Πρόεδρος Συντακτικής Επιτροπής Σταύρος Α Ζένιος Πρύτανης Συντακτική Επιτροπή Τάσος ΧριστοφίδηςΑλεξία Παναγιώτου Μαρία Μαργαρώνη Παναγιώτα Πύλα Κωνσταντίνος Πίτρης

Υπεύθυνη Ύλης Μαριάννα Κατσογιάννου Επιμέλεια Έκδοσης Αθηνά ΦράγκουΣχεδιασμόςΣελιδοποίηση FBRH Consultants Ltd - Σάιμον Πιτσιλλίδης wwwfbrheu

Εκτύπωση RPM Lithographica Ltd

Πανεπιστήμιο Κύπρου Κτίριο Συμβουλίου-Συγκλήτου laquoΑναστάσιος Γ ΛεβέντηςraquoΠανεπιστημιούπολη ΤΘ 20537 1678 Λευκωσία

Τηλ22894000 Τηλεομοιότυπο 22894475 httpwwwucyaccy

Ο laquoΕνδείκτηςraquo τυπώνεται σε οικολογικό χαρτί που δεν παράγεται από κορμούς δέντρων και δεν περιέχει χλώριο ή οξέα

Εξώφυλλο Το κτίριο laquoΑνδρέας Θεμιστοκλέουςraquo

στη Λεμεσό

για να αΠΟστελλεται Ο ενδεικτΗσ στΗ διευθυνσΗ σασ μΠΟΡειτε να εΠικΟινωνΗσετετθ 20537 1678 λευκωσια τΗλ 22894010 τΗλεΟμΟιΟτυΠΟ 22894469 frangouathinaucyaccy

Ο ενδείκτης υπάρχει και σε ηλεκτρονική μορφή στην ιστοσελίδαwwwucyaccygotopuofel-GRPeriodicPublicationsaspx

ISSN 1986-2210 (ηλεκτρονική μορφή)ISSN 1450-0752 (έντυπη μορφή)

Περιοδική έκδοση του Πανεπιστημίου ΚύπρουΤεύχος 20 - Ιούνιος 2010

Περιεχόμενα

ΤΟ ΘΕΜΑ Η ΠΡΟσβασΗ στΗν τΡιτΟβαθμια εκΠαιδευσΗ 3Η ΠΡΟσβασΗ στΗν τΡιτΟβαθμια εκΠαιδευσΗ τΗσ κυΠΡΟυΠΡΟκλΗσεισ και ΠΡΟΟΠτικεσΧαιρετισμοί των Ελπίδα Κεραυνού-Παπαηλίου Πάνο ΡαζήΝίκο Τορναρίτη και Αντρέα Δημητρίου 4

ΟΜΙΛΙΕΣ

Η αναμOΡφωσΗ τΗσ εκΠαIδευσΗσ σε δευτεΡΟβAθμιΟ εΠIΠεδΟ και Ο εκσυγχΡΟνισμΟσ τΟυ συστΗματΟσεισδΟχΗσ στα ΠανεΠιστΗμια της Ελπίδας Κεραυνού-Παπαηλίου 12ΠΡΟτασΗ για τΗ διαδικασια ΠΡΟσβασΗσ στα αει του Γιώργου Μπαμπινιώτη 18ΠΡΟσβασΗ στα ιδιωτικα ΠανεΠιστΗμια τΗσ κυΠΡΟυτου Ανδρέα Χαραλάμπους 21τΡΟΠΟι εισαγωγΗσ στHN EλλΗνικΗτΡιτΟβαθμια εκΠαιδευσΗ του Μιχάλη Κασσωτάκη 26τΟ φΡΟντιστΗΡιΟ και Οι στΡατΗγικεσ εΠιλΟγΗσ για τΗν τΡιτΟβαθμιαεκΠαιδευσΗ του Ιωάννη Ε Πυργιωτάκη 42Η αΠΟτελεσματικOτΗτα των ΠαγκYΠΡιων εξετAσεωνωσ μΗχανισμΟυ συγκΡιτικΗσ αξιΟλΟγΗσΗσ του Λεωνίδα Κυριακίδη 48ΠΡΟσβασΗ στΗ δΗμΟσια τΡιτΟβαθμια εκΠαιδευσΗ στΗν κυΠΡΟ ΠΟΡισματαΠΡΟσφατων εΡευνων του Ιάσονα Λαμπριανού 55Οι σΗμαντικΟτεΡΟι σταθμΟι των ΠΟλιτικων ΠΡΟσβασΗσ στα αει του Σήφη Μπουζάκη 61

συμΠεΡασματα και εισΗγΗσεισ του Ανδρέα Μαλούππα 70

σε όλες τις χώρες που έχουν αναπτύξει συστήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τακριτήρια εισαγωγής σε αυτήν αποτελούν ένα από τα πιο συζητημένα εκπαιδευτικάθέματα Η σχετική προβληματική αναπτύσσεται καταρχήν γύρω από το βασικό ερώτηματης ελεύθερης ή ελεγχόμενης πρόσβασης στα Πανεπιστήμια και άλλα τριτοβάθμια ιδρύ-ματα ενώ στην περίπτωση της ελεγχόμενης πρόσβασης - που είναι και αυτή που μαςενδιαφέρει εδώ - προβάλλονται ζητήματα όπως η δίκαιη και αδιάβλητη διαδικασίαεπιλογής των υποψηφίων ο καθορισμός της προς εξέταση ύλης η μορφή των θεμάτωνκαι οι τρόποι της αξιολόγησης η σχέση που πρέπει να έχει η βαθμολογία της δευτερο-βάθμιας εκπαίδευσης με την εισαγωγή στην επόμενη βαθμίδα κλπ

ασφαλώς η απάντηση σε όλα τα παραπάνω δεν μπορεί να είναι ανεξάρτητη από τιςεκάστοτε συνθήκες της κοινωνίας στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα ζήτημαεθνικής στρατηγικής που συνδέεται με τους πολιτικούς κοινωνικούς και οικονομικούςλόγους για τους οποίους δίνεται κάθε φορά η δυνατότητα παρακολούθησης σπουδώνστην τριτοβάθμια εκπαίδευση

στο πλαίσιο της πιο πάνω έρευνας εντάσσεται και η διημερίδα που οργάνωσε το τεχνο-λογικό Πανεπιστήμιο κύπρου στις 30 και 31 Οκτωβρίου 2009 με τίτλο Η πρόσβασηστην τριτοβάθμια εκπαίδευση της Κύπρου προκλήσεις και προοπτικές στόχος της διημε-ρίδας ήταν η επιστημονική τεκμηρίωση μίας σειράς προτάσεων σχετικών με την εισα-γωγή στα δημόσια πανεπιστήμια της χώρας η αξιολόγηση των προοπτικών πουπροκύπτουν από αυτές και μέσω αυτών των διεργασιών η προώθηση του διαλόγουγια τη βελτίωση του υφιστάμενου συστήματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της ελλάδαςκαι της κύπρου

στη διάρκεια της διημερίδας οι προσκεκλημένοι ομιλητές ανέπτυξαν διάφορες πλευρέςτου ζητήματος παρουσιάζοντας την ιστορία την παρούσα κατάσταση και τιςπροοπτικές που προκύπτουν από αυτήν στο παρόν τεύχος του Ενδείκτη παρουσιάζουμεμερικές από τις αναλύσεις και τις προτάσεις που ακούστηκαν πιστεύοντας ότι ηπροβολή πολλών διαφορετικών απόψεων μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην δημι-ουργία μίας υποδομής κατάλληλης για περαιτέρω συζητήσεις και αποφάσεις

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Η σ σ υ ν τ α ξ Η σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 3

Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

Προσφώνησητης Προέδρου της ΔιοικούσαςΕπιτροπής του ΤΕΠΑΚΚαθηγήτριας Ελπίδας Κεραυνού-Παπαηλίου

κύριε υπουργέκύριε Πρόεδρε της επιτροπής Παιδείας τηςβουλήςκύριοι Πρόεδροι των συνόδων των Πρυτά-νεων των Πανεπιστημίων της ελλάδας καιτης κύπρουεκλεκτοί προσκεκλημένοιαγαπητοί συνάδελφοιαγαπητοί φοιτητέςκυρίες και κύριοι

Η ενίσχυση τηςκοινωνίας τωνΠολιτών η δια-μόρφωση μιαςνέας βάσης στιςσχέσεις του κρά-τους με τους πο-λίτες η ενδυνά-μωση της εμπι-

στοσύνης των πολιτών απέναντι στους θε-σμούς και ο εν γένει εκσυγχρονισμός τηςκοινωνίας μας αποτελούν για το τεχνολογικόΠανεπιστήμιο κύπρου κορυφαίους κοινω-νικούς στόχους το πανεπιστήμιο ως ο κα-τεξοχήν χώρος της ελεύθερης διακίνησηςιδεών βρίσκεται στην πρωτοπορία της κοινήςπροσπάθειας για μια κύπρο που να μπορείνα ανταποκριθεί αποτελεσματικά σε σύγ-χρονα κοινωνικά φαινόμενα και νέες προ-κλήσεις

στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται η διημερίδαπου αρχίζει σήμερα και ολοκληρώνεταιαύριο Η ανταλλαγή απόψεων και εμπειριώνστο θέμα της πρόσβασης στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση με στόχο την ουσιαστικήσυμβολή σε ένα ευρύτερο διάλογο σχετικάμε την απάλειψη των αδυναμιών τουυφιστάμενου συστήματος εισαγωγής σταδημόσια πανεπιστήμια της κύπρου ndash καικατrsquo επέκταση των αγκυλώσεων που οιαδυναμίες αυτές προκαλούν στην ανώτερηδευτεροβάθμια και πανεπιστημιακή εκπαί-δευση της κύπρου είναι πιστεύουμεαναγκαία Πρόκειται για ένα σημαντικόζήτημα το οποίο θεωρούμε ότι δεν έτυχε τηςνηφάλιας τεκμηριωμένης και ορθολογικήςσυζήτησης που του αρμόζει με τη συμμε-τοχή όλων των ενδιαφερομένων επιδιώ-κουμε την ανάδειξη των πολλαπλών πτυχώντου θέματος και την ψύχραιμη επιστημονικήτους ανάλυση στην ευρώπη αλλά και διεθνώς λειτουρ-γούν πολλά διαφορετικά συστήματα εισα-γωγής φοιτητών στα προγράμματασπουδών των πανεπιστημιακών ιδρυμάτωνΗ επιτυχής λειτουργία κάποιου από αυτά τασυστήματα σε μια χώρα δεν συνεπάγεταιαυτόματα επιτυχία και σε άλλη χώρα διότιοι προϋποθέσεις στις οποίες εδράζεται ηλειτουργία του μπορεί να είναι διαφορε-τικές Οι προϋποθέσεις αυτές έχουν κυρίωςκοινωνική υφή γιrsquo αυτό και ένα σύστημαεισαγωγής στα προπτυχιακά προγράμματασπουδών έχει σημαντικές κοινωνικέςπροεκτάσεις δικαιολογημένα επομένως τοζήτημα καθίσταται κοινωνικό και όχι μόνο

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Διημερίδα με θέμαΗ πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

προκλήσεις και προοπτικές της ΚύπρουΤεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου 30 και 31 Οκτωβρίου 2009

4

αυστηρά εκπαιδευτικόΗ κύπρος δεν έχει μεγάλη εμπειρία στα ζητή-ματα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση η ελλάδα έχει πολύ μεγαλύτερηεμπειρία και θα θέλαμε πιστεύω να αντλή-σουμε από αυτήν σχετικά με την κύπρο καιτις δικές μας εμπειρίες θα επιχειρήσω εδώ μιασύντομη αναδρομή με σημεία αναφοράς τιςαλλαγές που έγιναν κατά καιρούς στοσύστημα εισαγωγής απάλειψη των βάσεωνμείωση των επιλεγόμενων μαθημάτων σε ένα(ή σε εξαιρετικές περιπτώσεις σε δύο)ανάμεσα στα τέσσερα μαθήματα για τουςπαλαιότερους κύκλους εισδοχής ενοποίησητων απολυτηρίων και εισαγωγικών εξετά-σεων μέσω της θέσπισης των Παγκύπριωνεξετάσεων το 2006 ndash που αποτελεί και τημεγαλύτερη αλλαγή Η απάλειψη των διπλώνεξετάσεων που διεξάγονταν σε ασφυκτικάσύντομο χρόνο αποτελεί μια θετική εξέλιξηndash αν και έχει ακουστεί και η άποψη ότι οι ίδιεςεξετάσεις δεν μπορούν να εξυπηρετούν δύοδιαφορετικούς σκοπούς την αξιολόγηση γιααπόλυση από το λύκειο και την κατάταξη γιαεισαγωγή στο Πανεπιστήμιο Η θέσπιση τωνΠαγκύπριων εξετάσεων σηματοδότησεεπίσης την κατάργηση του ενιαίου συστή-ματος εισδοχής σε ιδρύματα της κύπρου καιτης ελλάδας για κύπριους υποψήφιουςμία τελευταία και πολύ πρόσφατη αλλαγήσε σχέση με την εισδοχή στα δημόσια Πανε-πιστήμια της κύπρου είναι η ψήφιση τονιούλιο του 2008 από τη βουλή των αντιπρο-σώπων των κανονισμών που διέπουν τηνεισαγωγή υπεράριθμων φοιτητών στιςδιάφορες ειδικές κατηγορίες ndash και ως εκτούτου η κατάργηση των σχετικών κανόνωνπου εφάρμοζαν τα πανεπιστήμια Η παλαι-ότερη πρακτική σαφώς παρείχε μεγαλύτερηευελιξία την οποία μπορούσαν να αξιο-ποιούν τα πανεπιστήμια υπέρ των καλώςνοουμένων συμφερόντων των υποψηφίων εκ μέρους της Οργανωτικής επιτροπής της

διημερίδας θα ήθελα να ευχαριστήσω όλουςτους ομιλητές και συμμετέχοντες στη συζή-τηση της στρογγυλής τράπεζας για τηνάμεση ανταπόκρισή τους στην πρόσκλησήμας για συμμετοχή και ιδιαίτερα τουςομιλητές που έχουν έλθει από το εξωτερικόευχαριστώ επίσης όλους εσάς που παρευρί-σκετε εδώ σήμερα και σας καλωσορίζω στοτεχνολογικό Πανεπιστήμιο κύπρου

Χαιρετισμόςτου Προέδρου του ΑνοιχτούΠανεπιστημίου ΚύπρουΚαθηγητή Πάνου Ραζή

θα ήθελα να σαςμεταφέρω τουςχαιρετισμούς τηςσυνόδου Πρυτά-νεων των κυπρια-κών Πανεπιστη-μίων και τη θερμήτους υποστήριξηγιrsquo αυτή την ενδια-

φέρουσα διημερίδα η οποία είναι αφιερωμένηστις προκλήσεις και τις προοπτικές που πα-ρουσιάζει το φλέγον και πάντα επίκαιρο θέματης πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσητόσο για τη νεολαία αλλά και ολόκληρη τηνκοινωνία ιδιαίτερα στα πλαίσια της επιδίωξηςμιας κοινωνίας της γνώσεως με ενεργούς καιυπεύθυνους πολίτες στον ενιαίο ευρωπαϊκόχώρο Η συζήτηση θα είναι σίγουρα και τα πο-ρίσματα που θα προκύψουν από τη ζύμωσητων διαφόρων συστημάτων πρόσβασης ιδιαί-τερα χρήσιμα αναμένονται όμως εναγωνίωςεδώ και πολλά χρόνια Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσητόσο στην κύπρο όσο και στην ελλάδααποτελεί εδώ και δεκαετίες ένα από τα πιοδύσκολα προβλήματα του εκπαιδευτικούσυστήματος αποτελεί ουσιαστικά το χρονικόορόσημο για την απαρχή ανάπτυξης των φιλο-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 5

δοξιών ενός νέου ανθρώπου αλλά συνάμα καιτον laquoμπαμπούλαraquo μιας ενδεχόμενης αποτυχίαςκαι απότομης προσγείωσης του νέου σε έναθολό και αβέβαιο μέλλονυπάρχει ουσιαστικός λόγος υπάρχει όντωςπαιδαγωγική αξία πίσω από όλα αυτά ήδιασύνδεση με την αρχή εμπέδωσης της αξιο-κρατίας που είμαι σίγουρος ότι όλοι υποστη-ρίζουμε ή της επιβράβευσης και αν ναι τότεγιατί καταργήσαμε σε όλα τα προγενέστεραστάδια της εκπαίδευσης οποιαδήποτε μορφήυγιούς ανταγωνισμού και σύγκρισης τηςεπίδοσης των νέων υπάρχει κανένα μοντέλοπου να λέει ότι οι νέοι θα πρέπει να καταφεύ-γουν με ή χωρίς τη θέλησή τους στην παρα-παιδεία των φροντιστηρίων και στηνεκμετάλλευση επιτηδείων που θεωρούν ότι ηγνώση μεταμοσχεύεται Ή ότι οι γονείς θαπρέπει να θυσιάζουν την ισορροπία μιας αρμο-νικής οικογενειακής ζωής στην αβέβαιη καιαπό παιδαγωγικής άποψης αχρείαστη επιδίωξημιας λύσης με εφήμερα δεκανίκια αυτά όλα είναι ουσιαστικά ερωτήματα σταοποία καλούμαστε να απαντήσουμε για ναπείσουμε την κοινωνία που μας παρακολουθείμε πραγματική αγωνία μια κοινωνία πουκάποτε σε ακόμη πιο δύσκολους καιρούς μεανάγκη για περισσότερα εργατικά χέρια υιοθέ-τησε πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκατόπιν συστήματος εξετάσεων κάποτε οκόσμος έδινε εισιτήριες εξετάσεις για να μπειακόμη και στο γυμνάσιο Πέρα από μια στοι-χειώδη προετοιμασία και σύνοψη τωνγνώσεων που είχε αποκομίσει προηγουμένωςμικρό ήταν το όφελος από αυτό το σύστημαεισδοχής υπήρχε μόνο κάποια διασφάλιση ότιο νέος μαθητής θα μπορούσε να ανταποκριθείστην παρακολούθηση των επιπέδων της διδα-κτικής ύλης του γυμνασίου κάτι ανάλογο θα πρέπει να ισχύει και για τοσύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση Ένα κατώφλι γνώσεων αλλά κυρίωςνοοτροπίας ως εχέγγυο ότι ο εισερχόμενος

φοιτητής θα μπορέσει να προχωρήσει με τιςσπουδές του στο Πανεπιστήμιο αποτελείόμως το κατώφλι αυτό ένα τόσο χρήσιμοασφαλή δείκτη ώστε η κοινωνία να θυσιάζεισε αντιστάθμιση τόσα πολλά Οικονομικούςπόρους πολύτιμους για την οικογένειαάσκηση παιγνίδι υγεία και ελεύθερη σκέψημη εγκλωβισμένη σε μηχανιστικές διεργασίεςαπομνημόνευσηςΗ διακύμανση του δείκτη αυτού είναι τόσομεγάλη και ο χώρος της εκπαιδευτικής διερ-γασίας τόσο πολυπαραμετρικός ώστε οποι-οδήποτε μοντέλο ανταποκρίνεται στηνπεριγραφή των δεδομένων και φαίνεται ναδουλεύει καλά ακριβώς εδώ εντοπίζεται τοπρόβλημα μήπως τελικά η διαδικασίαπρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηείναι μια διαδικασία όπου οι καλοί μαθητέςούτως ή άλλως πετυχαίνουν και οι πιοαδύνατοι αυτοί για τους οποίους ουσιαστικάφτιάχτηκε το σύστημα πρόσβασηςυπόκεινται σε μια λίγο πολύ τυχαία διαδι-κασία θέτω αυτό το ερώτημα όχι για ναδώσουμε μία βιαστική απάντηση αλλάκυρίως για να προβληματίσω και αν στηνπερίπτωση των συμβατικών Πανεπιστημίωνεξετάζουμε κυρίως τις γνώσεις νεαρώνατόμων που μπορεί για οποιοδήποτε λόγο ναμην αποδώσουν καλά στις μελλοντικέςσπουδές τους πως μπορούμε να εφαρμό-σουμε το ίδιο σύστημα για ενήλικες εργαζό-μενους σε ένα μη συμβατικό Πανεπιστήμιοόπως είναι το ανοικτό Πανεπιστήμιο ας μηνξεχνούμε ότι οι υποψήφιοι σε ένα ανοικτόΠανεπιστήμιο εξαιρετικά πολυάριθμοι πέρααπό τα ακαδημαϊκά τους προσόντα τίτλουςκαι πιστοποιητικά καταθέτουν εμπειρία ζωήςαπό την άσκηση των καθημερινών τους καθη-κόντων και την αντιμετώπιση των προβλη-μάτων δυναμικά αναπτυσσόμενωνοργανισμών δημόσιων ή ιδιωτικών μιλάμεγια την δια βίου μάθηση την οποία όλοιεπικροτούμε και για την αύξηση της παραγω-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ6

Π Ρ Ο κ λ Η σ ε ι σ κ α ι Π Ρ Ο Ο Π τ ι κ ε σ

γικότητας ζωτικών τομέων της οικονομίας καιτης κοινωνίας μας αλλά και για την αναβάθ-μιση των επιστημών και τον υγιή εκσυγχρο-νισμό των κρατών μας στα πλαίσια τουπαγκόσμιου γίγνεσθαιΌπως γνωρίζετε στο ανοικτό Πανεπιστήμιοκύπρου δεν υιοθετήσαμε σύστημα πρόσβασηςπου βασίζεται σε ενιαίες ή άλλες εξετάσειςμακάρι να μπορούσαμε να δεχόμαστε όλουςτους υποψήφιους που διαθέτουν τα απαραίτητατυπικά προσόντα Προς τα εκεί θα θέλαμε ναπροχωρήσουμεmiddot επί του παρόντος είναι ακόμηδύσκολο κάποτε όμως θα γίνει αυτό βέβαιαδεν σημαίνει ότι όποιος τυγχάνει εισδοχής θαπαίρνει και το σχετικό τίτλο σπουδών χρει-άζεται σκληρή δουλειά από τους φοιτούντεςποιότητα σπουδών αυστηρή αξιολόγηση καιόλα τα άλλα στοιχεία που χαρακτηρίζουν μιααναγνωρισμένη εκπαιδευτική διεργασία Ούτε και εφαρμόζουμε στο ανοικτό Πανεπι-στήμιο κύπρου τυχαία διαδικασία κλήρωσηςαλλά ένα ορθολογικό σύστημα μοριοδότησηςαδιάβλητο με αλγόριθμους επιλεξιμότητας πουδιαμορφώνονται εκ των προτέρων Οι ενδιαφε-ρόμενοι συμπληρώνουν τα στοιχεία τους κατα-τάσσονται και οι επικρατέστεροι εισάγονταιστο Πανεπιστήμιο με βάση τις διαθέσιμεςθέσεις Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της ανοι-κτής εκπαίδευσης είναι η εξ υπαρχής στοχο-θεσία των προσφερόμενων προγραμμάτων ταοποία συνάδουν με τις ανάγκες της οικονομίαςκαι την επιθυμία των πολιτώνμπορεί κανείς να εισηγηθεί και άλλα συστή-ματα πρόσβασης τα οποία να στηρίζονται σεδείκτες δυνατοτήτων γνωστικής ανάπτυξηςδιάφορα διεθνή πιστοποιητικά άλλους δείκτεςκαι προσόντα αποκομισθείσες γνώσεις καθώςκαι εξετάσεις παρόμοιες με αυτές που διενερ-γούνται σήμερα μπορούμε ακόμη να προτεί-νουμε ένα σύστημα ανοικτής εισδοχής όπουόλοι οι υποψήφιοι με κάποιες προϋποθέσειςτυγχάνουν εισδοχής στη σχολή επιλογής τουςmiddotστη συνέχεια παίρνουν κατά το πρώτο έτος

εισαγωγικά μαθήματα των κλάδων που καλύ-πτει η σχολή και ανάλογα με την απόδοση τιςεπιθυμίες τους και τη διαθεσιμότητα θέσεωνεντάσσονται στα ανάλογα τμήματα σε ένατέτοιο σύστημα δεν υπάρχει σχεδόν καθόλουτυχαιότητα στην κατανομή των φοιτητών σεκλάδους όπως συμβαίνει με τους αλγόριθμουςτου υφιστάμενου συστήματος επιπρόσθεταέτσι δίνεται η δυνατότητα και για σπουδέςμονοετούς διετούς ή τριετούς διάρκειας σετεχνικά επαγγέλματα αν επιλέξουμε όμως κάποιο σύστημα πουαπαιτεί αξιολόγηση και δεν επιτρέπει την ελεύ-θερη πρόσβαση θα πρέπει αυτό να τηρεί τιςακόλουθες προϋποθέσεις(α) να είναι αδιάβλητο και δίκαιο προς τους

αιτητές και να μην κάνει ατομικές διακρί-σεις τηρώντας τα τεθέντα κριτήρια επιλε-ξιμότητας

(β) να λαμβάνει υπόψη την προσέγγιση και τηφιλοσοφία που θέλουμε να προσδώσουμεστην παιδεία μας σε όλα τα στάδια τηςεκπαίδευσης

(γ) να επιτρέπει την πρόσβαση στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση σε όσο το δυνατόνπερισσότερα άτομα και ομάδες πληθυσμού

(δ) να συνάδει πλήρως με τη στοχοθεσία τωνπρογραμμάτων σπουδών

αδιαμφισβήτητα η ποιότητα της παιδείας καιτης εκπαίδευσης εντάσσεται σε ένα ενιαίοπαγκόσμιο σύστημα αξιών το οποίο δενμπορεί να μελετάται αποσπασματικά ξεχω-ριστά από χώρα σε χώρα και ανεξαρτήτωςμεθοδολογίας Περίτρανο παράδειγμα στιςμέρες μας αποτελεί η διεθνής οικονομικήκρίση η οποία μέσα από μια παγκοσμιοποι-ημένη οικονομία έφερε πολλές χώρες σταπρόθυρα άκρατης φτώχειας και οικονομικήςχρεοκοπίας Όλοι σήμερα ειδικοί και μη παρα-δέχονται ότι το άκρατο κέρδος και η πλεονεξίασε συνάρτηση με την ανοικτή φύση του συστή-ματος έφεραν την κρίση από την οποία μόνομε σωστό προγραμματισμό και στρατηγικές

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 7

επιλογές επένδυσης στην παιδεία την έρευνακαι την καινοτομία θα μπορέσουμε να ανανή-ψουμε το δυστυχές είναι ότι καθυστερήσαμεσημαντικά ακόμη και η μικρή κύπρος πουόφειλε να είναι ευέλικτη σε δυναμικές αλλαγέςκαθυστέρησε να πάρει δραστικά μέτρα τελειώνοντας θα ήθελα να συγχαρώ τουςοργανωτές και ομιλητές της διημερίδας για τηνεξαιρετική δουλειά που επιτελούν ο καθέναςστον τομέα του και για την ευαισθησία πουεπιδεικνύουν για ένα τόσο σημαντικό θέμα Ησυμμετοχή όλων εκφράζει την αγωνία μας στοχώρο της παιδείας και την ετοιμότητα ναδράσουμε ώστε να αντιμετωπιστούν ουσια-στικά οι προκλήσεις που επισωρεύθηκαν στοντομέα της ανώτατης εκπαίδευσης αςενώσουμε λοιπόν τις δυνάμεις μας για καθαρέςλύσεις στον τομέα της πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση

Χαιρετισμόςτου Προέδρου της ΚοινοβουλευτικήςΕπιτροπής Παιδείαςκ Νίκου Τορναρίτη

Ο διάλογος γιατους τρόπους καιτις διαδικασίεςπρόσβασης στηντριτοβάθμια εκ-παίδευση είναιζωηρός σήμερα σεόλα τα κράτη-μέλη της ευρω-

παϊκής Ένωσης βασικός σκοπός της συζή-τησης αυτής είναι η εξεύρεση ενός πιοδίκαιου αξιόπιστου και αποτελεσματικούτρόπου επιλογής των φοιτητών και κατανομήςτους στις διάφορες σχολές ούτως ώστε ναικανοποιούνται οι ανάγκες της κοινωνίαςτης γνώσης για ένα ευέλικτο επιστημονικόδυναμικό για ποιότητα και αριστεία στηντριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά και για αύξηση

του αριθμού σπουδαστών Η συζήτηση αυτή στην κύπρο -αλλά καιστην ελλάδα- αποκτά ιδιαίτερο χαρακτήραλόγω του μεγάλου μόχθου που καταβάλ-λουν τα παιδιά μας στις τελευταίες τάξειςτου λυκείου για μια θέση στα πανεπιστήμιαφροντιστήρια άγχος χρήμα και κόποςεπιβαρύνουν τους νέους μας και τηνπροσπάθειά τους να σπουδάσουν συχνά οισυνθήκες δυσχεραίνουν την υγεία τους καιεπιβαρύνουν την προσπάθεια γιαολόπλευρη μόρφωση αλλά και τον προϋπο-λογισμό της οικογένειας με τρόπο δυσβά-στακτο για μεγάλο αριθμό νοικοκυριώνεπιπρόσθετα μέσα από το υφιστάμενοσύστημα εισδοχής στα Πανεπιστήμια έναμεγάλο ποσοστό των νέων μας καταλήγει σεκλάδους που δεν ταυτίζονται με τις προτε-ραιότητες και τις επιλογές τους το συμβούλιο της ευρώπης συστήνει σεκάθε κράτος-μέλος να αναζητήσει τηνεπίτευξη των πιο κάτω στόχων σχετικά μετην πρόσβαση (συμβούλιο της ευρώπηςεπιτροπή υπουργών σύσταση-RECOM-MENDATION No R (98) 3 για τηνΠρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση -17 μαρτίου 1998) α Όλοι όσοι είναι ικανοί και επιθυμούν να

συμμετάσχουν στην ανώτατη εκπαί-δευση θα πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίεςνα το πράξουν

β Ο πληθυσμός της ανώτατης εκπαίδευσηςως σύνολο πρέπει να αντανακλά τονπολιτισμικό πλούτο που έχει η μεταβαλ-λόμενη κοινωνία κάθε κράτους-μέλουςκαι να προκύπτει από την πρόοδο στησχολική και προσχολική εκπαίδευσησυνεχίζοντας ταυτόχρονα να υποδέχεταιφοιτητές από άλλα μέρη της ευρώπης καιτου κόσμου

γ το σύστημα εισδοχής και το μαθησιακόπεριβάλλον στην ανώτατη εκπαίδευσηοφείλουν να παρέχουν ίσες ευκαιρίες σε

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ8

Π Ρ Ο κ λ Η σ ε ι σ κ α ι Π Ρ Ο Ο Π τ ι κ ε σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 9

όλα τα άτομα και τις κοινωνικές ομάδες δ Οι προσπάθειες να διατηρηθεί και να

ανεβεί η ποιότητα στην ανώτατη εκπαί-δευση πρέπει να περιλαμβάνουν τοκριτήριο της αποτελεσματικής πρόσβασηςγια όλες τις κοινωνικές ομάδες καθώς καιτο κριτήριο της αριστείας στη διδασκαλίακαι την έρευνα

μέσα από αυτό το σκηνικό και μέσα από τοδιάλογο όλων των ενδιαφερομένωνμπορούμε να εντοπίσουμε τα προβλήματααλλά και τις αρχές που θα πρέπει να τηρη-θούν για να καταλήξουμε σε ένα σύστημαπρόσβασης που θα ικανοποιεί τις απαιτήσειςτης εκπαίδευσης σε μια δημοκρατικήκοινωνία ένα σύστημα πουbull θα επιτρέπει την πρόσβαση σε όσο το

δυνατόν περισσότερους νέους αλλά καιστους επανερχόμενους στο χώρο τωνσπουδών

bull θα ενισχύει την ποιότητα της μόρφωσηςπου παίρνουν τα παιδιά στο σχολείο

bull δεν θα στηρίζεται σε μια και μόνοεξέταση

bull θα αναβαθμίζει το σχολείο και τησχολική ζωή

bull θα προσβλέπει στην αριστεία χωρίς ναμεγεθύνει την κοινωνική αδικία

bull θα υποστηρίζει οικονομικά και μορφω-τικά όσους έχουν ανάγκη

bull θα επιτρέπει σε όλους να ικανοποιήσουντις φιλοδοξίες τους σε μια κοινωνίασυνεκτική προνοητική και ποιοτικάαναβαθμισμένη

είναι σημαντικό ότι ο διάλογος έχει αρχίσειτα κριτήρια είναι δεδομένα και οι αρχέςπαραδεκτές από όλους σήμερα περισσότεροαπό ποτέ χρειάζονται θαρραλέες τομές καιαποφάσεις για να επιτύχουμε την αλλαγήτου συστήματος με τρόπο που να πληροίόλα τα πιο πάνω Όσοι νοιαζόμαστε για τηνπαιδεία πρέπει να εργαστούμε συστηματικάχωρίς φειδώ κόπων και εργασίας για να

επιτύχουμε το καλύτερο για τα παιδιά μαςκαι την κοινωνία μια κοινωνία που θαπαρέχει κίνητρα και εφόδια στον καθένα νασπουδάζει και να εργάζεται να επιτυγχάνειτους στόχους του και να συμβάλλει στηνεπιτυχία των συλλογικών στόχων της κοινω-νίας μας

Χαιρετισμόςτου Υπουργού Παιδείας και ΠολιτισμούΚαθηγητή Αντρέα Δημητρίου

είναι με ιδιαίτερηχαρά που βρίσκο-μαι σήμερα μαζίσας για να κηρύ-ξω την έναρξητων εργασιών τηςδιημερίδας πουδιοργανώνει τοτεΠακ με θέμα

laquoΗ Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσητης κύπρου Προκλήσεις και Προοπτικέςraquoμε την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να συγχαρώθερμά τόσο την Πρόεδρο της διοικούσαςεπιτροπής του τεΠακ καθηγήτρια ελπίδακεραυνού όσο και τους συντελεστές της εκ-δήλωσης και να ευχαριστήσω τους εκλεκτούςεισηγητές για την πολύτιμη συνεισφορά τουςαναμφίβολα τέτοιες δραστηριότητες είναισημαντικές γιατί συνεισφέρουν ουσιαστικάστο δημόσιο διάλογο για το μέλλον της τρι-τοβάθμιας εκπαίδευσης στην κύπρο

φίλες και φίλοι

για την παρούσα κυβέρνηση η παιδείααποτελεί την καλύτερη επένδυση για τηνκοινωνική την οικονομική την πνευματικήκαι την πολιτιστική ανάπτυξη και πρόοδοτης κοινωνίας αποτελεί βασικό κοινωνικόαγαθό το οποίο πρέπει να διασφαλίζεται μετην παροχή δωρεάν και υψηλής ποιότητας

εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες του εκπαι-δευτικού συστήματος από το νηπιαγωγείομέχρι το πανεπιστήμιο Όλες οι ενέργειες καιοι προσπάθειές μας στα πλαίσια της εκπαι-δευτικής μεταρρύθμισης έχουν ένα καιμοναδικό στόχο κανένας νέος να μη μένειαμόρφωτος αυτό μπορεί να διασφαλιστείμόνο με την παροχή ίσων ευκαιριών σεόλους τους νέους και ειδικότερα με τηνεξίσωση των δυνατοτήτων επιτυχίας τουςαπορρίπτοντας πολιτικές που στοχεύουνστην προσαρμογή ή ακόμη χειρότερα στηνυποταγή της εκπαίδευσης στις ανάγκες τηςαγοράς εργασίας παρακολουθούμε και κατα-γράφουμε με σοβαρό προβληματισμό καιέντονες επιφυλάξεις όλες εκείνες τις τάσειςσε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο πουδυστυχώς κινούνται προς αυτή την κατεύ-θυνση την κατεύθυνση της όλο και μεγαλύ-τερης εξάρτησης της τριτοβάθμιας κυρίωςεκπαίδευσης από την οικονομία της αγοράςΈνα γεγονός που αναιρεί την αρχή ότι ηεκπαίδευση αποτελεί δημόσιο αγαθό καιδημόσια ευθύνη Παράλληλα όμως ωςκυβέρνηση αναγνωρίζουμε και τα θετικάστοιχεία το ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίουγια την εκπαίδευση και προσπαθούμε μέσααπό την πολιτική μας να αξιοποιήσουμε τιςδυνατότητες που παρέχει η ένταξή μας στηνευρωπαϊκή Ένωση για το καλό τηςκυπριακής εκπαίδευσης αναγνωρίζοντας τορόλο της παιδείας στην οικονομικήανάπτυξη και την ευημερία δίνουμε έμφασηστη διαμόρφωση ενεργών και κοινωνικάευαίσθητων πολιτών ενισχύοντας τουςδημόσιους φορείς παιδείας και ταυτόχρονααφήνοντας χώρο για ανάπτυξη δημιουρ-γικών πρωτοβουλιών και από τους πολίτεςαπό την ημέρα της ανάληψης των καθη-κόντων μας ως νέας κυβέρνησης μέχρισήμερα έχουν προωθηθεί πολλά θέματαστον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςτέτοια ζητήματα ήταν η απόφαση για ίδρυση

ιατρικής σχολής από το Πανεπιστήμιοκύπρου η αύξηση του αριθμού των νεοεισερ-χόμενων φοιτητών σε υφιστάμενες σχολέςτων δημόσιων πανεπιστημίων η δημιουργίανέων προπτυχιακών προγραμμάτων η κατά-θεση πρότασης για ίδρυση σχολής καλώντεχνών και δραματικής σχολής η έναρξη τουδιαλόγου με τα ιδιωτικά πανεπιστήμια για τημετεξέλιξή τους σε μη κερδοσκοπικούς οργα-νισμούς και την υιοθέτηση εκ μέρους τουςρυθμίσεων που θα διασφαλίζουν αποτελε-σματικότερα την ευθύνη τους έναντι τηςδημόσιας αποστολής τους και η έγκριση γιαπρώτη φορά στα χρονικά της κυπριακήςδημοκρατίας ενός πακέτου στοχευμένωνμέτρων στήριξης των φοιτητών που αντιμε-τωπίζουν σοβαρά κοινωνικοοικονομικάπροβλήματα συνολικού ύψους 12000000ευρώ στόχος όλων των ενεργειών μας είναινα αλλάξουμε τις υφιστάμενες συνθήκεςώστε να καταστεί εφικτή η υλοποίηση τουεθνικού μας στόχου για μετατροπή τηςκύπρου σε ένα ποιοτικό περιφερειακό κέντροτριτοβάθμιας εκπαίδευσηςσίγουρα ο διάλογος για το σύστημαπρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηείναι χρήσιμος Όπως όλοι γνωρίζετε απότο 2006 που καθιερώθηκαν οι Παγκύπριεςεξετάσεις το σύστημα πρόσβασης σταπανεπιστήμια και τις ανώτερες σχολές στηνκύπρο έχει αποδειχτεί ότι αποτελεί έναναξιόπιστο και αδιάβλητο θεσμό ο οποίοςτυγχάνει μιας σχεδόν καθολικής κοινωνικήςαποδοχής Οι ενδεχόμενες αδυναμίες τιςοποίες ως υπουργείο Παιδείας αναγνωρί-ζουμε θα επιλυθούν οριστικά αφενός με τηναύξηση των θέσεων στα υφιστάμεναπρογράμματα και αφετέρου με την αύξησητων προσφερόμενων προγραμμάτωνσπουδών και αυτό γιατί όσο οι προσφερό-μενες θέσεις είναι λιγότερες από τη ζήτησηοι αλλαγές στο σύστημα πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση δεν θα εκμηδενί-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ10

Π Ρ Ο κ λ Η σ ε ι σ κ α ι Π Ρ Ο Ο Π τ ι κ ε σ

σουν τις αδυναμίες και σίγουρα δεν θαεπιλύσουν ουσιαστικά προβλήματα τουεκπαιδευτικού μας συστήματος όπως ηπαραπαιδεία και η μετατροπή του λυκείουσε προθάλαμο των πανεπιστημίωνΟι Παγκύπριες εξετάσεις χρησιμοποιούνταιγια κατάταξη των υποψήφιων επειδή οιδιαθέσιμες θέσεις είναι λιγότερες από τιςζητούμενες Πρέπει συνεπώς να αυξήσουμετις προσφερόμενες θέσεις επίσης θα πρέπειμέσα από τις πολιτικές που εφαρμόζουμε ναεπιδιώκουμε τη δημιουργία ενός σχολείουπου θα καλλιεργεί στους μαθητές τις ικανό-

τητες που χρειάζονται ώστε εάν το επιθυ-μούν να έχουν τη δυνατότητα να σπουδά-σουν μέσα από την προοδευτική αύξησητων θέσεων στα ανώτερα και ανώτατα εκπαι-δευτικά ιδρύματα θα πρέπει να καταστή-σουμε την κύπρο μια χώρα αυτοδύναμη σεπροπτυχιακά προγράμματα σπουδών ώστεμέσω της ελεύθερης πρόσβασης κάθεκύπριος νέος να μπορεί να σπουδάσει αυτόπου θέλει στον τόπο τουμε αυτές τις σκέψεις κηρύσσω την έναρξητης διημερίδας και εύχομαι σε όλους μιαγόνιμη και παραγωγική παρουσία

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 11

Από αριστερά προς τα δεξιά Πρόεδρος Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΠΑΚ Καθ ΕλπίδαΚεραυνού-Παπαηλίου Πρόεδρος του Συμβουλίου Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας

Εκπαίδευσης (ΣΠΔΕ) Καθ Γιώργος Μπαμπινιώτης

Από αριστερά προς τα δεξιά Πρύτανης Πανεπιστημίου Κύπρου Καθ Στάυρος ΖένιοςΠρόεδρος Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΠΑΚ Καθ Ελπίδα Κεραυνού-Παπαηλίου

ε ν δ ε ι κ τ Η σ12

τον τελευταίοχρόνο στο πλαί-σιο της εκπαιδευ-τικής μεταρρύθ-μισης και σεσυμφωνία με τιςπροτάσεις πουείχε καταθέσει ηεπιτροπή ειδι-

κών για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση τοναύγουστο του 2004 γίνεται μια μεγάλη προ-σπάθεια αναμόρφωσης του περιεχομένουτων αναλυτικών προγραμμάτων της δευτε-ροβάθμιας εκπαίδευσης των εκπαιδευτικώνπροσεγγίσεων και των μεθόδων διδασκαλίαςκαι μάθησης αυτή η προσπάθεια θα οδηγή-σει αλυσιδωτά στην αναβάθμιση του απο-λυτηρίου λυκείου του οποίου η αξία η αξιο-πιστία και το κύρος εξαρτώνται από τοπεριεχόμενο της μάθησης και των εκπαιδευ-τικών προσεγγίσεων ndash συμπεριλαμβανομέ-νης της αξιολόγησης των μαθητών σε σχέσημε την επίτευξη των μαθησιακών αποτελε-σμάτων το απολυτήριο όπως και κάθε προ-σόν στο οποίο οδηγεί μια διεργασία μάθη-σης καταγράφει βαθμολογικά τααποτελέσματα της μάθησης Ένα βασικόερώτημα από το οποίο κρίνεται η αξία τουαπολυτηρίου είναι αν η καταγραφή των απο-τελεσμάτων αυτών είναι αξιόπιστη αν δη-λαδή ανταποκρίνεται στην πραγματικότηταΠέραν αυτού η αξία ενός τέτοιου προσόντοςείναι συνάρτηση των προσβάσεων που πα-ρέχει για περαιτέρω εκπαίδευση καιή στο

χώρο εργασίαςγια να οδηγήσει σε ανασυγκρότηση καιεκσυγχρονισμό του περιεχομένου τηςμάθησης σε δευτεροβάθμιο επίπεδο ndash και κατrsquoεπέκταση στην ουσιαστική αναβάθμιση τηςπαιδείας στο επίπεδο αυτό η αναθεώρησητων αναλυτικών προγραμμάτων πρέπει ναείναι διαμορφωτική και καινοτόμα με άλλαλόγια δεν αρκεί να περιοριστεί στην αναβάθ-μιση του περιεχομένου των υφιστάμενωνμαθημάτων αλλά πρέπει να προχωρήσει καισε δομικές αλλαγές του περιεχομένουμειώνοντας τις επιλογές μαθημάτων ειδικάγια το λύκειο πρέπει να εισαχθούν καινοτο-μίες όπως η διαμόρφωση μιας στέρεαςγενικής παιδείας κοινής για όλους η εκμά-θηση ξένων γλωσσών σε ικανοποιητικόεπίπεδο και η απόκτηση ουσιαστικών δεξιο-τήτων στη χρήση νέων τεχνολογιών Παράλ-ληλα οι επιλογές πρέπει να περιοριστούν σεένα σχετικά μικρό αριθμό θεματικώνενοτήτων ή δεσμών (θεωρητική θετικήτεχνολογική κτλ) εντός ή μεταξύ τωνοποίων μπορεί να υπάρχει σχετική επιλογή ήεπικάλυψη με τέτοιες δομικές καινοτομίεςτο περιεχόμενο της μάθησης γίνεται πιοσυνεκτικό και το απολυτήριο αποκτά μεγα-λύτερο κύρος και αξία αφού αυξάνονται οιπροσβάσεις που παρέχει η ολοκλήρωση τηςμάθησης μέσω αυτού στόχος λοιπόν τηςαναθεώρησης των αναλυτικών προγραμ-μάτων πρέπει να είναι η εξάλειψη τουκατακερματισμού και της έλλειψης συνεκτι-κότητας που παρατηρούνται αυτή τη στιγμή

Η αναμόρφωση της εκπαίδευσης σεδευτεροβάθμιο επίπεδο και ο εκσυγχρονισμόςτου συστήματος εισδοχής στα πανεπιστήμια

της Ελπίδας Κεραυνού-ΠαπαηλιούΠροέδρου Διοικούσας Επιτροπής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου

κυρίως λόγω της ύπαρξης αδικαιολόγηταμεγάλου αριθμού επιλεγόμενων μαθημάτωνη διαχείριση των οποίων δημιουργεί σημαν-τικές πρακτικές δυσκολίεςΟ εκσυγχρονισμός των αναλυτικών προγραμ-μάτων του λυκείου αναμφίβολα θα συμβάλειουσιαστικά στην αξία του απολυτηρίουλυκείου και θα ενισχύσει σημαντικά την αξιο-πιστία και την αξία του μεταξύ άλλων αυτόμπορεί να επιτευχθεί με τα εξής μέτρα(α) προσμέτρηση και των τριών ετών της

λυκειακής βαθμίδας με σχετικούς συντε-λεστές βαρύτητας πχ 10 20 και70 αντίστοιχα

(β) διεξαγωγή εθνικών εξετάσεων και για τατρία έτη οι οποίες να έχουν τη μεγαλύ-τερη αν όχι αποκλειστική βαρύτηταστον υπολογισμό των τελικών βαθμολο-γιώνmiddot στο τρίτο έτος μπορεί οι εξετάσειςνα διεξάγονται ανά τρίμηνο

(γ) διεύρυνση της βαθμολογικής κλίμακαςπχ από 20-βαθμη σε 100-βαθμη ή καιμεγαλύτερη

1 Γλώσσα διδασκαλίαςστην ευρώπη της κοινωνίας της γνώσης της

οποίας οι πολίτες αποκτούν όλο και μεγαλύ-τερη κινητικότητα το επίπεδο επάρκειας στογραπτό και προφορικό λόγο αποκτάσυνεχώς όλο και μεγαλύτερη σημασία γιrsquoαυτό εξάλλου οι ευρωπαίοι πολίτεςκαλούνται να δηλώνουν στα ευρω-διαβα-τήριά τους (Europass) το επίπεδο γνώσηςτους σε διάφορες γλώσσες σε σχέση μεπανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών καιπιο συγκεκριμένα σε σχέση με τα κριτήριαπρόσβασης και εισαγωγής σε αυτά είναισημαντικό να γίνεται ο διαχωρισμόςανάμεσα στη γλώσσα ως αντικείμενομάθησης και τη γλώσσα ως εργαλείομάθησης και επικοινωνίας για παράδειγμασε ένα πρόγραμμα laquoγαλλικής γλώσσας καιλογοτεχνίαςraquo η γαλλική γλώσσα είναι τοαντικείμενο μάθησης ενώ σε ένα πρόγραμμαlaquoΠληροφορικήςraquo που διδάσκεται σταγαλλικά η γαλλική γλώσσα αποτελεί το

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α ν α μ O Ρ φ ω σ Η τ Η σ ε κ Π α I δ ε υ σ Η σ σ ε δ ε υ τ ε Ρ Ο β A θ μ ι Ο ε Π I Π ε δ Ο

13

Στην Ευρώπη της κοινωνίας της γνώσης τηςοποίας οι πολίτες αποκτούν όλο και μεγαλύ-τερη κινητικότητα το επίπεδο επάρκειας στογραπτό και προφορικό λόγο αποκτά συνεχώςόλο και μεγαλύτερη σημασία

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 13

εργαλείο μάθησης και επικοινωνίαςστην κύπρο η επιτυχία στο μάθημα τωννέων ελληνικών του οποίου το μεγαλύτερομέρος αφορά την ανάλυση λογοτεχνικώνκειμένων αποτελεί αυτή τη στιγμή κριτήριοπρόσβασης για όλα τα προπτυχιακάπρογράμματα των δημόσιων πανεπιστημίωνασχέτως αν η ελληνική γλώσσα (και λογοτε-χνία) είναι το αντικείμενο ή το εργαλείομάθησης Έστω ότι το περιεχόμενο τηςμάθησης σε ανώτερο δευτεροβάθμιο επίπεδοδιαμορφώνεται όπως προτείνεται πιο πάνωοπότε κάθε απόφοιτος λυκείου θα έχει παρα-κολουθήσει μαθήματα που θα αντιστοιχούνσε μια κοινή για όλους βάση γνώσης καιδεξιοτήτων και σε μια κατεύθυνση απόπεριορισμένο αριθμό θεματικών ενοτήτωνδεσμώνmiddot αυτά θα συνιστούν από κοινού τακριτήρια πρόσβασης για δεδομένα πανεπι-στημιακά προγράμματα στην περίπτωσηαυτή η απαιτούμενη επάρκεια γνώσης τηςελληνικής γλώσσας ως εργαλείου μάθησηςθα καλύπτεται από τους μαθησιακούςστόχους της κοινής βάσης (η οποίαπροφανώς θα θέτει και επιπρόσθετους μαθη-σιακούς στόχους σε σχέση με την ελληνικήγλώσσα) ενώ η απαιτούμενη επάρκειαγνώσης της ελληνικής γλώσσας ως αντικεί-μενου μάθησης (συμπεριλαμβανομένης τηςανάλυσης λογοτεχνικών κειμένων) θα καλύ-πτεται από τους μαθησιακούς στόχους τηςφιλολογικήςθεωρητικής κατεύθυνσης αυτόςο διαχωρισμός του ρόλου του μαθήματοςτων νέων ελληνικών σε σχέση με τηνπρόσβαση σε πανεπιστημιακά προγράμματαπου ήδη ισχύει στην ελλάδα είναι ενδεδειγ-μένος και για την περίπτωση της κύπρου

2 Διαχωρισμός αρμοδιοτήτων Πολιτείαςκαι πανεπιστημίωνΗ εισδοχή φοιτητών σε ένα πανεπιστημιακόπρόγραμμα σπουδών μπορεί να αναλυθεί σεδύο διακριτές διαδικασίες (οι οποίες συμπί-

πτουν αν δεν υπάρχει περιορισμός στοναριθμό των θέσεων φοίτησης όπωςσυμβαίνει σε ένα σύστημα ελεύθερηςπρόσβασης) την πρόσβαση και εισαγωγή Ηπρόσβαση αφορά τα ελάχιστα κριτήρια πουπρέπει κανείς να ικανοποιεί για ναδικαιούται να διεκδικήσει θέση φοίτησης Ηεισαγωγή αφορά την προσφορά των θέσεωνφοίτησης ανάμεσα στους δικαιούχους και ωςεκ τούτου συνεπάγεται τον προσδιορισμόκριτηρίων κατάταξης σε σχέση με το τιισχύει επί του παρόντος για την εισδοχήφοιτητών στα προπτυχιακά προγράμματατων δημόσιων πανεπιστημίων της κύπρουοι πιο πάνω έννοιες εφαρμόζονται ως εξής(α) το απολυτήριο λυκείου είναι το γενικό

προσόν πρόσβασης για οποιοδήποτεπρόγραμμα σπουδών

(β) τα (ειδικά) κριτήρια πρόσβασης σε έναπρόγραμμα σπουδών προσδιορίζονταιαπό τα περιεχόμενα του επιστημονικούπεδίου στο οποίο εντάσσεται τοπρόγραμμα αυτό και πρακτικά αντιστοι-χούν σε έναν αριθμό 4-5 μαθημάτων σταοποία απαιτείται εξέταση σε εθνικόεπίπεδοmiddot ένα από τα μαθήματα είναιπάντοτε τα νέα ελληνικά

(γ) το κριτήριο εισαγωγής (ή κατάταξης) είναιο μέσος όρος των (στατιστικά επεξεργα-σμένων) βαθμολογιών όλων των μαθη-μάτων στα οποία ο υποψήφιος εξετάσθηκεσε εθνικό επίπεδοmiddot ο αριθμός αυτός αναφέ-ρεται ως laquoβαθμός κατάταξηςraquo

Οι πιο πάνω διαδικασίες εντάσσονται στο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ14

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Για να οδηγήσει σε ανασυγκρότηση και εκ-συγχρονισμό του περιεχομένου της μάθησηςη αναθεώρηση των αναλυτικών προγραμμά-των δεν αρκεί να περιοριστεί στην αναβάθ-μιση του περιεχομένου των υφιστάμενωνμαθημάτων αλλά πρέπει να προχωρήσει καισε δομικές αλλαγές

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α ν α μ O Ρ φ ω σ Η τ Η σ ε κ Π α I δ ε υ σ Η σ σ ε δ ε υ τ ε Ρ Ο β A θ μ ι Ο ε Π I Π ε δ Ο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 15

πλαίσιο των Παγκύπριων εξετάσεων πουδιεξάγονται μια φορά το χρόνο στο τέλοςτης σχολικής χρονιάς υπό την εποπτεία τουυπουργείου Παιδείας και Πολιτισμούκυρίαρχο ρόλο στις διαδικασίες αυτές έχει ηΠολιτεία ενώ ο ρόλος των πανεπιστημίωνπεριορίζεται στα ακόλουθα(α) διαβούλευση με την Πολιτεία αναφορικά

με τα περιεχόμενα των επιστημονικώνπεδίων

(β) ένταξη των προπτυχιακών προγραμ-μάτων σπουδών στα σχετικά επιστημο-νικά πεδία και

(γ) συμμετοχή στις επιτροπές θεματοθετώνγια τα εξεταστικά δοκίμια των μαθη-μάτων που εξετάζονται σε εθνικόεπίπεδο

Ο ρόλος του απολυτηρίου και κατrsquoεπέκταση η μόρφωση και η ευρύτερη παιδείαπου αντιπροσωπεύει είναι ιδιαίτεραυποβαθμισμένος παρόλο που η κατοχή τουείναι απαραίτητη για τη διεκδίκηση θέσηςστα προπτυχιακά προγράμματα σπουδώνεπί της ουσίας δεν λαμβάνονται υπόψη ταπεριεχόμενά του από τη χώρα που τοχορηγεί τη στιγμή που άλλες χώρες θέτουν

τα κριτήρια πρόσβασης για τα δικά τουςπρογράμματα σε σχέση με το απολυτήριοστο σύνολό του καιή με τις βαθμολογίεςεπιμέρους μαθημάτων Η αντίφαση αυτήδύσκολα δικαιολογείταιείναι γεγονός ότι οι Παγκύπριες εξετάσεις(όπως και παλιότερα οι εισαγωγικές εξετά-σεις) είναι καθολικά αποδεκτές από τηνκοινωνία της κύπρου ως αξιόπιστες αντικει-μενικές και αξιοκρατικές σε αντίθεση με τοαπολυτήριο που δεν θεωρείται εξίσου αξιό-πιστο αφού υπάρχουν επιβεβαιωμένα στοι-χεία όπως είναι οι τάσεις βαθμολογικούπληθωρισμού που επηρεάζουν δυσμενώς τηναξιοπιστία του Έχει εξάλλου αποδειχτεί ότιυπάρχει υψηλή συσχέτιση ανάμεσα στουςβαθμούς κατάταξης και τις ακαδημαϊκέςεπιδόσεις των φοιτητών ενώ αυτό δεν ισχύειγια τις βαθμολογίες του απολυτηρίου Παράόμως τα θετικά του υφιστάμενου συστή-

Παρά όμως τα θετικά του υφιστάμενου συ-στήματος τα οποία μπορούν να διατηρηθούνκαι να ενισχυθούν σε ένα νέο πιο δίκαιο καισύγχρονο σύστημα υπάρχουν και σοβαρέςαδυναμίες

ματος τα οποία μπορούν να διατηρηθούν καινα ενισχυθούν σε ένα νέο πιο δίκαιο καισύγχρονο σύστημα υπάρχουν και σοβαρέςαδυναμίες Οι αδυναμίες αυτές τις οποίες δενθα πρέπει να παραβλέπει η κοινωνία γιατίδημιουργούν στρεβλώσεις στο εκπαιδευτικόσύστημα συνοψίζονται ως εξής(α) η ίδια η υποβάθμιση του απολυτηρίου

ως προσόντος που προκύπτει από μιαδιεργασία μάθησης

(β) η υπέρμετρη βαρύτητα που δίνεται στοπεριεχόμενο της τρίτης τάξης του λυκείουκαι μάλιστα σε ένα μόνο ποσοστό τουπεριεχομένου αυτού όπως και η αξιολό-γηση των μαθημάτων που εξετάζονται γιατην εισδοχή στα πανεπιστημιακάπρογράμματα σπουδών βάσει μιας καιμοναδικής εξέτασης για κάθε μάθημα

(γ) η προσμέτρηση όλων των μαθημάτων σταοποία εξετάσθηκε ο υποψήφιος σε εθνικόεπίπεδο για την κατάταξή του σε έναπρόγραμμα σπουδών είτε αυτά σχετί-ζονται είτε όχι με το πρόγραμμα αυτό

(δ) η απόδοση της ίδιας βαρύτητας στο κάθεμάθημα που εξετάζεται για σκοπούςκατάταξης και η οποία μπορεί ναοδηγήσει στο παράδοξο όπου έναςυποψήφιος που απέτυχε παταγωδώς στοπιο σχετικό μάθημα να πάρει θέση ενώένας άλλος που έχει υψηλή βαθμολογίαστο ίδιο μάθημα (αλλά απέτυχε σεμάθημα που δεν περιλαμβάνεται στοσχετικό επιστημονικό πεδίο) να μηνπάρει θέση

(ε) η απαίτηση για ίδια επάρκεια γνώσης στηνελληνική γλώσσα (και λογοτεχνία) είτεαυτή αποτελεί το αντικείμενο σπουδώνείτε απλά το εργαλείο μάθησης

(στ) το γεγονός ότι ο βαθμός κατάταξηςδεν μεταφέρεται ούτε βελτιώνεται σεσυνδυασμό με το γεγονός ότι μπορείκάποιος να μη πάρει θέση έχοντας μίαδιαφορά χιλιοστών της μονάδας του

βαθμού κατάταξης από τον τελευταίοεισακτέο

με βάση τα πιο πάνω μια κρίσιμη διάστασηπου πρέπει να ληφθεί υπόψη σε σχέση μετον εκσυγχρονισμό του συστήματος εισα-γωγής στα προπτυχιακά προγράμματα τωνδημόσιων πανεπιστημίων της κύπρου είναιο διαχωρισμός αρμοδιοτήτων ανάμεσαστην Πολιτεία και τα πανεπιστήμια από τηστιγμή που στην αλυσίδα της εκπαίδευσηςο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στηνανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση καιτον πρώτο κύκλο της πανεπιστημιακήςεκπαίδευσης δεν τίθεται υπό αμφισβήτησηη Πολιτεία δικαιωματικά έχει σημαίνονταλόγο στον καθορισμό των προσόντων καιτων κριτηρίων πρόσβασης επιπρόσθεταείναι ευθύνη και υποχρέωση της Πολιτείαςνα διασφαλίζει την αξιοπιστία και την εγκυ-ρότητα των προσόντων αυτών ώστε ναδιασφαλίζεται το γενικότερο αίσθημα τηςκοινωνικής δικαιοσύνης είναι όμωςδιεθνώς αποδεκτό ότι αυτή καθrsquo αυτή ηεπιλογή των φοιτητών είναι αδιάσπαστοστοιχείο της αυτονομίας των ακαδημαϊκώνιδρυμάτων συνεπώς τα κριτήρια κατά-ταξης πρέπει να είναι αρμοδιότητα τωνπανεπιστημίων εννοείται βεβαίως ότι τακριτήρια κατάταξης δεν αναιρούν ταπροσόντα και τα κριτήρια πρόσβασηςαλλά βασίζονται σε αυτά είναι εξάλλουυποχρέωση των πανεπιστημίων να διατυ-πώνουν και να εφαρμόζουν τα κριτήριακατάταξης με διαφάνεια και συνέπεια έτσιώστε και πάλι να διασφαλίζεται το αίσθημακοινωνικής δικαιοσύνης

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ16

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Στόχος της αναθεώρησης των αναλυτικώνπρογραμμάτων πρέπει να είναι η εξάλειψητου κατακερματισμού και της έλλειψης συ-νεκτικότητας που παρατηρούνται αυτήτη στιγμή

3 Διεθνή κριτήρια πρόσβασης ή κριτήριαπρόσβασης άλλων χωρών κατά τα τελευταία δύο χρόνια γίνεται μιαέντονη συζήτηση γύρω από το θέμα τηςενδεχόμενης αξιοποίησης από κυπρίουςυποψήφιους (κυρίως από μαθητές ιδιωτικώνσχολείων) των διεθνών κριτηρίωνπρόσβασης ή των κριτηρίων πρόσβασηςάλλων χωρών για εισαγωγή στα προγράμ-ματα σπουδών των δημόσιων πανεπιστη-μίων χωρίς κατrsquo ανάγκη να ισχύουνπαράλληλα ειδικά κριτήρια κοινωνικο-οικο-νομικής φύσης σημειώνεται ότι τα υπό συζή-τηση διεθνήξένα κριτήρια μπορούν ναισχύσουν για την πρόσβαση στα πανεπιστη-μιακά προγράμματα της κύπρου διότι δεντεκμηριώνονται ουσιώδεις διαφορέςανάμεσα σε αυτά και τα υφιστάμενα εθνικάκριτήρια στην πραγματικότητα όμως τοαίτημα δεν είναι η διασφάλιση τηςπρόσβασης (αφού αυτή διασφαλίζεται ούτωςή άλλως) αλλά η παράκαμψη της υφιστά-μενης ενιαίας διαδικασίας κατάταξης πουγίνεται μέσω των Παγκύπριων εξετάσεων ηξεχωριστή κατάταξη ορισμένων ενδιαφερο-μένων βάσει κριτηρίων τα οποία θααντλούνται απευθείας από τα διεθνήξέναπρότυπα μπορεί να επιτρέψει τη διεκδίκησηδεδομένου επιπρόσθετου αριθμού θέσεων Ηδιαίρεση των θέσεων σε ομάδες για ξεχω-ριστή διεκδίκηση και κατάταξη των υποψη-φίων σύμφωνα με διαφορετικά κριτήριαπρόσβασης δεν συνιστά δίκαιο και ισότιμοτρόπο αντιμετώπισης του ζητήματος είναιαποδεδειγμένο ότι σε ένα τέτοιο σύστημαο πρώτος σε σειρά υποψήφιος που δεν πήρεθέση σε μια ομάδα μπορεί να υπερέχει

ακαδημαϊκά υποψηφίου που έλαβε θέση σεάλλη ομάδα επιπλέον η αδικία ενισχύεταιαν αυτοί που απέτυχαν σε μια ομάδα χρει-άζεται να περάσουν εκ νέου από κάποιαεξεταστική δοκιμασία για την κατάταξή τουςτην επόμενη χρονιά σε αντίθεση με αυτούςπου απέτυχαν σε άλλη ομάδαΌποια λύση και αν δοθεί για το πιο πάνωζήτημα θα παρουσιάζει θετικά και αρνητικάστοιχεία γιατί το θέμα έχει πολλές διαστά-σεις δεν πρόκειται όμως για το μείζονζήτημα εκσυγχρονισμού του υφιστάμενουσυστήματος εισαγωγής και επομένως ησχετική συζήτηση δεν θα πρέπει να υπερ-βαίνει το μέτρο της σημασίας του Η διημε-ρίδα laquoσυστήματα Πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση Προκλήσεις καιΠροοπτικέςraquo που οργάνωσε το τεχνολο-γικό Πανεπιστήμιο κύπρου έχει όντωςαναδείξει τόσο τις διάφορες διαστάσεις τουθέματος (εκπαιδευτική ποιοτική κοινωνικήοικονομική) και τα ζητήματα που προκύ-πτουν ως προς αυτές (πχ σταδιακή εισα-γωγή των μέτρων βελτίωσης τουσυστήματος εισδοχής παράλληλα με τηνποιοτική διεύρυνση της παροχής ανώτατηςεκπαίδευσης στην κύπρο) όσο και το ότι οιλύσεις σε σχέση με το σύστημα εισδοχής δενείναι κατrsquo ανάγκη εύκολες ή ότι μπορεί ναυπάρξει η βέλτιστη λύση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α ν α μ O Ρ φ ω σ Η τ Η σ ε κ Π α I δ ε υ σ Η σ σ ε δ ε υ τ ε Ρ Ο β A θ μ ι Ο ε Π I Π ε δ Ο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 17

Eίναι σημαντικό να γίνεται ο διαχωρισμόςανάμεσα στη γλώσσα ως αντικείμενο μάθη-σης και τη γλώσσα ως εργαλείο μάθησης καιεπικοινωνίας

Προσωπική θέσητου γράφοντοςπου συνάδει μεόλο το πνεύματων προτάσεωντου συμβουλίουΠρωτοβάθμιαςκαι δευτεροβάθ-μιας εκπαίδευ-

σης (σΠδε) είναι ότι το κυρίως ζητούμενοστην ελληνική εκπαίδευση είναι ένα δημόσιοσχολείο που θα το χαρακτηρίζει η ποιότηταμόρφωσης των μαθητών του Ένα άλλουεπιπέδου σχολείο που θα μορφώνει υπεύθυ-νους δημοκρατικούς κι ευαίσθητους πολίτεςμε αξίες αρχές και κανόνες και που θαεξασφαλίζει για όλους τους μαθητές επαρ-κείς γνώσεις απαραίτητες ικανότητες καιχρήσιμες δεξιότητες αυτό σημαίνει ότι ηδιαδικασία πρόσβασης στα αει δεν μπορείνα θεωρηθεί ως αυτοσκοπός αλλά θαπρέπει να ενταχθεί σε ένα γενικότεροπλαίσιο ανάπτυξης της εκπαίδευσης σε όλεςτις βαθμίδες της από το νηπιαγωγείο μέχρικαι το λύκειο βεβαίως απώτερος σκοπόςκάθε υγιούς εκπαιδευτικού συστήματος πουδιαθέτει ποιότητα εγκυρότητα και αξιοπι-στία είναι να παρέχει στους αποφοίτους τουλυκείου τη δυνατότητα άμεσης πρόσβασηςστα αει με κριτήρια που θα καθορίζουν ταίδια στο πλαίσιο της αυτονομίας και τηςιδιαίτερης φυσιογνωμίας τους ωστόσο ησημερινή πραγματικότητα δεν επιτρέπειακόμη μια τέτοια διαδικασία και καθιστάαναπόφευκτο ένα σύστημα εξετάσεων γιατην εισαγωγή στα Πανεπιστήμια

θεωρώ ότι για μια αποτελεσματική αντιμε-τώπιση του θέματος της πρόσβασης στα αειπρέπει ndashπέρα οποιωνδήποτε άλλωνndash νατεθούν οι εξής τρεις (3) στόχοι1 Η δημιουργία μιας διαδικασίας περισσό-

τερο δίκαιης αξιόπιστης και ανθρώ-πινης

2 Η σύνδεση της διαδικασίας πρόσβασηςμε την παιδευτική αναβάθμιση τουλυκείου και την κατοχύρωση τηςμορφωτικής αυτοτέλειάς του ήτοι μεκατάργηση του σημερινού τύπουlaquoλυκείου-φροντιστηρίουraquo

3 Η συμμετοχή των αει στη διαδικασίαπρόσβασης στα αει με συγκεκριμένουςτρόπους συμπροσδιορισμό με τουςπαράγοντες της εκπαίδευσης (Παιδαγω-γικό ινστιτούτο κά) της διδακτέας καιτης εξεταζομένης ύλης καθορισμό εξετα-ζομένων μαθημάτων και συντελεστώνβαρύτητας συμμετοχή στον εθνικόφορέα εξετάσεων για τα αει κά

στο σημείο αυτό όμως πρέπει να αναφερ-θούν συνοπτικά οι αδυναμίες τουισχύοντος συστήματος το οποίολειτουργεί με την αντίληψη ενός laquoλυκείου-φροντιστηρίουraquo που αχρηστεύει τημορφωτική αυτονομία της ανώτερης δευτε-ροβάθμιας εκπαίδευσης ενώ παράλληλαοδηγεί τους μαθητές στην εξωσχολικήπροπαρασκευαστική εκπαίδευση μέσω τωνφροντιστηρίων είναι εν πολλοίς ένααναξιόπιστο σύστημα επιλογής τωνυποψηφίων εφόσον δεν επιλέγονται οικριτικά σκεπτόμενοι μαθητές ενώ ομολο-

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Πρόταση για τη διαδικασίαπρόσβασης στα ΑΕΙ

του Γιώργου ΜπαμπινιώτηΠροέδρου του Συμβουλίου Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας

Εκπαίδευσης (ΣΠΔΕ)

18

γουμένως είναι ένα αδιάβλητο σύστημαυποβαθμίζει σημαντικά σχεδόν μηδενίζειτην αξία της φοίτησης στο λύκειο αφού ηεπίδοση των μαθητών σrsquo αυτό επί τρίαολόκληρα έτη και σε πλήθος γνωστικώναντικειμένων δεν βαρύνει ουσιαστικά γιατην πρόσβαση στα αει συγχρόνως απαξιώ-νεται ndashή αμφισβητείται ρητάndash το έργο τουεκπαιδευτικού στη βαθμίδα αυτή επιπλέονοι μαθητές κρίνονται με μία εξέταση 3 ωρώνκατά μάθημα χωρίς δυνατότητα να επανα-λάβουν την εξέταση για βελτίωση τηςβαθμολογίας τους ή να διατηρήσουν τουςυψηλούς βαθμούς που επέτυχαν σεπροηγούμενη εξέτασή τους για να επαναλά-βουν την εξέταση περιμένουν επί έναολόκληρο έτος Η τεράστια αυτή απώλειαχρόνου τους αναγκάζει σε άλλες λύσειςόπως είναι οι σπουδές στο εξωτερικό οισπουδές σε ιδιωτικά κολέγια η εγκατά-λειψη της προσπάθειας για πανεπιστημιακέςσπουδές κλπ τέλος οι εξετάσεις εισαγωγήςστα αει έχουν αναχθεί σε laquoεθνικό γεγονόςraquoπου απασχολεί τα μμε που συνταράζειτην κοινωνία που διαλύει οικογένειες η δεαποτυχία στις εξετάσεις γίνεται αισθητή ωςlaquoστίγμαraquo από ευαίσθητους υποψηφίουςτο σύστημα το οποίο προτείνεται οφείλει ναέχει τα πιο κάτω χαρακτηριστικά1 διενέργεια εισαγωγικών εξετάσεων μετά

τη λήψη του απολυτηρίου του λυκείου(laquoεθνικό απολυτήριοraquo) Άρα κατάρ-γηση των εισαγωγικών εξετάσεων στηνγ΄ λυκείου

2 Οι εισαγωγικές εξετάσεις διενεργούνταιαπό ειδικό μόνιμο εξεταστικό φορέααπό το laquoεθνικό κέντρο αξιολόγησηςraquoανεξάρτητο φορέα στελεχωμένο μεεκπαιδευτικούς ειδικευμένους στην αξιο-λόγηση σε συνεργασία με αντίστοιχουςπανεπιστημιακούς το κέντρο αξιολό-γησης λειτουργεί με τράπεζα θεμάτωντα οποία συνεχώς ανανεώνονται

3 Οι υποψήφιοι έχουν δικαίωμα ναπροσέρχονται στις εξετάσεις πουδιενεργεί το εθνικό κέντρο αξιολό-γησης 3 φορές τον χρόνο (σεπτέμβριοndash ιανουάριο ndash ιούνιο) επιτρέπεται ηβελτίωση της βαθμολογίας μεανάλογες ρυθμίσεις

4 για την εισαγωγή στα αει λαμβάνεταιυπrsquo όψιν σε σημαντικό ποσοστό η συνο-λική επίδοση των μαθητών και στις τρειςτάξεις του λυκείου Η επίδοση καθορί-ζεται από αντικειμενικούς τρόπους αξιο-λόγησης που ισχύουν στην ευρώπη(περιφερειακά τεστ ή άλλοι τρόποι) σεσυνδυασμό με την προφορική αξιολό-γηση και τον φάκελο του μαθητήεφόσον η αξιολόγηση της επίδοσηςδιαφέρει από την αξιολόγηση στις εισα-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο τ α σ Η γ ι α τ Η δ ι α δ ι κ α σ ι α Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 19

Ένα άλλου επιπέδου σχολείο που θα μορφώνειυπεύθυνους δημοκρατικούς κι ευαίσθητους πο-λίτες με αξίες αρχές και κανόνες και που θαεξασφαλίζει για όλους τους μαθητές επαρκείςγνώσεις απαραίτητες ικανότητες και χρήσιμεςδεξιότητες

γωγικές εξετάσεις η διαφορά ρυθμίζεταιμε ειδικό αλγόριθμο

5 Οι εισαγωγικές εξετάσεις περιλαμβά-νουν 4 αντικείμενα κατά επιστημονικήειδικότητα με δυνατότητα επιλογής καισυνδυασμό περισσοτέρων αντικειμένωνγια την εισαγωγή σε παρεμφερείς σχολές

6 Η ύλη των εξετάσεων προέρχεται απότα τρία έτη της ύλης που διδάσκεταιστο λύκειο

7 στον προσδιορισμό της ύλης καθώς καιστα στελέχη του εθνικού κέντρου αξιο-λόγησης συμμετέχουν τα αντίστοιχατμήματα των αει τα τμήματα των αεικαθορίζουν επίσης το ύψος της βαθμο-λογίας για την εισαγωγή φοιτητών στοοικείο αει

Η προτεινόμενη διαδικασία παρουσιάζειπολλά πλεονεκτήματα με πρώτο τηναπελευθέρωση του λυκείου ως αυτόνομηςμορφωτικής βαθμίδας εφόσον μάλιστααναδιαρθρωθεί το λύκειο με κατάργησητων ειδικεύσεων (των γνωστικών πεδίων)και με καθιέρωση υποχρεωτικών μαθη-μάτων και ελεύθερων επιλογών αυτόσημαίνει παράλληλα αναβάθμιση του ρόλουτου λυκείου και το έργου των διδασκόντωνεφόσον η επίδοση στις τρεις τάξεις τουλυκείου (από κοινού με τα περιφερειακάτεστ) θα αποκτήσει βαρύτητα για τηνπρόσβαση στα αει σε συνδυασμό με τιςεισαγωγικές εξετάσεις από εθνικό κέντροαξιολόγησης στο πλαίσιο αυτό θα δημι-ουργηθούν και οι απαραίτητες ασφαλι-στικές δικλίδες για αντικειμενικήαξιολόγηση της επίδοσης στο λύκειοΠρόκειται για ένα δικαιότερο και ουσιαστι-κότερο σύστημα το οποίο (με την αλλαγήτης λειτουργίας του λυκείου) αφενός δενστηρίζεται στην απομνημόνευση αλλά στηναξιολόγηση γνώσεων και κριτικής ικανό-τητας και αφετέρου είναι αδιάβλητο αφού

1 ανατίθεται σε ειδικό εθνικό φορέα(εθνικό κέντρο αξιολόγησης) και2 παρέχει έναν αντικειμενικό τρόποεξέτασης μέσω ανανεούμενης τράπεζαςθεμάτων και συστήματος πολλαπλώνεπιλογώνμε το σύστημα αυτό δίνονται περισσότερεςευκαιρίες στους υποψηφίους και παρέχονταιδιευκολύνσεις όπως το δικαίωμα διατήρησηςυψηλής βαθμολογίας σε επόμενη εξέτασηΈτσι η διαδικασία πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση καθίσταται ατομικήυπόθεση κάθε υποψηφίου και παύει νααποτελεί laquoεθνικό ζήτημαraquoΗ προτεινόμενη αλλαγή στη διαδικασίαπρόσβασης στα αει συνδέεται με ουσια-στικές αλλαγές που προτείνονται γιαολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα (νέααναλυτικά προγράμματα δραστικήμείωση της ύλης ομαδοποίηση διδασκο-μένων μαθημάτων αλλαγή της μεθόδουδιδασκαλίας (ομαδοσυνεργατική) χρήσηπολλαπλού βιβλίου με αξιοποίηση βιβλιο-θηκών και διαδικτύου κά) και βεβαίωςμε παράλληλη αλλαγή του περιεχομένουκαι της μορφής του εξεταστικού συστή-ματος τόσο μέσα στο σχολείο όσο και στιςεισαγωγικές για τα αει αυτό θα μειώσειή και θα ελαχιστοποιήσει την ανάγκηπροσφυγής σε ιδιωτικά φροντιστήριαεφόσον μάλιστα συνδυαστεί και μrsquo έναοργανωμένο σύστημα υποστήριξης τωνμαθητών με μαθησιακές δυσκολίες καθώςκαι με μια γενικότερη προσπάθεια αντιμε-τώπισης των εκπαιδευτικών ανισοτήτωνπου είναι κοινωνικά και εκπαιδευτικάαπαραίτητη τέλος οποιαδήποτε επέμβαση για τηνκαθιέρωση μιας διαδικασίας πρόσβασηςπρέπει να δοκιμαστεί πιλοτικά προτού γενι-κευθεί ώστε νrsquo αντιμετωπιστούν εγκαίρωςτυχόν αδυναμίες και ελλείψεις στην εφαρ-μογή της διαδικασίας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ20

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 21

Πρόσβαση στα ιδιωτικά πανεπιστήμια τηςΚύπρου

του Ανδρέα ΧαραλάμπουςΑντιπροέδρου Ανάπτυξης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας

από την τελευ-ταία δεκαετία του20ου αιώνα μέχρισήμερα η ιδιωτι-κή τριτοβάθμιαεκπαίδευση πα-ρουσιάζει εντυ-πωσιακή άνοδομε 30 των φοι-

τητών παγκοσμίως να είναι εγγεγραμμένοισε ιδιωτικά πανεπιστήμια και κολέγια σεορισμένες χώρες όπως στη νότια κορέακαι στην ιαπωνία το 80 των κολεγίων καιπανεπιστημίων είναι ιδιωτικά ενώ στη βρα-ζιλία και στο μεξικό το 50 των σπουδαστώνφοιτούν σε ιδιωτικά ιδρύματα (UNESCOTrends in Global Higher Education Reportιούλιος 2009) στην κύπρο τα ιδιωτικά πα-νεπιστήμια λειτουργούν συμπληρωματικάπρος τα δημόσια προσφέροντας πρόσβασησε ένα μεγάλο και διαφοροποιημένο φοιτη-τικό σώμα το 70 των κυπρίων αποφοίτωνδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης συνεχίζει μεσπουδές σε τριτοβάθμια ιδρύματα ενώ το55 καταφεύγει στο εξωτερικό για σπουδέςκυρίως στην ελλάδα και στο Ηνωμένο βα-σίλειο αυτό το μεγάλο ποσοστό φοιτητικήςμετανάστευσης αποτελεί σημείο προβλημα-τισμού για την κυπριακή ακαδημαϊκή κοι-νότητα εφόσον η συγκράτηση των φοιτητώνστην κύπρο θα βοηθούσε ουσιαστικά στηνανάπτυξη των δημόσιων και ιδιωτικών ιδρυ-μάτων της με οφέλη για όλους τους τομείςτις επιστημονικής κοινωνικής και οικονομικήςδραστηριότητας Η εξέλιξη και η ανάπτυξη της ανώτατης

εκπαίδευσης στην κύπρο παρουσιάζειορισμένες ιδιαιτερότητες που είναι συνυφα-σμένες με τις εθνικο-πολιτικές και κοινω-νικο-οικονομικές αλλαγές που ακολούθησαντην ανεξαρτησία εκτός τη δημιουργίαμικρών εξειδικευμένων επαγγελματικώνκολλεγίων όπως το διδασκαλικό το δασικότο νοσηλευτικό και το τεχνικό η νεοσύ-στατη δημοκρατία δεν επένδυσε στηνανάπτυξη της ανώτατης εκπαίδευσης Έτσιοι δύο κύριες εθνικές κοινότητες της χώραςπαρέμειναν προσκολλημένες στις laquoμητέρεςπατρίδεςraquo δηλαδή την ελλάδα και τηντουρκία για την παροχή πανεπιστημιακήςπαιδείας ενώ οι ανώτερες κοινωνικο-οικο-νομικές τάξεις και των δύο κοινοτήτων συνέ-χισαν την παράδοση για σπουδές στοΗνωμένο βασίλειο μετά την τουρκικήεισβολή το 1974 και την καταστροφή πουπροκλήθηκε δημιουργήθηκε η ανάγκη γιαανώτερη εκπαίδευση σε τριτοβάθμιο επίπεδοεντός κύπρου λόγω του ότι οι περισσότεροικύπριοι δεν είχαν την οικονομική δυνατό-τητα να σπουδάσουν στο εξωτερικό Παράλληλα υπήρχε πίεση από τους εργο-δότες για τοπική κατάρτιση του ανθρώπινουδυναμικού ώστε να υπάρχει ανταπόκρισηστις ανάγκες της αναδυόμενης κυπριακήςοικονομίας Έτσι το 1961 ιδρύθηκε τοπρώτο ιδιωτικό κολέγιο και ακολούθησανκαι άλλα τα οποία ιδρύθηκαν την περίοδοαυτή για να προσφέρουν κυρίως ακαδη-μαϊκές σπουδές διετούς διάρκειας ταυτό-χρονα η καταστροφή που έφερε η τουρκικήεισβολή υποχρέωσε τους κύπριους να βασι-στούν στις δικές τους δυνάμεις και να

προσφέρουν περισσότερη υποστήριξη στοθεσμό της δημοκρατίας δημιουργώνταςέτσι τη δυναμική για την ανάπτυξηδιαλόγου με στόχο την ίδρυση καιλειτουργία δημοσίων πανεπιστημίων ενώλοιπόν πριν από το 1974 η πρόταση γιαίδρυση πανεπιστημίων στην κύπρο αντιμε-τωπιζόταν με καχυποψία ως προσπάθειααποκοπής από το εθνικό κέντρο (τηνελλάδα) οι κοινωνικές πολιτικές και οικο-νομικές αλλαγές που ακολούθησαν τηντουρκική εισβολή δημιούργησαν τηνανάγκη ίδρυσης και λειτουργίας δημόσιωνπανεπιστημίων συνυφασμένων με τη δημι-ουργία και ενδυνάμωση της κρατικήςυπόστασηςμετά την ίδρυση του πρώτου δημόσιουπανεπιστημίου (1989) τα ιδιωτικά κολέγιασυνέχισαν να αναπτύσσουν κλάδουςσπουδών σε συνεργασία με αγγλικά καιαμερικάνικα πανεπιστήμια και επαγγελμα-τικά σώματα με πολλές δυσκολίες και μεσχεδόν εχθρική αντιμετώπιση από τοκράτος τα ιδιωτικά κολέγια συνέχισαν ναπροσφέρουν στους νέους της κύπρου τηνευκαιρία να σπουδάσουν στον τόπο τουςενώ ταυτόχρονα κατάρτιζαν στελέχη γιαστήριξη των αναγκών της κυπριακής οικο-νομίας από τη μία η ανάγκη να μπει μίατάξη στο διογκούμενο τομέα παροχής τηςτριτοβάθμιας εκπαίδευσης και από την άλληη ίδρυση και η λειτουργία πανεπιστημίωνστα κατεχόμενα εδάφη ανάγκασε το κράτοςνα αναθεωρήσει τη στάση του έναντι τωνιδιωτικών κολεγίων Έτσι δημιούργησε ένανόμο-πλαίσιο για τη λειτουργία τους καθώςκαι για την αναγνώριση και πιστοποίηση

των τίτλων σπουδών τους Ο χάρτης ένταξης της κυπριακής δημοκρα-τίας στην ευρωπαϊκή Ένωση και η επένδυσητου κράτους στην έρευνα βοήθησαν ταιδιωτικά κολέγια να προσελκύσουν καλούςπανεπιστημιακούς καθηγητές αλλά και ναεπενδύσουν στην έρευνα εφόσον το ερευ-νητικό έργο αποτέλεσε από την πρώτηστιγμή μέρος της διαδικασίας αξιολόγησηςκαι πιστοποίησης του κάθε κλάδουσπουδών το έτος της ένταξης της κύπρουστην ευρωπαϊκή Ένωση από τους 20353σπουδαστές που φοιτούσαν στην κύπρο(ακαδημαϊκό έτος 2004-05) οι 13883φοιτούσαν σε ιδιωτικά κολέγια (ο αριθμόςσυμπεριλαμβάνει 4585 αλλοδαπούςφοιτητές) και οι 6470 σε δημόσια τριτο-βάθμια ιδρύματα (δααε υΠΠ) με τηθέσπιση του νόμου-πλαίσιου για την ίδρυσηκαι λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων το2005 τα τρία πιο μεγάλα και αξιόλογα ιδιω-τικά κολέγια πέρασαν από μία ενδελεχήδιαδικασία ιδρυματικής αξιολόγησης και τοσεπτέμβριο του 2007 μετεξελίχθηκαν σειδιωτικά πανεπιστήμια στην κύπρο τα ιδιωτικά πανεπιστήμιαέχουν συμβάλει ουσιαστικά στη βελτίωσητης πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση για ένα ευρύ και διαφοροποιημένοφοιτητικό σώμα συμπεριλαμβάνοντας σεαυτό γυναίκες με οικογένεια και σπουδαστέςπρώτης γενιάς από τα χαμηλότερα κοινωνι-κοοικονομικά στρώματα της κυπριακήςκοινωνίας στο Πανεπιστήμιο λευκωσίας για παρά-δειγμα το 56 του φοιτητικού σώματοςαποτελείται από γυναίκες και το 20 απόεργαζόμενους ενήλικες που παρακολουθούνβραδινά μαθήματα ιδιαίτερα σημαντικόείναι το γεγονός ότι το 52 των φοιτητώνπαίρνει κάποια οικονομική ενίσχυση από τοΠανεπιστήμιο υπό μορφή έκπτωσης σταδίδακτρα ήκαι εργοδότησης στο Πανεπι-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ22

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια έχουν συμβάλειουσιαστικά στη βελτίωση της πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση

στήμιο ώστε να γίνει οικονομικά εφικτή ηφοίτηση επιπρόσθετα το Πανεπιστήμιοπαρέχει αυξημένη οικονομική βοήθεια και σετουρκοκύπριους φοιτητές σε νόμιμουςμετανάστες και ομογενείς καθώς και σεαιτητές πολιτικού ασύλου συνεισφέρονταςπερισσότερο στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκαι ταυτόχρονα συμβάλλοντας στην κοινω-νική συνοχή επίσης έχουν γίνει ειδικέςδιευθετήσεις για φοιτητές με προβλήματακινητικότητας όρασης και ακοής καθώς καιγια σπουδαστές με μαθησιακές δυσκολίες επικρατεί σε πολλές περιπτώσεις η λανθα-σμένη αντίληψη ότι στα ιδιωτικά πανεπι-στήμια φοιτούν μόνο όσοι απέτυχαν ναεξασφαλίσουν θέση στα δημόσια Η αλήθειαείναι ότι πολλοί φοιτητές επιλέγουν τα ιδιω-τικά πανεπιστήμια διότι πιστεύουν ότι μετάτην αποφοίτησή τους θα μπορέσουν ναεξασφαλίσουν ευκολότερα καλύτερες θέσειςεργασίας ή πρόσβασης στα μεταπτυχιακάπρογράμματα των πανεπιστημίων τηςαγγλίας και της αμερικής ανάμεσα στουςκύπριους φοιτητές που έγιναν δεκτοί το

σεπτέμβριο του 2009 στο Πανεπιστήμιολευκωσίας το 37 είχε βαθμό απολυτηρίουμεταξύ 17-2020 το 37 μεταξύ 15-169920και το 21 μεταξύ 13-149920 εντούτοιςείναι γεγονός ότι οι κύπριοι φοιτητές (είτεδημοσίων είτε ιδιωτικών πανεπιστημίων)εισέρχονται στην πανεπιστημιακή εκπαίδευσηελλιπώς προετοιμασμένοι για ανεξάρτητη καικριτική σκέψη ενώ στερούνται δεξιοτήτωνφοίτησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκαθώς διεξαγωγής ερευνητικών εργασιών το βασικό κριτήριο πρόσβασης στα προπτυ-χιακά προγράμματα των ιδιωτικών πανεπι-στημίων είναι ο βαθμός απολυτηρίου τουλυκείου το σύστημα πρόσβασης μπορεί ναχαρακτηριστεί ως μεικτό καθώς για τουςπλείστους κλάδους σπουδών τα κριτήριαπρόσβασης είναι αρκετά ελαστικά ενώ για

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ α ι δ ι ω τ ι κ α Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι α τ Η σ κ υ Π Ρ Ο υ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 23

Πριν από το 1974 η πρόταση για ίδρυση πανε-πιστημίων στην Κύπρο αντιμετωπιζόταν μεκαχυποψία ως προσπάθεια αποκοπής από τοεθνικό κέντρο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ24

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

ορισμένους κλάδους (πχ επιστήμες αγωγήςαρχιτεκτονική νομική επιστήμες υγείας)υπάρχει ένα επιλεκτικό σύστημα εισδοχήςβασισμένο στη βαθμολογία του απολυτη-ρίου στη συνέντευξη στη δημιουργίαπορτφόλιο κλπ για τους κλάδους της διοί-κησης επιχειρήσεων των ανθρωπιστικώνσπουδών και των κοινωνικών επιστημώνυπάρχει ένα αρκετά ανοιχτό σύστημαπρόσβασης Ο χαμηλότερος βαθμός απολυ-τηρίου για κανονική εισδοχή στα προγράμ-ματα αυτά κυμαίνεται από 15-1620 ενώ σεειδικές περιπτώσεις μπορεί να γίνει δεκτή ηαίτηση υποψηφίων με χαμηλότερη βαθμο-λογία υπό όρους όπως η παρακολούθησηενός αριθμού θεμάτων και η επιτήρηση γιαένα ακαδημαϊκό έτος Η πρόσβαση σταμεταπτυχιακά προγράμματα βασίζεται στοβαθμό του πτυχίου στη συνέντευξη και σεδιεθνείς εξετάσεις (πχ GMAT) βάσει δικών μου στοιχείων και αναλύσεωνπιστεύω ότι από το βαθμό απολυτηρίου τουλυκείου μπορεί να προβλεφθεί η απόδοσητου φοιτητή στο Πανεπιστήμιο λευκωσίαςαπό τους εισαχθέντες προπτυχιακούςφοιτητές του 2006 οι οποίοι είχαν βαθμόαπολυτήριου κάτω του 15 το 279 σταμά-τησε τη φοίτηση μέχρι το τέλος του πρώτουακαδημαϊκού έτους από τους αποχωρή-σαντες το 78 είχε βαθμό επίδοσης στοπανεπιστήμιο κάτω από τη βάση συμπεραίνω ότι είναι ευθύνη των πανεπι-στημίων να διασφαλίσουν ότι η πρόσβασησυνδέεται με όλες τις αναγκαίες υπηρεσίεςκαι βοηθήματα ώστε οι περισσότεροι

φοιτητές να μπορούν να προαχθούν από τοένα έτος στο άλλο και να αποφοιτήσουναυτό φυσικά πρέπει να γίνεται χωρίς εκπτώ-σεις στην ακαδημαϊκή ποιότητα για το λόγοαυτό στο Πανεπιστήμιο λευκωσίας έχουμεεισαγάγει τις συμβουλευτικές υπηρεσίεςεπαγγελματικού προσανατολισμού και τοειδικό μάθημα εισαγωγής στο πανεπιστήμιοσκοπός του οποίου είναι η ανάπτυξη τωνακαδημαϊκών δεξιοτήτων το Πανεπιστήμιοπαρέχει επίσης και δωρεάν κατ΄ ιδίαν φρον-τιστήρια και παρακολούθηση της ακαδη-μαϊκής προόδου των φοιτητών ιδιαίτερα γιατους εισακτέους με ειδικά κριτήρια Η διαδικασία της αναγνώρισης καθώς καιτης ιδρυματικής και προγραμματικής αξιο-λόγησης των ιδιωτικών πανεπιστημίων έχεισυμβάλει στην αύξηση του κόστουςλειτουργίας τους διότι από τη μία έχειαυξηθεί η επένδυση στην έρευνα στιςυποδομές και στο πρωτοβάθμιο ακαδημαϊκόπροσωπικό ενώ από την άλλη έχουν μπειπεριορισμοί στον αριθμό των φοιτητών πουμπορούν να γίνουν δεκτοί σε ορισμέναπρογράμματα ως αποτέλεσμα τα δίδακτραγια το ακαδημαικό έτος έχουν αυξηθείφτάνοντας τα 8500 ευρώ το χρόνο Ηαύξηση αυτή έχει προκαλέσει αντιδράσειςλόγω του ότι οι φοιτητές των ιδιωτικώνπανεπιστημίων προέρχονται κυρίως από ταασθενέστερα οικονομικά στρώματα τηςκυπριακής κοινωνίας ταυτόχρονα η φοιτη-τική χορηγία του κράτους έχει μείνεισταθερή από τη δεκαετία του 1990 κυμαι-νόμενη ανάμεσα σε 2500-3400 ευρώετησίως (δίνεται σε όλους τους φοιτητέςανεξαρτήτως εάν σπουδάζουν στην κύπρο ήστο εξωτερικό) Παράλληλα τα δημογρα-φικά στοιχεία της κύπρου η αύξηση τωνθέσεων στα δημόσια πανεπιστήμια και οιγραφειοκρατικές διαδικασίες που καθιστούνδύσκολη την προσέλκυση αλλοδαπώνφοιτητών αποτελούν σημαντικές προκλή-

Η διαδικασία της αναγνώρισης καθώς καιτης ιδρυματικής και προγραμματικής αξιολό-γησης των ιδιωτικών πανεπιστημίων έχεισυμβάλει στην αύξηση του κόστους λειτουρ-γίας τους Ως αποτέλεσμα τα δίδακτρα γιατο ακαδημαικό έτος έχουν αυξηθεί

σεις για την ανάπτυξη των ιδιωτικών πανε-πιστημίωντα ιδιωτικά και τα δημόσια πανεπιστήμιατης κύπρου πρέπει να υποστηριχθούν απότο κράτος μέσω μίας στοχευμένηςανάπτυξης της ανώτατης εκπαίδευσηςπου θα επιφέρει αναβάθμιση στον τομέατης έρευνας και της καινοτομίας Προς τοπαρόν η κύπρος είναι στην τελευταίαθέση της ευρωπαϊκής κατάταξης γιαέρευνα και καινοτομία Η έλλειψη πλου-τoπαραγωγικών πόρων και η φθίνουσαπορεία των μέχρι σήμερα προσοδοφόρωνδραστηριοτήτων (πχ τουρισμός) καθι-στούν ακόμη πιο αναγκαία τη στροφή τηςκύπρου προς την ανάπτυξη της γνώσηςκαι της καινοτομίας τα ιδιωτικά καδημόσια πανεπιστήμια μπορούν έτσι νακαταστούν σημαντικοί εταίροι στην οικο-νομική δραστηριότητα που απορρέει απότην ανάπτυξη της καινοτομίας

επιπρόσθετα για την ενδυνάμωση των ιδιω-τικών και δημόσιων πανεπιστήμιων το κράτοςθα πρέπει μέσα από συγκεκριμένα μέτρα καικίνητρα να ανατρέψει τη ροή των κυπρίωνφοιτητών προς το εξωτερικό και ταυτόχρονανα παράσχει κίνητρα και διευκολύνσεις μεσκοπό την προσέλκυση φοιτητών από τοεξωτερικό ειδικά στο μεταπτυχιακό επίπεδοσυμβάλλοντας έτσι στην ερευνητική δραστη-ριότητα και καινοτομία τα μέτρα αυτά θαπρέπει να είναι μέρος των κινήτρων γιαεθελοντική μετεξέλιξη των ιδιωτικών πανεπι-στημίων σε μη-κερδοσκοπικά ιδρύματαεν κατακλείδι ο κάθε κύπριος πολίτης πουπληροί τα ακαδημαϊκά κριτήρια εισδοχής θαπρέπει να έχει πρόσβαση στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση ανεξαρτήτως οικονομικήςκατάστασης ηλικίας κλπ τα ιδιωτικά πανε-πιστήμια υπήρξαν πρωτοπόροι στηνανάπτυξη της κυπριακής τριτοβάθμιαςεκπαίδευσης ενώ συμβάλλουν σημαντικάστη διεύρυνση της πρόσβασης και εργά-ζονται συμπληρωματικά προς τα δημόσιαμε στρατηγική και στοχευμένη πολιτικήαπό το κράτος καθώς και με μέτρα οικονο-μικής στήριξης ολοένα και περισσότεροικύπριοι φοιτητές θα μπορούν να έχουνπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 25

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ α ι δ ι ω τ ι κ α Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι α τ Η σ κ υ Π Ρ Ο υ

Το έτος της ένταξης της Κύπρου στην Ευρω-παϊκή Ένωση από τους 20353 σπουδαστέςπου φοιτούσαν στην Κύπρο (ακαδημαϊκόέτος 2004-05) οι 13883 φοιτούσαν σε ιδιω-τικά κολέγια

Οι συχνές αλλα-γές του συστήμα-τος πρόσβασηςτων αποφοίτωνλυκείου στα ελλη-νικά τριτοβάθμιαε κ π α ι δ ε υ τ ι κ άιδρύματα αποτε-λούν ένα από τα

χαρακτηριστικά του νεοελληνικού εκπαι-δευτικού συστήματος (μπουζάκης 1991σιπητάνου 1992 καζαμίας amp κασσωτάκης1995 κασσωτάκης amp Παπαγγελή 2009)συνεχίζοντας την παράδοση αυτή η κυβέρ-νηση της νέας δημοκρατίας που είχε τηνκρατική εξουσία από το μάρτιο του 2004έως και το φθινόπωρο του 2009 όχι μόνοεπέφερε το 2005 σημαντικές τροποποιήσειςστις τότε ισχύουσες διαδικασίες επιλογήςτων φοιτητώνσπουδαστών αλλά εξήγγειλεκαι την αντικατάστασή τους από νέο σύ-στημα Η εξαγγελία αυτή υπήρξε αφετηρίαενός νέου κύκλου συζητήσεων για την πρό-σβαση στις ανώτατες σχολές Η παραπάνω συζήτηση εντάθηκε στα τέλητου 2008 Aποτέλεσε ένα από τα κύρια ζητή-ματα της επικαιρότητας κατά τη διάρκειατου έτους 20091 και εξελίχθηκε σε εθνικόδιάλογο για την παιδεία Ο συντονισμός τουανατέθηκε στο συμβούλιο Πρωτοβάθμιας καιδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (σΠδε) τοοποίο αποτελεί τμήμα του εθνικού συμβου-

λίου Παιδείας (εσυΠ) στο πλαίσιο του διαλόγου αυτού είδαν τοφως της δημοσιότητας ποικίλες προτάσειςοι οποίες διατυπώθηκαν τόσο από συλλο-γικά επιστημονικά και συνδικαλιστικάόργανα (σύνοδο Πρυτάνεων ΟλμεΠΟσδεΠ κτλ) από κόμματα αλλά καιαπό μεμονωμένα άτομα και άλλους φορείς(Οκε 2009) Οι περισσότερες από τις προτάσεις αυτέςδεν είναι νέες τα κύρια σημεία τους έχουνπαρουσιασθεί στο παρελθόν κάποιεςμάλιστα αποτέλεσαν τη βάση παλαιότερωνπροσπαθειών αναμόρφωσης των διαδικα-σιών εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση (πχ πρόσβαση στα αειτει μεβάση το απολυτήριο του λυκείου) (κασσω-τάκης 2002) Παρrsquo όλα αυτά κατά τη διατύ-πωση των νέων προτάσεων ελάχιστααξιοποιήθηκαν τα συμπεράσματα πουπροέκυψαν από ανάλογες συζητήσεις τουπαρελθόντος ή από τις προσπάθειες εφαρ-μογής ορισμένων από τις σχετικές εισηγή-σεις Πολύ λίγο έως καθόλου αξιοποιήθηκεεπίσης η παιδαγωγική και εκπαιδευτικήέρευνα για τη διατύπωση των εν λόγωπροτάσεων κάτι που συνέβη και κατά τοπαρελθόν Οι περισσότερες από τις σχετικέςπροτάσεις εκφράζουν υποκειμενικέςαπόψεις και απηχούν εκτιμήσεις διαφόρωνπροσώπων οι οποίες στηρίζονται στηνπροσωπική τους γνώση και εμπειρία συχνά

Η παρούσα εισήγηση αποτελεί αναμόρφωση και συμπλήρωση αντίστοιχης ενότητας του 14ου Κεφαλαίου τουΚασσωτάκης Μ amp Παπαγγελή-Βουλιουρή Δ (2009) laquoΗ πρόσβαση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευσηraquo

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Τρόποι εισαγωγής στην ελληνική τριτοβάθμιαεκπαίδευση

του Μιχάλη ΚασσωτάκηΚαθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών

26

αντανακλούν ιδεολογικο-πολιτικές θέσειςτο εφαρμόσιμο των οποίων είναι εξεταστέο από τις πολυάριθμες αυτές προτάσεις τρειςείναι οι επικρατέστερες α) αυτή που έχει ωςάξονα το προπαρασκευαστικό ή προκαταρ-κτικό έτος β) εκείνη που εισηγείται τηδιενέργεια εισαγωγικών εξετάσεων σεπεριορισμένο αριθμό μαθημάτων μετά τηλήψη του απολυτηρίου του λυκείου και γ) ηπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μεβάση το απολυτήριο ενός αναμορφωμένουλυκείου ήκαι τις επιδόσεις των μαθητώνκατά τη φοίτησή τους σε αυτό καθεμιά απόαυτές εμφανίζεται με ποικίλες παραλλαγές τις παραπάνω προτάσεις θα προσπαθή-σουμε να παρουσιάσουμε στη συνέχειαστόχος μας δεν είναι να προκρίνουμε κάποιααπό αυτές αλλά να τις αναλύσουμε κριτικάεπισημαίνοντας τα πλεονεκτήματα καιμειονεκτήματά τους Παράλληλα προσθέ-τουμε όπου κρίνεται αναγκαίο καιορισμένες δικές μας σκέψεις σχετικές με τιςυπό εξέταση προτάσεις τις οποίες είχαμε καιπαλιότερα διατυπώσει Άποψή μας είναι ότιη τελική επιλογή του συστήματος εισα-γωγής στα αει ιει που θα εφαρμοσθεί

είναι πολιτική απόφαση ωστόσο η συγκε-κριμένη απόφαση μπορεί να διευκολυνθείαπό την επιστημονική ανάλυση των θετικώνκαι αρνητικών σημείων των πιθανότερωνλύσεων πράγμα το οποίο επιχειρούμε νακάνουμε στην παρούσα εισήγησηΠριν από την ανάλυση αυτή πρέπει να διευ-κρινίσουμε ότι στο πλαίσιο της σύντομηςαυτής εργασίας είναι αδύνατο να παρουσιά-σουμε λεπτομερώς και να κρίνουμε όλες τιςπαραλλαγές των προτάσεων που αναφέ-ραμε αναγκαστικά λοιπόν θα περιορι-σθούμε στις σημαντικότερες εκδοχές τους

1 Προπαρασκευαστικό ή προκαταρκτικό έτοςΌσοι θεωρούν τη δημιουργία προπαρα-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 27

Οι χαμηλές δαπάνες για την εκπαίδευση στηχώρα μας δεν επέτρεπαν την υλοποίηση μέ-τρων τα οποία απαιτούσαν πρόσθετο διδα-κτικό προσωπικό και σημαντική αναβάθμισητης υλικοτεχνικής υποδομής είτε στο επί-πεδο της δευτεροβάθμιας είτε στο επίπεδοτης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

σκευαστικού έτους ως λύση στο πρόβλημαεισαγωγής των αποφοίτων λυκείου στατριτοβάθμια ιδρύματα μπορούν να διακρι-θούν σε δύο κατηγορίες α) σrsquo αυτούς πουεισηγούνται να υπάρξει το έτος αυτό εκτόςτων τριτοβάθμιων ιδρυμάτων και β) σrsquo εκεί-νους που προτείνουν να αποτελέσει τοπαραπάνω έτος προκαταρκτικό κύκλοσπουδών ενταγμένο στα τριτοβάθμια ιδρύ-ματα κάθε κατηγορία προτάσεων παρου-σιάζεται με ποικίλες παραλλαγές τόσο ωςπρος την εσωτερική διάρθρωση τωνσπουδών όσο και ως προς τη σύνδεσή τηςκαι τη σχέση τους με τις αντίστοιχες εκπαι-δευτικές βαθμίδες ας δούμε σε γενικέςγραμμές τα κύρια σημεία των εν λόγωπροτάσεωνΠροπαρασκευαστικό εκτός των τριτοβάθμιωνιδρυμάτων Ορισμένοι από τους υποστηρι-κτές των απόψεων που έχουν ως βασικόάξονα τη δημιουργία προπαρασκευαστικούέτους εκτός των τριτοβάθμιων εκπαιδευ-τικών ιδρυμάτων προτείνουν να αποτελέσειαυτό ενδιάμεση φάση μετάβασης από τολύκειο στα Πανεπιστήμια ή στα τει χωρίςνα συνδέεται οργανικά ούτε με το λύκειοούτε με τα τριτοβάθμια ιδρύματα κατά τηνάποψη αυτή οι απόφοιτοι του λυκείου πουεπιθυμούν να συνεχίσουν τις σπουδές τουςστην ανώτατη βαθμίδα θα έχουν τοδικαίωμα να εγγράφονται σε προπαρα-σκευαστικά κέντρα τα οποία θα λειτουρ-γούν σε διάφορες περιοχές της χώρας Ηεγγραφή μπορεί είτε να είναι ελεύθερη είτενα τίθεται κάποιο φίλτρο επιλογής σε περί-πτωση συσσώρευσης μεγάλου αριθμούυποψηφίων σε ορισμένες κατευθύνσειςσπουδών (πχ βαθμός απολυτηρίουλυκείου ήκαι λυκειακές επιδόσεις σεεπιλεγμένα μαθήματα) στα προπαρασκευα-στικά κέντρα θα λειτουργούν δέσμες μαθη-μάτων αντίστοιχες προς τις διάφορεςκατευθύνσεις των τριτοβάθμιων σπουδών

