØ-äà äþâëÿòÿãàðøû ÷ûõàúàãëàð. ÀÁØ-ûí áàøû þç äàõèëè ïðîáëåìëÿðèíÿ ãàðûøàúàã. Áóâàõò ×èí, Éàïîíèéà âÿ áàøãà äþâëÿòëÿð ðóñëàðà ãàðøû ÷ûõàúàãëàð. Ñîíðàðóñëàðû áàø÷û ñå÷ÿúÿêëÿð. Áóíäàí ñîíðà îíëàð Èñðàèëÿ ãàðøû ÷ûõàúàãëàð”.

1991-úè èëäÿ Äóìèòðó éàçûðäû: “×îõëàðû ñîðóøóðëàð, áó íÿ âàõò áàøâåðÿúÿê? Àìåðèêà íÿ âàõò îä òóòóá éàíàúàã? Ìÿí Àëëàùà éàëâàðäûìêè, ìÿíÿ éàðäûì åò, ìÿíè èíñàíëàðûí ñîðüóëàðûíäàí àçàä åò. Ùÿìèíýåúÿ ìÿëÿê ýÿëäè âÿ ìÿíè éóõóäàí îéàòäû. “Áèáëèéàíû îõó: Ùîñåà 4:6-


49

9 âÿ 6:1-3… Àìåðèêàëûëàðà äå êè, Éàðàäàíûí áèð ýöíö ìèí èëÿ, ìèí èëèèñÿ áèð ýöíÿ áÿðàáÿðäèð. ßýÿð îíëàð ïåøìàí îëàðàã òþâáÿ åòñÿëÿð,Àëëàùà ïÿíàù ýÿòèðñÿëÿð, 2-úè ýöíäÿí (éåíè åðàíûí 2-úè ìèíèëëèéè) 3-úöýöíÿ (åðàìûçûí ÛÛÛ ìèíèëëèéè) êå÷èðèëÿúÿê”.

Áèð ÷îõ ýþðöúöëÿðèí áèëèúèëèéè ìöÿééÿí ùàäèñÿ èëÿ áàüëû éàðàíûá.Áèç îíëàðäàí Êåéñ, Âàíãà, Æåðàð êèìè ýþðêÿìëèëÿðè ùàããûíäà ãûñà-úà äà îëñà ìÿëóìàò âåðäèê. Ìöàñèðèìèç îëàí ôðàíñàëû ýþðöúö Ìàðèîäå Ñàáàòî äà ýþðêÿìëè ýþðöúöëÿð ñûðàñûíäàäûð.Ìàðèî äå Ñàáàòî 1933-úö èëäÿ Áîðäîäà äöíéàéà ýÿëìèøäèð.

Ýåð÷ÿêëÿøÿí À÷ûãëàìàëàðû ÷îõäóð. Îíëàðäàí àøàüûäàêûëàðû ýþñòÿðìÿêîëàð: Êóáà áþùðàíû (1962), ßðÿá-Èñðàèë ìöùàðèáÿñè (1967), Éóíàíûñòàíêðàëëûüûíûí äàüûëìàñû (1967), Íèêñîíóí ïðåçèäåíò ñå÷èëìÿñè, ÆàêëèíÊåííåäèíèí èêèíúè äÿôÿ ÿðÿ ýåäÿúÿéè, ïðåçèäåíò äå Ãîëëóí 1969-úó èë-äÿ èñòåôàéà ÷ûõàúàüû, Ú.Ïîìáèäóíóí îíóí éåðèíÿ ïðåçèäåíò ñå÷èëÿúÿéè,1970-úè èëäÿ äå Ãîëë âÿ ß.Íàñåðèí äöíéàëàðûíû äÿéèøÿúÿêëÿðè, “Àïîë-ëîí-ÕÛÛÛ” êîñìèê ýÿìèñèíèí þëöìëÿ íÿòèúÿëÿíÿúÿê ó÷óøó, ÁðèòàíèéàíûíÀâðîïà Áèðëèéèíÿ äàõèë îëàúàüû (1974), ßðÿá-Èñðàèë ÷ÿêèøìÿëÿðèíèí äà-âàì åäÿúÿéè (1973), Âéåòíàì ìöùàðèáÿñèíèí ñîíà éåòÿúÿéè (1973),Èñïàíèéàäà ìîíàðõèéàíûí áÿðïàñû (1975), Âéåòíàìäà êîììóíèñòëÿðèíùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿúÿéè (1976), Èðàíäà øàùëûã ðåæèìèíèí äåâðèëìÿñè(1979), Ðóñèéàíûí êàïèòàëèçìÿ äþíöøö (1991), È.Á.Òèòîäàí ñîíðàðóñëàðûí ìöäàõèëÿñè èëÿ Éóãîñëàâèéàäà áàø âåðÿúÿê ñàðñûíòûëàð âÿìöùàðèáÿ, ÑÏÈÄ õÿñòÿëèéèíèí ìåéäàíà ýÿëÿúÿéè, Êþðôÿç ñàâàøû âÿ ñ.Ìàðàãëûäûð êè, Êþðôÿç ìöùàðèáÿñèíè Ñàáàòî ÷îõ äîüðó îëàðàã “Ïåòðîëñàâàøû” àäëàíäûðìûøäûð. Øÿðã ùàäèñÿëÿðèíè èçëÿéÿíëÿð éàõøû áèëèðëÿð êè,áöòöí áó ìöñèáÿòëÿð Èðàãûí áàøûíà íåôòè ìèëëèëÿøäèðäèéèíÿ ýþðÿ ýÿëäè.

Áóðàäà èñòÿð-èñòÿìÿç áèð ìÿñÿëÿíè ãåéä åòìÿìÿê îëìóð. Òÿäãè-ãàòëàð ýþñòÿðèð êè, ýþðöúöëÿðèí áþéöê ÿêñÿðèééÿòè Ôðàíñàäàí ÷ûõ-ìûøäûð. Î äà ìàðàãëûäûð êè, bir ÷ox elmi-fantastik ÿsÿrlÿrin möÿlli-fi Æöë Âåðí äÿ ýþðöúöëÿð ñûðàñûíà äàõèë åäèëÿ áèëÿð. Îíóí áèð ÷îõ ôè-êèðëÿðè ýåð÷ÿêëÿøÿðÿê ùÿéàòäà þç éåðèíè àëìûøäûð. “Éåðäÿí Àéà”


50

1 Æþëü Âåðí. Ñ çåìëè íà ëóíó. Ì., 1954, ñòð. 25, 61, 70, 325.

(1865) ÿñÿðèíäÿ ö÷ íÿôÿð ãÿùðÿìàíûí“Êîëóìáèàä” àäëû ñèëèíäðèê ùàâàýÿìèñèíäÿ Àéà ó÷ìàñûíû âÿ ó÷óøóí97 ñààò 20 äÿãèãÿ äàâàì åòäèéèíè,óüóðëà íÿòèúÿëÿíäèéèíè, Àéûíñÿòùèíÿ åíäèéè éåðè, ñàü-ñàëàìàòãàéûäûá Ñàêèò îêåàíà åíäèéèíèýþñòÿðìèøäèð1.

Æöë Âåðí astronavtlarûn èêèíÿôÿðèíèí àìåðèêàëû, áèðíÿôÿðèíèí èñÿ ôðàíñûç îëäóüóíóâÿ “Êîëóìáèàä”ûí Àìåðèêàäàùàçûðëàíäûüûíû âÿ Àéà îðàäàíó÷äóüóíó äà ýþñòÿðìèøäèð.

Ìÿëóìäóð êè, èëê äÿôÿ Àéà ó÷àí ö÷íÿôÿð àñòðîíàâòûí ùàìûñû(Í.Àðìñòðîíã, Å.Îëäðèí âÿÌ.Êîëëèíç) Àìåðèêà âÿòÿíäàøûîëìóøäóð. Éàçû÷ûíûí áèð íÿôÿðè ôðàíñûç ýþñòÿðìÿñè éà îíóí âÿ-òÿíïÿðâÿðëèéèíäÿí, éà äà îíëàðäàí áèðèíèí äàìàðëàðûíäà ôðàíñûç ãà-íûíûí àõìàñûíäàí õÿáÿð âåðèð. Ìàðàãëû úÿùÿòëÿðäÿí áèðè äÿéàçû÷ûíûí ýÿìèíèí éåðäÿí ãàëõìàñûíû òÿñâèð åòìÿñèäèð. Æöë Âåðíñàíêè ÕÕ ÿñðèí èêèíúè éàðûñûíäà ùàâàéà ãàëõàí ýÿìèëÿðè áèçèìëÿáÿðàáÿð ìöøàùèäÿ åòìèøäèð. Áó ùÿëÿ ùàðàñûäûð?

1969-úó èëäÿ ÀÁØ-ûí Àïîëëîí-ÕÛ “Êîëóìáèéà” êîñìèê ýÿìèñè(ôèêèð âåðèí: Êîëóìáèàä — Êîëóìáèéà!) ö÷ íÿôÿð àñòðîíàâòëà Àéà97 ñààò 39 äÿãèãÿ 17 ñàíèéÿéÿ ó÷ìóøäó. Ñèëèíäðèê êîñìèê ýÿìèàñòðîíàâòëàðëà ãàéûäûá Ñàêèò îêåàíà åíìèøäè (Ìÿëóìàò ö÷öí äåéÿêêè, Àéûí ñÿòùèíÿ Í.Àðìñòðîíã âÿ Å.Îëäðèí åíìèøäèëÿð. Ì.Êîëëèíçèñÿ ýÿìèäÿ ãàëìûøäû — Ã.Ï.). Æöë Âåðí ùåñàáëàìàëàðûíäà úÿìèñè20 äÿãèãÿ éàíûëìûøäû. Èíñàíû ùåéðÿòÿ ýÿòèðÿí ùàäèñÿäèð, äåéèëìè?


51

Æöë Âåðí (1828-1905)

1865-úè èëäÿ Æöë Âåðíèí “Éåðäÿí Àéà” ôàíòàñòèê ÿñÿðèíäÿ òÿñâèðåòäèêëÿðè 1969-úó èëäÿ áöñáöòöí éåðèíÿ éåòèá. Øöáùÿñèç, áóíà ýþðÿ-äèð êè, Àéûí àðõà ùèññÿñèíäÿêè êðàòåðëÿðäÿí áèðèíÿ Æöë Âåðíèí àäûâåðèëìèøäèð.

Áöòöí éóõàðûäà äåéèëÿíëÿðè íÿçÿðÿ àëìàãëà áÿðàáÿð, ÷ÿêèíìÿ-äÿí ãåéä åäÿ áèëÿðèê êè, òÿêúÿ ôðàíñûç éîõ, åëÿúÿ äÿ äöíéà ýþðöúö-ëÿðè ñÿô-ñÿô äöçöëñÿëÿð, éåíÿ äÿ îíëàðûí áàøûíäà Ìèøåë Íîñòðàäà-ìóñ ýÿëÿúÿêäèð. Íîñòðàäàìóñó áàøãà ýþðöúöëÿðäÿí ôÿðãëÿíäèðÿí,îíó “ýþðöúöëÿð ýþðöúöñö” ìÿðòÿáÿñèíÿ éöêñÿëäÿí îíóí ýÿëÿúÿéè,ùÿòòà óçàã ýÿëÿúÿéè äÿãèã ýþðìÿñè îëìóøäóð. Äîüðóäóð äèíè ìÿíáÿ-ëÿðäÿ óçàã ýÿëÿúÿéè áÿøÿð þâëàäûíûí ýþðìÿñè èñòèñíà îëóíóð. Îíóíãåéðè-ìöìêöíëöéöíäÿí äàíûøûëûð. Ãåéä åäèëèð êè, áó, Òàíðû èëÿ áàü-ëûäûð. ßñëèíäÿ Íîñòðàäàìóñ Éàðàäàíûí èðàäÿñè âÿ Èëàùè âåðýè ñà-éÿñèíäÿ ýÿëÿúÿêäÿ Éåð öçöíäÿ áàø âåðÿúÿê ÿëàìÿòäàð ùàäèñÿëÿðèòàðèõè ìÿðùÿëÿëÿð öçðÿ ýþðìöøäöð êè, áó äà äöíéà òàðèõèíäÿ àíàëî-ãó îëìàéàí, àíëàøûëìàñû ÷ÿòèí îëàí ìöñòÿñíà ùàëäûð. Èñòÿð-èñòÿìÿçàðàéà äöøöíäöðöúö ñóàëëàð ÷ûõûð. Íÿéÿ ýþðÿ äöíéà òàðèõèíäÿ áÿí-çÿðè îëìàéàí áó ìöñòÿñíà ùàë þçöíö éàëíûç áèð øÿõñèééÿòäÿ òÿúÿñ-ñöì åòäèðìèøäèð? Íèéÿ áó Èëàùè âåðýè áàøãàëàðûíà äà âåðèëìÿéèá?Ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿê áÿäáÿõò ùàäèñÿëÿðè, ôàúèÿëÿðè, ùþêìäàð-ëàðûí ÿäàëÿòñèçëèéèíè âÿ ñ. áèëìÿê èíñàíà íÿ âåðèð?

Ùÿð øåéäÿí ÿââÿë îíó äåéÿê êè, áó, íÿùàéÿòñèç âÿ ñîíñóç ýöúÿìàëèê Àëëàùûí ãöäðÿòè ñàéÿñèíäÿäèð. Ùå÷ íÿ îíóí ãöäðÿòèíäÿí êÿ-íàðäà äåéèëäèð. Áóíà ýþðÿ äÿ ÷ÿêèíìÿäÿí äåéÿ áèëÿðèê êè, Íîñòðà-äàìóñ Èëàùè ìþúöçÿ îëìóø âÿ ìþúöçÿ îëàðàã ãàëûð. Ìÿñÿëÿéÿ ðåàë-ëûãëà éàíàøñàã, áàø ñûíäûðñàã ýþðÿðèê êè, Éàðàäàí Íîñòðàäàìóñâàñèòÿñèëÿ þç ìþúöçÿñèíè, ãöäðÿò âÿ ÿçÿìÿòèíè ýþñòÿðèð êè, äÿðñàëàã, íÿòèúÿ ÷ûõàðàã, Éàðàäàíûí âàðëûüûíû áöòöí âöúóäóìóçëà äÿðêåäÿê, áèçÿ àéðûëìûø þìðö âèúäàíëà, ùàëàëëûãëà, èíàì âÿ èìàíëà áàøàâóðàã. Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéö áó èíàìû àðòûðûð. Îíóí õÿáÿðâåðäèéè hadisÿëÿðèí áþéöê ÿêñÿðèééÿòèíäÿ Àëëàùûí ãÿçÿáè à÷ûã-àé-äûí þçöíö áöðóçÿ âåðèð. Èñòÿð àéðû-àéðû õàëãëàð, äþâëÿòëÿð, ùþêìäàð-


52

ëàð, òàðèõè øÿõñèééÿòëÿð, èñòÿðñÿ äÿ àäè èíñàíëàð îëñóí, ôÿðã ãîéóë-ìàäàí éîëóíó àçìûøëàðäàí èíòèãàì àëûíûð. Òÿêúÿ Íàïîëåîíó, Ùèò-ëåðè, Ìóññîëèíèíè, Ëåíèíè éàäà ñàëìàã êèôàéÿòäèð.

Íîñòðàäàìóñ îüëó Ñåçàðà âÿ îõóúóëàðûíà ìöðàúèÿòèíäÿ áó úèääèìÿñÿëÿéÿ àéäûíëûã ýÿòèðèð: “Ìÿí ÿââÿëúÿ ãàðäàø ãûðüûíûíà ñÿáÿáîëàí ìöùàðèáÿëÿð, äþâëÿòëÿðèí âÿ ïàðòèéàëàðûí ìÿùâè, õàëãëàðûí òÿðêè-âÿòÿí îëìàñû, çàëûì ùþêìäàðëàðûí âÿùøèëèêëÿðè áàðÿäÿ éàçûëû èç ãîé-ìàã èñòÿìèðäèì. Àõû, áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿð áàðÿäÿ õÿáÿð îíëàðûíþçëÿðèíäÿí äàùà ãîðõóëó ýþðöíÿ áèëÿð. Áó éàíäàí äà ôèêèðëÿøäèì êè,òÿùëöêÿ áàðÿäÿ ýÿëÿúÿê íÿñèëëÿðÿ ìÿëóìàò âåðèëìÿñÿ, íÿòèúÿ äàùààüûð îëàð. Óçóí ñöðÿí øöáùÿ âÿ òÿðÿääöääÿí ñîíðà ýþðöúöëöéöìö,îüëóì, ñÿíèí âÿ ýÿëÿúÿê îõóúóëàðûìûí áó êèòàáäà ðàñò ýÿëÿúÿéèòÿðçäÿ áÿéàí åòìÿéÿ ãÿðàð âåðäèì. Ãÿäèì ðîìàëûëàð äåéèáëÿð:“Àíëàéàíà èøàðÿ êèôàéÿò åäÿð”. Åëÿ ìÿí äÿ áó ôèêèðäÿéÿì. ßñðëÿðèíàðõàñûíäàí àíëàãëû âÿ ñàâàäëû àäàìëàðà ìöðàúèÿò åäèðÿì. Îíëàðûíàüëû-çÿêàñû èìêàí âåðÿúÿê êè, åéùàì âÿ àõûðà ãÿäÿð äåéèëìÿìèøôèêèðëÿðèìè äóéñóíëàð âÿ ùÿãèãÿòè äÿðê åäÿ-åäÿ îõóñóíëàð”.

Éàðàäàíûí èðàäÿñè èëÿ Íîñòðàäàìóñà èêè “Áþéöê çàìàí ñèêëè”ìöääÿòèíäÿ áàø âåðÿúÿê ÿëàìÿòäàð ùàäèñÿëÿðè ýþðìÿê ãèñìÿò îë-ìóøäóð. Áóíóíëà ÿëàãÿäàð ãåéä åòìÿê éåðèíÿ äöøÿðäè êè, àñòðîëîã-ëàð áþéöê çàìàí êÿñèêëÿðèíè ùÿð áèðè 354 èë 4 àéäàí èáàðÿò îëàí âÿìöÿééÿí ïëàíåòèí òÿñèðèíÿ ìÿðóç ãàëàí “Áþéöê çàìàí ñèêëëÿðè”íÿáþëìöøëÿð. Ìÿñÿëÿí, Àé çàìàí ñèêëè 1534-úö èëäÿ áàøëàìûø âÿ 354èë 4 àé ñîíðà, éÿíè 1889-úó èëäÿ îíó Ýöíÿø çàìàí ñèêëè ÿâÿç åòìèø-äèð. 354 èë 4 àé ñîíðà, éÿíè 2243-úö èëäÿ èñÿ îíó Ñàòóðí çàìàí ñèêëèÿâÿç åäÿúÿêäèð. Àñòðîíîìèê ðÿãÿìëÿðäÿ Ñàòóðí “áþéöê áÿäáÿõò-ëèêëÿð ìÿíáÿéè” ùåñàá îëóíäóüóíà ýþðÿ ÷îõëàðû áóíó ãèéàìÿòèíáàøëàíüûúû êèìè ãÿáóë åäèðëÿð. Äîüðóäóð, Íîñòðàäàìóñ 1554-úöèëäÿ éàçäûüû êàòðåíäÿ “Áþéöê çàìàí ñèêëëÿðè”íÿ âÿ åëÿúÿ äÿýþðöúöëöéöíöí ìöùöì ìÿãàìëàðûíà òîõóíóð:

Àéûí ùþêìðàíëûüûíäàí èéèðìè èë êå÷èð.


53

Áèð âàõò ýÿëÿúÿê, Àé éîðóëóá ÿëäÿí äöøÿúÿê.7-úè ìèíèëëèéèí ÿââÿëèíäÿ îíó Ýöíÿø ÿâÿç åäÿúÿê.Âàõò ýÿëÿúÿê Ýöíÿøèí åíåðæèñè òöêÿíÿúÿê.Î, éîðüóí âÿ öçýöí ýöíëÿðèíè áàøà âóðàíäà,Ìÿíèì äÿ ýþðöúöëöéöì éåðèíÿ éåòÿðÿê

áàøà ÷àòàúàã (1 ê48).

Íîñòðàäàìóñ îüëó Ñåçàðà éàäèýàð ãîéóá ýåòäèéè ìÿêòóáäà äàáó ìÿñÿëÿéÿ òîõóíóðäó: “Áèç ãàäèð Àëëàùûí êÿðàìÿòè ñàéÿñèíäÿÀéûí òÿñèðè àëòûíäàéûã. Àéûí ýöúö ñîíà éåòÿíäÿ îíó Ýöíÿø ÿâÿçåäÿúÿê. Ñîíðà èñÿ Ñàòóðí ýÿëÿúÿê”.

Ïåòåð Ëåìåñóðèåð “Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéö” àäëû êèòàáûíäàùàãëû îëàðàã ãåéä åäèð êè, ýþðöúö äöíéàíûí ñîíó áàðÿäÿ ùå÷ íÿäåìÿéèá1.

Äåéèëÿíëÿðäÿí äÿ ýþðöíäöéö êèìè, ýþðöúö Éåð öçöíäÿ ùÿéàòûíñîíà éåòÿúÿéèíäÿí äåéèë, ýþðöúöëöéöíöí áàøà ÷àòàúàüûíäàí ñþçà÷ûð. Î, êðàë ÛÛ Ùåíðèyÿ éàçäûüû À÷ûãëàìàäà áó ìÿñÿëÿéÿ òàì àé-äûíëûã ýÿòèðèð: “Ñîíðàëàð èñÿ èøýöçàðëûã, äèí-áÿðÿêÿò äþâðö, Ñàòóð-íóí ùþêìðàíëûüû âÿ “ãûçûë ÿñð” äþâðö áàøëàéàúàã. Áèð ýöí Éåðè-Ýþ-éö éàðàäàí äåéÿúÿê: “Õÿëã åòäèéèì áÿíäÿëÿðÿ öç âåðÿí ìöñèáÿò-ëÿð, ÿçàá-ÿçèééÿò áÿñäèð”. Áåëÿëèêëÿ, Éåð öçöíäÿ Éàðàäàíëà áÿí-äÿëÿðè àðàñûíäà èëòèôàòëû, áÿõòèéàð áèð äþâð áàøëàéàúàã”.

Íîñòðàäàìóñ, êðàë ÛÛ Ùåíðèyÿ öíâàíëàäûüû À÷ûãëàìàäà éåääèíúèìèíèëëèéèí áàøëàíüûúûíû äà ýþñòÿðìèøäèð. Áóíóí ö÷öí î, ïåéüÿì-áÿðëÿðèí äîüóì âÿ þëöì èëëÿðèíè ùåñàáëàéàðàã äöíéàäà áèçèì ñèâè-ëèçàñèéàíûí éàðàíäûüû ýöíäÿí éåíè åðàéà ãÿäÿð îëàí âàõò êÿñèéèíèí4173 èëÿ áÿðàáÿð îëäóüóíó ýþñòÿðìèøäèð (áÿçè ìÿõÿçëÿðäÿ áó ðÿ-ãÿì 4137 ýþñòÿðèëèð — Ã.Ï.).


54

1 Ïåòåð Ëåìåñóðèåð. Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéö (èíýèëèñúÿ). Ëîíäîí, 1999, ñÿù.58.

Áåëÿëèêëÿ, 4137-íèí öñòöíÿ 1889 ýÿëÿíäÿ 6026, 4173-öí öñòöíÿ1889 ýÿëÿíäÿ 6052 åäèð âÿ ùÿð èêè ùàëäà ýþðöúöíöí ýÿëäèéè íÿòèúÿþçöíö äîüðóëäóð.

Äåéèëÿíëÿðäÿí íÿòèúÿéÿ ýÿëìÿê îëóð êè, Íîñòðàäàìóñ 2242-úèèëÿ ãÿäÿð áàø âåðÿúÿê ÿëàìÿòäàð ùàäèñÿëÿðè ýþðÿ áèëìèøäèð. Âÿÿýÿð íÿçÿðÿ àëñàã êè, î, ýþðöúöëöéÿ ôÿàë ñóðÿòäÿ 1550-úè èëäÿí áàø-ëàéûá, ÷ÿêèíìÿäÿí äåéÿ áèëÿðèê êè, îíóí ýþðöúöëöéö àíúàã èêè“Áþéöê çàìàí ñèêëè”íè, òÿãðèáÿí 700 èëè ÿùàòÿ åòìèøäèð. ÁóíóÍîñòðàäàìóñ ìÿøùóð êàòðåíèíäÿ (1 ê48) à÷ûãúà éàçìûøäûð.

Áåëÿ îëàí ùàëäà îíóí þç äÿñò-õÿòòè èëÿ éàçäûüû: “Áó àðàìñûç ýþ-ðöúöëöéöì 3797-úè èëÿ ãÿäÿð äàâàì åäèð” ãÿíàÿòè íåúÿ áàøà äöøöë-ìÿëèäèð? Áóíëàðû Íîñòðàäàìóñ 1555-úè èëèí ìàðò àéûíäà îüëó Ñåçà-ðà éàçäûüû ìÿêòóáäà à÷ûãëàìûøäû.

Áåëÿëèêëÿ, 3797-äÿí 1555 ÷ûõàíäà 2242 åäèð. Íîñòðàäàìóñ áóàääûìû äèí õàäèìëÿðèíè ÷àøáàø ñàëìàã, ôèêèðëÿðèíè ïÿðäÿëÿìÿê íà-ìèíÿ áèëÿðÿêäÿí àòìûøäû. ×öíêè äèíè íþãòåéè-íÿçÿðäÿí àäëàðû âÿìöääÿòè áèëìÿê éàëíûç Éàðàäàíûí ÿëèíäÿäèð. Ëàêèí éóõàðûäà äåéè-ëÿíëÿðäÿí ùå÷ äÿ áåëÿ íÿòèúÿ ÷ûõàðìàã îëìàç êè, 2242-úè èëäÿ Éåðêöðÿñè âÿ áÿøÿðèééÿò ìÿùâ îëàúàãäûð, äöíéàíûí ñîíó ýÿëÿúÿêäèð.ßêñèíÿ, Íîñòðàäàìóñ ýþñòÿðèð êè, áóíäàí ñîíðà ìèí èëëèê “ãûçûëäþâð” áàøëàéàúàãäûð. Îäóð êè, áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðûí èðÿëè ñöðäöéö2242-úè èëäÿ Ýöíÿø þç ùþêìðàíëûüûíû Ñàòóðíà âåðÿíäÿ ýóéà “Ýö-íÿø ïàðòëàéàúàã âÿ Éåð öçöíäÿ ùÿéàò ìÿùâ îëàúàãäûð” ôèêðè éóõà-ðûäà ýþñòÿðäèéèìèç êèìè, úÿôÿíýèéàòäàí áàøãà áèð øåé äåéèëäèð.Ùÿãèãÿò îäóð êè, Éåð öçöíäÿ ùÿéàò ìÿëóì îëàíäàí, “Áþéöê çàìàíñèêëëÿðè” áèð-áèðèíè ÿâÿç åòìèø, ïëàíåòëÿð äÿ þç ôóíêñèéàëàðûíû áàø-ãàëàðûíà âåðìèøëÿð. Áó, òÿáèè áèð ïðîñåñ êèìè ýåäèð âÿ äàâàì åäèð.

Bþyök törk mötÿfÿkkiri Qazi Börhanÿddin bu mönasibÿtlÿ gþzÿldemiødir:

Sþylÿyirlÿr, bir ÿvvÿl var, bir axûr.Yalan sþzdör, nÿ ÿvvÿl var, nÿ axûr.


55

Deyilÿnlÿrdÿn belÿ nÿticÿ hasil etmÿk olar ki, Kainat da Ali id-rak kimi ÿbÿdidir.

Bÿzi tÿdqiqat÷ûlar Íostradamusun:1999-cu ilin yeddinci ayûndaSÿmadan bþyök vahimÿ hþkmdarû enÿcÿkdir — mis-

ralarû ilÿ áàøëàéàí êàòðåíèíè (10 ê72) ÿñàñ ýþòöðÿðÿê äöíéàíûí ñîíàéåòÿúÿéèíè, Éåð öçöíäÿ ùÿéàòûí ìÿùâ îëàúàüûíû âóðüóëàéàðàã èí-ñàíëàðû âàùèìÿéÿ ñàëìûøäûëàð. Áåëÿ ìÿñóëèééÿòñèç ÷ûõûøëàð òÿÿññöôêè, òåç-òåç îëóð. Ñåíñàñèéà õàòèðèíÿ èíñàíëàðûí ÿñÿáëÿðè èëÿîéíàéàíëàð èíäè äÿ àç äåéèëäèð. ßñëèíäÿ, Íîñòðàäàìóñ 1999-úó èëèíèéóë (éåíè òÿãâèìëÿ àâãóñò) àéûíäà Ýöíÿøèí òóòóëàúàüûíäàí (ùÿãèãÿ-òÿí äÿ ùÿìèí òàðèõäÿ Ýöíÿø 2 äÿãèãÿ 23 ñàíèéÿ òóòóëìóøäó — Ã.Ï.)ñþùáÿò à÷ìûøäûð. Òÿäãèãàòëàðäàí ÷ûõûø åäÿðÿê äåìÿê îëàð êè, òàãÿäèì çàìàíëàðäàí èíñàíëàð Ýöíÿøè “Âàùèìÿ ùþêìäàðû”, “Äÿùøÿòùþêìäàðû” êèìè òàíûìûøëàð.

Î äà âàð êè, èíäè áöòöí äöíéàíû ëÿðçÿéÿ ñàëàí ÀÁØ ÏðåçèäåíòèÚ.Áóø 1999-úó èëèí ùÿìèí âàõòûíäà þç íàìèçÿäëèéèíè èðÿëè ñöðìöøâÿ 1999-úó èëèí íîéàáð àéûíäà ÀÁØ Ïðåçèäåíòè ñå÷èëìèøäè. Áÿëêÿìÿñÿëÿíèí ìÿüçè áóðàäàäûð?

Áàøãà áèð òÿðÿôäÿí äÿ Èàí Âèëñîí ýþñòÿðèð êè, êàòðåíèí 2-úè ñÿòðèýþðöúöíöí 1555-úè èëäÿ ÷àï åòäèðäèéè êèòàáûíäà áåëÿäèð:

“Ñÿìàäàí áþéöê ñöëùïÿðâÿð êðàë ýÿëÿúÿêäèð”1Ïåòåð Ëåìåñóðèåð èñÿ áó ñþçöí áîëëóã ýÿòèðÿí ùþêìäàð ìÿíàñûí-

äà èøëÿíäèéèíè ýþñòÿðìèøäèð2.Íîñòðàäàìóñøöíàñ Ùåíðè Ðîáåðòñ èñÿ êàòðåíè áåëÿ øÿðù åòìèøäèð:

“Äöíéàäà áþéöê äÿéèøèêëèê îëàúàãäûð. Ìþâúóä èúòèìàè ãóðóëóøëàðäöíéàíû áöðöéÿí ìöùàðèáÿëÿðäÿí ñîíðà òàìàìèëÿ äÿéèøÿúÿêäèð”3.


56

1 Èàí Âèëñîí. Äÿëèë-Ñöáóò (èíýèëèñúÿ). Ëîíäîí, 2002, ñÿù. 282 .2 Ïåòåð Ëåìåñóðèåð. Ñîí ùåñàáëàøìà (òöðêúÿ). Èñòàíáóë, 1997, ñÿù. 68.3 Ùåíðè Ú.Ðîáåðòñ. Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéöíöí êöëëèééàòû. Íéó-Éîðê, 1947,

ñÿù. 336.

ßñëèíäÿ Íîñòðàäàìóñóí ÿí éàõøû òÿäãèãàò÷ûëàðûíäàí áèðè êèìèòàíûíàí, ýþðöúöíöí 1672-úè èëäÿ èíýèëèñúÿ ÷ûõàí êèòàáûíû 1947-úè èë-äÿ Íéó Éîðêäà ÿëäÿ åäÿí âÿ îíóí ÿñÿðëÿðèíè 1947-úè èëäÿí áàøëà-ìûø þëÿíÿäÿê òÿäãèã åäÿðÿê ÀÁØ-äà äàëáàäàë íÿøð åòäèðÿí (1947,1949, 1962, 1964, 1966, 1968, 1969, 1982) Ùåíðè Ðîáåðòñèí äåäèê-ëÿðè éåðèíè àëìàãäàäûð.

Ùÿãèãÿòÿí äÿ Íîñòðàäàìóñ ÕÕ ÿñðèí ñîíóíäà ôÿëàêÿòëÿðèí, çÿë--çÿëÿëÿðèí, äàüûäûúû ìöùàðèáÿëÿðèí, ôàúèÿëÿðèí áàø âåðÿúÿéèíäÿí÷îõ äàíûøìûø âÿ äåäèêëÿðè ýåð÷ÿêëÿøìèøäèð. ×åðíîáë àòîìðåàêòîðóíóí ïàðòëàìàñû, Èòàëèéà, Èíäîíåçèéà, ßôãàíûñòàí, Èðàí,Åðìÿíèñòàí, Òöðêèéÿ, Àçÿðáàéúàí, Òöðêìÿíèñòàí âÿ ñ. þëêÿëÿðäÿçÿëçÿëÿëÿð, Ñîâåò-ßôãàíûñòàí ìöùàðèáÿñè, ÀÁØ-ûí ßôãàíûñòàíûòóòìàñû, Èñðàèë- ßðÿá, Èðàí-Èðàã, Èðàã-Êöâåéò, Ãàðàáàü, Áàëêàí,Êþðôÿç âÿ ×å÷åíèñòàí ìöùàðèáÿëÿðè, ÕÕ ÿñðèí ñîíóíäà ÍÀÒÎþëêÿëÿðèíèí, ÕÕÛ ÿñðèí ÿââÿëèíäÿ ÀÁØ-ûí Èðàãû tutmasû,Òàúèêèñòàí, Ýöðúöñòàí, Þçáÿêèñòàí, Ãûðüûçûñòàí ùàäèñÿëÿðè, ñàéñûç-ùåñàáñûç ãÿçàëàð, õÿð÷ÿíý, ÑÏÈÄ, Quø qripi âÿ ñ. åêîëîýèéà èëÿáàüëû õÿñòÿëèêëÿð, îçîí äÿëèéèíèí ýåíèøëÿíìÿñè, íöâÿ ñèëàùëàðû,êîñìèê ýÿìèëÿðèí ó÷óøó, Èðàã âÿ Êöâåéòäÿ íåôò ãóðüóëàðûíûíéàíäûðûëìàñû íÿòèúÿñèíäÿ åêîëîæè ôÿëàêÿòëÿð áó ãÿáèëäÿíäèð. Áÿçèòÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ, öìóìèééÿòëÿ, èêè ÿñðèí ãîâøàüûíäàèíñàíëàð ùÿìèøÿ èçòèðàáëû, íàðàùàò, ùÿéÿúàíëû àíëàð éàøàéûðëàð. Ùÿëÿáèç èêè ìèíèëëèéèí ãîâøàüûíû äåìèðèê.

Íîñòðàäàìóñóí ôþâãÿëáÿøÿð ýþðöúöëöéö, äåìÿê îëàð êè, áöòöíÀâðîïàíû, ãèñìÿí Àñèéà âÿ Àôðèêàíû, àç äà îëñà áàøãà ãèòÿëÿðè âÿùÿéàòûí áöòöí ñàùÿëÿðèíè ÿùàòÿ åòìèøäèð. Ëàêèí áàáàñûíûí äåäèéèêèìè, “Òàëåéè ýöíÿø øöàñûíà áÿíçÿéÿí, çöëìÿòëÿðè éàðûá êå÷ÿí, éåðöçöíäÿ éàøàéàíëàðûí éîëóíà èøûã ñà÷àí”, îíëàðû ñîí ìÿíçèëÿäÿêèçëÿéÿí, àãèáÿòèíè à÷ûãëàéàí áó ãåéðè-àäè èíñàíûí ýþðöúöëöéöéàëíûç áèçèì éàøàäûüûìûç, “áèð éàíäàí áîøàëûá, áèð éàíäàí äîëàí”ôàíè äöíéà èëÿ áàüëûäûð. Âÿ áó ôàíè äöíéàäà ÿñðëÿðëÿ þçöíäÿí ñîíðàáàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðè à÷ûãëàìàãëà Íîñòðàäàìóñ þç äþâðöíäÿ íÿ


57

ãàçàíûðäû êè, áöòöí ýöúöíö, àüëûíû-çÿêàñûíû, ýþçöíöí íóðóíó ñÿðôåäÿðÿê ýåúÿëÿð ñÿùÿðÿäÿê éóõóñóç ãàëûá áó èøëÿ ìÿøüóë îëóðäó?Ìÿýÿð îíóí ìöàñèðëÿðè áóíóíëà ìàðàãëàíûðäûëàð? Ìàðàãëàíñàéäû-ëàð íÿ àíëàéà áèëÿðäèëÿð? Ìÿýÿð Íîñòðàäàìóñ êðàë ÛÛ Ùåíðèyÿ ìÿê-òóáäà à÷ûãúà éàçìûðäûìû: “Ìÿíÿ ÿéàí îëàí âÿ óçàã ýÿëÿúÿêäÿ áàøâåðÿúÿê ÿêñÿð ùàäèñÿëÿð ùàçûðêû äþâðäÿ èíñàíûí äÿðê åäÿáèëìÿéÿúÿéè, èíñàí èäðàêûíà ñûüìàéàí ìÿñÿëÿlÿrdir. Îíëàðû ùàë-ùàçûðäà àéäûíëàøäûðìàã, øÿðù åòìÿê ö÷öí áèð éîë, âàñèòÿ éîõäóð”.

Éóõàðûäà äåéèëäèéè êèìè, áó äà Éàðàäàíûí èðàäÿñè èëÿ îëìóø âÿÍîñòðàäàìóñ ýþðäöéö èøèí áþéöêëöéöíö þçö äÿðê åòìèøäè. ßêñòÿäãèðäÿ éàçìàçäû: “Ìÿí èíäè ñàüàì. Äöíéàìû äÿéèøÿíäÿí ñîíðàäà ìÿíè ÿáÿäè þëöìñöçëöê ýþçëÿéèð”.

Êèì áèëèð, áÿëêÿ äÿ Íîñòðàäàìóñ Éàðàäàíûí èðàäÿñè, èëàùè âåðýèâÿ ôèòðè èñòåäàäû ñàéÿñèíäÿ èíñàíëûüûí ýÿëÿúÿê òàðèõèíè éàçìàüà ãÿ-ðàð âåðèáìèø. ×öíêè áó áþéöê èñòåäàäûí êàòðåíëÿðèíè íÿçÿðäÿí êå-÷èðäèêúÿ ñàíêè áÿøÿðèééÿòèí ýÿëÿúÿê òàðèõ ñàëíàìÿñèíè îõóéóðñàí.Àäÿòÿí òàðèõ÷èëÿð áÿøÿðèééÿòèí òàðèõèíè éàçàíäà áÿçÿí ãÿðÿçëè, áÿ-çÿí çîðÿí, áÿçÿí äÿ áàøãà ñÿáÿáëÿð öçöíäÿí òÿùðèôëÿðÿ éîë âåðäèê-ëÿðè ùàëäà, Íîñòðàäàìóñäà áóíà ðàñò ýÿëìèðèê. Äîüðóäàí äà, îíóíïåéüÿìáÿðúÿñèíÿ ñþéëÿäèêëÿðè áèð-áèð ýåð÷ÿêëÿøäèêúÿ íå÷ÿ ÿñðëÿð-äèð èíñàíëàð ùåéðÿòÿ ýÿëèð, ùåéðàíëûãëà áó “ãÿðÿçñèç òàðèõ÷è”éÿ ìèíðÿùìÿò îõóéóðëàð.

Áàøãà áèð òÿðÿôäÿí äÿ ÷ÿêèíìÿäÿí äåéÿ áèëÿðèê êè, îíóí øàí âÿøþùðÿòèíèí áèðìÿíàëû øÿêèëäÿ òÿñäèãè ö÷öí ÕÛÕ ÿñðèí ñîíó âÿ ÕÕÿñðèí ñÿðàñÿð åëìè -òåõíèêè òÿðÿããèñè, êîñìèê åðà ýÿðÿêìèø. Áÿçÿíéàçûðëàð êè, Íîñòðàäàìóñ þç çàìàíûíû ãàáàãëàìûø âÿ òÿäãèãàò÷ûëàðîíóí ñÿâèééÿñèíÿ éàëíûç ÕÛÕ ÿñðèí ñîíóíäà éàõûíëàøà áèëìèøëÿð.

Áèçúÿ, áó ôèêðè ìÿãáóë ñàéìàã äîüðó îëàðäû. Îíà ýþðÿ êè, áó äþâðåëì âÿ òåõíèêàíûí òÿðÿããèñè äþâðö îëäóüóíäàí ýþðöúöíöí áó çàìàíêÿñèéèíäÿí áÿùñ åäÿí êàòðåíëÿðè òÿáèè îëàðàã äàùà ÷îõäóð. Áóíëàðáèð-áèð éåðèíè àëäûãúà, îíóí äà øþùðÿòè àðòûð. Äîüðóäóð, Íîñòðà-äàìóñóí øþùðÿòèíèí àðòìàñûíäà ìöàñèð èíôîðìàñèéà âàñèòÿëÿðèíèí äÿ


58

ðîëó èíêàðîëóíìàçäûð. Ðàäèî, òåëåâèçèéà, êèíî-ôèëìëÿð, ãÿçåò, æóðíàë,òÿãâèì, êèòàáëàð, èíòåðíåò âÿ ñ. äåéèëÿíëÿðÿ ÿéàíè ñöáóòäóð.

Íîñòðàäàìóñóí êàòðåíëÿðèíäÿ åëì âÿ òåõíèêàíûí èíêèøàôûíà âÿêÿøôëÿðÿ äàèð ÷îõ ìàðàãëû ôàêòëàð âàðäûð. Áóðàéà òàðèõè ùàäèñÿëÿð äÿäàõèëäèð. Ìÿñÿëÿí, èëê äÿìèð éîëóíóí, òåëåãðàôûí, òåëåôîíóí êÿøôè,èëê hava øarûnûn äöçÿëäèëìÿñè, tÿyyarÿlÿr, sualtû qayûqlar, kosmikgÿmilÿr, êîñìîñóí ôÿòùè âÿ áèð ÷îõ áàøãà êÿøôëÿð.

Òåëåôîí âÿ òåëåâèçèéà èëÿ áàüëû Íîñòðàäàìóñ ýþñòÿðèðäè êè, èíñàí-ëàð óçàã ìÿñàôÿäÿí áèð-áèðèíè ýþðÿúÿê âÿ äàíûøàúàãëàð. Åëÿúÿ äÿäÿìèð éîëó âÿ øîñå éîëëàðûíûí áöòöí äöíéàíû áöðöéÿúÿéèíè ãåéäåäèðäè. Îíó äà õöñóñè ýþñòÿðèðäè êè, èíñàí ôÿçàäà ùÿðÿêÿò åäÿúÿê-äèð. (Bax: 1 k 64, 2 k 2, 3 k 13, 3 k 44, 4 k 15, 4 k 43, 5 k 85 vÿ s.).

Áöòöí áóíëàð Íîñòðàäàìóñóí äþâðöíäÿ äÿðê åäèëìÿéÿí, øÿðùÿýÿëìÿéÿí ìÿñÿëÿëÿð èäè. Nostradamus ballûstik raketlÿri “U÷arkÿnadamû heyran edÿn, hÿm gþzÿl, hÿm dÿ heybÿtli gþrönöøö olan, biranda döømÿni yaxalayan (1 k 29) kimi tÿsvir etmiødir. Kosmik gÿ-milÿri “quyruüu alovdan olan quø” (2 k 46) adlandûrmûødûr”.

Gþröcönön hÿrbi tÿyyarÿlÿr vÿ atom bombasû barÿdÿ dediklÿridÿ maraq doüurur:“Ìÿí ùå÷ âàõò áåëÿ äÿìèð ãóøëàð ýþðìÿìèøÿì. Îíëàð øåéòàíäàí

òþðÿéÿí ÿôñàíÿâè äèâëÿðÿ áÿíçÿéèðëÿð. Éàëíûç øåéòàí äöøöíöá áåëÿáèð øåé éàðàäà áèëÿð. ×öíêè øåéòàíûí éàðàòäûüû ùÿð øåé êèìè, áó äàþëöì éàéûð. Ëàêèí áåëÿ áèð þëöìö çöëìÿòèí ùþêìäàðû Øåéòàí þçöäÿ èõòèðà åäÿ áèëìÿçäè. Áó ãóøëàð éóìóðòëàéàíäà öììàí áîéäààëîâ ùÿð éàíû áöðöéöð. Áó àëîâ è÷èíäÿ áöòöí úàíëûëàð ìÿùâ îëóð. Áóãóø ãóãó ãóøó êèìè éàä éóâàäà éóìóðòëàéûð. Ìÿùâåäèúè éóìóðòàãàðíûíäà ùàâàäà óçóí éîë ãÿò åäÿðÿê íÿùàéÿò êè, äöøìÿí éóâàñûíà÷àòûð. Éóìóðòëàéàí êèìè äöíéàíû àëîâ áöðöéöð. Î þçö èñÿ çîðëà úà-íûíû ãóðòàðàðàã ó÷óá ýåäèð. Àëîâ øÿùÿðëÿðè, ìèíëÿðëÿ, îí ìèíëÿðëÿàäàìû ìÿùâ åäèð. Éöçèëëèê ìöùàðèáÿ ìÿùâ åäÿ áèëìÿäèéèíè áó


59

1 Ã.Êðûëîâ. Òàê ïðåäñêàçàë Íîñòðàäàìóñ. Ñàíêò-Ïåòåðáóðã, 2000,ñòð.165-167.

þëäöðöúö éóìóðòà áèð àíäà éîõ åäèð. Àëîâ ñÿíýèéÿíäÿí ñîíðà äàèíñàíëàð “ýþçÿýþðöíìÿç þëöì”öí ïÿíúÿñèíäÿí éàõà ãóðòàðà áèë-ìèðëÿð. Áÿäáÿõò àäà, áÿäáÿõò èíñàíëàð…”1.

Íîñòðàäàìóñ ýþñòÿðèð êè, áó ôÿëàêÿò ñàðûäÿðiliëÿð þëêÿñèíäÿ áàøâåðÿúÿêäèð. Î, “ýþçÿýþðöíìÿç” þëöì äåäèêäÿ èñÿ ðàäèàñèéà èëÿøöàëàíìàíû íÿçÿðäÿ òóòóðäó.

Íîñòðàäàìóñ ÛÛ Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí ñÿáÿáêàðû Ùèòëåðèí 11 èëùàêèìèééÿòäÿ îëäóãäàí ñîíðà ìÿùâ îëàúàüûíû äÿãèã ýþñòÿðìèøäèð.

Àäàìû ùåéðÿòÿ ýÿòèðÿí áèð ìÿñÿëÿäÿí äÿ éàí êå÷ìÿê îëìóð.Êþðôÿç ìöùàðèáÿñèíäÿí ñþç à÷àí Íîñòðàäàìóñ ÀÁØ-û “ãàíëû ñöëùêåøèê÷èñè” àäëàíäûðûð. Éåðè ýÿëìèøêÿí, Íîñòðàäàìóñ ÀÁØ äþâëÿòè-íèí ìåéäàíà ýÿëìÿñèíè äÿ äÿãèã ýþñòÿðìèøäèð (4 ê96). Î, ãåéäåäèðäè êè, Èíýèëòÿðÿíèí áàúûñû îëàúàã, (Èngiltÿrÿ hÿmiøÿ þlkÿ kimiqadûn cinsindÿ gþtörölör. Demÿli, gþröcö Èngiltÿrÿnin bacûsûdeyÿndÿ ABØ-û, qardaøû deyÿndÿ Fransanû nÿzÿrdÿ tutur), 15 èë ñîí-ðà èñÿ ãàðäàøû îëàúàã. Ìàðàãëûäûð êè, ÀÁØ 1776-úû èëäÿ èñòèãëàëèééÿòãàçàíìûøäûð. 15 èë ñîíðà, 1791-úè èëèí ñîíóíäà èñÿ Ôðàíñàäà èíãèëàáíÿòèúÿñèíäÿ ìîíàðõèéàéà ñîí ãîéóëóá âÿ Ðåñïóáëèêà åëàí åäèëèá.

Íîñòðàäàìóñ ÛÛÛ Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí áàø âåðÿúÿéèíäÿí äÿ ñþçà÷ûð. Ýþñòÿðèð êè, áó ìöùàðèáÿíè øÿðãëè ùþêìäàð áàøëàéàúàã. Î, áþ-éöê îðäó òîïëàéàðàã “Éåíè Äöíéà”éà — ÀÁØ-à ãàðøû ìöùàðèáÿéÿ ýè-ðèøÿúÿê (Àìåðèêà âÿ îíóíëà áàüëû “Éåíè äöíéà” èôàäÿñèíè èëê îëàðàãÍîñòðàäàìóñ èøëÿòìèøäèð — Ã.Ï.). Éåääè èë 20 ýöí äàâàì åäÿúÿêìöùàðèáÿ áöòöí äöíéàíû áöðöéÿúÿê. Ñîíäà øÿðãëè ùþêìäàð ìÿüëóáîëàúàã. Ëàêèí õðèñòèàí ìÿäÿíèééÿòèíÿ ýöúëö çÿðáÿ åíäèðèëÿúÿê.

Ìàðàãëû âÿ åéíè çàìàíäà òÿÿññöô äîüóðàí ìÿñÿëÿëÿðäÿí áèðè äÿýþðöúöíöí êîñìèê ýÿìèëÿðäÿí äàíûøìàñûäûð. Íîñòðàäàìóñ ýþñòÿ-ðèð êè, èíñàíû ôÿçàéà àïàðàí áþéöê ýÿìèëÿðèí àëîâäàí óçóí âÿ áþ-éöê ãóéðóüó îëàúàã. Áó çàìàí àíîìàë ùàâà äÿéèøèêëèêëÿðè âÿ 7 úöðõÿñòÿëèê áàø âåðÿúÿêäèð. “Éàðàäàíûí éåääè ãÿçÿáè” àäëàíàí áóõÿñòÿëèêëÿð áÿøÿðèééÿòèí ö÷äÿ áèðèíè ñöïöðöá àïàðàúàãäûð. Î, ÃÈ×Ñ(ÑÏÈÄ) õÿñòÿëèéèíè (1981) “ÿõëàãñûçëûã âÿ ïîçüóíëóüà ýþðÿ úÿçà”


60

àäëàíäûðûá. Íîñòðàäàìóñ äàùà ñîíðà éàçûðäû: “Áþéöê õÿéàëëàð èí-ñàíëàðû àëäàäàúàã. Âÿ îíëàð øÿð ãöââÿëÿðÿ õèäìÿò ýþñòÿðÿðÿêêöòëÿâè ãûðüûí ñèëàùëàðû èúàä åäÿúÿê, àüëàñûüìàç áÿäáÿõòëèêëÿ-ðèí òþðÿdilìÿñèíÿ ðÿâàú âåðÿúÿêëÿð”.

Íîñòðàäàìóñóí ÿñðëÿðëÿ þíúÿ ÕÕ ÿñðäÿ èúàä åäèëÿúÿê ìÿùâ-åäèúè ñèëàùëàð áàðÿäÿ äåäèêëÿðèíèí òàìàìèëÿ äîüðóëóüó àäàìû ùåé-ðÿòÿ ýÿòèðèð. Áÿøÿðèééÿòèí õîøáÿõòëèéèíèí èëêèí øÿðòè õåéðÿ õèäìÿòåäÿí åëìè èäðàêûí àðàìñûç èíêèøàôû îëäóüó ùàëäà, èíñàíëàðûí õÿéàë-ëàðà äàëàðàã äàüûäûúû òåõíîëîýèéàéà íàèë îëìàñû, îíóí õóäáèíëèéèâÿ çîðàêûëûüà ìåéèëëèëèéè, éåðàëòû âÿ éåðöñòö íöâÿ ñèëàùëàðûíûí ñûíàã-ëàðû, ðàêåòëÿðèí âÿ êîñìèê ýÿìèëÿðèí ó÷óøó âÿ ñ. àòìîñôåðèí ÷èðê-ëÿíìÿñèíÿ, îçîí äÿëèéèíèí áþéöìÿñèíÿ, ìàãíèò ñàùÿñèíèí ïîçóë-ìàñûíà ýÿòèðèá ÷ûõàðìûøäûð. Äþâëÿòëÿð îíñóç äà òöêÿíìÿêäÿ îëàíéåðàëòû ñÿðâÿòëÿðè ÿëÿ êå÷èðìÿê ö÷öí ìöùàðèáÿëÿðÿ ÿë àòûðëàð. Áöòöíáóíëàð þç íþâáÿñèíäÿ áÿøÿðèééÿòèí äàèìè çÿëçÿëÿëÿð, âóëêàí ïöñ-êöðìÿñè, èãëèì âÿ ùàâà øÿðàèòèíèí äÿéèøìÿñè èëÿ áàüëû äàøãûíëàð,ãóðàãëûã, àúëûã, õÿñòÿëèê âÿ ñ. êèìè áèð ÷îõ áÿëàëàðëà ÿëáÿéàõà îëà-úàüûíäàí õÿáÿð âåðèð. Íîñòðàäàìóñ ýþñòÿðèð êè, èíñàíëàð àüûëëà, òÿä-áèðëÿ ùÿðÿêÿò åòìÿñÿëÿð áÿøÿðèééÿòè òÿùëöêÿëè ñàðñûíòûëàð ýþçëÿéèð.

Òÿêúÿ ñàäàëàíàíëàð êèôàéÿòäèð êè, áó ìþúöçÿ àäàìûí øÿõñèééÿòèíÿãèáòÿ åäÿñÿí. ßñðëÿð êå÷èð, îíóí øàí âÿ øþùðÿòè äàùà äà àðòûð. Þçöíöíäåäèéè: “Äöíéàìû äÿéèøÿíäÿí ñîíðà äà ìÿíè ÿáÿäè þëöìñöçëöêýþçëÿéèð” éåðèíè àëûð. Àõû, Íîñòðàäàìóñà ãÿäÿð äÿ, îíäàí ñîíðà äàýþðêÿìëè àñòðîëîãëàð, ýþðöúöëÿð îëìóøëàð. Ëàêèí áèðìÿíàëû øÿêèëäÿäåéÿ áèëÿðèê êè, ùå÷ êÿñ Íîñòðàäàìóñóí éöêñÿëäèéè àëè ìÿðòÿáÿéÿãàëõà áèëìÿìèøäèð. Áóíó àøàüûäàêûëàðëà èçàù åòìÿê îëàð. Áó ìþúöçÿýþðöúöëöê äàâàìëû îëàðàã òàðèõèí ÷îõ áþéöê çàìàí êÿñèéèíè, äàùàäîüðóñó, 2242-úi èëÿ ãÿäÿð áàø âåðÿúÿê ÿëàìÿòäàð ùàäèñÿëÿðè ÿùàòÿåäèð. Ýÿëÿúÿê äöíéà òàðèõèíÿ ùå÷ êÿñ îíóí ãÿäÿð äÿðèí íöôóç åäÿáèëìÿìèøäèð. Êàòðåíëÿðäÿ ñàéñûç-ùåñàáñûç ùàäèñÿëÿðäÿí ñþùáÿò ýåäèðâÿ áó ùàäèñÿëÿð ëàáöä îëàðàã éåð àëäûãúà èñòÿð-èñòÿìÿç èíñàíëàðäàÍîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéö èëÿ äàùà äÿðèíäÿí òàíûø îëìàã àðçóñó áàø


61

ãàëäûðûð êè, áó äà áóíàäèð èíñàíûí áöòöí çà-ìàíëàðäà ìÿøùóð îëìà-ñûíà, øàí âÿ øþùðÿòèíèíýåò-ýåäÿ àðòìàñûíàòÿìèíàò âåðèð.

Éóõàðûäà äåéèëäèéèêèìè, Íîñòðàäàìóñóíÿñðëÿðëÿ þíúÿ ñþéëÿäèê-ëÿðèíè éàëíûç ùàäèñÿ áàøâåðäèêäÿí ñîíðààíëàìàã îëóð. Ìÿëóì-äóð êè, 1999-úó èëäÿÐóñèéàíûí ïðåçèäåíòèÁîðèñ Éåëòñèí ïðåçèäåíò-ëèê ìöääÿòèíèíáèòìÿéèíÿ àëòû àé ãàëìûøìöÿììàëû øÿêèëäÿ,

ñàíêè êþíöëëö îëàðàã ùàêèìèééÿòäÿí ÿë ÷ÿêäè. Áèç Á.Éåëòñèíèíìöàñèðëÿðè îëñàã äà, áóíóí ñÿáÿáèíè, äàùà äîüðóñó, ñèððèíèáèëìÿäèê.

Ëàêèí 450 èë áóíäàí þíúÿ Íîñòðàäàìóñ êþìÿê÷èñè Æàí Øàâèíyåèëÿ ñþùáÿòèíäÿ áó íþãòÿéÿ âÿ öìóìèééÿòëÿ, ùàêèìèééÿòëÿ áàüëûìÿñÿëÿéÿ òîõóíóð: “Äîñòóì, ìÿí òåç-òåç ùàêèìèééÿò áàðÿäÿ äöøö-íöðÿì. Îíà ýþðÿ éîõ êè, ùþêìðàí îëìàã èñòÿéèðÿì. Ëàêèí ùÿð øå-éè áèëìÿê èñòÿéÿí áèð àäàì îëäóüóìäàí þçöì-þçöìäÿí ñîðóøóðàìêè, íÿéÿ ýþðÿ áÿçè àäàìëàð ùàêèìèééÿòÿ ýÿëìÿê íàìèíÿ úèíàéÿòÿáåëÿ ÿë àòìàüà ùàçûð îëóðëàð. Ùàêèìèééÿòÿ ýÿëäèêäÿ èñÿ îíäàí ÿë÷ÿêìÿê èñòÿìèðëÿð. Êðàë ùÿòòà þëöì àéàüûíäà îëàíäà áåëÿ òàõò-òàúûîüëóíà âåðìÿéÿ òÿëÿñìèð. Îüóë èñÿ òàõò-òàúà ñàùèá îëìàã ö÷öí àòà-ñûíûí þëöìöíö òåçëÿøäèðèð. Àòà äà, îüëó äà áèð Àëëàùà ãóëëóã åäÿðÿêìöãÿääÿñ åùêàìëàðû áèëäèêëÿðè ùàëäà íèéÿ áåëÿ ùÿðÿêÿò åäèðëÿð?


62

Àçàäëûã úàð÷ûñû Õîðóç éåíè åðàíûíýÿëäèéèíè áèëäèðèð

Äîüðóäàíìû ùþêìðàíëûã øþâãö î ãÿäÿð ýöúëöäöð êè, ãàëàí ùÿð øåéáó åùòèðàñ ãàðøûñûíäà ñþíöê ýþðöíöð?! Áàøãàëàðûíû þçöíÿ òàáå åòìÿêîíëàðäàí äàùà àüûëëû, äàùà õîøáÿõò îëìàã demÿk äåéèëäèð. Ñàäÿúÿîëàðàã îíëàðà ùþêìðàíëûã åòìÿê èìêàíû ÿëäÿ åòìÿêäèð. Áó íÿ ãÿäÿðäÿ ÿùÿìèééÿòñèç áèð øåéäèð. Ëàêèí áóíóí ùÿñðÿòèíäÿ îëàí áèð ÷îõëàðûñîí ìÿãñÿäëÿðèíÿ ÷àòìàã ö÷öí ùå÷ íÿäÿí ÷ÿêèíìèð.

Äîñòóì, áóíäàí 250 èë ñîíðà “Õîðóçëàð þëêÿñè”íäÿ (Ýåðáèíäÿõîðóç ùÿêê îëóíäóüóíà ýþðÿ Ôðàíñà áåëÿ àäëàíìûøäûð. Ìàðàãëûäûðêè, áó ùàäèñÿ Íîñòðàäàìóñäàí ñîíðà, 1789-úó èë èíãèëàáû çàìàíûáàø âåðèá. Ðÿìçè ìÿíàñû — îéàíìûø õîðóç Ôðàíñàíû àçàäëûüà ñÿñëÿ-éèð — Ã.Ï.), 450 èë ñîíðà èñÿ “Àéûëàð þëêÿñè”íäÿ (Ðóñèéà — Ã.Ï.) ùà-êèìèééÿòäÿêè áîøëóã, ùåéñèééÿòëÿðèíèí ñîíó ýþðöíìÿéÿíëÿðèí áà-øûíû ýèúÿëëÿíäèðÿúÿêäèð. Îäóð áàõ, ýþðöðñÿí, îíëàðäàí áèðè ñàü-ñà-ëàìàò ãàëìàã ö÷öí ùàêèìèééÿòäÿí ÿë ÷ÿêÿðÿê îíó áàøãàñûíà âåðèð.Íåúÿ îëñà äà, äîñòóì, îíó áèëèðÿì êè, ÿñðëÿð áèð-áèðèíè ÿâÿç åäèð,ëàêèí áó äöíéàäà ùå÷ íÿ äÿéèøìèð. Èíñàí ùÿìèøÿ åéíè ùÿðèñëèêâÿ íþãñàíëàðà ìöáòÿëà îëóð”1.

Äîüðóäàí äà, Ôðàíñà âÿ Ðóñèéàäà Íîñòðàäàìóñóí äåäèêëÿðè áàøâåðìèøäèð. 1793-úö èëäÿ Ôðàíñàíûí êðàëû ÕÂÛ Ëöäîâèê èíãèëàáûí ãóð-áàíû îëäó. Îíó åäàì åòäèëÿð. 1802-úè èëäÿ èñÿ Íàïîëåîí ÕÂÛÛÛ Ëö-äîâèêÿ ìÿêòóá ýþíäÿðäè êè, ýÿëÿúÿê èìïåðàòîðóí õåéðèíÿ àòà-áàáàêðàëëûã èìòèéàçëàðûíäàí ÿë ÷ÿêñèí. ßâÿçèíäÿ îíà Èòàëèéàäà êíéàçëûãâÿ ÷îõëó ýÿëèð âÿä îëóíäó. ÕÂÛÛÛ Ëöäîâèê òÿêëèôè ðÿää åòìèøäè:“Øÿðÿôäÿí áàøãà ùÿð øåé èòèðèëèá. Ìÿí áóíà ðàçû îëà áèëìÿðÿì”.Áåëÿëèêëÿ, ÕÂÛÛÛ Ëöäîâèê þëäöðöëöð âÿ Áóðáîíëàð ùàêèìèééÿòèíÿ —ìîíàðõèéàéà áèðäÿôÿëèê ñîí ãîéóëóð. Î êè ãàëäû “Àéûëàð þëêÿñè”íÿ,áóðàäà ùÿð øåé àéäûíäûð. Ñþùáÿòèí Áîðèñ Éåëòñèíäÿí ýåòäèéè øöáùÿäîüóðìóð. Äîüðóäàí äà îíóí ïðåçèäåíòëèê äþâðöíöí ñîíóíà éàõûíùàêèìèééÿòäÿ áèð áîøëóã ùèññ îëóíóðäó. Ïðåçèäåíòëèê ìöääÿòèíèíáèòìÿñèíÿ àç ãàëìûø Á.Éåëòñèíèí ùàêèìèééÿòäÿí “êþíöëëö” ÿë ÷ÿê-


63

1 Ã.Êðûëîâ. Òàê ïðåäñêàçàë Íîñòðàäàìóñ. Ñàíêò-Ïåòåðáóðã, 2000,ñòð.179-180.

ìÿñè äÿ áèçèì çÿìàíÿìèçäÿ áàø âåðäèéèíÿ ýþðÿ áèçëÿðÿ éàõøûìÿëóìäóð. Onun yerinÿ î âàõòàäÿê siyasÿt alÿmindÿ tanûnmayanV.Putin gÿldi (31.XÛÛ.1999).

Ùþêìðàíëûã øþâãö âÿ åùòèðàñû áàðÿäÿ Íîñòðàäàìóñóí áèð íå÷ÿêàòðåíè âàðäûð. Îíëàðûn àðàñûíäà 6 ê54 þðíÿê îëìàã áàõûìûíäàí õö-

ñóñè ÿùÿìèééÿò êÿñáåäèð.

Ä å é è ë ÿ í ë ÿ ðÍ î ñ ò ð à ä à ì ó ñéàðàäûúûëûüûíà èíàìûáèðÿ îí àðòûðûð. Ýþðöúöþçöíÿ àðõàéûí èäè.Þçöíÿ àðõàéûí àäàìàèñÿ, I.Ùþòåíèí äåäèéèêèìè, ùàìû èíàíûð.

ÕÂÛ ÿñðèí 2-úèéàðûñûíäàí áàøëàìûøáöòöí äþâðëÿðäÿ íîñ-òðàäàìóñøöíàñëàð îë-ìóøëàð. Îíóí èëê òÿä-ãèãàò÷ûñû òÿëÿáÿñèØàâèíée îëóá. Î,1556-1589-úó èëëÿðàðàñû ýþðöúöíöí àðòûãùÿéàòäà áàø âåðÿíùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñåäÿí êàòðåíëÿðèíè òîï-ëàìûø, øÿðùèíè âåðÿðÿê÷àï åòäèðìèøäèð(1594). Áóíäàí ñîíðàêå÷ÿí áöòöíçàìàíëàðäà Íîñòðà-


64

Ýþðöúöíöí ñþç à÷äûüû øÿõñèééÿòëÿð âÿ Íîñòðàäàìóñ.Øÿêëè Òîðíå-Øàâèíéå ÷ÿêìèø âÿ 1878-úè èëäÿ ÷àïåòäèðäèéè “Íîñòðàäàìóñóí òÿñèðè” êèòàáûíäàâåðìèøäèð. Þí ïëàíäà Òîðíå-Øàâèíéå þçöäöð

äàìóñóí êàòðåíëÿðèíèí øÿðù÷èëÿðè îíëàðû ùÿðÿ þç äþâðö èëÿÿëàãÿëÿíäèðìÿéÿ ÷àëûøìûøäûð. Áó öìóìè õÿñòÿëèêäÿí éàí êå÷ÿí,äåìÿê îëàð êè, îëìàìûøäûð. Ãîééà Íîñòðàäàìóñun 2-úè òÿä-ãèãàò÷ûsû îëìóøäóð (1693). Áàðåñò (1840), Ëå Ïåëëåòéå (1867), êåøèøÒîðíå-Øàâèíée äÿ (1878) îíóí èëê òÿäãèãàò÷ûëàðûíäàí ùåñàá îëóíóð(Mþtÿrizÿdÿ onlarûn Nostradamusa hÿsr etdiyi kitablarûn ÷ap tarixiverilib — Q.P.). 1938-úè èëäÿ ìÿøùóð ôðàíñûç òàðèõ÷èñè, Íîñòðàäàìó-ñóí ÿí éàõøû òÿäãèãàò÷ûëàðûíäàí áèðè ùåñàá îëóíàí Äð. Ìàêñ Ôîíáð-éóí áþéöê ýþðöúöíöí 1568-úè èëäÿ ÷ûõìûø êöëëèéàòûíû ÿëäÿ åäèð âÿèêè ùèññÿäÿí èáàðÿò êèòàá éàçûð. Êèòàáûí 1-úè ùèññÿñèíäÿ Ôîíáðéóíàëìàíëàðûí Ôðàíñàíû òóòàúàüûíû, ùÿì äÿ ôðàíñûçëàðûí áþéöê õÿðúÿòèêäèðäèêëÿðè Ìàíåæî áåòîí äèâàðëàðûíäàí éàí êå÷ÿðÿê, Áåë÷èêàäàíùöúóìà êå÷ÿúÿêëÿðèíè ýþñòÿðìèøäè. Òÿäãèãàò÷û áó áþéöê ìöùàðèáÿ-äÿ Ùèòëåðèí ìÿüëóá îëàúàüûíû äà à÷ûãëàìûøäû. Êèòàá áîìáà êèìèïàðòëàäû. Ýåñòàïî Ôîíáðéóíó òóòóá îíà àüûð èøýÿíúÿëÿð âåðäè. Êèòà-áûí 2-úè ùèññÿñè ÷àïõàíàäàí éûüûëäû. Íîñòðàäàìóñ éåíèäÿí ìÿøùóð-ëàøäû.

Æàí Øàðë äå Ôîíáðéóíun 1980-úè èëäÿ Ïàðèñäÿ ôðàíñûçúà ÷ûõàí êè-òàáû ùÿì ùÿúìèíÿ ýþðÿ (600 ñ.), ùÿì äÿ ñàíáàëûíà ýþðÿ éàõøû ìÿ-íàäà éàëíûç Úîí Ùîóãóí “Íîñòðàäàìóñóí òàì êöëëèééàòû”, ÁþéöêÁðèòàíèéà, 2001, 962 ñ. (èíýèëèñúÿ) âÿ Ïåòåð Ëåìåñóðèåðèí “Íîñòðà-äàìóñóí ýþðöúöëöéöíöí èçàùû”, Áþéöê Áðèòàíèéà, 2003, 422 ñ.(èíýèëèñúÿ) èëÿ ìöãàéèñÿ îëóíà áèëÿð. Èíýèëèñúÿ îëàí êèòàáëàðäà ìÿòíùÿì îðèæèíàëäà îëäóüó êèìè, ùÿì äÿ èíýèëèñúÿ âåðèëìèøäèð. ÏåòåðËåìåñóðèåðèí êèòàáûíäà èñÿ ôðàíñûçúà ìÿòí ùÿì îðèæèíàëäà, ùÿì äÿìöàñèð ôðàíñûç äèëèíäÿ îëäóüó êèìè âåðèëìèøäèð. Áó, êàòðåíëÿðèí òÿð-úöìÿñèíäÿ áþéöê ôàéäà âåðèð. Íîñòðàäàìóñóí ìÿòëÿáèíè àíëàìàüà÷îõ êþìÿê åäèð. Mÿsÿlÿ burasûndadûr ki, gþröcönön vaxtûnda dia-lektlÿrdÿn istifadÿ olunurdu. Fransûz ÿdÿbi dili Nostradamusdan÷ox sonra, XVÛÛ ÿsrdÿ tÿøÿkköl tapmûødû.

Áöòöí ÿñðëÿðäÿ íîñòðàäàìóñøöíàñëàð îëìóøëàð. Ëàêèí ÕÕ âÿÕÕÛ ÿñðèí ãîâøàüûíäà îíëàðûí ñàéû äàùà äà ÷îõàëìûøäûð. Áó òÿñà-


65

äöôi äåéèëäèð. Íîñòðàäàìóñóí “ßñðëÿðèí áþéöê òÿêàíâåðèúè ãöâ-âÿñè òÿçÿëÿíÿúÿêäèð” êèìè ãèéìÿòëÿíäèðäèéè, åëì âÿ òåõíèêàíûíàüëàñûüìàç äÿðÿúÿäÿ èíêèøàô åòäèéè ÕÕ ÿñðÿ àèä ýþðöúöíöí êàòðåí-ëÿðè äàùà ÷îõäóð. Éàðàäûúûëûüûíà ùÿñð îëóíìóø òÿäãèãàòëàðà ýþðÿÍîñòðàäàìóñ äöíéàäà þí éåðëÿðäÿí áèðèíè òóòóð. Òÿêúÿ îíó äåìÿêêèôàéÿòäèð êè, îíóí éàðàäûúûëûüûíäàí àìåðèêàëû òàðèõ÷è Åäãàð Ëåîíèäîêòîðëóã, ðóñ àëèìè âÿ íîñòðàäàìóñøöíàñû À.Ïåíçåíñêè âÿ á. íà-ìèçÿäëèê äèññåðòàñèéàñû ìöäàôèÿ åòìèøëÿð.

Íîñòðàäàìóñ îíà ýþðÿ áöòöí äþâðëÿðäÿ ìÿøùóð îëàðàã ãàëûð êè,çàìàí êå÷äèêúÿ îíóí ñþçëÿðè éåðèíÿ éåòèð, èíñàíëàð èñòÿð-èñòÿìÿçáþéöê ýþðöúöíöí äåäèêëÿðè èëÿ ìàðàãëàíûð, éåíè òÿäãèãàò÷ûëàð ìåé-äàíà ýÿëèð. Òÿäãèãàò ÿñÿðëÿðè îõóúóëàðûí ìöùàêèìÿñèíÿ âåðèëèð.

Äèããÿòè ÷ÿêÿí áèð úÿùÿò äÿ îíäàí èáàðÿòäèð êè, ìöÿééÿí ãöââÿ-ëÿð çàìàí-çàìàí Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéöíäÿí ìÿãñÿäéþíëöøÿêèëäÿ þz xeyirlÿrinÿ èñòèôàäÿ åòìèøëÿð. Ìÿñÿëÿí, ÛÛ Äöíéà ìöùà-ðèáÿñè çàìàíû Àëìàíèéà, Èíýèëòÿðÿ âÿ ÀÁØ-äà áóíà õöñóñèëÿ úèääèéàíàøûðäûëàð. Àëìàíèéàäà 1940-úû èëèí ìàðò àéûíäà Òÿáëèüàò íàçèð-ëèéèíäÿ Ùåááåëñèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ ãÿðàð ãÿáóë îëóíìóøäó êè, Íîñòðà-äàìóñäàí òÿáëèüàò âàñèòÿñè êèìè èñòèôàäÿ åäèëñèí. Áåëÿëèêëÿ, 1940-úûèëèí îðòàëàðûíà éàõûí àëìàíëàð, ôðàíñûç, èíýèëèñ, ùîëëàíä, èòàëéàí,ñåðá, õîðâàò, ðóìûí, èñâå÷ äèëëÿðèíäÿ 83 ìèí íöñõÿ êèòàá áóðàõìûø-äûëàð. Óéäóðìà êèòàáëàðäà ýóéà Íîñòðàäàìóñóí àëìàíëàðûí ãàëèáýÿëÿúÿéè áàðÿäÿ ôèêèðëÿðè âåðèëìèøäè1. ÀÁØ-äà èñÿ åêðàíëàðà áó äå-éèëÿíëÿðèí òàì ÿêñèíÿ éþíÿëìèø “Íîñòðàäàìóñ áåëÿ äåìèøäèð” àäëûôèëì ÷ûõìûøäû. Ôèëìäÿ Ùèòëåðèí ìÿüëóá îëàúàüûíäàí, ìöòòÿôèãëÿðèíìöòëÿã ãàëèá ýÿëÿúÿéèíäÿí äàíûøûëûðäû. Îíó ùÿòòà úÿáùÿäÿ ýþñòÿ-ðèðäèëÿð êè, ÿñýÿðëÿðèí ÿùâàëè-ðóùèééÿñè éöêñÿëñèí. ßìèí îëñóíëàðêè, ÷ÿêäèêëÿðè çÿùìÿò, ÿçàá-ÿçèééÿò, âåðèëÿúÿê ãóðáàíëàð ÿáÿñ ýåò-ìÿéÿúÿêäèð. Ìöùàðèáÿäÿí ñîíðà Íîñòðàäàìóñ ÀÁØ-äà ýþðêÿìëè


66

1 Èàí Âèëñîí. Äÿëèë-Ñöáóò (èíýèëèñúÿ). Ëîíäîí, 2000, ñÿù. 275-276.

øÿõñèééÿòëÿðäÿí áèðè êèìè ãÿáóë îëóíäó. Òÿñàäöôè äåéèëäèð êè, èíäèÀÁØ-äà “Àìåðèêà Íîñòðàäàìóñ úÿìèééÿòè” âàðäûð.

Îíó äà õöñóñè ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, çÿìàíÿìèçäÿ Íîñòðàäà-ìóñäàí ìöñÿëìàí àëÿìèíÿ ãàðøû èñòèôàäÿ åäèðëÿð. Ûnsanlarû mösÿl-man xofu ilÿ vahimÿyÿ salûrlar. Áèç ÿñÿð áîéó ñöáóò-äÿëèëëÿðëÿ áóòÿáëèüàòûí ÿñàññûç îëäóüóíó ýþñòÿðìèøèê.

Áóðàäà úèääè áèð ìÿñÿëÿíè äÿ ãåéä åòìÿëèéèê. Àçÿðáàéúàíëûîõóúóëàð èíäèéÿ ãÿäÿð Íîñòðàäàìóñóí éàðàäûúûëûüû èëÿ ÿñàñÿí ðóñäèëèíäÿ ÷ûõàí êèòàáëàð âàñèòÿñè èëÿ òàíûø îëóáëàð. Òÿÿññöôëÿ äåìÿëè-éÿì êè, Ñîâåò èìïåðèéàñû ÷þêäöêäÿí ñîíðà, Íîñòðàäàìóñà îëàíùÿäñèç ìàðàüà øèðíèêÿí, ýþðöúöíöí éàðàäûúûëûüûíäàí áèçíåñ mÿq-sÿdilÿ èñòèôàäÿ åäÿí ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû òÿëÿì-òÿëÿñèê éàçûëìûø ÷îõëóñàéäà êèòàáëàð áóðàõìûøëàð. Ýþðöúöíöí êàòðåíëÿðèíèí øÿðùè àüûð âÿ÷îõ âàõò àïàðàí, äÿðèí òÿäãèãàò òÿëÿá åäÿí áèð èø îëäóüóíäàí, ÿê-ñÿð ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû àñàí éîëëà ýåäÿðÿê ìÿñÿëÿéÿ ñÿòùè éàíàøìûø,êàòðåíëÿðè èñòÿäèêëÿðè êèìè éîçìóøëàð. Îäóð êè, áèç êàòðåíëÿðèí øÿð-ùèíäÿ Ðóñèéàäà ÷ûõàí àéðû-àéðû ìöÿëëèôëÿðèí, õöñóñÿí äÿ À.Ìîðîêâÿ Ê.Ðàçóìîâñêàéàíûí, Äìèòðè âÿ Íàäåæäà Çèìàëàðûí, Í.Áåëî-âóí, Å.Áåðçèíèí, À.Ïåíçåíñêè, Ò.Óêðàèíñêàéà âÿ áàøãàëàðûíûí êè-òàáëàðûíäà ýåäÿí, èíñàíëàðû âàùèìÿéÿ ñàëàí, úÿôÿíýèéàò õàðàêòåðëèáèð ÷îõ ôèêèð âÿ ìöùàêèìÿëÿðÿ ùÿðòÿðÿôëè ìöíàñèáÿò áèëäèðìÿêäÿíâàç êå÷äèê. Ëàêèí îíó äåìÿéè âàúèá áèëäèê êè, çàìàí-çàìàí ñåí-ñàñèéà õàòèðèíÿ Íîñòðàäàìóñóí àäûíäàí èñòèôàäÿ åäÿðÿê èíñàíëàðûâàùèìÿéÿ ñàëàíëàðû ýþðöúö þçö ëÿíÿòëÿìèøäèð:

6 ê100Áó áÿíäè îõóéàí, ãîé äÿðèíäÿí äöøöíñöí.Ðÿää îëñóí ãàíìàçëàð âÿ íàäàí èíñàí éûüûíû.Áöòöí àñòðîëîãëàð, êöòëÿð, âàðâàðëàð êÿíàðà äóðñóí.Äåäèéèìè òÿðñèíÿ éîçàíëàð ìöãÿääÿñ àéèíÿ òàïøûðûëñûí.

Áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ þç ýþðöúöëöéö èëÿ áàüëû ÿñàñ ìÿãàìûà÷ûá îðòàéà ãîéóð. Ýþðöúö äóéìóøäó êè, ýÿëÿúÿêäÿ îíóí äåäèêëÿ-


67

ðèíè íåúÿ ýÿëäè éîçàúàã, ïóë âÿ ñåíñàñèéà õàòèðèíÿ òÿëÿì-òÿëÿñèê éà-çûëìûø, “òåìàòèê” êèòàáëàð áóðàõàúàãëàð.

Î äà âàð êè, Ðóñèéàäà ÷ûõàí êèòàáëàðà áÿíçÿð ÿñÿðëÿðÿ áàøãà äèë-ëÿðäÿ ÷àï îëóíàí òÿäãèãàòëàð àðàñûíäà äà ãÿäÿðèíúÿ ðàñò ýÿëèíèð.Ýþðöúöéÿ ìöðàúèÿò åäÿí òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíëÿðè þç äþâðëÿðèíÿ,áèëèê ñÿâèééÿëÿðèíÿ, áèð ÷îõ ùàëëàðäà þç õàëãëàðûíà âÿ éàøàäûãëàðûìöùèòÿ ìöíàñèá øÿêèëäÿ éîçìàãëà, áþéöê ýþðöúöíö òÿùðèô åòìèøâÿ íÿòèúÿäÿ îíëàðûí êîáóä ñÿùâëÿðè Íîñòðàäàìóñóí àéàüûíàéàçûëìûøäûð. Íîñòðàäàìóñëà áàüëû ñþç-ñþùáÿòèí, ìöõòÿëèô ôèêèðëÿðèíàéàã àëûá éåðèìÿñè áó àúû ùÿãèãÿòëÿ áàüëûäûð.

Futbol özrÿ Dönya ÷empionatûnda (2006-cû il) góya Nostrada-mus Èspaniyanûn yûüma komandasûnûn qalib gÿlÿcÿyini gþstÿrib-miø. Aü yalandûr. Nostradamus yalnûz vÿ yalnûz 2004-cö ildÿ Yu-nanûstanda ke÷irilmiø Olimpiya oyunlarûndan sþz a÷ûb. Èki ÿsrin vÿiki minilliyin kÿsiyindÿ, hÿm dÿ Olimpiadalarûn vÿtÿni Yunanûs-tanda olduüuna vÿ bu zaman möÿyyÿn mþcözÿli hadisÿlÿr baø ver-diyinÿ gþrÿ bu mÿsÿlÿyÿ toxunub (bax:10 k 74).

Äàâèä Îâàñîí éàçìûøäûð: “Íîñòðàäàìóñóí òÿäãèãàò÷ûëàðûíûí ÿíçÿèô úÿùÿòè îíëàðûí áþéöê úàíôÿøàíëûãëà þç íÿçÿðèééÿëÿðèíèí äîüðó-ëóüóíó ñöáóòà éåòèðìÿéÿ úàí àòìàëàðûäûð”1.

Ùÿãèãÿò íàìèíÿ õöñóñè âóðüóëàìàëûéûã êè, Íîñòðàäàìóñóíêàòðåíëÿðèíè øÿðù åòìÿê ìöãÿääÿñ êèòàáëàðû òÿôñèð åòìÿê ãÿäÿð÷ÿòèíäèð.

Òÿñàäöôè äåéèëäèð êè, ïðîôåññîð Âàñèì Ìÿììÿäÿëèéåâ éàçìûø-äûð: “Ãóðàí òÿôñèðè Èñëàì àëÿìèíäÿ ÿí ÷ÿòèí åëì ùåñàá îëóíóð. Òÿô-ñèðÿ éàëíûç åëìäÿ ìöúòÿùèäëèê ìÿðòÿáÿñèíÿ éåòèøÿí àëèì úöðÿò åäÿáèëÿð. Ãóðàíè-Êÿðèìè òÿôñèð åòìÿéÿ ýèðèøÿí ìöúòÿùèä èéèðìè àíà(ÿñàñ) åëìè âÿ îíäàí àéðûëàí àëòìûø ãîëó ìöêÿììÿë áèëìÿëèäèð êè,áóíëàðûí äà ìÿúìóó ñÿêñÿí åëì òÿøêèë åäèð. Ùÿìèí åëìëÿðÿ äÿðèí-äÿí éèéÿëÿíìÿéÿí øÿõñèí åòäèéè Ãóðàí òÿôñèðè éàðûì÷ûã, íàãèñäèð


68

1 Äàâèä Îâàñîí. Íîñòðàäàìóñóí êîäó (èíýèëèñúÿ). Ëîíäîí, 1998, ñÿù.546.

êè, áó äà áþéöê ýöíàù ñàéûëûð” (áàõ “Ãóðàíè-Êÿðèì”. Àçÿðíÿøð,1992, ñ. ÕÕÛ).

Òÿñÿââöð åäèí, “Ãóðàíè-Êÿðèì”è Àçÿðáàéúàí äèëèíÿ óüóðëà òÿð-úöìÿ åäÿí ýþðêÿìëè øÿðãøöíàñ âÿ èëàùèééàò÷û àëèì, ìöñÿëìàíäöíéàñûíäà áþéöê íöôóç ãàçàíìûø, áèð ÷îõ ìöñÿëìàí þëêÿëÿðèíäÿèñòÿð èëàùèééàò, èñòÿðñÿ äÿ äöíéÿâè åëìëÿð öçðÿ àêàäåìèéàëàðûí öç-âö Â.Ìÿììÿäÿëèéåâ Ãóðàíû òÿôñèð åòìÿéÿ þçöíö éàëíûç àùûë ÷à-üûíäà — 2006-úû èëäÿ ùàçûð ñàéäû.

Ìöãÿääÿñ êèòàáëàðû òÿôñèð åòìÿê ö÷öí èéèðìèäÿí àðòûã åëì ñàùÿ-ñèíè ìöêÿììÿë áèëìÿê òÿëÿá îëóíäóüó êèìè, Íîñòðàäàìóñóí êàò-ðåíëÿðèíè äÿ äöçýöí àíëàìàã âÿ øÿðù åòìÿê ö÷öí äöíéà òàðèõèíè,úîüðàôèéà, àñòðîëîýèéà, àñòðîíîìèéà, äÿãèã åëìëÿð, èëàùèééàò, ÿäÿ-áèééàò, ìèôîëîýèéà, õöñóñÿí äÿ ãÿäèì Ðîìà, éóíàí âÿ øÿðã ìèôî-ëîýèéàñûíû âÿ äèëëÿðè áèëìÿê âàúèáäèð. Ôðàíñà, Èòàëèéà, Èñïàíèéà, Áðè-òàíèéà òàðèõèíè âÿ úîüðàôèéàñûíû úèääè áèëìÿê äÿ çÿðóðèäèð.

Ìöãÿääÿñ êèòàáëàð, Àëëàù êÿëàìû êèìè äþâðÿ, çàìàíà ýþðÿ à÷ûã-ëàíäûüû, ùÿìèí äþâðäÿ éàøàéàí èíñàíëàðûí ÿãëè, åëìè ñÿâèééÿñèíÿìöâàôèã øÿêèëäÿ òÿôñèð åäèëäèéè êèìè, Íîñòðàäàìóñóí êàòðåíëÿðè äÿáåëÿúÿ øÿðù åäèëèð. Ëàêèí áþéöê ýþðöúöíöí ùåéðÿòàìèç øÿêèëäÿáÿéàí åòäèéè áèð ÷îõ ùàäèñÿëÿð, åëìè êÿøôëÿð áàðÿäÿ äîüðó-äöçýöíìÿëóìàò âåðìÿê î ãÿäÿð äÿ àñàí ìÿñÿëÿ äåéèëäèð. Nostradamus-øönas Bardo Kidoqo katrenlÿrin øÿrhini obrazlû øÿkildÿ ayaqqabû-ya baülanmûø qaytana bÿnzÿdir. A÷maq istÿyÿndÿ qaytanû tÿrsinÿ÷ÿksÿn döyön döøÿcÿk, a÷ûlmasû möøköl olacaq. Belÿcÿ dÿ katren-lÿr. Maraqlûdûr ki, íîñòðàäàìóñøöíàñëàðûí ùÿð áèðè þç ÿñÿðèíèí ÿíëàéèãëè òÿäãèãàò èøè îëäóüóíó èñðàðëà âóðüóëàéûð. Áóíà ùàðäàñà ùàãããàçàíäûðìàã îëàð. Áó, éàðàäûúû àäàìà õàñ îëàí õöñóñèééÿòäèð. Éà-ðàäûúûëûã ÿçÿìÿòëè àëäàíûøäûð. ßçÿìÿòëè àëäàíûøà äö÷àð îëìàäàí éà-çûá-éàðàòìàã îëìóð.

Ëàêèí àñòðîëîýèéàäàí äÿðñ äåéÿí âÿ þçöíö ãûðõ èëäÿí àðòûãÍîñòðàäàìóñóí òÿëÿáÿñè ñàéàí Äàâèä Îâàñîí áó áàõûìäàí ÷îõëà-ðûíû êþëýÿäÿ ãîéìóøäóð. Îíóí 1998-úè èëäÿ Èíýèëòÿðÿäÿ èíýèëèñúÿ


69

÷àï åòäèðäèéè “Íîñòðàäàìóñóí êîäëàðû” àäëû áþéöê ùÿúìëè êèòàáû-íûí öç ãàáûüûíäà îõóéóðóã: “Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéö èëÿ ìà-ðàãëàíàíëàð èíäèéÿ ãÿäÿð îõóäóãëàðûíû áèð éàíà ãîéàðàã îíëàðûéàääàí ÷ûõàðìàëû âÿ ùÿð øåéÿ éåíèäÿí áó êèòàáäàí áàøëàìà-ëûäûðëàð”.

Ýöìàí åòìÿê îëàð êè, áó, íàøèðèí ÿñÿðèí ñàòûëìàñû naminÿ àòäûüûàääûìäûð. Ùÿð ùàëäà ôàêò ôàêò îëàðàã ãàëûð.

ÕÕ ÿñðèí ñîíóíà éàõûí áó áÿíçÿðñèç ýþðöúöíöí ÿñÿðëÿðèíÿùÿäñèç ìàðàã äöíéà íîñòðàäàìóñøöíàñëûã ìÿêòÿáèíèí éàðàíìàñûíàýÿòèðèá ÷ûõàðûá. Èêè ÿñðèí âÿ èêè ìèíèëëèéèí ãîâøàüûíäà áó èñòèãàìÿò-äÿ áèð ÷îõ êèòàáëàð âÿ ñàíáàëëû òÿäãèãàòëàð ìåéäàíà ýÿëèá.

Öìóìèééÿòëÿ äåñÿê, Ìèøåë Íîñòðàäàìóñóí katrenlÿri È.Íéóòîí,Á.Ïàñêàë, È.Êåïëåð, Ä.Ìåíäåëåéåâ, Ê.Ñèîëêîâñêè, Í.Æóêîâñêè êèìèäöíéà øþùðÿòëè àëèìëÿðèí, È.Ùþòå, Â.Ùöãî, Æöë Âåðí, Ë.Òîëñòîé,Í.Îñòðîâñêè, Ïàñòåðíàê âÿ äèýÿð áèð ÷îõ éàçû÷ûëàðûí äèããÿòèíè úÿëáåòìèøäèð. Áóíäàí áåëÿ íÿòèúÿéÿ ýÿëìÿê îëóð êè, Íîñòðàäàìóñóíÿñÿðëÿðè áÿäèè äöøöíúÿéÿ òÿñèðè áàõûìûíäàí äà ÿùÿìèééÿò êÿñáåäèð. Ýþðêÿìëè ôðàíñûç øàèðè Ïéåð Æàí Áåðàíæå (1780-1857) Íîñòðà-äàìóñóí þëöìöíäÿí òÿãðèáÿí 300 èë ñîíðà îíóí þëìÿç èðñèíÿìöðàúèÿò åòìèø, Ôðàíñàäà ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿê áÿçè ùàäèñÿëÿðèøàèð ôÿùìè èëÿ äîüðó òÿñâèð åòìèøäè.

Íîñòðàäàìóñóí 2000-úè èëÿ ýþðöúöëöéö

Äþðäöíúö Ùåíðènèí äîüóì øàùèäèÌþâëàíà ìöíÿúúèì Íîñòðàäàìóñ äåìèø:Åëÿ êè, èêè ìèí èë ñàéà ýÿëäè,Áþéöê ÷åâðèëèøëÿð ãûëàúàã ýÿðäèø.

Ïàðèñäÿ Ëóâð áàòàð èíñàí ñåëèíÿ,Áèð áÿíäÿ äèëÿíÿð ýþðêÿìè ìèñêèí:“Ñèç åé ôðàíñûçëàð, Òàíðû õÿòðèíÿ,Êðàë íÿâÿñèíÿ ñÿäÿãÿ âåðèí!”


70

Áèðè ÷ûìõûðàúàã: “À ùåéáÿëè êÿñ!Éîë÷óëóã éàñàãäûð ìÿìëÿêÿòèìäÿ!”“Ðÿùì åëÿ úÿíàáûì! — äåéÿúÿê î êÿñ.Ìÿí þëñÿì, þëÿúÿê êðàë íÿñëèì äÿ!”.

Àòàì áîðú è÷èíäÿ, çèíäàíäà þëäö.Áèð èø áàúàðìûðäûì, äöøäöì áó êþêÿ.Àúûí ìÿøÿããÿòè ìÿíÿ éàð îëäó.Âàðëûíûí çîïàñû, çîðóéëà áèðýÿ.

Ãàéûòäûì éåíÿ äÿ ñÿíèí ãîéíóíà,Åé àòà-áàáàìû ìÿùâ åäÿí þëêÿì.Ðÿùì åäèí ñÿôèëÿ, àëëàù àäûíàÊðàë íÿâÿñèéÿì, ïàé äèëÿéèðÿì!

Ñîéäàøû éóìøàëûá: “Ýåäÿê” - äåéÿúÿê.Ýåäÿê îúàüûìà, áè÷àðÿ ôÿãèð.Êðàëëàðà ãàðøû êèí áÿñëÿìÿéÿêÎíëàðûí ñîéó êè, àéàã àëòûäûð.

“Ñÿíèí ãÿðàðûíû ñåíàò âåðÿñè —…Áåëÿúÿ âÿòÿíäàø äàíûøäû, äèíäè —Êðàë ãàòèëèíèí íÿâÿñè èíäèÃîé ñÿíÿ ïàé âåðñèí, êðàë âàðèñè!”

Ñîíðà äà ñþéëÿìèø óëó ýþðöúö:“Ðåñïóáëèêà êðàëà éöç àëòóí ïàðàÒÿãàöä êÿñÿúÿê âÿ äàùà ñîíðàÏàðëàìàí îëìàüà âåðÿúÿê ýöúö”.

Êðàë òèôàãûíûí ñîí âàðèñèíÿÏàðèñèí ñÿäÿãÿ, ïàé âåðìÿñèíäÿí


71

1 Àçÿðáàéúàí äèëèíÿ òÿðúöìÿ øàèð Ñÿéàâóø Ìÿììÿäçàäÿíèíäèð.

Èêèìèíèíúèäÿ åëì àëÿìèíÿÃÿäÿì ãîéàí äöíéà áèëÿúÿê ùÿìÿí1.

Ìÿøùóð ôðàíñûç éàçû÷ûñû Ìèøåë Çåâàêî (1860-1918) èñÿ “Íîñòðà-äàìóñóí ùÿéàòû âÿ ñåâýèñè” àäëû òÿêðàð-òÿêðàð ÷àï îëóíàí âÿ áàøãàäèëëÿðÿ òÿðúöìÿ åäèëÿí áþéöê ùÿúìëè ðîìàí éàçìûøäûð. Åëÿúÿ äÿàñòðîëîã âÿ éàçû÷û Ëèç Ãðèí Íîñòðàäàìóñëà áàüëû “ßëè ÷óáóãëó õÿ-éàëïÿðÿñò”, àëìàí éàçû÷ûñû Ìàíôðåä Áéþðí èñÿ “Íîñòðàäàìóñ. Ùÿ-éàòû âÿ ýþðöúöëöéö” àäëû ðîìàíëàð éàçìûøëàð.“Ùå÷ êÿñ òàëåéèíè äÿéèøäèðÿ âÿ òàëåéèíäÿí ãà÷à áèëìÿç” — äåéÿí

Ùþòå äÿ ìÿøùóð “Ôàóñò” ÿñÿðèíi Íîñòðàäàìóñà ìöðàúèÿòlÿ baøla-yûr, îíóí ýþðöúöëöéöíÿ éöêñÿê ãèéìÿò âåðèðäè:

Ãà÷! Ãà÷ òÿáèÿòèí àçàä ãîéíóíà!Ìèøåë Íîñòðàäàìûí éàçäûüû ÿñÿð,Ãîé îëñóí áó éîëäà ñÿíÿ èëê ðÿùáÿð1.

Øöáùÿ åòìèðèê êè, Íîñòðàäàìóñäàí ÿìàíÿò ãàëàí âÿ áÿøÿð þâëà-äûíû íå÷ÿ ÿñðäÿí áÿðè äöøöíäöðÿí áó ãèéìÿòëè ÿñÿð, áÿøÿð ìÿäÿ-íèééÿòèíèí àéðûëìàç ùèññÿñè êèìè áó ýÿëèìëè-ýåäèìëè äöíéà äóðäóã-úà äóðàúàãäûð.

Îíó äà äåéÿê êè, Íîñòðàäàìóñäàí îüëó Ñåçàðà âÿñèééÿòíàìÿéÿáÿíçÿð ìÿêòóáó, Ôðàíñà êðàëû ÛÛ Ùåíðèyÿ öíâàíëàäûüû À÷ûãëàìàñû,Îðàíæà øÿùÿð ìöãÿääÿñëÿðèíèí îüðóëàðûí òàïûëìàñûíà êþìÿê åòìÿêáàðÿäÿ ñîðüóëàðûíà úàâàá ìÿêòóáó âÿ 1000 áÿíäÿ éàõûí êàòðåíëÿðèãàëìûøäûð. Áþéöê ýþðöúöíöí îüëó Ñåçàðà ìÿêòóáó âÿ êðàë ÛÛÙåíðèyÿ öíâàíëàäûüû À÷ûãëàìàñû õöñóñè ìàðàã äîüóðóð. ×öíêèáóðàäà Íîñòðàäàìóñ ùÿì áÿøÿðèééÿòèí áþéöê áèð çàìàí êÿñèéèíäÿ


72

1 È.Â.Ùþòå. Ôàóñò. Áàêû, 1986, ñÿù. 29 (Òÿðúöìÿ ßùìÿä Úÿìèëèíäèð).

êå÷ÿúÿéè òàðèõÿ íÿçÿð ñàëûð, ùÿì ýþðöúöëöéöíöí éîëëàðûíû òÿñâèðåäèð, ùÿì äÿ öìóìèééÿòëÿ, ýþðöúöëöê, áÿøÿðèééÿò âÿ ùÿéàò áàðÿäÿäöøöíäöðöúö ôèêèðëÿðèíè øÿðù åäèð. Îíëàðû äþíÿ-äþíÿ îõóìàäàíÍîñòðàäàìóñóí áó ìþúöçÿëè àëÿìèíè äÿðê åòìÿê ÷ÿòèíäèð.

Ùþðìÿòëè îõóúóëàð, ýöìàí åäèðèê êè, îíëàð íÿèíêè ìàðàüûíûçàñÿáÿá îëàúàã, åéíè çàìàíäà ñèçè äÿðèíäÿí äöøöíäöðÿúÿêäèð. Áóíàÿìèí îëäóüóìóçäàí, êèòàáûí ñîíóíäà, “ßëàâÿëÿð” áþëìÿñèíäÿîíëàðû äà íÿçÿðèíèçÿ ÷àòäûðìàüû ëàçûì áèëäèê.

Nostradamusu daha yaxøû anlamaqda yardûm÷û olacaüûnû nÿzÿrÿalaraq “Gþröcönön gþröcö barÿdÿ döøöncÿlÿri”, “Vanqa ilÿ mösa-hibÿ” vÿ “Dþvlÿt baø÷ûlarû vÿ astroloqlar” adlû ÷ox maraqlû yazûla-rû da áó áþëìÿäÿ verdik.

Kitabûn sonunda, åëÿúÿ äÿ katrenlÿrdÿ adû ÷ÿkilÿn tarixi øÿxsiy-yÿtlÿr, dÿqiq tarix vÿ möddÿt, þlkÿlÿr, ibrÿtamiz hadisÿlÿr vÿ øÿx-siyyÿtlÿrlÿ baülû katrenlÿrin gþstÿricisi, möqayisÿlÿr aparûlankitablarûn siyahûsû vÿ möndÿricat äà verilmiødir.

ßziz oxucuëàð, ãÿdim ×in mötÿfÿkkiri Konfusinin maraqlûkÿlamû vardûr: “Elm, bilik elÿ bir hÿzz mÿnbÿyidir ki, o insana hÿrøeyi, hÿtta fiziki iztirabû, necÿ qocaldûüûnû belÿ unutdura bilir”.Bþyök Yaradandan tÿmÿnna edirÿm ki, qÿm, qössÿ, kÿdÿrdÿn uzaqolasûíûç. Bu kitab isÿ elm, bilik, hÿzz mÿnbÿyi kimi Sèçÿ yardûm÷ûolsun!


73

I ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (I ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (I ÉÖÇËÖÊ))

Éàõûí âÿ óçàã ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿêùàäèñÿëÿðè àíëàøûëìàç âÿ ìöÿììàëû èôàäÿëÿðëÿâåðìÿëè îëäóì. Èíñàí ãÿëáè çÿèô âÿ êþìÿêñèçîëäóüóíäàí äåéèëÿíëÿð éåðèíè àëäûãäà áþéöêñàðñûíòû êå÷èðèð...

1 ê1Àõøàìäàí áÿðè õÿëâÿòè èø îòàüûìà ÷ÿêèëèáÈ÷ÿðèñè ñó èëÿ äîëó ö÷àéàã öñòöíäÿ ìèñ càìûíãàðøûñûíäà òÿê-òÿíùà ôèêðÿ äàëìûøàì.Áèðäÿí ýþçöìöí þíöíäÿ àëîâóí íàçèê

ùàëÿñè úàíëàíûð.Çÿùìÿòèìèí ùÿäÿð ýåòìÿäèéèíÿ ñåâèíèðÿì.

îñòðàäàìóñóí 1-úè âÿ 2-úè êàòðåíëÿðè ýþðöúöëöêäÿí äåéèë,îíà ùàçûðëûãäàí áÿùñ åäèð.

Íîñòðàäàìóñ àäÿòÿí ýåúÿëÿð õÿëâÿòè èø îòàüûíà ÷ÿêèëèáèøëÿðìèø. Áó êàòðåí áþéöê ýþðöúöíö åêñòàçà ýÿòèðÿí

ôþâãÿëòÿáèè ìÿðàñèìäÿí ñþç à÷ûð. Íîñòðàäàìóñ àüçûíà ãÿäÿð èñòè ñóèëÿ äîëäóðóëìóø âÿ ö÷àéàã öñòöíäÿ éåðëÿøäèðèëìèø ëÿéÿíèí éàíûíäàÿéëÿøÿð, ñóéà àäàìû áèùóø åäÿí ÿòèðëè ìàääÿëÿð, ÷è÷ÿêëÿð, îòëàðòþêÿðìèø. Äÿðèíäÿí íÿôÿñ àëàðàã áóüó ñèíÿñèíÿ ÷ÿêÿð, ñåùðëè äóàëàðîõóéàðìûø. ×óáóüó âÿ äÿôíÿ áóäàüûíû ñóéà ñàëàð, àéàüûíû âÿïàëòàðûíûí ÿòÿéèíè ñó èëÿ áîëëóúà èñëàäàðìûø. Áèðäÿí ãÿëáèíÿ èëàùèíóðóí âÿ èñòèëèéèí äîëäóüóíó âÿ ãåéðè-àäè åíåðæèíèí îíó ÷óëüàäûüûíûùèññ åäÿðìèø. ßââÿëúÿ äèêñèíÿðÿê ãîðõñà äà, àç ñîíðà âÿúäÿ ýÿëÿðâÿ ùóøñóç ùàëäà ýÿëÿúÿéÿ ñÿéàùÿò åäÿðìèø. Èëàùè âåðýè ñàéÿñèíäÿýþðäöêëÿðèíè, êîñìîñäàí ýÿëÿí âÿ ýÿëÿúÿéÿ àèä îëàí ìÿëóìàòû éàþçö, éà äà êþìÿê÷èñè Øàâèíéå êàüûçà êþ÷öðÿðìèø. Áåëÿëèêëÿ,Íîñòðàäàìóñóí 16 èëëèê ýþðöúöëöéö äþâðöíäÿ ìèðàñ ãîéóá ýåòäèéèìèíÿ éàõûí êàòðåí ìåéäàíà ýÿëìèøäèð. Îíóí ðóùó áÿäÿíèíäÿíàéðûëûá ùÿð äÿôÿ ýÿëÿúÿéÿ ñÿéàùÿò åòäèéè âàõò íå÷ÿ ùàäèñÿ èëÿ öçëÿø-äèéèíè âÿ íÿòèúÿäÿ íå÷ÿ êàòðåíèí ìåéäàíà ýÿëäèéèíè äåéÿ áèëìÿðèê.


74

NN

Ëàêèí áèçÿ ýÿ ëèá ÷àòàí, ìÿ ëóì îëàí êàò ðåí ëÿ ðè 16 èëÿ áþëÿíäÿ ùÿðèëÿ îðòà ùå ñàá ëà 62-63 êàòðåí äö øöð.

1 ê2Ñåùðëè äÿìèð ÷óáóüó úàìà ñàëûá ôûðëàéûðàì.Ñó ÿòðàôà ñû÷ðàäûãúà ÿáàìûí ÿòÿéè âÿ àéàüû èñëàíûð.Ãîðõóäàí ÷ûõàðäûüûì ñÿñäÿí ÿáàìûí åíëè ãîëëàðû òèòðÿ éèð.Èëàùè ÿçÿìÿòè úàíûìà âÿëâÿëÿ ñàëûð. Äåìÿëè, Èëàùè éàõûíäàäûð, äàéàüûìäûð.

Áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñóí âÿúäÿ ýÿëÿðÿê, ùÿéÿúàíûí øèääÿ -òèí äÿí þçö íö èòèðÿíÿ êèìè êå÷èðäèéè ñàðñûí òûäàí ñþç à÷ûëûð.

1 ê3Ùÿéàòûí ôûðòûíàëû, ãàñûðüàëû ùàäèñÿëÿðè òàõò-òàúû ÷åâè ðÿí äÿ,×îõëàðû áó ìÿíçÿðÿíè ýþðìÿìÿê ö÷öí öç-ýþçëÿðèíè

ïàëòàðëàðû èëÿ þðòÿúÿêëÿð.Éåíè ôèêèðëè àäàìëàð Ðåñïóáëèêàíûí äàéàãëàðûíû ñèëêÿëÿéèá ëàõëàäàíäà àüëàð äà, ãûðìûçûëàð äà äöçýöí ãÿðàðà ýÿëÿ

áèëìÿéÿúÿêëÿð.

Íîñòðàäàìóñóí êàòðåíëÿðèíäÿí áèð õåéëèñè Ôðàíñà èí ãè ëàáûäþâðöíÿ àèääèð. Èíãèëàá ãàñûðüàñû áöòöí þë êÿ íè áöðöéÿíäÿ (1789)àðèñòîêðàòëàð öç-ýþçëÿðèíè ýèç ëÿ äÿ ðÿê, þçëÿðèíè òàíûíìàç ùàëà ñàëûðâÿ þëêÿíè òÿðê åäèðäèëÿð. Âàõòûíäà ãà÷ûá úàíûíû ãóðòàðà áèë ìÿ éÿí -ëÿ ðè èñÿ ìÿùâ åäèðäèëÿð. Íîñòðà äà ìóñ “àüëàð” äåéÿíäÿ þëêÿ íè ÿñð -ëÿð áîéó äèëÿí÷è êþêöíÿ ñàëìûø Áóðáîí ëà ðû, “ãûð ìûçûëàð” äåéÿíäÿèñÿ èíãèëàá÷ûëàðû íÿçÿðäÿ òóò ìóø äóð.

Áó êàòðåíè ÷ÿêèíìÿäÿí 1917-úè èë Áþéöê Îêòéàáð ñîñèàëèñò èíãè ëà -áûíà äà àèä åòìÿê îëàð. Àüëàðëà ãûðìû çûëàðûí ãàðøûäóðìàñûíû Íîñò ðà -äàìóñóí äÿãèã ýþðìÿñè àäàìû ùåéðÿòÿ ýÿòèðèð.

1 ê4Áöòöí àëÿìäÿ òÿêúÿ áèð ùþêìäàð (ùàêèìè-ìöòëÿã) îëàúàã .Îíóí ùÿéàòû âÿ ðàùàòëûüû ÷îõ ñöðìÿéÿúÿê. Ñîíðà ìöãÿääÿñ Ïéîòðóí áàëûã÷û ãàéûüû éîõà ÷ûõàúàã.Èäàðÿ öñóëóíà ÷àðÿñè îëìàéàí çèéàí âóðóëàúàã.

�Û Ñåíòóðèéà

75

“Ùàêèìè-ìöòëÿã” — äåäèêäÿ Ðîìà Ïàïàñû íÿçÿðäÿ òóòóëóð. Îíàýþ ðÿ êè, áèçèì çÿìàíÿìèçäÿ ùþêìäàðëàð îëóá âÿ îëà úàã ëàð. ËàêèíÐî ìà Ïàïàñû ñîíóíúó îëà áèëÿð. Áàëûã÷û ãàéûüû Ïàïàíûí âÿ Âàòè êà -íûí ðÿì çè äèð. Áèðèíúè Ïàïà, ãàëèëåéàëû áàëûã÷û — ìöãÿääÿñ Ïéîòðîëóá.

Ìàðàãëûäûð êè, ùÿëÿ 1139-úó èëäÿ Ðîìàéà ýÿëÿí èð ëàí äèéàëû ìö -ãÿä äÿñ Ìàëàõèéà äà Ðîìà ïàïàëàðûíäàí äàíû øûá âÿ ýþñòÿðèá êè,111 Ðîìà Ïàïàñû îëàúàã. Ìöãÿääÿñ Ìà ëà õèéà ùÿð Ïàïàíûí ðÿì -çèíè äÿ ýþñòÿðèá. Ìÿñÿëÿí, Âà òè êàíûí ïàïàñû II Èîùàíí Ïàâåëè “éî -ðóë ìàã áèë ìÿ éÿí áàë àðûñû” àäëàíäûðìûø âÿ II Èîùàíí Ïàâåëäÿí ñîí -ðà úÿìèñè èêè Ïàïà îëàúàüûíû âÿ ñîíóíúó Ïàïà — ðîìàëû Ïéîòðóíâàõ òûí äà Ïàïàëûüà ñîí ãîéóëàúàüûíû ýþñòÿð ìèø äèð.

Ìàðàãëûäûð êè, ìöãÿääÿñ Ìàëàõèéàäàí 415 èë ñîíðà Ìèøåë Íîñò -ðà äàìóñ äà åéíè âÿçèééÿòè ýþðìöøäöð. Äåìÿê îëìàç êè, Íîñòðà äà -ìóñ ìöãÿääÿñ Ìàëàõèéàíûí ÿëéàçìàñû èëÿ òàíûø èìèø. Áåëÿ êè, áÿçèòÿäãèãàò÷ûëàðà ýþðÿ ìö ãÿääÿñ Ìàëàõèéàíûí ÿëéàç ìà ñû Âàòèêàíûíêèòàáõàíà ñûíäà Íîñòðà äà ìóñóí þëö ìöí äÿí 24 èë ñîíðà, 1590-úû èë -äÿ, áàøãàëàðûíà ýþðÿ èñÿ 40 èë ñîíðà, 1606-úû èëäÿ öçÿ ÷ûõàðûëûá.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè Íàïîëåîí âÿ Ðîìà Ïà ïàñû VII Ïèé -ëÿ áàüëàéûðëàð. VII Ïèé Ôðàí ñà éà èêè äÿôÿ ýÿëèá. Áèðèíúè äÿôÿ 18ìàé 1804-úö èëäÿ Íàïîëåîí þçöíö êðàë âÿ èìïåðàòîð åëàí åäÿíäÿòàú ãîé ìà ìÿðàñèìèíäÿ èøòèðàê åäèá. Èêèíúè äÿôÿ èñÿ 1809-úó èëäÿôðàí ñûç îðäóñó Ðîìàíû òóòàíäà ÿñèð åäèëèá âÿ 1814-úö èëÿ ãÿäÿðùÿáñäÿ îëóá.

1 ê5Îíëàð óçóíìöääÿòëè äþéöøÿ òàá ýÿòèðìÿéÿðÿê äàüûëà úàã. Êÿíäëÿðäÿ îíëàðà öñòöí ýÿëÿúÿêëÿð.Àüûð äþéöøëÿð êÿíäëÿðäÿ äÿ, øÿùÿðëÿðäÿ äÿ îëàúàã.ßñàñ àüûðëûã Êàðêàñîí âÿ Íàðáîí øÿùÿðëÿðèíèí öçÿðèíÿ

äöøÿúÿê.


76

Íîñòðàäàìóñ ùÿëÿ þçöíöí ñàüëûüûíäà áàøëàéàí ñÿêêèç âÿòÿíäàøìö ùàðèáÿñèíäÿí (1562-1598) áèðèíúèñè áàðÿäÿ ñþç à÷ûð. “Äèí óü ðóí -äà” àäû èëÿ ìÿøùóð îëàí áó ìöùàðè áÿ ëÿð êàòîëèêëÿð âÿ ïðîòåñ òàíò ëàð(ùóýåíîòëàð) àðà ñûí äà ýåäèá âÿ ÿùàëèíèí ÷îõ áþéöê áèð ùèñ ñÿ ñè áó ìö -ùàðè áÿëÿð çàìàíû òÿëÿô îëóá. Áó ìöùàðèáÿëÿðÿ IV Ùåíðè ñîí ãî éóá âÿòàðèõ÷èëÿð áóíó, îíóí ÿí áþéöê õèäìÿòè êèìè ãèéìÿò ëÿí äè ðèðëÿð.

1 ê6Àéàãëàðû çÿèôëÿéèá ñþçÿ áàõìàéàíäà,Ðàâåííàíûí ýþçëÿðè èøûãäàí ãàëàúàã.Èêè Áðåññÿëè Òóðèí âÿ Äåðñåë (Âåð÷åëè) íàìèíÿ ãàíóí ùàçûðëà éàúàã .Ëàêèí ôðàíñûçëàð îíëàðû òàïäàëàéàúàãëàð.

Ìàðàãëûäûð, ñàíêè Íîñòðàäàìóñ ýÿëÿúÿê íÿñèëëÿðÿ òàðèõ äÿðñè äå -éèð. Äîüðóäóð, Ðàâåííà Ðîìà ïàïàñûíûí òàáåëèéèíäÿ øÿùÿð îëóá.Ëà êèí òÿäãèãàò÷û Åäãàð Ëåîíè “Ðàâåííàíûí ýþçëÿðè” äåäèêäÿ ÐîìàÏà ïàñûíûí íÿçÿðäÿ òóòóëäóüóíó ãåéä åäèð. Áðåññÿ øÿùÿðèíè ôðàí -ñûçëàð 1535-úè èëäÿ çÿáò åòñÿëÿð äÿ, 1559-úó èëäÿ ÿëäÿí âåðìèø,1595-úè èëäÿ éåíèäÿí òóòìóøëàð âÿ 1601-úè èëäÿ øÿùÿð áèðäÿôÿëèêÔðàíñàíûí òàáåëèéèíÿ êå÷èá. Òóðèí 1505-1562, 1640-úû èëëÿðäÿ âÿñîíðàëàð 1798-1814-úö èëëÿð àðàñû, Äåðñåë (Âåð÷åëè) 1553-1556-úû,1704-úö âÿ 1798-1814-úö èëëÿðäÿ Ôðàíñàíûí èøüàëû àëòûíäà îëóá.

Íîñòðàäàìóñóí ýþñòÿðäèêëÿðèíèí äÿãèã éåðèíÿ éåòäèéè àäàìûùåéðÿòëÿíäèðèð.

1 ê7×îõ ýåú ÷àòûá. ßìÿë éåðèíÿ éåòèá. Ãàðøûäàí êöëÿê ÿñÿíäÿ ìÿêòóáëàð éîëäà ÿëÿ êå÷ÿúÿê. Cèíàéÿò èøèíäÿ îí äþðä íÿôÿð äèëáèð îëàúàã. Ðóññî áÿä íèééÿòëè èø ãóðàúàã.

1890-úû èëäÿ Ôðàíñà îðäóñóíóí çàáèòè Àëôðåä Äðåéôóñ Àë ìà íè éà -éà úàñóñëóãäà òÿãñèðëè áèëèíÿðÿê äþâëÿòÿ ãàðøû úèíàéÿòäÿ èòòèùàìîëóí ìóø äó. Èòòèùàìûí ùå÷ áèð ÿñàñû éîõ èäè. Íîñòðàäàìóñ áóíó 340


77

èë ÿââÿë àéäûíúà ýþðìöøäöð. Î, Äðåéôóñóí òÿã ñèð ñèç îëäóüóíó ýþñ -òÿð ìèøäèð. Ëàêèí éÿùóäèëÿðè ñåâìÿ äè éè íÿ ýþðÿ àä ÷ûõàðàí ÂîëäåêÐóñ ñî àäëû ùàêèì ãÿðÿçêàðëûãëà Äðåéôóñà èø êÿñèð. Ìÿøùóð éàçû÷ûÅìèë Çîëéà âÿ áàøãàëàðû ôàêòëàð òîïëàéàðàã ìÿùêÿìÿéÿ òÿãäèìåäèð ëÿð. Àíúàã Íîñòðàäàìóñóí êàòðåíèí áèðèíúè ñÿòðèíäÿ ýþñòÿðäèéè“×îõ ýåú ÷àòûá. ßìÿë éåðèíÿ éåòèá” ãÿíàÿòè ìÿùêÿìÿäÿ þç ÿê ñè íèòàïûð. Èøÿ éåíè äÿí áàõûëñà äà, ìÿùêÿìÿ Ðóññîíóí òÿãñèðè îëäó üóáàðÿäÿ ãÿ ðàðûíû äÿéè ø ìèð. ßýÿð Åìèë Çîëéà äà Âèêòîð Ùöãî êèìèÍîñòðà äàìóñóí ïÿ ðÿñ òèø êàðû îëñàéäû âÿ éóõàðûäàêû êàòðåíè îõóñàéäû,ìÿ ñÿ ëÿ äÿí âàõòûíäà ùàëè îëàðäû. Àíúàã Åìèë Çîëéà âÿ áàø ãàëàðûÄðåé ôó ñóí ìöäà ôèÿ ñèí äÿí ÷ÿêèí ìÿäèëÿð. Òÿêðàð òÿäãèãàò âÿèñòèíòàã ýþñ òÿð äè êè, úèíà éÿò êàð áàøãàñûäûð. Äðåéôóñóí àäûíäàíéàçûëàí ìÿê òóá ëàð èñÿ ñàõòàäûð.

1 ê8Åé Ýöíÿø øÿùÿðè, ñÿí òåç-òåç ÿëäÿí-ÿëÿ êå÷ÿúÿêñÿí.Ëîâüàëûã âÿ àìàíñûçúàñûíà ãÿáóë îëóíìóø ãàíóíëàð

áèð-áèðèíè ÿâÿç åäÿúÿê. Àüðûëû-àúûëû ýöíëÿðèí áàøëàéàúàã. Áþéöê Ùåíðè íÿùàéÿò êè, ñÿíè éåíèäÿí äèð÷ÿëäÿúÿê.

Áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò à÷ûëàí ãàíëû ùàäèñÿëÿðäÿí äöç éöç èë ñîíðàÏàðèñ “Ýöíÿø øÿùÿðè” àäëàíäûðûëìûø âÿ Íîñòðàäàìóñ áóíó ýþð ìöø -äöð. “Ýöíÿø øÿùÿðè” Òî ììàçî Êàìïàíåëëàíûí óòîïèéàéà ùÿñðîëóí ìóø ÿñÿðèíÿ âåðäèéè àääûð. Î, Èòàëèéàäàí ãà÷àðàã Ïàðèñäÿ éà øà -éûð äû. Øÿùÿð äÿôÿ ëÿð ëÿ ÿëäÿí-ÿëÿ êå÷ìèø, àúëûãäàí ìèíëÿðëÿ àäàìþë ìöø äö. 1580-úè èëäÿ àìàíñûç ãàíóíëàð ãÿáóë îëóíìóø, ÔðàíñàÐåñ ïóáëèêà — Êîììóíà åëàí åäèë ìèø äè. Þëêÿ àüûð âÿçèééÿòäÿ èäè.1590-úû èëäÿ ìàé àéûíäàí àâãóñòà ãÿäÿð IV Ùåíðèíèí áàø÷ûëûüû èëÿìîíàðõèéà òÿðÿôäàðëàðû Ïàðèñè ìöùàñèðÿéÿ àëàíäà, òàðèõ÷èëÿðèí éàç -äû üûíà ýþðÿ, áèð ùÿôòÿ ÿðçèíäÿ øÿùÿðäÿ ÿðçàã åùòèéàòû ãóðòàðìûøäû.Èí ñàíëàð àúëûãäàí ÿëëÿðèíÿ íÿ êå÷èðäè éåéèðäèëÿð. Éûðòûúû êèìè èí ñàí -ëà ðà ùöúóì åòìÿê ùàëëàðûíà (êàííèáàëèçì) äà òÿñàäöô åäèëèðäè. Áö -


78

òöí áóíëàðû Íîñòðàäàìóñ èëëÿðúÿ þíúÿ ýþðìöøäö. IV Ùåíðè øÿùÿðÿùà ëèñèíè ÿðçàãëà òÿìèí åòäè. Âÿ áåëÿëèêëÿ, ùàìû òÿðÿôèíäÿí ãÿáóëåäè ëÿí êðàë IV Ùåíðè Ïàðèñè âÿ áöòöí Ôðàíñàíû äèð÷ÿëòäè.

Ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðûíûí áÿçèëÿðè ùå÷ áèð ÿñàñ îëìàäàí ñþùáÿòèíÌîñê âàäàí ýåòäèéèíè ãåéä åäèðëÿð. Ãÿðèáÿäèð êè, îíëàð éåðè ýÿëäè-ýÿë ìÿäè, áèð ÷îõ êàòðåíëÿðè Ðóñèéà èëÿ áàüëàìàüà ÷àëûøûðëàð.

1 ê9Øÿðãäÿ äþíöêëöê áàø âåðÿúÿê.Ùàäðè âÿ Ðîìóëóí äàâàì÷ûëàðû òÿøâèøÿ äöøÿúÿê. Ëèâèéà äîíàíìàñûíûí êþìÿéè èëÿ Ìàëòàíûí ìÿáÿäëÿðè ÿñèì-ÿñèì ÿñÿúÿê, àäàëàðû õàðàáàçàðà ÷åâðèëÿúÿê.

Áó êàòðåíäÿ Îñìàíëû Èìïåðèéàñûíûí çÿðáÿëÿðè àë òûí äà Êèïðèí îâàõòêè ïàéòàõòû Ôàìàãóñòàíûí áÿä ÿëàìÿò êèìè ñöãóòóíäàí ñþùáÿòýå äèð. Áó ùàäèñÿ 1573-úö èëäÿ áàø âåðèá. Ùÿìèí âàõò Àäðèàòèê äÿ -íè çèíäÿ (Ùàäðè — áóðàäà Àäðèàòèê äÿíèçèíèí øÿðòè èøàðÿñèäèð) Èòà ëè éà -íûí áöòöí êðàëëûãëàðûíûí ýÿìèëÿðè òöðêëÿð òÿðÿôèíäÿí áàòûðûëìûøäû.

Êàòðåíèí ñîí ìèñðàñû èñÿ áèçè 1565-úè èëÿ àïàðûð. Ùÿìèí èëäÿÎñìàíëû Èìïåðèéàñû Ìàëòàíû çÿáò åäÿíäÿ Îñìàíëû äîíàíìàñûíûíáþéöê áèð ùèññÿñèíè ìöò òÿôèãè Ëèâèéàíûí ÷îõéàðóñëó àâàðëàðû îëàíùÿðá ýÿìèëÿðè òÿøêèë åäèá.

1 ê10Èëàí äÿìèð ãÿôÿñÿ ñàëûíûá. Îðàäà Êðàë íÿñëèíèí éåääè óøàüû ñàõëàíûëûð.Îíëàðûí ÿúäàäëàðû úÿùÿííÿìèí äèáèíäÿí ãàëõàúàã, Íÿñèëëÿðèíèí áàøûíà ýÿëÿíëÿðè ñåéð åäÿðÿê ãÿìýèí îëàúàãëàð.

Áó êàòðåíäÿ “èëàí” — “ñarpos” ëàòûí äèëèíäÿí éàðàíìà ñþç îëóá“ãÿ áèð”, “ýîð” ìÿíàñûíû âåðèð. Èëàí êðàë II Ùåíðèíèí àðâàäû êðàëè÷àÉå êàòåðèíà Ìåäè÷èíèí ðÿìçèäèð. 1559-úó èëäÿ êðàë II Ùåíðè þëäöê -äÿí ñîíðà Éåêàòåðèíà Ìåäè÷è ýåðáèíè äÿéèøäè. Ýåðáèí öñòöíäÿ þç


79

ãóé ðóüóíó äèøëÿéÿí èëàí ùÿêê îëóíäó. Îêêóëòèçìäÿí áàøû ïèñ ÷ûõ -ìà éàí Éåêàòåðèíà Ìåäè÷è éàõøû áèëèðäè êè, ùàëãàâàðè èëàí ùþêì ðàí -ëûã ðÿì çè äèð. Âÿ ÿýÿð áèð ÿëäÿ òîïëàíìûø ùþêìðàíëûã åùòè éàòëûëûã âÿìöäðèêëèêëÿ áèðëÿøèðñÿ, èëàí ãóéðóüó äèê ãàëõ ìûø øÿêèëäÿ ùÿêêîëóíìàëûäûð. ßýÿð áó ìöâà çèíÿò ïîçóëàðñà èëàí þçöíö ìÿùâ åäÿð.Éóõàðûäà ýþñòÿðèëÿí ýåðáè ñå÷ìÿêëÿ 7 þâëàäûí àíàñû êèìè, Ìåäè÷èîíó íÿëÿð ýþçëÿäèéèíè îëà áèëñèí êè, äÿðê åäèðäè. Áÿëêÿ äÿ áóíàùàçûð èäè. ×öíêè ùÿëÿ êðàë II Ùåíðèíèí ñàü ëû üûí äà Íîñòðàäàìóñ êðà -ëûí äÿâÿòè èëÿ Ïàðèñÿ ýÿëÿíäÿ êðàëè÷à Éåêàòåðèíà Ìåäè÷èéÿ þâëàä ëà -ðû íûí òàëåéè áàðÿäÿ äàíûøìûøäû.

Èíäè èñÿ ýÿëèí ýþðÿê Íîñòðà äàìóñóí äåäèêëÿðè (áàõ: 1 ê78, 1 ê85, 4ê47) ðåàë ùÿéàòäà éåðèíè íåúÿ àëìûøäûð. Áþéöê ýþðöúöíöí ñþçà÷äûüû éåääè þâëàäûí òàëåéè íåúÿ îëìóøäóð:II Ôðàíñèñê (1543-1560). 18 éàøû òàìàì îëìàìûø äöíéàñûíû

äÿéèøèá.Éåëèçàâåòà (1545-1568). Èñïàí êðàëû II Ôèëèïïÿ ÿðÿ ýåòìèø, äî -

üóø âàõòû 22 éàøûíäà äöíéàñûíû äÿéèøìèøäèð.Êëàâäèéà (1547-1575). Áó øàùçàäÿ õàíûì äà 28 éàøûíäà äîüóø

âàõòû äöíéàñûíû äÿéèøèá.IX Êàðë (1550-1574). Ìàùèð îâ÷ó êèìè òàíûíàí IX Êàðë áèð çÿð -

áÿ èëÿ âÿùøè äîíóçóí âÿ éà ãàòûðûí áàøûíû áÿäÿíèíäÿí àéû ðàð ìûø.Þëö ìöíÿ èêè èë ãàëìûø ãÿääàðúàñûíà ïðîòåñòàíòëàðûí êöòëÿâè ãûð üû íû -íà ôèòâà âåðèáìèø. Çþêÿìäÿí þëöá.III Ùåíðè (1551-1589). Ôðàíñàíûí âÿ Ïîëøàíûí êðàëû, áèñåêñóàë

III Ùåíðè ùàìûíûí íèôðÿòèíÿ ñÿáÿá îëóá. Õÿíúÿðëÿ þëäöðöëöá.Éåðè ýÿëìèøêÿí, ýþðöúö 1561-úè èë àëìàíàõûíäà êðàë III Ùåí ðè -

íèí Æàê Êëåìàí òÿðÿôèíäÿí ãÿìÿ èëÿ þëäöðöëÿúÿéèíè áÿéàí åòìèøäè.Ùÿãèãÿòÿí äÿ êðàëû Íàâàððàëû Ùåíðèíèí ýþñòÿðèøè èëÿ Êëåìàí þë äöð -ìöøäö. Áóíäàí ñîíðà Íàâàððàëû Ùåíðè IV Ùåíðè àäû èëÿ Ôðàí ñà íûíêðàëû îëìóøäó (Áàõ: 1 ê97, 2 ê55, 2 ê88, 3 ê50, 10 ê44 âÿ ñ.).Ìàðãàðèòà (1553-1615). Ìÿøùóð Íàâàððàëû Ùåíðè íèí àðâàäû

îëóá. Íèìôîìàíèéàéà (ãàäûíëàðäà õÿñòÿ ëèê äÿðÿúÿñèíÿ ÷àòàí åù -


80

òèðàñ) ýþðÿ ÿðè áîøàéûá. Óøà üû îë ìàéûá. Áó ñÿáÿáäÿí äÿ Ìàðãàðèòàþç ÿúÿëè èëÿ äöíéà ñû íû äÿéèøäèêäÿí ñîíðà Âàëóà êðàë íÿñëèíÿ ñîíãîéó ëóá.Ùåðêóëåñ (1554-1584). Àëàíñîíëó ãàíëû ùåðñîã ùÿòòà þç ãàðäàøû

Ùåí ðèíè þëäöðìÿê ö÷öí ñóè-ãÿñä ùàçûð ëà éûá ìûø. Ãÿôèë õÿñòÿëèêäÿíþëöá.

1 ê11Ùèññëÿðèí, öðÿêëÿðèí, àéàãëàðûí âÿ ÿëëÿðèí òþðÿòäèêëÿðè ÿìÿëÍåàïîëäà, Ëåîíäà âÿ Ñèúèëèéàäàêû èëÿ òÿí ýÿëÿúÿêäèð.Ãûëûíúëàð ÷àðïûøàúàã, éàíüûíëàð áàø âåðÿúÿê, ñóéà ãÿðã îëàúàãëàð. Äàùà ñîíðà àüûëñûçëûãëàðû óúáàòûíäàí, õåéèðõàù ðîìàëûëàð ìÿùâ

îëàúàã, ÿçàá-ÿçèééÿò ÷ÿêÿúÿêëÿð.

Ìÿëóìäóð êè, âàõòèëÿ Íåàïîë, Ëåîí âÿ Ñèúèëèéà Èñïàí Èìïåðè -éàñûíûí òÿðêèáèíäÿ îëóá.

Èñïàíèéà âÿ Ñèúèëèéà ãîøóíëàðû Ðîìà Ïàïàñûíûí çÿèôëèéèíäÿí èñ òè -ôà äÿ åäÿðÿê Ðîìàéà ùöúóì åäèáëÿð. Íîñòðàäàìóñ þçöíäÿí ñîíðàáàø âåðìèø ùàäèñÿëÿðè òàì äÿãèãëèéè èëÿ ýþñòÿðìèøäèð.

1 ê12Âÿ òåçëèêëÿ àøàüûäàí éóõàðûéà ãàëõàí Éàëàí÷û, õÿñòÿ âÿ ãÿääàð áèð àäàì ùþêìðàíëûã åäÿúÿê.Âåðîíàäà ùàêèìèééÿòäÿ îëàí àäàìûí Õàèíëèéè âÿ ñàòãûíëûüû áèð àíäàúà íÿçÿðÿ ÷àðïàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí ùàíñû âàõòà àèä îëäóüó âÿ êèìëÿðäÿíáÿ ùñ åòäèéè áàðÿäÿ ãÿòè ñþç äåéÿ áèëìèðëÿð. Ìÿëóì îëàí áèðúÿ øåéâàð. Ùÿëÿ Íîñòðàäàìóñóí âàõòûíäà Âåðîíàäà Càêàïî Ñàí-Ñå áàñ -òéàí àäëû áèðèñè ùàêèìèééÿòäÿ (1539-1562) îëóá. Î äà âàð êè, êè -ìèí ñÿ ùàêèìèééÿòäÿ îëìàñû ùÿëÿ îíóí õàèíëèéèíè ñöáóò åäÿí àìèëäå éèë.


81

1 ê13ßäàâÿò, ãÿðÿç âÿ äàõèëè äöøìÿí÷èëèéÿ ýþðÿÊðàëà ãàðøû áþéöê ñóè-ãÿñä ùàçûðëàéàúàãëàð. Õÿáÿð òóòóá òÿùëöêÿëè äöøìÿíëÿðè ýèçëè îëàðàã

ìöÿééÿí åäÿúÿêëÿð. Ýöú ñòðóêòóðëàðû êðàëûí äöøìÿíëÿðèíÿ ãàðøû äóðà úàã ëàð.

Íîñòðàäàìóñóí áÿçè êàòðåíëÿðèíäÿ, î úöìëÿäÿí äÿ áó êàòðåíäÿýþñ òÿðèëÿíëÿð ýþðöúöíöí ñàüëûüûíäà éåðèíÿ éåòìèøäèð. Êàòðåíäÿ1560-úû èëäÿ Àìáóàç øÿùÿðèíäÿ ùàçûðëàíìûø ñóè-ãÿñääÿí áÿùñ îëó -íóð. Ìÿñÿëÿ áóðà ñûíäàäûð êè, Ôðàíñàäà Áóðáîíëàð, Ìîíìîðàíñè âÿÝèç ñöëàëÿëÿðè àðàñûíäà ùàêèìèééÿò óüðóíäà, òàõò-òàúà äàùà éàõûíîë ìàã óüðóíäà äàèìè ìöáàðèçÿ ýåòìèøäèð. Î äà ùÿãèãÿòäèð êè, îíëàðàä-ñàíûíà âÿ ñöëàëÿñèíèí ãÿäèì ëèéèíÿ ýþðÿ ùå÷ äÿ Âà ëóàëàðäàí ýåðèãàëìûð äûëàð. Îíëàð äà òàõò-òàúà ñàùèá îëìàüà ëàéèã èäèëÿð.

Êðàë II Ùåíðèíèí ýþçëÿíèëìÿç þëöìö âÿ ùÿëÿ 16 éàøû òàìàì îë ìà -ìûø çÿèô âÿ õÿñòÿùàë II Ôðàíñèñêîíóí òàõòà ÿéëÿøäèðèëìÿñè Áóð áîí -ëàðà ùàêèìèééÿòÿ ýÿëìÿê ö÷öí ÿëâåðèøëè øÿðàèò éàðàòìûøäû. Àçìÿøùóð îëàí Ìîíìîðàíñè ñöëàëÿñè èñÿ Áóðáîíëàðëà áèðëÿøèá òàõò-òàúà éà õûí îëàí Ýèçëÿð ñöëàëÿñèíÿ âÿ êðàëëûüà ãàðøû ôÿàëèééÿò ýþñòÿ -ðèð äè ëÿð. Îíëàð òÿäáèðëè îëàí Ýèçëÿðè ôèçèêè úÿùÿòäÿí ìÿùâ åòìÿêö÷öí ñóè-ãÿñä ùàçûð ëà ìûøäûëàð. Ìîíìîðàíñè âÿ Áóðáîíëàð Àìáóàçãàëà ñû íà áèð íå÷ÿ éöç ñå÷ìÿ ÿñýÿð ýþíäÿðèá êðàë Ôðàíñèñ êîíóîüóð ëà ìàã âÿ “Ôðàíñàíûí ãóðòóëóøó íàìèíÿ” àäû àë òûí äà Ýèçëÿðèìÿùâ åò ìÿê ïëàíû ùàçûðëàìûøäûëàð. Ëà êèí Ýèçëÿð ñóè-ãÿñä äÿíõÿáÿð òóò ìóø äóëàð. Ôðàí ñà íûí ýåíåðàë-ëåéòåíàíòû Ôðàíñóà äå Ýèçúèääè ùàçûð ëûã ýþðäö. Ñóè-ãÿñä÷èëÿðèí áèð ÷îõó ÿëÿ êå÷èðèëÿðÿê ãÿò -ëÿ éåòèðèëäè âÿ ãàëà äèâàðëàðûíäàí àñûëäû.

Ëàêèí Éåêàòåðèíà Ìåäè÷è Ýèçëÿðèí ýåò-ýåäÿ àðòàí òÿ ñèðèíäÿíãîð õàðàã ñóè-ãÿñä÷èëÿðäÿí Àíòóàí äå Áóð áîí, Íàâàððàëû Ùåíðè,øàù çàäÿ Êîíäå âÿ áèð ÷îõ áàø ãà ëàðûíû áàüûøëàéàðàã îíëàðû þçöíÿìöò òÿôèã åòäè. Áå ëÿëèêëÿ, ùàêèìèééÿòÿ úàí àòàí Ýèçëÿðèí àðçóñóíóöðÿ éèíäÿ ãîéäó.


82

1 ê14Êþëÿ ùàëûíà ñàëûíìûø õàëãäàí ìàùíûëàð, ìÿäùëÿð

òÿëÿá åäèðëÿð.Øàùçàäÿëÿð âÿ çàäÿýàíëàð çèíäàíà àòûëûáëàð.Ýÿëÿúÿêäÿ áàøñûç áàøëàð áöòöí áóíëàðû —Áó òÿëÿáëÿðè èëàùè ñÿäà êèìè ãÿáóë åäÿúÿêëÿð.ßêñÿð òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíäÿ Áþéöê Ôðàíñà (1789) âÿ Áþéöê

Îêòéàáð èíãèëàáëàðûíäàí (1917) áÿùñ åäèëäèéèíè ãåéä åäèð ëÿð. Ìÿ -ëóì äóð êè, Ôðàíñàäà êö÷ÿëÿðäÿ “Ìàðñåëéåçà”, Ðó ñèéàäà “Èí òåð íà -ñèîíàë” îõóíìóø, “áàø ñûç áàøëàð” çàäÿýàíëàðû âÿ çèéàëûëàðû ìÿùâåò ìèø, çèíäàíëàðäà ÷öðöòìöøäöëÿð. Ìîíàðõèéàéà ñîí ãîéóë ìóø äó.Ôðàí ñàäà âÿ Ðó ñèéà äà êðàëûí âÿ ÷àðûí àèëÿ ëÿðè âÿ þçëÿðè ìÿùâ åäèë -ìèø äè. Íàïîëåîí, Ðîáåñïéåð, Ëåíèí, Ñòàëèí êèìè ãàíè÷ÿí ëèäåðëÿðìåé äà íà ýÿë ìèø äè. Îíëàð ùÿð èêè þëêÿäÿ òåððîð ùþêìðàí ëû üû íû áÿð -ãÿ ðàð åòìèøäèëÿð.

Ìàðàãëûäûð êè, 1792-úè èëäÿ Ôðàíñà èíãèëàáû çàìàíû Ðóæå äå Ëèëòÿ ðÿôèíäÿí éàçûëìûø “Ìàðñåëéåçà” äþâëÿò ùèìíèíÿ ÷åâðèëìèø âÿ áóýöí äÿ Ôðàíñàíûí äþâëÿò ùèìíè îëàðàã ãàëûð.

1 ê15Ìàðñ, ñÿí ìöùàðèáÿ èëÿ ùÿäÿëÿéèðñÿí.Ñÿí éåòìèø äÿôÿ ãàí òþêÿúÿêñÿí.Ðóùàíèëèéèí éöêñÿëèøè âÿ ñöãóòó.Îíó åøèòìÿê áåëÿ èñòÿìÿéÿíëÿð òÿðÿôèíäÿí òþðÿäè ëÿúÿê.

1995-úè èëèí ÿââÿëèíäÿ Äöíéà Ïðîáëåìëÿðè Èíñòè òóòó õÿáÿð âåð -ìèø äè êè, II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí ñîíðà Éåð êöðÿñèíäÿ 148 ùÿðáèìö íàãèøÿ áàø âåðèá. Íîñòðà äà ìóñ ýþñòÿðèð êè, äöíéàäà 70 ìö ùà ðè -áÿ åéíè âàõòäà àïà ðû ëàíäà, äàùà äîüðóñó, 70 äþâëÿò ìöùà ðè áÿ éÿ ýè -ðè øÿíäÿ III Äöíéà ìöùàðèáÿñè áàøëàéà áèëÿð.

Ìàðñ Ãî÷ âÿ Øèð áöðúëÿðèíÿ éàõûí îëàíäà (èéóí-èéóë 2006,2020-2030, àâãóñò 2034 — îêòéàáð 2036) III Äöíéà ìöùàðè áÿ ñè íèíáàø ëàíìà åùòèìàëû îëàúàãäûð. Òÿáèè êè, áöòöí áóíëàð åùòè ìàë äûð.


83

Àí úàã óíóòìàã îë ìàç êè, 2001-úè èëèí îêòéàáðûíäà áàøëàéàíÀÁØ—ßô ãà íûñòàí ùàäèñÿëÿðè âÿ åëÿúÿ äÿ 2003-úö èëèí ìàðòûíäàÀÁØ-ûí Èðàãà ìöäàõèëÿñè III Äöíéà ìöùàðèáÿñè ö÷öí òÿùëö êÿëèçÿìèí éàðàò ìûø äûð. ÀÁØ — ßôãàíûñòàí ìöíàãèøÿñè èëÿ áàüëû 1 ê87,5 ê96, 6 ê97, 9 ê48, 10 ê49 âÿ ñ. êàòðåíëÿðÿ áàõäûãäà ìàðàãëûìÿñÿëÿëÿð ìåé äà íà ÷ûõûð.

3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðäÿ äèíÿ ãàðøû ìöáàðèçÿ âÿ åëÿúÿ äÿ îíóíäèð÷ÿëèøèíäÿí ñþùáÿò ýåäèð.

1 ê16Ñàòóðí Îõàòàí áöðúöíÿ òÿðÿô èñòèãàìÿò ýþòöðÿúÿê.ßí éöêñÿê ùÿääÿ (çèðâÿéÿ) ÷àòàíäà Õÿð÷ÿíý áöðúö èëÿ

áèðëÿøÿúÿê. Ùÿðá÷èëÿðèí ÿëèëÿ ãûðüûí, âÿáà, àúëûã áàø âåðÿúÿêäèð. ßñð, åëÿúÿ äÿ çàìàí (äþâð) éåíèëÿøìÿéÿ éàõûíëàøàúàã.

Äåìÿê ëàçûìäûð êè, Ñàòóðí ùÿð ùàíñû áèð áöðúäÿí 29,5 èëäÿ áèðäÿ ôÿ êå÷èð. Ìàðñ èñÿ èêè èëäÿ áèð äÿôÿ êå÷èð. Áåëÿëèêëÿ, ñîí âàõòû ýþ -òöð ñÿê ýþðÿðèê êè, Ñàòóðí Îõàòàí áöðúöíäÿí 1985-úè èëèí íîéàáðàéû íûí 17-äÿ êå÷èá. Ìàðñ èñÿ Ñàòóðí âÿ Îõàòàí áöðúö èëÿ 2 ôåâðàë -29 ìàðò 1986-úû èëäÿ áèðëÿøèá. Áó âàõò Ãàëèëåé êîìåòàñû äà òàìïàð ëàã ëûüû èëÿ ýþðöíöá. Ñàòóðí Õÿð÷ÿíý áöðúö èëÿ éåíèäÿí 24 äå -êàáð 2014-úö èë äÿ, ñîíðà 22 ôåâðàë 2044-úö èëäÿ áèðëÿøÿúÿêäèð. Íÿ -ëÿð áàø âåðÿúÿéèíè çàìàí ýþñòÿðÿúÿêäèð. 1985-úè èëèí ñîíëàðûíäàí1986-úû èëèí áàùàðûíà ãÿäÿð, òàðèõ ö÷öí áèð àí îëàí áó çàìàí êÿñèéèèëÿ áàüëû îíó äåìÿê îëàð êè, Àôðèêàäà âÿ Àñèéàäà ãóðàãëûã âÿ àúëûãòöü éàí åäèðäè. Äöíéàíûí 50 íþãòÿñèíäÿ éåðëè ìöùàðèáÿëÿð ýåäèðäè.Îíëàðäàí ÿí àüûðû Èðàí-Èðàã ìöùàðèáÿñè èäè. Åëÿ ùÿìèí èë áÿøÿðèé -éÿò ö÷öí ÷îõ ãîðõóëó áÿëà îëàí ÃÈ×Ñ—ÑÏÈÄ õÿñòÿëèéè áàðÿäÿ ðÿñ -ìè ìÿëóìàò âåðèëäè. Áó èëëÿðäÿ òåððîðèçì ýåíèø éàéûëìàüà áàøëàäû.ÀÁØ Ëè âè éàéà ãàðøû òÿäáèðÿ ÿë àòäû. Èêè äÿôÿ þëêÿíèí ùÿð áè ÿùÿ ìèé -éÿò ëè ÿðàçèëÿðèíÿ ðàêåò çÿðáÿëÿðè åí äèðèë äè. 30 àïðåë 1986-úû èëäÿ èñÿ×åðíîáë ôÿëàêÿòè áàø âåðèá.


84

4-úö ñÿòèðäÿ ÿñðèí âÿ äþâðöí éåíèëÿøìÿéèíäÿí ñþç à÷ûëûð âÿ áó -íóí ëà äà áþéöê ýþðöúö ùàäèñÿëÿðèí ÕÕ ÿñðèí ñîíëàðûíà éàõûí áàøâå ðÿúÿéèíè òÿñäèãëÿéèð. Ìàééà ùèíäó ãÿáèëÿñèíèí ÷îõ ãÿäèì òÿã âè -ìè âàðäûð. 2012-úè èëäÿ áèòÿúÿê òÿãâèìäÿ ýþñòÿðèëèð êè, ùÿìèí èëäÿäöí éàäà ýþðöíìÿìèø äÿéèøèêëèêëÿð áàø âåðÿúÿêäèð.

1 ê17Ãûðõ èë ìöääÿòèíäÿ ýþé ãóðøàüû ýþðöíìÿéÿúÿê. Ñîíðàêû ãûðõ èë ìöääÿòèíäÿ ùÿð ýöí ýþðöíÿúÿê.Þëìöø òîðïàã ñóñóçëóãäàí úàäàð-úàäàð îëàúàã. Áóíäàí ñîíðà äÿùøÿòëè äàøãûíëàð áàø âåðÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áåëÿ ãÿíàÿòÿ ýÿëèðëÿð êè, áó êàòðåíäÿ áÿùñ îëóíàí -ëàð ÕÕI ÿñðäÿ áöòöí äöíéàäà êÿñêèí èñòèëÿðèí äöøìÿñè íÿòèúÿñèíäÿèãëèì øÿðàèòèíèí äÿéèøìÿñè èëÿ áàüëû îëà áèëÿð.

1 ê18Ôðàíñûçëàðûí àðàëàðûíäàêû çèääèééÿò âÿ åùòèéàòñûçëûã óúáàòûíäàíÁó þëêÿäÿ Ìÿùÿììÿäÿ (Èñëàì àëÿìèíÿ) éîë à÷ûëàúàã.Òîðïàüà òþêöëÿí ãàí Ñéåí äÿíèçèíÿ àõàúàã.Ìàðñåë ëèìàíû ýÿìèëÿðèí éåëêÿíëÿðè àðõàñûíäà ýþðöíìÿç

îëàúàã.

Øöáùÿ éîõäóð êè, ùàäèñÿ êå÷ìèøäÿ áàø âåðèá. Ñîí ñÿòèð áèð äàùàáó íó ñöáóò åäèð: “Ìàðñåë ëèìàíû ýÿìèëÿðèí éåëêÿíëÿðè àðõàñûíäàýþðöí ìÿç îëàúàãäûð”. Ned Halley ýþñòÿðèð êè, áó ùàäèñÿ Íîñòðà äà -ìóñóí âàõ òûíäà áàø âåðìèøäèð. Äàùà äîüðóñó, 1555-1556-úû èëëÿðÈòà ëè éà-Ôðàíñà ìöùàðèáÿëÿðè çàìàíû êðàë II Ùåíðè ÿââÿëëÿð ìöò òÿ ôè -ãè îëìóø Ñóëòàí Ñöëåéìàíû òÿùðèê åäèð êè, Åëáàíû òóòñóí. Ôàòåù áó -íóí ÿâÿçèíÿ Ñéåíà éàõûíëûüûíäàêû Ïèîìáèíîéà ùöúóì åäèð âÿ îðà -íû çÿáò åäèð. Ñöëåéìàí Ãàíóíèíèí áó ùÿðÿ êÿòè II Ùåíðèäÿ ãÿçÿá âÿíèô ðÿò îéàäûð. ×öíêè áó éåð ëÿð Ôðàíñà èëÿ ìöòòÿôèã èäè.


85

1 ê19Èëàíëàð ìåùðàáû äþâðÿéÿ àëìàã ö÷öí éóâàëàðûíäàí ÷ûõàí äàÈñïàíëàð òðîéàëûëàðûí ãàíûíû ãàðàëäàúàã (îíëàðû òÿøâèøÿ

ñàëàúàã).Îíëàðûí óúáàòûíäàí ÷îõëàðû ÿçàá-ÿçèééÿò ÷ÿêìÿéÿ ìÿúáóð îëà úàã.Áàø÷û ãà÷àúàã, áàòàãëûãäà êîëëóãëàð àðàñûíäà

ýèçëÿíÿúÿê.

Ùàäèñÿ Íîñòðàäàìóñóí ñàüëûüûíäà áàø âåðäèéèíäÿí ýþðöúö ùà äè -ñÿ ëÿðè ÷îõ öñòöþðòöëö øÿêèëäÿ âåðìèøäèð. ßôñàíÿéÿ ýþðÿ, ýóéà ôðàí -ñûç êðàëëàðû Òðîéà ùþêìäàðëàðûíûí íÿñèëëÿðèíäÿí èìèøëÿð. Íîñòðà äà -ìóñ áóíó íÿçÿðäÿ òóòóð. 1-úè ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ êðàëè÷à Ìåäè ÷è -íèí êðàëëûüûí ðÿìçèíè äÿéèøÿðÿê, ãûâðûëûá ãóéðóüóíó éåéÿí èëàí ýþ -òöðìÿñèíÿ èøàðÿ åäèð.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò ýåäÿí ùàäèñÿëÿð 27 àâãóñò 1557-úè èëäÿ Ñåí-Êàíòåí (Saint—Quentin) øÿùÿðè éàõûíëûüûíäà áàø âåðèá. Èñïàíëàð 64ìèí íÿôÿðëèê îðäó èëÿ ôðàíñûçëàðà ùöúóì åäÿðÿê îíëàðû äàðìàäàüûíåäèáëÿð. Àçñàéëû ôðàíñûç ãàðíèçîíóíóí áàø÷ûñû àäìèðàë Êîëèíè âÿÿòðàôûíäàêûëàð áàòàãëûãëàðäà ýèç ëÿíèá âÿ ñîíðà Ñåí-Êàíòåí øÿùÿ ðè -íÿ ÷ÿêèëÿðÿê ìöäàôèÿéÿ ùàçûðëàøûáëàð. Áåëÿ îëàí ùàëäà èñïàíëàð øÿ -ùÿ ðÿ ùöúóì åäèáëÿð. ×îõëó èíñàí òÿëÿôàòû îëóá. Íîñòðàäàìóñóíýþñ òÿðäèéè: “Îíëàðûí óúáàòûíäàí ÷îõëàðû ÿçàá-ÿçèééÿò ÷ÿêìÿéÿìÿú áóð îëàúàã” áóíóíëà áàüëûäûð. Ëàêèí áó äÿôÿ Êîëèíè ÿñèð äöøöð,êþ ìÿê ÷èñè îëàí ãàðäàøû Àíäåëîò âÿ áàøãàëàðû þëöìäÿí âÿ ÿñèð ëèê -äÿí úàíëàðûíû ãóðòàðìàã ö÷öí ãà÷ûá áàòàãëûãäà ýèçëÿíèðëÿð.

1 ê20Òóð, Îðëåàí, Áëóà, Àíæóà, Ðåéìñ âÿ Íàíò øÿùÿðëÿðèÃÿôëÿòÿí áàø âåðÿí äÿéèøèêëèêëÿðäÿí ñàðñûëàúàã.Áàøãà õàëãëàðà ìÿõñóñ äöøÿðýÿëÿð ñàëûíàúàã. ×àéëàð, Ðåíèí íèçÿëÿðè, òîðïàã âÿ äÿíèç òèòðÿéÿúÿê.


86

Áó êàòðåíäÿ Ôðàíñàíûí Ëóàð âèëàéÿòèíäÿ îëàí øÿùÿðëÿðèí äöøìÿíòàïäàüû àëòûíäà îëàúàüûíäàí äàíûøûëûð. Èëê äÿôÿ 1815-úè èëäÿ Íàïî -ëåîíóí ñöãóòóíäàí ñîíðà âÿ èêèíúè äÿôÿ 1871-úè èëäÿ Ïðóññèéàîðäóñó áó øÿùÿðëÿðè òóòäó. 1917-úè èëäÿ áó éåðëÿðÿ Ôðàíñàíû õèëàñåòìÿê ö÷öí Àìåðèêà îðäóñó ýÿëèð. Ëà êèí Ëóàðå âÿ Ðåéìñ 1940-1944-úö èëëÿð àðàñû éåíèäÿí ïðóñ ñèéàëûëàðûí âÿ àëìàíëàðûí ÿëèíäÿîëóð. Òàëå éÿ áàõ êè, 1944-úö èëäÿ áó éåðëÿðè éåíèäÿí Àìåðèêà îð -äó ñó àçàä åäèð. Êàòðåíäÿ áöòöí áó ùàäèñÿëÿðÿ èøàðÿ îëóíóá.

1 ê21Àü ðÿíýëè ýèë äÿðèí ãàòëû ãàéàíû ãèäàëàíäûðûð. Ùàíñû êè, éåðèí òÿêèíäÿí àüàïïàã ñöä ðÿíýèíäÿ ÷ûõûð.×ÿòèí âÿçèééÿòäÿ ãàëàðàã îíà òîõóíìàüà úöðÿò åòìÿéÿ úÿê ëÿð.Éåðèí òÿêèíäÿêèíèí éàëíûç ýèë îëäóüóíó àíëàìà éàúàã ëàð.

Áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò Àíäðå Ëàìîíòóí äîüðó îëàðàã ýþñòÿðäèéèêè ìè, ôàðôîðóí Àâðîïàäà êÿøôèíäÿí ýåäèð. 1704-úö èëäÿ ñàêñîíèéàëûêèì éàýÿð Áåòòèãåð ôàðôîðóí àëûíìà öñóëóíó òàïûá âÿ î âàõòäàíÀâðîïà ×èíäÿ èñòåùñàë îëóíàí ÷èíè ãàáëàðûí (ôàðôîð èëê äÿôÿ ×èíäÿêÿøô îëóíäóüóíà ýþðÿ, ñàõñû ãàáëàð áöòöí äöíéàäà ×èíèí àäû èëÿ“÷èíè ãàá” àäëàíûð) èäõàëû àñû ëû ëûüûíäàí àçàä îëäó. Áåòòèãåðèí êÿøôèèëÿ ùàçûðëàíàí ÷èíè ãàáëàðà èñÿ “Ñàêñîíèéà ôàðôîðó” àäû âåðèëäè.

Òÿäãèãàò÷ûëàð àðàñûíäà áó êàòðåí áàðÿäÿ ôèêèð àé ðû ëûüû ñîí âàõò -ëà ðà ãÿäÿð äàâàì åòìèøäèð. Áÿçèëÿðè äå éèðëÿð êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿòóðà íûí êÿøôèíäÿí ýåäèð. Áàø ãàëàðû èñÿ ùàãëû îëàðàã ñþùáÿòèí ñàõ ñû -íûí (ôàð ôî ðóí) êÿøôèíäÿí ýåòäèéèíè âóðüóëàéûðëàð.

Ùàëáóêè, áþéöê ýþðöúö ñîí ñÿòèðäÿ ùÿð øåéè à÷ûã-àø êàð ýþñòÿðèá:“Éåðèí òÿêèíäÿêèíèí éàëíûç ýèë îëäóüóíó àíëàìàéàúàãëàð”.

1 ê22Éåð öçöíäÿ éàøàéàúàã, ëàêèí ùå÷ áèð ùèññèééàòû îëìàéàúàã.Ýÿëÿúÿê âÿ áèð áèúëèêëÿ þçö-þçöíö ìÿùâ åäÿúÿê.Îòîí, Øàëîí, Ëàíãð âÿ èêè Ñåíàéà.Äîëó âÿ áóç áþéöê áÿäáÿõòëèê ýÿòèðÿúÿê.


87

“Ùèññèééàòû îëìàéàí” ãèòÿëÿðàðàñû áàëëèñòèê ðàêåò, ìà øûí, áàøãàêöò ëÿ âè ãûðüûí ñèëàùëàðû îëà áèëÿð. Îíëàðäà éåðëÿøäèðèëìèø ìåõà -íèçì ëÿ ðÿ ÿñàñÿí ðà êåò ëÿð âÿ ñ. èñòÿíèëÿí éåðÿ ó÷àðàã ìöÿééÿííþãòÿäÿ ïàðò ëàéà áèëÿðëÿð.

Ned Halley ãåéä åäèð êè, 1944-úö èëäÿ àëìàíëàð þçö èäà ðÿ îëóíàíáîìáàëàðû Èí ýèë òÿðÿéÿ èñòèãàìÿòëÿíäèðèðäè. Äå ìÿ ëè, èíäèêè ðàêåò ëÿðÙèòëåð Àëìàíèéàñûíûí êÿøô åò äè éè þçö èäàðÿ îëóíàí ðàêåòëÿðèí“íÿâÿ-íÿòè úÿ ëÿ ðè!”äèð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áåëÿ ùåñàá åäèðëÿð êè, áó êàò ðåíäÿ ñþùáÿò Êö -ðè ëÿðèí êÿøô åòäèêëÿðè ðàäèóì åëå ìåí òèí äÿí ýåäèð. Íÿùàéÿòñèç ýöúÿìàëèê ðàäèóì, ÿýÿð èíñàí ãóðüóøóíëà ãîðóíìàñà, îíà éàõûíëà øàð -êÿí áÿ äÿ íèíäÿ ñàüàëìàç éàðàëàð ÿìÿëÿ ýÿòèðèð.

1 ê23Ö÷öíúö àéäà Ýöíÿø äîüóð.Ãàáàí âÿ Áÿáèð äþéöø ìåéäàíûíäà ãàðøûëàøûðëàð.Òàãÿòäÿí äöøìöø Áÿáèð ñÿìàéà áàõûð âÿÃàðòàëûí Ýöíÿøèí ÿòðàôûíäà ôûðëàíäûüûíû (îéíàäûüûíû) ýþðöð.

Êàòðåí Ôðàíñà-Èíýèëòÿðÿ ìöùàðèáÿëÿðèíèí áèðèí äÿí áÿùñ åäèð. Èí -ýè ëèñëÿðè “Áÿáèð” àäëàíäûðàí Íà ïî ëå îí 1815-úè èëèí 18 èéóíóíäà,ùà êè ìèééÿòÿ ãà éûò äûüû ãûñà ìöääÿòèí 3-úö àéûíäà, î çàìàí Íà ïî -ëå î íóí þçö êèìè ìÿøùóð îëàí Èíýèëèñ ýåíåðàëû ùåðñîã Âåë ëèíãòîíàãàðøû äþéöøÿ ùàçûðëàøûðäû. Èêè úÿ ýöí þí úÿ Íàïîëåîí ôåëäìàðøàëÁëéó õåðèí êî ìàí äàí ëû üû àë òûíäà âóðóøàí Ïðóññèéà îðäóñóíó ìÿü -ëóá åò ìèø äè. Íà ïîëåîí þç îðäóñóíóí ö÷äÿ áèðèíè — 30 ìèí ÿñ ýÿ ðèìàð êèç äå-Ãðî÷èíèí êîìàí äàí ëûüû èëÿ ïðóñ ñèéàëûëàðûí äàëûíúà ýþí -äÿ ðÿðÿê îíëàðû èçëÿìÿéè âÿ ýþçëÿíèëìÿç çÿðáÿëÿðëÿ ýöúäÿí ñàëìà -üû ÿìð åòìèø äè.

Èíýèëèñ îðäóñóíóí êîìàíäàíû, ýåíåðàë Âåëëèíãòîí Íàïîëåîí îð -äó ñóíà òàá ýÿòèðÿ áèëìÿéÿúÿéèíäÿí ãîð õà ðàã Áëéóõåðäÿí êþìÿêèñ òÿìèøäè. Áëéóõåð Íàïîëåîí îðäó ñóíóí îíó èçëÿìÿñèíäÿí éà éû íà -ðàã Âåëëèíã òîíà êþìÿéÿ òÿëÿñìèøäè. Áó, ôåëäìàðøàë Áëéóõåð ö÷öí


88

òà ëå äÿí ýÿëÿí áèð øàíñ èäè. Èíýèëèñëÿðëÿ áèðëÿøèá Íàïîëåîí îð äó ñó íóìÿü ëóá åòñÿ, èìèúè áÿðïà îëó íà úàãäû. Äþéöø ýöí äöç ñààò 12 ðà äÿ -ëÿ ðèíäÿ áàøëàäû. Ùÿð èêè òÿðÿôäÿí áþéöê èòêèëÿð îëäó. Íà ïî ëå îíóíîðäóñó öñòöí ýÿëìÿéÿ áàøëàìûøäû. Åëÿ áó âàõò Ïðóññèéà îðäóñóíóíéàõûí ëàøäûüûíû ýþðäöëÿð. Áó ùàäèñÿíèí äàâàìû Ñåí òó ðè éà 1 ê38-äÿýþðöúö òÿðÿ ôèíäÿí ýþçÿë òÿñâèð åäèë ìèø äèð.

1 ê24Ùþêì âåðìÿê íèééÿòèíäÿ îëàí éåíè øÿùÿð,Éûðòûúû öçöíö ýþéëÿðÿ òóòàðàã äåéèð:Ãÿëÿáÿäÿí ñîíðà ÿñèðëÿðè áàüûøëàìàëû.Êðåìîíà âÿ Ìàíòóà áþéöê áÿëàéà äö÷àð îëàúàãëàð.

“Éûðòûúû” äåéÿíäÿ Íàïîëåîí Áîíàïàðòûí èìïåðàòîð ðÿìçè — “ãàð -òàë” íÿçÿðäÿ òóòóëóð. Èìïåðàòîð òàúûíû ÿëäÿ åòìÿê Íàïîëåîíóí ÿíáþ éöê àðçóñó èäè. Áó éîëäà óüóð ëó àääûìëàðäàí áèðè 1797-úè èëäÿàòûë äû. Áèð äÿôÿ çÿôÿðëè éöðöøëÿðè çàìàíû Íàïîëåîíóí îðäóñó Êðå -ìî íàäà äàéàíäû. Ìàíòóàäà éåðëÿøÿí 16 ìèí íÿôÿðäÿí èáàðÿòÀâñòðèéà ãàðíèçîíóíó ìöùàñèðÿéÿ àëäû. 14 éàíâàð 1797-úè èëäÿýåíåðàë Âéóðìñòåð áàøäà îëìàãëà Àâñòðèéà îðäóñó òÿñëèì îëäó.Íîñò ðàäàìóñóí òÿãðèáÿí 250 èë þíúÿ äåäèêëÿðè éåðèíè àëäû. Íà ïî -ëåîí ÿñèðëÿðè áàüûøëàäû. Íîñòðàäàìóñ Êðåìîíà âÿ Ìàí òóà íûíáþéöê áÿëàéà äö÷àð îëàúà üûí äàí äà ñþç à÷ûð. Òÿäãèãàò÷ûëàðûíéàçäûüûíà ýþðÿ èíäè Êðåìî íà äà íöâÿ ìàòåðèàëëàðû èñòåùñàë åäÿíçàâîä âàðäûð. Îëà áèëñèí êè, ãÿçà âÿ éà òÿõðèáàò íÿòèúÿñèíäÿ áóðàäàáþéöê ôÿ ëà êÿò îëàúàã. Áóíó áèð Éàðàäàí áèëèð âÿ áèð äÿ îíóí ñàäèãáÿíäÿñè Íîñòðàäàìóñ áèëèðäè.

1 ê25Óçóí ÿñðëÿðäÿí áÿðè ýèçëÿäèëìèø øåé òàïûëäû.Ïàñòåðÿ ùàìû éàðûìàëëàù êèìè òÿçèì åäÿúÿê.Áó, Àé áþéöê çàìàí ñèêëèíè áàøà âóðàíäà îëàúàã.Øàéèÿëÿð éàéûëàúàã, î, ÿõëàãñûç, ôûðûëäàã÷û êèìè áÿäíàì åäèëÿúÿê.


89

Ìöàñèð èììóíîëîýèéàâÿ ìèêðîáèîëîýèéà åëì ëÿ -ðè íèí ÿñàñûíû ãî éàí ËóèÏàñòåð òèáá åë ìè íèí èíêè -øàôûíà áþéöê òÿêàí âåð -ìèøäèð. Òÿê úÿ îíó äåìÿêêèôàéÿòäèð êè, áèð ÷îõ ãî -ðóéóúó ïåé âÿíä ëÿðè, ÿñà -ñÿí äÿ ãàðàéàðà (1881) âÿãóäóçëóã õÿñòÿëèéèíÿ ãàð -øû ãîðóéóúó ïåé âÿí äè(1885) Ïàñòåð êÿøô åòìèø -äèð. Íîñòðà äà ìóñóí éàç -äûüû éåðèíè òóò ìóøäóð:“Ïàñòåðÿ ùàìû éàðûìàëëàùêèìè òÿçèì åäÿúÿêäèð”.Áðè òà íèéà Åíñèêëîïå äèéà -ñûíäà éàçûë ìûø äûð: “Éà -ðûì àë ëàù Ïàñòåð” èíäè þçñàùÿñèíäÿ çàìà íû íûí ÿíáþéöê àëèìè êèìè ãÿ áóëîëóíóá”. Ëàêèí Ïàñ òå ðèí

íÿçÿðèééÿëÿðè òÿúðöáÿäÿ òÿñäèã îëó íà íà ãÿäÿð, îíó êÿñêèí òÿíãèäåäèð, ëàüà ãîéóð, ÿëÿ ñàëûðäûëàð. Ùÿòòà áþéöê àëèìèí þëö ìöí äÿíòÿãðè áÿí éöç èë ñîíðà 1985-úè èëäÿ Cåðàëä Ãåéñîí àäëû ïðèñ òîí ëóòàðèõ÷è àëèì “Ëóè Ïàñòåðèí ôÿðäè åëìè” àäëû ÿñÿð éàçàðàã àëèìÿ ãà ðàéàõìàüà ñÿé ýþñòÿðìèø äèð. Êàòðåíäÿí ýþðöíäöéö êèìè, Íîñò ðà -äàìóñ ùÿòòà Ïàñòåðèí ìöàñèðëÿðèíèí äÿðê åäÿ áèëìÿäèêëÿðèíè ÿñð ëÿð -ëÿ þíúÿ áÿéàí åò ìèøäèð. Î, íÿèí êè áþéöê àëèìèí àäûíû, åëì ñà ùÿ ñè -íè, ùÿòòà àñòðî íîìèê ùåñàá ëàìàëàðà ÿñàñ ëàíàðàã Ïàñ òåð àäûíà Èíñ òè -òó òóí à÷ûëìà âàõòûíû äà êàòðåíèí ö÷öíúö ñÿò ðèíäÿ äÿãèã ýþñòÿð ìèø -äèð: “Áó, Àé áþéöê çàìàí ñèêëèíè áàøà âóðàíäà îëàúàãäûð”.


90

Ëóè Ïàñòåð (1822 - 1895)

Ìÿëóìäóð êè, ïëàíåòëÿðèí áþéöê çàìàí ñèêëè 354 èë 4 àéà áÿðà áÿð -äèð. Íîñòðàäàìóñóí ýþñòÿðäèéè êèìè (1 ê48) Àé ùþêìðàí ëûüà 1534-úöèëäÿ áàøëàìûø âÿ áþéöê çàìàí ñèêëèíè 1889-úó èëäÿ áàøà âóð ìóøäóð.Ïàñòåð àäû íà Èíñòèòóò äà 1889-úó èë íîéàáð àéûíûí 14-äÿ à÷ûë ìûøäûð.

1 ê26Ìÿøùóð àäàìû ýöíäöç èëäûðûì âóðàúàã. Òÿÿññöô êå÷èðÿí, úèíàéÿòè ÿââÿëúÿäÿí õÿáÿð âåðÿí îëàúàã.Áóíóíëà ÿëàãÿäàð îëàðàã áàøãà áèð ãÿòë ýåúÿ áàø âåðÿúÿê.Ðåéìñäÿ (Ôðàíñà) âÿ Ëîíäîíäà èüòèøàøëàð, Òîñêàíàäà

áÿäáÿõòëèêëÿð îëàúàã.

Áþéöê äàùèéàíÿëèêëÿ ýÿëÿúÿêäÿí õÿáÿð âåðÿí Íîñòðà äà ìóñ îëàáèë ìÿçäè êè, Cîí âÿ Ðîáåðò Êåííåäè ãàð äàø ëàðûíûí þëöìöíäÿí õÿ -áÿð âåðìÿñèí. Ïðåçèäåíò Êåí íåäè, Íîñòðàäàìóñóí ýþñòÿðäèéè êèìè,ýöíîðòà âàõòû, 1963-úö èë íîéàáð àéûíûí 22-äÿ, ãàðäàøû ñåíàòîðÐîáåðò Êåííåäè èñÿ 1968-úè èë èéóí àéûíûí 5-äÿ Ëîñ-Àíúåëåñ øÿùÿ -ðèí äÿ, Êàëèôîðíèéà øòàòûíäà ïðåçèäåíò ëèéÿ íàìèçÿäëèéè èëÿ áàüëûàëîâ ëó íèòãèíäÿí 5 äÿãèãÿ ñîíðà — ýåúÿéàðûñû, ÿñëÿí èðàíëû îëàíìóçä ëó ãàòèë Øèðõàí Øèðõàí òÿðÿôèíäÿí ãÿòëÿ éåòèðèë ìèø äèð. Íîñòðà -äà ìóñ, ùÿòòà áó úèíàéÿò ùàããûíäà ÿââÿë úÿäÿí õÿáÿð âåðÿí ýþðö úö -äÿí äÿ ñþç à÷ûð: “Òÿÿñ ñöô êå÷èðÿí, úèíàéÿòè ÿââÿë úÿäÿí õÿáÿð âå -ðÿí îëàúàãäûð”. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, ýèðèøäÿ ñþç à÷ äû üûìûç, çÿ -ìà íÿìèçèí ìÿøùóð þíýþðöúöñö Cèí Äèêñîí ùÿëÿ 1956-úû èëäÿ “Ïå -ðåéä” æóðíàëûíäà õÿáÿð âåðìèøäè êè, Cîí Êåííåäè 1960-úû èëäÿ ïðå -çè äåíò ñå÷èëÿúÿê âÿ ïðåçèäåíòëèê ìöääÿòè áèòìÿìèø ìóçäëó ãàòèëòÿðÿ ôèíäÿí þëäöðöëÿ úÿêäèð. Ùÿòòà Cîí Êåííåäèíèí þëöìöíäÿí àçÿâ âÿë î, ïðåçèäåíòÿ ìÿêòóá äà ýþíäÿðèáìèø. Òÿäãè ãàò÷ûëàðûí ôèê -ðèí úÿ, éà ìÿêòóá ïðåçèäåíòÿ ÷àòìàéûá, éà äà ìÿêðëè íèééÿòëÿ îíóÊåííåäèéÿ ÷àòäûðìàéûáëàð. Îíó äà éàçûðëàð êè, ïðåçè äåíòèí ãÿòëèýö íö Cèí Äèêñîí Âàøèíãòîíäà “Ìåéôëàóåð” ìåùìàí õàíàñûíäà ñà -÷û íû éîëóð, äûðíàã ëàðûíû äèø ëÿ éèð ìèø. Áèð àé ÿðçèíäÿ, ðÿôèãÿëÿðèíèí


91

äå äèéèíÿ ýþðÿ î, ÷îõ ôèêèðëè îëóá. Ïðåçèäåíò âóðóëàí àíäà ãûøãû ðà -ðàã: “Îíó þëäöðäöëÿð” äå éÿ ðÿê þçöíäÿí ýåäèá ìèø. Ùÿìèí àíäàìåù ìàí õàíàäà îðêåñòð ÷àë ìà üû íû äàéàí äûðûð âÿ äèðèæîð åëàí åäèð êè,êèì ñ ÿ ïðåçèäåíòÿ ýöë ëÿ àòûá.

Íîñòðàäàìóñóí ýþñòÿðäèéè êèìè, Ôðàíñàäà âÿ Ëîíäîíäà 1968-1969-úó èëëÿðäÿ òÿëÿáÿ èüòèøàøëàðû, 1966-úû èëäÿ èñÿ Ôëîðåíñèéàäà áàøâåðÿí ýöúëö äàøãûíëàð Òîñêàíàéà òÿðÿô öç òóòìóøäó. Äþâëÿò ÷îõ áþ -éöê ÷ÿòèíëèêëÿðëÿ øÿùÿðè ñó àëòäà ãàëìàãäàí õèëàñ åäÿ áèë ìèø äè. C.Êåí -íåäèéÿ áàøãà êàòðåíëÿð äÿ ùÿñð îëóíìóøäóð (2 ê57, 6 ê37 âÿ ñ.).

Òÿÿññöô êè, òÿäãèãàò÷ûëàðäàí áó ýöí êèìè àéäûí ùÿ ãè ãÿòëÿðè ýþðÿáèë ìÿéÿí, úÿôÿíýèéàòëà ìÿøüóë îëàí ëàð äà âàðäûð1.

1 ê27Ãéåí äàü ñèëñèëÿñèíèí àëòûíäà ñÿìàäàí çÿðáëÿ äöøÿíèí èçè âàð.Îíóí éàõûíëûüûíäà õÿçèíÿ ýèçëÿäèëìèøäèð. Óçóí ÿñðëÿð áîéó éûüûëûá ãàëàí íÿ âàðñàÒàïûëàíäà éîõà ÷ûõàúàã, þðò-áàñäûð åäèëÿúÿêäèð.

Áó êàòðåíäÿ àéäûí îëàí Ôðàíñàíûí úÿíóá-ãÿðáèíäÿ éåðëÿøÿíÃéåí ðàéîíó áàðÿäÿ ìÿëóìàòäûð. Ãàëàíëàðû áèð ìöÿììà îëàðàã ãà -ëûð. Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ àüëàáàòàí áèð ñþç äåéÿ áèë ìÿ -éèá ëÿð. Äåìÿëè, Íîñòðà äàìó ñóí áó ýþðöúöëöéö ùÿëÿ éåð àëìàéûá.

1 ê28Óçóí ìöääÿò, Ãÿðá äîíàíìàñûíäàí õåéëè ÿââÿëÁàðáàðëàðà ìÿõñóñ äÿðèíÿ åíÿ áèëÿí ñóàëòû ãàéûãëàð Òîáðóêó

òÿøâèøÿ ñàëàúàã.Ìàë-ãàðà, èíñàíëàð, ùÿð èêè äîíàíìà (Ãÿðá âÿ äöøìÿí

äîíàíìàñû) áþéöê èòêèéÿ ìÿðóç ãàëàúàã.Ýöíÿø çàùèðÿí Áóüà âÿ Òÿðÿçè áöðúëÿðèíÿ êå÷ÿíäÿ þëöì-äèðèì

ìöùàðèáÿñè îëàúàã.


92

1 À.Ìîðîê, Ê.Ðàçóìîâñêàÿ. Íîâàÿ ðàñøèôðîâêà ïðåäñêàçàíèé Íîñòðàäà -ìóñà. Ìîñêâà, 2000, ñòð. 57.

Ëèâèéàíûí Òîáðóê ëèìàíû, äåìÿê îëàð êè, Øèìàëè Àôðèêàíûí ÿí ýþ-çÿë ëèìàíûäûð. II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Òîáðóê ëèìàíû ñòðàòåæèúÿ ùÿòäÿí ÿí ìöùöì íþã òÿ ëÿðäÿí áèðè èäè. Ãÿðá ìöò òÿôèã ëÿðè äÿ,Àë ìàíèéà âÿ Èòàëèéà äà, ÿðçàã, ñèëàù âÿ îðäóñóíó áóðàäàí êå ÷è ðèð -äè. 1941-úè èëèí éàíâàð àéûíäà Øèìàëè Àôðèêà óüðóíäà ìöáàðèçÿäÿÁðè òàíèéà îðäóñó ùàâàäàí, äÿíèçäÿí âÿ ãóðóäàí þëäöðöúö çÿð áÿ -ëÿð ëÿ èòàëéàí îðäóñóíó Òîáðóê ëèìàíûíäàí ÷ûõàðñàëàð äà, Òîáðóê ëè -ìà íûí äà îëàí Áðèòàíèéà íÿãëèééàò ýÿìèëÿðè Àëìàíèéàíûí äÿ ðèíÿåíÿ áèëÿí ñóàëòû “Ñóáìàðèí” äåéèëÿí ãà éûã ëà ðûí äàí ãîðõóðäóëàð.Äå ìÿê îëàð êè, áöòöí ìöùàðèáÿ ÿð çèí äÿ áó ãàéûãëàð Òîáðóê ëèìàíûÿò ðàôûíäà ôûðëàíûð âÿ ìöò òÿôèã ëÿðèí ëèìàíà ýÿëÿí âÿ ëèìàíäàí ÷ûõàíýÿ ìè ëÿ ðèíè áàòûðûðäûëàð.

Êàòðåíèí ñîí ñÿòðèíäÿ èñÿ Òîáðóê ÿòðàôûíäà áàø âåðÿí èêè þëöì-äè ðèì äþéöøöíäÿí ñþùáÿò ýåäèð. Áèðèíúè äþéöø 1942-úè èë àïðåëèí30-äà áàø âåðèá. Òîáðóêäà éåðëÿøÿí âÿ ýåíåðàë Ìîðøåäèí êîìàí -äàíëûüû àëòûíäà îëàí Àâñòðèéà ãàðíèçîíó ôåëä ìàð øàë Åðâèí Ðîì ìå -ëèí çÿðáÿ ãöââÿëÿðè èëÿ áèðëÿøäè. Ðîììåë èíýèëèñëÿðèí Ëèâèéàäà îëàíáöòöí îðäóñóíà ãàðøû ùöúóìà êå÷äè. Áèð àé äàâàì åäÿí äþéöø èí -ýè ëèñëÿðèí ìÿüëóáèééÿòè èëÿ íÿòèúÿëÿíäè. Áó âàõò, Íîñòðàäàìóñóíýþñ òÿðäèéè êèìè, Ýöíÿø Áóüà áöðúöíäÿ èäè. Ðîììåë 33 ìèí ÿñèð,÷îõëó ãÿíèìÿò âÿ ñèëàù ÿëäÿ åòäè.

Ëàêèí ñîíðàëàð Ðîììåëèí ýöúö òöêÿíìÿéÿ áàøëàäû. Àðòûã ìöò -òÿ ôèãëÿð àëìàíëàðûí ñóàëòû ãàéûãëàðûíû âÿ Òîáðóê ëèìàíûíà éàí àë -ìà üà ÷àëûøàí ñóðñàò ýÿìè ëÿ ðè íè áàòûðûðäûëàð. Ðîììåë ÿðçàã âÿ ùÿðáèñóð ñàò ñàðûäàí ÷ÿòèíëèê ÷ÿêèðäè. Âÿ íÿùàéÿò 1942-úè èë îêòéàáð àéû -íûí 23-äÿ Ýöíÿø Òÿðÿçè áöðúöíäÿ îëàíäà èíýè ëèñ ëÿð ùö úó ìàêå÷äèëÿð. Áó ùÿëëåäèúè äþéöøäÿ îíëàð ãàëèá ýÿë äèëÿð. Òîáðóê áèð -äÿôÿëèê ìöòòÿôèãëÿðèí ÿëèíÿ êå÷ äè.

Ýþðöíäöéö êèìè, Íîñòðàäàìóñ ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿê ìöùöìòà ðèõè ùàäèñÿëÿðèí âàõòûíû äÿãèã ùåñàáëàéà áèëèðìèø. Ëàêèí îüëó Ñå -çà ðà âÿ Ôðàíñà êðàëû II Ùåíðèéÿ éàçäûüû ìÿêòóáäà ýþñòÿðäèéè êèìè,ôàê òû äÿãèã îíà ýþðÿ âåðìÿéèá êè, áóíóíëà áÿøÿðèééÿòÿ çÿðáÿ âóð -


93

ìóø îëàðäû. Áþéöê ýþðöúö áó ìÿãàìëà ÿëàãÿäàð õöñóñè ãåéä åäèðêè, èíñàíëàð áàøëàðûíà íÿëÿð ýÿëÿúÿéèíè âÿ îíóí âàõòûíû áèëñÿëÿð,îí ëàðûí ùÿéàòû áèð ìÿøÿããÿòÿ áÿíçÿéÿð.

1 ê29Ãóðóäà âÿ äÿíèçäÿ ùÿðÿêÿò åäÿ áèëÿí áàëûã,×îõ ýöúëö äàëüà íÿòèúÿñèíäÿ ñàùèëÿ àòûëàíäà.Ãÿðèáÿ ôîðìàñû, ùÿì ýþçÿë, ùÿì äÿ ùåéáÿòëè ýþðöíöøö èëÿÄÿíèçäÿí ÷ûõàðàã áèð àíäà äöøìÿíè éàõàëàéûð.

Ùå÷ øöáùÿñèç, áþéöê ýþðöúö êöòëÿâè ãûðüûí ñèëàùëàðûí äàí ñþùáÿòà÷ûð. Áó êöòëÿâè ãûðüûí ñèëàùû, íÿ ñóäà âÿ ãóðóäà ùÿ ðÿ êÿò åäÿíàìôè áè éà äûð, íÿ äÿ áóíà áÿíçÿð ñè ëàù. Áèçÿ ãàëûðñà, Íîñòðàäàìóñ,ó÷àð êÿí àäàìû ùåéð ÿòäÿ ãîéàí, ùåéáÿòëè áàëëèñòèê ðà êåò ëÿð äÿí ñþçà÷ûð. Áóíó áèç Èðàã, Éóãîñëàâèéà âÿ ßôãàíûñòàíà ãàðøû ÀÁØ-ûíàïàð äûüû ìöùàðèáÿëÿð âàõòû äþíÿ-äþíÿ ìöøàùèäÿ åòìèøèê.

1 ê30Ãÿðèáÿ áèð ýÿìè ãàñûðüàëû äÿíèçëÿðäÿí ìèí áèð ÿçàáëà Íàìÿëóì áèð ñàùèëÿ éàí àëàúàã.ßëëÿ (ðàäàð), ïàëìà áóäàüû èëÿ âåðèëÿí èøàðÿëÿðÿ ìÿùÿë

ãîéìàéàúàã.Ñîíðà þëöì âÿ òàëàí îëàúàã. Õåéèðõàù ìÿñëÿùÿòëÿð ýåú

ýÿëèá ÷àòàúàã.

ßêñÿð òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿéèíè ãåéäåäèð ëÿð. Îëà áèëñèí êè, Íîñòðàäàìóñ ýÿëÿúÿê íÿñèëëÿðèí ïëàíåòëÿ ðà -ðà ñû ýÿìèëÿðëÿ Äîë÷à âÿ Õÿð÷ÿíý áöðúëÿðèíÿ ó÷àúàãëàðûíà èøàðÿåäèð. Ýþ ðö úö II Ùåíðèéÿ éàçäûüû ìÿêòóáäà èíñàíëàðûí ýÿëÿ úÿêäÿáàø ãà ïëàíåòëÿðÿ ó÷àúàüûíäàí âÿ îðàäà ìÿñêÿí ñàëàúàüûíäàí áÿùñåäèð.


94

1 ê31Óçóí èëëÿð Ãàëëèéàäà (Ôðàíñà) ìöùàðèáÿëÿð äàâàì åäÿúÿê. Áó, Êàñòóëîí ùþêìäàðûíûí ýöúö êÿíàðûíäà îëàúàã.Ýöíÿø çàùèðÿí Øèð áöðúöíäÿ îëàíäà ö÷ áþéöê äþâëÿò — Ãàðòàë, Õîðóç, Àé ìöâÿããÿòè ãÿëÿáÿíè ãåéä åäÿúÿê.

1596-úû èëäÿ Èñïàíèéà èãòèñàäè ÷ÿòèíëèêëÿðÿ ýþðÿ Ôðàí ñà èëÿ ìö ùà -ðè áÿíè äàéàíäûðìàã ãÿðàðûíà ýÿëäè. Èêè èë ÿðçèíäÿ èêè þëêÿ àðàñûíäàñöëù áàüëàíäû.

Ãàðòàë — II Ôèëèïï âÿ Èñïàí ùàáñáóðãëàðûíûí ðÿì çè äèð. Îíëàðûíýåð áèíäÿ ãàðòàë ùÿêê îëóíóá.

Õîðóç — ôðàíñûçëàðûí ðÿìçèäèð.Àé — Îñìàíëû Èìïåðèéàñûíûí ðÿìçèäèð.Íîñòðàäàìóñ “Ýöíÿø çàùèðÿí Øèð áöðúöíäÿ îëàíäà” äåìÿê ëÿ,

åé íè çàìàíäà II Ôèëèïïèí þëöì òàðèõèíè (1598) ýþñòÿðìèø äèð.

1 ê32 Òåçëèêëÿ áþéöê Èìïåðèéà ÷îõ êè÷èê áèð éåðÿ äþíÿúÿê.Ëàêèí òåçëèêëÿ äÿ òàíûíàúàã.Ñîí äÿðÿúÿ êàñûá îëàí áó éåðèí ìÿðêÿçèíäÿ Î, ýÿëèá þç ùàêèìèééÿòèíè ãóðàúàã.

Íàïîëåîí 18 èéóí 1815-úè èëäÿ Âàòåðëîî éàõûí ëû üûí äà èíýèëèñ ýå -íå ðàëû Âåëëèíãòîíëà äþéöø äÿ ìÿüëóáèééÿòäÿí ñîíðà Àòëàíòèêîêåàíûí äà ÷îõ êè÷èê áèð éåðÿ — Ìöãÿääÿñ Éåëåíà àäàñûíà ñöðýöíåäèë äè. Áöòöí Ãÿðáè Àâðîïàíûí èìïåðàòîðó áóðàäà ãàë ìàëû îëäó.Îíóí èíäèêè “äþâëÿò”èíèí ñàùÿñè áèð íå÷ÿ êâàä ðàò ìèëäÿí, äàùàäîüðóñó, 16 êâàäðàò êèëîìåòð äÿí àðòûã äåéèëäè. Îíóí äà ÷îõùèññÿñèíè ãàéàëûãëàð òÿø êèë åäèðäè. Òðîïèê èãëèì âÿ áåêàð÷ûëûã òåç ëèê -ëÿ þç èøèíè ýþðäö. Íàïîëåîí þëöìöí éàõûíëàøäûüûíû äóéìóøäó.Äÿð ìàí ãÿáóë åòìèðäè. Òÿáèáè Îìèðà òÿÿúúöáëÿ îíäàí ñîðóøìóø -äó: “Ñèç ãÿçàâö-ãÿäÿðÿ èíàíûðñûíûç? — ßëáÿòòÿ. Ëàï òöðêëÿð êèìè.


95

Ìÿí ùÿ ìèøÿ èíàíìûøàì êè, îëàúàüà ÷àðÿ éîõäóð. Òàëåéÿ èíàíìàãëà çûì äûð. Ìÿí àëûí éàçûñûíà èíàíûðàì. Ìÿíèì âàõòûì áèòèá” — äå -ìèø äè. 1821-úè èëäÿ Íàïîëåîí äöíéàñûíû äÿéèø ìèøäè.

ßââÿëëÿð òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè êðàë V Êàðëëà áàüëàéûðäûëàð.Ìÿ ñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, êðàë V Êàðë 55 éàøûíäà îëàíäà ìÿëóì îë -ìà éàí ñÿáÿáÿ ýþðÿ ùà êè ìèé éÿ òè ãàðäàøû Ôåðäèíàíäà âåðÿðÿê Èñïà -íè éàäà Éóñò äå éè ëÿí éåðäÿ ìîíàñòûðà ýåäèá. Ö÷ èëäÿí ñîíðà, åëÿîðàäà äà âÿôàò åäèá.

1 ê33Áþéöê êþðïöíöí éàõûíëûüûíäà óúñóç-áóúàãñûç äöçÿíëèêäÿ,Ùþêìäàð îðäóñóíóí ãöäðÿòëè øèðè,Êèí-êöäóðÿòëè øÿùÿðèí äèâàðëàðû éàíûíäà ãóðüóëàð ãóðäóðàúàã. Ãîðõó øÿùÿð äàðâàçàëàðûíû à÷ìàüà ýÿòèðèá ÷ûõàðàúàã.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ àüëàáàòàí áèð ñþç äåéèëìÿìèøäèð. Îëà áèëñèí êè,áó, Øÿðãëÿ âÿ éà êå÷ìèøëÿ áàüëûäûð. Î äà áèð ùÿãèãÿòäèð êè, ùàí ñû ñàáèð øÿùÿðè äöøìÿíëÿð ìöùàñèðÿéÿ àëûáìûø. Àúëûã-ñóñóçëóã âÿ Íîñò -ðà äàìóñóí äþðäöíúö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðäèéè êè ìè, ãîðõó ùèññè øÿùÿðäàð âàçàëàðûíûí à÷ûëìàñûíà ýÿ òèðèá ÷ûõàðûð.

1 ê34Éûðòûúû ãóø àëòû àé ìöääÿòèíÿ ñîëà ó÷àúàã.Ôðàíñûçëàð ÿââÿëúÿäÿí äþéöøÿ ùàçûðëàøàúàãëàð.Êèìèñè áóíó éàõøû èø êèìè, êèìèñè èñÿ óüóðñóç áèð

øåé êèìè ãÿáóë åäÿúÿê. Çÿèô þëêÿ áóíó éàõøû ÿëàìÿò êèìè ãÿáóë åäÿúÿê.

Áó êàòðåíäÿ “éûðòûúû ãóø” — äåéÿíäÿ Àëìàí Èìïåðèéàñûíûí ðÿìçè —ãàð òàë íÿçÿðäÿ òóòóëóð.

Ìöùàðèáÿäÿí ÿââÿë Ùèòëåðèí “Äîðíéåð” àäëû êÿø ôèé éàò òÿééà ðÿ -ëÿ ðè àëòû àé ìöääÿòèíäÿ Ïàðèñèí öçÿðèíäÿ ÷îõ éöêñÿêäÿí ó÷àðàã


96

ìÿ ëóìàò òîïëàéûðäû. “Ñîë” èñÿ ìÿ úàçè ìÿíàäà èøëÿíèá. Ïàðèñ Àëìà -íè éàíûí ñîë òÿðÿ ôèí äÿäèð. Áóíäàí áàøãà, ÿñëèíäÿ Àëìà íèéà ôðàí ñûç -ëà ðà ãàðøû ìöùàðèáÿéÿ 1940-úû èëèí ìàé àéûíäà ñîë úèíàù äàí — Ùîë -ëàí äèéà âÿ Áåë÷èêà òÿðÿôäÿí áàøëàäû. Ôðàí ñûç ëàð ìöùàðè áÿéÿ äîü ðó -äàí äà ÿââÿëúÿ äÿí ùà çûð ëàøûð äû ëàð. Áóíóí ö÷öí ãåéðè-àäè áåòîí äè -âàðëàð òèêèëìèøäè êè, áóíà “Ìàæèíî õÿòòè” äåéèðäèëÿð. Áó ùàñàð òèêè -ëÿí äÿí ñîíðà ôðàíñûçëàð ëîâüàëàíûðäûëàð êè, àëìàíëàð áó ùà ñàðû éàðàáèëìÿçëÿð. Éöç êèëîìåòð ëÿð ëÿ óçàíûá ýåäÿí áó áåòîí ùàñàðûíàðõàñûíäà ÷îõ ñàé ëû îðäó éåðëÿø äè ðèë ìèø äè. Áÿçèëÿðè èñÿ áå òîí ùà ñà -ðûí ìÿíàñûçëûüûíäàí äà íûøûðäûëàð. Ùÿòòà òÿäãèãàò÷û Ìàêñ äåÔîíáðéóí Íîñòðàäàìóñóí éàçäûüû “óüóðñóç áèð øåé” èôà äÿ ñèíÿÿñàñ ëàíàðàã Ìàæèíî õÿòòèíèí ùå÷ áèð õåéðè îëìàéà úà üû íû, ìÿ íàñûçéåðÿ êöëëè ìèãäàðäà õÿðú ÷ÿêèëäèéèíè áÿ éàí åäÿíäÿ þëêÿ äÿ ÷àõ íàø -ìà äöøäö. Ôîíáðéóíó àõìàã àä ëàíäûðûðäûëàð. Ëàêèí àëìàí îðäóùèññÿëÿðèíèí Ïàðèñè ôÿòù åòìÿñè, Ùèòëåðèí Ïàðèñÿ ýÿëèøè èëÿ Íîñòðà äà -ìóñóí ýþñòÿð äèêëÿðè âÿ Ôîíáðéóíóí ýÿëäèéè íÿòèúÿ éå ðè íè àëäû.

Éåðè ýÿëìèøêÿí, îíó äà äåéÿê êè, Ôîíáðéóí Íîñòðà äà ìóñóí êàò -ðåí ëÿðèíäÿí ÷ûõûø åäÿðÿê Ùèòëåðèí àãè áÿ òè íè äÿ äÿãèã ýþñòÿð ìèø äè.

1 ê35Äþéöø ìåéäàíûíäà ÿúàèá äþéöø áàø âåðÿúÿê.

Càâàí øèð ãîúà øèðè éåíÿúÿê.

Ýÿíú øèðèí íèçÿñè ãîúà øèðèí ãûçûë äÿáèëãÿñèíè äÿëèá êå÷ÿðÿê

îíóí ýþçöíÿ ýèðÿúÿê.

Ãàíñûçìà íÿòèúÿñèíäÿ àìàíñûç þëöì þç èøèíè ýþðÿúÿê .

Áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò Ôðàíñà êðàëû II Ùåíðèíèí Cÿíýàâÿðëÿðèí äþ -éö øö (éàðûøû) çàìàíû ôàúèÿëè þëöìöíäÿí ýåäèð. Áó êàòðåíóçàãýþðÿíëèê òàðèõèíäÿ ÿí óüóðëóñó ùåñàá îëóíóð. Áóíó éàëíûç ÕÕÿñðèí 50-60-úû èëëÿðèíäÿ Cèí Äèêñîíóí, Cîí Êåííåäèíèíùàêèìèééÿòÿ ýÿ ëÿúÿéè âÿ ïðåçèäåíòëèê ìöääÿòè áèòìÿìèø ìóçäëó


97

ãà òèë òÿðÿôèíäÿí þëäö ðö ëÿ úÿéè áàðÿäÿ þíýþðöúöëöéö èëÿ ìö ãàéèñÿåòìÿê îëàð. Ùÿð èêè þíýþðöúöëöê êàùèí ëÿ ðèí ñàü ëûüûíäà áàø âåðèá.

Íîñòðàäàìóñóí ñàüëûüûíäà áàø âåðÿí ôàúèÿ áåëÿ îëóá. Áöòöí ïà -ðèñ ëèëÿðÿ åëàí îëóíìóøäó êè, 1 èéóí 1559-úó èë òàðèõäÿ êðàë II Ùåí -ðè íèí ãûçû Éåëèçàâåòà âÿ Èñ ïàíèéà êðàëû II Ôèëèïïèí âÿ åëÿúÿ äÿ êðà -ëûí áàúûñû Ìàðãàðèòà èëÿ Ñàâîéàíûí ùåðñîãó Åìàíóåë Ôëèáåðòèí ãîøàòîéó ìöíà ñè áÿ òè èëÿ Áàñòèëèéà éàõûíëûüûíäà Cÿíýàâÿðëÿðèí äþéöøö(éà ðûøû) îëàúàã âÿ äþéöøäÿ êðàë þçö äÿ øÿõñÿí èøòèðàê åäÿ úÿêäèð.Áåëÿ äÿ îëóð. Êðàë ðÿãèáèíè þçö ñå÷èð âÿ êðàëûí øîòëàíäèéàëû ìöùà -ôè çÿ äÿñòÿñèíèí êàïèòàíû ýÿíú ãðàô Ãàáðèéåë Ìîíò ãî ìå ðèíè òÿê áÿ -òÿê äþ éö øÿ äÿâÿò åäèð.

Êðàë âÿ ãðàô øèðÿáÿíçÿð ïàëòàðëàðäà àòëàðûí öñòöí äÿ, ÿëëÿðèíäÿ íè -çÿ ÷àðïûøûðëàð. Àòëàðû ÷àïàðàã ãàð øû ëàøàíäà áèð-áèðèíÿ çÿðáÿëÿð åí äè -ðèð ëÿð. Áèðäÿí ãðà ôûí íèçÿñè ñûíûð, íèçÿíèí ãûðûã ùèññÿñè äÿ áèë ãÿ äÿíêå ÷ÿðÿê êðàëûí ñàü ýþçöíÿ áàòûð. Êðàëûí áåéíèíÿ ãàí ñûçûð. Îí ýöí -äÿí ñîíðà êðàë äöíéàñûíû äÿéèøèð.

Áó ùàäèñÿ Ôðàíñàäà ÷îõ ýöúëö ïàðòëàéûø òÿñèðè áàüûøëàìûøäû.Ùåé ðÿòÿ ýÿëÿí ôðàíñûçëàð èëê äÿôÿ îëàðàã áó ìþúöçÿ àäàìûí ãöä ðÿ -òè íè äÿðê åòäèëÿð. Áóíóíëà áåëÿ, ÷îõëàðû Íîñòðàäàìóñó úàäó ýÿð âÿñåùð áàç àäëàíäûðìàüà áàøëàäû. Ãàðàýöðóù÷óëàð ùÿòòà ãûçû øàðàãÍîñòðàäàìóñóí ìöãÿââàñûíû éàíäûðìûøäûëàð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, êðàë II Ùåí ðè íèí äÿâÿòè èëÿ Ïà -ðè ñÿ ýÿëÿðêÿí Íîñòðàäàìóñ áàø âå ðÿ úÿê ôàúèÿ áàðÿäÿ êðàëè÷à Éå êà -òå ðèíà Ìåäè÷èéÿ õÿ áÿð âå ðèáìèø. Áàøãàëàðû èñÿ õöñóñè âóðüóëàéûðëàðêè, Íîñ ò ðàäàìóñ àëûí éàçûñûíäàí ãà÷ìàüû ìöìêöí ñöç ùåñàá åò -ìèøäèð.

Ñîíðàëàð ãðàô Ìîíòãîìåðè äåìèøäè: “Ùÿð øåéè áåëÿ äÿ ãèãëèêëÿâÿ àìàíñûçúàñûíà õÿáÿð âåðÿí ýþðöúö, ñÿíè ëÿíÿòÿ ýÿ ëÿ ñÿí!”

Îíó äà ãåéä åäÿê êè, Íîñòðàäàìóñ êðàë II Ùåíðèíèí þëöìöíÿ ñÿ -áÿá îëàí ãðàô Ìîíòãîìåðèíèí þëäöðöëÿ úÿ éè íè äÿ ÿââÿëúÿäÿí ýþð -ìöø äö (áàõ: 3 ê30). Ùÿãèãÿò íàìè íÿ îíó äà äåéÿê êè, ñàðàé àñòðî -


98

ëî ãó Ëéóê Ãîðèê äÿ êðàë 41 éàøûíäà îëàíäà îíó áþéöê òÿùëö êÿýþç ëÿäèéèíè õÿáÿð âåðìèøäè.

1 ê36Ùþêìäàð ùàäèñÿëÿðèí ýåäèøèíè ýåú áàøà äöøÿúÿê.Ðÿãèáèíè þëäöðìÿäèéèíÿ ýþðÿ ïåøìàí îëàúàã.Ëàêèí ÿëäÿ îëóíàí áþéöê ðàçûëûã,Îíóí ãàíû òþêöëÿðÿê þëìÿéèíäÿí äàùà öñòöí

îëàúàã.

Ôðàíñûç êðàëû III Ùåíðèíèí éàëíûç áèðúÿ ýöúëö ðÿãèáè ãàëìûøäû. Î,÷îõ ýöúëö íÿñèëäÿí îëàí Ùåíðè äå Ýèç èäè. 1588-úè èë 25 äåêàáðäàÝèç êðàëûí ýþñòÿðèøè èëÿ ãÿòëÿ éåòèðèëèð. Êðàë III Ùåíðè Ùåíðè äå Ýèçèâÿ îíóí ãàðäàøû êàðäèíàë äå Ýèçè þëäöðñÿ äÿ, îíëàðûí ãàðäàøû ùåð -ñîã äå Ìàéåííàíû ñàü áóðàõìàãëà, Ìàéåí íà íûí òÿðÿôäàðëàðû îëàíêà òîëèêëÿð àðàñûíäà ÷îõëó äöø ìÿí ãàçàíäû. Íÿòèúÿäÿ III Ùåíðè êà -òî ëèê ìîíàõ òÿ ðÿ ôèíäÿí ãÿòëÿ éåòèðèëäè. Ùåðñîã äå Ìàéåííà êà òî -ëèê ëÿð äÿí áþéöê îðäó òîïëàéûá äèí ïÿðäÿñè àëòûíäà Ôðàí ñà íûí éåíèñå÷èëìèø êðàëû IV Ùåíðèéÿ ãàðøû ìöùàðèáÿéÿ ýèðèøäè.

Ëàêèí IV Ùåíðè ïðîòåñòàíòëûãäàí êàòîëèê ìÿçùÿáèíÿ êå÷ äèéèíÿýþ ðÿ ùåðñîã äå Ìàéåííàíûí êÿëÿéè áàø òóò ìóð. Áåëÿëèêëÿ, Ôðàíñàäàùÿðú-ìÿðúëèéÿ, ãàðøûäóð ìàéà ñîí ãîéóëóð. ßëëè èëÿ éàõûí äàâàìåäÿí äèíè ìöùà ðè áÿ ëÿð äàéàíäûðûëûð. Íîñòðàäàìóñóí ñþç à÷äûüû:“Ëà êèí ÿëäÿ îëóíàí áþéöê ðàçûëûã, îíóí ãàíû òþ êö ëÿ ðÿê þëìÿéèí -äÿí äàùà öñòöí îëàúàãäûð” — éåðèíÿ éåòèð.

1 ê37Ýöíÿø áàòìàìûøäàí áèð àç ÿââÿëÄþéöø áàøëàéàúàã, áþéöê õàëã ÷àõíàøìàéà äöøÿúÿê.Ñûõûøäûðûëìûø äÿíèç ëèìàíû úàâàá âåðìÿéÿúÿê.Ìÿãáÿðÿ âÿ êþðïö èêè ãÿðèáÿ éåðÿ õèäìÿò åäÿúÿê.


99

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ áó êàòðåí 18 èéóí 1815-úè èëäÿ Ýö -íÿø áàòìàçäàí áèð àç ÿââÿë ôðàíñûç âÿ èíýèëèñ îðäóëàðû àðàñûíäà Âà -òåð ëîîäà áàø âåðÿí ñîí äþéöøäÿí áÿùñ åäèð. Íàïîëåîí ñîí ùöúó ìàêå÷èð. Ëàêèí èíýèëèñ àðòèëëåðèéàñûíûí ýöëëÿáàðàíû àëòûíäà éåðÿ ñèíÿ -ðÿê ýåðè ÷ÿêèëèð. Àç ñîíðà Íàïîëåîí Cÿíóáè Àòëàíòèêàäà, äå ìÿêîëàð êè, ùÿéàò îëìàéàí, ãàéàëûã âÿ ñîéóã Ìöãÿääÿñ Éåëåíà àäà ñû -íà ñöðýöí åäèëèð. Ôÿàëèééÿòñèçëèê âÿ õÿð÷ÿíý õÿñòÿëèéè ýåò-ýå äÿ îíóöçöð. Íàïîëåîí þëöìöí éàõûíëàøäûüûíû äóéóð âÿ 1821-úè èë àïðåëèí13-äÿ þç äèêòÿñè èëÿ ãðàô Ìîíòîëîíà âÿñèééÿòíàìÿ éàçäûðûð. Àï -ðåëèí 15-äÿ âÿñèééÿòíàìÿñèíèí öçöíö êþ÷öðöá èìçàëàéûð. Îðà äà,éåðè ýÿëìèøêÿí, ùàçûðäà èìïåðàòîðóí úÿíàçÿñèíèí ãàëûãëàðûíûíáàñäûðûëäûüû, 1840-úû èëäÿí ñÿðäàáÿíèí éåðëÿøäèéè Ïàðèñäÿêè ßëèëëÿðñàðàéû êèëñÿñèíèí ìÿðìÿð ëþâùÿñèíäÿ ùÿêê îëóíìóø áó ñÿòèðëÿð


100

Íàïîëåîíóí Èìïåðàòîðëóüóíóí ñîíó éàõûíëàøûð

ýþçÿ ÷àðïûð: “Àðçóì áó -äóð êè, ìÿíèì úÿíàçÿìÑåíà ñàùèëëÿðèíäÿ, ñîí äÿ -ðÿúÿ ñåâäèéèì ôðàíñûç õàë -ãûíûí àðàñûíäà áàñäû ðûëñûí”(áàõ: É.Â.Òàðëå. Íàïî -ëåîí. 1993, ñ.461). Íà ïî -ëåîí 1821-úè èëäÿ äöíéà ñû -íû äÿéèøèð âÿ 1840-úû èëäÿÏàðèñÿ ýÿòèðèëÿðÿê åêçîòèêßëèëëÿð ñàðàé êèëñÿñèíäÿìþùòÿøÿì ìÿãáÿðÿäÿãîéóëàíàäÿê ÌöãÿääÿñÉåëåíà àäàñûíäà óéóéóðäó(áàõ: 5 ê7).

4-úö ñÿòèðäÿí ýþðöí -äöéö êèìè, ÍîñòðàäàìóñÍàïîëåîíóí þëö ìöí äÿíñîíðà îíóíëà áàüëû áàøâåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðè äÿÿñðëÿðëÿ þí úÿ ýþðöá.

1 ê38Ýöíÿø âÿ Ãàðòàë ãàëèá îëàúàãëàð.Ìÿüëóá áîø õÿáÿðëÿ ðóùëàíäûðûëàúàã.Íÿ øåéïóð ñÿñëÿðè, íÿ äÿ ãûøãûðûã, ãà÷àí äþéöø÷öëÿðè

äàéàíäûðà áèëÿúÿê.Âàõò ýÿëÿíäÿ þëöì ùåñàáûíà ñöëù áÿðãÿðàð îëàúàã.

Áó êàòðåí äÿ 1815-úè èë äÿ Íàïîëåîíóí òàëåéè ùÿëë îëóíàí Âà òåðëîîäþéöøöíäÿí áÿùñ åäèð. Èíýèëèñëÿðèí êî ìàíäàíû ùåðñîã Âåë ëèíã òîíýöíÿø áàòàí âàõò Íàïî ëå îíóí ãûçûëû ãàðòàëëû áàé ðàãëàðû èëÿ éà õûíëàøàí


101

Ñåíà ÷àéû Ïàðèñè èêè éåðÿ áþëöð

ãâàð äèéàñûíû éàõûíà áóðàõûð âÿ àðòèëëåðèéà àòÿøèíÿ òóòóð. Ëà êèíáóíäàí áèð àç ÿââÿë Íàïîëåîí äþéöø÷öëÿðè ðóù ëàí äûð ìàã ö÷öí ñîëòÿðÿôäÿí éàõûí ëàøàí îðäóíóí èêè ýöí ÿââÿë ïðóñ ñè éà ëû ëàðû òÿ ãèá åäÿí30 ìèí íÿôÿðëèê ôðàíñûç îðäóñó îëäóüóíó õÿáÿð âåð ìèø äè.

ßñëèíäÿ îíëàð èíýèëèñëÿðÿ êþìÿéÿ ýÿëÿí Ïðóññèéà îðäóñó èäè. Àçñîíðà ôðàíñûçëàð àëäàíäûãëàðûíû àíëà éàðàã ãà÷ìàüà öç ãîéäóëàð.Íà ïîëåîíó ÿñèð äöøìÿêäÿí õèëàñ åòñÿëÿð äÿ, áó äþéöøëÿð çàìàíû47 ìèí þëÿí âÿ éàðàëàíàí îëäó. Íàïîëåîíóí þëöìöíäÿí ñîíðà(1821) Àâðîïàäà ñöëù áÿðãÿðàð îëäó.

1 ê39Ýåúÿ âàõòû ùþêìäàðû éàòàüûíäà áîüóá þëäöðÿúÿêëÿð.Ñàðûøûí ñà÷ëû èøè éóáàíäûðàðàã ìÿãàì ýþçëÿéèðäè.Ö÷ íÿôÿð âàðèñèí ÿëè èëÿ Èìïåðèéà êþëÿ ùàëûíà ñàëûí äû.Î, ìÿùâÿ ìÿùêóì åäèëäè âÿ ñÿíÿäëÿð îõóíìàìûø ãàëäû.

Áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ þçöíäÿí ÷îõ-÷îõ ñîíðàëàð áàø âå ðÿ úÿêôàúèÿäÿí ñþùáÿò à÷ûð. Áåëÿ êè, 1830-úó èëäÿ Áóðáîíëàð ñöëà ëÿ ñè íèíñîíóíúóñó, ìîíàðõèéà òÿ ðÿô äàðëàðûíûí öìèäýàùû êðàë Êîíäå éà -òàüûíäà áîüóëóá þëäöðöëöð. Èçè èòèðìÿê ö÷öí îíó ñîíðàäàí àñûð ëàð.

Ö÷ íÿôÿð âàðèñ äàëáàäàë ùàêèìèééÿòÿ ýÿëèðëÿð: êðàëûí îüëó ËóèÔèëèïï (1830-1848), Èêèíúè Ðåñïóáëèêà÷ûëàð (1848-1851), ËóèÁîíàïàðò (III Íàïîëåîí). 1851-úè èëäÿ Íàïîëåîí äþâëÿò ÷åâðèëèøèåäÿ ðÿê ìîíàðõèéà éàðàòäû âÿ þëêÿäÿ ìîíàð õè éà öñóëè-èäàðÿñèíÿêå ÷èëäè (1852-1870). Þëêÿ êþëÿ âÿçèé éÿòèíÿ äöøäö. Êðàë Êîíäåéÿãàðøû ñóè-ãÿñäè àðàø äû ðàí, íîñòðà äàìóñøöíàñ Ëå Ïåëëåòéå éó õà ðû äà -êû êàò ðå íèí Êîíäå èëÿ áàüëû îëäóüóíó áåëÿ ÿñàñëàíäûðûð: Êîí äåñàðû øûíñà÷ îëóá. Âÿñèééÿòíàìÿ éàçûá ãîéóá êè, þçöí äÿí ñîíðà ùà -êèìèé éÿòÿ åéø-èøðÿò äöøêöíö îëàí îüëó Ëóè Ôèëèïï äåéèë, ùåðñîã äåÁîð äî ýÿëñèí. Ëàêèí Êîíäå éàòàüûíäà áîüóëóá þëäöðöëÿí êèìè,ñàõ òà âÿñèééÿòíàìÿ äöçÿëäèðëÿð êè, ýóéà êðàë þç îüëóíó âàðèñ òÿéèíåäèá. Íîñòðàäàìóñóí 4-úö ñÿòèðäÿ éàçäûüû êèìè äÿ îëóð: “Ñÿíÿä ëÿð


102

îõóí ìàìûø ãàëäû”, éÿíè êðàëûí ÿñë âÿñèééÿòíàìÿñè öçÿ ÷ûõàðûë -ìàäû.

1 ê40Ýèçëè ãàñûðüà (èíãèëàá) àüûëñûç ùÿðÿêÿòèíè ýèçëÿäÿðÿê.Áèçàíñû ãàíóíóíäà äÿéèøèêëèê åòìÿéÿ ìÿúáóð åäÿúÿê .Ìèñèðäÿí áèð øÿõñ ÷ûõàúàã âÿ ãûçûëûí äÿéÿðè áàðÿäÿÔÿðìàíû ëÿüâ åäÿðÿê ïóëó âÿ ÿëâàí ìåòàëëàðû ìÿçÿííÿäÿí

ñàëà úàã .

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ýÿëäèéè ãÿíàÿò áåëÿäèð êè, áó êàòðåíäÿ ÕÕ ÿñðèíÿâ âÿëëÿðèíäÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèëèð. Îñìàíëû Èì ïå ðè -éà ñûíûí äàüûëìàñû íÿòè úÿ ñèíäÿ Òöðêèéÿ Ìèñèðè èòèðèð âÿ 1920-úè èëÈíãèëà áûíäàí ñîíðà Ðåñïóáëèêàéà ÷åâðèëèð.

Ýöìàí êè, ñîí ñÿòèðëÿðäÿ Ìèñèð Îñìàíëû Èìïåðè éàñûí äàí ÷ûõ äûã -äàí ñîíðà þëêÿäÿ áàø âåðÿí ÷àõíàø ìà ëàð äàí, ÿùàëèíèí äö÷àð îëäó -üó àüûð âÿçèééÿòäÿí áÿùñ åäè ëèð.

Áÿçèëÿðè èñÿ áó êàòðåíè Ìèñèðèí ñàáèã ïðåçèäåíòè ßíâÿð Ñàäàò,áàø ãàëàðû èñÿ Àéÿòóëëà Õîìåéíè èëÿ áàüëàéûðëàð.

1 ê41Øÿùÿð ýåúÿ âàõòû ìöùàñèðÿéÿ ìÿðóç ãàëàúàã.Àç àäàì ãà÷ûá ãóðòàðàúàã. Äþéöø äÿíèçèí éàõûíëûüûíäà îëà úàã.Îüëóíóí ãàéûòäûüûíû ýþðÿí ïîçüóí ãàäûí ñåâèíúäÿí ãÿøø åäÿúÿê.Çÿùÿð âÿ ìÿêòóáëàð áöêöêëÿðäÿ ýèçëÿäèëÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí ùàããûíäà àüëàáàòàí áèð ñþç äåéÿ áèëìÿ -éèá ëÿð. Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ êàòðåíäÿ Ôðàíñàíûí Äéóí êåðøÿùÿðèíèí (1940) àëìàí ëàð òÿðÿôèíäÿí òóòóëìàñûíà èøàðÿ åäèëèð.“Ïîç üóí ãàäûí” äåéÿíäÿ — Ôðàíñàäà Ö÷öíúö Ðåñïóáëèêà íÿ çÿð äÿòó òó ëóð. Ýóéà “çÿùÿð âÿ ìÿêòóáëàð” ôàøèñòëÿðèí ôðàíñûç ÿñèð ëÿ ðè íèíôèêèðëÿðèíè èäåîëîæè úÿùÿòäÿí áàøãà ñÿìòÿ éþíÿëòìÿëÿðè äåìÿê äèð.

Òÿáèè êè, áöòöí áóíëàð î ãÿäÿð äÿ èíàíäûðûúû ýþðöíìöð.


103

1 ê42Ãîòèê ùåñàáëàìàëàðà ýþðÿ àïðåëèí îíóíúó ýöíö Áÿäÿìÿëëÿð òÿðÿôèíäÿí éåíèäÿí áÿðïà îëóíäó. Øåéòàí Ïñåëëàíûí ñöìöêëÿðèíè òàïìàüà ùÿñð îëóíìóø.Øåéòàí éûüûíúàüûíäà èøûã (äàõèëäÿ) ñþíäöðöëäö.

Íîñòðàäàìóñ þëöìöíäÿí 26 èë ñîíðà, 1592-úè èëäÿ áàø âåðÿúÿêùàäèñÿëÿðè òàì äÿãèãëèéè èëÿ ýþðìöøäö. Ùÿìèí âàõò êàòîëèêëÿð, áàø -äà Ïàïà Ãðèãîðè îëìàãëà Éóëèàí òÿãâèìèíäÿí èìòèíà åäÿðÿê äÿéè -øèê ëèê åäèëìèø Ãðèãîðè òÿãâèìèíè ãÿáóë åòäèëÿð.

Éóëèàí òÿãâèìè èëÿ áèð èë 365 ýöí, 6 ñààòäàí èáàðÿò èäè. 1582-úèèë äÿ èëê áàùàð òàðàçëûüû 21 ìàðòäàí 11 ìàð òà êå÷èðèëìèøäè. ÏàïàÃðèãîðè “ñÿùâè” ñàäÿúÿ îëà ðàã 10 ýöíö àòìàãëà äöçÿëòäè. Þç èðà äÿ -ñè èëÿ Ïàïà 1582-úè èëèí 5 îêòéàáðûíû 15 îêòéàáðà êå÷èðäè. Áó äÿéè -øèê ëèê ùå÷ êèìèí öðÿéèíäÿí îëìàäû. Àâðîïà þëêÿ ëÿ ðè íèí ÷îõó èòèðèë -ìèø îí ýöíö ýåðè òÿëÿá åòäè.

Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, Êàëåíäà Ðîìà òÿãâèìèíäÿ àïðåë àéûíûí1-úè ýöíö äåìÿêäèð. Êàëåíäàðûí (òÿãâèì) îíóíúó ýö íö — “Àïðåëèíîíó” äå ìÿê äèð. Éåíè Ãðèãîðè òÿãâèìèíäÿ ãîòèê ùåñàáëàìà ëàðûíäàíîí ýöí ÷ûõûëûð âÿ íÿ òè úÿäÿ 10 àïðåë 1 àïðåë ùåñàá îëóíóð. Áó ýöíÿ“Åùòè ðàñ ëû Cöìÿ” — äå éèð äèëÿð. Ìàýèéà èëÿ ìÿøüóë îëìàã ö÷öí ÿíóüóðëó ýöí ùå ñàá îëóíóðäó.

Êàòðåíèí ñîí èêè ñÿòðèíäÿ òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèê ðèí úÿ, Íîñòðàäàìó -ñóí èëê äÿôÿ ýþðöúöëöéÿ áàøëàäûüû ñå àí ñûí ñîí àíû òÿñâèð îëóíóð.Ýóéà ýþðöúöëöê èñòåäàäûíû îíà øÿð ãöââÿëÿð ýÿòèðèáëÿð. Ëàêèí âÿú -äÿ ýÿëÿðêÿí íàçèê ùàëÿ ýþðöíöð, øåéòàí éûüûí úàüû éîõà ÷ûõûð. Èëêàéäûíëûã ýÿòèðÿí øöàëàðûí éàõûíëàøìàñû èëÿ ãàðàíëûã (çöëìÿò) äöø -ýöí ëÿðè Äåìîí Ïñåëëèí íÿøè ñàõëàíàí éåðè àõòàðìàüà ýå äèðëÿð.Äåìîí Ïñåëë äåäèêäÿ Íîñòðàäàìóñ XI ÿñðäÿ éàøàìûø Ìè õàèë Ïñåëëè(1018-1078) íÿçÿðäÿ òóòóð. Ùÿìèí Ïñåëë êè, ìÿøùóð íåîïëà òîíèê(íåîïëàòîíèçì — åðàìûçäàí ÿââÿë III ÿñðäÿ ìåéäàíà ýÿëìèø ìèñòèê


104

ôÿëñÿôè úÿðÿéàí) îëìóø, úèíëÿð âÿ åëëèí (ãÿäèì éóíàíëàðûí àäû)ñåùðè áàðÿäÿ êèòàá éàçìûøäûð.

Ôðàíñà èíãèëàáûíäàí ñîíðà êþùíÿ Éóëè òÿãâèìèíÿ êå ÷èëäè (22ñåí òéàáð 1792-úè èë). Áóðàäà ùÿð àé 30 ýöí äÿí ùåñàá îëóíäó.Éåðäÿ ãàëàí áåø ýöíö èñÿ èø÷è âÿ ôÿùëÿëÿðÿ èñòèðàùÿò ýöíö åëàíåòäèëÿð. Èíãèëàáè òÿã âè ìÿ ýþðÿ 21 ìàðò áàùàðûí èëê ýöíö ùåñàá îëóí -äó. Áó, “îéàíûø ýöíö” àäëàíûðäû. Ëàêèí Íàïîëåîí ùàêèìèé éÿ òÿýÿëäèêäÿí ñîíðà, 1805-úè èë äå êàá ðûí 31-äÿ èí ãè ëà áè òÿãâèìè ëÿüâåòäè âÿ Ãðèãîðè òÿãâèìèíÿ êå÷èëäè.

1 ê43Èìïåðèéà äÿéèøìÿìèøäÿí ÿââÿëÒàðèõè ùàäèñÿ áàø âåðäè.Òàðëàëàð, ÷ÿìÿíëÿð äÿéèøèëäè, ïîðôèð ñöòóíëàðßë÷àòìàç, ãàéàëû äàüëàðûí áàøûíäà ãîéóëäó.

Ýèðèø ìÿãàëÿñèíäÿ ýþñòÿðäèéèìèç êèìè, Íîñòðà äàìóñ þçöíö òÿñ -äèã ö÷öí ñàüëûüûíäà áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðÿ äÿ àç äà îëñà éåðàéûðûðäû. Î, àéëûã âÿ èëëèê ùîðîñêîïëàð òÿðòèá åòìÿêëÿ áÿðàáÿð, òàðè -õè ùàäè ñÿ ëÿðè äÿ êàò ðåíëÿðèíÿ äàõèë åäèðäè. Áó êàòðåíäÿ òÿñ âèð åäè -ëÿí ëÿð éàçûë äûüû òàðèõäÿí úÿìè àëòû àé ñîíðà áàø âåðìèøäè. “Ìöãÿä -äÿñ Ðîìà Èìïå ðè éàñû”íäà áàø âåðÿí ëÿð Íîñòðà äàìóñà èíàìû áèðÿ-îí àðòûðäû. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, èìïåðàòîð V Êàðë ýþçëÿíèë ìÿ -äÿí èìïåðà òîðëóãäàí ÿë ÷ÿêäè âÿ ùàêèìèééÿòè ãàðäàøû Ôåðäèíàíäàâåð äè. Ëàêèí áóíà ãÿäÿð Ùîëëàíäèéà âÿ Èñïàíèéàíû îüëó II Ôèëèïïÿâåðìèøäè.

Ùàêèìèééÿòèí Ôåðäèíàíäà âåðèëìÿñè ìÿðàñèìè òÿìòÿðàãëû øÿ êèë -äÿ Áðöññåë äÿ êå÷èðèëäè. Î áèðèñè èë êðàë Ùîë ëàí äè éàíûí òàðëà âÿ ÷ÿ -ìÿí ëÿðèíè òÿðê åäÿðÿê Èñïà íèéàéà ýÿë äè. Îðàäà ìîíàñòûðëàðäàí áè -ðè íèí ãîíàüû êèìè þì ðö íö áàøà âóðäó. “Ïîðôèð ñöòóíëàð” èôàäÿñèêðàëûí ìÿã áÿðÿñèíÿ èøàðÿäèð. Î êè ãàëäû “ÿë÷àòìàç, ãàéàëû äàüëàð”èôàäÿ ñèíÿ, äåìÿê ëàçûìäûð êè, õðèñòèàí àëÿ ìèí äÿ ìîíàñòûðëàðûäàüëàðäà, óúà éåðëÿðäÿ òèêìÿê äÿáäÿ îëóá.


105

Áó êàòðåíäÿ âåðäèéèìèç øÿðùëÿ óçëàøìàéàí áèð ìÿ ñÿ ëÿ âàðäûð. Îäà îíäàí èáàðÿòäèð êè, èìïåðèéà Ôðàíñàäà 1789-úó èëäÿí ñîíðà ìåé -äà íà ýÿëèáäèð.

1 ê44Òåçëèêëÿ éåíèäÿí ãóðáàíëàð âåðèëÿúÿê.Èòàÿòñèçëèê ýþñòÿðÿíëÿðÿ çöëì åäèëÿúÿê.Ãàéäà-ãàíóíó ïîçàíëàð úÿçàéà ìÿðóç ãàëàúàãëàð.Äàùà íÿ àááàòëàð îëàúàã, íÿ êàùèíëÿð, íÿ äÿ êàùèíëèéÿ

ùàçûð ëàøàíëàð.Áàë éåíèäÿí ìóìäàí äàùà áàùà îëàúàã.

Áó êàòðåíäÿ Áþéöê Ôðàíñûç âÿ Áþéöê Îêòéàáð èíãè ëàá ëàðûíäàíñîí ðà Ôðàíñàäà âÿ êå÷ìèø Ñîâåòëÿð ìÿêàíûíäà ìîíàñòûð, êèëñÿ âÿìÿñ úèäëÿðèí áàüëàí ìà ñûíäàí, äèí õàäèìëÿðèíèí áàøûíà ýÿëÿúÿê áÿ -ëà ëàðäàí, åòèðàç ñÿñèíè óúàëäàíëàðûí ìÿùâ åäèëÿúÿéèíäÿí äàíû øû ëûð.Êèë ñÿëÿðäÿ, èáàäÿòýàùëàðäà âÿ ñ. øàì éàí äûð ìàã ãàäàüàí îëóíäó -üóí äàí ìóìóí ãèéìÿòäÿí äöøÿúÿéèíäÿí ñþç à÷ûëûð.

Èêèíúè ñÿòèðäÿêè “Èòàÿòñèçëèê ýþñòÿðÿíëÿðÿ çöëì åäè ëÿúÿêäèð” ãÿ -íàÿòè èñÿ 1793-úö èëäÿ áàø âåðÿí ùà äè ñÿ äÿí áÿùñ åäèð. Èíãèëàá äàíñîí ðà áöòöí äèí õà äèìëÿðèíÿ ÿìð îëóíìóøäó êè, Ïàðèñèí Ìö ãÿä äÿñÌÿð éÿì êàòîëèê êèëñÿñèíäÿ Ðåñïóáëèêàéà ñÿäàãÿòÿ äàèð àíä è÷ ñèí -ëÿð. Èòàÿòñèçëèê ýþñòÿðÿíëÿðè åäàì åäèðäèëÿð.

1 ê45Ìÿçùÿáëÿðè áîüàí — ÷óüóë ö÷öí áþéöê úÿçàäûð.Òàìàøà ñàëîíóíäà âÿùøè ùåéâàí ñÿùíÿíè ãûçûøäû ðàúàã .Ãÿäèì ôàêò (ñöáóò) çèðÿê àäàìûí òÿðèôèíè ýþéëÿðÿ ãàëäû ðà úàã.Ìÿçùÿáëÿðÿ ýþðÿ àëÿì áèð-áèðèíÿ äÿéÿúÿê, òÿôðèãÿëÿð áàøëàéàúàã.

Êàòðåí Íîñòðàäàìóñóí çàìàíûíäàí áÿùñ åäèð.Áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò Æàí Êàëâèíèí (ïðîòåñòàíò ìÿçùÿáèíèí èäåîëî -

ãó) ñàü ÿëè Òåîäîð äå Áåçàäàí ýåäèð. 1561-úè èëäÿ îíóí ö÷öí òåàòðàáÿí çÿð áèð áèíà òèêèë ìèø äè. Îðàäà Áåçà Ôðàíñàíûí Ìèëëè Ìÿúëèñèíÿ


106

êàë âè íèç ìèí ìàùèééÿòèíè à÷ûãëàéûðäû. Éå êà òåðèíà Ìåäè÷è Áåçàíûêþ ìÿéÿ ÷àüûðìûøäû êè, êàòîëèêëÿðëÿ ùóýåíîòëàðû (ïðîòåñòàíò ëàð) áà -ðûø äûðìàã ìöìêöí îë ìà ñà äà, þëêÿäÿ ÿìèí-àìàíëûã éàðàí ñûí. Áå -çà íûí èø òè ðà êû èëÿ êàòîëèêëÿðëÿ ïðîòåñòàíòëàðûí àðàñûíäà äèàëîã áàø ëà -äû âÿ óüóðëà äàâàì åòäè. Ëàêèí ñþùáÿò ãÿäèì ôàêò — ìöãÿä äÿñéåâ õàðèñòè éàéà ýÿëÿíäÿ àðà ãàðûøäû. Ìÿñÿëÿ áóðàñûí äàäûð êè, õðèñ -òèàí òÿëèìèíÿ ýþðÿ îíëàðûí ÿñàñ èáàäÿò àéèíè ìöãÿääÿñ ëèòóðýèéàâàõ òû Èñà ïåéüÿìáÿðèí áÿäÿíè âÿ ãàíûíûí ðÿìçè îëàí ÷þðÿê âÿ øÿ -ðàá äàäìàã ïåéüÿìáÿðëÿ òÿìàñäà îëìàã äåìÿêäèð. Beast (Besze) —âÿùøè ùåéâàí (Áåçà) åëàí åòäè êè, áó àêòûí ìöãÿääÿñëèéÿ äÿõëèéîõ äóð. Ãûçüûí ìöáàùèñÿëÿð áàøëàäû. Âÿçèééÿòèí àüûðëûüûíû ýþðöáèñ ëàùàò÷û Òåîäîð äå Áåçà àðàäàí ÷ûõäû.

Àç ñîíðà Àâðîïàäà, õöñóñÿí äÿ Ôðàíñàäà äèíè ìöùà ðèáÿëÿð áàøàëûá ýåòäè. Áöòöí áóíëàðû Íîñò ðà äàìóñ ãàáàãúàäàí õÿáÿð âåðìèøäè.

1 ê46Åêñ, Ëåñòîð âÿ Ìèðàíä øÿùÿðëÿðèíèí éàõûíëûüûíäà.Ö÷ ýöí ÿðçèíäÿ ýþéäÿí îä éàüàúàã.Ùÿääÿí àðòûã áþéöê ùàäèñÿëÿð áàø âåðÿúÿê.Âÿ àç ñîíðà éåð òèòðÿéÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí äÿ ùàíñû ùàäèñÿäÿí áÿùñ åòäèéèíè, íÿâàõò áàø âåðäèéèíè àéûðä åäÿ áèëìèðëÿð. Äÿãèã ìÿëóì îëàí îäóð êè,êàò ðåí Ôðàíñà èëÿ áàüëûäûð.

Áÿçèëÿðè èñÿ äåéèðëÿð êè, áÿëêÿ äÿ áó 1843-úö èëäÿ àäè ýþçëÿ ìö -øà ùèäÿ åäèëÿ áèëÿí Áþéöê ãóéðóãëó óëäóçóí øöòöéöá êå÷ìÿñè èëÿáàü ëûäûð.

1 ê47Ëåìàí ýþëöíöí éàíûíäà è÷èëÿí àíäëàð, âåðèëÿí âÿäëÿð

óíóäóëàúàã.Ýöíëÿð ùÿôòÿëÿðÿ, ùÿôòÿëÿð àéëàðà, àéëàð èëÿ ÷åâðèëÿúÿê.Ñîíðà ùÿð øåé ïîçóëàúàã.Âÿçèôÿ ñàùèáëÿðèíèí ìÿíàñûç úÿùäëÿðèíÿ ëÿíÿò îõóéàúàãëàð.


107

Ùÿð øåéäÿí ÿââÿë îíó ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, Ëåìàí ýþëö Cå -íåâ ðÿ ÿòðàôûíäàäûð. I Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí ñîíðà éàðàíàí Ìèë ëÿò -ëÿð úÿìèééÿòè (1919-1946) áóðàäà éåð ëÿ øèðäè. Î äà ìÿëóìäóð êè,îí èëëÿð áîéó Cåíåâðÿ êå÷ìèø Ñîâåò âÿ ÀÁØ äèïëîìàòëàðûíûí äà -íûøûã àïàðäûüû áèòÿðÿô þëêÿ — Èñâå÷ðÿäÿ øÿùÿðäèð. Áó ðà äà äèï ëî ìàò -ëàð òÿêúÿ òÿðê-ñèëàù áàðÿäÿ äåéèë, äöíéàíû íà ðàùàò åäÿí áöòöí ìÿ -ñÿ ëÿëÿð ùàããûíäà äàíû øûã ëàð àïàðûðäûëàð. Ëàêèí ÿí ÷îõ ìö áà ùèñÿéÿñÿ áÿá îëàí âÿ 1988-úè èëäÿí ýöíäÿëèêäÿ îëàí ñòðàòåæè ñèëàù ëàðûíàçàë äûëìàñû âÿ ìÿùâ åäèë ìÿ ñè ìÿñÿëÿñè èäè. Öìóìè ðàçûëûüà ÿñà -ñÿí ÀÁØ âÿ Ðóñèéà íöâÿ ñèëàùû íûí 75%-è ìÿùâ åäèëìÿëè èäè. Äöí -éà Ïðîáëåìëÿðè Èíñòèòóòóíóí âåð äèéè ìÿ ëó ìàòà ýþðÿ 1996-úû èëèíÿâ âÿ ëèíäÿ ìÿùâ îëóí ìàñû íÿçÿðäÿ òóòó ëàí 40600 ÿäÿä íöâÿ(áîéåãî ëî âîê) áîì áàñûíäàí áèðè äÿ ìÿùâ îëóí ìà éûá. ÑÍÂ-1 âÿÑÍÂ-2 öç ðÿ, éÿíè êöòëÿâè ãûðüûí ñèëàùëàðûíûí èõòèñàðû öç ðÿ ùå÷ áèðþùäÿëèê éåðèíÿ éåòèðèëìÿéèá. ßêñèíÿ, 14 äåêàáð 2001-úè èë äÿ ÀÁØáöòöí þùäÿëèêëÿðäÿí èìòèíà åò äè éè íè áÿéàí åòäè. Êèì áèëèð, áÿë êÿäÿ ÀÁØ èõòè ñà ðû íÿ çÿð äÿ òóòóëàí êþùíÿ ñèëàùëàðû Áàëêàíëàðà, Èðàãà,ßô ãà íûñòàíà âÿ ñ. òþêìÿêëÿ þùäÿëèêäÿí úàíûíû áåëÿúÿ ãóðòàðûð.

Íöâÿ ñèëàùûíûí éàéûëìàìàñû áàðÿäÿ þùäÿëèêëÿð äÿ éåðèíÿ éåòè ðèë -ìèð. Ùÿì ÀÁØ, ùÿì äÿ Ðóñèéà ÿëàëòûíäàí íöâÿ âÿ áàøãà ñòðàòåæèùö úóì ñèëàùûíû äèýÿð þë êÿ ëÿ ðÿ âåðèð.

Ðóñèéà Èðàíà èêè ðàêåòàòàí ñóàëòû ãàéûã ñàòìûøäûð. Áÿçè äèýÿð þë -êÿ ëÿð äÿ àòîì áîìáàëàðû èñòåùñàë åòìÿéÿ áàøëàìûøäû.

Íîñòðàäàìóñ áöòöí áóíëàðû äàùèéàíÿëèêëÿ ýþðìöøäö.1 ê48Àéûí ùþêìðàíëûüûíäàí èéèðìè èë êå÷èð.Áèð âàõò ýÿëÿúÿê, Àé éîðóëóá ÿëäÿí äöøÿúÿê.7-úè ìèíèëëèéèí ÿââÿëèíäÿ îíó Ýöíÿø ÿâÿç åäÿúÿê.Âàõò ýÿëÿúÿê, Ýöíÿøèí åíåðæèñè òöêÿíÿúÿê.Î, éîðüóí âÿ öçýöí ýöíëÿðèíè áàøà âóðàíäàÌÿíèì äÿ ïåéüÿìáÿðëèéèì (ýþðöúöëöéöì) éåðèíÿ éåòÿðÿê

áàøà ÷àòàúàã.


108

Ìèøåë Íîñòðàäàìóñóí 1554-úö èëäÿ éàçäûüû áó êàòðåíäÿ “Áþéöêçà ìàí ñèêëëÿðè”íÿ âÿ åëÿúÿ äÿ ýþðöúöëöéöí ìöùöì ìÿãàìûíàòîõóíóëóð.

Ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, àñòðîëîãëàð Áþéöê çàìàí êÿñèêëÿðèíèùÿð áèðè 354 èë 4 àéäàí èáàðÿò îëàí âÿ ìöÿééÿí áèð ïëàíåòèí òÿñèðèíÿìÿðóç ãàëàí “Áþéöê çàìàí ñèêëëÿðè”íÿ áþëìöøëÿð. Ìÿñÿëÿí, Àéçà ìàí ñèêëè 1534-úö èëäÿ áàøëàìûø âÿ 354 èë 4 àé ñîíðà, éÿíè 1888-úèèëäÿ îíó Ýöíÿø çàìàí ñèêëè ÿâÿç åòìèøäèð. 354 èë 4 àé ñîíðà, éÿ íè2242-úè èëäÿ èñÿ îíó Ñàòóðí “Áþéöê çàìàí ñèêëè” ÿâÿç åäÿ úÿê äèð.Ýöíÿø ùþêìðàí ëû üû íû Ñàòóðíà âåðÿí èë, éÿíè 2242-úè èëäÿ Íîñò ðà äà -ìó ñóí ýþðöúöëöéö áàøà ÷àòàúàãäûð. Áåëÿëèêëÿ, äåéÿ áèëÿ ðèê êè, áóãåéðè-àäè, ìþúöçÿ àäàì áÿøÿð òàðèõèíèí 700 èëëèê ýåäè øà òû íû ÿâ âÿë -úÿäÿí ýþðìöø, ëàáöä îëàðàã áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿ ëÿðè ãÿ ëÿ ìÿ àëà ðàãþçöíäÿí ñîíðàêû íÿñèëëÿðÿ òþùôÿ åòìèøäèð.

Íîñòðàäàìóñóí çàìàíûíäà ìþâúóä îëàí ïëàíåòëÿðèí äöçöëöøöáå ëÿ èìèø: Ñàòóðí, Âåíåðà, Éóïèòåð, Ìåðêóðè, Ìàðñ, Àé, Ýöíÿø.Ýþ ðöí äöéö êèìè, ùÿð 354 èë 4 àéäàí ñîíðà ùàêèì ïëàíåò ùþêì ðàí -ëû üûíû þçöíäÿí ñîíðàêûíà âåðèð. Ùÿéàò áåëÿúÿ äàâàì åäèð.

Ìàðàãëû ìÿñÿëÿëÿðäÿí áèðè äÿ 3-úö ñÿòèðäÿ éåð àëàí “7-úè ìè íèë -ëè éèí ÿââÿëèíäÿ îíó Ýöíÿø ÿâÿç åäÿ úÿê äèð” ôèêðèäèð. Íîñòðàäàìóñïëàíåòèìèçäÿ ùÿéà òûí éà ðàí äûüû ýöíäÿí éåíè åðàéà ãÿäÿð îëàíâàõòû 4137 (âÿ éà 4173) èë ùåñàáëàìûøäûð. Áóíóí öñòöíÿ Àéûíùþêì ðàíëûüûíûí áàøà ÷àòäûüû 1888-úè “èëè” ýÿëÿíäÿ 6025 (6051) èëåäèð êè, áó äà 7-úè ìèíèëëèéèí áàøëàíüûúûäûð.

Ýèðèøäÿ ãåéä åòäèéèìèç êèìè, áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ñÿùâÿí áó âàõòäöí éàíûí àõûðû îëàúàüû ãÿíàÿòèíÿ ýÿëèáëÿð. ßñëèíäÿ, Íîñòðàäàìóñêðàë II Ùåíðèéÿ éàç äû üû ìÿêòóáäà ýþñòÿðèð êè, Ñàòóðí áþéöê çàìàíñèê ëè äþâ ðö âÿ ñîíðàëàð ìèíèëëèê ãûçûë äþâð — ÿìèí-àìàíëûã äþâ ðöîëàúàã.

Éåðè ýÿëìèøêÿí, õöñóñè âóðüóëàìàã èñòÿðäèê êè, Íîñòðàäàìóñéà ðàäûúûëûüûíà 640 ñÿùèôÿäÿí èáàðÿò ÷îõ ñàí áàëëû ÿñÿð ùÿñð åäÿíDa vid Ovason áó ìÿñÿëÿéÿ õö ñó ñè äèããÿò éåòèðìèøäèð: “Íÿçÿðÿ àë -


109

ìàã ëàçûìäûð êè, Íîñ òðàäàìóñ áó êàòðåíäÿ éàëíûç ýþðöúöëöéöí äÿíáÿùñ åäèð. Áóðàäà î, äöíéàíûí ñîíó ìÿñÿëÿñèíÿ òîõóíìóð. Áÿçèøÿðù ÷èëÿðèí ìÿñÿëÿíèí ìÿüçèíè äÿðê åòìÿäèê ëÿ ðèí äÿí ñÿùâÿ éîëâåð äèêëÿðèíè ýþñòÿðìÿéè áîðú áèë äèê” (David Ovason. Íîñòðà äà ìó -ñóí êîäó (èí ýè ëèñ úÿ), Ëîíäîí, Arrow Bîoks Ltd., 1998, ñÿù. 177).

1 ê49Áåëÿ ôèòíÿ-ôÿñàä òþðÿäèëÿíäÿí ÷îõ-÷îõ ÿââÿë,

Àéïàðàíûí (Îñìàíëû Èìïåðèéàñû) ýöúöíÿ àðõàëàíàúàã ëàð.

Áó, 1700-úö èëäÿ Áþéöéöí ùÿðÿêÿòèíÿ ñÿáÿá îëàúàã.

Çîðëà Øèìàë òîðïàãëàðûíûí áþéöê áèð ùèññÿñèíè þçöíÿ

òàáå åäÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíèíäÿ Øèìàë äþâëÿòëÿðèíäÿí äàíûøûëûð.1697-úè èëäÿ êðàë XII Êàðë Èñâå÷äÿ ùàêèìèééÿòÿ áàøëàéàíäà ö÷ áþ -éöê äþâëÿòäÿí: Äàíèìàðêà, Ïîëøà âÿ Ðóñèéàäàí òÿùëöêÿ ýþç ëÿ íè -ëèð äè. Î âàõò Ðóñèéàíûí ÷àðû Áþéöê Ïéîòð èäè. Áþéöê Ïéîòð 8 àâãóñò1700-úö èëäÿ Îñìàíëû Èìïåðèéàñû èëÿ ñöëù ìöãàâèëÿñè áàü ëà äû üûí -äàí ÿë-ãîëó à÷ûëìûøäû. Äèïëîìàòèê ôèòíÿ-ôÿñàäëàð òåçëèêëÿ ñèëàùëûãàð øûäóðìàéà ýÿòèðèá ÷û õàð äû. Áþéöê Øèìàë ìöùàðèáÿñè 1700-úö èë -äÿ áàøëàäû âÿ 21 èë äàâàì åòäè. XII Êàðë òåç áèð çàìàíäà ðóñëàðàãàð øû Îñìàíëû Èìïåðèéàñû èëÿ ìöòòÿôèãëèê áàðÿäÿ ñàçèøÿ ýÿëäè. Ëà -êèí 1718-úè èëäÿ Íîðâå÷ øÿùÿðè Ôðåäðèêñõàëû ìöùàñèðÿéÿ àëàí çà -ìàí êðàë XII Êàðë ýþçöíÿ äÿéÿí ýöëëÿäÿí þëäö âÿ ùÿðáè ÿìÿëèé -éàò ëàð ñÿíýèìÿéÿ áàøëàäû. 1719-1720-úè èëëÿðäÿ Ñòîêùîëì ñöëù ìö -ãà âèëÿñè èìçàëàíäû. Áó ìöùàðèáÿäÿ ÿí ÷îõ ãàçàíàí Ðóñèéà îëäó.Ðó ñèéà Ëèâîíèéàíû, Èíãåðìàí ëàí äè éàíû (áóýöíêö Ëåíèíãðàä âèëà -éÿ òèíèí áèð ùèññÿñè), Êàðåëèéàíûí áèð ùèññÿñèíè, Áàëòèêàäà áèð íå÷ÿàäàíû, Ôèíëàíäèéàíû þç òîðïàãëàðûíà ãàòäû. Íîñòðàäàìóñóí ÿñðëÿðëÿþíúÿ äåäèéè: “Çîðëà Øèìàë òîðïàãëàðûíûí áþéöê áèð ùèññÿñèíè þçöíÿòà áå åäÿúÿê” êÿëàìû éåðèíè àëäû.


110

1 ê50Ñó èëÿ áàüëû ö÷ëöéöí âÿùäÿòèíäÿíCöìÿ àõøàìûíû þçöíÿ áàéðàì åäÿí ìåéäàíà ýÿëÿúÿê.Îíóí øþùðÿòè, àä-ñàíû, ãöäðÿòè ýöíáÿýöí àðòàúàã.Ãóðóäàí âÿ äÿíèçäÿí Øÿðãè âÿëâÿëÿéÿ (÷àõíàøìàéà) ñàëà úàã .

Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíäÿ ÀÁØ-äàí ñþùáÿò à÷ûð. Ìàðàãëûäûð êè,áþ éöê ýþðöúöíöí çàìàíûíäà íÿèíêè ÀÁØ äþâëÿòè, ùå÷ “àìå ðèêà”ñþçö äÿ éîõ èäè. Î âàõò áó éåðëÿðÿ “Âåñò Èíäèéà” äåéèðäèëÿð. “Àìå -ðèêà” âÿ “Éåíè äöíéà” èôàäÿëÿðèíè Àìåðèêà èëÿ áàüëû èëê èøëÿäÿí äÿýöìàí êè, Íîñòðàäàìóñ îëóá. “Ñó èëÿ áàüëû ö÷ëöéöí âÿùäÿòèíäÿí” äåéÿíäÿ ýþç þíöíÿ Èí ýèë òÿ -

ðÿ, Øîòëàíäèéà, Èðëàíäèéà ýÿëèð. Îíëàðûí âÿùäÿòèíäÿí ÀÁØ ìåéäàíàýÿëìèøäèð. Áàøãà áèð òÿðÿôäÿí, ÀÁØ èêè îêåàí âÿ áèð êþðôÿçëÿÿùàòÿ îëóíäóüóíà ýþðÿ “ñó èëÿ áàüëû ö÷ëöéöí âÿùäÿòè” äÿ áó ìÿ -íà äà èøëÿíèá. Íåúÿ îëñà äà Íîñòðàäàìóñóí ýþñ òÿð äè éè: “Cöìÿ àõ -øà ìûíû þçöíÿ áàéðàì åäÿí ìåéäàíà ýÿëÿúÿê äèð” äÿ àìåðè êà ëû ëàðààèääèð. Îíëàð ùÿð èë íîéàáð àéû íûí 4-úö úöìÿ àõøàìûíû,“Thankñgiving” (“Ìèííÿò äàð ëûã”) ìöãÿääÿñ ìèëëè áàéðàì ýöíöíöáöòöí þëêÿäÿ ãåéä åäèðëÿð. Ìÿí, 1983-úö èëèí èéóí-àâãóñòàéëàðûíäà ÀÁØ-ûí Àðè çîíà Óíèâåðñèòåòèíäÿ èíýèëèñ äèëè öçðÿ èõòèñà -ñàð òûð ìà êóðñëàðûíäà îëñàì äà, áó áàé ðàì ùàããûíäà ìÿ ëó ìà òûì àçèäè. Ëàêèí óçóí ìöääÿò ÀÁØ-äà òÿäãèãàò àïà ðàí òÿëÿ áÿì, ùÿì -êàðûì âÿ äîñòóì, ïðîôåññîð Çåéäóëëà Àüà éåâ êþìÿéèìÿ ÷àòäû.ÀÁØ-ûí “Ìèííÿòäàðëûã ýöíö” ìèëëè áàéðàìû áàðÿäÿ Çåéäóëëà ìöÿë -ëèìèí ìÿëóìàòûíû áó ðàäà ìèííÿòäàðëûã äóéüóñó èëÿ âåðèðÿì: “Áóäèíè áàé ðàì ÀÁØ-ûí ÿí ÿñàñ ìèëëè áàéðàìû ùåñàá îëóíóð. ÁèçèìÃóðáàí áàéðà ìûíû àíäûðûð. Ñÿáèðñèçëèêëÿ ýþç ëÿ íèëÿí áó áàéðàìàõöñóñè ùàçûðëûã ýþðöëöð. Áàéðàì ýö íö áöòöí åâëÿðäÿ ùèíä òîéóüóêÿñèëèð. Î ýöí ùàìû þç åâèí äÿ îëóð. Ñöôðÿ áàøûíà éûüûøûá Éàðàäàíàäóà îõó éóð, ìèííÿòäàð ëûã ëà ðû íû áèëäèðèð, ñîíðà èñÿ áàéðàì éå ìÿ -éèíÿ áàøëàéûðëàð”.


111

Íîñòðàäàìóñóí ñîí èêè ñÿòèðäÿ ýþñòÿðäèêëÿðè äÿ éå ðè íè àëìûøäûð.Èëê àòîì áîìáàñû, Àéà ó÷àí èëê àäàì, ãè òÿëÿðàðàñû ðàêåòëÿð, ÕÕÿñðèí ÿí áþéöê ìþúöçÿñè êîì ïéóòåðëÿð âÿ ñ. ÀÁØ-ûí àäû èëÿáàüëûäûð. Îíóí øàí-øþùðÿòèíäÿí, ãöäðÿòèíäÿí õÿáÿð âåðèð. ÀÁØ-ûíýöúö-ãöäðÿòè àðòäûãúà î, äöíéàíûí ùåýåìîí äþâëÿòèíÿ ÷åâðèëèð.Áóíà ýþðÿ äÿ áö òöí äöíéàäà ãàéäà-ãàíóí éàðàòìàã ìèññèéà ñû íû þçöçÿðèíÿ ýþ òö ðöð. Äöíéà õàëãëàðûíà íåúÿ éàøàìàüû, íåúÿ ùÿðÿêÿòåòìÿéè çîð ýöúöíÿ ãÿáóë åòäèðìÿê ìåéëè ýöúëÿíèð.

Èðàãà, Éóãîñëàâèéàéà, ßôãàíûñòàíà ãàðøû äÿíèçäÿí, ùà âàäàí âÿãó ðóäàí âóðóëàí ðàêåò âÿ áîìáà çÿðáÿëÿðè, ñàéñûç-ùåñàáñûç èíñàíòÿëÿôàòû íÿèíêè Øÿðãè, ùÿòòà Ãÿðáè äÿ ãîðõóéà ñàëûá. Áöòöí áóíëàðûÍîñòðàäàìóñ 450 èë áóíäàí ÿââÿë ýþðöá âÿ áèçÿ ÷àòäûðûá.

Òÿÿññöô êè, áÿçè Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû áó ùÿãè ãÿò ëÿðè ýþð ìÿìÿç -ëè éÿ âóðàðàã êàòðåíè Àéÿòóëëà Õîìåéíè âÿ á. èëÿ ÿëàãÿëÿí äèð ìÿéÿ÷àëû øûð ëàð. Ëàêèí îíëàðûí äÿëèë âÿ ñöáóòëàðû ñàáóí êþ ïö éö íÿáÿíçÿéèð.

1 ê51Éóïèòåð âÿ Ñàòóðí çàùèðÿí Ãî÷ áöðúöíäÿ îëàíäà Óëó Òàíðû, íåúÿ äÿéèøèêëèêëÿð îëàúàã!Øþùðÿòëè âÿ ýþçÿë ýöíëÿðäÿí áèð ÿñð ñîíðà éàìàí ýöíëÿð ýÿ ëÿúÿê.Ôðàíñàäà âÿ Èòàëèéàäà ÷àõíàøìà îëàúàã.

Àñòðîëîãëàð ýþñòÿðìèøëÿð êè, Éóïèòåð âÿ Ñàòóðí Ãî÷ áöðúöíäÿ 13äå êàáð 1702-úè èëäÿ, 19 îêòéàáð 1883-úö èëäÿ, 2 ñåíòéàáð 1995-úèèëäÿ îëìóøäóð. Òÿäãèãàò÷û Ëåîíè âÿ áàøãàëàðûíà ýþðÿ áó êàòðåí1702-úè èëÿ àèä äèð. ×öíêè ùÿìèí âàõò Èòàëèéà âÿ Ôðàíñà Èñïà íèéàäàùà êèìèééÿòè ÿëÿ àëìàã ö÷öí ìöùàðèáÿéÿ ýèðèøìèø äè .

1 ê52 Èêè óüóðñóç (íÿùñ), ßãðÿá áöðúö èëÿ áèðëÿøÿúÿê.Áþéöê ùþêìäàð çàëäà þëäöðöëÿúÿê.Êèëñÿéÿ áÿëà éåíè ùþêìäàðäàí ýÿëÿúÿê.Àâðîïà, åëÿúÿ äÿ Øèìàë áþéöê çÿðáÿ àëàúàã.


112

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ, óüóðñóç (íÿùñ) àäû àëòûíäà ýþðöúö Ñà òóðíâÿ Ìàðñ ïëàíåòëÿðèíè íÿçÿðäÿ òóòóð. Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, áèð÷îõ áÿëàëàð, ÷àõíàøìàëàð, ìöùàðèáÿëÿð âÿ ìöùàðèáÿ èëÿ áàüëû çèëëÿòëÿðáó ïëàíåòëÿðëÿ áàüëûäûð. Áåëÿëèêëÿ, Ñàòóðí âÿ Ìàðñ ßãðÿá áöðúö èëÿ1807-úè èëäÿ áèðëÿøèá. Ùÿìèí èë Îñìàíëû èìïå ðà òîðó ñóëòàí III Ñÿëèìùàêèìèééÿòäÿí ñàëûíûá âÿ àç ñîíðà çàë äà áîüóëàðàã þëäöðöëöá: “Áþéöêùþêìäàð çàëäà þëäö ðö ëÿ úÿê”” éåðèíè àëûá.

Åëÿ ùÿìèí èëäÿ Ðîìà Ïàïàñû VII Ïèé Íàïîëåîíà ÿñèð äöøöá.(“Êèë ñÿ éÿ áÿëà éåíè ùþêìäàðäàí ýÿëÿúÿê”.) Àâðîïàíûí ÷îõ áþéöêáèð ùèñ ñÿ ñè Ôðàíñàäàí àñûëû âÿçèééÿòÿ äöøöá. Ðóñ ÷àðû I ÀëåêñàíäðÍàïî ëåîíóí ãîðõóñóíäàí òÿëÿñèê Áðèòàíèéà èëÿ ìöãàâèëÿ áàüëàéûá.Ýþðöíöð, Íà ïîëåîí áó ìöãàâèëÿéÿ ÿùÿìèééÿò âåðìÿéèá. ßêñ òÿã -äèð äÿ 1812-úè èë äÿ Ðóñèéàéà ãàðøû ìöùàðèáÿéÿ ýèðèøÿðÿê, Ìîñêâàíûéàíäûðìàçäû.

Ýþðöíäöéö êèìè, Íîñòðàäàìóñóí ñþéëÿäèêëÿðè þçöí äÿí, äåìÿêîëàð êè, 250 èë ñîíðà ñþçáÿñþç éåðèíÿ éåòèá.

Äåìÿê ëàçûìäûð êè, Àìåðèêàíûí ïðåçèäåíòè Ëèíêîëí äà çàëäà (òà -ìà øà çàëûíäà), òåàòðäà òàìàøà÷ûëàðûí ýþçö þíöíäÿ þëäöðöëöá(1863). Îíóí âàõòûíäà þëêÿíèí úÿíóá ÿðàçèëÿðè øèìàëëà áèðëÿø äè ðè -ëèá. Ëàêèí Ëèíêîëíó ýöëëÿ èëÿ âóðóá þëäöðäöê ëÿ ðèí äÿí áó êàòðåíèîíà àèä åòìÿê îëìàç.

1 ê53Òÿÿññöô! Áþéöê õàëã óçóí ìöääÿò ÿçàá-ÿçèééÿò ýþðÿúÿê.Âÿ ìöãÿääÿñ ãàíóíëàð àëò-öñò îëàúàã.Ãûçûë âÿ ýöìöø áàøãà éîëëà ÿëäÿ åäèëÿíäÿ (÷ûõàðû ëàí äà)Áöòöí õðèñòèàí àëÿìè áàøãà ãàíóíëàðëà éàøàéàúàã.

Íîñòðàäàìóñ âÿòÿíïÿðâÿðëèê íàìèíÿ ôðàíñûç õàëãûíû “Áþéöêõàëã” àäëàíäûðûð. Î, ãûçûë âÿ ýöìöøöí éåðèíÿ àäèúÿ êàüûç èøëÿí äè éè -íè âÿ ãûçûë âÿ ýöìöøöí ÿëäÿ îëóíìàñûíûí éåíè ìÿíáÿéèíè — ãàðà


113

íåôòè ýþðöð. Èíñàíëàðûí äöíéàýþðöøöíöí äÿéèøäèéèíè, õðèñòèàí àëÿ ìè -íèí áàøãà ãàíóíëàðëà éàøàéàúàüûíû ýþñòÿðèð.

Áöòöí áóíëàð çÿìàíÿìèçäÿ ùÿãèãÿòÿí äÿ áàø âåðèá. Õðèñòèàíàëÿ ìèíèí íåôòÿ ýþðÿ Øÿðãäÿ ÷ûõàðäûüû îéóíëàð áÿøÿðè ãàíóíëàðäàí÷îõ óçàãäûð. Íîñòðàäàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð. Áóíóíëà áåëÿ, áó êàò ðå -íè øÿðù åòìÿê àñàí, ùÿãèãÿòè òàïûá îðòàéà ãîéìàã ÷ÿòèíäèð. Ðóñòÿä ãèãàò÷ûëàðûíäàí áó êàòðåíèí Ðóñèéà èëÿ áàüëû îë äó üó íó, ýóéàÌÿð êÿçè Ðóñèéàäà ãûçûë âÿ àëìàç éàòàãëàðû íûí òàïûë äûüûíû, ëàêèíäþâ ëÿ òèí áóíó õàëãäàí ýèçëÿò äè éè íè ýþñòÿðÿíëÿð äÿ âàðäûð. Áÿçè òÿä -ãèãàò÷ûëàð èñÿ áó êàò ðåíè 1789-úó èë Ôðàíñà èíãèëàáû èëÿ áàüëà ìà üàúÿùä ýþñ òÿðèáëÿð.

1 ê54Êèíëè áè÷èí÷èíèí ñàéÿñèíäÿ èêè èíãèëàá îëàúàã.Ùþêìðàíëûã âÿ ÿñð òàìàì äÿéèøÿúÿê.Äÿéèøêÿí çîäèàê Òÿðÿçè áöðúö þç éåðèíäÿ öðÿêëÿÙÿð èêè òÿðÿôÿ áÿðàáÿð òÿðçäÿ ìåéèë ýþñòÿðÿúÿê.

Öìóìè ãÿáóë îëóíìóø ôèêðÿ ýþðÿ, “êèíëè áè÷èí÷è” — êÿñèá òþêÿí,ìÿùâ åäÿí — Ñàòóðí ïëàíåòèäèð. Äöíéàäà ÿí ÷îõ ãûðüûíà ñÿáÿá îëàíÁþ éöê Ôðàíñà âÿ Áþéöê Îêòéà áð ñîñèàëèñò èíãèëàáëàðû Ñàòóðíóíùþêì ðàí ëû üû — ìÿíôè òÿñèðè çàìàíû áàø âåðìèøäèð. Ìàðàãëû îäóð êè,1917-úè èë Áþéöê Îêòéàáð ñîñèàëèñò èíãèëàáû äà, 1991-úè èëèí àâãóñ -òóí äà îíóí íÿòèúÿñèíèí, éÿíè ÑÑÐÈ-íèí ìÿùâè äÿ Ñàòóðíóí Éåð êö -ðÿ ñèíÿ òÿñèðè çàìàíû îëìóøäóð. Ãÿðá òÿäãèãàò ÷û ëàðû ùÿð âàõò Ñà -òóðíó áÿäáÿõòëèêëÿð ìÿíáÿéè àäëàí äûðäûãëàðû ùàëäà, áó äÿôÿ îíóíõåéèð ýÿòèðÿí, ÿñàñëû äÿéèøèêëèêëÿðÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðà áèëÿí ýöúöíäÿíäÿ ñþùáÿò à÷ûðëàð.

Êàòðåíèí íþìðÿñè (54) Ñòàëèíèí þëöìöíäÿí ñîíðà (1953) éåíèåðà íûí áàøëàíäûüûíû ýþñòÿðèð.


114

Ìàðàãëû úÿùÿòëÿð ÷îõäóð. Äÿéèøêÿí Òÿðÿçè áöðúö Íîñòðà äà ìó -ñóí áàøãà êàòðåíëÿðèíäÿ ÿäàëÿò âÿ òàðàçëûã ÿëàìÿòè îëàðàã äåìîê -ðà òèéàíûí ðÿìçè êèìè ãÿáóë îëóíóð.

Áàøãà áèð òÿðÿôäÿí äÿ îðàã âÿ êàòðåíèí áèðèíúè ñÿòðèí äÿêè “áè ÷èí -÷è” ñþ çöíÿ ôèêèð âåðèí. Íîñòðàäàìóñóí âàõòûíäà òàðëà îðàãëà, ÷èíëÿáè ÷è ëÿðäè. Ýþ ðö úö ðóñ âÿ ÷èí êîììóíèñò èíãèëàáëàðûíûí òàëåéèíèíÕÕ ÿñðèí ñîíóíäà áàøà ÷àòäûüûíäàí, éåíè ÿñ ðèí áàøëàíäûüûíäàíõÿáÿð âåðèð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, “äÿéèøêÿí çîäèàê” äåäèêäÿ Àìå ðè -êà âÿ éà äåìîêðàòèéà íÿçÿðäÿ òóòóëóð. Áþù ðàíà ýÿòèðèá ÷ûõàð ìà -ìàã ö÷öí éåýàíÿ éîë äþâ ëÿò ëÿðÿ òàðàçëû ìöíàñèáÿò áÿñëÿ ìÿê äèð.ßêñ òÿã äèð äÿ ÷àõ íàø ìàëàðûí, ìöùàðèáÿëÿðèí îëàúàüû åùòèìàëû ÷îõà -ëûð. Òÿÿññöô êè, áþéöê äþâëÿòëÿðèí èêèëè ìöíàñèáÿòèíèí íÿ òè úÿ ñèí äÿòàðàçëûã ïî çó ëóð âÿ ùÿð éàíäà ÷àõíàø ìà ëàð, ìö ùà ðè áÿëÿð áàø âåðèð.

1 ê55Áàáèëèñòàíà ìöõàëèô èãëèìäÿÁþéöê ãûðüûí îëàúàã, ãàí ñó éåðèíÿ àõàúàã.Ýþéëÿð òîðïàüà âÿ äÿíèçÿ ãÿíèì êÿñèëÿúÿê.Ìÿçùÿáëÿð, àúëûã, úÿùàëÿò, âÿáà áèðè-áèðèíÿ ãàðûøà úàã .

Íîñòðàäàìóñ êàòðåíëÿðèíäÿ òåç-òåç Ôðàíñàíû, äàùà ÷îõ äà îíóíïàé òàõòû Ïàðèñè “Àâðîïàíûí Áàáèëè” àäëàí äûð ìûøäûð. Ëàêèí áóêàòðåíäÿ áþéöê ýþðöúö, Cîí Ùîóãóí äà õöñóñè âóðüóëàäûüû êèìè,ÿñë Áàáèëäÿí, Ìåñîïîòàìèéàäàí äàíûøûð. Ïàðèñ èêè ÷àé àðàñûíäà, Ñå -íà âÿ Ìàðíà ÷àéëàðûíûí àðàñûíäà îëäóüó êèìè, Áàáèë äÿ Äÿúëÿ âÿÔÿðàòûí ÿùàòÿñèíäÿäèð. Äîüðóäóð, ùÿð èêè þëêÿ âÿ øÿùÿðäÿ ôÿëàêÿòëè,ôàúèÿëè àíëàð ÷îõ îëìóøäóð âÿ áó áàõûìäàí, ùÿð èêè þëêÿíèí òàëå -éèí äÿ áèð îõøàðëûã âàðäûð. Áóíóíëà áåëÿ, áó êàòðåíè ÕÕ ÿñðèí ñî íó -íà éàõûí Èðàã-Êöâåéò ìöíàãèøÿñèíÿ âÿ Ãÿðá äþâëÿòëÿðèíèí “Ñÿù ðà -äà òóôàí” àäëàíäûðäûãëàðû 34 ÍÀÒÎ þëêÿñèíèí, î úöìëÿäÿí äÿÔðàí ñàíûí Èðàãà ãàðøû àïàðäûüû “Êþðôÿç ìöùàðè áÿñè”íÿ àèä åòìÿê


115

(1990-1991) äàùà äîüðó îëàðäû. “Ñÿùðàäà òóôàí” Íîñòðà äàìóñóíäå äèêëÿðèíè òÿñäèã åòäè: “Ýþéëÿð òîðïàüà âÿ äÿíèçÿ ãÿíèì êÿ ñè ëÿ -úÿê äèð”. Áåëÿ êè, Èðàãûí êþðôÿçäÿ îëàí áöòöí ýÿìèëÿðè ìÿùâ åäèëäè.Ìöòòÿ ôèã ëÿðèí ùàâàäàí, äÿíèçäÿí âÿ ãóðóäàí åíäèðäèêëÿðè àðàìñûçáîì áà âÿ ðàêåò çÿðáÿëÿðè íÿèíêè ñàéñûç-ùåñàáñûç èíñàí òÿëÿôàòûíà,åëÿúÿ äÿ Êöâåéò âÿ Èðàã ÿðàçèñèíäÿ íåôò ãóéóëàðû âÿ íåôò àíáàð ëà -ðû íûí éàí ìà ñû íÿòèúÿñèíäÿ Éàõûí Øÿðãäÿ ÿòðàô ìöùèòèí êîð ëàí ìà ñû -íà, Èðàãäà ñöíè éàðàäûëàí ñöííè-øèÿ ãàð øû äóðìàñûíà, àúëûã, úÿùàëÿòâÿ ùÿðú-ìÿðúëèéÿ ýÿòèðèá ÷û õàð äû.

Ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðûíäàí áÿçèëÿðè áó êàòðåíäÿ II Äöíéà ìö ùà ðè áÿ -ñè çàìàíû Ñîâåòëÿð ÿðàçèñèíäÿ ýåäÿí ãàíëû äþéöøëÿðäÿí áÿùñ îëóí -äó üóíó èääèà åäèðëÿð. Áÿçèëÿðè èñÿ êàòðåíèí Áþéöê îêòéàáð ñîñèàëèñòèíãèëàáûíäàí ñþç à÷äûüûíû âóðüóëàéûðëàð.

1 ê56Ýåú-òåç áþéöê äÿéèøèêëèêëÿðèí øàùèäè îëàúàãñûíûç.Àäàìûí òöêöíö öðïÿøäèðÿí âàùèìÿ âÿ ãèñàñ!ßýÿð Àéïàðàíû (Èñëàìû) îíóí ìÿëÿéè Cÿáðàéûë èäàðÿ åäèð ñÿ,Äåìÿëè, ýþéëÿð îíà áàø ÿéÿúÿê.

Èñëàì àëÿìèíäÿ äÿ, Õðèñòèàí àëÿìèíäÿ äÿ Éàðà äàíäàí ýÿëÿíèâÿùé øÿêëèíäÿ ïåéüÿìáÿðëÿðÿ ÷àòäûðàí ìÿëÿê Cÿáðàéûëäûð. Áþéöêäÿ éèøèêëèêëÿð Øÿðãäÿ — ìöñÿëìàí àëÿìèíäÿ áàø âåðäè. 1956-úû èëäÿÌè ñèðèí ïðåçèäåíòè Càìàë ßáäöë Íàñèð Ñöâåéø êàíàëûíû ìèëëèëÿø äè -ðÿ ðÿê Ãÿðá àëÿìèíÿ áþéöê çÿðáÿ âóðäó. Ìöíàãèøÿ áàø âåðäè. Áþù -ðàí îíóíëà íÿòèúÿëÿíäè êè, ôðàíñûç âÿ èíýèëèñ îðäó áèðëÿøìÿëÿðè Ìè -ñè ðè òÿðê åòäèëÿð. Êàòðåíèí íþìðÿñè (1 ê56) ùàäèñÿëÿðèí 1956-úû èëäÿîëà úàüûíà èøàðÿäèð. Ãÿðá àëÿìè Càìàë ßáäöë Íàñèðèí áó ùÿðÿêÿòèíèîíà áàüûøëàìàäû. Òåçëèêëÿ Èñðàèë îðäóñóíó Ìèñèðÿ ñàëûøäûðäûëàð. Cà -ìàë ßáäöë Íàñèðèí ýóéà öðÿéè ïàðòëàéûá þëäö. Ëàêèí ÷îõëàðû îíóíçÿùÿðëÿíèá þëäöðöëäöéöíö äåéèðäèëÿð.


116

1973-úö èëäÿ Èðàãûí ïðåçèäåíòè Ñÿääàì Ùöñåéí Càìàë ßáäöëÍà ñèðèí éîëó èëÿ ýåäÿðÿê íåôòè ìèë ëè ëÿø äèðäè. Áàøäà ÀÁØ îëìàãëàÃÿðá þëêÿëÿðèíèí ÕÕ ÿñðèí ñîíóíäàí Èðàãûí áàøûíà ýÿòèðäèêëÿðèìöñèáÿòëÿð áö òöí àëÿìÿ ìÿëóìäóð. Þëêÿ òàð-ìàð åäèëÿðÿê äèëÿí÷èêþêöíÿ ñàëûíûá. Òÿñÿëëè áèð îíà ãàëûá êè, ãàðà ýöíëÿð êå÷èá ýåäÿð,áåëÿ ãàë ìàç. Äöíéà ÷îõ ìÿíÿì-ìÿíÿì äåéÿí èìïåðèéàëàð ýþðöá.Îí ëàð äàí áèðè äÿ ãîé îëñóí ÀÁØ èìïåðèéàñû. Ned Halley èñÿ áó êàò -ðåíè Ñàðàéåâîäà ùåðñîã Ôåð äè íàí äûí þëäöðöëìÿñè âÿ íÿòèúÿäÿ I Äöíéàìöùàðèáÿ ñèíèí áàøëàí ìà ñû èëÿ áàüëàéûð.

1 ê57Áþéöê ÷ÿêèøìÿäÿí ãàí úîøäó, ãàñûðüà ãîïäó.Ñàçèø ïîçóëäóüóíäàí áàø ýþéÿ ãàëäûðûëûá,Ãàíëû àüûç ãàí è÷èíäÿ öçÿúÿê.Âàõòèëÿ ñöä âÿ áàë ñöðòöëìöø ñèôÿò òîðïàüà äöøÿúÿê.

Áó ìÿøùóð êàòðåíè Íîñòðàäàìóñ ùàäèñÿ áàø âå ðÿí äÿí 240 èë ÿâ -âÿë éàçûá. Êàòðåíäÿ Ôðàíñà èíãèëàáû çà ìà íû 1793-úö èëäÿ êðàë XVI Ëö -


117

Êðàë ÕÂÛ Ëöäîâèêèí åäàì ñÿùíÿñè (éàíâàð 1793),Ñàíñîí àäëû úÿëëàä êðàëûí áàøûíû èçäèùàìà ýþñòÿðèð

äîâèêèí ôàúèÿëè âÿ èøýÿíúÿëè þëöìö òÿñâèð îëóíóð. Ìÿñÿëÿ áó -ðàñûíäàäûð êè, êðàë ñþç âåðìèøäè êè, Ïàðèñäÿí êÿíàðà ÷ûõ ìà éàúàã.Ëàêèí èíãèëàáûí ãàëèá ýÿëìÿê öçðÿ îëäóüóíó ýþðÿíäÿ õÿëâÿòèãà÷ìàã ãÿðàðûíà ýÿëèð. Ýåúÿ âàõòû øÿùÿðè òÿðê åäÿí êðàëû òóòóá Ïà -ðè ñÿ ýÿòèðèðëÿð. Êðàëûí áàøûíû âóðóðëàð (ñàçèø ïîçóë äó üóí äàí). Ñàí -ñîí àäëû úÿëëàä êðàëûí áàøûíû éóõàðû ãàëäûðûá úàìààòà ýþñòÿðèð.Ñòéóàðä Ðîáá “Íîñòðàäàìóñóí äöíéà ùàäè ñÿ ëÿ ðè íÿ äàèð ýþðö úö -ëöéö” êèòàáûíäà êàòðåíèí àõûðûíúû ñÿòðè — “Âàõòèëÿ ñöä âÿ áàë ñöð òöë -ìöø ñèôÿò ïàë÷ûüà äöøöá” — áàðÿäÿ éàçûð êè, Ëöäîâèêèí òàúãîéìàìÿ ðàñèìè Ìöãÿääÿñ Àãíåññàíûí õàòèðÿ áàéðàìû ýöíö — 21 éàí âàð -äà îëìóøäó. Áàéðàì ìöíàñèáÿòè èëÿ êðàëûí öçöíÿ ñöä âÿ áàë ñöðò -ìöø äöëÿð. Òàëåéÿ áàõ êè, êðàë XVI Ëöäîâèê 21 éàíâàð 1793-úöèëäÿ Ìöãÿääÿñ Àãíåññàíûí õàòèðÿ áàéðàìû ýöíö åäàì îëóíóá(áàõ: 4 ê85).

1 ê58Éàðûëìûø ãàðûíäàí èêèáàøëû ìÿõëóã äöíéàéà ýÿëÿúÿê.Îíóí äþðä ÿëè îëàúàã. Áèð íå÷ÿ èë áþëöíìÿç (áöòþâ) éàøàéà úàã.Àëêâèëéà þç áàéðàìûíû òÿíòÿíÿ èëÿ ãåéä åòäèéè ýöí,Ôîññàíî, Òóðèí âÿ Ôåððàðûí áàø÷ûëàðû äà îíóí (Àëêâèëéà) êèìè

ùÿðÿêÿò åäÿúÿêëÿð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ö÷öí áó êàòðåí ÷îõ ÷ÿòèí òÿñâèðÿ ýÿ ëÿí ìÿ ñÿ ëÿ ëÿð -äÿí ñþùáÿò à÷ûð. Ùÿð ùàëäà öìóìè ãÿíàÿò áåëÿäèð êè, áóðàäà ùÿðøåé äÿí ÿââÿë ñþùáÿò èìïåðèéàíû èêè éåðÿ áþëÿí êðàë V Êàðëäàí ýå -äèð. ßââÿëëÿð ñþç à÷äûüûìûç êèìè, V Êàðë èìïåðèéàíû ãàð äà øû Ôåð äè -íàíä âÿ îüëó Ôèëèïïèí àðàñûíäà áþëÿðÿê ùàêèìèééÿòäÿí óçàã ëàø -ìûøäû (áàõ: 1 ê43). Àëêâèëéà ãÿäèì Ðîìà èìïå ðèéà ñûíäà ÿùÿ ìèé -éÿòëè øÿùÿðëÿðäÿí áèðè îëóá.

Êàòðåíèí ñîí ñÿòðèíäÿ ñàäàëàíàí øÿùÿð âÿ þëêÿëÿð Àðàëûã äÿíèçèñà ùèëèíäÿ îëóáëàð. V Êàðë ùàêè ìèé éÿòäÿí ýåäÿíäÿí ñîíðà àäû ÷ÿ êè -ëÿí øÿùÿð âÿ þëêÿëÿð éåíè èäàðÿ öñóëóíà êå÷ìèøäèëÿð.


118

1 ê59Ñöðýöíÿ ýþíäÿðèëÿíëÿð àäàëàðà éàòàá îëóíóáëàð.Äàùà ãÿääàð ùþêìäàðûí ýÿëèøèëÿ îíëàð ìÿùâ åäèëÿ úÿê ëÿð.Äèëèíè ñàõëàéà áèëìÿéÿíÈêè íÿôÿð èñÿ ýöëëÿéÿ ãóðáàí ýåäÿúÿê.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò, áèçúÿ, êå÷ìèø Ñîâåò ìÿêàíûíäà Ëåíèí âÿ õö ñó -ñÿí äÿ Ñòàëèíèí òþðÿòäèêëÿðè àüëàñûüìàç ãÿääàðëûãëàðäàí, ãàíëû ùà äè -ñÿëÿðäÿí ýåäèð. Î äþâðäÿ ìèëéîíëàðëà àäàìûí, áöòþâ êÿíä ëÿ ðèí,îáà ëàðûí, êè÷èê õàëãëàðûí, áöòþâëöêäÿ çèéàëûëàðûí ùÿáñ äöøÿð ýÿ ëÿ ðè íÿýþíäÿðèëìÿñè, ñöðýöí åäèëìÿñè âÿ îðàäà ìÿùâ åäèë ìÿ ñè éà çûë ìà ìûøãàíóí ùàëûíû àëìûøäû. Áÿñ äèëèíè ñàõëàéà áèëìÿéÿí î èêè íÿ ôÿð êèì -äèð êè, îíëàðäàí Íîñòðàäàìóñ ñþç à÷ûð? Áèçúÿ, áó èêè íÿ ôÿð áîëøåâèêðÿùáÿðëÿðè àðàñûíäà þç íàòèãëèéè èëÿ àä ÷ûõàðìûø Ñ.Ì.Êèðîâ âÿË.Ä.Òðîòñêèäèð. Ñ.Êèðîâ Ëåíèíãðàääà, Ë.Òðîòñêè óçàã Ìåêñè êà äàýöëëÿ èëÿ ãÿòëÿ éåòèðè ëèá ëÿð. Ýþðöí âÿçèééÿò íÿ éå ðÿ ÷àòìûøäû êè, Ñòà -ëè íèí âàõòûíäà, ùÿòòà ÑÑÐÈ Àëè Ñîâåòè Ðÿéàñÿò Ùåéÿ òè íèí ñÿäðèÌ.È.Êàëèíèí (1938-1946), 1941-1949, 1953-1957-úè èëëÿð àðàñû ÑÑÐÈÕàðèúè Èøëÿð íàçèðè êèìè ÷îõ éöêñÿê âÿçèôÿ òóòàí Â.Ì.Ìî ëî òîâ (ÿñëôàìèëèéàñû Ñêðéàáèí) êèìè äþâëÿò õà äèì ëÿðèíèí àðâàäëàðû áå ëÿ, ùÿðùàíñû àäè áèð ñþçÿ ýþðÿñÿ ùÿáñõàíàëàðäà ÷öðöéöðäöëÿð.

1 ê60Èìïåðàòîð Èìïåðèéàíûí éàõûíëûüûíäà äîüóëàúàã.Î, þç Èìïåðèéàñûíà áàùà áàøà ýÿëÿúÿê.Îíó ÿùàòÿ åäÿíëÿð, îíóí äåäèéèíè äåéÿúÿêëÿð.Î, øàùçàäÿäÿí äàùà ÷îõ ãÿññàáà îõøàéàúàã.

Áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ Èòàëèéà éàõûíëûüûíäà, Êîðñèêà àäà ëà -ðûí äà äöíéàéà ýÿëÿí (1769-úè èëäÿ) Íàïîëåîíäàí äàíûøûð. Î, äîü -ðó äàí äà þç èìïåðèéàñûíà áàùà áàøà ýÿëäè. Êèì áèëèð, áÿëêÿ äÿ1768-úè èëäÿ Ôðàíñà áó àäàëàðû Èòàëèéà êðàëëûüû Ýåíóéàäàí ñàòûíàëìàñàéäû, áó áÿëàëàð îíóí áàøûíà ýÿëìÿçäè. Íàïîëåîíóí ùàêè ìèé -éÿòäÿ îëäóüó 14 èë ÿðçèíäÿ îíóí òÿãñèðè öçöíäÿí èêè ìèëéîíäàí ÷îõ


119

àäàì òÿëÿô îë ìóøäó. ßýÿð íÿçÿðÿ àëñàã êè, î äþâðäÿ äöíéà ÿùà ëèñèúÿìèñè 500 ìèë éîíà éàõûí îëóá, î âàõò ö÷öí áó ÷îõ áþéöê ðÿ ãÿìèäè (áàõ: Ned Halley. Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéöíöí êöë ëè é éàòû(èí ýè ëèñ úÿ). Áþéöê Áðèòàíèéà, 1999, ñÿù. 209). 1812-úè èë Ôðàí ñà-Ðóñèéà ìöùàðèáÿñèíäÿ ìÿüëóá îëóá, áþéöê èòêèëÿðëÿ ãàéû äàð êÿíÎðãîíäà ãàäûíëàð Íàïîëåîíóí ãàáàüûíû êÿñèá Ðóñèéà òîð ïàã -ëàðûíäà ÿáÿäè óéóéàí îüëàíëàðûíû òÿëÿá åäèðäèëÿð. Ýþç éàøû è÷èíäÿ:“Ñÿí úÿë ëàä ñàí, ñÿí ãÿññàáñàí” — äåéÿ îíà ãàðüûéûðäûëàð (áàõ:Ìàêñèì Ãå íèí. Íîñòðàäàìóñ. Öåíòóðèè. Õàðüêîâ, 1991, ñÿù.59). Î äþâðäÿ èí ýèëèñ ãÿçåòëÿðè äÿ îíó “Ôðàíñûç ãÿññàáû” àä ëàí -äûðûðäûëàð (áàõ: Ned Halley, sÿù.77).

Áó ìöíàñèáÿò òÿñàäöôè äåéèëäè. Íàïîëåîíóí àïàðäûüû ìöùàðè -áÿëÿð íÿòèúÿ ñèí äÿ òÿêúÿ Ôðàíñà 1,5 ìèëéîí ÿñýÿð èòèðìèøäè.

Íîñòðàäàìóñóí áÿëêÿ äÿ àúû èñòåùçà èëÿ äåäèéè: “Îíó ÿùàòÿåäÿí ëÿð, îíóí äåäèéèíè äåéÿúÿêëÿð” — ãÿíàÿòè Íàïîëåîíóí ýå íå -ðàë, àäìèðàë ðöòáÿñèíÿ ÷àòäûðäûüû êå÷ìèø ìåù òÿð ëÿð (àòàáàõàíëàð),ìåé õàíà, àøõàíà ñàùèáëÿðè èäè ëÿð.

Íàïîëåîíëà áàüëû áèð ìÿñÿëÿíè äÿ à÷ûãëàìàã éåðèíÿ äöøÿðäè.Íîñòðàäàìóñ êðàë II Ùåíðèéÿ âÿ îüëó Ñåçàðà éàçäûüû À÷ûã ëà ìà ëàð -äà äöíéàéà ö÷ ãàíè÷ÿí ùþêìäàðûí — àíòèõðèñòèí ýÿëÿúÿéèíè ýþñ òÿð -ìèø äèð. Ìàðàãëûäûð êè, îíëàðäàí èêèñèíèí Íàïîëåîí Áîíàïàðò âÿÀäîëô Ùèòëåð îëàúàüûíû î, þç êàòðåíëÿðèíäÿ ýþñòÿðìèøäèð. Ìÿíÿ áåëÿýÿëèð êè, Ñòàëèíèí ýþðäöéö áÿçè éàõøû èøëÿðè íÿçÿðÿ àëàðàã áþéöêýþðöúö îíäàí âàç êå÷ìèøäèð. Ö÷öíúö Àíòèõðèñòèí êèì îëàúàüûíû çà -ìàí ýþñòÿðÿúÿê. Ùÿð ùàëäà îíóí áþéöê ñÿëàùèééÿòëÿðÿ ìàëèê, ãöä -ðÿò ëè áèð äþâëÿòäÿí îëàúàüû ýþçëÿíèëèð.

1 ê61Ìèñêèí, òàëåñèç ÐåñïóáëèêàÉåíè áàø÷ûíûí óúáàòûíäàí äàüûëàúàã.Ñöðýöí îëóíàíëàðûí ÷îõ áþéöê ùèññÿñè (àìàñëàð)Èñâå÷ðÿíèí áþéöê ÿùÿìèééÿò êÿñá åäÿí ìöãàâèëÿëÿðèÉåðèíÿ éåòèðìÿñèíäÿ ÿíýÿë îëàúàã.


120

Êàòðåíäÿ èøëÿíÿí “àìàñ” ñþçö èëê îëàðàã ýþç þíöíÿ “Ùÿìàñ” òÿø -êèëàòûíû ýÿòèðèð. Äåìÿëè, áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò Ôÿëÿñòèí äþâëÿòèí äÿí ýå -äèð. Äþâëÿòèí áàø÷ûñû Éàñèð ßðÿôàòûí áèð ñèéàñÿò÷è êèìè úûëûç ëû üû äàíå÷ÿ èëëÿðäèð äèããÿòè ÷ÿêìèøäèð. “Ùÿìàñ” òÿøêèëàòû èñÿ äîüðóäàí äà,Èñðàèë-Ôÿëÿñòèí ñöëù ìöíàñèáÿò ëÿðèíÿ ùÿìèøÿ ÿíýÿë òþðÿäèá âÿ èíäèäÿ òþðÿòìÿêäÿ äèð. Èñâå÷ðÿäÿ áàøëàéàí ñöëù äàíûøûãëàðû ðåàëëàøìàüàäîü ðó ýåäÿíäÿ 2001-úè èëèí îêòéàáð àéûíäà ùÿìàñ÷ûëàð Èñðàèë íà çè ðè -íè ãÿòëÿ éåòèðäèëÿð.

Èêè þëêÿ àðàñûíäà ÀÁØ-ûí êþìÿéè èëÿ ìöíà ñè áÿò ëÿð äöçÿëìÿê öç ðÿîëàíäà ùÿìàñ÷ûëàð Èñðàèëäÿ 2001-úè èëèí äåêàáðûíäà äàëáàäàë òåð ðîðàêòëàðû ùÿéàòà êå ÷èð äèëÿð. Èñðàèë òÿïÿäÿí-äûðíàüà ñèëàùëàíìûø îð äóñó -íó Ôÿ ëÿñòèíÿ éåðèäÿðÿê, äåìÿê îëàð êè, þëêÿíè çÿáò åòäè. Åé íè ùàäèñÿ2006-úû èëäÿ òÿêðàð îëóíäó. Áó äÿôÿ Ëèâàí äà äàðìàäàüûí îëóíäó.

Áóðàäà èíñàíû òÿÿúúöáëÿíäèðÿí áèð úÿùÿò äÿ äèããÿòè úÿëá åäèð.Äöí éàíûí áþéöê äþâëÿòëÿðè áó ùàäèñÿíè ñö êóòëà ãàðøûëàäûëàð. Áåëÿîëàí ùàëäà, èñòÿð-èñòÿìÿç äöøöíìÿëè îëóðñàí êè, áÿëêÿ äÿ ùÿìèíòåð ðîð àêò ëàðûíû Èñðàèëèí íèééÿòèíè éåðèíÿ éåòèðìÿê ö÷öí ùÿéàòà êå -÷è ðÿí áàøãà ãöââÿëÿðäèð.

1 ê62Òÿÿññöô, èòêèëÿð áþéöêäöð, áó áèð äÿðñ îëàúàã,Àé áþéöê çàìàí ñèêëèíè ùÿëÿ áàøà âóðìàìûø.Íàäàí ùþêìäàðëàð äöíéàíû îäà éàõàúàãëàð, äàøãûíëàð îëàúàã.Àé óçóí ìöääÿò þç ÿââÿëêè âÿçèééÿòèíè áÿðïà åäÿ áèëìÿ éÿ úÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí ùàããûíäà òóòàðëû, àüëàáàòàí áèð ñþç äå ìÿ -éèáëÿð. Ùàëáóêè, áóðàäà ùÿð øåé ýöí êèìè àéäûíäûð. ßââÿëêè êàòðåí -ëÿðèí òÿùëèëèíäÿí ýþðöíäöéö êèìè (1 ê25, 1 ê48), Áþéöê Àé çàìàíñèêëè 354 èë 4 àéäàí èáàðÿòäèð. Áþéöê Àé çàìàí ñèêëè 1534-úö èëäÿáàøëàéûá âÿ 1889-úó èëäÿ ñîíà éåòèá. Áþéöê Àé çàìàí ñèêëè ÿðçèíäÿâèðàíåäèúè ìöùàðèáÿëÿð ÷îõ îëìóøäóð. Òÿêúÿ Íàïî ëåîí Áîíàïàðòûíäöíéàíû îäà éàõäûüûíû, îíóí àïàðäûüû ãàíëû ìöùàðè áÿ ëÿð âàõòû èêè ìèë -éîí äàí ÷îõ àäàìûí þëäöéöíö éàäà ñàëìàã êèôà éÿò äèð. Áèð ÷îõ


121

äþâëÿòëÿð àðàñûíäà ìöùàðèáÿëÿð àðà âåðìÿäÿí ýåäèðäè. Áóí ëàðûí àðà -ñûíäà Èíýèëòÿðÿ, Èòàëèéà, Èñïàíèéà, Ðóñèéà, Ôðàíñà, Àë ìà íèéà, Òöðêèéÿõöñóñèëÿ ôÿðãëÿíèðäè. Êàòðåíèí 4-úö ñÿò ðèíäÿ Îñ ìàí ëû Èìïåðèéàñûí äàí,îíóí çÿèô ëÿ éÿúÿ éèíäÿí áÿùñ îëóíóð. ßñ ëèí äÿ Íîñòðàäàìóñóí äå äèéèêèìè äÿ îëóá, XIX ÿñð äÿ çÿèôëÿìÿéÿ áàø ëàéàí áó ãöäðÿò ëè èìïåðèéàXX ÿñ ðèí ÿââÿëèíäÿ ñöãóòà óüðàéûá. Ìàðàãëûäûð êè, áó êàòðåí äÿ Íîñ -òðà äà ìóñ Àéëà áàüëû ñþç îéíàäàðàã, èêè áþéöê ìÿñÿëÿ äÿí áÿùñ åäèá.4-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, ñþùáÿò Òöðêèéÿäÿí ýåäèð.

1 ê63Éîëõóúó õÿñòÿëèêëÿð êå÷èá ýåòäè. Äöíéà èíñàíà äàð ýÿëèð.Óçóí ìöääÿò èíñàí éàøàéàí òîðïàãëàðäà ñöëù îëàúàã.Ùàâàäà, ãóðóäà, äÿíèçäÿ äàëüàëàð ãîéíóíäà ãîðõóñóç äîëàøìàã ìöìêöí îëàúàã.Äàùà ñîíðà èñÿ ìöùàðèáÿëÿð éåíèäÿí ãûçûøàúàã.

II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí ñîíðà òèááèí âÿ òåõíèêàíûí ñû÷ðàéûøëûèí êèøàôû íÿòèúÿñèíäÿ áèð ÷îõ õÿñòÿ ëèê ëÿð éîõà ÷ûõäû (“Éîëóõóúóõÿñòÿëèêëÿð êå÷èá ýåòäè”). Éåíè äþâð áàøëàäû. Çàìàí äÿéèøäè. Ñÿñ -äÿí èòè ñöðÿò åðàñû áàøëàäû. Äöíéà èíñàíà äàð ýÿëäè. Èíñàíûííÿçÿðëÿðè ñÿìàéà äèêèëäè. Ãèòÿëÿðàðàñû ðàêåòëÿð ìåéäàíà ýÿëäè. Èí -ñàí Àéà ó÷äó. Íîñòðàäàìóñóí ýþñòÿð äèéè êèìè, ùàâàäà, ãóðóäà,äÿ íèçäÿ äàëüàëàð ãîéíóíäà ãîð õó ñóç äîëàøìàã ìöìêöí îëäó.Òÿê úÿ îíó äåìÿê êè ôàéÿòäèð êè, 1995-úè èëäÿ òÿééàðÿëÿðëÿ 1 ìèë -éàðä 300 ìèëéîí ñÿðíèøèí äöíéàíûí ìöõòÿëèô ýóøÿëÿðèíÿ ó÷ìóøäóð.

Äöí éàíûí ÿí áþéöê ìþúöçÿëÿðèíäÿí áèðè — êîìïéóòåð èëäûðûìñö ðÿ òè èëÿ õàëãëàðûí ìÿèøÿòèíÿ äàõèë îëìóø, òåõíèêàíûí èíêèøàôûíààü ëà ñûüìàç òÿêàí âåðìèøäèð. Íöâÿ ñèëàùû ìåéäàíà ýÿëäèêäÿí ñîíðàãöäðÿòëè äþâëÿòëÿð áèðè-áèðèíäÿí ÷ÿêèíìÿéÿ áàø ëà ìûøëàð. Áó, III Äöí-éà ìöùàðèáÿñè òÿùëöêÿñèíè õåéëè àçàëòìûøäûð. Ëàêèí Íîñòðàäà ìó ñóíýþñòÿðäèéè: “Äàùà ñîíðà èñÿ ìöùàðèáÿëÿð éåíèäÿí ãûçûøà úàã” ôèêðèéåðèíè àëìàüà áàøëàéûá. Ñîí âàõòëàð ãöäðÿòëè äþâëÿòëÿð àðà ñûíäàêû÷ÿêèøìÿëÿð äþéöø ìåéäàíûíäàí îíëàðûí ÿëè èëÿ “Äöí éà íûí 3-úö


122

þëêÿëÿðè” àäëàí äû ðûëàí äþâ ëÿò ëÿðèí ÿðàçèëÿðèíÿ êå ÷è ðèë ìèø äèð. Âéåò -íàì ìöùà ðè áÿ ñè, Èñðàèë-ßðÿá, Èðàí-Èðàã, Èðàã-Êöâåéò ìö ùà ðèáÿëÿðè,ÀÁØ áàøäà îëìàãëà, Ãÿðá þëêÿëÿðèíèí “Ñÿù ðàäà òóôàí” àäû àëòûíäàÈðàãà ãàðøû àïàðäûüû ìöùàðèáÿ. ÀÁØ âÿ Èíýèëòÿ ðÿ íèí Èðà ãà ãàð øû2003-úö èëèí ìàðò àéûíäà éåíèäÿí ìöùàðèáÿéÿ áàøëàìàñû âÿ îðàíûçÿáò åòìÿñè, ×å÷åíèñòàí, Àáõàçèéà, Ãàðàáàü, Áàëêàí ìö ùà ðè áÿëÿðè.2001-úè èëèí îêòéàáð àéûíäà ÀÁØ âÿ ìöò òÿôèãëÿðèíèí ßô ãà íûñ òàíäàáàø ëàäûüû ìöùàðèáÿ ìöëêè èíñàíëàðûí ãûðüûíûíà ýÿòèðèá ÷û õàð äû. Ìö -ùà ðè áÿ äàâàì åäèð âÿ îíóí áàøãà þë êÿ ëÿ ðÿ êå÷ìÿê òÿù ëö êÿ ñèáþéöêäöð. Áöòöí áóíëàðû 450 èë áóíäàí þí úÿ Íîñòðàäàìóñ òàìäÿãèãëèéè èëÿ áÿéàí åòìèøäè.

1 ê64Càìààò éàðû èíñàí, éàðû äîíóçà áÿíçÿð ìÿõëóãó ýþðÿíäÿ,Äöøöíÿúÿêëÿð êè, ýåúÿ âàõòû Ýöíÿøè ýþðöáëÿð.Ñÿñ-êöé, ìàùíû ñÿäàëàðû, ñÿìàäà äþéöø.Ãàíà ùÿðèñ ùåéâàíëàðûí äà ñÿñè åøèäèëÿúÿê.

Áó êàòðåíäÿ äÿ áèçèì çÿìàíÿìèçäÿí áÿùñ åäèëèð. Øöáùÿ éîõäóðêè, Íîñòðà äàìóñ îêñèýåí ìàñêàñû ýåéìèø òÿééàðÿ÷èëÿðèí äþéöøöíöþí úÿ äÿí ýþðìöø, äàíûøûã ëà ðû íû, ìàùíû ñÿäàëàðûíû åøèòìèøäèð. Êèìáèëèð, áÿë êÿ áþéöê ýþðöúö áóíó II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿ, Âéåò íàìâÿ éà Êî ðå éà ñÿìàëàðûíäà, ãÿäèì Èðàã òîðïàüûíäà, Ñèíàé éàðûì -àäàñûíäà, Áàë êàí ýþé ëÿðèíäÿ, ßôãàíûñòàíäà, ×å÷åíèñòàíäà, Ãàðà -áàüäà, Àá õà çè éàäà âÿ ñ. éåðëÿðäÿ ýþðìöøäöð. Ùÿãèãÿò îäóð êè, áóêàò ðåíëÿ áàüëû XVI ÿñð èí ñàíëàðûíûí òÿñÿââöðö áåëÿ îëìàäûüû ùàäè ñÿ -ëÿð çÿìà íÿìèçäÿ áàø âåðèð.

1 ê65ßëèíäÿ ùàêèìèééÿò îëìàéàí óøàãëàð áåëÿ ýöúëö ãÿçÿáè

ùå÷ âàõò ýþðìÿìèøëÿð.Êðàëûí îüëó (âÿëèÿùä) èíòèãàì îéóíóíäà éàðàëàíäû.×àò-÷àò îëìóø çèðâÿäÿ èëäûðûìûí ÷àõìàñû çÿðáÿéÿ ÷åâðèëäè.Çÿíúèðëÿíìèø ö÷ íÿôÿð îðòàäàäûð (ýþç ãàáàüûíäàäûð).


123

Cîí Ùîóã ýþñòÿðèð êè, áó êàòðåíäÿ Ôðàíñà áóðæóà èíãèëàáû çà ìà -íû (1789) Áóðáîíëàð ùàêè ìèé éÿ òè íÿ ñîí ãîéìàã ö÷öí òþðÿäèëÿí úè -íà éÿòäÿí ñþùáÿò à÷ûëûð. Êðàë ÕVI Ëöäîâèê âÿ êðàëè÷à Ìàðèéà Àí -òóàíåò òà âÿëèÿùä XVII Ëöäîâèêëÿ Ïàðèñäÿí ãà÷àðêÿí òóòóëóðëàð.Òàìïë ùÿáñõàíàñûíäà âÿëèÿùä XVII Ëöäîâèêè âàëè äåéíëÿðèíäÿíàéû ðûð, ãÿééóìëóüóíó ÿçàçèë âÿ àë÷àã àäàì êèìè òàíûíàí Ñèìîí“Áàø ìàã÷ûéà” (ïèíÿ÷è) ùÿâàëÿ åäèðëÿð. Êðàë XVI Ëöäîâèê âÿ êðà ëè -÷à åäàì åäèëäèêäÿí ñîíðà Ñèìîíà ýþñòÿðèø âåðèðëÿð êè, âÿëèÿùäÿ èø -ýÿí úÿ âåðÿðÿê àõûðûíà ÷ûõñûí. Óçóí ÷ÿêÿí èøýÿíúÿëÿðäÿí ñîíðà ýö -íàù ñûç óøàã 1795-úè èëäÿ þëöð.

Êàòðåíèí ñîí ìèñðàñû êðàë, êðàëè÷à âÿ âÿëèÿùäèí òóòóëìàñûíäàíáÿùñ åäèð.

Áó, Cîí Ùîóãóí ôèêðèäèð. Áàøãà òÿäãèãàò÷ûëàð Íîñòðàäàìóñà àð -õà ëàíàðàã ãåéä åäèðëÿð êè, ïàðëàìåíòèí öçâö îëñà äà, ïèíÿ÷è îëàíÑè ìîí ÷îõ ðÿùìëè àäàì îëóá âÿ àðâàäû âàñèòÿñèëÿ âÿëèÿùäèí ãà ÷û -ðûë ìàñûíà øÿðàèò éàðàäûá (áàõ: 2 ê52, 2 ê58, 6 ê52, 9 ê24). Áó êàò -ðåí ëÿðäÿí ýþðöíöð êè, øàùçàäÿ þëäöðöëìÿéèá. Ùÿìèí êàòðåíëÿðÿâåð äèéèìèç øÿðùëÿðäÿ òàðèõ÷è, àñòðîëîã âÿ òÿäãèãàò÷ûëàðûí äåäèêëÿðèäÿ áèçèì äåäèêëÿðèìèçè òÿñäèãëÿéèð.

Miøel Cordan èñÿ êàòðåíè çÿìàíÿìèçëÿ áàüëàéûð. “Çÿí úèð ëÿí ìèøö÷ íÿôÿð îðòàäàäûð” ãÿíàÿòè òÿäãèãàò÷ûíûí ôèêðèíúÿ Êåííåäè ãàð äàø -ëà ðûíà àèääèð. Ìÿëóìäóð êè, Úîçåô II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿ, Cîíâÿ Ðîáåðò Êåííåäè èñÿ âÿçèôÿ áàøûíäà þëäöðöëöáëÿð. Áó, èëäûðûì÷àõ ìàüû èëÿ ìöãàéèñÿ åäèëÿí îäëó ñèëàùëà éåðèíÿ éåòèðèëèá. 4-úöñÿòèð äåéèëÿíëÿðè òÿñäèã åäèð. Êè÷èê ãàðäàø Åäâàðä Êåííåäè ïðå çè -äåíò îëìàã ôèêðèíäÿí äàøûíäûüûíà ýþðÿ ñàëàìàò ãàëäû. ßýÿð Åäâàðäïðå çèäåíò îëñàéäû, ñÿëàùèééÿòëÿðèíäÿí èñòèôàäÿ åäèá ãàðäàøëàðûíûíãà òèëëÿðèíè öçÿ ÷ûõàðàúàãäû. Òÿäãèãàò÷ûíûí Êåííåäè ãàðäàøëàðû èëÿáàüëû äåäèêëÿðè èëÿ ìöáàùèñÿ åòìÿê îëàðäû. Ëàêèí áàøãà ñÿòèðëÿðäÿäå éèëÿíëÿð âàõò åòèáàðû èëÿ óéüóí ýÿëäèéèíÿ ýþðÿ àüëàáàòàíäûð. Ìÿ -ñÿ ëÿ áóðàñûíäàäûð êè, 1960-úû èëäÿ “William S.Merrel” ÿúçà÷ûëûãøèð êÿòè — Kavadon ÿì òÿÿ íèøàíû èëÿ áóðàõäûüû äÿðìàíû ãåéäèé éàò -


124

äàí êå÷èðìÿê ö÷öí Àìå ðèêàíûí “ßðçàã âÿ äÿðìàí” èäàðÿñèíÿ ìö -ðàúèÿò åòìèøäè. Áó äÿðìàí 1959-úó èëäÿí Àâðîïàíûí 48 þëêÿñèíäÿàð òûã ñàòûøäà èäè. Ëàêèí åëÿ ùÿìèí èë (1960) Ãÿðáè Àëìàíèéàäà ùà -ìè ëÿëèê äþâ ðöí äÿ äÿðìàí ãÿáóë åòìèø 12 àíàíûí ÿëñèç âÿ éà áàøãàáÿ äÿí öçâö îëìàéàí óøàãëàðû äîüóëäó. “Thalidomide” àäûíû àëàíáó äÿð ìàí ñàòûøäàí ýþòöðöëäöéö 1962-úè èëÿ ãÿäÿð 10-12 ìèí ÿë -ñèç-àéàã ñûç óøàã äîüóëìóøäó.