στα μαθήματα αυτά προτείνεται να διενερ-γούνται πανελλαδικές εξετάσεις με κοινά σεεθνικό επίπεδο θέματα και να εφαρμόζονταιδιαδικασίες ανάλογες με τις σημερινές μεστόχο να διατηρηθεί το αδιάβλητο τωνδιαδικασιών πρόσβασης στα τριτοβάθμιαιδρύματα Η επιλογή των φοιτητών θαγίνεται με βάση την επίδοση στα παραπάνωμαθήματα για τα οποία είναι δυνατόν ναυπάρχουν διαφοροποιημένοι συντελεστέςβαρύτητας στα κριτήρια αυτά μπορούν ναπροστίθενται και άλλα όπως ο βαθμός τουαπολυτηρίου του λυκείου πχ ή οι βαθμοίτων τριών ή των δύο τελευταίων του τάξεωνή ακόμη και κριτήρια που θα προταθούν απότα τριτοβάθμια ιδρύματα (κακριδής 1983δημητρόπουλος 1983 μπαμπινιώτης 1988Πι 1994 γούμενος 1995 κασσωτάκης2005 Πυργιωτάκης 2008 Ξωχέλλης 19932008)2Άλλοι εισηγούνται να συνδεθεί το προπαρα-σκευαστικό έτος με το λύκειο και νααποτελεί αυτό προέκταση ορισμένωνλυκείων που εδρεύουν σε κομβικά αστικάκέντρα διαφόρων περιοχών της χώρας (ΠΙ1994)3 Άλλοι έχουν την άποψη ότι πρέπεινα επεκταθεί η υποχρεωτική εκπαίδευση μετη μετατροπή του γυμνασίου σε τετραετέςκαι να γίνει η σημερινή τρίτη τάξη τουλυκείου προπαρασκευαστική ως προς τηνεσωτερική διάρθρωση των σπουδών στηντάξη αυτή προτείνονται σχήματα παρόμοιαμrsquo αυτό που μνημονεύθηκε προηγουμένωςΠιο οικονομική σε σχέση με τις δύοπροηγούμενες είναι η ακόλουθη εναλλα-κτική λύση που έχει προταθεί από επιτροπήτου εσυΠ (εσυΠ 2006) τα μαθήματατης γ΄ λυκείου ολοκληρώνονται στο τέλοςαπριλίου ενώ αυξάνονται οι ώρες τουσχολικού προγράμματος κατά τη διάρκειατης τάξης αυτής για να μπορεί να καλυφθείη σχετική ύλη η οποία πρέπει να αναδιαρ-θρωθεί Οι ενδοσχολικές εξετάσεις και όποια

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ28

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

άλλη εξέταση κριθεί απαραίτητη (πχ τεστδεξιοτήτων) προτείνεται να διενεργούνταιστο πρώτο δεκαπενθήμερο του μαΐου απότις 15 μαΐου έως τις 15 αυγούστου η γ΄ τάξηθα λειτουργεί ως προπαρασκευαστική κατάτο πρότυπο των προπαρασκευαστικώνκέντρων που αναφέρθηκαν προηγουμένωςΗ διδασκαλία στην τάξη αυτή από τουςεκπαιδευτικούς του σχολείου στη διάρκειατων διακοπών είναι προαιρετική σε όσουςθα διδάξουν κατά την παραπάνω περίοδο θακαταβάλλεται πρόσθετη αμοιβή και σε περί-πτωση μη επαρκούς προσφοράς διδα-σκόντων από κάθε σχολείο θα είναι δυνατήη πρόσληψη αναπληρωτών ή ωρομισθίωνεκπαιδευτικών Οι πανελλαδικές εξετάσειςστα μαθήματα κάθε κύκλου θα διενερ-γούνται κατά το διάστημα από 16 μέχρι 31αυγούστου και για την επιλογή εκείνων πουθα εισάγονται στα τριτοβάθμια ιδρύματαισχύουν όσα και για το προηγούμενοσενάριο Η έναρξη των μαθημάτων του α΄έτους στα Πανεπιστήμια προτείνεται ναμετατεθεί κατά ένα μήνα Προκαταρκτικό έτος (ή κύκλος) σπουδών στατριτοβάθμια ιδρύματα Παραλλαγή τηςπρότασης για τη δημιουργία προπαρα-σκευαστικού έτους αποτελεί η εισήγηση ναυπάρξει στα ανώτατα ιδρύματα εισαγωγικόή προκαταρκτικό ή προπαιδευτικό έτος(μαυρίδης 1986 κουμάντος 1988 Πι1994 μαρμαρινός 2004 μπαμπινιώτης1988 2004 υΠεΠθΠι 2005 Πεε2008 σΠδε 2009) το έτος αυτό είναιδυνατόν να δημιουργηθεί κατά σχολές ήκατά ομάδες ομοειδών σπουδών Η εγγραφήστο παραπάνω έτος μπορεί να είναι ελεύ-θερη σε περίπτωση όμως υπερβάλλουσαςζήτησης ορισμένων σπουδών (πχ ιατρικώνπληροφορικής τεχνολογικών κτλ) είναιδυνατόν να υπάρχει φίλτρο επιλογής (πχβαθμός του απολυτηρίου ή βαθμοί τωντάξεων του λυκείου ήκαι βαθμοί σε

ορισμένα μαθήματα ή άλλα κριτήρια που θαπροσδιορισθούν από τα οικεία τριτοβάθμιαιδρύματα) κατά τη διάρκεια του προκαταρκτικού έτουςθα διδάσκεται ορισμένος αριθμός μαθη-μάτων που θα καθορισθούν κατά κατηγο-ρίες σπουδών από τα τριτοβάθμια ιδρύματατα οποία θα διενεργούν και τις σχετικέςεξετάσεις Όσοι θα αποπερατώνουν μεεπιτυχία το έτος αυτό θα έχουν τη δυνατό-τητα εγγραφής σε κάποιο από τα αντίστοιχατμήματα των αει ή τει σε περίπτωσημεγάλης ζήτησης η προτεραιότηταεγγραφής θα γίνεται με βάση τις επιδόσειςτων υποψηφίων στο προκαταρκτικό έτοςσυνεκτιμώντας ενδεχομένως και συμπλη-ρωματικά κριτήρια που θα αποφασισθούναπό τα επιμέρους τμήματα τα οποία θακαθορίσουν και τις λεπτομέρειες εφαρμογήςτου εν λόγω συστήματος (πχ συντελεστέςδυνατότητα βελτίωσης της βαθμολογίαςεπιδόσεις σε ειδικά τεστ συνεκτίμησηάλλων στοιχείων)

12 Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματατων παραπάνω προτάσεωνκαθένα από τα παραπάνω εναλλακτικάμοντέλα των διαδικασιών πρόσβασης στατριτοβάθμια ιδρύματα έχει πλεονεκτήματακαι μειονεκτήματα (κασσωτάκης amp Παπαγ-γελή 2009 καραμάνος 2008 2009) σημαν-τικό πλεονέκτημα της δημιουργίαςπροπαρασκευαστικού ή προκαταρκτικούέτους μπορεί να θεωρηθεί η απαλλαγή του

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 29

Το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπισθείστο πλαίσιο μόνον των αλλαγών που σχετί-ζονται με την πρόσβαση στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση είναι ανάγκη να γίνουνπαράλληλα τροποποιήσεις και σε άλλους το-μείς και να ληφθούν μέτρα που υπερβαίνουντο χώρο της εκπαίδευσης

λυκείου από τις αρνητικές επιπτώσεις πουείχαν σrsquo αυτό όλα τα συστήματα πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευση που εφαρμό-στηκαν στην ελλάδα από το 1964 μέχρισήμερα (απώλεια της αυτονομίας τουλυκείου άμβλυνση της μορφωτικής τουλειτουργίας ανάπτυξη της παραπαιδείαςενίσχυση της αποστήθισης κτλ) Ηεξάλειψη ή ο περιορισμός των επιπτώσεωναυτών τις οποίες αναλύουμε λεπτομερώς σεάλλες μας εργασίες (κασσωτάκης 19901992 κασσωτάκης amp Παπαγγελή-βουλι-ουρή 2009) αποτελούν τα σημαντικότεραεπιχειρήματα των υποστηρικτών των υπόεξέταση προτάσεων Η εκτός των ανώτατων ιδρυμάτων λύση έχεισε σύγκριση με τη λειτουργία προκαταρ-κτικού κύκλου στα αει το πλεονέκτημαότι προσφέρεται περισσότερο για τηνκεντρική διαχείριση του συστήματος από τουΠεΠθ η οποία μπορεί να πείσει καλύ-τερα το ευρύ κοινό για την ύπαρξη ενιαίωνκριτηρίων επιλογής και για το αδιάβλητο τωνσχετικών διαδικασιών μειονεκτήματά τηςείναι α) η μη επαφή των υποψηφίωνφοιτητών με το πανεπιστημιακό περιβάλλονη οποία θα μπορούσε να τους βοηθήσει νααποκρυσταλλώσουν καλύτερα τις εκπαιδευ-τικές και επαγγελματικές τους προτιμήσειςβ) η επιμήκυνση της χρονικής διάρκειας τωνσπουδών για τη λήψη πτυχίου και γ) η μησυμμετοχή στη σχετική διαδικασία τωντριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτωνόπως απαιτούν οι αρχές της ακαδημαϊκήςελευθερίας και της αυτονομίας Η τελευταίααδυναμία θα μπορούσε βέβαια να μετρια-σθεί με το να καθορίζουν τα τριτοβάθμιαεκπαιδευτικά ιδρύματα συντελεστές βαρύ-τητας στα μαθήματα που θα εξετάζονται στοπροπαρασκευαστικό έτος καθώς και με τησυμμετοχή τους στον καθορισμό της εξετα-στέας ύλης και στις επιτροπές των εξετάσεωνΠρόσθετο μειονέκτημα της πρότασης για τη

μετατροπή της τελευταίας τάξης τουλυκείου σε προπαρασκευαστική από τομάιο έως τον αύγουστο είναι το γεγονόςότι η προετοιμασία των υποψηφίων και ηδιενέργεια των εξετάσεων θα γίνονται μέσασε μη κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκεςκαι θα διαταράσσεται το πρόγραμμαδιακοπών των οικογενειών των υποψηφίωνΠεριορίζει όμως το κόστος των σχετικώναλλαγών που προστίθεται στα μειονεκτή-ματα όλων των προτάσεων οι οποίες βασί-ζονται στην ιδέα του προπαρασκευαστικούή προκαταρκτικού έτους θέμα στο οποίο θαεπανέλθουμε παρακάτω Η εντός των αει λειτουργία του προπα-ρασκευαστικού έτους έχει σε σχέση με τηνπροηγούμενη εκδοχή τα αντίστροφα πλεο-νεκτήματα και μειονεκτήματα βοηθά τουςυποψηφίους να εξοικειωθούν με το ακαδη-μαϊκό περιβάλλον και εναρμονίζεται καλύ-τερα με τις ακαδημαϊκές αρχές που πρέπει ναδιέπουν τα ανώτατα ιδρύματα Έχει όμωςδυσκολίες στο να πείσει το ευρύ κοινό γιατην ενιαία αντιμετώπιση των υποψηφίων καιτη διασφάλιση του αδιάβλητου των διαδικα-σιών επιλογής (βλ παρακάτω) δυσκολίεςθα συναντήσει πιθανόν και η αναδιάρ-θρωση της δομής και λειτουργίας τωναειτει αν ληφθεί υπόψη η σημερινήτους κατάσταση τέλος αν δεν γίνει αναδιάρθρωση στιςσπουδές και απλώς προστεθεί στο προπτυ-χιακό επίπεδο ένα επιπλέον έτος θα υπάρξειεπιμήκυνση των ετών που απαιτούνται γιατη λήψη πτυχίου κάτι που δεν μπορεί ναγίνει δεκτό στην παρούσα συγκυρία

13 Λόγοι για τους οποίους δεν εφαρμόστη-καν μέχρι σήμερα οι προτάσεις για προπα-ρασκευαστικό ή προκαταρκτικό έτοςεπειδή οι προτάσεις για τη δημιουργίαπροπαρασκευαστικού έτους είναι παλαιέςόπως σημειώσαμε ήδη αξίζει τον κόπο να

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ30

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

εξετάσουμε τους λόγους για τους οποίουςαυτές δεν εφαρμόστηκαν στο παρελθόν καινα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε σταακόλουθα ερωτήματα Έχουν αρθεί σήμεραοι λόγοι αυτοί αν όχι υπάρχει η βούλησηκαι η δυνατότητα άρσης τους σε αντίθετηπερίπτωση η συζήτηση για το προπαρα-σκευαστικό ή το προκαταρκτικό έτος ή γιαάλλη παρόμοια λύση δεν έχει νόημα Ένας από τους πιο σημαντικούς κατά τηγνώμη μας λόγους της μη εφαρμογής τωνπροτάσεων αυτών κατά το παρελθόν είναιτο κόστος που θα προκαλούσε ένα τέτοιοεγχείρημα Οι χαμηλές δαπάνες για τηνεκπαίδευση στη χώρα μας χαρακτηριστικόκαι των τελευταίων δεκαετιών δενεπέτρεπαν την υλοποίηση ενός τέτοιουμέτρου το οποίο απαιτούσε πρόσθετο διδα-κτικό προσωπικό και σημαντική αναβάθμισητης υπάρχουσας υλικοτεχνικής υποδομήςείτε στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας είτεστο επίπεδο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςανάλογα με το αν το προπαρασκευαστικό ήπροκαταρκτικό έτος θα λειτουργούσε εκτόςή εντός των αειτει στη μη αποδοχή της σκέψης να δημιουργη-θούν προπαρασκευαστικά κέντρα εκτός τωναειτει ή να μετατραπεί η τελευταίατάξη του λυκείου σε προπαρασκευαστικόέτος συνέβαλε και η άποψη που εξέφραζανορισμένοι εκπαιδευτικοί παράγοντες ότικάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με την θεσμο-θέτηση laquoκρατικών φροντιστηρίωνraquo και τηνεπίσημη παραδοχή εκ μέρους της πολιτείαςότι το λύκειο αδυνατεί να προετοιμάσειεπαρκώς τους αποφοίτους του για ανώτατεςσπουδές (κασσωτάκης amp Παπαγγελή 2009) Όσον αφορά ειδικότερα στην πρόταση γιατη δημιουργία προκαταρκτικού κύκλουσπουδών ενσωματωμένου στα Πανεπιστήμιαη μη αποδοχή της οφείλεται κατά τη γνώμημας και στους εξής πρόσθετους λόγουςα) υπήρχε κατά το παρελθόν έντονος

προβληματισμός για το κατά πόσο ηεπιλογή των φοιτητών από τα τριτο-βάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα θαμπορούσε να διασφαλίσει το αδιάβλητοτης σχετικής διαδικασίας Η διατύπωσημάλιστα έντονων επιφυλάξεων για μιατέτοια λύση δεν ήταν παλαιότερασπάνιο φαινόμενο4 Οι κριτικές γιαπελατειακές και άλλες παρεμβάσεις πουείχαν ασκηθεί εναντίον των διαδικασιώντις οποίες εφάρμοζαν τα Πανεπιστήμιακατά την περίοδο επιλογής τωνφοιτητών από τα ίδια (πριν από το 1964)ενίσχυαν τις παραπάνω επιφυλάξεις

ανάλογες στάσεις και επιφυλάξειςεξακολουθούν και σήμερα να υπάρχουντις συντηρεί το σύστημα αξιολόγησηςτων φοιτητών όπως αυτό εφαρμόζεταιστα ελληνικά αει και στα τει δενείναι βέβαιο ότι το σύστημα αυτόεξασφαλίζει την αναγκαία εγκυρότητακαι αξιοπιστία και κυρίως ότι μπορεί ναπείσει το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο γιατο αδιάβλητο της αξιολόγησης

β) ιδιαίτερη δυσκολία δημιουργούσε ηπιθανότητα συρροής μεγάλου αριθμούυποψηφίων σε ορισμένες κατευθύνσειςσπουδών (πχ στις ιατρικές σπουδές στατμήματα υπολογιστών στις οικονομικέςσπουδές κτλ) και σε κεντρικά ιδιαίτερααει αν η εγγραφή στο προκαταρκτικόπανεπιστημιακό έτος ήταν ελεύθερηκάτι τέτοιο θα δημιουργούσε εκρηκτικές

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 31

Πρέπει να ενισχυθεί να διευρυνθεί και νααποκτήσει ακόμη πιο ουσιαστικό περιεχό-μενο η δια βίου και η εξ αποστάσεως εκπαί-δευση έτσι ώστε να μην αποτελεί η φοίτησηστο Πανεπιστήμιο ανέφικτο όνειρο αν αυτήδεν πραγματοποιηθεί αμέσως μετά την απο-φοίτηση από το Λύκειο

καταστάσεις σε ορισμένες περιπτώσειςαν πάλι ετίθετο κάποιο laquoφίλτροraquo κατάτην εγγραφή στο έτος αυτό (πχ βαθμόςαπολυτηρίου επιδόσεις στο λύκειο)υπήρχε φόβος ότι όχι μόνον θα αμφισβη-τούνταν η εγκυρότητα και αξιοπιστίατου κριτηρίου αυτού αλλά ένα τέτοιομέτρο θα οδηγούσε και σε φαινόμεναβαθμολογικού πληθωρισμού στα λύκειαανάλογα με αυτά που είχαν δημιουρ-γηθεί κατά την πρώτη φάση εφαρμογήςτου συστήματος των δεσμών (1983-1988)5 Άλλο laquoφίλτροraquo εκτός τουβαθμού του απολυτηρίου (πχ τεστγνώσεων και δεξιοτήτων) δεν μπορούσενα υπάρξει παλιότερα επειδή καισχετική προετοιμασία μέχρι το 2000τουλάχιστον δεν είχε γίνει και αρνητικήστάση της εκπαιδευτικής κοινότηταςαπέναντι στην εφαρμογή μιας τέτοιαςδοκιμασίας υπήρχε αν πάλι καθιερώ-νονταν εξετάσεις με κοινά θέματα τότεθα υπήρχε διπλό σύστημα επιλογής(εξετάσεις και προπαρασκευαστικόέτος) κάτι που και παιδαγωγικά δενφαίνεται δόκιμο και οικονομικά δενκρίνεται συμφέρον

γ) Η τροποποίηση της δομικής διάρθρωσηςτων τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυ-μάτων η οποία θεωρείται αναγκαία γιανα μπορέσει να δημιουργηθεί προκαταρ-κτικός κύκλος σπουδών ενσωματωμένοςστην κανονική διάρκεια των σπουδώνδεν ήταν εύκολη Η δυσκαμψία αυτήοφείλεται τόσο στη μακρόχρονηπαγίωση ορισμένων οργανωτικώνσχημάτων στα αειτει όσο και στιςαντιδράσεις των φοιτητών κυρίως στηναλλαγή της ενιαίας δομής των τριτοβάθ-μιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων6 αν τοπροκαταρκτικό έτος δεν θα προσμε-τρούνταν στη διάρκεια των σπουδώντότε θα είχαμε αύξηση των ετών που θα

απαιτούνταν για τη λήψη του πτυχίου τηστιγμή που η διαμορφούμενη τάση μέσαστον ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο για τηνανώτατη εκπαίδευση είναι να μειωθούνστα τρία τα χρόνια που απαιτούνται γιατη λήψη πτυχίου

δ) Η διακοπή της φοίτησης στο Πανεπι-στήμιο ατόμων που θα ολοκλήρωνανεπιτυχώς τον προκαταρκτικό κύκλοαλλά οι επιδόσεις τους δεν θα κρίνοντανεπαρκείς για την περαιτέρω συνέχισητων σπουδών τους ερχόταν σε αντίθεσημε την επικρατούσα στα ελληνικάαειτει αντίληψη σύμφωνα με τηνοποία όποιος εισάγεται σε αυτάαποφοιτά συνήθως εκτός αν διακόψειοικειοθελώς τις σπουδές του ή αδιαφο-ρήσει πλήρως γιrsquo αυτές

ε) τέλος δεν θα ήταν αμελητέες οι ψυχο-λογικές συνέπειες όσων θα εισάγοντανστον προκαταρκτικό κύκλο τωναειτει και θα τον ολοκλήρωναν μεεπιτυχία (θα ήσαν δηλαδή επιτυχόντες)αλλά λόγω του περιορισμένου αριθμούτων φοιτητών στα διάφορα τμήματαδεν θα γίνονταν δεκτοί σε αυτά (κασσω-τάκης 2005 2008)

Οι δυσκολίες που μνημονεύθηκαν προηγου-μένως οι οποίες μπορεί να θεωρηθούνμειονεκτήματα των σχετικών με το προπα-ρασκευαστικό ή προκαταρκτικό έτος προτά-σεων επισκίασαν τα πλεονεκτήματά τουςτα προβλήματα αυτά είχαν ως αποτέλεσμανα επικεντρωθούν όλες σχεδόν οι προσπά-θειες αναμόρφωσης του συστήματοςπρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση οιοποίες έλαβαν χώρα από το 1960 μέχρισήμερα στη βελτίωση των εισαγωγικώνεξετάσεων οι οποίες πραγματοποιούντανείτε με τη μορφή των ενδοσχολικών7 είτε μετη μορφή των μεταλυκειακών δοκιμασιών Προσωπική μας εκτίμηση είναι ότι οι περισ-σότεροι από τους λόγους που δεν επέτρεψαν

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ32

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

στο παρελθόν την εφαρμογή των προτά-σεων για προπαρασκευαστικό ή προκαταρ-κτικό έτος δεν έχουν αρθεί μέχρι σήμερααντίθετα τα πράγματα σε ορισμένουςτομείς (πχ στον τομέα της οικονομίας)επιδεινώθηκαν Η ελληνική οικονομίαβρίσκεται κατά την περίοδο κατά την οποίαγράφεται το παρόν κείμενο (άνοιξη του2010) σε δεινή κρίση το γεγονός αυτόκαθιστά δύσκολη τη διασφάλιση ενόςβασικού όρου για να υπάρξει μια τέτοιαεκπαιδευτική αλλαγή της γενναίας δηλαδήαύξησης των δαπανών για την παιδεία αν πάντως υιοθετηθεί παρά τις δυσκολίεςκαι επιφυλάξεις που διατυπώθηκαν παρα-πάνω η λύση του προπαρασκευαστικούέτους τότε τίθεται το ερώτημα ποια μορφήαπό αυτές που έχουν προταθεί κρίνεταιπροσφορότερη λαμβάνοντας υπόψη όσαπροηγήθηκαν θεωρούμε ως ευκολότερηλύση τη δημιουργία προπαρασκευαστικούέτους εκτός των αει και ειδικότερα τηλειτουργία προπαρασκευαστικών κέντρων σεεπιλεγμένα λύκεια της χώρας τα οποία θαμπορούν να καλύψουν πλήρως τις ανάγκεςτων μαθητών των αντίστοιχων περιοχών

2 Διενέργεια μεταλυκειακών εξετάσεων Η διενέργεια εξετάσεων σε περιορισμένοαριθμό μαθημάτων μετά την αποφοίτησηαπό το λύκειο προβάλλεται από ορισμένεςπλευρές είτε ως προσωρινή λύση (Ολμε2008 μανιάτης 2008) είτε ως μόνιμη(καραμάνος 2008) προκειμένου να αποσυν-δεθεί κατά τους ισχυρισμούς των υποστη-ρικτών της συγκεκριμένης πρότασης τολύκειο από τις διαδικασίες εισαγωγής στατριτοβάθμια ιδρύματα σε σχέση με τηνπαραπάνω πρόταση μπορούμε να κάνουμετις ακόλουθες παρατηήσεις

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 33

Με την πάροδο του χρόνου ενισχύεται μέσαμας η πεποίθηση ότι το πρόβλημα της παι-δείας μας είναι πριν απrsquo όλα πρόβλημαεκπαιδευτικών στους οποίους η πολιτεία δενπαρέχει ούτε την κατάλληλη αρχική κατάρ-τιση ούτε αποτελεσματική επιμόρφωση ούτεικανοποιητικές απολαβές ούτε άλλα κίνητρα(ηθικά ή άλλα) που θα συνέβαλαν στο νααφοσιωθούν εντονότερα στο διδακτικό καιπαιδαγωγικό τους έργο

τα πλεονεκτήματά της είναι τα εξής α) ουψηλός βαθμός συμβατότητάς της με τηλογική που διέπει το ισχύον σύστημα καιτον τρόπο λειτουργίας του γεγονός πουκαθιστά εύκολη την εφαρμογή της β) ηαπουσία πρόκλησης σημαντικού πρόσθετουκόστους γ) η διατήρηση της κοινωνικήςεμπιστοσύνης στον αδιάβλητο χαρακτήρατων διαδικασιών επιλογής και δ) ο διαχωρι-σμός των εσωτερικών αξιολογικών διαδικα-σιών του λυκείου από τις εξετάσειςεισαγωγής στα τριτοβάθμια ιδρύματα μειονεκτήματά της θεωρούνται ταακόλουθα α) η πιθανή αδιαφορία τωνμαθητών για τα μαθήματα του λυκείου ταοποία δεν θα περιλαμβάνονται στις μεταλυ-κειακές εξετάσεις συνέπεια που δεν ευνοείτην επιδιωκόμενη αναβάθμιση του λυκείουβ) η συνέχιση και ενδεχόμενη ενίσχυση τωνφροντιστηρίων και των ιδιαίτερων μαθη-μάτων και γ) η αίσθηση ότι με τον τρόποαυτό ανακυκλώνονται παλαιότερα συστή-ματα εισαγωγικών εξετάσεων που δενκρίθηκαν επιτυχή για να μην επαναληφθούν οι συνέπειες πουείχαν στη λειτουργία της εκπαίδευσηςανάλογα συστήματα του παρελθόντοςπρέπει οι προτεινόμενες πανελλαδικέςεξετάσεις να συνδυασθούν αν υιοθετηθείτέτοιου είδους πρόταση με τη λήψη μέτρωνπου θα δράσουν ως αποτρεπτικοί μηχανι-σμοί των συνεπειών αυτώνΠρος την παραπάνω κατεύθυνση θαμπορούσε να λειτουργήσει αποτελεσματικάη ακόλουθη εισήγηση η οποία είχε διατυ-πωθεί από το γράφοντα το 2000 όταν εξετά-ζονταν οι βελτιωτικές παρεμβάσεις στηlaquoμεταρρύθμιση Αρσένηraquo8 Προτείνουμε ναυπάρξει ένα σύνολο 5-6 εξεταστέων μαθη-μάτων που θα μπορούσαν να διαφοροποι-ούνται ανά κατεύθυνση ή επιστημονικόπεδίο ή τύπο λυκείου τα συγκεκριμέναμαθήματα θα εξετάζονται με κοινά σε εθνικό

επίπεδο θέματα από τα υπόλοιπα μαθήματαγενικής παιδείας και κατευθύνσεων θακληρώνεται στο τέλος της γ΄τάξης ένα τοοποίο θα εξετάζεται επίσης σε εθνικόεπίπεδο Η κλήρωση θα μπορούσε ναγίνεται από επιτροπή εκπροσώπων τωναρμόδιων εκπαιδευτικών υπηρεσιών καικοινωνικών φορέων με τρόπο που ναδιασφαλίζει τη διαφάνειά της ώστε νααποφευχθεί κάθε κριτική ή αμφιβολία ωςπρος το αδιάβλητό της αν εφαρμοσθεί κάτιτέτοιο οι μαθητές δεν θα γνωρίζουν έως τοτέλος της γ΄ τάξης ποιο θα είναι το συμπλη-ρωματικό μάθημα στο οποίο θα εξετασθούν(θα το μαθαίνουν λίγες βδομάδες πριν απότις πανελλαδικές εξετάσεις) Έτσι θα είναιυποχρεωμένοι να μελετούν εξ ίσου όλα ταδιδασκόμενα στο Λύκειο μαθήματα9 Άλλη εναλλακτική λύση- την οποία επίσηςείχαμε παλαιότερα εισηγηθεί- είναι να καλύ-πτονται τα μαθήματα του λυκείου που δενθα εξετάζονται στις μεταλυκειακές εξετάσειςαπό ένα τεστ γενικών γνώσεων και δεξιο-τήτων τα αποτελέσματά του θα συνεκτι-μώνται για την εισαγωγή στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση με ή χωρίς κάποιο συντελεστήβαρύτηταςΗ συνεκτίμηση των επιδόσεων των μαθητώνστο λύκειο που θα μπορούσε επίσης νασυμβάλει στον περιορισμό ορισμένων αρνη-τικών επιπτώσεων των μεταλυκειακώνεξετάσεων δημιουργεί άλλα ζητήματα καιπροβλήματα στα οποία αναφερόμαστε στηνεπόμενη ενότητα

3 Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσημε βάση το Απολυτήριο ενός αναμορφωμέ-νου Λυκείου ήκαι τις επιδόσεις των μαθη-τών κατά τη φοίτηση σάυτόως προς την ελεύθερη πρόσβαση στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση με βάση το απολυτήριοενός αναμορφωμένου λυκείου ήκαι τιςεπιδόσεις των μαθητών και σε άλλες τάξεις

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ34

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

του10 στην οποία αναφέρονται ορισμένεςαπό τις προτάσεις που μελετήσαμε (δρετ-τάκης 1998 2009 ΠασΟκ 2008 2009σΠδε 2009) σημειώνουμε τα ακόλουθαΗ ελεύθερη πρόσβαση των αποφοίτωνλυκείου (με βάση το απολυτήριο) σε όποιοτμήμα των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαί-δευσης επιθυμούν φαίνεται μέσα στην ελλη-νική πραγματικότητα ουτοπική για αρκετάακόμη χρόνια (σΠΠε 2009) Ίσως νακαταστεί εφικτή στο απώτερο μέλλον Οιπροσφερόμενες θέσεις στις κατευθύνσειςσπουδών υψηλής ζήτησης (ιατρικής υπολο-γιστών Πολυτεχνείου κτλ) θα συνεχίσουνκαι κατά το προσεχές μέλλον να είναι λιγό-τερες από τις ζητούμενες σύμφωνα με τιςυπάρχουσες προοπτικές τα κεντρικά εκπαι-δευτικά ιδρύματα θα εξακολουθήσουνεπίσης να προσελκύουν περισσότερουςυποψηφίους από τις θέσεις που θα προσφέ-ρουν ενώ στα περιφερειακά ιδρύματα ενδέ-χεται να συμβεί το αντίθετοαυτό σημαίνει ότι ακόμη κι αν αναβαθμι-σθεί το λύκειο κάτι το οποίο θεωρούμεαπολύτως αναγκαίο κάποιας μορφήςεπιλογή όσων θα εισάγονται στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση ιδιαίτερα στις υψηλούκύρους σπουδές θα είναι απαραίτητη Άραοι προτάσεις για ελεύθερη πρόσβασηκρίνονται προς το παρόν μη ρεαλιστικές(καραμάνος 2009) αν πάντως αποφασισθεί να γίνεται ηεπιλογή των φοιτητώνσπουδαστών στουςτομείς της υπερβάλλουσας ζήτησης με βάσητις επιδόσεις των μαθητών στο λύκειο - στηγ΄μόνον τάξη ή και σε προηγούμενες - θαπρέπει να ληφθούν μέτρα για την αύξησητης εγκυρότητας και της αξιοπιστίας τηςσχολικής βαθμολογίας (χρήση αντικειμε-νικών τεστ δημιουργία τράπεζας θεμάτωνεπιμόρφωση εκπαιδευτικών έλεγχος τηςβαθμολογίας αλλαγή νοοτροπίας κτλ)μόνον έτσι μπορεί να αποκτήσει το απολυ-

τήριο του λυκείου αξιοπιστία για ναlaquoχρησιμοποιηθείraquo όπως υποστηρίζουνορισμένοι ως laquoδιαβατήριοraquo για τα τριτο-βάθμια ιδρύματα και να αποφευχθούνφαινόμενα βαθμολογικού πληθωρισμούαυτό ισχύει και στην περίπτωση κατά τηνοποία η επιλογή γίνεται με βάση τις επιδό-σεις τους σε επιλεγμένα μαθήματα Ηαλλαγή αυτή απαιτεί σταθερή πολιτικήβούληση αποφασιστικότητα κοινωνικήσυναίνεση και μακρό χρόνο προετοιμασίαςαν επιλεγεί μια τέτοια λύση στο πρόβλημαπου εξετάζεται εδώ θα πρέπει να αξιοποι-ηθεί η εμπειρία που έχει αποκτηθεί απόανάλογες προσπάθειες του παρελθόντος καιιδιαίτερα από τις πιο πρόσφατες όπως είναιη πρόταση για το εθνικό απολυτήριο(υΠεΠθ 1995 καζαμίας 1996 μπαμπι-νιώτης 1996 κασσωτάκης 1996 δημαράς1997) η μεταρρύθμιση αρσένη και οι τροπο-ποιήσεις σrsquoαυτήν (κασσωτάκης 2002 2009) σε μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσε ναεπανεξετασθεί η πρόταση την οποία είχαμευποβάλει κατά το σχεδιασμό της laquoμεταρ-ρύθμισης αρσένηraquo την οποία και επανα-λαμβάνουμε τροποποιημένη με βάση τηνεμπειρία που αποκτήθηκε κατά τα μετέ-πειτα χρόνια και προσαρμοσμένη στιςαλλαγές που επήλθαν στο εκπαιδευτικόσύστημα κατά το διάστημα που μεσολά-βησε από τότε μέχρι σήμερα Η πρόταση αυτή έχει ως εξής 1) για καθεμιάαπό τις κατευθύνσεις του γενικού λυκείουνα οριστούν 5-6 μαθήματα (μαθήματα

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 35

Η ελεύθερη πρόσβαση των αποφοίτων Λυ-κείου (με βάση το Απολυτήριο) σε όποιοΤμήμα των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαί-δευσης επιθυμούν φαίνεται μέσα στην ελλη-νική πραγματικότητα ουτοπική για αρκετάακόμη χρόνια

πρόσβασης) στα οποία οι μαθητές θα εξετά-ζονται με περιφερειακές εξετάσεις στη β΄τάξη και με πανελλαδικές στη Γ΄τάξη11ανάλογα μαθήματα μπορούν να οριστούνκαι για το επαγγελματικό λύκειο αν καιθεωρούμε ότι η δημιουργία ενός αναμορφω-μένου Ενιαίου Πολυκλαδικού Λυκείου12 στοοποίο θα μπορούσε να ενσωματωθεί και τοεπαγγελματικό λύκειο θα ήταν προτιμό-τερη λύση 2)τα θέματα των εξετάσεων στηβ΄ τάξη εισηγούμαστε να αντλούνται απότράπεζα θεμάτων η οποία θα περιέχειμεγάλο αριθμό σταθμισμένων ερωτημάτωνπροβλημάτων και ασκήσεων για τη διεξα-γωγή των σχετικών εξετάσεων θα τηρούνταιαυστηρά συγκεκριμένοι κανόνες ως προς τοβαθμό δυσκολίας των θεμάτων το πλήθοςτους τη διόρθωση και τη βαθμολογία τωνγραπτών και άλλες σχετικές λεπτομέρειεςώστε να αποφευχθεί η αξιολογική ανομοι-ομορφία μεταξύ των διαφόρων περιοχών Ηπαραπάνω τράπεζα όταν αναπτυχθείπλήρως μπορεί να αξιοποιείται και στιςεξετάσεις της γ΄ τάξης χωρίς να αποκλείεταιη παραγωγή θεμάτων και από τα μέλη τηςκεντρικής επιτροπής εξετάσεων 3) ναπραγματοποιείται στη γ΄τάξη ένα τεστγενικών γνώσεων και δεξιοτήτων το οποίοθα καλύπτει σε κάποιο βαθμό την ύλη τωνυπόλοιπων μαθημάτων των δύο τελευταίωντάξεων ως εναλλακτική λύση προτείνουμετην προσθήκη στα παραπάνω μαθήματαενός ακόμη από κάθε τάξη το οποίο θαεπιλέγεται με κλήρωση στο τέλος κάθεσχολικού έτους σύμφωνα με όσα έχουμεήδη αναφέρει 4) κατά την αξιολόγηση τωνμαθητών στα παραπάνω μαθήματα πρέπειγια παιδαγωγικούς λόγους να συνεκτιμάταικαι ο προφορικός βαθμός13 ύστερα από τηνπροσαρμογή του αν απαιτείται στο γραπτόμε μέγιστη επιτρεπτή απόκλιση δύομονάδων της εικοσάβαθμης βαθμολογικήςκλίμακας 5) Οι επιδόσεις στα παραπάνω

μαθήματα θα προσμετρώνται στον υπολο-γισμό του γενικού βαθμού προαγωγής στηβ΄ τάξη και στο γενικό βαθμό του απολυτη-ρίου 6) για τη βαθμολογία στα μαθήματαπρόσβασης που μνημονεύθηκαν περιλαμ-βανομένων και αυτών τα οποία θα επιλέ-γονται με κλήρωση θα χορηγείταιπαράλληλα με το απολυτήριο βεβαίωσηόπως συμβαίνει και σήμερα (2009-10) αναντί της προσθήκης στα εξεταζόμενα μαθή-ματα ενός τυχαία επιλεγόμενου γνωστικούαντικειμένου επιλεγεί η λύση του τεστγενικών γνώσεων και δεξιοτήτων τότε στηβεβαίωση θα αναγράφεται και η επίδοση σεαυτό 7) δυνατότητα νέας συμμετοχής στιςεξετάσεις των μαθημάτων πρόσβασης θαυπάρχει μόνον υπό τον όρο ότι η συμμετοχήθα αφορά όλα τα σχετικά μαθήματα τηςαντίστοιχης τάξης 8) Όλοι οι κάτοχοιαπολυτηρίου θα έχουν δικαίωμα να υποβά-λουν δήλωση προτίμησης των τμημάτωνστα οποία επιθυμούν να εισαχθούν 9) Ηκάλυψη των προσφερόμενων σε κάθε τμήμαθέσεων θα γίνεται με βάση τα μόρια που θαπροκύπτουν (α) από το γενικό βαθμό τουαπολυτηρίου του λυκείου που θα πολλα-πλασιάζεται με πολύ συντελεστή 1 (β) απότο μέσο όρο των εξεταζόμενων σε περιφε-ριακό επίπεδο μαθημάτων στη β΄ τάξη οοποίος θα πολλαπλασιάζεται με μικρότεροεπίσης συντελεστή (πχ 05) (γ) από τομέσο όρο των μαθημάτων πρόσβασης της γ΄τάξης που θα πολλαπλασιάζεται με πολύμεγαλύτερο συντελεστή (πχ 5) (δ) από τηνεπίδοση στο τεστ γενικών γνώσεων καιδεξιοτήτων που θα πολλαπλασιάζεται μεανάλογο συντελεστή (πχ 1)14 και (ε) απότην επίδοση σε δύο έως τρία από τα πανελ-λαδικώς εξεταζόμενα στη γ τάξη μαθήματαπου θα καθορισθούν σε συνεργασία με ταομοειδή τμήματα των τριτοβάθμιων ιδρυ-μάτων Η βαρύτητά τους (υπόλοιπο τωνσχετικών συντελεστών μέχρι τη συμπλή-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ36

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

ρωση των 10 μονάδων) θα προσδιορισθείκατά τον ίδιο τρόπο το άθροισμα των παρα-πάνω γινομένων είναι δυνατόν να πολλα-πλασιάζεται με το εκατό 10) μικρόποσοστό θέσεων μπορεί να διατίθεται γιατους αποφοίτους παρελθόντων ετών γιαορισμένη μεταβατική περίοδο 11) τοαπολυτήριο του λυκείου ή εθνικό απολυ-τήριο θα χορηγείται με βάση τις επιδόσειςτων μαθητών στο σύνολο των διδασκό-μενων στη γ΄τάξη μαθημάτων στις οποίεςπεριλαμβάνονται και αυτές που αφορούν ταμαθήματα στα οποία θα διενεργούνταιπανελλαδικές εξετάσεις θεωρούμε ότι με τον τρόπο αυτό διατη-ρείται η έμφαση στη γενική παιδεία αφού τοενδιαφέρον των μαθητών θα παραμένειζωηρό για όλα τα σχολικά μαθήματα και δενθα περιορίζεται μόνον σrsquo αυτά που θαλαμβάνονται υπόψη για την εισαγωγή στατριτοβάθμια ιδρύματα συνεκτιμάται η συνο-λική προσπάθεια των μαθητών στο λύκειομειώνεται ο ρόλος του παράγοντα τύχη καιγίνεται στη β΄ τάξη προάσκηση τωνμαθητών για τις πιο κρίσιμες εξετάσεις στηγ΄τάξη Η προάσκηση αυτή μπορεί εκτόςτων άλλων να τους βοηθήσει και στονεκπαιδευτικό και επαγγελματικό τουςπροσανατολισμό ισχυροποιείται ακόμη ορόλος των καθηγητών και ενισχύεται τοκύρος τους Όλα αυτά αποτελούν πλεονε-κτήματα της εν λόγω πρότασηςως μειονέκτημά της μπορεί να θεωρηθεί τογεγονός ότι η λειτουργία του λυκείου δεναπαλλάσσεται πλήρως από τις επιδράσειςπου μπορεί να έχει σrsquo αυτήν το σύστημαεισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ανκαι οι επιδράσεις του θα εξαρτηθούν τελικάαπό τη φύση το περιεχόμενο και τον τρόποδιενέργειας των ενδοσχολικών εξετάσεωνεπιπρόσθετα η εφαρμογή μιας τέτοιαςλύσης θα απαιτήσει μεγάλο χρόνο προετοι-μασίας επειδή προϋποθέτει τη γενικότερη

αναβάθμιση του λυκείου Η αναβάθμισηαυτή δεν θα προκύψει μόνο από την αλλαγήτου συστήματος πρόσβασης στα τριτο-βάθμια ιδρύματα αλλά και από τη λήψη καιάλλων μέτρων που αφορούν στο περιεχό-μενο της προσφερόμενης εκπαίδευσης στοντρόπο λειτουργίας της στη βελτίωση τηςυλικοτεχνικής υποδομής των σχολείων καιστην αύξηση των εκπαιδευτικών δαπανώνιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να ληφθεί για τοδιδακτικό προσωπικό απαιτείται ακόμηβελτίωση και των προηγούμενων σχολικώνβαθμίδων (του δημοτικού σχολείου και τουγυμνασίου) για όλα αυτά χρειάζεται πολύςχρόνος συστηματική προεργασία καισταθερότητα στην εκπαιδευτική πολιτικήόρος που απουσιάζει συνήθως από ταεκπαιδευτικά δρώμενα της ελλάδας αν πάντως επιλεγεί από τους πολιτικούςιθύνοντες αυτή η κατεύθυνση πρέπει α) ναβελτιωθεί το υπάρχον σύστημα πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευση προκειμένουνα λειτουργήσει για κάποιο διάστημα ωςμεταβατικό στάδιο και β) να αρχίσει τάχισταη μελέτη ο σχεδιασμός και η σταδιακήεφαρμογή όλων των αναμορφώσεων πουκρίνονται αναγκαίες για να υπάρξειποιοτικά αναβαθμισμένο λύκειο το απολυ-τήριο του οποίου θα έχει υψηλό εκπαιδευ-τικό αντίκρισμα

4 Συμπληρωματικές σκέψειςδεν πρέπει ακόμη να μας διαφεύγει ότι τουπό εξέταση πρόβλημα δεν μπορεί να αντι-μετωπισθεί στο πλαίσιο μόνον των αλλαγώνπου σχετίζονται με την πρόσβαση στηντριτοβάθμια εκπαίδευση είναι ανάγκη ναγίνουν παράλληλα τροποποιήσεις και σεάλλους τομείς και να ληφθούν μέτρα πουυπερβαίνουν το χώρο της εκπαίδευσηςενδεικτικά σημειώνουμε μερικά από αυτά α) Πρέπει να ενισχυθεί να διευρυνθεί και

να αποκτήσει ακόμη πιο ουσιαστικό

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 37

περιεχόμενο η δια βίου και η εξ αποστά-σεως εκπαίδευση έτσι ώστε να μηναποτελεί η φοίτηση στο Πανεπιστήμιοανέφικτο όνειρο αν αυτή δεν πραγματο-ποιηθεί αμέσως μετά την αποφοίτησηαπό το λύκειο Η ύπαρξη ουσιαστικήςδυνατότητας να ακολουθήσει κάποιοςσπουδές όποτε το θελήσει εφόσονδιαθέτει τις απαραίτητες τυπικές καιουσιαστικές προϋποθέσεις θα αμβλύνειτο άγχος για άμεση εισαγωγή στα Πανε-πιστήμια θα οδηγήσει σε ωριμότεροεπαγγελματικό προσανατολισμό και θαμειώσει το συνωστισμό των νέων προτων πυλών των αει Η εμπειρία τουανοικτού Πανεπιστημίου είναι πολύθετική στον τομέα αυτό Πρέπει όμωςνα υπάρξουν ανάλογες πρωτοβουλίεςκαι από τα παραδοσιακά Πανεπιστήμια

β) Προς την ίδια κατεύθυνση θα συμβάλεικαι η λήψη πρόσθετων μέτρων για τηνπεραιτέρω διευκόλυνση των εργαζο-μένων για σπουδές με στόχο την εξειδί-κευσή τους την επανεκπαίδευσή τους ήτην απόκτηση συμπληρωματικώνπροσόντων

γ) Η συνέχιση των αναδιαρθρώσεων στουςτομείς της δημόσιας διοίκησης της οργά-νωσης της αγοράς εργασίας και της οικο-νομίας θα συντελέσει στην καλύτερησύνδεση της εκπαίδευσης με την αγοράεργασίας γεγονός το οποίο θα επηρεάσειθετικά και τα ζητήματα πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση το ίδιο ισχύει καιγια την αλλαγή των κοινωνικών αντιλή-ψεων που αφορούν στην αποστολή τηςτριτοβάθμιας εκπαίδευσης της μονομε-ρούς δηλαδή θεώρησής της ως απλούμηχανισμού επαγγελματικής αποκατά-στασης και κοινωνικής καταξίωσης τωννέων Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ηπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηδεν είναι μόνο πρόβλημα εκπαιδευτικό

είναι ταυτόχρονα πρόβλημα με σημαντικέςοικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις

δ) Η ανάπτυξη ακόμη εναλλακτικώνδυνατοτήτων απόκτησης ουσιαστικώνεπαγγελματικών προσόντων καιεφοδίων κατά τη διάρκεια της δευτερο-βάθμιας εκπαίδευσης και η διασφάλισηδυνατοτήτων οριζόντιας κινητικότηταςμεταξύ των ιδρυμάτων των ίδιων εκπαι-δευτικών βαθμίδων θα βοηθήσουν στηναντιμετώπιση των προβλημάτων πουσχετίζονται με την πρόσβαση στηντριτοβάθμια εκπαίδευση

ε) Οι αλλαγές στο σύστημα εισαγωγής σταανώτατα ιδρύματα πρέπει να εντάσ-σονται στο γενικότερο σχεδιασμόανάπτυξης της ελληνικής εκπαίδευσηςκαι να μην αποτελούν αποσπασματικήκαι μεμονωμένη ενέργεια η οποία δενσυνδέεται οργανικά με την όλη διάρ-θρωση και συνολική λειτουργία τουεκπαιδευτικού συστήματος

στ) Περιττεύει νομίζω να τονισθεί η ανάγκηποιοτικής αναβάθμισης των εκπαιδευ-τικών και η ενίσχυση της κρατικής μέρι-μνας γιrsquo αυτούς με την πάροδο τουχρόνου ενισχύεται μέσα μας η πεποίθησηότι το πρόβλημα της παιδείας μας είναιπριν απrsquo όλα πρόβλημα εκπαιδευτικώνστους οποίους η πολιτεία δεν παρέχει ούτετην κατάλληλη αρχική κατάρτιση ούτεαποτελεσματική επιμόρφωση ούτε ικανο-ποιητικές απολαβές ούτε άλλα κίνητρα(ηθικά ή άλλα) που θα συνέβαλαν στο νααφοσιωθούν εντονότερα στο διδακτικόκαι παιδαγωγικό τους έργο

ζ) μαζί μrsquoαυτά θεωρούμε απαραίτητο τοσυστηματικότερο συντονισμό τηςλειτουργίας των σχολείων και την εφαρ-μογή ενός συστήματος διαμορφωτικήςαξιολόγησης αποδεκτό- στο βαθμό τουδυνατού- από όλους τους ενδιαφερόμε-νους κύρια επιδίωξή του οφείλει να

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ38

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 39

Σημειώσεις[1] Η συζήτηση γύρω από το θέμα αυτό αμβλύνθηκε μετά την άνοδο του ΠασΟκ στην εξουσία το φθινόπωρο του

2009 αλλά εξακολουθεί να παραμένει στην επικαιρότητα

[2] Οι βιβλιογραφικές αναφορές καλύπτουν πρόσφατες και παλαιότερες γενικές προτάσεις για το προπαρασκευαστικόέτος βλ ακόμη την αδημοσίευτη εισήγηση με τον τίτλο laquoσκέψεις και προβληματισμοί για ένα άλλο σύστημα πρό-σβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηraquo που συντάχθηκε το 2004 από επιτροπή της συνόδου Πρυτάνεων και Προ-έδρων των διοικουσών επιτροπών των ελληνικών αει στην οποία συμμετείχε και ο γράφων

[3] Πρόκειται για αδημοσίευτη καταγραφή από το Παιδαγωγικό ινστιτούτο (Πι) των προτάσεων που είχαν διατυ-πωθεί μέχρι το 1994 για την αλλαγή του συστήματος πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση Η συγκεκριμένηκαταγραφή έγινε κατά τη διάρκεια της Προεδρίας μας στο Πι

[4] αξίζει να σημειωθεί ότι και επί υπουργίας του γ αρσένη έγινε στη σύνοδο Πρυτάνεων που πραγματοποιήθηκεστους δελφούς στις αρχές του 1997 συζήτηση για τη δημιουργία προπαρασκευαστικού κύκλου στα αει Οι πα-ριστάμενοι τότε πρυτάνεις δήλωσαν αδυναμία των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων να αναλάβουν τη δια-δικασία της επιλογής των φοιτητών

[5] Ένα τέτοιο ενδεχόμενο είναι δυνατό σε όλες τις περιπτώσεις συνεκτίμησης των βαθμών του λυκείου αν δεν λη-φθούν μέτρα αποτροπής του (βλ παρακάτω)

[6] αξίζει να αναφερθεί ότι ο νόμος 208392 προέβλεπε τη δημιουργία δύο κύκλων προπτυχιακών σπουδών στα αειΗ διάταξη όμως αυτή ουδέποτε εφαρμόστηκε λόγω των αντιδράσεων των φοιτητών κυρίως και ορισμένων Πρυ-τάνεων της εποχής εκείνης και καταργήθηκε αργότερα εξαιτίας των παραπάνω αντιδράσεων εάν ο προκαταρ-κτικός κύκλος σπουδών δεν παρουσιασθεί ως διαίρεση της ενιαίας δομής των προπτυχιακών σπουδών είναιπιθανόν να μην υπάρξουν οι δυσκολίες αυτές

[7] Οι ενδοσχολικές εξετάσεις είχαν διττό ρόλο α) την προαγωγή ή απόλυση των μαθητών και β) την επιλογή τωνυποψηφίων για την ανώτατη εκπαίδευση

[8] Η αρχική πρόταση αφορούσε ένα σύστημα επιλογής που στηριζόταν σε ενδοσχολικές εξετάσεις (μεταρρύθμισηαρσένη) αλλά μπορεί να ισχύσει και στην περίπτωση των μεταλυκειακών εξετάσεων

είναι η υποβοήθηση της επαγγελματικήςανάπτυξης των εκπαιδευτικών και ηαυτοαξιολόγηση των σχολικώνμονάδων με στόχο τη συνεχή ποιοτικήτους βελτίωση (κassotakis 2004κασσωτάκης 2005)

η) τέλος κάθε άλλη βελτίωση των επιμέ-ρους πτυχών διενέργειας των σχετικώνεξετάσεων που μπορεί να προέλθει απότην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σεζητήματα αξιολόγησης την εξειδίκευσητων βαθμολογικών κέντρων στη διόρ-θωση των γραπτών δοκιμίων σεορισμένα μαθήματα την αντικειμενικο-ποίηση των οδηγιών διόρθωσης τηδημιουργία τράπεζας ερωτήσεων τηναναμόρφωση της κεντρικής επιτροπήςεξετάσεων και άλλα παρόμοια θεω -ρείται ευκταία

5 Αντί επιλόγουΗ πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση πρέπει σύμφωνα με την Παγκόσμιαδιακήρυξη της UNESCO (1998) πουαναφέρεται στις προτεραιότητες δράσηςστο επίπεδο της ανώτατης εκπαίδευσηςστις αναγκαίες αλλαγές και στηνανάπτυξή της να βασίζεται στην αξία στιςικανότητες στην προσπάθεια στηνεπιμονή και στην αφοσίωση αυτών πουτην επιζητούν με βάση το γνώμονα αυτόθα πρέπει να ληφθούν οι αποφάσεις γιατην αναμόρφωση των διαδικασιών μετά-βασης από τη δευτεροβάθμια στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ40

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

[9] Έχουμε επίγνωση της δικαιολογημένης παρατήρησης ότι το ενδιαφέρον για ότι διδάσκεται στο σχολείο δεν πρέπεινα προκαλείται με την επίκληση των εξετάσεων αλλά με άλλα πιο δόκιμα από παιδαγωγική άποψη μέτρα (συ-νειδητοποίηση της χρησιμότητας των μαθημάτων ελκυστικός τρόπος διδασκαλίας τους πρόκληση άμιλλας κτλ)ωστόσο η στρέβλωση που έχει δημιουργηθεί στα λύκεια επί πολλές δεκαετίες εξαιτίας των αρνητικών επιπτώ-σεων των εισαγωγικών εξετάσεων σrsquo αυτά δεν θα διορθωθεί εύκολα αν δεν αξιοποιηθεί και η δυναμική των εξε-τάσεων για ορισμένο τουλάχιστον χρονικό διάστημα Η χρήση άλλωστε αυτού του μέσου δεν εμποδίζει τηνεφαρμογή και άλλων παιδαγωγικά πιο ορθόδοξων μέτρων

[10] στο Πλαίσιο του κυβερνητικού Προγράμματος (Οκτώβριος 2009 σ 55-56) αναφέρεται ότι το εθνικό απολυτήριοθα χορηγείται laquoμετά από γενικές και αντικειμενικές εξετάσεις σε επιλεγμένο αριθμό μαθημάτωνraquo δεν διευκρινί-ζεται όμως ποια θα είναι τα επιλεγόμενα μαθήματα ούτε πως θα γίνονται οι εξετάσεις στα μη επιλεγμένα μαθήματακαι πώς θα συνεκτιμώνται αυτά για τη χορήγηση του εθνικού απολυτηρίου

[11] Όσοι μαθητές δεν επιθυμούν να είναι υποψήφιοι για τα τριτοβάθμια ιδρύματα θα έχουν τη δυνατότητα να συμ-μετέχουν κατόπιν αιτήσεώς τους σε ενδοσχολικές εξετάσεις

[12] βλ την πρόταση που περιέχεται στο κασσωτάκης 1998

[13] με την προφορική εξέταση αξιολογούνται στοιχεία των μαθητών τα οποία δεν μπορούν να αξιολογηθούν με τιςγραπτές εξετάσεις και επιπρόσθετα υλοποιείται έτσι η εφαρμογή της συνεχούς αξιολόγησης η οποία εξασφαλίζειπιο έγκυρα αποτελέσματα

[14] αν δεν εφαρμοσθεί το παραπάνω τεστ θα ενισχυθεί ανάλογα η βαρύτητα άλλων συντελεστών

Βιβλιογραφικές αναφορέςγαβρόγλου κ Μια συγκεκριμένη πρόταση για τον τρόπο εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (αδημοσίευτη εργασία)

γούμενος λ (1995) Η δομή και λειτουργία του Ενιαίου Λυκείου στις σύγχρονες εκπαιδευτικές και κοινωνικές συνθήκεςστο Ολμε 1995 σ 39-63

δημαράς α (1997) Το Εθνικό Απολυτήριο Μια πρόταση που έγινε Τεκμήρια για την ιστορία αθήνα ερμής

δημητρόπουλος ευστ (1995) Οι εξετάσεις επιλογής για την τριτοβάθμια εκπαίδευση εισαγωγικοί προβληματισμοίστο Ολμε 1995 σ 285-343

δρεττάκης εμμ (1998) Προβλήματα της Ελληνικής Εκπαίδευσης αθήνα

δρεττάκης εμμ (2004) Φτωχός συγγενής και αχίλλειος φτέρνα της Οικονομίας η εκπαίδευση εφημερίδα καθημερινή2 φεβρουαρίου

δρεττάκης εμμ (2009) Προς αναβάθμιση ή υποβάθμιση του Λυκείου Εφημερίδα Ελευθεροτυπία 12 μαρτίου

εθνικό συμβούλιο Παιδείας (εσυΠ) (2006) Έκθεση Επιτροπής για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση αθήνα (αδημο-σίευτη έκθεση)

καζαμίας α amp κασσωτάκης μ (1995) Ελληνική Εκπαίδευση Προοπτικές ανασυγκρότησης και εκσυγχρονισμούαθήνα σείριος

καζαμίας α (1996) Εθνικό Απολυτήριο Μια νέα παράσταση στο θέατρο του παραλόγου εφημερίδα ελευθεροτυπία8 ιουλίου

κακριδής φ (1993) Εκπαίδευση εφημερίδα το βήμα 23 ιανουαρίου

καραμάνος α (2008) Κριτικές σκέψεις για το παρόν και το μέλλον του συστήματος εισαγωγής στα ΑΕΙ στο Πεε2008 σ 208-218

Kαραμάνος α (2009) Παιδείας κείμενα αθήνα Παπαζήσης

κασσωτάκης μ (1990) Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και η εκπαιδευτική κρίση στην Ελλάδα επιθεώρησησυμβουλευτικής και Προσανατολισμού 14-15 16-42

κασσωτάκης μ (1992) Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και η εκπαιδευτική κρίση στην Ελλάδα στο Πεε2008 σ 266-294 αθήνα γρηγόρης

κασσωτάκης μ (1998) Από το Πολυκλαδικό στο Ενιαίο Λύκειο αθήνα γρηγόρης

κασσωτάκης μ (1996) Οι δύο όψεις του Εθνικού Απολυτηρίου Τα υπέρ και τα κατά εφημερίδα τα νέα 5 ιουνίου

κασσωτάκης μ (2002) Η μεταρρύθμιση laquoΑρσένηraquo Ιστορική αναφορά στην προετοιμασία της και στην πρώτη εφαρμογήτης στο μπουζακης σ (επιμ) επίκαιρα θέματα ιστορίας της εκπαίδευσης Πρακτικά 1ου επιστημονικού συνεδρίουιστορίας εκπαίδευσης Πάτρα 28-30 σεπτεμβρίου 2000 σ 25-55 αθήνα Gutenberg

κασσωτάκης μ (2005) Σκέψεις και προβληματισμοί για την αναμόρφωση του συστήματος πρόσβασης στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση στο υΠεΠθ Παιδαγωγικό ινστιτούτο σύνδεση δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Πρα-κτικά βόλος 18-20 μαρτίου 2005 σ 25-45) Πανεπιστήμιο θεσσαλίας

κασσωτάκης μ (2008) Προτάσεις για αλλαγή του συστήματος πρόσβασης την ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση πουδεν εφαρμόστηκαν Μια κριτική θεώρηση στο Πεε 2008 σ 170-194

κασσωτάκης μ amp Παπαγγελή-βουλιουρή δ (2009) Η πρόσβαση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση Ιστορικήαναδρομή προβλήματα προοπτικές αθήνα γρηγόρης

κassotakis M (2004) Lrsquoeacutevaluation des enseignants grecs au cours de leur ser-vice Tentatives conflits et problegravemes In Pa-quay L(dir) Lrsquoeacutevaluation des enseignants Tensions et enjeux p221-232 Paris LrsquoHarmattan

λιανός θ (1994) Να καταργηθούν οι Γενικές Εξετάσεις για τα Πανεπιστήμια εφημερίδα το βήμα 18 δεκεμβρίου

μανιάτης κ (2008) Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και οι θέσεις της ΟΛΜΕ στο Πεε 2008 σ 320-328

μαρμαρινός ι (2004) Σκέψεις και προβληματισμοί για ένα άλλο σύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηεφημερίδα το καποδιστριακό 1 μαρτίου

μαυρίδης λν (1986) Η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση εφημερίδα καθημερινή 30 ιανουαρίου

μπαμπινιώτης γ (1988) Και μια άλλη πρόταση αντί των Γενικών Εξετάσεων εφημερίδα το βήμα 4 σεπτεμβρίου

μπαμπινιώτης γ (1996) Το Εθνικό Απολυτήριο εφημερίδα το βήμα 16 ιουνίου

μπαμπινιώτης γ (2004α) Και πάλι για την ελεύθερη πρόσβαση στα Πανεπιστήμια εφημερίδα το καποδιστριακό1 φεβρουαρίου

μπαμπινιώτης γ (2004β) Αλλαγή του συστήματος εισαγωγής στα ΑΕΙ (εισηγητικό σημείωμα στη σύνοδο Πρυτά-νεων)

μπουζάκης σ (1991) Νεοελληνική Εκπαίδευση (1821-1985) Εξαρτημένη ανάπτυξη αθήνα Gutenberg

ξωχέλλης Παν (1993) Αξιολόγηση ndash εξετάσεις κατά τη μετάβαση από τη δευτεροβάθμια στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηΤο σύστημα επιλογής των υποψηφίων για τα ΑΕΙ ΤΕΙ στην Ελλάδα Προβλήματα και προτεινόμενες λύσεις στοχιωτάκης στ Η αμφισβήτηση των εξετάσεων και των βαθμών στο σχολείο σ 333-344 αθήνα γρηγόρης

ξωχέλλης Παν (1998) Το σύστημα επιλογής των υποψηφίων για την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα Αναγκαιό-τητα προβλήματα και προτάσεις στο Πεε 2008 σ 90-98

Οικονομική και κοινωνική επιτροπή (Οκε) (2009) γνώμη για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αθήνα

Ολμε (1995) Η αναγκαιότητα του Ενιαίου Λυκείου και το σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αθήνα

Ολμε Δελτίο τύπου της 2982008

ΠασΟκ τομέας Παιδείας (2008) Βασικά σημεία για την αναμόρφωση του Λυκείου και του συστήματος πρόσβασηςστην Ανώτατη Εκπαίδευση αθήνα (αδημοσίευτη εισήγηση)

ΠασΟκ (2009) Πλαίσιο κυβερνητικού προγράμματος Συνοπτική παρουσίαση αθήνα

Παιδαγωγική εταιρεία ελλάδος (Πεε) (2008) ιβ΄διεθνές συνέδριο Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (επιμχατζηδήμου δ ταρατόρη ε βιτσιλάκη χρ χατζηδήμου κ) αθήνα ατραπός

Πυργιωτάκης ι (2008) Το προπαρασκευαστικό έτος μια πρόταση που ποτέ δεν βρήκε την εφαρμογή της στην πράξηστο Πεε 2008 σ 156-179

σιπητάνου αθ (1992) Μηχανισμοί επιλογής στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα (1834-1985) θεσσαλονίκη (διδα-κτορική διατριβή)

συμβούλιο Πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (σΠδε) (2009) Το πόρισμα του Συμβουλίου Πρωτο-βάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευση προτάσεις προς την Υπουργό Παιδείας Δια βίου Μάθησης και ΘρησκευμάτωνΆννα Διαμαντοπούλου αθήνα (αδημοσίευτο πόρισμα)

UNESCO (1998) World Declaration and Framework for Priority Action for Change and Development in Higher Educa-tion Paris

YΠεΠθ (1995) Εθνικό Απολυτήριο Εγγύηση γνώσης διαβατήριο ζωής Η εκπαιδευτική αναγέννηση μας αφοράόλους αθήνα (ενημερωτικό φυλλάδιο)

υΠεΠθΠι (2005) Σύνδεση Δευτεροβάθμιας amp Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης Εισαγωγικές εξετάσεις στην ΤριτοβάθμιαΕκπαίδευση Πρακτικά βόλος 18-20 μαρτίου 2005 Πανεπιστήμιο θεσσαλίας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 41

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

συχνά η δωρεάνπαιδεία ως εκπαι-δευτικό μεταρρυθ-μιστικό μέτροχλευάζεται από μα-θητές και γονείςκαι από πολλούςεμπλεκόμενουςστο εκπαιδευτικόσύστημα το νόηματης χλεύης συνί-

σταται στο γεγονός ότι πληρώνει κανείςσήμερα τόσο πολλά χρήματα στα φροντι-στήρια ώσπου να εισαχθεί αν εισαχθείστην τριτοβάθμια εκπαίδευση ώστε μοιάζειόντως με ειρωνεία ο ισχυρισμός ότι η παιδείαπαρέχεται δωρεάνΟ τρόπος πρόσβασης στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση δεν αποτελεί κατά την άποψήμας το κυρίαρχο πρόβλημα του εκπαιδευ-τικού μας συστήματος θεωρούμε ότιγίνεται πολύς λόγος για τα ελάχιστα καισχεδόν καθόλου λόγος για τα μείζονα σταελάχιστα κατατάσσεται κατά την άποψή μαςκαι το θέμα της πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση αφού όπως έχει τεκμη-ριωθεί από την έρευνα όποιο σύστημαμετάβασης και αν χρησιμοποιηθεί στηντριτοβάθμια εκπαίδευση εισάγονται πάντοτετα ίδια πρόσωπα από τα ίδια κοινωνικο-οικονομικά στρώματα έστω και μέσα απόδιαφορετικές διαδικασίεςσυνεπώς δεν κατανοούμε γιατί το σύστημαεισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηαποτελεί πάντοτε την κεντρική θεματική τωνσυζητήσεων ενώ το περιεχόμενο και οι

εσωτερικές διαδικασίες του λυκείου (καιγυμνασίου) τίθενται στις παρυφές αυτής τηςθεματικής αυτά τα μείζονα ζητήματα συζη-τούνται σχεδόν μόνο στο πλαίσιο τωναλλαγών που προκύπτουν από τη μεταβολήτου συστήματος πρόσβασης αντί να προβλη-ματιζόμαστε δηλαδή με τα τεκταινόμενα σεόλο το διάστημα της παραμονής και τηςφοίτησης στο λύκειο επικεντρώνεται τοενδιαφέρον μας στον τρόπο εξόδου από αυτόκαι στο πώς ο τρόπος αυτός θα συνδυαστεί μετην πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηστην παρούσα μελέτη εξετάζεται καταρχήντο φροντιστήριο σε σχέση με τις στρατη-γικές επιλογής για την τριτοβάθμια εκπαί-δευση ενώ αναλύεται η κατάσταση πουεπικρατεί στην ελλάδα και επιχειρείται μίαπαρουσίαση του προβλήματος στις πραγμα-τικές του διαστάσειςμε την ίδρυση του πρώτου ελληνικού Πανε-πιστημίου του Πανεπιστημίου αθηνών δενυπήρχαν εισαγωγικές εξετάσεις Έτσι όταντο έτος 1837 δημοσιεύθηκε στην Eφημερίδατης Kυβερνήσεως το Bδ laquoΠερί προσωρινούκανονισμού του εν Aθήναις συστηθησο-μένου Πανεπιστημίουraquo1 δεν προβλέποντανκανενός είδους εισαγωγικές εξετάσεις σεσχέση με τις εγγραφές των νέων φοιτητών ονόμος όριζε απλά laquoΈκαστος μαθητήςιθαγενής χρεωστεί προ της εισόδου του ειςτο πανεπιστήμιον να εμφανίσει το απολυτή-ριον του από έν των εντός του κράτουςγυμνασίων raquo Η κατοχή λοιπόν του απολυ-τηρίου εξασφάλιζε το δικαίωμα εγγραφής

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Το φροντιστήριο και οι στρατηγικές επιλογήςγια την τριτοβάθμια εκπαίδευση

του Ιωάννη Ε ΠυργιωτάκηΠρώην Καθηγητή Πανεπιστημίου Κρήτης

42

στο πρώτο Πανεπιστήμιο της χώρας χωρίςκαμιά άλλη εξεταστική διαδικασία αξίζειμάλιστα να σημειωθεί ότι η εν γένει εκπαι-δευτική κατάσταση τροφοδοτούσε τη χώραμε μικρό μόνο αριθμό αποφοίτων του γυμνα-σίου και το Πανεπιστήμιο για να συγκεν-τρώσει ικανό αριθμό φοιτητών δεχότανlaquoτακτικούς ακροατάςraquo κατά τη δεκαετία όμως του 1920 συζητείταισοβαρά ο περιορισμός του αριθμού εισα-κτέων στο πανεπιστήμιο με την καθιέρωσηενός συστήματος εισαγωγικών εξετάσεωνκαι όταν το έτος 1932 ψηφίστηκε ο νόμοςlaquoΠερί οργανισμού του ΠανεπιστημίουΑθηνώνraquo2 καθιερώθηκαν οι εισαγωγικέςεξετάσεις3 με laquoκλειστό αριθμό εισακτέωνraquo(numerus clausus) Ο νόμος παρέμεινεανέπαφος ως προς αυτό παρόλο που πολύσύντομα ακολούθησε η τροποποίησή τουως προς άλλα σημεία4αυτή ακριβώς η θέσπιση του διαγωνισμούτων υποψηφίων για το πανεπιστήμιο μπορείνα θεωρηθεί η γενεσιουργός αιτία για τηλειτουργία των φροντιστηρίων με τηνκαθιέρωση του κλειστού αριθμού εισακτέωνπαρουσιάστηκε προφανώς άνοδος τωνφροντιστηρίων με αποτέλεσμα λίγα χρόνιααργότερα το 1940 να ψηφιστεί ειδικόςνόμος5 για να ρυθμίσει τα θέματα τηςλειτουργίας τους είναι προφανές ότι ηψήφιση ενός νόμου για τη ρύθμιση τωνσχετικών θεμάτων δεν θα ήταν απαραίτητηαν ο θεσμός του φροντιστηρίου δεν είχεαρχίσει να παίρνει μεγάλες διαστάσεις Όπωςσυνάγεται μάλιστα από τον εν λόγω νόμο ταφροντιστήρια αφορούσαν laquoεις τον κύκλοντων μαθημάτων της στοιχειώδους μέσηςανωτέρας και ανωτάτης εκπαιδεύσεωςraquoαπλώνονταν δηλαδή σε όλες τις βαθμίδες τηςεκπαίδευσης αυτό εξηγείται από το γεγονόςότι εισαγωγικές εξετάσεις ίσχυαν τότε όχιμόνο για τη μετάβαση από την δευτερο-βάθμια στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά

για όλη την έκταση του εκπαιδευτικούσυστήματος δηλαδή από το δημοτικό στογυμνάσιο και από το εξαετές γυμνάσιο για τιςανώτερες και τις ανώτατες σχολέςστο διάστημα μάλιστα αυτό και όσο ίσχυανοι εξετάσεις επιλογής από το δημοτικό προςτο γυμνάσιο είχαν αναπτυχθεί μεγάληςέκτασης φροντιστήρια για τους αποφοίτουςτου δημοτικού σχολείου που προορίζοντανγια το γυμνάσιο υπήρχαν μάλιστα καισχετικά βιβλία για την προετοιμασία τωνμαθητών όπως laquoτο κλειδί της επιτυχίας στογυμνάσιοraquo κοκ Όταν αργότερα το εξαετέςγυμνάσιο διαιρέθηκε σε δύο αυτόνοματριετή σχολεία γυμνάσιο και λύκειο και τοτριετές γυμνάσιο από επιλεκτικό σχολείο (μεεισαγωγικές εξετάσεις) μετατράπηκε σεσχολείο υποχρεωτικής φοίτησης με ελεύ-θερη πρόσβαση τα φροντιστήρια για τουςυποψηφίους του γυμνασίου μειώθηκανδραστικά και αναπτύχθηκαν στο σημείομετάβασης από το γυμνάσιο προς το λύκειοόπου οι εισαγωγικές εξετάσεις εξακολου-θούσαν να ισχύουν αργότερα με την καθιέ-ρωση της ελεύθερης πρόσβασης και για τολύκειο το φροντιστήριο μειώνεται και πάλιστο σημείο εκείνο και περιορίζεται κατάκύριο λόγο στην πρόσβαση προς την τριτο-βάθμια εκπαίδευση και κυρίως στις δύοτελευταίες τάξεις του λυκείου καθώςμάλιστα μετά από τη μεταρρύθμιση του1964 την άρση των οικονομικών και άλλωνπεριοριστικών φραγμών (κατάργηση τωνεξετάσεων από το γυμνάσιο στο λύκειο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ο φ Ρ Ο ν τ ι σ τ Η Ρ ι Ο κ α ι Ο ι σ τ Ρα τ Η γ ι κ ε σ ε Π ι λ Ο γ Η σ γ ι α τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι αε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 43

Η θέσπιση του διαγωνισμού των υποψηφίωνγια το πανεπιστήμιο μπορεί να θεωρηθεί ηγενεσιουργός αιτία για τη λειτουργία τωνφροντιστηρίων με την καθιέρωση του κλει-στού αριθμού εισακτέων παρουσιάστηκεπροφανώς άνοδος των φροντιστηρίων

επέκταση του εκπαιδευτικού δικτύου με τηνίδρυση νέων γυμνασίων και πανεπιστημίωνκλπ) άνοιξαν οι πύλες της εκπαίδευσης σταευρύτερα λαϊκά στρώματα απελευθερώθηκεμεγάλος μαθητικός πληθυσμός και ο αντα-γωνισμός για την τριτοβάθμια εκπαίδευσηέγινε ασφυκτικός Παρατηρείται λοιπόνιστορικά ότι το φροντιστήριο ως ενισχυ-τικός παραεκπαιδευτικός μηχανισμόςαναπτύσσεται πάντοτε στο ενδιάμεσομεταξύ δύο σχολείων όταν για τη μετάβασηαπό το ένα στο άλλο προβλέπονται εξετά-σεις επιλογής Έτσι το φροντιστήριο καθιερώθηκε ως ένα

είδος ανεπίσημου αλλά σοβαρού παράλ-ληλου σχολείου το οποίο παρεμβαίνειουσιαστικά στη ζωή των υποψηφίων γιαπανεπιστημιακές σπουδές σήμερα μάλισταπαρά τον πολλαπλασιασμό των φοιτητικώνθέσεων με την ίδρυση νέων πανεπιστημίωνκαι παρά τη φοιτητική διαρροή σε πανεπι-στήμια της αλλοδαπής η ζήτηση για πανε-πιστημιακή εκπαίδευση εξακολουθεί ναυπερβαίνει την προσφορά και η συσσώ-ρευση μεγάλου αριθμού υποψηφίων εξακο-λουθεί να επιτείνει τον ανταγωνισμό Όσοσκληρότερος μάλιστα γίνεται ο ανταγωνι-σμός αυτός τόσο περισσότερο δραστηριο-ποιούνται και πολλαπλασιάζονται ταφροντιστήρια και διευρύνεται η πελατείατους είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι απότη στιγμή που το φροντιστήριο γενικεύθηκεως ενισχυτικός μηχανισμός αναπτύχθηκε οθεσμός των laquoιδιαιτέρων μαθημάτωνraquo απότη στιγμή δηλαδή που το φροντιστήριογενικεύεται παύει να λειτουργεί διαφορο-ποιητικά και για να βελτιώσουν τη θέση τουςκάποιοι υποψήφιοι προσφεύγουν στο ιδιαί-τερο μάθημα που αναμένεται ότι θαπροσαρμοστεί στους δικούς τους ρυθμούςμάθησης και άρα θα αποδώσει περισσότερο μέσα από την κατάσταση αυτή το φροντι-στήριο ενσωματώθηκε πλέον στην κουλτούρα

των ελλήνων και η κοινή γνώμη έχει συνδέσειτην επιτυχία στο πανεπιστήμιο με την παρα-κολούθηση των φροντιστηρίων Ότανμάλιστα οι εξετάσεις δεν αποτελούν ενδολυ-κειακή υπόθεση αλλά διενεργούνται μετάαπό το λύκειο το τελευταίο περιέρχεται σεπλήρη ανυποληψία και εκλαμβάνεται απότους μαθητές ως τυπική διαδικασία την οποίαπρέπει να υποστούν προκειμένου να εξασφα-λίσουν το δικαίωμα συμμετοχής στις γενικέςεξετάσεις ακραία περίπτωση θεωρώ ότιαποτελούσε το σύστημα των τεσσάρων μαθη-μάτων με τις δέσμες το λύκειο είχε εξελιχθείόπως έχω γράψει και άλλη φορά laquoστοσχολείο των τεσσάρων μαθημάτων που διδά-σκονταν εκτός σχολείουraquo το γεγονός αυτό αδικεί το λύκειο καισυμβάλλει στην υποβάθμισή του κάτι πουμοιραία οδηγεί στην υπονόμευση του ρόλουτων καθηγητών με όλες τις αρνητικές επιπτώ-σεις που αυτό επιφέρει στην εκπλήρωση τουρόλου τους Πέραν όλων αυτών το laquoπαράλ-ληλο σχολείοraquo αντιστρατεύεται την αρχή τηςlaquoδωρεάν παιδείαςraquo και επιβαρύνει τον οικο-γενειακό προϋπολογισμό με δυσβάσταχτεςδαπάνες γιrsquo αυτό και κάθε κυβέρνηση κάθευπουργός Παιδείας φιλοδοξεί να το καταρ-γήσει και εξαγγέλλει μέτρα τα οποία πολύσύντομα αποδεικνύονται αναποτελεσματικάκαι ατελέσφορααπό όσα εκτέθηκαν παραπάνω γίνεται αντι-ληπτό ότι το φροντιστήριο εμφανίζεται μετην θέσπιση του laquonumerus claususraquo και τηνκαθιέρωση του διαγωνισμού για την εισα-γωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση καιδιογκώνεται με την άρση των εκπαιδευτικώνφραγμών την αύξηση των υποψηφίων γιατην τριτοβάθμια εκπαίδευση και την πίεσητου συνακόλουθου ανταγωνισμού Όπως θαφανεί παρακάτω ο ανταγωνισμός αυτόςείναι που αποτελεί την γενεσιουργό αιτίατου φροντιστηρίου και όχι οι ελλείψεις και ηατελέσφορη λειτουργία του λυκείου όπως

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ44

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

θεωρείται συνήθως για να κατανοηθεί αυτόείναι ανάγκη να αναζητήσομε τα βασικάδομικά στοιχεία της επιλογής για την τριτο-βάθμια εκπαίδευση αν λοιπόν αναλύσεικανείς τα διεθνή εκπαιδευτικά δεδομέναδιαπιστώνει ότι για την επιλογή στιςανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες διαμορ-φώνονται δύο εκπαιδευτικές στρατηγικές ηστρατηγική του πρώιμου αποκλεισμού και ηστρατηγική της ελεύθερης πρόσβασηςΗ στρατηγική του πρώιμου αποκλεισμούπροβαίνει σε οργανωτικά εκπαιδευτικάσχήματα μέσω των οποίων η επιλογή για τηντριτοβάθμια εκπαίδευση αρχίζει πολύ πρώιμαμε αποκλεισμό μεγάλης μερίδας του μαθη-τικού πληθυσμού από την πορεία για το πανε-πιστήμιο με βάση τη σχολική επίδοσηγίνεται από πολύ νωρίς (πχ για το γερμανικόεκπαιδευτικό σύστημα από την τετάρτη τάξητου δημοτικού) διάκριση των μαθητών που θασυνεχίσουν στο πανεπιστήμιο και αυτών πουθα αποκλεισθούν από την πορεία αυτή και θαστραφούν υποχρεωτικά προς την τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση Οι μαθητικοίαυτοί πληθυσμοί εντάσσονται κατόπιν σεδιαφορετικά σχολεία ανάλογα με την βαθμο-

λογία τους Έτσι από πολύ νωρίς μειώνεταισημαντικά ο αριθμός των υποψηφίων για τοπανεπιστήμιο ελαχιστοποιείται ο ανταγωνι-σμός και δεν προκύπτει έντονη η ανάγκη γιατο φροντιστήριο εννοείται ότι με τον τρόποαυτό πλήττονται τα χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα επειδή με τον πρώιμοαποκλεισμό τους το σχολικό σύστημα δεντους αφήνει χρόνο να αναπληρώσουν τιςελλείψεις και τα κενά που προκύπτουν από τοχαμηλό κοινωνικο-πολιτιστικό περιβάλλοντης οικογένειας Όσοι λοιπόν επικαλούνται τογερμανικό ή άλλο εκπαιδευτικό σύστημα ωςπρότυπο για την απουσία φροντιστηρίου θαπρέπει να καταλάβουν ότι με τη στρατηγικήεπιλογής που ακολουθείται πλήττονταικυρίως τα παιδιά των ασθενέστερων κοινω-νικο-οικονομικών στρωμάτων Έτσι όμως αντίνα απαλλάξουν τους μαθητές αυτούς από το

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ο φ Ρ Ο ν τ ι σ τ Η Ρ ι Ο κ α ι Ο ι σ τ Ρα τ Η γ ι κ ε σ ε Π ι λ Ο γ Η σ γ ι α τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι αε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 45

Σήμερα η ζήτηση για πανεπιστημιακή εκπαί-δευση εξακολουθεί να υπερβαίνει την προ-σφορά και η συσσώρευση μεγάλου αριθμούυποψηφίων εξακολουθεί να επιτείνει τονανταγωνισμό

κόστος των φροντιστηρίων ανακόπτουν τηνπορεία τους προς το πανεπιστήμιοσύμφωνα με τη δεύτερη στρατηγική αυτήτης ελεύθερης πρόσβασης η οποιαδήποτεδιάκριση του μαθητικού πληθυσμού και ηταξινόμηση των μαθητών σε διαφορετικάσχολεία αποφεύγεται όσο τον δυνατόνπερισσότερο κατά τον ίδιο τρόπο αναβάλ-λεται συστηματικά η όποια επιλεκτική διαδι-κασία κατά τη μετάβαση από την μιαεκπαιδευτική βαθμίδα στην άλλη και από τοένα σχολείο στο άλλο με τον τρόπο αυτόβοηθούνται και διευκολύνονται οι μαθητέςαπό τα χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικάστρώματα να καλύψουν την ενδεχόμενηεξελικτική και πολιτισμική τους υστέρησηνα αναπληρώσουν τα μαθησιακά τους κενάκαι τις ελλείψεις εκείνες που προκύπτουναπό το αποστερημένο συνήθως σε ερεθί-σματα οικογενειακό περιβάλλον για τοσκοπό αυτό προσφέρεται μάλιστα σε πολλέςπεριπτώσεις αντισταθμιστική αγωγή καιενισχυτική διδασκαλία με μεθοδικό καισυστηματικό τρόπο μέσα από τη στρατη-γική αυτή της απρόσκοπτης μετάβασηςενισχύονται τα παιδιά των χαμηλότερωνκοινωνικο-οικονομικών στρωμάτων ταοποία με τον τρόπο αυτόν ανέρχονται στηδευτεροβάθμια εκπαίδευση και αποφοιτούντελικά από το λύκειο Έτσι όμως πολλαπλα-σιάζονται οι υποψήφιοι συσσωρεύεταιμεγάλος πληθυσμός προ των πυλών τουπανεπιστημίου και ο ανταγωνισμός αυτόςοδηγεί αναπόφευκτα στους ακριβοπληρω-μένους παρα-εκπαιδευτικούς μηχανισμούςτα φροντιστήρια αντrsquo αυτού ωστόσο ηστρατηγική αυτή επιτρέπει σε πολλά παιδιάτων χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτωννα εισαχθούν στο πανεπιστήμιο και να ανέλ-θουν κοινωνικά μέσω της εκπαίδευσηςστην ελλάδα δεν εφαρμόστηκε ποτέ η στρα-τηγική του πρώιμου αποκλεισμού Πάνταδηλαδή υπήρχε ένα και μόνο σχολείο το

δημοτικό και μία και μόνη διέξοδος τογυμνάσιο βέβαια για πολλές δεκαετίες ημετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιοδεν ήταν απρόσκοπτη αφού υπήρχαν οιεισαγωγικές εξετάσεις κι αυτό λειτουργούσεκατά κάποιον τρόπο ανασταλτικά Όμως μεαφορμή την μεταρρύθμιση του 1964ήρθησαν βαθμιαία οι εξεταστικοί φραγμοίτόσο από το δημοτικό προς το γυμνάσιοόσο και από το γυμνάσιο προς το λύκειο καικαθιερώθηκε με τον τρόπο αυτόν η απρό-σκοπτη πρόσβαση αυτό σε συνδυασμό μετην laquoδωρεάν παιδείαraquo και την εξάπλωση τηςεκπαίδευσης που επιτεύχθηκε με διάφοραμέτρα επέφερε τη μεγάλη εκπαιδευτικήαλλαγή της χώρας και μαζί της την καθιέ-ρωση του φροντιστηρίου μέσα από την παράθεση της μιας και τηςάλλης στρατηγικής διαπιστώνεται λοιπόνότι το φροντιστήριο αποτελεί δομικό χαρα-κτηριστικό του εκπαιδευτικού μας συστή-ματος και προκύπτει ως απόρροια τηςστρατηγικής που εφαρμόζεται για τηνεπιλογή στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηακριβώς για το λόγο αυτό δεν είναι εύκολονα εκλείψει εάν δεν επέλθουν οι ανάλογεςδομικές αλλαγές που εν προκειμένωαφορούν τον τρόπο επιλογής για τιςανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες κάθεάλλη προσπάθεια αντιπαρατίθεται με τασυμπτώματα και όχι με τις δομικές μετα-βολές γιrsquo αυτό και είναι καταδικασμένη ναπαραμείνει ατελέσφορηαπό τα παραπάνω προκύπτουν μερικέςβασικές διαπιστώσεις εξαιρετικά ενδιαφέ-ρουσες για τη χάραξη της εκπαιδευτικήπολιτικής διαπιστώνεται λοιπόν ότι τοφροντιστήριο το οποίο ακυρώνει όντως τηδωρεάν παιδεία σήμερα δεν προκύπτει εντοις πράγμασι ως συνέπεια των ατελειών καιτων ελλείψεων του λυκείου ή τουλάχιστονόχι μόνο εξαιτίας αυτών χαρακτηριστικόπαράδειγμα που επικυρώνει την άποψή μας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ46

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ο φ Ρ Ο ν τ ι σ τ Η Ρ ι Ο κ α ι Ο ι σ τ Ρα τ Η γ ι κ ε σ ε Π ι λ Ο γ Η σ γ ι α τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι αε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 47

αυτή αποτελεί τα εκπαιδευτικό σύστηματης ιαπωνίας που στην οργανωτική τουδομή είναι ακριβώς ίδιο με το ελληνικό Οαριθμός των ωρών φοίτησης και ο τρόποςτης εσωτερικής του λειτουργίας είναι οπλέον κατάλληλος για το θέμα που μαςενδιαφέρει εδώ αυτό εξάλλου το εκπαιδευ-τικό σύστημα επικαλούνται όλοι οιυπουργοί Παιδείας του κόσμου όταν θέλουννα προσθέσουν περισσότερη εργασία στασχολεία τους και να τα αναβαθμίσουνποιοτικά Όμως στη χώρα αυτή με ένα πολύκαλά οργανωμένο λύκειο το yuku όπωςονομάζεται στα ιαπωνικά το φροντιστήριοβρίσκεται σε μεγαλύτερη ακόμη έξαρση απόότι στην ελλάδαωστόσο η αλλαγή στρατηγικής και η εφαρ-μογή του πρώιμου αποκλεισμού θα πλήξειβαρύτατα τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώ-ματα των οποίων η πρόσβαση στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση θα μειωθεί δραστικάΈτσι κάθε προσπάθεια για την πολυσυζη-τημένη κατάργηση των φροντιστηρίων ήθα παραμείνει μάταια και ατελέσφορη ή ανπροβεί στην αλλαγή της επιλεκτικής διαδι-κασίας θα τελεσφορήσει πλήττοντας όμωςτα χαμηλά κοινωνικά στρώματα με άλλαλόγια εν ονόματι της οικονομικής τουςανακούφισης από το οικονομικό βάρος τωνφροντιστηρίων τα χαμηλά κοινωνικάστρώματα θα δεχτούν ένα άλλο πλήγμαοδυνηρότερο από το προηγούμενο ηπρόσβασή τους στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση θα καταστεί εξαιρετικά πολύ

δύσκολη και τα ποσοστά πρόσβασης θαμειωθούν δραστικάτο ερώτημα που ανακύπτει με το κλείσιμοτης εισήγησης αυτής είναι laquoκαι τι μέλλειγενέσθαιraquo δεν υπάρχει καμιά ελπίδα καμιάδυνατότητα για την Πολιτεία να περιορίσειτουλάχιστον τις δαπάνες των φροντιστηρίωνμια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που ενδια-φέρεται όντως για την ενίσχυση τωνχαμηλών στρωμάτων έχει κατά την αντί-ληψή μας δύο δυνατότητεςΠρώτον να συμβάλει σε μία σοβαρή εσωτε-ρική αναβάθμιση του λυκείου της οποίας ηποιότητα θα αυξήσει τις πιθανότητες επιτυ-χίας για τα παιδιά εκείνα που δεν μπορούν ναπροσφύγουν στο φροντιστήριο στο σημείοαυτό θα πρέπει να υιοθετηθούν στοιχεία πουβρίσκουμε σήμερα στο φροντιστήριο όπωςτα μικρά τμήματα οι ειδικευμένοι καθηγητέςστα επιμέρους αντικείμενα (πχ μόνο γεωμε-τρία μόνο Άλγεβρα κλπ) οι πιο ουσιαστικέςσχέσεις δασκάλων-μαθητών κλπδεύτερον να δημιουργήσει ενισχυτικάτμήματα μέσα στα ίδια τα σχολεία του δημο-σίου ώστε να μπορούν να προσφεύγουν σrsquoαυτά όσα παιδιά έχουν ανάγκη το γεγονόςότι τα μεταλυκειακά τμήματα που εφαρμό-στηκαν κάποτε καθώς και η ενισχυτικήδιδασκαλία που εξακολουθεί να λειτουργείκατά κάποιον τρόπο δεν απέδωσαν δεναποτελεί λόγο να καταργηθούν αποτελείκίνητρο για την αναβάθμισή τους

Σημειώσεις[1] βδ laquoΠερί προσωρινού κανονισμού του εν Αθήναις συστηθεισομένου Πανεπιστημίουraquo εφημερίς της κυβερνήσεως

αριθ 16 1426 Aπριλίου 1837 σελ 17-21

[2] ν5343 φεκ 862331932

[3] ν5343 φεκ 862331932 άρθρο 11

[4] ν 5583 φεκ 18831832

[5] αναγκαστικός νόμος 2545 laquoπερί ιδιωτικών σχολείων φροντιστηρίων και οικοτροφείωνraquo 1940 Η μόνη τροπο-ποίηση του νόμου έγινε πάλι με τον αναγκαστικό νόμο της επόμενης δικτατορίας νόμος 2841968

κάθε σύστημααξιολόγησης ανα-μένεται να παρέ-χει πληροφορίεςπου μπορούν ναχρησιμοποιηθούνστη λήψη συγκε-κριμένων αποφά-σεων στο πλαίσιο

αυτό θεωρείται σημαντικός ο έλεγχος τηςερμηνευτικής εγκυρότητας κάθε μηχανισμούαξιολόγησης αφού πέρα από την ανάγκησυγκέντρωσης πληροφοριών που αφορούντο υπό εξέταση γνώρισμα είναι σημαντικόνα μπορούμε να ελέγξουμε και τον τρόπομε τον οποίο τελικά αξιοποιούνται τα δεδο-μένα που συγκεντρώνονται από την αξιο-λόγηση στο άρθρο αυτό παρουσιάζονταιτα αποτελέσματα μίας μετα-αξιολογικήςέρευνας με αντικείμενο τις Παγκύπριες εξε-τάσεις (Πε) η οποία επικεντρώθηκε κυρίωςστον τρόπο αξιοποίησης των δεδομένων πουπροκύπτουν από αυτό το σύστημα αξιολό-γησης υποψήφιων φοιτητώνΠρέπει καταρχήν να γνωρίζουμε ότι υπάρ-χουν διάφορα συστήματα αξιολόγησηςυποψήφιων φοιτητών Ορισμένα από αυτάαποσκοπούν στη συγκέντρωση πληροφο-ριών γύρω από τις διδακτικές ανάγκες τωνυποψηφίων με βάση τις οποίες θα καταρτι-στούν στη συνέχεια τα κατάλληλα προγράμ-ματα στήριξης τα συστήματα αυτάεπιδιώκουν να εξυπηρετήσουν το διαμορ-φωτικό (formative) σκοπό της αξιολόγησης

αντίθετα στην περίπτωση των Πε οιπληροφορίες που συγκεντρώνονται προορί-ζονται για σύγκριση των υποψηφίων τοερώτημα που προκύπτει σχετικά με τησυγκριτική αξιολόγηση είναι κατά πόσον τοσύστημα αξιολόγησης μπορεί να οδηγήσεισε επιλογή των πιο ικανών υποψήφιωνφοιτητών ως προς τις διδακτικές απαιτήσειςτου προγράμματος σπουδών που πρόκειταινα παρακολουθήσουνΗ σύγχρονη βιβλιογραφία αναγνωρίζει τησημασία τόσο της διαμορφωτικής όσο καιτης συγκριτικής αξιολόγησης παράλληλαόμως επισημαίνει τις δυσκολίες επίτευξηςτων δύο αυτών σκοπών με τη χρήση ενός καιμόνο μηχανισμού (Harlen amp James 1997Scheerens Glas amp Thomas 2003) Η έρευναστο χώρο της εκπαιδευτικής αξιολόγησηςφανερώνει ότι η κατάρτιση και η εφαρμογήτων εργαλείων αξιολόγησης όπως και ηχρήση κάθε συγκεκριμένου τρόπουανάλυσης και ερμηνείας των δεδομένων πουπροκύπτουν από αυτήν καθορίζονται απότο σκοπό για τον οποίο διενεργείται η αξιο-λόγηση για παράδειγμα η συγγραφή δοκι-μίου που αναμένεται να εξυπηρετήσεισυγκριτικό σκοπό πρέπει να περιλαμβάνειέργα με υψηλό δείκτη διάκρισης ώστε ναείναι δυνατή η επιλογή των πιο ικανών απότους υποψήφιους φοιτητές αντίθετα έναδοκίμιο που εξυπηρετεί διαμορφωτικόσκοπό αναμένεται να περιλαμβάνει έργαπου καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ικανοτήτωνώστε να μπορεί να φέρει στην επιφάνεια τις

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Η αποτελεσματικότητα των ΠαγκύπριωνΕξετάσεων ως μηχανισμού συγκριτικής

αξιολόγησηςτου Λεωνίδα ΚυριακίδηΠανεπιστήμιο Κύπρου

48

ανάγκες κάθε υποψήφιου ανεξάρτητα απότις ικανότητές τουστο πλαίσιο αυτό η ερευνητική μας ομάδααποφάσισε να προβεί σε μετα-αξιολόγησητων Πε λαμβάνοντας υπόψη το συγκριτικότους στόχο στο άρθρο αυτό παρουσιάζονταισυνοπτικά τα σημαντικότερα αποτελέσματατης έρευνας η οποία εξετάζει τα βασικάστοιχεία εγκυρότητας και αξιοπιστίας τωνΠε που σχετίζονται με το συγκριτικό τουςστόχο και τα οποία αναφέρονται στηνπροβλεπτική ικανότητα και διακριτικότητατου συγκεκριμένου μηχανισμού αξιολό-γησης Η αποτελεσματικότητα των Πεκρίνεται από τη σύγκριση με τις αντίστοιχεςπληροφορίες που θα μπορούσε να συγκεν-τρώνει το εκπαιδευτικό μας σύστημα απότους σχολικούς βαθμούς με τον τρόποαυτό εξετάζεται αν το σύστημα των Πεπροσφέρει πληροφορίες που δεν προκύ-πτουν από τους σχολικούς βαθμούς το δείγμα της έρευνας αποτελείται απόολόκληρο τον πληθυσμό των αποφοίτωναπό τα δημόσια σχολεία της κύπρου για τασχολικά έτη 2005-2006 και 2006-2007 αυτόμας δίνει τη δυνατότητα να ελέγξουμε τηνεσωτερική εγκυρότητα των αποτελεσμάτωντης μετα-αξιολόγησης αφού διεξήχθηκανξεχωριστές αναλύσεις για κάθε σχολικήχρονιά και διαπιστώθηκε ότι προέκυψανανάλογα αποτελέσματα

Τα σημαντικότερα αποτελέσματα τηςμετα-αξιολόγησης τα βασικά αποτελέσματα της μετα-αξιολό-γησης συνοψίζονται πιο κάτω Πρώτον η προβλεπτική εγκυρότητα των Πεφαίνεται να είναι ικανοποιητική με χρήσηπολυεπίπεδων μοντέλων ανάλυσης διαπι-στώθηκε ότι ο βαθμός πρόσβασης πουπροκύπτει από τις Πε επιτρέπει να προβλε-φθούν στοιχεία σχετικά με μια σειρά απόμεταβλητές που αναφέρονται στην ακαδη-

μαϊκή επιτυχία από τα στοιχεία που συγκεν-τρώθηκαν για τους φοιτητές του Πανεπι-στημίου κύπρου και του τεΠακ που ήταντελειόφοιτοι τις δύο χρονιές που καλύπτει ηέρευνα φαίνεται ότι ο βαθμός πρόσβασηςεπιτρέπει να προβλέψουμε σε στατιστικάσημαντικό βαθμόα) το μέσο όρο της βαθμολογίας των

φοιτητών στο πανεπιστήμιο (σταθμικόμέσο όρο)

β) τον αριθμό μαθημάτων στα οποία θααποτύχουν κατά τη φοίτησή τους στοπανεπιστήμιο

γ) τη δυνατότητά τους να επαναλάβουνεπιτυχώς μαθήματα στα οποία αρχικάείχαν αποτύχει και

δ) την πιθανότητα να εγκαταλείψουν τιςσπουδές τους

αντίθετα φάνηκε ότι ο μέσος όρος τωνσχολικών βαθμών (που προκύπτει από τουςβαθμούς των τριών τριμήνων της γ΄λυκείου) δεν προβλέπει σε στατιστικάσημαντικό βαθμό καμιά από τις πιο πάνωμεταβλητές γενικά τα αποτελέσματα αυτάσυνάδουν με τα αποτελέσματα δύο άλλωνερευνών που διερευνούσαν την επίδρασητου σχολείου στην ακαδημαϊκή και επαγγελ-ματική εξέλιξη των αποφοίτων των λυκείων(Kyriakides Antoniou amp Maltezou 2009Kyriakides amp Creemers 2008)δεύτερον η διαδικασία αναγωγής τωνβαθμολογιών οδηγεί σε βελτίωση τηςδιακριτικότητας των Πε χωρίς να θέτει σεμειονεκτική θέση καμιά ομάδα υποψήφιων

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α Π Ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ O τ Η τ α τ ω ν Π α γ κ Y Π Ρ ι ω ν ε ξ ε τ A σ ε ω ν ω σ μ Η χ α ν ι σ μ Ο υ σ υ γ κ Ρ ι τ ι κ Η σ α ξ ι Ο λ Ο γ Η σ Η σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 49

Το ερώτημα σχετικά με τη συγκριτική αξιο-λόγηση είναι κατά πόσον το σύστημα μπορείνα οδηγήσει σε επιλογή των πιο ικανών υπο-ψήφιων φοιτητών ως προς τις διδακτικέςαπαιτήσεις του προγράμματος σπουδών πουπρόκειται να παρακολουθήσουν

φοιτητών συγκρίνοντας τη διαδικασίααναγωγής που χρησιμοποιείται στην κύπρομε αντίστοιχες διαδικασίες που χρησιμοποι-ούνται διεθνώς και στηρίζονται στη χρήσησύγχρονων θεωριών μέτρησης (ItemResponse Theory) διαπιστώνουμε ότιέχουμε ανάλογα αποτελέσματα (οι συντελε-στές συσχέτισης ξεπερνούν το 090) αντί-θετα η έρευνα έδειξε ότι η διακριτικήικανότητα των σχολικών βαθμών είναι ιδιαί-τερα χαμηλή αφενός ένας μεγάλος αριθμόςμαθητών εμφανίζεται να έχει ιδιαίτεραυψηλούς βαθμούς για παράδειγμα 4 τωναποφοίτων λυκείου είχαν βαθμολογία ίση ήμεγαλύτερη του 197520 αφετέρου χρησι-μοποιώντας το γενικό βαθμό του απολυτη-ρίου φάνηκε ότι είναι πρακτικά αδύνατο ναγίνει κατανομή υποψηφίων στις περισσό-τερες σχολές και τμήματα λόγω ισοβαθμιώντο φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε και στιςδύο χρονιές για τις οποίες συγκεντρώθηκαντα σχετικά δεδομένα στη συνέχεια παραθέ-τουμε ενδεικτικά μερικά παραδείγματα πουαφορούν το σχολικό έτος 2006-2007α) για τις τελευταίες δύο θέσεις του

τμήματος βιολογίας του Πανεπιστημίουκύπρου ισοβαθμούσαν 9 άτομα (μεβαθμό 1967)

β) δεκαέξι υποψήφιοι του τμήματος μαθη-ματικών και στατιστικής του Πανεπιστη-μίου κύπρου θα διεκδικούσαν με ίσηβαθμολογία τις τελευταίες τρεις θέσειςτου τμήματος

γ) δύο υποψήφιοι με γενικό βαθμό απολυ-

τήριου 20 θα διεκδικούσαν τη διαθέσιμημοναδική θέση του τμήματος στρατολο-γίας (στρατιωτική σχολή αξιωματικώνσωμάτων)

τρίτον παρατηρήθηκε ότι σε περιπτώσειςπου ήταν δυνατή η επιλογή υποψηφίων μεβάση τους σχολικούς βαθμούς ένα σημαν-τικό ποσοστό μαθητών που εξασφάλισεθέση μέσω των Πε δεν θα εξασφάλιζε θέσημε βάση τους σχολικούς τους βαθμούς γιαπαράδειγμα το 37 των υποψηφίων πουεξασφάλισαν θέση σε μια από τις ιατρικέςσχολές της ελλάδας το 2005-2006 δεν θαεπιλέγονταν επίσης διαφάνηκε ότι σημαν-τικό ποσοστό μαθητών που θα ευνοούντανπροέρχονταν από συγκεκριμένα σχολεία γιαπαράδειγμα από τους 8 μαθητές ενόςσχολείου που δήλωσαν την ιατρική ωςπρώτη προτίμηση και δεν εξασφάλισανθέση οι 4 θα επιλέγονταν αν κριτήριοεπιλογής ήταν οι σχολικοί βαθμοί στοσημείο αυτό αξίζει να τονιστεί ότι η πολυε-πίπεδη ανάλυση έδειξε πως η φοίτηση σεσυγκεκριμένο σχολείο ερμηνεύει μέρος τηςαπόκλισης που αφορά στην ασυμφωνίασχολικών βαθμών και εξετάσεων το αποτέ-λεσμα αυτό φανερώνει ότι ενδεχόμενηχρήση των σχολικών βαθμών για σκοπούςεπιλογής φοιτητών θα θέσει σε ευνοϊκή θέσημαθητές που φοιτούν σε συγκεκριμένασχολεία και άρα θα χαρακτηρίζεται από μιαςμορφής εύνοιας προς μια ομάδα μαθητών τέταρτον η διαδικασία κατάρτισης δοκιμίωνπου ακολουθείται σήμερα δεν εξασφαλίζεισε μεγάλο βαθμό την εγκυρότητα περιεχο-μένου και την αντιπροσωπευτικότητα τωνεξετάσεων Η ερευνητική ομάδα επισημαίνειτην ανάγκη ανάπτυξης προδιαγραφών ώστενα εξασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητατων δοκιμίων αλλά και να ελέγχεται η αντι-προσωπευτικότητα των Πε εντοπίστηκανεξάλλου σοβαρά προβλήματα σχετικά με τιςοδηγίες διόρθωσης των δοκιμίων που

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ50

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

O βαθμός πρόσβασης που προκύπτει από τιςΠαγκύπριες Εξετάσεις αντίθετα προς τομέσο όρο των σχολικών βαθμών επιτρέπει ναπροβλεφθούν στοιχεία σχετικά με μια σειράαπό μεταβλητές που αναφέρονται στην ακα-δημαϊκή επιτυχία

αναφέρονται κυρίως σε αναμενόμενες ορθέςαπαντήσεις Οι οδηγίες διόρθωσης τωνδοκιμίων πρέπει να αναφέρονται στιςγνωστικές δεξιότητες που αξιολογεί η κάθεάσκηση έτσι ώστε να βελτιωθεί η εσωτερικήαξιοπιστία των Πε και να υποχωρήσει τοφαινόμενο της αναβαθμολόγησης

Ερμηνεία των αποτελεσμάτων και εισηγή-σεις για αλλαγές στο υφιστάμενο σύστημααξιολόγησηςτα αποτελέσματα της μετα-αξιολόγησηςδείχνουν ότι το υφιστάμενο σύστημαεπιλογής υποψηφίων έχει ικανοποιητικούςδείκτες διακριτικότητας και προβλεπτικήςεγκυρότητας ενώ παράλληλα διαφαίνεταιότι η αντικατάστασή του με ένα σύστημαβασισμένο στους σχολικούς βαθμούς θαδημιουργούσε προβλήματα στη διαδικασίαεπιλογής υποψηφίων ακόμη τα αποτελέ-σματα της μελέτης δείχνουν ότι ένασύστημα αξιολόγησης που θα στηριζότανστη χρήση των σχολικών βαθμών θα είχεχαμηλή προβλεπτική εγκυρότητα και θαευνοούσε παράγοντες ανεξάρτητους από τιςικανότητες των υποψηφίων όπως το

σχολείο στο οποίο φοιτούν αυτό οφείλεταιστο γεγονός ότι η αξιολόγηση του μαθητήαπό τον εκπαιδευτικό εξυπηρετεί διαφορε-τικό σκοπό και άρα οι βαθμοί διαφορετικώνσχολείων δεν αναμένεται να είναι άμεσασυγκρίσιμοι στο σημείο αυτό επισημαίνουμεότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν έχεικαθορίσει δείκτες απόδοσης και άρα δενείναι δυνατή η συγκρισιμότητα των αξιολο-γήσεων των εκπαιδευτικών λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω αποτελέ-σματα παρουσιάζουμε μία σειρά απόσενάρια αλλαγών που μπορούν να εφαρμο-στούν στο σύστημα αξιολόγησης υποψή-φιων φοιτητών αρχικά αναφέρονται

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α Π Ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ O τ Η τ α τ ω ν Π α γ κ Y Π Ρ ι ω ν ε ξ ε τ A σ ε ω ν ω σ μ Η χ α ν ι σ μ Ο υ σ υ γ κ Ρ ι τ ι κ Η σ α ξ ι Ο λ Ο γ Η σ Η σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 51

Η διαδικασία κατάρτισης δοκιμίων που ακο-λουθείται σήμερα δεν εξασφαλίζει σε μεγάλοβαθμό την εγκυρότητα περιεχομένου και τηναντιπροσωπευτικότητα των εξετάσεωνΕντοπίστηκαν εξάλλου προβλήματα σχετικάμε τις οδηγίες διόρθωσης των δοκιμίων πουαναφέρονται κυρίως σε αναμενόμενες ορθέςαπαντήσεις

σενάρια που δεν προϋποθέτουν σημαντικέςαλλαγές στο σύστημα πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση σταδιακά γίνεταιαναφορά σε σενάρια που προϋποθέτουνπερισσότερες και δραστικότερες αλλαγέςσημειώνεται ότι η υιοθέτηση ενός σεναρίουδεν αποκλείει την υιοθέτηση επιμέρουςπτυχών ενός άλλου

Σενάριο Α Εσωτερικές αλλαγές που αφορούντη διαδικασία κατάρτισης των δοκιμίων και τηνερμηνεία των δεδομένων που συγκεντρώνονται1 Προτού καταρτιστούν τα δοκίμια πρέπει να

αναπτύσσεται ο πίνακας προδιαγραφώντου κάθε δοκιμίου ώστε να εξασφαλίζεταιη αντιπροσωπευτικότητά του

2 να μελετηθεί η δυνατότητα ανάπτυξηςτράπεζας ερωτήσεων που θα μπορείύστερα από ένα διάστημα 4-5 ετών νααξιοποιηθεί για σκοπούς κατάρτισηςδοκιμίων Παρόλο που μια τέτοιααλλαγή συνεπάγεται οικονομικό κόστοςθα βοηθήσει σημαντικά α) στην κατάρ-τιση δοκιμίων που θα διακρίνονται απόεγκυρότητα περιεχομένου και β) σεσημαντική μείωση των λαθών στιςερωτήσεις και τις ασκήσεις που θα περι-λαμβάνονται στα τελικά δοκίμια

3 να συμπεριληφθούν στα εξεταστικάδοκίμια και ζητήματα που επιτρέπουν τημέτρηση συγκεκριμένων γνωστικώνδεξιοτήτων ιδιαίτερης σημασίας για μιαεπιτυχημένη φοίτηση στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση για παράδειγμα σε έναδοκίμιο μαθηματικών που αφορά στιςεπιδόσεις των υποψηφίων στη γεωμετρίαθα μπορούσαν να συμπεριληφθούν ζητή-ματα μέτρησης χωρικού συλλογισμούγια να γίνει αυτό πρέπει προηγουμένωςνα ληφθούν αποφάσεις για το πώς θαεμπλουτιστεί ο πίνακας προδιαγραφώντου κάθε δοκιμίου ώστε να περιλαμ-βάνει και ανάλογα γνωστικά έργα

Σενάριο Β Δυνατότητα μεταφοράς βαθμολο-γίας σε ένα γνωστικό αντικείμενο από μιαχρονιά στην αμέσως επόμενηυποψήφιοι που αποφασίζουν να παρακα-θίσουν ξανά σε εξέταση θα μπορούνταυτόχρονα με την αίτησή τους να επιλέ-γουν σε ποια μαθήματα επιθυμούν ναεξεταστούν και σε ποια επιθυμούν ναμεταφέρουν τις βαθμολογίες που εξασφά-λισαν κατά την προηγούμενη χρονιά μετον τρόπο αυτό θα βελτιωθεί η εξωτερικήαξιοπιστία των Πε και θα διορθώνονταισφάλματα που μπορεί να προέκυψαν λόγωεξωγενών προς την εξέταση παραγόντων(πχ υποψήφιοι που έτυχε να αντιμετωπί-ζουν ένα σοβαρό πρόβλημα την ημέρα τηςεξέτασης) για να είναι ldquoδίκαιηrdquo η μετα-φορά βαθμολογιών πρέπει να εξισώνονταιοι κλίμακες που προέκυψαν από ταδοκίμια που δόθηκαν σε δύο διαδοχικέςσχολικές χρονιές για να επιτευχθείεξίσωση θα αναλύονται τα αποτελέσματαανά ερώτηση με τη βοήθεια τηςσύγχρονης θεωρίας μέτρησης

Σενάριο Γ Επιλογή των υποψηφίων με βάσητα αποτελέσματα τόσο των Παγκύπριων Εξε-τάσεων όσο και των αξιολογήσεων των εκ-παιδευτικώνΗ χρήση περισσότερων από μιας πηγήςδεδομένων επιτρέπει τον έλεγχο της εσωτε-ρικής εγκυρότητας της μέτρησης επιπλέονμε τον τρόπο αυτό εμπλέκεται στη μέτρησηκαι ο εκπαιδευτικός που είναι γνώστης τωνικανοτήτων των μαθητών του αφού στοδιάστημα μιας ολόκληρης χρονιάς έχειπολλές ενδείξεις για τις γνώσεις και δεξιό-τητές τους υπάρχουν όμως δύο κίνδυνοιπου πρέπει να αντιμετωπιστούν Πρώτον οι συνολικές βαθμολογίες τωνεκπαιδευτικών έχουν συγκριτική μορφήΌμως λόγω του ότι ο κάθε εκπαιδευτικόςέρχεται σε επαφή με ένα μέρος μόνο του

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ52

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

πληθυσμού (δηλαδή των υποψηφίων γιαεισδοχή στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευ-τικά ιδρύματα) οι βαθμολογίες που δίνονταιαπό διαφορετικούς εκπαιδευτικούς δεν είναισυγκρίσιμες για να αντιμετωπιστεί τοπρόβλημα αυτό χρειάζεται να καθοριστούνμε ξεκάθαρο και αναλυτικό τρόπο δείκτεςαπόδοσης σε κάθε γνωστικό αντικείμενο καινα βαθμολογεί ο εκπαιδευτικός με χρήσηκριτηριακών μορφών αξιολόγησης λαμβά-νοντας υπόψη τους δείκτες απόδοσης κάθεαντικειμένου επιπλέον πρέπει να προηγηθείεντατική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στηχρήση των επιμέρους αυτών κριτηρίων ώστενα είναι δυνατή η συγκέντρωση κατάλληλωνδεδομένων και ο έλεγχος της συγκρισιμό-τητας των αξιολογήσεων τέλος χρειάζεταινα εξισωθούν τα δεδομένα που προκύπτουναπό τους εκπαιδευτικούς σε σχέση με ένακριτήριο με τα δεδομένα που συγκεντρώ-νονται από τις αντίστοιχες ασκήσεις τουεξεταστικού δοκιμίου των Πε με τον τρόποαυτό δεν επιτυγχάνεται μόνο η ανάπτυξηψυχομετρικά κατάλληλων κλιμάκων αλλάπαρέχεται και η δυνατότητα να ελέγχεται ηποιότητα των δεδομένων των εκπαιδευτικώνκαι να εντοπίζονται πιθανές προκαταλήψεις στο σημείο αυτό τονίζεται ότι ο δεύτεροςκίνδυνος του σεναρίου αυτού προκαλείταιαπό την ύπαρξη σκόπιμων ή μη προκαταλή-ψεων εκ μέρους των εκπαιδευτικών κάτι πουδημιουργεί έλλειψη εμπιστοσύνης στη διαδι-κασία επιλογής Ο έλεγχος της ύπαρξηςπροκατάληψης επιτυγχάνεται αν τα δεδο-μένα αναλυθούν με τη βοήθεια τεχνικών τηςσύγχρονης θεωρίας μέτρησης που επιτρέ-πουν τον εντοπισμό προκατάληψης (DIFtechniques) ανατροφοδότηση θα μπορεί ναπαρέχεται τόσο συλλογικά στους εκπαιδευ-τικούς για σκοπούς επιμόρφωσης όσο καιατομικά στον κάθε εκπαιδευτικό για νααντιληφθεί και να ελέγξει τυχόν προκατα-λήψεις του (σκόπιμες ή μη) Έτσι αναπτύσ-

σεται κουλτούρα λογοδότησης των εκπαι-δευτικών ως προς την ποιότητα των αξιολο-γήσεών τουςσημειώνεται ακόμη ότι στην περίπτωσηυποψηφίων που αποφοίτησαν εδώ καιαρκετά χρόνια από το σχολείο δεν πρέπει ναλαμβάνεται υπόψη η αξιολόγηση του εκπαι-δευτικού Έρευνες δείχνουν πως αυτή ηομάδα υποψήφιων φοιτητών αποτελείταικυρίως από άτομα που προέρχονται απόχαμηλά κοινωνικά στρώματα και που γιαδιάφορους λόγους δεν είχαν την ευκαιρία ναεπικεντρωθούν στις σπουδές τους όταν ήτανμαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσηςμε την εισήγηση αυτή παρέχεται η δυνατό-τητα στα άτομα αυτά να διεκδικήσουν θέσηανεξάρτητα του ποια ήταν η επίδοσή τουςστο σχολείο μια τέτοια προσέγγιση συνάδειμε την ανάγκη παροχής ίσων εκπαιδευτικώνευκαιριών σε ομάδες που προέρχονται απόχαμηλά κοινωνικό-οικονομικά στρώματα τελειώνοντας επισημαίνουμε ότι ορισμένεςπροτάσεις που υποστηρίζουν την υιοθέτησηδύο άλλων σεναρίων σκόπιμα δεν έχουνσυμπεριληφθεί στο παρόν άρθρο το πρώτοαπό τα σενάρια αυτά υποστηρίζει την πλήρηκατάργηση των Πε και την αξιολόγησηαποκλειστικά από τους εκπαιδευτικούς κάτιμε το οποίο διαφωνούμε πλήρωςθεωρώντας ότι δημιουργεί περισσότεραπροβλήματα από όσα υπάρχουν σήμερα(δυσκολία στη συγκρισιμότητα των αξιολο-γήσεων των εκπαιδευτικών και αδυναμία

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α Π Ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ O τ Η τ α τ ω ν Π α γ κ Y Π Ρ ι ω ν ε ξ ε τ A σ ε ω ν ω σ μ Η χ α ν ι σ μ Ο υ σ υ γ κ Ρ ι τ ι κ Η σ α ξ ι Ο λ Ο γ Η σ Η σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 53

Το υφιστάμενο σύστημα επιλογής υποψηφίωνέχει ικανοποιητικούς δείκτες διακριτικότηταςκαι προβλεπτικής εγκυρότητας ενώ παράλ-ληλα διαφαίνεται ότι η αντικατάστασή τουμε ένα σύστημα βασισμένο στους σχολικούςβαθμούς θα δημιουργούσε προβλήματα στηδιαδικασία επιλογής υποψηφίων

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ54

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

εντοπισμού των πιθανών προκαταλήψεωνσκόπιμων ή όχι) επιπλέον εφόσον οι εκπαι-δευτικοί αξιολογούν διαφορετικές ομάδεςμαθητών δεν είναι δυνατή η εξίσωση τωνβαθμολογιών επομένως ούτε και η χρήσηαυτού του συστήματος αξιολόγησης γιασυγκριτικούς σκοπούςτο δεύτερο σενάριο που αποκλείουμε είναι ηπρόταση να γίνονται οι εξετάσεις στο τέλος τηςβ΄ και της γ΄ τάξης λυκείου και να συνυπολο-γίζονται οι δύο βαθμολογίες κατά την επιλογήτων φοιτητών ανωτέρων και ανώτατων εκπαι-δευτικών ιδρυμάτων με τον τρόπο αυτό είναιπιθανόν να επιλυθούν προβλήματα πουαφορούν στην εξωτερική αξιοπιστία των Πεδημιουργείται όμως σοβαρός κίνδυνος νααρχίσει το αναλυτικό πρόγραμμα του λυκείουνα καθορίζεται από το σύστημα εξέτασης καινα δημιουργηθούν προβλήματα στη διδα-σκαλία των μαθημάτων που δεν είναι εξεταζό-μενα ακόμη ένα αντεπιχείρημα για μια τέτοιααλλαγή αφορά το λόγο για τον οποίο γίνονταιοι Πε αυτό που μας ενδιαφέρει τελικά είναι ναεντοπίσουμε αν ο υποψήφιος κατέχει σε ικανο-ποιητικό βαθμό τις προαπαιτούμενες γνώσειςκαι δεξιότητες ώστε να μπορεί να παρακολου-θήσει με επιτυχία το πρόγραμμα σπουδών τηςτριτοβάθμιας εκπαίδευσης Άρα εκείνο πουμας ενδιαφέρει περισσότερο είναι οι γνώσειςκαι δεξιότητες του υποψήφιου κατά τη χρονικήστιγμή που πρόκειται να ενταχθεί στο σύστηματης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αν δεχτούμε τη

θέση αυτή τότε δεν πρέπει να θεωρούμε ωςλιγότερο ικανό έναν υποψήφιο που ένα χρόνοδεν είχε αρκετές γνώσεις και δεξιότητες στοτέλος της β΄ λυκείου αλλά κατάφερε να τιςαποκτήσει στο τέλος της γ΄ λυκείου ακόμηδημιουργούνται προβλήματα στη σύγκρισητων βαθμολογιών των μαθητών για παρά-δειγμα αν ένας υποψήφιος συγκεντρώσει 80στα 100 στη β΄ λυκείου και 90 στα 100 στη γ΄λυκείου και ένας άλλος υποψήφιος συγκεν-τρώσει 85 στη β΄ λυκείου και 86 στη γ΄λυκείου δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι οδεύτερος υποψήφιος είναι περισσότερο έτοιμοςνα ανταποκριθεί σε ένα πρόγραμμα της τριτο-βάθμιας εκπαίδευσης από ότι ο πρώτοςθα ήθελα λοιπόν να εκφράσω τη διαφωνίαμου και με τα δύο πιο πάνω σενάρια και ναυποστηρίξω την υιοθέτηση εισηγήσεων πουθα οδηγήσουν σε βελτίωση το υφιστάμενοσύστημα (σενάρια α και β) και την σταδιακήμετάβαση από την αποκλειστική χρήση τωνΠε ως πηγής αξιολόγησης σε αξιοποίηση καιτων σχολικών βαθμών (σενάριο γ) τελει-ώνοντας θα ήθελα να τονίσω πως η έρευναγια τη διαχείριση των εκπαιδευτικώναλλαγών τονίζει την ανάγκη σταδιακήςμετάβασης από ένα σύστημα σε ένα άλλοώστε να είναι ομαλότερη η υιοθέτηση τουνέου συστήματος και να είναι πιο ικανά καιέτοιμα τα άτομα να εφαρμόσουν το νέοσύστημα αξιολόγησης

Βιβλιογραφικές ΑναφορέςHarlen W amp James M (1997) Assessment and Learning Differences and relationships between formative and sum-mative assessment Assessment in Education Principles Policy and Practice 4 (3) 365-379

Kyriakides L amp Creemers BPM (2008) A longitudinal study on the stability over time of school and teacher effectsOxford Review of Education 34(5) 521-545

Kyriakides L Antoniou P amp Maltezou E (2009) Investigating the short- and long- term effects of secondary schoolsupon academic success and development Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational ResearchAssociation San Diego CA April 2009

Scheerens J Glas C amp Thomas S (2003) Educational evaluation assessment and monitoring a systemic approachLisse Swets amp Zweitlinger Publishers

από όσα ακού-στηκαν στη διάρ-κεια του συνεδ-ρίου έγινε κατα-νοητό ότι η δη-μόσια δωρεάν τρι-τοβάθμια εκπαί-δευση στην κύ-προ δεν είναι σή-μερα έτοιμη ναικανοποιήσει όλη

τη ζήτηση για προπτυχιακές σπουδές Άραστο παρόν ndash τουλάχιστον ndash στάδιο θα πρέπεινα συνεχίσει να λειτουργεί κάποιος μηχανι-σμός επιλογής των υποψήφιων φοιτητώνυπάρχουν βεβαίως διάφορες σκέψεις καιπροτάσεις για ένα νέο σύστημα πρόσβασηςστη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση Έχουνακουστεί αρκετές ιδέες Όποια όμως και ανείναι η μορφή του μελλοντικού συστήματοςθα πρέπει να φροντίσουμε να διατηρηθούνορισμένα θετικά χαρακτηριστικά του υφι-στάμενου συστήματος πρόσβασηςτο πρώτο σε σειρά σπουδαιότητας χαρα-κτηριστικό που θα πρέπει να διατηρηθείείναι η καθολική αποδοχή του υφιστά-μενου συστήματος πρόσβασης από τηνκοινωνία ως αδιάβλητου συστήματος πουδεν επιδέχεται επηρεασμό από το παραδο-σιακό ldquoμέσονrdquo σε πρόσφατη έρευνα(Michaelides 2008) τελειόφοιτοι μαθητέςπου παρακάθισαν στις Παγκύπριες εξετά-σεις έδωσαν προσωπικές συνεντεύξεις σεερευνητές τα ευρήματα της έρευνας ήτανεντυπωσιακά σχεδόν όλοι οι υποψήφιοιεξέφρασαν την εμπιστοσύνη τους στοθεσμό των Παγκύπριων εξετάσεων τον

οποίο χαρακτηρίζουν ως ldquoδίκαιοrdquo καιldquoαδιάβλητοrdquo το πιο εκπληκτικό ήταν ότι οιμαθητές που απέτυχαν είχαν εξίσου θετικέςκαι μερικές φορές θετικότερες απόψεις απόαυτούς που πέτυχαν στις εξετάσεις αυτήτην εμπιστοσύνη και την καθολική αποδοχήτου συστήματος είναι που πρέπει να διαφυ-λάξουμε και θα ήταν καλό αν σε αυτή τησυζήτηση μπορούσαμε να είχαμε και μιασχετική εισήγηση από εκπροσώπους τωνμαθητών και των γονιώντο δεύτερο χαρακτηριστικό του υφιστά-μενου θεσμού που θα πρέπει να διατηρηθείείναι η υψηλή προβλεπτική του εγκυρό-τητα οι υποψήφιοι που προκρίνονται γιανα προχωρήσουν προς την τριτοβάθμιαεκπαίδευση να είναι αυτοί που έχουν καιτη μεγαλύτερη πιθανότητα για επαρκήακαδημαϊκή πορεία το τρίτο χαρακτηρι-στικό που θα πρέπει να διατηρηθεί είναι ηυψηλή διακριτική του ικανότητα να είναιδηλαδή δυνατόν με το νέο σύστημαεπιλογής να διαφοροποιείται η βαθμο-λογία των υποψηφίων σε τέτοιο βαθμόώστε να μπορούν να καταταχθούν ή ναομαδοποιηθούν με αρκετή ακρίβεια γιασκοπούς επιλογής των επικρατέστερωνγια τις πιο δημοφιλείς σχολές και τμήματαΗ προβλεπτική εγκυρότητα και η διακρι-τική ικανότητα του συστήματος αναλύ-θηκαν σε πρόσφατη έρευνά μας (επιτροπήΠαγκυπρίων εξετάσεων 2009) όπουμελετήθηκε η πιθανότητα να χρησιμοποι-ηθούν οι σχολικοί βαθμοί στη θέση των

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 55

Πρόσβαση στη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευσηστην Κύπρο Πορίσματα πρόσφατων ερευνών

του Ιάσονα ΛαμπριανούΕυρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου

βαθμών των Παγκύπριων εξετάσεωνβρήκαμε ότι οι σχολικοί βαθμοί τωντριμήνων δεν μπορούσαν να laquoπροβλέ-ψουνraquo την επιτυχή πορεία των φοιτητώνστο πανεπιστήμιο τόσο καλά όσο οιβαθμοί των Παγκύπριων εξετάσεωνεξάλλου οι σχολικοί βαθμοί τωντριμήνων δεν μας επέτρεπαν να κατατά-ξουμε τους υποψηφίους λόγω υπερπλη-θωρισμού ψηλών βαθμολογιών Ότανεπιχειρήθηκε μια υποθετική κατανομή τωνυποψηφίων στα Πανεπιστήμια χρησιμο-ποιώντας τους σχολικούς βαθμούς ωςκριτήριο επιλογής τα αποτελέσματα ήταναπογοητευτικά πολλές από τις περιζή-τητες θέσεις θα τις εξασφάλιζαν υποψή-φιοι οι οποίοι είχαν μεν ψηλούς βαθμούςστο απολυτήριο αλλά χαμηλότερουςβαθμούς στις εξετάσεις είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι και σεάλλη πρόσφατη έρευνα (Lamprianou ampChristie 2009) ανεξάρτητη από τηνπροαναφεθείσα καταλήξαμε στα ίδιασυμπεράσματα ότι δηλαδή υπήρχανσυγκεκριμένα σχολεία τα οποία συστημα-τικά έπασχαν από πληθωρισμό ψηλώνβαθμολογιών και ότι οι σχολικοί βαθμοίδεν ήταν τόσο αξιόπιστοι όσο οι βαθμοίτων εξετάσεωνγιατί όμως αυτή η επιμονή να χρησιμοποι-ήσουμε τους βαθμούς των σχολείων γιασκοπούς πρόσβασης στα πανεπιστήμιασήμερα οι σχολικοί βαθμοί είναι έναπαιδαγωγικό εργαλείο στα χέρια τουεκπαιδευτικού που μπορεί να ανταμείψειτο φιλότιμο μαθητή να ενθαρρύνει έναπαιδί με ειδικές ανάγκες και προβλήματακοκ γιατί επιθυμούμε να στερήσουμε απότον εκπαιδευτικό αυτό το εργαλείο διότιαν θα χρησιμοποιούνται οι βαθμοί γιασκοπούς πρόσβασης στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση θα πρέπει να λάβουμε συγκε-κριμένα μέτρα με στόχο το σύστημα

σχολικής βαθμολόγησης να είναι αδιά-βλητο και να εφαρμόζεται με ομοιομορφίααπό όλους τους εκπαιδευτικούς σε όλα τασχολεία και για όλα τα μαθήματα Πώςμπορεί να γίνει αυτό στην πράξηας μελετήσουμε πρώτα τι κάνουν οι χώρεςπου ήδη χρησιμοποιούν τους σχολικούςβαθμούς για σκοπούς λήψης σοβαρώναποφάσεων θα αντλήσουμε διδάγματααπό την αυστραλία που είναι μια χώρα μεπαράδοση 40 χρόνων σε αυτό τον τομέα(Queensland Studies Authority 2009) καιαπό την αγγλία που ξοδεύει τεράστιαποσά εδώ και πολλά χρόνια για σχετικήέρευνα (Mansell W James M amp theAssessment Reform Group 2009) από τη μελέτη των συστημάτων αυτώντων δύο χωρών υιοθετήσαμε την άποψηότι στο δικό μας σύστημα θα μπορούσαννα αναπτυχθούν κριτήρια τα οποία θαπροσδιορίζουν με ακρίβεια και με συγκε-κριμένα παραδείγματα το επίπεδο κατα-νόησης που απαιτείται για κάθε μάθημακαι για κάθε γνωστικό στόχο στο πλαίσιοαυτό θα πρέπει να αναπτυχθούν διαδικα-σίες αξιολόγησης καθώς και συγκεκρι-μένα εργαλεία αξιολόγησης τα οποία θαμπορούν οι εκπαιδευτικοί να χρησιμο-ποιούν προκειμένου να υπάρχει συνέπειαβαθμολόγησης εντός του σχολείου αλλάκαι μεταξύ σχολείων σε όλη την κύπροθα πρέπει να συσταθούν δίκτυα συντονι-σμού μεταξύ γειτονικών σχολείων ούτωςώστε εκπαιδευτικοί της ίδιας ειδικότητας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ56

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Σχεδόν όλοι οι υποψήφιοι εξέφρασαν τηνεμπιστοσύνη τους στο θεσμό των Παγκύ-πριων εξετάσεων τον οποίο χαρακτηρίζουνως ldquoδίκαιοrdquo και ldquoαδιάβλητοrdquo Οι μαθητές πουαπέτυχαν είχαν εξίσου θετικές και μερικέςφορές θετικότερες απόψεις από αυτούς πουπέτυχαν στις εξετάσεις

να συντονίζονται ως προς τα απαιτούμεναεπίπεδα που αντιστοιχούν σε κάθε διαβάθ-μιση της βαθμολογικής κλίμακας και νασυμφωνούν σε πρακτικά παραδείγματαεργασίας των μαθητών (πχ σε παραδείγ-ματα κατ οίκον εργασίας) που αντιστοι-χούν σε κάθε επίπεδο μάθησης (καιβαθμολογίας) επίσης θα απαιτηθείσυστηματική και συνεχής επιμόρφωσηόλων των εκπαιδευτικών ως προς τακριτήρια και τα εργαλεία αξιολόγησης καικάθε σχολείο ή δίκτυο σχολείων θα πρέπεινα διαθέτει ένα τουλάχιστο συντονιστήαξιολόγησης με σχετική μεταπτυχιακήεπιμόρφωσηθεωρούμε ότι οποιοδήποτε νέο σύστημαπρόσβασης προταθεί θα πρέπει να βασί-ζεται σε δύο άξονες (α) να ελευθερωθεί τολύκειο από τον ασφυκτικό εναγκαλισμότου συστήματος πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση και (β) να διατηρη-θούν όλα τα χαρακτηριστικά πουκαταξίωσαν τις Παγκύπριες εξετάσεις στησυνείδηση του λαού αν οι σχολικοίβαθμοί χρησιμοποιηθούν για σκοπούςπρόσβασης στα πανεπιστήμια είναι

δύσκολο να ελευθερωθεί το σχολείο απότο άγχος και την πίεση της πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευσηγια τη βελτίωση του συστήματοςπρόσβασης προτάθηκαν επίσης διάφορεςιδέες όπως είναι η χρήση τραπεζώνερωτήσεων (τε) προκειμένου ναβελτιωθεί η ποιότητα των εξεταστικώνδοκιμίων Η ιδέα της τράπεζας ερωτήσεωνέχει εφαρμοστεί στη διεθνή πρακτική μεδύο κυρίως τρόπους είτε με μορφή ανοι-κτών τε είτε με τη μορφή κλειστών τεκλειστές είναι οι τε των οποίων το περιε-χόμενο θεωρείται απόρρητο για τη διενέρ-γεια μίας εξέτασης οι χειριστές τωνηλεκτρονικών συστημάτων στα οποίαφυλάσσεται η τε επιλέγουν τυχαίες

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η δ Η μ Ο σ ι α τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η σ τ Η ν κ υ Π Ρ Ο Π Ο Ρ ι σ μ α τ αΠ Ρ Ο σ φ α τ ω ν ε Ρ ε υ ν ω ν

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 57

Θα πρέπει να αναπτυχθούν διαδικασίες αξιο-λόγησης καθώς και συγκεκριμένα εργαλείααξιολόγησης τα οποία θα μπορούν οι εκπαι-δευτικοί να χρησιμοποιούν προκειμένου ναυπάρχει συνέπεια βαθμολόγησης εντός τουσχολείου αλλά και μεταξύ σχολείων σε όλητην Κύπρο

ερωτήσεις με βάση τις οποίες ετοιμάζουντα εξεταστικά δοκίμια θεωρούμε ότι οικλειστές τε δεν μπορούν να γίνουνδεκτές στο δικό μας χώρο θα υπάρχειπάντα η υποψία ότι αυτοί που δημιούρ-γησαν την τε αλλά και αυτοί που τηνδιαχειρίζονται ίσως να επιτρέψουν τηνδιαρροή των στοιχείων που περιέχει αντί-θετα οι ανοικτές τε είναι προσβάσιμεςαπό όλους στην περίπτωση αυτήπρακτικά καταργείται το αναλυτικόΠρόγραμμα και οι εκπαιδευτικοί προετοι-μάζουν τους μαθητές στη λύση των ερωτή-σεων της ανοικτής τε αν εφαρμοστεί ένατέτοιο σύστημα στην κύπρο οι μαθητέςθα συνεχίσουν να καταφεύγουν στα φρον-τιστήρια για να ασκούνται στην επίλυσητων ndash γνωστών πλέον ndash ερωτήσεων και τοεκπαιδευτικό σύστημα θα υποβαθμιστείεξάλλου θα πρέπει κάποιος να εγείρει καιτο θέμα του κόστους της δημιουργίας μίαςτε που ανέρχεται σε πολλές δεκάδεςχιλιάδες ευρώ και στο οποίο προστίθενταιτο κόστος συντήρησης της τε το κόστοςεκπαίδευσης και επιμόρφωσης των χειρι-στών της το κόστος ldquoσυνταξιοδότησηςrdquoτων ερωτήσεων το κόστος πρόσθεσηςνέων ερωτήσεων κτλ και εννοείται ότι θαπρέπει να δημιουργηθούν πολλές διαφο-ρετικές τε για να καλυφθούν οι δεκάδεςτων μαθημάτων που περιλαμβάνονται στοσημερινό σύστημα πρόσβασης μέσω τωνΠαγκυπρίων εξετάσεων μία άλλη ιδέα που ldquoέπεσεrdquo στο τραπέζιείναι η μεταφορά βαθμολογιών από τη μιαχρονιά στην άλλη υποψήφιος που παρα-κάθεται στις Παγκύπριες εξετάσεις θαμπορεί να μεταφέρει μερικές βαθμολογίεςστην επόμενη χρονιά και να εξεταστεί γιαδεύτερη φορά μόνο στα υπόλοιπα μαθή-ματα κάτι τέτοιο είναι πρακτικά ανέφικτοεπειδή δεν υπάρχει κανένας μηχανισμόςεξίσωσης των εξεταστικών δοκιμίων και

άρα ένας βαθμός δεν έχει το ίδιο μαθη-σιακό αντίκρυσμα από χρόνο σε χρόνο Ημηχανιστική μεταφορά κάποιου από τασυστήματα που υπάρχουν στο εξωτερικόθα ήταν πρακτικά δύσκολη και οικονομικάασύμφορη από την πρόσφατη μελέτη μουμε αντικείμενο το αγγλικό σύστημαεξίσωσης των εξεταστικών δοκιμίων απόχρόνο σε χρόνο (Lamprianou 2007)θεωρώ ότι η ιδέα της μεταφοράς βαθμολο-γιών στο κυπριακό σύστημα χρειάζεταιπολύ περισσότερη επεξεργασία και μελέτητο υπουργείο Παιδείας θα πρέπει επίσηςνα αξιοποιήσει τις υφιστάμενες δομές τουπροκειμένου να αναβαθμίσει τιςπρόσφατες πρωτοβουλίες για ανάπτυξημουσικών και αθλητικών λυκείων τηςγεωργικής σχολής κτλ για παράδειγμα θαμπορούσε να λειτουργήσει στα πλαίσιατης γεωργικής σχολής ειδικό ουσιαστικάαναβαθμισμένο ακαδημαϊκά πρόγραμμακαι να διευκολύνεται η πρόσβαση τωναποφοίτων της σε γεωπονικά τμήματα ήτμήματα φυτικής Παραγωγής Παρο-μοίως θα μπορούσε να δημιουργηθείαναβαθμισμένο πρόγραμμα μουσικώνλυκείων οι απόφοιτοι των οποίων να διευ-κολύνονται στην εισαγωγή τους σεμουσικά τμήματα Πανεπιστημίων κοκ υπάρχουν και άλλες ιδέες αλλά θα ήθελαπρος το παρόν να στρέψω την προσοχήσας σε ένα άλλο τομέα αν και ασκώ το λειτούργημα του πανεπι-στημιακού καθηγητή σε ένα ιδιωτικόίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης προτί-μησα να ξεκινήσω την παρέμβασή μου με

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ58

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Αν δεν εφαρμοστεί μια θεσμική συνεργασίαμεταξύ ιδιωτικών πανεπιστημίων και Πολι-τείας ενδεχομένως να ανασταλεί η λειτουρ-γία ορισμένων τμημάτων και στα δημόσιακαι στα ιδιωτικά πανεπιστήμια

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η δ Η μ Ο σ ι α τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η σ τ Η ν κ υ Π Ρ Ο Π Ο Ρ ι σ μ α τ αΠ Ρ Ο σ φ α τ ω ν ε Ρ ε υ ν ω ν

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 59

αναφορά στην πρόσβαση στη δημόσιατριτοβάθμια εκπαίδευση Ο λόγος είναιαπλός θεωρώ ότι η παράνοια των δύοδιαφορετικών συστημάτων πρόσβασηςστην κύπρο δε θα μπορέσει να συνεχιστείγια πολύ θα καταρρεύσει υπό το βάροςτων πραγματικοτήτων και των αντιδρά-σεων της κοινωνίας και τελικά θαπροκριθεί κάποιο ενιαίο σύστημα τοενιαίο σύστημα πρόσβασης θα πρέπει ναμπολιαστεί από την ευελιξία και από τηναποτελεσματικότητα του συστήματοςπρόσβασης στην ιδιωτική τριτοβάθμιαεκπαίδευση για παράδειγμα οι σχολές ήτα τμήματα των πανεπιστημίων ναμπορούν να προτείνουν και δικά τουςκριτήρια εισαγωγήςκαθώς τα ιδιωτικά πανεπιστήμια καταξιώ-νονται σιγά-σιγά και καθώς διευρύνονταιοι κύκλοι σπουδών που προσφέρουν οιπολίτες που επιθυμούν πρόσβαση σε ένασυγκεκριμένο τμήμα θα μπορούν νακτυπούν τις πόρτες των ιδιωτικών και τωνδημόσιων πανεπιστημίων ταυτόχροναθεωρώ λοιπόν ότι σε ένα τόσο μικρό νησίείναι προφανές ότι το σύστημα πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει ναείναι ενιαίο θεωρώ ότι το κράτος θαπρέπει να αποφασίσει εάν επιθυμεί ναυπαχθούν στους κρατικούς σχεδιασμούςτα ιδιωτικά πανεπιστήμια και να καταρτι-στεί ένα εθνικό σχέδιο πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση και είναιπροφανές ότι αν δεν εφαρμοστεί μιαθεσμική συνεργασία μεταξύ ιδιωτικώνπανεπιστημίων και Πολιτείας ενδεχο-μένως να ανασταλεί η λειτουργίαορισμένων τμημάτων και στα δημόσια καιστα ιδιωτικά πανεπιστήμια (υπάρχουνσήμερα τμήματα δημοσίων πανεπιστημίωνπου παραμένουν σχεδόν άδεια επειδή δενμπορούν να προσελκύσουν υποψήφιους)Ή θα καταλήξουμε σε ιδρύματα τριτοβάθ-

μιας εκπαίδευσης διαφορετικών ταχυ-τήτων με όλα τα κοινωνικά και πολιτικάπροβλήματα και αναταράξεις που αυτόμπορεί να συνεπάγεται όπως μπορούμε νασυμπεράνουμε το παράδειγμα του ατιστην κύπρο ή των τει στην ελλάδαΠροτείνω να υπαχθούν τα ιδιωτικά πανε-πιστήμια σε ένα εθνικό σχεδιασμό για τηντριτοβάθμια εκπαίδευση αυτό ομολογου-μένως θα διευκολυνθεί αν τα ιδιωτικάπανεπιστήμια μετατραπούν σε μη κερδο-σκοπικούς οργανισμούς Πρέπει νααποφευχθεί η επικάλυψη των ίδιωντμημάτων από διαφορετικά πανεπιστήμιαενώ αντιθέτως πρέπει να ενθαρρυνθεί ηανάπτυξη νέων τμημάτων και προγραμ-μάτων σπουδών που δεν καλύπτονταισήμερα από τα δημόσια πανεπιστήμιαμε την κατάλληλη συνεργασία καιπρογραμματισμό μπορούμε να αποφύ-γουμε περιπέτειες όπως αυτήν του 2006όταν η ελλάδα άλλαξε αιφνιδιαστικά τονόμο που ρύθμιζε την πρόσβαση τωνκύπριων φοιτητών προς τα ελληνικάπανεπιστήμια Όσοι εργαζόμενοι στηνυπηρεσία εξετάσεων του υπουργείουΠαιδείας και Πολιτισμού έζησαν εκείνητην θλιβερή εμπειρία ndash ήμουν ένας απόαυτούς ndash θυμούνται ότι αγωνιζόμασταν ναετοιμάσουμε σε μερικές βδομάδες νέανομοθεσία και τεχνικό πλαίσιο γιαπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκάποιες από τις στρεβλώσεις του υφιστά-μενου συστήματος (βλ Lamprianou2009) οφείλονται στις ρυθμίσεις πουέπρεπε να γίνουν τότε βιαστικά για ναδιαφυλαχθεί η ομαλή πρόσβαση χιλιάδωνμαθητών μας προς τα ελληνικά πανεπι-στήμια Η Πολιτεία έχει τώρα την να λύσειμια για πάντα το πρόβλημα της αυτάρ-κειας ως προς την παροχή τριτοβάθμιαςεκπαίδευσης στη νεολαία μας δείχνονταςπολιτική τόλμη ταχύτητα επιμονή σε

θέματα αρχών και οικονομική γενναι-οδωρία ταυτόχρονα πρέπει να είναι ιδιαί-τερα αυστηρή τόσο με τα ιδιωτικά όσο καιμε τα δημόσια πανεπιστήμια ούτως ώστεο φορολογούμενος να νιώθει ότι ταχρήματά του επενδύονται σωστά και ότι οι

επενδύσεις επιστρέφουν πίσω στηνκοινωνία υπό τη μορφή άριστου επιπέδουπαρεχόμενης τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςμέσα στο πλαίσιο ενός γενικότερουεθνικού σχεδιασμού

Βιβλιογραφικές αναφορέςMichaelides M P (2008) Test-takers perceptions of fairness in high-stakes examinations with score transformationsPaper presented at the International Testing Commission 2008 Conference Liverpool UK

επιτροπή Παγκυπρίων εξετάσεων (2009) Αποτελέσματα πρώτης φάσης της έρευνας για βελτίωση του συστήμα-τος εισδοχής στα δημόσια πανεπιστήμια αδημοσίευτη έρευνα λευκωσία

Queensland Studies Authority (2009) Student assessment regimes Getting the balance right for Australia QSABrisbane Australia στο httpwwwqsaqldeduau

Mansell W James M amp the Assessment Reform Group (2009) Assessment in schools Fit for purpose A com-mentary by the Teaching and Learning Research Program London Economic and Social Research Council Tea-ching and Learning Research Programme

Lamprianou I amp Christie T (2009) laquoWhy school based assessment is not a universal feature of high stakes asses-sment systemsraquo Educational Assessment Evaluation and Accountability 21 (4) 329-345

Lamprianou I (2007) laquoAn investigation into the test equating methods used during 2006 and the potential forstrengthening their validity and reliabilityraquo Qualifications and Curriculum Authority UK στοhttpwwwqcaorgukqca_16808aspx και στο httpwwwofqualgovuk1467aspx

Lamprianou I (2009) laquoComparability of examination standards between subjects an international perspectiveraquoOxford Review of Education 35 (2) 205-226

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ60

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

στη σύντομη αυτήανακοίνωσή μαςθα επιχειρήσουμενα απαντήσουμεστα παρακάτωερωτήματα χωρίςνα αγνοούμε ότικάποια απrsquo αυτάέχουν απασχολή-

σει και άλλους ερευνητές (δημαράς 2006κασσωτάκης 1996 μυλωνάς 1998 Παπαγ-γελή 1990) bull Ποιες ήταν οι πολιτικές πρόσβασης στο

πανεπιστήμιο κατά την εξεταζόμενηπερίοδο

bull Πώς ερμηνεύονται οι παραπάνω πολι-τικές

bull Ποιοι παράγοντες (κοινωνικοπολιτικοίοικονομικοί ιδεολογικοί πολιτιστικοίκαι παιδαγωγικοί) διαμόρφωσαν τιςπαραπάνω πολιτικές

bull Ποιες ήταν οι επιπτώσεις των πολιτικώνπρόσβασης τόσο στην ίδια την εκπαί-δευση ιδιαίτερα στις προηγούμενεςβαθμίδες όσο και στους μαθητές

το ιστορικό υλικό στο οποίο θα στηριχ-θούμε προέρχεται από το θεσμικό πλαίσιο μετο οποίο ρυθμίζονταν ζητήματα πρόσβασηςστην πανεπιστημιακή εκπαίδευση (νομο-σχέδια νόμοι αγορεύσεις στη βουλή και τηγερουσία εισηγητικές εκθέσεις υπομνή-ματα πορίσματα επιτροπών πρακτικάβουλής πρυτανικοί λόγοι διατάγματα)

καθώς και δευτερογενείς πηγέςτα χρονικά όρια της περιόδου που εξετά-ζουμε δεν επελέγησαν τυχαία το 1836-37θεσμοθετείται στο νεοδιαμορφούμενο απότους βαυαρούς κατά την τριετία 1834-1837ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ηπρόσβαση στο πρώτο Οθωνικό Πανεπι-στήμιο το άλλο χρονικό άκρο το 1997-98επιλέχθηκε γιατί συνδέεται με τη γνωστήτελευταία στον 20ο αιώνα μεταρρύθμισητου γεράσιμου αρσένη Η μέθοδος με την οποία θα προσεγγίσουμετα ιστορικά τεκμήρια που έχουμε στηδιάθεσή μας και με την οποία θα επιδιώ-ξουμε να απαντήσουμε στα ερωτήματά μαςείναι η ιστορική υιοθετούμε την laquoερμη-νεύουσα ιστορίαraquo (όρος του γ δερτιλή2003) βάσει της οποίας θα προσπαθήσουμεστηριγμένοι σε πηγές να κατανοήσουμε τοπαρελθόν και στη συνέχεια να το ερμηνεύ-σουμε σε συσχέτιση με το εκάστοτε συγκεί-μενο (κοινωνικοπολιτικό οικονομικόιδεολογικό και πολιτιστικό) ως θεωρητικόπλαίσιο επιλέγουμε τις θεωρίες αναπαρα-γωγής (μυλωνάς1998) και τις προσεγγίσειςτης σχολής των Annalesμελετώντας τα τεκμήρια που αφορούν τηδιαχρονική εξέλιξη των πολιτικώνπρόσβασης στην ελληνική πανεπιστημιακήεκπαίδευση μπορούμε να διακρίνουμε τιςπαρακάτω περιόδουςbull 1η περίοδος από την ελεύθερη

πρόσβαση (1836-37) στην καθιέρωση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 61

Οι σημαντικότεροι σταθμοί των πολιτικώνπρόσβασης στα ΑΕΙ

του Σήφη ΜπουζάκηKαθηγητή Ιστορίας Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Πατρών

εισαγωγικών εξετάσεων (1922)bull 2η περίοδος από την καθιέρωση εισαγω-

γικών εξετάσεων το 1922 στην καθιέ-ρωση κλειστού αριθμού (numerusclausus) εισακτέων το 1930

bull 3η περίοδος από τον κλειστό αριθμόεισακτέων (1930) στο ακαδημαϊκόαπολυτήριο (1964)

bull 4η περίοδος από τις γενικές Πανελλα-δικές εξετάσεις στη μεταρρύθμιση τουγεράσιμου αρσένη (1997-98)

από την ελεύθερη πρόσβαση στην καθιέρωσηεισαγωγικών εξετάσεων (1836-37 - 1922)το 1837 ιδρύεται το Οθωνικό Πανεπιστήμιοστο οποίο η πρόσβαση ήταν ελεύθερη γιακάθε κάτοχο απολυτηρίου γυμνασίου Ημόνη υποχρέωση που είχε ο υποψήφιος ήταννα laquoπαρουσιασθή εις τον Πρύτανιν υφrsquo ενόςκτηματίου ή σταθερού κατοίκου αθηνώνπρος τον οποίον αι αρχαί του Πανεπιστη-μίου θέλουν διευθύνεσθαι οσάκις έχουν ναπέμψουν εις τον φοιτητήν κοινοποιήσεωςπροσκλήσειςhellipraquo ελεύθερη ήταν και ηεπιλογή σπουδών και μαθημάτων μέσα στοπανεπιστήμιο ενώ η φοίτηση σrsquo αυτό ήτανδωρεάν τα δύο αυτά βασικά χαρακτηρι-στικά των πολιτικών πρόσβασης (ελεύθερη)αλλά και της φοίτησης στο πανεπιστήμιο(δωρεάν) επέτρεψαν στον κωνσταντίνο

τσουκαλά (1982) να κάνει λόγο για ένασχολικό σύστημα laquoπρώιμα δημοκρατικόraquo τοοποίο χαρακτήρισε μονοδρομικόμονοδιά-στατο εξαιτίας της κάθετης δομής του(δημοτικό ελληνικό γυμνάσιο πανεπι-στήμιο) Η πολιτική αυτή θα οδηγήσει στιςεπόμενες δεκαετίες σε δύο αντιφατικά καιαντικρουόμενα αποτελέσματα την υπερεκ-παίδευση (πολύ υψηλά ποσοστά σε σχέση μεάλλες χώρες φοίτησης σε γυμνάσιο καιπανεπιστήμιο) και παράλληλα την ημιμά-θεια (πολύ υψηλά ποσοστά αναλφάβητων)είναι προφανές ότι οι παραπάνω πολιτικέςπρόσβασης και φοίτησης στο πρώτο ελλη-νικό πανεπιστήμιο στόχευαν στην προσέλ-κυση φοιτητών τoυς οποίους είχε ανάγκη τονεοσύστατο ελληνικό κράτος επρόκειτο γιαένα κράτος που εκκινούσε εκ του μηδενός(δερτιλής 2005) για να στελεχώσει τουςβασικούς κρατικούς θεσμούς του δικαιο-σύνη (νομική) εκπαίδευση (φιλοσοφική)εκκλησία (θεολογική) σύστημα υγείας(ιατρική) Έτσι βέβαια ο κρατικός μηχανι-σμός άρχισε να διογκώνεται διαμορφώ-νοντας ισχυρά κρατικοδίαιτα στρώματα Ηεισροή ξένου κεφαλαίου που ακολούθησεαργότερα συντέλεσε στη συντήρηση τουτομέα των υπηρεσιών τον οποίο υπηρε-τούσε κυρίως η εκπαίδευση που αποτελούσε

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ62

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Πίνακας ΙΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 βδ 1836 laquoΠερί γυμνασίωνraquo γυμνάσιο laquoθεραπαινίςraquo2 βδ 221 Περί συστάσεων ελεύθερη πρόσβαση

24 ndash 4 -1832 του Πανεπιστημίου ελεύθερη επιλογή σπουδών3 νομοσχέδια laquoΠερί οργανισμού του Η μέση εκπαίδευση καθιερώνε-

ευταξία 1899 Πανεπιστημίουraquo ται ως laquoθεραπαινίδαraquo της πα-νεπιστημιακής

4 laquoΟργανισμόςraquo laquoΠερί εθνικού Πανεπιστημίουraquo ελεύθερη Πρόσβασητου 1911 και laquoΠερί καποδιστριακού

Πανεπιστημίουraquo5 υπόμνημα laquoΠερί ιδρύσεως νέου Πρόταση για εισιτήριες εξετά-

κ καραθεοδωρή Πανεπιστημίου εν ελλάδιraquo σεις διαφοροποιημένες βάσειπρος τον (Πανεπιστήμιο σμύρνης) κατευθύνσεωνελ βενιζέλο 1919

και το εφαλτήριο κοινωνικής κινητικότηταςτων μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων τατελευταία στη συνέχεια συμμετέχουναποφασιστικά στον αστικό μετασχηματισμότης ελληνικής κοινωνίας κατά την πρώτη αυτή περίοδο θα διατυπω-θούν στο εσωτερικό του Πανεπιστημίουαθηνών πολλές ενστάσεις για την ελεύθερηςπρόσβαση σε αυτό όπως φαίνεται από τατεκμήρια που αναφέρονται στον Πίνακα Ι(σελ 62)γράφει το 1864 ο Πανταζίδης laquoΗ εκπλη-κτική αύξησις του πλήθους των φοιτητώνδεν εξήγειρεν ούτε την χαράν ούτε τονθαυμασμόν των πρυτάνεωνhellip πολλοί δεηγωνίζοντο νrsquo αναχαιτίσωσιν αυτό ωςεπιβλαβές εις τε το Πανεπιστήμιον και τηνΠολιτείανraquo Έτσι στις αρχές του 20ου αιώναστις νομικές και φιλολογικές σχολές όπουσυνωστίζονται οι περισσότεροι φοιτητέςπαίρνονται στοιχειώδη μέτρα επιλογής μεαπόφαση της συγκλήτου περιορίζεται οαριθμός των φοιτητών σrsquo αυτές τις σχολέςαν και laquoπολλοί νέοι προσέρχονταν μετά

δακρύων εξαιτούμενοι την παραδοχήναυτών δια φιλολογικάς και νομικάςσπουδάςraquoστα νομοσχέδια laquoΠερί Οργανισμού τουΠανεπιστημίουraquo το 1899 επί υπουργίας αευταξία δεν προβλέπονται εισαγωγικέςεξετάσεις η μέση εκπαίδευση όμως ενισχύειτο ρόλο της ως laquoθεραπαινίδαraquo της πανεπι-στημιακής Ούτε στον laquoΟργανισμόraquo του1911 προβλέπονται εισαγωγικές εξετάσειςlaquoινα εγγραφή τις φοιτητής δέον να κέκτηταιαπολυτήριον δημοσίου ημεδαπού γυμνασίουή ομοταγούς δημοσίου αλλοδαπού ή άλλουανεγνωρισμένου γυμνασίου ή του εναθήναις Πρακτικού λυκείουraquo (αρ 12) αντί-θετα στο καποδιστριακό Πανεπιστήμιο δενεπιτρέπεται η φοίτηση των αποφοίτων τούlaquoεν αθήναις Πρακτικού λυκείουraquo βέβαιαγια τη φοίτηση στο πανεπιστήμιο στονΟργανισμό του 1911 τίθενται άλλοιφραγμοί ταξικοί αφού laquoέκαστος φοιτητήςυποχρεούται εις καταβολήν εκπαιδευτικώντελών εκ δραχμών 180 διrsquo έκαστον πανεπι-στημιακό έτοςraquo μπορεί να εικάσει κανείς

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 63

Πίνακας ΙΙΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 διάταγμα (1834)

2 διάταγμα 1836

3 διάταγμα 1886

4 ν αφα΄ 27ndash5 20ndash 6 ndash 1887

5 ν 156521-24 ndash 12 ndash 1918

laquoΠολυτεχνική συλλογήraquo (σχολείο στοιχειώδους τεχνι-κής εκπαίδευσης)κυριακάτικο τεχνικό σχολείο (Πρόδρομος Πολυτεχνείου)λειτουργία Πρακτικούλυκείου

laquoΠερί οργανισμού των εναθήναις σχολείου των βιομη-χάνων τεχνώνraquoΠερί συμπληρώσεως τινώντου νόμου 972α laquoπερί τροπο-ποιήσεως των περί δημοσίωνέργων νόμων κλπraquo τουνόμου 1466 laquoπερί αφομοι-ώσεως των εκτάκτων υπαλλή-λων τις υπηρεσίας δημοσίωνέργωνraquo κλπ

ελεύθερη εισαγωγή

ελεύθερη εισαγωγή

εισαγωγικές εξετάσεις για σχολές Πολιτικών μηχανι-κών και μηχανουργώνκαθιέρωση εισαγωγικώνεξετάσεων

καθιέρωση κλειστού αριθμούεισακτέων στη σχολή τοπο-γράφων μηχανικών τουΠολυτεχνείου

ότι αυτό το μέτρο θα αποθάρρυνε αρκετούςενδιαφερόμενους για πανεπιστημιακέςσπουδές στο υπόμνημα του κ καραθεο-δωρή το 1919 για το πανεπιστήμιο τηςσμύρνης προβλέπονται εξετάσεις laquoθα είναιπλεονεκτικόν να μη γίνονται δεκτοί ει μηκατόπιν εισιτηρίων εξετάσεων των οποίωντο πρόγραμμα θα ποικίλη αναλόγως τιςπεριπτώσεωςraquo κατά την περίοδο αυτή οι πολιτικέςπρόσβασης που εφαρμόσθηκαν στο χώροτις τεχνικής εκπαίδευσης καθώς και τιςανώτατες στρατιωτικές σχολές ήταν διαφο-ρετικές (βλ Πίνακα ΙI (σελ 63) Έτσι το1887 στο laquoσχολείο βιομηχάνων τεχνώνraquo ηφοίτηση προϋποθέτει εισαγωγικές εξετάσεις Ο στόχος των εξετάσεων εδώ είναι τόσο οπεριορισμός των φοιτητών όσο και η αύξησητου κύρους τις σχολής ακόμη στη σχολήτοπογράφων μηχανικών του Πολυτεχνείουείχε καθιερωθεί από το 1918 ένα είδος κλει-στού αριθμού εισακτέων τους οποίους τοκράτος αναλάμβανε να διορίσει laquoυποχρεω-τικώς εν τη τοπογραφική υπηρεσία τωνυπουργείων συγκοινωνιών και γεωργίας ειςθέσιν δοκίμου τοπογράφουraquo

Από τις εισαγωγικές εξετάσεις στον κλει-στό αριθμό εισακτέων (1922 - 1930)τα προβλήματα που συσσωρεύτηκαν κατάτην περίοδο της ελεύθερης πρόσβασης(αδυναμία απορρόφησης πτυχιούχων υπερ-πληθυσμός πανεπιστημίων υποβάθμιση τουκύρους των σπουδών) οδήγησαν ή έδωσαντο άλλοθι το νομιμοποιητικό επιχείρημαγια την υιοθέτηση εισαγωγικών εξετάσεωνΈτσι με τον Οργανισμό του 1922 καθιερώ-νονται laquoφίλτρα επιλογήςraquo για τη φοίτησηστο πανεπιστήμιο laquoφοιτητής του Πανεπι-στημίου εγγράφεται ο κεκτημένος απολυτη-ρίου εκπαιδευτηρίου ή μη και ευδοκιμήσαςεν δοκιμασία κατά τας διατάξεις του άρθρου139hellip εκπαιδευτήρια ων το απολυτήριον

χορηγεί την εν άρθρω 135 ικανότητα είναιτα εν ελλάδι δημόσια γυμνάσια το εναθήναις Πρακτικόν λύκειον ή άλλαομοταγή αυτώ δημόσια εκπαιδευτήρια και ηΡιζάρειος εκκλησιαστική σχολήraquoΟι προερχόμενοι από το Πρακτικό λύκειοαθηνών ή άλλο ομοειδές εκπαιδευτήριομπορούσαν να εγγραφούν στην ιατρικήσχολή ή στη σχολή φυσικών και μαθημα-τικών επιστημών ενώ οι απόφοιτοι τηςΡιζαρείου εκκλησιαστικής σχολής είχαν τοδικαίωμα εγγραφής στη θεολογική Οιεξετάσεις διενεργούνταν από καθηγητέςτου Πανεπιστημίου αθηνών Η συστηματικήεφαρμογή των εισαγωγικών εξετάσεωνυλοποιήθηκε δύο χρόνια αργότερα τοακαδημαϊκό έτος 1924-25 για το χημικότμήμα και τέσσερα χρόνια αργότερα το1926-27 για τις άλλες σχολές στις αρχές της δεκαετίας του rsquo30 οι εισαγω-γικές εξετάσεις μετατρέπονται σε διαγω-νισμό για την επιλογή περιορισμένουκλειστού αριθμού φοιτητών κάτι που θαυλοποιηθεί με το νόμο 4620 του 1930 laquoΠερίτροποποιήσεως και συμπληρώσεως διατά-ξεων του Οργανισμού του εθνικού καποδι-στριακού Πανεπιστημίουraquo το επιχείρημαγια την καθιέρωση του κλειστού αριθμούεισακτέων όπως υποστηρίζεται στην αιτιο-λογική έκθεση του νόμου ήταν η ανάγκη γιακαλύτερη επιστημονική κατάρτιση των εισα-γόμενων στα πανεπιστήμια η οποία κινδύ-νευε εξαιτίας του μεγάλου αριθμούφοιτητών δεν είναι τυχαίο ότι λίγους μήνεςπριν από την ψήφιση του παραπάνω νόμουσε υπόμνημα του κωννου καραθεοδωρήπρος την κυβέρνηση βενιζέλου (υπόμνημαστο οποίο θα στηριχθεί ο μετέπειτα νόμος -Οργανισμός του 1932) προτείνεται ηδραστική μείωση του αριθμού των φοιτητώναπό 6040 σε 2850 (ποσοστό μείωσης άνωτου 50) την προσέγγιση του καραθεο-δωρή θα υιοθετήσει και ο υπουργός

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ64

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Παιδείας γεώργιος Παπανδρέου ο οποίος σεαγόρευση στη βουλή θα δηλώσει laquoΗ άνευπεριορισμού φοίτησις θα απέβαινε πρόξενοςολέθρου εάν δεν ήτο ταυτόχρονον τομέτρον του περιορισμού στις ανώτερεςεκπαιδευτικές βαθμίδεςraquo Ο κλειστόςαριθμός εισακτέων δεν θα εφαρμοσθείαμέσως μετά την καθιέρωσή του θα γενι-κευτεί μετά το 1939 θα υπάρξουν όμωςπολλά laquoπαράθυραraquo για την καταστρατή-γησή του (εισαγωγή σε όσους έπαιρναν τηβάση εγγραφή όλων χωρίς εξετάσεις τοσχολικό έτος 194243 κλπ) Οι σημαντικότεροι σταθμοί αυτής τηςπεριόδου αποτυπώνονται στον Πίνακα ΙΙΙ

Από τον κλειστό αριθμό εισακτέων στοακαδημαϊκό απολυτήριο (1930 - 1964)το 1954 επί υπουργίας α γεροκωστό-πουλου με το νδ 301154 οι εισαγωγικέςεξετάσεις του 1930 θα μετατραπούν σεδιαγωνισμό που πραγματοποιείται από τιςίδιες τις σχολές μια φορά το χρόνο Πολιτικήπρόθεση των εισηγητών ήταν η αυστηρό-τερη τήρηση του κλειστού αριθμού εισα-κτέων με την ελπίδα αναβάθμισης τουεπιπέδου σπουδών και της αύξησης τουκύρους των ιδρυμάτων Ο επόμενος σημαντικός σταθμός είναι οιπροτάσεις της επιτροπής Παιδείας το 1958Η επιτροπή προκειμένου να περιορίσει τον

αριθμό των ατόμων που χωρίς να έχουν τακατάλληλα εφόδια laquoέκρουαν τας θύρας τωνανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτωνraquoεισηγήθηκε τη δημιουργία χωριστού κλάδουμέσης και κατώτερης τεχνικής εκπαίδευσηςκαι τη διαίρεση του εξατάξιου γυμνασίου σεδύο κύκλους ακόμη μέσω της επιτροπήςαυτής θα προταθεί η καθιέρωση προπαιδευ-τικού έτους για όσους επιθυμούν να φοιτή-σουν σε ανώτατες σχολές όπως και ηίδρυση ειδικών κολεγίων και οι δύο προτά-σεις θα απορριφθούν το 1959 θα δημιουρ-γηθεί ενιαίος φορέας για την ανώτατηεκπαίδευση και θα προταθεί από το υπουρ-γείο η εφαρμογή μικτού συστήματος εισα-γωγής στα πανεπιστήμια σύμφωνα με τοοποίο οι θέσεις εισακτέων για κάθε σχολή θακαλύπτονταν από υψηλόβαθμους απόφοι-τους μέσης εκπαίδευσης χωρίς διαγωνισμό με τη μεταρρύθμιση του 1964 επιχειρείταιμία σημαντική αλλαγή στο εκπαιδευτικότοπίο το λύκειο αποκτά διττό ρόλο αφούπροορίζεται laquoνα προσφέρει πλουσιωτέρανεγκύκλιον μόρφωσιν εις τους νέουςraquo (πουδεν θα συνεχίσουν το πανεπιστήμιο) αλλάκαι laquoνα προπαρασκευάσει τους μέλλονταςνα φοιτήσουν εις ανωτάτας σχολάςraquo Η πιοσημαντική ρύθμιση αφορούσε το νέοσύστημα πρόσβασης στα αει αφού τοαπολυτήριο λυκείου επικύρωνε την αποφοί-τηση από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 65

Πίνακας ΙΙIΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 ν 2905 την 2327 ndash 7 ndash 1922

2 υπόμνημακωννουκαραθεοδωρή(μάιος 1930)

3 νόμος 4620 30 ndash 76 ndash 8 ndash 1930

laquoΠερί Οργανισμού του αθη-νήσιν εθνικού καποδιστρια-κού ΠανεπιστημίουraquolaquoΠερί Πανεπιστημίουαθηνώνraquo

laquoΠερί ορισμού αριθμού εισα-κτέων φοιτητών του Πανεπι-στημίου θεσσαλονίκηςraquo

καθιέρωση εξετάσεων με ευ-θύνη των καθηγητών του Πα-νεπιστημίουΠρόταση για δραστική μεί-ωση των φοιτητών και καθιέ-ρωση αυστηρών εισαγωγικώνεξετάσεωνκαθιέρωση numerus clausus

αλλά δεν αρκούσε για τη φοίτηση σε αειγια την τελευταία ήταν απαραίτητη ύστερααπό εξετάσεις η απόκτηση ακαδημαϊκούαπολυτηρίου δύο τύπων α και β Ο έναςτύπος ίσχυε για τις θεωρητικές και ο άλλοςγια τις θετικές σχολές ενώ σε ορισμένεςσχολές κοινωνικών επιστημών η φοίτησηήταν δυνατή και με τους δύο τύπους ακαδη-μαϊκού απολυτηρίου για την εισαγωγή στααει εκτός από τις εξετάσεις για τηναπόκτηση ακαδημαϊκού απολυτηρίουλαμβάνονταν υπόψη και ο βαθμός των δύοτελευταίων τάξεων του λυκείου με συντε-λεστή 6 για το τελευταίο μάλιστα εκφρά-στηκε η ευχή laquoνα αποδώση ώστε τοαπολυτήριον να είναι επαρκής τίτλος δια ναεγγράφωνται οι πάντες εις τα Πανεπι-στήμιαhellipraquo καινοτομικό στοιχείο αποτε-λούσε ο πλήρης αποκλεισμός τουπανεπιστημίου από τη διαδικασία επιλογήςτων υποψήφιων φοιτητών αλλά και ηδιενέργεια εξετάσεων σε περιφερειακόεπίπεδο με κεντρικό βέβαια σχεδιασμόΟι σημαντικότερες θεσμικές παρεμβάσειςστις πολιτικές πρόσβασης παρουσιάζονταιστον Πίνακα IV

Από τις Γενικές Πανελλαδικές Εξετάσειςστη μεταρρύθμιση του Γεράσιμου Αρσένηστη διάρκεια αυτής της περιόδου έχουμε

συνεχείς μεταβολές των συστημάτωνπρόσβασης που όμως όλες συγκλίνουν στονα μετατρέπουν το λύκειο σε φροντιστη-ριακό προθάλαμο του πανεπιστημίου και νατο καταργούν ως αυτοτελή μορφωτικήβαθμίδα εκπαίδευσης Η σχέση λυκείου-πανεπιστημίου είναι πλέον μια σχέσηlaquoστενών δεσμώνraquo η οποία αποδέσμευσε τηνελεύθερη αγορά των φροντιστηρίων τασημαντικότερα ορόσημα μετά την κατάρ-γηση των μεταρρυθμίσεων του 1964-65 είναιτα εξής (βλ και κασσωτάκης 1996) bull οι εξετάσεις κατά κύκλους σχολών

(1968-1979)bull οι πανελλήνιες εξετάσεις της φιλελεύ-

θερης εκπαιδευτικής πολιτικής πουακολούθησε την πτώση της δικτατορίας(1979-1982)

bull το σύστημα των γενικών εξετάσεων(1983-1997)

bull η μεταρρύθμιση αρσένη και η καθιέ-ρωση του απολυτηρίου ενιαίου λυκείου(1997-98)

Περιοριζόμαστε στις ελάχιστες αυτές νύξειςγιατί η ανάλυση της περιόδου αυτήςαποτελεί αντικείμενο άλλης ανακοίνωσης

ΣυμπεράσματαΟι πολιτικές πρόσβασης στην ελληνικήπανεπιστημιακή εκπαίδευση επιχειρήθηκε

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ66

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Πίνακας ΙVΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 νδ 301115 ndash 9 ndash 1954

2 επιτροπήΠαιδείας 195758

3 νδ 4379 1964

laquoΠερί τρόπου εγγραφής τωνφοιτητών εις τα σχολάς τωνΠανεπιστημίων του εμ Πο-λυτεχνείουhellipraquoΠορίσματα

laquoΠερί Οργανώσεως και διοι-κήσεως της γενικής στοιχει-ώδους και μέσηςεκπαιδεύσεωςraquo

μετατροπή εισαγωγικών εξε-τάσεων σε διαγωνισμούς μεευθύνη των σχολών

διχοτόμηση μέσης εκπαίδευ-σης καθιέρωση ειδικών κολ-λεγίων προπαιδευτικού έτουςκαθιέρωση ακαδημαϊκού απολυ-τηρίου τύπου α΄ και β΄ (θεωρη-τικής και θετικής κατεύθυνσης)αποκέντρωση εξετάσεων διττόςρόλος λυκείου

να αλλάξουν ή άλλαξαν όταν υπήρξανφαινόμενα όπως τα παρακάτωΠληθωρισμός φοιτητών με συνέπεια να μηνείναι ικανοποιητική η κατάρτισή τους στααει στην εισηγητική έκθεση του νδ30111954 με το οποίο οι εξετάσεις μετα-τράπηκαν σε διαγωνισμό αναφέρεται ότι ηελεύθερη εισαγωγή laquoθα επέφερε την υπερ-βολικήν συγκέντρωσιν εις περιορισμέναςδιδακτικάς αίθουσας και ελλιπώς εξοπλι-σμένα εργαστήρια εκατοντάδων νέωνhellipraquo μεαποτέλεσμα την αδυναμία κατάρτισης καιεξέτασης των φοιτητών εντός του καθορι-σμένου χρόνου και laquoτην απόδοσιν εις τηνκοινωνίαν και την πολιτείαν ωρίμων τηνηλικίαν ημιμαθών ατόμων κατόχων τίτλουμιας πανεπιστημιακής ή άλλης σχολήςraquo Ηαύξηση των μαθητών της δημοτικής καιμέσης εκπαίδευσης ενισχύει την παραπάνωκατάσταση για παράδειγμα από το 1878έως το 1895 διπλασιάστηκαν οι μαθητές τουδημοτικού ενώ το ίδιο συνέβη και για τουςμαθητές γυμνασίου από το 1875 έως το1888 Έτσι οι νέες εγγραφές στο πανεπι-στήμιο από 561 το 1880 θα φθάσουν τις 957το 1890 (αύξηση 42 )Αλλαγές στην αγορά εργασίας και έντονηκοινωνική ζήτηση για σπουδές που οδήγησεσε παρεκκλίσεις από αυστηρά συστήματαεισαγωγής στα πρώτα χρόνια μετά τηναπελευθέρωση ο ανοργάνωτος καπιταλι-στικός τρόπος παραγωγής δεν αντανα-κλάται ακόμη στο χώρο του σχολείου ηειδίκευση δεν είναι απαραίτητη ο κοινω-νικός έλεγχος της ροής του μαθητικού δυνα-μικού είναι περιττός Όμως από τα μέσα του19ου αιώνα και μέχρι το δεύτερο παγκόσμιοπόλεμο ο χώρος της εργασίας περνά σε μιανέα φάση εκλογίκευσης οργάνωσης καιειδίκευσης Οι πιέσεις για προσαρμογή τηςεκπαίδευσης στα νέα δεδομένα με βασικόαίτημα τη λειτουργικότητα των σχολικώνγνώσεων είναι ισχυρές θα δημιουργηθεί

έτσι πρόσφορο έδαφος για να καλλιεργηθείη ιδεολογία της αξιοκρατίας για τα ανώτεραεπίπεδα της εκπαίδευσης κυρίως για τοπανεπιστήμιο το πανεπιστήμιο χρειάζεταιτους λίγους τους ικανούς τους χαρισματι-κούς τους άριστους μετά το δεύτεροπαγκόσμιο πόλεμο η τάση αυτή ενισχύεταιακόμη περισσότερο Οι κοινωνικοί μετασχη-ματισμοί έχουν προχωρήσει το σχολείομετατρέπεται σε αρένα συγκρούσεων καιανταγωνισμού και ο κλειστός αριθμός εισα-κτέων επιβάλλεται όπου οι άλλες μορφέςκοινωνικού ελέγχου δεν αποδίδουνΑδυναμία απορρόφησης των πτυχιούχωνστην παραγωγική διαδικασία κάτι πουσυχνά συνδέονταν με οικονομικές κρίσεις(πχ με το οικονομικό κραχ του 1929) θυμί-ζουμε ότι τα ποσοστά ανεργίας την περίοδο1928-1932 θα ανέλθουν κατακόρυφα τοσχολείο αδυνατεί πλέον να επιτελέσει τηνκατανεμητική του λειτουργία Προσπάθεια ενίσχυσης του ιδεολογικού-πολι-τικού ελέγχου της εκπαίδευσης από τοκράτος άρα και των επιλεκτικών μηχανι-σμών κοινωνικής αναπαραγωγής (εξετά-σεις) Οι αυστηροί αυτοί μηχανισμοί θαοδηγήσουν στη μείωση εισακτέων το 1926σε 10000 κατοίκους αντιστοιχούν 20φοιτητές ενώ 11 χρόνια αργότερα το 1937(είχε καθιερωθεί ήδη ο κλειστός αριθμόςεισακτέων) στον ίδιο αριθμό κατοίκων αντι-στοιχούν 14 φοιτητές Επιδίωξη ενίσχυσης του κοινωνικού κύρουςτων σχολών χαρακτηριστικό είναι εδώ τοπαράδειγμα της πρώτης επιβολής του κλει-στού αριθμού εισακτέων στη σχολή τοπο-γράφων μηχανικών του Πολυτεχνείου το1918 Η καθιέρωση αυτού του μέτρου όπωςείδαμε ήδη συνοδεύτηκε με μία δέσμευσηότι όσοι εισάγονταν μrsquo αυτόν τον τρόπο θααπορροφούνταν από το δημόσιο αμέσωςμετά τη λήψη του πτυχίου τους αυτό συνο-δεύτηκε με το δικαίωμα του δημοσίου (του

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 67

κράτους) να έχει και τον έλεγχο τωνπρογραμμάτων σπουδών αφού αυτό θαήταν ο κύριος εργοδότης Ο συλλογισμόςήταν απλός laquoαφού η μόνη επαγγελματικήδιέξοδος των πτυχιούχων ήταν το δημόσιοη κρατική αυτή σχολή έπρεπε να εκπαι-δεύσει τόσους όσους χρειαζόταν ήμπορούσε να χρησιμοποιήσει το δημόσιοraquo(δημαράς 2006) αν η ίδια αυτή λογικήμπορούμε να εικάσουμε εδώ χαρακτήριζεκαι την αντιμετώπιση των καθηγητικώνσχολών από το κράτος ίσως να είχεεπιβληθεί από τότε η παιδαγωγική τουςκατάρτιση ερεθίσματα γιrsquo αυτό υπήρξανπολλά το 1877 ο καθηγητής της κλασικήςφιλολογίας του Πανεπιστημίου αθηνώνιωάννης Πανταζίδης αφού διαπιστώνει ότιήταν laquoαθλία η κατάστασις των ημετέρωνσχολείων πάντων εν γένει προερχομένη εκτης hellip ανικανότητος των διδασκάλωνraquoαποφάσισε μόνος του να διδάξει ένα πρωτο-φανές μάθημα laquoγυμνασιακή Παιδαγωγικήraquo110 χρόνια αργότερα το 1997 ο νόμος 2525του γεράσιμου αρσένη προβλέπει την καθιέ-ρωση του πιστοποιητικού παιδαγωγικής καιδιδακτικής κατάρτισης προκειμένου γιαδιορισμό των καθηγητών στην ελληνικήδευτεροβάθμια εκπαίδευση και αυτός ορηξικέλευθος θεσμός θα μπει στο χρονον-τούλαπο της ιστορίας Πτώση του επιπέδου των γυμνασιακώνσπουδών αναφέρεται χαρακτηριστικά στηνεισηγητική έκθεση του 1964 για την καθιέ-ρωση του ακαδημαϊκού απολυτηρίου laquohellipαιεισαγωγικαί εις τας ανωτάτας σχολάςεξετάσεις καθιερώθησαν δια δύο λόγουςπρώτον διότι η ανάγκη των πραγμάτωνεπέβαλε τον laquoκλειστόνraquo αριθμόν εισακτέωνκαι δεύτερον διότι η στάθμη των γυμνα-σιακών σπουδών εσημείωσε κατά τα τελευ-ταία τριάντα έτη δυσάρεστον πτώσινraquoΗ προσπάθεια να γίνουν αυστηρότεροι οιμηχανισμοί επιλογής θα έχει επιπτώσεις στη

βαθμολογική κλίμακα κατά την εξεταζό-μενη περίοδο η βαθμολογική κλίμακα τηςμέσης εκπαίδευσης θα αλλάξει δύο φορέςτη δεκαετία του 1880 από εξάβαθμη θα γίνειδεκάβαθμη και τη δεκαετία του 1930 απόδεκάβαθμη θα γίνει εικοσάβαθμη τα συστήματα πρόσβασης που περιγράψαμεεπηρέασαν ακόμη τη δομή και τη λειτουργίατης αμέσως προηγούμενης εκπαιδευτικήςβαθμίδας καθιστώντας την laquoθεραπαινίδαraquo Ηλογική της θεραπαινίδος στη σχέση ανάμεσαστις επάλληλες βαθμίδες εκπαίδευσης διατυ-πώνεται ήδη στο Πδ του 1836 για τασχολεία μέσης εκπαίδευσης (ελληνικόσχολείο και γυμνάσιο) όπου αναφέρεται ότισκοπός του γυμνασίου είναι laquoκυρίως ηπροπαρασκευή των μαθητών όσοι που θαμέλλουν να σπουδάσωσιν ανωτέραςεπιστήμας εις το Πανεπιστήμιονraquo Η ίδιααντίληψη θα διατυπωθεί και στα νομοσχέδιατου θεοτόκη το 1889 laquoτο κυριότερον αίτιονκαι η ρίζα των εν τη ανωτάτη παιδεία νοση-μάτων είνε η εν τη μέση ελλιπής παρασκευήτης hellipνεότητοςraquo τον όρο θεραπαινίδαπρωτοχρησιμοποίησε σε μία ρητορικήερώτησή του ο αθανάσιος ευταξίας το 1900laquoΠού του πεπολιτιμένου κόσμου ηκούσθητην σήμερον δημοτική εκπαίδευσις μετα-βαλλόμενη εις απλήν θεραπαινίδα της μέσηςεκπαιδεύσεως και προσαρμοζόμενη προςμόνας τας ανάγκας ταύτηςraquoμε βάση τα παραπάνω διαμορφώθηκε ηδομή και η διάρθρωση του ελληνικού εκπαι-δευτικού συστήματος και ιδιαίτερα η σχέσητης μέσης εκπαίδευσης με το πανεπιστήμιομε τη σταδιακή μεταφορά των διαδικασιώνκοινωνικής αναπαραγωγής από τους εξω-εκπαιδευτικούς μηχανισμούς στο ίδιο τοσχολείο με στόχο την αντιστοίχηση τηςεκπαιδευτικής με την κοινωνική πυραμίδααυτή η ιδεολογικοπολιτική και κοινωνικήστόχευση δεν ανιχνεύεται πίσω από τιςγραμμές των τεκμηρίων που παρουσιάσαμεmiddot

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ68

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

διατυπώνεται καθαρά μέσα σrsquo αυτές ήδηαπό τα τέλη του 19ου αιώνα Έτσι στανομοσχέδια του ευταξία το 1899 αναφέ-ρεται ότι το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπεινα μεταρρυθμισθεί έτσι ώστε να παρέχειlaquoεις έκαστην κοινωνικήν τάξιν όσω τοδυνατόν τελειωτέραν την εις αυτήναναγκαιούσαν μόρφωσινraquo δεκατέσσεραχρόνια αργότερα στα νομοσχέδια του 1913διατυπώνεται ο ίδιος στόχος laquoεν μεν τωαστικώ σχολείω τω προοριζομένω δια τηνμέσην αστικήν τάξιν η φοίτησις είναιτριετής εν δε τω γυμνασίω τω προοριζο-μένω δια την ανωτέραν τετραετήςhellipraquo απότο πανεπιστήμιο ο νομοθέτης του 1913θέλει να αποφοιτούν laquoοι ανήκοντες εις τηνδιευθύνουσαν εν τη κοινωνία τάξινraquoδεκαεπτά χρόνια αργότερα το 1929 ονομοθέτης της ύστερης βενιζελικήςπεριόδου (1928-1932) θα θέσει φραγμούςγια τη φοίτηση στο Πανεπιστήμιο στοοποίο θέλει να φθάνουν laquoοι έχοντες τοχάρισμαraquo το 1964 οι χαρισματικοί του1930 θα βαφτισθούν laquoάριστοιraquo με τη λογικήτου φιλελεύθερου διανοούμενου ευάγ-

γελου Παπανούτσου το νέο στοιχείο στηφιλελεύθερη προσέγγιση του 1964 είναι τοιδεολόγημα της ισότητας των ευκαιριώνlaquoΟ θεσμός [της δωρεάν παιδείας] είναιαπόρροια της πεποιθήσεως ότι θεμέλιον καιεγγύησις της αληθούς δημοκρατίας είναι ηισότης όλων αδιακρίτως των πολιτών ειςτην κτήσιν των αγαθών της παιδείαςχειρότερη μορφή κοινωνικής ανισότητοςδεν υπάρχει από το καθεστώς η παιδεία ναείναι προνόμιο των ευπορούντωνraquoκατά τις δεκαετίες που θα ακολουθήσουν ησχέση ανάμεσα στο λύκειο και το πανεπι-στήμιο θα μετατραπεί σε μια σχέση laquoστενώνδεσμώνraquo ενώ ο περιορισμένος αριθμόςθέσεων στα αει και ατει και οι αυστηρέςεξετάσεις θα οδηγήσουν στην ενίσχυση τηςπαραπαιδείας τη φοιτητική μετανάστευσηκαι την απώλεια του μορφωτικού ρόλου τουλυκείου Η απαλλαγή απrsquo αυτά τα laquoδεσμάraquoδεν φαίνεται στον ορίζοντα αν αυτό τοσυνέδριο συμβάλει στην κατάργηση ή τηνάμβλυνσή τους θα έχει προσφέρει πολλά καιστην ελληνική εκπαίδευση και στην ελλη-νική κοινωνία γενικότερα

Βιβλιογραφικές Αναφορέςδερτιλής γ αθήνα 2005 Ιστορία του ελληνικού κράτους 1830-1920 εθνική τράπεζα γ΄ έκδοση

κασσωτάκης μ βουλιούρη- Παπαγγελή α αθήνα 1996 Η πρόσβαση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευσηιστορική αναδρομή προβλήματα προοπτικές γρηγόρης

δημαράς α Πάτρα 6-8 Οκτωβρίου 2006 Το Πανεπιστήμιο και οι θεραπαινίδες του Πρακτικά 4ου Διεθνούς ΣυνεδρίουΙστορίας Εκπαίδευσης laquoΙστορία της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσηςraquo

μυλωνάς θ αθήνα 1998 Κοινωνιολογία της ελληνικής εκπαίδευσης Συμβολές Gutenberg

μπουζάκης Σ αθήνα 2002 Εκπαιδευτικές Μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα Gutenberg

μπουζάκης σ αθήνα 2002 Η Πανεπιστημιακή εκπαίδευση στην Ελλάδα Τεκμήρια Ιστορίας τ α΄1836-1925 τ β΄1926-2005 Gutenberg

Παπαδάκης ν αθήνα 2004 Η παλίμψηστη εξουσία Κράτος πανεπιστήμιο και εκπαιδευτική πολιτική Gutenberg

τσουκαλάς Κ αθήνα 1982 Εξάρτηση και αναπαραγωγή Ο κοινωνικός ρόλος των εκπαιδευτικών μηχανισμών στηνΕλλάδα (1830-1922) θεμέλιο

Παπαγγελή-βουλιούρη Δ αθήνα 1990 Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και κλειστός αριθμός εισακτέων(διδακτορική διατριβή)

Πανταζίδης ι αθήνα 1889 Χρονικόν της πρώτης πεντηκονταετίας του ελληνικού Πανεπιστημίου

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 69

Η ολοκλήρωσητων ομιλιών τηςδιημερίδας επιτάσ-σει την ανακεφα-λαίωση των συμ-περασμάτων τηνπερίληψη των επι-μέρους θεμάτωνπου προκύπτουν

και ακολούθως τις εισηγήσεις για δράση τογενικό συμπέρασμα είναι ότι το υφιστάμενο σύ-στημα εισδοχής στα Πανεπιστήμια δεν λαμβάνειυπόψη τις κοινωνικο-οικονομικές παραμέτρουςμε αποτέλεσμα να υπάρχουν προνομιούχοι καιμη υποψήφιοι είναι ανάγκη να δημιουργηθείένα νέο σύστημα εισδοχής το οποίο θα πρέπεινα έχει και κοινωνική συνοχή τα σημαντικότερασημεία τα οποία θα πρέπει να τύχουν περαιτέρωδιερεύνησης και μελέτης είναι τα εξήςbull μπορεί ο βαθμός του σχολείου να αποτελεί

το βασικό κριτήριο εισδοχής στα Πανεπι-στήμια αν ναι να μελετηθεί αν είναι αξιο-κρατικό και αξιόπιστο κριτήριο

bull το σημερινό σύστημα θεωρείται αδιάβλητοείναι όμως αξιοκρατικό αν όχι να μελετηθείπώς μπορεί να καταστεί και τα δύο

bull θέλουμε το σύστημα εισδοχής με μία εξέ-ταση ή εκείνο της συνεχούς αξιολόγησης

bull θα λυθεί το πρόβλημα στο πανεπιστημιακόή στο σχολικό επίπεδο αν η λύση τοποθε-τηθεί στο σχολείο τι γίνεται με την ποιότητατου εκπαιδευτικού συστήματος

bull Έχουμε ένα σύστημα που αξιολογεί τη μη-χανική γνώση (παπαγαλία) ενώ θέλουμεένα σύστημα που να αξιολογεί την κριτικήσκέψη και τη δημιουργικότητα

bull είναι δυνατόν να διαιωνίζεται το φροντι-στήριο ως μέρος του συστήματος πρόσβα-

σης γιατί άλλες χώρες καταφέρνουν ναμην έχουν φροντιστήρια

bull Οι εκπαιδευτικοί συμμετέχουν στην παιδείακαι στην παραπαιδεία για να καταπολεμηθείη παραπαιδεία οι εκπαιδευτικοί θα πρέπειτύχουν μετεκπαίδευσης για να αντιμετω-πίσουν τις νέες προκλήσεις

bull Προκύπτει ανάγκη δημιουργίας ενός κέντρουΈρευνας και αξιολόγησης θα πρέπει νααναλυθούν λεπτομερώς οι ανάγκες ώστενα γίνει η σωστή μελέτη ίδρυσης και ναπροσδιοριστεί το προφίλ και το έργο του

bull Προκύπτει ανάγκη αναβάθμισης του λυκείουγια να αναβαθμιστεί όμως το λύκειο θα χρει-αστεί να επανακτήσει την αξιοπιστία του καινα επαναπροσδιορίσει τους στόχους του

bull χρειάζεται εθνικός σχεδιασμός της ανώτερηςεκπαίδευσης κάτι που απαιτεί προγραμ-ματισμό ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνοςαποτυχίας

bull κρίνεται αναγκαία η επένδυση σε επιπρό-σθετα μαθήματα πρέπει όμως να αναλυθείτο κόστος και το όφελος που θα προκύψειαπό αυτά

bull διαπιστώνεται ότι η σχολική μονάδα χρήζειαυτονόμησης ώστε να αποκτήσει την απα-ραίτητη διοικητική και άλλη ευελιξία

bull Η ποιότητα στην πρόσληψη και την με-τεκπαίδευση του προσωπικού καθώς καιη δια βίου επαγγελματική ανάπτυξη είναιαπαραίτητες για ένα αποτελεσματικό σχο-λικό σύστημα (continuous professional de-velopment)

bull επείγει να εντοπιστούν τα αρνητικά ση-μεία του υφιστάμενου συστήματος έτσιώστε να προσδιοριστούν οι αναγκαίεςδιαγνώσεις και να προδιαγραφούν οικατάλληλες θεραπείες

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Συμπεράσματα και εισηγήσεις του Δρ Ανδρέα Μαλούππα

Διευθυντή Διοίκησης και Οικονομικών του ΤΕΠΑΚ

70

Προσφώνησητης Προέδρου της ΔιοικούσαςΕπιτροπής του ΤΕΠΑΚΚαθηγήτριας Ελπίδας Κεραυνού-Παπαηλίου

κύριε υπουργέκύριε Πρόεδρε της επιτροπής Παιδείας τηςβουλήςκύριοι Πρόεδροι των συνόδων των Πρυτά-νεων των Πανεπιστημίων της ελλάδας καιτης κύπρουεκλεκτοί προσκεκλημένοιαγαπητοί συνάδελφοιαγαπητοί φοιτητέςκυρίες και κύριοι

Η ενίσχυση τηςκοινωνίας τωνΠολιτών η δια-μόρφωση μιαςνέας βάσης στιςσχέσεις του κρά-τους με τους πο-λίτες η ενδυνά-μωση της εμπι-

στοσύνης των πολιτών απέναντι στους θε-σμούς και ο εν γένει εκσυγχρονισμός τηςκοινωνίας μας αποτελούν για το τεχνολογικόΠανεπιστήμιο κύπρου κορυφαίους κοινω-νικούς στόχους το πανεπιστήμιο ως ο κα-τεξοχήν χώρος της ελεύθερης διακίνησηςιδεών βρίσκεται στην πρωτοπορία της κοινήςπροσπάθειας για μια κύπρο που να μπορείνα ανταποκριθεί αποτελεσματικά σε σύγ-χρονα κοινωνικά φαινόμενα και νέες προ-κλήσεις

στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται η διημερίδαπου αρχίζει σήμερα και ολοκληρώνεταιαύριο Η ανταλλαγή απόψεων και εμπειριώνστο θέμα της πρόσβασης στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση με στόχο την ουσιαστικήσυμβολή σε ένα ευρύτερο διάλογο σχετικάμε την απάλειψη των αδυναμιών τουυφιστάμενου συστήματος εισαγωγής σταδημόσια πανεπιστήμια της κύπρου ndash καικατrsquo επέκταση των αγκυλώσεων που οιαδυναμίες αυτές προκαλούν στην ανώτερηδευτεροβάθμια και πανεπιστημιακή εκπαί-δευση της κύπρου είναι πιστεύουμεαναγκαία Πρόκειται για ένα σημαντικόζήτημα το οποίο θεωρούμε ότι δεν έτυχε τηςνηφάλιας τεκμηριωμένης και ορθολογικήςσυζήτησης που του αρμόζει με τη συμμε-τοχή όλων των ενδιαφερομένων επιδιώ-κουμε την ανάδειξη των πολλαπλών πτυχώντου θέματος και την ψύχραιμη επιστημονικήτους ανάλυση στην ευρώπη αλλά και διεθνώς λειτουρ-γούν πολλά διαφορετικά συστήματα εισα-γωγής φοιτητών στα προγράμματασπουδών των πανεπιστημιακών ιδρυμάτωνΗ επιτυχής λειτουργία κάποιου από αυτά τασυστήματα σε μια χώρα δεν συνεπάγεταιαυτόματα επιτυχία και σε άλλη χώρα διότιοι προϋποθέσεις στις οποίες εδράζεται ηλειτουργία του μπορεί να είναι διαφορε-τικές Οι προϋποθέσεις αυτές έχουν κυρίωςκοινωνική υφή γιrsquo αυτό και ένα σύστημαεισαγωγής στα προπτυχιακά προγράμματασπουδών έχει σημαντικές κοινωνικέςπροεκτάσεις δικαιολογημένα επομένως τοζήτημα καθίσταται κοινωνικό και όχι μόνο

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Διημερίδα με θέμαΗ πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

προκλήσεις και προοπτικές της ΚύπρουΤεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου 30 και 31 Οκτωβρίου 2009

4

αυστηρά εκπαιδευτικόΗ κύπρος δεν έχει μεγάλη εμπειρία στα ζητή-ματα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση η ελλάδα έχει πολύ μεγαλύτερηεμπειρία και θα θέλαμε πιστεύω να αντλή-σουμε από αυτήν σχετικά με την κύπρο καιτις δικές μας εμπειρίες θα επιχειρήσω εδώ μιασύντομη αναδρομή με σημεία αναφοράς τιςαλλαγές που έγιναν κατά καιρούς στοσύστημα εισαγωγής απάλειψη των βάσεωνμείωση των επιλεγόμενων μαθημάτων σε ένα(ή σε εξαιρετικές περιπτώσεις σε δύο)ανάμεσα στα τέσσερα μαθήματα για τουςπαλαιότερους κύκλους εισδοχής ενοποίησητων απολυτηρίων και εισαγωγικών εξετά-σεων μέσω της θέσπισης των Παγκύπριωνεξετάσεων το 2006 ndash που αποτελεί και τημεγαλύτερη αλλαγή Η απάλειψη των διπλώνεξετάσεων που διεξάγονταν σε ασφυκτικάσύντομο χρόνο αποτελεί μια θετική εξέλιξηndash αν και έχει ακουστεί και η άποψη ότι οι ίδιεςεξετάσεις δεν μπορούν να εξυπηρετούν δύοδιαφορετικούς σκοπούς την αξιολόγηση γιααπόλυση από το λύκειο και την κατάταξη γιαεισαγωγή στο Πανεπιστήμιο Η θέσπιση τωνΠαγκύπριων εξετάσεων σηματοδότησεεπίσης την κατάργηση του ενιαίου συστή-ματος εισδοχής σε ιδρύματα της κύπρου καιτης ελλάδας για κύπριους υποψήφιουςμία τελευταία και πολύ πρόσφατη αλλαγήσε σχέση με την εισδοχή στα δημόσια Πανε-πιστήμια της κύπρου είναι η ψήφιση τονιούλιο του 2008 από τη βουλή των αντιπρο-σώπων των κανονισμών που διέπουν τηνεισαγωγή υπεράριθμων φοιτητών στιςδιάφορες ειδικές κατηγορίες ndash και ως εκτούτου η κατάργηση των σχετικών κανόνωνπου εφάρμοζαν τα πανεπιστήμια Η παλαι-ότερη πρακτική σαφώς παρείχε μεγαλύτερηευελιξία την οποία μπορούσαν να αξιο-ποιούν τα πανεπιστήμια υπέρ των καλώςνοουμένων συμφερόντων των υποψηφίων εκ μέρους της Οργανωτικής επιτροπής της

διημερίδας θα ήθελα να ευχαριστήσω όλουςτους ομιλητές και συμμετέχοντες στη συζή-τηση της στρογγυλής τράπεζας για τηνάμεση ανταπόκρισή τους στην πρόσκλησήμας για συμμετοχή και ιδιαίτερα τουςομιλητές που έχουν έλθει από το εξωτερικόευχαριστώ επίσης όλους εσάς που παρευρί-σκετε εδώ σήμερα και σας καλωσορίζω στοτεχνολογικό Πανεπιστήμιο κύπρου

Χαιρετισμόςτου Προέδρου του ΑνοιχτούΠανεπιστημίου ΚύπρουΚαθηγητή Πάνου Ραζή

θα ήθελα να σαςμεταφέρω τουςχαιρετισμούς τηςσυνόδου Πρυτά-νεων των κυπρια-κών Πανεπιστη-μίων και τη θερμήτους υποστήριξηγιrsquo αυτή την ενδια-

φέρουσα διημερίδα η οποία είναι αφιερωμένηστις προκλήσεις και τις προοπτικές που πα-ρουσιάζει το φλέγον και πάντα επίκαιρο θέματης πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσητόσο για τη νεολαία αλλά και ολόκληρη τηνκοινωνία ιδιαίτερα στα πλαίσια της επιδίωξηςμιας κοινωνίας της γνώσεως με ενεργούς καιυπεύθυνους πολίτες στον ενιαίο ευρωπαϊκόχώρο Η συζήτηση θα είναι σίγουρα και τα πο-ρίσματα που θα προκύψουν από τη ζύμωσητων διαφόρων συστημάτων πρόσβασης ιδιαί-τερα χρήσιμα αναμένονται όμως εναγωνίωςεδώ και πολλά χρόνια Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσητόσο στην κύπρο όσο και στην ελλάδααποτελεί εδώ και δεκαετίες ένα από τα πιοδύσκολα προβλήματα του εκπαιδευτικούσυστήματος αποτελεί ουσιαστικά το χρονικόορόσημο για την απαρχή ανάπτυξης των φιλο-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 5

δοξιών ενός νέου ανθρώπου αλλά συνάμα καιτον laquoμπαμπούλαraquo μιας ενδεχόμενης αποτυχίαςκαι απότομης προσγείωσης του νέου σε έναθολό και αβέβαιο μέλλονυπάρχει ουσιαστικός λόγος υπάρχει όντωςπαιδαγωγική αξία πίσω από όλα αυτά ήδιασύνδεση με την αρχή εμπέδωσης της αξιο-κρατίας που είμαι σίγουρος ότι όλοι υποστη-ρίζουμε ή της επιβράβευσης και αν ναι τότεγιατί καταργήσαμε σε όλα τα προγενέστεραστάδια της εκπαίδευσης οποιαδήποτε μορφήυγιούς ανταγωνισμού και σύγκρισης τηςεπίδοσης των νέων υπάρχει κανένα μοντέλοπου να λέει ότι οι νέοι θα πρέπει να καταφεύ-γουν με ή χωρίς τη θέλησή τους στην παρα-παιδεία των φροντιστηρίων και στηνεκμετάλλευση επιτηδείων που θεωρούν ότι ηγνώση μεταμοσχεύεται Ή ότι οι γονείς θαπρέπει να θυσιάζουν την ισορροπία μιας αρμο-νικής οικογενειακής ζωής στην αβέβαιη καιαπό παιδαγωγικής άποψης αχρείαστη επιδίωξημιας λύσης με εφήμερα δεκανίκια αυτά όλα είναι ουσιαστικά ερωτήματα σταοποία καλούμαστε να απαντήσουμε για ναπείσουμε την κοινωνία που μας παρακολουθείμε πραγματική αγωνία μια κοινωνία πουκάποτε σε ακόμη πιο δύσκολους καιρούς μεανάγκη για περισσότερα εργατικά χέρια υιοθέ-τησε πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκατόπιν συστήματος εξετάσεων κάποτε οκόσμος έδινε εισιτήριες εξετάσεις για να μπειακόμη και στο γυμνάσιο Πέρα από μια στοι-χειώδη προετοιμασία και σύνοψη τωνγνώσεων που είχε αποκομίσει προηγουμένωςμικρό ήταν το όφελος από αυτό το σύστημαεισδοχής υπήρχε μόνο κάποια διασφάλιση ότιο νέος μαθητής θα μπορούσε να ανταποκριθείστην παρακολούθηση των επιπέδων της διδα-κτικής ύλης του γυμνασίου κάτι ανάλογο θα πρέπει να ισχύει και για τοσύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση Ένα κατώφλι γνώσεων αλλά κυρίωςνοοτροπίας ως εχέγγυο ότι ο εισερχόμενος

φοιτητής θα μπορέσει να προχωρήσει με τιςσπουδές του στο Πανεπιστήμιο αποτελείόμως το κατώφλι αυτό ένα τόσο χρήσιμοασφαλή δείκτη ώστε η κοινωνία να θυσιάζεισε αντιστάθμιση τόσα πολλά Οικονομικούςπόρους πολύτιμους για την οικογένειαάσκηση παιγνίδι υγεία και ελεύθερη σκέψημη εγκλωβισμένη σε μηχανιστικές διεργασίεςαπομνημόνευσηςΗ διακύμανση του δείκτη αυτού είναι τόσομεγάλη και ο χώρος της εκπαιδευτικής διερ-γασίας τόσο πολυπαραμετρικός ώστε οποι-οδήποτε μοντέλο ανταποκρίνεται στηνπεριγραφή των δεδομένων και φαίνεται ναδουλεύει καλά ακριβώς εδώ εντοπίζεται τοπρόβλημα μήπως τελικά η διαδικασίαπρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηείναι μια διαδικασία όπου οι καλοί μαθητέςούτως ή άλλως πετυχαίνουν και οι πιοαδύνατοι αυτοί για τους οποίους ουσιαστικάφτιάχτηκε το σύστημα πρόσβασηςυπόκεινται σε μια λίγο πολύ τυχαία διαδι-κασία θέτω αυτό το ερώτημα όχι για ναδώσουμε μία βιαστική απάντηση αλλάκυρίως για να προβληματίσω και αν στηνπερίπτωση των συμβατικών Πανεπιστημίωνεξετάζουμε κυρίως τις γνώσεις νεαρώνατόμων που μπορεί για οποιοδήποτε λόγο ναμην αποδώσουν καλά στις μελλοντικέςσπουδές τους πως μπορούμε να εφαρμό-σουμε το ίδιο σύστημα για ενήλικες εργαζό-μενους σε ένα μη συμβατικό Πανεπιστήμιοόπως είναι το ανοικτό Πανεπιστήμιο ας μηνξεχνούμε ότι οι υποψήφιοι σε ένα ανοικτόΠανεπιστήμιο εξαιρετικά πολυάριθμοι πέρααπό τα ακαδημαϊκά τους προσόντα τίτλουςκαι πιστοποιητικά καταθέτουν εμπειρία ζωήςαπό την άσκηση των καθημερινών τους καθη-κόντων και την αντιμετώπιση των προβλη-μάτων δυναμικά αναπτυσσόμενωνοργανισμών δημόσιων ή ιδιωτικών μιλάμεγια την δια βίου μάθηση την οποία όλοιεπικροτούμε και για την αύξηση της παραγω-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ6

Π Ρ Ο κ λ Η σ ε ι σ κ α ι Π Ρ Ο Ο Π τ ι κ ε σ

γικότητας ζωτικών τομέων της οικονομίας καιτης κοινωνίας μας αλλά και για την αναβάθ-μιση των επιστημών και τον υγιή εκσυγχρο-νισμό των κρατών μας στα πλαίσια τουπαγκόσμιου γίγνεσθαιΌπως γνωρίζετε στο ανοικτό Πανεπιστήμιοκύπρου δεν υιοθετήσαμε σύστημα πρόσβασηςπου βασίζεται σε ενιαίες ή άλλες εξετάσειςμακάρι να μπορούσαμε να δεχόμαστε όλουςτους υποψήφιους που διαθέτουν τα απαραίτητατυπικά προσόντα Προς τα εκεί θα θέλαμε ναπροχωρήσουμεmiddot επί του παρόντος είναι ακόμηδύσκολο κάποτε όμως θα γίνει αυτό βέβαιαδεν σημαίνει ότι όποιος τυγχάνει εισδοχής θαπαίρνει και το σχετικό τίτλο σπουδών χρει-άζεται σκληρή δουλειά από τους φοιτούντεςποιότητα σπουδών αυστηρή αξιολόγηση καιόλα τα άλλα στοιχεία που χαρακτηρίζουν μιααναγνωρισμένη εκπαιδευτική διεργασία Ούτε και εφαρμόζουμε στο ανοικτό Πανεπι-στήμιο κύπρου τυχαία διαδικασία κλήρωσηςαλλά ένα ορθολογικό σύστημα μοριοδότησηςαδιάβλητο με αλγόριθμους επιλεξιμότητας πουδιαμορφώνονται εκ των προτέρων Οι ενδιαφε-ρόμενοι συμπληρώνουν τα στοιχεία τους κατα-τάσσονται και οι επικρατέστεροι εισάγονταιστο Πανεπιστήμιο με βάση τις διαθέσιμεςθέσεις Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της ανοι-κτής εκπαίδευσης είναι η εξ υπαρχής στοχο-θεσία των προσφερόμενων προγραμμάτων ταοποία συνάδουν με τις ανάγκες της οικονομίαςκαι την επιθυμία των πολιτώνμπορεί κανείς να εισηγηθεί και άλλα συστή-ματα πρόσβασης τα οποία να στηρίζονται σεδείκτες δυνατοτήτων γνωστικής ανάπτυξηςδιάφορα διεθνή πιστοποιητικά άλλους δείκτεςκαι προσόντα αποκομισθείσες γνώσεις καθώςκαι εξετάσεις παρόμοιες με αυτές που διενερ-γούνται σήμερα μπορούμε ακόμη να προτεί-νουμε ένα σύστημα ανοικτής εισδοχής όπουόλοι οι υποψήφιοι με κάποιες προϋποθέσειςτυγχάνουν εισδοχής στη σχολή επιλογής τουςmiddotστη συνέχεια παίρνουν κατά το πρώτο έτος

εισαγωγικά μαθήματα των κλάδων που καλύ-πτει η σχολή και ανάλογα με την απόδοση τιςεπιθυμίες τους και τη διαθεσιμότητα θέσεωνεντάσσονται στα ανάλογα τμήματα σε ένατέτοιο σύστημα δεν υπάρχει σχεδόν καθόλουτυχαιότητα στην κατανομή των φοιτητών σεκλάδους όπως συμβαίνει με τους αλγόριθμουςτου υφιστάμενου συστήματος επιπρόσθεταέτσι δίνεται η δυνατότητα και για σπουδέςμονοετούς διετούς ή τριετούς διάρκειας σετεχνικά επαγγέλματα αν επιλέξουμε όμως κάποιο σύστημα πουαπαιτεί αξιολόγηση και δεν επιτρέπει την ελεύ-θερη πρόσβαση θα πρέπει αυτό να τηρεί τιςακόλουθες προϋποθέσεις(α) να είναι αδιάβλητο και δίκαιο προς τους

αιτητές και να μην κάνει ατομικές διακρί-σεις τηρώντας τα τεθέντα κριτήρια επιλε-ξιμότητας

(β) να λαμβάνει υπόψη την προσέγγιση και τηφιλοσοφία που θέλουμε να προσδώσουμεστην παιδεία μας σε όλα τα στάδια τηςεκπαίδευσης

(γ) να επιτρέπει την πρόσβαση στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση σε όσο το δυνατόνπερισσότερα άτομα και ομάδες πληθυσμού

(δ) να συνάδει πλήρως με τη στοχοθεσία τωνπρογραμμάτων σπουδών

αδιαμφισβήτητα η ποιότητα της παιδείας καιτης εκπαίδευσης εντάσσεται σε ένα ενιαίοπαγκόσμιο σύστημα αξιών το οποίο δενμπορεί να μελετάται αποσπασματικά ξεχω-ριστά από χώρα σε χώρα και ανεξαρτήτωςμεθοδολογίας Περίτρανο παράδειγμα στιςμέρες μας αποτελεί η διεθνής οικονομικήκρίση η οποία μέσα από μια παγκοσμιοποι-ημένη οικονομία έφερε πολλές χώρες σταπρόθυρα άκρατης φτώχειας και οικονομικήςχρεοκοπίας Όλοι σήμερα ειδικοί και μη παρα-δέχονται ότι το άκρατο κέρδος και η πλεονεξίασε συνάρτηση με την ανοικτή φύση του συστή-ματος έφεραν την κρίση από την οποία μόνομε σωστό προγραμματισμό και στρατηγικές

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 7

επιλογές επένδυσης στην παιδεία την έρευνακαι την καινοτομία θα μπορέσουμε να ανανή-ψουμε το δυστυχές είναι ότι καθυστερήσαμεσημαντικά ακόμη και η μικρή κύπρος πουόφειλε να είναι ευέλικτη σε δυναμικές αλλαγέςκαθυστέρησε να πάρει δραστικά μέτρα τελειώνοντας θα ήθελα να συγχαρώ τουςοργανωτές και ομιλητές της διημερίδας για τηνεξαιρετική δουλειά που επιτελούν ο καθέναςστον τομέα του και για την ευαισθησία πουεπιδεικνύουν για ένα τόσο σημαντικό θέμα Ησυμμετοχή όλων εκφράζει την αγωνία μας στοχώρο της παιδείας και την ετοιμότητα ναδράσουμε ώστε να αντιμετωπιστούν ουσια-στικά οι προκλήσεις που επισωρεύθηκαν στοντομέα της ανώτατης εκπαίδευσης αςενώσουμε λοιπόν τις δυνάμεις μας για καθαρέςλύσεις στον τομέα της πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση

Χαιρετισμόςτου Προέδρου της ΚοινοβουλευτικήςΕπιτροπής Παιδείαςκ Νίκου Τορναρίτη

Ο διάλογος γιατους τρόπους καιτις διαδικασίεςπρόσβασης στηντριτοβάθμια εκ-παίδευση είναιζωηρός σήμερα σεόλα τα κράτη-μέλη της ευρω-

παϊκής Ένωσης βασικός σκοπός της συζή-τησης αυτής είναι η εξεύρεση ενός πιοδίκαιου αξιόπιστου και αποτελεσματικούτρόπου επιλογής των φοιτητών και κατανομήςτους στις διάφορες σχολές ούτως ώστε ναικανοποιούνται οι ανάγκες της κοινωνίαςτης γνώσης για ένα ευέλικτο επιστημονικόδυναμικό για ποιότητα και αριστεία στηντριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά και για αύξηση

του αριθμού σπουδαστών Η συζήτηση αυτή στην κύπρο -αλλά καιστην ελλάδα- αποκτά ιδιαίτερο χαρακτήραλόγω του μεγάλου μόχθου που καταβάλ-λουν τα παιδιά μας στις τελευταίες τάξειςτου λυκείου για μια θέση στα πανεπιστήμιαφροντιστήρια άγχος χρήμα και κόποςεπιβαρύνουν τους νέους μας και τηνπροσπάθειά τους να σπουδάσουν συχνά οισυνθήκες δυσχεραίνουν την υγεία τους καιεπιβαρύνουν την προσπάθεια γιαολόπλευρη μόρφωση αλλά και τον προϋπο-λογισμό της οικογένειας με τρόπο δυσβά-στακτο για μεγάλο αριθμό νοικοκυριώνεπιπρόσθετα μέσα από το υφιστάμενοσύστημα εισδοχής στα Πανεπιστήμια έναμεγάλο ποσοστό των νέων μας καταλήγει σεκλάδους που δεν ταυτίζονται με τις προτε-ραιότητες και τις επιλογές τους το συμβούλιο της ευρώπης συστήνει σεκάθε κράτος-μέλος να αναζητήσει τηνεπίτευξη των πιο κάτω στόχων σχετικά μετην πρόσβαση (συμβούλιο της ευρώπηςεπιτροπή υπουργών σύσταση-RECOM-MENDATION No R (98) 3 για τηνΠρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση -17 μαρτίου 1998) α Όλοι όσοι είναι ικανοί και επιθυμούν να

συμμετάσχουν στην ανώτατη εκπαί-δευση θα πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίεςνα το πράξουν

β Ο πληθυσμός της ανώτατης εκπαίδευσηςως σύνολο πρέπει να αντανακλά τονπολιτισμικό πλούτο που έχει η μεταβαλ-λόμενη κοινωνία κάθε κράτους-μέλουςκαι να προκύπτει από την πρόοδο στησχολική και προσχολική εκπαίδευσησυνεχίζοντας ταυτόχρονα να υποδέχεταιφοιτητές από άλλα μέρη της ευρώπης καιτου κόσμου

γ το σύστημα εισδοχής και το μαθησιακόπεριβάλλον στην ανώτατη εκπαίδευσηοφείλουν να παρέχουν ίσες ευκαιρίες σε

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ8

Π Ρ Ο κ λ Η σ ε ι σ κ α ι Π Ρ Ο Ο Π τ ι κ ε σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 9

όλα τα άτομα και τις κοινωνικές ομάδες δ Οι προσπάθειες να διατηρηθεί και να

ανεβεί η ποιότητα στην ανώτατη εκπαί-δευση πρέπει να περιλαμβάνουν τοκριτήριο της αποτελεσματικής πρόσβασηςγια όλες τις κοινωνικές ομάδες καθώς καιτο κριτήριο της αριστείας στη διδασκαλίακαι την έρευνα

μέσα από αυτό το σκηνικό και μέσα από τοδιάλογο όλων των ενδιαφερομένωνμπορούμε να εντοπίσουμε τα προβλήματααλλά και τις αρχές που θα πρέπει να τηρη-θούν για να καταλήξουμε σε ένα σύστημαπρόσβασης που θα ικανοποιεί τις απαιτήσειςτης εκπαίδευσης σε μια δημοκρατικήκοινωνία ένα σύστημα πουbull θα επιτρέπει την πρόσβαση σε όσο το

δυνατόν περισσότερους νέους αλλά καιστους επανερχόμενους στο χώρο τωνσπουδών

bull θα ενισχύει την ποιότητα της μόρφωσηςπου παίρνουν τα παιδιά στο σχολείο

bull δεν θα στηρίζεται σε μια και μόνοεξέταση

bull θα αναβαθμίζει το σχολείο και τησχολική ζωή

bull θα προσβλέπει στην αριστεία χωρίς ναμεγεθύνει την κοινωνική αδικία

bull θα υποστηρίζει οικονομικά και μορφω-τικά όσους έχουν ανάγκη

bull θα επιτρέπει σε όλους να ικανοποιήσουντις φιλοδοξίες τους σε μια κοινωνίασυνεκτική προνοητική και ποιοτικάαναβαθμισμένη

είναι σημαντικό ότι ο διάλογος έχει αρχίσειτα κριτήρια είναι δεδομένα και οι αρχέςπαραδεκτές από όλους σήμερα περισσότεροαπό ποτέ χρειάζονται θαρραλέες τομές καιαποφάσεις για να επιτύχουμε την αλλαγήτου συστήματος με τρόπο που να πληροίόλα τα πιο πάνω Όσοι νοιαζόμαστε για τηνπαιδεία πρέπει να εργαστούμε συστηματικάχωρίς φειδώ κόπων και εργασίας για να

επιτύχουμε το καλύτερο για τα παιδιά μαςκαι την κοινωνία μια κοινωνία που θαπαρέχει κίνητρα και εφόδια στον καθένα νασπουδάζει και να εργάζεται να επιτυγχάνειτους στόχους του και να συμβάλλει στηνεπιτυχία των συλλογικών στόχων της κοινω-νίας μας

Χαιρετισμόςτου Υπουργού Παιδείας και ΠολιτισμούΚαθηγητή Αντρέα Δημητρίου

είναι με ιδιαίτερηχαρά που βρίσκο-μαι σήμερα μαζίσας για να κηρύ-ξω την έναρξητων εργασιών τηςδιημερίδας πουδιοργανώνει τοτεΠακ με θέμα

laquoΗ Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσητης κύπρου Προκλήσεις και Προοπτικέςraquoμε την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να συγχαρώθερμά τόσο την Πρόεδρο της διοικούσαςεπιτροπής του τεΠακ καθηγήτρια ελπίδακεραυνού όσο και τους συντελεστές της εκ-δήλωσης και να ευχαριστήσω τους εκλεκτούςεισηγητές για την πολύτιμη συνεισφορά τουςαναμφίβολα τέτοιες δραστηριότητες είναισημαντικές γιατί συνεισφέρουν ουσιαστικάστο δημόσιο διάλογο για το μέλλον της τρι-τοβάθμιας εκπαίδευσης στην κύπρο

φίλες και φίλοι

για την παρούσα κυβέρνηση η παιδείααποτελεί την καλύτερη επένδυση για τηνκοινωνική την οικονομική την πνευματικήκαι την πολιτιστική ανάπτυξη και πρόοδοτης κοινωνίας αποτελεί βασικό κοινωνικόαγαθό το οποίο πρέπει να διασφαλίζεται μετην παροχή δωρεάν και υψηλής ποιότητας

εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες του εκπαι-δευτικού συστήματος από το νηπιαγωγείομέχρι το πανεπιστήμιο Όλες οι ενέργειες καιοι προσπάθειές μας στα πλαίσια της εκπαι-δευτικής μεταρρύθμισης έχουν ένα καιμοναδικό στόχο κανένας νέος να μη μένειαμόρφωτος αυτό μπορεί να διασφαλιστείμόνο με την παροχή ίσων ευκαιριών σεόλους τους νέους και ειδικότερα με τηνεξίσωση των δυνατοτήτων επιτυχίας τουςαπορρίπτοντας πολιτικές που στοχεύουνστην προσαρμογή ή ακόμη χειρότερα στηνυποταγή της εκπαίδευσης στις ανάγκες τηςαγοράς εργασίας παρακολουθούμε και κατα-γράφουμε με σοβαρό προβληματισμό καιέντονες επιφυλάξεις όλες εκείνες τις τάσειςσε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο πουδυστυχώς κινούνται προς αυτή την κατεύ-θυνση την κατεύθυνση της όλο και μεγαλύ-τερης εξάρτησης της τριτοβάθμιας κυρίωςεκπαίδευσης από την οικονομία της αγοράςΈνα γεγονός που αναιρεί την αρχή ότι ηεκπαίδευση αποτελεί δημόσιο αγαθό καιδημόσια ευθύνη Παράλληλα όμως ωςκυβέρνηση αναγνωρίζουμε και τα θετικάστοιχεία το ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίουγια την εκπαίδευση και προσπαθούμε μέσααπό την πολιτική μας να αξιοποιήσουμε τιςδυνατότητες που παρέχει η ένταξή μας στηνευρωπαϊκή Ένωση για το καλό τηςκυπριακής εκπαίδευσης αναγνωρίζοντας τορόλο της παιδείας στην οικονομικήανάπτυξη και την ευημερία δίνουμε έμφασηστη διαμόρφωση ενεργών και κοινωνικάευαίσθητων πολιτών ενισχύοντας τουςδημόσιους φορείς παιδείας και ταυτόχρονααφήνοντας χώρο για ανάπτυξη δημιουρ-γικών πρωτοβουλιών και από τους πολίτεςαπό την ημέρα της ανάληψης των καθη-κόντων μας ως νέας κυβέρνησης μέχρισήμερα έχουν προωθηθεί πολλά θέματαστον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςτέτοια ζητήματα ήταν η απόφαση για ίδρυση

ιατρικής σχολής από το Πανεπιστήμιοκύπρου η αύξηση του αριθμού των νεοεισερ-χόμενων φοιτητών σε υφιστάμενες σχολέςτων δημόσιων πανεπιστημίων η δημιουργίανέων προπτυχιακών προγραμμάτων η κατά-θεση πρότασης για ίδρυση σχολής καλώντεχνών και δραματικής σχολής η έναρξη τουδιαλόγου με τα ιδιωτικά πανεπιστήμια για τημετεξέλιξή τους σε μη κερδοσκοπικούς οργα-νισμούς και την υιοθέτηση εκ μέρους τουςρυθμίσεων που θα διασφαλίζουν αποτελε-σματικότερα την ευθύνη τους έναντι τηςδημόσιας αποστολής τους και η έγκριση γιαπρώτη φορά στα χρονικά της κυπριακήςδημοκρατίας ενός πακέτου στοχευμένωνμέτρων στήριξης των φοιτητών που αντιμε-τωπίζουν σοβαρά κοινωνικοοικονομικάπροβλήματα συνολικού ύψους 12000000ευρώ στόχος όλων των ενεργειών μας είναινα αλλάξουμε τις υφιστάμενες συνθήκεςώστε να καταστεί εφικτή η υλοποίηση τουεθνικού μας στόχου για μετατροπή τηςκύπρου σε ένα ποιοτικό περιφερειακό κέντροτριτοβάθμιας εκπαίδευσηςσίγουρα ο διάλογος για το σύστημαπρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηείναι χρήσιμος Όπως όλοι γνωρίζετε απότο 2006 που καθιερώθηκαν οι Παγκύπριεςεξετάσεις το σύστημα πρόσβασης σταπανεπιστήμια και τις ανώτερες σχολές στηνκύπρο έχει αποδειχτεί ότι αποτελεί έναναξιόπιστο και αδιάβλητο θεσμό ο οποίοςτυγχάνει μιας σχεδόν καθολικής κοινωνικήςαποδοχής Οι ενδεχόμενες αδυναμίες τιςοποίες ως υπουργείο Παιδείας αναγνωρί-ζουμε θα επιλυθούν οριστικά αφενός με τηναύξηση των θέσεων στα υφιστάμεναπρογράμματα και αφετέρου με την αύξησητων προσφερόμενων προγραμμάτωνσπουδών και αυτό γιατί όσο οι προσφερό-μενες θέσεις είναι λιγότερες από τη ζήτησηοι αλλαγές στο σύστημα πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση δεν θα εκμηδενί-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ10

Π Ρ Ο κ λ Η σ ε ι σ κ α ι Π Ρ Ο Ο Π τ ι κ ε σ

σουν τις αδυναμίες και σίγουρα δεν θαεπιλύσουν ουσιαστικά προβλήματα τουεκπαιδευτικού μας συστήματος όπως ηπαραπαιδεία και η μετατροπή του λυκείουσε προθάλαμο των πανεπιστημίωνΟι Παγκύπριες εξετάσεις χρησιμοποιούνταιγια κατάταξη των υποψήφιων επειδή οιδιαθέσιμες θέσεις είναι λιγότερες από τιςζητούμενες Πρέπει συνεπώς να αυξήσουμετις προσφερόμενες θέσεις επίσης θα πρέπειμέσα από τις πολιτικές που εφαρμόζουμε ναεπιδιώκουμε τη δημιουργία ενός σχολείουπου θα καλλιεργεί στους μαθητές τις ικανό-

τητες που χρειάζονται ώστε εάν το επιθυ-μούν να έχουν τη δυνατότητα να σπουδά-σουν μέσα από την προοδευτική αύξησητων θέσεων στα ανώτερα και ανώτατα εκπαι-δευτικά ιδρύματα θα πρέπει να καταστή-σουμε την κύπρο μια χώρα αυτοδύναμη σεπροπτυχιακά προγράμματα σπουδών ώστεμέσω της ελεύθερης πρόσβασης κάθεκύπριος νέος να μπορεί να σπουδάσει αυτόπου θέλει στον τόπο τουμε αυτές τις σκέψεις κηρύσσω την έναρξητης διημερίδας και εύχομαι σε όλους μιαγόνιμη και παραγωγική παρουσία

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 11

Από αριστερά προς τα δεξιά Πρόεδρος Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΠΑΚ Καθ ΕλπίδαΚεραυνού-Παπαηλίου Πρόεδρος του Συμβουλίου Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας

Εκπαίδευσης (ΣΠΔΕ) Καθ Γιώργος Μπαμπινιώτης

Από αριστερά προς τα δεξιά Πρύτανης Πανεπιστημίου Κύπρου Καθ Στάυρος ΖένιοςΠρόεδρος Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΠΑΚ Καθ Ελπίδα Κεραυνού-Παπαηλίου

ε ν δ ε ι κ τ Η σ12

τον τελευταίοχρόνο στο πλαί-σιο της εκπαιδευ-τικής μεταρρύθ-μισης και σεσυμφωνία με τιςπροτάσεις πουείχε καταθέσει ηεπιτροπή ειδι-

κών για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση τοναύγουστο του 2004 γίνεται μια μεγάλη προ-σπάθεια αναμόρφωσης του περιεχομένουτων αναλυτικών προγραμμάτων της δευτε-ροβάθμιας εκπαίδευσης των εκπαιδευτικώνπροσεγγίσεων και των μεθόδων διδασκαλίαςκαι μάθησης αυτή η προσπάθεια θα οδηγή-σει αλυσιδωτά στην αναβάθμιση του απο-λυτηρίου λυκείου του οποίου η αξία η αξιο-πιστία και το κύρος εξαρτώνται από τοπεριεχόμενο της μάθησης και των εκπαιδευ-τικών προσεγγίσεων ndash συμπεριλαμβανομέ-νης της αξιολόγησης των μαθητών σε σχέσημε την επίτευξη των μαθησιακών αποτελε-σμάτων το απολυτήριο όπως και κάθε προ-σόν στο οποίο οδηγεί μια διεργασία μάθη-σης καταγράφει βαθμολογικά τααποτελέσματα της μάθησης Ένα βασικόερώτημα από το οποίο κρίνεται η αξία τουαπολυτηρίου είναι αν η καταγραφή των απο-τελεσμάτων αυτών είναι αξιόπιστη αν δη-λαδή ανταποκρίνεται στην πραγματικότηταΠέραν αυτού η αξία ενός τέτοιου προσόντοςείναι συνάρτηση των προσβάσεων που πα-ρέχει για περαιτέρω εκπαίδευση καιή στο

χώρο εργασίαςγια να οδηγήσει σε ανασυγκρότηση καιεκσυγχρονισμό του περιεχομένου τηςμάθησης σε δευτεροβάθμιο επίπεδο ndash και κατrsquoεπέκταση στην ουσιαστική αναβάθμιση τηςπαιδείας στο επίπεδο αυτό η αναθεώρησητων αναλυτικών προγραμμάτων πρέπει ναείναι διαμορφωτική και καινοτόμα με άλλαλόγια δεν αρκεί να περιοριστεί στην αναβάθ-μιση του περιεχομένου των υφιστάμενωνμαθημάτων αλλά πρέπει να προχωρήσει καισε δομικές αλλαγές του περιεχομένουμειώνοντας τις επιλογές μαθημάτων ειδικάγια το λύκειο πρέπει να εισαχθούν καινοτο-μίες όπως η διαμόρφωση μιας στέρεαςγενικής παιδείας κοινής για όλους η εκμά-θηση ξένων γλωσσών σε ικανοποιητικόεπίπεδο και η απόκτηση ουσιαστικών δεξιο-τήτων στη χρήση νέων τεχνολογιών Παράλ-ληλα οι επιλογές πρέπει να περιοριστούν σεένα σχετικά μικρό αριθμό θεματικώνενοτήτων ή δεσμών (θεωρητική θετικήτεχνολογική κτλ) εντός ή μεταξύ τωνοποίων μπορεί να υπάρχει σχετική επιλογή ήεπικάλυψη με τέτοιες δομικές καινοτομίεςτο περιεχόμενο της μάθησης γίνεται πιοσυνεκτικό και το απολυτήριο αποκτά μεγα-λύτερο κύρος και αξία αφού αυξάνονται οιπροσβάσεις που παρέχει η ολοκλήρωση τηςμάθησης μέσω αυτού στόχος λοιπόν τηςαναθεώρησης των αναλυτικών προγραμ-μάτων πρέπει να είναι η εξάλειψη τουκατακερματισμού και της έλλειψης συνεκτι-κότητας που παρατηρούνται αυτή τη στιγμή

Η αναμόρφωση της εκπαίδευσης σεδευτεροβάθμιο επίπεδο και ο εκσυγχρονισμόςτου συστήματος εισδοχής στα πανεπιστήμια

της Ελπίδας Κεραυνού-ΠαπαηλιούΠροέδρου Διοικούσας Επιτροπής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου

κυρίως λόγω της ύπαρξης αδικαιολόγηταμεγάλου αριθμού επιλεγόμενων μαθημάτωνη διαχείριση των οποίων δημιουργεί σημαν-τικές πρακτικές δυσκολίεςΟ εκσυγχρονισμός των αναλυτικών προγραμ-μάτων του λυκείου αναμφίβολα θα συμβάλειουσιαστικά στην αξία του απολυτηρίουλυκείου και θα ενισχύσει σημαντικά την αξιο-πιστία και την αξία του μεταξύ άλλων αυτόμπορεί να επιτευχθεί με τα εξής μέτρα(α) προσμέτρηση και των τριών ετών της

λυκειακής βαθμίδας με σχετικούς συντε-λεστές βαρύτητας πχ 10 20 και70 αντίστοιχα

(β) διεξαγωγή εθνικών εξετάσεων και για τατρία έτη οι οποίες να έχουν τη μεγαλύ-τερη αν όχι αποκλειστική βαρύτηταστον υπολογισμό των τελικών βαθμολο-γιώνmiddot στο τρίτο έτος μπορεί οι εξετάσειςνα διεξάγονται ανά τρίμηνο

(γ) διεύρυνση της βαθμολογικής κλίμακαςπχ από 20-βαθμη σε 100-βαθμη ή καιμεγαλύτερη

1 Γλώσσα διδασκαλίαςστην ευρώπη της κοινωνίας της γνώσης της

οποίας οι πολίτες αποκτούν όλο και μεγαλύ-τερη κινητικότητα το επίπεδο επάρκειας στογραπτό και προφορικό λόγο αποκτάσυνεχώς όλο και μεγαλύτερη σημασία γιrsquoαυτό εξάλλου οι ευρωπαίοι πολίτεςκαλούνται να δηλώνουν στα ευρω-διαβα-τήριά τους (Europass) το επίπεδο γνώσηςτους σε διάφορες γλώσσες σε σχέση μεπανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών καιπιο συγκεκριμένα σε σχέση με τα κριτήριαπρόσβασης και εισαγωγής σε αυτά είναισημαντικό να γίνεται ο διαχωρισμόςανάμεσα στη γλώσσα ως αντικείμενομάθησης και τη γλώσσα ως εργαλείομάθησης και επικοινωνίας για παράδειγμασε ένα πρόγραμμα laquoγαλλικής γλώσσας καιλογοτεχνίαςraquo η γαλλική γλώσσα είναι τοαντικείμενο μάθησης ενώ σε ένα πρόγραμμαlaquoΠληροφορικήςraquo που διδάσκεται σταγαλλικά η γαλλική γλώσσα αποτελεί το

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α ν α μ O Ρ φ ω σ Η τ Η σ ε κ Π α I δ ε υ σ Η σ σ ε δ ε υ τ ε Ρ Ο β A θ μ ι Ο ε Π I Π ε δ Ο

13

Στην Ευρώπη της κοινωνίας της γνώσης τηςοποίας οι πολίτες αποκτούν όλο και μεγαλύ-τερη κινητικότητα το επίπεδο επάρκειας στογραπτό και προφορικό λόγο αποκτά συνεχώςόλο και μεγαλύτερη σημασία

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 13

εργαλείο μάθησης και επικοινωνίαςστην κύπρο η επιτυχία στο μάθημα τωννέων ελληνικών του οποίου το μεγαλύτερομέρος αφορά την ανάλυση λογοτεχνικώνκειμένων αποτελεί αυτή τη στιγμή κριτήριοπρόσβασης για όλα τα προπτυχιακάπρογράμματα των δημόσιων πανεπιστημίωνασχέτως αν η ελληνική γλώσσα (και λογοτε-χνία) είναι το αντικείμενο ή το εργαλείομάθησης Έστω ότι το περιεχόμενο τηςμάθησης σε ανώτερο δευτεροβάθμιο επίπεδοδιαμορφώνεται όπως προτείνεται πιο πάνωοπότε κάθε απόφοιτος λυκείου θα έχει παρα-κολουθήσει μαθήματα που θα αντιστοιχούνσε μια κοινή για όλους βάση γνώσης καιδεξιοτήτων και σε μια κατεύθυνση απόπεριορισμένο αριθμό θεματικών ενοτήτωνδεσμώνmiddot αυτά θα συνιστούν από κοινού τακριτήρια πρόσβασης για δεδομένα πανεπι-στημιακά προγράμματα στην περίπτωσηαυτή η απαιτούμενη επάρκεια γνώσης τηςελληνικής γλώσσας ως εργαλείου μάθησηςθα καλύπτεται από τους μαθησιακούςστόχους της κοινής βάσης (η οποίαπροφανώς θα θέτει και επιπρόσθετους μαθη-σιακούς στόχους σε σχέση με την ελληνικήγλώσσα) ενώ η απαιτούμενη επάρκειαγνώσης της ελληνικής γλώσσας ως αντικεί-μενου μάθησης (συμπεριλαμβανομένης τηςανάλυσης λογοτεχνικών κειμένων) θα καλύ-πτεται από τους μαθησιακούς στόχους τηςφιλολογικήςθεωρητικής κατεύθυνσης αυτόςο διαχωρισμός του ρόλου του μαθήματοςτων νέων ελληνικών σε σχέση με τηνπρόσβαση σε πανεπιστημιακά προγράμματαπου ήδη ισχύει στην ελλάδα είναι ενδεδειγ-μένος και για την περίπτωση της κύπρου

2 Διαχωρισμός αρμοδιοτήτων Πολιτείαςκαι πανεπιστημίωνΗ εισδοχή φοιτητών σε ένα πανεπιστημιακόπρόγραμμα σπουδών μπορεί να αναλυθεί σεδύο διακριτές διαδικασίες (οι οποίες συμπί-

πτουν αν δεν υπάρχει περιορισμός στοναριθμό των θέσεων φοίτησης όπωςσυμβαίνει σε ένα σύστημα ελεύθερηςπρόσβασης) την πρόσβαση και εισαγωγή Ηπρόσβαση αφορά τα ελάχιστα κριτήρια πουπρέπει κανείς να ικανοποιεί για ναδικαιούται να διεκδικήσει θέση φοίτησης Ηεισαγωγή αφορά την προσφορά των θέσεωνφοίτησης ανάμεσα στους δικαιούχους και ωςεκ τούτου συνεπάγεται τον προσδιορισμόκριτηρίων κατάταξης σε σχέση με το τιισχύει επί του παρόντος για την εισδοχήφοιτητών στα προπτυχιακά προγράμματατων δημόσιων πανεπιστημίων της κύπρουοι πιο πάνω έννοιες εφαρμόζονται ως εξής(α) το απολυτήριο λυκείου είναι το γενικό

προσόν πρόσβασης για οποιοδήποτεπρόγραμμα σπουδών

(β) τα (ειδικά) κριτήρια πρόσβασης σε έναπρόγραμμα σπουδών προσδιορίζονταιαπό τα περιεχόμενα του επιστημονικούπεδίου στο οποίο εντάσσεται τοπρόγραμμα αυτό και πρακτικά αντιστοι-χούν σε έναν αριθμό 4-5 μαθημάτων σταοποία απαιτείται εξέταση σε εθνικόεπίπεδοmiddot ένα από τα μαθήματα είναιπάντοτε τα νέα ελληνικά

(γ) το κριτήριο εισαγωγής (ή κατάταξης) είναιο μέσος όρος των (στατιστικά επεξεργα-σμένων) βαθμολογιών όλων των μαθη-μάτων στα οποία ο υποψήφιος εξετάσθηκεσε εθνικό επίπεδοmiddot ο αριθμός αυτός αναφέ-ρεται ως laquoβαθμός κατάταξηςraquo

Οι πιο πάνω διαδικασίες εντάσσονται στο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ14

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Για να οδηγήσει σε ανασυγκρότηση και εκ-συγχρονισμό του περιεχομένου της μάθησηςη αναθεώρηση των αναλυτικών προγραμμά-των δεν αρκεί να περιοριστεί στην αναβάθ-μιση του περιεχομένου των υφιστάμενωνμαθημάτων αλλά πρέπει να προχωρήσει καισε δομικές αλλαγές

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α ν α μ O Ρ φ ω σ Η τ Η σ ε κ Π α I δ ε υ σ Η σ σ ε δ ε υ τ ε Ρ Ο β A θ μ ι Ο ε Π I Π ε δ Ο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 15

πλαίσιο των Παγκύπριων εξετάσεων πουδιεξάγονται μια φορά το χρόνο στο τέλοςτης σχολικής χρονιάς υπό την εποπτεία τουυπουργείου Παιδείας και Πολιτισμούκυρίαρχο ρόλο στις διαδικασίες αυτές έχει ηΠολιτεία ενώ ο ρόλος των πανεπιστημίωνπεριορίζεται στα ακόλουθα(α) διαβούλευση με την Πολιτεία αναφορικά

με τα περιεχόμενα των επιστημονικώνπεδίων

(β) ένταξη των προπτυχιακών προγραμ-μάτων σπουδών στα σχετικά επιστημο-νικά πεδία και

(γ) συμμετοχή στις επιτροπές θεματοθετώνγια τα εξεταστικά δοκίμια των μαθη-μάτων που εξετάζονται σε εθνικόεπίπεδο

Ο ρόλος του απολυτηρίου και κατrsquoεπέκταση η μόρφωση και η ευρύτερη παιδείαπου αντιπροσωπεύει είναι ιδιαίτεραυποβαθμισμένος παρόλο που η κατοχή τουείναι απαραίτητη για τη διεκδίκηση θέσηςστα προπτυχιακά προγράμματα σπουδώνεπί της ουσίας δεν λαμβάνονται υπόψη ταπεριεχόμενά του από τη χώρα που τοχορηγεί τη στιγμή που άλλες χώρες θέτουν

τα κριτήρια πρόσβασης για τα δικά τουςπρογράμματα σε σχέση με το απολυτήριοστο σύνολό του καιή με τις βαθμολογίεςεπιμέρους μαθημάτων Η αντίφαση αυτήδύσκολα δικαιολογείταιείναι γεγονός ότι οι Παγκύπριες εξετάσεις(όπως και παλιότερα οι εισαγωγικές εξετά-σεις) είναι καθολικά αποδεκτές από τηνκοινωνία της κύπρου ως αξιόπιστες αντικει-μενικές και αξιοκρατικές σε αντίθεση με τοαπολυτήριο που δεν θεωρείται εξίσου αξιό-πιστο αφού υπάρχουν επιβεβαιωμένα στοι-χεία όπως είναι οι τάσεις βαθμολογικούπληθωρισμού που επηρεάζουν δυσμενώς τηναξιοπιστία του Έχει εξάλλου αποδειχτεί ότιυπάρχει υψηλή συσχέτιση ανάμεσα στουςβαθμούς κατάταξης και τις ακαδημαϊκέςεπιδόσεις των φοιτητών ενώ αυτό δεν ισχύειγια τις βαθμολογίες του απολυτηρίου Παράόμως τα θετικά του υφιστάμενου συστή-

Παρά όμως τα θετικά του υφιστάμενου συ-στήματος τα οποία μπορούν να διατηρηθούνκαι να ενισχυθούν σε ένα νέο πιο δίκαιο καισύγχρονο σύστημα υπάρχουν και σοβαρέςαδυναμίες

ματος τα οποία μπορούν να διατηρηθούν καινα ενισχυθούν σε ένα νέο πιο δίκαιο καισύγχρονο σύστημα υπάρχουν και σοβαρέςαδυναμίες Οι αδυναμίες αυτές τις οποίες δενθα πρέπει να παραβλέπει η κοινωνία γιατίδημιουργούν στρεβλώσεις στο εκπαιδευτικόσύστημα συνοψίζονται ως εξής(α) η ίδια η υποβάθμιση του απολυτηρίου

ως προσόντος που προκύπτει από μιαδιεργασία μάθησης

(β) η υπέρμετρη βαρύτητα που δίνεται στοπεριεχόμενο της τρίτης τάξης του λυκείουκαι μάλιστα σε ένα μόνο ποσοστό τουπεριεχομένου αυτού όπως και η αξιολό-γηση των μαθημάτων που εξετάζονται γιατην εισδοχή στα πανεπιστημιακάπρογράμματα σπουδών βάσει μιας καιμοναδικής εξέτασης για κάθε μάθημα

(γ) η προσμέτρηση όλων των μαθημάτων σταοποία εξετάσθηκε ο υποψήφιος σε εθνικόεπίπεδο για την κατάταξή του σε έναπρόγραμμα σπουδών είτε αυτά σχετί-ζονται είτε όχι με το πρόγραμμα αυτό

(δ) η απόδοση της ίδιας βαρύτητας στο κάθεμάθημα που εξετάζεται για σκοπούςκατάταξης και η οποία μπορεί ναοδηγήσει στο παράδοξο όπου έναςυποψήφιος που απέτυχε παταγωδώς στοπιο σχετικό μάθημα να πάρει θέση ενώένας άλλος που έχει υψηλή βαθμολογίαστο ίδιο μάθημα (αλλά απέτυχε σεμάθημα που δεν περιλαμβάνεται στοσχετικό επιστημονικό πεδίο) να μηνπάρει θέση

(ε) η απαίτηση για ίδια επάρκεια γνώσης στηνελληνική γλώσσα (και λογοτεχνία) είτεαυτή αποτελεί το αντικείμενο σπουδώνείτε απλά το εργαλείο μάθησης

(στ) το γεγονός ότι ο βαθμός κατάταξηςδεν μεταφέρεται ούτε βελτιώνεται σεσυνδυασμό με το γεγονός ότι μπορείκάποιος να μη πάρει θέση έχοντας μίαδιαφορά χιλιοστών της μονάδας του

βαθμού κατάταξης από τον τελευταίοεισακτέο

με βάση τα πιο πάνω μια κρίσιμη διάστασηπου πρέπει να ληφθεί υπόψη σε σχέση μετον εκσυγχρονισμό του συστήματος εισα-γωγής στα προπτυχιακά προγράμματα τωνδημόσιων πανεπιστημίων της κύπρου είναιο διαχωρισμός αρμοδιοτήτων ανάμεσαστην Πολιτεία και τα πανεπιστήμια από τηστιγμή που στην αλυσίδα της εκπαίδευσηςο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στηνανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση καιτον πρώτο κύκλο της πανεπιστημιακήςεκπαίδευσης δεν τίθεται υπό αμφισβήτησηη Πολιτεία δικαιωματικά έχει σημαίνονταλόγο στον καθορισμό των προσόντων καιτων κριτηρίων πρόσβασης επιπρόσθεταείναι ευθύνη και υποχρέωση της Πολιτείαςνα διασφαλίζει την αξιοπιστία και την εγκυ-ρότητα των προσόντων αυτών ώστε ναδιασφαλίζεται το γενικότερο αίσθημα τηςκοινωνικής δικαιοσύνης είναι όμωςδιεθνώς αποδεκτό ότι αυτή καθrsquo αυτή ηεπιλογή των φοιτητών είναι αδιάσπαστοστοιχείο της αυτονομίας των ακαδημαϊκώνιδρυμάτων συνεπώς τα κριτήρια κατά-ταξης πρέπει να είναι αρμοδιότητα τωνπανεπιστημίων εννοείται βεβαίως ότι τακριτήρια κατάταξης δεν αναιρούν ταπροσόντα και τα κριτήρια πρόσβασηςαλλά βασίζονται σε αυτά είναι εξάλλουυποχρέωση των πανεπιστημίων να διατυ-πώνουν και να εφαρμόζουν τα κριτήριακατάταξης με διαφάνεια και συνέπεια έτσιώστε και πάλι να διασφαλίζεται το αίσθημακοινωνικής δικαιοσύνης

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ16

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Στόχος της αναθεώρησης των αναλυτικώνπρογραμμάτων πρέπει να είναι η εξάλειψητου κατακερματισμού και της έλλειψης συ-νεκτικότητας που παρατηρούνται αυτήτη στιγμή

3 Διεθνή κριτήρια πρόσβασης ή κριτήριαπρόσβασης άλλων χωρών κατά τα τελευταία δύο χρόνια γίνεται μιαέντονη συζήτηση γύρω από το θέμα τηςενδεχόμενης αξιοποίησης από κυπρίουςυποψήφιους (κυρίως από μαθητές ιδιωτικώνσχολείων) των διεθνών κριτηρίωνπρόσβασης ή των κριτηρίων πρόσβασηςάλλων χωρών για εισαγωγή στα προγράμ-ματα σπουδών των δημόσιων πανεπιστη-μίων χωρίς κατrsquo ανάγκη να ισχύουνπαράλληλα ειδικά κριτήρια κοινωνικο-οικο-νομικής φύσης σημειώνεται ότι τα υπό συζή-τηση διεθνήξένα κριτήρια μπορούν ναισχύσουν για την πρόσβαση στα πανεπιστη-μιακά προγράμματα της κύπρου διότι δεντεκμηριώνονται ουσιώδεις διαφορέςανάμεσα σε αυτά και τα υφιστάμενα εθνικάκριτήρια στην πραγματικότητα όμως τοαίτημα δεν είναι η διασφάλιση τηςπρόσβασης (αφού αυτή διασφαλίζεται ούτωςή άλλως) αλλά η παράκαμψη της υφιστά-μενης ενιαίας διαδικασίας κατάταξης πουγίνεται μέσω των Παγκύπριων εξετάσεων ηξεχωριστή κατάταξη ορισμένων ενδιαφερο-μένων βάσει κριτηρίων τα οποία θααντλούνται απευθείας από τα διεθνήξέναπρότυπα μπορεί να επιτρέψει τη διεκδίκησηδεδομένου επιπρόσθετου αριθμού θέσεων Ηδιαίρεση των θέσεων σε ομάδες για ξεχω-ριστή διεκδίκηση και κατάταξη των υποψη-φίων σύμφωνα με διαφορετικά κριτήριαπρόσβασης δεν συνιστά δίκαιο και ισότιμοτρόπο αντιμετώπισης του ζητήματος είναιαποδεδειγμένο ότι σε ένα τέτοιο σύστημαο πρώτος σε σειρά υποψήφιος που δεν πήρεθέση σε μια ομάδα μπορεί να υπερέχει

ακαδημαϊκά υποψηφίου που έλαβε θέση σεάλλη ομάδα επιπλέον η αδικία ενισχύεταιαν αυτοί που απέτυχαν σε μια ομάδα χρει-άζεται να περάσουν εκ νέου από κάποιαεξεταστική δοκιμασία για την κατάταξή τουςτην επόμενη χρονιά σε αντίθεση με αυτούςπου απέτυχαν σε άλλη ομάδαΌποια λύση και αν δοθεί για το πιο πάνωζήτημα θα παρουσιάζει θετικά και αρνητικάστοιχεία γιατί το θέμα έχει πολλές διαστά-σεις δεν πρόκειται όμως για το μείζονζήτημα εκσυγχρονισμού του υφιστάμενουσυστήματος εισαγωγής και επομένως ησχετική συζήτηση δεν θα πρέπει να υπερ-βαίνει το μέτρο της σημασίας του Η διημε-ρίδα laquoσυστήματα Πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση Προκλήσεις καιΠροοπτικέςraquo που οργάνωσε το τεχνολο-γικό Πανεπιστήμιο κύπρου έχει όντωςαναδείξει τόσο τις διάφορες διαστάσεις τουθέματος (εκπαιδευτική ποιοτική κοινωνικήοικονομική) και τα ζητήματα που προκύ-πτουν ως προς αυτές (πχ σταδιακή εισα-γωγή των μέτρων βελτίωσης τουσυστήματος εισδοχής παράλληλα με τηνποιοτική διεύρυνση της παροχής ανώτατηςεκπαίδευσης στην κύπρο) όσο και το ότι οιλύσεις σε σχέση με το σύστημα εισδοχής δενείναι κατrsquo ανάγκη εύκολες ή ότι μπορεί ναυπάρξει η βέλτιστη λύση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α ν α μ O Ρ φ ω σ Η τ Η σ ε κ Π α I δ ε υ σ Η σ σ ε δ ε υ τ ε Ρ Ο β A θ μ ι Ο ε Π I Π ε δ Ο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 17

Eίναι σημαντικό να γίνεται ο διαχωρισμόςανάμεσα στη γλώσσα ως αντικείμενο μάθη-σης και τη γλώσσα ως εργαλείο μάθησης καιεπικοινωνίας

Προσωπική θέσητου γράφοντοςπου συνάδει μεόλο το πνεύματων προτάσεωντου συμβουλίουΠρωτοβάθμιαςκαι δευτεροβάθ-μιας εκπαίδευ-

σης (σΠδε) είναι ότι το κυρίως ζητούμενοστην ελληνική εκπαίδευση είναι ένα δημόσιοσχολείο που θα το χαρακτηρίζει η ποιότηταμόρφωσης των μαθητών του Ένα άλλουεπιπέδου σχολείο που θα μορφώνει υπεύθυ-νους δημοκρατικούς κι ευαίσθητους πολίτεςμε αξίες αρχές και κανόνες και που θαεξασφαλίζει για όλους τους μαθητές επαρ-κείς γνώσεις απαραίτητες ικανότητες καιχρήσιμες δεξιότητες αυτό σημαίνει ότι ηδιαδικασία πρόσβασης στα αει δεν μπορείνα θεωρηθεί ως αυτοσκοπός αλλά θαπρέπει να ενταχθεί σε ένα γενικότεροπλαίσιο ανάπτυξης της εκπαίδευσης σε όλεςτις βαθμίδες της από το νηπιαγωγείο μέχρικαι το λύκειο βεβαίως απώτερος σκοπόςκάθε υγιούς εκπαιδευτικού συστήματος πουδιαθέτει ποιότητα εγκυρότητα και αξιοπι-στία είναι να παρέχει στους αποφοίτους τουλυκείου τη δυνατότητα άμεσης πρόσβασηςστα αει με κριτήρια που θα καθορίζουν ταίδια στο πλαίσιο της αυτονομίας και τηςιδιαίτερης φυσιογνωμίας τους ωστόσο ησημερινή πραγματικότητα δεν επιτρέπειακόμη μια τέτοια διαδικασία και καθιστάαναπόφευκτο ένα σύστημα εξετάσεων γιατην εισαγωγή στα Πανεπιστήμια

θεωρώ ότι για μια αποτελεσματική αντιμε-τώπιση του θέματος της πρόσβασης στα αειπρέπει ndashπέρα οποιωνδήποτε άλλωνndash νατεθούν οι εξής τρεις (3) στόχοι1 Η δημιουργία μιας διαδικασίας περισσό-

τερο δίκαιης αξιόπιστης και ανθρώ-πινης

2 Η σύνδεση της διαδικασίας πρόσβασηςμε την παιδευτική αναβάθμιση τουλυκείου και την κατοχύρωση τηςμορφωτικής αυτοτέλειάς του ήτοι μεκατάργηση του σημερινού τύπουlaquoλυκείου-φροντιστηρίουraquo

3 Η συμμετοχή των αει στη διαδικασίαπρόσβασης στα αει με συγκεκριμένουςτρόπους συμπροσδιορισμό με τουςπαράγοντες της εκπαίδευσης (Παιδαγω-γικό ινστιτούτο κά) της διδακτέας καιτης εξεταζομένης ύλης καθορισμό εξετα-ζομένων μαθημάτων και συντελεστώνβαρύτητας συμμετοχή στον εθνικόφορέα εξετάσεων για τα αει κά

στο σημείο αυτό όμως πρέπει να αναφερ-θούν συνοπτικά οι αδυναμίες τουισχύοντος συστήματος το οποίολειτουργεί με την αντίληψη ενός laquoλυκείου-φροντιστηρίουraquo που αχρηστεύει τημορφωτική αυτονομία της ανώτερης δευτε-ροβάθμιας εκπαίδευσης ενώ παράλληλαοδηγεί τους μαθητές στην εξωσχολικήπροπαρασκευαστική εκπαίδευση μέσω τωνφροντιστηρίων είναι εν πολλοίς ένααναξιόπιστο σύστημα επιλογής τωνυποψηφίων εφόσον δεν επιλέγονται οικριτικά σκεπτόμενοι μαθητές ενώ ομολο-

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Πρόταση για τη διαδικασίαπρόσβασης στα ΑΕΙ

του Γιώργου ΜπαμπινιώτηΠροέδρου του Συμβουλίου Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας

Εκπαίδευσης (ΣΠΔΕ)

18

γουμένως είναι ένα αδιάβλητο σύστημαυποβαθμίζει σημαντικά σχεδόν μηδενίζειτην αξία της φοίτησης στο λύκειο αφού ηεπίδοση των μαθητών σrsquo αυτό επί τρίαολόκληρα έτη και σε πλήθος γνωστικώναντικειμένων δεν βαρύνει ουσιαστικά γιατην πρόσβαση στα αει συγχρόνως απαξιώ-νεται ndashή αμφισβητείται ρητάndash το έργο τουεκπαιδευτικού στη βαθμίδα αυτή επιπλέονοι μαθητές κρίνονται με μία εξέταση 3 ωρώνκατά μάθημα χωρίς δυνατότητα να επανα-λάβουν την εξέταση για βελτίωση τηςβαθμολογίας τους ή να διατηρήσουν τουςυψηλούς βαθμούς που επέτυχαν σεπροηγούμενη εξέτασή τους για να επαναλά-βουν την εξέταση περιμένουν επί έναολόκληρο έτος Η τεράστια αυτή απώλειαχρόνου τους αναγκάζει σε άλλες λύσειςόπως είναι οι σπουδές στο εξωτερικό οισπουδές σε ιδιωτικά κολέγια η εγκατά-λειψη της προσπάθειας για πανεπιστημιακέςσπουδές κλπ τέλος οι εξετάσεις εισαγωγήςστα αει έχουν αναχθεί σε laquoεθνικό γεγονόςraquoπου απασχολεί τα μμε που συνταράζειτην κοινωνία που διαλύει οικογένειες η δεαποτυχία στις εξετάσεις γίνεται αισθητή ωςlaquoστίγμαraquo από ευαίσθητους υποψηφίουςτο σύστημα το οποίο προτείνεται οφείλει ναέχει τα πιο κάτω χαρακτηριστικά1 διενέργεια εισαγωγικών εξετάσεων μετά

τη λήψη του απολυτηρίου του λυκείου(laquoεθνικό απολυτήριοraquo) Άρα κατάρ-γηση των εισαγωγικών εξετάσεων στηνγ΄ λυκείου

2 Οι εισαγωγικές εξετάσεις διενεργούνταιαπό ειδικό μόνιμο εξεταστικό φορέααπό το laquoεθνικό κέντρο αξιολόγησηςraquoανεξάρτητο φορέα στελεχωμένο μεεκπαιδευτικούς ειδικευμένους στην αξιο-λόγηση σε συνεργασία με αντίστοιχουςπανεπιστημιακούς το κέντρο αξιολό-γησης λειτουργεί με τράπεζα θεμάτωντα οποία συνεχώς ανανεώνονται

3 Οι υποψήφιοι έχουν δικαίωμα ναπροσέρχονται στις εξετάσεις πουδιενεργεί το εθνικό κέντρο αξιολό-γησης 3 φορές τον χρόνο (σεπτέμβριοndash ιανουάριο ndash ιούνιο) επιτρέπεται ηβελτίωση της βαθμολογίας μεανάλογες ρυθμίσεις

4 για την εισαγωγή στα αει λαμβάνεταιυπrsquo όψιν σε σημαντικό ποσοστό η συνο-λική επίδοση των μαθητών και στις τρειςτάξεις του λυκείου Η επίδοση καθορί-ζεται από αντικειμενικούς τρόπους αξιο-λόγησης που ισχύουν στην ευρώπη(περιφερειακά τεστ ή άλλοι τρόποι) σεσυνδυασμό με την προφορική αξιολό-γηση και τον φάκελο του μαθητήεφόσον η αξιολόγηση της επίδοσηςδιαφέρει από την αξιολόγηση στις εισα-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο τ α σ Η γ ι α τ Η δ ι α δ ι κ α σ ι α Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 19

Ένα άλλου επιπέδου σχολείο που θα μορφώνειυπεύθυνους δημοκρατικούς κι ευαίσθητους πο-λίτες με αξίες αρχές και κανόνες και που θαεξασφαλίζει για όλους τους μαθητές επαρκείςγνώσεις απαραίτητες ικανότητες και χρήσιμεςδεξιότητες

γωγικές εξετάσεις η διαφορά ρυθμίζεταιμε ειδικό αλγόριθμο

5 Οι εισαγωγικές εξετάσεις περιλαμβά-νουν 4 αντικείμενα κατά επιστημονικήειδικότητα με δυνατότητα επιλογής καισυνδυασμό περισσοτέρων αντικειμένωνγια την εισαγωγή σε παρεμφερείς σχολές

6 Η ύλη των εξετάσεων προέρχεται απότα τρία έτη της ύλης που διδάσκεταιστο λύκειο

7 στον προσδιορισμό της ύλης καθώς καιστα στελέχη του εθνικού κέντρου αξιο-λόγησης συμμετέχουν τα αντίστοιχατμήματα των αει τα τμήματα των αεικαθορίζουν επίσης το ύψος της βαθμο-λογίας για την εισαγωγή φοιτητών στοοικείο αει

Η προτεινόμενη διαδικασία παρουσιάζειπολλά πλεονεκτήματα με πρώτο τηναπελευθέρωση του λυκείου ως αυτόνομηςμορφωτικής βαθμίδας εφόσον μάλιστααναδιαρθρωθεί το λύκειο με κατάργησητων ειδικεύσεων (των γνωστικών πεδίων)και με καθιέρωση υποχρεωτικών μαθη-μάτων και ελεύθερων επιλογών αυτόσημαίνει παράλληλα αναβάθμιση του ρόλουτου λυκείου και το έργου των διδασκόντωνεφόσον η επίδοση στις τρεις τάξεις τουλυκείου (από κοινού με τα περιφερειακάτεστ) θα αποκτήσει βαρύτητα για τηνπρόσβαση στα αει σε συνδυασμό με τιςεισαγωγικές εξετάσεις από εθνικό κέντροαξιολόγησης στο πλαίσιο αυτό θα δημι-ουργηθούν και οι απαραίτητες ασφαλι-στικές δικλίδες για αντικειμενικήαξιολόγηση της επίδοσης στο λύκειοΠρόκειται για ένα δικαιότερο και ουσιαστι-κότερο σύστημα το οποίο (με την αλλαγήτης λειτουργίας του λυκείου) αφενός δενστηρίζεται στην απομνημόνευση αλλά στηναξιολόγηση γνώσεων και κριτικής ικανό-τητας και αφετέρου είναι αδιάβλητο αφού

1 ανατίθεται σε ειδικό εθνικό φορέα(εθνικό κέντρο αξιολόγησης) και2 παρέχει έναν αντικειμενικό τρόποεξέτασης μέσω ανανεούμενης τράπεζαςθεμάτων και συστήματος πολλαπλώνεπιλογώνμε το σύστημα αυτό δίνονται περισσότερεςευκαιρίες στους υποψηφίους και παρέχονταιδιευκολύνσεις όπως το δικαίωμα διατήρησηςυψηλής βαθμολογίας σε επόμενη εξέτασηΈτσι η διαδικασία πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση καθίσταται ατομικήυπόθεση κάθε υποψηφίου και παύει νααποτελεί laquoεθνικό ζήτημαraquoΗ προτεινόμενη αλλαγή στη διαδικασίαπρόσβασης στα αει συνδέεται με ουσια-στικές αλλαγές που προτείνονται γιαολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα (νέααναλυτικά προγράμματα δραστικήμείωση της ύλης ομαδοποίηση διδασκο-μένων μαθημάτων αλλαγή της μεθόδουδιδασκαλίας (ομαδοσυνεργατική) χρήσηπολλαπλού βιβλίου με αξιοποίηση βιβλιο-θηκών και διαδικτύου κά) και βεβαίωςμε παράλληλη αλλαγή του περιεχομένουκαι της μορφής του εξεταστικού συστή-ματος τόσο μέσα στο σχολείο όσο και στιςεισαγωγικές για τα αει αυτό θα μειώσειή και θα ελαχιστοποιήσει την ανάγκηπροσφυγής σε ιδιωτικά φροντιστήριαεφόσον μάλιστα συνδυαστεί και μrsquo έναοργανωμένο σύστημα υποστήριξης τωνμαθητών με μαθησιακές δυσκολίες καθώςκαι με μια γενικότερη προσπάθεια αντιμε-τώπισης των εκπαιδευτικών ανισοτήτωνπου είναι κοινωνικά και εκπαιδευτικάαπαραίτητη τέλος οποιαδήποτε επέμβαση για τηνκαθιέρωση μιας διαδικασίας πρόσβασηςπρέπει να δοκιμαστεί πιλοτικά προτού γενι-κευθεί ώστε νrsquo αντιμετωπιστούν εγκαίρωςτυχόν αδυναμίες και ελλείψεις στην εφαρ-μογή της διαδικασίας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ20

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 21

Πρόσβαση στα ιδιωτικά πανεπιστήμια τηςΚύπρου

του Ανδρέα ΧαραλάμπουςΑντιπροέδρου Ανάπτυξης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας

από την τελευ-ταία δεκαετία του20ου αιώνα μέχρισήμερα η ιδιωτι-κή τριτοβάθμιαεκπαίδευση πα-ρουσιάζει εντυ-πωσιακή άνοδομε 30 των φοι-

τητών παγκοσμίως να είναι εγγεγραμμένοισε ιδιωτικά πανεπιστήμια και κολέγια σεορισμένες χώρες όπως στη νότια κορέακαι στην ιαπωνία το 80 των κολεγίων καιπανεπιστημίων είναι ιδιωτικά ενώ στη βρα-ζιλία και στο μεξικό το 50 των σπουδαστώνφοιτούν σε ιδιωτικά ιδρύματα (UNESCOTrends in Global Higher Education Reportιούλιος 2009) στην κύπρο τα ιδιωτικά πα-νεπιστήμια λειτουργούν συμπληρωματικάπρος τα δημόσια προσφέροντας πρόσβασησε ένα μεγάλο και διαφοροποιημένο φοιτη-τικό σώμα το 70 των κυπρίων αποφοίτωνδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης συνεχίζει μεσπουδές σε τριτοβάθμια ιδρύματα ενώ το55 καταφεύγει στο εξωτερικό για σπουδέςκυρίως στην ελλάδα και στο Ηνωμένο βα-σίλειο αυτό το μεγάλο ποσοστό φοιτητικήςμετανάστευσης αποτελεί σημείο προβλημα-τισμού για την κυπριακή ακαδημαϊκή κοι-νότητα εφόσον η συγκράτηση των φοιτητώνστην κύπρο θα βοηθούσε ουσιαστικά στηνανάπτυξη των δημόσιων και ιδιωτικών ιδρυ-μάτων της με οφέλη για όλους τους τομείςτις επιστημονικής κοινωνικής και οικονομικήςδραστηριότητας Η εξέλιξη και η ανάπτυξη της ανώτατης

εκπαίδευσης στην κύπρο παρουσιάζειορισμένες ιδιαιτερότητες που είναι συνυφα-σμένες με τις εθνικο-πολιτικές και κοινω-νικο-οικονομικές αλλαγές που ακολούθησαντην ανεξαρτησία εκτός τη δημιουργίαμικρών εξειδικευμένων επαγγελματικώνκολλεγίων όπως το διδασκαλικό το δασικότο νοσηλευτικό και το τεχνικό η νεοσύ-στατη δημοκρατία δεν επένδυσε στηνανάπτυξη της ανώτατης εκπαίδευσης Έτσιοι δύο κύριες εθνικές κοινότητες της χώραςπαρέμειναν προσκολλημένες στις laquoμητέρεςπατρίδεςraquo δηλαδή την ελλάδα και τηντουρκία για την παροχή πανεπιστημιακήςπαιδείας ενώ οι ανώτερες κοινωνικο-οικο-νομικές τάξεις και των δύο κοινοτήτων συνέ-χισαν την παράδοση για σπουδές στοΗνωμένο βασίλειο μετά την τουρκικήεισβολή το 1974 και την καταστροφή πουπροκλήθηκε δημιουργήθηκε η ανάγκη γιαανώτερη εκπαίδευση σε τριτοβάθμιο επίπεδοεντός κύπρου λόγω του ότι οι περισσότεροικύπριοι δεν είχαν την οικονομική δυνατό-τητα να σπουδάσουν στο εξωτερικό Παράλληλα υπήρχε πίεση από τους εργο-δότες για τοπική κατάρτιση του ανθρώπινουδυναμικού ώστε να υπάρχει ανταπόκρισηστις ανάγκες της αναδυόμενης κυπριακήςοικονομίας Έτσι το 1961 ιδρύθηκε τοπρώτο ιδιωτικό κολέγιο και ακολούθησανκαι άλλα τα οποία ιδρύθηκαν την περίοδοαυτή για να προσφέρουν κυρίως ακαδη-μαϊκές σπουδές διετούς διάρκειας ταυτό-χρονα η καταστροφή που έφερε η τουρκικήεισβολή υποχρέωσε τους κύπριους να βασι-στούν στις δικές τους δυνάμεις και να

προσφέρουν περισσότερη υποστήριξη στοθεσμό της δημοκρατίας δημιουργώνταςέτσι τη δυναμική για την ανάπτυξηδιαλόγου με στόχο την ίδρυση καιλειτουργία δημοσίων πανεπιστημίων ενώλοιπόν πριν από το 1974 η πρόταση γιαίδρυση πανεπιστημίων στην κύπρο αντιμε-τωπιζόταν με καχυποψία ως προσπάθειααποκοπής από το εθνικό κέντρο (τηνελλάδα) οι κοινωνικές πολιτικές και οικο-νομικές αλλαγές που ακολούθησαν τηντουρκική εισβολή δημιούργησαν τηνανάγκη ίδρυσης και λειτουργίας δημόσιωνπανεπιστημίων συνυφασμένων με τη δημι-ουργία και ενδυνάμωση της κρατικήςυπόστασηςμετά την ίδρυση του πρώτου δημόσιουπανεπιστημίου (1989) τα ιδιωτικά κολέγιασυνέχισαν να αναπτύσσουν κλάδουςσπουδών σε συνεργασία με αγγλικά καιαμερικάνικα πανεπιστήμια και επαγγελμα-τικά σώματα με πολλές δυσκολίες και μεσχεδόν εχθρική αντιμετώπιση από τοκράτος τα ιδιωτικά κολέγια συνέχισαν ναπροσφέρουν στους νέους της κύπρου τηνευκαιρία να σπουδάσουν στον τόπο τουςενώ ταυτόχρονα κατάρτιζαν στελέχη γιαστήριξη των αναγκών της κυπριακής οικο-νομίας από τη μία η ανάγκη να μπει μίατάξη στο διογκούμενο τομέα παροχής τηςτριτοβάθμιας εκπαίδευσης και από την άλληη ίδρυση και η λειτουργία πανεπιστημίωνστα κατεχόμενα εδάφη ανάγκασε το κράτοςνα αναθεωρήσει τη στάση του έναντι τωνιδιωτικών κολεγίων Έτσι δημιούργησε ένανόμο-πλαίσιο για τη λειτουργία τους καθώςκαι για την αναγνώριση και πιστοποίηση

των τίτλων σπουδών τους Ο χάρτης ένταξης της κυπριακής δημοκρα-τίας στην ευρωπαϊκή Ένωση και η επένδυσητου κράτους στην έρευνα βοήθησαν ταιδιωτικά κολέγια να προσελκύσουν καλούςπανεπιστημιακούς καθηγητές αλλά και ναεπενδύσουν στην έρευνα εφόσον το ερευ-νητικό έργο αποτέλεσε από την πρώτηστιγμή μέρος της διαδικασίας αξιολόγησηςκαι πιστοποίησης του κάθε κλάδουσπουδών το έτος της ένταξης της κύπρουστην ευρωπαϊκή Ένωση από τους 20353σπουδαστές που φοιτούσαν στην κύπρο(ακαδημαϊκό έτος 2004-05) οι 13883φοιτούσαν σε ιδιωτικά κολέγια (ο αριθμόςσυμπεριλαμβάνει 4585 αλλοδαπούςφοιτητές) και οι 6470 σε δημόσια τριτο-βάθμια ιδρύματα (δααε υΠΠ) με τηθέσπιση του νόμου-πλαίσιου για την ίδρυσηκαι λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων το2005 τα τρία πιο μεγάλα και αξιόλογα ιδιω-τικά κολέγια πέρασαν από μία ενδελεχήδιαδικασία ιδρυματικής αξιολόγησης και τοσεπτέμβριο του 2007 μετεξελίχθηκαν σειδιωτικά πανεπιστήμια στην κύπρο τα ιδιωτικά πανεπιστήμιαέχουν συμβάλει ουσιαστικά στη βελτίωσητης πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση για ένα ευρύ και διαφοροποιημένοφοιτητικό σώμα συμπεριλαμβάνοντας σεαυτό γυναίκες με οικογένεια και σπουδαστέςπρώτης γενιάς από τα χαμηλότερα κοινωνι-κοοικονομικά στρώματα της κυπριακήςκοινωνίας στο Πανεπιστήμιο λευκωσίας για παρά-δειγμα το 56 του φοιτητικού σώματοςαποτελείται από γυναίκες και το 20 απόεργαζόμενους ενήλικες που παρακολουθούνβραδινά μαθήματα ιδιαίτερα σημαντικόείναι το γεγονός ότι το 52 των φοιτητώνπαίρνει κάποια οικονομική ενίσχυση από τοΠανεπιστήμιο υπό μορφή έκπτωσης σταδίδακτρα ήκαι εργοδότησης στο Πανεπι-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ22

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια έχουν συμβάλειουσιαστικά στη βελτίωση της πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση

στήμιο ώστε να γίνει οικονομικά εφικτή ηφοίτηση επιπρόσθετα το Πανεπιστήμιοπαρέχει αυξημένη οικονομική βοήθεια και σετουρκοκύπριους φοιτητές σε νόμιμουςμετανάστες και ομογενείς καθώς και σεαιτητές πολιτικού ασύλου συνεισφέρονταςπερισσότερο στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκαι ταυτόχρονα συμβάλλοντας στην κοινω-νική συνοχή επίσης έχουν γίνει ειδικέςδιευθετήσεις για φοιτητές με προβλήματακινητικότητας όρασης και ακοής καθώς καιγια σπουδαστές με μαθησιακές δυσκολίες επικρατεί σε πολλές περιπτώσεις η λανθα-σμένη αντίληψη ότι στα ιδιωτικά πανεπι-στήμια φοιτούν μόνο όσοι απέτυχαν ναεξασφαλίσουν θέση στα δημόσια Η αλήθειαείναι ότι πολλοί φοιτητές επιλέγουν τα ιδιω-τικά πανεπιστήμια διότι πιστεύουν ότι μετάτην αποφοίτησή τους θα μπορέσουν ναεξασφαλίσουν ευκολότερα καλύτερες θέσειςεργασίας ή πρόσβασης στα μεταπτυχιακάπρογράμματα των πανεπιστημίων τηςαγγλίας και της αμερικής ανάμεσα στουςκύπριους φοιτητές που έγιναν δεκτοί το

σεπτέμβριο του 2009 στο Πανεπιστήμιολευκωσίας το 37 είχε βαθμό απολυτηρίουμεταξύ 17-2020 το 37 μεταξύ 15-169920και το 21 μεταξύ 13-149920 εντούτοιςείναι γεγονός ότι οι κύπριοι φοιτητές (είτεδημοσίων είτε ιδιωτικών πανεπιστημίων)εισέρχονται στην πανεπιστημιακή εκπαίδευσηελλιπώς προετοιμασμένοι για ανεξάρτητη καικριτική σκέψη ενώ στερούνται δεξιοτήτωνφοίτησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκαθώς διεξαγωγής ερευνητικών εργασιών το βασικό κριτήριο πρόσβασης στα προπτυ-χιακά προγράμματα των ιδιωτικών πανεπι-στημίων είναι ο βαθμός απολυτηρίου τουλυκείου το σύστημα πρόσβασης μπορεί ναχαρακτηριστεί ως μεικτό καθώς για τουςπλείστους κλάδους σπουδών τα κριτήριαπρόσβασης είναι αρκετά ελαστικά ενώ για

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ α ι δ ι ω τ ι κ α Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι α τ Η σ κ υ Π Ρ Ο υ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 23

Πριν από το 1974 η πρόταση για ίδρυση πανε-πιστημίων στην Κύπρο αντιμετωπιζόταν μεκαχυποψία ως προσπάθεια αποκοπής από τοεθνικό κέντρο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ24

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

ορισμένους κλάδους (πχ επιστήμες αγωγήςαρχιτεκτονική νομική επιστήμες υγείας)υπάρχει ένα επιλεκτικό σύστημα εισδοχήςβασισμένο στη βαθμολογία του απολυτη-ρίου στη συνέντευξη στη δημιουργίαπορτφόλιο κλπ για τους κλάδους της διοί-κησης επιχειρήσεων των ανθρωπιστικώνσπουδών και των κοινωνικών επιστημώνυπάρχει ένα αρκετά ανοιχτό σύστημαπρόσβασης Ο χαμηλότερος βαθμός απολυ-τηρίου για κανονική εισδοχή στα προγράμ-ματα αυτά κυμαίνεται από 15-1620 ενώ σεειδικές περιπτώσεις μπορεί να γίνει δεκτή ηαίτηση υποψηφίων με χαμηλότερη βαθμο-λογία υπό όρους όπως η παρακολούθησηενός αριθμού θεμάτων και η επιτήρηση γιαένα ακαδημαϊκό έτος Η πρόσβαση σταμεταπτυχιακά προγράμματα βασίζεται στοβαθμό του πτυχίου στη συνέντευξη και σεδιεθνείς εξετάσεις (πχ GMAT) βάσει δικών μου στοιχείων και αναλύσεωνπιστεύω ότι από το βαθμό απολυτηρίου τουλυκείου μπορεί να προβλεφθεί η απόδοσητου φοιτητή στο Πανεπιστήμιο λευκωσίαςαπό τους εισαχθέντες προπτυχιακούςφοιτητές του 2006 οι οποίοι είχαν βαθμόαπολυτήριου κάτω του 15 το 279 σταμά-τησε τη φοίτηση μέχρι το τέλος του πρώτουακαδημαϊκού έτους από τους αποχωρή-σαντες το 78 είχε βαθμό επίδοσης στοπανεπιστήμιο κάτω από τη βάση συμπεραίνω ότι είναι ευθύνη των πανεπι-στημίων να διασφαλίσουν ότι η πρόσβασησυνδέεται με όλες τις αναγκαίες υπηρεσίεςκαι βοηθήματα ώστε οι περισσότεροι

φοιτητές να μπορούν να προαχθούν από τοένα έτος στο άλλο και να αποφοιτήσουναυτό φυσικά πρέπει να γίνεται χωρίς εκπτώ-σεις στην ακαδημαϊκή ποιότητα για το λόγοαυτό στο Πανεπιστήμιο λευκωσίας έχουμεεισαγάγει τις συμβουλευτικές υπηρεσίεςεπαγγελματικού προσανατολισμού και τοειδικό μάθημα εισαγωγής στο πανεπιστήμιοσκοπός του οποίου είναι η ανάπτυξη τωνακαδημαϊκών δεξιοτήτων το Πανεπιστήμιοπαρέχει επίσης και δωρεάν κατ΄ ιδίαν φρον-τιστήρια και παρακολούθηση της ακαδη-μαϊκής προόδου των φοιτητών ιδιαίτερα γιατους εισακτέους με ειδικά κριτήρια Η διαδικασία της αναγνώρισης καθώς καιτης ιδρυματικής και προγραμματικής αξιο-λόγησης των ιδιωτικών πανεπιστημίων έχεισυμβάλει στην αύξηση του κόστουςλειτουργίας τους διότι από τη μία έχειαυξηθεί η επένδυση στην έρευνα στιςυποδομές και στο πρωτοβάθμιο ακαδημαϊκόπροσωπικό ενώ από την άλλη έχουν μπειπεριορισμοί στον αριθμό των φοιτητών πουμπορούν να γίνουν δεκτοί σε ορισμέναπρογράμματα ως αποτέλεσμα τα δίδακτραγια το ακαδημαικό έτος έχουν αυξηθείφτάνοντας τα 8500 ευρώ το χρόνο Ηαύξηση αυτή έχει προκαλέσει αντιδράσειςλόγω του ότι οι φοιτητές των ιδιωτικώνπανεπιστημίων προέρχονται κυρίως από ταασθενέστερα οικονομικά στρώματα τηςκυπριακής κοινωνίας ταυτόχρονα η φοιτη-τική χορηγία του κράτους έχει μείνεισταθερή από τη δεκαετία του 1990 κυμαι-νόμενη ανάμεσα σε 2500-3400 ευρώετησίως (δίνεται σε όλους τους φοιτητέςανεξαρτήτως εάν σπουδάζουν στην κύπρο ήστο εξωτερικό) Παράλληλα τα δημογρα-φικά στοιχεία της κύπρου η αύξηση τωνθέσεων στα δημόσια πανεπιστήμια και οιγραφειοκρατικές διαδικασίες που καθιστούνδύσκολη την προσέλκυση αλλοδαπώνφοιτητών αποτελούν σημαντικές προκλή-

Η διαδικασία της αναγνώρισης καθώς καιτης ιδρυματικής και προγραμματικής αξιολό-γησης των ιδιωτικών πανεπιστημίων έχεισυμβάλει στην αύξηση του κόστους λειτουρ-γίας τους Ως αποτέλεσμα τα δίδακτρα γιατο ακαδημαικό έτος έχουν αυξηθεί

σεις για την ανάπτυξη των ιδιωτικών πανε-πιστημίωντα ιδιωτικά και τα δημόσια πανεπιστήμιατης κύπρου πρέπει να υποστηριχθούν απότο κράτος μέσω μίας στοχευμένηςανάπτυξης της ανώτατης εκπαίδευσηςπου θα επιφέρει αναβάθμιση στον τομέατης έρευνας και της καινοτομίας Προς τοπαρόν η κύπρος είναι στην τελευταίαθέση της ευρωπαϊκής κατάταξης γιαέρευνα και καινοτομία Η έλλειψη πλου-τoπαραγωγικών πόρων και η φθίνουσαπορεία των μέχρι σήμερα προσοδοφόρωνδραστηριοτήτων (πχ τουρισμός) καθι-στούν ακόμη πιο αναγκαία τη στροφή τηςκύπρου προς την ανάπτυξη της γνώσηςκαι της καινοτομίας τα ιδιωτικά καδημόσια πανεπιστήμια μπορούν έτσι νακαταστούν σημαντικοί εταίροι στην οικο-νομική δραστηριότητα που απορρέει απότην ανάπτυξη της καινοτομίας

επιπρόσθετα για την ενδυνάμωση των ιδιω-τικών και δημόσιων πανεπιστήμιων το κράτοςθα πρέπει μέσα από συγκεκριμένα μέτρα καικίνητρα να ανατρέψει τη ροή των κυπρίωνφοιτητών προς το εξωτερικό και ταυτόχρονανα παράσχει κίνητρα και διευκολύνσεις μεσκοπό την προσέλκυση φοιτητών από τοεξωτερικό ειδικά στο μεταπτυχιακό επίπεδοσυμβάλλοντας έτσι στην ερευνητική δραστη-ριότητα και καινοτομία τα μέτρα αυτά θαπρέπει να είναι μέρος των κινήτρων γιαεθελοντική μετεξέλιξη των ιδιωτικών πανεπι-στημίων σε μη-κερδοσκοπικά ιδρύματαεν κατακλείδι ο κάθε κύπριος πολίτης πουπληροί τα ακαδημαϊκά κριτήρια εισδοχής θαπρέπει να έχει πρόσβαση στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση ανεξαρτήτως οικονομικήςκατάστασης ηλικίας κλπ τα ιδιωτικά πανε-πιστήμια υπήρξαν πρωτοπόροι στηνανάπτυξη της κυπριακής τριτοβάθμιαςεκπαίδευσης ενώ συμβάλλουν σημαντικάστη διεύρυνση της πρόσβασης και εργά-ζονται συμπληρωματικά προς τα δημόσιαμε στρατηγική και στοχευμένη πολιτικήαπό το κράτος καθώς και με μέτρα οικονο-μικής στήριξης ολοένα και περισσότεροικύπριοι φοιτητές θα μπορούν να έχουνπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 25

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ α ι δ ι ω τ ι κ α Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι α τ Η σ κ υ Π Ρ Ο υ

Το έτος της ένταξης της Κύπρου στην Ευρω-παϊκή Ένωση από τους 20353 σπουδαστέςπου φοιτούσαν στην Κύπρο (ακαδημαϊκόέτος 2004-05) οι 13883 φοιτούσαν σε ιδιω-τικά κολέγια

Οι συχνές αλλα-γές του συστήμα-τος πρόσβασηςτων αποφοίτωνλυκείου στα ελλη-νικά τριτοβάθμιαε κ π α ι δ ε υ τ ι κ άιδρύματα αποτε-λούν ένα από τα

χαρακτηριστικά του νεοελληνικού εκπαι-δευτικού συστήματος (μπουζάκης 1991σιπητάνου 1992 καζαμίας amp κασσωτάκης1995 κασσωτάκης amp Παπαγγελή 2009)συνεχίζοντας την παράδοση αυτή η κυβέρ-νηση της νέας δημοκρατίας που είχε τηνκρατική εξουσία από το μάρτιο του 2004έως και το φθινόπωρο του 2009 όχι μόνοεπέφερε το 2005 σημαντικές τροποποιήσειςστις τότε ισχύουσες διαδικασίες επιλογήςτων φοιτητώνσπουδαστών αλλά εξήγγειλεκαι την αντικατάστασή τους από νέο σύ-στημα Η εξαγγελία αυτή υπήρξε αφετηρίαενός νέου κύκλου συζητήσεων για την πρό-σβαση στις ανώτατες σχολές Η παραπάνω συζήτηση εντάθηκε στα τέλητου 2008 Aποτέλεσε ένα από τα κύρια ζητή-ματα της επικαιρότητας κατά τη διάρκειατου έτους 20091 και εξελίχθηκε σε εθνικόδιάλογο για την παιδεία Ο συντονισμός τουανατέθηκε στο συμβούλιο Πρωτοβάθμιας καιδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (σΠδε) τοοποίο αποτελεί τμήμα του εθνικού συμβου-

λίου Παιδείας (εσυΠ) στο πλαίσιο του διαλόγου αυτού είδαν τοφως της δημοσιότητας ποικίλες προτάσειςοι οποίες διατυπώθηκαν τόσο από συλλο-γικά επιστημονικά και συνδικαλιστικάόργανα (σύνοδο Πρυτάνεων ΟλμεΠΟσδεΠ κτλ) από κόμματα αλλά καιαπό μεμονωμένα άτομα και άλλους φορείς(Οκε 2009) Οι περισσότερες από τις προτάσεις αυτέςδεν είναι νέες τα κύρια σημεία τους έχουνπαρουσιασθεί στο παρελθόν κάποιεςμάλιστα αποτέλεσαν τη βάση παλαιότερωνπροσπαθειών αναμόρφωσης των διαδικα-σιών εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση (πχ πρόσβαση στα αειτει μεβάση το απολυτήριο του λυκείου) (κασσω-τάκης 2002) Παρrsquo όλα αυτά κατά τη διατύ-πωση των νέων προτάσεων ελάχιστααξιοποιήθηκαν τα συμπεράσματα πουπροέκυψαν από ανάλογες συζητήσεις τουπαρελθόντος ή από τις προσπάθειες εφαρ-μογής ορισμένων από τις σχετικές εισηγή-σεις Πολύ λίγο έως καθόλου αξιοποιήθηκεεπίσης η παιδαγωγική και εκπαιδευτικήέρευνα για τη διατύπωση των εν λόγωπροτάσεων κάτι που συνέβη και κατά τοπαρελθόν Οι περισσότερες από τις σχετικέςπροτάσεις εκφράζουν υποκειμενικέςαπόψεις και απηχούν εκτιμήσεις διαφόρωνπροσώπων οι οποίες στηρίζονται στηνπροσωπική τους γνώση και εμπειρία συχνά

Η παρούσα εισήγηση αποτελεί αναμόρφωση και συμπλήρωση αντίστοιχης ενότητας του 14ου Κεφαλαίου τουΚασσωτάκης Μ amp Παπαγγελή-Βουλιουρή Δ (2009) laquoΗ πρόσβαση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευσηraquo

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Τρόποι εισαγωγής στην ελληνική τριτοβάθμιαεκπαίδευση

του Μιχάλη ΚασσωτάκηΚαθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών

26

αντανακλούν ιδεολογικο-πολιτικές θέσειςτο εφαρμόσιμο των οποίων είναι εξεταστέο από τις πολυάριθμες αυτές προτάσεις τρειςείναι οι επικρατέστερες α) αυτή που έχει ωςάξονα το προπαρασκευαστικό ή προκαταρ-κτικό έτος β) εκείνη που εισηγείται τηδιενέργεια εισαγωγικών εξετάσεων σεπεριορισμένο αριθμό μαθημάτων μετά τηλήψη του απολυτηρίου του λυκείου και γ) ηπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μεβάση το απολυτήριο ενός αναμορφωμένουλυκείου ήκαι τις επιδόσεις των μαθητώνκατά τη φοίτησή τους σε αυτό καθεμιά απόαυτές εμφανίζεται με ποικίλες παραλλαγές τις παραπάνω προτάσεις θα προσπαθή-σουμε να παρουσιάσουμε στη συνέχειαστόχος μας δεν είναι να προκρίνουμε κάποιααπό αυτές αλλά να τις αναλύσουμε κριτικάεπισημαίνοντας τα πλεονεκτήματα καιμειονεκτήματά τους Παράλληλα προσθέ-τουμε όπου κρίνεται αναγκαίο καιορισμένες δικές μας σκέψεις σχετικές με τιςυπό εξέταση προτάσεις τις οποίες είχαμε καιπαλιότερα διατυπώσει Άποψή μας είναι ότιη τελική επιλογή του συστήματος εισα-γωγής στα αει ιει που θα εφαρμοσθεί

είναι πολιτική απόφαση ωστόσο η συγκε-κριμένη απόφαση μπορεί να διευκολυνθείαπό την επιστημονική ανάλυση των θετικώνκαι αρνητικών σημείων των πιθανότερωνλύσεων πράγμα το οποίο επιχειρούμε νακάνουμε στην παρούσα εισήγησηΠριν από την ανάλυση αυτή πρέπει να διευ-κρινίσουμε ότι στο πλαίσιο της σύντομηςαυτής εργασίας είναι αδύνατο να παρουσιά-σουμε λεπτομερώς και να κρίνουμε όλες τιςπαραλλαγές των προτάσεων που αναφέ-ραμε αναγκαστικά λοιπόν θα περιορι-σθούμε στις σημαντικότερες εκδοχές τους

1 Προπαρασκευαστικό ή προκαταρκτικό έτοςΌσοι θεωρούν τη δημιουργία προπαρα-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 27

Οι χαμηλές δαπάνες για την εκπαίδευση στηχώρα μας δεν επέτρεπαν την υλοποίηση μέ-τρων τα οποία απαιτούσαν πρόσθετο διδα-κτικό προσωπικό και σημαντική αναβάθμισητης υλικοτεχνικής υποδομής είτε στο επί-πεδο της δευτεροβάθμιας είτε στο επίπεδοτης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

σκευαστικού έτους ως λύση στο πρόβλημαεισαγωγής των αποφοίτων λυκείου στατριτοβάθμια ιδρύματα μπορούν να διακρι-θούν σε δύο κατηγορίες α) σrsquo αυτούς πουεισηγούνται να υπάρξει το έτος αυτό εκτόςτων τριτοβάθμιων ιδρυμάτων και β) σrsquo εκεί-νους που προτείνουν να αποτελέσει τοπαραπάνω έτος προκαταρκτικό κύκλοσπουδών ενταγμένο στα τριτοβάθμια ιδρύ-ματα κάθε κατηγορία προτάσεων παρου-σιάζεται με ποικίλες παραλλαγές τόσο ωςπρος την εσωτερική διάρθρωση τωνσπουδών όσο και ως προς τη σύνδεσή τηςκαι τη σχέση τους με τις αντίστοιχες εκπαι-δευτικές βαθμίδες ας δούμε σε γενικέςγραμμές τα κύρια σημεία των εν λόγωπροτάσεωνΠροπαρασκευαστικό εκτός των τριτοβάθμιωνιδρυμάτων Ορισμένοι από τους υποστηρι-κτές των απόψεων που έχουν ως βασικόάξονα τη δημιουργία προπαρασκευαστικούέτους εκτός των τριτοβάθμιων εκπαιδευ-τικών ιδρυμάτων προτείνουν να αποτελέσειαυτό ενδιάμεση φάση μετάβασης από τολύκειο στα Πανεπιστήμια ή στα τει χωρίςνα συνδέεται οργανικά ούτε με το λύκειοούτε με τα τριτοβάθμια ιδρύματα κατά τηνάποψη αυτή οι απόφοιτοι του λυκείου πουεπιθυμούν να συνεχίσουν τις σπουδές τουςστην ανώτατη βαθμίδα θα έχουν τοδικαίωμα να εγγράφονται σε προπαρα-σκευαστικά κέντρα τα οποία θα λειτουρ-γούν σε διάφορες περιοχές της χώρας Ηεγγραφή μπορεί είτε να είναι ελεύθερη είτενα τίθεται κάποιο φίλτρο επιλογής σε περί-πτωση συσσώρευσης μεγάλου αριθμούυποψηφίων σε ορισμένες κατευθύνσειςσπουδών (πχ βαθμός απολυτηρίουλυκείου ήκαι λυκειακές επιδόσεις σεεπιλεγμένα μαθήματα) στα προπαρασκευα-στικά κέντρα θα λειτουργούν δέσμες μαθη-μάτων αντίστοιχες προς τις διάφορεςκατευθύνσεις των τριτοβάθμιων σπουδών

στα μαθήματα αυτά προτείνεται να διενερ-γούνται πανελλαδικές εξετάσεις με κοινά σεεθνικό επίπεδο θέματα και να εφαρμόζονταιδιαδικασίες ανάλογες με τις σημερινές μεστόχο να διατηρηθεί το αδιάβλητο τωνδιαδικασιών πρόσβασης στα τριτοβάθμιαιδρύματα Η επιλογή των φοιτητών θαγίνεται με βάση την επίδοση στα παραπάνωμαθήματα για τα οποία είναι δυνατόν ναυπάρχουν διαφοροποιημένοι συντελεστέςβαρύτητας στα κριτήρια αυτά μπορούν ναπροστίθενται και άλλα όπως ο βαθμός τουαπολυτηρίου του λυκείου πχ ή οι βαθμοίτων τριών ή των δύο τελευταίων του τάξεωνή ακόμη και κριτήρια που θα προταθούν απότα τριτοβάθμια ιδρύματα (κακριδής 1983δημητρόπουλος 1983 μπαμπινιώτης 1988Πι 1994 γούμενος 1995 κασσωτάκης2005 Πυργιωτάκης 2008 Ξωχέλλης 19932008)2Άλλοι εισηγούνται να συνδεθεί το προπαρα-σκευαστικό έτος με το λύκειο και νααποτελεί αυτό προέκταση ορισμένωνλυκείων που εδρεύουν σε κομβικά αστικάκέντρα διαφόρων περιοχών της χώρας (ΠΙ1994)3 Άλλοι έχουν την άποψη ότι πρέπεινα επεκταθεί η υποχρεωτική εκπαίδευση μετη μετατροπή του γυμνασίου σε τετραετέςκαι να γίνει η σημερινή τρίτη τάξη τουλυκείου προπαρασκευαστική ως προς τηνεσωτερική διάρθρωση των σπουδών στηντάξη αυτή προτείνονται σχήματα παρόμοιαμrsquo αυτό που μνημονεύθηκε προηγουμένωςΠιο οικονομική σε σχέση με τις δύοπροηγούμενες είναι η ακόλουθη εναλλα-κτική λύση που έχει προταθεί από επιτροπήτου εσυΠ (εσυΠ 2006) τα μαθήματατης γ΄ λυκείου ολοκληρώνονται στο τέλοςαπριλίου ενώ αυξάνονται οι ώρες τουσχολικού προγράμματος κατά τη διάρκειατης τάξης αυτής για να μπορεί να καλυφθείη σχετική ύλη η οποία πρέπει να αναδιαρ-θρωθεί Οι ενδοσχολικές εξετάσεις και όποια

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ28

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

άλλη εξέταση κριθεί απαραίτητη (πχ τεστδεξιοτήτων) προτείνεται να διενεργούνταιστο πρώτο δεκαπενθήμερο του μαΐου απότις 15 μαΐου έως τις 15 αυγούστου η γ΄ τάξηθα λειτουργεί ως προπαρασκευαστική κατάτο πρότυπο των προπαρασκευαστικώνκέντρων που αναφέρθηκαν προηγουμένωςΗ διδασκαλία στην τάξη αυτή από τουςεκπαιδευτικούς του σχολείου στη διάρκειατων διακοπών είναι προαιρετική σε όσουςθα διδάξουν κατά την παραπάνω περίοδο θακαταβάλλεται πρόσθετη αμοιβή και σε περί-πτωση μη επαρκούς προσφοράς διδα-σκόντων από κάθε σχολείο θα είναι δυνατήη πρόσληψη αναπληρωτών ή ωρομισθίωνεκπαιδευτικών Οι πανελλαδικές εξετάσειςστα μαθήματα κάθε κύκλου θα διενερ-γούνται κατά το διάστημα από 16 μέχρι 31αυγούστου και για την επιλογή εκείνων πουθα εισάγονται στα τριτοβάθμια ιδρύματαισχύουν όσα και για το προηγούμενοσενάριο Η έναρξη των μαθημάτων του α΄έτους στα Πανεπιστήμια προτείνεται ναμετατεθεί κατά ένα μήνα Προκαταρκτικό έτος (ή κύκλος) σπουδών στατριτοβάθμια ιδρύματα Παραλλαγή τηςπρότασης για τη δημιουργία προπαρα-σκευαστικού έτους αποτελεί η εισήγηση ναυπάρξει στα ανώτατα ιδρύματα εισαγωγικόή προκαταρκτικό ή προπαιδευτικό έτος(μαυρίδης 1986 κουμάντος 1988 Πι1994 μαρμαρινός 2004 μπαμπινιώτης1988 2004 υΠεΠθΠι 2005 Πεε2008 σΠδε 2009) το έτος αυτό είναιδυνατόν να δημιουργηθεί κατά σχολές ήκατά ομάδες ομοειδών σπουδών Η εγγραφήστο παραπάνω έτος μπορεί να είναι ελεύ-θερη σε περίπτωση όμως υπερβάλλουσαςζήτησης ορισμένων σπουδών (πχ ιατρικώνπληροφορικής τεχνολογικών κτλ) είναιδυνατόν να υπάρχει φίλτρο επιλογής (πχβαθμός του απολυτηρίου ή βαθμοί τωντάξεων του λυκείου ήκαι βαθμοί σε

ορισμένα μαθήματα ή άλλα κριτήρια που θαπροσδιορισθούν από τα οικεία τριτοβάθμιαιδρύματα) κατά τη διάρκεια του προκαταρκτικού έτουςθα διδάσκεται ορισμένος αριθμός μαθη-μάτων που θα καθορισθούν κατά κατηγο-ρίες σπουδών από τα τριτοβάθμια ιδρύματατα οποία θα διενεργούν και τις σχετικέςεξετάσεις Όσοι θα αποπερατώνουν μεεπιτυχία το έτος αυτό θα έχουν τη δυνατό-τητα εγγραφής σε κάποιο από τα αντίστοιχατμήματα των αει ή τει σε περίπτωσημεγάλης ζήτησης η προτεραιότηταεγγραφής θα γίνεται με βάση τις επιδόσειςτων υποψηφίων στο προκαταρκτικό έτοςσυνεκτιμώντας ενδεχομένως και συμπλη-ρωματικά κριτήρια που θα αποφασισθούναπό τα επιμέρους τμήματα τα οποία θακαθορίσουν και τις λεπτομέρειες εφαρμογήςτου εν λόγω συστήματος (πχ συντελεστέςδυνατότητα βελτίωσης της βαθμολογίαςεπιδόσεις σε ειδικά τεστ συνεκτίμησηάλλων στοιχείων)

12 Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματατων παραπάνω προτάσεωνκαθένα από τα παραπάνω εναλλακτικάμοντέλα των διαδικασιών πρόσβασης στατριτοβάθμια ιδρύματα έχει πλεονεκτήματακαι μειονεκτήματα (κασσωτάκης amp Παπαγ-γελή 2009 καραμάνος 2008 2009) σημαν-τικό πλεονέκτημα της δημιουργίαςπροπαρασκευαστικού ή προκαταρκτικούέτους μπορεί να θεωρηθεί η απαλλαγή του

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 29

Το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπισθείστο πλαίσιο μόνον των αλλαγών που σχετί-ζονται με την πρόσβαση στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση είναι ανάγκη να γίνουνπαράλληλα τροποποιήσεις και σε άλλους το-μείς και να ληφθούν μέτρα που υπερβαίνουντο χώρο της εκπαίδευσης

λυκείου από τις αρνητικές επιπτώσεις πουείχαν σrsquo αυτό όλα τα συστήματα πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευση που εφαρμό-στηκαν στην ελλάδα από το 1964 μέχρισήμερα (απώλεια της αυτονομίας τουλυκείου άμβλυνση της μορφωτικής τουλειτουργίας ανάπτυξη της παραπαιδείαςενίσχυση της αποστήθισης κτλ) Ηεξάλειψη ή ο περιορισμός των επιπτώσεωναυτών τις οποίες αναλύουμε λεπτομερώς σεάλλες μας εργασίες (κασσωτάκης 19901992 κασσωτάκης amp Παπαγγελή-βουλι-ουρή 2009) αποτελούν τα σημαντικότεραεπιχειρήματα των υποστηρικτών των υπόεξέταση προτάσεων Η εκτός των ανώτατων ιδρυμάτων λύση έχεισε σύγκριση με τη λειτουργία προκαταρ-κτικού κύκλου στα αει το πλεονέκτημαότι προσφέρεται περισσότερο για τηνκεντρική διαχείριση του συστήματος από τουΠεΠθ η οποία μπορεί να πείσει καλύ-τερα το ευρύ κοινό για την ύπαρξη ενιαίωνκριτηρίων επιλογής και για το αδιάβλητο τωνσχετικών διαδικασιών μειονεκτήματά τηςείναι α) η μη επαφή των υποψηφίωνφοιτητών με το πανεπιστημιακό περιβάλλονη οποία θα μπορούσε να τους βοηθήσει νααποκρυσταλλώσουν καλύτερα τις εκπαιδευ-τικές και επαγγελματικές τους προτιμήσειςβ) η επιμήκυνση της χρονικής διάρκειας τωνσπουδών για τη λήψη πτυχίου και γ) η μησυμμετοχή στη σχετική διαδικασία τωντριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτωνόπως απαιτούν οι αρχές της ακαδημαϊκήςελευθερίας και της αυτονομίας Η τελευταίααδυναμία θα μπορούσε βέβαια να μετρια-σθεί με το να καθορίζουν τα τριτοβάθμιαεκπαιδευτικά ιδρύματα συντελεστές βαρύ-τητας στα μαθήματα που θα εξετάζονται στοπροπαρασκευαστικό έτος καθώς και με τησυμμετοχή τους στον καθορισμό της εξετα-στέας ύλης και στις επιτροπές των εξετάσεωνΠρόσθετο μειονέκτημα της πρότασης για τη

μετατροπή της τελευταίας τάξης τουλυκείου σε προπαρασκευαστική από τομάιο έως τον αύγουστο είναι το γεγονόςότι η προετοιμασία των υποψηφίων και ηδιενέργεια των εξετάσεων θα γίνονται μέσασε μη κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκεςκαι θα διαταράσσεται το πρόγραμμαδιακοπών των οικογενειών των υποψηφίωνΠεριορίζει όμως το κόστος των σχετικώναλλαγών που προστίθεται στα μειονεκτή-ματα όλων των προτάσεων οι οποίες βασί-ζονται στην ιδέα του προπαρασκευαστικούή προκαταρκτικού έτους θέμα στο οποίο θαεπανέλθουμε παρακάτω Η εντός των αει λειτουργία του προπα-ρασκευαστικού έτους έχει σε σχέση με τηνπροηγούμενη εκδοχή τα αντίστροφα πλεο-νεκτήματα και μειονεκτήματα βοηθά τουςυποψηφίους να εξοικειωθούν με το ακαδη-μαϊκό περιβάλλον και εναρμονίζεται καλύ-τερα με τις ακαδημαϊκές αρχές που πρέπει ναδιέπουν τα ανώτατα ιδρύματα Έχει όμωςδυσκολίες στο να πείσει το ευρύ κοινό γιατην ενιαία αντιμετώπιση των υποψηφίων καιτη διασφάλιση του αδιάβλητου των διαδικα-σιών επιλογής (βλ παρακάτω) δυσκολίεςθα συναντήσει πιθανόν και η αναδιάρ-θρωση της δομής και λειτουργίας τωναειτει αν ληφθεί υπόψη η σημερινήτους κατάσταση τέλος αν δεν γίνει αναδιάρθρωση στιςσπουδές και απλώς προστεθεί στο προπτυ-χιακό επίπεδο ένα επιπλέον έτος θα υπάρξειεπιμήκυνση των ετών που απαιτούνται γιατη λήψη πτυχίου κάτι που δεν μπορεί ναγίνει δεκτό στην παρούσα συγκυρία

13 Λόγοι για τους οποίους δεν εφαρμόστη-καν μέχρι σήμερα οι προτάσεις για προπα-ρασκευαστικό ή προκαταρκτικό έτοςεπειδή οι προτάσεις για τη δημιουργίαπροπαρασκευαστικού έτους είναι παλαιέςόπως σημειώσαμε ήδη αξίζει τον κόπο να

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ30

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

εξετάσουμε τους λόγους για τους οποίουςαυτές δεν εφαρμόστηκαν στο παρελθόν καινα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε σταακόλουθα ερωτήματα Έχουν αρθεί σήμεραοι λόγοι αυτοί αν όχι υπάρχει η βούλησηκαι η δυνατότητα άρσης τους σε αντίθετηπερίπτωση η συζήτηση για το προπαρα-σκευαστικό ή το προκαταρκτικό έτος ή γιαάλλη παρόμοια λύση δεν έχει νόημα Ένας από τους πιο σημαντικούς κατά τηγνώμη μας λόγους της μη εφαρμογής τωνπροτάσεων αυτών κατά το παρελθόν είναιτο κόστος που θα προκαλούσε ένα τέτοιοεγχείρημα Οι χαμηλές δαπάνες για τηνεκπαίδευση στη χώρα μας χαρακτηριστικόκαι των τελευταίων δεκαετιών δενεπέτρεπαν την υλοποίηση ενός τέτοιουμέτρου το οποίο απαιτούσε πρόσθετο διδα-κτικό προσωπικό και σημαντική αναβάθμισητης υπάρχουσας υλικοτεχνικής υποδομήςείτε στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας είτεστο επίπεδο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςανάλογα με το αν το προπαρασκευαστικό ήπροκαταρκτικό έτος θα λειτουργούσε εκτόςή εντός των αειτει στη μη αποδοχή της σκέψης να δημιουργη-θούν προπαρασκευαστικά κέντρα εκτός τωναειτει ή να μετατραπεί η τελευταίατάξη του λυκείου σε προπαρασκευαστικόέτος συνέβαλε και η άποψη που εξέφραζανορισμένοι εκπαιδευτικοί παράγοντες ότικάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με την θεσμο-θέτηση laquoκρατικών φροντιστηρίωνraquo και τηνεπίσημη παραδοχή εκ μέρους της πολιτείαςότι το λύκειο αδυνατεί να προετοιμάσειεπαρκώς τους αποφοίτους του για ανώτατεςσπουδές (κασσωτάκης amp Παπαγγελή 2009) Όσον αφορά ειδικότερα στην πρόταση γιατη δημιουργία προκαταρκτικού κύκλουσπουδών ενσωματωμένου στα Πανεπιστήμιαη μη αποδοχή της οφείλεται κατά τη γνώμημας και στους εξής πρόσθετους λόγουςα) υπήρχε κατά το παρελθόν έντονος

προβληματισμός για το κατά πόσο ηεπιλογή των φοιτητών από τα τριτο-βάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα θαμπορούσε να διασφαλίσει το αδιάβλητοτης σχετικής διαδικασίας Η διατύπωσημάλιστα έντονων επιφυλάξεων για μιατέτοια λύση δεν ήταν παλαιότερασπάνιο φαινόμενο4 Οι κριτικές γιαπελατειακές και άλλες παρεμβάσεις πουείχαν ασκηθεί εναντίον των διαδικασιώντις οποίες εφάρμοζαν τα Πανεπιστήμιακατά την περίοδο επιλογής τωνφοιτητών από τα ίδια (πριν από το 1964)ενίσχυαν τις παραπάνω επιφυλάξεις

ανάλογες στάσεις και επιφυλάξειςεξακολουθούν και σήμερα να υπάρχουντις συντηρεί το σύστημα αξιολόγησηςτων φοιτητών όπως αυτό εφαρμόζεταιστα ελληνικά αει και στα τει δενείναι βέβαιο ότι το σύστημα αυτόεξασφαλίζει την αναγκαία εγκυρότητακαι αξιοπιστία και κυρίως ότι μπορεί ναπείσει το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο γιατο αδιάβλητο της αξιολόγησης

β) ιδιαίτερη δυσκολία δημιουργούσε ηπιθανότητα συρροής μεγάλου αριθμούυποψηφίων σε ορισμένες κατευθύνσειςσπουδών (πχ στις ιατρικές σπουδές στατμήματα υπολογιστών στις οικονομικέςσπουδές κτλ) και σε κεντρικά ιδιαίτερααει αν η εγγραφή στο προκαταρκτικόπανεπιστημιακό έτος ήταν ελεύθερηκάτι τέτοιο θα δημιουργούσε εκρηκτικές

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 31

Πρέπει να ενισχυθεί να διευρυνθεί και νααποκτήσει ακόμη πιο ουσιαστικό περιεχό-μενο η δια βίου και η εξ αποστάσεως εκπαί-δευση έτσι ώστε να μην αποτελεί η φοίτησηστο Πανεπιστήμιο ανέφικτο όνειρο αν αυτήδεν πραγματοποιηθεί αμέσως μετά την απο-φοίτηση από το Λύκειο

καταστάσεις σε ορισμένες περιπτώσειςαν πάλι ετίθετο κάποιο laquoφίλτροraquo κατάτην εγγραφή στο έτος αυτό (πχ βαθμόςαπολυτηρίου επιδόσεις στο λύκειο)υπήρχε φόβος ότι όχι μόνον θα αμφισβη-τούνταν η εγκυρότητα και αξιοπιστίατου κριτηρίου αυτού αλλά ένα τέτοιομέτρο θα οδηγούσε και σε φαινόμεναβαθμολογικού πληθωρισμού στα λύκειαανάλογα με αυτά που είχαν δημιουρ-γηθεί κατά την πρώτη φάση εφαρμογήςτου συστήματος των δεσμών (1983-1988)5 Άλλο laquoφίλτροraquo εκτός τουβαθμού του απολυτηρίου (πχ τεστγνώσεων και δεξιοτήτων) δεν μπορούσενα υπάρξει παλιότερα επειδή καισχετική προετοιμασία μέχρι το 2000τουλάχιστον δεν είχε γίνει και αρνητικήστάση της εκπαιδευτικής κοινότηταςαπέναντι στην εφαρμογή μιας τέτοιαςδοκιμασίας υπήρχε αν πάλι καθιερώ-νονταν εξετάσεις με κοινά θέματα τότεθα υπήρχε διπλό σύστημα επιλογής(εξετάσεις και προπαρασκευαστικόέτος) κάτι που και παιδαγωγικά δενφαίνεται δόκιμο και οικονομικά δενκρίνεται συμφέρον

γ) Η τροποποίηση της δομικής διάρθρωσηςτων τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυ-μάτων η οποία θεωρείται αναγκαία γιανα μπορέσει να δημιουργηθεί προκαταρ-κτικός κύκλος σπουδών ενσωματωμένοςστην κανονική διάρκεια των σπουδώνδεν ήταν εύκολη Η δυσκαμψία αυτήοφείλεται τόσο στη μακρόχρονηπαγίωση ορισμένων οργανωτικώνσχημάτων στα αειτει όσο και στιςαντιδράσεις των φοιτητών κυρίως στηναλλαγή της ενιαίας δομής των τριτοβάθ-μιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων6 αν τοπροκαταρκτικό έτος δεν θα προσμε-τρούνταν στη διάρκεια των σπουδώντότε θα είχαμε αύξηση των ετών που θα

απαιτούνταν για τη λήψη του πτυχίου τηστιγμή που η διαμορφούμενη τάση μέσαστον ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο για τηνανώτατη εκπαίδευση είναι να μειωθούνστα τρία τα χρόνια που απαιτούνται γιατη λήψη πτυχίου

δ) Η διακοπή της φοίτησης στο Πανεπι-στήμιο ατόμων που θα ολοκλήρωνανεπιτυχώς τον προκαταρκτικό κύκλοαλλά οι επιδόσεις τους δεν θα κρίνοντανεπαρκείς για την περαιτέρω συνέχισητων σπουδών τους ερχόταν σε αντίθεσημε την επικρατούσα στα ελληνικάαειτει αντίληψη σύμφωνα με τηνοποία όποιος εισάγεται σε αυτάαποφοιτά συνήθως εκτός αν διακόψειοικειοθελώς τις σπουδές του ή αδιαφο-ρήσει πλήρως γιrsquo αυτές

ε) τέλος δεν θα ήταν αμελητέες οι ψυχο-λογικές συνέπειες όσων θα εισάγοντανστον προκαταρκτικό κύκλο τωναειτει και θα τον ολοκλήρωναν μεεπιτυχία (θα ήσαν δηλαδή επιτυχόντες)αλλά λόγω του περιορισμένου αριθμούτων φοιτητών στα διάφορα τμήματαδεν θα γίνονταν δεκτοί σε αυτά (κασσω-τάκης 2005 2008)

Οι δυσκολίες που μνημονεύθηκαν προηγου-μένως οι οποίες μπορεί να θεωρηθούνμειονεκτήματα των σχετικών με το προπα-ρασκευαστικό ή προκαταρκτικό έτος προτά-σεων επισκίασαν τα πλεονεκτήματά τουςτα προβλήματα αυτά είχαν ως αποτέλεσμανα επικεντρωθούν όλες σχεδόν οι προσπά-θειες αναμόρφωσης του συστήματοςπρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση οιοποίες έλαβαν χώρα από το 1960 μέχρισήμερα στη βελτίωση των εισαγωγικώνεξετάσεων οι οποίες πραγματοποιούντανείτε με τη μορφή των ενδοσχολικών7 είτε μετη μορφή των μεταλυκειακών δοκιμασιών Προσωπική μας εκτίμηση είναι ότι οι περισ-σότεροι από τους λόγους που δεν επέτρεψαν

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ32

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

στο παρελθόν την εφαρμογή των προτά-σεων για προπαρασκευαστικό ή προκαταρ-κτικό έτος δεν έχουν αρθεί μέχρι σήμερααντίθετα τα πράγματα σε ορισμένουςτομείς (πχ στον τομέα της οικονομίας)επιδεινώθηκαν Η ελληνική οικονομίαβρίσκεται κατά την περίοδο κατά την οποίαγράφεται το παρόν κείμενο (άνοιξη του2010) σε δεινή κρίση το γεγονός αυτόκαθιστά δύσκολη τη διασφάλιση ενόςβασικού όρου για να υπάρξει μια τέτοιαεκπαιδευτική αλλαγή της γενναίας δηλαδήαύξησης των δαπανών για την παιδεία αν πάντως υιοθετηθεί παρά τις δυσκολίεςκαι επιφυλάξεις που διατυπώθηκαν παρα-πάνω η λύση του προπαρασκευαστικούέτους τότε τίθεται το ερώτημα ποια μορφήαπό αυτές που έχουν προταθεί κρίνεταιπροσφορότερη λαμβάνοντας υπόψη όσαπροηγήθηκαν θεωρούμε ως ευκολότερηλύση τη δημιουργία προπαρασκευαστικούέτους εκτός των αει και ειδικότερα τηλειτουργία προπαρασκευαστικών κέντρων σεεπιλεγμένα λύκεια της χώρας τα οποία θαμπορούν να καλύψουν πλήρως τις ανάγκεςτων μαθητών των αντίστοιχων περιοχών

2 Διενέργεια μεταλυκειακών εξετάσεων Η διενέργεια εξετάσεων σε περιορισμένοαριθμό μαθημάτων μετά την αποφοίτησηαπό το λύκειο προβάλλεται από ορισμένεςπλευρές είτε ως προσωρινή λύση (Ολμε2008 μανιάτης 2008) είτε ως μόνιμη(καραμάνος 2008) προκειμένου να αποσυν-δεθεί κατά τους ισχυρισμούς των υποστη-ρικτών της συγκεκριμένης πρότασης τολύκειο από τις διαδικασίες εισαγωγής στατριτοβάθμια ιδρύματα σε σχέση με τηνπαραπάνω πρόταση μπορούμε να κάνουμετις ακόλουθες παρατηήσεις

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 33

Με την πάροδο του χρόνου ενισχύεται μέσαμας η πεποίθηση ότι το πρόβλημα της παι-δείας μας είναι πριν απrsquo όλα πρόβλημαεκπαιδευτικών στους οποίους η πολιτεία δενπαρέχει ούτε την κατάλληλη αρχική κατάρ-τιση ούτε αποτελεσματική επιμόρφωση ούτεικανοποιητικές απολαβές ούτε άλλα κίνητρα(ηθικά ή άλλα) που θα συνέβαλαν στο νααφοσιωθούν εντονότερα στο διδακτικό καιπαιδαγωγικό τους έργο

τα πλεονεκτήματά της είναι τα εξής α) ουψηλός βαθμός συμβατότητάς της με τηλογική που διέπει το ισχύον σύστημα καιτον τρόπο λειτουργίας του γεγονός πουκαθιστά εύκολη την εφαρμογή της β) ηαπουσία πρόκλησης σημαντικού πρόσθετουκόστους γ) η διατήρηση της κοινωνικήςεμπιστοσύνης στον αδιάβλητο χαρακτήρατων διαδικασιών επιλογής και δ) ο διαχωρι-σμός των εσωτερικών αξιολογικών διαδικα-σιών του λυκείου από τις εξετάσειςεισαγωγής στα τριτοβάθμια ιδρύματα μειονεκτήματά της θεωρούνται ταακόλουθα α) η πιθανή αδιαφορία τωνμαθητών για τα μαθήματα του λυκείου ταοποία δεν θα περιλαμβάνονται στις μεταλυ-κειακές εξετάσεις συνέπεια που δεν ευνοείτην επιδιωκόμενη αναβάθμιση του λυκείουβ) η συνέχιση και ενδεχόμενη ενίσχυση τωνφροντιστηρίων και των ιδιαίτερων μαθη-μάτων και γ) η αίσθηση ότι με τον τρόποαυτό ανακυκλώνονται παλαιότερα συστή-ματα εισαγωγικών εξετάσεων που δενκρίθηκαν επιτυχή για να μην επαναληφθούν οι συνέπειες πουείχαν στη λειτουργία της εκπαίδευσηςανάλογα συστήματα του παρελθόντοςπρέπει οι προτεινόμενες πανελλαδικέςεξετάσεις να συνδυασθούν αν υιοθετηθείτέτοιου είδους πρόταση με τη λήψη μέτρωνπου θα δράσουν ως αποτρεπτικοί μηχανι-σμοί των συνεπειών αυτώνΠρος την παραπάνω κατεύθυνση θαμπορούσε να λειτουργήσει αποτελεσματικάη ακόλουθη εισήγηση η οποία είχε διατυ-πωθεί από το γράφοντα το 2000 όταν εξετά-ζονταν οι βελτιωτικές παρεμβάσεις στηlaquoμεταρρύθμιση Αρσένηraquo8 Προτείνουμε ναυπάρξει ένα σύνολο 5-6 εξεταστέων μαθη-μάτων που θα μπορούσαν να διαφοροποι-ούνται ανά κατεύθυνση ή επιστημονικόπεδίο ή τύπο λυκείου τα συγκεκριμέναμαθήματα θα εξετάζονται με κοινά σε εθνικό