Cîðäàí àäûíûí ÷ÿêèëìÿñè ìöíàñèá áèëèíìÿéÿí ÷îõ íöôóçëó áèðàèëÿäÿ äÿ áåëÿ áèð óøàüûí äîüóëäóüóíó ãåéä åäèð. Áÿëêÿ åëÿ 2-úèñÿ òèðäÿ áó ìÿñÿëÿäÿí áÿùñ åäèëèð. XVI ÿñðäÿ éàøàéàí áèð çèéàëûíûíáåëÿ áèð äÿù øÿ òè ýþðìÿñè èëäûðûì çÿðáÿñèíÿ áÿíçÿð áèð øåéäèð.

1 ê66Áó õÿáÿðè ñîíðàëàð ýÿòèðÿí àäàìûíÒåçëèêëÿ íÿôÿñè êÿñèëÿúÿêäèð.Âèâéå, Òóðíîí, Ìîíôåðàí âÿ ÏðàäåëèíèÄîëó âÿ òóôàí éàìàí ýöíÿ ãîéàúàã.

Àäû ÷ÿêèëÿí øÿùÿðëÿðèí ùàìûñû Ôðàíñàäàäûð. Îäóð êè, êàòðåíäÿñþù áÿò à÷ûëàí ùàäèñÿëÿðèí Ôðàíñàäà úÿ ðÿ éàí åòäèéè øöáùÿ äî üóð -ìóð. Èí äèéÿ êèìè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè à÷à áèëìÿéèáëÿð. Äîü ðó -äóð, áÿçèëÿðè áó êàòðåíèí Ôðàíñà èíãèëàáûíäàí (1789) áÿùñ åòäèéèíèãåéä åäèðëÿð.

1 ê67Áþéöê àúëûüûí éàõûíëàøäûüûíû ìÿí ùèññ åäèðÿì.ßââÿëúÿ îðäà-áóðäà áàø âåðÿúÿê, ñîíðà áöòöí äöíéàíû

áöðö éÿúÿê.Áó àúëûã áþéöê ÿðàçèëÿðäÿ îëàúàã âÿ ÷îõ óçóí ñöðÿúÿê.Íÿòèúÿäÿ èíñàíëàð àüàúëàðûí êþêöíö éåéÿúÿê, êþðïÿëÿðè àíà

ñöäöíäÿí (äþøäÿí) àéûðàúàãëàð.


125

Íîñòðàäàìóñóí öðÿê àüðûñû èëÿ ñþç à÷äûüû “áöòöí äöíéàíû áöðö -éÿ úÿê” àúëûã éÿãèí êè, ÕÕI ÿñðäÿ îëà úàã äûð. Ùåñàáëàìàéà ýþðÿ2020-úè èëäÿ Éåð êöðÿñèíèí ÿùà ëèñè 8, 2050-úè èëäÿ èñÿ 14 ìèëéàðäûêå ÷ÿúÿêäèð. Èí äè ùÿð ýöí 250-300 ìèí óøàã äîüóëóð. Ëàêèí ÿêèíö÷öí éà ðàð ëû òîðïàãëàð ìÿùâ îëóð. Àðäû-àðàñû êÿñèëìÿéÿí ìöùà ðè -áÿëÿð íÿ òè úÿñèíäÿ åêîëîýèéà ïîçóëóð. Áöòöí áóíëàð Íîñòðàäàìóñóíäå äèê ëÿ ðèíèí ùÿãèãÿòÿ ÷åâðè ëÿ úÿéèíäÿí õÿáÿð âåðèð. Èíäèíèí þçöíäÿÀô ðè êàäà àúëûã òöüéàí åäèð. ßýÿð àðòûì áåëÿ ýåòñÿ, 2020-2030-úóèë ëÿð äÿí ñîíðà äöíéàíûí òàõûë èñòåùñàëû òÿêúÿ ×èíèí ÿùàëèñèíÿ áÿñåäÿ úÿê ìèãäàðäà îëàúàãäûð.

1 ê68Îù, íåúÿ äÿùøÿòëè ÿçàá-ÿçèééÿò!Ö÷ íÿôÿð ýöíàùñûçû àçàä åòìÿéÿ (ãóðòàðìàüà) ýÿëÿúÿêëÿð.Çÿùÿð âåðèëìÿñè øöáùÿ äîüóðóð, èéðÿíú õÿéàíÿò ãöââÿäÿ ãà ëûð.Ñÿðõîø úÿëëàäëàðû äÿùøÿò ÷óëüàëàéûá.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò1918-úè èëèí 17 èéó -ëóí äà, ýåúÿäÿí õåéëèêå÷ ìèø Ñèáèðèí Éåêà -òåðèíáóðã øÿùÿðèíäÿÃûðìûçû ãâàðäèéà ÷ûëà -ðûí ÷àð Íè êîëàé Ðî -ìàíîâóí âÿ àèëÿñèíèíáàøûíà ýÿòèðäèêëÿðè ìö-ñè áÿòäÿí ýå äèð. 1-úè âÿ2-úè ñÿòèðëÿðäÿ ýþñ òÿ -ðè ëÿí äÿùøÿòëè ùàäè ñÿ÷àðûí ö÷ ãû çû íûí áàøûíàýÿëèá (áàõ: 4 ê71). Ýå -úÿéàðûñû ÷à ðû âÿ àèëÿ ñè -íè çèð çÿ ìè äÿ ýöëëÿëÿ -


126

Ãûø ñàðàéûíûí àëûíìàñû (1917)

éÿí äÿ ùàìû þëñÿ äÿ, ÷àðûí ö÷ ãûçû þëöìúöë îëñàëàð äà, ñàü ãàë ìûø äû -ëàð. Ãûðìûçû ãâàðäèéà÷ûëàð îíëàðû úèäàëà ìà éà áàø ëà éàí äà úèäàëàð îí -ëàðûí áÿäÿíèíÿ éàõøû ýèðìèðìèø. Ìÿëóì îëóð êè, îí ëà ðûí àëò ïàëòàðûáîéó áðèëéàíò, èíúè âÿ åëÿúÿ äÿ ÷àð Íèêîëàéûí òÿñâèðè ùÿêê îëóíìóø,èí äè äÿ áöòöí äöíéàäà ìÿøùóð îëàí ãûçûë ïóëëàð òèêèëèáìèø âÿ áó,çèðåùëè æèëåò ðîëóíó îéíàéûá. Ýþðöúöíöí èøàðÿ åòäèéè ÿçàá-ÿçèééÿòëè,äÿùøÿòëè þëöì áó íóí ëà áàüëû èìèø. Áó áèð ôàêòäûð êè, ÷àð âÿ àèëÿñèãÿòëÿ éå òè ðèëÿí àíà ãÿ äÿð ýöëëÿëÿíÿ úÿê ëÿ ðèí äÿí õÿáÿðëÿðè îëìàéûá.×àðû âÿ àèëÿñèíè ãÿò ëÿ éåòèðÿúÿê ÿñýÿðëÿð èñÿ ãîðõìàìàã âÿ úÿñà ðÿ -òÿ ýÿëìÿê ö÷öí è÷êè è÷èá ñÿðõîø îëóá ëàðìûø.

Îíó äà ãåéä åäÿê êè, àüëàð áþéöê ãöââÿ èëÿ Éåêà òåðèíáóðãà, ÷àðàèëÿñèíè õèëàñ åòìÿéÿ ýÿëèðëÿðìèø. Ãûðìûçûëàð áóíäàí õÿáÿð òóòàðàãþç ÷èðêèí ÿìÿë ëÿ ðèíè õÿëâÿòè âÿ òÿëÿñèê éåðèíÿ éåòèðèáëÿð.

1 ê69Éåääè ñòàäè äàèðÿñè îëàí áþéöê äàüÑöëù, ìöùàðèáÿ, àúëûã âÿ äàøãûíäàí ñîíðà ó÷àúàã.Çÿðáÿ óçàãëàðà äà òÿñèð åäÿúÿê. Áþéöê ÿðàçèëÿðè äàüû äà úàã.Ìþùêÿì ÿñàñ öçÿðèíäÿ ãóðóëìóø ãÿäèì àáèäÿëÿðè áåëÿ.

Áèðèíúè ñÿòèðäÿ éåð àëàí “ñòàäè” þë÷ö âàùèäèäèð.Áèð ñòàäè 150-190 ìåòðÿ áÿðàáÿð óçóíëóã þë÷öñö âàùèäèäèð. Äå -

ìÿ ëè, áó ñÿòèðäÿ ñþùáÿò òÿãðèáÿí 1050-1190 ìåòð äàèðÿñè îëàí áþ -éöê áèð êöòëÿäÿí ýåäèð. Òÿäãèãàò÷ûëàð áóíóí Ýöíÿø ÿòðàôûíäàÌàðñ ëà Éóïèòåð îðáèòëÿðè àðàñûíäà äþâð åäÿí àñòåðîèä îëäóüóíó ýþñ -òÿðèðëÿð. Èëäÿí-èëÿ àñòåðîèäèí îðáèòè Éåð êöðÿñèíÿ éàõûíëàøûð âÿ 30 èëÿðçèíäÿ ùÿð 13 àéäàí áèð éåðÿ äöøìÿ åùòèìàëû âàðäûð. ßýÿð ùÿ ìèíàñòåðîèä ïëàíåòèìèçÿ äöøñÿ, ýöúëö çÿðáÿ âÿ ïàðòëàéûøäàí ñîí ðà 75êì äàèðÿäÿ àëîâ ùÿð éàíû áöðöéÿúÿê âÿ ÿùàòÿñèíäÿ íÿ âàð ñà ùÿðøåéè áèð àíäà ìÿùâ åäÿúÿêäèð. Áó ñÿòèðëÿðèí ìöÿë ëèôèíèí 1983-úöèëäÿ èêè àé ìöääÿòèíäÿ äèë÷èëèê âÿ ÿäÿáèééàòëà ìÿøüóë îë äó üóÀðèçîíà øòàòûíûí Òéóñîí øÿùÿðèíäÿ éåðëÿøÿí “Ïëàíåòëÿð Åëìè-Òÿä -ãèãàò Èíñòèòóòó”íóí íöìàéÿíäÿñè Êëàðê ×åïìÿí ìöøàùèäÿëÿð íÿ -


127

òèúÿñèíäÿ áó ãÿíàÿòÿ ýÿëìèøäèð êè, ùå÷ âàõò, ùå÷ áèð êîìåòà âÿ éààñòåðîèä Éåð êöðÿñèíÿ áåëÿ éàõûí ìÿñàôÿäÿí ó÷ ìà ìûøäûð. Îíó äàäåéÿê êè, àñòåðîèä ïëàíåòèìèçäÿí 450.000 ìèë (575.000 êì) àðàëûó÷ìóøäóð êè, áó äà êîñìèê þë÷ö áàõûìûíäàí ñîí äÿðÿúÿ êè÷èê(ìèê ðîñêî ïèê) áèð ìÿñàôÿ ùåñàá îëóíóð. Íåä Ùàëëåé ãåéä åäèð êè,ðè éàçè ùåñàáëàìàëàð ýþñòÿðèð êè, Éåð êöðÿñèíèí áåëÿ áèð àñòåðîèäëÿòîã ãóøìàñû åùòèìàëû âàðäûð. Áó íÿ âàõòñà áàø âåðÿ áèëÿð.

1 ê70Èðàíäà éàüûø, àúëûã, ìöùàðèáÿ àðà âåðìÿéÿúÿê.Ùþêìäàðûí áþéöê èíàìû îíà ãàðøû õÿéàíÿòëÿ íÿòèúÿ ëÿ íÿ úÿê.Øàùûí òàëåéè Ôðàíñàäà úûçûëàí ïëàíëà ùÿëë îëó íóá.Ýèçëè áèð èøàðÿ ùÿð øåéè éóìøàãëûãëà ùÿëë åäÿúÿê.


128

Èðàí øàùû Ìÿùÿììÿä Ðçà Ïÿùëÿâè (1979)

Íîñòðàäàìóñóí áèð íå÷ÿ ÿñð þíúÿ ýþðäöéö âÿ Èðàíëà áàüëû îëàíùàäèñÿëÿð äÿ éöçäÿ éöç éåðèíÿ éåòèá.

Áèðèíúè ñÿòèðäÿ äåéèëÿíëÿð àéäûíäûð. Èêèíúè ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿí âÿøà ùûí ùÿääÿí àðòûã áþéöê èíàì ýþñòÿðäèéè þëêÿ ÀÁØ èäè. Ìÿ ñÿ ëÿ -íèí ìÿüçèíè äÿðê åòìÿê ö÷öí òàðèõÿ åêñêóðñ åòìÿê ëàçûìäûð. 1963-úö èë ùàäèñÿëÿðèíè ýþç ãàáàüûíà ýÿòèðÿê. Ùÿìèí èë Àéÿòóëëà Õî ìåé -íè øàùà ãàðøû ýöúëö èüòèøàøëàð òÿøêèë åòäè. Áóíà ýþðÿ äÿ þëêÿäÿí ãî -âóë äó. 15 èë Èðàãäà ãàëàí Õîìåéíè 1978-úè èëäÿ Èðàãäàí ÷û õàðûë äûã -äàí ñîíðà Ïàðèñÿ ýåòäè. Ãÿðá þëêÿëÿðèíèí, ÿñàñÿí äÿ Ôðàíñàíûí õö -ñóñè õèäìÿò îðãàíëàðûíûí êþìÿéè èëÿ Èðàíäà áàø âåðÿí èíãèëàá õà -ðàê òåðëè èüòèøàøëàðà ðÿùáÿðëèê åòäè1. Èðàí øàùû Ðçà Ïÿùëÿâè þçöíäÿíäÿ ÷îõ èíàíäûüû ÀÁØ-à ìöðàúèÿò åòäè. Ëàêèí ïðåçèäåíò C.Êàðòåð âÿ


129

Àéÿòóëëà Õîìåéíè (1979)

1 Màéêë Úordan. Íîñòðàäàìóñ âÿ éåíè ìèíèëëèê (èíýèëèñúÿ). Äóáàé, 1988, ñÿù. 85.

Ìèëëè Òÿùëöêÿ ñèçëèê îðãàí ëà ðû øà ùûí õàùèøèíÿ ìÿùÿë ãîéìàäûëàð.Øàù ãàí òþê ìÿê èñòÿìÿéÿðÿê 16 éàí âàð 1979-úó èëäÿ êþíöëëöîëàðàã Èðàíû òÿðê åòäè âÿ Ìèñèðÿ ýåòäè. 27 èéóí 1980-úè èëäÿ îðàäàäöíéàñûíû äÿéèøäè. Èðàíäà äèíè äþâëÿò ãó ðóëäó. Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðûéàçûðëàð êè, 1979-úó èëäÿí áó éàíà Èðàí äà òåõíèêè òÿðÿããè âÿ ÿùà ëè -íèí ìÿäÿíè ñÿâèééÿñè ýåò-ýåäÿ àøàüû äöøöð. Êèì áèëèð, áÿëêÿ äÿ áó,Ãÿðá äþâëÿòëÿðèíèí ÷îõäàíêû àðçóñó èìèø. Ãÿðèáÿäèð êè, áÿçè Ãÿðáòÿä ãè ãàò ÷ûëàðû áÿçÿí ýöí êèìè àéäûí ùÿãèãÿòëÿðè äÿ ýþð ìöð ëÿð.Ñþùáÿòèí Èðàíäàí ýåòäèéè, áèðèíúè ñÿòèðäÿ “Ïåð ñèéà” (Èðàí) ñþçöéàçûëäûüû ùàëäà, Ned Halley áó êàò ðå íè 1789-úó èëäÿ áàø âåðìèøÔðàíñà èíãèëàáûíà àèä åäèð (ÿòðàôëû ìÿ ëó ìàò ö÷öí áàõ: 10 ê21).

1 ê71Äÿíèç ãàëàñû (áöðú) ö÷ äÿôÿ èñïàíëàð, áàðáàðëàð âÿ ëèãöðëÿð

òÿðÿôèíäÿí òóòóëàúàã âÿ ö÷ äÿôÿ äÿ ýåðè àëûíà úàã.Ìàðñåë, Åêñ âÿ Àðë-Ïèçäÿí îëàíëàð, Àâèíîí èñÿ Òóðèíëèëÿð òÿðÿôèíäÿí ýöëëÿáàðàí, äàðìàäàüûí âÿ òàëàí åäèëÿúÿê.

Êàòðåíèí èëê èêè ñÿòðèíäÿ èñïàíëàðûí ùàíñûñà äÿíèç ãàëàñûíû àë ìà -ñûí äàí ñþùáÿò ýåäèð. Ëàêèí ñîí ðàêû ñÿòèðëÿðäÿ Ôðàíñàíûí àäû ÷ÿ êè -ëÿí øÿùÿð ëÿ ðè íèí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû èòàëéàíëàð òÿðÿ ôèí äÿíòóòóë ìàñûíäàí äàíûøûëûð.

1942-úè èëèí íîéàáðûíäà Àâèíîí, Åêñ âÿ Àðë øÿùÿðëÿðè òóòóë ìóø -äó. 1944-úö èëèí àâãóñòóíäà Åêñ, Àðë, õöñóñÿí äÿ Ìàðñåë êö÷ÿ äþ -éöø ëÿðè íÿ òè úÿñèíäÿ éåíèäÿí äàðìàäàüûí åäèëäè, ëàêèí àëìàíëàð áóéåðëÿðäÿí áèðäÿôÿëèê ÷ûõàðûëäûëàð.

1 ê72Ìàðñåëèí ñàêèíëÿðè òàìàìèëÿ äÿéèøèëìèøëÿð.Ãà÷àíëàð Ëèîíóí ëàï êÿíàðûíà ãÿäÿð òÿãèáÿ ìÿðóç ãàëà úàã ëàð.Íàðáîí âÿ Òóëóçà Áîðäî òÿðÿôèíäÿí òÿùãèð îëóíàúàã.Áèð ìèëéîíà ãÿäÿð þëÿí âÿ ÿñèð äöøÿí îëàúàã.


130

Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, 1940-úû èëäÿ Ôðàíñà ùþêóìÿòè þë êÿ -íèí ïàéòàõòû Ïàðèñè àëìàí òàíêëàðûíûí òàïäàüû àëòûíäà ãîéàðàãÁîðäî øÿùÿðèíÿ ãà÷ìûøäû. “Òÿùãèð îëóíìóø øÿùÿðëÿð” ñîíðàëàð õàëãûí íèôðÿò åòäèéè îéóíúàã

“Âè øè” ùþêóìÿòèíÿ òàáå åäèëäè. Íîñòðàäàìóñ äîüìà Ïðîâàíñ øÿùÿð -ëÿðèíèí (î, Ïðîâàíñ âèëàéÿòèíèí Ñåí-Ðåìè øÿùÿðèíäÿ äîüóëóá) äöø ìÿíòàïäàüûíäà îëàúàüûíäàí öðÿê àüðûñû èëÿ éàçûð. Ëàêèí ýþñ òÿ ðèð êè, àüûðýöíöí þìðö àç îëàð. 1944-úö èëäÿ Ïðîâàíñäà “Àçàä Ôðàíñà” äÿñ òÿ ëÿðè“Äðàãóí” ÿìÿ ëèé éà òûíà áàøëàäûëàð âÿ àëìàíëàðû 1-úè âÿ 2-úè ñÿ òèðëÿðäÿýþñòÿðèëäèéè êèìè, íÿèíêè Ìàðñåëäÿí ÷ûõàðò äû ëàð, ùÿòòà îíëà ðû Ëèîíøÿùÿðèíÿ ãÿäÿð òÿãèá åòäèëÿð. Ñîí ñÿòðÿ äèã ãÿò éåòèðèí: “Áèð ìèëéîíàãÿäÿð þëÿí âÿ ÿñèð äöøÿí îëàúàã”. Ðÿñìè ñòàòèñòèêàéà ýþðÿ II Äöíéàìöùàðè áÿ ñèíäÿ Ôðàíñàíûí èòêèñè 863 ìèí íÿôÿðäÿí ÷îõ îëìóøäóð.

1 ê73 Åòèíàñûçëûüûíà ýþðÿ Ôðàíñàéà áåø òÿðÿôäÿí ùÿìëÿ åäèëÿúÿê.Ôàðñëàð Òóíèñ âÿ ßëúÿçàèðè ãèéàìà, ôèòíÿéÿ òÿùðèê åäÿúÿê.Ëåîí, Ñåâèëéà, Áàðñåëîíà òÿñëèì îëàúàãëàð.Âåíåñèéàëûëàð îíëàðà ùÿðáè-äÿíèç ãöââÿëÿðè ýþíäÿðìÿéÿ úÿê ëÿð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè øÿðù åòìÿêäÿ ÷ÿòèíëèê ÷ÿêèðëÿð. Äîü ðó -äóð, 1557-úè èëäÿ II Ùåíðè Ñåí-Êàíòåí éàõûíëûüûíäà àüûð ìÿüëó áèé -éÿòÿ äö÷àð îëàíäàí ñîíðà Ôðàíñàéà áåø òÿðÿôäÿí ùÿìëÿ îëóá. Áèðòÿ ðÿôäÿí Ñàâîéà, Èñïàíèéà Íèäåðëàíäèéàñû âÿ Ïèðåíåé äàüëàðû èñòè -ãà ìÿòèíäÿí, áàøãà áèð òÿðÿôäÿí äÿ Èñïàíèéà äÿíèç äîíàíìàñûÔðàí ñàíû ãÿðá ñàùèëëÿðèíäÿí ñûõûøäû ð ìûøäû. Îíëàðû Êàëå éàõûí ëû üûí -äà Èñïàíèéàíûí ìöò òÿôèãè èíýèëèñëÿð ýþçëÿéèðäèëÿð. Áàøãà áèð òÿðÿô -äÿí äÿ èòàëéàíëàð ùöúóìà êå÷ìèøäèëÿð.

1 ê74Îíëàð Åïèðÿ äîüðó èðÿëèëÿéÿúÿêëÿð.Àíòèîõàéà êþìÿê ö÷öí áþéöê ãöââÿ ýþíäÿðèëÿúÿê.Ãàðà, ãûâðûìñà÷ Èìïåðèéà (ÿñëèíäÿ Àâðîïà) ö÷öí ÿíýÿë îëàúàã.Ùÿéàñûç êîñàñàããàë Áàðá ìàíãàëäà áèøèðèëÿúÿê.


131

Êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè äþâðöíäÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿíáÿùñ åäèð. 1940-1941-úè èëëÿðäÿ Èòàëèéà îðäó ùèññÿëÿðè Àäðèàòèê äÿ -íè çèíè êå÷ÿðÿê Àëáàíèéàíû òóòìàã ãÿðàðûíà ýÿëäèëÿð. Ñîíðà èñÿ Ãÿð -áè Éóíàíûñòàíà — Åïèðÿ çÿðáÿ åíäèðäèëÿð.“Àçàä Ôðàíñà” îðäó ùèññÿëÿðè Áðèòàíèéà ñèëàùëû ãöââÿëÿðè èëÿ áèð -

ýÿ óüóðëó ùöúóì ÿìÿëèééàòû êå÷èðÿðÿê î âàõò “Âèøè” ùþêóìÿòèíÿòàáå îëàí Ñóðèéàíû òóòäóëàð.

Àíòèîõàéà Ñóðèéàíûí øèìàë-ãÿðáèíäÿ, Òöðêèéÿ ñÿðùÿäèíÿ éàõûíáèð éåðäÿäèð.

Êàòðåíèí 3-úö ñÿòðè, áèçèì ôèêðèìèçúÿ, Ñòàëèíÿ àèääèð. Ñòàëèí äîü -ðó äàí äà, Àâðîïà ö÷öí àüûð éöêÿ — ÿíýÿëÿ ÷åâðèëìèøäè.

Äþðäöíúö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Ùèòëåðäÿí ýåäèð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûðêè, Ùèòëåðèí ïÿðÿñòèø åòäèéè àäàì îðòà ÿñð ùþêìäàðû I Ôðèäðèõ Áàðáà -ðîñ ñà îëóá. Íîñòðàäàìóñ “Ùÿéàñûç êîñàñàããàë Áàðá” èôàäÿñèíè áóìö íà ñèáÿòëÿ èøëÿòìèøäèð. Î êè ãàëäû “Ùÿéàñûç êîñàñàããàë Áàðáìàí ãàëäà áèøèðèëÿúÿêäèð” ñÿòðèíÿ, äåìÿê ëàçûìäûð êè, áÿçè òÿäãè -ãàò ÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ Ùèòëåð þçöíö þëäöðäöêäÿí ñîíðà îíóí ìåéèòèíèáóí êåðèí éàíûíäà — ÷àëàäà éàíäûðûáëàð. ßýÿð áó äîüðóäàí äà áå -ëÿäèðñÿ, Íîñòðàäàìóñà “àôÿðèí!” äåìÿêäÿí áàøãà áèð ñþç ãàëìûð.

Áàøãà áèð òÿðÿôäÿí äÿ ÊÃÁ-íèí ìÿõôè àðõèâèíäÿ ñàõëàíàí I-G-23 ñàéëû ãîâëóãäàêû ìàòåðèàëëàðà ÿñàñÿí äåìÿê îëàð êè, Ùèòëåðèíìå éèòè êðåìàòîðèäÿ éàí äûðûëàðàã 1970-úè èëÿ ãÿäÿð ýèçëè ãÿáèðèñ òàí -äà ñàõëàíûëûðìûø. Áó ùàëäà äà Íîñòðàäàìóñóí áÿéàí åòäèêëÿðè éåðè -íè àëìûøäûð (áàõ: 3 ê58).

1 ê75Ñèéåíà Òèðàíû Ñàâîíó òóòàúàã.Òóòóëìóø ãàëà äÿíèç ãöââÿëÿðèíèí ãàðøûñûíû àëàúàã.Ùÿð èêè îðäó Àíêîíóí áàéðàüû àëòûíäà îëàúàã.Ãîðõóäàí áàø÷û þçöíö èòèðÿúÿê.


132

Éóõàðûäà äåäèéèìèç êèìè, Íîñòðàäàìóñ þçöíöí ñàüëûüûíäà áàøâå ðÿúÿê ùàäèñÿëÿðäÿí äÿ ñþç à÷ ìûøäûð. Êàòðåíäÿ 1550-úè èëäÿÔðàí ñà-Èòàëèéà ãàðøûäóðìàñûíäàí äàíûøûëûð. Î âàõò Ñèéåíà øÿùÿðèñÿð áÿñò èäè. ßëàëòûíäàí ôëîðåíñèéàëûëàðà ãàðøû Ôðàíñà èëÿ ìöòòÿôèãëèêåäèð äè. II Ùåíðè áóíäàí èñòèôàäÿ åäèá Ñèéåíà ìöñòÿáèäè èëÿ áèðýÿÑà âîíó òóòìóøäó. Ëàêèí Àíêîíëó ôëîðåíñèéàëûëàð Ðîìà Ïàïà ñûíûíáàéðàüû àëòûíäà, Ïàïàíûí ãîøóí ùèññÿëÿðè èëÿ áèðýÿ Ñèéåíàíûìöùàñèðÿ åòäèëÿð (1555).

Ôðàíñà ãàðíèçîíóíóí êîìàíäàíû ãîðõóäàí þçöíö èòèðäè âÿòÿñëèì îëäó.

1 ê76Êèìñÿ, ÷îõ ãîðõóíú áèð àäëà åëàí îëóíàúàã.Âÿ ùÿð ö÷ áàúûñû òàëåäÿí ýÿëÿí ãèñìÿò êèìè îíóí àäûíû äàøûéàúàã.Ñîíðà î, áþéöê õàëãëà äèë òàïàúàã.Îíóí ãÿäÿð ùå÷ êèìèí àä-ñàíû, øàí-øþùðÿòè îëìàéàúàã .

Áó êàòðåí Íàïîëåîí Áîíàïàðòäàí áÿùñ åäèð.Íîñòðàäàìóñóí êàòðåíëÿðèíèí ìÿùøóð øÿðù÷èëÿ ðèí äÿí áèðè Ëå

Ïåë ëåòéå 1860-úû èëäÿ Âàíäîì Ñàðàéûíäà ýÿ çÿð êÿí áèðäÿí ýþçöÍà ïîëåîíóí øÿðÿôèíÿ óúàëäûëìûø ñöòóíóí öñ òöí äÿêè éàçûéà ñàòàøûð:“Neapolio i mp. Ang.” Åâðèêà! Íîñò ðà äà ìó ñóí ñþç à÷äûüû àäàìûíøÿõ ñèé éÿ òèíè èëê îëàðàã Ëå Ïåëëåòéå òÿéèí åòäè. Áó Íàïîëåîí èäè.“Íà ïî ëåîí” éóíàí äè ëèíäÿ “neapolleun” — “äàüûäûúû”, “ìÿùâåäèúèêèì ñÿ” ìÿ íàñûíû âåðèð.

Íàïîëåîíóí ùÿð ö÷ áàúûñû — Êàðîëèíà, Ïàóëèíà âÿ Åëèçà áÿõò, ãèñ -ìÿò êèìè ùÿãèãÿòÿí äÿ îíóí àäûíû äàøûéûáëàð.

1 ê77Èêè äÿíèç àðàñûíäà ùöíäöð áèð áóðóí (÷ûõûíòû) âàð.Áèð íÿôÿð àò éöéÿíè èëÿ áîüóëóá þëäöðöëÿúÿê.Þç àäàìû õàòèðèíÿ Íåïòóí (äÿíèç Àëëàùû) ãàðà éåëêÿíè ãàëäûðàúàã.Cÿáÿëöòòàðèãäÿí êå÷ÿðÿê Ðîøâàëûí éàõûíëûüûíäà ëþâáÿð ñàëàúàã.


133

Áó êàòðåíäÿ 1-úè ñÿòèðäÿí áàøãà éåðäÿ ãàëàí áöòöí ñÿòèðëÿðèí éå -ðè ãàðûøûã äöøöá. Àðäûúûëëûã ïîçóëóá. 1-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Àòëàíòèêîêåàíû âÿ Àðàëûã äÿíèçè àðàñûíäà éåðëÿøÿí Cÿáÿëöòòàðèã äàüûíäàíýåäèð. Áàøãà ñÿòèðëÿðäÿ éåð àëàí ùàäèñÿëÿðè àðäûúûëëûãëà äàíû øàí äàùÿð øåé ìÿëóì îëóð. Þçöí äÿí 250 èë ñîíðà áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðè,ùÿòòà þëäöðöëÿúÿê øÿõñèí àò éö éÿ íè èëÿ áîüóëàúàüûíû Íîñòðàäà ìó -ñóí äÿãèã ýþðìÿñè àäàìû ñþçöí éàõøû ìÿíàñûíäà äÿùøÿòÿ ýÿòèðèð.Ùà äèñÿëÿð 1805-úè èëäÿ úÿðÿéàí åòìèøäèð.

Áðèòàíèéà äîíàíìàñû ÿôñàíÿâè ëîðä Íåëñîíóí êîìàí äàíëûüû àë -òûí äà Ðîøâàë áóðíó èëÿ Cÿáÿëöòòàðèã àðàñûíäà éåðëÿøÿí Òðàôàëãàðáóð íó éàíûíäà ãàíëû äþéöøäÿ Ôðàíñà âÿ Èñïàíèéàíûí áèðëÿøìèø ùÿð -áè-äÿíèç äîíàíìàñûíû äàðìàäàüûí åòäè. Ôðàíñûç àäìèðàëû Âèëëåíåâÿñèð åäèëäè. Áó ìÿüëóáèé éÿòäÿí ñîíðà Íàïîëåîí äÿíèçäÿ áöòöí ýö -úö íö èòèðäè. ßñëèíäÿ áó äþéöø Íà ïî ëåîíóí ýÿëÿúÿê òà ëå éè íè ùÿëë åò -äè. Ëàêèí ãÿëÿáÿ èíýèëèñëÿðÿ äÿ àñàí áàøà ýÿëìÿäè. Áó ãÿ ëÿ áÿ óü -ðóí äà äþéöøëÿðäÿ Íåëñîí ùÿëàê îëäó. Íåïòóíóí (âàõòèëÿ Èí ýèë òÿðÿâÿ Îñìàíëû Èìïåðèéàëàðû ãöäðÿòëè äÿíèç äîíàíìàëàðûíà ýþ ðÿ “äÿ -íèç Àëëàùû” àäûíû àëìûøäûëàð) “Ãÿ ëÿáÿ” — “Viñtory” ôëàãìàí ýÿ ìèñèþëêÿéÿ ãàðà éåëêÿíëÿ äþíäö.

Ôðàíñà áÿõòè ýÿòèðìÿéÿí àäìèðàë Âèëëåíåâè áàøãà áèð ÿñèðëÿ äÿ -éèø äè. Íàïîëåîí óüóðñóçëóüóí ýöíàùûíû îíäà ýþðöá âÿ úàíýö äÿí -ëÿ ðèí äÿí áèðèíÿ õÿëâÿòè ýþñòÿðèø âåðèá êè, àäìèðàëû àðàäàí ýþòöðñöí.Áÿõòñèç Âèëëåíåâ àò éöéÿíè (ãàíòàðüà) èëÿ áîüóëóá þë äö ðö ëöá.

Ned Halley áåëÿ áèð ôèêèð èðÿëè ñöðöð êè, î, Íàïîëåîíëà ãàð øû ëàø -ìàã äàí ÷ÿêèíÿðÿê àòûíûí éöéÿíè èëÿ þçöíö àñûá (áàõ: Ned Halley.ñÿù.105). Ãÿðèáÿäèð êè, ùÿð èêè ùàëäà Íîñòðàäàìóñóí äåäèéè òÿñ äèã -ëÿ íèð. Þëöì àò éöéÿíè âàñèòÿñèëÿ éåðèíÿ éåòèðèëèá.

1 ê78Ãîúà áàø÷ûíûí êöò, êîðàçåùèí, ëàêèí ãîëóçîðëó, Åëìäÿí âÿ ùÿðáè ìÿñÿëÿëÿðäÿí áàøû ÷ûõìàéàí óøàüû äîüó ëàúàã.Ôðàíñàíûí ùþêìäàðû þç áàúûñûíäàí ãîðõàúàã,×þëëÿð àòëû ÿñýÿðëÿðèí èõòèéàðûíà âåðèëÿúÿê.


134

Êàòðåíäÿ XVII ÿñðèí ñîíëàðûíà éàõûí Ôðàíñàäà êàòîëèêëÿðëÿ ùó ýå -íîòëàð (ïðàâîñëàâëàð) àðàñûíäà ýå äÿí ìöáàðèçÿäÿí áÿùñ îëó íóð. 1-úè, 2-úè âÿ 3-úö ñÿ òèð ëÿð êðàë II Ùåíðèíèí îüëó IX Êàðëäàí áÿùñ åäèð.IX Êàðë êðàë îëàíäàí ñîíðà áåëÿ, áàúûñû Ìàðãà ðè òà äàí ãîð õóð äó.

Ìàðãàðèòà ôèçèîëîæè úÿùÿòëÿðèíÿ ýþðÿ ðóñ ÷àðè÷àñû II Éåêà òåðè íà éàáÿíçÿéèðäè (áàõ: 1 ê10).

Êðàë IX Êàðë 1572-úè èëèí àâãóñòóíäà Ìàðãàðèòà èëÿ ùóýåíîò Íà -âàð ðàëû Ùåíðèíèí òîéóíà áöòöí þë êÿ äÿí ùóýåíîòëàðûí áàø÷ûëàðûíû äÿ -âÿò åäèëÿðÿê ãÿòëÿ éåòèðèëìÿëÿðèíÿ èúàçÿ âåðìÿêëÿ þëêÿäàõèëè ÷ÿ -êèø ìÿëÿðèí äàùà äà àðòìàñûíà çÿìèí éàðàòäû. Ñî íóí úó ñÿòèð ñàéûäîã ãóçà ÷àòàí äèíè ìöùàðèáÿëÿðè òÿñ âèð åäèð. ßðàçèëÿð ýàù êà òî ëèê -ëÿ ðèí, ýàù äà ïðà âîñ ëàâëàðûí ÿëèíÿ êå÷èðäè. Áó ìöùàðè áÿ ëÿð äÿ àòëûñö âàðèëÿð ÿñàñ ðîë îéíàéûðäûëàð.

1 ê79Áàçàç, Ëåñòîð, Êîíäîí, Îø, ÀæèíÃàíóí âÿ ìîíîïîëèéà óúáàòûíäàí ùöãóãäàí ìÿùðóì åäèë ìèø ëÿð.Cþíýÿíè ãóðáàí êÿñìÿê àäÿòèíè áÿðïà åòìÿê àðçóñó èëÿÁîðäî, Òóëóçà âÿ Áàéû áÿðáàä åäÿúÿê.

Áöòöí àäû ÷ÿêèëÿí øÿùÿðëÿð, Áàé èñòèñíà îëìàãëà Ôðàíñàíûí úÿ -íóá-ãÿðáèíäÿ Ãàðîíà ÷àéû öçÿðèíäÿäèð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí ùàãäà äà ãÿòè ñþç äåéÿ áèëìèðëÿð. Ëàêèíàõûðûíúû ñÿòèðëÿ áàüëû áåëÿ áèð ôèêèð ñþéëÿìÿê îëàð êè, ÕÕ ÿñðèí 90-úûèëëÿðèíäÿ Àâðîïà Áèðëèéèíÿ äàõèë îëàí þëêÿëÿðäÿ êÿíä òÿñÿððöôàòûìÿù ñóëëàðû èëÿ áàüëû ãÿðèáÿ ùàëëàð áàø âåðèðäè. Áó ñÿòèðëÿðèí ìöÿëëèôèäÿ ôÿëÿðëÿ ìöøàùèäÿ åäèá êè, éöçëÿðëÿ òîí ìàíäàðèí, ïîðòàüàë âÿáàø ãà êÿíä òÿñÿððöôàòû ìÿùñóëëàðû õöñóñè ùàçûðëàíìûø õÿíäÿêëÿðÿòþ êö ëöð âÿ áóëäîçåðëÿðëÿ ìÿùâ åäèëèðäè. Áó ñÿáÿáäÿí Ôðàíñàäà Àâ -ðî ïà þë êÿëÿðè áèð ëèéèíäÿí ÷ûõìàã âÿ êþùíÿ ãàéäà-ãàíóíà ãàéûò -ìàã ìÿã ñÿ äè ýöäÿí úèääè èüòèøàøëàð îëóðäó. Ýöíëÿðëÿ ôåðìåðëÿðìà ýèñò ðàë éîë ëà ðû êÿñèðäèëÿð. Îëà áèëñèí êè, ö÷öíúö ñÿòèð: “Cþíýÿíè


135

ãóð áàí êÿñ ìÿê àäÿ òèíè áÿðïà åòìÿê àðçóñó èëÿ” — áó ìÿñÿëÿäÿíáÿùñ åäèð. Ìÿ íÿ ãà ëûðñà, åëÿ 2-úè ñÿòèð äÿ áóíóíëà áàüëûäûð. Ãàíóíâÿ ìî íî ïî ëè éà ìÿ ñÿëÿñè ôåðìåðëÿðè èñòÿäèêëÿðè êèìè ùÿ ðÿêÿò åò -ìÿê äÿí âÿ ìàëû èñ òÿ äèêëÿðè øèðêÿòëÿðÿ, èñòÿäèêëÿðè ãèéìÿòÿ ñàò ìàã -äàí ìÿùðóì åòìèøäè.

1 ê80Àëòû ñÿìà ïàðûëòûñûíäàí ñîíðàÁóðãóíäèéàäà ýöúëö èëäûðûì ÷àõàúàã.Ñîíðà ùåéáÿòëè áèð ùåéâàíûí òþðÿéÿúÿéèíèí ÿëàìÿòè ýþðö íÿ úÿê.Ìàðò, àïðåë, ìàé, èéóí àéëàðûíäà áþéöê éàðàëàð ñàðûíàúàã,

áàøëàð êÿñèëÿúÿê.

Êàòðåíäÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Áóðãóíäèéàäà ýåäÿíãàí ëû äþéöøëÿðäÿí áÿùñ îëóíóð. “Ýöúëö èëäûðûì ÷àõàúàã” èôàäÿñèìö òÿ õÿñ ñèñëÿðèí ôèêðèíúÿ “ýöúëö òîï àòûøìàñû îëàúàã” äåìÿêäèð.1944-úö èëèí ñåíòéàá ðûí äà 19-úó àëìàí îðäóñó ýåðè ÷ÿêèëÿðêÿíäþéöø âàõòû Áóðãóíäèéà áþéöê ìèãéàñëû òîï àòÿøëÿðèíäÿí õàðà áà -çàðà ÷åâ ðèë ìèøäè. Ñîí ñÿòèð ÷îõ ýö ìàí êè, II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèíñî íà éåò ìÿ ñèíäÿí áÿùñ åäèð.

3-úö ñÿòèðäÿ èñÿ ñþùáÿò, øöáùÿ éîõäóð êè, àòîì áîìáàñûíäàíýåäèð.

1 ê81Äîããóç íÿôÿðäÿí èáàðÿò äÿñòÿ èíñàíëàðäàí àéðû äöøÿúÿê.Ìöùàêèìÿ âÿ ìÿñëÿùÿòëÿð ãóëàãàðäûíà âóðóëäóüóíäàí Îíëàðûí òàëåéè èðÿëèúÿäÿí, éîëà ñàëûíàíäàí þíúÿ ùÿëë îëóíóá.Êàððà, Thita, Lambda êÿíàðëàøäûðûëàúàã. Îíëàð ãîâóëà úàã,

ïÿðÿí-ïÿðÿí ñàëûíàúàãëàð.

1961-úè èëäÿ Àìåðèêà àëèìè, Íîñòðàäàìóñóí ýþð êÿì ëè òÿäãè ãàò -÷û ëàðûíäàí áèðè — Åäãàð Ëåîíè áó êàòðåíèí êîñìîñëà áàüëû îëäóüó


136

ôèê ðèíè èðÿëè ñöðäö. Ñîíðàëàð Ñîâåòêîñìîíàâòëàðû Äîá ðî âîëñêè, Ïàò ñà -éåâ âÿ Âîëêîâ “Ñîéóç” êîñìèêýÿìèñèíäÿ ùÿëàê îëàíäà áàø ãà áèðòÿäãèãàò÷û, ÿñëÿí ïîëøàëû îëàí Åðèêà×èòÿì ëà òûí ùÿðôëÿðè Êàððà, Thitaâÿ Lambdaíûí êîñìîíàâò ëàðûí àäû,ôàìèëéàñû âÿ àòàñûíûí àäû íûí áàøùÿ ðô ëÿðèíÿ óéüóí ýÿëäèéèíè åùòèìàëåäÿðÿê êàòðåíèí Ñîâåò êîñ ìî -íàâòëàðû èëÿ áàüëû îëäóüóíó ñþé -ëÿäè. Âàõò êå÷äè. 1986-úû èëèí 28éàíâàðûíäà ÀÁØ-äà “×åëèí úåð”êîñìèê ýÿìèñè ùàâàéà ãàë õàí äàíáèð äÿãèãÿ 11 ñà íè éÿ ñîíðà ïàðò -ëàäû. Éåääè êîñìîíàâòûí ùà ìû ñûìÿùâ îëäó. Éåíèäÿí Íîñòðàäà ìó -ñóí áó êàòðåíè éàäà äöø äö.

Ãåéä åòìÿéÿ äÿéÿð êè, êå÷ìèøÑîâåò ìÿêàíûíäàí áàøãà, äöí éàíûíùÿð ùàíñû áèð éåðèíäÿ ÿëàìÿòäàð,äèããÿò ÷ÿêÿí áèð ùàäèñÿ áàø âåðÿíêèìè, òÿäãèãàò÷ûëàð Íîñòðàäàìóñóíùÿìèí ùàäèñÿ áàðÿäÿ íÿ äåäèéèíèàðàøäûðûðëàð. ÍÀÑÀ-íûí èøè óçóíìöä äÿò éîõëà íûë äûãäàí ñîíðà ìÿ -ëóì îëäó êè, èðÿëèúÿäÿí äöçýöíãÿðàð ãÿáóë îëóíìà éûá ìûø. Ìöùà -êèìÿ âÿ ìÿñëÿùÿòëÿð ãóëàãàðäûíàâóðóëóáìóø. Íÿ ÍÀÑÀ, íÿ äÿ ðà -êå òèí áÿðê éàíàúàüûíûí ñöðÿòëÿíäè -ðè úè ñèíè ùàçûðëàéàí âÿ èñòåùñàë åäÿí


137

“×åëèíúåð”èí ùàâàéà ãàëõìàñû (1986)

“Thiokol” øèðêÿòèíèí íö -ìàéÿí äÿ ëÿðè ôèðìà íûíêè ÷èê ìöùÿíäèñ ëÿðèíèíøöáùÿëÿðèíÿ ìÿ ùÿë ãîé -ìà éûáëàð. Ðàêå òèí ñîëáÿðê éàíàúàã ñöðÿòëÿí -äè ðè úèñèíäÿ ãà çûí ñûç -ìàñû íÿòèúÿñèíäÿ êîñ -ìèê ýÿìè ïàðòëà ìûøäûð.

Cîí Ùîóã áåëÿ áèðèäåéà èðÿëè ñöðöð êè,Êàððà, Thita âÿ Lamádaðà êåòèí áÿðê éàíàúàãñöðÿòëÿíäèðèúèñèíè ùà çûð -ëà éàí âÿ èñòåùñàë åäÿí“Thiokol” ôèðìàñûíûí —àíàãðàììàñûäûð (Ê.,Th., L).


138

“×åëèíúåð”èí ïàðòëàìàñû

“×åëèíúåð”äÿ ùÿëàê îëàí àñòðîíàâòëàð

Êàòðåíèí ñîí ñÿòðèíäÿ ýþñòÿðèëäèéè êèìè, “Thiokol” êîñìèê ïðîã -ðàì ëàðûí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíäÿí êÿíàð ëàø äûðûëäû. ×îõëàðû èøäÿí ãî -âóë äó, ïÿðÿí-ïÿðÿí ñàëûíäû. Íîñòðàäàìóñ “×åëèíúåð”äÿ äîããóç íÿ -ôÿ ðèí îëäóüóíó ýþñòÿðìèøäèð. Îëà áèëñèí êè, ÍÀÑÀ ÿââÿëúÿ äîã ãóçíÿôÿðèí ó÷àúàüûíû ïëàíëàøäûðûáìûø. Îëà äà áèëñèí êè, áþéöê ýþ ðö úöñÿùâÿ éîë âåðèá.

Îíó äà äåéÿê êè, 2003-úö èë ôåâðàëûí 1-äÿ éåíè ôàúèÿ áàø âåð ìèø -äè. È÷èíäÿ 7 êîñìîíàâò îëàí “Êîëóìáèà” êîñìèê ýÿìèñè äÿ ïàðò ëà -ìûø âÿ êîñìîíàâòëàð ìÿùâ îëìóøäóëàð (áàõ: 9 ê65).

1 ê82Àüàú ñöòóíëàð ìþùêÿì òèòðÿéÿíäÿ Cÿíóá êöëÿéè îíëàðû ãûðìûçû ðÿíýÿ áîéàéàúàã.×îõëàðû ãà÷ûá úàíûíû ãóðòàðàúàã.Âéàíà âÿ Àâñòðèéà òèð-òèð ÿñÿúÿê.

Áó êàòðåí äÿ òÿäãèãàò÷ûëàð ö÷öí áèð ìöÿììà îëàðàã ãàëûð. ßêñÿðòÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿéèíè ñþéëÿéèðëÿð.

Ëàêèí èíàíìàã îëìóð êè, ãûðìûçû ðÿíýÿ áîéàíàí àüàú ñöòóíëàðàXXI ÿñðäÿ — þçö äÿ Âéàíàäà ðàñò ýÿëìÿê ìöìêöí îëàúàã.

×îõ ýöìàí êè, ñþùáÿò Àâñòðèéàíûí úÿíóá-øÿðãèíäÿ îëàí Òöð êè -éÿ äÿí ýåäèð. Îñìàíëû Èìïåðèéàñû èêè äÿôÿ Àâñòðèéàíû àëìàüà úÿùäåò ìèøäèð. Èêèíúè äÿôÿ áó, 1683-úö èëäÿ îëìóøäóð. Êàòðåíèí 1-úè âÿ2-úè ñÿ òèð ëÿðèí äÿ ñþùáÿò ÷îõéàðóñëó òöðê ùÿðáè ýÿìèëÿðèíèí ñÿññàëàí, ÿò ðàô äà êû ëàðû ëÿðçÿéÿ ýÿòèðÿí àâàðëàðûíäàí ýåäÿ áèëÿð.

Íîñòðàäàìóñóí éàðàäûúûëûüûíà ãûðõ èëäÿí àðòûã þìöð ùÿñð åäÿí,ìèëëèéÿòúÿ èòàëèéàëû îëóá ôðàíñûç òÿáÿÿëèéèíè ãÿáóë åòìèø, èíýèëèñãàäûíû èëÿ àèëÿ ùÿéàòû ãóðàí David Ovason èñÿ ùå÷ áèð ÿñàñ îëìàäàíêàòðåíèí Ôðàíñà èíãèëàáû çàìàíû Dr.Gèléotinin (Ýóèëëîòèí) 1789-úóèëäÿ èúàä åòäèéè âÿ Ôðàíñà ìÿúëèñèíÿ (Àññàìáëå éà ñû íà) òÿãäèìåòäèéè âÿ 15 àïðåë 1792-úè èëäÿ áèð úè íà éÿò êàð öçÿðèíäÿ òÿúðöáÿäÿíêå÷èðèëÿí áàøêÿñÿí ìà øû í äàí áÿùñ åòäèéèíè ãåéä åäèð. Òÿäãèãàò÷û


139

ýþñòÿðèð êè, 1792-úè èëèí àâãóñòóíäàí 1793-úó èëèí ìàéûíà ãÿäÿðñàéñûç-ùåñàáñûç èíñàíëàðûí áàøûíû áÿäÿíèíäÿí àéûðàí ýèëéîòèí ìà øû -íû áþéöê âàùèìÿéÿ ñÿáÿá îëìóøäó. Íÿèíêè ôðàíñûçëàð, ùÿòòà 1792-úè èëäÿ Ôðàí ñà íû èøüàë åòìèø ïðóññèéàëûëàð âÿ àâñòðèéàëûëàð äà “ýèë éî -òèí” ñþçöíö åøèäÿíäÿ ãîðõóéà, âàùèìÿéÿ äöøöðëÿðìèø.

Åðèêà ×èòÿì èñÿ ýþñòÿðèð êè, êàòðåí Àâñòðèéà âÿ îðàäà 1918-úèèëèí ïàéûçûíäà áàø âåðÿí èíãèëàáè ùÿðÿêàòëà áàüëûäûð. Èíãèëàáè äÿ éè -øèê ëèê ëÿð íÿòèúÿñèíäÿ èñòèáäàä öñóëè-èäàðÿñèíÿ ñîí ãîéóëäó. Òÿä ãè -ãàò ÷û ýþñòÿðèð êè, Òöðêèéÿ âÿ Áàëêàí äþâëÿòëÿðè áó âàõò Àâñòðèéàíû÷îõ íàðàùàò åäèðäè.

1 ê83 Éàáàí÷ûëàð ÿëÿ êå÷ÿí ãÿíèìÿòè þç àðàëàðûíäà áþëÿúÿêëÿð.Ñàòóðí Ìàðñäà ãÿçÿáëè ýþðöíÿúÿê.Òîñêàíëàðäà âÿ Ëàòûíëàðäà äÿùøÿòëè ãûðüûí áàø âåðÿ úÿê .Éóíàíëàð åùòèéàòëû çÿðáÿëÿðëÿ áó èøÿ ãàðûøàúàãëàð.

Êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí áÿùñ åäèð. 1942-úè èë äåêàáðûí16-äà ö÷ Ñîâåò îðäó áèðëÿøìÿñè Äîí ÷àéûíû êå÷ÿðÿê úÿáùÿ õÿòòèáî éóíúà 60 êì óçóíëóüóíäà áèð ñàùÿíè òóòìóø âÿ ñÿêêèçèíúè èòàë -éàí îðäóñóíà ñàð ñû äûúû çÿðáÿ åíäèðìèøäè. 225 ìèí íÿôÿðëèê Òîñêàíâÿ Ðîìà îðäóñóíäàí ÷îõó þëäöðöëìöø, ãàëàí 60.000 íÿôÿð èñÿ ÿñèðäöø ìöøäö.

Êàòðåíèí ñîí ñÿòðèíäÿ éóíàí êîììóíèñò ïàðòè çàí ëàðûíûí ÿëà ãÿ -ëÿí äèðèëìèø ùÿðáè ÿìÿëèééàòëàðûíäàí ñþùáÿò ýåäèð. Éóíàí ëàðûí ýþð -äö éö ôàéäàëû èø íÿòè úÿ ñèí äÿ 1942-úè èë íîéàáðûí 25-äÿ ÷îõ âàúèáÃîð ãîïî òà ìîñ äÿìèðéîë êþðïöñö ìÿùâ åäèëìèøäè.

1 ê84Êþëýÿëèêëÿðèí ôîíóíäà Àé çÿèô èøûã ñà÷àúàã.Îíóí ãàðäàøûíûí ñèôÿòè ïàñëàíìûø äÿìèð ðÿíýèíÿ ÷àëà úàã.Óçóí ìöääÿò öçÿ ÷ûõìàéàí áàø÷ûÒèéÿíè ãàíëû éàðàäà ñàõëàéàúàã.


140

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó ãÿíàÿòÿ ýÿëèáëÿð êè, Íîñòðà äà ìóñ Ôðàíñà êðàë -ëà ðûíûí âÿ îíëàðûí ãîùóìëàðûíûí ãÿò ëèíè éöçäÿ éöç äöç ýþñ òÿð ìèø -äèð. Ùÿìèí ñóè-ãÿñäÿ ö÷ êàòðåí ùÿñð îëóíìóøäóð. Áó êàòðåíäÿ ýþ -ðö úö ùåðñîã äå Áåððèíèí Ïàðèñèí Îïåðà Òåàòðû áèíàñûíûí éàíûíäà þë -äö ðöëìÿñèíäÿí áÿùñ åäèð. Òÿÿúúöá äîüóðàí îäóð êè, Íîñòðàäàìóñùÿò òà îíóí þëöì òàðèõèíè äÿ äÿãèã ýþñòÿðìèøäèð — 13 ôåâðàë 1820-úèèë (áàõ: 3 ê96).

Èêèíúè ñÿòèðäÿ ùåðñîã äå Áåððèíèí ãàðäàøû êðàë XVI Ëöäî âèê äÿíäàíûøûëûð. Áèëèíäèéè êèìè, Êðàë XVI Ëöäîâèê 1793-úö èëäÿ åäàìåäèëèá (“Îíóí ãàð äà øûíûí ñèôÿòè ïàñëàíìûø äÿìèð ðÿíýèíÿ ÷àëàúàã”).

Ùåðñîã äå Áåððè Ñàðäèíèéàíûí Ôîñàíî øÿùÿðèíèí áàø ÷ûñû (áÿ ëÿ -äèé éÿ áàøãàíû) èäè. Î, âàõòûíûí ÷îõóíó Ôîñàíîäà íÿíÿñèíÿ ìÿõñóññà ðàéäà êå÷èðÿðäè, ãàðäàøû êðàë XVI Ëöäîâèê åäàì åäèëÿíäÿí ñîíðàåù òèéàò åòäèéèíäÿí Ïàðèñÿ àç ýÿëÿðäè. Ö÷öíúö ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿîëóíóð (“Óçóí ìöääÿò öçÿ ÷ûõìàéàí áàø÷û”).

Êþëýÿäÿ ïóñãóäà äóðàí Ëóâåë “øèêàðûíà” ùöúóì åòìÿê ö÷öíìö íàñèá âàõò ýþçëÿéèðäè. Ùåðñîã àðâàäûíà êþìÿê åäÿðÿê îíó ôàé -òî íà ìèí äèðÿíäÿ Ëóâåë ãÿôëÿòÿí úóìàðàã õÿíúÿðè äå Áåððèíèí ãàð -íû íà ñîõóð. Ùåðñîãóí õèäìÿò÷èëÿðè Ëóâåëè òóòóá êÿíàðà ÷ÿêÿðêÿíäå Áåððè çÿèô ñÿñëÿ: “Ìÿí þëöðÿì. Õÿíúÿðèí òèéÿñè ÿëèìäÿäèð” —äåéèð.

Ãÿðèáÿäèð êè, Íîñòðàäàìóñ òÿñâèð åòäèéè ùàäèñÿëÿðè õûðäà äåòàë ëà -ðà ãÿäÿð ýþðöá: “Òèéÿíè ãàíëû éàðàäà ñàõëàéàúàãäûð” âÿ ñ.

1 ê85Êðàë êðàëè÷àíûí úàâàáûíäàí íàðàùàòäûð.Åë÷èëÿð (íöìàéÿíäÿëÿð) îíëàðûí ùÿéàòûíà ìÿùÿë ãîéìàéàúàãëàð.Ãàðäàøëàðäàí éàøúà áþéöéö èêè ðöòáÿ éöêñÿëÿúÿê.ßäàâÿò, êèí-êöäóðÿò, ïàõûëëûã óúáàòûíäàí îíëàðäàí èêèñè þëÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñ þçöíäÿí àç ñîíðà Ôðàíñà êðàë ñàðàéûíäà áàø âå ðÿ -úÿê ÷ÿêèøìÿëÿðäÿí, ÿäàâÿò, ùÿñÿä, ñóè-ãÿñä, òþêöëÿí ãàíëàð âÿ ñ.


141

ñþç à÷ûð. Áåëÿ êè, 22 äåêàáð 1588-úè èëäÿ êðàë III Ùåíðèíèí ÿìðè èëÿúàíýöäÿíëÿðè ýåíåðàë-ëåéòåíàíò Ùåíðè äå Ýèçè þëäöðöðëÿð. Êðàë IIIÙåíðè áó ùÿðÿêÿòèíèí íÿ èëÿ íÿòèúÿëÿíÿúÿéèíè ýþðÿ áèëìèð. Áóáàðÿäÿ àíàñû Éåêàòåðèíà Ìåäè÷èéÿ õÿáÿð âåðÿíäÿ, êðàëè÷à ÷îõ ïÿ -ðè øàí îëóð. Îüëóíóí ùàêèìèééÿò ùÿðèñëèéè îíó ùèääÿòëÿíäèðèð: “Îü -ëóì, ùÿð øåéè þë÷öá-áè÷èáñÿíìè? Äå Ýèçëÿð ýöúëö íÿñèëäèð. Òÿ ðÿô -äàð ëàðû âÿ äîñòëàðû ÷îõäóð” — äåéÿ ìöÿììàëû øÿêèëäÿ îíäàí ñóàëåäèð. III Ùåíðè úàâàá âåðèð êè, ëàçûì îëàí òÿäáèðëÿð ýþðöëöá. Êðàëè÷àÀë ëàùà äóà îõóéóð êè, ùÿð øåé éàõøû íÿòèúÿëÿíñèí. Êðàë àíàñûíûí éà -íûí äàí ÷ûõäûãäàí ñîíðà ôèêèð äÿðéàñûíà ãÿðã îëóð. Êðàëè÷àíûíìöÿì ìàëû ñóàëû îíó ùÿãèãÿòÿí äÿ íàðàùàò åäèð. Âÿ åëÿ ùÿìèí ýöíÿìð åäèð êè, Ùåíðè äå Ýèçèí ãàðäàøû êàðäèíàë Ëóè äå Ýèç äÿ þë äö ðöë -ñöí. Êàðäèíàë Ëóè äå Ýèçèí þëäöðöëìÿñè þëêÿäÿ êàòîëèêëÿðè áàøñûçãîé ìàã, ïðàâîñëàâëàðà ìåéäàí âåðìÿê, Ðîìà êàòîëèê êèëñÿñèíÿìåé äàí îõóìàã äåìÿê èäè. Îüëóíóí àüûëñûç ùÿðÿêÿòèíÿ äþçìÿéÿíêðà ëè÷à Éåêàòåðèíà Ìåäè÷è ãÿçÿáäÿí àüûð ñàðñûíòû êå÷èðèð âÿ äöí éà -ñû íû äÿéèøèð.

Êðàë III Ùåíðèíèí áó à÷ûã-àøêàð àë÷àã ùÿðÿêÿòè îíà ýÿòèðèá ÷û õàð -äû êè, áöòöí þëêÿäÿ êàòîëèêëÿð äÿ ïðàâîñëàâëàð êèìè êðàëà äöøìÿíêÿñèë äèëÿð. Þëêÿäÿ èüòèøàøëàð áàø àëûá ýåäèðäè. Ðîìà êàòîëèê êèëñÿñèäÿ þç íàðàçûëûüûíû ýèçëÿòìèðäè.

Êàòðåíèí ñîí ö÷ ñÿòðè êðàë III Ùåíðèíèí áóðàõäûüû ìÿøóì ñÿù âè -íèí ôàúèÿëè íÿòèúÿëÿðèíäÿí áÿùñ åäèð. Áåëÿ êè, þëêÿíèí èíçèáàòè-ÿðàçèáþëýöñö öçðÿ áàø íöìàéÿíäÿëÿðè êðàë III Ùåíðèíèí ïèñ ÿìÿëèíÿýþðÿ îíó ñó÷ëàäûëàð âÿ ñàü ãàëàí Øàðë äå Ýèçÿ — ùåðñîã äå Ìàéåíÿòÿðÿô ÷ûõäûëàð. Ùåðñîã äå Ìàéåíÿ ãàðäàøëàðûíûí ìàëèê îëäóüó ùÿðèêè ðöòáÿ âåðèëäè. Áåëÿëèêëÿ, Ôðàíñàíûí ýåíåðàë-ëåéòåíàíòû âÿ êàòîëèêúÿìèééÿòèíèí áàø÷ûñû êàðäèíàë Øàðë äå Ýèç îëäó. Êðàë III Ùåíðè èñÿî áèðè èëäÿ (1589) þëäöðöëäö. ßäàâÿò, êèí-êöäóðÿò, ïàõûëëûã, ùÿ ñÿäáåëÿúÿ íÿòèúÿëÿíäè. Íîñòðàäàìóñóí ýþñòÿðäèêëÿðè òàìàìèëÿ éå ðèíÿéåòäè.


142

1 ê86Áþéöê êðàëè÷à þçöíöí ìÿüëóá åäèëäèéèíè ýþðÿíäÿCÿñàðÿòäÿ êèøèëÿðè þòöá-êå÷ÿúÿê.Ëöò-öðéàí àò áåëèíäÿ ÷àéû êå÷ÿúÿê.Ñèëàùëûëàð òÿðÿôèíäÿí òÿãèá îëóíàíäà ìÿçùÿáèíÿ àñè îëà úàã.

Áó êàòðåí Íîñòðàäàìóñóí çàìàíûíäàí, Øîòëàíäèéàäà Ñòöàðòëàðñö ëàëÿñèíÿ ìÿíñóá êðàëè÷à Ìàðèéà Ñòöàðòäàí áÿùñ åäèð. Ìàðèéà1558-úè èëäÿ êðàë II Ùåíðèíèí îüëó II Ôðàíñèñêÿ ÿðÿ ýåäèð. 1559-úóèëèí èéóë àéûíäà êðàë II Ùåíðè ôàúèÿëè øÿêèëäÿ þëÿíäÿí ñîíðà (1 ê35)II Ôðàíñèñê Ôðàíñàíûí êðàëû åëàí îëóíóð. Ëàêèí çÿèô âÿ õÿñòÿùàëÔðàíñèñê 5 äåêàáð 1560-úû èëäÿ âÿôàò åäèð. Äÿôí ìÿðàñèìèíäÿíñîíðà þâëàäû îëìàäûüûíà ýþðÿ Ìàðèéà Ñòöàðò êðàëè÷à êèìè Åäèí áóð -ãà éîëà ñàëûíûð. Î, àíàäàí îëäóüó 1542-úè èëäÿí êðàëè÷à åëàí îëóí -ìóø äó. Àíúàã Øîòëàíäèéàäà îíó áÿäáÿõòëèêëÿð ýþç ëÿ éèðäè. 1560-1567-úè èëëÿð àðàñû êðàëè÷à êèìè þëêÿéÿ áàø÷ûëûã åäÿí Ìàðèéà ÑòöàðòØîòëàí äè éàäà êàòîëèê ìÿçùÿáèíè éàéìàãäà ñó÷ëàíäûðûëûð. Þëêÿíèöñéàí áöðöéöð. Ìöùàðèáÿäÿ ìÿüëóá îëàí Ìàðèéà Ñòöàðòû òàõò-òàúäàí êÿíàðëàøäûðûðëàð. Òàõòà èñÿ îíóí áèð éàøëû îüëóíó ÿéëÿøäè ðèð -ëÿð. VI Cåéìñ ñîíðàëàð I Cåéìñ àäû èëÿ Èíýèëòÿðÿíèí êðàëû îëóð. Ùÿ -ëÿ áó àç èìèø êè ìè, Ìàðèéàíû èêèíúè ÿðèíè þëäöðìÿêäÿ òÿãñèðëè áè ëèð -ëÿð. Ìàðèéà Ñòöàðò þëöìäÿí úàíûíû ãóðòàðàðàã ëöò-öðéàí àò áåëèíäÿÑîëâåé Ôèðò ÷à éûíû êå÷ÿðÿê éàõûí ãîùóìó — Èíýèëòÿðÿíèí êðàëè÷àñûÉåëèçàâåòàéà ïÿ íàù àïàðûð. Ýöìàí êè, Íîñòðàäàìóñ “ëöò-öðéàí”èôà äÿñè èëÿ Ìàðè éà íûí ùÿð øåéè èòèðäèéèíÿ èøàðÿ åäèð. Ñòöàðò èíýèëèñêðà ëè÷àñûíûí ìÿù áó ñó êèìè ñàðàéäà ãàëûð.

Êàòîëèê ìÿçùÿáèíäÿí îëàí Ìàðèéà Ñòöàðòûí ïðà âîñ ëàâ ìÿç -ùÿáèíÿ õèäìÿò åäÿí êðàëè÷à Éåëèçàâåòàéà ïÿíàù ýÿòèðìÿñè ÿñëèíäÿòÿðèãÿòèíÿ òÿùãèð ùåñàá îëóíóðäó.

Éàçûëàíëàðà ýþðÿ Ìàðèéà Ñòöàðò ùÿëÿ êðàëè÷à îëàíäà ÿðèíÿ õÿ éà -íÿò åäÿðÿê áèð ÷îõëàðû èëÿ èíòèì ÿëàãÿëÿðäÿ îëóá âÿ áó ÿëàãÿ ëÿð äÿíþç õåéðèíÿ áàúàðûãëà èñòèôàäÿ åäèá. Î, Èíýèëòÿðÿäÿ êðàëè÷à Éåëèçà âå -


143

òà íûí ìÿùáóñó îëà-îëà äà þç áÿäíàì ÿìÿëëÿðèíäÿí ÿë ÷ÿêìÿéèá.Éà õûí ÿëàãÿäÿ îëäóüó ãðàô Ïåðñè âàñèòÿñè èëÿ êðàëè÷à Éåëèçàâåòàéàãàð øû ñóè-ãÿñä ùàçûðëàéûá. Ñóè-ãÿñäèí öñòö à÷ûëûá âÿ Ñòöàðò 1587-úèèë äÿ Ôîòåðèíãåé ãÿñðèíèí áþéöê çàëûíäà åäàì åäèëèá. Êðàëè÷àíûíåäàìû Àâðîïàäà áþéöê íàðàçûëûüà ñÿáÿá îëóá. Êðàëè÷à Éåëèçàâåòàáó ùÿðÿêÿòè èëÿ áþéöê ìÿíñÿá ñàùèáèíè — áþéöê ñöëàëÿíèí íöìà -éÿí äÿñèíè àäè àäàìëàð ñÿâèééÿñèíÿ åí äèð ìÿñè èëÿ ÷îõëàðûíû ùèä äÿò -ëÿí äèðìèøäè. Áóíà ÿñàñ âàðäû. Ùÿãèãÿòÿí äÿ êðàëè÷à Éåëèçàâåòà áó -íóí ëà ýÿëÿúÿêäÿ êðàë âÿ êðàëè÷àëàðûí èúòèìàèééÿò ãàðøûñûíäà åäàìåäèë ìÿñèíèí ÿñàñûíû ãîéìóø îëäó.

1 ê87Éåðèí ìÿðêÿçèíäÿí îä ïöñêöðÿúÿê.Éåíè øÿùÿðèí ãàëàëàðûíû ñèëêÿëÿéÿúÿê.Èêè áþéöê ãàéà óçóíìöääÿòëè ìöùàðèáÿéÿ ýèðèøÿúÿê.Ñîíðà Àðåòóçà àõàð ÷àéû ãûðìûçû ðÿíýÿ áîéàéàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó áàøñûíäûðûúû êàòðåí ùàãäà ÷îõ éàçìûø, îíó ÕÕÿñ ðèí ñîíëàðûíà éàõûí áàø âåðÿí äÿùøÿòëè çÿëçÿëÿëÿðëÿ áàüëàìàüàúÿùä åòìèøëÿð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ áó êàòðåíè Èðàí-Èðàã ìöùàðèáÿñè èëÿ áàü ëà -éûð ëàð. Îëà áèëñèí êè, Íîñòðàäàìóñóí äîüðóäàí äà Èðàí âÿ Èðàãû èêèáþ éöê äþâëÿò àäëàíäûðìàñû XVII ÿñð èëÿ ìöãàéèñÿäÿ ìÿãáóë ñàéûëàáèëÿð. Èðàí-Èðàã ìöùàðèáÿñèíäÿ 1,5 ìèëéîíäàí àðòûã àäàì èøòèðàêåäèá. Ìÿëóì îëäóüó êèìè, ùÿìèí ìöùàðèáÿ 1979-úó èëäÿ áàøëàéûá,1989-úó èëäÿ ãóðòàðûá. Íÿ Èðàã, íÿ äÿ Èðàí áó ìÿíàñûç ìöùàðè áÿ -äÿí ùå÷ áèð øåé ãàçàíìàéûá. Èòêèëÿð èñÿ áþéöê îëóá. Èãòèñàäè èòêèëÿðèâÿ ñ. íÿçÿðÿ àëìàñàã, òÿêúÿ þëÿíëÿðèí âÿ øèêÿñò îëàíëàðûí ñàéû áèðìèë éîíäàí àðòûãäûð.

Éóíàí ÿôñàíÿñèíÿ ýþðÿ Àðòåóçà — Íèìôàäûð. Íèìôà èñÿ òÿáèÿòèíìöõ òÿëèô ãöââÿëÿðèíäÿí áèðèíè òÿìñèë åäÿí èëàùÿäèð. ßñàòèðÿ ýþðÿ î,


144

àõûíà, ñåëÿ ÷åâðèë ìèøäèð. Íîñòðàäàìóñ Àðòåóçàéà óéàðëû îëàðàã ìö -ùà ðèáÿ âàõòû ãàíûí ñåë êèìè àõäûüûíà èøàðÿ åòìèøäèð.

Íÿäÿíñÿ òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíäÿ éåð àëàí “Éåíè øÿùÿð” áàðÿäÿñþç äåìÿéè óíóäóðëàð. Ùÿãèãÿò íàìèíÿ äåéÿê êè, îíëàð Íéó-Éîð -êóí àäûíû ÷ÿêèáëÿð. Ëàêèí íÿ îëàúàüûíû áèëìÿéèáëÿð. Áèçÿ åëÿ ýÿëèðêè, áó êàòðåí 2001-úè èë ñåíòéàáðûí 11-äÿ Íéó-Éîðêäà — “ÄöíéàÒèú àðÿò Ìÿðêÿçè”íäÿ áàø âåðìèø âÿ äöíéàíû ëÿðçÿéÿ ñàëàí ïàðò ëà -éûø ëà ÿëàãÿäàðäûð. ÀÁØ ùÿìèí ïàðòëàéûøû Öñàìÿ Áèí Ëàäåíèí ðÿù -áÿð ëèéè èëÿ òåððîð÷óëàðûí ùÿéàòà êå÷èðäèéèíè âÿ ÿñëÿí Ñÿóäèééÿ ßðÿ -áèñ òàíûíäàí îëàí, ÿðÿá ìÿíøÿëè Áèí Ëàäåíèí ßôãàíûñòàíäà ýèç ëÿí -äè éèíè áÿùàíÿ åäÿðÿê áó þëêÿéÿ ìöùàðèáÿ åëàí åäèá. Òÿäãèãàò÷ûëàð“ãà éà” ñþçöíöí ùÿì ýöúëö äþâëÿò, ùÿì äÿ äàüëàðëà, ãàéàëàðëà þð -òöë ìöø þëêÿ ðÿìçè îë äó üó íó ãåéä åäèáëÿð.

Äåìÿëè, êàòðåíèí 3-úö ñÿòðèíäÿ éåð àëàí “Èêè áþéöê ãàéà óçóíìöä äÿòëè ìöùàðèáÿéÿ ýèðèøÿúÿê” — ÀÁØ âÿ ßôãàíûñòàíà àèä åäèëÿáèëÿð. Áóíó ÀÁØ-ûí ïðåçèäåíòè Cîðú Áóøóí ìöùàðèáÿ áàøëàéàíäàâåð äèéè ðÿñìè áÿéàíàòûíäàí äà ýþðìÿê îëóð. Cîðú Áóø áÿéàí åòäèêè, áó ìöùàðèáÿ óçóí ñöðÿúÿê. Ìàðàãëû ìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 10 ê49.

1 ê88Áþéöê øàùçàäÿ Èëàùèíèí ãÿçÿáèíÿ äö÷àð îëàúàã. Áóíäàí áèð àç ÿââÿë î, áèð ãàäûíëà åâëÿíÿúÿêäèð.Ìöäàôèÿ âÿ ìàëèééÿ úÿùÿòäÿí ãöäðÿòè áèð àíäà ñàðñûëàúàã .Ãûðõûãáàøëàðûí òÿêèäè èëÿ þëäöðöëÿúÿê.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ áó êàòðåí èíýèëèñ êðàëû I ×àðëçäàíáÿùñ åäèð. Êðàë I ×àðëç êàòîëèê øàùçàäÿ èëÿ åâëÿíäèéè ýöí åëàí åò -ìèø äè êè, êàòî ëèê ëÿ ðè ìÿçùÿáèíÿ ýþðÿ òÿãèá åòìÿéÿ ñîí ãîéìàã ëà -çûì äûð. Áóíäàí ñîíðà ïóðèòàíëàð ýèçëè âÿ à÷ûã øÿêèëäÿ êðàëà ãàðøû÷ûõ ìàüà áàøëàìûøäûëàð. Áåëÿëèêëÿ, Ñàðàé Øóðàñû Èñïàíèéà èëÿ ìöùà -ðè áÿëÿðè äàâàì åòäèðìÿéÿ éàðäûìäàí èìòèíà åòäè. Äàõèëè ÷ÿêèø ìÿ -ëÿð àðòäû. 1649-úó èëäÿ ãûðõûãáàøëàðûí (Èíýèëòÿðÿäÿ áóðæóà èíãè ëà áû -


145

íûí òÿøêèëàò÷ûëàðû) òÿêèäè èëÿ êðàë þëöìÿ ìÿùêóì åäèëäè. Èüòèøàøëàðûíÿñàñ ñÿáÿáëÿðèíäÿí áèðè äÿ âåðýèëÿðèí, õöñóñÿí äóç âÿ øÿðàáà ãî -éó ëàí âåðýèëÿðèí (áàõ: 9 ê49) äþçöëìÿç îëìàñû èäè.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ áó êàòðåíè Íàïîëåîíëà ÿëàãÿëÿíäèðèðëÿð.Äå éèðëÿð êè, èìïåðàòîðóí ñåâèìëè àðâàäû Æîçåôèíàäàí þâëàäû îë ìà -äû üûíà ýþðÿ îíóíëà 14 èë õîøáÿõò ùÿéàò ñöðäöêäÿí ñîí ðà îíó áî øà -ìàã (1809) ãÿðàðûíà ýÿëèð. Òàëåéÿ áàõ êè, Æîçåôèíàäàí ñîíðà ùÿðàä äûìäà óüóðñóçëóãëàðëà ãàðøûëàøàí èìïåðàòîðóí ùà êè ìèééÿòè äÿ14 èë ÷ÿêèá. Ùÿéàòû ãÿäÿð èñòÿäèéè Æîçåôèíàäàí àéðû ëàí äàí 4 àé ñîí -ðà, 1810-úó èëäÿ 47 éàøû òàìàì îëàíäà î, Ëö äîâèê ëÿð íÿñëèíäÿíîëàí 19 éàøëû Ìàðèéà Ëóèçà èëÿ åâ ëÿíèð. Äîüðóäàí äà, Íîñòðà äà ìó -ñóí òÿãðèáÿí 260 èë þí úÿ äå äèêëÿðè éåðèíè òóòìàüà áàøëàäû. 1812-úèèë Ôðàíñà—Ðóñèéà ìö ùà ðè áÿ ñèíäÿ ìÿü ëóáèééÿò, Åëáà àäà ñû íà ñöð -ýöí îëóíìàñû, ö÷ àé ñîíðà àäàäàí ãà÷ìàñû, 1815-úè èëäÿ èíýè ëèñ ëÿð -ëÿ ìöùàðèáÿäÿ ìÿüëóá îëìàñû, Ìöãÿä äÿñ Éåëåíà àäàñûíà ñöðýöíåäèë ìÿñè âÿ ñ. òà ëåéèí îíäàí öç ÷åâèðìÿñèíäÿí õÿáÿð âåðèðäè (áàõ:1 ê32).

Ëàêèí ñîí ñÿòèðäÿ äåéèëÿíëÿð Íàïîëåîíóí òàëåéè èëÿ ñÿñëÿøìèð.×öíêè Íàïîëåîí 1821-úè èëäÿ Ìöãÿääÿñ Éåëåíà àäàñûíäà þç ÿúÿëèèëÿ äöíéàñûíû äÿéèøèá. Ìÿùç áóíà ýþðÿ äÿ áó êàòðåíè êðàë I ×àðëçëàáàüëàéàíëàðûí ôèêðè äàùà åòè áàð ëûäûð.

1 ê89Èëëåðèéàëûëàðûí (Ëåðèäà — Èñïàíèéàäà øÿùÿð) ùàìûñû Ìîçåëäÿ îëàúàã.Ëóàðàäàí âÿ Ñåíàäàí îëàíëàðû ìÿùâ åäÿúÿêëÿð.Äÿíèç ñóéóíóí ñÿâèééÿñè äèâàðëàðûí éóõàðûñûíà ãÿäÿð ãàëõàúàã.Îíäà èñïàíëàð òàì ãåéðÿòÿ ýÿëÿúÿêëÿð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð èíäèéÿ ãÿäÿð áó êàòðåí áàðÿäÿ òóòàðëû áèð ñþç äå -ìÿ éèáëÿð. Îäóð êè, àçÿðáàéúàíëû îõóúóëàð ö÷öí áó êàòðåíèí áþéöêìÿíà êÿñá åòìÿäèéèíè íÿçÿðÿ àëûá òÿäãèãàò÷û ëà ðûí àüëàáàòìàéàíøÿðùëÿðè èëÿ îíëàðû éîðìàãäàí âàç êå÷äèê. Áèð îíó äåìÿê îëàð êè,


146

êàòðåíäÿ àâñ òðè éà ëûëàðûí, ïðóññèéàëûëàðûí, èñïàíëàðûí, èíýèëèñ ëÿðèíàðàñûíäà ýå äÿí ìöíàãèøÿ âÿ ìöùà ðè áÿäÿí áÿùñ åäèëèð.

1 ê90Áîðäî, Ïóàòéå àòûøìà ñÿñè åøèäÿí êèìèÁþéöê äîíàíìà âÿ ãöââÿ èëÿ Ëàíæîíà ãÿäÿð ýåäÿúÿê.Îðæî éàõûíëûüûíäà èëàùè ÿëàìÿò þçöíö ýþñòÿðÿíäÿ (âÿ éà

ãîðõóíú áèð øåé ïåéäà îëàíäà) Øèìàë êöëÿéè ãàëëèéàëûëàðà (ôðàíñûçëàðà) ãàðøû ÿñÿúÿê .

Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, áó êàòðåíäÿ Íîñòðà äàìóñ Íàïîëå -îíóí âàõòûíäà ôðàíñûçëàðëà èíýè ëèñ ëÿ ðèí ùÿðáè-äÿíèç äîíàíìàëàðûàðà ñûíäà ýåäÿí äþéöøäÿí ñþùáÿò à÷ûð.

Ned Halley òÿäãèãàò÷ûëàðûí äèããÿòèíè áàøãà, äàùà ãîðõóëó áèðìÿ ñÿëÿéÿ úÿëá åäèð. Î, ýþñòÿðèð êè, èíäèéÿ ãÿäÿð òÿäãèãàò÷ûëàð íÿ -äÿí ñÿ Áîðäîíóí 20 ìèë éóõà ðû ñûíäà Ãèðîíäà ÷àéûíûí àüçûíäà âÿÁîð äîäàí 30 ìèë àøàüûäà, Ëàíæîíäà íöâÿ çàâîäëàðûíûí îëäóüóíó,Áîð äîäàí 100 ìèë øèìàë-ãÿðáäÿ, Ïóàòéåäÿ èñÿ Íöâÿ Ìÿð êÿçèíèíîë äóüóíó óíóäóáëàð. Áåëÿëèêëÿ, áàø âå ðÿ úÿê áÿäáÿõò ëèê ëÿðèí çà -âîä ëàðëà áàüëû îëàúàüû ýþç ëÿ íè ëèð.

1 ê91Àëëàùëàð ýåð÷ÿêëèéè à÷ûá èíñàíëàðà ýþñòÿðÿúÿêëÿð.Ãîé áþéöê ìöíàãèøÿëÿðèí ñÿáÿáêàðû þçëÿðè îëäóãëàðûíû

áàøà äöøñöíëÿð.Áóëóäëàð ÷ÿêèëÿíÿ ãÿäÿð ãûëûíúëàð âÿ úèäàëàð èøÿ äöøÿúÿê.Áåëÿ êè, áþéöê áÿëà ñîë òÿðÿôäÿí ýÿëÿúÿê.

Áó êàòðåíäÿ äÿ Íîñòðàäàìóñ òÿäãèãàò÷ûëàð ãàðøû ñûí äà à÷ûã ëàí -ìà ñû ìöøêöë îëàí ìöÿììàëû áèð ìÿñÿëÿ ãîéìóøäóð.

Ìÿíòèãÿ ýþðÿ ÿýÿð Íîñòðàäàìóñóí òÿäãèãàò÷ûëàðû áó êàòðåíäÿíÿ äÿí áÿùñ îëóíäóüó áàðÿäÿ áèð ñþç äåéÿ áèëìèðñÿ, äåìÿëè, êàòðåí


147

ýÿ ëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿê ùàäè ñÿ ëÿðäÿí ñþç à÷ûð. Äîüðóäóð, áÿçè òÿä -ãè ãàò÷ûëàð ×èíëÿ Ãÿðá þëêÿëÿðè, õöñóñÿí äÿ ÀÁØ àðàñûíäà ìö ùà ðè -áÿ îëà úàüûíû ýþñòÿðèðëÿð. Ôèêèðëÿðèíè áåëÿ èçàù åäèð ëÿð êè, ÀÁØ ×è íèíñîë òÿðÿôèíäÿäèð. ÀÁØ öìó ìèééÿòëÿ, äöíéà õÿðèòÿñèíäÿ ñîë òÿ ðÿô -äÿäèð. Áèð âàõò ëàð à÷ûã îëàí ñÿìà èíäè ãîðõóëó ñèëàùëàðëà äî ëó äóð.Áÿäáÿõòëèêëÿðÿ áó ñèëàùëàð ýÿòèðèá ÷ûõàðàúàã.

1 ê92Áèð íÿôÿðèí ùþêìö èëÿ ùÿð éàíäà ñöëù åëàí îëóíàúàã.Àç ñîíðà ñîéüóí÷óëóã âÿ ãèéàì áàøëàéàúàã.Áîéóí ãà÷ûðûëäûüûíà ýþðÿ øÿùÿðëÿð, òîðïàã âÿ äÿíèç ëÿðçÿéÿ ýÿëÿúÿê. Ìèëéîíóí ö÷äÿ áèðè ãÿäÿð þëÿíëÿð âÿ ÿñèð äöøÿíëÿð îëà úàã.

Ìàðàãëûäûð êè, ùÿð äþâðöí òÿäãèãàò÷ûëàðû êàòðåí ëÿðè þç çàìàíû èëÿáàü ëû øÿðù åòìÿéÿ ÷àëûøûðëàð. ×îõ âàõò äà ÿëäÿ ùå÷ áèð ÿñàñ îë ìà äàí,ôÿðçèééÿ âÿ ýöìàí ëàðëà ôèêèð ñþéëÿéèðëÿð. Áó êàòðåí áàðÿäÿ äÿìöõòÿëèô ôèêèðëÿð âàðäûð. Òÿáèè êè, áèç îõóúóëàðà úÿôÿíýèéàò õà ðàê òåðëèôÿðçèééÿëÿðè äåéèë, èíäèéÿ ãÿäÿð äåéèëìèø ôèêèðëÿðèí ÿí óüóð ëó ñó íó,ôàêòëàðëà òÿñäèãëÿíÿíèíè ÷àòäûðàúàüûã. Áó êàòðåíäÿ ñþù áÿò III Íàïî -ëåîíóí âàõòûíäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí ýåäèð. III Íàïîëåîí Èêèí úèÈìïåðèéàíû “ÿìèí-àìàíëûã, ñöëù èìïåðèéàñû” àä ëàí äûðûðäû. Ùÿð éàíäàñöëù åëàí îëóíäó. Èêèíúè ñÿòèðäÿ 1871-úè èëäÿ Ïàðèñ Êîììóíàñûäþâðöíäÿ áàø âåðÿí ãèéàì âÿ ñîé üóí ÷ó ëóã äàí äàíûøûëûð.

Ö÷öíúö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñóí ýþñòÿðäèéè “áîéóí ãà÷ûðûëäûüûíàýþ ðÿ” èôàäÿñè Ëóè Áîíàïàðòûí Ïðóññèéàíûí êàéçåðè I Âèëùåëìÿ åò äè -éè àë÷àëäûúû òÿêëèôëÿ áàüëûäûð. III Íàïîëåîí òÿêèäëÿ òÿêëèô åäèðäè êè,Èñïàí òàõòûíà Ùîùåíçîë ëåðí ÿéëÿøäèðèëñèí. Ðÿää úàâàáû àëàí Ôðàíñàèñòÿð-èñòÿìÿç ìöùàðèáÿéÿ úÿëá îëóíäó. Ëàêèí ìöùàðèáÿ àïàðìàãèã òè äàðûíäà äåéèëäè. Ïðóññèéàëûëàð ìöòòÿôèãëÿðè àëìàíëàðëà áèð íå÷ÿäÿôÿ Ôðàíñà øÿùÿðëÿðèíÿ ãóðóäàí âÿ äÿíèçäÿí ùöúóì åòäèëÿð. Ùå -ñàá ëàìàëàðà ýþðÿ áó äþéöøäÿ 300 ìèíäÿí àðòûã òÿêúÿ ùÿðá÷è þëäöâÿ éà ÿñèð äöøäö. Ùÿëÿ áèç ìöëêè âÿòÿíäàøëàðû íÿ çÿðÿ àëìûðûã.


148

1 ê93Äàüëàðûí éàõûíëûüûíäà Èòàëèéà òîðïàãëàðû òèòðÿ éÿúÿê .Øèð âÿ Õîðóçóí èòòèôàãû äàâàìñûç îëàúàã.Òÿùëöêÿ éàõûíëàøàíäà áèðè î áèðèíÿ êþìÿê åäÿúÿê.Éàëíûç Êàñòóëîí (àçàäëûã èëàùÿñè) âÿ êåëòëÿð (ôðàíñûç ëàð)

ðàì åäèëìÿéÿúÿêëÿð.

Êàòðåíäÿ Íàïîëåîíóí 1797-úè èëäÿ Àëï äàüëàðû éàíûíäà ö÷ ýöí -ëöê äþéöøäÿ âÿ ñîíðàëàð, 1800-úö èëäÿ Èòàëéàí îðäóñóíó äàð ìà äà -üûí åòìÿñèíäÿí äàíûøûëûð. Éàçûëàíëàðà ýþðÿ Èíýèëòÿðÿ (Øèð) èëÿ Ôðàí -ñà íûí (Õîðóç) ìöíàñèáÿòëÿðè î âàõò ÷îõ ñîéóã èìèø. Äåìÿê îëàð êè,ìö ùàðèáÿ âÿçèééÿòèíäÿ èäèëÿð. “Êàñòóëîí” — äåéÿíäÿ Ôðàíñà Ðåñ -ïóá ëèêà èíãèëàáûíûí ðÿì çè Ìàðèàííà íÿçÿðäÿ òóòóëóð. Î âàõòëàð Ìà -ðèàí íàíû àü àëò ïàëòàðäà, ñèíÿñè ãàáàðìûø øÿêèëäÿ ùÿðáè áàé ðàã ëà ðûíöçÿðèíäÿ ÷ÿêÿðëÿðìèø.

1 ê94Ïîðò Ñåëèíäÿ (Èñòàíáóë) ìöñòÿáèä (òèðàí) þëöìÿ ìÿùêóì åäè ëèá.Áóíóíëà áåëÿ, àçàäëûã ùÿëÿ ùÿð éåðäÿ áÿðãÿðàð îëìàéûá.Éåíè Ìàðñ (Ìöùàðèáÿ Àëëàùû) èíòèãàì àëàúàã, ùàìû ÿñÿúÿê.Ãîðõó ùèññèíè äÿô åäÿðÿê Õàíûìà òÿçèì åòìÿéÿúÿêëÿð.

Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðûíûí áÿçèëÿðè ùåñàá åäèðëÿð êè, áó êàòðåíäÿñþù áÿò 4 èéóí 1876-úû èëäÿ òöðê ñóëòàíû ßáäöë ßçèçèí ãÿòëÿ éå òè ðèë -ìÿ ñèíäÿí ýåäèð.

Áÿçèëÿðè èñÿ Ýåíóéàíûí äà äþâëÿò ðÿìçèíèí àéïàðà îëäóüóíó ÿë -äÿ ÿñàñ òóòàðàã äåéèðëÿð êè, ñþùáÿò Ýåíó éàíûí ìöñòÿáèäè àäìèðàëÀí äðåà Äîðíàéà ãàðøû áàø òóòìàéàí ñóè-ãÿñääÿí ýåäèð. Àç áèð ãè -ñèì òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ ãåéä åäèðëÿð êè, áó êàòðåí Ìóñòàôà ÊàìàëÀòà òöðêëÿ áàüëûäûð. Âÿ ñþùáÿò Àòàòöðêöí ñóëòàí II ßáäöë Ùÿìèäèäå âèðìÿñèíäÿí ýåäèð. Äîüðóäóð, Àòàòöðê ìöñÿëìàí ðóùàíè ðÿùáÿð -


149

ëÿ ðèíèí äÿ ðàçûëûüû èëÿ ñóëòàí II ßáäöë Ùÿìèäè äåâèðñÿ äÿ, îíó þë -äöðìÿéèá.

Áèçÿ ãàëûðñà, ñþùáÿò òÿêúÿ II ßáäöë Ùÿìèäëÿ áàüëû äåéèëäèð.Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðûíûí áÿëêÿ äÿ äåìÿê èñòÿìÿäèéè âÿ êàòðåíäÿ áà -ðèç øÿêèëäÿ þçöíö ýþñòÿðÿí áèð ìÿñÿëÿ èëÿ áàüëûäûð. Ìÿëóìäóð êè,1920-úè èëäÿ Port Selèíè (éóíàíúà “Selene” — Àéïàðà, ùèëàë— Òöð êè -éÿ íèí áàéðàüû äåìÿêäèð) — Èñòàíáóë Àíòàíòà îðäóëàðû òÿðÿôèíäÿíèøüàë îëóíóá. Áþéöê Áðèòàíèéà, Ôðàíñà âÿ Ðóñèéà “Ìÿú ëèñèìÿáóñàí”û (Äåïóòàòëàð ïàëàòàñû) äàüûäàíäàí ñîíðà Ìóñòàôà Êà ìàëÀòàòöðê Àíêàðàäà Òöðêèéÿ Áþéöê Ìèëëÿò Ìÿúëèñèíè éàðàäûá (ìà -ðàãëûäûð êè, Ìóñòàôà Êàìàëà “Àòàòöðê” àäûíû ñîíðàëàð, 1934-úö èëäÿùÿìèí ìÿúëèñ âåðèá) âÿ áöòöí ýöúöíö ñÿôÿðáÿð åäÿðÿê ìöäà õè -ëÿ÷èëÿðÿ ãàðøû þëöì-äèðèì ìöáàðèçÿñèíÿ áàøëàéûá. 1922-úè èëäÿìöäàõèëÿ÷èëÿðè äàðìà äàüûí åäèá. Ñîíðà èñÿ Éóíàíûñòàíà àüûð çÿð -áÿ ëÿð åíäèðèá. “Ïîðò Ñåëèíäÿ ìöñòÿáèä þëöìÿ ìÿùêóì åäèëäè”.Íîñòðà äàìóñóí äåäèéè éåðèíè àëäû. Ëàêèí àçàäëûã ùÿëÿ ùÿð éåðäÿáÿðãÿðàð îëìàäû. Éåíè Ìàðñ (éÿíè ìöùàðèáÿ Àëëàùû) ãàíëû äþ éöø -ëÿðè äàâàì åòäèðäè. Èíòèãàì àëäû. Äöø ìÿíëÿð ãîðõóäàí ÿñìÿéÿ áàø -ëà äûëàð. Òöðêèéÿ ãîðõó ùèññèíè äÿô åäÿðÿê Õàíûìà (Íîñòðà äàìóñÔðàí ñàíûí êðàëû II Ùåíðèéÿ éàçäûüû À÷ûãëàìàäà Èíýèëòÿðÿíè “Õà -íûì” àä ëàíäûðìûø äûð. Èíýèëèñ äèëèíäÿ èíäèíèí þçöíäÿ áåëÿ þëêÿãàäûí úèí ñèí äÿ ýþòöðöëöð) òÿçèì åòìÿäè. Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðûíûí äàýþñ òÿð äèéè êèìè, Òöðêèéÿ Ðåñïóá ëèêà ñûíûí áàíèñè âÿ èëê ïðåçèäåíòè(1923-1938) Àòàòöðê òöðê äöíéàñû ãàðøûñûíäà þë÷öéÿýÿëìÿçõèäìÿòëÿðè îëàí áèð øÿõñèééÿò îëìóøäóð êè, áöòöí áþéöê øÿõ ñèé -éÿòëÿðäÿí ñþç à÷àí Ìèøåë Íîñòðàäàìóñ áóíó ýþðìÿéÿ áèëìÿçäè.

1 ê95Ìîíàñòûðûí ãàðøûñûíäà òàïûëàí îüëàí óøàüûÀçàä ôèêèðëè âÿ ãÿäèì ðàùèá ãàíûíäàíäûð.Îíóí øþùðÿòè, äèëèíèí ýöúö, èëùàìëû íèòãèÙàìûäà áåëÿ ôèêèð éàðàäûð êè, î, âàõòûíäàí ÿââÿë äîüóëìóø

ÿêèçëÿðäÿí ñàü ãàëàíûäûð.


150

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ðÿéèíúÿ áó êàòðåí èêè åéíè àäû äàøûéàí Ðîìà Ïà -ïà ñûíà ùÿñð îëóíóá. Áó, Ðîìà êàòîëèê êèëñÿñèíèí òàðèõèíäÿ éåýàíÿùàë äûð. Ñþùáÿò Ïàïà I Èîùàíí Ïàâåë (1912-1978) âÿ II Èîùàíí Ïà âåë -äÿí ýåäèð. I Èîùàíí Ïàâåë Âàòèêàíäà åòäèéè ÷îõ ýöúëö âÿ ÿñàñëû èñëà -ùàòëàðû èëÿ êèëñÿíè ñèëêÿëÿäè âÿ ýþçëÿíèëìÿäÿí, Ïàïà ñå÷êèëÿ ðèí äÿíúÿìèñè áèð àé ñîíðà ìöÿììàëû þëöìÿ äö÷àð îëäó. Àäàøëàðäàí —(ÿêèçëÿðäÿí) èêèíúèñè èñÿ Ïîëøàäàí îëàí II Èîùàíí Ïàâåëäèð êè, 1978-úè èëäÿí 2005-úè èëÿ êèìè Ðîìà êàòîëèê êèëñÿñèíÿ ðÿùáÿðëèê åäèá. IIÈîùàíí Ïàâåë äîüðóäàí äà Íîñòðàäà ìó ñóí ÿñðëÿðëÿ þíúÿ ýþñ òÿðäèéèêèìè, áÿëàüÿòëè äàíûøûüû, ìÿíòèãëè âÿ èëùàìëû ÷ûõûøëàðû èëÿ ñå ÷èëèá. Èëêâàõòëàð ñþçäÿ èñëàùàòëàðû äàâàì åòäèðÿúÿéèíè ÿðç åòñÿ äÿ, ñîíðàëàðùÿì ñþçäÿ, ùÿì äÿ ÿìÿëäÿ ìöùàôèçÿêàð ýþðöøëÿðè âÿ äö øöíúÿ òÿðçèèëÿ êàòîëèê êèëñÿíèí ñåâèìëèñèíÿ ÷åâðèëìèøäè. Êàò ðå íèí ñîí ñÿòðèíäÿäåéèëäèéè êèìè, êàòîëèê êèëñÿäÿ ùàìû I Èîùàíí Ïà âåë ëÿ ìöãàéèñÿäÿII Èîùàíí Ïàâåëÿ öñòöíëöê âåðÿðÿê îíóí òÿðÿôèíè ñàõ ëàäû. Áÿçèòÿäãèãàò÷ûëàð ÿñàñ îëìàäàí êàòðåíè XIV Ëöäîâèêÿ àèä åäèðëÿð.

1 ê96Ìÿáÿäëÿðè âÿ òÿðèãÿòëÿðè äàüûòìàãäà òÿãñèðëè áèëèíÿí øÿõñÎíëàðû õÿéàëÿí äàüûäàúàã.Î, èíñàíëàðäàí ÷îõ, äàøëàðà-ãàéàëàðà õÿòÿð ýÿòèðÿ úÿê .Éàüëû äèë èëÿ ãóëàãëàð äþéÿíÿê îëàúàã.

Áó êàòðåíèí éåíè òÿëèì âÿ òÿðèãÿòäÿí áÿùñ åòäèéè øöáùÿ äî üóð -ìóð. Ëàêèí áó òÿðèãÿò âÿ îíóí éàðàäûúûñû áàðÿäÿ ãÿòè ñþç äå éÿíòÿä ãèãàò÷û éîõäóð.

Êèì áèëèð, áÿëêÿ äÿ áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò éåíè òÿëèì ëÿðÿ úàí àòàíÀá äóë Áàõà (1844-1921), C.Êðèøíà ìóð òè (1891-1986), ÑùàìèÑàòéà Ñàí Áà áà (1925), Ñóí Ìéóí Ìóí (1920), Îøî (1931-1990),Àäè Äà Ñàèòàí (1932) âÿ ñ. êèìè éåíè äèíè òÿëèìëÿðè éàéàí õàäèì -ëÿðäÿí ýåäèð.

Îëà äà áèëñèí êè, êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿ -úÿêäèð.


151

1 ê97Íÿ ãûëûíú, íÿ äÿ ãàëõàíëà éåðèíÿ éåòèðèëìÿéÿíØóðàäà áÿëàüÿòëè äèëëÿ éåðèíÿ éåòÿúÿê.Êðàëû ýþðöëìöø éóõó áàðÿäÿ äöøöíìÿéÿ ìÿúáóð åäÿúÿêëÿð.Ùÿòòà äöøìÿí îíóí þç òîðïàüûíäà ãàí òþêÿúÿêäèð.

III Ùåíðè úèääè ñÿùâÿ éîëâåðÿðÿê ýåíåðàë-ëåé òåíàíòÙåíðè äå Ýèçè âÿ ãàðäàøûêàðäèíàë Ëóè äå Ýèçè þë -äöðòäöêäÿí (áàõ: 1 ê85)ñîí ðà àíàñû êðàëè÷à Éåêàòå -ðè íà Ìå äè÷è ùèääÿò âÿãÿçÿáèí äÿí ñàð ñûí òû êå ÷èðèðâÿ þëöð. Áóíäàí ñîíðà áö -òöí þëêÿäÿ âÿ Ïà ðèñäÿ êðàëàãàð øû ÷îõ úèääè èüòè øàøëàðáàøëàéûð (áàõ: 1 ê85). ÊðàëIII Ùåíðè ãîð õà ðàã Ïàðèñèòÿðê åäèð âÿ êðàëëàðà ìÿõ -ñóñ ñàðàéà ÷ÿêèëèð.

Î, Áóðáîíëàð ñöëàëÿñèí -äÿí îëàí Íàâàððàëû

Ùåíðèéÿ ïÿíàù àïàðûð. Òÿã äèì îëóíàí áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäà ìó ñóíýþðöíòöëÿðè éåðèíÿ éå òèð. Ùåíðè ñèëàù ýöúöíÿ ÿââÿëëÿð êðàëà áèð øåéåäÿ áèëìèðäè. Î, áèð ÿéà ëÿòèí, III Ùåíðè èñÿ áöòöí Ôðàíñàíûí áàø ÷ûñûèäè. 1-úè ñÿòèð ùÿìèí ìÿ ñÿëÿäÿí áÿùñ åäèð. Íà âàððàëû Ùåíðè þçÑîâåòèíäÿí êðàë III Ùåí ðè íèí þëäö ðöëìÿñèíÿ èúàçÿ àëûð. Þëöìöíÿö÷ ýöí ãàëìûø êðàë éó õó äà ýþðöð êè, îíó þëäöðöðëÿð. Ôðàíñàíûí áàé -ðà üûíû âÿ òàúûíû áèð ðàùè áèí ðÿùáÿðëèê åòäèéè èçäèùàì àéàãëà éûð.

Íàâàððàëû Ùåíðè Ôðàíñàíûí êðàëû îëìàã ö÷öí ìöíàñèá àíûí éåòèø -äè éèíè ýþðöð âÿ âàõò èòèðìÿäÿí áöòöí Ôðàíñà õàëãûíûí íàðàçû îë äó -üó êðàëû àðàäàí ýþòöðìÿê ö÷öí òÿäáèð ãûëûð. Áó èøÿ Äîìè íè êàí Cÿ -


152

Æàê Êëåìàí êðàë ÛÛÛ Ùåíðèíè ãÿòëÿ éåòèðèð. 1 àâãóñò 1589-úó èë

ìèééÿòèíèí (òÿðèãÿò) ðàùèáè Êëåìàí ñå÷èëèð. Êëåìàí áèð ìÿêòóáëàêðàëûí Ñåí-Êëóäà ðÿñìè ãÿáóëóíà ýåäèð. Êëåìàíûí øèðèí äèëè,íÿçàêÿòëè ùÿðÿêÿòè âÿ ñ. êðàëûí ñàããûçûíû îüóð ëàéûð. Êðàë ìÿêòóáóîõó éóá úà âà áûíû Êëåìàíûí ãóëàüûíà äåìÿê ö÷öí éàíûíà ÷àüûðàíäàðàùèá ýþçëÿíèëìÿäÿí õÿíúÿðè ÷ûõàðûá êðàëûí ãàðíûíà ñîõóð. 38 éàøëûêðàë III Ùåíðè 1589-úó èë 2 àâãóñòäà þëöð. Íàâàððàëû Ùåíðè êðàë îëóð.Î, äà ìàðàãëûäûð êè, IV Ùåíðèíè áöòöí Ôðàíñà êðàë êèìè 1593-úöèëäÿ êàòîëèê ìÿçùÿáèíÿ êå÷äèêäÿí ñîíðà ãÿáóë åòìèøäè. IV Ùåí ðè -íèí “Ïàðèñ èáàäÿòÿ äÿéÿð” êÿëàìû áóíóíëà ÿëà ãÿ äàð éàðàíìûøäûð.Áó íà ãÿäÿð Íàâàððàëû Ùåíðè ùóýåíîòëàðûí (ïðà âîñ ëàâëàð) áàø÷ûñûèäè. Êðàë IV Ùåíðèíèí ÿí áþéöê õèäìÿòè îíèëëÿðëÿ äàâàì åäÿí(1559-1598) äèíè ìöùàðèáÿëÿðÿ ñîí ãîéìàñû îëóá.

1 ê98Þëìÿç õàëãà (ôðàíñûçëàð) áàø÷ûëûã åäÿí ðÿùáÿðÕàëãûí áèð ùèññÿñèíè éàä àäÿò-ÿíÿíÿñè âÿ äèëëÿðè îëàí

óçàã éåðëÿðÿ àïàðàúàã.Áåø ìèí Êðèò âÿ Òåññàëèéàäà ìÿùâ îëàúàã.Áàø÷û èñÿ ãà÷ûá äÿíèç ñàðàéûíäà úàíûíû ãóðòàðàúàã.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíäÿêè ùàäèñÿëÿðèí ýÿëÿúÿêäÿ áàø âå -ðÿ úÿéèíè ãåéä åäèðëÿð. Îëà áèëñèí êè, áó, Øÿðãè éàõøû áèëìÿìÿêäÿíèðÿëè ýÿëèð. Ned Hallåíèí ýþñòÿðäèéè êèìè, ÿñëèíäÿ, áó êàòðåí Íà ïî -ëåîíóí áþéöê îðäó èëÿ Ìèñèðÿ ñÿôÿðèíäÿí (1798) ñþç à÷ûð. Èêè èëëèêÌèñèð ñÿôÿðè äÿ Íàïîëåîí ö÷öí óüóðñóç îëóá. Î, èíýèëèñëÿðäÿí úà -íû íû àüàú ýÿìèäÿ ãà÷ûá ãóðòàðûá. Î âàõò Êðèò âÿ Òåñ ñà ëèéà òöðêëÿðèíÿëèí äÿ èìèø. Íàïîëåîí îðäóñóíäàí áó éåðëÿðäÿ ãàëàí 5.000 íÿôÿðèèñÿ òöðêëÿð ãûðûáëàð.

1 ê99Áþéöê ùþêìäàð ùÿìðÿéëèê âÿ äîñòëóã ÿëàãÿëÿðèíäÿ îëàíÈêè êðàëëà öíñèééÿòäÿ (éàõøû ìöíàñèáÿòäÿ) îëàúàã.Îù, áþéöê àèëÿ íåúÿ ùåéèôñèëÿíÿúÿê.Òÿÿññöô êè, óøàãëàð Íàðáîííàíûí ÿòðàôûíäà îëàúàãëàð.


153

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíäÿ Ðóñèéà-Àìåðèêà äîñòëó üóí äàí ñþùáÿòà÷ûð ëàð. Áèçÿ ãàëûðñà, áóðàäà ñþùáÿò ÀÁØ-Èíýèëòÿðÿ ìöòòÿôèãëè éèí äÿíâÿ õöñóñè äîñòëóã ÿëàãÿëÿðèíäÿí ýåäèð. Ôðàíñà èñÿ îíëàðëà éàõ øû ìö -íà ñèáÿòäÿ îëóá. “Áþéöê àèëÿ” — Àâðîïà Áèðëèéè (Åâðîïåéñêèé äîì)äåìÿêäèð. ßñëèíäÿ 3-úö ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí ãÿäèì ôðàíñûç ñþçö “mesnie”—“àèëÿ”, “åâ” ìÿíàñûíû âåðèð. 3-úö ñÿòèðäÿ “Îù, áþéöê àèëÿ íåúÿ ùå éè ô -ñèëÿíÿúÿê” ãÿíàÿòèíäÿ áþéöê ìÿòëÿáëÿðäÿí, Àâðîïà Áèð ëèéèíÿ âóðó -ëàí çÿðáÿäÿí, Ôðàíñàíûí Íàðáîííà ÿéàëÿòèíäÿ áàø âå ðÿúÿê äÿùøÿòëèùàäèñÿäÿí äàíûøû ëûð. Îëà áèëñèí êè, íöâÿ ñèëàùûíûí âÿ éà ìàòå ðèà ëûíûíñàõëàíäûüû îáéåêòäÿ (áåëÿ áèð ùàäèñÿ 2001-úè èëèí ñîí ðöáöíäÿ áàøâåðäè. Þëÿíëÿð âÿ õÿñàðÿò àëàíëàð ÷îõ èäè) âÿ éà äà Ðî íà íûí àøàüûùèññÿñèíäÿ íöâÿ ñèëàùû èñòåùñàë åéëÿéÿí ðåàêòîð çà âî äóí äà òåððîðíÿòèúÿñèíäÿ áàø âåðÿ áèëÿúÿê ìöäùèø ùàäèñÿéÿ èøàðÿ îëó íóð. ÍåäÙàëëåé èñÿ ýþñòÿðèð êè, Àâðîïà Áèðëèéè Ëöêñåìáóðã âÿ Ìî íà êî êðàë -ëûã ëàðûíû éàõûíëàøäûðûð. Ùÿð èêè þëêÿéÿ Ôðàíñà þç àòîì åëåêòðèê ñòàí ñè -éàëàðûíäàí åëåêòðèê úÿðÿéàíû âåðèð. Ùÿìèí íöâÿ ðåàêòîðó Àðàëûã äÿ -íèçè ñàùèëèíäÿ éåðëÿøÿí Íàðáîííàéà éàõûí, Ðîíà ÷àéûíûí àüçûí äà äûð.

1 ê100Äîëéà âÿ Òîñêàíà òîðïàüû éàõûíëûüûíäàÑÿìàäà óçóí ìöääÿò áîç ãóø ýþðöíÿúÿê.Ãóø äèìäèéèíäÿ éàøûë áóäàã òóòàúàã.Òåçëèêëÿ ãöäðÿòëè (áþéöê) àäàì þëÿúÿê, ìöùàðèáÿ áèòÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñóí øÿðù÷èëÿðèíèí ÿêñÿðèééÿòè ùåñàá åäèð êè, “áîçãóø” áóðàäà “ñöëù ýþéÿð÷èíè” ìÿíàñûíäà èøëÿíèð. Éÿíè Íîñòðà äà ìóñáó íóí ëà ýþñòÿðèð êè, òåç ëèê ëÿ äàâà áèòÿúÿê, ñöëù áÿðãÿðàð îëà úàã.Ñþùáÿò Ôðàíñà òîðïàãëàðûíäàêû ìöùàðèáÿäÿí ýåäèð. Áÿñ ìö ùà ðè áÿâàõòû þëÿí áþéöê øÿõñ êèì èäè? Òÿä ãèãàòëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, êàò ðåí äÿII Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí âÿ ìöùàðèáÿíèí ãóðòàð ìàñûíà àç ãàë ìûøäöíéàñûíû äÿéèøìèø ÀÁØ ïðåçèäåíòè Ðóçâåëòäÿí áÿùñ îëóíóð.

Áó êàòðåíè àëìàí òÿééàðÿëÿðè, Ùèòëåð âÿ îíóí þëöìö èëÿ áàü -ëàéàí òÿäãèãàò÷ûëàð äà âàðäûð.


154

II ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (II ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (II ÉÖÇËÖÊ))

Óçóí èëëÿð áîéó ìÿíè ìÿíÿâèééàòúà ÿçìÿêèñòÿéÿíëÿðèí àðçóñóíà õèëàô ÷ûõàðàã èøèìè äàâàìåòäèðìèøÿì. ßìèíÿì êè, ñàüëûüûìäàí ôÿðãëè îëàðàãäöíéàìû äÿéèøÿíäÿí ñîíðà ÿñÿðëÿðèìÿ äàùà ÷îõåùòèðàì âÿ èíàìëà éàíàøàúàãëàð.

2 ê1Áðèòàíèéàëûëàð âÿ àêâèòàíèéàëûëàð (Ôðàíñà)

ùÿäÿ-ãîðõó ýÿëÿúÿêëÿð.Åéíè çàìàíäà îíëàð ýöúëö ùöúóìà êå÷ÿúÿêëÿð.Éàüûø âÿ øàõòà òîðïàüû ïèñ êþêÿ ñàëàúàã.Ñåëèí ëèìàíûíà ýöúëö ùÿìëÿëÿð îëàúàã.

þðöíäöéö êèìè, áó êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð ìÿëóì äþâ -ëÿòëÿð âÿ îí ëàðûí àðàñûíäà ýåäÿí ÷ÿêèøìÿ âÿ ìöùà -ðèáÿëÿðÿ àèääèð. Ïîðò Ñåëèí Èñòàíáóë ëèìàíûäûð. “Ñåëèí”éóíàíúà “àé”, “ùèëàë”, “àéïàðà” äå ìÿê äèð. Î äà ìÿ -ëóìäóð êè, àéïàðà Òöðêèéÿíèí äþâëÿò ðÿìçèäèð.

Êàòðåíëÿ áàüëû Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû þòÿðè ôèêèðëÿð ñþéëÿìèøëÿð.Ùÿ ãèãÿòè èñÿ Åðèêà ×èòÿì à÷ûãëàìûøäûð. Òÿ ä ãè ãàò÷û ýþñòÿðèð êè,1915-úè èëäÿ Ôðàíñà âÿ Áðèòàíèéà îðäóñó Ãÿðá úÿáùÿñèíäÿ úÿì ëÿ -øèá äóðäóüó âàõò Âèíñòîí ×þð÷èë ìöò òÿôèã ëÿðè èíàíäûðäû êè, éåíèúÿá ùÿ à÷àðàã Ïîðò Ñåëèíè âÿ öìóìèééÿòëÿ, Òöðêèéÿíè òóòìàã ëà -çûì äûð. Áóíóí ö÷öí Àíòàíòà þëêÿëÿðè ïëàí ëàø äûðäûëàð êè, ÿââÿëúÿÄàð äàíåë áîüàçûíû òóòñóíëàð, ñîíðà èñÿ Êîíñòàí òèíîïîëà (Èñòàíáóë)ùöúóì åòñèíëÿð. Ëàêèí ùàâà øÿðàèòèíèí ïèñëÿøìÿñè âÿ òöðêëÿðèí úèääèìöãà âèìÿòè áóíà èìêàí âåðìÿäè. Áóíóíëà áåëÿ, ÿââÿëëÿð ýþñ òÿð -äè éèìèç êèìè (1 ê94), 1920-úè èëäÿ Èíýèëòÿðÿ áàø äà îëìàãëà Àí òàí -òà þëêÿëÿðè Ïîðò Ñåëèíè òóòìóø äóëàð. Ëàêèí 1922-úè èëäÿ òöðê îðäóñóÌóñòàôà Êàìà ëûí (ñîíðàëàð Àòàòöðê) êîìàíäàíëûüû èëÿ èøüàë ÷û ëàðûíÿèíêè Èñòàíáóëäàí, ùÿòòà áöòöí Òöðêèéÿäÿí ãîâóá ÷ûõàðòìûøäû.

�ÛÛ Ñåíòóðèéà

155

G

Áàñìàãÿëèá êèòàá éàçàí áÿçè ðóñ ìöÿëëèôëÿðè áó ùàäèñÿíèí ýÿëÿ úÿê -äÿ áàø âåðÿúÿéè áàðÿäÿ úÿôÿíýèéàò à÷ûðëàð1.

2 ê2Éàøûë ÷àëìàëû, àü ÷àëìàëûéà ïèñëèê åäÿúÿê.Áó áþéöê ïèñëèê (áÿëà) Ôðàíñàíûí îíà åòäèéè éàõøûëûã

ìöãàáèëèíäÿ îëàúàã.Áóäàãäàí àñûëìûø áþéöê àíòåíà þëöì ùþêìöíö éàéàíäàÙþêìäàð þç àäàìëàðûíäàí íå÷ÿ íÿôÿðèí ÿñèð äöøäöéöíö

ñîðóøàúàã.

Ãÿðá íîñòðàäàìóñøöíàñëàðû áó êàòðåí áàðÿäÿ àüëàáàòàí áèð ìö ùà -êèìÿ éöðöäÿ áèëìÿéèáëÿð. Áÿçèëÿðè áó êàòðåíè ùå÷ áèð ÿñàñ îë ìà äàí1789-1793-úö èëëÿð Ôðàíñà âÿòÿíäàø ìöùàðèáÿñè èëÿ áàü ëà éûð ëàð.ßñëèíäÿ êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ øèÿ âÿ ñöííè ìÿç ùÿáëÿðèíäÿí ñþù áÿòýåäèð. Áèð ãàéäà îëàðàã øèÿëÿð áàøëàðûíà éàøûë ÷àëìà, ñöí íè ëÿð èñÿ àü÷àëìà áàüëàéûðëàð (ãàðà ÷àëìà ãîéàíëàð èñÿ Ñåéèäëÿð Íÿñ ëè íÿìÿíñóá îëàíëàðäûð). Ìÿíúÿ, áóðàäà ñþùáÿò Èðàí-Èðàã ìöùàðè áÿ -ñèíäÿí ýåäèð. Èðàãûí ïðåçèäåíòè Ñÿääàì Ùöñåéí ñöííè, Õîìåéíè èñÿøèÿ èäè. Àéÿòîëëà Õîìåéíè 1963-úö èëäÿ Èðàíäàí ãîâóëàíäàí ñîíðà15 èë Èðàãäà éàøàìûøäû. 1978-úè èëäÿ Èðàãäàí ÷ûõàðûëäûãäàí ñîíðàÏàðèñÿ ýåäÿðÿê (áàõ: 1 ê70) îðàäàí øàùà ãàðøû Èðàíäà áàø âå ðÿíèüòèøàøëàðà ðÿùáÿðëèê åòìèøäè. Ôðàíñàäà îíà ùÿð úöð øÿðàèò éà ðà äûë ìûøâÿ øàùà ãàðøû ìöáàðèçÿäÿ ëàçûì îëàí êþìÿêëèêëÿð ýþñòÿðèë ìèø äè.Õîìåéíè ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿíäÿí ñîíðà Èðàãëà ìöíà ñè áÿòëÿð ïèñ ëÿøäèâÿ èêè þëêÿ àðàñûíäà 10 èëÿ ãÿäÿð äàâàì åäÿí ãàí ëû ìö ùà ðè áÿáàøëàäû. Þëÿíëÿðèí âÿ ÿñèð äöøÿíëÿðèí ñàéû-ùåñàáû éîõ èäè. Ñîí èêèñÿòèð äÿ ðåàë ùÿéàòè ôàêòëàðäàí õÿáÿð âåðèð. Ìàðàãëûäûð êè, áó ýöíöíþçöíäÿ áåëÿ, òåëåâèçèéà ñòàíñè éàëàðûíûí áèð ÷îõó Ôðàíñà âÿ åëÿúÿ äÿÉóíàíûñòàíäà “Àíòåíà” àä ëàíûð. Äåìÿëè, Íîñòðà äàìóñóí òåëåâè çè -éàíû “àíòåíà” àäëàí äûðìàñû òÿñàäöôè äåéèëäèð. Òå ëå âèçèéà èëÿ úÿáùÿäÿ


156

1 À.Ìîðîê, Ê.Ðàçóìîâñêàÿ. Íîâàÿ ðàñøèôðîâêà ïðåäñêàçàíèé Íîñòðà äà -ìóñà. Ìîñêâà, 2000, ñòð. 212-213.

þëÿíëÿð âÿ éàðàëàíàíëàð áàðÿäÿ õÿáÿðëÿð âå ðÿí äÿ, äþâëÿò áàø÷ûñûíûíÿñèð äöøÿíëÿð áàðÿäÿ ìÿëóìàò èñòÿìÿñè äÿ òÿáèèäèð.

2 ê3Ýöíÿøèí ãàéíàð èñòèñèíÿ áÿíçÿð èñòèäÿí Íåãðåïîíò ÿòðàôûíäà áàëûãëàð éàðûáèøìèø ùàëà äöøÿúÿêëÿð.Ðîäîñ âÿ Æåíäÿ ÿðçàã òöêÿíÿíäÿßùàëè ýÿëèá îíëàðû éûüàúàã.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò ýåäÿí “Íåãðåïîíò” — Éóíàíûñòàíûí Åâáåé àäà ñû -äûð. Ðîäîñ âÿ Æåí äÿ Àðàëûã äÿíèçè ÿðàçèñèíäÿäèð. Î êè ãàëäû êàò ðåí -äÿ Íîñòðàäàìóñóí íÿéÿ åéùàì âóðìàñû ìÿñÿëÿñè, ÷ÿ êèí ìÿäÿí äå éÿáèëÿðèê êè, èíäèéÿ ãÿäÿð áó êàòðåí áàðÿäÿ àüûë êÿñÿí ôèêèð ñþé ëÿ éÿíøÿðù÷è îëìàìûøäûð. Éåýàíÿ ôÿðçèééÿ îíäàí èáàðÿòäèð êè, ñþù áÿò íöâÿïàðòëàéûøûíäàí âÿ éà ñÿìàäàí äöøÿúÿéè ýöìàí åäèëÿí ÷îõ áþéöê âÿãàéíàð àñòåðîèääÿí ýåäÿ áèëÿð. 2-úè ñÿòèðëÿ áàüëû Åðèêà ×èòÿì áåëÿ áèðôèêèð èðÿëè ñöðöð êè, àòîì áîìáàñûíûí ïàðòëàìàñû íÿ òè úÿñèíäÿ áàëûãëàðéàðû áèøÿúÿê âÿ èíñàíëàð îíëàðû éûüûá éåéÿúÿêëÿð. Òÿ áèè êè, òÿäãè ãàò -÷ûíûí áó ôèêðè èëÿ ðàçûëàøìàã îëìàç. Ìÿëóì ìÿ ñÿ ëÿäèð êè, àòîìáîìáàñû ïàðòëàéàíäà áöòöí úàíëûëàð øöàëàíìàäàí ìÿùâ îëóð.

2 ê4Ìîíàêîäàí Ñèúèëèéàíûí éàõûíëûüûíà ãÿäÿð Áöòöí ñàùèëëÿð êèìñÿñèç ãàëàúàã.Åëÿ áèð ãÿñÿáÿ, êÿíä, øÿùÿð ãàëìàéàúàã êè, Áàðáàðëàð — éàäåëëèëÿð òÿðÿôèíäÿí òàëàí åäèëìÿñèí.

Êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Ôðàíñàíûí úÿ -íóáóíäà âÿ Èòàëèéà ñàùèëëÿðèíäÿ úÿðÿéàí åäÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð àüà ãàðà äåìÿêäÿí éîðóëìóðëàð. Éàçûðëàð êè,áÿëêÿ äÿ áó êàòðåí ýÿëÿúÿêäÿ ÿëúÿçàèð ëè ëÿ ðèí âÿ éà ëèâèéàëûëàðûííöâÿ ñèëàùû èëÿ òþðÿäÿ úÿê ëÿðè òåððîð ùàäèñÿñè èëÿ áàüëûäûð. Áóíóíëàöðÿéè ñî éó ìà éàí øÿðù÷èëÿð äàùà ãàáàüà ýåäÿðÿê êàòðåíäÿ èøëÿíÿí“Barbares” — áÿðáÿð “âÿùøè” ñþçöíäÿí èëê ùÿð ôè ýþòöðÿðÿê, áóñþçöí “Arabe” — “ÿðÿá” ìÿíàñûíû âåð äèéèíè âÿ áóðàäà ñþùáÿòèí Ëè -âè éàíûí ðÿùáÿðè Ìóàììàð Êàääàôè âÿ éà áàøãà áèð ÿðÿá ëèäåðèíäÿí


157

ýåòäèéèíè ýþñòÿðèðëÿð. Åðèêà ×èòÿì, ùÿòòà áó ñûðàéà ðóñëàðû, çÿíúèëÿðèâÿ ÷èíëèëÿðè ÿëàâÿ åòìÿêäÿí äÿ ÷ÿêèíìèð.

2 ê5 Áàëûüà áÿíçÿð ýÿìèäÿ ñèëàù âÿ ïëàíëàð (ýÿëÿúÿê ïëàíëàð)

ùàããûíäà ñàçèø èìçàëàíàíäà Áèð íÿôÿð öçÿ ÷ûõàúàã âÿ ìöùàðèáÿíè áàøëà éà úàã.Îíóí ùÿðáè — äÿíèç ãöââÿëÿðè óçóí ìöääÿò äÿíèçäÿ öçÿúÿê. Íÿùàéÿò Ëàòûí òîðïàãëàðûíûí (Èòàëèéà) éàõûíëû üûí äà ýþðöíÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñóí ñóàëòû ùÿðáè ãàéûãëàðû òàì äÿ ãèã ëèêëÿ ýþðìÿñè âÿòÿñâèð åòìÿñè àäàìû ùåéðÿò ëÿí äè ðèð.

Áóíäàí ÿââÿëêè êàòðåíäÿ (2 ê4) îëäóüó êèìè, Ãÿðá òÿä ãè ãàò -÷ûëàðûíûí áÿçèëÿðè áóðàäà ýþñòÿðèëÿíëÿðè äÿ Ìóàììàð Êàääàôè, ÀáóÍèäàë âÿ áàøãàëàðû èëÿ áàüëàéûð âÿ ýóéà ýÿëÿúÿêäÿ áàø âå ðÿ úÿê òåð -ðîð ÿìÿëëÿðèíäÿ, ùÿòòà Ìóàììàð Êàääàôèíèí êå÷ìèø Ñîâåò ìÿ êà -íûíäà èñòåùñàë îëóíìóø 5 “Ôîêñòðîò” òèïëè ñóàëòû ãàéûüûíûí èø òè ðàêåäÿúÿéèíäÿí ñþùáÿò à÷ûðëàð. Ùå÷ îëìàñà êàòðåíèí 3-úö ñÿòðèíÿ ôèêèðâåðñÿéäèëÿð, àüûëëàðûíà ýÿëÿíè éîõ, ùÿãèãÿòè éàçàðäûëàð. “Îíóí ùÿð -áè-äÿíèç ãöââÿëÿðè óçóí ìöääÿò äÿíèçäÿ öçÿúÿêäèð”.

Áèçÿ ãàëûðñà, áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò èëê âÿ ñîí Ñîâåò ïðåçèäåíòèÌèõàèë Ãîðáà÷îâëà Àìåðèêàíûí ïðåçèäåíòè Ðîíàëä Ðåéãàíûí Àô ðè -êà âÿ Àâðîïàíûí ñÿðùÿäè Ìàëòà éàõûíëûüûíäà, Àðàëûã äÿíèçèíäÿ,ñóàëòû ãàéûãäà òÿêáÿòÿê ýþðöøöíäÿí âÿ ùÿìèí ùÿëëåäèúè ýþðöøäÿíñîíðà Ñîâåòëÿðèí äàüûëìàñû íÿòèúÿñèíäÿ Ðóñèéàíûí Øèìàë Áóçëóîêåàíûíà ÷ûõàí äÿíèçëÿðäÿí áàøãà áöòöí äöíéàäà ñó ùþâçÿëÿðèíèÿëäÿí âåðìÿñè, ùÿìèí ñó ùþâçÿëÿðèíäÿ ÀÁØ-ûí ùÿðáè äÿíèç ãöâ âÿ -ëÿðèíèí ùåýåìîíëóüó, áóíäàí ñîíðà ÀÁØ-ûí Èðàãà, Éóãîñëà âè éà éà,ßô ãàíûñ òàíà âÿ ñ. ãàðøû ìöùàðèáÿëÿ ðèí äÿí ýåäèð. Áàëêàí ùàäè ñÿ ëÿ -ðèíäÿ ÀÁØ ýÿìèëÿðè Èòàëèéà ñàùèëëÿðèíÿ, Àðàëûã äÿíèçè âÿ Àäðèàòèêäÿíèçè ñóëàðûíà ýÿëèá ÷ûõäûëàð.


158

Ìàðàãëûäûð êè, Åðèêà ×èòÿì 1973-úö èëäÿ ÷àï åòäèðäèéè êèòàáûíûí äö -çÿëäèëìèø 1991-úè èë ÷àïûíäà áó êàòðåíèí III Äöíéà ìöùàðèáÿñèíÿ ýÿòè -ðèá ÷ûõàðàúàã ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åòäèéèíè ýþñòÿðèð. Õàíûì Åðèêà éàçûðêè, áó àäû ÷ÿêèëìÿéÿí àäàìûí ýÿìèëÿðè óçàã áèð ìÿñàôÿ êå÷ÿðÿê Àðà -ëûã âÿ Àäðèàòèê äÿíèçëÿðèíÿ ÷ûõà úàãäûð. Òÿäãèãàò÷ûíûí ýÿëäèéè íÿòè úÿáóäóð êè, Íîñòðàäàìóñ III Àíòèõðèñò àäû àëòûíäà áó àäàìû íÿçÿðäÿòóòóð âÿ ùÿìèí àäàì III Äöíéà ìöùàðèáÿñèíÿ áàø ëàéàúàãäûð.1

Äåìÿê ëàçûìäûð êè, õàíûì Åðèêà ñþùáÿòèí ùàíñû äþâëÿòäÿí ýåò -äè éè áàðÿäÿ î âàõò ñþç à÷à áèëìÿçäè. Âÿ îíó äà äåéÿ áèëìÿçäè êè,èíäè Àäðèà òèê âÿ Àðàëûã äÿíèçëÿðèíäÿ ÀÁØ-ûí ñóàëòû ãàéûãëàðû êåøèê÷ÿ êèðëÿð. Îíäà áó ùàäèñÿëÿð áàø âåðìÿìèøäè. Áó áàõûìäàí äà îíóãûíàìàã îëìàç.


159

Ì.Ãîðáà÷îâ âÿ Ð.Ðåéãàíûí Àðàëûã äÿíèçèíäÿ ñóàëòû ãàéûãäà òÿêáÿòÿê ýþðöøö âÿÑîâåò Èòòèôàãûíûí äàüûëìàñûíà ýÿòèðèá ÷ûõàðàí ìöãàâèëÿíèí èìçàëàíìàñû

1 Åðèêà ×èòÿì. Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéö (èíýèëèñúÿ). Ëîíäîí, 1991, ñÿù. 80.

Ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðûíäàí áÿçèëÿðè èñÿ áàøãà áèð ìöñÿëìàí þë êÿ ñè -íèí — Àëáàíèéàíûí àäûíû ùàë ëàí äûðûðëàð. Ýþñòÿðèðëÿð êè, àë áàí ëàð Àä -ðèàòèê äÿíèçèíäÿí Èòàëèéàéà ùöúóì åäÿúÿêëÿð. Ìàðàãëûäûð êè, þç ëÿ ðèäÿ þç éàëàíëàðûíà úàâàá âåðèðëÿð: “Áåëÿëèêëÿ, íèéÿ Àë áà íè éà? — Îíàýþðÿ êè, îíëàð Èòàëèéà òîðïàãëàðû ùåñàáûíà þç ÿðàçèëÿðèíè ýå íèø ëÿí -äèðìÿê ôèê ðèíÿ äöøÿúÿêëÿð”.1 ßëáÿòòÿ, áó öçäÿíèðàã òÿäãè ãàò÷ûëàðéàõøû áèëèðëÿð êè, ÿùàëèñèíèí äþðääÿ ö÷ö ìöñÿëìàí âÿ úÿìè íöôóñó3 ìèëéîí íÿôÿð îëàí Àë áà íè éà Èòàëèéàéà ùå÷ íÿ åäÿ áèëìÿç.Áóíóíëà áåëÿ, àøàüû ñÿ âèé éÿëè õðèñ òèàí îõóúóëàðû àðàñûíäà ìöñÿë -ìàí àëÿìè áàðÿäÿ ìÿíôè ôèêèð éàðàòìàüà ÷àëûøûðëàð.

2 ê6Ëèìàíëàðûí éàíûíäà, èêè øÿùÿðäÿ Ùå÷ êèìèí ÿââÿëëÿð ýþðìÿäèéè áÿëà áàø âåðÿúÿê.Àúëûã, âÿáà âÿ ñèëàùäàí èíñàíëàð ìÿùâ îëàúàãëàð.Ùàìû ãûøãûðàðàã áþéöê âÿ þëöìñöç òàíðûäàí êþìÿê èñòÿéÿ úÿê.

Áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ, øöáùÿ éîõäóð êè, 1945-úè èë àâãóñòàéûíûí 6-äà (êàòðåíèí íþìðÿñè äÿ 6-äûð) Õèðîñèìàéà âÿ àâãóñòóí 9-äà Íàãàñàêèéÿ ÀÁØ-ûí àòäûüû àòîì áîìáàëàðûíäàí âÿ îíóí äÿù -øÿò ëè íÿòèúÿëÿðèíäÿí ñþùáÿò à÷ûð. Áþéöê ýþðöúö ãåéä åäèð êè,áÿøÿðèééÿò ùÿëÿ áåëÿ áèð áÿëà ýþðìÿéèá.

Áÿçè Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû áó êàòðåíäÿ äÿ ýöí êèìè àéäûí ùÿ ãè ãÿ -òèí öñòöíäÿí êå÷ìÿéÿ ÷àëûøûðëàð. Áó ýþðöíìÿìèø áÿëàíûí ÀÁØ-ûíÿìÿëè îëäóüóíóí öñòöíäÿí ñöêóòëà êå÷ìÿê áèð éàíà, ÷àëûøûðëàð êè,îõó úóëàðû ÷àøáàø ñàëñûíëàð. Cîí Ùîóã éàçûð êè, áóíó éàëíûç Íà ãà -ñà êè âÿ Õèðîñèìà øÿùÿðëÿðè èëÿ áàüëàìàã äöç îëìàçäû. Áÿëêÿ äÿáó, òåððîð àêòû èëÿ áàüëû îëàí áèð ìÿñÿëÿäèð: “Òåððîð÷óëàð, Íîñò ðà äà -ìó ñóí ýþñòÿðäèéè êèìè, ñóàëòû ãàéûãëàðëà, Øèìàëè Àôðèêàäàí öçöáýÿ ëÿúÿêëÿð”. Êàòðåíèí íÿ îðèæèíàëûíäà, íÿ äÿ òÿðúöìÿëÿðèíäÿ, Cîí


160

1 À.Ìîðîê. Ê.Ðàçóìîâ ñêàÿ. Íî âàÿ ðàñ øèô ðîâêà ïðåäñêàçàíèé Íîñòðàäà -ìó ñà. Ìîñ ê âà, 2000, ñòð. 208-209.

Ùîóãóí òÿðúöìÿñè äÿ äàõèë îëìàãëà, áåëÿ áèð øåé éîõäóð. Áåëÿ ëèê -ëÿ, òÿäãèãàò÷ûíûí ñÿùâÿ éîë âåðäèéè ýþç ãàáàüûíäàäûð.

Ïåòåð Ëîðè èñÿ áó êàòðåíèí ýóéà ÑÏÈÄ-ëÿ áàüëû îëäóüóíó ýþñòÿðèð.

2 ê7Àäàëàðà ñöðýöí åäèëÿíëÿðèí àðàñûíäàÀüçûíäà èêè äèøëÿ äîüóëìóø áèð íÿôÿð îëàúàã.Àúûíäàí þëÿí áó àäàìëàð, àüàúëàðûí ãàáûüûíû âÿ

êþêöíö éåéÿ úÿêëÿð.Éåíè ùþêìäàð îíëàð ö÷öí éåíè ôÿðìàí ùàçûðëàéûð.

Êàòðåíäÿ Ôðàíñàäàí áÿùñ åäèëèð. ßñðëÿð áîéó úèíà éÿòêàðëàð,ñèéàñè ìÿùáóñëàð âÿ ñ. þëêÿíèí úÿíóáóíäàêû àäàëàðäà — ùÿáñõàíà -ëàð äà ñàõëàíûðäûëàð. Òàðèõ÷èëÿðèí éàçäûãëàðûíà ýþðÿ XIV Ëöäîâèêàíàäàí îëàíäà àüçûíäà èêè äèøè âàðìûø. Åëÿúÿ äÿ îíóí ÿêèç äîüóë -äó üó ìÿëóìäóð. Äåéèðëÿð êè, îíóí ÿêèç ãàðäàøûíûí äà àíàäàí îëàí -äà àüçûíäà èêè äèøè îëóá. Íîñòðàäàìóñ áó ãàðäàøà èøàðÿ åäèð. ÂîëòåðXIV Ëöäîâèêÿ ùÿñð åòäèéè ÿñÿðèíäÿ ýþñòÿðèð êè, Ëöäîâèê 1661-úèèëäÿ ùàêèìè-ìöòëÿã îëàíäà îðòàáîéëó, ñèôÿòèíäÿí ýþçÿëëèê âÿ êö -áàð ëûã éàüàí áèð íÿôÿðè Ìöãÿääÿñ Ìàðãàðèòà àäàñûíà àïàðûá, îðàäàãÿñð äÿ ñàõëàìàüû ÿìð åäèð. Ùÿìèí àäàìû î âàõòäàí äÿìèð ìàñ êà -äà ñàõëàéûðëàð. Î, Ìöãÿääÿñ Ìàðãàðèòà àäàñûíäà 29 èë þìöð ñöðöð.1690-úû èëäÿ îíó Ïàðèñÿ — Áàñòèëèéà ùÿáñõàíàñûíà ýÿòèðèðëÿð. Äåéè -ëÿ íÿ ýþðÿ áó ìöÿììàëû ìÿùáóñ 1703-úö èëäÿ þëöá. Àëåêñàíäð Äö -ìà íûí “Âèêîíò äå Áðàæåëîí” ðîìàíûíäà áÿùñ åòäèéè “Äÿìèð ìàñ êà -ëû àäàì” äà XIV Ëöäîâèêèí ãàðäàøû êèìè òÿñâèð îëóíóð. Íîñòðàäà -ìóñ ëà À.Äöìàíûí ôèêèðëÿðè íèí öñò-öñòÿ äöøìÿñè äÿ “Äÿìèð ìàñêàëûàäàì”ûí XIV Ëöäîâèêèí ÿêèç ãàðäàøû îëäóüó åùòèìàëûíû àðòûðûð.

Ñîí èêè ñÿòèðäÿ 1685-úè èëäÿ XIV Ëöäîâèêèí Íàíò ôÿðìàíûíû ëÿüâåòäè éèíäÿí äàíûøûëûð. Íàíò ôÿðìàíûíû 1598-úè èëäÿ IV Ùåíðè èìçà ëà -ìûø äû. Áó ôÿðìàíà ýþðÿ êàòîëèê äèíè Ôðàíñàäà ùàêèì äèí îëàðàããàë ìûøäû. Ëàêèí ùóýåíîòëàðà åòèãàä àçàäëûüû âåðìèøäèëÿð.


161

2 ê8Ìÿáÿäëÿð ãÿäèì Ðîìà ÿíÿíÿëÿðèíÿ óéüóí îëàðàã ÿçèç òóòóëàúàã .Íàäàíëûüûí êþêöíö êÿñÿúÿêëÿð.Èëê âÿ áÿøÿðè ãàíóíëàðû ãÿáóë åäÿúÿêëÿð.Áöòöí ìöãÿääÿñ àéèíëÿðè, àäÿòëÿðè ýþçëÿéÿúÿêëÿð.

ßêñÿð òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè Ôðàíñàäà äèíè ìöùàðèáÿëÿðèí òöü éàíåòäèéè äþâðÿ àèä åäèðëÿð. Îíëàð äàí áèðèíúèñè Íîñòðà äàìó ñóí ñàü ëûüûí -äà áàø âåð ìèøäè. Ùóýåíîòëàð (ïðîòåñòàíòëàð) ùÿðÿêàòû êèëñÿíè ñèéàñèòÿñèð âÿ çÿíýèíëèêäÿí ìÿùðóì åòìÿê, ìöãÿä äÿñëÿðÿ ïÿðÿñòèø êèìèùàëëàðà ãàðøû éþíÿëò ìèøäè. Îíëàð êèëñÿíè ãÿäèì Ðîìà êèëñÿëÿ ðèíäÿùþêì ñöðÿí ñàäÿëèéÿ, õåéèðõàùëûüà ãàéòàðìàüà úÿùä åäèðäèëÿð. Èêèíúèìöùàðèáÿ 1790-úû èëäÿ Ôðàíñà èíãèëàáû çàìàíû áàø âåðìèøäè. Ðîáåñ -ïéå ðèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ êàòîëèê êèëñÿñèíÿ ùöúóì áàøëàíìûøäû. Êèëñÿíèòîðïàã ìöëêèééÿòèíäÿí ìÿùðóì åòìèøäèëÿð. Èáà äÿòýàù ëàðû, ìîíàñòûð -ëàðû äàüûòìûø äûëàð. Êèëñÿ õàäèìëÿðè èáàäÿò ýàùëàðäàí ãîâóë ìóøäóëàð.Àëè Èäðàêà èíàì òþâñèéÿ îëóíóðäó. Ìöãÿä äÿñëÿðÿ èáàäÿò âÿ äèíèáàéðàìëàðû ãåéä åòìÿê ãàäàüàí îëóíìóøäó. Áîøëóüó äîëäóðìàãö÷öí Àëè Âàðëûã áàéðàìû òÿñèñ îëóíìóøäó. Ö÷öíúö ñÿòèðäÿ áÿéàíîëóíàí “Èëê âÿ áÿøÿðè ãàíóíëàðû ãÿáóë åäÿúÿêëÿð” — Èòàëèéàäà éàøàìûøãÿäèì åòðóñêëàðûí äèíèíÿ èøà ðÿ äèð. Åòðóñêëàð ùÿéàòûí òÿíòÿíÿñèíÿñèòàéèø åäèðäèëÿð. Îíëàðû þëÿí äÿí ñîíðà êèìëÿðèí ñîðüó-ñóàëà òóòìàñû,ùàíñû ýöíàùëàðûíà ýþðÿñÿ úÿçà ýþçëÿìÿñè àç ìàðàãëàíäûðûðìûø.

Áó êàòðåíè ðóñ èíãèëàáûíà àèä åäÿí ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû äà âàðäûð.

2 ê9Àðûã ùþêìäàðûí ùàêèìèééÿòè äîããóç èë ÿìèí-àìàíëûãëà

êå÷ÿúÿê.Ñîíðà îíäà ãàí òþêìÿéÿ øèääÿòëè ùÿðèñëèê áàø ãàëäûðàúàã .Ãàíóíñóçëóã âÿ èíàìñûçëûã óúáàòûíäàí áþéöê õàëã ìÿùâ

îëàúàã.Î, þçöíäÿí äàùà ÷îõ òàíûíìûø øÿõñ òÿðÿôèíäÿí þëäöðöëÿúÿê.


162

Áó êàòðåí Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéö èëÿ áàüëû áþéöê áèð ùÿ ãè -ãÿ òè áèð äàùà òÿñäèã åäèð. Áèç ýèðèøäÿ äåìèøäèê êè, Íîñòðàäàìóñêàòðåíëÿðè åëÿ ìöÿììàëû éàçìûøäûð êè, ùàäèñÿ áàø âåðÿíÿ ãÿäÿðíÿäÿí áÿùñ îëóíäóüóíó áèëìÿê îëìóð. Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðûíäàíáÿçèëÿðè áó êàòðåíè Ùèòëåðëÿ áàüëàéûðëàð. Ôàêòëàð áóíó òÿñäèã åòìèð.

Áèçÿ ãàëûðñà, áó êàòðåí áèçèì çÿìàíÿìèçäÿí áÿùñ åäèð. Êàòðåíèåéíèëÿ Ðóñèéàíûí ïðåçèäåíòè Â.Ïóòèíÿ âÿ åëÿúÿ äÿ ÀÁØ-ûí ïðåçè -äåí òè C.Áóøà àèä åòìÿê îëàð. Îíëàðûí ùÿð èêèñè àðûãäûð. Ùÿð èêèñè äÿãöäðÿòëè äþâëÿòèí, áþéöê õàëãûí áàø÷ûñûäûð. Áóíà áàõ ìàéàðàã, áóêàòðåíè Â.Ïóòèíÿ àèä åòìÿê îëàð. Áó áàõûìäàí XV ÿñð ðóñ ýþðö -úöñö Íåì÷èíèí ôèêèðëÿðè ìàðàã äîüóðóð. Íåì÷èí ýþñòÿðèð êè, Ðóñè -éàäà èüòèøàø äþâðö îëàúàã. Áó âàõò þëêÿéÿ Òèòàí (íÿùÿíý) âÿ éàÀéû ðÿùáÿðëèê åäÿúÿêäèð. Ùóø ñóçëóã (óíóòãàíëûã, éàääàøñûçëûã)îíóí éîë éîëäàøû îëàúàã. Åëÿ ùåé ñÿùâëÿð áóðàõàúàã. Òèòàíäàí ñîí -ðà ùà êèìèééÿòÿ áÿñòÿáîéëó, úûëûç âÿ “ãàðà öçëö” àäàì ýÿëÿ úÿê äèð. “Íÿùÿíý” âÿ éà “Àéû” äåéÿíäÿ Áîðèñ Éåëòñèí ýþç þíöíÿ ýÿëèð.

Áÿñ òÿáîéëó úûëûç âÿ “ãàðà öçëö” àäàì Á.Éåëòñèíèí ïðåçèäåíòëèêäþâ ðöíöí ñîíà éåòìÿñèíÿ 6 àé ãàëìûø ìöÿììàëû øÿêèëäÿ ùàêè ìèé -éÿò äÿí ýåäÿíäÿí ñîíðà îíó ÿâÿç åäÿí âÿ ïðåçèäåíò ñå÷èëÿí Â.Ïó -òèí äèð. Ïóòèíèí áÿñòÿáîéëó, àðûã îëìàñû ýþç ãàáàüûí äàäûð. Î êè ãàë -äû “ãàðà öçëö” ìÿñÿëÿñèíÿ, áó, êå÷ìèøäÿ êÿø ôèé éàò ÷û âÿ úà ñóñ ëàðûí“ãàðà öçëö àäàì” àäëàí äûðûë ìàëàðû èëÿ áàüëûäûð. Ìÿëóìäóð êè,Â.Ïó òèí õåéëè ìöääÿò Àëìàíèéàäà Ñîâåò ñÿôèðëèéèíèí èø÷èñè àäû àë -òûíäà êÿøôèééàò÷û êèìè ôÿàëèééÿò ýþñòÿðìèø äèð.

Î äà ìàðàãëûäûð êè, òÿäãèãàò÷ûëàð Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéöíÿàð õàëàíàðàã (10 ê72) ãåéä åäèðëÿð êè, 1933-úö èëäÿ Ùèòëåðäåìîêðàòèê ñå÷êè éîëó èëÿ ùàêèìèééÿòÿ ýÿëäèéè êèìè, 1999-úó èëäÿéåíè áèð ãöäðÿò ëè ùþêìäàð Àíòèõðèñò ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿúÿê1. Áèçÿãà ëûð ñà, 1999-úó èëäÿ ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿí âÿ ùàã ãûí äà ñþùáÿò à÷ äû -üû ìûç àäàì Âëàäèìèð Ïóòèíäèð. Òÿáèè êè, áó áèçèì àçàä âÿ øÿõñè ãÿ -


163

1 Äìèò ðèé è Íàäåæäà Çèìà. Ðàñøèôðîâàííûé Íîñòðà äàìóñ. Ì., 1998, ñòð. 185.

íàÿòè ìèç äèð. Áÿëêÿ äÿ éàíûëûðûã. Ùÿð øåéè çàìàí þç éåðèíÿãîéàúàãäûð.

2 ê10Äöíéàäà ùÿð øåé ãàéäàéà äöøÿíÿ ãÿäÿð Áèç ÷îõ íÿùñ áèð ÿñðè ýþçëÿéèðèê.Ìàñêàëàíàíëàð (è÷ öçöíö ýèçëÿäÿíëÿð) âÿ ãûíûíà ÷ÿêèëÿí ëÿð

äàõèëÿí ÷îõ äÿéèøÿúÿêëÿð.Þçëÿðèíèí îíëàðûí éåðèíäÿ îëìàñûíà ðàçû îëàíëàð áàðìàãëà

ñàéûëàúàã.

Íîñòðàäàìóñóí þçöíö ýþðöúöäÿí ÷îõ ôèëîñîô êèìè ýþñòÿðäèéè áóêàòðåíäÿ, òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ áèçèì çÿìàíÿìèçäÿí ñþùáÿòýåäèð. Òàðèõ÷èëÿðèí ýÿëäèéè ãÿíàÿòÿ ýþðÿ ÕÕ ÿñðäÿ ìÿäÿíèééÿò îãÿäÿð äÿéèøèá êè, áÿëêÿ äÿ êå÷ÿí îí äîããóç ÿñð ÿðçèíäÿ èíñàíëàðìÿäÿíèééÿòèí áó ãÿäÿð äÿéèøìÿñèíÿ íàèë îëà áèëìÿìèøëÿð. Èíñàíàäàð ýÿëÿí ïëàíåòèìèçäÿ (1 ê63) òàðèõèí èñòÿð éàõøûëûüà, èñòÿðñÿ äÿïèñëèéÿ òÿðÿô àòäûüû ùÿð àääûì áèçèì ùÿð áèðèìèçÿ êå÷ìèøäÿí ôÿðãëèîëàðàã äàùà ÷îõ òÿñèð ýþñòÿðèð âÿ áó òÿñèð ýåò-ýåäÿ àðòûð. Áèç ðóù -ñóç, úàíñûç òåõíîëîýèéàíûí ÿñèðè îëìóøóã. Áèçèì ùÿéàòûìûç äà,õîø áÿõòëèéèìèç äÿ “äàø öðÿêëè” òåõíèêà èëÿ áàüëûäûð.

2 ê11Ùàêèìèééÿòè áþéöê îüóëäàí ñîíðàêû îüóë ãÿáóë åäÿúÿê.Î, êðàë ñÿâèééÿñèíÿ ãÿäÿð éöêñÿëÿúÿê.Îíóí àìàíñûçëûãëà ãàçàíûëìûø øþùðÿòè ùàìûíû ãîðõóéà

ñàëàúàã.Ëàêèí þâëàäëàðû ùàêèìèééÿòäÿí êÿíàðëàøäû ðûëà úàã ëàð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí Ôðàíñà èëÿ áàüëû îëäóüóíó âóðüó ëà ñà -ëàð äà, òóòàðëû ôàêòëàðëà ôèêèð ëÿðèíè òÿñäèãëÿéÿ áèëìèðëÿð. Êèì áèëèð,áÿëêÿ äÿ áó êàòðåí áèçèì çÿìàíÿìèçëÿ áàüëûäûð. Ìîíàðõèéàíûíùþêì ñöðäöéö çÿìàíÿìèçäÿ Øÿðã þëêÿëÿðèíèí ùÿð áèðèíäÿ áó áàøâåðÿ áèëÿð. Ìÿñÿëÿí, èíäè Èîðäàíèéàäà 1-úè îüóë, Ñóðèéàäà ùàêè ìèé -


164

éÿòÿ ùàçûðëàøàí 1-úè îüóë àâòîìîáèë ãÿçàñûíà óüðàäûüûíäàí 2-úèîüóë ùàêè ìèé éÿò äÿäèð. Áÿëêÿ äÿ ñþùáÿò ÀÁØ-äàí ýåäèð. Ú.Áóøóíéåðèíÿ ãàðäàøû ÀÁØ ïðåçèäåíòè îëìàüà ùàçûðëàøûð.

2 ê12Ãÿäèì õöëéàëàðà ýþçëÿð à÷ûëàúàã, ùÿãèãÿòÿ ãàïàíàúàã.Òÿíùàëàðûí (ìîíàõ) àäÿòëÿðè ùå÷ÿ åíäèðèëÿúÿê.Áþéöê ùþêìäàð îíëàðû àüûëñûçëûãëàðûíà ýþðÿ úÿçàëàíäûðà úàã.Ìÿáÿäëÿðèí ãàðøûñûíäà õÿçèíÿëÿð îüóðëàíàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, áó êàòðåí áèðáàøà äèíëÿðëÿ âÿ äèíèúÿðÿéàíëàðëà áàüëûäûð. Éåíè äèíè úÿðÿéàíëàðûí íöìàéÿíäÿëÿðè ãÿ -äèì äèíè ÿíÿíÿëÿðäÿí ÿë ÷ÿêìÿéÿ ÷àüûðûðëàð. Îøî, Êðèøíàìóðòè,Ãóð úèéåâ êèìè ìöáàðèç ìèñòèêëÿð ýþñòÿðìèøëÿð êè, ÕÕ ÿñðèí ñîíðöáöíäÿí áàøëàéàðàã 100 èë ÿðçèíäÿ äèíëÿð êþêëö øÿêèëäÿ äÿéè øÿ -úÿê. Ýóéà èíñàí äàùà èñëàì, õðèñòèàí, áóääèçì âÿ ñ. äèíëÿðèí åù -êàì ëàðûíûí àüûðëûüû àëòûí äà áàø ÿéÿí ôÿðä éîõ, ñàäÿúÿ èíñàí îëà úàã -äûð. Ìàééà ùèíäóëàðûíûí òÿãâèìèíÿ ýþðÿ 2012-úè èëäÿ âàõò þë÷öñöéî õà ÷ûõàúàã. Éåíè äèíè èíãè ëàáûí ïðèíñèïëÿðèíäÿí áèðè ùÿéàòûí èí -äè êè çàìàíäà íÿùàéÿòñèçëè éèäèð. Ýóéà áåëÿ îëàí ùàëäà èíñàí êå÷ìèøáà ðÿäÿ òÿÿññöô, ýÿëÿúÿê áàðÿäÿ àðçóëàð êèìè ÿñàðÿò çÿíúèðèíäÿí õè -ëàñ îëàúàã, áèð äÿôÿ âåðèëìèø ùÿéàòûíû êå÷ìèø âÿ ýÿëÿúÿê áàðÿäÿäö øöíìÿäÿí ãàéüûñûç éàøàéàúàãäûð.

Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû ö÷öíúö ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí “áþéöê ùþêìäàð”ñþ çöíöí Øÿðã àëÿìèíäÿ “ìÿíÿâè ðÿùáÿð”, “ìöÿëëèì” ìÿíàñûíäàèø ëÿíäèéèíè âÿ 4-úö ñÿòèðäÿ êèëÿðèí ýÿíúëÿðÿ àèä îëäóüóíó âÿ ýÿíú -ëÿðèí ùÿìèí ìÿíÿâè ðÿùáÿðëÿðÿ, ìöÿëëèìëÿðÿ öç ÷åâèðÿúÿê ëÿðèíäÿíñþç à÷äûüûíû ãåéä åäèðëÿð. Åðèêà ×èòÿì áó êàòðåíè 1789-úó èë Ôðàíñàèí ãèëàáûíà àèä åäèð. Ýþñòÿðèð êè, èíñàíëàðûí ýþçëÿðè õðèñòèàíëûüàãàïàíìûø, Àëè Èäðàê äåéèëÿí òÿëèìÿ éþíÿëäèëìèøäèð.

Êàòðåíèí 3-úö ñÿòðèíäÿ Íîñòðàäàìóñóí áÿéàí åòäèêëÿðè äÿ éåðèíèàëìûøäûð. 1789-úó èë Ôðàíñà èíãèëàáûíäàí ñîíðà êðàë XVI Ëöäîâèêèìÿúáóð åäèáëÿð êè, êèëñÿ áàðÿäÿ ãàíóí (êîíñòèòóñèéà) èìçàëàñûí.


165

22 èéóë 1790-úû èëäÿ êèëñÿ ùàããûíäà ìöëêè ãàíóí èìçàëàíûð. Ùÿìèíãàíóíà ýþðÿ êèëñÿíèí áöòöí âà ðèäàòû, î úöìëÿäÿí äÿ òîðïàãëàðûäþâëÿòèí èõòèéàðûíà êå÷äè. Êåøèøëÿð èñÿ äþâëÿò ãóëëóã÷óëàðû ùåñàáîëóíäó. Èéåðàðõèéàëàðûí (äèíè-èíçèáàòè âàùèä) ñàéû äà 139-äàí àçàë -äû ëàðàã 83-ÿ åíäèðèëäè. Ôðàíñà êàòîëèê êèëñÿ ñèíèí Ðîìà êàòîëèêêèëñÿñè ãàðøûñûíäà úàâàá äåùëèéè äÿ ìèíèìóìà åíäèðèëäè.

2 ê13Ðóùñóç úàí áèð äàùà ãóðáàí âåðèëìÿéÿúÿê.Þëöì ýöíö, äîüóì ýöíöíÿ ÷åâðèëÿúÿê.Þëÿíèí ÿáÿäèëèéèíÿ äàèð ãèéìÿòëè ñþçëÿðëÿ Èëàùè ðóù îíóí ðóùóíó ìÿñóä åäÿúÿê.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíèí Íîñòðàäàìóñóí þçöíÿ âÿ þëö ìöí -äÿí ñîíðàêû ýþðöíòöëÿðèíÿ àèä îëäóüóíó ãåéä åäèðëÿð. Íîñòðàäàìóñþëö ìöíöí ñîí èëëÿðèíè õÿñòÿ ëèêëÿ âÿ îíà ãàðà éàõàíëàðëà ìö áà ðè çÿ -äÿ êå÷èðèá. Ñÿá ðè òöêÿíìèøäè. Íöúóì òÿãâèìèíäÿ ýþñòÿðäèéè êèìè,þëö ìöíöí éàõûíëàøäûüûíû áèëèðäè. Èëàùèäÿí îíà ùå÷ êèìÿ ãèñìÿò îë -ìà éàí, íåúÿ áþéöê ïàé âåðèëäèéèíè äÿ éàõ øû áèëèðäè. Áóí äàí èëùàìàýÿ ëÿðÿê áó êàòðåíè éàç ìûøäûð.

Áó êàòðåíäÿ àíëàøûëìàñû ìöøêöë îëàí 2-úè ñÿòèðäèð: “Þëöì ýöíö,äî üóì ýöíöíÿ ÷åâðèëÿúÿêäèð”. Ýþðöúö áóðàäà ðóùóíóí úàíëàíìà -üûí äàí, äèð÷ÿëèøèí äÿí ñþç à÷ûð. Þçöíöí úèñìàíè úÿùÿòäÿí þëÿ úÿ éè -íè ýþñ òÿðìÿêëÿ, ÿñÿðëÿðè èëÿ ÿáÿäè éàøàéàúàüûíà èøàðÿ åäèð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè þëöìñöçëöêëÿ ÿëàãÿ ëÿí äèðèðëÿð.Ýó éà êàòðåíäÿ ýÿëÿúÿêäÿ þëöìñöçëöê ïðîáëåìèíèí ùÿëë îëóíà -úàüûí äàí äàíûøûëûð.

2 ê14Òóð âÿ Æéåíè èòè ýþçëÿ ãîðóéàúàãëàð.Îíëàð áþéöê âÿ ñàêèò (òÿìêèíëè) õàíûìû óçàãäàí ýþðÿúÿê ëÿð.Õàíûì âÿ ìöøàéèÿò åäÿíëÿð ëèìàíà ýÿëÿúÿêëÿð.Äþéöø, ùÿìëÿ, þç òÿñèðèíè ýþñòÿðÿúÿê.


166

Áó êàòðåí êðàëè÷à Éåêàòåðèíà Ìåäè÷èäÿí áÿùñ åäèð. Êàòðåí ùà äè ñÿáàø âåðÿíäÿí îí èë ÿââÿë éàçûëûá. Òóð âÿ Æéåí Ïðîâàíñ âèëàéÿ òèí äÿäèð.Áèð ýöí Ñàëîí øÿùÿðèíèí ýþçÿò÷è äèâàðëàðûíäàí ýþçÿò÷èëÿð áþ éöê áèðäÿñòÿíèí øÿùÿðÿ éàõûíëàøäûüûíû ýþðöðëÿð. Áó, êðàëè÷à Éå êà òåðèíà Ìå -äè ÷è âÿ îíó ìöøàéèÿò åäÿí 800 íÿôÿðäÿí èáàðÿò äÿñòÿ èäè. Êðàëè÷à íûíñÿôÿðäÿí ìÿãñÿäè êàòîëèêëÿð âÿ ùóýåíîòëàð (ïðîòåñ òàíò ëàð) àðàñûíäàáàø âåðÿí èüòèøàøëàðû éàòûðòìàã èäè. Êàòðåíäÿí äÿ ýþ ðöíäöéö êèìè,êðàëè÷à áóíà íàèë îëà áèëìÿéèá. Äèíè ìöùàðèáÿëÿðÿ Éå êàòåðèíàÌåäè÷èíèí þëöìöíäÿí (1589) ñîíðà, 1598-úè èëäÿ êðàë IV Ùåíðèíèíùàêèìèééÿòè äþâðöíäÿ ñîí ãîéóëóá. Ùå÷ áèð ÿñàñ îë ìà äàí, NedHallåé áó êàòðåíè 1982-úè èëäÿ Èíýèëòÿðÿ âÿ Àðýåíòèíà àðà ñûíäà Folk -land àäàëàðû óüðóíäà áàø âåðÿí ìöíàãèøÿ èëÿ áàü ëà ìà üà úÿùä åäèð.Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿí ýþðöíäöéö êèìè, ñþùáÿò Ôðàí ñàäàí ýåäèð.

2 ê15Ìîíàðõ (áàø÷û) þëäöðöëÿíäÿí áèð àç ÿââÿë,Êàñòîð âÿ Ïîëëóêñ ïàïàëûãäà (Âàòèêàí) óëäóç ýþðÿúÿêëÿð.Õàëãûí âàð-äþâëÿòè ãóðó âÿ äÿíèçëÿ äàøûíûá òàëàí îëóíà úàã.Ïèçà, Àñòè, Ôåððàðà âÿ Òóðèíäÿ òîðïàãëàð øÿõñè ìöëêèééÿòäÿí

÷ûõàðûëà úàã .

Èêèíúè ñÿòèðäÿí ýþðöíöð êè, áó êàòðåíäÿ Âàòèêàíäà áàø âåðìèøýþðöíìÿìèø áèàáûð÷û ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèëèð. Ìÿñÿëÿíèí ìÿüçèíèäÿðê åòìÿê ö÷öí ãÿäèì éóíàí ÿñàòèðèíäÿ éåð àëàí âÿ äÿíèç ùàìèñèîëàí ÿêèçëÿð — Êàñòîð âÿ Ïîëëóêñ ãàðäàøëàðûíûí êàòðåíäÿ ùàíñû ìÿã -ñÿäëÿ èøëÿäèëäèéèíè áèëìÿê ëàçûìäûð. Áóíóí ö÷öí ÕÕ ÿñðèí ñîíðöáöíäÿ Ðîìà êàòîëèê êèëñÿñèíäÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðè íÿçÿðäÿíêå÷èðìÿê êèôàéÿòäèð. Áåëÿ êè, 1978-úè èëäÿ I Èîùàíí Ïàâåë Ðîìàêàòîëèê êèëñÿñèíÿ ïàïà ñå÷èëÿí êèìè ðåôîðìàëàð àïàðìàüà áàøëàéûð.Âÿ åëÿúÿ äÿ Âàòèêàí áàø áàíêûíäà áþéöê ôûðûëäàã ëà ðûí áàø àëûáýåòäèéèíè âÿ áó èøäÿ êàðäèíàëëàðûí ÿëè îëäóüóíó äÿãèã þéðÿíèð. Î äàìÿëóì îëóð êè, Âàòèêàí áàíêû ìàôèéà èëÿ, ÿí ïèñè èñÿ íàðêîáèçíåñëÿ(5 ê49) ñûõ ÿëàãÿäÿäèð. Ïàïà I Èîùàíí Ïàâåë ãÿðàðà ýÿëèð êè, áàíêûí


167

ôÿàëèééÿòèíè úèääè øÿêèëäÿ éîõëàòäûðñûí âÿ ýöíàùêàðëàðû úÿçà ëàí äûð -ñûí. Ïàïà ìàôèîçëàðû àéûã ñàëìûøäû. I Èîùàíí Ïàâåëèí Ïàïà ñå÷èëäèéèýöíäÿí äöç áèð àé êå÷ìèø Ïàïàíû éàòàüûíäà þëìöø òàïìûøäûëàð.Íîñòðàäàìóñ îíó çÿùÿðëÿäèêëÿ ðè íè ãåéä åäèð (3 ê65). Îíóí éåðèíÿïîëøàëû II Èîùàíí Ïàâåë ñå÷èëèá (1978) âÿ 2005-úè èëÿ êèìè Ðîìàêàòîëèê êèëñÿñèíÿ ðÿùáÿðëèê åäèá. Íîñòðàäàìóñóí “ÿêèç ãàðäàøëàð”àäëàíäûðäûüû áó åéíè àäëû èêè ïàïà ùàããûíäà áèð íå÷ÿ êàòðåíè âàðäûð(1 ê95, 3 ê17, 3 ê65, 4 ê11, 5 ê49, 6 ê9 âÿ ñ.). I Èîùàíí Ïàâåë âÿII Èîùàíí Ïàâåë èëÿ áàüëû Íîñòðàäàìóñ Êàñòîð âÿ Ïîëëóêñ ÿêèç ãàð -äàø ëàðûíà êàòðåíäÿ ÷îõ ìÿùàðÿòëÿ èøàðÿ åäÿúÿê ùÿð èêè Ïàïàíûí ñÿ -úèé éÿâè õöñóñèééÿòëÿðèíè à÷ûá ýþñòÿðìèøäèð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûðêè, áó ãàðäàøëàð äàí áèðè, éöêñÿê èëàùè êåéôèééÿòëÿðÿ ìàëèê îëóá.Äèýÿðè èñÿ ùÿääÿí àðòûã äöíéÿâè îëóá âÿ ùÿòòà ñàô ëûãäàí, òÿ ìèç -ëèêäÿí íèñáÿòÿí êÿíàð îëóá. Êàòðåí ëÿð äÿí I Èîùàíí Ïàâåëèí þëö -ìöí äÿ II Èîùàíí Ïàâåëèí ýöíàùû îëäóüó àéäûíúà ýþðöíöð. I ÈîùàííÏàâåëèí þëöìöí äÿí ñîíðà Âàòèêàí áàíêûíäà éîõëàìàëàð áàøëàíñàäà, áèð íå÷ÿ èêèíúè äÿðÿúÿëè úèíàéÿòêàð âÿ úèíàéÿòèí èçèíÿ äöøÿíìöñ òÿíòèã àðàäàí ýþòöðöëäöêäÿí (þëäöðöëäöêäÿí) ñîíðà úèíàéÿòèíèçèíè èòèðìÿéÿ íàèë îëäóëàð. Íîñòðàäàìóñóí ÿí ýþðêÿìëè òÿäãè ãàò -÷ûëà ðûí äàí áèðè Cîí Ùîóã II Èîùàíí Ïàâåëèí ôèòíÿ-ôÿñàäëà, ñèéàñèèíòðèãà èëÿ, íàðêî áèç íåñëÿ áàüëû îëäóüóíó, ìàôèéàíûí ÷èðêëè ïóë ëà ðû -íûí öçÿ ÷ûõàðûëìà ñûíäà, èíäèíèí þçöíäÿ áåëÿ Âàòèêàí áàíêû íûí ÿëèîëäóüóíó ýþñòÿðèð.1

Îëà áèëñèí êè, Cîí Ùîóã ÿñðëÿð áîéó Ðîìà êàòîëèê êèëñÿñè èëÿìöáàðèçÿ àïàðàí èíýèëèñ ïðîòåñòàíò ëàðûíäàí îëäóüóíäàí áó ãÿäÿðòÿíãèäÿ éîë âåðèð. Áèëìèðÿì. Ëàêèí ôàêò ôàêò îëàðàã ãàëûð.

Êàòðåíèí 2-úè ñÿòðèíäÿ ñþùáÿò ýåäÿí óëäóç äà Ðîìà êàòîëèê êèë -ñÿ ñè âÿ îíóí áàíêû èëÿ ÿëàãÿäàðäûð. Êàò ðåí äÿ I Èîùàíí Ïàâåëèí þëö -ìöíäÿí àç ñîíðà Âàòèêàí áàíêûíäàêû ôûðûëäàãëàðëà áàüëû ðöñâàé ÷û -ëûã ëàðûí ãûçüûí ÷àüûíäà (1986-úû èë) Ùàëëåé êîìåòàñûíûí (ãóé ðóãëó


168

1 Cîí Ùîóã. Íîñòðàäàìóñ. ßñÿð ëÿ ðèíèí êöëëèééàòû (ðóñúà), Ìîñêâà, 1999, ñÿù.158, 288, 372, 389, 411.

óëäóç) Èòàëèéà ñÿìàñûíäàí êå÷ìÿñè âÿ ÿùà ëèíèí òÿøâèøÿ äöøìÿñèíÿèøàðÿ åäèëèð. ßñëèíäÿ Ðîìà Ïà ïà ñûíûí þëäöðöëìÿñè äÿ Âàòè êàíäà âÿåëÿúÿ äÿ, áöòöí õðèñòèàí àëÿìèíäÿ òÿø âèø äîüóð ìóø äó. Ùàìû ìàòãàë ìûøäû. Íåúÿ îëà áèëÿð êè, Àëëàùûí åâè ñàéûëàí ìö ãÿä äÿñ éåðäÿñàéûëûá-ñå÷èëÿí, ÿí éöêñÿê ðóùàíè ðöò áÿíè òóòàí, Ðî ìà êàòîëèê êèë -ñÿ ñèíèí áàø÷ûñûíà — Ïàïàéà ÿë ãàëäûðìàüà úÿñàðÿò åò ñèíëÿð? Áöòöíáóíëàð äèíäàðëàðû ÷àøáàø ñàëûð, îíëàðûí èíàìëàðûíû àëò-öñò åäèðäè.

2 ê16Íåàïîë, Ïàëåðìà, Ñèúèëèéà âÿ Ñèðàêóçàä, Éåíè çöëìêàðëàð âÿ ùàâàäà îä-àëîâ ýþðöíÿúÿê.Ëîíäîí, Ãåíò, Áðöññåë âÿ Ñóçäàí ýÿëÿí îðäóëàð,Áþéöê ãûðüûí òþðÿäÿúÿê, ãÿëÿáÿ áàéðàì øÿíëèéè äöçÿëäèëÿ úÿê.

Êàòðåíäÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû áàø âåðìèø ùàäèñÿëÿðÿèøà ðÿ îëóíóð. “Éåíè çöëìêàðëàð” (òèðàíëàð) Ùèòëåð âÿ Ìóññîëèíèäèð.Àëìàíëàðûí 88 ìì-ëèê òîïëàðäàí àòäûüû ìÿðìèëÿð âÿ åëÿúÿ äÿ, ðóñ -ëà ðûí “êàòéóøà”ëàðû ùàâàíû éàðàðàã âûéûëòû èëÿ àëîâ ñà÷à-ñà÷à ó÷àð -ìûø. Ìöòòÿôèã îðäóëàðû, åëÿúÿ äÿ, “Àçàä Ôðàíñà” îðäó ùèññÿëÿðè,Èòàëèéà àíòèôàøèñòëÿðè (Ñóçëàð) òÿðÿôèíäÿí 1-úè ñÿòèðäÿ àäû ÷ÿêèëÿí âÿáÿçè äèýÿð éåðëÿðäÿ ôàøèñò îðäóëàðûíûí äàðìàäàüûí åäèëìÿñèíäÿíäàíûøûëûð. Ìàðàãëûäûð êè, Íîñòðà äàìóñ ãÿëÿáÿ áàéðàìû øÿíëèê ëÿ ðè íèíîëàúàüûíû äà ÿñðëÿðëÿ þíúÿ ýþðìöøäöð. Èíäèíèí þçöíäÿ áåëÿ, ùÿð èëÀâðîïàäà ãÿëÿáÿ ýöíö ãåéä îëóíóð âÿ ìöùàðèáÿäÿ ùÿéàò ëà ðû íûãóðáàí âåðìèø 50 ìèëéîí àäàì éàä åäèëèð.

Ãÿëÿáÿ ýöíö — 9 ìàé êå÷ìèø Ñîâåòëÿð Áèðëèéèíäÿ äÿ áþéöê òÿí -òÿ íÿ èëÿ ãåéä åäèëèðäè. Î ýöí ðÿñìè áàéðàì åëàí îëóíìóøäó. Èø ýö -íö äåéèëäè. Ýþðêÿìëè Àçÿðáàé úàí øàèðè Ñÿìÿä Âóðüóí áó ìöíàñè -áÿò ëÿ éàçìûøäûð:

Éàçûëñûí òàðèõÿ áèð ãûçûë õÿòëÿÃûðõ áåøèíúè èëèí äîããóç ìàé ýöíö.


169

2 ê17“Áàêèðÿ êàùèíÿ ìÿáÿäè”íèí ÿðàçèñèíäÿ,Ïèðåíåé äàüëàðû âÿ Åòåíèí éàõûíëûüûíäà,Áþéöê êå÷èä òÿùëöêÿéÿ ýþðÿ áàüëàíûá.Øèìàë êöëÿéè ÷àééóõàðû ÿñèð, öçöìëöêëÿð ãàí àüëàéûð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè øÿðù åòìÿêäÿ ÷ÿòèíëèê ÷ÿêèáëÿð. ÍåäÙàëëåéèí éàçäûüûíà ýþðÿ ùàäèñÿ 1826-úû èëäÿ áàø âåðèá. Ýóéà Àðíî÷àéûíûí äàøìàñû íÿòè úÿñèíäÿ óúñóç-áóúàãñûç öçöì ñàùÿëÿðè ìÿùâîëìóø, áèíàëàð ó÷ìóø, ùÿòòà XVI ÿñðäÿ (1549) ìåìàð Ïèððîíóíêàðäèíàë Èïïîëèòèí õàòèðÿñèíÿ óúàëòäûüû, äöíéàíûí ÿí ýþçÿë òàðèõèàáèäÿëÿðèíäÿí áèðè ùåñàá åäèëÿí Òèâîëè êèëñÿñè ìÿùâ îëìàãòÿùëöêÿñè èëÿ öçëÿøìèøäè. Íîñòðàäàìóñøöíàñ àëèì Ned Halleyýþñòÿðèð êè, ýþðöúöíöí áó êàòðåíè ùÿìèí ùàäèñÿäÿí áÿùñ åäèð.

2 ê18Éåíè, ýþçëÿíèëìÿç, øèääÿòëè éàüûø êèìè ñÿïÿëÿíÿí,Ùÿð èêè îðäóíó áèðäÿí äàéàíäûðäû.Ñÿìàäàí ñåë êèìè òþêöëÿí ìÿðìèëÿð, àëîâ äÿíèçäÿí

òöüéàí åäÿúÿê.Ãóðóäà âÿ äÿíèçäÿ Éåääèëÿðèí ìÿùâè ãÿôèëäÿí îëàúàã.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ, áó êàòðåíäÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñèçà ìàíû Ñîâåò Èòòèôàãûíûí ÷îõ ìÿõôè ñàõëàäûüû âÿ èëê äÿôÿ 1941-úèèëäÿ àëìàíëàðûí ùöúóì åòäèéè âÿ Ñîâåò îðäóñóíóí ïÿðÿí-ïÿðÿíîëóá ýåðè ÷ÿêèëäèéè âàõò èøëÿòäèéè “êàòéóøà”äàí áÿùñ îëóíóð. Ùÿðèêè îðäó àðàñû êÿñèëìÿéÿí, éàüûø êèìè éàüàí ìÿðìèëÿðèí àëîâ ñà÷àíó÷ó øóíó ýþðÿíäÿ ãîðõóäàí äîíóá ãàëûáëàðìûø. 4-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿòýåäÿí “Éåääèëÿð” — Ùèòëåð Àëìàíèéàñû, Èòàëèéà, Éàïîíèéà, Ôèí ëàí -äè éà, Ìàúàðûñòàí, Ðóìûíèéà âÿ Ñëîâàêèéàéà àèä îëóá, îíëàðûíýþçëÿ íèë ìÿäÿí ìÿüëóá îëàúàüûíà èøàðÿäèð.

Åðèêà ×èòÿì áó êàòðåíè II Ùåíðèíèí þâëàäëàðûíà àèä åäèð. Êàò ðåí -äÿ áÿùñ îëóíàíëàð, õöñóñÿí äÿ 2-úè âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿðòÿä ãèãàò÷ûíûí ñÿùâÿ éîë âåðäèéèíè èñáàò åäèð.


170

2 ê19Éåíè ýÿëÿíëÿð ìöäàôèÿñèç éåðäÿ ìÿñêóíëàøàúàãëàð.Îíëàð ÿââÿëëÿð éàøàíìûø éåðëÿðäÿ îëàúàãëàð.×ÿìÿíëèêëÿð, åâëÿð, òàðëàëàð, øÿùÿðëÿð îíëàðûí õîøóíà ýÿëÿúÿê.Àúëûã, âÿáà, ìöùàðèáÿ ãîðõóñó óçóí ìöääÿò îíëàðûí úàíëàðûíäàí

÷ûõìàéàúàã.

Øÿðù÷èëÿð áó êàòðåíè êöòëÿâè ãûðüûíäàí úàí ãóðòàðûá Ôÿëÿñòèí òîð -ïàã ëàðûíäà ìÿñêóíëàøìûø âÿ ñîíðàëàð þç äþâëÿòèíè éàðàòìûø éÿ ùó -äè ëÿðÿ àèä åäèðëÿð. Éÿùóäèëÿð Ôÿëÿñòèí òîðïàãëàðûíû òóòóð, èúìà ëàðéà ðàäûðäûëàð. Ëàêèí ôÿëÿñòèíëèëÿðèí ùÿð àí ùöúóì åäÿ áèëÿ úÿ éèí äÿí÷ÿ êèíèð âÿ ãîðõó è÷ÿðèñèíäÿ éàøàéûðäûëàð. 1-úè ñÿòèð áó ìÿñÿ ëÿ äÿíáÿùñ åäèð. 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðà äàìóñóí áÿéàí åòäèêëÿðè äÿéåðèíè àëìûøäûð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, 1948-úè èëäÿ ÑîâåòÈòòèôàãûíûí êþìÿéè èëÿ Èñðàèë äþâ ëÿòè éàðàäûëäûãäàí ñîíðà éÿùóäèëÿðèøüàë÷ûëûã ñèéàñÿòè éåðèòäèê ëÿðèíäÿí, Èîðäàí ÷àéûíûí ôÿëÿñòèíëèëÿðÿàèä Ãÿðá ñàùèëèíè, Ãÿçà áþëìÿñèíè, Cÿíóáè Ëèâàíû, Ñóðèéàíûí Ùî -ëàí éöêñÿêëèêëÿðèíè âÿ áèð ÷îõ áàøãà éåðëÿðè òóòäóã ëà ðûíäàí, Èñðàèë-ßðÿá ìöùàðèáÿëÿðè (1948, 1956, 1967, 1973, 1982) âÿ àðàñû êÿñèë -ìÿ éÿí èüòèøàøëàð áàø âåðèð. Áèçèì áó ñÿòèðëÿðè éàçäûüûìûç XXI ÿñ -ðèí ÿââÿëëÿðèíäÿ áó èüòèøàøëàð äàùà äà àðòìûøäûð. Êàòðåíèí ñîíóíúóñÿòðèíäÿ áèð âàõòëàð òÿãèáÿ ìÿðóç ãàëàí éÿùóäèëÿðèí èøüàë÷ûëûã ñèéà -ñÿ òèíÿ èøàðÿ èëÿ Íîñòðàäàìóñ õÿáÿðäàðëûã åäèð. Åëÿ áèë äåéèð: “Äþé -ìÿ ãîíøó ãàïûñûíû, áèð ýöí ñÿíèí äÿ ãàïûíû äþéÿðëÿð”. Îíäà ñîíïåø ìàí÷ûëûã ôàéäà âåðìÿç.

Ìàðàãëûäûð êè, ïîëøàëû òÿäãèãàò÷û, ÷îõ ýöìàí êè, ìèëëèééÿòúÿ éÿ ùó -äè îëàí Åðèêà ×èòÿì, áèëÿðÿêäÿí áó êàòðåíè øÿðù åòìÿìèø, îíóí öçÿ -ðèíäÿí ñöêóòëà êå÷ìèøäèð.1 Ëàêèí ìèëëèééÿòúÿ éÿùóäè îëàí Äìèòðè âÿÍàäåæäà Çèìàëàð Èñðàèë äþâëÿòèíèí áóýöíêö ñèéà ñÿ òè íè ïèñëÿéèð âÿÍîñòðàäàìóñóí öðÿê àüðûñû èëÿ éàçäûãëàðûíà ðÿüìÿí éÿùó äèëÿðè ãîíøó


171

1 Åðèêà ×èòÿì. Íîñòðà äà ìóñóí ýþ ðö úöëöéö (èíýèëèñúÿ). Ëîíäîí, 1991.

äþâëÿòëÿðëÿ éàõøû ìöíàñèáÿòÿ ÷àüûðûðëàð. Áèð äàùà Éà ðàäàíûíãÿçÿáèíÿ ýÿëÿ áèëÿ úÿêëÿðèíè îíëàðûí éàäûíà ñàëûðëàð.1

2 ê20Ìöõòÿëèô éåðëÿðäÿ ÿñèð ñàõëàíûëàí ãàðäàø âÿ áàúûëàð,Ùþêìäàðûí ãàðøûñûíäàí êå÷èðèëÿúÿêëÿð.Ùþêìäàðûí âÿðÿñÿëÿðè îíëàðà äèããÿòëÿ òàìàøà åäÿúÿêëÿð.Îíëàðûí áóðóí, ÷ÿíÿ âÿ àëûíëàðûíäàêû èøýÿíúÿ èçëÿðèíÿ íàðàçûëûãëà

áàõàúàãëàð.

Êàòðåí Íîñòðàäàìóñóí ñàüëûüûíäà áàø âåðìèø ùàäèñÿäÿí áÿùñåäèð. 1557-úè èëèí ñåíòéàáðûíäà Ïàðèñ äÿ ùóýåíîòëàðäàí áþéöê áèðäÿñ òÿ òóòóëóáìóø. Êðàë II Ùåíðè ÿìð åäèð êè, ùóýåíîòëàðûí óøàã ëà ðû -íû îíóí þâëàäëàðûíà ýþñòÿðñèíëÿð. Êðàëûí þâëàäëàðû áó ýÿíú îüëàí âÿãûçëàðà âåðèëÿí èøýÿíúÿäÿí íàðàçû ãàëûáëàð.

Îõóúóëàð ôèêèðëÿøÿ áèëÿðëÿð êè, áó íÿ áþéöê òàðèõè ùàäèñÿäèð êè,Íîñò ðà äàìóñóí äèããÿòèíè ÷ÿêÿ? Áóðàäà äèããÿòè ÷ÿêÿí èêè ìÿñÿëÿâàðäûð. Áèðèíúèñè, Íîñòðàäàìóñ éåðè ýÿëäèêúÿ þç çàìàíûíäà áàø âå -ðÿ úÿê ùàäèñÿëÿðäÿí äÿ ñþç à÷ûá êè, îíà èíàíñûíëàð. Èêèíúèñè èñÿ êàò -ðåí Ôðàíñàíûí ãöäðÿòëè êðàëëàðûí äàí áèðè II Ùåíðè èëÿ áàüëûäûð. Òÿêúÿîíó äåìÿê êèôàéÿòäèð êè, êðàë II Ùåíðè âÿ êðàëè÷à Éåêà òå ðèíà Ìå äè -÷è íèí ýþðöúöíöí ìÿøùóðëàøìàñûíäà, áÿëêÿ äÿ þëöìäÿí õèëàñ îë ìà -ñûí äà áþéöê õèäìÿòëÿðè îëóá. Éÿ ãèí áóíà ýþðÿäèð êè, Íîñòðà äà ìóñêðàë II Ùåíðè, êðàëè÷à Éåêàòåðèíà Ìåäè÷è âÿ þâëàä ëà ðû íûí ùÿ éàò éî -ëó íó ñîíà ãÿäÿð èçëÿìèø âÿ êàòðåíëÿðèíäÿ ýþñòÿð ìèø äèð.

2 ê21Èêèéàðóñëó àâàðëàðû îëàí ùÿðá ýÿìèñèëÿ ýþíäÿðèëÿí ñÿ ôèð,Íàìÿëóì àäàìëàð òÿðÿôèíäÿí éàðû éîëäàí ýåðè ãàéòàðûëàúàã.Ìöäàôèÿíè ýöúëÿíäèðìÿê ö÷öí äþðä ö÷éàðóñëó àâàðëàðû îëàí

ùÿðá ýÿìèñè ýþíäÿðèëÿúÿê.Êÿíäèðëÿð âÿ çÿíúèðëÿð Ãàðà äÿíèçÿ àòûëàúàã (ëþâáÿð ñàëûíàúàã).


172

1 Ä. âÿ Í. Çèìà. “Øèôðÿëÿíìèø Íîñòðàäàìóñ” (ðóñúà). Ì., 1998, ñÿù.124.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíäÿ éåð àëàí ùàäèñÿëÿðèí Åýåé äÿíèçèíäÿ,Åâ áåé àäàñû éàõûíëûüûíäà (1480-úè èëäÿ îñìàíëûëàð áó àäàíû Âå íå -ñè éàäàí ãîïàðäûãäàí ñîíðà “Íåãðîïîíò” àäëàíäûðäûëàð. Ëàêèí1831-úè èëäÿí àäà Éóíàíûñòàíûí òÿðêèáèíäÿäèð), éà äà âàõòèëÿ “Neq -ro ponte” àäëàíäûðûëàí Ãàðà äÿíèçäÿ áàø âåðäèéèíè ãåéä åòñÿ ëÿð äÿ,ùà äèñÿíèí ìÿüçèíè à÷ûá ýþñòÿðÿ áèëìÿìèøëÿð. Ýöìàí åäèëèð êè, áóêàò ðåíäÿ ñþùáÿò éà òöðêëÿðèí Áîñôîð áîüàçûíû õðèñòèàí äÿíèç ÷è ëÿ ðè -íèí êå÷ìÿñè ö÷öí à÷ìàñûíäàí, éà äà Ãàðà äÿíèç ùÿðáè äÿíèç äî -íàí ìàñûíûí êèìÿ ìÿõñóñ îëàúàüû áàðÿäÿ Ðóñèéà èëÿ Óêðàéíà àðà -ñûí äàêû ìöáàùèñÿäÿí ýåäèð.

2 ê22Àâðîïàíûí ÿùÿìèééÿòñèç îðäóñó éîõ îëàúàã.Áàòûðûëìûø àäàíûí éàõûíëûüûíäà òîïëàøàúàãëàð.Àðòîí äîíàíìàñûíûí ñûðàëàðû ñûõëàøàúàã.Äöíéàíûí ìÿðêÿçè äàùà áþéöéö èëÿ ÿâÿç îëóíàúàã.

Øÿðù÷èëÿðèí ôèêðèíúÿ, 1-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Âàðøàâà ìöãàâèëÿñè þë -êÿ ëÿðèíèí áèðëÿøìèø îðäóñóíóí ñîéóã ìöùàðèáÿ ñîíà éåòäèêäÿíñîíðà ÿùÿìèééÿòèíè èòèðÿðÿê ëÿüâ åäèëìÿñèíäÿí ýåäèð. “×þêìöøàäà” — Íéó-Éîðêäà, Ìÿíùÿòòÿí àäàñûäûð êè, áóðàäà ÁÌÒ éåðëÿøèð.Áèð ÷îõëàðû áó àäàíûí 2020-úè èëäÿ áàòà úàüûíäàí äàíûøûðëàð. Áèçÿãà ëûðñà, áÿëêÿ äÿ 2020-úè èëäÿ ÁÌÒ ôÿàëèééÿòèíè äàéàíäûðàúàãäûð.3-úö ñÿòèð äÿêè Àðòîí àíîãðàììàäûð. ×îõ ýöìàí êè, áóðàäà ñþùáÿòÍÀÒÎ îðäóñóíäàí ýåäèð. Äöíéàíûí ìÿðêÿçè ñîí âàõòëàðà ãÿäÿðÀâðîïà ùåñàá îëóíóðäó. Èíäè èñÿ ÀÁØ-ûí Éóãîñëàâèéàäà, Èðàãäà,ßôãàíûñòàíäà âÿ áèð ÷îõ áàøãà éåðëÿðäÿ òþðÿòäèêëÿðè à÷ûãúà ýþñòÿðèðêè, ùåýåìîíëóüó ÀÁØ ÿëÿ àëûá. Äöíéàíûí ÿí ìþòÿáÿð òÿøêèëàòûÁÌÒ äÿ ÀÁØ-äà éåðëÿøèð âÿ áèð ÷îõ ùàëëàðäà îíóí ìÿñëÿùÿòè èëÿîòóðóá-äóðóð. Áèçÿ ãàëûðñà, Ñîâåò ñèñòåìèíèí âÿ Âàðøàâà ìöãà âè ëÿ -ñè òÿøêèëàòûíûí äàüûëìàñû òàðèõäÿ èçñèç êå÷ ìÿ éÿ úÿê, áÿøÿðèééÿòèñàð ñûäà áèëÿúÿê áèð ÷îõ ùàäèñÿëÿð áàø âåðÿúÿêäèð. Éóõàðûäàñàéäûãëàðûìûç äåéèëÿíëÿðèí áàøëàíüûúû îëàúàãäûð.


173

2 ê23Ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿí áàìáûëû øàùçàäÿäÿí àç ñîíðà,Ñàðàé âÿ ãóøëàð ãîâóëìóø ãóø òÿðÿôèíäÿí ìöùàñèðÿéÿ àëûíàúàã.Äöøìÿí ÷àéûí î áèðè òàéûíà îòóðäóëñà äà,Êÿíàðäà ãóøóí ùàâàäàðëàðû òóòóëàúàãëàð.

Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíè ëàï ñîí âàõòëàðà ãÿäÿð òÿäãèãàò÷ûëàðö÷öí áèð ìöÿììà îëàðàã ãàëûðäû. Íåä Ùàëëåé íå÷ÿ ÿñðäÿí áÿðè òÿä -ãè ãàò÷ûëàðû äöøöíäöðÿí áó êàòðåíèí äÿëèë-ñöáóòëà Èíýèëòÿðÿäÿí áÿùñåò äèéèíè ýþñòÿðìèøäèð: Èíýèëòÿðÿíèí êðàëû I ×àðëç (1600-1649) áàøäàîëìàãëà ìîíàðõèéà òÿðÿôäàðëàðû (îíëàð ïàïàãëàðûíà ãóø ëÿëÿéèòàõàðäûëàð) ïóðèòàíëàðà ãàðøû àüðûëû-àúûëû âÿòÿíäàø ìöùàðèáÿñèíäÿìÿüëóá îëóðëàð. Ïóðèòàíëàðûí áàøûíäà Îëèâåð Êðîìâåë (1599-1658)äóðóðäó. Êðîìâåëèí ôàìèëèéàñû òàíûíìàéàí Âèëéàìñ èäè. ÎëèâåðÊðîìâåë ôàìèëèéàñûíû ÿñëèíäÿ îíó ñàðàé ÿéàíû åäÿí, ñàðàé íàçèðèÒî ìàñ Êðîìâåëèí øÿðÿôèíÿ ýþòöðìöøäö. Òÿáèè êè, áöòöí ñàðàéÿéàí ëàðû êèìè, Îëèâåð äÿ ïàïàüûíà ãóø ëÿëÿéè òàõàðäû. Ìÿùç áóíàýþ ðÿ äÿ ñàðàé ÿéàíëàðû “ãóøëàð” àäëàíûðäûëàð. Ýÿíú Îëèâåðèí äöí éà -ýþ ðö øöíöí ôîðìàëàøìà ñûíäà áþéöê ðîë îéíàéàí ìöÿëëèìè ÒîìàñÁþþäöí äÿ ôàìèëèéàñû “ãóø” ìÿíàñûíû âåðèðäè.

Êðîìâåë âÿòÿíäàø ìöùàðèáÿñèíäÿ ãàëèá ýÿëäèêäÿí ñîíðà, 1649-úó èëäÿ êðàë I ×àðëç åäàì åäèëäè. Áóíäàí ñîíðà 19 àïðåë 1653-úöèëäÿ Êðîìâåë ïàðëàìåíòè áóðàõàíäà êèìñÿ äåäè: “Ãóøëàð ó÷óá ýåò -äè ëÿð”. Áó î äåìÿê èäè êè, ïàïàãëàðûíà ãóø ëÿëÿéè ãîéàíëàðùàêèìèé éÿòäÿí ãîâóëäóëàð. ×îõó ãà÷ûá Ôðàíñàéà ýåòäè. Î úöìëÿ -äÿí äÿ I ×àðëçûí îüëó ýÿíú Ïðèíñ ×àðëç. Ëàêèí 1660-úû èëäÿ, Êðîì -âå ëèí þëöìöíäÿí èêè èë ñîíðà Ïðèíñ ×àðëç (1630-1685) êðàë II ×àðëçàäû èëÿ Èíýèëòÿðÿéÿ ãàéûòäû âÿ ìîíàðõèéà öñóëè-èäàðÿñèíè áÿðïà åòäè.“Ãóø” — Îëèâåð Êðîìâåë âàõòèëÿ ñàðàéà äþíöê ÷ûõäûüûíà âÿ õÿéà -íÿ òÿ ýþðÿ ãÿáèðäÿí ÷ûõàðûëäû âÿ åäàì åäèëäè. Îíóí áÿäÿíè äàð àüà -úû íûí äèáèíäÿ áàñäûðûëäû. Áàøû èñÿ Âestìinster àbbàòëûüûíäà ðöñ âàé -÷ûëûã ñöòóíóíóí öñòöíÿ ãîéóëàðàã íöìàéèø åòäèðèëäè. Áöòöí áóíëàðû


174

ùàäèñÿëÿðäÿí áèð ÿñð þíúÿ Íîñòðàäàìóñ öðÿê àüðûñû èëÿ ìöøàùèäÿåòìèø, êðàë I ×àðëçà ðÿüáÿòëÿ éàçûá áèçÿ ìèðàñ ãîéìóøäóð.

2 ê24 Àúëûãäàí âÿùøèëÿøìèø ùåéâàíëàð êèìè ÷àéëàðû êå÷ÿúÿê ëÿð.Äþéöø ìåéäàíûíäà áþéöê ÿêñÿðèééÿò Ùèñòåðÿ ãàðøû îëàúàã.Ùþêìäàð äÿìèð ãÿôÿñäÿ íöìàéèø åòäèðèëÿúÿê.Áó âàõò àëìàí þâëàäëàðûíû ùå÷ íÿ èëÿ õèëàñ åäÿ áèëìÿéÿúÿêëÿð.

Áó êàòðåíäÿ íîñòðàäàìóñøöíàñëàðû èëê íþâáÿäÿ ìàðàãëàí äûðàí“His ter” ñþçöäöð. ×öíêè áó ñþç ùÿì Ùèòëåðè, ùÿì äÿ îíóí óøàã ëû -üû íû ñàùèëëÿðèíäÿ êå÷èðäèéè Äóíàé (ëàòûíúà — “Hister”) ÷àéûíûýþñòÿðèð. Ëàêèí êàòðåíäÿ ñþùáÿòèí Ùèòëåðäÿí ýåòäèéè ùå÷ áèðòÿäãèãàò÷ûäà øöáùÿ äîüóðìàìûøäûð. Òÿäãèãàò÷ûëàð ãåéä åäèðëÿð êè,“Les Prop he ties”èí îðèæèíàë ÿëéàçìàñûíäà “Hister” ñþçöíäÿ “S”ùÿðôèíèí ãîòèê øðèôò ëÿ éàçûëìàñû äà äåéèëÿíëÿðè òÿñäèã åäèð.

1-úè ñÿòèðäÿ ýþðöúö äþéöø÷öëÿðèí ÷àéëàðû êå÷ÿðÿê ýþç ëÿíèëìÿçùÿ ìëÿëÿð åíäèðÿúÿêëÿðèíè äÿãèã ýþðöá. II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çà ìà -íû áó òàêòèêà áþéöê ðîë îéíà éûá.

2-úè ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð äÿ éöç ôàèç éåðèíè àëûá. Àëìàíèéà, Èòàëèéà, Éàïîíèéà ö÷ëöéöíÿ ãàðøû 100 ìèëéîíäàí àð -

òûã àäàì äþéöøöðäö.3-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿðè áÿçÿí Ìóññîëèíèéÿ àèä åäèðëÿð. Î,

ìÿü ëóá îëäóüóíó ýþðöá ìÿøóãÿñè Êëàðà Ïåòòà÷è èëÿ þëêÿäÿí ãà ÷àð -êÿí Ìè ëàí øÿùÿðè éàõûíëûüûíäà ÿëÿ êå÷èð. Îíëàðû îðäà-áóðäà äÿìèðàð ìàòóðëàðû, øâåëëåðëÿðè ýþðöíÿí âÿ äÿìèð ãÿôÿñÿ áÿíçÿéÿí áîì -áà ëàíìûø áåíçèíõàíà áèíàñûíäà àéàãëàðûíäàí àñûð, ÿëÿ ñàëûðëàð. Ñîí -ðà èñÿ äÿìèð ãÿôÿñÿ áÿíçÿéÿí þðòöëö ìàøûíäà Ìèëàíà ýÿòèðèð âÿ íö -ìà éèø åòäèðèðëÿð.

Äîüðóäóð, áåëÿ øàéèÿ ýÿçèð êè, Ùèòëåð áó êàòðåíè îõóìóø, ÿñèð êè -ìè âÿùøè ùåéâàíëàðñàéàüû, îíó þëêÿ-þëêÿ ýÿçäèðèá íöìàéèø åòäèðÿ -úÿê ëÿðèíäÿí ÷îõ ãîðõóðìóø. Îäóð êè, èíòèùàð åòìèøäèð. ßñëèíäÿÙèòëåðèí ýèçëÿíäèéè áóíêåð äÿìèð ãÿôÿñäÿí ùå÷ íÿ èëÿ ôÿðãëÿíìèðäè.


175

Òàëåéÿ áàõ, îõøàð òÿáèÿòëè, îõøàð òàëåëè, åéíè ÿãèäÿëè Ùèòëåð âÿ Ìóñ -ñîëèíèíèí þëöì àíû äà îõøàð îëóá. Ùÿð èêèñè ñîí àíäà — þëöìëÿ öç-öçÿ äàéàíàíäà, ìÿøóãÿëÿðè èëÿ áèðýÿ îëóá âÿ áèð éåðäÿ ìÿùâ îëóá -ëàð. Íåä Ùàëëåé ãàíûí éåðäÿ ãàëìàéàúàüû, ãèñàñ àëûíàúàüû áàðÿ äÿãÿðèáÿ ìöëàùèçÿ èðÿëè ñöðöð. Òÿäãèãàò÷û ýþñòÿðèð êè, Ñòàëèíã ðà äûíìöùàñèðÿñè çàìàíû 500.000 øÿùÿð ÿùàëèñèíäÿí éàëíûç 1515 íÿôÿðñàü ãàëìûøäû. Ãàëàíëàðû õÿñòÿëèê, àúëûã âÿ àòûøìà çàìàíû ìÿùâîëìóø äó. Òÿäãèãàò÷û ãåéä åäèð êè, êàòðåíèí 1-úè ñÿòðè ðóñ ÿñ ýÿð ëÿ -ðèíÿ àèääèð. Îíëàð Åëáà ÷àéûíû êå÷ÿíäÿí ñîíðà 50.000 àëìàí ãà -äûíûíû çîðëàéàðàã ãèñàñ àëìûøäûëàð.1

2 ê25Þçýÿ çöìðÿäÿí îëàí ìöùàôèçÿ äÿñòÿñè ãàëàíû òÿñëèì åäÿ úÿê.Ùèìàéÿ âÿ öìèä àëè èçäèâàúäàí îëàíà.Ýþçÿò÷èíè àëäàäàúàãëàð (äîüðàéàúàãëàð), ãàëà äÿðùàë òóòóëà úàã.Ëóàðà, Ñåíà, Ðîíà, Ãàð ÷àéëàðû êöêðÿéèá ñàùèëëÿðèíè àøàúàã .

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñóí íÿäÿí ñþç à÷äûüû áà -ðÿ äÿ èíàíäûðûúû ôèêèð ñþéëÿéÿ áèëèáëÿð. Cîí Ùîóã áó êàòðåíäÿ ýå íå -ðàë Áàçåíäÿí ñþùáÿò ýåòäèéèíè õöñóñè âóðüóëàéûð âÿ ýþñòÿðèð êè, Áà -çåí 1870-úè èëäÿ ïðóññèéàëûëàðà ãàðøû ùöúóìà êå÷ìÿê ÿâÿçèíÿÌåòñ äÿ, ãàëà äèâàðëàðû àðõàñûíäà 170 ìèíëèê îðäóíó ýþçëÿìÿ ìþâ -ãå éèíäÿ ñàõëàéûá. Ýåíåðàë Áàçåíèí ãÿòèééÿòñèçëèéè óúáàòûíäàí àë -ìàí ëàð âÿ ìöòòÿôèã ëÿ ðèíèí îðäóñó Ôðàíñàíûí è÷ÿðèëÿðèíÿ ýèðÿðÿêÔðàí ñà—Ïðóññèéà ìöùàðèáÿñèíè ãÿëÿáÿ èëÿ áàøà âóðäó. Êàòðåíèí 1-úèñÿòðèíäÿ éåð àëàí “Þçýÿ çöìðÿäÿí îëàí” èôàäÿñè Àøèë Ôðàíñóà Áà -çåíèí êè÷èê àëâåð÷è àèëÿñèíäÿí îëäóüóíà èøàðÿäèð.

2-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò III Íàïîëåîíäàí ýåäèð. Ëàêèí Áàçåíèí àúèç ëè -éè Ôðàíñàéà áàùà áàøà ýÿëäè. Õàëã Íàïîëåîíà öìèä áÿñëÿñÿ äÿ, Ñå -äàí éàõûíëûüûíäà ìöùàñèðÿéÿ àëûíàí III Íàïîëåîíóí îðäóñó òÿñ ëèìîëäó.


176

1 Ned Halley. Íîñ òðà äà ìó ñóí êàòðåíëÿðèíèí êöëëèééàòû (èíýèëèñúÿ). Áðèòàíèéà,1999, ñÿù.175.

1872-úè èëäÿ ýåíåðàë Áàçåí ùÿðáè-ñÿùðà ìÿùêÿ ìÿñè ãàðøûñûíäàúà âàá âåðìÿëè îëóá. Ýåíåðàë Áàçåíè äöøìÿíëÿðäÿí ðöøâÿò àë ìàã -äà, þëêÿéÿ õÿéàíÿò åòìÿêäÿ ýöíàùëàíäûðäûëàð. Ëàêèí îíóí ðöøâÿòàëìàñû ñöáóòà éåòìÿäè. Áóíóíëà áåëÿ, îíó Ôðàíñàéà õÿéàíÿòäÿòÿã ñèðëè áèëÿðÿê þìöðëöê ùÿáñ úÿçàñûíà ìÿùêóì åòäèëÿð.

2 ê26Äþéöø ìåéäàíûíäà òåç áèð çàìàíäà ìÿüëóá îëàúàã áþéöê

êèìñÿíè,

Øÿùÿð õåéèðõàùëûã ýþñòÿðÿðÿê ãÿáóë åäÿúÿê.

Î, Ïî âÿ Òè÷èíî ÷àéëàðû ñàùèëëÿðèíäÿ äþéöø ìþâãåëÿðèíè ãîéóá

ãà÷àúàã.

Þëÿíëÿðèí úÿñÿäëÿðè îäóí-àëîâóí, ãàíûí è÷èíäÿ èòèá-áàòàúàã.

Öìóìè ôèêèð áåëÿäèð êè, áþéöê ýþðöúö áó êàòðåíäÿ II Äöíéà ìö -ùà ðèáÿñèíèí ñîíóíà éàõûí áàø âåðìèø ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð.Êàòðåíèí èëê èêè ñÿòðèíäÿ Íîñòðàäàìóñ ñàíêè ùàäèñÿëÿðèí èøòèðàê÷ûñûêèìè, Áåíèòî Ìóññîëèíèíèí áàøûíà ýÿëÿíëÿðè íÿãë åäèð. Ýþñòÿð äè éè -ìèç êèìè, Ìóññîëèíè âÿ ìÿøóãÿñè Êëàðà Ïåòòà÷è þëêÿíèí øèìàëûíäà,Ìèëàí éàõûíëûüûíäà òóòóëàðàã (áàõ: 2 ê24) øÿùÿðÿ ýÿòèðèëèðëÿð. Ìè -ëàí äà ùÿð èêèñè àéàüûíäàí àñûëûð âÿ íöìàéèø åòäèðèëèðëÿð.1

Áóðàäà Íîñòðàäàìóñóí îáðàçëû øÿêèëäÿ èøëÿòäèéè ñþç âÿ èôàäÿëÿðáèð éàíäàí àäàìû ùåéðàí åäèð, äèýÿð òÿðÿôäÿí äÿ ìàò ãîéóð:“Äþéöø ìåéäàíûíäà òåç áèð çàìàíäà ìÿüëóá îëàúàã áþéöê êèì ñÿ -íè, (“áþéöê øÿõñè” äåéèë, “êèìñÿíè”!) Øÿùÿð õåéèðõàùëûã ýþñòÿðÿ -ðÿê ãÿáóë åäÿúÿêäèð”!

Èíàíìûðàì êè, Éàðàäàíûí ãÿçÿáèíÿ òóø îëìàüà ëàéèã Ìóññîëèíèíàãèáÿòèíè áóíäàí éàõøû êèìñÿ òÿñâèð åäÿ áèëÿéäè.


177

1 Ned Halley. Íîñ òðà äà ìó ñóí ýþðöúöëöéöíöí êöëëèééàòû (èíýèëèñúÿ). Áðèòàíèéà,1999, ñÿù.173; Ä.Ì.Ñìèò. Ìóññîëèíè (ðóñúà). Ìîñêâà, 1995, ñÿù. 372.

Ñîí èêè ñÿòèðäÿ Ïî âÿ Òè÷èíî ñàùèëëÿðèíäÿ ýåäÿí ãàíëû äþéöø ëÿð -äÿí, ìöòòÿôèã îðäóëàðûíûí þëäöðöúö ùÿìëÿëÿðèíäÿí âÿ äöøìÿíèí þçìþâãåëÿðèíè ãîéóá áþéöê èòêèëÿðëÿ ãà÷ìàñûíäàí äàíûøûëûð.

2 ê27Î øÿõñ èøèíè àðòûã äàâàì åòäèðÿ áèëìÿéÿúÿê,Èëàùè êÿëàì ýþéäÿí èëäûðûì êèìè ÷àõàúàã.Ýèçëè ñàõëàíûëàíëàð ôàø åäèëÿúÿê.Îíëàð éóõàðûäà âÿ þíäÿ ýÿçÿúÿêëÿð.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ áó âÿ äàùà èêè êàòðåíäÿ (2 ê28, 2 ê29)ñþùáÿò ÕÕ ÿñðèí ÿí áþéöê äèíè ðÿùáÿðè, ùèíäèñòàíëû ïðîôåññîð Îøî -äàí (Ðàäæíèø ×àíäðà Ìîõàí) ýåäèð. Àëè èäðàêû þí ïëàíà ÷ÿêÿí Îøî -íóí òÿðÿôäàðëàðû ýåò-ýåäÿ àðòûðäû. Ùèíäèñòàíäà âÿ ÀÁØ-äà êîì ìó -íà ëàð éàðàòìûøäû. Îøîíóí øþùðÿòè àðòäûãúà áÿäõàùëàðûíûí äà ñàéûýåò-ýåäÿ àðòûðäû. Äèí âÿ äþâëÿò ðÿùáÿðëÿðè îíà ãàðøû ÷ûõûðäûëàð. Îøî -íó ùå÷ éåðÿ ó÷ìàüà ãîéìóðäóëàð. 1985-úè èëèí íîéàáðûíäà îíóÀÁØ-ûí Îêëàõîìà øòàòûíäà çèíäàíà àòûðëàð. Êàòðåíèí ñîí èêè ñÿò ðèí -äÿ ÿñëèíäÿ áó ìÿñÿëÿéÿ èøàðÿ îëóíóð. Îøîíóí à÷ûãëàìàëàðû âÿ þçöýèç ëÿäèëèð. Çèðçÿìèíèí öñòöíäÿ ìöùàôèçÿ÷èëÿðèí, þíöíäÿ èñÿ Îøî -íóí øàýèðäëÿðèíèí âàð-ýÿë åòäèêëÿðèíäÿí áÿùñ îëóíóð.

2 ê28Àäû Ïåéüÿìáÿðëÿðèí àäëàðûíäàí àõûðûíúûäàí ÿââÿëèíúè îëàí àäàì,Äèàíà ýöíöíö þçöíÿ èñòèðàùÿò ýöíö êèìè ãÿáóë åäÿúÿê.Î, áþéöê õàëãû ÿñàðÿòäÿí ãóðòàðàúàã.Óçàãëàðäà ýÿçèá-äîëàøàúàã, úîøüóíëóüó èëÿ ãÿçÿáëè áàøëàðûí

ãåéçèíÿ ñÿáÿá îëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí äÿ Îøî ëÿãÿáëè Ðàäæíèø ×àíäðà Ìî õà -íà (1931-1990) àèä îëäóüóíó ãåéä åäèðëÿð. “Ðàäæíèø” — ìàùòàáûí,14 ýåúÿëèê àéûí — “áÿäðèí ùþêìäàðû” äåìÿêäèð. Îøîíóí àäûíäàñîí äàí èêèíúè ýÿëÿí “×àíäðà”äà “ùèëàë”, “àéïàðà” ìÿíà ñûíäàèøëÿíèð.


178

Äèàíà äà Àé èëàùÿñèäèð.Áóääà÷ûëàðûí èíàìûíà ýþðÿ ùÿð 25 ÿñðäÿí áèð äöíéàíûí ìöÿëëèìè

Äõàðìà òÿêÿðèíè (èíñàíûí ìÿíÿâè òÿêàìöëöíö ùÿðÿêÿòÿ ýÿòèðÿíãöââÿíè) ôûðëàéàðàã áÿ øÿ ðèééÿòèí èäðàêûíû (øöóðóíó) éåíè ïèëëÿéÿèñòè ãàìÿòëÿíäèðèð. Áóíóí ÕÕ ÿñðèí ñîíó, ÕÕI ÿñðèí ÿââÿëèíäÿ áàøâåðäèéè ýöìàí åäèëèð. Áó áàõûìäàí, áöòöí äöíéàíû ýÿçÿí âÿ Àëèèäðàêäàí ñþç à÷àí, ñàéñûç-ùåñàáñûç òÿðÿôäàðëàð òîïëàéàí Îøîíóíõèäìÿòè õöñóñè ãåéä åäèëèð. Òÿêúÿ 1985-úè èëèí ìàéûíäàí 1986-úûèëèí íîéàáðûíà ãÿäÿð Îøî àøàüûäàêû þëêÿëÿðäÿ îëìóø âÿ òÿðÿôäàðëàðòîïëàìûøäûð: ÀÁØ, Êèïð, Ùèíäèñòàí, Íåïàë, Éóíàíûñòàí, Ôðàíñà, Èñ -âå÷ ðÿ, Èíýèëòÿðÿ, Èð ëàí äèéà, Êàíàäà, Ñåíåãàë, Óðóãâàé, Éàìàéêàâÿ Ïîðòó ãà ëè éà.

Îøî úÿìèééÿò âÿ äèíëÿð áàðÿäÿ, äþâëÿòëÿð áàðÿäÿ òÿê ðàðñûçìöùàçèðÿëÿð îõóéóð, óíóäóëìàç ÷ûõûøëàð åäèð äè.

Îøîíóí øÿõñèééÿòèíè äÿðê åòìÿê ö÷öí ìàðàãëû îëàúàüûíû íÿçÿðÿàëûá, îíóí 1990-úû èëäÿ åòäèéè áèð ÷ûõûøûíäàí àøàüûäàêû ñÿòèðëÿðè îõó -úóëàðà òÿãäèì åòìÿéè ìöíàñèá áèëäèê: “Éàðàäàí ñåùðäèð. Ùÿãè ãÿò äÿ,ýþçÿëëèê äÿ, ìÿùÿááÿò äÿ åëÿúÿ. Ëàêèí “ãîðõàã àüûë” ùÿð âàõò ãîðõóàõòàðûð, îíó òàïûð âÿ îíäàí ÿë ÷ÿêìèð. Î, ÿëäÿ îëóí ìóø äàí éöêñÿéÿ— àëè ìÿðòÿáÿéÿ ãàëõà áèëìèð. Î ÷îõäàí ìÿëóì îëàí àñàí âÿ àäè éîëëàýåäèð. Ùÿìèøÿ íÿäÿíñÿ ÷ÿêèíÿí, ãîðõàí èíñàí àëÿòÿ ÷åâðèëèð. Î, ãàðàôÿùëÿ âÿ êþëÿäÿí ùå÷ íÿ èëÿ ôÿðãëÿíìèð. Äèí ëÿð áèçè õîôà, ãîðõóéàòÿùðèê åäèð. Cÿùÿííÿìäÿí, ýöíàùäàí, úÿçà äàí ãîðõóéà þéðÿäèð.Cÿìèééÿò äÿ åëÿúÿ. Cÿ ìèé éÿò äÿ áèçè ãîð õó éà þéðÿäèð. Ðöñâàé -÷ûëûãäàí, áèàáûð÷ûëûãäàí, øÿ ðÿôñèçëèêäÿí, ùÿãà ðÿò äÿí ãîðõ ìàüû òÿëãèíåäèð. Òÿùñèë äÿ îíëàðäàí ýåðè ãàëìûð. Î áèçè óüóð ñóçëóã âÿ ìÿüëó -áèééÿòëÿ ãîðõóäóð. Ãîðõó èëÿ åéíè âàõòäà èíñàí äà ùÿñÿä âÿ åùòèðàñìåéäàíà ýÿëèð: úÿííÿò åùòèðàñû, ìöâÿô ôÿ ãèé éÿò åùòèðàñû, òàíûíìàã,ìÿøùóðëàøìàã åùòèðàñû, åùòèðàì, ùþðìÿò ýþð ìÿê àðçóñó, úÿìèééÿòäÿéöêñÿê ìþâãå òóòìàã àðçóñó, ìö êà ôàò àðçóñó âÿ ñ. Ùÿñÿä íÿéèñÿäàùà ÷îõ ÿëäÿ åòìÿê ö÷öí ñîíó ýþðöí ìÿéÿí àðçóäóð. Áó, ãîðõóíóíÿêñ òÿ ðÿôèäèð. Áåëÿëèêëÿ, èí ñà íûí øöóðóíó åùòèðàñ, ùÿðèñëèê âÿ ùÿñÿä


179

÷óëüàëàéûð. Ùÿñÿä äÿ þç ëö éöí äÿ òàìàùêàðëûã (àúýþçëöê) âÿ ùÿäñèçëîâüàëûã, õóäïÿñÿíäëèê òþðÿäèð. Âÿ èíñàíûí ùÿéàòû áó ãöñóðëó âÿéàíëûø ÷ÿð÷èâÿäÿ, ÷ûõûë ìàç âÿçèééÿòäÿ êå÷èð.

Áåëÿ òÿùñèë ãîðõóëóäóð. Áåëÿ äèíëÿð ãîðõóëóäóð. Òÿùñèë èíñàíàãîðõ ìàìàüû òÿëãèí åòìÿëèäèð. Îíó ùÿðèñëèê âÿ ùÿñÿääÿí ÷ÿ êèí äèð -ìÿ ëèäèð. Ìöãàâèìÿò ýþñòÿðìÿéè òÿëãèí åòìÿëèäèð. Ìÿðä, úÿñàðÿòëèâÿ ãåéðÿòëè îëìàüû þéðÿòìÿëèäèð êè, ìöÿììàëû, ñèðëè, ýèçëè ìÿñÿ ëÿ -ëÿ ðÿ úÿñàðÿòëÿ ñèíÿ ýÿðñèí.

Òÿùñèë èíñàíà ùÿñÿä âÿ áàøãàëàðû èëÿ áÿùñ åòìÿéè äåéèë, ìÿ ùÿá -áÿò òÿëãèí åòìÿëèäèð. Òÿùñèë èíñàíäà øþùðÿòïÿðÿñòëèê ùèññèíè úîø äóð -ìàìàëûäûð. ßêñèíÿ îíà èìêàí âåðìÿëèäèð êè, òÿáèè éîëëà àëÿìè äÿðêåòñèí. Ëàêèí áó î âàõò áàø âåðÿúÿê êè, áèç ùÿð áèð øÿõñèí áÿí çÿð ñèçôÿðä îëäóüóíó åòèðàô åäÿê”.

2 ê29Øÿðãëè àäàì òàõò-òàúûíäàí ãàëõàðàãÃàëëèéàíû (Ôðàíñà) ýþðìÿê ö÷öí Àïåííèí äàüëàðûíû àøà úàã.Î, ãàðëû äàüëàðû, ñóëó ÷àéëàðû, ñÿìàíû éàðûá êå÷ÿúÿê.Ìöäðèêëèê ÿñàñû èëÿ ùÿð êÿñè éåðèíäÿ îòóçäóðàúàã.

Éóõàðûäà äåéèëäèéè êèìè, áó êàòðåíäÿ äÿ Øÿðã ôèëîñîôó Îøîäàíäà íûøûëûð. 1986-úû èëäÿ Îøî Éóíàíûñòàíäà îëàðêÿí îðòîäîêñàë êèëñÿâÿ Àìåðèêà ñÿôèðëèéèíèí òÿçéèãè èëÿ þëêÿäÿí ÷ûõàðûëûá. Ìàðàãëûäûðêè, Îøîíóí éîëó äþðä ÿñð ÿââÿë Íîñòðàäàìóñóí ýþñòÿðäèéèìàðøðóò ëà òàì óéüóí ýÿëèá. Îøî òÿééàðÿ èëÿ Àïåííèí äàüëàðûíäàíêå ÷ÿðÿê Ôðàíñàíû ýþðöá. Íèòñ øÿùÿðèíÿ åíÿðÿê áåíçèí ýþòöðÿí êè -ìè, îíó ìÿú áóð åäèðëÿð êè, ãàðëû-äóìàíëû Àëï äàüëàðûíûí çèð âÿ ñèí -äÿí êå ÷ÿ ðÿê Èñâå÷ðÿéÿ ó÷ñóí.

Áÿçè ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû áó êàòðåíè Èðàíëà áàüëàéûðëàð. Éàçûðëàð êè,èðàí ëûëàð ùàâà èëÿ ó÷óá Ôðàíñàéà áþéöê çÿðáÿ åíäèðÿúÿêëÿð. Áóí -äàí ôðàí ñûç õàëãû ìÿøÿããÿò ÷ÿêÿúÿêäèð.1 Ðóñ òÿäãè ãàò÷ûëàðûíûí


180

1 À.Ìîðîê, Ê.Ðà çóìîâñêàÿ. Íîâàÿ ðàñøèôðîâêà ïðåäñêàçàíèé Íîñòðà äà -ìóñà. Ìîñêâà, 2000, ñòð. 82.

ÿñÿðëÿðèíäÿ áóíà áÿíçÿð àüëàñûüìàç ôèêèðëÿð ÷îõäóð. Ùàìûñûíû äàØÿðãëÿ—Èñëàì àëÿìè èëÿ áàüëàéûðëàð.

2 ê30Ùàííèáàëûí úÿùÿííÿì àëëàùëàðûíäàí áèðèíè îéàíìàüà ìÿúáóð

åäÿí êÿñ,Èíñàíëàðû âàùèìÿéÿ ñàëàí òåððîðóí úàíëû ìöúÿññÿìÿñè îëàúàã.Áåëÿ äÿùøÿò áèð äàùà îëìàéàúàã âÿ áóíà áÿíçÿð áèð øåé îëìàéûá.

Ñàëíàìÿëÿðÿ äöøìÿéèá.Ñîíðà Áàáèëäÿí êå÷èá èòàëéàíëàðà öç òóòàúàã.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð áèð îíó äåéÿ áèëèáëÿð êè, êàòðåíòåð ðîðëà áàüëûäûð. Øÿðù÷èëÿð áó êàòðåíäÿí éàí êå÷èáëÿð. Áó òÿáèèäèð.Ùà äèñÿ áàø âåðìÿìèø øÿðù÷èëÿð íÿ äåéÿ áèëÿðäèëÿð. Ëàêèí 2001-úèèëèí ñåíòéàáð àéûíûí 11-äÿ Íéó-Éîðêäà “Äöíéà Òèúàðÿò Ìÿð êÿ çèí -äÿ” âÿ åëÿúÿ äÿ Âàøèíãòîíäà Ïåíòàãîíóí (ÀÁØ Ìöäàôèÿ íàçèðëèéè)áèíàñûíäà áàø âåðÿí äÿùøÿòëè ïàðòëàéûøëàð, òàðèõäÿ ýþðöíìÿìèøòåððîð àêòëàðû áèçÿ èìêàí âåðèð êè, ÷ÿêèíìÿäÿí äåéÿê êè, áþéöêýþðöúö êàòðåíäÿ áó ìöäùèø ùàäèñÿíè èøûãëàíäûðûá. Áó òåððîð àêòûÍîñòðàäàìóñóí ýþðöíòöëÿðèíäÿ ýåíèø èøûãëàíäûðûëûá (áàõ: 1 ê87,5 ê96, 6 ê97, 9 ê48, 10 ê49). Ýþðöíöð ýþðöúö áó òåððîð àêòû èëÿáàüëû äöíéàäà áþéöê ùàäèñÿëÿðèí áàø âåðÿúÿéèíè ãàáàãúàäàí ýþðöáâÿ áó ùàäèñÿ îíóí äèããÿòèíè ýöúëö øÿêèëäÿ ÷ÿêèá. 4-úö ñÿòèðäÿýþñòÿðèëÿí ýöìàí êè, àäè áèð øåé äåéèë. ÀÁØ Èðàãà ãàðøû éåíÿ äÿ çîðèøëÿòäè (2003, ìàðò). Ýÿëÿúÿêäÿ Èòàëèéàäà áþéöê òåððîð àêòëàðûíûíâÿ éà äþâëÿò ÷åâðèëèøèíèí îëàúàüû ýþçëÿíèëÿ áèëÿð. Ëàêèí 3-úö ñÿòèðáó åùòèìàëû øöáùÿ àëòûíà àëûð.

2 ê31Êîìïàíè ÿéàëÿòèíäÿ Âîëòóðíî÷àé î ãÿäÿð äàøàúàã êè,×þëëÿðäÿ ñóäàí áàøãà ùå÷ íÿ ýþðöíìÿéÿúÿê.Óçóí ìöääÿò éàüàí éàüûøäàí ÿââÿë âÿ ñîíðà,Àüàúëàðäàí áàøãà ùå÷ áèð éàøûëëûã ýþçÿ äÿéìÿéÿúÿê.


181

Áó êàòðåíäÿ ãóðàãëûãäàí ñîíðà áàø âåðÿúÿê äàâàìëû éàüûøëàðäàíâÿ òÿùëöêÿëè äàøãûíëàðäàí ñþùáÿò ýåäèð. Áó êàòðåíëÿ Íîñòðàäàìóñþçöí äÿí ñîíðàêû íÿñèëëÿðèí äèããÿòèíè åêîëîýèéà áàðÿäÿ äöøöíìÿéÿ÷ÿêèð. ßêñ òÿãäèðäÿ, èãëèì øÿðàèòèíèí äÿéèøìÿñè âÿ XXI ÿñðäÿ Éåðöçöíö Íóù Ïåéüÿìáÿðèí âàõòûíäà îëäóüó êèìè, äàøãûíëàðûí áàñ ìà -ñû åùòèìàëû àðòûð.

2 ê32Ñöä âÿ Äàëìàñèéàäà ùàçûðëàíàí ãóðáàüà ãàíûÒîããóøìàéà ñÿáÿá îëàúàã, Òðåáóëà éàõûíëûüûíäà âÿáà áàø âåðÿúÿê.Áöòöí Ñëîâåíèéàíû àù-íàëÿ áöðöéÿúÿê.Ðàâåííà âÿ éàõûíëûüûíäà ÿúàèá (ãÿääàð) àäàì ïåéäà îëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó ùàäèñÿëÿðèí Äàëìàñèéàäà (Áàëêàí ëàð) áàø âå ðÿ -úÿ éèíè ýþñòÿðÿðÿê ãåéä åäèáëÿð êè, áóðàäà éà êèìéÿâè âÿ éà áèîëîæèãûð üûí ñèëàùû ùàçûðëàíàúàã, éà äà ìöùàðèáÿ îëàúàã. Áöòöí áóíëàðôÿð çèé éÿ èäè. Éóãîñëàâèéà ùàäèñÿëÿðè (ÕÕ ÿñðèí ñîíó) Íîñòðà äà ìó -ñóí óçàã ýþðÿíëèêëÿ äåäèêëÿðèíè òÿñäèãëÿäè. Áàëêàí ëàð äà ìöùàðèáÿáàø âåð ìÿñè 3-úö ñÿòèðäÿ þç ÿêñèíè òàïûá. “Áöòöí Ñëîâåíèéàíû àù-íàëÿ áö ðöéÿúÿêäèð” äåìÿêëÿ áÿëêÿ äÿ Íîñòðà äàìóñ 1986-úû èëäÿ×åð íî áûë Àòîì Åëåêòðèê Ñòàíñèéàñûíäà áàø âåðÿí äÿùøÿòëè ïàðò ëà -éûø äàí ñþç à÷ûð.

4-úö ñÿòèðäÿ Èòàëèéàíûí Ðàâåííà øÿùÿðè éàõûíëûüûíäà àíàäàí îëàíÏà ïà XIV Êëåìåíò âÿ éà Ìóññîëèíèäÿí ñþùáÿò ýåäÿ áèëÿð.

Î êè ãàëäû “ñöä”, “ãàí”, “ãóðáàüà” ñþçëÿðèíÿ, Íîñòðà äàìóñóíøÿðù ÷èëÿðè áó ñþçëÿðè áèîëîæè âÿ êèìéÿâè ãûðüûí ñèëàùëàðû èëÿ áàü ëà -éûð ëàð. Áèçÿ ãàëûðñà, áó áàøãà áèð ìÿñÿëÿ èëÿ áàüëûäûð. Áèç îíà àð õà -ëà íûðûã êè, âàõòèëÿ ùÿêèìëÿð âÿ åëÿúÿ äÿ àðà ùÿêèìëÿðè ëèìôà ìàéåñèâÿ ñïåðìàíû ñöä âÿ ãàí àäëàí äûðûð äûëàð. Áó ìàääÿëÿð, ìÿëóìäóðêè, èììóí ñèñòåìèíè éàøàäûð. Áÿñ Íîñòðàäàìóñ “ãóðáàüà” ñþçöíöíÿ éÿ ýþðÿ èøëÿäèð? Íîñòðàäàìóñóí çàìàíûíäà êÿìñàâàä êÿíäùÿêèìëÿðè ãóðáàüàíû ùÿð úöð éîëóõóúó õÿñòÿëèéèí ìÿíáÿéè ñà éûð äû -ëàð. Áóíó íÿçÿðÿ àëñàã “ñöä”, “ãàí” âÿ “ãóðáàüà”íûí ñèððèíè à÷ìûø


182

îëóðóã. Áó ìöàñèð ÑÏÈÄ õÿñòÿëèéèíèí ìÿíáÿéèäèð. Ìÿëóìäóð êè, áóéîëóõóúó õÿñòÿëèê éàëíûç úèíñè ÿëàãÿ âÿ ãàí âàñèòÿñè èëÿ êå÷èð.

Íîñòðàäàìóñ áó õÿñòÿëèéèí ÿëàúûíûí ÷îõ óçàãäà îëäóüóíó ýþñ -òÿð ìèøäèð (áàõ: 3 ê75). Äåìÿëè, ÑÏÈÄ-èí ÿëàúû ôÿçà èëÿ áàüëûäûð.

2 ê33Âåðîíàäàí åíèá ýÿëÿí äàøãûí, àõûá Ïî ÷àéûíà òþêöëÿíäÿ Èòàëèéàäà äÿùøÿòëè ýÿìè ãÿçàñû áàø âåðÿúÿê. Áåëÿ áèð ãÿçà Ãàðîííà ÷àéûíäà äà îëàúàã.Áó âàõò ýåíóéàëûëàð îíëàðûí þëêÿñèíÿ ãàðøû éöðöø åäÿúÿê ëÿð.

Êàòðåíäÿ Ôðàíñà âÿ Èòàëèéàäà Ïî ÷àéûíûí äàøìàñû íÿòèúÿñèíäÿáþ éöê áÿäáÿõòëèêëÿðèí îëìàñûíäàí äàíûøûëûð. Øÿðù÷èëÿð áó êàòðåíëÿáàüëû ãÿòè ñþç äåìÿêäÿí ÷ÿêèíèáëÿð. Áåëÿ ýöìàí åäèëèð êè, èãëèìèíäÿéèøìÿñè íÿòèúÿñèíäÿ êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð XXI ÿñðäÿ áàøâåðÿúÿêäèð.

2 ê34Àìàíñûç äþéöøäÿ ÷îõ ýöúëö ãÿçÿá,Ãàðäàøëàðû ãûëûíúëàðû ñòîëóí öñòöíÿ ãîéìàüà ìÿúáóð åäÿ úÿê.Îíëàð éàðàëàíûáëàð, àéðûëûáëàð, ùÿð øåéè áèëìÿê èñòÿéèð ëÿð.Îíëàðûí ìÿüðóðëóãëà äþéöøìÿëÿðè Ôðàíñàéà ìÿíôè òÿñèð

ýþñòÿðÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, ñîí äþðä-áåø ÿñðäÿ ôðàíñûç øàù çà äÿ -ëÿðè àðàñûíäà áàø âåðÿí ôèòíÿ-ôÿñàäëàð ñàéìàãëà ãóðòàðàí äåéèë.

Áèð øåé âàð êè, ñàðàé ÿéàíëàðûíäàí äàíûøàíäà Íîñòðàäàìóñ áèðèøàðÿ âÿ éà ñþçëÿ ùàäèñÿíèí ùàíñû ùþêìäàðûí âàõòûíäà âÿ éà êèìëÿðàðàñûíäà áàø âåðäèéèíè ýþñòÿðèð. Áèçÿ ãàëûðñà, áó êàòðåíäÿ áþéöêýþðöúö Ôðàíñà âÿ ìöòòÿôèãëÿðè (ìÿñ., ÀÁØ, Èíýèëòÿðÿ âÿ áàøãàëàðû)àðàñûíäà ýåäÿí ÷ÿêèøìÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. ÕÕ ÿñðèí 2-úè éàðûñûíäà,Äå Ãîëë âÿ Ô.Ìèòòåðà íûí ùàêèìèééÿòè äþâðöíäÿ áèç áóíóí øàùèäèîëìóøóã.


183

Ned Halley èñÿ áó êàòðåíè Àâðîïà Áèðëèéè èëÿ áàüëàéûð. Òöð êè éÿ -íèí Àâðîïà Áèðëèéèíÿ òàìùöãóãëó öçâ îëìàñûíà Éóíàíûñòàí Èòà ëè -éà íûí ìöäàôèÿñè èëÿ Àâðîïà Øóðàñûíäàí ÷ûõìàãëà ùÿäÿëÿéÿðÿêìàíå îëóð. Áó, òÿáèè êè, èãòèñàäè ìöùàðèáÿäèð. 2003-úö èëèí ÿââÿ ëèí -äÿ Àâðîïà Áèð ëèéèíèí 22 òàìùöãóãëó öçâö âàðäû. 17 äþâëÿò, î úöì -ëÿäÿí äÿ Òöðêèéÿ áó Áèðëèéÿ öçâ îëìàüà úÿùä åäèð.

2 ê35Èêè áèíàäà ýåúÿ âàõòû àëîâ ãàëõàúàãÈ÷ÿðèäÿêèëÿðèí áèð ÷îõó áîüóëàúàã âÿ éàíàúàãÁó, èêè áþéöê ÷àéûí àðàñûíäà ìöòëÿã áàø âåðÿúÿê.Ýöíÿø Îõàòàí âÿ Îüëàã áöðúöíäÿ îëàíäà îíëàð ùàìûñû

ìÿùâ îëàúàãëàð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð Ïàðèñèí Ìàðíà âÿ Ñåíà ÷àéëàðû àðà ñûíäà îëäó -üó íó íÿçÿðÿ àëàðàã ùàäèñÿíèí ùàíñû èë äÿ ñÿ äåêàáð àéûíûí ñîíóíäàÝöíÿø Îõàòàí âÿ Îüëàã áöðú ëÿðèíè êå÷ÿíäÿ Ïàðèñäÿ áàø âåðÿ úÿéèíèýþñòÿðèðëÿð.

Áÿçèëÿðè èñÿ ãåéä åäèðëÿð êè, Íîñòðàäàìóñ 1994-úö èëèí îêòéàáðàéûíäà õðèñòèàí äèíèíèí ñåêòàñûíûí Èñâå÷ðÿ âÿ Êàíàäàäà áàø âåðÿíãûðüûíûíäàí (53 íÿôÿð) áÿùñ åäèð.

Áèçúÿ, áó êàòðåíäÿ áþéöê ýþðöúö, áàøäà ÀÁØ îëìàãëà 34 þëêÿíèíùÿðáè ãöââÿëÿðèíèí Èðàãà ãàðøû àïàðäûüû ÿäàëÿòñèç ìöùà ðè áÿ äÿí ñþçà÷ûð (15 éàíâàð 1991-úè èë). Ìÿëóìäóð êè, ÀÁØ ùÿðáè îáéåêòëÿðèýåúÿ âàõòû ðàêåò àòÿøèíÿ òóòìàã òÿúðöáÿñèíÿ èëê îëàðàã Èðàãäàíáàøëàéûá. “Êþðôÿç ìö ùà ðèáÿñè” (âÿ éà Àìåðèêà ùÿðá÷èëÿðèíèí äåäèéè“Ñÿù ðà äà òóôàí”) ýå äèøèíäÿ Áÿñðÿ éàõûíëûüûíäà Èðàãûí éåðèí àëòûíäàäöçÿëäèë ìèø êà çàðìàëàðû âÿ Áàüäàääà “Àìáàñàäîð” ìåùìàíõà íà -ñû íûí çèð çÿ ìè ñèíäÿ éåðëÿøÿí Áàø ùÿðáè ãÿðàðýàùû, Ðÿøèä êö÷ÿñèíäÿéåð ëÿøÿí âÿ êîìïéóòåðëÿðëÿ èäàðÿ îëóíàí ùÿðáè ðàáèòÿ ñèñòåìè ãó ðóë -ìóø áèíàíû ñÿððàñò ðàêåò àòÿøèíÿ òóòàðàã ÷îõëó ìèãäàðäà ùÿðá ÷èíèíþëöìöíÿ âÿ áèíàëàðûí äàüûëìàñûíà ñÿáÿá îëìóøäóð. Áþéöê ýþ ðöúö,äåìÿê îëàð êè, ùàäèñÿíèí áàø âåðÿúÿéè âàõòû äà äöç ýþñ òÿð ìèø äèð.


184

Îëñà-îëñà èêè ùÿôòÿ ôÿðã âàðäûð êè, áó äà ùåñàáëàìàëàðûí ìöõòÿëèôòÿãâèìëÿðëÿ àïàðûëìàñû èëÿ áàüëû îëà áèëÿð (áàõ: 6 ê33, 10 ê68,10 ê86).

2 ê36Áþéöê Ïåéüÿìáÿðèí éàçûëàðûíû ãàïûá ýþòöðÿúÿêëÿð.Âÿ îíëàð Òèðàíûí ÿëèíÿ äöøÿúÿê.Îíóí èøè ùþêìäàðû àëäàòìàã îëàúàã.Ëàêèí îüóðëóüó òåçëèêëÿ îíà áÿäáÿõòëèê ýÿòèðÿúÿê.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð (ìÿñ., Cåéìñ Ðåíäè, 1990-úû èëäÿ) ýþñòÿðèðëÿðêè, ýóéà áó êàòðåí áþéöê ýþðöúöíöí îüëó Ñåçàðëà áàüëûäûð. Ñåçàðãî úà âàõòûíäà, 1629-úó èëäÿ Íîñòðàäàìóñóí ïðîòåñòàíòëàðà ðÿü áÿò -ëÿ ëàòûíúà éàçäûüû ìÿêòóáëàðûíû éûüìûø, ôðàíñûç äèëèíÿ òÿðúöìÿ åò -ìèø, Æàí Äöïåá òÿðÿôèíäÿí “Íîñòðàäàìóñóí ÷àï îëóíìàìûø ìÿê -òóá ëàðû” àäû èëÿ íÿøð îëóíìóøäóð. Ýóéà 4-úö ñÿòèðäÿ Ñåçàðûí ãàð äà -øû îüëó Âèñåíòà Ñåâàíûí 58 áÿíä 6 ñÿòèðëèê êàòðåí óéäóðìàñûíäàí,áó íó Íîñòðàäàìóñóí éàçäûüûíû áÿéàí åäÿðÿê 1605-úè èëäÿ êðàëIV Ùåí ðèéÿ âåðäèéèíäÿí äàíûøûëûð.

Äåìÿê ëàçûìäûð êè, Ñåçàð àäëû-ñàíëû òàðèõ÷è êèìè áþéöê ùþðìÿòâÿ åùòèðàìà ìàëèê îëìóø, áàøûíà ùå÷ áèð áÿäáÿõòëèê ýÿëìÿìèøäèð.

Ñåçàð Ñàëîí øÿùÿðèíèí 1-úè êîíñóëó (ÿí éöêñÿê âÿçèôÿ ñàùèáè)îëóá. Òàíûíìûø ÿäÿáèééàò÷û âÿ òàðèõ÷è êèìè, çàìàíûíäà ìÿøùóð îëàí“Ïðîâàíñûí òàðèõ âÿ ñàëíàìÿñè”, “Ìöãÿääÿñ Ìàãäàëèíàíûí èç ëÿ ðè”âÿ øåèð ëÿð òîïëóëàðû: “Êðàëè÷à Éåêàòåðèíà Ìåäè÷èíèí þç øÿùÿðèíÿýÿëèøè”, “Íàðñèñèí òÿñâèðè” (Íàðñèñ þçö-þçö íÿ âóðóëìóø àäàì) âÿ ñ.ÿñÿðëÿðè éàçìûøäûð. Áÿäèè âÿ èúòèìàè ôÿàëèééÿòèíÿ ýþðÿ êðàë XIII ÊàðëÑåçàðû “çàäÿýàí ðöòáÿñè”íÿ ëàéèã ýþðöá. ×îõ óçóí ùÿéàò ñö ðÿí áóìöäðèê (Íîñòðàäàìóñ áöòöí áóíëàðû ýþðìöø âÿ ìèðàñ ãîéóá ýåòäèéèèêè À÷ûãëàìàäàí — ìÿêòóáäàí áèðèíè êðàë II Ùåíðèéÿ, áèðèíè èñÿ îüëóÑåçàðà öíâàíëà ìûø äûð) 1630-úó èëäÿ äöíéàñûíû äÿéèøèá.

ßýÿð òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè Íîñòðàäàìóñóí îüëó Ìèøåëëÿáàüëàñàéäûëàð, éåíÿ äÿðä éàðû èäè. Áèð äÿôÿ êðàë îðäóñó Ðóçåí àäëûêè÷èê áèð øÿùÿðè ìöùàñèðÿéÿ àëûáìûø. Ìèøåë áÿéàí åäèð êè, ÿñýÿðëÿð


185

øÿùÿðè éàíäûðàúàãëàð. Ñþçöíöí äöç ÷ûõìàñû ö÷öí þçö áèð íå÷ÿ åâèéàí äûðûð. Ëàêèí úèíàéÿò áàøûíäà òóòóëóð âÿ ãÿçÿáëÿíìèø åâ ñà ùèá -ëÿðè òÿðÿôèíäÿí þëäöðöëöð. Ìèøåëèí îíäà úÿìè 24 éàøû âàðäû. Îíóí“Àñòðîëîýèéàäàí òðàêòàò” àäëû áþéöê ùÿúìëè ÿñÿðè ãàëûá. Àíúàãêàòðåí Ìèøåëäÿí äÿ áÿùñ åòìèð.

Åëÿúÿ äÿ Âèñåíòà Ñåâàéëàäàí.Íîñòðàäàìóñ ìöòëÿã áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðäÿí ñþç à÷äûüûíà

ýþðÿ áèç áó êàòðåíëÿ áàüëû ùàäèñÿëÿðè áàøãà çàìàíëà áàüëàìàüûöñòöí òóòóðóã.

Éÿãèíëèêëÿ äåìÿê îëàð êè, áþéöê ýþðöúöíöí áó êàòðåíäÿ áÿéàíåòäèêëÿðè II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû áàø âåðèá. Àëìàíèéàíûí òÿá -ëè üàò íàçèðè Ãåááåëñ Íîñòðàäàìóñóí êàòðåíëÿðèíè àñòðîëîã Êàðë Åð -íåñò Êðàôò âàñèòÿñèëÿ ÿëäÿ åäèð. Êðàôò Ãåááåëñèí òÿñèðè èëÿ Íîñò ðà äà -ìó ñóí êàòðåíëÿðèíè áèëÿðÿêäÿí ôàøèñò Àëìàíèéàñûíûí õåéðèíÿ øÿðùåäèð. Ýóéà Íîñòðàäàìóñ Àëìàíèéàíûí ãÿëÿáÿñèíè ýþñòÿðìèøäèð.Ãåá áåëñ êàòðåíëÿðè ìèëéîí òèðàæëà ÷àï åòäèðìèøäè. Ùÿãèãÿò íàìèíÿãåéä åäÿê êè, Êðàôò Àëìàíèéàíûí Ôðàíñà öçÿðèíäÿ ãÿëÿáÿñèíè äöçøÿðù åòìèøäè. Àëìàíëàð Ôðàíñàíûí ïàéòàõòû Ïàðèñè äÿ òóòìóøäóëàð.Ãåááåëñ Íîñòðàäàìóñóí êàòðåíëÿðè âÿ Êðàôòûí øÿðùëÿðè áàðÿäÿÙèòëåðÿ òÿôñèëàòû èëÿ ìÿëóìàò âåðìèøäè. Âàõò êå÷äèêúÿ “èøè-ýöúöùþêìäàðû àëäàòìàã îëàí” Êðàôòûí éàëàíûíûí (îüóðëóã) öñòö à÷ûëûáâÿ Êðàôò ùÿáñ åäèëèá. Î, 1945-úè èëèí éàíâàðûíäà Áóõåíâàëä äöøÿð -ýÿ ñèíÿ àïàðûëàðêÿí éîëäà þëöá.

2 ê37Ýþíäÿðèëÿí ÷îõñàéëû äÿñòÿäÿí,Ìöùàñèðÿäÿ îëàíëàðà êþìÿê ýÿëÿúÿê.Õÿñòÿëèê âÿ àúëûã îíëàðûí ùàìûñûíûí àõûðûíà ÷ûõà úàã.Äÿñòÿäÿí àéðûëìûø éåòìèø íÿôÿð äÿ ìÿùâ îëàúàã.

Íîñòðàäàìóñóí òÿäãèãàò÷ûëàðû áó êàòðåí áàðÿäÿ áèð ñþç äåéÿáèëìÿéèáëÿð. Îëà áèëñèí êè, êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð Íîñòðàäàìóñóíçàìàíûíäà Ôðàíñàäà áàø âåðèá. Ìÿëóìäóð êè, î, áÿçÿí ýöúöíö ýþñ -


186

òÿð ìÿê ö÷öí éàøàäûüû äþâðäÿ áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðäÿí äÿ ñþçà÷ûð äû êè, îíà áèð ýþðöúö êèìè èíàíñûíëàð, îíà ôûðûëäàã÷û, éàëàí÷ûýþçö èëÿ áàõìàñûíëàð.

Ëàêèí îíó äà äåìÿê ëàçûìäûð êè, áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ìÿñÿëÿíèíìÿü çèíè à÷à áèëìÿéÿíäÿ áÿíçÿð ùàäèñÿëÿðè òàïûá öçÿ ÷ûõàðûð âÿÍîñòðà äàìóñóí ùÿìèí ìÿñÿëÿäÿí ñþç à÷äûüûíû òÿñäèãÿ ÷àëûøûðëàð.Ìÿñÿëÿí, Ned Halley áó êàòðåíè 1836-úû èëäÿ Òåõàñ éàõûíëûüûíäàÀëà ìî ùÿðáè èñòåùêàìû óüðóíäà ýåäÿí âóðóøëà ÿëàãÿëÿíäèðèð. Àëà -ìî ãàðíèçîíó 183 íÿôÿðäÿí èáàðÿò îëóá. Ùÿðáè èñòåùêàìû ÿëÿ êå ÷èð -ìÿê èñòÿéÿí ìåê ñèêàëûëàðûí ñàéû èñÿ 5.000 íÿôÿðäÿí àðòûã èìèø. Äþ -éöø âàõòû ìåêñèêàëûëàð 1000-äÿí àðòûã äþéöø÷ö èòèðñÿëÿð äÿ, ìöùà -ôè çÿ ÷èëÿðè ãûðàðàã èñòåùêàìû ÿëÿ êå÷èðèðëÿð. Ëàêèí òåçëèêëÿ Òåõàñäàíýÿ ëÿí ùÿðáè ùèññÿëÿð ìåêñèêàëûëàðû ìÿùâ åäèðëÿð. Þëöìäÿí úàíûíûãóð òàðàíëàðûí èñÿ õÿñòÿëèê âÿ ñÿùðàäà àúëûüûí óú áàòûíäàí ìÿùâîëàúàãëàðû åùòèìàë åäèëèðäè. Áÿëêÿ äÿ òÿäãè ãàò ÷ûíûí éàçäûãëàðûíäàáèð ùÿãèãÿò âàðäûð.

2 ê38 Äþâëÿò áàø÷ûëàðû áàðûøàí âàõòÑàéñûç-ùåñàáñûç èíñàí þëöìÿ ìÿùêóì îëàúàã.Îíëàðäàí áèðè ìàò ãàëàðàã ÷îõ ñûõûíòû êå÷èðÿúÿê.Îíëàð ÷ÿòèí êè, ìöòòÿôèã îëàðàã ãàëñûíëàð.

ÕÕ ÿñðèí îðòàëàðûíäà éàøàéàíëàð, õöñóñÿí äÿ êå÷ìèø Ñîâåòëÿðìÿ êàíûíûí ñàêèíëÿðè ÷ÿêèíìÿäÿí äåéÿ áèëÿðëÿð êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò24 àâãóñò 1939-úó èëäÿ Àëìàíèéà èëÿ Ñîâåò Èòòèôàãûíûí áèð-áèðèíÿùöúóì åòìÿìÿê ùàããûíäà áàüëàäûãëàðû ìöãàâèëÿäÿí (Ìîëîòîâ âÿÐèááåíòðîï èìçàëàéûáëàð) âÿ áóíäàí ñîíðà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿíýåäèð. Ùÿìèí ìöãàâèëÿ êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëäèéè êèìè, ìèëéîíëàðëà èí -ñà íûí þëöìöíÿ ñÿáÿá îëäó. Ìöãàâèëÿ Ïîëøàíûí ïàð÷àëàíìà ñû íà ýÿ -òèðèá ÷ûõàðäû. Þëêÿíèí ãÿðá ùèññÿñèíè Àëìàíèéà, øÿðã ùèññÿñèíè Ñî -âåò Èòòèôàãû èøüàë åòäè. Áó ìöãàâèëÿ, åéíè çàìàíäà Ùèòëåðèí ïëàí ëà -ðûíû ùÿéàòà êå÷èðìÿéÿ ÿëâåðèøëè øÿðàèò éàðàòäû. Ùèòëåð Ôðàíñàíû çÿáò


187

åäÿðÿê Áðèòàíèéàíû òÿêëÿäè. Ìöãàâèëÿ áàüëàíàíäàí èêè èë ñîíðàÙèòëåð 3800 òàíê âÿ ö÷ ìèëéîíëóã îðäó èëÿ Ñîâåò ñÿðùÿäëÿðèíÿéàõûíëàøäû. Äåéèðëÿð êè, þç ñÿùâèíè ìÿéóñëóãëà äÿðê åäÿí Ñòàëèí áóèøÿ ìàò ãàëàðàã ÷îõ ñûõûíòû êå÷èðèá.

Íîñòðàäàìóñ êðàë II Ùåíðèéÿ öíâàíëàäûüû À÷ûãëàìàäà äà áóìöãàâèëÿäÿí áÿùñ åòìèøäèð.

Ìöùàðèáÿíèí èëê èëè Ñîâåòëÿð 20.000 òàíê, 15.000 òÿééàðÿ âÿ 6ìèëéîí ùÿðá÷è èòèðäè. Ìöùàðèáÿíèí ö÷ èëè ÿðçèíäÿ Øÿðã úÿáùÿñèíäÿ2,5 ìèëéîí àëìàí, 21-27 ìèëéîí àðàñûíäà Ñîâåò ÿñýÿðè ìÿùâ åäèëèá.

Íîñòðàäàìóñóí äþðä ÿñð ÿââÿë ýþñòÿðäèêëÿðè äþðä ÿñð ñîíðà òà -ìà ìèëÿ éåðèíè àëûá.

Ðóñ òÿäãèãàò÷ûñû Í.Â.Áåëîâ áó êàòðåíè Íîñòðàäàìóñóí çà ìà -íûíà, þëêÿ äàõèëèíäÿ äèíè ìöùàðè áÿëÿðèí áàøëàíäûüû 1556-úû èëÿ àèäåäèð. Î, ýþñòÿðèð êè, Ôðàíñà èëÿ Èñïàíèéà àðàñûíäà ñöëù áàü ëàíäûüûíàýþ ðÿ Ôðàí ñàäà äèíè ìöùàðèáÿëÿð áàøëàíäû. Áóðàäà ìÿíòèãñèçëèê ýþçãà áàüûíäàäûð. Èêèíúè ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, “Ñàéñûç-ùåñàáñûçèí ñàí þëöìÿ ìÿù êóì îëàúàã” ñÿòðè áèçèì ìöääÿàìûçûí äîü ðó -ëóüóíà øöáùÿ éåðè ãî é ìóð.

2 ê39 Èòàëèéà ìöíàãèøÿñèíäÿí áèð èë ÿââÿë, Àëìàíëàð, ôðàíñûçëàð âÿ èñïàíëàð ãàëà óüðóíäà ìöáàðèçÿ

àïàðà úàã ëàð.Ðåñïóáëèêàíûí åéíè äîêòðèíà òÿðÿôäàðëàðûíûí áèðëèéè ñöãóò

åäÿúÿê .Îíëàðäàí àç áèð ãèñìè àñûëìàãäàí õèëàñ îëàúàã.

Êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð éöçäÿ éöç éåðèíÿ éåòìèøäèð. “Èòàëèéà ìö -íà ãèøÿñè” — Èòàëèéàíûí 1940-úû èëäÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíÿ ãî øóë -ìà ñû äûð.

Áèð èë ÿââÿë, 26 éàíâàð 1939-úó èëäÿ Ôðàíêîíóí ðÿùáÿðëèéè âÿÈòà ëèéà îðäóñóíóí êþìÿéè èëÿ ôàëàíýèñòëÿð (Èñïàíèéà ôàøèñò ïàðòèéà -ñû íûí öçâëÿðè) ùÿðáè èñòåùêàìà ÷åâðèëìèø Áàðñåëîíà øÿùÿðèíè òóò -


188

ìóø äóëàð. Èñïàíèéà ðåñïóáëèêà÷ûëàðûíûí âÿ áåéíÿëìèëÿë ãöââÿ ëÿ ðèíòÿ ðÿ ôèíäÿ ìèíëÿðëÿ ôðàíñûç ÿñýÿðëÿðè äÿ äþéöøöðäö. Áóíà áàõ ìà éà -ðàã, êàòðåíèí 3-úö ñÿòðèíäÿ øàèðàíÿ øÿêèëäÿ äåéèëäèéè êèìè, 28 ìàðò1939-úó èëäÿ Ðåñïóáëèêà÷ûëàð ùþêóìÿòè ÷þêäö. Áðèòàíèéà âÿ Ôðàí -ñà íûí ìöðàúèÿòèíÿ ìÿùÿë ãîéìàéàí Ôðàíêî âÿ òÿðÿôäàðëàðû áèð ÷îõðåñïóáëèêà÷ûëàðûí ýöëëÿëÿíìÿñèíÿ âÿ éà àñûëìàñûíà ðÿâàú âåðäèëÿð.Êàòðåíèí íþìðÿñè: ê39—1939 — Èñïàíèéàäà âÿòÿíäàø ìöùàðè áÿ -

ñè íèí ñîíà éåòäèéè âÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí áàøëàíäûüû òàðèõ èëÿóéüóí ýÿëèð.

2 ê40 Áàðûøûã ÷îõ ÷ÿêìÿéÿúÿê, áèð àç ñîíðàÄÿíèçäÿ âÿ ãóðóäà äþéöøëÿð áàøëàéàúàã.Äÿíèçäÿ èíäèéÿ ãÿäÿð ýþðöíìÿìèø äþéöøëÿð îëàúàã.Îä-àëîâ, éàíüûí, ìöäùèø ñèëàùëàð äàùà áþéöê ÷àøãûíëûã

éàðàäàúàã.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ I Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí àç ñîíðà äÿù øÿò -ëè ùàäèñÿëÿðèí îëàúàüûíäàí õÿáÿð âåðèëèð. Áÿëêÿ äÿ Ôðàíñàíûí ýþð -êÿìëè ùÿðáè õàäèìëÿðèíäÿí îëàí ìàðøàë Ôîøóí þçöíäÿí äþðä ÿñðþíúÿ éàøàìûø ùÿìâÿòÿíè Íîñòðàäàìóñóí éàçäûüû áó êàòðåíäÿíõÿáÿðè îëóá. ×öíêè 1919-úó èëäÿ I Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí éåêóíó èëÿáàüëû Âåðñàë ñöëù ìöãàâèëÿñèíÿ äàèð ôèêðèíè ñîðóøàíäà ìàðøàë Ôîøäåéèá: “Áó ñöëù äåéèë, áó èéèðìè èëëèê ìöâÿããÿòè áàðûøûãäûð”.

Áèð ÷îõ àíàëèòèêëÿð, òàðèõ÷èëÿð, àäëû-ñàíëû ñèéàñÿò÷èëÿð áó ôèêèðäÿîëóá ëàð êè, II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíÿ ùàçûðëûã ÿäàëÿòñèç, àë÷àëäûúû Âåð -ñàë ñöëù ìöãàâèëÿñèíèí çÿìèíèíäÿ ýåäèá. Ùèòëåð õàëãûí èíòèãàìùèññè èëÿ îéíàéàðàã ùàêèìèééÿòÿ ýÿëèá âÿ ñöðÿòëÿ ìöùàðèáÿéÿ ùà -çûðëàøûá. Èêèíúè Äöíéà ìöùàðèáÿñè Âåðñàë ñöëù ìöãàâèëÿñèíäÿí äöç20 èë ñîíðà áàøëàéûá. Ìöâÿããÿòè áàðûøûã (1919-1939) íÿòèúÿ âåð ìÿ -éèá. Êàòðåíèí éåðäÿ ãàëàí ö÷ ñÿòðèíäÿ ãàíëû äþéöøëÿð, òàíê ëà ðûí,òÿé éàðÿëÿðèí, ùÿðáè ýÿìèëÿðèí óüóëòóñó, ïàðòëàéûøëàð âÿ ñ. òÿñ âèðîëó íóð.


189

2 ê41Áþéöê óëäóç éåääè ýöí ïàðûëäàéàúàã.Áóëóä èêè ýöíÿøèí ýþðöíìÿéèíÿ ñÿáÿá îëàúàã.Ïîíòèô ìÿêàíûíû äÿéèøÿíäÿ Áöòöí ýåúÿíè ýþé ýóðóëäàéàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ àç éàçûáëàð.Áåëÿ áèð ùàäèñÿ 1812-úè èëäÿ Íàïîëåîíóí Ðóñèéàéà ãàðøû ùÿðáè

ÿìÿ ëèé éàòû çàìàíû áàø âåðèá. Ëàêèí ñîí çàìàíëàð øÿðù÷èëÿð êàòðåíè1994-úö èëäÿ Øóìàõåð—Ëåâè êîìåòàñûíäàí ãîïàðàã Éóïèòåðÿ äöøÿí21 ÿäÿä ãÿëïÿ (ïàð÷à) èëÿ áàüëàéûðëàð. Áó ùàäèñÿ äöç éåääè ýöí äà âàìåäèá. 2-úè ñÿòèðäÿ ýöìàí åäèëèð êè, íöâÿ ïàðòëàéûøûíäàí ñþùáÿò ýåäèð.Ìèøåë Íîñòðàäàìóñ 3-úö ñÿòèðäÿ âÿ ùÿòòà îíäàí ÷îõ-÷îõ ÿââÿëìöãÿääÿñ Ìàëàõèéà ýþñòÿðìèøëÿð êè, Âàòèêàíûí ñîí Ïàïàñû ÐîìàëûÏéîòð îëàúàãäûð. Ìöãÿääÿñ Ìàëàõèéàíûí 1595-úè èëäÿ Âàòèêàíûí êèòàá -õàíàñûíäà öçÿ ÷ûõàðûëàí ÿëéàçìàñûíäà ýþñòÿðè ëèá êè, Âàòè êàí äà 1-úèÏàïàäàí áàøëàìûø úÿìè 111 Ïàïà îëàúàã. II Èîùàíí Ïàâåëäÿí ñîíðà(1978-2005) èñÿ Âàòèêàíäà éàëíûç èêè Ïàïà îëàúàãäûð (áàõ:1 ê4).

Áó ÿëéàçìà Íîñòðàäàìóñóí þëöìöíäÿí òÿãðèáÿí 40 èë ñîíðà öçÿ÷ûõàðûëäûüûíäàí ãÿòè øÿêèëäÿ äåìÿê îëàð êè, Íîñòðàäàìóñóí îíäàíõÿáÿðè éîõ èäè. Áåëÿ îëàí ùàëäà, ìöãÿääÿñ Ìàëàõèéà âÿ Íîñòðàäà -ìó ñóí ùÿð èêèñèíèí Ðîìàëû Ïéîòðóí Âàòèêàíäà ñîí Ïàïà îëàúàüûôèêèðëÿðè ìàðàã äîüóðóð. Êàòðåíèí ñîí èêè ñÿòðèíäÿí äÿ ýþðöíäöéöêèìè, Âàòèêàíäà åëÿ ùàäèñÿëÿð áàø âåðÿúÿê êè, Ïàïà Ðîìàëû Ïéîòðþëêÿíè òÿðê åòìÿëè îëàúàãäûð.

Áó êàòðåíè áàø âåðÿúÿéè åùòèìàë îëóíàí III Äöíéà ìöùàðèáÿñèèëÿ (Åðèêà ×èòÿì), Èíýèëòÿðÿíèí áàø íàçèðè èøëÿìèø Âinston ×þð÷èëëÿ(Dr.Fonbréun) äÿ áàüëàéàíëàð îëìóøäóð.

David Ovason èñÿ áó êàòðåíè 1572-úè èëèí àâãóñò àéûíäà ñÿìàäàýþðöíÿí âÿ “Nova” àäûíû àëàí óëäóçëà áàüëàéûð. Áó óëäóç ùàìûíûíäèããÿòèíè î ãÿäÿð ÷ÿêìèøäè êè, òÿäãèãàò÷ûëàðûí êîñìîñ áàðÿäÿ äöí éà -ýþðöøöíöí äÿéèøìÿñèíÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðäû. Áó óëäóçëà áÿðàáÿð ñÿìàäàSirius óëäóçóíóí äà ýþðöíäöéöíö ãåéä åäèðëÿð. Ãÿäèì åðàíûí ñîíóíà


190

éàõûí Ðîìà øàèð âÿ àñòðîëîãó Manilius “Ast ra no mi ca” àäëû ïîåìà -ñûíäà éàçìûøäû êè, Sirius áàøãà óëäóçëàð àëÿ ìè íèí ýöíÿ øèäèð. Siriusóëäóçóíóí 1572-úè èëäÿ ýþðöíìÿñè âàõòû êàòðåíèí 3-úö ñÿòðèíäÿêè“Ïîíòèô (Ïàïà — íöôóçëó øÿõñ) ìÿêàíûíû äÿéè øÿí äÿ” ñþçëÿðè ùÿìèí èëÏàïà V Ïèéèí þëìÿñèíÿ èøàðÿäèð. Îíóí þëö ìöí äÿí ñîíðà Èäî ÂîèíñàíXIII Ãðèãîðè àäû èëÿ Ïàïà ñå÷èëäè. XIII Ãðè ãîðè Ïàïà ñå÷èëÿíäÿí ñîíðàáèð ÷îõ èñëàùàòëàð ùÿéàòà êå÷èðäè. Îíëàðäàí áèðè äÿ òÿãâèìèíäÿéèøäèðèëìÿñè èäè. Ùÿìèí òÿãâèì “Ãðèãîðè òÿãâèìè” àäû àëòûíäà,äåìÿê îëàð êè, áöòöí äöíéàäà ãÿáóë îëóíóá âÿ èíäè äÿ èøëÿíèð.

Áèð ÷îõ êàòðåíëÿðäÿ îëäóüó êèìè, áó êàòðåíäÿ äÿ Íîñòðà äà ìó ñóíáÿéàí åòäèêëÿðè î ãÿäÿð äÿðèíëèêëÿðÿ ýåäèá ÷ûõûð êè, èíñàí îí ëà ðû äÿðêåëÿéÿíäÿ ýþðöúöíöí äàùèëèéèíÿ ìàò âÿ ùåéðàí ãàëûð. Màéêl Úordanáó êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ Ïàïà VII Ïèé âÿ Íàïî ëåîí äàí áÿùñîëóíäóüóíó ýþñòÿðèð. Î, ãåéä åäèð êè, 1804-úö èëäÿ èì ïåðàòîð VII Ïèéèþçöíöí òàúãîéìà ìÿðàñèìèíÿ äÿâÿò åäèð. Ïàïà Ïà ðèñÿ ýÿëèð. Òàú ãîé -ìà ìÿðàñèìèíäÿ Íàïîëåîí þçöíö èìïåðàòîð åëàí åäèð âÿ òàúû Ïàïàíûíÿâÿçèíÿ þçö þç áà øûíà ãîéóð. Ñÿí äåìÿ, Íàïîëåîí Ïàïàíû àë äà äàðàãÏàðèñÿ ýÿòèðèáìèø êè, äöíéà èúòèìàèééÿòè ýþðñöí êè, î, ïàïà VII Ïèéèíõåéèð-äóàñû èëÿ èìïåðàòîð îëóá âÿ òàúãîéìà ìÿðàñèìèíäÿ Ïàïàøÿõñÿí èøòèðàê åäèá.

Áóíäàí ñîíðà Íàïîëåîíëà Ïàïà VII Ïèéèí àðàñû äÿéèð âÿ Íà ïî -ëåîí 1809-úó èëäÿ Ðîìàíû òóòàíäà Ïàïà VII Ïèéè ùÿáñ åòäèðèð. Î,áåø èëÿ ãÿäÿð ùÿáñäÿ îëóð. 1814-úö èëäÿ Íàïîëåîí 1-úè äÿôÿ ùà êè -ìèé éÿòäÿí óçàãëàøäûðûëäûãäàí ñîíðà Ïàïà ùÿáñäÿí àçàä îëóíóá.

2 ê42 Õîðóç, èò âÿ ïèøèêëÿð ãàíëà éåìëÿíäèðèëÿúÿêëÿð.Çöëìêàð àëäûüû éàðàäàí þëöìúöë âÿçèééÿòäÿ òàïûëàúàã.Áàøãà áèðèñèíèí ÷àðïàéûñûíäà ÿëëÿðè âÿ àéàãëàðû ñûíìûø ùàëäà îëàúàã.Þìðöíäÿ þëöìäÿí ãîðõìàéàíà àìàíñûç þëöì ãèñìÿò îëàúàã.

Ôðàíñàëû òÿäãèãàò÷û Ëåîíè áó êàòðåíèí 1792-úè èë Ôðàíñà Áóðæóà èí -ãèëàáû çàìàíû áàø âåðÿí ùàäèñÿ ëÿð äÿí áÿùñ åòäèéèíè ýþñòÿðèð. Õî ðóç


191

Ôðàí ñà íûí ðÿì çèäèð. “Èò âÿ ïèøèêëÿð” èñÿ “ãàðàýöðóù” ìÿíà ñûí äà èø -ëÿíìèøäèð. Èíãèëàá âàõòû Ðîáåñïéåðèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ äÿù øÿò ëè òåððîðàêò ëàðû îëóá. 1794-úö èë èéóëóí 12-äÿí 28-ÿ ãÿäÿð èêè èë þí úÿ äîêòîðÝèëéîòèí òÿðÿôèíäÿí èõòèðà åäèëìèø áàøêÿñÿí ìàøûíäà — ýèë éîòèíäÿ1285 íÿôÿðèí áàøû áÿäÿíèíäÿí àéðûëûá. Áöòöí áóíëàð òèðàí Ðî áåñ ïéå -ðèí óúáàòûíäàí áàø âåðèá. Àç ñîíðà ìèëëè ãâàð äè éà÷ûëàð Ðî áåñ ïéåðèÿëÿ êå÷èðèðëÿð. Àòûøìà çàìàíû î, ÷ÿíÿñèíäÿí àüûð éàðàëàíûð. Áö òöíýåúÿíè ãûçäûðìà è÷èíäÿ ñàéûãëàéàðàã úàí âå ðÿí Ðîáåñïéåð ñÿ ùÿðèñèýöí, 29 èéóí 1794-úö èëäÿ ìÿùêÿìÿñèç-ôè ëàí ñûç Ïàðèñèí èí äè êè Ùÿì -ðÿéëèê ìåéäàíûíäà (î âàõòêû Èíãèëàá ìåé äàíû) åäàì åäèëèá.

2 ê43Ãóéðóãëó óëäóç ýþðöíÿí âàõò,Ö÷ áþéöê øàùçàäÿ áèð-áèðèíÿ äöøìÿí êÿñèëÿúÿê.Ñÿáàòñûç ñöëù ñÿìàäàí (ôÿçàäàí) çÿðáÿ àëàúàã.Ïî âÿ ãûâðûëûá àõàí Òèáð èëàíû ñàùèëÿ àòàúàã.


192

29 èéóí 1794-úö èëäÿ åäàì åäèëÿí Ðîáåñïéåðèí ñîí àíëàðû

Íîñòðàäàìóñóí ÿí ìöÿììàëû, äÿðê îëóíìàñû ìöøêöë îëàí êà ò -ðåí ëÿ ðèíäÿ áåëÿ, áèð ÷îõ ùàëëàðäà òÿäãèãàò ÷û ëàð ìöÿééÿí èøàðÿëÿðÿ àð -õà ëà íà ðàã ìÿñÿëÿíèí êþêöíÿ ýåäèá ÷ûõà áèëèðëÿð. Åëÿúÿ äÿ áó êàò -ðåíäÿ. Êàò ðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð Íîñòðàäàìóñóí âàõòûíäà áàø âåðèá.

Ãóéðóãëó óëäóç (êîìåòà) Ôðàíñà ñÿìàëàðûíäà 1 ìàðò 1556-úûèëäÿ 3 àé ìöääÿòèíäÿ ýþðöíöá. Èéóë àéûíäà èñÿ Èñïàíèéà êðàëû áèðéàí äàí, Ïàïà IV Ïàâåë (Èòàëèéà) âÿ II Ùåíðè (Ôðàíñà) èêèíúè òÿ ðÿô -äÿí ìö ùàðèáÿéÿ áàøëàéûáëàð. 14 ñåíòéàáð 1557-úè èëäÿ Ïàïà IV Ïà -âåë âÿ II Ôèëèïï ñöëù áàüëàéûáëàð. Ìöòÿõÿñ ñèñëÿðèí éàçäû ãëàðûíà ýþ -ðÿ, ñÿ ùÿðèñè ýöí Òèáð ÷àéûíäà áþéöê äàøãûíëàð áàø âåðèá. ×èòÿì èñÿáàø ãà ôÿðçèééÿ èðÿëè ñöðöð. Î,1881-úè èëäÿ Àëìàíèéà, Àâñòðèéà âÿÈòà ëèéà ö÷ëöéöíöí Ôðàíñàéà ãàðøû îëìàñûíäàí äàíûøûð. Íÿäÿíñÿ 2-úèñÿòèðäÿ Íîñòðà äàìóñóí ýþñòÿðäèêëÿðèíè òÿðñèíÿ éîçóð.

2 ê44×àäûðäàí êÿíàðà ãîâóëìóø ãàðòàëûÁàøãà ãóøëàð òÿãèá åòìÿéÿ áàøëàéàúàãëàð.Ñèìáàë, øåéïóð âÿ ãîøãó çûíãûðîâëàðûíûí ñÿñëÿðè Äóéüóñóç õàíûìûí ùèññèééàòûíû áÿðïà åäÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñ äÿôÿëÿðëÿ Íàïîëåîíóí ùÿðáè áàéðàã ëàðûí äà ãûçûëû ãàð -òàëûí ùÿêê îëóíäóüóíó ýþñòÿð ìèøäèð. Áó êàòðåíäÿ äÿ ýþðöúö ãóø ëàð -äàí ìÿùàðÿòëÿ èñòèôàäÿ åäÿðÿê, ïîåòèê áèð ìÿíçÿðÿ éà ðàò ìûø äûð. Ìÿ -ëóìäóð êè, Àâñòðèéà âÿ Ðóñèéà, åëÿúÿ äÿ Ïðóññèéà äþâ ëÿò ëÿ ðèíèí ýåð -áèíäÿ èêè áàøëû ãàðòàë ùÿêê îëóíìóøäó. Íàïîëåîí Àë ìàí âÿ Ïðóñ ñèéàîðäóëàðûíà ãàðøû äþéöøäÿ ìÿüëóá îëäóãäàí ñîíðà 1814-úö èëèí àïðå -ëèíäÿ ùàêè ìèééÿòäÿí êÿíàðëàøìàüà ìÿúáóð îë ìóø äó. Áöòöí Àâðî ïàôðàíñûçëàðûí ìÿüëóáèééÿòèíè, ÿñëèíäÿ èñÿ ãÿ ëÿ áÿíè áàéðàì åäèðäè. 3-úöñÿòèð ãàëèáëÿð ö÷öí ÿëàìÿòäàð îëàí áó ùàäèñÿäÿí áÿùñ åäèð. “Äóéüóñóç õàíûì” Ôðàíñà Ðåñïóáëèêàñûíûí ðÿìçè Ìàðèàí íàäûð.

Îíóí ùèññèééàòà ýÿòèðèëìÿñè èñÿ Áóðáîíëàð ùàêèìèé éÿòèíèí áÿð ïà -ñûíà èøàðÿäèð.


193

2 ê45Ýþéëÿð Àíäðîýèíÿ ýþðÿ íÿ ãÿäÿð àüëàéàúàã.Ýþéëÿðäÿ èíñàí ãàíû àõûäûëìûø.Âåðäèéè èòêèëÿðÿ ýþðÿ áþéöê õàëã ÷îõ ýåú þçöíÿ ýÿëÿúÿê.Ýþçëÿíèëÿí êþìÿê ýåú-òåç ýÿëèá ÷àòàúàã.

Áèðèíúè ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ ÿôñàíÿâè Àíäðî ýèíäÿí ñþùáÿò à÷ûð.Àíäðîýèí Êðèò àäàñûíäàí îëàí Ìèíîñóí îüëóäóð. Àíäðîýèí Àôèíàäàéà ðûø âàõòû Ïàíòåîíóí (áöòöí Àëëàùëàðûí) ìöêàôàòûíû ãàçàíàí ãÿù -ðÿ ìàí äûð. Ìöáàðèçÿäÿ âÿ ýöúäÿ ùå÷ êèì îíó éåíÿ áèëìèðìèø.Áóíà ýþðÿ äÿ àôèíàëû ýÿíúëÿð îíà ïàõûëëûã åäèð âÿ îíó ùèéëÿ èëÿ þë -äö ðöðëÿð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ áèð ñþç äåéÿ áèë ìÿ éèáëÿð.Ùàäèñÿëÿðèí ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿéè âÿ ïëàíåò ëÿ ðà ðàñû ìöùà ðè áÿ -

ëÿðäÿí áÿùñ îëóíäóüó åùòèìàë îëóíóð. Òÿä ãè ãàò íÿòèúÿñèíäÿ Íîñ ò -ðà äàìóñóí ýþ ðö úöëöéöíöí ö÷äÿ èêèñèíèí àðòûã éåðèíÿ éåòäèéèíèí âÿö÷äÿ áèðèíèí 2242-úè èëÿ ãÿäÿð áàø âå ðÿ úÿéèíè íÿçÿðÿ àëñàã, áóèíàíäûðûúûäûð.

Äîüðóäóð, Àíäðîýèí Àðèñòîòåë ôÿëñÿôÿñèíäÿ ùÿð èêè úèíñè åéíè äÿ -ðÿ úÿäÿ òÿìñèë åäÿ áèëÿúÿê ÿí èäåàë àäàì ìÿíàñûíû äà âåðèð. Áåëÿîëäóüó ùàëäà, äåéÿ áèëÿðèê êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò ñöíè ñóðÿòäÿ, ëà áî ðà -òîðèéà øÿðàèòèíäÿ èíñàíûí éàðàäûëìàñûíäàí ýåäèð. Ñèðð äå éèë äèð êè, áÿ -çè þëêÿëÿðäÿ àëèìëÿð áó ïðîáëåì öçÿ ðèíäÿ èøëÿéèðëÿð. Ýö ìàí êè,“Ýþç ëÿíèëÿí êþìÿê ýåú-òåç ýÿëèá ÷àòàúàãäûð” — äå ìÿê ëÿ Íîñò ðà äà -ìóñ àëèì ëÿ ðèí ýÿëÿúÿêäÿ ñöíè éîëëà óøàã éàðàäà úàã ëà ðûíà èøàðÿ åäèð.

2 ê46Áþéöê ÿçàá-ÿçèééÿòäÿí ñîíðà, áÿøÿðèééÿò äàùà àüûð

èçòèðàáëàðà äö÷àð îëàúàã.ßñðëÿðèí áþéöê òÿêàíâåðèúè ãöââÿñè òÿçÿëÿíÿúÿê. Î, þçö èëÿ ãàíëû éàüûø, ñöä, àúëûã, îäëó ñèëàùëàð ýÿòèðÿúÿê.Ñÿìàäà ãóéðóüó óçóí àëîâäàí îëàí (ãóøëàð) ýþðöíÿúÿê.


194

Òÿäãèãàò÷ûëàð äîüðó îëàðàã áåëÿ ùåñàá åäèðëÿð êè, áÿøÿðèééÿòÿ ÿíáþ éöê ìèãéàñëû èëê áÿäáÿõòëèéè, ÿçàá-ÿçèééÿòè II Äöíéà ìöùà ðè áÿ ñèýÿòèðìèøäèð. Ëàêèí åëÿ áóðàäàúà êàòðåíèí ãàëàí ñÿòèðëÿðèíäÿ ýþñòÿðè -ëÿí ëÿðèí ýÿëÿ úÿê äÿ ëàáöä îëàðàã áàø âåðÿúÿéèíè âóðüóëàäûãëàðû IIIÄöíéà ìö ùà ðè áÿñè èëÿ áàüëàéûðëàð. Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíè èñÿ ùàíñûñàêîìåòà èëÿ âÿ éà ýóéà III Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí áàøëàíüûúûíäààòûëàúàã ðàêåò èëÿ ÿëàãÿëÿí äèðèðëÿð. ßñëèíäÿ, êàòðåíäÿ ñþùáÿò II Äöíéàìöùàðèáÿñè íÿòèúÿñèíäÿ áþéöê òåõíèêè ïðîãðåñèí áàø âåðäèéèíäÿí,Íîñòðàäà ìó ñóí ýþñòÿðäèéè êèìè, ÿñðëÿðèí áþéöê òÿêàí âåðèúè ãöââÿ -ñèíèí òÿçÿ ëÿí ìÿñèíäÿí, 2-úè ìèíèë ëè éèí 3-úö ìèíèëëèêëÿ ÿâÿç îëóíìà -ñûí äàí ýåäèð. Áÿñ áó òÿçÿëèê íÿäèð? Òàðèõèí òÿêÿðè ôûðëà íàí äà, èíñàíûíìÿ íÿâè òÿêàìöëöíö ùÿðÿ êÿòÿ ýÿòèðÿí ãöââÿ áÿøÿðèé éÿòè éåíè ïèë ëÿ éÿèñòèãàìÿòëÿí äèðÿíäÿ íÿëÿð áàø âåðèð? 3-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿí “ãàí ëûéàüûø” (éÿíè ãàí òþ êÿí, ìÿùâ åäÿí éàüûø) ùå÷ øöáùÿñèç êè, ðà äèîàêòèâ÷þêöíòöëÿðÿ èøàðÿ äèð. Íöâÿ ïàðòëàéûøëàðû, êèìéÿâè âÿ áàê òåðèî ëî æèñèëàùëàðûí ñûíàüû çàìàíû áàø âåðÿíëÿð èñÿ, äåéèëäèéèíÿ ýþðÿ, ãàíëû ñöäÿáÿíçÿéèð. “Ãàíëû ñöä” ãàíûí õÿð÷ÿíýè äåìÿêäèð. Áö òöí áóíëàðû Íîñ -òðàäàìóñ äÿãèãëèêëÿ ýþðìöøäöð. Ëàêèí èíñàíû òÿÿúúöá ëÿíäèðÿí, ìàòãîéàí 4-úö ñÿòèðëÿ áàüëû ìÿñÿëÿëÿðäèð. XVI ÿñð äÿ éàøàìûø Íîñòðà -äàìóñóí ÕÕ ÿñðèí 2-úè éàðûñûíäà êÿøô îëó íàí ïëàíåòëÿðàðàñû ðàêåòëÿðèñþç òàïûá ìÿùàðÿòëÿ òÿñâèð åòìÿñè àäàìû ùåéðÿòÿ ýÿòèðèð. Áó ìþúöçÿàäàìà Èëà ùè íèí âåðäèéè ãöäðÿò ãàðøû ñûíäà áàø ÿéìÿëè îëóðñàí.

2 ê47Ãÿì, ãöññÿ, êÿäÿðäÿí öçöëÿí ãàðû äöøìÿí, çÿùÿðäÿí þëÿ úÿê,Ùþêìäàðëàð ÿáÿäè ìÿüëóá îëìóøëàð.Áóëóäëàð àðõàñûíäàí ýþðöíìÿéÿí äàøëàð éàüûø êèìè éà üàí äàÞëöì àéàüûíäà ùå÷ íÿ éöíýöëëöê ýÿòèðìèð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí ùàããûíäà äà ãÿòè áèð ñþç äåéÿ áèë ìÿ ìèø -ëÿð. Îíëàð ùàäèñÿëÿðèí ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿéèíè âóðüóëàéûðëàð.

Êàòðåíèí ùàíñû äþâðäÿí, êèìäÿí áÿùñ åòäèéèíè äÿãèã áèëìÿñÿêäÿ, ýöí êèìè àéäûí áèð ùÿãèãÿòèí — Íîñòðàäà ìóñóí äÿðèí ôÿëñÿôè


195

ôèêèð ëÿðèíèí áó êàòðåíäÿ ãûð ìûçû õÿòò êèìè êå÷äèéèíè ýþðìÿìÿêìöìêöí äåéèë.

Ãèéàìÿò ýöíö áóëóäëàð àðõàñûíäàí ýþðöíìÿéÿí ãûçìàð ìåòàë âÿäàø êöòëÿñèíèí éàüàúàüû âÿ áó çàìàí âàð-äþâëÿòèí ùå÷ êèìèí âÿ çèé -éÿòèíè éöíýöëëÿøäèðÿ áèëìÿéÿúÿéè äÿ Ãóðàí âÿ áàø ãà ìö ãÿä äÿñ êè -òàáëàðäàí ìÿëóì îëñà äà, áþéöê ýþðöúö áó ùÿ ãè ãÿòè, éàääàøû äà þì -ðö êèìè ýþäÿê îëàí áèç èíñàíëàðûí éàäûíà ñàë ìàüû þçöíÿ áîðú áèëèð.

2 ê48Áþéöê îðäó (ãöââÿ) äàüëàðû àøàíäà,Ñàòóðí Îõàòàí áöðúöíäÿí Ìàðñ âÿ Áàëûãëàð áöðúöíÿ òÿðÿô äþíÿúÿê.Çÿùÿð ãûçûëáàëûüûí áàøûíûí àëòûíäà ýèçëÿäèë ìèø äèð.Îíëàðûí áàø÷ûñû èêèãàò èïëÿ àñûëàúàã.

Êàòðåíäÿ òÿñâèð îëóíàíëàð ÕÕ ÿñðèí ñîíóíà éàõûí áàø âåðìèøäèð.Ñîâåò îðäóñó áþéöê áèàáûð÷ûëûãëà äàüëûã ßôãàíûñòàíû èòêè âåðÿ-âåðÿòÿðê åäèð. 2-úè ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿí àñòðîíîìèê âàõò áèð äàùà Íîñò ðà äà -ìóñóí áþéöê ýþðöúö îëäóüóíà äÿëàëÿò åäèð. Áó ùàäèñÿëÿð 1988-úèèëèí ìàé-èéóë âÿ îêòéàáð àéëàðûíäà áàø âåðèá. 3-úö ñÿòèðäÿ Ñîâåò îð -äó ñóíóí áèîëîæè ñèëàùäàí èñòèôàäÿ åòäèéèíäÿí õÿáÿð âåðèð. 4-úö ñÿòèð -äÿ èñÿ ßôãàíûñòàíûí êå÷ìèø ëèäåðè Íÿúèáóë ëàíûí ÕÕ ÿñðèí 90-úû èëëÿ -ðè íèí ñîíóíà éàõûí òàëèáàí÷ûëàð òÿðÿôèíäÿí àñûëäûüûíäàí áÿùñ åäèëèð.

Áóðàéà îíó äà ÿëàâÿ åäÿ áèëÿðèê êè, 2001-úè èëèí îêòéàáð àéûíûí7-äÿí — ÀÁØ ßôãàíûñòàíû áîìáàðäìàí åòìÿéÿ áàøëàéàíäàí ñîíðàØèìàë àëéàíñûíûí áàø÷ûñû ýåíåðàë ßùìÿä øàù Ìÿñóäóí ðÿùáÿðëèêåòäèéè îðäó Òàëèáàí ùþêóìÿòèíÿ ãàðøû ìöùàðèáÿéÿ áàøëàäû. Áó âàõòßôãàíûñòàíûí ýþðêÿìëè ëèäåðëÿðèíäÿí îëàí ßùìÿä øàù Ìÿñóäþëäöðöëäö. Îíóí þëöìö ãÿðèáÿ îëóá. Âèäåîêàìåðà èëÿ ìöñàùèáÿýþ òöðÿíäÿ êàìåðà ïàðòëàéûá. Äåìÿëè, ïàðòëàéûúû úèùàç êàìåðàíûíè÷èíäÿ éåðëÿø äèðèëèáìèø.

3-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð âÿ ßùìÿä øàùûí òàëåéè öñò-öñòÿ äöøñÿäÿ, þëöìö 4-úö ñÿòèðäÿ áÿéàí îëóíàíëàðëà óéüóí ýÿëìèð.


196

Äîüðóäóð, ýåíåðàë ßáäöëùàã Êàáèëäÿ Çàùèð øàùûí þëêÿéÿ ãàé òà ðûë -ìàñû áàðÿäÿ äàíûøûãëàð àïàðàðêÿí òàëèáëÿð òÿðÿôèíäÿí, ýóéà Àìå -ðèêàéà úàñóñëóãäà òÿãñèðëè áèëèíÿðÿê 2001-úè èëèí îêòéàáð àéûíäà àñû -ëûá âÿ áó, òàëèáëÿðèí Öëÿìàëàð øóðàñûíûí ÿúàèá-ãÿðàèá ãÿ ðà ðûíà ÿñà -ñÿí åäèëèá. Ùÿìèí ãÿðàðà ýþðÿ, Àìåðèêàéà úàñóñëóãäà èòòèùàìîëóíàí ùÿð áèð øÿõñ ãåéä-øÿðòñèç åäàì îëóíìàëûäûð. Áå ëÿ ëèê ëÿ,òàëèáëÿðèí õî øóíà ýÿëìÿéÿí âÿ éà îíëàðû äÿñòÿê ëÿ ìÿ éÿí ëÿð áóäàìüà èëÿ ìÿù êÿ ìÿñèç-ôèëàíñûç àðàäàí ýþòöðöëöðäöëÿð. Õàëãàðàñûíäà áþéöê ùþð ìÿòè îëàí âÿ òàëèáëÿðè äÿñòÿêëÿìÿéÿí ýåíåðàëßá äöëùàãûí åäàìûíà äà áåëÿúÿ ôèòâà âåðèëìèøäè. Ýåíåðàë ßáäöëùàãùå÷ áèð âÿçèôÿäÿ îë ìà äû üûíäàí, îíóí àñûëìàñûíû äà áó êàòðåíëÿÿëàãÿ ëÿí äèðìÿê äîüðó îë ìàç äû. Êàòðåíäÿ áàø÷ûäàí äàíû øûëûð:“Îíëàðûí áàø÷ûñû èêèãàò èïëÿ àñû ëà úàãäûð”. Äåìÿëè, ñþùáÿò Íÿúè áóë ëà -íûí åäàìûíäàí ýåäèð.

Áóíóíëà áåëÿ, Màéêë Úordàn áó êàòðåíè 1839-úó èëäÿ èí ýèëèñ ëÿ -ðèí ßôãàíûñòàíû òóòìàñû èëÿ áàüëàìàüà úÿùä åäèð.

Îíó äà äåéÿê êè, ÿêñÿð òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè, öìóìèééÿòëÿøÿðù åäÿ áèëìÿìèøëÿð.

2 ê49Èëê ìîíîïîëèéàíûí (èíùèñàðûí) ìöøàâèðëÿðè,Ìàëòà ÿùàëèñèíèí øèðíèêëÿíäèðäèéè èñòèëà÷ûëàð.Ðîäîñ, Áèçàíñ îíëàðûí òÿñèðèíÿ äöøöá òÿùëöêÿéÿ ìÿðóç ãàëàúàã.Îíëàðûí âàðèñëÿðè òîðïàüà ìþùòàú îëàúàãëàð.

Ýöìàí åòìÿê îëàð êè, áó êàòðåíäÿ Ðîäîñ àäàñûíûí èòèðèë ìÿ ñèí -äÿí, áèð àç äà äÿãèã äåñÿê, Îñìàíëû Èìïåðèéàñû òÿðÿôèíäÿí òóòóë -ìà ñûíäàí âÿ Îñìàíëû òöðêëÿðè èëÿ õðèñòèàíëàð àðàñûíäà íöôóç äàèðÿñèóüðóíäà ýåäÿí ìöùàðèáÿäÿí áÿùñ îëóíóð.

2 ê50Ùåíîäàí, Ãàíääàí âÿ Áðöññåëäÿí îëàíëàðËàíãðàäà èñòåùêàìûí ìöùàñèðÿéÿ àëûíäûüûíû ýþðÿúÿê ëÿð.Îíëàðûí úèíàùûíûí àðõàñûíäà äÿùøÿòëè äþéöøëÿð ýåäÿúÿê .


197

Êþùíÿ éàðà äöøìÿíäÿí áåòÿð îëàúàã.

Êàòðåíäÿ Èñïàíèéàíûí òÿðêèáèíäÿ îëàí éóõàðûäàêû øÿùÿðëÿðèí îð -äó ùèññÿëÿðèíèí Ôðàíñàíûí ñÿðùÿä øÿ ùÿðè Ëàíãðàíû ìöùàñèðÿéÿ àë -ìà ñûíäàí áÿùñ åäèëèð. Íîñòðà äàìóñóí þëöìöíäÿí úÿìèñè èêè èë ñîí -ðà (1568) ùÿìèí îðäó ùèññÿëÿðè èñïàíëàðà ãàðøû ìöáàðèçÿéÿ ãàëõ -äûëàð âÿ Èñïàíèéàíûí ùèìàéÿñèíäÿ îëàí ùÿìèí òîð ïàã ëà ðûí àçàäîëóíìàñû óüðóíäà ìöùàðèáÿ 80 èë ÷ÿêäè. “Êþù íÿ éàðà äöøìÿíäÿíáåòÿð îëàúàãäûð” áóíóíëà áàüëûäûð.

2 ê51Ëîíäîíäà òþêöëÿí íàùàã ãàíà ýþðÿ úÿçà âåðèëÿúÿê.Àëîâ èëäûðûì êèìè áèð àíäà ùÿð éàíû, ö÷ èéèðìè, àëòûäà (666)

áöðöéÿúÿê.Óëó õàíûì éöêñÿê éåðäÿí ó÷óá éåðÿ äöøÿúÿê.Åéíè òÿðèãÿòäÿí îëàí ÷îõëó àäàì ìÿùâ îëàúàã.

Ùÿð øåéäÿí ÿââÿë îíó äåìÿê ëàçûìäûð êè, Íîñòðàäàìóñóí Èí ýèë -òÿ ðÿ èëÿ áàüëû ýþðöúöëöéö äÿãèãëèéè èëÿ òÿäãèãàò÷ûëàðû ìàò ãîéóá.Åëÿ áó êàòðåíèí þçö äÿ î ãÿáèëäÿíäèð. Áèðèíúè ñÿòèðäÿ ÍîñòðàäàìóñËîí äîíäà òþêöëÿí íàùàã ãàíà âÿ ÿäàëÿòñèçëèéÿ ýþðÿ èëàùè úÿçà âå -ðè ëÿúÿéèíäÿí äàíûøûð. Áó, 1649-úó èë éàíâàðûí 30-äà êðàë I ×àðëçûíåäàì åäèëìÿñè, äþâëÿòèí ñàëäûüû íèôàã íÿòèúÿñèíäÿ êàòîëèêëÿðÿ òó òó -ëàí äèâàí âÿ òþêöëÿí íàùàã ãàíëà áàüëûäûð. Íîñòðàäàìóñ áó ùà äè -ñÿ ëÿðÿ ýþðÿ Áðèòàíèéàíû 7 áÿëà ýþçëÿäèéèíè ýþñòÿðèá (áàõ: 3 ê57).“Áþéöê Ëîíäîí éàíüûíû” îíëàðäàí èêèíúèñèäèð. Áèðèíúèñè èñÿ áàøãàêàòðåíäÿ ýþðÿúÿéèìèç êèìè (2 ê53), Ëîíäîíäà 1665-úè èëäÿ áàøâåðÿí âÿáà èëÿ áàüëûäûð.

Èêèíúè ñÿòèðäÿ áþéöê ýþðöúö ïîåòèê äèëëÿ Áþéöê Ëîíäîí éàí üû -íû íûí áàø âåðìÿ òàðèõèíè — 1666-úû èëè ýþñòÿðìèøäèð. Íîñòðàäà ìó ñóíõÿ áÿð âåðäèéè êèìè, 1666-úû èëèí ñåíòéàáð àéûíûí 1-äÿ ÷þðÿê õàíàäàáàø ëàéàí éàíüûí, î âàõò áöòöí åâëÿð àüàúäàí îëäóüóíäàí òåç áèðçà ìàíäà áöòöí Ëîíäîíó áöðöéöð.


198

Ö÷öíúö ñÿòèðäÿ, èíäèíèí þçöíäÿ áåëÿ ÷îõ ìÿøùóð îëàí ìö ãÿä äÿñÏéîòð Áàø êèëñÿñèíäÿí áÿùñ åäèëèð. Áóðàäà “Óëó õàíûì” èôàäÿñè ìà -ðàã äîüóðóð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, Èíýèëòÿðÿäÿ “Ãîúà ãàðû” ëÿãÿáè1734-úö èëäÿ òèêèëìèø “Èíýèëèñ Áàíêû”íà âåðèëèá. Ìÿùç áóíà ýþðÿ äÿáèç ìöãÿääÿñ Ïéîòð êèëñÿñè èëÿ áàüëû “Óëó õàíûì” èôà äÿ ñè íè èøëÿòäèê.Òÿäãèãàò÷ûëàð, Ôðàíñàäà õàëã àðàñûíäà áöòöí êàòîëèê áàø êèë ñÿ ëÿ ðè íèí“Óëó õàíûì” àäëàíäûðûëäûüûíû ÿñàñ òóòàðàã, áó êàò ðåíäÿ ñþùáÿòèíÏéîòð êèëñÿñèíäÿí ýåòäèéèíè ãåéä åäèðëÿð. Áóíà åòèðàç åäÿí éîõäóð.Ëàêèí êàòðåíèí 3-úö ñÿòðèíÿ íÿçÿð ñàëäûãäà “Óëó õà íûì éöêñÿêéåðäÿí ó÷óá Éåðÿ äöøÿúÿê” ôèêðè áèçè áó ìÿãàìäà áàøãà ãÿíà ÿòäÿîëìàüà òÿùðèê åäèð. Ùÿãèãÿò áåëÿäèð êè, éàíüûí çàìàíû êèë ñÿíèí äàìûó÷ìóø, Ìÿðéÿì àíàíûí ìöãÿääÿñ Ïéîòð êèëñÿñèíäÿ àëè ìÿðòÿáÿäÿóúàëäûëìûø ùåéêÿëè ïéåäåñ òàë äàí éåðÿ äöøìöøäö. Áóí äàí ÿëàâÿ,êèëñÿäÿ óúàë äûë ìûø àëòû ìöãÿääÿñèí äÿ ùåé êÿë ëÿ ðèíèí ùàìûñû ìÿùâîëìóøäó. Îäóð êè, “Óëó õàíûì” äåéÿíäÿ, áó ìÿ ãàìäà ýþ ðöúöíöíÌÿðéÿì àíàíû íÿçÿðäÿ òóòäóüó øöáùÿ äî üóð ìóð.

4-úö ñÿòèðäÿ êèëñÿíèí äàìû ó÷àðêÿí îðàäà ñûüûíàúàã òàïìûø áèð÷îõ àäàìûí ìÿùâ îëìàñûíäàí áÿùñ åäèëèð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè,èíñàíëàð îä òóòìóø åâëÿðèíäÿí ãà÷àðàã, áó âÿ éà áàøãà êèëñÿëÿðÿïÿ íàù àïàðìûøäûëàð. Äåìÿê ëàçûìäûð êè, éàíüûí çàìàíû 13.000 åâ,44 áþéöê øèðêÿò áèíàñû, Ëîíäîíäà îëàí 109 êèëñÿäÿí 97-ñè éàíûá.“Áþéöê Ëîíäîí éàíüûíû” áèð òÿðÿôäÿí áþéöê ìàääè çèéàí âóðñà

äà, áàøãà áèð òÿðÿôäÿí äÿ ìåìàð Êðèñòîôîð Ðåíèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ øÿ -ùÿð éåíèäÿí òèêèëäè. Ãàðûøûã âÿ êþùíÿ àüàú åâëÿðèí éåðèíÿ ñÿëèãÿ-ñàù ìàíëà éåíè äàø áèíàëàð òèêèëìÿéÿ áàøëàäû. Íÿäÿíñÿ ÊðèñòîôîðÐåí äÿí äàíûøàíäà ýþç þíöíÿ ýþðêÿìëè Àçÿðáàéúàí ìåìàðûÌèêàéûë Ùöñåéíîâ ýÿëèð. Îíëàðäàí áèðèíèí Ëîíäîíóí òèêèëìÿñèíäÿ,î áèðèíèí èñÿ Áàêûíûí òèêèëìÿñèíäÿ áþéöê õèäìÿòëÿðè îëóá.

2 ê52Áèð íå÷ÿ ýöí ýåúÿ âàõòû éåð òèòðÿéÿúÿê.Áàùàðäà èêè áþéöê ãöââÿ áèð-áèðèíè ùÿäÿëÿéÿúÿê.Êîðèíô âÿ Åôåñ ìÿñÿëÿñè ùÿð èêè äÿíèçäÿ áàø ãàëäûðà úàã .


199

Ìöùàðèáÿéÿ äàâàäà àä ãàçàíìûø èêè òÿðÿô áàøëàéàúàã .

Èëäÿí-èëÿ Åýåé äÿíèçè ñàùèëèíäÿ çÿëçÿëÿëÿðèí ñàéû àðòûð. Òÿêúÿ1998-úè èëäÿ áóðàäà ýöúö 6,5 áàë âÿ äàùà àðòûã îëàí 15 éåðàëòûòÿêàí ãåéäÿ àëûíìûøäûð. Çÿëçÿëÿ ìöùàðèáÿ ÿëàìÿòèäèð. 1995-úè èëäÿàç ãàëìûøäû Éóíàíûñòàí (Êîðèíô) âÿ Òöðêèéÿ (Åôåñ) àðàñûíäà ìö ùà -ðèáÿ áàøëàéà. Åýåé äÿíèçèíäÿ, Åôåñ éàõûíëûüûí äàêû àäàëàðà ýþðÿ áóýöí äÿ, áó èêè äþâëÿò àðàñûíäà ìöíàãèøÿ äàâàì åäèð. 3-úö ñÿòèðäÿìÿ úàçè ìÿíàäà âåðèëÿí “Êîðèíô âÿ Åôåñ ìÿñÿëÿñè ùÿð èêè äÿíèçäÿáàø ãàëäûðàúàãäûð” èôàäÿñèíäÿ îëà áèëñèí êè, Åôåñäÿ ìöñÿëìàí âÿõðèñòèàí äèí ëÿ ðèíèí åéíè äÿðÿúÿäÿ ùþêì ñöðÿúÿéèíäÿí áÿùñ åäèëèð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ùå÷ áèð ÿñàñ îëìàäàí áó êàòðåíè 1665-1667-úè èë ëÿðäÿ Èíýèëòÿðÿ âÿ Ùîëëàíäèéà àðàñûíäà áàø âåðÿí ìöíàãèøÿéÿàèä åäèð ëÿð.

2 ê53Áþéöê âÿáà äÿíèç ñàùèëèíäÿêè øÿùÿðè áöðöéÿúÿê.Èíòèãàì àëûíìàéûíúà þëöìöí àðäû-àðàñû êÿñèëìÿéÿúÿê.Cèíàéÿò òþðÿòìÿäèéè ùàëäà òÿìèç ãàíëû ìöùàêèìÿ îëó íà úàã.Òÿùãèð îëóíäóüóíà ýþðÿ “Óëó õàíûì” ãÿçÿáëÿíÿúÿê.

Êàòðåíäÿ 1665-úè èëäÿ Ëîíäîíäà áàø âåðÿí âÿ áöòöí øÿùÿðè áö -ðö éÿí âÿáà õÿñòÿëèéèíäÿí ñþùáÿò ýåäèð. Áó õÿñòÿëèê 68.596 íÿôÿðàäàìûí (Ned Halley áó ðÿãÿìèí 100.000 îëäóüóíó ýþñòÿðèð) þëö ìöèëÿ íÿòèúÿëÿíìèøäè. Õàëã áó ùàäèñÿíè 1649-úó èëäÿ êðàë I ×àðëçûíåäàìû, êàòîëèê ìÿçùÿáèíÿ õèäìÿò åäÿí áèð ÷îõ èíñàíûí òîí ãàëäàéàíäûðûëìàñû âÿ åäàìû èëÿ áàüëàéûð âÿ èíàíûðäû êè, îíëàð Àë ëàùûíãÿçÿáèíÿ äö÷àð îëóáëàð. Áóíó áèç Íîñòðàäàìóñóí áó êàò ðåí ëÿðè èëÿáÿðàáÿð, áàøãà êàòðåíëÿðèíäÿ äÿ ýþðöðöê (áàõ: 2 ê51, 9 ê49).

Ìàðàãëû úÿùÿò îäóð êè, I ×àðëç åäàì åäèëÿíäÿí ñîíðà õàëã ïðî -òåñ òàíò ìÿçùÿáèíäÿí öç äþíäÿðÿðÿê êàòîëèê òÿðèãÿòèíÿ öç ÷å âèð -ìèø äè. 4-úö ñÿòèðäÿ áó ìÿñÿëÿäÿí áÿùñ îëóíóð. Õàëã àðàñûíäà “Óëóõà íûì” êèìè òàíûíàí áàø êèëñÿ — Ìöãÿääÿñ Ïéîòð êèëñÿñè áóíó ðè -éà êàðëûã àäëàíäûðûð âÿ ãÿçÿáäÿí þçöíÿ éåð òàïìûðäû.


200

2 ê54Ðîìàëûëàðûí óçàãäà îëìàüûíäàí âÿ ÿúíÿáèëÿðèí óúáàòû íä àí,Îíëàðûí ÿçÿìÿòëè øÿùÿðè ñó ÷àòûøìàçëûüûíäàí ÷îõ áÿäáÿõòëèêëÿðÿ

äö÷àð îëàúàã.Ãûçûí ÿëèíäÿí áöòöí âàð-äþâëÿò ÷ûõàúàã.Áàø÷û òóòóëàúàã, ãÿñð èñÿ òàëàí îëóíàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíäÿ áÿéàí åòäèêëÿðèíèíýÿ ëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿéèíè ãåéä åäèðëÿð. Õöñóñè âóðüóëàíûð êè, ýÿ ëÿ -úÿê ÿñðëÿðäÿ ìöùàðèáÿëÿð ñó âÿ ÿðçàã ÷àòûøìàçëûüû óúáàòûíäàí áàøâå ðÿúÿê. Ìàíèëàäà éåðëÿøÿí “Àñèéàíûí Èíêèøàô Áàíêû”íûí ùå ñàá ëà -ìà ëàðûíà ýþðÿ, ýÿëÿúÿêäÿ äöíéà ÿùàëèñèíèí ÿí àçû ö÷äÿ èêè ùèññÿñèÀñèéà øÿùÿðëÿðèíäÿ úÿìëÿøÿ úÿêäèð. Òÿêúÿ ×èí âÿ Ùèíäèñ òàíäà éà -õûí 25 èë ÿðçèíäÿ 800 ìèëéîíäàí ÷îõ ÿùàëè øÿùÿðëÿðÿ àõûøàúàãäûð.Øÿ ùÿð ëÿð äÿ ÿùàëèíèí ùÿääÿí àðòûã úÿìëÿøìÿñè òÿáèè îëàðàã ñó âÿÿðçàã ÷àòûøìàçëûüûíà ýÿòèðèá ÷ûõàðàúàã.