επίπεδο θέματα από τα υπόλοιπα μαθήματαγενικής παιδείας και κατευθύνσεων θακληρώνεται στο τέλος της γ΄τάξης ένα τοοποίο θα εξετάζεται επίσης σε εθνικόεπίπεδο Η κλήρωση θα μπορούσε ναγίνεται από επιτροπή εκπροσώπων τωναρμόδιων εκπαιδευτικών υπηρεσιών καικοινωνικών φορέων με τρόπο που ναδιασφαλίζει τη διαφάνειά της ώστε νααποφευχθεί κάθε κριτική ή αμφιβολία ωςπρος το αδιάβλητό της αν εφαρμοσθεί κάτιτέτοιο οι μαθητές δεν θα γνωρίζουν έως τοτέλος της γ΄ τάξης ποιο θα είναι το συμπλη-ρωματικό μάθημα στο οποίο θα εξετασθούν(θα το μαθαίνουν λίγες βδομάδες πριν απότις πανελλαδικές εξετάσεις) Έτσι θα είναιυποχρεωμένοι να μελετούν εξ ίσου όλα ταδιδασκόμενα στο Λύκειο μαθήματα9 Άλλη εναλλακτική λύση- την οποία επίσηςείχαμε παλαιότερα εισηγηθεί- είναι να καλύ-πτονται τα μαθήματα του λυκείου που δενθα εξετάζονται στις μεταλυκειακές εξετάσειςαπό ένα τεστ γενικών γνώσεων και δεξιο-τήτων τα αποτελέσματά του θα συνεκτι-μώνται για την εισαγωγή στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση με ή χωρίς κάποιο συντελεστήβαρύτηταςΗ συνεκτίμηση των επιδόσεων των μαθητώνστο λύκειο που θα μπορούσε επίσης νασυμβάλει στον περιορισμό ορισμένων αρνη-τικών επιπτώσεων των μεταλυκειακώνεξετάσεων δημιουργεί άλλα ζητήματα καιπροβλήματα στα οποία αναφερόμαστε στηνεπόμενη ενότητα

3 Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσημε βάση το Απολυτήριο ενός αναμορφωμέ-νου Λυκείου ήκαι τις επιδόσεις των μαθη-τών κατά τη φοίτηση σάυτόως προς την ελεύθερη πρόσβαση στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση με βάση το απολυτήριοενός αναμορφωμένου λυκείου ήκαι τιςεπιδόσεις των μαθητών και σε άλλες τάξεις

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ34

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

του10 στην οποία αναφέρονται ορισμένεςαπό τις προτάσεις που μελετήσαμε (δρετ-τάκης 1998 2009 ΠασΟκ 2008 2009σΠδε 2009) σημειώνουμε τα ακόλουθαΗ ελεύθερη πρόσβαση των αποφοίτωνλυκείου (με βάση το απολυτήριο) σε όποιοτμήμα των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαί-δευσης επιθυμούν φαίνεται μέσα στην ελλη-νική πραγματικότητα ουτοπική για αρκετάακόμη χρόνια (σΠΠε 2009) Ίσως νακαταστεί εφικτή στο απώτερο μέλλον Οιπροσφερόμενες θέσεις στις κατευθύνσειςσπουδών υψηλής ζήτησης (ιατρικής υπολο-γιστών Πολυτεχνείου κτλ) θα συνεχίσουνκαι κατά το προσεχές μέλλον να είναι λιγό-τερες από τις ζητούμενες σύμφωνα με τιςυπάρχουσες προοπτικές τα κεντρικά εκπαι-δευτικά ιδρύματα θα εξακολουθήσουνεπίσης να προσελκύουν περισσότερουςυποψηφίους από τις θέσεις που θα προσφέ-ρουν ενώ στα περιφερειακά ιδρύματα ενδέ-χεται να συμβεί το αντίθετοαυτό σημαίνει ότι ακόμη κι αν αναβαθμι-σθεί το λύκειο κάτι το οποίο θεωρούμεαπολύτως αναγκαίο κάποιας μορφήςεπιλογή όσων θα εισάγονται στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση ιδιαίτερα στις υψηλούκύρους σπουδές θα είναι απαραίτητη Άραοι προτάσεις για ελεύθερη πρόσβασηκρίνονται προς το παρόν μη ρεαλιστικές(καραμάνος 2009) αν πάντως αποφασισθεί να γίνεται ηεπιλογή των φοιτητώνσπουδαστών στουςτομείς της υπερβάλλουσας ζήτησης με βάσητις επιδόσεις των μαθητών στο λύκειο - στηγ΄μόνον τάξη ή και σε προηγούμενες - θαπρέπει να ληφθούν μέτρα για την αύξησητης εγκυρότητας και της αξιοπιστίας τηςσχολικής βαθμολογίας (χρήση αντικειμε-νικών τεστ δημιουργία τράπεζας θεμάτωνεπιμόρφωση εκπαιδευτικών έλεγχος τηςβαθμολογίας αλλαγή νοοτροπίας κτλ)μόνον έτσι μπορεί να αποκτήσει το απολυ-

τήριο του λυκείου αξιοπιστία για ναlaquoχρησιμοποιηθείraquo όπως υποστηρίζουνορισμένοι ως laquoδιαβατήριοraquo για τα τριτο-βάθμια ιδρύματα και να αποφευχθούνφαινόμενα βαθμολογικού πληθωρισμούαυτό ισχύει και στην περίπτωση κατά τηνοποία η επιλογή γίνεται με βάση τις επιδό-σεις τους σε επιλεγμένα μαθήματα Ηαλλαγή αυτή απαιτεί σταθερή πολιτικήβούληση αποφασιστικότητα κοινωνικήσυναίνεση και μακρό χρόνο προετοιμασίαςαν επιλεγεί μια τέτοια λύση στο πρόβλημαπου εξετάζεται εδώ θα πρέπει να αξιοποι-ηθεί η εμπειρία που έχει αποκτηθεί απόανάλογες προσπάθειες του παρελθόντος καιιδιαίτερα από τις πιο πρόσφατες όπως είναιη πρόταση για το εθνικό απολυτήριο(υΠεΠθ 1995 καζαμίας 1996 μπαμπι-νιώτης 1996 κασσωτάκης 1996 δημαράς1997) η μεταρρύθμιση αρσένη και οι τροπο-ποιήσεις σrsquoαυτήν (κασσωτάκης 2002 2009) σε μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσε ναεπανεξετασθεί η πρόταση την οποία είχαμευποβάλει κατά το σχεδιασμό της laquoμεταρ-ρύθμισης αρσένηraquo την οποία και επανα-λαμβάνουμε τροποποιημένη με βάση τηνεμπειρία που αποκτήθηκε κατά τα μετέ-πειτα χρόνια και προσαρμοσμένη στιςαλλαγές που επήλθαν στο εκπαιδευτικόσύστημα κατά το διάστημα που μεσολά-βησε από τότε μέχρι σήμερα Η πρόταση αυτή έχει ως εξής 1) για καθεμιάαπό τις κατευθύνσεις του γενικού λυκείουνα οριστούν 5-6 μαθήματα (μαθήματα

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 35

Η ελεύθερη πρόσβαση των αποφοίτων Λυ-κείου (με βάση το Απολυτήριο) σε όποιοΤμήμα των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαί-δευσης επιθυμούν φαίνεται μέσα στην ελλη-νική πραγματικότητα ουτοπική για αρκετάακόμη χρόνια

πρόσβασης) στα οποία οι μαθητές θα εξετά-ζονται με περιφερειακές εξετάσεις στη β΄τάξη και με πανελλαδικές στη Γ΄τάξη11ανάλογα μαθήματα μπορούν να οριστούνκαι για το επαγγελματικό λύκειο αν καιθεωρούμε ότι η δημιουργία ενός αναμορφω-μένου Ενιαίου Πολυκλαδικού Λυκείου12 στοοποίο θα μπορούσε να ενσωματωθεί και τοεπαγγελματικό λύκειο θα ήταν προτιμό-τερη λύση 2)τα θέματα των εξετάσεων στηβ΄ τάξη εισηγούμαστε να αντλούνται απότράπεζα θεμάτων η οποία θα περιέχειμεγάλο αριθμό σταθμισμένων ερωτημάτωνπροβλημάτων και ασκήσεων για τη διεξα-γωγή των σχετικών εξετάσεων θα τηρούνταιαυστηρά συγκεκριμένοι κανόνες ως προς τοβαθμό δυσκολίας των θεμάτων το πλήθοςτους τη διόρθωση και τη βαθμολογία τωνγραπτών και άλλες σχετικές λεπτομέρειεςώστε να αποφευχθεί η αξιολογική ανομοι-ομορφία μεταξύ των διαφόρων περιοχών Ηπαραπάνω τράπεζα όταν αναπτυχθείπλήρως μπορεί να αξιοποιείται και στιςεξετάσεις της γ΄ τάξης χωρίς να αποκλείεταιη παραγωγή θεμάτων και από τα μέλη τηςκεντρικής επιτροπής εξετάσεων 3) ναπραγματοποιείται στη γ΄τάξη ένα τεστγενικών γνώσεων και δεξιοτήτων το οποίοθα καλύπτει σε κάποιο βαθμό την ύλη τωνυπόλοιπων μαθημάτων των δύο τελευταίωντάξεων ως εναλλακτική λύση προτείνουμετην προσθήκη στα παραπάνω μαθήματαενός ακόμη από κάθε τάξη το οποίο θαεπιλέγεται με κλήρωση στο τέλος κάθεσχολικού έτους σύμφωνα με όσα έχουμεήδη αναφέρει 4) κατά την αξιολόγηση τωνμαθητών στα παραπάνω μαθήματα πρέπειγια παιδαγωγικούς λόγους να συνεκτιμάταικαι ο προφορικός βαθμός13 ύστερα από τηνπροσαρμογή του αν απαιτείται στο γραπτόμε μέγιστη επιτρεπτή απόκλιση δύομονάδων της εικοσάβαθμης βαθμολογικήςκλίμακας 5) Οι επιδόσεις στα παραπάνω

μαθήματα θα προσμετρώνται στον υπολο-γισμό του γενικού βαθμού προαγωγής στηβ΄ τάξη και στο γενικό βαθμό του απολυτη-ρίου 6) για τη βαθμολογία στα μαθήματαπρόσβασης που μνημονεύθηκαν περιλαμ-βανομένων και αυτών τα οποία θα επιλέ-γονται με κλήρωση θα χορηγείταιπαράλληλα με το απολυτήριο βεβαίωσηόπως συμβαίνει και σήμερα (2009-10) αναντί της προσθήκης στα εξεταζόμενα μαθή-ματα ενός τυχαία επιλεγόμενου γνωστικούαντικειμένου επιλεγεί η λύση του τεστγενικών γνώσεων και δεξιοτήτων τότε στηβεβαίωση θα αναγράφεται και η επίδοση σεαυτό 7) δυνατότητα νέας συμμετοχής στιςεξετάσεις των μαθημάτων πρόσβασης θαυπάρχει μόνον υπό τον όρο ότι η συμμετοχήθα αφορά όλα τα σχετικά μαθήματα τηςαντίστοιχης τάξης 8) Όλοι οι κάτοχοιαπολυτηρίου θα έχουν δικαίωμα να υποβά-λουν δήλωση προτίμησης των τμημάτωνστα οποία επιθυμούν να εισαχθούν 9) Ηκάλυψη των προσφερόμενων σε κάθε τμήμαθέσεων θα γίνεται με βάση τα μόρια που θαπροκύπτουν (α) από το γενικό βαθμό τουαπολυτηρίου του λυκείου που θα πολλα-πλασιάζεται με πολύ συντελεστή 1 (β) απότο μέσο όρο των εξεταζόμενων σε περιφε-ριακό επίπεδο μαθημάτων στη β΄ τάξη οοποίος θα πολλαπλασιάζεται με μικρότεροεπίσης συντελεστή (πχ 05) (γ) από τομέσο όρο των μαθημάτων πρόσβασης της γ΄τάξης που θα πολλαπλασιάζεται με πολύμεγαλύτερο συντελεστή (πχ 5) (δ) από τηνεπίδοση στο τεστ γενικών γνώσεων καιδεξιοτήτων που θα πολλαπλασιάζεται μεανάλογο συντελεστή (πχ 1)14 και (ε) απότην επίδοση σε δύο έως τρία από τα πανελ-λαδικώς εξεταζόμενα στη γ τάξη μαθήματαπου θα καθορισθούν σε συνεργασία με ταομοειδή τμήματα των τριτοβάθμιων ιδρυ-μάτων Η βαρύτητά τους (υπόλοιπο τωνσχετικών συντελεστών μέχρι τη συμπλή-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ36

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

ρωση των 10 μονάδων) θα προσδιορισθείκατά τον ίδιο τρόπο το άθροισμα των παρα-πάνω γινομένων είναι δυνατόν να πολλα-πλασιάζεται με το εκατό 10) μικρόποσοστό θέσεων μπορεί να διατίθεται γιατους αποφοίτους παρελθόντων ετών γιαορισμένη μεταβατική περίοδο 11) τοαπολυτήριο του λυκείου ή εθνικό απολυ-τήριο θα χορηγείται με βάση τις επιδόσειςτων μαθητών στο σύνολο των διδασκό-μενων στη γ΄τάξη μαθημάτων στις οποίεςπεριλαμβάνονται και αυτές που αφορούν ταμαθήματα στα οποία θα διενεργούνταιπανελλαδικές εξετάσεις θεωρούμε ότι με τον τρόπο αυτό διατη-ρείται η έμφαση στη γενική παιδεία αφού τοενδιαφέρον των μαθητών θα παραμένειζωηρό για όλα τα σχολικά μαθήματα και δενθα περιορίζεται μόνον σrsquo αυτά που θαλαμβάνονται υπόψη για την εισαγωγή στατριτοβάθμια ιδρύματα συνεκτιμάται η συνο-λική προσπάθεια των μαθητών στο λύκειομειώνεται ο ρόλος του παράγοντα τύχη καιγίνεται στη β΄ τάξη προάσκηση τωνμαθητών για τις πιο κρίσιμες εξετάσεις στηγ΄τάξη Η προάσκηση αυτή μπορεί εκτόςτων άλλων να τους βοηθήσει και στονεκπαιδευτικό και επαγγελματικό τουςπροσανατολισμό ισχυροποιείται ακόμη ορόλος των καθηγητών και ενισχύεται τοκύρος τους Όλα αυτά αποτελούν πλεονε-κτήματα της εν λόγω πρότασηςως μειονέκτημά της μπορεί να θεωρηθεί τογεγονός ότι η λειτουργία του λυκείου δεναπαλλάσσεται πλήρως από τις επιδράσειςπου μπορεί να έχει σrsquo αυτήν το σύστημαεισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ανκαι οι επιδράσεις του θα εξαρτηθούν τελικάαπό τη φύση το περιεχόμενο και τον τρόποδιενέργειας των ενδοσχολικών εξετάσεωνεπιπρόσθετα η εφαρμογή μιας τέτοιαςλύσης θα απαιτήσει μεγάλο χρόνο προετοι-μασίας επειδή προϋποθέτει τη γενικότερη

αναβάθμιση του λυκείου Η αναβάθμισηαυτή δεν θα προκύψει μόνο από την αλλαγήτου συστήματος πρόσβασης στα τριτο-βάθμια ιδρύματα αλλά και από τη λήψη καιάλλων μέτρων που αφορούν στο περιεχό-μενο της προσφερόμενης εκπαίδευσης στοντρόπο λειτουργίας της στη βελτίωση τηςυλικοτεχνικής υποδομής των σχολείων καιστην αύξηση των εκπαιδευτικών δαπανώνιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να ληφθεί για τοδιδακτικό προσωπικό απαιτείται ακόμηβελτίωση και των προηγούμενων σχολικώνβαθμίδων (του δημοτικού σχολείου και τουγυμνασίου) για όλα αυτά χρειάζεται πολύςχρόνος συστηματική προεργασία καισταθερότητα στην εκπαιδευτική πολιτικήόρος που απουσιάζει συνήθως από ταεκπαιδευτικά δρώμενα της ελλάδας αν πάντως επιλεγεί από τους πολιτικούςιθύνοντες αυτή η κατεύθυνση πρέπει α) ναβελτιωθεί το υπάρχον σύστημα πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευση προκειμένουνα λειτουργήσει για κάποιο διάστημα ωςμεταβατικό στάδιο και β) να αρχίσει τάχισταη μελέτη ο σχεδιασμός και η σταδιακήεφαρμογή όλων των αναμορφώσεων πουκρίνονται αναγκαίες για να υπάρξειποιοτικά αναβαθμισμένο λύκειο το απολυ-τήριο του οποίου θα έχει υψηλό εκπαιδευ-τικό αντίκρισμα

4 Συμπληρωματικές σκέψειςδεν πρέπει ακόμη να μας διαφεύγει ότι τουπό εξέταση πρόβλημα δεν μπορεί να αντι-μετωπισθεί στο πλαίσιο μόνον των αλλαγώνπου σχετίζονται με την πρόσβαση στηντριτοβάθμια εκπαίδευση είναι ανάγκη ναγίνουν παράλληλα τροποποιήσεις και σεάλλους τομείς και να ληφθούν μέτρα πουυπερβαίνουν το χώρο της εκπαίδευσηςενδεικτικά σημειώνουμε μερικά από αυτά α) Πρέπει να ενισχυθεί να διευρυνθεί και

να αποκτήσει ακόμη πιο ουσιαστικό

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 37

περιεχόμενο η δια βίου και η εξ αποστά-σεως εκπαίδευση έτσι ώστε να μηναποτελεί η φοίτηση στο Πανεπιστήμιοανέφικτο όνειρο αν αυτή δεν πραγματο-ποιηθεί αμέσως μετά την αποφοίτησηαπό το λύκειο Η ύπαρξη ουσιαστικήςδυνατότητας να ακολουθήσει κάποιοςσπουδές όποτε το θελήσει εφόσονδιαθέτει τις απαραίτητες τυπικές καιουσιαστικές προϋποθέσεις θα αμβλύνειτο άγχος για άμεση εισαγωγή στα Πανε-πιστήμια θα οδηγήσει σε ωριμότεροεπαγγελματικό προσανατολισμό και θαμειώσει το συνωστισμό των νέων προτων πυλών των αει Η εμπειρία τουανοικτού Πανεπιστημίου είναι πολύθετική στον τομέα αυτό Πρέπει όμωςνα υπάρξουν ανάλογες πρωτοβουλίεςκαι από τα παραδοσιακά Πανεπιστήμια

β) Προς την ίδια κατεύθυνση θα συμβάλεικαι η λήψη πρόσθετων μέτρων για τηνπεραιτέρω διευκόλυνση των εργαζο-μένων για σπουδές με στόχο την εξειδί-κευσή τους την επανεκπαίδευσή τους ήτην απόκτηση συμπληρωματικώνπροσόντων

γ) Η συνέχιση των αναδιαρθρώσεων στουςτομείς της δημόσιας διοίκησης της οργά-νωσης της αγοράς εργασίας και της οικο-νομίας θα συντελέσει στην καλύτερησύνδεση της εκπαίδευσης με την αγοράεργασίας γεγονός το οποίο θα επηρεάσειθετικά και τα ζητήματα πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση το ίδιο ισχύει καιγια την αλλαγή των κοινωνικών αντιλή-ψεων που αφορούν στην αποστολή τηςτριτοβάθμιας εκπαίδευσης της μονομε-ρούς δηλαδή θεώρησής της ως απλούμηχανισμού επαγγελματικής αποκατά-στασης και κοινωνικής καταξίωσης τωννέων Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ηπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηδεν είναι μόνο πρόβλημα εκπαιδευτικό

είναι ταυτόχρονα πρόβλημα με σημαντικέςοικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις

δ) Η ανάπτυξη ακόμη εναλλακτικώνδυνατοτήτων απόκτησης ουσιαστικώνεπαγγελματικών προσόντων καιεφοδίων κατά τη διάρκεια της δευτερο-βάθμιας εκπαίδευσης και η διασφάλισηδυνατοτήτων οριζόντιας κινητικότηταςμεταξύ των ιδρυμάτων των ίδιων εκπαι-δευτικών βαθμίδων θα βοηθήσουν στηναντιμετώπιση των προβλημάτων πουσχετίζονται με την πρόσβαση στηντριτοβάθμια εκπαίδευση

ε) Οι αλλαγές στο σύστημα εισαγωγής σταανώτατα ιδρύματα πρέπει να εντάσ-σονται στο γενικότερο σχεδιασμόανάπτυξης της ελληνικής εκπαίδευσηςκαι να μην αποτελούν αποσπασματικήκαι μεμονωμένη ενέργεια η οποία δενσυνδέεται οργανικά με την όλη διάρ-θρωση και συνολική λειτουργία τουεκπαιδευτικού συστήματος

στ) Περιττεύει νομίζω να τονισθεί η ανάγκηποιοτικής αναβάθμισης των εκπαιδευ-τικών και η ενίσχυση της κρατικής μέρι-μνας γιrsquo αυτούς με την πάροδο τουχρόνου ενισχύεται μέσα μας η πεποίθησηότι το πρόβλημα της παιδείας μας είναιπριν απrsquo όλα πρόβλημα εκπαιδευτικώνστους οποίους η πολιτεία δεν παρέχει ούτετην κατάλληλη αρχική κατάρτιση ούτεαποτελεσματική επιμόρφωση ούτε ικανο-ποιητικές απολαβές ούτε άλλα κίνητρα(ηθικά ή άλλα) που θα συνέβαλαν στο νααφοσιωθούν εντονότερα στο διδακτικόκαι παιδαγωγικό τους έργο

ζ) μαζί μrsquoαυτά θεωρούμε απαραίτητο τοσυστηματικότερο συντονισμό τηςλειτουργίας των σχολείων και την εφαρ-μογή ενός συστήματος διαμορφωτικήςαξιολόγησης αποδεκτό- στο βαθμό τουδυνατού- από όλους τους ενδιαφερόμε-νους κύρια επιδίωξή του οφείλει να

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ38

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 39

Σημειώσεις[1] Η συζήτηση γύρω από το θέμα αυτό αμβλύνθηκε μετά την άνοδο του ΠασΟκ στην εξουσία το φθινόπωρο του

2009 αλλά εξακολουθεί να παραμένει στην επικαιρότητα

[2] Οι βιβλιογραφικές αναφορές καλύπτουν πρόσφατες και παλαιότερες γενικές προτάσεις για το προπαρασκευαστικόέτος βλ ακόμη την αδημοσίευτη εισήγηση με τον τίτλο laquoσκέψεις και προβληματισμοί για ένα άλλο σύστημα πρό-σβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηraquo που συντάχθηκε το 2004 από επιτροπή της συνόδου Πρυτάνεων και Προ-έδρων των διοικουσών επιτροπών των ελληνικών αει στην οποία συμμετείχε και ο γράφων

[3] Πρόκειται για αδημοσίευτη καταγραφή από το Παιδαγωγικό ινστιτούτο (Πι) των προτάσεων που είχαν διατυ-πωθεί μέχρι το 1994 για την αλλαγή του συστήματος πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση Η συγκεκριμένηκαταγραφή έγινε κατά τη διάρκεια της Προεδρίας μας στο Πι

[4] αξίζει να σημειωθεί ότι και επί υπουργίας του γ αρσένη έγινε στη σύνοδο Πρυτάνεων που πραγματοποιήθηκεστους δελφούς στις αρχές του 1997 συζήτηση για τη δημιουργία προπαρασκευαστικού κύκλου στα αει Οι πα-ριστάμενοι τότε πρυτάνεις δήλωσαν αδυναμία των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων να αναλάβουν τη δια-δικασία της επιλογής των φοιτητών

[5] Ένα τέτοιο ενδεχόμενο είναι δυνατό σε όλες τις περιπτώσεις συνεκτίμησης των βαθμών του λυκείου αν δεν λη-φθούν μέτρα αποτροπής του (βλ παρακάτω)

[6] αξίζει να αναφερθεί ότι ο νόμος 208392 προέβλεπε τη δημιουργία δύο κύκλων προπτυχιακών σπουδών στα αειΗ διάταξη όμως αυτή ουδέποτε εφαρμόστηκε λόγω των αντιδράσεων των φοιτητών κυρίως και ορισμένων Πρυ-τάνεων της εποχής εκείνης και καταργήθηκε αργότερα εξαιτίας των παραπάνω αντιδράσεων εάν ο προκαταρ-κτικός κύκλος σπουδών δεν παρουσιασθεί ως διαίρεση της ενιαίας δομής των προπτυχιακών σπουδών είναιπιθανόν να μην υπάρξουν οι δυσκολίες αυτές

[7] Οι ενδοσχολικές εξετάσεις είχαν διττό ρόλο α) την προαγωγή ή απόλυση των μαθητών και β) την επιλογή τωνυποψηφίων για την ανώτατη εκπαίδευση

[8] Η αρχική πρόταση αφορούσε ένα σύστημα επιλογής που στηριζόταν σε ενδοσχολικές εξετάσεις (μεταρρύθμισηαρσένη) αλλά μπορεί να ισχύσει και στην περίπτωση των μεταλυκειακών εξετάσεων

είναι η υποβοήθηση της επαγγελματικήςανάπτυξης των εκπαιδευτικών και ηαυτοαξιολόγηση των σχολικώνμονάδων με στόχο τη συνεχή ποιοτικήτους βελτίωση (κassotakis 2004κασσωτάκης 2005)

η) τέλος κάθε άλλη βελτίωση των επιμέ-ρους πτυχών διενέργειας των σχετικώνεξετάσεων που μπορεί να προέλθει απότην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σεζητήματα αξιολόγησης την εξειδίκευσητων βαθμολογικών κέντρων στη διόρ-θωση των γραπτών δοκιμίων σεορισμένα μαθήματα την αντικειμενικο-ποίηση των οδηγιών διόρθωσης τηδημιουργία τράπεζας ερωτήσεων τηναναμόρφωση της κεντρικής επιτροπήςεξετάσεων και άλλα παρόμοια θεω -ρείται ευκταία

5 Αντί επιλόγουΗ πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση πρέπει σύμφωνα με την Παγκόσμιαδιακήρυξη της UNESCO (1998) πουαναφέρεται στις προτεραιότητες δράσηςστο επίπεδο της ανώτατης εκπαίδευσηςστις αναγκαίες αλλαγές και στηνανάπτυξή της να βασίζεται στην αξία στιςικανότητες στην προσπάθεια στηνεπιμονή και στην αφοσίωση αυτών πουτην επιζητούν με βάση το γνώμονα αυτόθα πρέπει να ληφθούν οι αποφάσεις γιατην αναμόρφωση των διαδικασιών μετά-βασης από τη δευτεροβάθμια στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ40

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

[9] Έχουμε επίγνωση της δικαιολογημένης παρατήρησης ότι το ενδιαφέρον για ότι διδάσκεται στο σχολείο δεν πρέπεινα προκαλείται με την επίκληση των εξετάσεων αλλά με άλλα πιο δόκιμα από παιδαγωγική άποψη μέτρα (συ-νειδητοποίηση της χρησιμότητας των μαθημάτων ελκυστικός τρόπος διδασκαλίας τους πρόκληση άμιλλας κτλ)ωστόσο η στρέβλωση που έχει δημιουργηθεί στα λύκεια επί πολλές δεκαετίες εξαιτίας των αρνητικών επιπτώ-σεων των εισαγωγικών εξετάσεων σrsquo αυτά δεν θα διορθωθεί εύκολα αν δεν αξιοποιηθεί και η δυναμική των εξε-τάσεων για ορισμένο τουλάχιστον χρονικό διάστημα Η χρήση άλλωστε αυτού του μέσου δεν εμποδίζει τηνεφαρμογή και άλλων παιδαγωγικά πιο ορθόδοξων μέτρων

[10] στο Πλαίσιο του κυβερνητικού Προγράμματος (Οκτώβριος 2009 σ 55-56) αναφέρεται ότι το εθνικό απολυτήριοθα χορηγείται laquoμετά από γενικές και αντικειμενικές εξετάσεις σε επιλεγμένο αριθμό μαθημάτωνraquo δεν διευκρινί-ζεται όμως ποια θα είναι τα επιλεγόμενα μαθήματα ούτε πως θα γίνονται οι εξετάσεις στα μη επιλεγμένα μαθήματακαι πώς θα συνεκτιμώνται αυτά για τη χορήγηση του εθνικού απολυτηρίου

[11] Όσοι μαθητές δεν επιθυμούν να είναι υποψήφιοι για τα τριτοβάθμια ιδρύματα θα έχουν τη δυνατότητα να συμ-μετέχουν κατόπιν αιτήσεώς τους σε ενδοσχολικές εξετάσεις

[12] βλ την πρόταση που περιέχεται στο κασσωτάκης 1998

[13] με την προφορική εξέταση αξιολογούνται στοιχεία των μαθητών τα οποία δεν μπορούν να αξιολογηθούν με τιςγραπτές εξετάσεις και επιπρόσθετα υλοποιείται έτσι η εφαρμογή της συνεχούς αξιολόγησης η οποία εξασφαλίζειπιο έγκυρα αποτελέσματα

[14] αν δεν εφαρμοσθεί το παραπάνω τεστ θα ενισχυθεί ανάλογα η βαρύτητα άλλων συντελεστών

Βιβλιογραφικές αναφορέςγαβρόγλου κ Μια συγκεκριμένη πρόταση για τον τρόπο εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (αδημοσίευτη εργασία)

γούμενος λ (1995) Η δομή και λειτουργία του Ενιαίου Λυκείου στις σύγχρονες εκπαιδευτικές και κοινωνικές συνθήκεςστο Ολμε 1995 σ 39-63

δημαράς α (1997) Το Εθνικό Απολυτήριο Μια πρόταση που έγινε Τεκμήρια για την ιστορία αθήνα ερμής

δημητρόπουλος ευστ (1995) Οι εξετάσεις επιλογής για την τριτοβάθμια εκπαίδευση εισαγωγικοί προβληματισμοίστο Ολμε 1995 σ 285-343

δρεττάκης εμμ (1998) Προβλήματα της Ελληνικής Εκπαίδευσης αθήνα

δρεττάκης εμμ (2004) Φτωχός συγγενής και αχίλλειος φτέρνα της Οικονομίας η εκπαίδευση εφημερίδα καθημερινή2 φεβρουαρίου

δρεττάκης εμμ (2009) Προς αναβάθμιση ή υποβάθμιση του Λυκείου Εφημερίδα Ελευθεροτυπία 12 μαρτίου

εθνικό συμβούλιο Παιδείας (εσυΠ) (2006) Έκθεση Επιτροπής για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση αθήνα (αδημο-σίευτη έκθεση)

καζαμίας α amp κασσωτάκης μ (1995) Ελληνική Εκπαίδευση Προοπτικές ανασυγκρότησης και εκσυγχρονισμούαθήνα σείριος

καζαμίας α (1996) Εθνικό Απολυτήριο Μια νέα παράσταση στο θέατρο του παραλόγου εφημερίδα ελευθεροτυπία8 ιουλίου

κακριδής φ (1993) Εκπαίδευση εφημερίδα το βήμα 23 ιανουαρίου

καραμάνος α (2008) Κριτικές σκέψεις για το παρόν και το μέλλον του συστήματος εισαγωγής στα ΑΕΙ στο Πεε2008 σ 208-218

Kαραμάνος α (2009) Παιδείας κείμενα αθήνα Παπαζήσης

κασσωτάκης μ (1990) Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και η εκπαιδευτική κρίση στην Ελλάδα επιθεώρησησυμβουλευτικής και Προσανατολισμού 14-15 16-42

κασσωτάκης μ (1992) Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και η εκπαιδευτική κρίση στην Ελλάδα στο Πεε2008 σ 266-294 αθήνα γρηγόρης

κασσωτάκης μ (1998) Από το Πολυκλαδικό στο Ενιαίο Λύκειο αθήνα γρηγόρης

κασσωτάκης μ (1996) Οι δύο όψεις του Εθνικού Απολυτηρίου Τα υπέρ και τα κατά εφημερίδα τα νέα 5 ιουνίου

κασσωτάκης μ (2002) Η μεταρρύθμιση laquoΑρσένηraquo Ιστορική αναφορά στην προετοιμασία της και στην πρώτη εφαρμογήτης στο μπουζακης σ (επιμ) επίκαιρα θέματα ιστορίας της εκπαίδευσης Πρακτικά 1ου επιστημονικού συνεδρίουιστορίας εκπαίδευσης Πάτρα 28-30 σεπτεμβρίου 2000 σ 25-55 αθήνα Gutenberg

κασσωτάκης μ (2005) Σκέψεις και προβληματισμοί για την αναμόρφωση του συστήματος πρόσβασης στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση στο υΠεΠθ Παιδαγωγικό ινστιτούτο σύνδεση δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Πρα-κτικά βόλος 18-20 μαρτίου 2005 σ 25-45) Πανεπιστήμιο θεσσαλίας

κασσωτάκης μ (2008) Προτάσεις για αλλαγή του συστήματος πρόσβασης την ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση πουδεν εφαρμόστηκαν Μια κριτική θεώρηση στο Πεε 2008 σ 170-194

κασσωτάκης μ amp Παπαγγελή-βουλιουρή δ (2009) Η πρόσβαση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση Ιστορικήαναδρομή προβλήματα προοπτικές αθήνα γρηγόρης

κassotakis M (2004) Lrsquoeacutevaluation des enseignants grecs au cours de leur ser-vice Tentatives conflits et problegravemes In Pa-quay L(dir) Lrsquoeacutevaluation des enseignants Tensions et enjeux p221-232 Paris LrsquoHarmattan

λιανός θ (1994) Να καταργηθούν οι Γενικές Εξετάσεις για τα Πανεπιστήμια εφημερίδα το βήμα 18 δεκεμβρίου

μανιάτης κ (2008) Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και οι θέσεις της ΟΛΜΕ στο Πεε 2008 σ 320-328

μαρμαρινός ι (2004) Σκέψεις και προβληματισμοί για ένα άλλο σύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηεφημερίδα το καποδιστριακό 1 μαρτίου

μαυρίδης λν (1986) Η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση εφημερίδα καθημερινή 30 ιανουαρίου

μπαμπινιώτης γ (1988) Και μια άλλη πρόταση αντί των Γενικών Εξετάσεων εφημερίδα το βήμα 4 σεπτεμβρίου

μπαμπινιώτης γ (1996) Το Εθνικό Απολυτήριο εφημερίδα το βήμα 16 ιουνίου

μπαμπινιώτης γ (2004α) Και πάλι για την ελεύθερη πρόσβαση στα Πανεπιστήμια εφημερίδα το καποδιστριακό1 φεβρουαρίου

μπαμπινιώτης γ (2004β) Αλλαγή του συστήματος εισαγωγής στα ΑΕΙ (εισηγητικό σημείωμα στη σύνοδο Πρυτά-νεων)

μπουζάκης σ (1991) Νεοελληνική Εκπαίδευση (1821-1985) Εξαρτημένη ανάπτυξη αθήνα Gutenberg

ξωχέλλης Παν (1993) Αξιολόγηση ndash εξετάσεις κατά τη μετάβαση από τη δευτεροβάθμια στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηΤο σύστημα επιλογής των υποψηφίων για τα ΑΕΙ ΤΕΙ στην Ελλάδα Προβλήματα και προτεινόμενες λύσεις στοχιωτάκης στ Η αμφισβήτηση των εξετάσεων και των βαθμών στο σχολείο σ 333-344 αθήνα γρηγόρης

ξωχέλλης Παν (1998) Το σύστημα επιλογής των υποψηφίων για την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα Αναγκαιό-τητα προβλήματα και προτάσεις στο Πεε 2008 σ 90-98

Οικονομική και κοινωνική επιτροπή (Οκε) (2009) γνώμη για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αθήνα

Ολμε (1995) Η αναγκαιότητα του Ενιαίου Λυκείου και το σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αθήνα

Ολμε Δελτίο τύπου της 2982008

ΠασΟκ τομέας Παιδείας (2008) Βασικά σημεία για την αναμόρφωση του Λυκείου και του συστήματος πρόσβασηςστην Ανώτατη Εκπαίδευση αθήνα (αδημοσίευτη εισήγηση)

ΠασΟκ (2009) Πλαίσιο κυβερνητικού προγράμματος Συνοπτική παρουσίαση αθήνα

Παιδαγωγική εταιρεία ελλάδος (Πεε) (2008) ιβ΄διεθνές συνέδριο Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (επιμχατζηδήμου δ ταρατόρη ε βιτσιλάκη χρ χατζηδήμου κ) αθήνα ατραπός

Πυργιωτάκης ι (2008) Το προπαρασκευαστικό έτος μια πρόταση που ποτέ δεν βρήκε την εφαρμογή της στην πράξηστο Πεε 2008 σ 156-179

σιπητάνου αθ (1992) Μηχανισμοί επιλογής στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα (1834-1985) θεσσαλονίκη (διδα-κτορική διατριβή)

συμβούλιο Πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (σΠδε) (2009) Το πόρισμα του Συμβουλίου Πρωτο-βάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευση προτάσεις προς την Υπουργό Παιδείας Δια βίου Μάθησης και ΘρησκευμάτωνΆννα Διαμαντοπούλου αθήνα (αδημοσίευτο πόρισμα)

UNESCO (1998) World Declaration and Framework for Priority Action for Change and Development in Higher Educa-tion Paris

YΠεΠθ (1995) Εθνικό Απολυτήριο Εγγύηση γνώσης διαβατήριο ζωής Η εκπαιδευτική αναγέννηση μας αφοράόλους αθήνα (ενημερωτικό φυλλάδιο)

υΠεΠθΠι (2005) Σύνδεση Δευτεροβάθμιας amp Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης Εισαγωγικές εξετάσεις στην ΤριτοβάθμιαΕκπαίδευση Πρακτικά βόλος 18-20 μαρτίου 2005 Πανεπιστήμιο θεσσαλίας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 41

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

συχνά η δωρεάνπαιδεία ως εκπαι-δευτικό μεταρρυθ-μιστικό μέτροχλευάζεται από μα-θητές και γονείςκαι από πολλούςεμπλεκόμενουςστο εκπαιδευτικόσύστημα το νόηματης χλεύης συνί-

σταται στο γεγονός ότι πληρώνει κανείςσήμερα τόσο πολλά χρήματα στα φροντι-στήρια ώσπου να εισαχθεί αν εισαχθείστην τριτοβάθμια εκπαίδευση ώστε μοιάζειόντως με ειρωνεία ο ισχυρισμός ότι η παιδείαπαρέχεται δωρεάνΟ τρόπος πρόσβασης στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση δεν αποτελεί κατά την άποψήμας το κυρίαρχο πρόβλημα του εκπαιδευ-τικού μας συστήματος θεωρούμε ότιγίνεται πολύς λόγος για τα ελάχιστα καισχεδόν καθόλου λόγος για τα μείζονα σταελάχιστα κατατάσσεται κατά την άποψή μαςκαι το θέμα της πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση αφού όπως έχει τεκμη-ριωθεί από την έρευνα όποιο σύστημαμετάβασης και αν χρησιμοποιηθεί στηντριτοβάθμια εκπαίδευση εισάγονται πάντοτετα ίδια πρόσωπα από τα ίδια κοινωνικο-οικονομικά στρώματα έστω και μέσα απόδιαφορετικές διαδικασίεςσυνεπώς δεν κατανοούμε γιατί το σύστημαεισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηαποτελεί πάντοτε την κεντρική θεματική τωνσυζητήσεων ενώ το περιεχόμενο και οι

εσωτερικές διαδικασίες του λυκείου (καιγυμνασίου) τίθενται στις παρυφές αυτής τηςθεματικής αυτά τα μείζονα ζητήματα συζη-τούνται σχεδόν μόνο στο πλαίσιο τωναλλαγών που προκύπτουν από τη μεταβολήτου συστήματος πρόσβασης αντί να προβλη-ματιζόμαστε δηλαδή με τα τεκταινόμενα σεόλο το διάστημα της παραμονής και τηςφοίτησης στο λύκειο επικεντρώνεται τοενδιαφέρον μας στον τρόπο εξόδου από αυτόκαι στο πώς ο τρόπος αυτός θα συνδυαστεί μετην πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηστην παρούσα μελέτη εξετάζεται καταρχήντο φροντιστήριο σε σχέση με τις στρατη-γικές επιλογής για την τριτοβάθμια εκπαί-δευση ενώ αναλύεται η κατάσταση πουεπικρατεί στην ελλάδα και επιχειρείται μίαπαρουσίαση του προβλήματος στις πραγμα-τικές του διαστάσειςμε την ίδρυση του πρώτου ελληνικού Πανε-πιστημίου του Πανεπιστημίου αθηνών δενυπήρχαν εισαγωγικές εξετάσεις Έτσι όταντο έτος 1837 δημοσιεύθηκε στην Eφημερίδατης Kυβερνήσεως το Bδ laquoΠερί προσωρινούκανονισμού του εν Aθήναις συστηθησο-μένου Πανεπιστημίουraquo1 δεν προβλέποντανκανενός είδους εισαγωγικές εξετάσεις σεσχέση με τις εγγραφές των νέων φοιτητών ονόμος όριζε απλά laquoΈκαστος μαθητήςιθαγενής χρεωστεί προ της εισόδου του ειςτο πανεπιστήμιον να εμφανίσει το απολυτή-ριον του από έν των εντός του κράτουςγυμνασίων raquo Η κατοχή λοιπόν του απολυ-τηρίου εξασφάλιζε το δικαίωμα εγγραφής

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Το φροντιστήριο και οι στρατηγικές επιλογήςγια την τριτοβάθμια εκπαίδευση

του Ιωάννη Ε ΠυργιωτάκηΠρώην Καθηγητή Πανεπιστημίου Κρήτης

42

στο πρώτο Πανεπιστήμιο της χώρας χωρίςκαμιά άλλη εξεταστική διαδικασία αξίζειμάλιστα να σημειωθεί ότι η εν γένει εκπαι-δευτική κατάσταση τροφοδοτούσε τη χώραμε μικρό μόνο αριθμό αποφοίτων του γυμνα-σίου και το Πανεπιστήμιο για να συγκεν-τρώσει ικανό αριθμό φοιτητών δεχότανlaquoτακτικούς ακροατάςraquo κατά τη δεκαετία όμως του 1920 συζητείταισοβαρά ο περιορισμός του αριθμού εισα-κτέων στο πανεπιστήμιο με την καθιέρωσηενός συστήματος εισαγωγικών εξετάσεωνκαι όταν το έτος 1932 ψηφίστηκε ο νόμοςlaquoΠερί οργανισμού του ΠανεπιστημίουΑθηνώνraquo2 καθιερώθηκαν οι εισαγωγικέςεξετάσεις3 με laquoκλειστό αριθμό εισακτέωνraquo(numerus clausus) Ο νόμος παρέμεινεανέπαφος ως προς αυτό παρόλο που πολύσύντομα ακολούθησε η τροποποίησή τουως προς άλλα σημεία4αυτή ακριβώς η θέσπιση του διαγωνισμούτων υποψηφίων για το πανεπιστήμιο μπορείνα θεωρηθεί η γενεσιουργός αιτία για τηλειτουργία των φροντιστηρίων με τηνκαθιέρωση του κλειστού αριθμού εισακτέωνπαρουσιάστηκε προφανώς άνοδος τωνφροντιστηρίων με αποτέλεσμα λίγα χρόνιααργότερα το 1940 να ψηφιστεί ειδικόςνόμος5 για να ρυθμίσει τα θέματα τηςλειτουργίας τους είναι προφανές ότι ηψήφιση ενός νόμου για τη ρύθμιση τωνσχετικών θεμάτων δεν θα ήταν απαραίτητηαν ο θεσμός του φροντιστηρίου δεν είχεαρχίσει να παίρνει μεγάλες διαστάσεις Όπωςσυνάγεται μάλιστα από τον εν λόγω νόμο ταφροντιστήρια αφορούσαν laquoεις τον κύκλοντων μαθημάτων της στοιχειώδους μέσηςανωτέρας και ανωτάτης εκπαιδεύσεωςraquoαπλώνονταν δηλαδή σε όλες τις βαθμίδες τηςεκπαίδευσης αυτό εξηγείται από το γεγονόςότι εισαγωγικές εξετάσεις ίσχυαν τότε όχιμόνο για τη μετάβαση από την δευτερο-βάθμια στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά

για όλη την έκταση του εκπαιδευτικούσυστήματος δηλαδή από το δημοτικό στογυμνάσιο και από το εξαετές γυμνάσιο για τιςανώτερες και τις ανώτατες σχολέςστο διάστημα μάλιστα αυτό και όσο ίσχυανοι εξετάσεις επιλογής από το δημοτικό προςτο γυμνάσιο είχαν αναπτυχθεί μεγάληςέκτασης φροντιστήρια για τους αποφοίτουςτου δημοτικού σχολείου που προορίζοντανγια το γυμνάσιο υπήρχαν μάλιστα καισχετικά βιβλία για την προετοιμασία τωνμαθητών όπως laquoτο κλειδί της επιτυχίας στογυμνάσιοraquo κοκ Όταν αργότερα το εξαετέςγυμνάσιο διαιρέθηκε σε δύο αυτόνοματριετή σχολεία γυμνάσιο και λύκειο και τοτριετές γυμνάσιο από επιλεκτικό σχολείο (μεεισαγωγικές εξετάσεις) μετατράπηκε σεσχολείο υποχρεωτικής φοίτησης με ελεύ-θερη πρόσβαση τα φροντιστήρια για τουςυποψηφίους του γυμνασίου μειώθηκανδραστικά και αναπτύχθηκαν στο σημείομετάβασης από το γυμνάσιο προς το λύκειοόπου οι εισαγωγικές εξετάσεις εξακολου-θούσαν να ισχύουν αργότερα με την καθιέ-ρωση της ελεύθερης πρόσβασης και για τολύκειο το φροντιστήριο μειώνεται και πάλιστο σημείο εκείνο και περιορίζεται κατάκύριο λόγο στην πρόσβαση προς την τριτο-βάθμια εκπαίδευση και κυρίως στις δύοτελευταίες τάξεις του λυκείου καθώςμάλιστα μετά από τη μεταρρύθμιση του1964 την άρση των οικονομικών και άλλωνπεριοριστικών φραγμών (κατάργηση τωνεξετάσεων από το γυμνάσιο στο λύκειο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ο φ Ρ Ο ν τ ι σ τ Η Ρ ι Ο κ α ι Ο ι σ τ Ρα τ Η γ ι κ ε σ ε Π ι λ Ο γ Η σ γ ι α τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι αε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 43

Η θέσπιση του διαγωνισμού των υποψηφίωνγια το πανεπιστήμιο μπορεί να θεωρηθεί ηγενεσιουργός αιτία για τη λειτουργία τωνφροντιστηρίων με την καθιέρωση του κλει-στού αριθμού εισακτέων παρουσιάστηκεπροφανώς άνοδος των φροντιστηρίων

επέκταση του εκπαιδευτικού δικτύου με τηνίδρυση νέων γυμνασίων και πανεπιστημίωνκλπ) άνοιξαν οι πύλες της εκπαίδευσης σταευρύτερα λαϊκά στρώματα απελευθερώθηκεμεγάλος μαθητικός πληθυσμός και ο αντα-γωνισμός για την τριτοβάθμια εκπαίδευσηέγινε ασφυκτικός Παρατηρείται λοιπόνιστορικά ότι το φροντιστήριο ως ενισχυ-τικός παραεκπαιδευτικός μηχανισμόςαναπτύσσεται πάντοτε στο ενδιάμεσομεταξύ δύο σχολείων όταν για τη μετάβασηαπό το ένα στο άλλο προβλέπονται εξετά-σεις επιλογής Έτσι το φροντιστήριο καθιερώθηκε ως ένα

είδος ανεπίσημου αλλά σοβαρού παράλ-ληλου σχολείου το οποίο παρεμβαίνειουσιαστικά στη ζωή των υποψηφίων γιαπανεπιστημιακές σπουδές σήμερα μάλισταπαρά τον πολλαπλασιασμό των φοιτητικώνθέσεων με την ίδρυση νέων πανεπιστημίωνκαι παρά τη φοιτητική διαρροή σε πανεπι-στήμια της αλλοδαπής η ζήτηση για πανε-πιστημιακή εκπαίδευση εξακολουθεί ναυπερβαίνει την προσφορά και η συσσώ-ρευση μεγάλου αριθμού υποψηφίων εξακο-λουθεί να επιτείνει τον ανταγωνισμό Όσοσκληρότερος μάλιστα γίνεται ο ανταγωνι-σμός αυτός τόσο περισσότερο δραστηριο-ποιούνται και πολλαπλασιάζονται ταφροντιστήρια και διευρύνεται η πελατείατους είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι απότη στιγμή που το φροντιστήριο γενικεύθηκεως ενισχυτικός μηχανισμός αναπτύχθηκε οθεσμός των laquoιδιαιτέρων μαθημάτωνraquo απότη στιγμή δηλαδή που το φροντιστήριογενικεύεται παύει να λειτουργεί διαφορο-ποιητικά και για να βελτιώσουν τη θέση τουςκάποιοι υποψήφιοι προσφεύγουν στο ιδιαί-τερο μάθημα που αναμένεται ότι θαπροσαρμοστεί στους δικούς τους ρυθμούςμάθησης και άρα θα αποδώσει περισσότερο μέσα από την κατάσταση αυτή το φροντι-στήριο ενσωματώθηκε πλέον στην κουλτούρα

των ελλήνων και η κοινή γνώμη έχει συνδέσειτην επιτυχία στο πανεπιστήμιο με την παρα-κολούθηση των φροντιστηρίων Ότανμάλιστα οι εξετάσεις δεν αποτελούν ενδολυ-κειακή υπόθεση αλλά διενεργούνται μετάαπό το λύκειο το τελευταίο περιέρχεται σεπλήρη ανυποληψία και εκλαμβάνεται απότους μαθητές ως τυπική διαδικασία την οποίαπρέπει να υποστούν προκειμένου να εξασφα-λίσουν το δικαίωμα συμμετοχής στις γενικέςεξετάσεις ακραία περίπτωση θεωρώ ότιαποτελούσε το σύστημα των τεσσάρων μαθη-μάτων με τις δέσμες το λύκειο είχε εξελιχθείόπως έχω γράψει και άλλη φορά laquoστοσχολείο των τεσσάρων μαθημάτων που διδά-σκονταν εκτός σχολείουraquo το γεγονός αυτό αδικεί το λύκειο καισυμβάλλει στην υποβάθμισή του κάτι πουμοιραία οδηγεί στην υπονόμευση του ρόλουτων καθηγητών με όλες τις αρνητικές επιπτώ-σεις που αυτό επιφέρει στην εκπλήρωση τουρόλου τους Πέραν όλων αυτών το laquoπαράλ-ληλο σχολείοraquo αντιστρατεύεται την αρχή τηςlaquoδωρεάν παιδείαςraquo και επιβαρύνει τον οικο-γενειακό προϋπολογισμό με δυσβάσταχτεςδαπάνες γιrsquo αυτό και κάθε κυβέρνηση κάθευπουργός Παιδείας φιλοδοξεί να το καταρ-γήσει και εξαγγέλλει μέτρα τα οποία πολύσύντομα αποδεικνύονται αναποτελεσματικάκαι ατελέσφορααπό όσα εκτέθηκαν παραπάνω γίνεται αντι-ληπτό ότι το φροντιστήριο εμφανίζεται μετην θέσπιση του laquonumerus claususraquo και τηνκαθιέρωση του διαγωνισμού για την εισα-γωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση καιδιογκώνεται με την άρση των εκπαιδευτικώνφραγμών την αύξηση των υποψηφίων γιατην τριτοβάθμια εκπαίδευση και την πίεσητου συνακόλουθου ανταγωνισμού Όπως θαφανεί παρακάτω ο ανταγωνισμός αυτόςείναι που αποτελεί την γενεσιουργό αιτίατου φροντιστηρίου και όχι οι ελλείψεις και ηατελέσφορη λειτουργία του λυκείου όπως

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ44

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

θεωρείται συνήθως για να κατανοηθεί αυτόείναι ανάγκη να αναζητήσομε τα βασικάδομικά στοιχεία της επιλογής για την τριτο-βάθμια εκπαίδευση αν λοιπόν αναλύσεικανείς τα διεθνή εκπαιδευτικά δεδομέναδιαπιστώνει ότι για την επιλογή στιςανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες διαμορ-φώνονται δύο εκπαιδευτικές στρατηγικές ηστρατηγική του πρώιμου αποκλεισμού και ηστρατηγική της ελεύθερης πρόσβασηςΗ στρατηγική του πρώιμου αποκλεισμούπροβαίνει σε οργανωτικά εκπαιδευτικάσχήματα μέσω των οποίων η επιλογή για τηντριτοβάθμια εκπαίδευση αρχίζει πολύ πρώιμαμε αποκλεισμό μεγάλης μερίδας του μαθη-τικού πληθυσμού από την πορεία για το πανε-πιστήμιο με βάση τη σχολική επίδοσηγίνεται από πολύ νωρίς (πχ για το γερμανικόεκπαιδευτικό σύστημα από την τετάρτη τάξητου δημοτικού) διάκριση των μαθητών που θασυνεχίσουν στο πανεπιστήμιο και αυτών πουθα αποκλεισθούν από την πορεία αυτή και θαστραφούν υποχρεωτικά προς την τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση Οι μαθητικοίαυτοί πληθυσμοί εντάσσονται κατόπιν σεδιαφορετικά σχολεία ανάλογα με την βαθμο-

λογία τους Έτσι από πολύ νωρίς μειώνεταισημαντικά ο αριθμός των υποψηφίων για τοπανεπιστήμιο ελαχιστοποιείται ο ανταγωνι-σμός και δεν προκύπτει έντονη η ανάγκη γιατο φροντιστήριο εννοείται ότι με τον τρόποαυτό πλήττονται τα χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα επειδή με τον πρώιμοαποκλεισμό τους το σχολικό σύστημα δεντους αφήνει χρόνο να αναπληρώσουν τιςελλείψεις και τα κενά που προκύπτουν από τοχαμηλό κοινωνικο-πολιτιστικό περιβάλλοντης οικογένειας Όσοι λοιπόν επικαλούνται τογερμανικό ή άλλο εκπαιδευτικό σύστημα ωςπρότυπο για την απουσία φροντιστηρίου θαπρέπει να καταλάβουν ότι με τη στρατηγικήεπιλογής που ακολουθείται πλήττονταικυρίως τα παιδιά των ασθενέστερων κοινω-νικο-οικονομικών στρωμάτων Έτσι όμως αντίνα απαλλάξουν τους μαθητές αυτούς από το

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ο φ Ρ Ο ν τ ι σ τ Η Ρ ι Ο κ α ι Ο ι σ τ Ρα τ Η γ ι κ ε σ ε Π ι λ Ο γ Η σ γ ι α τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι αε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 45

Σήμερα η ζήτηση για πανεπιστημιακή εκπαί-δευση εξακολουθεί να υπερβαίνει την προ-σφορά και η συσσώρευση μεγάλου αριθμούυποψηφίων εξακολουθεί να επιτείνει τονανταγωνισμό

κόστος των φροντιστηρίων ανακόπτουν τηνπορεία τους προς το πανεπιστήμιοσύμφωνα με τη δεύτερη στρατηγική αυτήτης ελεύθερης πρόσβασης η οποιαδήποτεδιάκριση του μαθητικού πληθυσμού και ηταξινόμηση των μαθητών σε διαφορετικάσχολεία αποφεύγεται όσο τον δυνατόνπερισσότερο κατά τον ίδιο τρόπο αναβάλ-λεται συστηματικά η όποια επιλεκτική διαδι-κασία κατά τη μετάβαση από την μιαεκπαιδευτική βαθμίδα στην άλλη και από τοένα σχολείο στο άλλο με τον τρόπο αυτόβοηθούνται και διευκολύνονται οι μαθητέςαπό τα χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικάστρώματα να καλύψουν την ενδεχόμενηεξελικτική και πολιτισμική τους υστέρησηνα αναπληρώσουν τα μαθησιακά τους κενάκαι τις ελλείψεις εκείνες που προκύπτουναπό το αποστερημένο συνήθως σε ερεθί-σματα οικογενειακό περιβάλλον για τοσκοπό αυτό προσφέρεται μάλιστα σε πολλέςπεριπτώσεις αντισταθμιστική αγωγή καιενισχυτική διδασκαλία με μεθοδικό καισυστηματικό τρόπο μέσα από τη στρατη-γική αυτή της απρόσκοπτης μετάβασηςενισχύονται τα παιδιά των χαμηλότερωνκοινωνικο-οικονομικών στρωμάτων ταοποία με τον τρόπο αυτόν ανέρχονται στηδευτεροβάθμια εκπαίδευση και αποφοιτούντελικά από το λύκειο Έτσι όμως πολλαπλα-σιάζονται οι υποψήφιοι συσσωρεύεταιμεγάλος πληθυσμός προ των πυλών τουπανεπιστημίου και ο ανταγωνισμός αυτόςοδηγεί αναπόφευκτα στους ακριβοπληρω-μένους παρα-εκπαιδευτικούς μηχανισμούςτα φροντιστήρια αντrsquo αυτού ωστόσο ηστρατηγική αυτή επιτρέπει σε πολλά παιδιάτων χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτωννα εισαχθούν στο πανεπιστήμιο και να ανέλ-θουν κοινωνικά μέσω της εκπαίδευσηςστην ελλάδα δεν εφαρμόστηκε ποτέ η στρα-τηγική του πρώιμου αποκλεισμού Πάνταδηλαδή υπήρχε ένα και μόνο σχολείο το

δημοτικό και μία και μόνη διέξοδος τογυμνάσιο βέβαια για πολλές δεκαετίες ημετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιοδεν ήταν απρόσκοπτη αφού υπήρχαν οιεισαγωγικές εξετάσεις κι αυτό λειτουργούσεκατά κάποιον τρόπο ανασταλτικά Όμως μεαφορμή την μεταρρύθμιση του 1964ήρθησαν βαθμιαία οι εξεταστικοί φραγμοίτόσο από το δημοτικό προς το γυμνάσιοόσο και από το γυμνάσιο προς το λύκειο καικαθιερώθηκε με τον τρόπο αυτόν η απρό-σκοπτη πρόσβαση αυτό σε συνδυασμό μετην laquoδωρεάν παιδείαraquo και την εξάπλωση τηςεκπαίδευσης που επιτεύχθηκε με διάφοραμέτρα επέφερε τη μεγάλη εκπαιδευτικήαλλαγή της χώρας και μαζί της την καθιέ-ρωση του φροντιστηρίου μέσα από την παράθεση της μιας και τηςάλλης στρατηγικής διαπιστώνεται λοιπόνότι το φροντιστήριο αποτελεί δομικό χαρα-κτηριστικό του εκπαιδευτικού μας συστή-ματος και προκύπτει ως απόρροια τηςστρατηγικής που εφαρμόζεται για τηνεπιλογή στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηακριβώς για το λόγο αυτό δεν είναι εύκολονα εκλείψει εάν δεν επέλθουν οι ανάλογεςδομικές αλλαγές που εν προκειμένωαφορούν τον τρόπο επιλογής για τιςανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες κάθεάλλη προσπάθεια αντιπαρατίθεται με τασυμπτώματα και όχι με τις δομικές μετα-βολές γιrsquo αυτό και είναι καταδικασμένη ναπαραμείνει ατελέσφορηαπό τα παραπάνω προκύπτουν μερικέςβασικές διαπιστώσεις εξαιρετικά ενδιαφέ-ρουσες για τη χάραξη της εκπαιδευτικήπολιτικής διαπιστώνεται λοιπόν ότι τοφροντιστήριο το οποίο ακυρώνει όντως τηδωρεάν παιδεία σήμερα δεν προκύπτει εντοις πράγμασι ως συνέπεια των ατελειών καιτων ελλείψεων του λυκείου ή τουλάχιστονόχι μόνο εξαιτίας αυτών χαρακτηριστικόπαράδειγμα που επικυρώνει την άποψή μας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ46

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ο φ Ρ Ο ν τ ι σ τ Η Ρ ι Ο κ α ι Ο ι σ τ Ρα τ Η γ ι κ ε σ ε Π ι λ Ο γ Η σ γ ι α τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι αε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 47

αυτή αποτελεί τα εκπαιδευτικό σύστηματης ιαπωνίας που στην οργανωτική τουδομή είναι ακριβώς ίδιο με το ελληνικό Οαριθμός των ωρών φοίτησης και ο τρόποςτης εσωτερικής του λειτουργίας είναι οπλέον κατάλληλος για το θέμα που μαςενδιαφέρει εδώ αυτό εξάλλου το εκπαιδευ-τικό σύστημα επικαλούνται όλοι οιυπουργοί Παιδείας του κόσμου όταν θέλουννα προσθέσουν περισσότερη εργασία στασχολεία τους και να τα αναβαθμίσουνποιοτικά Όμως στη χώρα αυτή με ένα πολύκαλά οργανωμένο λύκειο το yuku όπωςονομάζεται στα ιαπωνικά το φροντιστήριοβρίσκεται σε μεγαλύτερη ακόμη έξαρση απόότι στην ελλάδαωστόσο η αλλαγή στρατηγικής και η εφαρ-μογή του πρώιμου αποκλεισμού θα πλήξειβαρύτατα τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώ-ματα των οποίων η πρόσβαση στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση θα μειωθεί δραστικάΈτσι κάθε προσπάθεια για την πολυσυζη-τημένη κατάργηση των φροντιστηρίων ήθα παραμείνει μάταια και ατελέσφορη ή ανπροβεί στην αλλαγή της επιλεκτικής διαδι-κασίας θα τελεσφορήσει πλήττοντας όμωςτα χαμηλά κοινωνικά στρώματα με άλλαλόγια εν ονόματι της οικονομικής τουςανακούφισης από το οικονομικό βάρος τωνφροντιστηρίων τα χαμηλά κοινωνικάστρώματα θα δεχτούν ένα άλλο πλήγμαοδυνηρότερο από το προηγούμενο ηπρόσβασή τους στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση θα καταστεί εξαιρετικά πολύ

δύσκολη και τα ποσοστά πρόσβασης θαμειωθούν δραστικάτο ερώτημα που ανακύπτει με το κλείσιμοτης εισήγησης αυτής είναι laquoκαι τι μέλλειγενέσθαιraquo δεν υπάρχει καμιά ελπίδα καμιάδυνατότητα για την Πολιτεία να περιορίσειτουλάχιστον τις δαπάνες των φροντιστηρίωνμια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που ενδια-φέρεται όντως για την ενίσχυση τωνχαμηλών στρωμάτων έχει κατά την αντί-ληψή μας δύο δυνατότητεςΠρώτον να συμβάλει σε μία σοβαρή εσωτε-ρική αναβάθμιση του λυκείου της οποίας ηποιότητα θα αυξήσει τις πιθανότητες επιτυ-χίας για τα παιδιά εκείνα που δεν μπορούν ναπροσφύγουν στο φροντιστήριο στο σημείοαυτό θα πρέπει να υιοθετηθούν στοιχεία πουβρίσκουμε σήμερα στο φροντιστήριο όπωςτα μικρά τμήματα οι ειδικευμένοι καθηγητέςστα επιμέρους αντικείμενα (πχ μόνο γεωμε-τρία μόνο Άλγεβρα κλπ) οι πιο ουσιαστικέςσχέσεις δασκάλων-μαθητών κλπδεύτερον να δημιουργήσει ενισχυτικάτμήματα μέσα στα ίδια τα σχολεία του δημο-σίου ώστε να μπορούν να προσφεύγουν σrsquoαυτά όσα παιδιά έχουν ανάγκη το γεγονόςότι τα μεταλυκειακά τμήματα που εφαρμό-στηκαν κάποτε καθώς και η ενισχυτικήδιδασκαλία που εξακολουθεί να λειτουργείκατά κάποιον τρόπο δεν απέδωσαν δεναποτελεί λόγο να καταργηθούν αποτελείκίνητρο για την αναβάθμισή τους

Σημειώσεις[1] βδ laquoΠερί προσωρινού κανονισμού του εν Αθήναις συστηθεισομένου Πανεπιστημίουraquo εφημερίς της κυβερνήσεως

αριθ 16 1426 Aπριλίου 1837 σελ 17-21

[2] ν5343 φεκ 862331932

[3] ν5343 φεκ 862331932 άρθρο 11

[4] ν 5583 φεκ 18831832

[5] αναγκαστικός νόμος 2545 laquoπερί ιδιωτικών σχολείων φροντιστηρίων και οικοτροφείωνraquo 1940 Η μόνη τροπο-ποίηση του νόμου έγινε πάλι με τον αναγκαστικό νόμο της επόμενης δικτατορίας νόμος 2841968

κάθε σύστημααξιολόγησης ανα-μένεται να παρέ-χει πληροφορίεςπου μπορούν ναχρησιμοποιηθούνστη λήψη συγκε-κριμένων αποφά-σεων στο πλαίσιο

αυτό θεωρείται σημαντικός ο έλεγχος τηςερμηνευτικής εγκυρότητας κάθε μηχανισμούαξιολόγησης αφού πέρα από την ανάγκησυγκέντρωσης πληροφοριών που αφορούντο υπό εξέταση γνώρισμα είναι σημαντικόνα μπορούμε να ελέγξουμε και τον τρόπομε τον οποίο τελικά αξιοποιούνται τα δεδο-μένα που συγκεντρώνονται από την αξιο-λόγηση στο άρθρο αυτό παρουσιάζονταιτα αποτελέσματα μίας μετα-αξιολογικήςέρευνας με αντικείμενο τις Παγκύπριες εξε-τάσεις (Πε) η οποία επικεντρώθηκε κυρίωςστον τρόπο αξιοποίησης των δεδομένων πουπροκύπτουν από αυτό το σύστημα αξιολό-γησης υποψήφιων φοιτητώνΠρέπει καταρχήν να γνωρίζουμε ότι υπάρ-χουν διάφορα συστήματα αξιολόγησηςυποψήφιων φοιτητών Ορισμένα από αυτάαποσκοπούν στη συγκέντρωση πληροφο-ριών γύρω από τις διδακτικές ανάγκες τωνυποψηφίων με βάση τις οποίες θα καταρτι-στούν στη συνέχεια τα κατάλληλα προγράμ-ματα στήριξης τα συστήματα αυτάεπιδιώκουν να εξυπηρετήσουν το διαμορ-φωτικό (formative) σκοπό της αξιολόγησης

αντίθετα στην περίπτωση των Πε οιπληροφορίες που συγκεντρώνονται προορί-ζονται για σύγκριση των υποψηφίων τοερώτημα που προκύπτει σχετικά με τησυγκριτική αξιολόγηση είναι κατά πόσον τοσύστημα αξιολόγησης μπορεί να οδηγήσεισε επιλογή των πιο ικανών υποψήφιωνφοιτητών ως προς τις διδακτικές απαιτήσειςτου προγράμματος σπουδών που πρόκειταινα παρακολουθήσουνΗ σύγχρονη βιβλιογραφία αναγνωρίζει τησημασία τόσο της διαμορφωτικής όσο καιτης συγκριτικής αξιολόγησης παράλληλαόμως επισημαίνει τις δυσκολίες επίτευξηςτων δύο αυτών σκοπών με τη χρήση ενός καιμόνο μηχανισμού (Harlen amp James 1997Scheerens Glas amp Thomas 2003) Η έρευναστο χώρο της εκπαιδευτικής αξιολόγησηςφανερώνει ότι η κατάρτιση και η εφαρμογήτων εργαλείων αξιολόγησης όπως και ηχρήση κάθε συγκεκριμένου τρόπουανάλυσης και ερμηνείας των δεδομένων πουπροκύπτουν από αυτήν καθορίζονται απότο σκοπό για τον οποίο διενεργείται η αξιο-λόγηση για παράδειγμα η συγγραφή δοκι-μίου που αναμένεται να εξυπηρετήσεισυγκριτικό σκοπό πρέπει να περιλαμβάνειέργα με υψηλό δείκτη διάκρισης ώστε ναείναι δυνατή η επιλογή των πιο ικανών απότους υποψήφιους φοιτητές αντίθετα έναδοκίμιο που εξυπηρετεί διαμορφωτικόσκοπό αναμένεται να περιλαμβάνει έργαπου καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ικανοτήτωνώστε να μπορεί να φέρει στην επιφάνεια τις

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Η αποτελεσματικότητα των ΠαγκύπριωνΕξετάσεων ως μηχανισμού συγκριτικής

αξιολόγησηςτου Λεωνίδα ΚυριακίδηΠανεπιστήμιο Κύπρου

48

ανάγκες κάθε υποψήφιου ανεξάρτητα απότις ικανότητές τουστο πλαίσιο αυτό η ερευνητική μας ομάδααποφάσισε να προβεί σε μετα-αξιολόγησητων Πε λαμβάνοντας υπόψη το συγκριτικότους στόχο στο άρθρο αυτό παρουσιάζονταισυνοπτικά τα σημαντικότερα αποτελέσματατης έρευνας η οποία εξετάζει τα βασικάστοιχεία εγκυρότητας και αξιοπιστίας τωνΠε που σχετίζονται με το συγκριτικό τουςστόχο και τα οποία αναφέρονται στηνπροβλεπτική ικανότητα και διακριτικότητατου συγκεκριμένου μηχανισμού αξιολό-γησης Η αποτελεσματικότητα των Πεκρίνεται από τη σύγκριση με τις αντίστοιχεςπληροφορίες που θα μπορούσε να συγκεν-τρώνει το εκπαιδευτικό μας σύστημα απότους σχολικούς βαθμούς με τον τρόποαυτό εξετάζεται αν το σύστημα των Πεπροσφέρει πληροφορίες που δεν προκύ-πτουν από τους σχολικούς βαθμούς το δείγμα της έρευνας αποτελείται απόολόκληρο τον πληθυσμό των αποφοίτωναπό τα δημόσια σχολεία της κύπρου για τασχολικά έτη 2005-2006 και 2006-2007 αυτόμας δίνει τη δυνατότητα να ελέγξουμε τηνεσωτερική εγκυρότητα των αποτελεσμάτωντης μετα-αξιολόγησης αφού διεξήχθηκανξεχωριστές αναλύσεις για κάθε σχολικήχρονιά και διαπιστώθηκε ότι προέκυψανανάλογα αποτελέσματα

Τα σημαντικότερα αποτελέσματα τηςμετα-αξιολόγησης τα βασικά αποτελέσματα της μετα-αξιολό-γησης συνοψίζονται πιο κάτω Πρώτον η προβλεπτική εγκυρότητα των Πεφαίνεται να είναι ικανοποιητική με χρήσηπολυεπίπεδων μοντέλων ανάλυσης διαπι-στώθηκε ότι ο βαθμός πρόσβασης πουπροκύπτει από τις Πε επιτρέπει να προβλε-φθούν στοιχεία σχετικά με μια σειρά απόμεταβλητές που αναφέρονται στην ακαδη-

μαϊκή επιτυχία από τα στοιχεία που συγκεν-τρώθηκαν για τους φοιτητές του Πανεπι-στημίου κύπρου και του τεΠακ που ήταντελειόφοιτοι τις δύο χρονιές που καλύπτει ηέρευνα φαίνεται ότι ο βαθμός πρόσβασηςεπιτρέπει να προβλέψουμε σε στατιστικάσημαντικό βαθμόα) το μέσο όρο της βαθμολογίας των

φοιτητών στο πανεπιστήμιο (σταθμικόμέσο όρο)

β) τον αριθμό μαθημάτων στα οποία θααποτύχουν κατά τη φοίτησή τους στοπανεπιστήμιο

γ) τη δυνατότητά τους να επαναλάβουνεπιτυχώς μαθήματα στα οποία αρχικάείχαν αποτύχει και

δ) την πιθανότητα να εγκαταλείψουν τιςσπουδές τους

αντίθετα φάνηκε ότι ο μέσος όρος τωνσχολικών βαθμών (που προκύπτει από τουςβαθμούς των τριών τριμήνων της γ΄λυκείου) δεν προβλέπει σε στατιστικάσημαντικό βαθμό καμιά από τις πιο πάνωμεταβλητές γενικά τα αποτελέσματα αυτάσυνάδουν με τα αποτελέσματα δύο άλλωνερευνών που διερευνούσαν την επίδρασητου σχολείου στην ακαδημαϊκή και επαγγελ-ματική εξέλιξη των αποφοίτων των λυκείων(Kyriakides Antoniou amp Maltezou 2009Kyriakides amp Creemers 2008)δεύτερον η διαδικασία αναγωγής τωνβαθμολογιών οδηγεί σε βελτίωση τηςδιακριτικότητας των Πε χωρίς να θέτει σεμειονεκτική θέση καμιά ομάδα υποψήφιων

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α Π Ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ O τ Η τ α τ ω ν Π α γ κ Y Π Ρ ι ω ν ε ξ ε τ A σ ε ω ν ω σ μ Η χ α ν ι σ μ Ο υ σ υ γ κ Ρ ι τ ι κ Η σ α ξ ι Ο λ Ο γ Η σ Η σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 49

Το ερώτημα σχετικά με τη συγκριτική αξιο-λόγηση είναι κατά πόσον το σύστημα μπορείνα οδηγήσει σε επιλογή των πιο ικανών υπο-ψήφιων φοιτητών ως προς τις διδακτικέςαπαιτήσεις του προγράμματος σπουδών πουπρόκειται να παρακολουθήσουν

φοιτητών συγκρίνοντας τη διαδικασίααναγωγής που χρησιμοποιείται στην κύπρομε αντίστοιχες διαδικασίες που χρησιμοποι-ούνται διεθνώς και στηρίζονται στη χρήσησύγχρονων θεωριών μέτρησης (ItemResponse Theory) διαπιστώνουμε ότιέχουμε ανάλογα αποτελέσματα (οι συντελε-στές συσχέτισης ξεπερνούν το 090) αντί-θετα η έρευνα έδειξε ότι η διακριτικήικανότητα των σχολικών βαθμών είναι ιδιαί-τερα χαμηλή αφενός ένας μεγάλος αριθμόςμαθητών εμφανίζεται να έχει ιδιαίτεραυψηλούς βαθμούς για παράδειγμα 4 τωναποφοίτων λυκείου είχαν βαθμολογία ίση ήμεγαλύτερη του 197520 αφετέρου χρησι-μοποιώντας το γενικό βαθμό του απολυτη-ρίου φάνηκε ότι είναι πρακτικά αδύνατο ναγίνει κατανομή υποψηφίων στις περισσό-τερες σχολές και τμήματα λόγω ισοβαθμιώντο φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε και στιςδύο χρονιές για τις οποίες συγκεντρώθηκαντα σχετικά δεδομένα στη συνέχεια παραθέ-τουμε ενδεικτικά μερικά παραδείγματα πουαφορούν το σχολικό έτος 2006-2007α) για τις τελευταίες δύο θέσεις του

τμήματος βιολογίας του Πανεπιστημίουκύπρου ισοβαθμούσαν 9 άτομα (μεβαθμό 1967)

β) δεκαέξι υποψήφιοι του τμήματος μαθη-ματικών και στατιστικής του Πανεπιστη-μίου κύπρου θα διεκδικούσαν με ίσηβαθμολογία τις τελευταίες τρεις θέσειςτου τμήματος

γ) δύο υποψήφιοι με γενικό βαθμό απολυ-

τήριου 20 θα διεκδικούσαν τη διαθέσιμημοναδική θέση του τμήματος στρατολο-γίας (στρατιωτική σχολή αξιωματικώνσωμάτων)

τρίτον παρατηρήθηκε ότι σε περιπτώσειςπου ήταν δυνατή η επιλογή υποψηφίων μεβάση τους σχολικούς βαθμούς ένα σημαν-τικό ποσοστό μαθητών που εξασφάλισεθέση μέσω των Πε δεν θα εξασφάλιζε θέσημε βάση τους σχολικούς τους βαθμούς γιαπαράδειγμα το 37 των υποψηφίων πουεξασφάλισαν θέση σε μια από τις ιατρικέςσχολές της ελλάδας το 2005-2006 δεν θαεπιλέγονταν επίσης διαφάνηκε ότι σημαν-τικό ποσοστό μαθητών που θα ευνοούντανπροέρχονταν από συγκεκριμένα σχολεία γιαπαράδειγμα από τους 8 μαθητές ενόςσχολείου που δήλωσαν την ιατρική ωςπρώτη προτίμηση και δεν εξασφάλισανθέση οι 4 θα επιλέγονταν αν κριτήριοεπιλογής ήταν οι σχολικοί βαθμοί στοσημείο αυτό αξίζει να τονιστεί ότι η πολυε-πίπεδη ανάλυση έδειξε πως η φοίτηση σεσυγκεκριμένο σχολείο ερμηνεύει μέρος τηςαπόκλισης που αφορά στην ασυμφωνίασχολικών βαθμών και εξετάσεων το αποτέ-λεσμα αυτό φανερώνει ότι ενδεχόμενηχρήση των σχολικών βαθμών για σκοπούςεπιλογής φοιτητών θα θέσει σε ευνοϊκή θέσημαθητές που φοιτούν σε συγκεκριμένασχολεία και άρα θα χαρακτηρίζεται από μιαςμορφής εύνοιας προς μια ομάδα μαθητών τέταρτον η διαδικασία κατάρτισης δοκιμίωνπου ακολουθείται σήμερα δεν εξασφαλίζεισε μεγάλο βαθμό την εγκυρότητα περιεχο-μένου και την αντιπροσωπευτικότητα τωνεξετάσεων Η ερευνητική ομάδα επισημαίνειτην ανάγκη ανάπτυξης προδιαγραφών ώστενα εξασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητατων δοκιμίων αλλά και να ελέγχεται η αντι-προσωπευτικότητα των Πε εντοπίστηκανεξάλλου σοβαρά προβλήματα σχετικά με τιςοδηγίες διόρθωσης των δοκιμίων που

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ50

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

O βαθμός πρόσβασης που προκύπτει από τιςΠαγκύπριες Εξετάσεις αντίθετα προς τομέσο όρο των σχολικών βαθμών επιτρέπει ναπροβλεφθούν στοιχεία σχετικά με μια σειράαπό μεταβλητές που αναφέρονται στην ακα-δημαϊκή επιτυχία

αναφέρονται κυρίως σε αναμενόμενες ορθέςαπαντήσεις Οι οδηγίες διόρθωσης τωνδοκιμίων πρέπει να αναφέρονται στιςγνωστικές δεξιότητες που αξιολογεί η κάθεάσκηση έτσι ώστε να βελτιωθεί η εσωτερικήαξιοπιστία των Πε και να υποχωρήσει τοφαινόμενο της αναβαθμολόγησης

Ερμηνεία των αποτελεσμάτων και εισηγή-σεις για αλλαγές στο υφιστάμενο σύστημααξιολόγησηςτα αποτελέσματα της μετα-αξιολόγησηςδείχνουν ότι το υφιστάμενο σύστημαεπιλογής υποψηφίων έχει ικανοποιητικούςδείκτες διακριτικότητας και προβλεπτικήςεγκυρότητας ενώ παράλληλα διαφαίνεταιότι η αντικατάστασή του με ένα σύστημαβασισμένο στους σχολικούς βαθμούς θαδημιουργούσε προβλήματα στη διαδικασίαεπιλογής υποψηφίων ακόμη τα αποτελέ-σματα της μελέτης δείχνουν ότι ένασύστημα αξιολόγησης που θα στηριζότανστη χρήση των σχολικών βαθμών θα είχεχαμηλή προβλεπτική εγκυρότητα και θαευνοούσε παράγοντες ανεξάρτητους από τιςικανότητες των υποψηφίων όπως το

σχολείο στο οποίο φοιτούν αυτό οφείλεταιστο γεγονός ότι η αξιολόγηση του μαθητήαπό τον εκπαιδευτικό εξυπηρετεί διαφορε-τικό σκοπό και άρα οι βαθμοί διαφορετικώνσχολείων δεν αναμένεται να είναι άμεσασυγκρίσιμοι στο σημείο αυτό επισημαίνουμεότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν έχεικαθορίσει δείκτες απόδοσης και άρα δενείναι δυνατή η συγκρισιμότητα των αξιολο-γήσεων των εκπαιδευτικών λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω αποτελέ-σματα παρουσιάζουμε μία σειρά απόσενάρια αλλαγών που μπορούν να εφαρμο-στούν στο σύστημα αξιολόγησης υποψή-φιων φοιτητών αρχικά αναφέρονται

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α Π Ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ O τ Η τ α τ ω ν Π α γ κ Y Π Ρ ι ω ν ε ξ ε τ A σ ε ω ν ω σ μ Η χ α ν ι σ μ Ο υ σ υ γ κ Ρ ι τ ι κ Η σ α ξ ι Ο λ Ο γ Η σ Η σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 51

Η διαδικασία κατάρτισης δοκιμίων που ακο-λουθείται σήμερα δεν εξασφαλίζει σε μεγάλοβαθμό την εγκυρότητα περιεχομένου και τηναντιπροσωπευτικότητα των εξετάσεωνΕντοπίστηκαν εξάλλου προβλήματα σχετικάμε τις οδηγίες διόρθωσης των δοκιμίων πουαναφέρονται κυρίως σε αναμενόμενες ορθέςαπαντήσεις

σενάρια που δεν προϋποθέτουν σημαντικέςαλλαγές στο σύστημα πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση σταδιακά γίνεταιαναφορά σε σενάρια που προϋποθέτουνπερισσότερες και δραστικότερες αλλαγέςσημειώνεται ότι η υιοθέτηση ενός σεναρίουδεν αποκλείει την υιοθέτηση επιμέρουςπτυχών ενός άλλου

Σενάριο Α Εσωτερικές αλλαγές που αφορούντη διαδικασία κατάρτισης των δοκιμίων και τηνερμηνεία των δεδομένων που συγκεντρώνονται1 Προτού καταρτιστούν τα δοκίμια πρέπει να

αναπτύσσεται ο πίνακας προδιαγραφώντου κάθε δοκιμίου ώστε να εξασφαλίζεταιη αντιπροσωπευτικότητά του

2 να μελετηθεί η δυνατότητα ανάπτυξηςτράπεζας ερωτήσεων που θα μπορείύστερα από ένα διάστημα 4-5 ετών νααξιοποιηθεί για σκοπούς κατάρτισηςδοκιμίων Παρόλο που μια τέτοιααλλαγή συνεπάγεται οικονομικό κόστοςθα βοηθήσει σημαντικά α) στην κατάρ-τιση δοκιμίων που θα διακρίνονται απόεγκυρότητα περιεχομένου και β) σεσημαντική μείωση των λαθών στιςερωτήσεις και τις ασκήσεις που θα περι-λαμβάνονται στα τελικά δοκίμια

3 να συμπεριληφθούν στα εξεταστικάδοκίμια και ζητήματα που επιτρέπουν τημέτρηση συγκεκριμένων γνωστικώνδεξιοτήτων ιδιαίτερης σημασίας για μιαεπιτυχημένη φοίτηση στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση για παράδειγμα σε έναδοκίμιο μαθηματικών που αφορά στιςεπιδόσεις των υποψηφίων στη γεωμετρίαθα μπορούσαν να συμπεριληφθούν ζητή-ματα μέτρησης χωρικού συλλογισμούγια να γίνει αυτό πρέπει προηγουμένωςνα ληφθούν αποφάσεις για το πώς θαεμπλουτιστεί ο πίνακας προδιαγραφώντου κάθε δοκιμίου ώστε να περιλαμ-βάνει και ανάλογα γνωστικά έργα

Σενάριο Β Δυνατότητα μεταφοράς βαθμολο-γίας σε ένα γνωστικό αντικείμενο από μιαχρονιά στην αμέσως επόμενηυποψήφιοι που αποφασίζουν να παρακα-θίσουν ξανά σε εξέταση θα μπορούνταυτόχρονα με την αίτησή τους να επιλέ-γουν σε ποια μαθήματα επιθυμούν ναεξεταστούν και σε ποια επιθυμούν ναμεταφέρουν τις βαθμολογίες που εξασφά-λισαν κατά την προηγούμενη χρονιά μετον τρόπο αυτό θα βελτιωθεί η εξωτερικήαξιοπιστία των Πε και θα διορθώνονταισφάλματα που μπορεί να προέκυψαν λόγωεξωγενών προς την εξέταση παραγόντων(πχ υποψήφιοι που έτυχε να αντιμετωπί-ζουν ένα σοβαρό πρόβλημα την ημέρα τηςεξέτασης) για να είναι ldquoδίκαιηrdquo η μετα-φορά βαθμολογιών πρέπει να εξισώνονταιοι κλίμακες που προέκυψαν από ταδοκίμια που δόθηκαν σε δύο διαδοχικέςσχολικές χρονιές για να επιτευχθείεξίσωση θα αναλύονται τα αποτελέσματαανά ερώτηση με τη βοήθεια τηςσύγχρονης θεωρίας μέτρησης

Σενάριο Γ Επιλογή των υποψηφίων με βάσητα αποτελέσματα τόσο των Παγκύπριων Εξε-τάσεων όσο και των αξιολογήσεων των εκ-παιδευτικώνΗ χρήση περισσότερων από μιας πηγήςδεδομένων επιτρέπει τον έλεγχο της εσωτε-ρικής εγκυρότητας της μέτρησης επιπλέονμε τον τρόπο αυτό εμπλέκεται στη μέτρησηκαι ο εκπαιδευτικός που είναι γνώστης τωνικανοτήτων των μαθητών του αφού στοδιάστημα μιας ολόκληρης χρονιάς έχειπολλές ενδείξεις για τις γνώσεις και δεξιό-τητές τους υπάρχουν όμως δύο κίνδυνοιπου πρέπει να αντιμετωπιστούν Πρώτον οι συνολικές βαθμολογίες τωνεκπαιδευτικών έχουν συγκριτική μορφήΌμως λόγω του ότι ο κάθε εκπαιδευτικόςέρχεται σε επαφή με ένα μέρος μόνο του

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ52

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

πληθυσμού (δηλαδή των υποψηφίων γιαεισδοχή στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευ-τικά ιδρύματα) οι βαθμολογίες που δίνονταιαπό διαφορετικούς εκπαιδευτικούς δεν είναισυγκρίσιμες για να αντιμετωπιστεί τοπρόβλημα αυτό χρειάζεται να καθοριστούνμε ξεκάθαρο και αναλυτικό τρόπο δείκτεςαπόδοσης σε κάθε γνωστικό αντικείμενο καινα βαθμολογεί ο εκπαιδευτικός με χρήσηκριτηριακών μορφών αξιολόγησης λαμβά-νοντας υπόψη τους δείκτες απόδοσης κάθεαντικειμένου επιπλέον πρέπει να προηγηθείεντατική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στηχρήση των επιμέρους αυτών κριτηρίων ώστενα είναι δυνατή η συγκέντρωση κατάλληλωνδεδομένων και ο έλεγχος της συγκρισιμό-τητας των αξιολογήσεων τέλος χρειάζεταινα εξισωθούν τα δεδομένα που προκύπτουναπό τους εκπαιδευτικούς σε σχέση με ένακριτήριο με τα δεδομένα που συγκεντρώ-νονται από τις αντίστοιχες ασκήσεις τουεξεταστικού δοκιμίου των Πε με τον τρόποαυτό δεν επιτυγχάνεται μόνο η ανάπτυξηψυχομετρικά κατάλληλων κλιμάκων αλλάπαρέχεται και η δυνατότητα να ελέγχεται ηποιότητα των δεδομένων των εκπαιδευτικώνκαι να εντοπίζονται πιθανές προκαταλήψεις στο σημείο αυτό τονίζεται ότι ο δεύτεροςκίνδυνος του σεναρίου αυτού προκαλείταιαπό την ύπαρξη σκόπιμων ή μη προκαταλή-ψεων εκ μέρους των εκπαιδευτικών κάτι πουδημιουργεί έλλειψη εμπιστοσύνης στη διαδι-κασία επιλογής Ο έλεγχος της ύπαρξηςπροκατάληψης επιτυγχάνεται αν τα δεδο-μένα αναλυθούν με τη βοήθεια τεχνικών τηςσύγχρονης θεωρίας μέτρησης που επιτρέ-πουν τον εντοπισμό προκατάληψης (DIFtechniques) ανατροφοδότηση θα μπορεί ναπαρέχεται τόσο συλλογικά στους εκπαιδευ-τικούς για σκοπούς επιμόρφωσης όσο καιατομικά στον κάθε εκπαιδευτικό για νααντιληφθεί και να ελέγξει τυχόν προκατα-λήψεις του (σκόπιμες ή μη) Έτσι αναπτύσ-

σεται κουλτούρα λογοδότησης των εκπαι-δευτικών ως προς την ποιότητα των αξιολο-γήσεών τουςσημειώνεται ακόμη ότι στην περίπτωσηυποψηφίων που αποφοίτησαν εδώ καιαρκετά χρόνια από το σχολείο δεν πρέπει ναλαμβάνεται υπόψη η αξιολόγηση του εκπαι-δευτικού Έρευνες δείχνουν πως αυτή ηομάδα υποψήφιων φοιτητών αποτελείταικυρίως από άτομα που προέρχονται απόχαμηλά κοινωνικά στρώματα και που γιαδιάφορους λόγους δεν είχαν την ευκαιρία ναεπικεντρωθούν στις σπουδές τους όταν ήτανμαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσηςμε την εισήγηση αυτή παρέχεται η δυνατό-τητα στα άτομα αυτά να διεκδικήσουν θέσηανεξάρτητα του ποια ήταν η επίδοσή τουςστο σχολείο μια τέτοια προσέγγιση συνάδειμε την ανάγκη παροχής ίσων εκπαιδευτικώνευκαιριών σε ομάδες που προέρχονται απόχαμηλά κοινωνικό-οικονομικά στρώματα τελειώνοντας επισημαίνουμε ότι ορισμένεςπροτάσεις που υποστηρίζουν την υιοθέτησηδύο άλλων σεναρίων σκόπιμα δεν έχουνσυμπεριληφθεί στο παρόν άρθρο το πρώτοαπό τα σενάρια αυτά υποστηρίζει την πλήρηκατάργηση των Πε και την αξιολόγησηαποκλειστικά από τους εκπαιδευτικούς κάτιμε το οποίο διαφωνούμε πλήρωςθεωρώντας ότι δημιουργεί περισσότεραπροβλήματα από όσα υπάρχουν σήμερα(δυσκολία στη συγκρισιμότητα των αξιολο-γήσεων των εκπαιδευτικών και αδυναμία

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α Π Ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ O τ Η τ α τ ω ν Π α γ κ Y Π Ρ ι ω ν ε ξ ε τ A σ ε ω ν ω σ μ Η χ α ν ι σ μ Ο υ σ υ γ κ Ρ ι τ ι κ Η σ α ξ ι Ο λ Ο γ Η σ Η σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 53

Το υφιστάμενο σύστημα επιλογής υποψηφίωνέχει ικανοποιητικούς δείκτες διακριτικότηταςκαι προβλεπτικής εγκυρότητας ενώ παράλ-ληλα διαφαίνεται ότι η αντικατάστασή τουμε ένα σύστημα βασισμένο στους σχολικούςβαθμούς θα δημιουργούσε προβλήματα στηδιαδικασία επιλογής υποψηφίων

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ54

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

εντοπισμού των πιθανών προκαταλήψεωνσκόπιμων ή όχι) επιπλέον εφόσον οι εκπαι-δευτικοί αξιολογούν διαφορετικές ομάδεςμαθητών δεν είναι δυνατή η εξίσωση τωνβαθμολογιών επομένως ούτε και η χρήσηαυτού του συστήματος αξιολόγησης γιασυγκριτικούς σκοπούςτο δεύτερο σενάριο που αποκλείουμε είναι ηπρόταση να γίνονται οι εξετάσεις στο τέλος τηςβ΄ και της γ΄ τάξης λυκείου και να συνυπολο-γίζονται οι δύο βαθμολογίες κατά την επιλογήτων φοιτητών ανωτέρων και ανώτατων εκπαι-δευτικών ιδρυμάτων με τον τρόπο αυτό είναιπιθανόν να επιλυθούν προβλήματα πουαφορούν στην εξωτερική αξιοπιστία των Πεδημιουργείται όμως σοβαρός κίνδυνος νααρχίσει το αναλυτικό πρόγραμμα του λυκείουνα καθορίζεται από το σύστημα εξέτασης καινα δημιουργηθούν προβλήματα στη διδα-σκαλία των μαθημάτων που δεν είναι εξεταζό-μενα ακόμη ένα αντεπιχείρημα για μια τέτοιααλλαγή αφορά το λόγο για τον οποίο γίνονταιοι Πε αυτό που μας ενδιαφέρει τελικά είναι ναεντοπίσουμε αν ο υποψήφιος κατέχει σε ικανο-ποιητικό βαθμό τις προαπαιτούμενες γνώσειςκαι δεξιότητες ώστε να μπορεί να παρακολου-θήσει με επιτυχία το πρόγραμμα σπουδών τηςτριτοβάθμιας εκπαίδευσης Άρα εκείνο πουμας ενδιαφέρει περισσότερο είναι οι γνώσειςκαι δεξιότητες του υποψήφιου κατά τη χρονικήστιγμή που πρόκειται να ενταχθεί στο σύστηματης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αν δεχτούμε τη

θέση αυτή τότε δεν πρέπει να θεωρούμε ωςλιγότερο ικανό έναν υποψήφιο που ένα χρόνοδεν είχε αρκετές γνώσεις και δεξιότητες στοτέλος της β΄ λυκείου αλλά κατάφερε να τιςαποκτήσει στο τέλος της γ΄ λυκείου ακόμηδημιουργούνται προβλήματα στη σύγκρισητων βαθμολογιών των μαθητών για παρά-δειγμα αν ένας υποψήφιος συγκεντρώσει 80στα 100 στη β΄ λυκείου και 90 στα 100 στη γ΄λυκείου και ένας άλλος υποψήφιος συγκεν-τρώσει 85 στη β΄ λυκείου και 86 στη γ΄λυκείου δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι οδεύτερος υποψήφιος είναι περισσότερο έτοιμοςνα ανταποκριθεί σε ένα πρόγραμμα της τριτο-βάθμιας εκπαίδευσης από ότι ο πρώτοςθα ήθελα λοιπόν να εκφράσω τη διαφωνίαμου και με τα δύο πιο πάνω σενάρια και ναυποστηρίξω την υιοθέτηση εισηγήσεων πουθα οδηγήσουν σε βελτίωση το υφιστάμενοσύστημα (σενάρια α και β) και την σταδιακήμετάβαση από την αποκλειστική χρήση τωνΠε ως πηγής αξιολόγησης σε αξιοποίηση καιτων σχολικών βαθμών (σενάριο γ) τελει-ώνοντας θα ήθελα να τονίσω πως η έρευναγια τη διαχείριση των εκπαιδευτικώναλλαγών τονίζει την ανάγκη σταδιακήςμετάβασης από ένα σύστημα σε ένα άλλοώστε να είναι ομαλότερη η υιοθέτηση τουνέου συστήματος και να είναι πιο ικανά καιέτοιμα τα άτομα να εφαρμόσουν το νέοσύστημα αξιολόγησης

Βιβλιογραφικές ΑναφορέςHarlen W amp James M (1997) Assessment and Learning Differences and relationships between formative and sum-mative assessment Assessment in Education Principles Policy and Practice 4 (3) 365-379

Kyriakides L amp Creemers BPM (2008) A longitudinal study on the stability over time of school and teacher effectsOxford Review of Education 34(5) 521-545

Kyriakides L Antoniou P amp Maltezou E (2009) Investigating the short- and long- term effects of secondary schoolsupon academic success and development Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational ResearchAssociation San Diego CA April 2009

Scheerens J Glas C amp Thomas S (2003) Educational evaluation assessment and monitoring a systemic approachLisse Swets amp Zweitlinger Publishers

από όσα ακού-στηκαν στη διάρ-κεια του συνεδ-ρίου έγινε κατα-νοητό ότι η δη-μόσια δωρεάν τρι-τοβάθμια εκπαί-δευση στην κύ-προ δεν είναι σή-μερα έτοιμη ναικανοποιήσει όλη

τη ζήτηση για προπτυχιακές σπουδές Άραστο παρόν ndash τουλάχιστον ndash στάδιο θα πρέπεινα συνεχίσει να λειτουργεί κάποιος μηχανι-σμός επιλογής των υποψήφιων φοιτητώνυπάρχουν βεβαίως διάφορες σκέψεις καιπροτάσεις για ένα νέο σύστημα πρόσβασηςστη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση Έχουνακουστεί αρκετές ιδέες Όποια όμως και ανείναι η μορφή του μελλοντικού συστήματοςθα πρέπει να φροντίσουμε να διατηρηθούνορισμένα θετικά χαρακτηριστικά του υφι-στάμενου συστήματος πρόσβασηςτο πρώτο σε σειρά σπουδαιότητας χαρα-κτηριστικό που θα πρέπει να διατηρηθείείναι η καθολική αποδοχή του υφιστά-μενου συστήματος πρόσβασης από τηνκοινωνία ως αδιάβλητου συστήματος πουδεν επιδέχεται επηρεασμό από το παραδο-σιακό ldquoμέσονrdquo σε πρόσφατη έρευνα(Michaelides 2008) τελειόφοιτοι μαθητέςπου παρακάθισαν στις Παγκύπριες εξετά-σεις έδωσαν προσωπικές συνεντεύξεις σεερευνητές τα ευρήματα της έρευνας ήτανεντυπωσιακά σχεδόν όλοι οι υποψήφιοιεξέφρασαν την εμπιστοσύνη τους στοθεσμό των Παγκύπριων εξετάσεων τον

οποίο χαρακτηρίζουν ως ldquoδίκαιοrdquo καιldquoαδιάβλητοrdquo το πιο εκπληκτικό ήταν ότι οιμαθητές που απέτυχαν είχαν εξίσου θετικέςκαι μερικές φορές θετικότερες απόψεις απόαυτούς που πέτυχαν στις εξετάσεις αυτήτην εμπιστοσύνη και την καθολική αποδοχήτου συστήματος είναι που πρέπει να διαφυ-λάξουμε και θα ήταν καλό αν σε αυτή τησυζήτηση μπορούσαμε να είχαμε και μιασχετική εισήγηση από εκπροσώπους τωνμαθητών και των γονιώντο δεύτερο χαρακτηριστικό του υφιστά-μενου θεσμού που θα πρέπει να διατηρηθείείναι η υψηλή προβλεπτική του εγκυρό-τητα οι υποψήφιοι που προκρίνονται γιανα προχωρήσουν προς την τριτοβάθμιαεκπαίδευση να είναι αυτοί που έχουν καιτη μεγαλύτερη πιθανότητα για επαρκήακαδημαϊκή πορεία το τρίτο χαρακτηρι-στικό που θα πρέπει να διατηρηθεί είναι ηυψηλή διακριτική του ικανότητα να είναιδηλαδή δυνατόν με το νέο σύστημαεπιλογής να διαφοροποιείται η βαθμο-λογία των υποψηφίων σε τέτοιο βαθμόώστε να μπορούν να καταταχθούν ή ναομαδοποιηθούν με αρκετή ακρίβεια γιασκοπούς επιλογής των επικρατέστερωνγια τις πιο δημοφιλείς σχολές και τμήματαΗ προβλεπτική εγκυρότητα και η διακρι-τική ικανότητα του συστήματος αναλύ-θηκαν σε πρόσφατη έρευνά μας (επιτροπήΠαγκυπρίων εξετάσεων 2009) όπουμελετήθηκε η πιθανότητα να χρησιμοποι-ηθούν οι σχολικοί βαθμοί στη θέση των

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 55

Πρόσβαση στη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευσηστην Κύπρο Πορίσματα πρόσφατων ερευνών

του Ιάσονα ΛαμπριανούΕυρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου

βαθμών των Παγκύπριων εξετάσεωνβρήκαμε ότι οι σχολικοί βαθμοί τωντριμήνων δεν μπορούσαν να laquoπροβλέ-ψουνraquo την επιτυχή πορεία των φοιτητώνστο πανεπιστήμιο τόσο καλά όσο οιβαθμοί των Παγκύπριων εξετάσεωνεξάλλου οι σχολικοί βαθμοί τωντριμήνων δεν μας επέτρεπαν να κατατά-ξουμε τους υποψηφίους λόγω υπερπλη-θωρισμού ψηλών βαθμολογιών Ότανεπιχειρήθηκε μια υποθετική κατανομή τωνυποψηφίων στα Πανεπιστήμια χρησιμο-ποιώντας τους σχολικούς βαθμούς ωςκριτήριο επιλογής τα αποτελέσματα ήταναπογοητευτικά πολλές από τις περιζή-τητες θέσεις θα τις εξασφάλιζαν υποψή-φιοι οι οποίοι είχαν μεν ψηλούς βαθμούςστο απολυτήριο αλλά χαμηλότερουςβαθμούς στις εξετάσεις είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι και σεάλλη πρόσφατη έρευνα (Lamprianou ampChristie 2009) ανεξάρτητη από τηνπροαναφεθείσα καταλήξαμε στα ίδιασυμπεράσματα ότι δηλαδή υπήρχανσυγκεκριμένα σχολεία τα οποία συστημα-τικά έπασχαν από πληθωρισμό ψηλώνβαθμολογιών και ότι οι σχολικοί βαθμοίδεν ήταν τόσο αξιόπιστοι όσο οι βαθμοίτων εξετάσεωνγιατί όμως αυτή η επιμονή να χρησιμοποι-ήσουμε τους βαθμούς των σχολείων γιασκοπούς πρόσβασης στα πανεπιστήμιασήμερα οι σχολικοί βαθμοί είναι έναπαιδαγωγικό εργαλείο στα χέρια τουεκπαιδευτικού που μπορεί να ανταμείψειτο φιλότιμο μαθητή να ενθαρρύνει έναπαιδί με ειδικές ανάγκες και προβλήματακοκ γιατί επιθυμούμε να στερήσουμε απότον εκπαιδευτικό αυτό το εργαλείο διότιαν θα χρησιμοποιούνται οι βαθμοί γιασκοπούς πρόσβασης στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση θα πρέπει να λάβουμε συγκε-κριμένα μέτρα με στόχο το σύστημα

σχολικής βαθμολόγησης να είναι αδιά-βλητο και να εφαρμόζεται με ομοιομορφίααπό όλους τους εκπαιδευτικούς σε όλα τασχολεία και για όλα τα μαθήματα Πώςμπορεί να γίνει αυτό στην πράξηας μελετήσουμε πρώτα τι κάνουν οι χώρεςπου ήδη χρησιμοποιούν τους σχολικούςβαθμούς για σκοπούς λήψης σοβαρώναποφάσεων θα αντλήσουμε διδάγματααπό την αυστραλία που είναι μια χώρα μεπαράδοση 40 χρόνων σε αυτό τον τομέα(Queensland Studies Authority 2009) καιαπό την αγγλία που ξοδεύει τεράστιαποσά εδώ και πολλά χρόνια για σχετικήέρευνα (Mansell W James M amp theAssessment Reform Group 2009) από τη μελέτη των συστημάτων αυτώντων δύο χωρών υιοθετήσαμε την άποψηότι στο δικό μας σύστημα θα μπορούσαννα αναπτυχθούν κριτήρια τα οποία θαπροσδιορίζουν με ακρίβεια και με συγκε-κριμένα παραδείγματα το επίπεδο κατα-νόησης που απαιτείται για κάθε μάθημακαι για κάθε γνωστικό στόχο στο πλαίσιοαυτό θα πρέπει να αναπτυχθούν διαδικα-σίες αξιολόγησης καθώς και συγκεκρι-μένα εργαλεία αξιολόγησης τα οποία θαμπορούν οι εκπαιδευτικοί να χρησιμο-ποιούν προκειμένου να υπάρχει συνέπειαβαθμολόγησης εντός του σχολείου αλλάκαι μεταξύ σχολείων σε όλη την κύπροθα πρέπει να συσταθούν δίκτυα συντονι-σμού μεταξύ γειτονικών σχολείων ούτωςώστε εκπαιδευτικοί της ίδιας ειδικότητας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ56

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Σχεδόν όλοι οι υποψήφιοι εξέφρασαν τηνεμπιστοσύνη τους στο θεσμό των Παγκύ-πριων εξετάσεων τον οποίο χαρακτηρίζουνως ldquoδίκαιοrdquo και ldquoαδιάβλητοrdquo Οι μαθητές πουαπέτυχαν είχαν εξίσου θετικές και μερικέςφορές θετικότερες απόψεις από αυτούς πουπέτυχαν στις εξετάσεις

να συντονίζονται ως προς τα απαιτούμεναεπίπεδα που αντιστοιχούν σε κάθε διαβάθ-μιση της βαθμολογικής κλίμακας και νασυμφωνούν σε πρακτικά παραδείγματαεργασίας των μαθητών (πχ σε παραδείγ-ματα κατ οίκον εργασίας) που αντιστοι-χούν σε κάθε επίπεδο μάθησης (καιβαθμολογίας) επίσης θα απαιτηθείσυστηματική και συνεχής επιμόρφωσηόλων των εκπαιδευτικών ως προς τακριτήρια και τα εργαλεία αξιολόγησης καικάθε σχολείο ή δίκτυο σχολείων θα πρέπεινα διαθέτει ένα τουλάχιστο συντονιστήαξιολόγησης με σχετική μεταπτυχιακήεπιμόρφωσηθεωρούμε ότι οποιοδήποτε νέο σύστημαπρόσβασης προταθεί θα πρέπει να βασί-ζεται σε δύο άξονες (α) να ελευθερωθεί τολύκειο από τον ασφυκτικό εναγκαλισμότου συστήματος πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση και (β) να διατηρη-θούν όλα τα χαρακτηριστικά πουκαταξίωσαν τις Παγκύπριες εξετάσεις στησυνείδηση του λαού αν οι σχολικοίβαθμοί χρησιμοποιηθούν για σκοπούςπρόσβασης στα πανεπιστήμια είναι

δύσκολο να ελευθερωθεί το σχολείο απότο άγχος και την πίεση της πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευσηγια τη βελτίωση του συστήματοςπρόσβασης προτάθηκαν επίσης διάφορεςιδέες όπως είναι η χρήση τραπεζώνερωτήσεων (τε) προκειμένου ναβελτιωθεί η ποιότητα των εξεταστικώνδοκιμίων Η ιδέα της τράπεζας ερωτήσεωνέχει εφαρμοστεί στη διεθνή πρακτική μεδύο κυρίως τρόπους είτε με μορφή ανοι-κτών τε είτε με τη μορφή κλειστών τεκλειστές είναι οι τε των οποίων το περιε-χόμενο θεωρείται απόρρητο για τη διενέρ-γεια μίας εξέτασης οι χειριστές τωνηλεκτρονικών συστημάτων στα οποίαφυλάσσεται η τε επιλέγουν τυχαίες

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η δ Η μ Ο σ ι α τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η σ τ Η ν κ υ Π Ρ Ο Π Ο Ρ ι σ μ α τ αΠ Ρ Ο σ φ α τ ω ν ε Ρ ε υ ν ω ν

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 57

Θα πρέπει να αναπτυχθούν διαδικασίες αξιο-λόγησης καθώς και συγκεκριμένα εργαλείααξιολόγησης τα οποία θα μπορούν οι εκπαι-δευτικοί να χρησιμοποιούν προκειμένου ναυπάρχει συνέπεια βαθμολόγησης εντός τουσχολείου αλλά και μεταξύ σχολείων σε όλητην Κύπρο

ερωτήσεις με βάση τις οποίες ετοιμάζουντα εξεταστικά δοκίμια θεωρούμε ότι οικλειστές τε δεν μπορούν να γίνουνδεκτές στο δικό μας χώρο θα υπάρχειπάντα η υποψία ότι αυτοί που δημιούρ-γησαν την τε αλλά και αυτοί που τηνδιαχειρίζονται ίσως να επιτρέψουν τηνδιαρροή των στοιχείων που περιέχει αντί-θετα οι ανοικτές τε είναι προσβάσιμεςαπό όλους στην περίπτωση αυτήπρακτικά καταργείται το αναλυτικόΠρόγραμμα και οι εκπαιδευτικοί προετοι-μάζουν τους μαθητές στη λύση των ερωτή-σεων της ανοικτής τε αν εφαρμοστεί ένατέτοιο σύστημα στην κύπρο οι μαθητέςθα συνεχίσουν να καταφεύγουν στα φρον-τιστήρια για να ασκούνται στην επίλυσητων ndash γνωστών πλέον ndash ερωτήσεων και τοεκπαιδευτικό σύστημα θα υποβαθμιστείεξάλλου θα πρέπει κάποιος να εγείρει καιτο θέμα του κόστους της δημιουργίας μίαςτε που ανέρχεται σε πολλές δεκάδεςχιλιάδες ευρώ και στο οποίο προστίθενταιτο κόστος συντήρησης της τε το κόστοςεκπαίδευσης και επιμόρφωσης των χειρι-στών της το κόστος ldquoσυνταξιοδότησηςrdquoτων ερωτήσεων το κόστος πρόσθεσηςνέων ερωτήσεων κτλ και εννοείται ότι θαπρέπει να δημιουργηθούν πολλές διαφο-ρετικές τε για να καλυφθούν οι δεκάδεςτων μαθημάτων που περιλαμβάνονται στοσημερινό σύστημα πρόσβασης μέσω τωνΠαγκυπρίων εξετάσεων μία άλλη ιδέα που ldquoέπεσεrdquo στο τραπέζιείναι η μεταφορά βαθμολογιών από τη μιαχρονιά στην άλλη υποψήφιος που παρα-κάθεται στις Παγκύπριες εξετάσεις θαμπορεί να μεταφέρει μερικές βαθμολογίεςστην επόμενη χρονιά και να εξεταστεί γιαδεύτερη φορά μόνο στα υπόλοιπα μαθή-ματα κάτι τέτοιο είναι πρακτικά ανέφικτοεπειδή δεν υπάρχει κανένας μηχανισμόςεξίσωσης των εξεταστικών δοκιμίων και

άρα ένας βαθμός δεν έχει το ίδιο μαθη-σιακό αντίκρυσμα από χρόνο σε χρόνο Ημηχανιστική μεταφορά κάποιου από τασυστήματα που υπάρχουν στο εξωτερικόθα ήταν πρακτικά δύσκολη και οικονομικάασύμφορη από την πρόσφατη μελέτη μουμε αντικείμενο το αγγλικό σύστημαεξίσωσης των εξεταστικών δοκιμίων απόχρόνο σε χρόνο (Lamprianou 2007)θεωρώ ότι η ιδέα της μεταφοράς βαθμολο-γιών στο κυπριακό σύστημα χρειάζεταιπολύ περισσότερη επεξεργασία και μελέτητο υπουργείο Παιδείας θα πρέπει επίσηςνα αξιοποιήσει τις υφιστάμενες δομές τουπροκειμένου να αναβαθμίσει τιςπρόσφατες πρωτοβουλίες για ανάπτυξημουσικών και αθλητικών λυκείων τηςγεωργικής σχολής κτλ για παράδειγμα θαμπορούσε να λειτουργήσει στα πλαίσιατης γεωργικής σχολής ειδικό ουσιαστικάαναβαθμισμένο ακαδημαϊκά πρόγραμμακαι να διευκολύνεται η πρόσβαση τωναποφοίτων της σε γεωπονικά τμήματα ήτμήματα φυτικής Παραγωγής Παρο-μοίως θα μπορούσε να δημιουργηθείαναβαθμισμένο πρόγραμμα μουσικώνλυκείων οι απόφοιτοι των οποίων να διευ-κολύνονται στην εισαγωγή τους σεμουσικά τμήματα Πανεπιστημίων κοκ υπάρχουν και άλλες ιδέες αλλά θα ήθελαπρος το παρόν να στρέψω την προσοχήσας σε ένα άλλο τομέα αν και ασκώ το λειτούργημα του πανεπι-στημιακού καθηγητή σε ένα ιδιωτικόίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης προτί-μησα να ξεκινήσω την παρέμβασή μου με

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ58

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Αν δεν εφαρμοστεί μια θεσμική συνεργασίαμεταξύ ιδιωτικών πανεπιστημίων και Πολι-τείας ενδεχομένως να ανασταλεί η λειτουρ-γία ορισμένων τμημάτων και στα δημόσιακαι στα ιδιωτικά πανεπιστήμια

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η δ Η μ Ο σ ι α τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η σ τ Η ν κ υ Π Ρ Ο Π Ο Ρ ι σ μ α τ αΠ Ρ Ο σ φ α τ ω ν ε Ρ ε υ ν ω ν

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 59

αναφορά στην πρόσβαση στη δημόσιατριτοβάθμια εκπαίδευση Ο λόγος είναιαπλός θεωρώ ότι η παράνοια των δύοδιαφορετικών συστημάτων πρόσβασηςστην κύπρο δε θα μπορέσει να συνεχιστείγια πολύ θα καταρρεύσει υπό το βάροςτων πραγματικοτήτων και των αντιδρά-σεων της κοινωνίας και τελικά θαπροκριθεί κάποιο ενιαίο σύστημα τοενιαίο σύστημα πρόσβασης θα πρέπει ναμπολιαστεί από την ευελιξία και από τηναποτελεσματικότητα του συστήματοςπρόσβασης στην ιδιωτική τριτοβάθμιαεκπαίδευση για παράδειγμα οι σχολές ήτα τμήματα των πανεπιστημίων ναμπορούν να προτείνουν και δικά τουςκριτήρια εισαγωγήςκαθώς τα ιδιωτικά πανεπιστήμια καταξιώ-νονται σιγά-σιγά και καθώς διευρύνονταιοι κύκλοι σπουδών που προσφέρουν οιπολίτες που επιθυμούν πρόσβαση σε ένασυγκεκριμένο τμήμα θα μπορούν νακτυπούν τις πόρτες των ιδιωτικών και τωνδημόσιων πανεπιστημίων ταυτόχροναθεωρώ λοιπόν ότι σε ένα τόσο μικρό νησίείναι προφανές ότι το σύστημα πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει ναείναι ενιαίο θεωρώ ότι το κράτος θαπρέπει να αποφασίσει εάν επιθυμεί ναυπαχθούν στους κρατικούς σχεδιασμούςτα ιδιωτικά πανεπιστήμια και να καταρτι-στεί ένα εθνικό σχέδιο πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση και είναιπροφανές ότι αν δεν εφαρμοστεί μιαθεσμική συνεργασία μεταξύ ιδιωτικώνπανεπιστημίων και Πολιτείας ενδεχο-μένως να ανασταλεί η λειτουργίαορισμένων τμημάτων και στα δημόσια καιστα ιδιωτικά πανεπιστήμια (υπάρχουνσήμερα τμήματα δημοσίων πανεπιστημίωνπου παραμένουν σχεδόν άδεια επειδή δενμπορούν να προσελκύσουν υποψήφιους)Ή θα καταλήξουμε σε ιδρύματα τριτοβάθ-

μιας εκπαίδευσης διαφορετικών ταχυ-τήτων με όλα τα κοινωνικά και πολιτικάπροβλήματα και αναταράξεις που αυτόμπορεί να συνεπάγεται όπως μπορούμε νασυμπεράνουμε το παράδειγμα του ατιστην κύπρο ή των τει στην ελλάδαΠροτείνω να υπαχθούν τα ιδιωτικά πανε-πιστήμια σε ένα εθνικό σχεδιασμό για τηντριτοβάθμια εκπαίδευση αυτό ομολογου-μένως θα διευκολυνθεί αν τα ιδιωτικάπανεπιστήμια μετατραπούν σε μη κερδο-σκοπικούς οργανισμούς Πρέπει νααποφευχθεί η επικάλυψη των ίδιωντμημάτων από διαφορετικά πανεπιστήμιαενώ αντιθέτως πρέπει να ενθαρρυνθεί ηανάπτυξη νέων τμημάτων και προγραμ-μάτων σπουδών που δεν καλύπτονταισήμερα από τα δημόσια πανεπιστήμιαμε την κατάλληλη συνεργασία καιπρογραμματισμό μπορούμε να αποφύ-γουμε περιπέτειες όπως αυτήν του 2006όταν η ελλάδα άλλαξε αιφνιδιαστικά τονόμο που ρύθμιζε την πρόσβαση τωνκύπριων φοιτητών προς τα ελληνικάπανεπιστήμια Όσοι εργαζόμενοι στηνυπηρεσία εξετάσεων του υπουργείουΠαιδείας και Πολιτισμού έζησαν εκείνητην θλιβερή εμπειρία ndash ήμουν ένας απόαυτούς ndash θυμούνται ότι αγωνιζόμασταν ναετοιμάσουμε σε μερικές βδομάδες νέανομοθεσία και τεχνικό πλαίσιο γιαπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκάποιες από τις στρεβλώσεις του υφιστά-μενου συστήματος (βλ Lamprianou2009) οφείλονται στις ρυθμίσεις πουέπρεπε να γίνουν τότε βιαστικά για ναδιαφυλαχθεί η ομαλή πρόσβαση χιλιάδωνμαθητών μας προς τα ελληνικά πανεπι-στήμια Η Πολιτεία έχει τώρα την να λύσειμια για πάντα το πρόβλημα της αυτάρ-κειας ως προς την παροχή τριτοβάθμιαςεκπαίδευσης στη νεολαία μας δείχνονταςπολιτική τόλμη ταχύτητα επιμονή σε

θέματα αρχών και οικονομική γενναι-οδωρία ταυτόχρονα πρέπει να είναι ιδιαί-τερα αυστηρή τόσο με τα ιδιωτικά όσο καιμε τα δημόσια πανεπιστήμια ούτως ώστεο φορολογούμενος να νιώθει ότι ταχρήματά του επενδύονται σωστά και ότι οι

επενδύσεις επιστρέφουν πίσω στηνκοινωνία υπό τη μορφή άριστου επιπέδουπαρεχόμενης τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςμέσα στο πλαίσιο ενός γενικότερουεθνικού σχεδιασμού

Βιβλιογραφικές αναφορέςMichaelides M P (2008) Test-takers perceptions of fairness in high-stakes examinations with score transformationsPaper presented at the International Testing Commission 2008 Conference Liverpool UK

επιτροπή Παγκυπρίων εξετάσεων (2009) Αποτελέσματα πρώτης φάσης της έρευνας για βελτίωση του συστήμα-τος εισδοχής στα δημόσια πανεπιστήμια αδημοσίευτη έρευνα λευκωσία

Queensland Studies Authority (2009) Student assessment regimes Getting the balance right for Australia QSABrisbane Australia στο httpwwwqsaqldeduau

Mansell W James M amp the Assessment Reform Group (2009) Assessment in schools Fit for purpose A com-mentary by the Teaching and Learning Research Program London Economic and Social Research Council Tea-ching and Learning Research Programme

Lamprianou I amp Christie T (2009) laquoWhy school based assessment is not a universal feature of high stakes asses-sment systemsraquo Educational Assessment Evaluation and Accountability 21 (4) 329-345

Lamprianou I (2007) laquoAn investigation into the test equating methods used during 2006 and the potential forstrengthening their validity and reliabilityraquo Qualifications and Curriculum Authority UK στοhttpwwwqcaorgukqca_16808aspx και στο httpwwwofqualgovuk1467aspx

Lamprianou I (2009) laquoComparability of examination standards between subjects an international perspectiveraquoOxford Review of Education 35 (2) 205-226

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ60

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

στη σύντομη αυτήανακοίνωσή μαςθα επιχειρήσουμενα απαντήσουμεστα παρακάτωερωτήματα χωρίςνα αγνοούμε ότικάποια απrsquo αυτάέχουν απασχολή-

σει και άλλους ερευνητές (δημαράς 2006κασσωτάκης 1996 μυλωνάς 1998 Παπαγ-γελή 1990) bull Ποιες ήταν οι πολιτικές πρόσβασης στο

πανεπιστήμιο κατά την εξεταζόμενηπερίοδο

bull Πώς ερμηνεύονται οι παραπάνω πολι-τικές

bull Ποιοι παράγοντες (κοινωνικοπολιτικοίοικονομικοί ιδεολογικοί πολιτιστικοίκαι παιδαγωγικοί) διαμόρφωσαν τιςπαραπάνω πολιτικές

bull Ποιες ήταν οι επιπτώσεις των πολιτικώνπρόσβασης τόσο στην ίδια την εκπαί-δευση ιδιαίτερα στις προηγούμενεςβαθμίδες όσο και στους μαθητές

το ιστορικό υλικό στο οποίο θα στηριχ-θούμε προέρχεται από το θεσμικό πλαίσιο μετο οποίο ρυθμίζονταν ζητήματα πρόσβασηςστην πανεπιστημιακή εκπαίδευση (νομο-σχέδια νόμοι αγορεύσεις στη βουλή και τηγερουσία εισηγητικές εκθέσεις υπομνή-ματα πορίσματα επιτροπών πρακτικάβουλής πρυτανικοί λόγοι διατάγματα)

καθώς και δευτερογενείς πηγέςτα χρονικά όρια της περιόδου που εξετά-ζουμε δεν επελέγησαν τυχαία το 1836-37θεσμοθετείται στο νεοδιαμορφούμενο απότους βαυαρούς κατά την τριετία 1834-1837ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ηπρόσβαση στο πρώτο Οθωνικό Πανεπι-στήμιο το άλλο χρονικό άκρο το 1997-98επιλέχθηκε γιατί συνδέεται με τη γνωστήτελευταία στον 20ο αιώνα μεταρρύθμισητου γεράσιμου αρσένη Η μέθοδος με την οποία θα προσεγγίσουμετα ιστορικά τεκμήρια που έχουμε στηδιάθεσή μας και με την οποία θα επιδιώ-ξουμε να απαντήσουμε στα ερωτήματά μαςείναι η ιστορική υιοθετούμε την laquoερμη-νεύουσα ιστορίαraquo (όρος του γ δερτιλή2003) βάσει της οποίας θα προσπαθήσουμεστηριγμένοι σε πηγές να κατανοήσουμε τοπαρελθόν και στη συνέχεια να το ερμηνεύ-σουμε σε συσχέτιση με το εκάστοτε συγκεί-μενο (κοινωνικοπολιτικό οικονομικόιδεολογικό και πολιτιστικό) ως θεωρητικόπλαίσιο επιλέγουμε τις θεωρίες αναπαρα-γωγής (μυλωνάς1998) και τις προσεγγίσειςτης σχολής των Annalesμελετώντας τα τεκμήρια που αφορούν τηδιαχρονική εξέλιξη των πολιτικώνπρόσβασης στην ελληνική πανεπιστημιακήεκπαίδευση μπορούμε να διακρίνουμε τιςπαρακάτω περιόδουςbull 1η περίοδος από την ελεύθερη

πρόσβαση (1836-37) στην καθιέρωση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 61

Οι σημαντικότεροι σταθμοί των πολιτικώνπρόσβασης στα ΑΕΙ

του Σήφη ΜπουζάκηKαθηγητή Ιστορίας Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Πατρών

εισαγωγικών εξετάσεων (1922)bull 2η περίοδος από την καθιέρωση εισαγω-

γικών εξετάσεων το 1922 στην καθιέ-ρωση κλειστού αριθμού (numerusclausus) εισακτέων το 1930

bull 3η περίοδος από τον κλειστό αριθμόεισακτέων (1930) στο ακαδημαϊκόαπολυτήριο (1964)

bull 4η περίοδος από τις γενικές Πανελλα-δικές εξετάσεις στη μεταρρύθμιση τουγεράσιμου αρσένη (1997-98)

από την ελεύθερη πρόσβαση στην καθιέρωσηεισαγωγικών εξετάσεων (1836-37 - 1922)το 1837 ιδρύεται το Οθωνικό Πανεπιστήμιοστο οποίο η πρόσβαση ήταν ελεύθερη γιακάθε κάτοχο απολυτηρίου γυμνασίου Ημόνη υποχρέωση που είχε ο υποψήφιος ήταννα laquoπαρουσιασθή εις τον Πρύτανιν υφrsquo ενόςκτηματίου ή σταθερού κατοίκου αθηνώνπρος τον οποίον αι αρχαί του Πανεπιστη-μίου θέλουν διευθύνεσθαι οσάκις έχουν ναπέμψουν εις τον φοιτητήν κοινοποιήσεωςπροσκλήσειςhellipraquo ελεύθερη ήταν και ηεπιλογή σπουδών και μαθημάτων μέσα στοπανεπιστήμιο ενώ η φοίτηση σrsquo αυτό ήτανδωρεάν τα δύο αυτά βασικά χαρακτηρι-στικά των πολιτικών πρόσβασης (ελεύθερη)αλλά και της φοίτησης στο πανεπιστήμιο(δωρεάν) επέτρεψαν στον κωνσταντίνο

τσουκαλά (1982) να κάνει λόγο για ένασχολικό σύστημα laquoπρώιμα δημοκρατικόraquo τοοποίο χαρακτήρισε μονοδρομικόμονοδιά-στατο εξαιτίας της κάθετης δομής του(δημοτικό ελληνικό γυμνάσιο πανεπι-στήμιο) Η πολιτική αυτή θα οδηγήσει στιςεπόμενες δεκαετίες σε δύο αντιφατικά καιαντικρουόμενα αποτελέσματα την υπερεκ-παίδευση (πολύ υψηλά ποσοστά σε σχέση μεάλλες χώρες φοίτησης σε γυμνάσιο καιπανεπιστήμιο) και παράλληλα την ημιμά-θεια (πολύ υψηλά ποσοστά αναλφάβητων)είναι προφανές ότι οι παραπάνω πολιτικέςπρόσβασης και φοίτησης στο πρώτο ελλη-νικό πανεπιστήμιο στόχευαν στην προσέλ-κυση φοιτητών τoυς οποίους είχε ανάγκη τονεοσύστατο ελληνικό κράτος επρόκειτο γιαένα κράτος που εκκινούσε εκ του μηδενός(δερτιλής 2005) για να στελεχώσει τουςβασικούς κρατικούς θεσμούς του δικαιο-σύνη (νομική) εκπαίδευση (φιλοσοφική)εκκλησία (θεολογική) σύστημα υγείας(ιατρική) Έτσι βέβαια ο κρατικός μηχανι-σμός άρχισε να διογκώνεται διαμορφώ-νοντας ισχυρά κρατικοδίαιτα στρώματα Ηεισροή ξένου κεφαλαίου που ακολούθησεαργότερα συντέλεσε στη συντήρηση τουτομέα των υπηρεσιών τον οποίο υπηρε-τούσε κυρίως η εκπαίδευση που αποτελούσε

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ62

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Πίνακας ΙΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 βδ 1836 laquoΠερί γυμνασίωνraquo γυμνάσιο laquoθεραπαινίςraquo2 βδ 221 Περί συστάσεων ελεύθερη πρόσβαση

24 ndash 4 -1832 του Πανεπιστημίου ελεύθερη επιλογή σπουδών3 νομοσχέδια laquoΠερί οργανισμού του Η μέση εκπαίδευση καθιερώνε-

ευταξία 1899 Πανεπιστημίουraquo ται ως laquoθεραπαινίδαraquo της πα-νεπιστημιακής

4 laquoΟργανισμόςraquo laquoΠερί εθνικού Πανεπιστημίουraquo ελεύθερη Πρόσβασητου 1911 και laquoΠερί καποδιστριακού

Πανεπιστημίουraquo5 υπόμνημα laquoΠερί ιδρύσεως νέου Πρόταση για εισιτήριες εξετά-

κ καραθεοδωρή Πανεπιστημίου εν ελλάδιraquo σεις διαφοροποιημένες βάσειπρος τον (Πανεπιστήμιο σμύρνης) κατευθύνσεωνελ βενιζέλο 1919

και το εφαλτήριο κοινωνικής κινητικότηταςτων μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων τατελευταία στη συνέχεια συμμετέχουναποφασιστικά στον αστικό μετασχηματισμότης ελληνικής κοινωνίας κατά την πρώτη αυτή περίοδο θα διατυπω-θούν στο εσωτερικό του Πανεπιστημίουαθηνών πολλές ενστάσεις για την ελεύθερηςπρόσβαση σε αυτό όπως φαίνεται από τατεκμήρια που αναφέρονται στον Πίνακα Ι(σελ 62)γράφει το 1864 ο Πανταζίδης laquoΗ εκπλη-κτική αύξησις του πλήθους των φοιτητώνδεν εξήγειρεν ούτε την χαράν ούτε τονθαυμασμόν των πρυτάνεωνhellip πολλοί δεηγωνίζοντο νrsquo αναχαιτίσωσιν αυτό ωςεπιβλαβές εις τε το Πανεπιστήμιον και τηνΠολιτείανraquo Έτσι στις αρχές του 20ου αιώναστις νομικές και φιλολογικές σχολές όπουσυνωστίζονται οι περισσότεροι φοιτητέςπαίρνονται στοιχειώδη μέτρα επιλογής μεαπόφαση της συγκλήτου περιορίζεται οαριθμός των φοιτητών σrsquo αυτές τις σχολέςαν και laquoπολλοί νέοι προσέρχονταν μετά

δακρύων εξαιτούμενοι την παραδοχήναυτών δια φιλολογικάς και νομικάςσπουδάςraquoστα νομοσχέδια laquoΠερί Οργανισμού τουΠανεπιστημίουraquo το 1899 επί υπουργίας αευταξία δεν προβλέπονται εισαγωγικέςεξετάσεις η μέση εκπαίδευση όμως ενισχύειτο ρόλο της ως laquoθεραπαινίδαraquo της πανεπι-στημιακής Ούτε στον laquoΟργανισμόraquo του1911 προβλέπονται εισαγωγικές εξετάσειςlaquoινα εγγραφή τις φοιτητής δέον να κέκτηταιαπολυτήριον δημοσίου ημεδαπού γυμνασίουή ομοταγούς δημοσίου αλλοδαπού ή άλλουανεγνωρισμένου γυμνασίου ή του εναθήναις Πρακτικού λυκείουraquo (αρ 12) αντί-θετα στο καποδιστριακό Πανεπιστήμιο δενεπιτρέπεται η φοίτηση των αποφοίτων τούlaquoεν αθήναις Πρακτικού λυκείουraquo βέβαιαγια τη φοίτηση στο πανεπιστήμιο στονΟργανισμό του 1911 τίθενται άλλοιφραγμοί ταξικοί αφού laquoέκαστος φοιτητήςυποχρεούται εις καταβολήν εκπαιδευτικώντελών εκ δραχμών 180 διrsquo έκαστον πανεπι-στημιακό έτοςraquo μπορεί να εικάσει κανείς

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 63

Πίνακας ΙΙΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 διάταγμα (1834)

2 διάταγμα 1836

3 διάταγμα 1886

4 ν αφα΄ 27ndash5 20ndash 6 ndash 1887

5 ν 156521-24 ndash 12 ndash 1918

laquoΠολυτεχνική συλλογήraquo (σχολείο στοιχειώδους τεχνι-κής εκπαίδευσης)κυριακάτικο τεχνικό σχολείο (Πρόδρομος Πολυτεχνείου)λειτουργία Πρακτικούλυκείου

laquoΠερί οργανισμού των εναθήναις σχολείου των βιομη-χάνων τεχνώνraquoΠερί συμπληρώσεως τινώντου νόμου 972α laquoπερί τροπο-ποιήσεως των περί δημοσίωνέργων νόμων κλπraquo τουνόμου 1466 laquoπερί αφομοι-ώσεως των εκτάκτων υπαλλή-λων τις υπηρεσίας δημοσίωνέργωνraquo κλπ

ελεύθερη εισαγωγή

ελεύθερη εισαγωγή

εισαγωγικές εξετάσεις για σχολές Πολιτικών μηχανι-κών και μηχανουργώνκαθιέρωση εισαγωγικώνεξετάσεων

καθιέρωση κλειστού αριθμούεισακτέων στη σχολή τοπο-γράφων μηχανικών τουΠολυτεχνείου

ότι αυτό το μέτρο θα αποθάρρυνε αρκετούςενδιαφερόμενους για πανεπιστημιακέςσπουδές στο υπόμνημα του κ καραθεο-δωρή το 1919 για το πανεπιστήμιο τηςσμύρνης προβλέπονται εξετάσεις laquoθα είναιπλεονεκτικόν να μη γίνονται δεκτοί ει μηκατόπιν εισιτηρίων εξετάσεων των οποίωντο πρόγραμμα θα ποικίλη αναλόγως τιςπεριπτώσεωςraquo κατά την περίοδο αυτή οι πολιτικέςπρόσβασης που εφαρμόσθηκαν στο χώροτις τεχνικής εκπαίδευσης καθώς και τιςανώτατες στρατιωτικές σχολές ήταν διαφο-ρετικές (βλ Πίνακα ΙI (σελ 63) Έτσι το1887 στο laquoσχολείο βιομηχάνων τεχνώνraquo ηφοίτηση προϋποθέτει εισαγωγικές εξετάσεις Ο στόχος των εξετάσεων εδώ είναι τόσο οπεριορισμός των φοιτητών όσο και η αύξησητου κύρους τις σχολής ακόμη στη σχολήτοπογράφων μηχανικών του Πολυτεχνείουείχε καθιερωθεί από το 1918 ένα είδος κλει-στού αριθμού εισακτέων τους οποίους τοκράτος αναλάμβανε να διορίσει laquoυποχρεω-τικώς εν τη τοπογραφική υπηρεσία τωνυπουργείων συγκοινωνιών και γεωργίας ειςθέσιν δοκίμου τοπογράφουraquo

Από τις εισαγωγικές εξετάσεις στον κλει-στό αριθμό εισακτέων (1922 - 1930)τα προβλήματα που συσσωρεύτηκαν κατάτην περίοδο της ελεύθερης πρόσβασης(αδυναμία απορρόφησης πτυχιούχων υπερ-πληθυσμός πανεπιστημίων υποβάθμιση τουκύρους των σπουδών) οδήγησαν ή έδωσαντο άλλοθι το νομιμοποιητικό επιχείρημαγια την υιοθέτηση εισαγωγικών εξετάσεωνΈτσι με τον Οργανισμό του 1922 καθιερώ-νονται laquoφίλτρα επιλογήςraquo για τη φοίτησηστο πανεπιστήμιο laquoφοιτητής του Πανεπι-στημίου εγγράφεται ο κεκτημένος απολυτη-ρίου εκπαιδευτηρίου ή μη και ευδοκιμήσαςεν δοκιμασία κατά τας διατάξεις του άρθρου139hellip εκπαιδευτήρια ων το απολυτήριον

χορηγεί την εν άρθρω 135 ικανότητα είναιτα εν ελλάδι δημόσια γυμνάσια το εναθήναις Πρακτικόν λύκειον ή άλλαομοταγή αυτώ δημόσια εκπαιδευτήρια και ηΡιζάρειος εκκλησιαστική σχολήraquoΟι προερχόμενοι από το Πρακτικό λύκειοαθηνών ή άλλο ομοειδές εκπαιδευτήριομπορούσαν να εγγραφούν στην ιατρικήσχολή ή στη σχολή φυσικών και μαθημα-τικών επιστημών ενώ οι απόφοιτοι τηςΡιζαρείου εκκλησιαστικής σχολής είχαν τοδικαίωμα εγγραφής στη θεολογική Οιεξετάσεις διενεργούνταν από καθηγητέςτου Πανεπιστημίου αθηνών Η συστηματικήεφαρμογή των εισαγωγικών εξετάσεωνυλοποιήθηκε δύο χρόνια αργότερα τοακαδημαϊκό έτος 1924-25 για το χημικότμήμα και τέσσερα χρόνια αργότερα το1926-27 για τις άλλες σχολές στις αρχές της δεκαετίας του rsquo30 οι εισαγω-γικές εξετάσεις μετατρέπονται σε διαγω-νισμό για την επιλογή περιορισμένουκλειστού αριθμού φοιτητών κάτι που θαυλοποιηθεί με το νόμο 4620 του 1930 laquoΠερίτροποποιήσεως και συμπληρώσεως διατά-ξεων του Οργανισμού του εθνικού καποδι-στριακού Πανεπιστημίουraquo το επιχείρημαγια την καθιέρωση του κλειστού αριθμούεισακτέων όπως υποστηρίζεται στην αιτιο-λογική έκθεση του νόμου ήταν η ανάγκη γιακαλύτερη επιστημονική κατάρτιση των εισα-γόμενων στα πανεπιστήμια η οποία κινδύ-νευε εξαιτίας του μεγάλου αριθμούφοιτητών δεν είναι τυχαίο ότι λίγους μήνεςπριν από την ψήφιση του παραπάνω νόμουσε υπόμνημα του κωννου καραθεοδωρήπρος την κυβέρνηση βενιζέλου (υπόμνημαστο οποίο θα στηριχθεί ο μετέπειτα νόμος -Οργανισμός του 1932) προτείνεται ηδραστική μείωση του αριθμού των φοιτητώναπό 6040 σε 2850 (ποσοστό μείωσης άνωτου 50) την προσέγγιση του καραθεο-δωρή θα υιοθετήσει και ο υπουργός

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ64

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Παιδείας γεώργιος Παπανδρέου ο οποίος σεαγόρευση στη βουλή θα δηλώσει laquoΗ άνευπεριορισμού φοίτησις θα απέβαινε πρόξενοςολέθρου εάν δεν ήτο ταυτόχρονον τομέτρον του περιορισμού στις ανώτερεςεκπαιδευτικές βαθμίδεςraquo Ο κλειστόςαριθμός εισακτέων δεν θα εφαρμοσθείαμέσως μετά την καθιέρωσή του θα γενι-κευτεί μετά το 1939 θα υπάρξουν όμωςπολλά laquoπαράθυραraquo για την καταστρατή-γησή του (εισαγωγή σε όσους έπαιρναν τηβάση εγγραφή όλων χωρίς εξετάσεις τοσχολικό έτος 194243 κλπ) Οι σημαντικότεροι σταθμοί αυτής τηςπεριόδου αποτυπώνονται στον Πίνακα ΙΙΙ

Από τον κλειστό αριθμό εισακτέων στοακαδημαϊκό απολυτήριο (1930 - 1964)το 1954 επί υπουργίας α γεροκωστό-πουλου με το νδ 301154 οι εισαγωγικέςεξετάσεις του 1930 θα μετατραπούν σεδιαγωνισμό που πραγματοποιείται από τιςίδιες τις σχολές μια φορά το χρόνο Πολιτικήπρόθεση των εισηγητών ήταν η αυστηρό-τερη τήρηση του κλειστού αριθμού εισα-κτέων με την ελπίδα αναβάθμισης τουεπιπέδου σπουδών και της αύξησης τουκύρους των ιδρυμάτων Ο επόμενος σημαντικός σταθμός είναι οιπροτάσεις της επιτροπής Παιδείας το 1958Η επιτροπή προκειμένου να περιορίσει τον

αριθμό των ατόμων που χωρίς να έχουν τακατάλληλα εφόδια laquoέκρουαν τας θύρας τωνανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτωνraquoεισηγήθηκε τη δημιουργία χωριστού κλάδουμέσης και κατώτερης τεχνικής εκπαίδευσηςκαι τη διαίρεση του εξατάξιου γυμνασίου σεδύο κύκλους ακόμη μέσω της επιτροπήςαυτής θα προταθεί η καθιέρωση προπαιδευ-τικού έτους για όσους επιθυμούν να φοιτή-σουν σε ανώτατες σχολές όπως και ηίδρυση ειδικών κολεγίων και οι δύο προτά-σεις θα απορριφθούν το 1959 θα δημιουρ-γηθεί ενιαίος φορέας για την ανώτατηεκπαίδευση και θα προταθεί από το υπουρ-γείο η εφαρμογή μικτού συστήματος εισα-γωγής στα πανεπιστήμια σύμφωνα με τοοποίο οι θέσεις εισακτέων για κάθε σχολή θακαλύπτονταν από υψηλόβαθμους απόφοι-τους μέσης εκπαίδευσης χωρίς διαγωνισμό με τη μεταρρύθμιση του 1964 επιχειρείταιμία σημαντική αλλαγή στο εκπαιδευτικότοπίο το λύκειο αποκτά διττό ρόλο αφούπροορίζεται laquoνα προσφέρει πλουσιωτέρανεγκύκλιον μόρφωσιν εις τους νέουςraquo (πουδεν θα συνεχίσουν το πανεπιστήμιο) αλλάκαι laquoνα προπαρασκευάσει τους μέλλονταςνα φοιτήσουν εις ανωτάτας σχολάςraquo Η πιοσημαντική ρύθμιση αφορούσε το νέοσύστημα πρόσβασης στα αει αφού τοαπολυτήριο λυκείου επικύρωνε την αποφοί-τηση από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 65

Πίνακας ΙΙIΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 ν 2905 την 2327 ndash 7 ndash 1922

2 υπόμνημακωννουκαραθεοδωρή(μάιος 1930)

3 νόμος 4620 30 ndash 76 ndash 8 ndash 1930

laquoΠερί Οργανισμού του αθη-νήσιν εθνικού καποδιστρια-κού ΠανεπιστημίουraquolaquoΠερί Πανεπιστημίουαθηνώνraquo

laquoΠερί ορισμού αριθμού εισα-κτέων φοιτητών του Πανεπι-στημίου θεσσαλονίκηςraquo

καθιέρωση εξετάσεων με ευ-θύνη των καθηγητών του Πα-νεπιστημίουΠρόταση για δραστική μεί-ωση των φοιτητών και καθιέ-ρωση αυστηρών εισαγωγικώνεξετάσεωνκαθιέρωση numerus clausus

αλλά δεν αρκούσε για τη φοίτηση σε αειγια την τελευταία ήταν απαραίτητη ύστερααπό εξετάσεις η απόκτηση ακαδημαϊκούαπολυτηρίου δύο τύπων α και β Ο έναςτύπος ίσχυε για τις θεωρητικές και ο άλλοςγια τις θετικές σχολές ενώ σε ορισμένεςσχολές κοινωνικών επιστημών η φοίτησηήταν δυνατή και με τους δύο τύπους ακαδη-μαϊκού απολυτηρίου για την εισαγωγή στααει εκτός από τις εξετάσεις για τηναπόκτηση ακαδημαϊκού απολυτηρίουλαμβάνονταν υπόψη και ο βαθμός των δύοτελευταίων τάξεων του λυκείου με συντε-λεστή 6 για το τελευταίο μάλιστα εκφρά-στηκε η ευχή laquoνα αποδώση ώστε τοαπολυτήριον να είναι επαρκής τίτλος δια ναεγγράφωνται οι πάντες εις τα Πανεπι-στήμιαhellipraquo καινοτομικό στοιχείο αποτε-λούσε ο πλήρης αποκλεισμός τουπανεπιστημίου από τη διαδικασία επιλογήςτων υποψήφιων φοιτητών αλλά και ηδιενέργεια εξετάσεων σε περιφερειακόεπίπεδο με κεντρικό βέβαια σχεδιασμόΟι σημαντικότερες θεσμικές παρεμβάσειςστις πολιτικές πρόσβασης παρουσιάζονταιστον Πίνακα IV

Από τις Γενικές Πανελλαδικές Εξετάσειςστη μεταρρύθμιση του Γεράσιμου Αρσένηστη διάρκεια αυτής της περιόδου έχουμε

συνεχείς μεταβολές των συστημάτωνπρόσβασης που όμως όλες συγκλίνουν στονα μετατρέπουν το λύκειο σε φροντιστη-ριακό προθάλαμο του πανεπιστημίου και νατο καταργούν ως αυτοτελή μορφωτικήβαθμίδα εκπαίδευσης Η σχέση λυκείου-πανεπιστημίου είναι πλέον μια σχέσηlaquoστενών δεσμώνraquo η οποία αποδέσμευσε τηνελεύθερη αγορά των φροντιστηρίων τασημαντικότερα ορόσημα μετά την κατάρ-γηση των μεταρρυθμίσεων του 1964-65 είναιτα εξής (βλ και κασσωτάκης 1996) bull οι εξετάσεις κατά κύκλους σχολών

(1968-1979)bull οι πανελλήνιες εξετάσεις της φιλελεύ-

θερης εκπαιδευτικής πολιτικής πουακολούθησε την πτώση της δικτατορίας(1979-1982)

bull το σύστημα των γενικών εξετάσεων(1983-1997)

bull η μεταρρύθμιση αρσένη και η καθιέ-ρωση του απολυτηρίου ενιαίου λυκείου(1997-98)

Περιοριζόμαστε στις ελάχιστες αυτές νύξειςγιατί η ανάλυση της περιόδου αυτήςαποτελεί αντικείμενο άλλης ανακοίνωσης

ΣυμπεράσματαΟι πολιτικές πρόσβασης στην ελληνικήπανεπιστημιακή εκπαίδευση επιχειρήθηκε

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ66

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Πίνακας ΙVΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 νδ 301115 ndash 9 ndash 1954

2 επιτροπήΠαιδείας 195758

3 νδ 4379 1964

laquoΠερί τρόπου εγγραφής τωνφοιτητών εις τα σχολάς τωνΠανεπιστημίων του εμ Πο-λυτεχνείουhellipraquoΠορίσματα

laquoΠερί Οργανώσεως και διοι-κήσεως της γενικής στοιχει-ώδους και μέσηςεκπαιδεύσεωςraquo

μετατροπή εισαγωγικών εξε-τάσεων σε διαγωνισμούς μεευθύνη των σχολών

διχοτόμηση μέσης εκπαίδευ-σης καθιέρωση ειδικών κολ-λεγίων προπαιδευτικού έτουςκαθιέρωση ακαδημαϊκού απολυ-τηρίου τύπου α΄ και β΄ (θεωρη-τικής και θετικής κατεύθυνσης)αποκέντρωση εξετάσεων διττόςρόλος λυκείου

να αλλάξουν ή άλλαξαν όταν υπήρξανφαινόμενα όπως τα παρακάτωΠληθωρισμός φοιτητών με συνέπεια να μηνείναι ικανοποιητική η κατάρτισή τους στααει στην εισηγητική έκθεση του νδ30111954 με το οποίο οι εξετάσεις μετα-τράπηκαν σε διαγωνισμό αναφέρεται ότι ηελεύθερη εισαγωγή laquoθα επέφερε την υπερ-βολικήν συγκέντρωσιν εις περιορισμέναςδιδακτικάς αίθουσας και ελλιπώς εξοπλι-σμένα εργαστήρια εκατοντάδων νέωνhellipraquo μεαποτέλεσμα την αδυναμία κατάρτισης καιεξέτασης των φοιτητών εντός του καθορι-σμένου χρόνου και laquoτην απόδοσιν εις τηνκοινωνίαν και την πολιτείαν ωρίμων τηνηλικίαν ημιμαθών ατόμων κατόχων τίτλουμιας πανεπιστημιακής ή άλλης σχολήςraquo Ηαύξηση των μαθητών της δημοτικής καιμέσης εκπαίδευσης ενισχύει την παραπάνωκατάσταση για παράδειγμα από το 1878έως το 1895 διπλασιάστηκαν οι μαθητές τουδημοτικού ενώ το ίδιο συνέβη και για τουςμαθητές γυμνασίου από το 1875 έως το1888 Έτσι οι νέες εγγραφές στο πανεπι-στήμιο από 561 το 1880 θα φθάσουν τις 957το 1890 (αύξηση 42 )Αλλαγές στην αγορά εργασίας και έντονηκοινωνική ζήτηση για σπουδές που οδήγησεσε παρεκκλίσεις από αυστηρά συστήματαεισαγωγής στα πρώτα χρόνια μετά τηναπελευθέρωση ο ανοργάνωτος καπιταλι-στικός τρόπος παραγωγής δεν αντανα-κλάται ακόμη στο χώρο του σχολείου ηειδίκευση δεν είναι απαραίτητη ο κοινω-νικός έλεγχος της ροής του μαθητικού δυνα-μικού είναι περιττός Όμως από τα μέσα του19ου αιώνα και μέχρι το δεύτερο παγκόσμιοπόλεμο ο χώρος της εργασίας περνά σε μιανέα φάση εκλογίκευσης οργάνωσης καιειδίκευσης Οι πιέσεις για προσαρμογή τηςεκπαίδευσης στα νέα δεδομένα με βασικόαίτημα τη λειτουργικότητα των σχολικώνγνώσεων είναι ισχυρές θα δημιουργηθεί

έτσι πρόσφορο έδαφος για να καλλιεργηθείη ιδεολογία της αξιοκρατίας για τα ανώτεραεπίπεδα της εκπαίδευσης κυρίως για τοπανεπιστήμιο το πανεπιστήμιο χρειάζεταιτους λίγους τους ικανούς τους χαρισματι-κούς τους άριστους μετά το δεύτεροπαγκόσμιο πόλεμο η τάση αυτή ενισχύεταιακόμη περισσότερο Οι κοινωνικοί μετασχη-ματισμοί έχουν προχωρήσει το σχολείομετατρέπεται σε αρένα συγκρούσεων καιανταγωνισμού και ο κλειστός αριθμός εισα-κτέων επιβάλλεται όπου οι άλλες μορφέςκοινωνικού ελέγχου δεν αποδίδουνΑδυναμία απορρόφησης των πτυχιούχωνστην παραγωγική διαδικασία κάτι πουσυχνά συνδέονταν με οικονομικές κρίσεις(πχ με το οικονομικό κραχ του 1929) θυμί-ζουμε ότι τα ποσοστά ανεργίας την περίοδο1928-1932 θα ανέλθουν κατακόρυφα τοσχολείο αδυνατεί πλέον να επιτελέσει τηνκατανεμητική του λειτουργία Προσπάθεια ενίσχυσης του ιδεολογικού-πολι-τικού ελέγχου της εκπαίδευσης από τοκράτος άρα και των επιλεκτικών μηχανι-σμών κοινωνικής αναπαραγωγής (εξετά-σεις) Οι αυστηροί αυτοί μηχανισμοί θαοδηγήσουν στη μείωση εισακτέων το 1926σε 10000 κατοίκους αντιστοιχούν 20φοιτητές ενώ 11 χρόνια αργότερα το 1937(είχε καθιερωθεί ήδη ο κλειστός αριθμόςεισακτέων) στον ίδιο αριθμό κατοίκων αντι-στοιχούν 14 φοιτητές Επιδίωξη ενίσχυσης του κοινωνικού κύρουςτων σχολών χαρακτηριστικό είναι εδώ τοπαράδειγμα της πρώτης επιβολής του κλει-στού αριθμού εισακτέων στη σχολή τοπο-γράφων μηχανικών του Πολυτεχνείου το1918 Η καθιέρωση αυτού του μέτρου όπωςείδαμε ήδη συνοδεύτηκε με μία δέσμευσηότι όσοι εισάγονταν μrsquo αυτόν τον τρόπο θααπορροφούνταν από το δημόσιο αμέσωςμετά τη λήψη του πτυχίου τους αυτό συνο-δεύτηκε με το δικαίωμα του δημοσίου (του

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 67

κράτους) να έχει και τον έλεγχο τωνπρογραμμάτων σπουδών αφού αυτό θαήταν ο κύριος εργοδότης Ο συλλογισμόςήταν απλός laquoαφού η μόνη επαγγελματικήδιέξοδος των πτυχιούχων ήταν το δημόσιοη κρατική αυτή σχολή έπρεπε να εκπαι-δεύσει τόσους όσους χρειαζόταν ήμπορούσε να χρησιμοποιήσει το δημόσιοraquo(δημαράς 2006) αν η ίδια αυτή λογικήμπορούμε να εικάσουμε εδώ χαρακτήριζεκαι την αντιμετώπιση των καθηγητικώνσχολών από το κράτος ίσως να είχεεπιβληθεί από τότε η παιδαγωγική τουςκατάρτιση ερεθίσματα γιrsquo αυτό υπήρξανπολλά το 1877 ο καθηγητής της κλασικήςφιλολογίας του Πανεπιστημίου αθηνώνιωάννης Πανταζίδης αφού διαπιστώνει ότιήταν laquoαθλία η κατάστασις των ημετέρωνσχολείων πάντων εν γένει προερχομένη εκτης hellip ανικανότητος των διδασκάλωνraquoαποφάσισε μόνος του να διδάξει ένα πρωτο-φανές μάθημα laquoγυμνασιακή Παιδαγωγικήraquo110 χρόνια αργότερα το 1997 ο νόμος 2525του γεράσιμου αρσένη προβλέπει την καθιέ-ρωση του πιστοποιητικού παιδαγωγικής καιδιδακτικής κατάρτισης προκειμένου γιαδιορισμό των καθηγητών στην ελληνικήδευτεροβάθμια εκπαίδευση και αυτός ορηξικέλευθος θεσμός θα μπει στο χρονον-τούλαπο της ιστορίας Πτώση του επιπέδου των γυμνασιακώνσπουδών αναφέρεται χαρακτηριστικά στηνεισηγητική έκθεση του 1964 για την καθιέ-ρωση του ακαδημαϊκού απολυτηρίου laquohellipαιεισαγωγικαί εις τας ανωτάτας σχολάςεξετάσεις καθιερώθησαν δια δύο λόγουςπρώτον διότι η ανάγκη των πραγμάτωνεπέβαλε τον laquoκλειστόνraquo αριθμόν εισακτέωνκαι δεύτερον διότι η στάθμη των γυμνα-σιακών σπουδών εσημείωσε κατά τα τελευ-ταία τριάντα έτη δυσάρεστον πτώσινraquoΗ προσπάθεια να γίνουν αυστηρότεροι οιμηχανισμοί επιλογής θα έχει επιπτώσεις στη

βαθμολογική κλίμακα κατά την εξεταζό-μενη περίοδο η βαθμολογική κλίμακα τηςμέσης εκπαίδευσης θα αλλάξει δύο φορέςτη δεκαετία του 1880 από εξάβαθμη θα γίνειδεκάβαθμη και τη δεκαετία του 1930 απόδεκάβαθμη θα γίνει εικοσάβαθμη τα συστήματα πρόσβασης που περιγράψαμεεπηρέασαν ακόμη τη δομή και τη λειτουργίατης αμέσως προηγούμενης εκπαιδευτικήςβαθμίδας καθιστώντας την laquoθεραπαινίδαraquo Ηλογική της θεραπαινίδος στη σχέση ανάμεσαστις επάλληλες βαθμίδες εκπαίδευσης διατυ-πώνεται ήδη στο Πδ του 1836 για τασχολεία μέσης εκπαίδευσης (ελληνικόσχολείο και γυμνάσιο) όπου αναφέρεται ότισκοπός του γυμνασίου είναι laquoκυρίως ηπροπαρασκευή των μαθητών όσοι που θαμέλλουν να σπουδάσωσιν ανωτέραςεπιστήμας εις το Πανεπιστήμιονraquo Η ίδιααντίληψη θα διατυπωθεί και στα νομοσχέδιατου θεοτόκη το 1889 laquoτο κυριότερον αίτιονκαι η ρίζα των εν τη ανωτάτη παιδεία νοση-μάτων είνε η εν τη μέση ελλιπής παρασκευήτης hellipνεότητοςraquo τον όρο θεραπαινίδαπρωτοχρησιμοποίησε σε μία ρητορικήερώτησή του ο αθανάσιος ευταξίας το 1900laquoΠού του πεπολιτιμένου κόσμου ηκούσθητην σήμερον δημοτική εκπαίδευσις μετα-βαλλόμενη εις απλήν θεραπαινίδα της μέσηςεκπαιδεύσεως και προσαρμοζόμενη προςμόνας τας ανάγκας ταύτηςraquoμε βάση τα παραπάνω διαμορφώθηκε ηδομή και η διάρθρωση του ελληνικού εκπαι-δευτικού συστήματος και ιδιαίτερα η σχέσητης μέσης εκπαίδευσης με το πανεπιστήμιομε τη σταδιακή μεταφορά των διαδικασιώνκοινωνικής αναπαραγωγής από τους εξω-εκπαιδευτικούς μηχανισμούς στο ίδιο τοσχολείο με στόχο την αντιστοίχηση τηςεκπαιδευτικής με την κοινωνική πυραμίδααυτή η ιδεολογικοπολιτική και κοινωνικήστόχευση δεν ανιχνεύεται πίσω από τιςγραμμές των τεκμηρίων που παρουσιάσαμεmiddot

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ68

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

διατυπώνεται καθαρά μέσα σrsquo αυτές ήδηαπό τα τέλη του 19ου αιώνα Έτσι στανομοσχέδια του ευταξία το 1899 αναφέ-ρεται ότι το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπεινα μεταρρυθμισθεί έτσι ώστε να παρέχειlaquoεις έκαστην κοινωνικήν τάξιν όσω τοδυνατόν τελειωτέραν την εις αυτήναναγκαιούσαν μόρφωσινraquo δεκατέσσεραχρόνια αργότερα στα νομοσχέδια του 1913διατυπώνεται ο ίδιος στόχος laquoεν μεν τωαστικώ σχολείω τω προοριζομένω δια τηνμέσην αστικήν τάξιν η φοίτησις είναιτριετής εν δε τω γυμνασίω τω προοριζο-μένω δια την ανωτέραν τετραετήςhellipraquo απότο πανεπιστήμιο ο νομοθέτης του 1913θέλει να αποφοιτούν laquoοι ανήκοντες εις τηνδιευθύνουσαν εν τη κοινωνία τάξινraquoδεκαεπτά χρόνια αργότερα το 1929 ονομοθέτης της ύστερης βενιζελικήςπεριόδου (1928-1932) θα θέσει φραγμούςγια τη φοίτηση στο Πανεπιστήμιο στοοποίο θέλει να φθάνουν laquoοι έχοντες τοχάρισμαraquo το 1964 οι χαρισματικοί του1930 θα βαφτισθούν laquoάριστοιraquo με τη λογικήτου φιλελεύθερου διανοούμενου ευάγ-

γελου Παπανούτσου το νέο στοιχείο στηφιλελεύθερη προσέγγιση του 1964 είναι τοιδεολόγημα της ισότητας των ευκαιριώνlaquoΟ θεσμός [της δωρεάν παιδείας] είναιαπόρροια της πεποιθήσεως ότι θεμέλιον καιεγγύησις της αληθούς δημοκρατίας είναι ηισότης όλων αδιακρίτως των πολιτών ειςτην κτήσιν των αγαθών της παιδείαςχειρότερη μορφή κοινωνικής ανισότητοςδεν υπάρχει από το καθεστώς η παιδεία ναείναι προνόμιο των ευπορούντωνraquoκατά τις δεκαετίες που θα ακολουθήσουν ησχέση ανάμεσα στο λύκειο και το πανεπι-στήμιο θα μετατραπεί σε μια σχέση laquoστενώνδεσμώνraquo ενώ ο περιορισμένος αριθμόςθέσεων στα αει και ατει και οι αυστηρέςεξετάσεις θα οδηγήσουν στην ενίσχυση τηςπαραπαιδείας τη φοιτητική μετανάστευσηκαι την απώλεια του μορφωτικού ρόλου τουλυκείου Η απαλλαγή απrsquo αυτά τα laquoδεσμάraquoδεν φαίνεται στον ορίζοντα αν αυτό τοσυνέδριο συμβάλει στην κατάργηση ή τηνάμβλυνσή τους θα έχει προσφέρει πολλά καιστην ελληνική εκπαίδευση και στην ελλη-νική κοινωνία γενικότερα

Βιβλιογραφικές Αναφορέςδερτιλής γ αθήνα 2005 Ιστορία του ελληνικού κράτους 1830-1920 εθνική τράπεζα γ΄ έκδοση

κασσωτάκης μ βουλιούρη- Παπαγγελή α αθήνα 1996 Η πρόσβαση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευσηιστορική αναδρομή προβλήματα προοπτικές γρηγόρης

δημαράς α Πάτρα 6-8 Οκτωβρίου 2006 Το Πανεπιστήμιο και οι θεραπαινίδες του Πρακτικά 4ου Διεθνούς ΣυνεδρίουΙστορίας Εκπαίδευσης laquoΙστορία της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσηςraquo

μυλωνάς θ αθήνα 1998 Κοινωνιολογία της ελληνικής εκπαίδευσης Συμβολές Gutenberg

μπουζάκης Σ αθήνα 2002 Εκπαιδευτικές Μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα Gutenberg

μπουζάκης σ αθήνα 2002 Η Πανεπιστημιακή εκπαίδευση στην Ελλάδα Τεκμήρια Ιστορίας τ α΄1836-1925 τ β΄1926-2005 Gutenberg

Παπαδάκης ν αθήνα 2004 Η παλίμψηστη εξουσία Κράτος πανεπιστήμιο και εκπαιδευτική πολιτική Gutenberg

τσουκαλάς Κ αθήνα 1982 Εξάρτηση και αναπαραγωγή Ο κοινωνικός ρόλος των εκπαιδευτικών μηχανισμών στηνΕλλάδα (1830-1922) θεμέλιο

Παπαγγελή-βουλιούρη Δ αθήνα 1990 Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και κλειστός αριθμός εισακτέων(διδακτορική διατριβή)

Πανταζίδης ι αθήνα 1889 Χρονικόν της πρώτης πεντηκονταετίας του ελληνικού Πανεπιστημίου

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 69

Η ολοκλήρωσητων ομιλιών τηςδιημερίδας επιτάσ-σει την ανακεφα-λαίωση των συμ-περασμάτων τηνπερίληψη των επι-μέρους θεμάτωνπου προκύπτουν

και ακολούθως τις εισηγήσεις για δράση τογενικό συμπέρασμα είναι ότι το υφιστάμενο σύ-στημα εισδοχής στα Πανεπιστήμια δεν λαμβάνειυπόψη τις κοινωνικο-οικονομικές παραμέτρουςμε αποτέλεσμα να υπάρχουν προνομιούχοι καιμη υποψήφιοι είναι ανάγκη να δημιουργηθείένα νέο σύστημα εισδοχής το οποίο θα πρέπεινα έχει και κοινωνική συνοχή τα σημαντικότερασημεία τα οποία θα πρέπει να τύχουν περαιτέρωδιερεύνησης και μελέτης είναι τα εξήςbull μπορεί ο βαθμός του σχολείου να αποτελεί

το βασικό κριτήριο εισδοχής στα Πανεπι-στήμια αν ναι να μελετηθεί αν είναι αξιο-κρατικό και αξιόπιστο κριτήριο

bull το σημερινό σύστημα θεωρείται αδιάβλητοείναι όμως αξιοκρατικό αν όχι να μελετηθείπώς μπορεί να καταστεί και τα δύο

bull θέλουμε το σύστημα εισδοχής με μία εξέ-ταση ή εκείνο της συνεχούς αξιολόγησης

bull θα λυθεί το πρόβλημα στο πανεπιστημιακόή στο σχολικό επίπεδο αν η λύση τοποθε-τηθεί στο σχολείο τι γίνεται με την ποιότητατου εκπαιδευτικού συστήματος

bull Έχουμε ένα σύστημα που αξιολογεί τη μη-χανική γνώση (παπαγαλία) ενώ θέλουμεένα σύστημα που να αξιολογεί την κριτικήσκέψη και τη δημιουργικότητα

bull είναι δυνατόν να διαιωνίζεται το φροντι-στήριο ως μέρος του συστήματος πρόσβα-

σης γιατί άλλες χώρες καταφέρνουν ναμην έχουν φροντιστήρια

bull Οι εκπαιδευτικοί συμμετέχουν στην παιδείακαι στην παραπαιδεία για να καταπολεμηθείη παραπαιδεία οι εκπαιδευτικοί θα πρέπειτύχουν μετεκπαίδευσης για να αντιμετω-πίσουν τις νέες προκλήσεις

bull Προκύπτει ανάγκη δημιουργίας ενός κέντρουΈρευνας και αξιολόγησης θα πρέπει νααναλυθούν λεπτομερώς οι ανάγκες ώστενα γίνει η σωστή μελέτη ίδρυσης και ναπροσδιοριστεί το προφίλ και το έργο του

bull Προκύπτει ανάγκη αναβάθμισης του λυκείουγια να αναβαθμιστεί όμως το λύκειο θα χρει-αστεί να επανακτήσει την αξιοπιστία του καινα επαναπροσδιορίσει τους στόχους του

bull χρειάζεται εθνικός σχεδιασμός της ανώτερηςεκπαίδευσης κάτι που απαιτεί προγραμ-ματισμό ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνοςαποτυχίας

bull κρίνεται αναγκαία η επένδυση σε επιπρό-σθετα μαθήματα πρέπει όμως να αναλυθείτο κόστος και το όφελος που θα προκύψειαπό αυτά

bull διαπιστώνεται ότι η σχολική μονάδα χρήζειαυτονόμησης ώστε να αποκτήσει την απα-ραίτητη διοικητική και άλλη ευελιξία

bull Η ποιότητα στην πρόσληψη και την με-τεκπαίδευση του προσωπικού καθώς καιη δια βίου επαγγελματική ανάπτυξη είναιαπαραίτητες για ένα αποτελεσματικό σχο-λικό σύστημα (continuous professional de-velopment)

bull επείγει να εντοπιστούν τα αρνητικά ση-μεία του υφιστάμενου συστήματος έτσιώστε να προσδιοριστούν οι αναγκαίεςδιαγνώσεις και να προδιαγραφούν οικατάλληλες θεραπείες

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Συμπεράσματα και εισηγήσεις του Δρ Ανδρέα Μαλούππα

Διευθυντή Διοίκησης και Οικονομικών του ΤΕΠΑΚ

70

αυστηρά εκπαιδευτικόΗ κύπρος δεν έχει μεγάλη εμπειρία στα ζητή-ματα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση η ελλάδα έχει πολύ μεγαλύτερηεμπειρία και θα θέλαμε πιστεύω να αντλή-σουμε από αυτήν σχετικά με την κύπρο καιτις δικές μας εμπειρίες θα επιχειρήσω εδώ μιασύντομη αναδρομή με σημεία αναφοράς τιςαλλαγές που έγιναν κατά καιρούς στοσύστημα εισαγωγής απάλειψη των βάσεωνμείωση των επιλεγόμενων μαθημάτων σε ένα(ή σε εξαιρετικές περιπτώσεις σε δύο)ανάμεσα στα τέσσερα μαθήματα για τουςπαλαιότερους κύκλους εισδοχής ενοποίησητων απολυτηρίων και εισαγωγικών εξετά-σεων μέσω της θέσπισης των Παγκύπριωνεξετάσεων το 2006 ndash που αποτελεί και τημεγαλύτερη αλλαγή Η απάλειψη των διπλώνεξετάσεων που διεξάγονταν σε ασφυκτικάσύντομο χρόνο αποτελεί μια θετική εξέλιξηndash αν και έχει ακουστεί και η άποψη ότι οι ίδιεςεξετάσεις δεν μπορούν να εξυπηρετούν δύοδιαφορετικούς σκοπούς την αξιολόγηση γιααπόλυση από το λύκειο και την κατάταξη γιαεισαγωγή στο Πανεπιστήμιο Η θέσπιση τωνΠαγκύπριων εξετάσεων σηματοδότησεεπίσης την κατάργηση του ενιαίου συστή-ματος εισδοχής σε ιδρύματα της κύπρου καιτης ελλάδας για κύπριους υποψήφιουςμία τελευταία και πολύ πρόσφατη αλλαγήσε σχέση με την εισδοχή στα δημόσια Πανε-πιστήμια της κύπρου είναι η ψήφιση τονιούλιο του 2008 από τη βουλή των αντιπρο-σώπων των κανονισμών που διέπουν τηνεισαγωγή υπεράριθμων φοιτητών στιςδιάφορες ειδικές κατηγορίες ndash και ως εκτούτου η κατάργηση των σχετικών κανόνωνπου εφάρμοζαν τα πανεπιστήμια Η παλαι-ότερη πρακτική σαφώς παρείχε μεγαλύτερηευελιξία την οποία μπορούσαν να αξιο-ποιούν τα πανεπιστήμια υπέρ των καλώςνοουμένων συμφερόντων των υποψηφίων εκ μέρους της Οργανωτικής επιτροπής της

διημερίδας θα ήθελα να ευχαριστήσω όλουςτους ομιλητές και συμμετέχοντες στη συζή-τηση της στρογγυλής τράπεζας για τηνάμεση ανταπόκρισή τους στην πρόσκλησήμας για συμμετοχή και ιδιαίτερα τουςομιλητές που έχουν έλθει από το εξωτερικόευχαριστώ επίσης όλους εσάς που παρευρί-σκετε εδώ σήμερα και σας καλωσορίζω στοτεχνολογικό Πανεπιστήμιο κύπρου

Χαιρετισμόςτου Προέδρου του ΑνοιχτούΠανεπιστημίου ΚύπρουΚαθηγητή Πάνου Ραζή

θα ήθελα να σαςμεταφέρω τουςχαιρετισμούς τηςσυνόδου Πρυτά-νεων των κυπρια-κών Πανεπιστη-μίων και τη θερμήτους υποστήριξηγιrsquo αυτή την ενδια-

φέρουσα διημερίδα η οποία είναι αφιερωμένηστις προκλήσεις και τις προοπτικές που πα-ρουσιάζει το φλέγον και πάντα επίκαιρο θέματης πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσητόσο για τη νεολαία αλλά και ολόκληρη τηνκοινωνία ιδιαίτερα στα πλαίσια της επιδίωξηςμιας κοινωνίας της γνώσεως με ενεργούς καιυπεύθυνους πολίτες στον ενιαίο ευρωπαϊκόχώρο Η συζήτηση θα είναι σίγουρα και τα πο-ρίσματα που θα προκύψουν από τη ζύμωσητων διαφόρων συστημάτων πρόσβασης ιδιαί-τερα χρήσιμα αναμένονται όμως εναγωνίωςεδώ και πολλά χρόνια Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσητόσο στην κύπρο όσο και στην ελλάδααποτελεί εδώ και δεκαετίες ένα από τα πιοδύσκολα προβλήματα του εκπαιδευτικούσυστήματος αποτελεί ουσιαστικά το χρονικόορόσημο για την απαρχή ανάπτυξης των φιλο-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 5

δοξιών ενός νέου ανθρώπου αλλά συνάμα καιτον laquoμπαμπούλαraquo μιας ενδεχόμενης αποτυχίαςκαι απότομης προσγείωσης του νέου σε έναθολό και αβέβαιο μέλλονυπάρχει ουσιαστικός λόγος υπάρχει όντωςπαιδαγωγική αξία πίσω από όλα αυτά ήδιασύνδεση με την αρχή εμπέδωσης της αξιο-κρατίας που είμαι σίγουρος ότι όλοι υποστη-ρίζουμε ή της επιβράβευσης και αν ναι τότεγιατί καταργήσαμε σε όλα τα προγενέστεραστάδια της εκπαίδευσης οποιαδήποτε μορφήυγιούς ανταγωνισμού και σύγκρισης τηςεπίδοσης των νέων υπάρχει κανένα μοντέλοπου να λέει ότι οι νέοι θα πρέπει να καταφεύ-γουν με ή χωρίς τη θέλησή τους στην παρα-παιδεία των φροντιστηρίων και στηνεκμετάλλευση επιτηδείων που θεωρούν ότι ηγνώση μεταμοσχεύεται Ή ότι οι γονείς θαπρέπει να θυσιάζουν την ισορροπία μιας αρμο-νικής οικογενειακής ζωής στην αβέβαιη καιαπό παιδαγωγικής άποψης αχρείαστη επιδίωξημιας λύσης με εφήμερα δεκανίκια αυτά όλα είναι ουσιαστικά ερωτήματα σταοποία καλούμαστε να απαντήσουμε για ναπείσουμε την κοινωνία που μας παρακολουθείμε πραγματική αγωνία μια κοινωνία πουκάποτε σε ακόμη πιο δύσκολους καιρούς μεανάγκη για περισσότερα εργατικά χέρια υιοθέ-τησε πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκατόπιν συστήματος εξετάσεων κάποτε οκόσμος έδινε εισιτήριες εξετάσεις για να μπειακόμη και στο γυμνάσιο Πέρα από μια στοι-χειώδη προετοιμασία και σύνοψη τωνγνώσεων που είχε αποκομίσει προηγουμένωςμικρό ήταν το όφελος από αυτό το σύστημαεισδοχής υπήρχε μόνο κάποια διασφάλιση ότιο νέος μαθητής θα μπορούσε να ανταποκριθείστην παρακολούθηση των επιπέδων της διδα-κτικής ύλης του γυμνασίου κάτι ανάλογο θα πρέπει να ισχύει και για τοσύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση Ένα κατώφλι γνώσεων αλλά κυρίωςνοοτροπίας ως εχέγγυο ότι ο εισερχόμενος

φοιτητής θα μπορέσει να προχωρήσει με τιςσπουδές του στο Πανεπιστήμιο αποτελείόμως το κατώφλι αυτό ένα τόσο χρήσιμοασφαλή δείκτη ώστε η κοινωνία να θυσιάζεισε αντιστάθμιση τόσα πολλά Οικονομικούςπόρους πολύτιμους για την οικογένειαάσκηση παιγνίδι υγεία και ελεύθερη σκέψημη εγκλωβισμένη σε μηχανιστικές διεργασίεςαπομνημόνευσηςΗ διακύμανση του δείκτη αυτού είναι τόσομεγάλη και ο χώρος της εκπαιδευτικής διερ-γασίας τόσο πολυπαραμετρικός ώστε οποι-οδήποτε μοντέλο ανταποκρίνεται στηνπεριγραφή των δεδομένων και φαίνεται ναδουλεύει καλά ακριβώς εδώ εντοπίζεται τοπρόβλημα μήπως τελικά η διαδικασίαπρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηείναι μια διαδικασία όπου οι καλοί μαθητέςούτως ή άλλως πετυχαίνουν και οι πιοαδύνατοι αυτοί για τους οποίους ουσιαστικάφτιάχτηκε το σύστημα πρόσβασηςυπόκεινται σε μια λίγο πολύ τυχαία διαδι-κασία θέτω αυτό το ερώτημα όχι για ναδώσουμε μία βιαστική απάντηση αλλάκυρίως για να προβληματίσω και αν στηνπερίπτωση των συμβατικών Πανεπιστημίωνεξετάζουμε κυρίως τις γνώσεις νεαρώνατόμων που μπορεί για οποιοδήποτε λόγο ναμην αποδώσουν καλά στις μελλοντικέςσπουδές τους πως μπορούμε να εφαρμό-σουμε το ίδιο σύστημα για ενήλικες εργαζό-μενους σε ένα μη συμβατικό Πανεπιστήμιοόπως είναι το ανοικτό Πανεπιστήμιο ας μηνξεχνούμε ότι οι υποψήφιοι σε ένα ανοικτόΠανεπιστήμιο εξαιρετικά πολυάριθμοι πέρααπό τα ακαδημαϊκά τους προσόντα τίτλουςκαι πιστοποιητικά καταθέτουν εμπειρία ζωήςαπό την άσκηση των καθημερινών τους καθη-κόντων και την αντιμετώπιση των προβλη-μάτων δυναμικά αναπτυσσόμενωνοργανισμών δημόσιων ή ιδιωτικών μιλάμεγια την δια βίου μάθηση την οποία όλοιεπικροτούμε και για την αύξηση της παραγω-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ6

Π Ρ Ο κ λ Η σ ε ι σ κ α ι Π Ρ Ο Ο Π τ ι κ ε σ

γικότητας ζωτικών τομέων της οικονομίας καιτης κοινωνίας μας αλλά και για την αναβάθ-μιση των επιστημών και τον υγιή εκσυγχρο-νισμό των κρατών μας στα πλαίσια τουπαγκόσμιου γίγνεσθαιΌπως γνωρίζετε στο ανοικτό Πανεπιστήμιοκύπρου δεν υιοθετήσαμε σύστημα πρόσβασηςπου βασίζεται σε ενιαίες ή άλλες εξετάσειςμακάρι να μπορούσαμε να δεχόμαστε όλουςτους υποψήφιους που διαθέτουν τα απαραίτητατυπικά προσόντα Προς τα εκεί θα θέλαμε ναπροχωρήσουμεmiddot επί του παρόντος είναι ακόμηδύσκολο κάποτε όμως θα γίνει αυτό βέβαιαδεν σημαίνει ότι όποιος τυγχάνει εισδοχής θαπαίρνει και το σχετικό τίτλο σπουδών χρει-άζεται σκληρή δουλειά από τους φοιτούντεςποιότητα σπουδών αυστηρή αξιολόγηση καιόλα τα άλλα στοιχεία που χαρακτηρίζουν μιααναγνωρισμένη εκπαιδευτική διεργασία Ούτε και εφαρμόζουμε στο ανοικτό Πανεπι-στήμιο κύπρου τυχαία διαδικασία κλήρωσηςαλλά ένα ορθολογικό σύστημα μοριοδότησηςαδιάβλητο με αλγόριθμους επιλεξιμότητας πουδιαμορφώνονται εκ των προτέρων Οι ενδιαφε-ρόμενοι συμπληρώνουν τα στοιχεία τους κατα-τάσσονται και οι επικρατέστεροι εισάγονταιστο Πανεπιστήμιο με βάση τις διαθέσιμεςθέσεις Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της ανοι-κτής εκπαίδευσης είναι η εξ υπαρχής στοχο-θεσία των προσφερόμενων προγραμμάτων ταοποία συνάδουν με τις ανάγκες της οικονομίαςκαι την επιθυμία των πολιτώνμπορεί κανείς να εισηγηθεί και άλλα συστή-ματα πρόσβασης τα οποία να στηρίζονται σεδείκτες δυνατοτήτων γνωστικής ανάπτυξηςδιάφορα διεθνή πιστοποιητικά άλλους δείκτεςκαι προσόντα αποκομισθείσες γνώσεις καθώςκαι εξετάσεις παρόμοιες με αυτές που διενερ-γούνται σήμερα μπορούμε ακόμη να προτεί-νουμε ένα σύστημα ανοικτής εισδοχής όπουόλοι οι υποψήφιοι με κάποιες προϋποθέσειςτυγχάνουν εισδοχής στη σχολή επιλογής τουςmiddotστη συνέχεια παίρνουν κατά το πρώτο έτος

εισαγωγικά μαθήματα των κλάδων που καλύ-πτει η σχολή και ανάλογα με την απόδοση τιςεπιθυμίες τους και τη διαθεσιμότητα θέσεωνεντάσσονται στα ανάλογα τμήματα σε ένατέτοιο σύστημα δεν υπάρχει σχεδόν καθόλουτυχαιότητα στην κατανομή των φοιτητών σεκλάδους όπως συμβαίνει με τους αλγόριθμουςτου υφιστάμενου συστήματος επιπρόσθεταέτσι δίνεται η δυνατότητα και για σπουδέςμονοετούς διετούς ή τριετούς διάρκειας σετεχνικά επαγγέλματα αν επιλέξουμε όμως κάποιο σύστημα πουαπαιτεί αξιολόγηση και δεν επιτρέπει την ελεύ-θερη πρόσβαση θα πρέπει αυτό να τηρεί τιςακόλουθες προϋποθέσεις(α) να είναι αδιάβλητο και δίκαιο προς τους

αιτητές και να μην κάνει ατομικές διακρί-σεις τηρώντας τα τεθέντα κριτήρια επιλε-ξιμότητας

(β) να λαμβάνει υπόψη την προσέγγιση και τηφιλοσοφία που θέλουμε να προσδώσουμεστην παιδεία μας σε όλα τα στάδια τηςεκπαίδευσης

(γ) να επιτρέπει την πρόσβαση στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση σε όσο το δυνατόνπερισσότερα άτομα και ομάδες πληθυσμού

(δ) να συνάδει πλήρως με τη στοχοθεσία τωνπρογραμμάτων σπουδών

αδιαμφισβήτητα η ποιότητα της παιδείας καιτης εκπαίδευσης εντάσσεται σε ένα ενιαίοπαγκόσμιο σύστημα αξιών το οποίο δενμπορεί να μελετάται αποσπασματικά ξεχω-ριστά από χώρα σε χώρα και ανεξαρτήτωςμεθοδολογίας Περίτρανο παράδειγμα στιςμέρες μας αποτελεί η διεθνής οικονομικήκρίση η οποία μέσα από μια παγκοσμιοποι-ημένη οικονομία έφερε πολλές χώρες σταπρόθυρα άκρατης φτώχειας και οικονομικήςχρεοκοπίας Όλοι σήμερα ειδικοί και μη παρα-δέχονται ότι το άκρατο κέρδος και η πλεονεξίασε συνάρτηση με την ανοικτή φύση του συστή-ματος έφεραν την κρίση από την οποία μόνομε σωστό προγραμματισμό και στρατηγικές

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 7

επιλογές επένδυσης στην παιδεία την έρευνακαι την καινοτομία θα μπορέσουμε να ανανή-ψουμε το δυστυχές είναι ότι καθυστερήσαμεσημαντικά ακόμη και η μικρή κύπρος πουόφειλε να είναι ευέλικτη σε δυναμικές αλλαγέςκαθυστέρησε να πάρει δραστικά μέτρα τελειώνοντας θα ήθελα να συγχαρώ τουςοργανωτές και ομιλητές της διημερίδας για τηνεξαιρετική δουλειά που επιτελούν ο καθέναςστον τομέα του και για την ευαισθησία πουεπιδεικνύουν για ένα τόσο σημαντικό θέμα Ησυμμετοχή όλων εκφράζει την αγωνία μας στοχώρο της παιδείας και την ετοιμότητα ναδράσουμε ώστε να αντιμετωπιστούν ουσια-στικά οι προκλήσεις που επισωρεύθηκαν στοντομέα της ανώτατης εκπαίδευσης αςενώσουμε λοιπόν τις δυνάμεις μας για καθαρέςλύσεις στον τομέα της πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση

Χαιρετισμόςτου Προέδρου της ΚοινοβουλευτικήςΕπιτροπής Παιδείαςκ Νίκου Τορναρίτη

Ο διάλογος γιατους τρόπους καιτις διαδικασίεςπρόσβασης στηντριτοβάθμια εκ-παίδευση είναιζωηρός σήμερα σεόλα τα κράτη-μέλη της ευρω-

παϊκής Ένωσης βασικός σκοπός της συζή-τησης αυτής είναι η εξεύρεση ενός πιοδίκαιου αξιόπιστου και αποτελεσματικούτρόπου επιλογής των φοιτητών και κατανομήςτους στις διάφορες σχολές ούτως ώστε ναικανοποιούνται οι ανάγκες της κοινωνίαςτης γνώσης για ένα ευέλικτο επιστημονικόδυναμικό για ποιότητα και αριστεία στηντριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά και για αύξηση

του αριθμού σπουδαστών Η συζήτηση αυτή στην κύπρο -αλλά καιστην ελλάδα- αποκτά ιδιαίτερο χαρακτήραλόγω του μεγάλου μόχθου που καταβάλ-λουν τα παιδιά μας στις τελευταίες τάξειςτου λυκείου για μια θέση στα πανεπιστήμιαφροντιστήρια άγχος χρήμα και κόποςεπιβαρύνουν τους νέους μας και τηνπροσπάθειά τους να σπουδάσουν συχνά οισυνθήκες δυσχεραίνουν την υγεία τους καιεπιβαρύνουν την προσπάθεια γιαολόπλευρη μόρφωση αλλά και τον προϋπο-λογισμό της οικογένειας με τρόπο δυσβά-στακτο για μεγάλο αριθμό νοικοκυριώνεπιπρόσθετα μέσα από το υφιστάμενοσύστημα εισδοχής στα Πανεπιστήμια έναμεγάλο ποσοστό των νέων μας καταλήγει σεκλάδους που δεν ταυτίζονται με τις προτε-ραιότητες και τις επιλογές τους το συμβούλιο της ευρώπης συστήνει σεκάθε κράτος-μέλος να αναζητήσει τηνεπίτευξη των πιο κάτω στόχων σχετικά μετην πρόσβαση (συμβούλιο της ευρώπηςεπιτροπή υπουργών σύσταση-RECOM-MENDATION No R (98) 3 για τηνΠρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση -17 μαρτίου 1998) α Όλοι όσοι είναι ικανοί και επιθυμούν να

συμμετάσχουν στην ανώτατη εκπαί-δευση θα πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίεςνα το πράξουν

β Ο πληθυσμός της ανώτατης εκπαίδευσηςως σύνολο πρέπει να αντανακλά τονπολιτισμικό πλούτο που έχει η μεταβαλ-λόμενη κοινωνία κάθε κράτους-μέλουςκαι να προκύπτει από την πρόοδο στησχολική και προσχολική εκπαίδευσησυνεχίζοντας ταυτόχρονα να υποδέχεταιφοιτητές από άλλα μέρη της ευρώπης καιτου κόσμου

γ το σύστημα εισδοχής και το μαθησιακόπεριβάλλον στην ανώτατη εκπαίδευσηοφείλουν να παρέχουν ίσες ευκαιρίες σε

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ8

Π Ρ Ο κ λ Η σ ε ι σ κ α ι Π Ρ Ο Ο Π τ ι κ ε σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 9

όλα τα άτομα και τις κοινωνικές ομάδες δ Οι προσπάθειες να διατηρηθεί και να

ανεβεί η ποιότητα στην ανώτατη εκπαί-δευση πρέπει να περιλαμβάνουν τοκριτήριο της αποτελεσματικής πρόσβασηςγια όλες τις κοινωνικές ομάδες καθώς καιτο κριτήριο της αριστείας στη διδασκαλίακαι την έρευνα

μέσα από αυτό το σκηνικό και μέσα από τοδιάλογο όλων των ενδιαφερομένωνμπορούμε να εντοπίσουμε τα προβλήματααλλά και τις αρχές που θα πρέπει να τηρη-θούν για να καταλήξουμε σε ένα σύστημαπρόσβασης που θα ικανοποιεί τις απαιτήσειςτης εκπαίδευσης σε μια δημοκρατικήκοινωνία ένα σύστημα πουbull θα επιτρέπει την πρόσβαση σε όσο το

δυνατόν περισσότερους νέους αλλά καιστους επανερχόμενους στο χώρο τωνσπουδών

bull θα ενισχύει την ποιότητα της μόρφωσηςπου παίρνουν τα παιδιά στο σχολείο

bull δεν θα στηρίζεται σε μια και μόνοεξέταση

bull θα αναβαθμίζει το σχολείο και τησχολική ζωή

bull θα προσβλέπει στην αριστεία χωρίς ναμεγεθύνει την κοινωνική αδικία

bull θα υποστηρίζει οικονομικά και μορφω-τικά όσους έχουν ανάγκη

bull θα επιτρέπει σε όλους να ικανοποιήσουντις φιλοδοξίες τους σε μια κοινωνίασυνεκτική προνοητική και ποιοτικάαναβαθμισμένη

είναι σημαντικό ότι ο διάλογος έχει αρχίσειτα κριτήρια είναι δεδομένα και οι αρχέςπαραδεκτές από όλους σήμερα περισσότεροαπό ποτέ χρειάζονται θαρραλέες τομές καιαποφάσεις για να επιτύχουμε την αλλαγήτου συστήματος με τρόπο που να πληροίόλα τα πιο πάνω Όσοι νοιαζόμαστε για τηνπαιδεία πρέπει να εργαστούμε συστηματικάχωρίς φειδώ κόπων και εργασίας για να

επιτύχουμε το καλύτερο για τα παιδιά μαςκαι την κοινωνία μια κοινωνία που θαπαρέχει κίνητρα και εφόδια στον καθένα νασπουδάζει και να εργάζεται να επιτυγχάνειτους στόχους του και να συμβάλλει στηνεπιτυχία των συλλογικών στόχων της κοινω-νίας μας

Χαιρετισμόςτου Υπουργού Παιδείας και ΠολιτισμούΚαθηγητή Αντρέα Δημητρίου

είναι με ιδιαίτερηχαρά που βρίσκο-μαι σήμερα μαζίσας για να κηρύ-ξω την έναρξητων εργασιών τηςδιημερίδας πουδιοργανώνει τοτεΠακ με θέμα

laquoΗ Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσητης κύπρου Προκλήσεις και Προοπτικέςraquoμε την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να συγχαρώθερμά τόσο την Πρόεδρο της διοικούσαςεπιτροπής του τεΠακ καθηγήτρια ελπίδακεραυνού όσο και τους συντελεστές της εκ-δήλωσης και να ευχαριστήσω τους εκλεκτούςεισηγητές για την πολύτιμη συνεισφορά τουςαναμφίβολα τέτοιες δραστηριότητες είναισημαντικές γιατί συνεισφέρουν ουσιαστικάστο δημόσιο διάλογο για το μέλλον της τρι-τοβάθμιας εκπαίδευσης στην κύπρο

φίλες και φίλοι

για την παρούσα κυβέρνηση η παιδείααποτελεί την καλύτερη επένδυση για τηνκοινωνική την οικονομική την πνευματικήκαι την πολιτιστική ανάπτυξη και πρόοδοτης κοινωνίας αποτελεί βασικό κοινωνικόαγαθό το οποίο πρέπει να διασφαλίζεται μετην παροχή δωρεάν και υψηλής ποιότητας

εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες του εκπαι-δευτικού συστήματος από το νηπιαγωγείομέχρι το πανεπιστήμιο Όλες οι ενέργειες καιοι προσπάθειές μας στα πλαίσια της εκπαι-δευτικής μεταρρύθμισης έχουν ένα καιμοναδικό στόχο κανένας νέος να μη μένειαμόρφωτος αυτό μπορεί να διασφαλιστείμόνο με την παροχή ίσων ευκαιριών σεόλους τους νέους και ειδικότερα με τηνεξίσωση των δυνατοτήτων επιτυχίας τουςαπορρίπτοντας πολιτικές που στοχεύουνστην προσαρμογή ή ακόμη χειρότερα στηνυποταγή της εκπαίδευσης στις ανάγκες τηςαγοράς εργασίας παρακολουθούμε και κατα-γράφουμε με σοβαρό προβληματισμό καιέντονες επιφυλάξεις όλες εκείνες τις τάσειςσε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο πουδυστυχώς κινούνται προς αυτή την κατεύ-θυνση την κατεύθυνση της όλο και μεγαλύ-τερης εξάρτησης της τριτοβάθμιας κυρίωςεκπαίδευσης από την οικονομία της αγοράςΈνα γεγονός που αναιρεί την αρχή ότι ηεκπαίδευση αποτελεί δημόσιο αγαθό καιδημόσια ευθύνη Παράλληλα όμως ωςκυβέρνηση αναγνωρίζουμε και τα θετικάστοιχεία το ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίουγια την εκπαίδευση και προσπαθούμε μέσααπό την πολιτική μας να αξιοποιήσουμε τιςδυνατότητες που παρέχει η ένταξή μας στηνευρωπαϊκή Ένωση για το καλό τηςκυπριακής εκπαίδευσης αναγνωρίζοντας τορόλο της παιδείας στην οικονομικήανάπτυξη και την ευημερία δίνουμε έμφασηστη διαμόρφωση ενεργών και κοινωνικάευαίσθητων πολιτών ενισχύοντας τουςδημόσιους φορείς παιδείας και ταυτόχρονααφήνοντας χώρο για ανάπτυξη δημιουρ-γικών πρωτοβουλιών και από τους πολίτεςαπό την ημέρα της ανάληψης των καθη-κόντων μας ως νέας κυβέρνησης μέχρισήμερα έχουν προωθηθεί πολλά θέματαστον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςτέτοια ζητήματα ήταν η απόφαση για ίδρυση

ιατρικής σχολής από το Πανεπιστήμιοκύπρου η αύξηση του αριθμού των νεοεισερ-χόμενων φοιτητών σε υφιστάμενες σχολέςτων δημόσιων πανεπιστημίων η δημιουργίανέων προπτυχιακών προγραμμάτων η κατά-θεση πρότασης για ίδρυση σχολής καλώντεχνών και δραματικής σχολής η έναρξη τουδιαλόγου με τα ιδιωτικά πανεπιστήμια για τημετεξέλιξή τους σε μη κερδοσκοπικούς οργα-νισμούς και την υιοθέτηση εκ μέρους τουςρυθμίσεων που θα διασφαλίζουν αποτελε-σματικότερα την ευθύνη τους έναντι τηςδημόσιας αποστολής τους και η έγκριση γιαπρώτη φορά στα χρονικά της κυπριακήςδημοκρατίας ενός πακέτου στοχευμένωνμέτρων στήριξης των φοιτητών που αντιμε-τωπίζουν σοβαρά κοινωνικοοικονομικάπροβλήματα συνολικού ύψους 12000000ευρώ στόχος όλων των ενεργειών μας είναινα αλλάξουμε τις υφιστάμενες συνθήκεςώστε να καταστεί εφικτή η υλοποίηση τουεθνικού μας στόχου για μετατροπή τηςκύπρου σε ένα ποιοτικό περιφερειακό κέντροτριτοβάθμιας εκπαίδευσηςσίγουρα ο διάλογος για το σύστημαπρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηείναι χρήσιμος Όπως όλοι γνωρίζετε απότο 2006 που καθιερώθηκαν οι Παγκύπριεςεξετάσεις το σύστημα πρόσβασης σταπανεπιστήμια και τις ανώτερες σχολές στηνκύπρο έχει αποδειχτεί ότι αποτελεί έναναξιόπιστο και αδιάβλητο θεσμό ο οποίοςτυγχάνει μιας σχεδόν καθολικής κοινωνικήςαποδοχής Οι ενδεχόμενες αδυναμίες τιςοποίες ως υπουργείο Παιδείας αναγνωρί-ζουμε θα επιλυθούν οριστικά αφενός με τηναύξηση των θέσεων στα υφιστάμεναπρογράμματα και αφετέρου με την αύξησητων προσφερόμενων προγραμμάτωνσπουδών και αυτό γιατί όσο οι προσφερό-μενες θέσεις είναι λιγότερες από τη ζήτησηοι αλλαγές στο σύστημα πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση δεν θα εκμηδενί-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ10

Π Ρ Ο κ λ Η σ ε ι σ κ α ι Π Ρ Ο Ο Π τ ι κ ε σ

σουν τις αδυναμίες και σίγουρα δεν θαεπιλύσουν ουσιαστικά προβλήματα τουεκπαιδευτικού μας συστήματος όπως ηπαραπαιδεία και η μετατροπή του λυκείουσε προθάλαμο των πανεπιστημίωνΟι Παγκύπριες εξετάσεις χρησιμοποιούνταιγια κατάταξη των υποψήφιων επειδή οιδιαθέσιμες θέσεις είναι λιγότερες από τιςζητούμενες Πρέπει συνεπώς να αυξήσουμετις προσφερόμενες θέσεις επίσης θα πρέπειμέσα από τις πολιτικές που εφαρμόζουμε ναεπιδιώκουμε τη δημιουργία ενός σχολείουπου θα καλλιεργεί στους μαθητές τις ικανό-

τητες που χρειάζονται ώστε εάν το επιθυ-μούν να έχουν τη δυνατότητα να σπουδά-σουν μέσα από την προοδευτική αύξησητων θέσεων στα ανώτερα και ανώτατα εκπαι-δευτικά ιδρύματα θα πρέπει να καταστή-σουμε την κύπρο μια χώρα αυτοδύναμη σεπροπτυχιακά προγράμματα σπουδών ώστεμέσω της ελεύθερης πρόσβασης κάθεκύπριος νέος να μπορεί να σπουδάσει αυτόπου θέλει στον τόπο τουμε αυτές τις σκέψεις κηρύσσω την έναρξητης διημερίδας και εύχομαι σε όλους μιαγόνιμη και παραγωγική παρουσία

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 11

Από αριστερά προς τα δεξιά Πρόεδρος Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΠΑΚ Καθ ΕλπίδαΚεραυνού-Παπαηλίου Πρόεδρος του Συμβουλίου Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας

Εκπαίδευσης (ΣΠΔΕ) Καθ Γιώργος Μπαμπινιώτης

Από αριστερά προς τα δεξιά Πρύτανης Πανεπιστημίου Κύπρου Καθ Στάυρος ΖένιοςΠρόεδρος Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΠΑΚ Καθ Ελπίδα Κεραυνού-Παπαηλίου

ε ν δ ε ι κ τ Η σ12

τον τελευταίοχρόνο στο πλαί-σιο της εκπαιδευ-τικής μεταρρύθ-μισης και σεσυμφωνία με τιςπροτάσεις πουείχε καταθέσει ηεπιτροπή ειδι-

κών για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση τοναύγουστο του 2004 γίνεται μια μεγάλη προ-σπάθεια αναμόρφωσης του περιεχομένουτων αναλυτικών προγραμμάτων της δευτε-ροβάθμιας εκπαίδευσης των εκπαιδευτικώνπροσεγγίσεων και των μεθόδων διδασκαλίαςκαι μάθησης αυτή η προσπάθεια θα οδηγή-σει αλυσιδωτά στην αναβάθμιση του απο-λυτηρίου λυκείου του οποίου η αξία η αξιο-πιστία και το κύρος εξαρτώνται από τοπεριεχόμενο της μάθησης και των εκπαιδευ-τικών προσεγγίσεων ndash συμπεριλαμβανομέ-νης της αξιολόγησης των μαθητών σε σχέσημε την επίτευξη των μαθησιακών αποτελε-σμάτων το απολυτήριο όπως και κάθε προ-σόν στο οποίο οδηγεί μια διεργασία μάθη-σης καταγράφει βαθμολογικά τααποτελέσματα της μάθησης Ένα βασικόερώτημα από το οποίο κρίνεται η αξία τουαπολυτηρίου είναι αν η καταγραφή των απο-τελεσμάτων αυτών είναι αξιόπιστη αν δη-λαδή ανταποκρίνεται στην πραγματικότηταΠέραν αυτού η αξία ενός τέτοιου προσόντοςείναι συνάρτηση των προσβάσεων που πα-ρέχει για περαιτέρω εκπαίδευση καιή στο

χώρο εργασίαςγια να οδηγήσει σε ανασυγκρότηση καιεκσυγχρονισμό του περιεχομένου τηςμάθησης σε δευτεροβάθμιο επίπεδο ndash και κατrsquoεπέκταση στην ουσιαστική αναβάθμιση τηςπαιδείας στο επίπεδο αυτό η αναθεώρησητων αναλυτικών προγραμμάτων πρέπει ναείναι διαμορφωτική και καινοτόμα με άλλαλόγια δεν αρκεί να περιοριστεί στην αναβάθ-μιση του περιεχομένου των υφιστάμενωνμαθημάτων αλλά πρέπει να προχωρήσει καισε δομικές αλλαγές του περιεχομένουμειώνοντας τις επιλογές μαθημάτων ειδικάγια το λύκειο πρέπει να εισαχθούν καινοτο-μίες όπως η διαμόρφωση μιας στέρεαςγενικής παιδείας κοινής για όλους η εκμά-θηση ξένων γλωσσών σε ικανοποιητικόεπίπεδο και η απόκτηση ουσιαστικών δεξιο-τήτων στη χρήση νέων τεχνολογιών Παράλ-ληλα οι επιλογές πρέπει να περιοριστούν σεένα σχετικά μικρό αριθμό θεματικώνενοτήτων ή δεσμών (θεωρητική θετικήτεχνολογική κτλ) εντός ή μεταξύ τωνοποίων μπορεί να υπάρχει σχετική επιλογή ήεπικάλυψη με τέτοιες δομικές καινοτομίεςτο περιεχόμενο της μάθησης γίνεται πιοσυνεκτικό και το απολυτήριο αποκτά μεγα-λύτερο κύρος και αξία αφού αυξάνονται οιπροσβάσεις που παρέχει η ολοκλήρωση τηςμάθησης μέσω αυτού στόχος λοιπόν τηςαναθεώρησης των αναλυτικών προγραμ-μάτων πρέπει να είναι η εξάλειψη τουκατακερματισμού και της έλλειψης συνεκτι-κότητας που παρατηρούνται αυτή τη στιγμή

Η αναμόρφωση της εκπαίδευσης σεδευτεροβάθμιο επίπεδο και ο εκσυγχρονισμόςτου συστήματος εισδοχής στα πανεπιστήμια

της Ελπίδας Κεραυνού-ΠαπαηλιούΠροέδρου Διοικούσας Επιτροπής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου

κυρίως λόγω της ύπαρξης αδικαιολόγηταμεγάλου αριθμού επιλεγόμενων μαθημάτωνη διαχείριση των οποίων δημιουργεί σημαν-τικές πρακτικές δυσκολίεςΟ εκσυγχρονισμός των αναλυτικών προγραμ-μάτων του λυκείου αναμφίβολα θα συμβάλειουσιαστικά στην αξία του απολυτηρίουλυκείου και θα ενισχύσει σημαντικά την αξιο-πιστία και την αξία του μεταξύ άλλων αυτόμπορεί να επιτευχθεί με τα εξής μέτρα(α) προσμέτρηση και των τριών ετών της

λυκειακής βαθμίδας με σχετικούς συντε-λεστές βαρύτητας πχ 10 20 και70 αντίστοιχα

(β) διεξαγωγή εθνικών εξετάσεων και για τατρία έτη οι οποίες να έχουν τη μεγαλύ-τερη αν όχι αποκλειστική βαρύτηταστον υπολογισμό των τελικών βαθμολο-γιώνmiddot στο τρίτο έτος μπορεί οι εξετάσειςνα διεξάγονται ανά τρίμηνο

(γ) διεύρυνση της βαθμολογικής κλίμακαςπχ από 20-βαθμη σε 100-βαθμη ή καιμεγαλύτερη

1 Γλώσσα διδασκαλίαςστην ευρώπη της κοινωνίας της γνώσης της

οποίας οι πολίτες αποκτούν όλο και μεγαλύ-τερη κινητικότητα το επίπεδο επάρκειας στογραπτό και προφορικό λόγο αποκτάσυνεχώς όλο και μεγαλύτερη σημασία γιrsquoαυτό εξάλλου οι ευρωπαίοι πολίτεςκαλούνται να δηλώνουν στα ευρω-διαβα-τήριά τους (Europass) το επίπεδο γνώσηςτους σε διάφορες γλώσσες σε σχέση μεπανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών καιπιο συγκεκριμένα σε σχέση με τα κριτήριαπρόσβασης και εισαγωγής σε αυτά είναισημαντικό να γίνεται ο διαχωρισμόςανάμεσα στη γλώσσα ως αντικείμενομάθησης και τη γλώσσα ως εργαλείομάθησης και επικοινωνίας για παράδειγμασε ένα πρόγραμμα laquoγαλλικής γλώσσας καιλογοτεχνίαςraquo η γαλλική γλώσσα είναι τοαντικείμενο μάθησης ενώ σε ένα πρόγραμμαlaquoΠληροφορικήςraquo που διδάσκεται σταγαλλικά η γαλλική γλώσσα αποτελεί το

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α ν α μ O Ρ φ ω σ Η τ Η σ ε κ Π α I δ ε υ σ Η σ σ ε δ ε υ τ ε Ρ Ο β A θ μ ι Ο ε Π I Π ε δ Ο

13

Στην Ευρώπη της κοινωνίας της γνώσης τηςοποίας οι πολίτες αποκτούν όλο και μεγαλύ-τερη κινητικότητα το επίπεδο επάρκειας στογραπτό και προφορικό λόγο αποκτά συνεχώςόλο και μεγαλύτερη σημασία

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 13

εργαλείο μάθησης και επικοινωνίαςστην κύπρο η επιτυχία στο μάθημα τωννέων ελληνικών του οποίου το μεγαλύτερομέρος αφορά την ανάλυση λογοτεχνικώνκειμένων αποτελεί αυτή τη στιγμή κριτήριοπρόσβασης για όλα τα προπτυχιακάπρογράμματα των δημόσιων πανεπιστημίωνασχέτως αν η ελληνική γλώσσα (και λογοτε-χνία) είναι το αντικείμενο ή το εργαλείομάθησης Έστω ότι το περιεχόμενο τηςμάθησης σε ανώτερο δευτεροβάθμιο επίπεδοδιαμορφώνεται όπως προτείνεται πιο πάνωοπότε κάθε απόφοιτος λυκείου θα έχει παρα-κολουθήσει μαθήματα που θα αντιστοιχούνσε μια κοινή για όλους βάση γνώσης καιδεξιοτήτων και σε μια κατεύθυνση απόπεριορισμένο αριθμό θεματικών ενοτήτωνδεσμώνmiddot αυτά θα συνιστούν από κοινού τακριτήρια πρόσβασης για δεδομένα πανεπι-στημιακά προγράμματα στην περίπτωσηαυτή η απαιτούμενη επάρκεια γνώσης τηςελληνικής γλώσσας ως εργαλείου μάθησηςθα καλύπτεται από τους μαθησιακούςστόχους της κοινής βάσης (η οποίαπροφανώς θα θέτει και επιπρόσθετους μαθη-σιακούς στόχους σε σχέση με την ελληνικήγλώσσα) ενώ η απαιτούμενη επάρκειαγνώσης της ελληνικής γλώσσας ως αντικεί-μενου μάθησης (συμπεριλαμβανομένης τηςανάλυσης λογοτεχνικών κειμένων) θα καλύ-πτεται από τους μαθησιακούς στόχους τηςφιλολογικήςθεωρητικής κατεύθυνσης αυτόςο διαχωρισμός του ρόλου του μαθήματοςτων νέων ελληνικών σε σχέση με τηνπρόσβαση σε πανεπιστημιακά προγράμματαπου ήδη ισχύει στην ελλάδα είναι ενδεδειγ-μένος και για την περίπτωση της κύπρου

2 Διαχωρισμός αρμοδιοτήτων Πολιτείαςκαι πανεπιστημίωνΗ εισδοχή φοιτητών σε ένα πανεπιστημιακόπρόγραμμα σπουδών μπορεί να αναλυθεί σεδύο διακριτές διαδικασίες (οι οποίες συμπί-

πτουν αν δεν υπάρχει περιορισμός στοναριθμό των θέσεων φοίτησης όπωςσυμβαίνει σε ένα σύστημα ελεύθερηςπρόσβασης) την πρόσβαση και εισαγωγή Ηπρόσβαση αφορά τα ελάχιστα κριτήρια πουπρέπει κανείς να ικανοποιεί για ναδικαιούται να διεκδικήσει θέση φοίτησης Ηεισαγωγή αφορά την προσφορά των θέσεωνφοίτησης ανάμεσα στους δικαιούχους και ωςεκ τούτου συνεπάγεται τον προσδιορισμόκριτηρίων κατάταξης σε σχέση με το τιισχύει επί του παρόντος για την εισδοχήφοιτητών στα προπτυχιακά προγράμματατων δημόσιων πανεπιστημίων της κύπρουοι πιο πάνω έννοιες εφαρμόζονται ως εξής(α) το απολυτήριο λυκείου είναι το γενικό

προσόν πρόσβασης για οποιοδήποτεπρόγραμμα σπουδών

(β) τα (ειδικά) κριτήρια πρόσβασης σε έναπρόγραμμα σπουδών προσδιορίζονταιαπό τα περιεχόμενα του επιστημονικούπεδίου στο οποίο εντάσσεται τοπρόγραμμα αυτό και πρακτικά αντιστοι-χούν σε έναν αριθμό 4-5 μαθημάτων σταοποία απαιτείται εξέταση σε εθνικόεπίπεδοmiddot ένα από τα μαθήματα είναιπάντοτε τα νέα ελληνικά

(γ) το κριτήριο εισαγωγής (ή κατάταξης) είναιο μέσος όρος των (στατιστικά επεξεργα-σμένων) βαθμολογιών όλων των μαθη-μάτων στα οποία ο υποψήφιος εξετάσθηκεσε εθνικό επίπεδοmiddot ο αριθμός αυτός αναφέ-ρεται ως laquoβαθμός κατάταξηςraquo

Οι πιο πάνω διαδικασίες εντάσσονται στο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ14

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Για να οδηγήσει σε ανασυγκρότηση και εκ-συγχρονισμό του περιεχομένου της μάθησηςη αναθεώρηση των αναλυτικών προγραμμά-των δεν αρκεί να περιοριστεί στην αναβάθ-μιση του περιεχομένου των υφιστάμενωνμαθημάτων αλλά πρέπει να προχωρήσει καισε δομικές αλλαγές

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α ν α μ O Ρ φ ω σ Η τ Η σ ε κ Π α I δ ε υ σ Η σ σ ε δ ε υ τ ε Ρ Ο β A θ μ ι Ο ε Π I Π ε δ Ο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 15

πλαίσιο των Παγκύπριων εξετάσεων πουδιεξάγονται μια φορά το χρόνο στο τέλοςτης σχολικής χρονιάς υπό την εποπτεία τουυπουργείου Παιδείας και Πολιτισμούκυρίαρχο ρόλο στις διαδικασίες αυτές έχει ηΠολιτεία ενώ ο ρόλος των πανεπιστημίωνπεριορίζεται στα ακόλουθα(α) διαβούλευση με την Πολιτεία αναφορικά

με τα περιεχόμενα των επιστημονικώνπεδίων

(β) ένταξη των προπτυχιακών προγραμ-μάτων σπουδών στα σχετικά επιστημο-νικά πεδία και

(γ) συμμετοχή στις επιτροπές θεματοθετώνγια τα εξεταστικά δοκίμια των μαθη-μάτων που εξετάζονται σε εθνικόεπίπεδο

Ο ρόλος του απολυτηρίου και κατrsquoεπέκταση η μόρφωση και η ευρύτερη παιδείαπου αντιπροσωπεύει είναι ιδιαίτεραυποβαθμισμένος παρόλο που η κατοχή τουείναι απαραίτητη για τη διεκδίκηση θέσηςστα προπτυχιακά προγράμματα σπουδώνεπί της ουσίας δεν λαμβάνονται υπόψη ταπεριεχόμενά του από τη χώρα που τοχορηγεί τη στιγμή που άλλες χώρες θέτουν

τα κριτήρια πρόσβασης για τα δικά τουςπρογράμματα σε σχέση με το απολυτήριοστο σύνολό του καιή με τις βαθμολογίεςεπιμέρους μαθημάτων Η αντίφαση αυτήδύσκολα δικαιολογείταιείναι γεγονός ότι οι Παγκύπριες εξετάσεις(όπως και παλιότερα οι εισαγωγικές εξετά-σεις) είναι καθολικά αποδεκτές από τηνκοινωνία της κύπρου ως αξιόπιστες αντικει-μενικές και αξιοκρατικές σε αντίθεση με τοαπολυτήριο που δεν θεωρείται εξίσου αξιό-πιστο αφού υπάρχουν επιβεβαιωμένα στοι-χεία όπως είναι οι τάσεις βαθμολογικούπληθωρισμού που επηρεάζουν δυσμενώς τηναξιοπιστία του Έχει εξάλλου αποδειχτεί ότιυπάρχει υψηλή συσχέτιση ανάμεσα στουςβαθμούς κατάταξης και τις ακαδημαϊκέςεπιδόσεις των φοιτητών ενώ αυτό δεν ισχύειγια τις βαθμολογίες του απολυτηρίου Παράόμως τα θετικά του υφιστάμενου συστή-

Παρά όμως τα θετικά του υφιστάμενου συ-στήματος τα οποία μπορούν να διατηρηθούνκαι να ενισχυθούν σε ένα νέο πιο δίκαιο καισύγχρονο σύστημα υπάρχουν και σοβαρέςαδυναμίες

ματος τα οποία μπορούν να διατηρηθούν καινα ενισχυθούν σε ένα νέο πιο δίκαιο καισύγχρονο σύστημα υπάρχουν και σοβαρέςαδυναμίες Οι αδυναμίες αυτές τις οποίες δενθα πρέπει να παραβλέπει η κοινωνία γιατίδημιουργούν στρεβλώσεις στο εκπαιδευτικόσύστημα συνοψίζονται ως εξής(α) η ίδια η υποβάθμιση του απολυτηρίου

ως προσόντος που προκύπτει από μιαδιεργασία μάθησης

(β) η υπέρμετρη βαρύτητα που δίνεται στοπεριεχόμενο της τρίτης τάξης του λυκείουκαι μάλιστα σε ένα μόνο ποσοστό τουπεριεχομένου αυτού όπως και η αξιολό-γηση των μαθημάτων που εξετάζονται γιατην εισδοχή στα πανεπιστημιακάπρογράμματα σπουδών βάσει μιας καιμοναδικής εξέτασης για κάθε μάθημα

(γ) η προσμέτρηση όλων των μαθημάτων σταοποία εξετάσθηκε ο υποψήφιος σε εθνικόεπίπεδο για την κατάταξή του σε έναπρόγραμμα σπουδών είτε αυτά σχετί-ζονται είτε όχι με το πρόγραμμα αυτό