Êàòðåíäÿ êèìäÿí, íÿäÿí, ùàíñû äþâëÿòäÿí áÿùñ îëóíäóüóíó äå -ìÿê ÷ÿòèíäèð. Íîñòðàäàìóñóí ñèððè äÿ åëÿ áóíäàäûð. Ùàäèñÿ áàø âå -ðÿ íÿ ãÿäÿð áþéöê ýþðöúöíöí êîäëàøäûðûëìûø êàòðåíëÿðèíè à÷ìàã,ùÿ ãèãÿòè öçÿ ÷ûõàðìàã ãàðàíëûãäà èéíÿ àõòàðìàã êèìè áèð øåéäèð.

2 ê55Ìöíàãèøÿäÿ âåúñèç áþéöê àäàì,Þìðöíöí ñîíóíäà ùåéðÿòëÿíäèðèúè èøëÿð ýþðÿúÿê äèð.Ùàäðè íÿéèí ëàçûì îëäóüóíó ýþðÿíäÿ,Çèéàôÿòäÿ þçöíö ìÿüðóð àïàðàíà çÿðáÿ åíäèðÿúÿêäèð.

1888-úè èëäÿ êðàë III Ùåíðè Ôðàíñà òàõòûíà ýþç äèêÿí îðäóíóí áàøêî ìàíäàíû Ùåíðè äå Ýèçè âÿ ñÿ ùÿ ðèñè ýöí îíóí ãàðäàøû, êàòîëèê êèë -ñÿ íèí áàø ÷ûñû, êàðäèíàë Ëóè äå Ýèçè þëäöðäöêäÿí ñîíðà Ïàðèñäÿ âÿáàø ãà éåðëÿðäÿ õàëã àéàüà ãàëõäû (áàõ: 1 ê85; 3 ê51). Ïàðèñèí 16 ðà -éîíóíóí äèíè ðÿùáÿðëÿðè III Ùåíðèéÿ ãàðøû ÷ûõäûëàð. Ïàðèñäÿ õàëãùÿ ðÿêàòûíà áàø÷ûëûã åòäèëÿð. III Ùåíðè Ïàðèñäÿí ãà÷àðàã, ùåðñîã Íà -âàð ðàëû Ùåíðèéÿ ïÿíàù àïàðäû. Ëàêèí Ùàäðè — Íàâàððàëû ùåðñîã Ùåí -


201

ðè “íÿéèí ëàçûì îëäóüóíó ýþðäö” âÿ õÿéàíÿòëÿðÿ ÿë ãàòìûøIII Ùåíðèíèí þëöìöíÿ ôèòâà âåðäè. III Ùåíðè 22 éàøëû Êëåìàí àäëûáèð êàòîëèê òÿðÿôèíäÿí þëäöðöëäö (1889-úó èëäÿ). Ôðàíñà òàúûíûíãàíóíè âÿëèÿùäèíÿ éîë à÷ûëäû (áàõ: 2 ê88). Ëàêèí ãàðäàøëàðû þë äö ðö -ëÿíäÿí ñîíðà ýåíåðàë-ëåéòåíàíò âÿ êàòîëèê êèëñÿñèíèí áàø÷ûñû ðöò áÿ -ëÿ ðèíÿ ëàéèã ýþ ðöëÿí ùåðñîã äå Ìàéåíí Øàðë äå Ýèç Ôðàíñàíûí êðàëûîë ìàã àðçóñóíà äöøäö. Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí åëÿ áó ìÿ -ñÿëÿ èëÿ áàüëû îëäóüóíó ýþñòÿðèðëÿð. Øàðë äå Ýèç Íàâàððàëû Ùåíðèíèíïðî òåñòàíò ìÿçùÿáèí äÿí îëäóüóíó áÿùàíÿ åäÿðÿê ìöùàðèáÿéÿáàøëàäû. Ëàêèí ïàðëàìåíòàðèëÿð, õöñóñÿí äÿ Ïàðèñèí 16 ðàéîíóíóíäèíè ðÿùáÿðëÿðè (16-ëàð) Øàðë äå Ýèçèí òÿðÿôèíè ñàõ ëà ìà äû ëàð. Îíàë -òû ëàð ùÿòòà ìöòëÿãèééÿò öñóë-èäà ðÿ ñè íèí äåâðèëìÿñè òÿ ðÿô äàðû èäèëÿð.Øàðë äå Ýèç ïàðëàìåíò öçâëÿðèíè ñàêèòëÿøäèðìÿê ö÷öí çè éàôÿò òÿøêèëåòäè. Ñÿùÿðèñè ýöí ýåúÿ îíëàðûí ùàìûñûíû þëäöðòäö. Ïàðèñäÿ éåíè÷àõíàøìàëàð áàøëàäû. Ùåðñîã Íàâàð ðàëû Ùåí ðè òàõò-òàúà ñàùèá îëìàãö÷öí ÿëâåðèøëè âàõòûí ÷àòäûüûíû ùèññ åäÿ ðÿê Ïàðèñè ìöùàñèðÿéÿ àëäû.“Ïàðèñ èáàäÿòÿ äÿéÿð” — äåéÿðÿê, êàòîëèê ìÿç ùÿ áè íè ãÿáóë åòäè âÿòåç áèð çàìàíäà Ôðàíñàíûí êðàëû îëäó. Êðàë IV Ùåíðèíèí ÿí áþéöêõèäìÿòè äèíè ìöùàðèáÿëÿðÿ ñîí ãîéìàã îëäó.

2 ê56Íÿ âÿáà, íÿ äÿ ãûëûíú èøèí àõûðûíà ÷ûõà áèëìÿäè.Þëöì Ñîìå éöêñÿêëèéèíäÿ ýþéäÿí çÿðáÿ åíäèðäè. Àááàò (ðàùèá) áó ìÿíçÿðÿíè ýþðÿíäÿ öðÿéè ïàðòëàéàúàã. Ôÿëàêÿòÿ äö÷àð îëàíëàð ñàìàí ÷þïöíäÿí éàïûøàúàãëàð.

Êàòðåí I Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû áàø âåðìèø ùàäèñÿëÿðè ÿêñ åò -äè ðèð. 1918-úè èë èéóë àéûíûí 1-äÿ èíýèëèñ âÿ ôðàíñûç ùÿðáè áèð ëÿø ìÿ -ëÿ ðè áþéöê ñòðàòåæè ÿùÿìèééÿò êÿñá åäÿí Òéåïâàë äàü ñèëñèëÿñèíèòóò ìàã ö÷öí ýöúëö òîï çÿðáÿëÿðèíäÿí ñîíðà ùöúóìà êå÷äèëÿð. Éöçìèí íÿôÿðëèê îðäó éöêñÿêëèéÿ éàõûí ëàøàíäà àëìàíëàð îíëàðû àðà ñû -êÿñèëìÿç ïóëåìéîò àòÿøèíÿ òóòäóëàð. Áèðèíúè ýöí èíýèëèñëÿð 19 ìèíÿñýÿð èòèðäèëÿð. Öìóìèééÿòëÿ, “Áþéöê çÿðáÿ” àäû àëòûíäà êå ÷èðèëÿí


202

áó äþéöøäÿ èíýèëèñëÿð 60 ìèí íÿôÿð èòèðèáëÿð. Éàëíûç äå êàáð àéûíäààëìàíëàðû áó äàü ñèëñèëÿñèíäÿí ãîâà áèëäèëÿð. Áó äþ éöø äÿáðèòàíèéàëûëàð 420 ìèí, ôðàíñûçëàð 195 ìèí, àëìàíëàð èñÿ 650 ìèíèòêè âåðäèëÿð.

Áöòöí áó ùàäèñÿëÿðè Íîñòðàäàìóñ ÿñðëÿðëÿ þíúÿ ýþðìöøäö.

2 ê57Ìöíàãèøÿäÿí ÿââÿë áþéöê àäàì éûõûëàúàã.Áþéöê àäàìûí þëöìöíÿ ãÿðàð âåðèëèá. Þëöì ãÿôèë âÿ àúûíàúàãëû

îëàúàã.Àíàäàí ãöñóðëó äîüóëàí î øÿõñ éîëóí ÷îõ ùèññÿñèíè öçöá êå÷ÿúÿê.Ãàí ÷àéûíûí (Ãûðìûçû ÷àé) éàíûíäà òîðïàã ëÿêÿëÿíèá.


203

Úîí Êåííåäèíèí ùÿéàòûíûí ñîí àíëàðû. Äàëëàñ, 22.ÕÛ.1963

Êàòðåí 1963-úö èë íîéàáðûí 22-äÿ ÀÁØ ïðåçèäåíòè Cîí Êåí íå äè íèíþëäöðöëìÿñèíè ÿêñ åòäèðèð. Êàòðåíèí 2-úè ñÿòðèíÿ ôèêèð âåðèí. Íîñòðà -äàìóñ ùàäèñÿëÿðè òàì äÿãèãëèéè èëÿ ýþðöá. Òÿä ãè ãàò ÷ûëàð ýþñ òÿðèðëÿðêè, Cîí Êåííåäè ôèçèêè úÿùÿòäÿí ùÿãèãÿòÿí äÿ ãöñóðëó îëóá. Ùÿëÿóøàã ëûãäàí áþé ðÿê ëÿðè îíó íàðàùàò åäèðäè. 4-úö ñÿòèðäÿ “Ãàí ÷àéû”ìÿúàçè ìÿíàäà âåðèëìèøäèð. Áó, Ãûðìûçû ÷àéà èøàðÿäèð. Ãûð ìûçû ÷àé -(Ðåä Ðèâåð) Äàëëàñûí éàõûíëûüûíäàí àõûá êå÷èð (áàõ: 1 ê26, 8 ê77).

Ïðåçèäåíò Cîí Êåííåäè Äàëëàñäà þëäöðöëäöéöíäÿí Íîñòðàäàìóñòîðïàüûí áóðàäà — Ãàí ÷àéûíûí éàíûíäà ëÿêÿëÿíÿúÿéèíè ýþñòÿðìè ø äèð.

Ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû Ä.Çèìà âÿ Í.Çèìà ÿñàñû îëàí áèð ôèêèð èðÿëè ñö -ðöðëÿð. Äåéèðëÿð êè, ùÿð áèð òÿäãèãàò÷û Íîñòðàäàìóñóí êàò ðåí ëÿ ðè íè þçõàëãûíà àèä åòìÿéÿ ÷àëûøûð. Ëàêèí áó éàëàí÷û âÿòÿíïÿðâÿðëèéÿ éîëâåðÿí ÿí ÷îõ åëÿ ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðûäûð. Áèð ÷îõ êàòðåíëÿð êèìè, îíëàðáó êàòðåíè äÿ Ðóñèéà èëÿ, äàùà äîüðóñó, II Àëåêñàíäðëà áàüëàéûðëàð.

Áÿçè Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû èñÿ êàòðåíè Áåðëèí äè âàðûíûí àðàäàí ýþ -òö ðöëìÿñè âÿ Ñîâåò Èòòèôàãûíûí äàüûëìàñû èëÿ ÿëàãÿëÿíäèðèðëÿð.

2 ê58ßëñèç-àéàãñûç, èòè äèøñèç âÿ ýöúñöç áèð øåé ùàñèë îëìàéà úàã. Êöòëÿ Ëèìàíäàêû ãàëàéà ýÿëÿúÿê âÿ áþéöê òàïûëàúàã.Îíó, ùèéëÿ èøëÿäÿðÿê, äàðâàçàíûí éàíûíà ýÿòèðÿúÿê ëÿð. Àé èøûã ñà÷àíäà áþéöêëö-êè÷èêëè àïàðàúàãëàð.

Áó êàòðåí Ôðàíñà Áóðæóà èíãèëàáû çàìàíû áàø âåð ìèø ùàäè ñÿ -ëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Êðàë XVI Ëöäîâèê âÿ àèëÿñè 13 àâãóñò 1792-úèèëäÿ Òàìïë ùÿáñõàíàñûíà ñàëûí ìûøäûëàð. 21 éàíâàð 1793-úö èëäÿêðàë XVI Ëöäîâèê åäàì åäèëäè âÿ áó âàõò âÿëèÿùä Ëóè Øàðëûí 8 éàøûâàð äû. Ïàðëàìåíòèí öçâö, ÷ÿêìÿ÷è Ñèìîí îíà ãÿééóì òÿ éèí îëó -íóð. Ñàäÿ èíñàí îëàí Ñèìîíóí óøàüà ðÿùìè ýÿ ëèð. Àðâàäûíûí êþ ìÿ -éè èëÿ î, 19 éàíâàð 1794-úö èëäÿ îíóí ãà÷ ìàñûíà øÿðàèò éàðàäûð.Øàù çà äÿíèí ãà÷äûüûíû òÿê úÿ áèáèñè Åëèçàáåò áèëèðäè. Óøàüûí ãà÷ äû üû -íû áè ëÿíäÿ, ñèðð à÷ûëìàñûí äåéÿ, îíó åäàì åäèð âÿ åëàí åäèð ëÿð êè,8 èéóë 1795-úè èëäÿ Ëóè Øàðë õÿñòÿëèêäÿí þëöá.


204

Áóíóí áèçèì çÿìàíÿìèçÿ ãÿäÿð áèð ìöÿììà îëàðàã ãàëìàñûíàáàõìàéàðàã, Ìèøåë Íîñòðàäàìóñ êàòðåíëÿðèíäÿ (áàõ: 1 ê65, 6 ê52,9 ê24) ùàäèñÿ áàø âåðìÿìèøäÿí 240 èë ÿââÿë ýÿëÿúÿê íÿ ñèë ëÿðÿáÿéàí åòìèøäè. Äîüðóäóð, Cîí Ùîóã XVII Ëöäîâèêèí ãÿé éó ìóÑèìîíóí Ñåíòóðèéà 1, êàòðåí 65-ÿ ÿñàñÿí, ÷îõ ãÿääàð âÿ ðÿùì ñèçàäàì îëäóüóíó, øàùçàäÿéÿ èøýÿíúÿ âåðäèéèíè âÿ íÿòèúÿäÿ îíóíþëäöéöíö ýþñòÿðèð. Ëàêèí òàðèõ÷è Ìèøåë Âàðòåëèí “XVII Ëö äî âèê âÿéà êðàëûí ñèððè” àäëû êèòàáûíäàí áÿùðÿëÿíÿðÿê, íîñòðàäà ìóñ øö íàñÌèøåë Ìîðåí áþéöê ýþðöúöíöí êàòðåíëÿðèíè éåíèäÿí íÿçÿð äÿíêå÷èðÿðÿê, Òàìïë ìÿùáÿñèíèí ñèðëÿ ðèíèí à÷àðûíû òàïûá. Ìÿ ëóì îëóáêè, ÷ÿêìÿ÷è Ñèìîíóí ãÿééóìëóã åòäèéè êðàë XVI Ëö äî âèêèí êè÷èêîüëó èìèø.

Áó êàòðåíäÿ êðàëûí áþéöê îüëó øàùçàäÿ Ëóè Æîçåôäÿí ñþùáÿò ýåäèð.Îíó ýåúÿ âàõòû Òàìïëäàí êðàëûí òÿðÿôäàðëàðû îüóðëàéûðëàð: “Àé èøûãñà÷àíäà áþéöêëö-êè÷èêëè àïàðàúàãëàð”. Îíó øàëà áöêÿðÿê òàáóòàãîéóðëàð. Êè÷èê øàùçàäÿ Ëóè Øàðëûí ÿâÿçèíÿ ñÿùâÿí áþéöê ãàðäàø ËóèÆîçåôè ãà÷ûðûðëàð. Èðÿëèäÿ ýþðÿúÿéèìèç êèìè, êè÷èê ãàðäàøû äà ãà÷ûðûðëàð(áàõ: 9 ê24). Äåéèëÿíëÿðè î äà òÿñäèã åäèð êè, Ñè ìîíóí ãÿééóìëóãåòäèéè Ëóè Øàðëûí 8, áþéöê ãàðäàøû Ëóè Æîçåôèí 11 éàøû âàðäû.

2 ê59Áþéöê äÿñòÿéÿ êþìÿê åòìÿê íàìèíÿÔðàíñà ùÿðáè-äÿíèç äîíàíìàñû, áþéöê êåøèê÷èíèí ñóàëòû ãàéûãëàðû èëÿÁþéöê Íåïòóí úÿìëÿøìèø, Áþéöê þëêÿéÿ êþìÿê ìÿãñÿäèëÿ

Ïðîâàíñû äàüûäàúàã.Íàðáîíäà íèçÿëÿð âÿ îõëàðëà ìöùàðèáÿ äàùà äà ãûçûøàúàã.

Êàòðåíäÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Ôðàíñà ÿðàçèñèíäÿ ýåäÿíäþ éöøëÿðäÿí áÿùñ åäèëèð. Èêèíúè ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí “áþéöê êåøèê÷è”èôàäÿñè ÀÁØ äþâëÿòèíÿ àèääèð. Áàøãà êàòðåíëÿðäÿ ýþðÿúÿéèê êè,Íîñòðà äàìóñ ÀÁØ-û “ãàíëû ñöëù êåøèê÷èñè” äÿ àäëàíäûðûá. Êàòðåíäÿéåð àëàí “Áþéöê Íåïòóí” äà ÀÁØ-à àèääèð. ßââÿëëÿð Íåïòóí èíýè -ëèñ âÿ Îñìàíëû Èìïåðèéàñûíûí ãöäðÿòëè ùÿðáè-äÿíèç äîíàíìàñû ìÿ -


205

íà ñûíäà èøëÿíèðäè. Áóðàäà, “Áþéöê Íåïòóí” ìöùàðèáÿäÿ èøòèðàêåäÿí 1000-äÿí àðòûã àìåðèêàí âÿ ôðàíñûç íÿãëèééàò âÿ ùÿðáè ýÿìè -ëÿ ðè ìÿíàñûíäà äà èøëÿíèð. 1944-úö èëäÿ àëìàíëàðà ãàðøû áèð ìèë éîí -äàí àðòûã ùÿðá÷èíèí èøòèðàê åòäèéè äþéöøëÿðäÿ ãÿëÿáÿíèí òÿìèíîëóí ìàñûíäà Áþéöê Íåïòóíóí ðîëó áþéöê îëóá.

4-úö ñÿòèðäÿ îõ âÿ íèçÿëÿðäÿí ñþùáÿò ýåäèð. Áóðàäà Íîñòðà äà -ìóñ, ùå÷ øöáùÿñèç êè, “Ôàó” òèïëè àëìàí, “êàòéóøà” òèïëè ðóñ âÿ ñ.ðà êåòëÿðÿ èøàðÿ åäèð.

2 ê60Ïóíèê (Ëèâèéà) èíàìû Øÿðãäÿ ãûðûëäû.Áþéöê Èîðäàí ÷àéû âÿ Ðîíà, Ëóàðà, Òàã äÿéèøèë ÿ úÿê.Ãàòûð äîéàíäà äÿíèç äîíàíìàñû ñÿïÿëÿíÿúÿê.Ñóéóí öçöíäÿ ãàí àõàúàã. Èíñàí úÿñÿäëÿðè ñóéóí öçÿðèíäÿ öçÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíäÿ èçùàð åòäèêëÿðè éåðèíè àëìûøäûð. Ëà -êèí áóðàäà àéäûíëàøäûðûëìàñû ëàçûì îëàí ìÿñÿëÿëÿð âàðäûð. Ãÿäèìôðàí ñûç äèëèíäÿ “Ïóíèê èíàìû” äåäèêäÿ — Øèìàëè Àôðèêà õÿ éàíÿòèàí ëàìûíû âåðèðìèø. 2-úè ñÿòèðäÿêè ÷àé àäëàðû Èîðäàíèéà, Èñðàèë, Ôðàí -ñà âÿ Èñïàíèéà þëêÿëÿðèíèí ðÿìçèäèð. Ãàòûð âÿ éà óçóíãóëàã ÀÁØ-ûíÄåìîêðàò Ïàðòèéàñûíûí ðÿìçèäèð. Áóðàäà ïðåçèäåíò Êëèíòîí íÿ çÿð -äÿ òóòóëóð. 1995-úè èëäÿ ïðåçèäåíò Êëèíòîí, Éàñèð ßðÿôàò, Èñùàã Ðà -áèí âÿ êðàë Ùöñåéí Èîðäàí ÷àéû ñàùèëëÿðèíäÿ ñöëù ìöãà âèëÿñèèìçàëàìûøäûëàð. 3-úö ñÿòèðäÿ áÿéàí îëóíóð êè, Ãàòûð — Äåìîêðàòïàðòèéàñûíäàí îëàí ïðåçèäåíò Êëèíòîí äîéàí çàìàí, éÿíè ýöâÿíäèéèãÿäÿð ýöú òîïëàéàíäàí ñîíðà, ÀÁØ-ûí ùÿðáè-äÿíèç äî íàí ìàñû äöí -éà íûí áöòöí ñó ùþâçÿëÿðèíÿ ñÿïÿëÿíÿðÿê ãàí òþêÿúÿê. ÙÿëÿëèêÍîñòðàäàìóñóí äåäèêëÿðè éåðèíè òóòóð (áàõ: 6 ê44). Èðàãà ãàðøû Êþð -ôÿç ìöùàðèáÿñèíäÿ âÿ ñîíðàäàí ÀÁØ ùÿðáè ýÿìèëÿðè ßðÿáèñòàí äÿ -íèçè âÿ Èðàí êþðôÿçèíÿ (1991-úè âÿ 2003-úö èë), Éóãîñëàâè éàéàãàðøû ìöùàðèáÿäÿ Àðàëûã äÿíèçèíÿ, 2001-úè èëèí îêòéàáð àéûíûí 7-äÿíßôãàíûñòàíà ãàðøû ìöùàðèáÿäÿ èøòèðàê åòìÿê ö÷öí Ùèíä îêåàíû âÿ


206

ßðÿáèñòàí äÿíèçèíÿ ýÿëèá ÷ûõûá. Áèð ñþçëÿ, èíäè ÀÁØ ùÿðáè-äÿíèçäî íàíìàñû äöíéàíûí áöòöí ñó ùþâçÿëÿðèíäÿ ùåýåìîíëóã åäèð.

Áó êàòðåíäÿ ìàðàã äîüóðàí áèð úÿùÿò äÿ âàðäûð. ÀÁØ-ûí Äå -ìîê ðàòëàð ïàðòèéàñûíûí ýþðöúöíöí þëöìöíäÿí òÿãðèáÿí 300 èë ñîí -ðà, 1828-úè èëäÿ éàðàíìàñûíà áàõìàéàðàã, Íîñòðàäàìóñ ùÿìèíïàð òè éà íûí ðÿì çè íèí ãàòûð — óçóíãóëàã îëàúàüûíû äà ýþðìöøäö.

2 ê61Òåìçà, Æèðîíäà âÿ Ëÿ-Ðîøåëäÿí îëàíëàðà ÿùñÿí!Åé Òðîéà ãàíûíäàí îëàí, ëèìàíäà îõà òóø ýÿëÿúÿêñÿí.×àéûí î áèðè òàéûíäàêû ãàëàéà íÿðäèâàí ãîéóëìóøäóð.Ýöúëö àòÿøèí çÿðáÿñèíäÿí áþéöê èòêèëÿð îëàúàã.

Íîñòðàäàìóñ þçöíäÿí äþðä ÿñð ñîíðà áàø âåðÿúÿê II Äöíéà ìö -ùà ðèáÿñèíÿ áèð íå÷ÿ êàòðåí ùÿñð åòìèøäèð. Îíëàðäàí áèðè äÿ îõóúó -ëà ðûí ìöùàêèìÿñèíÿ âåðèëÿí áó êàòðåíäèð. 1-úè ñÿòèðäÿ Òåìçà äå -äèê äÿ èíýèëèñëÿð íÿçÿðäÿ òóòóëóð. Áó ÷àé Èíýèëòÿðÿíèí ïàéòàõòû Ëîí -äî íó èêè éåðÿ áþëöá êå÷èð. Òðîéà ãàíûíäàí îëàíëàð — äåäèêäÿ èñÿýþ ðöúö ôðàíñûçëàðû íÿçÿðäÿ òóòóð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, XVI ÿñð -äÿ áåëÿ áèð ÿôñàíÿ ýÿçèðäè êè, ýóéà ôðàíñûç êðàëëàðûíûí äàìàð ëà ðûíäàÒðîéà ùþêìäàðëàðûíûí ãàíû àõûð. Áó ñÿòèðäÿ, åëÿúÿ äÿ îõäàí ñþùáÿòýåäèð. Øöáùÿ éîõäóð êè, áóíóíëà áþéöê ýþðöúö Ôàó-1 âÿ Ôàó-2 òèï -ëè àëìàí ðàêåòëÿðèíè íÿçÿðäÿ òóòóð. 3-úö ñÿòèðäÿ ýþñ òÿðèëÿíëÿð õö ñó -ñè áèð äåòàë êèìè, ñþçöí ùÿãèãè ìÿíàñûíäà òÿäãè ãàò÷ûëàðû ìàò ãîé -ìóø äóð. Ùÿðáè èñòåùêàìëàðà íÿðäèâàí ãîéàðàã äöøìÿíÿ ãÿôèë çÿð -áÿ åíäèðìÿê II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíÿ õàñ îëàí õöñóñèééÿòäèð. Áèçèìàò ãîéàí èñÿ áó ìÿíçÿðÿíè 400 èë þíúÿ Íîñòðàäàìóñóí ýþðìÿñèâÿ òÿñâèð åòìÿñèäèð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, 1944-úö èëèí éàçûíäàÀÁØ îðäó ùèññÿëÿðè Îðí ÷àéûíû ïîíòîí êþðïöëÿð âàñèòÿñè èëÿ êå÷ÿ -ðÿê èíýèëèñëÿðëÿ áèðëÿ øèá âÿ Ôðàíñàíûí Àðæàèòàí âèëàéÿòè éàõûíëû üûí -äà 60 ìèíëèê àëìàí îð äó ùèññÿëÿðèíè ìöùàñèðÿéÿ àëûáìûø. Áó äþéöøçàìàíû 220 àëìàí òàíêû, 860 ÿäÿä òîï, 130 ÿäÿä çåíèò ãóðüóñó,


207

7130 ÿäÿä íÿãëèééàò âà ñèòÿñè, 2000 àò, 10 ìèí àëìàí ÿñýÿðè ìÿùâåäèëèá, ÷îõëó ÿñèð ýþòöðöëöáìöø.

2 ê62Ìàáóñ òåçëèêëÿ þëÿúÿê, ñîíðà èñÿ èíñàíëàð âÿÙåéâàíëàð àðàñûíäà äÿùøÿòëè ãûðüûí áàø âåðÿúÿê.Áèðäÿí èíòèãàì àëûíäûüûíû ùàìû ýþðÿúÿê.Êîìåòà (ãóéðóãëó óëäóç) ýþðöíÿíäÿ çîð, åùòèðàñ, àúëûã

áàø âåðÿúÿê.

Áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñóí ùàíñû äþâðäÿí, êèìäÿí, íÿäÿíáÿùñ åòäèéè òÿäãèãàò÷ûëàð ö÷öí áèð ìöÿììà îëà ðàã ãàëûð. Áÿçè òÿä -ãè ãàò÷ûëàð, õöñóñÿí äÿ Áàðäî Êè äî ãî (1994) áó ùàäèñÿëÿðèí ÉàõûíØÿðãäÿ, Èðàãäà âÿ éà Èðàíäà áàø âåðÿúÿéèíè ýþñòÿðèðëÿð. Cîí Ùîóãèñÿ Ìà áóñ ñþçöíöí Ñÿääàì Ùöñåéíëÿ áàüëû îëäóüóíó ãåéä åäèð.Ôèêðèíè îíóíëà ÿñàñëàíäûðûð êè, Ñÿääàì ñþçöíö ýöç ýöéÿ òóòóá îõó -ñàã, áÿçè ùÿðèôëÿðè äÿéèøñÿê Ìàáóñ îõó íóð. Ýþðöíäöéö êèìè, áóìö ëàùèçÿ àüëàáàòàí äåéèëäèð.

Áàðäî Êèäîãîíóí ãÿíàÿòèíÿ ýþðÿ Íîñòðàäàìóñ ãÿäèì éóíàí ôè -ëî ñîôó Ùåðîäîòóí ñþùáÿò à÷äûüû Megáézus àäëû òåððîð÷óéà àèäåäÿðÿê Mabus ñþçöíö èøëÿòìèøäèð. Mabus — Megbyzus àäûíûí êðèï -òîã ðàììàñûäûð (øÿðòè ýèçëè éàçû). Äàðàíû ùàêèìèééÿòÿ ýÿòèðÿí äÿ îîë ìóø äóð. Îíóí ñåâèìëè ìåòîäó — modus operandi — Èðàíûí äöø ìÿ -íè îëàí þëêÿëÿðè äàõèëäÿí çÿèôëÿòìÿê — ìÿùâ åòìÿê îëóá. Áóðàäàáèð úÿ ìèñàëëà êèôàéÿòëÿíÿúÿéèê.

Megbyzus Áàáèëèí Äàðàíûí ÿëèíÿ êå÷ìÿñèíäÿ áþéöê ðîë îé íà éàíÇîôèðîñóí ìöÿëëèìè îëóá. Çîôèðîñ áàáèëëèëÿðèí åòèìàäûíû ãàçàí ìàãö÷öí ãóëàüûíûí âÿ áóðíóíóí êÿñèëìÿñèíÿ ðàçû îëóð. Áàáèëÿ ýÿ ëèð,þçö èëÿ ÷îõëó âàð-äþâëÿò ýÿòèðèð. Îíó Èðàíûí äöøìÿíè êèìè ãÿ áóëåäèðëÿð. Áèð ÷îõ íöôóçëó àäàìëàðëà äîñòëóã ÿëàãÿñèíÿ ýèðèð âÿ Áà -áèëèí Äàðàíûí ÿëèíÿ êå÷ìÿñèíÿ ùÿð úöð øÿðàèò éàðàäûð (áàõ: 9 ê44).

Megbyzusóí Øÿðãäÿí îëäóüóíó íÿçÿðÿ àëàí Áàðäî Êèäîãî Ìà -áóñóí äà øÿðãëè îëäóüóíó åùòèìàë åäèð. Íîñòðàäàìóñóí áèçÿ


208

ÿìàíÿò ãîéóá ýåòäèéè êàòðåíëÿðèíè òÿäãèã åëÿéÿí, äåìÿê îëàð êè,ÿêñÿð ìöÿëëèôëÿðèí ÿñÿðëÿðèíè ìöõòÿëèô äèëëÿðäÿ ñàô-÷öðöê åòäèêäÿíñîíðà áó ãÿíàÿòÿ ýÿëäèê êè, áþéöê ýþðöúöíöí ìöÿììàëû êàò ðåí ëÿ -ðè áàðÿ äÿ ôÿðçèééÿëÿðëÿ ñþç äåéÿíëÿð 90-95% ñÿùâÿ éîë âåðèð, ïèñâÿ çèééÿ òÿ äöøöðëÿð, äàùà äîüðóñó, áàøãàëàðûíûí ëàü éåðèíÿ ÷åâ ðè ëèð -ëÿð. Ëàêèí áó ñèðëè àëÿì î ãÿäÿð úÿçáåäèúèäèð êè, áóíäàí ñîéóã áàø -ëà, øèðíèêìÿ äÿí éàí êå÷ÿí òÿäãèãàò÷û, äåìÿê îëàð êè, îëìàéûá. Áèçäÿ èñòèñíà òÿøêèë åòìèðèê. Áèçÿ ãàëûðñà, áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò ìèë ëèé -éÿò úÿ ÿðÿá, Ñÿóäèééÿ ßðÿáèñòàíûíäàí îëàí âÿ ßôãàíûñòàíäà ýèç ëÿ -íÿí ìÿøùóð òåððîð÷ó Öñàìÿ Áèí Ëàäåíäÿí ýåäèð. Ìÿøùóð Àìåðèêàýþðöúöñö Cèí Äèêñîí âàõòèëÿ ýþñòÿðèá êè, Øÿðãäÿ 1962-úè èëäÿäöíéàíû ëÿðçÿéÿ ñàëàí áèð èíñàí — àíòèõðèñò äîüóëàúàãäûð. Öñàìÿ ÁèíËàäåí 1957-úè èëäÿ àíàäàí îëóá. Àòàñû éÿìÿíëè, àíàñû ñóðèéàëûäûð.Îëà áèëñèí êè, Cèí Äèêñîí 5 èë ñÿùâÿ éîë âåðèá. Ùÿð ùàëäà, 11 ñåí -òéàáð 2001-úè èëäÿ Íéó-Éîðê âÿ Âàøèíã òîí äà áàø âåðÿí äÿùøÿòëèòåð ðîð àêòëàðû âÿ áó íóí ëà áàüëû Íîñ òðàäàìóñóí êàòðåíëÿðè äÿ (áàõ:1 ê87, 5 ê96, 6 ê97, 9 ê48, 10 ê49) áèçèì áó ãÿíàÿòÿ ýÿëìÿ éè ìè -çÿ ÿñàñ âåðèð. Áÿëêÿ äÿ III Àíòèõðèñò èíòèãàì ùèññè èëÿ úîøàí, ìÿã -ñÿ äèíÿ ÷àò ìàã ö÷öí þëöìÿ áåëÿ ùàçûð îëàí òåððîð÷óíóí öìó ìè ëÿø -äèðèëìèø îá ðàçûäûð. Áóíäàí ÿëàâÿ, áàøãà áèð éåðäÿ îõóéóðóã êè,ÿñðëÿðëÿ éû üûë ìûø èíòèãàì ùèññè úîøàúàã, êè÷èê III Äöíéà ìöùàðè áÿ -ñè áàø ëà éà úàã âÿ áó ðåýèîíäà áöòöí úàíëûëàð ìÿùâ îëàúàãëàð.1 Áö -òöí úàí ëûëàð éàëíûç ðàäèàñèéà äàí çÿùÿðëÿíìÿ íÿòèúÿñèíäÿ ãàðûøûãþëÿ áè ëÿðë ÿð. Êàòðåíÿ íÿçÿð ñàëäûãäà ýþðöúöíöí ÿñðëÿðëÿ þíúÿ áÿ -éàí åò äèê ëÿ ðèíèí ßôãàíûñòàí ùàäèñÿëÿðè èëÿ îõøàðëûüûíû ýþðöðöê. Èí -äè ßô ãà íûñ òàí äà ìöùàðèáÿ áèòèá. Ùÿð ùàëäà ëàï éàõûí ýÿëÿúÿêäÿáó íóí íÿ èëÿ íÿòè úÿëÿ íÿ úÿ éèíè ýþðÿúÿéèê. Èêèíúè ôèêðèìèç èñÿ Èðàã -ëà áàü ëûäûð. ÀÁØ-ûí ïðåçèäåíòè Cîðú Áóø äÿôÿëÿðëÿ ãåéä åäèá êè,ßô ãà íûñ òàí äàí ñîíðà Ñÿääàì Ùöñåéíëÿ — Èðàãëà ùàãã-ùåñàá àïà ðà -úàã. Èíäè Èðàã ÀÁØ òÿðÿôèíäÿí çÿáò åäèëèá. Áÿçè àñòðîëîãëàð ÀÁØ-ûí


209

1 Cîí Ùîóã. Íîñòðà äà ìóñ. Ýþðöúöëöéöíöí êöëëèééàòû. Ìîñêâà, 1999, ñÿù. 193.

íÿèíêè Èðàã ëà, Èðàí âÿ Ïàêèñòàíëà äà ìöíà ãèøÿ ëÿðèíèí ýþçëÿíèëäèéèíèÿâ âÿë ëÿð ñþéëÿìèøëÿð. Áÿëêÿ äÿ êè÷èê Äöíéà ìöùàðèáÿñè áóðàäàäà âàì åòäèðèëÿúÿê.

Áóðàäà áèð øåéè äÿ ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, “äöíéà ìöùàðèáÿñè”äå éÿíäÿ äöíéà äþâëÿòëÿðèíèí ìöùàðèáÿäÿ êÿìèééÿòúÿ èøòèðàêû íÿ -çÿð äÿ òóòóëóð. Êþðôÿç ìöùàðèáÿñèíäÿ Èðàãà ãàðøû 34 äþâëÿòèí éàðûììèë éîíäàí àðòûã ÿñýÿð âÿ çàáèòè ÿùàòÿ åäÿí ùÿðáè ùèññÿëÿðè èøòèðàêåäèðäè. ßôãàíûñòàíà ãàðøû ìöùàðè áÿäÿ äÿ ÷îõ äþâëÿòëÿð ÀÁØ-à éàð -äûì åòäèëÿð. Áóíëàð êè÷èê Äöíéà ìöùàðèáÿñè äåéèëñÿ áÿñ íÿäèð? Ãÿ -ðè áÿäèð êè, àäû ÷ÿêèëÿíäÿ òöê öðïÿøÿí Ìàáóñ êåëòëÿðèí (ôðàíñûç ëà ðûí)ñå âèìëè àëëàù ëàðûíäàí áèðè èìèø. Î, ìöäðèêëèéè âÿ ùÿãèãÿò òÿðÿôäàðûîë ìàñû èëÿ ôÿðãëÿíèðìèø. Ìàéêë Cîðäàí áó êàòðåíëÿ áàüëû òÿä ãè ãà -òûí äà ìàðàãëû áèð íÿòè úÿ éÿ ýÿëèá. Î, ýþñòÿðèð êè, 1-úè ñÿòèð äÿ èøëÿ -íÿí “Ìàáóñ” ñþçöíäÿ ùÿðô ñÿùâè âàð. Áó ñþç “Malus” êèìè îõóí -ìà ëû äûð. Áåëÿ îëàíäà îíóí ìÿ íà ñû äà àéäûíëàøûð.

Malus — ôÿëàêÿòëè, ôÿëàêÿò ýÿòèðÿí ìÿíàñûíû âåðèð. Òÿäãèãàò÷ûãÿòè ÿìèíäèð êè, áó êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí ñîí ýöíëÿðèíäÿíâÿ Ùèòëåðäÿí áÿùñ åäèð. Î ýþñòÿðèð êè, Ùèòëåð þëÿíäÿí ñîíðà, 1948-úè èëäÿ ùÿãèãÿòÿí äÿ “Eêlips” êîìåòàñû ñÿìàäà ýþðöíìÿéÿ áàøëà -äû.1 Ùÿãèãÿò íàìèíÿ äåìÿê ëàçûìäûð êè, áó âàõò áèð ÷îõ þëêÿëÿðäÿ,õöñóñÿí äÿ Ñîâåò Èòòèôàãûíäà àúëûã òöüéàí åäèð äè. Ñî éóã ìöùàðèáÿ,ùÿäÿ-ãîðõó, çîðàêûëûã äà åëÿ áó âàõò áàøëà ìûøäû.

2 ê63Ãàëëèéà (Ôðàíñà) âÿ Îñîí (Ñèúèëèéà) áèð ìöääÿò ôÿòù îëóíàúàã.Ïî, Ìàðíà âÿ Ñåíà ÷àéëàðû Ïàðì ìîíàñòûðûíû áàòûðà úàã .Áþéöê äèâàðû îíëàðà ãàðøû óúàëäàíûí þçö,Äèâàðëàðûí éàíûíäà ùÿéàòûíû èòèðÿúÿê.

Êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Ôðàíñàäà áàø âåðÿí ùà äè ñÿ -ëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Êàòðåíäÿ àëìàí ùöúóìëàðûíûí ãàðøûñûíû àëìàã


210

1 Ìàéêë Cîðäàí. Íîñòðàäàìóñ âÿ éåíè ìèíèëëèê (èíýèëèñúÿ). Äó áàé, 1998, ñÿù.70-71.

ö÷öí áåòîíäàí òèêèëìèø Ìàæèíî ñÿääèíäÿí, îíóí êàðà ýÿë ìÿ äè éèí -äÿí, ôðàíñûçëàðûí ðóùäàí äöøìÿéèíäÿí âÿ 1940-úû èëäÿ àëìàíëàðûíÔðàí ñàíû òóòäóüó çàìàí Ö÷öíúö Ôðàíñà Ðåñïóá ëè êàñûíûí ÷þê ìÿ -ñèí äÿí äàíûøûëûð. Îíó äà áèëìÿê ìàðàãëûäûð êè, Ìàæèíî ñÿääè 1929-1934-úö èëëÿð àðàñû àëìàíëàðûí ùöúóìóíóí ãàðøûñûíû àëìàã ìÿã ñÿ -äè è ëÿ òèêèëìèøäè. Áàøãà êàòðåíäÿí äÿ ýþðöíäöéö êèìè, àëìàíëàð øè -ìàë äàí — Áåë÷èêà òÿðÿôäÿí ùöúóìà êå÷ÿðÿê, Ôðàíñàíû çÿáò åò -ìèøäèëÿð.

2 ê64Cåíåâðÿíèí ÿùàëèñè àúëûãäàí âÿ ñóñóçëóãäàí ÿçèééÿò ÷ÿêÿúÿê .Àðçóîëóíàí êþìÿê éàõûíäà îëñà äà éóáàíàúàã.Ñåâåí ãàíóíó ÷ÿòèíëèêëÿ ñàõëàíàúàã.Äîíàíìà áþéöê ëèìàíäà ãÿáóë îëóíà áèëìÿéÿúÿê.

Êàòðåíäÿ î âàõò Èñâå÷ðÿíèí ïàéòàõòû îëàí Cåíåâðÿäÿí, Ñåâåí íà -äà äîüóëìóø Æàí Êàëâèíèí îíó áèð íþâ ïðîòåñ òàíò ëà ðûí Âàòèêàíûíà÷å âèðìÿê úÿùäèíäÿí (Ðîìàäà Âàòèêàí êèëñÿñè êàòîëèêëÿðÿ ìÿõ ñóñ -äóð — Ã.Ï.) âÿ êàëâèíèçìèí âÿòÿíè Ñåâåííàäà (XIV Ëöäîâèê Íàíòôÿð ìàíûíû ëÿüâ åòäèéèíÿ ýþðÿ) 1685-úè èëäÿ áàø âåðÿí êöòëÿâè èü òè -øàø ëàðäàí ñþùáÿò ýåäèð.

2 ê65Ïàðê ÷þêÿúÿê, Ùåñïåðèäÿ áþéöê ôÿëàêÿò îëàúàã.Áó áÿëà Ãÿðáè Ëîìáàðäèéàäàí äà éàí êå÷ìÿéÿúÿê.ßñèðëÿðèí îëäóüó ýÿìèäÿ âÿáà âÿ éàíüûí áàø âåðÿúÿê.Ìåðêóðè Îõàòàí áöðúöíäÿ îëàíäà Ñàòóðí êÿñèá êå÷ÿúÿê.

Êàòðåíäÿ “Ùåñïåðè” Àìåðèêà — Ãÿðá ìÿíàñûíäà èøëÿíèá (áàõ: 1 ê28).ÀÁØ-ûí Ëîñ-Àíúåëåñ øÿùÿðèíäÿ ýöúëö çÿëçÿëÿ áàø âåðäèêäÿí ñîí ðàñåéñìîëîãëàð àéûðä åäèáëÿð êè, Ëîñ-Àíúåëåñèí àëòûíäà áèð íå ÷ÿ ÷àòÿìÿëÿ ýÿëèá. Îíëàðäàí áèðè Éåëèñåé ïàðêûíäàí áàøëàéàðàã áåéñ áîëñòàäèîíóíóí àëòûíäàí êå÷èð. Áó êàòðåíè òÿäãèã åäÿíäÿ ýþç þíöíÿ èëêîëàðàã ñåíòóðèéà 6, êàòðåí 88 ýÿëèð. Îðàäà äåéèëèð êè, Éåíè øÿùÿð -


211

äÿ çÿëçÿëÿ îëàúàã. Òàìàøà÷ûëàðëà äîëó òåàòð âÿ éà ñòàäèîí ÷þ êÿ -úÿêäèð. 2-úè ñÿòèð èñÿ Àâðîïàäà, äàùà äîüðóñó, Èòàëèéàäà áàø âåðÿúÿêçÿëçÿëÿäÿí áÿùñ åäèð. Áóíà áèç áàøãà áèð êàòðåíäÿ äÿ (áàõ: 9 ê31)òÿñàäöô åäèðèê. 3-úö ñÿòèðäÿ íÿçÿðäÿ òóòóëóð êè, Âà òè êàíûí ñîíóíúóÏàïàñû Ðîìàëû Ïéîòðóí âàõòûíäà (áèç àðòûã éóõàðûäà ìÿëóìàò âåðìè -øèê êè, ùàçûðêû Ðîìà Ïàïàñû XVI Áåíåäèêòäÿí ñîíðà éàëíûç áèð Ïàïàîëàúàã) Âàòèêàí îä òóòóá éà íà úàã âÿ ñó àëòûíäà ãàëàúàãäûð.

4-úö ñÿòèð áó ùàäèñÿíèí òÿãðèáÿí íÿ âàõò îëàúàüûíû äà ýþñòÿðèð.Ìåð êóðè Îõàòàí áöðúöíäÿ ñîí äÿôÿ 1987-úè èëäÿ îëóá.Îíó äà äå -éÿê êè, “Ìåðêóðè Îõàòàí áöðúöíäÿ îëàíäà Ñàòóðí êÿñèá êå÷ÿúÿê”ùþê ìö î ìÿíàäà èøëÿíèð êè, Ñàòóðí áóíëàðà éàõûí áèð ìÿñàôÿäÿíÿéðè õÿòëÿ êå÷ÿúÿêäèð. Àñòðîíîìëàð ùåñàáëàéûáëàð êè, Ìåðêóðè Îõà -òàí áöðúöíäÿ Ñàòóðí îíëàðà ÷îõ éàõûí ìÿñàôÿäÿ 2015-úè âÿ 2017-úè èëèí íîéàáð àéûíûí ñîíó âÿ éà äåêàáð àéûíûí ÿââÿëèíäÿ, 2044-úöèëèí íîéàáð àéûíûí ÿââÿëèíäÿ îëàúàãäûð. Ñîí áèðëÿøìÿíèí õöñóñèëÿýöúëö îëàúàüû ýþçëÿíèëèð. Îíà ýþðÿ êè, Ñàòóðí âÿ Ìåðêóðè Îõàòàíáöðúöíÿ åéíè âàõòäà ýèðÿúÿêëÿð.

2 ê66Áþéöê òÿùëöêÿéÿ áàõìàéàðàã, ÿñèð ãà÷àúàã.Àç áèð âàõòäà òàëå áþéöê àäàìûí öçöíÿ ýöëÿúÿê.Ñàðàéäà îëàíëàð òóòóëàúàã.Õîø ÿëàìÿò êèìè, øÿùÿð ìöùàñèðÿéÿ àëûíàúàã.

Áó êàòðåíëÿ Íîñòðàäàìóñ Íàïîëåîíóí 1815-úè èëäÿ Åëáà àäà ñûí -äàí ãà÷ìàñûíû òàìàìëàéûð (åëÿúÿ äÿ áàõ: 10 ê24). Íàïîëåîíóíðÿùáÿðëèéè èëÿ áèð íå÷ÿ éöç äÿíèç÷è âÿ 1000 íÿôÿð ãðåíàäåð (ñå÷ìÿÿñýÿð) Ýåíóà áî üàçûíäàí êå÷ÿðÿê Êàííà ýÿëäèëÿð âÿ îðàäàí äàÃðåíîáëà öç òóò äó ëàð. Éîëäà îíëàðûí ãàðøûñûíû Ôðàíñàíûí 5-úè ïèéà -äà ïîëêó êÿñäè. Íà ïîëåîí ãàáàüà ÷ûõàðàã äåäè: “Áåøèíúè ïîëêóíÿñýÿðëÿðè! ßýÿð ñèç áóðà þç èìïåðàòîðóíóçó ýöëëÿëÿìÿê ÿìðè èëÿýÿëèáñèíèçñÿ, áóéóðóí, áó ìÿíÿì”. Èêè äÿôÿ çàáèòëÿð ÿìð åòñÿ äÿ,ùå÷ áèð ÿñýÿð àòÿø à÷ìàäû. ßê ñè íÿ, ùàìûñû ãà÷ûá Íàïîëåîíóí


212

äÿñòÿñèíÿ ãîøóëäóëàð. Íîñòðàäà ìóñóí áþéöê óçàãýþðÿíëèêëÿ áÿéàíåòäèéè éåðèíè àëäû: “Áþéöê òÿùëöêÿéÿ áàõ ìà éàðàã, ÿñèð ãà÷àúàã”.Íàïîëåîí áþéöê áèð îðäó èëÿ Ïàðèñÿ ýèðÿíäÿ êðàë XVII Ëöäîâèê âÿòÿðÿôäàðëàðû ãà÷ûá úàíëàðûíû ãóð òàð ìûø äûëàð. Íà ïîëåîíó ÿë öñòöíäÿÒéóëåðè ñàðàéûíà ýÿòèðäèëÿð. Ñàðàéûí ùÿ éÿòèíäÿ àäàì ÿëèíäÿí èéíÿàòñàí, éåðÿ äöøìÿçäè. Æàíäàðìëàð îíëàðû áþéöê ÷ÿ òèí ëèêëÿ ùÿéÿò -äÿí ÷ûõàðà áèëäèëÿð. 3-úö ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ îëóíóð.

Ëàêèí òåçëèêëÿ òàëå Áþéöê èìïåðàòîðäàí öç äþíäÿðäè: 4-úö ñÿ òèð -äÿ áóí äàí ñþùáÿò ýåäèð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, ùàêèìèééÿòè éå íè -äÿí ÿëÿ êå ÷èðäèêäÿí äöç éöç ýöí ñîíðà Âàòåðëîî éàõûíëûüûíäà Íà -ïîëåîí èíýè ëèñ ëÿðÿ ìÿü ëóá îëäó. Áó, Íàïîëåîíóí ÿí áþéöê ìÿü -ëóáèééÿòè âÿ ùà êè ìèééÿòèíèí ñîíó èäè. Áèð èë ÿðçèíäÿ Ïàðèñ èêè äÿôÿÿúíÿáèëÿðèí òàïäàüûíà ÷åâðèëìèøäè. “Õîø ÿëàìÿò êèìè, øÿùÿð (Ïàðèñ)ìöùàñèðÿéÿ àëûíàúàã” äåìÿêëÿ Íîñòðàäàìóñ Íà ïî ëåîí ùà êèìèé éÿ -òèíÿ ñîí ãîéóëàúàüûíà, áóíóíëà äà ãàí òþêöë ìÿ ñè íèí ãàðøû ñûíûí àëû -íà úàüûíà èøà ðÿ åäèð. Ýþðöúö îíà ÿñàñëàíûð êè, Íà ïî ëåîíóí âàõòûíäàáèð ìèëéîí éàðûìäàí ÷îõ ôðàíñûç ÿñýÿðè þëäöðöë ìöøäö.

2 ê67Ñàðûøûí àäàì ùà÷àáóðóíà ãàðøû îëàúàã.Ìöáàðèçÿ âÿ òÿãèáëÿ îíó ãîâàúàã.Ñöðýöí îëóíàíëàð þç éåðëÿðèíÿ âÿ òóòäóãëàðû ìþâãåéÿ ãàéûäàúàãëàð.Äÿíèç ìþâãåëÿðèíè ÿí ýöúëöéÿ åòèáàð åäÿúÿêëÿð.

ßêñÿð òÿäãèãàò÷ûëàð áó ãÿíàÿòäÿäèðëÿð êè, êàòðåíäÿ XVII ÿñðèíñî íóíà éàõûí áàø âåðìèø ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ îëóíóð. 1-úè âÿ 2-úè ñÿ -òèð äÿ ñþùáÿò ùà÷àáóðóí II Éàêîâëà ñàðûøûí ùîëëàíäèéàëû øàùçàäÿÎðàíæëû Âèëùåëì àðàñûíäà Áðèòàíèéà òàúûíà ñàùèá îëìàã óüðóíäàìö áà ðèçÿäÿí ýåäèð. Àðèñòîêðàòëàðäàí áþéöê áèð ãðóï êàòîëèê òÿ ðè ãÿ -òèíÿ ìÿíñóá II Éàêîâóí ùàêèìèééÿòèíÿ íàðàçûëûã ÿëàìÿòè îëàðàãÂèë ùåëìÿ ìÿêòóá éàçûð âÿ îíà èíýèëèñ òàúûíà ñàùèá îëìàüû òÿêëèôåäèð ëÿð. Îíó ÿìèí åäèðëÿð êè, þëêÿäÿ II Éàêîâóí òÿðÿôèíè ñàõëàéàíîëìà éàúàãäûð. 1688-úè èëèí íîéàáðûíäà Âèëùåëì äîüðóäàí äà ùå÷


213

áèð ìöãàâèìÿò ýþðìÿäÿí îðäóñóíó Èíýèëòÿðÿíèí úÿíóá-ãÿð áè íÿ ÷û -õàðûð. II Éàêîâ îíó äþéöøëÿ ùÿäÿëÿéèð. Ëàêèí II Éàêîâà èíàì î ãÿ -äÿð çÿèôëÿìèøäè êè, îíóí òÿðÿôèíè ùå÷ êèì ñàõëàìàäû. Âèëùåëì îíóñûõûøäûðà-ñûõûøäûðà þëêÿäÿí ÷ûõàðäû. II Éàêîâ Ôðàíñàéà ïÿíàù àïàð -äû. Âèëùåëì àðâàäû Ìàðèéà èëÿ áèðýÿ èíýèëèñ òàõò-òàúûíà ñàùèá îëäó.

Màéêë Úordan ùå÷ áèð ÿñàñ îëìàäàí áó êàòðåíè 1967-úè èë Ìèñèð-Èñðàèë ìöùàðèáÿñèíÿ àèä åäèð.

2 ê68Øèìàëäà úÿùäëÿð äàùà áþéöê îëàúàã.Îêåàíà ãàïûëàð à÷ûëàúàã.Àäàëàðäà ùàêèìèééÿò éåíèäÿí áÿðïà îëóíàúàã.Ëîíäîí ãàëäûðûëìûø éåëêÿíäÿí ãîðõóéà äöøÿúÿê.

Êàòðåíèí 1-úè, 2-úè, 3-úö ñÿòèðëÿðèíäÿ I Ïéîòðóí Èñâå÷ êðàëû XIIÊàðë ëà àïàðäûüû óçóíìöääÿòëè ìöùàðèáÿäÿ (1700-1721) ãàëèá ýÿë -ìÿ ñèíäÿí, Áàëòèê äÿíèçè ñàùèëèíäÿ Ñàíêò-Ïåòåðáóðã øÿùÿðè âÿ ëè ìà -íûí ñàëûíìà ñûíäàí, áó ùàäèñÿíèí Èíýèëòÿðÿíè ãîðõóéà ñàë ìà ñûíäàíäà íûøûëûð. 3-úö ñÿòèðäÿ èñÿ Èíýèëòÿðÿäÿ Âèëùåëìèí êðàë òàúûíà ÿéëÿø -äè ðèëìÿñèíäÿí (áàõ: 2 ê67) ñþùáÿò ýåäèð. Áó ãÿëÿáÿäÿí ñîíðàÌîñêâà äþâëÿòè Ðóñèéà Èìïåðèéàñûíà ÷åâðèëäè. I Ïéîòð èñÿ ÁþéöêÏéîòð àäûíà ëàéèã ýþðöëäö. Ìàðàãëûäûð êè, Íîñòðàäàìóñ Ïéîòðóí áóàäà ëàéèã ýþðöëÿúÿéèíè äÿ ýþðöá âÿ áÿéàí åäèá (áàõ: 1 ê49).

2 ê69Ãàëëèéàëûëàðûí êðàëû êåëòëÿðèí ÿëèëÿ,Áþéöê ìîíàðõèéàäà èõòèëàô ýþðÿíäÿ,Þç ùàêèìèééÿòèíè ö÷òÿðÿôëè ýöúëÿíäèðÿúÿê.Áþéöê èåðàðõèéàäà Êàïà ãàðøû ýèçëè ãöââÿëÿð áàø ãàëäû ðà úàã.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Ôðàíñà, Èñâå÷ âÿ Ùîëëàíäèéàíûí ÿëáèð îëàðàã Èñ -ïà íèéà âÿ “Ìöãÿääÿñ Ðîìà èìïåðèéàñû”íà ãàðøû àïàðäûüû ìöùà ðè -áÿ äÿí ýåäèð. Ôðàíñàíûí ìöùà ðè áÿäÿêè óüóðëàðû îíà Åëçàñ âÿ Ëîòà -ðèí ýèéàíûí ÿñàñ ùèññÿñèíè ÿëäÿ åòìÿê èìêàíû âåðäè.


214

2 ê70Îõ ýþéäÿí ýÿëèá þç èøèíè ýþðÿúÿê.Ñþùáÿò èúðà âÿ þëöìäÿí ýåäÿúÿê.Äÿìèð àüàúà éåðèäèëÿúÿê, ãåéðÿòëè õàëã áàñûëàúàã.Èíñàí ãûø ãûðûãëàðû áþéöê ìÿíÿâè òÿìèçëèê, ýöíàùëàðûí

áàüûø ëàí ìàñû èëÿ íÿòèúÿëÿíÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð àíëàøûëìàñû ÷ÿòèí, òÿðúöìÿñè ãÿëèç îëàí áó êàòðåíáàðÿäÿ ÷îõ àç, ùÿì äÿ åùòèéàòëà äàíûøûáëàð. Áó êàòðåí áàðÿäÿáèçúÿ, ÿí àüëàáàòàí ôèêðè Ned Ùalley ñþéëÿìèøäèð. Îíóí ãÿíàÿòèíÿýþðÿ áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò ÀÁØ-ûí 1945-úè èë àâãóñò àéûíûí 6-äàÕèðîñèìàéà âÿ àâãóñòóí 9-äà Íàãàñàêèéÿ àòäûüû àòîì áîìáà ëà ðûí -äàí ýåäèð. Òÿêúÿ îíó äåìÿê êèôàéÿòäèð êè, Õèðîñèìàéà àòûëàí àòîìáîì áàñû 129.558 àäàìûí þëöìöíÿ, 68% áèíàëàðûí äàüûë ìàñûíà âÿ24% áèíàëàðûí èñÿ çÿäÿëÿíìÿñèíÿ ñÿáÿá îëóá. Ùÿëÿ áèç Íàãàñà êè -íè äåìèðèê.

Êàòðåíèí ñîí ñÿòðè ñàíêè “Ãóðàíè-Êÿðèì”äÿí ýþòöðöëöá. Ýöíàù -ñûç þëöì ìÿíÿâè òÿìèçëÿíìÿ âÿ ýöíàùëàðûí áàüûøëàí ìàñûíà ýÿ òè -ðèá ÷ûõàðûð. ×îõ ýöìàí êè, áóíóíëà Íîñòðàäàìóñ ìöùàðèáÿ âàõòûéà ïîíëà ðûí þçëÿðèíèí ÷îõ ãàí òþêäöêëÿðèíÿ èøàðÿ åäèð.

Màéêë Úordan ùå÷ áèð ÿñàñ îëìàäàí áó êàòðåíè Ðóìèíèéàíûíñàáèã ïðåçèäåíòè Íèêîëàéå ×àóøåñêó âÿ àðâàäû Åëåíàíûí þëäö ðöë -ìÿ ñè èëÿ áàüëàéûð.

2 ê71Ñöðýöí åäèëÿíëÿð Ñèúèëèéàéà ýÿòèðèëÿúÿêëÿð.Áó, îíëàðû éàä àäàìûí åùòèðàñûíäàí àçàä åòìÿê íàìèíÿ åäèëÿúÿê.Ñöáù ÷àüû êåëòëÿð îíà (éàä àäàìà) ëàçûì îëàúàãëàð.Ùÿéàò àüûëëà éàøàíûëûð. Êðàë ùÿð øåéè éîëóíà ãîéóð.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ äÿ òÿäãèãàò÷ûëàð ãÿòè ñþç äåéÿ áèëìÿéèáëÿð.Ýö ìàí åäèðëÿð êè, ñþùáÿò ÀÁØ-äàí ÷ûõàðûëìûø Èòàëèéà ìàôèîç ãðó -ïóí äàí âÿ îíëàðûí Ôðàíñà ìàôèéàñû èëÿ ÿëàãÿ éàðàòìàã úÿùäèíäÿíýåäèð.


215

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí áó ãÿíàÿòÿ ýÿëìÿêäÿ áÿëêÿ äÿ ùàããû âàðäûð.Áó íó îíóíëà ÿñàñëàíäûðûðëàð êè, Èòàëèéà ìàôèîçëàðûíûí ÿí ýöúëö ëÿ ðèí -äÿí áèðè Làêè Lu÷iano ÀÁØ-à úàñóñëóã åäèðìèø. 1946-úû èëäÿ îíóÀìåðèêàäàí Èòàëèéàéà ýþíäÿðèáëÿðìèø êè, êîì ìóíèñò ëÿðÿ ãàðøû ìö -áàðèçÿéÿ ãîøóëñóí. Îëà áèëñèí êè, åëÿ áó âàõò Èòàëèéà ìàôèîç ãðó ïóÔðàíñà ìàôèéàñû èëÿ ÿëàãÿ éàðàòìàã èñòÿéèá.

2 ê72Êåëò (Ôðàíñà) îðäóñó Èòàëèéàäà ñûõûøäûðûëàúàã.Ùÿð éàíäà ìöíàãèøÿ âÿ áþéöê èòêè îëàúàã.Ðîìàëûëàð ãà÷àúàãëàð. Îù, Ãàëëèéà ýåðè îòóçäóð ó ëà úàã.Òè÷èíî âÿ Ðóáèêî éàõûíëûüûíäà ìöÿììàëû äþéöø êå ÷ÿ úÿê.

Êàòðåíäÿ Èòàëèéà âÿ Ôðàíñà àðàñûíäà ýåäÿí ìöùà ðè áÿäÿí áÿùñîëó íóð. Áöòöí ñÿòèðëÿðäÿ íÿäÿí ñþùáÿò ýåòäèéè àéäûí îëäóüóíàýþðÿ, áèç 4-úö ñÿòèðäÿ ýåäÿí “ìöÿììàëû äþéöø” èôàäÿñèíè à÷ìàãëàêèôà éÿò ëÿíÿúÿéèê. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, áó ÷àéëàðûí éàõûí ëû -üûíäà ùÿð ùàíñû áèð äþéöøöí áàø âåðäèéè áà ðÿ äÿ éàçûëû ìÿëóìàò ãàë -ìàéûá. Áåëÿ ÷ûõûð êè, Íîñòðà äàìóñ òàðèõ÷èëÿðèí áó ùàäèñÿéÿ ëà ãåéäîëàúàã ëà ðûíû äà ýþðöá.

2 ê73Ãàðäà ýþëöíöí ñàùèëèíäÿí Ôó÷èíî ýþëöíÿ,Úåíåâðÿ ýþëöíäÿí òóòóëóá Îðãèîí ëèìàíûíà àïàðûëàúàã. Ö÷ÿëëè äîüóëàí àäàì ãàáàãúàäàí õÿáÿð âåðèëÿí äþéöøêÿíëèê

ÿëàìÿòèäèð.Ö÷ òàú èñÿ áþéöê Åíäèìîíäà èøàðÿäèð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè 1559-úó èëäÿ úÿíýàâÿð ëÿ ðèí òÿêáÿòÿêéà ðûøûíäà ôàúèÿëè øÿêèëäÿ äöíéàñûíû äÿéèøÿí êðàë II Ùåíðèéÿ àèäåäèð ëÿð. Àçÿðáàéúàí îõóúóëàðû ö÷öí áþéöê ÿùÿìèééÿò êÿñá åò ìÿ -äè éèíäÿí áó âÿ áóíà áÿíçÿð êàòðåíëÿðèí öçÿðèíäÿ ýåíèø äàéàíìàüàëö çóì ýþðìÿäèê.


216

2 ê74Ïèðåíåé äàüëàðûíûí î áèðè òÿðÿôèíÿ êå÷ìÿê ö÷öí Ñåíñäÿí, Îòÿíäÿí êå÷èá Ðîìàéà ãÿäÿð ýÿëÿúÿêëÿð.Càìààò Àíêîí áàòàãëûüûíäàí éîëà äöøÿúÿê.Ãóðó âÿ äÿíèçëÿ ÷îõ áþéöê ìÿñàôÿíè ãÿò åäÿúÿêëÿð.

Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíè éàçàíäàí íå÷ÿ ÿñð ñîíðà éàçäûãëàðû ÷èíîëäó. Ïàðîâîçëàð âÿ äÿìèð éîëó èúàä îëóíäó. Äÿìèð éîëëàðû Ïà ðèñ -äÿí áàøëàéûá þëêÿíèí ùÿð òÿðÿôèíÿ, î úöìëÿäÿí äÿ úÿíóá-øÿðãÿ —Ñåíñÿ, Îòÿíÿ, Ðîíàéà ãÿäÿð óçàíûá ýåòäè. Ñîí ñÿòèðäÿ ùÿì äÿìèðéîë ëàðûíäàí, ùÿì äÿ äÿíèç éîëëàðûíäàí ñþùáÿò ýåäèð.

2 ê75Áóõàðûíûí òöñòö÷ÿêÿíèíäÿßúàèá áèð ãóøóí ñÿñè åøèäèëèð.Áèð áóàñî òàõûëûí ãèéìÿòè î ãÿäÿð áàùà îëàúàã êè, Àäàì àäàì ÿòè éåéÿúÿê.

Áóàñî — Èíýèëòÿðÿäÿ 36,3, ÀÁØ-äà 35,2 ëèòðÿ áÿðàáÿð þë÷ö âàùèäèäèð.Òÿäãèãàò÷ûëàð, åëì âÿ òåõíèêàíûí ñöðÿòëÿ èíêèøàô åòìÿñèíÿ áàõ -

ìà éàðàã, éåð öçöíäÿ ÿùàëèíèí ùÿäñèç àðòìàñû íÿòèúÿñèíäÿ ÿðçàããûò ëû üûíûí áàø âåðÿúÿéèíè, àúëûüûí êöòëÿâè ùàë àëàúàüûíû áÿéàí åò -ìÿê äÿí ÷ÿêèíìèðëÿð.

1994-úö èëäÿ Worldwatch åëìè òÿäãèãàò èíñòèòóòóíäà èøëÿéÿíËåñòåð Å.Áðàóí áåëÿ íÿòèúÿéÿ ýÿëèá êè, ÿùàëèíèí àðòûìû èíäèêè êèìèýåòñÿ, 2030-úó èëäÿ áöòöí äöíéàíûí áóüäà èñòåùñàëû òÿêúÿ ×èíèíÿùàëèñèíÿ áÿñ åäÿ úÿêäèð. Àúëûã, àäÿòÿí, ìöùàðèáÿëÿðÿ ýÿòèðèá÷ûõàðûð. Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð Íîñòðàäàìóñóí àñòðîíîìèê ùåñàáëàìà -ëà ðûíà ñþéêÿíÿðÿê, 2020-2030-úó èëëÿð àðàñûíäà III Äöíéà ìöùà -ðèáÿñèíèí áàøëàíàúàüûíû ñþéëÿéèðëÿð. 2-úè ñÿòèð áþéöê ùèíä ôèëîñîôó,ïðîôåññîð Îøîéà èøàðÿäèð. Îíóí ìö ùà çè ðÿ ëÿ ðè ùÿìèøÿ ÷îõ ãÿðèáÿ,ÿúàèá-ãÿðàèá ñÿñëÿíèá. Îøî äåéèðäè êè, 20 èë ìöä äÿòèíÿ äîüóøóíãàðøûñûíû òàì àëìàã ëàçûìäûð (1980-1990-úû èëëÿðäÿ). Éîõñà áèð ýöíýÿëÿúÿê èí ñàíëàð àúûíäàí ãûðûëàúàã. ßñëèíäÿ áó ãûðüûí áÿçè Àôðèêà


217

þëêÿëÿðèíäÿ àðòûã áàøëàéûá. Áÿçè ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû 1929-1930-úóèëëÿðäÿ Óêðàéíàäà áàø âåðÿí ýþðöíìÿìèø àúëûãëà áó êàò ðåíàðàñûíäà áþéöê îõøàðëûã ýþðöðëÿð. Î âàõò àäàìûí èíñàí ÿòè éå äèéèãåéäÿ àëûíìûøäû.1

2 ê76Áóðãóíäèéàäà èëäûðûì åëÿ âÿçèééÿò éàðàäàúàã êè,Áóíó íÿ àüûë, íÿ äÿ êÿëÿêëÿ åòìÿê îëàðäû.Îíëàðûí ýèçëè øóðàñûíäà (ñåíàòäà) àõñàã êèøè äàíûøàúàã.Áó, äöøìÿíÿ èøèí íÿ éåðäÿ îëäóüóíó àíëàòìàã ö÷öí åäèëÿúÿê.

Áó êàòðåíäÿ Ôðàíñàíûí ýþðêÿìëè äþâëÿò õàäèìè Òàëåéðàíäàí(1754-1838) áÿùñ åäèëèð. Àéàüûíûí öñòöíÿ ïàëòàð øêàôû äöøìÿñè íÿ òè -úÿñèíäÿ óøàãëûãäàí òîïàë îëàí Øàðë Òàëåéðàí äèíëÿ ìÿøüóë îëàðàã,1788-úè èëäÿ éåïèñêîï ðöòáÿñèíÿ ãÿäÿð éöêñÿëèá. Ëàêèí áèð èë ñîíðà,Ôðàíñà èíãèëàáû çàìàíû Òàëåéðàí áó éöêñÿê äèíè ðöòáÿäÿí èìòèíàåäÿðÿê, ñîíðàëàð áöòöí äöíéàäà òàíûíàí ìöàñèð ðóùëó, ìöàñèð ôèêèðëèäþâëÿò õàäèìèíÿ ÷åâðèëèð. 1807-úè èëäÿ î, Íàïîëåîíóí þëêÿíè èäàðÿ åò -ìÿ ñè èëÿ ðàçûëàøìàéàðàã ñèéàñÿòëÿ ýèçëè øÿêèëäÿ ìÿøüóë îëóð, Áóð -áîíëàðûí ùàêèìèééÿòÿ ãàéòàðûëìàñû éîëóíäà ÷àëûøûðäû. Ðóñ ÷àðû I Àëåê -ñàíäðà ìÿñëÿùÿò ýþðöðäö êè, Àâñòðèéàíû ñûõûøäûðìàñûí. 1814-úö èëäÿÍàïîëåîíóí ìÿüëóáèééÿòèíäÿí ñîíðà, Òàëåéðàí Ïàðèñÿ ýÿ ëÿí ðóñ ÷àðûI Àëåêñàíäðà èñðàðëà áàøà ñàëûðäû êè, þëêÿäÿ ñàáèòëèéÿ íàèë îë ìàã ö÷öíéåýàíÿ ÷ûõûø éîëó Áóðáîíëàðûí ùàêèìèééÿòèíè áÿð ïà åò ìÿê äèð. Áåëÿäÿ îëäó. 1814-úö èë àïðåëèí 1-äÿ Ñåíàòûí éû üûí úà üûíû êå ÷èðÿí ÒàëåéðàíÍàïîëåîíóí òàõò-òàúäàí ìÿùðóì åäèë äè éè íè áÿéàí åòäè.

2 ê77Àðêäà ãàéíàð ãàòðàíûí, àòÿøèí êþìÿéè èëÿ áÿëà äÿô åäèëÿúÿêäèð.Ýåúÿ ãûøãûðûã, èíèëòè ñÿñëÿðè åøèäèëÿúÿêäèð.È÷ÿðèäÿ îëàíëàð ñûíûã òàõòàëàðûí öñòöíÿ ãîéóëàúàãëàð.Ñàòãûíëàð éåðàëòû éîëëà, èòè ñöðÿòëÿ ÷ûõûá ýåäÿúÿêëÿð.


218

1 Âåëèêèå ïðîðî÷åñòâà Ìèøåëÿ Íîñòðà äà ìóñà. Ìîñêâà, 1999, ñòð. 207.

Cîí Ùîóã ýþñòÿðèð êè, êàòðåíäÿ áÿùñ îëóíàí ùàäèñÿ II Äöíéàìö ùàðèáÿñè çàìàíû Íîñòðàäàìóñóí àíàäàí îëäóüó Ñàëîíà éàõûíÀðê øÿùÿðèíäÿ áàø âåðèá. Àðê øÿùÿðèíè àëìàíëàðäàí àçàä åòìÿêö÷öí ýþíäÿðèëÿí ÀÁØ-ûí 517-úè ïàðàøöò÷ö äåñàíò äÿñòÿñè 15 àâ ãóñò1944-úö èëäÿ àëìàíëàðûí ìöùàñèðÿñèíÿ äöøöá. Ñÿùÿðÿ éàõûí àë -ìàíëàð ïàðàøöò÷öëÿðè ùÿð òÿðÿôäÿí ïóëåìéîò àòÿøèíÿ òóòóáëàð. Àìå -ðèêàëûëàð äþéöøÿ-äþéöøÿ éàðàëû éîëäàøëàðûíû äà ýþòöðÿðÿê, éå ðàëòûéîëëà òÿùëöêÿñèç éåðÿ ÷ÿêèëÿ áèëèáëÿð. Éåðàëòû éîë äàð âÿ àë÷àãîëäóüóíäàí, îíëàð éàðàëûëàðû ñûíûã òàõòàëàðûí öñòöíÿ ãîéàðàã ýöìàíêè, ÿéèëÿ-ÿéèëÿ ýåäèáëÿð.

Ùå÷ øöáùÿñèç áþéöê ýþðöúö 3-úö ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèð: “È÷ÿ ðè -äÿ îëàíëàð ñûíûã òàõòàëàðûí öñòöíÿ ãîéóëà úàãëàð”.

Íîñòðàäàìóñ 1-úè ñÿòèðäÿ ãàéíàð ãàòðàíäàí ñþùáÿò à÷ûð. ÝþðöúöÔðàí ñà êðàëû II Ùåíðèéÿ éàçäûüû ìÿêòóáóíäà åòèðàô åäèð êè, ÿñðëÿðëÿñîíðà èúàä îëóíàúàã ñèëàùëàðû èíäèêè äþâðäÿ äÿðê åòìÿê, èçàù åòìÿêèìêàí õà ðè úèíäÿäèð. Äîüðóäàí äà, XVI ÿñðäÿ éàøàìûø ýþðöúö ÕÕÿñðèí èêèíúè éàðûñûíäà ìåéäàíà ýÿëÿí ïëàíåòëÿðàðàñû ðàêåòëÿðè“Óçóí ãóéðóüó àëîâäàí îëàí ãóø” — àäëàíäûðìàãäàí áàøãà íÿäåéÿ áèëÿðäè?!

Áó êàòðåíäÿ éåð àëàí ôîñôîð áîìáàñûíû Íîñòðà äà ìóñ “ãûçìàðãàò ðàí” àäëàíäûðìûøäûð. Ìÿñÿëÿ áóðà ñûíäàäûð êè, ôîñôîð áîìáàñûïàðò ëàéàðêÿí ôîñôîð ùèñ ñÿúèêëÿðè ãàòðàíà îõøàéûð. Ôîñôîðëó øàðëàð(êö ðÿ úèêëÿð) ùàâàäà îêñèýåíëÿ êèìéÿâè ðåàêñèéàéà ýè ðèð âÿ ó÷àíàëîâà ÷åâðèëèð. Íÿéèí öñòöíÿ, î úöì ëÿ äÿí äÿ èíñàíûí ïàëòà ðû íà âÿáÿäÿíèíÿ äöøñÿ éàí äû ðûð. Îíó ñó èëÿ ñþíäöðìÿê ìöìêöí äå éèë.Àëîâ äàùà äà ýöú ëÿíèð. Îíó éàëíûç äóðó ïàë÷ûãëà ñþíäöðìÿê ìöì -êöí äöð.

Î êè ãàëäû Àðê øÿùÿðèíäÿ áàø âåðÿíëÿðÿ, î áàðÿäÿ ãåéä åòìÿêîëàð êè, àìåðèêàëûëàð 700 ôîñôîðëó ìÿðìè èëÿ àëìàíëàðûí áöòöí úàíëûùÿðáè ãöââÿñèíè ìÿùâ åòìèøäèëÿð. Ñàü ãàëàíëàð èñÿ èêè ýöí ÿðçèíäÿÀðê ÿò ðà ôûíà åíÿí éöçëÿðúÿ àìåðèêàëû ïàðàøöò÷ö òÿðÿ ôèí äÿí ìÿùâåäèëìèøäè.


219

2 ê78Äÿðèí äÿíèçëÿðèí áþéöê Íåïòóíó, Ïóíèê (Êàðôàýåí) èðãèíäÿí âÿ ôðàíñûç ãàíûíûí ãàðû øûüûíäàí.Êþìÿéèí ýåúèêìÿñè óúáàòûíäàí àäàëàðäà ãàí òþ êö ëÿ úÿê.Ñèðð ïèñ ñàõëàíûëäûüûíäàí äàùà àðòûã çèéàí äÿéÿúÿê.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ùåñàá åäèðëÿð êè, áó êàòðåí XVII ÿñðèí èêèíúèéà ðûñûíäà Îñìàíëû Èìïåðèéàñû èëÿ îëàí ìöíàãèøÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð.Ýó éà òöðêëÿð Ôðàíñà êðàëû II Ùåíðèéÿ âÿä åäèáëÿðìèø êè, Èòàëèéàéàãàð øû ìöíàãèøÿäÿ îíëàðà êþìÿê åäÿúÿêëÿð. Òöðêëÿð âÿäëÿðèíÿ õè -ëàô ÷û õàðàã, ùÿòòà Èñïàíèéà ñàùèëëÿðèíäÿ Ìèíî ð êà éà ùöúóì åäèá ëÿð.Îíëàð Ñèóäàäåëàíû òóòàðàã ãûðäûãëàðûíû ãûðìûø, ãàëàíëàðû èñÿ ÿñèð ýþ -òöð ìöø äöëÿð. Æîáåðÿ ýþðÿ, ýÿìèëÿðèí ýåúèêìÿñè ïóë ëà, ðöø âÿò ëÿ ðÿ -ãèá íöìà éÿí äÿëÿðèíè þç òÿðÿôèíÿ ÷ÿêìÿéèí íÿòèúÿñèíäÿ áàø âåð -ìèø äè. Èòàëéàí ëàð ÷îõëó ãûçûë âåðÿðÿê, ýÿìèëÿðèí ëÿíýè ìÿñèíè òÿøêèëåò ìèø, áóíóíëà äà ôðàí ñûç ëàð àðàñûíäà ìÿíÿâè ïîçüóí ëó üà íàèë îë -ìóøäóëàð.

Áàøãà òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ òöðêëÿðèí ýå úèê ìÿ éèíèí ñÿáÿáèíè éàëíûçäÿíèçäÿ ôûðòûíàíûí îëìàñû èëÿ áàüëàéûðëàð.“Áþéöê Íåïòóí” î âàõò, äåìÿê îëàð êè, ÿí ýöúëö äîíàíìà êè ìè

ãÿáóë îëóíàí Òöðêèéÿ ùÿðáè-äÿíèç äîíàíìàñûíû ÿêñ åòäèðèðäè.

2 ê79Ñûõ, ãàðàñàããàëëû àäàì áèúëèêëÿ,Ãÿääàð âÿ ìÿüðóð õàëãû ðàì åäÿúÿê.Áþéöê Õèðåí óçàãäàí èø ýþðÿðÿê,Òöðêëÿð òÿðÿôèíäÿí ÿñèð åäèëìèøëÿðè àëàúàã.

Íîñòðà äàìóñ ÿí àçû äîããóç êàòðåíäÿ õðèñòèàíëàðûí Ëåïàíòî éà -õûí ëûüûíäàêû äÿíèç äþéöøëÿðèíäÿ îñìàíëû òöðêëÿðèíÿ ìÿüëóá îëà úà -üû íû ýþñòÿðìèøäèð. Áó êàò ðåí äÿ èñÿ ÿêñèíè ýþðöðöê. 1571-úè èëäÿÕðèñ òèàí àðìàäàñûíûí êîìàíäàíû àâñòðèéàëû äîí Õóàí, Ëåïàíòî éà -õûí ëûüûíäà Îñìàíëû äîíàíìàñûíà öñòöí ýÿëäè. 15.000 õðèñòèàí êþ ëÿ -


220

ñèíè ÿñèðëèêäÿí àçàä åòäè (Cîí Ùîóã). Åðèêà ×èòÿì, Ned Halley âÿáàøãàëàðû ãóëëàðûí 1500 îëäóüóíó ýþñòÿðèðëÿð. Áèçúÿ áó ðÿãÿì äàùààüëàáàòàíäûð. Îíëàðûí òöðê àâàðëû ýÿìèëÿðèíäÿ éàëíûç àâàð ÷ÿêìÿê -ëÿ ìÿøüóë îëìàëàðû äà ìÿíòèãè úÿùÿòäÿí ãóëëàðûí ñàéûíûí 1500îëìàñûíû äàùà èíàíäûðûúû åäèð.

2 ê80Áÿëàüÿòëè íèòãè èëÿ ñå÷èëÿíëÿ òîããóøìà âÿ î, éàðàëàíàíäàí ñîíðà,Àçàúûã ôàñèëÿ íÿôÿñ äÿðìÿéÿ èìêàí âåðÿúÿê.Áþéöêëÿðäÿí ùå÷ áèðèíè àçàä åòìÿéÿúÿêëÿð.Âàõò ÷àòàíäà îíëàðû äöøìÿíÿ òÿùâèë âåðÿúÿêëÿð.

Áó êàòðåí Èñïàíèéàíûí êðàëû II Ôèëèïïèí Ôðàíñàéà ùöúóìóíäàíáÿùñ åäèð. Êàòðåíäÿ áþéöê ýþðöúöíöí çàìàíûíäà áàø âåðÿí ùà äè -ñÿ ëÿðäÿí äàíûøûëûð. II Ôèëèïïèí ÷îõñàéëû âÿ ýöúëö îðäóñó Ñåí-Êàí -òåí ãàëàñûíû ìöùàñèðÿéÿ àëûð. Ôðàíñûçëàð àäìèðàë Êîëèíèíèí ðÿù áÿð -ëè éè èëÿ ìöãàâèìÿò ýþñòÿðèðëÿð. Ëàêèí ãöââÿëÿð íèñáÿòè ìö ãà éèñÿ -åäèë ìÿç äÿðÿúÿäÿ èñïàíëàðûí òÿðÿôèíäÿ èäè. Îäóð êè, êîí íåòàáëÀííà äå Ìîíìîðàíñèíèí áàø÷ûëûüû èëÿ êþìÿê ýþíäÿðèëèð. 10 àâãóñò1557-úè èëäÿ ùÿëëåäèúè äþéöø îëóð. Ôðàíñûçëàð 9 ìèíÿ ãÿäÿð èòêè âå -ðèðëÿð. 7 ìèí íÿôÿðäÿí ÷îõ ÿñýÿð èñÿ ÿñèð äöøöð (áàõ: 4 ê8). ßñèð ëÿðàðàñûíäà ìàðøàë Ñåí-Àíäå, ùåðñîã Ìîíïàíñéå, ùåðñîã äå Ëîíãâèë,ìàðêèç Ãîíçàãà âÿ áèð ÷îõ áàøãà àäëû-ñàíëû àäàìëàð âàðäû. Àä ìè -ðàë Êîëèíè 27 àâãóñòà ãÿäÿð ìöãàâèìÿò ýþñòÿðñÿ äÿ, úÿìèñè 800íÿ ôÿð äþéöø÷öñö ãàëäûüûíà ýþðÿ, ãàëàíû òÿùâèë âåðèð.

Ñåí-Êàíòåíäÿ áóäóíäàí éàðàëàíàðàã ÿñèð äöøÿíëÿð àðàñûíäà àä -ìè ðàë Êîëèíè èëÿ áÿðàáÿð Àííà äå Ìîíìîðàíñè äÿ âàðäû. Ìîí ìî -ðà í ñèíèí äàíûøûüû, þçöíö àïàðìàñû II Ôèëèïïèí î ãÿäÿð õîøóíà ýÿëèðêè, ñöëù äàíûøûãëàðûíäà âàñèòÿ÷è îëìàã øÿðòè èëÿ îíó àçàä åäèð. Éåð -äÿ ãàëàí áöòöí ÿñèðëÿðè 1559-úó èëèí 2-3 àïðåëèíäÿ ñöëù ìöãàâèëÿñèáàü ëàíäûãäàí ñîíðà Ôðàíñàéà òÿùâèë âåðèáëÿð.


221

2 ê81Ýþéäÿí ýÿëÿí îäëà øÿùÿð, äåìÿê îëàð êè, êöëÿ äþíìöø.Äöíéà ñó áàñìàãëà éåíèäÿí ùÿäÿëÿíèð.Ïóíèéàíûí (Ëèâèéà) ñóàëòû ãàéûüû Ñàðäèíèéàíû ùèääÿòëÿíäèðÿúÿê.Áóíäàí ñîíðà Ôàåòîí (Ýöíÿø) Òÿðÿçè áöðúöíö òÿðê åäÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ãåéä åäèðëÿð êè, áó êàòðåíäÿ Íéó-Éîðêäà, Âàòè -êàí äà âÿ éà áàøãà áèð øÿùÿðäÿ òåððîð÷ó òÿðÿôèíäÿí îüóðëàíûáòÿééàðÿäÿ ýèçëÿäèëÿí àòîì áîìáàñûíûí âÿ éà íöâÿ áàøëûãëû ðàêåòèíïàðòëàäûëìàñûíäàí áÿùñ åäèëèð. 2-úè ñÿòèðäÿ äöíéàíû ñó áàñìàã òÿù -ëö êÿñèíäÿí äàíûøûëûð. Áåëÿ äåéèðëÿð êè, ýóéà 2050-úè èëÿ éàõûíäöíéàäà ãëîáàë èñòèëÿøìÿ íÿòèúÿñèíäÿ ñóëàðûí ñÿâèééÿñè ãàëõàúàã,äÿíèç âÿ îêåàí ñàùèëëÿðèíäÿêè ÿðàçèëÿð ñó àëòûíäà ãàëàúàãäûð. (Áóáàðÿäÿ Íîñòðàäàìóñ îüëó Ñåçàðà éàçäûüû ìÿêòóáäà ÿòðàôëû ñþùáÿòà÷ìûøäûð). 3-úö ñÿòèðäÿ äåéèëÿíëÿð àéäûíäûð. Íîñòðàäàìóñóí áÿçèêàòðåíëÿ ðèí äÿí ýþðöíöð êè, Ëèâèéà âÿ éà áàøãà Øèìàëè Àôðèêàþëêÿñèíèí ÿðàçèñèíäÿí òåððîð÷óëàð ñóàëòû ãàéûã ëàðäàí Cÿíóáè Àôðèêàñàùèëëÿðèíÿ çÿðáÿëÿð åíäèðÿúÿêëÿð. Áó êàòðåíäÿ äÿ ýþðöúö áóìÿñÿëÿéÿ èøàðÿ åäèð. Áåëÿ îëàí ùàëäà, 4-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëäèéè êè -ìè, Òÿðÿçè áöðúö òàðàçëûã éàðàäàúàãäûð, äàùà äîüðóñó, Ãÿðá àòîìâÿ éà ùèäðîýåí áîìáàñû èëÿ úàâàá çÿðáÿñè åíäèðÿúÿêäèð. Áó, ÝöíÿøÒÿ ðÿçè áöðúöíÿ êå÷ÿíäÿ áàø âåðÿ áèëÿð. Ùàäèñÿ ãàðøûäàí ýÿëÿí 800èëèí ùÿð ùàíñû áèðèíèí 22 îêòéàáðûíäà îëà áèëÿð. ×öíêè Ýöíÿø Òÿðÿçèáöðúöíÿ 22 îêòéàáðäà êå÷èð.

Äåìÿê ëàçûìäûð êè, Íîñòðàäàìóñ ýþðöúöëöéöíäÿ ãÿ äèì éóíàíìèôîëîýèéàñûíäàí áîë-áîë áÿùðÿëÿí ìèø äèð. 4-úö ñÿòèðäÿ èøëÿíÿíÔàåòîí äà ãÿäèì éóíàí ìèôîëîýè éàñûíäàí ýþòöðöëìöøäöð. Áèð ýöíýÿíú Ôàåòîí ÷îõ ðÿùìäèëëè îëàí àòàñû Ýåëèîñäàí õàùèø åäèð êè, îíóíÝöíÿø àðàáàñûíû ñöðìÿéÿ áèðúÿ äÿôÿ èúàçÿ âåðñèí. ×îõ òÿðÿä äöä -äÿí ñîíðà àòàñû îüëóíóí õàùèøèíè éåðèíÿ éåòèðèð. Ôàåòîí íàøûëûãäàíÝöíÿø àðàáàñûíû úèëîâëàéà áèëìèð âÿ îäëó êöðÿ Éåð êöðÿñèíÿ äöøöð.Ùÿð éàí éàíûá êöëÿ äþíöð.

Íîñòðàäàìóñóí ìöãàéèñÿñè áóíóíëà ÿëàãÿäàðäûð.


222

2 ê82Càíàâàð àúëûüûí ãóðáàíû îëóð.Ðÿãèá äÿùøÿòëè áÿäáÿõòëèéÿ äö÷àð îëàúàã.ßí úàâàíëàðû Íåé ãàáàüà äöçäöéöíäÿí Áþéöê, äÿñòÿíèí îðòàñûíäà òåç íÿçÿðÿ ÷àðïàúàã.

Êàòðåí Íàïîëåîíóí èíýèëèñëÿðÿ ãàðøû Âàòåðëîî äþéöøöíäÿí áÿùñåäèð. Íàïîëåîí õÿñòÿ îëäóüóíäàí, äþéöøÿ ðÿùáÿðëèéè ìàðøàë ÌèøåëÍåéÿ åòèáàð åäèð. Íåé úÿñàðÿòëè, ëàêèí àüûëñûç àääûì àòàðàã, þç ñö -âà ðè ïîëêóíó ÿñàñ îðäóíóí þíöíäÿ äöçöá. Áóíà ýþðÿ äÿ äþéöøöíäöç ýöí ìÿíçÿðÿñèíè ýþðÿ áèëìÿéèá. Áöòöí ýöíö ôðàíñûç îðäóñó áè -ðè-áèðèíèí àðäûíúà Ìîíò-Ñåí-Æàí äàüûíäà èñòåùêàìëàð ãóðìóø èí ýè -ëèñ îðäóñóíà ùöúóì åäèá. Àú úàíàâàð êèìè, Íåé îðäó ùèññÿëÿðèíèùö úó ìà âàäàð åäèá âÿ ÷îõëó èòêè âåðèá. Íàïîëåîí òÿøÿááöñö ÿëÿàëûá âÿ þç îðäóñóíóí ñå÷ìÿ èìïåðàòîð ãâàðäèéàñûíû ùöúóìà àòûá.Ëà êèí ýåú èäè. ×îõ èòêè âåðÿí îðäó, åëÿ áó âàõò ïðóñ ñè éàëûëàðûí èí -ýè ëèñëÿðÿ êþìÿéÿ ýÿëäèéèíè ýþðöá (áàõ: 1 ê23, 1 ê38), òÿëàøà äöøöáâÿ ýåðè ÷ÿêèëìÿéÿ, ãà÷ìàüà áàøëàéûá. Òàðèõ÷èëÿð éàçûðëàð êè, äþéöøçàìàíû éåääè àò èòèðÿí, éîðüóíëóãäàí ñÿí äÿ ëÿ éÿí ìàðøàë Íåé ÿëèí -äÿ êè ãûðûã ãûëûíúëà äþéöø÷öëÿðèí ãàáàüûíû êÿñìÿéÿ ÷àëûøñà äà, ñþ -éöø ñþéÿ-ñþéÿ îíëàðû þçëÿðèíè ÿëÿ àëìàüà ñÿñ ëÿñÿ äÿ, êàòðåíèí 2-úèñÿò ðèíäÿ Íîñòðàäàìóñóí 260 èë ÿââÿë ýþñ òÿðäèêëÿðè éöçäÿ éöç éå -ðè íè àëûá. Èìïåðàòîð þçö äÿ ýåðè ÷ÿêèë ìÿëè îëóá. Éîõñà òÿëàøëà ãà -÷àí äþéöø÷öëÿðèí àéàüû àëòûíäà ãàëàðäû. Áó, Íàïîëåîíóí ñîí äþ éö -øö (1815-úè èë) âÿ èìïåðàòîðëóüóíóí ñîíó èäè.

2 ê83Áþéöê Ëèîíóí ýåíèø òèúàðÿòè äÿéèøèëèá.Ñàíêè õàðàáàçàðëûüà ÷åâðèëÿí øÿùÿðèí ÿêñÿð ùèññÿñèíäÿ

ãûðüûí îëàúàã.ßñýÿðëÿðÿ äóà îõóíóð, òàëàí÷ûëûã ÷è÷ÿêëÿíèð.Æóðà äàüûíûí âÿ Èñâå÷ðÿíèí äóìàíëû-÷èñêèíëè, éàüûøëû âàõòû.


223

Ôðàíñà èíãèëàáû âàõòû (1789-1793) èíãèëàáà ãàðøû ÷ûõûøëàðà ýþðÿúÿ íóáè Ôðàíñàíûí áþéöê òèúàðÿò ìÿðêÿçè Ëèîí øÿùÿðèíèí ãÿäèìùèññÿñè éåðëÿ éåêñàí åäèëìèøäè. Íîñòðàäàìóñ 4-úö ñÿòèðäÿ “bruine”— äóìàíëû, éà üûø ëû, ÷èñêèíëè âàõò ñþçöíö èøëÿäèð. Ýþñòÿðèëÿí éåð ëÿð -äÿ ùÿãèãÿòÿí äÿ îê òéàáð àéûíûí îð òà ëàðûíäàí íîéàáð àéûíûí îðòà -ëàðûíà ãÿäÿð ùàâàëàð äó ìàí ëû, éàüûøëû-÷èñêèíëè îëóð. Ëèîí øÿùÿðèíäÿãûð üûí 1793-úö èëèí îê òéà á ðûíäà îëìóøäóð. Ýþðöíäöéö êèìè, Íîñ -òðàäàìóñ ùÿìèí ùà äè ñÿ íèí âàõ òûíû, ÿýÿð áå ëÿ äåìÿê ìöìêöíñÿ,çÿð ýÿð äÿãèãëèéè èëÿ ýþñòÿð ìèø äèð.

Éåðè ýÿëìèøêÿí ãåéä åäèì êè, áÿçè Ãÿðá òÿäãèãàò ÷ûëàðû Íîñòðà -äà ìó ñóí êðàë II Ùåíðèéÿ éàçäûüû À÷ûãëàìàäà ýþñòÿðäèéè: “Îêòéàáðàéûíäà áþéöê èíãèëàá îëàúàã. ×îõëàðû äåéÿúÿêëÿð êè, áó, èíäèéÿãÿäÿð áàø âåðìèø èíãèëàáëàðûí ÿí äÿùøÿòëèñèäèð. Ñàíêè ùÿéàò ìÿùâÿ -ðèíäÿí ÷ûõàúàã... Îíëàð òþðÿòäèêëÿðè úèíàéÿòëÿðÿ ýþðÿ úÿ çàäàí éàõàãóðòàðà áèëìÿéÿúÿêëÿð. 73 èë 7 àé äàâàì åäÿí ùà êè ìèé éÿò ÿëëÿðèí -äÿí àëûíà úàã äûð” êèìè ôèêèðëÿðè ñÿùâÿí áó êàòðåíëÿ áàüëàéûáëàð.Ëàêèí îíëàð ôÿð çèé éÿëÿðèíè þìðö äöç 73 èë 7 àé ÷ÿêÿí Ñîâåò ñèñ òå -ìèíèí äàüûëìàñûí äàí ÷îõ-÷îõ ÿââÿë èðÿëè ñöðäöêëÿðèíäÿí, îíëàðûãûíàìûðûã.

Äîüðóäóð, áó êàòðåíèí Ëèîí òèêèø ôàáðèêèíèí ôÿùëÿëÿðèíèí ãàë äûð -äûüû èüòèøàøëàðäàí (1831-1834) áÿùñ åòäèéèíè ýþñòÿðÿíëÿð äÿ âàðäûð.Ëàêèí àüëàáàòàí îëìàäûüûíäàí îíäàí äàíûøìàüà ëöçóì ýþðìÿäèê.

2 ê84Êàìïàí, Ñéåí, Ôëîðåíñèéà, Òöñòè (Òîñêàíî) àðàñûíäà Àëòû àé, äîããóç ýöí áèð äàìúû äà éàüûø äöøìÿ éÿ úÿê.Äàëìàñèéà òîðïàüûíäà ÿúíÿáè äèë ïåéäà îëàúàã.Î, äöíéàíûí áþéöê áèð ùèññÿñèíè õàðàáàçàðëûüà ÷åâèðÿ úÿê.

Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû áó êàòðåíè äîüðó îëàðàã Áàëêàíëàðëà áàü ëà -éûð ëàð. Éóãîñëàâèéà ùàäèñÿëÿðèíäÿí ñîíðà, áîìáàðäìàíëàðûí òÿñèðèèëÿ èãëèì øÿðàèòèíèí äÿéèøÿúÿéèíè, ýöúëö ãóðàãëûã áàø âåðÿ úÿéèíèýþñ òÿðèðëÿð. Èòàëèéàäàí áàøëàéàí ãóðàãëûüûí Äàëìàñèéà — Áîñíèéà


224

âÿ Õîðâàòèéàéà ãÿäÿð ýåäèá ÷ûõàúàüûíû ãåéä åäèðëÿð. 3-úö ñÿòèðäÿâå ðèëÿíëÿð, êå÷ìèø Éóãîñëàâèéà òîðïàüûíäà ÿúíÿáè äèëäÿ äà íû øàí ëà -ðûí — àìåðèêàëûëàðûí âÿ õîøìÿðàìëû ñöëù ãöââÿëÿðèíèí éåðëÿøäèéèíÿèøà ðÿäèð. 4-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð äÿ éåðèíè òóòóð. ÀÁØ-ûí Èðàã âÿßô ãàíûñòàíäà òþðÿòäèêëÿðè (ùÿëÿ áèç íþâáÿäÿ ùàíñû þëêÿëÿðèí îë äó -üó íó áèëìèðèê) äåéèëÿíëÿðÿ ñöáóòäóð.

2 ê85Ëèîíäà êåëò ãàðòàëûíûí öñòöíäÿ óúàëäûëìûøÃÿçÿáëè ùåéêÿëèí àéàüûíäà òîïñàããàë ãîúà äàéàíìûø.Áþéöê (âÿçèôÿúÿ) âÿ ãûñàáîé àäàì ÷îõäàíäûð êè, òÿêèä åäèð.Ùàâàäà ýöëëÿ ñÿñëÿðè åøèäèëèð: Ëèãóðèéà (Ýåíóéà) êþðôÿçè ãàí

è÷èíäÿ.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò ýåäÿí “òîïñàããàë ãîúà” òÿäãèãàò ÷û ëàðûí ôèê ðèí -úÿ “Âèøè” ùþêóìÿòèíèí áàø÷ûñû ìàð øàë Ïåòåíäèð. 1940-úû èëäÿ Àë ìà -íè éà Ôðàíñàíû çÿáò åò äèê äÿí ñîíðà áàüëàíàí ñàçèøÿ ýþðÿ, Ïåòåí Ùèò -ëå ðèí ÿì ðè íè éåðèíÿ éåòèðÿí ñÿëàùèééÿòñèç áèð àäàìà ÷åâðè ëèð.

Íîñòðàäàìóñ ôðàíñûç ãàðòàëûíû “êåëò ãàðòàëû” àäëàíäûðìàãäà Ïå -òå íèí ýèçëè àðçóñóíäàí õÿáÿð âåðèð. Ïåòåí Ôðàíñàíû èíãèëàáäàí ÿâ -âÿëêè äþâðÿ ãàéòàðìàã èñòÿéèðäè. Î, ùåñàá åäèðäè êè, èíãèëàá Ôðàí -ñàéà ÷îõ áþéöê çèéàí âóðóá. Îäóð êè, I Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí ãÿù -ðÿìàíû, èíäè èñÿ ãîúàëûá ÿëäÿí äöøìöø Ïåòåí õàëãû þç àðäûíúà êå÷ -ìèøÿ — ìöòëÿãèééÿò àäÿò-ÿíÿíÿñèíÿ, äÿéÿðëÿðèíÿ äîüðó ñöðöêëÿ -ìÿ éÿ ñÿé ýþñòÿðèðäè. 4-úö ñÿòèðäÿ ìöòòÿôèã îðäóëàðûíûí 1944-1945-úè èëëÿðäÿ Ýåíóéà âÿ Cÿíóáè Ôðàíñàíû áîìáàðäìàí åòìÿëÿðèíäÿíáÿùñ îëóíóð.

2 ê86Ùÿðá ýÿìèñèíèí ãûðûãëàðû Àäðèàòèê äÿíèçèíèí ñóëàðûíäà öçöð.Òîðïàã òèòðÿéèð, ýÿìè ãàëûãëàðû ùàâàéà ãàëõûð âÿ ãóðóéà äöøöð.Ìèñèð òèòðÿéèð, Ìÿùÿììÿäèí äèíè ýöúëÿíèð.Càð÷û ãûøãûðàðàã èìàíà ãàéûòìàüà ñÿñëÿéèð.


225

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíëÿ áàüëû àüëàáàòàí áèð ñþç äåéÿ áèë ìÿ éèá -ëÿð. Ëàêèí Àäðèàòèê äÿíèçè Áàëêàíëàðûí ñàùèëëÿðèíäÿ îëäóüóíà ýþðÿ,Áàëêàíëàðäà áàø âåðÿí ñîí ùàäèñÿëÿð — ÀÁØ-ûí Éóãîñëàâèéà éà òÿ -úà âöçö ýþñòÿðèð êè, áóðàäà ãîðõóëó ùàäèñÿëÿð áàø âåðÿ áèëÿð. Áó áà -ðÿäÿ Íîñòðà äà ìóñ êðàë II Ùåíðèéÿ éàçäûüû ìÿêòóáäà ýåíèø äà íûø -ìûø äûð. Îäóð êè, áèç áóðàäà áèðúÿ îíó íÿçÿðÿ ÷àò äûð ìàã èñ òÿ éè ðèêêè, áó êàòðåíè Íàïîëåîíóí Ìèñèðÿ éöðöø ëÿðè (1799-úó èë) èëÿ áàü -ëàéàí òÿäãèãàò÷ûëàð äà âàðäûð.

2 ê87Äàùà ñîíðàëàð àëìàí øàùçàäÿñè óçàã þëêÿëÿðäÿí ýÿëèáÃûçûë òàõò-òàúà ñàùèá îëàúàãäûð.Èòàÿò (ÿñàðÿò) âÿ ñóëàð ýþðöøöð.Õàíûì êþëÿëèêäÿäèð. Çàìàí äàùà îíà òÿçèì åòìèð.

Áó êàòðåí 1714-úö èëäÿ èíýèëèñëÿðèí àðçóñó âÿ èòàÿò êàðëûüû èëÿ Áðè -òàíèéà òàõòûíà ÿéëÿøäèðèëÿí âÿ I Ýåîðã àäûíû àëàí ÙàííîâåðëèÝåîðãäàí áÿùñ åäèð (1714-1729). I Ýåîðã Áðèòàíèéàäà Ùàííî âåð -ëÿð ñöëà ëÿ ñè íèí ÿñàñûíû ãîéäó. Î, êðàëè÷à Àííàíûí éàõûí ãîùóìóèäè. Íîñòðàäàìóñóí ïîåòèê áèð òÿðçäÿ éàçäûüû “Õàíûì êþëÿëèêäÿäèð.Çàìàí äàùà îíà òÿçèì åòìèð” ñÿòðè Áðèòàíèéàäà Ñòöàðò ëàð ñö ëà ëÿ ñè -íÿ ñîí ãîéóëäóüóíà èøàðÿäèð. Áó, Àííà äöíéàñûíû äÿéèø äèêäÿíñîí ðà áàø âåðìèøäèð. Î âàõòäàí áó ýöíÿ êèìè Èíýèëòÿðÿäÿ Ùàí íî -âåð ëÿð ùàêèì ñöëàëÿ îëàðàã ãàëûð.

Ìàðàãëûäûð êè, 3-úö ñÿòèð èíýèëèñëÿðäÿ èäèîìàòèê èôàäÿ êèìè, “Ñóýÿ ëÿí àðõäàí áèð äÿ ýÿëÿð” ìÿíàñûíû äà âåðèð. Ïåòåð Ëîðè áó êàò ðå -íèí 1980-1990-úû èëëÿð Àëìàíèéàñûíäàí, áÿäíàì Áåðëèí äèâàðûíûíñþ êöë ìÿ ñèí äÿí âÿ ñ. áÿùñ åòäèéèíè ýþñòÿðìèøäèð.

2 ê88Áþéöê âÿ ìÿùâÿ äîüðó àïàðàí ÿìÿë ñîíà éåòèð.Ö÷ëÿðèí àäû éåääèëÿðèí áåøèíúèñè êèìè îëàúàã.Ö÷ëÿðäÿí ÿí ãöäðÿòëèñè éàäåëëèäèð, ìöùàðèáÿ ãûçûøäû ðàí.Ïàðèñ âÿ Åêñ Ãî÷ áöðúöíöí òÿñèðèíÿ ÷îõ ìÿðóç ãàëìàéàúàã.


226

Áó êàòðåíäÿ Ôðàíñàíû áöðöìöø äèíè ìöùàðèáÿ ëÿðèí ñîíóíúó ñóí -äàí âÿ ö÷ Ùåíðè (êðàë III Ùåíðè, Ôðàíñàíûí áàø êîìàíäàíû Ùåíðè äåÝèç âÿ Íàâàððàëû Ùåíðè) àðàñûíäà ýåäÿí ìöáàðèçÿäÿí áÿùñ îëó íóð.Ìÿëóìäóð êè, êðàë II Ùåíðè âÿ êðàëè÷à Åêàòå ðè íà Ìåäè÷èíèí 7 óøàüûîëóá (áàõ: 1 ê10, 1 ê27). Êðàë III Ùåíðè îíëàðûí 5-úè óøàüû èäè. 2-úèñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð. 3-úö ñÿòèðäÿ ö÷ ëÿð äÿí ÿíãöä ðÿòëèñèíèí éàäåëëè îëäóüó ýþñòÿðèëèð. Áó îíóíëà áàüëûäûð êè,Íîñòðàäàìóñóí âàõòûíäà Ùåíðèíèí øàùçàäÿ îëäóüó Íàâàððà ùÿ ëÿÔðàíñàéà äàõèë äåéèëäè.

Êðàë III Ùåíðè áþéöê ìÿíñÿá ñàùèáëÿðè îëàí Ýèç ãàðäàøëàðûíû þë -äöðò äöêäÿí ñîíðà þëêÿäÿ èüòèøàøëàð áàø âåðèð. Êðàë III Ùåíðè ãà÷ûáÍà âàððàëû Ùåíðèéÿ ïÿíàù àïàðûð âÿ áóðàäà ñóè-ãÿñä íÿòèúÿñèíäÿ 22éàøëû Êëåìàí òÿðÿôèíäÿí þëäöðöëöð (áàõ: 10 ê27). Íàâàððàëû Ùåíðèÿëâåðèøëè øÿðàèòäÿí èñòèôàäÿ åäÿðÿê, Ïàðèñè ìöùàñèðÿéÿ àëûð. Áó, Ýö -íÿøèí Ãî÷ áöðúöíÿ êå÷äèéè âàõòà (ìàðò-àïðåë 1590-úû èë) òÿñàäöôåäèð. Ëàêèí ïðàâîñëàâ ìÿçùÿáèíÿ ìÿíñóá îëäóüóíà ýþðÿ îíà áþ -éöê ìöãàâèìÿò ýþñòÿðèðäèëÿð. Íàâàððàëû Ùåíðè àüûëëû áèð òÿäáèð ýþ -ðöð. Õàëã àðàñûíäà ìÿøùóð êÿëàìà ÷åâðèëÿí “Ïàðèñ èáàäÿòÿ äÿ éÿð”êÿëàìûíû äåéèð âÿ êàòîëèê òÿðèãÿòèíè ãÿáóë åäèð. Áóíäàí ñîíðàÍîñò ðàäàìóñóí ýþñòÿðäèéè êèìè, òåçëèêëÿ Ïàðèñè àëûð âÿ IV Ùåíðè àäûèëÿ Ôðàíñàíûí êðàëû åëàí îëóíóð. Ñîíðàëàð ãöäðÿòëè îðäó éàðàäàí IVÙåíðè äèíè ìöùàðèáÿëÿðÿ ñîí ãîéóð. ×îõ ìöäðèêëèêëÿ éàðàäûëìûøòàïìàúàéà áÿíçÿð áó êàòðåíè îõóäóãúà, Íîñòðàäàìóñóí êàòðåíëÿðèíåúÿ ìÿùàðÿòëÿ êîäëàøäûð äûüûíà ùåéðÿò åòìÿìÿê îëìóð.

2 ê89Áèð âàõò ýÿëÿúÿê èêè áþéöê ùþêìäàð äîñò îëàúàã.Îíëàð ýþðÿúÿêëÿð êè, ãöäðÿòëÿðè íåúÿ äÿ àðòûð.Éåíè äöíéà (Àìåðèêà) ùàêèìèééÿòèí çèðâÿñèíäÿ äóðàúàã.Ãàíëûéà (ãàí õàëû îëàíà) îíëàðûí ñàéû áàðÿäÿ õÿáÿð âåðèëèá.

Áó êàòðåí áèçèì çÿìàíÿìèçäÿ, ÕÕ ÿñðèí ñîíó — XXI ÿñðèí ÿâ -âÿ ëèíäÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Ðóñèéàíûí ÀÁØ èëÿ äîñò -


227

ëóã ìöíàñèáÿòè áöòöí àëÿì äÿ òàðàçëûüû ïîçìóøäóð. Öìó ìèé éÿò ëÿ,Ñîâåò Èòòèôàãûíûí áèðèíúè âÿ ñîíóíúó ïðåçèäåíòè Ìèõàèë Ãîð áà ÷îâóíÃÿðá äþâëÿòëÿðèíèí ðÿùáÿðëÿðè Ðîíàëä Ðåéãàí, Ìàð ãàðåò Òåò ÷åð,Ôðàíñóà Ìèòòåðàí âÿ ñ. èëÿ ýþðöøëÿðèíäÿí ñîíðà Ñîâåò Èò òè ôà ãû äàüûë -ìàüà, Ãÿðáÿ ìåéèë ãàëõàí õÿòëÿ èíêèøàô åòìÿ éÿ áàøëàäû. Ì.Ãîðáà -÷î âóí Ìàë òà éàõûíëûüûíäà (Àâðîïà èëÿ Àô ðèêàíû àéûðàí áó íþãòÿäÿýþðöø ìÿ éèí þçö äÿ ÷îõ ìÿòëÿáëÿðäÿí ñþùáÿò à÷ûðäû) âÿ áàø ãàéåðëÿðäÿ òÿêáÿòÿê ýþðöøëÿðèíäÿí ñîíðà áèð ÷îõ ìÿñÿëÿëÿð àé äûíîëäó. Ñîâåò Èòòèôàãûíûí Èðàãëà ãàðøûëûã ëû ìöäàôèÿéÿ äàèð ñàçèøè îë -ìàñûíà áàõìàéàðàã, ÀÁØ Èðàãà ãàðøû ìöùàðèáÿéÿ áàøëàéàíäà Ñî -âåò ðÿùáÿðëèéè ñÿñèíè ÷ûõàðìàäû.

Ñîâåò Èòòèôàãû äàüûëäûãäàí ñîíðà ÀÁØ Éóãîñëàâèéà íû äàðìà äà -üûí åäÿí äÿ äÿ, Ðóñèéà ñóñäó. 7 îêòéàáð 2001-úè èëäÿ ÀÁØ ßôãà íûñ -òàíà âÿ 20 ìàðò 2003-úö èëäÿ Èðàãà ãàðøû ìöùàðèáÿéÿ áàøëàéàíäàÐóñèéà þçöíö ÀÁØ-ûí ìöòòÿôèãè êèìè àïàðäû. Áöòöí áóíëàð áèðéàíà, ÿí òÿÿúúöáëöñö îäóð êè, Âàðøàâà ùÿðáè áëîêóíó äàüûäàíÐóñèéà èíäè ÍÀÒÎ-éà öçâ îëìàã èñòÿéèð.

Íîñòðàäàìóñ 450 èë áóíäàí þíúÿ áóíëàðû ýþðöáìöø. Áó êàòðåíèí ÿâ -âÿëèíúè ö÷ ñÿòðè áàðÿäÿ áèð ñþç äåìÿéÿ, øÿðùÿ ëöçóì éîõäóð. Áóíëàðàðòûã ùàìûíûí äÿðê åäÿ áèëÿúÿéè, ýöí êèìè àéäûí ùÿãèãÿòÿ ÷åâðèë ìèøäèð.4-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Ìèõàèë Ãîðáà÷îâäàí ýåäèð. Ãîðáà÷îâóí àëíûíäàãàí õàëû âàðäûð (áàõ: 2 ê98). Ôðàíñûç äèëèíäÿ áó ñþç ùÿì “ãàí õàëû”(ðîäèìîå ïÿòíî), ùÿì äÿ “ãàíëû” ìÿíà ëà ðûí äà èøëÿíèð. Èêèíúè ìÿ íàäàäà áó ñþç Ãîðáà÷îâà óéüóí ýÿëèð. 20 éàí âàð 1990-úû èëäÿ îíóí ÿìðè èëÿÑîâåò ãîøóíëàðûíûí Áàêûéà äàõèë îëà ðàã òþêäöéö ãàí, Ãàðàáàüäà,Òèôëèñäÿ, ×å÷åíèñòàíäà, Ìîë äî âà äà, Ïðèáàëòèêàäà, Îðòà Àñè éàäàòþêöëÿí ãàíëàð ùàìûñû î ãàíëûíûí — Ãîðáà÷îâóí àäû èëÿ áàüëûäûð.

Áóðàäà áèð ìÿñÿëÿíè äÿ ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, 1-úè ñÿòèðäÿ èø -ëÿ íÿí “demis” ñþçö “d`amis” — “äîñòëàð” ìÿíàñûíäà èøëÿíäèéè êè -ìè, “demis” — “òÿôðèãÿ ñàëìàã”, “èêèòèðÿëèê ñàë ìàã” ìÿíàñûíäà äàèøëÿíèð. Ùàäèñÿëÿð ýþñòÿðèð êè, áó “äîñòëóã” õàëãëàð àðàñûíà òÿôðèãÿñàëìàã íèééÿòèíè äÿ ýöäöð.


228

Áó èêè þëêÿíèí äîñòëóã ìöíàñèáÿòëÿðèíèí ìþù êÿì ëÿíìÿñè, äöí -éà äà ñöëù èøèíÿ, õàëãëàð äîñò ëó üó íà, ÿìèí-àìàíëûüà, ôèðàâàíëûüàõèäìÿò åòñÿéäè, áöòöí õàëãëàð ðàùàò íÿôÿñ àëàðäû. Ýþðöíöð, áó“äîñòëóã”äà áàøãà íèééÿòëÿð âàðäûð. Ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû À.Ìîðîê âÿÊ.Ðàçó ìîâ ñêàéà ñåâèíú ùèññëÿðèíè úèëîâëàéà áèëìÿ éÿ ðÿê, éàçûðëàð:“Êàòðåíäÿ ñþùáÿò ýåäÿí èêè áþéöê ùþêìäàð Ðóñèéà âÿ Àìåðèêàíûíïðåçèäåíò ëÿðèäèð. Áó þëêÿëÿðèí äöíéà ñèéàñÿòèíäÿ éåðèíè íÿçÿðÿ àë -ñàã, éàëíûç áó èêè äþâëÿòè “Áþéöê” àäëàíäûðìàã îëàð. ×îõ ìöì -êöí äöð êè, XXI ÿñðèí îðòàëàðûíà éàõûí îíëàð áöòöí ýöúëÿðèíè áèðëÿø -äè ðÿ úÿêëÿð êè, äàùà ýöúëö îëñóíëàð. Áöòöí äöíéàíû þçëÿðèíÿ òàáå åò -ñèí ëÿð”.1

Áó òÿäãèãàò÷ûëàð ñîíðà öðÿêàüðûñû èëÿ éàçûðëàð êè, áó äîñòëóã óçóíñöð ìÿéÿúÿê. ÀÁØ âÿ Ðóñèéà àðàñûíäà äöíéàíû áþëìÿê óúáàòûíäàííèôàã äöøÿúÿê (áàõ: Ýþñòÿðèëÿí ÿñÿð, ñÿù. 61). ÀÁØ âÿ Ðóñèéàíûíäîñòëóüó 13 èë ÷ÿêÿúÿêäèð.

Äîüðóäóð, ÀÁØ-ûí éåðëè ìöíàãèøÿëÿðè éàòûðìàã áÿùàíÿñè èëÿäöí éà õàëãëàðûíûí èøèíÿ ãàðûøìàñû ìöÿëëèôëÿðè ÷îõ íàðàùàò åäèð.Ùàã ëû îëàðàã ßôãàíûñòàí, Èðàã âÿ Éóãîñëàâèéà õàëãëàðûíà àìàíñûçäèâàí òóòóëìàñûíäàí áÿùñ åäèðëÿð. Îíëàð êèòàáû éàçàíäà íÿ áèëÿ é äè -ëÿð êè, ßôãàíûñòàíûí áàøûíà íÿ îéóí à÷ûëàúàã, ßôãàí âÿ Èðàã õàëãûíå úÿ áþ éöê áÿëàéà äö÷àð îëàúàã. Áöòöí áóíëàðäàí ÿëàâÿ, Åðèêà ×è -òÿì ýþñòÿðèð êè, Àìåðèêà ùÿìèí ýöúëö äþâëÿòëÿ äèëáèð îëäóãäàíñîíðà Íîñòðà äàìóñóí ýþñòÿð äèéè ãàíëû Àíòèõðèñò þç âÿçèééÿòèíèãèé ìÿòëÿí äèð ìÿéÿ áàøëàéàúàã. Òÿäãèãàò÷û áó ìÿñÿëÿíè åëÿ åùòè -éàò ëà, åëÿ ìöÿììàëû éàçûá êè, Àíòèõðèñòèí áó èêè ãöäðÿòëè äþâ ëÿ òèíáàø÷ûëàðûíäàí áèðè âÿ éà áàøãà áèð ùþêìäàðûí îë äóüóíó áèë ìÿê îë -ìóð. Ëàêèí Ïåòåð Ëîðèíèí ñþç ëÿ ðèíäÿí íÿòèúÿ ÷ûõàðìàã îëàð êè, ñþù -áÿò ÀÁØ äþâëÿ òèíèí áàø÷û ñûíäàí ýåäèð. Òÿäãèãàò÷û éàçûð êè, áó“ìèññèéà”íû éåðèíÿ éåòèðìÿéÿ ÀÁØ ÿí ÿñàñ íàìèçÿääèð. ×öíêè àðà -ãàðûøäûðìàãäà ÀÁØ-à ÷àòàí îëìàç. Áèð òÿ ðÿôäÿí îíà ýþðÿ êè, ýöú -


229

1 À.Ìîðîê, Ê.Ðàçó ìîâñêàÿ. Íîâàÿ ðàñ øèô ðîâêà ïðåäñêà çà íèé Íîñòðà -äàìóñà. Ìîñêâà, 2000, ñòð. 58-59.

ëöäöð, èñòÿäèéèíè åäÿ áèëèð, áàøãà áèð òÿ ðÿô äÿí äÿ ñèðð ñàõëàìàüû âÿùÿãèãÿòèí öñòöíö ïÿðäÿëÿìÿéè áà úà ðûð. Ëàêèí ùÿãèãÿò ýåú-òåç ìÿ -ëóì îëóð.1

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò ýåäÿí “Ãàíëûéà âÿ éà àëíûíäà ãàí õàëû îëàíàîí ëàðûí ñàéû áàðÿäÿ ìÿëóìàò âåðèëèá” ñÿòðè èñÿ Ïåòåð Ëîðèíèíýþñòÿðäèéè êèìè, Àìåðèêà êÿøôèééàòûíûí Êðåìëèí ïàðòèéà ôÿàëëàðûíûíîíà ãàðøû ãèéàì ãàëäûðàúàã âÿ ùÿòòà îíó îüóðëàìàüà úÿùä ýþñ òÿ ðÿ -úÿê ÃÊ×Ï öçâëÿðè âÿ îíëàðûí ñàéû áàðÿäÿ Ì.Ãîðáà÷îâà âåðèëÿíìÿëóìàòäàí áÿùñ åäèð.1 Ì.Ìîðåí èñÿ ýþñ òÿ ðèð êè, áóíäàí ñîíðà“Ãàíëû”íûí ùàêèìèééÿòèíèí ñîíóíà àç ãà ëà úàã äûð. Áó äà þç éåðèíèòóòäó. 1991-úè èë äåêàáð àéûíûí 25-äÿ Ìè õàèë Ãîðáà÷îâ òåëåâèçèéàèëÿ ÷ûõûø åäÿðÿê, èñòåôàéà ÷ûõäûüûíû åëàí åòäè. Àíúàã î, ýþðÿúÿéè èøèýþðìöøäö. Ñîâåò Èòòèôàãûíû äàüûòìûøäû.

Áóíóíëà áåëÿ, Ñîâåò Èòòèôàãûíûí ìÿùâèíè òÿêúÿ “ßëè ãàíëû”Ãîðáà÷îâóí àéàüûíà éàçìàã èíñàôäàí êÿíàð îëàðäû. Áó ñèñòåìèíàõûðûíà “Ðóñèéàíûí þçöíö þçöíäÿí ìöñòÿãèë” åëàí åäÿí, Ì.Ãîð áà -÷î âóí ùàêèìèééÿòäÿí óçàãëàøäûüûíûí 10 èëëèéè èëÿ áàüëû ÁÁÚ àýåíò -ëè éèíÿ âåðäèéè ìöñàùèáÿäÿ “Àüëàñûüìàç, èíàíìàã ìöìêöí îë ìà -éàí éàëàí÷û” àäëàíäûðäûüû2 Áîðèñ Éåëòñèí ÷ûõäû.

2 ê90Ùÿéàò âÿ þëöìëÿ Ìàúàðûñòàíäà èäàðÿ öñóëó äÿéèøÿúÿê.Ãàíóíëàð êþëÿëèê ãàíóíëàðûíäàí äà àìàíñûç îëàúàã.Îíëàðûí áþéöê øÿùÿðèíè èíèëòè, éàëâàðûø ñÿñëÿðè áöðöúÿéÿê.Êàñòîð âÿ Ïîëëóêñ ìåéäàíäà äöøìÿí êèìè öç-öçÿ äàéàíàúàãëàð.

Êàòðåíäÿ 1956-úû èë íîéàáð àéûíûí 1-äÿ Ìàúàðûñ òàí äà áàø âåð -ìèø ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ îëóíóð. Áàø íàçèð Èìðå Íàä âÿ òÿðÿôäàðëàðûÂàðøàâà ìöãàâèëÿ ñèíäÿí ÷ûõìàã áàðÿäÿ áÿéàíàò âåðèðëÿð. Êö÷ÿ -


230

1 Peter Lorie. Ýþñòÿðèëÿí ÿñÿðè, ñÿù. 83 âÿ ÿñÿðèí òöðêúÿ ÷àïû, Èñòàíáóë, 1999,ñÿù. 84.

2 “”””Éåíè Ìöñàâàò””” ãÿç., 26 äåêàáð 2001, ñÿù. 16””.

ëÿð äÿ áöòöí õàëã áàéðàì åäèðäè. Î âàõò Ñîâåò Èòòèôàãûíûí Ìàúàðûñ -òàí äàêû ñÿôèðè É.Àíäðîïîâ Áóäàïåøòÿ îðäó éåðèòìÿéè òÿêèäëÿ òÿêëèôåäèð. Ðóñ òàíêëàðû Áóäàïåø òÿ ýèðÿíäÿ, ãàí ñó éåðèíÿ àõûðäû. Êö÷ÿ -ëÿð äÿ ÿñë ìöùà ðèáÿ ýåäèðäè. ßùàëèíèí áèð ùèññÿñè òàíêëàðûí øÿùÿðÿýèð ìÿñèíè àëãûøëàéûð, áèð ùèññÿñè èñÿ îíà ãàðøû ÷ûõûðäû. Íîñòðà äà ìó -ñóí “Êàñòîð âÿ Ïîëëóêñ ìåéäàíäà äöøìÿí êèìè öç-öçÿ äàéà íà úàã -ëàð” ñþçëÿðè áóíóíëà áàüëûäûð. Êàñòîð âÿ Ïîëëóêñ ãÿäèì éóíàí ÿñà -òè ðèíÿ ýþðÿ ÿêèç ãàðäàø îëóáëàð (áàõ: 2 ê15). Áóðàäà áèð îíó äå ìÿêéåðèíäÿ îëàðäû êè, Áóäàïåøòäÿ ãàðäàø ãàðäàøà ãàðøû ÷ûõìûøäû. Ãàð -äàø ãàíû òþêöëöðäö. Íîñòðàäàìóñóí ãÿäèì Éóíàí ÿñàòèðèíäÿí îá -ðàç ëû øÿêèëäÿ, ìÿùàðÿòëÿ èñòèôàäÿ åòìÿñè àäàìû, ñþçöí ùÿãèãè ìÿ -íà ñûíäà, ìàò ãîéóð. Èñòÿð-èñòÿìÿç áó íàäèð øÿõñèééÿòèí ùÿð òÿ ðÿô ëèáè ëèéèíÿ èíñàí ùåéðàíëûãëà ùÿñÿä àïàðûð.

Ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðûíûí ÿêñÿðèééÿòèíèí êàòðåí áàðÿäÿ áèëÿðÿêäÿíùå÷ áèð ñþç äåìÿäÿí, “ýÿëÿúÿêäÿ Ìàúàðûñ òàíäà íÿñÿ áàø âåðÿúÿê”äå ìÿêëÿ êàòðåíèí ìàùèééÿ òèí äÿí éàí êå÷ìÿñè äÿ àäàìû ìàò ãî -éóð. Áó, áÿçè òÿäãè ãàò ÷ûëàðûí âèúäàíû áàðÿäÿ ãÿíàÿòÿ ýÿëìÿéÿèìêàí âåðèð.

2 ê91Øÿðãäÿ áþéöê àëîâ ýþðÿúÿêëÿð.Ñÿñ-êöé âÿ èøûã Àêâèëîíà éàéûëàúàã.Àëîâóí ãàëõäûüû ðàäèóñäà ãûðüûí îëàúàã, ãûøãûðûã ñÿñëÿðè åøèäèëÿúÿê.Îíëàð àëîâ, àúëûã âÿ ñèëàùûí ãóðáàíû îëàúàãëàð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè øÿðù åòìÿêäÿ ÷ÿòèíëèê ÷ÿêèáëÿð. Åùòè ìàëâÿ ôÿðçèééÿëÿðëÿ ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿ áèëÿúÿê III Äöíéà ìö ùàðè -áÿñèíäÿí äàíûøûáëàð. À.Ìîðîê, Ê.Ðàçóìîâñêàéà êèìè ðóñ òÿäãèãàò -÷ûëàðû éàïîí ëà ðûí Êóðèë àäàëàðûíà àòîì áîìáàñû àòàúàã ëà ðûí äàí äÿìâóðóðëàð (ßê ñè íÿ äåñÿéäèëÿð, áÿëêÿ äÿ îíëàðûí áó óéäóðìàëàðûíàèíàíàí îëàðäû — Ã.Ï.). Áÿçè ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû èñÿ 1571-úè èëäÿ Ìîñ -êâàíû éàíäûðìûø Êðûì õàíû Ìåíè-Ýÿðàéäàí ñþç à÷ûðëàð.


231

ßñëèíäÿ, ñþùáÿò ×åðíîáûë Àòîì Åëåêòðèê Ñòàíñèéàñûíäà áàø âåð -ìèø ïàðòëàéûøäàí âÿ áþéöê ôàúèÿäÿí ýåäèð. Áÿëëèäèð êè, î çàìàí ðà -äèàñè éàíûí ÿùàòÿ äàèðÿñèíäÿ ùàìû ìÿùâ îëìóø, éàõóä ÷îõ áþéöêõÿ ñàðÿò àëìûøäû.

Ñîí ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð äÿ éåðèíè àëûá. Àëîâóí éàéûëäûüû ðà -äèóñ äà ãûðüûí îëóá. “Ñèëàù” äåéÿíäÿ ðàäèàñèéà íÿçÿðäÿ òóòóë ìà ëû -äûð. “Àúëûã” ñþçö äÿ êàòðåíäÿ òÿñàäöôè éåð àëìàéûáìûø. Ôàúèÿäÿíñîí ðà úèääè õÿñàðÿò àëñàëàð äà, ñàü ãàëàíëàðà Ñîâåò äþâëÿòè óçóíìöä äÿò ìàääè éàðäûì åòìÿêäÿí èìòèíà åòìèøäè.

2 ê92Éàéëûì àòÿøèíèí ãûçûëû ðÿíýè éåðäÿí ýþðöíöð.Éóõàðûäàí ýÿëÿí çÿðáÿ èíñàíû ìàò ãîéàúàã.Áþéöê èíñàí ãûðüûíû áàøëàéàúàã, Áþéöê àäàìûí ãàð äàøû

îüëó òóòóëàúàã.Ùàìûíû áè÷èá-òþêÿí þëöì òÿêÿááöðëöäÿí éàí êå÷ÿ úÿê.

Áó êàòðåíäÿ III Íàïîëåîíóí ùàêèìèééÿòè çàìàíû Ôðàíñà ö÷öíàüûð íÿòèúÿëÿð âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí äàíûøûëûð. Íÿòèúÿñèíè äö øöí ìÿ -äÿí III Íàïîëåîí Ïðóññèéàíûí áàø÷ûñû Êàéçåð Âèëùåëìäÿí òÿùãè -ðàíÿ òÿðçäÿ òÿëÿá åäèð êè, Èñïàí òàõòûíà Ãîãåíòñîëëåð ÿéëÿøäèðèëñèí.Âèëùåëìäÿí ðÿää úàâàáû àëàí III Íàïîëåîí èñòÿð-èñòÿìÿç ìöùàðè -áÿ éÿ úÿëá îëóíäó. 1870-úè èë ñåíòéàáðûí èëê ýöíëÿðèíäÿ Ñåäàí éà -õûí ëûüûíäà äþéöø áàøëàäû. Ïðóññèéàëûëàðûí ìöòòÿôèãëÿðè àëìàíëàðûíòîïëà ðû íûí ìÿðìèëÿðè îä ñà÷à-ñà÷à ôðàíñûç îðäóñóíóí áàøûíà éàüûðâÿ ÿñýÿðëÿðè ýþç à÷ìàüà ãîéìóðäó. Òåç áèð çàìàíäà 300 ìèíäÿíàð òûã ôðàíñûç äþéöø÷öñö þëäöðöëäö (áàõ: 1 ê92).

4-úö ñÿòèðäÿ àòûí öñòöíäÿ úèíàùäàí-úèíàùà ÷àïàí, þëöìäÿí ãî ðõ -ìàéàí III Íàïîëåîíäàí ñþùáÿò ýåäèð. 3-úö ñÿòèðäÿ èñÿ “Áþéöêàäàì” äå éÿíäÿ Íàïîëåîí Áîíàïàðòà èøàðÿ åäèëèð. Íîñòðàäàìóñóíýþñòÿðäèéè êè ìè, Ïðóññèéà-àëìàí ãîøóí ùèññÿëÿðè áèð àé ìöääÿòèíÿôðàíñûçëàðäàí ãûð äûã ëàðûíû ãûðûá, ãàëàíëàðûíû èñÿ III Íàïîëåîí áàøäàîëìàãëà ÿñèð ýþòö ðöá ëÿðìèø.


232

2 ê93Òèáðèí éàõûíëûüûíäà þëöì èëàùÿñè ùÿäÿëÿéÿúÿê.Áèð àç ñîíðà ùàìû áþéöê äàøãûíëà öçëÿøÿúÿê.Êèëñÿíèí áàø÷ûñû (ïàïà) òóòóëàúàã âÿ êàíà ëèçà ñèéàäà éåðëÿøäèðèëÿúÿê.Ñàíò-Àíæåëî ñàðàéû âÿ ïàïàíûí èãàìÿòýàùû éàíäû ðû ëàúàã.

Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíäÿ áÿùñ åòäèêëÿðè 1138-úè èëäÿ Ðîìàéàýÿëÿí èðëàíäèéàëû äèí õàäèìè ìöãÿääÿñ Ìàëàõèéàíûí äåäèêëÿðè èëÿöñò-öñòÿ äöøöð. Ìöãÿääÿñ Ìàëàõèéà 111 Ðîìà Ïàïàñûíäàí ñþùáÿòà÷ûð. Ìàëàõèéàíûí ýþñòÿðäèéèíÿ ýþðÿ, II Èîùàíí Ïàâåëäÿí ñîíðà(Ìàëàõèéà II Èîùàíí Ïàâåëè “Ýöíÿø êèìè èøëÿéÿí” àäëàíäûðìûøäûð.Ìàðàãëûäûð êè, II Èîùàíí Ïàâåë Ýöíÿø òóòóëàí ýöí àíàäàí îëóá)úÿìè èêèúÿ Ðîìà Ïàïàñû îëàúàã. Î äà ìàðàã äîüóðóð êè, ÌàëàõèéàÐîìàéà ýÿëÿíäÿ Ïàïà Ðîìàëû Òñåëåñòðèí èäè. Ìàëàõèéàäà äà,Íîñòðàäàìóñäà äà ýþñòÿðèëèð êè, Âàòèêàíûí ñîíóíúó Ïàïàñû äàÐîìàëû îëàúàã — Ðîìàëû Ïàïà Ïéîòð.

Ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, ìöãÿääÿñ Ìàëàõèéàíûí ÿëéàçìàñûÂàòè êàíûí àðõèâèíäÿ Íîñòðàäàìóñóí þëöìöíäÿí 24 èë ñîíðà, 1590-úû èëäÿ öçÿ ÷ûõàðûëûá. Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ ÿëéàçìàíûí 1525-úè èë -äÿ òàïûë äûüûíû ýþñòÿðèðëÿð. Áó ÿëéàçìàñûíäàí Íîñòðàäàìóñóí õÿ áÿ -ðè îëìàñû ãåéðè-ðåàëäûð. Ëàêèí ùÿð èêè ýþðöúöíöí ôèêèðëÿðèíèí öñò-öñ -òÿ äöøìÿñè, áó êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëäèéè êèìè, áó ùàäèñÿíèí ëàáöä îëà -ðàã áàø âåðÿ úÿéèíäÿí õÿáÿð âåðèð. Âàòèêàíûí éàíìàñû, éàíüûíûí òþ -ðÿìÿ ñÿáÿáè, øÿùÿðèí ñó àëòûíäà ãàëìàñû âÿ Ïàïàíûí òóòóëàðàã êà -íà ëèçà ñèéàéà ñàëûí ìàñû áèçÿ ìÿëóì äåéèë. Áÿëêÿ äÿ áó, Íîñòðà äà -ìó ñóí áàøãà êàòðåí ëÿðäÿ ñþù áÿò à÷äûüû âÿ Åýåé äÿíèçèíÿ äöøÿúÿê÷îõ áþéöê ìåòåîðèòèí ñóéóí ñÿâèééÿñèíè 6-7 ìåòð ãàë äûð ìàñû íÿòè -úÿ ñèíäÿ áàø âåðÿúÿêäèð.

2 ê94Áþéöê Ïî ãàëëèéàëûëàðà áþéöê áÿäáÿõòëèê ýÿòèðÿúÿê.Äÿíèç Øèðèíÿ ùÿäÿ-ãîðõó ýÿëìÿê ÿáÿñäèð.Ñàéñûç-ùåñàáñûç èíñàí àõûíû äÿíèç âàñèòÿñèëÿ ýå äÿ úÿê.Ìèëéîíóí äþðääÿ áèðè ãÿäÿð èòêèéÿ ìÿðóç ãàëàúàã.


233

Êàòðåíäÿ “Áþéöê Ïî” “Íàïîëåîí” ìÿíàñûíäà èøëÿíèð. Äîüðóäàíäà, Íàïîëåîí ìèëéîíëàðëà ôðàíñûç âÿ áàøãà õàëãëàðûí ÿñýÿðëÿðèíèíìÿù âèíÿ áàèñ îëìóøäóð. 3-úö ñÿòèðäÿ 1799-úó èëäÿ Íàïîëåîíóí Ìè -ñèðÿ òÿúàâöçöíäÿí áÿùñ åäèëèð. Íàïîëåîí ùÿðáè äÿíèç äîíàí ìà ñû íàñàé ñûç-ùåñàáñûç îðäó òîïëàéûá, àíàäàí îëäóüó Êîðñèêà àäà ëà ðûí äàíêå÷ÿðÿê Àðàëûã äÿíèçè âàñèòÿñèëÿ Ìèñèðè çÿáò åòìÿê ö÷öí áó ãÿ äèìþëêÿéÿ éîëà äöøöð. Îíóí áó ñÿôÿðè äöç èêè èë ÷ÿêèð. Íèë ÷àéû öçÿ ðèíäÿèíýèëèñ âÿ èñïàí ùÿðáè—äÿíèç äîíàíìàëàðû èëÿ ãàðøûëàøûð. Ôðàí ñûçëàðìÿüëóá îëóðëàð. Êàòðåíèí 2-úè ñÿòðèíäÿ ýþñ òÿðèëÿí “Äÿ íèç Øèðèíÿ ùÿ -äÿ-ãîðõó ýÿëìÿê ÿáÿñ äèð” ôèêðè Èíýèëòÿðÿ èëÿ áàüëûäûð. Èíýèë òÿðÿ 300èëäÿí àðòûã äÿíèçäÿ ùþêìðàí îëäóüóíà ýþðÿ, îíà áÿ çÿí “Äÿíèç Øèðè”äÿ äåéèðäèëÿð. Íîñòðàäàìóñ íÿèíêè ïîåòèê äèëëÿ “Äÿ íèç Øèðè”íäÿí,ùÿòòà îíà ùÿäÿ-ãîðõó ýÿëìÿéèí ÿáÿñ îë äó üóí äàí äà ÷îõ éûüúàìøÿêèëäÿ ñþç à÷ûð. Áó íÿ èëÿ áàüëû îëà áèëÿðäè? Ìà ðàãëû áóðà ñûäûð êè,Íàïîëåîí áöòöí Àâðîïà þëêÿëÿðè ãàð øû ñûí äà òÿëÿá ãîéìóøäó êè, äÿ -íèç ëèìàíëàðûíû Èíýèë òÿ ðÿíèí öçöíÿ áàü ëà ñûí ëàð. ßêñ òÿãäèðäÿ, ùÿìèíþëêÿ ëÿ ðÿ ãóðóäàí âÿ äÿíèçäÿí ùÿìëÿ åí äè ðÿúÿéè èëÿ ùÿäÿ ëÿ éèð äè.Ëàêèí Èíýèëòÿðÿíèí äÿíèçäÿêè ãöä ðÿòèí äÿí ÷ÿêèíÿí ùÿìèí þëêÿëÿðà÷ûã âÿ ýèçëè øÿêèëäÿ Íàïîëåîíóí ùÿ äÿ ñèíÿ ìÿùÿë ãîéìàäûëàð. Äîü -ðó äàí äà, èíýèëèñëÿðèí ùÿðáè äÿíèç äî íàíìàñû ÷îõ ýöúëö èäè.1

Îíó äà áèëìÿê ìàðàãëû îëàð êè, Íàïîëåîí éóíàí ñþçö “íeapol-luon”à óéüóí ýÿëèð. Éóíàíúà áó ñþç “ãûðàí”, “äàüû äàí” ìÿ íà ëà ðûí -äà èøëÿíèð âÿ ÿýÿð áåëÿ äåìÿê ìöì êöíñÿ, Íàïîëåîí àäûíû äîü ðóë -äóð. 14 èëëèê ùàêèìèééÿòè äþâðöíäÿ Íàïîëåîí äàéàíìàäàí ãûðûá-äà üûòìàãëà ìÿø üóë îëìóøäó.

2 ê95ßùàëèíèí ìÿñêóíëàøäûüû éåðëÿð éàøàéûø ö÷öí éàðàðñûç îëàúàã.Òîðïàãäàí þòðö áþéöê ôèêèð àéðûëûüû, èõòèëàôëàð áàø âåðÿúÿê.Äþâëÿòëÿð àüûëëà ùÿðÿêÿò åòìÿéÿ ãàäèð îëìàéàíëàðà òàïøûðûëàúàã.Îíà ýþðÿ äÿ áþéöê ãàðäàøëàð àðàñûíäà êèí-êöäóðÿò âÿ

þëöì îëàúàã.


234

1 David Ovasîn, Íîñòðàäàìóñóí êî äó (èíýèëèñúÿ). Ëîíäîí, ñÿù. 372.

Êàòðåíäÿ Èñðàèë—ÿðÿá ìöíàãèøÿñèíäÿí, åëÿúÿ äÿ äöíéàíûí èêèãöä ðÿòëè þëêÿñèíäÿí — Ðóñèéà âÿ ÀÁØ-äàí áÿùñ îëóíóð. ßðÿá—Èñðàèë ìö íàñèáÿòëÿðè áàðÿäÿ éó õà ðû äà ýåíèø ñþùáÿò à÷äûüûìûçà ýþðÿ(áàõ: 2 ê60) áó ðà äà ìöôÿññÿë äàíûøìàüà ëöçóì ýþðìÿäèê. Ñî íóí -úó ñÿ òèð äÿ èñÿ Ðóñèéà âÿ Àìåðèêàäàí ñþùáÿò ýåòäèéè øöáùÿ äîüóð -ìóð. Äîñòëàøìûø áó èêè íÿùÿíý äþâëÿò àðàñûíäà (áàõ: 2 ê89) ýÿëÿ -úÿêäÿ ìöíàñèáÿòëÿð ïîçóëà äà áèëÿð. Êàò ðå íèí þçöíäÿí äÿ áóíóýþðìÿê îëóð. Äöí éàíû áþëöøäöðìÿê ñàùÿñèíäÿ áó èêè äþâëÿò àðà -ñûí äà èõ òè ëàô ëàð ìöíàãèøÿéÿ — ìöùàðèáÿéÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðà áèëÿð.

Äîüðóäóð, áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð èêè áþéöê ãàðäàø äåéÿíäÿ Cîí âÿÐî áåðò Êåííåäè ãàðäàøëàðûíûí íÿçÿðäÿ òóòóëäóüóíó ãåéä åäèðëÿð.Ùÿòòà áÿçè øÿðù÷èëÿð éàçûðëàð êè, ñþùáÿò 1588-úè èëäÿ êðàë III Ùåíðèòÿðÿôèíäÿí ãÿòëèíÿ ôèòâà âåðèëÿí Ùåíðè âÿ Øàðë äå Ýèç ãàðäàøëà ðûí -äàí ýåäèð. Ùÿòòà êàòðåíè Èíýèëòÿðÿäÿ èíãèëàáëà âÿ 1649-úó èëäÿ êðàëI ×àðëçûí åäàì îëóí ìàñû èëÿ áàü ëà éàí ëàð äà âàðäûð. Áó ôèêèðëÿð òà -ìà ìèëÿ ÿñàññûçäûð. Íîñ òðàäàìóñ “Áþéöê” êÿëìÿñèíè êàòðåí ëÿ ðèí äÿ“äþâëÿò áàø ÷û ëàðû”, “øàù çà äÿ”, “êðàëè÷à”, “êðàë”, “ùþêì äàð”, “øàùñþç ëÿ ðè” ìÿíàñûíäà èøëÿòìèøäèð.

Ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðûíäàí áÿçèëÿðè ö÷ ãàðäàøäàí ñþù áÿò à÷ûð âÿ éà -çûð ëàð êè, êàòðåíäÿ Èðàí—Èðàã—ßôãàíûñ òàí äàí áÿùñ îëóíóð. Áó, òÿáèèêè, äîüðó äåéèëäèð.

2 ê96Ïàðëàã ìÿøÿë ýåúÿ âàõòû ýþéäÿ ýþðöíÿúÿê. Ðîíà ÷àéûíûí ìÿíñÿáèíÿ (àüçûíà) âÿ ìÿíáÿéèíÿ éà õûí éåðäÿ. Àúëûã, ñèëàù þç ùþêìöíö ýþñòÿðÿúÿê, ýþíäÿðèëìèø êþìÿê

éóáàíàúàã.Èðàí Ìàêåäîíèéàíû çÿáò åòìÿê ìÿãñÿäèëÿ ýåðè äþíÿúÿê.

Áó êàòðåí ùàããûíäà òÿäãèãàò÷ûëàð àüëàáàòàí áèð ñþç äåéÿ áèë ìÿ -éèá ëÿð. Èðàíûí Ìàêåäîíèéàíû çÿáò åòìÿê úÿù äè ãÿäèìäÿ îëóá. Ëà -êèí Íîñòðàäàìóñóí çàìàíûíäàí ñîí ðàêû òàðèõäÿí áåëÿ áèð øåé ìÿ -


235

ëóì äåéèë. Áÿëêÿ äÿ ýþðöúöíöí áó êàò ðåíè ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿêùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð.

2 ê97Ðîìà Ïàïàñû, ñÿíÿ éàõûíëàøàíëàðäàí þçöíö ýþçëÿ.Èêè ÷àéûí ÿùàòÿ åòäèéè øÿùÿðäÿí óçàãëàø.Òöïöðÿíäÿ áÿëüÿìëÿ ãàðûøûã ãàí ýÿëÿúÿê.Ãûçûëýöëëÿð à÷àíäà ñÿíèí âÿ äîñòëàðûíûí ãàíû òþêöëÿúÿê.

Êàòðåíäÿ Ðîìà Ïàïàñû VI Ïèéèí þëöìöíäÿí áÿùñ îëóíóð. ÏàïàVI Ïèé Ôðàíñà äèðåêòîðèéàñûíûí (Ôðàíñà ùþêóìÿòè 1795-1799-úóèëëÿðäÿ äè ðåê òîðèéà àäëàíûá) ÿñèðè îëóá. Îõóúóëàðà òÿÿúúöáëö ýÿëÿáèëÿð êè, Ôðàíñà äþâëÿòè Ðîìà Ïàïàñûíû íÿ ö÷öí ÿñèð åòìèøäè?Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, î âàõòëàð Èòàëèéàäà äþâëÿòèí èøèíè Ïàïààïàðûðäû. ßñèð ëèéÿ äÿ Ôðàíñà èëÿ ìöùàðèáÿ âàõòû äöøìöøäö (áàõ: 2ê99). Ïàïà VI Ïèé âÿ äîñòëàðû — 32 íÿôÿðäÿí èáàðÿò êåøèøëÿð äÿñòÿñèÐîíà âÿ Èçåð ÷àéëàðûíû ÿùàòÿ åäÿí Âàëàíñ øÿùÿðèíèí ãÿñðèíäÿ åâäóñòàüû èäèëÿð. 1799-úó èëèí éàéûíäà ãàñòðîåí òåðèò äÿí ÿçèééÿò ÷ÿêÿí(ìÿäÿ âÿ íàçèê áàüûðñàãëàðûí ñåëèêëè ãèøàñûíûí èëòèùàáû) Ïàïà VI Ïèéêÿñêèí àüðûëàð âÿ ãàíàõìà íÿòèúÿñèíäÿ þëöá.

2 ê98Öçöíÿ (àëíûíà) ãàí ÷èëÿíÿí (ãàí õàëû îëàí) àäàì,Àç ãàëàúàãäû êè, ãóðáàí ýåòñèí.Èëäûðûì ñà÷àí Éóïèòåð Øèð áöðúöíäÿ îëàíäà,Ïåéüÿìáÿðëèê ÿëàìÿòè ýþðöíÿúÿê. Î, ùÿð øåéè ìÿùâ åäÿúÿê, ñîíðà ìÿùÿááÿòäÿí äÿì âóðàúàã.

Ñîâåò äþâëÿòèíèí ñîí èëëÿðèíèí øàùèäè îëàí ùÿð êÿñ áó êàòðåíèîõó éàí êèìè, ñþùáÿòèí Ñîâåòëÿð Èòòèôàãûíûí èëê âÿ ñîí ïðåçèäåíòèÌè õàèë Ãîðáà÷îâäàí ýåòäèéèíè éÿãèí åäÿúÿêäèð. Öçöíÿ ãàí ÷è ëÿ -íÿí, àëíûíäà ãàí õàëû îëàí Ì.Ãîðáà÷îâ (áàõ: 2 ê89) 2-úè ñÿòèðäÿýþñ òÿðèëäèéè êèìè, Éóïèòåð Øèð áöðúöíäÿ îëàíäà (19 àâãóñò 1991, 11ñåíòéàáð 1991) àç ãàëìûøäû êè, ãóðáàí ýåòñèí. Ìîñêâàäà ÃÊ×Ï àä -


236

ëà íàí ãðóï äþâëÿò ÷åâðèëèøè åäèð(12-19 àâãóñò 1991). Êðûìäà èñ òè -ðà ùÿòäÿ îëàí Ì.Ãîðáà÷îâ ÁîðèñÉåëòñèíèí ñÿéè íÿòèúÿñèíäÿ àèëÿñèèëÿ Ìîñêâàéà ãàéûäà áèëèð. Ãè -éàì÷ûëàðû ùÿáñ åäèðëÿð. 1991-úè èëñåíò éàáðûí 5-äÿ Ãîðáà÷îâ ÕàëãÄåïóòàòëàðû Ñîâåòèíèí Ãóðóëòàéû -íûí èøèíÿ õèòàì âåðèð. Áóíà ãÿäÿðàðòûã Á.Éåëòñèí Êîììóíèñò Ïàð òè -éà ñûíûí ôÿàëèééÿòèíè ãàäàüàí åò -ìèøäè (24 àâãóñò). ßââÿëëÿð Ãÿðáèâÿ Øÿð ãè Àëìàíèéàíûí áèðëÿøìÿ -ñèíÿ õåéèð-äóà âåðÿí Ì.Ãîðáà÷îâÉóïè òåðèí Øèð áöðúöíÿ êå÷ìÿñèíÿáåø ýöí ãàëìûø (11 ñåíòéàáð1991-úè èëÿ ãÿäÿð) ÏðèáàëòèêàÐåñïóá ëèêàëàðûíûí ìöñòÿãèëëèéèíèåëàí åäèá. Î, 1991-úè èë äåêàáðûí 5-äÿ þçö èñòåôàéà ýåòäè. Ëàêèíáóíà ãÿäÿð Ñîâåò Èòòèôàãûíû äàüûòìàã ö÷öí ÿëèíäÿí ýÿëÿíè åòäè âÿáóíó õàëãà ìÿùÿááÿòäÿí åòäèéèíè õöñóñè âóðüóëàäû. Ìàðàãëûäûð êè,2001-úè èëèí äåêàáðûíäà èñòåôàñûíûí 10 èëëèéè ìöíàñèáÿòèëÿ ÁÁÚàýåíò ëè éè íÿ âåðäèéè ìöñàùèáÿñèíäÿ î, áó ìÿñÿëÿäÿí ãöðóð ùèññè èëÿäàíûøûð äû. Ãîðáà÷îâ äàíûøäûãúà òàðèõäÿí ìÿëóì îëàí áèð ìÿñÿëÿìÿíèì ýþç ëÿðèì þíöíäÿí êå÷èðäè. Òàðèõ äÿ ãàëìàã íàìèíÿ áÿçèàäè àäàì ëàð áþéöê àäàìëàðû ãÿòëÿ éåòèðèð ëÿð. Ãîðáà÷îâ ìÿíÿ íÿñÿáåëÿ áèð àäàì òÿñèðè áàüûøëàäû. Î, ÁÁÚ àýåíòëèéèíÿ âåðäèéè ìöñà -ùèáÿñèí äÿ Á.Éåëòñèíäÿí äàíûøàðêÿí îíó “àüëà ñûüìàç, èíàíìàãìöìêöí îëìàéàí éàëàí÷û” àäëàíäûðäû (áàõ: Éåíè Möñàâàò, 26äåêàáð, 2001, ñÿù.16). Á.Éåëòñèí ùàããûíäà Ãîðáà÷îâóí äåäèêëÿðèíèòÿðÿääöä åòìÿäÿí îíóí þçöíÿ äÿ àèä åòìÿê îëàð. Áóíó áþéöêýþðöúö Íîñòðàäàìóñ 450 èë þíúÿ ýþðìöø âÿ ïîåòèê äèëëÿ áÿéàí


237

Ñîâåò Èòòèôàãûíû äàüûäàí ÌèõàèëÃîðáà÷îâ ñåâèíú âÿ ùÿéÿúàí è÷èíäÿ

åòìèøäèð: “Î, ùÿð øåéè ìÿùâ åäÿúÿê, ñîíðà ìÿùÿááÿòäÿí äÿìâóðàúàã”.

Ìàðàãëûäûð êè, Íîñòðàäàìóñ êàòðåíëÿðèíäÿ áó âÿ éà äèýÿð òàðèõèøÿõñèééÿòëÿðÿ ðÿüáÿò âÿ éà íèôðÿòèíè áèëäèðèð. Áþéöê ýþðöúöíöíÃîðáà÷îâà ðÿüáÿòè ùèññ îëóíìóð.

2 ê99Ïåéüÿìáÿðèí äåäèéè êèìè, Ðîìà òîðïàüûÃàëëèéàëûëàð (ôðàíñûçëàð) òÿðÿôèíäÿí áÿðê ñûõûøäûðûëàúàã.Îðäóëàðûíû ÷îõ óçàüà, Áîðåé äèéàðûíà àïàðàíäà,Ãàëëèéàëûëàð ÷îõ ãîðõóéà äöøÿúÿêëÿð.

Áó êàòðåíèí èëê èêè ñÿòðèíäÿ Íàïîëåîíóí Èòàëèéàéà ùöúóìëàðû,ñîí èêè ñÿòðèíäÿ èñÿ Ðóñèéàéà óüóðñóç éöðöøö òÿñâèð åäèëèð. 1794-1798-úè èëëÿðäÿ Íàïîëåîí Èòàëèéàéà ùÿðáè éöðöøëÿð åäÿðÿê, þëêÿíèòà ëàí åòìèø, ÿëè ñèëàù òóòàíëàðûí ùàìûñûíû ãûðìûøäû. 1796-úû èëäÿ Íà -ïîëåîí Ðîìà Ïàïàñû VI Ïèéè Òîëåíòèéà ìöãàâè ëÿ ñèíè áàüëàìàüàìÿú áóð åäèð. Ìöãàâèëÿéÿ ÿñàñÿí Áîëîíèéà, Ôåððàðà âÿ Ðîìàíèéàòîð ïàãëàðû Ôðàí ñàéà âå ðèë äè. Áóíäàí ÿëàâÿ, 30 ìèëéîí ôðàíê ìÿá ëÿ -üèí äÿ òÿçìèíàò äà íÿçÿðäÿ òóòóëìóøäó. Áó, ÷îõ áþéöê ìÿáëÿü èäè.Áó, Èòàëèéàíû êþëÿ ùàëûíà ñàëìàã äåìÿê èäè. Èêè èë ñîíðà, 1798-úèèëäÿ ôðàíñûçëàð Ïàïàëûüà àèä òîðïàãëàðû äà òóòàðàã, Ðîìà Ðåñïóá ëè -êà ñû åëàí åòäèëÿð. Ïàïà VI Ïèé ùÿáñ åäèëäè âÿ ÿñèð îëàðàã Âàëàíñ øÿ -ùÿ ðèíäÿ ãÿñðäÿ ñàõëàíûëäû. Ïàïà åëÿ áóðàäàúà ãàíàõìàäàí âÿôàòåòäè (áàõ:2 ê97).

Íàïîëåîí Ïàïà VII Ïèéè äÿ ÿñèð åòìèøäè. 1800-úö èëäÿ î, Ñåí-Áåðíàð àøûðûìûíû êå÷ÿðÿê Ìàðåíãî éàõûíëûüûíäà ïðóññèéàëûëàðûìÿü ëóá åòäè.

Ãàí òþêìÿéè þçöíÿ ïåøÿ åòìèø Íàïîëåîíó èëàùè úÿçà ýþçëÿéèðäè.Î, 1812-úè èë èéóíóí àõûðûíäà 450 ìèíëèê îðäó èëÿ Íåìàí ÷àéûíûêå÷ÿðÿê Ìîñêâà öçÿðèíÿ éåðèäè. 6 àé ñîíðà Ðóñèéàíû òÿðê åòìÿéÿìÿú áóð îëäó. 250 ìèí íÿôÿðäÿí ÷îõ èòêè âåðäè. Éöç ìèíäÿí àðòûãôðàí ñûç ÿñèð äöøäö. Ñàü ãàëàí ÿñýÿðëÿðèí ÷îõó Ôðàíñàéà äþíÿðêÿí


238

Ðó ñèéà ÷þëëÿðèíäÿ øàõòàäàí ùÿëàê îëäó. Ðóñèéàéà øàí-øþùðÿò,ãÿíèìÿò äàëûíúà ýåäÿí Íàïîëåîí ùÿð øåéè èòèðäè. Áó ìÿüëóáèééÿòîíóí òÿíÿççöëöíöí áàøëàíüûúû èäè.

Ñîí ñÿòèðäÿ Áîðåéà äèéàðûíäàí ñþùáÿò ýåäèð.“Áîðåéà” ùÿì Ðóñèéà, ùÿì äÿ “øèìàë êöëÿéè þëêÿñè” ìÿíàëàðûíû

âåðèð âÿ ùÿð èêè ùàëäà Íîñòàðäàìóñóí ôèê ðèíè äöçýöí èôàäÿ åäèð.

2 ê100Àäàëàðäà äÿùøÿòëè ÷àõíàøìà áàø âåðÿúÿê.Ùÿãèãÿòè éàëíûç ùÿðá÷èëÿð áèëÿúÿêëÿð (åøèäÿúÿê ëÿð).Ãàðÿò÷èëÿðèí ùöúóìó âÿ ùÿãàðÿòè ÷îõ áþéöê îëàúàã.Îíëàðûí ùàìûñû áþéöê èòòèôàãäà áèðëÿøÿúÿê.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè “Les Prop heties”èí ÷àïûíäàí úÿìèîí èë ñîíðà Ìàëòàíûí òöðê ùÿðáè äÿíèç ãöââÿëÿðè òÿðÿôèíäÿí ìöùà -ñè ðÿéÿ àëûí ìàñû èëÿ ÿëàãÿ ëÿí äèðèðëÿð. Ôðàíñûçëàð áåø àé ÷ÿêÿí ìöùà -ñè ðÿäÿ 40 ìèíëèê òöðê ùÿðáè äÿíèç ãöââÿëÿðèíÿ ìöãàâèìÿò ýþñ òÿ ðÿ -ðÿê èñïàíëàðûí êþìÿéè èëÿ ìöùàñèðÿäÿí àçàä îëóáëàð. Áóðàäà êèì -ëÿðèí èòòèôàã éàðàòäûüû ìÿëóì äåéèë. Î âàõòëàð Ôðàíñà ùÿòòà Èñ ïà íèéàèëÿ, äåìÿê îëàð êè, ìöùàðèáÿ âÿçèééÿòèíäÿ èäè. Áóíà ýþðÿ äÿ áàøãàãèñèì òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðè äàùà àüëàáàòàíäûð. Îíëàð áó êàò ðåíèÈíýèëòÿðÿ èëÿ ÿëàãÿëÿíäèðèðëÿð. Ùèòëåð Àë ìà íèéàñû II Äöíéà ìö -ùàðèáÿñèíèí áàø ëàí üû úûí äà Ôðàí ñà íû èëäûðûì ñöðÿòè èëÿ ôÿòù åäÿðÿêÈí ýèë òÿ ðÿíè òÿêëÿäè. Þëêÿíèí äåìÿê îëàð êè, áöòöí áþéöê øÿ ùÿð -ëÿðèíè áîì áàðäìàí åòäè. Àëìàí òÿééàðÿëÿðè ýöíöí ýö íîð òà ÷à üûÈíýèëòÿðÿ ñÿìàëàðûíäà ó÷óð, õàë ãû òÿø âè øÿ ñàëûðäû. Àëìàíëàðà ãàð øûéåýàíÿ ÷ûõûø éîëó, Íîñ òðà äà ìóñóí ýþñ òÿðäèéè êèìè, áèðëÿ øÿðÿêáþéöê èòòè ôàã éàðàòìàã èäè.

Ìöòòÿôèãëÿð Àìåðèêà, Èíýèëòÿðÿ âÿ Ôðàíñà èäè. Îí ëàð ùÿð âàñèòÿèëÿ ÷àëûøûðäûëàð êè, Àëìàíèéà âÿ Ðóñèéà ìö ùàðèáÿíèí ýåäèøèíäÿçÿèô ëÿ ñèí, ãàëèá òÿðÿô îëìà ñûí.


239

III ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (III ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (III ÉÖÇËÖÊ))

Ìÿí “Ùÿð øåé òàëå èëÿ áàüëûäûð. Ëàêèíáóíóí þçö äÿ Éàðàäàí âÿ Òÿáèÿò âàñè òÿñèëÿîëóð” äåéèëÿí èëàùè ùÿãèãÿòè ãÿáóë åäèð âÿáóíó ùå÷ íÿ èëÿ ãàðûøäûðìûðàì.

3 ê1Äàâàäàí âÿ äÿíèç äþéöøöíäÿí ñîíðà, Áþéöê Íåïòóí çèðâÿäÿ äóðàúàã.Íÿùÿíý îêåàíû äÿùøÿòÿ ýÿòèðÿúÿê.Ãûðìûçû ðÿãèá ãîðõóäàí ñàðàëàúàã.

àòðåíäÿ áþéöê ýþðöúö þçöíäÿí 250 èë ñîíðà áàø âåðÿúÿêùà äè ñÿëÿðäÿí ñþç à÷ûð. 1805-úè èëäÿ Òðàôàëãàð áóðíó éà -õûíëûüûíäà èíýèëèñ ùÿðáè äÿíèç äîíàíìàñû àäìèðàëÍåëñîíóí êîìàíäàíëûüû èëÿ áèðëÿøìèø ôðàíñûç-èñïàí

äîíàíìàñûíû äàðìàäàüûí åòäè. Êàòðåíäÿ ñþùáÿò ýåäÿí ãàíëû äþéöøáàðÿäÿ ÿòðàôëû äàíûøäûüûìûçäàí (1 ê77) áóðàäà òÿêðàðà éîë âåðìÿéÿëöçóì éîõäóð. Áèð îíó äåìÿê ëà çûì äûð êè, 4-úö ñÿòèðäÿ “Ãûðìûçûðÿãèá ãîðõóäàí ñàðàëàúàã” èôà äÿ ñèíè Íîñòðàäàìóñ ôðàíñûç èíãèëàá ÷û -ëàðûíûí ðÿìçè îëàí ãûðìûçû ðÿíýëÿ áàüëû èøëÿòìèøäèð. Áóðàäà Èñïàíè éà -íûí ðîëó î ãÿäÿð äÿ ãàáàðäûëìûð. ×öíêè ìöùàðèáÿíè, ÿñàñÿí, Íà -ïîëåîí àïàðûðäû. Òÿñà äöôè äåéèëäèð êè, áó äþéöøäÿ ôðàíñûç-èñïàí ùÿð -áè-äÿíèç äîíàíìàñûíà ôðàíñûç àäìèðàëû Âèëëåíåâ êîìàíäàíëûã åäèð äè.Äÿíèçäÿ ùþêìðàíëûã áàõû ìûí äàí áþéöê ÿùÿ ìèééÿò êÿñá åäÿí áóùÿëëåäèúè äþéöøäÿ òàëå ùÿð èêè àäìèðàëäàí öç äþíäÿðìèøäè. ÀäìèðàëÂèëëåíåâ ÿñèð äöøìöøäö. Àäìèðàë Íåëñîí èñÿ ãÿëÿáÿíè ùÿéàòû áàùà -ñû íà ÿëäÿ åòìèøäè.

Êàòðåíèí 1-úè âÿ 2-úè ñÿòèðëÿðè àäìèðàë Íåëñîíëà áàüëûäûð. “Áþ -éöê Íåïòóí” — Äÿíèç Øèðè îíóíëà áàüëû èøëÿíìèøäèð. 1849-úó èëäÿÍåë ñîíóí õàòèðÿñèíè ÿáÿäèëÿøäèðìÿê ö÷öí Ëîíäîíóí ìÿðêÿ çèí äÿ,Òðà ôàëãàð ìåéäàíûíäà (ôèêèð âåðèí, Òðàôàëãàð äþéöøö äÿ ÿáÿäè -ëÿøäèðèëèá) 51 ìåòð ùöíäöðëöéöíäÿ îíóí ìþùòÿøÿì àáè äÿñè óúàë äûë -

240

KK


ìûø äûð. Íîñòðàäàìóñ “Áþéöê Íåïòóí çèðâÿäÿ äóðàúàã” äå ìÿê ëÿèíýèëèñëÿð ö÷öí ÿëàìÿòäàð îëàí áó ùàäèñÿéÿ èøàðÿ åäèð.

3 ê2Èëàùè ñþç þç èôàäÿñèíè ìàääè âàðëûãäà òàïàúàã.Éåðè âÿ ýþéö åùòèâà åäÿúÿê. Ýèçëÿäèëìèø ãûçûë ñèðëè ÿìÿëäèð.Áöòöí ýöúÿ ìàëèê áÿäÿí, ãÿëá âÿ ðóùÙàìûñû ýþéäÿ îëäóüó êèìè, îíóí àéàãëàðû àëòûíäàäûð.

Áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ êðàë II Ùåíðèéÿ ýþíäÿðäèéè À÷ûã ëà ìà -äà ýþñòÿðäèéè áÿçè ìÿãàìëàðà òîõóíóð. Ýþðöúö “èëàùè ñþç” äå éÿí äÿâÿúäÿ ýÿëìÿê ö÷öí ïû÷ûëòû èëÿ îõóäóüó ýèçëè âÿ ñåùðëè äóà ëàðû íÿ -çÿðäÿ òóòóð. Î, ýþñòÿðèð êè, èíñàí âÿúäÿ ýÿëÿðêÿí îíóí ãÿëáè èëàùèíóðëà äîëóð. Èëàùè íóð îíó øÿõñè ìöëàùèçÿ âÿ ÿãëè ìÿù äóä ëóã äàíìÿùðóì åäèð. Áó âàõò èíñàí ýÿëÿúÿéÿ ñÿéàùÿò åäÿ áèëèð. Áó, äöí éÿâèâÿ èëàùè áèðëèéèí ùÿääèäèð. Ìèñòèêëÿð ñèêëîí ìàùèé éÿ òèí äÿ îëàí áóùÿääè àðàñû êÿñèëìÿéÿí ôèêèð, ùèññ âÿ ùÿéÿúàíûí ìÿðêÿçè àä ëàíäûðûð -ëàð. Áó èñÿ èíñàí âàðëûüûíûí ö÷ ÿñàñ ìÿðêÿçèíèí ùàð ìî íè éà ñûíà ýÿòè -ðèá ÷ûõàðûð: áÿäÿí, øöóð (èäðàê) âÿ ãÿëá. Áó ö÷ ìÿðêÿç áèð ýÿ äþéö -íÿíäÿ ìèñòèêëÿðèí òÿñâèð åòäèêëÿðè àüûëñûçëûã äÿ ðÿ úÿñèíÿ ÷àòà áèëÿð.Ìöòÿõÿññèñëÿðèí ôèêðèíúÿ ýþðöúöëöéöí ìÿí áÿ éè ýþé ëÿð ëÿ ÿëàãÿ çà -ìàíû ÿëäÿ åäèëèð êè, áó äà ÿñëèíäÿ èëàùè âàðëûüà èíàì ëà áàüëûäûð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, áó êàòðåí äÿ 1 ê1 âÿ 1 ê2 êèìè Íîñ -òðà äàìóñóí þçö âÿ ýþðöúöëöéö çàìàíû äöøäöéö ùàëëà áàüëûäûð.1

3 ê3Ìàðñ, Ìåðêóðè âÿ ýöìöøö Àé áèðëÿøÿúÿê.Cÿíóáà òÿðÿô ñîí äÿðÿúÿ ãóðàãëûã îëàúàãäûð.Àñèéàíûí ìÿðêÿçèíäÿ éåð òèòðÿéÿúÿê.Áó âàõò Êîðèíôäÿ (Éóíàíûñòàí) âÿ Åôåñäÿ (Êè÷èê Àñèéà)

÷àõíàøìà áàø âåðÿúÿêäèð.

Ýþñòÿðèëÿí ïëàíåòëÿðèí çàùèðè áèðëÿøìÿñè òåç-òåç îëìóø âÿ áó âàõòìöùàðèáÿëÿð, çÿëçÿëÿëÿð, òàðèõè ùàäèñÿëÿð áàø âåðìèøäèð. Ìÿ ñÿ ëÿí,

�ÛÛÛ Ñåíòóðèéà

241

1 Åðèêà ×èòÿì. Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéö (èíýèëèñúÿ). Áðè òà íè éà, 1991, ñÿù.134-135.

Íîñòðàäàìóñóí äþâðöíäÿ, 24 éàíâàð 1556-úû èëäÿ ×èíèí øè ìà ëûíäàíÅýåé äÿíèçèíÿ ãÿäÿð ÿðàçèíè ÿùàòÿ åäÿí äÿùøÿòëè çÿëçÿëÿ íÿòè úÿ -ñèíäÿ 830 ìèí àäàì ùÿëàê îëìóøäó. Èíñàíû ùåéðÿòÿ ýÿ òè ðÿí îäóð êè,òåõíèêàíûí àüëàñûüìàç äÿðÿúÿäÿ èí êè øàô åòäèéè çÿ ìà íÿ ìèç äÿ çÿë -çÿëÿíèí áàøâåðÿúÿéè âàõòû ùå÷ êèì äÿãèã ýþñòÿðÿ áèë ìÿ äèéè ùàëäà,450 èë áóíäàí ÿââÿë, 1-úè ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëäèéè êèìè, Íîñòðà äàìóñîíóí áàøâåðìÿ âàõòûíû äÿãèã ýþðìöøäö. Âÿ áó, éå ýà íÿ ùàë äåéèë -äèð. Íîñòðàäàìóñ çÿëçÿëÿëÿðèí âàõòûíû äÿôÿëÿðëÿ ýþñ òÿð ìèøäè.1

ÕÕ ÿñðèí ñîí ðöáöíö ýþòöðñÿê, äåéÿ áèëÿðèê êè, 1-úè ñÿòèðäÿ ýþñ -òÿ ðè ëÿí áöðúëÿðèí áèðëÿøäèéè 1977-úè èëäÿ Êîðèíôäÿ (Éóíàíûñòàí)êðàë Êîíñ òàíòèí äåâðèëèá. Áó âàõò Êîðèíô âÿ Åôåñäÿ èíãèëàáè ùÿðÿ -êàò áàø àëûá ýåäèðäè. Ëàï ñîí äþâðëÿðäÿ áó ùàäèñÿ 1993-úö èëèí ïà -éû çûíäà, 1998-úè èëèí ìàðòûíäà, 2000-úè èëèí èéóë-àâãóñò àéëàðûíäàéåð àëìûøäû. Áó âàõò Éóíàíûñòàíäà âÿ õöñóñÿí äÿ Òöðêèéÿäÿ äÿù -øÿò ëè çÿë çÿ ëÿëÿðèí áàø âåð äèéè ìÿëóìäóð. 1993-úö èëäÿ Ùèíäèñòàí,Èðàí âÿ áàøãà éåðëÿðäÿêè çÿë çÿëÿëÿð 10 ìèíëÿðëÿ àäàìûí ìÿùâèíÿñÿ áÿá îëäó. Àôðèêà þë êÿëÿðèíäÿ âÿ Êè÷èê Àñèéàäà ãóðàãëûã âÿ àúëûãòöü éàí åòìÿéÿ áàøëàäû.

3 ê4Àé âÿ Ýöíÿø òóòóëìàëàðû áàø âåðÿíäÿ Îíëàð áèðè-áèðëÿðèíäÿí ÷îõ äà óçàã îëìàéàúàãëàð.Ùÿòòà ýþðöúö ôÿàëèééÿòÿ áàøëàäûüû éåðëÿðäÿ Ñîéóã, ãóðàãëûã âÿ òÿùëöêÿ ñÿðùÿäëÿðÿ éàõûíëàøàúàãäûð

Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, 1556-úû èëäÿ, Íîñòðàäàìóñóí äþâ -ðöí äÿ Ýöíÿø âÿ Àéûí òóòóëìàñû ÷îõ éàõûí âàõòà äöøöá. Ýöíÿø ùÿ -ìèí èë íîéàáð àéûíûí 1-äÿ, Àé èñÿ íîéàáðûí 16-äà òóòóëóá. Òàðèõ÷è ëÿðãåéä åäèð ëÿð êè, ùÿìèí èëèí àïðåëèíäÿí àâãóñòóí àõûðûíà ãÿäÿð éàüûøéàü ìà éûá. Äåêàáð àéûíäà èñÿ Ôðàíñàäà ñÿðò ñîéóãëàð îëóá. 4-úöñÿòèðäÿ ýþ ðö úö òÿùëöêÿëè àíëàð éàøàéàúàãëàðûíû áÿéàí åäèá.


242

1 Màéêë Úordan. Íîñòðà äàìóñ âÿ éåíè ìèíèëëèê (èíýè ëèñ úÿ). Äóáàé, 1998, ñÿù. 55.

Ùÿìèí èëäÿ Èñïàíèéà Ôðàíñàíûí øèìàë-øÿðã ñÿð ùÿä ëÿðèíè êå÷ÿ ðÿêþëêÿíèí ìöñòÿãèëëèéèíÿ áþéöê òÿù ëöêÿ éàðàäûá. Ýþðöí äöéö êèìè,Íîñòðàäàìóñ þç çàìà íûí äà áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðäÿí äÿ äÿãèã ëèê -ëÿ áÿùñ åäèá âÿ áþéöê øþùðÿò ãàçàíûá. Òÿñàäöôè äåéèëäèð êè, ýþðö -úö íöí ìöàñèðè, çàìàíûíäà “ôðàíñûç øàèð ëÿ ðè íèí øàù çà äÿ ñè” ùåñàáîëóíàí Ïéåð Ðîíñàð (1524-1584), Íîñòðà äà ìó ñó “Àëëàùûí ñå÷èëìèøïåéüÿìáÿðè” àäëàí äûð ìûø, îíà íå÷ÿ-íå÷ÿ øåèðëÿð ùÿñð åòìèøäèð.Ñîí ðà ëàð èñÿ Ïéåð Æàí Áåðàíæå, È.Ùþòå, Á.Ïàñòåðíàê âÿ áàø ãàëàðû þë -ìÿç ÿñÿðëÿðè èëÿ Íîñòðàäàìóñó ýþéëÿðÿ ãàë äûð ìûø ëàð.

3 ê5Éàõûíäà, óçàãäà èêè ýþé úèñìèíèí òóòóëìàñû Àïðåë âÿ ìàðò àéëàðûíà òÿñàäöô åäÿúÿêäèð.Îù! Íÿ ãÿäÿð áþéöê èòêè! Àíúàã ùÿð èêè áþéöê õåéèðõàùÉåðäÿí, äÿíèçäÿí ùÿð òÿðÿôÿ êþìÿê åäÿúÿêëÿð.

Íîñòðàäàìóñøöíàñëàð áó êàòðåíèí ùàíñû âàõòäàí âÿ êèìëÿðäÿíáÿùñ åòäèéèíè àéûðä åäÿ áèëìÿéèáëÿð. Ýöìàí âÿ ôÿðçèééÿëÿðëÿ áÿçè -ëÿðè êàòðåí äÿ Èðàí-Èðàã ìöùàðèáÿñèíäÿí (1980-1988) äàíûøû ëäû üû íûãåéä åäèðëÿð.1

Ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðûíäàí þçëÿðèíè ýöëìÿëè âÿçèééÿòÿ ãîéàðàã êàò -ðå íèí Ðóñèéàäàí áÿùñ åòäèéèíè, àïðåë âÿ ìàðò àéëàðûíäà ÀÁØ-äàíêðå äèò àëàúàãëàðûíû èääèà åäÿíëÿð äÿ âàðäûð.

3 ê6Áàüëû ìÿáÿäÿ èëäûðûì äöøÿúÿê.È÷ÿðèñèíäÿêè ñàêèíëÿð ìÿùâ îëàúàãëàð.Àòëàðû, èíñàíëàðû ïàð÷àëàíìûø ÿò êèìè Èëäûðûìûí äàëüàñû äèâàðëàðà ÷ûðïàúàã.Áóíà áèýàíÿ áàõàíëàð àúëûã âÿ ãóðàãëûãëà öçëÿøÿúÿêëÿð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè ñóàëòû ãàéûãëàðäàí, ãóðóäàí âÿ òÿé -éà ðÿ äÿí àòûëàí âÿ ùÿäÿôÿ äÿãèã äÿéÿí ðàêåòëÿðëÿ áàüëàéûðëàð. ßí ÷îõ


243

1 Allan Hàëë. Nostradamus (òöðêúÿ). Èñòàíáóë, 1998, ñÿù.125.

äà îíó Êþðôÿç ìöùàðèáÿñè çàìàíû Èðàãäà ìöÿééÿí îá éåêò ëÿ ðÿ àòû -ëàí ðàêåòëÿðëÿ áàüëàéûðëàð. Áÿñðÿ éàõûíëûüûíäà áóíêåðëÿðäÿ éåð ëÿøäè -ðèë ìèø Èðàã ÿñýÿðëÿðèíèí áîìáàðäìàí íÿòèúÿñèíäÿ ãûðõ ýöí ÿð çèíäÿ÷þëÿ ÷ûõà áèëìÿìÿñè âÿ ÷îõóíóí ìÿùâ îëìàñû ìèñàë êèìè ýþñòÿðèëèð.Áóðàäà îíó äà õöñóñè ãåéä åòìÿê îëàð êè, Êþðôÿç ìö ùà ðè áÿñè âàõòûÈðàã îðäóñóíóí áàø ãÿðàðýàùû Áàüäàääà “Àìáàñîäîð” ìåù ìàí -õàíàñûíûí çèðçÿìèíñèí äÿ éåðëÿøäèðèëèáìèø. ÀÁØ òÿééàðÿ ñèí äÿí àòûëàíðàêåò îíóí ìþùêÿìëÿí äè ðèë ìèø ãàïûñûíû éàðàðàã, è÷ÿðèäÿ ïàðò ëàìûøâÿ îðàäà îëàí îíëàðëà éöê ñÿê âÿçèôÿëè ùÿðá÷èíè ìÿùâ åòìèøäè.

Ëàêèí áèçÿ áåëÿ ýÿëèð êè, 2-úè ãðóï òÿäãèãàò ÷û ëàðûí ôèêðè äàùà àü -ëà áàòàíäûð. 1944-úö èë èéóí àéûíûí 10-äà, ìöòòÿôèã îðäóëàðû ìö âÿô -ôÿ ãèééÿòëÿ Íîðìàí äè éàíû òóòàíäàí ñîíðà Ôðàíñàíûí úÿíóá-ãÿð áèí -äÿ éåðëÿøÿí êè÷èê Îðàäîð êÿíäèíäÿ àëìàíëàð ýþðöí ìÿ ìèø úèíàéÿòèø ëÿò ìèøëÿð. Îíëàð éåðëè ñàêèíëÿðè úàñóñëóãäà ñó÷ëàéàðàã, áöòöíêÿíä úàìààòûíûí ýþçö ãàðøûñûíäà 192 êèøèíè ýöëëÿëÿìèø, 450 íÿôÿðãà äûí, ãîúà âÿ óøàãëàðû èñÿ àòëàðëà áèðýÿ êÿíä êèëñÿñèíÿ éûüàðàã ãà -ïû ëàðû áàüëàìûø âÿ êèëñÿéÿ îä âóðìóøäóëàð. Ïÿíúÿðÿëÿðÿ ÿë ãóì áà -ðà ëàðû àòàðàã ïàðòëàäûðäûëàð. ×ûõûá ãà÷ìàã èñòÿéÿíè èñÿ ïóëåìéîòàòÿ øèíÿ òóòóð äó ëàð. Êèëñÿäÿí úÿìèñè áèð ãàäûí ãà÷à áèëìèøäè. Ãûð -üûí äàí èñÿ ÿëÿ êå÷ìÿéÿí 4 êèøè éàõà ãóðòàðìûøäû.

Áöòöí áó äÿùøÿòëè ùàäèñÿëÿðè Íîñòðàäàìóñ ÿñðëÿðëÿ þíúÿ ýþðìöøâÿ äÿãèãëèéè èëÿ òÿñâèð åòìèøäèð.

Îíó äà ãåéä åäèì êè, Îðàäîð êÿíäè áó ýöí äÿ ãûðüûí áàø âåðÿíýöíäÿêè êèìè ñàõëàíûëûð.1

Íîñòðàäàìóñóí áàøãà áèð êàòðåíäÿ ýþñòÿðäèéè “Ôðàíñà, àë ìàí ëà ðà÷îõ äà áåë áàüëàìà” òþâñèéÿñè (áàõ: 3 ê57) áó êàòðåíäÿ äÿ éå ðè íè àëûá.

Ñîí âàõòëàðà ãÿäÿð àëìàíëàðûí òþðÿòäèéè ùåñàá åäè ëÿí, ëàêèí Ñî -âåò Èòòèôàãû äàüûëäûãäàí ñîíðà ðóñëàðûí þçëÿðèíèí òþðÿòäèêëÿðè åòèðàôîëó íàí Áåëîðóñèéàíûí Õàòûí êÿíäèíäÿêè ýåíîñèä (êöòëÿâè ãûðüûí),äå ìÿëè éåýàíÿ ùàäèñÿ äåéèëìèø.


244

1 Íåä Ùàëëåé. Íîñòðàäàìóñóí êöëëèééàòû (èíýèëèñúÿ). Êåíò, 1999, ñÿù. 168.

3 ê7Äàüëàðûí áàøûíäà ãà÷ãûíëàð âÿ ñÿìàäà àòÿø àëîâëàðû ýþðö íÿúÿê. Áóíäàí ñîíðàêû ìöíàãèøÿ èêè úÿëä ãàðàòîéóüóí þç àðàëàðûíäà

äèäèøìÿñèíÿ áÿíçÿéÿúÿê.Âóðóøìàëàð ñÿðùÿäëÿðèí éàõûíëûüûíäà îëàíäà Éåðäÿí ãûøãûðàðàã êþìÿê èñòÿéÿúÿêëÿð. Àíúàã êþìÿê ýþéäÿí ýÿëÿúÿê.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Áàëêàíëàðäàí ýåäèð. ßââÿëëÿðäÿ äÿ äåäèéèìèçêèìè, Íîñòðàäàìóñ ÿêñÿð êàòðåíëÿðèíäÿ ìöÿééÿí èøàðÿëÿðëÿ ùà äè -ñÿíèí áÿçÿí ùàðàäà, êèìëÿð àðàñûíäà, íÿ âàõò âÿ ñ. îëàúàüûíû ýþñ -òÿðèð. Áó êàòðåíèí 2-úè ñÿòðèíäÿ éåð àëàí “ãàðàòîéóã” (ãàðüà) Êî ñî -âî äàí áÿùñ åäèð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, 1389-úó èëäÿ îñ ìàí ëûëàðáó ðàíû òóòàíäàí ñîíðà Êîñîâî “ãàðàòîéóã ëóëàð” äöçö àä ëà íûá. Ñþù -áÿò à÷äûüûìûç ñÿòèðäÿ ñåðáëÿðëÿ àëáàíëàð àðàñûíäà ýå äÿí ìö áàðèçÿþç ÿêñèíè òàïûá. 1-úè ñÿòèðäÿ èñÿ ñþùáÿò äàüëàðû àøàí Áîñ íè éà ãà÷ -ãûíëàðûíäàí âÿ ÍÀÒÎ àâèàñèéàñûíûí ðàêåò çÿðáÿ ëÿðèíäÿí ýåäèð.

Ñîí èêè ñÿòèðäÿ Áîñíèéàäàêû àüûð âÿçèééÿòäÿí âÿ Àìåðèêàòÿééàðÿëÿðèíäÿí àòûëàí ÿðçàã âÿ ïàë-ïàëòàðäàí áÿùñ îëóíóð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè II Äöíéà ìöùàðè áÿñèíèí ëàïÿââÿëèíäÿ Ôðàíñàäà úÿðÿéàí åäÿí ùàäè ñÿ ëÿðëÿ áàüëàéûðëàð.

Áàðäî Êèäîãî áó êàòðåíè “Êþðôÿç ìöùàðèáÿñè” èëÿ áàüëàéûð.

3 ê8Êèìâèðëÿð þç ãîíøóëàðû èëÿ ñûõ èòòèôàãäà îëàúàãëàð.Îíëàð äåìÿê îëàð êè, áöòöí Èñïàíèéàíû àëò-öñò åäÿúÿê ëÿð.Øèéåí âÿ Ëèìîçèíÿ úÿìëÿøÿí õàëãÁèð àðàéà ýÿëÿðÿê ùÿðáè éöðöøÿ áàøëàéàúàã.

Êèìâèðëÿð ãÿäèì ýåðìàí òàéôàñû (ãÿáèëÿñè) îëóá. Ùèòëåð âÿ Ìóñ -ñî ëèíè ùÿðáè èòòèôàãà ýèðÿðÿê, èñïàí õàëãûíûí áàøûíà îëìàçûí îéóíëàðà÷ûð, éåíè éàðàòäûãëàðû ñèëàùëàðû Èñïàíèéàäà ñûíàãäàí êå÷è ðèð äè ëÿð.1936-1939-úó èëëÿð àðàñû 600 ìèíäÿí àðòûã èñïàí ìÿùâ åäèëìèøäè.Ôðàíñàíûí úÿíóá-ãÿð áèí äÿ áåé íÿëìèëÿë áðèãàäàëàð éà ðàäûëìûøäû.


245

Îíëàð Ôðàíêîíóí êîìàí äàíëûüû àëòûíäà ðåñïóá ëè êà÷û ëàðà ãàðøû ìö -áà ðèçÿ àïàðàðàã ãàëèá ýÿëäèëÿð.

3 ê9Áîðäî, Ðóàí âÿ Ëÿ-Ðîøåë áèðëÿøìèøäèð.Îíëàð áþéöê äÿðéàíûí (îêåàíûí) ÿòðàôûíäà âóðóøàúàãëàð.Èíýèëèñëÿð, áðåòîíëàð âÿ ôëàìàíäëàð áèð èòòèôàãäûð.Îíëàðû (äöøìÿíëÿðè) Ðóàíàäàí î éàíà ãÿäÿð ãîâàúàãëàð.

Êàòðåíäÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿíáÿùñ îëóíóð. 1-úè ñÿòèðäÿ àäû ÷ÿêèëÿí ÿðàçèëÿðè ìöùàðèáÿíèí ÿââÿ -ëèí äÿ Ùèòëåð Àëìàíèéàñû òóòìóøäó. 3-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè,èí ýè ëèñëÿð, åëÿúÿ äÿ áðåòîíëàð (áðèòàíèéàëûëàð) ìöùà ðèáÿäÿ èøòèðàêåòìèøëÿð. Èíýèëèñëÿð ìöòòÿôèãëÿð ñûðàñûíäà, áðåòîíëàð èñÿ ÔðàíñàíûíÌöãàâèìÿò ùÿðÿ êàòû òÿðêèáèíäÿ äþéöøöðäöëÿð. Ìöòòÿôèã îðäóëàðûÍîðìàíäèéàíû òóòäóãäàí ñîíðà àëìàíëàðû äþðä èë ÿââÿë Ôëàí äðè éà -äàí êå÷èá ýÿëäèéè Ðóàíàäàí î éàíà ýåðè îòóçäóðìóø äóëàð. 4-úöñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèëèð.

3 ê10Ãàí òþêöëÿúÿê âÿ àúëûãäàí áåòÿð áÿäáÿõòëèê áàø âåðÿúÿê.Áó, äÿíèç ñàùèëèíÿ éåääèíúè äÿôÿäèð éàõûíëàøûð.Ìöíùåí (Ìîíàêî) àúëûã è÷èíäÿäèð, ÿðàçèñè òóòóëìóø, ÿùàëèñè ÿñèð.Þëêÿíèí áàø÷ûñû (áþéöéö) äÿìèð ãÿôÿñäÿ ìÿùâ åäèëÿúÿê.

Áó êàòðåíäÿí ìÿëóì îëàí îäóð êè, ùàäèñÿëÿð Àëìàíèéà ÿðà -çèñèíäÿ úÿðÿéàí åäèð. Òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåí áàðÿäÿ ìöõòÿëèô ôèêèð -ëÿð, ôÿðçèé éÿ ëÿð èðÿëè ñöðöðëÿð. Êèìèñè áþéöê ìåòåîðèòèí äöø ìÿ -ñèíäÿí, êèìèñè II Äöí éà ìöùàðèáÿñèíäÿí ñþç à÷ûð. Ëàêèí, ÿýÿð áåëÿäåìÿê ìöì êöí ñÿ, àòäûãëàðû ýöëëÿ ùÿäÿôÿ î ãÿäÿð äÿ äöçýöíäÿéìèð. Ùÿð ùàëäà, êàò ðåí äÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí âÿ Ùèòëåðèíäÿìèð ãÿôÿñäÿ (áóíêåðäÿ) þëìÿñèíäÿí áÿùñ îëóíìàñû øöáùÿäîüóðìóð.


246

3 ê11Ñèëàùëàð óçóí ìöääÿò ñÿìàäà ÷àðïûøàúàã.Àüàú øÿùÿðèí îðòàñûíà äöøöá.Ìöãÿääÿñ áóäàã Òèñîí éàõûíëûüûíäà ãûëûíú êÿñÿí êèìè êÿñèëÿúÿê,Ñîíðà ùþêìäàð Ùàäðè éûõûëàúàã.

1598-úè èëäÿ êðàë IV Ùåíðè îí èëëÿðëÿ äàâàì åäÿí äèíè ìö ùà ðè áÿ -ëÿ ðÿ ñîí ãîéäóãäàí ñîíðà Ôðàíñàéà âóðó ëàí àüûð éàðàëàðû ñà üàë ò ìà -üà, äàùà äîüðóñó, þëêÿíè áÿðïà åòìÿéÿ áàøëàäû. Ëàêèí 14 ìàé1610-úó èëäÿ êðàëûí ôàéòîíó — äþðäòÿêÿðëè àðàáàñû Ôåððîíåðè éàõûí -ëûüûíäà äàéàíàí âàõò Ðàâèéàê àäëû áèðèñè êðàë ôàé òîíóíóí òÿêÿðèíèíöñòöíÿ àòûëàðàã áû÷àãëà êðàëûí ñèíÿñèíÿ ö÷ äÿôÿ çÿðáÿ åíäèðäè.

Íîñòðàäàìóñ áþéöê ýöúÿ, ãöäðÿòÿ ìàëèê êðàë IV Ùåíðèíèí ãîë-áóäàãëû àüàú êèìè øÿùÿðèí ìÿðêÿçèíäÿ éûõûëàðàã ìÿùâ îëìàñûíûïîåòèê òÿðçäÿ òÿñâèð åäèð. Îíó Áóðáîíëàð êðàë íÿñëèíèí ìöãÿääÿñáèð áóäàüû àäëàíäûðûðäûëàð. Áþéöê ýþðöúöíöí îíó ìöãÿääÿñ àäëàí -äûð ìà ñû äà òÿñàäöôè äåéèë. Êðàëëûã Íîñòðàäàìóñóí âàõòûíäà òàëå èëÿáàü ëû, ýþéëÿðëÿ ÿëàãÿëè, èëàùèäÿí ýÿëÿí ãèñìÿò ùåñàá îëóíóðäó. ÐéóÒè ñîí ÷àéû èñÿ IV Ùåíðèíèí þëäöðöëäöéö éåðèí éàõûíëûüûíäàí àõûðäû.

3 ê12Ùåá, Ïî, Òàãóñ, Òèáð âÿ Ðîíà ÷àéëàðû, åëÿúÿ äÿ Ëåìàí (Úåíåâðÿ) âÿ Àðåòÿí ýþëëÿðè äàøàíäà, Ãàðîííà øÿùÿðèíäÿí îëàí ùÿð èêè áàø÷û (áþéöê)Òóòóëàúàã, þëäöðöëÿúÿê, ñóäà áàòûðûëàúàãëàð.×îõëó èíñàí ãóðáàí ýåäÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíäÿêè ùàäèñÿëÿðèí ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿ úÿ -éèíè âÿ ýþðöíìÿìèø èñòèëÿðèí, éàüûí òû ëàðûí íÿòèúÿñèíäÿ äöíéàíû ñóáàñàúàüûíû ãåéä åäèðëÿð. Îíëàð áåëÿ ùåñàá åäèðëÿð êè, Èñïàíèéà, Èòà -ëè éà, Ôðàíñàíûí úÿíóá-ãÿðáè âÿ Úåíåâðÿ ñó àëòûíäà ãàëà úàã.

Òÿáèè êè, áöòöí áóíëàð ìöëàùèçÿëÿðäèð. Ùàäèñÿíèí íÿ âàõò áàøâå ðÿ úÿ éèíè éàëíûç Óëó Òàíðû áèëèð, áèð äÿ îíóí ñàäèã áÿíäÿñèÍîñòðàäàìóñ áèëèðäè.


247

3 ê13Éåøèêäÿ îëàí ãûçûë âÿ ýöìöø èøûãëà ÿðèäèëÿúÿê.Èêè ìÿùáóñäàí áèðè î áèðèíè éåéÿúÿê.Äÿíèç ãöââÿëÿðè ñóéóí àëòû èëÿ öçÿíäÿ Øÿùÿðèí ÿí áþéöéö àðõàéûíëàøàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áåëÿ ùåñàá åäèðëÿð êè, áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò íöâÿðåàêòîðëó ñóàëòû ãàéûãäàí ýåäèð. Èëê èêè ñÿòèðäÿ íöâÿ ìöùÿððèêëèãàéûüûí íöâÿ ðåàêòîðóíäà ïàðò ëàéûø íÿòèúÿñèíäÿ áàø âåðÿí íöâÿðåàêñèéàñûíäàí áÿùñ îëóíóð. Ëàêèí îíëàð êàòðåí ùàããûíäà äÿãèã ñþçäåìÿêäÿ ÷ÿòèíëèê ÷ÿêìèøëÿð. Áåëÿ ýöìàí åòìÿê îëàð êè, áóêàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿ úÿê äèð.

3 ê14Cÿñóð (áþéöê) áèð øÿõñèí íÿñëèíäÿí îëàí àäàì,Áÿäíàì Ôðàíñàäà òàëåñèç àòàíûí óúáàòûíäàí,Òÿúðöáÿñèç áèð àäàìà èíàíäûüûíäàí,Éàøûíûí ãöðóá ÷àüûíäà ùþðìÿò-èççÿò, âàð-äþâëÿòäÿí

ñîíðà ÿçàá-ÿçèééÿòÿ ìöáòÿëà îëàúàã.

1715-úè èëäÿ 76 éàøëû êðàë XIV Ëöäîâèêèí þëöìöíäÿí ñîíðà, 5éàøëû íÿòèúÿñè XV Ëöäîâèê òàõòà îòóçäóðóëóá. Êàòðåíäÿ ñþùáÿòýåäÿí òÿúðöáÿñèç àäàì XV Ëöäîâèêèí ìÿñëÿùÿò÷èñè âÿ ìöÿëëèìè,êàðäèíàë Àíðè äå Ôëåðèäèð. XV Ëöäîâèê òàõòà ÿéëÿøäèðèëÿíäÿ 62éàøûíäà îëàí Àíðè äå Ôëåðè äöíéàñûíû äÿéèøäèéè 1742-úè èëÿ ãÿäÿðäöç 27 èë ýÿíú êðàëà áþéöê òÿñèð ýþñòÿðìèøäè.

Íÿòèúÿäÿ êðàë XV Ëöäîâèêèí äàõèëè âÿ õàðèúè ñèéàñÿòè äöç èñòè ãà -ìÿòëÿíäèðèëìÿäè âÿ þëêÿ ó÷óðóìà éàõûíëàøäû.

3 ê15Ùàêèìèééÿòèí øàí-øþùðÿòëè âàõòûíäàÖðÿê, ëÿéàãÿò äÿéèøÿúÿê, ùÿð òÿðÿôäÿ Äöøìÿíëÿð îíà ãàðøû äóðàúàã.Ñîíðà þëöìëÿ, êþðïÿ Ôðàíñàíû ÿëÿ êå÷èðÿúÿêÁþéöê ñÿëòÿíÿò ñàùèáè äàùà ÷îõ çèääèééÿòëÿðëÿ ãàðøûëà øà úàã.


248

Áó êàòðåíäÿ äÿ áóíäàí ÿââÿëêè êàòðåíäÿ (3 ê14) éåð àëàí ùà äè -ñÿ ëÿðäÿí äàíûøûëûð. Áèçèì ö÷öí ùå÷ áèð ÿùÿìèééÿò êÿñá åòìÿ äè éèí -äÿí, áó êàòðåí áàðÿäÿ äàíûøìàãäàí âàç êå÷äèê.

3 ê16Èíýèëèñ øàùçàäÿñè Ìàðñ à÷ûã öðÿéèíäÿÞçöíöí ÷è÷ÿêëÿíìÿêäÿ îëàí òàëåéèíè àõòàðìàã èñòÿéÿúÿê.Þçöíöí íèôðÿò åòäèéè, àíàñû òÿðÿôèíäÿí ÷îõ èñòÿíèëÿíÈêè äóåëäÿí áèðè îíóí þä êèñÿñèíè äåøÿúÿê.

Áèð ÷îõ áàøãà êàòðåíëÿðäÿ îëäóüó êèìè, áó êàòðåíäÿ äÿ òÿä ãè ãàò -÷û ëàðûí ôèêèðëÿðè ùà÷àëàíûð. Êàòðåí öçÿðèíäÿ ÿââÿëëÿð òÿäãèãàò àïà -ðàí ëàð áó ôèêèð äÿ äèð ëÿð êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò êðàë II ×àðëçûí îüëó,Ìîí ìàñûí øàùçàäÿñè Cåéìñ Ñêîòäàí (1649-1689) ýåäèð. Àòàñûþëÿíäÿí ñîíðà î, ÿìèí èäè êè, þëêÿíèí êðàëû ÿìèñè II Cåéìñ äåéèë,î, þçö îëìàëûäûð. ×îõ âàðëû, òàíûíìûø àèëÿäÿí åâëÿíäèêäÿí ñîíðàîíóí êðàë îëìàã àðçóñó äàùà äà àðòìûøäû. Îäóð êè, þëêÿíèí Ãÿðáÿðà çèëÿðèíäÿ ÿìèñè êðàë Cåéìñÿ ãàðøû öñéàí ãàëäûðìûøäû. Öñéàí éà -òûðûëìûø, Cåéìñ Ñêîò òóòóëàðàã åäàì åäèëìèøäè.

Èêèí úè ãðóï òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ êàòðåíèí Óåëñ øàùçàäÿñè ×àðëç,Êðàëè÷à II Éåëèçàâåòà âÿ ×àðëçûí ùÿéàò éîëäàøû øàùçàäÿ Äèàíàäàíáÿùñ åòäèéèíè ýþñòÿðèðëÿð. ×àðëçëà Äèàíàíûí óüóðñóç íèêàùû, áó íè -êàù ëà áàüëû ãàëìà ãàë ëàð, îíëàðûí íèêàùûíûí ïîçóëìàñûíà ýÿòèðèá ÷û -õàð äû. Îíëàð 1981-úè èëäÿ åâëÿíìèøäèëÿð. Äèàíà êðàë àèëÿñèíäÿ áàøâå ðÿí ùàäèñÿëÿðè à÷ûãëàìûøäû. Íèêàù Äèàíàíûí òÿêèäè èëÿ ïî çóë -ìóøäó. Àç ñîíðà, 31 àâãóñò 1997-úè èëäÿ Äèàíà Ïàðèñäÿ àâòîìîáèëãÿ çàñûíà äöøÿðÿê äöíéàñûíû äÿéèøìèø, Ëîíäîíäà äÿôí îëóí ìóøäó.

Ëàêèí ñîíðàëàð ãàðäàøû ×àðëç Ñïåíñåð îíóí êöëöíö íÿñëèíìàëèêàíÿñè éåðëÿøÿí êè÷èê àäàéà àïàðìûøäû. ßòðàôëû ìÿëóìàò ö÷öíáàõ: 5 ê72, 7 ê23.


249

3 ê17 Ýåúÿ âàõòû Àâåíòèí äàüûíûí éàíäûüû ýþðöíÿúÿê.Ôëàíäðèéàäà ñÿìà áèð àíäà òóòóëàúàã.Ìîíàðõ þç ãàðäàøû îüëóíó òÿãèá åäÿíäÿ Êèëñÿ àäàìëàðû ìöíàãèøÿéÿ úÿëá îëóíàúàãëàð.

ßââÿëëÿð òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè 1999-úó èë àâãóñò àéûíûí 11-äÿÝöíÿøèí òóòóëìàñû èëÿ ÿëàãÿëÿí äèðèð äèëÿð. Ëàêèí 1999-úó èë 11àâãóñòäà Ýöíÿø áèð ÷îõ þëêÿëÿðäÿ òóòóëäóãäàí ñîíðà (áàõ: 10 ê72)åëÿ áþéöê ùàäèñÿëÿðèí áàø âåðìÿäèéèíè ýþðÿí òÿäãèãàò÷ûëàð ôÿð -çèééÿ âÿ ýö ìàí ëà ðû íûí äöç ÷ûõìàäûüûíà ýþðÿ, áó êàòðåíè äÿ ýÿ ëÿ -úÿêëÿ áàüëàéûá Âà òè êà íûí ñîíóíúó Ïàïàñûíûí âàõòûíäà îíóí äà üûë -ìàñû (áàõ: 1 ê4) èäåéàñûíû èðÿëè ñöðöáëÿð. Äåìÿëè, áó êàòðåíäÿ áþ -éöê ýþðöúöíöí áÿéàí åòäèêëÿðè ýÿ ëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿêäèð.

3 ê18Óçóíìöääÿòëè ñöä éàüûøûíäàí ñîíðà Ðåéíèí áèð íå÷ÿ éåðèíäÿ ùàâà à÷ûëàúàã.Îù, îíëàðûí éàõûíëûüûíäà íåúÿ ãàíëû ìöíàãèøÿ ùàçûðëà íûá.Àòàëàð âÿ îüóëëàð, ùÿòòà êðàëëàð áåëÿ éàõûíëàøìàüà úöðÿò

åòìÿéÿúÿêëÿð.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò I Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Ãÿðá úÿáùÿñèíäÿáàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí ýåäèð. Áöòöí äþðä èë ÿðçèíäÿ Ðåéìñ þíúÿáùÿ îëàðàã ãàëìûø âÿ àëìàíëàð áóðàäà èïðèò ãàçûíäàí èñòèôàäÿåòìèøäèëÿð. Áöòöí ìöùàðèáÿ áîéó Ðåéìñ ÿòðàôûíäà ùÿð èêè òÿðÿôäÿíáèð ìèëéîíäàí àðòûã àäàì òÿëÿô îëìóø, áóíäàí èêè äÿôÿ àðòûã àäàìèñÿ ÿëèë îëìóø âÿ éà çÿùÿðëè ãàçûí òÿñèðèíÿ ìÿðóç ãàëìûøäû. Ðåéìñòÿêúÿ ÿñýÿðëÿð ö÷öí äåéèë, ùÿòòà êðàëëàð ö÷öí òÿùëöêÿëè øÿùÿðÿ÷åâðèëìèøäè.

Íîñòðàäàìóñóí ñîí ñÿòèðäÿ ýþñòÿðäèêëÿðè äÿ éåðèíè àëûá. Ìö ùà ðè -áÿ âàõòû èíýèëèñ êðàëû V Ýåîðã âÿ Áåë÷èêà êðàëû I Àëáåðò àë ìàí ëà ðûíòîï àòÿø ëÿ ðè íÿ âÿ èïðèò ãàçû ùÿìëÿëÿðèíÿ áàõìàéàðàã, ùÿéàò ëà ðû íû


250

òÿùëöêÿ àëòûíäà ãîéàðàã, Ðåéìñèí ñòðàòåæè ÿùÿìèééÿòèíè íÿ çÿ ðÿàëàðàã þí úÿáùÿéÿ ýÿëèáëÿðìèø.

3 ê19Ëöêäÿ ãàí âÿ ñöä éàüûøû éàüàúàã.Áóíäàí áèð àç ÿââÿë ùàêèìëÿð äÿéèøÿúÿê.Îíëàðûí áàø÷ûñû øàùçàäÿíèí þëäöéö éåðäÿí óçàãÁþéöê âÿáà, ìöùàðèáÿ, àúëûã âÿ ñóñóçëóã áàø âåðÿúÿê.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ ñþùáÿò êèìéÿâè âÿ áèîëîæè êöòëÿâè ãûðüûíñè ëàùëàðûíäàí ýåäèð. Ãàëàí ñÿòèðëÿð áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð àüëàáàòàíáèð øåé äåéÿ áèë ìÿéèá ëÿð. Îëà áèëñèí êè, êàòðåíäÿ áÿéàí åäèëÿíëÿðýÿëÿ úÿêäÿ áàø âåðÿúÿêäèð. Ìÿëóì îëàí îäóð êè, Ëöê Òîñêàíîíóíìÿøùóð èïÿê÷èëèê øÿùÿðè îëóá.

3 ê20Áþéöê Ãâàäàëêâèâèð ÷àéûíûí ñàùèëëÿðèíäÿí áàøëàéàðàã, Èáåðèéàäàí óçàãäà, Ãðåíàäà ïàäøàùëûüûíà òÿðÿôÌöñÿëìàíëàð õà÷û ðÿää åäÿúÿêëÿð.Êîðäîâàëûëàðäàí áèð íÿôÿð âÿòÿíÿ õÿéàíÿò åäÿúÿê.

XVI ÿñðèí ÿââÿëëÿðèíäÿ Èñïàíèéàíûí áó âèëàéÿò ëÿðèíäÿ ìàâðëàðéàøàéûðäûëàð. 1609-1610-úó èëëÿðäÿ êðàë III Ôèëèïï âÿ êàòîëèê êèë ñÿñèîíëàðû õðèñòèàí ëàøäûðìàüà úÿùä ýþñòÿðäèëÿð. Ìàâðëàð ãÿòè øÿêèëäÿèñëàì äèíèíäÿí äþíìÿéÿúÿêëÿðèíè áèëäèðäèêäÿ, îíëàðûí ãàðøûñûíäàøÿðò ãîéäóëàð: “Éà õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åäÿúÿêñèíèç, éà äà Èñïàíèéàíûòÿðê åäÿúÿêñèíèç”. Ìàâðëàð ðÿää úàâàáû âåðäèëÿð. Èíêâèçèñèéààìàí ñûç öñóëëàðëà îíëàðëà ìöáàðèçÿéÿ áàøëàäû. Ìàâðëàð Èñ ïà íè éàíûòÿðê åòìÿê ìÿúáóðèééÿòèíäÿ ãàëäûëàð. Ëà êèí áó Èñïàíèéàéà áàùàáà øà ýÿëäè. ßââÿëà, þëêÿ áåéíÿëõàëã èú òèìàèééÿò ãàðøûñûíäà ýþçäÿíäöø äö. Èêèíúèñè èñÿ áèð ÷îõ îõóìóø, çÿùìÿòêåø èø÷è ãöââÿñèíè èòèð -äèéèíÿ ýþðÿ, Èñïàíèéàíûí èãòèñàäèééàòû âÿ ÿêèí÷èëèéè çÿèô ëÿäè. Ñîí -ðàëàð îí ëàðû ýåðè äÿâÿò åòäèëÿð. Ìàâðëàð õðèñ òèàí ëûüû ãÿáóë åòìÿäè -ëÿð. Éåíÿ äÿ ìöñÿëìàí äèíèíÿ áîéóí ÿéäèëÿð.


251

3 ê21 Àäðèàòèê äÿíèçèíÿ òþêöëÿí Êðóñòàëèòäÿ (èíäèêè-Êîíêà)Ãîðõóíú áèð áàëûã ïåéäà îëàúàã.Ñèôÿòäÿí èíñàíà, ãóéðóã òÿðÿôäÿí äÿíèçäÿ éàøàéàíà îõøàéàúàã.Îíó ãàðìàãñûç äàðòûá ñóäàí ÷ûõàðàúàãëàð.

Øöáùÿ éîõäóð êè, áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò àòîì ñóàëòû ãàéûüûíäàíýåäèð. Îíó äà äåéÿê êè, Êîíêà ÷àéû Ðèìèíèíèí 10 ìèëëèéèíäÿ (òÿã -ðè áÿí 15 êì) Àäðèàòèê äÿíèçèíÿ òþêöëöð. Íîñòðàäàìóñóí XVI ÿñð -äÿ ÷îõ òÿÿúúöáëÿ ñþùáÿò à÷äûüû ýþðêÿìúÿ ÿúàèá îëàí áó ùÿðáè òåõ -íè êà èíäè Àðàëûã äÿíèçèíäÿ äÿ, Àäðèàòèê äÿíèçèíäÿ äÿ öçöð.

3 ê22Âåðèëìèø øÿùÿðèí ãàðøûñûíäà, àëòû ýöíäöð êè, ùÿìëÿ äàâàì åäèð.Àçàäëûã àðàìñûç âÿ ãàíëû äþéöøäÿ ÿëäÿ åäèëèð.Ö÷ö øÿùÿðè ãàéòàðàúàã âÿ îíëàðû áàüûøëàéàúàãëàð.Ãàëàíëàðû àòÿøÿ òóø ýÿëÿúÿê, ãàíëàðûíà ãÿëòàí îëàúàãëàð, ãÿìÿ

áàòàúàãëàð.

Êàòðåí 1967-úè èë èéóí àéûíûí 5-äÿ áàø âåðÿí âÿ ñîíðàëàð “Àëòûýöíëöê ìöùàðèáÿ” àäû àëàí ßðÿá-Èñðàèë ìöùàðèáÿñèíäÿí ýåäèð.Èñðàèë îíà ãàðøû Ìèñèð, Ñóðèéà âÿ Èîðäàíèéàíûí ìöùàðèáÿéÿ áàø ëà éà -úà üû íû ÿââÿëúÿäÿí áèëäèéèíäÿí, úèääè ùàçûðëûã ýþð ìöø äö. Èëäûðûìñöðÿòè èëÿ áàøëàéàí ìöùàðèáÿ òåçëèêëÿ ãóðòàðäû. Ãöäñäÿ øèääÿòëèäþéöøëÿð ýåäèðäè. Ëàêèí Ãÿðáèí áþéöê òÿçéèãè âÿ Èñðàèëÿ êþìÿéèíÿòè úÿñèíäÿ 3-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, Ìèñèð, Ñóðèéà âÿÈîðäàíèéà ýåðè ÷ÿêèëäèëÿð âÿ Èñðàèëè ìöñòÿãèë äþâëÿò êèìè òàíûäûëàð.Áóíäàí ñîíðà Èñ ðàèë ëÿ áó äþâëÿòëÿð àðàñûíäà ñöëù øÿðàèòè éàðàíäû.Äîü ðó äóð, 1973-úö èëäÿ Ñóðèéà-Èñðàèë ìöùàðèáÿñè äÿ îë ìóøäóð.Áóíóíëà áåëÿ, Èñðàèë ùÿòòà 1996-úû èëäÿ Éàñèð ßðÿ ôàòû Ôÿëÿñòèíäþâëÿòèíèí ïðåçèäåíòè êèìè òàíûéûá.

Òÿäãèãàò÷ûëàð Íîñòðàäàìóñóí 4-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿð äèêëÿðèíè èêèúöð éîçóðëàð. 1-úè éîçóì 4-úö ñÿòèðäÿ âåðèëÿí êèìèäèð. Áó þëêÿëÿðàðàñûíäà òÿäãèãàò÷ûëàð Èðàã, Ëèâèéà âÿ Èðàíûí àäûíû ÷ÿêèðëÿð. Èêèíúè


252

éîçóì èñÿ øÿðù÷èëÿðèí éàçäûüûíà ýþðÿ, ÿýÿð îíëàð äà äàøû ÿòÿê ëÿ -ðèíäÿí òþêñÿëÿð, îíëàðû äà ÿìèí-àìàíëûã, õîø ýöçàðàí ýþçëÿéèð.

Ëèâèéà àðòûã ýåðè ÷ÿêèëèá. ÀÁØ Èðàãû çÿáò åäèá (20.III.03). Èðàíàãàðøû èñÿ òÿçéèãëÿð äàâàì åäèð.

3 ê23Ôðàíñà, ÿýÿð ñÿí Ëèãóð äÿíèçèíè êå÷ñÿí,Þçöíö àäàëàð âÿ äÿíèçèí ÿùàòÿñèíäÿ ýþðÿúÿêñÿí.Ìöñÿëìàíëàð, äàùà ñîíðà Àäðèàòèêà ñÿíÿ ãàðøû äóðàúàã, Ñÿí àòëàðûí âÿ åøøÿêëÿðèí ñöìöéöíö ýÿìèðÿúÿêñÿí.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò ýåäÿí “Ëèãóðèéà” ëàòûí ñþçö îëóá, Àðàëûã äÿ íè -çè íèí øèìàë-øÿðã ùèññÿñèíè ÿùàòÿ åäÿí ÿðàçèäèð. Áó êàòðåíëÿ ÿëà ãÿ -äàð ùÿëÿ 1989-úó èëäÿ Åðèêà ×èòÿì éàçìûøäû: “Ôðàíñà Éó ãîñ ëà âè -éà éà ãàðøû ÷ûõàíäà (Ëèãóðèéà äÿíèçè èëÿ) îíóí àüûð ýöíëÿðè áàø -ëàéàúàã”.

Äåìÿê ëàçûìäûð êè, ìàâè áåðåòëè ôðàíñûç ÿñýÿð ëÿ ðè ÁÌÒ õÿòòè èëÿ1992-1995-úè èëëÿð àðàñû Áîñíèéàíû, 1996-úû èëäÿí èñÿ ñöëùìÿðàìëûãöââÿëÿðèí òÿðêèáèíäÿ Äàë ìàñèéà, Àäðèàòèêà ñàùèëëÿðèíè âÿ áÿçèàäàëàðû ìöùà ôèçÿ åäèðëÿð.

Áàøãà òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíäÿ Íàïîëåîíóí Ìèñèðÿ ùÿðáè éöðöøöçàìàíû (1798-1799) àäàëàðäà ìöñÿëìàí ëà ðûí úèääè ìöãàâèìÿòèíÿðàñò ýÿëìÿñèíäÿí ñþç à÷ûðëàð. Áó âàõò Íèë ÷àéûíûí äåëòàñûíäàÀáóêèð éàõûíëûüûíäà (1 àâãóñò 1798-úè èë) èíýèëèñ ùÿðáè-äÿíèç äî -íàí ìàñû êîíòð-àäìèðàë Íåëñîíóí êîìàíäàíëûüû èëÿ ôðàíñûç ëàðûìÿüëóá åòäè âÿ ôðàíñûç îðäóñóíóí Ôðàíñà èëÿ ÿëàãÿñèíè êÿñäè. 1799-úóèëèí îêòéàáðûíäà Íàïîëåîí îðäó ùèññÿëÿðèíè Ìèñèðäÿ ãîéàðàãÔðàíñàéà ãàéûäûð. Îíóí îðäó ùèññÿëÿðèíäÿ àúëûã áàøëàéûð. Áèð äþ -éöøäÿ èñÿ òöðêëÿð Íàïîëåîí îðäóñóíäàí áåø ìèí íÿôÿðäÿí ÷î õóíóìÿùâ åäèð, ÷îõëó ÿñèð ýþòöðöðëÿð.

Êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð áóíóíëà áàüëûäûð.


253

3 ê24Áåëÿ èøÿ ýþðÿ áþéöê ÷àõíàøìà îëàúàã.Èíñàí òÿëÿôàòû îëàúàã, âàð-äþâëÿò ÿëäÿí ýåäÿúÿê.Ñÿíÿ î éàíà — óçàãëàðà ýåäèá, ÿðàçèëÿðèíè ýåíèøëÿíäèðìÿê

úÿùäèí ëàçûì äåéèë.Ôðàíñà, íÿ äåéèðÿìñÿ, ýÿðÿê éàäûíäà ãàëñûí!

Áó êàòðåíè òÿäãèãàò÷ûëàðûí ùàãëû îëàðàã ýþñòÿðäèêëÿðè êèìè, ùÿðùàíñû áèð âàõòà àèä åòìÿê ÷ÿòèíäèð. Êàòðåíè Íàïîëåîíóí Ìèñèðÿ, âÿéà Ðó ñè éà éà éöðöøëÿðè èëÿ äÿ ÿëàãÿëÿíäèðìÿê îëàð. ×ÿêèíìÿäÿí áóêàòðåíè ÕÕ ÿñðèí îðòàëàðû âÿ èíäèêè çàìàíëà äà áàüëàìàã îëàð. Ëà -êèí êàòðåíäÿ äèã ãÿ òè ÷ÿêÿí áèð ìÿñÿëÿ óíóäóëìàìàëûäûð êè, Íîñ -òðà äàìóñ èñðàðëà Ôðàí ñà éà òþâñèéÿ åäèð êè, ÿðàçèëÿðèíè ýåíèø ëÿí -äèðìÿê õÿéàëûíà äöøìÿñèí. Áó ìÿãàìëà áàüëû îíó äåìÿê îëàð êè,Ôðàíñà ßëúÿçàèðäÿ, Ùèíä-×èíäÿ ãàíëû ìöùàðèáÿëÿð àïàðûá âÿ áþéöêèò êèëÿð âåðèá. 1959-úó èëäÿ Ôðàíñà ßëúÿçàèð õàëãûíûí þç ìö -ãÿääÿðàòûíû òÿéèí åòìÿê ùöãóãóíó òàíûäû. Ùèíä-×èíäÿ èñÿ 1954-úöèëäÿ âéåòíàìëûëàð Äéåíáéåôäÿ Ôðàí ñà îðäó áèð ëÿøìÿëÿðèíè äàð ìà -äà üûí åòäèëÿð. ×îõëó þëÿí, éàðàëàíàí âÿ 10 ìèí äÿí àðòûã ÿñèð äö øÿíîëäó.

Áèç áàø âåðìèø ùàäèñÿëÿðè ñàéìàãëà ùå÷ äÿ î ôè êèð äÿ äåéèëèê êè,Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíäÿ ýþñòÿð äèê ëÿðè àðòûã áàø âåðèá. ßñëàéîõ. Áÿëêÿ äÿ áó êàòðåí ýÿëÿúÿê ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð.

3 ê25Êèì êè, Íàâàð êðàëëûüûíû ÿëÿ àëàúàã,Î âàõò Ñèúèëèéà âÿ Íåïàë ìöòòÿôèã îëàúàãëàð.Î, Ôóà âÿ Îëôîí âàñèòÿñèëÿ Áèîãððó âÿ Ëàíäû ÿëäÿ ñàõëàéàúàã.Î øÿõñ êè, Èñïàíèéà èëÿ ñûõ ÿëàãÿäÿ îëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ðÿéèíÿ ýþðÿ, Ñèúèëèéà âÿ Íåàïîë òàðèõäÿ úÿìèñèö÷ äÿôÿ ìöòòÿôèã îëóáëàð. Îíëàðäàí áèðè 1572-úè èëäÿ IV Ùåíðè Íà -âàð ðàëû êðàë òàõòûíà ñàùèá îëàí âàõòà òÿñàäöô åäèá. Î, 1594-úö èëäÿíèñÿ áöòþâ Ôðàíñàíûí òàõòûíà ÿéëÿøèá. 3-úö ñÿòèðäÿ ñàäà ëàíàí øÿ ùÿð -


254

ëÿð Íàâàððà ÿðàçèñèíäÿ îëóá. 4-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò êðàë IX Êàðëäàíýåäèð. Î, þëöìöíÿ èêè èë ãàëìûø òàðèõäÿ ìÿøùóð îëàí “ÌöãÿääÿñÂàðôîëîìåé” ýåúÿñèíäÿ ïðîòåñòàíòëàðûí áàø÷ûëàðûíû áö òöí þëêÿäÿíäÿ âÿò åäÿðÿê ãûðäûðìûøäû. Ìÿøóì ýåúÿäÿ îíóí ýþñ òÿðèøè èëÿ ÿëÿêå ÷ÿí áöòöí ïðîòåñòàíòëàðû äà ãûðìûøäûëàð. Ìàùèð îâ÷ó îëàí êðàëIÕ Êàðë ãà÷ûá úàíûíû ãóðòàðìàüà ÷àëûøàí ïðîòåñ òàíòëàðû åéâàíäàíîõ âÿ ìóøêåòëÿ þçö âóðóðìóø (áàõ: 1 ê10, 1 ê78).

3 ê26Îíëàð êðàëëàðû âÿ øàùçàäÿëÿðè òÿãëèä åäÿúÿêëÿð.Êàùèíëÿðèí âÿ éàëàí÷û ïåéüÿìáÿðëÿðèí ñàéû àðòàúàã.Áîëëóã, ãûçûë âÿ äàø-ãàøûí ãóðáàí âåðèëìÿéè ýþçãàìàøäûðûúûäûð.Ôàë÷ûëàð ìåéäàí ñóëàéàúàãëàð.

Áÿçè íîñòðàäàìóñøöíàñëàð áåëÿ ôÿðç åäèðëÿð êè, áþéöê ýþðöúö áóêàò ðåíäÿ, ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿê ýþðöíìÿìèø èãòèñàäè èôëàñäàíáÿùñ åäèð. Íîñòðàäàìóñ ãûçûë-ýöìöø âÿ äàø-ãàøûí éåðèíÿ äþâðèé éÿ -éÿ áóðàõûëìûø êàüûç ïóëà íèôðÿòëÿ áàõûðäû. Íîñòðàäàìóñà ýþðÿ ìÿü -çèíè òàìàùêàðëûã (àúýþçëöê) òÿøêèë åäÿí ñàõòà âÿ çÿðÿðëè ôóòó ðî -ëîýèéà, åëÿúÿ äÿ èíñàíè êåéôèééÿòëÿðè äÿ éÿð ëÿíäèðìÿéÿí èãòèñà äèé -éàò þëö ìÿ ìÿùêóìäóð. Íîñò ðà äàìóñ êàòðåíäÿ áó ìÿòëÿáÿ òîõóíóð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ áó êàòðåí áàðÿäÿ ñþç äåìÿê äÿí ÷ÿêèí -ìèø ëÿð.

3 ê27Ëèâèéàëû øàùçàäÿ Ãÿðáäÿ ãöäðÿòëèäèð.Ôðàíñûçëàð áó ÿðÿáÿ ñîí äÿðÿúÿ ùåéðàí îëàúàãëàð.ßäÿáèééàòû áèëÿí, èëòèôàòëû îëàí áó øàùçàäÿ ßðÿáúÿíè ôðàíñûçúàéà òÿðúöìÿ åäÿúÿê.

Òÿÿññöô êè, áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð áèð ñþç äåéÿ áèë -ìÿéèá ëÿð.

Éåýàíÿ èíàíäûðûúû ôàêò îäóð êè, 14 èéóí 1830-úó èëäÿ ßëúÿçàèðëÿÔðàíñà àðàñûíäà àíëàøìàäàí ñîíðà Ôðàíñà Àðàëûã äÿíèçèíäÿ ôðàíñûç


255

ýÿìèëÿðèíè ìöùàôèçÿ åòìÿê ö÷öí îðäó ùèññÿëÿðè ýþíäÿðìèøäè.Ìöíàñèáÿòëÿð ÷îõ éàõøû îëäóüóíäàí ôðàíñûçëàð îðàäà ìþùêÿì ëÿí -äèëÿð. Òÿðúöìÿ÷è Âÿëèä Ñèäè-Øåéõèí íÿñëèíäÿí îëàí Ùÿìçÿ îëàáèëÿð. Î, 1861-úè èëäÿí þëöìöíÿ ãÿäÿð ôðàíñûçëàðëà ìöòòÿôèã îëóá.Ùÿëÿ áóíà ãÿäÿð äÿ Ôðàíñà-ßðÿá ìöíàñèáÿòëÿðè îëóá. 1505-úè èëäÿèøûã öçö ýþðÿí “Ôðàíñûçúà-ÿðÿáúÿ ëöüÿò” äåéèëÿíëÿðÿ ñöáóòäóð.

3 ê28Çÿèô âÿ êàñûá íÿñèëäÿí îëàíëàðûí òîðïàãëàðûÁó ùþêìðàíëûãäàí ÷ÿòèíëèêëÿ ÿìèí-àìàíëûã ÿëäÿ åäÿúÿê.Óçóí ìöääÿò úàâàí ãàäûí áàø÷ûëûã åäÿúÿê áó ñÿëòÿíÿòäÿ. Èíäèéÿ ãÿäÿð áóíóí êèìè ùàêèìèééÿòÿ ïèñ ýÿëÿí îëìàìûø äûð.

Áó êàòðåí Èíýèëòÿðÿíèí êðàëè÷àñû I Éåëèçàâåòàäàí áÿùñ åäèð. Îíóíàíàñû Àííà Áîëåéí ùÿääÿí àðòûã àç òàíûíàí íÿñèëäÿí èäè. Îíóíáàáàñû âèêîíò (çàäÿýàí) Ðîøôîð èäè. 1-úè ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ áóíàèøàðÿ åäèð. Àííà Áîëåéí êðàë VIII Ùåíðèíèí 2-úè àðâàäû èäè. Ñöáóòàéåòìÿéÿí ôàêòëàðëà ÿðèíÿ õÿéàíÿòäÿ ýöíàùëàíäûðûëàðàã åäàìåäèëÿí Àííà Áîëåéíäÿí ñîíðà ãûçû Éåëèçàâåòàíûí ùÿéàòû ÷îõ àüûðêå÷ìèøäèð. Àíàñûíäàí ñîíðà àíàëûüû Êàòåðèíà Ãîâàðä äà ÿðèíÿâÿôàñûçëûãäà òÿãñèðëè áèëèíÿðÿê åäàì åäèëìèøäè. Ãûñãàíúëûãóúáàòûíäàí VIII Ùåíðè äàùà èêè àðâàäûíû åäàì åòäèðìèøäè.(Öìóìèééÿòëÿ, VIII Ùåíðè ñÿêêèç äÿôÿ åâëÿíìèøäè. Áóíà ýþðÿ äÿ“àðâàäáàç” ëÿãÿáèíè àëìûøäû). Éåëèçàâåòàíûí ùÿéàòû þýåé áàúûñûÌàðèéà òÿðÿôèíäÿí òÿùëöêÿ àëòûíà àëûíìûø, î, äÿôÿ ëÿð ëÿ þëöìëÿ öç-öçÿ ýÿëìèøäè. Ëàêèí 1558-úè èëäÿ “Ãàíëû Ìàðèéà” þëÿíäÿí ñîíðà 25éàøëû Éåëèçàâåòà Èíýèëèñ òàõòûíà ÿéëÿøäèðèëäè âÿ 45 èë þëêÿíè èäàðÿåòäè. 4-úö ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèëèð. Àíàñû Àííà Áîëåéí âÿ àíàëûüûÊàòåðèíà Ãîâàðäûí òàëåéè ùå÷ âàõò éàäûíäàí ÷ûõìàéàí Éåëèçàâåòàêðàë âÿ øàùçàäÿëÿðèí òÿêëèô ëÿ ðè íè ðÿää åäÿðÿê, ùå÷ âàõò ÿðÿ ýåò -ìÿéèá. ßðÿ ýåòìÿäèéèíÿ ýþðÿ ùàããûíäà øàéèÿëÿð éàéûð, îíó ýþçäÿíñàëûðäûëàð.


256

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè óçóí ìöääÿò Ùèíäèñ òà íûí áàø íàçèðèîëàí âÿ úàíýöäÿíè òÿðÿôèíäÿí ãÿòëÿ éåòèðèëÿí Èíäèðà Ãàíäè èëÿ ÿëàãÿ -ëÿíäèðèðëÿð. Ëà êèí îíëàðûí ìöëàùèçÿëÿðè êàòðåíäÿ þç ÿêñèíè òàï ìûð.

3 ê29Ìöõòÿëèô éåðëÿðäÿ áþéöìöø èêè ãàðäàøîüëó, Äÿíèç äþéöøöíäÿ àòàëàð ìÿùâ îëäóëàð.Ìöùàðèáÿ òþðÿòäèêëÿðèíÿ ýþðÿ, îíëàðûí òÿðèôèíè ýþéëÿðÿ ãàëäûðàúàãëàð.Òÿùãèðÿ ýþðÿ èíòèãàì àëûíäûãäà äöøìÿíëÿð ìÿùâ îëäó ëàð.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð Íîñòðàäàìóñóí çàìà íûí äà ìÿø -ùóð îëàí ãàðäàøîüëàíëàðû, Ôðàíñàíûí ìàð øà ëû Ìîíìîðàíñè âÿ àä ìè -ðàë Êîëèíèíèí âÿ åëÿúÿ äÿ êàðäèíàë Øàòèëéîí âÿ Àí äå ëîòóí àäûíû÷ÿêìÿêëÿ êèôàéÿòëÿíèáëÿð. Êàòðåíè øÿðù åòìÿêäÿí éàí êå÷èáëÿð.Îõóúóëàðûìûç ö÷öí ÷îõ äà ìöùöì îëìàäûüûíû íÿçÿðÿ àëàðàã, áèçäÿ îíó øÿðù åòìÿêäÿí âàç êå÷äèê.

3 ê30Äþéöøäÿ íèçÿ-ãàëõàí îéíàäàí ìþùêÿì ùÿðá÷èäèð.Þçöíäÿí äàùà áþéöêäÿí (ãöäðÿòëèäÿí) ãÿëÿáÿ ìöêàôàòûíû àëàúàã.Ýåúÿäÿí õåéëè êå÷ìèø àëòû íÿôÿð îíó éàõàëàéàúàã.×ûëïàã, ñèëàùñûç ùàëäà î, ýþçëÿíèëìÿäÿí òÿÿúúöáëÿíÿúÿê.

Áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ ÿââÿëëÿð áÿùñ îëóíàí ùà äè ñÿ ëÿðäÿí ñþçà÷ûð (áàõ: 1 ê35). Êðàë II Ùåíðè èëÿ éàðûøäà ãðàô Ãàáðèåë Ìîíòãîìåðèíÿèíêè ãàëèá ýÿëäè, ùÿòòà íèçÿñè ãûðûëûá êðàë II Ùåíðèíèí ýþçöíÿ ýèðäèâÿ êðàë îí ýöíäÿí ñîíðà äöíéàñûíû äÿéèøäè. Ùàäèñÿ úÿíýàâÿðëÿðèíúÿí ýèí äÿ òÿñàäöôÿí áàø âåðäèéèíÿ ýþðÿ (1559-úó èë) êðàë îíó áà üûø -ëàìûøäû. Ãðàô Ìîíòãîìåðèéÿ ùå÷ íÿ åòìÿìèøäèëÿð. Ëàêèí ñîíðàëàðäèíè ìö ùà ðè áÿ ëÿð âàõòû ïðîòåñòàíòëàð (ùóýåíîòëàð) ùÿðÿêàòûíà áàø÷ûëûãåäÿí Ìîíòãîìåðè áàéðàüûíà ñûíìûø íèçÿ ùÿêê åòäèðìèøäè. Êðàëè÷àÉåêàòå ðè íà Ìåäè÷è ùèääÿòèíäÿí þçöíÿ éåð òàïìûðäû. Î, êàòîëèê ëÿ ðÿãàðøû ìöáàðèçÿ àïàð äûüûíà, 1569-úó èëäÿ Îðòåçà øÿùÿðèíäÿ ÿñèðäöøìöø êàòîëèêëÿðè ãûð äû üûíà âÿ êðàëè÷àíûí ÿðè II Ùåí ðè íèí ðóùóíó


257

òÿùãèð åòäèéèíÿ ýþðÿ, Ìîíòãîìåðèäÿí èíòèãàì àëìàã ãÿðàðûíà ýÿëäè.ßââÿëúÿ îíóí áàøûíà áþ éöê ìöêàôàò ãîéäó. Ñîíðà ôèêðèíè äÿéèøäè.ßìð åòäè êè, äèðè-äèðè òó òóá Ïàðèñÿ ýÿòèðñèíëÿð. 1574-úö èëäÿ, Íîñòðà -äàìóñóí áÿéàí åòäèê ëÿ ðèí äÿí äöç 20 èë ñîíðà, Äîìôðîíò øÿùÿðèíäÿ10 ìèí íÿôÿðäÿí èáàðÿò îðäó Ìîíòãîìåðèíèí 150 íÿôÿðäÿí èáàðÿòäÿñòÿñèíè þç ãÿñðèíäÿ ìöùàñèðÿéÿ àëäû. Ìîíòãîìåðè áþéöê îðäóäÿñòÿñèíè ýþðäöêäÿ, òÿÿúúöáëÿíìèøäè. Ìîíòãîìåðè ùÿðáè èñòåù êàìà÷åâèðäèéè ãÿñðèíäÿ 16 ýöí ìöùàñèðÿéÿ òàá ýÿòèðèð. Ôðàíñûçëàð îíóíòîõóíóëìàçëûüû áàðÿäÿ éàçûëû ñÿíÿä èì çà ëà éàíäàí ñîíðà 25 ìàé1574-úö èëäÿ Ìîíòãîìåðè òÿñëèì îëóð. Ëàêèí Éå êàòåðèíà Ìå äè ÷è õÿë -âÿòè 6 íÿôÿð ýþíäÿðèð. Ãðàô Ìîíòãîìåðèíè ýåúÿ âàõ òû éà òàüûíäà éàõà -ëàéûð âÿ ýèçëèúÿ Ïàðèñÿ ýÿòèðèðëÿð. Ìÿùêÿìÿäÿ îíà þëöì ùþêìö îõó -íóð âÿ 27 èéóí 1574-úö èëäÿ ãðàô Ìîíòãîìåðè åäàì åäèëèð.

3 ê31Ìèäèéà, ßðÿáèñòàí âÿ Åðìÿíèñòàí ÷þëëÿðèíäÿÈêè áþéöê ùÿðáè ãöââÿ ö÷ äÿôÿ ãàðøûëàøàúàã.Àðàç ñàùèëèíèí éàõûíëûüûíäà þç íÿñëèíäÿí îëàíëàð Áþéöê Ñöëåéìàíûí ãîðõóñóíäàí ÿñèì-ÿñèì ÿñÿúÿêëÿð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð Øÿðã òàðèõèíè éàõøû áèëìÿ äèêëÿðèíäÿí, áó êàò -ðåí äÿ ùÿð øåéè ãàðûøûã ñàëûáëàð. Áÿçèëÿðè êàòðåíè 1514-úö èëäÿ áàøâå ðÿí ×àëäûðàí âóðóøó èëÿ áàüëàéûðëàð. Áó äîüðó äåéèëäèð, ÿââÿëàîíà ýþ ðÿ êè, Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéö 11 éàøûíäà äåéèë, 47 éà -øûí äà áàø ëàéûá. 1514-úö èëäÿ îíóí úÿìè 11 éàøû âàðäû. Âÿ î, êå÷ -ìèøäÿ äå éèë, ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðäÿí ñþç à÷ûðäû.Èêèíúèñè èñÿ îíà ýþ ðÿ êè, Ñöëåéìàí Ãàíóíè ùàêèìèééÿòÿ 1520-úèèëäÿ ýÿëèá âÿ Íîñòðà äàìóñóí äöíéàñûíû äÿéèøäèéè 1566-úû èëÿãÿäÿð ùàêèìèééÿòäÿ îëóá.

Áÿçè Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû èñÿ ùå÷ áèð ÿñàñ îëìàäàí áó êàòðåíè1571-úè èëäÿ îñìàíëûëàðûí Êîðèíô áîüà çûíäà àâñòðèéàëû Äîí Õóàíàìÿüëóáèééÿòè èëÿ ÿëàãÿëÿíäèðèðëÿð (áàõ: 2 ê79). Áó èñÿ ýþðöíäöéöêèìè, êàòðåíèí ùå÷ áèð ñÿòðè èëÿ óçëàøìûð. ßñëèíäÿ, òÿäãèãàò÷ûëàðûí áó


258

ãÿäÿð òàðèõè ôàêòëàð ÿëëÿðèíäÿ îëà-îëà ùÿãèãÿòè öçÿ ÷ûõàðà áèë ìÿ äèê -ëÿðèíè Íîñòðàäàìóñ äÿãèã ýþðìöø âÿ áèçÿ ìèðàñ ãîéìóøäóð. Ìÿ -ñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, Øàù Èñìàéûëûí þëöìöíäÿí ñîíðà îíóí éå ðè íÿêå÷ÿí îüëó I Òÿùìàñèáèí ùàêèìèééÿòè äþâðöíäÿ (1524-1576) Îñ -ìàíëû ñóëòàíû I Ñöëåéìàí ö÷ äÿôÿ (1534-1535, 1548, 1554) Àçÿð -áàé úàíà ùöúóì åäèá. Ñóëòàí I Ñöëåéìàíûí 1-úè ùöúóìó çàìàíûÒÿáðèç øÿùÿðè òóòóëäó. Ëàêèí áþéöê òÿçéèãÿ ìÿðóç ãàëàí Îñìàíëûîðäóñó Òÿáðèçè òÿðê åòñÿ äÿ, Èðàãè-ßúÿìè þç òàáåëèéèíÿ êå÷èðäè(Èðàãè-ßúÿìäÿ — Êÿðêöê âèëàéÿòèíäÿ èíäè äÿ àçÿð áàéúàíëûëàðéàøàéûðëàð. Ã.Ï.). Ñóëòàí I Ñöëåéìàí 2-úè äÿôÿ Àçÿð áàé úàíà 1548-úèèëäÿ îðäó éåðèòäè. Áó äÿôÿ îñìàíëûëàð Òÿá ðèçëÿ áÿðàáÿð, Èñôàùàíû äàèøüàë åòäèëÿð. 1554-úö èëäÿ îñ ìàíëûëàð 3-úö äÿôÿ Àçÿðáàéúàíàùöúóì ÷ÿêèá ßðçóðóì, Íàõ÷ûâàí âÿ ñ. éåðëÿðè òóòäóëàð. ËàêèíÀçÿðáàéúàí îðäóñóíóí èíàäëû ìöãàâèìÿòè, Òÿáðèç ÿùàëèñèíèí ôÿàë÷û õûø ëàðû âÿ ñ. îñìàíëûëàðà Àçÿðáàéúàíäà ìþùêÿì ëÿíìÿéÿ éåíÿ äÿèìêàí âåðìÿäè. 1555-úè èë ìàéûí 29-äà Àìàñéà ìöãàâèëÿñè áàü ëàí -äû. Ìöãàâèëÿéÿ ÿñàñÿí Èðàãè-ßúÿì, Ãÿðáè Åð ìÿ íèñòàí âÿ ÃÿðáèÝöðúöñòàí Îñìàíëû Èìïåðèéàñûíûí òàáåëèéèíÿ êå÷äè.

Éåðè ýÿëìèøêÿí îíó äà äåéÿê êè, áÿçè ðóñ òÿä ãèãàò÷ûëàðû êàòðåíèéàí ëûø øÿðù åäÿðÿê îíóí Åðìÿíèñòàíëà Àçÿðáàéúàí àðàñûíäà Äàü ëûãÃàðàáàü ìöùàðèáÿñèíäÿí áÿùñ åòäèéèíè ýþñòÿðèðëÿð.1

3 ê32Àêâèòàí õàëãûíûí áþéöê ãÿáðè Òîñêàíèéà òÿðÿôäÿí éàõûíëàøàíäà,Ìàðñ Àëìàíèéàíûí êöíúöíÿ éàõûí îëàíäàÌàíòóàí úàìààòûíûí äà ÿðàçèñèíÿ ãÿäÿì áàñàúàã.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð ìöõòÿëèô ôèêèðëÿð ñþéëÿéèðëÿð. Áÿ -çè ëÿðèíèí ôèêðè áåëÿäèð êè, êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñóí âàõòûíäà âÿXVIII ÿñðèí ñîíóíäà Ôðàíñà, Èñïàíèéà âÿ Àëìàíèéà àðàñûíäà ýåäÿíìöùà ðè áÿ ëÿðäÿí ñþùáÿò ýåäèð. Áàøãà áèð ãðóï òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ


259

1 Âåëèêèå ïðîðî÷åñòâà Ìèøåëÿ Íîñòðàäàìóñà. Ìîñêâà, 2000, ñòð. 218.

ãåéä åäèðëÿð êè, êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû áó þëêÿëÿðäÿêàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿí ùàäèñÿ ëÿð äÿí áÿùñ åäèð.

3 ê33Øÿùÿðäÿ úàíàâàðûí ýèðäèéè éåðÿÄöøìÿíëÿð äàùà éàõûí îëàúàãëàð.ßúíÿáè ãöââÿ øÿùÿðè òàëàí åäÿúÿê.Ñÿðùÿäëÿðè âÿ Àëï äàüëàðûíû äîñòëàð êå÷ÿúÿêëÿð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ãåéä åäèðëÿð êè, 1940-úû èëäÿ àëìàíëàð Ïàðèñè òó òàí -äà Ùèòëåðè úàíàâàð ñèôÿòèíäÿ ýþðäöëÿð. Ùèòëåð þçö Ïàðèñÿ ýÿëìèøäè.Ôðàíñà àë ìàíëàð òÿðÿôèíäÿí òàëàí åäèëäè. Ñîí ñÿòèðäÿ ãÿëÿáÿéÿèøàðÿ îëóíóð. “Äîñòëàð” äåéÿíäÿ àìåðèêàëûëàð, èíýè ëèñëÿð âÿ ñ.íÿçÿðäÿ òóòóëóð. 1944-úö èëäÿ ÀÁØ-ûí 3-úö îðäóñó âÿ ôðàíñûç îðäóùèññÿëÿðè Ôðàíñàäà àëìàí ëàðû ìÿüëóá åòäè. 1945-úè èëèí éàçûíäà èñÿìöòòÿôèãëÿð Ìàæèíî ñÿääèíè êå÷ÿðÿê, Àëìàíèéà òîð ïàã ëàðûíà ýèð äè -ëÿð âÿ òåç áèð çàìàíäà ôàøèñò Àëìàíè éà ñûíûí ñîíó ýÿëäè.

3 ê34Ýöíÿø òóòóëìàñû áàø âåðÿíäÿ, Ýöíöí ýöíîðòà ÷àüû èëàùè ÿëàìÿò ýþðöíÿúÿê.Ùàìû îíó áèðè-áèðèíÿ çèää ôèêèðëÿ èçàù åäÿúÿê.Áàøûñîéóãëóã áàùà áàøà ýÿëÿúÿê.

Ýöíÿøèí òóòóëìàñû 11 àâãóñò 1999-úó èëäÿ áàø âåðäè. Áó âàõò Èí -ýèë òÿðÿ, Ôðàíñà, Øÿðãè Àâðîïà âÿ Òöðêèéÿäÿ Ýöíÿø òàìàìèëÿ òó òóë -äó. Îëà áèëñèí êè, Íîñòðàäàìóñ éåíè ìèíèëëèéèí éàõûíëàø äû üûí äàíáÿùñ åäèá. Äîüðóäàí äà äöíéàäà áþéöê äÿéèøèêëèêëÿð áàø âåð äè.Ýöíÿøèí òóòóëìàñûíû ùÿðÿ áèð úöð éîçóðäó. III Äöíéà ìö ùàðè áÿñè -íèí áàøëàíàúàüûíäàí, èëàùè ãÿçÿáèíäÿí äàíûøàíëàð ÷îõ èäè.

Îëà áèëñèí êè, áþéöê ýþðöúö 20 ìàðò 2034-úö èëäÿ áàø âåðÿúÿêÝöíÿø òóòóëìàñûíäàí áÿùñ åäèð. Ýöíÿøèí Áàëûãëàð âÿ Ãî÷ áöð úöí -äÿí çàùèðè êå÷ìÿñèíÿ àç ãàëàíäà òóòóëìàñû ìöùàðèáÿ, ãóðàãëûã, äþ -çöë ìÿç èñòèëÿð âÿ ôþâãÿëàäÿ äÿéèøèêëèêëÿðäÿí õÿáÿð âåðèð.


260

3 ê35 Ãÿðáè Àâðîïàíûí ëàï îðòàñûíäà,Êàñûá àèëÿäÿ áèð óøàã äîüóëàúàã.Î, íèòãè èëÿ áþéöê îðäóíó éîëäàí ÷ûõàðàúàã.Îíóí øàí-øþùðÿòè Øÿðã äþâëÿòèíäÿ ýåòäèêúÿ àðòàúàã .

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Àâñòðèéàíûí Áðàóíàó øÿùÿðèíäÿ êè÷èê ýþìðöêèø ÷èñèíèí àèëÿñèíäÿ äöíéàéà ýÿëÿí Àäîëô Ùèòëåðäÿí ýåäèð. Ùèòëåð áÿ -ëà üÿòëè íèòãè âÿ éàëàíëà íÿèíêè îðäóíó, àç ãàëà áöòöí õàëãû éîë äàí÷ûõàð ìûø äû. “Øÿðã äþâëÿòè” Éàïîíèéàäûð. Ìÿëóì îëäóüó êèìè,II Äöí éà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Éàïîíèéà Ùèòëåð Àëìàíè éàñûíûí ìöò -òÿ ôèãè èäè. Ùÿðòÿðÿôëè ìÿëóìàò ö÷öí áà õûí: 3 ê58.

3 ê36Þëìÿìèø, êîìà âÿçèééÿòèíäÿ îëàí àäàìû êÿôÿíÿ áöðöéÿúÿê ëÿð.Ñîíðà ìÿëóì îëàúàã êè, î, þç ÿëëÿðèíè éåéèá.Øÿùÿð áó äþíöê àäàìû ëÿíÿòëÿéÿíäÿ×îõëàðûíà áåëÿ ýÿëÿúÿê êè, ãàíóíëàðû äÿéèøèëèá.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ áþéöê ýþðöúöíöí áÿéàí åòäèêëÿðèíè ùÿðôèìÿ íàäà ãÿáóë åòñÿê, ñÿùâÿ éîë âåðìèø îëàðäûã. ßñëèíäÿ áó ñÿòèðäÿñþù áÿò I Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû ìèëëè ãÿùðÿìàíà ÷åâðèëìèø,II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû èñÿ ãîúàëûá ÿëäÿí äöøìöø ìàðøàë Ïå òåí -äÿí ýåäèð. Ïåòåí ãîúàëûüûíà áàõìàéàðàã “Âèøè” ùþêóìÿòèíèí Áàø íà -çè ðè îëìóøäó. ßââÿëëÿð Ôðàíñàíûí ôÿõðè îëàí Ïåòåí, II Äöíéà ìö ùà ðè -áÿ ñè çàìàíû ÿí áþéöê ñàòãûíà ÷åâðèëìèøäè. Êàòðåíè éîç ìàã äàêþìÿéÿ 2-úè ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí “þç ÿëëÿðè” ýÿëèð. Ìÿñÿëÿ áóðà ñûí äà äûðêè, ôðàíñûç ñþçö “main” òÿêúÿ “ÿë” äåéèë, åëÿúÿ äÿ “ùàêè ìèé éÿò” ìÿ -íà ñûíäà èøëÿíèð. “Êÿôÿí” áóðàäà ìÿúàçè ìÿíàäà èøëÿíèë ìèø äèð. Ùèò ëåðÀë ìà íè éàñû äàëáàäàë ìÿüëóáèééÿòÿ óüðàäûãúà “Âèøè” ùþ êóìÿ òèíèí âÿîíóí áàø ÷ûñû Ïåòåíèí ñàüêÿí êÿôÿíèíèí òèêèëäèéèíÿ èøàðÿ åäèëèð. Ìö ùà -ðèáÿäÿí ñîíðà Ïåòåíè ñèéàñè âÿ ìèëëè áàõûìäàí äþíöê àäëàíäûðûðäûëàð.


261

4-úö ñÿòèðäÿ 1940-úû èëäÿ Ôðàíñàíûí àëìàíëàð òÿðÿôèíäÿí çÿáòîëóí ìóø ùèññÿñèíäÿ Ïåòåíèí þëêÿéÿ Ö÷öíúö Ðåñïóáëèêàäàí äàùà÷îõ õåéèð âåðÿí ðåôîðìàëàð åòìÿñèíäÿí áÿùñ îëóíóð.

3 ê37Ùöúóìäàí ÿââÿë íèòã ñþéëÿíäè.Ìèëàí Ãàðòàëûí ãóðäóüó òÿëÿ èëÿ àëûíäû. Ãÿäèì ãàëà äèâàðëàðûíû òîïëàð äÿëèá êå÷ÿúÿê.Îä éàüàúàã, ãàí òþêöëÿúÿê. Àç àäàìà àìàí âåðèëÿúÿê.

Èíñàí ôþâãÿëàäÿ øÿõñèééÿò Íîñòðàäàìóñ ãàðøûñûíäà ùåéðàíîëìàéà áèëìèð. Åëÿ áèë êè, î, Íàïîëåîíóí Ìèëàíà ùöúóì ÿðÿ ôÿ ñèíäÿÿñýÿðëÿð ãàðøûñûíäà ñþéëÿäèéè ìÿøùóð íèòãè åøèòìèø, îíóí ãóðäóüóòÿëÿíèí øàùèäè îëìóøäóð. Èòàëéàí äèëèíè ôðàíñûç äèëèíäÿí äàùàìöêÿììÿë áèëÿí Íà ïî ëåîí áó àëîâëó íèòãè èëÿ Èòàëéà îðäóñóíó äàÿëÿ àëìûøäû: “Åé éàðûàú, éàðû÷ûëïàã äþéöø÷öëÿð! Ùþêóìÿò ñèçÿ ÷îõáîðúëóäóð. Ëàêèí ñèçèí ö÷öí ùå÷ íÿ åäÿ áèëìèð. Ñèçèí ñÿáð âÿìÿòàíÿòèíèç åùòèðàìûíûçà äÿëàëÿò åäèð. Ëàêèí îíëàð ñèçÿ íÿ ùþðìÿò,íÿ øþùðÿò ýÿòèðèð. Ìÿí ñèçè äöí éà íûí ÿí ìÿùñóëäàð éåðëÿðèíÿ àïà -ðàúàüàì. Îðàäà ñèç áþéöê øÿ ùÿð ëÿð, âàðëû êÿíä ëÿð ýþðÿúÿê, âàð-äþâëÿò âÿ øàí-øþùðÿò ÿëäÿ åäÿ úÿêñèíèç. Èòàëèéà ÿñ ýÿð ëÿ ðè, áóíóíö÷öí ñèçäÿ úÿñàðÿò éîõ äóðìó?”

Òÿáèè êè, îíëàðäà áóíà úÿñàðÿò ÷àòûðäû. Ãåéðÿò ÷àòìûðäû êè, þç þë -êÿ ëÿðèíè òàëàí åòìÿñèíëÿð. Èòàëèéàäà ãÿëÿáÿëÿð âÿ âÿùøèëèêëÿð ÿô ñà -íÿéÿ ÷åâðèëÿðÿê, î âàõòäàí äèëëÿðÿ äöøäö. Îíó äà äåéÿê êè, Íàïî -ëåîí îðäóñó Ìèëàíû èêè äÿôÿ òóòóá âÿ òàëàí åäèá. Èëê äÿôÿ 15 ìàé1790-úû èëäÿ, èêèíúè äÿôÿ èñÿ 2 èéóí 1800-úö èëäÿ.

3 ê38Ãàëëèéà õàëãû âÿ ÿúíÿáè ìèëëÿòäÿí îëàíëàð,Äàüëàðûí ÿòÿéèíäÿ þëÿúÿêëÿð, ÿñèð äöøÿúÿêëÿð.Ãàðøûäàí ýÿëÿí àéëàðäà Öçöìöí éûüûìûíà àç ãàëìûø àéà ÿêñ àéäàÄþâëÿò áàø÷ûëàðû ñöëù ìöãàâèëÿñèíè èìçàëàéàúàãëàð.


262

Êàòðåíäÿ Ôðàíñà-Èòàëèéà-Èñïàíèéà ìöùàðèáÿñèíÿ ñîí ãîéóëìà -ñûí äàí áÿùñ îëóíóð. 1559-úó èëèí ìàðòûíäà Ðîìà Ïàïàñû IV Ïàâåëâÿ Èñïàíèéà êðàëû II Ôèëèïï êðàë II Ùåíðèíè ìÿúáóð åäèðëÿð êè, ñöëùìöãàâèëÿñèíÿ ãîë ÷ÿêñèí. Ñöëù ìöãàâèëÿñèíèí èìçàëàíìà ìÿðàñèìè3 àïðåë 1559-úó èëäÿ áàø âåðäè. Öçöìöí éûüûìû ñåíòéà áð, òÿçÿ øÿ -ðà áûí ùàçûðëàíìàñû îêòéàáð àéûíäà îëóð. Îíëàðà ÿêñ àéëàð èñÿ ìàðò-àïðåë àéëàðûäûð. Íîñòðàäàìóñ þç çàìàíûíäà áàø âåðÿúÿê áóùàäèñÿíè äÿ äÿãèã ýþðìöø âÿ ùÿìâÿòÿíëÿðèíè ìàò ãîéìóøäó.

3 ê39Àëï äàüëàðûíà éàõûí Àïåííèí ñèëñèëÿëÿðèíè çÿáò åòìÿê ìÿãñÿäèëÿÉåääèëëÿð ö÷ àé ÿðçèíäÿ ðàçûëûüà ýÿëÿúÿêëÿð.Ëàêèí òóôàí âÿ Ëèãóðèéà (Ýåíóéà) ãîðõàüûíûí óúáàòûíäàí Îíëàðû ãÿôèëäÿí äàðìàäàüûí åäÿúÿêëÿð.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð èêè ìöõòÿëèô ôèêèð ñþéëÿéèðëÿð.Áèðèíúèëÿðèí éîçóìóíà ýþðÿ éåääè äþâëÿò áàø÷ûñû Èòàëèéàíûáþëöøäöðìÿê áàðÿäÿ ðàçûëûüà ýÿëèáëÿðìèø. Ëàêèí åëÿ áó âàõò Ýå íó -éà ãîðõàüû îíëàðûí ïëàíëàðûíû ïîçóð. Ìöãÿääÿñ Ëèãóðèéà úÿìèééÿòèéàðàäûëûð. 1-úè úÿìèééÿò 1510-úó èëäÿ éàðàäûëìûøäû.

Êàòðåíäÿ áÿùñ åäèëÿí 2-úè úÿìèééÿò èñÿ êàòðåíèí ÷àï îëóíäóüóâàõòäàí 21 èë ñîíðà éàðàíìûøäû. “Ëèãóðèéà ãîðõàüû” äåéÿíäÿ Ïéå -ìîíò êðàëëûüû íÿçÿðäÿ òóòóëóð. 1796-úû èëèí àïðåëèíäÿ áó êðàëëûãìöãà âèìÿòñèç Íàïîëåîíà òàáå îëäó. Áóíäàí äöç ö÷ àé, ö÷ ýöíñîíðà Íàïîëåîí Àâñòðèéà îðäóñóíó äàðìàäàüûí åòäè. Áóíóíëà äàÉåääèëÿðèí àðçóñó ýþçöíäÿ ãàëäû.

Èêèíúè ôÿðçèééÿíèí òÿðÿôäàðëàðû èñÿ áó êàòðåíè èãòèñàäè úÿùÿòäÿíÿí ÷îõ èíêèøàô åòìèø Áþéöê Éåääèëÿðÿ àèä åäèðëÿð. Îíëàðûí ôèêðèíúÿýóéà XXI ÿñðäÿ Èòàëèéàíûí øèìàë—øÿðãèíäÿ îëàí Ëèãóðèéàíû ñó áà -ñà úàã. Éåääèëÿð éûüûøàðàã Èòàëèéàéà êþìÿê ïëàíûíû ìöçàêèðÿ åäÿí -äÿ ýåíóéàëû òåððîð÷ó áèíàéà áîìáà ãîéàúàã. Áîìáà ïàðòëàéàíäàÉåääèëÿðèí ðÿùáÿðëÿðè ìÿùâ îëàúàãëàð.


263

�Ãÿçÿíôÿð Ïàøàéåâ. Íîñòðàäàìóñóí ìþúöçÿëè àëÿìè3 ê40Áåëÿ îëàúàã êè, áþéöê äþéöø ìåéäàíû éåíèäÿí úàíëàíàúàã .Çÿð àòûëûá, òîð èñÿ äàðòûëûá (ùàçûðäûð). Èëê þëöì çÿíýèíè ÷àëàí àäàì ÷îõ éîðüóí îëàúàã.Äàüûëìûø òàüëàðûí àëòûíäà öçöñòÿ ãàëàúàã.

×îõ öìóìè õàðàêòåð äàøûéàí áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð áèðñþç äåéÿ áèëìÿéèáëÿð. Îëà áèëñèí êè, êàòðåí ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿêùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð.

3 ê41Ãîçáåë àäàì Øóðà òÿðÿôèíäÿí ñå÷èëÿúÿê. Áåëÿ ãîðõóíú èíñàí éåð öçöíäÿ ýþðöíìÿìèøäèð.Ýöëëÿ (çÿðáÿ) îíóí ýþçöíö äåøÿúÿê (÷ûõàðàúàã). Ñàòãûí êðàë òÿðÿôèíäÿí ñàäèã êèìè ãÿáóë åäèëÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí ïðîòåñòàíò Ëóè Êîíòåäÿí áÿùñ åòäèéèíèãåéä åäèðëÿð. Íîñòðàäàìóñ áèð êàòîëèê êèìè, ùóýåíîòëàðà (ïðîòåñ -òàíòëàðà) ìÿíôè ìöíàñèáÿò áÿñëÿéèðäè. Îäóð êè, ýþðöúö “ãîçáåë” âÿñ. êÿëìÿëÿðè Êîíäåíèí äàõèëè àëÿìèíè ýþñòÿðìÿê ö÷öí èøëÿò ìèøäèð.Êîíäå êðàëà ãàðøû ñóè-ãÿñääÿ èòòèùàì îëóíàð êÿí äÿôÿëÿðëÿ éàëòàãíèòãè èëÿ úàíûíû þëöìäÿí ãóðòàðìûøäû. Êðàë II Ôðàíñèñê 1560-úû èëäÿîíó Àì áóàç ñóè-ãÿñäèíäÿí ñîíðà áàüûøëàìûøäû (áàõ: 1 ê13).Ñîíðàëàð Äèíè ìöùàðèáÿëÿð çàìàíû ùóýåíîòëàðûí áàøãà ðÿùáÿðëÿðèàðàñûíäà êðàë IV Êàðë îíó äà áàüûøëàìûøäû (1562). Ñîíóíúó ñÿòèðäÿáóíà èøàðÿ îëóíóð. 3-úö ñÿòèðäÿ áÿùñ îëóíàíëàð êàòðåíèí éàçûë ìà -ñûí äàí 14 èë ñîíðà 1569-úó èëäÿ áàø âåðäè. Æàðíàêå äþéöøö çàìàíûÌîí òåñêéå àäëû ÿñýÿð, ãûë÷àëàðû éûõûëìûø àòûíûí àëòûíäà ãàëìûø Êîí -äåíè òàïàí÷à èëÿ ýþçöíäÿí âóðìóøäó.

Áó ùàäèñÿ Íîñòðàäàìóñóí þëöìöíäÿí úÿìèñè ö÷ èë ñîíðà áàøâåðäèéèíäÿí þëêÿäÿ áþéöê úàíëàíìàéà âÿ ýþðöúöíöí éàçäûãëàðûíàäÿðèí èíàìà ñÿáÿá îëäó.

264

3 ê42Àüçûíäà èêè äèøè îëàí óøàã äîüóëàúàã.Òîñêàíèéàäà ýþéäÿí éàüûøëà áÿðàáÿð äàø éàüàúàã.Àúëûãäàí òàãÿòäÿí äöøÿíëÿðè õèëàñ åòìÿê ö÷öíÁèð íå÷ÿ èëäÿí ñîíðà íÿ áóüäà îëàúàã, íÿ äÿ êè, àðïà.

Óøàüûí èêè äèøëÿ äîüóëäóüóíà äàèð éóõàðûäà äàíûøìûøäûã (áàõ:2 ê7). Ëàêèí XIV Ëöäîâèêèí ùàêèìèééÿòäÿ îëäóüó 72 èë ÿð çèí äÿÒîñêàíàäà âóëêàí ïöñêöðìÿñè áàø âåðìÿéèá. Äîüðóäóð, XIVËöäîâèêèí ùàêèìèééÿòèíèí 23-úö èëèíäÿ Ñèúèëèéàäà äÿùøÿòëè âóë êàíïöñêöðìÿñè íÿòèúÿñèíäÿ 20 ìèíäÿí àðòûã àäàì ìÿùâ îë ìóø äó.Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áåëÿ ýöìàí åäèðëÿð êè, Íîñòðà äà ìóñ Òîñ êàíî èëÿÑèúèëèéàíû ãàðûøäûðûá. Òÿêè áåëÿ îëàéäû. Ëàêèí òà ðèõ ÷è ëÿ ðèí ýþñ òÿð äè -éèíÿ ýþðÿ, XIV Ëöäîâèêèí ùàêèìèééÿòè çàìàíû äÿù øÿò ëè àúëûã íÿÑèúèëèéàíû, íÿ äÿ Òîñêàíîíó áöðöìöøäö. Äåìÿëè, Íîñò ðàäàìóñóíáó êàòðåíäÿ ýþñòÿðäèêëÿðè Òîñêàíîäà ëà áöä îëàðàã ýÿëÿúÿêäÿ áàøâåðÿúÿêäèð. Âóëêàíäàí ñîíðà ìÿùñóëäàð òîð ïàãëàð ìÿùâ îëäóüóíàýþðÿ Òîñêàíîäà ÿêèí-áè÷èí îëìàéà úàã äûð.

3 ê43Ãàðí, Ëîòù âÿ Ãàðîííà ñàùèëëÿðèíäÿ éàøàéàúàãëàð. Àïåííèí äàüëàðûíû êå÷ÿíäÿ þçöíöçö ýþçëÿéèí.Ñèçèí ãÿáðèíèç Ðîìà âÿ Àíêîíà éàõûíëûüûíäà îëàúàã.Ñûõ, ãûâðûìñà÷ àäàì ãÿëÿáÿ àáèäÿñèíè óúàëäàúàã.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, Âàòèêàí Ïàïà ïîëêó ö÷öí Ôðàí -ñà íûí úÿíóá-ãÿðáèíäÿí ýÿíúëÿðè ÿñýÿðëèéÿ úÿëá åäèðäè. Ýÿíúëÿðÿ ÿñ -ýÿð ïàëòàðû âÿ ñèëàù âåðèá Ðîìàäàí Àïåííèí äàüëàðûíà éîëà ñàëûð äû -ëàð. Ìÿãñÿä Àíêîíàäà âÿ Èòàëèéàäà þçöíö êðàë åëàí åòìèø ÂèêòîðÅììà íóèëèí þçöíö âÿ îðäó ùèññÿëÿðèíè ìÿùâ åòìÿê èäè. ÄþéöøÀíêîíà éàõûíëûüûíäà áàø âåðäè. ßêñÿðèééÿòèíèí äþéöø òÿúðöáÿñè îë -ìà äûüûí äàí Ïàïà îðäó ùèññÿëÿðè ïÿðÿí-ïÿðÿí äöøäö. Âèêòîð Åì ìà -íóèëèí äÿñòÿñè òÿðÿôèíäÿí äàðìàäàüûí åäèëÿí Ïàïà îðäóñóíóí èò êè ëÿ -ðè ñàé ñûç-ùåñàáñûç èäè. 3-úö ñÿòèðäÿ áþéöê ýþðöúö áóíà èøàðÿ åòìèøäè.


265

3 ê44Èíñàí ùåéâàíû ÿùëèëÿøäèðÿíäÿ Áþéöê ÷ÿòèíëèêëÿðäÿí âÿ ñÿéëÿðäÿí ñîíðà èíñàíëà äàíû øàúàã.Èëäûðûì Æåçë ö÷öí ãîðõóëó îëàúàã.Éåðäÿí ýþòöðöëÿúÿê âÿ ùàâàäàí (ýþéäÿí) àñûëàúàã.

Ýþðöíäöéö êèìè, Íîñòðàäàìóñ XIX ÿñðèí ñîí ëà ðûí äàí áàøëàìûøáó ýöíÿ êèìè åäèëÿí êÿøôëÿðè à÷ûãëàìàãäà ÷ÿòèíëèê ÷ÿêèð. Äîüðóäàíäà, XVI ÿñðäÿ éàøàìûø ýþðöúö èíäè áèçèì ö÷öí àäè ýþ ðöíÿí ðàäèî,òåëåâèçîð, ìèêðîäàëüàëû þòöðöúöëÿð, êîìïöòåðëÿð, òå ëå êîììóíèêà -ñèéà ñèñòåì ëÿ ðè âÿ ñ. áàðÿäÿ íÿ äåéÿ áèëÿðäè? Òÿ ñàäöôè äåéèëäèð êè,Íîñòðàäàìóñ êðàë II Ùåíðèéÿ ýþíäÿðäèéè À÷ûã ëàìàäà éàçûðäû:“Ìÿíèì ìÿðùÿìÿòëè ùþêìäàðûì, ÿðç åëÿìÿê èñòÿéèðÿì êè, ìÿíÿÿéàí îëàí âÿ óçàã ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿê ÿêñÿð ùàäèñÿëÿð ùàçûðêûäþâðäÿ èíñàíûí äÿðê åäÿ áèëìÿéÿúÿéè, èíñàí èäðàêûíà ñûüìàéàíìÿñÿëÿ ëÿð äèð. Îíëàðû ùàë-ùàçûðäà àéäûí ëàø äûð ìàã âÿ øÿðù åòìÿêö÷öí áèð éîë (âàñèòÿ) éîõäóð”.

Áóíóíëà áåëÿ, Ôðàíêëèí ýþðöúöíöí áó êàòðåíäÿ áÿéàí åò -äèêëÿðèíè — úÿðÿéàíû âÿ îíóí íàãèë âàñèòÿñè èëÿ êå÷äèéèíè 1752-úèèëäÿ êÿøô åäÿíäÿ, êèì áèëèðäè êè, Íîñòðàäàìóñ áó áàðÿäÿ ÿñðëÿðëÿþíúÿ äÿãèãëèêëÿ äàíûøûá.

3 ê45Áåø íÿôÿð ýÿëìÿ ìÿáÿäÿ äàõèë îëàúàã.Îíëàðûí ãàíû òîðïàüû ëÿêÿëÿéÿúÿê. Îíëàðûí ãàíóíëàðûíû ìÿùâ åòìÿéÿ ýÿëÿíëÿðäÿí áèðè Òóëóçàëûëàð ö÷öí àüûð þðíÿê îëàúàã.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò 1814-úö èëäÿ áàø âåðÿí Òóëóçà äþéöøöíäÿíýåäèð. 1-úè ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿí “áåø íÿôÿð” Íàïîëåîíà ãàðøû áèðýÿìö ùàðèáÿéÿ ýèðèøÿí Èíýèëòÿðÿ, Àâñòðèéà, Ðóñèéà, Èñïàíèéà âÿ Ïðóñ -ñè éàäûð. Îíëàð Ôðàíñàíû òóòìàãëà þëêÿíè òÿùãèð åòäèëÿð. Âåë ëèíã òî -íóí áàø÷ûëûüû èëÿ àïàðûëàí Òóëóçà äþéöøö àìàíñûçëûüû èëÿ ôÿðã ëÿ íèð -äè. Øèääÿòëè äþéöø âàõòû ãàí ñó éåðèíÿ àõûðäû. 3-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò


266

èí ýèëèñ ýåíåðàëû Âåëëèíãòîíäàí ýåäèð. 4-úö ñÿòèðäÿ èñÿ Íà ïî ëåîíóíùàêèìèééÿòèíèí ñîíà éåòäèéèíÿ èøàðÿ åäèëèð.

3 ê46Àéäûí ÿëàìÿòëÿð âÿ äàèìè (äÿéèøìÿç) óëäóçëàðëà Ëèîí ñÿìàñû õöñóñóíäà ãàáàãúàäàí õÿáÿð âåðèðèê.Ãÿôëÿòÿí äÿéèøèêëèêëÿð ÿñðè éàõûíëàøûð.Áó íÿ õåéðÿäèð, íÿ äÿ çÿðÿðÿ (éàìàíëûüà).

Òÿäãèãàò÷ûëàð ãåéä åäèðëÿð êè, Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíäÿ Äîë÷àáöð úö ÿñðèíèí áàøëàíüûúûíäàí ñþç à÷ûð. Éóïèòåð Äîë÷à áöðúöíäÿîëàí äà (éàíâàð 1997-úè èë) áÿçè äÿéèøèêëèêëÿðèí îëàúàüûíà èøàðÿåäèð. 1998-úè èëèí éàíâàðûíäà èñÿ Éóïèòåð, Óðàí âÿ Íåïòóí Äîë÷àáöðúöíäÿ îëóá êè, áó äà àðòûã Äîë÷à ÿñðèíèí áàøëàíìàñû äåìÿê èäè.Áó äþâðöí ùÿãèãè äèíè èíãèëàáëàð äþâðö îëàúàüû òÿõìèí åäèëèð. Áóâàõò éåýàíÿ çÿðÿð (éàìàíëûã) èíñàíëàðûí øöóðñóç (äöøöíúÿñèç) ðÿô -òà ðû âÿ éåýàíÿ õåéèð — îéàíûø îëàúàã.

Ýþðöíäöéö êèìè, áóðàäà ðèôàùäàí, õîøáÿõò ùÿéàòäàí áÿùñåäèëìèð. Àëèìëÿð éàçûðëàð êè, ùå÷ áèð äþâð, ùå÷ áèð ÿñð èíñàíû àâòî -ìà òèê îëàðàã õîøáÿõò åòìèð. Àõû õîøáÿõòëèê þçö íèñáèäèð, êþíöëðàùàò ëû üû, õîø ÿùâàëäûð. Ùÿéàòûí þçö êèìè êå÷èúèäèð.

Êèì êè, áó àëÿìè îëäóüó êèìè ãÿáóë åäÿ áèëèð, îíó ñåâìÿéèáàúàðûð, îíóí ñåâèíúè äÿ, õîøáÿõòëèéè äÿ þç ÿëèíäÿäèð.

Ùÿëÿ Çÿðäöøò, Áóääà, Èñà âÿ Ìÿùÿììÿä ïåéüÿìáÿð ëÿðèí âàõ -òûí äàí ìÿëóì îëàí áó àäè ùÿãèãÿòè èíñàíëàð âàð-äþâëÿò, ðèôàù äà -ëûíúà äöøÿðÿê ÷îõ âàõò óíóäóðëàð. Àíëàìàã èñòÿìèðëÿð êè, èíñàí þçãÿë áèíè íóðëàí äûð ìàãëà ìÿøüóë îëäóãúà, ìÿíÿâè úÿùÿòäÿí òÿìèç -ëÿ íèð âÿ ùÿéàòûí ìÿíàñû äàùà éàõøû äÿðê îëóíóð.

3 ê47Ùàêèìèééÿòäÿí ãîâóëàí ãîúà ìîíàðõ Ýåäèá øÿðãëèëÿðäÿí êþìÿê èñòÿéÿúÿê.Õà÷ëàðäàí ãîðõäóüóíà ýþðÿ, þç áàéðàüûíû ãàëäûðàúàã.Ìèòèëåí (Ëåñáîñ) àäàñûíà äÿíèçëÿ âÿ ãóðó éîëëà ýåäÿúÿê.


267

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð ÿñàñëû áèð ôèêèð ñþéëÿéÿ áèëìÿ -ìèøëÿð. Ëåñáîñ àäàñû Òöðêèéÿíèí éàõûíëûüûíäàäûð. Øöáùÿñèç êè,ãîúàëûá ÿëäÿí äöøìöø âÿ ùàêèìèééÿòäÿí ãîâóëìóø ùþêìäàð, 3-úöñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, ìöñÿëìàíäûð.

Íåä Ùàëëåé áó êàòðåíè Éóíàíûñòàíûí êðàëû Êîíñòàí òèí ëÿ áàüëàéûð.1973-úö èëäÿ ùàêèìèééÿòäÿí óçàãëàøäû ðûë äûãäàí ñîíðà, ýóéà î,Øÿðã þëêÿëÿðèíÿ ìöðàúèÿò åäèá êè, îíó êðàë òàõò-òàúûíà ãàéòàðñûíëàð.

3 ê48Éåääè éöç ÿñèðèí ÿë-ãîëó ÷îõ êîáóä øÿêèëäÿ áàüëàíàúàã .Îíëàðûí éàðûñû þëäöðöëìÿëè, ÷îõóñó ñóäà áàòûðûëìà ëû äûð.Àíúàã îí áåø àäàì þëÿíäÿí ñîíðà,Àðçóëàíàí êþìÿê ÷îõ òåç ýÿëèá ÷ûõàúàã.

Êàòðåí Èñðàèë-Ôÿëÿñòèí ìöíàñèáÿòëÿðèíäÿí áÿùñ åäèð. Ñþùáÿò Èñðàèëçèíäàíëàðûíäà ñàõëàíûëàí, 1985-úè èëäÿ Ðîìàäàí Àôèíàéà ó÷àí âÿ“Àìàë” äþéöø÷öëÿðè òÿðÿôèíäÿí ãà÷ûðûëàðàã Áåéðóòäà éåðÿ åíäèðèëÿíòÿééàðÿäÿí âÿ îíóí ñÿðíèøèíëÿðèíèí — 700 íÿôÿð ôÿëÿñòèíëè äþéöø -÷öíöí àçàä îëóíìàñû øÿðòè èëÿ ñàü-ñàëàìàò áóðàõûëìàñûíäàí ýåäèð.Áþéöê ýþ ðöúöíöí êàòðåíäÿ áÿéàí åòäèêëÿðè éöçäÿ éöç éåðèíè àëûá.

3 ê49Ôðàíñûç êðàëëûüû, ñÿí ÷îõ äÿéèøèëÿúÿêñÿí.Èìïåðèéà ÿúíÿáè éåðÿ êå÷ÿúÿê.Îíäà ñÿí áàøãà àäÿò-ÿíÿíÿ âÿ ãàíóíëàðëà èäàðÿ îëóíàúàãñàí.Ñÿíÿ ÿí ÷îõ ïèñëèê Ðóàí âÿ Øàðòðäà îëàúàã.

Áó êàòðåí XIX ÿñðèí ñîíó âÿ ÕÕ ÿñðèí îðòàëàðûíäà áàø âåðÿí ùà -äè ñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. 1-úè âÿ 2-úè ñÿòèðëÿð áèçè 1870-úè âÿ 1940-úûèëëÿðÿ àïàðûð. Ùÿð èêè òàðèõäÿ Ôðàíñà Èìïåðèéàñû àëìàíëàðûí ÿëèíÿêå÷ìèøäè. 3-úö ñÿòèðäÿ àëìàíëàðûí Ôðàíñàéà þç àäÿò-ÿíÿíÿëÿðè âÿãàíóíëàðû èëÿ ýÿëäèêëÿðè òÿñâèð åäèëèð. 4-úö ñÿòèðäÿ Ðóàí âÿ Øàðòðäà1940-úû èëäÿ ýåäÿí ãàíëû äþéöøëÿðäÿí âÿ áó øÿùÿðëÿðèí õàðàáàçàðà÷åâðèëìÿñèíäÿí áÿùñ îëóíóð.


268

Áó êàòðåíè Øàðë äå Ãîëë âÿ Àâðîïà Øóðàñû èëÿ áàüëàéàíëàð äà âàðäûð.Ëàêèí ùÿìèí òÿäãèãàò÷ûëàðûí äÿëèë âÿ ñöáóòëàðû êàòðåíëÿ óçëàøìûð.

3 ê50Áþéöê øÿùÿð ÐåñïóáëèêàñûÁþéöê àìàíñûçëûãëà (ãÿääàðëûãëà) ðàçûëàøìàéàúàã.Øÿùÿð øåéïóðóíóí ñÿäàëàðû àëòûíäà êðàë ãàáàüà ÷ûõà úàã.Äèâàðà íÿðäèâàí ãîéóëàúàã, øÿùÿð áóíà ïåøìàí îëàúàã.

Êàòðåí Ôðàíñàäàí áÿùñ åäèð. Íîñòðàäàìóñ ýþñòÿðèð êè, ðåñ ïóá ëè êàõöëéàñû èëÿ éàøàéàí Ïàðèñ ö÷ äÿôÿ ïåøìàí îëàúàã. 1-úè ïåøìàí ÷ûëûã1588-úè èëëÿ áàüëûäûð. Êðàë III Ùåíðè Ëóè äå Ýèç âÿ Ùåíðè äå Ýèç ãàð -äàøëàðûíû þëäöðäöéöíÿ ýþ ðÿ (áàõ: 1 ê36, 1 ê85 âÿ ñ.), Ïàðèñèí îí àëòûðàéîíóíóí ðÿùáÿð ëÿ ðè íèí áàø÷ûëûüû èëÿ õàëã îíà ãàðøû ÷ûõäû. Øÿùÿðèí ùÿðéàíûíäà êðàëûí Èñâå÷ðÿ ãâàðäèéàñûíà âÿ êðàëà ñàäèã îëàí ùÿðáè äÿñòÿ -ëÿðÿ ãàðøû áàððèêàäàëàð ãóðäóëàð. Êðàë III Ùåíðè ãîðõóñóíäàí øÿùÿðèòÿðê åòäè. Ñóè-ãÿñä íÿòèúÿñèíäÿ êðàë III Ùåíðè ðàùèá Êëåìàí òÿðÿôèíäÿíþëäöðöëäöêäÿí ñîíðà, 1589-úó èëäÿ IV Ùåíðè Ïàðèñè ìöùàñèðÿ åòäè. Øÿ -ùÿðäÿ àúëûã òöüéàí åäèðäè. Èíñàíûí èíñàí ÿòè éåäèéè ãåéäÿ àëûíìûøäû...

Ðåñïóáëèêà õöëéàñû èëÿ éàøàéàí øÿùÿð 2-úè äÿôÿ Ôðàíñà èíãèëàáû(1789) âÿ Áèðèíúè Ðåñïóáëèêà (1799-1814) äþâðöíäÿ ïåøìàí îëäó.Áó âàõò èêè ìèëéîíäàí ÷îõ ôðàíñûç ìÿùâ åäèëäè. Íàïîëåîíóí ìÿü -ëóáèé éÿòèíäÿí ñîíðà øåéïóð ñÿäàëàðû àëòûíäà Áóðáîíëàð ùàêè ìèé -éÿòÿ ãàéûòäûëàð.

Ïàðèñ 3-úö äÿôÿ Èêèíúè Ðåñïóáëèêà (1848-1870) âÿ Ö÷öíúö Ðåñ -ïóáëèêà äþâðöíäÿ (1871-1940) ïåøìàí îëäó. Ùÿð èêè äþâðäÿ Àëìà -íèéà Ôðàíñàíû çÿáò åòìèø, àë÷àëäûúû øÿðòëÿðëÿ îíó ñàçèø áàüëàìàüàìÿúáóð åòìèøäè.

3 ê51Ïàðèñ áþéöê ãÿòëè ùÿéàòà êå÷èðìÿê íèééÿòèíäÿäèð.Áëóà ÷àëûøàúàã êè, áó òàìàìèëÿ ùÿéàòà êå÷ñèí.Îðëåàíëûëàð þç áàø÷ûëàðûíû äÿéèøìÿê èñòÿéÿúÿêëÿð.Àíæöñ, Òðóäà, Ëàíãð îíëàðà ïèñ õèäìÿò ýþñòÿðÿúÿê.


269

Áó êàòðåí äÿ Íîñòðàäàìóñóí âÿòÿíè Ôðàíñàäàí áÿùñ åäèð. 1-úè âÿ 2-úèñÿòèðëÿðäÿ êðàë III Ùåíðèíèí þëêÿäÿ áþéöê ùþðìÿòè îëàí Ýèç ãàðäàø -ëàðûíà ãàðøû ùàçûðëàäûüû ñóè-ãÿñääÿí ñþùáÿò ýåäèð. Áóðàäà “Áëóà” ùÿìêðàë III Ùåíðèíè, ùÿì äÿ Ùåíðè äå Ýèçèí þëäöðöëäöéö Øàòî-äå Áëóà êðàëñàðàéûíû ýþñòÿðèð (áàõ: 6 ê11). III Ùåíðè Îðëåàíûí âàëèñè Ùåíðè äå Ýèçèäîñòëóüó ìþùêÿìëÿíäèðìÿê ïÿðäÿñè àëòûíäà Ïàðèñÿ äÿâÿò åäèð âÿ 23äåêàáð 1588-úè èëäÿ ýåúÿ âàõòû Øàòî-äå-Áëóà êðàë ñàðàéûíäà îíó þëäöðò -äöðöð. 3-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð äÿ éåðèíè àëûð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûí äàäûð êè,êðàë III Ùåíðè àäàøû Ùåíðè äå Ýèçè þëäöðòäöðäöêäÿí ñîíðà Îðëåàíà éåíèâàëè ýþíäÿðèð. Ëàêèí Îð ëåàí ÿùàëèñè àéàüà ãàëõàðàã èòàÿò ñèçëèê ýþñòÿðèð.4-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿ ðèëÿí øÿùÿðëÿðäÿ èñÿ ÿùàëè êàòîëèêëÿðÿ ãàðøû ÷ûõûð,ùóýåíîòëàðûí (ïðà âîñ ëàâ ëàð) òÿðÿôèíè ñàõëàéûðäû. Íîñòðàäà ìóñ þçöíäÿíàç ñîíðà áàø âåðÿúÿê áó ùàäèñÿëÿðè òàì äÿãèãëèéè èëÿ ýþðìöøäö.

3 ê52Ùÿðáè ñÿôÿð çàìàíû óçóí ìöääÿò éàüûø éàüàúàã.Àíúàã Ïóéäà áþéöê ãóðàãëûã îëàúàã.Ãàíàäëàðû àõûðà ãÿäÿð à÷ûëìàìûø Ãàðòàëû Õîðóç ýþðÿúÿê.Øèð áóíó àõûðà ãÿäÿð à÷àúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè Íàïîëåîíóí ùÿðáè ñÿôÿðëÿðèíÿ àèä åäèð -ëÿð. Äîüðóäàí äà, 14 èëëèê ùàêèìèééÿòè äþâðöíäÿ Íàïîëåîí ùÿð úöðùà âà øÿðàèòèíäÿ ìöùàðèáÿëÿð àïàðìûøäû. Îíóí Èñïàíèéà ñÿôÿðè çà -ìà íû (1808-úè èë) ÿñýÿðëÿðèí äþçöëìÿç èñòèäÿí ÿçèééÿò ÷ÿêäèêëÿðèòà ðèõäÿí ìÿëóìäóð. Åëÿ áó ùÿðáè ñÿôÿð çàìàíû Íàïîëåîíóí ñòðàòåæèñÿùâÿ éîë âåðäèéè äÿ òàðèõ÷èëÿðèí äèããÿòèíäÿí éàéûíìàìûøäûð. Î,Èñïàíèéàäà îðäó ùèññÿëÿðèíè ãîéàðàã, Àâñòðèéà öçÿðèíÿ (Ãàðòàë)éåðèìèø, èíýèëèñëÿðèí (Øèð) ùÿðáè åêñïåäèñèéàëàðûíà ìÿùÿë ãîé ìà -ìûø, íÿòèúÿäÿ ìÿüëóá îëìóøäó.

3 ê53Íöðíáåðãäÿí, Àéãñáóðãäàí âÿ Áàçåëäÿíßí áþéöê (øÿõñ) ìöêàôàòû àïàðàíäà,Ôðàíêôóðò Êþëí ùþêìäàðû òÿðÿôèíäÿí éåíèäÿí çÿáò åäèëÿúÿê.Î, Ôëàíäðèéàäàí (Áåë÷èêà) êå÷èá, äöç Ôðàíñàéà ýåäÿúÿê.


270

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò II Äöíéà ìöùàðèáÿñè ÿðÿôÿñèíäÿ âÿ ìöùàðèáÿâàõòû Ùèòëåðèí àïàðäûüû ñèéàñÿòäÿí âÿ ãÿñáêàðëûã ïëàíëàðûíäàí ýå -äèð. Ìÿëóìäóð êè, Ôðàíñà Àëìàíèéà èëÿ ñÿðùÿä áîéó êå÷èëìÿç Ìà -æè íî ñÿääè ÷ÿêìèøäè. Áèð íå÷ÿ èëÿ âÿ áþéöê õÿðúÿ áàøà ýÿëÿí Ìà -æè íî ñÿääè Ôðàíñàíûí êþìÿéèíÿ ÷àòìàäû. 10 ìàé 1940-úû èëäÿ Ùèò -ëåð îðäóëàðû Áåë÷èêà âÿ Ùîëëàíäèéàíû òóòàðàã Ôðàíñàéà Ìàæèíî ñÿä -äèí äÿí éàí êå÷ÿðÿê Áåë÷èêàäàí ýèðäè.

4-úö ñÿòèðäÿ áþéöê ýþðöúö áóíà èøàðÿ åäèð.

3 ê54ßí áþéöê øÿõñëÿðäÿí áèðè Èñïàíèéàéà ãà÷àúàã.Áóíäàí ñîíðà óçóí ìöääÿò àëûíìûø éàðàäàí ãàí àõàúàã.Îðäó ùèññÿëÿðè óúà äàüëàðû êå÷ÿúÿê.Ùÿð øåé äàüûëàúàã. Ñîíðà ÿìèí-àìàíëûã áÿðïà îëóíàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó ôèêèðäÿäèðëÿð êè, áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò ýåíåðàëÔðàíñèñêî Ôðàíêîíóí ùÿðáè ãóáåðíàòîð îëäóüó Êàíàð àäàëàðûíäàíÈñïàíèéàéà ãàéûòìàñûíäàí ýåäèð. ßñëèíäÿ, îíóí 1936-úû èëäÿ Àò ëàí -òèê îêåàíûíäàêû Êàíàð àäàëàðûíà ùÿðáè ãóáåðíàòîð òÿéèí îëóíìàñûñöðýöíäÿí áàøãà áèð øåé äåéèëäè. Ôðàíêî Êàíàð àäà ëà ðûíäàí Èñïà íè -éàéà ãà÷àðàã, ìèëëè öñéàí÷û äÿñòÿëÿðÿ ðÿùáÿðëèê åòäè. Óúà Ïèðåíåéäàüëàðûíû êå÷ÿðÿê, Ôðàíêîéà êþìÿê ö÷öí 50 ìèí èòàëéàí âÿ 10 ìèíàëìàí éàðàãëûñû ýÿëìèøäè. 20 ìèí ðóñ ÿñýÿðè èñÿ ìîíàðõèñò Ðåñ -ïóáëèêà îðäóñó òÿðÿôèíäÿ äþéöøöðäö. Ö÷ èë äàâàì åäÿí âÿ òÿí äàøìöùàðèáÿñè çàìàíû 600 ìèíäÿí àðòûã àäàì ùÿëàê îëäó. Ëàêèí ýå -íåðàë Ôðàíêî õàðàáàçàðà ÷åâðèëìèø þëêÿäÿ àç ñîíðà ÿìèí-àìàí ëûãéàðàòäû. Îíóí ÿí áþéöê õèäìÿòëÿðèíäÿí áèðè äÿ II Äöíéà ìö ùà ðè -áÿ ñè çàìàíû ùå÷ áèð ùÿðáè áëîêà ãîøóëìàéàðàã þëêÿíèí áèòÿðÿô ëè éè -íè ñàõëàìàñû îëìóøäóð. Áó ýöí äÿ, áàõìàéàðàã êè, âÿòÿíäàø ìö -ùà ðèáÿ ñèí äÿí ñîíðà þë êÿ äÿ àúëûã òöüéàí åäèðäè âÿ Ùèòëåð þçö øÿõ -ñÿí Èñïàíèéà ñÿðùÿäèíäÿ Ôðàíêî èëÿ ýþðöøöá Èñïàíè éà íû ÿðçàãëà òÿ -ìèí åòìÿéè âÿ ÿâÿçèíäÿ Àëìàíèéàíûí òÿðÿôèíè ñàõ ëàìàüû òÿêëèô åò -ìèøäè. Èñïàíèéà áèòÿðÿô þëêÿ îëàðàã ãàëìûøäû. Áó âÿ áàøãà ÷îõ ìà -


271

ðàãëû ôàêòëàðëà áàüëû àøàüûäàêû êàòðåíëÿðÿ íÿçÿð ñàë ìà üû ìÿñëÿùÿòýþðöðöê: 3 ê8, 3 ê68, 5 ê59, 6 ê15, 6 ê45, 9 ê16, 10 ê9.

Íåä Ùàëëåé áó êàòðåíè áèð ìöääÿò Àðýåíòèíàíûí ïðåçèäåíòèîëìóø (1946-1955) Õóàí Äîìèíãî Ïåðîíëà ÿëàãÿëÿíäèðèð. 1955-úèèëäÿ îðäó ùàêèìèééÿòè ÿëÿ àëàíäà, Ïåðîí Èñïàíèéàéà ãà÷ìûøäû.1973-úö èëäÿ Èñ ïà íèéàäàí Àðýåíòèíàéà ãàéûòìûø âÿ î áèðè èë äöí éà -ñû íû äÿéèøìèøäè. Ýþðöíäöéö êèìè, 1-úè ñÿòèðäÿí áàøãà, êàòðåíäÿáÿéàí åäèëÿíëÿð Ïåðîíóí òàëåéè èëÿ óçëàøìûð.

3 ê55Î èë êè, Ôðàíñàäà òÿêýþç êðàë ùàêèìèééÿòäÿ îëàúàã,Ñàðàéäà áþéöê ÷àõíàøìà äöøÿúÿê.Áëóàäàí îëàí áþéöê àäàì þç äîñòóíó þëäöðÿúÿê.Êðàëëûã ïèñ âÿçèééÿòÿ äöøÿúÿê, èêèãàò øöáùÿ éàðàíàúàã.

Êàòðåíäÿ 1559-úö èëäÿ êðàë II Ùåíðèíèí ãðàô Ìîíòãîìåðè èëÿêå÷èð äèéè òÿêáÿòÿê úÿíýàâÿð äþéöøöíäÿ ýþçöíäÿí àëäûüû éàðàäàíþëäöêäÿí (áàõ: 1 ê35) ñîíðà êðàë ñàðàéûíäà áàø âåðÿí ÷àõíàø ìà -äàí áÿùñ îëóíóð.

3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðäÿ èñÿ II Ùåíðèíèí îüëó êðàë III Ùåíðèíèíâàõ òûíäà îíóí Ýèç ãàðäàøëàðûíû þëäöðìÿñèíäÿí, ùàìûíûí êðàëà øöá -ùÿ èëÿ éàíàø ìà ñûíäàí, èüòèøàøëàðäàí âÿ íÿòèúÿäÿ êðàë III Ùåíðèíèíþçöíöí þëäöðöëìÿñèíäÿí äàíûøûëûð (áàõ: 1 ê85).

3 ê56Ìîíòàáàí, Íèì, Àâèíîí âÿ Áåçéåäÿ Ìàðòûí àõûðûíäà âÿáà, èëäûðûì âÿ äîëó áàø âåðÿúÿê.Ïàðèñ êþðïöñö, Ëèîí äèâàðû, Ìîíïåëéå×öíêè àëòû éöç âÿ éåääè èéèðìèëèê ö÷ úöòëöê ùåñàáëàíûð.

Ýþðöíäöéö êèìè, êàòðåí Ôðàíñàäà úÿðÿéàí åäÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñåäèð. Ëàêèí òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíèí øÿðùè áàðÿäÿ öìóìè ôÿð çèé éÿ ëÿðäÿíáàøãà, àüëàáàòàí áèð ñþç äåéÿ áèëìÿéèáëÿð. ×îõ ýöìàí êè, Íîñòðàäà -ìóñ áó êàòðåíäÿ ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðäÿí ñþç à÷ûð.


272

3 ê57Áðèòàíèéà ìèëëÿòèíäÿ Ñèç éåääè äÿôÿ äÿéèøèêëèê ýþðÿúÿêñèíèç.Èêè éöç äîõñàí èë ìöääÿòèíäÿ ëÿêÿëÿíÿúÿê (ãàíà áîéà íà úàã).Ôðàíñà, àëìàíëàðà ÷îõ äà áåë áàüëàìà.Ãî÷ ïîëøàëûëàðûí ùàâàäàðûíà øöáùÿ èëÿ éàíàøûð.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Èíýèëòÿðÿäÿ òàõò-òàúûí éåääè äÿôÿ ÿëäÿí ÿëÿ êå -÷ÿ úÿéèíäÿí, ìöõòÿëèô êðàë ñöëàëÿëÿðèíèí ùàêèìèééÿò óüðóíäàìöáàðèçÿñèíäÿí, ùÿòòà Ùàííîâåðëè I Ýåîðãóí âàõòûíäàí (1714-1727) ùàêèìèééÿòèí àëìàí ìÿíøÿëè êðàëëàðûí ÿëèíäÿ îëìàñûíäàí âÿ ñ.äàíûøûëûð.

2-úè ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð 1625-úè èëäÿí Èíýèë òÿ ðÿíèí êðàëû îëàí I×àðëçûí 1649-úó èëäÿ åäàì åäèëìÿñè èëÿ áàüëûäûð. 1649-óí öñòöíÿ290 ýÿëÿíäÿ 1939 åäèð êè, áó äà èíýèëèñëÿðèí II Äöíéà ìö ùà ðè áÿ ñè -íÿ ýèðäèéè èëÿ èøàðÿäèð. Íîñòðàäàìóñ I ×àðëçû ýöíàùñûç éåðÿ åäàìåò äèê ëÿ ðèíäÿí, èíýèëèñëÿðè áèð íå÷ÿ èëàùè úÿçà ýþçëÿäèéèíè ýþñ òÿð ìèø -äèð (áàõ: David Oâàñîí. Íîñòðàäàìóñóí êîäëàðû (èíýèëèñ úÿ), Ëîí -äîí, 1998, ñÿù.450). Áó èëàùè úÿçàëàð 290 èë äàâàì åòäè âÿ ñîí èëàùèúÿ çà 1939-úó èëäÿ áàø âåðäè âÿ Áðèòàíèéà Èì ïåðè éàñûíà áàùà áàøàýÿëäè. II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí ñîíðà èíýèëèñëÿð ìöñòÿìëÿêÿ âÿäîìèíèîíëàðûíû, äÿíèçäÿ öñòöíëöéöíö, áåéíÿëõàëã àëÿìäÿ íöôóçó -íó èòèðäè. Èìïåðèéà äàüûëäû. Òÿêúÿ îíó äåìÿê êèôà éÿòäèð êè, Ùèíäèñ -òàí âÿ Ïàêèñòàí ìöñòÿãèë äþâëÿòëÿð åëàí îëóíäóëàð. Áóíóíëà äàÍîñòðà äà ìóñóí äÿãèã ýþñòÿðäèéè êèìè, 300 èëëèê Èíýèëèñ èìïåðè éà -ñûíà ñîí ãîéóëäó (áàõ: 10 ê100). Íîñòðà äà ìó ñóí áþéöê óçàãýþ -ðÿí ëèêëÿ áÿéàí åòäèéè âÿ èíýèëèñëÿðèí áàøûíà ëàáöä îëàðàã ýÿëìèøáàøãà áÿëàëàð áàðÿäÿ áàõûí: 2 ê51, 2 ê53, 9 ê49 âÿ ñ.

3-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ ôðàíñûçëàðà õÿáÿðäàðëûã åäèð êè, àë -ìàí ëàðà î ãÿäÿð äÿ áåë áàüëàìàñûíëàð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè,1587-úè èëäÿ êàòîëèê ìÿçùÿáèíèí íöìàéÿíäÿñè êðàëè÷à ÌàðèéàÑòöàð òûí Èíýèëòÿðÿíèí êðàëè÷àñû ïðîòåñòàíò Éåëèçàâåòà òÿðÿ ôèíäÿíåäàì åäèëìÿñèíäÿí ñîíðà (1 ê86) Èíýèëòÿðÿ èëÿ Ôðàíñà àðàñûíäà äà -âàìëû ñîéóãëóã éàðàíäû. Áöòöí Àâðîïà þëêÿëÿðè âÿ Âàòèêàí êàòîëèê


273

êèëñÿñè Éåëè çà âå òà íûí áó ùÿðÿêÿòèíè ïèñëÿäè. Áþéöê ìÿíñÿá ñàùè -áèíè, áþéöê ñöëàëÿíèí íöìàéÿíäÿñèíè àäè àäàìëàð ñÿâèé éÿ ñèíÿåíäèð ìÿê ìÿãáóë ñàéûëìàäû. ßñëèíäÿ êðàëè÷à Éåëèçàâåòà áóíóíëàýÿëÿúÿêäÿ êðàë âÿ êðà ëè÷àëàðûí èúòèìàèééÿò ãàðøûñûíäà åäàì åäèë -ìÿ ñè íèí ÿñàñûíû ãîéäó. Áóíäàí ñîíðà ôðàíñûçëàð àëìàí ëàðëà ÿëà ãÿ -ëÿ ðÿ äàùà ÷îõ öñòöíëöê âåðäèëÿð âÿ Íîñòðà äàìóñóí êàòðåíäÿ ýþñ -òÿð äèéè êèìè äÿ îëäó. Àëìàíëàð äÿôÿëÿðëÿ Ôðàí ñàíû òóòäóëàð (áàõ: 3ê6) âÿ þëêÿíè õàðàáàçàðà ÷åâèðäèëÿð.

4-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñóí áÿéàí åòäèéè Àäîëô Ùèòëåðëÿáàüëûäûð. Ùèòëåð Ãî÷ áöðúöíöí Áóüà áöðúö èëÿ çàùèðè êÿñèøäèéè âàõòàíàäàí îëóá. Ãî÷ (Îâåí) ìèôîëîýèéàäà ìöùàðèáÿ àëëàùû êèìè òÿñâèðåäèëèð. Íîñòðà äà ìóñ Ùèòëåðèí “ìöùàðèáÿ òþðÿäÿí”, “ìöùàðèáÿ ãûçûø -äûðàí” îëàúàüûíû ýþð ìöø âÿ áþéöê ýþðöúöíöí áó ñÿòèðäÿ áÿéàíåòäèêëÿðè éöçäÿ éöç éåðèíè àëìûøäûð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè,èíýèëèñëÿð Ùèòëåðèí Ïîë øà íû òóòìàã ïëàíëàðûíäàí õÿáÿð òóòàí êèìè,àëìàí ëàðû úèääè øÿêèëäÿ õÿáÿðäàð åòìèøäèëÿð êè, ÿýÿð àëìàíëàðÏîëøàéà ýèðñÿëÿð, èíýèëèñëÿð îí ëà ðà ãàðøû ìöùàðèáÿéÿ áàøëàéàúàãëàð.Ëàêèí “Ãî÷ (Ùèòëåð) ïîë øàëûëàðûí ùà âà äàðûíà øöáùÿ èëÿ éàíàøäû” âÿîíëàðûí õÿáÿðäàðëûüûíû ãóëàã àðäûíà âóðäó. Áåëÿëèêëÿ äÿ II Äöíéàìöùàðèáÿñèíÿ ðÿâàú âåðäè âÿ 50 ìèëéîí àäàìûí þëöìöíÿ áàèñîëäó.

Áÿçè ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû áó êàòðåíè ñÿùâ òÿðúöìÿ åäÿ ðÿê, ÿáÿñéå ðÿ Íîñòðàäàìóñäà ñÿùâ àõòàðìàüà úÿùä ýþñòÿðìèøëÿð. Îíëàð“290 èë ÿðçèíäÿ” ÿâÿçèíÿ “290-úû èëäÿ” êèìè òÿðúöìÿ åäÿðÿê, úÿ -ôÿí ýè éàò à÷ìûø, îõóúóëàðà òàìàìèëÿ ñÿùâ ìÿëóìàò âåðÿðÿê, îíëàðàùþð ìÿò ñèçëèê åòìèøëÿð.

3 ê58Ðåéí éàõûíëûüûíäà, Íîðèê äàüëàðûíûí ÿòÿéèíäÿ,Õàëãûí, ÷îõ ýåú äÿ îëñà, áþéöê îüëó äöíéàéà ýÿëÿúÿê.Ùÿìèí àäàì Ðóñèéàíûí Àâðîïà ùèññÿñèíè âÿ Ìàúàðûñòàíû

ìöäàôèÿ åäÿúÿê.Îíóí áàøûíà íÿ èø ýÿëÿúÿéèíè ùå÷ êèì áèëìÿéÿúÿê.


274

Êàòðåí Àäîëô Ùèòëåðäÿí áÿùñ åäèð. Î, áèð âàõòëàð Ðîìà Èì ïå ðè -éà ñûíà äàõèë îëàí âÿ Íîðèê àäëàíàí Àâñòðèéàíûí Áðàóíàó øÿùÿðèíäÿàíà äàí îëóá. Ùèòëåð þçöíö “Àëìàíèéàíûí õèëàñêàðû” àäëàíäûðàðàã,ýåú îëñà äà, àëìàíëàðû 1919-úó èëäÿ áàüëàíìûø àë÷àëäûúû, òÿùãèð åäè -úè Âåð ñàë ñöëù ìöãàâèëÿñèíÿ ãàðøû ãîéà áèëäè. 1939-úó èëäÿ ÙèòëåðÈí ýèë òÿðÿíèí õÿáÿðäàð ëûüûíà áàõìàéàðàã, Ïîëøàíû çÿáò åòäè (áàõ: 3 ê57).Áåëÿëèêëÿ, II Äöíéà ìöùàðèáÿñè áàøëàíäû.

4-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñóí ýþñòÿðäèêëÿðè òàìàìèëÿ éåðèíè àë -ìûø äûð. Äîüðóäóð, áÿçè êàòðåíëÿðÿ (2 ê24, 4 ê40) ÿñàñëàíàðàã, òÿä -ãè ãàò÷ûëàð Ùèòëåðèí ãÿôÿñÿ ñàëûíàðàã ýÿçäèðèëìÿäèéèíÿ ýþðÿ, Íîñò ðà -äà ìóñóí áÿéàí åòäèêëÿðèíèí ÷èí îëìàäûüûíû ãåéä åäèðëÿð. ßñ ëèíäÿ,Ùèò ëåðëÿ áàüëû áó ìÿñÿëÿ øàéèÿäÿí áàøãà áèð øåé äåéèëäèð. Áèçèì


275

Àäîëô Ùèòëåð âÿ ìÿøóãÿñè Éåâà Áðàóí. Îíëàð 30 àïðåë 1945-úè èëäÿ áóíêåðäÿ íèêàùà ýèðìèø âÿ áèðýÿ èíòèùàð åòìèøäèëÿð

àðòûã ãåéä åòäèéèìèç êèìè, ãÿôÿñÿ ñàëûíàí Ìóññîëèíè îëìóøäóð. Áèçîíó äà ÿëàâÿ åòìèøèê êè, II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí ñîí èëëÿðèíè áóí -êåð äÿ êå÷èðÿí Ùèòëåðèí áó ùÿéàòû äà “äÿìèð ãÿôÿñ ùÿéàòû”íäàíôÿðã ëÿíìèðäè.

Áó êàòðåíèí 4-úö ñÿòðè èñÿ “Îíóí áàøûíà íÿ èø ýÿëÿúÿéèíè ùå÷êèì áèëìÿéÿúÿê” òàì àéäûí ýþñòÿðèð êè, áþéöê ýþðöúö Ùèòëåðèíòàëåéèíè äÿãèã ýþðìöøäöð.

Ùèòëåðèí þëöìö áó ýöí äÿ áèð ìöÿììà îëàðàã ãàëûð. Ðóñèéàòÿùëöêÿñèçëèê îðãàíëàðû Ùèòëåðäÿí áÿùñ åäÿí âÿ “Ìèô ÿìÿëèééàòû”àäû àëòûíäà I-G-23 ñàéëû ãîâëóüó ìÿõôè ñàõëàéûð.

Äîüðóäóð, ðóñëàð Àäà Ïåòðîâà âÿ Ïèòåð Âàòñîíà “Ùèòëåðèí þëöìö”àäëû êèòàáëàðûíû áàøà ÷àòäûðìàã ö÷öí ìÿõôè ãîâëóüóí ìàòåðèàë -ëàðûíäàí èñòèôàäÿ åòìÿéÿ èúàçÿ âåðèáëÿðìèø. ßââÿëëÿð áåëÿ áèð øàéèÿýÿ çèðäè êè, ýóéà Ùèòëåð ñîí àíäà Áåðëèíäÿí òÿééàðÿ èëÿ ó÷àðàãþëöì äÿí úàíûíû ãóðòàðìûø, ñîíðà èñÿ ñóàëòû ãàéûãëà íàìÿëóì òÿðÿôÿýåò ìèø äèð. Ùÿòòà îíóí ñîíðàëàð ñàü îëäóüóíó äà äåéÿí âÿ ìÿò áóàò -äà îíóí Cÿíóáè Àìåðèêàäà ýèçëÿíäèéèíè éàçàíëàð äà âàðäûð.

Îíó äà äåéÿê êè, ýþðöúö Âèëùåëì Âóëô ùÿëÿ 1923-úö èëäÿ ýþñ -òÿð ìèøäè êè, Ùèòëåðÿ Ìöíõåíäÿ ñóè-ãÿñä îëàúàã, ëàêèí î, ñàü ãà ëà -úàã. Ùèòëåð âÿ ìÿøóãÿñè Éåâàíûí 1945-úè èëèí áàùàðûíäà þëÿ úÿê ëÿ -ðè íè èñÿ äÿôÿëÿðëÿ ãåéä åòìèøäè (áàõ: Àëëàí Ùàëë. Ìèëåíéóì 2000êåùàíåòëåðè (Òöðêúÿéÿ ÷åâèðÿí: Åäà Àêñàí), Èñòàíáóë, 2000,ñ.122).

Òàëåéÿ áàõ êè, Ùèòëåð àíàäàí îëäóüó ýöí — 20 àïðåë 1945-úè èëäÿèíòèùàð åòìèøäè (áàõ: 10 ê32).

Ëàêèí æóðíàëèñòëÿð Ïåòðîâà âÿ Âàòñîí ôàêòëàð ÿñàñûíäà ñöáóò åò äè -ëÿð êè, Àäîëô Ùèòëåð, Éåâà Áðàóí, Éîçåô âÿ Ìàãäà Ýåááåëñëÿð, ùÿò -òà îíëàðûí óøàãëàðû Ìàãäåáóðã øÿùÿðèíäÿ éàíäûðûëàðàã, 1970-úè èëÿãÿ äÿð ýèçëè éåðäÿ ñàõëàíûëûðìûø.

ÊÃÁ-íèí (ÄÒÊ) ìÿõôè àðõèâèíäÿ Ùèòëåðÿ àèä åäèëÿí ãîâëóãäàáèð íå÷ÿ ïàð ÷à êÿëëÿ ñöìöéö ñàõëàíûëûð. Îíëàðäàí áèðèíèí öñòöíäÿýöëëÿ äå øè éè âàðäûð.


276

3 ê59Áàðáàð èìïåðèéàíû ö÷öíúö çÿáò åäÿúÿê.Þç ãàí ãîùóìëàðûíûí ÷îõóíó þëöìÿ ìÿùêóì åäÿúÿê. Ãîúàëûüà ýþðÿ äþðäöíúö þçö éûõûëàúàã.Ãîðõàúàã êè, íÿñèëäÿ ãàí òþêìÿê äàâàì åäÿúÿê.

Êàòðåíäÿ XVI ÿñðèí èêèíúè éàðûñûíäà, Íîñòðà äà ìóñóí ñàüëû üûí -äà, Ñóëòàí Ñöëåéìàíûí ùàêèìèééÿòè äþâ ðöíäÿ ñóëòàí ñàðàéûíäà áàøâåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ îëóíóð. Ìöùàðèáÿ âÿ äþéöøëÿðäÿ úÿñàðÿòè,éåíèëìÿçëèéè èëÿ ñå÷èëÿí Ñöëåéìàí Ãàíóíè àèëÿäÿ ñþçÿ áàõàí, äå -éè ëÿíÿ èíàíàí, àðâàäëàðûíûí òÿñèðè àëòûíà äöøÿí áèð àäàì îëóá. ßí÷îõ äà îíà ñåâèìëè àðâàäû Ðîêñåëàíà òÿñèð ýþñòÿðèðìèø. Ðîêñåëàíàÿðè íèí ãîúàëäûüûíû ýþðöð, ùÿð âàñèòÿ èëÿ ùàêèìèééÿòèí îüëàíëàðû Ñÿ -ëèì âÿ Áàéàçèäèí ÿëèíÿ êå÷ìÿñè ö÷öí ÷àëûøûðäû êè, áàøãà ãàäûíäàíîëàí Ìóñòàôàíû ñóëòàíûí ýþçöíäÿí ñàëñûí. Ìóñ òà ôà ÷îõ àüûëëû èäè.Ñóëòàí îíó ÷îõ èñòÿéèð âÿ þçöíäÿí ñîíðà ùà êè ìèé éÿòèí îíà âåðèëÿ -úÿ éèíè ýèçëÿòìèðäè. Ëàêèí Ðîêñåëàíà äà ìÿêðëè íèé éÿòèíäÿí ÿë ÷ÿê -ìèðäè. Íÿùàéÿò Ñóëòàíû èíàíäûðà áèëäè êè, Ìóñ òà ôà ñàðàé ÷åâðèëèøè åò -ìÿéÿ ùàçûðëàøûð. Áóíäàí ñîíðà Ñÿëèì âÿ Áà éà çèä àðàñûíäà ìö áà -ðèçÿ áàøëàéûð. Ñóëòàí Ñöëåéìàí Ñÿëèìèí òÿðÿ ôèíè ñàõëàéûð. Êîíéàéà õûíëûüûíäàêû äþéöøäÿ Áàéàçèä ìÿüëóá îëóð (1559). Î, ãà ÷ûá Ñÿ -ôÿâèëÿðÿ ïÿíàù ýÿòèðèð. Ñóëòàí Ñöëåéìàí øàù Òÿùìàñèáÿ ÷îõ ëó âÿä -ëÿð âåðÿðÿê îüëó Áàéàçèäè åäàì åòìÿê ö÷öí ýåðè òÿëÿá åäèð. ØàùÒÿùìàñèá ×àëäûðàí âóðó øóíäàí (1514) ñîí ðà Îñìàíëû Èìïå ðè éà ñû -íûí òÿáÿÿëèéèíÿ êå÷ ìèø Áàüäàä âè ëà éÿ òè íè Àçÿð áàéúàíà ãàé òàðìàãøÿðòèëÿ Áà éàçèäè Ñóëòàí Ñöëåéìàíà ãàé òàðàúàüûíû âÿä åäèð. ÑóëòàíÑöëåéìàí áó øÿðòè ãÿáóë åòìèð. Ëà êèí ñîíðàëàð Áàéàçèä ãàé òà ðûëûðâÿ Ñóëòàí Ñöëåéìàí îüëó Áàéàçèäè åäàì åòäèðèð.

×îõ ÷ÿêìèð êè, èêè àüûëëû îüëóíó èòèðÿí âÿ ãîúà ëûã äàí ÿçèééÿò÷ÿêÿí Ñóëòàí Ñöëåéìàí äöíéàñûíû äÿéè øèð âÿ ùàêèìèééÿò âàõòûíûåéø-èøðÿòëÿ êå÷èðÿí Ñÿëè ìèí ÿëèíÿ êå÷èð. Ñóëòàí Ñÿëèì ùàêèìèééÿòÿýÿëÿ áèëÿ úÿê áöòöí ãîùóìëàðûíû ãûðûð.


277

Ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû áó êàòðåíèí È.Ñòàëèíäÿí áÿùñ åòäèéèíè ýþñòÿðèð ëÿð. Íåä Ùàëëåé èñÿ Ôðàíñà èíãèëàáû çàìàíû Ðîáåñïéåðèí òåððîðóíó

âÿ áó çàìàí 25 ìèí àäàìûí ýèëéîòèíëÿ (áàøêÿñÿí ìàøûí) áàøûíûíêÿñèëäèéèíè ýþñòÿðèð.

Ýþðöíäöéö êèìè, áó òÿäãèãàò÷ûíûí äà ìöëàùèçÿëÿðè ùÿãèãÿòäÿíóçàãäûð.

3 ê60Áöòöí Àñèéàäà òåððîðóí êþêöíö êÿñÿúÿêëÿð. Ùÿòòà Ìèçèäÿ, Ëèçèäÿ âÿ Ïàìôèëèéàäà.Áÿðàÿòÿ ýþðÿ äÿ ãàí àõàúàã.Càâàí, ãàðàäÿðèëè àäàì þç ÷èðêèí ÿìÿëèíäÿí (òåððîð) ãàëìàéàúàã.

ßââÿëëÿð òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè 1985-úè èëäÿ Èòàëèéàíûí ñÿéà ùÿò -÷èëÿðëÿ äîëó ñÿðíèøèí ýÿìèñèíè òóòàí Àáó Íèäàëëà áàüëàéûðäûëàð. Îâàõò Àáó Íèäàë þçöíö âÿ áàø÷ûëûã åòäèéè òÿøêèëàòû “Øÿð àòàñû”, “Âà -ùèìÿ àòàñû” àäëàíäûðìûøäû. Íîñòðàäàìóñäà áóíà éàõûí “Äÿù øÿòêíéàçû”, “Âàùèìÿ êíéàçû” ñþçëÿðè èøëÿíìèøäèð (áàõ: 10 ê71). ÀáóÍèäàëûí éîëóíó òóòàí òåððîð÷óëàð Êè÷èê Àñèéàäà òÿëèì êå÷èð äè ëÿð.Òÿäãèãàò÷ûëàðûí éàçäûãëàðûíà ýþðÿ, îíëàðûí Ëèâèéà, Òóíèñ, Èðàí, Èðàã,ßëúÿçàèð, Ñîìàëè, ñîí èëëÿðäÿ èñÿ ßôãàíûñòàí êèìè 60-äàí àð òûãþëêÿäÿ òÿëèì-ìÿøã áàçàëàðû îëìóøäóð. 2001-úè èë ñåíòéàáð àéû íûí 11-äÿ Íéó-Éîðêäà “Äöíéà òèúàðÿò ìÿðêÿçè”íèí ãîøà ýþéäÿ ëÿí ëÿðèíèíâÿ Âàøèíãòîíäà Ïåíòàãîíóí áèíàñûíûí ïàðòëàäûëìà ñûí äàí ñîíðà áö -òöí äöíéà òåððîðèçìèí íÿ îëäóüóíó äÿðèíäÿí äÿðê åòäè âÿ áó öìóìèáÿëàéà ãàðøû ñÿéëÿðèíè áèðëÿøäèðäè. Áó äÿôÿ ìÿëóì îëäó êè, äöíéàíûíÁèð íþìðÿëè òåððîð÷óñó, ÿñëÿí Ñÿóäèééÿ ßðÿ áèñ òàíûí äàí îëàí, ëàêèíßô ãàíûñòàíäà ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿí, ÷îõ áþ éöê ýöúÿ âÿ âàð-äþâëÿòÿìàëèê Öñàìÿ Áèí Ëàäåí èìèø. ÀÁØ-äà òþ ðÿäèëÿí áó ýþðöíìÿìèøòåððîð àêòûíûí îíóí ðÿùáÿðëèéè èëÿ ùÿéàòà êå÷èðèëäèéè áÿéàí åäèëäè.ÀÁØ äþâëÿòè ßôãàíûñòàíäàí Áèí Ëàäåíè òÿëÿá åòäè. Ðÿää úàâàáûàëäûãäàí ñîíðà ßôãàíûñòàíà ìöùàðèáÿ åëàí åòäè (07.Õ.2001) âÿþëêÿíè òóòäó. Ùÿëÿëèê Áèí Ëàäåíèí éåðèíè áèëÿí éîõäóð.


278

ÀÁØ áèð ÷îõ ÿôãàí ýÿíúëÿðèíè ÿñèð åäÿðÿê, Êóáà ÿðàçèñèíäÿ éåð -ëÿ øÿí Ãâàíòàíàìà ùÿáñ äöøÿðýÿñèíÿ àïàðäûüûíû áèëäèðäè. ßôãàí äþ -éöø÷ö ëÿ ðèíèí íÿ ìÿãñÿäëÿ Àìåðèêà ãèòÿñèíÿ àïàðûëìàñû äà ìöÿì -ìà îëàðàã ãàëûð.

2-úè ñÿòèðäÿ àäû ÷ÿêèëÿí þëêÿëÿð Àñèéàäà îëóá. 4-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò ýöìàí êè, Áèí Ëàäåíäÿí ýåäèð.

3 ê61Áþéöê ùÿðáè ãöââÿ âÿ õðèñòèàí ìÿçùÿáèíäÿí îëàíëàðÌåñîïîòàìèéàäà éûüûøàúàãëàð.Éàõûíëûãäàêû ÷àéûí ñàùèëèíäÿ éöíýöë äÿñòÿ òîïëàøàúàã.Ãàíóíëà áó, äöøìÿíèí ãàðøûñûíû àëìàã ö÷öíäöð.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò 34 Àâðîïà þëêÿñèíèí Èðàãà ãàðøû áàøëàäûüûìöùàðèáÿäÿí ýåäèð (1991, éàíâàð-ôåâðàë). “Ñÿùðàäà òóôàí” àäûàëòûíäà àïàðûëàí ÿìÿëèééàò âÿ äþéöøëÿðäÿ, äàùà äîüðóñó Ðèê Àò -êèí ñîíóí “Ñÿëèá éöðöøëÿðè. Êþðôÿç ìöùàðèáÿñèíèí äàíûøûëìàìûøòàðèõè”àäëû ÿñÿðèíäÿ ýþñ òÿðäèéè êèìè, Ñÿëèá éöðöøëÿðèíÿ 4000 òàíê,150 ýÿìè, 600 ìèíäÿí ÷îõ õðèñòèàí äèíèíÿ ìÿíñóá ÿñýÿð úÿëáîëóíìóøäó. Êå÷ÿí ÕÕ ÿñð ÿðçèíäÿ õðèñòèàíëàðûí áó ñàéäà îðäóñóÌåñîïîòàìèéàéà ãàðøû èëê äÿôÿ èäè êè, ìöùàðèáÿ àïàðûðäû.

3-úö ñÿòèðäÿ áàðÿñèíäÿ áÿùñ îëóíàí ÷àé — Ôÿðàòäûð. Ãÿðá ùàâàãöââÿëÿðèíèí 101-úè äèâèçèéàñû 8 ñàéëû øîññåíè áîìáàëàéàðàã, 4 ýöíÿðçèíäÿ Èðàãûí Êöâåéòäÿ îëàí îðäóñó èëÿ ÿëàãÿñèíè êÿñìèø âÿ ìö -ùà ðèáÿíèí ìöãÿääÿðàòûíû ùÿëë åòìèøäè. 4-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò ïðå çè -äåíò Ñÿääàì Ùöñåéíèí Ðåñïóáëèêà ãâàðäèéàñûíäàí ýåäèð. Áó ãâàð -äèéà äöøìÿíèí ãàðøûñûíû àëà áèëìÿäè. Ëàêèí ìöùàðèáÿäÿí ñîí ðàþëêÿ äàõèëèíäÿ áàø âåðÿí èüòèøàøëàðû éàòûðà áèëäè.

3 ê62Áèñêàé êþðôÿçè éàõûíëûüûíäà, Äóåðî ÷àéû ñàùèëèíäÿÎ, áþéöê Ïèðåíåé äàüëàðûíû êå÷èá ýÿëÿúÿê.Áóðàäà ùàêèìèééÿò ãûñàìöääÿòëèäèð âÿ î, Ãîøóíó Êàðêàñîíà ýþíäÿðìÿê íèééÿòèíäÿäèð.


279

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Ôðàíñà-Èíýèëòÿðÿ-Èñïàíèéà ìöùà ðèáÿ ëÿðèí äÿíýå äèð. Áèñêàé êþðôÿçè äÿ, Äóåðî ÷àéû äà Èñïàíèéàäàäûð. 1808-úèèëäÿ Íàïîëåîí Ñåð Cîí Ìóðóí áàø÷ûëûã åòäèéè Áðèòàíèéà îðäó ùèñ ñÿ -ëÿ ðèíè Èñïàíèéàäàí ÷ûõàðìàüà íàèë îëìóøäó. Ëàêèí áèð èë ñîíðà ýå -íå ðàë Âåëëèíãòîíóí êîìàíäàíëûüû àëòûíäà Áðèòàíèéà îðäó ùèññÿëÿðèÍîñòðàäàìóñóí êàòðåíäÿ ýþñòÿðäèéè ìàðøðóòëà Èñïàíèéàéà éöðöøåòäè. Ñîíðà èñÿ Âåëëèíãòîí Ïèðåíåé äàüëàðûíû êå÷ÿðÿê Ôðàíñà öçÿ ðè -íÿ éåðèäè. Êàðêàñîí éàõûíëûüûíäà äþéöø áàø âåðäè. Áåëÿëèêëÿ, Íîñ -òðà äàìóñóí 250 èë þíúÿ äåäèêëÿðè, 4-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè,÷èí îëäó: “Ãîøóíó Êàðêàñîíà ýþíäÿðìÿê íèééÿòèíäÿäèð”.

3 ê63Áþéöê, ãîíøóíóí éîëó èëÿ ýåòäèéèíÿ ýþðÿÐîìà äþâëÿòè òàìàìèëÿ ùþðìÿòäÿí äöøÿúÿê.Âÿòÿíäàøëàð àðàñûíäà äöøìÿí÷èëèê âÿ äèäèøìÿÙîããàáàçëàðûí ñàðñàãëûãëàðûíûí âàõòûíû óçàäàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíäÿ ñþùáÿòèí ôàøèçìèí ÿñàñûíû ãîéàí Áå -íèòî Ìóññîëèíè âÿ îíó çèðâÿéÿ ãàëäûðàí Àäîëô Ùèòëåðäÿí ýåòäèéèíèãåéä åäèðëÿð. Îíëàð ùÿð èêèñè ýÿíúëÿðè ÿëÿ àëìàã ö÷öí ùÿð úöðùîããàáàçëûüà ÿë àòûðäûëàð. Ùèòëåð, ùÿòòà ýåúÿ âàõòû ìÿøÿëëÿðèí èøû -üûí äà ìèíëÿðëÿ àäàìûí ãàðøûñûíäà íèòã ñþéëÿéèð, èíñàíëàðû ÿëÿ àëûð -äû. Òÿñàäöôè äåéèëäè êè, Íîñòðà äàìóñ Ùèòëåðëÿ áàüëû éàçìûøäû:“Îíóí äèëè ÿëèíäÿ úèäà îëàí äÿëèäÿí äàùà ãîðõóëóäóð”.

Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿí ýþðöíäöéö êèìè, Íîñòðà äàìóñ îíëàðû“ùîããàáàç” àäëàíäûðìûøäûð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ áó êàòðåíèí Àáó Íèäàë âÿ Àáó Àááàñ êèìèòåððîð÷óëàðäàí áÿùñ åòäèéèíè ýþñòÿ ðèðëÿð. 1985-úè èëäÿ Àáó Íèäàë âÿÀáó Àááàñûí ïëàíû ÿñà ñûíäà Èòàëèéàíûí “Àõèëëå Ëàóðà” ñÿðíèøèíýÿìèñè ÿëÿ êå÷èðèëäèêäÿí ñîíðà, Èòàëèéà äþâëÿòè Àáó Àá áà ñûí øÿðòèíèãÿáóë åòäè êè, ýÿìè ïàðòëàäûëìàñûí, èíñàí òÿëÿôàòû îëìàñûí. Òåððîð -÷ó éà èìêàí âåðèëäè êè, ñàü-ñàëàìàò Èòàëèéàíû òÿðê åòñèí. Áó ùàäè ñÿ -


280

äÿí ñîíðà áåé íÿëõàëã àëÿìäÿ Èòàëèéà íöôóçäàí äöøäö. Åëÿ áóíàÿñà ñÿí áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíè áó ùàäèñÿ èëÿ áàüëà éûð ëàð.

3 ê64Èðàí ùþêìäàðû áþéöê îëêàäëàðûí (ìàâðëàðûí) éåðèíè

äîëäóðàúàã.Äîíàíìà ö÷ éàðóñëó ùÿðáè ýÿìèëÿðäÿ ìöñÿëìàíëàðà

ãàðøû äóðàúàã.Ïàðôèéà âÿ Ìèäèéàäàí ýÿëèá Ñèêëàäàíû òàëàí åäÿúÿêëÿð.Áþéöê Èîíèéà ëèìàíûíäà óçóí ìöääÿò ñàêèòëèê îëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ áèðúÿ îíó äåéÿ áèëèáëÿð êè, Íîñòðà -äàìóñ áóðàäà Àéÿòóëëà Õîìåéíèäÿí (1900-1989) áÿùñ åäèð. Éàçûðëàðêè, Õîìåéíè ÀÁØ âÿ Ãÿðáÿ ãàðøû ìöãÿääÿñ äèíè ìöùàðèáÿ åëàí åäèá,Èðàãëà ìöùàðèáÿéÿ ýèðèøèá âÿ íÿòèúÿäÿ áèð ìèëéîíäàí àðòûã èðàíëûìÿùâ îëóá. Þëêÿäÿ èãòèñàäè âÿçèééÿò ïèñ êþêÿ äöøöá. Äåìÿê ëàçûì -äûð êè, êàòðåíëÿ òÿäãèãàò÷ûëàðûí øÿðùè àðàñûíäà óéüóíëóã ýþðöíìöð.

3 ê65Ïàïà ñå÷èëÿí ýöíöí ñÿùÿðèñè,Áþéöê Ðîìàëûíûí ãÿáðè òàïûëàíäà,Ñåíàò (êîíêëàâ) áóíó ñöáóò ö÷öí òÿñäèã åòìÿéÿúÿê.Îíóí ãàíû ìöãÿääÿñ úàìäàí çÿùÿðëÿíìèøäèð.

Êàòðåí 1978-úè èëäÿ Âåíåñèéàíûí ïàòðèàðõû Àëáèíî Ëó÷èàíèíèíÂàòèêàíäà Ðîìà êàòîëèê êèëñÿñèíÿ Ïàïà ñå÷èëìÿñè âÿ I ÈîùàííÏàâåë àäû èëÿ ôÿàëèééÿòÿ áàøëàìàñûíäàí áÿùñ åäèð. 2-úè ñÿòèðäÿ1978-úè èëäÿ áèðèíúè Ðîìà Ïàïàñû Ïéîòðóí ãÿáðèíèí Âàòèêàí ÿðà -çèñèíäÿ àðõåîëîãëàð òÿðÿôèíäÿí òàïûëìàñûíäàí äàíûøûëûð. Áó êàòðåíëÿáàüëû ìÿñÿëÿëÿðäÿí ÿââÿëëÿð ñþùáÿò à÷äûüûìûçäàí (áàõ: 2 ê15)áóðàäà îõóúóëàðû òÿêðàðëà éîðìàã èñòÿìÿäèê. Áóðàäà éàëíûç 4-úöñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿíèí Ïàïà I Èîùàíí Ïàâåëèí Ïàïà ñå÷èëÿíäÿí äöç áèðàé ñîíðà çÿùÿðëÿíäèðèëÿðÿê þëäöðöëìÿñè èëÿ áàüëû îëäóüóíóîõóúóëàðûí íÿçÿðèíÿ ÷àòäûðìàüû ëàçûì áèëäèê.


281

3 ê66Áþéöê Îðëåàí ùàêèìè þëöìÿ ìÿùêóì îëóíóá.Îíäàí þçöíöí ãàí ãîùóìëàðûíäàí áèðè èíòèãàì àëàúàã.Äöíéàñûíû þç ÿúÿëèëÿ, ëÿéàãÿòëè þëöìëÿ äÿéèøìÿéÿ úÿê .Éàðà äöøìöø ÿëëÿðè âÿ àéàãëàðû îíó ÿñèð åäÿúÿê.

Îðëåàíëû Ôèëèï Ôðàíñà èíãèëàáûíäà ýþðêÿìëè ñèìàëàðäàí áèðè èäè.Ôÿõðè çàäÿýàí àäûíäàí èìòèíà åäÿðÿê èíãèëàá÷ûëàðà ãîøóëìóøäó.Ìèëëè Ìÿúëèñÿ öçâ ñå÷èëÿíäÿí ñîíðà ãàí ãîùóìó êðàë XVIËöäîâèêèí åäàì åäèëìÿñèíÿ ñÿñ âåðìèøäè. Àëëàùûí ãÿçÿáèíÿ òóøîëóá. Ðîáåñïéåðèí ýþñòÿðèøè èëÿ ýèëéîòèíäÿ (áàø êÿñÿí ìàøûí) åäàìåäèëèá.

3 ê67Ôèëîñîôëàðûí éåíè òÿëèìè (ñåêòà) éàðàíàúàã.Îíëàð þëöìÿ, ãûçûëà, øþùðÿòÿ, âàð-äþâëÿòÿ íèôðÿò åäÿúÿêëÿð.Àëìàíèéà äàüëàðû ñÿðùÿä îëìàéàúàã.Äàùà ñîíðà îíëàðûí ÷îõëó òÿðÿôäàðëàðû âÿ ùèìàéÿäàðëàðû îëàúàã.

Ãÿðèáÿ îëñà äà, áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíäÿ ñþù áÿò à÷ûëàí ýöíêèìè àéäûí ùÿãèãÿòëÿðäÿí éàí êå÷ÿðÿê, îíëàðûí ýÿëÿúÿêäÿ áàøâåðÿúÿéè åùòèìàëûíû èðÿëè ñöðìöøëÿð. ßñëèíäÿ, áó êàòðåíäÿ Ê.Ìàðêñâÿ Ô.Åíýåë ñèí Àëìàíèéàäà éàðàòäûüû éåíè òÿëèìäÿí áÿùñ îëóíóð.Ñîíðàëàð áó òÿëèì Àëìàíèéà ñÿðùÿäëÿðèíè àøàðàã ìàðêñèçì-ëåíèíèçì àäû àëòûíäà áöòöí äöíéàéà éàéûë ìûøäû. Íîñòðàäàìóñóíÿñðëÿðëÿ þíúÿ ñþùáÿò à÷äûüû, XIX ÿñðèí ñîíó âÿ ÕÕ ÿñðäÿ áàøâåðÿí ùàäèñÿëÿð áàðÿäÿ äàíûøìàüà ëöçóì ýþðìöðöê. Áèðúÿ îíóäåìÿê èñòÿðäèê êè, òÿðúöìÿäÿ ôèëîñîô “èäðàêû ñåâÿí àäàì”ìÿíàñûíû âåðèð. Èäðàê, àüûë èñÿ ñàäÿëèê âÿ àéäûíëûãëà áàüëûäûð. Èëêâàõòëàð ñàäÿëèéè, àéäûíëûüû èëÿ ñå÷èëÿí âÿ áóíà ýþðÿ äÿ ùàìûíûìàãíèò êèìè úÿçá åäÿí ìàðêñèçì-ëåíèíèçì òÿëèìè ñîíðàëàð þçèäåàë ëà ðûí äàí óçàãëàøäû âÿ ùÿéàòäà ãàçàíäûüû ìþâãåéèíè èòèðäè.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð, ìÿñÿëÿí Íåä Ùàëëåé áó êàòðåíè Ôðàíñà âÿîíóí Äåíè Äèäðî, Ðóññî, Âîëòåð êèìè õàäèìëÿðè èëÿ áàüëàéûð.


282

Ýþñòÿðèëÿí àëèìëÿðèí õèäìÿòëÿðèíè éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðìÿêëÿáÿðàáÿð, êàòðåíèí Àëìàíèéà èëÿ áàüëû îëäóüóíó èíêàð åòìÿê îëìàç.Íîñòðàäàìóñ áóíó êàòðåíèí 3-úö ñÿòðèíäÿ à÷ûãúà ýþñòÿðìèøäèð.

Ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû Ä. âÿ Í.Çèìàëàð ùå÷ áèð ÿñàñ îëìàäàí êàòðåíèÐóñèéà èëÿ áàüëàìàüà úÿùä åäèáëÿð.

3 ê68Èñïàíèéà âÿ Èòàëèéàäà õàëã áàøñûç (áàø÷ûñûç) ãàëàúàã.Ìÿùâ îëàíëàð éàðûìàäàäà ìÿüëóá åäèëÿíëÿðäèð.Îíëàðûí äèêòàòîðóíà äöøöíöëìöø õÿéàíÿò åäèëÿúÿê.Ùÿð éåðäÿ îíà ãàðøû ÷ûõûëàúàã, ãàíëàð òþêöëÿúÿê.

Èñïàíèéà äà, Èòàëèéà äà éàðûìàäàäà éåðëÿøèð. Íîñòðàäàìóñóí ÿñð -ëÿð ëÿ þíúÿ ýþñòÿðäèéè êèìè, ÕÕ ÿñðèí îðòàëàðûíà éàõûí ùÿð èêè éà ðû ì-àäàäà ãàíëû äþéöøëÿð ýåòìèø, ãàí ñó éåðèíÿ àõìûøäûð. Èñïàíèéàäàâÿ òÿíäàø ìöùàðèáÿñè ÿðÿôÿñèíäÿ âÿ âÿòÿíäàø ìöùàðèáÿñè çàìàíû(1936-1939) þëêÿ äåìÿê îëàð êè, áàø÷ûñûç ãàëìûøäû.

Ôàøèñò Èòàëèéàñû èñÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíè áàø÷ûñûç áàøà âóð ìóø -äó. 1943-úö èëäÿ Áåíèòî Ìóññîëèíè ùàêèìèééÿòäÿí êÿíàðëàøäûðûëñàäà, àëìàíëàð éåíèäÿí îíó ùàêèìèééÿòÿ ýÿòèðìèøäèëÿð. Ìöùàðèáÿíèíñîíóíà éàõûí èñÿ ãà÷àðàã þëêÿíè òÿðê åäÿðêÿí ïàðòèçàíëàð òÿðÿôèí -äÿí òóòóëóá åäàì åäèëìèøäè.

Êàòðåíè äèããÿòëÿ èçëÿäèêäÿ, 1-úè âÿ 2-úè ñÿòèð íÿçÿðÿ àëûíìàçñà,éåðäÿ ãàëàí èêè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Èòàëèéàäàí ýåäèð. 3-úö ñÿòèð áèð äàùàáóíó ñöáóò åäèð.

Áóðàäà òÿêúÿ áèð äèêòàòîðäàí äàíûøûëûð. Ôðàí ñèñ êî Ôðàíêî áàðÿäÿèñÿ îíó äåìÿê îëàð êè, î, 1975-úè èëäÿ þç ÿúÿëè èëÿ äöíéàñûíû äÿ éè -øÿ íÿ ãÿäÿð Èñïàíèéàéà ðÿùáÿðëèê åòìèøäèð. Äèêòàòîð êèìè òà íû íàíÔðàí êî íóí Èñïàíèéà ãàðøûñûíäà áþéöê õèäìÿòëÿðè îëìóøäóð. Îíóíÿí áþéöê õèäìÿòëÿèíäÿí áèðè II Äöíéà ìöùàðè áÿñèíäÿ Èñïàíèéàíûíáèòÿðÿô ëèéèíè ñàõëàéàðàã þëêÿíè âèðàíåäèúè ìöùàðèáÿ áÿëàñûíäàíõèëàñ åòìÿñè îëìóø äóð.


283

3 ê69Áþéöê ÿìÿëèééàòû úàâàí àäàì àïàðàúàã.Äöøìÿíèí ÿëèíäÿ ÿñèð îëàúàã.Àíúàã éàðûäîíóçäàí äîüóëàí ãîúà àäàìØàëîí âÿ Ìàêîíó äîñò îëìàüà òÿùðèê åäÿúÿê.

“Éàðûàäàì”, — “éàðûäîíóç” èôàäÿñèíÿ áàøãà êàòðåíëÿðäÿ äÿ(áàõ: 1 ê64, 8 ê44) òÿñàäöô åäèëèð. Áÿçè êàòðåíëÿðäÿ áó ñþçöí ïèëîòìÿíà ñûí äà èøëÿíäèéè à÷ûãúà ùèññ îëóíóð. Áó êàòðåíäÿ “éàðûäîíóç”ñþçö áÿë êÿ äÿ ãÿäèì ÿñàòèðëÿ ÿëàãÿëè èøëÿíìèøäèð. Ãÿäèì ÿñàòèðÿýþðÿ, Ìèëàí øÿùÿðè ñàëûíàíäà îíóí éåðèíäÿ éàðûäîíóç—éàðûãîéóíàáÿíçÿð áèð ùåéêÿë òàïûëûáìûø. Øÿùÿð áóíà ýþðÿ Ìèëàí àäëàíûá.Íàïîëåîí ÷îõ ýÿíú èêÿí, 1790-úû èëäÿ Ìèëàíû òóòóáìóø. Ëàêèí î,Èòàëèéàäà ÿñèð äöøìÿéèá.

Øàëîí âÿ Ìàêîí Ôðàíñàíûí Áóðãóíäèéà áþëýÿ ñèí äÿäèð. Òÿä ãè -ãàò ÷ûëàð èíäèéÿ ãÿäÿð áó êàòðåíèí ìÿüçèíè à÷ûá ýþñòÿðìÿêäÿ ÷ÿòèí -ëèê ÷ÿêèáëÿð.

3 ê70Èíýèëòÿðÿíè þçöíÿ äàõèë åäÿí Áþéöê ÁðèòàíèéàÃàáàðìûø äàøãûí ñóëàðûíûí àëòûíäà ãàëàúàã.Éåíè Àâñîíèéà ëèãàñû (úÿìèééÿòè) ìöùàðèáÿéÿ áàøëàéàúàã.Àâñîíèéà ëèãàñûíà ãàðøû îíëàð äàùà ìþùêÿì ìöãàâèìÿò

ýþñòÿðñèí äåéÿ.

Áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ þçöíäÿí òÿãðèáÿí 50 èë ñîíðà ëåê ñè êî íàýèðÿúÿê Áþéöê Áðèòàíèéàäàí áÿùñ åäèð. Ìÿëóìäóð êè, Èíýèëòÿðÿ, Øîò -ëàíäèéà âÿ Óåëñ 24 îêòéàáð 1604-úö èëäÿ áèðëÿøèáëÿð âÿ áóíäàí ñîíðàÁþéöê Áðèòàíèéà “äþâëÿòëÿð áèðëèéè” ìÿíàñûíû êÿñá åäèá. Î äà ìÿ -ëóì äóð êè, Áðèòàíèéàäà ÷îõëó àäàëàð âàðäûð. Àäÿòÿí, îíëàðûí èêèñè áà -ðÿ äÿ äàíûøûëûð. Áþéöê Áðèòàíèéà âÿ Èðëàíäèéà. Èíýèëòÿðÿ, Øîòëàíäèéà âÿÓåëñ Áþéöê Áðèòàíèéàíû òÿøêèë åäèð. Áÿçè àëèìëÿðèí ôèêðèíúÿ, øèääÿòëèèñòèëÿð íÿòèúÿñèíäÿ XXI ÿñðèí îðòàëàðûíäà Àðêòèêà áóçëàðûíûí ÿðèìÿñèíÿòèúÿñèíäÿ Íîñòðàäàìóñóí áÿéàí åòäèêëÿðè éåðèíè àëàúàãäûð.


284

Êàòðåíèí 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðèíäÿ áÿøÿðèééÿòèí áþéöê áÿëàëàðëàãàðøûëàøàúàüûíäàí ñþùáÿò ýåäèð. Îíó äà ãåéä åäÿê êè, Àâñîíèéà Èòàëè -éàíûí úÿíóáóíäà ÿðàçèäèð. Òÿäãèãàò÷ûëàð áóíó òåððîðèçì âÿ òåððîð -÷óëàð îëàí þëêÿëÿðëÿ áàüëàéûð âÿ Ãÿðá äþâëÿòëÿðèíèí îíëàðà ãàðøû ìö -ùàðèáÿ àïàðàúàãëàðûíäàí ñþç à÷ûðëàð. Íîñòðàäàìóñóí ÿí éàõøû òÿä -ãèãàò÷ûëà ðûí äàí áèðè Cîí Ùîóã äàùà èðÿëè ýåäÿðÿê, 1996-úû èëäÿ Áþ -éöê Áðèòàíèéàäà èíýèëèñúÿ ÷ûõàí, 1999-úó èëäÿ èñÿ ðóñ äèëèíÿ òÿðúöìÿîëó íàðàã Ìîñ êâàäà ÷àï îëóíàí ñàíáàëëû êèòàáûíäà éàçûð: “Áó ùàäèñÿ -ëÿð Ãÿðá þëêÿ ëÿðèíèí áèðëèéèíèí éàðàäûëìàñûíà âÿ òåððîð÷óëàðûí áà -çàëàðû îëàí þëêÿëÿðèí ìÿùâ åäèëìÿñèíÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðàúàãäûð”.1

Îëà áèëñèí êè, áþéöê ýþðöúöíöí ñþç à÷äûüû “Éåíè Àâñîíèéàëèãàñû” áóíóíëà áàüëûäûð. Áóðàäàí áåëÿ áèð íÿòèúÿéÿ ýÿëìÿê îëóð êè,Cîí Ùîóãóí êèòàáû éàçäûüû ÕÕ ÿñðèí 80-90-úû èëëÿðèíäÿ Ãÿðáþëêÿëÿðè áåëÿ áèð ìÿñÿëÿ öçÿðèíäÿ úèääè èø àïàðûðëàðìûø.

3 ê71Óçóí ìöääÿò àäàëàðäà ìöùàñèðÿäÿ îëàíëàðÞç äöøìÿíëÿðèíÿ ãàðøû ãÿçÿáëÿ úîøàúàãëàð.Èíýèëòÿðÿäÿí êÿíàðäà îëàíëàð òàãÿòäÿí äöøÿúÿê, àúûíäàí þëÿúÿêëÿð.Îíëàð áåëÿ àúëûüû ùå÷ âàõò ýþðìÿìèøäèëÿð.

Êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû èíýèëèñëÿðèí àëìàíëàðà ãàðøûàïàðäûüû ìöùàðèáÿäÿí áÿùñ åäèð. 1940-úû èëèí éàéûíäà Ôðàíñà ìÿü -ëóá îëäóãäàí âÿ àëìàíëàð Ôðàíñàíû òóòäóãäàí ñîíðà Èíýèëòÿðÿ òÿê ëÿí -ìèøäè. Ýåúÿëÿð àëìàíëàð Áðèòàíèéà øÿùÿðëÿðèíè áîìáàëàéûð, ÿùà ëè íèâàùèìÿéÿ ñàëûðäûëàð. Càíà éûüûëàí õàëã äþâëÿòè ìÿúáóð åòäè êè, úà âàáòÿäáèðè ýþðñöí. Èíýèëèñëÿð Ùàìáóðã âÿ Äðåçäåí øÿùÿð ëÿ ðè íè áîì -áàëàìàüà áàøëàäûëàð. Íÿòèúÿäÿ îí ìèíëÿðëÿ àëìàí þëäö. Äå éè ëÿí ëÿ ðÿýþðÿ, ùàâà ùöúóìëàðû çàìàíû 650 ìèíäÿí ÷îõ àëìàí ùÿëàê îëóá.

Òÿäãèãàò÷ûëàð éàçûðëàð êè, àúëûãëà ìÿùâ åòìÿê Ùèòëåðèí ñåâèìëèñèëàùû îëóá. Ìöùàðèáÿ âàõòû àúëûãäàí þëÿí ðóñ, ïîëéàê, éÿùóäè âÿáàøãàëàðûíûí ñàéû 13 ìèëéîíó êå÷èáìèø.


285

1 Cîí Ùîóã. Íîñòðàäàìóñ. Ýþðöúöëöéöíöí êöë ëè ééàòû. Ì., 1999, ñÿù. 257.

3 ê72Áþéöê ÷àéûí êÿíàðûíäà, øöáùÿëÿíÿðÿê,Õåéèðõàù ãîúàíû äèðè-äèðè áàñäûðàúàãëàð.Âàð-äþâëÿòèí ùåñàáûíà éåíè ãîúà éîëäà òóòóëàíäà,Áöòöí ãûçûëûíû âåðÿðÿê, úàíûíû ãóðòàðàúàãäûð.

Áó êàòðåíäÿ äÿ ñþùáÿò I Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí ãÿùðÿìàíû, IIÄöí éà ìöùàðèáÿñè âàõòû “Âèøè” äþâëÿòèíÿ áàø÷ûëûã åäÿí ìàðøàë Ïå òå -äÿí ýåäèð. Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíäÿ ÷îõëó èáà ðÿëÿðäÿí èñòè ôà äÿ åò -ìèøäèð. Àëìàíëàð Ôðàíñàíû òóòàíäàí ñîíðà Ïåòåíè ÿñèð ýþòöð ìöø äö -ëÿð. Ìöùàðèáÿíèí ñîíóíà éàõûí 80 éàøëû Ïåòåíè àçàä åäèðëÿð. Èêè ýöí -äÿí ñîíðà ñÿðùÿääÿ èñ âå÷ ðÿ ëèëÿð Ïåòåíè ôðàíñûçëàðà òÿùâèë âå ðèð ëÿð.Îíó Ïàðèñäÿ ìöùàêèìÿ åäèáëÿð. Ñîí ñÿòèðäÿ Ïåòåíèí èëëÿð áîéó õàë -ãûí ñåâèì ëèñè âÿ ôÿõðè îëäóüóíó, îíóí õàëã ãàðøûñûíäà áþéöê õèä -ìÿò ëÿ ðèíè íÿçÿðÿ àëàí ùàêèìëÿðèí éóìøàã ãÿðàðûíà èøàðÿ îëóíóð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ òóòàðëû ôàêò îëìàäàí êàòðåíè óçóí èëëÿðÈíýèëòÿðÿíèí áàø íàçèðè èøëÿìèø Â.×þð÷èëÿ àèä åäèðëÿð.

3 ê73Áó êðàëëûãäà àõñàã àäàì ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿíäÿ,Ðÿãèá éàðàìàç àäàìëà éàõûí îëàúàã.Î þçö âÿ ùàêèìèééÿòè ÷îõ çÿèôëÿéÿúÿê.Î ñàüàëàíà ãÿäÿð àðòûã ýåú îëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ èëê ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Ôðàíêëèí Äåëàíî Ðóç -âåëò âÿ 1933-úö èë ïðåçèäåíò ñå÷êèëÿðèíäÿ îíóí ðÿãèáè îëàí Ùåð áåðòÃàéâåðäÿí ýåäèð. Ãàëàí ñÿòèðëÿðäÿ èñÿ Ðóçâåëòèí ðÿãèáè ÀäîëôÙèòëåðäÿí äàíûøûëûð. Áóðàäà Ùèòëåðèí þçöíö âÿ äþâëÿòè ÷ûõûëìàçáÿëàéà äö÷àð åòäèéèíäÿí áÿùñ åäèëèð.

3 ê74Íåàïîë, Ôëîðåíñèéà, Ôàîíñ âÿ Èìîë,Áèð âàõò åëÿ ãåéçëÿíÿúÿêëÿð:Íîëóí áÿäáÿõòëÿðèíÿ õîø ýÿëìÿê õàòèðèíÿÎíóí ùàêèìèíè ëàüà ãîéìàãëà ìöêàôàòëàíäûðàúàãëàð.


286

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð àüëàáàòàí áèð ôèêèð ñþéëÿéÿ áèë -ìÿéèáëÿð.

3 ê75Ïî, Âåðîíà, Âè÷åíñå, ÑàðàãóñóíÃûëûíúëàðû óçàã òîðïàãëàðäà òÿçÿúÿ ãàíà áóëàíûá.×îõ áþéöê âÿáà èëÿ éàíàøû, áþéöê ãîòóðëóã äà áàøëàéàúàã .Êþìÿê éàõûíäà, àíúàã äÿðìàíû óçàãäà îëàúàã.

Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíäÿ ÑÏÈÄ õÿñòÿëèéèíèí Ìÿðêÿçè Àôðèêàíûíóçàã òîðïàãëàðûíäàí ýÿòèðèëÿðÿê Ôðàíñà, Èòàëèéà âÿ Èñïàíèéàäàéàéûëìàñûíäàí áÿùñ åäèð. 2-úè ñÿòèðäÿ ýþðöúö ïîåòèê òÿðçäÿ “ãû -ëûíú” âÿ “ãàí” ñþçëÿðèíè èøëÿòìèøäèð. Äåìÿê ëàçûìäûð êè, ìàýèéàäè ëèíäÿ “ãûëûíú”—”ôàëëîñ”, ”êèøè òÿíàñöë îðãàíû” ìÿíàñûíäà èøëÿíèð.Î äà ìÿëóìäóð êè, ÑÏÈÄ êèøè òÿíàñöë îðãàíû âÿ ãàíëà êå÷èð.

ÀÁØ-äà âÿ Ôðàíñàíûí Ïàñòåð Èíñòèòóòóíäà àïàðûëàí àíàëèçëÿðýþñòÿðèð êè, Íîñòðàäàìóñóí 3-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðäèéè “gousse” “ãî -òóð” ìÿíàñûíäà èøëÿíèð. ÑÏÈÄ áÿçÿí äÿðèíèí õÿð÷ÿíýèíÿ ñÿáÿáîëóð. Áó âàõò õÿñòÿíèí äÿðèñè à÷ûã-ãûðìûçû ëÿêÿëÿðëÿ þðòöëöð êè, áóäà ãîòóðà áÿíçÿéèð.

4-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ ÑÏÈÄ-èí äÿðìàíûíûí óçàãäà îëäóüóíóõöñóñè âóðüóëàéûð. Áþéöê ýþðöúöíöí ñþçëÿ ðèí äÿí áó íÿòèúÿéÿýÿëìÿê îëóð êè, ÑÏÈÄ õÿñòÿëèéèíèí äÿðìàíû êîñìîñëà áàüëûäûð. XXIÿñðèí èíñàíëàðû ö÷öí “óçàã” ìÿñàôÿ éàëíûç êîñìîñ îëà áèëÿð. Îëà äàáèëñèí êè, Íîñòðàäàìóñ óçàã äåéÿíäÿ Àìåðèêà ãèòÿñèíè íÿçÿðäÿòóòóá. Áÿëêÿ äÿ ÑÏÈÄ-èí ÿëàúû ÀÁØ-äà òàïûëàúàã.

Ùÿëÿëèê èñÿ ÑÏÈÄ éàéûëìàãäà äàâàì åäèð. Óãàíäàäà ÿùàëèíèíáåøäÿ áèðè ÑÏÈÄ õÿñòÿëèéèíÿ òóòóëóá. Àñèéà âÿ Àôðèêà þëêÿëÿðèíèÓãàíäàíûí àãèáÿòè ýþçëÿéèð. Áîì áåé âÿ áàøãà øÿùÿðëÿð áþéöêòÿùëöêÿ àëòûíäàäûð. Áåëÿ ýåòñÿ XXI ÿñðäÿ, Íîñòðàäàìóñ à÷ûãëà ìà -ñûíäà ýþñ òÿðäèéè êèìè, äöíéà ÿùàëèñèíèí ö÷äÿ áèðè ìÿùâ îëà úàã.

×åõ ýþðöúöñö Ìàòàð Òàðàáè÷ áó õÿñòÿëèêëÿ áàüëû ôÿðãëè ôèêèð ñþé -ëÿ ìèøäèð: “Áèð õÿñòÿëèê ïåéäà îëàúàã. Áöòöí äöíéàíû áöðöéÿúÿê.


287

Ùå÷ êèì îíóí ÿëàúûíû òàïà áèëìÿéÿúÿê... Èíñàíëàð ÷ûðïûíàðàã àõ -òàðàúàã, ÿëàú èñÿ Àëëàùûí èðàäÿñè èëÿ îíëàðûí þçëÿðèíäÿ îëàúàã”.

3 ê76Àëìàíèéàäà ìöõòÿëèô òÿðèãÿòëÿð (òÿëèìëÿð) ìåéäàíà ÷ûõàúàã.Îíëàð áÿõòèéàð áöòïÿðÿñòëèéÿ ÷îõ éàõûíëàøàúàãëàð.Öðÿê ÿñèðëèêäÿ, ôàéäà àç, êàð éîõ.Îíëàð ôàéäà âåðìÿê ö÷öí ãàéûäàúàãëàð.

Áó êàòðåíäÿ äÿ, Àëìàíèéàäà éåíè òÿðèãÿòëÿðèí (ñåê òà ëà ðûí) éà -ðàí ìà ñûíû âÿ ìÿùâèíè Íîñòðàäàìóñ ýþð ìöø äöð. Áèç, àðòûã, ìàðê -ñèçì-ëåíèíèçì òÿëèìèíèí éàðàí ìà ñû (áàõ: 3 ê67), äöíéàéà éà éûë ìà -ñû âÿ Ñîâåòëÿðèí äàüûë ìàñû èëÿ ñöãóòà óüðàäûüûíäàí äàíûø ìûøûã.

Áó êàòðåíäÿ èñÿ áþéöê ýþðöúö Ùèòëåð âÿ îíóí éàðàò äû üû ôàøèñòïàðòèéàñûíäàí ñþùáÿò à÷ûð. Ùèò ëåðèí âÿ îíóí òÿðÿôäàðëàðûíûí ñöãóòóêàòðåíèí 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðèíäÿ ïîåòèê äèëëÿ òÿñâèð îëóíóá. Áöòöíáóí ëàðà âÿ Ö÷öíúö Ðåéõÿ Áåðëèíäÿ, ãàðàíëûã áóíêåðäÿ àòûëàí áèðòàïàí÷à ýöëëÿñè ñîí ãîéóá.

3 ê77Ãî÷ áöðúöíÿ äàõèë îëìóø Ö÷öíúö Èãëèìäÿ,1727-úè èëèí îêòéàáðûíäà Èðàí øàùû Ìèñèðäÿí îëàíëàð òÿðÿôèíäÿí òóòóëàúàã.Ìöíàãèøÿ, þëöì, èòýè îëàúàã. Õà÷ áèàáûðúàñûíà ëÿêÿ ëÿ íÿ úÿê.

Áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ þëöìöíäÿí 161 èë ñîíðà áàø âåðÿúÿêòàðèõè ùàäèñÿíèí èëèíè âÿ àéûíû äÿãèã ýþñòÿðìèøäèð.

1-úè ñÿòèðäÿ III Èãëèìäÿí ñþùáÿò ýåäèð. Ìÿëóìäóð êè, ÿðÿá àñòðî -ëî ãó Alfraganus äöíéàíû 7 èãëèì çîíàñûíà áþëìöøäöð. Áó çîíàëàðÅê âà òîðà ìöâàçè 13 äÿðÿúÿ åí äàèðÿñèíäÿí áàøëàéàðàã, Øèìàëãöòáöíÿ òÿðÿô ýþòöðöëöð. Áåëÿëèêëÿ, 3-úö Èãëèì ìöàñèð ùåñàáëàìà -ëàð ëà òÿãðèáÿí 28-34-úö äÿðÿúÿ øèìàë åí äàèðÿëÿðèíè ÿùàòÿ åäèð. Áóèñÿ î äåìÿêäèð êè, ìöàñèð Èðàí, ßôãàíûñòàí, Èðàã, Ìèñèð âÿ áàøãàßðÿá äþâëÿòëÿðèíèí øèìàë ùèññÿñè áó åí äàèðÿëÿðè àðàñûíäàäûð. Êàò -


288

ðåí äÿ Ìèñèðäÿí áÿùñ îëóíìàñû îíóíëà áàüëûäûð êè, áó þëêÿ XVIIIÿñðäÿ Îñìàíëû Èìïåðèéàñûíûí òÿðêèáèíäÿ èäè.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ýþñòÿðäèéè êèìè, 1726-1727-úè èëëÿðäÿ Ñÿôÿâèùþêì äàðû II Òÿùìàñèá áèðëÿøìèø îñìàíëû-ÿôãàí îðäóëàðûíà ãàðøûìöùàðèáÿ çàìàíû ìÿüëóá îëóð âÿ òÿñëèì îëìàüà ùàçûðëàøûð. ËàêèíÍàäèð Õàí ßôøàð êþìÿéÿ ýÿëèð âÿ II Òÿùìàñèá ÿñèð äöøìöð. IIÒÿùìàñèá áóíäàí ñîíðà Íàäèð Õàí ßôøàðû îðäóéà êîìàíäàí òÿéèíåäèð. Íàäèð õàíûí áàø÷ûëûüû èëÿ Ñÿôÿâè îðäóëàðû ÿôãàíëàðû þëêÿäÿíãîâóð, 1733-úö èëäÿ èñÿ Àçÿðáàéúàíû éåíèäÿí òóòàí òöðêëÿðè Êÿð -êöê äÿ ìÿüëóá åäèðëÿð. Ëàêèí áóíà ãÿäÿð, êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëäèéè êè -ìè, 1727-úè èëèí îêòéàáðûíäà Ñÿôÿâè øàùû II Òÿùìàñèá âÿ îñ ìàíëûëàðàðàñûíäà òöðêëÿðèí õåéðèíÿ ñöëù ìöãàâèëÿñè áàüëàíìûøäû.

Ãÿðá âÿ ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû îíëàð ö÷öí àðçóîëóíìàç ùÿìèí ñöëùìöãàâèëÿñèíäÿí áó ýöí äÿ öðÿêàüðûñû èëÿ éàçûðëàð. Øÿðãäÿ èêè ýöúëöèñ ëàì äþâëÿòèíèí éàðàíìàñû õðèñòèàí àëÿìèíÿ áþéöê çÿðáÿ ùåñàáîëóíóá. Îñìàíëû Èìïåðèéàñû áöòöí ýöúöíö õðèñòèàíëàðëà ìöáàðèçÿ -éÿ ÷åâèðèá. ÕÕ ÿñðèí ñîí èëèíäÿ ðóñ òÿäãèãàò÷ûñû áó ìöíàñèáÿòëÿéàçûð: “Íÿòèúÿäÿ, áó ýöí ãöäðÿòëè Èðàí Èñëàì äþâëÿòè ìþâúóääóð.Þçöíöç ôèêèðëÿøèí, õðèñ òèàí àëÿìèíèí ìàðàãëàðûíà íåúÿ áþéöê çèéàíâóðóë ìóøäóð”.1

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ Íîñòðàäàìóñó òÿôòèø åäèð, þç ñàâàä ñûç ëûã -ëàðûíû ýþðìöðëÿð. Ìÿñÿëÿí, Ò. Óêðàèíñêàéà éàçûð: “Ñåíòóðèéà III,êàò ðåí 77-íè îíóí ùå÷ áèð þíýþðöúöëöéö èëÿ ìöãàéèñÿ åòìÿê îë -ìàç. Áóíó éàëíûç Ìèøåë Íîñòðàäàìóñóí ñÿùâëÿðèíÿ àèä åòìÿê îëàð.Ýþñòÿðèëÿí òàðèõäÿ áèçÿ áåëÿ ýÿëèð êè, ùå÷ áèð ìöùöì ùàäèñÿ áàøâåðìÿéèá... Áó êàòðåíäÿ òàðèõ àéäûíúà ýþñòÿðèëèá. Ñêåïòèêëÿð ÷ÿ -êèíìÿäÿí îíó ôûðûëäàã÷û àäëàíäûðà áèëÿðëÿð.2

Íÿ åäÿñÿí êè, áåëÿ öçäÿíèðàã òÿäãèãàò÷ûëàð ÷îõäóð. Âàé Íîñ òðà -äàìóñóí ýþðöúöëöéöíäÿí àç õÿáÿðè îëàí îõóúóëàðûí ùàëûíà!


289

1 Âåëèêèå ïðîðî÷åñòâà Ìèøåëÿ Íîñòðà äàìóñà. Ì., 2000, ñòð. 226.2 “Òàê ãîâîðèë Íîñòðàäàìóñ”. Ì., 2000, ñòð. 406.

Ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû À.Ìîðîê âÿ Ê.Ðàçóìîâñêàéà èñÿ íÿèíêè òÿê -úÿ áó êàòðåí, äåìÿê îëàð êè, ÿêñÿð êàòðåíëÿð áàðÿäÿ úÿôÿí ýèé éàò âÿóéäóðìàäàí áàøãà àüûëêÿñÿí åëÿ áèð ñþç äåìÿéèáëÿð.1

Áàðäî Êèäîãî èñÿ ùå÷ áèð ÿñàñ îëìàäàí áó êàòðåíè Èðàí-Èðàãìöùàðèáÿñèíÿ àèä åäèð.2

3 ê78Øîòëàíäèéàíûí áàø÷ûñû Àëìàíèéàäàí ýÿëÿí àëòû íÿôÿðëÿØÿðã äÿíèçè õàëãû òÿðÿôèíäÿí ÿñèð àëûíàúàã.Îíëàð Cÿáÿëöòòàðèã âÿ Èñïàíèéàíûí éàíûíäàí êå÷ÿúÿê ëÿð.Èðàíäà úÿñàðÿòñèç éåíè ùþêìäàðûí ùöçóðóíäà äàéàíàúàã ëàð.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ äÿ òÿäãèãàò÷ûëàð àüëàáàòàí áèð øåé äåéÿ áèë ìÿ -éèá ëÿð. Îëà áèëñèí êè, áó äþðäëöêäÿ Íîñòðà äàìóñ ýÿëÿúÿêäÿ áàøâåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðäÿí ñþç à÷ûá.

3 ê79Ãà÷ûëìàç ãóðóëóø âÿ ÿáÿäè àðäûúûëëûã,Óéüóí ãàéäà-ãàíóíëà äÿéèøäèðèëÿúÿê.Ôîñåí ëèìàíûíäàí çÿíúèð ãûðûëàúàã.Øÿùÿð àëûíàúàã âÿ áó çàìàí äöøìÿí äÿ áàñûëàúàã.

Áó êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû, äàùà äîüðóñó 1944-úöèëèí àâãóñò àéûíäà ýåíåðàë äå Ëÿòðèí áàø÷ûëûüû èëÿ “Àçàä Ôðàíñàäèâèçè éà ñû”íûí Ìàðñåë óüðóíäà àïàðäûüû ãàíëû êö÷ÿ äþéöøëÿðèíäÿíâÿ ëèìàíäà ýåäÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. 16 ìèíëèê àëìàí îðäóùèññÿëÿðè ýåíåðàë-ìàéîð Ùàíñ Øàôåðèí áàø÷ûëûüû èëÿ úèääè ìöãà -âèìÿò ýþñòÿðèðäèëÿð. Ëàêèí 9 ìèí íÿôÿð èòêè âåðäèêäÿí ñîíðà òÿñëèìîëäóëàð. Ìöòòÿôèã îðäó ùèñ ñÿëÿ ðèíèí ýÿìèëÿðèíèí Ìàðñåë ëèìàíûíàýèð ìÿ ñèíèí ãàðøû ñûíû àëìàã ö÷öí ÷ÿêèëìèø çÿíúèð ãû ðûëäû. Ýþðöúö 3-úö ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèð.


290

1 À.Ìî ðîê, Ê.Ðà çóìîâñêàÿ. Íîâàÿ ðàñ øèô ðîâêà ïðåäñêà çà íèé Íîñ ò ðà -äàìóñà. Ìîñêâà, 2000.

2 Íîñòðàäàìóñ þíýþðöúöëöéöíöí à÷àðû (èíýèëèñúÿ). Ëîíäîí, 1994, ñÿù.148.

3-úö ñÿòèðäÿ ìàðàãëû áèð ôàêò äà äèããÿòè ÷ÿêèð. Íîñòðàäàìóñ çÿí -úèðëÿðèí Ôîñåí ëèìàíûíäà ãûðûëàúà üûíäàí ñþùáÿò à÷ûð. Ìàðñåë ëèìà -íû íûí ÿñàñûíû ôîñåíëèëÿð (ôèíèêèéàëûëàð-ôîêèäëÿð) ãîéäóüóíà ýþðÿ,ýþ ðöúö “Ôîñåí ëèìàíû” äåìÿêëÿ Ìàðñåëè íÿçÿðäÿ òóò ìóø äóð.

Ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû Ä. âÿ Í. Çèìàëàð ùå÷ áèð ÿñàñ îëìàäàí áóêàò ðåíäÿ äÿ ðóñëàðäàí áÿùñ îëóíäóüóíó ýþñ òÿð ìèøëÿð.1

3 ê80Ëÿéàãÿòëè àäàì èíýèëèñ êðàëëûüûíäàí ãîâóëàúàã.Êàíñëåð ãÿçÿáëÿ îäà àòûëàúàã.Îíóí òÿðÿôäàðëàðû þçëÿðèíè äîüðóëòìàãäàí þòðö åëÿ àë÷àëàúàãëàð,Ùÿòòà éàðàìàç þçö äÿ ãèñìÿí áàüûøëàíàúàã.

Êàòðåíäÿ Èíýèëòÿðÿäÿí áÿùñ îëóíóð. 1-úè ñÿòèðäÿ II ×àðëçûí þëêÿ -äÿí ãîâóëìàñûíäàí äàíûøûëûð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, àòàñû I×àðëç äàí ñîíðà ãàíóíà ýþðÿ òàõòà î ÿéëÿøìÿëè èäè. Ëàêèí êðàë I×àðëç 1649-úó èëäÿ åäàì åäèëäèêäÿí ñîíðà II ×àðëç Ôðàíñàéà ãà÷ -ìàëû îëäó. Ùàêèìèééÿòÿ Îëèâåð Êðîìâåë ýÿëäè. 4-úö ñÿòèð îíóíëàáàüëûäûð. 2-úè ñÿòèðäÿ áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ, êðàë I ×àðëçûíáàø ìÿñëÿùÿò÷èñè ëîðä Ñòàôôîðäóí ïàðëàìåíòèí ãÿðàðû èëÿ åäàìåäèëìÿ ñèíäÿí ñþùáÿò ýåäèð. Íåä Ùàëëåé èñÿ åäàì îëóíàíûí áàøéåïèñêîï Ëàóä îëäóüóíó ýþñòÿðèð.

3-úö ñÿòèðäÿ Øîòëàíäèéà îðäóñóíóí êðàë I ×àðëçà õÿéàíÿòèíäÿíñþùáÿò ýåäèð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, 1647-úè èëäÿ øîòëàíä îðäóñóI ×àðëçû 400 ìèí ôóíò ñòåðëèíãÿ èíýèëèñ ïàðëàìåíòèíÿ ñàòûá.

4-úö ñÿòèðäÿ éåíèäÿí Áþéöê èíýèëèñ èíãèëàáûíûí áàø÷ûñû ÎëèâåðÊðîìâåëäÿí (1599-1658) äàíûøûëûð. Îíóí ýþñòÿðèøè èëÿ êðàë I ×àðëç1649-úó èëèí éàíâàðûíäà åäàì åäèëèá.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áåëÿ ùåñàá åäèðëÿð êè, 4-úö ñÿòèðäÿ áÿéàí îëó -íàíëàð îíó ýþñòÿðèð êè, èíýèëèñ õàëãû Êðîìâåëè êðàë êèìè ãÿáóë åò -ìÿéèá. Î, éàëíûç Èíýèë òÿ ðÿ íèí ïðîòåêòîðó ðöòáÿñèíÿ ëàéèã ýþðöëöá.


291

1 Ðàñ øèôðîâàííûé Íîñòðàäàìóñ. Ìîñêâà, 1998, ñòð. 231-232.

Íîñòðàäàìóñ êàòðåíäÿ áóíà èøàðÿ åäèá. Áàøãà áèð òÿðÿôäÿí äÿ,Îëèâåð Êðîìâåë âàõòèëÿ êðàëûí ùåñàáûíà ñàðàé ÿéàí ëàðû àðàñûíà ÷ûõàáèëèá âÿ ýþðöíäöéö êèìè, ñîíðà îíà õÿéàíÿò åäèá. Ìÿùç áóíàýþðÿäèð êè, Íîñòðàäàìóñ îíó “éàðàìàç” (ÿúëàô) àäëàíäûðûá.

3 ê81Áþéöê ùàé-êöé÷ö, àáûðñûç âÿ ÿäÿáñèçè,Cÿñàðÿò ýþñòÿðèá ìöáàùèñÿëÿðÿ ýèðèøäèéèíÿ ýþðÿ,Îðäóíóí áàø÷ûñû ñå÷ÿúÿêëÿð.Øÿùÿð êþðïöñö äàüûäûëàúàã âÿ î, ãîðõóäàí þçöíäÿí ýåäÿ úÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ ìöõòÿëèô ôèêèðëÿð ñþéëÿñÿëÿð äÿ,ùÿãèãÿòäÿí éàí êå÷ìèø, êàòðåíèí ìÿüçèíÿ óéüóí ýÿëÿí áèð øåéäåéÿ áèëìÿìèøëÿð. Îíëàðû ãûíàìàã äà îëìàç. ×öíêè êàòðåíäÿáÿéàí îëóíàíëàð ëàï ñîí âàõò ëàðäà áàø âåðìèø ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñåäèð. Êàòðåíèí áö òöí ñÿòèðëÿðèíäÿ éåð àëàí ùàäèñÿëÿð Èðàãëà, äàùàäîüðóñó îíóí ïðåçèäåíòè Ñÿääàì Ùöñåéíëÿ áàüëûäûð. 4-úö ñÿòèðäÿÊþðôÿç ìöùàðèáÿñè çàìàíû (1991) Áàüäàäû èêè éåðÿ áþëÿí Äÿúëÿ÷àéûíûí öçÿðèíäÿ ÕÕ ÿñðèí 60-úû èëëÿðèíäÿ àëìàíëàð òÿðÿôèíäÿíòèêèëìèø, ïðå çè äåíò ñàðàéûíûí éàõûíëûüûíäà èêè ñàùèëè áèðëÿøäèðÿí,äöíéàíûí ÿí ýþçÿë àáèäÿëÿðèíäÿí áèðè îëàí “Àñìà êþðïö”íöí (Cèñðìöÿëëàã”) äàüûäûëìàñûíà èøàðÿ îëóíóð.

Îíó äà äåéÿê êè, áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè Àäîëô Ùèòëåðëÿáàüëàéûðëàð. Îíëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, 25 àïðåë 1945-úè èëäÿ Åëáà ÷àéûíûíöñòöíäÿ ñàëûíìûø êþðïöíöí öñòöíäÿ Ðóñèéà (ôèêèð âåðèí, Ñîâåòîðäóñó éàçìûðëàð!), Àìåðèêà âÿ Èíýèëòÿðÿ ùÿðáè áèðëÿø ìÿëÿ ðèíèíáàø÷ûëàðû ýþðöøÿðÿê, ôàøèñò Àëìàíèéàñû öçÿðèíäÿ ãÿëÿáÿíè ãåéäåòìèøëÿð. Áó ùàäèñÿäÿí úÿìè 5 ýöí ñîíðà èñÿ Àäîëô Ùèòëåð þçöíöþëäöðìöøäöð.

ßñëèíäÿ èñÿ íÿ êþðïö äàüûäûëìûø, íÿ äÿ Ùèòëåð þçöíäÿí ýåòìèøäè.Ëàêèí Áàüäàääà ïðåçèäåíò ñàðà éûíûí ëàï éàõûíëûüûíäà êþðïöíöíäàüûäûëìàñûíûí Ñÿääàì Ùöñåéíÿ ÷îõ ïèñ òÿñèð ýþñòÿðÿúÿéè øöáùÿäîüóðìóð.


292

3 ê82Íèñ éàõûíëûüûíäà Ôðåæöñ, Àíòèá øÿùÿðëÿðèÄÿíèçäÿí âÿ ùàâàäàí äàðìàäàüûí åäèëÿúÿê.Äÿíèçäÿí ñÿìò êöëÿéè, ãóðóäàí ÷ÿéèðòêÿ. ßñèð åäèëìÿ, þëöì,Ãîëëàðû ÷èðìÿëÿíìèø, ãàíóíñóçëóãäàí òàëàí áàø âåðÿúÿê.

Êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí ñîíóíà éàõûí, 1944-úö èëèí àâ -ãóñ òóíäà Ôðåæöñ êþðôÿçèíäÿ, Íèñ éàõûíëûüûíäà Ôðåæöñ âÿ Àíòèáøÿùÿðëÿðèíäÿ ýåäÿí ãàíëû äþéöø ëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Àìåðèêàíûí 7-úèîðäó äèâèçèéàëàðû Ôðåæöñ êþðôÿçèíÿ ÷ûõàðàã, ýåðè ÷ÿêèëìÿéÿ ìÿúáóðîëàí èêè àëìàí äèâèçèéàñû èëÿ äþéöøÿ ýèðèá. Ìöòòÿôèã îðäóëàðû äàêþìÿéÿ ÷àòûáëàð. Ìöòòÿôèãëÿð àëìàíëàðûí ýåðè ÷ÿêèëäèéè éåðëÿðè ùà -âà äàí áîìáàëàéûð, äÿíèçäÿí òîï àòÿøèíÿ òóòóðäóëàð. ×îõ ýöìàí êè,ñàé ñûç-ùåñàáñûç äåñàíòû êþðôÿçÿ ÷ûõàðàí, ÿúàèá “áóðíó” îëàí òÿé éà -ðÿ ëÿðè Íîñòðàäàìóñ ïîåòèê äèëëÿ ÷ÿéèðòêÿéÿ áÿíçÿäèá. Áþéöê ýþ ðö -úö “ñÿìò êöëÿéè”íè äÿ òÿñàäöôè èøëÿòìÿéèá. Ñÿìò êöëÿéèíèí ïàðà øöò -÷ö ëÿðèí ñàùèëÿ åíìÿñèíäÿ ðîëó îëìàñà èäè Íîñòðàäàìóñ áó ìÿ ñÿ ëÿ -éÿ äèããÿò éåòèðìÿçäè. 4-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, äþéöø âàõ òûÿñèð äöøÿíëÿð, þëÿíëÿð òÿáèè êè, îëìóøäóð. Áó àéäûí ìÿ ñÿ ëÿ äèð. Ìö -ùà ðèáÿ âàõòû þëÿí äÿ, ÿñèð äöøÿí äÿ îëóð. Ëàêèí äåñàíòûí ïà ðàøöòëÿðèãàò ëàìàñûíû âÿ ãîëëàðûíû ÷èðìÿ éÿðÿê äþéöøÿ ýèðèøìÿ ñèíè Íîñ ò ðà äà -ìó ñóí ÿñðëÿðëÿ þíúÿ òÿôñèëàòû èëÿ ýþðìÿñè èíñàíû ìàò ãîéóð.

3 ê83ßúíÿáè õàëãëàðëà áèðýÿÃàëëèéàíûí (Ôðàíñàíûí) óçóíñà÷ëûëàðûÀêâèòàí õàëãûíû ÿñèð åäÿúÿê.×öíêè îíëàð ãÿðÿçÿ óéàúàãëàð.

Áó êàòðåíäÿ äÿ Íîñòðàäàìóñ Ôðàíñà èëÿ áàüëû ìÿñÿëÿëÿðäÿí ñþçà÷ûð. Áóðáîí ñöëàëÿñèíäÿí îëàí áöòöí êðàëëàð áàøëàðûíà óçóíñà÷ïàðèê ãîéàðäûëàð. Áóðàéà êðàë XIII Ëöäîâèêäÿí XVIII Ëöäîâèêÿãÿäÿð áöòöí Ëöäîâèêëÿð äàõèë èäè. Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè,


293

1968-úè èëäÿ Ïàðèñ, Ìåõèêî âÿ Ñàí-Ôðàíñèñêî øÿùÿðëÿðèíäÿ Âéåò -íàì ìöùàðèáÿñèíÿ ãàðøû íöìàéèøëÿð áàøëàäû. Ìöùàðèáÿäÿ èøòè ðàêåäÿí 550 ìèí àìåðèêàëû ÿñýÿðäÿí 30 ìèíè ìÿùâ îëìóøäó. ÔðàíñàÀêâèòàíèéàíûí (Èíýèëòÿðÿ) êå÷ìèø êîëîíèéàñû Àìåðèêàíûí ìöùà ðè -áÿíè äàéàíäûðìàüûíû òÿëÿá åäèðäè. Êàòðåí áóíóíëà áàüëûäûð.

3 ê84Áþéöê øÿùÿð òàìàìèëÿ õàðàáàçàðà ÷åâðèëÿúÿê.Ñàêèíëÿðäÿí áèð íÿôÿð äÿ îëñóí ãàëìàéàúàã.Äèâàðëàð, ìÿáÿäëÿð, êèøèëÿð, ãàäûíëàð âÿ áàêèðÿ ãûçëàð ïèñ êþêÿ

ñàëûíàúàãëàð.Èíñàíëàð îäëó ñèëàùëàðäàí, éàíüûí, âÿáà âÿ ìÿðìèëÿðäÿí þëÿúÿê.

Áó êàòðåíè ìöõòÿëèô ìöùàðèáÿëÿð âàõòû âèðàí åäèëìèø Ìîñêâà,Ïàðèñ, Ñòàëèíãðàä, Ëåíèíãðàä âÿ áàøãà øÿùÿðëÿðÿ àèä åòìÿê îëàð.Ëàêèí ÿêñÿð òÿäãè ãàò÷ûëàð áó ôèêèðäÿäèðëÿð êè, êàòðåíäÿ Íîñòðà äà -ìóñ II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí ñîíóíà éàõûí, 1945-úè èëèí àïðåëèíäÿâÿ ìàé àéûíûí ÿââÿëèíäÿ Áåðëèí øÿùÿðèíäÿ ýåäÿí ãàíëû äþéöø ëÿð -äÿí áÿùñ åäèð. Øÿùÿð 1000 äÿôÿäÿí àðòûã áîìáàðäìàíà ìÿðóç ãàë -ìûø, áèð ìèëéîí èêè éöç ìèíäÿí àðòûã ñîâåò ÿñýÿðè øÿùÿðèí êö÷ÿëÿ -ðèíäÿ âóðóøìóø, 12 ìèí òîï, 21 ìèí “êàòéóøà” ãóðüó ñóíäàí èñòè -ôàäÿ îëóíìóøäó. Ùåñàáëàìàëàðà ýþðÿ, Îäåð éàõûíëûüûíäà âÿ Áåð -ëèíäÿ àë ìàí ëàð 400 ìèí, ðóñëàð 500 ìèí äþéöø÷ö èòèðìèø, ìöëêèÿùàëè àðàñûíäà èñÿ èòêè 200 ìèíè êå÷ìèøäè. ßñýÿðëÿð òÿðÿôèíäÿí ãà -äûíëàð âÿ ãûçëàð àðàñûíäà ÷îõëó çîðëàìà ùàäèñÿëÿðè òþðÿäèëìèøäè.Êàò ðåíäÿ áÿéàí îëóíàíëàðûí ùàìûñû Áåðëèí øÿùÿðèíäÿ Íîñòðàäà -ìóñ äàí 400 èë ñîíðà áàø âåðèá.

3 ê85Ôûðûëäàã âÿ éàëàíëà øÿùÿð àëûíàúàã.Càâàí âÿ ýþçÿë îüëàíûí ñÿéëÿðè (úÿùäëÿðè) èëÿ ñûõûøäûðû ëà úàã.Ðîáèí âÿ Àóäå éàõûíëûüûíäà äþéöø îëàúàã.Îíëàðûí ùàìûñû éàëàíûí ãóðáàíû îëàúàã.


294

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí ùàããûíäà áèð ñþç äåéÿ áèëìÿéèáëÿð. Ìÿ -ëóì îëàí îäóð êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò Ôðàíñà ÿðàçèñèíäÿí àõàí Àóäå÷à éûíäàí âÿ îíóí Íàðáîíè éàõûíëû üûí äà êàíàëà ÷åâðèëÿí ãîëóÐîáèíäÿí ýåäèð.

3 ê86Àâñîíóí áàø÷ûñû Èñïàíèéàéà éîëà äöøÿúÿê.Äÿíèç éîëó èëÿ ýåäÿðÿê, Ìàðñåëäÿ äàéàíàúàã.Þëöìöíäÿí ÿââÿë óçóí ìöääÿò ñàðàëûá-ñîëàúàã.Îíóí þëöìöíäÿí ñîíðà ùàìû áþéöê ìþúöçÿ ýþðÿúÿê.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ äÿ òÿäãèãàò÷ûëàð áèð ñþç äåìÿ éèáëÿð. Ãåéäåòìÿê ëàçûìäûð êè, áÿçè êàòðåíëÿðäÿ îëäóüó êèìè, áó êàòðåí áàðÿäÿäÿ ôÿðçèééÿëÿð èðÿëè ñöðÿí îëìàìûøäûð. Àôñîíèéàäàí (CÿíóáèÈòàëèéà) Èñïàíèéàéà ýåäÿí, àüûð ñöðÿí õÿñòÿëèêäÿí ñîíðà þëÿí òàðèõèøÿõñèééÿò âÿ îíóí þëöìöíäÿí ñîíðà áàø âåðÿí ìþúöçÿ áàðÿäÿìÿëóìàò éîõäóð.

3 ê87Ãàëëèéàíûí äÿíèç ãöââÿëÿðè, Êîðñèêàéà éàõûíëàøìàéûí.Ñàðäèíèéàäàí ëàï êÿíàð äóðóí. Ïåøìàí îëàúàãñûíûç.Ùÿð áèðèíèç äÿíèçäÿ áóðóíäàí (÷ûõûíòûäàí) êþìÿê

ýþçëÿéÿðÿê, ùÿéÿúàí è÷èíäÿ þëÿúÿêñèíèç.Ìÿíÿ èíàíìàéàúàãñûíûç, ÿñèð äöøìöøëÿð, ñèç ãàí è÷èíäÿ öçÿúÿêñèíèç.

Êàòðåíäÿ áÿéàí îëóíàí ùàäèñÿëÿð Íîñòðàäàìóñóí äöíéàñûíûäÿéèøäèéè 1566-úû èëäÿ áàø âåðìèøäè. Áèð ÷îõ ùàëëàðäà ÍîñòðàäàìóñÔðàíñà èëÿ áàüëû àéëûã âÿ èëëèê òÿãâèì — ùîðîñêîïëàð ùàçûðëàéûðäû.Ýöìàí êè, áó êàòðåí îíëàðäàí áèðèäèð. Ùÿìèí èë äå ëà Ôåðéåðàíûíêîìàíäàíëûüû èëÿ Ôðàíñà ùÿðáè äÿíèç äîíàíìàñû Êîðñèêà âÿÑàðäèíèéà éàõûíëûüûíäàí êå÷ÿðêÿí ýÿìèëÿðèí áèð ÷îõó áàòìûøäû.Ãÿäèì ôðàíñûç äèëèíäÿ “grogne” ñþçö “Cape de Porceau” (“Äîíóçáóðíó”) ìÿíàñûíû âåðèð. Òàðèõäÿí ìÿëóìäóð êè, äå ëà Ôåðéåðàíûíýÿìèëÿðèíèí ÿêñÿðèééÿòè Cape de Porceau éàíûíäà áàòûá. 3-úö ñÿòèðäÿ


295

áþéöê ýþðöúö áóíà èøàðÿ åäèð. 4-úö ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí “captif” — “ÿñèð”,“ÿñèð äöøìöø” èñÿ äîíàíìàíûí ëîñìàíû (éîëó éàõøû òàíûéàí äÿíèçáÿëÿä÷èñè) Æàí äå Ðéàíëà áàüëûäûð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, Æàí äåÐéàí êå÷ìèøäÿ ßëúÿçàèð äÿíèç ãóëäóðëàðûíà ÿñèð äöøìöøäö.

Ýþðöíäöéö êèìè, Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíäÿ äÿ öðÿê àüðûñû èëÿñþç à÷äûüû ùàäèñÿëÿð éöçäÿ éöç éåðèíÿ éåòìèøäèð.

3 ê88Áàðñåëîíàäàí äÿíèç âàñèòÿñèëÿ ýöúëö áèð ãöââÿ ýÿëÿúÿê.Áöòöí Ìàðñåë ãîðõóäàí òèð-òèð ÿñÿúÿê.Àäàëàð òóòóëàúàã, äÿíèçäÿí êþìÿê éîëëàðû áàüëàíàúàã.Ñÿíèí ñàòãûíûí ãóðóäà öçÿúÿê.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè Íîñòðàäàìóñóí çàìàíûíäà áàø ëàéàíâÿ ôàñèëÿëÿðëÿ 1598-úè èëÿ ãÿäÿð äàâàì åäÿí äèíè ìöùàðè áÿ ëÿðëÿáàüëàéûðëàð. Äîüðóäàí äà Èñïàíèéàíûí êðàëû II Ôèëèïï ùó ýå íîò ëàðëà(ïðîòåñòàíòëàð) ìöùàðèáÿ àïàðàí ôðàíñûç êàòîëèêëÿðèíÿ êþìÿê ö÷öíáþéöê ãöââÿ ýþíäÿðìèøäè. Èñïàí ùÿðáè áèðëÿøìÿëÿðè Èô âÿ Ðîòîííîãàëà âÿ ùÿðáè èñòåùêàìûíû òóòàðàã (1596-úû èë) Ìàðñåëäÿí ýÿëÿíêþìÿ éèí ãàøûñûíû àëìûøäû. Ñîí ñÿòèðäÿ ýþñòÿðè ëÿí ëÿð ëÿ áàüëû èñÿ îíóéàçûðëàð êè, Ìàðñåëèí êîíñóëó Øàðë äå Êàñî õÿéàíÿòëÿ øÿùÿðè èñïàí -ëàðà òÿùâèë âåðìÿê èñòÿéèðìèø. Îíó þëäöðÿðÿê ÷èðêàá ãà íîâóíà ñàëûá -ëàð. 4-úö ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ îëóíóð. Áàøãà òÿäãè ãàò ÷û ëàð èñÿ êàòðåíäÿ1944-úö èëäÿ Ôðàíñàíûí úÿíó áóíäà ìöòòÿôèã îð äó ëà ðûíûí ñàéñûç-ùåñàáñûç äåñàíò ÷ûõàðìàëà ðûí äàí, áèðúÿ ýåúÿäÿ Ðèâåðà ñàùèëëÿðèíäÿáöòöí àäàëàðû âÿ äÿíèç éîë ëàðûíû òóòìàëàðûíäàí, Ìàðñåëäÿ éåðëÿøÿíàëìàí îðäó ùèññÿëÿðèíèí êþìÿê éîëóíó êÿñ ìÿ ëÿ ðèíäÿí âÿ ñîíðàÌàðñåëÿ ùöúóìóíäàí áÿùñ îëóíäóüóíó ãåéä åäèð ëÿð.

3 ê89Î âàõò Êèïðäÿ èüòèøàø áàø âåðÿúÿê.Îíó ãóðòàðìàã ö÷öí Åýåé äÿíèçèíäÿí êþìÿê ýÿëÿúÿê.Ãîúàëàð òîï ìÿðìèëÿðèíäÿí àù-íàëÿ è÷èíäÿ þëÿúÿêëÿð.Êðàëû áàøäàí ÷ûõàðàúàãëàð, êðàëè÷à ãÿçÿáëÿíÿúÿê.


296

Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíäÿ áÿéàí åòäèêëÿðè, 1-úè ñÿòèðäÿí ýþ -ðöí äöéö êèìè, Êèïðëÿ áàüëûäûð. Êèïðèí áàø÷ûñû Êè÷èê Ìåùìåòèíâàõòûíäà éóíàíëàð àäàäà áþéöê èüòèøàø ñàëûðëàð. Èüòèøàøûí ýåíèøëÿí -ìÿ ñèí äÿí ãîðõàí Êè÷èê Ìåùìåò Èñòàíáóëäàí êþìÿê èñòÿéèð. Òåç -ëèêëÿ 2 ìèí íÿôÿðäÿí èáàðÿò ÿëàâÿ ãöââÿ ýÿëèð. 1821-úè èëèí èéó ëóí -äà î, Êèïðèí ìèòðîïîëèòèíè âÿ áöòöí êåøèøëÿðèíè äÿâÿò åäèð êè, ñóë òà -íà ñÿäàãÿòëÿðè áàðÿäÿ àíä è÷ñèíëÿð. Ëàêèí Êè÷èê Ìåùìåòèí ôèêðèáàøãà èäè. Èüòè øàøëàðûí áàèñè äèíäàðëàð èäè. Îäóð êè, Êè÷èê Ìåùìåòîíëàðûí ùàìûñûíû åäàì åòäèðèð âÿ êèëñÿíèí ÿìëàêûíû ìöñàäèðÿ åäèð.Áóíäàí ñîíðà î, Îñìàíëû Èìïåðèéàñûíûí ùþêìäàðû Ñóëòàí II Ìàù -ìóäà ìöðàúèÿò åäèð êè, 450 éóíàí ôÿàëûíûí åäàì îëóíìàñûíà èúàçÿâåðñèí. ßââÿëúÿ ñóëòàí Êè÷èê Ìåùìåòèí áó õàùèøèíè ðÿää åäèð. Ëà -êèí îíóí äàëáàäàë òÿêèäèíäÿí ñîíðà, 4-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéöêèìè, ðàçûëûã âåðèð. Ñóë òàíûí àðâàäûíûí íàðàçûëûüû áàðÿäÿ ùå÷ áèðòàðèõè ñÿíÿä ãàëìàéûá. Áóíó áèç éàëíûç áþéöê ýþðöúöíöíêàòðåíèíäÿí þé ðÿíÿ áèëäèê.

Áó êàòðåíëÿ áàüëû áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áàøãà ôèêèð èðÿëè ñöðöðëÿð.Ýþñòÿðèðëÿð êè, 1974-úö èë èéóë àéûíûí 15-äÿ Êèïðèí éóíàí îðäóùèññÿëÿðè áàø éåïèñêîï Ìàêàðèîñóí (1913-1977) ðÿùáÿðëèê åòäèéèäþâëÿòè äåâèðäèëÿð. Áåø ýöí ñîíðà òöðêëÿð àäàíû òóòäóëàð âÿ äåäèëÿðêè, Ìàêàðèîñ ùàêèìèééÿòè áÿðïà îëóíìàëûäûð. Î âàõòäàí òöðêëÿðÊèïðäÿäèðëÿð. Ùÿìèí èë Éóíàíûñòàíäà ìîíàðõèéà ëÿüâ îëóíñà äà,Ìàêàðèîñ áèð äàùà ùàêèìèééÿòÿ ãàéûäà áèëìÿäè.

Òÿäãèãàò÷û Àëàí Ùàëë èñÿ 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðè Éóíàíûñòàíûíêðàëû Êîíñòàíòèíëÿ áàüëàéûð. Î, éàçûð êè, êðàë Êîíñòàíòèí ñöðýöíÿýþí äÿðèëäèêäÿí ñîíðà àíàñû êðàëè÷à Ôåäåðèêà çÿèôëèê ýþñòÿðäèéèíÿâÿ ãÿòè ìöáàðèçÿ àïàðìàäûüûíà ýþðÿ ùå÷ âàõò îüëóíó áàüûøëà -ìàéûá.1


297

1 Aëëàí Hàëë. Nostradamus (òöðêúÿ). Èñòàíáóë, 1998, ñÿù. 112.

3 ê90Áþéöê Ñàòèð âÿ Ùèðêàíèéà ïÿëÿíýè Îêåàíäàí ýÿëÿíëÿðÿ ùÿäèééÿ åäèëèá.Äÿíèç ãöââÿëÿðèíèí áàø÷ûñû Êàðìàíèéàäàí éîëà äöøÿúÿê.Î, ôîêèäèéàëûëàðûí Òèððåí òîðïàãëàðûíû çÿáò åäÿúÿê .

Êàòðåíäÿ íÿäÿí áÿùñ åäèëäèéè áàðÿäÿ ôèêèð éöðöòìÿçäÿí ÿââÿëÍîñòðàäàìóñóí ñþç à÷äûüû úîüðàôè àäëàð áàðÿäÿ äàíûøìàã ëàçûìäûð.1-úè ñÿòèðäÿ éåð àëàí Ùèðêàíèéà âàõòèëÿ Èðàíûí Õÿçÿð äÿíèçèñàùèëëÿðèíÿ âåðèëÿí àääûð. Äàùà äîüðóñó, ìöàñèð Àçÿðáàéúàí Ðåñ -ïóá ëèêà ñûíûí ÿðàçèñèäèð. Êàðìàíèéà èñÿ Îðìóç áîüàçûíûí Èðàí òÿðÿ -ôèíèí ãÿäèì àäûäûð. Òèððåí Èòàëèéàíûí ãÿðá ñàùèëëÿðèíèí òîðïàã ëàðû,áó òîðïàãëàðû éóéàí Òèððåí äÿíèçèäèð. Ôîêèéà èñÿ Òöðêèéÿäÿ Àíà äî -ëóíóí ãÿðá ùèññÿñèíäÿ ãÿäèì éóíàí êîëîíèéàñû îëóá. Cîüðà ôèéàéàáó åêñêóðñ ùàäèñÿëÿðèí äöíéàíûí ùàíñû ýó øÿ ñèí äÿ áàø âåðÿ úÿéèáàðÿäÿ òÿñÿââöð éàðàäûð âÿ êàòðåíèí ìÿüçèíè à÷ûá ýþñòÿðìÿêìöìêöí îëóð. “Îêåàíäàí ýÿëÿíëÿðÿ ùÿäèééÿ åäèëèá” äåéÿíäÿ î áàøà äö øöë -

ìÿëèäèð êè, 90-úû èëëÿðäÿí ÀÁØ âÿ Èíýèë òÿðÿ øèðêÿòëÿðè àðà âåðìÿäÿíÀçÿð áàé úàíûí íåôò âÿ ãàç éàòàãëàðûíäà òÿäãèãàò àïàðìûø âÿ áóþëêÿëÿðëÿ Àçÿð áàéúàí àðàñûíäà ùÿð èêè òÿðÿôèí ìÿíàôåéèíè ÿêñ åò äè -ðÿí óçóíìöääÿòëè ìöãà âè ëÿ ëÿð èìçà ëàíìûøäûð. Òÿáèèäèð êè, ùàäè ñÿ -ëÿð çÿìàíÿìèçäÿ áàø âåð äè éèíäÿí, òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè ÿâ âÿë -ëÿð øÿðù åäÿ áèëìÿ éèáëÿð.

3 ê91Óçóí ìöääÿò ãóðàãëûãäàí ãóðóéóá ãàëàí àüàúÁèð ýåúÿäÿ éåíèäÿí ýþéÿðÿúÿê (éàøûëëàøàúàã).Ãîúà êðàë õÿñòÿäèð, àüàú àéàãëû øàùçàäÿÄöøìÿíëÿðèí ãîðõóñóíäàí ùîïïàíà-ùîïïàíà ýåäÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí áÿùñ åò -äèéèíè ãåéä åäèðëÿð. 1942-úè èëäÿ Ñòàëèíãðàä ÿòðàôûíäà ãÿëÿáÿäÿíñîí ðà úÿáùÿäÿ âÿçèééÿò äÿéèøäè. Èêè èë ìöääÿòèíäÿ áþéöê èòêèëÿð


298

âåðÿí Ñîâåò îðäóñó ñàíêè äèð÷ÿëäè. 1-úè âÿ 2-úè ñÿòèðëÿð áóíàèøàðÿäèð. ßêñèíÿ, àëìàí îðäó ùèññÿëÿðè ðóùäàí äöøìÿéÿ âÿ äàë -áàäàë ìÿüëóáèééÿòÿ óüðàìàüà áàøëàäû. Ñòàëèíãðàääà ìÿüëóáèé éÿò -äÿí ñîíðà Ùèòëåð èêèúÿ äÿôÿ êöòëÿ ãàðøûñûíà ÷ûõìûøäû. Ãàëàí âàõòûíûñîéóã áóíêåðäÿ êå÷èðèð, úÿáùÿíèí ìöõòÿëèô éåðëÿ ðèí äÿí àëäûüûìÿüëóáèééÿò õÿáÿðëÿðè îíó äàùà äà ðóùäàí ñàëûðäû. Áèð âàõòëàð ïàð-ïàð ïàðûëäàéàí ìàâè ýþçëÿðè àðòûã ñþíìöøäö. Îíëàðäà ùÿéàò åøãèýöíáÿýöí àçàëûðäû. 3-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð:“Ãîúà êðàë õÿñòÿäèð”. Ùèòëåð áóíäàí ñîíðà êöòëÿ ãàðøûñûíäà ÷ûõûøåòìÿéè óøàãëûãäàí àéàüû àõñàã îëàí òÿáëèüàò íàçèðè Ýåááåëñÿ òàï -øûðìûøäû. Ýåááåëñ êöòëÿ ãàðøûñûíà àõñàéà-àõñàéà ÷ûõûðäû. Áþéöêýþðöúö 4-úö ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèð.

Íåä Ùàëëåé èñÿ áó êàòðåíè ùåðñîã äå Áåððèíèí (áàõ: 3 ê96) þë äö -ðöë ìÿ ñèíäÿí 7 àé ñîíðà, 29 ñåíòéàáð 1820-úè èëäÿ ùÿéàò éîë äà ø û íûíîü ëàí óøàüû äîüìàñûíà âÿ îíóí ñîíðàëàð àòäàí éûõûëàðàã þìöð ëöêòîïàë îë ìà ñû íà, 1830-úó èëäÿ áàáàñû Õ Êàðëëà ñöðýöí åäèëìÿñèíÿ âÿùå÷ âàõò òàõò-òà úà ñàùèá îëìàìàñûíà àèä åäèð (áàõ: Íåä Ùàëëåé.Ýþñòÿðèëÿí ÿñÿðè, ñÿù.118).

3 ê92Äöíéà ñîíóíúó êå÷èäèíè (äþâðÿñèíè) éàøàéûð.Ñàòóðí ùÿëÿ ýåú ãàéûäàúàã.Èìïåðèéà Áðîääå õàëãûíà êå÷èð.Îíóí ýþçöíö Íàðáîíäà ãûðüû òþêöá (÷ûõàðûá).

ßââÿëëÿðäÿ áàðÿñèíäÿ ìöôÿññÿë øÿêèëäÿ ñþùáÿò à÷äûüûìûç ùÿð354 èë 4 àéäàí áèð ïëàíåòëÿðèí ùþêìðàíëûüûíû áèðè-áèðèíÿ âåðìÿñè âÿáóíà Áþéöê çàìàí ñèêëè àäû âåðèëìÿñè (áàõ: 1 ê48) èëÿ áàüëû áó êàò -ðåíäÿ äÿ äàíûøìàëû îëàúàüûã. Íîñòðàäàìóñóí âàõòûíäàí ìÿëóìîëàí éåääè ïëàíåò àøàüûäàêû àðäûúûëëûãëà äöçöëöá: Ñàòóðí, Âåíåðà,Éó ïèòåð, Ìåðêóðè, Ìàðñ, Àé, Ýöíÿø. Ùÿì äÿ ùÿð 354 èë 4 àé äàíñîí ðà ùàêèì ïëàíåò ùþêìðàíëûüûíû þçöíäÿí ñîíðàêû ïëàíåòÿ âå ðèð.Ùÿ éàò áåëÿúÿ äàâàì åäèð. Èíäè Ýöíÿø ÿñðèäèð (áàõ: 3 ê97). 1889-úó


299

èëäÿ ùþêìðàíëûüà áàøëàéàí Ýöíÿø 2242-úè èëäÿ îíó Ñàòóð íà âå ðÿ -úÿêäèð. Äåìÿëè, 2242-úè èëäÿ Éåääè ïëàíåòèí ùþêì ðàí ëûüû áà øà÷àòàúàã âÿ Ñàòóðí éåíèäÿí ùþêìðàíëûüà ýÿëÿúÿê. Äàùà äîüðóñó,áÿøÿðèééÿò òàðèõèíäÿ éåíèäÿí Ñàòóðí áþéöê çàìàí ñèêëè áàøëà -éàúàã. Íîñòðàäàìóñ 1-úè âÿ 2-úè ñÿòèðëÿðäÿ áóíà èøàðÿ åäèð. Áÿçèàäàìëàð áó çàìàí äöíéàíûí ñîíóíóí ýÿëÿúÿéèíè äöøöíöðëÿð. Áó,òà ìà ìèëÿ ñÿùâ, ÿñàñû îëìàéàí áèð ôèêèðäèð. Áèç áó áàðÿäÿ ÿòðàôëûäàíûø äû üû ìûç äàí (áàõ: 1 ê48) òÿêðàðà ëöçóì ýþðìöðöê. 3-úö âÿ4-úö ñÿòèðëÿðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿðèí èñÿ ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿéè ýöìàíåäèëèð.

3 ê93Èìïåðèéàíûí áàø÷ûñû Àâèíéîíäà.Ïàðèñ õàðàáàçàðà ÷åâðèëäèéèíÿ ýþðÿ îðäà äàéàíàúàã.Òðèêàñ Ùàííèáàë ãÿçÿáèíÿ ýÿëÿúÿê.Øèð (Èíýèëòÿðÿ) äÿéèøèêëèéÿ áàùÿì áàðìàüûíû áàëà áàòûðàúàã.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ äÿ òÿäãèãàò÷ûëàð òóòàðëû áèð ôèêèð ñþéëÿéÿáèëìÿéèáëÿð. Öìóìè ôèêèð áåëÿäèð êè, áó êàòðåíäÿ áÿéàí îëóíàíëàðÈòàëèéà (Âàòèêàí), Ôðàíñà âÿ Èíýèëòÿðÿ ìöíàñè áÿòëÿ ðèíÿ àèääèð.Êàòðåíäÿ êàòîëèêëÿðëÿ ïðîòåñòàíòëàðûí (Èíýèëòÿðÿ) ãàðøûäóðìàñûíäàíäàíûøûëûð. 4-úö ñÿòèðäÿ Èíýèëòÿðÿíèí ìöñ òÿì ëÿêÿëÿð âÿ áþéöê òèúàðÿòùåñàáûíà âàðëàíà úà üûíäàí ñþùáÿò ýåäèð.

3 ê94Þç çÿìàíÿñèíèí áÿçÿéè îëàíûÙÿëÿ áåø éöç èë ÿçèç òóòàúàãëàð.Ñîíðà áèðäÿí åëÿ áþéöê êÿøô (àøêàðëûã) îëàúàã êè,Î ÿñðèí àäàìëàðûíû î, ÷îõ ðàçû ñàëàúàã.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíèí Íîñòðàäàìóñóí øÿõñÿí þçöíäÿíáÿùñ åòäèéèíèí öñòöíäÿí ñöêóòëà êå÷èáëÿð. Íÿçÿðÿ àëñàã êè,Íîñòðàäàìóñ éÿùóäè îëóá âÿ Ãÿìÿðè òÿãâèìèíäÿí èñòèôàäÿ åäèá,îíäà äåéÿ áèëÿðèê êè, ùÿð àéû 29,3 ýöíäÿí èáàðÿò ãÿìÿðè èëè 354,3


300

ýöí îëìàãëà 500 ãÿìÿðè èëè 484,5 Øÿìñè èëèíÿ áÿðàáÿð îëóð.Íîñòðà äàìóñóí àíàäàí îëäóüó 1503-úö èëèí öñòöíÿ 484,5 èë ýÿë -äèêäÿ 1987-1988-úè èëÿ ýÿëèá ÷ûõûð. Íîñòðàäà ìóñ ëà ìÿøüóë îëàí ùÿðáèð òÿäãèãàò÷û àéäûíúà äÿðê åäèð êè, áþéöê ýþðöúöíöí áÿéàíåòäèêëÿðè éåðèíè àëûá. 1987-úè èëäÿí áàøëàìûø áó ýöíÿ êèìè Íîñòðà -äà ìóñà îëàí áþéöê ìàðàã àøûá-äàøûð, ñàéñûç-ùåñàáñûç êèòàáëàð ÷àïîëó íóð. Áöòöí äöíéà îíó òàíûéûð âÿ áÿéàí åòäèêëÿðè ìþúöçÿëè øÿ -êèë äÿ éåðèíè àëäûãúà øþùðÿòè àðòûð. Å.Áðåçèí áó ìöíàñèáÿòëÿ éàç ìûø -äûð: “Íîñòðàäàìóñóí ÕÕ ÿñðäÿ õöñóñèëÿ øþùðÿòëÿíìÿñè îíóíëàÿëàãÿäàðäûð êè, áó ÿñð áèð ÷îõ úÿùÿòäÿí XVI ÿñðè òÿêðàðëàéûð. Îâàõò äà, èíäè äÿ áþéöê äÿéèøèêëèêëÿð áàø âåð ìèø äèð. Cÿìèééÿò áèðôîðìàñèéàäàí áàøãà áèð ôîðìàñèéàéà êå÷èá. Êþù íÿ äÿéÿðëÿð éîõà÷ûõûð, éåíè äÿéÿðëÿð èñÿ ùÿëÿ ôîðìàëàøìàéûá. Áöòöí áóíëàðìöàñèðëÿðÿ àüûð çÿìàíÿ òÿñèðè áàüûøëàéûð. Îíëàðäà ãîðõóëó ùèññëÿðáàø ãàëäûðûð. Ñàíêè äöíéàíûí ñîíó éàõûíëàøûð”.1 Äîü ðó äàí äà, áåëÿòÿëàòöìëö àíëàðäà ùàìû Íîñòðàäàìóñà ìöðàúèÿò åäèð. Îíëàðäàýÿëÿúÿê áàðÿäÿ äàùà ÷îõ ìÿëóìàò ÿëäÿ åòìÿê àð çó ñó áàø ãàëäûðûð.

3 ê95Ìàâðèòàíèéà (Ìîð) ãàíóíóíóí çÿèôëÿìÿñèíè ùàìû ýþðÿúÿê.Ñîíðà áàøãà áèðèñè äàùà ÷îõ íÿçÿðäÿí äöøÿúÿê.Áàúàðûã âÿ éàüëû äèëëÿ äàùà ÷îõ õîøàýÿëÿí îëàúàã.Áó èøäÿ Áîðèñôåí áèðèíúè ýÿëÿúÿê.

Áèçÿ áåëÿ ýÿëèð êè, 1-úè ñÿòèðäÿ ìöñÿëìàí þëêÿñè îëàí Òöð êè éÿ -äÿí, ÕÕ ÿñðèí ÿââÿëèíäÿ Îñìàíëû Èìïåðèéàñû äàüûëäûãäàí ñîíðàìö ñÿë ìàí þëêÿëÿðèíäÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí äàíûøûëûð.

2-úè ñÿòèðäÿ Ñîâåò Èòòèôàãûíûí äàüûëìàñûíäàí, êîììóíèç ìèíáöòöí äöíéàäà ñöãóòóíäàí, éàüëû äèëèíè èøÿ ñàëàðàã Ñîâåòëÿðèíäàüûëìàñûíû ñöðÿòëÿíäèðÿí Ì.Ãîðáà÷îâ äàí, Êîììóíèñò Ïàðòèéà -ñûíû ãàäàüàí åäÿí, Ìöñòÿãèë Äþâëÿòëÿð Áèðëèéèíè éàðàòìàã ïÿðäÿñè


301

1 Âåëèêèå ïðî ðî ÷åñòâà Ìèøåëÿ Íîñòðàäàìóñà. Ìîñêâà, 1999, ñòð. 17.

àëòûíäà Ñîâåò Èòòèôàãûíûí ñîíóíà ÷ûõàí Áîðèñ Éåëòñèíäÿí (Áîðèñôåí)áÿùñ îëóíóð. Áåëÿ äöøöíìÿéÿ òàðèõè ôàêòëàð ÿñàñ âåðèð. Áîðèñôåí,Äíåïð ÷àéûíûí éóíàíúà àäû îëìàãëà áÿðàáÿð, ùÿì äÿ ãÿäèì Ðóñóí(Ðóñèéàíûí) ðÿìçèäèð. Ìÿëóìäóð êè, Äíåïð ÷àéû Ìîñêâàíûí ãÿð -áèí äÿí áàø àëûá Ñìîëåíñê âÿ Êèéåâäÿí êå÷ÿðÿê, Êðûìäà Ãàðà äÿ -íè çÿ òþêöëöð. Éÿãèí áóíà ýþðÿäèð êè, Óêðàéíàíûí äà ãÿäèì àäûÁîðèñôåí îëóá. 1-úè ñÿòðè Ìàâðèòàíèéà (ìöñÿëìàí) ãàíóíëàðû èëÿáÿðàáÿð, Ìîð ãàíóíëàðû êèìè øÿðù åëÿéÿí òÿäãèãàò÷ûëàð äà âàðäûð.Áåëÿ îëàí ùàëäà ñþùáÿòèí èíýèëèñ éàçû÷ûñû âÿ äþâëÿò õàäèìè ÒîìàñÌîð âÿ îíóí 1516-úû èëäÿ ëàòûíúà ÷àï åòäèðäèéè “Óòîïèéà” ÿñÿ ðèí -äÿí ýåòäèéè ýþç þíöíÿ ýÿëèð. Òîìàñ Ìîðóí ÿñÿðè óòîïèê ñîñèàëèçì -äÿí, øÿõñè ìöëêèééÿòèí îëìàäûüû, ùÿð øåéèí ùàìûéà àèä îë äóüó áèðúÿìèééÿòäÿí ñþç à÷ûð. Áó, êå÷ìèø Ñîâåò Èòòèôàãûíäà ìþâ úóä îëàíâÿ äþâëÿòèí ùÿð øåéè õàëãûí ìàëû àäû àëòûíäà þç ÿëèíäÿ úÿì ëÿø äèð -ìÿñè èëÿ óçëàøûðäû.

Äåìÿëè, 1-úè ñÿòèðäÿ äåéèëÿíëÿð êå÷ìèø Ñîâåò Èòòèôàãû âÿ îíóíñöãóòó èëÿ äÿ áàüëû îëà áèëÿð. Òÿñàäöôè äåéèëäèð êè, òÿäãèãàò÷ûëàðäàíáó ãÿíàÿòäÿ îëàíëàð âàðäûð.

Ëàêèí ÿëäÿ îëàí áèð ÷îõ ìÿíáÿëÿðè ìöãàéèñÿëè øÿêèëäÿ òÿäãèãåòäèêäÿí ñîíà áåëÿ ãÿíàÿòÿ ýÿëäèê êè, 1-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò 1923-úöèëèí îêòéàáðûíäà Îñìàíëû Èìïåðèéàñûíûí ñöãóòóíäàí ñîíðà,èìïåðèéàéà äàõèë îëàí ìöñÿëìàí äþâëÿòëÿðèíèí ìöõòÿëèô õðèñòèàíäþâëÿòëÿðèíèí òÿñèðè àëòûíà äöøìÿñèíäÿí âÿ Èñëàì àëÿìèíäÿ áèðëèéèíïîçóëìàñûíäàí ýåäèð. (Äîüðóäóð, Îñìàíëû Èìïåðèéàñû áèð èë ÿââÿëñöãóò åòìèøäè. Þëêÿ 1923-úö èëèí îêòéàáðûíäà ðåñïóáëèêà åëàí îëóí -äó üóíà ýþðÿ áó òàðèõ ýþòöðöëöð.) Ëàêèí Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéöáó íóíëà áèòìèð. 1928-úè èëäÿ Òöðêèéÿ Ðåñïóáëèêàñû äöíéÿâè äþâëÿòåëàí åäèëäè. Åëÿ ùÿìèí èëäÿ þëêÿäÿ ÿðÿá ÿëèôáàñûíäàí ëàòûí ãðà ôè êà -ñû íà êå÷èëäè êè, áó äà ìöñÿëìàí þëêÿëÿðè àðàñûíäàêû ÿëàãÿëÿðèíçÿèô ëÿìÿñèíÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðäû. Áöòöí áóíëàðû Íîñòðàäàìóñ ÿñðëÿðëÿþíúÿ ýþðìöøäö.


302

3 ê96Ôîññàí ùþêìäàðûíûí áîüàçûíû êÿñÿúÿêëÿð.Èòëÿðÿ òÿëèì êå÷ÿíèí êþìÿéè èëÿÈøè Òàðïåé ãàéàëàðûíäàí îëàíëàð ýþðäöðÿúÿêëÿð.Ôåâðàëûí 13-äÿ Ñàòóðí Øèð áöðúöíäÿ îëàíäà.

Áó êàòðåí ëàáöä îëàðàã áàø âåðìèø ùàäèñÿäÿí áÿùñ åäèð. 1820-úèèë ôåâðàëûí 13-äÿ Ôîññàíî ùþêìäàðû ùåðñîã äå Áåððè ùÿéàò éîëäàøûèëÿ Ïàðèñèí îïåðà òåàòðûíäà îëàðêÿí ýþçëÿíèëìÿäÿí àðâàäû þçöíö ïèñùèññ åòäèéèíäÿí, îïåðàäàí éàðûì÷ûã ÷ûõûð âÿ àðâàäûíà êþìÿê åäèáôàéòîíà ìèíäèðÿðêÿí ÿââÿëäÿ ýþñòÿð äèéèìèç êèìè (áàõ: 1 ê84), êðàëòþâëÿñèíèí ãàðàíëûãäà ýèçëÿíìèø ãóëëóã÷óñó Ëóâåë ãÿôëÿòÿíøàùçàäÿ äå Áåððèéÿ éàõûíëàøàðàã õÿíúÿðè îíóí ãàðíûíà ñîõìóøäó.

Êàòðåíäÿ éàëíûç áèð ôÿðã âàð êè, Ëóâåë ùåðñîã äå Áåððèíèí áîüà -çûíû êÿñìèð, õÿíúÿðè îíóí ãàðíûíà ñîõóð. 4-úö ñÿòèðäÿ “Èøè Òàðïåéãàéàëàðûíäàí îëàíëàð ýþðäöðÿúÿêëÿð” èôàäÿñèíè èøëÿòìÿêëÿ Íîñòðà -äà ìóñ ðåñïóáëèêà÷ûëàðûí èäåàëëàðûíà èøàðÿ åäèð. Ôðàíñà èíãèëàáûçàìàíû Ìàðàò àäëû íàòèã òàõò-òàú òÿðÿôäàðëàðûíû ãÿäèì Ðîìàäà ðåñ -ïóáëèêà÷ûëàðûí åòäèéè êèìè, Òàðïåé ãàéàëàðûíäàí àòìàüû ìÿñëÿùÿòýþðöðäö. Íîñòðàäàìóñ áöòöí áóíëàðû ÿñðëÿðëÿ þíúÿ ýþðìöø âÿïîåòèê äèëëÿ òÿñâèð åòìèøäèð.

3 ê97Éåíè ãàíóí, éåíè òîðïàüû çÿáò åäÿúÿê.Ñóðèéà, Èóäåé âÿ Ôÿëÿñòèí ÿòðàôûíäà.Ýöíÿø ÿñðè þìðöíö áàøà âóðàíà ãÿäÿðÁàðáàðëàðûí íÿùÿíý èìïåðèéàñû äàüûëàúàã.

Ýþðöíäöéö êèìè, êàòðåíäÿ Éàõûí Øÿðãäÿí áÿùñ åäè ëèð. 1-úèñÿòèðäÿ ÁÌÒ-íèí 1947-úè èë 29 íîéàáð òàðèõ ëè ãÿðàðûíà ÿñàñÿí Ôÿ -ëÿñ òèíèí áþëöíìÿñè âÿ îíóí òîðïàãëàðû ùåñàáûíà Èñðàèë äþâëÿòèíèíéàðàíìàñûíäàí ñþùáÿò ýåäèð. 14 ìàé 1948-úè èë òàðèõäÿ ðÿñìè øÿ -êèë äÿ éàðàíàí Èñðàèë äþâëÿòèíèí ÿðàçèñè 14,1 ìèí êì2 îëìóøäóð.Ñîí ðàëàð Ãÿðá äþâëÿòëÿðèíèí êþìÿéè èëÿ Èñðàèë ÿðàçèëÿðèíè ýåò-ýåäÿ


303

àðòûðìûø, ÿðÿá äþâëÿòëÿðèíÿ ìÿõñóñ 68,7 ìèí êì2 ÿðàçèíè òóò ìóø -äóð. Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ áþéöê ýþðöúö áóíà èøàðÿ åäèá. 2-úè ñÿ -òèð äÿ èøëÿíÿí “èóäåé”—”éÿùóäè” äåìÿêäèð. 3-úö ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí“Ýö íÿø ÿñðè” — Ýöíÿø áþéöê çàìàí ñèêëèíÿ èøàðÿäèð. Ìÿëóìäóð êè,Ýö íÿø áþéöê çàìàí ñèêëè 1889-úó èëäÿ áàøëàéûá âÿ 353 èë 4 àé ñîí -ðà, 2242-úè èëäÿ áàøà ÷àòàúàãäûð. Éåðè ýÿëìèøêÿí ãåéä åäÿê êè,áÿçè òÿä ãè ãàò÷ûëàð òÿêúÿ ÕÕ ÿñðè Ýöíÿø ÿñðè àäëàíäûð ìàãëà ñÿùâÿéîë âåðèáëÿð.

×öíêè XXI ÿñð äÿ Ýöíÿø ÿñðèäèð.4-úö ñÿòèðäÿ ýþðöúö áàðáàðëàðûí — áÿðáÿðëÿðèí — ÿðÿáëÿðèí íÿ ùÿíý

èì ïåðèéàñûíûí äàüûëìàñûíäàí ñþç à÷ûð. Áóðàäà èêè ìÿñÿëÿ äèããÿòè ÷ÿ -êèð. Áèðèíúèñè îäóð êè, Íîñòðàäàìóñ ÿðÿáëÿðèí áèðëÿøÿúÿ éèí äÿí, íÿ -ùÿíý èìïåðèéà éàðàäàúàãëàðûíäàí áÿùñ åäèð. Èêèíúèñè èñÿ ýþðöúö“Ýö íÿø ÿñðè þìðöíö áàøà âóðàíà ãÿäÿð” (2242) äöíéàíûí ñî íó ýÿ -ëÿ úÿéèíäÿí äàíûøìûð, ÿðÿá èìïåðèéàñûíûí äàüûëàúàüûíäàí ñþç à÷ûð.

Ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû Ä. âÿ Í. Çèìàëàð êàòðåíèí èëê èêè ñÿòðèíè àòà -ðàã éàçûðëàð êè, Íîñòðàäàìóñ ýóéà øÿõñÿí îíëàðäàí äàíûøìûø âÿýþñ òÿðìèøäèð êè, Ä. âÿ Í. Çèìàëàð îíóí ñèðëÿðèíè à÷àíà ãÿäÿð ÑîâåòÈòòèôàãû äàüûëàúàã âÿ ýóéà 1997-úè èëäÿ îíëàð Íîñòðàäàìóñóí êîäó -íóí à÷àðûíû òàïìûøëàð.

Ãåéä åäÿê êè, Ä. âÿ Í. Çèìàëàð êèìè “à÷àð òàïàíëàð” áöòöíÿñðëÿðäÿ îëìóø âÿ îëàúàã.

3 ê98Èêè ùþêìäàð ãàðäàø áèð-áèðè èëÿ áÿðê âóðóøàúàã.Îíëàðûí äàâàñû þëöì-äèðèì äàâàñû îëàúàã.Ùÿð èêèñè èñòåùêàìëàðäà éåðëÿøÿúÿê.Îíëàðûí áþéöê ìöíàãèøÿñè òàõò-òàú âÿ ùÿéàò óüðóíäà îëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè ôðàíñûç êðàëëàðû, îíëàðûí þâëàäëàðû èëÿáàüëàìàüà ÷àëûøñàëàð äà àüëàáàòàí ñöáóò — äÿëèë òàïà áèëìÿéèáëÿð.Cîí Ùîóã èñÿ áèðúÿ úöìëÿ éàçûð âÿ ýþñòÿðèð êè, äþðäëöê ÿí ÷îõÑóëòàí Ñöëåéìàíûí îüëàíëàðû àðàñûíäà ýåäÿí ìöíàãèøÿéÿ óéüóí


304


ýÿëèð. Áó, äîüðóäàí äà áåëÿäèð. Êàòðåí Ñóëòàí Ñöëåéìàíûí îüëàí -ëàðû Ñÿëèì âÿ Áàéàçèääÿí áÿùñ åäèð. Áó êàòðåíäÿ äåéèëÿíëÿðëÿ áàü -ëû éóõàðûäà ìöôÿññÿë äàíûø äû üûìûçà ýþðÿ (áàõ: 3 ê59) áóðàäà áèðäàùà áó ìÿñÿ ëÿäÿí ñþùáÿò à÷ìàüà ëöçóì ýþðìÿäèê.

3 ê99Äöðàíñ Ëþáðàí äàüûíäàí áàøëàéûð.Àëÿí âÿ Âàðíåíèí ÷ÿìÿíëÿðèíäÿí êå÷èð.Áóðàäà èêè òÿðÿôèí äþéöø ñÿùíÿñè ÷îõ ãàíëû îëàúàã.Ìåñîïîòàìèéà Ôðàíñàíûí éàíûíäà éàëàí îëàúàã.

Êàòðåíäÿ ÿñðëÿðëÿ þíúÿ Íîñòðàäàìóñóí éàøàäûüû Ïðîâàíñâèëàéÿòèíäÿí âÿ Ñàëîí øÿùÿðè éàõûíëûüûíäà II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèíñîíëàðûíà éàõûí ìöòòÿôèã îðäó ëàðû èëÿ ôàøèñòëÿð àðàñûíäà ýåäÿí ãàíëûäþéöøëÿðäÿí áÿùñ îëóíóð.

3 ê100Ãàëëèéàëûëàð àðàñûíäà àç ñàéûëàí, Äöøìÿí ùåñàá åäèëÿí àäàì öçÿðèíäÿ ãÿëÿáÿ ÷àëàúàã.Ýöú âÿ ÿðàçè áèð àíäà þéðÿíèëÿúÿê.Ïàõûë ó÷óá ýÿëÿí îõà òóø îëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíäÿ ýåíåðàë äå Ãîëë âÿ àäìèðàë Äàðëàíäàíáÿùñ îëóíäóüóíó ãåéä åäèðëÿð. Äàðëàí 24 äåêàáð 1942-úè èëäÿ þë -äöðöëöá.

305

IV ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (IV ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (IV ÉÖÇËÖÊ))

Ìÿí áèëèðÿì êè, éàçäûãëàðûìû ëàáöäîëàðàã øàí âÿ øþùðÿò ýþçëÿéèð.

4 ê1 Ãàëàí ãàí àõìàéàúàã.Âåíåñèéà ýþçëÿéèð êè, êþìÿê ýÿëñèí.Óçóí ìöääÿò ýþçëÿäèêäÿí ñîíðàØÿùÿð èëê øåéïóð ñÿäàëàðû àëòûíäà

òÿùâèë âåðèëÿúÿê.

ÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áåëÿ ùåñàá åäèðëÿð êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿòÎñ ìàí ëû Èìïåðèéàñû èëÿ Àðàëûã äÿíèçè äþâëÿòëÿðèíäÿíîëàí Âåíåñèéà àðà ñûíäà 1573-úö èëäÿ Êèïð óüðóíäàýåäÿí ìöùàðèáÿäÿí ýåäèð. Îñ ìàí ëû îðäóñó 11 àé

Êèïðèí ïàéòàõòû Ôàìàãóñòàíû ìöùàñèðÿäÿ ñàõ ëà äûãäàí ñîíðà øÿùÿðòÿñëèì îëìóøäó.

Éåðè ýÿëìèøêÿí, Âåíåñèéà èëÿ îñìàíëûëàð àðàñûíäà Êðèò óüðóíäà20 èëÿ ãÿäÿð äàâàì åäÿí ìöùàðèáÿ äÿ (1645-1664) îñìàíëûëàðûíãÿ ëÿáÿñè èëÿ íÿòèúÿëÿí ìèøäè.

Îíó äà äåìÿê ëàçûìäûð êè, Íîñòðàäàìóñ îñìàíëû òöðêëÿðèíÿ íå÷ÿ-íå÷ÿ êàòðåí ùÿñð åòñÿ äÿ, òöðêëÿð, äåìÿê îëàð êè, áó áàðÿäÿ àðàø -äûðìà àïàðìàìûø, ÿúíÿáè òÿäãèãàò÷ûëàðûí Íîñòðàäàìóñëà áàüëû ÿñÿð -ëÿðèíè òöðê äèëèíÿ òÿðúöìÿ åäÿðÿê ÷àï åòìÿêëÿ êèôàéÿòëÿíìèø ëÿð.

Áàøãàëàðû èñÿ èñðàð åäèðëÿð êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò 1797-úè èëäÿÍàïî ëåîíóí Âåíåñèéà øÿùÿðèíè òóòìàñûíäàí ýåäèð. Òàðèõ÷èëÿðèíéàçäûãëàðûíà ýþðÿ, øÿùÿð äþéöøñöç òÿùâèë âåðèëèá. Íîñòðàäàìóñ 4-úöñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèð.

306

B


4 ê2Þëöìÿ ýþðÿ Ôðàíñà éöðöø åäÿúÿê.Äÿíèç ãöââÿëÿðè äÿíèçëÿ ýÿëÿúÿê, ïèéàäàëàð Ïèðåíåé

äàüëàðûíû êå÷ÿúÿê.Èñïàíèéà áÿäáÿõòëèéÿ äö÷àð îëóá. Ùÿðá÷èëÿð éöðöø åäèð.ßí íöôóçëó ãàäûíëàð Ôðàíñàéà àïàðûëûá.

Êàòðåí Èñïàíèéà âÿ Ôðàíñàíûí Àâñòðèéà, Èíýèëòÿðÿ, Ùîëëàíäèéà âÿÑà âîéóí ìöòòÿôèã îðäóëàðûíà ãàðøû àïàðäûüû ìöùàðèáÿäÿí áÿùñåäèð. Ôðàíñàíûí áó ìöùàðèáÿéÿ ãàðûøìàñûíûí áèð íå÷ÿ ñÿáÿáè âàðäû.Áèðèíúèñè î èäè êè, èñïàí êðàëû III Ôèëèïïèí ãûçû Àííà Ôðàíñàíûí êðàëûXIII Ëöäîâèêÿ, IV Ôèëèïïèí ãûçû Ìàðèéà Òåðåçà èñÿ XIII Ëöäîâèêèíîüëó êðàë XIV Ëöäîâèêÿ ÿðÿ ýåòìèøäè.

Èêèíúè ñÿáÿá èñÿ î èäè êè, èñïàí êðàëû II Êàðë áèáèñè îüëó XIVËöäîâèêè þçöíöí âàðèñè (âÿëèÿùäè) åëàí åòìèøäè.

Êàòðåíäÿ áöòöí áóíëàð éûüúàì øÿêèëäÿ òÿñâèð åäèëìèø âÿ áþéöêýþðöúöíöí áÿéàí åòäèêëÿðè éåðèíè àëìûøäûð.

4 ê3 Àðàñäàí âÿ Áóðæäàí, áþéöê áàéðàãëàð ÁðîäåñäÿíÃàñêîíëàðûí áþéöê áèð ùèññÿñè ïèéàäà âóðóøàúàãëàð.Äàüëàðûí éàõûíëûüûíäà, Ñàãîíòóí éåðëÿøäèéè éåðäÿ,Ðîíà ÷àéûíûí ñàùèëëÿðèíäÿí îëàíëàð èñïàíëàðû ãàíëàðûíà

` áîéàéàúàãëàð.

Áó êàòðåíäÿ Ôðàíñà èëÿ Èñïàíèéà àðàñûíäà ýåäÿí ìöùàðèáÿëÿðäÿíáÿùñ îëóíóð. Ùàäèñÿëÿð ÷îõ óçàã êå÷ìèøëÿðäÿ áàø âåðäèéèíÿ âÿîõó úóëàð ö÷öí èíäèêè äþâðäÿ áþéöê ÿùÿìèééÿò êÿñá åòìÿäèéèíÿýþðÿ êàòðåíè øÿðù åòìÿéÿ ëöçóì ýþðìÿäèê.

4 ê4Íàëÿëÿð âÿ ìöáàùèñÿëÿð òàãÿòñèç øàùçàäÿíè ÿñÿáèëÿøäèðèá.Õîðóçëàð âÿ ëèâèéàëûëàð çîð èøëÿäÿúÿêëÿð. Ñîéüóí÷óëóã îëàúàã.Ãóðóäà áþéöê ãöââÿ, äÿíèçäÿ ñàéñûç-ùåñàáñûç éåëêÿíëÿð

(ýÿìèëÿð) âàð.Éàëíûç Èòàëèéà êåëòëÿðèí äàëûíúà ýåäÿúÿê.

�ÛÂ Ñåíòóðèéà

307

Êàòðåíäÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Èòàëèéà èëÿ ìöòòÿôèã îðäóëàðûâÿ ôðàíñûçëàð àðàñûíäà ýåäÿí äþéöøëÿðäÿí áÿùñ îëóíóð. 1-úè ñÿòèðäÿ“òà ãÿòñèç øàùçàäÿ” èôàäÿñè Á.Ìóññîëèíèéÿ àèääèð. 2-úè ñÿ òèð äÿ “õî -ðóçëàð” Ôðàíñàíûí äþâëÿò ðÿìçè îëäóüóíäàí îíóíëà áàüëû èøëÿíìèøäèð.

Àëìàíëàð Àôðèêà êîðïóñóíó äàðìàäàüûí åòäèêäÿí ñîíðà ìöò -òÿôèãëÿð Èòàëèéà ñàùèëëÿðèíÿ 1000-ÿ ãÿäÿð ùÿðáè ýÿìè ýÿòèð ìèøäèëÿð.3-úö ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèëèð.

4 ê5Õà÷ éöðöøö âÿ ñöëù, èëàùè áèð ñþçöí ãöââÿñè èëÿ áàø âåðäè.Èñïàíèéà âÿ Ãàëëèéà áèðëÿøÿúÿê.Áþéöê áÿäáÿõòëèêëÿð éàõûíäàäûð. Ãàíëû âÿ àúûíàúàãëû

äþéöøëÿð îëà úàã.Åëÿ úÿñàðÿòëè öðÿê îëìàéàúàã êè, òèòðÿìÿñèí.

Êàòðåí Ôðàíñà èëÿ Èñïàíèéà àðàñûíäà 1808-úè èëäÿ ýåäÿí ìöùàðè -áÿäÿí áÿùñ åäèð. Íàïîëåîí Èñïàíèéàíû òóòàðàã òàõòà þç ãàðäàøû Æî -çå ôè ÿéëÿøäèð ìèøäè. Ëàêèí èñïàíëàð Æîçåôÿ òàáå îëìàãäàí èìòèíàåäèð äèëÿð. Þëêÿíè èüòèøàøëàð áöðöìöøäö. 1808-1813-úö èëëÿð àðà ñûí -äà Ôðàíñà ùÿð èë Èñïàíèéàäà 100 ìèíäÿí àðòûã èòêè âåðèðäè. Òÿäãè -ãàò÷ûëàð 4-úö ñÿòðèí øÿõñÿí Íàïîëåîíà àèä îëäóüóíó ãåéä åäèðëÿð.Ýþñòÿðèðëÿð êè, Íàïîëåîí 1808-úè èëäÿí ñîíðà áèð äÿôÿ äÿ îëñóíÈñïàíèéà òîðïàüûíà àéàã áàñìàäû.

4 ê6ßäàâÿòëÿ ùàçûðëàíìûø ñóè-ãÿñä âÿ ôûðûëäàã,Àøêàð îëóíàíäàí ñîíðà éåíè ïàëòàð òèêèëÿúÿêäèð.Áóíóí øàùèäè âÿ ñöáóò åäÿíè áèðèíúè þëÿúÿêäèð.Òÿëÿ Âåíåñèéàíûí ãûðìûçû-ãîíóð ðÿíýèíäÿäèð.

Íîñòðàäàìóñóí ÿí éàõøû òÿäãèãàò÷ûëàðûíäàí îëàí Cîí Ùîóã áóêàòðåíèí 1963-úö èëäÿ Äàëëàñäà ãÿòëÿ éåòèðèëÿí ÀÁØ ïðåçèäåíòè CîíÊåííåäè èëÿ ÿëàãÿäàð îëäóüóíó ýþñòÿðèð. Cîí Êåííåäèíèí ãÿòëè èëÿáàüëû ñîíðà ýåíèø äàíûøàúàüûã (áàõ: 6 ê37). Îäóð êè, áóðàäà ãûñà


308

øÿêèëäÿ äåéÿê êè, 1-úè ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ îíà èøàðÿ åäèð êè,ùàäèñÿ ìÿëóì îëàíäà, òÿäãèãàò÷ûëàð îíóí öñòöíö þðòÿúÿêëÿð. Ãîéîõóúóëàð òÿâàçþêàðëûãäàí êÿíàð ñàéìàñûíëàð. Áó ôÿðçèééÿíè èëêîëàðàã áèç èðÿëè ñöðìöøöê. Áàøãà òÿäãèãàò÷ûëàð 1-úè ñÿòðè øÿðù åò -ìÿê äÿí ÷ÿêèíìèøëÿð. Áèçèì áó ãÿíàÿòÿ ýÿëìÿéèìèçÿ ÿñàñ âàðäûð.Ùàäèñÿíèí 17 íÿôÿð øàùèäèíèí òåç áèð çàìàíäà þëäöðöëìÿñè áóíàñöáóòäóð. 2-úè ñÿòèðäÿ ñóè-ãÿñäèí ÿäàâÿò öñòöíäÿ ãóðóëäóüó âÿ èú -ðà ÷ûëàðûí íàòÿìèç, ôûðûëäàã èøëÿðëÿ ìÿøüóë îëäóãëàðû ýþñòÿðèëèð. CîíÊåííåäè ñîéóã ìöùàðèáÿéÿ ñîí ãîéàðàã, õöñóñè ùÿðáè øèðêÿòëÿðèíáþéöê ýÿëèð ìÿíáÿëÿðèíèí ãàðøûñûíû àëìàã ïëàíû ùàçûðëàìûøäû.

Cîí Ùîóã ýþñòÿðèð êè, ÷îõ ýöìàí êè, ñóè-ãÿñäèí ùÿéàòà êå÷è ðèë ìÿ -ñè Èòàëèéà ìàôèéàñûíà ùÿâàëÿ îëóíóáìóø. 4-úö ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí “ÒÿëÿÂå íåñèéàíûí ãûðìûçû-ãîíóð ðÿíýèíäÿäèð” áóíà èøàðÿäèð. Ìÿñÿ ëÿ áóðà -ñûí äàäûð êè, ïðåçèäåíòÿ èëê ýöëëÿ ãûðìûçû-ãîíóð ðÿíýëè êÿðïèú áèíàíûíêèòàá àíáàðûíäàí àòûëìûøäû. Ëè Õàðâè Îñâàëä áóíóí èëê øàùèäè îëìóø -äó. 3-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëäèéè êèìè, èëê øàùèä Îñâàëä 17 øàùèääÿí áèðèí -úè îëàðàã ìàôèéàíûí àýåíòè Cåê Ðóáè òÿðÿôèíäÿí ãÿòëÿ éåòèðèëìèøäè.

4 ê7Ùàìûíûí íèôðÿò åòäèéè áþéöê øàùçàäÿíèí êè÷èê îüëóÈéèðìè éàøûíäà úöçàì õÿñòÿëèéèíÿ òóòóëàúàã.Àíàñû äÿðä-ãÿì è÷èíäÿ öçöëÿúÿê âÿ þëÿúÿê.Î äà þëÿúÿê âÿ àëäàäûúû ìÿùÿááÿòäÿí êÿíàð äöøÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ ñàíáàëëû áèð ñþç äåéÿ áèë ìÿ éèá -ëÿð. Ìÿëóì îëàí îäóð êè, îðòà ÿñðëÿðäÿ úöçàì õÿñòÿëèéè Àâðîïàíûáöðöìöøäö.

4 ê8Áþéöê øÿùÿðÿ ýþçëÿíèëìÿç âÿ èòè ùÿìëÿ îëàúàã.Øÿùÿð âÿ êåøèê÷è äÿñòÿñè ìöùàñèðÿéÿ àëûíàúàã.Ñåí-Êàíòåí ìöùàôèçÿ÷èëÿðè âÿ ýþçÿò÷èëÿðè þëäöðöëÿúÿê.Øÿùÿðèí ýèðèø ãàïûëàðû ñûíäûðûëàúàã.


309

Áó êàòðåíäÿ Ñåí-Êàíòåí øÿùÿðèíäÿ 1557-úè èëäÿ ýåíåðàëÊîëèíèíèí áàø÷ûëûã åòäèéè ôðàíñûç îðäó ùèññÿëÿðèíèí èñïàíëàð òÿðÿ ôèí -äÿí äàðìàäàüûí åäèëìÿñèíäÿí áÿùñ åäèëèð. ßââÿëÿðäÿ ýþñòÿð äè éè -ìèç êèìè, ùÿìèí äþéöøäÿ Êîëèíè ÿñèð äöøìöøäö.

4 ê9Îðäóíóí êîìàíäàíû äÿñòÿíèí è÷èíäÿ îëàúàã.Îõëà îìáàñûíäàí éàðàëàíàúàã.Cåíåâðÿ ãÿì-ãöññÿ âÿ ýþç éàøëàðû è÷èíäÿ îëàíäàËîçàííà âÿ Èñâå÷ðÿéÿ õÿéàíÿò åäèëÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ àüëàáàòàí áèð ñþç äåéÿ áèë ìÿ éèá -ëÿð. Îðäóíóí êîìàíäàíû îõäàí éàðà àëûáñà, äåìÿëè ùàäèñÿ êå÷ ìèø -äÿ áàø âåðèá. Îëà äà áèëÿð êè, Íîñòðàäàìóñ áó ñþçö ìÿúàçè ìÿíàäàèø ëÿäèá âÿ ùàäèñÿ ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿêäèð.

4 ê10Ýÿíú øàùçàäÿ íàùàãäàí ìöùàêèìÿ îëóíàúàã.Áóíà ýþðÿ äÿ úÿáùÿ ïèñ ýöíÿ ãàëàúàã, îðäóäà íèôàã äöøÿúÿê.Áàø÷û éàëàí èòòèùàìà ýþðÿ þëäöðöëÿúÿê.Ùþêìäàð ñàêèòëÿøÿúÿê. Ñîíðà õÿíàçèð (ïàðîòèò) õÿñòÿëèéè

ìöàëèúÿ îëóíàúàã.

×îõ ìàðàãëû áèð êàòðåí îëñà äà, òÿÿññöô êè, áèð ìöÿììà îëàðàããà ëûð. Äàùà äîüðóñó, øÿðùèíè ýþçëÿéèð. Ìÿëóì îëàí îäóð êè, êàò ðåí -äÿ éà Ôðàíñàäàí, éà äà Èíýèëòÿðÿäÿí áÿùñ îëóíóð. Áó èêè þëêÿäÿ áå -ëÿ äåéèðëÿðìèø êè, ùþêìäàð õÿíàçèð (ãóëàãäèáè) õÿñòÿëèéè îëàí àäà -ìà ÿëèíè âóðñà, ùÿìèí àäàì ñàüàëàðìûø.

4-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð. Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðãåéä åäèðëÿð êè, 4-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò ùþêìäàðëàðà ìÿõñóñ “ãÿçÿá”õÿñòÿëèéèíèí ìöàëèúÿ ñèí äÿí ýåäèð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè Áèëë Êëèíòîíëà ÿëàãÿëÿíäèðèðëÿð.


310

4 ê11Áþéöê ÿáàäà èäàðÿ åäÿí øÿõñ,Áèð íå÷ÿ èøè éåðèíÿ éåòèðìÿê èñòÿéÿúÿê.Îí èêè íÿôÿð ãûðìûçû, àðàíû ãàòàúàã.Ãÿòë ãÿòë àðäûíúà áàø âåðÿúÿê.

Ùÿëÿ 1961-úè èëäÿ òÿäãèãàò÷û Ëåîíè éàçìûøäû êè, êàòðåíäÿ ýþñ òÿ -ðè ëÿíëÿð Âàòèêàíëà, Ðîìà ïàïàñû èëÿ áàüëûäûð. Òÿäãèãàò÷ûíûí óçàã -ýþðÿíëèêëÿ éàçäûãëàðû 1978-úè èëäÿ áàø âåðäè. Éåíèúÿ Ðîìà ïàïàñûñå÷èëÿí I Èîùàíí Ïàâåë úèääè ðåôîðìàëàð åòìÿéÿ áàøëàìûø, Âàòèêàíáàíêûíûí êîððóïñèéà èëÿ ìÿøüóë îëäóüóíó áèëÿðÿê, îíó éîõëàòäûð -ìàã, Âàòèêàíäà äÿéèøèêëèêëÿð åòìÿê ãÿðàðûíà ýÿëìèøäè.

Ïàïà åùòèéàòñûçëûã åäÿðÿê êàðäèíàëëàðà — 12 íÿôÿð íàçèðÿ áó áàðÿäÿìÿëóìàò âåðìèøäè. Ïàïà ñå÷èëäèéèíèí äöç áèð àéû òàìàì îëàíäà, îíóéàòàüûíäà þëìöø òàïìûøäûëàð. Ìÿëóì îëìóøäó êè, îíó çÿùÿðëÿéèáëÿð.Áó ìÿñÿëÿ èëÿ áàüëû ýåíèø ñþç à÷äûüûìûçà ýþðÿ (áàõ: 2 ê15, 3 ê65) áó -ðà äà áèðúÿ îíó äåéÿê êè, 3-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ êàðäèíàëëàðûí ùÿìñàéûíû äÿãèã ýþñòÿðìèø, ùÿì äÿ ãûðìûçû ïàëòàðäà îë äóãëàðûíà ýþðÿ îí -ëàðû “ãûðìûçû” àäëàíäûðìûøäûð. 4-úö ñÿòèðäÿ ýþñ òÿ ðèëÿíëÿð äÿ éåð àë ìûø -äûð. Âàòèêàí ìàõèíàñèéàñû öçðÿ èø àïàðàí ìöñ òÿíòèãëÿð, áÿçè øàùèä ëÿð âÿèçèíÿ äöøöëìöø ìàôèéàíûí öçâëÿðè à÷ûã øÿêèëäÿ ãÿòëÿ éåòèðèëìèøäèëÿð.

4 ê12Äàùà áþéöê îðäóíó éîëäà ãà÷ìàüà ìÿúáóð åäÿúÿêëÿð.Áóíäàí ñîíðà îíëàðû äàùà òÿãèá åòìÿéÿúÿêëÿð.Îðäó éåíèäÿí éûüûëàúàã, ëàêèí ãîøóíóí ñàéû àçàëàúàã.Ñîíðà îíëàðû èçëÿéÿúÿê âÿ ãàëëèéàëûëàðûí þëêÿñèíäÿí ãîâóá

÷ûõàðàúàãëàð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè I Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Ôðàíñàèëÿ Àëìàíèéà ãîøóí ùèññÿëÿðèíèí äþéöøö çàìàíû áàø âåðÿí, áÿçèëÿðèèñÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû éåð àëàí ùàäèñÿëÿðÿ àèä åäèðëÿð.Òàðèõè âÿðÿãëÿäèêäÿ, òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêèðëÿðèíÿ øöáùÿ éåðè ãàëìûð.


311

Ùÿð èêè Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿ ÿââÿëúÿ àëìàíëàð Ôðàíñàíû òóòóáëàð.Ëàêèí ñîíäà îíëàðû ãîâàðàã þëêÿäÿí ÷ûõàðûáëàð.

4 ê13Äàùà áþéöê èòêè áàðÿäÿ õÿáÿð âåðèëèá.Áó õÿáÿð îðäóíó òÿÿúúöáëÿíäèðÿúÿê.Áèðëÿøìèø îðäó ùèññÿëÿðè èüòèøàø÷ûëàðà ãàðøû îëàúàã.Ùÿð èêè èêèãàò úèíàù áàø÷ûíû òÿðê åäÿúÿê.

Êàòðåíäÿ áþéöê ýþðöúö 1922-úè èëäÿ Êè÷èê Àñèéà ñàùèëëÿðèíäÿ —Ñìèðíàäà Òöðêèéÿ èëÿ Éóíàíûñòàí àðàñûíäà ýåäÿí ìöùàðèáÿäÿí ñþçà÷ûð. Òöðêëÿð ýþçëÿíèëìÿç çÿðáÿ èëÿ éóíàí îðäóñóíó äàðìàäàüûí åäÿí -äÿí ñîíðà, Àôèíàäà ùþêóìÿò èñòåôà âåðäè. Îðäóäà ÷àõíàøìà äöøäö âÿáó äà ÷åâðèëèøÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðäû. Êðàë Êîíñòàíòèí þëêÿäÿí ãà÷äû. Ùÿðáèìÿùêÿìÿ îí áèð íàçèðè ìöùàêèìÿ åòäè. Îíëàðäàí àëòûñû ýöëëÿëÿíäè.

Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ èêèãàò úèíàùäàí ñþùáÿò ýåäèð. Áó êÿëìÿ— “phalangîñ, phalanx” éóíàí ñþçö îëóá, ùÿëÿ ÌàêåäîíèéàëûÈñýÿí äÿðèí àòàñû II Ôèëèïïèí âàõòûíäàí ìÿëóì îëàí ùÿðáè òåðìèíäèð.

Cèíàù - ùÿð áèðèíäÿ 50 ïèéàäà äþéöø÷ö âÿ éà ñöâàðè îëàí 16 úÿð ýÿ -äÿí èáàðÿòäèð êè, áó äà 800 äþéöø÷ö âÿ éà ñöâàðèíè ÿùàòÿ åäèð. Èêèãàòúèíàùäà èñÿ äþéöø÷öëÿðèí ñàéû ùÿì èêè äÿôÿ àðòûã îëóð, ùÿì äÿ ñàü âÿñîë úèíàùëàð åëÿ äöçöëöð êè, áèðè-áèðèíÿ äåìÿê îëàð êè, áèðëÿøèðëÿð.

4 ê14Áèðèíúè øÿõñèí ãÿôèë þëöìö,Âÿçèééÿòè äÿéèøÿúÿê âÿ ùàêèìèééÿò áàøãà áèðèñèíÿ âåðèëÿúÿê.Ýåú-òåç úàâàí éàøûíäà áèðèñè éöêñÿê ðöòáÿéÿ éöêñÿëÿ úÿê.Ãóðóäà âÿ ñóäà îíäàí ãîðõìàëû îëàúàãëàð.

Êàòðåíèí ÕÕ ÿñðèí 60-úû èëëÿðèíäÿ ÀÁØ ïðåçèäåíòè ñå÷èëìèø CîíÊåííåäèäÿí áÿùñ åòäèéèíè ýöìàí åäÿí òÿäãèãàò÷ûëàð éàíûëìûðëàð.Äîüðóäóð, êàòðåíèí 2-úè ñÿòðèíÿ ÿùÿìèééÿò âåðèëìÿéèá. Ìÿñÿëÿáóðàñûíäàäûð êè, C.Êåííåäè ãÿòëÿ éåòèðèëäèêäÿí ñîíðà ÀÁØ ñåíàòûïðåçèäåíòëèê ñÿëàùèééÿòèíè âèòñå-ïðåçèäåíò Ð.Íèêñîíà ùÿâàëÿ


312

åòìèøäè. Äàùà äîüðóñó, ùàêèìèééÿò îíà âåðèëìèøäè. Íîñòðàäàìóñáóíà èøàðÿ åäèð. C.Êåííåäèíèí ùàêèìèééÿòè äþâðöíäÿ ÀÁØ ãóðóäàâÿ ñóäà îëäóãúà ýöúëÿíìèøäè.

3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðäÿ Êëèíòîíà èøàðÿ åäèëèð.

4 ê15Àúëûüûí ýÿëÿúÿéè ýþçëÿíÿí éåðäÿí,Äîéóíúà éåìÿê åùòèéàòû ýÿëÿúÿê.Áèðèíèí î áèðèíÿ áóüäà, éàü âåðìÿéèíÿÄÿíèçèí ýþçö ùÿðèñ èò êèìè áàõûð.

ßýÿð áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ áèðúÿ äåòàë âåð ìÿ ñÿéäè, îíóíùàíñû çàìàíäàí âÿ êèìëÿðäÿí áÿùñ åòäèéèíè àéûðä åòìÿê ìöìêöíîëìàçäû. Áþéöê ýþðöúöíöí èø ëÿòäèéè “äÿíèçèí ýþçö” èôàäÿñè“ïåðèñêîï” — ñóàëòû ãà éûã äàí ÿòðàôû ìöøàùèäÿ åòìÿê ö÷öí îïòèêúèùàç ìÿíàñûíäà èøëÿíìèøäèð. Áåëÿëèêëÿ, ÷ÿêèíìÿäÿí äåéÿ áèëÿðèêêè, I âÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿëÿðè âàõòû àëìàí ñóàëòû ãàéûãëàðûíûíúÿáùÿéÿ ùÿðáè ñóðñàò âÿ ÿðçàã ýÿòèðÿí èíýèëèñ âÿ ìöòòÿôèãýÿìèëÿðèíèí ãàðøûñûíû àëûá, îíëàðû áàòûðäûãëàðûíäàí ñþùáÿò ýåäèð.

Êàòðåíäÿ áÿùñ îëóíàíëàðû II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû áöòöíØèìàëè Àôðèêàíûí ùÿð úÿùÿòäÿí ÿí éàõøû ëèìàíû, Ëèâèéàíûí Òîáðóêëèìàíûíäà áàø âåðÿíëÿðëÿ ÿëàãÿëÿíäèðìÿê äÿ äîüðó îëàðäû. Áóáàðÿäÿ àðòûã ÿòðàôëû äàíûøìûøûã (áàõ: 1 ê28). Áóðàäà éàëíûç îíóäåìÿê èñòÿðäèê êè, 1942-úè èëäÿí ìöùà ðè áÿíèí ãóðòàðìàñûíà àçãàëàíà ãÿäÿð ôåëäìàðøàë Åðâèí Ðîììåëèí ùÿðáè äÿñòÿëÿðè ãóðóäà,àëìàí ñóàëòû ãàéûã ëàðû èñÿ äÿíèçäÿ ùþêìðàíëûã åäèðäèëÿð. Òîáðóêëèìàíûíà ýèðÿí âÿ ÷ûõàí ìöòòÿôèã ýÿìèëÿðè àëìàí ñóàëòû ãàéûãëàðûòÿðÿôèíäÿí áàòûðûëûðäû.

4 ê16Ùöððèééÿòèí àçàä øÿùÿðè èòàÿòÿ ìÿúáóð åäèëèá.Ãà÷ãûíëàðûí âÿ õÿéàëïÿðÿñòëÿðèí ñûüûíàúàüûíà ÷åâðèëèá.Êðàë ÿâÿç îëóíóá, äàùà îíëàð ö÷öí áèð î ãÿäÿð äÿ ýöúëö äåéèë.Éöç íÿôÿð ìèíäÿí äÿ ÷îõ îëàúàã.


313

Òàðèõÿ íÿçÿð ñàëñàã, ýþðÿðèê êè, XVI ÿñðäÿ Àâðîïàäà ôåîäàëùàêèìèééÿòèíäÿí ÷ûõàðàã ìöñòÿãèë äþâëÿò ùöãóãó ãàçàíìûø ÷îõëóàçàä øÿùÿð âàðäû. Áåëÿ øÿùÿðëÿðäÿí áèðè äÿ 1713-úö èëäÿ Ôðàíñàíûíçîð ýöúöíÿ Ùîëëàíäèéàäàí ãîïàðäûüû Îðàíæ øÿùÿðè èäè. 1-úè ñÿòèðäÿáóíà èøàðÿ åäèëèð. Äèíè ìöùàðèáÿëÿð âàõòû ùóýåíîòëàð âÿõÿéàëïÿðÿñòëÿð (àçàä ôèêèðëè àäàìëàð) Ôðàíñàäàí ãà÷àðàã, áó àçàäøÿùÿðäÿ ñûüûíàúàã òàïìûøäûëàð. Íîñòðàäàìóñ 2-úè ñÿòèðäÿ áóíàèøàðÿ åäèð. 3-úö ñÿòèðäÿ II Ùåíðèäÿí ñîíðà äàëáàäàë òàõòà ÷ûõàí âÿòåç äÿ òàõòäàí äöøÿí çÿèô êðàëëàðäàí áÿùñ îëóíóð.

Ôîíáðéóí 4-úö ñÿòðè Èòàëèéàíûí áèðëÿøäèðèëìÿñè óüðóíäà àïàðûëàí1860-úû èë ìöùàðèáÿñè èëÿ áàüëàéûð. Òÿäãèãàò÷û ýþñòÿðèð êè,Ùàðèáàëäèíèí ãûðìûçû êþéíÿêëè êè÷èê äÿñòÿñè “ìèí”, “ìèíëèê”àäëàíûðäû (áàõ: 1 ê11, 7 ê31). ßñëèíäÿ, Íîñòðàäàìóñ Ùàðèáàëäèíèíêè÷èê èíãèëàá÷û äÿñòÿñèíèí ýåò-ýåäÿ áþéöéÿúÿéèíè, ìèíëÿðëÿ àäàìûÿùàòÿ åäÿúÿéèíè äÿãèã ýþðìöøäö.

Áó êàòðåíè 1980-1988-úè èëëÿð àðàñûíäà ÀÁØ-ûí ïðåçèäåíòè îëìóøÐî íàëä Ðåéãàíëà áàüëàìàã èñòÿéÿíëÿð äÿ âàðäûð. Ëàêèí êàòðåíäÿ, 1-úèñÿ òèð äÿí áàøãà, ùå÷ áèð ñÿòèðäÿ ÀÁØ âÿ Ðåéãàíëà óçëàøàí áèð øåééîõäóð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, Âàøèíãòîí âàõòèëÿ Êîëóìáèéà ðàéî -íóí äàí áàøëàéûá âÿ ÿðàçèñè äöç 100 êâàòäðàò ìåòð îëóá. Ñîíðààðòûá.

Àðàøäûðûúûëàðûí ôèêèðëÿðè èëÿ ðàçûëàøìàã îëìóð. Îíà ýþðÿ êè, êàò -ðåí äÿ Íîñòðàäàìóñóí ñÿòèðëÿð öçðÿ áÿéàí åòäèêëÿðè îíëàðûí ôèêèðëÿðèèëÿ ùå÷ úöð óçëàøìûð.

4 ê17Áîíí, Íöè, Øàëîí âÿ Äèæîíäà äÿéèøèêëèê îëàúàã.Ùåðñîã äèëÿí÷èíè úÿðèìÿ åòìÿê èñòÿéÿúÿê.Òàúèð ÷àéûí éàõûíëûüûíäàäûð, áàëûã, èëàùè ãóø ìÿùâ îëóá.Íþâáÿäÿ èñÿ ýèðèø ãàïûëàðû áàüëàíàúàã.

Áó êàòðåíè øÿðù åòìÿêäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð ÷ÿòèíëèê ÷ÿêìèøëÿð.


314

4 ê18Íöúóì åëìëÿðè ñàùÿñèíäÿ ñàâàäëûëàðûí áèð íå÷ÿñèíÿÑàâàäñûç ùþêìäàðëàð (øàùçàäÿëÿð) èíàíìàéàúàãëàð,

íèôðÿò åäÿúÿêëÿð.Ùàðàäà òóòóëñàëàð, ôÿðìàíëà úÿçàëàíäûðûëàúàãëàð,Îðàäàúà þëöìÿ ìÿùêóì åäèëÿúÿêëÿð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè II Äöíéà ìöùàðèáÿ ñèíèí ÿââÿëèíäÿàñòðîëîãëàðà èíàíàðàã Áðèòàíèéàéà ãà÷àí Ðóäîëô Ùåññëÿ áàüëàéûðëàð.Ýþñòÿðèðëÿð êè, Ùåññ ãà÷àíäàí ñîíðà Ùèòëåð îíóí ùàéûôûíû àñòðîëîãâÿ ýþðöúöëÿðäÿí àëûðäû.

Áèçÿ ãàëûðñà, êàòðåíäÿ ñþùáÿò Íîñòðà äàìóñóí âàõòûíäà âÿîíäàí àç ñîíðà àñòðîëîã âÿ àñòðîíîìëàðà ãàðøû äèí õàäèìëÿðèíèíàïàðäûüû ìö áàðèçÿäÿí ýåäèð. Í.Êîïåð íèêäÿí ñîíðà Ã.Ãàëèëåé(1564-1642), È.Êåï ëåð (1571-1630) âÿ C.Áðóíî (1548-1600) êèìèýþðêÿìëè àñò ðî íîì ëàð äèí õàäèìëÿðè òÿðÿôèíäÿí äàèì òÿãèáÿ ìÿðóçãàëûðäûëàð. C.Áðó íî âÿ Ã.Ãàëèëåé Éåð êöðÿñèíèí Ýöíÿø ÿòðàôûíäàôûðëàíäûüûíû ýþñ òÿð äèêëÿðèíÿ ýþðÿ ùÿáñ åäèëìèøäèëÿð. C.Áðóíî 1600-úö èëäÿ Ðî ìà äà òîíãàëäà éàíäûðûëìûøäû. Í.Êîïåðíèêèí ÿñÿðëÿðèãàäàüàí îëóí ìóø äó. Ùÿëÿ áèç Íîñòðàäàìóñóí þçöíÿ ãàðøû òÿçéèãâÿ ùÿäÿëÿðè äåìèðèê.

4 ê19Ðóàí ãàðøûñûíäà ëîìáàðäèéàëûëàð ìöùàñèðÿéÿ àëûíìûøëàð.Äÿíèçäÿí âÿ ãóðóäàí êå÷èäëÿð êÿñèëìèøäèð.Íèäåðëàíä âÿ Ôëàíäðèéà, Ãàíä âÿ Ëéåæäÿí îëàíëàð òÿðÿôèíäÿí.Ýèçëè ùÿäèééÿëÿð ùåñàáûíà ñàùèë õÿòòèíè òóòàúàã âÿ âèðàí

åäÿúÿêëÿð.

Êàòðåíäÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Ùîëëàíäèéà, Áåë÷èêà âÿÔðàíñàäà ýåäÿí ãàíëû äþéöøëÿðäÿí áÿùñ îëóíóð. Ðóàí äàõèëîëìàãëà Ñåíà ÷àéû áîéó áöòöí øÿùÿð âÿ éàøàéûø ìÿíòÿãÿëÿðèíèíäàüûäûëàðàã õàðàáàçàðà ÷åâðèëÿúÿéèíè Íîñòðàäàìóñ ÿñðëÿðëÿ þíúÿýþðìöøäö.


315

4 ê20ßìèí-àìàíëûã âÿ áîëëóã áó éåðëÿðäÿ óçóí ìöääÿò äèëÿ

ýÿòèðèëìÿéÿúÿê.Îíóí êðàëëûüûíäà ùå÷ éàíäà ýöë-÷è÷ÿê à÷ìàéàúàã.Ñóäà áàòûðûëàíëàðûí úÿñÿäëÿðè ñàùèëÿ àòûëàúàã.Îíëàðûí äÿôíèíè ÿáÿñ éåðÿ ýþçëÿéÿúÿêëÿð.

Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíäÿ Ôðàíñàäà XVIII ÿñðèí èêèíúè éàðûñûíäàèí ãèëàá âàõòû áàø âåðÿí äÿùøÿòëè ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. 1793-úö èëäÿãÿääàðëûüû èëÿ ñå÷èëÿí ýåíåðàë Êàðéåðèí êîìàíäàíëûüû èëÿ ðåñïóáëèêàîðäóñó Ïàíòû òóòóð. Áöòöí âàðëû àäàìëàðû âÿ îíëàðûí óøàãëàðûíû Ïàðèñÿàïàðìàã áÿùàíÿñè èëÿ éûüàðàã ýÿìèëÿðÿ äîë äó ðóð ëàð. Ëàêèí Ëóàðà÷àéûíäà óøàãëàðû, ãàäûíëàðû âÿ êåøèøëÿðè äÿ êèøèëÿðÿ ãàòàðàã, ÿëëÿðèíèáàüëàéûá ÷àéäà áàòûðûðëàð. Ñîíðàëàð ýþðÿúÿéèìèç êèìè (áàõ: 5 ê33),ýåíåðàë Êàðéåð áó àúûíàúàãëû ñÿùíÿíè “Ðåñïóá ëè êà òîéó” àäëàíäûðûá.

4 ê21Ùÿìèí äÿéèøèêëèê ÷îõ ÷ÿòèí áàø âåðÿúÿê.Øÿùÿð âÿ Ïðîâàíñ äÿéèøèêëèêäÿí ãàçàíàúàã.Ýåíèø ãÿëáëè, òÿäáèðëè, àüûëëû îëàí êÿíàðëàøäûðûëàúàã.Äÿíèç, òîðïàã, õàëã éàõøûëûüà äîüðó äÿéèøÿúÿê.

Êàòðåíäÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû àëìàíëàðûí Ôðàíñàäàíãîâóëìàñûíäàí, îéóíúàã “Âèøè” ùþêóìÿòèíèí áàø÷ûñû ýåíåðàë Ïå òå -íèí êÿíàðëàøäûðûëìàñûíäàí, þëêÿäÿ ìöùàðèáÿäÿí ñîíðà âÿçèé éÿòèíéàõ øûëûüà äîüðó äÿéèøìÿñèíäÿí, “Âèøè” ùþêóìÿòèíèí ïàéòàõòû Ïðî -âàíñ âèëàéÿòèíèí òóðèçì ìÿðêÿçèíÿ ÷åâðèëìÿñèíäÿí áÿùñ åäèëèð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè Ñîâåò Èòòèôàãûíûí äàüûëìàñû âÿ áóèøäÿ Ãîðáà÷îâóí ÿìÿëëÿðè èëÿ áàüëàéûðëàð.

4 ê22Ãîâóëàúàã áþéöê ùÿðáè ãöââÿéÿ, Âàõò ýÿëÿúÿê, êðàë ìþùòàú îëàúàã.Óçàãäàí åäèëÿí âÿä éàëàíëà ÿâÿç åäèëÿúÿê.Îíó åùòèéàú è÷èíäÿ, àúûíàúàãëû ùàëäà îëàíäà ýþðÿúÿêëÿð.


316

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí ÷îõ öìóìè îëäóüóíó ýþñòÿðìÿêäÿíáàøãà, ùå÷ áèð ãÿíàÿòÿ ýÿëÿ áèëìÿéèáëÿð.

Ð.V.Velø êàòðåíèí 1982-úè èëäÿ Ëèâàíäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðëÿáàüëû îëäóüóíó ýþñòÿðñÿ äÿ, àüëàáàòàí áèð ñþç äåéÿ áèëìÿéèá.

Áèçÿ ãàëûðñà, êàòðåí Ñîâåò Èòòèôàãû äàüûëäûãäàí ñîíðà Ðóñèéàíûíäöø äöéö âÿçèééÿòëÿ áàüëûäûð. ÀÁØ-ûí Ðóñèéàéà âåðäèéè âÿäëÿð éà -ëàí ëà ÿâÿç åäèëäèêúÿ, Ðóñèéà îðäóíó äàüûòäûüûíà âÿ ùÿðáè ãöäðÿòèíèçÿèôëÿòäèéèíÿ ïåøìàí îëàúàã.

4 ê23Ùÿðáè-äÿíèç äîíàíìàñûíäà àëàé éàðàíàúàãäûð.ßùÿíý, ìàãíåçèóì, êöêöðä âÿ ãÿòðàí éàíàúàã.Òÿùëöêÿñèç éåðäÿ óçóí ìöääÿò èñòèðàùÿò åäÿúÿêëÿð.Ýåíóéà, Ìîíàêî: ñîíðà ùÿð øåéè àëîâ ìÿùâ åäÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí ñîíóíà éàõûí áàøâåðÿí äþéöøëÿðëÿ ÿëàãÿëÿíäèðèðëÿð. Ùàäèñÿëÿðèí áàø âåðäèéè éåðëÿð êàò -ðåíäÿ ýþñòÿðèëäèéèíäÿí, áóðàäà àðòûã ñþç äåìÿéÿ åùòèéàú ýþðìöðöê.

4 ê24Ìöãÿääÿñ òîðïàüûí öñòöíäÿ, ìöãÿääÿñ äîñòóí ùÿëèì ñÿñè

åøèäèëÿúÿê.Áÿøÿðè àëîâ ìöãÿääÿñ íóðà ýþðÿ ïàðûëäàéûð.Òîðïàã íèêàùñûç ðàùèáëÿðèí ãàíû èëÿ ãûçàðàúàã.Ìöãÿääÿñ ìÿáÿäëÿð ìóðäàðëàðûí ÿìÿëèíÿ ýþðÿ äàüûëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ êàòðåí Áóääà Ãàóòàìà, Ìàéòðåéà êèìèáþ éöê äèí õàäèìëÿðèíèí òÿëèìëÿðèíäÿí áÿùñ åäèð. “Ìàéòðåéà”“äîñò” ìÿíàñûíû âåðèð. Íîñòðà äàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð.

4 ê25ßáÿäè, ýþçÿ ýþðöíÿí àëè ðóùëàðÞçëÿðèíÿ ìÿëóì îëàí ñÿáÿáäÿí, äÿðê åëÿéÿí àüûëû

äóìàíëàíäûðàúàã.Ìöãÿääÿñ äóàëàð çÿèôëÿäèêúÿ, áÿäÿí áàøëà áèðëèêäÿ,Ùèññëÿð âÿ ñàéûã äöøöíúÿ éîõ îëàúàã.


317

Òÿäãèãàò÷ûëàð áåëÿ ãÿíàÿòÿ ýÿëèáëÿð êè, áó êàòðåí Íîñòðàäà ìó -ñóí þçö âÿ îíóí ýþðöúöëöéö âàõòû êå÷èðäèéè ùèññëÿðëÿ áàüëûäûð.

4 ê26Áþéöê áàë àðûñû äÿñòÿñè ïåéäà îëàúàã.Îíëàðûí ùàðàäàí ýÿëäèéèíè áèëÿí îëìàéàúàã.Îíëàð ýåúÿ ïóñãóäàí ùöúóì åäÿúÿêëÿð. Ýþçÿò÷èëÿð ñÿðõîøäóðëàð.Øÿùÿðÿ, ïóëà ñàòûëìûø áåø íÿôÿð èôøà îëóíìàìûø õÿéàíÿò åäÿúÿê.

Ôðàíñûç íîñòðàäàìóñøöíàñû Ëå Ïåëåòéå âÿ áàøãàëàðû êàòðåíè 10íîéàáð 1799-úó èë ùàäèñÿëÿðè èëÿ ÿëàãÿëÿíäèðèðëÿð. Ùÿìèí ýöí Ôðàí -ñà Ðåñïóáëèêàñûíûí ùÿð éåðèíäÿí ýÿëìèø 500 íÿôÿð íöìàéÿíäÿ áèðíÿ ôÿð êèìè ýåíåðàë Áîíàïàðòûí ùÿáñ åäèëìÿñèíÿ ñÿñ âåðäè. Åëÿ áóâàõò Íàïîëåîíóí ýåúÿäÿí ïóñãóäà äóðàí ãàðíèçîíó éûüûíúàã êå ÷è -ðè ëÿí Ìàðñ çàëûíà ùöúóì åòäè.

Ìÿëóìäóð êè, Íàïîëåîíóí ýåðáèíäÿ àðûëàð ùÿêê îëóíìóøäó.

4 ê27Ïèðàìèäàíûí ùÿëÿ äÿ äóðäóüó éåðäÿ,Ñàëîí, Ìàâçîë, Òàðàñêîíäà SÅÕ òàüû éàíûíäà, Îíëàð øàùçàäÿ Àííàìàðêû àçàä åòìÿéÿ ýÿëÿúÿêëÿð.Àðòåìèäà ìÿáÿäèíäÿ ýöíàùëàðûí áàüûøëàíûëìàñû

ìÿðàñèìè áèàáûð÷ûëûãëà êå÷ÿúÿê.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð ÷îõ éàçñàëàð äà, åòèðàô åäèáëÿð êè,øÿðùëÿðèíè ìÿíòèãè ñîíëóãëà áèòèðÿ áèëìÿéèáëÿð. Îíëàð ñÿòèðëÿðàðàñûíäà ìÿíòèãè áàüëûëûã âÿ óçëàøìà òàïìàãäà ÷ÿòèíëèê ÷ÿêèáëÿð.

Áóðàäà îíó äåéÿ áèëÿðèê êè, Íîñòðàäàìóñóí âàõòûíäà ïèðàìèäàñþ çö ãÿäèì ìÿáÿäëÿðèí, ãàëàëàðûí, ãÿñð âÿ ñàðàéëàðûí õàðàáàëûãëàðûìÿíà ñûíäà èøëÿíìèøäèð. Ñàëîí Íîñòðàäàìóñóí éàøàäûüû øÿùÿð, Òà -ðàñ êîí èñÿ ãÿäèì ãÿñðèí õàðàáàëûãëàðû îëìóøäóð. Ìàâçîë èñÿÍîñòðà äàìóñóí àíàäàí îëäóüó Ñåí-Ðåìèäÿ ãÿäèì Ðîìà ìîíàñ òû -ðû îëìóø, XIX ÿñðèí ñîíóíà éàõûí ðóùè õÿñòÿëÿðèí ìöàëè úÿ õà íàñûíà÷åâ ðèëìèøäè.


318

Òàëåéÿ áàõûí êè, 1886-úû èëäÿ Ôðàíñàéà êþ÷ÿí ýþðêÿìëè ùîëëàíäðÿññàìû Âàí Ãîã ãûñà ìöääÿòäÿ áóðàäà òàðèõè ÿñÿðëÿð éàðàäûá, ðó -ùè õÿñòÿëèéÿ òóòóëàðàã, Ìàâçîë õÿñòÿõàíàñûíà äöøöá âÿ 1890-úûèëäÿ èíòèùàð åäèá.

4 ê28Ýöíÿø Âåíåðàíûí (Çþùðÿ óëäóçó) ãàáàüûíû àëàíäà,Éàðàíàí ÿçÿìÿòäÿí îíóí øÿêëè (êîíôèãóðàñèéà) èòÿúÿê.Ìåðêóðè àëîâëà îíëàðû áèðè-áèðèíäÿí àéûðàúàã.Ìöùàðèáÿ Àëëàùûíûí ýóðóëòóñó èëÿ î òÿùãèð îëóíàúàã.

Êàòðåíäÿ ïëàíåòëÿðèí ïàðàäûíäàí — äöçöëöøöíäÿí âÿ áó âàõò áàøâå ðÿ áèëÿúÿê ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ îëóíóð. Ñîíóíúó äÿôÿ ïëàíåòëÿðèíïàðàäû (òÿíòÿíÿñè) 5 ìàé 2000-úè èëäÿ éåð àëûá. Öìóìèééÿòëÿ, ÝöíÿøÂåíå ðà íûí ãàáàüûíû èëäÿ èêè äÿôÿ òóòóð. Ýöíÿø Âåíåðàíû òàìýþðöíìÿç åäÿí äÿ, Ìåðêóðè ýþðöíìÿéÿ áàøëàéûð. Áó, ïëàíåòëÿðèí ïà -ðàäûíäàí ñîíðà þçöíö ýþñòÿðÿíäÿ ìöùàðèáÿ âÿ äÿùøÿòëè òåððîð àêò ëàðûáàø âåðÿ áèëèð.

Áþéöê ýþðöúöíöí áÿéàí åòäèêëÿðè áèçèì çÿìàíÿìèçäÿí äÿ éàíêå÷ ìÿìèøäèð. 11 ñåíòéàáð 2001-úè èëäÿ ÀÁØ-äà áàø âåðÿí òåððîðàêò ëàðûíû âÿ 7 îêòéàáð 2001-úè èëäÿ ÀÁØ-ûí âÿ ìöòòÿôèãëÿðèíèí ßô -ãà íûñ òàíäà àïàðäûüû ìöùàðèáÿíè éàäà ñàëìàã êèôàéÿòäèð.

4 ê29Ìåðêóðè òÿðÿôèíäÿí ãàáàüû òóòóëìóø Ýöíÿø ýèçëèíäÿäèð.Ñÿìàäà éàëíûç èêèíúè éåðäÿ ãîéóëàúàã.Ùåðìåñ âóëêàíû ÷ÿìÿíëèéÿ ÷åâðèëÿúÿê.Òåçëèêëÿ Ýöíÿøèí ãàáàüû òÿìèçëÿíÿúÿê, ãûðìûçû, ãûçûëû øöàëàðû

áÿðã âóðàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè øÿðù åòìÿêäÿí ÷ÿêèíèáëÿð. Áåëÿ ýöìàíåäèð ëÿð êè, áó êàòðåíëÿð äöíéÿâè åëìëÿðèí èíêèøàôû èëÿ áàüëûäûð. Áèçÿãàëûð ñà, áó êàòðåí Îøî ëÿãÿáëè áþéöê ùèíä ôèëîñîôó, ïðî ôåñ ñîðÁõàãâàí Øðè Ðàúíèøëÿ áàüëûäûð (áàõ: 2 ê28).


319

4 ê30Ùÿëÿ îí áèð äÿôÿ Àé Ýöíÿøèí ùÿñðÿòèíäÿ îëìàéàúàã.Îíëàðûí ùÿð èêèñè þç äÿðÿúÿñèíäÿ ãàëõàúàã âÿ åíÿúÿê.Ñîíðà åëÿ éàõûí îëàúàãëàð êè, ñàíêè áèðè-áèðèíÿ çÿðëè

ñàïëà òèêèëèáëÿð.Àúëûãäàí âÿ âÿáàäàí ñîíðà ñèðð à÷ûëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ äÿ ñþç äåìÿêäÿí ÷ÿêèíèáëÿð.Ýö ìàí êè, ýþðöúöíöí áó êàòðåíäÿ áÿéàí åòäèêëÿðè ýÿëÿúÿêäÿ áàøâåðÿúÿêäèð.

Äîüðóäóð, áÿçèëÿðè ýöìàí åäèðëÿð êè, áó êàòðåí ðàäèîàêòèâ ìàä -äÿëÿðèí êÿøôè èëÿ áàüëûäûð. Áèð ãèñèì òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ êàòðåíè“Ñåíòóðè éà ëàðûí à÷àðû”íûí òàïûëàúàüû èëÿ ÿëàãÿëÿíäèðèðëÿð.

4 ê31Àé ýåúÿéàðûñû óúà äàüûí çèðâÿñèíäÿ îëàíäàÝÿíú ìöäðèê îíó àüëû èëÿ ýþðÿúÿê.Øàýèðäëÿðè îíó þëìÿçëèéÿ äÿâÿò åäÿúÿêëÿð.Îíóí ýþçëÿðè îðòàäà, ÿëëÿðè ñèíÿñèíäÿ, áÿäÿíè èñÿ îääà îëàúàã.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Îøî ëÿãÿáëè áþéöê ùèíä ôèëîñîôó, ïðîôåññîðÁõàãàâàí Øðè Ðàúíèøäÿí ýåäèð. Îøî èëÿ áàüëû Íîñòðàäàìóñóí áèð ÷îõêàòðåíè âàðäûð. Îíëàðäàí áèð íå÷ÿñè áàðÿäÿ áèç àðòûã äàíûøìûøûã (áàõ:1 ê96, 2 ê12, 2 ê27-29, 2 ê58, 2 ê75, 2 ê98, 3 ê16). Áó êàòðå íèí 1-úèâÿ 2-úè ñÿòèðëÿðèíäÿ áÿùñ îëóíàíëàð áàðÿäÿ, àðòûã, ôèêðèìèçè áèëäèðìèøèê(áàõ: 2 ê28). Áóíóíëà áåëÿ, Îøîíóí äÿôí ìÿðàñèìèíäÿ øÿõñÿí èøòèðàêåäÿí ýþðêÿìëè íîñòðàäàìóñøöíàñ àëèì Cîí Ùîóãóí ôèêèðëÿðè ìàðàãäîüóðóð. Îøî òÿêèäëÿ ãåéä åäèðäè êè, ùÿãèãÿò îíà 21 ìàðò 1953-úöèëäÿ Ùèíäèñòàíûí Càâàëíóðà øÿùÿðèíèí ïàðêûíäà ýå úÿ éà ðûñû ÿéàí îëäó.Òÿíùà îòóðóá ñÿìàíû ñåéð åäÿðêÿí èëàùè íóð îíó çè éàëàíäûðûá. CîíÙîóã Îøîíóí øÿõñè äîêòîðó Àìðèòîíóí ñþçëÿðèíÿ ÿñàñÿí éàçûð êè,Îøîíóí ôèçèêè âÿçèééÿòè ãåéðè-àäè èìèø. Åëÿ áèë êè, îíóí äàõèëè çèéàñûîíó éàíäûðûðäû. Îøîíóí îëäóüó îòàãäà ùÿìèøÿ ùÿðàðÿò àøàüû îëàðäû.Àíúàã î áóíó ùèññ åòìèðäè. Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ,Íîñòðàäàìóñóí 4-úö ñÿòèðäÿ éàçäûüû “áÿ äÿ íè èñÿ îääà îëà úàã”


320

áóíóíëà ÿëàãÿäàðäûð. ßñëèíäÿ èñÿ ñîí ñÿòèð áöòþâëöêäÿ Îøîíóí þëöìöèëÿ áàüëûäûð. Îøî âÿúäÿ ýÿëÿíäÿ îíóí ýþçëÿðè éóõàðû çèëëÿíÿð,äöíéàéà “àüëûí ýþçö èëÿ” áàõàðìûø. “ßëëÿðè ñèíÿñèíäÿ, áÿäÿíèñÿ îä -äà îëàúàã” áàðÿ äÿ èñÿ Cîí Ùîóã éàçûð êè, Îøîíóí úÿíàçÿñèíè éàí äûð -ìàüà àïà ðàíäà îíóí ÿëëÿðè ñèíÿñèíèí öñòöíäÿ ÷àðïàç ãîéóëìóøäó.

Êàòðåíäÿ ìàðàã äîüóðàí áèð úÿùÿò äÿ âàðäûð. Îøîíóí òÿðúö -ìåéè-ùàëûíà ôèêèð âåðñÿê (1931-1990), Íîñòðàäàìóñóí êàòðåíè 31-úè ñàéëà âåðìÿñèíèí òÿñàäöôè îëìàäûüûíû äà ýþðÿðèê.

R.Â.Âåëø êàòðåíè Cîðäàíî Áðóíîíóí 1600-úö èëäÿ òîíãàëäàéàíäûðûëìàñû èëÿ ÿëàãÿëÿíäèðèð.

4 ê32Ìöÿééÿí éåðëÿðäÿ âÿ âàõòû ýÿëÿíäÿ, áÿäÿí éåðèíè áàëûüà âåðÿúÿê.Èúòèìàè ãàíóíëàð ìöõàëèôÿòäÿ ùàçûðëàíàúàã.Êþùíÿ ãàíóí ìþùêÿì äàéàíñà äà, éàâàø-éàâàø ñÿùíÿäÿí äöøÿúÿê.Ñîíðà èñÿ ùàìûëûãëà äîñòëàðûí áèðýÿ èøòèðàêû óíóäóëàúàã.

Áó êàòðåíäÿ äÿ 3 ê95-äÿ îëäóüó êèìè, Ñîâåò Èòòèôàãû âÿ áàøãàñîñèàëèñò þëêÿëÿðèíäÿ êîììóíèçìèí ñöãóòóíäàí ñþùáÿò ýåäèð.Òÿäãèãàò÷ûëàð 1-úè ñÿòðèí òÿùëèëèíè âåðÿ áèëìÿìèøëÿð. Áèçÿ ãàëûðñà,áóðàäà âåðèëÿí “áÿäÿí”, “úèñèì” ãóðóäà éåðëÿøÿí Ñîâåò Èòòèôàãû ìÿ -íàñûíäà èøëÿíèëìèøäèð. Î êè ãàëäû áàëûã ìÿñÿëÿñèíÿ, áó, ÀÁØ-ëà áàü -ëûäûð. Íîñòðàäàìóñ áÿçè êàòðåíëÿðèíäÿ ÀÁØ-äàí äàíûøàðêÿí áó þë -êÿíè “Ö÷ ñóéóí âÿùäÿòèíäÿí éàðàíàí”, “Îêåàíäàí îëàí”, “Îêåàí -äàí ýÿëÿí” èôàäÿëÿðè èëÿ òÿñâèð åòìèøäèð. Áóðàäà èñÿ îíó áàëûã êèìèýþñòÿðìÿñè òÿÿúúöá äîüóðìóð. ÀÁØ-ûí èíäèêè ìþâãåéè áóíó áèðäàùà òÿñäèã åäèð. Íÿùÿíý éûðòûúû áàëûã îêåàíäà îíà ìöãà âè ìÿòýþñòÿðìÿê èñòÿéÿíè ìÿùâ åòäèéè êèìè, ÀÁØ äà îíà ãàðøû îëàí, îíóíàðçóñó èëÿ ùÿðÿêÿò åòìÿéÿí äþâëÿòëÿðè äèç ÷þêäöð ìÿéÿ ìåéèëëèäèð.

4 ê33Éóïèòåð Àéäàí ÷îõ Âåíåðàéà éàõûíëàøàúàã.Òàìàìèëÿ àü ðÿíýäÿ ýþðöíÿúÿê.Âåíåðà Íåïòóíóí òÿìèçëèéè àëòûíäà ýèçëÿíÿúÿê.Êÿùêÿøàíäà Âåíåðà Ìàðñûí çÿðáÿñèíÿ ìÿðóç ãàëàúàã.


321

Áó êàòðåíäÿ òÿäãèãàò÷ûëàðû ÿí ÷îõ ìàðàãëàíäûðàí âÿ ìàò ãîéàí“Íåïòóí” ñþçöäöð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, áöòöí áàøãà êàòðåí ëÿð -äÿ áó ñþç “ãöäðÿòëè ùÿðáè-äÿíèç äþâëÿòè” ìÿíàñûíäà èøëÿíìèøäèð.Ìÿñÿëÿí, Èíýèëòÿðÿ, Îñìàíëû Èìïåðèéàñû âÿ ñ. Áó êàòðåíäÿ èñÿ èëêäÿôÿ îëàðàã, Íîñòðàäàìóñ “Íåïòóí”ó ïëàíåò ìÿíàñûíäà èøëÿòìèøäèð.Òÿäãèãàò÷ûëàðû òÿÿúúöáëÿíäèðÿí èñÿ îäóð êè, Íåïòóí ïëàíåòè Íîñ -òðàäàìóñóí âàõòûíäà ùÿëÿ êÿøô îëóíìàìûøäû. Îíó ôðàíñûç àñòðî -íîìó Æàí Ëåâåðéå âÿ àëìàí àñòðîíîìó Èîùàíí Ãàëëå 1846-úû èëäÿ,éÿíè Íîñòðàäàìóñóí þëöìöíäÿí 280 èë ñîíðà êÿøô åòìèøäèëÿð.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ, áþéöê ýþðöúö “Êÿùêÿøàíäà ÂåíåðàÌàðñûí çÿðáÿñèíÿ ìÿðóç ãàëàúàãäûð” èôàäÿñè èëÿ ÿìèí-àìàíëûüûíïî çóëàúàüûíà, ìöùàðèáÿ áàøëàíàúàüûíà èøàðÿ åòìèøäèð. Ìöùàðè áÿ -íèí áàø âåðÿúÿéèíè ýþðöúöíöí öñòöþðòöëö øÿêèëäÿ ñþéëÿäèéè 3-úöñÿ òèðäÿí áèëìÿê îëóð. Ìöùàðèáÿíè ãöäðÿòëè ùÿðáè-äÿíèç äþâëÿòè áàø -ëàéàúàã. Êàòðåíè çÿìàíÿìèçëÿ ÿëàãÿëÿíäèðñÿê, ÷ÿêèíìÿäÿí äå éÿáèëÿðèê êè, äöíéàíûí ãöäðÿòëè ùÿðáè-äÿíèç äþâëÿòè ÀÁØ-äûð. ÀÁØ-ûíÉóãîñëàâèéàäà, ßôãàíûñòàíäà, Èðàãäà àïàðäûüû ìöùàðè áÿëÿð áþéöêýþðöúöíöí êàòðåíäÿ áÿéàí åòäèêëÿðèíè òÿñäèãëÿéèð.

4 ê34ßúíÿáè þëêÿäÿí îëàí Áþéöê, ÿñèð ýÿòèðèëèá.Ãûçûë çÿíúèðäÿ êðàë Øðåíÿ (Ùèðåíÿ) òÿãäèì îëóíóá.Àâñîíèéàäà îëàí âÿ Ìèëàí ìöùàðèáÿíè óäóçàúàã.Îíóí îðäóñó îä-àëîâ è÷èíäÿ éàíàúàã, ãûëûíúäàí êå÷èðèëÿúÿê.

Áó êàòðåíäÿ Ôðàíñà âÿ Èòàëèéà àðàñûíäà ýåäÿí ìöùàðèáÿäÿí áÿùñåäèëèð.

4 ê35Àëîâ ñþíÿúÿê, áàêèðÿ ãûçëàð ñàòûëàúàã.Òÿçÿ Ëåíòèí ÿí áþéöê ùèññÿñè.Ñèëàùëàð ýóðóëäàéàúàã, àíúàã íèçÿ òÿíùà êðàëëàðû ãîðóéàúàã.Òîñêàíà âÿ Êîðñèêà, ýåúÿ âàõòû áàø êÿñèëÿúÿê.


322

Êàòðåíäÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Èòàëèéà âÿ Ôðàíñà àðà ñûí äàýåäÿí äþéöøëÿðäÿí áÿùñ îëóíóð. Íîñòðàäàìóñ 1-úè ñÿòèðäÿ ãÿ äèìÐîìà ìèôîëîýèéàñûíà ìöðàúèÿò åäèð. Ãÿäèì Ðîìà ÿôñàíÿ ëÿ ðè íÿýþðÿ åâèí îúàüûíû òÿìèí åäÿí èëàùÿíèí ÿáÿäè àëîâóíó áàêèðÿ ãûç ëàð(êàùèíÿëÿð) ãîðóéàðìûøëàð. Íîñòðàäàìóñ áóðàäà Èòàëèéàäà áàøâåðÿúÿê äÿéèøèêëèéÿ âÿ ìöùàðèáÿéÿ ñîí ãîéóëàúàüûíà èøàðÿ åäèð.

4 ê36Ãàëëèéà ãàíóíëàðûíûí ðåôîðìàñèéàñû íàìèíÿ éåíè îéóíëàð

ìåéäàíà ýÿëÿúÿê.Ëîìáàðäèéà ùÿðáè ÿìÿëèééàòûíäà ãÿëÿáÿäÿí ñîíðàÅñïåðè äàüëàðû, Áþéöê (ùþêìäàð) ãîëó áàüëû àïàðûëàúàã.Ðîìàíèéà âÿ Èñïàíèéà ãîðõóäàí ÿñÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, Ôðàíñà èíãèëàáûíäàí ñîíðà, ãÿçåò -ëÿðèí éàçäûüûíà ýþðÿ, þëêÿäÿ öçýö÷öëöê, éöíýöë àòëåòèêà âÿ ñ. öçðÿ÷îõëó éàðûøëàð êå÷èðèëÿðìèø. 1-úè ñÿòèðäÿ ýþðöúö áóíà èøàðÿ åäèð. 2-úè ñÿòèðäÿ 1798-úè èëäÿ Íàïîëåîíóí Ëîìáàðäèéàéà (Èòàëèéà) çÿôÿðëèéöðöøöíäÿí áÿùñ îëóíóð. 3-úö ñÿòèðäÿ Íàïîëåîíóí Èñïàíèéàéà ñÿ -ôÿ ðè âÿ Èñïàí êðàëûíûí ÿñèð åäèëìÿñèíäÿí (1808) äàíûøûëûð. 4-úö ñÿ -òèð äÿ Èòàëèéà (Ðîìàíèéà) âÿ Èñïàíèéàíûí Íàïî ëåîíóí ùÿðÿêÿòëÿ ðèí -äÿí ãîðõóéà äöøìÿëÿðèíäÿí ñþùáÿò ýåäèð. Îíó äà äåéÿê êè, Íàïî -ëåîíóí ùàêèìèééÿòè äþâðöíäÿ Èòàëèéàíûí áàø÷û ëàðû — Ðîìà ïàïàëàðûVI Ïèé âÿ VII Ïèé äÿ ÿñèð åäèëìèøäèëÿð.

4 ê37Ãàëëèéà ñû÷ðàéûøëà äàüëàðû äÿëèá êå÷ÿúÿê.Èíñáóðóí (Ëîìáàðäèéà) áþéöê áèð ùèññÿñèíè òóòàúàã.Îíóí äþéöø÷öëÿðè äàùà äÿðèíëèêëÿðÿ ýèðÿúÿêëÿð.Ýåíóéà âÿ Ìîíàêî ãûðìûçû ìóíäèðëè äÿíèç ãöââÿëÿðèíè äÿô åäÿúÿê.

Êàòðåíäÿ Íàïîëåîíóí çÿôÿðëè éöðöøëÿðèíäÿí, Àâñòðèéà âÿ Èíýèë òÿ -ðÿíèí ùÿðáè ÿìÿëèééàòëàðûíäàí áÿùñ îëóíóð. 2 èéóí 1800-úö èëäÿÍàïîëåîí 40 ìèíëèê îðäó èëÿ Ëîìáàðäèéàíûí ïàéòàõòû Ìèëàí


323

øÿùÿðèíè òóòìóøäó. 4 èéóíäà èñÿ Àâñòðèéà îðäóñó Ýåíóéà ëèìàíûíûçÿáò åòìèøäè.

Èíýèëèñ àäìèðàëû Íåëñîíóí ãûðìûçû ìóíäèðëè ùÿðáè-äÿíèç ãöâ âÿ ëÿ -ðè Ýåíóéà âÿ Ìîíàêîéà ùÿìëÿëÿð åíäèðèðäè. Ëàêèí 4-úö ñÿòèðäÿ,Íîñòðàäàìóñóí ýþñòÿðäèéè êèìè, îíëàðû áó ëèìàí øÿùÿð ëÿðèíÿ éàõûíáóðàõìûðäûëàð.

4 ê38Ùàíñû ùåðñîã, êðàë âÿ éà êðàëè÷à îëìàñûíäàí àñûëû îëìàéàðàã,Áèçàíñ ùþêìäàðû ÿñèðëÿ Ñàìîòðàñèéàäà.Ùÿìëÿäÿí ãàáàã áèðè î áèðèíè éåéÿúÿê.Ðöñâàé åäèëìèø òÿðÿô ãàíëû èçëÿ ãàéûäàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàðà ýþðÿ, áó êàòðåíäÿ Îñìàíëû Èìïå ðèéàñû ñöãóò åò -äèê äÿí ñîíðà Éóíàíûñòàí âÿ Òöðêèéÿ àðàñûíäà áàø âåðÿí ìöùàðè -áÿäÿí äàíûøûëûð. “Áèçàíñ ùþêìäàðû”, ñîíðàëàð Àòàòöðê êèìè òàíûíàíÌóñòàôà Êàìàëäûð. Ñàìîòðàñèéà, Áîñôîð êþðôÿçèíèí ýèðèøèíäÿ, Åýåéäÿíèçèíäÿ ñòðàòåæè úÿùÿòäÿí ìöùöì àäàäûð. Îñìàíëû Èìïåðèéàñûíûíñöãóòóíäàí ñîíðà áó âÿ áèð ÷îõ áàøãà àäàëàð éóíàíëàð òÿðÿôèíäÿíòóòóëìóøäó. 1921-1922-úè èëëÿðäÿ Ìóñòàôà Êàìàë Àíêàðàäà îðäóòîï ëà éàðàã, éóíàíëàðûí òóòäóãëàðû òîðïàãëàðû àçàä åòìÿê ö÷öí éîëàäöøäö. Éóíàíëàðû àäàëàðäàí äÿíèçÿ òþêäöëÿð. Éóíàíëàð ãèñàñ ìÿã -ñÿ äè èëÿ Àíêàðàíû òóòìàã ö÷öí éöðöøÿ áàøëàäûëàð. Ìÿñàôÿ óçàã,àçó ãÿ àç èäè. Ñàêàðèéà ÷àéû ñàùè ëèíäÿ àïàðûëàí ö÷ùÿôòÿëèê âóðóøäàíñîíðà éóíàíëàð ýåðè ÷ÿêèëìÿéÿ ìÿúáóð îëäóëàð. Îíëàð 250 ìèëäÿíäÿ óçàã îëàí Ñìèðíàéà éîëà äöøäöëÿð. Ëàêèí 1922-úè èëèí ñåíòéàáðàéûíäà Ìóñòàôà Êàìàë ö÷ýöíëöê ãàíëû äþéöøäÿí ñîíðà Ñìèðíàíûäà àçàä åòäè. Áèð íå÷ÿ ìèí éóíàí ÿñýÿðè âÿ ìöëêè ÿùàëè ÿñèð äöøäö.ßñèð äöøÿí ÿñýÿðëÿðäÿí áÿçèëÿðè åäàì åäèëäèëÿð.

4 ê39Ðîäîñëóëàð ðàùàòëûã òÿëÿá åäÿúÿêëÿð.Âàðèñëÿðè òÿðÿôèíäÿí åòèíàñûçëûã ýþñòÿðèëÿíßðÿá èìïåðèéàñû ñå÷äèéè éîëó éåíèäÿí ýþòöð-ãîé åäÿúÿê.Ùåñïåðèëÿð (Àìåðèêà) áó èøè éåíèäÿí äèð÷ÿëäÿúÿêëÿð.


324

Èëê èêè ñÿòèðäÿ Ðîäîñ àäàñû ÿòðàôûíäà úÿðÿéàí åäÿí ùàäèñÿëÿðäÿíáÿùñ åäèëèð. Áåëÿ êè, 1522-úè èëäÿ Îñìàíëû ùÿðáè áèðëÿøìÿëÿðè Ðî -äîñà ùöúóì åäÿí çàìàí, êðàë V Êàðë Ðîäîñó òÿðê åäÿðÿê òÿëÿñèêîðäóñóíó Ìàëòàéà àïàðäû. Ëàêèí 1912-úè èëäÿ Èòàëèéà ðîäîñëóëàðûíêþìÿéè èëÿ àäàíû òöðêëÿðèí ÿëèíäÿí àëäû. II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿÈòàëèéà ìÿüëóá îëäóãäàí ñîíðà, Ðîäîñ éåíèäÿí Éóíàíûñòàíà ãàòûëäû.

Ñîí èêè ñÿòèðäÿ ÕÕ ÿñðäÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí äàíûøûëûð.Áóðàäà ñþùáÿò, áèð âàõòëàð Îñìàíëû Èìïåðèéàñûíà äàõèë îëàí ÿðÿáþë êÿ ëÿðèíè âÿ íÿòèúÿäÿ ÿðÿá íåôòèíè îñìàíëûëàðûí åòèíàñûçëûã ýþñ òÿ -ðÿ ðÿê ÿë äÿí âåðìÿëÿðèíäÿí âÿ Ãÿðá þëêÿëÿðèíèí áó èøè ÿëÿ àëàðàãäèð÷ÿëò ìÿ ñèíäÿí ýåäèð. Áóíóí íÿòèúÿñèíäÿ ÎÏÅÊ éàðàíäû.

Îíó äà äåìÿê ëàçûìäûð êè, 1970-úè èëäÿ Ñóðèéàíûí ïðåçèäåíòèÙàôèç ßñÿä âÿ Èðàãûí ïðåçèäåíòè Ñÿääàì Ùöñåéí ßðÿá Äèð÷ÿëèøÏàðòèéàñûíû (ÁÀÀÑ) éàðàäàðàã, ñèéàñè úÿùÿòäÿí ÿðÿá þëêÿëÿðèíèíáèðëÿøäèðèëìÿñè òÿøÿááöñöíö äÿ èðÿëè ñöðìöøäöëÿð.

4 ê40Ìöùàñèðÿéÿ àëûíàí ãàëàëàð ùÿð òÿðÿôäÿí ñûõûøäûðûëûá,Ïàðòëàäûúû ìàääÿëÿðëÿ äàùà äÿðèíëèêëÿðÿ áàòûðûëìûøäûð.Äþíöêëÿðèí (õàèí) ùàìûñû äèðè-äèðè áàñäûðûëìûøäûð.Ñàêñîíëàð þìöðëÿðèíäÿ áåëÿ àúûíàúàãëû øÿêèëäÿ ïàð÷àëàíìàìûøëàð.

Áó êàòðåíäÿ ôàøèñò Àëìàíèéàñûíäàí âÿ îíóí áàø÷ûñû Àäîëô Ùèò -ëåðäÿí áÿùñ îëóíóð.

Êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ Ùèòëåðèí ñîí ñààòëàðûíû òÿñâèð åäèð. ÙèòëåðÁåðëèíèí ìÿðêÿçèíäÿ, òîðïàüûí äÿðèí ãàòëàðû àëòûíäà, áóíêåðäÿäèð.Éóõàðûäà ãàíëû äþéöøëÿð ýåäèð, áîìáàëàð ïàðòëàéûð. Ùèòëåðèí ìöò òÿ -ôè ãè Ìóññîëèíè Ìèëàíäà àéàüûíäàí àñûëäûãäàí èêè ýöí ñîíðà, 1945-úè èëèí àïðåëèíäÿ Ùèòëåð þçöíö ýöëëÿ èëÿ âóðóá. Ñîí ñÿòèðäÿ ìöùàðè -áÿ äÿí ñîíðà Àëìàíèéàíûí ïàð÷àëàíìàñûíäàí âÿ Øÿðãè Àëìàíè éà -íûí (ñàêñîíëàðûí) àéðûëìàñûíäàí äàíûøûëûð.

Ìÿëóìäóð êè, ïàð÷àëàíìà 1990-úû èëÿ ãÿäÿð äàâàì åäèá.


325

4 ê41Ãàäûí ñàòãûíûí ÿëè èëÿ òóòóëàúàã (ÿñèð ýþòöðöëÿúÿê).Ýåúÿ îíóí ãàðîâóë÷óñóíó àëäàäàúàãëàð.Îðäóíóí áàø÷ûñûíû î, äèë èëÿ àëäàäàúàã.Càìààò îíó ðÿää åäÿúÿê. Áàõàíäà ùàìûíûí îíà éàçûüû

ýÿëÿúÿê.

Cîí Ùîóãóí ôèêðèíúÿ, áó êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíûÔðàí ñà Ìöãàâèìÿò òÿøêèëàòûíûí áàø÷ûëà ðûíäàí áèðè, êÿøôèééàò ãðó ïó -íóí ðÿùáÿðè Ìàäàì Ôîðêàä âÿ îíóí àëìàíëàðà ãàðøû àïàðäûüûìöáàðèçÿäÿí áÿùñ åäèð.

4 ê42Cåíåâðÿ âÿ Ëàíã øÿùÿðëÿðè, Øàðòð, Äîëå âÿ Ãðåíîáëäàí îëàíëàð.Òÿðÿôèíäÿí Ìîíòåëèìàðäà ÿñèð ýþòöðöëÿúÿêëÿð.Ñåéñåò âÿ Ëîçàííà ôûðûëäàüûí ãóðáàíû îëàúàã.Àëòìûø ãûçûë ìàðêàéà ýþðÿ îíëàð õÿéàíÿò åäÿúÿêëÿð.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð àüëàáàòàí áèð ñþç äåéÿ áèëìÿ éèá -ëÿð. Éåýàíÿ ìÿëóì îëàí îäóð êè, êàòðåíäÿ àäû ÷ÿêèëÿí éåðëÿð Ôðàí -ñà âÿ Èñâå÷ðÿäÿäèð. Î âàõòëàð áèð ãûçûë ìàðêà 8-86 óí ñè éà ãûçûëàáÿðàáÿð èäè. Áèð óíñèéà èñÿ 28.35 ãðàìà áÿðàáÿðäèð.

4 ê43Ñèëàùëàðûí ñÿñè ýþéëÿðäÿ åøèäèëÿúÿê.Ùÿìèí èëèí þçöíäÿ äèí äöøìÿíëÿðèÌöãÿääÿñ ãàíóíëàð ùàãäà ÿäàëÿòñèç ìöáàùèñÿëÿð àïàðìàã

èñòÿéÿúÿêëÿð.Ðàêåò çÿðáÿñè âÿ äþéöøëÿð çàìàíû ÷îõëó åòèãàä åäÿí

þëäöðöëÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè II Äöíéà ìöùàðèáÿñè èëÿ, õöñóñÿí äÿ1943-úö èëëÿ ÿëàãÿëÿíäèðèðëÿð. Êàòðåíèí íþìðÿñè äÿ áóíà ÿñàñ âåðèð.1943-úö èëäÿ ìöòòÿôèãëÿð 1-úè äÿôÿ Áåðëèíè áîìáàëàìàüà 1000


326

òÿééàðÿ ýþíäÿðìèøäèëÿð. Áóíäàí ÿëàâÿ, 1943-úö èëèí èéóí àéûíäàáàøëàéàí Êóðñê äþéöøëÿðè òàðèõäÿ ýþðöíìÿìèø àìàí ñûçëûüû âÿùÿðáè òåõíèêàíûí ÷îõëóüó èëÿ éàääà ãàëûá. Äþéöøäÿ Ñîâåòëÿð òÿðÿ -ôèí äÿí 2500 òÿééàðÿ èøòèðàê åäèðäè. Èêè ýöí ÿðçèíäÿ îíëàðäàí 608-èäöøìÿíëÿð òÿðÿôèíäÿí âóðóëìóøäó.

Òàíêëàðûí ñàéû-ùåñàáû éîõ èäè. 1943-úö èëèí 5-13 èéóëóíäà70.000 àëìàí, 120.000 ñîâåò ÿñýÿðè ìÿùâ åäèëìèøäè. Êóðñê óü ðóí -äà äþéöøëÿðäÿ àëìàíëàð 30-à ãÿäÿð äèâèçèéà èòèðäèëÿð. Òÿøÿá áöñ òà -ìà ìèëÿ Ñîâåòëÿðèí ÿëèíÿ êå÷äè. Ñîíðàëàð Ñîâåò îðäóñó àâ ãóñ òóí 5-äÿ Îðéîë âÿ Áåëãîðîäó, 23 àâãóñòäà èñÿ Õàðêîâó àçàä åòäè.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè Èñðàèë—ßðÿá ìöíàãèøÿñèíÿ àèäåäèðëÿð.

4 ê44Ìàíäåäÿí, Ðîäåñäÿí, Ìèëàèäÿí, Êàùèðäÿí,Ëèìîæ âÿ Êàñòðäàí èêè áþéöê àäàìûí ýþðöíìÿñèÙÿôòÿíèí óüóðñóç îëàúàüûíäàí õÿáÿð âåðèð.Ïåðíãîðäàí çÿíý ñÿñëÿðè åøèäèëñÿ äÿÝåúÿ âàõòû Áîðäîäàí ÷ûõìàã òÿùãèðäèð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè øÿðù åòìÿêäÿ ÷ÿòèíëèê ÷ÿêìèøëÿð. Ìÿ -ëóì îëàí îäóð êè, êàòðåí Ôðàíñàäàí áÿùñ åäèð. Êàòðåíäÿ àäû ÷ÿêèëÿíøÿùÿðëÿð Ôðàíñàíûí úÿíóá-ãÿðáèíäÿäèð.

4 ê45Êðàëûí ìöíàãèøÿñè óúáàòûíäàí êðàëëûã òÿðê åäèëÿúÿê.ßí ãöäðÿòëè áàø÷û, ìÿãàìûíäà ìöâÿôôÿãèééÿòñèçëèéÿ

óüðàéàúàã.Òÿëÿô îëàúàãëàð, ïó÷ îëàúàãëàð. Àç àäàì ãà÷ûá úàíûíû ãóðòàðàúàã.Ùàìûíû ãûðàúàãëàð. Áó ñÿùíÿíèí øàùèäè îëàí

áèð íÿôÿðäÿí áàøãà.


327

Êàòðåí III Íàïîëåîíóí âàõòûí -äà, 1870-úè èëäÿ áàø âåðÿí Ôðàíñà—Àâñòðèéà ìöùàðèáÿñèíäÿí áÿùñåäèð. Áó ìöùàðèáÿíèí III Íàïî -ëåîíóí êîáóä ñÿùâè óúáàòûíäàíáàøëàíäûüû áàðÿäÿ ìöôÿññÿë äà -íûø äûüûìûçäàí (áàõ: 1 ê92) áó -ðàäà òÿêúÿ îíó äåìÿêëÿ êèôàéÿò -ëÿ íÿúÿéèê êè, ïðóññèéàëûëàð 100ìèí ëèê ôðàíñûç îðäóñóíó ìöùà -ñèðÿéÿ àëûá ãûðàíäà, III Íàïîëåîíÿñèð äöøìÿìÿê âÿ ãÿùðÿìàíêèìè þëìÿê íàìèíÿ àòûíû þíúèíàùäà îðà-áóðà ñÿéèðäèðìèø. Ëà -êèí îíà ýöëëÿ äÿéìÿìèø, èìïå -ðàòîð ÿñèð äöøìöøäö.

4 ê46Èø ÿëà ãóðóëóá, éàõøû ìöäàôèÿ éàðàäûëûá.Òóð, þçöíö éàõûíëûãäàêû õàðàáàëûãäàí ãîðó.Ëîíäîí âÿ Íàíò Ðåéìñ òÿðÿôèíäÿí ìöäàôèÿ îëóíàúàã.Äóìàí âàõòû äàùà ãàáàüà ýåòìÿéÿúÿêëÿð.

Êàòðåí I Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí áÿùñ åäèð. 1-úè ñÿòèðäÿ ôðàí ñûç ëàðâÿ ìöòòÿôèãëÿðè òÿðÿôèíäÿí (èíýèëèñ âÿ àìåðèêàëûëàð) ìþù êÿì ìö äàôèÿõÿòòèíèí éàðàäûëìàñûíäàí ñþùáÿò ýåäèð. Ëîíäîí—Èí ýèë òÿðÿ, Íàíò—Ôðàí ñà ìÿíàñûíäà èøëÿíèá. Ðåéìñ Ôðàíñàíûí þí úÿá ùÿ õÿòòèíäÿ ÿíáþéöê øÿùÿð îëóá. 1914-1918-úè èëëÿð ÿðçèíäÿ õà ðà áà çàðà ÷åâðèëìèøäè.1918-úè èëäÿ àëìàíëàðûí Ãèíäåíáóðã ìöäà ôèÿ õÿò òè éàðàäûëäûãäàíñîíðà îíëàð ñöëù ìöãàâèëÿñè áàüëàìàüà ðàçûëûã âåð äèëÿð. Áó, Ôðàíñàäàäóìàí äöøÿí íîéàáð àéûíäà áàø âåðäè. Ìöò òÿ ôèãëÿð äàùà ùöúóìàêå÷èá ãàáàüà ýåòìÿéèáëÿð. 4-úö ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ îëóíóð.


328

ÛÛÛ Íàïîëåîí âÿ àëûí éàçûñû

4 ê47Ãÿääàð, ãàðà (ãîðõóíú) êðàë ãàíëû ÿëèíèÎä, äÿìèð, ìóøêåòëÿ ýöúÿ ñàëàúàã.Áöòöí õàëã î ãÿäÿð ãîðõàúàã êè,Ñÿáÿá áþéöêëÿðèí áîéíóíäàí âÿ àéàüûíäàí àñûëäûüûíû

ýþðìÿê îëàúàã.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Ôðàíñà êðàëû IX Êàðëäàí ýåäèð. IX Êàðë î ãÿäÿðýöúëö îëóá êè, îâ çàìàíû áèð çÿðáÿ èëÿ åøøÿéèí âÿ éà äîíóçóí áà -øû íû áÿäÿíèíäÿí àéûðàðìûø. Êðàë IX Êàðë ýöúëö îëäóüó ãÿäÿð äÿãÿääàð èìèø. Î, ãÿääàðëûüûíû 1572-úè èëäÿ ìöãÿääÿñ Âàðôî ëîìåéáàéðàìû ýåúÿñè ýþñòÿðìèøäè. Áöòöí þëêÿäÿí áàðûøûã àäû àëòûíäàùóýåíîòëàðûí áàø÷ûëàðûíû Ïàðèñÿ — Ëóâð ñàðàéûíà äÿâÿò åäÿí IX Êàðëýåúÿ îíëàðûí þëöìöíÿ ôèòâà âåðìèøäè. Áóíäàí ñîíðà èñÿ ùóýåíîòëàðû(ïðîòåñòàíòëàð) øÿùÿðäÿ ãûðìàüà áàøëàìûøäûëàð. Êðàë IX Êàðë øÿõ -ñÿí þçö Ëóâð ñàðàéûíûí áàëêîíóíäàí ãà÷ûá úàíûíû ãóðòàðìàüà÷àëûøàí ùóýåíîòëàðû îõ âÿ ìóøêåòëÿ (èðè÷àïëû, ôèòèëëè òöôÿíý) âóðóð -ìóø (áàõ: 1 ê10, 1 ê78).

Äöíéàíû íèçàìëàéàí èëàùè ãöäðÿò òåçëèêëÿ áó çàëûì êðàëûíãÿääàðëûüûíà ñîí ãîéäó. Î, ýöúöíöí àøûá-äàøäûüû áèð äþâðäÿ — 24éà øûíäà (1550-1574) àäè ãðèïäÿí äöíéàñûíû äÿéèøäè.

4 ê48Ìÿùñóëäàð âÿ ýåíèø Àâñîí äöçÿíýàùûíäàÎ ãÿäÿð ìîçàëàí âÿ ÷ÿéèðòêÿ ïåéäà îëàúàã êè,Áóëóä êèìè Ýöíÿøèí ãàáàüûíû êÿñÿúÿê.Ùÿð øåéè éåéÿúÿêëÿð, ñîíðà âÿáà âÿ ãûðüûí áàøëàéàúàã.

Àâñîí äöçÿíëèéè Èòàëèéàäà, Íåàïîë éàõûíëûüûí äàäûð. Ùàäèñÿíèííÿ âàõò îëäóüóíó äåìÿê ÷ÿòèíäèð. ×öíêè áåëÿ ùàäèñÿëÿð ÷îõ îëóá.Áÿ çè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè ýÿëÿúÿêëÿ áàüëàéûðëàð. Ëàêèí òÿ áà áÿ -òèí éöêñÿê èíêèøàô åòäèéè çÿìàíÿìèçäÿ âÿ ýÿëÿúÿêäÿ âÿáà âÿ ãûð -üû íûí îëàúàüûíà èíàíìàã îëìóð.


329

4 ê49Õàëãûí ýþçö ãàðøûñûíäà ãàí àõûäûëàúàã.Áó, áèð î ãÿäÿð äÿ éöêñÿê ñÿìàäàí ýÿëìÿéÿúÿê.Áó ùàäèñÿ ùàããûíäà óçóí çàìàí äàíûøûëìàéàúàã.Òÿêúÿ áèð íÿôÿðèí ðóùó áóíóí øàùèäè îëàúàã.

Áó êàòðåí äÿ áèð íå÷ÿ áàøãà êàòðåí êèìè, ÕÕ ÿñðèí áþéöê øÿõ -ñèé éÿòëÿðèíäÿí îëàí Cîí Êåííåäèéÿ ùÿñð îëóíìóøäóð. ×îõ àçàäàì èíàíûð êè, Cîí Êåííåäèíèí ãàòèëè Ëè Õàðâè Îñâàëä îëìóøäóð.

Íîñòðàäàìóñ òÿñäèã åäèð êè, òÿê áèð àäàì Cîí Êåííåäèíèí ãÿòëèíèíøàùèäè îëóá. “ßñðèí ãÿòëè” àäëàíäûðûëàí áó ùàäèñÿ áèð ìöÿììàîëàðàã ãàëûð. Ùÿëÿ Êåííåäè òîðïàüà òàïøû ðûë ìàìûø îíóí þëöìöíäÿøöáùÿëè áèëèíÿí Ëè Õàðâè Îñâàëä ìàôèéàíûí öçâö Cåê Ðóáèòÿðÿôèíäÿí þëäöðöëäö. Áóíäàí ñîíðà Äàëëàñ ïîëèñèíèí íöìàéÿíäÿñèòÿëÿñèê Êåííåäèíèí þëöìö èëÿ áàüëû úèíàéÿò èøèíèí áàüëàíäûüûíûåëàí åòäè. Íîñòðàäàìóñ 6 ê37-äÿ à÷ûãúà ýþñòÿðèð êè, úèíàéÿòèíèøòèðàê ÷ûëàðû áàøãàëàðû èäè. Áó ùàäèñÿ èëÿ áàüëû óçóí ìöääÿò


330

Ñèðëè-ñîðàãëû Äàëëàñ

òÿäãèãàò àïà ðàí Ñòèâåí Ðèâåë, Êîðñèêà ìàôèéàñûíûí èçèíÿ äöøöð âÿC.Êåííåäèíè Ëéóñåí Ñàðòèíèí þëäöðäöéöíö éÿãèí åäèð. Ñàðòè ïîëèñïàëòàðû ýåéèá òÿïÿëèêäÿ, àüàúëàðûí àðàñûíäà ýèçëÿíÿðÿê ïðåçèäåíòÊåííåäèéÿ àòÿø à÷ûá. Ñîíðàëàð èçè èòèðìÿê ö÷öí Ñàðòèíèí þçöíö äÿþëäöðöáëÿð. Öìóìèééÿòëÿ, Cîí Êåííåäèíèí ãÿòëèíäÿ øàùèäëèêåäÿíëÿðèí âÿ ìàôèéàíûí èçèíÿ äöøÿíëÿðèí ùàìûñû ãÿòëÿ éåòèðèëìèøäè.

Cîí Ùîóã ìàðàãëû áèð ìÿñÿëÿäÿí äÿ ñþç à÷ûð. Òÿäãèãàò÷û ýþñ -òÿðèð êè, õÿð÷ÿíý õÿñòÿëèéèíÿ òóòóëàí âÿ þëöìöíöí éàõûíëàøäûüûíûäÿðê åäÿí Cåê Ðóáè ìàôèéàäàí ÷ÿêèíìÿéÿðÿê, Óîððåí êîìèñ -ñèéàñûíà øîê à÷ûãëàìà âåðèá. Cåê Ðóáè åòèðàô åäèá êè, î þçö âÿ àðòûãìÿëóì îëàíëàð àéñáåðãèí îëñà-îëñà ýþðöíÿí ùèññÿñè äèð: “Áÿøÿðèé -éÿò (äöíéà, àëÿì) ùå÷ âàõò ùÿãèãÿòè áèëìÿ éÿúÿê. Áÿäáÿõòëèê îí -äàäûð êè, áó ãÿòëäÿí ÷îõëàðû áÿùðÿëÿíäè. Îíëàð ùÿãèãÿòè ýèçëÿòìÿêíàìèíÿ íÿéÿ äåñÿí ùàçûðäûðëàð”.


331

Úåê Ðóáè Ëè Îñâàëäû ýöëëÿëÿéèð

Áèçúÿ, áóðàäà ìàôèéà äåéÿíäÿ ùàêèìèééÿò èääèàñûíäà îëàíëàð âÿêöò ëÿâè ãûðüûí ñèëàùëàðû èñòåùñàë åäÿí øèð êÿò ëÿ ðèí ðÿùáÿðëÿðè íÿçÿðäÿòóòóëóð.

4 ê50Òÿðÿçè áöðúö Ùåñïåðèëÿðèí (Àìåðèêà) ùþêìðàíëûüûíûÔÿçàäà âÿ éåðäÿ ýþðÿúÿê.Éåääèëÿð íþâáÿ èëÿ èéåðàðõèéàéà áàø÷ûëûã åòìÿéÿíÿ ãÿäÿðÀñèéàíûí ýöúäÿí äöøäöéöíö ùå÷ êÿñ ýþðìÿéÿúÿê.

ÀÁØ-ûí ÿí ãöäðÿòëè äþâëÿò êèìè ìåéäàíà ýÿëìÿñè, Éåääèëÿðèí(èãòèñàäè úÿùÿòäÿí èíêèøàô åòìèø þëêÿëÿð) èéåðàðõèéàéà (éóõàðû ðöò -áÿ ëèëÿðèí àøàüû ðöòáÿëèëÿðè þçöíÿ òàáå åäÿðÿê èäàðÿ åòìÿñè) áàø ÷û ëûãåòìÿñè áèçèì çÿìàíÿìèçäÿ, ÕÕ ÿñðèí ñîíó — XXI ÿñðèí ÿââÿëèíäÿþçöíö ýþñòÿðìèøäèð. Íîñòðàäàìóñ ýþñòÿðèð êè, ÀÁØ âÿ Éåääèëÿðáèðëÿøäèêäÿí ñîíðà Àñèéàäàí òÿùëöêÿ éîõà ÷ûõàúàãäûð. Íîñòðàäà ìó -ñóí ýþñòÿðäèêëÿ ðèíèí òàìàìèëÿ éåðèíÿ éåòäèéèíèí øàùèäè îëàí áèçëÿð— XXI ÿñðèí àäàìëàðû áó ãåéðè-àäè èíñàíûí ãöäðÿòèíÿ ìàò ãàëûðûã.

4 ê51Äöøìÿíèíè èçëÿìÿêäÿí þòðö äÿðèäÿí-ãàáûãäàí ÷ûõàí ùåðñîãÌàíåÿíè äÿô åäÿðÿê úèíàùà äàõèë îëàúàã.Îíó àðõàäàí ýÿëÿðÿê, ÷îõ éàõûíäàí èçëÿéÿúÿêëÿð.Äþéöø ýöíö Ãàíæà éàõûí îëàúàã.

Ãàíæ Íîñòðàäàìóñóí àëè òÿùñèë àëäûüû Ìîíïåëèí òÿãðèáÿí 40 êì-äÿ êè÷èê áèð øÿùÿðäèð. Äèíè ìöùàðè áÿëÿð âàõòû ùóýåíîòëàð áóðàäàéåðëÿøèáëÿðìèø. ×îõ ýöìàí êè, êàòðåí áó øÿùÿðèí éàõûíëûüûíäà áàøâåðÿí äþéöøëÿðäÿí áÿùñ åäèð.

4 ê52Ìöùàñèðÿéÿ àëûíìûø øÿùÿðäÿ êèøèëÿð âÿ ãàäûíëàð äèâàðëàðà

ñûõûøäûðûëìûøëàð.Áàø÷ûñûç äöøìÿíëÿð òÿñëèì îëìàüà ùàçûðäûðëàð.Êöëÿê êîìàíäèðëÿðÿ ãàðøû àìàíñûç îëàúàã.Îíëàð ÿùÿíý, ó÷àí òîç âÿ êöëëÿ ãîâóëàúàãëàð.


332

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ, êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíûËåíèíãðàäûí (Ñàíêò-Ïåòåðáóðã) àëìàí îðäóñó òÿðÿôèíäÿí 900 ýöí÷ÿêÿí ìöùàñè ðÿ ñèíäÿí áÿùñ åäèð. Òàðèõäÿ áåëÿ óçóíìöä äÿò ëèìöùàñèðÿ âÿ øÿùÿðèí ìöùàñèðÿäÿí ãàëèá ÷ûõìàñû ìÿëóì äåéèë.Ìöùàñèðÿ âàõòû Ëåíèíãðàä ÿùàëèñèíèí ö÷äÿ áèðè, äàùà äîü ðó ñó, áèðìèëéîíäàí àðòûã àäàì þëìöøäö. “ßùÿíý”, “òîç” âÿ “êöë” àëìàí ôà -øèñòëÿðèíèí Ðóñèéàäà ìÿüëóáèééÿòè èëÿ áàüëû èøëÿíìèøäèð. Éàéûí èñòè -ñèí äÿí, õöñóñÿí äÿ ãûøûí øàõòàñûíäàí âÿ ãûëûíú êèìè êÿñÿí êöëÿ -éèíäÿí ÿçèééÿò ÷ÿêÿí àëìàí ÿñýÿðëÿðè ìÿùâ îëóð, ÿáÿäè îëàðàã áóçâÿ ãàðëà þðòöëìöø, ùÿéàò ÿëàìÿòè îëìàéàí Ðóñ ÷þëëÿðèíäÿ ãàëûðäûëàð.Àëìàíëàðûí ÿçèééÿò ÷ÿêìÿëÿ ðèíèí áèð úèääè ñÿáÿáè äÿ âàðäû. Ñòàëèíèíÿìðè èëÿ äîüìà éóðäëàðûíû òÿðê åäÿí Ñîâåò àäàìëàðû åâëÿðèíè âÿáöòöí áàøãà òèêèëèëÿðè éàíäûðûðäûëàð. 4-úö ñÿòèðäÿ “êöë” áó ìöíà -ñèáÿòëÿ èøëÿíìèøäèð. Íîñòðàäàìóñ åâëÿðèí éàíäûðûëàðàã êöëÿ äþí -äöéöíäÿí, ñûüûíàúàã îëìàäàüûíà ýþðÿ àëìàí ëàðûí øàõòàéà, ãàðà òàáýÿòèðÿ áèëìÿéÿ úÿê ëÿðèíÿ âÿ ãà÷àúàã ëàðûíà èøàðÿ åäèð.

4 ê53Ãà÷ãûíëàð âÿ ñöðýöí îëóíìóøëàð ãàéûäàúàãëàð.Àòàëàð âÿ îüóëëàð äÿðèí ãóéóëàðûí áÿçÿéè îëàúàãëàð.Ãÿääàð àòà âÿ ìÿíñóá îëäóüó õàëã áîüóëàúàã.Îíóí ÿí ãÿääàð îüëó ãóéóäà áàòûðûëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí ÿââÿëëÿð “õàëãûí ÿçèç àòàñû”, ñîíðàëàðèñÿ òþêäöðäöéö ãàíà ýþðÿ “Ãàíè÷ÿí” ëÿãÿáèíè àëìûø ÷àð II Íèêî -ëàé äàí áÿùñ åòäèéèíè ãåéä åäèðëÿð. Áó áàðÿäÿ àðòûã ýåíèø äàíûø -äûüûìûçà ýþðÿ (áàõ: 1 ê68) áóðàäà òÿêðàðà ëöçóì ýþðìÿäèê.

4 ê54Ùå÷ âàõò Ãàëëèéà êðàëëàðûíûí àäëàíäûðûëìàäûüû áèð àäëà,Î, âàùèìÿëè èëäûðûì êèìè ÷àõàúàã.Èòàëèéà, Èñïàíèéà âÿ Èíýèëòÿðÿ òèòðÿéÿúÿê.Î, ÿúíÿáè ãàäûíëàðà ñîí äÿðÿúÿ äèããÿòëè îëàúàã.


333

Êàòðåí Íàïîëåîí Áî íà ïàðò -äàí áÿùñ åäèð. 1-úè ñÿòèð äÿí ýþ -ðöí äö éö êè ìè, “Íà ïî ëåîí”ôðàí ñûç ñþçö äåéèë äèð. Ýþðöúöáó ôàêòà áèð íå÷ÿ êàòðåíèíäÿ(áàõ: 1 ê76, 8 ê1, 9 ê26) òî õóí -ìóøäóð. Íàïî ëåîí éó íàí äèëèí -äÿ “äà üûäû úû”, “ìÿùâ åäè úè”êèì ñÿ ìÿ íà ñûíû âåðèð.

Íàïîëåîí Êîðñèêàäà àíà äàíîëìóøäóð. Êîðñè êà àäà ëàðûíûèñÿ Ôðàí ñà îíóí àíà äàí îëäóüó1768-úè èëäÿí úÿìè áèð èë ÿââÿëÈòàëèéà êðàë ëûüû Ýå íóéàäàí ñà -òûí àëìûøäû.

3-úö ñÿòèðäÿ ýþðöúö íöí ñþçà÷ äûã ëàðû éöçäÿ éöç éåðèíèàëûá.

Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ ýþñ -òÿðè ëÿíëÿð òàìàìèëÿ éåðèíèàëûá. Íà ïî ëåîíóí þçöíäÿí 6éàø áþéöê îëàí 1-úè àðâàäûÆîçå ôèíà Ùàèòè äÿí èäè. Ìÿøó -ãÿëÿðè îïåðà ìö üÿííèñè Úó çå -ïèíà Ãðàññèíè èòàëèéàëû, Ìà ðèéàÂà ëåâñêà ïîëøàëû, þçöíäÿí 23éàø êè÷èê îëàí 2-úè àðâàäûÌàðèéà Ëóè çà àâ ñòðèéàëû èäè.(Ìàðàãëû ìÿëó ìàò ö÷öí, áàõ:6 ê67).

Èìïåðàòîðóí þçö êèìè, òàëå -éè äÿ ãåéðè-àäè îëìóøäóð. Ùÿ -


334

Ìà ðèéà-Ëóèçà (Àâñòðèéà).Íàïîëåîíóí 2-úèàðâàäû. Íàïîëåîíà îüóë áÿõø åòìèøäè.

Êðàë Û Ôðàíñèñèí ãûçû èäè

Æîçåôèíà. Íàïîëåîíóí 1-úè àðâàäû

éà òûíäàêû áèð ÷îõ ÿëàìÿòäàð ùàäè -ñÿëÿð ìàðò àéûíäà áàø âåðìèøäè.Æîçåôèíà èëÿ 9 ìàðò 1796-úû èëäÿåâëÿíìèøäè. 5 ìàðò 1798-úè èëäÿ 30éàøëû Íàïîëåîí Ìèñèðÿ éîëó äöøÿíîðäóéà Áàø êî ìàíäàí òÿéèí îëóí -ìóøäó. 11 ìàðò 1801-úó èë äÿ Ìàðè -éà-Ëóèçà èëÿ Âéà íàäà êèëñÿäÿ êÿ -áèí êÿñìÿ ìÿðàñèìè îëìóø âÿ åâ -ëÿíìèøäèëÿð. 20 ìàðò 1811-úè èëäÿîüëó îëìóø äó. 1815-úè èë ìàðò àéû -íûí 1-äÿ Åëáà àäà ñûíäàí ñöðýöíäÿíãà ÷à ðàã 20 ìàðòäà Ïàðèñÿ ýÿë ìèø âÿùàêèìèééÿòè éåíèäÿí ÿëÿ àëìûøäû.Ýþðöíäöéö êèìè, ìàðò àéû Íàïî -ëåîíà äöøÿðëè îëóá.

4 ê55Àëà ãàðüà êÿðïèúäÿí ùþðöëìöø ãöëëÿíèí áàøûíà ãîíàðàã,Éåääè ñààò ãàðûëäàéàúàã.Þëöì ÿââÿëúÿäÿí õÿáÿð âåðèëÿúÿê. Ùåéêÿë ãàíëà ëÿêÿëÿíÿúÿê.Òèðàí þëäöðöëÿúÿê âÿ õàëã Àëëàùà äóà åäÿúÿê.

Ôàêòëàðëà çÿíýèí îëàí áó ìàðàãëû êàòðåí ùàããûíäà òÿäãèãàò÷ûëàðãÿòè ñþç äåéÿ áèëìÿéèáëÿð. Êàòðåí áàðÿäÿ þç ôÿðçèééÿëÿðèíè èðÿëèñöðìÿê àðçóñóíäà îëàíëàðûí íÿçÿðèíÿ ÷àòäûðûì êè, 4-úö ñÿòèðäÿèøëÿíÿí “òèðàí” áóðàäà “ùàêèìèééÿòÿ çîðëà ñàùèáëÿíÿí øÿõñ” ìÿíà -ñûí äà èøëÿíìèøäèð.

4 ê56Ñÿðñÿì äèëèí ãÿëÿáÿñèíäÿí ñîíðà,Ðóù ÿìèí-àìàíëûãäà âÿ ñàêèòëèêäÿ óéóéàúàã.Ãàíëû ôàòåù ìöíàãèøÿäÿ áîøáîüàçëûã åäÿúÿê.Àüçûíäà äèëè äÿ, úèñìè äÿ, ñöìöêëÿðè äÿ éàíàúàã.


335

Ìà ðèéà Âàëåâñêà, Íàïîëåîíóíìÿøóãÿñè. Èìïåðàòîðóí ãåéðè-ãàíóíèàðâàäû îëìóø äó. Íàïîëåîíà ÷îõ ñàäèã

îëóá. Íàïîëåîíóí 1-úè ñöðýöíöçàìàíû îíó çèéàðÿò åäèá

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè Àäîëô Ùèòëåðÿ àèä åäèðëÿð. Îíëàð éàçûð -ëàð êè, Ùèòëåð êöòëÿ ãàðøûñûíäà ÷ûõûø åäÿðêÿí èíñàíëàðû ùàëäàí÷ûõàðìàã ãàáèëèééÿòèíÿ ìàëèê èìèø. Î ÷ûõûøûíû áèòèðäèêäÿí ñîíðà÷îõ àüûð ôèçèêè èø ýþðìöø àäàì òÿñèðè áàüûøëàéûðäû. Êàòðåíèí 3-úöñÿòðè II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí ÿââÿëèíäÿ Ùèòëåðèí óüóðëàðûíäàí âÿëîâüàëàíìàñûíäàí áÿùñ åäèð. Î, òåç-òåç ðàäèî èëÿ âÿ åëÿúÿ äÿ èçäè -ùàì ãàðøûñûíäà áîøáîüàçëûã åäèðäè. Ëàêèí Ñòàëèíãðàääà àüûðìÿüëóáèééÿòäÿí ñîíðà éàëíûç èêèúÿ äÿôÿ, þçö äÿ ìöùàðèáÿíèí ñîíèëèíäÿ ÷ûõûø åòìèøäè. Ñîí ñÿòèð áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêèðëÿðèíè òÿñ -äèã ëÿéèð. Ùèòëåð èíòèùàð åòäèêäÿí ñîíðà îíóí ìåéèòè ÷àëàäà éàí -äûðûëûá. I Áåëîðóñ úÿáùÿñèíèí áàø ìÿùêÿìÿ òèááè åêñïåðòè, Ùèò ëå ðèíéàíìûø ìåéèòèíè ìöàéèíÿäÿí êå÷èðÿðÿê äåéèá: “Äèë éàíûá êþìöðÿäþíöá. Äèëèí óúó àëò âÿ öñò äèøëÿðèí àðàñûíäà ñûõûëûá”.

4 ê57Áþéöê êðàëà ùÿñÿä àïàðàí úàùèëëèêëÿ ýöúëÿíÿúÿê.Î, éàçûíûí ãàäàüàí îëóíìàñûíû èñòÿéÿúÿê.Îíóí àðâàäû, ÿñëèíäÿ àðâàäû îëìàéàí, áàøãàëàðû òÿðÿôèíäÿí éîëäàí ÷ûõàðûëìûøäûð.Ùÿð èêèñè äàùà âàð ýöúëÿ ãûøãûðìàéàúàãëàð.

Òÿäãèãàò÷û Cîí Ùîóã áåëÿ ùåñàá åäèð êè, áó êàòðåí Ôðàíñà êðàëûII Ùåíðè, îíóí àç ãàëà ãàíóíè àðâàäû ñÿâèééÿñèíÿ ãàëäûðäûüû, ìÿøó -ãÿ ñè Äèàíà äå Ïóàòûéå âÿ øÿõñÿí Íîñòðàäàìóñäàí áÿùñ åäèð. Ëàêèíêàòðåíäÿ äåéèëÿíëÿð áó ôèêèðëÿ î ãÿäÿð äÿ óçëàøìûð.

4 ê58Ãûçìàð ýöíÿøÿ òàá ýÿòèðìÿê ö÷öíÅòðöñê (Òîñêàíèéà) òîðïàüû èíñàí ãàíû èëÿ ñóâàðûëàúàã.Áàøëûúàñû áèð âåäðÿ ñó âÿ èýèä îüëóíó àðàäàí ÷ûõàðìàã.Àðâàäû èñÿ ÿñèð äöøÿðÿê òöðê òîðïàüûíà àïàðûëûá.

Cîí Ùîóã áó êàòðåíèí ýÿëÿúÿêäÿ ùàâà øÿðàèòèíèí êÿñêèí øÿêèëäÿäÿéèøÿúÿéèíäÿí âÿ äþçöëìÿç èñòèëÿðèí äöøÿúÿéèíäÿí áÿùñ åòäèéèíè


336

ýþñòÿðèð. Áèçúÿ, òÿäãè ãàò÷û ñÿùâÿ éîë âåðèð. Ñîíóíúó ñÿòèð áóíó òÿñ -äèã ëÿ éèð. Áóðàäà ñþùáÿò ìöùàðèáÿäÿí, ãàíëû äþéöøëÿðäÿí âÿùàíñûñà ìÿí ñÿá ñàùèáè îëàí áèð ãàäûíûí ÿñèð äöøÿðÿê Òöðêèéÿéÿàïàðûë ìàñûíäàí ýåäèð. ×îõ ýöìàí êè, XVI ÿñðäÿí ÕÕ ÿñðèí ÿâ âÿ -ëè íÿ ãÿäÿð Îñìàíëû Èìïåðèéàñû èëÿ áàüëû îëàí ÿëàìÿòäàð ùàäèñÿäÿíñþùáÿò ýåäèð.

4 ê59Èêè íÿôÿð åùòèðàñ àëîâó èëÿ éàíûð,Éàíüûëàðûíû èêè äîëó êàñà èëÿ ñþíäöðöðëÿð.Èñòåùêàì éàðûëûá (úèëàëàíûá) âÿ ãîúà õÿéàëïÿðÿñòCåíåâðÿëèëÿðÿ Íèðàíûí èçèíè ýþñòÿðÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí Èðàí-Èðàã ìöíàñèáÿò ëÿðèíäÿí, ÑÿääàìÙöñåéí âÿ Àéÿòóëëà Õîìåéíèíèí îí èë ÷ÿêÿí ìöùàðèáÿéÿ áàø -ëàìàëàðûíäàí (1980-1989) áÿùñ åòäèéèíè ãåéä åäèðëÿð. 3-úö âÿ 4-úöñÿòèðëÿð ÀÁØ-äàí ñþç à÷ûð. Áóðàäà ñþùáÿò Èðàí-Èðàã ìöùàðèáÿñèâàõ òû Íéó-Éîðêóí Ñòàòåí àäàñûíäà, êþùíÿ èñòåùêàìûí öçÿðèíäÿéöê ñÿëÿí “Àçàäëûã” ùåéêÿëèíèí òÿìèðäÿ îëìàñûíäàí, úè ëà ëàí ìà ñûí -äàí âÿ “Àìåðèêà õÿéàëïÿ ðÿñòè” ëÿãÿáèíè àëìûø Ðîíàëä Ðåé ãàíäàíýåäèð. 4-úö ñÿòèðäÿ “Èðàí—êîíòðàñ” ìÿñÿëÿñèíäÿ Ðåé ãàíûí ÿëè îë äó -üóíäàí äàíûøûëûð. Ðåéãàíûí Èðàíäà ýèðîâ ñàõëà íû ëàí àìå ðè êà ëû ëà ðûíàçàä îëóíìàñû íàìèíÿ áþéöê ìèãäàðäà ùÿðáè òåõíèêà âåðìÿêíèééÿòèíäÿ îëäóüóíäàí íÿèíêè Cåíåâðÿäÿ ÁÌÒ-íèí íöìàéÿíäÿ -ëÿðèíèí, ùÿòòà äöíéà èúòèìàèééÿòèíèí õÿáÿðè âàðäû.

4-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ àíîãðàìäàí èñòèôàäÿ åäèá. “Íèðà”Èðàíäûð.

4 ê60Éåääè óøàã ýèðîâ ñàõëàíûëìûø.Ö÷öíúö þç óøàüûíû þëäöðìÿéÿ ýÿëÿúÿê.Îíóí óøàüûíà (îüëóíà) ýþðÿ èêèñèíèí ãàðíûíà ãûëûíú ñîõàúàãëàð.Îíäà î, ýÿëèá Ýåíóéà âÿ Ôëîðåíñèéàéà çÿðáÿ åíäèðÿúÿê.


337

Òÿäãèãàò÷û Ëå Ïåëëåòéå áó êàòðåíè Âàëóà êðàë íÿñëèíÿ, äàùà äîü -ðó ñó êðàë II Ùåíðèíèí ýÿíú èêÿí þëìöø éåääè þâëàäûíà àèä åäèëèð.Cîí Ùîóã Ëå Ïåëëåòéåíè òÿíãèä åòñÿ äÿ, êàòðåíèí êèìäÿí áÿùñ åò -äè éèíè ýþñòÿðÿ áèëìÿìèøäèð.

4 ê61Ãîúà ÿëÿ ñàëûíûá âÿ þç éåðèíäÿí ìÿùðóì åäèëèá.Îíó úèíàéÿòÿ ÿúíÿáè òÿùðèê åäÿúÿê.Îüëóíóí ùàêèìèééÿòè Øàðòðäà, Îðëåàíäà âÿ ÐóàíäàÃàðäàøûíà õÿéàíÿò åäÿíèí ÿëèíäÿí àëûíàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ áó êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíûÔðàíñàíûí àëìàíëàð òÿðÿôèíäÿí çÿáò îëóíìàñûíäàí, îéóíúàã “Âèøè”ùþêóìÿòè âÿ îíóí áàø÷ûñû ìàðøàë Ïåòåíäÿí áÿùñ åäèð. Íîñòðàäàìóñþçöíäÿí 400 èë ñîíðà áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðè, ùÿòòà ìàðøàë Ïåòåíèí“ãîúà” àäëàíäûðûëàúàüûíû äà äÿãèã ýþðìöøäö. 1944-úö èëäÿ Ùèòëåðôðàíñûçëàðû âÿ îíëàðûí áàø÷ûñû ãîúà Ïåòåíè ùàêèìèééÿòäÿí êÿíàð ëàø -äûðäû. 19 àâãóñò 1944-úö èëäÿ ìöòòÿôèãëÿð Øàðòð, Îðëåàí âÿ Ðóàíûàçàä åäÿíäÿ Ùèòëåð Ïåòåíè Çèãìàðèíýåí äöøÿðýÿñèíÿ ýþíäÿðìèøäè.

4 ê62Áèð ïîëêîâíèê ùèéëÿýÿðëèêëÿ ñóè-ãÿñä ùàçûðëàéàúàã.Î, îðäóíóí ÿí áþéöê ùèññÿñèíè ÿëÿ êå÷èðÿúÿê.Þç øàùçàäÿñèíÿ ãàðøû éàëàí, èôòèðà óéäóðàúàã.Î, þç íÿñëèíèí íöìàéÿíäÿëÿðè òÿðÿôèíäÿí èôøà îëóíàúàã.

ßêñÿð òÿäãèãàò÷ûëàð áó ãÿíàÿòäÿäèðëÿð êè, Íîñòðàäàìóñ áóêàòðåíäÿ ïîëêîâíèê Êàääàôèäÿí ñþùáÿò à÷ûð. 1969-úó èëäÿ ÌóàìàðÊàääàôè êðàë Èäðèñÿ ãàðøû, éàëàí, èôòèðà èëÿ ñóè-ãÿñä ùàçûðëàäû âÿîðäóíóí êþìÿéè èëÿ ùàêèìèééÿòÿ ýÿëäè. Áÿçè ùÿðÿêÿòëÿðèíÿ ýþðÿàüûë äàí êÿì ùåñàá îëóíàí Êàääàôè êÿíäëè-÷îáàí (áåäóèí) àèëÿñèí -äÿí ÷ûõìûøäûð. 1963-úö èëäÿ Áåíãàçè øÿùÿðèíäÿ Ùÿðáè Àêàäåìè éà -éà òÿëèìàò÷û òÿéèí îëóíìóøäó. Àç ñîíðà Àêàäåìèéàíûí ðÿèñè þëäö -ðöë ìöøäö. Øàéèÿëÿð ýÿçèðäè êè, ðÿèñè Êàääàôè ýöëëÿëÿéèá. Ëàêèí ÿëäÿ


338

åëÿ áèð ñöáóò éîõ èäè. Ñîíðàëàð “ÿðÿáëÿðèí ùàãã èøè óüðóíäà ìöáà -ðèç” âÿ éà “òåððîðèçìèí àòàñû” êèìè ìöñáÿò âÿ ìÿíôè ëÿãÿá ëÿ ðÿëàéèã ýþðöëÿí ïîëêîâíèê Êàääàôèíèí òåððîðèçìäÿ ÿëè îëäóüó ýö ìàíåäèëäè. 1986-úû èëäÿ Áåðëèí äèñêî-áàðëàðûíûí áèðèíäÿ ïàðòëàéûø íÿòè -úÿñèíäÿ þëÿíëÿð àðàñûíäà áèð àìåðèêàëû äà âàðäû. Àìåðèêàëûëàðìÿëóìàò òîïëàéàðàã ãÿòè ãÿðàðà ýÿëäèëÿð êè, ïàðòëàéûø áèðáàøàÊàääàôèíèí ýþñòÿðèøè èëÿ îëóá. Îäóð êè, Ëèâèéàíû ñóäàí âÿ ãóðóäàíáîìáàðäìàí åòìÿéÿ áàøëàäûëàð. Þëÿíëÿð àðàñûíäà Êàääàôèíèíãûçëûüû äà âàðäû. 4-úö ñÿòèðäÿ àìåðèêàëûëàðûí ìÿëóìàòû Êàääàôèíèíéàõûí àäàìëàðûíäàí àëäûãëàðûíà èøàðÿ îëóíóð.

4 ê63Êåëò (Ôðàíñà) îðäóñó äàüëûëàðà ãàðøû âóðóøàúàã.Éöêñÿêäÿ îëàí (âÿçèôÿúÿ) ùèéëÿíèí ãóðáàíû îëàúàã.Òåçëèêëÿ êÿíäëèëÿð éåíè ãöââÿëÿðëÿ öçöì òîïàëàðûíû

ÿçÿðÿê, øÿðàá äöçÿëäÿúÿêëÿð.Ùàìû þçöíö ãûëûíúà ÷ûðïàúàã.

Äÿãèãëèéè èëÿ ùàìûíû ùåéðàí åäÿí áó êàòðåí XVIII ÿñðèí ñîíóíäàÔðàíñàäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðëÿ áàüëûäûð.

Áðåòàí âÿ Âàíäåí ðàéîíëàðûíûí ÿùàëèñè îðäó òîïëàéàðàã, ðåñïóáëè -êà÷ûëàðà ãàðøû ìîíàðõèéà òÿðÿôäàðëàðû ñûðàñûíäà âóðóøóð äó ëàð.Ãèéàìû éàòûðìàã ö÷öí ìèëëè ãÿùðÿìàí Ùåíðè äå Ëéà Ðîøåæàêëåíèíáàø÷ûëûüû èëÿ áó éåðëÿðÿ îðäó ùèññÿëÿðè ýþíäÿðèëìèøäè. 28 éàíâàð1794-úö èëäÿ Ùåíðè îðäó ùèññÿñèíèí ãàáàüûíäà àòûíû ñÿéèðäÿðÿêýåäèðäè. Áèðäÿí èêè ÿêñèíãèëàá÷û ýþðöð. Ùåíðè ãûøãûðûð: “Òÿñëèìîëóí. Ñèçè þëäöðìÿéÿúÿéèê!” Îíëàð þçëÿðèíè åëÿ àïàðûðëàð êè, ýóéàòÿñëèì îëìàüà ùàçûðäûðëàð. Ùÿòòà îíëàðäàí áèðè ìóøêåòèíè Ùåíðèéÿòÿðÿô óçàäûð. Ùåíðè ÿéèëèá ìóøêåòè ýþòöðìÿê èñòÿéÿíäÿ ÿêñ-èíãè -ëàá ÷û àòÿø à÷ûð. Ìèëëè ãÿùðÿìàí — ýåíåðàëèññèìóñ ùèéëÿéÿ àëäà íûðâÿ þëöð. Áóíäàí ñîíðà Ìîíòàíéîð Ñÿêêèçèíúè Ðåñïóáëèêà îðäóñóíóãÿð áÿ — Áðåòàí âÿ Âàíäåéÿ ãàðøû éþíÿëäèð âÿ ýþñòÿðèø âåðèð êè, îéåð ëÿðäÿ äàø öñòÿ äàø ãîéìàñûíëàð.


339

Ìîíòàíéîðóí ÿìðèíäÿ àøàüûäàêûëàðû îõóìàã îëóð: “ßëèéàðàãëûâÿ ñèëàù ýÿçäèðäèéè øöáùÿ äîüóðàí ùÿð êÿñè ãûëûíúäàí êå÷èðèí. Áó,ãàäûíëàðà âÿ óøàãëàðà äà àèääèð. Ãèéàìäà øöáùÿëè áèëèíÿí ùå÷ êÿñÿàìàí âåðìÿéèí. Øÿùÿðëÿðè, êÿíäëÿðè, éàøàéûø ìÿíòÿãÿëÿðèíè, çÿìè -ëÿ ðè, ôåðìàëàðû, éàíàñû íÿ âàðñà, éàíäûðûí”.

Éàíâàðäà áàøëàéàí áó ùàäèñÿëÿð, öçöìöí éûüûëäûüû, øÿðàáùàçûðëàíäûüû ñåíòéàáð àéûíà ãÿäÿð äàâàì åòìèøäèð. Êàòðåíèí 3-úöâÿ 4-úö ñÿòèðëÿðèíäÿ áþéöê ýþðöúö áóíëàðà èøàðÿ åòìèøäèð.

4 ê64Áóðæóà ýåéèìèíäÿ ìöôëèñ,Óìó-êöñö èëÿ êðàëû ñûíàìàüà ýÿëÿúÿê.Îí áåø íÿôÿð ÿñýÿðèí ÿêñÿðèééÿòè ãóëäóðëàð.Îíóí þìðöíöí ãàëàíû, âÿçèééÿòè âÿ âàð-äþâëÿòè.

Òÿäãèãàò÷û Ôîíáðéóí ýþñòÿðèð êè, áó êàòðåí 1848-úè èë Ôðàíñàáóðæóà èíãèëàáû çàìàíû áàø âåðìèø ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Áóë âàð -äà éûüûøàí âÿ ãóëäóðëàðäàí ùå÷ íÿ èëÿ ôÿðãëÿíìÿéÿí áèð äÿñòÿàäàì ìèëëè ãâàðäèéà÷ûëàðà àòÿø à÷ìûøäûëàð. Ãâàðäèéà÷ûëàð úàâàáàòÿøè èëÿ 15 íÿôÿðè þëäöðìöø, 50 íÿôÿðè èñÿ éàðàëàìûøäûëàð.

4 ê65Áþéöê ãàëàäàí ãà÷àí ôÿðàðèÞç éåðèíè òÿðê åäÿíäÿí ñîíðà,Îíóí äöøìÿíè áþéöê øöúàÿò ýþñòÿðÿúÿê.Èìïåðàòîð ìöùàêèìÿ îëóíàúàã, òåçëèêëÿ þëÿúÿê.

Êàòðåí Ëóè Íàïîëåîíäàí áÿùñ åäèð. Îíó ÿââÿëëÿð þìöðëöê ùÿáñúÿçàñûíà ìÿùêóì åäÿðÿê, Õåì ãàëàñûíäà ñàõëàéûðäûëàð. 1846-úûèëäÿ ãà÷àí Ëóè Íàïîëåîí 1848-úè èë Ôðàíñà èíãèëàáû çàìàíûÈíýèëòÿðÿäÿí þëêÿéÿ ãàéûäàðàã, ùàêèìèééÿòè ÿëÿ êå÷èðäè âÿ þçöíöIII Íàïîëåîí åëàí åòäè. Ëàêèí Ôðàíñà ùàçûð îëìàäûüû ùàëäà, àëìàíâÿ Ïðóññèéà îðäóëàðûíà ãàðøû ìöùàðèáÿéÿ áàøëàäû. Îíóíìöùàðèáÿéÿ áàøëàìàñû, âåðäèéè èòêèëÿð, äþéöø çàìàíû þçöíö íåúÿ


340

àïàðìàñû áàðÿäÿ àðòûã ÷îõ äàíûøäûüûìûçäàí (áàõ: 1 ê92, 2 ê92, 3ê50, 4 ê45), áóðàäà éàëíûç îíóí âÿ áþéöê ñàéäà îðäóñóíóí Ñåäàíéàõûíëûüûíäà òÿñëèì îëìàñûíû âÿ ÿñèð äöøìÿñèíè ãåéä åòìÿêèñòÿðäèê. Ùàêèìèééÿòäÿí óçàãëàøäûðûëàí III Íàïîëåîí êàòðåíèí 4-úöñÿòðèíäÿ áþéöê ýþðöúöíöí ãåéä åòäèéè êèìè, òåçëèêëÿ äöíéàñûíûäÿéèøìèøäè.

4 ê66Éåääè ãûðõûã, àëäàäûúû ðÿíýëè áàøÊÿøôèééàò ìÿãñÿäè èëÿ ÿúíÿáè ñàðàéëàðà ñÿïÿëÿíÿúÿê.Ñó ãóéóëàðû âÿ ôÿââàðÿëÿð çÿùÿðëÿíÿúÿê.Ýåíóéà ãàëàñûíà àäàìéåéÿíëÿð ýÿëÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàðäàí Ëåîíè, ×èòÿì, Cîí Ùîóã áåëÿ ùåñàá åäèðëÿð êè,áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò Îëèâåð Êðîìâåë, Íàïîëåîí Áîíàïàðò, Ìóñ ñî -ëèíè, Éàïîíèéàíûí èìïåðàòîðó Õèðîõèòî, Ùèòëåð, Ôðàíêî âÿ Ñòàëèíäÿíýåäèð. Ëàêèí Cîí Ùîóã Ñòàëèíèí ñà÷ûíûí ãûñà îëìàäûüûíà ÿñàñÿí,ãåéä åäèð êè, éåäääèíúè ãûðõûã áàø Àòàòöðê, åëÿúÿ äÿ Ìàúàðûñòàí âÿÐóìûíèéàíûí áàø÷ûñû îëà áèëÿð. Àíúàã íÿäÿíñÿ òÿäãèãàò÷ûëàðÂèíñòîí ×þð÷èëè éàääàí ÷ûõàðûáëàð. Áèðèíúè ñÿòèðäÿ ýþñòÿðè ëÿí ëÿð äÿíáàøãà, áó êàòðåí òÿäãèãàò÷ûëàðûí ãÿíàÿòè èëÿ óéüóí ýÿëìèð.

4 ê67Ñàòóðí âÿ Ìàðñûí åéíè äÿðÿúÿäÿ îä ñà÷äûüû èëäÿ,Ùàâà áÿðê ãóðàãëûã îëàúàã. Ãóéðóãëó óëäóç ýþðöíÿúÿê.Ýèçëè îäëàðäàí áþéöê ÿðàçè éàíàúàã.Éàüûø àç îëàúàã, èñòè êöëÿê, ìöùàðèáÿëÿð, ùÿìëÿëÿð áàø âåðÿúÿê.

Àäÿòÿí, Ñàòóðí âÿ Ìàðñ åéíè äÿðÿúÿäÿ îä ñà÷àí âàõò éà Ãî÷(ìàðò-àïðåë), éà äà Øèð áöðúöíäÿ (èéóë-àâãóñò) îëóð. Åëÿ ÕÕ ÿñðè ýþ -òöðñÿê, áóíóí ÿéàíè øàùèäè îëàðûã. 1917-úè èëäÿ Ñàòóðí âÿ Ìàðñ Øèðáöðúöíäÿ îëóá. Î âàõò I Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí ãûçüûí ÷àüû èäè.Áóíäàí áàøãà Ðóñèéàäà Áþéöê Îêòéàáð ñîñèàëèñò èíãèëàáû áàøëàìûøäû.


341

II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Ñàòóðí çàùèðÿí Ãî÷ áöðúöíäÿ îëàí -äà, àëìàí îðäóëàðû Âàðøàâàéà äàõèë îëìóøäóëàð. Ñàòóðí âÿ Ìàðñåé íè âàõòäà Ãî÷ áöðúöíäÿ îëàíäà (1939) Ñîâåò Èòòèôàãû èëÿ Ôèí ëàí -äè éà àðàñûíäà ìöùàðèáÿ áàøëàìûøäû.

1947-úè èëäÿ Ìàðñ âÿ Ñàòóðí Øèð áöðúöíäÿ îëàíäà Ùèíäèñòàí âÿÏàêèñ òàíûí àéðûëìàñû ýöíäÿìÿ ýÿëìèøäè. Àðà åëÿ ãàðûøìûøäû êè, äè -íè ìöùàðèáÿëÿð çÿìèíèíäÿ áèð ìèëéîíäàí àðòûã àäàì ìÿùâ îëìóø -äó. ßðÿá—Èñðàèë, Èðàí—Èðàã, Êþðôÿç ìöùàðèáÿñè, Ãàðàáàü, Éóãîñëà -âèéà, ×å÷åíèñòàí âÿ áàøãà ìöùàðèáÿëÿð äÿ Ñàòóðí âÿ Ìàðñ ïëà -íåòëÿðèíèí Ãî÷ âÿ éà Øèð áöðúöíäÿ îëäóüó âàõòà òÿñàäöô åäèð.2001-úè èëäÿ (11 ñåíòéàáð) ÀÁØ-äà ýþðöíìÿìèø òåððîð ùàäèñÿñè äÿ,îíóí ßôãàíûñòàíà ìöùàðèáÿ åëàí åòìÿñè äÿ (10 îêòéàáð) äåéèëÿí -ëÿðäÿí óçàã äåéèëäèð.

2-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò êîìåòàäàí — ãóéðóãëó óëäóçäàí ýåäèð. Áåëÿáèð óëäóç — Ùåéëà Áîííå êîìåòàñû 1997-úè èë áîéó ñÿìàäà ìöøà -ùè äÿ îëóíìóøäóð.“Ýèçëè îäëàðäàí áþéöê ÿðàçè éàíàúàã” ñÿòðè, îëà áèëñèí êè, ÀÁØ-ûí

éåíè òèïëè áèîëîæè ñèëàùûíäàí áÿùñ åäèð. Öìóìèééÿòëÿ, êàòðåíäÿçÿìàíÿ ìèçäÿí ñþùáÿò ýåäèð. ÕÕ ÿñðèí 90-úû èëëÿðèíäÿí áàøëàìûøîçîí äåøèêëÿðèíèí ýåò-ýåäÿ àðòäûüûíäàí âÿ áÿøÿðèééÿò ö÷öí àüûðíÿòèúÿëÿð âåðÿúÿéèíäÿí äàíûøûëûð.

4 ê68Âåíåðàäàí óçàã îëìàéàí, ëàï éàõûí èëäÿÀñèéà âÿ Àôðèêàíûí èêè ÿí áþéöéö:Äåéèðëÿð îíëàð Ðàéí âÿ Ùèñòåðäÿí ýÿëìèøëÿð.Ìàëòàäà, Ëèãóðèéà ñàùèëëÿðèíäÿ ãûøãûðûã, ýþç éàøëàðû

áèðè-áèðèíÿ ãàðûøàúàã.

Àñòðîëîýèéàéà ÿñàñÿí, 1939-úó èë Âåíåðà èëè îëóá. 2-úè ñÿòèðäÿ IIÄöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿ Ùèòëåð Àëìàíè éàñûíûí èêè áþéöê ìöòòÿôèãè —Àôðèêàäà ñàéñûç-ùåñàáñûç êîëîíèéàëàðû îëàí Èòàëèéà âÿ Éàïîíèéàäàíñþùáÿò ýåäèð. Êàòðåíäÿ Àôðèêàäà ýåäÿí ãàíëû äþéöøëÿðäÿí äàíû øûëûð.


342

Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðûíûí áÿçèëÿðè ùå÷ áèð ÿñàñ îëìàäàí ýþñòÿðèðëÿðêè, áó êàòðåí âÿ 4 ê43 ×èí âÿ ßðÿá þëêÿëÿðèíèí Àâðîïàíû òóòàúàã -ëà ðûíäàí áÿùñ åäèð. Éåðè ýÿëìèøêÿí ãåéä åäèì êè, ðóñ âÿ áèð ÷îõÃÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû éåðè ýÿëäè-ýÿëìÿäè Íîñòðàäàìóñäàí èñòèôàäÿåäÿðÿê, Èñëàì àëÿìèíÿ ãàðà éàõìàãëà ìÿøüóë îëóðëàð.

4 ê69Ñöðýöí îëóíàíëàð øÿùÿðè ÿëäÿ ñàõëàéàúàãëàð.Øÿùÿðëèëÿð: ÿçèëìèøëÿð, ìÿùâ îëìóøëàð, ãîâóëìóøëàð.Àêâèëåéäÿí îëàíëàð Ïàðìàéà êå÷èëìÿìèø éåðëÿðäÿíÝèðèøè ýþñòÿðìÿéè âÿä åäÿúÿêëÿð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð Àêâèëåéèí ãÿäèì Ðîìà Èìïåðèéàñûíûí òÿðêèáèíäÿáèð øÿùÿð îëäóüóíó, ñîíðàëàð Ïàðìà ÿðàçèñèíäÿ Ôðàíñàíûí äÿíèç èñ -òåù êàìû, ëèìàí øÿùÿðè îëäóüóíó ãåéä åòñÿëÿð äÿ, êàòðåíäÿñþùáÿòèí êèìëÿðäÿí âÿ íÿäÿí ýåòäèéèíè ýþñòÿðìÿêäÿ ÷ÿòèíëèê÷ÿêìèøëÿð.

4 ê70Áþéöê Ïèðåíåé äàüëàðûíûí ëàï éàõûíëûüûíäàÁèðèñè Ãàðòàëà ãàðøû áþéöê îðäó ýþíäÿðÿúÿê.Äàìàðëàð êÿñèëÿúÿê, ýöú òöêÿíÿúÿê.Áàø÷û ýÿëÿðÿê, îíëàðû Ïîéà ãÿäÿð ãîâàúàãäûð.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò èíýèëèñëÿðëÿ ôðàíñûçëàð àðàñûíäà XIX ÿñðèíÿââÿëèíäÿ áàø âåðÿí ìöùàðèáÿäÿí ýåäèð. “Áàø÷û” äåéÿíäÿ ñåðÀðòóð Óåëñëè (ùåðñîã Âåëëèíãòîí) íÿçÿðäÿ òóòóëóð. ÍàïîëåîíóíÐóñèéàäàêû àüûð èòêè âÿ ìÿüëóáèééÿòèíäÿí ñîíðà Ôðàíñà Èñïàíèéàäàîðäó ùèññÿëÿðèíè àçàëòìàã ìÿúáóðèééÿòèíäÿ ãàëìûøäû. Èíýèëèñýåíåðàëû Âåëëèíãòîí áóíäàí ìÿùàðÿòëÿ èñòèôàäÿ åòäè âÿ 1813-1814-úö èëëÿðäÿ ôðàíñûçëàðà àüûð çÿðáÿëÿð åíäèðäè. Î, ÿââÿëúÿ ìàðøàë ÆàíÆóðäàíûí êîìàíäàíëûã åòäèéè îðäóíó ìÿüëóá åòäè. Æóðäàíûí îðäóñóÏèðåíåé äàüëàðûíûí àðõàñûíà ÷ÿêèëìÿëè îëäó. Âåëëèíãòîí àðàâåðìÿäÿí Ïèðåíåé äàüëàðûíûí ëàï éàõûíëûüûíäà, Ñàí-Ñåáàñòéàí âÿ


343

Ïàìïëîíäà ôðàíñûçëàðû ìöùàñèðÿéÿ àëäû. Ñåíòéàáð âÿ îêòéàáðàéëàðûíäà ôðàíñûçëàðûí ýöúö òöêÿíäè âÿ ìöãàâèìÿòè äàéàíäûðäûëàð.Êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëäèéè êèìè, áóíäàí ñîíðà Âåëëèíãòîí 40 ìèíëèêîðäó èëÿ Ïèðåíåé äàüëàðûíû àøàðàã Ôðàíñà ÿðàçèñèíÿ ñîõóëäó. 1814-úö èëèí ÿââÿëèíäÿ Áàéîí éàõûíëûüûíäà ôðàíñûçëàðû ìÿüëóá åäÿðÿêÏî øÿùÿðèíÿ âÿ Òóëóçàéà éàõûíëàøäû êè, îíëàðûí ýöúëöèñòåùêàìëàðûíû ìöùà ñèðÿéÿ àëñûí. Ëàêèí áó âàõò Íàïîëåîíóí òàõò-òàúäàí óçàãëàø äû ðûëäûüû õÿáÿðè ùÿðáè ÿìÿëèééàòëàðà ñîí ãîéäó.

Ýþðöíäöéö êèìè, Íîñòðàäàìóñóí êàòðåíäÿ áÿéàí åòäèêëÿðèéöçäÿ éöç éåðèíÿ éåòìèøäèð.

4 ê71Ýÿëèíèí ÿâÿçèíÿ ãûçëàð þëäöðöëöáëÿð.Áåëÿ ãÿääàð ãÿòëäÿí ñîíðà ùå÷ êèì ñàü ãàëìàéàúàã.Áàêèðÿ ãûçëàð ãóéóëàðäà áàòûðûëûáëàð.

Ýÿëèí èñÿ àêîíèòëÿçÿùÿðëÿíèá.

Áó êàòðåí 1918-úèèëèí 17 èéóëóíäà ðóñ÷àðû II Íèêîëàé âÿàèëÿ ñè íèí Ñèáèðèí Éå -êà òåðèíáóðã øÿùÿ ðèíäÿãûðìûçû ãâàðäè éà ÷ûëàðòÿðÿ ôèí äÿí ãÿääàðúà -ñûíà ãÿòëÿ éåòèðèëìÿ -ñèíäÿí áÿùñ åäèð.

Áîëøåâèêëÿð ÿââÿë -úÿ ÷àðû âÿ àèëÿñèíèÑèáèðäÿ Òîáîëñê øÿùÿ -ðèíÿ ýÿòèðèðëÿð, ëàêèí1918-úè èëèí éàçûíäàÉåêàòåðèíáóðãà àïà -


344

×àð ÛÛ Íèêîëàé âÿ àèëÿñè (1902)

ðûð ëàð. Èéóë àéûíäà ÿêñ- èíãèëàá÷û ãöââÿëÿ ðèí øÿùÿðè òóòàúàãëàðûíûáèëÿí êèìè, Êðàë àèëÿñèíè ìÿùâ åòìÿê ãÿðà ðà àëûíûð. Èéóëóí 17-íÿêå÷ÿí ýåúÿ ÷àð, ÷àðè÷à, îíëàðûí ùÿëÿ ìÿñóì îëàí îüëó âÿ äþðä ãûçû,ùÿêèìëÿðè, ö÷ õèäìÿò÷èñè åâèí çèðçÿìèñèíÿ àïàðûë ìûø, ÷àðà âÿ áàøãàìÿùáóñëàðà ÿéëÿøìÿê ö÷öí ñòóë âåðèë ìèøäè. Éó ðîâñêè àäëû áîëøåâèêåëàí åòìèøäè: “Íèêîëàé Àëåêñàíäðî âè÷ ñèçèí äà âàì ÷û ëàðûíûç ñèçèàçàä åòìÿéÿ úàí àòñàëàð äà, áóíà íàèë îëà áèëìÿ äèëÿð. Èíäè ñèçýöëëÿëÿíìÿëèñèíèç”. Íåúÿ éÿíè ýöëëÿ ëÿí ìÿëè ñè íèç? — ÷àð åòèðàçñÿñèíè óúàëòìûøäû.

Áàõ áåëÿ — äåéÿðÿê Éóðîâñêè ÷àðû ñèíÿñèíäÿí âóðìóøäó. Ñîíðàèñÿ áöòöí ìÿùáóñëàðû ýöëëÿëÿìèøäèëÿð.

Áóðàäà òÿêúÿ îíó äåìÿê îëàð êè, êàòðåíèí 2-úè ñÿòðè ñîí âàõòëàðàãÿäÿð ÷àð àèëÿñèíäÿí êèìèíñÿ ñàü ãàëìàñû áàðÿäÿ ýÿçÿí ñþç-ñþù -áÿ òèí, øàéèÿëÿðèí ÿñàññûç îëäóüóíó ýþñòÿðèð.

4 ê72Àðòîìèêëÿð Àæàí âÿ Ëåñòîð âàñèòÿñèëÿÑÿí-Ôåëêñäÿ þç ïàðëàìåíòëÿðèíè òÿøêèë åäÿúÿêëÿð.Áàçàñäàí îëàíëàð ìöíàñèá îëìàéàí âàõòäà ýÿëÿúÿêëÿð.Êîíäîí âÿ Ìàðñàíû òåçëèêëÿ òóòàúàãëàð.

Êàòðåíäÿ àäû ÷ÿêèëÿí øÿùÿðëÿðèí ùàìûñû Ôðàíñàíûí úÿíóá âÿúÿíóá-ãÿðáèíäÿ éåðëÿøèð. Áó éåðëÿð âàõòèëÿ êàòîëèêëÿðÿ ãàðøû äèíèìöùàðèáÿëÿð àïàðàí ùóýåíîòëàð ùÿðÿêàòûíûí ìÿðêÿçè îëìóøäóð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ òóòàðëû áèð ôèêèð ñþéëÿéÿáèëìÿìèøëÿð. Cîí Ùîóã áåëÿ ýöìàí åäèð êè, êàòðåí ýÿëÿúÿêäÿ áóéåðëÿðäÿ éåíè äèíè òÿðèãÿòèí ìåéäàíà ýÿëìÿñè èëÿ áàüëû îëà áèëÿð.

4 ê73Ãîðõàãëûãëà åäèëìèø úèíàéÿòèÁþéöê ÿìèîüëó ýöú âàñèòÿñè èëÿ ñöáóò åäÿúÿê.Òàìàøà îëàí ýåúÿÔåðàð âÿ Àñò ôàúèÿñèíè ùåðñîã ýþðÿúÿê.


345

Áó êàòðåí ùåðñîã äå Áåððèíèí þëäöðöëìÿñèíäÿí (áàõ: 1 ê84, 3ê96) âÿ áóíäàí èñòèôàäÿ åäÿí Ëóè Íàïîëåîíóí ùàêèìèééÿòÿ ýÿëìÿøàíñûíûí àðòìàñûíäàí áÿùñ åäèð.

4 ê74Ìàêîè âÿ Cåíåâðÿ ýþëö ÿòðàôûíäàí îëàíëàðÙàìû Àêâèòàíäàí îëàíëàðà ãàðøû òîïëàøàúàãëàð.×îõëó àëìàí, äàùà ÷îõ èñÿ èñâå÷ðÿëèÌåíäÿí îëàíëàðëà ÿëàãÿéÿ ýèðÿúÿêëÿð.

Êàòðåíäÿ äèíè ìöùàðèáÿëÿð çàìàíû Ôðàíñàäà áàø âåðÿí ùà äè ñÿ -ëÿð äÿí áÿùñ îëóíóð. III Äèíè ìöùàðèáÿ çàìàíû (1568-1570) êàòî -ëèêëÿðèí îðäóñó âÿ èñâå÷ðÿëè ìöòòÿôèãëÿðè ùóýåíîòëàðû âÿ îíëàðàùàâà äàð îëàí ìóçäëó àëìàí ùÿðáè áèðëÿøìÿëÿðèíè Ìåí éàõûíëûüûíäàäàðìàäàüûí åòìèøäèëÿð. Ñîíðà èñÿ Ìàêîí éàõûíëûüûíäà åéíè ùàäèñÿáàø âåðèá. Íîñòðà äàìóñ, òÿêúÿ áó êàòðåíäÿ äåéèë, áÿçè áàøãà êàò -ðåí ëÿðäÿ äÿ Ôðàíñà ö÷öí àüûð çÿðáÿ îëàí äèíè ìöùàðèáÿëÿðäÿí öðÿêàüðûñû èëÿ ñþç à÷ûð.

4 ê75Äþéöøÿ ùàçûð îëàí ãà÷àúàã.ßñàñ äöøìÿí ãÿëÿáÿíè ÿëäÿ åäÿúÿê.Ãîøóíóí àðõà äÿñòÿñè (ùèññÿñè) ìöäàôèÿäÿ äàéàíàúàã.Ñàðñûëàíëàð, äîíàíëàð àü ÿðàçèäÿ ìÿùâ îëàúàã.

Áþéöê ýþðöúö áó êàòðåíäÿ 1812-úè èëèí èéóí àéûíäà ÍàïîëåîíóíÐóñèéàéà éöðöøöíäÿí âÿ àëòû àé ñîíðà îðäóíó þëêÿíèí ãàð, øàõòà âÿ÷îâüóíäàí ýþç à÷ìàã ìöìêöí îëìàéàí ÷þëëÿðèíäÿ ãîéàðàã, ïàë -òà ðûíû äÿéèøìÿñèíäÿí, þçöíö òàíûíìàç ùàëà ñàëàðàã Ôðàíñàéàãà÷ìàñûíäàí äàíûøûð. Èéèðìèäÿí ÷îõ õàëãûí äþéöø÷öëÿðèíäÿí èáàðÿòîëàí áåø éöç ìèíëèê Íàïîëåîí îðäóñóíäàí úÿìèñè 20 ìèí íÿôÿð ñàüãàëìûøäû. Îíëàðûí äà ÷îõóíóí àéàã, áóðóí âÿ éà ãóëàãëàðûíû ñîéóãàïàðìûø, éàðûìúàí ãàëìûøäûëàð.


346

R.V.Velø áó êàòðåíèí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Ñòàëèíãðàääàáàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðëÿ ÿëàãÿäàð îëäóüóíó ýþñòÿðèð.

4 ê76 Àæåíäÿí (øÿùÿð) îëàíëàð, ïåðèãîðëóëàð òÿðÿôèíäÿíÐîíà ÷àéûíà ãÿäÿð ñûõûøäûðûëàúàãëàð.Ãàñêîí âÿ áèãîððàëûëàðûí èòòèôàãûÙóýåíîòëàðûí ìÿáÿäèíÿ õÿéàíÿò åäÿúÿê, êàùèí þç

ìîèçÿñèíÿ (õöòáÿ) ñàäèã ãàëàúàã.

Êàòðåíäÿ àäû ÷ÿêèëÿí áöòöí éåðëÿð Ôðàíñàäàäûð. Êàòðåí þëêÿäÿóçóí èëëÿð òöüéàí åäÿí äèíè ìöùàðèáÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Òàðèõ÷èëÿðèíýþñòÿðäèêëÿðèíÿ ýþðÿ, áóðàäà Íîñòðàäàìóñ 1576-úû èëäÿ êàòîëèêëÿðëÿïðîòåñòàíòëàð àðàñûíäà áàøëàéàí àëòûíúû äèíè ìöùàðèáÿäÿí ñþç à÷ûð.

4 ê77 Èòàëèéàíû ñàêèòëÿøäèðÿí Ñåëèí-êðàë,Êðàëëûãëàð äöíéàíûí Õðèñòèàí êðàëû èëÿ áèðëÿøèá,Ãóëäóðëàðû äÿíèçäÿí ãîâàíäàí ñîíðà Þëÿíäÿ Áëóà (Ôðàíñà) òîðïàüûíäà ãàëìàã èñòÿéÿúÿê.

Áàøäà Cîí Ùîóã îëìàãëà ÿêñÿð òÿäãèãàò÷ûëàð, áó êàòðåíèí Ôðàí -ñà êðàëû II Ùåíðèäÿí áÿùñ åòäèéèíè ýþñòÿðèðëÿð. Êàòðåíèí 1-úè ñÿò -ðèíäÿ èøëÿíÿí “ñåëèí” éóíàí ñþçö îëóá, Àé âÿ éà Äèàíà ìÿíàñûíûâåðèð. Êðàë II Ùåíðè âàõòûíûí ÷îõóíó à÷ûã-àøêàð ìÿøóãÿñè Äèàíà äåÏóàòèéåðëÿ êå÷èðÿðìèø. Î äà ìàðàãëûäûð êè, II Ùåíðè ñàüëûüûíäà,“Äöíéàíûí Õðèñòèàí êðàëû” àäûíû ãàçàíìûøäû. Áóíó Íîñòðàäàìóñêðàë II Ùåíðèéÿ öíâàíëàäûüû À÷ûãëàìàäà õöñóñè âóðüóëàéûð.

4 ê78Âÿòÿíäàø ìöùàðèáÿñèíèí áþéöê îðäóñóíà Ýåúÿ Ïàðìà ãÿðèáÿ ýþðöíäö.Øÿùÿð äèâàðëàðû àðàñûíäà 79 þëÿí âàð.Éàäåëëèëÿð éîõà ÷ûõäûëàð, ùàìû ãûëûíúäàí êå÷èðèëäè.


347

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí ùàããûíäà ãÿòè ñþç äåìÿêäÿí ÷ÿêèíìèø -ëÿð. Ëàêèí áèð øåé àéäûíäûð êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò Ôðàíñàäàí ýåäèð.

4 ê79 Êðàë ãàíû àõûð, Ìîíùöð, Ìàñ, Åãèéîí, Áîðäîíóí Ýåíèø ÷þëëÿðè ãàí èëÿ äîëìóøäóð. Íàâàððà âÿ Áèãîððà ñèëàùû òóøëàéàúàã âÿ òÿëÿñÿúÿê.Áÿðê àúëûã óúáàòûíäàí ïàëûä ãîçó âÿ ãàáûüû éåéÿúÿêëÿð.

Áó êàòðåíäÿ Ôðàíñàäà êàòîëèêëÿðëÿ ïðîòåñòàíòëàð àðàñûíäà ýåäÿíìöùàðèáÿëÿðäÿí — õöñóñÿí äÿ 1579-úó èëäÿ áàø âåðÿí Éåääèíúèäèíè ìöùàðèáÿäÿí áÿùñ îëóíóð.

4 ê80 Áþéöê ÷àéûí éàõûíëûüûíäà éåð ãàçûëûá, áþéöê õÿíäÿêëÿð äöçÿëäèëèá.Õÿíäÿêëÿðè ñó îí áåø éåðÿ áþëÿúÿê.Øÿùÿð îä òóòóá, îä-àëîâ, ãàí, ãûøãûðûã àëÿìè áàøûíà àëûá.Äþéöøÿ áþéöê îðäó úÿëá îëóíóá.

Áó êàòðåí äÿ àëìàíëàðûí ùöúóìëàðûíäàí ãîðóíìàã ö÷öí ôðàíñûç -ëàðûí Ìàæèíî ìöäàôèÿ õÿòòè àäëàíàí ýþðöíìÿìèø áåòîí äèâàðëàðòèêìÿñèíäÿí âÿ áóíóí ìÿíàñûç áèð èø îëäóüóíäàí, àëìàíëàðûíÔðàíñàíû, áèðúÿ àéûí è÷èíäÿ èñÿ îíóí ïàéòàõòû Ïàðèñè òóòàúàãëàðûíäàíáÿùñ åäèð. Ùÿëÿ XIX ÿñðäÿ Íîñòðàäàìóñóí òÿäãèãàò÷ûëàðûíäàí áèðè —Òîðíå-Øàâèíéè áþéöê ýþðöúöíöí êàòðåí ëÿ ðè íÿ ÿñàñÿí ýþñòÿðìèøäèêè, Ôðàíñà àëìàíëàðäàí ãîðóíìàã ö÷öí ìöäàôèÿ õÿòòè éàðàäàúàã.Äîüðóäàí äà, 20-úè èëëÿðäÿ Ôðàíñà ùþêó ìÿ òè ìþùòÿøÿì Ìàæèíîìöäàôèÿ õÿòòèíèí òèêèëìÿñè áàðÿäÿ ãÿðàð ãÿáóë åòäè. 1930-1934-úöèëëÿð àðàñûíäà óçóíëóüó 310 êì îëàí ìöäàôèÿ èñòåùêàìëàðû òèêèëèá áàøà÷àòäûðûëäû. Ùÿð ìèëè (áèð ìèë ãóðóäà 1609, äÿíèçäÿ èñÿ 1852 ìåòðÿáÿðàáÿðäèð) èêè ìèëéîí äîëëàðà áàøà ýÿëÿí Ìàæèíî áåòîí èñòåù -êàìëàðû éåääèìÿðòÿáÿ áèíà ùöíäöðëöéöíäÿ èäè. Àëòûíäàí èñÿ äÿ -ìèð éîë õÿòòè ÷ÿêèëìèøäè. Èñòåù êàì ëàð áþéöê Ðåéí ÷àéû èëÿ öçáÿöçèäè. Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíäÿ ýþñòÿðäèéè êèìè èñòåùêàìëàðû 15


348

éåðäÿí ÷àéëàð éàðûá êå÷èðäè. Ìàðàãëûäûð êè, Íîñòðàäàìóñóí ìÿøùóðòÿäãèãàò÷ûëàðûíäàí îëàí Ìàêñ äå Ôîíáðéóí II Äöíéà ìöùàðèáÿ -ñèíèí áàøëàíìàñûíà èêè èë ãàëìûø áó êàòðåíÿ àðõàëàíàðàã áÿéàí åò -ìèøäè êè, ùÿìâÿòÿíëÿðè ÿáÿñ éåðÿ àðõàéûíëàøàðàã ëîâüàëûã ýþñ -òÿðèðëÿð. Øèääÿòëè òÿíãèäÿ ìÿðóç ãàëàí òÿäãèãàò÷û ÷ÿêèíìÿäÿíàëìàí ëàðûí Ïàðèñè òóòàúàãëàðûíû ãåéä åäèðäè. ßñðëÿðëÿ þíúÿ Íîñòðà -äàìóñóí, XX ÿñðäÿ èñÿ îíóí òÿäãèãàò÷ûñû Ìàêñ äå Ôîíáðéóíóíäåäèéè êèìè äÿ îëäó. 1940-úû èëäÿ àëìàíëàð áöòöí ýöúöíö Ìàæèíîèñòåùêàìëàðû ÿòðàôûíäà òîïëàéàí ôðàíñûçëàðû àëäàäàðàã, Áåë÷èêàäàíÔðàíñàéà ýèðäèëÿð âÿ áèð ÷îõ øÿùÿðëÿð êèìè ìöäàôèÿñèç ãàëàí Ïàðèñøÿùÿðèíè òóòäóëàð. Êàò ðåíèí 3-úö ñÿòðèíäÿ Íîñòðàäàìóñ áóíà èøàðÿåäèð. Ìàæèíî ìöäàôèÿ õÿòòè èëÿ áàüëû ÿòðàôëû ìÿëóìàò àëìàã ö÷öíáàõûí: 1 ê34, 2 ê63.

4 ê81 Áþéöê Áåë÷èêà øàùçàäÿñèíèí îðäóñóíóí êå÷ìÿñè ö÷öí Òåç áèð âàõòäà ãàéûãëàðäàí êþðïö äöçÿëäÿúÿêëÿð.Áðöññåëèí éàõûíëûüûíäà âÿ þëêÿíèí äÿðèíëèêëÿðèíäÿ Éåääè íÿôÿð ñèëàùëà òèêÿ-òèêÿ äîüðàíàðàã, þìöðëÿðèíè

òàïøûðàúàãëàð.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíäÿ þç ìöàñèðèîëàí Áåë÷èêà êðàëû II Ôèëèïïäÿí ñþùáÿò à÷ûð. Ìÿëóì îëäóüó êèìè,èìïåðàòîð V Êàðë 1554-úö èëäÿ “Ìöãÿääÿñ Ðîìà èìïåðè éà ñû”íäàíèìòèíà åäÿðÿê Ùîëëàíäèéà, Áåë÷èêà âÿ Èñïàíèéàíû îüëó II Ôèëèïïÿ, îíóíãàëàí ùèññÿñèíè èñÿ ãàðäàøû Ôåðäèíàíäà ùÿâàëÿ åòìèø äè (áàõ: 1 ê32,1 ê43, 1 ê58). Êàòðåí ùÿìèí ùàäèñÿäÿí áåø-àëòû àé ÿââÿë éàçûëìûøäû.II Ôèëèïï äÿôÿëÿðëÿ Ôðàíñàéà ùöúóì åò ìèøäè.

Ýöìàí êè, II Ôèëèïï Ôðàíñàéà øèìàëäàí — Áåë ÷è êàäàí ùöúóìåäÿíäÿ, ÷àéû êå÷ìÿê ö÷öí ãàéûãëàðäàí êþðïö êèìè èñòèôàäÿåòìèøäèð. Íîñòðàäàìóñ àéëûã âÿ èëëèê àëìàíàõëàð äöçÿëäÿðÿê,ùÿìèí âàõòäà îëàúàã ùàäèñÿëÿðÿ äÿ äèããÿò éåòèðìèøäè. ×ÿêèíìÿäÿíáó êàòðåíè îíóí èëëèê êàòðåíëÿðè ñûðàñûíà äàõèë åòìÿê îëàð. Áó


349

áàõûì äàí, ýöìàí åòìÿê îëàð êè, ñîí ñÿòèðäÿ ñþùáÿò à÷ûëàí éåääèíÿôÿðèí ãûëûíúäàí êå÷èðèëìÿñè áÿëêÿ äÿ î çàìàí ö÷öí ìöùöì îëóá.Ëàêèí áþéöê òàðèõ ìöñòÿâèñèíäÿ äèããÿòäÿí êÿíàðäà ãàëûá âÿ ñîí -ðàëàð îíó øÿðù åòìÿê ìöìêöí îëìàéûá.

4 ê82 Ñëàâîíèéàéà ÷îõëó àäàì éàõûíëàøûð. Äàüûäûúû àäàì êþùíÿ øÿùÿðè õàðàáà ãîéàúàã.Þçöíöí Ðîìà èìïåðèéàñûíû òàìàìèëÿ ìÿùâ îëìóø ýþðÿúÿê.Ñîíðà î, áþéöê éàíüûíû íåúÿ ñþíäöðìÿéè áèëìÿéÿúÿê.

Êàòðåí Íàïîëåîíóí Ñëàâîíèéàéà — Ðóñèéàéà éöðöøöíäÿí (1812),Ìîñêâàíûí òàìàìèëÿ øàëáàí âÿ òàõòàäàí òèêèëìèø åâëÿðèíèí 14ñåíòéàáð 1812-úè èë òàðèõäÿ éàíäûðûëìàñûíäàí, ñûüûíàúàã òàïìàéàíÍàïîëåîí îðäóñóíóí ýåðè äþíÿðêÿí ãàðëû-øàõòàëû, áîðàíëû Ðóñ ÷þë -ëÿðèí äÿ äîíàðàã ìÿùâ îëìàñûíäàí áÿùñ åäèð. 500 ìèí íÿôÿðëèêîðäóäàí úÿìèñè 20 ìèí ÿñýÿð ñàü ãàëìûøäû. 2-úè ñÿòèðäÿ âåðèëìèø“äàüûäûúû àäàì” Íàïîëåîíäóð. “Íàïîëåîí” ãÿäèì éóíàí äèëèíäÿ“äàüûäûúû”, “ìÿùâåäèúè”, “þëäöðöúö” ìÿíàëàðûíû âåðèð.

Ðóñëàð ÿââÿëëÿð øàéèÿ éàéûðäûëàð êè, Ìîñêâàíû Íàïîëåîí éàí äû -ðûá. Ìàðàãëûäûð êè, ôðàíñûç éàçû÷ûñû Àëåêñàíäð Äöìà 1858-úè èëäÿÐó ñèéàéà, î úöìëÿäÿí äÿ Àçÿðáàéúàíà ñÿéàùÿòÿ ýÿëÿíäÿ áó áà ðÿ -äÿ ðóñëàðëà ìöáàùèñÿ åòìèø âÿ “Ãàôãàç ñÿôÿðè” êèòàáûíäà éàç ìûø -äûð: “Íàïîëåîí äàùè øÿõñèééÿò îëàðàã áþéöê ñÿùâëÿð åäÿ áèëÿðäè.Ëà êèí àüûëñûç èøëÿð ýþðìÿçäè”.

4 ê83 Ýåúÿ äþéöøö, úÿñóð êàïèòàí.Ìÿüëóá ãà÷àúàã, àç àäàì õèëàñ îëàúàã.Îíóí àäàìëàðû ùÿéÿúàíëûäûðëàð, ãèéàì íàùàãäàí áàø âåðìÿéèá.Þç îüëó îíó ìöùàñèðÿäÿ ñàõëàéàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ ãÿòè ñþç äåìÿêäÿí ÷ÿêèíìèøëÿð.


350

4 ê84Îêñåðäÿí îëàí áþéöê øÿõñ, áþéöê áÿäáÿõòëèêäÿí þëÿúÿê.Î, ùàêèìèééÿòè àëòûíäà îëàíëàð òÿðÿôèíäÿí ãîâóëìóøäóð.Ìàðñ, Âåíåðà âÿ Ýöíÿø áèð àðàéà ýÿëÿí èëèí éàéûíäà,Îíóí ÿë-ãîëóíó, äÿðèíè êÿñèá êå÷ÿí êÿíäèðëÿ ñàðûéàúàã,

ñîíðà çÿíúèðëÿéÿúÿêëÿð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò à÷ûëàí ùàäèñÿëÿðèí ýÿëÿúÿêäÿÔðàíñàíûí Îêñåð øÿùÿðèíäÿí îëàí ïðåçèäåíòèí áàøûíà ýÿëÿúÿéèíèãåéä åäèðëÿð. Ýþñòÿðèðëÿð êè, 2032-úè èëèí àâãóñò àéûíäà Ìàðñ, Âå íå -ðà âÿ Ýöíÿøèí áèð àðàéà ýÿëìÿñè íàäèð ùàäèñÿ êèìè ãåéä îëóíàúàã.

4 ê85Áóðáîíëàð âÿ îíëàðûí êðàëû ãîâóëàúàã.ßñèð àëûíàúàã, ïåéèí àðàáàñûíäà àïàðûëàúàã.Îíóí àéàãëàðû âÿ ÿëëÿðè ãàíäàëëàíàúàã. Ñîíðà àë÷àëäûëàúàã, ìÿùâ åäèëÿúÿê.

Áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò 21 éàíâàð 1793- úö èëäÿ êÿíäëè àðàáàñûíäàåäàì éåðèíÿ àïàðûëàí âÿ áîéíó âóðóëàí êðàë XVI Ëöäîâèêäÿí ýå -äèð. Áó áàðÿäÿ àðòûã ëàçûìûíúà äàíûøäûüûìûçäàí áóðàäà áèð îíó äå -éÿê êè, ùàäèñÿëÿð Ôðàíñà èíãèëàáû âàõòû áàø âåðìèøäè.

4 ê86 Ñàòóðíóí Ýöíÿø âÿ çîäèàê áöðúëÿðè èëÿ çàùèðè,Áèðëÿøäèéè èëäÿ, ýöúëö âÿ ãöäðÿòëè êðàëÐåéìñäÿ âÿ Åêñäÿ ãÿáóë åäèëÿúÿê âÿ îíà õåéèð-äóà âåðèëÿúÿê.Ùàêèìèééÿòè ÿëÿ àëäûãäàí ñîíðà î, ýöíàùñûç àäàìû þëäöðÿúÿê.

Ùÿð øåéäÿí ÿââÿë îíó äåéÿê êè, Ýöíÿø âÿ Ñàòóðí çîäèàê áöðú -ëÿ ðèíäÿí áèðè èëÿ (Áàëûãëàð, Õÿð÷ÿíý, ßãðÿá) ùÿð äîããóç èë àëòû àéäàáèð äÿôÿ êÿñèøèð. Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ áó êàòðåíäÿ Ôðàíñàäà áàøâåðìèø ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ îëóíóð. Ñþùáÿò 1610-úó èëèí ôåâðàëûíäàÔðàíñàíûí êðàëû IV Ùåíðèíèí Ðàâàëàê àäëû ôàíàòèê òÿðÿôèíäÿíþëäöðöëìÿñèíäÿí ýåäèð.


351

4 ê87 ×îõëó äèë áèëÿí êðàë îüëó,Êðàëëûãäà þç ñÿëÿôèíäÿí ôÿðãëÿíÿúÿê.Îíóí ýþçÿë àòàñû îüëóíóí áþéöêëöéöíö áàøà äöøÿúÿê.ßñàñ ðÿãèáèíè êÿíàðëàøäûðàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí ôðàíñûç êðàëû III Ùåíðèäÿí áÿùñåòäèéèíè ãåéä åäèðëÿð. Ýþñòÿðèðëÿð êè, III Ùåíðè ñÿëÿôè îëàí ãàðäàøûIX Êàðëäàí ôÿðãëÿíèðäè. Î, áèð íå÷ÿ ÿúíÿáè äèëäÿ äàíûøûð, þëêÿíèýóéà äàùà éàõøû èäàðÿ åäèðäè. Êàòðåíäÿí ýþðöíäöéö êèìè, ñþùáÿòàòà âÿ îüóëäàí ýåäèð. Îäóð êè, êàòðåíè ãàðäàøû Êàðëäàí ñîíðàùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿí III Ùåíðèéÿ àèä åòìÿê äîüðó äåéèëäèð.

Áèñåêñóàë îëàí áó àäàìà ùàìû íèôðÿò åäèðäè. ×îõ íàùàã ãàíëàðòþêÿí III Ùåíðèíè àõûðäà ãàíûíà ãÿëòàí åäÿðÿê õÿíúÿðëÿ þëäöð -ìöøäö ëÿð.1

Áèçÿ ãàëûðñà, áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò Àçÿðáàéúàíûí ñàáèã ÏðåçèäåíòèÙåéäÿð ßëèéåâ âÿ ùàçûðêû Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâäÿí ýåäèð.Êàòðåíèí áöòöí ñÿòèðëÿðèíäÿ áÿéàí îëóíàíëàð Èëùàì ßëèéåâèí ùÿéàòûâÿ ôÿàëèééÿòè èëÿ áèðìÿíàëû øÿêèëäÿ ñÿñëÿøèð. Èëùàì ßëèéåâ ùÿ ãè ãÿ -òÿí äÿ þç ñÿëÿôèíäÿí ôÿðãëÿíèð. Î, àòàñûíûí ÿñàñûíû ãîéäóüó áþéöêèø ëÿðè àüûë âÿ òÿìêèíëÿ ùÿéàòà êå÷èðèð. Ìþùòÿøÿì Áàêû-Òáèëèñè-Úåé ùàí íåôò êÿìÿðè (àðòûã Ãàçàõûñòàí äà áó êÿìÿðÿ ãîøóëìàã áà -ðÿäÿ ìöãàâèëÿ èìçàëàéûá), ïëàíëàøäûðûëàí âÿ òåçëèêëÿ ðåàëëàøìàñûýþç ëÿíèëÿí ãàç êÿìÿðè (Òöðêìÿíèñòàí äà áó ìöãàâè ëÿ éÿ ãîøó -ëàúàã), Àçÿðáàéúàíû âÿ ùÿòòà Îðòà Àñèéà äþâëÿòëÿðèíè Àâ ðî ïà èëÿáèðëÿøäèðÿúÿê Äÿìèðéîë õÿòòè, þëêÿ äàõèëèíäÿ ýþðöëÿí âöñÿòëè èøëÿðÍîñòðàäàìóñóí íÿçÿðèíäÿí ãà÷à áèëìÿçäè.

Éåðè ýÿëìèøêÿí, áþéöê ýþðöúö Àçÿðáàéúàíà äàùà áèð íå÷ÿêàòðåí ùÿñð åòìèøäèð (Êèòàáûí ñîíóíäà âåðèëÿí “Áÿëÿä÷è”éÿ áàõ).


352

1 Úîí Ùîóã. Íîñòðàäàìóñóí êöëëèééàòû. Ìîñêâà, 1999, ñÿù.75.

4 ê88 Áþéöê Àíòóàí àäû âÿ ÿìÿëè èëÿ èéðÿíúäèð.Áèò áàñìûø, ÿçàáëû þìðöíäÿ ãîòóðäàí éàõà ãóðòàðà áèëìÿéÿúÿê.Êèì êè, ýöëëÿ àðçóñóíäàäûð, Ëèìàíäà þç èñòÿäèéèíè àëàúàã.

Áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò Íàâàððàíûí êðàëû Àíòóàí äå Áóðáîíäàí(1555-1562) ýåäèð. Òÿìèçëèéÿ ôèêèð âåðèëìÿäèéèíÿ ýþðÿ î âàõòëàðáèò-áèðÿ àäè àäàìëàð êèìè áþéöê ìÿíñÿá ñàùèáëÿðèíè äÿ áàñàðìûø.Áóíóí íÿòèúÿñèíäÿ ÷îõ àäàì ãîòóðëóã õÿñòÿëèéèíÿ òóòóëàðìûø.Íîñòðàäà ìó ñóí èëëèê ùîðîñêîïëàðû ñûðàñûíà äàõèë îëàí áó êàòðåíäÿýþðöúöíöí ìöàñè ðè îëàí, áèòëè êðàë ëÿãÿáèíè àëàí êðàë Àíòóàí äåÁóð áîíäàí äà íû øûëûð. Î, ãàðäàøû Êîíäåíèí ðÿùáÿðëèê åòäèéè èüòèøàø -ëàð âàõòû, 1562-úè èëäÿ Ðóàíà øÿùÿðèíè ìöùàñèðÿ åäÿðêÿí ýöëëÿéÿòóø ýÿëèá.

4 ê89Ëîíäîíäàí îòóç íÿôÿð ñóè-ãÿñä òÿøêèë åäÿúÿê.Þç êðàëëàðûíà ãàðøû ñóè-ãÿñä äÿíèç éîëó èëÿ îëàúàã.Êðàë âÿ àäàìëàðû þëöìäÿí ãîðõàðàã ãà÷àúàãëàð. Ñå÷èëìèø ñàðûøûí ñà÷ëû êðàë Ôðèñëàíäèéàäàí îëàúàã.

Áó äþðäëöê Íîñòðàäàìóñóí çèðâÿ êàòðåíëÿðèíäÿí áèðèäèð. Áþéöêýþðöúöíöí âàõòûíäà âÿ ùÿòòà áèð ÿñð ñîíðà ùå÷ êèì àüëûíà áåëÿýÿòèðÿ áèëìÿçäè êè, ùîëëàíäèéàëû (ôðèñëàíäèéàëû) áèð øàùçàäÿ Èíýèëòÿ -ðÿ íèí êðàëû îëà áèëÿð. Ëàêèí þíýþðöúöíöí áþéöê óçàãýþðÿíëèêëÿáÿéàí åòäèéè ùàäèñÿ 1689-úó èëäÿ (ôèêèð âåðèí: êàòðåíèí íþìðÿñè äÿùÿìèí èëè ýþñòÿðèð) áàø âåðäè. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, Èíýèëòÿðÿäÿùàìû ïðîòåñòàíò îëäóüó âÿ êàòîëèê ìÿçùÿáèíÿ ãàðøû ÷ûõäûüû ùàëäà,êðàë II Éàêîâ êàòîëèê ãàäûíëà åâëÿíìèø âÿ îíäàí ýÿëÿúÿêäÿ òàõò-òàúà ñàùèá îëìàã ùöãóãó ãàçàíìûø þâëàäû îëìóøäó. Áóíà éîëâåðìÿìÿê ö÷öí ïàðëàìåíò Ôðèñëàíäèéà (Ùîëëàíäèéà) øàùçàäÿñè IIIÂèë ùåëìè õÿëâÿòè èíýèëèñ òàõòûíà ñàùèá îëìàüà ñþâã åäèðäè. III Âèë -ùåëì ñóè-ãÿñä÷èëÿðäÿí ðÿñìè ìöðàúèÿò òÿëÿá åòäè. Ïàðëàìåíòèí 29


353

öçâö ìÿêòóá èìçàëàéàðàã Âèëùåëìèí òÿðÿôèíäÿ îëàúàãëàðûíû òÿñäèãåòäèëÿð. Âèëùåëì, èêèíúè ñÿòèðäÿí äÿ ýþðöíäöéö êèìè, äÿíèç äî íà í -ìà ñûíû òîïëàéàðàã Áðèòàíèéà àäàëàðûíà éîëëàíäû âÿ þëêÿíèí úÿ íó -áóí äà ñàùèëÿ ÷ûõäû. Áó âàõò êðàë II Éàêîâóí éàõûí àäàì ëàðûíäàíîëàí ùåðñîã Ìàðáîðî áöòöí îðäóíó Âèëùåëìèí îð äó ñó èëÿ áèð -ëÿøäèðäè. II Éàêîâ áàáàñû I ×àðëç êèìè åäàì åäè ëÿ úÿéèíäÿí ãîð õà -ðàã Ôðàíñàéà ãà÷äû. Øàùçàäÿ Âèëùåëì ãàí òþ êöë ìÿäÿí èíýèëèñ òàõò-òàúûíà ñàùèá îëäó. Âèëùåëìèí àñàíëûãëà èíýèëèñ êðàëû îëìàñûíà ñÿáÿááèð äÿ îíóí àðâàäû, ÿñëÿí èíýèëèñ îëàí Ìàðèéàíûí, II Éà êî âóí ÿâ -âÿë êè èçäè âàúäàí îëàí ãûçûíûí ãàíóíè êðàëè÷à îëìàã ùöãóãó èäè.

4 ê90 Èêè îðäó äèâàðëàðûí þíöíäÿ áèðëÿøÿ áèëìÿéÿúÿê.Áó àíäà Ìèëàí âÿ Òèñÿí (Ïàâèéà) ãîðõóéà äöøÿúÿê.Àúëûã, ñóñóçëóã, øöáùÿ îíëàðû åëÿ ùàëà ñàëàúàã êè, Íÿ ÿò, íÿ ÷þðÿê, íÿ äÿ ÿðçàã îëàúàã. Éåìÿéÿ áèð øåé òàïûëìàéàúàã.

Ìèëàí âÿ îíóí 35-40 êì-äÿ éåðëÿøÿí Ïàâèéà èêè äÿôÿ ìöùàñèðÿâàõòû êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿðëÿ öçëÿøìèøëÿð. 1790-úû èëäÿ Íàïîëåîí,1945-úè èëäÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû èñÿ ìöòÿôôèã îðäóëàðûÌèëàíû âÿ Ïàâèéàíû òóòìóøäóëàð.

4 ê91Äóåëäÿ âóðóøìàüà òÿùðèê åäèëÿí Ãàëëèéà (Ôðàíñà) ùåðñîãó ö÷öíÌîëëåëäÿí ýÿëÿí ýÿìè Ìîíîêàéà éàõûíëàøìàéàúàã.Î, íàùàã ìöùàêèìÿ îëóíìóøäóð, äàèìè ùÿáñõàíà ùÿéàòûÎíóí îüëó þëöìöíÿ ãÿäÿð ùþêìðàíëûã åòìÿéÿ úÿùä åäÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ, êàòðåíäÿ 1490-úû èëäÿ Èñïàíèéà òÿðÿ ôèí -äÿí çÿáò åäèëìèø Ìÿðàêåø äÿíèç ëèìàíû Ìåìåëèéàäà áàø âåðÿí ùà -äè ñÿëÿð äÿí áÿùñ åäèëèð. Ëàêèí ñþùáÿòèí êèìäÿí ýåòäèéèíè ýþñòÿðÿíîëìàìûøäûð.


354

4 ê92Cÿñóð êàïèòàíûí áàøûíû áÿäÿíèíäÿí àéûðûáëàð.Áàøûíû ðÿãèáèíèí àéàãëàðû àëòûíà àòûáëàð.Áÿäÿíèíè ýÿìèíèí äîð àüàúûíäàí àñûáëàð.Ýÿìè èñÿ àâàðëàðûí êþìÿéè èëÿ êöëÿéÿ ãàðøû öçöá.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíäÿêè ùàäèñÿíèí ýÿëÿúÿêäÿ áàøâåðÿúÿéèíè ãåéä åäèðëÿð. Áèð ãèñèì òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ ýþñòÿðèðëÿð êè,1799-úó èëäÿ àìåðèêàëûëàð èíýèëèñëÿðÿ ãàðøû ìöñòÿãèëëèê óüðóíäàìöùàðèáÿ àïàðàíäà, àäìèðàë Ôðàíñèñêî Êàðàññèîëî Àìåðèêàíûíùÿð áè-äÿíèç äîíàíìàñûíà ðÿùáÿðëèéè ÿëÿ àëìûøäû. Ýÿìèëÿð áèð-áèðè -íÿ éàõûíëàøàíäà âÿ ÿëáÿéàõà äþéöø áàøëàéàíäà àäìèðàë Ôðàíñèñêîàüûð éàðàëàíìûøäû. Îíó ÿñèð åäÿðÿê, àäìèðàë Íåëñîíóí ôëàãìàíýÿìèñè èëÿ Ìèíåðâàéà ýÿòèðèáëÿð. Îòóç èéóí 1799-úó èëäÿ îíó åäàìåäÿðÿê, áÿäÿíèíè ýÿìèíèí äîð àüàúûíäàí àñûáëàð. Áàøûíû èñÿ àä ìè -ðàë Íåëñî íóí àéàãëàðû àëòûíà àòûáëàð.

Cîí Ùîóã èñÿ ýþñòÿðèð êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò 1571-úè èëäÿ Ëåïàíòîéàõûíëûüûíäà äöøìÿí ýÿìèëÿðèíèí ùöúóìó çàìàíû þëäöðöëÿí úÿñóðìöñÿëìàí àäìèðàëû ßëè Ïàøàäàí ýåäèð.

4 ê93 Êðàë éàòàüûíûí éàíûíäà ýþðöíÿí èëàíÕàíûì îëàúàã. Áóíà ýþðÿ ýåúÿ èòëÿð ùöðìÿéÿúÿê.Ñîíðà Ôðàíñàäà êðàëà ëàéèã øàùçàäÿ äîüóëàúàã.Î, ýþéäÿí ýÿëÿúÿê, áöòöí øàùçàäÿëÿð îíó ýþðÿúÿêëÿð.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ ÷îõ ýöìàí êè, Éåêàòåðèíà Ìåäè÷èäÿíñþùáÿò ýåäèð. ×öíêè ÿðè II Ùåíðèíèí þëöìöíäÿí ñîíðà î, þç ýåðáèíÿèëàí ÿëàâÿ åòìèøäè. Èòëÿðèí ùöðìÿìÿñè îíóíëà ÿëàãÿäàðäûð êè, êðàëûíéàòàã îòàüûíà ýèðÿí êðàëè÷à îëóá. 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò êðàëàèëÿñèíäÿ äîüóëàí áèðèíúè óøàãäàí — Ôðàíñèñêäÿí ýåäèð. Ìÿñÿëÿ áó -ðà ñûíäàäûð êè, áèðèíúè ùàìèëÿëèê âàõòû óøàã ñàëàí Éåêàòåðèíà Ìå äè -÷è íèí áèð íå÷ÿ èë óøàüû îëìàìûøäû. 4-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ àíà -äàí òÿçÿ äîüóëàí øàùçàäÿíè Àëëàùûí ïàéû ùåñàá åäèð.


355

4 ê94Èêè éöêñÿê ìÿíñÿáëè ãàðäàø Èñïàíèéàäàí ãîâóëàúàã.Áþéöéö Ïèðåíåé äàüëàðûíûí ÿòÿéèíäÿ ìÿüëóá åäèëÿúÿê.Äÿíèç, Ðîìà, Úåíåâðÿ ýþëö Àëìàíèéà òÿðÿôäÿí ãàí è÷èíäÿäèð.Ùîðáàí, Áåçéå, Àãä õÿñòÿëèéÿ äö÷àð îëóáëàð.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð àüëàáàòàí áèð ôèêèð ñþéëÿìÿìèø -ëÿð. Îíóí îõóúóëàð ö÷öí î ãÿäÿð äÿ ìàðàãëû îëìàéàúàüûíû äöøöíÿ -ðÿê, êàòðåíèí òÿôñèëàòûíà âàðìàäûã.

4 ê95Èêè íÿôÿðèí þùäÿñèíÿ áóðàõûëìûø ùþêìðàíëûã àç ìöääÿò ñöðÿúÿê.Ö÷ èë éåääè àé êå÷ÿúÿê, îíëàð ìöùàðèáÿ åäÿúÿêëÿð.Îíëàðûí èêè âàññàëû þçëÿðèíÿ ãàðøû ÷ûõàúàã.Ãàëèá Àìåðèêàäà äîüóëóá.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ãåéä åòäèéè êèìè, êàòðåí XX ÿñðèí 90-úû èëëÿðèíèíëàï ÿââÿëèíäÿ ñîí ýöíëÿðèíè éàøàéàí Ñîâåò Èòòèôàãûíäàí áÿùñ åäèð.1-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Ìèõàèë Ãîðáà÷îâ âÿ Åäóàðä Øåâàðäíàäçåäÿíýåäèð. Ö÷ èë éåääè àéäàí ñîíðà Ðóñèéà âÿ Óêðàéíà Ì.Ãîðáà÷îâàãàð øû ÷ûõäûëàð. Áîðèñ Éåëòñèí ùàêèìèééÿòè ÿëÿ àëäû. 4-úö ñÿòèðäÿÍîñòðàäàìóñ ÀÁØ ïðåçèäåíòèíäÿí ñþç à÷ûð. Äîüðóäàí äà, Ñîâåòëÿðäàüûëäûãäàí ñîíðà ÀÁØ äöíéàäà ùåýåìîí îëäó.