(δ) η απόδοση της ίδιας βαρύτητας στο κάθεμάθημα που εξετάζεται για σκοπούςκατάταξης και η οποία μπορεί ναοδηγήσει στο παράδοξο όπου έναςυποψήφιος που απέτυχε παταγωδώς στοπιο σχετικό μάθημα να πάρει θέση ενώένας άλλος που έχει υψηλή βαθμολογίαστο ίδιο μάθημα (αλλά απέτυχε σεμάθημα που δεν περιλαμβάνεται στοσχετικό επιστημονικό πεδίο) να μηνπάρει θέση

(ε) η απαίτηση για ίδια επάρκεια γνώσης στηνελληνική γλώσσα (και λογοτεχνία) είτεαυτή αποτελεί το αντικείμενο σπουδώνείτε απλά το εργαλείο μάθησης

(στ) το γεγονός ότι ο βαθμός κατάταξηςδεν μεταφέρεται ούτε βελτιώνεται σεσυνδυασμό με το γεγονός ότι μπορείκάποιος να μη πάρει θέση έχοντας μίαδιαφορά χιλιοστών της μονάδας του

βαθμού κατάταξης από τον τελευταίοεισακτέο

με βάση τα πιο πάνω μια κρίσιμη διάστασηπου πρέπει να ληφθεί υπόψη σε σχέση μετον εκσυγχρονισμό του συστήματος εισα-γωγής στα προπτυχιακά προγράμματα τωνδημόσιων πανεπιστημίων της κύπρου είναιο διαχωρισμός αρμοδιοτήτων ανάμεσαστην Πολιτεία και τα πανεπιστήμια από τηστιγμή που στην αλυσίδα της εκπαίδευσηςο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στηνανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση καιτον πρώτο κύκλο της πανεπιστημιακήςεκπαίδευσης δεν τίθεται υπό αμφισβήτησηη Πολιτεία δικαιωματικά έχει σημαίνονταλόγο στον καθορισμό των προσόντων καιτων κριτηρίων πρόσβασης επιπρόσθεταείναι ευθύνη και υποχρέωση της Πολιτείαςνα διασφαλίζει την αξιοπιστία και την εγκυ-ρότητα των προσόντων αυτών ώστε ναδιασφαλίζεται το γενικότερο αίσθημα τηςκοινωνικής δικαιοσύνης είναι όμωςδιεθνώς αποδεκτό ότι αυτή καθrsquo αυτή ηεπιλογή των φοιτητών είναι αδιάσπαστοστοιχείο της αυτονομίας των ακαδημαϊκώνιδρυμάτων συνεπώς τα κριτήρια κατά-ταξης πρέπει να είναι αρμοδιότητα τωνπανεπιστημίων εννοείται βεβαίως ότι τακριτήρια κατάταξης δεν αναιρούν ταπροσόντα και τα κριτήρια πρόσβασηςαλλά βασίζονται σε αυτά είναι εξάλλουυποχρέωση των πανεπιστημίων να διατυ-πώνουν και να εφαρμόζουν τα κριτήριακατάταξης με διαφάνεια και συνέπεια έτσιώστε και πάλι να διασφαλίζεται το αίσθημακοινωνικής δικαιοσύνης

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ16

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Στόχος της αναθεώρησης των αναλυτικώνπρογραμμάτων πρέπει να είναι η εξάλειψητου κατακερματισμού και της έλλειψης συ-νεκτικότητας που παρατηρούνται αυτήτη στιγμή

3 Διεθνή κριτήρια πρόσβασης ή κριτήριαπρόσβασης άλλων χωρών κατά τα τελευταία δύο χρόνια γίνεται μιαέντονη συζήτηση γύρω από το θέμα τηςενδεχόμενης αξιοποίησης από κυπρίουςυποψήφιους (κυρίως από μαθητές ιδιωτικώνσχολείων) των διεθνών κριτηρίωνπρόσβασης ή των κριτηρίων πρόσβασηςάλλων χωρών για εισαγωγή στα προγράμ-ματα σπουδών των δημόσιων πανεπιστη-μίων χωρίς κατrsquo ανάγκη να ισχύουνπαράλληλα ειδικά κριτήρια κοινωνικο-οικο-νομικής φύσης σημειώνεται ότι τα υπό συζή-τηση διεθνήξένα κριτήρια μπορούν ναισχύσουν για την πρόσβαση στα πανεπιστη-μιακά προγράμματα της κύπρου διότι δεντεκμηριώνονται ουσιώδεις διαφορέςανάμεσα σε αυτά και τα υφιστάμενα εθνικάκριτήρια στην πραγματικότητα όμως τοαίτημα δεν είναι η διασφάλιση τηςπρόσβασης (αφού αυτή διασφαλίζεται ούτωςή άλλως) αλλά η παράκαμψη της υφιστά-μενης ενιαίας διαδικασίας κατάταξης πουγίνεται μέσω των Παγκύπριων εξετάσεων ηξεχωριστή κατάταξη ορισμένων ενδιαφερο-μένων βάσει κριτηρίων τα οποία θααντλούνται απευθείας από τα διεθνήξέναπρότυπα μπορεί να επιτρέψει τη διεκδίκησηδεδομένου επιπρόσθετου αριθμού θέσεων Ηδιαίρεση των θέσεων σε ομάδες για ξεχω-ριστή διεκδίκηση και κατάταξη των υποψη-φίων σύμφωνα με διαφορετικά κριτήριαπρόσβασης δεν συνιστά δίκαιο και ισότιμοτρόπο αντιμετώπισης του ζητήματος είναιαποδεδειγμένο ότι σε ένα τέτοιο σύστημαο πρώτος σε σειρά υποψήφιος που δεν πήρεθέση σε μια ομάδα μπορεί να υπερέχει

ακαδημαϊκά υποψηφίου που έλαβε θέση σεάλλη ομάδα επιπλέον η αδικία ενισχύεταιαν αυτοί που απέτυχαν σε μια ομάδα χρει-άζεται να περάσουν εκ νέου από κάποιαεξεταστική δοκιμασία για την κατάταξή τουςτην επόμενη χρονιά σε αντίθεση με αυτούςπου απέτυχαν σε άλλη ομάδαΌποια λύση και αν δοθεί για το πιο πάνωζήτημα θα παρουσιάζει θετικά και αρνητικάστοιχεία γιατί το θέμα έχει πολλές διαστά-σεις δεν πρόκειται όμως για το μείζονζήτημα εκσυγχρονισμού του υφιστάμενουσυστήματος εισαγωγής και επομένως ησχετική συζήτηση δεν θα πρέπει να υπερ-βαίνει το μέτρο της σημασίας του Η διημε-ρίδα laquoσυστήματα Πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση Προκλήσεις καιΠροοπτικέςraquo που οργάνωσε το τεχνολο-γικό Πανεπιστήμιο κύπρου έχει όντωςαναδείξει τόσο τις διάφορες διαστάσεις τουθέματος (εκπαιδευτική ποιοτική κοινωνικήοικονομική) και τα ζητήματα που προκύ-πτουν ως προς αυτές (πχ σταδιακή εισα-γωγή των μέτρων βελτίωσης τουσυστήματος εισδοχής παράλληλα με τηνποιοτική διεύρυνση της παροχής ανώτατηςεκπαίδευσης στην κύπρο) όσο και το ότι οιλύσεις σε σχέση με το σύστημα εισδοχής δενείναι κατrsquo ανάγκη εύκολες ή ότι μπορεί ναυπάρξει η βέλτιστη λύση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α ν α μ O Ρ φ ω σ Η τ Η σ ε κ Π α I δ ε υ σ Η σ σ ε δ ε υ τ ε Ρ Ο β A θ μ ι Ο ε Π I Π ε δ Ο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 17

Eίναι σημαντικό να γίνεται ο διαχωρισμόςανάμεσα στη γλώσσα ως αντικείμενο μάθη-σης και τη γλώσσα ως εργαλείο μάθησης καιεπικοινωνίας

Προσωπική θέσητου γράφοντοςπου συνάδει μεόλο το πνεύματων προτάσεωντου συμβουλίουΠρωτοβάθμιαςκαι δευτεροβάθ-μιας εκπαίδευ-

σης (σΠδε) είναι ότι το κυρίως ζητούμενοστην ελληνική εκπαίδευση είναι ένα δημόσιοσχολείο που θα το χαρακτηρίζει η ποιότηταμόρφωσης των μαθητών του Ένα άλλουεπιπέδου σχολείο που θα μορφώνει υπεύθυ-νους δημοκρατικούς κι ευαίσθητους πολίτεςμε αξίες αρχές και κανόνες και που θαεξασφαλίζει για όλους τους μαθητές επαρ-κείς γνώσεις απαραίτητες ικανότητες καιχρήσιμες δεξιότητες αυτό σημαίνει ότι ηδιαδικασία πρόσβασης στα αει δεν μπορείνα θεωρηθεί ως αυτοσκοπός αλλά θαπρέπει να ενταχθεί σε ένα γενικότεροπλαίσιο ανάπτυξης της εκπαίδευσης σε όλεςτις βαθμίδες της από το νηπιαγωγείο μέχρικαι το λύκειο βεβαίως απώτερος σκοπόςκάθε υγιούς εκπαιδευτικού συστήματος πουδιαθέτει ποιότητα εγκυρότητα και αξιοπι-στία είναι να παρέχει στους αποφοίτους τουλυκείου τη δυνατότητα άμεσης πρόσβασηςστα αει με κριτήρια που θα καθορίζουν ταίδια στο πλαίσιο της αυτονομίας και τηςιδιαίτερης φυσιογνωμίας τους ωστόσο ησημερινή πραγματικότητα δεν επιτρέπειακόμη μια τέτοια διαδικασία και καθιστάαναπόφευκτο ένα σύστημα εξετάσεων γιατην εισαγωγή στα Πανεπιστήμια

θεωρώ ότι για μια αποτελεσματική αντιμε-τώπιση του θέματος της πρόσβασης στα αειπρέπει ndashπέρα οποιωνδήποτε άλλωνndash νατεθούν οι εξής τρεις (3) στόχοι1 Η δημιουργία μιας διαδικασίας περισσό-

τερο δίκαιης αξιόπιστης και ανθρώ-πινης

2 Η σύνδεση της διαδικασίας πρόσβασηςμε την παιδευτική αναβάθμιση τουλυκείου και την κατοχύρωση τηςμορφωτικής αυτοτέλειάς του ήτοι μεκατάργηση του σημερινού τύπουlaquoλυκείου-φροντιστηρίουraquo

3 Η συμμετοχή των αει στη διαδικασίαπρόσβασης στα αει με συγκεκριμένουςτρόπους συμπροσδιορισμό με τουςπαράγοντες της εκπαίδευσης (Παιδαγω-γικό ινστιτούτο κά) της διδακτέας καιτης εξεταζομένης ύλης καθορισμό εξετα-ζομένων μαθημάτων και συντελεστώνβαρύτητας συμμετοχή στον εθνικόφορέα εξετάσεων για τα αει κά

στο σημείο αυτό όμως πρέπει να αναφερ-θούν συνοπτικά οι αδυναμίες τουισχύοντος συστήματος το οποίολειτουργεί με την αντίληψη ενός laquoλυκείου-φροντιστηρίουraquo που αχρηστεύει τημορφωτική αυτονομία της ανώτερης δευτε-ροβάθμιας εκπαίδευσης ενώ παράλληλαοδηγεί τους μαθητές στην εξωσχολικήπροπαρασκευαστική εκπαίδευση μέσω τωνφροντιστηρίων είναι εν πολλοίς ένααναξιόπιστο σύστημα επιλογής τωνυποψηφίων εφόσον δεν επιλέγονται οικριτικά σκεπτόμενοι μαθητές ενώ ομολο-

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Πρόταση για τη διαδικασίαπρόσβασης στα ΑΕΙ

του Γιώργου ΜπαμπινιώτηΠροέδρου του Συμβουλίου Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας

Εκπαίδευσης (ΣΠΔΕ)

18

γουμένως είναι ένα αδιάβλητο σύστημαυποβαθμίζει σημαντικά σχεδόν μηδενίζειτην αξία της φοίτησης στο λύκειο αφού ηεπίδοση των μαθητών σrsquo αυτό επί τρίαολόκληρα έτη και σε πλήθος γνωστικώναντικειμένων δεν βαρύνει ουσιαστικά γιατην πρόσβαση στα αει συγχρόνως απαξιώ-νεται ndashή αμφισβητείται ρητάndash το έργο τουεκπαιδευτικού στη βαθμίδα αυτή επιπλέονοι μαθητές κρίνονται με μία εξέταση 3 ωρώνκατά μάθημα χωρίς δυνατότητα να επανα-λάβουν την εξέταση για βελτίωση τηςβαθμολογίας τους ή να διατηρήσουν τουςυψηλούς βαθμούς που επέτυχαν σεπροηγούμενη εξέτασή τους για να επαναλά-βουν την εξέταση περιμένουν επί έναολόκληρο έτος Η τεράστια αυτή απώλειαχρόνου τους αναγκάζει σε άλλες λύσειςόπως είναι οι σπουδές στο εξωτερικό οισπουδές σε ιδιωτικά κολέγια η εγκατά-λειψη της προσπάθειας για πανεπιστημιακέςσπουδές κλπ τέλος οι εξετάσεις εισαγωγήςστα αει έχουν αναχθεί σε laquoεθνικό γεγονόςraquoπου απασχολεί τα μμε που συνταράζειτην κοινωνία που διαλύει οικογένειες η δεαποτυχία στις εξετάσεις γίνεται αισθητή ωςlaquoστίγμαraquo από ευαίσθητους υποψηφίουςτο σύστημα το οποίο προτείνεται οφείλει ναέχει τα πιο κάτω χαρακτηριστικά1 διενέργεια εισαγωγικών εξετάσεων μετά

τη λήψη του απολυτηρίου του λυκείου(laquoεθνικό απολυτήριοraquo) Άρα κατάρ-γηση των εισαγωγικών εξετάσεων στηνγ΄ λυκείου

2 Οι εισαγωγικές εξετάσεις διενεργούνταιαπό ειδικό μόνιμο εξεταστικό φορέααπό το laquoεθνικό κέντρο αξιολόγησηςraquoανεξάρτητο φορέα στελεχωμένο μεεκπαιδευτικούς ειδικευμένους στην αξιο-λόγηση σε συνεργασία με αντίστοιχουςπανεπιστημιακούς το κέντρο αξιολό-γησης λειτουργεί με τράπεζα θεμάτωντα οποία συνεχώς ανανεώνονται

3 Οι υποψήφιοι έχουν δικαίωμα ναπροσέρχονται στις εξετάσεις πουδιενεργεί το εθνικό κέντρο αξιολό-γησης 3 φορές τον χρόνο (σεπτέμβριοndash ιανουάριο ndash ιούνιο) επιτρέπεται ηβελτίωση της βαθμολογίας μεανάλογες ρυθμίσεις

4 για την εισαγωγή στα αει λαμβάνεταιυπrsquo όψιν σε σημαντικό ποσοστό η συνο-λική επίδοση των μαθητών και στις τρειςτάξεις του λυκείου Η επίδοση καθορί-ζεται από αντικειμενικούς τρόπους αξιο-λόγησης που ισχύουν στην ευρώπη(περιφερειακά τεστ ή άλλοι τρόποι) σεσυνδυασμό με την προφορική αξιολό-γηση και τον φάκελο του μαθητήεφόσον η αξιολόγηση της επίδοσηςδιαφέρει από την αξιολόγηση στις εισα-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο τ α σ Η γ ι α τ Η δ ι α δ ι κ α σ ι α Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 19

Ένα άλλου επιπέδου σχολείο που θα μορφώνειυπεύθυνους δημοκρατικούς κι ευαίσθητους πο-λίτες με αξίες αρχές και κανόνες και που θαεξασφαλίζει για όλους τους μαθητές επαρκείςγνώσεις απαραίτητες ικανότητες και χρήσιμεςδεξιότητες

γωγικές εξετάσεις η διαφορά ρυθμίζεταιμε ειδικό αλγόριθμο

5 Οι εισαγωγικές εξετάσεις περιλαμβά-νουν 4 αντικείμενα κατά επιστημονικήειδικότητα με δυνατότητα επιλογής καισυνδυασμό περισσοτέρων αντικειμένωνγια την εισαγωγή σε παρεμφερείς σχολές

6 Η ύλη των εξετάσεων προέρχεται απότα τρία έτη της ύλης που διδάσκεταιστο λύκειο

7 στον προσδιορισμό της ύλης καθώς καιστα στελέχη του εθνικού κέντρου αξιο-λόγησης συμμετέχουν τα αντίστοιχατμήματα των αει τα τμήματα των αεικαθορίζουν επίσης το ύψος της βαθμο-λογίας για την εισαγωγή φοιτητών στοοικείο αει

Η προτεινόμενη διαδικασία παρουσιάζειπολλά πλεονεκτήματα με πρώτο τηναπελευθέρωση του λυκείου ως αυτόνομηςμορφωτικής βαθμίδας εφόσον μάλιστααναδιαρθρωθεί το λύκειο με κατάργησητων ειδικεύσεων (των γνωστικών πεδίων)και με καθιέρωση υποχρεωτικών μαθη-μάτων και ελεύθερων επιλογών αυτόσημαίνει παράλληλα αναβάθμιση του ρόλουτου λυκείου και το έργου των διδασκόντωνεφόσον η επίδοση στις τρεις τάξεις τουλυκείου (από κοινού με τα περιφερειακάτεστ) θα αποκτήσει βαρύτητα για τηνπρόσβαση στα αει σε συνδυασμό με τιςεισαγωγικές εξετάσεις από εθνικό κέντροαξιολόγησης στο πλαίσιο αυτό θα δημι-ουργηθούν και οι απαραίτητες ασφαλι-στικές δικλίδες για αντικειμενικήαξιολόγηση της επίδοσης στο λύκειοΠρόκειται για ένα δικαιότερο και ουσιαστι-κότερο σύστημα το οποίο (με την αλλαγήτης λειτουργίας του λυκείου) αφενός δενστηρίζεται στην απομνημόνευση αλλά στηναξιολόγηση γνώσεων και κριτικής ικανό-τητας και αφετέρου είναι αδιάβλητο αφού

1 ανατίθεται σε ειδικό εθνικό φορέα(εθνικό κέντρο αξιολόγησης) και2 παρέχει έναν αντικειμενικό τρόποεξέτασης μέσω ανανεούμενης τράπεζαςθεμάτων και συστήματος πολλαπλώνεπιλογώνμε το σύστημα αυτό δίνονται περισσότερεςευκαιρίες στους υποψηφίους και παρέχονταιδιευκολύνσεις όπως το δικαίωμα διατήρησηςυψηλής βαθμολογίας σε επόμενη εξέτασηΈτσι η διαδικασία πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση καθίσταται ατομικήυπόθεση κάθε υποψηφίου και παύει νααποτελεί laquoεθνικό ζήτημαraquoΗ προτεινόμενη αλλαγή στη διαδικασίαπρόσβασης στα αει συνδέεται με ουσια-στικές αλλαγές που προτείνονται γιαολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα (νέααναλυτικά προγράμματα δραστικήμείωση της ύλης ομαδοποίηση διδασκο-μένων μαθημάτων αλλαγή της μεθόδουδιδασκαλίας (ομαδοσυνεργατική) χρήσηπολλαπλού βιβλίου με αξιοποίηση βιβλιο-θηκών και διαδικτύου κά) και βεβαίωςμε παράλληλη αλλαγή του περιεχομένουκαι της μορφής του εξεταστικού συστή-ματος τόσο μέσα στο σχολείο όσο και στιςεισαγωγικές για τα αει αυτό θα μειώσειή και θα ελαχιστοποιήσει την ανάγκηπροσφυγής σε ιδιωτικά φροντιστήριαεφόσον μάλιστα συνδυαστεί και μrsquo έναοργανωμένο σύστημα υποστήριξης τωνμαθητών με μαθησιακές δυσκολίες καθώςκαι με μια γενικότερη προσπάθεια αντιμε-τώπισης των εκπαιδευτικών ανισοτήτωνπου είναι κοινωνικά και εκπαιδευτικάαπαραίτητη τέλος οποιαδήποτε επέμβαση για τηνκαθιέρωση μιας διαδικασίας πρόσβασηςπρέπει να δοκιμαστεί πιλοτικά προτού γενι-κευθεί ώστε νrsquo αντιμετωπιστούν εγκαίρωςτυχόν αδυναμίες και ελλείψεις στην εφαρ-μογή της διαδικασίας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ20

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 21

Πρόσβαση στα ιδιωτικά πανεπιστήμια τηςΚύπρου

του Ανδρέα ΧαραλάμπουςΑντιπροέδρου Ανάπτυξης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας

από την τελευ-ταία δεκαετία του20ου αιώνα μέχρισήμερα η ιδιωτι-κή τριτοβάθμιαεκπαίδευση πα-ρουσιάζει εντυ-πωσιακή άνοδομε 30 των φοι-

τητών παγκοσμίως να είναι εγγεγραμμένοισε ιδιωτικά πανεπιστήμια και κολέγια σεορισμένες χώρες όπως στη νότια κορέακαι στην ιαπωνία το 80 των κολεγίων καιπανεπιστημίων είναι ιδιωτικά ενώ στη βρα-ζιλία και στο μεξικό το 50 των σπουδαστώνφοιτούν σε ιδιωτικά ιδρύματα (UNESCOTrends in Global Higher Education Reportιούλιος 2009) στην κύπρο τα ιδιωτικά πα-νεπιστήμια λειτουργούν συμπληρωματικάπρος τα δημόσια προσφέροντας πρόσβασησε ένα μεγάλο και διαφοροποιημένο φοιτη-τικό σώμα το 70 των κυπρίων αποφοίτωνδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης συνεχίζει μεσπουδές σε τριτοβάθμια ιδρύματα ενώ το55 καταφεύγει στο εξωτερικό για σπουδέςκυρίως στην ελλάδα και στο Ηνωμένο βα-σίλειο αυτό το μεγάλο ποσοστό φοιτητικήςμετανάστευσης αποτελεί σημείο προβλημα-τισμού για την κυπριακή ακαδημαϊκή κοι-νότητα εφόσον η συγκράτηση των φοιτητώνστην κύπρο θα βοηθούσε ουσιαστικά στηνανάπτυξη των δημόσιων και ιδιωτικών ιδρυ-μάτων της με οφέλη για όλους τους τομείςτις επιστημονικής κοινωνικής και οικονομικήςδραστηριότητας Η εξέλιξη και η ανάπτυξη της ανώτατης

εκπαίδευσης στην κύπρο παρουσιάζειορισμένες ιδιαιτερότητες που είναι συνυφα-σμένες με τις εθνικο-πολιτικές και κοινω-νικο-οικονομικές αλλαγές που ακολούθησαντην ανεξαρτησία εκτός τη δημιουργίαμικρών εξειδικευμένων επαγγελματικώνκολλεγίων όπως το διδασκαλικό το δασικότο νοσηλευτικό και το τεχνικό η νεοσύ-στατη δημοκρατία δεν επένδυσε στηνανάπτυξη της ανώτατης εκπαίδευσης Έτσιοι δύο κύριες εθνικές κοινότητες της χώραςπαρέμειναν προσκολλημένες στις laquoμητέρεςπατρίδεςraquo δηλαδή την ελλάδα και τηντουρκία για την παροχή πανεπιστημιακήςπαιδείας ενώ οι ανώτερες κοινωνικο-οικο-νομικές τάξεις και των δύο κοινοτήτων συνέ-χισαν την παράδοση για σπουδές στοΗνωμένο βασίλειο μετά την τουρκικήεισβολή το 1974 και την καταστροφή πουπροκλήθηκε δημιουργήθηκε η ανάγκη γιαανώτερη εκπαίδευση σε τριτοβάθμιο επίπεδοεντός κύπρου λόγω του ότι οι περισσότεροικύπριοι δεν είχαν την οικονομική δυνατό-τητα να σπουδάσουν στο εξωτερικό Παράλληλα υπήρχε πίεση από τους εργο-δότες για τοπική κατάρτιση του ανθρώπινουδυναμικού ώστε να υπάρχει ανταπόκρισηστις ανάγκες της αναδυόμενης κυπριακήςοικονομίας Έτσι το 1961 ιδρύθηκε τοπρώτο ιδιωτικό κολέγιο και ακολούθησανκαι άλλα τα οποία ιδρύθηκαν την περίοδοαυτή για να προσφέρουν κυρίως ακαδη-μαϊκές σπουδές διετούς διάρκειας ταυτό-χρονα η καταστροφή που έφερε η τουρκικήεισβολή υποχρέωσε τους κύπριους να βασι-στούν στις δικές τους δυνάμεις και να

προσφέρουν περισσότερη υποστήριξη στοθεσμό της δημοκρατίας δημιουργώνταςέτσι τη δυναμική για την ανάπτυξηδιαλόγου με στόχο την ίδρυση καιλειτουργία δημοσίων πανεπιστημίων ενώλοιπόν πριν από το 1974 η πρόταση γιαίδρυση πανεπιστημίων στην κύπρο αντιμε-τωπιζόταν με καχυποψία ως προσπάθειααποκοπής από το εθνικό κέντρο (τηνελλάδα) οι κοινωνικές πολιτικές και οικο-νομικές αλλαγές που ακολούθησαν τηντουρκική εισβολή δημιούργησαν τηνανάγκη ίδρυσης και λειτουργίας δημόσιωνπανεπιστημίων συνυφασμένων με τη δημι-ουργία και ενδυνάμωση της κρατικήςυπόστασηςμετά την ίδρυση του πρώτου δημόσιουπανεπιστημίου (1989) τα ιδιωτικά κολέγιασυνέχισαν να αναπτύσσουν κλάδουςσπουδών σε συνεργασία με αγγλικά καιαμερικάνικα πανεπιστήμια και επαγγελμα-τικά σώματα με πολλές δυσκολίες και μεσχεδόν εχθρική αντιμετώπιση από τοκράτος τα ιδιωτικά κολέγια συνέχισαν ναπροσφέρουν στους νέους της κύπρου τηνευκαιρία να σπουδάσουν στον τόπο τουςενώ ταυτόχρονα κατάρτιζαν στελέχη γιαστήριξη των αναγκών της κυπριακής οικο-νομίας από τη μία η ανάγκη να μπει μίατάξη στο διογκούμενο τομέα παροχής τηςτριτοβάθμιας εκπαίδευσης και από την άλληη ίδρυση και η λειτουργία πανεπιστημίωνστα κατεχόμενα εδάφη ανάγκασε το κράτοςνα αναθεωρήσει τη στάση του έναντι τωνιδιωτικών κολεγίων Έτσι δημιούργησε ένανόμο-πλαίσιο για τη λειτουργία τους καθώςκαι για την αναγνώριση και πιστοποίηση

των τίτλων σπουδών τους Ο χάρτης ένταξης της κυπριακής δημοκρα-τίας στην ευρωπαϊκή Ένωση και η επένδυσητου κράτους στην έρευνα βοήθησαν ταιδιωτικά κολέγια να προσελκύσουν καλούςπανεπιστημιακούς καθηγητές αλλά και ναεπενδύσουν στην έρευνα εφόσον το ερευ-νητικό έργο αποτέλεσε από την πρώτηστιγμή μέρος της διαδικασίας αξιολόγησηςκαι πιστοποίησης του κάθε κλάδουσπουδών το έτος της ένταξης της κύπρουστην ευρωπαϊκή Ένωση από τους 20353σπουδαστές που φοιτούσαν στην κύπρο(ακαδημαϊκό έτος 2004-05) οι 13883φοιτούσαν σε ιδιωτικά κολέγια (ο αριθμόςσυμπεριλαμβάνει 4585 αλλοδαπούςφοιτητές) και οι 6470 σε δημόσια τριτο-βάθμια ιδρύματα (δααε υΠΠ) με τηθέσπιση του νόμου-πλαίσιου για την ίδρυσηκαι λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων το2005 τα τρία πιο μεγάλα και αξιόλογα ιδιω-τικά κολέγια πέρασαν από μία ενδελεχήδιαδικασία ιδρυματικής αξιολόγησης και τοσεπτέμβριο του 2007 μετεξελίχθηκαν σειδιωτικά πανεπιστήμια στην κύπρο τα ιδιωτικά πανεπιστήμιαέχουν συμβάλει ουσιαστικά στη βελτίωσητης πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση για ένα ευρύ και διαφοροποιημένοφοιτητικό σώμα συμπεριλαμβάνοντας σεαυτό γυναίκες με οικογένεια και σπουδαστέςπρώτης γενιάς από τα χαμηλότερα κοινωνι-κοοικονομικά στρώματα της κυπριακήςκοινωνίας στο Πανεπιστήμιο λευκωσίας για παρά-δειγμα το 56 του φοιτητικού σώματοςαποτελείται από γυναίκες και το 20 απόεργαζόμενους ενήλικες που παρακολουθούνβραδινά μαθήματα ιδιαίτερα σημαντικόείναι το γεγονός ότι το 52 των φοιτητώνπαίρνει κάποια οικονομική ενίσχυση από τοΠανεπιστήμιο υπό μορφή έκπτωσης σταδίδακτρα ήκαι εργοδότησης στο Πανεπι-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ22

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια έχουν συμβάλειουσιαστικά στη βελτίωση της πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση

στήμιο ώστε να γίνει οικονομικά εφικτή ηφοίτηση επιπρόσθετα το Πανεπιστήμιοπαρέχει αυξημένη οικονομική βοήθεια και σετουρκοκύπριους φοιτητές σε νόμιμουςμετανάστες και ομογενείς καθώς και σεαιτητές πολιτικού ασύλου συνεισφέρονταςπερισσότερο στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκαι ταυτόχρονα συμβάλλοντας στην κοινω-νική συνοχή επίσης έχουν γίνει ειδικέςδιευθετήσεις για φοιτητές με προβλήματακινητικότητας όρασης και ακοής καθώς καιγια σπουδαστές με μαθησιακές δυσκολίες επικρατεί σε πολλές περιπτώσεις η λανθα-σμένη αντίληψη ότι στα ιδιωτικά πανεπι-στήμια φοιτούν μόνο όσοι απέτυχαν ναεξασφαλίσουν θέση στα δημόσια Η αλήθειαείναι ότι πολλοί φοιτητές επιλέγουν τα ιδιω-τικά πανεπιστήμια διότι πιστεύουν ότι μετάτην αποφοίτησή τους θα μπορέσουν ναεξασφαλίσουν ευκολότερα καλύτερες θέσειςεργασίας ή πρόσβασης στα μεταπτυχιακάπρογράμματα των πανεπιστημίων τηςαγγλίας και της αμερικής ανάμεσα στουςκύπριους φοιτητές που έγιναν δεκτοί το

σεπτέμβριο του 2009 στο Πανεπιστήμιολευκωσίας το 37 είχε βαθμό απολυτηρίουμεταξύ 17-2020 το 37 μεταξύ 15-169920και το 21 μεταξύ 13-149920 εντούτοιςείναι γεγονός ότι οι κύπριοι φοιτητές (είτεδημοσίων είτε ιδιωτικών πανεπιστημίων)εισέρχονται στην πανεπιστημιακή εκπαίδευσηελλιπώς προετοιμασμένοι για ανεξάρτητη καικριτική σκέψη ενώ στερούνται δεξιοτήτωνφοίτησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκαθώς διεξαγωγής ερευνητικών εργασιών το βασικό κριτήριο πρόσβασης στα προπτυ-χιακά προγράμματα των ιδιωτικών πανεπι-στημίων είναι ο βαθμός απολυτηρίου τουλυκείου το σύστημα πρόσβασης μπορεί ναχαρακτηριστεί ως μεικτό καθώς για τουςπλείστους κλάδους σπουδών τα κριτήριαπρόσβασης είναι αρκετά ελαστικά ενώ για

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ α ι δ ι ω τ ι κ α Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι α τ Η σ κ υ Π Ρ Ο υ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 23

Πριν από το 1974 η πρόταση για ίδρυση πανε-πιστημίων στην Κύπρο αντιμετωπιζόταν μεκαχυποψία ως προσπάθεια αποκοπής από τοεθνικό κέντρο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ24

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

ορισμένους κλάδους (πχ επιστήμες αγωγήςαρχιτεκτονική νομική επιστήμες υγείας)υπάρχει ένα επιλεκτικό σύστημα εισδοχήςβασισμένο στη βαθμολογία του απολυτη-ρίου στη συνέντευξη στη δημιουργίαπορτφόλιο κλπ για τους κλάδους της διοί-κησης επιχειρήσεων των ανθρωπιστικώνσπουδών και των κοινωνικών επιστημώνυπάρχει ένα αρκετά ανοιχτό σύστημαπρόσβασης Ο χαμηλότερος βαθμός απολυ-τηρίου για κανονική εισδοχή στα προγράμ-ματα αυτά κυμαίνεται από 15-1620 ενώ σεειδικές περιπτώσεις μπορεί να γίνει δεκτή ηαίτηση υποψηφίων με χαμηλότερη βαθμο-λογία υπό όρους όπως η παρακολούθησηενός αριθμού θεμάτων και η επιτήρηση γιαένα ακαδημαϊκό έτος Η πρόσβαση σταμεταπτυχιακά προγράμματα βασίζεται στοβαθμό του πτυχίου στη συνέντευξη και σεδιεθνείς εξετάσεις (πχ GMAT) βάσει δικών μου στοιχείων και αναλύσεωνπιστεύω ότι από το βαθμό απολυτηρίου τουλυκείου μπορεί να προβλεφθεί η απόδοσητου φοιτητή στο Πανεπιστήμιο λευκωσίαςαπό τους εισαχθέντες προπτυχιακούςφοιτητές του 2006 οι οποίοι είχαν βαθμόαπολυτήριου κάτω του 15 το 279 σταμά-τησε τη φοίτηση μέχρι το τέλος του πρώτουακαδημαϊκού έτους από τους αποχωρή-σαντες το 78 είχε βαθμό επίδοσης στοπανεπιστήμιο κάτω από τη βάση συμπεραίνω ότι είναι ευθύνη των πανεπι-στημίων να διασφαλίσουν ότι η πρόσβασησυνδέεται με όλες τις αναγκαίες υπηρεσίεςκαι βοηθήματα ώστε οι περισσότεροι

φοιτητές να μπορούν να προαχθούν από τοένα έτος στο άλλο και να αποφοιτήσουναυτό φυσικά πρέπει να γίνεται χωρίς εκπτώ-σεις στην ακαδημαϊκή ποιότητα για το λόγοαυτό στο Πανεπιστήμιο λευκωσίας έχουμεεισαγάγει τις συμβουλευτικές υπηρεσίεςεπαγγελματικού προσανατολισμού και τοειδικό μάθημα εισαγωγής στο πανεπιστήμιοσκοπός του οποίου είναι η ανάπτυξη τωνακαδημαϊκών δεξιοτήτων το Πανεπιστήμιοπαρέχει επίσης και δωρεάν κατ΄ ιδίαν φρον-τιστήρια και παρακολούθηση της ακαδη-μαϊκής προόδου των φοιτητών ιδιαίτερα γιατους εισακτέους με ειδικά κριτήρια Η διαδικασία της αναγνώρισης καθώς καιτης ιδρυματικής και προγραμματικής αξιο-λόγησης των ιδιωτικών πανεπιστημίων έχεισυμβάλει στην αύξηση του κόστουςλειτουργίας τους διότι από τη μία έχειαυξηθεί η επένδυση στην έρευνα στιςυποδομές και στο πρωτοβάθμιο ακαδημαϊκόπροσωπικό ενώ από την άλλη έχουν μπειπεριορισμοί στον αριθμό των φοιτητών πουμπορούν να γίνουν δεκτοί σε ορισμέναπρογράμματα ως αποτέλεσμα τα δίδακτραγια το ακαδημαικό έτος έχουν αυξηθείφτάνοντας τα 8500 ευρώ το χρόνο Ηαύξηση αυτή έχει προκαλέσει αντιδράσειςλόγω του ότι οι φοιτητές των ιδιωτικώνπανεπιστημίων προέρχονται κυρίως από ταασθενέστερα οικονομικά στρώματα τηςκυπριακής κοινωνίας ταυτόχρονα η φοιτη-τική χορηγία του κράτους έχει μείνεισταθερή από τη δεκαετία του 1990 κυμαι-νόμενη ανάμεσα σε 2500-3400 ευρώετησίως (δίνεται σε όλους τους φοιτητέςανεξαρτήτως εάν σπουδάζουν στην κύπρο ήστο εξωτερικό) Παράλληλα τα δημογρα-φικά στοιχεία της κύπρου η αύξηση τωνθέσεων στα δημόσια πανεπιστήμια και οιγραφειοκρατικές διαδικασίες που καθιστούνδύσκολη την προσέλκυση αλλοδαπώνφοιτητών αποτελούν σημαντικές προκλή-

Η διαδικασία της αναγνώρισης καθώς καιτης ιδρυματικής και προγραμματικής αξιολό-γησης των ιδιωτικών πανεπιστημίων έχεισυμβάλει στην αύξηση του κόστους λειτουρ-γίας τους Ως αποτέλεσμα τα δίδακτρα γιατο ακαδημαικό έτος έχουν αυξηθεί

σεις για την ανάπτυξη των ιδιωτικών πανε-πιστημίωντα ιδιωτικά και τα δημόσια πανεπιστήμιατης κύπρου πρέπει να υποστηριχθούν απότο κράτος μέσω μίας στοχευμένηςανάπτυξης της ανώτατης εκπαίδευσηςπου θα επιφέρει αναβάθμιση στον τομέατης έρευνας και της καινοτομίας Προς τοπαρόν η κύπρος είναι στην τελευταίαθέση της ευρωπαϊκής κατάταξης γιαέρευνα και καινοτομία Η έλλειψη πλου-τoπαραγωγικών πόρων και η φθίνουσαπορεία των μέχρι σήμερα προσοδοφόρωνδραστηριοτήτων (πχ τουρισμός) καθι-στούν ακόμη πιο αναγκαία τη στροφή τηςκύπρου προς την ανάπτυξη της γνώσηςκαι της καινοτομίας τα ιδιωτικά καδημόσια πανεπιστήμια μπορούν έτσι νακαταστούν σημαντικοί εταίροι στην οικο-νομική δραστηριότητα που απορρέει απότην ανάπτυξη της καινοτομίας

επιπρόσθετα για την ενδυνάμωση των ιδιω-τικών και δημόσιων πανεπιστήμιων το κράτοςθα πρέπει μέσα από συγκεκριμένα μέτρα καικίνητρα να ανατρέψει τη ροή των κυπρίωνφοιτητών προς το εξωτερικό και ταυτόχρονανα παράσχει κίνητρα και διευκολύνσεις μεσκοπό την προσέλκυση φοιτητών από τοεξωτερικό ειδικά στο μεταπτυχιακό επίπεδοσυμβάλλοντας έτσι στην ερευνητική δραστη-ριότητα και καινοτομία τα μέτρα αυτά θαπρέπει να είναι μέρος των κινήτρων γιαεθελοντική μετεξέλιξη των ιδιωτικών πανεπι-στημίων σε μη-κερδοσκοπικά ιδρύματαεν κατακλείδι ο κάθε κύπριος πολίτης πουπληροί τα ακαδημαϊκά κριτήρια εισδοχής θαπρέπει να έχει πρόσβαση στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση ανεξαρτήτως οικονομικήςκατάστασης ηλικίας κλπ τα ιδιωτικά πανε-πιστήμια υπήρξαν πρωτοπόροι στηνανάπτυξη της κυπριακής τριτοβάθμιαςεκπαίδευσης ενώ συμβάλλουν σημαντικάστη διεύρυνση της πρόσβασης και εργά-ζονται συμπληρωματικά προς τα δημόσιαμε στρατηγική και στοχευμένη πολιτικήαπό το κράτος καθώς και με μέτρα οικονο-μικής στήριξης ολοένα και περισσότεροικύπριοι φοιτητές θα μπορούν να έχουνπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 25

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ α ι δ ι ω τ ι κ α Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι α τ Η σ κ υ Π Ρ Ο υ

Το έτος της ένταξης της Κύπρου στην Ευρω-παϊκή Ένωση από τους 20353 σπουδαστέςπου φοιτούσαν στην Κύπρο (ακαδημαϊκόέτος 2004-05) οι 13883 φοιτούσαν σε ιδιω-τικά κολέγια

Οι συχνές αλλα-γές του συστήμα-τος πρόσβασηςτων αποφοίτωνλυκείου στα ελλη-νικά τριτοβάθμιαε κ π α ι δ ε υ τ ι κ άιδρύματα αποτε-λούν ένα από τα

χαρακτηριστικά του νεοελληνικού εκπαι-δευτικού συστήματος (μπουζάκης 1991σιπητάνου 1992 καζαμίας amp κασσωτάκης1995 κασσωτάκης amp Παπαγγελή 2009)συνεχίζοντας την παράδοση αυτή η κυβέρ-νηση της νέας δημοκρατίας που είχε τηνκρατική εξουσία από το μάρτιο του 2004έως και το φθινόπωρο του 2009 όχι μόνοεπέφερε το 2005 σημαντικές τροποποιήσειςστις τότε ισχύουσες διαδικασίες επιλογήςτων φοιτητώνσπουδαστών αλλά εξήγγειλεκαι την αντικατάστασή τους από νέο σύ-στημα Η εξαγγελία αυτή υπήρξε αφετηρίαενός νέου κύκλου συζητήσεων για την πρό-σβαση στις ανώτατες σχολές Η παραπάνω συζήτηση εντάθηκε στα τέλητου 2008 Aποτέλεσε ένα από τα κύρια ζητή-ματα της επικαιρότητας κατά τη διάρκειατου έτους 20091 και εξελίχθηκε σε εθνικόδιάλογο για την παιδεία Ο συντονισμός τουανατέθηκε στο συμβούλιο Πρωτοβάθμιας καιδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (σΠδε) τοοποίο αποτελεί τμήμα του εθνικού συμβου-

λίου Παιδείας (εσυΠ) στο πλαίσιο του διαλόγου αυτού είδαν τοφως της δημοσιότητας ποικίλες προτάσειςοι οποίες διατυπώθηκαν τόσο από συλλο-γικά επιστημονικά και συνδικαλιστικάόργανα (σύνοδο Πρυτάνεων ΟλμεΠΟσδεΠ κτλ) από κόμματα αλλά καιαπό μεμονωμένα άτομα και άλλους φορείς(Οκε 2009) Οι περισσότερες από τις προτάσεις αυτέςδεν είναι νέες τα κύρια σημεία τους έχουνπαρουσιασθεί στο παρελθόν κάποιεςμάλιστα αποτέλεσαν τη βάση παλαιότερωνπροσπαθειών αναμόρφωσης των διαδικα-σιών εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση (πχ πρόσβαση στα αειτει μεβάση το απολυτήριο του λυκείου) (κασσω-τάκης 2002) Παρrsquo όλα αυτά κατά τη διατύ-πωση των νέων προτάσεων ελάχιστααξιοποιήθηκαν τα συμπεράσματα πουπροέκυψαν από ανάλογες συζητήσεις τουπαρελθόντος ή από τις προσπάθειες εφαρ-μογής ορισμένων από τις σχετικές εισηγή-σεις Πολύ λίγο έως καθόλου αξιοποιήθηκεεπίσης η παιδαγωγική και εκπαιδευτικήέρευνα για τη διατύπωση των εν λόγωπροτάσεων κάτι που συνέβη και κατά τοπαρελθόν Οι περισσότερες από τις σχετικέςπροτάσεις εκφράζουν υποκειμενικέςαπόψεις και απηχούν εκτιμήσεις διαφόρωνπροσώπων οι οποίες στηρίζονται στηνπροσωπική τους γνώση και εμπειρία συχνά

Η παρούσα εισήγηση αποτελεί αναμόρφωση και συμπλήρωση αντίστοιχης ενότητας του 14ου Κεφαλαίου τουΚασσωτάκης Μ amp Παπαγγελή-Βουλιουρή Δ (2009) laquoΗ πρόσβαση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευσηraquo

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Τρόποι εισαγωγής στην ελληνική τριτοβάθμιαεκπαίδευση

του Μιχάλη ΚασσωτάκηΚαθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών

26

αντανακλούν ιδεολογικο-πολιτικές θέσειςτο εφαρμόσιμο των οποίων είναι εξεταστέο από τις πολυάριθμες αυτές προτάσεις τρειςείναι οι επικρατέστερες α) αυτή που έχει ωςάξονα το προπαρασκευαστικό ή προκαταρ-κτικό έτος β) εκείνη που εισηγείται τηδιενέργεια εισαγωγικών εξετάσεων σεπεριορισμένο αριθμό μαθημάτων μετά τηλήψη του απολυτηρίου του λυκείου και γ) ηπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μεβάση το απολυτήριο ενός αναμορφωμένουλυκείου ήκαι τις επιδόσεις των μαθητώνκατά τη φοίτησή τους σε αυτό καθεμιά απόαυτές εμφανίζεται με ποικίλες παραλλαγές τις παραπάνω προτάσεις θα προσπαθή-σουμε να παρουσιάσουμε στη συνέχειαστόχος μας δεν είναι να προκρίνουμε κάποιααπό αυτές αλλά να τις αναλύσουμε κριτικάεπισημαίνοντας τα πλεονεκτήματα καιμειονεκτήματά τους Παράλληλα προσθέ-τουμε όπου κρίνεται αναγκαίο καιορισμένες δικές μας σκέψεις σχετικές με τιςυπό εξέταση προτάσεις τις οποίες είχαμε καιπαλιότερα διατυπώσει Άποψή μας είναι ότιη τελική επιλογή του συστήματος εισα-γωγής στα αει ιει που θα εφαρμοσθεί

είναι πολιτική απόφαση ωστόσο η συγκε-κριμένη απόφαση μπορεί να διευκολυνθείαπό την επιστημονική ανάλυση των θετικώνκαι αρνητικών σημείων των πιθανότερωνλύσεων πράγμα το οποίο επιχειρούμε νακάνουμε στην παρούσα εισήγησηΠριν από την ανάλυση αυτή πρέπει να διευ-κρινίσουμε ότι στο πλαίσιο της σύντομηςαυτής εργασίας είναι αδύνατο να παρουσιά-σουμε λεπτομερώς και να κρίνουμε όλες τιςπαραλλαγές των προτάσεων που αναφέ-ραμε αναγκαστικά λοιπόν θα περιορι-σθούμε στις σημαντικότερες εκδοχές τους

1 Προπαρασκευαστικό ή προκαταρκτικό έτοςΌσοι θεωρούν τη δημιουργία προπαρα-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 27

Οι χαμηλές δαπάνες για την εκπαίδευση στηχώρα μας δεν επέτρεπαν την υλοποίηση μέ-τρων τα οποία απαιτούσαν πρόσθετο διδα-κτικό προσωπικό και σημαντική αναβάθμισητης υλικοτεχνικής υποδομής είτε στο επί-πεδο της δευτεροβάθμιας είτε στο επίπεδοτης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

σκευαστικού έτους ως λύση στο πρόβλημαεισαγωγής των αποφοίτων λυκείου στατριτοβάθμια ιδρύματα μπορούν να διακρι-θούν σε δύο κατηγορίες α) σrsquo αυτούς πουεισηγούνται να υπάρξει το έτος αυτό εκτόςτων τριτοβάθμιων ιδρυμάτων και β) σrsquo εκεί-νους που προτείνουν να αποτελέσει τοπαραπάνω έτος προκαταρκτικό κύκλοσπουδών ενταγμένο στα τριτοβάθμια ιδρύ-ματα κάθε κατηγορία προτάσεων παρου-σιάζεται με ποικίλες παραλλαγές τόσο ωςπρος την εσωτερική διάρθρωση τωνσπουδών όσο και ως προς τη σύνδεσή τηςκαι τη σχέση τους με τις αντίστοιχες εκπαι-δευτικές βαθμίδες ας δούμε σε γενικέςγραμμές τα κύρια σημεία των εν λόγωπροτάσεωνΠροπαρασκευαστικό εκτός των τριτοβάθμιωνιδρυμάτων Ορισμένοι από τους υποστηρι-κτές των απόψεων που έχουν ως βασικόάξονα τη δημιουργία προπαρασκευαστικούέτους εκτός των τριτοβάθμιων εκπαιδευ-τικών ιδρυμάτων προτείνουν να αποτελέσειαυτό ενδιάμεση φάση μετάβασης από τολύκειο στα Πανεπιστήμια ή στα τει χωρίςνα συνδέεται οργανικά ούτε με το λύκειοούτε με τα τριτοβάθμια ιδρύματα κατά τηνάποψη αυτή οι απόφοιτοι του λυκείου πουεπιθυμούν να συνεχίσουν τις σπουδές τουςστην ανώτατη βαθμίδα θα έχουν τοδικαίωμα να εγγράφονται σε προπαρα-σκευαστικά κέντρα τα οποία θα λειτουρ-γούν σε διάφορες περιοχές της χώρας Ηεγγραφή μπορεί είτε να είναι ελεύθερη είτενα τίθεται κάποιο φίλτρο επιλογής σε περί-πτωση συσσώρευσης μεγάλου αριθμούυποψηφίων σε ορισμένες κατευθύνσειςσπουδών (πχ βαθμός απολυτηρίουλυκείου ήκαι λυκειακές επιδόσεις σεεπιλεγμένα μαθήματα) στα προπαρασκευα-στικά κέντρα θα λειτουργούν δέσμες μαθη-μάτων αντίστοιχες προς τις διάφορεςκατευθύνσεις των τριτοβάθμιων σπουδών

στα μαθήματα αυτά προτείνεται να διενερ-γούνται πανελλαδικές εξετάσεις με κοινά σεεθνικό επίπεδο θέματα και να εφαρμόζονταιδιαδικασίες ανάλογες με τις σημερινές μεστόχο να διατηρηθεί το αδιάβλητο τωνδιαδικασιών πρόσβασης στα τριτοβάθμιαιδρύματα Η επιλογή των φοιτητών θαγίνεται με βάση την επίδοση στα παραπάνωμαθήματα για τα οποία είναι δυνατόν ναυπάρχουν διαφοροποιημένοι συντελεστέςβαρύτητας στα κριτήρια αυτά μπορούν ναπροστίθενται και άλλα όπως ο βαθμός τουαπολυτηρίου του λυκείου πχ ή οι βαθμοίτων τριών ή των δύο τελευταίων του τάξεωνή ακόμη και κριτήρια που θα προταθούν απότα τριτοβάθμια ιδρύματα (κακριδής 1983δημητρόπουλος 1983 μπαμπινιώτης 1988Πι 1994 γούμενος 1995 κασσωτάκης2005 Πυργιωτάκης 2008 Ξωχέλλης 19932008)2Άλλοι εισηγούνται να συνδεθεί το προπαρα-σκευαστικό έτος με το λύκειο και νααποτελεί αυτό προέκταση ορισμένωνλυκείων που εδρεύουν σε κομβικά αστικάκέντρα διαφόρων περιοχών της χώρας (ΠΙ1994)3 Άλλοι έχουν την άποψη ότι πρέπεινα επεκταθεί η υποχρεωτική εκπαίδευση μετη μετατροπή του γυμνασίου σε τετραετέςκαι να γίνει η σημερινή τρίτη τάξη τουλυκείου προπαρασκευαστική ως προς τηνεσωτερική διάρθρωση των σπουδών στηντάξη αυτή προτείνονται σχήματα παρόμοιαμrsquo αυτό που μνημονεύθηκε προηγουμένωςΠιο οικονομική σε σχέση με τις δύοπροηγούμενες είναι η ακόλουθη εναλλα-κτική λύση που έχει προταθεί από επιτροπήτου εσυΠ (εσυΠ 2006) τα μαθήματατης γ΄ λυκείου ολοκληρώνονται στο τέλοςαπριλίου ενώ αυξάνονται οι ώρες τουσχολικού προγράμματος κατά τη διάρκειατης τάξης αυτής για να μπορεί να καλυφθείη σχετική ύλη η οποία πρέπει να αναδιαρ-θρωθεί Οι ενδοσχολικές εξετάσεις και όποια

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ28

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

άλλη εξέταση κριθεί απαραίτητη (πχ τεστδεξιοτήτων) προτείνεται να διενεργούνταιστο πρώτο δεκαπενθήμερο του μαΐου απότις 15 μαΐου έως τις 15 αυγούστου η γ΄ τάξηθα λειτουργεί ως προπαρασκευαστική κατάτο πρότυπο των προπαρασκευαστικώνκέντρων που αναφέρθηκαν προηγουμένωςΗ διδασκαλία στην τάξη αυτή από τουςεκπαιδευτικούς του σχολείου στη διάρκειατων διακοπών είναι προαιρετική σε όσουςθα διδάξουν κατά την παραπάνω περίοδο θακαταβάλλεται πρόσθετη αμοιβή και σε περί-πτωση μη επαρκούς προσφοράς διδα-σκόντων από κάθε σχολείο θα είναι δυνατήη πρόσληψη αναπληρωτών ή ωρομισθίωνεκπαιδευτικών Οι πανελλαδικές εξετάσειςστα μαθήματα κάθε κύκλου θα διενερ-γούνται κατά το διάστημα από 16 μέχρι 31αυγούστου και για την επιλογή εκείνων πουθα εισάγονται στα τριτοβάθμια ιδρύματαισχύουν όσα και για το προηγούμενοσενάριο Η έναρξη των μαθημάτων του α΄έτους στα Πανεπιστήμια προτείνεται ναμετατεθεί κατά ένα μήνα Προκαταρκτικό έτος (ή κύκλος) σπουδών στατριτοβάθμια ιδρύματα Παραλλαγή τηςπρότασης για τη δημιουργία προπαρα-σκευαστικού έτους αποτελεί η εισήγηση ναυπάρξει στα ανώτατα ιδρύματα εισαγωγικόή προκαταρκτικό ή προπαιδευτικό έτος(μαυρίδης 1986 κουμάντος 1988 Πι1994 μαρμαρινός 2004 μπαμπινιώτης1988 2004 υΠεΠθΠι 2005 Πεε2008 σΠδε 2009) το έτος αυτό είναιδυνατόν να δημιουργηθεί κατά σχολές ήκατά ομάδες ομοειδών σπουδών Η εγγραφήστο παραπάνω έτος μπορεί να είναι ελεύ-θερη σε περίπτωση όμως υπερβάλλουσαςζήτησης ορισμένων σπουδών (πχ ιατρικώνπληροφορικής τεχνολογικών κτλ) είναιδυνατόν να υπάρχει φίλτρο επιλογής (πχβαθμός του απολυτηρίου ή βαθμοί τωντάξεων του λυκείου ήκαι βαθμοί σε

ορισμένα μαθήματα ή άλλα κριτήρια που θαπροσδιορισθούν από τα οικεία τριτοβάθμιαιδρύματα) κατά τη διάρκεια του προκαταρκτικού έτουςθα διδάσκεται ορισμένος αριθμός μαθη-μάτων που θα καθορισθούν κατά κατηγο-ρίες σπουδών από τα τριτοβάθμια ιδρύματατα οποία θα διενεργούν και τις σχετικέςεξετάσεις Όσοι θα αποπερατώνουν μεεπιτυχία το έτος αυτό θα έχουν τη δυνατό-τητα εγγραφής σε κάποιο από τα αντίστοιχατμήματα των αει ή τει σε περίπτωσημεγάλης ζήτησης η προτεραιότηταεγγραφής θα γίνεται με βάση τις επιδόσειςτων υποψηφίων στο προκαταρκτικό έτοςσυνεκτιμώντας ενδεχομένως και συμπλη-ρωματικά κριτήρια που θα αποφασισθούναπό τα επιμέρους τμήματα τα οποία θακαθορίσουν και τις λεπτομέρειες εφαρμογήςτου εν λόγω συστήματος (πχ συντελεστέςδυνατότητα βελτίωσης της βαθμολογίαςεπιδόσεις σε ειδικά τεστ συνεκτίμησηάλλων στοιχείων)

12 Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματατων παραπάνω προτάσεωνκαθένα από τα παραπάνω εναλλακτικάμοντέλα των διαδικασιών πρόσβασης στατριτοβάθμια ιδρύματα έχει πλεονεκτήματακαι μειονεκτήματα (κασσωτάκης amp Παπαγ-γελή 2009 καραμάνος 2008 2009) σημαν-τικό πλεονέκτημα της δημιουργίαςπροπαρασκευαστικού ή προκαταρκτικούέτους μπορεί να θεωρηθεί η απαλλαγή του

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 29

Το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπισθείστο πλαίσιο μόνον των αλλαγών που σχετί-ζονται με την πρόσβαση στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση είναι ανάγκη να γίνουνπαράλληλα τροποποιήσεις και σε άλλους το-μείς και να ληφθούν μέτρα που υπερβαίνουντο χώρο της εκπαίδευσης

λυκείου από τις αρνητικές επιπτώσεις πουείχαν σrsquo αυτό όλα τα συστήματα πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευση που εφαρμό-στηκαν στην ελλάδα από το 1964 μέχρισήμερα (απώλεια της αυτονομίας τουλυκείου άμβλυνση της μορφωτικής τουλειτουργίας ανάπτυξη της παραπαιδείαςενίσχυση της αποστήθισης κτλ) Ηεξάλειψη ή ο περιορισμός των επιπτώσεωναυτών τις οποίες αναλύουμε λεπτομερώς σεάλλες μας εργασίες (κασσωτάκης 19901992 κασσωτάκης amp Παπαγγελή-βουλι-ουρή 2009) αποτελούν τα σημαντικότεραεπιχειρήματα των υποστηρικτών των υπόεξέταση προτάσεων Η εκτός των ανώτατων ιδρυμάτων λύση έχεισε σύγκριση με τη λειτουργία προκαταρ-κτικού κύκλου στα αει το πλεονέκτημαότι προσφέρεται περισσότερο για τηνκεντρική διαχείριση του συστήματος από τουΠεΠθ η οποία μπορεί να πείσει καλύ-τερα το ευρύ κοινό για την ύπαρξη ενιαίωνκριτηρίων επιλογής και για το αδιάβλητο τωνσχετικών διαδικασιών μειονεκτήματά τηςείναι α) η μη επαφή των υποψηφίωνφοιτητών με το πανεπιστημιακό περιβάλλονη οποία θα μπορούσε να τους βοηθήσει νααποκρυσταλλώσουν καλύτερα τις εκπαιδευ-τικές και επαγγελματικές τους προτιμήσειςβ) η επιμήκυνση της χρονικής διάρκειας τωνσπουδών για τη λήψη πτυχίου και γ) η μησυμμετοχή στη σχετική διαδικασία τωντριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτωνόπως απαιτούν οι αρχές της ακαδημαϊκήςελευθερίας και της αυτονομίας Η τελευταίααδυναμία θα μπορούσε βέβαια να μετρια-σθεί με το να καθορίζουν τα τριτοβάθμιαεκπαιδευτικά ιδρύματα συντελεστές βαρύ-τητας στα μαθήματα που θα εξετάζονται στοπροπαρασκευαστικό έτος καθώς και με τησυμμετοχή τους στον καθορισμό της εξετα-στέας ύλης και στις επιτροπές των εξετάσεωνΠρόσθετο μειονέκτημα της πρότασης για τη

μετατροπή της τελευταίας τάξης τουλυκείου σε προπαρασκευαστική από τομάιο έως τον αύγουστο είναι το γεγονόςότι η προετοιμασία των υποψηφίων και ηδιενέργεια των εξετάσεων θα γίνονται μέσασε μη κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκεςκαι θα διαταράσσεται το πρόγραμμαδιακοπών των οικογενειών των υποψηφίωνΠεριορίζει όμως το κόστος των σχετικώναλλαγών που προστίθεται στα μειονεκτή-ματα όλων των προτάσεων οι οποίες βασί-ζονται στην ιδέα του προπαρασκευαστικούή προκαταρκτικού έτους θέμα στο οποίο θαεπανέλθουμε παρακάτω Η εντός των αει λειτουργία του προπα-ρασκευαστικού έτους έχει σε σχέση με τηνπροηγούμενη εκδοχή τα αντίστροφα πλεο-νεκτήματα και μειονεκτήματα βοηθά τουςυποψηφίους να εξοικειωθούν με το ακαδη-μαϊκό περιβάλλον και εναρμονίζεται καλύ-τερα με τις ακαδημαϊκές αρχές που πρέπει ναδιέπουν τα ανώτατα ιδρύματα Έχει όμωςδυσκολίες στο να πείσει το ευρύ κοινό γιατην ενιαία αντιμετώπιση των υποψηφίων καιτη διασφάλιση του αδιάβλητου των διαδικα-σιών επιλογής (βλ παρακάτω) δυσκολίεςθα συναντήσει πιθανόν και η αναδιάρ-θρωση της δομής και λειτουργίας τωναειτει αν ληφθεί υπόψη η σημερινήτους κατάσταση τέλος αν δεν γίνει αναδιάρθρωση στιςσπουδές και απλώς προστεθεί στο προπτυ-χιακό επίπεδο ένα επιπλέον έτος θα υπάρξειεπιμήκυνση των ετών που απαιτούνται γιατη λήψη πτυχίου κάτι που δεν μπορεί ναγίνει δεκτό στην παρούσα συγκυρία

13 Λόγοι για τους οποίους δεν εφαρμόστη-καν μέχρι σήμερα οι προτάσεις για προπα-ρασκευαστικό ή προκαταρκτικό έτοςεπειδή οι προτάσεις για τη δημιουργίαπροπαρασκευαστικού έτους είναι παλαιέςόπως σημειώσαμε ήδη αξίζει τον κόπο να

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ30

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

εξετάσουμε τους λόγους για τους οποίουςαυτές δεν εφαρμόστηκαν στο παρελθόν καινα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε σταακόλουθα ερωτήματα Έχουν αρθεί σήμεραοι λόγοι αυτοί αν όχι υπάρχει η βούλησηκαι η δυνατότητα άρσης τους σε αντίθετηπερίπτωση η συζήτηση για το προπαρα-σκευαστικό ή το προκαταρκτικό έτος ή γιαάλλη παρόμοια λύση δεν έχει νόημα Ένας από τους πιο σημαντικούς κατά τηγνώμη μας λόγους της μη εφαρμογής τωνπροτάσεων αυτών κατά το παρελθόν είναιτο κόστος που θα προκαλούσε ένα τέτοιοεγχείρημα Οι χαμηλές δαπάνες για τηνεκπαίδευση στη χώρα μας χαρακτηριστικόκαι των τελευταίων δεκαετιών δενεπέτρεπαν την υλοποίηση ενός τέτοιουμέτρου το οποίο απαιτούσε πρόσθετο διδα-κτικό προσωπικό και σημαντική αναβάθμισητης υπάρχουσας υλικοτεχνικής υποδομήςείτε στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας είτεστο επίπεδο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςανάλογα με το αν το προπαρασκευαστικό ήπροκαταρκτικό έτος θα λειτουργούσε εκτόςή εντός των αειτει στη μη αποδοχή της σκέψης να δημιουργη-θούν προπαρασκευαστικά κέντρα εκτός τωναειτει ή να μετατραπεί η τελευταίατάξη του λυκείου σε προπαρασκευαστικόέτος συνέβαλε και η άποψη που εξέφραζανορισμένοι εκπαιδευτικοί παράγοντες ότικάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με την θεσμο-θέτηση laquoκρατικών φροντιστηρίωνraquo και τηνεπίσημη παραδοχή εκ μέρους της πολιτείαςότι το λύκειο αδυνατεί να προετοιμάσειεπαρκώς τους αποφοίτους του για ανώτατεςσπουδές (κασσωτάκης amp Παπαγγελή 2009) Όσον αφορά ειδικότερα στην πρόταση γιατη δημιουργία προκαταρκτικού κύκλουσπουδών ενσωματωμένου στα Πανεπιστήμιαη μη αποδοχή της οφείλεται κατά τη γνώμημας και στους εξής πρόσθετους λόγουςα) υπήρχε κατά το παρελθόν έντονος

προβληματισμός για το κατά πόσο ηεπιλογή των φοιτητών από τα τριτο-βάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα θαμπορούσε να διασφαλίσει το αδιάβλητοτης σχετικής διαδικασίας Η διατύπωσημάλιστα έντονων επιφυλάξεων για μιατέτοια λύση δεν ήταν παλαιότερασπάνιο φαινόμενο4 Οι κριτικές γιαπελατειακές και άλλες παρεμβάσεις πουείχαν ασκηθεί εναντίον των διαδικασιώντις οποίες εφάρμοζαν τα Πανεπιστήμιακατά την περίοδο επιλογής τωνφοιτητών από τα ίδια (πριν από το 1964)ενίσχυαν τις παραπάνω επιφυλάξεις

ανάλογες στάσεις και επιφυλάξειςεξακολουθούν και σήμερα να υπάρχουντις συντηρεί το σύστημα αξιολόγησηςτων φοιτητών όπως αυτό εφαρμόζεταιστα ελληνικά αει και στα τει δενείναι βέβαιο ότι το σύστημα αυτόεξασφαλίζει την αναγκαία εγκυρότητακαι αξιοπιστία και κυρίως ότι μπορεί ναπείσει το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο γιατο αδιάβλητο της αξιολόγησης

β) ιδιαίτερη δυσκολία δημιουργούσε ηπιθανότητα συρροής μεγάλου αριθμούυποψηφίων σε ορισμένες κατευθύνσειςσπουδών (πχ στις ιατρικές σπουδές στατμήματα υπολογιστών στις οικονομικέςσπουδές κτλ) και σε κεντρικά ιδιαίτερααει αν η εγγραφή στο προκαταρκτικόπανεπιστημιακό έτος ήταν ελεύθερηκάτι τέτοιο θα δημιουργούσε εκρηκτικές

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 31

Πρέπει να ενισχυθεί να διευρυνθεί και νααποκτήσει ακόμη πιο ουσιαστικό περιεχό-μενο η δια βίου και η εξ αποστάσεως εκπαί-δευση έτσι ώστε να μην αποτελεί η φοίτησηστο Πανεπιστήμιο ανέφικτο όνειρο αν αυτήδεν πραγματοποιηθεί αμέσως μετά την απο-φοίτηση από το Λύκειο

καταστάσεις σε ορισμένες περιπτώσειςαν πάλι ετίθετο κάποιο laquoφίλτροraquo κατάτην εγγραφή στο έτος αυτό (πχ βαθμόςαπολυτηρίου επιδόσεις στο λύκειο)υπήρχε φόβος ότι όχι μόνον θα αμφισβη-τούνταν η εγκυρότητα και αξιοπιστίατου κριτηρίου αυτού αλλά ένα τέτοιομέτρο θα οδηγούσε και σε φαινόμεναβαθμολογικού πληθωρισμού στα λύκειαανάλογα με αυτά που είχαν δημιουρ-γηθεί κατά την πρώτη φάση εφαρμογήςτου συστήματος των δεσμών (1983-1988)5 Άλλο laquoφίλτροraquo εκτός τουβαθμού του απολυτηρίου (πχ τεστγνώσεων και δεξιοτήτων) δεν μπορούσενα υπάρξει παλιότερα επειδή καισχετική προετοιμασία μέχρι το 2000τουλάχιστον δεν είχε γίνει και αρνητικήστάση της εκπαιδευτικής κοινότηταςαπέναντι στην εφαρμογή μιας τέτοιαςδοκιμασίας υπήρχε αν πάλι καθιερώ-νονταν εξετάσεις με κοινά θέματα τότεθα υπήρχε διπλό σύστημα επιλογής(εξετάσεις και προπαρασκευαστικόέτος) κάτι που και παιδαγωγικά δενφαίνεται δόκιμο και οικονομικά δενκρίνεται συμφέρον

γ) Η τροποποίηση της δομικής διάρθρωσηςτων τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυ-μάτων η οποία θεωρείται αναγκαία γιανα μπορέσει να δημιουργηθεί προκαταρ-κτικός κύκλος σπουδών ενσωματωμένοςστην κανονική διάρκεια των σπουδώνδεν ήταν εύκολη Η δυσκαμψία αυτήοφείλεται τόσο στη μακρόχρονηπαγίωση ορισμένων οργανωτικώνσχημάτων στα αειτει όσο και στιςαντιδράσεις των φοιτητών κυρίως στηναλλαγή της ενιαίας δομής των τριτοβάθ-μιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων6 αν τοπροκαταρκτικό έτος δεν θα προσμε-τρούνταν στη διάρκεια των σπουδώντότε θα είχαμε αύξηση των ετών που θα

απαιτούνταν για τη λήψη του πτυχίου τηστιγμή που η διαμορφούμενη τάση μέσαστον ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο για τηνανώτατη εκπαίδευση είναι να μειωθούνστα τρία τα χρόνια που απαιτούνται γιατη λήψη πτυχίου

δ) Η διακοπή της φοίτησης στο Πανεπι-στήμιο ατόμων που θα ολοκλήρωνανεπιτυχώς τον προκαταρκτικό κύκλοαλλά οι επιδόσεις τους δεν θα κρίνοντανεπαρκείς για την περαιτέρω συνέχισητων σπουδών τους ερχόταν σε αντίθεσημε την επικρατούσα στα ελληνικάαειτει αντίληψη σύμφωνα με τηνοποία όποιος εισάγεται σε αυτάαποφοιτά συνήθως εκτός αν διακόψειοικειοθελώς τις σπουδές του ή αδιαφο-ρήσει πλήρως γιrsquo αυτές

ε) τέλος δεν θα ήταν αμελητέες οι ψυχο-λογικές συνέπειες όσων θα εισάγοντανστον προκαταρκτικό κύκλο τωναειτει και θα τον ολοκλήρωναν μεεπιτυχία (θα ήσαν δηλαδή επιτυχόντες)αλλά λόγω του περιορισμένου αριθμούτων φοιτητών στα διάφορα τμήματαδεν θα γίνονταν δεκτοί σε αυτά (κασσω-τάκης 2005 2008)

Οι δυσκολίες που μνημονεύθηκαν προηγου-μένως οι οποίες μπορεί να θεωρηθούνμειονεκτήματα των σχετικών με το προπα-ρασκευαστικό ή προκαταρκτικό έτος προτά-σεων επισκίασαν τα πλεονεκτήματά τουςτα προβλήματα αυτά είχαν ως αποτέλεσμανα επικεντρωθούν όλες σχεδόν οι προσπά-θειες αναμόρφωσης του συστήματοςπρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση οιοποίες έλαβαν χώρα από το 1960 μέχρισήμερα στη βελτίωση των εισαγωγικώνεξετάσεων οι οποίες πραγματοποιούντανείτε με τη μορφή των ενδοσχολικών7 είτε μετη μορφή των μεταλυκειακών δοκιμασιών Προσωπική μας εκτίμηση είναι ότι οι περισ-σότεροι από τους λόγους που δεν επέτρεψαν

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ32

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

στο παρελθόν την εφαρμογή των προτά-σεων για προπαρασκευαστικό ή προκαταρ-κτικό έτος δεν έχουν αρθεί μέχρι σήμερααντίθετα τα πράγματα σε ορισμένουςτομείς (πχ στον τομέα της οικονομίας)επιδεινώθηκαν Η ελληνική οικονομίαβρίσκεται κατά την περίοδο κατά την οποίαγράφεται το παρόν κείμενο (άνοιξη του2010) σε δεινή κρίση το γεγονός αυτόκαθιστά δύσκολη τη διασφάλιση ενόςβασικού όρου για να υπάρξει μια τέτοιαεκπαιδευτική αλλαγή της γενναίας δηλαδήαύξησης των δαπανών για την παιδεία αν πάντως υιοθετηθεί παρά τις δυσκολίεςκαι επιφυλάξεις που διατυπώθηκαν παρα-πάνω η λύση του προπαρασκευαστικούέτους τότε τίθεται το ερώτημα ποια μορφήαπό αυτές που έχουν προταθεί κρίνεταιπροσφορότερη λαμβάνοντας υπόψη όσαπροηγήθηκαν θεωρούμε ως ευκολότερηλύση τη δημιουργία προπαρασκευαστικούέτους εκτός των αει και ειδικότερα τηλειτουργία προπαρασκευαστικών κέντρων σεεπιλεγμένα λύκεια της χώρας τα οποία θαμπορούν να καλύψουν πλήρως τις ανάγκεςτων μαθητών των αντίστοιχων περιοχών

2 Διενέργεια μεταλυκειακών εξετάσεων Η διενέργεια εξετάσεων σε περιορισμένοαριθμό μαθημάτων μετά την αποφοίτησηαπό το λύκειο προβάλλεται από ορισμένεςπλευρές είτε ως προσωρινή λύση (Ολμε2008 μανιάτης 2008) είτε ως μόνιμη(καραμάνος 2008) προκειμένου να αποσυν-δεθεί κατά τους ισχυρισμούς των υποστη-ρικτών της συγκεκριμένης πρότασης τολύκειο από τις διαδικασίες εισαγωγής στατριτοβάθμια ιδρύματα σε σχέση με τηνπαραπάνω πρόταση μπορούμε να κάνουμετις ακόλουθες παρατηήσεις

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 33

Με την πάροδο του χρόνου ενισχύεται μέσαμας η πεποίθηση ότι το πρόβλημα της παι-δείας μας είναι πριν απrsquo όλα πρόβλημαεκπαιδευτικών στους οποίους η πολιτεία δενπαρέχει ούτε την κατάλληλη αρχική κατάρ-τιση ούτε αποτελεσματική επιμόρφωση ούτεικανοποιητικές απολαβές ούτε άλλα κίνητρα(ηθικά ή άλλα) που θα συνέβαλαν στο νααφοσιωθούν εντονότερα στο διδακτικό καιπαιδαγωγικό τους έργο

τα πλεονεκτήματά της είναι τα εξής α) ουψηλός βαθμός συμβατότητάς της με τηλογική που διέπει το ισχύον σύστημα καιτον τρόπο λειτουργίας του γεγονός πουκαθιστά εύκολη την εφαρμογή της β) ηαπουσία πρόκλησης σημαντικού πρόσθετουκόστους γ) η διατήρηση της κοινωνικήςεμπιστοσύνης στον αδιάβλητο χαρακτήρατων διαδικασιών επιλογής και δ) ο διαχωρι-σμός των εσωτερικών αξιολογικών διαδικα-σιών του λυκείου από τις εξετάσειςεισαγωγής στα τριτοβάθμια ιδρύματα μειονεκτήματά της θεωρούνται ταακόλουθα α) η πιθανή αδιαφορία τωνμαθητών για τα μαθήματα του λυκείου ταοποία δεν θα περιλαμβάνονται στις μεταλυ-κειακές εξετάσεις συνέπεια που δεν ευνοείτην επιδιωκόμενη αναβάθμιση του λυκείουβ) η συνέχιση και ενδεχόμενη ενίσχυση τωνφροντιστηρίων και των ιδιαίτερων μαθη-μάτων και γ) η αίσθηση ότι με τον τρόποαυτό ανακυκλώνονται παλαιότερα συστή-ματα εισαγωγικών εξετάσεων που δενκρίθηκαν επιτυχή για να μην επαναληφθούν οι συνέπειες πουείχαν στη λειτουργία της εκπαίδευσηςανάλογα συστήματα του παρελθόντοςπρέπει οι προτεινόμενες πανελλαδικέςεξετάσεις να συνδυασθούν αν υιοθετηθείτέτοιου είδους πρόταση με τη λήψη μέτρωνπου θα δράσουν ως αποτρεπτικοί μηχανι-σμοί των συνεπειών αυτώνΠρος την παραπάνω κατεύθυνση θαμπορούσε να λειτουργήσει αποτελεσματικάη ακόλουθη εισήγηση η οποία είχε διατυ-πωθεί από το γράφοντα το 2000 όταν εξετά-ζονταν οι βελτιωτικές παρεμβάσεις στηlaquoμεταρρύθμιση Αρσένηraquo8 Προτείνουμε ναυπάρξει ένα σύνολο 5-6 εξεταστέων μαθη-μάτων που θα μπορούσαν να διαφοροποι-ούνται ανά κατεύθυνση ή επιστημονικόπεδίο ή τύπο λυκείου τα συγκεκριμέναμαθήματα θα εξετάζονται με κοινά σε εθνικό

επίπεδο θέματα από τα υπόλοιπα μαθήματαγενικής παιδείας και κατευθύνσεων θακληρώνεται στο τέλος της γ΄τάξης ένα τοοποίο θα εξετάζεται επίσης σε εθνικόεπίπεδο Η κλήρωση θα μπορούσε ναγίνεται από επιτροπή εκπροσώπων τωναρμόδιων εκπαιδευτικών υπηρεσιών καικοινωνικών φορέων με τρόπο που ναδιασφαλίζει τη διαφάνειά της ώστε νααποφευχθεί κάθε κριτική ή αμφιβολία ωςπρος το αδιάβλητό της αν εφαρμοσθεί κάτιτέτοιο οι μαθητές δεν θα γνωρίζουν έως τοτέλος της γ΄ τάξης ποιο θα είναι το συμπλη-ρωματικό μάθημα στο οποίο θα εξετασθούν(θα το μαθαίνουν λίγες βδομάδες πριν απότις πανελλαδικές εξετάσεις) Έτσι θα είναιυποχρεωμένοι να μελετούν εξ ίσου όλα ταδιδασκόμενα στο Λύκειο μαθήματα9 Άλλη εναλλακτική λύση- την οποία επίσηςείχαμε παλαιότερα εισηγηθεί- είναι να καλύ-πτονται τα μαθήματα του λυκείου που δενθα εξετάζονται στις μεταλυκειακές εξετάσειςαπό ένα τεστ γενικών γνώσεων και δεξιο-τήτων τα αποτελέσματά του θα συνεκτι-μώνται για την εισαγωγή στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση με ή χωρίς κάποιο συντελεστήβαρύτηταςΗ συνεκτίμηση των επιδόσεων των μαθητώνστο λύκειο που θα μπορούσε επίσης νασυμβάλει στον περιορισμό ορισμένων αρνη-τικών επιπτώσεων των μεταλυκειακώνεξετάσεων δημιουργεί άλλα ζητήματα καιπροβλήματα στα οποία αναφερόμαστε στηνεπόμενη ενότητα

3 Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσημε βάση το Απολυτήριο ενός αναμορφωμέ-νου Λυκείου ήκαι τις επιδόσεις των μαθη-τών κατά τη φοίτηση σάυτόως προς την ελεύθερη πρόσβαση στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση με βάση το απολυτήριοενός αναμορφωμένου λυκείου ήκαι τιςεπιδόσεις των μαθητών και σε άλλες τάξεις

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ34

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

του10 στην οποία αναφέρονται ορισμένεςαπό τις προτάσεις που μελετήσαμε (δρετ-τάκης 1998 2009 ΠασΟκ 2008 2009σΠδε 2009) σημειώνουμε τα ακόλουθαΗ ελεύθερη πρόσβαση των αποφοίτωνλυκείου (με βάση το απολυτήριο) σε όποιοτμήμα των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαί-δευσης επιθυμούν φαίνεται μέσα στην ελλη-νική πραγματικότητα ουτοπική για αρκετάακόμη χρόνια (σΠΠε 2009) Ίσως νακαταστεί εφικτή στο απώτερο μέλλον Οιπροσφερόμενες θέσεις στις κατευθύνσειςσπουδών υψηλής ζήτησης (ιατρικής υπολο-γιστών Πολυτεχνείου κτλ) θα συνεχίσουνκαι κατά το προσεχές μέλλον να είναι λιγό-τερες από τις ζητούμενες σύμφωνα με τιςυπάρχουσες προοπτικές τα κεντρικά εκπαι-δευτικά ιδρύματα θα εξακολουθήσουνεπίσης να προσελκύουν περισσότερουςυποψηφίους από τις θέσεις που θα προσφέ-ρουν ενώ στα περιφερειακά ιδρύματα ενδέ-χεται να συμβεί το αντίθετοαυτό σημαίνει ότι ακόμη κι αν αναβαθμι-σθεί το λύκειο κάτι το οποίο θεωρούμεαπολύτως αναγκαίο κάποιας μορφήςεπιλογή όσων θα εισάγονται στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση ιδιαίτερα στις υψηλούκύρους σπουδές θα είναι απαραίτητη Άραοι προτάσεις για ελεύθερη πρόσβασηκρίνονται προς το παρόν μη ρεαλιστικές(καραμάνος 2009) αν πάντως αποφασισθεί να γίνεται ηεπιλογή των φοιτητώνσπουδαστών στουςτομείς της υπερβάλλουσας ζήτησης με βάσητις επιδόσεις των μαθητών στο λύκειο - στηγ΄μόνον τάξη ή και σε προηγούμενες - θαπρέπει να ληφθούν μέτρα για την αύξησητης εγκυρότητας και της αξιοπιστίας τηςσχολικής βαθμολογίας (χρήση αντικειμε-νικών τεστ δημιουργία τράπεζας θεμάτωνεπιμόρφωση εκπαιδευτικών έλεγχος τηςβαθμολογίας αλλαγή νοοτροπίας κτλ)μόνον έτσι μπορεί να αποκτήσει το απολυ-

τήριο του λυκείου αξιοπιστία για ναlaquoχρησιμοποιηθείraquo όπως υποστηρίζουνορισμένοι ως laquoδιαβατήριοraquo για τα τριτο-βάθμια ιδρύματα και να αποφευχθούνφαινόμενα βαθμολογικού πληθωρισμούαυτό ισχύει και στην περίπτωση κατά τηνοποία η επιλογή γίνεται με βάση τις επιδό-σεις τους σε επιλεγμένα μαθήματα Ηαλλαγή αυτή απαιτεί σταθερή πολιτικήβούληση αποφασιστικότητα κοινωνικήσυναίνεση και μακρό χρόνο προετοιμασίαςαν επιλεγεί μια τέτοια λύση στο πρόβλημαπου εξετάζεται εδώ θα πρέπει να αξιοποι-ηθεί η εμπειρία που έχει αποκτηθεί απόανάλογες προσπάθειες του παρελθόντος καιιδιαίτερα από τις πιο πρόσφατες όπως είναιη πρόταση για το εθνικό απολυτήριο(υΠεΠθ 1995 καζαμίας 1996 μπαμπι-νιώτης 1996 κασσωτάκης 1996 δημαράς1997) η μεταρρύθμιση αρσένη και οι τροπο-ποιήσεις σrsquoαυτήν (κασσωτάκης 2002 2009) σε μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσε ναεπανεξετασθεί η πρόταση την οποία είχαμευποβάλει κατά το σχεδιασμό της laquoμεταρ-ρύθμισης αρσένηraquo την οποία και επανα-λαμβάνουμε τροποποιημένη με βάση τηνεμπειρία που αποκτήθηκε κατά τα μετέ-πειτα χρόνια και προσαρμοσμένη στιςαλλαγές που επήλθαν στο εκπαιδευτικόσύστημα κατά το διάστημα που μεσολά-βησε από τότε μέχρι σήμερα Η πρόταση αυτή έχει ως εξής 1) για καθεμιάαπό τις κατευθύνσεις του γενικού λυκείουνα οριστούν 5-6 μαθήματα (μαθήματα

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 35

Η ελεύθερη πρόσβαση των αποφοίτων Λυ-κείου (με βάση το Απολυτήριο) σε όποιοΤμήμα των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαί-δευσης επιθυμούν φαίνεται μέσα στην ελλη-νική πραγματικότητα ουτοπική για αρκετάακόμη χρόνια

πρόσβασης) στα οποία οι μαθητές θα εξετά-ζονται με περιφερειακές εξετάσεις στη β΄τάξη και με πανελλαδικές στη Γ΄τάξη11ανάλογα μαθήματα μπορούν να οριστούνκαι για το επαγγελματικό λύκειο αν καιθεωρούμε ότι η δημιουργία ενός αναμορφω-μένου Ενιαίου Πολυκλαδικού Λυκείου12 στοοποίο θα μπορούσε να ενσωματωθεί και τοεπαγγελματικό λύκειο θα ήταν προτιμό-τερη λύση 2)τα θέματα των εξετάσεων στηβ΄ τάξη εισηγούμαστε να αντλούνται απότράπεζα θεμάτων η οποία θα περιέχειμεγάλο αριθμό σταθμισμένων ερωτημάτωνπροβλημάτων και ασκήσεων για τη διεξα-γωγή των σχετικών εξετάσεων θα τηρούνταιαυστηρά συγκεκριμένοι κανόνες ως προς τοβαθμό δυσκολίας των θεμάτων το πλήθοςτους τη διόρθωση και τη βαθμολογία τωνγραπτών και άλλες σχετικές λεπτομέρειεςώστε να αποφευχθεί η αξιολογική ανομοι-ομορφία μεταξύ των διαφόρων περιοχών Ηπαραπάνω τράπεζα όταν αναπτυχθείπλήρως μπορεί να αξιοποιείται και στιςεξετάσεις της γ΄ τάξης χωρίς να αποκλείεταιη παραγωγή θεμάτων και από τα μέλη τηςκεντρικής επιτροπής εξετάσεων 3) ναπραγματοποιείται στη γ΄τάξη ένα τεστγενικών γνώσεων και δεξιοτήτων το οποίοθα καλύπτει σε κάποιο βαθμό την ύλη τωνυπόλοιπων μαθημάτων των δύο τελευταίωντάξεων ως εναλλακτική λύση προτείνουμετην προσθήκη στα παραπάνω μαθήματαενός ακόμη από κάθε τάξη το οποίο θαεπιλέγεται με κλήρωση στο τέλος κάθεσχολικού έτους σύμφωνα με όσα έχουμεήδη αναφέρει 4) κατά την αξιολόγηση τωνμαθητών στα παραπάνω μαθήματα πρέπειγια παιδαγωγικούς λόγους να συνεκτιμάταικαι ο προφορικός βαθμός13 ύστερα από τηνπροσαρμογή του αν απαιτείται στο γραπτόμε μέγιστη επιτρεπτή απόκλιση δύομονάδων της εικοσάβαθμης βαθμολογικήςκλίμακας 5) Οι επιδόσεις στα παραπάνω

μαθήματα θα προσμετρώνται στον υπολο-γισμό του γενικού βαθμού προαγωγής στηβ΄ τάξη και στο γενικό βαθμό του απολυτη-ρίου 6) για τη βαθμολογία στα μαθήματαπρόσβασης που μνημονεύθηκαν περιλαμ-βανομένων και αυτών τα οποία θα επιλέ-γονται με κλήρωση θα χορηγείταιπαράλληλα με το απολυτήριο βεβαίωσηόπως συμβαίνει και σήμερα (2009-10) αναντί της προσθήκης στα εξεταζόμενα μαθή-ματα ενός τυχαία επιλεγόμενου γνωστικούαντικειμένου επιλεγεί η λύση του τεστγενικών γνώσεων και δεξιοτήτων τότε στηβεβαίωση θα αναγράφεται και η επίδοση σεαυτό 7) δυνατότητα νέας συμμετοχής στιςεξετάσεις των μαθημάτων πρόσβασης θαυπάρχει μόνον υπό τον όρο ότι η συμμετοχήθα αφορά όλα τα σχετικά μαθήματα τηςαντίστοιχης τάξης 8) Όλοι οι κάτοχοιαπολυτηρίου θα έχουν δικαίωμα να υποβά-λουν δήλωση προτίμησης των τμημάτωνστα οποία επιθυμούν να εισαχθούν 9) Ηκάλυψη των προσφερόμενων σε κάθε τμήμαθέσεων θα γίνεται με βάση τα μόρια που θαπροκύπτουν (α) από το γενικό βαθμό τουαπολυτηρίου του λυκείου που θα πολλα-πλασιάζεται με πολύ συντελεστή 1 (β) απότο μέσο όρο των εξεταζόμενων σε περιφε-ριακό επίπεδο μαθημάτων στη β΄ τάξη οοποίος θα πολλαπλασιάζεται με μικρότεροεπίσης συντελεστή (πχ 05) (γ) από τομέσο όρο των μαθημάτων πρόσβασης της γ΄τάξης που θα πολλαπλασιάζεται με πολύμεγαλύτερο συντελεστή (πχ 5) (δ) από τηνεπίδοση στο τεστ γενικών γνώσεων καιδεξιοτήτων που θα πολλαπλασιάζεται μεανάλογο συντελεστή (πχ 1)14 και (ε) απότην επίδοση σε δύο έως τρία από τα πανελ-λαδικώς εξεταζόμενα στη γ τάξη μαθήματαπου θα καθορισθούν σε συνεργασία με ταομοειδή τμήματα των τριτοβάθμιων ιδρυ-μάτων Η βαρύτητά τους (υπόλοιπο τωνσχετικών συντελεστών μέχρι τη συμπλή-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ36

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

ρωση των 10 μονάδων) θα προσδιορισθείκατά τον ίδιο τρόπο το άθροισμα των παρα-πάνω γινομένων είναι δυνατόν να πολλα-πλασιάζεται με το εκατό 10) μικρόποσοστό θέσεων μπορεί να διατίθεται γιατους αποφοίτους παρελθόντων ετών γιαορισμένη μεταβατική περίοδο 11) τοαπολυτήριο του λυκείου ή εθνικό απολυ-τήριο θα χορηγείται με βάση τις επιδόσειςτων μαθητών στο σύνολο των διδασκό-μενων στη γ΄τάξη μαθημάτων στις οποίεςπεριλαμβάνονται και αυτές που αφορούν ταμαθήματα στα οποία θα διενεργούνταιπανελλαδικές εξετάσεις θεωρούμε ότι με τον τρόπο αυτό διατη-ρείται η έμφαση στη γενική παιδεία αφού τοενδιαφέρον των μαθητών θα παραμένειζωηρό για όλα τα σχολικά μαθήματα και δενθα περιορίζεται μόνον σrsquo αυτά που θαλαμβάνονται υπόψη για την εισαγωγή στατριτοβάθμια ιδρύματα συνεκτιμάται η συνο-λική προσπάθεια των μαθητών στο λύκειομειώνεται ο ρόλος του παράγοντα τύχη καιγίνεται στη β΄ τάξη προάσκηση τωνμαθητών για τις πιο κρίσιμες εξετάσεις στηγ΄τάξη Η προάσκηση αυτή μπορεί εκτόςτων άλλων να τους βοηθήσει και στονεκπαιδευτικό και επαγγελματικό τουςπροσανατολισμό ισχυροποιείται ακόμη ορόλος των καθηγητών και ενισχύεται τοκύρος τους Όλα αυτά αποτελούν πλεονε-κτήματα της εν λόγω πρότασηςως μειονέκτημά της μπορεί να θεωρηθεί τογεγονός ότι η λειτουργία του λυκείου δεναπαλλάσσεται πλήρως από τις επιδράσειςπου μπορεί να έχει σrsquo αυτήν το σύστημαεισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ανκαι οι επιδράσεις του θα εξαρτηθούν τελικάαπό τη φύση το περιεχόμενο και τον τρόποδιενέργειας των ενδοσχολικών εξετάσεωνεπιπρόσθετα η εφαρμογή μιας τέτοιαςλύσης θα απαιτήσει μεγάλο χρόνο προετοι-μασίας επειδή προϋποθέτει τη γενικότερη

αναβάθμιση του λυκείου Η αναβάθμισηαυτή δεν θα προκύψει μόνο από την αλλαγήτου συστήματος πρόσβασης στα τριτο-βάθμια ιδρύματα αλλά και από τη λήψη καιάλλων μέτρων που αφορούν στο περιεχό-μενο της προσφερόμενης εκπαίδευσης στοντρόπο λειτουργίας της στη βελτίωση τηςυλικοτεχνικής υποδομής των σχολείων καιστην αύξηση των εκπαιδευτικών δαπανώνιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να ληφθεί για τοδιδακτικό προσωπικό απαιτείται ακόμηβελτίωση και των προηγούμενων σχολικώνβαθμίδων (του δημοτικού σχολείου και τουγυμνασίου) για όλα αυτά χρειάζεται πολύςχρόνος συστηματική προεργασία καισταθερότητα στην εκπαιδευτική πολιτικήόρος που απουσιάζει συνήθως από ταεκπαιδευτικά δρώμενα της ελλάδας αν πάντως επιλεγεί από τους πολιτικούςιθύνοντες αυτή η κατεύθυνση πρέπει α) ναβελτιωθεί το υπάρχον σύστημα πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευση προκειμένουνα λειτουργήσει για κάποιο διάστημα ωςμεταβατικό στάδιο και β) να αρχίσει τάχισταη μελέτη ο σχεδιασμός και η σταδιακήεφαρμογή όλων των αναμορφώσεων πουκρίνονται αναγκαίες για να υπάρξειποιοτικά αναβαθμισμένο λύκειο το απολυ-τήριο του οποίου θα έχει υψηλό εκπαιδευ-τικό αντίκρισμα

4 Συμπληρωματικές σκέψειςδεν πρέπει ακόμη να μας διαφεύγει ότι τουπό εξέταση πρόβλημα δεν μπορεί να αντι-μετωπισθεί στο πλαίσιο μόνον των αλλαγώνπου σχετίζονται με την πρόσβαση στηντριτοβάθμια εκπαίδευση είναι ανάγκη ναγίνουν παράλληλα τροποποιήσεις και σεάλλους τομείς και να ληφθούν μέτρα πουυπερβαίνουν το χώρο της εκπαίδευσηςενδεικτικά σημειώνουμε μερικά από αυτά α) Πρέπει να ενισχυθεί να διευρυνθεί και

να αποκτήσει ακόμη πιο ουσιαστικό

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 37

περιεχόμενο η δια βίου και η εξ αποστά-σεως εκπαίδευση έτσι ώστε να μηναποτελεί η φοίτηση στο Πανεπιστήμιοανέφικτο όνειρο αν αυτή δεν πραγματο-ποιηθεί αμέσως μετά την αποφοίτησηαπό το λύκειο Η ύπαρξη ουσιαστικήςδυνατότητας να ακολουθήσει κάποιοςσπουδές όποτε το θελήσει εφόσονδιαθέτει τις απαραίτητες τυπικές καιουσιαστικές προϋποθέσεις θα αμβλύνειτο άγχος για άμεση εισαγωγή στα Πανε-πιστήμια θα οδηγήσει σε ωριμότεροεπαγγελματικό προσανατολισμό και θαμειώσει το συνωστισμό των νέων προτων πυλών των αει Η εμπειρία τουανοικτού Πανεπιστημίου είναι πολύθετική στον τομέα αυτό Πρέπει όμωςνα υπάρξουν ανάλογες πρωτοβουλίεςκαι από τα παραδοσιακά Πανεπιστήμια

β) Προς την ίδια κατεύθυνση θα συμβάλεικαι η λήψη πρόσθετων μέτρων για τηνπεραιτέρω διευκόλυνση των εργαζο-μένων για σπουδές με στόχο την εξειδί-κευσή τους την επανεκπαίδευσή τους ήτην απόκτηση συμπληρωματικώνπροσόντων

γ) Η συνέχιση των αναδιαρθρώσεων στουςτομείς της δημόσιας διοίκησης της οργά-νωσης της αγοράς εργασίας και της οικο-νομίας θα συντελέσει στην καλύτερησύνδεση της εκπαίδευσης με την αγοράεργασίας γεγονός το οποίο θα επηρεάσειθετικά και τα ζητήματα πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση το ίδιο ισχύει καιγια την αλλαγή των κοινωνικών αντιλή-ψεων που αφορούν στην αποστολή τηςτριτοβάθμιας εκπαίδευσης της μονομε-ρούς δηλαδή θεώρησής της ως απλούμηχανισμού επαγγελματικής αποκατά-στασης και κοινωνικής καταξίωσης τωννέων Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ηπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηδεν είναι μόνο πρόβλημα εκπαιδευτικό

είναι ταυτόχρονα πρόβλημα με σημαντικέςοικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις

δ) Η ανάπτυξη ακόμη εναλλακτικώνδυνατοτήτων απόκτησης ουσιαστικώνεπαγγελματικών προσόντων καιεφοδίων κατά τη διάρκεια της δευτερο-βάθμιας εκπαίδευσης και η διασφάλισηδυνατοτήτων οριζόντιας κινητικότηταςμεταξύ των ιδρυμάτων των ίδιων εκπαι-δευτικών βαθμίδων θα βοηθήσουν στηναντιμετώπιση των προβλημάτων πουσχετίζονται με την πρόσβαση στηντριτοβάθμια εκπαίδευση

ε) Οι αλλαγές στο σύστημα εισαγωγής σταανώτατα ιδρύματα πρέπει να εντάσ-σονται στο γενικότερο σχεδιασμόανάπτυξης της ελληνικής εκπαίδευσηςκαι να μην αποτελούν αποσπασματικήκαι μεμονωμένη ενέργεια η οποία δενσυνδέεται οργανικά με την όλη διάρ-θρωση και συνολική λειτουργία τουεκπαιδευτικού συστήματος

στ) Περιττεύει νομίζω να τονισθεί η ανάγκηποιοτικής αναβάθμισης των εκπαιδευ-τικών και η ενίσχυση της κρατικής μέρι-μνας γιrsquo αυτούς με την πάροδο τουχρόνου ενισχύεται μέσα μας η πεποίθησηότι το πρόβλημα της παιδείας μας είναιπριν απrsquo όλα πρόβλημα εκπαιδευτικώνστους οποίους η πολιτεία δεν παρέχει ούτετην κατάλληλη αρχική κατάρτιση ούτεαποτελεσματική επιμόρφωση ούτε ικανο-ποιητικές απολαβές ούτε άλλα κίνητρα(ηθικά ή άλλα) που θα συνέβαλαν στο νααφοσιωθούν εντονότερα στο διδακτικόκαι παιδαγωγικό τους έργο

ζ) μαζί μrsquoαυτά θεωρούμε απαραίτητο τοσυστηματικότερο συντονισμό τηςλειτουργίας των σχολείων και την εφαρ-μογή ενός συστήματος διαμορφωτικήςαξιολόγησης αποδεκτό- στο βαθμό τουδυνατού- από όλους τους ενδιαφερόμε-νους κύρια επιδίωξή του οφείλει να

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ38

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 39

Σημειώσεις[1] Η συζήτηση γύρω από το θέμα αυτό αμβλύνθηκε μετά την άνοδο του ΠασΟκ στην εξουσία το φθινόπωρο του

2009 αλλά εξακολουθεί να παραμένει στην επικαιρότητα

[2] Οι βιβλιογραφικές αναφορές καλύπτουν πρόσφατες και παλαιότερες γενικές προτάσεις για το προπαρασκευαστικόέτος βλ ακόμη την αδημοσίευτη εισήγηση με τον τίτλο laquoσκέψεις και προβληματισμοί για ένα άλλο σύστημα πρό-σβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηraquo που συντάχθηκε το 2004 από επιτροπή της συνόδου Πρυτάνεων και Προ-έδρων των διοικουσών επιτροπών των ελληνικών αει στην οποία συμμετείχε και ο γράφων

[3] Πρόκειται για αδημοσίευτη καταγραφή από το Παιδαγωγικό ινστιτούτο (Πι) των προτάσεων που είχαν διατυ-πωθεί μέχρι το 1994 για την αλλαγή του συστήματος πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση Η συγκεκριμένηκαταγραφή έγινε κατά τη διάρκεια της Προεδρίας μας στο Πι

[4] αξίζει να σημειωθεί ότι και επί υπουργίας του γ αρσένη έγινε στη σύνοδο Πρυτάνεων που πραγματοποιήθηκεστους δελφούς στις αρχές του 1997 συζήτηση για τη δημιουργία προπαρασκευαστικού κύκλου στα αει Οι πα-ριστάμενοι τότε πρυτάνεις δήλωσαν αδυναμία των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων να αναλάβουν τη δια-δικασία της επιλογής των φοιτητών

[5] Ένα τέτοιο ενδεχόμενο είναι δυνατό σε όλες τις περιπτώσεις συνεκτίμησης των βαθμών του λυκείου αν δεν λη-φθούν μέτρα αποτροπής του (βλ παρακάτω)

[6] αξίζει να αναφερθεί ότι ο νόμος 208392 προέβλεπε τη δημιουργία δύο κύκλων προπτυχιακών σπουδών στα αειΗ διάταξη όμως αυτή ουδέποτε εφαρμόστηκε λόγω των αντιδράσεων των φοιτητών κυρίως και ορισμένων Πρυ-τάνεων της εποχής εκείνης και καταργήθηκε αργότερα εξαιτίας των παραπάνω αντιδράσεων εάν ο προκαταρ-κτικός κύκλος σπουδών δεν παρουσιασθεί ως διαίρεση της ενιαίας δομής των προπτυχιακών σπουδών είναιπιθανόν να μην υπάρξουν οι δυσκολίες αυτές

[7] Οι ενδοσχολικές εξετάσεις είχαν διττό ρόλο α) την προαγωγή ή απόλυση των μαθητών και β) την επιλογή τωνυποψηφίων για την ανώτατη εκπαίδευση

[8] Η αρχική πρόταση αφορούσε ένα σύστημα επιλογής που στηριζόταν σε ενδοσχολικές εξετάσεις (μεταρρύθμισηαρσένη) αλλά μπορεί να ισχύσει και στην περίπτωση των μεταλυκειακών εξετάσεων

είναι η υποβοήθηση της επαγγελματικήςανάπτυξης των εκπαιδευτικών και ηαυτοαξιολόγηση των σχολικώνμονάδων με στόχο τη συνεχή ποιοτικήτους βελτίωση (κassotakis 2004κασσωτάκης 2005)

η) τέλος κάθε άλλη βελτίωση των επιμέ-ρους πτυχών διενέργειας των σχετικώνεξετάσεων που μπορεί να προέλθει απότην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σεζητήματα αξιολόγησης την εξειδίκευσητων βαθμολογικών κέντρων στη διόρ-θωση των γραπτών δοκιμίων σεορισμένα μαθήματα την αντικειμενικο-ποίηση των οδηγιών διόρθωσης τηδημιουργία τράπεζας ερωτήσεων τηναναμόρφωση της κεντρικής επιτροπήςεξετάσεων και άλλα παρόμοια θεω -ρείται ευκταία

5 Αντί επιλόγουΗ πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση πρέπει σύμφωνα με την Παγκόσμιαδιακήρυξη της UNESCO (1998) πουαναφέρεται στις προτεραιότητες δράσηςστο επίπεδο της ανώτατης εκπαίδευσηςστις αναγκαίες αλλαγές και στηνανάπτυξή της να βασίζεται στην αξία στιςικανότητες στην προσπάθεια στηνεπιμονή και στην αφοσίωση αυτών πουτην επιζητούν με βάση το γνώμονα αυτόθα πρέπει να ληφθούν οι αποφάσεις γιατην αναμόρφωση των διαδικασιών μετά-βασης από τη δευτεροβάθμια στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ40

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

[9] Έχουμε επίγνωση της δικαιολογημένης παρατήρησης ότι το ενδιαφέρον για ότι διδάσκεται στο σχολείο δεν πρέπεινα προκαλείται με την επίκληση των εξετάσεων αλλά με άλλα πιο δόκιμα από παιδαγωγική άποψη μέτρα (συ-νειδητοποίηση της χρησιμότητας των μαθημάτων ελκυστικός τρόπος διδασκαλίας τους πρόκληση άμιλλας κτλ)ωστόσο η στρέβλωση που έχει δημιουργηθεί στα λύκεια επί πολλές δεκαετίες εξαιτίας των αρνητικών επιπτώ-σεων των εισαγωγικών εξετάσεων σrsquo αυτά δεν θα διορθωθεί εύκολα αν δεν αξιοποιηθεί και η δυναμική των εξε-τάσεων για ορισμένο τουλάχιστον χρονικό διάστημα Η χρήση άλλωστε αυτού του μέσου δεν εμποδίζει τηνεφαρμογή και άλλων παιδαγωγικά πιο ορθόδοξων μέτρων

[10] στο Πλαίσιο του κυβερνητικού Προγράμματος (Οκτώβριος 2009 σ 55-56) αναφέρεται ότι το εθνικό απολυτήριοθα χορηγείται laquoμετά από γενικές και αντικειμενικές εξετάσεις σε επιλεγμένο αριθμό μαθημάτωνraquo δεν διευκρινί-ζεται όμως ποια θα είναι τα επιλεγόμενα μαθήματα ούτε πως θα γίνονται οι εξετάσεις στα μη επιλεγμένα μαθήματακαι πώς θα συνεκτιμώνται αυτά για τη χορήγηση του εθνικού απολυτηρίου

[11] Όσοι μαθητές δεν επιθυμούν να είναι υποψήφιοι για τα τριτοβάθμια ιδρύματα θα έχουν τη δυνατότητα να συμ-μετέχουν κατόπιν αιτήσεώς τους σε ενδοσχολικές εξετάσεις

[12] βλ την πρόταση που περιέχεται στο κασσωτάκης 1998

[13] με την προφορική εξέταση αξιολογούνται στοιχεία των μαθητών τα οποία δεν μπορούν να αξιολογηθούν με τιςγραπτές εξετάσεις και επιπρόσθετα υλοποιείται έτσι η εφαρμογή της συνεχούς αξιολόγησης η οποία εξασφαλίζειπιο έγκυρα αποτελέσματα

[14] αν δεν εφαρμοσθεί το παραπάνω τεστ θα ενισχυθεί ανάλογα η βαρύτητα άλλων συντελεστών

Βιβλιογραφικές αναφορέςγαβρόγλου κ Μια συγκεκριμένη πρόταση για τον τρόπο εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (αδημοσίευτη εργασία)

γούμενος λ (1995) Η δομή και λειτουργία του Ενιαίου Λυκείου στις σύγχρονες εκπαιδευτικές και κοινωνικές συνθήκεςστο Ολμε 1995 σ 39-63

δημαράς α (1997) Το Εθνικό Απολυτήριο Μια πρόταση που έγινε Τεκμήρια για την ιστορία αθήνα ερμής

δημητρόπουλος ευστ (1995) Οι εξετάσεις επιλογής για την τριτοβάθμια εκπαίδευση εισαγωγικοί προβληματισμοίστο Ολμε 1995 σ 285-343

δρεττάκης εμμ (1998) Προβλήματα της Ελληνικής Εκπαίδευσης αθήνα

δρεττάκης εμμ (2004) Φτωχός συγγενής και αχίλλειος φτέρνα της Οικονομίας η εκπαίδευση εφημερίδα καθημερινή2 φεβρουαρίου

δρεττάκης εμμ (2009) Προς αναβάθμιση ή υποβάθμιση του Λυκείου Εφημερίδα Ελευθεροτυπία 12 μαρτίου