4 ê96 Áðèòàíèéà àäàëàðûíûí áþéöê áàúûñû,Ãàðäàøûíäàí 15 èë ÿââÿë äîüóëàúàã.Ãàðäàøûíûí âåðäèéè âÿäëÿð éåðèíÿ éåòèðèëäèéèíÿ ýþðÿ Áàúûñû áÿðàáÿðëèéÿ íàèë îëàúàã.

Íîñòðàäàìóñ 1-úè ñÿòèðäÿ ÷îõ îáðàçëû øÿêèëäÿ ÁðèòàíèéàíûíØèìàëè Àìåðèêàäà îëàí 13 êîëîíèéàñûíäàí ñþç à÷ûð. 2-úè ñÿòèðäÿñþùáÿò Ôðàíñàäàí ýåäèð. Àìåðèêà, Ôðàíñàíûí éàðäûìû èëÿ Áðèòàíèéàèëÿ ìöùàðèáÿ àïàðàðàã, 1776-úû èëäÿ ìöñòÿãèëëèê ÿëäÿ åòìèøäè.


356

1791-1792-úè èëëÿð èíãèëàáûíäàí ñîíðà èñÿ, éÿíè äöç 15 èë ñîíðàÔðàíñà Ðåñïóáëèêà åëàí îëóíäó. Ìîíàðõèéàéà ñîí ãîéóëäó.Ìàðàãëûäûð êè, ÀÁØ-û èëê òàíûéàí äþâëÿò Ôðàíñà îëìóøäóð.

4 ê97Ìåðêóðè, Ìàðñ, Âåíåðà áèð-áèðèíÿ ãàðøû îëàí èëÁþéöê Ìîíàðõûí òóòäóüó éîë äàâàì åäÿúÿê.Ïîðòóãàëèéà õàëãû òÿðÿôèíäÿí êðàë ñå÷èëÿí, Ùàêèìèééÿòäÿ âÿ äöíéàäà ÿìèí-àìàíëûãëà éàøàéàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, Ìåðêóðè, Ìàðñ âÿ Âåíåðà ïëàíåòëÿðè1640-úû èëäÿ ãàðøûäóðìà âÿçèééÿòèíäÿ îëàíäà IV Æóàí Ïîðòó ãàëè éà -íûí êðàëû ñå÷èëèá âÿ þëêÿ Èñïàíèéàíûí òàáåëèéèíäÿí ÷ûõà ðàã ìöñ -òÿãèëëèê ãàçàíûá. IV Æóàí Áðàãàíñà êðàë ñöëàëÿñèíèí ÿñàñûíû ãîéóá.Cÿìèñè 16 èë ùàêèìèééÿòäÿ îëóá âÿ 51 éàøûíäà äöíéàñûíû äÿéèøèá.Áóíà áàõìàéàðàã, îíóí àüûëëû ñèéàñÿòè íÿòèúÿ ñèí äÿ Ïîðòóãàëèéàþçöíöí Àâðîïàäàêû êå÷ìèø øàí-øþùðÿòèíè ãàéòàðûáìûø.

4 ê98 Àëáàíëàð Ðîìà øÿùÿðèíÿ ýèðÿúÿêëÿð.Ëàíãðëàðûí êþìÿéè èëÿ ùàìû ýöëìÿëè áÿçÿíÿúÿê.Ìàðêèç âÿ ùåðñîã ùå÷ êèìè áàüûøëàìàéàúàã.Àòÿø, òþêöëÿí ãàí, ÷è÷ÿê õÿñòÿëèéè, ñóñóçëóã âÿçèééÿòè àüûðëàøäûðàúàã.

Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíè òÿäãèãàò÷ûëàð ö÷öí áèð ìöÿììàîëàðàã ãàëûð.

4 ê99Êðàë ãûçûíûí áþéöê úÿñóð îüëó,Êåëòëÿðè (ôðàíñûçëàðû) þç òîðïàãëàðûíäà ýåðè îòóçäóðàúàã.Éàõûíäà, óçàãäà, ãÿðá òîðïàãëàðûíûí äÿðèíëèêëÿðèíäÿÀòûëàí ýöëëÿëÿð èëäûðûì êèìè ÷àõàúàã.


357

�Ãÿçÿíôÿð Ïàøàéåâ. Íîñòðàäàìóñóí ìþúöçÿëè àëÿìèÊàòðåíäÿ ñþùáÿò “Äÿìèð øàùçàäÿ” ëÿãÿáèíè ãàçàíìûø ïðóññèéàëû

øàùçàäÿ Ôðåäåðèê ×àðëçûí Ôðàíñàéà ãàðøû àïàðäûüû ìöùàðèáÿäÿí,äöøìÿíèí þëêÿíèí äÿðèíëèêëÿðèíÿ ãÿäÿð ýÿëèá ÷ûõìàñûíäàí, 1871-úèèëäÿ Ôðàíñàíû ìÿüëóá åòìÿñèíäÿí ýåäèð. ßêñÿð òÿäãèãàòà÷ûëàð íÿ -äÿí ñÿ áó êàòðåíè II Äöíéà ìöùàðèáÿñè âÿ Àëìàíèéà èëÿ áà ü ëà éûðëàð.Ëà êèí áó äöç äåéèëäèð. 1-úè ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ, Ôðåäåðèõèí Àë ìà -íè éà êðàëûíûí ãûçûíûí îüëó îëäóüóíà èøàðÿ åäèð.

4 ê100Ìöùàðèáÿ àëîâó çÿèôëÿéÿíäÿ,Êðàë ñàðàéûíà ýþéäÿí îä òþêöëÿúÿê.Éåääè àé äàâàì åäÿí ìöùàðèáÿäÿ éàçûã úàìààò ìÿùâ îëàúàã.Ðóàí âÿ Åâðå êðàëà êþìÿê åòìÿê èñòÿéÿúÿê.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ Ôðàíñà-Ïðóññèéà ìöùàðèáÿ ñèíèí ñîíà éåò -ìÿñèíäÿí, 2-úè ñÿòèðäÿ Ïàðèñ êîììóíàðëàðûíûí îðäó ùèññÿëÿðèíèíÒéóëåðè êðàë ñàðàéûíà ùöúóìóíäàí, þëêÿäàõèëè ìöùàðèáÿíèí 7 àéäàâàì åòìÿñèíäÿí (èéóë 1870 — ôåâðàë 1871), Ðóàí âÿ Åâðå ÿùàëè -ñè íèí ìîíàðõèéà òÿðÿôäàðû îëìàñûíäàí äàíûøûëûð.

358

V ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (V ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (V ÉÖÇËÖÊ))

Áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðè ñÿìà úèñèì -ëÿðèíèí äöçöëöø ãàíóíóíà ÿñàñÿí áèëìÿêîëóð. Áóíëàð èíñàíûí úÿùäè, âÿúäÿ ýÿë -ìÿñè âÿ ÿí áàøëûúàñû Éàðàäàíûí èðàäÿñè èëÿáàüëû ìÿñÿëÿëÿðäèð. ßáÿäèëèéÿ ãàðûøàíàõûí áó èðàäÿ èëÿ èäàðÿ îëóíóð. Êå÷ìèøäÿ, èíäè äÿ, ýÿëÿúÿê äÿ àõûá áèð àðàéàýÿëèð, ãîâóøóð âÿ àøêàð îëóð.

5 ê1Êåëò (Ôðàíñà) õàðàáàçàðà ÷åâðèëìÿìèøäÿí ÿââÿë,Ìÿáÿäèí è÷èíäÿ èêè íÿôÿð ñþùáÿò åäÿúÿê.Àòûí öñòöíäÿ îëàíûí öðÿéèíÿ õÿíúÿð âÿ íèçÿ ñàïëàíàúàã.Áþéöê, ñÿññèç-ñÿìèðñèç äÿôí îëóíàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð, áó êàòðåí áàðÿäÿ ÿñàñÿí èêè ôèêèð ñþéëÿéèðëÿð. Ìîíèýþñòÿðèð êè, ñþùáÿò Êðåìëäÿ 1939-úó èëèí àâãóñò àéûíäà Ìîëîòîâ âÿÐèááåíòðîï àðàñûíäà ýåäÿí äàíûøûãëàðäàí âÿ ìÿëóì ñàçèøÿ ÿñàñÿí,ùÿìèí èëèí ñåíòéàáðûíäà ùÿð èêè òÿðÿôèí Ïîëøàéà ùöúóì ïëàíûíàóéüóí, þëêÿíèí èêè éåðÿ áþëöíìÿñèíäÿí ýåäèð. Ñîâåò — àëìàí ñàçèøèúèáèíäÿ ùàçûð îëàí Ùèòëåð ùå÷ êèìäÿí ÷ÿêèíìÿäÿí 1940-úû èëäÿÔðàíñàéà èëäûðûì ñöðÿòèëÿ ùöúóì åäÿðÿê, þëêÿíè õàðà áà çàðà ÷åâèðèá.

Cîí Ùîóã èñÿ ùåñàá åäèð êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò Ôðàíñà èíãèëàáûçàìàíû (1789-1792) ýåíåðàëèññèìóñ Ùåíðè äå Ëéà Ðîøåæàêëåíèíþëäöðöëìÿñèíäÿí ýåäèð. Ìñéþ Ùåíðè òÿëÿá åäèðäè êè, ðåñïóáëèêà÷ûäþéöø÷öëÿð ñèëàù ëà ðû íû øÿõñÿí îíà òÿùâèë âåðñèíëÿð. Áèð ÿñýÿðñèëàùûíû òÿùâèë âåðÿíäÿ àòÿø à÷ûá âÿ Ìñéþ Ùåíðè éåðèíäÿúÿ þëöá.ßñýÿðëÿð îíóí ãÿòëÿ éåòèðèëäèéèíè ýèçëÿòìÿê ö÷öí ñèôÿòèíè òàíûíìàçùàëà ñàëàðàã, ñÿññèç-ñÿìèðñèç äÿôí åäèáëÿð. Áóíäàí ñîíðà ðåñ ïóá ëè -êà ÷ûëàðûí ÿë-ãîëó à÷ûëûá, “Cÿùÿííÿì îðäóñó” àäû àëàí ðåñïóáëèêà

359

Â Ñåíòóðèéà

�

ùÿðáè ùèñ ñÿëÿðè òÿðÿôèíäÿí ìèíëÿðëÿ ìîíàðõèéà òÿðÿôäàðû þëäöðö ëöá.Òàëàí áàøëàéûá âÿ þëêÿ õàðàáàçàðà ÷åâðèëèá.

5 ê2Éåääè íÿôÿð ñóè-ãÿñä÷è çèéàôÿòäÿ ö÷ëöéÿ ãàðøû,Ýÿìèäÿ ãûëûíú ÷ÿêÿúÿêëÿð. Îíëàðäàí áèðè,Ùÿð èêè äîíàíìàíû áþéöéÿ ýÿòèçäèðÿúÿê.Çèðåùëè ýåéèìè ýþðÿíäÿ, àõûðûíúû ãàøûíû ÷àòàúàã.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð èíàíäûðûúû áèð ñþç äåéÿ áèëìÿ -éèáëÿð. Ìöõòÿëèô ôÿðçèééÿëÿð èðÿëè ñöðñÿëÿð äÿ, êàòðåíèí ìÿüçèíèà÷ûá ýþñòÿðìÿêäÿ ÷ÿòèíëèê ÷ÿêèáëÿð.

5 ê3Òîñêàíèéà äÿíèçèíäÿí ÷îõ-÷îõ óçàãëàðàÙåðñîãëóüóí âàðèñè ýÿëÿúÿê.Ãàëëèéà (Ôðàíñà) áóäàüû Ôëîðåíñèéàíû ÿëäÿ ñàõëàéàúàã.Ñó ãóðáàüàñû, ðàçûëûüà ýþðÿ, þç éåðèíäÿ ãàëàúàã.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Ôðàíñàäà ñöëàëÿëÿðèí áèðè-áèðèíè ÿâÿç åò ìÿ ñèí -äÿí ýåäèð. Î êè, ãàëäû ñó ãóðáàüàñû ìÿñÿëÿñèíÿ, ÿôñàíÿéÿ ýþðÿÒîñêàíèéàíûí èëê ñàêèíëÿðèíè Âàêõ ýóéà ãóðáàüàéà äþí äÿðèáìèø.ßôñàíÿâè êðàë Ôàðàìîíäàíûí áàéðàüûíû ìàâè ôîí öçÿ ðèíäÿ òÿñâèðåäèëÿí ö÷ ãûçûë ãóðáàüà áÿçÿéèðìèø. Íîñòðàäàìóñ áóíà èøàðÿ èëÿýþñòÿðèð êè, ùàêèìèééÿò 1859-úó èëÿ ãÿäÿð Ôëîðåíñèéàäà äà,Òîñêàíèéàäà äà Ëîòàðèíñêèëÿð ñöëàëÿñèíèí ÿëèíäÿ îëàúàã.

5 ê4Øÿùÿðäÿí ÷ûõàðûëàí Áþéöê ÌàñòèôèÌöÿììàëû ñþâäÿëÿøìÿ ãÿçÿáëÿíäèðÿúÿê.×þëëÿðÿ ÷ûõàðûëìûø ìàðàëà ýþðÿCàíàâàð âÿ Àéû áèðè-áèðèíÿ ìåéäàí îõóéàúàã.

Êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí áÿùñ åäèð. “Áþéöê Ìàñòèô” äå -éÿí äÿ Íîñòðàäàìóñ Âèíñòîí ×þð÷èëè íÿçÿðäÿ òóòóð. ßýÿð îðòà ÿñð ëÿðèíýèëèñ ìàñòèôèíèí øÿêëèíÿ íÿçÿð ñàëñàíûç, à÷ûãúà ýþðÿúÿêñèíèç êè, î,


360

ìöàñèð èíýèëèñ áóëäîãóíà îõøàéûð. Cîí Ùîóã ×þð÷èëèí ÷îõ êþê îëäó -üóíó íÿçÿðÿ àëàðàã, ñþùáÿòèí îíäàí ýåòäèéèíè ãåéä åäèð. Àëìà íèéàèëÿ Ôðàíñà àðàñûíäà ñþâäÿëÿøìÿëÿðèí ýåòäè éèí äÿí õÿáÿð òóòàí ×þð÷èëÏàðèñÿ ñÿôÿð åòìèø, ëàêèí ôðàíñûç ëà ðûí îíà ðÿüáÿò ýþñòÿðìÿ äèêëÿðèíèâÿ àëìàíëàðà òÿñëèì îëìàã áàðÿäÿ íèééÿòëÿðèíè à÷ûãúà ùèññ åäÿðÿê,ãÿçÿáëÿíìèøäè. Ïàðèñè òÿðê åäÿí êèìè, ôðàí ñûç ëà ðûí Îðàíäà ëþâáÿðñàëìûø ùÿðáè-äÿíèç äîíàíìàñûíà ùö úóì åò ìÿê áàðÿäÿ ÿìðâåðìèøäè. 3-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Ïîëøàäàí ýåäèð. Êå÷ ìèøäÿ Ïîëøàíûíáàéðàüûíäà ìàðàë ùÿêê îëóíàðäû (áàõ: 10 ê99), 4-úö ñÿòèðäÿ èñÿÙèòëåðëÿ ðóñëàðûí ìöáàðèçÿñèíäÿí ñþùáÿò ýåäèð. Ìÿ ëóì äóð êè,Ðóñèéà òàðèõÿí “Àéûëàð þëêÿñè” àäëàíûá. Î êè, ãàëäû “úàíà âàð” ñþçö -íÿ, äåìÿê ëàçûìäûð êè, ãÿäèì ýåðìàí äèëèíäÿ “Adolf” “úà íàâàð”ìÿíàñûíäà èøëÿíèá. Î äà ìàðàãëûäûð êè, Ôöðåðèí øòà áû Ñîâåò Èòòèôàãûíûòóòìàã áàðÿäÿêè ïëàíû “Càíàâàð éóâàñû” àäëàí äûð ìûøäû.

5 ê5Àñûëûëûãäàí ãóðòàðìàã ïÿðäÿñè àëòûíäà, Þç õåéðèíÿ øÿùÿðè âÿ õàëãû çÿáò åäÿúÿê.Ýÿíú ãûçëà áàüëû ïåøìàí÷ûëûãäàí ñîíðà, ëàï ïèñ ÿìÿëëÿðäÿí ÷ûõàúàã.“Ìÿíèì äöøÿðýÿì”äÿ (äþéöø ìåéäàíû) éàëàí øåèðëÿð îõóéàúàã.

Áó êàòðåí áàøäàí-àéàüà Àäîëô Ùèòëåðäÿí áÿùñ åäèð. 1-úè ñÿòèðäÿÍîñòðàäàìóñ ýþñòÿðèð êè, Ùèòëåð àëäàäûúû âÿ åùòèðàñëû ÷ûõûøëàðû èëÿ Àë -ìàíèéàíû àë÷àëäûúû Âåðñàë ñàçèøèíäÿí õèëàñ åòäè. Õàëãû áåé íÿë õàëãéÿùóäè÷èëèéÿ ãàðøû ãàëäûðäû. 2-úè ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëèð êè, î, Áåð ëèíè âÿÀëìàíèéàíû òàì þç òÿñèðè àëòûíà àëäû. Ëàêèí éàõûí ãîùóìó ýÿíú ÙåëèÐàóáàëû éîëäàí ÷ûõàðäûüûíà ýþðÿ, ãûç þçöíö þëäöðäöêäÿí ñîíðàïåøìàí÷ûëûã ÷ÿêñÿ äÿ, öðÿéè äàøà äþíìöøäö. Ùèòëåð åòèðàô åòìèøäè êè,Ùåëè îíóí ùÿãèãÿòÿí äÿ ñåâäèéè éåýàíÿ ãàäûí èäè. Ùåëèíèí þëöìöîíäà èíñàíëàðà ãàðøû áèð ðÿùìñèçëèê îéàòìûøäû. Îäóð êè, áöòöí äöíéà -äàí èíòèãàì àëìàüà, íåúÿ äåéÿðëÿð, áÿøÿðèééÿòèí áèð áàøû îëñà èäè, îíóêÿñìÿéÿ ùàçûð èäè. 4-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ Ùèòëåðèí “Meií Kampf”êèòàáûíäàí ñþùáÿò à÷ûð. Ìÿëóìäóð êè, áó êèòàáäà Ùèòëåðèí àëìàíëàðàìèíèëëèê Ðåéõ éàðàäàúàüû áàðÿäÿ âÿä âÿ õÿéàëëàðûíäàí áÿùñ åäèëèð.

�Â Ñåíòóðèéà

361

5 ê6Êàùèí ÿëèíè êðàëà òîõóíäóðàðàã,Ýÿëèá Èòàëèéàäà ñöëù íàìèíÿ èáàäÿò åäÿúÿê.Ùþêìðàíëûã ÿñàñû (ñêèïåòð) ñîë ÿëÿ êå÷ÿúÿê.Áó êðàëäàí äöíéàéà ñöëùñåâÿð ùþêìäàð ýÿëÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàðÍîñ òðà äà ìóñóíáó êàòðåíèíè à÷ -ìàã äà ÷ÿ òèí ëèê ëÿöçëÿ øèáëÿð. Äîü -ðó ãÿíàÿòÿ ýÿ -ëèá ëÿð êè, áþ éöêýþ ðö úöíöí ñþù -áÿò à÷äû üû ùà äè -ñÿëÿð ýÿ ëÿ úÿê äÿáàø âåðÿ úÿê äèð.Áèçÿ ãà ëûð ñà, áóêàòðåí ÐîìàÏàïàñû II ÈîùàííÏàâåëèí Àçÿð -áàé úà íà ñÿ ôÿðè( 22 . 05 -23 . 05 .2002), Ïðåçèäåíò

Ùåé äÿð ßëè éåâ âÿ îüëó Èëùàì ßëè éåâëÿ áàüëûäûð.Áèç áó ãÿíàÿòÿ úèä äè òÿä ãèãàò àïàðàðàã ýÿëìè øèê. Ìÿñÿëÿ áó ðà -

ñûíäàäûð êè, Íîñðòðà äà ìóñóí äþâðöíäÿí ÕÕ ÿñðèí 2-úè éàðû ñûíàãÿäÿð ùå÷ áèð Ðîìà Ïà ïàñû Èòàëèéà ñÿðùÿäëÿ ðèí äÿí êÿ íàðà ÷ûõ ìà -ìûø äû. Íîñðòðà äà ìóñóí êàò ðåí äÿ ñþùáÿò à÷äûãëàðû Ïàïà II Ïàâåëèíâàõòûíäà áàø âå ðèá. Àçÿð áàé úàí âÿ Ìÿ ðà êåøäÿí áàøãà, äþâëÿ òèíáàø÷ûñû ñàü èêÿí Ïàïàíûí çèéà ðÿò åòäèéè 130-à ãÿ äÿð þëêÿíèí ùå÷áèðèíäÿ àòàäàí ñîíðà ùàêè ìèé éÿòÿ îüóë ýÿë ìÿéèá.


362

Ïðåçèäåíò Ùåéäÿð ßëèéåâ âÿ Ïàïà ÛÛ ÏàâåëÁàêû, 22.05.2002

Äîüðóäóð, Èîðäàíèéàäàêðàë Ùöñåéíäÿí âÿ Ñóðè éà äàÙàôèç ßñÿääÿí ñîíðà (þëöìòàðèõè: 10 èéóí 2000-úè èë)ùàêèìèé éÿòÿ îüëàíëàðû Àá -äóëëà âÿ Áÿ øÿð ßñÿä ýÿëèá -ëÿð. Ëàêèí Ðî ìà Ïàïà ñû —Ñó ðèéà éà 2001-úè èëèí ìàéàéûíäà çèéà ðÿòÿ ýåäèá. Éåðèýÿë ìèø êÿí, Ïàïà II ÏàâåëèíÈîðäàíèéàéà ñÿôÿðè îíóíëàáàüëû Wåá ñàéòäà éåð àë -ìàäûüûíà ýþðÿ 27-30 àâ ãóñò2006-úû èëäÿ Èîðäà íè éàéàýåäÿðêÿí þéðÿí äèê êè, Ïà ïàII Ïà âå ëèí Èîð äà íè éà éà ñÿ ôÿ -ðè 2000-úè èëèí ìàðò àéûí äàîëóá. Êðàë Ùö ñåéí èñÿ 1999-úó èëèí ôåâ ðàë àéû íûí 7-äÿâÿ ôàò åäèá. Ãÿ íà ÿ òè ìè çèíäîü ðó ëó üó íà ÿìèí îë äóã.

Îíó äà äå éÿ êè, Ðî ìàÏà ïà ñû íûí áèð õðèñ òè àí þë êÿ -ñè íÿ ñÿ ôÿ ðè áþ éöê ùà äè ñÿ êè -ìè Íîñò ðà äà ìó ñóí äèã ãÿ òè -íè úÿëá åò ìÿ éÿ áèë ÿð äè. Ëà êèí ãÿ äèì çà ìàí ëàð äàí ÿðà çè ñèí äÿ éÿ ùó -äè ëÿ ðèí ÿìèí-àìàí ëûã ëà, òîï ëóì ùàë äà éà øà äû üû, äöí éà éà íå ÷ÿ-íå -÷ÿ ýþð êÿì ëè éÿ ùó äè ìó ñè ãè ÷è ñè, àëèì, ùÿ êèì âÿ ñ. òþù ôÿ åò ìèøÀçÿð áàé úàí, ìèë ëèé éÿò úÿ éÿ ùó äè îëàí ýþ ðö úö íöí äèã ãÿ òè íè ÷ÿê ìÿ -éÿ áèë ìÿç äè. Áó ðà äà îíó äà äå ìÿê éå ðè íÿ äö øÿð äè êè, ñè éà ñè äó ðóìóú áà òûí äàí íÿ Ñóðè éà, íÿ Èîð äà íè éà, íÿ äÿ Ìÿ ðà êåø äÿ éÿ ùó äè éàøà -ìûð.


363

Íåáî äàüûíäà Ïàïà ÛÛ Ïàâåëèí çèéàðÿòèíÿùÿñð îëóíàí àáèäÿ þíöíäÿ.

Ã. Ïàøàéåâ, ãûçû Àéýöí, êöðÿêÿíè Òåéìóð,ùÿéàò éîëäàøû Àðÿñòÿ õàíûì âÿ îüëó Ìóðàä

(28.08.2006)

Ðî ìà Ïà ïà ñû II Ïà âå ëèí ìö ñÿë ìàí þë êÿ ñè Àçÿð áàé úà íà ýÿ ëè øè, Àçÿð -áàé úàí äà êà òî ëèê êèë ñÿ ñè íèí òè êèë ìÿ ñè ö÷öí òîð ïàã ñà ùÿ ñè íèí àé ðûë ìà ñûäà ýÿíúëèê äÿí êà òî ëèê äè íè íè ãÿ áóë åò ìèø Íîñòðà äà ìó ñóí íÿ çÿ ðèí äÿíéà éû íà áèë ìÿç äè. Àçÿð áàé úàí äà éöêñÿê ñÿâèééÿäÿ ãàðøûëà íàí ÐîìàÏà ïàñûíûí þëêÿìèçäÿí ÷îõ ìÿìíóí ýåòìÿñè âÿ Èòàëèéàéà ãàéûäàíäàíñîíðà ýþíäÿðäèéè ðàçûëûã òåëåãðàìû âÿ ìÿêòóáó ÷îõ ìÿò ëÿáëÿðäÿí ñþçà÷ûð. 2-úè ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, Èòàëèéàéà ãàéûòäûã äàí ñîíðà î,Àçÿðáàéúàíäà ñöëù, ÿìèí-àìàíëûã íàìèíÿ èáàäÿò åäèá. ÐîìàÏàïàñûíûí Àçÿðáàé úàíà çèéàðÿòèíäÿí ñîíðà Âàòèêàíûí íöìà éÿí äÿùåéÿòëÿðèíèí òåç-òåç þëêÿìèçÿ ýÿëìÿñè, äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû Èëùàìßëèéåâèí II Ïàâåëèí äÿôí ìÿðàñèìèíäÿ èøòèðàê åòìÿñè òÿìÿëè Ùåéäÿðßëèéåâ òÿðÿôèíäÿí ãîéóëàí õîøìÿðàìëû ÿëàãÿëÿðÿ õèäìÿò åäèð. Íîñòðà -äàìóñóí êàòðåíäÿ èøëÿòäèéè “êðàë” ñþçö “äþâëÿò áàø÷ûñû” ìÿíàñûíà ýÿ -ëèð. 4-úö ñÿòèðäÿí äÿ ýþðöíäöéö êèìè, Èëùàì ßëèéåâ ùàêè ìèé éÿòÿ ýÿëäèâÿ õàëãûí ìÿíàôåéèíÿ óéüóí ñèéàñÿò éåðèò ìÿ éÿ áàøëàäû. 4-úö ñÿòèðäÿèñÿ áèçÿ ãàëûðñà, ñþùáÿò íÿâÿ Ùåéäÿðäÿí ýåäèð.

Î êè, ãàëäû Ìÿðàêåøÿ, äåìÿê ëàçûìäûð êè, Ïàïà II Ïàâåë 1985-úèèëèí àâãóñò àéûíäà Ìÿðàêåøäÿ 50 ìèíëèê èçäèùàì ãàðøûñûíäà ÷ûõûøåäèá. 1999-úó èëèí èéóë àéûíäà êðàë II Ùÿñÿí þëÿíäÿí ñîíðà îíóíéåðèíÿ îüëó Ìÿùÿììÿä êå÷èá. Ëàêèí Ìÿðàêåøèí Âàòèêàíëà ùå÷ áèðÿëàãÿñè îëìàäûüûíà, þëêÿäÿ éÿùóäèëÿð éàøàìàäûüûíà ýþðÿ áó êàòðåíèÌÿùÿììÿäëÿ ÿëàãÿëÿí äèð ìÿê äîüðó îëìàçäû.

5 ê7Ñèðëè õÿçèíÿíè äÿðèíëèêëÿðäÿ àõòàðàðêÿí,Òðèóìâèðèí ñöìöêëÿðè òàïûëàúàã.ßòðàôäàêûëàð äèíúëèê òàïà áèëìÿéÿúÿêëÿð.Áó áîøëóãäà èñÿ ãóðüóøóí âÿ ìÿðìÿðäÿí áàøãà ùå÷ íÿ îëìàéàúàã.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Íàïîëåîíäàí ýåäèð. 1799-úó èëäÿ î, òðèóì âèðà -òûí öçâö èäè. Éÿíè ãÿäèì Ðîìàäàêû êèìè, äþâëÿòè èäàðÿ åäÿí ö÷ëöê -äÿí áèðè — òðèóìâèð èäè. Íàïîëåîí þëÿíäÿí ñîíðà þëêÿäÿ áþéöê ðóùäöøêöíëöéö ùþêì ñöðöðäö. ßùàëèäÿ ÿùâàëè-ðóùèééÿíè ãàëäûðìàãìÿãñÿäè èëÿ êðàë Ëóè Ôèëèïï Íàïîëåîíóí âÿñèééÿòèíè ÿñàñ òóòàðàã,


364

1840-úû èëäÿ ÿìð âåðäè êè,Áîíàïàðòûí íÿøèíè Ìöãÿä -äÿñ Éåëåíà àäàñûíäàí Ïàðèñÿýÿòèðñèíëÿð. Áó ìÿãñÿäëÿêðàë þç îüëóíó âÿ Íàïîëåî -íóí éàõûí àäàì ëàðû îëìóøÃóðãî âÿ Áåð òðà íû ýþíäÿðäèêè, ãÿáðè à÷àí äà îíëàð ìÿ -çàð äàêûíûí ùÿãèãÿ òÿí äÿ Íà -ïî ëåîí îëóá-îëìà äûüûíû òÿñ -äèã ëÿ ñèíëÿð. 19 èë ÿââÿë,1821-úè èëäÿ äöí éà ñûíû äÿéè -øÿíäÿ Íàïîëåîíóí úÿñÿäèáàëçàì ëàíäûüûíà ýþ ðÿ ÷îõéàõ øû ãàë ìûøäû. Èì ïåðàòîðóí


365

Íàïîëåîíóí Ìöãÿääÿñ Éåëåíà àäàñûíäàòöðáÿñè. 1821—1840-úû èëëÿð àðàñû

Íàïîëåîíóí òöðáÿñèÍàïîëåîí Ïàðèñäÿ áó ìþùòÿøÿì

áèíàäà äÿôí îëóíóá


366

úÿñÿäèíè ãóðüóøóí âÿ ìÿðìÿðäÿí äö çÿë äèëìèø òàáóòà ãîéàðàã,Ïàðèñÿ ýÿòèð äè ëÿð. Ïàðèñäÿ òàáóòó êö ÷ÿ ëÿð äÿí êå÷è ðÿ ðÿê, ñîí ìÿí -çèëÿ — ßëèëëÿð Ñàðàéû êèëñÿñèíÿ àïàðäûëàð âÿ áóðàäà äÿôí åòäèëÿð.1

1-úè ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí “ñèðëè õÿçèíÿ”, òÿäãè ãàò ÷ûëàðûí ôèê ðèíúÿ, Ôðàí -ñàíûí èòèðèëìèø øàí-øþùðÿòè äåìÿêäèð. Ëàêèí Ëóè Ôèëèïïèí ôèêðè áàø òóò -ìàäû. Èíñàíëàð õöëéàëàðà äàëìàäû ëàð. ßòðàôëû ìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 1 ê37.

5 ê8Càíëû àëîâ áóðàõûëàúàã, ýèçëè þëöìÃîðõóëó øàðëàðûí è÷èíäÿäèð. Äÿùøÿòäèð.Ýåúÿéÿ éàõûí ùàâà ãöââÿëÿðè øÿùÿðèí òîçóíó ýþéÿ ñîâóðàúàãëàð.Øÿùÿð àëîâ è÷èíäÿäèð, äöøìÿí ö÷öí ÿëâåðèøëèäèð.

Ñþùáÿò II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû áàø âåðìèø ùàäèñÿëÿðäÿíýå äèð. 1-úè ñÿòèðäÿ áÿùñ îëóíàí “úàíëû àëîâ” ùèäðîýåí áîìáàñûíûíñèí òåçèäèð. Áîìáà ïàðò ëàéàðêÿí àëîâ, ùàâà âÿ ñó èëÿ áèðëÿøèð âÿúàíëû íÿ âàð ñà éàíäûðûð. Áó ñÿòèðäÿ åëÿúÿ äÿ ýèçëè þëöìäÿí äà íû -øûëûð. Ýèçëè þëöìÿ àòîì áîìáàñû ýÿòèðèá ÷ûõàðûð.

Ýþðöíäöéö êèìè, Íîñòðàäàìóñ ÕÕ ÿñðèí êöòëÿâè ãûðüûí ñèëàùûîëàí ùèäðîýåí âÿ àòîì áîìáàëàðûíûí äÿùøÿòëÿðèíäÿí ñþç à÷ûð. IIÄöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Ëîíäîí, Äðåçäåí, Áåðëèí âÿ ñ. øÿùÿðëÿðäàüûäûúû áîìáàðäìàíà ìÿðóç ãàëìûøäû. Õèðîñèìà âÿ Íàãàñàêè øÿ -ùÿð ëÿðèíÿ èñÿ àìåðèêàëûëàð àòîì áîìáàñû àòìûøäûëàð.

5 ê9Þçöëöíÿ ãÿäÿð äàüûäûëìûø ìþùòÿøÿì òàüûí éàíûíäàÁàø÷ûíûí ýþñòÿðèøè èëÿ äîñòó ÿñèð åäèëìèøäè.Î, àëíû âÿ ñèôÿòè òöêëö õàíûìäàí äîüóëìóøäó.Ùåðñîã ùèéëÿ èëÿ þëöìäÿí éàõà ãóðòàðìûøäû.

Áó âÿ ñîíðàêû êàòðåíäÿ (5 ê10) Íîñòðàäàìóñ 14 ôåâðàë 1858-úèèëäÿ III Íàïîëåîíà ãàðøû åäèëÿí ñóè-ãÿñääÿí ñþç à÷ûð. 1-úè ñÿòèðäÿ

1 É.Â.Òàðëå. Íà ïî ëåîí. Áàêû, 1993, ñÿù. 461.

III Íàïîëåîíó ãÿòëÿ éåòèðìÿê ö÷öí Îïåðà òåàòðûíûí áîìáà èëÿïàðòëàäûëìàñûíäàí áÿùñ îëóíóð. 2-úè ñÿòèð III Íàïîëåîíóí ýÿíúëèéèèëÿ áàüëûäûð. Î, ýÿíúëèéèíäÿ Èòàëèéàäà èíãèëàáè ùÿðÿêàòûí ôÿàë öçâëÿ -ðèíäÿí îëóá. Ëàêèí Ôðàíñàäà ùàêèìèééÿòÿ ýÿëäèêäÿí àç ñîíðàèòàëèéàëûëàð ùèññ åòäèëÿð êè, III Íàïîëåîí îíëàðûí àìàëëàðûíà õÿéàíÿòåäèð. Îäóð êè, ãðàô Îðñèíèíèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ îíó àðàäàí ýþòöðìÿêãÿðàðûíà ýÿëèðëÿð. Ëàêèí ñóè-ãÿñä÷èëÿðäÿí Ïéåð àäëû áèðèñè òóòóëäó -üóíäàí, ñóè-ãÿñäè éåðèíÿ éåòèðÿ áèëìÿìèøäèëÿð.

5 ê10Ìöíàãèøÿäÿ éàðàëàíàí Ôðàíñàíûí áàø÷ûñûÒåàòðûí éàíûíäà ìÿùâ îëàíëàðû ýþðöð.Ãàí è÷èíäÿäèð, éàðàëûäûð, äöøìÿí ñûõûøäûðûð.Îíó äþðä ÿúíÿáèäÿí éåðëèëÿð õèëàñ åäÿúÿê.

Áóðàäà áþéöê ýþðöúö ÿââÿëêè êàòðåíäÿ (5 ê9) áÿùñ îëóíàíùàäèñÿëÿðÿ òàì àéäûíëûã ýÿòèðèð. Éåðëè àäàìëàð III Íàïîëåîíó åëÿÿùàòÿ åäèáëÿð êè, ïàðòëàéûø çàìàíû éàðàëàíñà äà, ñàü ãàëûá. Íîñòðà -äà ìóñóí ñîíóíúó ñÿòèðäÿ ñþùáÿò à÷äûüû ñóè-ãÿñä÷èëÿð ãðàô Îðñèíè,Ïéåð, Ãîìåç âÿ Ðóäèî îëóá.

5 ê11Ýöíÿøäÿí îëàíëàð äÿíèçëÿðè òÿùëöêÿñèç êå÷ìÿéÿúÿêëÿð.Âåíåðàäàí îëàíëàð áöòöí Àôðèêàíû ÿëäÿ ñàõëàéûðëàð.Ùàêèìèééÿò Ýöíÿø âÿ Ñàòóðí òÿðÿôèíäÿí äàùà òóòóëìàéàúàã.Âÿ äöíéàíûí Àñèéà ùèññÿñè äÿéèøÿúÿê.

Ýöíÿø — Éàïîíèéà èìïåðàòîðëóüóíóí ðÿìçèäèð. Âåíåðà èñÿ Èòàëè -éà íûí ñèìâîëó ùåñàá îëóíóð. Äîüðóäàí äà, II Äöíéà ìöùàðèáÿñèÿðÿôÿñèíäÿ Èòàëèéàíûí Àôðèêàäà ÷îõëó êîëîíèéàëàðû âàðäû. Êàòðåíäÿùàããûíäà äàíûøûëàí Ñàòóðíóí áèð íå÷ÿ ðÿìçè ìÿíàñû âàðäûð. Îíëàð -äàí áèðè ôàøèçìäèð. Ñàòóðíóí ðÿíýè ãàðàäûð. Îíóí ðÿíýè àëìàí åñåñ -÷è ëÿðèíèí âÿ èòàëéàí ãàðàêþéíÿêëèëÿðèíèí ðÿíýèíÿ îõøàéûð. 3-úö ñÿ -òèð äÿ Íîñ òðàäàìóñ Èòàëèéàäà ôàøèçìèí Ñàòóðíóí áèð ñèêëèíäÿí äÿ àç


367

ìöä äÿ òÿ (29.5 èë) ìþâúóä îëàúàüûíû ýþñòÿðìèøäèð. Ìóññîëèíèòÿðÿôèí äÿí ÿñà ñû ãîéóëàí ôàøèñò ïàðòèéàñû 1921-1945-úè èëëÿðäÿ, úÿ -ìè 25 èë ùàêèìèééÿòäÿ îëìóøäóð.

4-úö ñÿòèðäÿ Óçàã Øÿðãäÿí — Éàïîíèéàäàí ñþùáÿò ýåäèð.

5 ê12Ëþìàí ýþëöíöí éàíûíäà îíó èçëÿéÿúÿêëÿð.Áèð íÿôÿð ÿúíÿáè ãàäûíûí ÿëè èëÿ øÿùÿðÿ õÿéàíÿò åòìÿê èñòÿðêÿí,Îíó Àóñáóðãäà þëäöðÿíÿ ãÿäÿð, áþéöê øÿõñèí ìöøàéèÿò÷èëÿðèÂÿ Ðåéíäÿí îëàíëàð ýÿëèá îðà ÷àòàúàãëàð.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ, áó êàòðåí Íîñòðàäàìóñóí çàìàíûíäàíñîíðà áàøëàéàí Îòóçèëëèê ìöùàðèáÿäÿí áÿùñ åäèð. 1636-úû èëäÿ“Ìö ãÿääÿñ Ðîìà”íûí èìïåðàòîðó II Ôåðäèíàíä Àóñáóðã âÿ áàøãàøÿùÿðëÿðè òóòìóøäó. Íîñòðàäàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð.

5 ê13Ðîìàëû Áåë÷èêà êðàëû áþéöê ãÿçÿáëÿÞç úèíàùûíäà áàðáàðëàðû ñûõûøäûðàúàã.Ëèâèéàëûëàðû ãÿçÿáëÿ Ìàúàðûñòàíäàí,Ñîíðà Cÿáÿëöòòàðèãäÿí ãîâàúàãëàð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áåëÿ ãÿíàÿòäÿäèðëÿð êè, áó êàòðåíäÿ 1683-úöèëäÿ òöðêëÿðèí âÿ îíëàðûí ìöòòÿôèãëÿðèíèí Âéàíàíû ìöùàñèðÿéÿ àë -ìà ñûíäàí, ñîíðà èñÿ êàòðåíäÿ àäû ÷ÿêèëÿí Ìàúàðûñòàí âÿ Cÿáÿ ëöò -òà ðèãäÿí áèðäÿôÿëèê ÷ûõàðûëìàëàðûíäàí äàíûøûëûð.

5 ê14Ñàòóðí âÿ Ìàðñ Øèð áöðúöíäÿ îëàíäà,Ìöíàãèøÿ çàìàíû Èñïàíèéà Ëèâèéà òÿðÿôèíäÿí çÿáò îëóíàúàã.Ìàëòàíûí éàõûíëûüûíäà Ùåðåä (âÿ éà âàðèñ) äèðè òóòóëàúàãÂÿ Ðîìà ùàêèìèééÿòèíÿ Õîðóç çÿðáÿ âóðàúàã.

Êàòðåíäÿ Íàïîëåîíóí 1798, 1808-1814-úö èëëÿðäÿ Ìèñèð, Ìàëòà,Èñïàíèéà âÿ Èòàëèéàéà çÿôÿðëè éöðöøëÿðèíäÿí áÿùñ îëóíóð. 4-úö ñÿòèð -


368

äÿí ýþðöíäöéö êèìè, Íàïîëåîí îðäóëàðû Èòàëèéàíû òóòàðêÿí, ùÿòòàÐî ìà Ïàïàñûíû ÿñèð åòìèøäèëÿð.

Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ éåð àëàí “õîðóç” 1792-úè èëäÿí ñîíðàÔðàí ñàíûí ðÿìçè êèìè èøëÿíìèøäèð.

Ìàðàãëûäûð êè, Íîñòðàäàìóñ þçöíäÿí èêè ÿñð ñîíðà áåëÿ, áàø âå -ðÿúÿê ùàäèñÿíèí äåòàëëàðûíû äà ýþðöá.

5 ê15Ïîíòèôèê öçÿðêÿí ÿñèð àëûíäû,×àõíàøìàäà êåøèøè òÿðê åäÿí àíäà.Èêèíúè ñå÷èëÿí éîõà ÷ûõûá, îíóí ðèôàù ùàëû ïèñëÿøÿúÿê.Îíóí ñåâèìëè, ãåéðè-ãàíóíè äîüóëàí îüëó þëÿúÿê.

Êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ Ðîìà ïàïàëàðû VI Ïèé âÿ VII Ïèéäÿí ñþçà÷ûð. VI Ïèé Íàïîëåîí òÿðÿôèíäÿí ÿñèð åäèëÿðÿê, Âàëåíñèéàäà çèí -äàí äà ñàõëàíûëûðäû. 1799-úó èëäÿ îðàäàúà þëöá. Îíäàí ñîíðà ñå÷èëÿíÐî ìà ïàïàñû VII Ïèéè äÿ Íàïîëåîí 1809-1814-úö èëëÿð àðàñûíäàÔîíòåíáëîäà åâ äóñòàüû åäèá. 3-úö ñÿòèðäÿ äåéèëÿí “Èêèíúè ñå÷èëÿíéîõà ÷ûõûá” äà éåðèíè àëûá. Ýþñòÿðèëÿí èëëÿð àðàñû VII Ïèé Âàòè êàí -äàí ÷îõ-÷îõ óçàãëàðäà åâ äóñòàüû îëóá.

4-úö ñÿòèðäÿ Íàïîëåîíóí þëÿúÿéèíÿ èøàðÿ åäèëèð. Áóðàäà ìàðàãëûúÿùÿò îäóð êè, õðèñòèàíëàðûí ùàìûñûíûí Ðîìà ïàïàñûíûí þâëàäûùåñàá îëóíäóüóíà ðÿüìÿí Íîñòðàäàìóñ “ãåéðè-ãàíóíè” èôàäÿñèíèèøëÿò ìèøäèð. Îíà ýþðÿ êè, õðèñòèàí äèíèíäÿ ïàïàëàðûí åâëÿíìÿñèãàäà üàí äûð. ßòðàôëû ìÿëóìàò ö÷öí Ñåíòóðèéà 5, êàòðåí 57-éÿ áàõ -ìà üû ìÿñëÿùÿò ýþðöðöê.

5 ê16Ñàáÿñèëÿðèí ýþç éàøëàðû äàùà ÷îõ àõûäûëàúàã.Èíñàíëàðû éàíäûðûá êöëÿ äþíäÿðÿúÿêëÿð.Ôàðîñ àäàñûíäà ñÿëèá÷èëÿð àðàíû ãàòàúàãëàð,Ðîäîñäà äÿùøÿòëè êàáóñ ýþðöíÿúÿê.

Áèðèíúè ñÿòèðäÿ éåð àëàí “ñàáÿñèëÿð” — øÿíáÿ ýöíöíö áàéðàìåäÿí ëÿð, éÿíè éÿùóäèëÿðäèð. Áó ñþç “ñàáèíàëûëàð” êèìè äÿ îõóíà áè -


369

ëèð. Áó ìÿãàìäà Ðîìà éàõûíëûüûíäà Ñàáèíàäà éàøàéàíëàð íÿçÿðäÿòó òóëóð.

Öìóìèééÿòëÿ, êàòðåíäÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû ÙèòëåðÀëìàíèéàñû âÿ èòàëéàí ôàøèñòëÿðèíèí òþðÿòäèêëÿðè äÿùøÿòëè ùàäèñÿëÿð -äÿí ñþç à÷ûëûð. 2-úè ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ àëìàí äöøÿðýÿëÿðèíäÿÿñèð ëÿðèí, õöñóñÿí äÿ éÿùóäèëÿðèí ãàç ñîáàëàðûíäà éàíäûðûëàðàã êö -ëÿ äþíäÿðèëìÿñèíè òàì äÿãèãëèéè èëÿ ýþðöá.

5 ê17Ýåúÿ âàõòû êðàë õèéàáàíûí éàíûíäàí êå÷ÿðêÿíÊèïðäÿí îëàí âÿ ÿñàñ òÿùðèê÷è:Êðàë éûõûëûð, ÿëè Ðîíà ÷àéû áîéó èñòèãàìÿòèíäÿ äöøöð.Ñóè-ãÿñä÷èëÿð îíóí àõûðûíà ÷ûõìàüà ýÿëèðëÿð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ ãÿòè ñþç äåìÿêäÿí ÷ÿêèíèáëÿð.Äåìÿëè, êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿêäèð.


370

Åâåíñè ùÿáñ äöøÿðýÿñèíèí “òàëå öçöíÿ ýöëÿí âÿ ñàü ãàëàí ãóðáàíëàðû”

5 ê18Áÿäáÿõò äÿðä è÷èíäÿ þëÿúÿê.Îíó ìÿôòóí åäÿí ãàäûí ùåêàòîìáàíû áàéðàì åäÿúÿê.Ãÿäèì ãàíóí, ôðàíê ôÿðìàíû áÿéàí åäèëèá.Éåääèíúè ýöí øàùçàäÿ âÿ äèâàð éûõûëàúàã.

Áó êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Àëìà -íèéà èëÿ Ôðàíñà àðàñûíäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèëèð. 1940-úû èëèí èéóíóíäà àëìàíëàð ôðàíñûçëàðûí “êå÷èëìÿç ñÿää” àäëàíäûð -äûãëàðû Ìàæèíî áåòîí äèâàðëàðûíäàí éàí êå÷ÿðÿê, Áåë÷èêà òÿðÿôäÿíÔðàíñàéà ùöúóìà êå÷äèëÿð. Äöíêåðêäÿí éåääèúÿ ýöíÿ Ïàðèñÿ÷àòäû ëàð. Ïðåçèäåíò Ëåáðéóí ìÿüëóáèééÿòè åòèðàô åòäè. Íîñò ðà äà ìó -ñóí 4-úö ñÿòèðäÿ îáðàçëû øÿêèëäÿ áÿéàí åòäèêëÿðè éåðèíè òóòäó. Ôðàí -ñàäà Ö÷öíúö Ðåñïóáëèêà ñöãóò åòäè.

Äÿðèí ôÿëñÿôè ìÿíà äàøûéàí áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ áèð ÷îõìÿòëÿáëÿðäÿí ñþç à÷ûð. Áèðèíúè ñÿòèðäÿ Ùèòëåðäÿí, èêèíúè ñÿòèðäÿîíóí ìÿøóãÿñè Éåâàíûí ãÿäèì éóíàíëàðäà òÿíòÿíÿëè ãóðáàí ìÿðà -ñèìè îëàí Íåêàòîìáàíû áàéðàì åäÿúÿéèíäÿí, éÿíè êöòëÿâè èíñàíãûðüûíûíû ýþðÿúÿéèíäÿí áÿùñ åäèëèð. 3-úö ñÿòèðäÿ ãÿäèì Ôðàí ñàäàäÿáäÿ îëàí “þëöìÿ þëöì” ãàíóíóíà èøàðÿ åäèëèð. Ùÿìèí ãà íó íàýþðÿ êèì àäàì þëäöðñÿ, îíóí þçöíö äÿ þëäöðöðäöëÿð. Íîñòðà äàìóñ,áó ãàíóíà èøàðÿ åòìÿêëÿ, ìèëéîíëàðûí þëöìöíÿ áàèñ îëàí Ùèòëåðèíäÿðä è÷èíäÿ þëÿúÿéèíè áÿéàí åäèð.

Ìàðàãëûäûð êè, Ôðàíñàíûí áó ãÿäèì ãàíóíó Íîñòðàäàìóñóíþëöìöíäÿí 60 èë ñîíðà, 1624-úö èëäÿ êàðäèíàë Ðèøåëéåíèí Ôÿðìàíûèëÿ ãöââÿéÿ ìèíèá. Êàðäèíàë áó ôÿðìàíëà þëêÿäÿ áàø àëûá ýåäÿíäóåëèí ãàðøûñûíû àëìàã ìÿãñÿäèíè ýöäöðäö. Î, “þëöìÿ þëöì”ãîðõóñó èëÿ èñòÿéèíÿ íàèë îëìóøäó.

5 ê19Áþéöê êðàëûí ãûçûëûíà ìèñ ãàòûëûá.Ñàçèø ïîçóëóá, ìöùàðèáÿ úàâàí òÿðÿôäÿí áàøëàíûëäû.Õàëã, ìÿéóñ åäèëìèø ðÿùáÿðÿ ýþðÿ ÿçàá-ÿçèééÿò ÷ÿêèð.Òîðïàã áàðáàðëàðûí ãàíû èëÿ ñóâàðûëàúàã.


371

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ èíàíäûðûúû áèð ñþç äåéÿ áèëìÿ -éèáëÿð.

Áèçÿ ãàëûðñà, êàòðåíäÿ áþéöê ýþðöúö Èðàí-Èðàã ìöùàðèáÿñèíäÿí(22.09.1980 — 08.08.1988) ñþç à÷ûð. Ìöùàðèáÿíè Õîìåéíèéÿ íèñ -áÿ òÿí õåéëè úàâàí îëàí Ñÿä äàì Ùöñåéí áàøëàäû. Õàëã áó ìÿíàñûçìöùàðèáÿéÿ ýþðÿ ÿçàá-ÿçèé éÿò ÷ÿêäè. Èðàãäà áèð ÷îõ àèëÿëÿð áàøñûçãàëäû. Þëÿíëÿðèí âÿ øèêÿñò îëàíëàðûí ñàéû áèð ìèëéîíó êå÷ìèøäè. 2-úè ñÿòèðäÿ 1975-úè èë äÿ Èðàí øàùû èëÿ Èðàã ïðåçèäåíòè àðàñûíäà áàü -ëàíìûø ñàçèøÿ èøàðÿ åäè ëèð.

1-úè ñÿòèðäÿ Èðàí øàùûíûí þëêÿíè òÿðê åòìÿê ìÿúáóðèééÿòèíäÿãàëìàñûíäàí, Ãÿðá þëêÿëÿðèíèí, õöñóñÿí äÿ ÀÁØ âÿ Ôðàíñàíûí îíàõÿéàíÿòèíäÿí áÿùñ åäèëèð.

5 ê20Áþéöê îðäó Àëï äàüëàðûíû êå÷ÿúÿê.Áóíäàí áèð àç ÿââÿë ÿúëàô, áÿäùåéáÿò äîüóëàúàã:Î, ãÿðèáÿ âÿ çèðÿê àäàì îëàúàã.Áþéöê òîñêàíèéàëû þçöíÿ ìöíàñèá îëàí éåðäÿäèð.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ 1859-úó èëäÿ III Íàïîëåîí îðäóñóíóí Àëïäàüëàðûíû êå÷ìÿñèíäÿí, 2-úè âÿ 3-úö ñÿòèðëÿðäÿ èíãèëàá÷û Ãàðè áàë äè -äÿí, 4-úö ñÿòèðäÿ èñÿ èíãèëàáè ùÿðÿêàòäàí òÿøâèøÿ äöøÿðÿê Àâñò ðè -éà éà ãà÷àí êðàë II Ëåîïîëääàí áÿùñ åäèëèð.

5 ê21Ëàòûí (Èòàëèéà) ìîíàðõûíûí þëöìö Îíëàðû ùàêèìèééÿòäÿí êþìÿê ÿëäÿ åòìÿéÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðäû.Îä-àëîâ ïàðëàéàúàã, ãÿíèìÿò áþëöíöá.Ùÿðÿêÿòëÿðèíÿ ýþðÿ ãîðõìàçëàð úàìààò ãàðøûñûíäà åäàì

îëóíàúàãëàð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð äîüðó îëàðàã áó êàòðåíèí Ìóññîëèíèíèí, åëÿúÿ äÿàëìàí âÿ èòàëéàí ôàøèñòëÿðèíèí äèýÿð áàø÷ûëàðûíûí úàìààò ãàðøûñûíäàåäàì åäèëìÿñèíäÿí áÿùñ åòäèéèíè ýþñòÿðèðëÿð.


372

Ìàðàãëûäûð êè, 1942-úè èëäÿ Ùèòëåð âÿ Ìóññîëèíèíèí äöíéàíû ëÿð -çÿéÿ ñàëäûãëàðû áèð äþâðäÿ íîñòðàäàìóñøöíàñ Ëàìîíò ýþðöúöëöéÿáÿðàáÿð ôèêèð èðÿëè ñöðìöøäö. Î, “Íîñòðàäàìóñ ùÿð øåéè ýþðöð” àäëûêèòàáûíäà éàçûðäû: “Áó êàòðåíäÿ Èòàëèéàäà Ìóññîëèíèíèí ôàøèñò ðåæè -ìèíèí ñöãóòóíäàí âÿ îíóí ìöòòÿôèãëÿðèíèí äàðìàäàüûí åäèëìÿñèí -äÿí áÿùñ åäèëèð. Íîñòðàäàìóñ ôàøèñò òÿøêèëàòëàðûíûí áóðàõûëàúàüûíûâÿ îíëàðûí áàø÷ûëàðûíûí õàëãûí ýþçö ãàðøûñûíäà åäàì åäèëÿúÿéèíè äÿýþðöá”.

5 ê22Ðîìàäà Áþéöê àäàì þëÿíäÿí ãàáàãßúíÿáè îðäó ö÷öí áþéöê ãîðõó îëàúàã.Ïàðìàíûí þíöíäÿ åñêàäðîíëàð ïóñãóäà äóðàúàã.Ñîíðà ùÿð èêè ãûðìûçû áèðýÿ éàõøû ýöí ýþðÿúÿê.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí 1978-úè èëäÿ Ðîìà Ïàïàñû I ÈîùàííÏàâåëèí þëäöðöëìÿñè èëÿ áàüëû îëäóüóíó ýöìàí åäèðëÿð. ×öíêè áóí -äàí þíúÿ Êóáà áþùðàíû äöíéàíû ëÿðçÿéÿ ñàëìûøäû.

Áàøãà ãðóï òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ êàòðåíèí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çà -ìàíû Èòàëèéàäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åòäèéèíè ãåéä åäèðëÿð.

5 ê23ßêñÿðèééÿò Ìàðñäà áèðëÿøÿíäÿ,Ùÿð èêè ìÿìíóí àäàì áèðýÿ îëàúàã.Áþéöê àôðèêàëû ãîðõóäàí òèð-òèð ÿñÿúÿêÄóóìâèðàòû äÿíèç äîíàíìàñû àéûðàúàã.

Ëàòûí ñþçö “äóóìâèðàò” ùÿì èòòèôàã, ùÿì äÿ ùÿð ùàíñû áèð úèíà -éÿ òè òÿäãèã åäÿí éöêñÿê âÿçèôÿëè èêè íÿôÿð ìÿíàñûíäà èøëÿíèð. Éÿ -ãèí áóíà ýþðÿäèð êè, òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè òåððîð àêòû èëÿ áàüëà -éûáëàð. Ëàêèí áóíóí ùàðàäà áàø âåðäèéèíè äåéÿ áèëìÿéèáëÿð. Áèçÿãàëûðñà, áóðàäà ñþùáÿò Íéó-Éîðêäà áàø âåðÿí 11 ñåíòéàáð ùàäèñÿ -ëÿðèíäÿí ñîíðà ÿêñÿð äþâëÿòëÿðèí òåððîðèçìÿ ãàðøû ìöáàðèçÿ ÿùâàëè-ðóùèééÿñèíäÿ îëìàñûíäàí, ÀÁØ èëÿ Ðóñèéàíûí áèðýÿ îëàúàüûíäàí,


373

3-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, Áèí Ëàäåíäÿí, äÿíèç äîíàíìàñûíûíðóñëàðëà àìåðèêàëûëàð àðàñûíäà çèääèééÿò ñàëàúàüûí äàí ýåäèð.R.V.Velø èñÿ ýþñòÿðèð êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò Àëìàíèéà—Èòàëèéà áèð ëè -éèíäÿí ýåäèð.

5 ê24Êðàëëûã âÿ ãàíóí Âåíåðàíûí ùàêèìèééÿòè äþâðöíäÿ éöêñÿëèá.Ñàòóðí Éóïèòåðÿ ùþêìðàíëûã åäÿúÿê.Ýöíÿøèí ùàêèìèééÿòè çàìàíû éöêñÿëÿí ãîøóí âÿ ùþêìðàíëûüàÑàòóðíëóëàð ÷îõ ÷ÿòèí äþçÿúÿêëÿð.

Áÿçè Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû áó êàòðåíèí ýóéà èñëàì ôóíäàìåíòàëèç -ìèí äÿí áÿùñ åòäèéèíè ãåéä åäèðëÿð. Luciano Iampretro èñÿ êàòðåíäÿÈñðàèë — Ôÿëÿñòèí ìöùàðèáÿñèíäÿí äàíûøûëäûüûíû ýþñòÿðèð. Áèð ÷îõòÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ êàòðåíèí êèìëÿðäÿí áÿùñ åòäèéèíè áèëìÿäèêëÿðèíèâÿ îíäà òÿñâèð îëóíàí ùàäèñÿëÿðèí ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿéèíè åòèðàôåäèáëÿð.

5 ê25ßðÿá øàùçàäÿñè, Ìàðñ, Ýöíÿø âÿ Âåíåðà Øèð áöðúöíäÿ îëàíäàÊèëñÿ ùàêèìèééÿòè äÿíèçè òÿëàòöìÿ ýÿòèðÿúÿê.Áèð ìèëéîíà éàõûí èíñàí Èðàíûí òÿðÿôèíäÿ îëàúàã.Áèçàíñ âÿ Ìèñèð ùèéëÿýÿðëèêëÿ ìöùàðèáÿéÿ ãîøóëàúàã.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò 1980-1988-úè èëëÿð Èðàí—Èðàã ìöùàðèáÿñèíäÿíýåäèð. 1987-úè èëäÿ Èðàí äåìÿê îëàð êè, ìöùàðèáÿíè óäìàã öçðÿ èäè.Áèð ìèëéîí úèâàðûíäà îëàí Èðàí îðäóñó Ôàî éàðûìàäàñûíû òóòàðàãàðòûã àïðåë àéûíäà (1987) Áÿñðÿíèí ùÿíäÿâÿðèíäÿ èäè.

Èíýèëèñ òÿäãèãàò÷ûñû Cîí Ùîóã âÿ áàøãàëàðûíûí ôèêðèíúÿ ùàäèñÿ -ëÿðèí áåëÿ úÿðÿéàí åòìÿñè ÀÁØ-û ãàíå åòìèðäè. Îäóð êè, ÀÁØ ùÿðâàñèòÿ èëÿ Èðàãà êþìÿê åòìÿéÿ áàøëàäû âÿ áó äà þç áÿùðÿñèíè âåðäè.1988-úè èëèí èéóëóíäà Èðàã ÿëäÿí âåðèëìèø áöòöí ÿðàçèëÿðè ýåðè ãàé -òàðäû. Ìöùàðèáÿäÿ ãàçàíàí òÿðÿô îëìàäû. Ëàêèí áó ìöùàðèáÿäÿìàðàüû îëàí äþâëÿòëÿðèí àðçóñó éåðèíÿ éåòäè. Èñëàì àëÿìèíèí èêè


374

ãöäðÿòëè äþâëÿòè ýþðöíìÿìèø òÿëÿôàò âåðäè. Èðàã îðäóñóíäà þëÿí -ëÿðèí âÿ øèêÿñò îëàíëàðûí ñàéû ìèëéîíó êå÷äè. Ùÿð èêè äþâëÿò èãòèñàäèúÿùÿòäÿí äèç ÷þêäö. 1988-úè èëäÿ Àéÿòóëëà Õîìåéíè þëÿíäÿí ñîíðàùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿí Ðÿôñàíúàíè ìöùà ðèáÿíè äàéàí äûð ìàüà íàèëîëäó.

4-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ Áèçàíñ âÿ Ìèñèðäÿí ñþç à÷ûð. Äåìÿêëàçûìäûð êè, ýþðöúöíöí âàõòûíäà Áèçàíñ âÿ Ìèñèð ìöàñèð Òöðêèéÿ -íè, Ëèâàíû, Èñðàèëè, Ôÿëÿñòèíè, Ñóðèéàíû, Èîðäàíèéàíû, Èðàãû âÿ ØèìàëèÀôðèêàíûí áèð ñûðà þëêÿëÿðèíè ÿùàòÿ åäèðäè.

Îíó äà áèëìÿê ìàðàãëû îëàðäû êè, áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðûí ýþñòÿð äèê -ëÿ ðèíÿ ýþðÿ, 1-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò ýåäÿí Ìàðñ, Ýöíÿø âÿ Âåíåðà Øèðáöðúöíäÿ ñîíóíúó äÿôÿ 2000-úè èëèí àâãóñòóíäà îëóá. Áó ùàäèñÿ2019-úó âÿ åëÿúÿ äÿ 2032-úè èëèí àâãóñòóíäà òÿêðàð îëóíàúàã.

Áó èëëÿðäÿ äÿ Øÿðãäÿ ìöùàðèáÿëÿðèí áàø âåðÿúÿéè åùòèìàëû áþ -éöêäöð.

5 ê26Êþëÿ õàëã (Ñëàâéàí õàëãû) èýèäëèê ýþñòÿðäèéè çàìàí,×îõ éóõàðû äÿðÿúÿéÿ ýÿëèá ÷àòàúàã. Îíëàð ÿéàëÿòäÿ äîüóëìóø êðàëëàðûíû äÿéèøÿúÿêëÿð.Îðäó äÿíèçè êå÷ìÿê ö÷öí äàüà ãàëäûðûëàúàã.

Êàòðåíèí 1-úè âÿ 2-úè ñÿòèðëÿðèíäÿ Íîñòðàäàìóñ Ñîâåò õàëãûíûí IIÄöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿ ôàøèñò Àëìàíèéàñû öçÿðèíäÿ ãÿëÿáÿñèíäÿí,3-úö ñÿòèðäÿ èñÿ Óêðàéíàäà äîüóëìóø Í.Ñ.Õðóøøîâóí 1964-úö èëäÿùàêèìèééÿòäÿí êÿíàðëàøäûðûëìàñûíäàí áÿùñ åäèð.

4-úö ñÿòèðäÿ Ãàôãàç äàüëàðûíäàí Ñîâåò îðäó ùèññÿëÿðèíèí òÿééàðÿèëÿ Ãàðà äÿíèçè êå÷ÿðÿê, ìöùàñèðÿäÿ îëàí Ñåâàñòîïîëó ôàøèñòëÿðäÿíàçàä åòìÿéÿ ýåòìÿñèíäÿí äàíûøûëûð.“Âåëèêèå ïðîðî÷åñòâà Ìèøåëÿ Íîñòðàäàìóñà” àäëû êèòàáäà

ýþñòÿðèëèð êè, ýóéà ùàäèñÿëÿð XVIII ÿñð Ðóñèéàñûíäàí áÿùñ åäèð(áàõ: Ìîñêâà, 1999, ñÿù. 254).


375

Îíëàð ôèêèðëÿðèíè áóíóíëà èçàù åäèðëÿð êè, 1730-úó èëäÿ II Ïéîòðóíþëöìöíäÿí ñîíðà “Ýèçëè øóðà” òàõò-òàúà Àííà Èîùàíîâíàíû äÿâÿòåäèð. Åëÿ ùÿìèí èëäÿ À.Â.Ñóâîðîâ äîüóëóá. Ìÿëóìäóð êè, áþéöêñÿðêÿðäÿ êèìè éåòèøÿíäÿí ñîíðà, î, Èòàëèéà âÿ Èñâå÷ðÿéÿ éöðöøëÿðèçàìàíû, îðäóíó äÿíèç êÿíàðû èëÿ àïàðàðàã, Àëï äàüëàðûíû àøìûøäû.

5 ê27Ãàðà äÿíèçèí éàõûíëûüûíäà î, îäëà, ñèëàùëà,Òðàáçîíó ÿëÿ êå÷èðìÿê ö÷öí Èðàíäàí ýÿëÿúÿê.Ôàðîñ, Ìèòèëÿí òèð-òèð ÿñÿúÿê. Ýöíÿø ñåâèíèð.Àäðèàòèê äÿíèçè ÿðÿáèí ãàíû èëÿ äîëàúàã.

Êàòðåíäÿí ýþðöíäöéö êèìè, áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿð Éàõûí Øÿðãäÿíáÿùñ åäèð. Êàòðåíäÿ ñþùáÿò ýåäÿí “Òðàáçîí” ãÿäèì Éóíàí èìïå ðè -éàñû Trebizond (1204-1478) èëÿ áàüëûäûð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûí äà äûð êè, Ýöð -úöñòàí, Êðûì, Ãàðà äÿíèçèí úÿíóá ñàùèëëÿðè, Ñàêàðèéà ÷àéûíûí øÿðãèíÿãÿäÿð áöòöí ÿðàçèëÿð Trebizond èìïåðèéàñûíà äàõèë èäè. 1736-1739-úóèëëÿð àðàñûíäà Íàäèð øàù ßôøàð áó éåðëÿðè òóòìóøäó.

5 ê28Îíóí ãîëëàðû ñàëëàíìûø, àéàãëàðû ñàðûíìûø,Ðÿíýè àüàðìûø, ñèíÿñèíäÿ õÿíúÿð ýèçëÿäèëìèøäèð.Òîããóøìàäà àíä è÷ìèø ö÷ íÿôÿðÁþéöê ýåíóéàëûéà ñèëàù ãàëäûðàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè øÿðù åòìÿêäÿí éàí êå÷èáëÿð. Ìÿëóìîëàí îäóð êè, Ôðàíñà èìïåðàòîð äîíàíìàñûíûí òàíûíìûø àäìèðàëûÀíäðåà Äîðíà “Áþéöê ýåíóéàëû” ëÿãÿáè èëÿ ìÿøùóð îëóá. Àíäðåà1560-úû èëäÿ þç ÿúÿëè èëÿ äöíéàñûíû äÿéèøèá.

5 ê29Àçàäëûã éåíèäÿí áÿðïà îëóíìàéàúàã,Ãàðà ôèêèðëè, ìÿüðóð úàíè, ÿäàëÿòñèç èøëÿðëÿ ìÿøüóë îëàúàã.Ðîìà Ïàïàñûíûí ìÿñÿëÿñè à÷ûëàíäà (îðòàéà ÷ûõàíäà)Ùèòëåð Âåíåñèéà Ðåñïóáëèêàñûíû ãåéçëÿíäèðÿúÿê.


376

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò II Äöíéà ìöùàðèáÿñè ÿðÿôÿñèíäÿ ôàøèñò Àëìàíè -éàñû èëÿ Èòàëèéà àðàñûíäà éåð àëàí äàíûøûãëàð âÿ ñàçèøëÿðäÿí ýåäèð. 3-úöñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ äèêòàòîð Ìóññîëèíè âÿ Ùèòëåðèí ùÿðÿêÿò ëÿ ðèíÿÐîìà Ïàïàñû XII Ïèéèí ñóñàðàã ðÿâàú âåðìÿñèíäÿí âÿ 1928-úè èëäÿÌóññîëèíè èëÿ ñàçèø (êîíêîðäàò) áàüëàìàñûíäàí áÿùñ åäèð. Êàòðåíèí2-úè ñÿòðèíäÿ Ìóññîëèíèäÿí äàíûøûëûð.

5 ê30Áþéöê øÿùÿðèí äþðä áèð éàíûíäàßñýÿðëÿð øÿùÿðëÿðäÿ âÿ ÷þëëÿðäÿ éåðëÿøäèðèëÿúÿê ëÿð.Ïàðèñè ùÿìëÿ åòìÿéÿ Ðîìà ñþâã åäÿúÿê.Ñîíðà Ïàïà ùàêèìèééÿòè áþéöê òàëàíà ìÿðóç ãàëàúàã.

Êàòðåíäÿ 1797-úè èë âÿ ñîíðàëàð 1808-úè èëäÿ Íàïîëåîíóí Ðî -ìàíû òóòìàñûíäàí âÿ øÿùÿðè òàëàí åòìÿñèíäÿí ñþùáÿò ýåäèð. Ñîé -üóí ÷óëàðûí ÿëèíÿ íÿ êå÷èðäèñÿ àìàíñûçëûãëà ãàðÿò åäèð, ìÿäÿíèééÿòàáèäÿëÿðèíè Ôðàíñà ìóçåéëÿðèíÿ àïàðûðäûëàð.

5 ê31Ùàçûðäà äöíéàíûí Ýöëö ñàéûëàíÀòòèêà òîðïàüûíäàí, ìöäðèêëèéèí ìÿíáÿéèíäÿí.Ïàïà ùàêèìèééÿòè, îíóí áþéöê öñòöíëöéöÄàëüàëàðûí ãîéíóíäà ãÿçàéà óüðàéûá, ìÿùâ åäèëÿúÿê.

Áó êàòðåíäÿ ìÿëóì îëàí îäóð êè, Àòòèêà Éóíàíûñòàíûí úÿíóá-øÿðãèíäÿäèð âÿ áó òîðïàã ùÿãèãÿòÿí äÿ ìöäðèêëèê ìÿíáÿéè îëóá.Ñîêðàò (å.ÿ. 470-399), Ïëàòîí (å.ÿ. 427-347), Àðèñòîòåë (å.ÿ. 384-322) êèìè äàùèëÿð Àòòèêàäà äöíéàéà ýÿëèáëÿð. Éåíè åðàäàí ÿââÿë387-úè èëäÿ Ïëàòîí áóðàäà Ñîêðàòûí àäûíà Àêàäåìèéà éàðàòìûøäû.Àêàäåìèéàíûí ÿí ìÿøùóð éåòèøäèðìÿñè Àðèñòîòåë îëóá. Íîñòðà äà -ìóñ à÷ûãúà ýþñòÿðèð êè, âàõò ýÿëÿúÿê, áó Àêàäåìèéàíûí òÿëèìëÿðèÐîìà êàòîëèê êèëñÿñèíèí ìÿùâèíÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðàúàã.

Íîñòðàäàìóñøöíàñëàð áó êàòðåíäÿ áÿùñ îëóíàíëàðûí XXI ÿñðäÿáàø âåðÿúÿéèíè ýöìàí åäèðëÿð. Èðëàíäèéàëû ýþðöúö Ìöãÿääÿñ Ìàëà -


377

õè éà âÿ áàøãàëàðûíûí ôèêèðëÿðèíè íÿçÿðÿ àëñàã êè, Ðîìà Ïà ïàñû II ÈîùàííÏàâåëäÿí ñîíðà úÿìèñè èêè ïàïà îëàúàã, ñîíðà Âàòè êàíäà Ðîìàêàòîëèê êèëñÿñè äàüûëàúàã, äåéèëÿíëÿðèí ùÿãèãÿòäÿí óçàã îëìàäûüûíûñþéëÿéÿ áèëÿðèê.

5 ê32Ùÿð øåé éàõøû îëàí éåðäÿ Ýöíÿøÿ äÿ, Àéà äà éàõøûäû.Áîëëóã àøûá-äàøûð, àíúàã îíóí ìÿùâè éàõûíëàøûð.Âàð-äþâëÿòèíèçè ìÿùâ åòìÿê ö÷öí î, ýþéäÿí ýÿëÿúÿê.Î, ùÿìèí áó ùàëäà éåääèíúè ãàéà êèìèäèð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíèí íþìðÿñèíÿ èøàðÿ èëÿ êàòðåíäÿ áÿùñîëóíàíëàðûí 2032-úè èëäÿ áàø âåðÿúÿéèíäÿí, éåð öçöíäÿ èãëèìèíäÿéèøìÿñè, òóôàí âÿ îêåàí ñóëàðûíûí ãàëõìàñû íÿòèúÿñèíäÿ äöíéàèãòèñàäèééàòûíûí ìÿùâ îëàúàüûíäàí õÿáÿð âåðäèéèíè õöñóñè âóðüó -ëàéûðëàð. Íîñòðàäàìóñ áÿøÿðèééÿòÿ éåääè áÿëà öç âåðÿ úÿéèí äÿíäþíÿ-äþíÿ ñþùáÿò à÷ûá. Áèç àðòûã îíëàðäàí èêèñèíè áèëèðèê. Îí ëàðõÿð÷ÿíý âÿ ÑÏÈÄ õÿñòÿëèêëÿðèäèð. Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíäÿ éåä -äèíúè õÿñòÿëèêäÿí ñþç à÷ûð. Äåìÿëè, ýþðöúöíöí áó êàòðåíäÿ áÿùñåòäèêëÿðè 2032-úè èëäÿ äåéèë, ÷îõ-÷îõ ñîíðàëàð áàø âåðÿúÿê.

5 ê33Øÿùÿðèí öñéàíà ãàëõàí ÿñàñ ñàêèíëÿðèÀçàäëûüû éåíèäÿí ÿëäÿ åòìÿê ö÷öí ñÿé ýþñòÿðÿúÿêëÿð.Èíñàíëàð äîüðàíàúàã, ìöñèáÿò, áÿäáÿõòëèê áèð-áèðèíÿ ãàðûøàúàã.Íàíòäà ùàðàé-ãûøãûðûã, àù-íàëÿ, êÿäÿðëè ìÿíçÿðÿ...

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò 1793-úö èëäÿ Ôðàíñà Áóðæóà èíãèëàáûíûí èëäþíö -ìö ýöíö Íàíòûí ìÿðêÿçè øÿùÿðè Âàíäåéäÿ ÿùàëèíèí ðåñïóá ëè êà÷ûëàðàãàðøû öñéàíûíäàí âÿ îíóí àìàíñûçúàñûíà éàòûðûëìàñûíäàí ýåäèð.Ãÿä äàðëûüû èëÿ àä ÷ûõàðìûø ýåíåðàë Êàðéåð øÿùÿðèí èìêàíëû àäàìëà -ðûíäàí ìèí íÿôÿðè òóòàðàã, Ýèëéîòèíèí áàøêÿñÿí ìàøûíûíäà åäàìîëóí ìàã ö÷öí Ïàðèñÿ ýþíäÿðäè. Áó, áàøãàëàðûíà èáðÿò äÿðñè îëìàã âÿîíëàðûí ýþçöíö ãîðõóòìàã ö÷öí åäèëèðäè. Ýåíåðàëûí öðÿ éè áóíóíëà


378

ñîéóìàéûá: î, ÿùàëèíèí éåðäÿ ãàëàí ùèññÿñèíè — ãîúàëàð, ãàäûíëàð âÿóøàãëàð äà äàõèë îëìàãëà — áàðæëàðà äîëäóðòäóðóá, öñò ïàëòàð ëàðûíû ñî -éóíäóðàðàã áèð êèøè — áèð ãàäûí îëìàã øÿðòè èëÿ öç-öçÿ, úöò-úöò áàü -ëàò äûðûá. Îíëàðû Ëóàðà ÷àéûíûí îðòàñûíäà ñóéà àòäûðàðàã, ÿñýÿðëÿðÿýöëëÿ ëÿòäèðèá. ×àéäà ãàí ñó éåðèíÿ àõûðìûø. ßââÿëêè êàò ðåíëÿðäÿíáèðèíèí øÿðùèíäÿ ýþñòÿðäèéèìèç êèìè, ýåíåðàë áó ìÿíçÿðÿíè “Ðåñ -ïóá ëèêà ñàéàüû íèêàù”, “Ðåñïóáëèêàñàéàüû òîé” àä ëàí äûðìûøäû.

Íîñòðàäàìóñ þçöíäÿí ÷îõ-÷îõ ñîíðàëàð áàø âåðÿúÿê áó äÿùøÿòëèìÿíçÿðÿíè òàì äÿãèãëèéè èëÿ ýþðìöøäö.

5 ê34Ãÿðáè Èíýèëòÿðÿíèí ëàï äÿðèíëèêëÿðèíäÿíÁðèòàíèéà àäàëàðûíûí áàø÷ûñûíûí îëäóüó éåðäÿ:Øÿðàá, äóç âÿ ÷ÿëëÿêëÿð àðàñûíäà ýèçëÿäèëìèø îäëó ñèëàùëàÄîíàíìà Áëóàäàí êå÷ÿðÿê Æèðîíäàéà äàõèë îëàúàã.

Ýþðöíäöéö êèìè, êàòðåí Èíýèëòÿðÿ—Ôðàíñà ìöùàðèáÿëÿðèíäÿíáÿùñ åäèð. Òÿêúÿ îíó äåìÿê êèôàéÿòäèð êè, 1689-1815-úè èëëÿð àðà -ñûí äà áó èêè þëêÿ àðàñûíäà òàðèõäÿ “Éöçèëëèê ìöùàðèáÿ” àäû èëÿ ìÿø -ùóð îëàí éåääè ÷îõ áþéöê ìöùàðèáÿ îëóá. Áó ìöùàðèáÿëÿð Àâðî ïà -äà íö ôóç äàèðÿñè âÿ äÿíèçäÿ ùþêìðàíëûã öñòöíäÿ áàø âåðèðäè.

5 ê35Áþéöê Ñåëèí äÿíèçèíèí àçàä øÿùÿðèíäÿí îëàí,Ùÿëÿ äÿ ìÿäÿñèíäÿ äàø ýÿçäèðèð.Èíýèëèñ äîíàíìàñû ÷èñêèí éàüûø àëòûíäà ýÿëÿúÿê.Áèð áóäàüû òóòàúàã, ìöùàðèáÿ Áþéöê òÿðÿôèíäÿí òþðÿäèëÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñøöíàñëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ ìöõòÿëèô ìöëàùèçÿëÿð ñþé -ëÿ ñÿëÿð äÿ, ñÿòèðëÿð àðàñûíäà ìÿíòèãè áàüëûëûã òàïà áèëìÿìèøëÿð. Ëàêèíìÿëóì îëàí îäóð êè, êàòðåí Èíýèëòÿðÿ — Ôðàíñà ìöíàãèøÿ ñèí äÿí áÿùñåäèð. Åäãàð Ëåîíè ýþñòÿðèð êè, êàòðåí Ôðàíñàíûí íöôóç äàèðÿñèíäÿ îëàí,ÿòðàôû ãàéàëû Ðîøå øÿùÿðèíÿ èíýèëèñ äîíàíìàñûíûí ùöúóìóíäàí áÿùñåäèð. “Ðîøå” ñþçö ôðàíñûçúà “äàø”, “ãàéà”, “äàøëû”, “ãàéàëû” äå ìÿê -äèð. Øÿùÿðèí àäû áóíóíëà áàüëû Ðîøå àäëàíäûðûëûá.


379

5 ê36Áàúûíûí ãàðäàøû ýèçëè äöøìÿí÷èëèêëÿÝÿëÿúÿê êè, çÿùÿðè ñó èëÿ ãàðûøäûðñûí.Ïèðîãóí öñòöíäÿ îíó àüûðòÿðïÿíÿí ãàðûéà âåðèð.Î, ñàäÿëþâù âÿ àâàì îëäóüóíäàí, îíóí äàäûíà áàõàðàã þëöð.

Áó, èëê áàõûøäà ñàäÿ ýþðöíÿí êàòðåíèí ñèððèíè ùÿëÿëèê à÷àí îëìà -ìûø äûð.

5 ê37Þç ìÿãñÿäëÿðèíÿ íàèë îëìàã ö÷öíÖ÷ éöç íÿôÿð áèð èñòÿéÿ âÿ ðàçûëûüà ýÿëÿúÿê.Èéèðìè àéäàí ñîíðà ùàìû òÿñäèã åäÿúÿê êè,Êðàëëàðû þç íèôðÿòèíè éàëàíäàí ýþñòÿðÿðÿê, õÿéàíÿò åäèá.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áåëÿ ùåñàá åäèðëÿð êè, áó êàòðåí ýÿëÿúÿêäÿáàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðëÿ áàüëûäûð. Îíëàð ãåéä åäèðëÿð êè, âàõò ýÿ ëÿ -úÿê âÿ ìÿëóì îëàúàã êè, áàøãà ïëàíåòëÿðäÿ äÿ èíñàíëàð éàøàéûðëàð.

Áó ôàêò òÿñäèã îëóíàíäàí èéèðìè àé ñîíðà éåð öçöíäÿ ìÿëóìîëàí 300-ÿ ãÿäÿð äèí áèðëÿøÿúÿê. Áóíäàí ñîíðà ïëàíåòèìèçäÿ îëàíõàëãëàð áèð ìèëëÿò êèìè òÿìñèë îëóíàúàãëàð.

5 ê38Áþéöê ìîíàðõûí þëöìöíäÿí ñîíðà îíóí âàðèñèÏîçüóí âÿ ãàíóíà çèää ùÿéàò ñöðÿúÿê.Ùÿð øåéÿ åòèíàñûç éàíàøàúàãÁåëÿ êè, àõûðäà ñàëèê ãàíóíó èôëàñà óüðàéàúàã.

Áó êàòðåí äÿ Ôðàíñàäàí áÿùñ åäèð. Þëêÿäÿ “Áþéöê ìîíàðõ” ëÿ -ãÿáèíè XIV Ëöäîâèê àëìûøäû. Îíóí þëöìöíäÿí ñîíðà ùàêèìèé éÿòÿýÿëÿí íÿòèúÿñè XV Ëöäîâèê þìðöíö åéø-èøðÿòëÿ êå÷èðÿðäè. Þë êÿíèèéèðìè èëäÿí àðòûã îíóí àäûíäàí ìÿøóãÿñè Ìàäàì äå Ïîì ïàäóðèäàðÿ åäèá. XV Ëöäîâèê ùÿéàòûíûí ñîí îí èëèíè èñÿ éåíè ìÿøóãÿñèìàäàì äå Áàððèéÿ ùÿñð åòìèøäè. Ìàðàãëû úÿùÿò îäóð êè, Íîñòðà -äàìóñ áöòöí áóíëàðû òàì äÿãèãëèéè èëÿ ýþðìöøäö. Áåëÿ êè, 4-úö


380

ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí “Àõûðäà ñàëèê ãàíóíó èôëàñà óüðàéàúàãäûð” êÿëàìûéåðèíè àëûá. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, ñàëèê ãàíóíóíà ÿñàñÿí Ôðàíñà -äà þëêÿíè ãàäûíûí èäàðÿ åòìÿñè ãàäàüàí èìèø.

Þëêÿäÿ âÿçèééÿòèí ýåò-ýåäÿ àüûðëàøäûüûíäàí, ýÿëÿúÿêäÿ âÿçèé -éÿòèí ÷ûõûëìàç îëàúàüûíäàí ñþç ñàëàíäà èñÿ áàøû åéø-èøðÿò äÿíàéûëìàéàí XV Ëöäîâèê ãÿðèáÿ úàâàá âåðÿðìèø. Îíóí ùàìûíû ìàòãîéàí úàâàáû çÿìàíÿìèçÿ ãÿäÿð ýÿëèá ÷ûõìûøäûð: “Áèçäÿí ñîíðàãîé ëàï éåð öçöíö ñó áàññûí!”

5 ê39ßñë çàíáàã ýöëöíöí áóäàüûíäàí òþðÿìèø,Ùåòðóðèíèí âàðèñè êèìè éåðëÿøäèðèëìèø âÿ ãîéóëìóø.Óçóí èëëÿð äàâàì åäÿí îíóí ãÿäèì íÿñëèÔëîðåíñèéàíû ýåðáäÿ ÷è÷ÿêëÿíäèðÿúÿêäèð.

Êàòðåíäÿ ôðàíñûçëàðûí Ùåòðóðèéà âÿ Ôëîðåíñèéàíû Íàïîëåîíóíâàõ òûíäà þç ñÿðùÿäëÿðèíÿ äàõèë åòìÿñèíäÿí (1809-úó èë), Ôëî ðåí ñè -éàíûí ýåðáèíäÿ çàíáàã ýöëöíöí ðÿìç êèìè èøëÿíìÿñèíäÿí áÿùñåäèëèð.

5 ê40Ìîíàðõëàðûí ãàíû åëÿ ãàðûøàúàã êè,Ãàëëèéàëûëàðûí ãàðøûñûíà ãÿðáëèëÿð (ÀÁØ) ÷ûõàúàã.Îíóí ìöääÿòè ãóðòàðàíà âÿ åëÿúÿ äÿ, Ñÿñè éàääàøëàðäàí ñèëèíÿíÿ ãÿäÿð ýþçëÿéÿúÿêëÿð.

Íîñòðàäàìóñøöíàñ ×èòÿìèí ôèêðèíúÿ áó êàòðåíèí 1-úè âÿ 2-úè ñÿ -òèðëÿðèíäÿ Ôðàíñà êðàëëàðûíûí ãàíëàðûíûí áèðè-áèðèíÿ ãàðûøàðàã ÕÕÿñð äÿ óíóäóëìàñûíäàí, 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðäÿ èñÿ Ôðàíñàíûí ëèäåðèØàðë äå Ãîëë äàí äàíûøûëûð. ×èòÿìèí ãåéä åòäèéèíÿ ýþðÿ éàëíûç î,Ãÿðá ñèéà ñÿòèíÿ úèääè ãàðûøàðàã Ôðàíñàíûí ìàðàüûíà óéüóí ùÿðÿêÿòåòìèøäè. Îíóí äþâðöíäÿ Áðèòàíèéà “Öìóìè áàçàð”à äàõèë îëà áèë -ìÿ ìèøäè. ÀÁØ-ûí òÿçéèãèíÿ áàõìàéàðàã î, 1958-úè èëèí éàíâàðûíäàèøÿ áàøëà éàí “Öìóìè áàçàð”à ìöíàñèáÿòäÿ Èíýèëòÿ ðÿ íèí øÿðòëÿðèíè


381

ãÿáóë åò ìÿ ìèøäè. Îäóð êè, îíóí ïðåçèäåíòëèê ìöääÿ òèíèí ãóðòàð ìà -ñûíû (1969) èíòèçàðëà ýþçëÿìèøëÿð. 1970-úè èëäÿ Øàðë äå Ãîëëóí þëöìöÀâðîïàäà “Öìóìè áàçàð” ìÿñÿëÿñèíäÿ äÿéèøèêëèéÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðäû.Îíóí “éîõ” äåìÿñè óíóäóëäó. 1973-úö èëäÿ Áðèòàíèéà “Öìó ìèáàçàð”à öçâ ñå÷èëäè.

5 ê41Êþëýÿëèêëÿðäÿ âÿ ýöí òóòóëàí ýöí äöíéàéà ýÿëÿí,Äþâëÿòèí èäàðÿñèíäÿ ìöñòÿãèë âÿ õåéèðõàù îëàúàã.Ìÿúáóð åäÿúÿê êè, íÿñëè äèð÷ÿëèá ãÿäèì éåðèíè òóòñóí.Î, ãûçûë ÿñðè ìèñëÿ òÿçÿëÿéÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè øÿðù åòìÿêäÿ ÷ÿòèíëèê ÷ÿêìèøëÿð. Éàëíûçàéäûí îëàí 4-úö ñÿòèðäèð. Ìÿëóìäóð êè, ÕÕ ÿñð “ãûçûë ÿñð” àäëàí äû -ðûëìûøäûð. Äåìÿëè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò ýåäÿí ùàäèñÿëÿð XXI ÿñðäÿ áàøâåðÿúÿêäèð. Êèì áèëèð, áÿëêÿ äÿ 1-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò ýåäÿí âÿ 11 àâ -ãóñò 1999-úó èëäÿ Ýöíöí ïëàíåòèìèçèí áèð ÷îõ éåðëÿðèíäÿ òóòóëäóüóâàõò äöíéàéà ýÿëÿí êþðïÿ, ýÿëÿúÿêäÿ äöíéà ëèäåðè îëàúàãäûð.

R.V.Velø èñÿ êàòðåíèí Àìåðèêà ïðåçèäåíòè îëìóø Ronald Rey -qanäàí áÿùñ åòäèéèíè âóðüóëàéûð.

5 ê42Þçöíöí ÿí éöêñÿê íþãòÿñèíÿ ãàëõìûø ÌàðñÑàâîéàëûëàðûí éåíèäÿí Ôðàíñàíûí îëìàñûíû òÿìèí åäÿúÿê.Òÿðÿçè áöðúöíÿ äàõèë îëàí, Ãàðòàëà àèä îëàíëàðËîìáàðäèéà úàìààòûíû áþéöê âàùèìÿäÿ ñàõëàéàúàãëàð.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò III Íàïîëåîí îðäóñóíóí Èòàëèéàéà äàõèë îëìà -ñûíäàí âÿ 1535-úè èëäÿ èòèðèëìèø ôðàíñûçäèëëè Ñàâîéà ÿéàëÿòèíèí1860-úû èëäÿ éåíèäÿí Ôðàíñàéà áèðëÿøäèðèëìÿñèíäÿí ýåäèð.

5 ê43Ìöãÿääÿñëÿðèí áþéöê ôÿëàêÿòè ÷îõ äà óçàãäà äåéèë.Áó, Ïðîâàíñ, Íåàïîë, Ñèúèëèéà âÿ Ïîíñäàí éàí êå÷ìÿéÿúÿê.Àëìàíèéàíûí Ðåéí âÿ Êþëí øÿùÿðëÿðèÌàéíñäàí îëàíëàð òÿðÿôèíäÿí úàíà äîéóçäóðóëàúàãëàð.


382

Áó êàòðåíäÿ Ôðàíñà âÿ Àëìàíèéàäà äèí õàäèìëÿðèíèí ñûõûøäûðûëà -úàüûíäàí, ìöãÿääÿñ éåðëÿðèí ïèñ êþêÿ ñàëûíàúàüûíäàí áÿùñ îëóíóð.Îòóçèëëèê ìöùàðèáÿ äþâðöíäÿ, õöñóñÿí äÿ 1631-1635-úè èëëÿðäÿíÿèíêè äèí õàäèìëÿðè, åëÿúÿ äÿ ÿùàëèíèí ÷îõó ìÿùâ åäèëìèø, ìö -ãÿä äÿñ éåðëÿð âèðàí ãîéóëìóøäó. Ôðàíñàäà èñÿ Íàïîëåîíóí ùàêè -ìèééÿòè äþâðöíäÿ, õöñóñÿí äÿ 1794-1814-úö èëëÿð àðàñû èêè ÐîìàÏàïàñû ÿñèð åäèëìèø, ìöãÿääÿñ éåðëÿð õàðàáàçàðà ÷åâðèëìèø, îðàäàîëàí âàð-äþâëÿò òàëàí îëóíìóøäó.

Stefan Paulus áó êàòðåíäÿ äÿ ùå÷ áèð ÿñàñû îëìàäàí ìöñÿë ìàí -ëàðûí Àâðîïàíû òóòàúàãëàðûíäàí áÿùñ îëóíäóüóíó õöñóñè âóðüó ëà -éûð. Ýþðöíöð, àäûíû Íîñòðàäàìóñóí òÿäãèãàò÷ûñû ãîéàí StefanPaulu sóí ãàðøûñûíà ãîéäóüó ìÿãñÿäëÿðäÿí ÿí áàøëûúàñû Ãÿðáàëÿìèíäÿ ìöñÿëìàíëàðû ýþçäÿí ñàëìàãäûð.

5 ê44Ãûðìûçû ýåéèìëè øÿõñè, äÿíèç ãóëäóðëàðû òóòàúàãëàð.Îíóí éàëâàðûøëàðû àëÿìè íàðàùàò åäÿúÿê.Àëäàäûúû ÿìÿë, ãÿçÿá âÿ õÿñèñëèê áèðëÿøÿúÿê.Áþéöê Ïîíòèôèê îðäóíó èêèãàò àðòûðàúàã.

Íîñòðàäàìóñøöíàñëàð áó êàòðåíè øÿðù åòìÿêäÿ ÷ÿòèíëèê ÷ÿêèáëÿð.

5 ê45Áþéöê èìïåðèéà òåç áèð çàìàíäà ìÿùâ åäèëÿúÿê.Âÿ îíà Àðäåí ìåøÿñè éàõûíëûüûíäà ñîí ãîéóëàúàã.Ùÿð èêè éàðàìàçûí áîéíó Áþéöê òÿðÿôèíäÿí âóðóëàúàã.Àåïîáàðò, ãàðòàëáóðóíëà èäàðÿ åäÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí öìóìè ðÿéèíÿ ýþðÿ áó êàòðåí II Äöíéà ìöùà -ðèáÿñè çàìàíû Àëìàíèéà âÿ Ôðàíñà àðàñûíäà ýåäÿí äþéöø ëÿðäÿíáÿùñ åäèð. 1-úè ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð òÿêúÿ Ôðàíñàéà äåéèë, Àëìà íè -éà éà äà àèääèð. Ôàøèñò Àëìàíèéàñû, êàòðåíèí íþìðÿñèíäÿí äÿ ýþðöí -äöéö êèìè, 1945-úè èëäÿ ñöãóò åòìèøäèð.


383

4-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Øàðë äå Ãîëëäàí ýåäèð. Î, éåýàíÿ êîìàíäèðèäè êè, òàíê áèðëÿøìÿëÿðè èëÿ Ðîììåëèí êîðïóñóíóí ãàáàüûíû àëàáèëìèøäè. Âÿ ñîíðàëàð óçóí ìöääÿò Ôðàíñàíûí ïðåçèäåíòè êèìè þëêÿ -íè èäàðÿ åòìèøäè.

5 ê46Îíëàð ñàáèíàëûíû ñå÷ÿíäÿ,Ãûðìûçûïàïàãëûëàðäàí ñàâàøëàð âÿ éåíè ïàð÷àëàíìàëàð ýþçëÿíèëÿúÿê.Áþéöê ñîôèçìè îíà ãàðøû éþíÿëäÿúÿêëÿð.Âÿ Ðîìà àëáàíëàð òÿðÿôèíäÿí àëäàäûëàúàã.

Êàòðåíèí 1-úè âÿ 2-úè ñÿòðèíäÿ ìèëëèééÿòúÿ èòàëèéàëû, Ðîìà éàõûí -ëûüûíäà Ñàáèíàäàí îëàí “Ðîìàëû Ïéîòð” àäû àëàúàã øÿõñ Ïàïà ñå÷è -ëÿíäÿ Âàòèêàíûí ñîíó éåòÿúÿéèíäÿí áÿùñ åäèëèð. 3-úö ñÿòèðäÿ èñÿîíà ãàðøû éàëàí âÿ áþùòàíëàð àòûëàúàüûíäàí ñþùáÿò ýåäèð. II ÈîùàííÏàâåëäÿí ñîíðà áèð Ïàïàíûí äà ñå÷èëÿúÿéèíè ÿñðëÿðëÿ þíúÿ èðëàí -äèéàëû ýþðöúö ìöãÿääÿñ Ìàëàõèéà âÿ Íîñòðàäàìóñ ýþñòÿð ìèøëÿð.Îíäàí ñîíðà èñÿ Ðîìàëû Ïéîòðóí Âàòèêàíäà ñîí Ïàïà îëàúàüûíûãåéä åòìèøëÿð.

5 ê47Áþéöê ÿðÿá ëàï ãàáàãäà àääûìëàéàúàã.Áèçàíñëûëàð îíà õÿéàíÿò åäÿúÿêëÿð.Ãÿäèì Ðîäîñ îíóí ãàðøûñûíà ÷ûõàúàãäûð.Âÿ áþéöê áÿëà àâñòðèéàëû ìàúàðëàðäàí ýÿëÿúÿê.

ßýÿð 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿð îëìàñàéäû, èëê èêè ñÿòðè òÿðÿääöä åò -ìÿ äÿí 1991-úè èëäÿ Èðàã èëÿ Ãÿðáèí ìöòòÿôèã îðäóëàðû àðàñûíäà áàøâåðÿí Êþðôÿç ìöùàðèáÿñèíÿ àèä åòìÿê îëàðäû. Îíäà Òöðêèéÿ ìöò -òÿ ôèãëÿðÿ ãîøóëàðàã Ñÿääàì Ùöñåéíÿ ãàðøû ÷ûõäû âÿ Èðàã íåôòèíèíàõäûüû êÿìÿðè áàüëàäû. Áåëÿ ìÿãàìëàðû íÿçÿðÿ àëàðàã áÿçè òÿä -ãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè êå÷ìèøäÿ Îñìàíëû Èìïåðèéàñûíûí Àâñòðèéà âÿÌàúàðûñòàíëà àïàðäûüû ìöùàðèáÿëÿðëÿ áàüëàéûðëàð. Áàøãàëàðû èñÿêàòðåíäÿ òÿñâèð îëóíàíëàðûí ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿéèíè ñþéëÿéèðëÿð.


384

5 ê48Ñÿëòÿíÿòäÿ áàø âåðÿí áþéöê áÿëàäàí ñîíðàÎíëàð èêè äöøìÿíè ìÿùâ åäÿúÿêëÿð.Àôðèêàäàí ýÿëÿí äÿíèç ãöââÿëÿðè ìàúàðëàðûí ãàðøûñûíû àëàúàã.Äÿíèç âÿ ãóðóäà äÿùøÿòëè ùàäèñÿëÿð áàø âåðÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè øÿðù åòìÿêäÿí ÷ÿêèíìèøëÿð. Áèçÿ ãàëûð -ñà, êàòðåíäÿ áÿéàí åäèëÿíëÿð Éóãîñëàâèéà ùàäèñÿëÿðè èëÿ áàüëûäûð.Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, Íîñòðàäàìóñóí çàìàíûíäà Àâñòðè éà-Ìàúàðûñòàíà äàõèë îëàí òîðïàãëàðûí ÷îõ ùèññÿñè ñîí âàõòëàðäà äàèíäè ñöãóò åòìèø Éóãîñëàâèéàéà àèä èäè. “Àôðèêàäàí ýÿëÿí äÿíèçãöââÿëÿðè” äåäèêäÿ Íîñòðàäàìóñ ÀÁØ âÿ áàøãà ìöòòÿôèã îðäóëàðàìÿõñóñ ñóàëòû âÿ áàøãà ùÿðáè ýÿìèëÿðè íÿçÿðäÿ òóòìóøäóð. Ìÿ -ëóìäóð êè, ÍÀÒÎ îðäóëàðû Éóãîñëàâèéàíû ïàð÷àëàäû âÿ èíäè öìó -ìèééÿòëÿ, áó àä àëòûíäà äþâëÿò éîõäóð.

5 ê49Èñïàíèéàäàí éîõ, ëàêèí ãÿäèì ÔðàíñàäàíÒèòðÿéÿí ýÿìèéÿ áàø÷û ñå÷èëÿúÿê.Î, äöøìÿíÿ þç ùàêèìèééÿòè äþâðöíäÿÙÿð éàíû äÿùøÿòëè òàóíóí áöðöéÿúÿéèíè âÿä åäÿúÿê.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò 1978-úè èëäÿ Ðîìà Ïàïàñû I Èîùàíí Ïàâåë ñóè-ãÿñä íÿòèúÿñèíäÿ þëäöðöëäöêäÿí ñîíðà Âàòèêàíäà áàø âåðÿí ùàäè -ñÿ ëÿðäÿí ýåäèð. Éåíè Ïàïàíûí ñå÷êèñè çàìàíû ùàìû ýþçëÿéèðäè êè, îèòàëèéàëû îëàúàã. Ëàêèí ùàäèñÿëÿð ÿñðëÿðëÿ þíúÿ Íîñòðàäàìóñ áÿéàíåòäèéè êèìè úÿðÿéàí åòäè. Ïàïàëûüà íàìèçÿäëÿð àðàñûíäà áèð íÿôÿðËàòûí Àìåðèêàñûíäàí, áèð íÿôÿð èñÿ Ïîëøàäàí èäè. Ìàðàãëûäûð êè,Íîñòðàäàìóñóí âàõòûíäà Ëàòûí Àìåðèêàñû Èñïàí Èìïåðèéàñûíà, Ïîë -øà èñÿ Ôðàíñà Èìïåðèéàñûíà äàõèë èäè. Áèðèíúè ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿåäèëèð. 2-úè ñÿòèðäÿ ïîëøàëû II Èîùàíí Ïàâåëèí Ïàïà ñå÷èëìÿñèíäÿíäàíûøûëûð. Íîñòðàäàìóñóí I Èîùàíí Ïàâåë âÿ II Èîùàíí Ïàâåëÿ ùÿñðåòäèéè îòóçà ãÿäÿð êàòðåíäÿí ÷ûõûø åäÿí òÿäãèãàò÷ûëàð I Èîùàíí Ïà -


385

âå ëèí þëöìöíäÿ II Èîùàíí Ïàâåëè ýöíàùëàíäûðìàãëà áÿðàáÿð, îíóííàðêîáèçíåñ áàðîíëàðû èëÿ ÿëàãÿñèíäÿí âÿ îíëàðûí ÷èðêèí ïóëëàðûíûíÂàòèêàíûí áàíêûíäà éóéóëìàñûíäàí áÿùñ åäÿí ôèêèðëÿð èðÿëè ñöðöð -ëÿð. 4-úö ñÿòèðäÿ íàðêîòèê ìàääÿëÿðèí, õÿð÷ÿíý âÿ ÑÏÈÄ õÿñòÿëè éè -íèí äöíéàéà éàéûëìàñûíäàí áÿùñ åäèëèð.

5 ê50Çàíáàã ãàðäàøëàðû éàøà äîëàíäàÎíëàðäàí áèðè, Áþéöê Ðóìûíèéàíû ÿëäÿ ñàõëàéàúàã.Äàüëàð òèòðÿéÿúÿê, “Ëàòûí êå÷èäè” à÷ûãäûð.Ïàøà Åðìÿíèñòàí ãàëàñûíà éöðöø åäÿúÿê.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ äÿ òÿäãèãàò÷ûëàð àüëàáàòàí áèð ñþç äåéÿ áèëìÿ -éèáëÿð. ßñëèíäÿ 1-úè ñÿòðè íÿçÿðÿ àëìàñàã, êàòðåíäÿ áÿéàí åäèëÿíëÿðàíëàøûëûð. 1-úè ñÿòèðäÿ èñÿ ìöòëÿãèééÿò Ôðàíñàñûíûí âÿ Áîñíèéàíûíèíäèíèí þçöíäÿ áåëÿ ýåðáëÿðèíäÿ çàíáàüûí ùÿêê îëóíìàñûíäàí ñþù -áÿò ýåäèð.

4-úö ñÿòèðäÿ Åðìÿíèñòàíà ãàðøû Îñìàíëû ïàøàñûíûí éöðöøöíäÿíáÿùñ åäèëèð. Äåìÿê ëàçûìäûð êè, Ñÿôÿâè-Îñìàíëû ìöùàðèáÿëÿðèçàìà íû Åðìÿíèñòàí äÿôÿëÿðëÿ ÿëäÿí-ÿëÿ êå÷èá. ßýÿð ñþùáÿò ìöÿé -éÿí ïàøàäàí ýåäèðñÿ, äåéÿ áèëÿðèê êè, 1583-úö èëäÿ Ôÿðùàä Ïà øàÈðÿâàíû òóòóá. 1590-úû èë ìàðòûí 21-äÿ Èñòàíáóëäà áàüëàíìûø Ñÿôÿâè-Îñìàíëû ñöëù ìöãàâèëÿñèíÿ ÿñàñÿí Èðÿâàí õàíëûüû Îñìàíëû Èì ïå -ðèéàñûíà ãàòû ëûá. Ëàêèí 1603-úö èëäÿ I Øàù Àááàñ Îñìàíëû îðäó ñóíóìÿüëóá åäÿ ðÿê Òÿáðèç, Íàõ÷ûâàí, Èðÿâàí âÿ Êÿðêöêö ýåðè ãàéòàð -ìûøäû.

5 ê51Äàêèéà (Ðóìûíèéà), Ïîëøà, ÈíýèëòÿðÿÂÿ Áîùåìèéà (×åõèéà) éåíèäÿí èòòèôàã éàðàäàúàã.Ùåðêóëåñ ñöòóíëàðûíäàí î òÿðÿôÿ êå÷ÿðÿê, Áàðñåëîíàëûëàðà âÿ òèððåíëèëÿðÿ (èòàëéàíëàð) ãàðøû àìàíñûç

ñàâàøà ãàëõàúàãëàð.


386

Èëê èêè ñÿòèðäÿ I Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí ñîíðà, 1921-úè èëäÿ éàðà -íàí âÿ “Êè÷èê Àíòàíòà” àäëàíàí èòòèôàãäàí áÿùñ îëóíóð. 3-úö ñÿòèð -äÿ Íîñ òðà äàìóñ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Cÿáÿëöòòàðèã áîüà -çûíäàí êå÷ÿí âÿ ìöòòÿôèãëÿðèí Èòàëèéàéà òÿðÿô ùÿðÿêÿò åäÿí ùÿðáè-äÿíèç äîíàíìà ñûíäàí ñþç à÷ûð. Êàòðåíäÿ Èñïàíèéàéà äà èøàðÿ îëó -íóð. Ëàêèí Ùèòëåðèí òÿçéèãëÿðèíÿ âÿ ñþâäÿëÿøìÿ úÿùä ëÿ ðè íÿ áàõìà -éàðàã Ôðàíêî ìöùàðè áÿíèí ÿââÿëèíäÿ åëàí åòäèéè áèòÿðÿôëèéè ñîíàãÿäÿð ñàõëàéà áèëìèøäè.

5 ê52Ñöðýöíäÿ îëàí àäàì êðàë îëàúàãÑöðýöí îëóíàíëàð ùàêèìèééÿòÿ ãàðøû ãàëäûðûëàúàãëàð.Ñàäÿ, éàçûã õàëãû ãàí è÷èíäÿ öçäöðìÿêäÿí þòðöÎ, áåëÿ áèð áàéðàã àëòûíäà óçóí ìöääÿò ÷è÷ÿêëÿíÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ áó êàòðåí Ùèíäèñòàíäàí áÿùñ åäèð. Ñöð -ýöíäÿ îëàíëàð Ùèíä Ìèëëè Êîíãðåñ ïàðòèéàñûíûí ðÿùáÿðëÿðè C.Íåùðóâÿ È.Ãàíäè èäè. Càâà ùèðëÿë Íåùðó 1947-úè èëäÿ Ùèíäèñ òàí äà Áðèòà -íèéà öñóëè-èäàðÿñèíè äåâèðÿðÿê ùàêèìèééÿòÿ ýÿëìèø âÿ äöíéà ñûíûäÿéèø äèéè 1964-úö èëÿ ãÿäÿð þëêÿéÿ ðÿùáÿð ëèê åòìèøäè. Áèçÿ ãàëûðñà,áó êàòðåí Ôðàíñà âÿ Èñïàíèéàäà âÿòÿíäàø ìöùàðè áÿ ñèí äÿí (1936-1939) áÿùñ åäèð.

5 ê53Ïåéüÿìáÿðëèê ðóùóíà óéüóí îëàðàãÝöíÿø âÿ Âåíåðàíûí ãàíóíó ÷ÿêèøìÿäÿäèð.Íÿ î, íÿ äÿ áó öìóìè ðàçûëûüà ýÿëìÿéÿúÿê.Áþéöê õèëàñêàðûí ãàíóíó Ýöíÿø òÿðÿôèíäÿí ãîðóíàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ùàãëû îëàðàã áó êàòðåíäÿ Èñëàì, Õðèñòèàí âÿ ñ. äèí -ëÿð äÿí áÿùñ îëóíäóüóíó ãåéä åòìÿêëÿ ìÿãáóë ñàéûëìàñû ÷ÿòèíîëàí ìöëàùèçÿëÿð äÿ èðÿëè ñöðìöøëÿð. Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿðêè, 2-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Õðèñòèàí (Ýöíÿø) âÿ Èñëàì (Âåíåðà) äèíëÿ -ðèíèí ìöáàðèçÿñèíäÿí ýåäèð. Âÿ ýóéà àõûðäà Õðèñòèàí äèíè ãàëèá


387

ýÿëÿúÿê âÿ äöíéà õàëãëàðûíûí öìóìè äèíèíÿ ÷åâðèëÿúÿê. 4-úö ñÿòèð -äÿ éåð àëàí “Áþéöê õèëàñêàð” Èñà ïåéüÿìáÿðÿ èøàðÿäèð.

5 ê54Ãàðà äÿíèçäÿí âÿ Áþéöê ÒàðòàðèéàäàíÁèð êðàë Ôðàíñàíû ýþðìÿéÿ ýÿëÿúÿê.Î, Àëàíèéàäàí âÿ Åðìÿíèñòàíäàí êå÷ÿúÿê.Âÿ ãàíëû ùþêìðàíëûã ÿñàñûíû (ñêèïåòð) Áèçàíñäà âóðàúàãäûð.

Áó êàòðåíäÿ ìèëëèééÿòúÿ éóíàí îëàí Ýåîðýè Ãóðúèéåâäÿí (1877-1947) áÿùñ îëóíóð. Áó øÿðãëè ìöäðèê ùÿéàòûí ñèðëÿðèíè þéðÿíìÿêö÷öí 20 èëäÿí àðòûã Òèáåòè, Ìÿðêÿçè Àñèéàíû (Òàðòàðèéà), ÉàõûíØÿðãè ãàðûø-ãàðûø ýÿçèá. I Äöíéà ìöùàðèáÿñè ÿðÿôÿñèíäÿ Ìîñêâàäàÿòðàôûíà ÷îõñàéëû òÿëÿáÿëÿð òîïëàìûøäû. Ëàêèí Áþéöê îêòéàáðñîñèàëèñò èíãèëàáû îíóí ìÿêòÿá éàðàòìàã ôèêðèíè àëò-öñò åòäè.Ãóðúèéåâ âÿ òÿëÿáÿëÿðè Ïàðèñÿ ýåòìÿê ãÿðàðûíà ýÿëäèëÿð. ÎíëàðÃàôãàç äàüëàðûíäàí, Àëàíèéà (Îñåòèéà) âÿ ñ. êå÷ÿðÿê Ýöðúöñòàíà—Ãàðà äÿíèç ñàùèëèíÿ, îðàäàí ýÿìè èëÿ Áèçàíñà (Òöðêèéÿ) ÷àòûáëàð.Èñòàíáóëäàí èñÿ Ôðàíñàéà éîëà äöøöáëÿð.

Áÿçè Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû èñÿ àüûëëàðûíà íÿ ýÿëèð éàçûðëàð. Íÿ îõó -úó ìÿçÿììÿòèíäÿí, íÿ äÿ âèúäàíëàðûíäàí ÷ÿêèíèðëÿð. DavidS.Mon taigne áåëÿëÿðèíäÿíäèð. Î, áó êàòðåíè Öñàìÿ Áèí Ëàäåíëÿáàü ëà éûð. Ýóéà Öñàìÿ Áèí Ëàäåí Èñëàì ùÿðáè áëîêóíà ðÿùáÿðëèêåäÿ úÿê âÿ Ôðàíñàíû òóòàúàã.

5 ê55Õîøáÿõò ßðÿáèñòàí þëêÿñèíäÿÌÿùÿììÿäèí ãàíóíóíà ÿìÿë åäÿí ãöäðÿòëè áèð øÿõñ äîüóëàúàã.Î, Èñïàíèéàíû ñûõûøäûðàúàã, Ìàâð ãàëàñû Ãðàíäàíû ôÿòù åäÿúÿê.Ñîíðà äÿíèç âàñèòÿñèëÿ ýåíóéà õàëãûíû ÿñàðÿò àëòûíà àëàúàã.

Íîñòðàäàìóñøöíàñëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ ãÿòè ñþç äåéÿ áè ë ìÿ éèá -ëÿð. Áÿçèëÿðè êàòðåíèí ìÿçìóíó èëÿ óéüóí ýÿëìÿéÿí ôÿðçèééÿëÿðèðÿëè ñö ðöáëÿð. Ìöãÿääÿñ êèòàáëàðäàí ìÿëóì îëàí îäóð êè, Èñðàèë âÿ


388

Ôÿëÿñ òèí äþâëÿòëÿðèíèí ÿðàçèñè âÿ åëÿúÿ äÿ Ñÿóäèééÿ ßðÿ áèñòàíû“õîø áÿõò òîð ïàã”, “ÿðàçè”, “þëêÿ” àäëàíûð. Ùÿòòà 1595-úè èëäÿÀìñòåð äàì äà íÿøð îëóíàí õÿðèòÿäÿ ìöàñèð Ñÿóäèééÿ ßðÿ áèñ òà -íûíûí úÿíóá ÿéà ëÿòëÿðè “Arabia Felix” — õîøáÿõò, ìöãÿääÿñ ÿðÿáòîðïàüû àäëàí äûðûëìûøäû.

5 ê56×îõ ãîúàëìûø Ðîìà Ïàïàñûíûí þëöìö èëÿ ÿëàãÿäàð,Éàøûíûí ÿí éàõøû ÷àüûíäà îëàí êàòîëèê, ïàïà ñå÷èëÿúÿê.Îíó ìöãÿääÿñ òàõòûí çÿèôëÿìÿñèíäÿ ýöíàùëàíäûðàúàãëàð.Âÿ îíóí èêèìÿíàëû èøè óçóí ìöääÿò äàâàì åäÿúÿê.

Êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ Ðîìà Ïàïàñû VI Ïàâåëäÿí ñþùáÿò à÷ûð.Êå÷ÿí ÿñðèí áóðóëüàíëû 60-úû èëëÿðèíäÿ î, àáîðò ìÿñÿëÿñèíè ãÿáóëåò ìÿäèéèíÿ ýþðÿ êàòîëèê êèëñÿñèíäÿ íàðàçûëûãëàð áàø àëûá ýåäèðäè.Áó íóíëà áåëÿ, äåìÿê ëàçûìäûð êè, õàëãëàð àðàñûíäà ìöíàñèáÿòëÿðèíéàõøûëàøìàñûíäà VI Ïàâåëèí õèäìÿòëÿðè áþéöê îëóá. Î, áöòöí ïàïà -ëàð è÷èíäÿ ÿí ÷îõ ñÿéàùÿò åäÿí âÿ êàòîëèêëèéè òÿáëèü åäÿí îëóá.Ùÿääÿí àðòûã ñöëùñåâÿð âÿ ñèéàñÿòè äÿðèíäÿí àíëàéàí äèí õàäèìèêèìè òàíûíûá. Ëàêèí áÿçè ìàëèééÿ èø÷èëÿðè èëÿ øöáùÿ äîüóðàí ÿëà ãÿ -ëÿ ðè Ïàïà òàõòûíûí ëàõëàìàñûíà (çÿèôëÿìÿñèíÿ) ýÿòèðèá ÷ûõàðûá. ÎíóíÏà ïàëûã äþâðöíäÿ ìàôèéà èëÿ ñûõ ÿëàãÿñè îëàí ñèúèëèéàëû áàíêèð Ìè -êåëñ Ñèíäîíà Âàòèêàí áàíêûíûí ìàëèééÿ ìöøàâèðè òÿéèí åäèëìèøäè.1982-úè èëäÿ àïàðûëàí èñòèíòàã íÿòèúÿñèíäÿ ìÿëóì îëóá êè, Âàòè êà -íûí ïóëó ìàôèéàíûí ÿëèíäÿéìèø. Ãàòèëëÿðèí, ðöøâÿòõîð ëàðûí âÿ ôûðûë -äàã÷ûëàðûí áàøûíäà èñÿ Ìèêåëñ Ñèíäîíà þçö äóðóðìóø.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ýöìàí åäèðëÿð êè, áó êàòðåíäÿ 1939-1958-úèèëëÿð àðàñû Ðîìà Ïàïàñû îëìóø XII Ïèéäÿí äàíûøûëûð. Áèð ÷îõëàðûñîíðàëàð Ùèòëåðèí éÿùóäèëÿðè ãûðìàñûíäà îíóí ÿëè îëäóüóíó ýþñòÿð -ñÿëÿð äÿ, ìèëëèééÿòúÿ éÿùóäè îëàí âÿ ùÿð øåéè äÿãèã ýþðÿí Íîñòðà -äàìóñ áó áàðÿäÿ ùå÷ íÿ äåìèð. Âàòèêàíûí 2003-úö èëäÿ XII Ïèéëÿáàüëû à÷äûüû àðõèâäÿ äÿ åëÿ áèð øåé éîõäóð.


389

5 ê57Äåøèêäÿí ãàáàãúàäàí îðäóíó õÿáÿðäàð åäÿúÿê àäàì,Ãîëôéå Àâåíòèí äàüûíäàí ñÿñëÿíÿúÿê.Ãÿíèìÿò èêè ãàéà àðàñûíäà ÿëÿ êå÷ÿúÿê.Øþùðÿòëè Ñåêñòèí äàèìè ñóáàéëûüûíà ñîí ãîéóëàúàã.

Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíäÿ ìàðàãëû áèð ìÿñÿëÿäÿí ñþç à÷ûð.Ìÿëóìäóð êè, èëê ùàâà øàðûíû 1782-úè èëäÿ Ìîíãîëôéå ãàðäàøëàðû:Æîçåô âÿ Åòéåí êÿøô åòìèøäèëÿð. 1783-úö èëèí 21 íîéàáðûíäà ùàâàøàðûíäà èíñàí èëê äÿôÿ ñÿìàéà ó÷ìóø, 300 ôóò éöêñÿêëèêäÿ îí êèëî -ìåò ðÿ éàõûí ìÿñàôÿíè ãÿò åòìèøäè. Îí áèð èë ñîíðà (16 èéóí 1794)ùàâà øàðûíäàí ùÿðáè ìÿãñÿäëÿðëÿ èñòèôàäÿ åäèáëÿð. Íàïîëåîí ùàâàøàðû âàñèòÿñè èëÿ äöøìÿí îðäóñóíóí úÿìëÿøäèéè éåðè þéðÿíÿð, äöø -ìÿíÿ ýþçëÿíèëìÿç çÿðáÿëÿð åíäèðÿðìèø. 3-úö ñÿòèðäÿ Ðîìà êàòîëèêêèëñÿñèíèí âàð-äþâëÿòèíèí Íàïîëåîí òÿðÿôèíäÿí ùÿðáè ãÿíèìÿò êèìèòàëàí åäèëìÿñèíäÿí, 4-úö ñÿòèðäÿ èñÿ Ðîìà Ïàïàñû VI Ïèéèí(Sextus) ÿñèð åäèëìÿñèíäÿí äàíûøûëûð. 4-úö ñÿòèðäÿ íÿçÿðè úÿëá åäÿíìàðàãëû áèð úÿùÿò âàðäûð. Ìÿëóìäóð êè, õðèñòèàí àëÿìèíäÿ, êàòîëèêðóùàíèëÿðäÿ éöêñÿê ðöòáÿëè äèí õàäèìëÿðè, õöñóñÿí äÿ ïàïàëàðäàþìöðëöê ñóáàéëûã øÿðòäèð. Áóíóí áèç Å.Ë.Âîéíè÷èí “Îâîä” ðîìàíûâÿ åéíè àäëû ôèëìäÿ áàðèç íöìóíÿñèíè ýþðìöøöê. Íîñòðàäàìóñ 4-úöñÿòèðäÿ VI (Sextus) Ïèéèí ÿñèð åäèëìÿñè âÿ ñîíðà äöíéàñûíûäÿéèøìÿñèíÿ óéüóí îëàðàã äåéèð: “Øþùðÿòëè Ñåêñòèí äàèìè ñóáàéëû -üûíà ñîí ãîéóëàúàã”.

5 ê58Óçäà êþðïöøÿêèëëè ñó êÿìÿðè èëÿ Ãàðäàí,Ìåøÿäÿí âÿ ÿë÷àòìàç äàüäàí êå÷ÿúÿê,Êþðïöíöí îðòàñûíäà îíó éóìðóãëà âóðóá àøûðàúàãëàð.Íèìèí áàø÷ûñû âÿ ÷îõ òÿùëöêÿëè îëàíëàð ãà÷àúàãëàð.

Ðîìà àêâåäóêóíóí (÷àé, äÿðÿ âÿ ñ. öçÿðèíäÿ êþðïö øÿêëèíäÿ÷ÿ êèëÿí ñó êÿìÿðè) õàðàáàëûãëàðû Ôðàíñàäà Óçäàí Íèìÿ ãÿäÿð óçà -


390

íûá ýåäèð. Éàçûëàíëàðà ýþ ðÿ1627-úè èëäÿ ùåðñîã äåÐîàíûí ãàðäàøëàðû äèíè èü òè -øàøëàð çàìàíû Íèìäÿ ìö -ùàñèðÿéÿ àëûíûáëàðìûø. Ùåð -ñîã äå Ðîàíûí òîï÷ó äÿñ -òÿñè ñó êÿìÿðè èëÿ Íèìÿýåòìèø, öñéàí÷ûëàðû âÿ ãàð -äàøëàðûíû àçàä åòìèø, îíëà -ðûí áàø÷ûñû ñå÷èë ìèøìèø.

3-úö ñÿòèðäÿ ùåðñîãóíäÿñòÿñè òÿðÿôèíäÿí áèð ÷îõéåðëÿðäÿ ñó êÿìÿðèíèí äà -éàãëàðûíûí ñûíäûðûëìàñûíàâÿ îíóí ýåíèøëÿíäèðèë ìÿ -ñè íÿ èøàðÿ åäèëèð.

5 ê59Èíýèëèñëÿðèí áàø÷ûñû Íèìäÿ ÷îõ ëÿíýèéÿúÿê.Àåíîáàðáèñ (Áàðáàðîññà) Èñïàíèéàäàí êþìÿê äèëÿéÿúÿê.Ùÿìèí ýöí äþéöøäÿ ÷îõëó àäàì þëÿúÿê.Áó âàõò Àðòóàäà ãóéðóãëó óëäóç äîüàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè II Äöíéà ìöùàðèáÿñè âàõòû áàø âåðÿíùàäèñÿëÿðëÿ áàüëàéûðëàð. 2-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò ýåäÿí “Àåíîáàðáèñ”ëà òûí úà “ãûðìûçûñàããàë” âÿ åëÿúÿ äÿ “Íåðîí íÿñëèíäÿí îëàí Áàð áà -ðîñ ñà” äå ìÿêäèð. Íîñòðàäàìóñ Àäîëô Ùèòëåðèí 1941-úè èëäÿ ÑîâåòÈò òèôàãûíà ùö úóì ïëàíû “Áàðáàðîññà”éà óéüóí îëàðàã îíó “Áàð áà -ðîñ ñà” àä ëàí äû ðûð. Äîüðóäàí äà, Ùèòëåð Ôðàíñèñêî Ôðàíêî èëÿ ýþðöø -äÿí ÿââÿë Èñ ïà íè éà ñÿðùÿääèíÿ ýÿëìèøäè. Î, Ôðàíêî èëÿ ýþðöøöíäÿâÿ òÿíäàø ìö ùà ðè áÿñè çàìàíû àú-éàëàâàú ùàëà ñàëûíìûø Èñïàíèéàéàòà õûë ýþíäÿðìÿéè âÿ ùÿð úöð êþìÿê åòìÿéè âÿä åòìèøäè. ßâÿçèíäÿ


391

Íèì øÿùÿðè éàõûíëûüûíäà (Ôðàíñà) Ïîí-äö-Ãàð àêâåäóêó. Éåíè åðàíûí ÿââÿëè

èñÿ Èñïàíèéàäàí ìö ùàðèáÿäÿ Àëìàíèéà âÿ ìöòòÿôèãëÿðèíèí òÿðÿ ôèí -äÿ îëìàüû òÿëÿá åäèðäè.

Àðòóà ùÿð èêè äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû òîï àòÿøèíÿ òóòóëóá.Íîñ òðàäàìóñ òîï ìÿðìèëÿðèíèí ùàâàäàí éàüìàñûíû îáðàçëû øÿêèëäÿãóéðóãëó óëäóçà (êîìåòà) áÿíçÿäèð.

5 ê60Áàøûãûðõûãëàðûí ñå÷èìè ÷îõ ïèñ îëàúàã.Î, þç þùäÿñèíÿ äöøÿí éöêö àïàðà áèëìÿéÿúÿê.Î, áþéöê ãÿçÿá âÿ ãóäóðüàíëûãëà äàíûøàúàã.Ùÿð èêè úèíñäÿí îëàíëàðû îä âÿ ãàí è÷èíäÿ ìÿùâ åäÿúÿê.

Êàòðåíèí Àäîëô Ùèòëåðäÿí áÿùñ åòäèéèíè ñöáóòà éåòèðìÿéÿ åù òè -éàú éîõäóð. Áóíóíëà áåëÿ, äåìÿëèéèê êè, Ùèòëåð Àëìàíèéàíûí êàíñ -ëåðè ñå÷èëÿðêÿí îíóí òÿðÿôäàð ëà ðûíûí áèð ÷îõóíóí ñà÷ëàðû ãûñà ãûð -õûëìûøäû. 1-úè ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ îëóíóð. Ùèòëåðèí ãÿçÿá âÿ ãóäóð -üàíëûãëà äàíûøìàñû äà èíêàðîëóíìàç ôàêòäûð. Îíóí àéðû-àéðû èðãëÿðÿìöíàñèáÿòè äÿ ìÿëóìäóð. Ùÿðáè äöøÿðýÿëÿðäÿ ìÿùâ åäèëÿí ùÿð èêèúèíñäÿí îëàí èíñàíëàðûí ñàéû ùåñàáà ýÿëìèð. 2-úè ñÿòèðëÿ áàü ëû CîíÙîóã ìàðàãëû áèð ìÿñÿëÿäÿí ñþç à÷ûð. Ìöùà ðè áÿíèí ãóðòàð ìà ñûíààç ãàëìûø áèð ýöí Ùèòëåð Áåðõòåñãàðòåíäÿ äàüäàêû ñû üû íà úà üûí äàíàùàð åäÿðêÿí ìÿøóãÿñè Éåâà Áðàóí ìöùàðèáÿ öçöá ÿëäÿí ñàëìûøÙèòëåðè ìöøàùèäÿ åäÿðÿê ãàéüû êåøëèêëÿ ñîðóøóð êè, ñîí âàõò ëàð äîñ -òóíóí ãàìÿòèíèí âÿ ÷èéèí ëÿðèíèí ÿéèëìÿéèíÿ ñÿáÿá íÿäèð?

Ôöðåð àçúà áàøûíû ãàëäûðûð âÿ ôèêèðëè ùàëäà äåéèð: “Ìÿíèì úè áèì -äÿ ùÿääÿí àðòûã àüûð à÷àðëàð âàðäûð”.

5 ê61Áþéöéöí þçöíöí îëìàéàí îüëó — îüóëëóüó.Áþéöê Àïåííèí äàüëàðûíû ôÿòù åäÿúÿê.Òÿðÿçè áöðúö àëòûíäà îëàíëàðû âàùèìÿéÿ ñàëàúàã.Îä ïöñêöðÿí äàüäàí Ñåíèñ äàüûíûí þçöíÿ ãÿäÿð.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Íàïîëåîíóí îüóëëóüó, Æîçåôèíàíûí îüëó Åæåí äåÁîãàðíåäÿí ýåäèð. Áîãàðíå éàøà äîëäóãúà ÿí ýþçÿë ùÿðá÷è êèìè àä-


392

ñàí ãàçàíûðäû. Íÿùàéÿò î, Íàïîëåîíóí ëàéèãëè ýåíåðàëëàðûíäàí áèðèíÿ÷åâðèëèá. Î, àâñòðèéàëûëàðëà äþéöøëÿðäÿ Àâñòðèéà îðäóñóíó ëÿð çÿéÿ ñà -ëà ðàã ýþðöíìÿìèø ãÿëÿáÿëÿð ãàçàíûá. 3-úö ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèëèð.

5 ê62Ýöíÿø Øÿðãäÿ, Ñàòóðí èñÿ Ãÿðáäÿ îëàíäàÃàéàëàðûí öñòöíÿ ãàíëû éàüûø éàüäûüûíû ýþðÿúÿêëÿð.Îðãîíäà ìöùàðèáÿ, Ðîìà éàõûíëûüûíäà ôÿëàêÿò öç âåðÿúÿê.Òðàéäåíòëÿð (Trident) ýÿìèëÿðè ïàð÷àëàéàðàã áàòûðàúàãëàð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áåëÿ ôèêèðëÿøèðëÿð êè, êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð ýÿëÿ -úÿêäÿ áàø âåðÿúÿêäèð. Áèðèíúè ñÿòèðäÿêè ùàäèñÿ èëäÿ áèð äÿôÿ áàøâåðèð. Èêèíúè ñÿòèðäÿ ýöìàí êè, ñþùáÿò ðàäèîàêòèâ, êèìéÿâè âÿ áèî -ëî æè ñèëàùëàðäàí ýåäèð. Äþðäöíúö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ ÀÁØ-ûí ñó -àëòû ãàéûüûíû âÿ îíóí “Trident” àäëàíàúàüûíû áåëÿ ýþðöá. Áþéöêýþðöúö ÀÁØ-ûí ùÿðáè—äÿíèç äîíàíìàñûíûí ÷îõ ýöúëÿíÿúÿéèíè âÿäöøìÿí ãöââÿëÿðèíè ìÿùâ åòìÿéÿ ãàäèð îëàúàüûíû äà áÿéàí åäèð.Îíó äà ãåéä åòìÿéÿ äÿéÿð êè, ìþâúóä ãÿíàÿòëÿðÿ ýþðÿ, II Äöíéàìöùàðèáÿñèíäÿ ãÿëÿáÿíè àâèàñèéà ùÿëë åòìèøäèñÿ, III Äöíéà ìöùà -ðèáÿñè áàø âåðñÿ, öñòöíëöéö íöâÿ ñèëàùû éåðëÿøäèðèëìèø ñóàëòû ãàéûã -ëàð ãàçàíäûðàúàãäûð. Ùàçûðäà ÀÁØ ñóàëòû ãàéûãëàðûíäà 7.000-äÿíàðòûã íöâÿ ñèëàùû ãóðàøäûðûëûá. Ìÿùç áóíà ýþðÿäèð êè, ùÿòòà ñó ùþâ -çÿñèíäÿêè èíêèøàô åòìÿêäÿ îëàí þëêÿëÿð áåëÿ — Èðàí, ßëúÿçàèð, Ñóðè -éà, Ëèâèéà, Ìèñèð âÿ áàøãàëàðû ñóàëòû ãàéûãëàð àëûáëàð. Ëàêèí áèð øåéäÿ âàð êè, ÀÁØ âÿ Ðóñèéà ïåéêëÿðëÿ èíäè ìöÿééÿí äÿðèíëèéÿ ãÿäÿðñóàëòû ãàéûãëàðûí éåðèíè àéûðä åäÿ áèëèðëÿð. Äåìÿëè, ãöäðÿòëè þëêÿ ëÿ -ðÿ ãàðøû ÷ûõìàã ýöúñöç þëêÿëÿðèí èìêàíëàðû õàðèúèíäÿ îëàúàã.

5 ê63Ùåéñèééÿòëÿ áàüëû íàùàã òÿøÿááöñ âÿ ùàãñûç øèêàéÿòËàòûíëàðûí ñóëàðûíäà êè÷èê ãàéûã äîëàøûð. Ñîéóã, àúëûã, äàëüàëàð.Òèáð ÷àéû éàõûíëûüûíäà òîðïàã ãàíëà áîéàíûá.Áÿøÿðèééÿò áèð íå÷ÿ àüûð õÿñòÿëèéÿ ìöáòÿëà îëàúàã.


393

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ äÿ àüëàáàòàí áèð ñþç äåéÿ áèëìÿ -éèáëÿð. Ìÿëóì îëàí îäóð êè, ùàäèñÿëÿð Èòàëèéàäà úÿðÿéàí åäèð. Ëà -òûí äà, Òèáð ÷àéû éàõûíëûüûíäà èêè àòîì çàâîäó âàðäûð. Áèð àòîìðåàê òîðóíóí òèêèíòèñè èñÿ Ðîìà éàõûíëûüûíäà Òèáð ÷àéû öçÿðèíäÿïëàíëàøäûðûëûð. Îëà áèëñèí êè, çàâîäëàðäàí áèðè âÿ éà àòîì ðåàêòîðóïàðòëàäûëàúàã âÿ àìàíñûç õÿñòÿëèêëÿð áàø âåðÿúÿê. Îíñóç äà áÿøÿ -ðèééÿòÿ àðòûã èêè áåëÿ äÿùøÿòëè õÿñòÿëèê: õÿð÷ÿíý âÿ ÑÏÈÄ äèâàíòóòóð. Íîñòðàäàìóñóí áàøãà êàòðåíëÿðèíäÿí ýþðöíäöéö êèìè, îíëà -ðûí ñàéû éåääè îëàúàãäûð.

Äåìÿê îëàð êè, áöòöí áàøãà êàòðåíëÿðäÿ îëäóüó êèìè, StefanPaulus áó êàòðåíäÿ äÿ ùå÷ áèð ÿñàñ ýþñòÿðìÿäÿí, ìöñÿëìàíëàðûíÈòàëèéàéà ùöúóìóíäàí áÿùñ åäèð.

5 ê64Àðõàéûí÷ûëûãëà áèð éåðÿ òîïëàøìûø ÷îõëóã:Äÿíèç âÿ ãóðóíóí òÿçéèãè èëÿ øóðà ëÿüâ åäèëÿúÿê.Îòîí éàõûíëûüûíäà Ýåíóéà âÿ Íèñ êþëýÿäÿäèð.Øÿùÿðëÿðäÿí âÿ ÷þëëÿðäÿí áàø÷û ìöãàâèìÿò ýþñòÿðäè.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, 1-úè ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ ÀâðîïàØóðàñûíäàí áÿùñ åäèð. 2-úè ñÿòèðäÿ äÿíèç âÿ ãóðóäà øóðàíûí ëÿüâåäèëìÿñèíèí íÿ äåìÿê îëäóüóíó ýþñòÿðìÿéèáëÿð. Áèçúÿ, áóðàäàÀâ ðîïà Øóðàñû, Àâðîïà Èãòèñàäè Áèðëèéè âÿ Øèìàëè Àòëàíòèêà Èò òè ôà -ãû íûí äàüûëàúàüûíäàí ñþùáÿò ýåäèð. Òÿäãèãàò÷ûëàð 3-úö ñÿòðèíÍÀÒÎ-íóí Èòàëèéàäà éåðëÿøÿí úÿíóá ãÿðàðýàùûíäàí áÿùñ åòäèéèíè,4-úö ñÿòèðäÿ èñÿ Íîñòðàäàìóñóí ÍÀÒÎ-íóí îðäó ùèññÿëÿðèíèí êî -ìàí äàíû âÿ éà Àâðîïà Øóðàñûíûí áàø÷ûñûíäàí ñþç à÷äûüûíû ãåéäåäèðëÿð.

Áèçÿ áåëÿ ýÿëèð êè, 2-úè ñÿòèðäÿ ÀÁØ-ûí ãóðó âÿ äÿíèçäÿí òÿçéèãèèëÿ Àâðîïà Øóðàñûíûí ëÿüâèíÿ ÷àëûøìàñûíà âÿ áóíà ãàðøû Àâðîïàþëêÿëÿðèíèí âÿ åëÿúÿ äÿ Àâðîïà Øóðàñûíûí ñÿäðèíèí úèääè ìöãà âè -ìÿ òèíÿ èøàðÿ åäèëèð. Ýöìàí åòìÿê îëàð êè, ÀÁØ Àâðîïà þëêÿëÿðèíèíöìóìè ïóë âàùèäè “Àâðî”íóí äà ëÿüâèíÿ ÷àëûøàúàãäûð.


394

5 ê65Ãÿôèëäÿí ýÿëäè, äÿùøÿò áþéöê îëàúàã.Èøèí ÿñàñ òÿøêèëàò÷ûëàðû ýèçëÿíìèøëÿð.Õàíûì äà ãàðûøûãëûãäà áèð äàùà ýþðöíìÿéÿúÿê.Áåëÿëèêëÿ, áþéöêëÿð éàâàø-éàâàø ÿñÿáèëÿøÿúÿêëÿð.

Ùÿð áèð ñÿòðè ýöí êèìè àéäûí îëàí, ëàêèí òÿäãèãàò÷ûëàð ö÷öí èíäèéÿêèìè áèð ìöÿììà îëàðàã ãàëàí áó êàòðåí áàðÿäÿ ñþç äåìÿê ìöøêöëìÿñÿëÿäèð. Áóíóíëà áåëÿ, áèçúÿ, áó êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ ýþçëÿíèë -ìÿäÿí ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿí, ùàêèìèééÿòÿ ýÿëäèéè ýöíäÿí äöíéàíûíàðàùàò åäÿí Cîðú Áóøäàí (îüóë) áÿùñ åäèëèð. 2-úè ñÿòèðäÿ îíó ùà êè -ìèééÿòÿ ýÿòèðÿí ÿñàñ òÿøêèëàò÷ûëàðûí ïÿðäÿ àðõàñûíäà îëìàëàðûíäàí,3-úö ñÿòèðäÿ êîð-êîðàíÿ ÀÁØ-à äÿñòÿê âåðÿí Èíýèëòÿðÿäÿí, 4-úö ñÿ -òèð äÿ èñÿ áèð âàõò “Êþðôÿç ìöùàðèáÿñè”íÿ, ÀÁØ-ûí ßôãà íûñ òàíàýèðìÿñèíÿ ðÿâàú âåðÿí, 2003-úö èë ìàðòûí 20-äÿ ÀÁØ-ûí Èðàãà ãàðøûìöùàðèáÿéÿ ýèðèøìÿñèíäÿ, îíóí íåôòëÿ áàüëû íèééÿòèíè äÿðèíäÿí áàøàäöøÿí Àâðîïà äþâëÿò áàø÷ûëàðûíûí êå÷èðäèéè íàðàùàòëûã âÿ ÿñÿáèëèê -äÿí ñþç à÷ûëûð. Éåðè ýÿëìèøêÿí, îíó äà äåéÿê êè, áó íàðàùàòëûüà ÿñàñâàðäûð. Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð îíó Íàïîëåîí âÿ Ùèòëåðäÿí ñîíðà 3-úöÀíòèõðèñò,1 áÿçèëÿðè èñÿ äöøöíúÿñèç, àíëàìàç àäëàíäûðûðëàð.2

5 ê66Ãÿäèì, äàüûëìàìûø áèíàëàðûí àëòûíäà,Äàüûäûëìûø ñó êÿìÿðèíèí éàõûíëûüûíäà,Ýöíÿø âÿ Àéûí áÿðã âóðàí ìåòàëëàðû,Òðîéàíûí ãûçûëëà íàõûøëàíìûø ãàéíàð ëàìïàñû.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí èòìèø õÿçèíÿäÿí áÿùñ åòäèéèíè ãåéäåäèðëÿð. Áåëÿ áèð õÿçèíÿ 1947-1950-úè èëëÿð àðàñû àðõåîëîæè ãàçûíòûëàðçàìàíû Þëö äÿíèç ñàùèëëÿðèíäÿ Ãóìðàíäà öçÿ ÷ûõàðûëûá. Àøêàð åäèëèáêè, áóíó ÿñðëÿðëÿ þíúÿ ìöùàðèáÿ âàõòû éÿùóäèëÿð ýèç ëÿäèáëÿðìèø.


395

1 Cîí Ùîóã. Íîñòðàäàìóñ. Éåíè ìèíèëëèê, Ëîíäîí, 2002, ñÿù.175.2 Ìàíôðåä Äèìäå. Íîñòðàäàìóñ. Ìîñêâà, 1988, ñÿù. 137.

5 ê67Ïåðóúàíûí áàø÷ûñû Ìàíòèéàéà úöðÿò åòìÿéÿíäÿÝèçëè ùèññëÿð òàìàìèëÿ ôàø îëàúàãäûð.Àðèñòîêðàòëàðûí óúáàòûíäàí 7 íÿôÿð ÿëÿ êå÷ÿúÿê.Àòà âÿ îüóë èòè ñèëàùëà þëäöðöëÿúÿêëÿð.

Áèðèíúè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Ðîìà Ïàïàñûíäàí ýåäèð. Ìÿñÿëÿ áóðà -ñûíäàäûð êè, Íîñòðàäàìóñóí çàìàíûíäà Ïåðóúà Ðîìà Ïàïàëûüûíàòàáå èäè. Ôðàíñàäà áèòèá-òöêÿíìÿéÿí äèíè ìöùàðèáÿëÿð ÐîìàÏàïàñû V Ïèéè íàðàùàò åòñÿ äÿ, Ïàïà áó ìöùàðèáÿëÿðÿ ðÿâàú âåðÿíIII Ùåíðèíè êèëñÿäÿí àéûðìàüà úöðÿò åòìèðäè. 2-úè ñÿòèðäÿ Ðîìàïàïàëûüû èëÿ Èíýèëòÿðÿ àðàñûíäà àðòûã íèôàã äöøäöéöíäÿí äàíûøûëûð. 3-úöñÿòèðäÿ êðàë II Ùåíðèíèí 7 þâëàäûíûí ùàìûñûíûí ýÿíúêÿí þëÿúÿ -éèíäÿí ñþùáÿò à÷ûëûð. Áó ñÿòèðäÿ ùÿì ñàðàé ÷ÿêèøìÿëÿðèíÿ, ùÿì äÿýÿíú éàøëàðûíäà êðàë ñå÷èëÿðÿê öçÿðëÿðèíÿ þëêÿíèí èäàðÿ îëóíìàñûêèìè ÷îõ àüûð éöêöí äöøìÿñè íÿòèúÿñèíäÿ îíëàðûí äöíéàëàðûíû äÿ -éèø ìÿëÿðèíÿ èøàðÿ åäèëèð (áàõ: 1 ê10, 1 ê68).

4-úö ñÿòèðäÿ êðàë II Ùåíðè âÿ îüëó III Ùåíðèíèí ôàúèÿëè øÿêèëäÿþëäöðöëÿúÿêëÿðèíäÿí áÿùñ îëóíóð. Áó áàðÿäÿ àðòûã òÿôñèëàòû èëÿäàíûøäûüûìûçäàí (áàõ: 1 ê35, 1 ê97), áóðàäà áèð äàùà áó ìÿñÿëÿéÿòîõóíìàäûã.

5 ê68Áþéöê Äÿâÿ Äóíàé âÿ Ðåéíäÿí ñó è÷ìÿéÿ ýÿëÿúÿê.Âÿ áó èøèíäÿí ïåøìàí÷ûëûã ÷ÿêìÿéÿúÿê.Ëóàðà úàìààòû ðîíàëûëàðäàí äàùà ÷îõ òèòðÿéÿúÿê.Âÿ Àëï äàüëàðû éàíûíäà Õîðóç îíó ìÿùâ åäÿúÿêäèð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ, 1-úè âÿ 2-úè ñÿòèðäÿ Îñìàíëû Èì -ïåðèéàñûíûí 1682-úè èëäÿ Âéàíàíû àëìàñûíäàí âÿ Ðåéíÿ ãÿäÿð ýå äèá÷ûõìàñûíäàí äàíûøûëûð. Íîñòðàäàìóñ 1-úè ñÿòèðäÿ “áþéöê äÿâÿ”òåðìèíèíè èøëÿòìèøäèð. Òàðèõ÷èëÿð éàçûðëàð êè, Îñìàíëû îð äóñó íóí áóéöðöøö çàìàíû ÿðçàüû äÿâÿ êàðâàíëàðû èëÿ àïà ðûð ëàðìûø.


396

1-úè ñÿòèðäÿ ìàðàã äîüóðàí áèð ìÿñÿëÿ äÿ âàðäûð. Íîñòðàäàìóñ“Danube” — “Äóíàé” éàçàíäà Äóíàé ÷àéûíû, Äóíàé ÷àéûíûí ãÿäèìàäû “Hister” òåðìèíèíè èøëÿäÿíäÿ èñÿ Àäîëô Ùèòëåðè íÿçÿðäÿ òóòóð.Íîñòðàäàìóñ áóíóíëà ùÿì ñþç îéíàäûð, ùÿì äÿ Ùèòëåðèí áó ÷àéûíñàùèëèíäÿ äîüóëäóüóíó ýþñòÿðèð. Áèð ÷îõ òÿäãèãàò÷ûëàð ìÿñÿëÿéÿúèääè ôèêèð âåðìÿäèêëÿðèíäÿí øÿðùëÿðèíäÿ òÿùðèôÿ éîë âåðèáëÿð.

4-úö ñÿòèðäÿ Àëï äàüëàðû éàõûíëûüûíäà Ôðàíñà âÿ áàøãà õðèñòèàíþëêÿ ëÿðèíèí áèðëÿøìèø îðäóñóíóí 1683-úö èëäÿ òöðêëÿðè ìÿüëó áèé -éÿ òÿ óüðàòìàñûíäàí âÿ Âéàíàíûí àçàä åäèëìÿñèíäÿí äàíûøûëûð. Áó -ðà äà “Õîðóç” ìÿôùóìó Ôðàíñàíû ýþñòÿðèð. 1789-1793-úö èëëÿð àðàñûÔðàíñà Áóðæóà èíãèëàáû çàìàíû õîðóçóí áàíëàéàðàã ñàáàùûí à÷ûë -äûüûíû õÿáÿð âåðìÿñèíÿ ÿñàñëàíàðàã “Õîðóç” Ôðàíñàíûí ñèì âîëóêèìè ãÿáóë åäèëÿðÿê þëêÿíèí ýåðáèíäÿ ùÿêê îëóíóá. Áóðàäà äèããÿòè÷ÿêÿí ìàðàãëû úÿùÿò îäóð êè, áó ùàäèñÿ Íîñòðàäàìóñäàí ÷îõ-÷îõñîíðàëàð áàø âåðñÿ äÿ, ýþðöúöíö ìàðàãëàíäûðûá âÿ î, áèð ÷îõ êàò -ðåíëÿðèíäÿ äþíÿ-äþíÿ áó ìÿñÿëÿäÿí ñþç à÷ûá.

5 ê69Áþéöê, áèð äàùà áîø õÿéàëëàðà äàëìàéàúàãäûð.Îíóí èñòèðàùÿòèíè äþâëÿò íàðàùàòëûüû ÿâÿç åäÿúÿêäèð.Ãûçûëà áÿðàáÿð îðäó, òöíä ãûðìûçû âÿ ìàâè ðÿíýëè áàéðàãëà ýÿëÿúÿê.Àôðèêàíû êþëÿ ùàëûíà ñàëàúàã, ñöìöéöíÿ ãÿäÿð ýÿìèðÿúÿêäèð.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ôèêèð äåìÿêäÿí ÷ÿêèíÿðÿêéàëíûç “phalange” — ñþçöíöí éóíàí êÿëìÿñè îëóá, “úèíàù”ëà áÿðà -áÿð “øòàíäàðò” — “áàéðàã” ìÿíàñûíäà äà èøëÿíäèéèíè ýþñòÿð ìèø ëÿð.Ð.Â.Âåëø êàòðåíäÿ Ôðàíñàíûí ßëúÿçàèðè òóòìàñûíäàí (1841) äàíû -øûë äû üû íû ýþñòÿðèð. Áèçÿ ãàëûðñà, êàòðåíäÿ áþéöê ýþðöúö ÀÁØ-äàíäàíûøûð. Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû, áÿçÿí ýöí êèìè àéäûí ùÿãèãÿòëÿðè äÿýþðìÿìÿçëèéÿ âóðóðëàð.

Áèç ýöìàí åäèðèê êè, áó êàòðåíäÿ ÀÁØ-ûí ÕÕ ÿñðèí ñîíëàðûíàéàõûí áàøëàäûüû âÿ èíòåíñèâ øÿêèëäÿ ùÿéàòà êå÷èðäèéè ôÿàëèé éÿ òèí -äÿí áÿùñ îëóíóð.


397

3-úö ñÿòèðäÿí áóíó àéäûíúà ýþðìÿê îëóð. ÀÁØ îðäóñó èíäè ÿíìöàñèð ñèëàùëà òÿúùèç îëóíìóøäóð. ÀÁØ-ûí áàéðàüû, ÿñàñÿí òöíäãûð ìûçû, ìàâè ðÿíýäÿäèð. Áó ñÿòèðäÿ ÷îõ âàúèá îëàí “ýÿëÿúÿê” êÿë -ìÿ ñè èøëÿíèá. Äåìÿëè, Íîñòðàäàìóñ ÀÁØ îðäóñóíóí óçàãäàí —Àìå ðèêà ãèòÿñèíäÿí ýÿëÿúÿéèíè äÿ ýþðöá.

5 ê70Òÿðÿçèäÿí àñûëû îëàí þëêÿëÿð,Äàüëàðû Áþéöê ìöùàðèáÿ èëÿ íàðàùàò åäÿúÿê.Ùÿð èêè úèíñäÿí ÿñèðëÿð, õèëàñêàðëàðà âÿ áöòöí Áèçàíñà

ìèííÿòäàðäûðëàð.Ñöáù÷àüû òîðïàãäàí òîðïàüà ãûøãûðàúàãëàð.

Êàòðåí Áàëêàíëàðäà áàø âåðÿí ìöùàðèáÿ èëÿ áàüëûäûð. Áèðèíúè ñÿ -òèð äÿ ñèéàñè, èãòèñàäè âÿ ùÿðáè úÿùÿòäÿí òÿðÿçèäÿí — “Òàðàçëûã éàðà -äàí”äàí (ÀÁØ) àñûëû îëàí Àâðîïà Áèðëèéè âÿ ÍÀÒÎ-éà äàõèë îëàíþëêÿëÿðÿ èøàðÿ îëóíóð. Èêèíúè ñÿòèðäÿ Áàëêàíëàðäà ýåäÿí ìöùàðè áÿ -äÿí áÿùñ åäèëèð. Ö÷öíúö ñÿòèðäÿ ÿñèð äöøÿí ÿñýÿðëÿðäÿí, Áîñíèéàìöñÿëìàíëàðûíûí ñåðáëÿðÿ ãàðøû ìöáàðèçÿñèíäÿ Òöðêèéÿ íèí ùÿðáè,èãòèñàäè âÿ ñèéàñè êþìÿéèíäÿí äàíûøûëûð.

Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðûíäàí Ñòåôàí Paulus áó êàòðåíäÿ ÀÁØ âÿ ìöò -òÿôèãëÿðèíèí Òöðêèéÿíè òóòàúàãëàðûíäàí ñþùáÿò ýåòäèéèíè ýþñòÿ ðèð.Î, ãåéä åäèð êè, ìöùàðèáÿ 27 èë ÷ÿêÿúÿê âÿ ìöñÿëìàíëàð ìÿü ëóáîëàúàãëàð.

Äîüðóäóð, Íîñòðàäàìóñóí 27 èë äàâàì åäÿúÿê ìöùàðèáÿéÿ äàèðáàøãà áèð êàòðåíè äÿ âàðäûð. Àíúàã îíóí ñþùáÿò à÷äûüûìûç áó êàò -ðåí ëÿ ùå÷ áèð ÿëàãÿñè éîõäóð. Áèð äÿ êè, ìöäðèêëÿð éàõøû äåéèáëÿð:“Àú òîéóã éóõóñóíäà äàðû ýþðÿð”.

5 ê71Ñóéó ýþçëÿéÿí àäàìûí ùèääÿòèëÿ,Áöòöí îðäó ùÿäñèç ãÿçÿá âÿ ùÿéÿúàíà ýÿëèá.Îí éåääè ýÿìè àäëû-ñàíëûëàð òÿðÿôèíäÿí éöêëÿíÿúÿê.Ðîíà ñàùèëëÿðèíÿ ãàñèä ýåú ýÿëèá ÷ûõàúàã.


398

Êàòðåí 1944-úö èëäÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Ìÿñÿëÿáóðàñûíäàäûð êè, ìöòòÿôèã îðäóëàðû Ôðàíñàíûí úÿíóáóíà ÷ûõàðûëàíäà,àëìàí ýåíåðàëû Âåíäà ôîí Âèòåðñãåéí ùèääÿòèíäÿí äîäàãëàðûíûýÿìèðÿ-ýÿìèðÿ îíëàðû ìöøàùèäÿ åòìÿêäÿí áàøãà áèð øåé åäÿ áèë -ìèð äè. Àëìàíëàðûí 11-úè òàíê äèâèçèéàñû Ðîíà ñàùèëëÿðèíÿ ýåú ýÿë -äèéèíäÿí ìöòòÿôèã îðäóëàðûíûí ãàáàüûíû êÿñÿ áèëìÿéèáëÿð. Òÿäãè -ãàò÷ûëàð éàçûðëàð êè, ÿýÿð Ôöðåð éàòìàñàéäû âÿ Ðîììåë îíäàí èúàçÿàëûá îðäóíó Ðîíà ñàùèëëÿðèíÿ âàõòûíäà ýþíäÿðÿ áèëñÿéäè, ìöòòÿôèãîðäóëàðûíû äÿíèçäÿ áàòûðàðäûëàð.

5 ê72Áþéöê øÿùâÿòäÿí ùÿçç àëìàã õàòèðèíÿÇÿùÿðè ãàíóíà ãàðûøäûðàúàãëàð.Âåíåðà áó “ñÿõàâÿòëè” èøèí è÷èíäÿ îëàúàã,Íÿòèúÿäÿ Ýöíÿøèí ãàíóíóíà ìàíå îëàúàã.

Áÿçè íîñòðàäàìóñøöíàñëàð áó êàòðåíè Ôðàíñàäà äèíè ìöùàðèáÿëÿðòöü éàí åäÿí âàõòëà ÿëàãÿëÿíäèðèðëÿð. 1577-úè èëäÿ Ïóàòûéå ôÿðìàíû÷û õûð. Ôÿðìàíäà êàòîëèêëÿðè ùóýåíîòëàðà ãàðøû äþçöìëö îëìàüà ÷à -üû ðûø äàí áàøãà áèð øåé éîõ èäè. ßñëèíäÿ áó ôÿðìàí þëêÿ ãàíóíóíàçèää èäè.

Áÿçèëÿðè èñÿ áó êàòðåíèí ùÿéàò âÿ ìÿùÿááÿò âóðüóíó, 1997-úèèëäÿ ôàúèÿëè øÿêèëäÿ Ïàðèñ éàõûíëûüûíäà àâòîìîáèë ãÿçàñûíäà äöí -éàñûíû äÿéèøÿí øàùçàäÿ Äèàíàíûí þëöìöíäÿí áÿùñ åòäèéèíè ãåéäåäèðëÿð. Ùàäèñÿ ñöðöúöíöí ìàøûíû áÿðê ñöðäöéö âÿ è÷êèñèíÿ çÿùÿðãàòûëäûüûíà ýþðÿ þçöíö èòèðìÿñè íÿòèúÿñèíäÿ áàø âåðìèøäè (áàõ: 3ê16, 7 ê23).

5 ê73Àëëàùûí êèëñÿñè òÿãèáÿ ìÿðóç ãàëàúàãÂÿ ìöãÿääÿñ ìÿáÿäëÿð ãàðÿò åäèëÿúÿê.Óøàãëàð þç àíàëàðûíû ñîéàúàãëàð.ßðÿáëÿð ïîëøàëûëàðëà èòòèôàãà ýèðÿúÿêëÿð.


399

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè ÕÕ ÿñðèí 2-úè éàðûñû èëÿ ÿëàãÿëÿí äèðèð -ëÿð. Áóíó òÿñäèãëÿìÿê ö÷öí 4-úö ñÿòðè ÿñàñ ýþòöðöðëÿð. Âàðøàâàìöãàâèëÿñè þëêÿëÿðèíèí, î úöìëÿäÿí Ïîëøà èëÿ Ëèâèéà, Èðàã âÿ ñ.þëêÿ ëÿ ðèí ìþùêÿì ÿëàãÿëÿðè âàðäû. Èëê ñÿòèðëÿðè èñÿ áÿçè íîñòðàäà -ìóñøöíàñëàð ÕÕ ÿñðèí 80-úè èëëÿðèíäÿ Âàòèêàíäà áàø âåðÿí ìàëèééÿôûðûëäàãëàðû íÿòèúÿñèíäÿ õÿçèíÿñèíèí áîøàëìàñû (áàõ: 5 ê56), îíóíìàôèéà èëÿ ÿëàãÿñè, ÷èðêëè ïóëëàðûí Âàòèêàí áàíêûíäà òÿìèçëÿíìÿñè,Âàòèêàíûí èúòèìàèééÿò àðàñûíäà íöôóçóíó èòèðìÿñè âÿ ñ. êèìèìÿñÿëÿëÿðëÿ áàüëàéûðëàð.

Éåðè ýÿëìèøêÿí, äåìÿê ëàçûìäûð êè, ôðàíñûç äèëèíè ìöêÿììÿëáèëÿí âÿ Ïàðèñäÿ Íîñòðàäàìóñóí êàòðåíëÿðèíèí îðèæèíàëû öçÿðèíäÿòÿäãèãàò àïàðàí Ìàêñèì Ãåíèí áó êàòðåíèí ñîí ñÿòðèíè “Éÿùóäèëÿðßðÿáèñòàíû âÿ Ïîëøàíû òÿðê åäÿúÿê” êèìè òÿðúöìÿ åòìèø âÿ áóíóíII Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû áàø âåðäèéèíè ýþñòÿðìèøäèð.1

5 ê74Òðîéàëû ãàíûíäàí àëìàí öðÿêëè áèðè äîüóëàúàã.Âÿ î, åëÿ áèð ùàêèìèééÿò çèðâÿñèíÿ éöêñÿëÿúÿê êè,ßúíÿáèëÿðè, ÿðÿáëÿðè þëêÿäÿí ãîâàúàã.Êèëñÿíè ÿââÿëêè âÿçèééÿòèíÿ ãàéòàðàúàã.

Ùÿð øåéäÿí ÿââÿë îíó äåéÿê êè, Ôðàíñàäà õàëã àðàñûíäà áåëÿôèêèð ôîðìàëàøìûøäû êè, êðàëëàðûí äàìàðëàðûíäà Òðîéà êðàëû Ïðèéàìâÿ îíóí íÿâÿ-íÿòèúÿëÿðèíèí ãàíû àõûð, éÿíè îíëàð ÿñëè-íÿúàáÿòèîëàí, ùàìûäàí éöêñÿê íÿñèëäÿíäèðëÿð. Âÿ ùàêèìèééÿò îíëàðûí ÿëèí -äÿ îëìàëûäûð. 1-úè ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð. Òÿäãè ãàò -÷ûëàðûí ðÿéèíÿ ýþðÿ áóðàäà ñþùáÿò Æàê Øèðàêûí ïðåçèäåíòëèê ìöä äÿòèáèòÿíäÿí ñîíðà ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿúÿê øÿõñäÿí ýåäèð. Îíëàð ùÿòòàÔðàíñà Ìèëëè Cÿáùÿñèíèí áàø÷ûñû Æàí-Ìàðê Ëå Ïåíèí àäûíû ÷ÿê ìÿê -äÿí áåëÿ ÷ÿêèíìèðëÿð. Äåéèðëÿð êè, íåîíàñèñò ãÿëáëè áó øÿõñ ìèë éîí -ëàðëà ÿëúÿçàèðëè ÿðÿáëÿðè âÿ Øèìàëè Àôðèêàäàí îëóá Ôðàíñàäà ìÿñ -


400

1 Íîñòðàäàìóñ. Öåíòóðèè. Èçáðàííûå ôðàãìåíòû. Õàðüêîâ, 1991, ñòð.145.

êÿí ñàëàí éàäåëëèëÿðè þëêÿäÿí ãîâàúàã, äöíéÿâè ôðàíñûç ìÿ äÿíèé -éÿ òèíÿ ãàðøû êàòîëèê ñÿëèá éöðöøöíÿ áàøëàéàúàã.

5 ê75Î, ñàüà ìåéëëÿíìÿêëÿ âàð-äþâëÿòäÿ äàùà éöêñÿê çèðâÿéÿ ãàëõàúàã.Äþðäáóúàã äàøûí öñòöíäÿ îòóðìóø âÿçèééÿòäÿ ãàëàúàã.ßëèíäÿ ÿéðè ÿñà, àüçûéóìóëó.Ïÿíúÿðÿäÿí úÿíóáà áàõàúàãäûð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, áó êàòðåí ñîíóíúó Ðîìà ÏàïàñûÐîìàëû Ïéîòðäàí áÿùñ åäèð. ßââÿëëÿðäÿ éàçäûüûìûç êèìè, èð -ëàíäèéàëû ìöãÿääÿñ Ìàëàõèéà âÿ ÷îõ ñîíðàëàð Íîñòðàäàìóñ ýþñ òÿð -ìèøëÿð êè, II Èîùàíí Ïàâåëäÿí ñîíðà úÿìè èêèúÿ Ðîìà Ïàïàñû îëà úàã.Ñî íóí úó Ïàïà Ðîìàëû Ïéîòðóí âàõòûíäà ïàïàëûüà ñîí ãîéó ëàúàãäûð.

Áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ ñîíóíúó Ðîìà Ïàïàñûíà ÌöãÿääÿñÏéîòð ìåéäàíûíäà ãîéóëàúàã ùåéêÿëäÿí ñþç à÷ûð. Íîñòðàäàìóñóíêè ÷èê äåòàëûíà ãÿäÿð òÿñâèð åòäèéè áó ùàäèñÿíèí øàùèäè îëìàã ýÿëÿúÿêíÿ ñèëëÿðÿ ãèñìÿò îëàúàã. Ùàäèñÿ áàø âåðÿíäÿí ñîíðà øöá ùÿ éîõäóðêè, îí ëàð äà Íîñòðàäàìóñóí þíýþðöúöëöéöíÿ ùåéðàíëûã ëà ïÿðÿñòèøåäÿúÿêëÿð.

5 ê76À÷ûãëûãäà î, þçöíÿ áèð àëà÷ûã ãóðàúàã.Øÿùÿðëÿðäÿ ìÿñêÿí ñàëìàã èñòÿìÿéÿúÿê.Åíñÿ, Êÿðïàíà, Àäàëàðà, Êàâàëéàíà —Áöòöí áó éåðëÿðÿ àéàã áàñìàéàúàã.

Cîí Ùîóã áó êàòðåíèí Íîñòðàäàìóñóí þçöíäÿí áÿùñ åòäèéèíèãåéä åòñÿ äÿ, ôèêðèíè òÿñäèã åäÿí ùå÷ áèð äÿëèë-ñöáóò ýþñòÿðÿ áèëìèð.Áèð øåé àéäûíäûð êè, êàòðåíäÿ àäû ÷ÿêèëÿí éåðëÿð Íîñòðàäàìóñóíäîü ìà éåðè Ñàëîí øÿùÿðèíÿ éàõûíäûð.

5 ê77Ðóùàíè ëÿéàãÿòèíèí áöòöí äÿðÿúÿëÿðèÉóïèòåðèí êàùèíè èëÿ ÿâÿç îëóíàúàã.Ìàðñà àèä îëàí Êèâèðèíèí êàùèíèíèÑîíðà Ôðàíñà êðàëû Âóëêàíà ÷åâèðÿúÿê.


401

Áó êàòðåí óçóí ìöääÿò òÿäãèãàò÷ûëàð ö÷öí áèð ìöÿììà îëóá.Îí ëàð êàòðåíèí ñèððèíèí ìèôîëîýèéà âÿ êëàññèê ìåòàôîðà, éÿíè ìÿ -úàçè ìÿíàäà èøëÿíÿí ñþç âÿ èôàäÿ èëÿ áàüëû îëäóüóíó ýþðÿ áèë ìÿ -ìèøëÿð. ßñëèíäÿ, áþéöê ýþðöúöíöí êàòðåíäÿ íÿ äåìÿê èñòÿäèéèíèáèëìÿê ö÷öí 4-úö ñÿòðÿ ìöðàúèÿò åòìÿê, êàòðåíèí Ôðàíñà èëÿ áàüëûîëäóüóíà òàì ÿìèí îëàíäàí ñîíðà þëêÿ òàðèõèíÿ áàø âóðìàã ëàçûìèäè. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, âàõòèëÿ Íàïîëåîí VI Ïèéè ùÿáñ åòäèéè -íÿ, 1799-úó èëäÿ îíóí çèíäàíäà þëäöéöíÿ, èìïåðàòîðóí Èòàëèéàíûòóòäóüóíà, Ïàïàëûüûí âàð-äþâëÿòèíè ãàðÿò åòäèéèíÿ ýþðÿ Ðîìà ïà ïà -ñû VII Ïèé îíó êèëñÿäÿí êÿíàðëàøäûðìûøäû. Áóíäàí ñîíðà Íàïîëåîíîíó ÿñèð åäÿðÿê Ñàâîíà ýþíäÿðìèøäè. Íàïîëåîí áóíó î ìÿãñÿäëÿåòìèøäè êè, êèëñÿíè äþâëÿòäÿí àéûðñûí, êèëñÿíèí äþâëÿòèí èøëÿðèíÿãàðûøìàñûíà ñîí ãîéñóí.

Íàïîëåîí õàòèðÿëÿðèíäÿ áó ìöíàñèáÿòëÿ éàçûðäû: “Ìÿí îíà åëÿùþð ìÿò ýþñòÿðèð, åëÿ ìöíàñèáÿò áÿñëÿéèðäèì êè, î èòèðèëìèø íöôóçàýþðÿ òÿÿñ ñöôëÿíìÿñèí. Ìÿí îíó áöòÿ ÷åâèðìÿê èñòÿéèðäèì”. Áèðñþçëÿ, Íàïîëåîí VII Ïèéè êëàññèê äþâëÿòèí úàíëû ñÿúäÿýàùûíà (Òàíðû)÷åâèð ìÿê èñòÿéèðäè. Êàòðåíäÿ èøëÿíÿí ìåòàôîðàëàðà äèããÿò éåòèð -äèêäÿ îíóí ìÿíàñû òàì àéäûíëàøûð. Ãÿäèì Ðîìà ìèôîëîýèéà ñûí äàÌàðñ îä Àëëà ùûäûð. Íîñòðàäàìóñ “ìàðñ” äåéÿíäÿ þìðöíö ìö ùàðè -áÿëÿðäÿ êå÷èðÿí Íàïîëåîíó íÿçÿðäÿ òóòóð. “Êèâèðèíèí êàùèíëÿðè”äåäèêäÿ ãÿäèì Ðîìà Àëëàùû Êèâèðèíèí Ìàðñ òÿðÿôèíäÿí ñûõûøäûðûëàíêàùèíëÿðè áàøà äöøöëöð. 4-úö ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí “Âóëêàí” — ãÿäèìÐîìàäà îä àëëàùû îëàí Âóë êàí ëà áàüëûäûð. Î, Éóïèòåð âÿ Éóíîíàíûíîüëóäóð. Ãÿäèì ðîìàëûëàð ùÿð èë 23 àâ ãóñòäà “Vul ca nia” áàéðàìûíûêå÷èðÿðäèëÿð. Âóëêàí äÿìèð ÷èëèê ñÿ íÿ òèíèí ùàìèñè îëóá. Éóíàíÿñàòèðëÿðèíäÿ Ùåôåñò àäû èëÿ ìÿøùóðäóð.

Íîñòðàäàìóñ ìöäðèêëèêëÿ êëàññèê ìåòàôîðà âÿ ñþç îéíàòìàãëàÍàïîëåîíóí ôèêðèíè þçöíäÿí ÿñðëÿðëÿ þíúÿ ôàø åäèá. Èìïåðàòîð VIIÏèéè áöòÿ, þç ÿëèíäÿ áèð àëÿòÿ ÷åâèðìÿê èñòÿéèðäè. 4-úö ñÿòèðäÿíýþðöíäöéö êèìè, íåúÿ êè, Âóëêàí äÿìèð÷èëèê ñÿíÿòèíèí ùàìèñè èäè,Íàïîëåîí VII Ïèéè äÿ áåëÿúÿ áèð âóëêàíà ÷åâèðìÿê èñòÿéèðäè.


402

Ëàêèí õàëã àðàñûíäà ýåíèø éàéûëàí èôàäÿíè áóðàäà èøëÿòìÿê éåðèíÿäöøÿðäè: “Ñÿí ñàéäûüûíû ñàé, ýþð ôÿëÿê íÿ ñàéûð”. 1809-úó èëäÿí åâäóñòàüû îëàí VII Ïèé, Íàïîëåîí òàõò-òàúäàí êÿíàðëàø äûðû ë äûãäàí ñîí -ðà Âàòèêàíà ãàéûäàðàã äöíéàñûíû äÿéèøäèéè 1823-úö èëÿ ãÿäÿð âÿçè -ôÿñèíè éåðèíÿ éåòèðèá (áàõ: 5 ê15).

5 ê78Èêè íÿôÿðèí áèðëÿøìÿñè ÷îõ ñöðìÿéÿúÿê.Îí ö÷ èëäÿí ñîíðà îíëàð Áàðáàð Ñàòðàïà òÿñëèì îëàúàãëàð.Ùÿð èêè òÿðÿôäÿí î ãÿäÿð èòêè îëàúàã êè,Ïàïàíûí ìàíòèéà âÿ ìèòðàñûíà äóà îõóìàüà ðàçû îëàúàãëàð.

Íîñòðàäàìóñóí øÿðù÷èëÿðèíèí ÷îõó áó êàòðåí áàðÿäÿ ñþç äåìÿê -äÿí ÷ÿêèíìèøëÿð. Áÿçèëÿðè êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿðèí ýÿëÿ úÿêäÿ áàøâåðÿúÿéèíè ãåéä åäèðëÿð.

Áèçÿ áåëÿ ýÿëèð êè, Cîí Ùîóã âÿ ×èòÿìèí áó êàòðåíè ÀÁØ èëÿêå÷ìèø ÑÑÐÈ-éÿ àèä åòìÿñèíäÿ áèð ùÿãèãÿò âàðäûð. ßýÿð Íîñòðà -äàìóñ êàòðåíäÿ áó ìÿñÿëÿéÿ èøàðÿ åäèðñÿ, äåìÿëè, ÀÁØ-ëà Ðóñèéààðàñûíäàêû ìöíàñèáÿòëÿð áèð ýöí ïîçóëàúàã. Ìöíàñèáÿòëÿðèí ïîçóë -ìà ñûíà èñÿ êàòðåíäÿ èøàðÿ îëóíäóüó êèìè, Øÿðã þëêÿñè ñÿáÿá îëà úàã.Äåéÿñÿí ùàäèñÿëÿðèí ýåäèøè áóíà ýÿòèðèá ÷ûõàðàúàã. ÀÁØ âÿÈíýèëòÿðÿíèí Èðàã íåôòèíè ÿëÿ êå÷èðìÿñè èíäè íÿèíêè Ðóñèéàíû, ×èíè,ùÿòòà Ôðàíñà âÿ Àëìàíèéà êèìè þëêÿëÿðè áåëÿ íàðàùàò åäèð. ÎíëàðÀÁØ âÿ Èíýèëòÿðÿíèí áó ìÿêðëè íèééÿòèíÿ ãàðøû ÷ûõûð, à÷ûã-àøêàðíàðàçûëûãëàðûíû áèëäèðèðëÿð. Àðòûã ÍÀÒÎ-íóí, Àâðîïà Øóðà ñû íûí, Àâ -ðî ïà Èãòèñàäè Áèðëèéèíèí âÿ åëÿúÿ äÿ ÁÌÒ-íèí ïàð÷àëàíìàñûòÿùëöêÿñè þçöíö ýþñòÿðèð. Ìàíôðåä Äèìäå àëìàí äèëèíäÿí ðóñ äè ëèíÿòÿðúöìÿ îëóíìóø “Íîñòðàäàìóñ” àäëû ÿñÿðèíäÿ (Ìîñêâà, 1998,ñÿù.171-172) áÿçè êàòðåíëÿðÿ ÿñàñëàíàðàã éàçûð êè, ãàðøû äóð ìà éåíèÄöíéà ìöùàðèáÿñèíÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðàúàã. Áèð áëîêäà ÀÁØ âÿ ÁþéöêÁðèòàíèéà, î áèðè áëîêäà èñÿ Ðóñèéà èëÿ Èñëàì àëÿìè úÿì ëÿ øÿúÿê.Ýåò-ýåäÿ äöíéà ðÿùáÿðëÿðè áó ùàäèñÿéÿ ôÿàëëûãëà ãîøó ëà úàãëàð.ßââÿëúÿ ñàâàø Áàëêàíëàðäà âÿ Êþðôÿç ìöùàðèáÿ ñèí äÿ îëäó üó êèìè


403

àäè ñèëàùëàðëà àïàðûëàúàã. Ëàêèí 2010-úó èëäÿí ñîí ðà àòîì ìöùà -ðèáÿñè áàøëàéàúàã êè, áó äà áÿøÿðèééÿòèí ìÿùâèíÿ ñÿ áÿá îëà úàã. Âÿìöùàðèáÿéÿ ñÿáÿá 2002-úè èëäÿ ÀÁØ-ûí ïðåçèäåíòè îëàí øÿõñèíñöìöéöíÿ ãÿäÿð ôàíàòèêëèéè âÿ äþâëÿòèí 10 òåçèñäÿí èáàðÿò åãîèñòèêÄîêòðèíàñû îëàúàãäûð (áàõ: Ìàíôðåä Äèìäå, ñÿù. 137). David Mon -taigne äÿ III Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí îëàúàüûíû âÿ îíóí 2002-úè èëäÿáàøëàéàúàüûíû âÿ ñÿáÿáêàðûí ÀÁØ îëàúàüûíû ýþñ òÿðìèøäèð.1

5 ê79Ìöãÿääÿñ ÿçÿìÿò ãàíàäëàðûíû ñàëàúàãäûð.Áþéöê ãàíóíâåðèúè ýÿëÿí êèìè:Ìÿçëóìëàðû ãàëäûðàúàã, ãèéàì÷ûëàðû ñûõûøäûðàúàã.Áóíóí êèìèñè éåð öçöíÿ ýÿëìÿéÿúÿêäèð.

Íîñòðàäàìóñóí áèð ÷îõ øÿðù÷èëÿðè áó êàòðåíèí äÿ ýÿëÿúÿêäÿ áàøâåðÿúÿéèíè ýþñòÿðìèøëÿð.

×èòÿì áó êàòðåíè Íàïîëåîíëà áàüëàéûð. Áèçÿ áåëÿ ýÿëèð êè, ×è -òÿìèí ôèêðè ìÿãáóë ñàéûëìàëûäûð. Êàòðåíèí áöòöí ñÿòèðëÿðèíäÿ Íà ïî -ëåîí ëà áàüëû ìÿñÿëÿëÿð âàðäûð. 1-úè ñÿòèðäÿí äÿ ýþðöíäöéö êèìè,Íà ïîëåîí ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿí êèìè, Ðîìà êàòîëèê êèëñÿñèíèíÏàïàñûíà ãàðøû ÷ûõäû. 2-úè ñÿòèðäÿ îíóí Ôðàíñàäà ìöòëÿãèééÿòè äå -âè ðèá èìïåðèéà éàðàò ìàñûíà èøàðÿ åäèëèð. 3-úö ñÿòèðäÿ îíóí ùÿòòààøïàçëàðà, ìåù òÿð ëÿ ðÿ áåëÿ áþéöê ðöòáÿ âåðìÿñèíäÿí ñþç à÷ûëûð. 4-úöñÿòèðäÿ èñÿ äå éè ëÿí ëÿð àéäûíäûð. Áèð ÷îõ ùàëëàðäà îíó “ãÿññàá”àäëàíäûðûðäûëàð. Íîñòðà äà ìóñ îíó 1-úè, Ùèòëåðè èñÿ 2-úè Àíòèõðèñòàäëàíäûðìûøäûð.

5 ê80Îãìèîí áþéöê Áèçàíñà éàõûíëàøàúàã.Áàðáàð ãîøóíó ãîâóëóá ÷ûõàðûëàúàã.Èêè ãàíóíäàí áèðè, åòíèê ãàíóí éåðèíè î áèðèíÿ âåðÿúÿê.Áàðáàð âÿ Ôðàíê äàèìà ÷ÿêèøìÿäÿ îëàúàã.


404

1 David S. Montaigne. Nostradamus. World War III. 2002. Minnesota, USA, ñÿù. 1.

Êàòðåíèí áöòöí ñÿòèðëÿðèíäÿ ôèêèð àéäûí îëñà äà, áó êàòðåíè äÿøÿðù åòìÿê ìöøêöë ìÿñÿëÿéÿ ÷åâðèëèá. 1-úè ñÿòèðäÿ éåð àëàí Îã ìè -îí, ôðàíñûç êåëòëÿðèíäÿ ïîåçèéà âÿ áÿëàüÿòëè íèòã àëëàùû îëóá.“Áèçàíñ” — Òöðêèéÿ äåìÿêäèð. Íîñòðàäàìóñóí çàìàíûíäà “Áàðáàð— áÿðáÿð”, Øèìàëè Àôðèêà õàëãëàðû âÿ ÿðÿáëÿð ìÿíàñûíäà èøëÿíèðìèø.

Áèçÿ ãàëûðñà, êàòðåíäÿ I Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû âÿ îíäàíñîíðà ôðàíñûçëàðûí Àíòàíòà îðäóëàðû ñûðàñûíäà Òöðêèéÿéÿ ùöúóìóí -äàí, Èñòàíáóëó àëìàëà ðûí äàí, ñîíðà èñÿ Àòàòöðêöí çÿðáÿëÿðèíÿ òàáýÿòèðìÿéÿðÿê îíó òÿðê åòìÿëÿðèíäÿí äàíûøûëûð. 3-úö ñÿòèðäÿ ÀâðîïàØóðàñû âÿ “Öìóìè áàçàð” þëêÿëÿðèíèí òÿçéèãè èëÿ Òöðêèéÿíèí áÿçèãàíóíëàðûíäàí ÿë ÷ÿêìÿëè îëìàñûíäàí áÿùñ åäèëèð.

4-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð äÿ éåðèíè àëûá. Íàïîëåîíóí âàõòûíäàíáó ýöíÿ êèìè Ôðàíñà èëÿ Øèìàëè Àôðèêà þëêÿëÿðè, õöñóñÿí äÿ ÿðÿáëÿðàðàñûíäà ÷ÿêèøìÿëÿð äàâàì åäèð. Ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû Ä. âÿ Í.Çè ìà -ëàð Áèçàíñû Ðóñèéà ùåñàá åäÿðÿê, êàòðåíèí øÿðùè èëÿ ìÿøüóë îëìàãÿâÿçèíÿ Ðóñèéàíû òÿðèôëÿéèðëÿð.

5 ê81 Êðàë ãóøó Ýöíÿø øÿùÿðè öçÿðèíäÿäèð.Íàìÿëóì ÿëàìÿòëÿðè éåääè àé ÿââÿë õÿáÿð âåðÿúÿê.Øÿðã äèâàðû ýóðóëòó âÿ èëäûðûìäàí éûõûëàúàã.Äöøìÿí éåääè ýöíÿ øÿùÿð ãàïûëàðûíà ÷àòàúàã.

Êàòðåíäÿ Àëìàíèéàíûí II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí áàøëàíüûúûíäàÔðàíñàíû òóòìàñûíäàí áÿùñ îëóíóð. Áèð ÷îõ áàøãà êàòðåíëÿðäÿ îëäó -üó êèìè, áóðàäà äà Íîñòðàäàìóñóí ùàäèñÿëÿðè òàì äÿãèãëèéè èëÿýþðìÿñè àäàìû ùåéðÿòÿ ýÿòèðèð. 1-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Ïàðèñäÿí ýåäèð.Îðòà ÿñðëÿðäÿ Ïàðèñ “Ýöíÿø øÿùÿðè” àäëàíûðìûø. Òàðèõ÷èëÿð éàçûðëàðêè, àëìàí òÿééàðÿëÿðè Ìàæèíî áåòîí èñòåùêàìëàðû, ùàâà ëèìàíëàðûöçÿðèíäÿ âÿ þëêÿíèí äÿðèíëèêëÿðèíäÿ ó÷óð, Íîñòðàäà ìóñóí áó êàò -ðå íèíè âÿ ÿùàëèíè òÿñëèì îëìàüà ñÿñëÿéÿí âÿðÿãÿëÿðè éàéûðäûëàð.1939-úó èëèí 13 íîéàáðûíäà, Àëìàíèéàíûí Ôðàíñàéà ùöúóìóíà äöçéåääè àé ãàëìûø Íîñòðàäàìóñóí “Êðàë ãóøó” àä ëàí äûðäûüû àëìàí


405

òÿééàðÿñè Ïàðèñ öçÿðèíäÿ ó÷óá. Ìÿëóìäóð êè, ãàð òàë ôàøèñò Àëìàíè -éàñûíûí ñèìâîëó îëóá. Áóíäàí ÿëàâÿ, òÿééà ðÿ ÷è ëÿ ðèí ýåéèìè âÿòÿééàðÿëÿðèí ãàíàäëàðûíû ãàðòàë øÿêëè áÿçÿéèðìèø. Íîñòðàäàìóñ 1-úèñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèð. 2-úè ñÿòèð èñÿ àðòûã äåäèéèìèç êèìè, ìöùàðè -áÿíèí äöç éåääè àé ñîíðà áàøëàíäûüûíäàí õÿáÿð âåðèð. 3-úö ñÿòèðäÿôðàíñûçëàðûí àüëàñûüìàç õÿðú ÷ÿêèá òèêäèðäèéè Ìàæèíî áåòîí äèâàð ëà -ðûíûí ùå÷ áèð êþìÿéè îëìàéàúàüûí äàí äàíûøûëûð. Áó ìÿñÿëÿ áàðÿäÿÿââÿëëÿð ýåíèø ñþùáÿò à÷äû üû ìûç äàí (áàõ: 1 ê34, 3 ê33, 4 ê80, 5 ê18),áóðàäà àðòûã ñþç äåìÿéÿ åù òè éàú äóéìàäûã. 4-úö ñÿòèðäÿ àë ìàí -ëàðûí äöç éåääè ýöíäÿ — 5-11 èéóí 1940-úû èëäÿ Ïàðèñÿ ÷àò ìà ëà -ðûíäàí äàíûøûëûð. Íîñòðàäàìóñóí ÿê ñÿð êàòðåíëÿðèíäÿ îëäóüó êèìè,áó êàòðåíäÿ äÿ äåäèêëÿðè éöçäÿ éöç éåðèíè àëìûøäûð.

5 ê82Ãàëàäàí êÿíàðäà ñàçèø áàüëàíìûøäûð.Öìèäñèçëèéÿ ãàïûëàí èñÿ áóíóíëà ðàçûëàøìàéàúàã.Àðáóàäàí, Ëàíãðäàí îëàíëàð Áðåññÿ ãàðøû ÷ûõàíäàÄîë äàüëàðûíäà äöøìÿí òÿëÿñèíÿ äöøÿúÿêëÿð.

Íîñòðàäàìóñøöíàñ Ôîíáðéóí ýþñòÿðèð êè, áó êàòðåíäÿ Ôðàíñà-Ïðóññèéà ìöùàðèáÿñèíäÿí (1870-1871) âÿ ôðàíñûçëàðûí ìÿüëóáèé -éÿòèíäÿí áÿùñ åäèëèð.

5 ê83Òàéû-áÿðàáÿðè îëìàéàí âÿ ðàì åäèëìÿéÿí, Ãöäðÿòëè äþâëÿòè äåâèðìÿê èñòÿéÿíëÿð. Õÿáÿðäàðëûã áÿùàíÿñèëÿ ö÷ ýåúÿ ôûðûëäàãëà ìÿøüóë îëàúàãëàð. ßí Áþéöê áó âàõò ñòîë àðõàñûíäà Áèáëèéà îõóéàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè 23 àâãóñò 1572-úè èëäÿ Ôðàíñàäà ùóýå -íîòëàðûí êöòëÿâè ãûðüûíû âÿ îíëàðûí áàø÷ûñû àäìèðàë Êîëèíîíóí þëäö -ðöëìÿñè èëÿ áàüëàéûðëàð. Áÿçèëÿðè èñÿ ýþñòÿðèðëÿð êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò1979-úó èëäÿ Èðàíäà ÀÁØ ñÿôèðëèéèíèí èðàíëûëàð òÿðÿôèíäÿí òóòóë ìà -


406

ñûíäàí ýåäèð. 4-úö ñÿòèðäÿ ÀÁØ-ûí ïðåçèäåíòè, äèíäàðëûüû èëÿ ñå÷èëÿíCèììè Êàðòåðÿ èøàðÿ îëóíóð.

5 ê84Î, ìöãàéèñÿ îëóíìàç, þë÷öéÿ ýÿëìÿç øÿùÿðèí ýèðäàáûíäà,Càùèë âÿ ìöÿììàëû âàëèäåéíëÿðäÿí äîüóëàúàã. Î øÿõñ êè, áþéöê êðàëûí ãöäðÿòëè þëêÿñèíèÐóàí (Ôðàíñà) âÿ Åâðþäÿí (Àâðîïà) äàüûòìàã èñòÿéÿúÿê.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð ìöõòÿëèô ìöëàùèçÿëÿð èðÿëè ñö -ðöáëÿð. Ëàêèí áèç êàòðåíè Àéÿòóëëà Õîìåéíè âÿ 1979-úó èëäÿ Èðàíäàøàù ðåæèìèíèí äåâðèëìÿñè èëÿ áàüëàéàíëàðû äÿñòÿêëÿéèðèê. Áó áàðÿäÿàðòûã ìöôÿññÿë äàíûøäûüûìûçäàí (áàõ: 1 ê70) áóðàäà áèð äàùà ñþçà÷ìàüà åùòèéàú äóéìàäûã. Àíúàã ùå÷ áèð òÿäãèãàò÷ûíûí äèããÿòèíè÷ÿêìÿéÿí áèð ìÿñÿëÿ áàðÿäÿ ôèêðèìèçè áèëäèðìÿéè çÿðóðè ñàéäûã.Áèðèíúè ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ Õîìåéíèíèí “ìöãàéèñÿ îëóí ìàç,þë÷öéÿ ýÿëìÿç øÿùÿð”äÿ äöíéàéà ýÿëÿúÿéèíè áÿéàí åäèð. Áèáëè éà -äà ìöãÿääÿñ Ãöäñ øÿùÿðèíäÿí äàíûøàðêÿí “ìöãàéèñÿ îëóí ìàç,þë÷öéÿ ýÿëìÿç øÿùÿð” èôàäÿñè èøëÿäèëèá. Äåìÿëè, Íîñòðà äàìóñÀéÿòóëëà Õîìåéíèíèí àíàäàí îëäóüó Ãóì øÿùÿðèíèí ìö ãÿä äÿñéåðëÿðäÿí îëàúàüûíû ýþðäöéöíÿ ýþðÿ áó èôàäÿíè èøëÿòìèøäèð. Áóôàêòûí þçö äÿ éóõàðûäà äåéèëÿíëÿðÿ äàéàã îëóð.

5 ê85Èñâå÷ðÿ âÿ ÿòðàô éåðëÿðäÿ äàíûøàíëàð Êîñìîñà ýþðÿ ìöùàðèáÿéÿ ýèðèøÿúÿêëÿð.Äÿíèç ÷ÿéèðòêÿëÿðèíèí âÿ àüúàãàíàäëàðûí äÿñòÿñè.Ëåìàíûí ñÿùâëÿðè òàìàìèëÿ öçÿ ÷ûõàúàã.

Êàòðåíäÿ ñòðàòåæè ñèëàùëàð öçðÿ ÀÁØ, êå÷ìèø Ñîâåò Èòòèôàãû âÿáàøãà äþâëÿòëÿðèí Èñâå÷ðÿäÿ àïàðûëàí äàíûøûãëàðà áàðìàãàðàñû áàõ -ìàëàðû âÿ Cåíåâðÿäÿ ùå÷ áèð íÿòèúÿíèí ÿëäÿ åäèëìÿìÿñèíäÿí äà -íûøûëûð. Cåíåâðÿ Ëåìàí ýþëö öñòöíäÿ îëäóüóíà ýþðÿ, Íîñòðàäà ìóñîíó îáðàçëû øÿêèëäÿ “Ëåìàí” àäëàíäûðûá.


407

4-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ áÿéàí åäèð êè, äþâëÿòëÿðèí Cåíåâðÿ äà -íûøûãëàðû çàìàíû áóðàõäûüû ñÿùâëÿð áÿøÿðèééÿòÿ áàùà áàøà ýÿ ëÿúÿê.Ðàêåòëÿðèí òåç-òåç êîñìîñà ó÷óøó îçîí òÿáÿãÿñèíäÿêè äå øèê ëÿðèíäàùà äà áþéöìÿñèíÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðûð êè, áó äà ïëàíå òèìèçäÿ èãëèìèíäÿéèøìÿñèíÿ, ãëîáàë èñòèëÿøìÿéÿ, ÿòðàô ìöùèòèí ÷èðêëÿíìÿ ñèíÿ ýÿòèðèá÷ûõàðàúàã. Åêîëîýèéàíûí ïîçóëìà ñûíûí èëê ÿëàìÿòè ñàéñûç-ùåñàáñûç÷ÿéèðòêÿ âÿ áàøãà ùÿøÿðàòëàðûí ìåéäàíà ýÿëìÿñè îëàúàã.

Éåðè ýÿëìèøêÿí äåéèì êè, 1938-úè èëäÿ èñâå÷ðÿëè ýþðöúö ÅììàÊóíòñ áóíóíëà áàüëû äåìèøäèð: “Âàõò ýÿëÿúÿê, ãÿëÿìÿ áÿíçÿð òÿé -éàðÿëÿð êÿøô åäÿúÿêëÿð. Îíëàð èíñàíëàðû êîñìîñà àïàðàúàã êè, áó äààòìîñôåðäÿ äåøèêëÿðèí ÿìÿëÿ ýÿëìÿñèíÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðàúàã. Ýöíÿ -øèí øöàëàðû áó äåøèêëÿðäÿí êå÷ÿúÿê âÿ ìèëéîíëàðëà èíñàíûí ìÿù -âèíÿ ñÿáÿá îëàúàã”.

5 ê86Èêè áàø âÿ ö÷ ÿëëÿ àéðûëìûø Áþéöê øÿùÿð ñóéà ýþðÿ òÿøâèøÿ äöøÿúÿê.Îíëàðûí àðàñûíäà Áþéöêëÿð ñöðýöíäÿ éîëëàðûíû àçàúàãëàð.Ôàðñëàðûí ùþêìäàðû Áèçàíñû áÿðê ñûõûøäûðàúàã.

Áó êàòðåíäÿ øÿðùÿ ýÿëÿí ñîí ñÿòèðäèð. Áóðàäà Èðàí ùþêìäàðûíûíÒöðêèéÿíè ñûõûøäûðàúàüû áÿéàí åäèëèð.

Êàòðåíè ùÿëÿëèê øÿðù åòìÿê ìöìêöí îëìàìûøäûð.

5 ê87Ñàòóðí èòàÿòäÿí ÷ûõäûüû èëäÿ Ôèðÿíýäÿ (Ôðàíñà) ÿðàçèíè ñó áàñàúàã.Òðîéà ãàíû îëàíëà èçäèâàú áàø òóòàúàã.Î, èñïàíëàðûí ÿùàòÿñèíäÿ îëàúàã.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò ôðàíñûçëàðëà èñïàíëàðäàí ýåòñÿ äÿ, îíó øÿðù åò -ìÿê ìöøêöë îëóá.

1-úè ñÿòèðäÿ Ñàòóðí ïëàíåòèíèí Õÿð÷ÿíý áöðúöíäÿí ÷ûõìàñûíäàíäàíûøûëûð. Áó, ÷îõ òåç-òåç áàø âåðèð. 2-úè ñÿòèð àéäûíäûð. 3-úö ñÿòèðäÿ


408

êðàë àèëÿñèíäÿí îëàíëà èçäèâàúäàí áÿùñ îëóíóð. Êèìèí èñïàíëàðûíÿùàòÿñèíäÿ âÿ òÿñèðè àëòûíäà îëìàñû äà ìöÿììà îëàðàã ãàëûð.

5 ê88Ìöíáèò òîðïàüû äÿùøÿòëè äàøãûí áàñàúàã.Áàøãà äÿíèçëÿðäÿí äÿíèç íÿùÿíýè ïåéäà îëàúàã.Áó éåðèí éàõûíëûüûíäà þçëÿðèíÿ ñûüûíàúàã äöçÿëäÿúÿêëÿð.Î, Òóðèíèí êþëÿñè Ñàâîíàíû ÿëèíäÿ ñàõëàéàúàã.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ äÿ òÿäãèãàò÷ûëàð áèð ñþç äåéÿ áèëìÿéèáëÿð.Êàòðåíäÿ áÿéàí îëóíàíëàðûí ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿéè ýþçëÿíèëèð.

5 ê89Ìàúàðûñòàíûí äàõèëèíäÿ Áîùåìèéàäàí, ÍàâàððàäàíÂÿ öñéàí÷ûëàðûí ìöãÿääÿñ áàéðàüû àëòûíäà Çàíáàã þëêÿñèíèí çàíáàã ýöëëÿðèíè Áàððà àïàðàðàãÎðëåàíëûëàðà ãàðøû ÷àõíàøìàëàð ñàëàúàãëàð.

Áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ ïðîòåñòàíòëàðûí èüòèøàøëàðûíäàí ñþçà÷ûð. XVI-XVII ÿñðëÿðäÿ Íàâàððà âÿ Áîùåìèéà ìöíàãèøÿ ìÿðêÿ -çèíÿ ÷åâðèëìèøäè. 1618-úè èëäÿ Áîùåìèéà âÿ Ìàúàðûñòàíäà áàøëàéàíöñéàí Îòóçèëëèê ìöùàðèáÿ èëÿ íÿòèúÿëÿíäè. 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿð áèðàç ñîíðàêû ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Áàðð øÿùÿðè Ñòðàñáóðãóí áèðíå÷ÿ êèëîìåòðëèéèíäÿäèð. Áàðð âÿ ÿòðàô òîðïàãëàð 1689-úó èëäÿíÔðàíñàíûí òàáåëèéèíäÿäèð.

5 ê90Ñèêëàäëàðäà, Êîðèíô âÿ Ëàôèñäÿ,Ñïàðòàäà, áöòöí Ïåëîïîííåñäÿ.Àëäàäûúû òîçëà äÿùøÿòëè àúëûã, òàóí,Éàðûìàäàíûí ùÿð éåðèíäÿ äîããóç àé äàâàì åäÿúÿê.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð ìöÿééÿí ôÿðçèééÿëÿð èðÿëè ñöð -ñÿëÿð äÿ, ìöñÿëìàí àëÿìèíÿ ãàðà éàõìàüà ÷àëûøñàëàð äà, äåéèëÿí -ëÿð éåðèíè òóòìàéûá. Äåìÿëè, êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð ýÿëÿúÿêäÿ áàø


409

âåðÿúÿêäèð. Òÿêúÿ îíó äåéÿ áèëÿðèê êè, êàòðåíäÿ àäû ÷ÿêèëÿí éåðëÿðÉóíàíûñòàí âÿ Áàëêàí éàðûìàäàñûíäàäûð.

5 ê91Ðèéàêàðëàð éåðè àäëàíäûðûëàí Áþéöê áàçàðäà,Áöòöí ÷àéëàðäàí âÿ Àôèíà ÷þëëÿðèíäÿí.Ìàðñ Øèð áöðúöíäÿ, Ñàòóðí èñÿ Äîë÷à áöðúöíäÿ îëàíäà Éöíýöë ñèëàùëû Àëáàí ñöâàðè äÿñòÿñèíè ýþðÿíäÿ òÿÿúúöáëÿíÿúÿêëÿð.

Ùÿð øåéäÿí ÿââÿë îíó äåéÿê êè, Ìàðñ Øèð áöðúöíäÿ, Ñàòóðí èñÿÄîë÷à áöðúöíäÿ 1993-úö èë àïðåëèí 27-äÿí èéóíóí 23-íÿ ãÿäÿð îëóá.4-úö ñÿòèðäÿ ãÿäèì ðîìàëûëàðûí “Albanois” àäëàíäûðäûãëàðû Àçÿðáàé -úàíëà Åðìÿíèñòàí àðàñûíäà 1993-úö èëèí àïðåë-èéóí àéëàðûíäà áàøâåðÿí ìöùàðèáÿäÿí áÿùñ åäèëèð. Íîñòðà äà ìóñ àçÿðáàéúàí ëû ëàðûíéöíýöë ñèëàùëà ñèëàùëàíàúàãëàðûíû äà ÿñðëÿðëÿ þíúÿ ýþðöá.

Éåðè ýÿëìèøêÿí, òÿäãèãàò÷û Áàðäî Êèäîãî áó êàòðåíäÿ Àçÿðáàé -úàíëà áàüëû ìàðàãëû ôèêèð èðÿëè ñöðöá: “Àëáàíèéà äåéÿíäÿ íÿäÿíñÿèíñàíëàð Áàëêàíëàðû ýþç þíöíÿ ýÿòèðèðëÿð. Áó òÿñÿââöð äöç äåéèë. ßñ -ëèíäÿ ãÿäèì òàðèõäÿ âÿ Íîñòðàäàìóñ äà áóíà èøàðÿ åäèð, Àëáà íè éàÃàôãàç âÿ Èðàí àðàñûíäà èíäè Àçÿðáàéúàí êèìè òàíûíàí ÿðàçèäèð”.1

Íîñòðàäàìóñøöíàñ Úîí Ùîóã äà ìÿñÿëÿéÿ þç ìöíàñèáÿòèíè áèë -äèðèð: “Ãÿäèì Àëáàíèéà Çàãàôãàçèéà ðåýèîíóäóð. Êàòðåí XX ÿñðèí90-úû èëëÿðèíäÿ áàø âåðÿí Àçÿðáàéúàí-Åðìÿíèñòàí ìöíàãè øÿ ñèí äÿíáÿùñ åäèð. 1993-úö èëèí àïðåë-èéóí àéëàðûíäà åðìÿíè îðäó ùèññÿëÿðèþçöíöí ùÿëëåäèúè ãÿëÿáÿñèíè ÿëäÿ åäÿðÿê Äàüëûã Ãàðàáàüû Àçÿð -áàéúàíäàí àéûðäû. 90-úû èëëÿðèí îðòàëàðûíäà Àçÿðáàéúàí-Åð ìÿ íèñ òàíìöíàãèøÿñè ñÿíýèäè”.2

1-úè ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ Àâðîïà “Öìóìè áàçàð” þëêÿëÿðèíèíÁàëêàíëàðäà — Áîñíèéà, Õîðâàòèéà, Ñåðáèéàäà äà ýóéà ìöùàðèáÿíèäàéàíäûðìàã ö÷öí éûüûøàðàã ðèéàêàðúàñûíà ÷ûõûøëàð åòìÿñèíÿ èøàðÿ


410

1 Áàðäî Êèäîãî. Íîñòðàäàìóñ. Ëîíäîí, 1994, ñÿù. 32.2 Úîí Ùîóã. Íîñòðàäàìóñóí êöëëèééàòû. Ëîíäîí, 2001, ñÿù. 399.

èëÿ áó áèðëèéè “Ðèéàêàðëàð áèðëèéè” àäëàíäûðûð. 2-úè ñÿòèðäÿ Éóíà íûñ -òàí ëà Òöðêèéÿ àðàñûíäà 1995-úè èëäÿ áàø âåðÿí êÿñêèí òîããóøìà ëàð -äàí áÿùñ åäèëèð.

5 ê92 Òàõò-òàúû îí éåääè èë òóòàíäàí ñîíðà, Áåø òàì ìöääÿò äÿéèøèá éåíèñèëÿ ÿâÿç åäèëÿúÿê.Áó âàõòäàí ñîíðà áèð íÿôÿð ñå÷èëÿúÿê.Î, áèð î ãÿäÿð äÿ ðîìàëûëàðûí öðÿéèíúÿ îëìàéàúàã.

Àõûðûíúû ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè êàòðåíäÿ ñþùáÿò Ðîìàäà áàøâåðÿí ùàäèñÿëÿðëÿ, äàùà äîüðóñó Âàòèêàíëà áàüëûäûð. Ðîìà Ïàïà ëà -ðû íûí ñå÷êèñè òàðèõèíÿ íÿçÿð ñàëàíäà ìÿëóì îëóð êè, êàòðåí áèçèìçÿ ìàíÿìèçäÿí áÿùñ åäèð. Ðîìà Ïàïàñû XI Ïèé 17 èë Âàòèêàíà ðÿù -áÿð ëèê åòìèøäèð (1922-1939). Îíäàí ñîíðà ñå÷èëÿí áåø íÿôÿð Ïàïààøàüûäàêûëàðäûð: XII Ïèé (1939-1958), XXIII Èîùàíí (1958-1963),VI Ïàâåë (1963-1978), I Èîùàíí Ïàâåë (1978) âÿ II Èîùàíí Ïàâåë(1978-2005-úè èëëÿð) Âàòèêàíà ðÿùáÿðëèê åäèá. 4-úö ñÿòèðäÿ áÿéàíåäèëèð êè, 17 èë Âàòèêàíà ðÿùáÿðëèê åäÿí II Ïàâåëäÿí ñîíðà ñå÷èëÿúÿêÏàïà, ðîìàëûëàðûí î ãÿäÿð äÿ õîøóíà ýÿëìÿéÿúÿê. Áó, ÿñëÿí àëìàíîëàí XVI Áåíåäèêòäèð. Î, 2005-úè èëèí àïðåëèí 19-äà Ðîìà Ïàïàñûñå÷èëèá. Èðëàíäèéàëû ýþðöúö Ìöãÿääÿñ Ìàëàõèéàíûí ÿñðëÿðëÿ þíúÿñþéëÿäèéè êèìè, Ïàïà XVI Áåíåäèêòäÿí ñîíðà ñå÷èëÿúÿê ÐîìàëûÏéîò ðóí âàõòûíäà Âàòèêàí ìÿùâ îëàúàã. Î, Âàòèêàíûí ñîí Ïàïàñûîëàúàã.

5 ê93 Áÿäèðëÿíìèø àé êöðÿñè àëòûíäà, Ìåðêóðè ùàêèì ìþâãå òóòàíäà, Åëÿ áèð ñèìà (õàäèì) éåòèøäèðÿúÿê êè, Èíýèëèñëÿðè ÷àø-áàø ñàëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñóí 1600-úö èëäÿ Øîòëàí -äèéàäà àíàäàí îëàí, Èíýèëòÿðÿ êðàëû I ×àðëçûí þëêÿäÿ êàòî ëèê ëè éè


411

áÿð ïà åòìÿê òÿøÿááöñöíäÿí áÿùñ åòäèéèíè ãåéä åäèðëÿð. I ×àðëçûíùÿðÿêÿòëÿðè èíýèëèñëÿðè íÿèíêè ÷àø-áàø ñàëìûøäû, åëÿúÿ äÿ þëêÿäÿùÿðú-ìÿðúëèê, ãàðûøûãëûã ùþêì ñöðöðäö. Áó èñÿ þëêÿäÿ Âÿòÿíäàøìöùàðèáÿñèíÿ (1642-1649) ñÿáÿá îëìóøäó. Áó àç èìèø êèìè, î,êàòîëèê ãàäûíëà åâëÿíìèøäè. I ×àðëç áöòþâëöêäÿ ïðîòåñ òàíò ëàð äàíèáàðÿò îëàí èíýèëèñ ïàðëàìåíòèíÿ öñòöí ýÿëÿ áèëìÿäè. ßêñèíÿ,ïàðëàìåíòèí ñàðàé ÿéàíëàðûíûí ãÿðàðû èëÿ 1649-úó èëäÿ åäàì åäèëäè.Íîñòðàäàìóñ áàøãà áèð êàòðåíäÿ à÷ûãúà áÿéàí åäèá: “Ëîíäîí ñåíà -òû þç êðàëûíû þëöìÿ ìÿùêóì åäÿúÿê” (áàõ: 9 ê49). Ýöìàí êè, êàò -ðå íèí íþìðÿñè äÿ Íîñòðàäàìóñ òÿðÿôèíäÿí òÿñà äö ôè ñå÷èëìÿéèá:1649-úó èë I ×àðëçûí åäàì èëè èäè.

5 ê94Áðàáàí, Ôëàíäðèéà, Ãàíä, Áðöããå âÿ Áîëîíèéàíû Î, Áþéöê Àëìàíèéàéà ãàòàúàã.Áàðûøûã àëäàäûúûäûð. Åðìÿíèñòàíûí Áþéöê ùåðñîãó Êþëí âÿ Âéàíàéà ùöúóì åäÿúÿê.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí ýåäèð. Íîñòðàäàìóñÿââÿëúÿ Ùèòëåðèí òóòäóüó ÿðàçèëÿðè ñàäàëàéûð. 3-úö ñÿòèðäÿ 1939-úóèëäÿ ôàøèñò Àëìàíèéàñû èëÿ Ñîâåò Èòòèôàãû àðàñûíäà áèð-áèðèíÿ ùöúóìåòìÿìÿê áàðÿäÿ èìçàëàíìûø ñàçèøèí àëäàäûúû îëäóüó ýþñòÿðèëèð. 4-úöñÿòèðäÿ ýþðöúö, Ñòàëèíèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ Ãûçûë Îðäóíóí Àëìàíèéà âÿÀâñòðèéàéà ùöúóìóíäàí ñþç à÷ûð. 3-úö ñÿòèðäÿ Ñòàëèíèí Åðìÿ íèñ -òàíäàí îëìàñû ìÿñÿëÿñè áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðûí ýþñòÿðäèéèíÿ ýþðÿîíóí ëà áàüëûäûð êè, ãÿäèì çàìàíëàðäà Çàãàôãàçèéàíûí õðèñòèàíëàðéà øàéàí ùèññÿñè “Åðìÿíèñòàí” àäëàíûðìûø.

Þçöíö íîñòðàäàìóñøöíàñ àäëàíäûðàí, ëàêèí ÿñëèíäÿ ôèêðè-çèêðèìöñÿëìàí àëÿìèíÿ ãàðà éàõìàã îëàí Stefan Pàulus áó êàòðåíèí äÿìöñÿëìàíëàðûí Àâðîïàíû òóòìàñûíà ùÿñð îëóíäóüóíó ýþñòÿðìÿêëÿþçöíö ýöëöø ùÿäÿôèíÿ ÷åâèðèð. Îíóí ôèêðèíúÿ, 3-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿòýåäÿí “Áþéöê ùåðñîã” ìöñÿëìàíäûð, Ìåùäèäèð. Îíóí Ìåùäè àäûíûùàðàäàí îðòàéà àòäûüû äà ìöÿììà îëàðàã ãàëûð. Úåk Manuelian èñÿ


412

“Íîñòðàäàìóñ. III Äöíéà ìöùàðèáÿñè áàðÿäÿ ýþðöúöëöê” àäëûèíýèëèñúÿ êèòàáûíäà1 éàëàíäàí ãåéä åäèð êè, Åðìÿíèñòàíûí “ÁþéöêÙåðñîã”ó ðóñ îðäóñóíóí åðìÿíè ìÿíøÿëè êîìàíäèðèäèð.

5 ê95 Äÿíèç àâàðû øöáùÿ äîüóðàúàã.Áþéöê èìïåðèéàíû ìÿúáóð åòìÿêäÿí þòðö ýÿëÿúÿê. Åýåé äÿíèçèíäÿ àüàú ìàíåÿëÿðÒèððåí äàëüàëàðûíäàí óçàãëàøìûøà ÿíýÿë òþðÿäÿúÿê.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ãåéä åäèðëÿð êè, áó êàòðåí 1571-úè èëäÿ Ôðàí -ñûç ýÿìèëÿðèíèí Ñèúèëèéà âÿ Òîñêàíà àðàñûíäà éåðëÿøÿí Òèððåíäÿíèçèíäÿí êå÷ÿðÿê Ìåñèí øÿùÿðè éàõûíëûüûíäà Îñìàíëû Èìïåðè -éàñûíûí ùÿðáè-äÿíèç äîíàíìàñû èëÿ âóðóøà ýåòìÿñèíäÿí áÿùñ åäèð.

Ùÿòòà Íîñòðàäàìóñó ýöíàùëàíäûðûðëàð êè, ñÿùâÿí Åýåé äÿíèçèíèýþñòÿðèá. ×öíêè äþéöø Àðàëûã äÿíèçèíäÿ îëóá.

Áèçÿ ãàëûðñà, áó êàòðåí Àíòàíòàéà äàõèë îëàí Áþéöê Áðèòàíèéà,Èòàëèéà, Ôðàíñà âÿ Éó íàíûñòàí ãîøóíëà ðûíûí 1920-úè èëäÿ Èñòàíáóëóòóòìàñûíäàí âÿ ñîíðàëàð Àòàòöðê êèìè òàíûíàí Ìóñòàôà Êàìàëûíðÿùáÿðëèê åòäèéè òöðê ãîøóíóíóí ùÿìëÿëÿðèíÿ äþçìÿéÿðÿê þëêÿíèòÿðê åòìÿñèíäÿí áÿùñ åäèð.

5 ê96Áþéöê äöíéàíûí ìÿðêÿçèíäÿ ãûçûëýöë,Éåíè ÿìÿëëÿð íàìèíÿ ùàìûíûí ýþçö ãàáàüûíäà ãàí àõûäûëàúàã.Ùÿãèãÿòè äåìèø îëñàã, îíëàðû ñóñäóðàúàãëàð.Ùàìûíûí ÷îõäàí ýþçëÿäèéè ýåú ýÿëèá ÷ûõàúàã.

Ìÿëóìäóð êè, ãûçûëýöë ñöêóò ðÿìçèäèð. Áóíäàí èñòèôàäÿ åäÿíÃÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû áó êàòðåíè Øÿðã ñóôèçìè âÿ îíóí íöìà éÿí -äÿëÿðè Ìåõåð Áàáà, Ñâàìè Ïðàáõóïàäà âÿ áàøãàëàðû èëÿ áàüëàéûðëàð.Ëàêèí 2-úè âÿ 3-úö ñÿòèðëÿðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, áóðàäà “ãûçûëýöë”


413

1 Ýþñòÿðèëÿí êèòàá, New Brinswèck, 1996, ñÿù. 91.

ìÿúàçè ìÿíàäàí äàùà ÷îõ, ùÿãèãè ìÿíà èôàäÿ åäèð âÿ ùÿì äÿ áóìÿãàìäà áó ñþçö Íîñòðàäàìóñ èñòåùçà èëÿ èøëÿäèð. 3-úö ñÿòèðäÿýþñ òÿðèëäèéè êèìè, çîð ýöúöíÿ àüçûíû à÷ìàüà èìêàí âåðèëìÿéÿíàäàì, òÿáèè êè, äàíûøà áèëìÿç, ñóñàð. Áèçúÿ, “Áþéöê äöíéàíûí ìÿð -êÿçè” äåäèêäÿ, Íîñòðàäàìóñ îíóí ìàòåðèê ùèññÿñèíè, Àâðîïà, Àñè -éà âÿ Àôðèêà ãèòÿ ëÿðèíè íÿçÿðäÿ òóòóð. Äîüðóäóð, ãÿ äèì çàìàí -ëàðäà äöíéàíûí ìÿð êÿ çè Ãöäñ ùåñàá îëóíóðäó. Áó íóí ëà áåëÿ, áóêàòðåíäÿ òÿêúÿ Ôÿëÿñ òèíäÿí äåéèë, åëÿúÿ äÿ Áàëêàíëàð, Èðàã, ßôãà -íûñòàí âÿ áàøãà ýöúñöç äþâëÿòëÿðÿ ãàðøû ÀÁØ-ûí à÷ûã-àøêàð çîðà êû -ëû üûíäàí äàíûøûëûð. Áó áàðÿäÿ äàùà ÷îõ ìÿëóìàò áàøãà êàòðåí ëÿðäÿäÿ âàðäûð (áàõ: 8 ê7). 2-úè ñÿòèðäÿ ïèñ ÿìÿëëÿð íàìèíÿ àõûäû ëàííàùàã ãàíäàí, 1-úè ñÿòèðäÿ Àâðîïà þëêÿëÿðè âÿ åëÿúÿ äÿ ×èí âÿÐóñèéàíûí ñóñàðàã áó ìÿêðëè íèééÿòëÿðÿ ðÿâàú âåðìÿñèíäÿí áÿùñîëóíóð. 4-úö ñÿòèðäÿ ÀÁØ-ûí ÿñàñû îëìàéàí áÿùàíÿ èëÿ 2003-úöèëäÿ Èðàãû òóòìàã úÿùäèíÿ ãàðøû íÿùàéÿò êè, ýåú äÿ îëñà Àâðîïàþëêÿëÿðèíäÿ Àëìàíèéà âÿ Ôðàíñà íûí, åëÿúÿ äÿ Ðóñèéà âÿ ×èíèí à÷ûãìöãàâèìÿòèíäÿí äàíûøûëûð. Ëà êèí çàìàí ýþñòÿðÿúÿê: îíëàð áó èøÿâàõòûíäàìû, éîõñà Íîñòðàäà ìóñóí ýþñòÿðäèéè êèìè, ýåúìèáàøëàéûáëàð. Àõû, ÀÁØ Èðàã ñÿðùÿä ëÿðèíÿ ýþðöíìÿìèø ùÿðáè ãöââÿòîïëàéàðàã 20 ìàðò 2003-úö èëäÿ ìöùàðèáÿéÿ áàøëàäû âÿ þëêÿíèçÿáò åòäè.

5 ê97Áþéöê êðàëûí éàøàìàüà éàðàðëû øÿùÿðèíäÿ Áîüóëìà òÿùëöêÿñèíäÿí åéáÿúÿð øÿêèëäÿ äîüóëàí.ßñèðëÿð áàðÿäÿ àìàíñûç ôÿðìàí ëÿüâ åäèëäè. Äîëó âÿ èëäûðûì. Êîíäîí íöôóçäàí äöøäö.

1-úè ñÿòèðäÿ Ïàðèñäÿí áÿùñ åäèëèð. 2-úè ñÿòèðäÿ òÿäãèãàò÷ûëàðûíéàç äûãëàðûíà ýþðÿ êðàë XIV Ëöäîâèêèí ùÿìèøÿ ìàñêàäà ýÿçÿí âÿêðàëûí ùþêìö èëÿ þìðöíöí ÷îõóíó çèíäàíëàðäà êå÷èðÿí ÿêèç ãàð -äàøûíäàí äàíûøûëûð.


414

3-úö ñÿòèðäÿ 1685-úè èëäÿ ùóýåíîòëàðûí äèí (èáàäÿò) àçàäëûüûíäàíìÿùðóì åäèëìÿñè áàðÿäÿ Íàíò Ôÿðìàíûíäàí áÿùñ îëóíóð. 4-úöñÿòèðäÿ Ôðàíñàíûí úÿíóá-ãÿðáèíäÿ éåðëÿøÿí, òèúàðÿò ìÿðêÿçè êèìèòàíûíàí Êîíäîì øÿùÿðèíÿ èøàðÿ åäèëèð. Äåéèëÿíÿ ýþðÿ, äöíéàäàìÿø ùóð îëàí “Êîíäîí” ðåçèí ìÿìóëàòû — ãîðóéóúó âàñèòÿ ùÿð éàíàáóðàäàí éàéûëìûøäûð. Éÿãèí áóíà ýþðÿäèð êè, Íîñòðàäàìóñ øÿùÿðèíàäûíû áèëÿðÿêäÿí, îëäóüó êèìè “Êîíäîì” äåéèë, îíó äöíéàäà òàíû -äàí ðåçèí ìÿìóëàòûíûí àäû èëÿ “Êîíäîí” éàçìûøäûð.

5 ê98Ãûðõ ñÿêêèç äÿðÿúÿ åí äàèðÿñèíäÿ,Ýöíÿø Õÿð÷ÿíý áöðúöíö êå÷ÿíäÿ ãóðàãëûã îëàúàã.Áàëûãëàð äÿíèç, ÷àé âÿ ýþëäÿ áèøÿúÿê, âÿðÿì öç âåðÿúÿê.Áåàðí âÿ Áóãîððà ýþéäÿí ÿëÿíÿí îä ãàðøûñûíäà öìèäèíè èòèðÿúÿê.

Êàòðåíäÿ òÿñâèð îëóíàíëàð Ôðàíñàíûí úÿíóá-ãÿðá òîðïàãëàðûíäà,Øèìàëè Àìåðèêà, Óêðàéíà, Áðèòàíèéà, Íéóôàóíëåíääÿ âÿ ñ. îëà áè -ëÿð äè âÿ ýÿëÿúÿêäÿ äÿ áàø âåðÿ áèëÿð.

1939-úó èëäÿ ÀÁØ-äà äÿùøÿòëè ãóðàãëûã îëóáìóø. Îíó äà äåéÿêêè, Ýöíÿø Õÿð÷ÿíý áöðúöíö ùÿð èë èéóë àéûíûí 22-äÿ êå÷èð.

Áÿçè ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû ñÿðñÿì ôèêèðëÿðèíäÿí ÿë ÷ÿêìèð, éåíÿäÿ ìöñÿëìàí àëÿìèíÿ ëÿêÿ éàõìàãëà ìÿøüóë îëóðëàð. Áó êàòðåíäÿäÿ ìöñÿëìàíëàðûí õðèñòèàíëàðà ùöúóì åäÿúÿêëÿðè áàðÿäÿ ôèêèð èðÿëèñöðÿðÿê, îõóúóëàðäà îíëàðà ãàðøû ÿñàñû îëìàéàí òÿñÿââöð éàðàò -ìàüà ÷àëûøûðëàð.

5 ê99 Ìèëàí, Ôåðàð, Òóðèí âÿ Àêâèëåéà,Êàíóéà, Áðèíäèçèíè êåëò õàëãû ùèääÿòëÿíäèðìèø äèð:Øèð âÿ Ãàðòàë úèíàùû òÿðÿôäÿí Ðîìàäà ãîúà Áðèòàíèéà ùþêìäàðû îëàíäà.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ êàòðåíäÿ ñþùáÿò Áðèòàíèéàíûí áàøíàçèðè Âèíñòîí ×þð÷èëèí ÿìðèíÿ ÿñàñÿí Èòàëèéàíûí àäëàðû ÷ÿêèëÿí


415

�Ãÿçÿíôÿð Ïàøàéåâ. Íîñòðàäàìóñóí ìþúöçÿëè àëÿìèéåðëÿðèíèí II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí ñîíóíà éàõûí ôðàíñûç, èíýèëèñ (Øèð)âÿ Àìåðèêà (Ãàðòàë) îðäó ùèññÿëÿðè òÿðÿôèíäÿí òóòóëìàñûíäàí ýåäèð.

Áàøãà ãðóï òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ äàùà äîüðó ôèêèð èðÿëè ñöðöðëÿð.Ýþðöíöð, áóðàäà Ôðàíñàíûí Èòàëèéàíû òóòìàñûíäàí, Àâñòðèéà-Ðóñèéàîðäó ùèññÿëÿðèíèí ôåëäìàðøàë Ñóâîðîâóí êîìàíäàíëûüû èëÿ 1799-úóèëäÿ ôðàíñûç îðäóñóíó äàðìàäàüûí åòìÿñèíäÿí, àõûðûíúû ñÿòèðäÿ èñÿÑòöàðòëàð íÿñëèíèí ñîí íöìàéÿíäÿñè êàðäèíàë Éîðêóí 1807-úè èëäÿÐîìàäà äöíéàñûíû äÿéèøìÿñèíäÿí äàíûøûëûð.

5 ê100Òÿùðèê÷è þç îäó èëÿ òóòóëäóÊàðêàñ âÿ Êîìÿíæÿ ýþéäÿí îä éàüàúàã.Ôóà, Îø, Ìàçåð òÿðèôëÿíÿí ãîúàíûÙàññåäÿí, Ñàêñðíèéà âÿ Òóðÿíæäÿí îëàíëàð ãîâäóëàð.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ, 1-úè ñÿòèðäÿ áþéöê ýþðöúö íöâÿ ïàðòëà -éû øûíûí ìåõàíèçìèíè òÿñâèð åäèð.

Êàòðåíèí äèýÿð ñÿòèðëÿðèíäÿ èñÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû àë -ìàí ëàðûí Ôðàíñàíû òóòìàñûíäàí, Ôðàíñàíûí ìèëëè ãÿùðÿìàíû, ãîúàìàðøàë Ïåòåíèí ùàêèìèééÿòäÿí óçàãëàøäûðûëìàñûíäàí äàíûøûëûð.

416

VI ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (VI ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (VI ÉÖÇËÖÊ))

Áþéöê õÿéàëëàð èíñàíëàðû àëäàäà úàã.Âÿ îíëàð øÿð ãöââÿëÿðÿ õèäìÿò ýþñòÿðÿðÿêêöòëÿâè ãûðüûí ñèëàùëàðû èúàä åäÿúÿê,àüëàñûüìàç áÿäáÿõòëèê ëÿðèí òþðÿäèëìÿñèíÿðÿâàú âåðÿúÿêëÿð.

6 ê1Ïèðåíåé äàüëàðûíûí ÿòðàôûíà ÷îõëó àäàì éûüûøìûøäûð.ßúíÿáè õàëã éåíè êðàëà êþìÿê åäÿúÿê.Ãàðîííà ÷àéûíûí éàõûíëûüûíäà áþéöê Ìàñ ìÿáÿäèíäÿíÐîìàëû áàø÷û îíó ñóéóí è÷èíäÿ ãîðõóäàúàã.

êàòðåí áàðÿäÿ íîñòðàäàìóñøöíàñëàð ãÿòè ôèêèð ñþéëÿ -ìÿêäÿí ÷ÿêèíìèøëÿð. Ìÿëóì îëàí îäóð êè, ùàäèñÿëÿðÔðàíñàäà úÿðÿéàí åäèá âÿ éà áàø âåðÿúÿéè ýþçëÿíèëèð.

6 ê2Ìèí áåø éöç ñÿêñÿíèíúè èëëÿðäÿí.×îõ ãÿðèáÿ áèð ÿñðè ýþçëÿéÿúÿêëÿð.Ìèí éåääè éöç ö÷öíúö èëäÿ Ýþéëÿð øàùèä îëàúàã.Áèð íå÷ÿ êðàëëûã áèðÿ áåø äÿéèøäèðèëÿúÿê.

Êàòðåíäÿ äÿãèã òàðèõëÿð ýþñòÿðèëäèéèíÿ ýþðÿ îíó òÿùëèë åòìÿêùå÷ áèð ÷ÿòèíëèê òþðÿòìèð. XVI ÿñðèí 80-úè èëëÿðèíäÿ Ôðàíñàäà áàøâåðìèø äèíè ìöùàðèáÿëÿðèí ñîíóíúóñó — 7-úè áàø âåðèð âÿ ñîíàéåòèð. Ôðàí ñà ýöúëÿíìÿéÿ áàøëàéûð âÿ 1703-úö èëäÿ êðàë XIVËöäîâèêèí Àâðîïà ùþêìäàðëàðûíà ãàðøû Èñïàíèéà óüðóíäà àïàðäûüûìö ùàðè áÿ ëÿð çÿôÿðëÿ áàøà ÷àòûð. Èñïàíèéà XIV Ëöäîâèêèí íÿâÿñè VÔèëèïïèí âÿðÿñÿëèéèíÿ êå÷èð. Èñïàíèéàíûí ñÿðùÿäëÿðè õàðèúèíäÿ îëàíáèð íå÷ÿ êðàëëûã — Ìèëàí, Ñèúèëèéà, Íèäåðëàíäèéà, Àñèéà âÿ ËàòûíÀìå ðèêà ñûí äà áèð ÷îõ ìöñòÿìëÿêÿëÿð îíà òàáå îëóð.

�ÂÛ Ñåíòóðèéà

417

K

6 ê3Éåíè äîüóëàí êåëò âàðèñèíè ñûíàéàí ÷àé,Èìïåðèéà èëÿ áþéöê ôèêèð àéðûëûüûíäà îëàúàã.Ýÿíú øàùçàäÿ êèëñÿ úàìààòûíûí êþìÿéèëÿ Ñÿëòÿíÿòè éåêäèë òàúäàí ìÿùðóì åäÿúÿê.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Ôðàíñà êðàëëàðû XIII Ëöäîâèêèí âÿ îüëó XIVËö äîâèêèí ùàêèìèééÿòè çàìàíû áàø âåðìèø äàõèëè ÷ÿêèøìÿ âÿ ìö -ùà ðèáÿ ëÿðäÿí ýåäèð. 1-úè âÿ 2-úè ñÿòèðëÿðäÿ ìàðàã äîüóðàí îäóð êè,ãÿäèì çà ìàíëàðäàí êðàë ñöëàëÿñèíäÿ äöíéàéà ýÿëÿí óøàüû éàé âÿîíóí öñ òöíÿ éûüûëìûø îòóí öñòöíÿ ãîéàð âÿ ñàùèëäÿí ÷àéà èòÿëÿ éÿð -ëÿð ìèø. Ýö ìàí êè, áó ìöÿééÿí èíàìëà áàüëû îëóá. Ãîé óøàüûíòàëåéè ñó êèìè àéäûí îëñóí. Ìàðàãëûäûð êè, XIV Ëöäîâèêèí âàõòûíäàÐåéí ÷àéû ñàùè ëèíäÿ éàøàéàíëàð ùàêèìèééÿòÿ ãàðøû îëìóø, ìöùàðè -áÿ ëÿð àðà âåðìÿìèøäè.

6 ê4Êåëò ÷àéû (Ôðàíñà) ìÿúðàñûíû äÿéèøÿúÿê.Î, áèð äàùà Àãðûïûí (Êþëí) øÿùÿðè áîéó àõìàéàúàã.Ãÿäèì äèëäÿí áàøãà ùÿð øåé äÿéèøèëìèøäèð.Ñàòóðí, Øèð, Ìàðñ Õÿð÷ÿíý áöðúöíäÿ òàëàíà ìÿðóç ãàëàúàãëàð.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò XIX ÿñð Ôðàíñà âÿ Àëìàíèéà äþâëÿòëÿðèíäÿíýåäèð. Áþéöê Êàðë âÿ Íàïîëåîíóí âàõòûíäà Ðåéí òîðïàãëàðû âÿÐåéí ÷àéû ùþâçÿñè Ôðàíñàíûí èäè. Ôðàíñà—Ïðóññèéà ìöùàðèáÿñèí äÿíñîíðà Ðåéí ÷àéûíûí ãÿðá ñàùèëëÿðè, Åëçàñ âÿ Ëîòàðèíýèéà àëìàí ëàðûíòÿáÿÿëèéèíÿ êå÷äè. Ùÿð øåé, äþâëÿò ãóðóëóøó äà äàõèë îë ìàã ëà äÿ -éèø äè. Äÿéèøìÿéÿí, 3-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, òÿêúÿ ãÿ äèìôðàíñûç äèëè îëäó.

6 ê5Þëöì äàëüàñû áþéöê ãûòëûüà ýÿòèðèá ÷ûõàðàúàã.Î, óçóí ìöääÿò éàüûø êèìè Øèìàë ãöòáöíÿäÿê éàéûëàúàã.Ñàìàðîáðèí éàðûìêöðÿäÿí éöç ëéþ àðàëû îëàúàã.Ùå÷ áèð ãàíóíà, ñèéàñÿòÿ áîéóí ÿéìÿäÿí éàøàéàúàãëàð.


418

Áöòöí òÿäãèãàò÷ûëàð ùÿìðÿéäèðëÿð êè, áó êàòðåíäÿ ùÿð øåé 3-úöñÿòèðëÿ áàüëûäûð. XVI ÿñðäÿ Ôðàíñàäà áèð ëéþ 2.5 ìèëäÿí 4.5. ìèëÿãÿäÿð èäè. (Áèð ìèë 1609 ìåòðÿ áÿðàáÿðäèð). Äåìÿëè, Ñàìàðîáðèííÿäèðñÿ, éåðèí ñÿòùèíäÿí 250-280 ìèëÿ ãÿäÿð àðàëûäûð. Ìàðàãëûäûðêè, ñîâåò “Ìèð” âÿ “Ñêéëàá” ÀÁØ êîñìèê ýÿìèëÿðè òÿãðèáÿí áó ìÿ -ñàôÿäÿ òÿäãèãàòëàð àïàðìûøëàð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð Ñàìàðîáðèíèí êîñìèê ýÿìè îëäóüó ôèêðèíèèðÿëè ñöðöðëÿð. Áÿçèëÿðè èñÿ îíóí Ñïèä õÿñòÿëèéèíèí äÿðìàíû îëàúàüûåù òèìàëûíäàäûðëàð. Áó éàõûíëàðäà Ñïèä õÿñòÿëèéèíÿ ãàðøû ÿëäÿ îëóí -ìóø äÿðìàíëàð (ñóðàìèí âÿ ðèáàâðèí) áÿëêÿ äÿ ýÿëÿúÿêäÿ ñàìà -ðîáðèíèí òÿðêèá ùèññÿñè îëàúàãëàð. Îíó äà áèëìÿê ìàðàãëûäûð êè,ÀÁØ âÿ ðóñ àëèìëÿðè êîñìîñäà — éåðÿòðàôû îðáèòäÿ òÿäãèãàòëàð àïà -ðàðàã Ñïèä õÿñòÿëèéèíèí ÿëàúûíû òàïìàüà úàí àòûðëàð. ßñëèíäÿ, Íîñ -òðàäàìóñ áó êàòðåíëÿ áàüëû ùàäèñÿëÿðèí éåðèí úàçèáÿ ãöââÿñè ñûôûðîëàí ìÿñàôÿäÿ áàø âåðÿúÿéèíè ýþñòÿðìèøäèð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðà ýþðÿ êàòðåíäÿ ñþùáÿò ýÿëÿúÿêäÿ Àðêòèêàöçÿðèíäÿ Îçîí òÿáÿãÿñèíèí äàüûëìàñû íÿòèúÿñèíäÿ Éåð êöðÿñèíäÿèíñàíëàðûí äÿðè õÿð÷ÿíýè õÿñòÿëèéèíÿ òóòóëàúàüûíäàí ýåäèð.

6 ê6Êè÷èê Àéû áöðúöíöí éåääè óëäóç òîïàñû ãöòá óëäóçóíóí

éàíûíäà ýþðöíÿúÿê,Ãóéðóãëó óëäóç, Õÿð÷ÿíý áöðúö éàõûíëûüûíäà:Ñöç, Ñéåí, Áîåñ, Åðèòðéîí, ìþùòÿøÿì Ðîìà,Ýåúÿ þìðöíö áàøà âóðàíäà ìÿùâ îëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó ùàäèñÿëÿðèí ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿéèíè, ùÿòòàùà äèñÿëÿðèí 2006 âÿ éà 2066-úû èëäÿ éåð àëàúàüûíû ãåéä åäèðëÿð.Áóðàäà ìàðàãëû áèð úÿùÿò äèããÿòè ÷ÿêèð. 1-úè ñÿòèðäÿ ñþçö ýåäÿíéåä äè óëäóç òîïàñû Øèìàë ãîíøóëàðû ÀÁØ âÿ Ðóñèéà öçÿðèíäÿ øÿôÿãñà÷ûð âÿ áóíà øèìàë âÿ éà ãöòá øÿôÿãè äåéèðëÿð.


419

6 ê7Íîðâåýèéà, Äàêèéà (Ðóìûíèéà), åëÿúÿ äÿ Áðèòàíèéà àäàñû, Áèðëÿøìèø ãàðäàøëàðûí ãÿçÿáèíÿ äö÷àð îëàúàãëàð.Ãàëëèéà ãàíûíäàí òþðÿéÿí Ðîìàëû áàø÷û Âÿ ãîøóíëàðû ìÿúáóðÿí ìåøÿëÿðÿ ÷ÿêèëìèøëÿð.

Êàòðåíäÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè âàõòû Ùèòëåð âÿ îíóí ìöò òÿ ôèã ëÿ -ðè íèí òÿúàâöçêàðëûüû òÿñâèð îëóíóð. 1940-úû èëäÿ Ùèòëåð àðòûã Íîð âå÷âÿ Ðóìûíèéàíû òóòìóøäó. Èíýèëòÿðÿéÿ ãàðøû ìöùàðèáÿ àïàðûðäû.

2-úè ñÿòèðäÿ Ùèòëåð âÿ Ìóññîëèíèäÿí ñþùáÿò ýåäèð. Áèð ÷îõ òÿäãè -ãàò ÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, 3-úö ñÿòèðäÿ ýþðöúö Ìóññîëèíèíèí ôðàíñûçãàíûíäàí òþðÿäèéèíè áÿéàí åòìÿêëÿ ñÿùâÿ éîë âåðèð. Ëàêèí íÿçÿðÿàëñàã êè, Íàïîëåîíóí âàõòûíäà áöòöí Èòàëèéà Ôðàíñà Èìïåðèéàñûíàäàõèë èäè âÿ áèð ÷îõ ÿðàçèëÿð òàðèõ áîéó ÿëäÿí-ÿëÿ êå÷ÿðÿê, ýàùÔðàíñàíûí, ýàù äà Èòàëèéàíûí òÿáÿÿëèéèíäÿ îëìóøäóð, ôÿðçèééÿ èðÿëèñöðìÿê îëàð êè, áÿëêÿ äÿ Ìóññîëèíèíèí ÿúäàäëàðûíûí äàìàðëàðûíäàôðàíñûç ãàíû àõìûøäûð.

Àõû, áþéöê ýþðöúöéÿ ùÿð øåé ìÿëóì èäè. Áèëìÿê ìàðàãëûäûð êè, Ìóññîëèíè âàõòèëÿ Ôðàíñà ÿðàçèñè îëàí âÿ

Ôðàíñà òÿðÿôèíäÿí èäàðÿ îëóíàí Øèìàëè Èòàëèéàäà àíàäàí îëìóøäó.Íîñòðàäàìóñøöíàñ Âåëø äÿ Äó÷åíèí ãàíûíûí ôðàíñûç ãàíû èëÿ ãàðûø -äû üûíû èñòèñíà åòìèð.1

Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð äÿ éåðèíè àëûá. 1940-úû èëäÿÌóñ ñîëèíè Éóíàíûñòàíû çÿáò åòìÿê èñòÿéÿíäÿ, éóíàíëàð îíóí îð äó -ñó íó Àëáàíèéàíûí ÷îõ ñûõ ìöøÿëÿðèíÿ ÷ÿêèëìÿéÿ ìÿúáóð åò ìèø -äèëÿð.

6 ê8Áèëèê íàìèíÿ êðàëëûãäà îëàíëàð,Êðàëëûã äÿéèøÿíäÿ äèëÿí÷è êþêöíÿ äöøÿúÿêëÿð.Ñÿðâÿòñèç, ÿìëàêñûç, äàéàüû îëìàéàí ãà÷ãûí êèìñÿëÿðÿ,Àëèìëÿðèí âÿ áèëèéèí ÿùÿìèééÿòè îëìàéàúàã.


420

1 R.W.Welsh. Úîìåò îô Íîñòðàäàìóñ. ÓÑÀ, Minnesota, 2000, ñÿù.197.

Òÿäãèãàò÷û Úîí Ùîóã êàòðåíè ùå÷ áèð ÿñàñ îëìàäàí ÀÁØ èëÿ áàü -ëàéûð. Áèçÿ ãàëûðñà, áó êàòðåíè Ñîâåò ñèñòåìè äàüûëäûãäàí ñîíðà,êå÷ ìèø Ñîâåò ìÿêàíûíäà, õöñóñÿí äÿ Àçÿðáàéúàíäà áàø âåðÿíùàäèñÿëÿðëÿ ÿëàãÿëÿíäèðìÿê ùÿãèãÿòäÿí êÿíàð îëìàçäû.

Ñîâåò äþâðöíäÿ àëèìëÿðèí ùÿéàòû ÷îõ âàõò ãîðõó àëòûíäà, àúû -íàúàãëû âÿ òÿùëöêÿëè èäè. Ùÿðáè ÿùÿìèééÿòè îëàí îáéåêòëÿðäÿí áàø -ãà, äèýÿð åëì îúàãëàðûíäà ÷àëûøàí áèð ÷îõ àäëû-ñàíëû àëèìëÿðè çèí -äàí ëàðäà ÷öðöäöðäöëÿð. Ùÿòòà áÿçÿí ùÿðáè îáéåêòëÿðäÿ ÷àëûøàí Êî -ðîë éîâ êè ìè àëèìëÿðÿ äÿ áó áàõûìäàí ôÿðã ãîéìóðäóëàð. Áóíóí ëàáåëÿ, èíñàíëàð åëìÿ, áèëèéÿ úàí àòûðäûëàð.

Ñîâåò ñèñòåìè äàüûëàíäàí ñîíðà, êå÷èä äþâðö áàøëàäû, Àçÿð áàé -úàí êèìè ÷îõëó ãà÷ãûíû îëàí þëêÿäÿ äÿ åëìÿ, àëèìëÿðÿ î ãÿäÿð ãàé -üû ýþñòÿðèëìèðäè.

Áÿçè Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû èñÿ áó êàòðåíè ôàøèñò Àëìàíèéàñû èëÿáàüëàéûðëàð.

6 ê9Ìöãÿääÿñ ìÿáÿäëÿðÿ ýþðöíìÿìèø çÿðáÿ âóðóëàúàã.Áó èøè øÿðÿôëè âÿ òÿðèôÿëàéèã (èø) êèìè ãèéìÿòëÿíäèðÿúÿêëÿð.Îíëàðäàí ïðîôèëè ãûçûë âÿ ýöìöø ñèêêÿëÿðäÿ ùÿêê îëóíàíûíÑîíó ýþðöíìÿìèø ÿçàá-ÿçèééÿò è÷èíäÿ êå÷ÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñóí ÿí éàõøû òÿäãèãàò÷ûëàðûíäàí áèðè Ôîíáðéóí èëêîëàðàã ýþñòÿðäèéè êèìè, êàòðåíäÿ ýþðöúö Íàïîëåîíäàí âÿ 1809-úóèë äÿ Èòàëèéàäà êèëñÿ õàäèìëÿðèíèí òÿãèá îëóíìàñûíäàí ñþç à÷ûð. Áóùÿëÿ àç èìèø êèìè Íàïîëåîí 1806-úû èë àâãóñò àéûíûí 6-äà Ìöãÿä -äÿñ Ðîìà Èìïåðèéàñûíà ñîí ãîéäó.

Íàïîëåîí ùÿãèãÿòÿí äÿ ÿìð åòìèøäè êè, îíóí ïðîôèëèíè ãûçûë âÿýöìöø ñèêêÿëÿðèí öçÿðèíäÿ ùÿêê åòñèíëÿð. Ñîí ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëäèéèêèìè, Íàïîëåîíóí Èíýèëòÿðÿíèí Ìöãÿääÿñ Éåëåíà àäàñûíäà ñöð -ýöí äÿ êå÷èðäèéè ñîí ýöíëÿð ìÿøÿããÿòëè îëìóøäóð. Ìÿäÿ õÿð ÷ÿí ýè -íÿ òóòóëàí Íàïîëåîí ýþðöíìÿìèø ÿçàá-ÿçèééÿò è÷èíäÿ þëöìëÿ ÷àð -ïû øàðàã 5 ìàé 1821-úè èëäÿ äöíéàñûíû äÿéèøìèøäè.


421

Îíó äà äåéÿê êè, áó êàòðåíè Â.È.Ëåíèíëÿ äÿ ÿëàãÿëÿíäèðìÿê îëàð.Ùÿãèãÿòÿí äÿ êàòðåíäÿ òÿñâèð îëóíàíëàð Ëåíèíèí ùÿéàòû âÿ ôÿàëèé -éÿòè èëÿ äÿ ñÿñëÿøèð. Ëåíèíèí äÿ ùÿéàòûíûí ñîí àéëàðû ÿçàá-ÿçèé éÿòè÷èíäÿ êå÷èá. Èôëèú îëóá, äèëè òóòóëóá. Ëàêèí ÑÑÐÈ-íèí ÿí éöêñÿêÄþâ ëÿò ìöêàôàòû îëàí Ëåíèí îðäåíèíäÿ Ëåíèíèí òÿñâèðè âàðäûñà äà(6.IV.1930), ìöòÿõÿññèñëÿðèí äåäèéèíÿ ýþðÿ Ëåíèíèí ïðî ôèëèíè ùå÷âàõò ãûçûë âÿ ýöìöø ñèêêÿëÿð öçÿðèíäÿ ùÿêê åòìÿéèáëÿð. Ëàêèí ýöíêèìè àéäûí ùÿãèãÿòäèð êè, Íàïîëåîí äà, Ëåíèí äÿ ìèëéîíëàðëà àäà -ìûí ãàíûíûí òþêöëìÿñèíÿ áàèñ îëäóã ëà ðûíà, ìöãÿääÿñ éåðëÿðÿ âÿìöãÿääÿñëÿðÿ (Íàïîëåîí èêè Ðîìà Ïà ïà ñûíûí þëöìöíÿ áàèñ îëìóø -äó) òîõóíäóãëàðûíà ýþðÿ Éàðàäàíûí ãÿçÿáèíÿ ýÿëìèøäèëÿð.

6 ê10Áèð àç ñîíðà âàõò ýÿëÿúÿê,Ìÿáÿäëÿðè àü âÿ ãàðàíûí ãàðûøûüû èëÿ ðÿíýëÿéÿúÿêëÿð.Ãûðìûçûëàð âÿ ñàðûëàð þç ðÿíýëÿðèíè èòèðÿúÿêëÿð.Ãàí, òîðïàã, òàóí, àúëûã îä, éàíüû.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó ôèêèðäÿäèðëÿð êè, ãûðìûçûëàð — ðóñëàð, ñàðûëàð — ÷èí -ëè ëÿðäèð. Îíëàð êîììóíèçì áîéóíäóðóüóíó àòàðàã îðäóëàðûíû ÿëàëòûäþâëÿòäÿí ÷ûõàðàúàãëàð. Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíäÿ äÿ àïîêàëèïòèê ôÿ -ëà êÿòëÿðäÿí ñþç à÷ûð: ãàí — ìöùàðèáÿ âÿ Ñïèä; òîðïàã — åêîëîæè ôÿ ëà -êÿò; òàóí — ÿòðàô ìöùèòèí ÷èðêëÿíìÿñè, Îçîí äåøèéè âÿ Ñïèä; àúëûã-ìÿù ñóëóí ãûòëûüû âÿ ÿùàëèíèí àðòûìûíûí øèääÿòè; îä — ãëîáàë èñ òè ëÿøìÿâÿ ñó ÷àòûøìàçëûüû. Áÿçè íîñòðàäàìóñøöíàñëàð ùåñàá åäèð ëÿð êè, XXIÿñðäÿ äþâëÿòëÿð àðàñûíäà ìöùàðèáÿëÿð ÿñàñÿí ñó öñ òöí äÿ îëàúàãäûð.Åôèî ïèéà âÿ Ñóäàí Íèë ÷àéûíûí ãàáàüûíû êÿñìÿê èñòÿ éÿí äÿ Ìèñèðáÿéàí åòäè êè, ÿëàúñûç ãàëûá, î þëêÿëÿðÿ ìöùàðèáÿ åëàí åäÿúÿê. Ñó ðè -éà âÿ Èðàãûí ñó ñàðûäàí òàëåéè Òöðêèéÿäÿí àñûëûäûð. Äöíéàäà éöçäÿíàðòûã þëêÿ ñó ÷àòûøìàçëûüûíà ýþðÿ ãîíøó þëêÿ ëÿð äÿí íàðàçûäûð.

6 ê11Éåääè áóäàã àçàëà-àçàëà ö÷ÿ åíÿúÿê.Þëöì éàøëûëàðû ÷îõ òÿÿúúöáëÿíäèðÿúÿê. Èêèñè ãàðäàø ãûðüûíûíà úÿëá îëóíàúàã.Ñóè-ãÿñä÷èëÿð éóõóäàéêÿí þëäöðöëÿúÿêëÿð.


422

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò XVI ÿñðèí 70-úè èëëÿðèíäÿ Ôðàíñàäà áàø âåðÿíñà ðàé èíòðèãàëàðûíäàí ýåäèð. Êðàë II Ùåíðè âÿ êðàëè÷à ÉåêàòåðèíàÌåäè ÷èíèí 7 þâëàäûíäàí 4-ö þëöð âÿ éàëíûç ö÷ö ãàëûð. Ùÿãèãÿòÿí äÿñàü ãàëàí ãàðäàøëàðäàí III Ùåíðè âÿ Ôðàíñèñê 1575-1576-úû èëëÿðäÿùàêèìèééÿò óüðóíäà ãàíëû ìöáàðèçÿ àïàðûðëàð.

4-úö ñÿòèðäÿ Ýèç ãàðäàøëàðûíûí þëäöðöëìÿñèíÿ èøàðÿ åäèëèð. Áóí -äàí ñîíðà êðàë III Ùåíðè þçö äÿ ñóè-ãÿñäèí ãóðáàíû îëóð.

6 ê12Èìïåðèéà òàõòûíà ãàëõìàã ö÷öí îðäóëàð éàðàòäû.Âàòèêàíäàí êðàë ãàíûíû ìöäàôèÿ åäÿúÿêëÿð.Ôëàìàíäëàð, èíýèëèñëÿð, Èñïàíèéà Àñïèðëÿ áèðëèêäÿ,Èòàëèéà âÿ Ôðàíñàéà ãàðøû ÷ûõàúàãëàð.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðè ýþñòÿðèð êè, ñþùáÿò Íàïîëåîíäàí ýåäèð. Î, 24éà øûíäà êàïèòàí èêÿí Òóëîí øÿùÿðèíèí àëûíìàñûíäà ýþñòÿðäèéè øöúà -ÿò ëÿðÿ ýþðÿ áðèãàäà ýåíåðàëû ðöòáÿñèíÿ ëàéèã ýþðöëìöøäö(14.01.1794). Áðèéåíí âÿ Ïàðèñèí ùÿðáè ìÿêòÿáëÿðèíäÿ òÿùñèë àëàíÍàïîëåîí ùÿðáè ñòðàòåýèéà âÿ òàêòèêàíû éàõøû áèëèð âÿ äóðìàäàíòÿêìèëëÿøäèðèðäè. 1795-úè èëäÿ äèâèçèéà ýåíåðàëû ðöòáÿñèíÿ ëàéèã ýþ -ðö ëÿí Íàïîëåîí ÿëà îðäó éàðàäàðàã Èòàëèéàíû çÿáò åòìèøäè. 1798-úèèë äÿ 38 ìèí íÿôÿðëèê îðäó èëÿ Ìèñèðÿ éöðöø åäÿðÿê Èñýÿíäÿðèééÿ âÿÃà ùèðÿíè òóòìóøäó. Ëàêèí Òöðêèéÿ Ôðàíñàéà ìöùàðèáÿ åëàí åò äèê äÿî, ßáóêèð éàõûíëûüûíäà ìÿüëóá îëìóøäó. Ùÿìèí èëèí íî éàáð àéûí äàÍàïîëåîí Ïàðèñÿ ãàéûäàðàã äþâëÿò ÷åâðèëèøè åòäè. 1804-úö èëèí ìàéàéûíûí 18-äÿ þçöíö Èìïåðàòîð åëàí åäÿðÿê ãöäðÿòëè îðäó éà ðàòäû âÿÃÿðáè Àâðîïàíûí áèð ÷îõ þëêÿëÿðèíè òóòäó. 1806-úû èëäÿ Ìö ãÿääÿñÐî ìà Èìïåðèéàñûíà ñîí ãîéäó. Íàïîëåîí Àâñò ðè éà èìïåðàòîðóÔðàí ñ äàí òÿêèäëÿ òÿëÿá åòäè êè, òÿõìèíÿí ìèí èë ìþâ úóä îëìóø“Ìöãÿääÿñ Ðîìà èìïåðàòîðó” òèòóëóíäàí èìòèíà åòñèí.

3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, áåë÷èêàëûëàð, èíýèëèñëÿð,èñïàíëàð âÿ êè÷èê àëìàí äþâëÿòëÿðè (àñïèðëÿð) Èòàëèéà—Ôðàíñà èòòè ôà -ãû íà ãàðøû ÷ûõàðàã Àâðîïà õàëãëàðûíûí Ôðàíñà àüàëûüûíäàí õèëàñîëìà ñû íà ÷àëûøûáëàð.


423

6 ê13Øöáùÿ åäèëÿí àäàì ùàêèìèééÿòäÿí óçàãëàøàúàã.ßêñÿðèééÿò îíó ìöäàôèÿ åòìÿê èñòÿñÿ äÿ. Êàïèòîëèéà îíóí ùþêìðàíëûüûíû èñòÿìÿéÿúÿê.Î, àüûð éöêÿ (âÿçèôÿéÿ) òàá ýÿòèðÿ áèëìÿéÿúÿêäèð.

ßêñÿð òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíäÿ 1968-úè èëäÿ ÀÁØ ïðåçèäåíòè ñå ÷èë -ìèø Ðè÷àðä Íèêñîíäàí áÿùñ åäèëäèéèíè ãåéä åäèðëÿð. Ìÿëóì îëäóüóêèìè “Âîòåðýåéò ãàëìàãàëû”íà ýþðÿ ÀÁØ Êîíãðåñè îíóí 2-úè ïðå -çè äåíòëèê ìöääÿòè áèòìÿìèø ñÿñâåðìÿ éîëó èëÿ åòèìàä ýþñòÿðìÿ éÿ -ðÿê, îíó èñòåôàéà ýþíäÿðìèøäè (1974).

Áåëÿëèêëÿ, Íèêñîí ïðåçèäåíòëèê ñÿëàùèééÿòèíäÿí ìÿùðóì åäèëìèøäè. Äîüðóäóð, áåëÿ áèð ùàäèñÿ àç ãàëìûøäû êè, Ìîíèêà Ëåâèíñêè èëÿ

áàüëû ãàëìàãàëà ýþðÿ ïðåçèäåíò Êëèíòîíóí äà áàøûíà ýÿëñèí.Ïðåçèäåíò Êëèíòîíà åòèìàä ýþñòÿðìÿìÿê áàðÿäÿ Êîíãðåñäÿ ìÿ -

ñÿ ëÿ ãîéóëñà äà, ñÿñâåðìÿ çàìàíû îíóí òÿðÿôäàðëàðû ÷îõëóã òÿøêèëåòìèøäè.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ áó êàòðåíè 2-úè ìöääÿòÿ (1980) ïðåçèäåíòñå÷èëÿ áèëìÿéÿí Cèììè Êàðòåðëÿ áàüëàéûðëàð. Ùÿìèí âàõò Èðàíäàñàõëàíûëàí ýèðîâëàðû àçàä åòìÿê ö÷öí ùÿéàòà êå÷èðèëÿí ìöâÿôôÿãèé -éÿòñèç ÿìÿëèééàò Êàðòåðèí ñå÷èúèëÿðèí âÿ Ñåíàòûí íÿçÿðèíäÿí äöø -ìÿ ñèíÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðìûøäû.

6 ê14Äîüìà òîðïàüûíäàí óçàãäà êðàë äþéöøö óäóçàúàã.Î, ýþçëÿíèëìÿäÿí ãà÷àúàã, ëàêèí èçëÿéÿðÿê òóòàúàãëàð.Äöíéàíû äÿðê åòìÿéÿí, ãûçûëû çèðåùäÿ òóòóëàúàã.Áàøãà ïàëòàðäà îëäóüóíäàí äöøìÿí òÿÿúúöáëÿíÿúÿê.

Áó ùàäèñÿ Íîñòðàäàìóñóí þëöìöíäÿí àç ñîíðà áàø âåðìèøäè.1578-úè èëäÿ 28 éàøëû Ïîðòóãàëèéà êðàëû Ñåáàñòéàíûí Ìÿðàêåøÿ ùö -úó ìó çàìàíû îíóí îðäóñó ìÿüëóá îëìóø, þçö èñÿ ÿñèð ýþ òö ðöë ìöø -äö. Òàðèõ÷èëÿðèí éàçäûüû èëÿ êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð öñò-öñòÿ äöøöð.


424

Îíó äà äåéÿê êè, äþéöø çàìàíû êðàë Ñåáàñòéàíûí 8 ìèí ÿñýÿðèùÿëàê îëìóø, êðàë ïàëòàðûíû äÿéèøÿðÿê ãà÷ìàüà úÿùä ýþñòÿðìèøäè.Ëàêèí êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëäèéè êèìè îíó òóòìóøäóëàð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ áó êàòðåíè Èñâå÷ëÿ Ðóñèéà àðàñûíäà 1709-úóèëäÿ áàø âåðÿí ìöùàðèáÿ èëÿ áàüëàéûðëàð. XII Êàðëûí îðäóñó åù -òèéàòñûçëûã åäÿðÿê Ïîëòàâà éàõûíëûüûíäà Áþéöê Ïéîòðóí ùàçûð ëà äûüûòÿëÿéÿ äöøìöø, òàìàìèëÿ ìÿüëóá îëìóøäó. XII Êàðë ñàü ãàëàíëàðëàòöðê ÿðàçèëÿðèíÿ ãà÷àðàã õèëàñ îëìóøäó. Ö÷ èë Òöðêè éÿäÿ ãàëäûãäàíñîíðà òöðêëÿð îíà âÿòÿíèíÿ ãàéûòìàüà èúàçÿ âåð ìèøäèëÿð. 1714-úöèëäÿ XII Êàðë ìöùàñèðÿ çàìàíû þëäöðöëìöøäö.

6 ê15Øàùçàäÿíè òàáóòóí àëòûíäà òàïàúàãëàð.Îíó Íéóðíáåðãäÿí äÿ éöêñÿê òóòàúàãëàð.Èñïàíèéà êðàëû îüëàã áöðúöíäÿ çÿéèôëÿéèð.Áþéöê Âèòòåíáåðã òÿðÿôèíäÿí àëäàäûëûá âÿ (îíà) õÿéàíÿò åäèëèá.


425

Àäîëô Ùèòëåð âÿ Ôðàíñèñêî Ôðàíêî äàíûøûãëàð çàìàíû (10 éàíâàð 1941-úè èë)

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ Àäîëô Ùèòëåðäÿí äàíûøûëûð. Íéóðíáåðã îðòàÿñðëÿðäÿ âÿ Èíòèáàù äþâðöíäÿ Àëìàíèéàíûí ìÿäÿíèééÿò ìÿð êÿ çèîëóá. Ùèòëåð ïàðòèéà éûüûíúàãëàðûíû áó øÿùÿðäÿ êå÷èðìÿéè õîø -ëàéàðìûø. Íéóðíáåðã åéíè çàìàíäà àëìàí ôàøèñòëÿðèíèí áàø ÷û ëà ðû íûíII Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí ñîíðà ìöùàêèìÿ îëóíäóüó øÿùÿðäèð.

Êàòðåíèí 3-úö ñÿòðèíäÿ Èñïàíèéà êðàëû Ôðàíñèñêî Ôðàíêîäàí ñþù -áÿò ýåäèð. Ìÿñÿëÿ îíóíëà áàüëûäûð êè, 10 éàíâàð 1941-úè èëäÿ Ùèò ëå -ðèí èñðàðëà õàùèø åòìÿñèíÿ áàõìàéàðàã î, II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíÿãàðûøìàãäàí èìòèíà åòäè. Ôðàíêî Ùèòëåðÿ úàâàá âåðäè êè, óçóí ñö -ðÿí âÿòÿíäàø ìöùàðèáÿñèíäÿí ñîíðà þëêÿäÿ àúëûã áàø àëûá ýåòäèéèáèð äþâðäÿ Àëìàíèéà âåðäèéè ñþçöí öñòöíäÿ äóðìàäû. Èñïàíèéàéàáèð êèñÿ óí äà ýþíäÿðìÿäè. Ìàðàãëû áóäóð êè, 10 éàíâàð 1941-úèèëäÿ Ýöíÿø îüëàã áöðúöíäÿ îëóá.

Ùèòëåð Èñïàíèéàéà êþìÿê åòìÿäèéèíÿ ýþðÿ ìöùàðèáÿ âàõòû ÷îõïåøìàí îëìóøäó. ßýÿð Èñïàíèéà Àëìàíèéàéà ãîøóëñàé äû, ìöòòÿôèãîðäóëàðû Àòëàíòèê îêåàíäàí Cÿáÿëöòòàðèã áîüàçûíà, îðàäàí èñÿ Àðà -ëûã äÿíèçèíÿ êå÷ÿ áèëìÿçäèëÿð. Áåëÿëèêëÿ, Ùèòëåðèí öñòöíëöéö òÿìèíîëóíàðäû.

6 ê16Ýÿíú ÷àëàüàí íÿ àïàðàúàãñàÔðàíñàíûí Íîðìàíëàðûíäàí âÿ Ïèêàðäèéàäàí àïàðàúàã.Ìÿáÿäèí ãàðà àäàìëàðû, ãàðà ìåøÿäÿí ÷ûõûá ýåäÿúÿêëÿð.Ëîìáàðäèéàíû êàðâàíñàðàéà âÿ éàíüûí éåðèíÿ äþíäÿðÿúÿêëÿð.

Êàòðåíäÿ 1562—1598-úè èëëÿð àðàñû êàòîëèêëÿðëÿ ùóýåíîòëàðàðàñûíäà ýåäÿí äèíè ìöùàðèáÿëÿðäÿí áÿùñ îëóíóð.

Ð.Â.Âåëø èñÿ áó êàòðåíè II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû, 1944-úöèëäÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðëÿ áàüëàéûð.

6 ê17Óçóí-óçàäû äóàëàðäàí ñîíðà ãàòûð÷ûëàð éàíäûðûëäû. Îíëàð ìöõòÿëèô ïàëòàðëàð ýåéìÿéÿ ìÿúáóð îëàúàãëàð.Ñàòóðíëóëàðû äÿéèðìàí÷ûëàð éàíäûðàúàãëàð.ßêñÿðèééÿòè êÿíàðäà òîõóíóëìàç ãàëàúàã.


426

Áó êàòðåíèí äÿ êå÷ìèøäÿí, äèíè ìöùàðèáÿëÿð âàõòû áàø âåðÿíãàð äàø ýûðüûíûíäàí áÿùñ åòäèéè òÿõìèí åäèëèð.

Íåä Ùàëëåé èíàíûð êè, êàòðåíäÿ àëìàí éÿùóäèëÿðèíèí ôàøèñòëÿð òÿ ðÿ -ôèíäÿí òÿãèáèíäÿí, ãóëäóðëóãëà ýåúÿ âàõòû îíëàðû ãÿòëÿ éåòèð ìÿ ëÿ ðèí -äÿí, âàð-äþâëÿòëÿðèíè òàëàí åäÿðÿê åâëÿðèíè éàíäûðìàëà ðûí äàí äàíûøûëûð.

6 ê18Áþéöê êðàëà ùÿêèìëÿð ÷àðÿ òàïà áèëìÿéÿúÿêëÿð.Îíóí ñàü ãàëìàñû éÿùóäè ìþúöçÿñè èëÿ äåéèë, òàëå èëÿ áàüëûäûð.Î þçö âÿ ãîùóìëàðû ùàêèìèééÿòäÿ éöêñÿéÿ ãàëõàúàãëàð.Èñàíû èíêàð åäÿí õàëã ÿôâ åäèëÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè øÿðù åòìÿêäÿí âàç êå÷ìèøëÿð. ßñëèíäÿ,êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ éÿùóäèëÿðäÿí ñþùáÿò à÷ûð. Ìöãÿääÿñêèòàáëàðäà éàçûëûá êè, Àëëàùûí éîëóíäàí ÷ûõäûãëàðûíà ýþðÿ Áþéöêéàðàäàí éÿùóäèëÿðè òÿðêè-âÿòÿí åäÿúÿê. Áó áàø âåðìèøäè. ÕÕ ÿñðèíîðòàëàðûíà ãÿäÿð Èñðàèë äþâëÿòè éîõ èäè. 29 íîéàáð 1947-úè èëäÿÔÿëÿñòèíè áþëìÿêëÿ ÁÌÒ-íèí ãÿðàðû èëÿ Èñðàèë äþâëÿòè éàðàíäû.

4-úö ñÿòèðäÿ ýþðöúö à÷ûãúà éàçûð êè, îíëàð ÿôâ îëóíàúàãëàð. Áåëÿäÿ îëäó. Èíäè éÿùóäèëÿðèí ãöäðÿòëè äþâëÿòè âÿ âÿòÿíè âàðäûð. Íå÷ÿ-íå÷ÿ áàñìàãÿëèá êèòàá ìöÿëëèôëÿðè Ä. âÿ Í.Çèìàëàð ùÿêèìëÿ ôèçè -êàíûí éàçûëûøûíûí éàõûí îëäóüóíà ýþðÿ, îíëàðû ñå÷ÿ áèëìÿìèø, êà ò -ðåíäÿ ýåäÿí ùÿêèì ÿâÿçèíÿ (1-úè ñÿòèð) ôèçèêà öçðÿ ìöòÿõÿñ ñèñäÿíäÿì âóðìóøëàð.

6 ê19Ýöíàùñûçëàðû îäà àòìàã èñòÿéÿíÕàíûìû ÿñë àëîâ óäàúàã.Ùöúóì ÿðÿôÿñèíäÿ îðäó ãûðûëàúàã,Ñåâèëéàäà áÿäùåéáÿò þêöçö ýþðÿíäÿ.

Áó êàòðåíè òÿäãèãàò÷ûëàð 1562—1598-úè èëëÿð àðàñû Ôðàíñàäà áàø âå -ðÿí äèíè ìöùàðèáÿëÿðëÿ áàüëàéûðëàð. Êðàëè÷à Éåêàòåðèíà Ìåäè÷è ùóýå -íîòëàðûí áàø÷ûëàðûíû þëäöðìÿéÿ ýþñòÿðèø âåðìèøäè. Áóíóí ö÷öí áàé ðàì


427

âàõòû îíëàðûí ðÿùáÿðëÿðèíè çèéàôÿòÿ äÿâÿò åòìèøäèëÿð. Ëàêèí êðàëè ÷à íûíîüëó, êðàë IX Êàðë ùóýåíîòëàðû êöòëÿâè øÿêèëäÿ ãûðìàüû ÿìð åòäè.Òàðèõäÿ “Âàðôîëîìåé ýåúÿñè” êèìè ãàëàí 1572-úè èë ãûðüû íûí äàí ñîíðàIX Êàðë, ñîíðà èñÿ Êðàëè÷à Éåêàòåðèíà Ìåäè÷è äöíéà ñûíû äÿéèøäè.

Îíó äà äåéÿê êè, 1562-1598-úè èëëÿð àðàñû àëîâëàíàí 7 äèíè ìö ùà -ðèáÿ 1598-úè èëäÿ ãÿáóë îëóíìóø Íàíò Ôÿðìàíû èëÿ áàøà ÷àò äû. Áóôÿðìàíëà êàòîëèñèçì þëêÿäÿ ùàêèì äèí êèìè ãàíóíèëÿøäèðèë äè.

6 ê20Ìöãÿääÿñ èòòèôàã ÷îõ ñöðìÿéÿúÿê.Áÿçèëÿðè äÿéèøÿúÿê, ÿêñÿðèééÿòè éåíèëÿøÿúÿê.Ðîìàäàí éåíè áÿáèð ýþðöíÿíäÿÄþçöìëö õàëã ýÿìèëÿðäÿ îëàúàã.


428

Âàðôîëîìåé ãûðüûíû. Êðàëè÷à Éåêàòåðèíà ýþðäöéö ìÿíçÿðÿäÿí äÿùøÿòÿ ýÿëèð

XXIII Ðîìà Ïàïàñû Èîùàííûí (1881-1963) àèëÿ ýåðáèíäÿ áÿáèðàäëàíàí ãàíàäëû ùåðàëäèê øèð òÿñâèð îëóíìóøäó. Êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëèðêè, îíóí ïàïàëûüû óçóí ñöðìÿéÿúÿê. Äîüðóäàí äà îíóí Ïàïàëûãìöääÿòè éàëíûç äþðä èë îëäó. Ëàêèí áó àç ìöääÿòäÿ ïàïàëûãäà ÷îõ -ëó ñàéäà èñëàùàòëàð àïàðäû. Êàòðåíäÿ éåð àëàí “ýÿìè” êÿëìÿñèìÿúàçè ìÿíàäà èøëÿíìèøäèð. Áèðèíúè ìÿíàñû XXIII ÈîùàííûíÂåíåñèéàäàí îëäóüóíà èøàðÿäèð. Èêèíúè ìÿíàñû èñÿ Ïàïàíûíìöãÿääÿñ òàõò-òàúà ñàùèá îëìàñûíà èøàðÿäèð.

6 ê21Øèìàë ãöòáöíäÿí îëàíëàð áèðëÿøÿíäÿØÿðãè áþéöê äÿùøÿò âÿ ãîðõó áöðöéÿúÿê.Éàõûíëàðäà ñå÷èëìèø ìöäàôèÿ åäèëÿúÿê — áþéöê ëÿðçÿéÿ ýÿëÿúÿê.Ðîäîñ, Áèçàíñ áàðáàð ãàíû èëÿ äîëìóøäóð.

Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíäÿ ñèíåê -äîõàäàí èñòèôàäÿ åäÿðÿê Éóíà íûñ -òàí ÿâÿçèíÿ Ðîäîñ, Òöðêèéÿ ÿâÿ -çèíÿ Áèçàíñ ñþçëÿðèíè èøëÿò ìèø äèð.Áàðáàð — éàäåëëè àäàì âÿ éà ìÿ äÿ -íèé éÿòñèç àäàì ìÿíàëàðûíäà èøëÿíÿáèëÿð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè1921-úè èëäÿ Éóíàíûñòàí âÿ Òöð êè -éÿ àðàñûíäà áàø âåðÿí ãàíëû ìöùà -ðèáÿéÿ âÿ ñîíðàëàð Êèïð àäàñû óü -ðóíäà ýåäÿí ìöíàãèøÿëÿðÿ âÿ ñè -ëàùëû òîããóøìàéà àèä åäèðëÿð.

Áÿçèëÿðè èñÿ äåéèðëÿð êè, ýóéàêàò ðåí ÀÁØ ïðåçèäåíòè îëìóø Êëèí -òîí ëà áàüëûäûð. Ýóéà Êëèíòîí 2-úèäÿôÿ ÀÁØ ïðåçèäåíòè ñå÷èëÿíäÿ(1996) ×èí âÿ Øèìàëè Êîðåéà ÿñèì-


429

Áóø âÿ ÏóòèíÁóø: Ïóòèí éàõøû äîñòäóðÏóòèí: Áóø äöç àäàìäûð

ÿñèì ÿñèáëÿð. Ãîðõóéà äöøöá ëÿð. ßñëèíäÿ áåëÿ äåéèëäèð. Ùÿð øåé 1-úè ñÿòèðäÿí àéäûí îëóð. Øèìàë ãöòáöíäÿ ÀÁØ, Ðóñèéà, Êàíàäà,Íîðâå÷, Èñâå÷ âÿ Ôèíëàíäèéà éåð ëÿ øèðëÿð. Ëàêèí ÷ÿêèíìÿäÿí äåéÿáèëÿðèê êè, áóðàäà ñþùáÿò ÀÁØ âÿ Ðóñèéàäàí ýåäèð. ×öíêè éåðäÿãàëàí äþâëÿòëÿð áþéöê ùÿðáè ãöäðÿòÿ ìàëèê äåéèëëÿð.

Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, Ñîâåò Èòòèôàãû äàüûëàíäàí ñîíðà ÀÁØ âÿÐóñèéà ùÿãèãÿòÿí äÿ áèðëÿøäèëÿð. ÀÁØ ßôãàíûñòàí âÿ Èðàãû à÷ûã-àø -êàð çÿáò åòäè. Øÿðã ãîðõóéà äöøäö. Ùÿãèãÿòè äåéÿíèí àüçûíû éóì -äó ëàð. ÀÁØ ýöú èøëÿòìÿê ñèéàñÿòè èëÿ áöòöí äöíéàéà ìåéäàí îõó -äó. Ùàìûéà ýþñòÿðäè êè, ýöúëö ýöúñöçöí íåúÿ ùÿðÿêÿò åòìÿëè îë äó -üó íó òÿíçèì åòìÿê ñÿëàùèééÿòèíè þçöíäÿ ñàõëàéûð âÿ íÿéèí éàõ øû,íÿ éèí ïèñ îëäóüóíó î ìöÿééÿí åäèð.

3-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò ÀÁØ ïðåçèäåíòè C.Áóøäàí ýåäèð. Ïðåçè äåíò -ëè éèíèí 1-úè ìöääÿòè ÿðçèíäÿ Àâðîïà âÿ áèð ÷îõ äöíéà äþâëÿòëÿðèîíó áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿð âÿ çîð èøëÿòìÿê èääèàñûíà ýþðÿ òÿí -ãèä åäèðäèëÿð. Ëàêèí î, 2-úè ìöääÿòÿ ÀÁØ ïðåçèäåíòè ñå÷èë äèê äÿíñîíðà (íîéàáð, 2004) Àâðîïà äþâëÿò áàø÷ûëàðû îíó ìöäàôèÿ åò ìÿ éÿáàøëàäûëàð. 3-úö ñÿòèðäÿí áåëÿ íÿòèúÿéÿ ýÿëìÿê îëàð êè, ëÿð çÿ éÿäöøÿí áþéöê ×èí äþâëÿòè âÿ îíóí ðÿùáÿ ðèäèð. Áóíó áèç Òå ðå çàÌîîðåéíèí êè÷èê ùÿúìëè “Íîñòðàäàìóñ” àäëû áÿëÿä÷è êèòàá ÷à ñûí äàäà ýþðöðöê (Ëîíäîí, 2000, ñÿù. 65).

6 ê22Áþéöê âàëåùåäèúè ìÿáÿäèí òîðïàãëàðû ùöäóäóíäà.Ãàðäàøîüëó Ëîíäîíäà àëäàäûúû ñöëù øÿðàèòèíäÿ þëäöðöëäö.Ïàïàëûã àéðûëûã ñèéàñÿòè éåðèäÿúÿê.Øåéïóð âÿ ãûøãûðûãëà éàëàí÷û àçàäëûã áÿðïà îëóíàúàã.

Êàòðåíèí 2-úè ñÿòðèíäÿí ýþðöíäöéö êèìè ùàäèñÿëÿð Ëîíäîíäà úÿ ðÿ -éàí åäèð. Ëîíäîíäà èíäèêè Âåñòìèíñòåð îëàí éåðäÿ âàõòèëÿ Ýöíÿø Àë -ëàùû Àïîëëîíà ùÿñð îëóíìóø ìÿøùóð Ðîìà ìÿáÿäè éåðëÿøèðäè. II ×àðëçùàêèìèééÿòäÿ îëàðêÿí Cåéìñèí áàúûñû ãûçû Ëèñè Âîëòåðñëÿ éàøà éûð -äû. Îíëàðûí þâëàäû Ìîíìîíñ Cåéìñèí ãàðäàøû îüëó èäè. II ×àðëçäàí


430

ñîíðà ïðîòåñòàíòëàð îíóí êðàë îëìàñûíûí òÿðÿôäàðû èäè ëÿð. ËàêèíCåéìñ àëäàäûúû ñèéàñÿòëÿ ïðîòåñòàíòëàðûí òÿðÿôèíÿ êå÷ äè éèíè åëàíåäÿðÿê òàõò-òàúà ñàùèá îëäó âÿ 1685-úè èëäÿ Ìîíìîíñó åäàì åòäè.Ëàêèí òåçëèêëÿ ìÿëóì îëäó êè, II Cåéìñ êàòîëèêëèê ñèéà ñÿòè éåðèäèð.Ïàðëàìåíò êàòîëèêëèéÿ ãàðøû ãÿðàð ÷ûõàðäû âÿ II Cåéìñè ùà êè ìèé éÿò -äÿí óçàãëàøäûðäû.

6 ê23Êðàëëûüûí ÿùâàëè-ðóùèééÿñè ïóëó ãèéìÿòäÿí ñàëàúàã.Õàëã þç êðàëûíà ãàðøû ãèéàìà ãàëõàúàã.Ñöëù, éåíè ìöãÿääÿñëÿð, ìöãÿääÿñ ãàíóíëàð ïèñ ýöíÿ ãàëäû.Áåëÿ õàðàáàçàðëûã Ïàðèñäÿ ùå÷ âàõò îëìàìûøäûð.

Êàòðåíäÿ 1789-úó èëäÿ — Êðàë XVI Ëöäîâèêèí âàõòûíäà Âîëòåðâÿ Ðóñ ñîíóí ðÿùáÿðëèéè èëÿ Áàñòèëèéàéà ùöúóì çàìàíû áàø âåðÿíùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèðëèð.

1789-1793-úö èëëÿð èíãèëàáû çàìàíû Êðàë XVI Ëöäîâèêèí âÿ êðà -ëè ÷à Ìà ðèéà Àíòóàíåòòàíûí åäàìû âÿ þëêÿäÿ áàø âåðÿí þçáàøûíàëûãâàõ òû Ïà ðè ñèí õàðàáàçàðëûüà ÷åâðèëÿúÿéèíè Íîñòðàäàìóñ ÿñðëÿðëÿ þí -úÿ ýþðìöøäö.

6 ê24Ìàðñ âÿ Éóïèòåð ùàêèìèééÿòè áèð-áèðèíÿ ãàðøû äàéàíàúàã.Õÿð÷ÿíý áöðúö àëòûíäà ìöñèáÿòëè ìöùàðèáÿëÿð ýåäÿúÿê.Áèð àç ñîíðà éåíè ñå÷èëÿí êðàëûí öçöíÿ éàü ñöðòöëÿúÿê.Î, éåð öçöíÿ óçóíìöääÿòëè ÿìèí-àìàíëûã ýÿòèðÿúÿê.

Áó êàòðåíè òÿäãèãàò÷ûëàð øÿðù åòìÿêäÿí éàéûíìûøëàð. Áèçúÿ,êàòðåíäÿ ñþçö ýåäÿí êðàë õðèñòèàí àëÿìèíäÿí îëàúàã. ×öíêè 3-úöñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñóí “Êðàëûí öçöíÿ éàü ñöðòö ëÿúÿêäèð” äåìÿñèáóíó à÷ûãúà ýþñòÿðèð. Ìÿñÿëÿ áóðà ñûíäàäûð êè, êå÷ìèøäÿ õðèñòèàíàëÿìèíäÿ òàõòà ÷ûõàí êðàëûí öçöíÿ âÿ àëíûíà “ìöãÿääÿñ éàü”ñöðòìÿêäÿí èáàðÿò ìÿðàñèì äÿáäÿ îëóá (áàõ: 1 ê57).


431

Áó àäÿò èíäèíèí þçöíäÿ äÿ äÿáäÿäèð. 1952-úè èëäÿ àòàñû VI Ýåîð -ãóí þëöìöíäÿí ñîíðà II Éåëèçàâåòà òàõò-òàúà ñàùèá îëàíäà òàõò-ðÿ -âàí äà (áÿçÿêëè òàëâàð) éàüñöðòìÿ ìÿðàñèìè îëìóøäó.1

6 ê25Ìàðñûí êþìÿéè èëÿ ìîíàðõèéàéà ãàðøû ÷ûõàúàã.Áþéöê Áàëûã÷û ÷ÿòèí âÿçèééÿòäÿ ãàëàúàã.Úàâàí, ãûðìûçû êðàë ùàêèìèééÿòè ÿëÿ àëàúàã.Ñàòãûíëàð äóìàíëû ýöíäÿ ùÿðÿêÿòÿ áàøëàéàúàã.

Êàòðåíäÿ Íàïîëåîíóí ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿðÿê Áóðáîíëàð ùà êè ìèé -éÿ òèíÿ ñîí ãîéìàñûíäàí, ÷åâðèëèøèí èíãèëàáè òÿãâèìäÿ ýþñòÿðèëäèéèêèìè íîéàáðäà, “äóìàíëû àéäà” áàø òóòìàñûíäàí, Íàïîëåîí Èòà ëè -éàíû òóòàíäà Ðîìà Ïàïàñû VI Ïèéèí òÿøâèøÿ äöøìÿñèíäÿí, Íàïî -ëåîí òÿðÿôèíäÿí çèíäàíà ñàëûí ìàñûíäàí (2 ñÿòèð) âÿ çèíäàíäà þëìÿ -ñèíäÿí (1799) áÿùñ åäèëèð.

1-úè ñÿòèðäÿ ñþçö ýåäÿí Ìàðñ ìöùàðèáÿ âÿ èíãèëàáëàð ðÿìçèäèð.Áó ñÿòèðäÿ Íàïîëåîíóí ùàêèìèééÿòÿ èíãèëàáëà ýÿ ëÿúÿéèíÿ èøàðÿåäèëèð.“Càâàí, ãûðìûçû êðàë” äåìÿêëÿ Íîñòðàäàìóñ Íàïîëåîíóí þì ðö -

íöí ìöùàðèáÿëÿðäÿ êå÷ÿúÿéèíäÿí õÿáÿð âåðèðäè.

6 ê26Äþðä èë ìöääÿòèíÿ òàõò-òàú áèð àç éàõøû ñàõëàíàúàã.Ñîíðà ïîçüóí ùÿéàò ñöðÿí òàõòà ÿéëÿøÿúÿê.Ïàïàíûí õà÷ûíû éöêñÿéÿ ãàëäûðìàã ö÷öíÐàâåí âÿ Ïèç Âåðîíó ìöäàôèÿ åäÿúÿê.

Êàòðåíäÿí ýþðöíäöéö êèìè, áóðàäà ñþùáÿò Ðîìà ïàïàëûüûíäàíýåäèð. 2-úè ñÿòèð êàòðåíèí øÿðùèíäÿ êþìÿéÿ ýÿëèð. Äþðä èëäÿí áèð àç÷îõ ùàêèìèééÿòäÿ Ðîìà Ïàïàñû XXIII Èîùàíí Ïàâåë îëìóøäóð (28îêòéàáð 1958 — 3 èéóí 1963). Îíóí âàõòûíäà Âàòèêàíûí íöôóçóõåéëè àðòìûøäû.


432

1 “Ñîâåðøåííî ñåêðåòíî” ãÿçåòè, ¹4, Ìîñêâà, 2005, ñÿù. 33.

Îíäàí ñîíðà ùàêèìèééÿòÿ Ïàïà VI Ïàâåë ýÿëäè. Îíóí ùî ìî ñåê -ñóàë îëäóüó áàðÿäÿ øàéèÿëÿð ýÿçèðìèø. VI Ïàâåëèí ìöðÿêêÿá õàñèé -éÿò ëè âÿ ùÿð øåéäÿí òÿñèðëÿíÿí áèð øÿõñ îëäóüó ýþñòÿðèëèð. Éÿãèíáó íà ýþðÿäèð êè, áèð ÷îõ êàðäèíàëëàð îíó “Âàòèêàí Ùàìëåòè” àäëàí -äûðàðìûø.

6 ê27Áåø ÷àéûí áèð ÷àéà éþíÿëäèéèÁþéöê Øèðåí-Ñåëèíèí àéïàðàñû èëÿÃûðîâ âÿ øèääÿòëè éàüûøäàí ãà÷àíÀëòû íÿôÿð êÿòàí éöêö àëòûíäà ýèçëÿíäè.

Áó êàòðåí ùÿëÿëèê øÿðù åäèëìÿéèá. Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð, õöñóñÿíäÿ Ëó÷èíî Ñàìïèåòðî 1-úè ñÿòðè Áþéöê Áðèòàíèéà èëÿ ÿëàãÿëÿíäèðèð.Î, õöñóñè ãåéä åäèð êè, 1-úè ñÿòèð Áþéöê Áðèòàíèéàíûí øàí-øþùðÿòëèâàõ òûíäàí, áèð ÷îõ þëêÿëÿðäÿ ùþêìäàðëûã åòäèéèíäÿí: Íèë, Ãàíúè,Íèýåð, Äÿúëÿ âÿ Ôÿðàò ÷àéëàðûíûí îíóí ìÿíàôåéèíÿ èøëÿìÿéèíäÿí,ñîíðàëàð èñÿ Òåìçàäàí áàøãà îíëàðûí ùàìûñûíû èòèðäèéèíäÿí ñþùáÿòýåäèð.

6 ê28Áþéöê êåëò Ðîìàéà äàõèë îëàúàã.Ñöðýöí îëóíàíëàð âÿ ãîâóëàíëàðëà áèðýÿ.Àëïëàðäà Õîðóçóí òÿðÿôäàðû îëàíëàðûÁþéöê ïàñòîð þëöìÿ ìÿùêóì åäÿúÿê.

Áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ Èòàëèéà èëÿ Ôðàíñà àðàñûíäà ýåäÿíìöùàðèáÿëÿðäÿí ñþç à÷ûð. Ùàäèñÿëÿð Ðîìà Ïàïàñû òÿêúÿ äèíèðÿùáÿð äåéèë, ùÿì äÿ äþâëÿòèí ðÿùáÿðè îëàí âàõòäà úÿðÿéàí åäèð.Øöáùÿ éîõäóð êè, áó åéíè çàìàíäà Íàïîëåîíóí ùàêèìèééÿòèäþâðöíäÿ áàø âåðìèøäèð. 3-úö ñÿòèðäÿ ýåäÿí “Õîðóçóí òÿðÿôäàðëàðûîëàíëàð” èôàäÿñè áóíó áèð äàùà òÿñäèãëÿéèð. Õîðóç ðÿìçè Ôðàíñàýåðáèíäÿ 1789-1793 èëëÿð Áþéöê Ôðàíñà èíãèëàáû çàìàíû þç ÿêñèíèòàïûá. Èíäè Ôðàíñàíûí ìèëëè åìáëåìè õîðóç øÿêëèíäÿäèð.


433

6 ê29Ýöíàùñûç äóë ãàäûí îíóí-áóíóí àüçûíäàíÞâëàäëàðûíûí ÷ÿòèí âÿçèééÿòÿ äöøäöéöíö åøèäÿúÿê.Äàâà-äàëàøëàðû éàòûðòìàã ìÿúáóðèééÿòèíäÿ ãàëàúàã.Áàøûãûðõûãëàðûí îíó òÿãèá åòìÿñèíäÿí òûü âóðóëàúàã.

Ùàäèñÿëÿð XVI ÿñðèí 70-úè èëëÿðèíÿ àèääèð. Êðàë II Ùåíðè 1559-úóèë äÿ ôàúèÿëè øÿêèëäÿ þëÿíäÿí ñîíðà (áàõ: 1 ê35) óøàãëàðû êè÷èê îë äó -üóíäàí êðàëëûüà ÿñëèíäÿ àðâàäû Éåêàòåðèíà Ìåäè÷è áàø÷ûëûã åäèð äè.Ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿí óøàãëàðûíûí äàëáàäàë þëìÿñè îíó äÿðäÿ ñàë -ìûøäû. Öìèäèíè ôèçèêè úÿùÿòäÿí ìþùêÿì îëàí IX Êðàë âÿ III Ùåí -ðèéÿ áàüëàìûøäû.

Ëàêèí 1572-úè èëäÿ “Âàðôîëîìåé ãûðüûíû”íû òþðÿäÿí êðàë IX Êàðëàç ñîíðà þëäö. Éåêàòåðèíà Ìåäè÷è Ïîëøàäà êðàë ñå÷èëìèø îüëó III Ùåí -ðèíè Ïîëøàäàí ýåðè ÷àüûðäû êè, þëêÿäÿ ÿìèí-àìàíëûã éàðàòñûí. Ëàêèíÿêñèíÿ îëäó. III Ùåíðè Ýèç ãàðäàøëàðûíû þëäöðìÿê ôèêðèíÿ äöøäö. ßíýöúëö ðÿãèáëÿðèíè àðàäàí ýþòöðäöêäÿí ñîíðà (áàõ: 1 ê36) êðàë IIIÙåí ðèíè äÿ þëäöðäöëÿð. Éåêàòåðèíà Ìåäè÷è îüëóíóí þëöìöíÿ âÿþëêÿäÿ éàðàíàí âÿçèééÿòÿ òàá ýÿòèðÿ áèëìÿéÿðÿê òåç ëèêëÿ äöíéàñûíûäÿéèøäè.

Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ ñþùáÿò ýåäÿí Ýèç ãàðäàøëàðûäûð. Îíëàðûíþëöìöíäÿí ñîíðà þëêÿäÿ âÿòÿíäàø ìöùàðèáÿñè éåíèäÿí ãûçûøäû âÿáþéöê ãûðüûíëàð îëäó. Ëåø-ëåø öñòÿ éûüûëäû. Îáðàçëû øÿêèëäÿ äåñÿê,“Âóðóëàí òûüûí” ëàï öñòöíäÿ êðàë III Ùåíðèíèí ìåéèòè äóðäó”.

6 ê30Öçäÿí ýþðöíÿí ñàõòà ìöãÿääÿñëèêëÿ, Èñòåùêàìëàð õÿéàíÿòëÿ äöøìÿíÿ âåðèëÿúÿê.Ýåúÿ îíëàð òÿùëöêÿñèç éàòäûãëàðûíà ÿìèí îëäóãäàËéåæäÿí îëàíëàð Áðàáàíòèí éàõûíëûüûíäàí éöðöøëÿ êå÷ÿúÿêëÿð.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò XVI ÿñðäÿ Íèäåðëàíääà èñïàí èøüàë÷ûëàðûíà ãàð -øû àïàðûëàí 80 èëëèê ìöùàðèáÿäÿí ýåäèð. Ëéåæ øÿùÿðè âÿ ùåðñîã ëóüóÁðàáàíòûí øÿðãèíäÿäèð.


434

6 ê31Êðàë íÿéè àðçó åäèðñÿ òàïàúàãÁþéöê ïðåëàò íàùàãäàí òóòóëàíäà,Âåðèëÿí úàâàáäàí ùåðñîã íàðàçû ãàëàúàã.Î, Ìèëàíäà ÷îõëàðûíû þëöìÿ ìÿùêóì åäÿúÿê.

Êàòðåíäÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Èòàëèéàäà áàø âåðÿí ùàäè -ñÿëÿðäÿí áÿùñ îëóíóð. Êðàë Âèêòîð III Åììàíèóëóí Áàø íàçèð Ìóñ -ñîëèíèäÿí õîøó ýÿëìèðäè. Îíó àðàäàí ýþòöðìÿê ö÷öí ôöðñÿò àõòà -ðûðäû. Áåëÿ áèð ôöðñÿò 1943-úö èëäÿ ÀÁØ âÿ Èíýèëòÿðÿ îðäóëàðû Èòàëè -éà éà ýèðÿíäÿ ÿëÿ äöøìöøäö. ×åâðèëèø áàø âåðìèøäè. Ëàêèí 4-úö ñÿ -òèð äÿí ýþðöíäöéö êèìè, Ùèòëåðèí êþìÿéè èëÿ Äó÷å (ðÿùáÿð) ùàêè -ìèééÿòÿ ãàéûòìûøäû. Ìóññîëèíè õàðèúè èøëÿð íàçèðè ×èàíî äàõèë îë -ìàã ëà ÷åâðèëèøèí ÿñàñ ñÿáÿáêàðëàðûíû þëöìÿ ìÿùêóì åòìèøäè.

6 ê32Äþíöêëöéöíÿ ýþðÿ þëÿíÿ ãÿäÿð ÷óáóãëà äþéöëäö.Òóòóëàúàã âÿ ãàðûøûãëûãäà äÿô îëóíàúàã. ×ÿòèíëèêëÿ ÿñèð ýþòöðöëìöø áþéöéÿ ìÿíàñûç ìÿñëÿùÿò.Áåðèõ ýÿëèá äèøëÿéÿíäÿ áóðíó ãÿçÿáäÿí òèòðÿéÿúÿê.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ Ãÿäèì Ðîìàäà ÿìðè éåðèíÿ éåòèðìÿéÿíÿñýÿðÿ âåðèëÿí úÿçà íþâöíäÿí äàíûøûëûð. ×îõ ýöìàí êè, áó ñÿòèð áÿ -äèè ïðèéîìäóð. Ìÿñÿëÿíèí ìÿüçè éåðäÿ ãàëàí ñÿòèðëÿðäÿäèð. Ìÿ ñÿ -ëÿ áóðàñûíäàäûð êè, Ëóòåðàíëàðà — ïðîòåñòàíò ìÿçùÿáèíÿ ãóë ëóãåäÿíëÿðÿ ãàðøû îòóç èëëèê ìöùàðèáÿ çàìàíû, Ðîìà èìïåðàòîðëó üó -íóí ÿí ýþðêÿìëè ñÿðêÿðäÿñè Âàëëåíøòåéí Èìïåðàòîðóí ýþñòÿ ðèø ëÿ ðè -íè ãóëàã àðäûíà âóðàðàã ëóòåðàíëàðëà ñöëù éàðàòìàã ö÷öí þçöíÿìÿõ ñóñ äèïëîìàòèê ñèéàñÿò éåðèäèðäè. Ãåéçÿ ýÿëÿí Èìïåðàòîð 1634-úöèëäÿ õÿëâÿòè ÿìð âåðèð êè, Âàëëåíøòåéíè òóòóá ñîðüó-ñóàë ö÷öíÐîìàéà ýÿòèðñèíëÿð. Ëàêèí áó àñàí èø äåéèëäè. Èðëàíäèéàëû ìóçäëóìÿãàì ýþçëÿéèá ýåúÿ âàõòû ýåíåðàëûí îòàüûíà ýèðÿðÿê éóõóäà îëàíÂàëëåíøòåéíè íèçÿ èëÿ þëäöðöð.


435

Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ Íîñòðàäàìóñ î äþâðöí ÿí èéðÿíú àäÿòëÿ -ðèí äÿí áèðèíè ýþñòÿðèð. Àäÿòÿ ýþðÿ ÿñýÿð ÿñèð ýþòöðäöéö àäàìû þë -äö ðÿð, áóðíóíó âÿ ãóëàãëàðûíû êÿñÿð, îíëàðëà ïàïàüûíû áÿçÿéÿðìèø.

Éàçûëàíëàðà ýþðÿ Èìïåðàòîð ÿí úÿñóð ñÿðêÿðäÿñèíèí þëäöðöë äö éö -íö åøèäÿíäÿ ãÿçÿáäÿí þç áóðíóíó úûðûá.

6 ê33Ãàíëû Àëóñóí âàñèòÿñèëÿ îíóí ùàêèìèééÿòèíÿ ñîí ãîéóëàúàã.Äÿíèçäÿí þçöíö ãîðóéà áèëìÿéÿúÿêäèð.Èêè ÷àé àðàñûíäà ùÿðáè ãöââÿ îíó ãîðõóéà ñàëàúàã.Ãÿçÿáëè ãàðà îíó ïåøìàí îëìàüà ìÿúáóð åäÿúÿê.

Áó êàòðåíè îõóéàíäà Íîñòðàäàìóñóí ñàíêè ìöàñèðèìèç îë äó üó -íó äöøöíöðñÿí. Èðàãäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðè î íåúÿ äÿ òÿôñèëàòû èëÿýþð ìöøäöð. Òÿÿúúöáëöäöð êè, Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû áó, ýöí êèìè àé -äûí ùÿãèãÿòëÿðè áàøãà úöð éîçìàüà òÿøÿááöñ ýþñòÿðèðëÿð. Êàòðåíèí1-úè ñÿòðèíäÿ ñþùáÿò C.Áóøäàí ýåäèð. Ôèêèð âåðèí: Àëóñ-Áóø. Áåëÿ÷ûõûð êè, nîñ ò ðàäàìóñøöíàñëàðûí èçèíÿ äöøÿ áèëìÿäèéè III aíòèõðèñòÁóø äóð. Ñîí èëëÿð, äàùà äîüðóñó, C.Áóø (îüóë) ùàêèìèé éÿ òÿ ýÿëäèê -äÿí ñîíðà Éóãî ñëàâèéàäà, ßôãàíûñòàíäà, Èðàãäà âÿ ñ. ÷îõ ãàí ëàðàõ ìûø äûð. Íîñòðàäàìóñóí ÀÁØ-û “ãàíëû ñöëù êåøèê÷èñè” àäëàíäûð -ìà ñû äà òÿñàäöôè äåéèëäèð. 2-úè ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, íÿ 1991-úèèëäÿ Èðàã ÍÀÒÎ îðäóëàðûíà, íÿ äÿ 2003-úö èëäÿ Áèðëÿøìèø ÀÁØ-Èíýèë òÿðÿ îðäóëàðûíà ìöãàâèìÿò ýþñòÿðÿ áèëäè. Þçöíö äÿíèçäÿíãîðóéà áèëìÿäè. Ùÿð èêè ìöùàðèáÿ äþâðöíäÿ äöø ìÿí, Íîñòðà äà -ìóñóí ýþñ òÿðäèéè êèìè, äÿíèçäÿí ùöúóì åòìèøäè. Èêè ÷àé àðàñû âÿéà Éóíàí äèëèíäÿ åéíè ìÿíàíû âåðÿí Ìåñî ïî òà ìè éà äåéÿíäÿ Èðàãíÿçÿðäÿ òóòóëóð. Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ ýþñòÿ ðè ëÿí ëÿð äÿ ùÿäÿôÿäöç äÿéìèøäèð. 1991-úè èëäÿ “Êþðôÿç ìöùàðèáÿñè” çà ìàíû ìöòòÿôèãîðäóëàðûí Áàø êîìàíäàíû ÀÁØ ýåíåðàëû, ãàðà äÿ ðè ëè Êîëèí Ïàóåëèäè. Äîüðóäàí äà “Êþðôÿç ìöùàðèáÿñè”íäÿí ñîíðà Ñÿä äàì Ùöñåéíþçöíÿ ýÿëÿ áèëìÿäè. Ñîíðàêû ïåøìàí÷ûëûã èñÿ ôàé äà âåðìÿäè.


436

Ìàðàãëûäûð êè, 2003-úö èëèí ìàðò àéûíäà ÀÁØ âÿ Èíýèëòÿðÿ ãî øóí -ëà ðû Èðàãà ñîõóëàíäà äà ÀÁØ-ûí Äþâëÿò êàòèáè Êîëèí Ïàóåë (Õàðèúèèøëÿð íàçèðè) áþéöê ðîë îéíàìûøäû.

III Àíòèõðèñò áàðÿäÿ äàùà ÿòðàôëû ìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 1 ê50, 2 ê89,6 ê34, 8 ê77.

6 ê34Ýþéäÿ ó÷àí îääàí ùèéëÿ. Ìöùàñèðÿéÿ àëûíìûø áþéöê áàø÷ûéà áÿäáÿõòëèê öç âåðÿúÿê.Äþâëÿòèí äàõèëèíäÿ åëÿ ãèéàì áàø âåðÿúÿê êè,ßí úÿñàðÿòëèëÿð áåëÿ öìèäñèç âÿçèééÿòäÿ îëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè Èðàãëà áàüëàìàãäà ùàãëûäûðëàð. Ëàêèíùàäèñÿëÿðèí 1991-úè èë “Êþðôÿç ìöùàðèáÿñè” èëÿ áàüëû îëäóüóíó ñþé -ëÿ ìÿê äÿ ùÿãèãÿòäÿí óçàãëàøûðëàð. Ìÿñÿëÿ 3-úö ñÿòèðëÿ àéäûí ëàøûð.Ìÿ ëóì äóð êè, 2003-úö èëèí ìàðò àéûíûí 20-äÿ Áèðëÿøìèø ÀÁØ âÿÈíýèëòÿðÿ îð äóëàðû Áÿñðÿäÿí ýèðèá 500 êì-äÿí àðòûã ìÿñàôÿ ãÿòåäÿðÿê ìàíåÿñèç Áàüäàäà äàõèë îëäóëàð. Áó, äþâëÿòèí òàðèõèíäÿäîüðóäàí äà ýþðöí ìÿìèø ùàäèñÿ èäè. Õàëãûí Ñÿääàì Ùöñåéíÿ íèô -ðÿòè î ãÿäÿð áþéöê èäè êè, ùÿòòà âÿòÿí òîðïàüûíûí ÿëäÿí ýåòìÿñèíÿáåëÿ ðàçû îëäóëàð. Îòóç èë äÿí àðòûã ìöääÿòäÿ Èðàã õàëãûíû äèëÿí÷èêþêöíÿ ñàëàí äèêòàòîðóí àãèáÿòè áåëÿ îë äó. 2-úè ñÿòèðäÿ à÷ûã øÿêèë -äÿ îíà áÿäáÿõòëèê öç âåðÿúÿéè ýþñòÿðèëèð. Îü ëàíëàðû þëäöðöëäö, þçöýèçëÿíäèéè éåðäÿí òàïûëûá òóòóëäó. Àë ëàù ãàðøûñûíäà, ÿäàëÿò ìÿù -êÿìÿñè âÿ âèúäàí ãàðøûñûíäà úàâàá âåð ìÿëè îëàí áó ãÿääàð âÿãàíè÷ÿí äèêòàòîðóí òàëåéè åëÿ áåëÿ îëìàëû èäè.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè Éóãîñëàâèéàíûí Ïðåçèäåíòè îëìóøÑëî áîäàí Ìèëîøîâè÷ëÿ áàüëàìàã èñòÿñÿëÿð äÿ, îíëàðûí áó ñÿéèÿáÿñ äèð. Îíà ýþðÿ êè, 3-úö ñÿòèð òÿäãèãàò÷ûëàðûí äÿëèë-ñöáóòëàðûíûàëò-öñò åäèð.

6 ê35Êè÷èê âÿ Áþéöê Àéû áöðúö éàõûíëûüûíäà — Êÿùêÿøàíäà,Ãî÷, Áóüà, Õÿð÷ÿíý, Øèð, Ãûç âÿ åëÿúÿ äÿÌàðñ, Éóïèòåð, Ýöíÿø, áþéöê äöçÿíëèéèÌåøÿëÿðè, øÿùÿðëÿðè, éàçûëû àáèäÿëÿðè éàíäûðàúàã.


437

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ àüëàáàòàí áèð ñþç äåéÿ áèëìÿ éèá -ëÿð. Ýöìàí êè, êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð ýÿëÿúÿêäÿ — öìóìäöíéà èñ -òè ëÿøìÿñè çàìàíû áàø âåðÿúÿêäèð. Òÿêúÿ îíó äåéÿ áèëÿðèê êè, áè çèìçÿìàíÿìèçäÿ Ìàðñ, Éóïèòåð âÿ Ýöíÿøèí áèð àðàéà ýÿëìÿñè 1987-úèèëäÿ áàø âåðìèøäè. Áó ùàäèñÿ éåíèäÿí 2011-úè èëäÿ ýþçëÿ íèëèð.

6 ê36Íÿ éàõøû, íÿ ïèñ ÿìÿë éåð öçöíäÿ äþéöøëÿÏåðóçóí ñÿðùÿäëÿðèíÿ ýÿëèá ÷ûõà áèëìÿéÿúÿêäèð.Ïèçà öñéàí åäÿúÿê, Ôëîðåíñèéà ãÿçÿáëè âàðëûã ýþðÿúÿê.Êðàë ýåúÿ âàõòû ãàðà ÷óëëó ãàòûðûí öñòöíäÿ éàðàëàíàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ ãÿòè ôèêèð ñþéëÿìÿêäÿí âàç êå÷ -ìèøëÿð. Ìÿëóì îëàí îäóð êè, êàòðåíäÿ áÿéàí îëóíàíëàð êå÷ìèø äÿéåð àëìûøäûð. 4-úö ñÿòèðäÿí áó àéäûíúà ýþðöíöð.

6 ê37Êþùíÿ èø àõûðà ÷àòàúàãäûð.Åâèí äàìûíäàí ùþêìäàðûí öñòöíÿ ïèñ éàüûø éàüàúàã.Áó èøäÿ ýöíàùñûçû, þëöíö ìöùàêèìÿ åäÿúÿêëÿð.Ýöíàùêàð èñÿ äóìàíëû êîëëóãäà (êè÷èê ìåøÿëèêäÿ) ýèçëÿäèëìèøäèð.

Äþðä éöç èë áóíäàí ÿââÿë Íîñòðàäàìóñ ïðåçèäåíò Êåííåäèéÿ ñóè-ãÿñä åäèëÿúÿéèíè äÿãèã ýþðìöø âÿ áèçèì ö÷öí, éÿíè Êåííåäèíèíìöàñèðëÿðè ö÷öí ìöÿììàëû ýþðöíÿí ìÿñÿëÿëÿðè à÷ûãëàìûøäûð. Ìÿ -ëóìäóð êè, Êåííåäèíèí þëöìöíäÿ òÿêúÿ Ëè Ùàðâè Îñâàëä àäëû øÿõ ñèýöíàùêàð ýþðäöëÿð. Äîüðóäóð, 1963-úö èë íîéàáð àéûíûí 22-äÿ Òå õàñøòàòûíûí Äàëëàñ øÿùÿðèíäÿ Cîí Êåííåäè ýöëëÿ èëÿ þëäöðö ëÿð êÿí ËèÙàðâè Îñâàëäû êèòàá àíáàðûíûí 6-úû ìÿòðÿáÿñèíäÿ òóòìóø äóëàð. 3-úöñÿòèðäÿ Íîñòðàäà ìóñ ãåéä åäèð êè, Êåííåäèíè þëäöðÿí Ëè Ùàðâè Îñ -âàëä äåéèë, áàøãàñûäûð âÿ “Ýöíàùêàð äóìàíëû êîëëóã äà ýèçëÿäèëìèø -äèð” (4-úö ñÿòèð).

Îñâàëä áÿéàí åäÿí äÿ êè, áàøãàñûíûí éåðèíÿ ýöäàçà ýåäèð, ýöìàíêè, éàëàí äåìèðìèø. Îíëàð úà øàùèä èôàäÿ âåðìèøäè êè, ýöëëÿ ñÿñèáèíà òÿðÿôäÿí äåéèë, òÿïÿíèí öñòöíäÿêè ùàñàðà àëûíìûø êîëëóãäàí —


438

Ãðàññè Íîë äåéèëÿíéåð äÿí ýÿëäè. Ïðåçè -äåíòèí êàðòåæè ùÿìèíòÿïÿëèê äÿí éàõøû ýþ -ðö íöðäö. Áèëë Êóðòèñ“Ïðåçèäåíòè ìÿùâåäÿí àäàìëàð” àäëûêèòàáûíäà (1988) Ïðå -çè äåíòÿ à÷ûëàí ìÿ øóìàòÿøäÿí úÿìè 6 ñà íè éÿñîíðà ÷ÿêèëìèø øÿ êèë -äÿ òÿïÿäÿ ïîëèñ ôîðìàñûíäà îëàí áèð íÿôÿðèí ÿëèíäÿ Ïðåçèäåíòèíìàøû íûíà òóøëàíìûø òöôÿíý âÿ àòÿøäÿí ñîíðà ÿìÿëÿ ýÿëÿí òöñòöýþðöíöð. Ñîë òÿðÿôäÿ ÿëèíäÿ òöôÿíý îëàí äàùà áèð íÿôÿð ýþðöíöð.Àòÿø à÷àíûí ñàü òÿðÿôèíäÿ àçúà þíäÿ äàùà áèð íÿôÿð äÿ ýþðöíöð. ÁóÃîð äîí Àðíîëä èäè. Î, ÔÁÐ-äÿ èôàäÿ âåðÿðêÿí ýþñòÿðìèøäè êè, àðõàòÿðÿô äÿí àòûëàí ýöëëÿíèí ñÿñèíäÿí ùÿëÿ ùåéðÿò è÷èíäÿ îëäóüó àíïîëèñ ïàëòàðûí äà îëàí áèð íÿôÿð éàíûíà ãà÷àðàã äåäè êè, ñàü ãàëìàãèñòÿéèð ñÿ, äèëèíè ãàðíûíäà áÿðê ñàõëàñûí. Ëàêèí òÿäãèãàò çàìàíûîðòàéà ÷ûõàí áèð ÷îõ äÿëèëëÿð êèìè, ÔÁÐ âÿ “Óîððåí Êîìèññèéàñû”Àðíîëäóí äà äÿëèëëÿðè íÿ ìÿùÿë ãîéìàäû. Ö÷ èë ìöä äÿòèíÿ äàâàìåäÿí èñòèíòàã çàìàíû 17 øàùèä òÿñäèã åòäè êè, ìÿøóì àòÿø òÿïÿ ëèê -äÿêè ïþùðÿ ëèê äÿí à÷ûëäû. “Óîððåí Êîìèññè éà ñû” íûí ìÿ ðóçÿñèíÿøöáùÿ èëÿ éàíàø ìà üà úöðÿò åäÿíëÿðèí ùàìûñû ùÿëàê îëäó. Èêè íÿôÿðýóéà èíòèùàð åòäè. Ö÷ íÿôÿð éîë-ãÿçà ùàäèñÿñèíäÿ ùÿëàê îëäó. Ö÷íÿôÿð öðÿê ÷à òûø ìàç ëûüûíäàí þë äö. Àëòû íÿôÿð àòÿøÿ òóòóëäó. Áèðíÿôÿðèí áàøûíû êÿ ñ äèëÿð. 17 íÿôÿð äÿí éàëíûç áèðèíèí þç ÿúÿëè èëÿäöíéàñûíû äÿéèø äè éè òÿñäèã åäèëäè.

1988-úè èëäÿ “Ïðåçèäåíòè ìÿùâ åäÿí àäàìëàð” êèòàáûíûí ìöÿëëèôèÁèëë Êóðòèñ Ãîðäîí Àðíîëäó òàïäû âÿ àòÿøäÿí ñîíðà ÷ÿêèëÿí áþ éö -äöëìöø øÿêëè îíà ýþñòÿðäè. Àðíîëä þçöíö âÿ îíó ùÿäÿëÿéÿí ïîëèñíÿôÿðèíè òàíûäû. Òÿÿúúöáëöäöð, Ïðåçèäåíòèí þëäöðöëìÿñèíèí øàùèäè


439

�

Úîí Êåííåäèíè áóðàäàí íèøàí àëìûøäûëàð

îëàí 17 íÿôÿð ìÿùâ åäèëäèéè ùàëäà, îíó íåúÿ îëóá êè, þë äöð ìÿ éèá -ëÿð? Áó õîøáÿõò áèð òÿñàäöôöí íÿòèúÿñèíäÿ îëìóøäó. Øà ùèä ëèê åòäè -éè ýöíäÿí àç ñîíðà îíó Àëéàñêàéà — ùÿðáè ùàâà ãöâ âÿëÿðèíèí áà -çàñûíà õèäìÿòÿ êå÷èðìèøäèëÿð. Áåëÿëèêëÿ äÿ Êåííåäèíè ìÿùâ åäÿí -ëÿð îíóí èçèíè èòèðìèøäèëÿð (Áàõ: 1 ê26; 2 ê57).

Îíó äà õöñóñè ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, Úîí Êåííåäèéÿ, Íîñòðà -äàìóñóí ýþñòÿðäèéè êèìè, åâèí äàìûíäàí äà ýöëëÿ àòìûøäûëàð (áàõ:4 ê6). Ëè Îñâàëä áóíó ýþðìöøäö.

Êåííåäè ãàðäàøëàðûíäàí Ðîáåðò Êåííåäè ßäëèééÿ íàçèðè èäè. Àíäè÷ ìèøäè êè, Êåííåäè ãàðäàøëàðûíà ìöùàðèáÿ åëàí åòìèø ìàôèéàíûíáàø÷ûñû Ñåì Càíêàíà âÿ îíóí “ñàü ÿëè” Cèììè Õîôôàíû òóòàúàã.Ùÿãèãÿòÿí äÿ Õîôôàíû òóòìóøäó. Àç ñîíðà, 1968-úè èëäÿ Ïðåçèäåíòîëìàüà 1-úè íàìèçÿä Ðîáåðò Êåííåäèíè ñå÷èúèëÿð ãàðøûñûíäà ÷ûõûøåäèá ãóðòàðàíäà þëäöðäöëÿð (Áàõ: 1 ê26).

Ùÿð èêè ñóè-ãÿñääÿ ÿëè îëàí Cèììè Õîôôà âÿ Ñåì Càíêàíà äàòåçëèêëÿ þëäöðöëäö. Cèììè ùÿáñõàíàäàí ÷ûõàí êèìè, Ñåì èñÿ Íéó-Éîðêäà ýöëëÿ-áaðàí åäèëìèøäè. 1993-úö èëäÿ ÀÁØ äþâëÿòè ïðåçèäåíòÊåííåäèíèí þëöìö èëÿ áàüëû àðõèâ ñÿíÿäëÿðèíè èúòèìàèééÿòèí öçöíÿà÷äû. 800 ìèí ñÿùèôÿäÿí èáàðÿò ñÿíÿäëÿð ñÿí äåìÿ “ìÿõfè èø”èíùàìûñû äåéèëìèø. Ìÿðêÿçè Êÿøôèééàò èäàðÿñè òÿùëöêÿñèçëèê ìÿãñÿäèèëÿ ùÿëÿ äÿ 160 ìèí ñÿíÿäè ìÿõfè ñàõëàéûð. Áó ñÿíÿäëÿð èúòèìàèé -éÿòèí öçöíÿ à÷ûëàíäàí ñîíðà Íîñòðàäàìóñóí Êåííåäè ãàðäàøëàðûèëÿ áàüëû äåäèêëÿðè áèçÿ äàùà äà àéäûí îëàúàã.

6 ê38Ñöëùöí èñðàô÷û äöøìÿíëÿðè,Èòàëèéàíûí ôÿòùèíäÿí ñîíðà,Ãàíëû ãàðà, ãûðìûçû åë÷è îëàúàãëàð.Îä àëÿìè áöðöéÿúÿê, ãàí àõàúàã, ñó ãàí ðÿíýèíäÿ îëàúàã.

Ð.Â.Âåëøäÿí áàøãà ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû áó êàòðåíè øÿðù åäÿ áèë -ìÿéèáëÿð. Ëàêèí ùÿð äÿôÿ ÷ÿòèíëèéÿ äöøÿíäÿ ìöñÿëìàí àëÿìèíè ùÿ -


440

äÿôÿ àëäûãëàðû êèìè, áó äÿôÿ äÿ âÿðäèøëÿðèíÿ ñàäèã ãàëàðàã ìö ñÿë -ìàí àëÿìè èëÿ áàüëû àüûë êÿñìÿéÿí áÿçè ôÿðçèééÿëÿð óéäóð ìóøëàð.

Áó êàòðåíäÿ 1789-1793-úö èëëÿð èíãèëàáûíäàí ñîíðà Ôðàíñàäà 5 íÿ -ôÿðäÿí èáàðÿò ùåéÿòèí äþâëÿòè èäàðÿ åäÿðÿê áöäúÿñèíè ìÿùâ åò ìÿ -ñèí äÿí, Íàïîëåîíóí ùàêèìèééÿòÿ ýÿëìÿñèíäÿí âÿ áóíóíëà áàü ëûáàø âåðÿúÿê ôàúèÿëÿðäÿí áÿùñ åäèëèð.

6 ê39Êðàëëûüûí îüëàí óøàüû àòà òÿðÿôèíäÿí ÿñèð àëûíäû.Òðàñèìàí (Ïåðóúà) ýþëöíöí éàõûíëûüûíäàÎíó àçàä åòìÿê ö÷öí îüóðëàéàúàãëàð.Ýèðîâ ñàõëàíàí äàâàêàð ùÿääÿí àðòûã ñåâèíñèí äåéÿ.

Áó êàòðåí äÿ øÿðù îëóíìàìûø ãàëûð.

6 ê40Ìàéíñäàí îëàí áþéöê òÿøíÿëèéèíè éàòûðòìàã ö÷öíÞç áþéöê ëÿéàãÿòèíäÿí ìÿùðóì åäèëÿúÿê.Êþëíäÿí îëàíëàð ýÿëèá î ãÿäÿð ùèääÿòëÿíÿúÿêëÿð êè,Áþéöê îìáà Ðåéíÿ àòûëàúàã.

Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíäÿ ìöãÿääÿñ Ðîìà Èìïåðèéàñûíûí áèðäÿôÿëèê ñöãóòóíäàí áÿùñ åäèð. 6 àâãóñò 1806-úû èëäÿ Íàïîëåîí ìö -ãÿääÿñ Ðîìà Èìïåðèéàñûíà ñîí ãîéäó. Ìàéíûí éåïèñêîïó âÿçèôÿ -ñèíäÿí êÿíàðäà ãàëäû. Íîñòðàäàìóñ 4-úö ñÿòðè òÿøáèùëÿðäÿí èñòèôàäÿåäÿðÿê éåïèñêîïóí èøñèç ãàëìàñûíà èøàðÿ èëÿ éàçìûøäûð.

6 ê41Àííåìàðê êðàëëûüûíûí ö÷öíúö áàø÷ûñûÔðèçèéàäàí âÿ Áðèòàíèéà àäàñûíäàí îëàíëàð âàñèòÿñèëÿÈòàëèéàéà ôàéäàñû îëìàéàí ñÿéàùÿò ö÷öíÉöç ìèí ìàðêàäàí ÷îõ õÿðúëÿéÿúÿêëÿð.

Êå÷ìèø çàìàíëàðäàí áÿùñ åäÿí áó êàòðåí ÿòðàôûíäà òÿäãèãàò ÷û ëàð÷îõ ìöáàùèñÿ åäÿðÿê, ôÿðçèééÿëÿð èðÿëè ñöðñÿëÿð äÿ, ÷àøûá ãàëìûø ëàð.


441

6 ê42Ëîãìèîí ùàêèìèééÿòäÿ ãàëàúàã.Áþéöê Ñåëèíäÿí äàùà áþéöê èøëÿð ýþðÿí,Èòàëèéàíûí êþìÿéè èëÿ áàéðàüûíû äàëüàëàíäûðàúàã.Øèêÿñò þëêÿíè àüûë âÿ åùòèéàòëà èäàðÿ åäÿúÿê.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ äÿ ùÿëÿëèê àüëàáàòàí áèð ôèêèð ñþéëÿíèëìÿéèá.

6 ê43Óçóí ìöääÿò éåð ìÿñêóíëàøìàìûø ãàëàúàã.Ñåíà âÿ Ìàðí îíóí ÿòðàôûíäà àõàúàã.Òåìçàäàí âÿ ùÿðá÷èëÿð òÿðÿôèíäÿí ñûíàüà ìÿðóç ãàëàúàã.Àëäàäûëìûø ýþçÿò÷èëÿð ùÿìëÿ èëÿ ýåðè îòóðäóëàúàãëàð.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí ýåäèð. 1-úè âÿ 2-úèñÿòèðëÿðäÿ Ïàðèñäÿí áÿùñ îëóíóð. Ùèòëåð Ïàðèñè òóòàíäà øÿùÿðèýÿçÿðÿê ìÿéóñ îëìóøäó. Øÿùÿð ÿùàëèñèíèí 5-äÿ 4 ùèññÿñè ïàéòàõòûòÿðê åòìèøäè. Ñåíà âÿ Ìàðí ÷àéëàðûíûí ùþâçÿñèíè 200 ìèí èíýèëèñ,140 ìèí ôðàíñûç ÿñýÿðè òÿðê åòìèøäè. 30 ìèí íÿôÿð èñÿ éà þëäö ðöë -ìöø, éà äà ÿñèð äöøìöøäö.

3-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ Èíýèëòÿðÿäÿí ñþç à÷ûð. ÈíýèëèñëÿðÄéåïà âÿ Êàëå éàõûíëûüûíäà — àëìàíëàðûí Àòëàíòèê áÿíä âÿ ñÿíýÿð -ëÿ ðèíÿ áèð íå÷ÿ äÿôÿ ãÿòèééÿòëè ùöúóì òÿøêèë åòìèøäèëÿð. Àëìàíëàðåëÿ áèëìèøäèëÿð êè, ìöòòÿôèã îðäóëàðû Êàëåäÿí ùöúóìà êå÷ÿúÿêëÿð.Ëà êèí ìöòòÿôèã îðäóëàðû ÿñàñ çÿðáÿíè Íîðìàíäèéàäàí åíäèðäèëÿð.Áó 6 èéóí 1944-úö èëäÿ áàø âåðìèøäè.

6 ê44Íàíòäà àõøàìà éàõûí ýþé ãóðøàüû ýþðöíÿúÿê.Äÿíèç ùÿðá ñÿíÿòè éàüûø ýÿòèðÿúÿê.ßðÿá êþðôÿçèíäÿ áþéöê äîíàíìà äÿíèçèí äèáèíÿ åíÿúÿê.Äîíóçäàí âÿ àéûäàí Ñàêñîíèéàäà áÿäùåéáÿò äîüóëàúàã.

Áöòöí ñÿòèðëÿð àéðû-àéðûëûãäà àéäûíäûð. Ìÿíàëàðû ìÿëóìäóð.Áóíóíëà áåëÿ, ñÿòèðëÿðè àðäûúûëëûãëà äöçÿðÿê ìöÿééÿí ôèêðÿ ýÿëìÿê


442

ãÿëèç ìÿñÿëÿéÿ ÷åâðèëèð. Ëàêèí 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðäÿí áåëÿíÿòèúÿéÿ ýÿëìÿê îëóð êè, ùàäèñÿëÿð “Êþðôÿç ìöùàðèáÿñè”íäÿí áÿùñåäèð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, ÍÀÒÎ ãîøóíëàðû Èðàãà ãàðøû ìöùà -ðèáÿéÿ Àëìàíèéàäàí ýÿòèðèëìèøäèëÿð. Èðàí êþðôÿçè (ßðÿá êþð ôÿ çè äÿäåéèðëÿð) ÿòðàôûíäà 34 þëêÿíèí ãîøóí ùèññÿëÿðè úÿìëÿøìèøäè.

ÍÀÒÎ îðäóñó Èðàã îðäóñóíó ÿñàñÿí ùÿðáè ýÿìèëÿðäÿí àòûëàíðàêåò âÿ ìÿðìèëÿðëÿ ìÿùâ åòìèøäè. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, Èðàãîðäó ùèññÿëÿðè ÷îõ ãàëûí áåòîíëà þðòöëìöø èñòåùêàìëàðäà éåðëÿø -äèðèë ìèøäèëÿð.

ÍÀÒÎ îðäóëàðû îíëàðëà ñÿùðàäà ãàðøûëàøìàãäàí ÷ÿêèíèðäèëÿð.×îõ ãàëûí áåòîíëó èñòåùêàìëàðû äàüûòìàã ö÷öí ÀÁØ ùÿòòà Ëèíêîëíùÿðáè ýÿìèñèíè äÿ Èðàí êþðôÿçèíÿ ýþíäÿðìèøäè.

6 ê45Ùþêìäàð ùÿð øåéè éàõøû áèëäèéèíäÿíÊðàëëûüûí ÿìÿëè èëÿ ðàçûëàøìàã èñòÿìèð.Ìåëèëéà ùÿðáè-äÿíèç äîíàíìàñû êöëÿéèí ÿêñèíÿ ùÿðÿêÿò åäÿúÿê.Îíó ÿí ìÿêðëè áèð éîëà ñöðöêëÿéÿúÿê.

Ãÿðèáÿäèð êè, òàðèõäÿ äèããÿòÿ øàéàí ùå÷ áèð ùàäèñÿ Íîñòðà äà -ìóñóí ýþçöíäÿí ãà÷ìàìûøäûð. Ìåëèëéà Ìÿðàêåø éàõûíëûüûíäàÀðàëûã äÿíèçè ñàùèëëÿðèíäÿ Èñïàíèéàíûí ìöëêöäöð. 18 èéóë 1936-úûèëäÿ Ìåëèëéàäà ãîøóí áàø÷ûëàðû Èñïàíèéà Ðåñïóáëèêà ùþêóìÿòèíÿãàðøû ãèéàì ãàëäûðäû. Òåçëèêëÿ ãèéàì ýåíèøëÿíÿðÿê Cÿáÿëëöòàðèãáîüàçûíäàí êå÷ÿðÿê áöòöí þëêÿíè áöðöäö. Ãèéàì÷ûëàð î âàõò Êàíàðàäàëàðûíäà ñöðýöíäÿ îëàí Ôðàíñèñêî Ôðàíêîíó ãèéàìà ðÿùáÿðëèêåòìÿê ö÷öí êþìÿéÿ ÷àüûðäû. Èñïàíèéàäà Âÿòÿíäàø ìöùàðèáÿñè áå -ëÿ úÿ áàøëàíäû.

Êðàë XIII Àëôîíñî Âÿòÿíäàø ìöùàðèáÿñèíäÿí áåø èë ÿââÿë òàõò-òàúäàí èìòèíà åäÿðÿê þëêÿíè òÿðê åòìèøäè. Ôðàíêî ùàêèìèééÿòÿýÿëäèêäÿí ñîíðà ìîíàðõèéàíû áÿðïà åòìÿê ôèêðèíÿ äöøäö âÿ 1969-úóèëäÿ Àëôîíñîíóí íÿâÿñè, øàùçàäÿ Õóàí Êàðëîñó îíóí âÿëèÿùäè âÿÈñïàíèéàíûí êðàëû åëàí åòäè.


443

6 ê46ßäàëÿòëèëÿðäÿí áèðèñè éåíèäÿí ñöðýöíÿ ýþíäÿðèëÿúÿê.Íîíñåãëèí ùöäóäëàðûíà ãÿäÿð áÿäáÿõòëèêëÿðëÿ öçëÿøÿúÿê.Ãûðìûçûéà úàâàá âåðìÿñè îíó éîëóíäàí ÷ûõàðàúàã.Ãóðáàüàíûí âÿ Ãàðòàëûí éàíûíà ÷ÿêèëÿúÿê.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Íàïîëåîí Áîíàïàðòûí ùàêèìèééÿòè çàìàíû êðàëXVIII Ëöäîâèêèí áàøûíà ýÿëÿíëÿðäÿí ýåäèð. Êðàë ËöäîâèêÁåë÷èêàíûí Ìîíñ øÿùÿðèíäÿ 1-úè ñöðýöíäÿ 1791-úè èëäÿ, 2-úè äÿôÿèñÿ 1815-úè èëäÿ îëóá. Àëìàíèéàíûí Ðèåýåë øÿùÿðèíäÿ ñöðýöíäÿ èñÿ1796-úû èëäÿ îëóá. Íîñòðàäàìóñ áèð ÷îõ ùàëëàðäà îëäóüó êèìè, áóêàòðåíäÿ äÿ êðèïòîã ðàì äàí èñòèôàäÿ åòìèøäèð. Íîíñåýëå — Ìîíñ âÿÐèåãåë øÿ ùÿ ð ëÿ ðèíè ýþñòÿðèð. Íàïîëåîí Âàòåðëîî éàõûíëûüûíäàìÿüëóá îëäóã äàí ñîíðà Ìöãÿääÿñ Éåëåíà àäàñûíà ñöðýöí åäèëäèâÿ êðàë XVIII Ëöäîâèê Áóðáîíëàð ùàêèìèééÿòèíè áÿðïà åòäè. 4-úöñÿòèðäÿ áÿùñ îëó íàí Ãóðáàüà Íåðâèíã ëÿð ñöëàëÿñèíèí ýåðáèíäÿ ùÿêêîëóíàí ðÿìç, Ãàðòàë èñÿ Íàïîëåîíóí ðÿìçèäèð. Êðàë ùÿð èêè òÿðÿôèáàðûø äûðìàüà íàèë îëìóøäó.

6 ê47Èêè äàü àðàñûíà éûüûøàí ùÿð èêè ùþêìäàð,Ýèçëè äöøìÿí÷èëèéè àòàúàãëàð.Ëàíãðëàðûí êþìÿéè èëÿ Áðöññåë âÿ Äîë ÿçèëÿúÿê.Òàóí Ìàëèíäÿ ñîíà éåòÿúÿê.

Êàòðåíäÿ XVIII ÿñðäÿ Ôðàíñà, Íèäåðëàíä âÿ Ôëàíäðèéà àðàñûíäàýåäÿí îòóç èëëèê ìöùàðèáÿëÿðäÿí áÿùñ åäèëèð.

6 ê48Áó ãÿäÿð ñàõòà âÿ úÿçáåäèúè ìöãÿääÿñëèêÁÿëàüÿòëè áèð íèòã èëÿ ìöøàéèÿò îëóíäó.Êþùíÿ øÿùÿð âÿ Ïàðìà ÷îõ òÿëÿñèðëÿð.Ôëîðåíñèéà âÿ Ñéåíà áîø ñÿùðàéà ÷åâðèëÿúÿêëÿð.


444

Êàòðåíäÿ XVI ÿñðèí 2-úè éàðûñûíäà Ôðàíñàäà áàø âåðÿí ùàäèñÿ -ëÿðäÿí äàíûøûëûð. Îõóúóëàð ö÷öí åëÿ áèð ÿùÿìèééÿò êÿñá åòìÿäè éè -íÿ ýþðÿ ùàããûíäà äàíûøìàüà ëöçóì ýþðìÿäèê.

6 ê49Ìàììåð ùèññÿñèíäÿí áþéöê ÏîíòèôèêÄóíàéûí ùöäóäëàðûíû çÿáò åäÿúÿê.Äÿìèð ãàðìàãëà õà÷ëàðû ãîâìàã ö÷öí×îõëó ÿñèð, ãûçûë, éöç ìèí ðóáèíäÿí ÷îõ äàø-ãàø ýþòöðÿúÿê.

Êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Ùèòëåðèíèøüàë÷ûëûãëà áÿðàáÿð, ãàðÿò÷èëèê ñèéàñÿòèíäÿí âÿ Ðîìà Ïàïàñû XII Ïè -éèí ôàøèñòëÿðèí òÿðÿôèíè ñàõëàìàñûíäàí ñþç à÷ûð. 3-úö ñÿòèðäÿ Íîñ -òðàäàìóñ ôàøèñò ïàðòèéàñûíûí åìáëåìèíÿ — ôàøèñòëÿðèí ðÿìçèíÿ(ñâàñ òèêà) èøàðÿ åäèð.

4-úö ñÿòèðäÿ éÿùóäèëÿðèí êöòëÿâè øÿêèëäÿ ãûðüûíûíäàí (ùîëî êîñòà)âÿ âàð-äþâëÿòëÿðèíèí ÿëëÿðèíäÿí àëûíìàñûíäàí áÿùñ åäèëèð.

6 ê50Ãóéóíóí è÷èíäÿí ñöìöêëÿð òàïûëàúàãäûð.Ãàí ãîùóìëóüóíó éàä òþðÿòìÿéÿ ÷àëûøàúàã.Äþâëÿò äÿéèøèëäè, øþùðÿò âÿ òÿðèôëÿð åøèäèëÿúÿê.Ìàðñ äà îíëàðûí óëäóçó âÿ øþùðÿòè íàìèíÿ îíëàðà ãîøóëàúàã.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ Éåêàòåðèíáóðã øÿùÿðè éàõûíëûüûíäà ÷àðÍèêîëàé Ðîìàíîâ âÿ àèëÿ öçâëÿðèíèí ñöìöêëÿðèíèí òàïûëìàñûíäàí,2-úè ñÿòèðäÿ Àííà Àíäåðñîí àäëû áèðèñèíèí ýóéà ÷àðûí ñàü ãàëìûøãûçû îëìàñûíà ÷àëûøìàñûíäàí, 3-úö ñÿòèðäÿ Ñîâåò Èòòèôàãûíûí éàðàí -ìàñûíäàí âÿ 4-úö ñÿòèðäÿ ìöùàðèáÿ òÿðÿôäàðû îëàí áó äþâëÿòèíðÿì çèíèí ãûçûë óëäóç îëìàñûíäàí äàíûøûëûð.

6 ê51Õàëã éåíè òàìàøàéà áàõìàã ö÷öí áèð éåðÿ éûüûøûá.Êðàë âÿ øàùçàäÿëÿð òàìàøà÷ûëàðûí àðàñûíäàäûðëàð.Äèðÿêëÿð, äèâàðëàð ó÷äó, ñàíêè ìþúöçÿ áàø âåðäè.Êðàë âÿ èøòèðàê÷ûëàðäàí îòóç íÿôÿðè ñàü ãàëäû.


445

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò Ùèòëåð áàøäàîëìàãëà ôàøèñò ïàðòèéàñûíûí ðÿùáÿðëèéèíäÿí ýåäèð.

1939-úó èë íîéàáð àéûíûí ÿââÿëèíäÿ ìÿøùóð èñâå÷ðÿëè àñòðîëîãÊàðë Êðàôò Ýåñòàïîäà ýèçëè õèäìÿòäÿ îëàðêÿí éàçûëû øÿêèëäÿ áÿéàíåòìèøäè êè, óëäóçëàðûí äöçöëöøö ýþñòÿðèð êè, 7-10 íîéàáð àðàñûÙèòëåðÿ ñóè-ãÿñä ýþçëÿíèëèð. Ùèòëåðÿ äàèð ùîðîñêîï òÿðòèá åòìÿêãàäàüàí åäèëäèéèíäÿí ùÿìèí êàüûçû àðõèâÿ âåðìèøäèëÿð.

Íîéàáðûí 8-äÿ áöòöí ïàðòèéà ðÿùáÿðëèéè Ùèòëåðèí õàëãà èëëèê ìö ðà -úèÿòèíè äèíëÿìÿê ö÷öí Ìöíõåíäÿ ìþùòÿøÿì ïèâÿ çàëûíäà òîïëàø ìûø -äûëàð. Ùèòëåð ÷ûõûøûíû òåç áàøà âóðóá, çàëû òÿðê åòäè. Ñîíðàëàð î, äîñò -ëàðûíà äåìèøäè êè, ãÿðèáÿ ùèññëÿð êå÷èðèðìèø êè, çàëû òÿðê åòñèí. Ùèòëåðâÿ ðÿùáÿðëèê (30 íÿôÿð) ýåäÿíäÿí 9 äÿãèãÿ ñîíðà áèíàäà ýèçëÿäèëìèøáîìáà ïàðòëàéûá. 7 íÿôÿð þëìöø, 63 íÿôÿð èñÿ éàðàëàí ìûøäû.

Ýöìàí åäèëèð êè, Êðàôò Ùèòëåðÿ ñóè-ãÿñä åäèëÿúÿéè òàðèõè áó êà ò -ðåíÿ ÿñàñÿí ùàçûðëàìûøäû.

Íåä Ùàëëåé èñÿ ýþñòÿðèð êè, áó êàòðåí Èìïåðàòîð III Íàïîëåîíëàáàüëûäûð. III Íàïîëåîí 1858-úè èë éàíâàðûí 18-äÿ Ïàðèñèí Îïåðàòåàòðûíäà îëàðêÿí Ôåëèñ Îðñèíè îíà ñóè-ãÿñä åòìÿê ö÷öí ÿââÿë -úÿäÿí ùàçûðëàäûüû áîìáàíû òåàòð áèíàñûíûí ãàáàüûíäà III Íàïî ëåîíòåàòðû òÿðê åäÿðêÿí ïàðòëàòìûøäû. Ëàêèí íÿ Èìïåðàòîð, íÿ Èìïå ðà -òðè÷ÿ Éåâýåíèéà çÿðÿð ÷ÿêìèøäè. Òåàòðûí ãàáàüûíà òîï ëà øàí ëàðäàí 8íÿôÿð þëìöø, éöç íÿôÿðäÿí àðòûã èñÿ éàðàëàíìûøäû. Ýþðöí äöéöêèìè, ïàðòëàéûø áèíàäà îëìàìûøäûð. Äåìÿëè 1-úè øÿðù äöçäöð.

6 ê52Ìöùàêèìÿ îëóíàúàã áþéöéöí ÿâÿçèíÿ Ùÿáñõàíàäàí êÿíàðäà þç äîñòó îíóí éåðèíÿ îëàúàãäûð.Òðîéà öìèäè àëòû àéà éåðèíÿ éåòÿúÿê.Ýöíÿø Äîë÷à áöðúöíäÿ îëàíäà ÷àéëàð áóç áàüëàéàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ ìöõòÿëèô ìöëàùèçÿëÿð èðÿëèñöðñÿëÿð äÿ, ãÿòè ñþç äåìÿêäÿí ÷ÿêèíìèøëÿð. Äàùà ÿòðàôëû ìÿëóìàòö÷öí áàõ: 2 ê58.


446

6 ê53Êðàëà øöáùÿëè ýþðöíÿí áþéöê êåëò ïðåëàòÝåúÿ âàõòû, õÿëâÿòè îëàðàã êðàëëûüû òÿðê åäÿúÿê:Õåéèð âåðÿí ùåðñîãäàí Áðèòàíèéàéà, þç áþéöê êðàëûíàÁèçàíñ, Êèïð âÿ Òóíèñ øöáùÿäÿí êÿíàð îëàúàã.

Áó êàòðåí 1641-úè èëäÿí XIII Ëöäîâèêèí êàðäèíàëû (áþéöê Ôðàíñàïðåëàòû) îëàí Cóëèî Ìàçàðèíèäÿí áÿùñ åäèð. Éàçûëàíëàðà ýþðÿ,Ìàçàðèíè êðàëè÷à Àííà èëÿ éàõûí ìöíàñèáÿòäÿ îëóá. Êðàë øöá ùÿëÿ -íÿíäÿ ýåúÿ âàõòû þëêÿíè òÿðê åäèá. 1643-úö èëäÿ êðàë âÿôàò åäÿíäÿíñîíðà êðàëè÷à èëÿ ìÿõôè èçäèâàúäà îëóá. Êðàë XIV Ëöäîâèêèí áèðèíúèíàçèðè îëìóø Ìàçàðèíè (1643-1661) õàðèúè ñèéàñÿòäÿ óüóð ãàçàíûá.1648-úè èëäÿ Èñïàíèéàéà ãàðøû Èíýèëòÿðÿ èëÿ ñàçèø áàüëàéûá. 4-úöñÿòèðäÿ Àðàëûã äÿíèçèíäÿ èñïàíëàðà, Øèìàëè àôðèêàëûëàðà âÿ òöðêëÿðÿãàðøû àïàðûëàí äÿíèç äþéöøëÿðèíÿ èøàðÿ åäèëèð.

6 ê54Äàí éåðè àüàðàðêÿí õîðóçóí èêèíúè áàíûíäà,Òóíèñäÿí, Ôåñäÿí âÿ Áóðæèäÿí îëàíëàð òÿðÿôèíäÿí, ßðÿáëÿðèí êþìÿéè èëÿ Ìÿðàêåø êðàëû ÿñèð àëûíàúàã.Áó, 1607-úè èëäÿ Ëèòóðýèéà ìÿðàñèìè çàìàíû áàø âåðÿúÿêäèð.

Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíäÿ èíñàíû äöøöíäöðÿí ÿúàèá-ãÿðàèá ùàäè ñÿ -ëÿðäÿí ñþç à÷ûð. Êàòðåí 1557-úè èëäÿ Ìÿðàêåø êðàëû IX Ìÿ ùÿì ìÿäèíãÿòëÿ éåòèðèëìÿñè èëÿ áàüëûäûð. Ýóéà þâëàäû îëìàäûüûíà ýþðÿ þç àðçóñóèëÿ ùàêèìèééÿòèí ãàðäàøû îüëó IV Àáäóëëàéà êå÷ìÿñèíè âÿñèééÿòåòìèøäè. ßââÿëúÿ ÿìèñèíè þëäöðÿí IV Àáäóëëà ùàêèìèé éÿ òÿ ýÿëÿíêèìè, ùàêèìèééÿò ùÿðèñëèéè ýþçöíö þðòöð âÿ òàõò-òàúûíäàí ãîðõàðàã 12ãàðäàøûíûí ùàìûñûíû þëäöðìÿê ãÿðàðûíà ýÿëèð. Ëàêèí ãàðäàøëàðûíäàíèêèñè ãà÷ûá úàíûíû ãóðòàðûð. Áåëÿëèêëÿ, Àáäóëëàíûí ãàòèëëèéè âÿ 50 èëëèêãàíëû ÷ÿêèøìÿëÿðè áàøëàéûð. Íÿùàéÿò, êàòðåíèí 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèð -ëÿðèíäÿ ýþñòÿðèëäèéè êèìè, ÿñèð àëûíûð âÿ ùàêè ìèé éÿòÿ Çèäàí ýÿëèð.

Îõóúóëàð òÿÿúúöáëÿíÿ áèëÿðëÿð êè, áó íÿ áþéöê òàðèõè ùàäèñÿäèðêè, ýþðöúöíöí äèããÿòèíè ÷ÿêñèí? Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, Íîñòðà äà -


447

ìóñ ùÿð øåéè áèëìÿê èñòÿéÿí ãåéðè-àäè áèð èíñàí êèìè ùàêèìèééÿòÿúàí àòàíëàðà, áó ìÿíàñûç èøÿ ùÿðèñëèê ýþñòÿðÿíëÿðÿ ãÿðèáÿ áèð èêðàùùèññè èëÿ éàíàøûð, äöíéàäà áàø âåðÿí áèð ÷îõ áþéöê âÿ êè÷èêôàúèÿëÿðèí ìÿùç áó ìÿñÿëÿ èëÿ áàüëû îëäóüóíó õöñóñè âóðüóëàéûðäû.

4-úö ñÿòèðäÿ éåð àëàí Ëèòóðýèéà ãÿäèì çàìàíëàðäà äèíè ìÿðàñèìîëìóøäóð. Éåíè åðàäàí ÿââÿë 392-úè èë íîéàáð àéûíûí 8-äÿ Çÿáóðóí150 ñóðÿäÿí èáàðÿò òîïëóñó Ëèòóðýèéà (èáàäÿò) ö÷öí ãàíóí êèìèãÿáóë îëóíìóøäó. Ùÿìèí ýöí, åéíè çàìàíäà õðèñòèàíëûüûí ÐîìàÈìïåðèéàñûíûí ðÿñìè äèíè êèìè ãÿáóë îëóíäóüó ýöíäöð.

6 ê55Ìöãàâèëÿíè áàüëàéàíäà ñàêèòëÿøìèø ùåðñîãóí ýþçöíÿ, Ãÿôèëäÿí ÿðÿá öñëóáóíäà èøëÿíìèø áÿçÿêëè òöë þðòöê ýþðöíäö.Òèðåáîëó, Õèîñ âÿ Òðàáçîí çÿáò åäèëäè.Ùåðñîã èñÿ òóòóëäó. Ãàðà äÿíèç âÿ øÿùÿð áîìáîø ãàëäû.

Êàòðåíäÿ àäû êå÷ÿí éåð àäëàðû ùàìûñû ìöàñèð Òöðêèéÿäÿ éåð àëñàäà, êàòðåíè øÿðù åòìÿê ìöøêöë ìÿñÿëÿ îëàðàã ãàëûð.

Áóíóíëà áåëÿ, Íåä Ùàëëåé ãåéä åäèð êè, êàòðåíäÿ 1801-úè èëäÿëèìàí øÿùÿðè Òðàáëèñ ÿòðàôûíäà ÀÁØ ýÿìèëÿðèíèí òîïëàíìàñûíäàíâÿ øÿùÿðèí 1805-úè èë ñöëùö áàüëàíàíà ãÿäÿð ìöùàñèðÿäÿ îëìàñûí -äàí äàíûøûëûð.

Òÿäãèãàò÷û ýþñòÿðèð êè, 4 èéóí 1805-úè èëäÿ Àìåðèêà èëÿ ÉóñèôÃàðàìàíëû Ïàøà ñàçèø áàüëàéàíäàí ñîíðà âÿçèééÿò äÿéèøèá.

6 ê56Íàðáîíà ãÿíèì êÿñèëìèø äöøìÿí îðäóñóíóí ãîðõóñóÃÿðáäÿ éàøàéàíëàðû áÿðê âàùèìÿéÿ ñàëàúàãäûð.Ïàðïèíàí äàðáîíëó êîð òÿðÿôèíäÿí àçàä åäèëäè.Áó âàõò Áàðñåëîíà äÿíèçëÿ ñèëàù ýþíäÿðÿúÿê.

Êàòðåíäÿ XVI ÿñðèí ëàï ñîí èëëÿðèíäÿ Ôðàíñàäà áàø âåðÿí ùàäè -ñÿ ëÿðäÿí ñþùáÿò à÷ûëûð. Íàðáîí Ïàðïèí øÿùÿðèíèí òÿãðèáÿí 60 êì-äÿ, Áàðñåëîíà èñÿ Ïèðåíåé äàüëàðûíûí Èñïàíèéà òÿðÿôèíäÿ, Ïàðïèíèí


448

òÿãðèáÿí 150 êì-äÿäèð. Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ãåéä åäèðëÿð êè, êàòðåí1597-úè èëäÿ Èñïàíèéà èëÿ Ôðàíñà àðàñûíäà áàø âåðÿí ùÿðáè òîã ãóø -ìàäàí áÿùñ åäèð.

6 ê57Êðàëëûãäà áþéöê óüóðëàð ãàçàíàí,Èéåðàðõèéà ãàíóíóíà ÿñàñÿí ãûðìûçû áàø÷û èëÿ éàõûíëàøàúàã.Ãÿääàð âÿ àìàíñûç ùàìûíû ãîðõóéà ñàëàúàã.Ìöãÿääÿñ ùàêèìèééÿòèí äàâàì÷ûñû îëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, êàòðåí Ðîìà ïàïàëûüûíäàí áÿùñåäèð. Îíó äà ãåéä åäèðëÿð êè, áþéöê ýþðöúöíöí âàõòûíäàí 450 èëäÿíàðòûã âàõò êå÷äèéèíÿ, ùÿìèí ìöääÿòäÿ íå÷ÿ-íå÷ÿ Ðîìà Ïàïàñûíûíùàêèìèééÿòäÿ îëäóüóíà âÿ åëÿúÿ äÿ êàòðåíäÿ äÿãèã âàõò ýþñòÿðèë -ìÿäèéèíÿ ýþðÿ, êàòðåí áàðÿäÿ ãÿòè ñþç äåìÿê ÷ÿòèíäèð.

Áèçÿ ãàëûðñà, êàòðåíäÿ ñþùáÿò Íàïîëåîíäàí ýåäèð. Î, ùàêè ìèé -éÿò äÿ îëäóüó äþâðäÿ áþéöê âÿ ýöúëö îðäóëàð éàðàòäû. Ôðàí ñàíûíùÿðáè ãöäðÿòèíè àðòûðäû (Áàõ: 6 ê12). Áþéöê óüóðëàð ãàçàíäû. Ôðàíñàèìïåðèéàñûíû éàðàòäû. Áàøãà äþâëÿòëÿðè ãîðõóéà ñàëäû. Áöòöí áóí -ëàðëà áÿðàáÿð, äåäèêëÿðèìèç ùÿëÿëèê öìóìè õàðàêòåð äàøûéûð. Ñþù -áÿòèí Íàïîëåîíäàí ýåòäèéèíè 4-úö ñÿòèð òÿñäèãëÿéèð. Ìÿëóìäóð êè,Ìöãÿääÿñ Ðîìà Èìïåðèéàñûíûí ñöãóòóíà Íàïîëåîí áàèñ îëìóøäóð.Î, 1806-úû èë àâãóñò àéûíûí 8-äÿ ìèí èëëèê òàðèõè îëàí áó Èìïåðèéàíûëÿüâ åòäè. Þçö Èìïåðèéà éàðàòäû âÿ 4-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëäèéè êèìè,Ìöãÿääÿñ ùàêèìèééÿòèí äàâàì÷ûñû îëäó. Áöòöí Èòàëèéà òîðïàã ëàðû -íû Ôðàíñà Èìïåðèéàñûíà ãàòäû.

6 ê58Áèð-áèðèíäÿí óçàã èêè ùþêìäàð àðàñûíäà,Ýöíÿø Ñåëèí òÿðÿôèíäÿí à÷ûã-àøêàð èòèðèëÿíäÿ,Èêè ùèðñëè àðàñûíäà áþéöê ãàðøûäóðìà éàðàíäû. Áåëÿ êè, àäàëàðà âÿ Ñèåíÿ àçàäëûã ãàéòàðûëäû.

Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíäÿ þçöíöí ìöàñèðëÿðè îëàí Èñïàíèéà êðàëûII Ôèëèïï âÿ Ôðàíñà êðàëû II Ùåíðè àðàñûíäà ýåäÿí ìöáàðèçÿäÿí áÿùñ åäèð.


449

6 ê59Àèëÿéÿ õÿéàíÿò åäÿí ãóäóðüàíà õàíûì ãÿçÿáëÿíìèøäèð.Øàùçàäÿñèíèí àáðûíû òþêìÿéÿ éîõ, èíòèãàì àëìàüà ýÿëÿúÿê.Àíúàã áó áèàáûð÷ûëûüûí öñòö òåçëèêëÿ à÷ûëàúàã.Íÿòèúÿäÿ îí éåääè íÿôÿð àñûëàúàã.

Áó êàòðåí äÿ ùÿëÿëèê øÿðù îëóíìàéûá. Àäÿòÿí, êå÷ìèøäÿ áèðãàé äà îëàðàã ÿðèíÿ õÿéàíÿò åòäèéèíÿ ýþðÿ ãàäûíëàðà ãàðøû þëöìùþêìö îõóíàðäû. ßðèíäÿí èíòèãàì àëìàã ö÷öí ñóè-ãÿñä ùàçûðëàéàíáó õàíûìûí êèìëèéè ùÿëÿëèê ãàðàíëûã îëàðàã ãàëûð.

6 ê60Øàùçàäÿ þçöíöí Êåëò ÿðàçèñèíäÿí êÿíàðäà Õÿéàíÿòèí ãóðáàíû îëàúàã, òÿðúöìÿ÷è òÿðÿôèíäÿí àëäàäûëàúàã.Ðóàí, Ðîøåë, Áðåòàíäàí îëàíëàðÁëàéå ëèìàíûíäà ùþêìäàð âÿ êàùèí òÿðÿôèíäÿí àëäàäûëäû.

Áó êàòðåíäÿ XVII ÿñðèí îðòàëàðûíäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿíäàíûøûëûð. Íîñòðàäàìóñ áèð ÷îõ êàòðåíëÿðèíè Ôðàíñà ÿòðàôûíäà úÿ -ðÿéàí åäÿí, èíäè áèç îõóúóëàðà ìàðàãñûç ýþðöíÿí ùàäèñÿëÿðÿ ùÿñðåòìèøäèð. Áó êàòðåí äÿ èñòèñíà òÿøêèë åòìèð.

6 ê61Áöêöëìöø áþéöê õàë÷àäà áèëèíìèð.Ëàêèí ùàäèñÿëÿðèí éàðûäàí ÷îõóíóí óúó ýþðöíöð.Êðàëëûãäàí ãîâóëàí àäàì éåíèäÿí ïåéäà îëàúàã.Ùàìû îíóí ùÿðáè áàúàðûüûíà èíàíàúàã.

Áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ Èðàíäàí ñþùáÿò à÷ûð. 3-úö ñÿòèðäÿ Õî -ìåéíèäÿí äàíûøûëûð. Ìÿëóìäóð êè, 1963-úö èëäÿ À.Õîìåéíè Èðàí äàíÈðàãà ýåòìèø, 1978-úè èëäÿ èñÿ Ôðàíñàéà ýåòìÿëè îëìóøäó. Ëàêèí ùÿðèêè þëêÿäÿí Èðàíäà ýåäÿí èíãèëàáè ìöáàðèçÿéÿ ðÿùáÿðëèê åäèðäè.Äàùà ÿòðàôëû ìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 1 ê70. Êàòðåíäÿ äèããÿòè ÷ÿêÿí áèðìÿñÿëÿ äÿ âàðäûð. Ìÿëóìäóð êè, Èðàí õàë÷àëàðû Íîñòðàäàìóñóí âàõ -òûíäà äà äöíéàäà ìÿøùóð èäè. Ýþðöúö êàòðåíäÿ áó ôàêòäàí ìÿùà -ðÿòëÿ èñòèôàäÿ åäèá.


450

6 ê62Äàùà ñîíðàëàð ùÿð èêè ýöë èòèðèëÿúÿê.Èëàí ãàíóíà ãàðøû ùå÷ íÿ åòìÿê èñòÿìÿéÿúÿê.Ôðàíñûçëàð êàòîëèê äÿñòÿëÿðèíèí ÿìÿëëÿðèíè ëÿíÿòëÿéÿúÿê.Ñàâîíà âÿ Àëáèíèê Ìîíàêîéà ýþðÿ èçòèðàá ÷ÿêÿúÿê.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ Ôðàíñàíûí êðàëè÷àñû Éåêàòåðèíà Ìåäè÷èíèíîüëàíëàðû II Ôðàíñèñê âÿ IX Êàðëäàí áÿùñ åäèëèð. Îíëàð ùÿð èêèñè êðàëòàõòûíà ÿéëÿøäèêäÿí àç ñîíðà äöíéàëàðûíû äÿéèøìèøäèëÿð. II Ôðàí -ñèñê ùÿëÿ 18 éàøû (1543-1560), IX Êàðë èñÿ 24 éàøû òàìàì îëìàìûø(1550-1574) þëìöøäöëÿð (Áàõ: 1 ê10; 1 ê68). 2-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿòÉåêàòåðèíà Ìåäè÷èäÿí ýåäèð. Êðàëè÷àíûí ùåðàëäèê ýåðáèíäÿ ãóéðó -üóíó ÷àëàí èëàí ùÿêê îëóíìóøäó. Áó ñÿòèðäÿ Íîñòðà äà ìóñ ìà ðàã ëûáèð ìÿñÿëÿéÿ äÿ òîõóíóð. Ôðàíñàäà ñàëèê ãàíóíóíà ýþðÿ þëêÿ íèãàäûí èäàðÿ åäÿ áèëìÿçäè. Éåêàòåðèíà Ìåäè÷è áó ãàíó íà ãàðøû÷ûõìàäû. 3-úö ñÿòèðäÿ êàòîëèêëÿðèí ïðîòåñòàíòëàðà ãàðøû òþ ðÿò äèêëÿðèâÿùøèëèêëÿðÿ, îíëàðû ãûðìàëàðûíà èøàðÿ åäèëèð. 4-úö ñÿòèðäÿ äÿ ìàðàã -ëû áèð ìÿñÿëÿéÿ òîõóíóëóð. Ìîíàêî XVI-XVII ÿñðëÿðäÿ Èñïàíèéàèëÿ áàüëàíìûø ìÿúáóðè ñàçèøÿ ýþðÿ Èñïàíèéàíûí òÿðÿôèíäÿ, ùÿòòàÔðàíñàéà ãàðøû ìöùàðèáÿëÿðÿ ýèðèøèðäè. Ñàâîíà âÿ Àëáèíèê êè ìè Ëè -ìàí øÿùÿðëÿðèíèí ÷ÿòèíëèêëÿðëÿ öçëÿøìÿñè áóíóíëà áàüëûäûð.

6 ê63Õàíûì êðàëëûãäà òÿê ãàëìûøäûð.Îíóí ãåéðè-àäè ÿðè øþùðÿò êöðñöñöíäÿ 1-úè îëìóøäó.Î, éåääè èë éàñ òóòàúàã, ýþç éàøû òþêÿúÿê.Ñîíðà êðàëëûüà óçóí þìöð, óüóðëó òàëå ãèñìÿò îëàúàã.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðè Ôðàíñà êðàëè÷àñû Éåêàòåðèíà Ìåäè÷èéÿ, 2-úèñÿòèð Ôðàíñà êðàëû II Ùåíðèéÿ öíâàíëàíûá. 41 éàøëû êðàë II Ùåíðèôàúèÿëè øÿêèëäÿ þëäöêäÿí ñîíðà (áàõ: 1 ê35), Éåêàòåðèíà Ìåäè÷èéåääè èë éàñ òóòäó. Îüëàíëàðû II Ôðàíñèñê âÿ IX Êàðë êðàë êöðñöñöíÿÿéëÿøÿíäÿ ÷îõ ýÿíú îëäóãëàðûíà ýþðÿ Éåêàòåðèíà Ìåäè÷è êðàë íàèáèâÿçèôÿñèíè éåðèíÿ éåòèðèðäè. Ñöëù òÿðÿôäàðû îëàí áó õàíûì, îüëó III Ùåíðè


451

ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿíäÿí ñîíðà äà äþâëÿò èøëÿðèíÿ ìöäàõèëÿ åäèðäè.1589-úó èëäÿ 70 éàøûíäà äöíéàñûíû äÿéèøÿí Ìåäè÷èäÿí ñîíðà äàäöç 200 èë, 1789-úó èëÿ ãÿäÿð êðàëëûüà Íîñòðàäàìóñóí ýþñ òÿðäèéèêèìè, óüóðëó òàëå ãèñìÿò îëäó. Ëàêèí áþéöê Ôðàíñà èíãè ëà áû (1789-1793) äèíúëèê âÿ õîøáÿõòëèéÿ ñîí ãîéäó.

6 ê64Ñöëù ìöãàâèëÿñèíèí ùå÷ áèðèíè éåðèíÿ éåòèðìÿéÿúÿêëÿð.Âÿçèôÿäÿ îëàíëàð éàëàí âÿ ùèéëÿëÿðèíè äàâàì åòäèðÿúÿêëÿð.Ñöëù âÿ ìöãàâèëÿëÿðäÿí ãóðóäà âÿ äÿíèçäÿ åòèðàçëàð îëàúàã.Áàðñåëîíàäà äîíàíìà ùèéëÿ èëÿ àëûíàúàã.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíäÿ áÿéàí îëóíàíëàðû XVI ÿñðèí ñîí -ëà ðû èëÿ, áÿçèëÿðè èñÿ ÕÕ ÿñðèí 1-úè éàðûñûíäà Èñïàíèéàäà âÿòÿí äàøìö ùàðèáÿñè çàìàíû áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðëÿ ÿëàãÿëÿíäèðèðëÿð.

6 ê65Áîçëàð âÿ ãÿùâÿéèëÿðèí éàðûà÷ûã-éàðûýèçëè ìöùàðèáÿñè.Îíëàðà ýåúÿ âàõòû ùöúóì åäèëÿúÿê, òàëàí îëóíàúàãëàð.Èêè íÿôÿð áàðìàãëûãëàð àðõàñûíäàäûð, êàìåðà à÷ûãäûð.Ãÿùâÿéè ïàëòàðëû ìÿùáóñ àçàä îëóíàúàã.

Íîñòðàäàìóñ áÿøÿðèééÿòÿ áþéöê áÿëàëàð ýÿòèðÿí Ùèòëåðëÿ ÿëàãÿ -äàð áàø âåðìèø áöòöí ùàäèñÿëÿðÿ äèããÿò éåòèðìèøäèð. Áó êàòðåíÙèòëåðèí ýÿíúëèéèíäÿí áÿùñ åäèð. Êàòðåíäÿ ñþùáÿò ýåäÿí ãÿùâÿéèïàëòàðëûëàð ìèëëÿò÷è ñîñèàëèñò èíãèëàá÷ûëàðäûð. Îíëàð “Ìöíùåí ïèâÿãèéàìû” àäëàíàí öñéàí çàìàíû áîç øèíåëëè Âåéìàð Ðåñïóáëèêà ÿñ -ýÿð ëÿðè âÿ àëìàí ùÿðáè ïîëèñè èëÿ øÿùÿðèí ìÿðêÿçèíäÿ ãàðøû-ãàð øûéàýÿëìèøäèëÿð. Ùèòëåð÷è ãÿùâÿéè ïàëòàðëûëàð ýöëëÿéÿ òóòóëìóø äó ëàð.Ùÿìèí ýåúÿ ãÿùâÿéè ãèéàìûí áàø÷ûëàðû ÿëÿ êå÷èðèëìèøäèëÿð. Îíëàðûíàðàñûíäà Ùèòëåð äÿ âàðäû. Ùèòëåð Ëàíäåð áóðã ùÿáñõàíàñûíäà ñàõ -ëàíûëûðäû. 4-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, êàìåðàäà î, òÿê äåéèë äè.Ùèòëåðëÿ áèð êàìåðàäà ñîíðàëàð îíóí êàòèáè îëìóø Ð.Ùåññ ñàõëà -íûëûðäû. 3-úö ñÿòðèäÿí ìÿëóì îëóð êè, Ùèòëåð ñîíðàëàð àçàä åäèëìèø -


452

äè. Ëàêèí ùÿáñõàíàäà îëäóüó 1923-1924-úö èëëÿðäÿ Ùèòëåð ôàøèçìèí“ìöãÿääÿñ êèòàá”û — “Ìåèí Êàìô” — “Ìÿ íèì ìöáàðèçÿì” êèòà áû -íû éàçìûøäû. Ùÿìèí êèòàá 1925-úè èëäÿ ÷àï îëóíìóøäó. Íîñòðàäà -ìó ñóí áîç, ãÿùâÿéè, íàðûíúû, ìÿõìÿðè âÿ ñ. êèìè èíãèëàáëàðû äÿãèãýþðìÿñè äÿ ìàðàã äîüóðóð.

6 ê66Éåíè òÿðèãÿòèí ÿñàñû ãîéóëàíäàÁþéöê ðîìàëûíûí ñöìöêëÿðè òàïûëàúàã.Ìÿðìÿð þðòöêëö ãÿáèð àøêàð åäèëÿúÿê.Äÿðèí áàñäûðûëìàìûøûí (àäàìûí) òîðïàüû àïðåëäÿ òèòðÿéÿúÿê.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ìöÿééÿí ôÿðçèééÿëÿð èðÿëèñöðñÿëÿð äÿ, ùÿëÿëèê àüëàáàòàí áèð ãÿíàÿòÿ ýÿëèíìÿéèá. Ìÿëóìîëàí îäóð êè, ñåíòóðèéà âÿ êàòðåíè ýþñòÿðÿí 666 ðÿãÿìè ìöãÿääÿñêèòàáëàðäà ìÿëóí, øåéòàí, èáëèñ, àíòèõðèñò ìÿíàñûíäà èøëÿíèð.

6 ê67Áþéöê Èìïåðèéàéà òàìàìèëÿ áàøãà àäàì ýÿëÿúÿê.Õåéèðõàùëûãäàí âÿ õîøáÿõòëèêäÿí õåéëè óçàã îëàúàã.ßââÿëëÿð äöç éîëà ýåòìÿéÿí áèðèñè òÿðÿôèíäÿí èäàðÿ îëóíàúàã.Êðàëëûã ìÿùâ îëàúàã, áþéöê áÿäáÿõòëèê áàø âåðÿúÿê.

Êàòðåí Íàïîëåîí ùàããûíäàäûð. Éàçûëàíëàðà ýþðÿ Èìïåðàòîð Íà -ïîëåîí òÿíùàëûüû ñåâÿðìèø: “Äîñòëóã ùå÷ áèð ìÿíà êÿñá åòìÿéÿíáîø ñþçäöð. Ìÿíÿ ùå÷ êèì ëàçûì äåéèë” — äåéÿðìèø. Àëòû éàø þçöí -äÿí áþéöê îëàí, ùÿéàòû áîéó ÷îõëó åøã ìÿúàðàëàðû ýþðìöø Æîçåôèíàèëÿ åâëÿíÿí Íàïîëåîí Áîíàïàðò éàëíûç Èìïåðàòðè÷à Æîçåôèíàíû ñå -âÿð ìèø. Éàëíûç îíà èíàíàðìûø. 1796-úû èë ìàðòûí 9-äà Æîçåôèíà èëÿíè êàùà ýèðÿí Íàïîëåîí èêè ýöí ñîíðà, 11 ìàðòäà ìöùàðèáÿéÿ ýåò -ìèø äè. Þìðö ìöùàðèáÿëÿðäÿ êå÷ÿí Íàïîëåîí, þçöíöí îëìàäûüûâàõò ëàðäà Æîçåôèíàíûí áàøãàëàðû èëÿ åøãáàçëûã åòìÿñèíäÿí õÿáÿðòóò äóãäà áåëÿ, îíó òÿðê åòìÿìèø, ÿââÿëêè êèìè ñåâìèøäè. Áÿä áÿõò -ëèêäÿí Æîçåôèíàíûí Íàïîëåîíäàí óøàüû îëìàéûá. Ìÿùç áóíà ýþ ðÿ


453

äÿ Íàïîëåîí îíó áîøàéûá (15 äåêàáð 1809) âÿ 11 ìàðò 1810-úóèëäÿ þçöíäÿí 23 éàø êè÷èê îëàí àâñòðèéàëû Ìàðèéà Ëóèçà èëÿ åâ ëÿ íèáÅëÿ áó âàõòäàí äà òàëå îíäàí öç äþíäÿðèá. Ôðàíñûçëàð Ìàðèéà Ëó è -çà íûí Ìàðèéà Àíòóàíåòòàíûí áàúûñû íÿâÿñè îëäóüóíà èøàðÿ èëÿ äå -éèðäèëÿð: “Áèç ôðàíñûçëàðà áèð àâñòðèéàëû áÿñ äåéèë äè ìè?”. Ìÿ ñÿ ëÿáóðàñûíäàäûð êè, êðàë XVI Ëöäîâèê âÿ Àâñòðèéàäàí îëàí êðà ëè ÷àÌàðèéà Àíòóàíåòòà èíãèëàá âàõòû òàõò-òàúû áóðàõûá ãà÷äûãëàðûíà ýþ -ðÿ òóòóëàðàã 1793-úö èëäÿ åäàì åäèëìèøäèëÿð (Áàõ: 4 ê85; 6 ê92;9ê20). Ãÿðèáÿäèð êè, Íàïîëåîí Ìàðèéà Ëóèçàéà åâëÿíÿíäÿí ñîíðàòåç-òåç áÿäáÿõò ùàäèñÿëÿðëÿ öçëÿøèðäè. Æîçåôèíà Íàïîëåîíó Ðóñè éà -éà ùöúóì åòìÿêäÿí ÷ÿêèíäèðèðäè. 4-úö ñÿòèðäÿí ýþ ðöíäöéö êèìè,Æî çåôèíàäàí àéðûëäûãäàí ñîíðà — 1812-úè èëäÿ î, Ðó ñèéàéà ùÿðáè éö -ðöø åòäè. Áåëÿëèêëÿ, Íàïîëåîí Èìïåðèéàñûíà ñîí ãîéóëäó.

Ð.Â.Âåëø íÿäÿíñÿ áó êàòðåíèí Ôðàíñà êðàëû XV Ëöäîâèêäÿí âÿîíóí ìÿøóãÿñè Ìàäàì Ïîìïàäóðäàí áÿùñ åòäèéèíè ãåéä åäèð.

6 ê68ßñýÿðëÿð ãÿçÿáëÿ éîëäàí ÷ûõàðûëàíäàÃûëûíúëàðûíû ýåúÿ âàõòû áàø÷ûëàðûíà ãàðøû ïàðûëäàäàúàãëàð.Àëáèîí äöøìÿíÿ ãÿçÿáëÿ ýöúöíö ýþñòÿðÿúÿê.Ðîìà ñûõûøäûðûëàíäà ÿñàñ àäàìëàð øèðíèêëÿíÿúÿêëÿð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðà ýþðÿ áó êàòðåí XVI ÿñðèí 2-úè éàðûñûíäàÔðàíñà, Èñ ïàíèéà, Èòàëèéà àðàñûíäà áàø âåðÿí ìöíàãèøÿ âÿ ìöùàðè -áÿ ëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Ëàêèí áÿçèëÿðè ùåñàá åäèðëÿð êè, áóðàäà II Äöí -éà ìöùàðèáÿñèíäÿí ñþç à÷ûëûð. 1943-úö èëäÿ Ùèòëåð Ìóññîëèíèíèùÿáñ åäÿíäÿ Èòàëèéà îð äó ñóíóí áàø êîìàíäèðè Ïèåäðî Áàäîãëèîìöò òÿôèãëÿðëÿ (Àëáèîí-Èíýèëòÿðÿ) ñàçèø áàüëàìûøäû. Áó, ùàäèñÿëÿðèíýå äèøèíÿ áþéöê òÿñèð åòìèøäè.

6 ê69Áþéöê êÿäÿð òåçëèêëÿ þçöíö ýþñòÿðÿúÿê.Âåðÿíëÿð âåðäèêëÿðèíè ýåðè àëìàüà ìÿúáóð îëàúàãëàð.×ûëïàãëàð, àúëàð ñîéóüà, ñóñóçëóüà òàá ýÿòèðÿúÿêëÿð.Äàüëàðû êå÷ÿðêÿí áþéöê áèàáûð÷ûëûãëàð îëàúàã.


454

Áó êàòðåí áþéöê Ôðàíñà èíãèëàáû çàìàíû (1789-1793) êàòîëèê äèíõàäèìëÿðèíèí áàøûíà à÷ûëàí áÿëàëàðäàí áÿùñ åäèð. Äèí õàäèìëÿðèíèíâàð-éîõóíó, ùÿòòà ýåéèì-êå÷èìëÿðèíè áåëÿ ÿëëÿðèíäÿí àëàðàã, îíëàðûìÿ áÿä âÿ êèëñÿëÿðäÿí ãîâóá êö÷ÿëÿðÿ òþêìöøäöëÿð. Îíëàðûí ÷îõó1792-úè èëäÿ Àëï äàüëàðûíà, îðàäàí èñÿ ãîíøó Èòàëèéàéà ïÿíàù àïàð -ìûø äûëàð.

6 ê70Äöíéàíûí ùþêìäàðû áþéöê Øèðåí îëàúàã.Áóíäàí ÿëàâÿ, ñåâèëÿíäÿí ñîíðà ãîðõóñó èêèãàò àðòàúàã.Òÿðèôè âÿ øþùðÿòè ýþéëÿðÿ éöêñÿëÿúÿê.Î, éàëíûç ãàëèá òèòóëó èëÿ êèôàéÿòëÿíÿúÿê.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè Ôðàíñà êðàëû II Ùåíðèéÿ àèä åäèëÿð.Ëà êèí êàòðåíäÿ áÿéàí îëóíàíëàð ùå÷ úöð II Ùåíðè èëÿ óçëàøìûð. II Ùåí-ðèíèí ãàëèá òèòóëó éîõ èäè. ßêñèíÿ, úÿíýàâÿðëÿðèí éàðûøûíäà ôàúèÿëèøÿêèëäÿ þëìöøäö (áàõ: 1 ê35).

Áèçÿ ãàëûðñà, áó êàòðåí ðóñ ÷àðû I Àëåêñàíäðäàí áÿùñ åäèð. Àòà ñû -íûí þëöìöíäÿ, äàùà äîüðóñó áîüóëóá þëäöðöëìÿñèíäÿ ÿëè îëàí I Àëåê -ñàíäð õàëã òÿðÿôèíäÿí ñåâèëñÿ äÿ, þìðö áîéó âèúäàí ÿçàáû ÷ÿêèá.Þçö åòèðàô åäèá: “Ìÿí ÿçàá-ÿçèééÿò ÷ÿêìÿëèéÿì. Ìÿíèì ãÿëáèìèùå÷ íÿ ðàùàò åäÿ áèëìÿç”.

I Àëåêñàíäð 1801-1825-úè èëëÿð àðàñû ùàêèìèééÿòäÿ îëóá.Ùàêèìèééÿòëÿ èíñàíëûüûí âÿùäÿòè àðçóñóíäà îëñà äà, îíëàðûí áèðàðàéà ñûüìàäûüûíû äÿðê åäÿðÿê ðóùäàí äöøìöøäö.

À.Ýåðòñåí îíó “Òàúëû Ùàìëåò” àäëàíäûðìûøäû. Ðóñ òàðèõèíäÿ ôà úè ÿ-ëè øÿõñèééÿò êèìè ãàëàí I Àëåêñàíäð ýöúëö õàðèúè ñèéàñÿò éåðèäèðäè.Èñâå÷ âÿ Òöðêèéÿ èëÿ óüóðëó ìöùàðèáÿëÿð àïàðìûøäû. Ôðàíñàéà ãàðøûìöùàðèáÿ àïàðàí ìöòòÿôèã Àâðîïà äþâëÿòëÿðèíèí îð äó ñóíà êîìàí -äàíëûã åòìèøäè. Íàïîëåîí ìÿüëóá îëàíäàí ñîíðà 1814-úö èëäÿ Ïà -ðèñÿ ýÿëìèøäè. Íîñòðàäàìóñóí 4-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðäèéè êèìè, î,“ãàëèá òèòóëó” àëìûøäû. 2005-úè èëäÿ õàòèðÿñèíè ÿáÿäèëÿøäèðìÿê ö÷öíÑàíêò-Ïåòåðáóðãäà îíà ùåéêÿë ãîéóëìóøäóð.


455

6 ê71Áþéöê Êðàë úàíûíû òàïøûðìàìûøäàí ÿââÿë,Îíóíëà âèäàëàøìàüà, òÿÿññöô åòìÿéÿ ýÿëÿúÿêëÿð.Îíóí éàñûíû òóòìàüà ýÿëÿí ñîíóíúó àäàìûí Ëèîíóí ÿëèëÿ ãàðòàëûí õà÷û, òàúû ñàòûëàúàãäûð.

Íîñòðàäàìóñøöíàñëàð áó êàòðåíè ôðàíñûç êðàëû II Ùåíðè èëÿ ÿëàãÿ -ëÿí äèðèðëÿð. 1559-úó èëèí èéóí àéûíäà 42 éàøûíà òÿçÿúÿ ýèðìèø êðàë“Cÿíýàâÿðëÿðèí éàðûøû” çàìàíû àüûð éàðàëàíìûø âÿ 10 ýöíäÿí ñîí -ðà þëìöøäö.

ßòðàôëû ìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 1 ê35.

6 ê72Èëàùè ùèññ-ãÿçÿáäÿí ãàëõàúàã.Áþéöéöí àðâàäûíûí íàìóñóíà òîõóíóëàúàã.Ùàêèìëÿð áåëÿ áèð ôèêðè ìöùàêèìÿ åòìÿê èñòÿðêÿíÚàùèë, àâàì õàëãûí ãóðáàíû îëàúàãëàð.

Áó êàòðåíäÿ ñîí ðóñ ÷àðû II Íèêîëàé,àðâàäû Àëåêñàíäðà Ôåîäî ðîâ íà âÿ ÷àðùàêèìèééÿòèíèí ñîí èëëÿðèíäÿí ñþùáÿòýå äèð. Äåéèðëÿð êè, ðàùèáëèê ùÿéàòû ñö -ðÿí, âàèçëèê åäÿí, 1869-úó èëäÿ Ñèáèðäÿàíàäàí îëàí Ãðèãîðè Ðàñïóòèí 1905-úèèëäÿ Ñàíêò-Ïåòåðáóðãà ýÿëèá ÷ûõàíàãÿäÿð ãåéðè-àäè ôèòðè èñòåäàäûíà ýþðÿ àä-ñàí ãàçàíìûøäû. Îíóí ýþðöúöëöê âÿùèïíîç åòìÿ ãàáèëèééÿòè äàùà ýöúëöèìèø. Ãàðà, úîä ñà÷û âÿ ñàããàëû îëàí áóñàüëàì áÿäÿíëè ñèáèðëè òåçëèêëÿ êöáàðãàäûíëàðûí èñòÿêëèñèíÿ ÷åâðèëìèøäè. Áèðýöí îíó ÷àðûí ñàðàéûíà ýÿòè ðèð ëÿð. Òÿñà -äöôÿí òàõò-òàúûí âÿëèÿùäè ïðèíñ Àëåêñåééöêñÿê ùÿðàðÿò è÷èíäÿ èìèø. Ðàñïóòèí


456

Ãðèãîðè Ðàñïóòèí

èñòåäàäûíû èøÿ ñàëûð âÿ àçñîíðà ö÷éàøëû Àëåê ñåé òàìéàõøûëàøûð. Áóí äàí ñîíðàÐàñ ïóòèí ÷àðûí ñà ðàéûíäàòåç-òåç ýþðöíìÿ éÿ âÿìÿñ ëÿ ùÿòëÿð âåð ìÿéÿ áàø -ëà éûð. Òåçëèêëÿ î, ñèéà ñÿò -äÿ âÿ âÿçèôÿéÿ òÿ éèí åòìÿìÿñÿëÿëÿðèíäÿ ÷à ðûí ìÿñ -ëÿ ùÿò ÷è ñè íÿ ÷åâ ðèëèð. Ðóñàðèñ òîêðàò ëàðû áó íà âÿ ÷îõ -ñàéëû êöáàð ãà äûíëàðëà ÿëà -ãÿ ñèíÿ ýþðÿ îíà íèôðÿòåäèðäèëÿð.

Øàéèÿ éàéìûøäûëàð êè,ýóéà î, ÷àðè÷ÿíè äÿ éîëäàí÷ûõàðûá. Ìÿùç áóíà ýþðÿ äÿ 1916-úû èë äåêàáðûí 29-äàí 30-íàêå÷ÿí ýåúÿ ÿðêþ éöí áþéöäöëìöø Ôåëèêñ Éóñóïîâóí áàø÷ûëûüû èëÿáèð ãðóï Ðàñïóòèíè áèð åâÿ ãîíàãëûüà äÿâÿò åäèð. Ðàñïóòèíèí øÿðàáïèéà ëÿ ñè íÿ áèð ôèëè þëäöðÿ áèëÿúÿê ìèãäàðäà ñèàíèä ãàðûøäûðûðëàð.Ëàêèí çÿ ùÿð Ðàñïó òèíÿ òÿñèð åòìèð (îëà áèëñèí êè, çÿùÿðÿ ãàðøû íÿñÿè÷èáìèø). Áå ëÿ îëàí ùàëäà îíó ýöëëÿ èëÿ âóðóðëàð.

Ðàñïóòèí ãÿòëÿ éåòèðèëäèêäÿí ñîíðà îíóí êàüûçëàðû àðàñûíäà ÿúàèá-ãÿðàèá áèð ñÿíÿä òàïûðëàð. Î, áåëÿ àäëàíûðäû: “Ïîêðîâñêè êÿí äèí äÿíîëàí Ãðèãîðè Ðàñïóòèíèí Ðóùó”. Ùÿìèí ñÿíÿä áåëÿ áàø ëà éûð äû êè, î,1916-úû èëèí Éàíâàð àéûíûí 1-äÿí ÿââÿë þëÿúÿê. Ñîíðà äà âàì åäèðäèêè, î, ÷àðà âÿ “Ðóñèéàíûí Àíàñû”íà (×àðè÷àéà) ìÿê òóá ýþíäÿðèá.

Ìÿêòóáäà ýþñòÿðìèøäè êè, 1917-úè èë ÿðÿôÿñèíäÿ îíó þëäöðÿúÿê -ëÿð. ßýÿð îíó àäè àäàìëàð þëäöðñÿ, ÷àð âÿ àèëÿñè óüóðëó ýöíëÿð ýþ -ðÿúÿê ëÿð. Ëàêèí îíó àðèñòîêðàòëàð þëäöðñÿ, ùå÷ èêè èë äÿ êå÷ìÿéÿ -úÿê êè, êðàë àèëÿñèíè ãàðà úàìààò ìÿùâ åäÿúÿê. Àðèñòîêðàòëàð èñÿ éàìÿùâ åäèëÿúÿê, éà äà 25 èë ÿðçèíäÿ þëêÿäÿí äèäÿðýèí äöøÿúÿêëÿð.


457

Ãðèãîðè Ðàñïóòèí ïÿðÿñòèøêàðëàðû àðàñûíäà

Íîñòðàäàìóñóí êàòðåíèíäÿí ýþðöðöê êè, áþéöê ýþðöúö áöòöíáóíëàðû Ðàñïóòèíäÿí 350 èë ÿââÿë áÿéàí åòìèøäè.

6 ê73Áþéöê øÿùÿðäÿ ìîíàõ âÿ ñÿíÿòêàð.Äèâàðëàðûí âÿ ãàïûíûí éàíûíäà ìÿñêÿí ñàëàúàãëàð.Ùàçûðêè âÿçèééÿòÿ äàèð ýèçëè äàíûøûã àïàðàúàãëàð.Åâëÿíìÿê áÿùàíÿñèëÿ õÿéàíÿòÿ ÿë àòàúàãëàð.

Áþéöê ýþðöúöíöí áó êàòðåíè ùÿëÿëèê øÿðù îëóíìàìûø ãàëûð.Äàùà äîüðóñó, òÿäãèãàò÷ûëàð ÷îõ áàø ñûíäûðñàëàð äà, êàòðåíäÿ äåéè -ëÿí ëÿðè à÷ìàã ìöìêöí îëìàéûá.

6 ê74Ùàêèìèééÿòäÿí äåâðèëÿí ãàäûí ãàéûäàúàã.Äöøìÿíëÿðè ñóè-ãÿñä÷èëÿð àðàñûíäà òàïûëàúàã.Ýåú-òåç ãÿëÿáÿ îíóí îëàúàã.Éåòìèø ö÷ èë éàøàéûá äöíéàñûíû äÿéèøÿúÿê.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè III Íàïîëåîíóí àðâàäû èìïåðàòðè÷ÿÉåâýåíèéà èëÿ ÿëàãÿëÿíäèðèðëÿð. III Íàïîëåîí 1870-úè èëèí ñåíòéà á -ðûí äà Ñåäàí éàõûíëûüûíäàêû ìÿüëóáèééÿò çàìàíû ÿñèð äöøìöøäö(áàõ: 2 ê22). Èìïåðàòðè÷ÿ ÿðèíèí äàëûíúà Èíýèëòÿðÿéÿ ñöðýöíÿ ýåò -ìèø äè. III Íàïîëåîí 1873-úö èëäÿ âÿôàò åòìèøäè. Ëàêèí Éåâýåíèéàñîíðàëàð Ôðàíñàéà ýÿëÿðÿê îðàäà ùÿòòà åâ äÿ àëìûøäû. Àíúàã î,óçóí þìöð ñöðÿðÿê 1920-úè èëäÿ äöíéàñûíû äÿéèøìèøäè.

Ýþðöíäöéö êèìè, êàòðåíäÿ áÿùñ åäèëÿí ùàäèñÿëÿðëÿ ñþùáÿò à÷ -äûüûìûç ðåàë ùÿéàò ôàêòû àðàñûíäà óéüóíëóã î ãÿäÿð äÿ ÷îõ äåéèëäèð.

Áÿçèëÿðè èñÿ êàòðåíè èíýèëèñ êðàëè÷àñû I Éåëèçàâåòà (1533-1603)èëÿ áàüëàéûðëàð. ßñëèíäÿ, I Éåëèçàâåòà ùàêèìèééÿòäÿí ñàëûíìà ìûø -äû. Î, 1558-1603-úö èëëÿðäÿ Èíýèëòÿðÿíèí êðàëè÷àñû îëìóø, 70 éà -øûíäà äöíéàñûíû äÿéèøìèøäè.

Áó êàòðåíèí øÿðùèíè Â.Çàâàëèøèí äÿ âåðìèøäèð. Î, ùÿëÿ ÑîâåòÈòòèôàãûíûí ÷îõ ýöúëö îëäóüó 1970-úè èëäÿ ýþñòÿðìèøäè êè, êàòðåí


458

Ñîâåò Èòòèôàãû èëÿ áàüëûäûð. Çàâàëèøèí ùå÷ êÿñèí àüëûíà áåëÿ ýÿë -ìÿéÿí ôèêèð èðÿëè ñöðìöøäö. Òÿäãèãàò÷û ÷ÿêèíìÿäÿí ãåéä åòìèøäèêè, 4-úö ñÿòèðÿ ÿñàñÿí äåéÿ áèëÿðèê êè, Ñîâåò ðåæèìè 73 èë 7 àéäàíñîíðà äàüûëàúàã. Êàòðåíäÿ âåðèëìèø áó ôèêðè Íîñòðàäàìóñ Ôðàíñàêðàëû II Ùåíðèéÿ öíâàíëàäûüû à÷ûãëàìàäà äà èðÿëè ñöðìöøäö. Ýèðèøäÿáó áàðÿäÿ ýåíèø äàíûøäûüûìûçà ýþðÿ, áóðàäà ùàããûíäà áèð äàùàñþùáÿò à÷ìàüà ëöçóì ýþðìÿäèê.

6 ê75Áþéöê Ëîñìàí êðàë òÿðÿôèíäÿí èðÿëè ÷ÿêèëÿúÿê.Äàùà éöêñÿê ìÿíñÿáÿ ÷àòìàã ö÷öí äîíàíìàíû áóðàõàúàã.Éåääè èë êå÷ÿúÿê, ãèéàì ãàëäûðàúàã.Âàðâàð îðäóñó Âåíåñèéàíû âàùèìÿéÿ ñàëàúàã.

Êàòðåíèí ÿââÿëèíúè ö÷ ñÿòðèíäÿ XVI ÿñðèí 2-úè éàðûñûíäà Ôðàí ñà -äà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí, 1559-úó èëäÿ Ôðàíñàíûí ùÿðáè-äÿíèç äî -íàí ìàñûíûí áàø êîìàíäàíû Àäìèðàë Ãàñïàð Êîëèíèíèí âÿçèôÿ -ñèíäÿí ÿë ÷ÿêÿðÿê êàëâèíèñò ïàðòèéàñûíà ðÿùáÿð ñå÷èëìÿ éèí äÿí âÿîíóí óúáàòûíäàí þëêÿäÿ âÿòÿíäàø ìöùàðèáÿñèíèí áàøëàí ìàñûíäàí,4-úö ñÿòèðäÿ èñÿ Ìþùòÿøÿì Ñöëåéìàí (Ñö ëåéìàí I Ãàíóíè) âÿ II Ñÿ-ëèìèí çàìàíûíäà Âåíåñèéà âÿ îíóí Àðàëûã äÿíèçèíäÿêè àäàëà ðûí äà -êû ìöëêëÿðèíèí Îñìàíëû îðäóñóíóí òÿúàâöçöíÿ ìÿðóç ãàëìà ñûí äàíáÿùñ åäèëèð. II Ñÿëèì 1570-úè èëäÿ Âåíåñèéàíûí Êèïð àäàëàðûíäàîëàí ìöñòÿìëÿêÿëÿðèíè äÿ çÿáò åòìèøäè.

6 ê76Àíòåíîðóí àëäàòäûüû ãÿäèì øÿùÿð,Òèðàíû äàùà ìöäàôèÿ åòìÿê èãòèäàðûíäà îëìàéàúàã.Éàëàí÷û òÿêãîëëóíó ìÿáÿääÿ áîüàçëàéàúàãëàð.Õàëã îíóí äàâàì÷ûëàðûíûí äà íÿôÿñèíè êÿñÿúÿêäèð.

Áó êàòðåí äÿ ùÿëÿëèê Íîñòðàäàìóñóí øÿðùÿ ýÿëìÿéÿí êàòðåí ëÿ -ðè ñûðàñûíäàäûð. Êàòðåíäÿ øÿðùÿ åùòèéàú áèëèíÿí áèð-èêè ìÿãàìû ýþñ -òÿð ìÿéÿ åùòèéàú âàðäûð. Àíòåíîð Ïàäóè øÿùÿðèíèí ÿñàñûíû ãîéàí


459

ÿôñà íÿâè òðîéàëû îëóá. Ïàäóè øÿùÿðè Èòàëèéàíûí øèìàë-øÿðãèíäÿ éåð -ëÿ øèð. Âàõòèëÿ Âåíåñèéà Ðåñïóáëèêàñûíà ìÿíñóá îëóá. Ýþðöúö íöíÀíòåðîí âÿ Ïàäóè øÿùÿðëÿðèíèí àäûíû ÷ÿêìÿêëÿ íÿéÿ èøàðÿ åòäèéèíèýÿëÿúÿê ýþñòÿðÿúÿêäèð.

6 ê77Ôûðûëäàã÷ûëûãëà ÿëäÿ îëóíàí ãÿëÿáÿ.Èêè äîíàíìà áèðëÿøäè âÿ Àëìàíèéà ãèéàì ãàëäûðäû.Áàø÷û âÿ îüëó ÷àäûðäà þëäöðöëäö.Ôëîðåíñèéà, Èìîëà, Ðóìûíèéà òÿãèá îëóíóðëàð.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ êàòðåíäÿ áÿùñ îëóíàíëàð XVII ÿñðäÿîòóç èëëèê ìöùàðèáÿ çàìàíû áàø âåðèá (1618-1648).

6 ê78Àéïàðàëû áþéöê Ñåëèíèí ãÿëÿáÿ ùàéãûðòûñû.Ðîìàëûëàð ãàðòàëà ìöðàúèÿò åäÿúÿêëÿð.Òèêñèí (Ïàâèéà), Ìèëàí âÿ Ýåíóéà áóíóíëà ðàçûëàøìàéàúàã.Ñîíðà îíëàð þçëÿðè òÿíòÿíÿëè øÿêèëäÿ êðàëû åëàí åäÿúÿêëÿð.

Êàòðåíäÿ XVI ÿñðèí 2-úè éàðûñûíäà Èòàëèéà, Ôðàíñà âÿ Èñïàíèéààðàñûíäà ýåäÿí ìöíàãèøÿëÿðäÿí äàíûøûëûð.

6 ê79Òå÷èíî éàõûíëûüûíäà Ëóàðà, Ãàðîííà,Ñàîíà, Ñåíà, Òåí âÿ Æèðîíäà ñàêèíëÿðè,Äàüëàðûí àðàñûíäà èñòåùêàì ãóðàúàãëàð.Ìöíàãèøÿ áàøëàéàúàã, Ïî ñóéà ÿñèð îëàúàã.

Íîñòðàäàìóñ ùàäèñÿëÿðè äÿãèã ýþðöá âÿ òÿñâèð åäèá. 10 ìàé1796-úû èëäÿ ýÿíú ýåíåðàë Íàïîëåîí àâñòðèéàëûëàðà ãàðøû äþéöøÿ ÿñ -ýÿð ëÿðè þçö àïàðûðäû. Àääà êþðïöñöíö âÿ ÿòðàô ìÿíòÿãÿíè 10 ìèí -ëèê Àâñòðèéà ãîøóíó ãîðóéóðäó. Íàïîëåîí ùÿéàòûíû òÿùëöêÿ àë òûíàãîé ìàãëà øÿõñè øöúàÿò ýþñòÿðäè. Áàòàëéîíóí þíöíäÿ þçö ýåäèðäè.Àä äà ÷àéû öçÿðèíäÿêè êþðïöíö êå÷ÿðêÿí ÿñýÿðëÿð Í.Áîíàïàðòûí


460

äþ éöøÿ þíäÿ ýåòìÿéèíäÿí î ãÿäÿð ðóùëàíìûøäûëàð êè, èðÿëèéÿ úàíàòàðàã ýåíåðàëû òÿñàäöôÿí ÷àéà ñàëìûøäûëàð.

ßñýÿðëÿð ñóéà òóëëàíûá ýåíåðàëû õèëàñ åòìÿñÿëÿð, ñó îíó àïàðàáèëÿðäè.

6 ê80Ôåñäÿí áàøëàíàí áó êðàëëûã Àâðîïàéà ãÿäÿð óçàíûá ýåäÿúÿê.Îíëàðûí øÿùÿðëÿðè àëîâëàíàúàã, ãûëûíúëàðû ïàðëàéàúàã.Áþéöê Àñèéà òîðïàüû âÿ äÿíèçè ãîøóíëà äîëàúàã.Òöíä éàøûëëàð, ôàðñëàð, õà÷ïÿðÿñòëÿð þëöìÿ ñöðöêëÿíÿúÿêëÿð.

Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíè áèçèì çÿìàíÿìèçäÿí áÿùñ åäèð. Áèçýèðèøäÿ ýþñòÿðìèøäèê êè, ùÿð áèð íîñòðàäàìóñøöíàñ áþéöê ýþðöúö -íöí êàòðåíëÿðèíè þç éàøàäûüû ìöùèòÿ ìöíàñèá øÿðù åòìÿéÿ ÷àëûøûð.Áèç äÿ èñòèñíà òÿøêèë åòìèðèê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, ÀÁØ, Ðóñèéà, Àëìàíèéà, Ôðàíñà âÿÁðèòàíèéà ÿí áþéöê ñèëàù òÿúùèçàò÷ûëàðû îëñàëàð äà, ×èí Àñèéàäàáàëëèñòèê ðàêåò ñèñòåìëÿðèíèí, ðåàêòîð âÿ ðàäèàêòèâ ìàòåðèàëëàðûí ÿíáþéöê òÿúùèçàò÷ûñûäûð. ×èí Øèìàëè Êîðåéà, Èðàí, Ïàêèñòàí, Ùèíäèñ -òàí âÿ Ëèâèéàíû ëàçûìè íöâÿ òåõíèêàñû èëÿ òÿìèí åòìèøäèð.

1993-úö èëäÿ ×èí Èðàíà 2 íöâÿ ðåàêòîðó òèêìÿê âÿ ñèëàù èñòåùñàëåòìÿê ö÷öí 20 ìèëéàðä äîëëàðëûã âÿñàèò àéûðìûøäû. Áó ðåàêòîðëàðäàíöâÿ áàøëûãëàðû ö÷öí çÿíýèíëÿøìèø óðàí èñòåùñàë åòìÿê îëàð. Àìå -ðèêà êÿøôèééàòû àéûðä åäèá êè, ×èí Èðàíûí ýèçëè íöâÿ ïðîãðà ìûíûíùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíäÿ ÿñàñ ðîë îéíàéûð. 4-úö ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí “òöíäéàøûëëàð” äåäèêäÿ áèð òÿðÿôäÿí ÿðÿáëÿð, äèýÿð òÿðÿôäÿí éàøûë áåðåò -ëèëÿð — ÁÌÒ-íèí ÿñýÿðëÿðè íÿçÿðäÿ òóòóëóð.

Áóíäàí ÷ûõûø åäÿðÿê íîñòðàäàìóñøöíàñëàð ãåéä åäèðëÿð êè, ÿýÿðÁèðëÿøìèø Ìèëëÿòëÿð Òÿøêèëàòû èøÿ ãàðûøûá áåéíÿëõàëã ãàíóíëàð ÿñà -ñûí äà Éàõûí Øÿðãäÿ ñöëù ïðîñåñèíè ÿäàëÿòëè âÿ äîüðó éîëà éþ íÿëò -ìÿ ñÿ, ×èí éàõûí çàìàíëàðäà ÿðÿá âÿ èñëàì àëÿìèíèí ìö äà ôè ÿñèíÿãàëõàúàã, íåôòèí èõðàúû èëÿ áàüëû Ãÿðá þëêÿëÿðèíèí ñèéàñÿòèíÿ ùÿäñèçòÿñèð ýþñòÿðÿúÿêäèð. ßí äÿùøÿòëèñè èñÿ îäóð êè, áó áþéöê äþâëÿò ×èí-


461

Ïàíÿðÿá èòòèôàãûíû éàðàäàðàã ùàìûéà, î úöì ëÿ äÿí äÿ Ðóñè éà éà,Àâðîïàéà âÿ Àìåðèêàéà ìåéäàí îõóéà áèëÿð. Áó ùàëäà III Äöíéàìöùàðèáÿñè ãà÷ûëìàç îëàúàãäûð. Äàâèä Ýåääåñ áó ìö ùà ðè áÿíèíùÿòòà 2020-úè èëÿ ãÿäÿð áàøëàéàúàüûíû äà ýþñòÿðìèøäèð (ñÿù. 144).

Íÿäÿíñÿ Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû Íîñòðàäàìóñóí “ãàíëû ñöëù êåøèê -÷èñè” àäëàíäûðäûüû ÀÁØ áàðÿäÿ ñþç äåìÿêäÿí, âèúäàíëàðûíûí ñÿñèíÿñÿñ âåðìÿêäÿí ÷ÿêèíèðëÿð. Ãÿðèáÿ ìÿíòèãëÿ öçëÿøèðèê. Áèð éàíäàíÀÁØ ×èíè ùÿðáè ñèëàùëàð èñòåùñàëûíà ýþðÿ òÿíãèä åäèð, áàøãàòÿðÿôäÿí äÿ Àâðîïà þëêÿëÿðèíÿ ×èíÿ ñèëàù ñàòìàìàüû òþâñèéÿ åäèð.ßýÿð ×èíèí åëÿ ýöúëö ñèëàùû âàðñà, îíäà Àâðîïà þëêÿëÿðèíèí ñèëàùû -íà åùòèéàú ãàëûðìû? ×îõ ýöìàí êè, Íàïîëåîíóí ×èí ùàããûíäàäåäèéè ñþçëÿð îíëàðû òÿøâèøÿ ñàëûð: “×èí óéóéàí íÿùÿíýäèð. Îíóîéàòìàéûí. Àéûëñà áöòöí äöíéàíû àëò-öñò åäÿð”.

6 ê81Ýþç éàøëàðû, ùàðàé, àù-íàëÿ, éàëâàðûø, äÿùøÿòëè èíèëòè,Ãåéðè-áÿøÿðè ùÿðÿêÿò, ãÿääàðëûã, ãàðà âàùèìÿ âÿ õÿéàíÿò.Úåíåâðÿ, Ãâèíåéà àäàëàðû, àüñàããàëëàð.Ãàí òþêöëÿúÿê, àúëûã, ðóçèñèçëèê, ùå÷ êèìÿ ðÿùì åäèëìÿéÿúÿê.

Áó êàòðåíäÿ àéäûí îëìàéàí áèð ñþç áåëÿ éîõñà äà, êàòðåí áàðÿäÿôèêèð ñþéëÿìÿê, îíó øÿðù åòìÿê ÷ÿòèíäèð. Íîñòðàäàìóñ áèð ÷îõêàòðåíëÿðèíäÿ áó ñöëù øÿùÿðè Cåíåâðÿíèí àäûíû ÷ÿêèð. Ëàêèí ÷àõ -íàø ìà, ìöùàðèáÿ, àúëûã ìÿãàìûíäà. Øöáùÿ éîõäóð êè, î, Cåíåâ ðÿ -íèí ñöëù äàíûøûãëàðûíäà, íöâÿ ñèëàùëàðûíûí àçàëìàñûíà äàèð ìÿñÿ -ëÿëÿðäÿ áþéöê ðîë îéíàéàúàüûíû ýþðìöø âÿ áàøãà êàòðåí ëÿ ðèí äÿ áóáàðÿäÿ áÿéàí åòìèøäèð. Áóíóíëà áåëÿ, ýþðöúö áó äàíûøûãëàðûí áèðôàéäà âåðìÿéÿúÿéèíè, àõûðäà çîðà ÿë àòûëàúàüûíû äà ýþðìöøäö.

6 ê82Áîø âÿ àäàìñûç ñÿùðàëàðäàÁþéöê Ïîíòèôèêèí ãàðäàøû îüëó äîëàøìàüà ýÿëÿúÿê.Î, éåääè àüûð, äÿìèð ÷óáóãëà þëöíúÿ äþéöëÿúÿê.Îíó ñîíðàëàð úàìà ñàùèá îëàíëàð äþéÿúÿêëÿð.


462

Áó êàòðåí ùàããûíäà ôÿðçèééÿëÿðäÿí áàøãà èíäèéÿ êèìè èíàí äû ðû úûáèð ñþç äåéèëìÿéèá. Êàòðåíèí 2-úè ñÿòðèíäÿ Ðîìà Ïàïàñûíûí(Ïîíòèôèê) ãàðäàøû — ïðîòåñòàíòëûüû ãÿáóë åòìèø Èíýèëòÿðÿ, ãàðäàøûîüëó Èíýèëòÿðÿäÿí ýåäÿðÿê ÀÁØ äþâëÿòèíè éàðàäàí, èíäè úîüðàôèÿðàçèíèí àäû èëÿ áàüëû àìåðèêàëû àäû àëìûø èíýèëèñëÿðäèð. Êàòðåíäÿñþùáÿòèí Øÿðãäÿí ýåòäèéè øöáùÿ äîüóðìóð. Ñîíóíúó 4-úö ñÿòèð äÿäåéèëÿíëÿðè áèð äàùà òÿñäèã åäèð. Ìÿëóìäóð êè, êàòðåíëÿðè éàçàíäàÍîñòðàäàìóñ Ãÿäèì Éóíàí, Ðîìà âÿ Øÿðã ìèôîëîýèéàñûíäàí áîë-áîë èñòèôàäÿ åòìèøäèð. Áó êàòðåíäÿ äÿ áóíóí øàùèäè îëóðóã: “Îíóñîí ðàëàð úàìà ñàùèá îëàíëàð äþéÿúÿêëÿð” — ýþñòÿðèð êè, ñþùáÿò Èðàí -äàí ýåäèð. Ãÿäèì Èðàí ÿôñàíÿëÿðèíäÿ ïàäøàù Êåéõîñðî âóí” Càùàíûýþñòÿðÿí úàìû” îëäóüó íÿãë åäèëèð. Êåéõîñðîâó “Äöíéàíû úàì äàýþðÿí” êèìè äÿ àäëàíäûðûðëàð. Càìû Cÿì âÿ éà Càìû Cÿì øèä äÿÈðàí ìèôîëîýèéàñûíäà ýåíèø éåð àëìûøäûð.

Ïðåçèäåíò C.Êàðòåðèí âàõòûíäà Èðàíäà ÿñèðëèêäÿ îëàí àìåðèêà ëû ëà -ðû àçàä åòìÿê ö÷öí ÀÁØ äåñàíò ýþíäÿðìèøäè. Ëàêèí Èðàí äåñàíòûíöçâ ëÿðèíè òóòìóøäó. Áó, ÀÁØ-à ãóëàãáóðìàñû èäè. Ëàêèí èíàí ìàãîëìóð êè, áþéöê ýþðöúö êàòðåíäÿ áó ìÿñÿëÿäÿí áÿùñ åäèð. Ùà çûð êûáåéíÿëõàëã âÿçèééÿò ýþñòÿðèð êè, ÀÁØ-ûí ôèêðè ßôãàíûñòàí âÿ Èðàãêèìè Èðàíà äà ìöäàõèëÿ åòìÿêäèð. Íîñòðàäàìóñóí éàçäûãëàðûíà àð -õà ëà íàðàã (î, ùå÷ âàõò õÿòàéà éîë âåðìÿéèá. Äå äèêëÿðè ëàáöäîëàðàã áàø âå ðèá) äåéÿ áèëÿðèê êè, ÀÁØ-û Èðàíäà Èðàã äàêû êèìè ãàð -øû ëà ìàéàúàãëàð. Áþéöê ýþðöúö 4-úö ñÿòèðäÿ áóíó à÷ûã úà áÿéàíåòìèøäèð.

6 ê83Áó ãÿäÿð øÿðÿôÿ âÿ èëòèôàòà ÷àòàí àäàì.Áåë÷èêà Ãàëëèéàñûíà (Ôðàíñà) þçöíöí ýÿëèøè èëÿÁèð ìöääÿòäÿí ñîíðà ÷îõ êîáóä ùÿðÿêÿò åäÿúÿê.Áó ãÿäÿð ýþçÿë ýöëÿ ãàðøû àìàíñûç îëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó ãÿíàÿòäÿäèðëÿð êè, êàòðåíäÿ áÿéàí îëóíàíëàðXVI ÿñðèí ñîíëàðûíà éàõûí áàø âåðìèøäèð. Ìöãÿääÿñ Ðîìà Èìïå -


463

ðèéàñûíûí èìïåðàòîðó âÿ Èñïàíèéà êðàëû V Êàðë ùàêèìèééÿòäÿí êþ -íöëëö øÿêèëäÿ èìòèíà åòäèêäÿí ñîíðà (áàõ: 1 ê32) ãàðäàøû Ôåðäè íàíäÌöãÿääÿñ Ðîìà Èìïåðèéàñûíûí èìïåðàòîðó, Â Êàðëûí îüëó II ÔèëèïïÈñïàíèéà, Áåë÷èêà âÿ Èñïàíèéà Íèäåðëàíäûíûí êðàëû îëäó. Ïðîòåñòàíò-òÿáÿÿëè ùîëëàíäëàð âÿ áåë÷èêàëûëàð (Áåë÷èêà ÿðàçèëÿðè áó äþâðäÿ, áèðãàéäà îëàðàã Cÿíóáè Íèäåðëàíä àäëàíäûðûëûðäû. Áàõ: ÀÑÅ, II, ñÿù. 95)II Ôèëèïïè ãàíóíè ùþêìðàí îëà ðàã 1-úè âÿ 2-úè ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéöêèìè, ñåâèíúëÿ ãàðøûëàäûëàð. Ëà êèí 1568-úè èëäÿ Êðàë ïðîòåñòàíòëàðàãàðøû áàðûøìàçëûã ýþñòÿðÿíäÿ ùîëëàíäëàð âÿ áåë÷èêàëûëàð à÷ûã ìö ùà -ðèáÿéÿ ýèðèøäèëÿð. Áåëÿëèêëÿ, ìöñòÿãèëëèê óüðóíäà 80 èëëèê ìöùàðè -áÿëÿð áàøëàíäû. II Ôèëèïï ôðàíñàëû Íàâàððàëû Ùåíðèéÿ äÿ ïðîòåñòàíò îë -äó üóíà ýþðÿ àðçóî ëóí ìàç ìöíàñèáÿò áÿñëÿäèéèíäÿí, 1589-1598-úèèëëÿð àðàñûíäà Èñïàíèéà èëÿ “èêè ôðàíñûç çàíáàüû” àäëàíàí ìöùàðèáÿáàø âåðäè. 1598-úè èëäÿ Ôðàíñà áó ìöùàðèáÿäÿ ãàëèá ýÿëäè. Äàùà ÿò -ðàô ëû ìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 1 ê31.

6 ê84Ñïàðòàäà ùþêóìÿòè èäàðÿ åòìÿêäÿí ìÿùðóì Àõñàã Êëîä,Øèðíèêäèðèúè éîëëàðëà î ãÿäÿð ÷èðêèí èøëÿð ýþðÿúÿê êè,Î, óçóíáîéëó âÿ ãûñà òÿðÿôèíäÿí Êðàëà ãàðøûäóðìàäà ýöíàùëàíäûðûëàúàã.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñóí áÿéàí åòäèê ëÿ ðè -íèí øèêÿñò îëäóãëàðûíà ýþðÿ ôðàíñàëû äèïëîìàò Òàëåéðàíà âÿ Àìå ðè -êà ïðåçèäåíòè Ôðàíêëûí Äåëàíî Ðóçâåëòÿ óéüóí ýÿëäèéèíè ãåéä åäèð -ëÿð. Êàòðåíÿ äÿðèíäÿí íÿçÿð ñàëäûãäà ìöÿììàëû ãàëàí áèð ÷îõ ìÿ -ñÿ ëÿëÿð îðòàéà ÷ûõûð. Äåéèëÿíëÿð éåðèíè àëìûð. Áèçúÿ, êàò ðåí äÿ ñþù -áÿò Ùèòëåð Àëìàíèéàñûíûí Òÿáëèüàò íàçèðè Éîçåô Ùåááåëñäÿí ýåäèð.

1-úè ñÿòèðëÿ ÿëàãÿäàð îíó äåéÿ áèëÿðèê êè, Ñïàðòàäà óøàã øèêÿñòäî üóëàíäà îíó ãàéàäàí àòàðàã ìÿùâ åäÿðäèëÿð. Îäóð êè, îíëàð íÿèí -êè ùàêèìèééÿòäÿí, ùÿòòà ùÿéàòäàí áåëÿ ìÿùðóì îëàðäûëàð. Íîñòðà -äàìóñ áóíà èøÿðÿ åäèð. Ùåááåëñèí ðÿùáÿð âÿçèôÿ òóòàðàã øèð íèê -ëÿíäèðèúè éîëëàðëà íÿëÿð åòäèéè ìÿëóìäóð.


464

6 ê85Áþéöê Òàðñ øÿùÿðèíè ãàëëèéàëûëàð äàüûäàúàãëàð.Áàøû ÷àëìàëûëàðûí ùàìûñûíû ÿñèð åäÿúÿêëÿð.Áþéöê ïîðòóãàëèéàëû äÿíèç âàñèòÿñèëÿ êþìÿê ýþñòÿðÿúÿê.Éàéûí áèðèíúè ýöíö, Ìöãÿääÿñ Óðáàí ýöíöíäÿ.

Ìöõòÿëèô ôÿðçèééÿëÿð èðÿëè ñöðöëñÿ äÿ, áþéöê ýþðöúöíöí áó êàò -ðå íè äÿ øÿðù îëóíìàìûø ãàëûð. Ìÿëóì îëàí îäóð êè, Òàðñ øÿùÿðèÒöðêèéÿäÿäèð. Ìöãÿääÿñ Óðáàí ýöíëÿðè èñÿ ÷îõäóð. Áèðèíúèñè 7 àï -ðåë äÿ, èêèíúèñè 5 ñåíòéàáðäà áàéðàì åäèëèð. Éåïèñêîï Ëàíãðèíèí øÿ -ðÿ ôèíÿ Ìöãÿääÿñ Óðáàí èñÿ 23 éàíâàðà äöøöð. Îëà áèëñèí êè, ïëà íå -òè ìèçèí 2-úè éàðûìêöðÿñèíäÿ Ìöãÿääÿñ Ëàíãðèí Óðáàí áàéðàìûéà éûí 1-úè ýöíöíÿ äöøöð.

6 ê86Ýöíëÿðèí áèðèíäÿ áþéöê ïðåëàò éóõó ýþðÿúÿê.Îíóí áó éóõóñóíó òÿðñèíÿ éîçàúàãëàð.Ãàñêîíèéàäàí ýþçëÿíèëìÿäÿí ìîíàõ ýÿëÿúÿê.Ìÿíàñûíà óéüóí îëàðàã áþéöê ïðåëàò ñå÷èëÿúÿê.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, êàòðåí Íîñòðàäàìóñóí ñàü ëû -üûí äà áàø âåðìèø ùàäèñÿäÿí áÿùñ åäèð.

6 ê87Ôðàíêôóðòäà êå÷èðèëÿí ñå÷êè ëÿüâ îëóíàúàã.Åëÿ áèð éåð îëìàéàúàã êè, Ìèëàíà ÿêñ ýåòìÿñèí.ßí éàõûí àðäûúûëû åëÿ ýöúëö îëàúàã êè, Îíó Ðåéèíèí î òÿðÿôèíäÿêè áàòàãëûüà àïàðûá ÷ûõàðàúàã.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðè Ìöãÿääÿì Ðîìà Èìïåðàòîðó Ôåðäèíàíäûí24 ìàðò 1558-úè èëäÿ Ôðàíêôóðòäà òàúãîéìà ìÿðàñèìè èëÿ áàüëûäûð.Ïàïà IV Ïàâåë îíó ðÿñìè îëàðàã òàíûìàãäàí èìòèíà åòìèøäè. Ëàêèíáèð èë êå÷ìÿìèø, IV Ïàâåë äöíéàñûíû äÿéèøäèêäÿí ñîíðà öçöéîëàîëàí Ïàïà IV Ïèé îíó Èìïåðàòîð êèìè òàíûìûøäû.


465

Ñîíðàêû ñÿòèðëÿð Èñïàíèéà êðàëû II Ôèëèïïèí Ôåðäèíàíäû ñûõûø -äûðàðàã Àëìàíèéà âÿ Íèäåðëàíääàí ÷ûõàðìàã úÿùäè èëÿ áàüëûäûð.

6 ê88Áþéöê êðàëëûã áîø ãàëàúàã.Åáðîíóí éàõûíëûüûíäà îíëàðû áèð éåðÿ éûüàúàãëàð.Òÿñÿëëèíè Ïèðåíåé äàüëàðûíäà òàïàúàãëàð.Ìàé àéûíäà — éàçäà çÿëçÿëÿëÿð îëàúàã.

Íîñòðàäàìóñ 1939-1940-úû èëëÿðäÿ áàø âåðÿí âÿ áó êàòðåíäÿòÿñ âèð îëóíàí ùàäèñÿëÿðè òàì äÿãèãëèéè èëÿ ýþðìöøäöð. 1939-úó èëäÿÈñïàíèéàäà âÿòÿíäàø ìöùàðèáÿñè çàìàíû Ôðàíêî òÿðÿôäàðëàðû Åáðî÷àéû éàõûíëûüûíäà, âàäèäÿ úÿìëÿøÿðÿê ðåñïóáëèêà÷ûëàðûí Êàòàëî íè -éà äàêû ñîí èñòåùêàìëàðûíà ùöúóìà ùàçûðëàøûðäûëàð. 1936-úû èëäÿáàø ëà éàí âÿòÿíäàø ìöùàðèáÿñè äåìÿê îëàð êè, þëêÿíè õàðàáàçàðà÷å âèð ìèøäè. Ãûðûëàí ãûðûëìûø, ãàëàíëàð èñÿ Ïèðåíåé äàüëàðûíäàí êå÷èáÔðàí ñàéà ïÿíàù àïàðìûøäû. Ëàêèí 1940-úû èëèí ìàé àéûíäà, 4-úö ñÿ -òèð äÿí ýþðöíäöéö êèìè, Ôðàíñàäà “çÿëçÿëÿ” áàø âåðäè. Äàùà äîü ðó -ñó, Ùèòëåð îðäóñó þëêÿéÿ ùöúóì åòäè. Áîìáàëàð, òàíê ìÿðìèëÿðèçÿë çÿëÿäÿí äàùà äÿùøÿòëè îëäó. Þëêÿ ëÿðçÿéÿ ýÿëäè.

6 ê89Èêè ãàéûã àðàñûíäà ÿëëÿðè âÿ àéàãëàðû áàüëàíìûøäûð.Öçöíÿ áàë éàõûëìûø, ñöä òþêöëìöøäöð.Àðûëàð âÿ ìèë÷ÿêëÿð ãóðáàíëûã éåìÿéè êèìè ÿëäÿí ãîéìàéàúàãëàð.Ñàãè èêèöçëöëöê åòìèø, áàäÿíèí ñûíàã ìöääÿòè êå÷ìèøäèð.

Êàòðåí Íàïîëåîí Áîíàïàðòäàí áÿùñ åäèð. Íàïîëåîí èêè äÿôÿ ãà éûã -ëà Åëáà âÿ Ìöãÿääÿñ Éåëåíà àäàñûíà ñöðýöí åäèëèá. 2-úè ñÿòèðäÿÍîñòðàäàìóñ ãÿäèìäÿí ãàëìà áèð àäÿòè éàäà ñàëûð. Êðàëëàð òàõòà÷ûõàíäà, éÿíè òàúãîéìà ìÿðàñèìèíäÿ îíóí öçöíÿ ñöä âÿ áàë ÷ÿê ìÿêàäÿòè îëìóøäóð (1 ê57). Íàïîëåîí èñÿ èìïåðàòîð èäè. Áþ éöê ýþ ðöúöîíóí òàõò-òàúäàí óçàãëàøäûðûëìàñûíû ýþñòÿðèð. 4-úö ñÿ òèð äÿ îá ðàçëûøÿêèëäÿ òÿñâèð îëóíàíëàð äà áàø âåðèá. 1814-úö èëèí àï ðåë àéû íûí 11-äÿí


466

12-ÿ êå÷ÿí ýåúÿ î, èí òèùàð åòìÿêèñòÿéèá. Ëàêèí úÿù äè áàø òóòìàéûá.Îíà ýþðÿ êè, èêè èëÿ éàõûí áîé íóí -äàêû ìåäàë éîíäà ýÿçäèðäèéè çÿùÿðþç òÿñèðèíè èòè ðèáìèø.

Çÿùÿð ìÿñÿëÿñèíèí òàðèõè Ðó ñèéàèëÿ áàüëûäûð. Ìÿñÿëÿ áó ðà ñûí äà äûðêè, Íàïîëåîí Ìîñêâàíû òÿðê åò -äèêäÿí ñîíðà, Êàëóãà éà õûí ëû üûí äàèëê äÿôÿ (24.Õ.1812) ðóñ âÿ Ôðàíñûçîðäóëàðû ãàíëû äþ éöøÿ ýèð ìèø äèëÿð.Åðòÿñè ýöí ñÿùÿð òåçäÿí ðóñëàðûíìþâãåëÿðèíÿ áàõ ìàã ö÷öí Íàïî -ëåîí Ãîðîäíà êÿí äèíäÿí ÷ûõàíêèìè áèðäÿí íèçÿëè êà çàê ëàð îíóíäÿñ òÿñèíèí öñòöíÿ øûüûìûøäû. Íàïîëåîíëà îëàí èêè ìàð øàë (Ìöðàò âÿÁåññéåð), ýåíåðàë Ðàïï âÿ áèð íå÷ÿ çàáèò Íàïîëåîíó äþâ ðÿéÿ àëàðàãìöäàôèÿ îëóí ìàüà áàøëàäûëàð. Ïîëéàê àòëû ãîøóíó âÿ ôðàíñûç éåýåðëÿðèÈìïåðàòîðó âÿ îíó ÿùàòÿ åäÿí äÿñòÿíè õèëàñ åòäè.

Áèð àíäà þëìÿê âÿ éà ÿñèð äöøìÿê òÿùëöêÿñè áþéöê èäè. Áöòöíýö íö Íàïîëåîí ýöëöìñÿìèøäè. Àõøàì î, ãâàðäèéà ùÿêèìè Éóâàíàÿñèð äöøìÿê òÿùëöêÿñè åùòèìàëûíà ãàðøû ýöúëö çÿùÿð ùàçûðëàéûá îíàâåð ìÿñèíè ÿìð åòìèøäè.1

1814-úö èë àïðåë àéûíûí 11-äÿ, òàõò-òàúäàí ÿë ÷ÿêìÿñèíäÿí áåøýöí ñîíðà, îíóí Åëáà àäàñûíà éîëà äöøìÿñè ö÷öí éûð-éûüûø åäè ëÿð -êÿí Íàïîëåîí ùÿìèøÿ þçö èëÿ ýÿçäèðäèéè ãóòóñóíäàí ùÿëÿ 1812-úèèëäÿ ùÿêèì Éóâàíûí ùàçûðëàäûüû ìÿùëóëó àõûðàúàí è÷äè. Äÿùøÿòëèÿçàáëàð áàøëàäû.

Íàïîëåîí çÿùÿðèí çÿèôëèéèíäÿí, éàõóä òÿñèðèíè èòèðìÿñèíäÿí øè -êà éÿòëÿíÿðÿê ùÿêèì Éóâàäàí òÿçÿ çÿùÿð òÿëÿá åòäè. Ùÿêèì áèð


467

Íàïîëåîí Åëáà àäàñûíäà äöøöíúÿëÿðÿãÿðã îëóá (1814-úö èë)

1 É.Â.Òàðëå. Íàïîëåîí. Áàêû, 1993, ñÿù. 332-333.

äàùà áåëÿ áèð úèíàéÿò åòìÿéÿúÿéèíè áèëäèðÿðÿê, ãà÷ûá îòàãäàí÷ûõäû. Íàïîëåîíóí ÿçàáëàðû áèð íå÷ÿ ñààò ÷ÿêñÿ äÿ, ñàü ãàëäû. 4-úöñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð.

3-úö ñÿòèðäÿ àðûëàðäàí ñþùáÿò ýåäèð. Áó äà Íàïîëåîíëà áàüëûäûð.Íàïîëåîíóí ýåðáèíäÿ àðû ïÿòÿéè ùÿêê îëóíìóøäó. Ìóíäèðèíäÿ èñÿàðû øÿêëèíäÿ åìáëåì âàðäû.

6 ê90Öôóíÿòëè, èéðÿíú áèàáûð÷ûëûã áàø âåðÿúÿê.Áó ÿìÿëäÿí ñîíðà îíó òÿáðèê åäÿúÿêëÿð.Ìåéèë ýþñòÿðèëìÿäèéèíÿ ýþðÿ áþéöê öçðõàùëûã åäèëäè.Íåïòóí ñöëùÿ ñöðöêëÿíìÿäè.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè øÿðù åòìÿêäÿí, äåìÿê îëàð êè, âàç êå÷ -ìèø ëÿð. Áèçÿ ãàëûðñà, áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ ÀÁØ-ûí Èðàãû çÿáòåò ìÿñèíäÿí ñþç à÷ûð. ÀÁØ áöòöí äöíéàíûí ýþçö ãàáàüûíäà Èðàãäàãîðõóëó ñèëàù âàð — äåéÿðÿê þëêÿíèí ñèðëÿðèíè, ùÿðáè ýöúöíö þé ðÿí -äè, äöíéà äþâëÿòëÿðèíèí ðÿéèíÿ ìÿùÿë ãîéìàäàí Èðàãû çÿáò åòäè.ßâ âÿë ëÿð áóíà ãàðøû ÷ûõàíëàðûí ÷îõó ñîíðàëàð êþíöëëö-êþíöëñöçÏðå çèäåíò Áóøó òÿáðèê åòäè. ×îõëàðû ÀÁØ-ûí áó ùÿðÿêÿòèíÿ âàõòûíäàùàãã ãà çàíäûðìàäûüûíà ýþðÿ 2005-úè èëèí ôåâðàëûíäà Áðöññåë ýþ ðöø -ëÿðè çàìàíû öçðõàùëûã åòäè. Òàðèõÿí Íåïòóí àäûíà ãöäðÿòëè ùÿðáè-äÿ íèç äîíàíìàñû îëàí Áðèòàíèéà âÿ éà Îñìàíëû Èìïåðèéàñû ëàéèãýþðöëìöøäöð.

Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ ñþùáÿò Èíýèëòÿðÿäÿí ýåäèð. Èíýèëòÿðÿ äöí -éà äþâëÿòëÿðèíèí ñöëù ñèéàñÿòèíÿ ãîøóëìàéàðàã ÀÁØ-ëà áèðýÿ Èðàãûçÿáò åòäè. Áó êàòðåí áèð äàùà òÿñäèã åäèð êè, Íîñòðàäàìóñóíìöÿììàëû øÿêèëäÿ áÿéàí åòäèêëÿðèíè ìöÿééÿí ùàäèñÿ áàø âåðÿíÿãÿäÿð øÿðù åòìÿê ÷ÿòèí îëóð. Øöáùÿñèç, áóíà ýþðÿäèð êè, èíäèéÿãÿäÿð íîñòðàäàìóñøöíàñëàð êàòðåí áàðÿäÿ ñþç äåìÿêäÿí÷ÿêèíìèøëÿð.


468

6 ê91Äÿíèç äþéöøöíöí (ìöùàðèáÿ) ãîøóí áàø÷ûñûíäàí,Àçüûí ãàíè÷ÿíäÿí, àìàíñûç, äÿùøÿòëè ñþéöøëÿð åøèäèëÿúÿê.Áþéöê Àãðèïïèí îüëó äîüóëàíäà,ßñèð øàðäà áàø÷ûäàí ãà÷àúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ áó êàòðåí 1571-úè èëäÿ Ëåïàíòî éà õûí ëû -üûí äà, Êîðèíô áîüàçûíäà Îñìàíëû ùÿðáè-äÿíèç äîíàíìàñû èëÿ Àâñ -ò ðè éàëû Äîí Õóàíûí áàø÷ûëûüû èëÿ õðèñòèàí ùÿðáè-äÿíèç äîíàíìàñûàðàñûíäà ýåäÿí äþéöøäÿí áÿùñ åäèð. Ìàðàãëûäûð êè, éåíè åðàäàíÿââÿë 31-úè èëäÿ ðîìàëû ñÿðêÿðäÿ Ìàðêî Àãðèïïî äÿíèç äþéöøöíÿðÿùáÿðëèê åäÿðÿê ãàëèá ýÿëìèøäè. Íîñòðàäàìóñ ÷îõ óñòàëûãëà ÄîíÕóàíû Àãðèïïî èëÿ ìöãàéèñÿ åäèð. Äîí Õóàí òöðê ùÿðáè-äÿíèçäîíàíìàñûíà ãàëèá ýÿëÿðÿê òöðê ýÿìèëÿðèíäÿ ãóë êèìè àâàð ÷ÿêÿí1500 íÿôÿð õðèñòèàíû àçàä åòìèøäè. Òöðê êîìàíäàíû, àäìèðàë ßëèÏàøà òîïäàí àòûëàí ìÿðìè èëÿ þëäöðöë ìöøäö. Ýþðöúö 4-úö ñÿòèðäÿáóíà èøàðÿ åäèð. (Äàùà ÿòðàôëû ìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 7 ê26)

6 ê92Ýþçÿëëèê øàùçàäÿñè íåúÿ äÿ ãÿøÿíýäèð.Áàø÷ûíûí éàíûíà ýÿòèðèëäè, 2-úè îëäó, ãûëûíúäàí êå÷èðèëìÿê ö÷öí.Øÿùÿð ãûëûíúäàí êå÷èðèëäè, öçö áàðûòäàí éàíäû.×îõëó þëöì êðàëûí þëêÿñèíè òàíûíìàç åòäè.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Ôðàíñà êðàëû XVI Ëöäîâèêäÿí ýåäèð. 1774-úöèë äÿ êèëñÿäÿ òàúãîéìà ìÿðàñèìèíäÿ Ïàïà òàúû îíóí áàøûíà ãîéóá.Ëà êèí ñîíðàëàð 1789-úó èëäÿ Áþéöê Ôðàíñà èíãèëàáû áàøëàéûá. Èí ãè -ëàá âàõòû êðàëûí áöòöí ñÿëàùèééÿòëÿðè ÿëèíäÿí àëûíûá. Êðàë àíä è÷èá êè,âÿòÿíäàøëàðûí àçàäëûãëàðûíà òîõóíìàéàúàã. Åëÿúÿ äÿ ñþç âåð ìèø äèêè, ùå÷ âàõò Ôðàíñàíû òÿðê åòìÿéÿúÿê. Ëàêèí èíãèëàáûí ãûçüûí ÷à -üûí äà — 1792-úè èëèí ñîíëàðûíäà ýåúÿ âàõòû êðàë þç àèëÿñèíè ýþ òö ðöáâÿ Ïàðèñè òÿðê åäèá. Êðàë éîëäà òóòóëàðàã ýåðè ãàéòàðûëûá. Þçö äÿ,êðàëè÷à Ìàðèéà Àíòóàíåòòà äà 1793-úö èëäÿ åäàì åäèëèáëÿð. 4-úö ñÿ -òèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè èíãèëàá âàõòû þëêÿäÿ äÿùøÿòëè ãûðüûíëàð áàø


469

âåðèá. Êðàë XVI Ëöäîâèêëÿ áàüëû Íîñòðàäàìóñóí áèð íå÷ÿ êàò ðå íèâàðäûð. ßí ÷îõ òÿÿññöôëÿíäèðèúè êàòðåí (4 ê85) êðàëûí âÿ êðà ëè ÷àíûíåäàì ñÿùíÿñèíè äÿãèã òÿñâèð åäÿí êàòðåíäèð. Íîñòðàäàìóñóíùàäèñÿäÿí òÿãðèáÿí 250 èë ÿââÿë áÿéàí åòäèêëÿðè, òàðèõ÷èëÿðèí êðàëâÿ êðàëè÷àíûí åäàìû çàìàíû ãÿëÿìÿ àëäûãëàðû èëÿ öñò-öñòÿ äöøöð.

6 ê93Õÿñèñ ïðåëàò òÿêÿááöðëöëöéöíäÿí àëäàäûëäû.Ùå÷ áèð øåé äàùà îíà êþìÿê åòìÿéÿúÿêäèð.Îíóí åë÷èëÿðè âÿ þçö ÿìÿëëèúÿ ÿëÿ êå÷ÿúÿêëÿð.Ìåøÿäÿ îäóí éàðàí ùÿð øåéè òÿðñèíÿ ýþðÿúÿê.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð áèð ñþç äåìÿìèøëÿð. Ýþðöíäöéöêè ìè, êàòðåí áþéöê òàðèõè ÿùÿìèééÿòè îëàí áèð ùàäèñÿäÿí áÿùñ åò -ìèð. Êàòîëèê êèëñÿñèíäÿ éöêñÿê ðóùàíè âÿçèôÿ òóòàí ïðåëàòûí àë äà -äûë ìàñû, õðèñòèàí àëÿìèíèí ùÿð éåðèíäÿ áàø âåðÿ áèëÿðäè. Áó òàðèõö÷öí, áÿøÿðèééÿò ö÷öí ùå÷ äÿ áþéöê ôàúèÿ îëìàçäû. Ýöìàí êè,êàòðåí ìÿùÿëëè õàðàêòåð äàøûéàí ìÿñÿëÿäÿí áÿùñ åäèð.

6 ê94Òàõò-òàúû äàüûäàíëàðà êðàë áÿðê ãÿçÿáëÿíÿúÿê.Ìöùàðèáÿ ýöíö ñèëàùëàð ãàäàüàí åäèëÿíäÿ,Çÿùÿð ÷èéÿëÿê âàñèòÿñèëÿ ãÿíäÿ ãàðûøäûðûëìûøäûð.Ñó è÷ÿðÿê þëÿí àäàì, “òîðïàã, òîðïàã” — äåéÿ úàíûíû òàïøûðàúàã .

Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíè äÿ ùÿëÿëèê øÿðù îëóíìàìûøäûð.

6 ê95Áþùòàí÷û òÿðÿôèíäÿí îâñóíëàíìûø ñîíðà äîüóëàíà ãàðøû,Íÿùÿíý âÿ ùÿðáè èøëÿðèí ýåòäèéè áèð âàõòäà,Áþéöéÿ úöçè áèð ùèññÿ øöáùÿëè ãàëàðñà.Êðàëëûãäà äÿðùàë ïàðòèçàíëàðûí ùÿðÿêàòû áàøëàéàúàã.

Áþéöê ýþðöúöíöí áó êàòðåíè äÿ øÿðù îëóíìàìûøäûð.


470

6 ê96ßñýÿðëÿð áþéöê øÿùÿðè òÿðê åòäèëÿðÙÿéàòäà ùÿëÿ áåëÿ ãàðøûëûãëûã îëìàìûø.Àù, ýþð íåúÿ äÿùøÿòëè áÿäáÿõòëèê éàõûíëàøûð.Éàëíûç òÿùãèðäÿí áàøãà, ùå÷ íÿ áàüûøëàíûëìàéàúàã.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû áàøâåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åòäèéèíè ãåéä åäèðëÿð. Îíëàð ýþñòÿðèðëÿðêè, 1-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò àëìàí ÿñýÿðëÿðèíèí Áåðëèíè òÿðê åòìÿñèíäÿíýåäèð. Ëàêèí ìÿëóìäóð êè, àëìàí ÿñýÿðëÿðè Áåðëèíè òÿðê åòìÿ ìèø -äè ëÿð. Áåðëèíäÿ èêè ñîâåò îðäóñó àëìàí îðäóñóíà ãàðøû ãàíëû ìö ùà -ðè áÿ àïàðûðäû. Áåðëèíäÿ ýåäÿí äþéöøöí ñîí ùÿôòÿñè ÿðçèíäÿ àëìàíâÿ ñîâåò ÿñýÿðëÿðèíèí, åëÿúÿ äÿ ìöëêè ÿùàëèíèí èòêèñè äÿãèãÿäÿ 2ìèí íÿôÿðÿ áÿðàáÿð îëìóøäóð.

Áèçÿ ãàëûðñà, áó êàòðåíäÿ Íàïîëåîíóí 1812-úè èëäÿ Ìîñêâàéàùö úóìóíäàí áÿùñ åäèëèð (áàõ: 3 ê24). Ùÿìèí ùöúóìäàí ñîíðà 600ìèí íÿôÿðëèê ãöäðÿòëè ôðàíñûç îðäóñóíäàí éàëíûç 30 ìèí íÿôÿð ñàüãàë ìûøäû.1

6 ê97Ãûðõ áåø äÿðÿúÿ åí äàèðÿñèíäÿ ùàâà àëîâëàíàúàã.Îä òÿçÿ, áþéöê øÿùÿðÿ éàõûíëàøàúàã.Áþéöê àëîâ áèð àíäà ùÿð éàíû àüçûíà àëàúàã.Îíëàð íîðìàíëàðäàí (ÍÀÒÎ) ñöáóò òÿëÿá åäÿíäÿ.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó ùàäèñÿëÿðèí Íéó-Éîðêäà áàø âåðäèéèíèãåéä åò ñÿëÿð äÿ, áó øÿùÿðèí 41-úè åí äàèðÿñèíäÿ éåðëÿøìÿäèéèíèèíêàð åòìèðëÿð.

Ëàêèí ùàäèñÿëÿðèí Ñåðáèéàíûí ïàéòàõòû Áåëãðàäà éàõûí ÍîâèÁåëãðàääàí áÿùñ åòäèéèíè ýþñòÿðÿíëÿð ùÿãèãÿòäÿí óçàã äåéèëëÿð.Áó øÿùÿð 45-úè åí äàèðÿñèíäÿ éåðëÿøèð. 1999-úó èëèí ìàðò àéûíäàÍÀÒÎ ãöââÿëÿðè áó øÿùÿðè áîìáàðäìàí åòìÿéÿ áàøëàìûøäûëàð.


471

1 Äàìîí Wèëñîí. Ýþðöúöëöê (èíýèëèñúÿ). Ëîíäîí, 2003, ñÿù. 271.

Êå÷ìèø Éóãîñëàâèéàíûí Ïðåçèäåíòè Ñëîáîäàí Ìèëîøåâè÷ (2005-2006-úû èëëÿðäÿ Ùààãàäà áåéíÿëõàëã ìÿùêÿìÿ ùÿðáè úàíè êèìèîíóí èøèíÿ áàõûðäû. Áèð ýöí îíó êàìåðàñûíäà êå÷èíìèø òàïìûøäûëàð.ßñëèíäÿ îíóí “ýöíàùû” þëêÿñèíè ïàð÷àëàíìàãäàí õèëàñ åòìÿêúÿùäè èäè — Ã.Ï.). ÍÀÒÎ-äàí Êîñîâîäà ñåðáëÿðèí àëáàíëàðà ãàðøûùàíñû úèíàéÿòè òþðÿòäèêëÿðè áàðÿäÿ ñöáóò òÿëÿá åäèðäè. 4-úö ñÿòèðäÿÍîñòðàäàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð. Ýþðöúö áàøãà êàòðåíëÿðèíäÿ äÿ,ìÿñÿëÿí 5 ê96 ãåéä åäèð êè, ùÿãèãÿòè äåéÿíëÿðèí àüçûíû áàü ëà éà -úàã ëàð. Ðóñ òÿäãè ãàò÷ûëàðû Äìèòðè âÿ Íàäåæäà Çèìàëàð áóðàäà äààüà ãàðà äåìÿêäÿí éîðóëìóðëàð. Éàëàíäàí Áàüäàä øÿùÿðèíèí 45-úèåí äàèðÿñèíäÿ îëäó üóíó èääèà åäÿðÿê, 2-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿòèí éåíèøÿùÿðäÿí ýåòäèéèíÿ ìÿùÿë ãîéìàéàðàã (Áàüäàäûí òÿìÿëè åðàìûçûí762-úè èëèíäÿ ãîéó ëóá) êàòðåíèí Áàüäàääàí áÿùñ åòäèéèíè ýþñ òÿ ðèð -ëÿð.1 Áàøàáÿëà òÿäãè ãàò÷ûëàð ùÿìèí êèòàáäà, ñ.181-äÿ åéíè êàò ðå íèøÿðù åäÿðêÿí ñþùáÿòèí íÿäÿí âÿ ùàðàäàí ýåòäèéèíè áåëÿ äåéÿáèëìèðëÿð.

Êèòàáûí 103-úö ñÿùèôÿñèíäÿêè àü éàëàí èñÿ òÿäãèãàò÷ûëàðûí ñàâàäâÿ âèúäàí ñÿâèééÿñèíäÿí õÿáÿð âåðèð: “Áèëìÿê ìàðàãëûäûð êè, òà ðè -õèí áþéöê áèð çàìàí êÿñèéèíäÿ Ýöðúöñòàí Áþéöê Åðìÿíèñòàíûí áèðùèññÿñè îëìóøäóð”.

ßñëèíäÿ áó áåëÿ äåéèëäèð. Îðòà ÿñðëÿðäÿ áÿçè Àâðîïà þëêÿëÿðèíäÿÃàô ãàçûí õðèñòèàíëàð éàøàéàí ùèññÿñè ñÿùâÿí Åðìÿíèñòàí àäëàí äû ðû -ëûá. (Áàõ: 5 ê94)

6 ê98Âîëñêóñäà (Ëàíãåäîêà) äàüûíòû äÿùøÿòëè ãîðõó éàðàäàúàã.Îíëàðûí áþéöê øÿùÿðè (Òóëóçà) ëÿêÿëÿíÿúÿê.Ýöíÿø (ãûçûë), Àé (ýöìöø) òàëàíàúàã, ìÿáÿäëÿð ìóðäàðëàíàúàã.Âÿ ùÿð èêè áþéöê ÷àé, àõàí ãàíëà ãûðìûçû áîéàíàúàã.


472

1 Ðàñ øèô ðîâàííûé Íîñòðàäàìóñ (русъа). Ìîñêâà, 2001, ñòð. 284.

Ôðàíñàäàí áÿùñ åäÿí áó êàòðåí äÿ ÿñðëÿð áîéó òÿäãèãàò÷ûëàðûäöøöíäöðìöøäöð. Éàëíûç ñîí èëëÿðäÿ îíóí øÿðùèíÿ íàèë îëóí ìóø -äóð. Ùàäèñÿëÿð 1789-1793-úö èëëÿð Áþéöê Ôðàíñà èíãèëà áûíäàí àçñîíðà áàø âåðìèøäè. Òóëóçà øÿùÿðèíäÿ éåðëÿøÿí ìöãÿääÿñ Ñåðíèíêèëñÿñèíè — àíòèê äþâðäÿí ãàëìà áó àáèäÿíè èêè áþéöê ãûçûë (Ýöíÿø)âÿ ýöìöø (Àé) ýöíáÿç áÿçÿéèðäè. Èíãèëàá âàõòû ýöíáÿçëÿðè òàëàíåòìèøäèëÿð. Èíãèëàáè åðàíûí ñîíóíäà (1814) Òóëóçà éàõûíëûüûíäàÃà ðîííà âÿ Òóø ÷àéëàðû ñàùèëëÿðèíäÿ, åëÿúÿ äÿ Ëàíãåäîêà êàíàëûöñ òöíäÿ ãàíëû äþéöø îëìóøäó. Þëÿíëÿðèí ñàéû àëòû ìèí íÿôÿðè êå÷ -ìèø äè. Êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ áó ìÿñÿëÿëÿðÿ èøàðÿ åòìèøäèð.

6 ê99Ñàâàäëû äöøìÿí òÿøâèø è÷èíäÿ ýåðè äþíÿúÿê.Áþéöê îðäó çÿèôëÿéèá, ïóñãóäà äóðàíëàð îíó ïÿðÿí-ïÿðÿí ñàëûá.Ïèðåíåé âÿ Ïåíèí äàüëàðû îíó ðÿää åäÿúÿê.×àéûí éàõûíëûüûíäà àíòèê ãàáëàð òàïûëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíèí Íàïîëåîíëà áàüëû îëäóüóíó ãåéä åäèðëÿð.Ýþñòÿðèðëÿð êè, êàòðåíäÿ Íàïîëåîí îðäóñóíà ãàðøû Èñïàíèéàäà àïà -ðû ëàí ïàðòèçàí ìöùàðèáÿëÿðè òÿñâèð îëóíóð.

Áèçÿ ãàëûðñà, êàòðåíäÿ Íàïîëåîíóí 1812-úè èëäÿ Ðóñèéàéà ùÿðáèéöðöøö âÿ ìÿüëóáèééÿòè òÿñâèð åäèëèð.

6 ê100Àüûëñûç òÿíãèä÷èëÿðÿ ÿõëàã îâñóíóÁó áÿíäè îõóéàí, ãîé îíóí ùàããûíäà äÿðèíäÿí äöøöíñöí.Êÿíàð äóðñóí ãàíìàçëàð, íàäàí, êöòáåéèí èíñàí éûüûíû.Áöòöí àñòðîëîãëàð, êöòëÿð âÿ âàðâàðëàð.Ãîé äåäèêëÿðèìè òÿðñèíÿ éîçàíëàð ìöãÿääÿñ àéèíÿ òàïøûðûëñûí.

Êàòðåíäÿ éåð àëàí (3-úö ñÿòèð) àñòðîëîãëàð áàðÿäÿ ôèêèð áöòöíòÿäãèãàò÷ûëàðû ÷àøáàø ñàëìûøäûð. ßñëèíäÿ áó ñþçöí ìÿíà ÷àëàðûíàôèêèð âåðÿíäÿ áþéöê ýþðöúöíö ãûíàìàüà áèð ÿñàñ ãàëìûð. Î, áó


473

�Ãÿçÿíôÿð Ïàøàéåâ. Íîñòðàäàìóñóí ìþúöçÿëè àëÿìèùàëäà ôàë÷û âÿ ðÿììàëëàðû, åëÿúÿ äÿ Êàðë Åðíåñò Êàðàôò êèìè àñòðî -ëîã ëàðû íÿçÿðäÿ òóòìóøäóð. (Áàõ: 8 ê47)

Íîñòðàäàìóñ áÿøÿðèééÿòèí èíêèøàôûíäà àñòðîëîýèéà åëìèíèí âÿàñòðîëîãëàðûí áþéöê ðîë îéíàäûãëàðûíû éàõøû áèëèðäè. Íîñòðàäàìóñîüëó Ñåçàðà öíâàíëàäûüû ìÿêòóáäà àñòðîëîýèéà åëìèíÿ éöêñÿêãèéìÿò âåðèð, ýþðöúöëöéöí áèð áàøà àñòðîëîýèéà åëìè èëÿ áàüëûîëäóüóíó õöñóñè âóðüóëàéûðäû: “Éàðàäàíûí èðàäÿñè âÿ àëûí éàçûñû èëÿáàüëû ùàäèñÿëÿðè àñòðîëîýèéàíûí âÿ òÿáèè íóðóí êþìÿéèëÿ òÿêúÿ Èëàùèâåðýèñè îëàíëàð ãàáàãúàäàí ýþðÿ áèëÿðëÿð”.

Ýþðöúö åëÿúÿ äÿ ýþçÿë áèëèðäè êè, ùÿëÿ XIV ÿñðèí II éàðûñûíäàêðàë Â Êàðë Ïàðèñ Óíèâåðñèòåòèíèí “Òèáá ìÿêòÿáè”íè éàðàäàðêÿíîíóí ýèðèøèíäÿ éàçûëìûøäû: “Àñòðîëîýèéàíû áèëìÿéÿí ùÿêèì êîðàáÿí çÿð”.

Áåëÿ îëàí ùàëäà Íîñòðàäàìóñóí àñòðîëîãëàðà ìÿíôè ìöíàñèáÿòäÿîëäóüóíó ýþñòÿðìÿê äîüðó äåéèëäèð.

Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíäÿ ýþðöúöëöéö èëÿ áàüëû ÿñàñ ìÿãàìûà÷ûá îðòàéà ãîéóð. Ýþðöúö äóéìóøäó êè, ýÿëÿúÿêäÿ äåäèêëÿðèíè íå -úÿ ýÿëäè éîçàúàã, ïóë ãàçàíìàã õàòèðèíÿ òÿëÿì-òÿëÿñèê, áàñìà ãÿ -ëèá “òåìàòèê” êèòàáëàð áóðàõàúàãëàð. Áÿëêÿ äÿ ÷îõëàðûíû Íîñòðà äà -ìóñóí ýþðöúöëöéöíÿ ýèðèøìÿêäÿí ÷ÿêèíäèðÿí áó êàòðåíäèð. Áÿë êÿåëÿ áèçè äÿ áó êèòàáûí öçÿðèíäÿ éåääè èëäÿí àðòûã ìÿñóëèééÿòëÿ èø -ëÿìÿéÿ, ùÿð øåéè äèããÿòëÿ ýþòöð-ãîé åòìÿéÿ òÿùðèê åäÿí áó êàòðåíîëìóøäóð.

474

VII ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (VII ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (VII ÉÖÇËÖÊ))

Ñÿìà úèñèìëÿðèíèí äöçöëöøö âÿ ùÿ ðÿ êÿòèíäÿíýþðöíäöéö êèìè, ùå÷ íÿ íÿùà éÿòñèç âÿ ñîíñóçýöúÿ ìàëèê Èëàùèíèí ãöäðÿòèíäÿí êÿíàðäàäåéèëäèð.

7 ê1Õÿçèíÿíèí òàýû Àõèëë òÿðÿôèíäÿí ÷àïûëäû.Êâàäðàò àäëàíàí ìåéäàí áóíó ñÿíÿäëÿðäÿ òÿñäèã åäèð.Êðàëûí ùÿðÿêÿòèíäÿí áóíóí íåúÿ îëàúàüû ýþçëÿíèëèð.Ìåéèò õàëãûí ýþçö ãàðøûñûíäà àñûëàúàã.

êàòðåíè èëê îëàðàã “Äöíéà ùàäèñÿëÿðè áàðÿäÿ Íîñòðàäà -ìó ñóí ýþ ðöúöëöéö” êèòàáûíûí ìöÿëëèôè Ðîá øÿðù åòìèøâÿ áöòöí òÿä ãè ãàò ÷û ëàð øÿðùèí äîüðó îëäóüóíó òÿñäèã -ëÿìèøëÿð. Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Ôðàí ñà íûí 1-úè íàçèðè (Áàø

íàçèð) Ôëîðåíñèéàëû Êîí÷èíî Êîí÷èíèäÿí ýå äèð. Êîí÷èíî âÿ êðàëíàèáè Ìàðèéà Ìåäè÷è õÿçèíÿíè äàüûòìûøäûëàð. Êîí ÷èíè ùÿì áàøíàçèð, ùÿì ìàëèééÿ íàçèðè, ùÿì äÿ Ôðàíñà ñèëàùëû ãöâ âÿëÿðèíèí áàøêîìàíäàíû èäè. 16 éàøëû êðàë XIII Ëöäîâèê, íÿ éöí ýöë ùÿéàò ñöðÿíàíàñûíà, íÿ äÿ Êîí÷èíèéÿ ãàðøû áèð øåé åäÿ áè ëèð äè. Êðàëû áóâÿçèééÿòäÿí éàëíûç Êîí÷èíèíèí þëöìö õèëàñ åäÿ áè ëÿð äè. ßëâåðèøëèøÿðàèò Ïàðèñäÿ Ïàðëàìåíòèí ñÿäðè Àõèëë äå Ùàðëè Êîí ÷èíèíèí õÿçèíÿíèäàüûòìàñû áàðÿäÿ ìÿñÿëÿ ãàëäûðàíäàí ñîíðà éåòèøäè.

1-úè ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ ùÿì Àõèëëèí àäûíû ÷ÿêèð, ùÿì äÿ Êîí -÷è íèíèí ìþâãåéèíèí ëàõëàìàñûíûí áàøëàíüûúûíû ìÿùç îíóí ãîé äó -üó íó ãåéä åäèð. Îíó äà ãåéä åäÿê êè, Àõèëë äå Ùàðëè Ôðàíñàäà ÷îõìÿøùóð âÿ äþâëÿòÿ âèúäàí âÿ ñÿäàãÿòëÿ, òÿìÿííàñûç ãóëëóã åòìèøäþâ ëÿò õàäèìè îëóá. Îíóí ñîí äÿðÿúÿ áþéöê åùòèðàìà ëàéèã ýþðöë -

475

KK

ÂÛÛ Ñåíòóðèéà

�

ìÿ ñè Òöðêèéÿäÿ ñÿôèð èøëÿéÿðêÿí ìèíäÿí àðòûã ôðàíñàëû ìöùàðèáÿÿñèðëÿðèíè âÿ ãóëëàðû þç ùåñàáûíà àçàä åòäèðìÿñè îëìóøäó.

Êðàëûí äîñòó âÿ úàíýöäÿíëÿðèíèí áàø÷ûñû Âèòðè Êîí÷èíèíèí öí âà -íû íà ñþéëÿíÿí èòòèùàìëàðäàí èñòèôàäÿ åäÿðÿê îíó àðàäàí ýþòöðìÿéèêðàëà ìÿñëÿùÿò ýþðöð.

24 àïðåë 1617-úè èëäÿ Êîí÷èíè Êâàäðàò àäëàíàí ìåéäàíäà ýÿ çÿð -êÿí Êðà ëûí úàíýöäÿíëÿðè Âèòðè, Ùàëèåð âÿ Ïåðåé îíóí éîëóíó êÿñ -ìèø, ùÿáñ åäèë ìÿñè áàðÿäÿ êðàëûí ÿìðè èëÿ îíó òàíûø åòìèøäèëÿð.Ãà÷ ìàüà öç ãî éàí Êîí÷èíèíè ýöëëÿëÿìèøäèëÿð. Êîí÷èíèíèí ìå éè òè -íè ìåéäàíäà õàë ãûí ýþçö ãàðøûñûíäà àñìûøäûëàð. Åëÿúÿ äÿ îíóí àð -âàäû Ëåîíàðà Äîðèíè úà äóýÿðëèêäÿ òÿãñèðëè áèëèá åäàì åòìèø, ñîíðàèñÿ ìåéòèíè éàíäûðìûøäûëàð.

Êðàë åøèäÿíäÿ êè, Êîí÷èíèíè þëäöðöáëÿð, äÿðèíäÿí íÿôÿñ àëìûøâÿ ñîíðàëàð ìÿøùóð êÿëàìà ÷åâðèëÿí “Èíäè ìÿí êðàëàì” ñþçëÿðèíèäåìèøäè.

7 ê2Ìàðñ à÷ûã îëàíäà Àðë ìöùàðèáÿäÿí èìòèíà åäÿúÿê.Ýåúÿ âàõòû áöòöí ÿñýÿðëÿð ãÿôèëäÿí òóòóëàúàãëàð. Ãàðà, àü Ùèíäèñòàíäà òîðïàãäà ýèçëÿäèëìèøëÿð. Ñàòãûíû òÿìèç, ïàê àäàì ãàôèéÿñèíäÿ ýþðÿúÿêñèíèç.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ àüëàáàòàí áèð ñþç äåìÿéèáëÿð. Ýþðöíöð, òÿäãèãàò÷ûëàð 3-úö ñÿòèðäÿ éåð àëàí “à Ë'èíäå” ñþçöíöí

“Èíäèãî — ýþé ðÿíý” ìÿíàñûíäàí ÿëàâÿ, “àüàú, áèòêè” âÿ Ùèíäèñòàíìÿíàëàðûíäà äà èøëÿíäèéèíÿ ìÿùÿë ãîéìàäûãëàðûíà ýþðÿ êàòðåíèíøÿðùèíè âåðÿ áèëìÿìèøëÿð. Ëàêèí É.Àâäéàéåâà âÿ Ë.Çäàíîâè÷èíêëàññèê ôðàíñûç äèëèíäÿ îëàí îðèæèíàëäàí åòäèêëÿðè òÿðúöìÿ êþìÿéÿýÿëèð. Ìàðàãëû áóðàñûíäàäûð êè, Íîñòðàäàìóñóí áèð ÷îõ êàòðåí ëÿ ðè -íèí øÿðùèíäÿ áèð èôàäÿ, áèð ñþç, áèð ùàäèñÿ êèôàéÿò åòäèéè êèìè,áóðàäà äà áåëÿ áèð ñþç 3-úö ñÿòèðäÿ ýåäÿí Ùèíäèñòàí ñþçöäöð.Ëàêèí áó êàòðåíèí øÿðùèíèí à÷àðû 3-úö ñÿòèð îëñà äà, áàøãà ñÿòèðëÿðäÿ ãÿòè ãÿíàÿòÿ ýÿëìÿéÿ èìêàí âåðèð. Íîñòðàäàìóñ áèð íå÷ÿ


476

êàòðåíèíäÿ Àçÿðáàéúàíäàí ñþùáÿò à÷ûð. Áó êàòðåí îíëàðäàí áèðèäèð.Êàòðåí 26 Áàêû Êîìèññàðëàðûíäàí áÿùñ åäèð. ÕÕ ÿñðèí ñîíëàðûíàéàõûí ñþç-ñþùáÿò ýÿçèðäè êè, Ùèíäèñòàí Ñîâåò äþâëÿòèíÿ ìöðàúèÿòåäèá êè, 26-ëàð Ùèíäèñòàíäà — Ïàðêäà áàñäûðûëûáëàð. Îíëàðûí ãàëûã ëà -ðû íû âÿ ìóçåéäÿ ñàõëàíûëàí ÿøéàëàðûíû àïàðà áèëÿðëÿð. Ëàêèí ÑòåïàíØàóì éàíûí îüëó Øàóìéàí âÿ áàøãàëàðû áó ñèððèí öñòöíöí à÷ûë ìà ñû -íà ìàíå îëäóëàð. ×öíêè áèð ÷îõ õÿéàíÿòëÿð ìÿëóì îëàúàãäû. Äå éè -ëÿ íÿ ýþðÿ Øàóìéàí ñàü èìèø.

1-úè ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿí Ìàðñ ìöùàðèáÿ àëëàùûäûð. 1-úè ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, Àðë-Ôðàíñà þç ìöòòÿôèãè Èíýèëòÿðÿ

èëÿ Àçÿð áàéúàíà ýÿëèá ìöùàðèáÿ åòìÿêäÿí èìòèíà åòìèøäè. Èíýèë òÿ -ðÿ îð äó ñó èñÿ 1918-úè èëèí 14-15 ñåíòéàáðûíäà ýöúëö òöðê îðäóñóíàìö ãàâèìÿò ýþñ òÿðÿ áèëìÿìèø, ùÿáñ åòäèêëÿðè 26 Áàêû Êîìèñ ñàð ëà -ðû íû ýþòöðöá (2 ñÿ òèð) äÿíèç âàñèòÿñè èëÿ Òöðêìÿíèñòàíûí Êðàñíî -âîäñê ëèìàíûíà éîë ëàíìûøäûëàð. 26-ëàð îíà ýþðÿ ùÿáñ îëóíìóøäóëàðêè, ùÿìèí èëèí àâãóñò àéûíûí 4-äÿ Áàêûéà ýèðÿí èíýèëèñëÿðëÿ ùå÷ áèðñàçèøÿ ýèðìÿìèøäèëÿð.

Â.È.Ëåíèí áó ìöíàñèáÿòëÿ éàçûðäû: “Èíýèëèñ-ôðàíñûç èìïåðèàëèñò ëÿ ðèèëÿ ùÿð úöð ñàçèøäÿí ãÿòè ñóðÿòäÿ èìòèíà åòìÿê — áàêûëû éîëäàø ëà ðûíàòäûüû äöçýöí àääûìäûð...” (ßñÿðëÿðè, úèëä 28, ñÿù.7). Èíýèëèñ ëÿ ðèí 26Áàêû Êîìèññàðëàðûíû þçëÿðè èëÿ àïàðìàñû, áèçúÿ, î ìÿãñÿäè ýö äöðäöêè, îíëàðû ñàçèø áàüëàìàüà ìÿúáóð åäèá, ÿëâåðèøëè øÿðàèò éà ðàíàíêèìè, 26-ëàðëà áèðýÿ Áàêûéà ãàéûòñûíëàð. Îäóð êè, èí ýè ëèñ ëÿ ðèí 26-ëàðûÒöðêìÿíèñòàíûí Àüúàãóì ñÿùðàñûíäà ýöëëÿëÿìÿëÿðè èíàí äûðûúû äå -éèë äèð. Îíëàð åëÿ áèð ìÿãñÿä ýöäñÿëÿð, 26-ëàðû åëÿ Áà êû äà ýöëëÿëÿéÿðâÿ éà Õÿçÿð äÿíèçèíÿ àòàðäûëàð. 3-úö ñÿòèðäÿí ýþ ðöí äöéö êèìè,îíëàðû — ãàðàëàðû (Àçÿðáàéúàíëû, åðìÿíè, ýöðúö âÿ á.) âÿ àüëàðû äàÈíýèëòÿðÿíèí ÿí èíàíûëìûø ìöñòÿìëÿêÿñè îëàí Ùèí äèñ òà íà àïàðìûøëàð.Îíëàðûí îðàäà òàëåëÿðèíèí íåúÿ îëìàñû àéäûí äåéèë. Íîñòðàäàìóñóíêàò ðå íèí äÿí ìÿëóì îëóð êè, îíëàð àüàúëûãäà äÿôí îëóí ìóøëàð.

4-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò À.Ìèêîéàíäàí ýåäèð. 26 Áàêû Êîìèñ ñàð ëà ðû -íû îíóí ñàòäûüû Ñîâåò äþâðöíäÿ äÿ ñèðð äåéèëäè. È.Ñòàëèí äÿôÿëÿðëÿ

�ÂÛÛ Ñåíòóðèéà

477

ñþù áÿò ëÿðèíäÿ áóíà èøàðÿ åäÿðÿê À.Ìèêîéàíû ãîðõóòìóøäó. Ìà -ðàã ëû îäóð êè, èíýèëèñëÿðèí ñàçèø áàðÿäÿ òÿêëèôëÿðèíè ðÿää åäÿí 26 Áà-êû Êîìèññàðëàðû èíýèëèñëÿð Áàêûéà ýèðÿíäÿí (4 àâãóñò) àç ñîíðàùÿáñ îëóíìóøäóëàð. Ñèéàùûäà 25 íÿôÿð âàðäû. Áàêû Êîììóíàñûíûíôÿàë öçâö Àíàñòàñ Ìèêîéàíûí àäû ñèéàùûäà éîõ èäè. À.Ìèêîéàí þçéå ðèíÿ À.Ì.Àìèðéàíûí ãàðäàøû, 26-ëàðà äÿõëè îëìàéàí Ò.Ì.Àìèð -éà íû ÿëàâÿ åòìèøäè. 1918-úè èëäÿ “Èçâåñòèéà Áàêèíñêîãî Ñîâåòà”ãÿ çå òèíèí ôàêòèêè ðåäàêòîðó îëàí, Áàêû Êîììóíàñûíûí ìöäà ôèÿñèí -äÿ èøòèðàê åäÿí, 26-ëàðäàí áèðè îëàí Ìèêîéàíûí 26 Áàêû Êîìèñ ñàð -ëà ðûíûí ñèéàùûñûíû èíýèëèñëÿðÿ âåðìÿñè øöáùÿ äîüóðìóð. Ýóéà ÁàêûÊî ìèñ ñàðëàðûíûí ùÿáñ åäèëìÿñèíäÿ Áàéûë ùÿáñõàíàñûíäà îëàðêÿíîí ëàðà ýÿòèðèëÿí àçóãÿíè áþëöøäöðìÿê ö÷öí òóòóëìóø ñèéàùûíûíÊðàñ íîâîäñêäà àõòàðûø çàìàíû òàïûëìàñû ðîë îéíàéûá.

Íîñòðàäàìóñóí 4-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðäèéè “Ñàòãûíû òÿìèç, ïàê àäàìãà ôèéÿñèíäÿ ýþðÿúÿêñèíèç” À.Ìèêîéàíà èøàðÿäèð. Î, äöíéà ñû íû äÿ -éèø äèéè 1978-úè èëÿ ãÿäÿð Ñîâåò Èòòèôàãûíäà ÿí éöêñÿê âÿçè ôÿ ëÿðòóòìóø, ÕÕ ÿñðèí 60-úû èëëÿðèíäÿ øÿõñÿí Áàêûéà ýÿëÿðÿê òóò äó üóâÿ çè ôÿäÿí èñòè ôàäÿ åòìèø âÿ Àçÿðáàéúàí Äþâëÿò Àðõèâèíäÿ ÿí ìþ -òÿáÿð ñÿ íÿäëÿðè, î úöìëÿäÿí äÿ 26 Áàêû Êîìèññàðëàðû èëÿ ÿëà ãÿ äàðñÿíÿäëÿðè àïàð ìûøäû. Åëÿ áó ôàêòûí þçö áèð ÷îõ ìÿòëÿáëÿðäÿí õÿ áÿðâåðèð.

7 ê3Ôðàíñàíûí äÿíèçäÿ ãÿëÿáÿñèíäÿí ñîíðà Áàðñåëîíèéàëûëàð, ñàèëëèîíëóëàð, ìàðñåëëèëÿð,Ãûçûë îüðóñó, Çèíäàí øàðäà ÷ûõàðûëìûø.Ïòîëîíäàí îëàíëàð éàëàíëà, ñàõòàêàðëûãëà ðàçûëàøàúàãëàð.

Áó êàòðåí 1944-úö èëäÿ ìöòòÿôèã îðäóëàðûíûí Ôðàíñàíûí úÿíó -áóíà ÷ûõàðûëìàñûíäàí áÿùñ åäèð. “Çèíäàí” ÿìÿëèééàòû, áàøãà ñþçëÿ,ìÿõ ôè ïàðîëó “Äðàêîí” — (ßæäàùà) îëàí ÿìÿëèééàòû ùÿéàòà êå÷è ðÿ -ðÿê êàòðåíäÿ àäû êå÷ÿí éåðëÿðäÿ ìöòòÿôèã îðäóëàðû àëìàí îðäóñóíàñàð ñûäûúû çÿðáÿ åíäèðìèøäè.


478

7 ê4Ëèîíëóëàðûí âÿ Îòîíëóëàðûí ìöøàéèÿòè èëÿËàíãð ùåðñîãóíóí ãàðøûñû Äîëäà àëûíäû.Àíêîíëóëàðà ãàðøû äàüëàðû àøûá-êå÷ìÿê ö÷öíÚåíåâðÿ, Àóãñáóðã Ìèðàíäîëàäàí îëàíëàðëà áèðëÿøäèëÿð.

Áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ Ôðàíñà, Èòàëèéà, Èñâå÷ðÿ âÿ Àëìà íè éà -äà êå÷ìèøäÿ áàø âåðìèø, èíäèêè äþâð ö÷öí î ãÿäÿð äÿ ÿùÿìèééÿòêÿñá åòìÿéÿí ùàäèñÿëÿðäÿí ñþç à÷ûð.

7 ê5Ñòîëóí öñòöíÿ àçàúûã øÿðàá äàüûëäû.Ö÷öíúöéÿ òÿëÿá åòäèéè ÷àòìàéàúàã.Ïàðìàíûí ãàðà êðàëûíûí éàíûíäàí èêè äÿôÿ åíèá ýÿëÿíÏåðóúà âÿ Ïèçäÿ íÿ åòìèøäèñÿ, åäÿúÿê.

Êàòðåíäÿ XVI ÿñðèí 2-úè éàðûñûíäà Ïàðìà øÿùÿðèíèí èêè äÿôÿ ÿë -äÿí-ÿëÿ êå÷ìÿñèíäÿí áÿùñ îëóíóð. Åëÿúÿ äÿ Ïåðóúà âÿ Ïèç øÿ ùÿð -ëÿ ðèíèí ÿëäÿí-ÿëÿ êå÷ÿúÿéèíäÿí äàíûøûëûð.

7 ê6Íåàïîë, Ïàëåðìî âÿ áöòöí Ñèúèëèéà,Âàðâàðëàðûí ÿëèíäÿí õàðàáàçàðà ÷åâðèëÿúÿê.Êîðñèêî, Ñàëåðíî âÿ Ñàðäèíèéà àäàñûÀúëûã, òàóí, ìöùàðèáÿ ÿçàáëàðûíû àõûðàúàí ýþðÿúÿêëÿð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíäÿ áÿéàí åòäèêëÿðèíèíýÿ ëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿéèíè ãåéä åäèðëÿð. Òÿäãèãàò÷û Äàâèä Ìîí -òàèã íå ýþñòÿðèð êè, áóíó ìöñÿëìàíëàð åäÿúÿêëÿð (Ì.Äàâèä. Íîñ òðà -äà ìóñ. II Äöíéà ìöùàðèáÿñè, ÀÁØ, 2002, ñ.79).

7 ê7Áþéöê ñöâàðè äÿñòÿëÿðè èëÿ äþéöøäÿí ñîíðàÅëàí åäÿúÿêëÿð êè, Áþéöê àéïàðàíûí ìöãàâèìÿòè ãûðûëäû.×îáàí ïàëòàðûíäà îëàíëàð, îíëàðû ýåúÿ äàüëàðäà ãûðàúàãëàð.Àúûíàúàãëû Ãûðìûçûëàð äÿðèí äÿðÿëÿðäÿ òþêöëöá ãàëàúàãëàð.


479

ßââÿëëÿð øÿðùÿ ýÿëìÿéÿí, ëàêèí ñîí äþâðäÿ àíëàøûëàí áó êàòðåíèòÿäãèãàò÷ûëàð äîüðó îëàðàã, ðóñëàðûí ßôãàíûñòàíäà àïàðäûüû ìöùà ðè -áÿ èëÿ áàüëàéûðëàð (1979-1988).

1-úè ñÿòèðäÿ ÿôãàí ìöúàùèäëÿðè èëÿ äþéöø íÿçÿðäÿ òóòóëóð. 2-úèñÿ òèðäÿ ìöùàðèáÿíèí èëê ýöíëÿðèíäÿ ëîâüàëàíàðàã ìöñÿëìàí ìö ãà -âè ìÿò ùÿðÿêàòûíûí éîõ äÿðÿúÿéÿ åíäèðèëäèéèíäÿí ñþç à÷àí ðóñëàðýþç þíöíÿ ýÿòèðèëèð.

3-úö ñÿòèðäÿ ìöúàùèäëÿð òÿñâèð îëóíóð. 4-úö ñÿòèðäÿ ßôãàí ìöùàðèáÿñè çàìàíû ðóñëàðûí âåðäèéè èòêèëÿð,

ßô ãàíûñòàíäà îíëàðûí âÿçèééÿòèíèí àúûíàúàãëû âÿ ÷ûõûëìàç îëäóüóòÿñâèð åäèëèð.

7 ê8Ôëîðåíñèéà ãà÷ûð, ÿí éàõûí Ðîìàëû ãà÷ûð.Ôéåçîëåäÿ äþéöø îëàúàã.Ãàí àõûäûëäû, ÿí áþéöêëÿð ÿë èëÿ òóòóëäó.Íÿ ìÿáÿäÿ, íÿ ãàäûíà, íÿ êèøèéÿ ðÿùì åäèëÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñóí ÿí éàõøû òÿäãèãàò÷ûëàðûíäàí áèðè, ýþðöúöíöí êàò -ðåí ëÿðèíäÿ òÿñâèð åòäèéè éåðëÿðè ãàðûø-ãàðûø ýÿçÿí Cîí Ùîóã Ôéå -çîëåäÿ îëìóø, ïàéòàõòûìûç Áàêûäà È÷ÿðèøÿùÿðè àíäûðàí øÿùÿðäÿíÀðíî âà äè ñèíè âÿ Àðíî ÷àéûíû ìöøàùèäÿ åòìèø, òÿäãèãàò àïàðìûø,áó øÿùÿðäÿ ùÿ ëÿëèê ùå÷ áèð ìöùàðèáÿíèí îëìàäûüû ãÿíàÿòèíÿ ýÿë -ìèø äèð. Äåìÿëè, Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíäÿ áÿéàí åòäèêëÿðè ýÿëÿ -úÿêëÿ áàüëûäûð.

7 ê9Ñàùèáè îëìàäûüûíäàí, áþéöê õàíûì,Âèòñå-êðàëûí éàíûíà åøã ìÿúàðàñûíà äÿâÿò îëóíàúàã.Éàëàí âÿä âÿ ìÿùÿááÿòäÿ áÿõòèãàðàëûã,Áàðäàí îëàí ñàùçàäÿ èëÿ áàüëûäûð.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí éàçäûüûíà ýþðÿ Íîñòðàäàìóñ êàòðåíäÿ êðàë II Ùåí -ðèíèí ãûçû Ìàðãàðèòàäàí ñþç à÷ûð. Éàçûëàíëàðà ýþðÿ, íèìôîìà íè éà éà


480

ìöáòÿëà îëàí Ìàðãîíóí ÷îõëó ïÿðÿñòèøêàðëàðû âàðìûø. Îí ëà ðûíàðàñûíäà ÷îõ åùòèðàñëû âÿ ýþçãàìàøäûðûúû ýþçÿëëèéÿ ìàëèê, Êàòîëèêëèãàñûíûí âèòñå-êðàëû, ýåíåðàë-ëåéòåíàíò Ùåíðè äå Ýèç õö ñó ñèëÿ ñå ÷è -ëèð ìèø. Ëàêèí þëêÿíèí ùþêìäàðû îëìàã íèééÿòè îíà áàùà áà øà ýÿë -ìèøäè. Ìàðãàðèòàíûí ãàðäàøû êðàë III Ùåíðè ñóè-ãÿñä äöçÿëäèá îíóþëäöðòäöðìöøäö.

Ìàðãîíóí áÿõòèíèí ýÿòèðìÿìÿñè Áàð øÿùÿðèíäÿ äîüóëìóø Ùåí -ðè äå Ýèçëÿ áàüëû îëìóøäóð. 4-úö ñÿòèðäÿ ýþðöúö áóíà èøàðÿ åäèð.

7 ê10Ìàíëà ùÿìñÿðùÿä îëàí ÿðàçèäÿêè øàùçàäÿ òÿðÿôèíäÿíÁþéöê îðäóíóí úÿñóð áàø÷ûñû èëÿÄÿíèçäÿí âÿ ãóðóäàí ôðàíñûçúà äàíûøàí áðåòîíëàð âÿ íîðìàíëàðëàÚÿáÿëöòòàðèãè âÿ Áàðñåëîíàíû êå÷ÿðÿê àäàíû ÷àïûá-òàëàìûøëàð.

Êàòðåíäÿ XVI ÿñðèí 2-úè éàðûñûíäà áàø âåðÿí ìÿùÿëëè õàðàêòåðëèùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèëèð.

7 ê11Êðàë îüëó äîüìà àíàñûíà íèôðÿò åäÿúÿê.Ãàíàúàãñûç, èòàÿòñèç ýþçöíäÿí âÿ àéàüûíäàí éàðàëàíûá.Õàíûìà ÿúàèá âÿ ÷îõ àüûð õÿáÿð ÷àòàúàã.Òÿðÿôäàðëàðûíäàí áåø éöçäÿí ÷îõó þëäöðöëÿúÿê.

Êðàë îüëó 16 éàøëû êðàë XIII Ëöäîâèêäèð. Îíóí éàøû àç îëäóüóíàýþðÿ àíàñû Ìàðèéà Ìåäè÷è êðàë íàèáè èäè. Éöíýöë ùÿéàò ñöðÿí,âàõòûíû åéø-èøðÿòäÿ êå÷èðÿí Ìàðèéà Ìåäè÷è þëêÿíèí Áèðèíúè íàçèðè(Áàø íàçèðè) Êîí÷èíî Êîí÷èíè èëÿ õÿçèíÿíè òàëàìûøäûëàð. (ßòðàôëûìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 7 ê1)

2-úè ñÿòèðäÿ êðàëûí úàíýöäÿíëÿðè Ëóâð ãàðøûñûíäàêû ìåéäàíäàÊîí÷èíèéÿ ùÿáñè áàðÿäÿ êðàëûí ÿìðèíè îõóéàíäà î, ÿìðÿ òàáå îë -ìà éàðàã èòàÿòñèçëèê ýþñòÿðìèø âÿ ãà÷àðàã àðàäàí ÷ûõìàã èñòÿìèøäè.Êðàëûí úàíýöäÿíëÿðè îíà äàâàìëû àòÿø à÷ìûøäûëàð. Êîí ÷è íè àéà üûí -äàí âÿ ýþçöíäÿí éàðàëàíìûø âÿ þëìöøäö. Ìàðèéà Ìå äè ÷èéÿ áó õÿ -


481

áÿð ÷àòàíäà (3-úö ñÿòèð) ñàðñûëìûøäû. Éàõûí ðÿôèãÿñè, Êîí ÷èíèíèíàðâà äû Ëåîíîðà Äîðàíûí úàäóýÿðëèêäÿ òÿãñèðëè áè ëè íÿ ðÿê åäàìîëóí ìàñû âÿ ñîíðà úÿñÿäèíèí òîíãàëäà éàíäûðûëìàñû Ìà ðè éà Ìåäè -÷èäÿ îüëóíà ãàðøû èíòèãàì ùèññè îéàòìûøäû. Èêè äÿôÿ ãèéàì ãàëäûð -ìûøäû. Ëàêèí 2-úè ãèéàì âàõòû (1620-úè èë) òÿðÿôäàðëàðûíäàí 500 íÿ -ôÿðäÿí ÷îõ àäàì þëäöðöëìöøäó. 3-úö ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèëèð:“Õàíûìà ÿúàèá (ýþçëÿíèëìÿç) âÿ ÷îõ àüûð õÿáÿð ÷àòàúàã”.

Íîñòðàäàìóñøöíàñ Íåä Ùàëëè èñÿ áó êàòðåíèí III Íàïîëåîíóí îü -ëó èëÿ áàüëû îëäóüóíó ãåéä åäèð. Òÿäãèãàò÷û ýþñòÿðèð êè, III Íà ïî -ëåîí èíýèëèñëÿðÿ ìÿüëóá îëäóãäàí ñîíðà Èíýèëòÿðÿäÿ (Êåíòäÿ) ñöð -ýöí ùÿéàòû êå÷èðèðäè. Êðàëè÷à âÿ îüëó äà îíóí àðõà ñûí úà Èíýèëòÿðÿéÿýÿëìèøäèëÿð. Èíýèëòÿðÿäÿ òÿùñèë àëàí ýÿíú, àòàñû III Íàïîëåîíóíþëöìöíäÿí ñîíðà (1873) Èíýèëèñ åêñïåäèñèéà êîð ïó ñó èëÿ CÿíóáèÀôðèêàéà ýåäÿðÿê çóëóñëàðà ãàðøû ìöùàðèáÿéÿ ãî øó ëóð. Ëàêèí àíàñûîíóí Àôðèêàéà ýåòìÿñèíÿ ðàçû äåéèëäè. Ùàëëèíèí ñþç ëÿðèíÿ ýþðÿ î,àíàñûíûí ñþçëÿðèíÿ ìÿùÿë ãîéìàìûø, Cÿíóáè Àô ðè êàéà ýåòìèø, çó -ëóñëàðëà ìöùàðèáÿäÿ áåø éöç íÿôÿðëÿ áèðýÿ þëäöðöëìöøäö. Øàùçà -äÿíèí þëöì õÿáÿðè àíàñûíû ñàðñûòìûøäû.

Äåìÿëèéÿì êè, Ùàëëèíèí èðÿëè ñöðäöéö ôÿðçèééÿ èëÿ êàòðåíäÿ áÿ éàíîëóíàíëàð àðàñûíäà óéóøìàéàí, óéüóí ýÿëìÿéÿí ìÿãàìëàð ÷îõäóð.

7 ê12Áþéöê îëàí êè÷èê ãàðäàø ìöùàðèáÿéÿ ñîí ãîéàúàã.Áàüûøëàíàíëàð àëëàùëàðûí ãàðøûñûíäà òîïëàøûðëàðÊàùîð âÿ Ìóàññàê øÿùÿðëÿðè ùÿáñõàíàäàí óçàãäà îëàúàã.Ëåñòîð ðÿää åäèëäè, àæåíëèëÿð ãûëûíúäàí êå÷èðèëäèëÿð.

Íîñòðàäàìóñóí ñþùáÿò à÷äûüû ùàäèñÿëÿð Ôðàíñàäà áàø âåðÿí äèíèìö ùàðèáÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Ìÿëóìäóð êè, þëêÿäÿ 7 äÿôÿ äèíè çÿ ìèí -äÿ ìöùàðèáÿëÿð áàø âåðìèøäè. Êàòðåíäÿ àäû ÷ÿêèëÿí øÿùÿðëÿðèí ùà -ìûñû, þëêÿíèí äèíè ìöùàðèáÿëÿðèí ãûçûøäûðûëìàñûíäà áþéöê ðîëó îëàíÝèç ãàðäàøëàðûíûí áþéöéöá áîéà-áàøà ÷àòäûüû úÿíóá-ãÿðá ÿéà ëÿò ëÿ -ðèí äÿäèð. Äèíè ìöùàðèáÿëÿð äÿ Ýèç ãàðäàøëàðûíûí ðîëó áþéöê îëìóøäó.


482

7 ê13Àç ÿùÿìèééÿòëè äÿíèç øÿùÿðèíäÿí îëàí,Ñà÷ûíû ãûñà ãûðõäûðàí, ñàòðàïû ÿëÿ àëàúàã.Ñîíðàäàí îíóí ÿëåéùèíÿ îëàíû èçëÿéÿúÿê.Îí äþðä èë ÿðçèíäÿ òèðàíèéàíû (ùàêèìèééÿòè) ÿëèíäÿ ñàõëàéàúàã.

Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíäÿ Íàïîëåîí Áîíàïàðòäàí ñþùáÿò à÷ûð.Î, äîüðóäàí äà Êîðñèêà àäàñûíäà 1769-úó èë àâãóñòóí 15-äÿ 2-úèäÿðÿúÿëè, àç ÿùÿìèééÿòëè êè÷èê Àéà÷÷èî øÿùÿðèíäÿ àíàäàí îë ìóø -äó. Þçöíö ïÿðÿñòèø åòäèéè ãÿäèì Ðîìà äèêòàòîðó Éóëè Ñåçàðà îõ -øàò ìàã ö÷öí ñà÷ûíû ÷îõ ãûñà ãûðõäûðàðìûø. 3-úö ñÿòèðäÿ ýåíåðàë Ìî -ðî äàí äàíû øûëûð. Íàïîëåîí îíó ñöðýöíÿ ýþíäÿðìèøäè. Ìîðî Ôðàíñàîð äó ñóíóí ÿí èñòåäàäëû ýåíåðàëëàðûíäàí èäè. Áèð øåé âàð êè, ÷îõ øþù -ðÿò ïÿðÿñò èäè. Ëàêèí Íàïîëåîíäàí ôÿðãëè îëàðàã îíóí øþùðÿò ïÿ ðÿñò -ëè éèíäÿ áèð ãÿòèééÿòñèçëèê âàðäû. Þçöíöí úöðÿò åëÿìÿäèéèíÿ Íàïî -ëå îíóí úÿñàðÿòè ÷àòäûüûíà ýþðÿ îíó ýþðÿí ýþçö éîõ èäè. Ìîðîíóíýå íåðàë Ïèøåãðö âÿ Êàäóäàëûí Íàïîëåîíà ãàðøû ñóè-ãÿñä ùàçûðëàäû -üûí äàí õÿáÿðè îëà-îëà ìÿëóìàò âåðìÿìÿñè îíó åòèáàðäàí ñàëìûøäû.Ïèøåãðö, Êàäóäàë âÿ áàøãàëàðû ùÿáñ åäèëäèêäÿí ñîíðà, 1804-úö èëôåâðàëûí 15-äÿ Ìîðî äà ùÿáñ åäèëìèøäè. Ñóè-ãÿñä èøòèðàê÷ûëàðûíûíùà ìû ñûíûí áîéíó ýèëéîòèíëÿ âóðóëìóø, ýåíåðàë Ìîðî èñÿ ÔðàíñàäàíÀìå ðèêàéà ñöðýöí åäèëìèøäè. Îíó äà äåéÿê êè, Íàïîëåîí Ìîðîíóùà ìûäàí öñòöí ñàéûðäû. Áóíóíëà áåëÿ, Ìîðî Íàïîëåîíóí áàðûøìàçäöø ìÿíèíÿ ÷åâðèëìèøäè. 1913-úö èëäÿ ðóñ úàðû I Àëåêñàíäðûí äÿâÿòèèëÿ Ìîðî Àìåðèêàäàí ýÿëÿðÿê Ðóñèéà, Ïðóññèéà, Àâñòðèéà âÿ Èñ âå -÷èí ìöòòÿôèã îðäóëàðûíäà Íàïîëåîíà ãàðøû äþéöøÿðêÿí ùÿëàê îë -ìóø äó.

Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðè áþéöê ìàðàã äîüóðóð. ßââÿëà, Íîñòðà äà ìóñþçöíäÿí 250 èë ñîíðà Íàïîëåîíóí 14 èë ùàêèìèééÿòäÿ îëà úà üûíûýþñòÿðìèøäèð (9.ÕÛ.1799-13.ÛÂ.1814). Îíó äà áèëìÿê ìàðàã ëû äûðêè, 1815-úè èëèí ìàðòûíäà Íàïîëåîí Åëáà àäàñûíäàí ãà ÷à ðàã éå íè -äÿí ùàêèìèééÿòÿ ýÿëìèøäè. Îíóí áó ùàêèìèééÿò äþâðö 100 ýöíàäëàíûð. Ëàêèí 1815-úè èë èéóíóí 18-äÿ Âàòåðëîî êÿíäè éà õûí ëû üûíäà


483

èíýèëèñëÿðÿ ìÿüëóá îëäó. Áóíà ãÿäÿð Àâðîïà äþâëÿòëÿðè Íà ïîëåîíó“áÿøÿðèééÿòèí äöøìÿíè” êèìè ãàíóíäàí êÿíàð åëàí åò ìèø äè ëÿð.Áåëÿëèêëÿ, 22 èéóí 1815-úè èëäÿ áèð ìèëéîíäàí àðòûã ôðàí ñûçûí ìÿù -âèíÿ ñÿáÿá îëàí Íàïîëåîí åðàñûíà ñîí ãîéóëäó. Íîñòðà äàìóñ êàò -ðåíäÿ îíó òèðàí àäëàíäûðìàãëà, áó ñþçöí ãÿäèì Éó íàíûñòàíäà îë -äóüó êèìè, ùàêèìèééÿòÿ çîðëà ýÿëÿí, ãÿñá åäÿí øÿõñÿ øàìèë îë äó -üóíó äà áÿéàí åòìèøäèð. Ùÿãèãÿòÿí äÿ Íàïîëåîí ùàêèìèééÿòÿ çîðýöúöíÿ ýÿëìèøäè. 2-úè ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí “ñàòðàï” ôàðñ ñþçö îëóá — ùà -êèìèééÿò, ùþêìðàíëûã ìÿíàñûíû âåðèð.

7 ê14Ñàõòà òîïîãðàôèéàíû ëÿüâ åäÿúÿêëÿð.Þëö óðíàëàðû âÿ ãÿáèðöñòö àáèäÿëÿð äàüûëàúàã.Ìöãÿääÿñ (ñàõòà) òÿðèãÿòèí äöíéàéà áàõûøû áåëÿëèêëÿ àðòàúàã.Ãàðàéà àü, òóðø öçöìÿ ÿíòèã äåéÿúÿêëÿð.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ãÿíàÿòèíÿ ýþðÿ áó êàòðåí 1789-1793-úö èëëÿðàðàñû Áþéöê Ôðàíñà èíãèëàáû çàìàíû áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñåäèð. 1-úè ñÿòèðäÿ ýþðöúö Áàñòèëèéà èëÿ áàüëû ôèêðèíè èðÿëè ñöðöð.Ñÿêêèçãöëëÿëè Áàñòèëèéà ãàëàñû ùÿìèí âàõòà ãÿäÿð Ïàðèñèí õàðèúèíäÿèäè. Øÿùÿðèí áèð ùèññÿñèíèí ìöäàôèÿñèíè òÿìèí åäèðäè. 1789-úó èëèíèéóëóíäà îíó ùÿáñõàíàéà ÷åâèðìèøäèëÿð. Òåçëèêëÿ áóðà õàëãûí íèô -ðÿò åòäèéè áèð éåð îëìóøäó. Îíà ýþðÿ äÿ èíãèëàá çàìàíû õàëã êöòëÿñèÁàñòèëèéàíû äàüûòäû, äàøû-äàø öñòÿ ãîéìàäû (1-úè âÿ 2-úè ñÿòèðëÿð).Áó âàõò êðàëëàðûí òöðáÿëÿðè äÿ äàüûäûëìûøäû. Èíãèëàá âàõòû Ðîáåñ -ïéåð âÿ ÿëàëòûëàðû êèëñÿíè ãàäàüàí åòäèëÿð. Îíóí ÿâÿçèíÿ õàëãàÈäðàêà ïÿðÿñòèø åòìÿéè òÿëãèí åòäèëÿð (3-úö ñÿòèð). Õàëãû ãàðàéà àüäåìÿéÿ ìÿúáóð åòäèëÿð (4-úö ñÿòèð).

1794-úö èë 12-27 èéóë àðàñû 1285 íÿôÿðèí ýèëéîòèíäÿí êå÷èðèë ìÿ -ñè íÿ áàèñ îëäóüóíà âÿ áàøãà ÿìÿëëÿðèíÿ ýþðÿ Ì.Ðîáåñ ïéåð, ãàð -äàøû Îýöñòåí âÿ áàøãàëàðû ãàíóíäàí êÿíàð åëàí åäèëÿðÿê, 27 èéóë1794-úö èëäÿ åäàì åäèëäèëÿð (áàõ: 2 ê42).


484

7 ê15Þëêÿíèí èíñóáðëàð éàøàéàí øÿùÿðè (Ìèëàí).Éåääè èë áëîêàäà øÿðàèòèíäÿ îëàúàã.ßí áþéöê ùþêìäàð îðà ýèðÿíäÿí ñîíðà,Øÿùÿð þç äöøìÿíëÿðèíäÿí òÿìèçëÿíÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñóí êàòðåíäÿ áÿéàí åòäèêëÿðè äîüðóäàí äà éåð àëûá -äûð. Ëîìáàðäèéà âÿ îíóí ìÿðêÿçè øÿùÿðè, äàùà äîüðóñó, ïàé òàõòûÌè ëàí 1793-1800-úö èëëÿð àðàñû ùÿì Èñïàíèéà, ùÿì Ôðàíñà òÿ ðÿ ôèí -äÿí áëîêàäà øÿðàèòèíäÿ îëóá. Ëàêèí 2 èéóí 1800-úö èëäÿ Íà ïî ëåî -íóí Ìèëàíà òÿíòÿíÿëè ýÿëèøè ÿùàëèíèí ÿçàá-ÿçèééÿòèíÿ ñîí ãîéóá.

7 ê16Áþéöê êðàëè÷àíûí äöçÿëòäèðäèéè äÿðèí êå÷èä,Áó éåðè ýöúëö, ùÿì äÿ êå÷èëìÿç åäÿúÿê.Ö÷ øèðèí îðäóñóíóí èéðÿíú ùÿðÿêÿòëÿðè óúáàòûíäàíÄàõèëäÿ ñîí äÿðÿúÿ àüûð ùàäèñÿ áàø âåðÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñøöíàñëàð áó êàòðåíèí Ùèíäèñòàíëà, îíóí Áàø íàçèðèîëìóø Èíäèðà Ãàíäè èëÿ áàüëû îëäóüóíó ýþñòÿðèðëÿð. Ö÷ øèðèí îðäóñó(3-úö ñÿòèð) Ùèíäèñòàíûí îðäóñó äåìÿêäèð. Áó þëêÿíèí ýåðáèíäÿ ö÷øèð ùÿêê îëóíìóøäóð. 1-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Èíäèðà Ãàíäèäÿí ýåäèð.Îíóí âàõòûíäà äîüðóäàí äà Ùèíäèñòàí ãöäðÿòëè äþâëÿòëÿðäÿí áèðèíÿ÷åâ ðèëìèøäè. 3-úö ñÿòèðäÿ ùèíä îðäóñóíóí Õàëèñòàí öñéàí÷ûëàðûíàãàðøû àìàíñûç ùöúóìó, Àìðèñòàðäà ñèêõëÿðèí ìöãÿääÿñ ìÿáÿä ëÿ -ðè íè áèð ìöääÿò ÿëäÿ ñàõëàìàëàðûíäàí, 4-úö ñÿòèðäÿ èñÿ áóíóí íÿòè -úÿ ñèí äÿ Èíäèðà Ãàíäèíèí úàíýöäÿíëÿðè àðàñûíà ñàëûíìûø ñèêõ ñåïà -ðàò ÷ûñû òÿðÿôèíäÿí 1984-úö èëäÿ þëäöðöëìÿñèíäÿí áÿùñ åäèëèð. 1-úèâÿ 2-úè ñÿòèðëÿðäÿ äåéèëÿíëÿð äÿ éåðèíè àëûá. 1966-úû èëèí éàíâà ðûí -äàí Áàø íàçèð îëàí È.Ãàíäè ùÿðáè áëîêëàðà ãîøóëìàìàã, Àñèéàäàâÿ Ùèíä îêåàíû ùþâçÿñèíäÿ òÿùëöêÿñèçëèéèí òÿìèí îëóíìàñû ñèéà -ñÿòèíè àïàðûðäû. Îíó äà äåéÿê êè, Èíäèðà Ãàíäè 1955-úè èëäÿ àòàñûC.Íåùðó èëÿ Áàêûíû çèéàðÿò åòìèøäèð.


485

7 ê17Íàäèð ìÿðùÿìÿò âÿ ðÿùì ñàùèáè îëàí øàùçàäÿÕàëãûíà äàâàìëû ÿìèí-àìàíëûã áÿõø åäÿúÿê.Îíóí âàõòñûç þëöìö ÷îõëàðûíà èáðÿòàìèç îëàúàã.Êðàëëûãäà àñàéèø ïîçóëìàéàúàã.

Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû áó êàòðåí áàðÿäÿ àüëàñûüìàéàí ôÿðçèééÿëÿðèðÿëè ñöðöðëÿð. Éîõìàí êàòðåíäÿ áÿéàí îëóíàíëàðûí äîããóçóíúóìèíèëëèêäÿ îëàúàüûíû, Cîí Ùîóã èñÿ áèð àç ùÿìèí òàðèõäÿí ÿââÿëáàø âåðÿúÿéèíè òÿõìèí åäèðëÿð. Îíëàð óíóäóðëàð êè, Íîñòðàäàìóñóíþçö éàçìûøäû êè, îíóí ýþðöúöëöéö 2242-úè èëäÿ ñîíà éåòÿúÿêäèð.

Áèçÿ ãàëûðñà, áó êàòðåíäÿ äÿ Íîñòðàäàìóñ Ùèíäèñòàíäàí, îíóíáàø íàçèðè Ðàúèâ Ãàíäèäÿí ñþùáÿò à÷ûð. Êàòðåíèí áöòöí ñÿòèðëÿðèíäÿýþñòÿðèëÿíëÿð îíóí ùÿéàòû âÿ ôÿàëèééÿòè èëÿ óéüóí ýÿëèð. 3-úöñÿòèðäÿ îíóí ÷îõ ýÿíú èêÿí ñóè-ãÿñä íÿòèúÿñèíäÿ þëäöðöëìÿñèíäÿí(21.V/1991) áÿùñ åäèëèð.

7 ê18Ìöùàñèðÿéÿ àëûíàíëàð þç íèééÿòëÿðèíè äÿéèøÿúÿêëÿð.Éåääè ýöíäÿí ñîíðà àìàíñûç ùöúóìà êå÷ÿúÿêëÿð.Îäóí, ãàíûí è÷èíÿ èòÿëÿíìèøëÿðäÿí éåääèñè ãûëûíúäàí êå÷èðèëÿúÿê.Ñöëù éàðàòìûø õàíûì ÿñèð àëûíäû.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð íÿëÿð éàçìàéûáëàð! Îíëàðû ãûíà -ìàã äà äöçýöí îëìàçäû. ×öíêè Íîñòðàäàìóñóí ìöÿììàëû øÿêèëäÿéàçäûã ëà ðûíû ÿñàñÿí ùàäèñÿ áàø âåðÿíäÿí ñîíðà áèëìÿê îëàð.

Áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò “Êþðôÿç ìöùàðèáÿñè”íäÿí âÿ àç ñîíðà ÀÁØâÿ Èíýèëèñ áèðýÿ ãîøóí ùèññÿëÿðèíèí Èðàãû çÿáò åòìÿñèíäÿí ýåäèð. 3-úöñÿòèðäÿ 7 íÿôÿðèí ãûëûíúäàí êå÷èðèëìÿñèíäÿí áÿùñ îëóíóð. ÎíëàðÑÿääàì Ùöñåéí, 2 îüëó: Îäåé âÿ Ãóñåé, Ñÿääàìûí ÿìèñè îüëó ßëèÙÿñÿí Ìÿúèä âÿ ö÷ ãàðäàøûäûð. Èíäè (2006-úû èë) Ñÿääàì Ùöñåéíèíìÿùêÿìÿñè ýåäèð.

Ìöãÿññèðëÿð êöðñöñöíäÿ îíóíëà áÿðàáÿð äàùà 6 íÿôÿð ÿéëÿøèá.Îëà áèëñèí êè, Íîñòðàäàìóñ áó éåääè íÿôÿðäÿí ñþç à÷ûá.


486

Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðè áþéöê ìàðàã äîüóðóð. Íéó-Éîðêäà “Àçàäëûãùåéêÿëè”, àçàäëûã úàð÷ûñû àáèäÿñèíè ãîéàí ÀÁØ, çîð èøëÿäÿðÿê Èðàãûçÿáò åòäè. Àçàäëûã éàéàí Õàíûì àçàäëûãäàí ìÿùðóì îëóíäó. ßñèðàëûíäû (Ìàðàãëû ìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 8 ê14, 8 ê70, 10 ê98). Íîñòðà -äà ìó ñóí “ãàíëû ñöëù êåøèê÷èñè” àäëàíäûðäûüû ÀÁØ ñþçäÿ àçàä ëûã äàí,äåìîêðàòèéàäàí äÿì âóðñà äà, ÿìÿëè èøäÿ þç è÷ öçöíö à÷ûá ýþñ -òÿðäè. Íîñòðàäàìóñ 4-úö ñÿòèðäÿ îáðàçëû èôàäÿ èëÿ áóíà èøàðÿ åäèð.

3-úö ñÿòèðäÿ áÿéàí îëóíàíëàð áÿëêÿ äÿ éåääè þëêÿéÿ èøàðÿäèð.ÀÁØ ùÿëÿëèê ßôãàíûñòàí âÿ Èðàãû çÿáò åäèá. Ýþðÿê î áèðè þëêÿëÿðùàíñûëàð îëàúàã. Áóíó ýÿëÿúÿê ýþñòÿðÿúÿêäèð.

7 ê19Íèñ ãàëàñû éåíèäÿí ÿëÿ êå÷ìÿéÿúÿê.Î, ïàðëàéàí ìåòàëëà ìÿüëóá åäèëÿúÿê.Âÿëâÿëÿéÿ äöøìöø âÿ ãîðõóäóëìóø øÿùÿðëèëÿðÿ,Îíóí ðåàëëàøìàñû óçóí ìöääÿò øöáùÿëè îëàúàã.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ ìöõòÿëèô ôèêèðëÿð èðÿëè ñöðöëñÿ äÿ, ùÿãèãÿòè öçÿ÷û õàð ìàã ìöøêöë ìÿñÿëÿ îëàðàã ãàëûð. Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ÷îõó áåëÿ ãÿ -íà ÿòÿ ýÿëèáëÿð êè, 2-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò éà ãûçûë ïóëäàí, éà äà ãè òÿ ëÿð -àðà ñû ðà êåòäÿí ýåäèð. Îíó äà äåéÿê êè, Íèñ ãàëàñû òàðèõäÿ èêè äÿôÿàëû íûá. 1705 âÿ 1891-úè èëëÿðäÿ. Ùÿð èêè äÿôÿ ãàëàíû ôðàíñûçëàð àëûáëàð.

7 ê20Òîêñàí äèëè öçðÿ ñÿôèðëÿð,Àïðåë âÿ ìàé àéëàðûíäà Àëïû âÿ äÿíèçè êå÷ÿúÿêëÿð.Áóüà øÿùÿðèíäÿí îëàí óçóí íèòã ñþéëÿéÿúÿê.Ãàëëèéà ùÿéàò òÿðçèíè ïîçìàã èñòÿìÿéÿúÿéèíè äåéÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, áó êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè ÿðÿ -ôÿñèíäÿ Èòàëèéàäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. 3-úö ñÿòèð äÿ êèÁóüà øÿùÿðè Òóðèíäèð. Ãÿäèì ðîìàëûëàð øÿùÿðÿ áóüà — Òîðèíî àäûâåð ìèøäèëÿð. Ìóññîëèíè 1939-1940-úû èëëÿðäÿ äÿôÿëÿðëÿ ÷ûõûø åäÿ -ðÿê ôðàíñûçëàðû èíàíäûðìàüà ÷àëûøûðäû êè, î, ñöëù òÿðÿô äà ðû äûð. 3-úö


487

ñÿòèðäÿ ýþðöúö Ìóññîëèíèíèí Áóüà øÿùÿðèíäÿí îëäóüóíà èøàðÿ åäèð.Ëàêèí 1940-úû èëèí àïðåë âÿ ìàé àéëàðûíäà Ìóññîëèíèíèí 32 äè âè -çèéàäàí èáàðÿò îðäóñó II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíÿ ýèðìÿéÿ ùàçûð èäè.20 èéóí 1940-úû èëäÿ Ìóññîëèíè Ôðàíñàíûí Àëï äàüëàðûíûí äÿíèç êÿ -íàðûíäàêû øÿùÿðëÿðèíÿ ùöúóìà êå÷ìèøäè.

7 ê21Ëàíãåäîêóí çÿðÿðëè äöøìÿí÷èëèéè èëÿÈçëÿíÿí òèðàí ýèçëÿíìèøäèð.Ñîðã êþðïöñöíäÿ ñþâäÿëÿøìÿ òàìàìëàíàúàã.Îíó âÿ òÿðÿôäàðëàðûíû þëöìÿ ìÿùêóì åäÿúÿêëÿð.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ ìöõòÿëèô ôÿðçèééÿëÿð èðÿëè ñöðöëñÿ äÿ, ùÿëÿëèêÍîñòðàäàìóñóí áó “òàïìàúàñû” øÿðùèíè òàïìàéûá.

7 ê22Ìåñîïîòàìèéàíûí âÿòÿíäàøëàðû,Òàððàãîíëó äîñòëàðûíà ãÿçÿáëÿíìèøëÿð.Îéóíëàð, ìÿðàñèìëÿð, òÿíòÿíÿëè çèéàôÿòëÿð, ÿùàëè éàòìûøäûð.Ðîìà éàõûíëûüûíäà Âèêàð øÿùÿðè âÿ Àâñîí úàìààòû òóòóëìóøëàð.

Áó êàòðåíè ëàï éàõûí èëëÿðäÿ øÿðù åäÿ áèëÿí òÿäãèãàò÷ûëàð òÿÿú -úöá ëÿðèíè ýèçëÿäÿ áèëìÿìèøëÿð. Îíëàðû ìàò ãîéàí òàððàãîí ñþçöîëìóøäóð. Ñÿáÿáèíè èíäè áèëÿúÿêñèíèç. Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ Èðàãíÿçÿðäÿ òóòóëóð. Äÿúëÿ âÿ Ôÿðàò ÷àéëàðû àðàñûíäà éåðëÿøÿí áó ÿðàçèáèð âàõòëàð éóíàíúà Ìåñîïîòàìèéà (èêè ÷àéàðàñû) àäëàíìûøäûð.Ñþùáÿò 1991-úè èë “Êþðôÿç ìöùàðèáÿñè” çàìàíû àðàëàðûíäà ñàçèø îë -ìà ñûíà áàõìàéàðàã Ðóñèéàíûí Èðàãûí òÿðÿôèíè ñàõëàìàìàñûíäàíýå äèð. Èðàãëûëàð âÿ íÿèíêè èðàãëûëàð, áàøãà õàëãëàð äà áó èêèöçëöëöéÿùèä äÿòëÿíìèøäèëÿð. Òÿäãèãàò÷ûëàðû ìàò ãîéàí èñÿ 2-úè ñÿòèðäÿ òàððà -ãîí ñþçöíöí èøëÿäèëìÿñè âÿ ùÿì äÿ áþéöê ùÿðôëÿ éàçûë ìà ñû äûð.Òàððàãîí ñþçö àúû éîâøàí (ïîëûí âÿ ÷åðíîáë), áèð ñþçëÿ, àëàã îòóìÿ íàëàðûíû âåðèð. Áó àúû àëàã îòó Øÿðãè Àâðîïà âÿ Úÿíóáè Ðó ñè -éàäà áèòèð. Êàòðåíäÿ áþéöê ýþðöúö ùÿì ×åðíîáë ùàäèñÿëÿðèíÿ (ôÿ -


488

ëà êÿò 30 àïðåë 1986-úû èëäÿ áàø âåðìèøäè), ùÿì äÿ Ðóñèéàíûí õÿéà -íÿ òèíÿ èøàðÿ åäèð. Íîñòðàäà ìóñóí Òàððàúîííå — Òàððàãîí ñþçöíöèø ëÿò ìÿñè áèð äàùà ýþñòÿðèð êè, î, áÿéàí åòäèêëÿðèíè ãåéðè-øöóðè,òðàíñ âÿçèé éÿ òèíäÿ îëàíäà ýþðìöøäöð.

Êàòðåíèí 3-úö ñÿòðèíäÿ 1996-1999-úó èëëÿð àðàñû âÿ ñîíðàëàð 1 ìàéáàéðàìûíûí éåíèäÿí Ãûçûë Ìåéäàíäà ãåéä îëóíìàñûíäàí, Ðó ñè -éàäà éåð àëàí êåøìÿêåøëÿðäÿí, ÿùàëèíèí “áàøûíûí àëòûíà éàñòûã ãî -éóëìàñûíäàí” äàíûøûëûð. Òÿñÿââöð åäèí, òÿêúÿ 2005-úè èë ìàé àéû -íûí 1-äÿ Ìîñêâàäà áèð ìèëéîíäàí àðòûã àäàì êö÷ÿëÿðÿ ÷ûõàðàãìàé áàéðàìûíû ãåéä åòìèøäè.

4-úö ñÿòèðäÿ áóíäàí àç ñîíðà Ðîìà Ïàïàëûüûíäà áàø âåðÿúÿêùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ îëóíóð. Äîüóðäàí äà, Èîùàíí II Ïàâåë 2005-úè èëèíàïðåëèíäÿ äöíéàñûíû äÿéèøäè. 20 àïðåë 2005-úè èëäÿ Ðîìà Ïàïà ëûüûíààëìàí êàðäèíàëû Éîçåô Ðàòçèíýåð ñå÷èëäè. 1927-úè èëäÿ àíà äàí îëàíéåíè Ïàïà áèð íå÷ÿ äèë áèëèð. Îíó ùÿì äÿ ìöùàôèçÿêàð áèð äèí õàäèìèêèìè òàíûéûðëàð. Ìàðàãëûäûð êè, Éîçåô Ðàòçèíýåð III Ïàâåë ëÿãÿáèíè äå -éèë, I Äöíéà ìöùàðèáÿñè ÿðÿôÿñèíäÿ Ðîìà Ïàïàñû îëìóø XVI Áåíå -äèêò ëÿãÿáèíè ýþòöðäö. Î, 265-úè Ðîìà Ïàïàñû îëäó. Áó, øÿõñÿí ìÿíèãîðõóéà ñàëûá. Äöíéà ìöùàðèáÿñè ÿðÿ ôÿ ñèí äÿ Ðîìà Ïàïàñû îëìóøXVI Áåíåäèêòèí ëÿãÿá êèìè ýþòöðöëìÿñè, áÿëêÿ äÿ Éîçåô Ðàòçèí -ýåðèí çàìàíûíäà III Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí áàøëàéàúàüûíà èøàðÿäèð.

Áóíóíëà áåëÿ, äåìÿëèéÿì êè, ùÿëÿ XII ÿñðäÿ èðëàíäèéàëû êèëñÿõàäèìè, ìöãÿääÿñ Ìàëàõèéà ýþñòÿðèá êè, 266 Ðîìà Ïàïàñû îëàúàã.Ìàëàõèéà 265-úè Ïàïàíû Ãëîðèà Îëèâàðèóñ! — Çåéòóí áóäàüûíà åøãîëñóí! — äåéÿ ñöëù ðÿìçè àäëàíäûðìûøäûð (áàõ: 5 ê92). ÌöãÿääÿñÌàëàõèéà áó Ïàïàäàí ñîíðà “Ðîìàëû Ïéîòðóí” Ïàïà ñå÷èëÿúÿéèíèâÿ áóíäàí ñîíðà Ïàïàëûüûí äàüûëàúàüûíû äà ýþñòÿðìèøäè.

7 ê23Î, þçöíäÿí ÿââÿëêèëÿðèí ìèðàñ ãîéäóãëàðûÊðàë ùàêèìèééÿòèíè ñàõëàìàüà ìÿúáóð îëàúàã.Îíëàð ñàðàéû ÷àïûá-òàëàìàüà ýÿëÿíäÿ,Öçöê áàðÿäÿ þçëÿðèíè áèëìÿìÿçëèéÿ ãîéàúàãëàð.


489

Áó êàòðåí áàðÿäÿ ìöõòÿëèô ôÿðçèééÿëÿð, ôèêèðëÿð èðÿëè ñöðöëñÿ äÿ,Ïåòåð Ëîðèäÿí áàøãà ùÿãèãÿòÿ éàõûíëàøàí îëìàéûá. Òÿäãèãàò÷ûäîüðó îëàðàã êàòðåíäÿ áþéöê ýþðöúöíöí Áðèòàíèéà êðàë àèëÿñèíäÿí,äàùà äîüðóñó, ïðèíñ ×àðëç âÿ øàùçàäÿ Äèàíàäàí ñþùáÿò à÷äûüûíûýþñ òÿðèð. Ïðèíñ ×àðëç âÿ øàùçàäÿ Äèàíà Ñïåíñåðèí íèêàùûíäàí ñîí -ðà, îíëàðûí àðàñûíäà éàðàíìûø ýÿðýèí ìöíàñèáÿòëÿð áþéöê ãàë ìà ãà -ëà âÿ êðàë àèëÿñèíèí íöôóçäàí äöøìÿñèíÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðìûøäû.

Íîñòðàäàìóñóí ÿñðëÿðëÿ þíúÿ áÿéàí åòäèêëÿðè ÕÕ ÿñðèí ñîíëà ðû -íà éàõûí áàø âåðìèøäè. Ùÿëÿ 70-úè èëëÿðäÿ ýÿíú ïðèíñ ×àðëç æóðíà -ëèñòëÿðèí äèããÿò ìÿðêÿçèíäÿ èäè. 1977-úè èëäÿ ãÿçåòëÿð éàçûðäûëàð êè,ýÿíú ïðèíñ áþéöê Ëöêñåìáóðã Ùåðñîãó Æàíûí áþéöê ãûçû Ìàðè-Àñòðèä èëÿ åâëÿíèð. Àç ñîíðà éàçûðäûëàð êè, Ñàáðèíà Ãèíåññ àäëû ýÿíúãûçëà åâëÿíèð. Ëàêèí ùå÷ êèì áèëìèðäè êè, ïðèíñ Êàìèëëà Øåíä èëÿ


490

Äèàíà âÿ Êàìèëëà. Öçöíòöëö àíëàð

÷îõ éàõûí ìöíàñèáÿòäÿäèð. Îí -ëàðûí ìöíàñèáÿòè ö÷ èë äà âàìåäèð. Ïðèíñ ×àðëç Êàìèëëà èëÿ åâ -ëÿíìÿê ãÿðàðûíà ýÿëñÿ äÿ, âàëè -äåéíëÿðè áó íèêàùà ãàðøû ÷ûõûð -ëàð. 1772-úè èëäÿí ãöââÿäÿ îëàíêðàë àèëÿñèíäÿ íèêàùà äàèð ãàíó -íà ÿñàñÿí âÿëèÿùä êðàëûí (ùþêì -äàðûí) àðçóñóíà çèää îëàðàã åâ -ëÿíñÿ, òàõò-òàúà ñàùèá îëìàã ùö -

ãóãóíó èòèðèð. Ìÿùç áóíà ýþðÿäÿ ×àðëç ùÿðáè-äÿíèç äîíàíìà -ñûíäà õèäìÿòÿ ýåòäè. Íîñòðàäà -ìóñ 1-úè âÿ 2-úè ñÿòèðëÿðäÿ áóíàèøà ðÿ åäèð. Êàìèëëà ïðèíñ ×àðëçëààèëÿ ùÿéàòû ãóðàúàüûíà öìèäèíèèòèðäè âÿ ÿââÿëëÿð åøã ìàúÿ ðà -ñûíäà áóëóíäóüó Åíäðó Ïàð êåð-Áîóëçà ÿðÿ ýåòäè. Ùÿìèí íèêàù -äàí Êàìèëëàíûí èêè óøàüû îëäó.Ëàêèí ïðèíñ ×àðëç ùÿðáè õèä ìÿò -äÿí ãàéûòäûãäàí ñîíðà Êàìèëëà


491

Äèàíà âÿ ×àðëç. Õîøáÿõò ýöíëÿð (1981)

Äèàíà. Ñåâèíúëè ýöíëÿð (1994)

èëÿ åøã ìàúÿðàëàðû éåíèäÿíáàø ëàäûüûíà ýþðÿ Åíäðó èëÿíèêàù ïîçóëäó.

Åëÿ áó âàõò ïðèíñ ×àðëç øàù -çàäÿ Äèàíà èëÿ íèøàíëàíûð. Äèà -íàíûí ×àðëçûí Êàìèëëà èëÿ åøãìàúÿðàñûíäàí õÿáÿðè âàðäû. 19éàøëû Äèàíà ýöìàí åäèðäè êè,íèêàùäàí ñîíðà (1981) ×àðëçÊàìèëëà èëÿ êþùíÿ ÿëàãÿëÿðèíèêÿñÿúÿêäèð. Ëàêèí éàíûëìûøäû.×àðëç ùå÷ âàõò Êàìèëëà èëÿ ÿëà -ãÿëÿðèíè êÿñìÿäè. 1984-úö èëäÿêè÷èê îüëàíëàðû Ùàððè àíàäàíîëàí äàí ñîíðà àèëÿ ìöíàñèáÿò -ëÿðè òàìàì ñîéóãëàøäû. 1992-úèèëäÿ Äèàíà êðàëè÷à Éåëèçàâåòàéàìöðàúèÿò åäÿðÿê âÿçèééÿòè îíàòàì à÷ûãëûüû èëÿ äàíûøäû. Êðàëè÷àýÿëèíèíÿ äèããÿòëÿ ãóëàã àñäû âÿäåäè: “Ìÿí áèëìèðÿì ñèçÿ íÿêþìÿêëèê åäÿ áèëÿðÿì. ×àðëçèñëàùî ëóíìàç äûð”.

Áóíäàí ñîíðà Äèàíà âÿ×àðëç åëàí åòäèëÿð êè, îíëàðûí ÿð-àðâàä ùÿéàòûíà ñîí ãîéóëóð. Îâàõòäàí ×àðëç âÿ Äèàíà áèð-áèðèíèí ãàðøûñûíäà úàâàáäåùëèêäàøûìàäàí ùÿðÿ èñòÿäèéè êèìè éàøàäû. Íèêàùäà îëäóãëàðû ùàëäà áåëÿéàøàéûø òÿðçè éîëâåðèëìÿç èäè. 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðäÿ Íîñòðàäàìóñáóíà èøàðÿ åäèð. Êðàë àèëÿñè áþéöê áèàáûð÷ûëûãëà öçëÿøìèøäè. Àíà âÿîüóë Äèàíàéà íèôðÿò åäèðäèëÿð. Êðàëè÷à Éåëèçàâåòà áèëìèðäè íÿ åòñèí.Íÿùàéÿò, 1996-úû èëäÿ ×àðëç âÿ Äèàíà ðÿñìè øÿêèëäÿ àéðûëäûëàð.1997-úè èë àâãóñò àéûíûí 31-äÿ èñÿ Äèàíà Ïàðèñäÿ ìöÿììàëû øÿ êèë -


492

Äèàíà âÿ ×àðëç. Ùÿéàò èìòàùàíà ÷ÿêèð

äÿ ãÿçàéà óüðàäû (ìàøûíäà) âÿ äöíéàñûíû äÿéèøäè. Áó èøäÿ êðàëàèëÿ ñèíèí ÿëè îëäóüóíó ñþéëÿéÿíëÿð äÿ âàðäûð.

Îíó äà äåéÿê êè, 2005-úè èëèí àïðåë àéûíäà êðàëè÷à âÿ ùþêóìÿòèíðàçûëûüû èëÿ ×àðëç Êàìèëëà èëÿ ðÿñìè íèêàùà ýèðäè. Áó î äåìÿêäèð êè,×àðëçûí êðàë îëìàã ùöãóãëàðû ñàõëàíûëìûøäûð. Áåëÿëèêëÿ, ×àðëç âÿÊàìèëëàíûí 35 èëëèê àøèã-ìÿøóãëóüóíà ñîí ãîéóëäó.

Íîñòðàäàìóñ Äèàíàíûí ôàúèÿñè èëÿ áèòÿí ×àðëç-Äèàíà íèêàùûíàäàùà èêè êàòðåí ùÿñð åòìèøäèð (Áàõ: 3 ê16, 5 ê72).

7 ê24Êÿôÿíÿ áöðöíìöø àäàì ãÿáèðäÿí ÷ûõàúàã.Î, êþðïö éàõûíëûüûíäàêû ãàëàíû çÿíúèðëÿ áàüëàòäûðàúàã.Ëîòàðèíýèéàíûí áþéöéö Ìàðêèç äö Ïîíóí ÿëè èëÿÁàëûã êöðöñö èëÿ çÿùÿðëÿíäè.

Íåä Ùàëëè áó êàòðåíèí Íàïîëåîíóí âàõòûíäà áàø âåðäèéèíè ýþñ -òÿðèð. Íàïîëåîí Âàòåðëîîäà ìÿüëóá åäèëäèêäÿí ñîíðà Åëáà àäàñûíàñöðýöí åäèëìèø, êðàë XVIII Ëöäîâèê ùàêèìèééÿòÿ ãàéûò ìûøäû (1-úèñÿòèð). Ëàêèí Íàïîëåîí Åëáàäàí ãà÷ûá Ôðàíñàéà ùàêèìèééÿòÿ ãàéû -äàíäàí ñîíðà (ìàðò, 1815), êðàë XVIII Ëöäîâèê ñèéàñè ìåéèòÿ÷åâðèëìèøäè. Òàðèõäÿí î äà ìÿëóìäóð êè, Ëîòàðèíãëÿð ñöëàëÿñèíèíÿí êè÷èê þâëàäû äö Ïîí Ìàðêèç òèòóëóíà ëàéèã ýþðöëìöøäö.

3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿð îíóíëà áàüëûäûð. Áþéöê Ëîððÿí íÿñëèíäÿýöìàí êè, Íîñòðàäàìóñóí ñîí ñÿòðäÿ ýþñòÿðäèéè éåð àëûá.

7 ê25Óçóí ñöðÿí ìöùàðèáÿäÿí áöòöí ýöúëÿð òöêÿíäè.Áåëÿ êè, ìóçäëó ÿñýÿðëÿð ö÷öí äàùà ïóë òàïìàéàúàãëàð.Ãûçûë âÿ ýöìöø ÿâÿçèíÿ äÿðèäÿí ïóë ùàçûðëàéàúàãëàð.Ãàëëèéà ìèñè Àéûí àéïàðà ÿëàìÿòèäèð.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ðÿéèíÿ ýþðÿ êàòðåíäÿ I Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿíñîí ðà Àâðîïà, õöñóñÿí äÿ Ôðàíñàäà òöüéàí åäÿí éîõñóëëóã âÿ àüûðâÿçèé éÿòäÿí áÿùñ îëóíóð. Æîðæ Ëàøàïåëèí “III Ôðàíñà Ðåñïóáëèêà ñû -


493

íûí ïóë âÿñàèòè”íäÿ ýåäÿí øÿêèëëÿðäÿ ôðàíñûç ñèêêÿëÿðè òÿñâèð îëó -íóð (26.02.1997). 1914-úö èëäÿ êÿñèëìèø ñèêêÿëÿð áÿäèðëÿíìèø àéôîð ìàñûíäà îëóá. 1918-úè èëäÿ êÿñèëÿí ñèêêÿëÿð éàðûìäàèðÿâè øÿê èë -äÿ îëóá. 1936-úû èëäÿ êÿñèëÿíëÿð èñÿ äþðääÿ áèðÿ ãÿäÿð êè ÷èëäèë -ìèøäè. 1937-úè èëäÿ êÿñèëìèø ñèêêÿëÿð èñÿ Àé øÿêëèíäÿ îëìóøëàð.

3-úö ñÿòèðäÿ ýåäÿí “Ãûçûë âÿ ýöìöø ÿâÿçèíÿ äÿðèäÿí ïóë ùàçûð -ëàéàúàãëàð” úöìëÿñè òÿäãèãàò÷ûëàðû ÷àøáàø ñàëìûøäûð. Îíëàð áó èôàäÿ -íè Íîñ òðà äàìóñóí ìÿúàçè ìÿíàäà èøëÿòäèéèíè ãåéä åäèðëÿð. Áèçÿ ãà -ëûð ñà, ýþðöúö áó èôàäÿíè áèëÿðÿêäÿí èøëÿòìèøäèð. Ìÿëóìäóð êè,Àâðî ïàäà, åëÿúÿ äÿ áàøãà éåðëÿðäÿ ùÿìèí âàõò äÿðè àéàã ãàáû ëàð,õðîì ÷ÿê ìÿ ëÿð, õÿç âÿ àøûëàíìûø äÿðèäÿí ùàçûðëàíàí ïàëòàðëàð(ýþäÿê ÷ÿëÿð, ïàëòîëàð, êöðêëÿð) âÿ ñ. äÿáäÿ èäè. Áó èñÿ ÷îõ ïóë ýÿ -òèðèðäè. Äåìÿëè, Íîñòðàäàìóñ äÿðè ýåéèìëÿðèíèí äÿáäÿ îëàúàüûíû äàýþð ìöø äö. 4-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ ôðàíñûç ïóëóíóí äÿéÿðèíèí îë -ìà ìàüûíäàí áÿùñ åäèð. Ìàðàãëûäûð êè, É.Àâàäéàéåâà âÿ Ë.Çäà íî -âè÷ ãÿäèì ôðàíñûç äèëèíäÿí åòäèêëÿðè òÿðúöìÿäÿ 3-úö ñÿòðè áåëÿ âåð -ìèø ëÿð: “Íÿ ãûçûë, íÿ ýöìöø îëàúàã, äÿðè þäÿéÿúÿê ëÿð”.1 4-úö ñÿòèð -äÿ ôðàíñûç òîïëàðûíûí Îðòà Øÿðãäÿ Îñìàëû îðäóñóíà ãàðøû ÷åâðèë -ìÿñèíÿ èøàðÿ åäèëèð.

7 ê26Ãàëåðëÿð éåääè ýÿìè ÿòðàôûíäà òöíëöê éàðàäàúàã.Îíëàð ìÿùâåäèúè ìöùàðèáÿ åäÿúÿêëÿð.Ìàäðèäèí áàø÷ûñû îõ çÿðáÿñè àëàúàã.Èêèñè ãà÷äû, áåøè òóòóëóá ñàùèëÿ ýÿòèçäèðèëäè.

Êàòðåí 1571-úè èëäÿ äîí Õóàí Àâñòðèéàëûíûí áàø÷ûëûüû èëÿ õðèñòèàíåñ êàäðàñûíûí Àðàëûã äÿíèçèíäÿ Îñìàíëû ùÿðáè äÿíèç äîíàíìàñûíàãàð øû àïàðäûüû äþéöøäÿí áÿùñ åäèð. 3-úö ñÿòèðäÿ Âåíåñèéà ãà ëåð -ëÿðèíèí êîìàíäàíû Áàðáàðèãîíóí òöðêëÿð òÿðÿôèíäÿí þëäöðöë ìÿ ñè íÿèøàðÿ åäè ëèð. 1-úè âÿ 2-úè ñÿòèðëÿðäÿ Îñìàíëû ýÿìèëÿðèíèí ìöùà -


494

1 Ìèøåë Nîñ òðà äàìóñóí áþéöê ýþðöúöëöéö. Ì., 1999, ñÿù. 288.

ñèðÿéÿ àëûí ìà ñûí äàí, 4-úö ñÿòèðäÿ èñÿ îíëàðûí ìÿüëóá îëìà ñûíäàíáÿùñ åäèëèð. Ùÿ ìèí äþéöøäÿ ÷îõàâàðëû òöðê ýÿìèëÿðèíäÿ ãóë îëàðàãàâàð÷ÿêÿí 1500-äÿí àðòûã õðèñòèàí àçàä åäèëìèøäè. ßòðàôëû ìÿëóìàòö÷öí áàõ: 6 ê91.

7 ê27Âàñòûí äèâàðëàðû þíöíäÿ áþéöê ñöâàðè äÿñòÿñèÔåðàðà éàõûí éåðäÿ éöêöí ýÿòèðèëìÿñèíÿ ìàíå îëàúàã.Ãÿôèëäÿí Òóðèíäÿ îíëàð ýþðöíìÿìèø ñîéüóí÷óëóã åäÿúÿêëÿð.Ãàëàäà îíëàð þç ýèðîâëàðûíû ãàðÿò åäÿúÿêëÿð.

Êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Èòàëèéà âÿÔðàíñàäà ïàðòèçàíëàðûí ýåðè ÷ÿêèëÿí àëìàí ñèëàùëû ãöââÿëÿðèíÿ ãàðøûàïàðäûãëàðû ìöùàðèáÿäÿí ñþç à÷ûð.

7 ê28Êàïèòàí áþéöê áèð äÿñòÿíè äàüûí öñòöíÿ,Äöøìÿíÿ äàùà éàõûí îëàí éåðÿ ýÿòèðÿúÿê.Ìöùàñèðÿéÿ àëûíàíëàð êå÷èäè àòûøìà èëÿ êå÷ÿúÿêëÿð.Ùàìû ãà÷äû, øèøÿ òàõûëàí îòóç íÿôÿðäÿí áàøãà.

×îõ öìóìè îëàí áó êàòðåíè øÿðù åòìÿê ìöøêöë ìÿñÿëÿéÿ ÷åâ ðè -ëèá. Áèðúÿ î ìÿëóìäóð êè, ìöùàñèðÿéÿ äöøÿíëÿð ÿëáÿéàõà äþéöøêå÷è ðèáëÿð. Îòóç íÿôÿð éà ãûëûíú, éà äà úèäà èëÿ þëäöðöëöá.

7 ê29Ùåðñîã Àëáà öñéàí åäÿúÿê.Î, þç áþéöê ÿúäàäëàðûíû ñàòàúàã.Ýèçëÿðèí áþéöéö îíó òÿñëèì åòìÿéÿ ýÿëÿúÿê.ßñèð àïàðûëäû âÿ ùåéêÿë ãîéóëäó.

Êàòðåíäÿ ýþðöúö XVI ÿñðèí 2-úè éàðûñûíäà áàø âåðÿí ùà äè ñÿ ëÿð -äÿí áÿùñ åäèð. 1-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Àëáàäàí ýåäèð. Î, 30 éàøûíäàìö ãÿääÿñ Ðîìà Èìïåðèéàñûíûí áàø êîìàíäàíû îëìóøäó. 1582-úèèëäÿ äöíéàñûíû äÿéèøèá. 3-úö ñÿòèðäÿ èñÿ Ôðàíñà îðäóñóíóí áàøêîìàíäàíû Ýèç íÿçÿðäÿ òóòóëóð.


495

7 ê30Ãàðÿò éàõûíëàøûð, ÷îõëó ãàí òþêöëäö.Ïî âÿ áàøãà áþéöê ÷àéëàð, íàõûð÷ûëàðûí òÿøÿááöñöÝåíóéàäà, Íèñäÿ óçóí ìöääÿò ýþçëÿäèêäÿí ñîíðà Ôîññàíî, Òóðèí, Ñàâèëéàíîäó òóòàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí ëàï ñîíëà ðûí -äà (àïðåë, 1945) Èòàëèéàäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðëÿ áàüëû îëäóüóíóãåéä åäèðëÿð.

7 ê31Ëàíãåäîê âÿ Ãèéåíäÿí îí íÿôÿðäÿí ÷îõ.Ìèí íÿôÿð Àëïû éåíÿ êå÷ìÿê èñòÿéÿúÿê.Áþéöê ñàâîéëóëàð Áðèäèçèéÿ éöðöø åäÿúÿêëÿð.Àêèíî âÿ Áðåññ îíëàðû ýåðè îòóçäóðàúàã.

Êàòðåí Ôðàíñàäàí áÿùñ åäèð. Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ùàäèñÿëÿðèí 1610-úóèëäÿ, áÿçèëÿðè èñÿ 1859-1860-úû èëëÿðäÿ áàø âåðäèéèíè ýþñ òÿ ðèðëÿð.Ëàêèí 2-úè ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿí “Ìèí” êÿëèìÿñè ùàäèñÿëÿðèí ÕÕ ÿñðäÿ,äàùà äîüðóñó, II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû áàø âåðäèéèíè áÿéàí åäèð.Áó ñÿòèðäÿ ýþðöúö îáðàçëû øÿêèëäÿ Ãàðèáàëäèäÿí ñþç ñàëûð. Ìÿñÿëÿáóðàñûíäàäûð êè, Cöçåïïå Ãàðèáàëäè(1807-1888) óçóí ìöääÿò Èòàëèéà -äà àçàäëûã óüðóíäà ìöáàðèçÿ àïàðìûø, ùÿòòà Èòàëèéàíûí õàëã ãÿùðÿ -ìàíû àäûíà ëàéèã ýþðöëìöøäö. Ãàðèáàëäèíèí òÿðÿôèíäÿ äþéöøÿíëÿð“Ìèí” âÿ éà “ìèíëÿð” àäëàíûðäû. Ìàðàãëû îäóð êè, 1943-1945-úè èëëÿðàðàñû Èòàëèéàäà ïàðòèçàíëàðûí “Ãàðèáàëäè áðèãàäàëàðû — ìöãàâèìÿò ùÿ -ðÿ êàòû” ôÿàëèééÿò ýþñòÿðèðäè. Ãàðèáàëäè ìöãàâèìÿò ùÿðÿêàòû Èòàëèéàíûíôàøèçìäÿí àçàä îëóíìàñûíäà ÿñàñ çÿðáÿ ãöââÿñè èäè. Íîñòðàäàìóñêàòðåíäÿ áó äþâðäÿ Èòàëèéàäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí äàíûøûð.

7 ê32Êÿíäèñòàíäà äîüóëàí áèðèñè.Êðàëëûã çèðâÿñèíÿäÿê éöêñÿëÿúÿê.Ìèëàí ðàéîíóíäà îðäóíó äèð÷ÿëòìÿê ö÷öíÔàðåíúäÿ, Ôëîðåíñèéàäà ãûçûë âÿ àäàì ãàëìàéàúàã.


496

Ëàìîíò âÿ Ðîáá ýþñòÿðèðëÿð êè, êàòðåí àäè êÿíäëè àèëÿñèíäÿäîüóëàí Ìóññîëèíèäÿí áÿùñ åäèð. 1922-úè èëäÿ Ìóññîëèíè ÷åâðèëèøåäèá âÿ êðàë Âèêòîð II Åììàíóèë ìÿúáóðÿí ùþêóìÿòè òÿøêèë åòìÿéèîíà ùÿâàëÿ åäèá. Î, áàø íàçèð (2-úè ñÿòèð) îëóá. Îíóí Ðîìàéà ìÿø -ùóð ùöúóìó Ìèëàíäà ïëàíëàøäûðûëìûøäû.

II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíÿ ãÿäÿð 17 èë ùàêèìèééÿòäÿ îëàí Ìóññî -ëèíèíèí Åôèîïèéàéà (1935-1936) éöðöøö, Èñïàíèéàäà âÿòÿíäàø ìö -ùà ðèáÿñèíÿ ìöäàõèëÿñè (1936-1939), Ðóñèéà âÿ Øèìàëè Àôðèêàéàùÿðáè åêñïåäèñèéàëàðû (1941-1943) Èòàëèéàíûí õÿçèíÿñèíè äàüûòìûø,éöç ìèíëÿðëÿ îüóëëàðûíûí ìÿùâèíÿ ñÿáÿá îëìóøäó.

7 ê33Ôûðûëäàã÷ûëûãëà ùàêèì îëàí ýöúëÿ ýþòöðöëäö.Äîíàíìà ìöùàñèðÿéÿ àëûíäû, êå÷èäëÿð ÷ÿñóñëàð ö÷öíäöð.Èêè ñàõòà äîñò éåíèäÿí áèðëÿøÿúÿêëÿð.Óçóí ìöääÿò ìöðýöëÿéÿí íèôðÿò îéàíàúàã.

Cîí Ùîóã ãåéä åäèð êè, áó êàòðåí Èíýèëèñ ùÿðáè-äÿíèç ãöââÿëÿ -ðèíèí ÿí ðöñâàé÷û ýöíëÿðèíè òÿñâèð åäèð. 1940-úû èëäÿ Ôðàíñà àëìàí ëàðòÿ ðÿ ôèíäÿí òóòóëäóãäàí ñîíðà, Ôðàíñàíûí î âàõò ýöúöíÿ âÿ ñà éûíàýþðÿ äöíéàäà 4-úö éåðè òóòàí ùÿðáè-äÿíèç äîíàíìàñû ßëúÿ çàèðèíÌåðñ-ßë-Êÿáèð ëèìàíûíäà ëþâáÿð ñàëìûøäû. Èíýèëòÿðÿíèí áàø íàçèðèÂèíñòîí ×þð÷èë äîíàíìàíûí àëìàíëàð òÿðÿôèíäÿ ìöùàðèáÿéÿ ýèðÿúÿ -éèíäÿí ãîðõàðàã Áðèòàíèéàíûí ùÿðáè-äÿíèç äîíàíìàñûíûí êîìàíäèðèñåð Cåéìñ Ñîììåðâèëÿ ÿìð åòäè êè, Ôðàíñà äîíàíìàñûíû ìÿùâ åòñèí.Ñîììåðâèë 18 ùÿðáè ýÿìèñèíè ëèìàíäàí áèð àç àðàëû äöçÿðÿê ðàäèî èëÿÔðàíñà åñêàäðàñûíûí êîìàíäèðè, àäìèðàë Ìàðñåë-Áðóíî Æåíñóëàóëòèìàòóì âåðäè: “Éà Áðèòàíèéà ùÿðáè-äÿíèç äîíà íìàñû èëÿ áèðëÿøèáìöùàðèáÿéÿ ýèðÿúÿêñèíèç, éà äà ìÿùâ åäèëÿ úÿêñèíèç!”

Æåíñóë ùèññ åòäè êè, áèð âàõò ìöòòÿôèã îëàí äþâëÿòèí íöìàéÿíäÿñèôûðûëäàãëà îíó ÿëÿ ñàëûð, ðÿää úàâàáû âåðäè. Áåëÿ îëàí ùàëäà Ñîì -ìåð âåë ùöúóì ÿìðè âåðäè. Íÿòèúÿäÿ 1297 ôðàíñûç äÿíèç÷èñè âÿìöêÿììÿë ñèëàùëàíìûø èðè ùÿðá ýÿìèñè “Ñòðàçáóðã”äàí áàøãà áö -


497

òöí ýÿìèëÿð ìÿùâ åäèëäè. “Ñòðàçáóðã” ýÿìèñè ùå÷ áèð çÿäÿ àëìàäàíëèìàíû òÿðê åäÿðÿê àðàäàí ÷ûõäû. Áó ùàäèñÿ ôðàíñûçëàðëà èíýèëèñëÿðàðàñûíäà ìþâúóä îëàí ÿäàâÿòè äàùà äà ãûçûøäûðäû. Áóýöíöí þçöíäÿáåëÿ áó èêè õàëã àðàñûíäà ìöíàñèáÿòëÿð ñîéóã îëàðàã ãàëûð.

7 ê34Ãàëëèéà õàëãû áþéöê ïåøìàí÷ûëûã è÷èíäÿ îëàúàãÈíàìñûç öðÿêëÿ àüûëñûç èýèäëèéÿ èíàíàúàãëàð.×þðÿê, äóç, øÿðàá, ñó áèð éàíà, ùå÷ çÿùÿð äÿ éîõäóð.Ìþùòÿøÿì ÿñèð àëûíìûø, àúëûã, ñîéóã âÿ åùòèéàú âàðäûð.

Êàòðåíäÿ Ôðàíñàíûí àüûð ýöíëÿðèíäÿí, ôàøèñò àëìàíèéàñûíûí þë êÿ -íè èøüàë åòäèéè 1944-1945-úè èëëÿðäÿí áÿùñ îëóíóð. 2-úè ñÿòèðäÿ Íîñ -òðà äàìóñóí Ôðàíñà ðÿùáÿðëèéèíÿ âÿ áàúàðûãñûç ùÿðá÷èëÿðèíÿ íèô ðÿòèèôàäÿ îëóíìóøäóð. Õöñóñÿí äÿ Ìàæèíî èñòåùêàìëàðû èëÿ ãöð ðÿ ëÿíÿíôðàíñûçëàðûí àüûëñûç èøèíÿ ýþðÿ ýþðöúö þç ùÿìâÿ òÿí ëÿ ðèíè áàø ãàêàòðåíëÿðäÿ îëäóüó êèìè, áóðàäà äà ãûíàìûø, òÿíãèä àòÿøèíÿ òóò -ìóøäóð. Ñîí ñÿòèðäÿ ýåäÿí “Ìþùòÿøÿì ÿñèð àëûíìûø” — Ìþù òÿ øÿìøÿùÿð Ïàðèñ çÿáò åäèëìèøäèð àíëàìûíäà èøëÿíìèøäèð. Äàùà ýåíèø ìÿ -ëóìàò ö÷öí áàõ: 1 ê34; 2 ê63; 3 ê33; 4 ê80; 5 ê8; 5 ê81.

7 ê35Áþéöê áàëûã ýÿëèá øèêàéÿò åäÿúÿê, àüëàéàúàã.Ñå÷èëäèéèíÿ, éàøûíà ýþðÿ îíëàð àëäàíàúàãëàð.Ùå÷ âàõò îíëàðëà áèð éåðäÿ ãàëìàã (éàøàìàã) èñòÿìÿéÿúÿê.Îíóí äèëèíäÿ äàíûøàíëàð òÿðÿôèíäÿí àëäàíûëäû.

Èëê îëàðàã áó êàòðåíè Ëå Ïåëëåòéå øÿðù åòìèøäèð. Òÿäãèãàò÷ûíûíôèêðèíúÿ êàòðåí Ôðàíñà êðàëû II Ùåíðèíèí îüëó III Ùåíðèäÿí áÿùñåäèð. III Ùåíðè î âàõòëàð Ôðàíñàíûí òÿáÿÿëèéèíäÿ îëàí Ïîëøàíûí êðàëûñå÷èëìèøäè. Íîñòðàäàìóñ 1-úè ñÿòèðäÿ î âàõòëàð Ïîëøàäà äÿáäÿ îëàíêðàë ñå÷ìÿ ÿíÿíÿñèíè à÷ûã ýþñòÿðìèøäèð. Ìÿëóì îëóð êè, êðàëû ïöøê -àòìà éîëó èëÿ ñå÷èðëÿðìèø.

Áþéöê ýþðöúö áó ÿíÿíÿíè ñóäà áàëûã òóòìàã èëÿ ìöãàéèñÿ åäèð.Îäóð êè, Ïîëøàíûí êðàëû ñå÷èëìèø III Ùåíðèíè “áþéöê áàëûã” àäëàí -


498

äûðûð. Êàòðåíäÿí äÿ ýþðöíäöéö êèìè, III Ùåíðèíèí ôèêðè-çèêðè Ôðàíñàêðàëû îëìàã èäè. Áåëÿ áèð ôöðñÿò îíóí áþéöê ãàðäàøû IX Êàðë 1574-úöèëäÿ þëäöêäÿí ñîíðà ÿëÿ äöøäö. Î, Ôðàíñàéà ãàéûäàðàã êðàë òàõ òûíûòóòäóãäàí ñîíðà ñàðàé èíòèðèãàëàðûíà ãîøóëìóø, ìöäðèê êÿëàìûóíóòìóøäó. Íÿéäè î ìöäðèê êÿëàì? Êðàëûí õÿáèñëèéè, âàðëûíûí õÿ -ñèñëèéè, àëèìèí ùÿðèñëèéè. Áó êÿëàìû ãóëàãàðäûíà âóðàí, áàøãàëàðûíûíþëöìöíÿ áàèñ îëàí III Ùåíðè èíòðèãàíûí ãóðáàíû îëìóø, þìðöíöí ÿíéàõøû ÷àüûíäà ãÿòëÿ éåòèðèëìèøäè. 4-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ áóñÿùíÿíè òÿñâèð åäèð. 3-úö ñÿòèðäÿ èñÿ ýþðöúö áÿéàí åäèð êè, III Ùåí -ðèíè ïîëøàëûëàð êðàë ñå÷ñÿëÿð äÿ, î, ùå÷ âàõò îíëàðëà áèð éåðäÿ ãàëìàãèñòÿìÿéÿúÿê, þç äîüìà âÿòÿíèíÿ äþíÿúÿêäèð.

7 ê36Ïÿðâÿðäèýàðÿ! Ýÿëÿúÿêäÿí õÿáÿð âåðÿí ñþçëÿð äàëüàëàðäàäûð.Éåääè íÿôÿð áàøûãûðõûãëàð òÿðÿôèíäÿí (êàðäèíàë) Âèçàíòèéàéà

àïàðûëìûøäûð.Éàüëàíìûøëàðà ãàðøû Òðàáçîíäàí ö÷ éöç íÿôÿð.Èêè ãàíóí ãîéàúàã: 1-úè ôàúèÿ (þëöì), 2-úè äèí, ìÿçùÿá.

Cîí Ùîóã ýöìàí åäèð êè, Íîñòðàäàìóñà ýþðÿ áó êàòðåíäÿ ñþù -áÿò II Ïàâåëäÿí ýåäèð âÿ Èîùàíí II Ïàâåëèí þëöìöíäÿí ñîíðà ùà êè -ìèééÿòÿ ýÿëÿí Ïàïà ñöëùñåâÿð áèð øÿõñ îëàúàã. Áóíó ùÿëÿ XII ÿñð -äÿ éàøàìûø Èðëàíäèéà ýþðöúöñö ìöãÿääÿñ Ìàëàõèéà äà áÿéàí åò -ìèø äè. Î, ãåéä åòìèøäè êè, II Ïàâåëäÿí ñîíðà ãèéàìÿò ýöíöíÿäÿêäà ùà èêè Ïàïà ñå÷èëÿúÿê. II Ïàâåëäÿí ñîíðà ñå÷èëÿúÿê Ïàïàíû ìö -ãÿä äÿñ Ìàëàõèéà Ãëîðèà Îëè âàðèóñ — Çåéòóí áóäàüûíà åøã îëñóí,äà ùà äîüðóñó: Éàøàñûí ñöëù! — äåéÿ ãèéìÿòëÿíäèðìèøäèð. Ãåéä åäÿêêè, 2005-úè èëäÿ Èîùàíí II Ïàâåë äöíéàñûíû äÿéèøäè âÿ îíóí éå ðèíÿ20 àïðåë 2005-úè èëäÿ àëìàí êàðäèíàëû Éîçåô Ðàòçèíýåð ñå÷èëäè.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ Èîùàíí II Ïàâåëäÿí ñîíðà ñå÷èëÿúÿêÏàïà Éàõûí Øÿðãäÿ ñöëùöí áÿðãÿðàð îëìàñûíà ÷àëûøàúàã. Îëà áèëñèíêè, áó ñöëùñåâÿð Ïàïà Òöðêèéÿéÿ éåääè íÿôÿð êàðäèíàëäàí èáàðÿòõîøìÿðàìëû íöìàéÿíäÿ ùåéÿòè ýþíäÿðÿúÿêäèð (2-úè ñÿòèð). Ùÿð òÿ -ðÿôëè ìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 7 ê22.


499

3-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð äÿ áàø âåðìèøäèð. 1996-úû èë éàíâàðûí16-äà Òöðêèéÿíèí Òðàáçîí ëèìàíûíäà ÷å÷åíëÿð è÷ÿðèñèíäÿ 300ñÿðíèøèí îëàí ýÿìèíè òóòìóøäóëàð. Îíëàð áóíó Ðóñèéàíûí ×å÷åíèñ -òàíäà àïàðäûüû ìöùàðèáÿéÿ åòèðàç ÿëàìÿòè îëàðàã åòìèøäèëÿð. Ëàêèíáöòöí ñÿðíèøèíëÿðè ñàü-ñàëàìàò áóðàõìûøäûëàð. 4-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿòéåíÿ äÿ ×å÷åíèñòàíäàí ýåäèð. Éà äÿùøÿòëè, äàüûäûúû ìöùàðèáÿ, éàäà èíàì-ñöëù. Ýþðöíäöéö êèìè, ÷å÷åíëÿð 2-úè éîëó ñå÷äèëÿð.

7 ê37Îí íÿôÿð ýþíäÿðèëäè êè, êàïèòàíû þëöìÿ ìÿùêóì åòñèí.Õÿáÿð éàéûëäû êè, äîíàíìàäà ÷àõíàøìà îëàúàã.Áèðè òÿùãèð îëóíàúàã, áàø÷û þçöíö èòèðÿúÿê, áèð-áèðèíè äèäÿúÿêëÿð.Ëåðèí, Éåð àäàëàðû, ýÿìèëÿð ýþçäÿí èòäèëÿð.

Êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð éåðèíè àëìûøäûð. Éåð àäàëàðû Ôðàíñàíûíúÿíóáóíäà Êàíí âÿ Ìàðñåë àðàñûíäà éåðëÿøèð. 1944-úö èëäÿ Àìåðèêàâÿ Ôðàíñà ùÿðáè áèðëÿøìÿëÿðè ýåúÿ âàõòû Éåð àäàëàðûíà òÿðÿô ùÿðÿêÿòåäÿðÿê àëìàíëàðà ùöúóì åòìèøäèëÿð. Ñÿùÿðèñè ýöí áèðëÿøìèø îðäóùèñ ñÿëÿðè Ôðàíñà Ðèâåðàñûíà äåñàíò ÷ûõàðìàëû èäè. Îðà àðòèëëåðèéà âÿòÿé éà ðÿëÿð òÿðÿôèíäÿí ýöúëö àòÿøÿ òóòóëäóüóíäàí 36-úû äèâèçèéàíûíãó ðóéà ÷ûõàðûëìàñû ö÷öí ìÿñóë îëàí àäìèðàë Ñïåíñåð Ñ.Ëéèñ îðäóùèññÿëÿðèíè áàøãà éåðäÿ ãóðóéà ÷ûõàðòìàëû îëìóøäó. Áó áàðÿäÿ 36-úûäè âèçèéàíûí êîìàíäèðè, ýåíåðàë Äàëêâèñòÿ õÿáÿð âåðìÿìèøäè. ×öíêèÄàëêâèñò àðòûã ñàùèëäÿ èäè. Áþéöê ãàëìàãàë äöøìöøäö. Äàëêâèñò âÿáàøãà éöêñÿê ðöòáÿëè ùÿðáè÷èëÿð ùèääÿòëÿíìèøäèëÿð. Àç ãàëìûøäûÑïåí ñåðè ùÿðáè òðèáóíàëà âåðñèíëÿð. Îíóí íÿèíêè ùÿðáè ðöòáÿñè, ùÿòòààçàä ëûüû áåëÿ òÿùëöêÿ àëòûíäà èäè. Ëàêèí ñîíðàêû ùàäèñÿëÿð Ñïåíñåðèíäîüðó ãÿðàð ÷ûõàðäûüûíû òÿñäèãëÿìèøäè.

7 ê38Éöéðÿê àòûí öñòöíäÿ êðàë íÿñëèíèí íÿâÿëÿðèíèí áþéöéö,Åëÿ ãàì÷ûëàéàúàã êè, àò áàø ýþòöðöá éåë êèìè ó÷àúàã.Àüûç êþïöêëÿíÿúÿê, àéàã áöäðÿéÿúÿê, øèêàéÿò,Ñöðöäö, þëÿíÿ ãÿäÿð äÿùøÿòëè ñóðÿòäÿ äàðòûá àïàðäû.


500

Êàòðåíäÿ áÿéàí îëóíàíëàð Ôðàíñàäà (ÿýÿð êàòðåí Ôðàíñàäà áàøâåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí ýåäèðñÿ) ö÷ äÿôÿ áàø âåðìèøäèð. 15 ìàé 1555-úèèëäÿ éàðûø çàìàíû II Ùåíðè Íàâàððàëû, 13 èéóë 1842-úè èëäÿ Ëóè Ôè -ëèï ïèí áþéöê îüëó, âÿëèÿùä Ôåðäèíàíä, 1560-úû èëäÿ øàùçàäÿ äåÁóð áîí—Ðîøå ùöðêìöø àòäàí (3-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëäèéè êèìè) éûõûë -ìûø âÿ ôàúèÿëè øÿêèëäÿ ùÿëàê îëìóøäóëàð. 1-úè ùàäèñÿíè Øà âèí éû, 2-íèÆîáåð, 3-úö ùàäèñÿíè èñÿ Ëå Ïåëëåòéå øÿðù åòìèøëÿð.

7 ê39Ôðàíñà îðäóñóíóí êîìàíäèðè,Îðäóíóí ÿñàñ úèíàùûíûí èòÿúÿéèíè ýþçëÿéèð.Äàø éîëëà éóëàô âÿ ïàõëà ýÿòèçäèðèëÿúÿê.ßúíÿáè úàìààò Ýåíóéàäà ìÿüëóá åäèëÿúÿê.

Ôîíáðéóí áó êàòðåíèí 1800-úö èëäÿ Íàïîëåîíóí Ýåíóéàíû ìö -ùà ñèðÿ åòäèéè çàìàí Ìàññåíèí 15.000 íÿôÿðëèê ãàðíèçîíóíó ãóðáàíâåð ìÿñèíäÿí áÿùñ åòäèéèíè ýþñòÿðèð. Ìàññåí ãàðíèçîíóíóí áàø úè -íà ùû Àâñòðèéà ùÿðáè ùèññÿëÿðèíèí áàøûíû ãàòûðäû êè, Íàïîëåîí Ìà ðåí -ãî äþéöøëÿðèíäÿ Áàðîí âîí Ìåëàñûí çÿðáÿëÿðèíÿ ëàéèãèíúÿ úà âàáâåðÿ áèëñèí. Òàðèõäÿí ìÿëóìäóð êè, ìöùàñèðÿäÿ îëàí ôðàíñûç ãàð -íèçîíó àúëûã è÷èíäÿ ÿçàá-ÿçèééÿò ÷ÿêèðäè. Âÿçèééÿò î éåðÿ ÷àò ìûøäûêè, ÿñýÿðëÿð ÷öðöìöø (êèôëÿíìèø) éóëàôäàí âÿ ïàõëàäàí áèøè ðèëìèø÷þðÿê éåìÿéÿ ìÿúáóð îëìóøäóëàð.

7 ê40Áàéûð òÿðÿôèíÿ éàü âÿ ïèé ñöðòöëìöø ÷ÿëëÿêëÿðäÿíÈéèðìè áèðè ëèìàíûí ãàðøûñûíäà áàüëû îëàúàã.Èêèíúè ýþçÿò÷è þç âÿçèôÿñèíè þëöìëÿ éåðèíÿ éåòèðÿúÿê: Ãàïûëàðû òóòàðàã ãîðóéàúàã, îíó áàøûíäàí âóðàúàãëàð.

Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíè ãÿäèì Òðîéà âÿ “ßëèáàáà âÿ ãûðõãóëäóð” íàüûëëàðûíû ýþç þíöíÿ ýÿòèðèð. Òÿÿññöô êè, ùÿëÿëèê øÿðùèíèýþçëÿéÿí êàòðåíëÿð ñûðàñûíäàäûð. Êàòðåíèí òÿñâèðèíäÿí àíëàøûëûð êè,21 íÿôÿð äÿíèç ëèìàíûíà äàõèë îëñà äà, äóéóã äöøìöø ýþçÿò÷è ùÿ -éà òû áàùàñûíà îíëàðû ôàø åäèá.


501

7 ê41Àéàã âÿ ÿë ñöìöêëÿðè êöíäÿëÿíìèøäèð.Ñÿñÿ ýþðÿ åâäÿ óçóí ìöääÿò éàøàéûø îëìàéàúàã.Õÿéàë åòäèêúÿ îíëàð ãàçûëûá öçÿ ÷ûõàðûëàúàã âÿ áàñäûðûëàúàã.Åâ éàðàðëûäûð âÿ ñÿñ-êöéñöç ìÿñêóíëàøäû.

Áþéöê ýþðöúöíöí áó ìöÿììàëû êàòðåíè äÿ øÿðùèíè ýþçëÿéèð.

7 ê42Áþéöê øàùçàäÿíèí ìÿòáÿõèíäÿ õþðÿéÿ òþêìÿê ö÷öí,Òÿçÿúÿ ýÿëìèø èêè íÿôÿðäÿ çÿùÿð âàðäûð.Êè÷èê àøáàç îíëàðûí ùÿð èêèñèíè úèíàéÿò áàøûíäà éàõàëàäû. Áþéöéöí þëöìöíÿ úàí àòàí òóòóëäó.

Áó êàòðåíäÿ ìÿëóì îëìàéàí òÿêúÿ øàùçàäÿíèí àäûäûð. Áóíóíëàáåëÿ, êàòðåíè øÿðù åòìÿê ìöøêöë ìÿñÿëÿ îëàðàã ãàëûð.

7 ê43Áèðèñè ÿéèëìèø, î áèðèñè åíäèðèëìèø,Ùÿð èêè òàéáóéíóçëó ýþðÿíäÿ,Ñöëù ìÿñÿëÿñè îðòàéà ýÿëÿíäÿÃàðäàøîüëó (áàúûîüëó) ýöëöìñÿéÿðÿê àðàäàí ÷ûõàúàã.

Ùÿð øåéäÿí ÿââÿë îíó äåéÿê êè, êå÷ìèøäÿ ýåðàëäèêà ýåðáèíèíöçÿðèíäÿ èêè òàéáóéíóç àò øÿêëè òÿñâèð îëóíàí çàäÿýàí àèëÿëÿðè ÷îõîëìóøäóð. Êðàëëàðûí ãàðäàø âÿ áàúû îüëàíëàðûíû äà ñàéìàãëàãóðòàðìàç. Ìÿùç áóíà ýþðÿ äÿ ýþðöúöíöí áó êàòðåíèíè øÿðù åòìÿêùÿëÿëèê ïðîáëåì îëàðàã ãàëûð. Äîüðóäóð, áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ìöÿé -éÿí ôÿðçèééÿëÿð èðÿëè ñöðöáëÿð. Áàøãàëàðû èñÿ îíëàðû òÿíãèä åäèáëÿð.Ìÿñÿëÿí, Ëå Ïåëëåòéå áó êàòðåíäÿ ñþùáÿòèí Ëóè Áîíà ïàðò äàí (IIIÍàïîëåîí) ýåòäèéèíè ãåéä åòñÿ äÿ, Ëåîíè âÿ Cîí Ùîóã ýþñòÿðèðëÿðêè, ùå÷ âàõò Ëóè Áîíàïàðòûí ýåðáèíäÿ áóéíóçëó, ãîøàäûðíàãëûùåéâàí òÿñâèð åäèëìÿìèøäèð.


502

7 ê44Þçöíäÿ ÿäàëÿò íèøàíÿëÿðèíè éàøàäàðàã,Áóð ÷îõ éàõøû îëàíäà,Þç êþêöíöí ãÿäèì àäûíû äàøûéàðàã,Ãà÷äûüûíà ýþðÿ ÿäàëÿòñèç úÿçà àëàúàã.

Êàòðåí Ôðàíñà êðàëû XVI Ëöäîâèêäÿí áÿùñ åäèð. ÍîñòðàäàìóñóíXVI Ëöäîâèêëÿ áàüëû 14 êàòðåíè âàðäûð. XVI ÿñðäÿ éàøàìûø Íîñ -òðàäàìóñ ýþðìöøäö êè, XVIII ÿñðèí ñîíëàðûíà éàõûí êðàë XVI Ëö -äî âèê éÿùóäèëÿðÿ ôðàíñûçëàðëà áÿðàáÿð ùöãóãëàð âåðÿúÿê. Îäóð êè,îíà áó ãÿäÿð äèããÿò éåòèðèá. Òàðèõ÷èëÿðèí éàçäûüûíà ýþðÿXVI Ëöäîâèê ÷îõ ÿäàëÿòëè ùþêìäàð îëóá. 1-úè âÿ 2-úè ñÿòèðëÿð áóí -äàí áÿùñ åäèð. Áóð—Áóðáîíëàð êðàë íÿñëèíèí íöìàéÿíäÿñè äåìÿê -äèð. XVI Ëöäîâèê þëêÿäÿ Áþéöê Ôðàíñà èíãèëàáû (1789-1793)çàìàíû èíãèëàá÷ûëàðûí òÿçéèãè àëòûíäà ìîíàðõèéàíû êîíñòèòóñèéàùàêèìèééÿòè åëàí åòäè. Òåçëèêëÿ Áóðáîí êðàë íÿñëèíèí àäûíäàí èìòè -íà åäÿðÿê ãÿäèì Êàïåò àäûíû àëäû (3-úö ñÿòèð). Êðàë þç àèëÿñè èëÿÒéóëåðè ñàðàéûíäà åâ äóñ òàüû èäè. Ùàçûðëàíìûø ïëàíà ÿñàñÿí 20 èéóí1791-úè èë òàðèõäÿ ýåúÿ éàðûñû Ïàðèñè òÿðê åäÿðÿê øèìàë-øÿðãÿ öçòóòäóëàð. Áöòöí ýåúÿíè âÿ ñÿùÿðè ýöíö äàéàíìàäàí éîë ýåòäèëÿð âÿýåúÿ éàðûñûíà éàõûí êè÷èê Âàðåí øÿùÿðèíÿ ÷àòäûëàð. Áèð àç äèíúÿë -ìÿê âÿ áèð øåé è÷ìÿê ö÷öí øÿùÿðäÿ äàéàíìàã ãÿðàðûíà ýÿë äè ëÿð.Òÿñàäöôÿí øÿùÿðèí áÿëÿäèé éÿ ðÿèñè îíëàðû ýþðäö âÿ þçöíöí ÿðçàãìàëëàðû ìàüàçàñûíà áèð ïèéàëÿ øÿðàá è÷ìÿéÿ äÿâÿò åòäè. Áÿëÿäèééÿðÿèñè âÿ îíóí àðâàäû ãîíàãëàðûí ñÿêêèç àò ãîøóëìóø ôàé òî íóíó, ýå -éèìëÿðèíè âÿ ÿäÿá-ÿðêàíëàðûíû ýþðöá îíëàðëà ìàðàãëàíäû. Éîë÷óëàðùàìûíûí äèããÿòèíè úÿëá åòäè. Áèð íÿôÿð êðàëû òàíûäû âÿ áÿëÿäèééÿðÿèñèíè õÿáÿðäàð åòäè. Áÿëÿäèééÿ ðÿèñè ýþñòÿðèø âåðäè êè, ãàðíèçîíàõÿáÿð âåðñèíëÿð.

Êðàëè÷à Ìàðèéà Àíòóàíåòòà ýþç éàøëàðû è÷èíäÿ ìàäàì Ñîëñåéÿéàë âàð äû êè, îíëàðû áóðàõñûíëàð. Ëàêèí êðàëè÷àíûí ýþç éàøëàðûíûí ôàé -äàñû îë ìà äû. Ìàäàì Ñîëñå äåäè: “Ìÿí êðàëûìû ÷îõ ñåâèðÿì. Ëàêèíÿðè ìè äÿ ÷îõ ñåâèðÿì. Èñòÿìÿðÿì êè, ÿðèì åäàì îëóíñóí”.


503

Áåëÿëèêëÿ, êðàë XVI Ëöäîâèê âÿ àèëÿñè Ïàðèñÿ ãàéòàðûëäû âÿÒåìïë ùÿáñõàíàñûíà ñàëûíäû. Êðàë þëêÿíè ãîéóá ãà÷äûüûíà ýþðÿîíó 1793-úö èëèí éàíâàð àéûíäà åäàì åòäèëÿð (4-úö ñÿòèð). Àç ñîíðàèñÿ êðàëè÷à Ìàðèéà Àíòóàíåòòà åäàì åäèëäè. Ùÿðòÿðÿôëè ìÿëóìàòö÷öí áàõ: 1 ê65; 1 ê84; 3 ê14; 3 ê66; 4 ê85; 4 ê100; 6 ê23; 6 ê92;7 ê12; 8 ê75; 9 ê17; 9 ê20; 9 ê34.

Îíó äà äåéÿê êè, êðàë úÿìèñè 100-150 êì ãà÷ìûøäûñà, Íîñòðà äà -ìó ñóí êðàëûí ãà÷ìàüûíà ùÿñð åòäèéè áó êàòðåí âÿ àäûíû ÷ÿê äè éè ìèçáàøãà êàòðåíëÿðè êðàë XVI Ëöäîâèêèí øþùðÿòèíè éöç âÿ ìèí èë ëÿð ëÿéàøàäàúàã.

7 ê73Ìöùàñèðÿëÿðèí ýöúëÿíìÿñè, òàëàíëàð âÿ òàãûìëàð,Ìöãÿääÿñ äÿéèøèëäè âÿ ìîèçÿ îõóíìàäû.Ãÿíèìÿò âÿ ÿñèðëÿð, ìöãÿääÿñëèéèí ãàðøûñûíû àëìàéàúàã.Ëàï äÿðèíÿ àòûëàí ãàëõàúàã âÿ òàõòäà îòóðàúàã.

Áöòöí òÿäãèãàò÷ûëàð áèð àüûçäàí áÿéàí åäèðëÿð êè, áó êàòðåí Íà -ïî ëåîí Áîíàïàðò âÿ îíóí äþâðö èëÿ áàüëûäûð. 1-úè ñÿòèðäÿ Íàïî ëå -îíóí Èòàëèéàíû òóòìàñûíäàí, 2-úè ñÿòèðäÿ ìöãÿääÿñëÿðèí òÿ ãèáèí -äÿí, êàòîëèê ìåññàíûí áóðàõûëìàñûíäàí äàíûøûëûð. Éÿíè êèë ñÿ ãàäà -üàí åäèëìèøäè, õàëãà Èäðàêà ïÿðÿñòèø åòìÿéè òÿëãèí åäèðäèëÿð.

3-úö ñÿòèðëÿ áàüëû É.Â.Òàðëåíèí “Íàïîëåîí” ÿñÿðèíäÿí âåðäèéè -ìèç ïàð÷à ìàðàã äîüóðóð: “Áîíàïàðò áó øÿùÿðëÿðäÿ ðàñò ýÿëäèéèãèé ìÿò ëè íÿ âàðñà — ïóë, áðèëéàíò, ðÿññàìëûã ÿñÿðëÿðè, ãèéìÿòëè ìö -õÿë ëÿôàò — ùàìûñûíû ÿëÿ êå÷èðèðäè. Ùÿì øÿùÿðëÿð, ùÿì ìîíàñòûðëàð,ùÿì ãÿäèì êèëñÿëÿðèí õÿçèíÿëÿðè Èòàëèéàíûí øèìàëûíäà îëäóüó êèìè,áóðàäà äà ãàëèáÿ áþéöê ãÿíèìÿòëÿð âåðèðäèëÿð”.1

Áóíóíëà áåëÿ, 3-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, áèðëÿøÿðÿê ýèçëè èøøÿ ðàèòèíÿ êå ÷ÿí êàòîëèêëÿð ìÿùâ îëìóðëàð. Íàïîëåîí êàôåäðàëàðû


504

1 É.Â.Òàðëå. Íàïîëåîí. Áàêû, 1993, ñÿù. 40.

ìö ãÿä äÿñ ëÿðÿ ãàéòàðûð âÿ ïëàí ãóðóð êè, îíëàð îíóí ÿëàëòûñûíà ÷åâ -ðèëñèíëÿð.

4-úö ñÿòèðäÿ Íàïîëåîíóí 1794-úö èëäÿ éàêîáèíëÿðÿ ðÿüáÿòäÿøöá ùÿëè áèëèíÿðÿê ùÿáñõàíàéà ñàëûíìàñûíäàí (10 àâãóñò, 1794),ëàêèí ñîíðàëàð äèêòàòîð (1799) âÿ èìïåðàòîð òàõòûíà éöêñÿë ìÿñèí -äÿí (1800) áÿùñ îëóíóð. Ùÿëÿ áóíà ãÿäÿð Òóëîí ëèìàí ãàëàñûíûàçàä åòäèéèíÿ ýþðÿ 24 éàøëû Íàïîëåîíà áðèãàäà ýåíåðàëû ðöòáÿñèâåðèëìèøäè (14.01.1794).

4-úö ñÿòèðëÿ áàüëû îíó äåéÿ áèëÿðèê êè, Ì.Ðîáåñïéåð, ãàðäàøûÎýöñòåí âÿ áàøãàëàðû ùÿáñÿ àëûíàðàã (1794-úö èë 27 èéóíäà) ìÿù -êÿìÿñèç, ñàäÿúÿ, ãàíóíäàí êÿíàð åëàí åäèëìÿêëÿ åäàì îëóí äóëàð.Îýöñòåí Ðîáåñïéåð Íàïîëåîíëà éàõûí ìöíàñèáÿòäÿ îë äó üóí äàí îäà çèíäàíà àòûëäû (10 àâãóñò, 1794). Îíóí êàüûçëàðû àðàñûíäà òÿãèáö÷öí ùå÷ áèð äÿëèë-ñöáóò òàïûëìàäûüûíäàí ýåíåðàë Áîíà ïàðò èêèùÿôòÿäÿí ñîíðà àçàä åäèëäè.

Ìàðàãëûäûð êè, áó äþâðäÿí Íàïîëåîí àðòûã òàðèõäÿ ãàëìàñû áà ðÿ -äÿ äöøöíöðäö. Äÿëëÿéèíÿ ÿìð åòìèøäè êè, ñà÷ûíäàí áèð ÷ÿíýÿ ñàõ -ëàñûí.

7 ê80Ãÿðá Áðèòàíèéà àäàëàðûíäàí àçàä îëàúàã.Òàíûíìûø àäàì ÿââÿëúÿ åíÿúÿê, ñîíðà èñÿ éöêñÿëÿúÿê.Ãàøãàáàãëû, ãÿìýèí âÿ öñéàíêàð øîòëàíä äÿíèç ãóëäóðëàðûÙÿìèí èñòè ýåúÿäÿ ãèéàì÷ûëàðà ãîøóëàúàãëàð.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ ñþùáÿò ÀÁØ-äàí ýåäèð. Ìÿëóìäóð êè,Àâðîïà ìöñòÿìëÿêÿ÷èëÿðè, õöñóñÿí äÿ èíýèëèñëÿð Øèìàëè Àìåðèêàãèòÿñèíÿ ýÿëÿíÿ ãÿäÿð ÀÁØ-ûí èíäèêè ÿðàçèñèíäÿ Àìåðèêàíûí ÿçÿëèéåðëè ÿùàëèñè îëàí ùèíäóëàð âÿ åñêèìîñëàð éàøàéûðäû. 1607-úè èëäÿèíýèëèñëÿð èíäèêè Âèðúèíèéà øòàòûíûí ÿðàçèñèíäÿ èëê äàèìè ìÿñêÿíñàëäûëàð. Çàìàí êå÷äèêúÿ èíýèëèñëÿð áóðàäà ìþùêÿìëÿíäèëÿð âÿ 13êîëîíèéà éàðàòäûëàð. Âàõò ýÿëäè, Àìåðèêà ãèòÿñèíäÿ ìþùêÿìëÿíÿíèíýèëèñ êîëîíèéàëàðû Èíýèëòÿðÿéÿ âåðýè âåðìÿêäÿí èìòèíà åòäèëÿð.


505

Èíýèëèñëÿðëÿ ìöùàðèáÿ åòìÿêäÿí áåëÿ ÷ÿêèíìÿäèëÿð. 1776-úû èëäÿÀÁØ äþâëÿòè éàðàíäû. 1-úè ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð.Ìàðàã ëûäûð êè, ÀÁØ-û 1-úè òàíûéàí, îíà èíýèëèñëÿðÿ ãàðøû ìöùàðè áÿ -äÿ êþìÿê åäÿí Ôðàíñà äþâëÿòè îëìóøäóð. Êàòðåíèí éåðäÿ ãàëàíñÿòèðëÿðè êåøìÿêåøëè þìöð ñöðÿí Cîí Ïîë Cîíñäàí áÿùñ åäèð. Øîò -ëàíäèéàäà àíàäàí îëàí Cîí ñîíðàëàð äÿíèç÷è îëóá. Èêè èë ãóë äàøûéàíýÿìèäÿ êàïèòàíûí áàø êþìÿê÷èñè èøëÿìèø, ñîíðà òèúàðÿòëÿ ìÿøüóëîëàí äÿíèç äîíàíìàñûíà êå÷ìèøäè. Áèð äÿôÿ Øîòëàíäèéàéà öçÿíýÿìèíèí êàïèòàíû âÿ êþìÿê÷èñè þëäöéöíäÿí ýÿìèéÿ ðÿùáÿðëèéè þçöçÿðèíÿ ýþòöðìöø, éöêëÿ áèðëèêäÿ ñàü-ñàëàìàò äîüìà ñàùèëëÿðÿ ýÿ -ëèá ÷ûõìûøäûëàð. Áó øöúàÿòèíÿ ýþðÿ îíà ýÿìè êàïèòàíû îë ìàã êèìèøÿðÿôëè èø åòèáàð åäèëìèøäè. Ëàêèí 1773-úö èëäÿ î, Òî âà ãîäà ýÿìèäÿãèéàì ãàëäûðàíëàðûí áàø÷ûñûíû þëäöðÿðÿê Àìåðè êà éà ãà÷ìûøäû. Áèðìöääÿò êå÷ÿíäÿí ñîíðà èíýèëèñëÿð îíó äÿíèç ãóëäóðó âÿ ãàíóíäàíêÿíàð àäàì åëàí åòäèëÿð.

Áó î äåìÿê èäè êè, Cîíñ ÿëÿ êå÷ÿí êèìè, ìÿùêÿìÿñèç-ôèëàíñûçåäàì åäèëÿúÿêäè. XVIII ÿñðäÿ Ôðàíñàäà äà ãàíóíäàí êÿíàð åëàíîëóíàí àäàì, ùå÷ áèð ìÿùêÿìÿ îëìàäàí åäàì åäèëèðäè.1 Áóíàáàõìàéàðàã î, 1775-úè èëäÿ Èí ýèë òÿ ðÿéÿ ãàðøû Àìåðèêà èíãèëàáûçàìàíû éåíèäÿí éöê ñÿëäè. Cîíñà êîíòèíåíòàë ùÿðáè-äÿíèçäîíàíìàñûíà ðÿùáÿðëèê ùÿ âàëÿ îëóíìóø äó. Ìöùàðèáÿäÿí ñîíðà äàCîíñ Àìåðèêà äîíàí ìà ñûíäà õèäìÿòèíè äàâàì åòäèðìèøäè. Àçñîíðà ðóñ èìïåðàòðè÷ÿñè Áþ éöê Éåêàòåðèíà íûí ùÿðáè èøëÿð öçðÿìöøàâèðè òÿéèí îëóíìóøäó.

3-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ îíó ãàøãàáàãëû âÿ ãÿìýèí êèìè òÿñâèðåäèð. Áèçÿ áåëÿ ýÿëèð êè, îíóí þìðö áîéó ãàøãàáàãëû âÿ ãÿìýèíîëìàñûíà ñÿáÿá ëàï ýÿíú éàøëàðûíäà ãóë äàøûéàí ýÿìèäÿ êàïèòàíêþìÿê÷èñè îëìàñû èëÿ áàüëûäûð. Ãóëëàðà âåðèëÿí èøýÿíúÿ ëÿð, ÿçàá-ÿçèééÿò, îíëàðà ãåéðè-èíñàíè ìöíàñèáÿò ýöìàí êè, þìðö áîéóCîíñóí éàäûíäàí ÷ûõìàéûá.


506

1 É.Â.Òàð ëå. Íàïîëåîí. Áàêû, 1993, ñÿù. 16.


7 ê82Ùèéëÿýÿðëèê, äöøìÿí÷èëèê íàäèð ùàëëàðäà îëàúàã.Þëöì éàõûíäàäûð, öñéàí þëêÿíè áöðöéöá.Âàðâàð éöðöøöíäÿí ãàéûòìàãëàÏðîòåñòàíòëàðûí ýÿëèøèíè àëãûøëàéàúàãëàð.

Íîñòðàäàìóñóí âàõòûíäà Ôðàíñàäà ïðîòåñòàíòëàðà ãàðøû à÷ûãìöùàðèáÿ ýåäèðäè. Cîí Ùîóã ýöìàí åäèð êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò éàïðîòåñòàíòëàðûí ìöñÿëìàíëàðà ãàðøû ìöáàðèçÿñèíäÿí, éà äà 1562-1589-úó èëëÿðäÿ Ôðàíñàäà êàòîëèêëÿðëÿ ùóýåíîòëàð àðàñûíäà éåð àëàíäèíè ìöùàðèáÿëÿðäÿí ýåäèð.

7 ê83Èñòè êöëÿê, ìÿñëÿùÿòëÿøìÿëÿð, ýþç éàøëàðû, úÿñàðÿòñèçëèê.Ýåúÿäÿí êå÷ìèø, éàòàãäà ñèëàùñûçà áàñãûí åäèëäè.Ñûõûøäûðìà, áþéöê áÿäáÿõòëèê.Åïèòàëàìà, ýþç éàøëàðû âÿ ùþíêöðòö èëÿ ÿâÿç îëóíäó.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð ãÿòè ñþç äåìÿêäÿí ÷ÿêèíìèøëÿð.Ñîí ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí åïèòàëàìà — àíòèê ïîåçèéàäà òîé ìàùíûñû âÿ éàåâëÿíìÿ ìöíàñèáÿòè èëÿ éàçûëìûø øåèðÿ äåéèëèðäè.

507

VIII ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (VIII ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (VIII ÉÖÇËÖÊ))

Ìÿí èíäè ñàüàì. Äöíéàìû äÿéè -øÿí äÿí ñîíðà äà ìÿíè ÿáÿäè þëöì -ñöçëöê ýþçëÿéèð.

8 ê1Ïàé, Íàé, Ëîðîí ãàíäàí ÷îõ îä îëàúàãäûð.Òÿðèô è÷èíäÿ öçÿúÿê, ÷àéëàðûí ãîâóøäóüó

éåðÿ úàí àòàúàã.Î, Ïèéëÿðèí ýåäèøèíÿ ìàíå îëàúàã.Íàäàíëàð âÿ Äóðàíñ îíëàðû çèíäàíäà ÷öðöäÿúÿê.

ÿäãèãàò÷ûëàð ãåéä åäèðëÿð êè, 1-úè ñÿòèðäÿ ñàäàëàíàíàäëàðëà Ãÿð áè Ôðàíñàäà êè÷èê øÿùÿðëÿð îëñà äà, êàòðåíäÿñþùáÿò Íàïî ëåîí äàí ýåäèð. Íàïîëåîí Ðîé-Íàïîëåîí —êðàë äåìÿêäèð. Áó ñþç Íàïî ëåî íóí çàìàíûíäà áÿçÿí

“Íàïàóëîí” êèìè éàçûëàðìûø. Íàïî ëåîíóí àíàäàí îëäóüó Êîðñè -êàäà áó ñþç Íàïîóëåîíå êèìè éàçûëûð âÿ “äà üû äûúû, ìÿùâåäèúè” êðàëìÿíàñûíû âåðèð êè, áó äà ãÿ äèì éó íàí ìè ôî ëîýèéàñûíäà éåð àëàíÀïîë ëîíëà ñÿñëÿøèð. Àïîëëîí èí úÿ ñÿ íÿò ùàìèñè îëìàãëà áÿðàáÿð,ùÿì äÿ ìÿùâåäèúè èäè.

Êàòðåíèí 3-úö ñÿòðèíäÿ Íîñòðàäàìóñ Ðîìà Ïàïàëàðû VI âÿ VII Ïèé-äÿí ñþç à÷ûð. Ùÿð èêè Ïàïà Èçåð âÿ Ðîíà ÷àéëàðûíûí ãîâøàüûíäà ÿñèðåäèëÿðÿê çèíäàíà ñàëûíìûøäû. Ïàïà VI Ïèé 1799-úó èëäÿ áóðàäàäöíéàñûíû äÿéèøìèøäè. Íàïîëåîí Áîíàïàðòëà áàüëû ÿòðàôëû ìÿëóìàò1 ê23, 1 ê32, 1 ê38-39, 1 ê60, 1 ê76, 4 ê26, 4 54, 6 ê67, 7 ê13, âÿ ñ.êàòðåíëÿðäÿ âåðèëìèøäèð.

8 ê1à

Áó ãÿäÿð ýþçëÿìÿ ÷îõëàðûíû ÷àøäûðàúàã.ßùàëè áàüûøëàíìàéàúàãäûð.Éàõøû ôèêèðëÿøÿíëÿð èíàäëà ýþçëÿéÿúÿêëÿð,Ëàêèí îíëàðà ÷îõ âàõò âåðèëìÿéÿúÿê.

508

TT


ßêñÿð òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíûàëìàíëàðûí Ôðàíñàíûí Ìàæèíî èñòåùêàìëàðûíäàí éàí êå÷ÿðÿê 1940-úûèëèí ìàé àéûíäà Ïàðèñè òóòìàñûíäàí áÿùñ åòäèéèíè ãåéä åäèðëÿð. Îíó äàäåéÿê êè, 1à-6à àðàñû êàòðåíëÿð áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð òÿðÿôèíäÿí Íîñòðàäà -ìóñà àèä îëìàñû øöáùÿ äîüóðàí êàòðåíëÿð êèìè òÿäãèã åäèëìèøäèð.

Íîñòðàäàìóñóí êàòðåíëÿðèíè ÿí ìþòÿáÿð 1568-úè èë ÷àïû ÿñàñûíäàòÿäãèã åäÿí Åðèêà ×èòÿì 1à-6à àðàñû êàòðåíëÿðè òÿä ãè ãàòûíà úÿëá åò -ìÿéèá. Áó áàõûìäàí íîñòðàäàìóñøöíàñ Ïåòåð Ëå ìå ñó ðèåðèí ýÿë -äèéè ãÿíàÿò ìàðàã äîüóðóð. Î, Åðèêà ×èòÿìèí ÿñÿð ëÿðèíè ÿí åòèáàðëûìÿíáÿ ùåñàá åäèð âÿ õöñóñè âóðüóëàéûð êè, áþéöê ýþðö úö íöíÑåíòóðèéàëàðûíûí ñîíðàëàð íÿøðè çàìàíû îíà àèä îëìàéàí êàòðåíëÿðÿëàâÿ âÿ éà òÿùðèô îëóíìóøëàð.1

8 ê2Êîíäîí, Îø âÿ Ìèðàíäàíûí ÿòðàôûíû,Ýþéäÿí îä-àëîâóí áöðöäöéöíö ýþðöðÿì.Ýöíÿø âÿ Ìàðñ Øèð áöðúö èëÿ áèðëÿøÿðêÿí, ÌàðìàíäàÈëäûðûì, äÿùøÿòëè, äîëó, äèâàð Ãàðîííà ÷àéûíà éûõûëûð.

Êîíäîí, Îø âÿ Ìèðàíäà Ôðàíñàíûí úÿíóá-ãÿðáèíäÿäèð. Ìàð ìàíäèñÿ íèñáÿòÿí éàõûíëûãäà — Áîðäîäàí òÿãðèáÿí 75 êì éóõà ðû äà äûð.Áîðäî, Àæåí âÿ Òóëóçà øÿùÿðëÿðè äÿ Ãàðîííà ÷àéû ñàùèëèí äÿ äèð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíäÿ áÿéàí åäèëÿíëÿðèí íöâÿ ìöùàðè -áÿñè íÿòèúÿñèíäÿ îëàúàüûíû, áàøãà áèð ãèñì òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ îíëàðûíãëîáàë èñòèëÿøìÿíèí íÿòèúÿñèíäÿ áàø âåðÿúÿéèíè ýþñòÿðèðëÿð.

Ìàðàãëûäûð êè, 1994-úö èëäÿ Ãåîìåò (Äöíéà Ìåòåðîëîæè Õèäìÿòáöðîñó) ÀÁØ-ûí øÿðã ñàùèëëÿðèíäÿ èëäûðûì ÷àõìàëàðûíûí 20% àðòäû -üûíû ãåéä åòìèøäèð.

Ñîí èëëÿðäÿ äöíéàäà áàø âåðÿí ãëîáàë èñòèëÿøìÿ âÿ øèìàë ãöò -áöí äÿ áóçóí òÿäðèúÿí ÿðèìÿñè äöíéà äþâëÿòëÿðèíè úèääè äöøöíäöð -ìÿéÿ áàøëàìûøäûð.

�ÂÛÛÛ Ñåíòóðèéà

509

1 Ïåòåð Ëåìåñóðèåð. Òùå Åññåíòèàë Íîñòðàäàìóñ. Ëîíäîí, 1999, ñÿù.68-69, 71.

Ã.Ãóñòàâñîí 1956-úû èëäÿ ùåñàáëàìà àïàðûá Ýöíÿøèí Ìàðñëàçàùèðè áèðëÿøÿúÿéèíèí 2113-úö èëäÿ áàø âåðÿúÿéèíè ýþñòÿðìèøäèð. Áóâàõò ïëàíåòèìèçäÿ ôÿëàêÿòëÿð öç âåðÿ áèëÿð.

Îíó äà äåéÿê êè, Ìàðñûí çàùèðÿí Øèð áöðúöíÿ êå÷äèéè âàõòàäÿòÿí ìöùàðèáÿëÿð áàø âåðèð. Áåëÿ áèð êå÷èä 2006-úû èëèí èéóí-èéóëàéëàðûíäà îëóá. Àâãóñò 2034-úö — îêòéàáð 2036-úû èëëÿð àðàñû èñÿÌàðñ Øèð áöðúöíäÿí äÿôÿëÿðëÿ êå÷ÿúÿêäèð.

Ìÿëóìäóð êè, Ãÿäèì Ðîìà ÿñàòèðèíäÿ Ìàðñ ìöùàðèáÿ Àëëàùûîëóá. Îíóí òÿëèìèíÿ âÿ èíàìûíà ýþðÿ éàðàíìûøëàð ãóðáàíëàð ùåñà -áûíà îëóáëàð âÿ îíëàð éàëíûç âÿ éàëíûç ìöùàðèáÿëÿð âÿ ãóðáàíëàðùåñàáûíà ãîðóíóá ñàõëàíà áèëÿðëÿð.

8 ê2àÁÿçèëÿðè ýÿëÿúÿê ñöëù áàðÿäÿ ìîíàðõëàð,Åëÿúÿ äÿ ãöäðÿòëè ùþêìäàðëàðëà äàíûøûã àïàðàúàãëàð.Àíúàã äàíûøûãëàð áèð î ãÿäÿð òåç áàø òóòìàéàúàã.Áåëÿ êè, îíëàð äà, î áèðèëÿð êèìè ñþçÿ ãóëàã àñìàéàúàãëàð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ ñþç äåìÿêäÿí ÷ÿêèíìèøëÿð. Áè -çÿ áåëÿ ýÿëèð êè, êàòðåí ÕÕ ÿñðèí ñîíó — XXI ÿñðèí ÿââÿëëÿðèíäÿáàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð.

8 ê3Âèúèëàí âÿ Ðåñâéåðèí ìþùêÿì ãàëàñûíäàÍàíñäàí îëàí êè÷èê ãàðäàø çèíäàíäà ñàõëàíàúàã.Òóðèí ÿðàçèñèíäÿ ÿââÿëêèëÿð îäà éàõûëàíäà Ëèîí ãÿì-ãöññÿ è÷èíäÿ òèòðÿéÿúÿê.

Áó êàòðåí Íîñòðàäàìóñóí çàìàíûíäàí àç ñîíðà Èòàëèéà âÿ Ôðàí -ñàäà áàø âåðÿí, ëàêèí äèããÿòè ÷ÿêìÿéÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð.

8 ê3àÒÿÿññöô, íåúÿ òÿÿññöô!Îðàäà ÷îõëó õàëãëàð àðàñûíäà îëàúàã.Ùå÷ êèì, ùå÷ âàõò áåëÿ äîñòëàð ýþðìÿéèá.Î úàíàâàðëàð êèìè êè, ãà÷ìàüà úàí àòàúàãëàð.


510

Áó êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí, äàùà äîüðóñó, îíóí ñîíýöí ëÿðèíäÿí áÿùñ åäèð. Íîñòðàäàìóñ 1-úè âÿ 2-úè ñÿòèðëÿðäÿ ìöùà -ðè áÿéÿ úÿëá îëóíìóø õàëãëàðûí òÿÿññöô âÿ ãÿçÿáèíäÿí ñþç à÷ûð. 3-úöâÿ 4-úö ñÿòèðëÿðäÿ èñÿ Ùèòëåð âÿ Ìóññîëèíèäÿí äàíûøûëûð.

Ãÿäèì ýåðìàí äèëèíäÿ Ùèòëåð “àäëû-ñàíëû úàíàâàð” ìÿíàñûíäàèøëÿíèá. Ìóññîëèíè èñÿ Èòàëèéàíûí — Äèð÷ÿëÿí Ðîìàíûí äèêòàòîðó èäè.Ìÿëóì îëäóüó êèìè, Ðîìàíûí ðÿìçè èñÿ äèøè úàíàâàð âÿ îíóÿìÿí, ãÿäèì Ðîìàíûí ÿñàñûíû ãîéàí Ðîìóë âÿ Ðåì àäëû ãàðäàøëàðîëóá.

8 ê4Ìîíàêîíóí ÿðàçèñèíäÿ õîðóç ãÿáóë åäèëÿúÿê.Ôðàíñàíûí êàðäèíàëû ýÿëÿúÿê.Ðîìàíûí äèïëîìàòèê ìèññèéàñû îíó àëäàäàúàã.Ãàðòàëäà çÿèôëèê, õîðóçäà ýöú àðòàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè øÿðù åòìÿêäÿ ÷ÿòèíëèê ÷ÿêìèøëÿð.ßñëèíäÿ êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè ÿðÿôÿñèíäÿ âÿ ìöùàðèáÿíèíñîíóíà éàõûí Ôðàíñà âÿ Èòàëèéàäà úÿðÿéàí åäÿí ùàäèñÿëÿðëÿ áàü -ëûäûð. Ìÿëóìäóð êè, Ìóññîëèíè Ôðàíñàíû àëäàäûðäû êè, î, ìöùàðèáÿéÿùàçûðëàøìûð âÿ ùå÷ âàõò ãîíøó âÿ äîñò þëêÿéÿ ãàðøû ìöùàðèáÿéÿýèðìÿéÿúÿê. Ñîíóíúó ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, Íîñòðàäàìóñùàäèñÿëÿðèí ýåäèøèíè äÿãèã ýþðìöøäö. Ìöùàðèáÿíèí ñîíóíà éàõûíÃàðòàë (Èòàëèéà) çÿèôëÿäè, Õîðóç (Ôðàíñà) èñÿ ýöúëÿíäè.

8 ê4à

Îíëàðà ìöùàðèáÿ ýÿòèðÿúÿê äöíéàíûí ãöäðÿòëè ëèäåðëÿðèëÿÁèð ÷îõ õàëãëàð äàíûøûã àïàðìàã àðçóñóíäà îëàúàãëàð.ßôñóñ! ßýÿð Àëëàù þçö éåð öçöíÿ ñöëù ýþíäÿðìÿñÿ,Îíëàð äàíûøûã áàðÿäÿ ùå÷ íÿ åøèòìÿê èñòÿìÿéÿúÿêëÿð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè äÿ à÷ìàãäà ÷ÿòèíëèê ÷ÿêìèøëÿð. Áèçÿãàëûðñà, áó êàòðåí ÕÕ ÿñðèí 90-úû èëëÿðèíäÿ Ñîâåò Èòòèôàãû ñöãóò åò -äèê äÿí ñîíðà äöíéàäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí, ùåýåìîí äþâ ëÿò ëÿ -


511

ðèí êè÷èê äþâëÿòëÿðÿ ãàðøû ùÿéàòà êå÷èðäèéè ùàãñûçëûãëàðäàí, äþâ ëÿò -ëÿð ëÿ ìöíàñèáÿòëÿðäÿ èêèëè ñòàíäàðòëàðäàí èñòèôàäÿ åòìÿëÿðèíäÿíáÿùñ åäèëèð.

8 ê5Ïàðëàã, çÿíýèí áÿçÿäèëìèø ìÿáÿä ýþðöíÿúÿê.Áîðí ñàùèëëÿðèíäÿ âÿ Áðåòåéäÿ ëàìïà âÿ øàì éàíàúàã.Áþéöê Õîðóç òàáóòäà ýþðöíÿíäÿÊàíòîí òàõòäàí ñàëûíàúàã.

Áó êàòðåí Ôðàíñàäàí áÿùñ åäèð. Ëàêèí ùàäèñÿëÿðèí íÿ âàõò áàøâåðäèéèíè ñþéëÿìÿê ÷ÿòèíäèð. Õîðóç Ôðàíñàíûí ðÿìçèäèð. 3-úöñÿòèðäÿ éåð àëàí “Áþéöê Õîðóç” Ôðàíñà Èìïåðèéàñû ìÿíàñûíäàèøëÿíìèøäèð.

8 ê5à

Ùÿð òÿðÿôäÿí áèð ãÿäÿð êþìÿê ýÿëÿúÿê.Ìöãàâèìÿò ýþñòÿðìÿê èñòÿéÿí óçàãäà éàøàéàí õàëãäàí.Îíëàðû áèðäÿí áÿðê òÿëÿñäèðÿúÿêëÿð.Àíúàã îíëàð äÿðùàë êþìÿê åäÿ áèëìÿéÿúÿêëÿð.

Êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè âàõòû áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñåäèð. ÀÁØ Ëåíä-Ëåàñå (Ëåíä-Ëèç) ïðîãðàìûíà (ùÿð òÿðÿôäÿí — ùÿðñà ùèëäÿí êþìÿê) ÿñàñÿí Áðèòàíèéà Îðäóñóíà êþìÿê åäèðäè. 1941-úèèë äåêàáðûí 7-äÿ Éàïîíèéà Ñàêèò Îêåàíäà ÀÁØ-ûí Ïèðë-Ùàðáîð ùÿð -áè áàçàñûíà ãÿôèë çÿðáÿ åíäèðñÿ äÿ, ÀÁØ ìöùàðèáÿéÿ ýèðìÿéÿ ÷îõäà òÿëÿñìèðäè. Ìöòòÿôèãëÿð èñÿ îíó áÿðê òÿëÿñäèðèðäèëÿð.

Íîñòðàäàìóñ áöòöí áóíëàðû òàì äÿãèãëèéè èëÿ ýþðìöøäö.

8 ê6Ëèîíäà èøûã áèðäÿí ýþðöíöð.Ïàðëàéàðàã Ìàëòàíû çÿáò åäèð, ãÿôèëäÿí ñþíöð.Ñàðäîí, Ìîðèñ àëäàäûúû äàíûøûã àïàðàúàãëàð.Úåíåâðÿ Ëîíäîíäà Õîðóçà õÿéàíÿò åòìÿê ôèêðèíÿ äöøÿúÿê.


512

Áó êàòðåíäÿ XVIII ÿñðäÿ Ôðàíñàäà âÿ Ôðàíñà èëÿ áàüëû éàõûíþëêÿëÿðäÿ áàø âåðÿí, çÿìàíÿìèçäÿ î ãÿäÿð äÿ ÿùÿìèééÿò êÿñáåòìÿéÿí ùàäèñÿëÿðäÿí äàíûøûëûð.

8 ê6à

Ùåéùàò! ßúíÿáèëÿð ýþð íÿ õÿéàëà äöøöáëÿð?Þçöíöçö ýþçëÿéèí êè, åëÿ àðçóëàðëà ñèçèí þëêÿéÿ ýÿëìÿñèíëÿð.Ýÿëñÿëÿð äÿùøÿòëè ùàäèñÿëÿð îëàúàã.Áèð ÷îõ éåðëÿðäÿ, ùÿòòà Âéàíàäà äà.

Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíè II Äöíéà ìöùàðèáÿñè ÿðÿôÿñèíÿàèääèð. Òÿÿññöô êè, Íîñòðàäàìóñóí áó ÷àüûðûøû þëêÿ áàø÷ûëàðû òÿðÿ -ôèíäÿí åøèäèëìÿäè. 1938-úè èëèí ìàðò àéûíûí 11-äÿ ôàøèñò îðäóëàðûÀâñòðèéà ñÿðùÿäëÿðèíè êå÷ÿðÿê þëêÿíè âÿ îíóí ïàéòàõòû Âéàíàíûòóò äó. Àç ñîíðà, ×åõîñëîâàêèéà âÿ áàøãà þëêÿëÿð äÿ êàòðåíäÿ ýþñ -òÿ ðèë äèéè êèìè çÿáò åäèëäè.

8 ê7Âåðñåë, Ìèëàí ðàçûëûã âåðÿúÿêëÿð.Òèñèíäÿ (Ïàâèà) éàðàëàðäàí âÿáà ïåéäà îëàúàã.Ñåíàíûí ñóëàðûíäà ãàí àõàúàã, Ôëîðåíñèéàäà îä éàüàúàã.Áÿíçÿðñèç àäàì éóõàðûäàí äöøÿíäÿ “êþìÿê åäèí” —

äåéÿ ãûøãûðàúàã.

Áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Èòàëèéàâÿ Ôðàíñàäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí ñþç à÷ûð. ßââÿëêè ö÷ ñÿòèðäÿàí ëàøûëìàéàí áèð øåé éîõäóð. 4-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Áåíèòî Ìóñ ñî ëè -íè äÿí ýåäèð.

8 ê8Ôàêèî éàõûíëûüûíäà, áàüëû ÷ÿëëÿêëÿðäÿ×èâàññî Ãàðòàëà ñóè-ãÿñä òÿøêèë åäÿúÿê.Ñå÷èëìèø àäàì ãîâóëäó âÿ àäàìëàðû çèíäàíà ñàëûíäû.Òóðèíäÿ îüóðëàíìûø ÿðëè ãàäûí òàïûëäû.


513

Êàòðåíäÿ XVI ÿñðèí 2-úè éàðûñûíäà Èòàëèéà âÿ Ôðàíñàäà áàø âåðÿíìÿùÿëëè õàðàêòåðëè ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ îëóíóð.

8 ê9Ãàðòàë èëÿ Õîðóç Ñàâîíäà îëàí âàõò, Øÿðã äÿíèçè âÿ Ìàúàðûñòàí áèðëÿøÿúÿê.Íåàïîëäà, Ïàëåðìîäà îðäó éöðöøÿ Àíêîíäàí áàøëàéàúàã.Ðîìà, Âåíåñèéà Áàðáàðîñóí ñÿñèíäÿí äÿùøÿòÿ ýÿëÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí öìóìè ðÿéèíÿ ýþðÿ áó êàòðåí II Äöíéà ìöùà -ðèáÿñèíèí ñîí ùÿôòÿëÿðèíäÿ Èòàëèéàäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðëÿ áàüëûäûð.1-úè ñÿòèðäÿêè Ãàðòàë ÀÁØ-à, Õîðóç èñÿ Ôðàíñàéà èøàðÿäèð.

4-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò ãÿçÿáäÿí “çÿíúèð ýÿìèðÿí” Àäîëô Ùèòëåðäÿíýåäèð.

8 ê10Ëîçàííàäàí áþéöê öôóíÿò ïåéäà îëàúàã,Îíóí ìÿíáÿéèíè ùå÷ êèì áèëìÿéÿúÿê.Óçàã âÿ ôÿðãëè õàëãëàðû êÿíàðëàøäûðàúàãëàð.Ýþéäÿ îä ýþðöíÿúÿê, ÿúíÿáè õàëã ìÿüëóá îëàúàã.

Íîñòðàäàìóñøöíàñëàðäàí Äàâèä Îâàñîíäàí áàøãà áó êàòðåí áà -ðÿ äÿ àüëàáàòàí áèð ôèêèð ñþéëÿéÿí, äåìÿê îëàð êè, éîõäóð.

Äàâèä Îâàñîí ãåéä åäèð êè, áþéöê ýþðöúö êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿËîçàííàäà 1923-úö èëäÿ áàüëàíìûø ñöëù ñàçèøèíÿ èøàðÿ åäèð. ÈòàëèéàÒöðêèéÿíèí çÿèôëÿìÿñèíäÿí èñòèôàäÿ åäÿðÿê Àðàëûã äÿíèçèíèí øÿð -ãèí äÿ ùåýåìîíëóüó ÿëÿ àëìàãëà ìÿøüóë èäè. Îíó Òöðêèéÿ âÿ Éó -íà íûñòàíûí ïðîáëåìëÿðè àç ìàðàãëàíäûðûðäû. Éóíàíëàð Êè÷èê Àñèéà -äà ÿââÿëúÿ òöðêëÿðèí òîðïàãëàðûíû òóòìóøäóëàð. Ëàêèí áèàáûð÷û ìÿü -ëóáèééÿòäÿí ñîíðà òöðêëÿðèí øÿðòëÿðèíè ãÿáóë åòìÿê ìÿúáóðèé éÿ -òèíäÿ ãàëìûøäûëàð. Îíëàð Êè÷èê Àñèéà òîðïàãëàðûíà ãàðøû èääèàëà ðûí -äàí ÿë ÷ÿêäèëÿð. Òöðêëÿð I Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí ÿââÿëêè ñÿð ùÿä -ëÿðèíÿ ãÿäÿð ÿðàçèëÿðèíè ÿëäÿ åòäèëÿð. Âÿ áó 2-úè ñÿòèðäÿ áÿéàíîëóíàíëàðà ýÿòèðèá ÷ûõàðäû. Õðèñòèàí-Èñëàì ìÿñÿëÿñèíè éåíèäÿí îðòà -éà ãîéäó. Ìèëëÿòëÿð Ëèãàñûíûí íÿçàðÿòè àëòûíäà Éóíàíûñòàí ÿðà -


514

çèñèíäÿ îëàí òöðêëÿð Òöðê ÿðàçèñèíÿ, éóíàíëàð èñÿ Éóíàí òîðïàã ëà -ðûíà êþ÷öðöëäöëÿð. Êàòðåíèí 3-úö ñÿòðè áóíäàí áÿùñ åäèð. 4-úö ñÿòèð -äÿ áÿéàí îëóíàíëàð äà éåðèíÿ éåòèá. 1923-úö èëäÿ Éóíàíûñòàíäà áèðèòàëéàí çàáèòè þëäöðöëìöøäö. Èòàëèéà ùå÷ áèð õÿáÿðäàðëûã åòìÿäÿíÊîðôó àäàñûíû áîìáàðäìàí åòìèøäè. Ìèëëÿòëÿð Ëèãàñû èøÿ ãàðûøìàëûîëìóøäó. Áóíäàí ÿëàâÿ, 1920-úè èëäÿ ìöâÿããÿòè èñòèôàäÿ ö÷öí Äî -äå êàíåñ àäàëàðû òöðêëÿðäÿí àëûíûá èòàëéàíëàðà âåðèëìèøäè. Áó àäà -ëàðäà éàëíûç éóíàíëàð éàøàéûðäûëàð. Èòàëèéàíëàð éóíàíëàðà ãàðøû ÷îõïèñ ðÿôòàð åäèðäèëÿð. Îíëàðû ìÿúáóð åäèðäèëÿð êè, éà èòàëéàí âÿòÿí -äàøëûüûíû ãÿáóë åòñèíëÿð, éà äà àäàëàðû òÿðê åòñèíëÿð.

Íîñòðàäàìóñ êàòðåíäÿ áöòöí áó ùàäèñÿëÿðäÿí ñþç à÷ìûøäûð.

8 ê11Âèñàíñäà ñàéñûç-ùåñàáñûç õàëã ýþðöíÿúÿê.Ýöú òÿòáèã åäèëìÿäÿí Áàçèëèêà (êèëñÿ) îä àëàúàã.Âåíåñèéà ìàâðëàðûí êþìÿéè èëÿ ìöáàùèñÿéÿ áàøëàéàíäàËöíàæûí éàõûíëûüûíäà Âàëåíñèéàíûí áþéöéö ÿçèëÿúÿê.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Íàïîëåîíóí âàõòûíäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿíýåäèð. Ìÿñÿëÿí, 1797-úè èëäÿ Íàïîëåîí ýöúëö îðäó èëÿ Âèñàíñäàíêå÷ÿðÿê Âåíåñèéàíû çÿáò åòìÿéÿ éîëëàíìûøäû.

8 ê12Î, Áóôàëîðóí éàõûíëûüûíäà ýþðöíÿúÿê.Óúàáîé âÿ åíëèêöðÿê Ìèëàíà ýÿëäè.Ôóàëû àááàò ìöãÿääÿñ Ìîððäàí (Ñåíîð) îëàíëàðëàÒÿùêèìëè êÿíäëè ãèéàôÿñèíäÿ ñîéüóí÷óëóã åäÿúÿêëÿð.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ äÿ òÿäãèãàò÷ûëàð èíàíäûðûúû áèð ôèêèð ñþéëÿìÿ -ìèø ëÿð.

8 ê13Ñÿëèá éöðöøöíäÿ èøòèðàê åäÿí ãàðäàø ÷ûëüûí ìÿùÿááÿòëÿÏðåéòóñ âàñèòÿñèëÿ Áåëëåðîôîíó ìÿùâ åäÿúÿê.Ìèí èëëèê îðäó âÿ ÷ûëüûí ãàäûíÙÿð èêèñè äÿðìàí è÷ÿúÿê âÿ äöíéàñûíû äÿéèøÿúÿê.


515

Íîñòðàäàìóñ áèð ÷îõ êàòðåíëÿðèíäÿ ãÿäèì Ðîìà âÿ Éóíàí ìè ôî -ëî ýèéàñûíäàí èñòèôàäÿ åòìèøäèð. ßñëèíäÿ áþéöê ýþðöúöíöí ôèêðèíÿ áóñöæåò, Íàïîëåîíóí Áðèòàíèéàíûí “Áåëëåðîôîíò” ýÿìèñèíèí ýþéÿð -òÿñèíÿ ãàëõàðàã Ìöãÿääÿñ Éåëåíà àäàñûíà ñöðýöíÿ éîëà äöø äö éö íöèðÿëèúÿäÿí ýþðÿíäÿí ñîíðà ýÿëìèøäè. Íîñòðàäàìóñ ãÿäèì éóíàíãÿùðÿìàíû Áåëëåðîôîíòëà Íàïîëåîíóí òàëåéèíèí îõøàð îëäóüóíóýþðìöøäö. Îíëàðûí ùÿð èêèñè ùàíñû ìÿãàìäà äàéàíìàã áàðÿäÿäöøöíìöðäöëÿð. Áåëëåðîôîíò ÷îõ ýöúëö âÿ ýþçÿë áèð ýÿíú èäè. Áèð ýöíÀðãîé êðàëû Ïðåòèí àðâàäû Àíòåéà îíó ýþðöð âÿ ùÿääÿí àðòûã õîøóíàýÿëèð. Îíóíëà éàõûíëûã åòìÿê èñòÿéèð. Ëàêèí ðÿää úàâàáû àëûð. Ýÿíú -äÿí èíòèãàì ìÿãñÿäèëÿ ÿðèíäÿí õàùèø åäèð êè, Áåëëåðî ôîíòó áàøû øèð,áÿäÿíè êå÷è, ãóéðóüó ÿæäàùàäàí èáàðÿò îëàí íÿùÿíý Õèìåðè þëäöð -ìÿéÿ ýþíäÿðñèí. Áó, àñàí èø äåéèëäè. Õèìåð Áåëëåðî ôîíòäàí äà ýöúëöïÿùëÿâàíëàðû ìÿùâ åòìèøäè. Ùÿëÿ ìÿñóì îëàí ýÿíú èëàùÿ Àôèíàéàéàëâàðûð êè, îíà ìÿñëÿùÿò âåðñèí. Àôèíà îíóí éóõóñóíà ýèðèð âÿ ìÿñ -ëÿ ùÿò ýþðöð êè, ãàíàäëû àò Ïåãàñû òàïñûí. Îíó ùàðàäàí òàïìàüû äàýþñòÿðèð. Éóõóäàí àéûëàíäà Áåëëåðîôîíò éàòà üûíûí öñòöíäÿ ãûçûë éö -éÿí ýþðöð. Î, àòà ìèíèð âÿ Àôèíàíûí ìÿñ ëÿùÿò ýþðäöéö êèìè éóõàðû -äàí ùîïïàíàðàã ýöí ýþçöíö ãàìàøäûðàí Õèìåðè þëäöðöð. Ñîíðàëàð äàÁåëëåðîôîíò áèð ÷îõ äþéöøëÿðäÿ ãÿëÿáÿ ÷àëûð. Ëàêèí åéø-èøðÿòÿ ãîøó -ëàíäàí ñîíðà, øàí-øþùðÿò ÿñèðè îëóð. Ùå÷ êÿñè äÿ áÿéÿíìèð. Ëîâüà -ëàí ìàüà áàøëàéûð. Áèð äÿôÿ î, ãÿðàðà ýÿëèð êè, Ïåãàñ àòû èëÿ Îëèìïèíëàï éöêñÿêëèéèíÿ, àëëàùëàðûí éàíûíà ãàëõ ñûí, îíëàðûí ãàðøûñûíäàãöðóðëà þç ãÿëÿ áÿëÿðèíäÿí ñþç à÷ñûí. Î, ýþéëÿðÿ ó÷àíäà Çåâñ ìîçà -ëàíûíû ýþíäÿðèð êè, àòû ñàíúñûí. Àò ùöð êÿ ðÿê Áåëëåðîôîíòó öñòöíäÿíàòûð. Éöêñÿê ëèê äÿí éûõûëàí ýÿíú þëìöð, àíúàã àéàãëàðû ñûíûð. ÒîïàëÁåëëåðîôîíò ùÿ éà òûíû éîõñóëëóã è÷èíäÿ êå÷èðèð.

Ìÿúàçè ìÿíàäà äåñÿê, Íàïîëåîí äà éöêñÿêëèêäÿí éûõûëäû. Àâ ðî ïà -íûí ùþêìäàðû äàøëû-êÿñÿêëè, úàíñûõûúû êè÷èê áèð àäàäà þìðöíö ÷öðöòäö.Ãàðàúèéÿð ñèððîçó âÿ ìÿäÿ õÿð÷ÿíýè îíó éóìàüà äþí äÿðìèøäè.

Áó êàòðåíäÿ Íàïîëåîíóí ñîí äÿðÿúÿ ýöúëö ñåâýè ìàúÿðàëàðûíàäà èøàðÿ îëóíóð. Ùÿòòà àäàäà õÿñòÿ îëàíäà áåëÿ ìÿøóãÿëÿðè ìàäàì


516

Áåðòðàí âÿ ìàäàì Ìîíòîëîíó éàíûíà äÿâÿò åòìèøäè. Îíóí Æîçå -ôèíà èëÿ ìÿùÿááÿò ìàúÿðàëàðû ñîíðàëàð äà éàçàð âÿ òÿäãèãàò÷ûëàðûíÿñàñ ìþâçóëàðûíäàí îëìóøäóð.

4-úö ñÿòèðäÿí äÿ ýþðöíäöéö êèìè, Íàïîëåîí äà, Æîçåôèíà äà äÿð -ìàí è÷ÿðÿê þçëÿðèíè ìÿùâ åòìÿéÿ úÿùä åòìèøäèëÿð.

8 ê14Ãûçûëà áþéöê èíàì âÿ ýöìöø áîëëóüóØþùðÿò ùÿðèñèíèí ýþçëÿðèíè áàüëàéàúàã.Çèíàêàð ãàäûíûí ÿìÿëëÿðè àøêàð îëàúàã.Áó îíóí øÿðÿôñèçëèéèíÿ äÿëàëÿò åäÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñøöíàñëàð êàòðåíè ÀÁØ-ëà áàüëàéûðëàð. Ùÿð øåéäÿí ÿâ âÿë,îíà ýþðÿ êè, êàòðåí ÀÁØ-ûí çÿìàíÿìèçäÿ àïàðäûüû ñèéàñÿòëÿ ñÿñëÿøèð.

Òÿäãèãàò÷ûëàðäàí Úîí Ùîóã, À.Ìîðîê, Ê.Ðàçóìîâñêàéà ö÷öí úöñÿòèðäÿ éåð àëàí “Çèíàêàð ãàäûí”ûí Àçàäëûã ùåéêÿëè îëäóüóíó õö -ñóñè âóðüóëàéûðëàð. Úîí Ùîóã éàçûð: “Àçàä ãàäûí ùåéêÿëè” “ÿõ ëàã -ñûç ãàäûí” òèìñàëûíäà ÀÁØ-à àèä åäèëèð.1

À.Ìîðîê âÿ Ê.Ðàçóìîâñêàéà þç ôèêèðëÿðèíè äàùà êÿñêèí èôàäÿåäèðëÿð. Íîñòðàäàìóñ Ñåíòóðèéà 8, êàòðåí 70-äÿ Ìåñîïîòàìèéà âÿ“Çèíàêàð ãàäûí”äàí áÿùñ åòìèøäèð. Ùÿìèí êàòðåíëÿ áàüëû ðóñ òÿäãè -ãàò ÷ûëàðû éàçìûøëàð: “Ìåñîïîòàìèéà ìöàñèð Èðàãûí ÿðàçèñèäèð. Êàò -ðåíäÿí ýþðöíäöéö êèìè, Èðàãà ãÿääàð âÿ èíñàôñûç ùþêìäàð ùö úóìåäÿúÿê. Î, êèìäèð âÿ ùàðàäàí ýÿëÿúÿê? “Çèíàêàð ãàäûí” Íéó-Éîðêäàêû “Àçàäëûã ùåéêÿëè”íèí ñèìâîëóäóð. Áåëÿëèêëÿ, åùòèìàë åò -ìÿê îëàð êè, áóðàäà ÀÁØ íÿçÿðäÿ òóòóëóð. ÕÕ ÿñðèí 90-úû èëëÿðèíäÿÀÁØ Èðàãà ùöúóì åòìèøäè (“Ñÿùðàäà òóôàí” éàääàøëàðäàí ñè ëèí ìÿ -éèá). Áó, äÿëèë-ñöáóòäóð êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò ÀÁØ-äàí ýåäèð...”.2

(ßòðàôëû âÿ ìàðàãëû ìÿ ëóìàò ö÷öí áàõ: 4 ê55 âÿ 8 ê70.)


517

1 Úîí Ùîóã. Éåíè Ìèí èëëèê (èíýèëèñúÿ). Ëîíäîí, 2002, ñÿù.196. Úîí Ùîóã. Íîñò ðà -äà ìóñ, Éåíè à÷ûãëàìàëàð (ðóñúàéà òÿðúöìÿ). Ìîñêâà, 1997, ñÿù. 265-266.

2 À.Ìîðîê, Ê.Ðàçóìîâñêàéà. Íîñòðàäàìóñ ýþðöúöëöéöíöí éå íè øÿðùè (ðóñúà).Ìîñêâà, 2000, ñÿù. 201-202.

8 ê15Øèìàë òîðïàüûíäà êèøè õàñèééÿòëè ãàäûí áþéöê ñÿé ýþñòÿðÿúÿê.Áöòöí Àâðîïàíû âÿ äöíéàíû òÿøâèøÿ ñàëàúàã.Èêè Ýöíÿø òóòóëìàñû îíóí éîëóíó ìöÿééÿí åòäè.Ïàííîíëóëàðûí ùÿéàò âÿ þëöìöíö ýöúëÿíäèðäè.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè Áþéöê Áðèòàíèéàíûí Áàø íàçèðèÌàðãàðåò Òåò÷åð (ÿñëèíäÿ: Ñÿ÷ÿ) èëÿ áàüëàìàüà ÷àëûøñàëàð äà, áèðøåé àëûíìûð. Êàòðåíèí ùÿð áèð ñÿòðè ðóñ ùþêìäàðû II Éåêàòåðèíàäàí(1729-1796) áÿùñ åäèð. Ýöíÿøèí òàì òóòóëìàñû îíóí àíàäàíîëìàñûíäàí áèð ãÿäÿð ÿââÿë (1724) âÿ î, Ðóñèéà òàõò-òàúûíà ñàùèáîëàíäàí èêè èë ñîíðà (1764) áàø âåðìèøäè.

Íîñòðàäàìóñøöíàñ Äàâèä Îâàñîí èêè äÿôÿ Ýöíÿøèí òóòóëìàñûíûíII Éåêàòåðèíàíûí èêè äÿôÿ òöðêëÿðëÿ ìöùàðèáÿ àïàðìàñû èëÿ ÿëàãÿäàðîëäóüóíó òÿêèäëÿ òÿñäèãÿ ÷àëûøûð. Áèðèíúè ìöùàðèáÿ 1768-1774-úö,èêèíúè ìöùàðèáÿ èñÿ 1787-1791-úè èëëÿð àðàñûíäà áàø âåðìèøäè. Äà âèäÎâàñîí ãåéä åäèð êè, ùÿð èêè ìöùàðèáÿ ðóñëàðûí âÿùøèëèéè âÿ ãà íè -÷ÿíëèéè èëÿ ôÿðãëÿíäè. Ùÿð èêè ìöùàðèáÿäÿ ðóñëàð ãàëèá ýÿë ìèø äè ëÿð.

4-úö ñÿòèðäÿ áþéöê ýþðöúöíöí äîüðó îëàðàã ýþñòÿðäèêëÿðè äÿ éå -ðè íè àëäû. Ïàííîíëóëàð ïîëéàêëàðäûð. 1772-úè èëäÿ ðóñ îðäóëàðû Ïîë øà -íûí äþðääÿ áèðèíè òóòìóøäóëàð. 1793-úö èëäÿ þëêÿíèí ö÷äÿ èêè ùèññÿ -ñèíè, 1795-úè èëäÿ èñÿ áöòöí þëêÿíè çÿáò åòäèëÿð. Ïîëøà éöç èëäÿíàðòûã áèð çàìàí êÿñèéèíäÿ (125 èë) äöíéà õÿðèòÿñèíäÿí ñèëèíäè.

II Éåêàòåðèíà þëöìöíÿ àç ãàëìûø 1796-úû èëäÿ ýåíåðàë Â.Çó áî -âóí êîìàíäàíëûüû àëòûíäà Àçÿðáàéúàíû ôÿòù åòìÿê ö÷öí îòóç ìèí -ëèê îðäó ýþíäÿðìèøäè. II Éåêàòåðèíà Àâðîïàäà áàøãà ìöùàðè áÿ ëÿ -ðèí äÿ èøòèðàê÷ûñû îëìóøäó. Äîüðóäàí äà î, 2-úè ñÿòèðäÿ Íîñò ðà äà -ìó ñóí ýþñòÿðäèéè êèìè, Àâðîïàíû âÿ äöíéàíû òÿøâèøÿ ñàëìûøäû. Èðà -äÿ ëè, èñòåäàäëû, ýåíèø ìÿëóìàòëû, øþùðÿòïÿðÿñò íèìôîìàí îëàí II Éå -êà òåðèíà, Äàâèä Îâàñîíóí ãÿíàÿòèíÿ ýþðÿ ùÿì äÿ ùîììàññå — êèøèõàñèééÿòëè, êèøèéÿ áÿíçÿð âÿ ùîìè÷èäå — ãàòèë îëóá.


518

8 ê16Éàñîí þç ýÿìèñèíè ãàéûðäûüû éåðäÿÃÿôèë âÿ áþéöê äàøãûí îëàúàãäûð.Àéàã ãîéìàüà ãóðó éåð òàïûëìàéàúàã.Äàëüà Ôåçóëàí Îëèìïèíäÿí éóõàðû ãàëõàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ýöìàí åäèðëÿð êè, Åýåé äÿíèçèíÿ ñÿìàäàí ìåòåî -ðèòèí äöøìÿñè íÿòèúÿñèíäÿ äàëüàëàð ÷îõ éöêñÿéÿ ãàëõàúàã âÿ íÿòè -úÿ äÿ Àðàëûã äÿíèçèíäÿ ãàáàðìà âÿ ÷ÿêèëìÿëÿð áàø âåðÿúÿê. Ôëî -ðåíñèéà âÿ Ôåçóëàí øÿùÿðëÿðè ìÿùâ îëàúàã. Êàòðåíèí íþìðÿñèíÿÿñà ñÿí òÿäãèãàò÷ûëàð áó ùàäèñÿíèí 2016, 2116-úû âÿ ñ. èëëÿðäÿ áàøâåðÿ áèëÿúÿéèíè ñþéëÿéèðëÿð.

Îíó äà äåéÿê êè, Ôåçóëàí äÿíèç ñÿâèééÿñèíäÿí úÿìèñè 970 ôóò éó -õà ðûäûð. (Áèð ôóò 30.4779 ñì-ÿ áÿðàáÿð èíýèëèñ óçóíëóã þë÷ö âàùèäèäèð.)

Áèçÿ ãàëûðñà, êàòðåíäÿ ñþùáÿò ñóíàìèëÿðäÿí ýåäèð. 2005-úè èëäÿÀñèéà âÿ Àìåðèêàäà áàø âåðÿí ñóíàìèëÿð äåéèëÿíëÿðÿ äàéàã îëàáèëÿð. Îêåàí âÿ äÿíèçëÿðèí äèáèíäÿ áàø âåðÿí òÿêàíëàð íÿòèúÿñèíäÿÿìÿëÿ ýÿëÿí ãàáàðìàëàðûí àüëàñûüìàç äàëüà âÿ äàøãûíëàðà ñÿáÿáîëäóüóíó ýþçëÿðèìèçëÿ ýþðäöéöìöçäÿí Íîñòðàäàìóñóí êàòðåíäÿáÿéàí åòäèêëÿðèíÿ øöáùÿ éåðè ãàëìûð.

8 ê17Þçöíö ñÿðáÿñò ùèññ åäÿíëÿð ãÿôèëäÿí äåâðèëÿúÿêëÿð.Ö÷ ãàðäàøûí óúáàòûíäàí äöíéà áÿëàéà äöøäö.Äöøìÿíëÿð äÿíèç øÿùÿðèíè òóòàúàãëàð.Àúëûã, îä, ãàí, âÿáà, áöòöí áÿäáÿõòëèêëÿð èêèãàò àðòàúàãäûð.

Íîñòðàäàìóñóí ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû áöòöí ýöúëÿðè èëÿ òÿñäèãåòìÿéÿ ÷àëûøûðëàð êè, Øÿðãäÿ ö÷ òåððîðèñò äþâëÿò áèðëÿøÿúÿê âÿêàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð áàø âåðÿúÿê.

Úîí Ùîóã ýþñòÿðèð êè, áÿëêÿ äÿ áó êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñèçàìàíû (àâãóñò, 1944) ö÷ ãàðäàø — Ùèòëåð, Ìóññîëèíè âÿ ÔðàíêîíóíÌàðñåëäÿ Ìöòòÿôèã îðäóëàðà ãàðøû äþéöøëÿðèíäÿí áÿùñ åäèð. ßëáÿò -òÿ, áó ôÿðçèééÿ ÿñàññûçäûð, ÷öíêè Èñïàíèéà II Äöíéà ìöùàðèáÿñèçàìàíû áèòÿðÿôëèéèíè ñàõëàìûøäû.


519

ßñëèíäÿ, áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò ÀÁØ, Èíýèëòÿðÿ âÿ Ðóñèéàäàí ýåäèð.Áèçúÿ, 3-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿí äÿíèç øÿùÿðè Áÿñðÿäèð. ÀÁØ âÿ èíýè -ëèñ ãîøóíëàðû Áÿñðÿíè, ñîíðà èñÿ áöòöí Èðàãû òóòäóãäàí ñîíðà Ýöð úö -ñ òàí, Óêðàéíà âÿ Ãûðüûçûñòàíäà ùàêèìèééÿò ãÿôèëäÿí äå â ðèëäè. Ýöð -úöñòàíäà ÀÁØ-ûí, Ãûðüûçûñòàíäà èñÿ Ðóñèéàíûí ÿëè èëÿ.

Èíäè áöòöí äöíéàéà áÿëëèäèð êè, ÀÁØ âÿ ÿëàëòûëàðûíûí ÿìÿëëÿðè èëÿäöíéà àüûð âÿçèééÿòÿ äöøöá. Ùÿëÿ áèç îíó äåìèðèê êè, îíëàðûíóúáàòûíäàí äöíéàäà ãëîáàë èñòèëÿøìÿ áàøëàéûá êè, áó äà áÿøÿðèééÿòö÷öí ÿí áþéöê áÿëàéà ÷åâðèëÿúÿê.

8 ê18Îíóí þëöìöíöí ñÿáÿáè Ôëîðåíñèéàäàí îëàúàã.Áó øÿðàáû ÿââÿëëÿð ãîúà äà, úàâàí äà è÷èá.Ö÷ çàíáàüûí ÿëè èëÿ îíà ïðîáëåì éàðàäàúàãëàð.Îíóí þâëàäëàðû ÷èé ÿò êèôëÿíäèéè êèìè ÷öðöéÿúÿêëÿð.

Êàòðåí Ôðàíñà êðàëè÷àñû Éåêàòåðèíà Ìåäè÷è âÿ þâëàäëàðûíäàíáÿùñ åäèð. Îíóí êðàëëûã ðöòáÿñèíÿ éöêñÿëìèø îüëàíëàðû: II Ôðàíñèñê,IX Êàðë âÿ III Ùåíðè äÿ äàõèë îëìàãëà éåääè þâëàäûíäàí àëòûñû éàþëäöðöëìöø, éà äà þç ÿúÿëè èëÿ þëìöøäö. Áó êðàë àèëÿñè ùàããûíäàýåíèø äàíûøäûüûìûçäàí áóðàäà òÿôñèëàòà âàðìàüà åùòèéàú ýþðìÿäèê(áàõ: 1 ê10 âÿ ñ.).

8 ê19×ÿòèí ýöíäÿ Áþéöéö ìöäàôèÿ ö÷öíÃûðìûçûëàðûí ÿëèíÿ ôöðñÿò äöøÿúÿê.Ëàêèí àèëÿ, äåìÿê îëàð êè, ìÿùâ åäèëÿúÿê.Àë-ãûðìûçûëàð, ãûðìûçûëàðà äèâàí òóòàúàãëàð.

Êàòðåí Áþéöê Ôðàíñà èíãèëàáû çàìàíû (1789-1794) áàø âåðÿíùàäè ñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíäÿ áÿéàí åòäèê ëÿðèýþðöúöíöí þëöìöíäÿí 223 èë ñîíðà, äåìÿê îëàð êè, òàì äÿãèã ëèéè èëÿéåðèíÿ éåòìèøäè. Èíãèëàá âàõòû þëêÿíè òÿðê åòìÿéÿ úÿùä ýþñòÿðÿíXVI Ëöäîâèê âÿ àèëÿñè òóòóëìóøäó. Ãàíóíà ýþðÿ êðàë þëêÿíèí àüûð


520

äþâðöíäÿ þëêÿíè áàøñûç ãîéóá ãà÷ñà åäàì îëóíìàëû èäè.Ãàíóíâåðèúè ìÿúëèñ ôóíêñèéàñûíû äàøûéàí Êîíâåíòÿ ÿââÿëúÿæèðîíäèñòëÿð (ãûðìû çûëàð) áàø÷ûëûã åäèðäèëÿð. Îíëàð êðàëûí åäàì åäèë -ìÿñèíÿ ãàðøû ÷ûõäûëàð. Îíëàðûí ìöãàâèìÿòèíÿ áàõìà éàðàã, éàêî áèí -ëÿðèí òÿëÿáè èëÿ 1793-úö èë éàíâàðûí 21-äÿ XVI Ëöäîâèê åäàì åäèëäè.Àç ñîíðà êðàëè÷à Ìà ðèéà Àíòóàíåòòà âÿ òàõò-òàúûí âàðèñè, âÿëèÿùäÄàóôèí äÿ åäàì åäèë äèëÿð. Áóíäàí ñîíðà, 4-úö ñÿòèðäÿí äÿýþðöíäöéö êèìè, éàêîáèíëÿð ÿêñÿð ãûðìûçûëàðûí (æèðîíäèñòëÿð)ýèëéîòèíäÿí êå÷èðèëìÿñèíÿ íàèë îëäóëàð. Àðòûã ÿââÿë ëÿðäÿ äåäèéèìèçêèìè, ýèëéîòèí èíãèëàá çàìàíû äîêòîð Ýèëéîòèí òÿðÿôèíäÿí èõòèðàåäèëìèø áàøêÿñÿí ìàøûí èäè.

8 ê20Êå÷èðèëìèø ñå÷êè ùàããûíäà ñàõòà ìÿëóìàòØÿùÿðè äîëàøûð, äàíûøûãëàð ïîçóëàðàã äàéàíäûðûëûá.Ñÿñëÿð ïóë èëÿ àëûíûá, êè÷èê êèëñÿ ãàíëà ëÿêÿëÿíèá.Èìïåðèéà áèð áàøãàñûíà (òÿùâèë) âåðèëèá.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí XVII ÿñðèí 1-úè éàðûñûíäà, äàùà äîü -ðóñó, 1618-úè èëäÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðëÿ áàüëû îëäóüóíó ãåéä åäèð -ëÿð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, Ìöãÿääÿñ Ðîìà Èìïåðèéàñûíà Èìïå -ðàòîð ñå÷êèëÿðè èëÿ áàüëû ðöøâÿò éîëó èëÿ Áàø ñå÷èúèíèí ñÿñèíè þçõåéèðëÿðèíÿ ùÿëë åäÿðÿê òàõòà ùàáñáóðãëó êàòîëèê II Ôåðäèíàíäûÿéëÿøäèðìÿéÿ ÷àëûøìûøäûëàð. Áóíà ýþðÿ äÿ Áîùåìèéàäà èüòèøàøëàðâÿ èíãèëàá áàø âåðìèø, õàëã þçö ñå÷äèéè ïðîòåñòàíò V Ôðèäðèõ Ïàëà -òèíèíè òàõòà ÿéëÿøäèðìèøäè. Àç ñîíðà Èìïåðàòîð îðäóñó ùöúóìà êå -÷ÿðÿê Áîùåì îðäóñóíó äàðìàäàüûí åäèá Ïðàãàéà ýèðìèø, þëêÿäÿêàòîëèêëèéè áÿðïà åòìèø, 4-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, òàõò-òàúû II Ôåð-äèíàíäà âåðìèøäè.

8 ê21Àãä ëèìàíûíà ö÷ö äàõèë îëàúàã.Îíëàð þçëÿðè èëÿ èíàì äåéèë, åïèäåìèéà ýÿòèðÿúÿêëÿð.Äÿíèçè êå÷ÿðêÿí îíëàð ìèí ìèë ãÿò åäÿúÿêëÿð.


521

Ö÷öíúöíöí ìöãàâèìÿòè èëÿ êþðïö ñûíäû.

Àãä ëèìàíû Ôðàíñàäà Íàðáîí âÿ Ìàðñåë àðàñûíäàäûð. 3-úöñÿòèðäÿ îíëàðûí ìèí ìèë éîë êå÷ÿúÿêëÿðè ýþñòÿðèëèð. Áèð äÿíèç ìèëèòÿãðèáÿí 1853 ìåòðÿ áÿðàáÿðäèð. Êàòðåí áàðÿäÿ ãÿòè ñþç äåéÿíòÿäãèãàò÷û éîõäóð. Êàòðåíè II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíÿ àèä åòìÿê îëàð.

8 ê22Ãîðñàí âÿ Íàðáîí äóçëà õÿáÿðäàð åòäè.ßùäèíè ïîçäóüóíà ýþðÿ ÿôâ ùÿéÿúàí äîüóðóð. Ãûðìûçû øÿùÿð áóíóíëà ðàçûëàøìàéàúàã.Ãà÷ìàãëà ðàùèá ãàôèéÿñèíäÿ îëàí åäàì åäèëÿúÿê.

Áó êàòðåíäÿ Áþéöê Ôðàíñà èíãèëàáû çàìàíû, 4-úö ñÿòèðäÿýþñòÿðèëäèéè êèìè, ðàùèá ïàëòàðûíäà þëêÿíè òÿðê åòìÿéÿ ÷àëûøàí,ëàêèí ÿëÿ êå÷ÿí êðàë XVI Ëöäîâèêäÿí áÿùñ åäèëèð. Äåïóòàò ÀíòóàíÆîçåô Ãîðñàí (1752-1793) âÿ íàçèð Ãðàô Ëóè Ìàðè Æàê äå Íàðáîíí(1755-1813) äóç ãàáû è÷èíäÿ êðàëà Ïàðèñäÿ — èíãèëàáû øÿùÿðäÿ áàøâåðÿí ùàäèñÿëÿð áàðÿäÿ õÿáÿð ýþíäÿðìèøäèëÿð. Ëàêèí áóíóí ùå÷ áèðôàéäàñû îëìàìûøäû. Êðàë XVI Ëöäîâèê 21 éàíâàð 1793-úö èëäÿàíäûíû ïîçàðàã þëêÿíè òÿðê åòäèéèíÿ ýþðÿ åäàì îëóíìóøäó.

8 ê23Êðàëè÷àíûí øêàôûíûí ñèéèðìÿñèíäÿí ìÿêòóáëàð òàïûëàúàãÎíëàðûí öñòöíäÿ éàçàíûí íÿ èìçàñû, íÿ äÿ àäû îëàúàã.Òÿêëèôëÿð ïîëèñ òÿðÿôèíäÿí ìÿõôè ñàõëàíûëàúàã.Áåëÿ êè, òÿêëèôëÿðè âåðÿíèí êèì îëäóüóíó ùå÷ êèì áèëìÿéÿúÿê.

Áó êàòðåíäÿ ÿí ÷îõ äèããÿòè ÷ÿêÿí ìÿñÿëÿ ýþðöúöíöí þçöíäÿíéöç èë ñîíðà èúàä îëóíàúàã øêàôäàí ñþç à÷ìàñûäûð.

Ýþðêÿìëè ôðàíñûç íîñòðàäàìóñøöíàñû Ôîíáðéóí áó êàòðåíèí äÿÊðàë XVI Ëöäîâèêëÿ áàüëû îëäóüóíó ãåéä åäèð. Òÿäãèãàò÷û êðàëûíìÿùêÿìÿñè èëÿ áàüëû áöòöí ñÿíÿäëÿðè íÿçÿðäÿí êå÷èðìèø âÿ öçÿ÷ûõàðìûøäûð êè, èñòèíòàã çàìàíû êðàëû ñîðüó-ñóàëà òóòàíäà äåéèá êè,


522

ÿí âàúèá ñÿíÿäëÿð ñèéèðìÿéÿ éûüûëàðàã êðàëè÷àíûí øêàôûíäà ñàõëà -ìàã ö÷öí îíóí êàòèáÿñè ìàäàì Êàìïàíà âåðèëèðäè.

Îíó äà äåéÿê êè, Íîñòðàäàìóñ Ôðàíñà âÿòÿíäàøû îëäóüóíäàí áóþëêÿäÿ î ãÿäÿð äÿ ÿùÿìèééÿò êÿñá åòìÿéÿí ùàäèñÿëÿðÿ äÿ äèããÿòéåòèðèá êè, áèç áóíó éàõøû ùàë êèìè ãèéìÿòëÿíäèðèðèê. Áó, îíóíâÿòÿíïÿðâÿðëèéèíäÿí èðÿëè ýÿëèð. Áóíóíëà áåëÿ, îíó äà ãåéä åäÿêêè, îíóí âÿòÿíïÿðâÿðëèéè àëóäÿ÷èëèêäÿí êÿíàðäûð. Î, Ôðàíñà èëÿáàü ëû ùÿð øåéè îëäóüó êèìè áÿéàí åòìèøäèð.

8 ê24Ëåéòåíàíò êè÷èê ãàïûíûí ýèðèøèíäÿ Ïåðïèíèàíûí áþéöéöíö þëäöðÿúÿê.Ìîíïåðòóèäÿ þçöíö õèëàñ åäÿúÿéèíè äöøöíÿúÿê.Àíàäàí áèú äîüóëàí ëóèçèíàëû àëäàäûëàúàã.

Êàòðåíäÿ XVI ÿñðèí ñîíó, XVII ÿñðèí 1-úè éàðûñûíäà Ôðàíñà âÿ Èñ -ïàíèéàäà áàø âåðÿí äþéöøëÿðäÿí áÿùñ îëóíóð. Êàòðåíäÿ ìàðàã äîüó -ðàí îäóð êè, êå÷ìèøäÿ áèð íÿñëèí êþêö êÿñèëÿíäÿ íÿñëèí òèòó ëó øÿúÿ -ðÿíèí óçàã ãîùóìëàðûíà âåðèëÿ áèëÿðìèø âÿ áóíà àíàäàí áèú äîüóëàíàäû âåðèëÿðìèø. Ôðàíñàäà ñîíðàëàð àä-ñàí ãàçàíàí Ñàâî éñ êè ëÿð íÿñëèçàäÿýàí òèòóëóíó áåëÿ ãàçàíûá. 4-úö ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ îëóíóð.

8 ê25Àøèãèí ãÿëáè ýèçëè ìÿùÿááÿò ö÷öí éàíûðäû.Î, ìÿøóãÿñèíè ÷àé êÿíàðûíà àïàðàúàã.Åùòèðàñëû ãàäûí éàðûíàðàçû îëäóüóíäàí àëäàäàúàã.Ãûçûí àòàñû ùÿð èêèñèíè þëäöðÿúÿê.

×îõ öìóìè îëàí áó êàòðåí äÿ ùÿëÿëèê øÿðù îëóíìàìûøäûð.

8 ê26Êàòîíóí ñöìöêëÿðè Áàðñåëîíàäà òàïûëäû.Ñöìöêëÿðèí ãîéóëäóüó éåð à÷ûëäû âÿ äàüûëäû. Ñàùèá îëàí âÿ îëìàéàí Áþéöê Ïàìïëîíó èñòÿéÿúÿê.


523

Ìîñåðàò àááàòëûüûíäà íàðûí éàüûø éàüûð.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ äÿ òÿäãèãàò÷ûëàð àüëàáàòàí áèð ñþç äåìÿéèáëÿð.

8 ê27Èêèíúè äÿðÿúÿëè éîë, àêâåäóê.Äîüóëàúàã úÿñóð ö÷öí äöøêöíëöê.Èìïåðàòîðóí éàçûñû, Ñèìóðã ãóøó, ìþúöçÿ,Òàéû-áÿðàáÿðè îëìàéàí òèìñàëûíäà ýþðöíÿúÿê.

Äöíéàäà èêèíúè äÿðÿúÿëè éîëëàð, àêâåäóêëàð (÷àé, äÿðÿ âÿ ñ. öçÿ -ðèíäÿ êþðïö øÿêëèíäÿ ñàëûíàí ñó êÿìÿðëÿðè) ÷îõäóð. Áó êàòðåíäÿìÿëóì îëàí áóäóð. Äöíéàäà ÿôñàíÿéÿ áÿíçÿð ìþúöçÿëÿð äÿ ÷îõ -äóð. 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿð éàääàøà 1994-úö èëäÿ “Wîðëä ÏðåññÐåâèåw”äà ýåäÿí áèð ìÿëóìàòû ýÿòèðèð. Ìÿëóìàòäà äåéèëèðäè êè,íîðâå÷ëè ýÿìè ñàùèáè Êíóò Êëîñòåð “Ôèíèêñ” (Ñèìóðã ãóøó) àäëû ÿíìöàñèð âÿ ñóïåð ýÿìè-øÿùÿð äöçÿëòäèðÿðÿê áèçíåñëÿ ìÿäÿíèé éÿòèíãîâóøäóüó áèð àëÿìÿ úàí àòûð. Áó îêåàí ýÿìèñèíèí óçóíëóüóíóí1230 ôóò (áèð ôóò 30.5 ñì-ÿ áÿðàáÿð èíýèëèñ óçóíëóã þë÷öñöäöð)îëàúàüû ýþçëÿíèëèð. Ýÿìè áèðäÿôÿéÿ 5600 ñÿðíèøèí ýþòöðÿ áèëÿúÿ ê -äèð. Äöíéàäà òàéû-áÿðàáÿðè îëìàéàúàã áó ýÿìèäÿ ö÷ ñóïåð ìåù -ìàíõàíà, îôèñëÿð áèíàñû, ìàüàçàëàð, êîíñåðò çàëû âÿ ùÿòòà éöíýöëàòëåòèêà ö÷öí ìåéäàí íÿçÿðäÿ òóòóëóð.

Íîñòðàäàìóñóí êèìè âÿ ùàíñû ìþúöçÿíè íÿçÿðäÿ òóòäóüó ùÿëÿ -ëèê ñèðð îëàðàã ãàëûð.

8 ê28Ãûçûë âÿ ýöìöø ïóëóí ÿâÿçåäèúèñè äàùà äà àðòìûøäûð.Îüóðëàíàíäàí ñîíðà éàíàð ýþëÿ àòûëàúàã.Òàïûëàíäà ùàìûñû áîðúà âåðèëäè âÿ ãóðòàðäû.Áöòöí ãÿáçëÿð âÿ ãèéìÿòëè êàüûçëàð ñèëèíÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñóí âàõòûíäà êàüûç ïóë éîõ èäè. Éàëíûç ñèêêÿëÿðäÿíèñòèôàäÿ åäèëèðäè. Ãûçûë âÿ ýöìöø ïöëöí ÿâÿçåäèúèñè äåéÿíäÿ


524

ýþðöúö êàüûç ïóëó íÿçÿðäÿ òóòìóøäóð. Áó, Íîñòðàäàìóñ ýþðöúö -ëöéöíöí òÿíòÿíÿñèäèð.

Êàòðåíäÿ èãòèñàäè áþùðàíäàí ñþç à÷ûëûð. Ïëàíåòèìèçäÿ èãòèñàäèáþùðàí ãèñìÿí 1929-úó èëäÿ áàø âåðìèøäè. Èãòèñàä÷ûëàð áåëÿ ùåñàáåäèðëÿð êè, ïðåçèäåíò Êëèíòîíóí âàõòûíäàí ÀÁØ áöäúÿñèíäÿ äåôèñèò(êÿñèð, áîøëóã) ÿìÿëÿ ýÿëìÿéÿ áàøëàìûøäûð.

Êàòðåíèí ñîí èêè ñÿòðèíäÿ ýþñòÿðèëèð êè, ÀÁØ-ûí ñàéñûç-ùåñàáñûçêðå äèò âåðìÿñè, ìèëëè äåôèñèòÿ âÿ íÿòèúÿäÿ äöíéà ìàëèééÿ áþùðà -íûíà ýÿòèðèá ÷ûõàðàúàãäûð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð îíó äà õöñóñè ãåéä åäèðëÿð êè, ÀÁØ äàéàíìàäàíäîëëàðû ÷àï åëÿéÿðÿê áöòöí äöíéàéà áþéöê ìÿáëÿüäÿ êðåäèòëÿðâåðñÿ, äöíéàäà èíôëéàñèéà áàø âåðÿúÿê âÿ äöíéà èãòèñàäè áþùðàíûãà÷ûëìàç îëàúàã. ÀÁØ äîëëàðû èñÿ ñîáàëàðû éàíäûðûá åâè èñòèìÿê ö÷öíèñòèôàäÿ åäèëÿúÿê. Îíà ýþðÿ êè, ïðåçèäåíò Áóøóí õàðèúè ñèéàñÿòèäöíéàíû ãà÷ûëìàç èãòèñàäè áþùðàíà éàõûíëàøäûðûð.

8 ê29Ñàòóðí ìÿáÿäèíèí äþðäöíúö ñöòóíóíóí àëòûíäàí îüóðëàíàí Çÿëçÿëÿ âÿ äàøãûí íÿòèúÿñèíäÿ ìÿùâ îëäó.Ñàòóðí áèíàñûíûí àëòûíäà âàç òàïûëäû.Êàïéîíóí àïàðäûüû ãûçûë ñîíðàäàí ãàéòàðûëäû.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè øÿðù åòìÿêäÿ ÷ÿòèíëèê ÷ÿêìèøëÿð. Äîü -ðóäàí äà, Òóëóçàäà Ñàòóðí (Ñåðíèí) ìÿáÿäè âàðäûð. Òàðèõè ôàêòëàðýþñòÿðèð êè, áóðàäà Êàïèî àäëû Ðîìà êîíñóëó (å.ÿ.106) õÿçèíÿ ÿëäÿåòìèøäè. Ëàêèí õÿçèíÿ Ðîìàéà ÷àòìàìûøäû. Îäóð êè, îíó èòòèùàìåäÿðÿê Ñåíàòäàí ÷ûõàðìûøäûëàð.

Ìöàñèð äþâðäÿ êàòðåíèí êèìÿ àèä îëäóüóíó àéäûíëàøäûðìàãùÿëÿëèê ìöìêöí îëìàìûøäûð.

8 ê30Òóëóçà ÿðàçèñèíäÿ, Áåëóåçåðèí éàõûíëûüûíäà Äÿðèí ìàüàðà âÿ òàìàøà ñàðàéû äöçÿëäèëäè.Ùÿð èêè éåðäÿ âÿ Áàçàëûí éàõûíëûüûíäà


525

Òàïûëàí õÿçèíÿ, ùÿð êÿñè ìÿéóñ åäÿúÿê.

Áó êàòðåí ñàíêè 29-úó êàòðåíèí äàâàìûäûð. Òÿÿññöô êè, ùÿëÿëèêáó êàòðåíè äÿ øÿðù åòìÿê ìöøêöë ìÿñÿëÿéÿ ÷åâðèëèá.

8 ê31Ïåñêéåð øàùçàäÿñèíÿ ìÿíñóá èëê áþéöê áÿùðÿ,Ñîíðà èñÿ ãÿääàð âÿ ùèéëÿýÿð àäàì ýÿëÿúÿê.Î, Âåíåñèéàäà àä-ñàíûíû èòèðÿúÿêäèð.Âÿ áöòöí ïèñ íèééÿòèíè ýÿíú Ñåëèíèí ÿëèëÿ ùÿéàòà êå÷èðÿúÿêäèð.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Èòàëèéàäàí ýåäèð. Ìóññîëèíè ÷åâðèëèø åäÿíäÿÏåñêéåðèí øàùçàäÿñè Âèêòîð III Åììàíóåë îíà ãàðøû ÷ûõäû âÿ òÿñëèìîëìàã òÿêëèôèíè ðÿää åòäè. Îðäóéà î þçö áàø÷ûëûã åäèðäè. 2-úè ñÿòèðäÿñþùáÿò Ìóññîëèíèäÿí ýåäèð. Î, ãÿääàðëûüû âÿ ùèéëÿýÿðëèéè èëÿ ñå÷è -ëèðäè. Îíóí áèð íÿôÿð äÿ îëñóí äîñòó îëìàìûøäû. Ìóññîëèíè II Äöí -éà ìöùàðèáÿñèíèí áèòäèéè ÿðÿôÿäÿ þëêÿäÿ áàø íàçèð îëìóø,ìöùàðèáÿäÿ óäóçäóüóíó ýþðöá ãà÷àðêÿí ïàðòèçàíëàð òÿðÿôèíäÿíòóòóëìóø âÿ þëäöðöëìöøäö. Ñàüëûüûíäà Äó÷å þëêÿäÿ ÿí ÷îõ íèôðÿòåäèëÿí àäàìà ÷åâðèëèáìèø.

8 ê32Åé Ãàëëèéà (Ôðàíñà) êðàëû, þçöíö ãàðäàøîüëóíäàí ãîðó.Ñÿíÿ î ãÿäÿð åëÿéÿí, ñÿíèí éåýàíÿ îüëóíÂåíåðàéà àíä è÷äèéè éåðäÿÖ÷, àëòû íÿôÿðëÿ áèðëèêäÿ îëàðêÿí þëäöðöëÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíè äÿ ùÿëÿëèê èçàù îëóíìàìûø, äàùàäîüðóñó, ùàããûíäà àüëàáàòàí, ìÿíàëû áèð ñþç äåéèëìÿìèøäèð. Áÿëêÿäÿ êàòðåíäÿ òÿñâèð åäèëÿí ùàäèñÿ ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿêäèð. Áóðà -äà òÿêúÿ îíó äåéÿ áèëÿðèê êè, Íîñòðàäàìóñ êðàë II Ùåíðèéÿ ýþí -äÿðäèéè À÷ûãëàìàäà ÀÁØ-û Ôðàíñàíûí ãàðäàøû àäëàíäûðìûøäûð.

8 ê33Áþéöê Âåðîíà âÿ Âè÷åíñàäàí äîüóëàúàã


526

Ùÿìèí àäàì ÷îõëÿéàãÿòñèç áèð ñîé àäûäàøûéàúàã.

Î, Âåíåñèéàäà èíòèãàìàëìàã èñòÿéÿúÿê.

Þçö èñÿ (ãîëóíäà) èøàðÿñèîëàí àéûã àäàì òÿðÿôèíäÿíòóòóëàúàã.

Âåðîíà âÿ Âè÷åíñà Íîñ -òðà äà ìóñóí âàõòûíäà Âåíå -ñèéà Ðåñ ïóá ëèêàñûíäà øÿùÿð -ëÿð èäè. Èòàëèéàíûí øèìàëûí äà -äûð. Áåíèòî Ìóññîëèíè ìÿëóìîëäóüó êèìè, Øèìàëè Èòàëèéàäàäîüóëìóøäóð. Îíóí ñîéàäûèòàëéàí äèëèíäÿí òÿðúöìÿäÿ“òîõóúó, ïàð÷à òîõóéàí” ìÿ íàñûíû âå ðèð. Áàøãà êàòðåí ëÿðäÿí äÿýþðöíäöéö êèìè, Íîñòðàäàìóñ Ìóñ ñîëè íèíèí þçöíÿ âÿ àäûíà àë÷àãíÿçÿðëÿ áàõìûøäûð.

4-úö ñÿòèðäÿí ìÿëóì îëóð êè, êàòðåí Ìóññîëèíè âÿ Ùèò ëåð äÿíáÿùñ åäèð. Ùèòëåð âÿ Ìóññîëèíè èëê äÿôÿ 1933-úö èëäÿ Âå íå ñèéàäàýþðöøìöøäöëÿð. Ìöùàðèáÿ âàõòû Ùèòëåð (ãîëóíäà ñâàñòèêà èøà ðÿñèîëàí) Ìóññîëèíèíè çîðÿí ìöòòÿôèãëèéÿ ÷ÿêÿðÿê îíó Àëìà íè éàíûíÿëàëòûñûíà ÷åâèðìèøäè.

8 ê34Ëèîíäà øèðèí ãÿëÿáÿñèíäÿí ñîíðàÉóðà äàüëàðûíäà êöòëÿâè ãûðüûí áàø âåðÿúÿê.Äàøãûíëàð âÿ éåääè ìèëéîí ãàðàäÿðèëè. Ëèîí, Óëì ìàâçîëåéèíäÿ þëöì âÿ ìÿçàð.

Áó êàòðåí ùÿëÿëèê øÿðù îëóíìàìûø êàòðåíëÿð ñûðàñûíäàäûð.


527

Áÿíçÿð òàëåëè àäàìëàð.Ùèòëåð âÿ Ìóññîëèíè

8 ê35Ãàðîííà âÿ Áåçèí ÷àéûíûí àüçûíäàÂÿ Äàìàçàíûí éàõûíëûüûíäàêû ìåøÿ.Ýöìöø äÿíèçäÿí, êÿøôëÿð, ñîíðà äîëó, ñîéóã øèìàë êöëÿéè.Äîðäîíëóëàð øàõòàäàí äîíàúàãëàð.

Êàòðåí Ôðàíñàäàí áÿùñ åäèð. Îëà áèëñèí êè, êàòðåíäÿ áÿéàí îëó -íàí ëàð II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû áàø âåðèá. Áÿëêÿ äÿ êàòðåíýÿëÿúÿêäÿí áÿùñ åäèð. Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ýöëöíú ôÿðçèééÿëÿð èðÿëèñöðöðëÿð. Ýóéà Íîñòðàäàìóñ “éàõûí ýÿëÿúÿêäÿ” áàø âåðÿúÿê èêèíúèáóçëàøìà äþâðöíäÿí áÿùñ åäèð. Îíäà ñóàë îðòàéà ÷ûõûð: Áó íåúÿáóçëàøìà äþâðöäöð êè, øàõòàäàí òÿêúÿ Ôðàíñàíûí Äîðäîí ÷àéûñàùèëëÿðèíäÿ éàøàéàíëàð äîíàúàãëàð?!

8 ê36Áó öçö éàüëàíìûø âÿ ýÿòèðèëìèø àäàìà ãàðøûÑîíåéäÿí âÿ Îáåíäÿí ýþçÿë èøäèð.Óçàã ãàëàëàðäàí äþøÿìÿ ö÷öí ýÿòèðèëìèø ìÿðìÿðäèð.Áó, Áëåòåðàìà âÿ îíóí øàù ÿñÿðèíÿ “ãàðøû” ÷ûõìàã

ìÿãñÿäèëÿ åäèëìÿéÿúÿê.

Áó êàòðåí ìÿùÿëëè õàðàêòåð äàøûéûð. Ùÿëÿëèê øÿðù îëóíìàéûá. 1-úèñÿòèðäÿí ìÿëóì îëóð êè, ñþùáÿò ùþêìäàðäàí ýåäèð. Ñîí äþâðëÿðÿãÿäÿð êðàëëàðû ñå÷ÿíäÿ îíóí öçöíö éàüëàìà ìÿðàñèìè êå÷èðèëÿðäè.Áó áàðÿäÿ éóõàðûäà ìöôÿññÿë äàíûøìûøûã.

8 ê37Êðàë Òåìçà ÷àéû ñàùèëèíäÿêèÃàëàäà îëàðêÿí, ãàëà ó÷óá òþêöëÿúÿê.Êþðïöíöí éàíûíäà îíó êþéíÿêäÿ ýþðÿúÿêëÿð.Î, çèíäàíäà þëöìëÿ öç-öçÿ äàéàíàúàã.

Áó êàòðåí èíýèëèñ Êðàëû I ×àðëçûí åäàì ÿðÿôÿñè ùÿéàòûíäàí áÿùñåäèð. Êðàë I ×àðëçà áèð íå÷ÿ êàòðåí ùÿñð åäèëäèéèíäÿí (áàõ: 1 ê88, 5 ê93,


528

9 ê49 âÿ ñ.), áóðàäà îíóíëà áàüëû ýåíèø ñþç à÷ìàã ôèêðèíäÿ äåéèëèê.Áèðúÿ îíó ãåéä åäÿê êè, êðàë Âèíäçîð ãàëàñûíäà — Ëîíäîí êþðïöñöéàõûíëûüûíäà ñàõëàíûëûðäû. 1649-úó èë éàíâàðûí 30-äà êðàëû Âåñò ìè í -ñ òåðÿ àïàðàðàã åøàôîòäà (åäàì êöðñöñö) áîéíóíó âóð ìàã ëà õàëãûíýþçö ãàðøûñûíäà åäàì åòìèøäèëÿð.

Åäàì âàõòû êðàëûí éàíûíäà îëàí Éåïèñêîï Úàêñîí ñîíðàëàð äåéÿúÿê: “Ñîéóãäàí òèòðÿéÿí êðàë äåäè êè, î ýöìàí åäèð êè, èçäèùàì îíóí

ãîðõóäàí äåéèë, ñîéóãäàí òèòðÿäèéèíè áàøà äöøöð”.

8 ê38Áëóà êðàëû Àâèíéîíäà êðàëëûã åäÿúÿê.Éåíÿ äÿ ãàíà ùÿðèñ õàëãÁåøÿ ãÿäÿð àõûðûíúû Íîëëóí éàíûíäàÐîíà ÷àéûíäà, äèâàðëàðûí éàíûíäà ÷èìÿúÿê.

Ìÿùÿëëè õàðàêòåð äàøûéàí, Ôðàíñàäàí áÿùñ åäÿí áó êàòðåíáàðÿäÿ äÿ ùÿëÿëèê ãÿòè ôèêèð ñþéëÿéÿí òÿäãèãàò÷û îëìàìûøäûð.

8 ê39Âèçàíòèéàíûí øàùçàäÿñè êèì îëàúàãäûðñà,Òóëóç øàùçàäÿñè òÿðÿôèíäÿí àïàðûëàúàã.Ôóàíûí èíàìû, Òîëåíòèíî ùþêìäàð òÿðÿôèíäÿí ßñàñëàíäûðûëàúàã êè, ýÿëèíè ðÿää åòìÿñèí.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ ñþùáÿò Òöðê ñóëòàíûíäàí ýåäèð. Éåðäÿ ãà ëàíáöòöí ñÿòèðëÿð Ôðàíñàäàí áÿùñ åäèð. 1572-úè èëäÿ Íàâàððàëû IV Ùåí -ðè ùóýåíîò îëäóüó ùàëäà, èíàìûíû ãóðáàí âåðÿðÿê êàòîëèê Ìàð ãàðèòàäå Âàëóàéà (êðàë II Ùåíðèíèí ãûçû) åâëÿíìÿéÿ ðàçûëûã âåðìèø âÿ äå -ìèø äè êè, Ôðàíñàíûí ùþêìðàíû îëìàã èíàìû äÿéèøìÿéÿ äÿéÿð. Áóí -äàí ñîíðà î, Ôðàíñàíûí êðàëû îëìóøäó.

8 ê40Òîðå âÿ Ëÿ-Äîðàä ö÷öí ÿäàëÿòëè ãàí òþêöëÿúÿê êè,Ñàòóðíëóëàðà ãàðøû äþéöøäÿ þç èíòèãàìûíû àëñûí.


529

Îíëàð õèäìÿò÷èëÿðè éåíè ýþëÿ àòàúàãëàð.Ñîíðà Àëáèîíëàðà ãàðøû éöðöø åäÿúÿêëÿð.

Áó êàòðåí äÿ êå÷ìèøäÿí áÿùñ åäèð.Îíó äåéÿê êè, Òîð âÿ Ëå-Äîðàä Òóëóçàäà êèëñÿäèð. 2-úè ñÿòèð -

äÿêè Ñàòóðíëóëàð ùóýåíîòëàðà àèääèð. ×öíêè îíëàð ãàðà ïàëòàð ýåéÿð -äèëÿð. Èíäèêè çàìàí ö÷öí ÷îõ àç ÿùÿìèééÿòëè îëäóüóíó íÿçÿðÿàëàðàã áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿôñèëàòû èëÿ äàíûøìàüà ëöçóì ýþðìÿäèê.

8 ê41Èúòèìàèééÿò àðàñûíäà þçöíö ìÿëÿê êèìè àïàðàí,

àðïà ÷þðÿéè èëÿ éàøàéàíÒöëêö ñþç-ñþùáÿòñèç ñå÷èëÿúÿêäèð.Ñîíðà ýþçëÿíèëìÿäÿí ãÿääàð îëàúàã.Àéàãëàðûíû ÿí ìþòÿáÿð àäàìëàðûí áåëÿ áàøûíà ãîéàúàã.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðà ýþðÿ Íîñòðàäàìóñ Ðîáåñïéåðäÿí ñþç à÷ûð.×îõ ùèéëÿýÿð îëàí âÿ áóíà ýþðÿ äÿ ñèëàùäàøëàðû òÿðÿôèíäÿí “Òöëêö”ëÿãÿáè âåðèëÿí Ðîáåñïéåð Áþéöê Ôðàíñà èíãèëàáû çàìàíû (1789-1794) Ìèëëè Ìÿúëèñäÿêè, äåìÿê îëàð êè, áöòöí ðÿãèáëÿðèíè ìÿùâåäÿ ðÿê Ôðàíñàíûí äèêòàòîðóíà ÷åâðèëìèøäè. ßí ìþòÿáÿð àäàìëàðûáåëÿ ñàéìûðäû. Ùÿòòà áåëÿ áèð ôÿðìàí äà âåðìèøäè êè, ìèëëè àçàäëû -üûìûçà ãÿñä åäÿí ùÿð êÿñ àçàä èíñàíëàð òÿðÿôèíäÿí þëäöðöëÿúÿêäèð.Áàøêÿñÿí ýèëéîòèí ìàøûíû äà îíóí âàõòûíäà èúàä åäèëìèøäè. Ðîáåñ -ïéåð ñàéñûç-ùåñàáñûç èíñàíëàðûí ýèëéîòèíäÿí êå÷èðèëìÿñèíÿ ñÿáÿáîëìóøäó. Ùàãñûç ãàí éåðäÿ ãàëìàç — äåéÿðëÿð. 1794-úö èëäÿ îíóìöùàêèìÿ åäÿðÿê þëöìöíÿ ùþêì âåðìèøäèëÿð. Ýèëéîòèí ìàøûíû èëÿáîéíó âóðóëìóøäó.

Åðèêà ×èòÿì âÿ Äàìîí Âèëñîí èñÿ ýþñòÿðèðëÿð êè, êàòðåí III Íà -ïî ëåîíäàí áÿùñ åäèð.

Ìÿëóìäóð êè, Íàïîëåîíóí ãàðäàøû îüëó Ëóè Íàïîëåîí ÍàïîëåîíÁîíàïàðò òàõò-òàúäàí êÿíàðëàøäûðûëäûãäàí ñîíðà ñöðýöí åäèëìèø(1815), ñîíðà èñÿ þìöðëöê ùÿáñ úÿçàñûíà ìÿùêóì åäèëìèøäè(1840). 1846-úû èëäÿ ùÿáñäÿí ãà÷ìûø, áèð ìöääÿò Áþéöê Áðèòàíè -


530

éàäà éàøàìûøäû. 1848-úè èë ôåâðàë èíãèëàáûíäàí ñîíðà Ôðàíñàéàãàéûòìûø, èðè áóðæóàçèéàíûí êþìÿéè èëÿ Ïðåçèäåíò ñå÷èëìèøäè(10.XII.1848). Õàëã àðàñûíäà íÿôñèíè ãîðóéàí, ìÿëÿê êèìè äàâðà -íàí Íàïîëåîíó ÷îõ íàðàùàò åäÿí áèð ìÿñÿëÿ âàðäû. Êîíñòèòóñèéàéàýþðÿ ïðåçèäåíò éàëíûç äþðä èë ìöääÿòèíÿ ñå÷èëÿ áèëÿðäè. Îäóð êè,1851-úè èëèí äåêàáð àéûíûí 2-äÿ ÿêñ-èíãèëàáè ÷åâðèëèø åäÿðÿê áöòöíùàêèìèééÿòè ÿëÿ àëäû âÿ äöç áèð èë ñîíðà þçöíö III Íàïîëåîí àäû èëÿÈìïåðàòîð åëàí åòäè. Áóíäàí ñîíðà äèêòàòîð êèìè ùÿðÿêÿò åòäè. Äöø -ìÿíëÿðèíè âÿ îíà ãàðøû ÷ûõàíëàðû éà ñöðýöíÿ ýþíäÿðäè, éà äà ìÿùâåòäè.

Áèçÿ ãàëûðñà, áó ùÿðÿêÿòëÿðèíÿ ýþðÿ îíó áèú àäëàíäûðìàã äåéèë,ãàòèë, ãàíè÷ÿí àäëàíäûðìàã îëàðäû. ßââÿëëÿð îíà éàðäûì åäÿí èòàëè -éàëû äîñòëàðûíà êþìÿê ÿëè óçàòìàìûø âÿ áóíà ýþðÿ äÿ 1858-úè èë 14éàíâàðäà Ïàðèñäÿ Îïåðà òåàòðûíäàí ÷ûõàíäà îíà ñóè-ãÿñä åòìèøäèëÿð.

Òàðèõäÿ III Íàïîëåîíóí Ïðóññèéàéà ãàðøû ìöùàðèáÿñè îíóí áèú ëè -éè éîõ, àüûëñûçëûüû ùåñàá îëóíóð (1870-1871). Ïðóññèéàíûí êàíñëåðèÁèñ ìàðê Èñïàíèéàäà òàõòà îòóðìàã ö÷öí Ùîòåíçîëëåðíñ ñöëàëÿñèíèííöìàéÿíäÿëÿðèíäÿí áèðèíè ýþíäÿðìèøäè. III Íàïîëåîí ùå÷ áèðùàããû îëìàäàí áóíà ãàðøû ÷ûõìûø âÿ ÿêñ òÿãäèðäÿ ìöùàðèáÿåäÿúÿéèíè åëàí åòìèøäè. Áèñìàðê çÿèô Ôðàíñà îðäóñóíó ìÿüëóáåòìÿê ö÷öí áó øàíñäàí èñòèôàäÿ åòäè. Ñåäàí éàõûíëûüûíäà Ïðóññèéàîðäóñó Ôðàíñà îðäóñóíà àüûð çÿðáÿ âóðäó. Þëÿíëÿðèí âÿ ÿñèð äöøÿí -ëÿðèí ñàéû 299 ìèíÿ éàõûí îëóá. III Íàïîëåîí þçö äÿ ÿñèð äöøöá âÿÍàïîëåîíëàð ñöëàëÿñèíÿ áèðäÿôÿëèê ñîí ãîéóëóá.

8 ê42Òàìàùêàðëûã, çîð âÿ êîáóäëóãëàÎðëåàíûí áàø÷ûñû þçöíöíêöëÿðè ùèðñëÿíäèðÿúÿê.Ìöãÿääÿñ Ìåìèððè (Ìåìèðå) ùöúóì âÿ ìöãàâèìÿòÞç ÷àäûðûíäà þëÿí ùàãäà äåéÿúÿêëÿð: Î, éàòûá.

Êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ Ëóè Ôèëèïïè îëäóüó êèìè òÿñâèð åäèá.1848-úè èëäÿ àðòûã ùàìû òàìàùêàð Ëóè Ôèëèïïÿ íèôðÿò åäèðäè. Õàëã áó


531

ìöñòÿáèäÿ ãàðøû èíãèëàáà ãàëõàíäà î áÿçÿäèëìèø ÷àäûðûíäàí ÷ûõìà -ìûøäû âÿ åëÿ îðàäàúà òàõò-òàúäàí ÿë ÷ÿêäèéè áàðÿäÿ ñÿíÿäè èìçà -ëàìûøäû. Òÿäãèãàò÷ûëàðû áó êàòðåíäÿ éàõøû ìÿíàäà òÿÿúúöá ëÿí äèðÿíîäóð êè, ýþðöúö þçöíäÿí ÿñðëÿðëÿ ñîíðà ìåéäàíà ýÿëÿúÿê Îðëåàí -ëàð ñöëàëÿñèíäÿí, Îðëåàíëàð òèòóëóíäàí ñþùáÿò à÷ûð.

8 ê43Èêè àë÷àüûí ñöãóòóíäàí èñòèôàäÿ åäÿðÿêÃàðäàøîüëó, ãàíãîùóìó ùàêèìèééÿòÿ éèéÿëÿíÿúÿê.Ëåêòóðäà îõ çÿðáÿëÿðè îëàúàãäûð.Ãàðäàøîüëó áàéðàüûíû åíäèðÿúÿê.

Áó êàòðåí íÿèíêè éåðèíÿ éåòìèø, ùÿòòà òàðèõè ôàêòëàðûí äöðöñòëÿø -äè ðèë ìÿñèíÿ éàðäûì÷û îëìóø, áèð äàùà Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéö -íöí ýöúöíÿ äÿëàëÿò åòìèøäèð.

1-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò 1830-1848-úè èëëÿðäÿ Ôðàíñà êðàëû îëìóø ËóèÔèëèïï âÿ II Ôðàíñà Ðåñïóáëèêàñûíäàí (1848-1852) ýåäèð. Èêèíúè ñÿ -òèð äÿ ñþùáÿò I Íàïîëåîíóí ãàðäàøû Ëóè Áîíàïàðòûí îüëó Øàðë Ëóè Íà -ïîëåîí Áîíàïàðòäàí (1808-1873) ýåäèð. Î, 1815-úè èëäÿ ñöðýö íÿýþí äÿðèëìèø, 1840-úû èëäÿ þìöðëöê ùÿáñ úÿçàñûíà ìÿùêóì åäèë ìèø -äè. 1846-úû èëäÿ ùÿáñäÿí ãà÷ìûø, áèð ìöääÿò Áþéöê Áðèòà íè éàäàéàøàìûøäû. Ôåâðàë èíãèëàáûíäàí (1848) ñîíðà Ôðàíñàéà ãà éûò ìûø âÿèðè áóðæóàçèéàíûí êþìÿéèëÿ ïðåçèäåíò ñå÷èëìèøäè (10 äåêàáð 1848).

1851-úè èë äåêàáðûí 2-äÿ ÿêñ-èíãèëàáè ÷åâðèëèø åäÿðÿê áöòöí ùàêè -ìèééÿòè ÿëÿ àëìûø, 1852-úè èë äåêàáðûí 2-äÿ èñÿ III Íàïîëåîí àäû èëÿþçöíö èìïåðàòîð åëàí åòìèøäè. Õàðèúè ñèéàñÿòäÿêè ìöâÿôôÿãèé éÿò -ñèçëèêëÿðè îíóí ìþâãåéèíè çÿèôëÿòìèøäè. Ôðàíñà-Ïðóññèéà (1870-1871) ìöùàðèáÿñè çàìàíû ìÿüëóá îëìóø, 82 ìèí îðäó èëÿ òÿñëèìîëìóøäó. 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿð áó ùàäèñÿäÿí áÿùñ åäèð. 1870-úè èëèíñåíòéàáðûíäà Ñåäàí éàõûíëûüûíäà ÿñèð ýþòöðöëìöø, ùàêèìèééÿòäÿíóçàãëàøäûðûëìûø, ÿñèðëèêäÿí àçàä åäèëìèø, þìðöíöí àõûðûíà ãÿäÿð(9.1.1873) Èíýèëòÿðÿäÿ éàøàìûøäû.


532

8 ê44ßñëÿí Îãìèéàäàí îëàí þâëàäÉåääèäÿí äîããóçà ãÿäÿð éîëäàí ÷ûõàúàãëàð.Óçàãäàêû ùþêìäàðà ýöúëö äîñòà ÷åâðèëèá.Ïî ãàëàñûíû Íàâàððàíûí àéàãëàðû àëòûíà àòìàüà áîðúëóäóð.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò ýåäÿí Îãìèéà, ýöúëö, ãöäðÿòëè ìÿíàñûíäà èø -ëÿí ìèøäèð. Ãÿäèì êåëòëÿðèí ÿôñàíÿâè ãÿùðÿìàíû Îãìèéà èëÿ ìö ãà -éè ñÿäÿ âåðèëèá. 2-úè ñÿòèðäÿ II Ùåíðèíèí äàëáàäàë þëìöø þâëàäëàðûíàèøà ðÿ âàð. Îäóð êè, ùàêèìèééÿòÿ ÿñëèíäÿ Ïî øÿùÿðèíäÿ àíàäàí îëàííà âàððàëû IV Ùåíðè ýÿëìèøäè. Äèíè ìöùàðèáÿëÿð (1559-1598) äþâ -ðöí äÿ ùóýåíîòëàðûí áàø÷ûñû èäè. Ëàêèí 1593-úö èëäÿ Ôðàíñà êðàëû îë -ìàã íàìèíÿ êàòîëèêëèéè ãÿáóë åòìèø âÿ II Ùåíðèíèí éåääè þâëàääàíéå ýàíÿ ñàü ãàëàí ãûçû Ìàðãàðèòà èëÿ åâëÿíäèêäÿí ñîíðà Ôðàíñà îíóêðàë êèìè òàíûìûøäû (1594-1610). IV Ùåíðè Íàíò åäèêòèíè (ôÿðìàí)1598-úè èëèí àïðåëèíäÿ èìçàëàéàðàã äèíè ìöùàðèáÿëÿðÿ ñîí ãîéäó.Ôÿð ìàíà ýþðÿ êàòîëèñèçì Ôðàíñàíûí ùàêèì äèíè îëàðàã òÿñäèã åäèë -ìèøäè. Áóíóíëà áåëÿ, ùóýåíîòëàð åòèãàä àçàäëûüû ÿëäÿ åòìèøäèëÿð.

8 ê45ßëè âÿ àéàüû áèíò âÿ ñàðüû è÷èíäÿ èäè.Ñîíðà äîüóëàíû Êàëåäÿí àïàðàúàãëàð.Ýþçÿò÷èíèí ñþçöíÿ ýþðÿ þëöìöí âàõòû óçàäûëàúàã.Ñîíðà î, ïàñõà âàõòû ÷îõëó ãàí èòèðÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí öìóìè ðÿéè áåëÿäèð êè, áó êàòðåí XVI Ëöäî âè -êèí îüëó, 11 éàøëû âÿëèÿùä XVII Ëöäîâèêäÿí áÿùñ åäèð. ÁþéöêÔðàí ñà èíãèëàáû çàìàíû (1789-1794), êðàë XVI Ëöäîâèê âÿ êðàëè÷àÌà ðèéà Àíòóàíåòòà åäàì åäèëäèêäÿí ñîíðà 11 éàøëû øàùçàäÿ Êîì -ìó íàíûí íöìàéÿíäÿñè Ñòåíàðûí ýþñòÿðèøè èëÿ Ïèíÿ÷è Ñèìîíà âåðèë -ìèøäè êè, îíà ÿçàá-ÿçèééÿò âåðñèí. Êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ ýÿíúøàùçàäÿéÿ âåðèëÿí èøêÿíúÿëÿðäÿí ñþùáÿò à÷ûð.

1794-úö èëäÿ øàùçàäÿíè éîõëàéàí Àðìàí àäëû ùÿêèì éàçìûøäûêè, îíóí ñîë ÿëèíäÿ ãàí÷èð âÿ ýþé (çÿðáÿ éåðè), äèðñÿê âÿ äèçëÿðèíäÿ


533

äÿùøÿòëè øèøëÿð âàðäûð. 1795-úè èëèí èéóíóíäà Àõèëë Ñåâåðñòð ÈúòèìàèÒÿùëöêÿñèçëèê Êîìèòÿñèíèí öçâëÿðèíÿ áèëäèðèá êè, ìÿëóì îëìàéàíñÿáÿáäÿí ýÿíú Ëöäîâèê êå÷èíèá. Îíó äà ÿëàâÿ åäèá êè, îíóí ÿë ëÿ -ðè, àéàãëàðû, äèçëÿðè áèíò âÿ ñàðüû è÷èíäÿäèð. Êîìèòåòèí öçâëÿðè ùÿáñ -õà íàéà ýÿëñÿëÿð äÿ, òàíûíìàç ùàëà ñàëûíìûø øàùçàäÿíèí ìåé èòè íè òà -íûìàéûáëàð. Øàùçàäÿíèí þëöìöíöí ñÿáÿáèíè ùàäèñÿäÿí òÿã ðè áÿí èêèéöç ÿëëè èë ÿââÿë éàçûëìûø áó êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿí áèëìÿê îëóð.

8 ê46ßáÿäè íèêàùñûç Ïàâåë Ðîìàäàí ö÷ ëèãà ìÿñàôÿäÿ þëÿúÿê.Î áèðè èêèñè äÿ Òàðàñê áÿäùåéáÿòèíäÿí ãà÷ìàüà ÷àëûøàúàãëàð.Õîðóç âÿ Ãàðòàë Ôðàíñàéà, áó ö÷ ãàðäàøà Ìàðñ îëäóãúà äÿùøÿòëè òàõò-òàú ãóðàúàã.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ ýþðöúö Ðîìà Ïàïàñûíäàí ñþç à÷ûð. Òàðèõÿíÿçÿð ñàëñàã ýþðÿðèê êè, Íîñòðàäàìóñ ÕÕ ÿñðäÿ Ðîìà Ïàïàñû ñå ÷èë -ìèø ö÷ Ïàâåëäÿí áÿùñ åäèð: VI Ïàâåë (1963-1978), I Ïàâåë (1978),II Ïàâåë (1978-2005).

Ùÿð øåéäÿí ÿââÿë îíó äåéÿê êè, Ðîìà Ïàïàëàðû þìöðëöê ñå÷è -ëèðëÿð.

Ìÿòëÿáÿ êå÷ÿðÿê ãåéä åäèì êè, VI Ïàâåë ùÿãèãÿòÿí äÿ Ðîìàíûíö÷ ëèãàëûüûíäà (áèð ëèãà 4.83 êì áÿðàáÿðäèð), Ïàïàëûüûí èãà ìÿò -ýàùûíäà — ×àíäîëôî ãÿñðèíäÿ äöíéàñûíû äÿéèøìèøäèð.

Ìÿëóìäóð êè, Ïàïàëàð åâëÿíÿ áèëìÿçëÿð. Áèð ÷îõëàðû VI Ïàâåëèíùîìîñåêñóàë îëäóüóíó äåéèðäèëÿð. Ýöìàí êè, ýþðöúö åëÿ áóíàýþðÿ äÿ îíó “íèêàùñûç Ïàâåë” àäëàíäûðìûøäûð.

Êàòðåíèí 2-úè ñÿòðèíäÿ 1978-úè èëäÿ Ðîìà Ïàïàñû ñå÷èëÿí âÿÏàïà ëûüûíûí áèð àéû òàìàì îëàíäà çÿùÿðëÿíèá þëäöðöëÿí I Ïàâåëäÿíâÿ 13 ìàé 1981-úè èëäÿ òöðêèéÿëè åðìÿíè òåððîð÷ó Ìåùìåò ßëè Àü -úà íûí Ïàïà II Ïàâåëÿ ãàðøû òþðÿòäèéè ñóè-ãÿñääÿí, ñîíóíúóíóí äöí -éà ñûíû äÿéèøäèéè 2005-úè èëÿ ãÿäÿð ÿçàá-ÿçèééÿò è÷èíäÿ, éàðûìúàíéàøàìàñûíäàí äàíûøûëûð.

Cîí Ùîóã ãåéä åäèð êè, VI Ïàâåëè äÿ çÿùÿðëÿéèá þëäöðöáëÿð.


534

Ìöãÿääÿñ êèëñÿäÿ áàø âåðÿíëÿð àäàìû ùåéðÿòÿ ñàëûð. Áèð äÿôÿñþùáÿò ÿñíàñûíäà èðàãëû õðèñòèàí Èáðàùèì Íèçàð àäëû äîñòóì äåäè êè,Èíúèëäÿ éàçûëûá êè, êèëñÿ õàäèìëÿðèíèí ÿêñÿðèééÿòèíèí éåðè úÿùÿí -íÿì îëàúàã. Áó áàðÿäÿ øÿðãøöíàñ âÿ èëàùèééàò÷û àëèì ÍÿðèìàíÃàñûìîüëóíóí ôèêðèíè þéðÿíäèì. Î, äåéèëÿíëÿðè íÿèíêè òÿñäèã åòäè,òÿêúÿ êèëñÿ õàäèìëÿðèíèí äåéèë, ïÿðèñåéëÿðèí äÿ áóðàéà äàõèë îëäó -üóíó ýþñòÿðäè âÿ ÿëàâÿ åòäè êè, Èíúèëèí ÕÕIII ôÿñëè áöòþâëöêäÿ áóìÿñÿëÿéÿ ùÿñð îëóíóá.

Êàòðåíèí 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðèíäÿ ýþðöúö ÀÁØ, Èíýèëòÿðÿ âÿÔðàíñàéà èøàðÿ åäèð.

Ìÿëóìäóð êè, Ìàðñ ìöùàðèáÿ ðÿìçèäèð. Äåìÿëè, äöíéàäà áàøâåðÿí ìöùàðèáÿ âÿ ìöíàãèøÿëÿðäÿ áó ö÷ äþâëÿòèí ÿëè îëäóüó âÿáóíóí ÷îõ àüûð íÿòèúÿëÿð âåðÿúÿéè áàðÿäÿ õÿáÿðäàðëûã åäèëèð.

8 ê47Òðåñìàíéÿí ýþëö Ïåðóúàäà ãûôûë àëòûíäà ñàõëàíûð.Ñóè-ãÿñä÷èëÿðèí øàùèäè îëàúàãäûð.Àüûëñûç àäàì, àüûëëû àäàìû éàìñûëàéàúàãäûð.Àëìàíëàðûí ìÿùâèíÿ ñÿáÿá îëàí þçö äÿ ìÿùâ îëäó (òèêÿ-òèêÿ îëäó).

Êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿíáÿùñ åäèð. 1943-úö èëäÿ ôîí Êåññèðèíãèí êîìàíäàíëûüû àëòûíäà àë -ìàí îðäóñó Èòà ëèéàíû òóòìóøäó. 1944-úö èëèí èéóí àéûíäà èñÿ Òðåñ -ìàí úÿáùÿñèíäÿ îíëàð ìöùàñèðÿéÿ àëûíàðàã ìÿùâ åäèëìèø äèëÿð.Êàòðåíèí 3-úö ñÿòðèíäÿ áþéöê ýþðöúö îíóí êàòðåíëÿðèíè áèëÿ-áèëÿàëìàíëàðûí õåéðèíÿ éîçàí (ýó éà Íîñ òðà äàìóñ ýþñòÿðìèøäèð êè,àëìàíëàð ìöùàðèáÿäÿ ãàëèá ýÿ ëÿ úÿê) àñòðîëîã Êàðë Åðíåñò Êðàôòûëàüà ãîéóð âÿ 4-úö ñÿòèðäÿ àëìàí ëàðûí ìÿùâèíÿ ñÿáÿá îëàí ÀäîëôÙèòëåðèí þçöíöí ìÿùâ îëàúàüûíû ýþñòÿðèð.

8 ê48Ñàòóðí Õÿð÷ÿíý áöðúöíäÿ, Éóïèòåð Ìàðñëà îëàúàã.Ñàëâàòéåðäÿ Õàëäåé ðÿììàëû ôåâðàëäà õÿáÿð âåðÿúÿê.Ñéåððà— Ìîðåíÿ ö÷ òÿðÿôäÿí ùöúóì åäèëèá.


535

Âåðáåñê éàõûíëûüûíäà ìöíàãèøÿ, þëöì-äèðèì ìöùàðèáÿñè îëàúàã.

Áÿçè ýþðöúöëÿðèí ýþñòÿðäèéè êèìè, ùÿð äÿôÿ Ñàòóðí çàùèðÿí Õÿð -÷ÿíý áöðúöíäÿ îëàíäà äöíéà ãëîáàë ìöùàðèáÿ èëÿ öçëÿøèð. Åëÿ òÿê -úÿ ÕÕ ÿñðè ýþòöðñÿê äåéèëÿíëÿð éåðèíè àëûð. 1917-úè èëèí ìàé-èéóíàéëàðûíäà Éóïèòåð Ìàðñëà Áóüà áöðúöíäÿ îëàíäà âÿ Ñàòóðí Õÿð -÷ÿíý áöðúöíäÿí êå÷ÿíäÿ áèðëÿøìèø èíýèëèñ-ôðàíñûç ãîøóíëàðû Ìåñ -ñèí éàõûíëûüûíäà ìþùòÿøÿì ÿìÿëèééàò êå÷èðìèøäèëÿð. 2-úè ñÿòèðäÿèøëÿíÿí “Ñàëâàòéåð” — òÿùëöêÿñèç òîðïàã, þëêÿ ìÿíàñûíäà äûð. Áóðà -äà Íîñòðàäàìóñóí Õàëäåé ýþðöúöñöíöí Ìà êå äî íèéàëû ÈñêÿíäÿðèÁàáèëÿ ýåòìÿêäÿí ÷ÿêèíäèðìÿñèíäÿí, ëàêèí ùþêìäàðûí îíóí ñþç -ëÿðèíÿ ìÿùÿë ãîéìàìàñûíäàí ñþç à÷ìàñû, Èñêÿíäÿðèí âÿòÿ íèíäÿáàø âåðÿúÿê äÿùøÿòëè ùàäèñÿëÿðÿ èøà ðÿäèð. Áåëÿ êè, 1919-úó èëäÿ Éó -íàíûñòàí Òöðêèéÿéÿ ãàðøû ìöùàðè áÿéÿ áàøëàäû âÿ 1922-úè èëäÿ àüûðìÿüëóáèééÿòÿ óüðàäû. Áóíäàí ÿëàâÿ, 1941-úè èëèí àïðå ëèí äÿ ÙèòëåðÀëìàíèéàñû Éóíàíûñòàíû èøüàë åòìèøäè.

Êàòðåíèí 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðèíäÿ Èñïàíèéàíûí áàøûíû ãàòàíÂÿòÿí äàø ìöùàðèáÿñèíäÿí (1936-1939) áÿùñ åäèëèð.

8 ê49Ñàòóðí Áóüà áöðúöíäÿ, Éóïèòåð Äîë÷à, Ìàðñ èñÿ Îõ áöðúöíäÿ îëàíäàÀëòû ôåâðàëäà þëöì îëàúàã.Ñàðäèíèéàäàí îëàíëàð Áðöãäÿ áþéöê êå÷èä.Ïîíòåðîñîäà Áàðäåðëÿð ñöëàëÿñèíèí áàø÷ûñû þëÿúÿê.

Êå÷ìèøäÿ áàø âåðÿí âÿ èíäè àç ÿùÿìèééÿò êÿñá åäÿí ùàäèñÿëÿðÿùÿñð îëóíìóø áó êàòðåí áàðÿäÿ îíó äåéÿê êè, Áàðáåðëÿð Èñïàíèéàäàáþéöê íÿñèë îëóá. Ðîìà Ïàïàñû VIII Óðáàí äà áó íÿñëèí íöìà éÿí -äÿ ñè îëóá. Ùÿãèãÿòÿí äÿ áó íÿñëèí áàø÷ûñû 1738-úè èëèí ôåâðàëûíäàäöíéàñûíû äÿéèøèá. Äÿãèã òàðèõ ìÿëóì äåéèëäèð. Äÿãèã ìÿëóì îëàíîäóð êè, 1738-úè èëèí ôåâðàë àéûíûí 6-äà Ïëàíåòëÿðèí äöçöëöøö Íîñ -òðà äàìóñóí êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ ýþñòÿðäèéè êèìè îëìóøäóð.

8 ê50Êàïåëëàäàíûí ÿòðàôûíû åïèäåìèéà áöðöéÿúÿê.


536

Áàøãà òÿðÿôäÿí Ñàãóíòàíû àúëûã áàøûíà àëàúàã.Ãîúà, õåéèðõàù àäàìû ãåéðè-ãàíóíè úÿíýàâÿð îüëóÒóíèñäÿí îëàí áþéöéö ìÿúáóð åäÿúÿê êè, þçöíö ìÿùâ åòñèí.

Òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíäÿ áàø âåðÿíëÿðèí éåð àëäûüûíû ýþñòÿðèðëÿð.Ìöãÿääÿñ Ðîìà Èìïåðèéàñûíûí Èìïåðàòîðó V Êàðëûí ãåéðè-ãàíóíèîüëó Äîí Õóàí Àâñòðèéàëû òàðèõäÿí ýþðöíäöéö êèìè, ÷îõ úÿíýàâÿðâÿ ãàíè÷ÿí èäè. Î, 1573-úö èëäÿ Òóíèñè çÿáò åäÿðÿê ÿëúÿçàèðëèëÿðèíòÿéèí åòäèéè áàø÷ûíû þëäöðìöøäö. Êàòðåíäÿ ýþðöúöíöí ñþùáÿòà÷äûüû åïèäåìèéà 1570-1574-úö èëëÿð àðàñû áàø âåðìèøäè.

8 ê51Êàðäîáàíûí èêèíúè äÿôÿ àëûíìàñûíäàí ñîíðà,Âèçàíòèéàëûëàð (òöðêëÿð) ãóðáàíêÿñìÿ ìÿðàñèìè êå÷èðèðëÿð.Îíóí êå÷äèéè éîëäà öçöì ïëàíòàñèéàëàðû ìÿùâ åäèëäè.Ùåðêóëåñ ñöòóíëàðû éàíûíäà ãÿíèìÿò ÿëÿ êå÷èðèëäè.

Êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ 1558-úè èëäÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí ñþçà÷ûð. Ùÿìèí èëäÿ áèðëÿøìèø òöðê âÿ ßëúÿçàèð ùÿðáè äÿíèç äîíàíìàñûÈñïàí äîíàíìàñûíû äàðìàäàüûí åäÿðÿê Ëèâèéà ñàùèëëÿðèíÿ éàõûíCåðáà àäàñûíà ÷ûõäû, ãóðáàí áàéðàìû âàõòûíà äöøäöéöíÿ ýþðÿãóðáàíêÿñìÿ ìÿðàñèìè òÿøêèë îëóíäó. Èêèíúè äÿôÿ Êîðäîâàíû ÿëÿêå÷èðäèêäÿí ñîíðà éîë áîéó öçöìëöêëÿðè ìÿùâ åòäèëÿð êè, ùå÷ êÿñøÿðàá ùàçûðëàéà áèëìÿñèí. Éîõñà ìöñÿëìàí ÿñýÿð âÿ äÿíèç÷èëÿðèøÿðàá è÷ÿ áèëÿðäèëÿð. 4-úö ñÿòèðäÿ éåð àëàí “Ùåðêóëåñ ñöòóíëàðû”“Úÿáÿëöòòàðèã áîüàçû” ìÿíàñûíäà èøëÿíìèøäèð.

8 ê52Áëóà êðàëû Àâèíéîíäà ùþêìðàíëûã åòìÿê ö÷öí Àìáóàç âÿ Ñåíàäàí êå÷ÿúÿê.Èíäèðà ÷àéû áîéóíúà ùÿðÿêÿò åäÿðÿê Áîíèéà ÷àòìàìûøÎíãë Ïóàòéåäÿ ìöãÿääÿñ ãàíàäëàð ìÿùâ îëàúàã.

Êàòðåíäÿ XVI ÿñðèí èêèíúè éàðûñûíäà Ôðàíñàäà òöüéàí åäÿíäàõèëè ÷ÿêèøìÿëÿðäÿí áÿùñ åäèëèð.


537

8 ê53Áîëîíäà î ñÿùâëÿðèíè äöçÿëòìÿê èñòÿéÿúÿê.Ýöíÿø ìÿáÿäèíÿ ýèðÿ áèëìÿéÿúÿê.Î, ÷îõ áþéöê èøëÿð ýþðÿðÿê éåðÿ-ýþéÿ ñûüìàéàúàã.Èéåðàðõèéàäà ùÿëÿ áóíóí áÿíçÿðè ùå÷ âàõò îëìàéûá.

Äöíéàäà Ýöíÿø ìÿáÿäè àäëàíàí éåýàíÿ ìÿáÿä Éóíàí ÿñàòèðèÀëëàùû Àïîëëîíóí øÿðÿôèíÿ Ëîíäîíäà åðàìûçäàí ÿââÿë óúàë äûë -ìûøäû. Ëàêèí éåíè åðàíûí 154-úö èëèíäÿ ùÿìèí ìÿáÿä çÿëçÿëÿ íÿ -òèúÿñèíäÿ éåðëÿ éåêñàí îëìóøäó. Îíóí õàðàáàëûüûíûí éåðèíäÿ Âåñò -ìèíñòåð àááàòëûüû òèêèëèá. Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Íàïîëåîí Áîíàïàðòäàíýåäèð. 1804-úö èëäÿ Íàïîëåîí 200 ìèíëèê îðäó èëÿ Áóëîíäàí Ëà-Ìàíø áîüàçûíû êå÷ÿðÿê Ëîíäîíó òóòìàã èñòÿéèá. ßýÿð î áóíóåòñÿé äè, ñîíðàëàð Âàòåðëîî éàõûíëûüûíäà ìÿüëóá îëìàçäû. Ëàêèí áóâàõò åøèäèá êè, ðóñ-àâñòðèéà îðäóëàðû Ôðàíñàéà ùöúóì åäèáëÿð. 2-úèñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, î Ëîíäîíà ýèðÿ áèëìèð. Îðäóíó þëêÿéÿñîõóëàí äöøìÿíè ÿçìÿéÿ éþíÿëäèð. 1805-1807-úè èëëÿðäÿ âÿ ñîíðà -ëàð Íàïîëåîí áþéöê ãÿëÿáÿëÿð ãàçàíûá. 4-úö ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿåäè ëèð. Íàïîëåîí èíýèëèñëÿðÿ àëâåð àäàìû êèìè áàõûá âÿ îíëàðû “àë -âåð÷è ìèëëÿò” àäëàíäûðìûøäû. Èíýèëòÿðÿíè èãòèñàäè úÿùÿòäÿí çÿèô ëÿò -ìÿê ö÷öí Áðèòàíèéà àäàëàðûíà áëîêàäà åëàí åòìèøäè. Áöòöí Àâðîïàþëêÿëÿðèíäÿ èíýèëèñëÿðèí ìàëûíû âÿ ÿìëàêûíû ìöñàäèðÿ åò ìÿ éè ÿìðåòìèøäè. Ýþðöíäöéö êèìè, Íàïîëåîíóí èãòèñàäè áëî êà äàñû èíäè äÿäÿáäÿäèð. Ýöúñöç äþâëÿòëÿðÿ ãàðøû áåëÿ áëîêàäàëàð, “ñàíêñèéàëàð”òåç-òåç òÿòáèã îëóíóð.

Êàòðåíèí 3-úö ñÿòðèíäÿ Íàïîëåîíóí ùÿéàòà êå÷èðäèéè ãàíóí -ëàðäàí ñþç à÷ûëûð. Ìàðàãëûäûð êè, Íàïîëåîíóí ãÿáóë åòäèéè áöòöíãàíóíëàð ùàçûðäà Ôðàíñàäà ãöââÿäÿäèð. Íàïîëåîíóí äöíéàýþðöøöâÿ äöøöíúÿ òÿðçè òàìàìèëÿ ôÿðãëè èäè. Îíóíëà áàüëû áÿçè ìÿ ãàìëàðäåéèëÿíëÿðÿ àéäûíëûã ýÿòèðèð. Áèð äÿôÿ êè÷èê ãàðäàøû — Ùîë ëàí äè éà -íûí êðàëû Ëöäîâèê õàëã òÿðÿôèíäÿí ñåâèëìÿñè áàðÿäÿ þéöí ìÿê èñòÿ -éÿíäÿ, Íàïîëåîí îíóí ñþçöíö êÿñìèøäè: “Ãàðäàøûì, ùÿð ùàíñû áèð


538

êðàëûí õåéèðõàù îëäóüóíó ñþéëÿéèðëÿðñÿ, äåìÿëè, îíóí ùà êèìèééÿòèáàø òóòìàìûøäûð”.

Íàïîëåîí úèíàéÿòêàðëàðà ãàðøû àìàíñûç èäè. Áóíóíëà áåëÿ, òÿéèíåòäèéè ùàêèìëÿðÿ äåìèøäè: “Ñèçäÿí ÿäàëÿò ýþçëÿéÿí àäàìûí ùàíñûïàðòèéàéà ìÿíñóá îëìàñûíû ùå÷ âàõò àðàéûá àõòàðìàéûí”.

Èìïåðàòîð þçöíÿ òÿëãèí åòäèéè áèð ôèêðè òåç-òåç òÿêðàðëàéûðäû:“Àäàìëàðû ùÿðÿêÿòÿ ýÿòèðìÿê ö÷öí èêè âàñèòÿ âàð — ãîðõó âÿ øÿõñèìàðàã”. “Ìàðàã” ñþçöíö î òÿêúÿ áèðáàøà ïóëà ùÿðèñëèê êèìè äåéèë,ùÿì äÿ øþùðÿòïÿðÿñòëèê, ìÿíñÿáïÿðÿñòëèê êèìè áàøà äöøöðäö. 4-úöñÿòèðäÿ Èéåðàðõèéàäàí ñþùáÿò ýåäèð. Èéåðàðõèéà äåéÿíäÿ ÿââÿëëÿðÐîìà ïàïàëûüû íÿçÿðäÿ òóòóëóðäó. 1804-úö èëäÿ Ðîìà Ïàïàñû VII ÏèéÍàïîëåîíóí òàúãîéìà ìÿðàñèìèíäÿ èøòèðàê åòìèøäè. ËàêèíÍàïîëåîí òàúû Ïàïàíûí ÿëèíäÿí àëàðàã þçö þç áàøûíà ãîéìóøäó.Ýþðöúö áóíà èøàðÿ åäèð.

8 ê54Èçäèâàú ÿùâàëè-ðóùèééÿñè àëòûíäà, Áþéöê Ñåëèí Øèðåí ìÿðùÿìÿò ýþñòÿðèð.Êÿíòÿí, Àððàñ ñÿéàùÿò ö÷öí éåíèäÿí à÷ûëäû.Èñïàíèéàäà (ãÿññàáà) èêèíúè êöðñö ùàçûðëàíäû.

Êàòðåíäÿ XVI ÿñðèí èêèíúè éàðûñûíäà Ôðàíñàíûí Ñÿí-Êÿíòÿí âÿÀððàñ øÿùÿðëÿðèíèí èñïàíëàð òÿðÿôèíäÿí òóòóëìàñûíäàí, ñîíðàìöíàñèáÿòëÿðè éàõøûëàøäûðìàã ö÷öí Èñïàíèéà êðàëû II ÔèëèïïèíÔðàíñà êðàëû II Ùåíðèíèí ãûçû Éåëèçàâåòà èëÿ åâëÿíìÿñèíäÿíäàíûøûëûð.

8 ê55Èêè÷àéàðàñûíäà î, þçöíö ñûõûëìûø ýþðÿúÿê.Áþéöê âÿ êè÷èê ÷ÿëëÿêëÿð êå÷èä ö÷öí áèð-áèðèíÿ áàüëàíìûøëàð.Áþéöéöí òåç-òåç êå÷èá ýåòäèéè ñÿêêèç êþðïö äàüûäûëûá.Éåòêèí þâëàäëàðû þëäöðöëÿúÿêëÿð.


539

Íîñòðàäàìóñøöíàñëàð áó êàòðåí öçÿðèíäÿ ÷îõ áàø ñûíäûðñàëàð äà,ìöõòÿëèô ôÿðçèééÿëÿð èðÿëè ñöðñÿëÿð äÿ, ôèêèðëÿðè êàòðåíèí ñÿòèðëÿðè èëÿóçëàøìàìûøäûð. Ùàãã íàìèíÿ îíëàðû ãûíàìàã äà îëìàç. Íîñ òðà -äàìóñóí êàòðåíëÿðèíè ùàäèñÿ áàø âåðìÿìèø øÿðù åòìÿê ÷ÿòèí îëóð.

2003-úö èëäÿ ÀÁØ âÿ Èíýèëòÿðÿ Èðàãû òóòäóãäàí ñîíðà ìÿëóì îë -äó êè, ñþùáÿò Ìåñîïîòàìèéàäàí (Èêè÷àéàðàñûíäàí) — Èðàãäàí ýåäèð.

2-úè ñÿòèðäÿ ýþðöúö Áàüäàäû èêè éåðÿ áþëÿí Äÿúëÿ ÷àéû öçÿðèíäÿñàëûíìûø ñÿêêèç êþðïöäÿí, 3-úö ñÿòèðäÿ Ñÿääàì Ùöñåéíèí èêè îüëóÎäåé âÿ Ãóñåéäÿí, îíëàðûí þëäöðöëÿúÿéèíäÿí áÿùñ åäèëèð. Äîü ðó -äàí äà, 2003-úö èëèí ìàðòûíäà ÀÁØ âÿ èíýèëèñ ãîøóíëàðû Èðàãû òóò -äóãäàí ñîíðà, îíëàð Ìîñóë éàõûíëûüûíäà àìåðèêàëûëàð òÿðÿôèíäÿíþëäöðöëìöøäöëÿð.

Ýþðöíäöéö êèìè, Íîñòðàäàìóñóí XVI ÿñðäÿ áÿéàí åòäèêëÿðèXXI ÿñðèí ÿââÿëèíäÿ éåðèíè àëìûøäûð.

8 ê56Çÿèô äÿñòÿ òîðïàüû çÿáò åäÿúÿê.Éóõàðû òîðïàãäàêûëàð òöêöðïÿäèúè ñÿñëÿ ãûøãûðàúàãëàð.Áþéöê äÿñòÿ êÿíàðäàí (ñóéó) áóëàíäûðàúàã.Ä.íåáðîíóí éàõûíëûüûíäà î, éûõûëûð, òÿëÿáëÿð àéäûí îëóð.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ áèð ÷îõ òÿäãèãàò÷ûëàð ìöÿééÿí ôÿðçèééÿëÿðñþéëÿìÿêëÿ, ùàäèñÿëÿðèí óçàã ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿéèíè ýþñ òÿð -ìÿê ëÿ êèôàéÿòëÿíìèøëÿð. Éàëíûç Åðèêà ×èòÿì ýþñòÿðèð êè, Ä.íåáðî —“Åäèíáðî” — ìÿíàñûíäà èøëÿíèá. Ìÿëóìäóð êè, Åäèíáóðã Øîòëàí -äèéàíûí ïàéòàõòûäûð.

Òÿäãèãàò÷û ãåéä åäèð êè, êàòðåíäÿ 1650-úè èëäÿ Èíýèëèñ-Øîòëàíäîð äóñóíóí Äóíáàð äþéöøöíäÿí âÿ øîòëàíäëàðûí ìÿüëóá îëìà ñûí -äàí áÿùñ åäèëèð.

1-úè ñÿòèðäÿ “çÿèô äÿñòÿ” îðäóíóí ñàéûíûí àç îëìàñû ìÿãàìûíäàèø ëÿíèá. 2-úè ñÿòèðäÿ “éóõàðû òîðïàãäàêûëàð” — éöêñÿêëèêëÿðäÿ, äàü -ëàð äà, éàéëàëàðäà éàøàéàíëàð” ìÿíàñûíäà èøëÿíìèøäèð êè, áó äà øîò -ëàí äëàðà àèääèð. 3-úö ñÿòèðäÿ ýöúëö èíýèëèñ îðäóñó íÿçÿðäÿ òóòóëóð.


540

8 ê57Àäè ÿñýÿðäÿí èìïåðàòîðà ãÿäÿð

éöêñÿëÿúÿê.Ãûñà ýåéèìèíè, óçóí ýåéèìëÿ ÿâÿç

åäÿúÿê.Ñèëàù èøëÿòìÿêäÿ ìàùèð, êèëñÿéÿ

ãàðøû àìàíñûç îëàúàã.Ñó ñöíýÿðè òÿíýÿ ýÿòèðäèéè êèìè, î

äà äèí õàäèìëÿðèíÿ

çöëì åäÿúÿê.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Íàïîëåîí Áî -íàïàðòäàí ýåäèð. Áþéöê ýþ ðö úö íöíáó êàòðåíäÿ áÿéàí åòäèêëÿðè éöç ôàèçéåðèíÿ éåòìèøäèð. Íà ïî ëåîí äî -üóðäàí äà àäè ÿñýÿðäÿí Èìïå ðàòîðàãÿäÿð éöêñÿëìèø, 1804-úö èë ìàéàéûíûí 18-äÿ þçöíö èìïåðàòîð åëàí åäÿðÿê ãûñà êîíñóë ýåéèìèíèóçóí èìïåðàòîð ýåéèìè èëÿ ÿâÿç åòìèøäè.

Òàúãîéìà ìÿðàñèìèíäÿ Ðîìà Ïàïàñû VII Ïèé èøòèðàê åòìèøäè.Êèë ñÿ éÿ ãàðøû àìàíñûç îëàí Íàïî ëåîí Ðî ìà Ïàïàñû VI Ïèéè âÿ VIIÏèéè çèí äà íà ñàëäûðìûøäû. Ïàïà VI Ïèé çèíäàí äà îëàðêÿí äöíéàñûíûäÿ éèøìèøäè.

Íàïîëåîíëà áàüëû òàðèõè ùàäè ñÿëÿðè èçëÿäèêúÿ ÕÕ ÿñð Àçÿðáàé úàíïîå çèéàñûíûí ÿí ýþðêÿìëè íöìàéÿíäÿëÿðèíäÿí áèðè ÑÿìÿäÂóðüóíóí òàðèõè ñþçëÿðè ýþç þíöíÿ ýÿëèð:

Íàïîëåîí äåäè êè, “Ýþé Àëëàùûíäûð.Ôÿãÿò éåð öçöíöí Òàíðûñû ìÿíÿì”.

Ìöÿééÿí çàìàí êÿñèéèíäÿ äöíéàíû ëÿðçÿéÿ ñàëàí, õàëãûí èíà -ìûíû ãûðàí, äèí õàäèìëÿðèíÿ çöëì åäÿí áó òàðèõè øÿõñèééÿòèí òà ëå -éèíèí íåúÿ ôàúèÿ èëÿ áàøà ÷àòäûüû àäàìû ùåéðÿòÿ ñàëûð. “Àëëàùëûã”


541

Èìïåðàòîð Íàïîëåîí Áîíàïàðò(1804-úö èë)

èääèàñûíäà îëàí áàøãà äèêòàòîðëàð äà, îíëàðûí ôàúèÿëÿðè äÿ éàäàäöøöð.

8 ê58Áðèòàíèéàëû àäûíû äàøûìàã ö÷öí ñèëàùà ñàðûëäû.Ùàêèìèééÿò ÷ÿêèøìÿ éîëó èëÿ ãàðäàøëàð àðàñûíäà áþëöíäö.Àíãëèêàí òèòóëó ÷îõ ýåú ìÿñëÿùÿò ýþðöëÿúÿê.Ãàëëèéà ùàâàñûíà ãà÷àí ýåúÿ òÿÿúúöáëÿíÿúÿê.

Êàòðåíèí èëê èêè ñÿòðèíäÿ èêè ãàðäàø II ×àðëç âÿ I Cåéìç àðàñûíäàòàõò-òàú óüðóíäà ýåäÿí ìöáàðèçÿäÿí áÿùñ åäèëèð. Îíëàð 1649-úóèëäÿ åäàì îëóíàí I ×àðëçûí îüëàíëàðû èäè. I Cåéìç êàòîëèêëèéÿ ìåéèëåäèðäè. Î, ùÿòòà êàòîëèê Ìåðèéÿ åâëÿíìÿêäÿí áåëÿ ÷ÿêèíìÿìèøäè.Íÿùàéÿò î, ñöðýöí åäèëìèøäè. II ×àðëç âÿôàò åòäèêäÿí ñîíðà òàõò-òàúà ñàùèá îëìàã ö÷öí I Cåéìç äÿâÿò àëìûøäû. I Úåéìçäÿí ñîíðàùàêèìèééÿòÿ Éàêîâ ýÿëìèøäè (1685).

Òàõò-òàúà ñàùèá îëàí Éàêîâ Ïàðëàìåíòÿ òÿçéèã ýþñòÿðÿðÿêþëêÿäÿ êàòîëèêëèéè áÿðãÿðàð åòìÿéÿ ÷àëûøäû. Áó ìÿãñÿäëÿ î, 1687-úè èëäÿ Êåíòåðáåðèíèí Áàø éåïèñêîïóíó âÿ àëòû íÿôÿð éöêñÿê âÿçè ôÿëèïðåëàòû ùÿáñ åòäèðäè. ×öíêè îíëàð êàòîëèêëèéè ãÿáóë åòìÿêäÿí èìòèíàåòìèøäèëÿð. Áåëÿ îëàí ùàëäà Ïàðëàìåíò Éàêîâóí ïðîòåñòàíò îëàí ãûçûÌàðèéàéà åâëÿíìèø Ùîëëàíäèéà øàùçàäÿñè Âèëùåëì Îðàí ñêèéÿèíýèëèñ òàõò-òàúûíà ñàùèá îëìàã ö÷öí õÿëâÿòè ìÿêòóá ýþí äÿðäè.1888-úè èëèí íîéàáð àéûíäà Âèëùåëì îðäóñóíó Èíýèëòÿðÿ ñà ùèë ëÿ ðèíÿ÷ûõàðòäû. Áóíà òÿÿúúöáëÿíÿí Éàêîâ áàøà äöøäö êè, âÿçèé éÿòè àüûðîëàúàã. ×öíêè þëêÿäÿ òÿðÿôèíè ñàõëàéàí éîõ èäè. I ×àðëçûí åäàìûýþçöíöí ãàáàüûíà ýÿëäè. Ãöðáÿòäÿ éàøàìàã þëöìäÿí öñòöíäöð —äåéÿðÿê Ôðàíñàéà ãà÷äû. Ãàí òþêöëìÿäÿí áàø âåðÿí ùàêèìèééÿòäÿéèøèêëèéèíÿ èíýèëèñëÿð “Ùåéðàíåäèúè èíãèëàá” àäû âåðäèëÿð. Ìàðàãäîüóðàí ìÿñÿëÿëÿðäÿí áèðè äÿ 3-úö ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí “Àíãëèêàí” ñþçö— ïðîòåñòàíò ìÿíàñûíäà Èíýèëòÿðÿäÿ éàëíûç 1635-úè èëäÿ èøëÿíìÿéÿáàøëàìûøäû. Íîñòðàäàìóñ èñÿ ùÿëÿ äèëäÿ èøëÿíìÿéÿí áó ñþçö, äå -ìÿê îëàð êè, áèð ÿñð ÿââÿë ëöüÿò òÿðêèáèíÿ ýÿòèðìèøäè.


542

8 ê59Èêè äÿôÿ éöêñÿëÿí, èêè äÿôÿ åíÿúÿê.Øÿðã, åëÿúÿ äÿ Ãÿðá çÿèôëÿéÿúÿê.Ðÿãèáè èëÿ áèð íå÷ÿ äþéöøäÿí ñîíðàÄÿíèçëÿ àïàðûëäû. Ìþùòàú îëàíäà óüóðñóçëóüà óüðàéàúàã.

Êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ à÷ûã-àéäûí Íàïîëåîíäàí áÿùñ åòäèéèùàëäà, òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåí öçÿðèíäÿ áàø ñûíäûðûá, îíóí ýÿëÿúÿêäÿáàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðëÿ áàüëû îëäóüó ôèêðèíÿ ýÿëèáëÿð.

1-úè ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, Íàïîëåîí èêè äÿôÿ ùàêèìèééÿòÿýÿë ìèø, èêè äÿôÿ äÿ ùàêèìèééÿòäÿí óçàãëàøäûðûëìûøäû. Îíóí áàøëà äû -üû ìöùàðèáÿëÿð, èñòÿð Øÿðãäÿ, èñòÿð Ãÿðáäÿ äþâëÿòëÿðè çÿèôëÿò ìèø äè:Ìèñèð, Òöðêèéÿ, Ðóñèéà, Èòàëèéà, Èíýèëòÿðÿ, Àâñòðèéà, Èñïàíè éà âÿ áàø -ãà äþâëÿòëÿðè íÿçÿðäÿ òóòóðóã. Èø î éåðÿ ÷àòìûøäû êè, Íà ïî ëåîí Èíýèë -òÿðÿ èëÿ òèúàðÿò ÿëàãÿñèíÿ ýèðÿí äþâëÿòëÿðÿ ãàðøû ìöùà ðèáÿéÿ áàø ëà -éàúàüûíû åëàí åòìèøäè. 4-úö ñÿòèðäÿ äÿ ñþùáÿò Íàïî ëåîíäàí ýåäèð.

Íàïîëåîíó èêè äÿôÿ ñöðýöíÿ äÿíèçëÿ àïàðûáëàð. 1-úè äÿôÿ 1814-úöèë àïðåëèí 20-äÿ Àðàëûã äÿíèçèíäÿ Åëáà àäàñûíà àïàðûëìûøäû. Åëáààäàñû Íàïîëåîíóí àíàäàí îëäóüó Êîðñèêàäàí òÿõìèíÿí 50 êì àðà -ëûäà éåðëÿøèð.

1815-úè èë ôåâðàëûí ñîíóíäà Íàïîëåîí Åëáàíû òÿðê åäÿðÿê ìàðòûí20-äÿ Ïàðèñÿ ÷àòäû. Ùÿð éåðäÿ îíó Èìïåðàòîð êèìè ãàðøûëàéûðäûëàð.Ëàêèí ìöòòÿôèãëÿð áþéöê îðäó èëÿ îíà ãàðøû ÷ûõäûëàð. Âàòåðëîî êÿí -äè éàõûíëûüûíäà ìÿüëóá îëäó. Ïàðèñÿ äþíÿðÿê òàõò-òàúäàí ÿë ÷ÿêäè.Àòëàíòèê îêåàíûíäà ìàòåðèêäÿí 2000 êì ìÿñàôÿäÿ îëàí Ìöãÿä äÿñÉåëåíà àäàñûíà ñöðýöí åäèëäè âÿ ùÿéàòûíû îðàäà 1821-úè èëäÿ ìÿ -øÿã ãÿòëÿð è÷èíäÿ áàøà âóðäó.

8 ê60Ãàëëèéàäà áèðèíúè, Ðóìûíèéàäà áèðèíúè,Äÿíèçäÿí âÿ ãóðóäàí èíýèëèñëÿðÿ âÿ ÏàðèñÿÁþéöê îðäó èëÿ áþéöê èøëÿð ýþðÿúÿêäèð.Ãÿçÿáëè ãÿääàð Ëîòàðèíýèéàíû èòèðÿúÿê.


543

1870-1871-úè èëëÿðäÿ Ôðàíñà èëÿ Ïðóññèéà àðàñûíäà áàø âåðÿí ìö -ùàðèáÿíèí àë÷àëäûúû øÿðòëÿðèíÿ ýþðÿ Ôðàíñà Ëîòàðèíýèéàíû èòèðìèøäè.

Êàòðåíäÿ áþéöê ýþðöúö áóíóíëà áàüëû ñîíðàêû ùàäèñÿëÿðäÿí ñþçà÷ûð.

I Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Ôðàíñà âÿ Ðóìûíèéà àëìàíëàðà âÿÀâñò ðèéà-Ìàúàðûñòàí èìïåðèéàñûíà ãàðøû èíýèëèñëÿðëÿ ìöòòÿôèã îëóá -ëàð. Ôàê òèêè îëàðàã ìöùàðèáÿíè óäóáëàð. 4-úö ñÿòèðäÿ àëìàíëàðûíãÿä äàð ëûüûíäàí âÿ Âåðñàë ñöëù ñàçèøèíèí øÿðòëÿðèíÿ ýþðÿ Åëçàñ âÿËî òà ðèí ýèéàíû Ôðàíñàéà ãàéòàðìàã ìÿúáóðèééÿòèíäÿ ãàëìàëàðûí -äàí äàíûøûëûð.

8 ê61Ýöíäöç èøûüûíäà ùå÷ áèð âàõò,Ùàêèìèééÿò íèøàíûíû, ùþêìäàð ÿñàñûíû ÿëäÿ åäÿ áèëìÿéÿúÿê.Îíóí áöòöí ìöùàñèðÿëÿðè ëÿüâ îëóíàúàãäûð.Ñèëàùëû Òàãèí ùÿäèééÿñèíè õîðóçà ýÿòèðÿúÿêäèð.

Õîðóç Ôðàíñàíûí ðÿìçèäèð.Áó êàòðåíäÿ Íàïîëåîí Áîíàïàðòäàí áÿùñ åäèëèð. Åéíè çàìàíäà

áó ðàäà áöòöí Íàïîëåîíëàð íÿñëèíÿ äÿ áèð èøàðÿ âàðäûð. Áó áà õûì -äàí III Íàïîëåîíóí áèð ôèêðè ìàðàã äîüóðóð: “Ùå÷ âàõò Íà ïî ëåîí -ëàð íÿñëèíäÿí îëàí øÿõñ âàðèñëèêëÿ èìïåðàòîð êèìè òàõò-òàúà ñàùèáîëà áèëìÿç. Î, ùÿìèøÿ Ðåñïóáëèêà áàéðàüû àëòûíäà îëà úàã. Ëàêèíùå÷ âàõò íèééÿòèíè ýèçëÿòìÿéÿúÿêäèð. Î, áóíó ìöáà ðèç ëè éè, äþéöø -êÿíëèéè èëÿ, ôðàíñûç õàëãûíû ðóùëàíäûðìàüû èëÿ ÿëäÿ åäÿúÿêäèð”.

Íàïîëåîí Áîíàïàðòûí êå÷äèéè éîëà íÿçÿð ñàëàíäà áó ñþçëÿðÿèíàíìàìàã îëìóð. Íàïîëåîí ùÿòòà þçöíö èìïåðàòîð åëàí åäÿíäÿ,òàúãîéìà ìÿðàñèìèíäÿ òàúû îíóí áàøûíà Ðîìà Ïàïàñû VII Ïèéãîéìàëû îëäóüó ùàëäà, òàúû ýþòöðöá þçö þç áàøûíà ãîéìóøäó.

Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ 1809-úó èëäÿ Íàïîëåîíóí Ïîðòóãàëèéàíûòóòìàã ö÷öí Òàãî ÷àéû (çÿìàíÿìèçäÿ áó ÷àé Òàõî àäëàíûð) âàäèñè -íÿ äàõèë îëìàñûíäàí, ìöùàñèðÿëÿðäÿí ñþùáÿò ýåäèð. Ëàêèí Ïîð -òóãàëèéà âÿ èíýèëèñ îðäó ùèññÿëÿðè ìþùêÿìëÿíäèðèëìèø èñòåù êàì -


544

ëàðäàí Íàïîëåîí îðäóñóíà ñàðñûäûúû çÿðáÿëÿð åíäèðÿðÿê îíó Ëèñ ñà -áîíó òóòìàã ôèêðèíäÿí ÷ÿêèíäèðìèøäèëÿð.

8 ê62Ìöãÿääÿñ ìÿáÿäèí ãàðÿò åäèëäèéèíè ýþðÿíäÿ, Ðîìàíûí ëàï áþéöéö îíëàðûí ìöãÿääÿñëÿðèíè òÿùãèð åäÿúÿê.Åïèäåìèéà îíëàðäàí åëÿ ýåíèø éàéûëàúàã êè,ßäàëÿòñèç úàíûíû ãóðòàðàúàã, ìöùàêèìÿ îëóíìàéàúàã.

Áó êàòðåíèí Âàòèêàíäàí áÿùñ åòäèéè øöáùÿ äîüóðìóð. Äöíéà êà -òî ëèêëÿðèíèí áó ìöãÿääÿñ ìÿáÿäèíäÿ ÷èðêèí ïóëëàðûí òÿìèçëÿí ìÿ -ñèíäÿí áàøëàìûø, ìàôèéàëàðëà ÿëàãÿëÿðÿ äàèð áèð ÷îõ àðçóîëóíìàçùàäèñÿëÿð áàø âåðèá. Êàòðåí ÷îõ öìóìè îëäóüóíäàí ùàããûíäà ãÿòèñþç äåìÿê ÷ÿòèíäèð. Îëà áèëñèí êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò 1978-úè èëäÿÐîìà Ïàïàñû ñå÷èëìèø I Ïàâåë âÿ êàðäèíàëëàð àðàñûíäà áàø âåðÿí÷îõ úèääè ìöíàãèøÿäÿí ýåäèð. Ìÿëóìäóð êè, I Ïàâåë Âàòèêàíäà áàøâåðÿí ÷èðêèí ÿìÿëëÿðè à÷àðàã áèð ÷îõ êàðäèíàëëàðû úÿçàëàíäûðìàã âÿòóòäóãëàðû âÿçèôÿäÿí êÿíàðëàøäûðìàã ôèêðèíäÿ èäè. Áóíó áèëÿí êàð -äè íàëëàð I Ïàâåëèí Ïàïà ñå÷èëäèéèíäÿí äöç áèð àé êå÷ìèø îíà ñóè-ãÿñä åäÿðÿê çÿùÿðëÿìèøäèëÿð.

Áåëÿëèêëÿ, 4-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, ìöùàêèìÿ îëóíìà -ìûø äûëàð.

8 ê63ßð-àðâàä ñÿäàãÿòè ïîçóëàíäà éàðà çÿðáÿñèç àëûíàúàã.Î, ãÿçÿáèíäÿí àðâàäûíû âÿ îüëóíó þëäöðÿúÿê.Àðâàäûíû þëÿíÿ êèìè äþéÿúÿê, îüëóíóñà áîüàúàã.ßñèð ýþòöðöëÿí ñÿêêèç íÿôÿð áèð àíäà áîüóëàúàã.

Êå÷ìèø âÿ çÿìàíÿìèç ö÷öí ñÿúèééÿâè îëàí (õöñóñÿí äÿ ñåðèàë -ëàð ö÷öí) ùàëäûð. Êàòðåíè à÷ìàüà òóòàëüàú éåðè éîõäóð. Ùÿääÿíàðòûã öìóìèäèð.

8 ê64Óøàãëàð àäàëàðà àïàðûëäûëàð.


545

Éåääè íÿôÿðäÿí èêèñè öìèäñèç îëàúàã.Ãóðóäà îëàíëàð áóíà òÿðÿôäàð îëàúàãëàð.Íîí ïîëëå àëûíäû, Ìèëëÿòëÿð Áèðëèéè öìèäëÿðè äîüðóëòìàäû.

Êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí ÿââÿëëÿðèíäÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿ -ëÿðäÿí áÿùñ åäèð. 1940-úû èëäÿ Ùèòëåð Ôðàíñàíû òóòäóãäàí ñîí ðà,Èíýèë òÿ ðÿíè òóòìàüà ùàçûðëàøûðäû. Èíýèëèñëÿð Ëà-Ìàíø áîüà çûíà âÿØèìàë äÿíèçèíÿ áèòèøèê ðàéîíëàðäàí óøàãëàðû óçàã àäàëàðà àïàð ìàããÿðàðûíà ýÿëìèøäèëÿð. 2-úè ñÿòèðäÿí äÿ ýþðöíäöéö êèìè, 7 ìèë éîí14 éàøà ãÿ äÿð óøàãäàí èêè ìèëéîíó (7 íÿôÿðäÿí èêèñè îëìàã ùå ñàáûèëÿ) êþ÷öðö ëöð ìöøäö âÿ îíëàð âàëèäåéíëÿðñèç öìèäñèç âÿ çèé éÿò äÿèäèëÿð. Óøàãëàðûí áèð ÷îõó ùÿòòà Êàíàäà âÿ Àâñòðàëèéàéà àïà ðûë -ìûøäû. Ëàêèí áó èø ãóðóäà îëàíëàðûí — âàëèäåéíëÿðèí ðàçûëûüû èëÿåäèë ìèøäè. Áó, áèð ÷îõ óøàãëàðûí ùÿéàòûíû õèëàñ åòìèøäè. Îíà ýþðÿêè, 1941-1942-úè èëëÿð âÿ 1944-1945-úè èëëÿð àðàñû Áðèòàíèéà ÿâ âÿë -úÿ ýöúëö áîìáàðäìàíëàðà ìÿðóç ãàëìûø, ñîíðà èñÿ Ôàó-1 âÿ Ôàó-2ðà êåò àòÿøèíÿ òóòóëìóøäó. Ìèëëÿòëÿð Áèðëèéèíèí öìèäëÿðè äîü ðóëò ìà -äû üûíû äà, 4-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, áþéöê ýþðöúö äîüðó îëà -ðàã áÿéàí åòìèøäèð. Èíäèíèí þçöíäÿ áåëÿ Ìèëëÿòëÿð Áèðëèéè ñóïåðäþâ ëÿòëÿðèí ÿëèíäÿ îéóíúàüà ÷åâðèëèá. Áþéöê äþâëÿòëÿðèí õåéðèíÿîëàí ãÿòíàìÿëÿð òåçëèêëÿ éåðèíÿ éåòèðèëèð. Êè÷èê äþâëÿòëÿðëÿ áàüëû÷û õàðûëàí ãÿðàðëàð èñÿ êàüûç öçÿ ðèíäÿ ãàëûð. Ìÿñÿëÿí, Àçÿð áàé úà íûí

òÿëÿáè èëÿ Áèðëÿøìèø ÌèëëÿòëÿðÒÿøêèëàòûíûí Ãàðàáàüìöíàãèøÿñè èëÿ áàüëû ãÿáóëåòäèéè ö÷ ãÿòíà ìÿñ èíäÿí ùå÷áèðè éåðèíÿ éåòèðèë ìÿ éèá.

8 ê65Ãîúà ÿñàñ öìèäèíäÿí

ìöòÿÿññèð îëäó.Î, þç èìïåðèéàñûíûí çèðâÿñèíÿ

ãàëõàúàãäûð.


546

Ìàðøàë Ïåòåí

Âàð ýöúö èëÿ ùàêèìèééÿòè èéèðìè àé ñàõëàéàúàãäûð.Ùàêèìèééÿòè òèðàí, ãÿääàð îëàí äàùà ïèñèíÿ ãîéóá ýåäÿúÿêäèð.

Êàòðåí Ôðàíñàäàí áÿùñ åäèð. 1940-úû èë èéóë àéûíûí 10-äà I Äöí éàìöùàðèáÿñèíèí ãÿùðÿ ìà íû, Ìàðøàë Ïåòåíÿ þëêÿíè èäàðÿ åò ìÿéè,éåíè êîíñòèòóñèéàëû äþâ ëÿò éàðàòìàüû ùÿâàëÿ åäèðëÿð. Ïå òå íèí î âàõò83 éàøû âàðìûø. Èéèðìè àéäàí ñîíðà ëàï ãîúàëûá ÿëäÿí äöøìöø Ïåòåíùàêèìèé éÿòè âèò ñå-ïðåçèäåíò Ïéåð Ëàâàëà âåðÿ ðÿê ùàêèìèé éÿò äÿíóçàãëàø ìûø äû. Þëêÿäÿ ùÿðú-ìÿúëèê áàø àëûá ýåäèðäè. Ïàðòèçàíùÿðÿêàòû þëêÿíè áöðöìöøäö.

8 ê66Ä.Ì.éàçûñû àøêàð åäèëÿíäÿÃÿäèì ìàüàðà ëàìïà èøûüûíäà òàïûëàúàã.Ãàíóí, êðàë âÿ øàùçàäÿ Öëïÿí ñûíàãäàí êå÷èðèëÿúÿêëÿð.Êðàëûí àðâàäû âÿ ùåðñîã àëà÷ûãäà éîðüàí àëòûíäàäûð.

Áó êàòðåí öçÿðèíäÿ íîñòðàäàìóñøöíàñëàð ÷îõ áàø ñûíäûðñàëàð äà,èíàíäûðûúû áèð ôèêèð èðÿëè ñöðÿ áèëìÿéèáëÿð. Àììà êàòðåíèí 1-úèñÿòðèíäÿêè “Ä.Ì.” ãûñàëòìàñû áàðÿäÿ äåéèëÿíëÿð ùÿãèãÿòäèð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð Ä.Ì. ãûñàëòìàñûíûí Äèèñ Ìàíèáóñ îëìàñûíû âÿ ãÿ -äèì Ðîìàäà ÿíÿíÿâè îëàðàã áàøäàøû éàçûëàðûíûí áó ùÿðôëÿðëÿ áàø -ëà ìàñûíû ýþñòÿðìèøëÿð. Ä.Ì. (Äèèñ Ìàíèáóñ) ëàòûíúà “Àëëàùûí ÿëèí -äÿ äèð” — äå ìÿê äèð êè, áàøãà äèëëÿðÿ òÿðúöìÿäÿ “Áóðàäà óéó éóð”ìÿíàñûíû âåðèð.

Èòàëèéàäà ãÿáèðèñòàíëûãëàðäà èòèá-áàòìàìûø áöòöí áàøäàøëàðûíäàéàçûëàðûí Ä.Ì. ùÿðôëÿðè èëÿ áàøëàìàñûíà èíäèíèí þçöíäÿ äÿ òÿñàäöôåäèëèð. Ìàðàãëûäûð êè, Íîñòðàäàìóñóí ãÿáèð äàøûíäà Ä.Î.Ì. éàçûë -ìûøäûð êè, Äàâèä Îâàñîí áóíóí “Ìÿðùÿìÿòëè âÿ ãàäèð Àëëàù” ìÿ -íàñûíäà èøëÿíäèéèíè ýþñòÿðèð.1


547

1 Äàâèä Îâàñîí. Àìåðèêà èëÿ áàüëû ýþðöúöëöê (èíýèëèñúÿ). Íéó-Éîðê, 2001,ñÿù.22.

Áèç áóðàäà äÿðèí áèð ôÿëñÿôè ìÿíà ýþðöðöê. Äöíéàäà ùÿð øåéãàäèð Àëëàùûí àäû èëÿ áàøëàéûð: “Ðÿùìëè, ìÿðùÿìÿòëè Àëëàùûí àäûèëÿ!” âÿ Àëëàùûí àäû èëÿ áèòèð: “Àëëàù ðÿùìÿò åëÿñèí”.

8 ê67Ïàðèñ, Êàðêàñîí, Ôðàíñàäà áþéöê ÷ÿêèøìÿ áàø âåðÿúÿê.Íÿ î, íÿ äÿ áó áèðè — ùå÷ áèðè ñå÷èëìÿéÿúÿê.Ìåðñàô õàëãûí ðàçûëûüûíû âÿ ìÿùÿááÿòèíè ãàçàíàúàã.Ôåðàð, Êîëîíí áþéöê ùèìàéÿ÷è îëàúàãëàð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, áó êàòðåí XVI ÿñðèí 2-úè éàðûñûíäàêà òîëèêëÿðëÿ ùóýåíîòëàð àðàñûíäà ýåäÿí äèíè ìöùàðèáÿëÿðäÿí áÿùñåäèð.

8 ê68Ãîúà êàðäèíàë úàâàí òÿðÿôèíäÿí àëäàäûëäû.Âÿçèôÿñèíäÿí êÿíàð âÿ òÿðê-ñèëàù åäèëÿúÿê.Àðë þçöíÿ áÿíçÿð àäàìûí îëäóüóíó áèëäèðìÿéÿúÿê.Î äà, øàùçàäÿ äÿ ìóìèéàëàíìûøëàð.

Áó êàòðåí äÿ Ôðàíñàäàí áÿùñ åäèð. 1642-úè èëäÿ êàðäèíàë Ðèøåëèí57 éàøû âàðäû. Ëàêèí éàøûíäàí ÷îõ ãîúà âÿ çÿèô ýþðöíöðäö. Î òåç-òåç äÿíèçäÿ öçìÿëè îëóðäó. Òÿëÿáÿñè 22 éàøëû Ùåíðè êðàë XIIIËöäîâèêèí ãûëûüûíà ýèðèá îíóí áèð ÷îõ âÿçèôÿëÿðèíè, äåìÿê îëàð êè,ÿëèíäÿí àëàðàã îðäóéà êîìàíäàíëûüû äà éåðèíÿ éåòèðèðäè. Áó, ãîúàÐèøåëÿ àüûð ýÿëèðäè. Íîñòðàäàìóñøöíàñ Ëå Ïåëëåòéå 1867-úè èëäÿòàðèõè ôàêòëàðëà áöòöí áóíëàðû öçÿ ÷ûõàðìûøäû. Ëå Ïåëëåòéå éàç -ìûøäûð: “Ùåíðè äå Êèíü Ìàðñ Ñåíàðèíèí ñÿéè íÿòèúÿñèíäÿ XIII Ëö -äîâèê Ðèøåëÿ ðÿüáÿòèíè èòèðÿðÿê, îíó èñòåôàéà ýþíäÿðìèøäè. Ëà êèíàç ñîíðà Ðèøåë Àðëäàí Ñåíàðèíèí èñïàíëàðëà ýèçëè ñöëù äàíûøûãëàðûàïàðäûüû áàðÿäÿ ìÿêòóáóí âÿ ñàçèøèí ñóðÿòëÿðèíè ÿëäÿ åäÿðÿê XIIIËöäîâèêÿ ýþíäÿðìèøäè.

Áåëÿëèêëÿ î, êàðäèíàë âÿçèôÿñèíÿ áÿðïà îëóíìóø, Ùåíðè äå ÊèíüÌàðñ Ñåíàðèí èñÿ ùÿáñ åäèëìèøäè”.


548

1642-úè èëèí äåêàáð àéûíûí 4-äÿ Ðèøåë, áåø àé ñîíðà èñÿ XIII Ëö -äî âèê âÿôàò åòìèø, 4-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëäèéè êèìè, ãÿäèì ÿíÿ íÿ éÿÿñàñÿí ìóìèéàëàíìûøäûëàð.

Ùåíðè äå Êèíü Ìàðñ Ñåíàðèí èñÿ åäàì îëóíìóøäó.

8 ê69Úàâàíûí éàíûíäà ãîúà ìÿëÿê éûõûëûð.Âÿ àõûðäà îíó þòöá-êå÷ìÿê ö÷öí ýÿëÿúÿê.Îí èë áÿðàáÿð ñÿâèééÿ ñàõëàíàúàã, ãîúà éåíèäÿí éûõûëàúàã.Ö÷öíäÿí èêèñè, ñÿêêèçèíäÿí áèðè Ñåðàôèìäèð.

Áó êàòðåíäÿ XVIII ÿñðèí îðòàëàðûíäà Ôðàíñàäà áàø âåðÿí ùàäè -ñÿëÿðäÿí ñþùáÿò ýåäèð. Áåø éàøëû êðàë XIV Ëöäîâèê þëêÿíè èäàðÿåäÿ áèëìÿçäè. Îäóð êè, ÿââÿëëÿð þëêÿäÿí ãîâóëìóø êàðäèíàë Ìàçà -ðèíè ýåðè ãàéòàðûëûð âÿ ðåýåíò — ïàäøàù íàèáè (ïàäøàùû ÿâÿç åäÿí)òÿéèí åäèëèð. Êðàë XIV Ëöäîâèê îíó Ôðàíñûç ïàðëàìåíòèíÿ ãàðøû÷ûõäûüûíà âÿ øàùçàäÿ äå Êîíäå èëÿ èíòðèãàéà ýèðäèéèíÿ ýþðÿ 1659-úóèëäÿ èêèíúè äÿôÿ þëêÿäÿí ãîâóð. Àõûðûíúû ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Ñåðàôèìîðäåíèíèí (òÿøêèëàò) ìîíàõëàðûíäàí ýåäèð. Áó òÿøêèëàò äàùà ÷îõÔðàíñèñêàíç àäû èëÿ ìÿøùóð îëóá.

8 ê70Î, þëêÿéÿ òÿùëöêÿëè, áÿäíàì âÿ úèíàéÿòêàð êèìè ýèðÿúÿê.Ìåñîïîòàìèéà öçÿðèíäÿ ãÿääàðëûã åäÿúÿê.Çèíàêàð ãàäûí äîñòëóãäàí äÿì âóðóá ñàõòàêàðëûã åäÿúÿê. Òîðïàã äÿùøÿòëè âÿ ãàïãàðàäûð.

Êàòðåíäÿ Èðàãäàí ñþç à÷ûëûð. Ëàêèí ãÿðá íîñòðàäàìóñøöíàñëàðû ùÿðùàíñû áèð ñÿáÿáäÿíñÿ 3-úö ñÿòèðäÿ éåð àëàí “Çèíàêàð ãàäûí” èôàäÿ -ñèíèí öñòöíäÿí ñöêóòëà êå÷ìèøëÿð. ×îõëàðû ùÿòòà îíó òÿðúöìÿ äÿí áå -ëÿ ÷ûõàðìûøëàð. Áóíà ýþðÿ äÿ êàòðåíèí êèìäÿí âÿ íÿäÿí áÿùñ åòäè -


549

1 Æîùí Ùîýóå. Òùå íåw ìèë ëåííèóì. Ëîíäîí, 2002, ï.196; Äæîí Õîóã. Íîñ òðà -äàìóñ. Íîâûå îòêðîâåíèÿ. Èíýèëèñúÿäÿí òÿðúöìÿ. Ìîñêâà, 1997, ñÿù. 265-266.

éèíè à÷ûá ýþñòÿðìÿê ÿâÿçèíÿ, ùÿð øåéè Ñÿääàì Ùöñåéíëÿ áàüëàìàüà÷àëûøìûø âÿ ãÿðá îõóúóëàðûíäà ñÿùâ òÿñÿââöð éàðàòìûøëàð.

Ùÿãèãÿò íàìèíÿ äåìÿëèéèê êè, éàëíûç Íîñòðàäàìóñóí ÿí éàõøûòÿäãèãàò÷ûëàðûíäàí áèðè Úîí Ùîóã ùÿãèãÿòè äåìÿêäÿí ÷ÿêèíìÿéèá.Î, ýþñòÿðèð êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò ÀÁØ âÿ îíóí ùàçûðêû ïðåçèäåíòèÚîðú Áóøäàí ýåäèð. Íîñòðàäàìóñøöíàñ àëèì ýþñòÿðèð êè, ôðàíñûç ëà -ðûí äöçÿëäÿðÿê àìåðèêàíëàðà áàüûøëàäûüû “Àçàäëûã ùåéêÿëè” “ÿõ ëàã -ñûç ãàäûí” òèìñàëûíäà ÀÁØ-à àèä åäèëèð. Úîðú Áóø èñÿ ãÿñáêàð òèðàíà÷åâðèëìèøäèð.1

Ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû À.Ìîðîê âÿ Ê.Ðàçóìîâñêàéà äà êàòðåíèíøÿðùèíè äÿëèë âÿ ñöáóòëàðëà èíàíäûðûúû âåðìèøëÿð: “Ìåñîïîòàìèéàìöàñèð Èðàãûí ÿðàçèñèäèð. Êàòðåíäÿí ýþðöíäöéö êèìè, Èðàãà ãÿääàðâÿ èíñàôñûç ùþêìäàð ùöúóì åäÿúÿê. Î, êèìäèð âÿ ùàðàäàíýÿëÿúÿê? “Çèíàêàð ãàäûí” Íéó-Éîðêäàêû “Àçàäëûã ùåéêÿëè”íèíñèìâîëóäóð. Áåëÿëèêëÿ, åùòìàë åòìÿê îëàð êè, áóðàäà ÀÁØ íÿçÿðäÿòóòóëóð. ÕÕ ÿñðèí 90-úû èëëÿðèíäÿ ÀÁØ Èðàãà ùöúóì åòìèøäè(“Ñÿùðàäà òóôàí” ÿìÿëèééàòû éàääàøëàðäàí ñèëèíìÿéèá). Áó, äÿëèë-ñöáóòäóð êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò ÀÁØ-äàí ýåäèð. Íÿçÿðÿ àëñàã êè, Èðàãâÿ ÀÁØ àðàñûíäà ìöíàãèøÿ ùÿëë îëóíìàéûá, ùÿðáè ÿìÿëèééàòëàð ùÿðàí ýþçëÿíèëÿ áèëÿð. Ýÿëÿúÿê ìöùàðèáÿ Èðàãà ÷îõ áÿäáÿõòëèêëÿð,ñÿôàëÿò, àúëûã ýÿòèðÿúÿê, ÿùàëè äèëÿí÷è êþêöíÿ äöøÿúÿê. Áó þëêÿíèííåúÿ áþéöê òÿëÿôàòëàðà ìÿðóç ãàëàúàüûíû ñîíóíúó ñÿòèðäÿí ýþðìÿêîëàð: “Òîðïàã äÿùøÿòëè âÿ ãàïãàðàäûð”.1

Íîñòðàäàìóñøöíàñ òÿäãèãàò÷ûëàð ýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿê ùàäè ñÿ -ëÿðè äÿ äÿãèã ïðîãíîçëàøäûðìûøëàð.

2003-úö èëèí ìàðò àéûíäà áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðûí ÿêèç äþâëÿòëÿðàäëàíäûðäûüû (áóíó èêèëè äþâëÿò êèìè äÿ òÿðúöìÿ åòìÿê îëàð) ÀÁØâÿ Èíýèëòÿðÿ “Èðàãäà ãîðõóëó ñèëàù âàð” — áÿùàíÿñè èëÿ þëêÿíè çÿáòåòäèëÿð. Ùÿòòà ÁÌÒ âÿ Ìàãàòåéÿ áåëÿ ìÿùÿë ãîéìàäûëàð. Ùÿð÷ÿíä


550

1 À.Ìîðîê, Ê.Ðàçó ìîâ ñ êàéà. Íîñòðàäàìóñ ýþðöúöëöéöíöí éåíè øÿðùè (ðóñúà),Ì., 2000, ñÿù. 201-202.

Ìàãàòå ðÿñìè øÿêèëäÿ Èðàãäà êöòëÿâè ãûðüûí ñèëàùûíûí îëìàìàñûáàðÿäÿ áÿéàíàò âåðìèøäè. Èíýèëòÿðÿíèí “Ãàðäèàí” ãÿçåòè Èðàãà ùö -úóì äàí èêè àé ÿââÿë 4 ôåâðàë 2003-úö èë òàðèõäÿ Cîðú Áóøóí Èí ýèë -òÿ ðÿíèí áàø íàçèðè Òîíè Áëåéåðÿ ýþíäÿðäèéè ìÿõôè ìåìîðàíäóìóÿëäÿ åäÿðÿê ÷àï åòìèøäè.

Cîðú Áóø Áëåéåðÿ éàçìûøäû êè, ÁÌÒ-íèí Òÿùëöêÿñèçëèê Øóðàñûíûíùÿð ùàíñû áèð ãÿðàð ÷ûõàðìàñûíäàí àñûëû îëìàéàðàã ïëàíëàøäûðûëäûüûêèìè Èðàãà ùöúóì ùÿéàòà êå÷èðèëÿúÿêäèð. Ýþðöíäöéö êèìè, Áóøùÿòòà Òÿùëöêÿñèçëèê Øóðàñûíûí ãÿðàðûíà áåëÿ ìÿùÿë ãîéìàäû. Ëàêèíìÿëóìäóð êè, Òÿùëöêÿñèçëèê Øóðàñûíûí ùÿð ùàíñû áèð öçâö áó âÿ éàäèýÿð ìÿñÿëÿ áàðÿäÿ ãÿðàðûí ÿëåéùèíÿ ñÿñ âåðñÿ, ãÿðàð ãÿáóë îëóí -ìóð. Èðàãà äàüûäûúû ùöúóì 20 ìàðò 2003-úö èë òàðèõäÿ áàøëàäû. Òà -ðèõè àáèäÿëÿð, ìóçåéëÿð äàüûäûëäû. Þëêÿ âèðàí åäèëäè. Þëêÿäÿ ýþðöí -ìÿìèø ãÿääàðëûãëàð èíäè äÿ äàâàì åòäèðèëèð. Ñöííèëÿðëÿ øèÿëÿðàðàñûíäà òÿôðèãÿëÿð ñàëûíûð, þëêÿ âÿòÿíäàø ìöùàðèáÿñè âÿçèééÿòèí -äÿäèð. Ùÿð ýöí éöçëÿðëÿ àäàì ùÿëàê îëóð. Àìåðèêà “äåìîêðà òèéà -ñû” þç áÿù ðÿñèíè âåðèð.

Cîí Ùîóã ýþñòÿðèð êè, “Ñÿùðàäà òóôàí” ÿìÿëèééàòû çàìàíû Èðàã -äà ñó òÿúùèçàòû ñèñòåìè ìÿùâ åäèëäè, ñàðûëûã âÿ áàøãà õÿñòÿëèêëÿð äÿí500 ìèíäÿí ÷îõ óøàã þëäö.

Ìàðàãëûäûð êè, Ìàíôðåä Äèìäå Øÿðãäÿ ìöùàðèáÿëÿðèí áó èêè ÿêèçäþâëÿòèí óúáàòûíäàí áàø âåðÿúÿéèíè ùÿëÿ ÕÕ ÿñðèí ñîíëàðûíäàýþñòÿðìèøäè.1

8 ê71Àñòðîíîìëàðûí ñàéû ùÿääèíäÿí ÷îõ àðòàúàã.Îíëàð òÿãèá îëóíàúàãëàð, êèòàáëàðû ãàäàüàí åäèëÿúÿê.Êàòîëèê êèëñÿñè 1607-úè èëäÿ õÿáÿðäàðëûã åäÿúÿê.Áåëÿëèêëÿ, ùå÷ êèì êåøèøëÿðèí òÿùëöêÿñèíäÿí êÿíàð îëìàéàúàã.


551

1 Ìàíôðåä Äèìäå, Íîñòðàäàìóñ (àëìàí äèëèíäÿí ðóñúàéà òÿðúöìÿ). Ì., 1998,ñÿù.129.

Êàòðåíäÿ ùÿð øåé àéäûíäûð. 1607-úè èëäÿ Ðîìà Ïàïàñû VIII Óð -áàí Äåêêåðèí Àëìàíàõûíû ãàäàüàí åòìèøäè. Öìóìèééÿòëÿ, êàòîëèêêèëñÿñèíèí XIII ÿñðäÿ òÿøêèë åòäèéè ìÿùêÿìÿ-ïîëèñ òÿøêèëàòû—èíêâè -çèñèéà XVI ÿñðèí ñîíó, XVII ÿñðèí ÿââÿëëÿðèíäÿ þç äöøìÿí ëÿ ðè èëÿäàùà àìàíñûç öñóëëàðëà ìöáàðèçÿ àïàðìàüà áàøëàìûøäû. Åëì àäàì -ëàðûíû, õöñóñÿí äÿ àñòðîëîýèéà âÿ àñòðîíîìèéà åëìè èëÿ ìÿø üóëîëàíëàðû ãÿääàðúàñûíà ìÿùâ åäèðäèëÿð. Áþéöê ýþðöúö êàòðåíäÿ áóìÿñÿëÿäÿí ñþç à÷ûð. Cîðäàíî Áðóíî ñÿêêèç èë çèíäàí äà ñàõ ëàí äûã -äàí ñîíðà 1600-úö èëäÿ äèðè-äèðè òîíãàëäà éàíäûðûë ìûø äû. Êîïåð íèêâÿ Ãàëèëåéèí êèòàáëàðû ãàäàüàí åäèëìèøäè. 1608-úè èëäÿ òåëåñêîïèúàä îëóíìóøäó. 1609-úó èëäÿ ö÷ãàò áþéöäÿí, äàùà ñîíðà èñÿ 32ãàò áþéöäÿí òåëåñêîï èúàä åäÿí, äöíéà åëìèíÿ áþéöê òþùôÿëÿð âå -ðÿí Ãàëèëåé ìöùàêèìÿ åäèëìèø, åäàì îëóíìàãäàí éàõàñûíû çîðëàãóðòàðìûøäû.

Îíó äà áèëìÿê ìàðàãëû îëàðäû êè, Ðîìà Êàòîëèê êèëñÿñè þëö ìöí -äÿí 350 èë ñîíðà, 1992-úè èëäÿ Ãàëèëåéÿ, 1993-úö èëäÿ èñÿ Êî ïåð íè -êÿ áÿðàÿò ãàçàíäûðäû.

Ãÿðèáÿäèð êè, à÷ûã-àéäûí ôàêòëàðà áèëÿ-áèëÿ ýþç éóìàí áÿçè ãÿðáòÿäãèãàò÷ûëàðû áó êàòðåíèí ÿñàñû îëìàäûüûíû, Íîñòðàäàìóñóíòÿõÿééöëöíöí ìÿùñóëó îëäóüóíó ýþñòÿðìèøëÿð. Îëà áèëñèí êè, îíëàðõðèñòèàí äèí õàäèìëÿðèíèí ãÿääàðëûüûíû, òþêäöéö ãàíëàðû ãåéðè-õðèñ -òèàí õàëãëàðäàí ýèçëÿìÿê ö÷öí áó ãåéðè-ñÿìèìè àääûìû àòûðëàð.

Îíó äà äåéÿê êè, Äåêêåðèí Àëìàíàõû Èíýèëòÿðÿäÿ Àñòðîëîýèéàåëìèíèí èíêèøàôûíà áþéöê òÿêàí âåðìèøäè.

8 ê72Ïåðóúà ýþëöíäÿ íåúÿ äÿùøÿòëè ìÿüëóáèééÿò!Âÿ ìöíàãèøÿ Ðàâåíèí ëàï éàõûíëûüûíäàäûð.Ìöãÿääÿñ êå÷èä, ñîíðà áàéðàìû ãåéä åäÿúÿêëÿð.Ãàëèá áàñûëàúàã, àò ÿòè éåìÿëè îëàúàã.

Ïåðóúà âÿ Ðàâåííà Èòàëèéàäàäûð. Áóðàäà 1944-úö èëäÿ ìöòòÿôèãîðäóëàðû èëÿ àëìàíëàð àðàñûíäà äÿùøÿòëè äþéöø áàø âåðìèø, ãàí ñó


552

éåðèíÿ àõìûø, áèð ÷îõ þëêÿëÿðè çÿáò åäÿí àëìàí îðäóñó ìÿüëóá îë -ìóø, ãà÷ìàüà öç òóòìóøäó. ßðçàãäàí ìÿùðóì îëàí, äöøìÿí òÿ ãè -áè íÿ ìÿðóç ãàëàí ÿñýÿðëÿð ÿëàúñûçëûãäàí àòëàðû êÿñèá éåìÿê ìÿú -áóðèééÿòèíäÿ ãàëìûøäûëàð. Íîñòðàäàìóñ êàòðåíäÿ áóíà èøàðÿ åäèð.

8 ê73Áàðáàð ÿñýÿð áþéöê êðàëû âóðàúàã.ßäàëÿòñèçëèê þëöìäÿí óçàãäà äåéèë.Áó èøèí ñÿáÿáêàðû õÿñèñ àíà îëàúàã.Ñóè-ãÿñä÷è âÿ êðàëëûã áþéöê ïåøìàí÷ûëûã è÷èíäÿäèð.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ ãÿòè ñþç äåìÿê ÷ÿòèíäèð. ×öíêè êàòðåíäÿ íÿâàõò, íÿ þëêÿ, íÿ øÿõñ àäû ýþñòÿðèëèá. Áóíóíëà áåëÿ, òÿäãèãàò÷û Íîõ -ìàí 1983-úö èëäÿ ÷àï îëóíàí “Íîñòðàäàìóñ èíäèëèêäÿ” (“Íîñòðà äà -ìóñ Íåw”) êèòàáûíûí 193-úö ñÿùèôÿñèíäÿ éàçìûøäû: “Áó êàòðåí éàÑÿääàì Ùöñåéíèí, éà äà òåððîð íÿòèúÿñèíäÿ — Ñÿääàì Ùö ñåéíèí ÿëèèëÿ Èñðàèëèí Áàø íàçèðèíèí þëöìöíäÿí áÿùñ åäèð. Áó ùà äèñÿ éà úèääèáèð ýþðöøäÿ, éà áàíêåòäÿ, éà äà áàéðàì øÿíëèéèíäÿ áàø âåðÿúÿê”.Òÿäãèãàò÷ûíûí ôÿðçèééÿñè, äåìÿê îëàð êè, äöç ÷ûõ ìûø äû.

1995-úè èëèí ñîíóíäà Èñðàèëèí Áàø íàçèðè Èñõàê Ðàáèí “ÉàõûíØÿðãäÿ ñöëùö ìþùêÿìëÿíäèðìÿê íàìèíÿ” àäëàíàí òîïëàíòûäàí÷ûõàíäà îíà ñóè-ãÿñä åäèëìèøäè. 2-úè ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, Áàøíàçèð ÿäàëÿòñèçëèéèí ãóðáàíû îëìóøäó. Ñóè-ãÿñä÷è Ñÿääàì Ùöñåéíÿäÿõëè îëìàéàí éÿùóäè ôóíäàìåíòàëèñòè èäè.

Áèçÿ ãàëûðñà, 3-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿòè ýåäÿí “õÿñèñ àíà” Ãîëä î- Ìå-éåðäèð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, áó “àúýþç ãàäûí” Èñðàèëèí Áàø íàçè -ðè îëàíäà Ôÿëÿñòèí òîðïàãëàðûíûí õåéëè ùèññÿñèíè çÿáò åòìèø, ýÿíú ëÿð -äÿ ñèîíèñò ÿùâàëè-ðóùèééÿñèíèí àøûëàíìàñûíäà, éÿùóäè ôóí äà ìåíòà -ëèç ìè íèí éàðàíìàñûíäà õöñóñè õèäìÿòëÿð ýþñòÿðìèøäè.

8 ê74Êðàë éåíè òîðïàãäà ÷îõ èðÿëèëÿäè.Áó âàõò îíóí òÿáÿÿëèéèíäÿ îëàíëàð îíó ãàðøûëàäûëàð.Îíóí âÿôàñûçëûüû åëÿ íÿòèúÿ âåðÿúÿê êè,


553

Ñàêèíëÿð ö÷öí øÿíëèê âÿ ãÿáóë éåðè îëàúàãäûð.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ éåð àëàí “Òåððå ííôóå”, éåíè òîðïàã, éåíèÿðàçè, âÿ éåíè äöíéàäàí — Àìåðèêàäàí ñþç à÷ûð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ ìöõòÿëèô ôèêèðëÿð ñþéëÿñÿëÿð äÿ,êàòðåíäÿ ñþùáÿòèí Àìåðèêàäàí ýåòäèéèíè èíêàð åòìèðëÿð. Áèçÿ áåëÿýÿëèð êè, Íîñòðàäàìóñ 1607-úè èëäÿí èíýèëèñëÿðèí éåíè òîðïàüà — Àìå-ðèêàéà àõûíûíäàí áÿùñ åäèð. Áó àõûí 1776-úû èëäÿ éåíè äþâëÿòèí —ÀÁØ-ûí éàðàíìàñû èëÿ áèòäè. Èíýèëòÿðÿíèí Àìåðèêàäà ùþê ìðàí ëû üû -íà ñîí ãîéóëäó. ÀÁØ Èíýèëòÿðÿéÿ âåðýè âåðìÿêäÿí èìòèíà åòäè.1783-úö èëäÿ Èíýèëòÿðÿ ÀÁØ-û òàíûäû. Îíó äà äåéÿê êè, ÀÁØ-û èëêòàíûéàí äþâëÿò Ôðàíñà îëóá.

Áÿçè ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû áó êàòðåíèí Êóáàíûí ðÿùáÿðè Ôèäåë Êàñ òðî -íóí 1959-úó èëèí éàçûíäà ÀÁØ-à ñÿôÿðèíäÿí, ïðåçèäåíò Åéçåí ùàó å ðèíîíó ãÿáóë åòìÿìÿñèíäÿí, âèòñå-ïðåçèäåíò Ðè÷àðä Íèêñî íóí îíó ñîéóããàðøûëàìàñûíäàí áÿùñ åòäèéèíè ãåéä åäèðëÿð. Ëàêèí êàòðåí äÿ ñþç à÷û -ëàíëàðëà Ôèäåë Êàñòðîíóí ÀÁØ-à ñÿôÿðè áèð-áèðèíè òàìàìëàìûð.

8 ê75Àòà âÿ îüóë áèðýÿ þëäöðöëÿúÿêëÿð.Ãðàô þç ÷àäûðûíäàäûð.Òóðäà àíà îüëàí óøàüûíà ùàìèëÿäèð.Îò ãóòóñóíäà êè÷èê êàüûç ïàð÷àëàðû îëàúàã.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ ãÿòè ñþç äåìÿê ÷ÿòèíäèð. Òÿäãèãàò÷ûëàðûí áèðãèñìè áó ãÿíàÿòäÿäèð êè, êàòðåíäÿ áÿéàí îëóíàíëàð áÿëêÿ äÿ ýÿëÿ -úÿêäÿ áàø âåðÿúÿêäèð. Ëàêèí Åðèêà ×èòÿì 1-úè ñÿòèðäÿ áàø âåðÿí -ëÿðè 1908-úè èëäÿ Ïîðòóãàëèéà êðàëû I Êàðëîñ âÿ Ëóè Ôèëèïïèí Ëèññà -áîíäà áèðýÿ þë äö ðöëäöéöíö áÿéàí åäèð. Ùàìèëÿ ãàäûí áàðÿäÿ ùå÷áèð ìÿëóìàò éîõäóð.

8 ê76Èíýèëòÿðÿäÿ êðàëäàí ÷îõ ãÿññàáà îõøàéàí,Ìöÿììàëû òèòóëëà äîüóëàí, èìïåðèéàíû çîðëà ÿëÿ àëàúàã.


554

Ãîðõàã, èíàìñûç, ãàíóíñóç, òîðïàüà ãàí óääóðàúàã.Îíóí âàõòû î ãÿäÿð éàõûíäûð êè, ðàùàò íÿôÿñ àëûðàì.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿòèí 1653-úö èëèí äåêàáðûíäà Èíýèëòÿðÿíèí Ëîðä-Ïðîòåêòîðó (þëêÿíèí ìöòëÿã ùàêèìè) ñå÷èëÿí Îëèâåð Êðîìâåëäÿíýåòäèéèíè èëê îëàðàã XIX ÿñðäÿ Ëå Ïåëëåòéå ýþñòÿðìèøäèð. Ñîíðàêûòÿäãèãàò÷ûëàðûí ùå÷ áèðè áàøãà ôèêèð èðÿëè ñöðìÿìèøäèð. Íîñòðàäàìó -ñóí Êðîìâåë ùàããûíäà áÿéàí åòäèêëÿðè éåðèíè àëìûø âÿ ùÿãèãÿòäÿíóçàã äåéèëäèð. Âÿòÿíäàø ìöùàðèáÿñèíäÿ ÷îõëàðûíûí þëöìöíÿ âÿêðàë I ×àðëçûí 1649-úó èëäÿ åäàìûíà áàèñ îëäóüóíà ýþðÿ ýþðöúöîíó ãÿññàá àäëàíäûðìûøäûð. Êðîìâåë ùÿääÿí àðòûã ãîðõàã îëóá.Çèðåùèíè éàëíûç éàòàüà óçàíàíäà ÷ûõàðàðìûø.

4-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð äÿ éåðèíè àëûá. Êðîìâåë ùàêèìèééÿòÿýÿë äèéè 1653-úö èëäÿí ñîíðà úÿìè áåø èë éàøàéàðàã, 1658-úè èëäÿäöíéàñûíû äÿéèøìèøäè.

Íîñòðàäàìóñóí Êðîìâåëÿ íèôðÿòè êðàë I ×àðëçûí åäàìû èëÿ áàü ëû -äûð. Áþéöê ýþðöúö éåðäÿ ùþêìäàðà, ýþéäÿ Àëëàùà èòàÿò åòìÿéÿí -ëÿ ðè ëÿíÿòëÿéèðäè.

8 ê77Àíòèõðèñò ö÷ ãàðäàøû ìÿùâ åòäè.Îíóí áàøëàäûüû ãàíëû ìöùàðèáÿ 27 èë äàâàì åäÿúÿê.Äþíöêëÿð þëöáëÿð, ÿñèðëÿð ñöðýöí îëóíäóëàð.Èíñàí ãàíà ãÿëòàí îëàúàã, òîðïàã ãûðìûçû äîëó àëòûíäà ãàëàúàã.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðè èêè úöð îõóíóð. “Àíòèõðèñò ö÷ ãàðäàøû òåçëèêëÿìÿùâ åòäè” âÿ éà “Ö÷öíúö Àíòèõðèñò òåçëèêëÿ ìÿùâ åäèëäè.”

Ùÿð øåéäÿí ÿââÿë áó êàòðåíäÿ òÿäãèãàò÷ûëàðû äöøöíäöðÿí ö÷öíúöÀíòèõðèñòäèð. Ìÿëóìäóð êè. 1-úè Àíòèõðèñò —Íàïîëåîí, 2-úè Àíòèõ ðèñò— Ùèòëåð îëìóøäóð. Íîñòðàäàìóñøöíàñëàð 3-úö Àíòèõðèñòèí êèì ëèéèáàðÿäÿ áàø ñûíäûðñàëàð äà, èíàíäûðûúû íÿòèúÿéÿ ýÿëÿ áèëìÿéèáëÿð.


555

1 Äàâèä Ñ. Ìîíòàèýíå. Íîñòðàäàìóñ III Äöíéà ìöùàðèáÿñè ùàããûíäà (èíýè ëèñ úÿ).ÀÁØ, 2002, ñÿù.1.

Áèçÿ ãàëûðñà, áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò ÀÁØ ïðåçèäåíòè Úîðú Áóøäàí(îüóë) ýåäèð. Ùàêèìèééÿòÿ ýÿëäèéè ýöíäÿí ìöñÿëìàí àëÿìèíÿ ãàðøûñÿëèá ìöùàðèáÿñèíÿ áàøëàéàí, 11 ñåíòéàáð 2001-úè èë ùàäè ñÿ ëÿ ðèíäÿíñîíðà ìÿêðëè íèééÿòèíè áöòöí äöíéàéà áèëäèðÿí Áóø ßô ãà íûñ òàí âÿÈðàãû êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿðäÿí äÿ ïèñ ýöíÿ ãîéóá. Èíäè èñÿ Èðàíûíöñòöíÿ äöøöá. 2005-úè èëèí ñîíëàðûíà éàõûí ÀÁØ-ûí ìö äà ôèÿ íàçèðèÄ.Ðàìñôåëä áÿéàí åòäè êè, áó ìöùàðèáÿ 20 èëäÿí ÷îõ ÷ÿêÿúÿê.

Ìàðàãëûäûð êè, ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû ýþñòÿðèðëÿð êè, III Äöíéà ìö -ùà ðèáÿñè 2002-úè èëäÿ áàøëàéûá âÿ Ìöãÿääÿñ ìöùàðèáÿ Îðòà ÿñðëÿðñÿëèá ìöùàðèáÿëÿðè èëÿ ìöãàéèñÿäÿ äàùà òÿùëöêÿëèäèð.1

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðè èëÿ áàüëû Ëóúèàíî Ñàìïèåòðî “Íîñòðàäàìóñ”êèòàáûíäà (Ëîíäîí, 2002, ñ.250) éàçûð êè, Àíòèõðèñò 2000-úè èëäÿùàêèìèééÿòÿ ýÿëèá. 16 âÿ 17 àïðåë 2026-úû èëäÿ þëÿúÿê.

Åðèêà ×èòÿì III Àíòèõðèñò áàðÿäÿ ÷îõ ìàðàãëû ôèêèð èðÿëè ñöðìöø -äöð. Îíóí ôèêðèíÿ ýþðÿ, Àíòèõðèñò äþâëÿò áàø÷ûñû äåéèë, àéðûúà ýþ -òöðöëìöø áèð äþâëÿò âÿ éà ñèñòåì äÿ îëà áèëÿð. Íàãàñàêè âÿ Õèðî -ñèìà øÿ ùÿð ëÿ ðè íÿ àòîì áîìáàñû àòàí ÀÁØ áó áàõûìäàí Àíòèõðèñòàäûíà ëàéèã èëê þëêÿäèð.

Ìÿëóìäóð êè, Íîñòðàäàìóñ III Àíòèõðèñòè Ìàáóñ àäëàíäûðìûøäûð.ÌÀÁÓÑ-ÀÁØ. ÀÁØ-ûí ñîí èëëÿðäÿ àïàðäûüû ÿäàëÿòñèç ìöùàðèáÿëÿð,êè÷èê âÿ ýöúñöç õàëãëàðû ìÿùâ åòìÿê úÿùäè äåéèëÿíëÿðè òÿñäèãëÿéèð.

8 ê78Ãûëûíú ÿéðè òèéÿ èëÿÀëëàùëàðûí ìÿáÿäèíÿ ýÿëÿúÿêäèð.Î, ãàïûíû äþíöêëÿðÿ à÷àúàãäûð.Áåëÿëèêëÿ, áàðûøìàç êèëñÿíè ùÿðÿêÿòÿ ýÿòèðÿúÿêäèð.

Êàòðåíäÿ ýþðöúö 1563-úö èëäÿí áàøëàìûø Àâðîïàäà êàòîëèêëÿðëÿïðîòåñòàíòëàð àðàñûíäà âÿ 1559-1598-úè èëëÿðäÿ êàòîëèêëÿðëÿ ùóýå -íîòëàð àðàñûíäà ýåäÿí ìöùàðèáÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. 1-úè ñÿòèðäÿ ÿéðèòèéÿäÿí ñþùáÿò ýåäèð. Ìÿëóìàò ö÷öí äåéÿê êè, ãûëûíúäà ÿéðè òèéÿXVI ÿñðäÿ àëìàí êðàëëûãëàðûíäà èúàä åäèëìèøäèð.


556

8 ê79Ãûç áöðúö àëòûíäà äîüóëàí, àòàñûíû äÿìèðëÿ èòèðÿí àäàì.Ãîðãîíäàí öñòöíäÿ ãàí îëàúàã, èêèíúè ùàìèëÿëèê áàøëàéàúàã.Éàä òîðïàãäà ñóñìàã õàòèðèíÿ î, ùÿð øåé åäÿúÿê.Ùÿìèí àäàì þçöíö âÿ óøàüûíû éàíäûðàúàãäûð.

Øÿðùè ÷îõ ÷ÿòèí îëàí áó êàòðåíè òÿäãèãàò÷ûëàð ýÿëÿúÿêëÿ áàüëàéûð -ëàð. 1-úè ñÿòèðäÿ “àòàñûíû äÿìèðëÿ èòèðÿí àäàì” — àòàñûíà èéíÿ âóðó -ëàð êÿí ìÿíàñûíäà èøëÿíèá. Ãîðãîí ãÿäèì ÿôñàíÿäÿ òÿñâèð åäèëÿíáÿä ùåéáÿò, ñà÷ûíûí éåðèíäÿ èëàíëàð ñàëëàíàí, èíñàí îíà áàõàðêÿííèòãè òóòóëàí, äàøà äþíÿí ãîðõóíú ãàäûíäûð. Ýöìàí êè, 3-úö ñÿòèðäÿéàä ïëàíåò íÿçÿðäÿ òóòóëóð. 4-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, áÿä ùåé -áÿò óøàüû îëàí àäàì ùÿì óøàüûíû, ùÿì äÿ þçöíö éàíäûðàðàã ìÿùâåäèð.

8 ê80Ýöíàùñûçëàðûí, äóë ãàäûíëàðûí, áàêèðÿ ãûçëàðûí ãàíû òþêöëÿúÿê.Áþéöê Ãûðìûçû î ãÿäÿð ìöñèáÿòëÿð òþðÿäÿúÿê êè,Ìöãÿääÿñ èêîíàëàð éàíàí øàìëàðûí ìóìóíà áàòàúàã.Ãîðõóäàí äÿùøÿòÿ ýÿëÿðÿê ùå÷ êèì éåðèíäÿí òÿðïÿíìÿéÿúÿê.

Êàòðåíäÿ ýþðöúö Ñîâåò Èòòèôàãûíäàí âÿ îíóí ðÿùáÿðè Ñòàëèíäÿíâÿ Áþéöê Ãûðìûçû áîëøåâèêäÿí ñþùáÿò à÷ûð. Ìÿùç îíóí ýþñòÿðèøèèëÿ ñàéñûç-ùåñàáñûç èêîíàëàð òîíãàëäà éàíäûðûëûð, ýöíàùñûç àäàì -ëàðûí ãàíû àõûäûëûðäû. Ñîâåò ùàêèìèééÿòè äþâðöíäÿ îí ìèë éîíäàíàðòûã àäàì åäàì åäèëìèø, åëÿ î ãÿäÿð äÿ Ñèáèðäÿ, Óçàã Øÿðãäÿ —äöøÿðýÿëÿðäÿ ìÿùâ îëìóøäó.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíèí ñîí ðóñ ÷àðû II Íèêîëàé âÿ àèëÿñèíäÿíáÿùñ åòäèéèíè äÿ èñòèñíà åòìèðëÿð.

8 ê81Éåíè êðàëëûã, áÿðáàä âÿçèééÿòäÿäèð.Î, øèìàë ãöòáö èëÿ äÿéèøèëÿúÿêäèð.Ñèúèëèéàäàí ùÿéÿúàí ñÿñëÿðè ýÿëÿúÿê.


557

Ôèëèïÿ áîðú âåðÿí ÿëèíäÿí àëûíàúàã.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð ìöõòÿëèô ôÿðçèééÿëÿð èðÿëèñöðñÿëÿð äÿ, ãÿòè ñþç äåìÿêäÿí ÷ÿêèíìèøëÿð.

Òÿêúÿ Äàâèä Îâàñîíóí êàòðåí áàðÿäÿ ôèêèðëÿðè èíàíäûðûúûäûð.Òÿäãèãàò÷û ýþñòÿðèð êè, âàõòèëÿ Èñïàíèéà ìöëêèééÿòèíÿ äàõèë îëàíÑàðäèíèéàäà èñïàíëàðû âåðýèäÿí áàøãà ùå÷ íÿ ìàðàãëàíäûðìûðäû.Îíà ýþðÿ äÿ éåíè äþâëÿò áÿðáàä âÿçèééÿòäÿ èäè. Ëîíäîíóí òÿêèäèèëÿ Óòðåõò ìöãàâèëÿñèíÿ ÿñàñÿí Ñàðäèíèéà àäàñû Àâñòðèéàéà âåðèë -ìèøäè (1713). Ëàêèí 1717-úè èëäÿ Ëîíäîíäà áàüëàíàí ìö ãàâèëÿéÿýþðÿ Ñàðäèíèéà Ñàâîéà ñöëàëÿñèíÿ âåðèëäè âÿ èëê äÿôÿ îëà ðàã îðàäàêðàëëûã éàðàíäû. 1717-úè èë Ëîíäîí ìöãàâèëÿñèíÿ ÿñàñÿí Ñàðäè -íèéàíûí éåðèíÿ Ñèúèëèéà Àâñòðèéàéà âåðèëìèøäè. Áó ñà çèøè áàüëàéàíö÷ ìöòòÿôèã äþâëÿò: Èíýèëòÿðÿ, Ôðàíñà âÿ Ùîëëàíäèéà èäè.

Ñàðäèíèéà àäàñûíäà ñàâîéàëûëàðûí ùàêèìèééÿòè âÿ òàëåéè áàðÿäÿáàõ: 8 ê88.

8 ê82Óçóí ìöääÿò ãóðóúà íþêÿð÷èëèê åäÿúÿê.Âÿçèôÿäÿí ÿë ÷ÿêìÿêäÿí áàøãà ùå÷ íÿéÿ íàèë îëìàéàúàã.Î, êþéíÿéèíèí áîéíóíäà àúû çÿùÿð âÿ ìÿêòóá ýÿçäèðÿúÿê.Ãà÷àí àäàì òóòóëàúàã âÿ òÿùëöêÿäÿ îëàúàã.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí XVIII ÿñð ôðàíñûç ôèëîñîôó Æàí ÆàêÐóññîäàí áÿùñ åòäèéèíè ñþéëÿéèðëÿð. Ðóññî áèð íå÷ÿ àðèñòîêðàò àèëÿ -äÿ ãóëëóã åòìèøäè. Ëàêèí îíóí ôèêèðëÿðèíè ãîðõóëó ùåñàá åäÿí àðèñ -òîêðàòëàð îíäàí èìòèíà åòìèøäèëÿð. 1-úè âÿ 2-úè ñÿòèðëÿðäÿ áó ìÿ ñÿ -ëÿéÿ èøàðÿ îëóíóð. Ñîíðàëàð î, Ôðàíñà èíãèëàáûíûí ýþðêÿìëè íö ìà -éÿíäÿñèíÿ ÷åâðèëäè. Îíóí åëìè èøëÿðèíè Íîñòðàäàìóñ çÿùÿð äÿí äÿãîðõóëó ùåñàá åòìèøäèð (áàõ: 3-úö ñÿòèð). Îíóí ôÿëñÿôè ÿñÿð ëÿðèíäÿíñîíðàëàð ùþêìäàðëàð, î úöìëÿäÿí äÿ ôðàíñûç Ðîáåñïéåð áÿùðÿ ëÿí -ìèøäèëÿð. Ðóññî õðèñòèàí äèíèíè, îíóí òÿçàùöð ôîðìàëàðûíû ïèñëÿ -éèðäè. Ðóññî “Åìèë, éàõóä òÿðáèéÿ ùàããûíäà” (1762) âÿ “Èúòèìàèìöãàâèëÿ ùàããûíäà” (1762) ÿñÿðëÿðèíèí íÿøðèíäÿí ñîíðà òÿãèáÿ


558

ìÿðóç ãàëìûø, ùÿáñ îëóíàúàüûíû äóéàðàã þëêÿäÿí ãà÷ìûø, 1770-úèèëäÿ éåíèäÿí Ïàðèñÿ äþíìöøäö.

Ðóññî õàëãûí àçàäëûã óüðóíäà ìöáàðèçÿñèíÿ ùàãã ãàçàíäûðûðäû:“Ìöàñèð äþâëÿò ýöúÿ àðõàëàíäûüû ö÷öí îíó éàëíûç ýöú äåâèðÿ áèëÿð”— äåéèðäè.

3-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ Ðóññîíóí äþâëÿò ö÷öí ÷îõ ãîðõóëóîëàí áó ôèêðèíäÿí ñþùáÿò à÷ûð. Ë.Ôåéõòâàíýåð Æàí Æàê Ðóññîéà“Ãÿðèáÿ àäàìûí ìöäðèêëèéè” àäëû ðîìàí ùÿñð åòìèøäèð.

8 ê83ßí áþéöê éåëêÿí Çàðà ëèìàíûíäàí áàøëàéàúàã.Î, þç èøèíè Áèçàíñûí éàõûíëûüûíäà áÿðãÿðàð åäÿúÿê.Äöøìÿíÿ âÿ äîñòà ïàð÷àëàíìà îëìàéàúàã.Ö÷ íÿôÿðäÿí èêèñè áþéöê òàëàí÷ûëûã åäÿúÿê âÿ òóòóëàúàã.

Áó êàòðåíäÿ ìÿëóì îëàí îäóð êè, Çàðà ëèìàí øÿùÿðè èíäè Äóá -ðîâ íèê àäëàíûð. Àäðèàòèê äÿíèçè ñàùèëèíäÿ, Õîðâàòèéà ÿðàçèñèí äÿäèð.

Áèçàíñ èñÿ éåíè åðàíûí IV ÿñðèíäÿ Ðîìà èìïåðèéàñûíûí ïàð ÷à ëàí -ìàñû íÿòèúÿñèíäÿ éàðàíìûø, XV ÿñðèí îðòàëàðûíà ãÿäÿð ìþ âúóäîëìóøäó. Ïàéòàõòû Êîíñòàíòèíîïîë èäè (èíäèêè Èñòàíáóë). Èì ïå -ðèéàíûí äþâëÿò äèëè IV-VI ÿñðëÿðäÿ ëàòûí, VIII ÿñðäÿí èñÿ éóíàí äèëèîëìóøäó. Îëà äà áèëñèí êè, áó êàòðåíäÿ ÕÕ ÿñðèí ñîíëàðûíäà ÍÀÒÎãöââÿëÿðèíèí Éóãîñëàâèéàéà ùöúóìóíäàí, õöñóñÿí äÿ áó çàìàíÀäðèàòèê äÿíèçèíäÿí Äóáðîâíèê ëèìàíûíà éàõûí éåðäÿí, Éóãîñëà -âèéàíûí ðàêåò àòÿøèíÿ òóòóëìàñûíäàí áÿùñ åäèëèð. Ìÿëóìäóð êè,Éóãîñëàâèéà àëòû ðåñïóáëèêàäàí èáàðÿò èäè. Éóãîñëàâèéàíû ïàð ÷à ëà -äûëàð, ëàêèí õàëãëàð àðàñûíäà äöøìÿí÷èëèê òîõóìó ñÿïÿ áèëìÿäèëÿð.

4-úö ñÿòèðäÿ èñÿ Éóãîñëàâèéàíûí ðÿùáÿðè Ìèëîøåâè÷ âÿ áàøãà -ëàðûíäàí ñþùáÿò ýåäÿ áèëÿð.

8 ê84Ïàòåðí Ñèúèëèéàäàí ãûøãûðûã åøèäÿúÿê.Áöòöí ùàçûðëûãëàð Òðèåñò êþðôÿçèíäÿÑèúèëèéàäàêû êèìè óçàãäàí äà åøèäèëÿúÿê.


559

×îõëó éåëêÿíäÿí, äÿùøÿòëè âÿáàäàí ãà÷, ãà÷!

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ, êàòðåíäÿ Èòàëèéà âÿ Èñïàíèéàäà áàø âåð -ìèø ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèëèð.

8 ê85Áàéîí âÿ Ñÿí-Æàí äå Ëöêñ àðàñûíäàÌàðñ òÿïÿñèíÿ ãîéóëàúàã.×öíêè ìÿüëóáåäèëìÿç øèìàëëû Íàíàð èøûüû ýþòöðÿúÿê.Ñîíðà éàòàüûíäà êþìÿêñèç áîüóëàúàã.

Íîñòðàäàìóñøöíàñëàð áó êàòðåíè äÿ Íàïîëåîí Áîíàïàðòëà áàü -ëàéûðëàð. Èëê èêè ñÿòèðäÿ èøàðÿ îëóíäóüó êèìè, Íàïîëåîí 2-úè äÿôÿùà êèìèééÿòÿ ãàéûòäûãäàí ñîíðà, 1814-úö èëäÿ áèðëÿøìèø èíýèëèñ-èñ -ïàí îðäóñó Ïèðåíåé äàüëàðûíäàí êå÷ÿðÿê Ñÿí-Æàí äå Ëöêñäÿ äö -øÿðýÿ ñàëûá ãöââÿëÿðèíè òîïëàìûø âÿ Ïàðèñ öçÿðèíÿ éåðèìèøäè. Ïàðèñóüðóíäà äþéöøëÿð Ìîíìàðòð òÿïÿëèéèíèí éàõûíëûüûíäà áàø âåðìèøäè.

3-úö ñÿòèðäÿ èøëÿäèëÿí “íàíàð” ñþçö ëàòûíúà îëóá ÿõëàãñûç ìÿ íà -ñûíû âåðèð. Ìÿëóìäóð êè, ðóñ ÷àðû I Àëåêñàíäðû (1801-1825) äöíéà -äà ÿõëàãñûçëûüû èëÿ àä-ñàí ÷ûõàðàí II Éåêàòåðèíà òÿðáèéÿ åòìèøäè. II Éå-êàòåðèíà þçöíäÿí ñîíðà òàõò-òàúà îüëó Ïàâåëèí äåéèë, íÿâÿñè Àëåê -ñàíäðûí ýÿëìÿñèíè èñòÿéèðäè.

Àòàñû Ïàâåëèí þëäöðöëìÿñèíäÿ I Àëåêñàíäðûí ÿëè âàðäû. Ùÿð ùàë -äà àòàñûíà ãàðøû ñóè-ãÿñääÿí õÿáÿðäàð èäè. Áóíó î äÿôÿëÿðëÿ åòèðàôåòìèøäè (áàõ: 6 ê70). “Ìÿí ÿçàá ÷ÿêìÿëèéÿì. ×öíêè ìÿíèì ìÿøÿããÿòëÿðèìè áóíäàí

áàøãà ùå÷ íÿ éöíýöëëÿøäèðÿ áèëìÿç” — äåéèðäè.1812-úè èë ìöùàðèáÿñèíäÿ Íàïîëåîíó ìÿüëóá åäÿí I Àëåêñàíäð

áèðèíúèëèê ÷ÿëÿíýèíè îíóí ÿëèíäÿí àëìûøäû (3-úö ñÿòèð). Áóíäàíñîíðà Íàïîëåîí þçöíÿ ýÿëÿ áèëìÿìèøäè. Îáðàçëû äèëäÿ äåñÿê, îíóíéàíàð ÷ûðàüû ñþíìöøäö.

4-úö ñÿòèðäÿ Íàïîëåîíóí Ìöãÿääÿñ Éåëåíà àäàñûíäà äÿùøÿòëèàüðûëàð è÷èíäÿ äöíéàñûíû äÿéèøìÿñèíäÿí áÿùñ åäèëèð (1821).


560

8 ê86Àðàíûäÿí, Òîëîñäàí âÿ ôðàíê øÿùÿðèíäÿí,Àäðèàí äàüûíäàí ñîíó ýþðöíìÿéÿí çîëàã,×àéû êþðïöäÿí êå÷èð, ñûüûíàúàãäà äþéöøÁàéîíà äàõèë îëàíäà ùàìû “Áèùàðî!” äåéÿ ãûøãûðàúàã.

Èñïàíèéà èëÿ Ôðàíñà àðàñûíäà ñàéñûç-ùåñàáñûç èðèëè-õûðäàëû ìöùà -ðèáÿëÿð îëóá. Áó äà îíëàðäàí áèðèäèð. ßñýÿðëÿð äþéöøäÿ èðÿëè àòû -ëàíäà “Áèùàðî!” (Áèãîððîí) — “Èðÿëè” — äåéÿ ãûøãûðûáëàð.

Ìàðàãëû êàòðåíäèð. Ùÿð øåéäÿí ÿââÿë îíó äåéÿê êè, äèíè ìöùàðè -áÿëÿð âàõòû Íàâàððàëû Ùåíðè ùóýåíîòëàðà ðÿùáÿðëèê åäÿðìèø. Îíëàðêàòîëèêëÿðÿ ãàðøû ùöúóìà êå÷ÿíäÿ — Áèãàððå! — Èðÿëè! — äåéÿ ãûøãû -ðàð ìûøëàð. Íàâàððàëû Ùåíðè — IV Ùåíðè àäû èëÿ Ôðàíñàíûí êðàëû îëàí -äà ìöùàðèáÿ èëÿ êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿí òîðïàãëàðû Èñïàíèéàäàí ýåðèàëìûøäû. Îðäó ùöúóìà êå÷ÿíäÿ “Áèùàðî!”— Èðÿëè! — äåéÿ ãûøãûðàð -ìûø. Íîñòðàäàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð.

8 ê87Ýèçëè äöøöíöëìöø òàìàìèëÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿúÿê.Ýöú èøÿ äöøöá âÿ ñÿéàùÿò þëöìÿ äîüðóäóð.Ñå÷èëèá, áÿðãÿðàð îëóá, þçöíöíêöëÿð òÿðÿôèíäÿí ãÿáóë åäèëèá,

ìÿùâ îëóá.Ýöíàùñûçûí ãàíû èíàìà ýþðÿ àõäû. Ïåøìàí÷ûëûã.

Áþéöê ýþðöúöíöí þçöíäÿí ÷îõ-÷îõ ñîíðàëàð Ôðàíñà êðàëû XVIËö äîâèêèí áàøûíà ýÿëÿúÿê ùàäèñÿëÿðè äÿãèã ýþðìÿñè èíñàíû áèð éàí -äàí òÿÿúúöáëÿíäèðèð, áàøãà òÿðÿôäÿí äÿ ùåéðàí åäèð. 1-úè ñÿòèðäÿÔðàí ñà Ìèëëè Ìÿúëèñèíèí (Êîíâåíò) ýèçëè îëàðàã êðàëûí åäàì îëóí -ìàñû áà ðÿäÿ ãÿðàð ÷ûõàðìàñûíäàí âÿ åëÿ ùÿìèí ýöí — 21 éàí âàð1793-úö èëäÿ ãÿðàðûí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíäÿí áÿùñ åäèëèð. 2-úè ñÿ òèð -äÿ îíóí åäàìû ö÷öí ýèëéîòèíèí ùàçûðëàíìàñûíäàí âÿ êðàëû àðà áàäàþëöì êöðñöñöíÿ àïàðìàëàðûíäàí (ñÿéàùÿò þëöìÿ äîüðó äóð) ñþçà÷ûëûð. 3-úö ñÿòèðäÿ èñÿ îíóí õàëã òÿðÿôèíäÿí ãÿáóë îëóí ìà ñûí äàí,òàõò-òàúà ñàùèá îëìàñûíäàí âÿ þçöíöíêöëÿð òÿðÿôèí äÿí (Ìèëëè


561

Ìÿúëèñäÿ îíóí éàõûí ãîùóìëàðû äà âàðäû) þëöìÿ ìÿù êóì åäèë -ìÿñèíäÿí äàíûøûëûð. 4-úö ñÿòèðäÿí äÿ ýþðöíäöéö êèìè, Íîñ òðà äà -ìóñ ùàäèñÿëÿðè äÿãèã ýþðìöøäö.

Þëöì êöðñöñöíäÿ îëàðêÿí òÿáèë ÷àëûíàíà ãÿäÿð î, àøàüûäàêûëàðûäåéÿ áèëìèøäè: “Åé èíñàíëàð! Ìÿí ýöíàùñûç þëöðÿì. Ìÿíè þëöìÿìÿùêóì åäÿíëÿðè áàüûøëàéûðàì. Àëëàùà äóà åäèðÿì êè, ìÿíèìãàíûì Ôðàíñàíû ãàíà ñàëìàñûí!”

Êðàë XVI Ëöäîâèê þëêÿíèí àüûð âàõòëàðûíäà Ôðàíñàíû òÿðê åòìÿêúÿùäèíÿ ýþðÿ þëöìÿ ìÿùêóì åäèëìèø âÿ ýèëéîòèíäÿ áàøû êÿñèë -ìèøäè.

8 ê88Ñàðäèíèéàéà àëèúÿíàá êðàë ýÿëÿúÿê.Êðàëëûüû éàëíûç ö÷ èë ÿëèíäÿ ñàõëàéàúàã.Î, áèð ÷îõ èíñàíè êåéôèééÿòëÿðè èëÿ ñå÷èëÿúÿê.Ëàãåéäëèê âÿ îíà ãàðøû åòèíàñûçëûã îíó ìÿùâ åäÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíäÿ áÿéàí åòäèêëÿðè äÿ éöçäÿ éöçéåðèíÿ éåòìèøäèð. Íîñòðàäàìóñøöíàñ Ëå Ïåëëåòéå ùÿëÿ 1867-úè èëäÿáó êàòðåíëÿ áàüëû éàçìûøäû: “Ãÿäèì âÿ àäëû-ñàíëû íÿñëèí þâëàäû,Ôðàíñà Ðåñïóáëèêàñû òÿðÿôèíäÿí áöòöí ìöëêëÿðèíäÿí ìÿùðóìåäèëìèø êðàë IV Åììàíóåë 1798-úè èëäÿ Ñàðäèíèéà àäàñûíà ýÿëÿðÿêäöç ö÷ èë ùþêìðàíëûã åòìèøäè. Ëàêèí áóíäàí ñîíðà ãàðäàøû Âèêòîð I Åì-ìàíóåëèí õåéðèíÿ òàõò-òàúäàí ÿë ÷ÿêÿðÿê Ðîìàéà ýÿëìèøäè. Þì ðö -íöí ãàëàí ùèññÿñèíè Ðîìàäà êå÷èðÿí êðàë ýåò-ýåäÿ óíóäóë ìóø, îíàýþñòÿðèëÿí åòèíàñûçëûã âÿ òÿíùàëûãäàí öçöëìöø, 1819-úó èëäÿ äöí -éà ñûíû äÿéèøìèøäè.

Ìÿíÿ áåëÿ ýÿëèð êè, òÿäãèãàò÷û Ëå Ïåëëåòéåíèí òÿãðèáÿí áèð ÿñðéàðûì áóíäàí ÿââÿë áÿéàí åòäèêëÿðèíÿ íÿñÿ ÿëàâÿ åòìÿê ÷ÿòèíäèð.

Ñàðäèíèéà àäàñûíûí Èñïàíèéàíûí ÿëèíäÿí àëûíìàñû, Ñàâîéàñöëàëÿñèíÿ âåðèëìÿñè, êðàëëûüûí éàðàíìàñû âÿ ñ. áàðÿäÿ ÿòðàôëû ìÿ -ëó ìàò ö÷öí áàõìàã îëàð: 8 ê81.


562

8 ê89Þç äàéûñûíûí ÿëèíÿ äöøìÿêäÿí ãà÷àúàã.Ùþêìðàíëûã åòìÿêäÿí þòðö þç óøàãëàðûíû ìÿùâ åäÿúÿê.Àéàüûíû Ïåëîíêîëóí öñòöíÿ ãîéóá õàëãëà ìöáàùèñÿ åäÿúÿê.Þëäö âÿ úÿíýàâÿð àòëàðûíûí àðàñûíäà ñöðöäöëäö.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð ãÿòè ñþç äåìÿêäÿí ÷ÿêèíìèøëÿð.

8 ê90Ñÿëèá÷èëÿðäÿí áèðè òÿëàø è÷èíäÿ òàïûëàíäà.Ìöãÿääÿñèí éåðèíäÿ áóéíóçëó þêöç ýþðÿúÿêëÿð.Î âàõò îíóí éåðèíè äîíóç áàëàñû òóòàúàã.Êðàëûí ÿìðèëÿ î, äàùà ùèìàéÿ îëóíìàéàúàã.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð àüëàáàòàí, úèääè áèð ñþç äåìÿê -äÿí ÷ÿêèíìèøëÿð.

Áèçÿ áåëÿ ýÿëèð êè, 1-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò ÷àð Ðóñèéàñûíäàí ýåäèð.1-úè ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, Ðóñèéàäà ÷àõíàøìàëàð, òÿëàø áàøâåðäè.

ÑÑÐÈ éàðàäûëäû âÿ îíóí òÿðêèáèíäÿ ÷îõ ñàéäà þçöíöèäàðÿ ùöãó -ãóíà ìàëèê ìöñÿëìàí äþâëÿòëÿðè ìåéäàíà ýÿëäè. 2-úè ñÿòèðäÿ Íîñ -òðà äàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð. Îíà ýþðÿ êè, À÷ûãëàìàäà ýþñòÿðèëèð êè,áóéíóçëó þêöç ìöñÿëìàí äþâëÿòèíè òÿìñèë åäèð.

ÑÑÐÈ-äÿ ìöñÿëìàí äþâëÿòëÿðèíèí ìöñòÿãèëëèéè õðèñòèàí àëÿìèíèòÿøâèøÿ ñàëìûøäû. Îäóð êè, ìèëëè áèðëèê ýöúëö îëàí áó þëêÿéÿ ìöäà -õèëÿ åòìÿéÿ áàøëàäûëàð âÿ íÿùàéÿò èñòÿêëÿðèíÿ ÷àòäûëàð. Ñèéà ñÿò àëÿ -ìèíäÿ ùå÷ áèð ñÿðèøòÿñè îëìàéàí Ãîðáà÷îâó ùàêèìèééÿòÿ ýÿòèð äèëÿð.Î, ñîâåò äþâëÿòèíè äàüûòäû âÿ ìöñÿëìàí äþâëÿòëÿðè ùèìà éÿñèç ãàëäû.

3-úö ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí “äîíóç áàëàñû” òåðìèíè áàðÿäÿ îíó äåéÿáèëÿðèê êè, ÿðÿáëÿð áÿçÿí àìåðèêàëûëàðû èíýèëèñëÿðäÿí — õðèñòèàíõàëãûíäàí òþðÿäèéèíÿ ýþðÿ äîíóç áàëàñû àäëàíäûðìûøëàð. Ëàêèí áèçÿáåëÿ ýÿëèð êè, êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ Ñîâåò äþâëÿòèíèí äàéàãëàðûíûëàõëàäàí Õðóøøîâà (õàëã àðàñûíäà îíó äîíóçà áÿíçÿäèðäèëÿð) âÿ


563

îíóí äàâàì÷ûñû, Ñîâåò äþâëÿòèíè äàüûäàí Ãîðáà÷îâà (äîíóçáàëàñû) èøàðÿ åäèð.

8 ê91Ðîäîñ úàìààòûíûí éàøàäûüû éåðÿ ãÿäÿì ãîéàíäà,Ñÿëèá÷èëÿð, äåìÿê îëàð êè, áèðëÿøÿúÿêëÿð.Èêè àïàðûúû ãöââÿ (Ìàðñ âÿ Âåíåðà) Áàëûã áöðúöíäÿ ýþðöøäö.Âÿ ÷îõëó ñàéäà àäàì äàøãûíëà úÿçàëàíäû.

Õðèñòèàí êîëîíèéàñû éàøàéàí Ðîäîñ àäàñû 1523-úö èëäÿ òöðêëÿðòÿðÿôèíäÿí òóòóëìóøäó. Ëàêèí Îñìàíëû èìïåðèéàñûíûí ñöãóòóíàéàõûí, 1912-úè èëäÿ Èòàëèéà-Òöðêèéÿ ìöùàðèáÿñè çàìàíû Ðîäîñóèòàëéàíëàð ÿëÿ êå÷èðìèøäèëÿð. 1945-úè èëäÿ èñÿ èòàëéàíëàð Ðîäîñó éó -íàíëàðà âåðìèøäèëÿð. 2-úè ñÿòèðäÿ ýþðöúö áóíà èøàðÿ åäèð. Áèð õðèñ -òèàí äþâëÿòè Ðîäîñó òóòóð âÿ ñîíðà îíó áàøãà áèð õðèñòèàí äþâëÿòèíÿâåðèð.

Ìàðñ âÿ Âåíåðà ïëàíåòëÿðèíèí îðáèòëÿðè òåç-òåç öñò-öñòÿ äöøöð.Îäóð êè, Ðîäîñó ñóíàìè íÿòèúÿñèíäÿ äàøãûíûí íÿ âàõò áàñàúàüûíûäåìÿê ÷ÿòèíäèð. Ùþðìÿòëè îõóúó, åòèðàô åäèì êè, XXI ÿñðèí ÿââÿë -ëÿ ðèíäÿ Áàêûäà çÿëçÿëÿ îëàíà ãÿäÿð Ãóðàíäà ýþñòÿðèëÿí “Áèð àíäàþçöíö äÿ, âàð-äþâëÿòèíè äÿ ìÿùâ åäÿðÿì” êÿëàìûíû äÿðèíäÿí äÿðêåòìÿäèéèì êèìè, 2005-úè èëèí ñîíëàðûíäà Àñèéà âÿ Àìåðèêàãèòÿëÿðèíäÿ ñóíàìè íÿòèúÿñèíäÿ áàø âåðÿí äàø ãûíëàðû ýþðÿíÿ ãÿäÿðÍîñòðàäàìóñóí ñþç à÷äûüû äàøãûíëàðûí ìèã éàñûíû äà äÿðê åäÿáèëìèðäèì.

8 ê92Êðàëëûãäàí óçàãäà òÿùëöêÿëè ñÿéàùÿòÿ ýþíäÿðèëäè.Î, áþéöê îðäó èëÿ ýåäÿðÿê, îíó ÿëèíäÿ ñàõëàéàúàã.Êðàë þç õàëãûíû ýèðîâ êèìè ñàõëàéàúàã.Ãàéûäàíäàí ñîíðà î, áöòöí þëêÿíè ÷àïûá-òàëàéàúàã.

Áó êàòðåíè áèð íå÷ÿ ùþêìäàðà àèä åòìÿê îëàð. Òÿäãèãàò÷ûëàðäàíáÿçèëÿðè ãåéä åäèðëÿð êè, Íîñòðàäàìóñ êàòðåíäÿ èñâå÷ êðàëû XII


564

Êàðëäàí ñþç à÷ûð. Áþéöê Øèìàë ìöùàðèáÿñè çàìàíû (1700-1720) î,Ïîëòàâà éàõûíëûüûíäà I Ïéîòðóí îðäóñóíà ìÿüëóá îëäóãäàí ñîíðàÒöðêèéÿéÿ ãà÷ûð. ßñèð ñèôÿòèëÿ ñóëòàíûí ãîíàüû îëóð. 1715-úè èëäÿãà÷àðàã âÿòÿíÿ ýÿëèð âÿ áþéöê îðäó éàðàòìàã ö÷öí ïóë éûüûð.

Ëàêèí 1-úè ñÿòèð êàòðåíèí XII Êàðëà àèä îëìàäûüûíû òÿñäèãëÿéèð.Îíó ùå÷ êèì, ùå÷ éàíà ýþíäÿðìÿìèøäè. Î, I Ïéîòðà ÿñèð äöøìÿê -äÿí ãîðõàðàã ãà÷ûá úàíûíû ãóðòàðìûøäû.

Êàòðåíè Ìàî Òçåäóíëà áàüëàìàã èñòÿéÿí òÿäãèãàò÷ûëàð äà âàðäûð.Ëàêèí êàòðåíäÿ áÿéàí îëóíàíëàðëà Ìàî Òçåäóíóí ôÿàëèééÿòèíäÿáàø âåðÿíëÿð óéüóí ýÿëìèð.

ßñëèíäÿ áó êàòðåí Íàïîëåîí Áîíàïàðòëà áàüëûäûð. Êàòðåíèí 1-úèñÿò ðèíèí Íàïîëåîíëà áàüëû îëäóüóíó É.Â.Òàðëåíèí “Íàïîëåîí” ÿñÿ -ðèí äÿí äÿ ýþðìÿê îëóð. Ìöÿëëèôèí ýþñòÿðäèéèíÿ ýþðÿ ÍàïîëåîíÔðàíñà-Èòàëèéà ìöùàðèáÿñèíèí ãàëèáè êèìè ÷îõ ìÿøùóðëàøìûøäû. Áó,Äèðåêòîðèéàíû íàðàùàò åäèðäè. Îäóð êè, Íàïîëåîíóí Ìèñèðÿ ýåòìÿêàðçóñó îíëàðûí öðÿéèíäÿí îëäó. “Ãîé, Ìèñèðÿ ýåòñèí: ãàéûòñà—éàõøû,ãàéûòìàñà, íÿ åòìÿê îëàð. Áàððàñ âÿ îíóí éîëäàøëàðû ùÿëÿ ãàáàãúà äàíèòêèéÿ ñÿáèðëÿ ãàòëàøìàüà ùàçûð èäèëÿð. Åêñïåäèñèéà ãÿðàðà àëûíäû”.1

1798-úè èë ìàé àéûíûí 17-äÿ Íàïîëåîíóí äîíàíìàñû Òóëîíäàíéîëà äöøäö. Àðòèëëåðèéà èëÿ áèðëèêäÿ îíóí 300 ìèí íÿôÿðëèê îðäóñó,òÿãðèáÿí 350 ýÿìè âÿ áàðêàñû âàðäû.

Ùÿìèí èëèí èéóí àéûíûí 10-äà Ìàëòàíû, èéóë àéûíäà èñÿÈñêÿíäÿðèééÿ âÿ Ãàùèðÿíè òóòàí Íàïîëåîí Ôðàíñàäà áþùðàíâÿçèééÿòè éàðàíäûüûíäàí ñÿôÿðèíè éàðûì÷ûã ãîéóá Ïàðèñÿ ãàéûäûð.1799-úó èëèí íîéàáðûíäà ÷åâðèëèø åäÿðÿê ùàêèìèééÿòè ÿëÿ àëûð.Þìðöíö ìöùàðèáÿëÿðäÿ êå÷èðÿí Íàïîëåîíóí ùàêèìèééÿòè çàìàíûèêè ìèëéîíäàí ÷îõ ôðàíñûç ÿñýÿð âÿ çàáèòè ìÿùâ îëìóøäó. Òÿêúÿ1812-úè èë Ôðàíñà-Ðóñèéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû éàðûì ìèëéîí ôðàíñûçùÿðá÷èñè, éöç ìèíäÿí ÷îõ àò âÿ ùÿðáè ëÿâàçèìàò èòèðÿí Íàïîëåîí


565

1 É.Â.Òàðëå. Íàïîëåîí. Áàêû, 1993, ñÿù. 56.

Ôðàíñàéà äþíÿí êèìè, ùÿð åâäÿí áèð ÿñýÿð âÿ áèð àò òÿëÿá åäÿðÿêîðäó éàðàòìûø âÿ éåíèäÿí ìöùàðèáÿéÿ àòûëìûøäû.

4-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð.

8 ê93Î, ïðåëàò âÿçèôÿñèíè ÿëèíäÿ éåääè àéäàí ÷îõ ñàõëàìàéàúàã.Îíóí þëöìö èëÿ áþéöê òÿôðèãÿ áàøëàéàúàã.Áàøãà áèðèñè ïðåëàòëûüû ÿëèíäÿ éåääè àé ñàõëàéàúàã.Âåíåñèéà éàõûíëûüûíäà ñöëù, áèðëèê áÿðïà îëóíäó.

Íîñòðàäàìóñ êàòîëèê êèëñÿñèíÿ, õöñóñÿí äÿ Ðîìà Ïàïàëûüûíàíå÷ÿ-íå÷ÿ êàòðåí ùÿñð åòìèø âÿ äåìÿê îëàð êè, âàõò ÷àòäûãúà áþéöêýþðöúöíöí ÿñðëÿðëÿ þíúÿ ýþñòÿðäèéè éåðèíè àëìûøäûð. Áó êàòðåí äÿèñòèñíà òÿøêèë åòìèð. Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Ðîìà Ïàïàëàðûíäàí ýåäèð.Ìÿñÿëÿí, 1590-úû èëäÿ Ïàïà Â Ñèêñòèí þëöìöíäÿí ñîíðà ñå÷èëÿíÏàïà II Óðáàí úÿìè èêè ùÿôòÿ, îíäàí ñîíðà XVI Ãðèãîðè úÿìè îí àéÏàïàëûã êöðñöñöíÿ ñàùèá îëìóøäó. Ëàêèí îíëàðûí âàõòûíäà Âàòè -êàíäà ùå÷ áèð òÿôðèãÿ áàø âåðìÿìèøäè. Òÿäãèãàòëàð ýþñòÿðèð êè,Íîñòðàäàìóñóí êàòðåíäÿ áÿéàí åòäèêëÿðè 1978-úè èëäÿ îëóá. Áèð èëÿðçèíäÿ Ïàïà êöðñöñöíäÿ ö÷ íÿôÿð ÿéëÿøèá. Ïàïà VI Ïàâåë þëäöê -äÿí ñîíðà Ïàïà ñå÷èëÿí Èîùàíí I Ïàâåë Âàòèêàíäà áàø âåðÿí åéáÿ -úÿð ëèêëÿðÿ ñîí ãîéìàã èñòÿìèø, ëàêèí Êóðèéà èëÿ Ïàïà àðàñûíäà òÿô -ðè ãÿ äöøìöø, I Ïàâåëèí Ïàïà ñå÷èëìÿñèíäÿí äöç áèð àé êå÷ìèø îíóçÿùÿðëÿìèøäèëÿð.

Áóíäàí ñîíðà 4-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, Âåíåñèéàíûí ïðå ëà -òû îëàí Àëáèíî Ëó÷èàíî Èîùàíí II Ïàâåë àäû èëÿ Ðîìà Ïàïàñû ñå÷èë -ìèøäè (1978-2005). Ïàïàëûãäà ÿìèí-àìàíëûã, áèðëèê éàðàòìàüà íàèëîëìóøäó.

8 ê94Ýþëöí ãàðøûñûíäà, ñÿðâÿòèí ÷îõóíóí àòûëäûüû éåðäÿ,Éåääè àé ìöääÿò, ñÿðâÿò ñàùèáè ìöòÿÿññèð îëàúàã.Âàõòû éóáàäàðàã äþéöøÿ ýèðèøìÿäèêëÿðèíäÿí


566

Èñïàíëàð Àëáèîíäàíîëàíëàð òÿðÿôèíäÿí ãàðÿòåäèëÿúÿêëÿð.

Äèããÿòè ÷ÿêÿíêàòðåíäèð. Ñîí ñÿòèðäÿñþùáÿò ýåäÿí “Àëáèîí”òåð ìèíè Èíýèëòÿðÿéÿ àèääèð.Áó àäû îíëàðà ãÿäèìðîìàëûëàð âåð ìèø äèëÿð.Òàðèõ êèòàáëàðûíäà èíäè äÿòåç-òåç èøëÿíÿí ñþçäöð.Àëáèîí ëàð èñÿ èíýèëèñëÿðäåìÿêäèð. Ìàðàãëûäûð êè,Íîñòðàäàìóñóí çàìà -íûíäà èíýèëèñëÿðëÿ èñïàíëàðìöòòÿôèã èäèëÿð. Ëàêèíâàõò äÿéè øèá, äîñòëóãïîçóëóá. 1590-úû èëäÿ 40èñïàí ýÿìèñè ÚÿíóáèÀìåðè êà äà ÿëäÿ îëóí ìóøãûçûëëà éöêëÿíÿðÿê éåääèàé ÷ÿêÿí óçóí, öçöúö âÿãîðõó ëó éîëäàí ñîíðà Êàäèñ áîüàçûíà ÷àòìûøäû.

Îíëàðû 13 ùÿðáè ýÿìè ìö øà éèÿò åäèðäè. Êàäèñ ñþ çö — þðòöëö,ãàïàëû éåð äå ìÿêäèð. Ýöìàí åäèð äèëÿð êè, áóðà äà ùå÷ áèð òÿùëöêÿîëà áèë ìÿç. Îíà ýþðÿ äÿ Êàäèñ êþð ôÿçè éà íûíäà ñà êèò áóõòàäà ëþâ -áÿð ñàëìàã ãÿðàðûíà ýÿë ìèø äèëÿð. Àõ øàìöñòö ýþ çÿò ÷è ëÿð õÿáÿðâåðìè øäèëÿð êè, öôöãäÿ èíýèëèñ ýÿ ìèëÿðè ýþðö íöð. Èñïàíëàð íàðàùàòîëìà äûëàð. Ôèêèð ëÿøäèëÿð êè, äàð áóõòàéà ùå÷ êèì äþéöø ö÷öí ýè ðèø -ìÿç. Ìö øàéèÿò÷è ýÿìèëÿ ðèí êàïè òàíëàðûíûí äÿíèçÿ ÷ûõûá èíýèëèñëÿðëÿäþéöøÿ ýèð ìÿê áåëÿ àüûë ëàðûíà ýÿë ìÿäè. Èíýèëèñëÿð áóõòà éà ýèðÿðÿê


567

Èíýèëèñëÿð Êàäèñ éàõûíëûüûíäà èñïàíëàðûí ãûçûëàïàðàí ýÿìèëÿðèíÿ ùöúóì åäÿðêÿí (1590)

áèð éåðÿ òîïëàí ìûø ìöøàéèÿò÷è ýÿ ìèëÿðè òîï àòÿøèíÿ òóòàðàã ìÿùâåòäèëÿð âÿ òèúàðÿò ýÿ ìè ëÿðèíè âÿ ãûçûëû ÿëÿ êå÷èðäèëÿð. Èñïàíëàð þçùÿðáè-äÿíèç äîíàí ìàñûíû éàíäûðäû êè, èíýèëèñëÿð òèúàðÿò ýÿìèëÿðèíèâÿ ñÿðâÿòè äàð áóõòàäàí ÷ûõàðûá àïàðà áèëìÿñèíëÿð.

8 ê95Áàøãàëàðûíû øèðíèêëÿøäèðÿí õÿíäÿéÿ àòûëàúàã.Âÿ ÿëè-ãîëó áàüëû áèð ìöääÿò îðàäà ãàëàúàã.Äèí õàäèìè õà÷ëà áèðëèêäÿ ðÿùáÿðÿ ãîøóëàúàã.Ñÿðò ãàíóí ðàçû òÿðÿôëÿðè ìÿìíóí åäÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí ÀÁØ ïðåçèäåíòè Ðîíàëä Ðåéãàíäàíáÿùñ åòäèéèíè éàçûðëàð. 1-úè ñÿòèðëÿ áàüëû îíó äåìÿê îëàð êè, Ãîðáà -÷î âó øèðíèêëÿíäèðÿðÿê Ñîâåò Èòòèôàãûíûí äàüûëìàñûíà áàèñ îëàí èëêäþâ ëÿò áàø÷ûñû Ðåéãàí îëóá. Îíóí Àðàëûã äÿíèçèíäÿ Ãîðáà÷îâëàýþðöøëÿðè ÷îõ øåéäÿí õÿáÿð âåðèð.

2-úè ñÿòèðäÿí äÿ ýþðöíäöéö êèìè, Ðåéãàí ïðåçèäåíòëèéè äþâ ðöí -äÿ ÷îõ ãàëìàãàëëàðëà öçëÿøìèøäè. Èðàí — êîíòðàñ îíëàðäàí áèðè èäè.Õðèñòèàí àëÿìèíÿ õèäìÿòëÿðè, ìöñÿëìàí àëÿìèíÿ òÿçéèãëÿðè Ðåé -ãàíû õðèñòèàí äèí õàäèìëÿðèíèí ñåâèìëèñèíÿ ÷åâèðìèøäè.

Áèçÿ ãàëûðñà, êàòðåí Á.Éåëòñèíäÿí ñþç à÷ûð.Êàòðåíèí íÿ 1-úè, íÿ äÿ 2-úè ñÿòèðëÿðèíè Ðåéãàíà àèä åòìÿê îëàð.

Ùÿð èêè ñÿòèðäÿ áÿéàí îëóíàíëàð Ðóñèéàíûí ïðåçèäåíòè Éåëòñèíèí áà -øûíà ýÿëèá. Ñîâåò Èòòèôàãûíûí äàüûäûëìàñûíäà îíóí õèäìÿòëÿðè áþéöêîëóá. Êàòðåíèí ñîíðàêû ñÿòèðëÿðèíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð äÿ éåðèíè àëûá.

8 ê96Áîø Ñèíàãîã ùå÷ áèð áÿùðÿ âåðìÿéÿúÿê.Êàôèðëÿðÿ âåðèëÿúÿêäèð.Áàáèëèîíëó ãûç òÿãèá îëóíàúàã.Áÿäáÿõò âÿ ãÿìýèíäèð, îíóí ãàíàäëàðûíû ñûíäûðàúàãëàð.


568

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ýþñòÿðäèéèíÿ ýþðÿ, êàòðåíäÿ ñþùáÿò Éåðóñÿ ëèì -äÿêè Ñîëîìîí ìÿáÿäèíäÿí ýåäèð. Èíäè î, ìöñÿëìàíëàðûí ÃûçûëÈáàäÿòýàùûíûí ñÿêèñèíÿ ÷åâðèëèá. Áàáèëèîíëó ãûç — Èñðàèë äþâëÿòèäèð.4-úö ñÿòèðäÿ îíó ùÿð òÿðÿôäÿí ñûõàúàãëàðûíäàí áÿùñ îëóíóð. ËàêèíÅðèêà ×èòÿì êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿðèí Íîñòðàäàìóñ äöíéàñûíû äÿ -éèø äèéè 1566-úû èëäÿ áàø âåðäèéèíè ãåéä åäèð. Òÿäãèãàò÷û ýþñòÿðèð êè,Ñóëòàí Ñöëåéìàí éÿùóäèëÿðÿ ñûüûíàúàã âåðìèø, îíëàðûí Êîíñòàí -òèíîïîë âÿ Ñàëîíèêäÿ éåðëÿøìÿñèíÿ øÿðàèò éàðàòìûøäû.

8 ê97Âàð ÷àéûíûí ñîíóíäà áöòöí ùàêèìèééÿò äÿéèøÿúÿê.Ñàùèëèí éàõûíëûüûíäà ö÷ ýþçÿë óøàã äîüóëàúàã.Îíëàðûí àüëû êÿñÿí âàõò õàëã äèëÿí÷è ùàëûíà ñàëûíàúàã.Êðàëëûã âÿ þëêÿ äÿéèøèëÿúÿê âÿ ýåíèøëÿíÿúÿêäèð.

Âàð ÷àéû Êàíí âÿ Íèòñàäàí àõûá Àðàëûã äÿíèçèíÿ òþêöëöð. Âàð÷àéû Íîñòðàäàìóñóí âàõòûíäà Ôðàíñà âÿ Ñàâîéà äþâëÿòëÿðèíèí ñÿð -ùÿ äèíè òÿøêèë åäèðäè. Ôðàíñûç îðäóñó äÿôÿëÿðëÿ Ñàâîéàíû òóòìóø,õàëãû ãàðÿò åòìèøäè. 1860-úû èëäÿí Ñàâîéà Ôðàíñàéà ãàòûëûá. 4-úöñÿòèðäÿ ýþðöúö áóíà èøàðÿ åäèð.

8 ê98Êèëñÿ úàìààòûíûí ãàíû àõûäûëàúàãÃàí ñó éåðèíÿ àõàúàãÂÿ óçóí ìöääÿò äàéàíäûðûëìàéàúàãÌöñèáÿò! Ìöñèáÿò! Ìöãÿääÿñëÿðÿ ôÿëàêÿò öç âåðÿúÿê.

Èëê áàõûøäà øÿðùè àñàí ýþðöíÿí áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàðôÿðçèééÿëÿð èðÿëè ñöðñÿëÿð äÿ, ãÿòè ñþç äåìÿêäÿí ÷ÿêèíìèøëÿð.

Åðèêà ×èòÿì ýöìàí åäèð êè, áó êàòðåíäÿ 1792-úè èëäÿ Ôðàíñàäàäèí õàäèìëÿðèíèí áàøûíà ýÿëÿí ìöñèáÿòëÿðäÿí áÿùñ åäèëèð. Ëàêèííÿëÿðèí áàø âåðäèéèíè à÷ûá ýþñòÿðìèð.


569

�Ãÿçÿíôÿð Ïàøàéåâ. Íîñòðàäàìóñóí ìþúöçÿëè àëÿìè8 ê99Ö÷ äöíéÿâè êðàëûí ãöââÿñè èëÿÌöãÿääÿñ òàõò-òàú áàøãà éåðÿ êþ÷öðöëÿúÿê.Îðàäà ðóùóí âÿ âàðëûüûí ìÿüçèÁÿðïà îëóíàúàã âÿ ÿñë òàõò-òàú êèìè ãÿáóë îëóíàúàã.

Áó êàòðåí äÿ öìóìè ñÿúèééÿ äàøûéûð. Òÿáèè êè, ñþùáÿò Âà òèêàí -äàí ýåäèð. Ùå÷ êèìÿ ñèðð äåéèë êè, Ðîìà êèëñÿñè ìàôèîç ãðóï ëàðëàÿëàãÿäÿ îëìóø, ÷èðêëè ïóëëàðûí òÿìèçëÿíìÿñè, Ïàïà Èîùàíí I Ïàâåëèíçÿùÿðëÿíÿðÿê þëäöðöëìÿñè áóðàäà áàø âåðìèøäè. Áèð ÷îõëàðûíäàáóíà ýþðÿ Âàòèêàíà ãàðøû èíàìñûçëûã ÿìÿëÿ ýÿëèá. Îëà áèëñèí êè, 2-úèñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèëèð. Îëà äà áèëñèí êè, Ðîìà Ïàïàëûüû áàøãàéåðÿ êþ÷öðöëÿúÿê.

3-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò îíäàí ýåäèð êè, èíäè èíñàíûí ìÿíÿâè âÿ ôèçèêèúÿùÿòëÿðè àðàñûíäà óéüóíëóã éîõäóð. Èíñàíëàð ýÿëÿúÿêäÿ î ãÿäÿðéåòèøÿúÿêëÿð êè, Éàðàäàíëà ÿëàãÿíè þçëÿðè ãóðàúàãëàð. Êèëñÿéÿ âÿÈíúèëÿ åùòèéàú ùèññ îëóíìàéàúàã. Îíäà ðóùóí âÿ âàðëûüûí ìÿüçèáÿðïà îëóíàúàã.

8 ê100Áîëëóã íàìèíÿ àõûäûëàí ýþç éàøû,Éóõàðûäàí àøàüûéà, àøàüûäàí ëàï éóõàðûéà ãÿäÿð.×îõ áþéöê èíàì ùÿéàòëà îéóí àðàñûíäà ìÿíàñûíû èòèðäè.Ñó áîë îëñà äà þëöì éàíüûñûíà àçëûã åòäè.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ äÿ ãÿòè ñþç äåìÿê îëìóð. Êàòðåíè øÿðù åòìÿêö÷öí áèð òóòàðëû òàðèõè ôàêòûí îëìàìàñû îíóí øÿðùèíè èìêàíñûç åäèð.

Áóíóíëà áåëÿ, Íåä Ùàëëèíèí ÷îõ åùòèéàòëà èðÿëè ñöðäöéö áèðôÿðçèééÿíè îõóúóëàðûí íÿçÿðèíÿ ÷àòäûðìàã èñòÿðäèê. Òÿäãèãàò÷ûãåéä åäèð êè, áÿëêÿ äÿ êàòðåí Ìîíàêîíóí ùàêèì Ãðèìàëäèëÿðñöëàëÿñèíäÿí îëàí øàùçàäÿñèíèí ìîòîðëó ãàéûãäà ãÿçàéà óüðàìàñûâÿ ñåâèìëè ÿðèíè èòèðÿí øàùçàäÿ õàíûì Êàðîëèíàíûí ýþç éàøëàðûàõûòìàñûíäàí áÿùñ åäèð.

570

IX ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (IX ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (IX ÉÖÇËÖÊ))

Éàðàäàíûí ñèðëÿðè äÿðêåäèëìÿçäèð.Èíñàí çÿêàñû îíóí ìÿíàñûíû çÿððÿãÿäÿð äÿ äÿðê åòìÿê èãòèäàðûíäàäåéèëäèð.

9 ê1Áóðêäàí îëàí òÿðúöìÿ÷èíèí åâèíäÿ,Ìàñàíûí öñòöíäÿ ìÿêòóáëàð òàïûëàúàã.Òàéýþç, ñàðûøûí, àüáÿíèç éàøëû èøäÿí ùàëè îëàúàã.Éåíè êîííåòàáë îíà ãàðøû ÷ûõàúàã.

àòðåí Íîñòðàäàìóñóí þëöìöíäÿí àç ñîíðà áàø âåðÿíùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Ôðàíñàíûí Êîííåòàáëû (áàøêîìàíäàí âÿ éà ïîëèñèí ðÿùáÿðè) Ìîíìîðàíñèíèõÿáÿðäàð åäèðëÿð êè, ìÿøùóð ôðàíñûç àëèìè Åòèéåí äå ëà

Áîåòè þëêÿäÿ áàø àëûá ýåäÿí þçáà øû íà ëûãëà áàüëû “Ëà ÑåðâèòóäåÂîëîíòàèðå” — “Êþíöëëö ÿñàðÿò” àäëû ÿñÿð éà çûá. Àëèìèí áþéöêíöôóçóíà áàõìàéàðàã Ìîíìîðàíñè êèòàáûí ÷àïûíà ãàäàüà ãîéàáèëìèøäè. Ìîíìîðàíñè 1567-úè èëäÿ äþéöø âàõ òû ùÿëàê îëìóøäó.Éåíè Êîííåòàáëûí âàõòûíäà 1670-úè èëäÿ ùÿìèí ÿñÿð ÷àïîëóíìóøäó.

9 ê2Àâåíòèí òÿïÿëèéèíèí áàøûíäàí ñÿñ åøèäèëÿúÿê.Ãà÷ûí, ùÿð èêè òÿðÿôÿ ãà÷ûí!Ãûðìûçûëàðûí ãàíû èëÿ ãÿçÿá éàòàúàã.Ðèìèíèäÿí, Ïðàòîäàí, Êîëîííà ãîâóëàúàã.

�ÛÕ Ñåíòóðèéà

571

R

Êàòðåí Èòàëèéàäàí áÿùñ åäèð. Àâåíòèí öñòöíäÿ Ðîìàíûí áÿðãÿðàðîëäóüó Éåääè òÿïÿäÿí áèðèäèð. Ãÿäèìäÿ Ðîìà Ñåíàòû Ïàòðèñèíèíçöëìöíÿ ãàðøû åòèðàç ÿëàìÿòè îëàðàã Àâåíòèí òÿïÿëèéèíÿ ÷ÿêèëèáìèø.Áóíóíëà áàüëû èòàëéàí äèëèíäÿ “Àâåíÿ ÷ÿêèëìÿê” èôàäÿñè ãàëìûøäûð.Íîñòðàäàìóñ áóíäàí èñòèôàäÿ åäÿðÿê Ìóññîëèíèíèí ùàêèìèééÿòèäþâðöíäÿ ôàøèñòëÿðèí òþðÿòäèêëÿðè úèíàéÿòëÿðè, õöñóñÿí äÿ 1924-úöèëäÿ äåïóòàò Ìàòòåîòè îüóðëàíûá þëäöðöëÿíäÿí ñîíðà äåïóòàòëàðûíåòèðàç ñÿñèíè óúàëäàðàã Ïàðëàìåíòè òÿðê åòìÿëÿðèíè ýþñòÿðèð.

3-úö ñÿòèðäÿ ãûðìûçû ïàðòèçàíëàðûí — êîììóíèñòëÿðèí íèôðÿòèíÿãàí òþêìÿ èëÿ ñîí ãîéóëàúàüûíäàí äàíûøûëûð. Ùÿãèãÿòÿí äÿ 1945-úèèëèí àïðåëèíäÿ ïàðòèçàíëàð Ìóññîëèíèíè, îíóí ìÿøóãÿñèíè âÿÿòðàôûíäà îëàíëàðû þëäöðìöøäöëÿð.

Ñîíóíúó ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð äÿ äîüðóäóð. Ìóññîëèíè Ðèìèíèâÿ Ïðàòî éàõûíëûüûíäà àíàäàí îëìóøäó. Êîëîííà îðàäà ìÿøùóð àèëÿîëóá. Ëàêèí áóðàäà ñþùáÿò áèð ÷îõ úÿùÿòëÿðèíÿ ýþðÿ “ìÿøùóð -ëàøìûø, ðÿùáÿð àäûíû ãàçàíìûø Ìóññîëèíèäÿí ýåäèð.

9 ê3Áþéöê èíÿê Ðàâåíäÿ áþéöê ôÿëàêÿò è÷èíäÿäèð.Îí áåø òÿðÿôèíäÿí ýÿòèðèëÿíëÿðèí Ôîðíîçäà ãàáàüû êÿñèëèá.Ðîìàäà èêè èêèáàøëû áÿäùåéáÿò äîüóëàúàãäûð.Ãàí, àëîâ, äàøãûí, ëàï áþéöêëÿð õèëàñ îëàúàãëàð.

Êàòðåí Èòàëèéàíûí õàëã ãÿùðÿìàíû Úöçåïïå Ãàðèáàëäè (1807-1882) èëÿ áàüëûäûð. Áþéöê èíÿê (ëàòûíúà) Ðàâåíà âÿ Ôåððàðîàðàñûíäà ëèìàíäûð. Ñîíðàëàð Ãàðèáàëäèíèí øÿðÿôèíÿ àäû äÿéèø -äèðèëÿðÿê Ïîðòî-Ãàðèáàëäè àäëàíäûðûëìûøäûð. Àâñòðèéà âÿ ÏàïàëûüûíÏî ëèñëÿðè òÿðÿôèíäÿí Êåñåíàòèêî øÿùÿðè ìöùàñèðÿéÿ àëûíàíäà Ãà ðè -áàëäè âÿ òÿðÿôäàðëàðû 13 ãàéûãäà (êàòðåíäÿ 15 ãàéûã ýþñòÿðèë ìèøäèð.Éà Íîñòðàäàìóñ, éà äà òàðèõ÷èëÿð ñÿùâÿ éîë âåðèáëÿð — Ã.Ï.) úÿ ñà -ðÿòëÿ äÿíèçÿ ÷ûõìûøëàð. Àâñòðèéàíûí ìöùàôèçÿ ýÿìèñè äÿíèç éîë -ëàðûíû êÿñÿðÿê îíëàðà òÿñëèì îëìàã ÿìðè âåðìèøäè. Ëàêèí îíëàð àòÿøàëòûíäà Áþéöê èíÿê áóðíóíó êå÷ìèøäèëÿð.


572

4-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð äîüðó ÷ûõìûøäûð. Éàëíûç ö÷ ãàéûã âÿ30 íÿôÿð èíãèëàá÷û õèëàñ îëà áèëìèøäè. 3-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Ùàáñ -áóðãëàðäàí (Àâñòðèéà âÿ Ïðóññèéà) ýåäèð. Îíëàðûí Ðîìàíû òóòìàñûýþðöúöíö ùèääÿòëÿíäèðìèø âÿ áóíà ýþðÿ äÿ “èêèáàøëû áÿäùåéáÿò”èôàäÿñèíè èøëÿòìèøäèð.

9 ê4Äàøãûíäàí åäèëÿí êÿøôëÿðäÿí áèð èë ñîíðà Èêè áþéöê ñå÷èëÿúÿêäèð. Áèðèíúè äàéàíà áèëìÿéÿúÿê.Êþëýÿéÿ ãà÷àí èêèíúèñè ñûüûíàúàã òàïàúàã.Áèðèíúèíèí ìöäàôèÿ åòäèéè åâ ãàðÿò îëóíàúàã.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ äåéèëÿíëÿðè øÿðù åòìÿê ÷ÿòèíäèð. Îëà áèë -ñèí êè, ñþùáÿò ÀÁØ âÿ Ñîâåòëÿð Áèðëèéèíèí êîñìîñó ôÿòùèíäÿí, êîñ -ìîíàâòëàðûí àéà åíìÿëÿðèíäÿí, íöâÿ ðàêåòëÿðèíäÿí, ôÿçà ýÿìèëÿ -ðèíäÿí ýåäèð. Ùÿð ùàëäà áó êÿøôëÿð 1978-úè èëÿ ãÿäÿð åäèëìèøîëìàëûäûð. ×öíêè êàòðåíèí éåðäÿ ãàëàí ùÿð ö÷ ñÿòðè Ðîìà ÏàïàëàðûÈîùàíí I Ïàâåë âÿ Èîùàíí II Ïàâåëäÿí áÿùñ åäèð. I Ïàâåë 1978-úèèëäÿ Ðîìà Ïàïàñû ñå÷èëÿí êèìè, úèääè òÿäáèðëÿð ýþðìÿéÿ, êàð äè íàë -ëàðû âÿ áàøãàëàðûíû èøäÿí ÷ûõàðìàüà áàøëàìûøäû (áàõ: 1 ê65, 2 ê15,3 ê17, 3 ê65, 4 ê11, 5 ê49, 5 ê92, 6 ê9, 8 ê93, 10 ê12). Îäóð êè,ñå÷êèäÿí äöç áèð àé êå÷ÿíäÿ îíó çÿùÿðëÿéèá þëäöð ìöø äö ëÿð. II Ïà -âåë èñÿ “ïÿðäÿ àðõàñûíà” ãà÷ìûø, Âàòèêàí áàíêûíäà áàø âå ðÿí ìà -ëèééÿ ôûðûëäàãëàðûíû, ìàôèéà èëÿ ÿëàãÿëÿðè ýþðìÿçëèéÿ âóðìóø, Âàòè -êàíäà éåð àëàí åéáÿúÿðëèêëÿð ñèðð îëàðàã ãàëìûøäûð.

4-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, I Ïàâåëèí Âàòèêàíäà áÿðãÿðàðåòìÿê èñòÿäèéè ìöãÿääÿñëèê ùå÷ÿ åíäèðèëìèøäè.

9 ê5Àéàüûí ö÷öíúö áàðìàüû áèðèíúèéÿ îõøàéàúàã.Éåíè ìîíàðõà àøàüûäàí éöêñÿêëèéÿ.Ïèçè âÿ Ëóêó òèðàí êèìè òóòàíÞçöíöí ñÿëÿôëÿðèíèí ñÿùâèíè äöçÿëäÿúÿê.


573

Øÿðùè èíàíûëìàç îëàí áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñóí íÿ äåìÿêèñòÿäèéèíè òÿäãèãàò÷û Ëå Ïåëëåòéå à÷à áèëìèøäèð. Êàòðåíäÿ ñþùáÿò IIIÍàïîëåîíäàí ýåäèð. 1-úè ñÿòèðäÿ III Íàïîëåîíóí äà þçö-þçöíöÈìïåðàòîð åëàí åòìÿñèíäÿí, 2-úè ñÿòèðäÿ îíóí äà I Íàïîëåîí êèìè,ëàï àøàüûäàí Èìïåðàòîð òèòóëóíà ãÿäÿð éöêñÿëìÿñèíäÿí, I Íàïî -ëåîíóí îüëó II Íàïîëåîíóí ùàêèìèééÿòÿ ýÿëìÿäÿí 22 èéóí 1832-úè èëäÿ Âéàíàäà þëìÿñèíäÿí áÿùñ åäèëèð. 4-úö ñÿòèðäÿ ýþðöúö áóíàèøàðÿ åäèð, éÿíè II Íàïîëåîíóí ùàêèìèééÿòÿ ýÿëìÿìÿñè (ßñëèíäÿ IIÍàïîëåîí àòàñû ñöðýöíÿ ýþíäÿðèëìÿìèøäÿí ÿââÿë àíàñû èëÿ áèðýÿÀâñòðèéàäà ùþêìäàð îëàí áàáàñûíûí éàíûíà ýåòìèøäè. Ùàêèìèééÿòáàðÿäÿ äöøöíìöðäö) îíóí àéàüûíà áóðàõûëìûø ñÿùâ êèìè éàçûëûá.

9 ê6Ñàéñûç-ùåñàáñûç èíýèëèñëÿð Ãèåíèäÿ,Îíó Àíãëàêâèòàíè àäû àëòûíäà òóòàúàãëàð:Ëàíãåäîêó, Èñïàëìû, Áîðäîëó,Ñîíðàäàí îðàíû Áàðáîêñèòàí àäëàíäûðàúàãëàð.

Êàòðåíäÿ àäû ÷ÿêèëÿí éåð àäëàðû, äåìÿê îëàð êè, ìÿëóì äåéèëäèð.Ýþðöúö èíýèëèñëÿðèí áèð ÷îõ éåðëÿðè çÿáò åäÿúÿêëÿðèíè áÿéàí åäèð.Äîüðóäàí äà, èíýèëèñëÿð äÿíèçäÿ ùþêìðàíëûüû ÿëÿ àëäûãäàí ñîíðàäöç 300 èë ìöääÿòèíÿ áèð ÷îõ þëêÿëÿðè òóòìóøäóëàð. Îíëàðûí áóùþêìðàíëûüû 1947-úè èëäÿ Ùèíäèñòàí, Ïàêèñòàí âÿ áèð ÷îõ áàøãàäþâëÿòëÿð ìöñòÿãèëëèê ÿëäÿ åòäèêäÿí ñîíðà áàøà ÷àòìûøäû.

9 ê7Òàïûëìûø ñÿðäàáÿíè à÷àí àäàìàÂÿ îíó ùÿìèí àíäà áàüëàìàéàí àäàìà,Áÿëà ýÿëÿúÿê, íÿäÿí þëäöéöíö ùå÷ êèì ñöáóò åäÿ áèëìÿéÿúÿê.Ôÿðã åòìÿç Áðåòîí, éàõóä Íîðìàíä êðàëû îëñóí.

Ùÿð øåéäÿí ÿââÿë ãåéä åäÿê êè, ãÿäèì çàìàíëàðäàí Áðåòîí —áðè òà íèéàëû, Íîðìàíä—ôðàíñûç ìÿíàñûíäà èøëÿíèá. Êàòðåíäÿ ñþùáÿòäöí éàíûí ÿí ÿçÿìÿòëè òèêèëèëÿðèíäÿí áèðè, òàðèõÿ ìþúöçÿ êèìè ãûçûë


574

õÿòëÿ éàçûëàí Ìèñèð åùðàìëàðûíäàí âÿ ôèðîíëàðäàí áèðè Òóòàíõàìîíâÿ îíóí ñÿðäàáÿñèíäÿí ýåäèð. 1908-úè èëäÿí èíýèëèñ àðõåîëîãó Ùî -âàðä Êàðòåð, îíóí ùàìèñè, èíýèëòÿðÿëè Ëîðä Ýåîðýè Ùåðáåðòèí ðÿù áÿð -ëèéè àëòûíäà Ôèðîíëàð âàäèñèíäÿ ãàçûíòûëàð àïàðûðäûëàð. 1922-úè èëèí ëàïñîíëàðûíäà îíëàð Ìèñèð ôèðîíëàðûíûí XVIII ñöëàëÿñèíèí íö ìà éÿíäÿñèÒóòàíõàìîíóí ñÿðäàáÿñèíè àøêàð åòìèøäèëÿð (Áó, èíúÿ ñÿ íÿò íöìó -íÿ ëÿðè èëÿ çÿíýèí îëàí éåýàíÿ ñÿðäàáÿäèð êè, òàëàí åäèë ìÿ éèá).

Ãðàô Ýåîðýè Ùåðáåðò ñÿðäàáÿ àøêàð åäèëÿíäÿí ñîíðà ùå÷ âàõòàéðûëìàäûüû ñåâèìëè èòèíè Ëîíäîíà ýþíäÿðìÿëè îëìóøäó. Ñÿðäàáÿ -éÿ ýèðèá-÷ûõàíäàí ñîíðà èò õÿñòÿùàë èäè. Èêè àé ñîíðà Ëîðä ÝåîðýèÃàùèðÿäÿ, åëÿ ùÿìèí àíäà èòè Ëîíäîíäà þëìöøäö.

Àðõåîëîæè ãàçûíòûëàðäà èøòèðàê åäÿí 30-äàí àðòûã àäàì äà àçñîíðà ìÿëóì îëìàéàí õÿñòÿëèêäÿí äöíéàñûíû äÿéèøìèøäè.

Ìèñèð àëèìëÿðèíäÿí áèðè óçóíìöääÿòëè òÿäãèãàòëàðäàí ñîíðà,1962-úè èëäÿ áÿéàí åòìèøäè êè, èíñàíëàðûí þëöìöíÿ ñÿáÿá îëàí ýþ -áÿ ëÿê âèðóñóíó àøêàð åäèá. Ñÿùÿðèñè ýöí î, àâòîìîáèë ãÿçàñûíàäöø ìöø, ùå÷ áèð õÿñàðÿò àëìàäàí äöíéàñûíû äÿéèøìèøäè. Ùÿêèìëÿðîíóí ìÿëóì îëìàéàí õÿñòÿëèêäÿí êå÷èíäèéèíè òÿñäèã åòìèøäèëÿð.

9 ê8Êðàë ìÿðòÿáÿñèíÿ éöêñÿëìèø êè÷èê îüóë àòàñûíû þëöìÿ

ìÿùêóì åäÿúÿê.Ìöíàãèøÿäÿí ñîíðà ÷îõ øÿðÿôñèç þëöì.Éàçû òàïûëäû, øöáùÿ ïåøìàí÷ûëûã äîüóðàúàã.Ãîâóëìóø úàíàâàð éàòàãäà óçàíàíäà.

Êàòðåíäÿ ñàíêè ùÿð øåé àéäûí áÿéàí åäèëèá. Áóíóíëà áåëÿ, êàòðåíáàðÿäÿ ãÿòè ñþç äåìÿê ÷ÿòèíäèð. Ýþðöúöíöí 4-úö ñÿòèðäÿ èøàðÿåòäèéè úàíàâàð áàðÿäÿ îíó äåìÿê îëàð êè, Àäîëô ãÿäèì ýåðìàíäèëèí äÿ “ãÿøÿíý úàíàâàð” ìÿíàñûíäà èøëÿíèá.

Ðîìà øÿùÿðèíèí ñèìâîëó äà “äèøè úàíàâàð” âÿ îíó ÿìÿí Ðîìóëâÿ Ðåì ãàðäàøëàðûäûð. Î êè ãàëäû 1-úè ñÿòèðÿ, òàðèõäÿ ùàêèìèééÿòÿýÿë ìÿê ö÷öí àòàñûíû þëöìÿ ìÿùêóì åäÿí øþùðÿòïÿðÿñòëÿð ÷îõîëìóøäóð.


575

9 ê9ßáÿäè ñþíìÿéÿí îääàí éàíàí ëàìïà,Âåñòàëëàð ìÿáÿäèíäÿ òàïûëàíäà,Óøàã õÿëáèðäÿí êå÷ÿí îä, ñó òàïäû.Íèì, Òóëóçà ñóäà ìÿùâ îëàúàã, áàçàð äàüûëàúàã.

Êàòðåíäÿ Ôðàíñàäàí áÿùñ åäèëèð. Íèì âÿ Òóëóçà àðàñûíäà ìÿñà -ôÿ 140 ìèëäèð. Êàòðåí áàðÿäÿ àüëàáàòàí áèð ôèêèð ñþéëÿíìÿéèá. Îëàáèëñèí êè, ýÿëÿúÿêäÿ ñóíàìè íÿòèúÿñèíäÿ áó øÿùÿðëÿð ñó àëòûíäà ãà -ëàúàã, öìóìàâðîïà áàçàðûíà áþéöê çèéàí äÿéÿúÿê âÿ éà áó âàõòöìóìè áàçàð äàüûëàúàãäûð.

Îíó äà äåéÿê êè, 1988-úè èëäÿ Íèì äàøãûíà ìÿðóç ãàëìûø, äà -üûí òûëàð îëìóø, ëàêèí ùå÷ íÿ òàïûëìàìûøäû.

9 ê10Ðàùèá âÿ ðàùèáÿíèí óøàüû þëöìÿ ìÿðóç ãàëàúàã.Îíó àéû áàñûá þëäöðÿúÿê, ãàáàí àïàðàúàã.Ôóà âÿ Ïàìó éàõûíëûüûíäà îðäó äöøÿðýÿ ñàëàúàã.Òóëóçà, Êàðêàññîíà ãàðøû úàð÷û ÷àäûðû ãóðóëàúàã.

Áó êàòðåí ùÿëÿëèê øÿðù îëóíìàéûá.

9 ê11ßäàëÿòëè àäàìû íàùàãäàí þëöìÿ ìÿùêóì åòìÿéÿ ýÿëÿúÿêëÿð.Úàìààòûí ýþçö þíöíäÿ, îíëàðûí àðàñûíäà éîõ åäèëäè.Áó éåðäÿ áþéöê åïèäåìèéà áàø âåðÿúÿê.Ùàêèìëÿðèí þçëÿðè áåëÿ ãà÷ìàüà ìÿúáóð îëàúàãëàð.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ÿêñÿðèééÿòèíèí ðÿéèíÿ ýþðÿ áó êàòðåí èíýèëèñêðàëû I ×àðëçûí åäàìû èëÿ áàüëûäûð. I ×àðëçûí åäàìûíäàí (1649)ñîíðà, 1665-úè èëäÿ Ëîíäîíäà áàø âåðÿí òàóí ÿùàëèíèí ö÷äÿ áèðèíèìÿùâ åòìèøäè. 1966-úû èëäÿ èñÿ Áþéöê Ëîíäîí éàíüûíû, äåìÿê îëàðêè, î âàõò òàõòàäàí îëàí åâëÿðèí ùàìûñûíû ìÿùâ åòìèøäè.


576

9 ê12Äèàíà âÿ Ìåðêóðèíèí ùÿäñèç ýöìöøößêñëÿðè ýþëäÿ ýþðöíÿúÿêäèð.Î ùåéêÿëòÿðàø òÿçÿ ýèë àõòàðàúàã.Î þçö âÿ àäàìëàðû ãûçûëëà äîéäóðóëàúàãëàð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè ìèñòèê, ôþâãÿëòÿáèè ùåñàá åäèðëÿð. Èíñàíÿòðàô ìöùèòÿ äàõèëè àëÿìèíèí ýþçö èëÿ áàõûð. Õÿéàëëàðà ãÿðã îëóð.Äèàíà Áóääàëàðäà òÿñÿââöô ìÿíàñûíäà èøëÿíèá. 3-úö ñÿòèð õöñóñèìàðàã äîüóðóð. Ìàéà ùèíäèëÿðèíèí òÿãâèìèíäÿ 2012-úè èë äÿí ñîíðàèíñàí òàìàìèëÿ äÿéèøÿúÿêäèð. Ìÿíÿâè éöêñÿëèø áàø âå ðÿ úÿêäèð. 3-úöñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð. ßñàòèðÿ ýþðÿ Éà ðàäàí èíñàíûîääàí, ñóäàí, òîðïàãäàí âÿ ùàâàäàí éàðàäûá. Áó êàòðåíäÿ îääàíäà (Ìåðêóðè), ñóäàí äà, òîðïàãäàí äà (ýèëäÿí) ñþùáÿò ýåäèð. Íîñ -òðà äàìóñ 3-úö ñÿòèðäÿ áÿéàí åäèð êè, Àëëàù éåíè èíñàíû éàðàòìàãö÷öí òÿçÿ ýèë àõòàðàúàã.

9 ê13Ñîëîíóí ÿòðàôûíäàêû ãà÷ãûíëàð,Îêóñà ýèðìÿê ö÷öí ýåúÿ ýÿòèðèëäèëÿð.Ìîäåíäÿí èêè íÿôÿð Áîëîíéàéà ãàðøû ãÿääàðäûð.Ýÿòèðèëäèëÿð âÿ Áóçàíñîíóí îúàüûíäà ìöÿééÿí îëóíäóëàð.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ ãÿòè ñþç äåéÿí îëìàìûøäûð.

9 ê14Áîéàã÷û ãàáûíûí öñòöíöí ùàìàð éåðèíÿ éûüûëìûøØÿðàá, áàë âÿ áèòêè éàüû ñîáàëàðûí öñòöíÿ ãîéóëäó.Îíëàð áàòàúàãëàð, úàì êèìè îíëàðà éàðëûã âóðóëàúàã.Áîðäîäàí, òîïëàðäàí àòûëàí éåääè àòÿø ñóñäó.

Áó êàòðåí øÿðùè ÷îõ ìöøêöë îëàí êàòðåíëÿðäÿí ùåñàá îëóíóð. Ùÿðùàëäà êàòðåíèí êå÷ìèøÿ àèä îëäóüóíó ýöìàí åòìÿê îëàð.


577

9 ê15Ïåðïèíèéà éàõûíëûüûíäà ãûðìûçû ìÿùáóñëàð,Îðòàäà îëàíëàð äàðìàäàüûí åäèëÿúÿê, óçàüà àïàðûëàúàãëàð.Ö÷ö òèêÿ-òèêÿ îëàúàã, áåøè èñÿ äÿùøÿòëè ÿçàá-ÿçèééÿò è÷èíäÿ Áóðãóíäèéàíûí ïðåëàòû âÿ ùþêìäàðû ö÷öí ñàõëàíàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ áó êàòðåí XVII ÿñðèí îðòàëàðûíäà Ôðàíñàèëÿ Èñïàíèéà àðàñûíäà ýåäÿí ÷ÿêèøìÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð.

Ïåðïèíèéà 1659-úó èëÿ ãÿäÿð Èñïàíèéàéà àèä îëóá.

9 ê16Êàñòèëèéàëû Ôðàíêî éûüûíúàã êå÷èðÿúÿê.Ñÿôèð ðàçûëàøìàéàúàã, áóíó íèôàã àäëàíäûðàúàã.Ðèâåðàíûí àäàìëàðû áèð éåðÿ òîïëàøàúàãëàð.Áþéöê êþðôÿçÿ ýèðìÿêäÿí èìòèíà åäÿúÿêëÿð.

Áþéöê ýþðöúöíöí éöç ôàèç éåðèíè àëìûø êàòðåíëÿðèíäÿíäèð. Ùÿðøåéäÿí ÿââÿë îíó äåìÿê ëàçûìäûð êè, Íîñòðàäàìóñ þçöíäÿíòÿãðèáÿí 400 èë ñîíðà áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðè äÿãèã ýþðìöø, ùÿòòàùàäèñÿëÿðèí èøòèðàê÷ûëàðûíûí àäëàðûíû áåëÿ äÿãèã ýþñòÿðìèøäèð.Ýþðöúö äèêòàòîð Ôðàíñèñêî Ôðàíêî âÿ îíäàí ÿââÿë ùàêèìèééÿòäÿîëìóø Ïðèìî äå Ðèâåðàäàí ñþç à÷ûð. Êðàë Ïðèìî äå Ðèâåðà ãèéàìíÿòèúÿñèíäÿ ùàêèìèééÿòäÿí óçàãëàøäûðûëìûøäû. Î, Ôðàíñàäà éàøà -ìûø âÿ 1930-úó èëäÿ äöíéàñûíû äÿéèøìèøäè. Îíóí îüëó Õîñå Àíòî -íèî Ïðèìî äå Ðèâåðà àòàñûíûí ãàíûíû àëìàã ö÷öí ÿòðàôûíà îðäó òîï -ëàéûá ìöáàðèçÿéÿ áàøëàìûøäû. 3-úö ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèëèð. Ëàêèíî, åëÿ áèðèíúè äþéöøäÿ ùÿëàê îëóð. Îíóí éåðèíè Ôðàíêî òóòóð âÿñîíðàëàð Èñïàíèéàäà ùàêèìèééÿòè ÿëÿ àëûð. Áó äèêòàòîðëà áàüëû àðòûãÿòðàôëû äàíûøäûüûìûçäàí (áàõ: 3 ê54, 3 ê68, 5 ê59, 6 ê15, 6 ê45)áóðàäà ãûñàúà îëàðàã òÿäãèãàò÷û Ðîááóí 1941-úè èëäÿ êàòðåíëÿ áàüëûèðÿëè ñöðäöéö âÿ ñîíðàëàð òàðèõèí òÿñäèã åòäèéè ôèêèðëÿðèíè îõóúóëàðà÷àòäûðìàãëà êèôàéÿòëÿíÿúÿéèê. Ðîáá ôèêèðëÿðèíè èðÿëè ñö ðÿí äÿ Ùèòëåðáöòöí Ãÿðáè Àâðîïàíû, Ñîâåò Èòòèôàãûíûí ÷îõ ùèññÿñèíè òóòìóøäó.Îíà àç-÷îõ ìöãàâèìÿò ýþñòÿðÿí Èíýèëòÿðÿ èäè. Ñîâåò òîðïàãëàðûíäà


578

þëöì-äèðèì ìöùàðèáÿñè ýåäèðäè. Ðîáá ùÿìèí âàõò éàçûðäû êè, ÙèòëåðÀëìàíèéàñûíûí íöìàéÿíäÿëÿðè Ôðàíêî èëÿ Ôðàíñà Ðèâåðàñûíäàäàíû øûãëàð àïàðàúàãëàð. Äàíûøûãëàð çàìàíû Ôðàíêî íÿèíêè ìöùàðè -áÿéÿ ýèðìÿéÿúÿê, ùÿòòà Ùèòëåð îðäóëàðûíûí èñïàí òîðïàüûíäàíèñòèôàäÿ åäÿðÿê èíýèëèñëÿðèí ùÿðáè áàçàëàðû éåðëÿøÿí Cÿáÿëëöòàðèãÿùöúóì åòìÿéÿ áåëÿ èúàçÿ âåðìÿéÿúÿê. 4-úö ñÿòèðäÿ ýþðöúö áóí -äàí áÿùñ åäèð.

Ôðàíêîíóí þëêÿñèíèí áèòÿðÿôëèéèíè ñàõëàéà áèëìÿñè Ùèòëåð Àëìà -íè éàñûíà áàùà áàøà ýÿëäè. Ùèòëåð Úÿáÿëëöòàðèãè ÿëÿ êå÷èðÿ áèëñÿéäè,Àðà ëûã äÿíèçèíÿ ýèðèøè íÿçàðÿòäÿ ñàõëàéàðäû.

Áó, Ùèòëåð Àëìàíèéàñû âÿ ìöòòÿôèãëÿðè ö÷öí ÿí áþéöê ñòðàòåæèèòêè èäè.

9 ê17Ö÷öíúö ñèëêèí áèðèíúèñè Íåðîíäàí äà ïèñ åäÿúÿê.Áîø øöúàÿòëè, íÿ ãÿäÿð èíñàí ãàíû àõàúàã.Î ñîáàíû éåíèäÿí äöçÿëòìÿéÿ ìÿúáóð åäÿúÿê.Ãûçûë ÿñð ãåéá îëäó, éåíè êðàë, áþéöê ðöñâàé÷ûëûã.

Êàòðåí Áþéöê Ôðàíñà èíãèëàáû çàìàíû (1789-1793) áàø âåðÿíùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Ñèëêè ìîíàðõèéàíûí 1-úèñè 1789-úó èëäÿ÷àüûðûëûá âÿ Êðàë XVI Ëöäîâèêèí áöòöí ñÿëàùèééÿòëÿðè ÿëèíäÿíàëûíìûø âÿ òåçëèêëÿ þëêÿäÿ òåððîð áàøëàíìûøäû. Åëÿ ùÿìèí èëäÿÄð.×óèëëîòèí áàøêÿñÿí ìàøûí èúàä åòìèøäè. Ãûñà áèð ìöääÿòäÿ þëêÿÍåðîíóí äþéöø ìåéäàíûíà ÷åâèðäèéè Êîëèçåéàíû àíäûðûðäû. Íåðî -íóí öðÿéè áóíóíëà òÿñêèíëèê òàïìàìûø, øÿùÿðè éàíäûðìûøäû. ÁþéöêÑÿ ìÿä Âóðüóí áóíóíëà áàüëû éàçìûøäû:

Íåðîí áèð øÿùÿðè îäà éàõäû êè,Ñþíöê âèúäàíûíà áèð èëùàì ýöëñöí.

Ýþðöíäöéö êèìè, Íîñòðàäàìóñ Ïàðèñèí àüûð âÿçèééÿòèíè ýþðÿðÿêÍåðîíó éàäà ñàëìûøäûð. 1793-úö èëäÿ 3-úö çöìðÿ — “Èúòèìàè ÕèëàñÊîìèòÿñè” þëêÿíè ÷ûõûëìàç âÿçèééÿòÿ ñàëäû. Ùÿð ýöí éöçëÿðëÿ àäàì


579

ýèëéîòèíäÿí êå÷èðèëèðäè. 3-úö ñÿòèðäÿ ñîíðàëàð Òöëåðè ñàðàéû òèêèëÿíéåðëÿðäÿ êÿðïèú ñîáàëàðûíûí îëìàñûíäàí ñþùáÿò ýåäèð.

4-úö ñÿòèðäÿ XVI Ëöäîâèêèí úÿñàðÿòñèçëèéèíäÿí âÿ þëêÿíèí áóùàëà äöøìÿñèíäÿ îíóí ýöíàùû îëäóüóíäàí äàíûøûëûð.

Êàòðåíèí 1917-úè èë Áþéöê Îêòéàáð Ñîñèàëèñò èíãèëàáûíäàí áÿùñåòäèéèíè ýþñòÿðÿíëÿð äÿ âàðäûð.

9 ê18Äîôèí çàíáàüû Íàíñèéÿ ýÿòèðèëÿúÿêäèð.Èìïåðèéàíûí ñå÷èúèñè Ôëàíäðèéàéà ãÿäÿð.Áþéöê Ìîíìîðàíñèéÿ éåíè ùÿáñõàíàÀäè éåðäÿí î, úÿçà ö÷öí òÿìòÿðàãëû éåðÿ ýÿòèðèëÿúÿê.

Áó êàòðåíè ùÿëÿ 1635-úè èëäÿ Åòèéåí Æîáåð øÿðù åòìèøäèð. Êàòðå -íèí èëê èêè ñÿòðèíäÿ ñþùáÿò XIII Ëöäîâèêäÿí ýåäèð. Òàúãîéìà ìÿ -ðà ñèìèíÿ ãÿäÿð àçéàøëû îëäóüóíà ýþðÿ î, äîôèí àäëàíûðäû. Íàíñèíè1633-úö èëäÿ XIII Ëöäîâèê àçàä åòìèøäè. 2-úè ñÿòèðäÿ ÌöãÿääÿñÐîìà Èìïåðèéàñûíûí ñå÷èúèñè Ôèëèï Êðèñòîôåð ôîí Øòîôåðäÿí áÿùñåäèëèð. Î, Ôëàíäðèéàíûí éàõûíëûüûíäà Áðöññåë ùÿáñõàíàñûíäà äóñòàãèäè. Êàòðåíèí ñîí ñÿòðè èñÿ 1632-úè èëäÿ Ôðàíñàíûí êîííåòàáëû Ùåíðèäå Ìîíìîðàíñèíèí Êðàë XIII Ëöäîâèêÿ ãàðøû ãèéàìäà èøòèðàêûíäàíâÿ åäàìûíäàí ñþç à÷ûð. Ìîíìîðàíñèíèí áàüûøëàíûëìàñû áàðÿäÿÈíýèëòÿðÿíèí êðàëè÷àñû, Ðîìà ïàïàñû âÿ áàøãàëàðû õàùèø åòñÿëÿð äÿ,XIII Ëöäîâèê îíëàðûí ìöðàúèÿòèíè úàâàáñûç ãîéìóøäó. Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðè “Àäè éåðäÿí î, òÿìòÿðàãëû éåðÿ (âÿ éà Êëåðåïåéíåíèíéàíûíà) úÿçà ö÷öí ýÿòèðèëÿúÿê” ìàðàã äîüóðóð. Cëåðå ïåéíå (Êëåðåïåéíå)íèí ëöüÿòè ìÿíàñû òÿìòÿðàãëû äåìÿêäèð. Ùÿãèãÿòÿí äÿ êðàëÿìð åòìèøäè êè, Ìîíìîðàíñèíè òÿçÿúÿ òèêèëìèø “Ùîòåë äå Âèëëå”äÿåäàì åòñèíëÿð. Ëàêèí ñîíðàëàð àðõèâ ñÿíÿäëÿðè àðàøäûðûëàðêÿí ìÿ -ëóì îëóá êè, Ìîíìîðàíñèíè åäàì åäÿí úÿëëàäûí äà àäû Êëåðåïåéíåèìèø. Ýþðöíäöéö êèìè, Íîñòðàäàìóñ áó ñþçäÿí ìÿùàðÿòëÿ èñòèôàäÿåòìèø âÿ þçöíäÿí 75 èë ñîíðà áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðè òàì äÿãèãëèéèèëÿ ýþðìöø âÿ áÿéàí åòìèøäèð.


580

9 ê19Ìàéåí ìåøÿñèíèí îðòàñûíäà Ýöíÿø Øèð áöðúöíäÿ îëàíäà èëäûðûì ÷àõàúàã.Ìåíèí áþéöéöíäÿí ÿìÿëÿ ýÿëìèø áþéöê éàðàìàç Ùÿìèí ýöí Ôóæåð äÿ ñîéóã ñèëàùëà ãàíûíà ãàëòàí åäèëÿúÿê.

Êàòðåíäÿ áþéöê ýþðöúö Ôðàíñàäà ìÿøùóð Ýèçëÿð ñöëàëÿñèíäÿíñþù áÿò à÷ûð. Äîüðóäàí äà îíëàðûí ìàëèêàíÿëÿðè Ôðàíñàíûí øèìàë-ãÿðáèíäÿ — Ìåí âèëàéÿòèíäÿ èäè. Ëàêèí 1589-úó èëèí àâãóñò àéûí äà(Ýöíÿø Øèð áöðúöíäÿ îëàíäà) èëäûðûì ñöðÿòè èëÿ õÿáÿð éàéûëìûøäû êè,Êðàë III Ùåíðè ñóè-ãÿñä íÿòèúÿñèíäÿ àëäûüû õÿíúÿð éàðàñûíäàí äöí -éà ñûíû äÿéèøèá. Ýèç ãàðäàøëàðûíäàí èñÿ ùÿìèí ýöí ùå÷ áèðè þëäö ðöë -ìÿìèøäè. Îíëàðäàí èêèñè ÿââÿëëÿð þëäöðöëìöø, ëàêèí ö÷öíúö ãàðäàøþç ÿúÿëè èëÿ þëìöøäö.

9 ê20Î, ýåúÿ âàõòû Ðåí ìåøÿñèíäÿí êå÷èá ýÿëÿúÿê.Èêè úöò, äîëàìà éîë, êðàëè÷à, àü äàø.Áîç ýåéèìäÿ ìîíàõ (êðàë) Âàðåíäÿ,Ñå÷èëìèø Êàïûí ùÿðÿêÿòè ãàñûðüà, îä âÿ ãàí òþêöëìÿñè

èëÿ íÿòèúÿëÿíÿúÿê.

Áöòöí òÿäãèãàò÷ûëàð áèð íÿôÿð êèìè áÿéàí åäèðëÿð êè, êàòðåí êðàëXVI Ëöäîâèê âÿ àèëÿñèíäÿí áÿùñ åäèð. Áþéöê Ôðàíñà èíãèëàáûíûí(1789-1794) ãûçüûí ÷àüûíäà êðàë XVI Ëöäîâèê þëêÿíè òÿðê åòìÿ -ìÿê áàðÿäÿ àíäûíû óíóäàðàã 20 èéóí 1791-úè èë òàðèõäÿ ýåúÿ ïàë -òàðûíû äÿéèøÿðÿê àèëÿñèíè äÿ ýþòöðöá àüûð éöêëö ìèíèê àðàáàñû èëÿøèìàëà òÿðÿô öç òóòäó êè, ñÿðùÿäè êå÷èá úàíëàðûíû ãóðòàðñûíëàð. Áöòöíýåúÿíè âÿ ñÿùÿðèñè ýöí éîë ýåäÿðÿê ýåúÿ âàõòû Âàðåí øÿùÿ ðèíÿ ÷àò -ìûøäûëàð. Àúëûã âÿ ñóñóçëóã îíëàðà öñòöí ýÿëäè âÿ ãÿðàðà ýÿëäèëÿðêè, øÿùÿðÿ ýèðñèíëÿð. Òÿñàäöôÿí øÿùÿðèí ìåðè Ñîëñå îíëàðà ðàñò ýÿë -ìèø âÿ þçöíÿ àèä îëàí éåìÿêõàíàéà àïàðìûøäû. Ãîíàãëàðûí ùÿðÿêÿòâÿ äàíûøûã òÿðçè îíëàðäà øöáùÿ äîüóðìóøäó. Åëÿ áó âàõò éå ìÿê õà -íàéà ýèðÿí ïî÷ò ìöäèðè Äðóéå êðàëû òàíûìûøäû. Ñîëñå ùÿ ìèí äÿãèãÿ


581

ìöùàôèçÿ÷èëÿðè ÷àüûðòäûðìûøäû. Êðàëè÷à Ìàðèéà Àíòóà íåòòà ýþç éàø -ëà ðû òþêÿðÿê Ñîëñåíèí àðâàäûíà éàëâàðäû êè, ÿðè îíëàðû áóðàõ ñûí. Ìà -äàì Ñîëñå äåìèøäè: “Ìÿí êðàëû ÷îõ èñòÿéèðÿì. Ëàêèí ÿðèìè îíäàíäà ÷îõ èñòÿéèðÿì. Èñòÿìÿçäèì êè, ÿðèìè åäàì åòñèíëÿð”.

Áåëÿëèêëÿ, îíëàð Ïàðèñÿ ãàéòàðûëìûøäûëàð. 1792-úè èë àâãóñò àéûíûí10-äà êðàë ìÿùêÿìÿéÿ âåðèëìèøäè. Ùÿð éàíäà äàð àüàúû âÿ ýèëéîòèíøÿêëè ÷ÿêÿðÿê àëòûíäà éàçìûøäûëàð: “Ëóè òÿçÿ ùàâà àëìàüà ÷ûõà úàã”.

Íîñòðàäàìóñ êðàë âÿ àèëÿñèíèí áàøûíà ýÿëÿúÿê ôàúèÿíè òàì äÿ -ãèã ëèéè èëÿ ýþðìöøäö. Êðàë XVI Ëöäîâèê 1793-úö èë éàíâàð àéûíûí21-äÿ, êðàëè÷à Ìàðèéà Àíòóàíåòòà èñÿ îêòéàáð àéûíûí 16-äà åäàìåäèëìèøäè.

Íîñòðàäàìóñ êðàëè÷àíûí þëäöðöëìÿñèíè áàøãà áèð êàòðåíäÿúèíàéÿò âÿ ùàããûí ìÿùâè àäëàíäûðìûøäûð. Ùÿðòÿðÿôëè ìÿëóìàò ö÷öíáàõ: 4 ê85, 4 ê100, 6 ê92, 7 ê44 âÿ ñ.

9 ê21Áóëóàäà ùöíäöð âÿ ìöãÿääÿñ Ñîëîí ìÿáÿäèíäÿ Ýåúÿ, Ëóàðà êþðïöñö, ïðåëàò, êðàë à÷ûãúà ãÿòëÿ éåòèðèð.Ãÿëÿáÿ ÿëàìÿòè ýþëöí éàõûíëûüûíäà Áàòàãëûãäà ýþðöíÿúÿê.Îðàäà àüëàðûí ïðåëàòëûüûíûí äàüûëìàñû áàøëàéàúàã.

Êàòðåí ùàããûíäà ãÿòè ôèêèð ñþéëÿìÿê ÷ÿòèí îëñà äà, áÿçè òÿä ãè -ãàò÷ûëàð îíó Ôðàíñà êðàëû III Ùåíðèõëÿ áàüëàéûðëàð. Î, Ùåíðè äå Ýèçè,îíóí ãàðäàøû êàðäèíàë Ëóè Ýèçè âÿ åëÿúÿ äÿ áèð ÷îõ áàøãàëàðûíûþëäöðìöøäö. Ãàí éåðäÿ ãàëìàç äåéèðëÿð. III Ùåíðè þçö äÿ 1589-úóèëäÿ éàòàã îòàüûíäà Êëåìàí àäëû ìîíàõ òÿðÿôèíäÿí õÿíúÿðëÿ þëäö -ðöëìöøäö. Êðàë III Ùåíðè áàðÿäÿ ÿââÿëäÿ ÿòðàôëû äàíûøäûüûìûçàýþðÿ áóðàäà òÿôñèëàòà âàðìàüà ëöçóì ýþðìöðöê (áàõ: 1 ê10, 1 ê36,1 ê68, 1 ê85, 2 ê88 âÿ ñ.).

9 ê22Êðàë âÿ îíóí ñàðàéû áèú äèëèí éåðèíÿ,Ñàðàéëà öçáÿöç ìÿáÿäèí è÷èíäÿ,Àëá âÿ Ìàíòîð ùåðñîãóíóí áàüûíäà,Àëá âÿ Ìàíòîð ãûëûíú êèìè êÿñÿí äèë âÿ ñàðàé.


582

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíäÿ áÿéàí îëóíàíëàðûí Èòàëèéàäà áàø âåð -äèéèíè ñþéëÿñÿëÿð äÿ, ýÿëäèêëÿðè íÿòèúÿ êàòðåíèí ñÿòèðëÿðè èëÿ óéüóíýÿëìèð.

9 ê23Ñîíðàäàí äîüóëàí à÷ûã ùàâàäà, àüàúûí àëòûíäà îéíàéàðêÿí.Åâèí äàìûíûí éóõàðûñûíäàí îíóí áàøûíûí ëàï öñòöíÿ, Àòà-êðàë éàëàí÷û Ñîëîí ìÿáÿäèíäÿ âöãàðûíû Ãóðáàí âåðÿðÿê þçöíö øÿíëèêëÿ àëäàäàúàãäûð.Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíè äÿ êðàë XVI Ëöäîâèêäÿí áÿùñ åäèð.

Êðàë âÿ àèëÿñè þëêÿäÿí ãà÷àðêÿí òóòóëàðàã Ïàðèñÿ ãàéòàðûëìûøäû.Îí ëàðû Òåìïëå ùÿáñõàíàñûíäà ñàõëàéûðäûëàð. Òåìïëå åéíè çàìàíäàìÿáÿä, èáàäÿòõàíà ìÿíàñûíäà èøëÿíèð. 3-úö ñÿòèðäÿ ýþðöúö éàëàí÷ûìÿáÿä èôàäÿñèíè îíà ýþðÿ èøëÿäèá êè, Ïàðèñäÿ Òåìïëå ùÿáñõàíàñûâàðäû. Êðàë ùÿáñõàíàäà îëñà äà, îüëóíà ãàëàíûí ãöëëÿñèíäÿí áà õàí -äà îíäà áèð áàéðàì ÿùâàëè-ðóùèééÿñè ÿìÿëÿ ýÿëìèøäè. Áþéöê ýþðö -úö íöí 200 èë ÿââÿë ãÿëÿìÿ àëäûüû áó êàòðåíäÿ áÿéàí åòäèêëÿðèéåðèíÿ éåòìèøäè.

9 ê24Ñàðàéäà, äàø áàëêîíëàðäà îëàí ïÿíúÿðÿëÿðäÿí Ùÿð èêè êè÷èê ìîíàðõ àïàðûëàúàã.Îðëåàíû, Ïàðèñè, ìöãÿääÿñ Äåíè êèëñÿñèíè êå÷ÿðÿê Ìîíàðõ àðâàäû àëìàíûí éàøûë ÷ÿéèðäÿêëÿðèíè óäàúàã.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè êðàë XVI Ëöäîâèêèí þâëàäëàðûÌàðèéà Òåðåçà âÿ 11 éàøëû îüëó äîôèíÿ (âÿëèÿùä) àèä åäèðëÿð. Ëàêèíîíëàðûí ôèêèðëÿðè î ãÿäÿð äÿ èíàíäûðûúû äåéèë. ×öíêè èíãèëàá÷ûëàðÌàðèéà Òåðåçàíû àâñòðèéàëûëàðà ÿñèð äöøìöø ÿñýÿðëÿðëÿ äÿéèøìèø -äèëÿð. Îäóð êè, åäàìäàí éàõà ãóðòàðìûøäû. Ìàðèéà ñîíðàëàð þç ãî -ùó ìó ùåðñîã Àíãëîìñêèéÿ ÿðÿ ýåòìèøäè. XVI Ëöäîâèêèí îüëó èñÿ,òà ðèõè ôàêòëàð ýþñòÿðèð êè, 1795-úè èëäÿ Òåìïëå ùÿáñõàíàñûíäà èø -ýÿí úÿëÿðäÿí þëìöøäö.


583

Ìàðàãëûäûð êè, Íîñòðàäàìóñ áóíó þçö äÿ òÿñäèãëÿéèð: “Êðàëè ÷à íûíîüëóíóí ùÿéàòûíû áàüûøëàìàéàúàãëàð” (áàõ: 9 ê77). Îíó äà äåéÿê êè,Ìöãÿääÿñ Äåíè êèëñÿñè ýþðöúöíöí âàõòûíäà Ïàðèñèí 15 êì-äÿ îëóá.

9 ê25Êþðïöëÿðè êå÷ÿðÿê ãûçûëýöë êîëëàðûíà éàõûíëàøìàã ö÷öíÝÿëèø íÿ ãÿäÿð ýåú îëñà äà, îíóí ôèêèðëÿøäèéèíäÿí òåç îëàúàã.Éåíè èñïàíëàð Áåçéåéÿ ýÿëÿúÿêëÿð.Áåëÿëèêëÿ áó òÿãèá áàøëàíìûø èøè ïîçàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí XVII ÿñðèí îðòàëàðûíäà Ôðàíñà èëÿÈñïàíèéà àðàñûíäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åòäèéèíè ãåéäåäèðëÿð. Áåçéå âàõòèëÿ áó èêè þëêÿ àðàñûíäà ñÿðùÿä øÿùÿðè îëóá âÿ1659-úó èëäÿ ðÿñìÿí Ôðàíñàíûí òÿðêèá ùèññÿñèíÿ ÷åâðèëèá.

9 ê26Àäû ñÿðò ùÿðôëÿðëÿ éàçûëìûø Íèñè òÿðê åäÿðêÿíÁþéöê (Ðîìà Ïàïàñû) þçöíÿ ìÿõñóñ îëìàéàí ùÿäèééÿ

òÿãäèì åäÿúÿê.Âîëòðè éàõûíëûüûíäà éàøûë êàïåðëè äèâàðûí öñòöíäÿ Ïëîìáèíî àðõàäà ãàëàúàã, öìèäâåðèúè êöëÿê ÿñÿúÿê.

Êàòðåí Íàïîëåîí Áîíàïàðòäàí áÿùñ åäèð. Íîñòðàäàìóñ îíó ôðàí -ñûç îëìàéàí ñÿðò àäëà äà àäëàíäûðìûøäûð (áàõ: 1 ê76). Âîëòðè Àðà ëûãäÿíèçè ñàùèëëÿðèíäÿ Èòàëèéà êðàëëûüû îëìóø Ýåíóéà âÿ Ñàâîíààðàñûíäàäûð. Ïëîìáèíî Åëáà àäàñû èëÿ öçáÿöç Èòàëèéà ñàùèëëÿ ðèí äÿ -äèð. Íàïîëåîí 1814-úö èëäÿ Èòàëèéàíûí Åëáà àäàñûíà ñöðýöí åäèëìèø,ëàêèí 1815-úè èëèí ôåâ ðàëûíäà àäàäàí ãà÷àðàã éåíèäÿí ùàêèìèééÿòèÿëÿ àëìûøäû. Éöç ýöí ùàêèìèééÿòäÿ îëäóãäàí ñîíðà èíýèëèñëÿðëÿ âó -ðóøäà — Âàòåðëîî éàõûíëûüûíäà àüûð ìÿü ëó áèééÿòÿ óüðàìûø, èíýè ëèñ -ëÿð îíó ìàòåðèêäÿí 2000 êì àðàëû Àòëàíòèê îêåàíûíäàêû Ìöãÿä äÿñÉåëåíà àäàñûíà ñöðýöí åòìèøäèëÿð.

Áàõìàéàðàã êè, Íàïîëåîí Ðîìà Ïàïàñû VII Ïèéè ÷îõ èíúèòìèø,ùÿòòà Ñàâîíàäà ùÿáñõàíàéà ñàëìûøäû, VII Ïèé 1817-úè èëäÿ Èíýèë -


584

òÿðÿéÿ ìöðàúèÿò åäÿðÿê åêñ-èìïåðàòîðóí úÿçàñûíû âÿ ÿçàá ëà ðû íûéöíýöëëÿøäèðìÿéè õàùèø åòìèøäè.

2-úè ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, Íîñòðàäàìóñ ùàäèñÿäÿí 250 èëÿââÿë áóíó áÿéàí åòìèøäè. Êàòðåíèí 3-úö ñÿòðè áþéöê ìàðàã âÿòÿÿúúöá äîüóðóð. Îíóí ùÿãèãè ìÿíàñûíû ùå÷ áèð òÿäãèãàò÷û à÷ûáýþñòÿðÿ áèëìÿìèøäèð. ßñëèíäÿ áóðàäà ñþùáÿò èíýèëèñëÿðäÿí ýåäèð.Ìÿ ëóìäóð êè, ÕÂÛÛ ÿñðèí îðòàëàðûíäàí ÕÕ ÿñðèí îðòàëàðûíà ãÿäÿðäöç 300 èë èíýèëèñëÿð äÿíèçëÿðäÿ ùþêìðàíëûã åòìèøëÿð. Êàïåð èñÿäÿíèç ãóëäóðëóüó èëÿ ìÿøüóë îëàí ýÿìè âÿ îíóí ñàùèáè äåìÿêäèð.Íàïîëåîíó Ìöãÿääÿñ Éåëåíà àäàñûíà èíýèëèñ ýÿìèñèíäÿ èíýèëèñëÿðàïàðìûøäûëàð. Áþéöê ýþðöúö áóíà èøàðÿ åäèð.

9 ê27Ìåøÿáÿéè, êöëÿê êþðïö ùÿíäÿâÿðèíÿ éàõûíëàøûð.Éöêñÿê åùòèðàì ñàùèáè äîôèíÿ çÿðáÿ âóðàúàã.Ãîúà óñòà éàõûíëàðû èëÿ ìåøÿäÿí àäëàéàúàã.Ùåðñîãóí ãàíóíè ñÿðùÿäëÿðèíè êå÷èá ýåäÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ ìöÿééÿí ôèêèðëÿð èðÿëè ñöðñÿëÿðäÿ, àüëàáàòàí áèð ñþç äåéÿ áèëìÿìèøëÿð. Áèçÿ ãàëûðñà, ýþðöúö áóêàòðåíäÿ äÿ êðàë XVI Ëöäîâèêäÿí áÿùñ åäèð.

1-úè ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ êðàëà öç òóòàðàã äåéèð êè, åé ìåøÿñàùèáè, òÿùëöêÿ éàõûíëàøûð.

2-úè ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëèð êè, êðàë Ïàðèñè òÿðê åòìÿêëÿ äîôèíè äÿ çÿð -áÿ àëòûíäà ãîéóá. ßýÿð Êðàë þëêÿíè òÿðê åòìÿéÿ úÿùä åòìÿñÿ èäè,îíó êðàë òàõòûíäàí ÿë ÷ÿêìÿéÿ ìÿúáóð åòìÿêëÿ êèôàéÿò ëÿíÿ úÿê -äèëÿð. Ëàêèí îíóí áó àääûìû áöòöí àèëÿíè çÿðáÿ àëòûíäà ãîéìóø äó.

3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðäÿ äÿ êðàë XVI Ëöäîâèêäÿí ñþç à÷ûëûð.Îíóí þç òîðïàãëàðûíû òÿðê åäèá ýåòìÿñèíäÿí äàíûøûëûð.

9 ê28Ìöòòÿôèã éåëêÿí (äîíàíìà), Ìàðñåë ëèìàíû,Âåíåñèéà ëèìàíûíäàí Ïàíîíëóëàðà òÿðÿô öçÿúÿê.Êþðôÿçäÿí âÿ Èëëèðèà áóõòàñûíäàí (Àäðèàòèê äÿíèçè) àéðûëûð,Ñèúèëèéà âÿ Ýåíóéàäà äàüûíòûëàð, òîï àòÿøëÿðè.


585

Êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí áÿùñ åäèð. ×þð÷èë ìöòòÿôèãîðäóëàðûí Áàëêàíëàðà ÷ûõàðûëìàñûíà ÷àëûøûðäû. Î, ýöìàí åäèðäè êè,ìöòòÿôèã îðäóëàðû àëìàíëàðû ñûõûøäûðûá Éóãîñëàâèéà, Ìàúàðûñòàí âÿ×åõîñëîâàêèéàäàí ÷ûõàðàúàüû òÿãäèðäÿ Ñîâåò îðäóñó Øÿðãè Àâðî -ïàíû èøüàë åäÿ áèëìÿéÿúÿê.

4-úö ñÿòèðäÿ Ýåíóéàíûí áîìáàðäìàí åäèëìÿñè âÿ èíýèëèñ-àìåðèêàí ùÿðáè áèðëÿøìÿëÿðèíèí Ñèúèëèéàíû òóòìàñûíäàí äàíûøûëûð.

9 ê29Íÿ çàìàí êè, þç éåðèíè êèìñÿéÿ âåðìÿéÿí àäàì,ßëÿ êå÷èðäèéè âÿ ùÿëÿ òóòìàäûüû éåðè òÿðê åòìÿê èñòÿéÿúÿê.Áàòàãëûãëàðäàí éåíè îä, Øàðëäà èñÿ ãÿòðàí ýþðöíÿúÿê.Ñÿí—Êÿíòåí âÿ Êàëå éåíèäÿí ãàéòàðûëàúàã.

Êàòðåíäÿ ýþðöúö XVI ÿñðèí 2-úè éàðûñûíäà Ôðàíñàíûí ýåíå ðàë-ëåéòåíàíòû Ôðàíñóà äå Ýèçèí 1558-úè èë éàíâàðûí 6-äà Êàëå øÿùÿ ðè íèèíýèëèñëÿðäÿí ýåðè àëìàñûíäàí ñþç à÷ûð.

9 ê30Ïîëà âÿ Ñÿí-Íèêîëà ëèìàíûíäàÍîðìàíäèéà Ãâàðíåðà êþðôÿçèíè òÿðê åäÿúÿê.Ðîìà Ïàïàñû úöááÿäÿ Âèçàíòèéà êö÷ÿëÿðèíäÿ “Ùåéô” —

äåéÿ ãûøãûðàúàã.Êàäèñäÿí âÿ áþéöê Ôèëèïäÿí êþìÿê ýÿëÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè øÿðù åòìÿêäÿ ÷ÿòèíëèê ÷ÿêìèøëÿð. Òÿê -úÿ îíó ãåéä åòìèøëÿð êè, ýþðöúöíöí ñàäàëàäûüû éåðëÿð Êàäèñäÿíáàø ãà, èíäè ïàð÷àëàíìûø êå÷ìèø Éóãîñëàâèéàäàäûð.

9 ê31Ìîðòàðäà çÿëçÿëÿ îëàúàã.Ìöãÿääÿñ Ýåîðýè àäàëàðû éàðûéà ãÿäÿð ñóéà áàòàúàã.Ñöëùöí ãÿôëÿòäÿ ñàõëàäûãëàðûíû ìöùàðèáÿ îéàäàúàã.Ïàñõà çàìàíû ìÿáÿääÿ ó÷óðóì äÿðèíëÿøÿúÿê.


586

Êàòðåíäÿ áÿéàí îëóíàíëàðûí Èíýèëòÿðÿéÿ âÿ Àâðîïàíûí ÷îõ ùèñ -ñÿñèíÿ àèä îëäóüóíó ýöìàí åòìÿê îëàð. Ìöãÿääÿñ Ýåîðýè àäàëàðû— Ãàëàé àäàëàðû äà àäëàíûð. Áóðà Êîðíâàëë âÿ Øèëè àäàëàðû äàõèëäèð.Êå÷ìèøäÿ áóðàäà ãàëàé ÷ûõàðûëàðìûø. Ìÿùç áóíà ýþðÿ äÿ îíëàðàÃàëàé àäàëàðû äà äåéèðëÿð.

Ýþñòÿðèëÿí àäàëàð Èíýèëòÿðÿéÿ àèä îëóá. Êàòðåíäÿí ìÿëóì îëóðêè, çÿëçÿëÿ âÿ ñóíàìè íÿòèúÿñèíäÿ Èíýèëòÿðÿíèí úÿíóá-ãÿðá ðàéîí -ëàðû âÿ Àâðîïàíûí ÷îõ ùèññÿñè, Èòàëèéàäà Ìîðòàðà øÿùÿðèíÿ ãÿäÿðñóéóí àëòûíäà ãàëàúàã. Îíó äà äåéÿê êè, ñóíàìèëÿð àäÿòÿí çÿëçÿ -ëÿäÿí ñîíðà áàø âåðèð. 1755-úè èëäÿ Ëèññàáîíäà 60 ìèíäÿí, Ùèíäèñ -òàíäà (1950) èñÿ 30 ìèíäÿí ÷îõ àäàì ñóíàìè íÿòèúÿñèíäÿ ùÿëàêîëìóøäó.

Ìàðàãëûäûð êè, ÕÕ ÿñð Àìåðèêà ýþðöúöñö Åäãàð Êåéñè äÿýþñòÿðìèøäèð êè, Áðèòàíèéà àäàëàðû âÿ Àâðîïàíûí øèìàë-ãÿðáè ýöúëöòÿêàíëàð (çÿëçÿëÿ) âÿ äÿùøÿòëè äàëüàëàð (ñóíàìè) íÿòèúÿñèíäÿ áèð ýþçãûðïûìûíäà ìÿùâ îëàúàãäûð. Àëèìëÿð ýþñòÿðìèøëÿð êè, ñîí âàõòëàðØèìàë ìàãíèò ãöòáö øèìàë-ãÿðáÿ äîüðó, Cÿíóá ìàãíèò ãöòáö èñÿÙèíä Îêåàíûíà òÿðÿô èñòèãàìÿòëÿíèá. 2005-úè èëäÿ Ùèíä îêåàíûíäàáàø âåðÿí òÿêàíëàð âÿ ñóíàìèëÿð äåéèëÿíëÿðè òÿñäèãëÿéèð. Ñóíàìèëÿðíÿòèúÿñèíäÿ Èíäîíåçèéà âÿ áàøãà þëêÿëÿðäÿ 300 ìèíäÿí ÷îõ àäàìáèð àíäà ñó àëòûíäà ãàëàðàã þëäö. Äàëüàëàðûí ùöíäöðëöéö 8-10 ìåòðÿ÷àòûðäû. Áþéöê ÿðàçèëÿð, øÿùÿð âÿ êÿíäëÿð ñóéóí àëòûíäà ãàëìûøäû.

3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðäÿ ìöùàðèáÿäÿí âÿ êàòîëèê êèëñÿñèíäÿ áàøâåðÿúÿê ÷ÿêèøìÿëÿðäÿí äàíûøûëûð.

9 ê32Èíúÿ Ïîðôèðäÿí äöçÿëäèëìèø óçóí ñöòóí òàïûëäû.Þçöëöí àëòûíäà Êàïèòîëèéà éàçûëàðû öçÿ ÷ûõàúàã.Ñöìöêëÿð, ãûâðûì ñà÷ëàð, Ðîìà ãöäðÿòè èñáàò îëóíäó.Äîíàíìà Ìèòèëåí ëèìàíûíà öç òóòàúàã.

Ìèòèëåí—Åýåé äÿíèçèíèí Ëåñáîñ àäàëàðûíäà ãÿäèì ïàéòàõò îëóá.2-úè ñÿòèðäÿ ýöìàí êè, ñþùáÿò ìöãÿääÿñ Ïéîòðóí ãÿáðèíäÿí ýåäèð.


587

Ëàð ìîð ùÿëÿ 1925-úè èëäÿ ýþñòÿðìèøäè êè, 1588-úè èëäÿ Ðîìàäà,ìö ãÿä äÿñ Ïéîòðóí Áàçèëèêàñûíäà èøëÿéÿí óñòàëàð ÷ÿùðàéû ðÿíýëèáþéöê îáå ëèñê (ñöòóí øÿêëèíäÿ äàø àáèäÿ) öçÿ ÷ûõàðìûøäûëàð. Åëÿ áóâàõòëàðäà Âå íåñèéà åñêàäðîíó Ëåñáîí àäàëàðûíà ÷ûõàðûëìûø âÿîíóí ïàéòàõòûíû òóò ìóøäó. Äåìÿëè, ýþðöúöíöí êàòðåíäÿ áÿéàíåòäèêëÿðè éåðèíè àëìûøäûð.

9 ê33Ùåðêóëåñ, Ðîìà âÿ Àííàìàðêûí êðàëû Ö÷ äÿôÿ äå-Ãîëë àäëû áèðèñè Ôðàíñàéà ðÿùáÿðëèê åäÿúÿê.Èòàëèéà âÿ ìöãÿääÿñ Ìàðêäàí îëàí — ãîðõóäàí ÿñèðëÿð.Áèðèíúè ìîíàðõ ùàìûäàí ãàáàã òÿçÿëÿíÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñ êàòðåíè ìöãàéèñÿ èëÿ áàøëàéûð. Ôðàíñàíûí êðàëû II Ùåí-ðèíèí îüëó Ùåðêóëåñ (1554-1584) Ðîìàíûí (Ìöãÿääÿñ ÐîìàÈìïåðèéàñû) âÿ åëÿúÿ äÿ Àííåìàðêûí (Ìàúàðûñòàí âÿ Áîãåìè -éàíûí) êðàëû èäè. 2-úè ñÿòèðäÿ èñÿ ýþðöúö áèçèì ìöàñèðèìèçäÿí — Øàðëäå-Ãîëëäàí ñþùáÿò à÷ûð. Áèçÿ áåëÿ ýÿëèð êè, ýþðöúö áó ìöãàéèñÿíèÈòàëèéà èëÿ ÿëàãÿäàð àïàðûð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, Ìöãÿääÿñ Ðî -ìà Èìïåðèéàñû äà, Ìóññîëèíèíèí ôàøèñò Èòàëèéàñû äà Ôðàíñàéà ìöùà -ðèáÿ åëàí åòìèø âÿ ùÿð èêèñèíäÿ äÿ ñîí íÿòèúÿäÿ ìÿüëóá îëìóøäó.3-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð.

2-úè ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð äÿ éåðèíè àëìûøäûð. Øàðë äå-Ãîëë ö÷äÿôÿ ðÿùáÿð îëìóøäóð: 1-úè äÿôÿ “Àçàä Ôðàíñà” ùÿðÿêàòûíûí ðÿù -áÿðè êèìè, 2-úè äÿôÿ ùþêóìÿòèí áàø÷ûñû êèìè, 3-úö äÿôÿ èñÿ Ôðàí -ñàíûí Ïðåçèäåíòè êèìè (1958-1970).

Ìàðàãëûäûð êè, Íîñòðàäàìóñóí âàõòûíäà éàëíûç ìîíàðõ êðàë îë -äó üóíäàí, ýþðöúö îíó ìîíàðõ êèìè ýþñòÿðèá.

9 ê34Äÿðä-ãÿì è÷èíäÿ òÿê ãàëàí ÿð ìèòðà èëÿ ìöêàôàòëàíäûðûëàúàã.Ãàéûäàíáàø Òöèëèðèäÿ ìöíàãèøÿ áàøëàéàúàã.Áåø éöç íÿôÿðäÿí áèð ñàòãûí òèòóë àëàúàã.Íàðáîí âÿ Ñîëñå, áû÷àãëàðûìûç ö÷öí éàüûìûç âàð.


588

Áó êàòðåí Íîñòðàäàìóñóí ÿí äÿãèã äþðäëöêëÿðèíäÿí áèðèäèð.Êàòðåí êðàë XVI Ëöäîâèêäÿí áÿùñ åäèð. Îíó Òåìïë ùÿáñõàíàñûíäàêðàëè÷à âÿ þâëàäëàðûíäàí àéðûúà êàìåðàäà ñàõëàéûðëàð. Î, äÿðä-ãÿìè÷èíäÿäèð. Îíó ÿí àüûð úÿçà ýþçëÿéèð. Î, àíäûíû ïîçàðàã Ôðàíñàäàíãà÷ìàüà úÿùä åòìèøäè.

1-úè ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí ìèòðà êåøèøëÿðèí äèíè àéèí çàìàíû áàøëàðûíàãîéäóãëàðû ãûçûëû ðÿíýëè, áÿçÿêëè ïàïàãäûð. ßôñàíÿéÿ ýþðÿ ãÿäèìÈðàíûí Ýöíÿø àëëàùûíûí ïàïàüû îëóá. Ãÿäèì ðîìàëûëàð äà ìèòðàíûõîø ëàéûáëàð. 1789-1794-úö èëëÿð Áþéöê Ôðàíñà áóðæóà èíãèëàáû çà -ìàíû èíãèëàá÷ûëàð ìèòðàíû èíãèëàáûí ñèìâîëó êèìè ãÿáóë åòìèøäèëÿð.

3-úö ñÿòèðëÿ áàüëû îíó äåéÿ áèëÿðèê êè, 1792-úè èëèí àâãóñò àéûíäà513 íÿôÿð, ñîíðàëàð “Ìàðñåëéîçà” ìàùíûñûíà ýþðÿ Áåø Éöç Ìàð -ñåëëè êèìè ìÿøùóð îëàí ãâàðäèéà÷ûëàð Òöèëèðè ñàðàéûíà ùöúóì åäÿ -ðÿê ìöùàôèçÿ äÿñòÿñèíè ãûðìûø, òÿùãèð ìÿãñÿäè èëÿ êðàëû ìÿúáóðåòìèøëÿð êè, áàøûíà òàú ÿâÿçèíÿ ìèòðà ãîéñóí. Íîñòðàäàìóñ 1-úèñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèð.

4-úö ñÿòèðäÿ àäû ÷ÿêèëÿí Íàðáîí àäëû øÿõñ êðàëà êþìÿê åòìÿéÿ÷àëûøûðäû. Áèç áó áàðÿäÿ àðòûã äàíûøìûøûã (áàõ: 8 ê22). Ñîëñå èñÿÂàðåíí øÿùÿðèíèí áÿëÿäèééÿ áàø÷ûñû èäè. XVI Ëöäîâèêè î ñàòìûøäû(áàõ: 9 ê20). Ìàðàãëûäûð êè, Ñîëñåíèí áàããàë ìàüàçàñû äà âàðäû.Áóðàäà éàü ñàòûëûðäû. Ñàíêè Íîñòðàäàìóñ îíà èøàðÿ åäèðäè. Éàü àë.Ýèëéîòèí ìàøûíûíûí éàüëàíìàñûíà ëàçûì îëàð. Áèð ÷îõ àðèñòî êðàò -ëàðûí, î úöìëÿäÿí äÿ êðàë XVI Ëöäîâèêèí âÿ êðàëè÷àíûí ùÿéàòûíàñîí ãî éàí áó þëöì ìàøûíû áèð ýöí ñÿíèí äÿ áàøûíû áÿäÿíèíäÿíàéûðàð. Êðàëûí þëöìöíÿ ñÿáÿá îëàí Ñîëñåíèí þçö äÿ ñîíðàëàðòåððîðóí ãóð áàíû îëìóø, ýèëéîòèí ìàøûíû îíóí äà áàøûíû áÿäÿíèíäÿíàéûðìûøäû.

9 ê35Àüáÿíèç Ôåðäèíàíä äà ëöòëÿíÿúÿê.Ýöëö àòàðàã Ìàêåäîíóí (Ìàêåäîíèéàëûíûí) àðäûíúà ýåäÿúÿê.Áþéöê åùòèéàú öçöíäÿí óüóð ãàçàíìàéàúàã.Âÿ î, Ìèðìèäîíà ãàðøû éöðöø åäÿúÿê.


589

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ãåéä åòäèéè êèìè, áþéöê ýþðöúö áó êàòðåíäÿÁîëãàðûñòàíûí êðàëû Ôåðäèíàíääàí ñþç à÷ûð. Ôðàíñàäà òÿðáèéÿ àëàíÔåðäèíàíä ãûçüûí ôðàíñûçïÿðÿñò îëñà äà, I Äöíéà ìöùàðèáÿñè çà -ìàíû Àëìàíèéàíûí òÿðÿôèíÿ êå÷ìèøäè. Îíà ýþðÿ êè, êàéçåð îíà ñþçâåðìèøäè êè, ÿùàëèñèíèí ÷îõóíó áîëãàðëàð òÿøêèë åäÿí ÌàêåäîíèéàíûÁîëãàðûñòàíà âåðÿúÿê. Î, ÿââÿëëÿð èêè äÿôÿ áó àð çó ñóíà ÷àòìàüà÷àëûøìûøäû. Áèðèíúè äÿôÿ òöðêëÿðÿ ãàðøû Áèðèíúè Áàëêàí ìöùàðèáÿ -ñèíäÿ (1912-1913) âÿ èêèíúè äÿôÿ þç ìöòòÿôèãëÿðè Ñåðáèéà, Éóíà -íûñòàí âÿ Ðóìûíèéàéà ãàðøû Èêèíúè Áàëêàí ìöùàðè áÿñèíäÿ (1913).Îíëàðûí ùå÷ áèðèíäÿ óüóð ãàçàíìàìûøäû. Íÿòèúÿäÿ Ìàêåäîíèéàäàáîëãàðëàðûí âÿçèééÿòè òöðêëÿðèí çàìàíûíäàí ïèñ îëìóøäó.

Ìèðìèäàí Ôðàêèéàäûð. I Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿ Ôåðäèíàíäûíîðäóñó Ñåðáèéà âÿ Ôðàêèéàéà ãàðøû ìöùàðèáÿéÿ ýèðèøìèøäè. 1915-úèèëäÿ ôðàíñûç-èíýèëèñ åêñïåäèñèéà êîðïóñó Éóíàíûñòàíà ÷ûõàðûëìûøäû.1918-úè èëäÿ àëìàíëàð îðäó ùèññÿëÿðèíè Áîëãàðûñòàíäàí ÷ûõàðûá Ãÿðáúÿáùÿñèíÿ ýþíäÿðìèøäè. Ñåðáëÿð ôðàíñûçëàðûí êþìÿéè èëÿ áîëãàðîðäóñóíó Ìàêåäîíèéàäà äàðìàäàüûí åòìèøäè.

Ìöùàðèáÿíèí ñîíóíäà Áîëãàðèéà äèëÿí÷è êþêöíÿ äöøìöøäö.Âåðñàë ñöëù ìöãàâèëÿñèíÿ ýþðÿ Áîëãàðûñòàíûí ñÿðùÿäëÿðè õåéëèäàðàëìûøäû. Áóíäàí áàøãà Áîëãàðèéà ãûçûë ïóëëà 2.25 ìèëéàðä òÿç -ìèíàò âåðìÿëè îëäó. Õàëãûí þç êðàëûíà íèôðÿòè éåðÿ-ýþéÿ ñûü ìûðäû.Ôåðäèíàíä ãîðõóñóíäàí ãà÷àðàã þëêÿíè òÿðê åòìèøäè. Òàõò-òàúàîüëó III Áîðèñ ñàùèá îëìóøäó.

9 ê36Áþéöê êðàë úàâàí îüëàíûí ÿëè èëÿ ÿñèð åäèëÿúÿê.Ïàñõàéà éàõûí ãàðûøûãëûã äöøÿúÿê, áû÷àã çÿðáÿñè.Äàèìè ÿñèðëÿð, âàõò, èëäûðûì çèðâÿäÿ îëàíäàÖ÷ ãàðäàø éàðàëàíàíäà âÿ þëÿíäÿ.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò ÀÁØ ïðåçèäåíòèíäÿí ýåäèð. 1981-úè èëèí ìàðòàéûíûí 30-äà, Ïàñõàéà 20 ýöí ãàëìûø Ïðåçèäåíò Ðåéãàíà ñóè-ãÿñäåäèëìèøäè. Ðåéãàí Âàøèíãòîíóí “Ùèëòîí” ìåùìàíõàíàñûíäàí


590

÷ûõàí äà Âèëéàì Ùèíêëè àäëû áèð ýÿíú îíà àòÿø à÷ìûøäû. Ùèíêëè àëòûýöëëÿ àòàíà ãÿäÿð ìÿõôè àýåíò Úåðñè Ïàðð Ïðåçèäåíòè èòÿëÿéèá ìà -øûíà ñàëà áèëìèøäè. Ïðåçèäåíòÿ éàëíûç áèð ýöëëÿ äÿéìèøäè.

Ïðåçèäåíòèí öçÿðèíäÿ Úîðú Âàøèíãòîí Óíèâåðñèòåòèíèí õÿñòÿ õà -íà ñûíäà úÿððàùèééÿ ÿìÿëèééàòû àïàðàðàã ýöëëÿíè ÷ûõàð ìûø äûëàð. 3-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè ùàäèñÿíè éàëíûç ìåùìàí õàíàíûí éà -íûí äàêûëàð äåéèë, òåëåâèçèéà èëÿ áöòöí ÀÁØ ÿùàëèñè ìö øàùèäÿ åäÿðÿêäÿùøÿòÿ ýÿëìèøäèëÿð. Áóðàäà äàèìè ÿñèðëÿð äåéÿíäÿ ñþùáÿò Èðàíäà444 ýöí ÿñèð ñàõëàíûëàí 63 àìåðèêàëû ýèðîâäàí ýåäèð. 4-úö ñÿòèðäÿÊåííåäè ãàðäàøëàðûíäàí ñþùáÿò ýåäèð. Îíëàðäàí áþéöê ãàðäàø Úåêìöùàðèáÿäÿ þëìöøäö. Úîí âÿ Ðîáåðò Êåííåäèëÿð áàðÿäÿ èñÿ 1 ê26,2 ê57, 4 ê6, 4 ê14, 4 ê49, 6 ê37, 10 ê26 âÿ ñ. êàòðåíëÿðäÿ ÿòðàôëûäàíûøìûøûã. Èíñàíû ùåéðÿòÿ ýÿòèðÿí òÿêúÿ áþéöê àäàìëàðà ñóè-ãÿñääåéèë, åéíè çàìàíäà îí ëàðûí ñÿáÿáèäèð. Êåííåäè ãàðäàøëàðûíûí þëö -ìöíöí ñÿáÿáè àé äûí äûð. Îíëàð äþâëÿò äàõèëèíäÿ îëàí ìàôèéàéà âÿ


591

Úîí, Ðîáåðò âÿ Åäâàðä Êåííåäè ãàðäàøëàðû (1960)

ùÿðáè ñÿíàéå ìàã íàòëàðûíà ãàðøû ìöáàðèçÿéÿ ýèðèøìèøäèëÿð. Ðåéãàíèñÿ îíëàðà ãàðøû ìöáàðèçÿ àïàðìûðäû. Áÿñ Ùèíêëè íÿéÿ ýþðÿ îíà ñóè-ãÿñä åòìèøäè?

Èñòèíòàã çàìàíû î, ÷îõ ñîéóããàíëûãëà äåìèøäè êè, Ïðåçèäåíòè þë -äöðìÿêäÿ ìÿãñÿäè àäûíûí òàðèõäÿ ãàëìàã èñòÿéè èëÿ áàüëûäûð.

Áåëÿ ÷ûõûð êè, ìÿøùóð îëìàã ö÷öí ÿí ìÿøùóð àäàìû þëäöðìÿêëàçûì èìèø.

9 ê37Êþðïöëÿð âÿ éåë äÿéèðìàíëàðû äåêàáðäà äàüûëàúàãëàð.Ãàðîííà ÷àéû ÷îõ éöêñÿê íþãòÿéÿ ãÿäÿð ãàëõàúàã.Äèâàðëàð, áèíàëàð, Òóëóçà ó÷óëóá-äàüûëàúàã.Ùå÷ êèì þç ìàìà÷àñûíûí ãàðøûñûíäà éåðèíè áèëìÿéÿúÿê.

Ýþðöíöð, êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñóí áÿéàí åòäèêëÿðè ýÿëÿúÿêäÿáàø âåðÿúÿêäèð. Ùÿëÿëèê Òóëóçà øÿùÿðèíèí äàøãûí àëòûíäà ãàëäûüûíûãåéä åäÿí îëìàìûøäûð.

9 ê38Ëà Ðîøåëè âÿ èíýèëèñëÿð ö÷öí Áëåéÿ ýèðèø,Áþéöê ìàêåäîíèéàëûíûí ãàðøûñûíäàí êå÷ÿúÿê.Àæåíèí éàõûíëûüûíäà ôðàíñûçëàðû ýþçëÿéÿúÿê.Äàíûøûãëà Íàðáîíäàí êþìÿê àëûíäû.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ýþñòÿðäèéèíÿ ýþðÿ êàòðåíäÿ ñþùáÿò 1689-1704-úö èëëÿð ôðàíñûçëàðëà èíýèëèñëÿð àðàñûíäàêû ìöíàñèáÿòëÿðäÿí âÿ Ôðàí -ñàäà äàõèëè ÷ÿêèøìÿëÿðäÿí ýåäèð. Çÿìàíÿìèç âÿ îõóúóëàð ö÷öíÿùÿ ìèééÿò êÿñá åòìÿäèéèíè éÿãèí åäÿðÿê êàòðåíèí òÿôñèëàòûíàâàðìàäûã.

9 ê39Àëáèñîëäà, Âåðîíà âÿ ÊàðêàðèéÿÑàâîíó òóòìàã ö÷öí ýåúÿ âàõòû ãîøóí éåðèäèëÿúÿê.Úÿëä ãàñêîíëó Òöðáè âÿ ÑåððèÄèâàðëàðûí àðõàñûíäàí êþùíÿ âÿ éåíè ñàðàéà ùÿìëÿ åäÿúÿêëÿð.


592

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð àüëàáàòàí áèð ÷þç äåìÿêäÿí ÷ÿ -êèí ìèøëÿð. Ìÿëóì îëàí îäóð êè, ùàäèñÿëÿð Ìîíàêî âÿ ÝåíóéàÐåñïóáëèêàñû éàõûíëûüûíäà áàø âåðèá.

9 ê40Êàíòåí éàõûíëûüûíäà Áóðëè ìåøÿñèíäÿ Àááàòëûãäà ôëàäåíôèéàëû òèêÿ-òèêÿ äîüðàíàúàã.Îíóí ùÿð èêè êè÷èê îüëó çÿðáÿäÿí þçëÿðèíè èòèðÿúÿêëÿð.Ãàëàíëàðû ñàðñûëàúàã, áöòöí ýþçÿò÷èëÿð ãûëûíúäàí êå÷èðèëäèëÿð.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ Ëåîíè âÿ Æîáåð ìöÿééÿí ôÿðçèééÿëÿð èðÿëè ñöð -ñÿ ëÿð äÿ, èíàíäûðûúû îëìàäûüûíäàí, íîñòðàäàìóñøöíàñëàðûí òÿí ãè -äèíÿ ìÿðóç ãàëûáëàð. Ìÿëóì îëàí îäóð êè, êàòðåíäÿ ìÿùÿëëè õàðàê -òåð äàøûéàí ùàäèñÿëÿð òÿñâèð îëóíóð.

9 ê41Áþéöê Øèðåí Àâèíéîíó òóòàúàã.Ðîìàäàí øèðèí ñþçëÿðëÿ (áàë èëÿ) éàçûëìûø ìÿêòóáëàð

òàìàìèëÿ àúûäûðëàð.Øàíèîíäàí ñÿôèð ìÿêòóáó éîëà äöøÿúÿê.Êàðïåíòðàñ ãûðìûçû ãÿëÿìëè ãàðà ùåðñîã òÿðÿôèíäÿí ÿñèð àëûíàúàã.

Áó êàòðåíäÿ XVI ÿñðèí 2-úè éàðûñûíäàí áÿùñ åäèëèð. Åëÿ áèð òàðèõèÿùÿìèééÿòè îëìàäûüûíäàí òÿôñèëàòûíà âàðìàüà ëöçóì ýþðìÿäèê.

9 ê42Áàðñåëîíàäàí, Ýåíóéàäàí âÿ Âåíåñèéàäàí,Ñèúèëèéàäàí âÿáà Ìîíàêîéà êå÷ÿúÿê.Îíëàð áÿðáÿð äîíàíìàñûíà ãàðøû éþíÿëäèëÿúÿê.Áàðáàðëàð óçàãëàðà — Òóíèñÿ ãÿäÿð àòûëàúàãëàð.

Êàòðåíäÿ Äîí Õóàí Àâñòðèéàëûíûí êîìàíäàíëûüû àëòûíäà Ïàïàíûíâÿ Âåíåñèéàíûí äîíàíìàñû Ìåññèíäÿ Èñïàíèéà äîíàíìàñû èëÿ(Ìîíàêî âÿ Ýåíóéà äàõèë îëìàãëà) áèðëÿøÿðÿê ãöäðÿòëè Õðèñòèàíäîíàíìàñû (àðìàäà) éàðàäûëìàñûíäàí âÿ Ëåïàíòî (èíäè Êîðèíô)êþðôÿçèíäÿ òöðê-áÿðáÿð (ÿðÿá) äîíàíìàñûíû öñòÿëÿìÿñèíäÿí ñþù -


593

�Ãÿçÿíôÿð Ïàøàéåâ. Íîñòðàäàìóñóí ìþúöçÿëè àëÿìèáÿò ýåäèð (1571). Áó äþéöøäÿí ñîíðà ÿðÿáëÿð Àðàëûã äÿíèçèíäÿ ùà -êèì ìþâãåëÿðèíè èòèðìèøäèëÿð. Áó äþéöøöí ùÿðáè ÿùÿìèééÿòè áèð äÿîíäà èäè êè, Äîí Õóàí Øèìàëè Àôðèêàéà êå÷ÿðÿê Òóíèñè òóòà áèë -ìèøäè (1573). ßòðàôëû ìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 6 ê91, 7 ê26, 8 ê50.

9 ê43Ñÿëèá ãîøóíó äöøÿðýÿ ñàëäûüû éåðèí éàõûíëûüûíäà Èñìàèëèëÿð òÿðÿôèíäÿí òÿëÿéÿ ñàëûíàúàãëàð.Ðàóèåðå ýÿìèñèíäÿí ùÿð òÿðÿôÿ çÿðáÿ åíäèðèëÿúÿê.Îí ÿí ñå÷ìÿ ãàëåð äÿ äÿðùàë çÿðáÿ åíäèðÿúÿê.

Êàòðåí áàðÿäÿ ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû ìöÿééÿí ôÿðçèééÿëÿð èðÿëèñöð ñÿëÿð äÿ, ãÿòè ñþç äåéÿ áèëìÿìèøëÿð. Îíà ýþðÿ êè, êàòðåíèí øÿð -ùèíèí ÿñàñû îëàí “èñìàèëèëÿð” ñþçöíÿ äèããÿò éåòèðìÿìèøëÿð. Áó ñþçêàòðåíèí à÷àðûäûð.

Ìÿëóìäóð êè, òàðèõäÿ “Èñìàèëèëÿð äþâëÿòè” îëìóøäóð. Èñìàèëèëÿðäþâëÿòèíèí Ìÿðêÿçè ßëàìóò ãàëàñû (Èðàí) èäè. Èñìàèëèëÿð äþâëÿòèíèíÿðàçèñèíÿ Èðàí âÿ Ñóðèéàäàêû áèð ñûðà òîðïàãëàð, ãàëà âÿ ãÿñðëÿðäàõèë èäè (áàõ: Àçÿðá. Ñîâåò Åíñèêëîïåäèéàñû, IV, ñ.549).

Äåìÿëè, áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò Èðàí âÿ Ñóðèéà ÿòðàôûíäà ýåäÿí ìö -íàãèøÿëÿðäÿí ýåäÿ áèëÿð. Çÿìàíÿìèçäÿ úÿðÿéàí åäÿí ùàäèñÿ ëÿðèíýåäèøè ýþñòÿðèð êè, áþéöê ýþðöúöíöí áÿéàí åòäèêëÿðè ùÿëÿ éåðàëìàéûá. Äîüðóäóð, ÕÕ ÿñðèí ñîíëàðûíà éàõûí èðàíëûëàð 63 àìå -ðèêàëûíû òÿëÿéÿ ñàëàðàã òóòìóø âÿ 444 ýöí ÿñèð ñàõëàìûøäûëàð (áàõ:9 ê36). Ëàêèí áó êè÷èê áèð ìöíàãèøÿ èäè.

Áó êàòðåíäÿ èñÿ Íîñòðàäàìóñ ìöùàðèáÿäÿí ñþç à÷ûð. ÀÁØ ïðåçèäåíòè Úîðú Áóø âÿ ìöäàôèÿ íàçèðè Ä.Ðàìñôåëä Èðàíà

ãàðøû çÿðáÿëÿð åíäèðèëÿúÿéè áàðÿäÿ 2006-úû èëèí ôåâðàëûíäà áÿéàíàòâåðäèëÿð. Íîñòðàäàìóñ ùöúóìóí éàëíûç äÿíèçäÿí åäèëÿúÿéèíèýþñòÿðèð. Ýþðöíöð, ÀÁØ Èðàíà çÿðáÿëÿðè ßðÿáèñòàí äÿíèçè, Èðàí êþð -ôÿ çè âÿ Ùèíä îêåàíûíäàí åíäèðÿúÿêäèð.

2-úè ñÿòèðäÿ Èñëàì àëÿìèíÿ à÷ûãúà ìöùàðèáÿ åëàí åäÿí ÀÁØ ãî -øóí ùèññÿëÿðèíèí òÿëÿéÿ äöøÿúÿéèíäÿí (ýöäöëÿúÿéèíäÿí) áÿùñ

594

åäèëèð. Ýþçëÿéÿê, ýþðÿê áþéöê ýþðöúöíöí ñþçëÿðè íåúÿ éåðèíÿéåòÿúÿê. Âÿ íÿùàéÿò, ýþðöúöíöí 4-úö ñÿòèðäÿ ñþç à÷äûüû ýÿìè áà -ðÿäÿ îíó äåéÿ áèëÿðèê êè, Úîí Ùîóã ÀÁØ ùÿðáè äÿíèç äîíàí ìà -ñûíäà ÿí ýöúëö ýÿìèëÿðèí Ïàóë Ðåâåðå àäû èëÿ òàíûíäûüûíû ãåéä åäèð.Ïàóë Ðåâåðå Íîñòðàäàìóñóí 3-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðäèéè Ðàóèåðåäÿí îãÿäÿð äÿ ôÿðãëÿíìèð. Äåìÿëè, Èðàí êþðôÿçèíäÿ ìöíàãèøÿëÿð áàø -ëàñà, Ðåâåðå ýÿìèëÿðè áàøëûúà ðîë îéíàéàúàãëàð.

9 ê44Ãà÷ûí, ùàìûíûç Úåíåâðÿäÿí ãà÷ûí!Ñàòóðí âàð-äþâëÿòäÿí ñèëàùà ÷åâðèëÿúÿê.Ðàéïîç áöòöí ðÿãèáëÿðè ìÿùâ åäÿúÿê.Ùöúóìäàí ÿââÿë ñÿìà þçö èøàðÿ âåðÿúÿê.

Êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëèð êè, Cåíåâðÿäÿ ñöëù äàíûøûãëàðû áèð íÿòèúÿ âåð -ìÿéÿúÿê. Ìöùàðèáÿ áàøëàéàúàãäûð. Áöòöí ðÿãèáëÿðèíè ìÿùâ åäÿúÿêÐàéïîç êèìäèð? Èíäèéÿ ãÿäÿð òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè çîðëàÑÿääàì Ùöñåéíëÿ áàüëàéûðäûëàð. Ëàêèí áåëÿ äåéèëìèø. Àõû, Ñÿä äàìÙöñåéí ùÿð úöð ãûðüûí ñèëàùû îëàí ñóïåð äþâëÿòëÿðÿ íÿ åäÿ áèëÿðäè?

Çÿìàíÿìèçäÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿð êàòðåíèí ÀÁØ-äàí áÿùñ åòäè -éèíè ñþéëÿìÿéÿ ÿñàñ âåðèð.

9 ê45Òÿëÿá åòìÿéÿ êèìñÿ ãàëìàéàúàã.Áþéöê Ìåíäîçóñ þç èìïåðèéàñûíû ÿëäÿ åäÿúÿê.Ñàðàéäàí óçàãäà î, ÿìðèíè ýåðè ýþòöðìÿê íèééÿòèíäÿ îëàúàã.Òèìîíä, Ïèêàð, Ïàðèñ, Òîñêàíèéà ïèñ âÿçèééÿòäÿ îëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ, êàòðåíäÿ êðàë IV Ùåíðèíèí ùàêèìèééÿòèäþâðöíäÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèëèð. Áóíóíëà áåëÿ, îíëàðñÿòèðëÿð àðàñûíäà ÿëàãÿíè òÿéèí åäÿ áèëìÿéèáëÿð. Ùÿãèãÿò íàìèíÿäåìÿëèéèê êè, Ìåíäîçóñ Âåíäîìëàð ñöëàëÿñèíÿ, õöñóñÿí äÿ Íà âàð -ðàëû IV Ùåíðèéÿ áàüëûäûð. II Ùåíðèíèí þâëàäëàðû äàëáàäàë þë äö éöí -äÿí Âàëóàëàð ñöëàëÿñèíäÿ êðàë îëìàüà êèìñÿ ãàëìàìûøäû (áàõ: 1-úè


595

ñÿòèð). Îäóð êè, II Ùåíðèíèí ãûçû Ìàðãàðèòàíûí ÿðè àäëû-ñàíëû Áóð áîí -ëàð ñöëàëÿñèíèí íöìàéÿíäÿñè, Íàâàððàëû Ùåíðè óçóí ìöáàðèçÿäÿíâÿ êàòîëèêëèéè ãÿáóë åäÿíäÿí ñîíðà ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿ áèëìèøäè.

9 ê46Òÿðê åäèí, Òóëóçàäàí ãà÷ûí, ãûðìûçûëàð!Áàüûøëàíìàã ö÷öí ãóðáàíëûã ìÿðàñèìè êå÷èðèëÿúÿê.Ìÿêð ùþêìðàíû àüûëñûçëàðûí êþëýÿñèíÿ ñûüûíûá.Þëöì ãàáàãúàäàí öðÿéÿ äàìàíû áîüàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ àüëàáàòàí áèð ñþç äåìÿêäÿí÷ÿêèíìèøëÿð. Ìÿëóì îëàí îäóð êè, 1814-úö èëäÿ Òóëóçàäà ãûðìûçûìóíäèðëè ôðàíñûç îðäóñó Âåëëèíãòîíóí áàø÷ûëûüû èëÿ äþéöøÿ ýèðÿíèíýèëèñ îðäóñó èëÿ âóðóøìóø âÿ ìÿüëóá îëìóøäó. Ôðàíñûçëàðäàíþëÿí âÿ ÿñèð äöøÿíëÿðèí ñàéû-ùåñàáû éîõ èäè.

9 ê47Áèàáûð÷û ãóðòóëóø ùàããûíäà èìçà àòàíëàð,Âÿ äÿñòÿäÿí õåéëè àäàì áóíà ãàðøû ÷ûõàúàã.Ìîíàðõûí ôèêðèíè äÿéèøìÿñè îíó òÿùëöêÿéÿ ñàëàúàã.Áàüëû ãÿôÿñäÿ îíëàð áèð-áèðèíè öçáÿöç ýþðÿúÿêëÿð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí Ôðàíñà êðàëû II Ùåíðèäÿí áÿùñ åòäèéèíèýþñòÿðèðëÿð. Êðàë II Ùåíðè Èòàëèéà âÿ Èñïàíèéà éöðöøëÿðèíäÿ ìÿüëóáîë äóãäàí ñîíðà àë÷àëäûúû ñöëù ìöãàâèëÿñèíè èìçàëàìûø âÿ öñòÿëèêãû çû Éåëèçàâåòàíû Èñïàíèéàíûí êðàëû II Ôèëèïïÿ âåðìÿê áàðÿäÿ òÿê ëè -ôÿ ðàçûëàøìûøäû. 1559-úó èëèí èéóí àéûíäà êðàëûí áàúûñû Ìàð ãà -ðèòàíûí ùåðñîã Ñàâîéñêè èëÿ âÿ åëÿúÿ äÿ ãûçû Éåëèçàâåòàíûí II Ôèëèïïèëÿ åâëÿíìÿñè ÿðÿôÿñèíäÿ Ïàðèñäÿ åëàí åòìèøäèëÿð êè, úÿíýàâÿðëÿðèíêðàëûí þçöíöí äÿ øÿõñÿí èøòèðàê åäÿúÿéè éàðûøû êå÷èðèëÿúÿê.

Êðàë þçöíöí ñå÷äèéè Ìîíòãîìåðè èëÿ ãàðøûëàøûðäû. Òÿêáÿòÿê äþ -éöø ùå÷-ùå÷ÿ ãóðòàðäû. Äþéöøÿ ãÿäÿð øàéèÿ éàéûëìûøäû êè, êðàëè÷àÉåêàòåðèíàíûí àñòðîëîãó áó òóðíèðèí êðàëûí ùÿéàòû ö÷öí ÷îõ


596

òÿùëöêÿëè îëàúàüûíû áÿéàí åòìèøäè. Àðòûã Íîñòðàäàìóñóí ýÿëäèéèíÿòèúÿ äÿ ìÿëóì èäè (áàõ: 1 ê35).

Òóðíèðèí ãóðòàðäûüûíû éåíèúÿ åëàí åòìèøäèëÿð êè, àäàìëàðäàí õà -ùèø åòäèëÿð êè, äàüûëûøìàñûíëàð. Êðàë ÿëàâÿ äþéöø òÿëÿá åäèð. 2-úè âÿ3-úö ñÿòèðëÿðäÿ áóíäàí áÿùñ åäèëèð.

4-úö ñÿòèðäÿ äÿáèëãÿ ýåéìèø, éàëíûç ýþçëÿðè ýþðöíÿí êðàë âÿúÿíýàâÿð Ìîíòãîìåðèéÿ èøàðÿ îëóíóð.

Àðòûã ÿââÿëäÿ äàíûøäûüûìûç êèìè (áàõ: 1 ê35), êðàëûí ýþçöíÿíèçÿ ýèðìèø âÿ î, òåçëèêëÿ äöíéàñûíû äÿéèøìèøäè.

9 ê48Äÿíèçëÿ áàüëû îêåàíûí áþéöê øÿùÿðè,Êðèñòàë áàòàãëûãëàðëà ÿùàòÿ îëóíìóøäóð.Ãûø ýöíäþíöìö âÿ éàçäà,Äÿùøÿòëè êöëÿéÿ ìÿðóç ãàëàúàã.

Êàòðåíäÿ ìÿëóì îëàí éàëíûç ýöíäþíöìöäöð. Áó, èëäÿ èêè äÿôÿáàø âåðèð: éàéäà èéóíóí 22-äÿ âÿ ãûøäà 22 äåêàáðäà. Áó âàõòÝöíÿø ýþé åêâàòîðóíóí ÿí óçàã åêëèïòèêà íþãòÿñèíäÿí êå÷èð. 1-úèñÿòèðëÿ áàüëû íÿ äåìÿê îëàð? Áöòöí îêåàíëàð áó âÿ éà äèýÿð äÿíèçëÿáàüëûäûð. Ñþùáÿòèí ùàíñû áþéöê øÿùÿðäÿí ýåòäèéèíè äåìÿê ÷ÿòèíäèð.Äöçäöð, Åðèêà ×èòÿì Íàãàñàêè âÿ Õèðîñèìàíûí àäûíû ÷ÿêèð.Ýþðöúö èñÿ éàëíûç áèð øÿùÿðäÿí ñþç à÷ûð. Áóðàäà îíó äà ãåéäåòìÿê èñòÿðäèê êè, 2005-úè èëèí ãûø ýöíäþíöìö çàìàíû øèääÿòëèòóôàí âÿ ñóíàìèëÿð áàø âåðìèøäè. ßýÿð 2006-úû èëèí áàùàðûíäà äàñóíàìèëÿð áàø âåðñÿéäè, êàòðåíèí çÿìàíÿìèçäÿí áÿùñ åòäèéèíèäåéÿ áèëÿðäèê. Åéíè çàìàíäà Íîñòðàäàìóñóí ñþùáÿò à÷äûüû áþéöêøÿùÿðè äÿ àéûðä åäÿðäèê.

Îíó äà õöñóñè ãåéä åäÿê êè, Wîðëäwàòúù Èíñòèòóòó òÿäãèãàòëàðíÿòèúÿñèíäÿ XX ÿñðèí 2-úè éàðûñûíäà ýþñòÿðèá êè, XXI ÿñðèí ÿâ âÿë -ëÿðèíäÿí Äöíéà îêåàíûíäà èñòèëÿøìÿ èíäè ìþâúóä îëàí òóôàíëàðäàíãàò-ãàò öñòöí îëàúàã. Ùÿòòà çÿëçÿëÿéÿ äàâàìëû ýþéäÿëÿíëÿð áåëÿîíà òàá ýÿòèðÿ áèëìÿéÿúÿêëÿð.


597

9 ê49Ýåíò âÿ Áðöññåë Àíòâåðïÿ ãàðøû éöðöø åäÿúÿêëÿð.Ëîíäîí Ñåíàòû þç êðàëûíû þëöìÿ ìÿùêóì åäÿúÿê.Äóç âÿ øÿðàá îíó òàõòäàí ñàëàúàã.Îíëàð ùàêèìèééÿò íàìèíÿ ùÿðú-ìÿðúëèê ñàëàúàãëàð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿ ðèð -ëÿð êè, êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèí -äÿ Èñïàíèéà èëÿ Ùîëëàíäèéààðàñûíäà ýåäÿí ìöùàðèáÿ -äÿí áÿùñ åäèëèð. ÈõòèøàøëàðÈñïàíèéàéà àèä Úÿíóáè(Áåë÷èêà) âÿ Øèìàëè (Ùîë -ëàíäèéà) þëêÿëÿ ðèíäÿ ýþ -ðöí ìÿìèø ãàðøûäóðìà éà -ðàòìûøäû. 1648-úè èëäÿ Èñïà -íèéà âÿ Ùîëëàíäèéà Øåëäò÷àéûíûí ãàáàüûíû êÿñ ìÿêáàðÿäÿ ñàçèø áàüëà ìûøäû.Ìÿãñÿä Àíò âåðïè èãòèñàäèúÿùÿòäÿí ÷þêäöðìÿê èäè(áàõ: 1-úè ñÿòèð).

Êàòðåíèí ãàëàí ñÿòèðëÿ -ðèíäÿ Èíýèëòÿðÿäÿí äàíû -øûëûð. Äîüðóäàí äà 1649-úó èëäÿ Ëîíäîí Ñåíàòû êðàëI ×àðëçû þëöìÿ ìÿùêóìåò ìèøäè. Ïàðëàìåíòèí ðàçû -ëûüû îëìàäàí êðàëûí ÿìðè

èëÿ äóç, øÿðàá, ñàáóí, ïèâÿ âÿ áàøãà ìÿùñóëëàðà âåðýèëÿð àðòûðûëìûø,ùàêèìèééÿòÿ úàí àòàí Îëèâåð Êðîìâåë âÿ áàøãàëàðû þëêÿäÿ ùÿðú -ìÿðúëèê ñàëàðàã âÿòÿíäàø ìöùàðèáÿñèíÿ ðÿâàú âåðìèø, èñòÿäèê -ëÿðèíÿ íàèë îëìóøäóëàð (áàõ: 1 ê88, 2 ê53, 8 ê37 âÿ ñ.).


598

Êðàë Û ×àðëçûí åäàì ñÿùíÿñè (1649)

Íîñòðàäàìóñóí çàìàíûíäà áó, òàðèõäÿ ýþðöíìÿìèø âÿ àü -ëàýÿëìÿç ùàäèñÿ èäè. Êðàëû äà åäàì åòìÿê îëàð? Ëàêèí ýþðöúöíöíâàõòûíäà îíà øöáùÿ åäÿíëÿð éàíûëûðäûëàð. Íîñòðàäàìóñ ýþðäöéöíöáÿéàí åòìèøäè. Ùÿãèãÿòÿí äÿ I ×àðëç 1649-úó èëèí éàíâàðûíäà åäàìåäèëìèøäè. Êðàëûí åäàìûíà ñÿáÿá ùÿì äÿ îíóí à÷ûãúà êàòîëèêëèéÿðÿüáÿò áÿñëÿìÿñè èäè.

9 ê50Ìîíäåçóñ òåçëèêëÿ þçöíöí éöêñÿê ùàêèìèééÿòèíÿ ãàëõàúàã.Íîðëàðèñè áèð àç àðõàäà ãîéàúàã.Êöðÿí êèøè ìÿìëÿêÿòèí ùþêìðàíñûç ãàëäûüû áèð äþâðäÿÝÿíúëÿð ö÷öí ãîðõó, âàðâàð ö÷öí äÿùøÿò îëìóøäó.

Êàòðåí XVI ÿñðèí ñîíóíäà, äàùà äîüðóñó, 1594-úö èëäÿ Ôðàíñàäàáàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. IV Ùåíðè òàõò-òàúà ñàùèá îëàíàãÿäÿð ÷îõëàðû, õöñóñÿí äÿ êöðÿí êàðäèíàë (3-úö ñÿòèð) äå Áóðáîí,Ëîòàðèíãëÿð ñöëàëÿñèíäÿí Ïîí-à-Ìóññîí âÿ áàøãàëàðû êðàë îëìàüà úàíàòûðäûëàð. Ëàêèí Ùåíðè àäëû-ñàíëû, ÿñèëçàäÿëÿð ñöëàëÿñè Áóðáîí ëàðäàí èäè.

Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíäÿ ýþñòÿðäèêëÿðè éåðèíè àëìûøäûð (áàõ:9 ê45).

9 ê51Ãûðìûçû òÿðèãÿòëÿðÿ ãàðøû ñóè-ãÿñä äöçÿëäÿúÿêëÿð.Îä, ñó, äÿìèð, êÿíäèð ñöëù éîëó èëÿ çÿèôëÿéÿúÿê.Þëöì àéàüûíäà îëàíëàð èøè åëÿ ãóðàúàãëàð êè,Áèð íÿôÿð ùàìûäàí ÿââÿë äöíéàíû ìÿùâ åäÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ÷îõó áó êàòðåíèí äÿ ùèíä ôèëîñîôó Îøîäàí áÿùñåòäèéèíè ýþñòÿðèðëÿð. Ùÿðòÿðÿôëè ìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 1 ê96, 2 ê12,2 ê27-29, 2 ê58, âÿ á. Ëàêèí Ëåîíè âÿ Ð.Âåëø ùåñàá åäèðëÿð êè,êàòðåíäÿ ñþùáÿò Ñîâåò Èòòèôàãûíäàí, ãûðìûçûëàðäàí, êîììóíèñò ëÿð -äÿí ýåäèð. Ôàøèçì, ßêñêîìèíòåðí âÿ ñ. òÿðèãÿòëÿð èäè. Îä âÿ äÿìèðÑîâåòëÿðÿ ìöäàõèëÿ çàìàíû èñòèôàäÿ åäèëÿí ñèëàùäûð. Êÿíäèð èñÿÑîâåòëÿðè çÿèôëÿòìÿê ö÷öí èãòèñàäè áëîêàäàíûí íèøàíÿñèäèð.


599

Ìàðàãëûäûð êè, Ñîâåòëÿðÿ ãàðøû ÷ûõà áèëÿúÿê äþâëÿòëÿðèí áàø÷ûëàðûùàìûñû éàøëû èäè (3-úö ñÿòèð). Îäóð êè, 4-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êè -ìè, êîììóíèçìè ÷þêäöðìÿê âÿçèôÿñèíè íèñáÿòÿí ýÿíú îëàí Ùèòëåðþç öçÿðèíÿ ýþòöðäö. Ëàêèí î, äöíéàíûí áþéöê áèð ùèññÿñèíè õàðàáàãîéäó. Äþâëÿòëÿðèí èãòèñàäè úÿùÿòäÿí èôëàñû, øÿùÿð âÿ êÿíäëÿðèíäàüûëìàñû áèð éàíà, II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿ 50 ìèëéîíäàí àðòûãàäàì ìÿùâ åäèëìèø, ìèëéîíëàðëà àäàì øèêÿñò îëìóø, àíàëàð ýþçöéàøëû, óøàãëàð éåòèì ãàëìûøäûëàð. Ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðûíäàí Àâäéà -éåâà âÿ Çäàíîâè÷ êàòðåíäÿ Ñîâåò Èòòèôàãûíûí ñîí èëëÿðèíäÿí âÿîíóí èëê âÿ ñîí ïðåçèäåíòè (1990-1991) Ìèõàèë Ãîðáà÷îâäàí áÿùñåäèëäèéèíè ýþñòÿðèðëÿð. 3-úö ñÿòèð äÿ ýöìàí êè, ñþùáÿò Áðåæíåâ, ×åð -íåíêî, Àíäðîïîâ, Ñóñëîâ, Ãðî ìû êî âÿ áàøãàëàðûíäàí ýåäèð. Õàðèúèþëêÿëÿðèí õöñóñè õèäìÿò îðãàíëàðû Ãîðáà÷îâó ÿëÿ àëàíäàí ñîíðà î,“éåíèäÿíãóðìà” ïÿð äÿ ñè àëòûíäà Ñîâåò Èòòèôàãûíû äàüûò ìàãëàäöíéàíû ôÿëàêÿòÿ ñàëäû. Íÿ òèúÿäÿ áÿøÿðèééÿò ýþðöíìÿìèø áÿëàëàðàäö÷àð îëìóø, III Äöíéà ìöùàðèáÿñè òÿùëöêÿñè èëÿ öçëÿøìèøäèð. ×îõìàðàãëû ìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 12 ê55.


600

Ãîúàëàð, àé ãîúàëàð! Ãîðáà÷îâ ñèçè äÿ àëäàòäû

9 ê52Áèð éàíäàí ñöëù âÿ î áèðè éàíäàí ìöùàðèáÿ éàõûíëàøûð.Ùå÷ âàõò îíà áåëÿ áþéöê ìåéèë îëìàìûøäûð.Ùåéô êèøè âÿ ãàäûíëàðà, òîðïàüà òþêöëÿí ýöíàùñûç ãàíàÂÿ Ôðàíñàíûí ùÿð éåðèíäÿ áó áåëÿ îëàúàã.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíèí 1-úè ùèññÿñèíäÿ 2 àïðåë 1559-úó èëäÿ Ôðàí -ñà èëÿ Èíýèëòÿðÿ, 3 àïðåë 1559-úó èëäÿ èñÿ Ôðàíñà èëÿ Èñïàíèéà âÿÑàâîéà àðàñûíäà áàüëàíàí ñöëù ñàçèøëÿðèíÿ, ñÿòðèí 2-úè ùèññÿñèíäÿèñÿ åëÿ ùÿìèí èëäÿ Ôðàíñàäà êàòîëèêëÿðëÿ ùóýåíîòëàð àðàñûíäà áàø -ëàéàí äèíè ìöùàðèáÿëÿðÿ èøàðÿ åäèëèð.

Ôðàíñûç íîñòðàäàìóñøöíàñëàðû Æîáåð âÿ Ëå Ïåëëåòéå ùàãëû îëàðàããåéä åäèðëÿð êè, êàòðåí þëêÿäÿ áàø âåðÿí äèíè ìöùàðèáÿëÿðäÿí(1559-1598) áÿùñ åäèð. Áó ìöùàðèáÿëÿð êàòîëèêëÿðëÿ ùóýåíîòëàðàðàñûíäà ýåäèðäè. 3-úö ñÿòèðäÿ ýöíàùû îëìàéàí èíñàíëàðûí þëö ìöí -äÿí, õöñóñÿí äÿ 1572-úè èë àâãóñò àéûíûí 24-ÿ êå÷ÿí ýåúÿ ìöãÿä -äÿñ Âàðôîëîìåé áàéðàìû ýöíö Ôðàíñà êðàëû IX Êàðëûí áàðûøûãïÿðäÿñè àëòûíäà ùóýåíîòëàðûí áöòöí ýþðêÿìëè øÿõñèé éÿòëÿðèíè ñàðàéçèéàôÿòèíÿ äÿâÿò åòìÿñèíäÿí âÿ ýåúÿ âàõòû ãûëûíú äàí êå÷èðòäèð -ìÿñèíäÿí äàíûøûëûð. Áóíäàí ñîíðà äèíè ìöùàðèáÿëÿð áöòöí Ôðàíñàíûáöðöìöø âÿ þëêÿäÿ ãàí ñó éåðèíÿ àõìûøäû. 4-úö ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿåäèëèð. Îíó äà äåìÿê ëàçûìäûð êè, Âàðôîëîìåé ýåúÿñèíäÿ Ïàðèñäÿ3000-äÿí ÷îõ ùóýåíîò þëäöðöëìöøäö.

9 ê53Ýÿíú Íåðîí áó ö÷ ñîáàéàÕèäìÿò÷è îüëàíëàðû äèðè-äèðè àòäûðàúàã.Áó ùàäèñÿëÿðäÿí êÿíàð îëàíëàð õîøáÿõòäèðëÿð.Ãàí ãîùóìëàðûíäàí ö÷ö îíó þëÿíÿ ãÿäÿð òÿãèá åäÿúÿê.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð åëÿ áèð ôèêèð ñþéëÿéÿ áèëìÿéèáëÿð.Íåðîí âÿ ñîáàëàð Ùèòëåðè ýþç þíöíÿ ýÿòèðèð. Ùèòëåðèí éÿùóäè âÿ ñëàâ -

éàíëàðû äÿùøÿòëè ãàç ñîáàëàðûíäà éàíäûðòäûüû éàääàøëàðäàí ñèëèíìÿéèá.Íîñòðàäàìóñ Íåðîí ñþçöíö áóðàäà îáðàçëû øÿêèëäÿ èøëÿòìèøäèð. Éå -

íè åðàíûí 54-68-úè èëëÿðèíäÿ Ðîìà èìïåðàòîðó îëìóø Íåðîí ãÿä äàðëûüû


601

èëÿ ñå÷èëèðäè. Áèð ÷îõëàðû, éàõûí ãîùóìëàðû, ùÿòòà àíàñû áåëÿ îíóíãóðáàíû îëìóøäó. Î, Ðîìàíû éàíäûðìàãäàí áåëÿ ÷ÿêèíìÿ ìèøäè.

4-úö ñÿòèðäÿ ö÷ ãàí ãîùóìóíäàí ñþùáÿò ýåäèð. Ùèòëåðèí èíýè ëèñ -ëÿðëÿ ãàí ãîùóìëóüó âàðäûð. Êðàë I Ýåîðãóí âÿ Ùîííîâåðëÿð ñöëà -ëÿñèíèí ýÿ ëè øèëÿ Èíýèëòÿðÿäÿ òàõò-òàú àëìàíëàðûí ÿëèíÿ êå÷èð. ÀäîëôÙèòëåð áó ñö ëà ëÿ äÿí îëóá.1 Äåìÿëè, áó ñÿòèðäÿ èíýèëèñëÿð, àìåðèêà -ëûëàð âÿ ôðàíñûçëàðà èøàðÿ åäèëèð.

9 ê54Ðàâåííàíûí éàõûíëûüûíäà õàíûìû îüóðëàéàí àäàì.Êîðñèíî ëèìàíûíà ýÿëÿúÿê.Äÿðèí äÿíèçäÿ Ëèññàáîíäàí îëàí ñÿôèðÃàéàíûí àëòûíäà ýèçëÿíÿíëÿð éåòìèø íÿôÿðè àïàðàúàãëàð.

Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíè äÿ øÿðù îëóíìàìûøäûð. Àíúàã ìÿ -ëóìäóð êè, î âàõòëàð Ðàâåííà âÿ Êîðñèíî ëèìàíû Èòàëèéàäà èäè ëÿð.Àðàëàðûíäàêû ìÿñàôÿ ñÿêêèç ìèëäèð. 3-úö ñÿòèðäÿ Ïîð òó ãà ëè éàíûíïàéòàõòû Ëèññàáîí éàäà ñàëûíûð. Áóíóíëà áåëÿ, êàòðåí áàðÿäÿ ãÿòèñþç äåìÿê îëìóð.

9 ê55Ãÿðáäÿ ùàçûðëàíàí äÿùøÿòëè ìöùàðèáÿ.Íþâáÿòè èëäÿ ãûðüûí (åïèäåìèéà) îëàúàã.Åëÿ äÿùøÿòëè êè, íÿ úàâàí, íÿ ãîúà, íÿ ùåéâàí ñàü ãàëàúàã.Ãàí, îä, Ìåðêóðè, Ìàðñ, Éóïèòåð Ôðàíñàäàäûð.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ, áó êàòðåí âèðóñ íÿòèúÿñèíäÿ ìåéäàíàýÿëÿí õÿñòÿëèêëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Ýþðöíäöéö êèìè, áó âèðóñëàð Ãÿðá -äÿ ùàçûðëàíûð (1-úè ñÿòèð). Òÿáèè êè, áó, áèîëîæè ñèëàùëàðëà áàüëûäûð.Ëàêèí ñîí äþâðëÿðäÿ áó ñèëàùëàðäàí éàëíûç ìöùàðèáÿäÿ äåéèë, ñöëùøÿðàèòèíäÿ áåëÿ èãòèñàäè òÿõðèáàò êèìè èñòèôàäÿ åäèëèð. ÀçÿðáàéúàíäàÊîëàðàäà áþúÿéè òÿñÿððöôàòà, õöñóñÿí äÿ êàðòîôà ÷îõ áþéöê çèéàíâóðìóøäóð. Ìöùàðèáÿ áàøëàéûð âÿ áèð âàõò ãóðòàðûð. Êîëàðàäà áþúÿ -


602

1 Úîí Ùîóã. Íîñòðàäàìóñóí êöëëèééàòû. Ìîñêâà, 1999, ñÿù. 248-249.

éè èñÿ èëäÿí-èëÿ àðòûð. Ùÿìèí áþúÿéèí Àìåðèêàäàí ùàíñû éîëëà ýÿòè -ðèëäèéè àéäûí îëìàñà äà, ñîí íÿòèúÿ àéäûíäûð. Àçÿðáàéúàíû èãòèñàäèúÿùÿòäÿí ñàðñûòìàã.

Àüàúëàðûí éàðïàãëàðûíû éà éåéÿðÿê, éà äà àü ïÿðäÿéÿ áöðöéÿðÿêîíëàðûí ìÿùâèíÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðàí àü ãóðäëàð äà áó ãÿáèëÿäÿíäèð.Áàêòåðèîëîæè ñèëàùëàðûí èøëÿíìÿñè íÿòèúÿñèíäÿ åïèäåìèéà éàéûëûð,èíñàíëàðûí ìÿùâèíÿ ñÿáÿá îëóð. I Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí ñîíðàÀâðîïàäà ìèëéîíëàðëà àäàì ùÿëàê îëìóøäó.

Èíäè Àñèéà, Àôðèêà âÿ Àâðîïà ãèòÿëÿðèíè áöðöéÿí “ãóø ãðèïè”áèçÿ áåëÿ ýÿëèð êè, ßôãàíûñòàí âÿ Èðàãäà, õöñóñÿí äÿ ÔÿëëóúÿäÿÀÁØ-ûí áèîëîæè ñèëàùëàðûí èñòèôàäÿñèíäÿí ñîíðà ìåéäàíà ýÿëìèøäèð.4-úö ñÿòèðäÿ ïëàíåòëÿðèí çàùèðè éàõûíëàøìàñûíäàí äàíûøûëûð. Ñþçöýåäÿí ïëàíåòëÿðèí éàõûíëàøìàñû òåç-òåç îëóð. Íþáÿòè éàõûíëàøìàëàð:2009, 2010, 2011, 2012-úè èëëÿðäÿ îëàúàã. Ýþçëÿéÿê, ýþðÿê òàðèõâÿ Íîñòðàäàìóñ áèçÿ íÿëÿð ùàçûðëàéûá?!

9 ê56Ùîóäàí éàõûíëûüûíäà îðäó Ãóñåíâèëè êå÷ÿúÿê.Äþéöøÿ úàí àòàí ÿñýÿðëÿð îðàäà áàéðàãëàðûíû ñàíúàúàãëàð.Áèð àíäà îíëàðäàí ìèíäÿí àðòûã ìÿùâ îëàúàã. Áîéóíëàðûíà êöíäÿ âóðìàã âÿ ãàíäàëëàìàã ö÷öí èêè

íÿôÿðè àõòàðàúàãëàð.

Áöòöí òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñóí Ôðàíñàäà êàòî -ëèêëÿðëÿ ùóýåíîòëàð àðàñûíäà ýåäÿí äèíè ìöùàðèáÿëÿðäÿí áÿùñ åòäè éè -íè ãåéä åäèðëÿð. Ùîóäàí âÿ Ãóñåíâèë Ïàðèñèí ãÿðáèíäÿäèð. Êàòîëèê -ëÿðëÿ ùóýåíîòëàð àðàñûíäà Áèðèíúè äèíè ìöùàðèáÿ áóðàäà áàø âåðìèøäè.Ôðàíñàäà áàø âåðìèø îòóç èëëèê äèíè ìöùàðèáÿëÿðäÿí ÿâ âÿë ëÿðäÿ ÷îõäàíûøäûüûìûçäàí áóðàäà òÿôÿððöàòà âàðìàüà ëöçóì ýþðìÿäèê.

9 ê57Äðåíèí éàõûíëûüûíäà Êðàë èñòèðàùÿò åäÿúÿê.Âÿ àíàôåìà ùàããûíäà ãàíóí ÿòðàôûíäà äöøöíÿúÿê.Ýþé ÷îõ áÿðê ýóðóëäàéàíäà Òÿçÿ ýèðèø îëàúàã, êðàë þçöíö þëäöðÿúÿê.


603

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíèí Àäîëô Ùèòëåðäÿí áÿùñ åòäèéèíè ãåéäåäèðëÿð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, 1940-úû èëäÿ àëìàíëàð Ôðàíñàíûòóòäóãäàí ñîíðà Ùèòëåð îðäóñó õåéëè ìöääÿò Ïàðèñèí éàõûíëûüûíäàÄðå øÿùÿðèíäÿ èñòèðàùÿò åòìèøäè. Îëà áèëñèí êè, Ùèòëåð áóðàäà 2-úèñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð ÿòðàôûíäà äöøöíìöøäö.

3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðäÿ Ñîâåò îðäóñó Áåðëèíÿ ýèðÿíäÿ òàíêëàðûí,òîï ëàðûí, êàòéóøàëàðûí ñÿñèíäÿí éàðàíàí âàùèìÿäÿí ãîðõàí âÿ Ñî -âåò îðäóñóíóí Áåðëèíÿ ýèðäèéèíè áèëÿí Ùèòëåðèí þçöíö þëäöð ìÿ ñèí -äÿí áÿùñ åäèëèð.

9 ê58Âèòðèíèí îëäóüó éåðèí ñîë òÿðÿôèíäÿÔðàíñàíûí ö÷ ãûðìûçûñû éàõàëàíàúàã. Áöòöí ãûðìûçûëàð ãûëûíúäàí êå÷èðèëÿúÿê, ãàðà þëäöðöëìÿéÿúÿê.Áðåòîíëàð òÿðÿôèíäÿí èíàì éåíèäÿí áÿðïà îëóíìóøäóð.

Êàòðåí Ôðàíñàäàí áÿùñ åäèð. Âèòðè þëêÿäÿ áèð íå÷ÿ éåðäÿäèð.Íîñòðà äàìóñøöíàñ Ôîíáðéóí êàòðåíèí Éàêîáèí÷èëÿðäÿí ñþç à÷äû üû -íû ñþéëÿéèð.

9 ê59Ëÿ-Ôåðòå-Âåäàìäà î, òóòàúàã.Íèêîëàñ òóòóëäó, ãûðìûçû, ùÿéàò âåðÿí àäàìäûð. Ýèçëèíäÿ èø ýþðÿí áþéöê Ëóèçà äîüàúàã.Áóðãóíäèéàíû ïàõûëëûãäàí áðåòîíëàðà âåðÿúÿêëÿð.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ýþñòÿðäèéèíÿ ýþðÿ ùàäèñÿëÿð XVI ÿñðèí 2-úè éà -ðû ñûíäà áàø âåðìèøäèð. Ëîòàðèíýèéàëû Íèêîëàñûí Ëóèçà àäëû ãûçû ùÿ ãè -ãÿ òÿí äÿ îëóá. 1553-úö èëäÿ àíàäàí îëàí Ëóèçà êðàë III Ùåí ðè éÿ ÿðÿýå òìèøäè. Òÿäãèãàò÷ûëàð Ëóèçàíûí óøàüû îëìàäûüûíû ãåéä åäèð ëÿð.Ýþ ðöíöð òÿäãèãàò÷ûëàð îíóí III Ùåíðèäÿí óøàüû îëìà äûüûíû íÿçÿðÿàëûáëàð. Ëàêèí Íîñòðàäàìóñóí ýþðäöêëÿðèíè ýþðÿ áèë ìÿ ìèø ëÿð.

4-úö ñÿòèðäÿ Áóðãóíäèéàíûí õÿéàíÿò íÿòèúÿñèíäÿ áðèòàíèéàëûëàðàâåðèëìÿñèíÿ èøàðÿ åäèëèð.


604

9 ê60Ìöíàãèøÿ, áàðáàð ãàðà áàø ýåéèìèíäÿÃàí àõûäûëûð, Äàëìàñèéà òèòðÿéÿúÿê.Áþéöê Èñìàèë þç áóðíóíó ìþùêÿìëÿíäèðÿúÿê.Ãóðáàüàëàð òèòðÿéÿúÿê, Ëóçèòàíèéàéà êþìÿê ýÿëÿúÿê.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð îíóí ìÿüçèíÿ óéüóí îëìàéàíôÿð çèééÿëÿð ñþéëÿìÿêäÿí áàøãà áèð èø ýþðìÿìèøëÿð. ßñëèíäÿ, êàò -ðå íèí èëê ö÷ ñÿòðè ìöñÿëìàí àëÿìè èëÿ áàüëûäûð. Éóãîñëàâèéàíû ïàð -÷à ëàìàã ö÷öí ÕÕ ÿñðèí ñîíëàðûíäà äèíè çÿìèí öçÿðèíäÿ Ãÿðá äþâ -ëÿò ëÿðè ìöíàãèøÿ éàðàòäûëàð. Ýàù ìöñÿëìàí îëàí Áîñíèéà, Ùåð ñå -ãî âèíà ÿùàëèñèíè, ýàù êàòîëèê îëàí õîðâàò âÿ ñëîâåíëÿðè, ýàù äà ïðî -âàñ ëàâ îëàí ñåðáëÿðè, ìàêåäîíèéàëûëàðû, ÷åðíîãîðèéàëûëàðû áèð-áè ðè íèíöñòöíÿ ñàëûøäûðûðäûëàð.

2-úè ñÿòèðäÿ Äàëìàñèéàäàí äàíûøûëûð. Òàëåñèç Äàëìàñèéà òàðèõÿíýàù Òöðêèéÿíèí, ýàù Àâñòðèéàíûí, ýàù Àâñòðèéà-Ìàúàðûñòàíûí, ýàùÈòàëèéàíûí ÿëèíäÿ îëìóø, ýàù äà ñåðáëÿðèí, õîðâàòëàðûí âÿ ñëîâåí ëÿ -ðèí êðàëëûüû (1929-úó èëäÿí Éóãîñëàâèéà) òÿðêèáèíäÿ îëìóøäóð.1941-úè èëäÿ Éóãîñëàâèéà ïàð÷àëàíäûãäàí ñîíðà îéóíúàã Õîðâàòäþâëÿòèíÿ äàõèë åäèëìèø, 1945-úè èëäÿí Õîðâàòèéà âÿ ×åðíîãîðèéàòÿðêèáèíäÿ Éóãîñëàâèéà Ôåäåðàòèâ Ðåñïóáëèêàñûíà ãàòûëìûøäûð.

3-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Èðàíäàí ýåäèð. Ìÿëóìäóð êè, êå÷ìèøäÿ Èðàí -äà Èñìàèëèëÿð äþâëÿòè éàðàíìûøäû. Àðòûã áó áàðÿäÿ ýåíèø äàíûøìûøûã(áàõ: 9 ê43).

Áóðàäà èñÿ áþéöê ýþðöúö Èðàí ïàäøàùû Øàù Èñìàéûëà èøàðÿ åäèð.Øàù Èñìàéûë áöòöí Èðàíû, Õîðàñàíû, Åðìÿíèñòàíû âÿ Èðàãû-ßúÿìèÑÿôÿâèëÿð äþâëÿòèíÿ ãàòìûøäû. 3-úö ñÿòèðäÿ áóíäàí äàíûøûëûð. ËàêèíÍîñòðàäàìóñ þç ìöàñèðèíè éàäà ñàëìàãëà ìöàñèð Èðàíäàí ñþç à÷ûð.Áóðàäà Èðàíûí äÿíèçäÿ þç ìþâãåéèíè ìþùêÿìëÿíäèðìÿñèíäÿí äà -íûøûëûð. Ùÿãèãÿòÿí äÿ áó þëêÿíèí Èðàí êþðôÿçèíäÿ ñóàëòû ãàéûãëàðûâàðäûð. Èðàíûí êþðôÿçäÿ “áóðíóíó áÿðêèòìÿñè” äÿ áó ñÿòèðäÿí ýþðö -íöð. 4-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Ïîðòóãàëèéàäàí ýåäèð. Îíó äà äåéÿê êè,âàõòèëÿ Èðàí äöíéàíûí ÿí ãöäðÿòëè äþâëÿòëÿðèíäÿí áèðè îëìóøäóð.


605

Íîñòàäàìóñ êàòðåíäÿ ùÿì áóíà, ùÿì äÿ ìöàñèð Èðàíà èøàðÿ åäèð.Çÿìàíÿìèçäÿ ùàäèñÿëÿðèí ýåäèøè ýþñòÿðèð êè, Èðàí ýöúëö äþâëÿòÿ÷åâðèëèð. Þçöíöí èñòåùñàë åòäèéè ðàêåòëÿð 2000 êì ìÿñàôÿäÿ îëàíùÿäÿôè âóðà áèëèð. “Ôÿúð—3” ðàêåòëÿðèíè ðàäàð òóòà áèëìèð. Èðàíûí ñó -àëòû òîðïåäàëàðûíûí ñöðÿòè èñÿ ñàíèéÿäÿ éöç ìåòðÿ áÿðàáÿðäèð. Ãÿðáäþâëÿòëÿðèíèí áÿðê èüòèøàøà äöøìÿñè èñÿ ýþñòÿðèð êè, Èðàí éà àðòûãàòîì ñèëàùûíà ìàëèêäèð, éà äà áó ñèëàùû éàðàòìàã ÿðÿôÿñèíäÿäèð.

9 ê61Äÿíèç ñàùèëèíäÿ ñîéüóí÷óëóã áàø âåðìèøäèð.Éåíè øÿùÿð âÿ ýåíèøëÿíìèø ÿëàãÿëÿð.×îõëàðû Ìàëòàäàí Ìåññèíàíûí ÿìÿëèëÿ,Ñûõû ÿëàãÿäÿ îëàúàã, ìÿìíóíèééÿòëÿ ìöêàôàòëàíäûðûëàúàãëàð.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ýþñòÿðäèéèíÿ ýþðÿ, êàòðåíäÿ XVI ÿñðèí 2-úè éàðû -ñûíäà Îñìàíëûëàðûí Ìàëòàéà ùöúóìóíäàí áÿùñ åäèëèð. Ìàëòà î âàõòÑèúèëèéàíûí Ùàáñáóðãëàð êðàëëûüûíûí ïðîòåêòîðàòû èäè. Ýèòòàíî âÿÌåññèíà øÿùÿðëÿðè äÿ áóðà äàõèë èäè. Ëåïàíòî éàõûíëûüûíäà îíëàðõðèñ òèàí äîíàíìàñû èëÿ áèðëèêäÿ òöðêëÿðÿ ãàðøû äþéöøÿ ýèðÿðÿê îí -ëàðû ìÿüëóá åòìèøäèëÿð. Íîñòðàäàìóñ 4-úö ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèð.

9 ê62Øåðàìîí Àãîðàñûíûí áþéöéöíÿ Ñÿëèá÷èëÿðèí ùàìûñû ðöòáÿ öçðÿ ñàäèã ãàëàúàãëàð.Óçóí ìöääÿò ñàõëàíûëàí Òèðéÿê âÿ Ìàíäðàãîðà. Ðîãîí îêòéàáðûí 3-äÿ àçàä îëóíàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ ìöëàùèçÿëÿð èðÿëè ñöðñÿëÿð äÿ,ãÿòè ñþç äåìÿêäÿí ÷ÿêèíìèøëÿð. Áöòöí íîñòðàäàìóñøöíàñëàðäàùèññ îëóíàí çÿèô íþãòÿ îíäàí èáàðÿòäèð êè, îíëàð ùàäèñÿëÿðèí ìöòëÿãîíëàðûí çàìàíûíäà áàø âåðäèéèíè ýþñòÿðìÿéÿ âÿ ôÿðçèééÿëÿðëÿ,ìöëàùèçÿëÿðëÿ êàòðåíëÿðèí êèìëÿðäÿí âÿ íÿäÿí áÿùñ åòäèéèíè øÿðùåòìÿéÿ ÷àëûøìàëàðûäûð.

Êàòðåíäÿ ìÿëóì îëàí 1-úè ñÿòèðäÿ áÿùñ åäèëÿí Øåðàìîí Àãî -ðàäûð. Èíäè Òöðêèéÿäÿ Óøàê àäëàíàí øÿùÿð ãÿäèì éóíàíëàðäà Øåðà -ìîí Àãîðà àäëàíûðìûø. 3-úö ñÿòèðäÿ àäû êå÷ÿí Ìàíäðàãîðà — áà -


606

äûì úàí ôÿñèëÿñèíäÿí çÿùÿðëè áèòêèäèð. 2-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò ñÿëèá ÷è -ëÿð äÿí ýåäèð. Ñÿëèá÷èëÿð ìöñÿëìàí àëÿìèíÿ ãàðøû ìöùà ðèáÿéÿ ýèðè -øÿí õðèñòèàí ÿñýÿðëÿðèäèð. 4-úö ñÿòèðäÿ äÿ ùÿð øåé àéäûíäûð. Áó íóíëàáåëÿ, ùÿëÿëèê êàòðåíèí øÿðùèíè âåðìÿê ìöìêöí îëìàìûøäûð.

9 ê63Øèêàéÿò âÿ ýþç éàøëàðû, ãûøãûðûã âÿ äþçöëìÿç èíèëòèëÿð,Íàðáîí éàõûíëûüûíäà, Áàéîí âÿ Ôóàäà.Àõ, íÿ äÿùøÿòëè áÿäáÿõòëèê âÿ äÿéèøèêëèêëÿð!Ìàðñûí áèð íå÷ÿ äþâðÿ âóðìàñûíäàí ÿââÿë.

Íîñòðàäàìóñøöíàñëàð áó êàòðåíèí Áþéöê Ôðàíñà èíãèëàáû çàìàíû(1789-1794) âÿ 1799-úó èëäÿ Íàïîëåîíóí ùàêèìèééÿòè ÿëÿ àëäûüûâàõòà ãÿäÿð áàø âåðÿí äÿùøÿòëè ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åòäèéèíè ñþéëÿ -éèðëÿð. Îíëàð òàì éÿãèíëèêëÿ áó êàòðåíèí à÷àðûíûí 4-úö ñÿòèðäÿîëäóüóíó ãåéä åäèðëÿð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, Ìàðñ Ýöíÿø ÿòðà -ôûíäà áèð äþâðÿíè 687 ýöíÿ âóðóð. Ìàðñ òÿêúÿ Áþéöê Ôðàíñà èíãè -ëàáû çàìàíû Ýöíÿø ÿòðàôûíäà 3 äÿôÿ äþâðÿ âóðìóøäó. Èíãè ëàá äàíñîíðà äà, äÿùøÿòëè ùàäèñÿëÿð Ôðàíñàíû ñàðñûòìûøäû. Ýèëéîòèí ìàøûíûòàì ýöúö èëÿ èøëÿéèðäè. 1799-úó èëäÿ Íàïîëåîí ùàêèìèééÿ ýÿëäèê -äÿí ñîíðà þëêÿ äàõèëèíäÿ âÿçèééÿò äöçÿëìÿéÿ áàøëàìûøäû.

9 ê64Åìàñèîí Ïèðåíåé äàüëàðûíû êå÷ÿíäÿ,Íàðáîíäà îíà ìöãàâèìÿò ýþñòÿðìÿéÿúÿêëÿð.Äÿíèç âÿ ãóðó èëÿ î ãÿäÿð ôèòíÿ-ôÿñàä òþðÿäÿúÿê êè,Òÿùëöêÿñèç ãàëìàã ö÷öí éåð îëìàéàúàã.

Òÿäãèãàò÷û Íåä Ùàëëè èñðàðëà ãåéä åäèð êè, êàòðåíäÿ ñþùáÿò Ôðàí -ñàíûí êðàëû IV Ùåíðèäÿí ýåäèð. Îíóí ôèêðèíúÿ, Íîñòðàäàìóñ IV Ùåí-ðèíè ãÿäèì Ðîìà ìèôîëîýèéàñûíäà éåð àëàí èëàùÿ Àâðîðàíûí îüëóÅìàñèîíëà ìöãàéèñÿ åäèð. Ùÿãèãÿòÿí äÿ IV Ùåíðè Èñïàíèéàäà Íà -âàð ðàíûí ùàêèìè îëìóø, Ôðàíñàéà òàõò-òàúà ñàùèá îëìàüà ýÿëÿíäÿÏè ðåíåé äàüëàðûíäàí êå÷ìèø, ùå÷ éåðäÿ ìöãàâèìÿòÿ ðàñò ýÿëìÿ -ìèø äè. Ëàêèí êàòðåíèí 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðè IV Ùåíðèíèí ôÿàëèé éÿ -


607

òèíÿ óéüóí ýÿëìèð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, IV Ùåíðè Íàíò Ôÿð ìà -íû íû èìçàëàéàðàã (1598) äèíè ìöùàðèáÿëÿðÿ ñîí ãîéìóø (1559-1598), ùàêèìèééÿòè äþâðöíäÿ (1589-1610) áþéöê øþùðÿò ãà çàíìûø,þç ÿúÿëè èëÿ äöíéàñûíû äÿéèøìèøäè.

9 ê65Àéûí êöíúöíÿ áàø ÷ÿêìÿéÿ ýÿëÿúÿêëÿð.Ãÿáóë îëóíàúàã âÿ éàä òîðïàãäà éåðëÿøäèðèëÿúÿêëÿð.Êàë ìåéâÿ áþéöê ãàëìàãàëûí ìÿíáÿéèíÿ ÷åâðèëÿúÿê.Áèðèíÿ áþéöê òþùìÿò, áàøãàñûíà áþéöê òÿðèô.

Êàòðåí Íîñòðàäà ìó -ñóí äàùèéàíÿëèéèíäÿí õÿ -áÿð âåðèð. Ùÿòòà ÕÕ ÿñðèíÿââÿëëÿðèíäÿ èíñà íûí áàø -ãà ïëàíåòÿ ó÷à áèë ìÿñèôèêðè ãåéðè-ðåàë — õöë éàùå ñàá îëóíàðäû. Áó íóí ëàáåëÿ, ùÿëÿ XVI ÿñðäÿ áþ -éöê ýþðöúö 1-úè ñÿòèðäÿíýþðöíäöéö êè ìè, èíñàíûíÀéà ó÷àúà üûíû ýþñ òÿð -ìèøäèð. 2-úè ñÿòèðäÿ ýþðö -úöíöí ñþç à÷äûüû “ãÿáóëîëóíàúàã” éåð àëûá. ÀÁØ

àñòðîíàâò ëàðû Í.Àðìñòðîíã, Å.Îëäðèí âÿ Ì.Êîëèíç òàðèõäÿ èëê äÿôÿîëàðàã Àéà ó÷ìóø (10.07.1969), èéóëóí 21-äÿ Í.Àðìñòðîíã âÿÅ.Îëäðèí Àé êàáèíÿñèíäÿ ýÿìèäÿí àéðûëûá Àé ñÿòùèíÿ åíìèø, 2 ñààòîðàäà ãàëàíäàí ñîíðà Àé êàáèíÿñèíÿ ãàéûò ìûøäûëàð. Ñîíðà êàáèíÿíèíó÷óø ïèëëÿñè Àéäàí ñòàðò ýþòöðÿðÿê ýÿìè èëÿ áèðëÿøìèø, èéóëóí 24-äÿñàü-ñàëàìàò ãàéûäàðàã Ñàêèò îêåàíà åíìèøäèëÿð.

2-úè ñÿòðèí 2-úè ùèññÿñèíäÿ ýþðöúö ùÿëÿëèê áàø âåðìÿìèø,ÿëàìÿòäàð áèð ùàäèñÿäÿí, éàõûí ýÿëÿúÿêäÿ èíñàíûí Àéäà ìÿñêÿíñàëàúàüûíäàí áÿùñ åäèð.


608

Í. Àðìñòðîíã, Ì. Êîëèíç âÿ Å. Îëäðèí (1969)

Êàòðåíèí 3-úö ñÿòðèíäÿ 1986-úû èëèí éàíâàð àéûíûí 28-äÿ ÀÁØ-ûíêîñìîíàâòèêà òàðèõèíäÿ áàø âåðÿí ÿí àüûð ôàúèÿäÿí áÿùñ åäèëèð.Àëòû íÿôÿð êîñìîíàâò âÿ ýÿíú ìöÿëëèìÿ Êðèñòà Ìêàóëèôôÿ èëÿ ùà -âà éà ãàëõàí “×åëèíúåð” êîñìèê ýÿìèñè 71 ñàíèéÿäÿí ñîíðà ïàðòëà -ìûø äû. Íàñà ðÿùáÿðëèéè òÿãñèðëè áèëèíìèø, ÷îõëàðû èøäÿí ÷ûõàðûëìûøäû(áàõ: 1 ê81). Êîñìèê ïðîãðàìëàðà ìàëèééÿ éàðäûìû àçàëäûëìûøäû.

4-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò ýåäÿí òÿðèôÿëàéèã ùàäèñÿ 20 èéóë 1969-úóèëäÿ Àïîëëîí — 11 êîñìèê ýÿìèñèíäÿ Íåéë Àðìñòðîíã, Å.Îëäðèí âÿÌ.Êîëèíçèí Àéûí ñÿòùèíÿ åíìÿñè, áèàáûð÷ûëûã èñÿ ÍÀÑÀ òàðèõèíÿãàðà ùÿðôëÿðëÿ éàçûëàí “×åëèíúåð” êîñìèê ýÿìèñèíèí ïàðòëàìàñû âÿôàúèÿíèí áàø âåðìÿñèäèð.

Îíó äà äåéÿê êè, 2003-úö èë ôåâðàëûí 1-äÿ éåíè ôàúèÿ áàø âåð ìèø -äè. È÷èíäÿ 7 êîñìîíàâò îëàí “Êîëóìáèéà” êîñìèê ýÿìèñè éåðÿåíÿð êÿí ïàðòëàìûøäû. Àëòû íÿôÿð àìåðèêàëû: Ðèê Ùàðáåíä, ÂèëéàìÌàê êîóë, Ìàéêë Àíäåðñîí, Äåâèä Áðàóí, Ùîðåë Êëàðê, ÊàëïàíàÊàóëàäàí âÿ èëê Èñðàèë êîñìîíàâòû, ïîëêîâíèê Åëàí Ðàìèí ùÿëàê


609

Í. Àðìñòðîíã Àéûí ñÿòùèíÿ àéàã áàñàí èëê èíñàí þâëàäûäûð

îëìóøäóëàð. Áó ùÿìèí Åëàí Ðàìèíäèð êè, Èðàãûí àòîì ðåàêòîðóíóáîìáàëàéàðàã ñûðàäàí ÷ûõàðìûøäû. Êîñìîíàâòëàðäàí èêèñè ãàäûí èäè.“Êîëóìáèà” êîñìèê ýÿìèñè ñÿôÿðÿ éàíâàðûí 16-äà ÷ûõìûøäû. Òÿñà -

äöôÿ áàõ êè, 1986-úû èë ôàúèÿñè çàìàíû äà ïàðòëàéàí “×åëèíúåð” êîñìèêýÿìèñèíäÿ 7 àñòðîíàâò îëìóø, ùÿëàê îëàíëàðûí 2-ñè ãàäûí îëìóøäó.

9 ê66Ñöëù, èòòèôàã âÿ äÿéèøèêëèê îëàúàã.Çöìðÿëÿð, âÿçèôÿëÿð, àøàüû îëàíëàð éóõàðû,

éóõàðû îëàíëàð ëàï àøàüû åíÿúÿêëÿð.Ñÿéàùÿòÿ ùàçûðëûã áèðèíúè þâëàäû íàðàùàò åäèð.Ìöùàðèáÿ ñÿíýèéÿúÿê, ìöëêè ïðîñåñ, ìöçàêèðÿëÿð.

Òÿäãèãàò÷û Íåä Ùàëëè áó êàòðåíèí II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿíñîíðà äöíéàäà ýåäÿí ïðîñåñëÿðäÿí âÿ õöñóñÿí äÿ Èíýèëòÿðÿäÿíáÿùñ åòäèéèíè ãåéä åäèð. 1952-úè èëäÿ Èíýèëòÿðÿíèí êðàëû V Ýåîðãâÿôàò åäÿíäÿí ñîíðà (3-úö ñÿòèð) Éåëèçàâåòà àèëÿíèí áþéöê þâëàäûâÿ ùÿìèí àíäàí êðàëè÷à êèìè, íàðàùàòëûã âÿ ùÿéÿúàí êå÷èðèðäè. Áðè -òàíèéà Èìïåðèéàñû àðòûã äàüûëìûøäû. Ãûðõäàí àðòûã ìöñòÿìëÿêÿ äþâ -ëÿòëÿðè, õöñóñÿí äÿ Ùèíäèñòàí âÿ Ïàêèñòàí ìöñòÿãèëëèê ÿëäÿ åòìèøäè(1947). Áèð ÷îõ þëêÿëÿðäÿ èíçèáàòè èäàðÿëÿð áàüëàíìûøäû. ßòðàôëûìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 10 ê100, 10 ê100à, 12 ê36.


610

“Êîëóìáèéà” ïàðòëàéàðêÿí ùÿëàê îëàíàñòðîíàâòëàð (1.ÛÛ.2003-úö èë)

“Êîëóìáèéà” êîñìèê ýÿìèñèó÷óøäàí ÿââÿë

9 ê67Èçåð ÿòðàôûíäàêû äàüëàðäàí Âÿëàí ãàéàñûíäà éöçëÿðëÿ àäàì ñûüûíàúàã òàïàúàã.Øàòîíþôäÿí, Ïéåðëàòäàí Äîíçåðÿ,Êðåñÿ, Ðîìàíà ãàðøû èíàì áèðëÿøèá.

Êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿí ÷àé, äàü âÿ øÿùÿðëÿð Ôðàíñàíûí ìöõòÿëèôáþë ýÿëÿðèíäÿäèð. Íîñòðàäàìóñóí áó àäëàðû ñàäàëàìàñû XVI ÿñðèí 2-úèéàðûñûíäà äèíè ìöùàðèáÿëÿðèí éàéûëìà äÿðÿúÿñèíè ýþñòÿðìÿê èñòÿ -éèíäÿí èðÿëè ýÿëèð. Ìÿëóìäóð êè, 1559-úó èëäÿ ùóýåíîòëàðëà êàòî -ëèêëÿð àðàñûíäà áàø âåðÿí éåääè äèíè ìöùàðèáÿ áöòöí Ôðàíñàíûáöðöìöø âÿ 1598-úè èëÿ ãÿäÿð äàâàì åòìèøäè. Êàòðåíäÿ ýþðöúö áóìÿñÿëÿäÿí ñþç à÷ûð.

9 ê68Ìîíòåëìàðëû Àìàð àäëû-ñàíëû àäàìû ëÿêÿëÿéÿúÿê.Áÿëà Ñîíà âÿ Ðîíà ÷àéëàðûíûí ãîâóøàüûíà ýÿëÿúÿê.Ìöãÿääÿñ Ëóñè ýöíö ÿñýÿðëÿð ìåøÿäÿ ýèçëÿíìèøëÿð. Ùå÷ âàõò áåëÿ äÿùøÿòëè ùàêèìèééÿò îëìàìûøäûð.

Êàòðåí Áþéöê Ôðàíñà èíãèëàáû çàìàíû (1789-1794) áàø âåðÿíùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Êðàë XVI Ëöäîâèêèí åäàìûíà ñÿáÿá 1-úèñÿòèðäÿ àäû ÷ÿêèëÿí Æàí Áàòèñò Àìàð îëìóøäóð. Ëèîíà éàõûí Ìîí òåë -ìàð øÿùÿðèíäÿí îëàí Àìàð àëîâëó íàòèã èäè. Èúòèìàè òÿùëö êÿ ñèç ëèê Êî -ìèññèéàñûíûí ñÿäðè îëàí Àìàðûí ÷ûõûøûíäàí ñîíðà Ìÿúëèñ öçâ ëÿ ðè ñà -éûãëûüû èòèðÿðÿê êðàëûí åäàì åäèëìÿñè òÿêëèôèíÿ “ùÿ” äåìèø äè ëÿð. Áóí -äàí ñîíðà þëêÿäÿ òåððîð áàøëàìûøäû. Áóíà “Áþéöê Òåððîð” àäû âåð -ìèøäèëÿð. 1792-úè èëèí àâãóñòóíäàí áàøëàéàí “Áþéöê Òåð ðîð” 1793-úöèëèí ìàé àéûíà ãÿäÿð äàâàì åòìèøäè. Àìàðûí áàøãà áèð ÷ûõûøûíäàíñîíðà Ñîíà âÿ Ðîíà ÷àéëàðûíûí ãîâøàüûíäà éåðëÿøÿí Ëèîí øÿùÿðèèíãèëàáû äÿñòÿêëÿìÿäèéèíÿ ýþðÿ éåääè ùÿôòÿ ìöùà ñèðÿ éÿ àëûíìûø,1793-úö èë îêòéàáð àéûíûí 16-äà øÿùÿðÿ ýèðÿí èíãèëàáè îðäó äÿñòÿëÿðèøÿùÿðäÿ äàøû äàø öñòÿ ãîéìàìûø, 1600 åâ äàüûäûë ìûø, ìèíëÿðëÿ àäàì


611

ãûëûíúäàí êå÷èðèëìèø âÿ éà ýèëéîòèíëÿ áàøû âó ðóëìóøäó. 3-úö ñÿòèðäÿ1793-úö èëèí äåêàáð àéûíûí 13-äÿ (Ìöãÿä äÿñ Ëóñè ýöíö) ÿêñ-èíãèëàáèãöââÿëÿðèí Ëå-Ìàíå øÿùÿðèíèí ùÿíäÿ âÿðèíäÿ, ìåøÿ êÿíàðûíäà àüûðìÿüëóáèééÿòÿ óüðàìàëàðûíäàí äàíû øûëûð. Äþéöø çàìàíû âÿ äþéöøäÿíñîíðà Ëå-Ìàíå øÿùÿðèíäÿ îí áåø ìèíäÿí àðòûã àäàì ãûëûíúäàí êå÷è -ðèë ìèøäè. Íîñòðàäàìóñ 4-úö ñÿòèðäÿ áó äÿùøÿòëè ùàäèñÿéÿ èøàðÿ åäèð.

9 ê69Ñÿí-Áåë âÿ Ëÿáðåë äàüëàðûíäàÌÿüðóð Ãðåíîáë úàìààòû ýèçëÿíÿúÿê.Ëèîí âÿ Âéàíàäàí î òÿðÿôÿ ýöúëö äîëó éàüàúàã.Îìàðëàðûí ö÷äÿ èêèñè éåð öçöíäÿí ñèëèíÿúÿê.

Êàòðåíäÿ 1944-úö èëèí éàéûíäà àäû ÷ÿêèëÿí éåðëÿðäÿ ìöòòÿôèã îð -äó ùèññÿëÿðèíèí àëìàíëàðû ñûõûøäûðàðàã òóòäóãëàðû ìþâãåëÿðèíäÿí÷ûõàðìàëàðûíäàí âÿ äîëó êèìè éàüàí òîï ìÿðìèëÿðèíäÿí áÿùñ åäè -ëèð. Êàòðåíäÿ åëÿúÿ äÿ 19-úó àëìàí îðäóñóíóí 1944-úö èëèí ñåí òéà á-ðûíäà áþéöê èòêèëÿð âåðÿðÿê Ëèîíäàí ÷ÿêèëìÿëÿðèíäÿí äàíû øû ëûð.

4-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ ìÿùâ åäèëìèø àëìàí ìîòîðëó ùÿðáèùèññÿëÿðèíÿ èøàðÿ åäèð. Ìàðàãëûäûð êè, áþéöê ýþðöúö þçöíäÿí ÿñð -ëÿðëÿ ñîíðà èúàä îëóíàúàã òàíê âÿ áàøãà ùÿðáè òåõíèêàíû îáðàçëûøÿêèëäÿ îìàðà — îíàéàãëû äÿíèç õÿð÷ÿíýèíÿ áÿíçÿòìèøäèð.

9 ê70Ëèîíäà Ìöãÿääÿñ Àíä ýöíöÈòè ñèëàùëàð ìÿøÿëëÿðäÿ ýèçëÿäèëèá.Âéàíàäàí îëàíëàðûí ùàìûñû òèêÿ-òèêÿ äîüðàíäûëàð.Ëàòûí âèëàéÿòëÿðè òÿðÿôèíäÿí Ìàêîí àëäàäûëìàéàúàã.

Êàòðåíäÿ 1944-úö èëèí ñåíòéàáðûíäà Ëèîíäà ìöòòÿôèã îðäóëàðû èëÿàëìàí îðäó ùèññÿëÿðèíèí äþéöøöíäÿí áÿùñ åäèëèð. Àëìàí îðäóùèññÿëÿðè Ëèîíó òÿðê åäèá Âéàíàéà ÷ÿêèëìèøäè. Áóðàäà Ñîâåò ãîøóíùèññÿëÿðè àëìàíëàðû ìöùàñèðÿéÿ àëàðàã ãûðìûøäûëàð. 4-úö ñÿòèðäÿñþù áÿòè ýåäÿí Ìàêîí øÿùÿðè Ëèîíóí 42 ìèëëèéèíäÿäèð. Ëèîíó òÿðêåäÿí àëìàí îðäó ùèññÿëÿðè ÿââÿëúÿ áóðàäà úÿìëÿøñÿëÿð äÿ, ìþù -


612

êÿì ëÿíÿ áèëìÿìèø, òåçëèêëÿ áóðàíû äà òÿðê åòìÿëè îëìóøäóëàð. Ýþ -ðöúö áóíà èøàðÿ åäèð.

9 ê71Ìöãÿääÿñ éåðëÿðäÿ éóíëó ùåéâàíëàð ýþðöíÿúÿê.Ùÿìèí ýöí îíóíëà ùå÷ êèì úöðÿò åäèá ãàðøûëàøìàéàúàã.Êàðêàñîíäà ìöâàôèã áÿäíàì÷ûëûã ö÷öíÎ äàùà ýåíèø éóðä ñàëàúàãäûð.

Áó êàòðåí ùÿëÿëèê øÿðù îëóíìàìûøäûð.

9 ê72Ìöãÿääÿñ ìÿáÿäëÿð éåíÿ ìóðäàðëàíäû.Âÿ Òóëóçà ñåíàòû òÿðÿôèíäÿí òàëàíäû.Ñàòóðí èêè-ö÷ äÿôÿ äþâðÿ âóðäó.Àïðåëäÿ, ìàéäà èíñàíëàð éåíèäÿí îéàíäû.

Êàòðåíäÿ Ôðàíñàäà äèíè ìöùàðèáÿëÿð äþâðö (1559-1598) áàø âå -ðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí äàíûøûëûð. 13 àïðåë 1598-úè èëäÿ êðàë IV ÙåíðèÍàíò Ôÿðìàíûíû èìçàëàìûøäû. Ùÿìèí ôÿðìàíà ýþðÿ ùóýåíîòëàðàåòèãàä àçàäëûüû âåðèëìèøäè. Áó, Ðîìà Ïàïàñû âÿ êàòîëèêëÿðèí ýöúëöìöãàâèìÿòèíÿ ñÿáÿá îëìóøäó. 4-úö ñÿòèðäÿ ýþðöúö áóíà èøàðÿåäèð. 3-úö ñÿòèðè èñÿ éåðäÿ ãàëàí ñÿòèðëÿðèí à÷àðû ùåñàá åòìÿê îëàð.Ìÿëóìäóð êè, Ñàòóðíóí áèð äþâðÿñè 29.5 èëÿ áàøà ÷àòûð. Ñàòóðíóí ö÷äþâðÿñè 88.5 èëÿ áÿðàáÿðäèð. Êðàë XIV Ëöäîâèê Íàíò Ôÿðìàíûíû 87èë ñîíðà, 1685-úè èëäÿ ëÿüâ åòìèøäè. Íîñòðàäàìóñóí ùåñàáëàíìàñû,äåìÿê îëàð êè, äöç ÷ûõìûøäûð.

9 ê73 Êðàë òöíä-éàøûë ÿììàìÿäÿ Ôàîéà äàõèë îëäó.Âÿ ùàêèìèééÿòäÿ Ñàòóðíóí áèð äþâðÿñèíäÿí äÿ àç îëàúàã.Àü ÷àëìàëû Áèçàíñ êðàëûíûí öðÿéè íàðàùàòäûð.Áó âàõò Ýöíÿø, Ìàðñ, Ìåðêóðè Äîë÷à áöðúöíäÿ îëàúàã.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû ôèêèð ñþéëÿìÿêäÿí ÷ÿ êèí -ìèøëÿð. Òöíä-éàøûë, ãàðà, àü ÿììàìÿ ìöñÿëìàíëàðà ìÿõ ñóñäóð. Áÿñêàòðåí ùàíñû þëêÿäÿí âÿ ùàíñû äþâëÿò áàø÷ûñûíäàí áÿùñ åäèð? Ôàî


613

Èðàãûí ëàï úÿíóáóíäà, Èðàíà âÿ Êöâåéòÿ éàõûí ÿðàçèäÿ éåðëÿ øèð.Äåìÿëè, þëêÿíèí Èðàã îëäóüó àéäûíëàøäû. Ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿí øÿõñè äÿàéûðä åòìÿê àñàíäûð. Ýöíÿø, Ìàðñ, Ìåðêóðè Äîë÷à áöð úöíäÿ ñîí äÿôÿ1979-úó èëäÿ îëìóøäóð. Ñÿääàì Ùöñåéí åëÿ ùÿìèí èë ÈðàãûíÏðåçèäåíòè ñå÷èëìèøäè. 2-úè ñÿòèð îíóí ùàêèìèééÿò ìöä äÿòèíè ýþñòÿðèð.Ñàòóðíóí Ýöíÿø ÿòðàôûíäà áèð äþâðÿñè 29.5 èëÿ áÿðà áÿðäèð. Íîñòðà -äàìóñ ýþñòÿðèð êè, îíóí ùàêèìèééÿò ìöääÿòè Ñàòóð íóí áèð äþâðÿñèí -äÿí äÿ àç îëàúàã. Ñÿääàì Ùöñåéíèí 2003-úö èëäÿ äåâðèëäèéèíè íÿ -çÿðÿ àëñàã ýþðÿðèê êè, î, 24 èë ìöääÿòèíÿ Èðàãûí ïðå çèäåíòè îëóá.

Êàòðåíèí 3-úö ñÿòðèíäÿ ñþùáÿò Áèçàíñäàí, ìöàñèð Òöðêèéÿäÿíýåäèð. Íîñòðàäàìóñøöíàñ Úîí Ùîóã áó ñÿòèðëÿ áàüëû éàçûð: “Îñ -ìàíëû èìïåðèéàñûíûí àü ÷àëìàëû ñóëòàíûíûí íàðàùàòëûüûíûí, ñàðñûíòûêå÷èðìÿñèíèí ñÿáÿáèíè Íîñòðàäàìóñ à÷ûá-ýþñòÿðìèð”. Áèçÿ ãàëûðñà,áó îíóíëà áàüëû èäè êè, Èðàã-Èðàí, Èðàã-Êöâåéò âÿ ÍÀÒÎ þëêÿ ëÿ ðè -íèí Èðàãà ãàðøû àïàðäûüû, “Ñÿùðàäà òóôàí” àäëàíàí ìöùàðèáÿ çà ìà -íû âÿ ñîíðàëàð 2003-úö èëÿ ãÿäÿð Èðàãà áëîêàäà åëàí åäèëäè éèíäÿíÈðàã-Òöðêèéÿ íåôò êÿìÿðèíèí ôÿàëèééÿòè äàéàíäûðûëìûø âÿ Òöðêèéÿìèëéàðäëàðëà ìàëèééÿ èòêèñè èëÿ öçëÿøìèøäè. Èêèíúè áèð òÿðÿô äÿí äÿÀÁØ âÿ Èíýèëòÿðÿ 2003-úö èëèí ìàðò àéûíäà Èðàãû òóòàíäà Òöðêèéÿîíëàðû äÿñòÿêëÿìÿäèéèíÿ âÿ ÀÁØ-ûí Òöðêèéÿäÿ éåðëÿøÿí ùÿðáè áà -çàëà ðûíäàí èñòèôàäÿ åòìÿñèíÿ èúàçÿ âåðìÿäèéèíÿ ýþðÿ ÀÁØ-Òöð -êèéÿ ìöíàñèáÿòëÿðèíäÿ éàðàíàí ñîéóãëóã âÿ Èðàãûí øèìà ëûíäà, ÿñà -ñÿí Êÿðêöê âèëàéÿòèíäÿ éàøàéàí àçÿðè òöðêëÿðèíèí òàëåéè Òöð êèéÿíè÷îõ íàðàùàò åäèð. Ýþðöúö áóíà èøàðÿ åäèð.

9 ê74Ôåðò øÿùÿðèíäÿ ãÿòë,Éûüûëìûø ÷îõëó þêöç ãûðáàíëûã äåéèë, ÿêèí ö÷öíäöð.Àðòåìèäèí øÿðÿôèíÿ éåíÿ ãàéòàðûëìûøëàð.Âÿ Âóëêàíà — þëöëÿðè áàñäûðìàüà.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð öìóìè ôèêèð âÿ ìöëàùèçÿëÿðèíèñþéëÿéÿðÿê îíóí Èðàã âÿ Ñÿääàì Ùöñåéíäÿí áÿùñ åòäèéèíè ýþñ -òÿðìèøëÿð. Áóíóíëà áåëÿ, íîñòðàäàìóñøöíàñëàð Ôåðò øÿùÿðè áàðÿäÿ


614

áèð ñþç äåéÿ áèëìÿìèøëÿð. Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ, Ôåðò Ñàâîé ñö -ëà ëÿñèíèí äåâèçèäèð. Àðòåìèäà ãÿäèì éóíàí ìèôîëî ýèéàñûíäà èëàùÿ,Âóëêàí èñÿ äÿìèð÷èëèê ñÿíÿòè àëëàùû îëìóøäóð. Àð òå ìèäà îâ èøèíÿáàõàðäû. Îíóí ðÿìçè îõ èäè âÿ îíóí îõó ùå÷ âàõò ùÿäÿôäÿí éàéûí -ìàçäû. Íîñòðàäàìóñ Àðòåìèäàíûí ùÿäÿôäÿí éàéûíìàéàí îõóíóîá ðàçëû øÿêèëäÿ èøëÿäÿðÿê, èíäèêè ðàêåòëÿðÿ èøàðÿ åòìèøäèð.

Âóëêàí èñÿ áöòöí äÿìèð àëÿòëÿðè âÿ ñèëàùëàðû äöçÿëäÿðìèø. Î,Éóïèòåð Àëëàùû ö÷öí ãûçìûø äÿìèðè äþéÿðÿê èëäûðûì ùàçûðëàéàðìûø.Íîñòðàäàìóñ 4-úö ñÿòèðäÿ Âóëêàíû éàäà ñàëàðàã çÿìàíÿìèçäÿäöçÿëäèëÿí äÿùøÿòëè ñèëàùëàðäàí — ðàêåòëÿðäÿí ñþç à÷ûð.

9 ê75Àìáðàêñè âÿ Òðàñå þëêÿñèíäÿí,Õàëãà äÿíèçäÿí ùÿìëÿ, Ôðàíñàäàí êþìÿê âÿ áÿëà.Ïðîâàíñäà îíëàðûí èçè äàèìèäèð.Àäÿò-ÿíÿíÿëÿðèíèí âÿ ãàíóíëàðûíûí ãàëûãëàðû èëÿ.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ ñþùáÿò Éóíàíûñòàíäàí ýåäèð. Ãÿäèìäÿéó íàíëàð Ïðîâàíñäà ìÿñêÿí ñàëìûøäûëàð. 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðäÿñþ çö ýåäÿí Íîñòðàäàìóñóí âÿòÿíè Ïðîâàíñäà éóíàí àäÿò-ÿíÿ íÿ ëÿ -ðèíèí âÿ ìÿäÿíèééÿò àáèäÿëÿðèíèí èçëÿðèíÿ èíäè äÿ òÿñàäöô åäèëèð.

2-úè ñÿòèðäÿ 1821-1822-úè èëëÿðäÿ Îñìàíëûëàðëà Éóíàíëàð ìö ùà -ðè áÿ àïàðàíäà Ôðàíñà âÿ Ðóñèéà éóíàíëàðà êþìÿéÿ ýÿëìèøäè.

Íîñòðàäàìóñ Éóíàíûñòàíà Ôðàíñàäàí ïèñëèê âÿ áÿëà äà ýÿëÿúÿ -éèíè ñþéëÿéèð. Äîüðóäóð, áó äà îëìóøäóð. I Äöíéà ìö ùà ðè áÿ ñè çà -ìàíû Éóíàíûñòàí áèòÿðÿô þëêÿ îëñà äà, ôðàíñûç-èíýèëèñ îðäó ùèññÿëÿðèÉóíàíûñòàíû òóòìóøäóëàð. Íîñòðàäàìóñ 2-úè ñÿòðèí 2-úè ùèñ ñÿñèíäÿáóíà èøàðÿ åäèð.

9 ê76Àúýþç âÿ ãàíè÷ÿí ãàðà êîìàíäàí Ðàïàêñëà áèðýÿ,Ãÿääàð Íåðîíóí ôàùèøÿõàíàñûíäàí ÷ûõûá.Èêè ÷àé àðàñûíäà ùÿðáè ãöââÿ ñîë úèíàùäà îëàúàã.Úàâàí äàçáàø òÿðÿôèíäÿí þëäöðöëÿúÿê.


615

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò òàì ãÿòèééÿòëÿ äåéÿ áèëÿðèê êè, Èðàãäàí ýåäèð.Èêè÷àéàðàñû Ìåñîïîòàìèéàäûð. 1991-úè èëäÿ ÍÀÒÎ îðäó ùèññÿëÿðè“Ñÿùðàäà òóôàí” ÿìÿëèééàòûíû ùÿéàòà êå÷èðÿðÿê Èðàãû òóòàíäà Áàøêîìàíäàí Àìåðèêà ýåíåðàëû, ãàðà äÿðèëè Êîëèí Ïàóåë èäè. Êàòðåíèí1-úè ñÿòðèíäÿ áóíà èøàðÿ åäèëèð. Íîñòðàäàìóñ áó ñàâàøû “Ïåòðîë ñà -âà øû” àäëàíäûðìûøäû. Ñîíðàêû ùàäèñÿëÿð ýþñòÿðèð êè, ÀÁØ-ûí ìÿã ñÿ -äè Êöâåéòè ìöäàôèÿ åòìÿê äåéèë, äÿðèí äöøöíöëìöø áàøãà áèðìÿñÿëÿäèð.

ÀÁØ âÿ Èíýèëòÿðÿ 2003-úö èëèí ìàðò àéûíäà “Èðàãäà ãîðõóëó ñèëàùâàð” áÿùàíÿñè èëÿ Èðàãû çÿáò åòäè. Áóíó ùàäèñÿäÿí ÷îõ-÷îõ ÿââÿëàëìàí òÿäãèãàò÷ûñû Ìàíôðåä Äèìäå áÿéàí åòìèøäè. Äèìäå éàçûðäûêè, Èðàãû èêèëè äþâëÿò òóòàúàã. Î, èêèëè äþâëÿò äåéÿíäÿ ÀÁØ âÿÈíýèëòÿðÿíè íÿçÿðäÿ òóòóðäó.1 Äèìäåíèí áèð ôèêðè äÿ äèããÿòè ÷ÿêèð.Òÿä ãè ãàò ÷û ýþñòÿðìèøäèð êè, 2006-úû èëäÿ íåôò éàòàãëàðû óüðóíäàìöáàðèçÿ øèääÿòëÿíÿúÿêäèð.2

Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ Íîñòðàäàìóñ Ñÿääàì Ùöñåéíèí þçöíöíòóòóëìàñû âÿ èêè îüëó Îäåé âÿ Ãóñåéèí þëäöðöëìÿñèíäÿí ñþç à÷ûð.Áó ÿìÿëèééàò Àìåðèêà ýåíåðàëû, ãûñàñà÷ Ïîë Áðàéìåð òÿðÿôèíäÿíùÿéàòà êå÷èðèëìèøäè. Ä. âÿ Í. Çèìàëàð Ðàïàêñ ñþçöíöí ãÿäèì Ðî -ìàäà “ñöëù êåøèê÷èñè” ìÿíàñûíäà èøëÿíäèéèíè âÿ “çîð ýöúöíÿ çÿìà -íÿìèçäÿ ñöëùö òÿìèí åäÿí” ÀÁØ-äàí áÿùñ åòäèéèíè ãåéä åäèð ëÿð.Òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, “Àðà Ïàêñ”, åéíè çàìàíäà, ÿëèí äÿñåùð ëè ÷óáóã îëàí âÿ èøûã ñà÷àí ãàäûí ñèìâîëó êèìè, Ðîìà ñèêêÿïóë ëàðûíûí öçÿðèíäÿ ùÿêê îëóíàðìûø. ÀÁØ-ûí äà ñèìâîëó ÿëèíäÿìÿøÿë îëàí “Àçàäëûã Ùåéêÿëè”äèð.

Çèìàëàð éàçûðëàð êè, 1996-úû èëäÿ “ìöùàðèáÿäÿ èøòèðàê åòìÿéÿíÀÁØ ýÿìèëÿðè” Ñåðáèéà øÿùÿðëÿðèíè éåðëÿ éåêñàí åòìèøäèëÿð.

Ñîíðàëàð èñÿ ÀÁØ äåìîêðàòèéà ïÿðäÿñè àëòûíäà çîðëà ßôãàíûñòàíâÿ Èðàãû òóòäó. Èíäè èñÿ Èðàí âÿ Ñóðèéàíû ùÿäÿëÿéèð.


616

1 Ìàíôðåä Äèìäå. Íîñòðàäàìóñ. Ìîñêâà, 1998, ï.129.2 Ìàíôðåä Äèìäå. Ýþñòÿðèëÿí ÿñÿð, ñÿù.144.

Íîñòðàäàìóñøöíàñëàð òàì úèääèééÿòëÿ õöñóñè âóðüóëàéûðëàð êè,ÀÁØ-ûí ÿðÿáëÿðÿ, öìóìèééÿòëÿ, ìöñÿëìàí àëÿìèíÿ éåðèíè ýþñòÿð -ìÿê èñòÿéè III Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí áàøëàíìàñûíà ñÿáÿá îëàúàã -äûð. Áåëÿëèêëÿ, ÀÁØ-ûí ùÿðáè ðÿùáÿðëÿðè âÿ ïðåçèäåíòè “Àíòèõðèñòÿ”÷åâðèëÿúÿêëÿð. “Þç ýþçöíäÿ ÷þïö ýþðìÿéèá, áàøãà ëà ðû íûí ýþçöíäÿòöê àõòàðàíëàð” àéûëìàëûäûðëàð.2

Ð.Áåëîóñîâóí ôèêðè äÿ ìàðàã äîüóðóð. Î, éàçûð êè, ÿââÿëúÿ ùå÷áèð ìöíàãèøÿäÿ èøòèðàê åòìÿéÿí áèð ÷îõ þëêÿëÿð òÿçéèãÿ âÿ ÿçàá-ÿçèééÿòÿ ìÿðóç ãàëàúàã. Äöíéàäà ýÿðýèíëèê ùþêì ñöðÿúÿê. Àìå -ðè êàäà äþâëÿò ñèéàñÿòèíÿ ãàðøû åòèðàç äàëüàëàðû áàø àëûá ýåäÿúÿê.Áåëÿ îëàí ùàëäà Âéåòíàì ìÿñÿëÿñèíäÿ îëäóüó êèìè, íàðàçûëûãëàðûñÿíýèòìÿê ö÷öí ÀÁØ éåíè äöøìÿíëÿð àõòàðàúàã. Áåëÿ “äöøìÿí”èàñàíëûãëà ÿðÿá þëêÿëÿðèíäÿ âÿ éà Ðóñèéàäà àõ òàðàúàãëàð.2

9 ê77Êðàëëûüû ÿëÿ àëàíëàð êðàëû ìöùàêèìÿ åäÿúÿêëÿð.Êðàëè÷à ÷îõëóüóí ñå÷äèéè ùàêèìëÿð òÿðÿôèíäÿí

þëöìÿ ìÿùêóì åäèëÿúÿê.Êðàëè÷àíûí îüëóíóí ùÿéàòûíû áàüûøëàìàéàúàãëàð.Ìÿøóãÿ äóðóá-îòóðäóüóíóí òàëåéèíÿ øÿðèê îëäó.

Êàòðåíäÿ áÿéàí îëóíàíëàð Áþéöê Ôðàíñà èíãèëàáû (1789-1794)çàìàíû áàø âåðèá. Ùÿãèãÿòÿí äÿ êðàë XVI Ëöäîâèê ìöùàêèìÿåäèëÿðÿê þëöìÿ ìÿùêóì åäèëìèøäè. Ùþêì 21 éàíâàð 1793-úö èëäÿéå ðèíÿ éåòèðèëìèøäè. 2-úè ñÿòèðäÿí äÿ ýþðöíäöéö êèìè, êðàëè÷à Ìàðè -éà Àíòóàíåòòà äà þëöìÿ ìÿùêóì îëóíìóø âÿ ùþêì 16 îêòéàáð1793-úö èëäÿ éåðèíÿ éåòèðèëìèøäè.

2-úè ñÿòèð íîñòðàäàìóñøöíàñëàðû ìàò ãîéóá. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûðêè, ýþðöúöíöí çàìàíûíäà ùàêèìëÿðèí ÷îõëóã òÿðÿôèíäÿí ñå÷èëìÿñèéîõ èäè. Ùàêèìëÿð êîëëåýèéàñûíûí ïöøêàòìà éîëó èëÿ ÷îõëóã òÿðÿ ôèí -


617

1 Äìèòðè âÿ Íàäåæäà Çèìàëàð. “Øèôðÿëÿíìèø Íîñòðàäàìóñ” (ðóñúà). Ìîñêâà, 1998,ñÿù. 218-220; Òÿêðàð íÿøð (ÿëàâÿëÿðëÿ), Ì., 2001, ñÿù. 218-220.

2 Âåëèêèå ïðîðî÷åñòâà. Ìîñêâà, 2000, ñòð. 293-294.

äÿí ñå÷èëìÿ òÿúðöáÿñè Íîñòðàäàìóñóí þëöìöíäÿí òÿãðèáÿí 250 èëñîíðà îëóá. Êàòðåíèí 3-úö ñÿòðèíäÿí âÿ òàðèõè ñÿíÿäëÿðäÿí ìÿ ëóìîëóð êè, XVI Ëöäîâèêèí 11 éàøëû îüëóíó äà þëäöðìöøäöëÿð. Áó,1795-úè èëäÿ áàø âåðìèøäè. Áåëÿëèêëÿ, èí ãèëàá îíó íÿèíêè òàõò-òàúäàí, ùÿòòà ùÿéàòäàí áåëÿ ìÿùðóì åòìèøäè. Áèç áó ôàêòû îíà ýþðÿõöñóñè âóðüóëàéûðûã êè, êðàë XVI Ëöäîâèê åäàì åäèëÿí êèìè, îüëóØàðë êðàë ùåñàá îëóíìàüà áàøëàìûøäû.

Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ êðàëûí ìÿøóãÿñè ìàäàì Äó Áàððèíèíåäàì îëóíìàñûíäàí áÿùñ åäèëèð. Òàðèõè ôàêòëàð Íîñòðàäàìóñà ùàãããàçàíäûðûð.

Ëàêèí Øàðëûí áàúûñû ÿñýÿðëÿðèí éåðèíÿ Àâñòðèéàéà ýèðîâýþíäÿðèëäèéèíÿ ýþðÿ òàëå öçöíÿ ýöëìöø, þëöì îíäàí éàí êå÷ìèøäè.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð éàçûðëàð êè, ýóéà Øàðë þëäöðöëìÿìèø, ýóéàïàðëàìåíòèí öçâö ÷ÿêìÿ÷è Ñèìîí éàõøû àäàì îëóá âÿ 19 éàíâàð1794-úö èëäÿ Øàðëà ãà÷ìàüà øÿðàèò éàðàäûá. Ýóéà ðåñïóáëèêà÷ûëàðîíóí éîõà ÷ûõäûüûíû ýþðÿðÿê Øàðëûí áèáèñè ìàäàì Åëèçàáåòè þë -äöðìöø âÿ 8 èéóí 1795-úè èëäÿ äîôèíèí þëäöéöíö åëàí åäÿðÿê äþâ -


618

Êðàëè÷à Ìàðèéà Àíòóàíåòòàíûí ìÿùêÿìÿñè (1793)

ëÿò àäàìëàðûíà òàíûíìàç ùàëà ñàëûíìûø óøàã ìåéèòè ýþñòÿðìèøëÿð.Ùÿìèí òÿäãèãàò÷ûëàð ãåéä åäèðëÿð êè, ìàäàì Åëèçàáåò ñàü îëñàéäû,ìåéèòèí Øàðëûí îëìàäûüûíû äåéÿðäè. Ýóéà ìàäàì Åëèçàáåòè áó ñÿ -áÿá äÿí þëäöðöáëÿð.

Äîüðóäóð, Íîñòðàäàìóñóí áÿçè êàòðåíëÿðèíäÿ äîôèíèí ãà÷ìàüû -íà áÿíçÿð ìÿòëÿáëÿð âàðäûð (áàõ: 9 ê24). Áóíóíëà áåëÿ, áó êàòðåí -äÿ (3-úö ñÿòèð) à÷ûãúà áÿéàí îëóíóð êè, îíó äà ìÿùâ åäèáëÿð.

9 ê78Ýþçÿëëèêäÿ éóíàí êóðòèçàíêàñû Ëàèñÿ áÿðàáÿð ãàäûí.Ñàéñûç-ùåñàáñûç ïÿðÿñòèøêàðëàðû åëÿ õîøáÿõòäèð.Èñïàíèéà êðàëëûüûíäàí áàøãà éåðÿ êþ÷öðöëìöøäöð.ßñèð åäèëìèø, ùÿéàòäàí íèñêèí þëöìëÿ ýåäèð.

Íîñòðàäàìóñøöíàñ Ëàìîð 1925-úè èëäÿ áó êàòðåíè òÿäãèã åäÿðÿêÍîñòðàäàìóñóí Ìàðèéà Ìåäè÷èäÿí ñþùáÿò à÷äûüûíû ýþñòÿðìèøäèð.Òàðèõ÷èëÿð ãåéðè-àäè ýþçÿëëèéÿ ìàëèê Ìàðèéà Ìåäè÷èíèí ÿõëàã ñûç ëû -üûí äàí äà ñþç à÷ìûøëàð. Äåìÿëè, êàòðåíäÿ ýþðöúöíöí áÿéàí åòäèê -ëÿ ðè éåðèíè àëìûøäûð.

Ìàðèéà Ìåäè÷è Ùîëëàíäèéàéà ñöðýöí åäèëìèøäè. Ñîíðàëàð î,èíäèêè Àëìàíèéà ÿðàçèñèíÿ ýÿëìèø, ñÿôàëÿò è÷èíäÿ éàøàìûø, îðàäà äàäöíéàñûíû äÿéèøìèøäè (áàõ: 7 ê1, 7 ê11, 8 ê18).

9 ê79Äîíàíìàíûí áàø÷ûñû ôûðûëäàã âÿ ùèéëÿ èëÿ.Úÿñàðÿòñèçëÿðè äþéöø ýÿìèëÿðèíäÿí ÷ûõìàüà âàäàð åäÿúÿêëÿð.Ìöãÿääÿñ éàüëàìàäàí èìòèíà åäÿí ðÿùáÿð þëäöðöëäö.Ñîíðà èñÿ îíëàð ïóñãóäàí ÷ûõûá, îíóí ùàããûíû âåðÿúÿêëÿð.

Êàòðåíäÿ äèíè ìöùàðèáÿëÿð (1559-1598) âàõòû Ôðàíñàäà áàø âå ðÿíùàäèñÿëÿðäÿí, ãûðüûíëàðäàí áÿùñ îëóíóð. Áóðàäà ÿñàñÿí ñþùáÿò ùó -ýåíîòëàðà ðÿùáÿðëèê åäÿí àäìèðàë Êîëèíèäÿí ýåäèð. Êîëèíè êàòî ëèêåòèãàäûíû ãÿáóë åòìèðäè. 1572-úè èë àâãóñòóí 24-äÿ Ìöãÿääÿñ Âàð -ôîëîìåé áàéðàìû ýåúÿñè Ýèç ãàðäàøëàðûíûí òÿêëèôè âÿ òÿêèäè èëÿ êðàëIX Êàðë ùóýåíîòëàðëà áàðûøûã àäû àëòûíäà ðÿùáÿðëÿðè àäìèðàë Êîëèíè


619

áàøäà îëìàãëà êðàë ñàðàéûíà çèéàôÿòÿ äÿâÿò åòìèøäè. ßââÿë úÿäÿíîíëàðûí þëäöðöëÿúÿêëÿðè ïëàíëàøäûðûëìûøäû. Åëÿ äÿ îëìóøäó. Ùÿìèíýåúÿ Êîëèíè áàøäà îëìàãëà 3000-äÿí ÷îõ ùóýåíîò þëäö ðöëäö âÿòåçëèêëÿ “Âàðôîëîìåé ýåúÿñè” Ôðàíñà òàðèõèíÿ ãàðà ùÿðô ëÿðëÿ éà çûëäû.Êðàë IX Êàðë þëäö. Îíäàí ñîíðà ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿí ãàðäàøû III Ùåíðèäÿ, Ýèç ãàðäàøëàðû äà ñóè-ãÿñä íÿòèúÿñèíäÿ þëäö ðöëìöøäöëÿð.

9 ê80Ùåðñîã (Äó÷å) þçöíöíêöëÿðèí àõûðûíà ÷ûõìàã èñòÿéÿúÿê.ßí ýöúëöëÿðè éàä þëêÿëÿðÿ ýþíäÿðÿúÿê.Ïèç âÿ Ëóê âÿùøèúÿñèíÿ äàüûäûëàúàã.Øÿðàáñûç ãàëìûø áàðáàðëàð öçöì ìÿùñóëó éûüàúàãëàð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ Ìóññîëèíèäÿí — Äó÷åäÿí(ðÿùáÿð) áÿùñ îëóíäóüóíó ãåéä åäèðëÿð. Î äà ýþñòÿðèëèð êè, 1941-1942-úè èëëÿðäÿ Ìóññîëèíè ÿí áàúàðûãëû ýåíåðàëëàðûíû âÿ ÿí ýöúëöîðäóëàðûíû Ðóñèéà, Åôèîïèéà âÿ Øèìàëè Àôðèêàéà ýþíäÿðìèøäè. Îí -ëàð þëöìëÿ öç-öçÿ äàéàíìûøäûëàð. Ùàäèñÿëÿðèí ýåäèøè Ìóñ ñîëè íè íèùàêèìèééÿòäÿí ÿë ÷ÿêìÿéÿ ìÿúáóð åòìèøäè. Ëàêèí 1943-úö èëäÿàëìàíëàð Èòàëèéàíû òóòàðàã Ìóññîëèíèíè éåíèäÿí ùàêè ìèééÿòÿ ýÿòèð -ìèøäèëÿð. Ìóññîëèíè Õàðèúè Èøëÿð Íàçèðè ×èàíî âÿ áèð íå÷ÿ ýþðêÿìëèäþâëÿò õàäèìëÿðèíè åäàì åòäèðìèøäè.

Ïèç âÿ Ëóê 1944-úö èëäÿ ìöòòÿôèã îðäóëàðû òÿðÿôèíäÿí áîìáàð ä -ìàí åäèëìèøäè.

9 ê81Ùèéëÿýÿð êðàë îíóí òÿëÿñèíäÿí ùàëè îëàúàã.Äöøìÿíëÿð ö÷ úÿáùÿäÿí ùÿìëÿ åäÿúÿê.Áàøû êàïîðëó êèøèëÿðèí ÷îõëó ýþç éàøëàðû,Òÿðúöìÿ÷èíèí ìÿùàðÿòè ôàéäà âåðìÿéÿúÿê.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíèí òåððîð÷óëàðëà áàüëû îëäóüóíó âÿ îí ëàð -ëà äàíûøûãëàðûí ùå÷ âàõò ôàéäà âåðìÿäèéèíè þí ïëàíà ÷ÿêèðëÿð. Áåëÿîëàí ùàëäà äåéèðëÿð: “Àâàçûí éàõøû ýÿëèð, îõóäóüóí ãóðàí îëñà”.

Íîñòðàäàìóñøöíàñ Íåä Ùàëëè èñÿ ýöìàí åäèð êè, êàòðåí îíóíþçöíÿ ùÿñð îëóíóá. Ýóéà Êèëñÿ, Îðäó âÿ Äþâëÿò îíà ùÿäÿ ýÿ ëèð -


620

ìèø. Ìÿëóìäóð êè, íÿ îðäó, íÿ äÿ äþâëÿò Íîñòðàäàìóñà ãàðøû ùå÷áèð ÿêñ-ôÿàëèééÿòäÿ áóëóíìàìûøäû.

9 ê82Äàøãûí âÿ òÿùëöêÿëè åïèäåìèéàéà ýþðÿ,Áþéöê øÿùÿð óçóí ìöääÿò ìöùàñèðÿäÿ ãàëàúàã.Íþâáÿò÷è âÿ êåøèê÷è äÿñòÿñè ÿëëÿ þëäöðöëÿúÿê.Ãÿôèëäÿí òóòàúàãëàð, ëàêèí ùå÷ êèìÿ ãàðøû çîðàêûëûã

èøëÿíìÿéÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ áþéöê øÿùÿð Ïàðèñäèð. Êàòðåíäÿ áàø âå -ðÿí ëÿðèí ýÿëÿúÿêäÿ éåð àëàúàüû ýöìàí åäèëèð. 1-úè ñÿòèðäÿí ýþ ðöí -äöéö êèìè, øÿùÿðäÿ äàøãûí âÿ òÿùëöêÿëè åïèäåìèéà ýþçëÿíèëèð.

9 ê83Ýöíÿø Áóüà áöðúöíäÿ, 20-úè äÿðÿúÿäÿ, ýöúëö çÿëçÿëÿ áàø âåðÿúÿê.Î, àäàìëà äîëó òåàòðû õàðàáà ãîéàúàã.Ãàðàíëûã ÷þêÿúÿê, ùàâàäà âÿ éåðäÿ áÿëà áàø âåðÿúÿê.Îíäà êàôèð áåëÿ, Àëëàù âÿ ìöãÿääÿñëÿðäÿí êþìÿê äèëÿéÿúÿê.

Êàòðåíäÿ èíñàíû ìàò ãîéàí áèð ìÿñÿëÿ âàðäûð. Èíñàíûí àüëàýÿë -ìÿç ñèëàùëàð, úèùàçëàð, ùàâà ýÿìèëÿðè, êîìïéóòåð éàðàòäûüû, Àéàñÿéàùÿò åòäèéè çÿìàíÿìèçäÿ áèëìÿäèéè ùàëäà, XVI ÿñðäÿ Íîñòðà -äàìóñ çÿëçÿëÿíèí îëäóüó âàõòû ýþñòÿðìèøäèð. ÕÕ ÿñðèí àõû ðû íà éà -õûí XXI ÿñðèí ÿââÿëëÿðèíäÿ áàø âåðÿí çÿëçÿëÿëÿð áÿ øÿ ðèé éÿ òè äÿù -øÿòÿ ñàëìûøäûð.

Ìàðàãëûäûð êè, Ýöíÿø Áóüà áöðúöíÿ éàõûíëàøäûüû 20-úè ýöí, Ìàéàéû íûí 10-à òÿñàäöô åäèð. Òÿÿññöô êè, Íîñòðàäàìóñ èëè ýþñòÿð ìÿ -ìèøäèð.

9 ê84Äåâðèëìèø êðàë ãûðüûíû òàìàìëàéàúàã.Þç êþêöíö àéûðä åäÿíäÿí ñîíðà:Ñåë ìÿðìÿð âÿ ãóðüóøóíäàí äöçÿëäèëìèø ãÿáðè à÷àúàã.Áþéöê Ðîìàëûíûí Ìåäóçà ÿëàìÿòè èëÿ áèðýÿ îëäóüó ìÿëóì îëàúàã.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð àüëàáàòàí áèð ôèêèð ñþéëÿìÿ ìèøëÿð.


621

9 ê85Ãéåíè, Ëàíãåäîêó âÿ Ðîìàíû êå÷èá,Àæåíäÿí áàøëàéàðàã Ìàðìàíä âÿ Ðåîëó òóòàúàã.Êðàëûí èíàìûíû ãàçàíàðàã ôîêèäàíëû òàõòà ñàùèá îëàúàã.Ñÿí Ïîë äþ Ìîçåëèí éàõûíëûüûíäà ìöíàãèøÿ áàø âåðÿúÿê.

Êàòðåíäÿ ýþðöúöíöí ñþç à÷äûüû áöòöí øÿùÿðëÿð Ôðàíñàäàäûð.Íîñòðà äàìóñ ùÿòòà Àæåí øÿùÿðèíäÿ èøëÿìèøäè. Ìàðñåë ëèìàí øÿùÿ -ðèíèí ÿñàñûíû ôîêèäàíëûëàð ãîéìóøäóëàð. Àäû ÷ÿêèëÿí øÿùÿðëÿðèí ùà -ìû ñû äèíè ìöùàðèáÿëÿð âàõòû (1559-1598) çÿðÿð ÷ÿêìèøäèëÿð.

9 ê86Îíëàð Ëàðåí øÿùÿðèíäÿí áèðáàøà Øàðòðà ýÿëÿúÿêëÿð.Âÿ Àíòîíè êþðïöñöíöí éàíûíäà ëÿíýèéÿúÿêëÿð.Éåääè (äþâëÿò) ñöëù íàìèíÿ, òöëêö êèìè áèúëèêëÿ,Áàüëû øÿùÿð Ïàðèñÿ îðäóíóí ýèðèøèíè òÿøêèë åäÿúÿê.

Íàïîëåîí Åëáà àäàñûíäàí ñöðýöíäÿí ãà÷àðàã ùàêèìèééÿòè ÿëÿ àë -äûãäàí ñîíðà, éåääè ìöòòÿôèã Àâðîïà þëêÿñèíÿ ãàðøû ÷ûõìàëû îëäó.Îíëàð: Èíýèëòÿðÿ, Àâñòðèéà, Ïðóññèéà, Ðóñèéà, Èñâå÷, Èñïà íèéà âÿ Ïîð -òóãàëèéà èäè. Éåääè äþâëÿòèí îðäó êîìàíäàíëàðû áèðëÿøÿðÿê ñöë ùöáÿðïà åòìÿê áÿùàíÿñè èëÿ Íàïîëåîí îðäóñóíà ãàðøû ùöúóìà êå÷ äè -ëÿð. Íàïîëåîíóí èêèíúè äÿôÿ ùàêèìèééÿòÿ ýÿëìÿñè éöç ýöí ÷ÿêäè.

Íîñòðàäàìóñøöíàñ Ëå Ïåëëåòéå ýþñòÿðèð êè, îíëàðûí ìÿãñÿäèÔðàí ñàíû çÿèôëÿòìÿê èäè. Áåëÿ äÿ îëìóøäó. Ìöòòÿôèã îðäóëàðû Ïàðè -ñÿ 1815-úè èë èéóë àéûíûí 3-äÿ ýèðìèøäèëÿð.

Êàòðåíäÿí ýþðöíäöéö êèìè, Íîñòðàäàìóñóí 250 èë þíúÿ ñþé ëÿ -äèê ëÿðè éåðèíè àëìûøäû.

9 ê87Òóôîí ìåøÿñè òÿìèçëÿíäè.Òÿíùà åâèí éàíûíäà ìÿáÿä ãóðóëàúàã.Åñòàìï ùåðñîãó þçöíöí äöøöíäöéö ùèéëÿ èëÿ Ìîíòåðè äàüûäàí ïðåëàò íöìóíÿñè ýþñòÿðÿúÿê.


622

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ýþñòÿðäèéèíÿ ýþðÿ, éàøàéûø éåðèíäÿí óçàã îëàíáó ìÿáÿä êðàëëàðûí ìÿøóãÿëÿðè èëÿ ýþðöø éåðè îëóá. Áóíó êàòðåíèí3-úö ñÿòðèíäÿí äÿ äóéìàã îëóð. Ìîíòåðè Ïàðèñèí éàõûíëûüûíäàäûð.Åòàìï èñÿ 10 ìèë îíäàí óçàãäàäûð. Êðàë II Ùåíðè Åòàìïû èëàùÿ Äèà -íàíûí ìÿáÿäè àäëàíäûðûðäû. Áóðàäàí èêè ìÿíà ÷ûõàðìàã îëóð.Ùÿãèãÿòÿí äÿ ìèôîëîýèéàäà èëàùÿ Äèàíà âàðäûð. Áàøãà áèð éàíäàíäà êðàë II Ùåíðèíèí ÿí ÷îõ äèããÿò éåòèðäèéè, ÷îõ âàõò áèð éåðäÿîëäóüó ìÿøóãÿñèíèí äÿ àäû Äèàíà èäè. Äèàíà äå Ïóàòéå.

9 ê88Êàëå, Àððàñ øÿùÿðëÿðè Òåðîàíà êþìÿéÿ ýÿëÿúÿêëÿð.Ñöëù âÿ áóíà áÿíçÿð âÿçèééÿò úàñóñó ùÿðÿêÿòÿ ýÿòèðÿúÿê.Ñàâîéàäàí ãàéûãëàðëà Ðóàí ÷àéû áîéó àøàüû åíÿúÿêäèð.Äàüûëàí (äàüûëûøàí) úàìààò éîë âåðÿúÿêäèð.

Êàòðåíäÿ áÿùñ îëóíàí ùàäèñÿëÿð XVI ÿñðèí ñîíëàðûíà éàõûí, 4-úöñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð èñÿ 1602-úè èëäÿ áàø âåðìèøäè. Ùÿìèí èë êðàëIV Ùåíðè îðäóñó èëÿ Ñàâîéàäàí êå÷èá ýåäÿðêÿí Ñàâîéà îíà éîëâåðìÿéÿ ìÿúáóð îëìóøäó.

1-úè ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëÿí øÿùÿðëÿð áèð-áèðèíÿ ÷îõ éàõûíäûðëàð.

9 ê89Éåääè èë òàëå Ôèëèïïèí öçöíÿ ýöëÿúÿêäèð.ßðÿáëÿðèí ùÿìëÿñèíè äÿô åäÿúÿêäèð.Ùàêèìèééÿòèíèí ñîíðàêû äþâðöíäÿ ñàðñûäûúû âÿ èíàíûëìàç ùàäèñÿëÿð,Úàâàí Îãìèé îíóí äàéàãëàðûíû ìÿùâ åäÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéöíäÿ Ëóè Ôèëèï âÿ îíäàí ñîíðà ùàêè -ìèééÿòÿ ýÿëÿí Ëóè Íàïîëåîí ÿùÿìèééÿòëè éåð òóòóð. Áó êàòðåí äÿî úöìëÿäÿíäèð. 1830-úó èëäÿ Ôðàíñàäà èüòèøàøëàð íÿòèúÿñèíäÿ êðàë XÊàðë äåâðèëìèø âÿ èíãèëàáè ùÿðÿêàòà áàø÷ûëûã åäÿí Îðëåàíëû ËóèÔèëèï ùàêèìèééÿòÿ ýÿëìèøäè. Îíóí 14 èëëèê ùàêèìèééÿòèíèí èëê éåä -äè èëè þëêÿíèí ÷è÷ÿêëÿíìÿ äþâðö îëìóøäó. ßëúÿçàèðèí ôÿòùèíäÿíñîíðà Ôðàíñàíûí ýöúö âÿ ãöäðÿòè áåéíÿëõàëã àëÿìèí ýþçöíäÿ àðò -ìûøäû. Îíó “Õàëã êðàëû” äåéÿ ÷àüûðûðäûëàð. Ëàêèí áèðäÿí-áèðÿ êàòðå -


623

íèí 3-úö ñÿòðèíäÿ ýþñòÿðèëäèéè êèìè, ùÿð øåé äÿéèøìèø, 1838-úè èëäÿËèîí, Ãðåíîáë âÿ Ïàðèñäÿ ÷àõíàøìàëàð áàøëàìûø, õàëã òÿëà òö ìÿýÿëìèøäè. Ñÿáÿá èñÿ ýóéà ñå÷êè ùöãóãëàðûíûí ìÿù äóä ëàøäûðûëìàñûèäè. Íîñòðàäàìóñóí 3-úö ñÿòèðäÿ áÿéàí åòäèéè èíàíûëìàç ùàäèñÿ èñÿõàëãûí áèðäÿí-áèðÿ Íàïîëåîíóí ãàðäàøû îüëó Ëóè Áîíàïàðòûäÿñòÿêëÿìÿñè èäè. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, Ëóè Áîíàïàðò ÿââÿëëÿðìöùàêèìÿ îëóíìóø âÿ îíà þìöðëöê ùÿáñ ãÿòèìêàí òÿäáèðè ñå÷èë -ìèøäè. 1846-úû èëäÿ î, ùÿáñäÿí ãà÷àðàã Èíýèë òÿ ðÿéÿ ïÿíàù àïàð ìûø -äû. 1848-úè èë èíãèëàáû çàìàíû Ôðàíñàéà äþíÿðÿê ùàêèìèééÿòè ÿëÿàëìûøäû (áàõ: 4 ê65, 8 ê42). Ëóè Ôèëèï èñÿ Èíýèëòÿðÿéÿ ãà÷àðàã úà -íûíû ãóðòàðìûø âÿ èêè èë ñîíðà äöíéàñûíû äÿéèøìèøäè.

9 ê90Äàùà áþéöê Àëìàíèéàíûí áàø÷ûñû,Ýóéà êþìÿê ýþñòÿðìÿéÿ ýÿëÿúÿê.Êðàëëàð êðàëû, Ïàííîíèäÿí êþìÿê.Áåëÿ êè, îíóí ñèëàùëû ÷ûõûøû óúáàòûíäàí ÷îõëó ãàí àõàúàã.

Íîñòðàäàìóñ II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíè âÿ îíó òþðÿäÿíè ÿââÿë úÿ äÿíýþðìöø âÿ áó áàðÿäÿ áèð íå÷ÿ êàòðåíäÿ ñþç à÷ìûøäûð. Áó êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ éåð àëàí “äàùà áþéöê Àëìàíèéà” èôàäÿñè òÿñàäöôèèøëÿäèëìÿìèøäèð. Íîñòðàäàìóñ áó èôàäÿíè þçöíäÿí íå÷ÿ-íå÷ÿ ÿñðñîíðà Ùèòëåðèí èøëÿäÿúÿéèíè ýþðìöøäö. Ùèòëåð ôàøèñò ÀëìàíèéàñûíûÝðîññåí Äåóòñúùëàíä àäëàíäûðûðäû. Þçöíÿ èñÿ àðè õèëàñêàðû (êðàëëàðêðàëû) àäû âåðìèøäè. Î, ïëàíëàðûíû äöíéàíû êîììóíèçì âÿ àë ëàù -ñûçëàðäàí õèëàñ åòìÿê ïÿðäÿñè àëòûíäà ùÿéàòà êå÷èðèðäè. 2-úè ñÿòèðäÿÙèòëåðèí êþìÿê áÿùàíÿñè èëÿ ×åõîñëîâàêèéà âÿ Ïîëøàíû òóò ìà ñûí äàíñþùáÿò ýåäèð. Ïàííîíà Ìàúàðûñòàíäûð. Ùÿãèãÿòÿí äÿ ìàúàðëàð øÿðãúÿáùÿñèíÿ — Ñîâåò Èòòèôàãûíà ãàðøû ìöùàðèáÿéÿ 300 ìèí íÿ ôÿð äÿíèáàðÿò îðäó ýþíäÿðìèøäè. Ùèòëåð àëìàíëàðà à÷ûãúà áÿéàí åäèðäè êè,îíà êþìÿê äöíéàíû ôÿòù åòìÿéÿ áÿðàáÿð îëàúàã. Ëàêèí îíóí ìÿü -ëóá îëìàñû ó÷óðóìà áÿðàáÿð îëàúàã. Õöëéàëàðëà éàøàéàí, “Äèëè ÿëèí -äÿ úèäà îëàí äÿëèäÿí äÿ ãîðõóëó” (Íîñ òðà äà ìóñ) II Àíòè õðèñ òèí áóñþçëÿðè ùÿãèãÿòÿ ÷åâðèëäè. Ùèòëåð Àëìàíèéàíû ó÷óðóìà àïàðäû. Þëêÿ


624

õàðàáàçàðà ÷åâðèëäè, àëìàíëàð äèëÿí÷è êþêöíÿ äöøäöëÿð. Ìöùàðèáÿäÿ80 ìèëéîí àäàì ùÿëàê îëäó. Îíëàðûí 55 ìèëéîíó ìöëêè èíñàíëàð,ãîúàëàð, óøàãëàð âÿ ãàäûíëàð èäè.

9 ê91Äÿùøÿòëè Âÿáà Ïåðèíô âÿ Íèêîïîëó áöðöéÿúÿê.Øåñîíå âÿ Ìàêåäîíèéà äà áóíà äö÷àð îëàúàã.Ôåññàëèéà âÿ Àìôèïîëèñè áó áÿëà ìÿùâ åäÿúÿê.Áó íàìÿëóì áÿëàíû Àíòîíèéî äà úèëîâëàéà áèëìÿéÿúÿêäèð.

Êàòðåíäÿ àäû ÷ÿêèëÿí éåðëÿð: Ïåðèíô (Åñêè Åðåãëè), Íèêîïîëèñ(Ïðåâåçà), Øåðñîíå (Ïåëîïîííåñ—éàðûìàäà), Ìàêåäîíèéà, Ôåñ ñà -ëèéà âÿ Àìôèïîëèñ (Ñàëîíèê) Éóíàíûñòàí âÿ Ìàêåäîíèéàäàäûð. Êàò -ðåíäÿí ìÿëóì îëóð êè, áó éåðëÿðè èíäèéÿ ãÿäÿð áÿøÿðèééÿòÿ ìÿëóìîëìàéàí áÿëà áöðöéÿúÿê âÿ ìÿùâ åäÿúÿê. 4-úö ñÿòèðäÿ ýþðöúöÌèñèðëè ìöãÿääÿñ Àíòîíèéîäàí (251-356) ñþç à÷ûð. Áó äàùè òÿáèáèíñàíëàðà âÿ ùåéâàíëàðà øÿôàâåðúè ãàáèëèééÿòÿ ìàëèê èäè. Áöòöíäÿðäëÿðÿ ÿëàú òàïà áèëèðäè. Íîñòðàäàìóñ îáðàçëû øÿêèëäÿ áóíà èøàðÿåäèð. Áó íàìÿëóì áÿëà ãàðøûñûíäà Àíòîíèéî êèìè áèð äàùèíèí äÿ÷àðÿñèç ãàëàúàüûíû áÿéàí åäèð.

Éåðè ýÿëìèøêÿí ãåéä åäÿê êè, Íîñòðàäàìóñ êàòðåíëÿðèíäÿ áÿøÿ -ðèé éÿòÿ 7 áÿëà öç âåðÿúÿéèíè âÿ áóíóí “Éàðàäàíûí Éåääè ãÿçÿáè”îëäóüóíó äþíÿ-äþíÿ áÿéàí åòìèøäèð. Ýþðöúö áóíëàðûí èíñàíëàðûíàüëàñûüìàç ýöíàùëàðû âÿ ãÿääàðëûãëàðû óúáàòûíäàí áàø âåðÿúÿéèíèýþñòÿðìèøäèð.

9 ê92Êðàë òÿçÿ øÿùÿðÿ ýèðìÿê èñòÿéÿúÿê.Çÿáò åòìÿê ö÷öí äöøìÿíëÿðèí àðàñûíäàí êå÷ÿúÿê.ßñèð àçàä îëóíäó, éàëàí äàíûøìàã âÿ ñàõòà ùÿðÿêÿò.Êðàë êÿíàðäà, äöøìÿíäÿí óçàãäà äàéàíàúàã.

Êàòðåíäÿ XVI ÿñðèí 2-úè éàðûñûíäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñåäèëèð. Êå÷ìèøäÿ Íåàïîëèñ (èíäèêè Íåàïîë) éåíè øÿùÿð àäëàíûðäû:íåà-íåw-éåíè. (Áèçäÿ íåî ãÿáóë îëóíóá. Ìÿñÿëÿí, íåîêëàññèê


625

ïîåçèéà — Ã.Ï.) 1557-1559-úó èëëÿðäÿ Ôðàíñàíûí åêñïåäèñèéàîðäóñó Íåàïîë éàõûíëûüûíäà äöøÿðýÿ ñàëìûøäû. Ëàêèí ìöùàñèðÿäÿí÷ûõà áèëìèðäè. Êðàë II Ùåíðè Ìîíìîðàíñèíè Ñåí-Êàòåíÿ ýåíåðàëÊîëèíèíèí êþìÿéèíÿ ýþíäÿðèð. Ùÿð èêè îðäó èñïàíëàð òÿðÿôèíäÿíäàðìàäàüûí åäèëèð. Êîìàíäàíëàð ÿñèð äöøöð. Èñïàí êðàëû II Ôèëèïñöëù äàíûøûãëàðûíà áèð øÿðòëÿ ðàçû îëóð êè, äàíûøûãëàðû Ìîíìîðàíñèâÿ Êîëèíè àïàðñûí âÿ II Ôèëèï áåëÿ îëàí ùàëäà îíëàðûí àçàäîëóíàúàãëàðûíà òÿìèíàò âåðèð. 3-úö ñÿòèðäÿ ýþðöúö áóíà èøàðÿ åäèð.Ôðàíñà áó àë÷àëäûúû øÿðòëÿðëÿ ðàçûëàøìàã ìÿúáóðèééÿòèíäÿ ãàëûð.Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ èñÿ êðàë II Ùåíðèéÿ èøàðÿ îëóíóð. Ùÿãèãÿòÿíäÿ êðàë II Ùåíðè íÿ ìöùàðèáÿäÿ, íÿ äÿ ñöëù äàíûøûãëàðûíäà èøòèðàêåòìèøäè.

9 ê93Äöøìÿíëÿð ãàëàäàí ÷îõ óçàãäàäûðëàð.Úÿíý àðàáàëàðûíû èñòåùêàìëàðà éþíÿëòìèøëÿð.Ùåðêóëåñ ìàêåäîíèéàëûéà çÿðáÿ åíäèðÿíäÿ,Áóðæóàäà äàø-äàø öñòÿ ãàëìàéàúàã.

Êàòðåí XVII ÿñðèí îðòàëàðûíäà Ôðàíñà èëÿ Èñïàíèéà àðàñûíäàýåäÿí ìöùàðèáÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Áóðæóà øÿùÿðè ìÿðêÿçè Ôðàíñàäàéåðëÿøèð.

1651-úè èëäÿ èñïàíëàð áó øÿùÿðè éåðëÿ éåêñàí åòìèøäèëÿð.

9 ê94Çÿèô äþéöø ýÿìèëÿðè áèð éåðÿ éûüûøìûøëàð.Éàëàí÷û äöøìÿíëÿð àëûíìàç ãàëàäûð.Çÿèô ùöúóìà êå÷äè, Áðàòèñëàâà òèòðÿéèð.Ëöáåê âÿ Ìåéñåí âàðâàð òÿðÿôè äÿñòÿêëÿéÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ãåéä åäèðëÿð êè, êàòðåí ×åõîñëîâàêèéà âÿ Àëìàíè -éàäàí áÿùñ åäèð. Ìöíùåí ñàçèøèíÿ ýþðÿ ×åõîñëîâàêèéà èêè éåðÿáþëöíìöø âÿ Ùèòëåð Àëìàíèéàñûíûí ÿëàëòûñûíà ÷åâðèëìèøäè. Ëöáåêâÿ Ìåéñåí Áàëòèê äÿíèçè ñàùèëëÿðèíäÿ àëìàí øÿùÿðëÿðèäèð.


626

9 ê95Éåíè ýåð÷ÿêëèê (äÿëèë) îðäóéà ðÿùáÿðëèê åäÿúÿê.×àéûí ñàùèëèíèí éàõûíûíà ãÿäÿð, äåìÿê îëàð êè, ÿëàãÿ êÿñèëìèøäèð.Ìèëàí ñå÷ìÿëÿðèíèí êþìÿéè òÿêëèô îëóíàúàã.Äó÷å Ìèëàíäà — äÿìèð ãÿôÿñäÿ ýþçëÿðèíäÿí ìÿùðóì îëàúàã.

Êàòðåí áèð äàùà Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéöíöí ìþùòÿøÿì -ëèéèíÿ èíàíäûðûð. Êàòðåíäÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Èòàëèéà âÿîíóí ðÿùáÿðè Ìóññîëèíèíèí äöøäöéö ÷ûõûëìàç âÿçèééÿòäÿí ñþçà÷ûëûð. Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðè áèçè õÿéàëÿí 1942-úè èëèí íîéàáð àéûíà —Øÿðã úÿáùÿñèíÿ àïàðûð. Éåíè âÿ äÿùøÿòëè ùÿãèãÿò îäóð êè,Ñÿêêèçèíúè Èòàëèéà îðäóñó ìöùàñèðÿéÿ àëûíàðàã Äîí ÷àéû ñàùèëèíäÿ,2-úè ñÿ òèð äÿ ýþðöúöíöí áÿéàí åòäèéè êèìè, äàðìàäàüûí åäèëìèøäè.Ìèëàí ñå÷ ìÿ ãîøóí ùèññÿñèíèí êþìÿéè àðòûã ìÿíàñûç îëìóøäó (3-úö ñÿòèð).

4-úö ñÿòèðäÿ ýþðöúö áèðáàøà Ìóññîëèíèíè ýþç þíöíÿ ýÿòèðèð.Ùÿòòà “Äó÷å” — ðÿùáÿð ñþçöíö èøëÿäèð.

1945-úè èëèí àïðåë àéûíûí 25-äÿ Èòàëèéà Àçàäëûã ùÿðÿêàòû Êîìè -òÿñè Ìóññîëèíèíè åäàì åòìÿê áàðÿäÿ ãÿðàð ÷ûõàðòäû. 28 àïðåë 1945-úè èëäÿ ïàðòèçàíëàð 61 éàøëû Ìóññîëèíèíè òóòàðàã ýöëëÿëÿäèëÿð. Îíóí -ëà áèðýÿ ìÿøóãÿñè Êëàðà Ïåòà÷÷èíè äÿ åäàì åòäèëÿð. Ñîíðà èñÿ éöêìàøûíûíäà Ìèëàíà ýÿòèðäèëÿð. Ìèëàíûí Ïéàòñà Ëîçåòòî ìåé äà íûíäààéàãëàðûíäàí àñäûëàð.1

9 ê96Îðäóíóí øÿùÿðÿ ýèðìÿñèíÿ ðÿää úàâàáû âåðèëÿúÿê. Ùåðñîã ÿìèíëèêëÿ (øÿùÿðÿ) äàõèë îëàúàã.Çÿèô ìöäàôèÿ îëóíàí ãàïûëàðäàí îðäó ýèçëè îëàðàã éåðèäèëÿúÿê.Îíëàð øÿùÿðè éàíäûðàúàã, ãàí òþêÿúÿêëÿð.

Êàòðåíäÿ ÷îõ öìóìè âÿ êå÷ìèø ö÷öí õàñ îëàí ùàäèñÿëÿðäÿíáÿùñ åäèëèð. Òàðèõäÿ áåëÿ ùàäèñÿëÿð ÷îõ îëóá. Ùå÷ áèð òóòàëüàú éåðè


627

1 Äåíèñ Ìåê Ñìèò. Ìóññîëèíè. Ìîñêâà, 1995, ï. 371-372.

îëìàäûüûíäàí êàòðåí áàðÿäÿ ñþç äåìÿê ÷ÿòèíäèð. Ìÿùç áóíà ýþðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíëÿ áàüëû ãÿòè ñþç äåìÿêäÿí ÷ÿêèíìèøëÿð.

9 ê97Äÿíèç ãöââÿëÿðè ö÷ éåðÿ áþëöíìöøëÿð.Èêèíúèíèí åùòèéàòû òöêÿíÿúÿê.Éåëèñåé ÷þëëÿðèíè àõòàðàðêÿí öìèäñèçëèéÿ ãàïûëàúàãëàð.Êå÷èäÿ êèì òåç ýèðñÿ ãÿëÿáÿ îíóí îëàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàðäàí áÿçèñè áó êàòðåíèí 21 îêòéàáð 1805-úè èëäÿáèðëÿøìèø ôðàíñûç-èñïàí ùÿðáè äÿíèç äîíàíìàñûíûí èíýèëèñëÿðëÿäþéöøöíäÿí áÿùñ åòäèéèíè ãåéä åäèðëÿð. Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðè äÿ áóíóòÿñäèãëÿéèð. Äþéöøäÿ ö÷ äþâëÿòèí äîíàíìàëàðû èøòèðàê åäèðäè. Òà -ðèõ÷èëÿðèí éàçäûüûíà ýþðÿ èñïàí äîíàíìàñû äþéöøÿ ÷îõ ïèñ ùàçûð -ëàøìûøäû. Îíëàðûí êèôàéÿò ãÿäÿð åùòèéàòû áåëÿ éîõ èäè (2-úè ñÿòèð).

3-úö ñÿòèðäÿ ôðàíñûç àäìèðàëû Âèëíåâäÿí áÿùñ îëóíóð.4-úö ñÿòèðäÿ ýöìàí êè, ñþùáÿò Úÿáÿëöòòàðèã áîüàçûíäàí ýåäèð.

Òðàôàëãàð áóðíó áó áîüàçà ÷îõ éàõûíäûð. Òðàôàëãàð âóðóøóíäà ìöòòÿôèãëÿðèí 17 ýÿìèñè ÿëÿ êå÷èðèëìèø, áèð

ýÿìèñè áàòûðûëìûøäû. Ôðàíñûçëàð âÿ èñïàíëàð 5 ñààò éàðûì äàâàìåäÿí áó þëöì-äèðèì âóðóøóíäà 7 ìèí (þëÿíëÿð, éàðàëàíàíëàð âÿ ÿñèðäöøÿíëÿðëÿ áèðýÿ), èíýèëèñëÿð èñÿ 1700 íÿôÿð èòèðìèøäèëÿð. ÀäìèðàëÍåë ñîíóí ùÿéàòû áàùàñûíà áàøà ýÿëÿí áó ãÿëÿáÿ, ôðàíñûçëàðà äà áà -ùà áàøà ýÿëäè. Áó ãÿëÿáÿ íÿòèúÿñèíäÿ Èíýèëòÿðÿ äÿíèçäÿ ùþêì ðà í -ëû üû ÿëÿ êå÷èðäè. Ôðàíñàíûí þç ìöñòÿìëÿêÿëÿðè èëÿ ÿëàãÿëÿðè÷ÿòèíëÿøäè.

9 ê98Òÿêúÿ áèð íÿôÿðèí ýöíàùû óúáàòûíäàí äÿðäÿ-ãÿìÿ áàòàíëàð,Ãàíóíó ïîçàí ÿêñ òÿðÿôäÿäèð.Ëèîíëóëàðà î, ìåñàæ ýþíäÿðÿúÿê, ýöú òÿòáèã îëóíàúàã.Îíëàð þçëÿðèíè Ìîëèòèí áþéöê áàø÷ûñûíà òÿñëèì åäÿúÿêëÿð.


628

Êàòðåíäÿ Áþéöê Ôðàíñà èíãèëàáû çàìàíû, 1793-úö èëèí îêòéàáðàéûíäà Ëèîíäà áàø âåðÿí ãàíëû ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèëèð. Ëèîíëóëàððîéàëèñòëÿðèí ãàòû äöøìÿíè Íèâéåð Øîëóí Ïàðèñèí ìåðè ñå÷èëìÿñèíÿãàðøû åòèðàç ñÿñëÿðèíè óúàëòìûøäûëàð.

1-úè âÿ 2-úè ñÿòèðëÿðäÿ áó ìÿñÿëÿäÿí äàíûøûëûð. 3-úö ñÿòèðäÿÈúòèìàè Òÿùëöêÿñèçëèê Êîìèòÿñèíèí ñÿäðè Áàðåðäÿí ñþç à÷ûëûð. Î,Ëèîíäà áàø âåðÿí èõòèøàøëàðû éàòûðòìàã ö÷öí ýöú òÿòáèã åòìÿéÿ ÿìðâåðìèøäè. Íÿòèúÿäÿ øÿùÿðäÿ 16 ìèí åâ éàíäûðûëìûø, ãàí ñó éåðèíÿàõûäûëìûøäû (4-úö ñÿòèð).

ßí òÿÿúúöáëöñö îäóð êè, ÿñýÿðëÿð øÿùÿðèí õàðàáàëàðû öçÿðèíäÿáþéöê òàõòà ëþâùÿ óúàëäàðàã éàçìûøäûëàð: “Ëèîíëóëàð àçàäëûüà ãàðøû÷ûõäûëàð. Îäóð êè, äàùà Ëèîí éîõäóð”.

9 ê99Øèìàë êöëÿéè ìöùàñèðÿíè ýþòöðìÿéÿ âàäàð åäÿúÿê.Äèâàðëàðûí öñòöíäÿ êöë, ÿùÿíý âÿ òîç ãàëõàúàã.Éàüûøëà îíëàðà ÷îõëó çèéàí âóðàúàã.ßí çÿèô êþìÿê ñÿðùÿäëÿðèíèí ÿêñ òÿðÿôèíäÿí ýÿëÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí äÿ Ëåíèíãðàäûí áëîêàäàñûíäàí áÿùñåòäèéèíè ãåéä åäèðëÿð. Íîñòðàäàìóñ Ëåíèíãðàäûí áëîêàäàñûíà èêèêàòðåí ùÿñð åòìèøäèð. Ñàíêè áó èêè êàòðåí áèðè-áèðèíè òàìàìëàéûð. Áèçàðòûã êöë, ÿùÿíý, òîç âÿ ñ. áàðÿäÿ òÿôñèëàòû èëÿ äàíûøäûüûìûçà ýþ ðÿ(áàõ: 4 ê52) áóðàäà òÿêúÿ îíó âóðëüóëàìàã èñòÿéèðèê êè, 1-úè ñÿ òèðäÿÍîñòðàäàìóñ ñîâåò îðäó ùèññÿëÿðèíèí ùÿéàòà êå÷èðäèéè óüóð ëóÿìÿëèééàòû “Øèìàë êöëÿéè” àäëàíäûðìûøäûð. Äîããóç éöç ýöí äà âàìåäÿí áëîêàäà “Øèìàë êöëÿéè” ÿìÿëèééàòûíäàí ñîíðà ýþòö ðöë ìöøäö.

Áëîêàäà 1941-úè èëèí ñåíòéàáð àéûíûí 8-äÿ áàøëàìûø, 1943-úö èëèíéàíâàðûíäà éàðûëìûø, 1944-úö èëèí éàíâàðûíäà ãÿòè îëàðàã ýþ òöðöë -ìöøäö.

Ëåíèíãðàäûí ìöäàôèÿñèíäÿ áèð ÷îõ àçÿðáàéúàíëûëàð ãÿùðÿìàíëûãýþñòÿðìèø âÿ Ñîâåò Èòòèôàãûíûí îðäåí âÿ ìåäàëëàðûíà ëàéèã ýþðöë -ìöøäöëÿð.

4-úö ñÿòèðäÿ Àëìàíèéàäàí êþìÿê ýÿëÿ áèëìÿéÿúÿéèíÿ èøàðÿ îëóíóð.


629

9 ê100Äÿíèç äþéöøö ýåúÿ ñÿíýèéÿúÿêäèð.Ýÿìèëÿð îä òóòóá éàíàúàã. Ãÿðáÿ ôÿëàêÿò.Éåíè êîäëàð, áþéöê ýÿìè ðÿíýëÿíÿúÿê.Ìÿüëóáà ãÿçÿá, ãàëèáÿ ÷èñêèí, éàüûø ãèñìÿò îëàúàã.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðà ýþðÿ, êàòðåíäÿ èñïàí âÿ èíýèëèñ ùÿðáè ýÿìè -ëÿðèíèí âóðóøóíäàí áÿùñ îëóíóð. Áó, 1588-úè èëèí 8 àâ ãóñ òóíäàîëìóøäó. 130 ýÿìèäÿí èáàðÿò èñïàí ùÿðáè-äÿíèç äîíàíìàñû Êàëåëèìàíûíäà ëþâáÿð ñàëûáìûø. Îíëàð Ëà-Ìàíøäàí êå÷èá Èíýèë òÿ ðÿ éÿùöúóì åòìÿê íèééÿòèíäÿ èäèëÿð. Ýåúÿ èíýèëèñ äîíàíìàñû îíëàðàéàõûíëàøìûø âÿ àëàãàðàíëûãäà ýþçëÿíèëìÿç ùöúóìà êå÷ ìèø äèëÿð.Èñïàíëàð äîíàíìàíûí âÿ øÿõñè ùåéÿòèí éà ðûñûíû èòèðìèøäèëÿð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ ãåéä åäèðëÿð êè, êàòðåí 1941-úè èëäÿ äå êàáðûí7-äÿ Ñàêèò îêåàíäà ÀÁØ-ûí Ïèðë Ùàðáîð ùÿðáè-äÿíèç áàçà ñûíàÉàïîíèéàíûí åíäèðäèéè ãÿôèë çÿðáÿäÿí âÿ ÀÁØ-à ãàðøû ìöùà ðèáÿéÿáàøëàìàñûíäàí áÿùñ åäèð. Äîüðóäàí äà, áîìáàðäìàí íÿòèúÿ ñèíäÿ,äåìÿê îëàð êè, ùÿðáè áàçà ìÿùâ åäèëìèø, ÀÁØ-à èñòÿð ìÿíÿâè, èñòÿðñÿäÿ ìàääè úÿùÿòäÿí áþéöê çèéàí äÿéìèøäè. ÀÁØ-ûí 8 äþéöø ýÿìèñèäÿ äàõèë îëìàãëà 18 ýÿìèñè áàòûðûëìûø, 200 äþ éöø òÿééàðÿñè âÿ 3ìèíÿ éàõûí äþéöø÷öñö ìÿùâ åäèëìèøäè. Éàçû ëàí ëàðà ýþðÿ àìåðèêàíëàðéàïîíëàðûí Ïèðë Ùàðáîð ùÿðáè áàçàñûíà ùöúóì áàðÿäÿ êîäëó ÿìðèíèÿëÿ êå÷èðìèøäèëÿð. Ëàêèí Ôðàíêëèí Ðóçâåëò Êîíãðåñèí ìöùàðèáÿéÿãàðøû ÷ûõäûüûíû áèëäèéèíäÿí, “éåíè êîäó” (3-úö ñÿòèð) à÷ûãëàìàüû ìÿñ -ëÿùÿò ýþðìÿìèøäè. Ïèðë Ùàðáîðäà áàø âåðÿí ôÿëàêÿòäÿí ñîíðà õàëã äà,Êîíãðåñ äÿ ãÿçÿáëÿíìèøäè. Ðóçâåëòèí ìöùàðèáÿéÿ áàøëàìàã ö÷öíÿë-ãîëó à÷ûëìûøäû. Ñÿùÿðèñè ýöí ÀÁØ Éàïîíèéàéà ìöùàðèáÿ åëàí åòäè(8 äåêàáð 1941). ÀÁØ äÿíèç÷èëÿðè ùÿðáè-äÿíèç äîíàíìàñûíû éàïîíòÿééàðÿëÿðèíèí ùöúó ìóí äàí ãîðóìàã ö÷öí ýÿìèëÿðè ðÿíý ëÿéÿð ÿêýþðöíìÿç ùàëà ñàëûð äû ëàð. 3-úö ñÿòèðäÿ ýþðöúö áóíà èøàðÿ åäèð.

4-úö ñÿòèðäÿ èñÿ Íîñòðàäàìóñ îáðàçëû øÿêèëäÿ ÀÁØ-ûí Ïèðë Ùàð -áîð äà âåðäèéè èòêèëÿðèí ÿâÿçèíÿ Õèðîñèìà âÿ Íàãàñàêè øÿùÿðëÿðèíÿàòûëàí èêè àòîì áîìáàñû èëÿ ÷ûõäûüûíà (6 âÿ 9 àâãóñò 1945-úè èë)


630

èøàðÿ åäèð. Áó øÿùÿðëÿðäÿ þëÿí, éàðàëàíàí, øöàëàíàí âÿ èòêèíäöøÿíëÿðèí öìóìè ñàéû 468 ìèí íÿôÿðäÿí ÷îõ èäè. Ïèðë Ùàð áîð äàãàëèá ýÿëÿí âÿ áóíóíëà ÀÁØ-û ìöùàðèáÿéÿúÿëá åäÿí Éà ïî íè éà áóíóí àúû áÿùðÿñèíèäàääû.

631

K

Õ Ñåíòóðèéà

�

Õ ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (Õ ÑÅÍÒÓÐÈÉÀ (Õ ÉÖÇËÖÊ))

Èíñàíëàð ùÿéàòäà ùÿð øåéè äÿéèøäèð -ìÿéÿ ãàäèð îëäóãëàðû ùàëäà, þçëÿðèíèíèñëàùûíà èíàäêàðëûãëà ìöãàâèìÿòýþñòÿðèðëÿð.

10 ê1Äöøìÿíÿ äöøìÿí èíàìû âÿä åäèëèá.Òóòóëìóø ÿñèðëÿð ãîðóíàúàãëàð.Áèðè þëöìúöë ÿëÿ êå÷èá, î áèðèëÿðñÿ êþéíÿêäÿ.Ãàëàíëàðû èñÿ ìöäàôèÿ åòäèêëÿðèíÿ ýþðÿ ëÿíÿòëÿíèáëÿð.

àòðåí áàðÿäÿ ìöõòÿëèô ôèêèðëÿð ñþéëÿíñÿ äÿ, áèçÿ áåëÿ ýÿëèð êè, îíóíÿí äîüðó øÿðùèíè Cîí Ùîóã âåðìèøäèð. Òÿäãèãàò÷ûíûí ìö ëàùèçÿñèíÿýþðÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Ùèòëåð Àëìàíèéàñûíà ÿñèð äöøÿíñîâåò ÿñýÿð ëÿðè íèí ãàðøûñûíäà ìÿñÿëÿ ãîéóëìóøäó; éà þëöì, éà äàêîì ìóíèçìÿ ãàðøû ìöáàðèçÿéÿ ãîøóëóá ñàü ãàëìàã. Ýåíåðàë-ëåéòå -íàíò Àíäðåé Âëàñîâ áàøäà îëìàãëà áèð ÷îõëàðû “Àçàäëûã Îðäóñó”íàãî øóëäóëàð. ßââÿëúÿ Âëàñîâà ñþç âåðìèøäèëÿð êè, òÿøêèë îëóíìóø“Ñî âåò îðäóñó” áèð úÿáùÿäÿ âóðóøàúàã. Ëàêèí ñîí àíäà Ùèòëåðèíãÿëáèí äÿ îíëàðà ãàðøû øöáùÿ áàø ãàëäûðìûø âÿ îíëàðû áàòàëéîíëàðàáþëÿðÿê Ãÿðá úÿáùÿñèíÿ ýþíäÿðìèøäèëÿð. Îíëàð Ôðàíñàäà éîëëàðàíÿçàðÿò åäèðäèëÿð. Ìöùàðèáÿ áèòÿí êèìè àìå ðè êà ëû ëàðà âÿ èíýèëèñëÿðÿòÿñëèì îëìóøäóëàð. Ëàêèí Ñîâåò ðÿùáÿðëèéèíèí òÿëÿáè èëÿ îíëàðû âÿáàøãà ÿñèðëÿðè Ñîâåòëÿðÿ ãàéòàðìûøäûëàð. Ñÿêêèç éöç ìèí íÿôÿð ñîâåòÿñýÿðè ôàøèñòëÿðèí ÿòðàôûíà òèêàíëû ìÿôòèë ÷ÿêèë ìèø ÿñèð äöøÿðýÿëÿ ðèí -äÿí úàí ãóðòàðñàëàð äà, Ñîâåò ùÿðáè äöøÿð ýÿ ëÿ ðèíÿ äöøìöøäöëÿð.Ýåíåðàë-ëåéòåíàíò Àíäðåé Âëàñîâ âÿ áàø ãà ëàðû èñÿ åäàìåäèëìèøäèëÿð.


632

10 ê2Äþéöø ýÿìèñèíèí éåëêÿíè, î áèðè ýÿìèíèí éåëêÿíèíè

ýþðöíìÿç åäÿúÿê.Áþéöê äîíàíìà ýÿëÿúÿê, êè÷èéè ãîâàúàã.Éàõûíëûãäàêû îí ýÿìè äþíöá îíëàðû êÿíàðà àòàúàã.Áþéöê, áèð èíàìäà áèðëÿøÿíëÿðÿ ìÿüëóá îëäó.

Êàòðåíäÿ Èíýèëòÿðÿ èëÿ Èñïàíèéà àðàñûíäà äÿíèçäÿ ùþêìðàíëûãóü ðóíäà ýåäÿí ìöùàðèáÿëÿðäÿí áÿùñ åäèëèð. Áó ìöùàðèáÿëÿðäÿ Èñ -ïà íèéà öñòöíëöéö ÿëäÿí âåðìèøäè.

II Ôèëèï ìöùàðèáÿëÿðè äèí ïÿðäÿñè àëòûíäà àïàðñà äà (ýóéà ìÿã -ñÿä èíýèëèñëÿðè êàòîëèêëèéÿ ãàéòàðìàã èäè), áèð øåé ÿëäÿ åäÿ áèë ìÿ -ìèø äè.

I Éåëèçàâåòàíûí âàõòûíäà Èíýèëòÿðÿäÿ ìöñòÿìëÿêÿ÷èëèê ñè éà ñÿ òè -íÿ âÿ Èñïàíèéà èëÿ äÿíèçäÿ ùþêìðàíëûã óüðóíäà ìöáàðèçÿéÿ áþ éöêôèêèð âåðèëèðäè. Èíýèëòÿðÿíèí äÿíèçäÿ 300 èëëèê ùþêìðàíëûüûíûí ÿñà ñû,äåìÿê îëàð êè, I Éåëèçàâåòàíûí ùàêèìèééÿòè äþâðöíäÿ ãîéóëìóøäó.

10 ê3Áåø èëäÿí ñîíðà î, ñöðöíö éåìëÿéÿ áèëìÿéÿúÿê.Ïåíåëîíà ãà÷àí ñÿðáÿñò îëàúàã.Éàëàíäàí ìûçûëäàíàúàã, åëÿ áó âàõò êþìÿê ýÿëÿúÿê.Áåëÿ îëàí ùàëäà, áàø÷û ìöùàñèðÿíè ýþòöðÿúÿê.

Ýþðöúöíöí áó êàòðåíè ùÿëÿ øÿðù îëóíìàéûá.

10 ê4Ýåúÿéàðûñû îðäóíóí êîìàíäàíûÕèëàñ îëàúàã âÿ éîõà ÷ûõàúàã.Éåääè èë êå÷ÿíäÿí ñîíðà äà îíóí àäû ëÿêÿëÿíìÿìèøäè.Ýåðè äþíìÿéÿ ùå÷ íÿ éîõ, ìÿùç “ùÿ” äåéÿúÿêëÿð.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò èíýèëèñ êðàëû II ×àðëçäàí ýåäèð. 1649-úó èëäÿÎëèâåð Êðîìâåëèí ÿëè èëÿ èíýèëèñ êðàëû I ×àðëç åäàì åäèëäèêäÿí

�Õ Ñåíòóðèéà

633

ñîíðà, îüëó II ×àðëç òàõòà ÿéëÿøäèðèëìèøäè. Ëàêèí Êðîìâåëèí ôèêðèáàøãà èäè. Êðîìâåë þëêÿäÿ èüòèøàø ñàëàðàã ÿñëèíäÿ öñéàíûí áàøûíäàäóð äó. 1651-úè èëäÿ Âóñòåð éàõûíëûüûíäà äþéöøäÿ êðàë îðäóñó äàð -ìà äàüûí åäèëäè âÿ ãûëûíúäàí êå÷èðèëäè. Êðàë õèëàñ îëìóø, ïàë òà ðûíûäÿ éèøÿðÿê þçöíö òàíûíìàç ùàëà ñàëìûø, äîããóç ùÿôòÿ þëêÿäÿ ýèç -ëÿí äèêäÿí ñîíðà, Øîòëàíäèéàäàí êå÷ÿðÿê Ôðàíñàéà ýåòìèøäè. Ëàêèí1658-úè èëäÿ äöç éåääè èë ÷ÿêÿí âÿòÿí ùÿñðÿòèíÿ ñîí ãî éóëìóøäó.Êðîì âåë þëäöêäÿí ñîíðà îíó éåíèäÿí Èíýèëèñ òàõò-òàúûíà ñàùèáîëìàã ö÷öí þëêÿéÿ äÿâÿò åòìèøäèëÿð.

Áåëÿëèêëÿ, Íîñòðàäàìóñóí éöç èë ÿââÿë áÿéàí åòäèêëÿðè éåðèíèàëìûøäû.

10 ê5Àëáè âÿ Êàñòð éåíè úÿìèééÿò òÿøêèë åäÿúÿêëÿð.Éåíè àðèëÿð, Ëèññàáîí âÿ ïîðòóãàëèéàëûëàð.Ëîðàíæëû áàø÷û, éåíè áÿäùåéáÿòèí âàõòûíäà,Êàðêàñîí âÿ Òóëóçà ôèòíÿ-ôÿñàäà ñîí ãîéàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ êàòðåíäÿ II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíûýþðöúöíöí àäûíû ÷ÿêäèéè éåðëÿðäÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí äàíûøûëûð.

10 ê6Ãàðäîí ÷àéû Íèìè åëÿ ùàëà ñàëàúàã êè,Ùàìû Äåâêàëèîíóí äöíéàéà éåíèäÿí ýÿëìÿñèíÿ èíàíàúàã.ßùàëèíèí ÷îõó àìôèòåàòðà ãà÷àúàã.Âåñòà ñÿðäàáÿñèíäÿ îä ñþíÿúÿê.

Êàòðåíäÿ Íèì øÿùÿðèíè äàøãûíûí áàñàúàüûíäàí áÿùñ åäèëèð. Äåâ -êàëèîí ãÿäèì éóíàí ÿñàòèðèíäÿ Íóùóí ðÿìçèäèð. ßôñàíÿéÿ ýþðÿÇåâñ èíñàíëàðû ïèñ ÿìÿëëÿðèíÿ ýþðÿ ìÿùâ åòìÿê ö÷öí éåð öçöíÿäàøãûí ýþíäÿðìèøäè. Éàëíûç Ïðîìåòåéèí îüëó Äåâêàëèîí âÿ àðâàäûÏèððàéà íèúàò âåðìèøäè.

Ýþðöíäöéö êèìè, Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíäÿ áÿéàí åòäèéè äàøãûíûÍóùóí äþâðöíäÿ áàø âåðÿí äöíéà äàøãûíû èëÿ ìöãàéèñÿ åäèð.


634

Òàðèõ÷èëÿðèí ýþñòÿðäèéèíÿ ýþðÿ 9 ñåíòéàáð 1557-úè èëäÿ Íèì øÿ -ùÿðèíäÿ äàøãûí áàø âåðèá (áàõ: 9 ê9). Ñÿùÿð ñààò 5-äÿ áàøëàéàí òóôàíýåúÿ éàðûñûíà ãÿäÿð äàâàì åäèá âÿ Ãàðäîí ÷àéû äàøàðàã øÿùÿðè áà -ñûá. Ëàêèí âóðóëàí çèéàí ÷îõ äà áþéöê îëìàéûá. Îäóð êè, òÿäãèãàò÷û -ëàðûí ðÿéèíÿ ýþðÿ êàòðåíäÿ ñþçö ýåäÿí äàøãûí ýÿëÿúÿêäÿ îëàúàãäûð.

10 ê7Íàíñèäÿ îíëàðûí ùàçûðëàäûüû ùÿìèí áþéöê ìöíàãèøÿ, Ìàêåäîíèéàëû äåéÿúÿê: “Ôàòåù ìÿíÿì, ìÿí!”Áðèòàíèéà àäàëàðû äóç âÿ øÿðàáà ýþðÿ âÿëâÿëÿäÿäèð.Ùåì.ìè, Èêè Ôè Ìåòç ÷îõ äàâàì ýÿòèðìÿéÿúÿê.

1660-úû èëäÿ Íàíñ Ôðàíñàíûí òÿðêèáèíÿ ãàòûëìûø âÿ Ôðàíñà êðàëûXIV Ëöäîâèê éåòêèí éàøà ÷àòäûüûíà ýþðÿ Ìàçàðèíèíè ãÿééóì ëóã -äàí àçàä åäÿðÿê “Äþâëÿò ìÿíÿì!” — äåìèøäè.

2-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Èñïàíèéà êðàëû II Ôèëèïäÿí ýåäèð. Ìà êå äî íè -éàëû Èñêÿíäÿðèí àòàñû II Ôèëèïëÿ àäàø îëäóüóíà ýþðÿ îíó ÷îõ âàõòÌàêåäîíèéàëû äåéÿ ãÿëÿìÿ âåðèðäèëÿð. Ùÿð èêè Ôèëèï þëêÿëÿðè ôÿòùåòìÿêëÿ ìÿøüóë èäè.

3-úö ñÿòèðäÿ Áðèòàíèéà àäàëàðûíäà äóç, øÿðàá âÿ áàøãà ìÿù ñóë ëà -ðà âåðýèëÿð àðòûðûëäûüûíà ýþðÿ èüòèøàøëàð áàø âåðìÿñè âÿ íÿùàéÿò1649-úó èëäÿ êðàë I ×àðëçûí åäàì åäèëìÿñèíäÿí áÿùñ åäèëèð.

4-úö ñÿòèðäÿ IV Ôèëèïèí âàõòûíäà — 1648-úè èëäÿ áàüëàíìûø Âåñò -ôàë ñöëù ñàçèøèíÿ ÿñàñÿí, Ìåòç øÿùÿðèíèí Ôðàíñàéà âåðèëìÿñèíäÿíñþùáÿò ýåäèð.

10 ê8Î, áàø âÿ øÿùàäÿò áàðìàüû èëÿ àëíûíû èñëàäàúàã.Ñåíèãàëèéàíûí ãðàôû þç îüëóíà:Ìèíàðìèàíëàð ÷îõëóã òÿðÿôèíäÿí òåçëèêëÿ òóòóëàúàã. Éåääè ýöíäÿí ñîíðà ö÷ íÿôÿð þëöìúöë éàðàëàíàúàã.

Êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð áàø âåðèá. Ñåíèãàëèéà âàõòèëÿ Àäðèàòèêäÿíèçè ñàùèëëÿðèíäÿ ôåîäàë ìöëêëÿðè îëóá. 1624-úö èëäÿ Ñåíèãàëèéàâÿ Óðáèíî ùåðñîãëóüóíà ñîí ãîéóëóá.


635

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, 1856-úû èëäÿ III Íàïîëåîíóíîü ëóíó õà÷ ñóéóíà ñàëàí Ïàïà IX Ïèé Ñåíèãàëèéàäàí èäè. Ìèíàðìèíèñÿ Âåíóñóí ñîéàäû îëóá.

10 ê9Äóìàíëû áèð ýöíäÿ Ôèãóåðàñ ãÿñðèíäÿ,Øÿðÿôñèç ãàäûíäàí äîüóëàí øàùçàäÿ îëàúàã.Áðèú ñîéàäû îíó “úîðàá” ëÿãÿáè èëÿ þëÿíäÿí ñîíðà äà òàíûäàúàã.Áó éåðëÿðäÿ ùÿëÿ áåëÿ áÿäíàì êðàë îëìàìûøäûð.

Ôèãóåðàñ Ïèðåíåé äàüëàðûíûí Èñïàíèéà òÿðÿôèíäÿ, Àðàëûã äÿíèçèñàùèëëÿðèíäÿ, ëîéàëèñòëÿðèí ïàéòàõò øÿùÿðèäèð. 1939-úó èëäÿ ëîéàëèñò -ëÿð áóðàäà úÿìëÿøìèøäèëÿð.

Êàòðåíèí éåðäÿ ãàëàí ñÿòèëÿðèíè øÿðù åòìÿê ùÿëÿëèê àüëàáàòàí áèðíÿòèúÿ âåðìÿìèøäèð.

10 ê10ßëè ãàíëû, ñàéñûç-ùåñàáñûç çèíàëûãëà ëÿêÿëÿíìèø,

Áöòöí áÿøÿð þâëàäûíûí áþéöê äöøìÿíè.Áàáà âÿ ÿìèëÿðèíäÿí, àòàñûíäàí äàùà

ïèñ îëàúàã.Úÿùÿííÿì, îä, ñó, ãàíè÷ÿí âÿ

èíñàíëûãäàí êÿíàð.

Ãÿðá âÿ ðóñ òÿäãèãàò÷ûëàðû áó êàòðåíèÿââÿëëÿð Íàïîëåîíà, ñîí ðà ëàð Ùèòëåðÿ,ÕÕ ÿñðèí I éàðûñûíäà Ñòàëèíÿ, ñîíðàÑÿääàì Ùö ñåé íÿ, XXI ÿñðèí ÿââÿëèíäÿíèñÿ Cîðú Áóøà (îüóë) àèä åäèáëÿð.

10 ê11Õóíêåðäÿí àøàüûäà, òÿùëöêÿëè êå÷èäè,Þëìÿçëèê ãàçàíìûø åëÿ åäÿúÿê êè,

äÿñòÿñè àäëàéà áèëñèí.


636

Ïàïà Û Ïàâåë þëöìöíäÿíàç ÿââÿë (1978)

Ïèðåíåé äàüëàðûíû ùÿðáè ñóðñàòñûç êå÷ÿúÿê.Äó÷å Ïåðïèíéàäàí áÿðê ÷àïàðàã Òåíäÿ ýÿëÿúÿê.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò Èñïàíèéàäàí ýåäèð. 1939-úó èëäÿ Êàòàëîíèéàäà,Åá ðî ÷àéû ñàùèëëÿðèíäÿ Ôðàíêî ðåñïóáëèêà÷ûëàðû ìÿüëóá åòäèêäÿí ñîí -ðà, áàø íàçèð äîêòîð Õóàí Íåãðèí íàçèðëÿðÿ âÿ áàøãà ðÿùáÿð èø ÷è ëÿðÿìÿñëÿùÿò ýþðöð êè, Õóíêåðèí àøàüûñûíäà, òÿùëöêÿëè êå÷èäè àäëàéàðàãÔðàíñàéà ïÿíàù àïàðñûíëàð. Áåëÿ äÿ îëóð. Ýþðöúö áóíà èøàðÿ åäèð.

4-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ Ôðàíñà Ðèâåðàñûíäà — Òåíäå éà õûí -ëûüûíäà Ìóññîëèíè èëÿ Ôðàíêîíóí ýþðöøöíäÿí ñþç à÷ûð. Ìóññîëèíèàúèçàíÿ øÿêèëäÿ Ôðàíêîäàí îíëàðûí òÿðÿôèíäÿ II Äöíéà ìö ùà ðè áÿ -ñèíÿ ãîøóëìàüû õàùèø åäèð. Ëàêèí äàíûøûãëàð ùå÷ áèð íÿòèúÿ âåðìèð.Ôðàíêî ñîíðàëàð áó ýþðöøö éàäà ñàëàðàã äåéèðäè êè, Ìóññîëèíèíèíìÿíè äèëÿ òóòìàñûíà ðÿüìÿí ìÿí îíäàí ñîðóøäóì: “Äó÷å, ìöùà -ðèáÿäÿí ÷ûõìàã èìêàíûíûç îëñàéäû, ñèç áóíó åòìÿçäèíèçìè?”

Ìóññîëèíè ÿëèíè-ÿëèíÿ âóðàðàã, ýþçöíö ñÿìàéà äèêäè âÿ äåäè:“Åù, áèðúÿ îíó åäÿ áèëñÿéäèì!”

10 ê12Ñå÷èëìèø Ïàïàíû ÿëÿ ñàëàúàãëàð.Áó àüûëëû àäàì áèðäÿí-áèðÿ àë÷àëäûëàúàã.×îõ ñàäÿëþâùëöéöíÿ ýþðÿ îíó þëöìÿ ìÿùêóì åäÿúÿêëÿð.Ýåúÿ êå÷èðèëÿí èçòèðàá îíó þëöìÿ àïàðàúàã.

1978-úè èëäÿ Ðîìà Ïàïàñû VI Ïàâåëèí þëöìöíäÿí ñîíðà ÀëáèíîËó ÷èàíè Èîùàíí Û Ïàâåë àäû èëÿ 263-úö Ðîìà Ïàïàñû ñå ÷è ëÿíäÿêàðäèíàëëàðäàí áàøãà ùàìû ñåâèíäè. À÷ûãöðÿêëè, õåéèðõàù, ùàãã-ÿäàëÿò úàð÷ûñû Û Ïàâåë éàõøû òÿøêè ëàò÷û âÿ èñëàùàò÷û èäè. Êàðäèíàëëàðãîðõóéà äöøìöøäöëÿð. Ïàïà Âàòèêàíäà áàø âåðÿí ÷èðêèí ÿìÿëëÿð -äÿí, ìàôèéà èëÿ ÿëàãÿëÿð äÿí õÿáÿðäàð èäè. Îäóð êè, ÷èêðëè ïóëëàðûíéóéóëìàñûíäà áþ éöê ðîë îéíàéàí Âàòè êàí áàíêû äàõèë îë ìàãëà,ìàëèééÿ ñàùÿ ñèíäÿ äÿ ÿñàñëû äÿ éèøèê ëèêëÿð åòìÿéÿ ùà çûð ëàøûðäû.Ùÿìèí ìöä ùèø ñåíòéàáð ýå úÿñè î, Âàòèêàíûí äþâ ëÿò êàòèáè êàðäèíàëÂè ëèî éà èøäÿí äÿðùàë ÷ûõàðûëàúàã àäàìëàðûí ÿìðèíè ùàçûðëàìàã


637

áàðÿäÿ ýþñòÿðèø âåðìèøäè. Àõøàì ñààò 930-äà î, éàòàüûíà ýåòìèø, ñÿ -

ùÿðÿ éàõûí ñààò 5 ðàäÿëÿðèíäÿ õèäìÿò÷èëÿð îíó þëìöø ýþðìöøäöëÿð. Äþøÿìÿéÿ èøäÿí ÷ûõàðûëàúàã àäàìëàðûí ñèéàùûñû âÿ ýþðöëÿúÿê

èøëÿðèí ïëàíû îëàí êàüûçëàð ñÿïÿëÿíìèøäè. Êàðäèíàë Âèëèî îòàüà ýè -ðÿí êèìè, èëê þíúÿ êàüûçëàðû éûüàðàã úèáëÿðèíÿ äîëäóðìóøäó. ÐîìàÏàïàñû Û Ïàâåëèí Ïàïàëûüûíûí äöç áèð àéû òàìàì îëàíäà çÿùÿðâåðèëÿðÿê þëäöðöëìÿñè ÷îõ ñÿñ-êöéÿ ñÿáÿá îëñà äà, ñóè-ãÿñäèí öñòöà÷ûëìàìûø ãàëäû. Þçöíäÿí äþðä ÿñðäÿí äÿ ÷îõ ñîíðà áàø âåðÿí áóùàäèñÿíè Íîñòðàäàìóñ òàì äÿãèãëèéè èëÿ ýþðìöøäö.

10 ê13Ýþâøÿéÿí ùåéâàíëàðûí îòëàüûíäàí îò,Îò àëâåðè åäÿí øÿùÿðÿ éûüûëûá àïàðûëûð.ßñýÿðëÿð îòóí àðàñûíäà ýèçëÿíìèøëÿð, ñèëàù ñÿñëÿíèð.Àíòèá øÿùÿðèíèí éàõûíëûüûíäà ñûíàãäàí êå÷èðèëèð.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð ãÿòè ñþç äåìÿêäÿí ÷ÿêèíìèøëÿð.Ìÿëóì îëàí îäóð êè, ÿñýÿðëÿð îòóí àðàñûíäà ýèçëÿíèá Àíòèá øÿùÿ ðè -íÿ ýèðèáëÿð.

10 ê14Þçöíöí ùå÷ áèð ïëàíû îëìàéàí ìÿüðóð Öðíåë Âîñèë,Ãîðõàãëûüûí ÿñèðè îëäó âÿ ìÿüëóá åäèëäè.Ñîí äÿðÿúÿ ïèñ ôàùèøÿëÿðèí ìöøàéèÿòè èëÿÁàðñåëîíàéà, Êàðòåçèàí ìîíàñòûðûíäà ýöíàùûíû

åòèðàô åòìÿéÿ ýÿëìèøäè.

Ùàäèñÿëÿð Èñïàíèéàäà áàø âåðìèøäèð. Ðàùèáëÿð éàøàéàíÊàðòåçèàí ìîíàñòûðû (èíäè Ìîíò Àëëåðãî) Áàðñåëîíàíûí úÿíóáóíäà,áèð íå÷ÿ êèëîìåòðëèêäÿäèð. Öðíåë Âîñèëèí êèìëèéè ìÿëóì äåéèë.Ìÿëóì îëàí îäóð êè, Öðíåë ùàçûðäà Êàòàëîíèéàäà øÿùÿðäèð.

10 ê15Ãîúà ùåðñîã ÿëäÿí äöøöá, ñóñóçëóãäàí éàíûð.


638

Ñîí ýöíäÿ îüëó îíà ñó âåðìÿêäÿí èìòèíà åòäè.Ãóéóéà äöøäö âÿ þëö ÷ûõàðûëäû.Ñåíàò îüóëà ãîðõóëó þëöì ùþêìö êÿñäè.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ äÿ òÿäãèãàò÷ûëàð ãÿòè ñþç äåìÿêäÿí ÷ÿêèí -ìèøëÿð.

10 ê16Ùÿì ùàêèìèééÿòäÿ, ùÿì äÿ øÿõñè ùÿéàòûíäà õîøáÿõòäèð.Úàùûë ãàíû, ãÿçÿá, þëöì âÿ ÷àïãûí÷ûëûã.Ýþçÿë ëÿãÿáÿ ýþðÿ îíà ùÿñÿä àïàðàúàãëàð.Êðàë þç ÿìèí-àìàíëûüûíû ÿí ÷îõ ìÿòáÿõäÿ òàïûð.

Íîñòðàäàìóñøöíàñ Ëå Ïåëëåòéå êàòðåíèí êðàë XVIII Ëöäîâèêäÿí(1755-1824) áÿùñ åòäèéèíè ýþñòÿðìèøäèð. Òÿäãèãàò÷ûíûí áó ôèêðèíÿãàðøû ÷ûõàí îëìàìûøäûð.


639

Òåìïë Ìÿáÿäè. 1789-úó èë èíãèëàáû çàìàíû Òåìïë ùÿáñõàíàéà ÷åâðèëìèøäè. Êðàë ÕÂÛ Ëöäîâèê âÿ êðàëè÷à Ìàðèéà Àíòóàíåòòà åäàì îëóíàíà ãÿäÿð áóðàäà

ñàõëàíûëìûøäûëàð

1-úè ñÿòèðäÿ áÿéàí îëóíäóüó êèìè, êðàë XVIII Ëöäîâèêÿ áàø ãà -ëà ðûíäàí ôÿðãëè îëàðàã ñóè-ãÿñä òÿøêèë åäèëìÿìèø, î, ùÿéàòûíû õîø -áÿõ òëèêëÿ áàøà âóðìóøäó. Ùÿéàòäà îíóí ÿí ÷îõ çþâã àëäûüû, õîø ëà -äû üû äàäëû éåìÿêëÿð îëìóøäó.

Êðàë XVIII Ëöäîâèê “Ëå Äåñèðå” — “Àðçóîëóíàí” ëÿãÿáèíÿ ëàéèãýþ ðöëìöøäö. Î, 1791-úè èëäÿ, Áþéöê Ôðàíñà èíãèëàáû çàìàíû þëêÿ -äÿí ãà÷ìûøäû. Áþéöê ãàðäàøû êðàë XVI Ëöäîâèêèí 1793-úö èëäÿåäà ìûíäàí ñîíðà, îüëó Øàðëç êðàë ùåñàá îëóíñà äà, 1795-úè èëäÿØàðëçûí þëöìöíäÿí ñîíðà òàõò-òàúûí ãàíóíè âàðèñè Ëöäîâèê èäè.Îäóð êè, Íàïîëåîí äåâðèëäèêäÿí ñîíðà Ôðàíñàéà ãàéûäàðàã XVIIIËö äîâèê àäû èëÿ êðàë òàõòûíà ÿéëÿøìèøäè (1814-1815). ËàêèíÍàïîëåîí Åëáà àäàñûíäàí ãà÷àðàã éåíèäÿí ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿíäÿ(ìàðò, 1815) XVIII Ëöäîâèê êðàëëûãäàí ÿë ÷ÿêìèø, Íàïîëåîíóí“éöç ýöí” äàâàì åäÿí èìïåðàòîðëóüóíäàí ñîíðà, Ôðàíñà òàõò-òà úû -íà éåíèäÿí ñàùèá îëìóøäó (1815-1824).

10 ê17Ùÿáñõàíàäà êðàëè÷à ãûçûíûí ñîëìóø áÿíèçèíè ýþðÿíäÿ,Äàõèëèíäÿ ýèçëè áèð òÿÿññöô êå÷èðÿúÿê.Áó âàõò Àíãóëåìàäàí ìÿéóñåäèúè õÿáÿðëÿð ýÿëÿúÿê.Áèáèîüëó èëÿ íèêàù ëÿíýèäèëÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷û Ëå Ïåëëåòéå ùÿëÿ 1867-úè èëäÿ àøêàð åäèá êè, êàòðåíäÿñþù áÿò êðàë XVI Ëöäîâèêèí àèëÿñèíäÿí ýåäèð. Êðàë âÿ àèëÿñè—êðàëè÷àÌà ðèéà Àíòóàíåòòà, îüëó Øàðëç âÿ ãûçû Ìàðèéà Øàðëîòòà Òåìïë ùÿáñ -õàíàñûíäà îëàíäà êðàëè÷à þâëàäëàðûíà ýþðÿ ÷îõ ùÿéÿúàí êå÷è ðèð ìèø.Öìóìèééÿòëÿ, êàòðåí äåìÿê îëàð êè, êðàëûí ãûçû Ìàðèéà Øàð ëîòòàéàùÿñð îëóíóá. Ìÿëóìäóð êè, êðàë XVI Ëöäîâèê 1793-úö èëèíéàíâàðûíäà, êðàëè÷à èñÿ 1793-úö èëèí îêòéàáðûíäà åäàì åäèë ìèø äè.Îíëàðûí îüëó — Âÿëèÿùä Øàðëç 1795-úè èëäÿ Òåìïë ùÿáñ õà íà ñûí äàèøêÿíúÿëÿð íÿòèúÿñèíäÿ þëìöøäö. Ëàêèí Ìàðèéà Øàðëîòòà ÿñèð ëèê äÿîëàí ôðàíñàëû ÿñýÿðëÿðÿ ýþðÿ Àâñòðèéàéà ýèðîâ âåðèëäèéèíäÿí ñàü


640

ãàëìûøäû. Áóíóíëà áåëÿ, ùÿéàòû áîéó “Òåìïë ùÿáñõàíàñûíûí éåò è -ìè” àäûíû äàøûìûøäû. ×öíêè éåòèìëèê ùÿéàòû îðàäàí áàøëàìûøäû.

Ìàðèéàíûí éåääè éàøû îëàíäà Àíãóëåìà ùåðñîãó Ëóè Àíòóàí äåÁóð áîíëà íèøàíëàíìûøäû. Ìàðèéàíûí âàëèäåéíëÿðè åäàì åäèëäèêäÿíñîíðà Ëóè Àíòóàí ñèéàñè ãàëìàãàëäàí ÷ÿêèíÿðÿê íèêàùû ëÿíýèäèðäè.Ùà äèñÿëÿð îíó ìÿéóñ åòìèøäè.

4-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, íèêàù áàø òóòóá. 1799-úó èëäÿÌà ðè éà 21 éàøûíäà îëàíäà îíëàð Ëèòâàíûí Ìèòàâà øÿùÿðèíäÿ åâëÿí -ìèø äè ëÿð. Îíëàð íÿñèëëèêëÿ Ôðàíñàäàí Ëèòâàéà ãà÷ìûøäûëàð.

Ìàðèéà Øàðëîòòà Òåðåçà óçóí þìöð ñöðìöø, 1851-úè èë îêòéàáðàéû íûí 19-äà, 73 éàøûíäà äöíéàñûíû äÿéèøìèøäè.

10 ê18Ëîòàðèíýèéà ñöëàëÿñè Âåíäîìà éîë à÷àúàãäûð.Éóõàðûäàêû àøàüû ñàëûíàúàã, àøàüûäàêû éöêñÿëÿúÿêäèð.Ùàìîíóí îüëó Ðîìàäà ñå÷èëÿúÿêäèð.Âÿ èêè áþéöê ÷ûõûëìàç âÿçèééÿòäÿ ãàëàúàãäûð.

Êàòðåíäÿ Ôðàíñà êðàëû III Ùåíðèíèí þëäöðöëìÿñèíäÿí (1589) âÿIV Ùåíðèíèí òàõò-òàúà ñàùèá îëìàñûíäàí áÿùñ åäèëèð. Ìÿñÿëÿ áóðà ñûí -äàäûð êè, êðàë II Ùåíðèíèí þâëàäëàðû äàëáàäàë þëìöø âÿ éà þëäö ðöë -ìöøäö. Îíëàðûí ùå÷ áèðèíèí óøàãëàðû îëìàìûøäû. Êðàë III Ùåí ðè íèíþëö ìöíäÿí éåääè àé ÿââÿë èñÿ àíàñû Éåêàòåðèíà Ìåäè÷è þëìöø äö.Òàõò-òàúà ñàùèá îëìàüà êèìñÿ ãàëìàìûøäû. Òàíûíìûø àèëÿëÿð äÿí âÿéà ãîùóìëàðäàí ùÿð êÿñ òàõò-òàúà éèéÿëÿíìÿéÿ ñÿé ýþñòÿðÿ áèëÿðäè.Áå ëÿ äÿ îëäó. IV Ùåíðè êðàë II Ùåíðèíèí áàúûñû Ìàðãîòëà åâëÿíìèøäè.Ìàíåÿ òþðÿäÿí éåýàíÿ ìÿñÿëÿ îíóí ùóýåíîò ìÿçùÿ áè íÿ ãóëëóãåòìÿñè èäè. Ëàêèí î, Ïàðèñ ìÿçùÿáäÿí öñòöíäöð — äåéÿ ðÿê Ðîìà Ïà -ïà ñûíûí õåéèð-äóàñû èëÿ êàòîëèêëèéè ãÿáóë åòìèø âÿ Ôðàí ñàíûí êðàëû îë -ìóø äó. Ùóýåíîòëàðà äþíöê ÷ûõäûüûíà ýþðÿ îíëàð îíó Ùàìîíóí îüëó—äþíöê îüóë àäëàíäûðìûøäûëàð. 3-úö ñÿòèðäÿ ýþ ðö úö áóíà èøàðÿ åäèð.


641

1 Ò.Óê ðàèíñêàéà. Íîñòðàäàìóñ áåëÿ äåìèøäèð (ðóñúà). Ìîñêâà, 2000, ñÿù.145.

4-úö ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëèð êè,Ëîòàðèíýèéà ñöëàëÿñèíäÿí îëàíÙåíðè äå Ýèç âÿ Øàðë äå Ýèçãàðäàøëàðûíûí ùàêèìèééÿòÿ ýÿëìÿêíèééÿ òèí äÿí õÿáÿð òóòàí êðàë IIIÙåíðè îíëàðû þëäöðòñÿ äÿ, îíëàðûíñàü ãàëàí êè÷èê ãàðäàøû III Ùåíðèéÿñóè-ãÿñä äöçÿëäèá, îíó àðàäàíýþòöðìÿéÿ íàèë îë ìóøäó.Áåëÿëèêëÿ, Ëîòàðèíýèéà ñöëàëÿñèíèííöìàéÿíäÿëÿðè èñòÿêëÿ ðèí äÿí àñûëûîëìàéàðàã IV Ùåíðèíèíùàêèìèééÿòÿ ýÿëìÿñèíÿ øÿðàèòéàðàòìûøäûëàð. Îíó äà äåéÿê êè,Âåíäîì ùåðñîãëóüó 1515-úè èëäÿIV Ùåíðèíèí áàáàñû Êàðëûí øÿðÿôèíÿéàðàäûëìûøäû. Áèð ñþçëÿ, IV Ùåí ðèÂåíäîìóí ùåðñîãó èäè.

Íîñòðàäàìóñ 1-úè ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèð. 2-úè ñÿòèðäÿ êðàë III Ùåíðèíèí þëäöðöëìÿñèíäÿí, Íàâàððàëû Ùåí -

ðèíèí êðàë IV Ùåíðè àäû èëÿ Ôðàíñàíûí êðàëû îëìàñûíäàí áÿùñ åäèëèð.Ìà ðàãëûäûð êè, 1563-úö èëäÿ êðàëè÷à Éåêàòåðèíà Ìåäè÷è Íîñòðà äà -

ìó ñóí äîüìà øÿùÿðè Ñàëîíó çèéàðÿò åäÿíäÿ 10 éàøëû Ùåíðè äÿêðàëè÷àíûí éàíûíäà èìèø. Íîñòðàäàìóñ Ùåíðèíèí ýÿëÿúÿêäÿ Ôðàíñàêðàëû îëàúàüûíû à÷ûãëàìûøäû. Îíó äà äåéÿê êè, ýþðöúöíöí áó êàò ðåí -äÿ áÿéàí åòäèêëÿðè éåðèíÿ éåòäèêäÿí ñîíðà, îíó ùÿãèãè ýþðöúö êèìèãÿáóë åòìèøäèëÿð.

10 ê19Îíóí êðàëè÷à åëàí îëóíäóüó ýöí, Õåéèð-äóà âåðèëÿúÿê, äóàëàð îõóíàúàã.Ùåñàá äöçýöí âÿ ìÿíòèãÿ óéüóí îëàúàã.ßââÿëëÿð ìèñêèí îëàí (î) þìðöíäÿ þçöíö áåëÿ ìÿüðóð ùèññ åòìÿìèøäè.


642

Íîñòðàäàìóñäàí ñîíðà Êðàëè÷àÛ Éåëèçàâåòàíûí ñàüëûüûíäà îíóíëà

áàüëû ýþðö úöëöê Ïàðëàìåíòòÿðÿôèíäÿí ãàäàüàí îëóíìóøäó

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíè òÿäãèã åòìÿêäÿí ÷ÿêèíÿðÿê ýþñ òÿð ìèø -ëÿð êè, ùÿéàòäà îíëàðëà êðàëè÷à îëóá. Ëàêèí îíëàð 4-úö ñÿòèðäÿ éåðàëàí ùóìáëå (ñàäÿ, êàñûá, ìèñêèí, àäè, ìöòè, èòàÿòêàð) ñþçöíöí ìÿ -íà ÷àëàðëàðûíà ôèêèð âåðñÿéäèëÿð, Íîñòðàäàìóñóí Èíýèëòÿðÿíèí êðà ëè -÷àñû I Éåëèçàâåòàäàí áÿùñ åòäèéèíè ýþðÿðäèëÿð. Éåëèçàâåòàíûí àíàñûÀí íà Áîëåéí êðàë øÿúÿðÿñèíèí êàñûá íÿñëèíäÿí îëìóøäó. Àòàñû Âè -êîíò èäè. Àííà Áîëåéí êðàë III Ùåíðèíèí 2-úè àðâàäû èäè. Î, ÿðèíÿ ñö -áóò îëóíìàìûø õÿéàíÿòäÿ òÿãñèðëè áèëèíÿðÿê åäàì åäèëìèøäè. ÊðàëÉå ëèçàâåòàíû ãåéðè-ãàíóíè äîüóëìóø ùåñàá åäèðäè.1

Ìÿùç áóíà ýþðÿ äÿ Éåëèçàâå òà íûí óøàãëûüû ìÿøÿããÿòëè êå÷ ìèø -äèð. Àíà ñû, ñîíðà èñÿ àíàëûüû Êàòåðèíà Ãîâàðä ÿðèíÿ âÿôàñûçëûãäàòÿã ñèðëè áèëèíèá åäàì åäèë äèêäÿí ñîíðà, îíóí âÿçèé éÿòè àüûð èäè. Äå -ìÿê îëàð êè, òÿíùà èäè. Ëàêèí àòàñû þëìÿ ìèøäÿí ÿââÿë Éåëè çà âå òà íûíùÿãè ãÿ òÿí äÿ îíóí ãûçû îëäóüóíó òÿñäèãëÿ ìèø âÿ ùÿòòà IV Åäóàðä -äàí âÿ Ìàðè éà äàí ñîíðà îíóí òàõò-òàúà ñàùèá îëìàñûíû âÿ ñèé éÿòåòìèøäè. Þýåé áàúûñû, “Ãàíëû êðà ëè÷à” ëÿãÿ áèíè àëìûø Ìà ðè éàíûíñàðà éûí äà î, äÿôÿëÿðëÿ þëöìëÿ öçëÿø ìèøäè. Îíó áþéöê Éàðà äàí âÿìöòè ëèéè õèëàñ åòìèøäè. Éåëèçàâåòà 25 éàøûíäà îëàíäà êðàëè÷à Ìàðèéàäöíéàñûíû äÿéèøìèø âÿ Éåëèçàâåòà êðàëè÷à åëàí îëóíìóøäó.

Äöç ãûðõ áåø èë þëêÿéÿ ðÿùáÿðëèê åäÿí êðàëè÷à I Éåëèçàâåòà Èíýèë -òÿ ðÿíè ãöäðÿòëè äþâëÿòÿ ÷åâèðìèøäè. Óøàãëûãäà øàùèäè îëäóüó ùà äè -ñÿ ëÿð îíóí ýþçöíö î ãÿäÿð ãîðõóòìóøäó êè, ùå÷ âàõò àèëÿ ùÿéàòûãóðìàìûøäû.

ßòðàôëû ìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 3 ê28, 10 ê84.

10 ê20Î ïàðòèéàéà ìÿíñóá îëàí áöòöí äîñòëàð, Òÿëèì âÿ íÿçÿðèééÿäÿ êîáóä ñÿùâëÿðÿ ýþðÿ ãîâóëàðàã

þëöìÿ ìÿùêóì îëóíäóëàð.Ñàáèò ãèéìÿòÿ îëàí èúòèìàè ìöëêèééÿò áþéöê òÿðÿôèíäÿí

ìÿùâ åäèëäè.Ðîìà ÿùàëèñè ùå÷ âàõò áåëÿ úèíàéÿò âÿ çîðàêûëûüà ìÿðóç

ãàëìàìûøäû.


643

Êàòðåí Ìóññîëèíè âÿ îíóí ôàøèñò ïàðòèéàñûíäàí áÿùñ åäèð. Òÿëèìâÿ íÿçÿðèééÿäÿ éîë âåðèëÿí êîáóä ñÿùâëÿðÿ ýþðÿ îíëàð II Äöíéàìö ùàðèáÿñèíäÿí ñîíðà þëöìÿ ìÿùêóì åäèëìèøäèëÿð. Ìóññîëèíèõàëã ìöëêèééÿòèíè òàëàí åòìèø, ìÿíÿâè äÿéÿðëÿðè ùå÷ÿ åíäèðìèøäè.

Íîñòðàäàìóñóí êàòðåíäÿ áÿéàí åòäèêëÿðè ùàìûñû Èòàëèéàäà áàøâåðìèøäè.

10 ê21Êðàëëà ÿäàâÿòÿ ýþðÿ î,

êðàëäàí àøàüû îëàíà êþìÿêåäÿúÿê.

Îíà öçöêëÿð (äàø-ãàø)âåðèëÿúÿê âÿ þëäöðöëÿúÿê.

Àòà þç îüëóíà íÿúèáëèêòÿëãèí åòìÿê íàìèíÿ

Ãÿäèì Èðàíäàêû êàùèíëÿðêèìè ùÿðÿêÿò åäÿúÿê.

Í î ñ ò ð à ä à ì ó ñ ø ö í à ñÔîíáðéóí êàòðåíèí Èðàíäàíáÿùñ åòäèéèíè âÿ 1979-úó èëôåâðàë àéûíûí 12-äÿ øàùûíäåâðèëìÿñèíäÿí âÿÀéÿòóëëàù Õîìåéíèíèíùàêèìèééÿòÿ ýÿëìÿñèíäÿíñþç à÷äûüûíû ýþñòÿðèð. ØàùÌÿùÿììÿä Ðçà Ïÿùëÿâèõÿñòÿ îëäóüóíà ýþðÿ 1979-úó èë éàíâàðûí 16-äà

Òåùðàíû òÿðê åäÿðÿê õàðèúÿ ýåòìèøäè. Åëàí îëóíìóøäó êè, øàùñÿùùÿòè èëÿ áàüëû óçóíìöääÿòëè ìÿçóíèééÿòÿ ýåäèð. 1953-úö èëäÿäÿ øàù Èðàíû òÿðê åòìÿëè îëìóøäó. Ëàêèí Àìåðèêà âÿ Èíýèëòÿðÿíèíêþ ìÿéè èëÿ î,Òåùðàíà ãàéûäàðàã Ìîíàðõèéàíû éåíèäÿí áÿðãÿðàð


644

Åäóàðä âÿ Âàëèñèí íèêàù ýöíö.Ôðàíñà, 3 èéóí 1937-úè èë

åäÿ áèëìèøäè. Àíúàã áó äÿôÿ Èðàíûí ñöðÿòëè èíêèøàôûíäàí ãîðõàíÀÁØ, Èíýèëòÿðÿ âÿ Ôðàíñà ùàêèìèééÿòèí ðóùàíèëÿðèí ÿëèíÿ êå÷ìÿ ñè -íÿ ðÿâàú âåðìèøäèëÿð.

Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, Èðàí òÿêúÿ ÀÁØ-äàí äîããóç ìèëéàðääîë ëàðäàí àðòûã ìÿáëÿüÿ ìöàñèð òåõíèêà âÿ àâàäàíëûã àëìûøäû. Èðàí -äà 43 ìèíäÿí ÷îõ àìåðèêàëû ìöòÿõÿññèñ ÷àëûøûðäû. Áó áèð ùÿãèãÿòäèðêè, øàù Ìÿùÿììÿä Ðçà Ïÿùëÿâè ùàêèìèééÿòäÿí ãàí òþêìÿäÿí ÿë÷ÿêìèøäè. Õàëãà þç ìöãÿääÿðàòûíû þçö ùÿëë åòìÿéÿ èìêàí éàðàò -ìûø äû. Íîñòðàäàìóñ øàùûí áó ùÿðÿêÿòèíè éöêñÿê ãèéìÿòëÿí äè ðèð âÿîíó ãÿäèì Èðàíäà êàùèíëÿðèí “Àçàäëûã íàìèíÿ ãóëäàðëûüà ñîí ãîé -ìàã” áàðÿäÿ ãÿðàðû èëÿ ìöãàéèñÿ åäèð. ßí áàøëûúàñû èñÿ øà ùûí þç îü -ëóíóí ýÿëÿúÿéè íàìèíÿ áó àääûìû àòäûüûíû àëãûøëàéûð (áàõ: 1 ê70).

10 ê22Àéðûëìàüà ðàçûëûã âåðìÿê èñòÿìÿéÿí,Íÿòèúÿäÿ ëÿéàãÿòñèç êèìè òàíûíàúàã.Àäàëàðûí êðàëû ýöú òÿòáèã åäèëìÿêëÿ ãîâóëàúàã.Îíóí éåðèíÿ êðàë ÿëàìÿòè îëìàéàí ãîéóëàúàã.

Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåí äÿ èíàíûëìàñû ÷ÿòèí îëàí, ëàêèí ùÿéàòäàáàø âåðÿí áèð ùàäèñÿäÿí ñþç à÷ûð. ÕÕ ÿñðèí 30-úó èëëÿðèíèí îð òà ëà -ðûí äà Áþéöê Áðèòàíèéàíûí êðàëû VI Ýåîðã õÿð÷ÿíý õÿñòÿëèéèíäÿíõÿñ òÿ éàòûðäû. Âÿñèééÿò åòìèøäè êè, îíäàí ñîíðà òàõò-òàúà áþéöêîüëó ïðèíñ Åäóàðä ñàùèá îëñóí. Ëàêèí ïðèíñ Åäóàðä 1930-úó èëèííîéàáð àéûíäàí èíýè ëèñÿ ÿðÿ ýÿëìèø àìåðè êàëû Âàëèñ Ñèìïñîíëàýþðö øöð, ùÿòòà îíóíëà ýåúÿ êëóá ëàðûíà ýåäèðäè. Îíóí áó ùÿðÿêÿòèíÿÏàðëàìåíò, Êèëñÿ, Íàçèðëÿð êàáèíåòè ùàãã ãàçàíäûðìûðäû. Ýÿëÿ úÿêêðàë ÿñëè-íÿñëè îëàí, òàíûíìûø áèð àèëÿäÿí ãûç àë ìàã ÿâÿçèíÿ èêèíúèäÿôÿ ÿðäÿ îëàí áèð ãàäûíëà îòóðóá-äóðìàìàëû, õàëãûí àäÿò-ÿíÿ -íÿñèíè, ìÿíÿâè äÿéÿðëÿðèíè ãîðóìàëû èäè. 1936-úû èëäÿ êðàëVÛ Ýåîðã äöíéàñûíû äÿéèøÿíäÿí ñîíðà Åäóàðä êðàë åëàí åäèëäè.Ëàêèí î, Âàëèñ Ñèìïñîíëà ÿëàãÿëÿðè êÿñìÿê ÿâÿ çèíÿ, îíó ÿðèíäÿíáîøàòäû âÿ Ñèìïñîíëà åâëÿíÿúÿéèíè áÿéàí åòäè.


645

Èêè äÿôÿ ÿðäÿí áîøàíìûø áèð ãàäûíû Áþéöê Áðèòàíèéàíûí êðàëè÷àñûåòìÿê àüëàñûüàí èø äåéèëäè. Êðàë VIII Åäóàðä Âàëèñ Ñèìïñîíëàìîðãàíàòèê íèêàù áàüëàìàã ãÿðàðûíà ýÿëäè. Ãÿçåòëÿðäÿ êðàëíÿñëèíÿ ìÿíñóá øÿõñèí àäè àäàìëà åâëÿíìÿñè áàðÿäÿ òàðèõäÿíìöõ òÿëèô ôàêòëàð ýÿòèðèðäèëÿð. Ìÿñÿëÿí, XVI ÿñðäÿ êðàë VIII Ùåí ðè -íèí àëòû àðâàäûíäàí äþðäöíöí “àøàüû òÿáÿãÿäÿí” îëäóüó éàäà ñà -ëûíûðäû. Áåëÿ íèêàù, äàùà äîüðóñó, ìîðãàíàòèê íèêàùäà ãàäûí ÿðèíèííÿ òèòóëóíà, íÿ ýåðáÿ, íÿ äÿ âàð-äþâëÿòèíÿ ñàùèá îëà áèëÿð. Îíóíóøàã ëàðû äà âÿëèÿùä îëìàã ùöãóãóíäàí ìÿùðóì îëóðëàð. Ìîð ãà íà -òèê íèêàù — ëàòûí èôàäÿñè îëóá, “ñÿùÿð âàõòû âåðèëÿí ùÿäèééÿ” ìÿ íà -ñûí äàäûð. Ùÿãèãÿòÿí äÿ áåëÿ íèêàùäà ýÿëèíÿ úåùèç ùÿìèí ýöí ñÿùÿðâå ðèëÿðìèø. Áó íèêàùûí áàøãà áèð úÿùÿòè äÿ âàðìûø. Ãÿáóë îëóíìóøãàé äàäà ýÿëèí áÿéèí ñàü òÿðÿôèíäÿ äåéèë, ñîë òÿðÿôèíäÿ äóðìàëûèìèø. Áóíà “ñîë ÿë íèêàùû” äåéèëèð. Áöòöí áó àë÷àëäûúû ÿíÿíÿ êðàëûôèê ðèíäÿí äàøûíäûðìàã ö÷öí éàçûëìàìûø ãàíóí êèìè òÿëÿáîëóíàðìûø.

Êðàë VIII Åäóàðä áó òÿùãèðåäèúè øÿðòÿ áåëÿ ðàçû èäè. Ëàêèí Ïàð ëà -ìåíò âÿ Íàçèðëÿð Êàáèíåòè êðàëà óëòèìàòóì ýþíäÿðäè. “Éà Âà ëèñ -äÿí èìòèíà åòìÿëèñèíèç, éà äà òàõò-òàúäàí”.

Ìèëéîíëàðëà áðèòàíèéàëû ðàäèîíóí ãàáàüûíäà ÿéëÿøèá êðàëûí ãÿ ðà -ðû íû ýþçëÿéèðäè. 1936-úû èë äåêàáðûí 10-äà êðàë VIII Åäóàðä ùÿð ö÷êè ÷èê ãàðäàøûíû éàíûíà ÷àüûðàðàã þç ôèêðèíèí ãÿòè îëäóüóíó áÿéàíåò äè âÿ îíëàðûí èøòèðàêû èëÿ ìÿðàñèìäÿ òàõò-òàúäàí èìòèíà áàðÿäÿñÿ íÿäÿ èìçà àòäû. Ñÿíÿääÿ äåéèëèðäè:

— “Ìÿí, VIII Åäóàðä, Áþéöê Áðèòàíèéà, Èðëàíäèéà âÿ Áðèòà íè éà -íûí äîìèíèîíëàðûíûí êðàëû, Ùèíäèñòàíûí èìïåðàòîðó, áóíóíëà áÿéàíåäèðÿì êè, òàõò-òàúäàí èìòèíà åòìÿê áàðÿäÿ ãÿðàð ãÿáóë åòìèøÿì.Ãÿðàð ãÿòèäèð. Àðçóì áóäóð êè, ãÿðàð äÿðùàë ãöââÿéÿ ìèíñèí”.

Êðàë VIII Åäóàðä ùàêèìèééÿòäÿ 325 ýöí îëìóøäó. Áóíäàí ñîíðàî, Âèíäçîð ùåðñîãó òèòóëóíà ëàéèã ýþðöëäö, Âàëèñ Ñèìïñîíëà åâ ëÿí -ìÿê ö÷öí êþíöëëö ìöùàúèðÿòÿ ýåòäè.


646

1936-úû èë äåêàáðûí 11-äÿ îíóí êè÷èê ãàðäàøû VI Ýåîðã êðàë åëàíåäèëäè.

Íîñòðàäàìóñóí VI Ýåîðãà ìÿíôè ìöíàñèáÿòè (áàõ: 4-úö ñÿòèð)òÿê úÿ îíà ýþðÿ äåéèëäè êè, î, ïÿëòÿê èäè. VI Ýåîðã þëêÿíèí ñèéàñèùÿéà òûíäà ùå÷ áèð ðîë îéíàìàìûøäû. Î êè ãàëäû ùåðñîã Åäóàðäà, î,ùå÷ âàõò óíóäóëìàäû. Îíóí ùàããûíäà Ðàëô Ìàðòèí “Îíóí ñåâäèéèãàäûí” àäëû êèòàá éàçìûø, Åäóàðä âÿ Âàëèñèí ùÿéàòû áàðÿäÿ “Êðàëûíÿùâàëàòû” àäëû áÿäèè ôèëì ÷ÿêèëìèøäèð. 1972-úè èëèí ìàé àéûíûí 28-äÿ ùåðñîã Åäóàðä þçöíöí Ïàðèñäÿêè ìàëèêàíÿñèíäÿ äöíéàñûíûäÿéèøäè. Úÿíàçÿíè ùÿðáè òÿééàðÿäÿ Èíýèëòÿðÿéÿ ýÿòèðäèëÿð. ÂàëèñÑèìïòîí äà ùÿìèí òÿééàðÿäÿ èäè. Äÿôí ìÿðàñèìèíäÿ êèìñÿ äåäè:“Áó ýöí ìÿùÿááÿòè íàìèíÿ ÷îõ øåéäÿí êå÷ÿí ãåéðè-àäè áèð èíñàíëàâèäàëàøûðûã”.“Ñàí” ãÿçåòè éàçìûøäû: “Áþéöê ìÿùÿááÿò ñîíà éåòäè”.Ùÿãèãÿòÿí äÿ áþéöê ýþðöúöíöí áÿéàí åòäèêëÿðè éåðèíè àëäû (áàõ:

10 ê40).

10 ê23Íàøöêöð õàëãà ãàðøû åùòèéàò òÿäáèðëÿðè ýþðöëäö.Åëÿ áó âàõò ùÿìèí îðäó Àíòèáè òóòàúàã.Ìîíàêî êå÷èäèíäÿ àù-íàëÿ ñÿñëÿðè åøèäèëÿúÿê.Ôðåéöñäÿ ñàùèëëÿð î áèðèíèí ÿëèíÿ êå÷ÿúÿê.

Êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Ôðàíñàäà áàø âåðÿí ùàäè ñÿ -ëÿð äÿí áÿùñ åäèð. Äàùà äîüðóñó, ýþðöúö áó êàòðåíäÿ “Äðàãóí”ÿìÿ ëèé éàòûíäàí ñþç à÷ûð.

Àí òèá Ôðåéöñ êþðôÿçèíèí 20 ìèëëèéèíäÿäèð (áèð ìèë 1609 ì-ÿáÿðàáÿðäèð).

Éåääèíúè ÀÁØ îðäóñó áóðàäà ãóðóéà ÷ûõàðûëìûø, Àëìàíèéàíûí148 âÿ 157-úè äèâèçèéàëàðûíû ñûõûøäûðàðàã Àíòèáäÿí ÷ûõàðìûøäû. Îí -ëàð Ìîíàêîäàí êå÷ÿðÿê Ìåíòîíà ÷ÿêèëìèøäèëÿð. Íîñòðàäàìóñþçöí äÿí òÿãðèáÿí äþðä ÿñð ñîíðà áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿíè âÿ îíóí ùà -ðà äà éåð àëàúàüûíû äà òàì äÿãèãëèéè èëÿ ýþðìöøäö.


647

10 ê24Ìÿëüóá îëìóø øàùçàäÿ Åëáàäà ÿñèð åäèëèá.Î, Ýåíóéàäàí êå÷èá Ìàðñåëÿ ãÿäÿð äÿíèçëÿ ýåäÿúÿê.Áàë ÷ÿëëÿêëÿðè îíó ýöëëÿäÿí õèëàñ åòäè. Éàäëàðûí áþéöê úÿùäè èëÿ î ìÿüëóá îëäó.

Êàòðåí Íàïîëåîí Áîíàïàðòäàí ñþç à÷ûð. 1814-úö èëäÿ Âéàíàäàãÿáóë îëóíìóø ãÿðàðà ýþðÿ Íàïîëåîí Àðàëûã äÿíèçèíäÿ ÈòàëèéàíûíÅëáà àäàñûíà ñöðýöí åäèëìèøäè. 1815-úè èë ìàðò àéûíûí 1-äÿ î, Åëáààäàñûíäàí ãà÷àðàã Ìàðñåëèí éàõûíëûüûíäà Êàííà ÷ûõäû âÿ éîë áîéóîðäó òîïëàéàðàã 20 ìàðòäà Ïàðèñÿ ýÿëäè. Êðàë XVIII Ëöäîâèêþëêÿíè òÿðê åòäè. Ôðàíñûçëàð Íàïîëåîíó, äåìÿê îëàð êè, áàøëàðûíûíöñòöíäÿ Òéóëèðè ñàðàéûíà ýÿòèðäèëÿð. 3-úö ñÿòèðäÿ Íàïîëåîíóí èì ïå -ðàòîð ìóíäèðèíèí ãîëóíäà àðûëàð ùÿêê îëóíìóø åìáëåìÿ âÿ õàë ãûíèìïåðàòîðà åùòèðàìûíà èøàðÿ åäèëèð. Ëàêèí 4-úö ñÿòèðäÿí ýþðöí äöéöêèìè, Ðóñèéà, Àâñòðèéà, Èíýèëòÿðÿ âÿ áàøãà äþâëÿòëÿð ãîð õóéàäöøÿðÿê áèðëÿøäèëÿð âÿ Íàïîëåîíó ìÿüëóá åòäèëÿð. Èì ïå ðà òîðóí áóäÿôÿêè ùàêèìèééÿòè úÿìèñè éöç ýöí ÷ÿêäè. Áó, òàðèõÿ “éöç ýöí” âÿéà “éöçýöíëöê ùàêèìèééÿò” êèìè äàõèë îëäó.

10 ê25Áåçàí êå÷èäè Åáðî òÿðÿôèíäÿí à÷ûëäû.×îõ óçàãäàí Òàõî ýþðöíÿúÿêäèð.Îðêåñòðäÿ îòóðàí Áþéöê õàíûì òÿðÿôèíäÿíÏåëèãóñäà þçáàøûíàëûãëàð òöüéàí åäÿúÿê.

Êàòðåí ÕÕ ÿñðèí 1-úè éàðûñûíäà âÿòÿíäàø ìöùàðèáÿñè çàìàíû Èñ -ïà íèéàäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Åáðî âÿ Òàõî ÷àéëàðûÈñ ïàíèéàäàäûð. 1939-úó èëäÿ ýåíåðàë Ôðàíêî ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿíäÿðåñ ïóáëèêà÷ûëàð ùþêóìÿòè, áàø íàçèð äàõèë îëìàãëà Åáðî ÷àéû ñàùèë -ëÿ ðèíäÿí êå÷ÿðÿê Ôðàíñàéà ïÿíàù àïàðìûøäûëàð.

3-úö ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí îðêåñòð ãÿäèì ðîìàëûëàðäà áþéöê íöôóç ñà -ùèá ëÿðèíèí òåàòðäà îòóðäóãëàðû ìþòÿáÿð éåð ìÿíàñûíäàäûð.


648

Íîñòðàäàìóñóí çàìàíûíäà èñÿ îðêåñòð ñÿùíÿíèí áèð êöíúöíäÿ÷àëàðìûø, îðêåñòðëÿ öçáÿöç ñÿùíÿäÿúÿ ÷îõ ìþòÿáÿð àäàìëàð ãîë -òóã ëó êöðñöëÿðäÿ ÿéëÿøÿðëÿðìèø.

Ýþðöúö 3-úö ñÿòèðäÿ ÷îõ éöêñÿê íöôóç ñàùèáèíäÿí — áÿëêÿ äÿêðà ëè÷àäàí ñþç à÷ûð.

10 ê26Äàâàì÷û þç éàðàøûãëû ãàðäàøûíûí èíòèãàìûíû àëàúàãäûð.Î, êðàëëûüû èíòèãàì áÿùàíÿñè èëÿ ÿëÿ êå÷èðÿúÿêäèð.Ìàíåÿ àðàäàí ãàëäûðûëäû, ýöíàùëàíäûðàúàã êèìñÿ ãàëìàäû.Áðèòàíèéà óçóí ìöääÿò Ôðàíñà èëÿ áèðýÿ îëàúàã.

Ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû áó êàòðåíèí Êåííåäè ãàðäàøëàðûíäàí áÿùñ åò -äè éè íè ýþñòÿðìÿéÿ ÷àëûøñàëàð äà, ñÿòèðëÿð àðàñûíäà ìÿíòèãè ÿëàãÿéàðàí ìûð. Ìÿ ëóìäóð êè, Ðîáåðò Êåííåäè ÀÁØ ïðåçèäåíòè ñå÷èëÿ úÿ -éè òÿãäèðäÿ ãàð äàøû Úîí Êåííåäèíèí èíòèãàìûíû àëàúàüûíà ñþç âåð -ìèø äè. Ëàêèí 1968-úè èë èéóí àéûíûí 5-äÿ Ëîñ-Àíúåëåñäÿ, “Àì áàñ -ñà äîð” ìåùìàíõàíàñûíäà ñå÷èúèëÿð ãàðøûñûíäà ÷ûõûø åäÿíäÿí àçñîíðà èðàíëû Øèðõàí Øèðõàí òÿðÿôèíäÿí ãÿòëÿ éåòèðèëìèøäè. Äåìÿëè,ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿ áèëìÿìèøäè.

Áèçÿ ãàëûðñà, Íîñòðàäàìóñ áó êàòðåíèí ÿââÿëêè ö÷ ñÿòðèíäÿV.È.Ëåíèíäÿí ñþç à÷ûð. Ëåíèíèí áþéöê ãàðäàøû Àëåêñàíäð ÷àð III Àëåê -ñàíäðà ñóè-ãÿñä ùàçûðëàíìàñûíäà òÿãñèðëè áèëèíÿðÿê 1887-úè èëäÿåäàì åäèëìèøäè.

Ëåíèí ùÿãèãÿòÿí äÿ ùàêèìèééÿòÿ èíòèãàì áÿùàíÿñè èëÿ ýÿëìèøäè.2-úè ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð.

3-úö ñÿòèðäÿ èñÿ Ëåíèíèí ýþñòÿðèøè èëÿ ÷àð II Íèêîëàéûí âÿ àèëÿ ñè -íèí 17 èéóë 1918-úè èëäÿ Éåêàòåðèíáóðãäà ìÿùâ åäèëìÿñèíÿ èøàðÿåäèëèð.

4-úö ñÿòèðäÿ Ôðàíñà èëÿ Èíýèëòÿðÿíèí Àâðîïà Áèðëèéèíäÿ áèðýÿôÿàëèééÿòèíäÿí äàíûøûëûð.


649

10 ê27Áåøèíúè âÿ áþéöê Ùåðêóëåñèí ñàéÿñèíäÿ,Îíëàð ìÿáÿäè ìöùàðèáÿ èëÿ à÷ìàüà ýÿëÿúÿêëÿð.Òÿêúÿ Êëèìåíò Æöë âÿ Àñêàíèéà ãàéòàðûëìûøäûð.Ãûëûíú, à÷àð, ãàðòàë ùå÷ âàõò áåëÿ áþéöê ìöíàãèøÿäÿ îëìàìûøëàð.

ßêñÿð òÿäãèãàò÷ûëàð áó ãÿíàÿòäÿäèðëÿð êè, êàòðåí Íîñòðàäàìóñ -äàí 30 èë ñîíðà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Ýþðöúö êðàëIII Ùåíðèíè àèëÿäÿ 5-úè þâëàä îëäóüóíà ýþðÿ áåøèíúè àäëàíäûðûá.Ùåð êóëåñ III Ùåíðèíèí ãàðäàøû èäè. ×îõ çàëûì âÿ ãÿääàð îëäóüóíàýþðÿ “ãàíëû Ùåðêóëåñ” ëÿãÿáèíè àëìûøäû. Ãàðäàøû III Ùåíðèéÿ ñóè-ãÿñä äöçÿëòìèøäè. Ëàêèí ýþçëÿíèëìÿäÿí 1584-úö èëäÿ þëìöøäö.Êðàë III Ùåíðè èñÿ 1589-úó èëäÿ Æàê Êëåìàí òÿðÿôèíäÿí ãÿòëÿ éåòè -ðèë ìèøäè. Ùÿð èêè ãàðäàø þëäöêäÿí ñîíðà, àèëÿäÿ òàõò-òàúà ñàùèá îë -ìà üà êèìñÿ ãàëìàäûüûíäàí ùàêèìèééÿòÿ áèáèëÿðè Ìàðãîòóí ÿðè Íà -âàð ðàëû Ùåíðè ýÿëìèøäè. Î, äèíè ìöùàðèáÿëÿðÿ, äèíè çÿìèí öçÿðèíäÿìö íàãèøÿëÿðÿ Íàíò Ôÿðìàíû (1598) èëÿ áèðäÿôÿëèê ñîí ãîéìóøäó.Êà òîëèê äèíè þëêÿäÿ ðÿñìè äþâëÿò äèíè åëàí åäèëìèø, ùóýåíîòëàðà èñÿåòè ãàä àçàäëûüû âåðèëìèøäè.

10 ê28Ýþçÿë ìóñèãè éàçàí èêèíúè âÿ ö÷öíúö,Êðàë òÿðÿôèíäÿí áþéöê ùþðìÿòÿ ëàéèã ýþðöëÿúÿê.Êþê âÿ àðûüûí óúáàòûíäàí ÿëäÿí äöøÿúÿê.Âåíåðàäàí ýÿëÿí éàëàí ìÿëóìàò îíó àë÷àëäàúàã.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð àüëàáàòàí áèð ñþç äåìÿìèøëÿð.Äîüðóäóð, òÿäãèãàò÷û Íåä Ùàëëè êàòðåíèí èëê èêè ñÿòðèíäÿ ÈîùàíÑåáàñòèàí Áàõûí (1735-1772) ÷îõñàéëû óøàãëàðûíäàí (20-äÿí àðòûã)áÿùñ åäèëäèéèíè ýöìàí åäèð.

10 ê29Ñÿí-Ïîë äþ Ìàíñîë êå÷è ìàüàðàñûíäàí,Îíëàðû ñàããàëëàðûíäàí òóòóá áàéûðà ÷ûõàðàúàãëàð.ßñèðè èò êèìè ýÿòèçäèðäèëÿð.Áèãóððàëûëàð îíëàðû Òàðáà éàõûí àïàðäûëàð.


650

Áó êàòðåí áàðÿäÿ äÿ äèããÿòè÷ÿêÿí áèð ñþç äåéèëìÿéèá.

10 ê30Ãàðäàøîüëó âÿ éàõûíëàðäà ìöãÿääÿñ ìÿãàìûíà éöêñÿëÿíèí ãàíû.Ôàìèëèéàñû èëÿ òàüëàðû âÿ äàìëàðû ìöäàôèÿ åäèð.Ãîâóëàúàãëàð, ëöò-öðéàí þëöìÿ ìÿùêóì îëóíàúàãëàð.Éàøûëëàðû ãûðìûçû âÿ ãàðàéà ÷åâðèëÿúÿê.

Êàòðåí Íàïîëåîí Áîíàïàðò âÿ ãàðäàøû îüëó Øàðë Ëöè Íàïî ëåîí -äàí áÿùñ åäèð. 1-úè ñÿòèðäÿ 15 àâãóñòäà — àä ýöíöíäÿ, Íàïî ëåîíóíìöãÿääÿñ åëàí åäèëìÿñèíäÿí (1807) áÿùñ åäèëèð. Íàïî ëåîíóíâàõòûíäà 15 àâãóñò Ìöãÿääÿñ Íàïîëåîí ýöíö êèìè ãåéä åäèë -ìèøäè. Íàïîëåîí áöòöí îðäóíóí ðÿìçè ùåñàá îëóíóðäó.

10 ê31Ìöãÿääÿñ èìïåðèéà Àëìàíèéàéà ýèðÿúÿê.Èñìàèëèëÿð à÷ûã éåð àõòàðàúàãëàð.Óçóíãóëàãëàð Êèðìàíèéàíû äà èñòÿéÿúÿêëÿð.Ìöäàôèÿ åäÿíëÿðèí ùàìûñû òîðïàãäà áàñäûðûëàúàãëàð.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíè ÷ûõìàãëà éåðäÿ ãàëàíëàð Èðàí âÿ ÀÁØ-äàíáÿùñ åäèð. Èñìàèëèëÿð îðòà ÿñðëÿðäÿ Èðàí äþâëÿòè îëóá. Áèç áó áàðÿäÿàðòûã ÿòðàôëû äàíûøìûøûã (áàõ: 9 ê43). 3-úö ñÿòèðäÿ ÀÁØ-à èøàðÿåäèëèð. Óçóíãóëàã ÀÁØ-ûí Äåìîêðàòëàð ïàðòèéàñûíûí ñèìâîëóäóð.Êèðìàíèéà Îðìóç áîüàçûíûí Èðàí òÿðÿôèíäÿ ãÿäèì äþâëÿò îëóá.Ìàðàãëûäûð êè, Êèðìàíèéà éàðûñû Èðàíäà, éàðûñû ßôãàíûñòàíäàîëìàãëà èêè éåðÿ áþëöíìöøäö. Èíäè Èðàíäà ÿí áþéöê âèëàéÿòëÿðäÿíáèðè îëóá, Èðàí êþðôÿçèíÿ éàõûí ÿðàçèíè ÿùàòÿ åäèð. Ìÿðêÿçè øÿùÿðèÊèðìàíäûð.

2006-úû èëèí 1-úè éàðûñûíäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿð ýþñòÿðèð êè,ßôãàíûñòàí âÿ Èðàãû çÿáò åäÿí ÀÁØ, èíäè äÿ Èðàíû òóòàðàã îíóí íåôòìÿäÿíëÿðèíè ÿëÿ êå÷èðìÿê èñòÿéèð.

4-úö ñÿòèðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, Èðàíäà ñàéñûç-ùåñàáñûç èíñàíòÿëÿôàòû îëàúàã.


651

3-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ ÀÁØ-ûí Èðàíû òóòìàã àðçóñóíäàí ñþçà÷ûð. Ýþðöúö àäÿòÿí ëàáöä áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð.Äåìÿëè, ÀÁØ Èðàíà çÿðáÿ åíäèðñÿ äÿ, þëêÿíè òóòà áèëìÿéÿúÿê.

10 ê32Áþéöê èìïåðèéà ùÿð èë áþéöêëöéöíö ñàõëàìàã

ìÿúáóðèééÿòèíäÿ ãàëàúàã. Áèðèñè áàøãàëàðûíûí áàøû öñòöíäÿí ùàêèìèééÿòè ÿëÿ àëìàüà ýÿëÿúÿê.Îíóí ùàêèìèééÿòè âÿ þìðö ÷îõ ÷ÿêìÿéÿúÿê.Úÿìèñè èêè èë ýÿìèäÿ îëìàãëà äàâàì åäÿúÿê.

Áó êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñ Ôàøèñò Àëìàíèéàñûíäàí âÿ îíóí “ìå -ìàðû” Ùèòëåðäÿí ñþç à÷ûð. 1943-úö èëäÿ Ùèòëåð “Áþéöê Èìïåðè éà”éà ðàòäûüûíû åëàí åòìèøäè. Ëàêèí åëÿ áó âàõò òàëå îíäàí öç äþíäÿðäè.Ñòàëèíãðàä âÿ Êóðñê éàõûíëûüûíäà àüûð èòêèëÿð âåðäè. Ðîììåë Àôðè -êà äà ìÿüëóáèééÿòÿ óüðàäû. Îíóí Àôðèêà êîðïóñó Òóíèñäÿ èíýèëèñ -ëÿðÿ òÿñëèì îëäó.

1944-úö èëèí èéóë àéûíäà Ùèòëåð ñóè-ãÿñääÿí úàíûíû çîðëà ãóðòàðäû(2-úè ñÿòèð).

Ùèòëåðèí ùàêèìèééÿòè ýþðöúöíöí áÿéàí åòäèéè êèìè, 1943-úö èë -äÿí ñîíðà úÿìèñè èêè èë äàâàì åòäè. Ôöðåðèí áóíêåð ùÿéàòûíû ýþðö úöîáðàçëû øÿêèëäÿ, ýÿìèäÿ êå÷èðèëÿí ùÿéàòà áÿíçÿäèð.

Áó êàòðåíäÿ äèããÿòè úÿëá åäÿí úèääè áèð ìÿñÿëÿ äÿ îíäàí èáàðÿò äèðêè, Íîñòðàäàìóñ à÷ûãúà ãåéä åäèð êè, Ùèòëåð 1945-úè èëäÿ þëöá. Áóíóîíà ýþðÿ õöñóñè âóðüóëàéûðûã êè, áèð ÷îõëàðû áÿéàí åäèðëÿð êè, ýóéàÙèòëåð II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí ñîíðà Àìåðèêà ãèòÿñèíäÿ éàøàéûá.

10 ê33Óçóíïàëòàðëû ãÿääàð ôðàêñèéà,Ýÿëèá èòè õÿíúÿðëÿðè ïàëòàðëàðûíûí àëòûíäà ýèçëÿäÿúÿê.Ôëîðåíñèéà, ùåðñîã âÿ àäû èêè ùåúàäàí èáàðÿò éåðè òóòìàã ö÷öí,Îíóí àøêàðëàäûüû ãàíóíñóç âÿ éàëòàãëàðûí ÿëèëÿ îëàúàã.

Áó êàòðåí äÿ ùÿëÿëèê øÿðù îëóíìàìûøäûð.


652

10 ê34Ãàëëèéàëûëàð èìïåðèéàíû ìöùàðèáÿ èëÿ ÿëäÿ ñàõëàéàúàãëàð.Îíà êè÷èê éåçíÿñè õÿéàíÿò åäÿúÿê.Áóíó ùàðûí àòû ìÿùàðÿòëÿ ñÿéèðäÿí åäÿúÿê.Éåçíÿíèí ÿìÿëè óçóí ìöääÿòëè íèôðÿòÿ ñÿáÿá îëàúàã.

Êàòðåí Íàïîëåîíóí ñöâàðè îðäóñóíóí êîìàíäèðè Èîàõèì Ìö ðàò -äàí (1767-1815) áÿùñ åäèð. Ñöâàðè îðäóéà 1789-úó èëäÿ äàõèë îëàíÌöðàò òåçëèêëÿ ÿí ìàùèð úÿíýàâÿð êèìè òàíûíìûøäû. 1799-úó èëäÿÌèñèð éöðöøöíäÿ ãàçàíäûüû ãÿùðÿìàíëûüà ýþðÿ ýåíåðàë ðöòáÿñèàëìûø âÿ 1800-úö èëäÿ Íàïîëåîíóí ÿí êè÷èê áàúûñû Êàðîëèíà èëÿåâëÿíìèøäè. 1806-úû èëäÿ Íàïîëåí Íåàïîë êðàëëûüûíû îíà âåðìèøäè.1812-úè èëäÿ Íàïîëåîí Ìîñêâàíû òÿðê åäèá Ïàðèñÿ ãàéûäàíäà îðäóéàÌöðàò ðÿùáÿðëèê åäèðäè. 1814-úö èëäÿ Íàïîëåîí èìïåðèéàñû ñöãóòàóüðàéàíäà Ìöðàò áþéöê ñÿùâÿ éîë âåðäè. Äàùà äîüðóñó, Íàïîëåîíàõÿéàíÿò åòäè. Î, 1814-úö èëäÿ Àâñòðèéà âÿ Áðèòàíèéà èëÿ ñàçèøÿ ýèðäè.Ùÿìèí ñàçèøÿ ýþðÿ Íåàïîë êðàëëûüûíûí òîõóíóëìàçëûüû òÿìèíåäèëìÿëè èäè (ëàêèí Àâñòðèéàëûëàð ñîíðàëàð ñàçèøè ïîçäóëàð — Ã.Ï.).Íàïîëåîí ùèääÿòëÿíÿðÿê éàçìûøäû: “Íåàïîë êðàëûíûí ùÿðÿêÿòèáèàáûð÷ûäûð. Êðàëè÷à Êàðîëèíàíûí ùÿðÿêÿòèíè èñÿ òÿñâèð åòìÿêöìóìèééÿòëÿ, ÷ÿòèíäèð. Ýöìàí åäèðÿì êè, þìöð âÿôà ãûëà úàã âÿìÿí ùÿì þçöìÿ, ùÿì äÿ Ôðàíñàéà ýþðÿ î íàíÿúèáëÿðäÿí ãè ñàñàëàúàüàì”.

1815-úè èëèí ìàðò àéûíäà Íàïîëåîí Åëáà àäàñûíäàí ãà÷àðàã “100ýöí”ëöê ùàêèìèééÿòÿ ýÿëÿíäÿí ñîíðà, èíýèëèñëÿðÿ ãàðøû Âàòåðëîîêÿíäè éàõûíëûüûíäà ìöùàðèáÿéÿ ýåäÿíäÿ, Ìöðàò êþìÿéÿ ýÿëìÿêèñòÿñÿ äÿ, Íàïîëåîí ãöðóðóíó ñûíäûðìàìûø, ðÿää úàâàáû âåðìèøäè.Ñîíðàëàð Íàïîëåîí Ìöãÿääÿñ Éåëåíà àäàñûíäà ñöðýöíäÿ îëàðêÿíõàòûðëàéàðäû êè, ÿýÿð î, Ìöðàòà ãàðøû ãÿçÿáèíè óäà áèëñÿéäè, Ìöðàòîíóíëà ÷èéèí-÷èéèíÿ âóðóøñàéäû, Âàòåðëîî äþéöøöíö ìöòëÿã óäàðäû.Íÿ åäÿñÿí êè, òàëåäÿí ãà÷ìàã îëìóð.

Ìöðàò 1815-úè èëèí îêòéàáðûíäà þëäöðöëìöøäö.


653

10 ê35Êðàëûí êè÷èê îüëó äÿùøÿòëè ÷ûëüûíäûð.Áèðèíúè ÿìèñèãûçûíäàí ùÿçç àëìàã ö÷öíÌåíäÿí îëàí íàìÿëóìóí ÿëèëÿ þëöìÿ ýåäÿíÀðòåìèä ìÿáÿäèíäÿ ãàäûí ïàëòàðû ýåéÿúÿê.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð ìöõòÿëèô ôÿðçèééÿëÿð èðÿëè ñöð ñÿ -ëÿð äÿ, èíàíäûðûúû áèð íÿòèúÿéÿ ýÿëÿ áèëìÿìèøëÿð.

10 ê36Êðàë ùÿäÿéëÿ ìöùàðèáÿëÿðäÿí ñþç à÷àíäàí ñîíðà,Áðèòàíèéà àäàëàðûíäà îíà íèôðÿò åäÿúÿêëÿð.Õîø êå÷ÿí áèð íå÷ÿ èë ÿðçèíäÿ î, ÷àïûá òàëàéàúàã.Îíóí òèðàíëûüû íÿòèúÿñèíäÿ àäàäà ãèéìÿòëÿð äÿéèøäè.

Êàòðåí Ùèòëåð âÿ Áðèòàíèéà àäàëàðûíäàí áÿùñ åäèð. 1938-úè èëäÿíáàøëàìûø Ùèòëåð ùàìûíû ìöùàðèáÿ èëÿ ùÿäÿëÿéèðäè êè, éà ×åõîñëî -âàêèéà âÿ Ïîëøàéà ãàðøû îíóí ÿðàçè èääèàëàðû òÿìèí îëóíñóí, éà äàìöùàðèáÿ ãà÷ûëìàç îëàúàã. Èíýèëòÿðÿ à÷ûãúà áèëäèðìèøäè êè, ÙèòëåðÏîëøàíû çÿáò åòñÿ, îíà ãàðøû ìöùàðèáÿ åëàí îëóíàúàã. Ùèòëåð áèðíå÷ÿ èë ÿðçèíäÿ ÷àëäû-÷àïäû, òàëàäû, ùÿòòà Àëìàíèéàíûí ñóàëòû ãàéûã -ëàðû Áðèòàíèéà àäàëàðûíû áëîêàäàéà àëäû. Ìÿùç áóíà ýþðÿ äÿ Áðèòà -íèéàäà ãèéìÿòëÿð áàùàëàøìûøäû.

10 ê37Áîðæ ýþëöíöí éàõûíëûüûíäà áþéöê òîïëàíòû.Îíëàð Ìîíìåëéàíûí éàõûíëûüûíäà áèðëÿøÿúÿêëÿð.Äþéöø ìåéäàíûíäà ôèêèðëÿøÿðÿê ïëàí úûçàúàãëàð.Øàìáðè, Ìîðåí, ìöãÿääÿñ Éóëè ýöíö, äþéöø.

Êàòðåíäÿ àäû ÷ÿêèëÿí áöòöí éåðëÿð âàõòèëÿ Ñàâîé ùåðñîãëóüóíàäàõèë èìèø, Ëàðìîí 1925-úè èëäÿ òàðèõè ñÿíÿäëÿðëÿ ñöáóò åäèá êè,äèíè ìöùàðèáÿëÿðèí (1589-1598) ñîí èëëÿðèíäÿ ùåðñîã Ñàâîéñêè


654

Ìîíìåëéàíäà îðäó òîïëàéàðàã Ôðàíñàéà ýèðìÿê ö÷öí ùöúóìàêå÷èá. Ëàêèí Úåíåâðÿíèí áèð íå÷ÿ êì-äÿ, ìöãÿääÿñ Éóëè ýöíö (28àâãóñò) äþéöøäÿ Ôðàíñà êðàëû IV Ùåíðèíèí îðäóñó òÿðÿôèíäÿí àüûðìÿüëóáèééÿòÿ óüðàéûá. IV Ùåíðè êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ ýþñòÿðèëÿíéåðëÿðè äÿ òóòìóøäó.

10 ê38Àçàúûã èñòÿê, éàõûíû ìöùàñèðÿéÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðàúàã.Áàðáàðëàðûí ìöãÿääÿñ ãîøóí ùèññÿëÿðè è÷èíäÿ îëàúàã.Ãðèçîíëàðûí îðäóñóíóí ãîðõóñóíäàíÎðñèíè âÿ Ùàäðè ãàëëèéàëûëàðûí òîõóíóëìàçëûüûíà çÿìàíÿò

âåðÿúÿêëÿð.

Êàòðåíäÿ Íîñòðàäàìóñóí áÿéàí åòäèêëÿðè XVI ÿñðèí ñîíó, XVIIÿñðèí ÿââÿëëÿðèíäÿ áàø âåðèá. Áþéöê òàðèõè ÿùÿìèééÿòè îëìàäûüûíûíÿçÿðÿ àëàðàã ùàããûíäà ñþç à÷ìàãäàí âàç êå÷äèê.

10 ê39Áèðèíúè îüóë, äóë ãàäûí, óüóðñóç íèêàù,Óøàãñûç. Èêè àäà àðàñûíäà èõòèëàô.Îí ñÿêêèç éàøûíäàí ñîíðà èãòèäàðû ãàëìàéàúàã.Î áèðèñè äàùà åðêÿí éàøûíäà àäàõëàíàúàã.

Áó êàòðåí Íîñòðàäàìóñ ýþðöúöëöéöíöí ÿí óüóðëó ñÿùèôÿ ëÿ ðèí -äÿí áèðèíè òÿøêèë åäèð âÿ ýþðöúöéÿ ùÿëÿ ñàüëûüûíäà øþùðÿòýÿòèðìèøäè.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ Ôðàíñà êðàëû II Ôðàíñèñêèí Øîòëàíäèéàíûíêðàëè÷àñû Ìàðèéà Ñòöàðò èëÿ óüóðñóç íèêàùûíäàí (àïðåë, 1558) âÿõÿñòÿùàë êðàëûí òåçëèêëÿ þëÿúÿéèíäÿí, óøàãëàðû îëìàéàúàüûíäàíáÿùñ åäèëèð. Ôðàíñèñê êðàë II Ùåíðèíèí 7 þâëàäûíäàí 1-úèñè îëäóüóíàýþðÿ Íîñòðàäàìóñ îíó “áèðèíúè îüóë” àäëàíäûðìûøäûð. 1-úè ñÿòèðäÿýþðöúöíöí ñþç à÷äûüû “äóë ãàäûí” Ôðàíñèñêèí àíàñû êðàëè÷à Éåêà òå -ðè íà Ìåäè÷èäèð.


655

Êðàë II Ôðàíñèñê ùÿëÿ 18 éàøû òàìàì îëìàìûø äöíéàñûíû äÿ éèø -ìèø äè (áàõ: 1 ê10). Óøàüû îëìàéàí êðàëè÷à Ìàðèéà Ñòöàðò Øîòëàí äè -éà éà ãàéûòìàëû îëìóøäó. Î, Øîòëàíäèéàéà äþíäöêäÿí àç ñîíðà ÿðÿýåò ìèøäè. Áó, Èíýèëòÿðÿíèí êðàëè÷àñû I Éåëèçàâåòàíû íàðàùàò åäèðäè. I Éå-ëèçàâåòà ÿðÿ ýåòìÿìèøäè. Îäóð êè, þâëàäû éîõ èäè. Ýÿëÿúÿêäÿ Ìà -ðèéà Ñòöàðòûí Èíýèëòÿðÿíèí êðàëè÷àñû îëàúàüûíäàí ÷ÿêèíèðäè. Áóíàýþðÿ äÿ àðàëàðûíäà èõòèëàô áàøëàìûøäû.

Òàëå åëÿ ýÿòèðìèøäè êè, Ìàðèéàíûí ÿðèíè þëäöðìöøäöëÿð. Áó èøäÿîíóí ÿëè îëäóüóíó ñþéëÿéèðäèëÿð. Åëÿ áó âàõò Øîòëàíäèéàäà öñéàíáàø âåðìèøäè. Ìàðèéà ãîðõóñóíäàí Ëîíäîíà ïÿíàù ýÿòèðìèøäè. I Éå -ëèçàâåòà ôöðñÿòäÿí èñòèôàäÿ åäÿðÿê îíó áèð äàùà Øîòëàíäèéàéà áó -ðàõ ìàìûøäû. Áèð ìöääÿò ñîíðà Ìàðèéà êðàëè÷à I Éåëèçàâåòàéà ãàðøûñóè-ãÿñääÿ òÿãñèðëè áèëèíÿðÿê ìÿùêÿìÿíèí ùþêìö èëÿ 1587-úè èëäÿåäàì åäèëìèøäè (áàõ: 10 ê55).

Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ Ôðàíñà òàõò-òàúûíûí âÿëèÿùäè, ñîíðàëàðêðàë îëìóø IX Êàðëäàí áÿùñ åäèëèð. Î, 11 éàøûíäà îëàíäà àâñòðèéàëûÉåëèçàâåòà èëÿ íèøàíëàíìûøäû. Íîñòðàäàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð.

10 ê40Áðèòàíèéà òàõò-òàúûíûí úàâàí âàðèñèíÿ,Àòàñû þëÿðêÿí ìÿñëÿùÿòëÿð âåðäè.Àòà þëÿíäÿí ñîíðà, Ëîíäîí âàðèñëÿ ìöáàùèñÿéÿ ýèðèøäè.Âÿ òàõò-òàúû îíäàí òÿëÿá åòäè.

Èíýèëèñ òàõò-òàúûíäàí èìòèíà åäÿí êðàë VIII Åäóàðäà Íîñòðà -äàìóñ èêè êàòðåí ùÿñð åòìèøäèð. Áèç àðòûã áó ìÿñÿëÿ èëÿ áàüëû áöòöíìÿãàìëàðà òîõóíäóüóìóçà ýþðÿ áóðàäà òÿêðàðà ëöçóì ýþðìÿäèê.Ìàðàãëû ìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 10 ê22.

10 ê41Êîñàäëà Øàðëöñ àðàñûíäàêû ñÿðùÿääÿ, Âàäèíèí àøàüû ùèññÿñèíèí ëàï éàõûíëûüûíäà, Ôðàíø øÿùÿðèíäÿ óä ñÿñè, ÿòðàôäàíÑèìáàë âÿ áàøãà ìóñèãè àëÿòëÿðèíèí ñÿñè åøèäèëÿúÿê.


656

Êàòðåíäÿ àäû ÷ÿêèëÿí áöòöí éåð àäëàðû Íîñòðàäàìóñóí èëê ìÿ -ùÿá áÿòèíè òàïäûüû Àæåí øÿùÿðèíèí òÿãðèáÿí 70 êì-äÿäèð.

Áóíóíëà áåëÿ, êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð áèð ñþç äåìÿêäÿí÷ÿêèíìèøëÿð.

10 ê42Àíãëèê íÿñëèíèí èíñàíïÿðâÿð êðàëëûüû,Îíó ñöëù âÿ áèðëèêäÿ éàøàäàúàã.Ùÿðáè ÿñèð îíóí ùöäóäëàðû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ éàðûéîëäà.Ñöëù óçóí ìöääÿò îíëàð ö÷öí ñàõëàíàúàã.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíäÿ ýþðöúöíöí áÿéàí åòäèêëÿðèíèíýÿëÿúÿêäÿ áàø âåðÿúÿéèíè ãåéä åäèðëÿð. Áÿçèëÿðè èñÿ ýþñòÿðèðëÿð êè,Íîñòðàäàìóñ êàòðåíäÿ ÕÕ ÿñðèí îðòàëàðûíäà ñöãóòà óüðàìûøÁðèòàíèéà èìïåðèéàñûíäàí ñþç à÷ûð.

10 ê43×îõ ýþçÿë ýöíëÿð, êðàëûí ùÿääÿí àðòûã õåéèðõàùëûüû,Íÿñÿ ãóðóëóá, íÿñÿ äàüûäûëûá, òåçëèêëÿ, ãÿôèëäÿí, ñÿùëÿíêàðëûãäàí.Î, àðâàäû áàðÿäÿ äåéèëÿí éàëàíëàðà èíàíàúàãÕåéèðõàùëûüû âÿ èíàìû óúáàòûíäàí þëöìÿ ìÿùêóì îëàúàã.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíèí êðàë XVI Ëöäîâèêäÿí áÿùñ åòäèéèíèýþñòÿðèðëÿð. Áàøãàëàðû èñÿ îíó øÿðù åòìÿêäÿí ÷ÿêèíìèøëÿð.

10 ê44Íÿ âàõò êè, áèð êðàë þç ðÿèééÿòèíÿ ãàðøû ÷ûõàúàã,Áëóàëû ýåíóàëûëàðû ãóë ùàëûíà ñàëàúàã.Ìàìîë, Êîðäîáà âÿ Äàëìàñèéà ÿùàëèñè,Êðàëûí éåääè òþðÿìÿñè êþëýÿéÿ êå÷äè, éåíè èë ïóëëàðû âÿ âàùèìÿ.

Êàòðåíèí 1-úè âÿ 2-úè ñÿòðèíäÿ êðàë III Ùåíðèäÿí áÿùñ åäèëèð. Î,þç äöøìÿíè Ùåíðè äå Ýèçè þëäöðòäöêäÿí ñîíðà, þëêÿäÿ áàø âåðÿíèüòèøàøëàð îíó ìÿúáóð åòìèøäè êè, áàøãà áèð äöøìÿíè, ÍàâàððàëûÙåíðèéÿ ïÿíàù àïàðñûí. Ëàêèí êðàëû îðàäà õÿíúÿðëÿ Æàê Êëåìåí


657

þëäöðìöøäö. Áóíóíëà äà Âàëóà ñöëàëÿñèíèí ùàêèìèééÿòèíÿ ùÿìè -øÿëèê ñîí ãîéóëìóøäó. Íîñòðàäàìóñóí ñîíóíúó ñÿòèðäÿ ýþñòÿðäèéèêèìè, êðàë II Ùåíðèíèí âÿ êðàëè÷à Éåêàòåðèíà Ìåäè÷èíèí éåääèþâëàäûíûí ùàìûñû éà þç ÿúÿëè èëÿ äöíéàñûíû äÿéèøìèø, éà äà þëäö ðöë -ìöøäö. ßòðàôëû ìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 1 ê10.

10 ê45Íàâàððà êðàëëûüûíûí êþëýÿñè ÿñë äåéèë. Áó, áèð íÿôÿðèí ùÿéàòûíû ãåéðè-ãàíóíè åäÿúÿê.Êàìáðäà âÿä åäèëìèø ãÿòèééÿòñèç àíä Îðëåàí êðàëû ãàíóíè ñÿðùÿäè áàüûøëàéàúàã.

Êàòðåí XVI ÿñðèí ñîíëàðûíäà Ôðàíñàäà áàø âåðÿí ìÿùÿëëèõàðàêòåðëè ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Åðèêà ×èòÿì èñÿ êàòðåíèí áèðáàøàIV Ùåíðèäÿí ñþç à÷äûüûíû ýþñòÿðèð. Î, 1562-úè èëäÿí Íàâàððà êðàëûåëàí åäèëìèøäè. 1594-úö èëäÿí äöíéàñûíû äÿéèøäèéè 1610-úó èëÿãÿäÿð Ôðàíñà êðàëû îëìóøäó.

Êðàë IV Ùåíðè Êàìáðèéàíûí ãóáåðíàòîðó Áàëàãíèíèí ùÿéàò éîë -äàøûíû þçöíÿ ìÿøóãÿ åòìèøäè. Êðàë øÿùÿðÿ àèä õöñóñè ìöëêèééÿòèãóáåðíàòîðà áàüûøëàìûøäû. Ýþðöúö 4-úö ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèð.

10 ê46Ùÿéàò, òàëå, ãûçûëäàí þòðö þëÿí, ëÿéàãÿòñèç êö÷ÿ ãàäûíû,Î, Ñàêñîíèéàíûí éåíè ñå÷èúèñè îëìàéàúàã.Ñàõòà, éîëóíó àçìûø, øèðíèêëÿíäèðèúèíè õàëãà ãàéòàðàðàã,Áðàóíøâåãäÿí ìÿùÿááÿò íèøàíÿñè êèìè òàíûòäûðàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí öìóìè ðÿéèíÿ ýþðÿ êàòðåí XVII ÿñðèí ÿââÿë ëÿ -ðèí äÿ ýåäÿí ñèéàñè ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Îõóúóëàð ö÷öí ìàðàãäî üóðìàéàúàüûíà ÿìèí îëäóüóìóçà ýþðÿ îíëàðû ñàäàëàìàã äàí âàçêå÷äèê.


658


659

Äöíéà Òèúàðÿò Ìÿðêÿçèíèí ïàðòëàäûëìàñû (11.ÛÕ.2001)

Ïåíòàãîí ïàðòëàéûøäàí ñîíðà

10 ê47Áóðãîñ øÿùÿðèíäÿí îëàíëàð Ýèðëàíä õàíûìà,Åòäèéè õÿéàíÿòÿ ýþðÿ úèääè úÿçà âåðÿúÿêëÿð.Ëåîíóí áþéöê ïðåëàòû Ôîðìîíä âàñèòÿñè èëÿ Éàëàí÷û çÿââàðëàð âÿ îüðóëàð ìÿùâ åäèëäè.

Êàòðåí Èñïàíèéàäà áàø âåðÿí âÿòÿíäàø ìöùàðèáÿñèíäÿí áÿùñåäèð. 1936-úû èëäÿ Ôðàíêîíóí ùÿðáè õóíòàñû Áóðãîñäà ùàêèìèééÿòèÿëÿ àëäû. Ðåñïóáëèêà÷ûëàð èñÿ Áàëåàð àäàëàðûíà ñîõóëàðàã Èâèñ âÿÔîðìîíòåðè ÿëÿ êå÷èðìèøäèëÿð. 1939-úó èëäÿ þëêÿäÿ Ôðàíêî ùàêè -ìèé éÿòè áÿðãÿðàð îëäóãäàí ñîíðà ìèíëÿðëÿ ðåñïóáëèêà÷û äþâëÿòÿãàðøû úèíàéÿòÿ ýþðÿ çèíäàíà àòûëìûøäû.

1-úè ñÿòèðäÿ éåð àëàí Ýèðëàíä õàíûì Èñïàíèéàíûí òàúû, ÷ÿëÿíýè,øàí-øþùðÿòè ìÿíàñûíäà èøëÿíèá âÿ þëêÿíèí ïàéòàõòû Ìàäðèä íÿçÿðäÿòóòóëóá. Ýèðëàíä — ÷ÿëÿíý ìÿíàñûíû âåðèð.

10 ê48Èñïàíèéàíûí ëàï äÿðèíëèéèíÿ áàéðàã,Àâðîïàíûí ëàï óúãàðûíäàí ýÿëÿúÿê.Åñí ÷àéû éàõûíëûüûíäà áÿäáÿõòëèê áàø âåðÿúÿê.Îíóí áþéöê îðäóñó ìÿüëóáèééÿòÿ óüðàéàúàã.

Êàòðåíäÿ XVI ÿñðèí 2-úè éàðûñûíäà (10 àâãóñò 1557-úè èë) Èñïàíèéàèëÿ Ôðàíñà îðäóëàðû àðàñûíäà áàø âåðÿí äþéöøäÿí ñþùáÿò ýåäèð. Èñ ïà -íèéà îðäó ùèññÿëÿðè Íèäåðëàíääàí (Àâðîïàíûí ëàï óúãàðû) êå÷ÿðÿêÑÿí-Êÿíòåí éàõûíëûüûíäà ôðàíñûç îðäóñó èëÿ öç-öçÿ äàéàíìûøäû.

10 ê49Äöíéàíûí áàüû òÿçÿ øÿùÿðèí éàõûíëûüûíäàäûð. È÷èáîø äàüëàð éîëóí öñòöíäÿ,Òóòóëàúàã âÿ áþéöê ÷ÿëëÿéèí è÷èíÿ ñàëûíàúàã.Îíà çîðëà êöêöðäëö ñó è÷èðäèëÿúÿê.


660

1 Éóðè Ìóõèí. Àìåðèêàëûëàðû 11 ñåíòéàáð 2001-úè èëäÿ êèì þëäöðìöøäö. Ìîñêâà, 2005.

ÕÕ ÿñð íîñòðàäàìóñøöíàñëàðû áó êàòðåíèí Íéó-Éîðêëà áàüëûîëäóüóíó ýþñòÿðèáëÿð. Áóíó îíóíëà ÿñàñëàíäûð ìûø ëàð êè, Íéó-Úåðñè“Äöíéàíûí áàüû” àäëàíûð âÿ Íéó-Éîðê (òÿçÿ øÿùÿð) Íéó-Úåðñèíèíëàï éàõûíëûüûíäàäûð. Íîñòðàäàìóñóí ñþùáÿò à÷äûüû è÷èáîø äàüëàð —Äöíéà Òèúàðÿò Ìÿðêÿçèíèí ãîøà áèíàñûäûð.

Íîñòðàäàìóñóí áó êàòðåíäÿ áÿéàí åòäèêëÿðè éåíè ìèíèëëèéèí âÿéåíè éöçèëëèéèí 1-úè èëèíäÿ áàø âåðìèøäè.

2001-úè èë ñåíòéàáðûí 11-äÿ òåððîðèñòëÿð òÿðÿôèíäÿí ãà÷ûðûëìûø 2ÿäÿä Áîèíã—757 ñÿðíèøèí òÿééàðÿñè Íéó-Éîðêäà Äöíéà Òèúà ðÿòÌÿðêÿçè àäëàíàí âÿ ùÿð áèðè 110 ìÿðòÿáÿäÿí èáàðÿò, 402 ì ùöí -äöðëöéöíäÿ ãîøà ãöëëÿéÿ ÷ûðïûëàðàã áèíàëàðû äàüûòìûøäû. È÷èíäÿ 92ñÿð íèøèí âÿ åêèïàæ îëàí 1-úè òÿééàðÿ ñÿùÿð ñààò 845-äÿ Øèìàë ãöë ëÿ -ñè íÿ, 2-úè òÿééàðÿ èñÿ àç ñîíðà ñààò 906-äà Úÿ íóá ãöëëÿñèíÿ ÷ûð -ïûëìûø âÿ áèð ñààò éàðûì ÿðçèíäÿ ùÿð èêè áèíà ÷þêÿðÿê éåðëÿ éåêñàíîëìóøäó. Þëÿíëÿðèí ñàéû 2.811 íÿôÿð èäè.

Ñÿùÿð ñààò 940-äà èñÿ îüóðëàíìûø 3-úö ñÿðíèøèí òÿééàðÿñè Áîèíã—757Âàøèíãòîíäà ÀÁØ-ûí Ìöäàôèÿ Íàçèðëèéè éåðëÿøÿí Ïåí òàãîíóíáèíàñûíà ÷ûðïûëäû. Íÿòèúÿäÿ 189 íÿôÿð þëäö. Àç ñîíðà ñààò 1037 äÿãè -ãÿäÿ Ïåíñèëâàíèéà Øòàòûíäà, Øÿíêñâèë éàõûíëûüûíäà ãà÷ûðûëìûø òÿé éàðÿÀÁØ ùÿðá÷èëÿðè òÿðÿôèíäÿí âóðóëäó. Òÿééàðÿäÿ îëàí 44 íÿôÿð ñÿð -íèøèíèí ùàìûñû þëäö. Òÿééàðÿíèí âóðóëìàñûíû îíóíëà ÿñàñëàí äûð äû ëàðêè, òåððîðèñòëÿð Êÿìï Äåâèäÿ ùöúóì åäÿ áèëÿðäèëÿð. Ëàêèí Ïðå çè äåíòÁóø ùÿìèí âàõò Êÿìï Äåâèääÿ éîõ èäè. Áó ùàäèñÿëÿð çàìàíû òÿé éà -ðÿëÿðè îüóðëàéàí 19 íÿôÿð äÿ äàõèë îëìàãëà úÿìèñè 3044 íÿôÿð ùÿëàêîëìóøäó. Áó ÀÁØ ðÿñìèëÿðèíèí ìÿëóìàòûäûð.

Ëàêèí ùàäèñÿ èëÿ áàüëû àïàðûëàí ãåéðè-ðÿñìè òÿäãèãàòëàðäà ýþñ òÿ -ðèëèð êè, áó èø ÀÁØ-ûí õöñóñè õèäìÿò îðãàíëàðû òÿðÿôèíäÿí ùàçûð -ëàíìûø âÿ ùÿéàòà êå÷èðèëìèøäèð. Ò. Ìåéñàí, Ì. Òðàéäåí, É. Ìóõèíâÿ áàøãàëàðû áó ôèêèðäÿ äèð ëÿð.1 Îíëàð ãåéä åäèðëÿð êè, 11 ñåíòéàáðùàäèñÿñèíäÿí ñîíðà ÀÁØ-äà ùå÷ áèð âÿçèôÿëè øÿõñ èøäÿí ÷ûõàðûë ìà -ìûø, ÿêñèíÿ Ìÿðêÿçè Êÿøôèééàò Èäàðÿñèíèí áöäúÿñè 42 % àðòûðûëìûø -äûð êè, áóíóí äà õåéëè ùèññÿñè îíëàðûí ìààøëàðûíà ýåäèð.

Ãÿäèì ðîìàëûëàð äåéèá: “Àíëàéàíà èøàðÿ êèôàéÿò åäÿð”.


661

10 ê50Ìåç ÷àéû Ëöêñåìáóðã òîðïàüûíäàí ýåúÿ-ýöíäöç àõûá ýåäÿúÿê.Î, Ñàòóðíó âÿ ö÷öíö Äîë÷à áöðúöíäÿ àøêàð åäÿúÿê.Äàü âÿ äöçÿíëèê, øÿùÿð, ãÿñÿáÿ âÿ êÿíä,Ëîòàðèíýèéàäà äàøãûí, Äîë÷à áöðúöíöí õÿéàíÿòè.

II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû àëìàíëàðûí Áåë÷èêà âÿ Ôðàíñàéàùöúóìó çàìàíû Ìåç ÷àéû îíëàðà ÿñàñ ìàíåÿ èäè. Êàòðåíèí 1-úè ñÿò -ðèíäÿ ýþðöúö áóíà èøàðÿ åäèð. Êàòðåíèí áàøãà ñÿòèðëÿðè ìöùà ðèáÿéÿâÿ Ëîòàðèíýèéàäà äàøãûíà ùÿñð åäèëèá. Ïëàíåòëÿðäÿí Ìåðêóðè, Âå -íåðà âÿ Éóïèòåðèí Ñàòóðí ïëàíåòèíÿ âÿ Äîë÷à áöðúöíÿ çàùèðè éàõûí -ëàøìàñû 2021-úè èëèí 13-21 éàíâàðûíäà áàø âåðÿúÿê.

10 ê51Ëîòàðèíýèéà þëêÿñèíèí àøàüû ùèññÿñèíèí áÿçèñèÀëìàíëàðûí àøàüû òîðïàãëàðû èëÿ áèðëÿøÿúÿê.Ïèêàðäëàð, íîðìàíäëàð, Ìåí òàõò-òàúûíäàí îëàíëàðÂÿ îíëàð äà êàíòîíëàðëà éåíèäÿí áèðëÿøÿúÿêëÿð.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ýþñòÿðäèéè êèìè, Ëîòàðèíýèéà Àëìàíèéà èëÿ èêèäÿôÿ áèðëÿøäèðèëèá. Áèðèíúè äÿôÿ 1871-1919, èêèíúè äÿôÿ 1940-1944-úöèëëÿðäÿ.

Ýþðöíäöéö êèìè, êàòðåí Àëìàíèéà èëÿ Ôðàíñà àðàñûíäà ýåäÿíìöùàðèáÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð.

Êàòðåíèí 3-úö ñÿòðèíäÿ àäû ÷ÿêèëÿí éåðëÿð Ïðóññèéà îðäóñó òÿðÿ -ôèíäÿí çÿáò åäèëìèøäè. Áèñìàðê èêè òÿëÿá èðÿëè ñöðìöøäö: Ëîòà ðèí -ýèéà Àëìàíèéàéà áèðëÿøäèðèëñèí âÿ Ôðàíñà 5 ìèëéàðä ãûçûë ôðàíêþäÿ ñèí êè, àëìàí îðäóñó Ôðàíñàäàí ÷ûõàðûëñûí. Ôðàíñàíûí ýþñòÿðèëÿíøÿðòëÿðÿ áîéóí ÿéìÿêäÿí áàøãà ÿëàúû éîõ èäè. 1873-úö èëäÿ 5 ìèë -éàðä ãûçûë ôðàíê þäÿíèëäèêäÿí ñîíðà, Ëîòàðèíýèéàäàí áàøãà éåðäÿãàëàí áöòöí òîðïàãëàð àçàä åäèëìèøäè.


662

10 ê52Ëèñ âÿ Øåëäà ÷àéëàðûíûí ãîâóøäóüó éåðäÿ, Äàâàìëû íèêàù ìÿúëèñè îëàúàã.Àíòâåðïäÿ — ïåéèí àïàðûëàí éåðäÿ,Úàâàí ãûç áàêèðÿ îëàðàã ãàëàúàã.

Êàòðåíäÿ ñþùáÿò ýåäÿí úîüðàôè àäëàðà Áåë÷èêàäà òÿñàäöô åäèëèð.Ëèñ âÿ Øåëäà ÷àéëàðû Ýåðò øÿùÿðè éàõûíëûüûíäà ãîâóøóð. Áó øÿùÿðäÿÿñðëÿð áîéó áèð ÷îõ ìöùöì ñàçèøëÿð èìçàëàíìûøäûð. Àíòâåðï èñÿÁåë÷èêàíûí ïàéòàõòû Áðöññåë âÿ Ýåíò øÿùÿðëÿðèíäÿí ñîíðà, þëêÿíèíö÷öíúö áþéöê øÿùÿðèäèð. Òÿÿññöô êè, êàòðåí áàðÿäÿ áó ìÿëóìàòäàíÿëàâÿ áèð øåé äåìÿê èãòèäàðûíäà äåéèëèê.

10 ê53Áó ö÷ ìÿøóãÿ óçóí ìöääÿò áèð-áèðè èëÿ äèäèøÿúÿê.ßí áþéöéö äèíìÿéÿúÿê, àç ãóëàã àñàúàã.Áþéöê áó èøäÿ äàùà îíà ùàìè îëìàéàúàã.Ìÿøóãÿ îíó àü éîëóí îäëó ñèïÿðè àäëàíäûðàúàã.

Áÿçè ãÿðá òÿäãèãàò÷ûëàðû ùå÷ áèð ÿñàñ îëìàäàí áó êàòðåíèÑöëåéìàí Ãàíóíè èëÿ ÿëàãÿëÿíäèðìÿéÿ ÷àëûøñàëàð äà, àüëàáàòàí áèðôèêèð èðÿëè ñöðÿ áèëìÿéèáëÿð. Áÿçèëÿðè êàòðåíèí Ôðàíñà êðàëû II Ùåíðèâÿ îíóí ìÿøóãÿ êèìè ñàõëàäûüû ö÷ ãàäûíäàí, õöñóñÿí äÿ îíóí ÷îõèñòÿäèéè Äèàíà Ïóàòéåäÿí áÿùñ åòäèéèíè ãåéä åäèðëÿð.

10 ê54Áó äöíéàéà ýèçëè ìÿøóãÿäÿí äîüóëìóø,Èêè ãÿìýèí ìÿëóìàòëà éöêñÿéÿ ãàëäûðûëàí,Äöøìÿíëÿð àðàñûíäà î (ãûç), ÿñèð åäèëÿúÿê.Âÿ Ìàëèíÿ âÿ Áðöññåëÿ ýÿòèðèëÿúÿê.


663

1 Äàìîí Âèëñîí. Ïåéüÿìáÿðëèê. Ëîíäîí, 2003, ñÿù.171.

Ýþðöúöíöí áó êàòðåíè äÿ øÿðù îëóíìàìûø ãàëûð. Ìàëèí (èíäè Ìå -÷åëèí) Áåë÷èêàíûí øèìàëûíäà øÿùÿðäèð. Áðöññåë Áåë÷èêàíûí ïàé òàõòûâÿ Àâðîïà Áèðëèéèíèí Áàø ãÿðàðýàùûíûí éåðëÿøäèéè øÿùÿðäèð.

10 ê55Óüóðñóç íèêàù òÿíòÿíÿ èëÿ ãåéä îëóíàúàã.Ùàìû ñåâèíÿúÿê, ëàêèí ñîíó àúûíàúàãëû áèòÿúÿê.ßð âÿ àíà Ìàðèéàéà ëàãåéäëèê ýþñòÿðÿúÿêëÿð.Ïùéáå þëäö âÿ ýÿëèí îíäàí äà áÿäáÿõòäèð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð êàòðåíèí èíýèëòÿðÿíèí êðàëè÷àñû II Éåëèçàâåòà,îüëó ×àðëç âÿ ýÿëèíè øàùçàäÿ Äèàíàäàí áÿùñ åòäèéèíè èñðàðëà ñö áóòàéåòèðìÿéÿ ÷àëûøûðëàð. Êàòðåíèí 3-úö ñÿòðèíäÿ Ìàðèéà Ñòöàðòûí àäûíûí÷ÿêèëäèéèíÿ áåëÿ ìÿùÿë ãîéìóðëàð. Îíëàðûí ôèêèðëÿðèíè àëò-öñò åäÿíáàøãà áèð äÿëèë îäóð êè, ×àðëç ñàü-ñàëàìàòäûð. Ùÿòòà Äèàíà äàí àéðû -ëàí äàí ñîíðà êþùíÿ ìÿøóãÿñè Êàìèëëà èëÿ ÿââÿëêè ÿëà ãÿ ëÿ ðè áÿðïàåòìèø, Äèàíà 1997-úè èë àâãóñò àéûíûí 31-äÿ Ïàðèñäÿ àâòî ìîáèëãÿçàñûíà äöøÿðÿê äöíéàñûíû äÿéèøÿíäÿí ñîíðà, î, Êà ìèë ëà èëÿ ðÿñ -ìè íèêàùà ýèðìèøäèð.

ßñëèíäÿ, áó êàòðåíäÿ ñþùáÿò ÷îõ ýÿíú âÿ ÷îõ äà õÿñòÿùàë îëàíÔðàíñà êðàëû II Ôðàíñèñê âÿ Øîòëàíäèéàíûí êðàëè÷àñû Ìàðèéà Ñòöàðòûííèêàùûíäàí ýåäèð (1558). Ôðàíñèñê åâëÿíÿíäÿ ùÿëÿ 16 éàøû òàìàìîëìàìûøäû. Þìöð éîëó ÷îõ ãûñà îëàí Ôðàíñèñê (1543-1560) 5 äå -êàáð 1560-úû èëäÿ äöíéàñûíû äÿéèøìèøäè. Ìàðèéàíûí Ôðàíñèñêäÿíóøàüû îëìàäûüûíà ýþðÿ Øîòëàíäèéàéà ãàéûòìàëû îëìóøäó. Áóðàäàéåíèäÿí ÿðÿ ýåòìèøäè. 1567-úè èë èüòèøàøëàðû çàìàíû Èíýèëòÿðÿéÿãà÷ ìûøäû. Îíóí Ëîíäîíà ïÿíàù ýÿòèðìÿñèíèí ÿñàñ ñÿáÿáè ÿðèíèíþëäöðöëìÿñèíäÿ ñó÷ëó áèëèíìÿñè îëìóøäó. Ñîíðàëàð êðàëè÷à I Éå ëè -çà âåòàéà ãàðøû ñóè-ãÿñääÿ òÿãñèðëè áèëèíÿðÿê ìÿùêÿìÿíèí ùþêìöèëÿ åäàì åäèëìèøäè (áàõ: 10 ê39).

Íîñòðàäàìóñ êàòðåíèí ñîí ìèñðàñûíäà “ýÿëèí îíäàí äà áÿä áÿõò -äèð” äåìÿêëÿ áóíà èøàðÿ åòìèøäèð.


664

4-úö ñÿòèðäÿ èøëÿíÿí “Ïùéáå” äÿ áþéöê ìàðàã äîüóðóð. Ôðàíñûç âÿèíýèëèñ äèëëÿðèíäÿ ïù ùÿðô áèðëÿøìÿñè ô ñÿñèíè âåðèð. Áå èñÿ áåò òàäûð, éÿíèÿëèôáàäà èêèíúè ùÿðô. Äåìÿëè, ñþùáÿò II Ôðàíñèñêäÿí ýåäèð.1

10 ê56Êðàë ïðåëàòû î ãÿäÿð ÿéèëèá òÿçèì åäÿúÿê êè,Àüçûíäàí øîðóëòó èëÿ ãàí àõàúàã.Èíýèëèñ èäàðÿ-öñóëó éåíèäÿí êðàëëà íÿôÿñ àëäû.Óçóí ìöääÿò êþòöê êèìè úàíñûç îëàí, Òóíèñäÿ úàíëàíäû.

Òàðèõ÷è íîñòðàäàìóñøöíàñ Ð.Âåëø ýþñòÿðèð êè, êàòðåí XVII ÿñðèíîðòàëàðûíäà Èíýèëòÿðÿäÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Ìÿñÿëÿáó ðàñûíäàäûð êè, êðàë I ×àðëçûí ãÿðàðûíà áîéóí ÿéìÿéÿí Êàí òåð áå -ðè íèí áàø éåïèñêîïó Ëàóäó èíýèëèñ Ïàðëàìåíòè 1645-úè èëäÿ þëöìÿìÿùêóì åòìèøäè. Ïðåëàò êðàë I ×àðëç âÿ Ïàðëàìåíòäÿí àúèçàíÿ øÿ -êèëäÿ õàùèø åòìèøäè êè, îíó äàð àüàúûíäàí àñìàñûíëàð, áàëòà èëÿ áîé -íóíó âóðñóíëàð. Ýþðöúö 1-úè âÿ 2-úè ñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèð.

Éåðè ýÿëìèøêÿí îíó äà äåéÿê êè, úÿìèñè 4 èë ñîíðà — 1649-úóèëäÿ êðàë þçö äÿ åäàì åäèëìèøäè.

4-úö ñÿòèðäÿ èñÿ ñþùáÿò àäìèðàë Áëåéêäÿí ýåäèð. 1653-úö èëäÿàüûð éàðàëàíàðàã òÿãàöäÿ ÷ûõàí àäìèðàëû àç ñîíðà âÿçèôÿéÿ ãàéòàð -ìûø, Òóíèñäÿ áàø âåðÿí èüòèøàøëàðû éàòûðìàã âÿ þëêÿíè ìöñòÿìëÿ -êÿéÿ ÷åâèðìÿê ö÷öí Øÿðãÿ ýþíäÿðìèøäèëÿð. Î, ùÿãèãÿòÿí äÿ Òó -íèñè ðàì åòìèøäè.

10 ê57Éóõàðû ãàëõàí þç ùþêìäàðûíû éàõøû òàíûìàéàúàã.Áþéöêëÿðèí êè÷èê óøàãëàðû ðöñâàé åäèëÿúÿêëÿð.Áåëÿ ìóðäàð âÿ ãÿääàð âàðëûã ùå÷ âàõò îëìàìûøäûð.Àðâàäëàðûíûí óúáàòûíäàí ãàðà êðàë îíëàðû àðàäàí ýþòöðÿúÿê.

Êàòðåí Èðàãäàí áÿùñ åäèð. 1994-úö èëèí ïàéûçûíäà ÑÿääàìÙöñåéíèí êöðÿêÿíëÿðè: Ùöñåéí Êàìàë ÿë-Ìÿúèä (ìöäàôèÿ íàçèðè),ãàðäàøû Ñÿääàì Êàìàë ÿë-Ìÿúèä (Ïðåçèäåíòèí Ìöäàôèÿ äÿñòÿñèíèí


665

áàø÷ûñû) àðâàäëàðûíû âÿ óøàãëàðûíû ýþòöðÿðÿê Èîðäàíèéàéà ãà÷ìûø,ñèéàñè ñûüûíàúàã èñòÿìèøäèëÿð. Ñÿääàì Ùöñåéí íöìàéÿíäÿëÿð ýþí -äÿ ðÿðÿê îíëàðûí ãàéûòìàñûíû âÿ ãàéûäàúàãëàðû òÿãäèðäÿ ãûçëà ðû íûí âÿíÿâÿëÿðèíèí õàòèðèíÿ îíëàðû áàüûøëàéàúàüûíû áèëäèð ìèøäè. Àëòû àé äàíñîíðà, 1995-úè èëèí ôåâðàëûíäà àðâàäëàðûíûí òÿêèäè âÿ âÿòÿí ùÿñ ðÿòèîíëàðû Èðàãà ãàéûòìàüà ìÿúáóð åòìèøäè. Îíëàð åëÿ ýöìàí åäèð äèëÿðêè, þìöð-ýöí éîëäàøëàðû ùå÷ îëìàçñà þâëàäëàðûíûí õàòèðèíÿ ýþç éà øûòþêÿðÿê àòàëàðûíäàí ÿðëÿðèíè áàüûøëàìàüû õàùèø åäÿúÿêëÿð. Ëà êèíîíëàðûí Ñÿääàì Ùöñåéíèí ãûçëàðû îëäóüóíó óíóäóðäóëàð. Áàü äàäàäþíÿí êèìè îíëàð ÿðëÿðèíäÿí áîøàíìàã áàðÿäÿ âÿñàòÿò ãàëäûð äûëàð.

Òåçëèêëÿ ùÿð èêè êöðÿêÿíè âÿ âàëèäåéíëÿðèíè, öìóìèééÿòëÿ îí -ëàðûí íÿñèëëÿðèíè éîõ åòäèëÿð.

1-úè ñÿòèðäÿ Êàìàë ÿë-Ìÿúèäèí Ñÿääàì Ùöñåéíè éàõøû òàíûìà -äûüûíäàí, 2-úè ñÿòèðäÿ ùÿð èêè ãàðäàøûí þâëàäëàðûíûí éåòèì ãàëìà -ñûí äàí, 3-úö ñÿòèðäÿ Ñÿääàì Ùöñåéíäÿí âÿ 4-úö ñÿòèðäÿ îíóíãûçëàðûíûí ÿðëÿðèíèí þëöìöíÿ ñÿáÿá îëìàñûíäàí äàíûøûëûð.

10 ê58Ìàòÿì âàõòû, ãÿçÿáëè ìàêåäîíèéàëû ìîíàðõ,Ýÿíúèí öñòöíÿ ìöùàðèáÿ èëÿ ýåäÿúÿê.Ãàëëèéà òÿðÿääöä åäÿúÿê, Ïàïà òÿùëöêÿäÿ îëàúàã.Ãÿðáèí äàíûøûãëàðûíûí àúûñûíû Ìàðñåë ÷ÿêÿúÿê.

Êàòðåí Èñïàíèéà èëÿ Ôðàíñà àðàñûíäà ýåäÿí ìöùàðèáÿäÿí áÿùñåäèð. Êðàë XIII Ëöäîâèê þëÿíäÿ (1643) êðàë åëàí åäèëÿí XIV Ëö äî -âè êèí úÿìè 5 éàøû âàðìûø. Áóíäàí èñòèôàäÿ åäÿí Èñïàíèéà êðàëû IV Ôè-ëèï Ôðàíñàéà ãàðøû ìöùàðèáÿéÿ ýèðèøìèøäè. 1-úè ñÿòèðäÿ Íîñ òðà -äàìóñ áóíà èøàðÿ åäèð. Ìàðàãëûäûð êè, ýþðöúö Èñïàíèéà êðàëëàðûÔèëèïëÿðè áöòöí êàòðåíëÿðèíäÿ àäàø îëäóãëàðûíà ýþðÿ ÌàêåäîíèéàëûÔèëèïëÿ ìöãàéèñÿ åäèð âÿ ìàêåäîíèéàëû àäëàíäûðûð.

Îíó äà ãåéä åòìÿéÿ äÿéÿð êè, ýþðöúö 72 èë Ôðàíñà êðàëû îëìóøÕIV Ëöäîâèêÿ ðÿüáÿòëÿ áèð íå÷ÿ êàòðåí ùÿñð åòìèøäèð. XIV Ëö äî -âèêèí äöíéà øþùðÿòëè Âåðñàë áàøäà îëìàãëà áèð ÷îõ òàðèõè àáèäÿëÿðèí


666

óúàëäûëìàñûíäà, Àðàëûã äÿíèçè èëÿ Àòëàíòèê îêåàíûíû áèðëÿøäèðÿí Ìè -äè êàíàëûíûí òèêèëìÿñèíäÿ ìèñèëñèç õèäìÿòè îëìóøäóð. Ìàðàãëû ìÿ -ëó ìàò ö÷öí áàõ: 10 ê79, 10 ê89.

10 ê59Ëèîí ÿðàçèñèíäÿ åéíè íèééÿòëÿ èéèðìè áåø íÿôÿð,Áåø âÿòÿíäàø, àëìàíëàð, áðåññàíëàð, ãðèñîíúà äàíûøàí ëàäûíëàð,Ëÿéàãÿòëè àäàìûí àäû èëÿ óçóí ãàòàðû ýÿòèðÿúÿêëÿð.Èç àõòàðàí èòëÿðèí ùöðìÿñè èëÿ ýÿëèøëÿðè àøêàð îëäó.

Æîáåð ùÿëÿ 1656-úû èëäÿ áÿéàí åòìèøäè êè, êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿíëÿð5 ñåíòéàáð 1572-úè èëäÿ éåðèíÿ éåòèá. Ëÿéàãÿòëè àäàì Êîíäåäèð.Ùóýåíîòëàðà ãàðøû ñóè-ãÿñääÿí — êöòëÿâè ãûðüûíäàí ñîíðà (Âàðôîëî -ìåé ýåúÿñè — 1572, 24 àâãóñò) ñàü ãàëìûø Ìàëèíè Êîíäåíèí àäûí -äàí ÷ûõûø åäÿðÿê 4500 íÿôÿðëÿ Ëèîíó òóòìàã èñòÿéèá. Ëèîíëóëàðäàí25 íÿôÿð õÿëâÿòè îëàðàã øÿùÿð äàðâàçàëàðûíû à÷ìàëû èìèø. Ëàêèí øÿ -ùÿð ãàðíèçîíó õÿáÿð òóòàðàã îíëàðû ìÿùâ åòìèøäè. Íîñòðàäàìóñ 4-úöñÿòèðäÿ áóíà èøàðÿ åäèð.

10 ê60Ìÿí Íèñ, Ìîíàêî, Ïèç, Ýåíóéà, Ñàâîíà,Ñèåíà, Êàïóéå, Ìîäåí, Ìàëòà ö÷öí àüëàéûðàì.Áó éåðëÿðèí éåíè èë ùÿäèééÿëÿðè ãàí âÿ ãûëûíú îëàúàã.Îä, ñó, éåð òèòðÿéÿúÿê, àðçóîëóíìàç áÿäáÿõòëèêëÿð.

Êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí áÿùñ åäèð. Ìöùàðèáÿ âàõòûýþðöúöíöí ñàäàëàäûüû éåðëÿð äþéöø ìåéäàíûíà ÷åâðèëìèøäè. 1943-úöèë éåíè èë ÿðÿôÿñèíäÿ Ùèòëåð îðäó ùèññÿëÿðè Ñòàëèíãðàä éàõûí ëûüûíäàìöùàñèðÿéÿ àëûíûá òÿñëèì îëìóøäóëàð. 1944-úö èëèí éåíè èëè ìöòòÿôèãîðäóëàðûí Èòàëèéàéà ýèðìÿñè èëÿ éàääà ãàëäû. 1945-úè èëèí éåíè èëèÙèòëåð îðäóñóíóí ùÿð òÿðÿôäÿí ùöúóìà êå÷ìÿñè, ÿââÿëúÿ ìöòòÿôèãîðäóëàðûíûí ôàøèñòëÿðèí ùöúóìóíóí ãàðøûñûíû àëìàñû âÿ ÿêñ -ùöúóìàêå÷ìÿñè âÿ àç ñîíðà îíó äàðìàäàüûí åòìÿñè êèìè òàðèõÿ äöøäö.


667

10 ê61Áåòòà, Âéàíà, Åìîðò, Øîïðîí, Ïàííîíó âàðâàðëàðà òÿñëèì åòìÿê èñòÿéÿúÿêëÿð.Íèçÿ âÿ îäëà ýþðöíìÿìèø ýöú.Ñóè-ãÿñä÷èëÿð íöôóçëó ãàäûí òÿðÿôèíäÿí àøêàð åäèëÿúÿêëÿð.

Áó êàòðåí 1683-1699-úó èëëÿðäÿ Îñìàíëû Èìïåðèéàñû èëÿ Àâ ñò -ðèéà àðàñûíäà ýåäÿí ìöùàðèáÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. 1683-úö èëäÿ Ïîëøàâÿ Âåíåñèéà îðäóëàðûíûí êþìÿéè èëÿ Âéàíà òöðêëÿðèí ìöùà ñè ðÿ -ñèíäÿí àçàä åäèëìèø, ñîíðà èñÿ ðóñëàð äà îíëàðà ãîøóëàðàã òöðê ëÿðèÏàííîíóí (Ìàúàðûñòàí) Øîïðîí, Áóäà âÿ áàøãà øÿùÿðëÿðèíäÿí ñû -õûø äûðûá ÷ûõàðìûøäûëàð.

3-úö ñÿòèðäÿ 1697-úè èë äþéöøëÿðè òÿñâèð åäèëèð. Òöðêëÿð éåíèäÿíÂéàíàíû ÿëÿ êå÷èðìÿê öçðÿ îëóáëàð. Ëàêèí õðèñòèàí îðäóëàðû áèðëÿ -øÿ ðÿê îíëàðû ìÿüëóá åäèáëÿð. Áó ìÿüëóáèééÿò òöðêëÿðÿ áàùà áàøàýÿëìèøäè. 1699-úó èë ñàçèøèíÿ ýþðÿ òöðêëÿð Ìàúàðûñòàí âÿ Õîðâà -òèéà éà ãàðøû ÿðàçè èääèàëàðûíäàí èìòèíà åòìèøäè.

Áåòòà âÿ Åìîðò î âàõòëàð Ðîìà èìïåðèéàñûíûí ÿéàëÿòëÿðè îëóá.Èíäè èñÿ Èñïàíèéàíûí úÿíóá ÿéàëÿòëÿðèäèð.

10 ê62Ñîðáèí éàõûíëûüûíäà Îíãðèéÿ (Ìàúàðûñòàí) ùÿìëÿ åòìÿê ö÷öíÁðöäëö Ùåðîëä ýÿëèá îíëàðû õÿáÿðäàð åäÿúÿê.Âèçàíòèéàíûí áàø÷ûñû, Ñëàâîíèéàëû Ñàëëîí Îíëàðû ÿðÿá ãàíóíëàðûíà äþíäÿðìÿê ö÷öí ýÿëÿúÿê.

Áó êàòðåí äÿ 1683-1699-úó èëëÿð Àâñòðèéà — Îñìàíëû ìöùàðèáÿ ñèí -äÿí áÿùñ åäèð. 1683-úö èë èéóëóí 14-äÿ 150.000-ëèê òöðê ãîøóí ùèññÿëÿðèÂéàíàíû ìöùàñèðÿéÿ àëìûøäû. Âéàíàíû úÿìèñè 15.000 íÿ ôÿð äÿí èáàðÿòãàðíèçîí ìöäàôèÿ åäèðäè. Ëàêèí Àâñòðèéàíûí ìöòòÿôèãëÿðè àëìàíëàð âÿêðàë Éàí III Ñîäåñêèíèí êîìàí äàíëûüû èëÿ ïîëéàêëàðûí ýöúëö îðäóñóêþìÿéÿ ýÿëìèøäè. Ùÿìèí èëèí ñåíòéàáð àéûíûí 12-äÿ ìöòòÿôèã îðäóëàðûòöðêëÿðè ìÿüëóá åòäèëÿð. Áóíäàí ñîíðà Òöðêèéÿ Ìÿðêÿçè Àâðîïàäàí


668

òÿäðèúÿí ÷ÿêèëìÿéÿ ìÿúáóð îëäó. Êàòðåíèí 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðèíäÿÍîñòðàäàìóñ Ñóëòàí II Ñö ëåé ìàíûí Àâðîïàéà àéàã à÷ìàñûíûí ÿñàñìÿãñÿäèíè à÷ûãëàéûð.

10 ê63Êèäîíèéà, Ðàãóñà (Äóáðîâíèê), Ñòðèäîí øÿùÿðè (Áîñíèéà),Ëîüìàí êþìÿéè èëÿ éåíèäÿí éàøûëëàøàúàãëàð.Êðàëûí îüëó èêè ãÿùðÿìàíûí þëöìöíÿ ýþðÿ þëäö.ßðÿáèñòàí âÿ Ìàúàðûñòàí åéíè éîëó ñå÷ÿúÿêëÿð.

Áó êàòðåíäÿ èñÿ Îñìàíëû Èìïåðèéàñûíûí éàâàø-éàâàø ñöãóòà öçòóòìàñûíäàí, òóòäóüó ÿðàçèëÿðè èòèðìÿñèíäÿí áÿùñ åäèëèð.

4-úö ñÿòèðäÿ Îñìàíëû Èìïåðèéàñûíûí Ìàúàðûñòàí âÿ ßðÿáèñòàíûäà èòèðÿúÿéè ýþñòÿðèëèð.

10 ê64Àüëà Ìèëàí, àüëà Ëóêêà âÿ Ôëîðåíñèéà,Íÿ âàõò êè, áþéöê Äó÷å äþðäòÿêÿðëè àðàáàéà ìèíÿúÿê.Î, Âåíåñèéàíûí éàõûíëûüûíäà òàõò-òàúû äÿéèøìÿê ôèêðè èëÿ

èðÿëèëÿéÿúÿê.Î âàõò Ðîìàäà Êîëîííà äÿéèøäèðèëÿúÿê.

Áó êàòðåí äÿ Íîñòðàäàìóñóí ýþðöúöëöéöíöí ïàðëàã íöìóíÿñè -äèð. Êàòðåíäÿ Ìóññîëèíèíèí ùàêèìèééÿòÿ ýÿëìÿñèíäÿí, îíóíùàêèìèééÿòè äþâðöíäÿ èòàëéàí õàëãûíûí áàøûíà ýÿëÿí áÿëàëàðäàí,Áðèòàíèéà îðäóñóíóí ìöùàðèáÿíèí ñîí àéëàðûíäà Âåíåñèéàíû àçàäåòìÿñèíäÿí âÿ åëÿ áó âàõò Äó÷åíèí ùÿéàòûíà ñîí ãîéóëìàñûíäàíñþùáÿò ýåäèð.

Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ Íîñòðàäàìóñóí áÿéàí åòäèéè ùàäèñÿ 1944-úöèëäÿ Ðîìàíûí Êîëîííà ìåéäàíûíäà áàø âåðìèøäè. Ìóñ ñîëèíè ùþ êó -ìÿ òèíèí ñöãóòó áó ìåéäàíäà, 1944-úö èëäÿ åëàí åäèëìèøäè.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ ýþñòÿðèëÿí ùÿð ö÷ øÿùÿð ìöùàðèáÿ âàõòûéåð ëÿ éåêñàí åäèëìèøäè.


669

10 ê65Îù, âöñÿòëè Ðîìà ñÿíèí ôÿëàêÿòèí éàõûíëàøûð.Äèâàðëàðûíûí éîõ, ãàíûíûí âÿ âàðëûüûíûí ôÿëàêÿòè.Ñÿðò àäàì éàçûñûíäà ÷îõ úèääè ìÿñÿëÿëÿðÿ èøàðÿ åäÿúÿê.Èòè ïîëàä ùàìûíûí ãîëóíó äåøÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí áèð ÷îõó áó êàòðåíèí Ðîìà êàòîëèê êèëñÿñèíäÿáàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åòäèéèíè ãåéä åäèðëÿð. Äàâèä Éîëëîïâàõòèëÿ Âàòèêàí áàíêûíäà ÷èðêëè ïóëëàðûí éóéóëìàñû, ìàôèéà èëÿÿëàãÿëÿð, íàðêîáèçíåñèí áóðàäà ÷è÷ÿêëÿíìÿñè âÿ ñ. áàðÿäÿ ãîðõìà -äàí êÿñêèí ãÿëÿìëÿ éàçìûøäû. Êèëñÿ õàäèìëÿðèíäÿí ñïèä õÿñòÿ -ëèéèíÿ òóòóëìóø Ðîáåðò Àñïèí ýþñòÿðìèøäè êè, êèëñÿ õàäèìëÿðèíèí40%-äÿí ÷îõó ùîìîñåêñóàëèñòäèð.

10 ê66Ëîíäîíóí áàø÷ûñû Àìåðèêàíûí èäàðÿñèëÿ,Øîòëàíäèéà àäàñûíû ñîéóã øåéëÿ ÷ÿòèíÿ ñàëàúàã.Ðîé Ðåá àíòèõðèñòè î ãÿäÿð éàëàí÷û îëàúàã êè,Èøëÿðè ãàðûøäûðàúàã âÿ ùàìû ìöíàãèøÿéÿ úÿëá îëóíàúàã.

Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿí ýþðöíäöéö êèìè, êàòðåí Àìåðèêà âÿÈíýèëòÿðÿäÿí áÿùñ åäèð. ÕÕ ÿñðèí 50-úè èëëÿðèíäÿ ÀÁØ Áðèòàíèéààäàëàðûíäà ðàêåò áàçàñû éàðàòìûøäû. Áóðàäà Ïîëàðèñ ñóàëòû ãàéûãëàðûïåéäà îëìóøäó. 80-úè èëëÿðäÿ èñÿ ÀÁØ áóðàäà îðòà ìÿñàôÿéÿ ó÷àí“Ïåðøèíã—2” ðàêåòëÿðè ãóðàøäûðìûøäû. Êàòðåíèí 2-úè ñÿòðèíäÿ ýþðöúöáóíà èøàðÿ åäèð. Í.Â.Áåëîâ ãåéä åäèð êè, áóíäàí ñîíðà Èíýèëòÿðÿ ïèñâÿçèééÿòÿ äöøÿðÿê ÿñëèíäÿ ÀÁØ-ûí øòàòëàðûíäàí áèðèíÿ ÷åâðèëìèøäè.

Àìåðèêàëû òÿäãèãàò÷û Ð.Âåëø êàòðåíè II Äöíéà ìöùàðèáÿñè èëÿáàüëàéûð. Î ýþñòÿðèð êè, Ëîíäîíóí áàø÷ûñû äåäèêäÿ àíàñû àìåðèêàëûîëàí Âèíñòîí Ýþð÷èë íÿçÿðäÿ òóòóëóð. Ðåá èñÿ ãèéàì÷û, öñéàí÷û —Àìåðèêà äåìÿêäèð. Ð.Âåëø áÿéàí åäèð êè, Àìåðèêàäà Èíýèëòÿðÿéÿãàðøû èñòèãëàëèééÿò ìöùàðèáÿñè (1775-1783) ÿðçèíäÿ ÀÁØ äþâëÿòèéàðàíäû (1776) âÿ Èíýèëòÿðÿíèí ùþêìðàíëûüûíà ñîí ãîéóëäó. Äå ìÿ -


670

ëè, Ðîé Ðåá — ãèéàì÷û ùþêìðàíëûã äåìÿêäèð. Áóðàäà ÀÁØ-ûí ñè éà -ñÿòèíèí éàëàí öçÿðèíäÿ ãóðóëäóüó äà ýþñòÿðèëèð.

4-úö ñÿòèðäÿ èñÿ ÀÁØ-ûí ðèéàêàð ùÿðÿêÿòëÿðè íÿòèúÿñèíäÿ äöí éà -äà áàø âåðÿúÿê ìöíàãèøÿëÿðÿ èøàðÿ åäèëèð.

10 ê67Ñàòóðí Îüëàã, Éóïèòåð âÿ Ìåðêóðè èñÿ Áóüà áöðúöíÿ éàõûí îëàíäà,Ìàé àéûíäà ýöúëö çÿëçÿëÿ îëàúàã.Âåíåðà Õÿð÷ÿíý, Ìàðñ èñÿ Ãûç áöðúöíÿ éàõûíëàøàíäà,Ýþéäÿí éóìóðòà éåêÿëèéèíäÿ äîëó éàüàúàã.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ïëàíåòëÿðèí áó êàòðåíäÿ ýþñòÿðèëÿí äöçö ëö øö -íöí ÷îõ íàäèð ùàëëàðäà áàø âåðäèéèíè âÿ ýÿëÿúÿêäÿ éåð àëàúàüûíûýþñ òÿðèðëÿð. Áàøãàëàðû èñÿ ãåéä åäèðëÿð êè, ïëàíåòëÿðèí áåëÿ äöçöëöøö1901 âÿ 1929-úó èëëÿðäÿ îëìóøäóð. Íîñòðàäàìóñóí çÿëçÿëÿ ñþçöíöìÿúàçè ìÿíàäà èøëÿòäèéèíè îíëàð þí ïëàíà ÷ÿêèðëÿð. Ùÿãèãÿòÿí äÿÕÕ ÿñðèí ÿââÿëëÿðèíäÿ äöíéàäà ÷àõíàøìàëàð áàø âåðìèøäè. 1929-úóèëäÿ èñÿ èãòèñàäè òÿíÿççöë äöíéàíû áöðöìöøäö.

Òÿäãèãàò÷û Äàâèä Îâàñàí áàøãà áèð êàòðåíäÿí ÷ûõûø åäÿðÿê (9 ê83)ïëàíåòëÿðèí áåëÿ äöçöëöøöíöí 2000-úè èë ìàé àéûíûí 9-äà äà éåð àë -äû üûíû ýþñòÿðèá. Äîüðóäàí äà, ÕÕI ÿñðèí ÿââÿëè äÿ äöíéàäà áàø âå -ðÿí ÷àõíàøìàëàðëà éàääà ãàëäû.

10 ê68Äÿíèç îðäóñó øÿùÿðèí ãàðøûñûíäà äàéàíàúàã.Ãûñà ìàíåâðäÿí ñîíðà îðàíû òÿðê åäÿúÿê.Ãóðóäà ÷îõëó ìöëêè àäàìëàð òóòóëàúàã.Äîíàíìà áþéöê òàëàí ö÷öí éåíèäÿí ãàéûäàúàã.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð ôèêèð ñþéëÿìÿêäÿí ÷ÿêèíìèøëÿð.Éàëíûç Äìèòðè âÿ Íàäåæäà Çèìàëàð ýþñòÿðìèøëÿð êè, áÿëêÿ äÿ áóêàòðåí Èðàãäàí áÿùñ åäèð.

ßñëèíäÿ, êàòðåí ÕÕ ÿñðèí ñîíëàðûíäà Èðàã ÿòðàôûíäà áàø âåðÿíùàäèñÿëÿðäÿí ñþç à÷ûð. Ùÿãèãÿòÿí äÿ, Èðàã Êöâåéòè òóòàíäàí ñîíðà


671

500 ìèíëèê ÍÀÒÎ îðäó ùèññÿëÿðè Áÿñðÿ éàõûíëûüûíäà ëþâáÿðñàëìûøäûëàð. Îíëàð èëäûðûì ñöðÿòè èëÿ “Ñÿùðàäà òóôàí” ÿìÿëèééàòûíûêå÷èðÿðÿê Èðàã ÿðàçèñèíè òÿðê åòìèøäèëÿð. Ëàêèí ñîíðàëàð ÀÁØ âÿÁðèòàíèéà ùÿðáè äîíàíìàñû Íîñòðàäàìóñóí äîüðó îëàðàã ýþñòÿðäèéè“áþéöê òàëàí ö÷öí” éåíèäÿí ãàéûòäû âÿ 2003-úö èë ìàðò àéûíûí 21-äÿ Èðàãû çÿáò åòäè.

10 ê69Éåíèäÿí éöêñÿëìèø ãîúàíûí ïàðëàã èøè,Îíëàð Úÿíóá âÿ Øèìàëäàí ÷îõ áþéöê îëàúàãëàð.Îíóí þç áàúûñû áþéöê äÿñòÿíè àéàüà ãàëäûðàúàã.Àìáåëîí êîëëóãëàðûíäà ãà÷àðêÿí þëÿíëÿð îëàúàã.

Êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñè çàìàíû Ôðàíñàäà áàø âåðÿí ùàäè -ñÿëÿðäÿí áÿùñ åäèð. Êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ I Äöíéà ìöùàðèáÿ ñèíèíãÿùðÿìàíû, ãîúà Ïåòåíèí 1940-úû èëäÿ Ôðàíñàäà ùàêèìèééÿòÿ ýÿë -ìÿñèíäÿí ñþç à÷ûëûð. Àëìàíëàð Ïàðèñè òóòàíäàí ñîíðà õàëã öìèäèíèÏåòåíÿ áàüëàìûøäû. Ëàêèí 80 éàøëû Ïåòåí åëÿ áèð èø ýþðÿ áèëìÿ ìèøäè.

Êàòðåíèí éåðäÿ ãàëàí ñÿòèðëÿðèíäÿ ïàðòèçàí ùÿðÿêàòûíäàíäàíûøûëûð.

3-úö ñÿòèðäÿ Èíýèëòÿðÿ íÿçÿðäÿ òóòóëóð.4-úö ñÿòèðäÿ Âåðñåðî éàéëàñû óüðóíäà ýåäÿí äþéöø (èéóë 1944-úö

èë) òÿñâèð åäèëèð. 20.000-ëèê àëìàí îðäó ùèññÿñè 950 íÿôÿðäÿí èáàðÿòäÿñ òÿíè ìöùàñèðÿéÿ àëìûøäû. Äþéöø çàìàíû 750 ïàðòèçàí þë äö ðöë -ìöø äö. Àìáåë éàõûíëûüûíäà ãà÷ûá êîëëóãëàðäà ýèçëÿíÿí ïàðòè çàí -ëàðû èñÿ àëìàíëàð òàïàðàã õöñóñè ãÿääàðëûãëà, ñöíýö èëÿ þëäöðìöø äö -ëÿð.

10 ê70Ýþç ÿøéà òÿðÿôèíäÿí åëÿ áþéöäöëÿúÿê êè,Åëÿ ÷îõ âÿ åëÿ ùÿðàðÿòëè êè, ãàð éàüàúàã.Ñó áàñìûø ýþëëÿð ñûðàäàí ÷ûõàúàã.


672

1 Ð.Âåëø. Íîñòðà äàìóñóí êîìåòàñû (èíýèëèñúÿ). ÀÁØ, Ìèííåñîòà, 2000, ñÿù. 291.

Áó âàõò ïðèìàò Ðåæÿ ýöçÿøòÿ ýåäÿúÿê.

Áó êàòðåí øÿðù îëóíìàìûøäûð. Ìÿëóì îëàí 1-úè ñÿòèðäÿêè ìÿò -ëÿáäèð. Íîñòðàäàìóñ áó ñÿòèðäÿ ýþçöí ìöàëèúÿñèíäÿ èñòèôàäÿîëóíàí úèùàçëàðäàí, õöñóñÿí äÿ ùÿêèìèí ýþçöí ëàï äÿðèíëèêëÿðèíÿãÿäÿð ýþðìÿñèíè òÿìèí åäÿí úèùàçäàí ñþç à÷ûð.

10 ê71Òîðïàã âÿ ùàâà Áþéöê ñóéó äîíäóðàúàã.Îíäà ýÿëèá Úöìÿ àõøàìûíà åùòèðàì ýþñòÿðÿúÿêëÿð.Íÿ îëàúàãñà, ùå÷ âàõò áó ãÿäÿð ÿäàëÿòëè îëìàìûøäûð.Äþðä òÿðÿôäÿí ýÿëèá îíó ìÿäù åäÿúÿêëÿð.

Êàòðåí Àìåðèêà Áèðëÿøìèø Øòàòëàðûíäàí áÿùñ åäèð. Ùÿð èë íîéàáðàéûíûí 4-úö ùÿôòÿñèíèí Úöìÿ àõøàìû ÀÁØ-äà “Ìèííÿòäàðëûã ýöíö”êèìè ãåéä åäèëèð. Áèç áó ìàðàãëû ìÿðàñèì áàðÿäÿ àðòûã äàíûøìûøûã(áàõ: 1 ê50).

1-úè ñÿòèðäÿ ýþñòÿðèëäèéè êèìè, íîéàáð àéûíäà Áþéöê ýþëëÿð ùÿãè -ãÿòÿí äÿ äîíóð. Áþéöê Ýþëëÿð Êàíàäà èëÿ ñÿðùÿääÿäèð. Áóçëàã-òåêòîíèê ìÿíøÿëè îëàí áó ýþëëÿð áèð-áèðè èëÿ ÷àéëàð âàñèòÿñè èëÿÿëàãÿëÿíèð. Ìÿøùóð Íèàãàðà øÿëàëÿñè äÿ Ýþëëÿð äèéàðûíäàäûð. Äÿðèíãàçûëìûø êàíàëëàð âàñèòÿñè èëÿ îêåàí ýÿìèëÿðè Áþéöê Ýþëëÿðÿ äàõèëîëà áèëèð. Áþéöê Ýþëëÿðÿ Áþéöê Ñó äà äåéèðëÿð.1

10 ê721999-úó èëäÿ, éåääèíúè àéäà,Ñÿìàäàí áþéöê âàùèìÿ ùþêìäàðû åíÿúÿê.Î, áþéöê ìîíãîë êðàëûíû ãàéòàðàúàã.Îíäàí ÿââÿë âÿ ñîíðà Ìàðñ õîøáÿõòëèêëÿ èäàðÿ åäÿúÿê.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ êèòàáûìûçûí ýèðèøèíäÿ ýåíèø äàíûøìûøûã. Áó ðà äàãûñàúà îëàðàã ýþðöúöíöí 2-úè ñÿòèðäÿ áÿéàí åòäèêëÿðè èëÿ ÿëà ãÿ äàðîíó äåìÿê èñòÿðäèê êè, áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðûí áó ìèñðàäàí ÷ûõûø åäÿðÿêäöíéàíûí ñîíà éåòÿúÿéè, Éåð öçöíäÿ ùÿéàòûí ìÿùâ îëàúàüû áà ðÿäÿ


673

ñþéëÿìèø îëäóãëàðû ôèêèðëÿð úÿôÿíýèéàòäàí áàøãà áèð øåé äå éèë äèð.ßñëèíäÿ, Íîñòðàäàìóñ 1999-úó èëèí èéóë (éåíè òÿãâèìëÿ àâ ãóñò)àéûíäà Ýöíÿøèí òóòóëàúàüûíäàí (ùÿãèãÿòÿí äÿ ùÿìèí òàðèõäÿ Ýö íÿø2 äÿãèãÿ 23 ñàíèéÿ òóòóëìóøäó — Ã.Ï.) ñþùáÿò à÷ìûøäûð. Òÿä ãèãàò -ëàð äàí ÷ûõûø åäÿðÿê äåìÿê îëàð êè, òà ãÿäèì çàìàíëàðäàí èí ñàíëàðÝöíÿøè “Âàùèìÿ ùþêìäàðû”, “Äÿùøÿò ùþêìäàðû” êèìè òà íû ìûøëàð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ýþñòÿðèðëÿð êè, 3-úö ñÿòèðäÿ áèð âàõòëàð äöí -éàíû ëÿðçÿéÿ ñàëàí ×èíýèç õàíäàí áÿùñ åäèëèð. Áóíó îíóíëà èçàùåäèðëÿð êè, 2000-úè èëäÿ ×èíäÿ ×èíýèçõàíûí ìÿãáÿðÿñè òàïûëûá. Áÿçèòÿäãèãàò÷ûëàð èñÿ éåíè ×èí èìïåðèéàñûíûí éàðàíàúàüûíäàí ñþç à÷ûð -ëàð. Áèç èñÿ áåëÿ äöøö íöðöê êè, 3-úö ñÿòèðäÿ ñþùáÿò ÀÁØ Ïðå çè äåí -òè Cîðú Áóøäàí (îüóë) ýåäèð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, î, 1999-úóèëäÿ þç íàìèçÿä ëèéèíè èðÿëè ñöðìöø, ùÿìèí èëèí íîéàáð àéûíäà ÀÁØÏðåçèäåíòè ñå÷èëìèøäè.

Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðèíäÿ Ìàðñûí 1999-úó èëäÿí ÿââÿë âÿ ñîíðàäþâð åòìÿñèíäÿí äàíûøûëûð. Ìàðñûí áèð äþâðÿñèíèí 36 èëÿ áÿðàáÿðîëäóüó ìÿëóìäóð. Äåìÿëè, Ìàðñ 1999-úó èëäÿ Ýöíÿøèí òóòóëìà -ñûíäàí ÿââÿë äþâð åòìÿéÿ 1963-úö èëäÿ áàøëàéûá. Áó âàõò ñîéóãìöùàðèáÿíèí ÿí ãûçüûí ÷àüû èäè. Áåëÿ ÷ûõûð êè, ìöùàðèáÿ àëëàùûùåñàá îëóíàí Ìàðñ 2035-úè èëÿ ãÿäÿð þç äþâðàíûíû ñöðÿúÿê, ìöíà -ãèøÿëÿðÿ, ìöùàðèáÿëÿðÿ ðÿâàú âåðÿúÿê.

10 ê73Èíýèêè çàìàí êå÷ìèøëÿ áèðëèêäÿ,Éóïèòåðèí áþéöê àäàìû òÿðÿôèíäÿí ùþêì âåðèëÿúÿê.Äöíéà îíóí ÿëèíäÿí ÷îõ ýåú úàíà ýÿëÿúÿê.Âÿ àíä è÷ÿí ðóùàíèëÿðÿ åòèáàðñûçäûð.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ òÿäãèãàò÷ûëàð ãÿòè ñþç äåìÿêäÿí ÷ÿêèíìèøëÿð.

10 ê74Áþéöê éåääè ðÿãÿìèíèí éåð àëäûüû èëäÿ,Ãàíëû ãûðüûí îéóíëàðû áàø âåðÿúÿêäèð.Áþéöê ìèíèëëèéèí éàõûíëûüûíäà,


674

Þëöëÿð ãÿáèðëÿðèíäÿí ÷ûõàúàãëàð.

Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ “áþéöê éåääè ðÿãÿì” éåääèíúè ìèíèë -ëèê äèð. Áþéöê ìèíèëëèê äåéÿíäÿ (3-úö ñÿòèð), ùå÷ øöáùÿñèç, Íîñòðà -äàìóñ 2-úè ìèíèëëèéè íÿçÿðäÿ òóòóð. ×öíêè ýþðöúö êðàë II Ùåí ðèéÿöíâàíëàäûüû À÷ûãëàìàäà áÿøÿðèééÿòèí áó íÿñëèíÿ ãèñìÿò îëàí çà -ìàí êÿñèéèíèí 4-úö ìèíèëëèêäÿí, äàùà äîüðóñó, Íóù Ïåé üÿì áÿð -äÿí áàøëàäûüûíû õöñóñè âóðüóëàéûð âÿ áóíóíëà áàüëû àïàðäûüû ùå ñàá -ëà ìàëàðû äÿëèë-ñöáóò êèìè îðòàéà ãîéóð. Áåëÿëèêëÿ, éåíè åðàéà ãÿäÿðéåð àëàí 4 ìèí èëèí öñòöíÿ 2 ìèí ýÿëÿíäÿ 6 ìèí åäèð. Èíäè VII ìèí -èëëèêäÿí àëòû èë êå÷èá (2006-úû èëäèð) âÿ áèç VII ìèíèëëèêäÿ éàøàéûðûã.

Áó êàòðåí áàðÿäÿ íîñòðàäàìóñøöíàñëàð ìöõòÿëèô ôÿðçèééÿëÿðèðÿëè ñöðìöøëÿð. Äìèòðè âÿ Íàäåæäà Çèìàëàð êàòðåíèí éàëíûç 2-úèñÿòðè áàðÿäÿ ñþç à÷àðàã, áóðàäà ãÿäèì éóíàíëàðäà Àé àëëàùû Ùåêà -òà íûí øÿðÿôèíÿ êÿñèëÿí ãóðáàíëàðäàí áÿùñ åäèëäèéèíè ýþñòÿðìèøëÿð.Áè çÿ ãàëûðñà, Äàâèä Îâàñîíóí ôèêðè äàùà àüëàáàòàíäûð. Òÿäãèãàò÷ûêàò ðåíèí 2-úè ñÿòðèíäÿ èøëÿíÿí “Ùåêàòîìáå — ãûðüûí îéóíó” ñþçö -íöí åòèìîëîýèéàñû èëÿ úèääè ìÿøüóë îëìóø âÿ ñöáóò åòìèøäèð êè, áóñþç “éöç ùåéâàíûí êÿñèëìÿñè” ìÿíàñûíû âåðèð. Î, äàùà äÿðèíÿ ýå -äÿ ðÿê òàïìûøäûð êè, ãÿäèì çàìàíëàðäà Éóíàíûñòàíäà êå ÷è ðèëÿíÎëèìïèéà îéóíëàðû çàìàíû Ýöíÿø àëëàùû Àïîëëîíóí øÿðÿôèíÿ 100úþíýÿ âÿ éà áóüà êÿñÿðëÿðìèø.

Éåíè åðàíûí II ÿñðèíäÿ éàøàìûø Ïàóñàíèàñûí éàçäûüûíà ýþðÿ, ãóð -áàí êÿñìÿ ìÿðàñèìè Îëèìïèàäàíûí àäÿòÿí 1-úè âÿ 5-úè ýöíö éåðèíÿéåòèðèëèðìèø. Îëèìïèàäà èñÿ àâãóñò àéûíûí 6-ñû, ñåíòéàáð àéûíûí 5-èàðàñû êå÷èðèëÿðìèø.

Íÿçÿðÿ àëñàã êè, Íîñòðàäàìóñ 3-úö ñÿòèðäÿ VII ìèíèëëèéèíÿââÿëèíäÿí ñþç à÷ûð, äåìÿëè, êàòðåí 2004-úö èëèí àâãóñò àéûíûí 13-29-ó àðàñû Éóíàíûñòàíäà êå÷èðèëÿí Îëèìïèàäàäàí áÿùñ åäèð. ×îõýöìàí êè, ýþðöúö áó ìÿñÿëÿíè îíà ýþðÿ õöñóñè âóðüóëàéûð êè, éà -ðûø ëàð èêè ìèíèëëèéèí ãîâøàüûíäà Îëèìïèàäàíûí âÿòÿíè Éóíàíûñ òàí äàêå÷èðèëÿúÿêìèø.


675

Êàòðåíèí 4-úö ñÿòðè ùÿì ìàðàã, ùÿì äÿ âàùèìÿ äîüóðóð. Áÿçèòÿä ãèãàò÷ûëàðà ýþðÿ ýóéà ýþðöúö áó êàòðåíäÿ ãèéàìÿò ýöíöíäÿíñþç à÷ûð. Àìåðèêàëû òÿäãèãàò÷û Ðîáåðòñ ýþñòÿðìèøäèð êè, êàòðåíäÿáÿéàí îëóíàíëàð 2007-úè èëäÿ áàø âåðÿúÿêäèð. Ëàêèí î, áó ãÿíàÿòÿùàíñû ùåñàáëàìàëàð ÿñàñûíäà ýÿëäèéèíè à÷ûãëàìàìûøäûð. Áÿëêÿ äÿíîñòðàäàìóñøöíàñ Ðîáåðòñ 2007-úè èëäÿ III Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèíáàø âåðÿúÿéèíè âÿ ìöùàðèáÿ âàõòû íöâÿ ñèëàùûíäàí èñòèôàäÿ åäèëÿ -úÿéèíè òÿõìèí åòìèøäèð. Êå÷ÿí ÿñðèí 80-úè èëëÿðèíäÿ äöíéàñûíû äÿ -éè øÿí òÿäãèãàò÷ûíûí ôèêðèíè äÿãèãëÿøäèðìÿê ö÷öí áèð âàñèòÿ îëìàñàäà, ùÿð ùàëäà 2007-úè èëÿ àç ãàëûá. Éàøàéàðûã, ýþðÿðèê.

ßñðëÿðëÿ þíúÿ Õîïè áèëèúèëÿðèíèí ýþñòÿðäèéè âÿ ÿôñàíÿéÿ äþíìöøáèð ùàäèñÿ áàø âåðäè. Õîïèëÿðÿ ýþðÿ, “Ãàðòàë Àéà åíÿíäÿ” äöíéàäàáþéöê äÿéèøèêëèêëÿð îëàúàã. 1969-úó èëäÿ ÀÁØ-ûí êîñìèê ýÿìèñè“Àïîë ëîí” Àéûí ñÿòùèíÿ åíÿíäÿ Íèë Àðìñòðîíã ñåâèíúëÿ ãûø ãûð ìûø -äû: “Ãàðòàë åíäè!”

Õîïèëÿðèí 2012-úè èëäÿ ñîíà éåòÿúÿê ãÿäèì òÿãâèìèíäÿ èñÿýþñòÿðèëèá êè, áó âàõò ùÿð øåé äÿéèøÿúÿê. Îëà áèëñèí êè, 2012-úè èëäÿèíñàíûí êëîíëàøäûðìà éîëó èëÿ éàðàäûëìàñû áàø âåðÿúÿê.

Íîñòðàäàìóñóí ãÿðèáÿ âÿ ôÿðãëè àäëàíäûðäûüû XXI ÿñðäÿ áèçè÷îõ øåéëÿð ýþçëÿéèð. Åéíè úèíñäÿí îëàíëàðûí íèêàùû âÿ áÿçè äþâ ëÿò -ëÿð òÿðÿôèíäÿí îíóí ðÿñìè øÿêèëäÿ òàíûíìàñû, áó ÿñðèí ÿúàèá-ãÿðàèáëèéèíÿ äÿëàëÿò åäÿí ôàêòëàðäàí áèðèäèð.

Áó âÿ áóíà áÿíçÿð ôàêòëàðëà ãàðøûëàøäûãúà Íîñòðàäàìóñóí ýÿ ëÿ -úÿê íÿñèëëÿðÿ ÿìàíÿò ãîéóá ýåòäèéè À÷ûãëàìàäàêû áèð ÷îõ ìÿ ãàì -ëàð àéäûíëàøûð: “ßýÿð ìÿí îíëàðûí áàøûíà íÿëÿð ýÿëÿúÿéèíè à÷ûá ýþñ -òÿðñÿéäèì, ...ýÿëÿúÿéèí îíëàðà ÷îõ úöçè îõøàðëûüûíû, äàâðàíûø, ÿõ ëàãâÿ ñàèðäÿ òàì äÿéèøèêëèêëÿð áàø âåðÿúÿéèíè ýþðÿðÿê ëàáöä îëàðàã áàøâåðÿúÿê, ýÿëÿúÿê íÿñèëëÿðèí ýþðÿ âÿ àíëàéà áèëÿúÿéè ùà äè ñÿëÿðè ÿñð -ëÿðëÿ þíúÿ ëÿíÿòëÿéÿðäèëÿð. Áó èñÿ ýÿëÿúÿéÿ çÿðáÿ îëàðäû”.

10 ê75Áèð áó ãÿäÿð ýþçëÿíèëÿí ùå÷ âàõò ãàéûòìàéàúàã.Î, Àñèéàäà ýþðöíÿúÿê, Àâðîïàäà èñÿ åâäÿ îëàúàã.


676

Áþéöê Ùåðìåñèí íÿñëèíäÿí îëàí áó øÿõñ,Øÿðãèí áöòöí ùþêìäàðëàðûíäàí éöêñÿéÿ ãàëõàúàã.

Òÿäãèãàò÷ûëàð ùåñàá åäèðëÿð êè, áó êàòðåí éåíè äèíè òÿëèìëÿðëÿáàüëûäûð. Ýöìàí åòìÿê îëàð êè, 1-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Èñà Ïåéüÿìáÿðâÿ àõûðçàìàí Èìàì Ðçàäàí ýåäèð. ×öíêè äèíè êèòàáëàðäà îíëàðûíáèð ýöí çöùóð åäÿúÿéèíäÿí äàíûøûëûð.

Êàòðåíèí 3-úö âÿ 4-úö ñÿòèðëÿðèíäÿ éåíè òÿëèì éàðàäàúàã øÿõñÿèøàðÿ åäèëèð.

Ùåðìåñ ãÿäèì éóíàí ìèôîëîýèéàñûíäà Îëèìï àëëàùëàðûíûí ìöæ -äÿ ÷èñè îëóá. Ãÿäèì Ðîìà ìèôîëîýèéàñûíäà èñÿ Ùåðìåñ àëëàùëàðû âÿèí ñàí ëàðû èäàðÿ åäÿí Éóïèòåðèí øÿõñè ìöæäÿ÷èñè âÿ îíóí àäûíäàíäà íûøàí êèìè âåðèëèá. Äåéèëÿíëÿðè íÿçÿðÿ àëàðàã ãåéä åòìÿéÿ äÿéÿðêè, Íîñòðà äà ìóñ Øÿðãäÿ—áÿëêÿ äÿ åëÿ Éóíàíûñòàíäà (áàõ: 3-úö ñÿ -òèð) âÿ éà Èòà ëè éàäà éåíè ìöæäÿ÷èíèí — ïåéüÿìáÿðèí ìåéäàíà ýÿëÿ -úÿ éèíäÿí ñþùáÿò à÷ûð.

Ýþðöúöíöí ôèêðèíúÿ éåíè ìöæäÿ÷èéÿ Àâðîïàäà äà åòèãàäýþñòÿðÿúÿêëÿð.

10 ê76Áþéöê Ñåíàò ïàðàäû ôÿðãëè ýþðÿúÿê.Îíäàí êè, ñîíðàëàð ãîâóëàúàã, ìÿüëóá åäèëÿúÿê.Îíóí òÿðÿôäàðëàðû øåéïóð ñÿñèíÿ éàõûí îëàúàã.Îíëàðûí ÿìëàêëàðû ñàòûëàúàã, äöøìÿí êèìè ñûõûøäûðûëàúàãëàð.

Áó êàòðåí II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí ëàï ñîíóíäà Ñîâåò Èòòèôàãû èëÿÀÁØ àðàñûíäà áàøëàéàí ñîéóã ìöùàðèáÿäÿí âÿ Ñîâåò ãóðóëóøóíóíñöãóòóíäàí áÿùñ åäèð. 1945-úè èëèí ìàé áàéðàìû ýöíö Ìîñêâàäàùÿðáè ïàðàä âàõòû ñþéëÿíÿí íèòãëÿðäÿ, Ñîâåò ùèìíèíäÿ ÀÁØ-ûíÑåíàòû ñîéóã ìöùàðèáÿ ÿùâàëè-ðóùèééÿñè äóéìóøäó. 1-úè ñÿòèðäÿýþ ðöúö áóíà èøàðÿ åäèð.

2-úè ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ Ñîâåò Èòòèôàãûíûí äàüûëàúàüûíäàí ñþçà÷ûð.


677

Êàòðåíäÿ ÿí ÷îõ ìàðàã äîüóðàí 4-úö ñÿòèðäèð. Ñîâåò äþâëÿòáàø÷ûëàðûíûí ÿìëàêëàðûíûí, îðäåí âÿ ìåäàëëàðûíûí Ãÿðáäÿ ñàòûëìàñûâÿ îíëàðà äöøìÿí ýþçö èëÿ áàõûëàðàã ñûõûøäûðûëìàëàðû (ùåéêÿëëÿ ðè -íèí ýþòöðöëìÿñè, øÿðÿôëÿðèíÿ ãîéóëìóø øÿùÿð, ðàéîí, êö÷ÿ, ìÿ äÿ -íèééÿò îúàãëàðû, ïàðêëàð, ñòàäèîíëàð, ñàðàéëàð âÿ ñ. àäëàðûíûí äÿéèø -äèðèëìÿñè, êèòàáëàðûíûí éûüûøäûðûëìàñû) áó ñÿòðèí ìÿüçèíè òÿøêèë åäèð.

10 ê77Õàëã îðäóñóíóí àðäûúûëëàðûíäàí îòóç íÿôÿð,Ãîâóëìóøëàð, âàð-äþâëÿòëÿðèíè ðÿãèáëÿðèíÿ âåðìèøëÿð.Îíëàðûí ýþðäöêëÿðè áöòöí õåéèðõàù èøëÿð úèíàéÿò êèìè

ãÿëÿìÿ âåðèëÿúÿê.Äîíàíìà äàüûäûëàúàã, êîðñàðëàðà âåðèëÿúÿê.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåíèí äÿ Ñîâåò Èòòèôàãûíäàí áÿùñ åòäèéèíèãåéä åäèðëÿð. Ì.Ãîðáà÷îâóí âàõòûíäà ìöäàôèÿ íàçèðè áàøäà îëìàã -ëà, áèð ÷îõ ýåíåðàë âÿ àäìèðàëëàð èøäÿí ÷ûõàðûëìûøäû (áàõ: 1-úè ñÿòèð).

Áóíóíëà áÿðàáÿð, Êîììóíèñò Ïàðòèéàñûíûí ðÿùáÿðëÿðè èøäÿí ÷û õà -ðûëìûø, ùÿëÿ áó àç èìèø êèìè, Áîðèñ Éåëòñèí Êîììóíèñò Ïàðòè éà ñûíûãàäàüàí åòìèøäè. Êå÷ìèø äþâëÿò áàø÷ûëàðû âÿ Ñîâåò îð äó ñóíóí ðÿù -áÿð èø÷èëÿðè äöøìÿí, Íîñòðàäàìóñóí äîüðó îëàðàã ýþñòÿð äèéè êè ìè,ýþðäöêëÿðè õåéèðõàù èøëÿð èñÿ úèíàéÿò êèìè ãÿëÿìÿ âåðèë ìèø äè.

Ãöäðÿòëè Ñîâåò îðäóñóíóí äàüûäûëìàñû áèçèì ýþçëÿðèìèç þíöíäÿáàø âåðìèøäè. Áàëòèê äÿíèçèíäÿ Ñîâåò äîíàíìàñû áöòþâëöêäÿñàòûëìûøäû.

4-úö ñÿòèðäÿ Íîñòðàäàìóñ ãåéä åäèð êè, ùÿðáè ñóðñàò êîðñàðëàðà —äÿíèç ãóëäóðëàðûíà âåðèëÿúÿêäèð. Äîüðóäàí äà, ñîâåò äîíàíìàñûäàüûäûëàíäà Àôðèêà, Òóíèñ, ßëúÿçàèð âÿ Ëèâèéà õåéëè ñóàëòû ùÿðáèýÿìèëÿð àëìûøäû. Íîñòðàäàìóñóí âàõòûíäà áó éåðëÿðè êîðñàðëàðûí — äÿíèç ãóëäóðëàðûíûí òîðïàüû êèìè òàíûéûðäûëàð.


678

1 Äåíèñ Ìåê Ñìèò. Ìóññîëèíè (èíýèëèñúÿäÿí ðóñúàéà òÿðúöìÿ). Ìîñêâà, 1995,ñÿù.372.

10 ê78Ðîìàäà áèð-áèðèíè íÿâàçèøëÿ áàüðûíà áàñàíäà,Ýþçëÿíèëìÿç ñåâèíú, ãÿôèë ãöññÿ èëÿ ÿâÿç îëóíàúàã.Áÿäáÿõòëèê, ãûøãûðûãëàð, ýþç éàøëàðû. Ãàí, ÿëà ÿùâàëè-ðóùèééÿ.Ðÿãèáëÿð áó áàüëûëûüà ìàò ãàëìûøäûëàð.

Òÿäãèãàò÷ûëàð áó êàòðåí áàðÿäÿ ôèêèð ñþéëÿìÿêäÿí ÷ÿêèíìèøëÿð.ßñëèíäÿ êàòðåíèí ùÿð áèð ñÿòðèíäÿí ýþðöíöð êè, áóðàäà ñþùáÿò

Ìóññîëèíèíèí ùÿéàòûíûí ñîí àíëàðûíäàí ýåäèð. 25 àïðåë 1945-úè èëäÿ“Èòàëèéà Àçàäëûã ùÿðÿêàòû êîìèòÿñè” ãÿðàð ÷ûõàðìûøäû êè, Ìóññîëè -íè íè òóòàí êèìè ýöëëÿëÿñèíëÿð. 28 àïðåë 1945-úè èëäÿ Ìóññîëèíè âÿìÿ øó ãÿñè Êëàðà Ïåòà÷÷è ñÿðùÿäè êå÷èá Àâñòðèéàéà ãà÷àðêÿí ïàð òè -çàí ëàðûí ÿëèíÿ êå÷ìèøäèëÿð. Áó âàõò Ìóññîëèíè âÿ Êëàðà áèð-áèðèíèíÿâàçèøëÿ áàüðûíà áàñìûøäûëàð. Ïàðòèçàíëàð Êëàðà Ïåòà÷÷èéÿ òÿêëèôåòäèëÿð êè, ÷ûõûá ýåòñèí. Ëàêèí î, ðàçû îëìàäû. Ìóññîëèíèíè ýöë ëÿ ëÿ -éÿí äÿ ýþç éàøëàðû òþêÿðÿê þçöíö ýöëëÿíèí ãàáàüûíà âåðäè. Ãàí òþ -êöë äö. Ïàðòèçàíëàð äèêòàòîðó þëäöðäöêëÿðèíÿ ýþðÿ ñåâèíúëÿ ãûø ãû ðûð -äû ëàð. Îíëàðûí ÿùâàëè-ðóùèééÿñè ÿëà èäè. Áöòöí áóíëàðû Íîñòðàäàìóñùàäèñÿ áàø âåðÿíäÿí òÿãðèáÿí 400 èë ÿââÿë áÿéàí åòìèø, Ìóñ ñî ëè -íè íèí ìöàñèðëÿðè îëàí éàçàð âÿ òàðèõ÷èëÿð òÿñäèã åòìèøäèëÿð.1

10 ê79Êþùíÿ éîëëàðûí ùàìûñû ýþçÿëëÿøäèðèëÿúÿêäèð.Ùàìû îðàíû Ìåíôèñäÿ îëäóüó êèìè êå÷èá ýåäÿúÿêäèð. Ùåðêóëåñèí áþéöê Ìåðêóðèñè çàíáàã ùåðàëäèêàñûÉåðè, äÿíèçè âÿ þëêÿíè òèòðÿäÿúÿêäèð.

Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàðûí ôèêðèíúÿ êàòðåíäÿ ñþùáÿò 72 èë þëêÿíè ÿìèí-àìàíëûãëà èäàðÿ åäÿí Ôðàíñà êðàëû XIV Ëöäîâèêäÿí ýåäèð. Âåðñàëîíóí âàõòûíäà òèêäèðèëìèøäè. Ìåìàðëûã àáèäÿëÿðè èëÿ äöíéà øþùðÿòèãàçàíìûø Âåðñàë 1682-1789-úó èëëÿðäÿ Ôðàíñà êðàëëàðûíûí áàø èãà -ìÿò ýàùû îëìóøäó. Âåðñàëäà êðàë XIV Ëöäîâèêèí àòëû ùåéêÿëè, éà -ðàøûãëû õèéàáàíëàð, ôÿââàðÿëÿð, ùåéêÿëòÿðàøëûã ÿñÿðëÿðè, ñàùÿñè àëòû


679

ìèí ùåêòàð îëàí ïàðê àíñàìáëû âàðäûð. Ýþðöúö Âåðñàëû Ìèñèðèíãÿäèì Ïàéòàõòû Ìåíôèñëÿ ìöãàéèñÿ åäèð.

Âåðñàëëà áàüëû áèð ôàêòû îõóúóëàðûí íÿçÿðèíÿ ÷àòäûðìàã èñòÿðäèì.Àçÿðáàéúàí Ñîâåò Åíñèêëîïåäèéàñûíäà ýþñòÿðèëèð êè, Âåðñàë 1632-úèèëäÿ êðàë XIII Ëöäîâèê òÿðÿôèíäÿí ñàòûí àëûíäûüû âàõò êè÷èê áèð êÿíäèäè. Ùàëàëëûãëà ýþðöëÿí èøäÿí, õàëã àðàñûíäà äåéèëäèéè êèìè, ýöë èéèýÿëÿð. Ýÿëÿúÿê íÿñèëëÿðÿ íöìóíÿ îëàð. Òÿÿññöô êè, çÿìàíÿìèçäÿáèð ÷îõ äþâëÿò áàø÷ûëàðûíûí ùàëàëëûã áàðÿäÿ òÿñÿââöðëÿðè áåëÿéîõäóð.

Êðàë XIV Ëöäîâèêëÿ áàüëû ìàðàãëû ìÿëóìàò ö÷öí áàõ: 10 ê89.

10 ê80Áþéöê êðàëëûãäà, Áþéöê, ùàêèìèééÿòè èäàðÿ åäèð.Ãîùóì êðàë âÿ ùåðñîã áèðëÿøÿúÿêëÿð.Áþéöê ìèñ äàðâàçàëàð ýöú ùåñàáûíà à÷ûëàúàãëàð.Ëèìàí èôëèú îëàúàã, ýÿìè áàòàúàã, ùàâà ñàêèòäèð.

Íîñòðàäàìóñóí èëàùè âåðýèéÿ ìàëèê îëìàñûíà äÿëàëÿò åäÿí áóäèããÿòÿøàéàí êàòðåíè à÷ìàãäà áèð ÷îõ òÿäãèãàò÷ûëàð ÷ÿòèíëèê÷ÿêìèø, ìÿñÿëÿäÿí éàí êå÷ìèø, ùÿãèãÿòèí èçèíÿ äöøÿ áèëìÿìèøëÿð.Áÿçèëÿðè êàòðåíäÿ 1912-úè èë àïðåëèí 14-äÿ Èíýèëòÿðÿäÿí ÀÁØ-à öçÿíìþùòÿøÿì “Òèòàíèê” ýÿìèñèíèí Àòëàíòèê îêåàíäà ãÿçàéà óü ðà ìà -ñûí äàí áÿùñ åäèëäèéèíè ýþðìöø, ëàêèí ñÿòèðëÿðèí øÿðùèíäÿ ñÿùâÿ éîëâåð ìèøëÿð. ßñëèíäÿ, êàòðåíèí 1-úè ñÿòðèíäÿ 300 èëäÿí àð òûã äÿíèç âÿîêåàíëàðäà ùþêìðàíëûã åäÿí Èíýèëòÿðÿäÿí ñþç à÷ûëûð. Îíóí ñóäà“àüàëûüû” II Äöíéà ìöùàðèáÿñèíèí ñîíóíàäÿê äàâàì åòìèøäè.

2-úè ñÿòèðäÿ ñþùáÿò Èíýèëòÿðÿ âÿ ÀÁØ-äàí ýåäèð. Ìÿëóìäóð êè,Áèð ëÿøìèø Øòàòëàð Èíýèëòÿðÿíèí ÿí ìÿøùóð ìöñòÿìëÿêÿñèíäÿíéàðàíûá. Áó, 1773-1783-úö èëëÿð Èñòèãëàëèééÿò ìöùàðèáÿñèíèí ãûçüûí÷àüûíäà — 1776-úû èëäÿ áàø âåðèá. Èíýèëòÿðÿíèí Éåíè Äöíéàäàêûùþêìðàíëûüûíà ñîí ãîéóëóá. Íîñòðàäàìóñ 2-úè ñÿòèðäÿ êðàë âÿùåðñîã ãîùóìëóüóíäàí äàíûøàíäà áóíà èøàðÿ åäèð. Äàíûëìàçùÿãèãÿòäèð êè, Èíýèëòÿðÿ âÿ ÀÁØ áèð ìèëëÿò, èêè äþâëÿòäèð.


680

Documents

ÃßÇßÍÔßÐ ÏÀØÀÉÅÂ NOSTRADAMUSUN · 2016. 6. 2. · ßsÿri yazarkÿn ingilis, rus, törk, ÿrÿb, fars dillÿrindÿ olan vÿ ya fransûz dilindÿn bu dillÿrÿ tÿrcömÿ