εθνικό συμβούλιο Παιδείας (εσυΠ) (2006) Έκθεση Επιτροπής για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση αθήνα (αδημο-σίευτη έκθεση)

καζαμίας α amp κασσωτάκης μ (1995) Ελληνική Εκπαίδευση Προοπτικές ανασυγκρότησης και εκσυγχρονισμούαθήνα σείριος

καζαμίας α (1996) Εθνικό Απολυτήριο Μια νέα παράσταση στο θέατρο του παραλόγου εφημερίδα ελευθεροτυπία8 ιουλίου

κακριδής φ (1993) Εκπαίδευση εφημερίδα το βήμα 23 ιανουαρίου

καραμάνος α (2008) Κριτικές σκέψεις για το παρόν και το μέλλον του συστήματος εισαγωγής στα ΑΕΙ στο Πεε2008 σ 208-218

Kαραμάνος α (2009) Παιδείας κείμενα αθήνα Παπαζήσης

κασσωτάκης μ (1990) Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και η εκπαιδευτική κρίση στην Ελλάδα επιθεώρησησυμβουλευτικής και Προσανατολισμού 14-15 16-42

κασσωτάκης μ (1992) Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και η εκπαιδευτική κρίση στην Ελλάδα στο Πεε2008 σ 266-294 αθήνα γρηγόρης

κασσωτάκης μ (1998) Από το Πολυκλαδικό στο Ενιαίο Λύκειο αθήνα γρηγόρης

κασσωτάκης μ (1996) Οι δύο όψεις του Εθνικού Απολυτηρίου Τα υπέρ και τα κατά εφημερίδα τα νέα 5 ιουνίου

κασσωτάκης μ (2002) Η μεταρρύθμιση laquoΑρσένηraquo Ιστορική αναφορά στην προετοιμασία της και στην πρώτη εφαρμογήτης στο μπουζακης σ (επιμ) επίκαιρα θέματα ιστορίας της εκπαίδευσης Πρακτικά 1ου επιστημονικού συνεδρίουιστορίας εκπαίδευσης Πάτρα 28-30 σεπτεμβρίου 2000 σ 25-55 αθήνα Gutenberg

κασσωτάκης μ (2005) Σκέψεις και προβληματισμοί για την αναμόρφωση του συστήματος πρόσβασης στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση στο υΠεΠθ Παιδαγωγικό ινστιτούτο σύνδεση δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Πρα-κτικά βόλος 18-20 μαρτίου 2005 σ 25-45) Πανεπιστήμιο θεσσαλίας

κασσωτάκης μ (2008) Προτάσεις για αλλαγή του συστήματος πρόσβασης την ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση πουδεν εφαρμόστηκαν Μια κριτική θεώρηση στο Πεε 2008 σ 170-194

κασσωτάκης μ amp Παπαγγελή-βουλιουρή δ (2009) Η πρόσβαση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση Ιστορικήαναδρομή προβλήματα προοπτικές αθήνα γρηγόρης

κassotakis M (2004) Lrsquoeacutevaluation des enseignants grecs au cours de leur ser-vice Tentatives conflits et problegravemes In Pa-quay L(dir) Lrsquoeacutevaluation des enseignants Tensions et enjeux p221-232 Paris LrsquoHarmattan

λιανός θ (1994) Να καταργηθούν οι Γενικές Εξετάσεις για τα Πανεπιστήμια εφημερίδα το βήμα 18 δεκεμβρίου

μανιάτης κ (2008) Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και οι θέσεις της ΟΛΜΕ στο Πεε 2008 σ 320-328

μαρμαρινός ι (2004) Σκέψεις και προβληματισμοί για ένα άλλο σύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηεφημερίδα το καποδιστριακό 1 μαρτίου

μαυρίδης λν (1986) Η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση εφημερίδα καθημερινή 30 ιανουαρίου

μπαμπινιώτης γ (1988) Και μια άλλη πρόταση αντί των Γενικών Εξετάσεων εφημερίδα το βήμα 4 σεπτεμβρίου

μπαμπινιώτης γ (1996) Το Εθνικό Απολυτήριο εφημερίδα το βήμα 16 ιουνίου

μπαμπινιώτης γ (2004α) Και πάλι για την ελεύθερη πρόσβαση στα Πανεπιστήμια εφημερίδα το καποδιστριακό1 φεβρουαρίου

μπαμπινιώτης γ (2004β) Αλλαγή του συστήματος εισαγωγής στα ΑΕΙ (εισηγητικό σημείωμα στη σύνοδο Πρυτά-νεων)

μπουζάκης σ (1991) Νεοελληνική Εκπαίδευση (1821-1985) Εξαρτημένη ανάπτυξη αθήνα Gutenberg

ξωχέλλης Παν (1993) Αξιολόγηση ndash εξετάσεις κατά τη μετάβαση από τη δευτεροβάθμια στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηΤο σύστημα επιλογής των υποψηφίων για τα ΑΕΙ ΤΕΙ στην Ελλάδα Προβλήματα και προτεινόμενες λύσεις στοχιωτάκης στ Η αμφισβήτηση των εξετάσεων και των βαθμών στο σχολείο σ 333-344 αθήνα γρηγόρης

ξωχέλλης Παν (1998) Το σύστημα επιλογής των υποψηφίων για την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα Αναγκαιό-τητα προβλήματα και προτάσεις στο Πεε 2008 σ 90-98

Οικονομική και κοινωνική επιτροπή (Οκε) (2009) γνώμη για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αθήνα

Ολμε (1995) Η αναγκαιότητα του Ενιαίου Λυκείου και το σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αθήνα

Ολμε Δελτίο τύπου της 2982008

ΠασΟκ τομέας Παιδείας (2008) Βασικά σημεία για την αναμόρφωση του Λυκείου και του συστήματος πρόσβασηςστην Ανώτατη Εκπαίδευση αθήνα (αδημοσίευτη εισήγηση)

ΠασΟκ (2009) Πλαίσιο κυβερνητικού προγράμματος Συνοπτική παρουσίαση αθήνα

Παιδαγωγική εταιρεία ελλάδος (Πεε) (2008) ιβ΄διεθνές συνέδριο Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (επιμχατζηδήμου δ ταρατόρη ε βιτσιλάκη χρ χατζηδήμου κ) αθήνα ατραπός

Πυργιωτάκης ι (2008) Το προπαρασκευαστικό έτος μια πρόταση που ποτέ δεν βρήκε την εφαρμογή της στην πράξηστο Πεε 2008 σ 156-179

σιπητάνου αθ (1992) Μηχανισμοί επιλογής στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα (1834-1985) θεσσαλονίκη (διδα-κτορική διατριβή)

συμβούλιο Πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (σΠδε) (2009) Το πόρισμα του Συμβουλίου Πρωτο-βάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευση προτάσεις προς την Υπουργό Παιδείας Δια βίου Μάθησης και ΘρησκευμάτωνΆννα Διαμαντοπούλου αθήνα (αδημοσίευτο πόρισμα)

UNESCO (1998) World Declaration and Framework for Priority Action for Change and Development in Higher Educa-tion Paris

YΠεΠθ (1995) Εθνικό Απολυτήριο Εγγύηση γνώσης διαβατήριο ζωής Η εκπαιδευτική αναγέννηση μας αφοράόλους αθήνα (ενημερωτικό φυλλάδιο)

υΠεΠθΠι (2005) Σύνδεση Δευτεροβάθμιας amp Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης Εισαγωγικές εξετάσεις στην ΤριτοβάθμιαΕκπαίδευση Πρακτικά βόλος 18-20 μαρτίου 2005 Πανεπιστήμιο θεσσαλίας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 41

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

συχνά η δωρεάνπαιδεία ως εκπαι-δευτικό μεταρρυθ-μιστικό μέτροχλευάζεται από μα-θητές και γονείςκαι από πολλούςεμπλεκόμενουςστο εκπαιδευτικόσύστημα το νόηματης χλεύης συνί-

σταται στο γεγονός ότι πληρώνει κανείςσήμερα τόσο πολλά χρήματα στα φροντι-στήρια ώσπου να εισαχθεί αν εισαχθείστην τριτοβάθμια εκπαίδευση ώστε μοιάζειόντως με ειρωνεία ο ισχυρισμός ότι η παιδείαπαρέχεται δωρεάνΟ τρόπος πρόσβασης στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση δεν αποτελεί κατά την άποψήμας το κυρίαρχο πρόβλημα του εκπαιδευ-τικού μας συστήματος θεωρούμε ότιγίνεται πολύς λόγος για τα ελάχιστα καισχεδόν καθόλου λόγος για τα μείζονα σταελάχιστα κατατάσσεται κατά την άποψή μαςκαι το θέμα της πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση αφού όπως έχει τεκμη-ριωθεί από την έρευνα όποιο σύστημαμετάβασης και αν χρησιμοποιηθεί στηντριτοβάθμια εκπαίδευση εισάγονται πάντοτετα ίδια πρόσωπα από τα ίδια κοινωνικο-οικονομικά στρώματα έστω και μέσα απόδιαφορετικές διαδικασίεςσυνεπώς δεν κατανοούμε γιατί το σύστημαεισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηαποτελεί πάντοτε την κεντρική θεματική τωνσυζητήσεων ενώ το περιεχόμενο και οι

εσωτερικές διαδικασίες του λυκείου (καιγυμνασίου) τίθενται στις παρυφές αυτής τηςθεματικής αυτά τα μείζονα ζητήματα συζη-τούνται σχεδόν μόνο στο πλαίσιο τωναλλαγών που προκύπτουν από τη μεταβολήτου συστήματος πρόσβασης αντί να προβλη-ματιζόμαστε δηλαδή με τα τεκταινόμενα σεόλο το διάστημα της παραμονής και τηςφοίτησης στο λύκειο επικεντρώνεται τοενδιαφέρον μας στον τρόπο εξόδου από αυτόκαι στο πώς ο τρόπος αυτός θα συνδυαστεί μετην πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηστην παρούσα μελέτη εξετάζεται καταρχήντο φροντιστήριο σε σχέση με τις στρατη-γικές επιλογής για την τριτοβάθμια εκπαί-δευση ενώ αναλύεται η κατάσταση πουεπικρατεί στην ελλάδα και επιχειρείται μίαπαρουσίαση του προβλήματος στις πραγμα-τικές του διαστάσειςμε την ίδρυση του πρώτου ελληνικού Πανε-πιστημίου του Πανεπιστημίου αθηνών δενυπήρχαν εισαγωγικές εξετάσεις Έτσι όταντο έτος 1837 δημοσιεύθηκε στην Eφημερίδατης Kυβερνήσεως το Bδ laquoΠερί προσωρινούκανονισμού του εν Aθήναις συστηθησο-μένου Πανεπιστημίουraquo1 δεν προβλέποντανκανενός είδους εισαγωγικές εξετάσεις σεσχέση με τις εγγραφές των νέων φοιτητών ονόμος όριζε απλά laquoΈκαστος μαθητήςιθαγενής χρεωστεί προ της εισόδου του ειςτο πανεπιστήμιον να εμφανίσει το απολυτή-ριον του από έν των εντός του κράτουςγυμνασίων raquo Η κατοχή λοιπόν του απολυ-τηρίου εξασφάλιζε το δικαίωμα εγγραφής

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Το φροντιστήριο και οι στρατηγικές επιλογήςγια την τριτοβάθμια εκπαίδευση

του Ιωάννη Ε ΠυργιωτάκηΠρώην Καθηγητή Πανεπιστημίου Κρήτης

42

στο πρώτο Πανεπιστήμιο της χώρας χωρίςκαμιά άλλη εξεταστική διαδικασία αξίζειμάλιστα να σημειωθεί ότι η εν γένει εκπαι-δευτική κατάσταση τροφοδοτούσε τη χώραμε μικρό μόνο αριθμό αποφοίτων του γυμνα-σίου και το Πανεπιστήμιο για να συγκεν-τρώσει ικανό αριθμό φοιτητών δεχότανlaquoτακτικούς ακροατάςraquo κατά τη δεκαετία όμως του 1920 συζητείταισοβαρά ο περιορισμός του αριθμού εισα-κτέων στο πανεπιστήμιο με την καθιέρωσηενός συστήματος εισαγωγικών εξετάσεωνκαι όταν το έτος 1932 ψηφίστηκε ο νόμοςlaquoΠερί οργανισμού του ΠανεπιστημίουΑθηνώνraquo2 καθιερώθηκαν οι εισαγωγικέςεξετάσεις3 με laquoκλειστό αριθμό εισακτέωνraquo(numerus clausus) Ο νόμος παρέμεινεανέπαφος ως προς αυτό παρόλο που πολύσύντομα ακολούθησε η τροποποίησή τουως προς άλλα σημεία4αυτή ακριβώς η θέσπιση του διαγωνισμούτων υποψηφίων για το πανεπιστήμιο μπορείνα θεωρηθεί η γενεσιουργός αιτία για τηλειτουργία των φροντιστηρίων με τηνκαθιέρωση του κλειστού αριθμού εισακτέωνπαρουσιάστηκε προφανώς άνοδος τωνφροντιστηρίων με αποτέλεσμα λίγα χρόνιααργότερα το 1940 να ψηφιστεί ειδικόςνόμος5 για να ρυθμίσει τα θέματα τηςλειτουργίας τους είναι προφανές ότι ηψήφιση ενός νόμου για τη ρύθμιση τωνσχετικών θεμάτων δεν θα ήταν απαραίτητηαν ο θεσμός του φροντιστηρίου δεν είχεαρχίσει να παίρνει μεγάλες διαστάσεις Όπωςσυνάγεται μάλιστα από τον εν λόγω νόμο ταφροντιστήρια αφορούσαν laquoεις τον κύκλοντων μαθημάτων της στοιχειώδους μέσηςανωτέρας και ανωτάτης εκπαιδεύσεωςraquoαπλώνονταν δηλαδή σε όλες τις βαθμίδες τηςεκπαίδευσης αυτό εξηγείται από το γεγονόςότι εισαγωγικές εξετάσεις ίσχυαν τότε όχιμόνο για τη μετάβαση από την δευτερο-βάθμια στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά

για όλη την έκταση του εκπαιδευτικούσυστήματος δηλαδή από το δημοτικό στογυμνάσιο και από το εξαετές γυμνάσιο για τιςανώτερες και τις ανώτατες σχολέςστο διάστημα μάλιστα αυτό και όσο ίσχυανοι εξετάσεις επιλογής από το δημοτικό προςτο γυμνάσιο είχαν αναπτυχθεί μεγάληςέκτασης φροντιστήρια για τους αποφοίτουςτου δημοτικού σχολείου που προορίζοντανγια το γυμνάσιο υπήρχαν μάλιστα καισχετικά βιβλία για την προετοιμασία τωνμαθητών όπως laquoτο κλειδί της επιτυχίας στογυμνάσιοraquo κοκ Όταν αργότερα το εξαετέςγυμνάσιο διαιρέθηκε σε δύο αυτόνοματριετή σχολεία γυμνάσιο και λύκειο και τοτριετές γυμνάσιο από επιλεκτικό σχολείο (μεεισαγωγικές εξετάσεις) μετατράπηκε σεσχολείο υποχρεωτικής φοίτησης με ελεύ-θερη πρόσβαση τα φροντιστήρια για τουςυποψηφίους του γυμνασίου μειώθηκανδραστικά και αναπτύχθηκαν στο σημείομετάβασης από το γυμνάσιο προς το λύκειοόπου οι εισαγωγικές εξετάσεις εξακολου-θούσαν να ισχύουν αργότερα με την καθιέ-ρωση της ελεύθερης πρόσβασης και για τολύκειο το φροντιστήριο μειώνεται και πάλιστο σημείο εκείνο και περιορίζεται κατάκύριο λόγο στην πρόσβαση προς την τριτο-βάθμια εκπαίδευση και κυρίως στις δύοτελευταίες τάξεις του λυκείου καθώςμάλιστα μετά από τη μεταρρύθμιση του1964 την άρση των οικονομικών και άλλωνπεριοριστικών φραγμών (κατάργηση τωνεξετάσεων από το γυμνάσιο στο λύκειο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ο φ Ρ Ο ν τ ι σ τ Η Ρ ι Ο κ α ι Ο ι σ τ Ρα τ Η γ ι κ ε σ ε Π ι λ Ο γ Η σ γ ι α τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι αε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 43

Η θέσπιση του διαγωνισμού των υποψηφίωνγια το πανεπιστήμιο μπορεί να θεωρηθεί ηγενεσιουργός αιτία για τη λειτουργία τωνφροντιστηρίων με την καθιέρωση του κλει-στού αριθμού εισακτέων παρουσιάστηκεπροφανώς άνοδος των φροντιστηρίων

επέκταση του εκπαιδευτικού δικτύου με τηνίδρυση νέων γυμνασίων και πανεπιστημίωνκλπ) άνοιξαν οι πύλες της εκπαίδευσης σταευρύτερα λαϊκά στρώματα απελευθερώθηκεμεγάλος μαθητικός πληθυσμός και ο αντα-γωνισμός για την τριτοβάθμια εκπαίδευσηέγινε ασφυκτικός Παρατηρείται λοιπόνιστορικά ότι το φροντιστήριο ως ενισχυ-τικός παραεκπαιδευτικός μηχανισμόςαναπτύσσεται πάντοτε στο ενδιάμεσομεταξύ δύο σχολείων όταν για τη μετάβασηαπό το ένα στο άλλο προβλέπονται εξετά-σεις επιλογής Έτσι το φροντιστήριο καθιερώθηκε ως ένα

είδος ανεπίσημου αλλά σοβαρού παράλ-ληλου σχολείου το οποίο παρεμβαίνειουσιαστικά στη ζωή των υποψηφίων γιαπανεπιστημιακές σπουδές σήμερα μάλισταπαρά τον πολλαπλασιασμό των φοιτητικώνθέσεων με την ίδρυση νέων πανεπιστημίωνκαι παρά τη φοιτητική διαρροή σε πανεπι-στήμια της αλλοδαπής η ζήτηση για πανε-πιστημιακή εκπαίδευση εξακολουθεί ναυπερβαίνει την προσφορά και η συσσώ-ρευση μεγάλου αριθμού υποψηφίων εξακο-λουθεί να επιτείνει τον ανταγωνισμό Όσοσκληρότερος μάλιστα γίνεται ο ανταγωνι-σμός αυτός τόσο περισσότερο δραστηριο-ποιούνται και πολλαπλασιάζονται ταφροντιστήρια και διευρύνεται η πελατείατους είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι απότη στιγμή που το φροντιστήριο γενικεύθηκεως ενισχυτικός μηχανισμός αναπτύχθηκε οθεσμός των laquoιδιαιτέρων μαθημάτωνraquo απότη στιγμή δηλαδή που το φροντιστήριογενικεύεται παύει να λειτουργεί διαφορο-ποιητικά και για να βελτιώσουν τη θέση τουςκάποιοι υποψήφιοι προσφεύγουν στο ιδιαί-τερο μάθημα που αναμένεται ότι θαπροσαρμοστεί στους δικούς τους ρυθμούςμάθησης και άρα θα αποδώσει περισσότερο μέσα από την κατάσταση αυτή το φροντι-στήριο ενσωματώθηκε πλέον στην κουλτούρα

των ελλήνων και η κοινή γνώμη έχει συνδέσειτην επιτυχία στο πανεπιστήμιο με την παρα-κολούθηση των φροντιστηρίων Ότανμάλιστα οι εξετάσεις δεν αποτελούν ενδολυ-κειακή υπόθεση αλλά διενεργούνται μετάαπό το λύκειο το τελευταίο περιέρχεται σεπλήρη ανυποληψία και εκλαμβάνεται απότους μαθητές ως τυπική διαδικασία την οποίαπρέπει να υποστούν προκειμένου να εξασφα-λίσουν το δικαίωμα συμμετοχής στις γενικέςεξετάσεις ακραία περίπτωση θεωρώ ότιαποτελούσε το σύστημα των τεσσάρων μαθη-μάτων με τις δέσμες το λύκειο είχε εξελιχθείόπως έχω γράψει και άλλη φορά laquoστοσχολείο των τεσσάρων μαθημάτων που διδά-σκονταν εκτός σχολείουraquo το γεγονός αυτό αδικεί το λύκειο καισυμβάλλει στην υποβάθμισή του κάτι πουμοιραία οδηγεί στην υπονόμευση του ρόλουτων καθηγητών με όλες τις αρνητικές επιπτώ-σεις που αυτό επιφέρει στην εκπλήρωση τουρόλου τους Πέραν όλων αυτών το laquoπαράλ-ληλο σχολείοraquo αντιστρατεύεται την αρχή τηςlaquoδωρεάν παιδείαςraquo και επιβαρύνει τον οικο-γενειακό προϋπολογισμό με δυσβάσταχτεςδαπάνες γιrsquo αυτό και κάθε κυβέρνηση κάθευπουργός Παιδείας φιλοδοξεί να το καταρ-γήσει και εξαγγέλλει μέτρα τα οποία πολύσύντομα αποδεικνύονται αναποτελεσματικάκαι ατελέσφορααπό όσα εκτέθηκαν παραπάνω γίνεται αντι-ληπτό ότι το φροντιστήριο εμφανίζεται μετην θέσπιση του laquonumerus claususraquo και τηνκαθιέρωση του διαγωνισμού για την εισα-γωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση καιδιογκώνεται με την άρση των εκπαιδευτικώνφραγμών την αύξηση των υποψηφίων γιατην τριτοβάθμια εκπαίδευση και την πίεσητου συνακόλουθου ανταγωνισμού Όπως θαφανεί παρακάτω ο ανταγωνισμός αυτόςείναι που αποτελεί την γενεσιουργό αιτίατου φροντιστηρίου και όχι οι ελλείψεις και ηατελέσφορη λειτουργία του λυκείου όπως

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ44

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

θεωρείται συνήθως για να κατανοηθεί αυτόείναι ανάγκη να αναζητήσομε τα βασικάδομικά στοιχεία της επιλογής για την τριτο-βάθμια εκπαίδευση αν λοιπόν αναλύσεικανείς τα διεθνή εκπαιδευτικά δεδομέναδιαπιστώνει ότι για την επιλογή στιςανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες διαμορ-φώνονται δύο εκπαιδευτικές στρατηγικές ηστρατηγική του πρώιμου αποκλεισμού και ηστρατηγική της ελεύθερης πρόσβασηςΗ στρατηγική του πρώιμου αποκλεισμούπροβαίνει σε οργανωτικά εκπαιδευτικάσχήματα μέσω των οποίων η επιλογή για τηντριτοβάθμια εκπαίδευση αρχίζει πολύ πρώιμαμε αποκλεισμό μεγάλης μερίδας του μαθη-τικού πληθυσμού από την πορεία για το πανε-πιστήμιο με βάση τη σχολική επίδοσηγίνεται από πολύ νωρίς (πχ για το γερμανικόεκπαιδευτικό σύστημα από την τετάρτη τάξητου δημοτικού) διάκριση των μαθητών που θασυνεχίσουν στο πανεπιστήμιο και αυτών πουθα αποκλεισθούν από την πορεία αυτή και θαστραφούν υποχρεωτικά προς την τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση Οι μαθητικοίαυτοί πληθυσμοί εντάσσονται κατόπιν σεδιαφορετικά σχολεία ανάλογα με την βαθμο-

λογία τους Έτσι από πολύ νωρίς μειώνεταισημαντικά ο αριθμός των υποψηφίων για τοπανεπιστήμιο ελαχιστοποιείται ο ανταγωνι-σμός και δεν προκύπτει έντονη η ανάγκη γιατο φροντιστήριο εννοείται ότι με τον τρόποαυτό πλήττονται τα χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα επειδή με τον πρώιμοαποκλεισμό τους το σχολικό σύστημα δεντους αφήνει χρόνο να αναπληρώσουν τιςελλείψεις και τα κενά που προκύπτουν από τοχαμηλό κοινωνικο-πολιτιστικό περιβάλλοντης οικογένειας Όσοι λοιπόν επικαλούνται τογερμανικό ή άλλο εκπαιδευτικό σύστημα ωςπρότυπο για την απουσία φροντιστηρίου θαπρέπει να καταλάβουν ότι με τη στρατηγικήεπιλογής που ακολουθείται πλήττονταικυρίως τα παιδιά των ασθενέστερων κοινω-νικο-οικονομικών στρωμάτων Έτσι όμως αντίνα απαλλάξουν τους μαθητές αυτούς από το

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ο φ Ρ Ο ν τ ι σ τ Η Ρ ι Ο κ α ι Ο ι σ τ Ρα τ Η γ ι κ ε σ ε Π ι λ Ο γ Η σ γ ι α τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι αε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 45

Σήμερα η ζήτηση για πανεπιστημιακή εκπαί-δευση εξακολουθεί να υπερβαίνει την προ-σφορά και η συσσώρευση μεγάλου αριθμούυποψηφίων εξακολουθεί να επιτείνει τονανταγωνισμό

κόστος των φροντιστηρίων ανακόπτουν τηνπορεία τους προς το πανεπιστήμιοσύμφωνα με τη δεύτερη στρατηγική αυτήτης ελεύθερης πρόσβασης η οποιαδήποτεδιάκριση του μαθητικού πληθυσμού και ηταξινόμηση των μαθητών σε διαφορετικάσχολεία αποφεύγεται όσο τον δυνατόνπερισσότερο κατά τον ίδιο τρόπο αναβάλ-λεται συστηματικά η όποια επιλεκτική διαδι-κασία κατά τη μετάβαση από την μιαεκπαιδευτική βαθμίδα στην άλλη και από τοένα σχολείο στο άλλο με τον τρόπο αυτόβοηθούνται και διευκολύνονται οι μαθητέςαπό τα χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικάστρώματα να καλύψουν την ενδεχόμενηεξελικτική και πολιτισμική τους υστέρησηνα αναπληρώσουν τα μαθησιακά τους κενάκαι τις ελλείψεις εκείνες που προκύπτουναπό το αποστερημένο συνήθως σε ερεθί-σματα οικογενειακό περιβάλλον για τοσκοπό αυτό προσφέρεται μάλιστα σε πολλέςπεριπτώσεις αντισταθμιστική αγωγή καιενισχυτική διδασκαλία με μεθοδικό καισυστηματικό τρόπο μέσα από τη στρατη-γική αυτή της απρόσκοπτης μετάβασηςενισχύονται τα παιδιά των χαμηλότερωνκοινωνικο-οικονομικών στρωμάτων ταοποία με τον τρόπο αυτόν ανέρχονται στηδευτεροβάθμια εκπαίδευση και αποφοιτούντελικά από το λύκειο Έτσι όμως πολλαπλα-σιάζονται οι υποψήφιοι συσσωρεύεταιμεγάλος πληθυσμός προ των πυλών τουπανεπιστημίου και ο ανταγωνισμός αυτόςοδηγεί αναπόφευκτα στους ακριβοπληρω-μένους παρα-εκπαιδευτικούς μηχανισμούςτα φροντιστήρια αντrsquo αυτού ωστόσο ηστρατηγική αυτή επιτρέπει σε πολλά παιδιάτων χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτωννα εισαχθούν στο πανεπιστήμιο και να ανέλ-θουν κοινωνικά μέσω της εκπαίδευσηςστην ελλάδα δεν εφαρμόστηκε ποτέ η στρα-τηγική του πρώιμου αποκλεισμού Πάνταδηλαδή υπήρχε ένα και μόνο σχολείο το

δημοτικό και μία και μόνη διέξοδος τογυμνάσιο βέβαια για πολλές δεκαετίες ημετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιοδεν ήταν απρόσκοπτη αφού υπήρχαν οιεισαγωγικές εξετάσεις κι αυτό λειτουργούσεκατά κάποιον τρόπο ανασταλτικά Όμως μεαφορμή την μεταρρύθμιση του 1964ήρθησαν βαθμιαία οι εξεταστικοί φραγμοίτόσο από το δημοτικό προς το γυμνάσιοόσο και από το γυμνάσιο προς το λύκειο καικαθιερώθηκε με τον τρόπο αυτόν η απρό-σκοπτη πρόσβαση αυτό σε συνδυασμό μετην laquoδωρεάν παιδείαraquo και την εξάπλωση τηςεκπαίδευσης που επιτεύχθηκε με διάφοραμέτρα επέφερε τη μεγάλη εκπαιδευτικήαλλαγή της χώρας και μαζί της την καθιέ-ρωση του φροντιστηρίου μέσα από την παράθεση της μιας και τηςάλλης στρατηγικής διαπιστώνεται λοιπόνότι το φροντιστήριο αποτελεί δομικό χαρα-κτηριστικό του εκπαιδευτικού μας συστή-ματος και προκύπτει ως απόρροια τηςστρατηγικής που εφαρμόζεται για τηνεπιλογή στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηακριβώς για το λόγο αυτό δεν είναι εύκολονα εκλείψει εάν δεν επέλθουν οι ανάλογεςδομικές αλλαγές που εν προκειμένωαφορούν τον τρόπο επιλογής για τιςανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες κάθεάλλη προσπάθεια αντιπαρατίθεται με τασυμπτώματα και όχι με τις δομικές μετα-βολές γιrsquo αυτό και είναι καταδικασμένη ναπαραμείνει ατελέσφορηαπό τα παραπάνω προκύπτουν μερικέςβασικές διαπιστώσεις εξαιρετικά ενδιαφέ-ρουσες για τη χάραξη της εκπαιδευτικήπολιτικής διαπιστώνεται λοιπόν ότι τοφροντιστήριο το οποίο ακυρώνει όντως τηδωρεάν παιδεία σήμερα δεν προκύπτει εντοις πράγμασι ως συνέπεια των ατελειών καιτων ελλείψεων του λυκείου ή τουλάχιστονόχι μόνο εξαιτίας αυτών χαρακτηριστικόπαράδειγμα που επικυρώνει την άποψή μας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ46

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ο φ Ρ Ο ν τ ι σ τ Η Ρ ι Ο κ α ι Ο ι σ τ Ρα τ Η γ ι κ ε σ ε Π ι λ Ο γ Η σ γ ι α τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι αε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 47

αυτή αποτελεί τα εκπαιδευτικό σύστηματης ιαπωνίας που στην οργανωτική τουδομή είναι ακριβώς ίδιο με το ελληνικό Οαριθμός των ωρών φοίτησης και ο τρόποςτης εσωτερικής του λειτουργίας είναι οπλέον κατάλληλος για το θέμα που μαςενδιαφέρει εδώ αυτό εξάλλου το εκπαιδευ-τικό σύστημα επικαλούνται όλοι οιυπουργοί Παιδείας του κόσμου όταν θέλουννα προσθέσουν περισσότερη εργασία στασχολεία τους και να τα αναβαθμίσουνποιοτικά Όμως στη χώρα αυτή με ένα πολύκαλά οργανωμένο λύκειο το yuku όπωςονομάζεται στα ιαπωνικά το φροντιστήριοβρίσκεται σε μεγαλύτερη ακόμη έξαρση απόότι στην ελλάδαωστόσο η αλλαγή στρατηγικής και η εφαρ-μογή του πρώιμου αποκλεισμού θα πλήξειβαρύτατα τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώ-ματα των οποίων η πρόσβαση στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση θα μειωθεί δραστικάΈτσι κάθε προσπάθεια για την πολυσυζη-τημένη κατάργηση των φροντιστηρίων ήθα παραμείνει μάταια και ατελέσφορη ή ανπροβεί στην αλλαγή της επιλεκτικής διαδι-κασίας θα τελεσφορήσει πλήττοντας όμωςτα χαμηλά κοινωνικά στρώματα με άλλαλόγια εν ονόματι της οικονομικής τουςανακούφισης από το οικονομικό βάρος τωνφροντιστηρίων τα χαμηλά κοινωνικάστρώματα θα δεχτούν ένα άλλο πλήγμαοδυνηρότερο από το προηγούμενο ηπρόσβασή τους στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση θα καταστεί εξαιρετικά πολύ

δύσκολη και τα ποσοστά πρόσβασης θαμειωθούν δραστικάτο ερώτημα που ανακύπτει με το κλείσιμοτης εισήγησης αυτής είναι laquoκαι τι μέλλειγενέσθαιraquo δεν υπάρχει καμιά ελπίδα καμιάδυνατότητα για την Πολιτεία να περιορίσειτουλάχιστον τις δαπάνες των φροντιστηρίωνμια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που ενδια-φέρεται όντως για την ενίσχυση τωνχαμηλών στρωμάτων έχει κατά την αντί-ληψή μας δύο δυνατότητεςΠρώτον να συμβάλει σε μία σοβαρή εσωτε-ρική αναβάθμιση του λυκείου της οποίας ηποιότητα θα αυξήσει τις πιθανότητες επιτυ-χίας για τα παιδιά εκείνα που δεν μπορούν ναπροσφύγουν στο φροντιστήριο στο σημείοαυτό θα πρέπει να υιοθετηθούν στοιχεία πουβρίσκουμε σήμερα στο φροντιστήριο όπωςτα μικρά τμήματα οι ειδικευμένοι καθηγητέςστα επιμέρους αντικείμενα (πχ μόνο γεωμε-τρία μόνο Άλγεβρα κλπ) οι πιο ουσιαστικέςσχέσεις δασκάλων-μαθητών κλπδεύτερον να δημιουργήσει ενισχυτικάτμήματα μέσα στα ίδια τα σχολεία του δημο-σίου ώστε να μπορούν να προσφεύγουν σrsquoαυτά όσα παιδιά έχουν ανάγκη το γεγονόςότι τα μεταλυκειακά τμήματα που εφαρμό-στηκαν κάποτε καθώς και η ενισχυτικήδιδασκαλία που εξακολουθεί να λειτουργείκατά κάποιον τρόπο δεν απέδωσαν δεναποτελεί λόγο να καταργηθούν αποτελείκίνητρο για την αναβάθμισή τους

Σημειώσεις[1] βδ laquoΠερί προσωρινού κανονισμού του εν Αθήναις συστηθεισομένου Πανεπιστημίουraquo εφημερίς της κυβερνήσεως

αριθ 16 1426 Aπριλίου 1837 σελ 17-21

[2] ν5343 φεκ 862331932

[3] ν5343 φεκ 862331932 άρθρο 11

[4] ν 5583 φεκ 18831832

[5] αναγκαστικός νόμος 2545 laquoπερί ιδιωτικών σχολείων φροντιστηρίων και οικοτροφείωνraquo 1940 Η μόνη τροπο-ποίηση του νόμου έγινε πάλι με τον αναγκαστικό νόμο της επόμενης δικτατορίας νόμος 2841968

κάθε σύστημααξιολόγησης ανα-μένεται να παρέ-χει πληροφορίεςπου μπορούν ναχρησιμοποιηθούνστη λήψη συγκε-κριμένων αποφά-σεων στο πλαίσιο

αυτό θεωρείται σημαντικός ο έλεγχος τηςερμηνευτικής εγκυρότητας κάθε μηχανισμούαξιολόγησης αφού πέρα από την ανάγκησυγκέντρωσης πληροφοριών που αφορούντο υπό εξέταση γνώρισμα είναι σημαντικόνα μπορούμε να ελέγξουμε και τον τρόπομε τον οποίο τελικά αξιοποιούνται τα δεδο-μένα που συγκεντρώνονται από την αξιο-λόγηση στο άρθρο αυτό παρουσιάζονταιτα αποτελέσματα μίας μετα-αξιολογικήςέρευνας με αντικείμενο τις Παγκύπριες εξε-τάσεις (Πε) η οποία επικεντρώθηκε κυρίωςστον τρόπο αξιοποίησης των δεδομένων πουπροκύπτουν από αυτό το σύστημα αξιολό-γησης υποψήφιων φοιτητώνΠρέπει καταρχήν να γνωρίζουμε ότι υπάρ-χουν διάφορα συστήματα αξιολόγησηςυποψήφιων φοιτητών Ορισμένα από αυτάαποσκοπούν στη συγκέντρωση πληροφο-ριών γύρω από τις διδακτικές ανάγκες τωνυποψηφίων με βάση τις οποίες θα καταρτι-στούν στη συνέχεια τα κατάλληλα προγράμ-ματα στήριξης τα συστήματα αυτάεπιδιώκουν να εξυπηρετήσουν το διαμορ-φωτικό (formative) σκοπό της αξιολόγησης

αντίθετα στην περίπτωση των Πε οιπληροφορίες που συγκεντρώνονται προορί-ζονται για σύγκριση των υποψηφίων τοερώτημα που προκύπτει σχετικά με τησυγκριτική αξιολόγηση είναι κατά πόσον τοσύστημα αξιολόγησης μπορεί να οδηγήσεισε επιλογή των πιο ικανών υποψήφιωνφοιτητών ως προς τις διδακτικές απαιτήσειςτου προγράμματος σπουδών που πρόκειταινα παρακολουθήσουνΗ σύγχρονη βιβλιογραφία αναγνωρίζει τησημασία τόσο της διαμορφωτικής όσο καιτης συγκριτικής αξιολόγησης παράλληλαόμως επισημαίνει τις δυσκολίες επίτευξηςτων δύο αυτών σκοπών με τη χρήση ενός καιμόνο μηχανισμού (Harlen amp James 1997Scheerens Glas amp Thomas 2003) Η έρευναστο χώρο της εκπαιδευτικής αξιολόγησηςφανερώνει ότι η κατάρτιση και η εφαρμογήτων εργαλείων αξιολόγησης όπως και ηχρήση κάθε συγκεκριμένου τρόπουανάλυσης και ερμηνείας των δεδομένων πουπροκύπτουν από αυτήν καθορίζονται απότο σκοπό για τον οποίο διενεργείται η αξιο-λόγηση για παράδειγμα η συγγραφή δοκι-μίου που αναμένεται να εξυπηρετήσεισυγκριτικό σκοπό πρέπει να περιλαμβάνειέργα με υψηλό δείκτη διάκρισης ώστε ναείναι δυνατή η επιλογή των πιο ικανών απότους υποψήφιους φοιτητές αντίθετα έναδοκίμιο που εξυπηρετεί διαμορφωτικόσκοπό αναμένεται να περιλαμβάνει έργαπου καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ικανοτήτωνώστε να μπορεί να φέρει στην επιφάνεια τις

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Η αποτελεσματικότητα των ΠαγκύπριωνΕξετάσεων ως μηχανισμού συγκριτικής

αξιολόγησηςτου Λεωνίδα ΚυριακίδηΠανεπιστήμιο Κύπρου

48

ανάγκες κάθε υποψήφιου ανεξάρτητα απότις ικανότητές τουστο πλαίσιο αυτό η ερευνητική μας ομάδααποφάσισε να προβεί σε μετα-αξιολόγησητων Πε λαμβάνοντας υπόψη το συγκριτικότους στόχο στο άρθρο αυτό παρουσιάζονταισυνοπτικά τα σημαντικότερα αποτελέσματατης έρευνας η οποία εξετάζει τα βασικάστοιχεία εγκυρότητας και αξιοπιστίας τωνΠε που σχετίζονται με το συγκριτικό τουςστόχο και τα οποία αναφέρονται στηνπροβλεπτική ικανότητα και διακριτικότητατου συγκεκριμένου μηχανισμού αξιολό-γησης Η αποτελεσματικότητα των Πεκρίνεται από τη σύγκριση με τις αντίστοιχεςπληροφορίες που θα μπορούσε να συγκεν-τρώνει το εκπαιδευτικό μας σύστημα απότους σχολικούς βαθμούς με τον τρόποαυτό εξετάζεται αν το σύστημα των Πεπροσφέρει πληροφορίες που δεν προκύ-πτουν από τους σχολικούς βαθμούς το δείγμα της έρευνας αποτελείται απόολόκληρο τον πληθυσμό των αποφοίτωναπό τα δημόσια σχολεία της κύπρου για τασχολικά έτη 2005-2006 και 2006-2007 αυτόμας δίνει τη δυνατότητα να ελέγξουμε τηνεσωτερική εγκυρότητα των αποτελεσμάτωντης μετα-αξιολόγησης αφού διεξήχθηκανξεχωριστές αναλύσεις για κάθε σχολικήχρονιά και διαπιστώθηκε ότι προέκυψανανάλογα αποτελέσματα

Τα σημαντικότερα αποτελέσματα τηςμετα-αξιολόγησης τα βασικά αποτελέσματα της μετα-αξιολό-γησης συνοψίζονται πιο κάτω Πρώτον η προβλεπτική εγκυρότητα των Πεφαίνεται να είναι ικανοποιητική με χρήσηπολυεπίπεδων μοντέλων ανάλυσης διαπι-στώθηκε ότι ο βαθμός πρόσβασης πουπροκύπτει από τις Πε επιτρέπει να προβλε-φθούν στοιχεία σχετικά με μια σειρά απόμεταβλητές που αναφέρονται στην ακαδη-

μαϊκή επιτυχία από τα στοιχεία που συγκεν-τρώθηκαν για τους φοιτητές του Πανεπι-στημίου κύπρου και του τεΠακ που ήταντελειόφοιτοι τις δύο χρονιές που καλύπτει ηέρευνα φαίνεται ότι ο βαθμός πρόσβασηςεπιτρέπει να προβλέψουμε σε στατιστικάσημαντικό βαθμόα) το μέσο όρο της βαθμολογίας των

φοιτητών στο πανεπιστήμιο (σταθμικόμέσο όρο)

β) τον αριθμό μαθημάτων στα οποία θααποτύχουν κατά τη φοίτησή τους στοπανεπιστήμιο

γ) τη δυνατότητά τους να επαναλάβουνεπιτυχώς μαθήματα στα οποία αρχικάείχαν αποτύχει και

δ) την πιθανότητα να εγκαταλείψουν τιςσπουδές τους

αντίθετα φάνηκε ότι ο μέσος όρος τωνσχολικών βαθμών (που προκύπτει από τουςβαθμούς των τριών τριμήνων της γ΄λυκείου) δεν προβλέπει σε στατιστικάσημαντικό βαθμό καμιά από τις πιο πάνωμεταβλητές γενικά τα αποτελέσματα αυτάσυνάδουν με τα αποτελέσματα δύο άλλωνερευνών που διερευνούσαν την επίδρασητου σχολείου στην ακαδημαϊκή και επαγγελ-ματική εξέλιξη των αποφοίτων των λυκείων(Kyriakides Antoniou amp Maltezou 2009Kyriakides amp Creemers 2008)δεύτερον η διαδικασία αναγωγής τωνβαθμολογιών οδηγεί σε βελτίωση τηςδιακριτικότητας των Πε χωρίς να θέτει σεμειονεκτική θέση καμιά ομάδα υποψήφιων

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α Π Ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ O τ Η τ α τ ω ν Π α γ κ Y Π Ρ ι ω ν ε ξ ε τ A σ ε ω ν ω σ μ Η χ α ν ι σ μ Ο υ σ υ γ κ Ρ ι τ ι κ Η σ α ξ ι Ο λ Ο γ Η σ Η σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 49

Το ερώτημα σχετικά με τη συγκριτική αξιο-λόγηση είναι κατά πόσον το σύστημα μπορείνα οδηγήσει σε επιλογή των πιο ικανών υπο-ψήφιων φοιτητών ως προς τις διδακτικέςαπαιτήσεις του προγράμματος σπουδών πουπρόκειται να παρακολουθήσουν

φοιτητών συγκρίνοντας τη διαδικασίααναγωγής που χρησιμοποιείται στην κύπρομε αντίστοιχες διαδικασίες που χρησιμοποι-ούνται διεθνώς και στηρίζονται στη χρήσησύγχρονων θεωριών μέτρησης (ItemResponse Theory) διαπιστώνουμε ότιέχουμε ανάλογα αποτελέσματα (οι συντελε-στές συσχέτισης ξεπερνούν το 090) αντί-θετα η έρευνα έδειξε ότι η διακριτικήικανότητα των σχολικών βαθμών είναι ιδιαί-τερα χαμηλή αφενός ένας μεγάλος αριθμόςμαθητών εμφανίζεται να έχει ιδιαίτεραυψηλούς βαθμούς για παράδειγμα 4 τωναποφοίτων λυκείου είχαν βαθμολογία ίση ήμεγαλύτερη του 197520 αφετέρου χρησι-μοποιώντας το γενικό βαθμό του απολυτη-ρίου φάνηκε ότι είναι πρακτικά αδύνατο ναγίνει κατανομή υποψηφίων στις περισσό-τερες σχολές και τμήματα λόγω ισοβαθμιώντο φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε και στιςδύο χρονιές για τις οποίες συγκεντρώθηκαντα σχετικά δεδομένα στη συνέχεια παραθέ-τουμε ενδεικτικά μερικά παραδείγματα πουαφορούν το σχολικό έτος 2006-2007α) για τις τελευταίες δύο θέσεις του

τμήματος βιολογίας του Πανεπιστημίουκύπρου ισοβαθμούσαν 9 άτομα (μεβαθμό 1967)

β) δεκαέξι υποψήφιοι του τμήματος μαθη-ματικών και στατιστικής του Πανεπιστη-μίου κύπρου θα διεκδικούσαν με ίσηβαθμολογία τις τελευταίες τρεις θέσειςτου τμήματος

γ) δύο υποψήφιοι με γενικό βαθμό απολυ-

τήριου 20 θα διεκδικούσαν τη διαθέσιμημοναδική θέση του τμήματος στρατολο-γίας (στρατιωτική σχολή αξιωματικώνσωμάτων)

τρίτον παρατηρήθηκε ότι σε περιπτώσειςπου ήταν δυνατή η επιλογή υποψηφίων μεβάση τους σχολικούς βαθμούς ένα σημαν-τικό ποσοστό μαθητών που εξασφάλισεθέση μέσω των Πε δεν θα εξασφάλιζε θέσημε βάση τους σχολικούς τους βαθμούς γιαπαράδειγμα το 37 των υποψηφίων πουεξασφάλισαν θέση σε μια από τις ιατρικέςσχολές της ελλάδας το 2005-2006 δεν θαεπιλέγονταν επίσης διαφάνηκε ότι σημαν-τικό ποσοστό μαθητών που θα ευνοούντανπροέρχονταν από συγκεκριμένα σχολεία γιαπαράδειγμα από τους 8 μαθητές ενόςσχολείου που δήλωσαν την ιατρική ωςπρώτη προτίμηση και δεν εξασφάλισανθέση οι 4 θα επιλέγονταν αν κριτήριοεπιλογής ήταν οι σχολικοί βαθμοί στοσημείο αυτό αξίζει να τονιστεί ότι η πολυε-πίπεδη ανάλυση έδειξε πως η φοίτηση σεσυγκεκριμένο σχολείο ερμηνεύει μέρος τηςαπόκλισης που αφορά στην ασυμφωνίασχολικών βαθμών και εξετάσεων το αποτέ-λεσμα αυτό φανερώνει ότι ενδεχόμενηχρήση των σχολικών βαθμών για σκοπούςεπιλογής φοιτητών θα θέσει σε ευνοϊκή θέσημαθητές που φοιτούν σε συγκεκριμένασχολεία και άρα θα χαρακτηρίζεται από μιαςμορφής εύνοιας προς μια ομάδα μαθητών τέταρτον η διαδικασία κατάρτισης δοκιμίωνπου ακολουθείται σήμερα δεν εξασφαλίζεισε μεγάλο βαθμό την εγκυρότητα περιεχο-μένου και την αντιπροσωπευτικότητα τωνεξετάσεων Η ερευνητική ομάδα επισημαίνειτην ανάγκη ανάπτυξης προδιαγραφών ώστενα εξασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητατων δοκιμίων αλλά και να ελέγχεται η αντι-προσωπευτικότητα των Πε εντοπίστηκανεξάλλου σοβαρά προβλήματα σχετικά με τιςοδηγίες διόρθωσης των δοκιμίων που

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ50

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

O βαθμός πρόσβασης που προκύπτει από τιςΠαγκύπριες Εξετάσεις αντίθετα προς τομέσο όρο των σχολικών βαθμών επιτρέπει ναπροβλεφθούν στοιχεία σχετικά με μια σειράαπό μεταβλητές που αναφέρονται στην ακα-δημαϊκή επιτυχία

αναφέρονται κυρίως σε αναμενόμενες ορθέςαπαντήσεις Οι οδηγίες διόρθωσης τωνδοκιμίων πρέπει να αναφέρονται στιςγνωστικές δεξιότητες που αξιολογεί η κάθεάσκηση έτσι ώστε να βελτιωθεί η εσωτερικήαξιοπιστία των Πε και να υποχωρήσει τοφαινόμενο της αναβαθμολόγησης

Ερμηνεία των αποτελεσμάτων και εισηγή-σεις για αλλαγές στο υφιστάμενο σύστημααξιολόγησηςτα αποτελέσματα της μετα-αξιολόγησηςδείχνουν ότι το υφιστάμενο σύστημαεπιλογής υποψηφίων έχει ικανοποιητικούςδείκτες διακριτικότητας και προβλεπτικήςεγκυρότητας ενώ παράλληλα διαφαίνεταιότι η αντικατάστασή του με ένα σύστημαβασισμένο στους σχολικούς βαθμούς θαδημιουργούσε προβλήματα στη διαδικασίαεπιλογής υποψηφίων ακόμη τα αποτελέ-σματα της μελέτης δείχνουν ότι ένασύστημα αξιολόγησης που θα στηριζότανστη χρήση των σχολικών βαθμών θα είχεχαμηλή προβλεπτική εγκυρότητα και θαευνοούσε παράγοντες ανεξάρτητους από τιςικανότητες των υποψηφίων όπως το

σχολείο στο οποίο φοιτούν αυτό οφείλεταιστο γεγονός ότι η αξιολόγηση του μαθητήαπό τον εκπαιδευτικό εξυπηρετεί διαφορε-τικό σκοπό και άρα οι βαθμοί διαφορετικώνσχολείων δεν αναμένεται να είναι άμεσασυγκρίσιμοι στο σημείο αυτό επισημαίνουμεότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν έχεικαθορίσει δείκτες απόδοσης και άρα δενείναι δυνατή η συγκρισιμότητα των αξιολο-γήσεων των εκπαιδευτικών λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω αποτελέ-σματα παρουσιάζουμε μία σειρά απόσενάρια αλλαγών που μπορούν να εφαρμο-στούν στο σύστημα αξιολόγησης υποψή-φιων φοιτητών αρχικά αναφέρονται

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α Π Ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ O τ Η τ α τ ω ν Π α γ κ Y Π Ρ ι ω ν ε ξ ε τ A σ ε ω ν ω σ μ Η χ α ν ι σ μ Ο υ σ υ γ κ Ρ ι τ ι κ Η σ α ξ ι Ο λ Ο γ Η σ Η σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 51

Η διαδικασία κατάρτισης δοκιμίων που ακο-λουθείται σήμερα δεν εξασφαλίζει σε μεγάλοβαθμό την εγκυρότητα περιεχομένου και τηναντιπροσωπευτικότητα των εξετάσεωνΕντοπίστηκαν εξάλλου προβλήματα σχετικάμε τις οδηγίες διόρθωσης των δοκιμίων πουαναφέρονται κυρίως σε αναμενόμενες ορθέςαπαντήσεις

σενάρια που δεν προϋποθέτουν σημαντικέςαλλαγές στο σύστημα πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση σταδιακά γίνεταιαναφορά σε σενάρια που προϋποθέτουνπερισσότερες και δραστικότερες αλλαγέςσημειώνεται ότι η υιοθέτηση ενός σεναρίουδεν αποκλείει την υιοθέτηση επιμέρουςπτυχών ενός άλλου

Σενάριο Α Εσωτερικές αλλαγές που αφορούντη διαδικασία κατάρτισης των δοκιμίων και τηνερμηνεία των δεδομένων που συγκεντρώνονται1 Προτού καταρτιστούν τα δοκίμια πρέπει να

αναπτύσσεται ο πίνακας προδιαγραφώντου κάθε δοκιμίου ώστε να εξασφαλίζεταιη αντιπροσωπευτικότητά του

2 να μελετηθεί η δυνατότητα ανάπτυξηςτράπεζας ερωτήσεων που θα μπορείύστερα από ένα διάστημα 4-5 ετών νααξιοποιηθεί για σκοπούς κατάρτισηςδοκιμίων Παρόλο που μια τέτοιααλλαγή συνεπάγεται οικονομικό κόστοςθα βοηθήσει σημαντικά α) στην κατάρ-τιση δοκιμίων που θα διακρίνονται απόεγκυρότητα περιεχομένου και β) σεσημαντική μείωση των λαθών στιςερωτήσεις και τις ασκήσεις που θα περι-λαμβάνονται στα τελικά δοκίμια

3 να συμπεριληφθούν στα εξεταστικάδοκίμια και ζητήματα που επιτρέπουν τημέτρηση συγκεκριμένων γνωστικώνδεξιοτήτων ιδιαίτερης σημασίας για μιαεπιτυχημένη φοίτηση στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση για παράδειγμα σε έναδοκίμιο μαθηματικών που αφορά στιςεπιδόσεις των υποψηφίων στη γεωμετρίαθα μπορούσαν να συμπεριληφθούν ζητή-ματα μέτρησης χωρικού συλλογισμούγια να γίνει αυτό πρέπει προηγουμένωςνα ληφθούν αποφάσεις για το πώς θαεμπλουτιστεί ο πίνακας προδιαγραφώντου κάθε δοκιμίου ώστε να περιλαμ-βάνει και ανάλογα γνωστικά έργα

Σενάριο Β Δυνατότητα μεταφοράς βαθμολο-γίας σε ένα γνωστικό αντικείμενο από μιαχρονιά στην αμέσως επόμενηυποψήφιοι που αποφασίζουν να παρακα-θίσουν ξανά σε εξέταση θα μπορούνταυτόχρονα με την αίτησή τους να επιλέ-γουν σε ποια μαθήματα επιθυμούν ναεξεταστούν και σε ποια επιθυμούν ναμεταφέρουν τις βαθμολογίες που εξασφά-λισαν κατά την προηγούμενη χρονιά μετον τρόπο αυτό θα βελτιωθεί η εξωτερικήαξιοπιστία των Πε και θα διορθώνονταισφάλματα που μπορεί να προέκυψαν λόγωεξωγενών προς την εξέταση παραγόντων(πχ υποψήφιοι που έτυχε να αντιμετωπί-ζουν ένα σοβαρό πρόβλημα την ημέρα τηςεξέτασης) για να είναι ldquoδίκαιηrdquo η μετα-φορά βαθμολογιών πρέπει να εξισώνονταιοι κλίμακες που προέκυψαν από ταδοκίμια που δόθηκαν σε δύο διαδοχικέςσχολικές χρονιές για να επιτευχθείεξίσωση θα αναλύονται τα αποτελέσματαανά ερώτηση με τη βοήθεια τηςσύγχρονης θεωρίας μέτρησης

Σενάριο Γ Επιλογή των υποψηφίων με βάσητα αποτελέσματα τόσο των Παγκύπριων Εξε-τάσεων όσο και των αξιολογήσεων των εκ-παιδευτικώνΗ χρήση περισσότερων από μιας πηγήςδεδομένων επιτρέπει τον έλεγχο της εσωτε-ρικής εγκυρότητας της μέτρησης επιπλέονμε τον τρόπο αυτό εμπλέκεται στη μέτρησηκαι ο εκπαιδευτικός που είναι γνώστης τωνικανοτήτων των μαθητών του αφού στοδιάστημα μιας ολόκληρης χρονιάς έχειπολλές ενδείξεις για τις γνώσεις και δεξιό-τητές τους υπάρχουν όμως δύο κίνδυνοιπου πρέπει να αντιμετωπιστούν Πρώτον οι συνολικές βαθμολογίες τωνεκπαιδευτικών έχουν συγκριτική μορφήΌμως λόγω του ότι ο κάθε εκπαιδευτικόςέρχεται σε επαφή με ένα μέρος μόνο του

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ52

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

πληθυσμού (δηλαδή των υποψηφίων γιαεισδοχή στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευ-τικά ιδρύματα) οι βαθμολογίες που δίνονταιαπό διαφορετικούς εκπαιδευτικούς δεν είναισυγκρίσιμες για να αντιμετωπιστεί τοπρόβλημα αυτό χρειάζεται να καθοριστούνμε ξεκάθαρο και αναλυτικό τρόπο δείκτεςαπόδοσης σε κάθε γνωστικό αντικείμενο καινα βαθμολογεί ο εκπαιδευτικός με χρήσηκριτηριακών μορφών αξιολόγησης λαμβά-νοντας υπόψη τους δείκτες απόδοσης κάθεαντικειμένου επιπλέον πρέπει να προηγηθείεντατική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στηχρήση των επιμέρους αυτών κριτηρίων ώστενα είναι δυνατή η συγκέντρωση κατάλληλωνδεδομένων και ο έλεγχος της συγκρισιμό-τητας των αξιολογήσεων τέλος χρειάζεταινα εξισωθούν τα δεδομένα που προκύπτουναπό τους εκπαιδευτικούς σε σχέση με ένακριτήριο με τα δεδομένα που συγκεντρώ-νονται από τις αντίστοιχες ασκήσεις τουεξεταστικού δοκιμίου των Πε με τον τρόποαυτό δεν επιτυγχάνεται μόνο η ανάπτυξηψυχομετρικά κατάλληλων κλιμάκων αλλάπαρέχεται και η δυνατότητα να ελέγχεται ηποιότητα των δεδομένων των εκπαιδευτικώνκαι να εντοπίζονται πιθανές προκαταλήψεις στο σημείο αυτό τονίζεται ότι ο δεύτεροςκίνδυνος του σεναρίου αυτού προκαλείταιαπό την ύπαρξη σκόπιμων ή μη προκαταλή-ψεων εκ μέρους των εκπαιδευτικών κάτι πουδημιουργεί έλλειψη εμπιστοσύνης στη διαδι-κασία επιλογής Ο έλεγχος της ύπαρξηςπροκατάληψης επιτυγχάνεται αν τα δεδο-μένα αναλυθούν με τη βοήθεια τεχνικών τηςσύγχρονης θεωρίας μέτρησης που επιτρέ-πουν τον εντοπισμό προκατάληψης (DIFtechniques) ανατροφοδότηση θα μπορεί ναπαρέχεται τόσο συλλογικά στους εκπαιδευ-τικούς για σκοπούς επιμόρφωσης όσο καιατομικά στον κάθε εκπαιδευτικό για νααντιληφθεί και να ελέγξει τυχόν προκατα-λήψεις του (σκόπιμες ή μη) Έτσι αναπτύσ-

σεται κουλτούρα λογοδότησης των εκπαι-δευτικών ως προς την ποιότητα των αξιολο-γήσεών τουςσημειώνεται ακόμη ότι στην περίπτωσηυποψηφίων που αποφοίτησαν εδώ καιαρκετά χρόνια από το σχολείο δεν πρέπει ναλαμβάνεται υπόψη η αξιολόγηση του εκπαι-δευτικού Έρευνες δείχνουν πως αυτή ηομάδα υποψήφιων φοιτητών αποτελείταικυρίως από άτομα που προέρχονται απόχαμηλά κοινωνικά στρώματα και που γιαδιάφορους λόγους δεν είχαν την ευκαιρία ναεπικεντρωθούν στις σπουδές τους όταν ήτανμαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσηςμε την εισήγηση αυτή παρέχεται η δυνατό-τητα στα άτομα αυτά να διεκδικήσουν θέσηανεξάρτητα του ποια ήταν η επίδοσή τουςστο σχολείο μια τέτοια προσέγγιση συνάδειμε την ανάγκη παροχής ίσων εκπαιδευτικώνευκαιριών σε ομάδες που προέρχονται απόχαμηλά κοινωνικό-οικονομικά στρώματα τελειώνοντας επισημαίνουμε ότι ορισμένεςπροτάσεις που υποστηρίζουν την υιοθέτησηδύο άλλων σεναρίων σκόπιμα δεν έχουνσυμπεριληφθεί στο παρόν άρθρο το πρώτοαπό τα σενάρια αυτά υποστηρίζει την πλήρηκατάργηση των Πε και την αξιολόγησηαποκλειστικά από τους εκπαιδευτικούς κάτιμε το οποίο διαφωνούμε πλήρωςθεωρώντας ότι δημιουργεί περισσότεραπροβλήματα από όσα υπάρχουν σήμερα(δυσκολία στη συγκρισιμότητα των αξιολο-γήσεων των εκπαιδευτικών και αδυναμία

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α Π Ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ O τ Η τ α τ ω ν Π α γ κ Y Π Ρ ι ω ν ε ξ ε τ A σ ε ω ν ω σ μ Η χ α ν ι σ μ Ο υ σ υ γ κ Ρ ι τ ι κ Η σ α ξ ι Ο λ Ο γ Η σ Η σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 53

Το υφιστάμενο σύστημα επιλογής υποψηφίωνέχει ικανοποιητικούς δείκτες διακριτικότηταςκαι προβλεπτικής εγκυρότητας ενώ παράλ-ληλα διαφαίνεται ότι η αντικατάστασή τουμε ένα σύστημα βασισμένο στους σχολικούςβαθμούς θα δημιουργούσε προβλήματα στηδιαδικασία επιλογής υποψηφίων

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ54

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

εντοπισμού των πιθανών προκαταλήψεωνσκόπιμων ή όχι) επιπλέον εφόσον οι εκπαι-δευτικοί αξιολογούν διαφορετικές ομάδεςμαθητών δεν είναι δυνατή η εξίσωση τωνβαθμολογιών επομένως ούτε και η χρήσηαυτού του συστήματος αξιολόγησης γιασυγκριτικούς σκοπούςτο δεύτερο σενάριο που αποκλείουμε είναι ηπρόταση να γίνονται οι εξετάσεις στο τέλος τηςβ΄ και της γ΄ τάξης λυκείου και να συνυπολο-γίζονται οι δύο βαθμολογίες κατά την επιλογήτων φοιτητών ανωτέρων και ανώτατων εκπαι-δευτικών ιδρυμάτων με τον τρόπο αυτό είναιπιθανόν να επιλυθούν προβλήματα πουαφορούν στην εξωτερική αξιοπιστία των Πεδημιουργείται όμως σοβαρός κίνδυνος νααρχίσει το αναλυτικό πρόγραμμα του λυκείουνα καθορίζεται από το σύστημα εξέτασης καινα δημιουργηθούν προβλήματα στη διδα-σκαλία των μαθημάτων που δεν είναι εξεταζό-μενα ακόμη ένα αντεπιχείρημα για μια τέτοιααλλαγή αφορά το λόγο για τον οποίο γίνονταιοι Πε αυτό που μας ενδιαφέρει τελικά είναι ναεντοπίσουμε αν ο υποψήφιος κατέχει σε ικανο-ποιητικό βαθμό τις προαπαιτούμενες γνώσειςκαι δεξιότητες ώστε να μπορεί να παρακολου-θήσει με επιτυχία το πρόγραμμα σπουδών τηςτριτοβάθμιας εκπαίδευσης Άρα εκείνο πουμας ενδιαφέρει περισσότερο είναι οι γνώσειςκαι δεξιότητες του υποψήφιου κατά τη χρονικήστιγμή που πρόκειται να ενταχθεί στο σύστηματης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αν δεχτούμε τη

θέση αυτή τότε δεν πρέπει να θεωρούμε ωςλιγότερο ικανό έναν υποψήφιο που ένα χρόνοδεν είχε αρκετές γνώσεις και δεξιότητες στοτέλος της β΄ λυκείου αλλά κατάφερε να τιςαποκτήσει στο τέλος της γ΄ λυκείου ακόμηδημιουργούνται προβλήματα στη σύγκρισητων βαθμολογιών των μαθητών για παρά-δειγμα αν ένας υποψήφιος συγκεντρώσει 80στα 100 στη β΄ λυκείου και 90 στα 100 στη γ΄λυκείου και ένας άλλος υποψήφιος συγκεν-τρώσει 85 στη β΄ λυκείου και 86 στη γ΄λυκείου δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι οδεύτερος υποψήφιος είναι περισσότερο έτοιμοςνα ανταποκριθεί σε ένα πρόγραμμα της τριτο-βάθμιας εκπαίδευσης από ότι ο πρώτοςθα ήθελα λοιπόν να εκφράσω τη διαφωνίαμου και με τα δύο πιο πάνω σενάρια και ναυποστηρίξω την υιοθέτηση εισηγήσεων πουθα οδηγήσουν σε βελτίωση το υφιστάμενοσύστημα (σενάρια α και β) και την σταδιακήμετάβαση από την αποκλειστική χρήση τωνΠε ως πηγής αξιολόγησης σε αξιοποίηση καιτων σχολικών βαθμών (σενάριο γ) τελει-ώνοντας θα ήθελα να τονίσω πως η έρευναγια τη διαχείριση των εκπαιδευτικώναλλαγών τονίζει την ανάγκη σταδιακήςμετάβασης από ένα σύστημα σε ένα άλλοώστε να είναι ομαλότερη η υιοθέτηση τουνέου συστήματος και να είναι πιο ικανά καιέτοιμα τα άτομα να εφαρμόσουν το νέοσύστημα αξιολόγησης

Βιβλιογραφικές ΑναφορέςHarlen W amp James M (1997) Assessment and Learning Differences and relationships between formative and sum-mative assessment Assessment in Education Principles Policy and Practice 4 (3) 365-379

Kyriakides L amp Creemers BPM (2008) A longitudinal study on the stability over time of school and teacher effectsOxford Review of Education 34(5) 521-545

Kyriakides L Antoniou P amp Maltezou E (2009) Investigating the short- and long- term effects of secondary schoolsupon academic success and development Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational ResearchAssociation San Diego CA April 2009

Scheerens J Glas C amp Thomas S (2003) Educational evaluation assessment and monitoring a systemic approachLisse Swets amp Zweitlinger Publishers

από όσα ακού-στηκαν στη διάρ-κεια του συνεδ-ρίου έγινε κατα-νοητό ότι η δη-μόσια δωρεάν τρι-τοβάθμια εκπαί-δευση στην κύ-προ δεν είναι σή-μερα έτοιμη ναικανοποιήσει όλη

τη ζήτηση για προπτυχιακές σπουδές Άραστο παρόν ndash τουλάχιστον ndash στάδιο θα πρέπεινα συνεχίσει να λειτουργεί κάποιος μηχανι-σμός επιλογής των υποψήφιων φοιτητώνυπάρχουν βεβαίως διάφορες σκέψεις καιπροτάσεις για ένα νέο σύστημα πρόσβασηςστη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση Έχουνακουστεί αρκετές ιδέες Όποια όμως και ανείναι η μορφή του μελλοντικού συστήματοςθα πρέπει να φροντίσουμε να διατηρηθούνορισμένα θετικά χαρακτηριστικά του υφι-στάμενου συστήματος πρόσβασηςτο πρώτο σε σειρά σπουδαιότητας χαρα-κτηριστικό που θα πρέπει να διατηρηθείείναι η καθολική αποδοχή του υφιστά-μενου συστήματος πρόσβασης από τηνκοινωνία ως αδιάβλητου συστήματος πουδεν επιδέχεται επηρεασμό από το παραδο-σιακό ldquoμέσονrdquo σε πρόσφατη έρευνα(Michaelides 2008) τελειόφοιτοι μαθητέςπου παρακάθισαν στις Παγκύπριες εξετά-σεις έδωσαν προσωπικές συνεντεύξεις σεερευνητές τα ευρήματα της έρευνας ήτανεντυπωσιακά σχεδόν όλοι οι υποψήφιοιεξέφρασαν την εμπιστοσύνη τους στοθεσμό των Παγκύπριων εξετάσεων τον

οποίο χαρακτηρίζουν ως ldquoδίκαιοrdquo καιldquoαδιάβλητοrdquo το πιο εκπληκτικό ήταν ότι οιμαθητές που απέτυχαν είχαν εξίσου θετικέςκαι μερικές φορές θετικότερες απόψεις απόαυτούς που πέτυχαν στις εξετάσεις αυτήτην εμπιστοσύνη και την καθολική αποδοχήτου συστήματος είναι που πρέπει να διαφυ-λάξουμε και θα ήταν καλό αν σε αυτή τησυζήτηση μπορούσαμε να είχαμε και μιασχετική εισήγηση από εκπροσώπους τωνμαθητών και των γονιώντο δεύτερο χαρακτηριστικό του υφιστά-μενου θεσμού που θα πρέπει να διατηρηθείείναι η υψηλή προβλεπτική του εγκυρό-τητα οι υποψήφιοι που προκρίνονται γιανα προχωρήσουν προς την τριτοβάθμιαεκπαίδευση να είναι αυτοί που έχουν καιτη μεγαλύτερη πιθανότητα για επαρκήακαδημαϊκή πορεία το τρίτο χαρακτηρι-στικό που θα πρέπει να διατηρηθεί είναι ηυψηλή διακριτική του ικανότητα να είναιδηλαδή δυνατόν με το νέο σύστημαεπιλογής να διαφοροποιείται η βαθμο-λογία των υποψηφίων σε τέτοιο βαθμόώστε να μπορούν να καταταχθούν ή ναομαδοποιηθούν με αρκετή ακρίβεια γιασκοπούς επιλογής των επικρατέστερωνγια τις πιο δημοφιλείς σχολές και τμήματαΗ προβλεπτική εγκυρότητα και η διακρι-τική ικανότητα του συστήματος αναλύ-θηκαν σε πρόσφατη έρευνά μας (επιτροπήΠαγκυπρίων εξετάσεων 2009) όπουμελετήθηκε η πιθανότητα να χρησιμοποι-ηθούν οι σχολικοί βαθμοί στη θέση των

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 55

Πρόσβαση στη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευσηστην Κύπρο Πορίσματα πρόσφατων ερευνών

του Ιάσονα ΛαμπριανούΕυρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου

βαθμών των Παγκύπριων εξετάσεωνβρήκαμε ότι οι σχολικοί βαθμοί τωντριμήνων δεν μπορούσαν να laquoπροβλέ-ψουνraquo την επιτυχή πορεία των φοιτητώνστο πανεπιστήμιο τόσο καλά όσο οιβαθμοί των Παγκύπριων εξετάσεωνεξάλλου οι σχολικοί βαθμοί τωντριμήνων δεν μας επέτρεπαν να κατατά-ξουμε τους υποψηφίους λόγω υπερπλη-θωρισμού ψηλών βαθμολογιών Ότανεπιχειρήθηκε μια υποθετική κατανομή τωνυποψηφίων στα Πανεπιστήμια χρησιμο-ποιώντας τους σχολικούς βαθμούς ωςκριτήριο επιλογής τα αποτελέσματα ήταναπογοητευτικά πολλές από τις περιζή-τητες θέσεις θα τις εξασφάλιζαν υποψή-φιοι οι οποίοι είχαν μεν ψηλούς βαθμούςστο απολυτήριο αλλά χαμηλότερουςβαθμούς στις εξετάσεις είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι και σεάλλη πρόσφατη έρευνα (Lamprianou ampChristie 2009) ανεξάρτητη από τηνπροαναφεθείσα καταλήξαμε στα ίδιασυμπεράσματα ότι δηλαδή υπήρχανσυγκεκριμένα σχολεία τα οποία συστημα-τικά έπασχαν από πληθωρισμό ψηλώνβαθμολογιών και ότι οι σχολικοί βαθμοίδεν ήταν τόσο αξιόπιστοι όσο οι βαθμοίτων εξετάσεωνγιατί όμως αυτή η επιμονή να χρησιμοποι-ήσουμε τους βαθμούς των σχολείων γιασκοπούς πρόσβασης στα πανεπιστήμιασήμερα οι σχολικοί βαθμοί είναι έναπαιδαγωγικό εργαλείο στα χέρια τουεκπαιδευτικού που μπορεί να ανταμείψειτο φιλότιμο μαθητή να ενθαρρύνει έναπαιδί με ειδικές ανάγκες και προβλήματακοκ γιατί επιθυμούμε να στερήσουμε απότον εκπαιδευτικό αυτό το εργαλείο διότιαν θα χρησιμοποιούνται οι βαθμοί γιασκοπούς πρόσβασης στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση θα πρέπει να λάβουμε συγκε-κριμένα μέτρα με στόχο το σύστημα

σχολικής βαθμολόγησης να είναι αδιά-βλητο και να εφαρμόζεται με ομοιομορφίααπό όλους τους εκπαιδευτικούς σε όλα τασχολεία και για όλα τα μαθήματα Πώςμπορεί να γίνει αυτό στην πράξηας μελετήσουμε πρώτα τι κάνουν οι χώρεςπου ήδη χρησιμοποιούν τους σχολικούςβαθμούς για σκοπούς λήψης σοβαρώναποφάσεων θα αντλήσουμε διδάγματααπό την αυστραλία που είναι μια χώρα μεπαράδοση 40 χρόνων σε αυτό τον τομέα(Queensland Studies Authority 2009) καιαπό την αγγλία που ξοδεύει τεράστιαποσά εδώ και πολλά χρόνια για σχετικήέρευνα (Mansell W James M amp theAssessment Reform Group 2009) από τη μελέτη των συστημάτων αυτώντων δύο χωρών υιοθετήσαμε την άποψηότι στο δικό μας σύστημα θα μπορούσαννα αναπτυχθούν κριτήρια τα οποία θαπροσδιορίζουν με ακρίβεια και με συγκε-κριμένα παραδείγματα το επίπεδο κατα-νόησης που απαιτείται για κάθε μάθημακαι για κάθε γνωστικό στόχο στο πλαίσιοαυτό θα πρέπει να αναπτυχθούν διαδικα-σίες αξιολόγησης καθώς και συγκεκρι-μένα εργαλεία αξιολόγησης τα οποία θαμπορούν οι εκπαιδευτικοί να χρησιμο-ποιούν προκειμένου να υπάρχει συνέπειαβαθμολόγησης εντός του σχολείου αλλάκαι μεταξύ σχολείων σε όλη την κύπροθα πρέπει να συσταθούν δίκτυα συντονι-σμού μεταξύ γειτονικών σχολείων ούτωςώστε εκπαιδευτικοί της ίδιας ειδικότητας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ56

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Σχεδόν όλοι οι υποψήφιοι εξέφρασαν τηνεμπιστοσύνη τους στο θεσμό των Παγκύ-πριων εξετάσεων τον οποίο χαρακτηρίζουνως ldquoδίκαιοrdquo και ldquoαδιάβλητοrdquo Οι μαθητές πουαπέτυχαν είχαν εξίσου θετικές και μερικέςφορές θετικότερες απόψεις από αυτούς πουπέτυχαν στις εξετάσεις

να συντονίζονται ως προς τα απαιτούμεναεπίπεδα που αντιστοιχούν σε κάθε διαβάθ-μιση της βαθμολογικής κλίμακας και νασυμφωνούν σε πρακτικά παραδείγματαεργασίας των μαθητών (πχ σε παραδείγ-ματα κατ οίκον εργασίας) που αντιστοι-χούν σε κάθε επίπεδο μάθησης (καιβαθμολογίας) επίσης θα απαιτηθείσυστηματική και συνεχής επιμόρφωσηόλων των εκπαιδευτικών ως προς τακριτήρια και τα εργαλεία αξιολόγησης καικάθε σχολείο ή δίκτυο σχολείων θα πρέπεινα διαθέτει ένα τουλάχιστο συντονιστήαξιολόγησης με σχετική μεταπτυχιακήεπιμόρφωσηθεωρούμε ότι οποιοδήποτε νέο σύστημαπρόσβασης προταθεί θα πρέπει να βασί-ζεται σε δύο άξονες (α) να ελευθερωθεί τολύκειο από τον ασφυκτικό εναγκαλισμότου συστήματος πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση και (β) να διατηρη-θούν όλα τα χαρακτηριστικά πουκαταξίωσαν τις Παγκύπριες εξετάσεις στησυνείδηση του λαού αν οι σχολικοίβαθμοί χρησιμοποιηθούν για σκοπούςπρόσβασης στα πανεπιστήμια είναι

δύσκολο να ελευθερωθεί το σχολείο απότο άγχος και την πίεση της πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευσηγια τη βελτίωση του συστήματοςπρόσβασης προτάθηκαν επίσης διάφορεςιδέες όπως είναι η χρήση τραπεζώνερωτήσεων (τε) προκειμένου ναβελτιωθεί η ποιότητα των εξεταστικώνδοκιμίων Η ιδέα της τράπεζας ερωτήσεωνέχει εφαρμοστεί στη διεθνή πρακτική μεδύο κυρίως τρόπους είτε με μορφή ανοι-κτών τε είτε με τη μορφή κλειστών τεκλειστές είναι οι τε των οποίων το περιε-χόμενο θεωρείται απόρρητο για τη διενέρ-γεια μίας εξέτασης οι χειριστές τωνηλεκτρονικών συστημάτων στα οποίαφυλάσσεται η τε επιλέγουν τυχαίες

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η δ Η μ Ο σ ι α τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η σ τ Η ν κ υ Π Ρ Ο Π Ο Ρ ι σ μ α τ αΠ Ρ Ο σ φ α τ ω ν ε Ρ ε υ ν ω ν

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 57

Θα πρέπει να αναπτυχθούν διαδικασίες αξιο-λόγησης καθώς και συγκεκριμένα εργαλείααξιολόγησης τα οποία θα μπορούν οι εκπαι-δευτικοί να χρησιμοποιούν προκειμένου ναυπάρχει συνέπεια βαθμολόγησης εντός τουσχολείου αλλά και μεταξύ σχολείων σε όλητην Κύπρο

ερωτήσεις με βάση τις οποίες ετοιμάζουντα εξεταστικά δοκίμια θεωρούμε ότι οικλειστές τε δεν μπορούν να γίνουνδεκτές στο δικό μας χώρο θα υπάρχειπάντα η υποψία ότι αυτοί που δημιούρ-γησαν την τε αλλά και αυτοί που τηνδιαχειρίζονται ίσως να επιτρέψουν τηνδιαρροή των στοιχείων που περιέχει αντί-θετα οι ανοικτές τε είναι προσβάσιμεςαπό όλους στην περίπτωση αυτήπρακτικά καταργείται το αναλυτικόΠρόγραμμα και οι εκπαιδευτικοί προετοι-μάζουν τους μαθητές στη λύση των ερωτή-σεων της ανοικτής τε αν εφαρμοστεί ένατέτοιο σύστημα στην κύπρο οι μαθητέςθα συνεχίσουν να καταφεύγουν στα φρον-τιστήρια για να ασκούνται στην επίλυσητων ndash γνωστών πλέον ndash ερωτήσεων και τοεκπαιδευτικό σύστημα θα υποβαθμιστείεξάλλου θα πρέπει κάποιος να εγείρει καιτο θέμα του κόστους της δημιουργίας μίαςτε που ανέρχεται σε πολλές δεκάδεςχιλιάδες ευρώ και στο οποίο προστίθενταιτο κόστος συντήρησης της τε το κόστοςεκπαίδευσης και επιμόρφωσης των χειρι-στών της το κόστος ldquoσυνταξιοδότησηςrdquoτων ερωτήσεων το κόστος πρόσθεσηςνέων ερωτήσεων κτλ και εννοείται ότι θαπρέπει να δημιουργηθούν πολλές διαφο-ρετικές τε για να καλυφθούν οι δεκάδεςτων μαθημάτων που περιλαμβάνονται στοσημερινό σύστημα πρόσβασης μέσω τωνΠαγκυπρίων εξετάσεων μία άλλη ιδέα που ldquoέπεσεrdquo στο τραπέζιείναι η μεταφορά βαθμολογιών από τη μιαχρονιά στην άλλη υποψήφιος που παρα-κάθεται στις Παγκύπριες εξετάσεις θαμπορεί να μεταφέρει μερικές βαθμολογίεςστην επόμενη χρονιά και να εξεταστεί γιαδεύτερη φορά μόνο στα υπόλοιπα μαθή-ματα κάτι τέτοιο είναι πρακτικά ανέφικτοεπειδή δεν υπάρχει κανένας μηχανισμόςεξίσωσης των εξεταστικών δοκιμίων και

άρα ένας βαθμός δεν έχει το ίδιο μαθη-σιακό αντίκρυσμα από χρόνο σε χρόνο Ημηχανιστική μεταφορά κάποιου από τασυστήματα που υπάρχουν στο εξωτερικόθα ήταν πρακτικά δύσκολη και οικονομικάασύμφορη από την πρόσφατη μελέτη μουμε αντικείμενο το αγγλικό σύστημαεξίσωσης των εξεταστικών δοκιμίων απόχρόνο σε χρόνο (Lamprianou 2007)θεωρώ ότι η ιδέα της μεταφοράς βαθμολο-γιών στο κυπριακό σύστημα χρειάζεταιπολύ περισσότερη επεξεργασία και μελέτητο υπουργείο Παιδείας θα πρέπει επίσηςνα αξιοποιήσει τις υφιστάμενες δομές τουπροκειμένου να αναβαθμίσει τιςπρόσφατες πρωτοβουλίες για ανάπτυξημουσικών και αθλητικών λυκείων τηςγεωργικής σχολής κτλ για παράδειγμα θαμπορούσε να λειτουργήσει στα πλαίσιατης γεωργικής σχολής ειδικό ουσιαστικάαναβαθμισμένο ακαδημαϊκά πρόγραμμακαι να διευκολύνεται η πρόσβαση τωναποφοίτων της σε γεωπονικά τμήματα ήτμήματα φυτικής Παραγωγής Παρο-μοίως θα μπορούσε να δημιουργηθείαναβαθμισμένο πρόγραμμα μουσικώνλυκείων οι απόφοιτοι των οποίων να διευ-κολύνονται στην εισαγωγή τους σεμουσικά τμήματα Πανεπιστημίων κοκ υπάρχουν και άλλες ιδέες αλλά θα ήθελαπρος το παρόν να στρέψω την προσοχήσας σε ένα άλλο τομέα αν και ασκώ το λειτούργημα του πανεπι-στημιακού καθηγητή σε ένα ιδιωτικόίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης προτί-μησα να ξεκινήσω την παρέμβασή μου με

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ58

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Αν δεν εφαρμοστεί μια θεσμική συνεργασίαμεταξύ ιδιωτικών πανεπιστημίων και Πολι-τείας ενδεχομένως να ανασταλεί η λειτουρ-γία ορισμένων τμημάτων και στα δημόσιακαι στα ιδιωτικά πανεπιστήμια

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η δ Η μ Ο σ ι α τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η σ τ Η ν κ υ Π Ρ Ο Π Ο Ρ ι σ μ α τ αΠ Ρ Ο σ φ α τ ω ν ε Ρ ε υ ν ω ν

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 59

αναφορά στην πρόσβαση στη δημόσιατριτοβάθμια εκπαίδευση Ο λόγος είναιαπλός θεωρώ ότι η παράνοια των δύοδιαφορετικών συστημάτων πρόσβασηςστην κύπρο δε θα μπορέσει να συνεχιστείγια πολύ θα καταρρεύσει υπό το βάροςτων πραγματικοτήτων και των αντιδρά-σεων της κοινωνίας και τελικά θαπροκριθεί κάποιο ενιαίο σύστημα τοενιαίο σύστημα πρόσβασης θα πρέπει ναμπολιαστεί από την ευελιξία και από τηναποτελεσματικότητα του συστήματοςπρόσβασης στην ιδιωτική τριτοβάθμιαεκπαίδευση για παράδειγμα οι σχολές ήτα τμήματα των πανεπιστημίων ναμπορούν να προτείνουν και δικά τουςκριτήρια εισαγωγήςκαθώς τα ιδιωτικά πανεπιστήμια καταξιώ-νονται σιγά-σιγά και καθώς διευρύνονταιοι κύκλοι σπουδών που προσφέρουν οιπολίτες που επιθυμούν πρόσβαση σε ένασυγκεκριμένο τμήμα θα μπορούν νακτυπούν τις πόρτες των ιδιωτικών και τωνδημόσιων πανεπιστημίων ταυτόχροναθεωρώ λοιπόν ότι σε ένα τόσο μικρό νησίείναι προφανές ότι το σύστημα πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει ναείναι ενιαίο θεωρώ ότι το κράτος θαπρέπει να αποφασίσει εάν επιθυμεί ναυπαχθούν στους κρατικούς σχεδιασμούςτα ιδιωτικά πανεπιστήμια και να καταρτι-στεί ένα εθνικό σχέδιο πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση και είναιπροφανές ότι αν δεν εφαρμοστεί μιαθεσμική συνεργασία μεταξύ ιδιωτικώνπανεπιστημίων και Πολιτείας ενδεχο-μένως να ανασταλεί η λειτουργίαορισμένων τμημάτων και στα δημόσια καιστα ιδιωτικά πανεπιστήμια (υπάρχουνσήμερα τμήματα δημοσίων πανεπιστημίωνπου παραμένουν σχεδόν άδεια επειδή δενμπορούν να προσελκύσουν υποψήφιους)Ή θα καταλήξουμε σε ιδρύματα τριτοβάθ-

μιας εκπαίδευσης διαφορετικών ταχυ-τήτων με όλα τα κοινωνικά και πολιτικάπροβλήματα και αναταράξεις που αυτόμπορεί να συνεπάγεται όπως μπορούμε νασυμπεράνουμε το παράδειγμα του ατιστην κύπρο ή των τει στην ελλάδαΠροτείνω να υπαχθούν τα ιδιωτικά πανε-πιστήμια σε ένα εθνικό σχεδιασμό για τηντριτοβάθμια εκπαίδευση αυτό ομολογου-μένως θα διευκολυνθεί αν τα ιδιωτικάπανεπιστήμια μετατραπούν σε μη κερδο-σκοπικούς οργανισμούς Πρέπει νααποφευχθεί η επικάλυψη των ίδιωντμημάτων από διαφορετικά πανεπιστήμιαενώ αντιθέτως πρέπει να ενθαρρυνθεί ηανάπτυξη νέων τμημάτων και προγραμ-μάτων σπουδών που δεν καλύπτονταισήμερα από τα δημόσια πανεπιστήμιαμε την κατάλληλη συνεργασία καιπρογραμματισμό μπορούμε να αποφύ-γουμε περιπέτειες όπως αυτήν του 2006όταν η ελλάδα άλλαξε αιφνιδιαστικά τονόμο που ρύθμιζε την πρόσβαση τωνκύπριων φοιτητών προς τα ελληνικάπανεπιστήμια Όσοι εργαζόμενοι στηνυπηρεσία εξετάσεων του υπουργείουΠαιδείας και Πολιτισμού έζησαν εκείνητην θλιβερή εμπειρία ndash ήμουν ένας απόαυτούς ndash θυμούνται ότι αγωνιζόμασταν ναετοιμάσουμε σε μερικές βδομάδες νέανομοθεσία και τεχνικό πλαίσιο γιαπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκάποιες από τις στρεβλώσεις του υφιστά-μενου συστήματος (βλ Lamprianou2009) οφείλονται στις ρυθμίσεις πουέπρεπε να γίνουν τότε βιαστικά για ναδιαφυλαχθεί η ομαλή πρόσβαση χιλιάδωνμαθητών μας προς τα ελληνικά πανεπι-στήμια Η Πολιτεία έχει τώρα την να λύσειμια για πάντα το πρόβλημα της αυτάρ-κειας ως προς την παροχή τριτοβάθμιαςεκπαίδευσης στη νεολαία μας δείχνονταςπολιτική τόλμη ταχύτητα επιμονή σε

θέματα αρχών και οικονομική γενναι-οδωρία ταυτόχρονα πρέπει να είναι ιδιαί-τερα αυστηρή τόσο με τα ιδιωτικά όσο καιμε τα δημόσια πανεπιστήμια ούτως ώστεο φορολογούμενος να νιώθει ότι ταχρήματά του επενδύονται σωστά και ότι οι

επενδύσεις επιστρέφουν πίσω στηνκοινωνία υπό τη μορφή άριστου επιπέδουπαρεχόμενης τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςμέσα στο πλαίσιο ενός γενικότερουεθνικού σχεδιασμού

Βιβλιογραφικές αναφορέςMichaelides M P (2008) Test-takers perceptions of fairness in high-stakes examinations with score transformationsPaper presented at the International Testing Commission 2008 Conference Liverpool UK

επιτροπή Παγκυπρίων εξετάσεων (2009) Αποτελέσματα πρώτης φάσης της έρευνας για βελτίωση του συστήμα-τος εισδοχής στα δημόσια πανεπιστήμια αδημοσίευτη έρευνα λευκωσία

Queensland Studies Authority (2009) Student assessment regimes Getting the balance right for Australia QSABrisbane Australia στο httpwwwqsaqldeduau

Mansell W James M amp the Assessment Reform Group (2009) Assessment in schools Fit for purpose A com-mentary by the Teaching and Learning Research Program London Economic and Social Research Council Tea-ching and Learning Research Programme

Lamprianou I amp Christie T (2009) laquoWhy school based assessment is not a universal feature of high stakes asses-sment systemsraquo Educational Assessment Evaluation and Accountability 21 (4) 329-345

Lamprianou I (2007) laquoAn investigation into the test equating methods used during 2006 and the potential forstrengthening their validity and reliabilityraquo Qualifications and Curriculum Authority UK στοhttpwwwqcaorgukqca_16808aspx και στο httpwwwofqualgovuk1467aspx

Lamprianou I (2009) laquoComparability of examination standards between subjects an international perspectiveraquoOxford Review of Education 35 (2) 205-226

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ60

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

στη σύντομη αυτήανακοίνωσή μαςθα επιχειρήσουμενα απαντήσουμεστα παρακάτωερωτήματα χωρίςνα αγνοούμε ότικάποια απrsquo αυτάέχουν απασχολή-

σει και άλλους ερευνητές (δημαράς 2006κασσωτάκης 1996 μυλωνάς 1998 Παπαγ-γελή 1990) bull Ποιες ήταν οι πολιτικές πρόσβασης στο

πανεπιστήμιο κατά την εξεταζόμενηπερίοδο

bull Πώς ερμηνεύονται οι παραπάνω πολι-τικές

bull Ποιοι παράγοντες (κοινωνικοπολιτικοίοικονομικοί ιδεολογικοί πολιτιστικοίκαι παιδαγωγικοί) διαμόρφωσαν τιςπαραπάνω πολιτικές

bull Ποιες ήταν οι επιπτώσεις των πολιτικώνπρόσβασης τόσο στην ίδια την εκπαί-δευση ιδιαίτερα στις προηγούμενεςβαθμίδες όσο και στους μαθητές

το ιστορικό υλικό στο οποίο θα στηριχ-θούμε προέρχεται από το θεσμικό πλαίσιο μετο οποίο ρυθμίζονταν ζητήματα πρόσβασηςστην πανεπιστημιακή εκπαίδευση (νομο-σχέδια νόμοι αγορεύσεις στη βουλή και τηγερουσία εισηγητικές εκθέσεις υπομνή-ματα πορίσματα επιτροπών πρακτικάβουλής πρυτανικοί λόγοι διατάγματα)

καθώς και δευτερογενείς πηγέςτα χρονικά όρια της περιόδου που εξετά-ζουμε δεν επελέγησαν τυχαία το 1836-37θεσμοθετείται στο νεοδιαμορφούμενο απότους βαυαρούς κατά την τριετία 1834-1837ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ηπρόσβαση στο πρώτο Οθωνικό Πανεπι-στήμιο το άλλο χρονικό άκρο το 1997-98επιλέχθηκε γιατί συνδέεται με τη γνωστήτελευταία στον 20ο αιώνα μεταρρύθμισητου γεράσιμου αρσένη Η μέθοδος με την οποία θα προσεγγίσουμετα ιστορικά τεκμήρια που έχουμε στηδιάθεσή μας και με την οποία θα επιδιώ-ξουμε να απαντήσουμε στα ερωτήματά μαςείναι η ιστορική υιοθετούμε την laquoερμη-νεύουσα ιστορίαraquo (όρος του γ δερτιλή2003) βάσει της οποίας θα προσπαθήσουμεστηριγμένοι σε πηγές να κατανοήσουμε τοπαρελθόν και στη συνέχεια να το ερμηνεύ-σουμε σε συσχέτιση με το εκάστοτε συγκεί-μενο (κοινωνικοπολιτικό οικονομικόιδεολογικό και πολιτιστικό) ως θεωρητικόπλαίσιο επιλέγουμε τις θεωρίες αναπαρα-γωγής (μυλωνάς1998) και τις προσεγγίσειςτης σχολής των Annalesμελετώντας τα τεκμήρια που αφορούν τηδιαχρονική εξέλιξη των πολιτικώνπρόσβασης στην ελληνική πανεπιστημιακήεκπαίδευση μπορούμε να διακρίνουμε τιςπαρακάτω περιόδουςbull 1η περίοδος από την ελεύθερη

πρόσβαση (1836-37) στην καθιέρωση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 61

Οι σημαντικότεροι σταθμοί των πολιτικώνπρόσβασης στα ΑΕΙ

του Σήφη ΜπουζάκηKαθηγητή Ιστορίας Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Πατρών

εισαγωγικών εξετάσεων (1922)bull 2η περίοδος από την καθιέρωση εισαγω-

γικών εξετάσεων το 1922 στην καθιέ-ρωση κλειστού αριθμού (numerusclausus) εισακτέων το 1930

bull 3η περίοδος από τον κλειστό αριθμόεισακτέων (1930) στο ακαδημαϊκόαπολυτήριο (1964)

bull 4η περίοδος από τις γενικές Πανελλα-δικές εξετάσεις στη μεταρρύθμιση τουγεράσιμου αρσένη (1997-98)

από την ελεύθερη πρόσβαση στην καθιέρωσηεισαγωγικών εξετάσεων (1836-37 - 1922)το 1837 ιδρύεται το Οθωνικό Πανεπιστήμιοστο οποίο η πρόσβαση ήταν ελεύθερη γιακάθε κάτοχο απολυτηρίου γυμνασίου Ημόνη υποχρέωση που είχε ο υποψήφιος ήταννα laquoπαρουσιασθή εις τον Πρύτανιν υφrsquo ενόςκτηματίου ή σταθερού κατοίκου αθηνώνπρος τον οποίον αι αρχαί του Πανεπιστη-μίου θέλουν διευθύνεσθαι οσάκις έχουν ναπέμψουν εις τον φοιτητήν κοινοποιήσεωςπροσκλήσειςhellipraquo ελεύθερη ήταν και ηεπιλογή σπουδών και μαθημάτων μέσα στοπανεπιστήμιο ενώ η φοίτηση σrsquo αυτό ήτανδωρεάν τα δύο αυτά βασικά χαρακτηρι-στικά των πολιτικών πρόσβασης (ελεύθερη)αλλά και της φοίτησης στο πανεπιστήμιο(δωρεάν) επέτρεψαν στον κωνσταντίνο

τσουκαλά (1982) να κάνει λόγο για ένασχολικό σύστημα laquoπρώιμα δημοκρατικόraquo τοοποίο χαρακτήρισε μονοδρομικόμονοδιά-στατο εξαιτίας της κάθετης δομής του(δημοτικό ελληνικό γυμνάσιο πανεπι-στήμιο) Η πολιτική αυτή θα οδηγήσει στιςεπόμενες δεκαετίες σε δύο αντιφατικά καιαντικρουόμενα αποτελέσματα την υπερεκ-παίδευση (πολύ υψηλά ποσοστά σε σχέση μεάλλες χώρες φοίτησης σε γυμνάσιο καιπανεπιστήμιο) και παράλληλα την ημιμά-θεια (πολύ υψηλά ποσοστά αναλφάβητων)είναι προφανές ότι οι παραπάνω πολιτικέςπρόσβασης και φοίτησης στο πρώτο ελλη-νικό πανεπιστήμιο στόχευαν στην προσέλ-κυση φοιτητών τoυς οποίους είχε ανάγκη τονεοσύστατο ελληνικό κράτος επρόκειτο γιαένα κράτος που εκκινούσε εκ του μηδενός(δερτιλής 2005) για να στελεχώσει τουςβασικούς κρατικούς θεσμούς του δικαιο-σύνη (νομική) εκπαίδευση (φιλοσοφική)εκκλησία (θεολογική) σύστημα υγείας(ιατρική) Έτσι βέβαια ο κρατικός μηχανι-σμός άρχισε να διογκώνεται διαμορφώ-νοντας ισχυρά κρατικοδίαιτα στρώματα Ηεισροή ξένου κεφαλαίου που ακολούθησεαργότερα συντέλεσε στη συντήρηση τουτομέα των υπηρεσιών τον οποίο υπηρε-τούσε κυρίως η εκπαίδευση που αποτελούσε

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ62

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Πίνακας ΙΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 βδ 1836 laquoΠερί γυμνασίωνraquo γυμνάσιο laquoθεραπαινίςraquo2 βδ 221 Περί συστάσεων ελεύθερη πρόσβαση

24 ndash 4 -1832 του Πανεπιστημίου ελεύθερη επιλογή σπουδών3 νομοσχέδια laquoΠερί οργανισμού του Η μέση εκπαίδευση καθιερώνε-

ευταξία 1899 Πανεπιστημίουraquo ται ως laquoθεραπαινίδαraquo της πα-νεπιστημιακής

4 laquoΟργανισμόςraquo laquoΠερί εθνικού Πανεπιστημίουraquo ελεύθερη Πρόσβασητου 1911 και laquoΠερί καποδιστριακού

Πανεπιστημίουraquo5 υπόμνημα laquoΠερί ιδρύσεως νέου Πρόταση για εισιτήριες εξετά-

κ καραθεοδωρή Πανεπιστημίου εν ελλάδιraquo σεις διαφοροποιημένες βάσειπρος τον (Πανεπιστήμιο σμύρνης) κατευθύνσεωνελ βενιζέλο 1919

και το εφαλτήριο κοινωνικής κινητικότηταςτων μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων τατελευταία στη συνέχεια συμμετέχουναποφασιστικά στον αστικό μετασχηματισμότης ελληνικής κοινωνίας κατά την πρώτη αυτή περίοδο θα διατυπω-θούν στο εσωτερικό του Πανεπιστημίουαθηνών πολλές ενστάσεις για την ελεύθερηςπρόσβαση σε αυτό όπως φαίνεται από τατεκμήρια που αναφέρονται στον Πίνακα Ι(σελ 62)γράφει το 1864 ο Πανταζίδης laquoΗ εκπλη-κτική αύξησις του πλήθους των φοιτητώνδεν εξήγειρεν ούτε την χαράν ούτε τονθαυμασμόν των πρυτάνεωνhellip πολλοί δεηγωνίζοντο νrsquo αναχαιτίσωσιν αυτό ωςεπιβλαβές εις τε το Πανεπιστήμιον και τηνΠολιτείανraquo Έτσι στις αρχές του 20ου αιώναστις νομικές και φιλολογικές σχολές όπουσυνωστίζονται οι περισσότεροι φοιτητέςπαίρνονται στοιχειώδη μέτρα επιλογής μεαπόφαση της συγκλήτου περιορίζεται οαριθμός των φοιτητών σrsquo αυτές τις σχολέςαν και laquoπολλοί νέοι προσέρχονταν μετά

δακρύων εξαιτούμενοι την παραδοχήναυτών δια φιλολογικάς και νομικάςσπουδάςraquoστα νομοσχέδια laquoΠερί Οργανισμού τουΠανεπιστημίουraquo το 1899 επί υπουργίας αευταξία δεν προβλέπονται εισαγωγικέςεξετάσεις η μέση εκπαίδευση όμως ενισχύειτο ρόλο της ως laquoθεραπαινίδαraquo της πανεπι-στημιακής Ούτε στον laquoΟργανισμόraquo του1911 προβλέπονται εισαγωγικές εξετάσειςlaquoινα εγγραφή τις φοιτητής δέον να κέκτηταιαπολυτήριον δημοσίου ημεδαπού γυμνασίουή ομοταγούς δημοσίου αλλοδαπού ή άλλουανεγνωρισμένου γυμνασίου ή του εναθήναις Πρακτικού λυκείουraquo (αρ 12) αντί-θετα στο καποδιστριακό Πανεπιστήμιο δενεπιτρέπεται η φοίτηση των αποφοίτων τούlaquoεν αθήναις Πρακτικού λυκείουraquo βέβαιαγια τη φοίτηση στο πανεπιστήμιο στονΟργανισμό του 1911 τίθενται άλλοιφραγμοί ταξικοί αφού laquoέκαστος φοιτητήςυποχρεούται εις καταβολήν εκπαιδευτικώντελών εκ δραχμών 180 διrsquo έκαστον πανεπι-στημιακό έτοςraquo μπορεί να εικάσει κανείς

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 63

Πίνακας ΙΙΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 διάταγμα (1834)

2 διάταγμα 1836

3 διάταγμα 1886

4 ν αφα΄ 27ndash5 20ndash 6 ndash 1887

5 ν 156521-24 ndash 12 ndash 1918

laquoΠολυτεχνική συλλογήraquo (σχολείο στοιχειώδους τεχνι-κής εκπαίδευσης)κυριακάτικο τεχνικό σχολείο (Πρόδρομος Πολυτεχνείου)λειτουργία Πρακτικούλυκείου

laquoΠερί οργανισμού των εναθήναις σχολείου των βιομη-χάνων τεχνώνraquoΠερί συμπληρώσεως τινώντου νόμου 972α laquoπερί τροπο-ποιήσεως των περί δημοσίωνέργων νόμων κλπraquo τουνόμου 1466 laquoπερί αφομοι-ώσεως των εκτάκτων υπαλλή-λων τις υπηρεσίας δημοσίωνέργωνraquo κλπ

ελεύθερη εισαγωγή

ελεύθερη εισαγωγή

εισαγωγικές εξετάσεις για σχολές Πολιτικών μηχανι-κών και μηχανουργώνκαθιέρωση εισαγωγικώνεξετάσεων

καθιέρωση κλειστού αριθμούεισακτέων στη σχολή τοπο-γράφων μηχανικών τουΠολυτεχνείου

ότι αυτό το μέτρο θα αποθάρρυνε αρκετούςενδιαφερόμενους για πανεπιστημιακέςσπουδές στο υπόμνημα του κ καραθεο-δωρή το 1919 για το πανεπιστήμιο τηςσμύρνης προβλέπονται εξετάσεις laquoθα είναιπλεονεκτικόν να μη γίνονται δεκτοί ει μηκατόπιν εισιτηρίων εξετάσεων των οποίωντο πρόγραμμα θα ποικίλη αναλόγως τιςπεριπτώσεωςraquo κατά την περίοδο αυτή οι πολιτικέςπρόσβασης που εφαρμόσθηκαν στο χώροτις τεχνικής εκπαίδευσης καθώς και τιςανώτατες στρατιωτικές σχολές ήταν διαφο-ρετικές (βλ Πίνακα ΙI (σελ 63) Έτσι το1887 στο laquoσχολείο βιομηχάνων τεχνώνraquo ηφοίτηση προϋποθέτει εισαγωγικές εξετάσεις Ο στόχος των εξετάσεων εδώ είναι τόσο οπεριορισμός των φοιτητών όσο και η αύξησητου κύρους τις σχολής ακόμη στη σχολήτοπογράφων μηχανικών του Πολυτεχνείουείχε καθιερωθεί από το 1918 ένα είδος κλει-στού αριθμού εισακτέων τους οποίους τοκράτος αναλάμβανε να διορίσει laquoυποχρεω-τικώς εν τη τοπογραφική υπηρεσία τωνυπουργείων συγκοινωνιών και γεωργίας ειςθέσιν δοκίμου τοπογράφουraquo

Από τις εισαγωγικές εξετάσεις στον κλει-στό αριθμό εισακτέων (1922 - 1930)τα προβλήματα που συσσωρεύτηκαν κατάτην περίοδο της ελεύθερης πρόσβασης(αδυναμία απορρόφησης πτυχιούχων υπερ-πληθυσμός πανεπιστημίων υποβάθμιση τουκύρους των σπουδών) οδήγησαν ή έδωσαντο άλλοθι το νομιμοποιητικό επιχείρημαγια την υιοθέτηση εισαγωγικών εξετάσεωνΈτσι με τον Οργανισμό του 1922 καθιερώ-νονται laquoφίλτρα επιλογήςraquo για τη φοίτησηστο πανεπιστήμιο laquoφοιτητής του Πανεπι-στημίου εγγράφεται ο κεκτημένος απολυτη-ρίου εκπαιδευτηρίου ή μη και ευδοκιμήσαςεν δοκιμασία κατά τας διατάξεις του άρθρου139hellip εκπαιδευτήρια ων το απολυτήριον

χορηγεί την εν άρθρω 135 ικανότητα είναιτα εν ελλάδι δημόσια γυμνάσια το εναθήναις Πρακτικόν λύκειον ή άλλαομοταγή αυτώ δημόσια εκπαιδευτήρια και ηΡιζάρειος εκκλησιαστική σχολήraquoΟι προερχόμενοι από το Πρακτικό λύκειοαθηνών ή άλλο ομοειδές εκπαιδευτήριομπορούσαν να εγγραφούν στην ιατρικήσχολή ή στη σχολή φυσικών και μαθημα-τικών επιστημών ενώ οι απόφοιτοι τηςΡιζαρείου εκκλησιαστικής σχολής είχαν τοδικαίωμα εγγραφής στη θεολογική Οιεξετάσεις διενεργούνταν από καθηγητέςτου Πανεπιστημίου αθηνών Η συστηματικήεφαρμογή των εισαγωγικών εξετάσεωνυλοποιήθηκε δύο χρόνια αργότερα τοακαδημαϊκό έτος 1924-25 για το χημικότμήμα και τέσσερα χρόνια αργότερα το1926-27 για τις άλλες σχολές στις αρχές της δεκαετίας του rsquo30 οι εισαγω-γικές εξετάσεις μετατρέπονται σε διαγω-νισμό για την επιλογή περιορισμένουκλειστού αριθμού φοιτητών κάτι που θαυλοποιηθεί με το νόμο 4620 του 1930 laquoΠερίτροποποιήσεως και συμπληρώσεως διατά-ξεων του Οργανισμού του εθνικού καποδι-στριακού Πανεπιστημίουraquo το επιχείρημαγια την καθιέρωση του κλειστού αριθμούεισακτέων όπως υποστηρίζεται στην αιτιο-λογική έκθεση του νόμου ήταν η ανάγκη γιακαλύτερη επιστημονική κατάρτιση των εισα-γόμενων στα πανεπιστήμια η οποία κινδύ-νευε εξαιτίας του μεγάλου αριθμούφοιτητών δεν είναι τυχαίο ότι λίγους μήνεςπριν από την ψήφιση του παραπάνω νόμουσε υπόμνημα του κωννου καραθεοδωρήπρος την κυβέρνηση βενιζέλου (υπόμνημαστο οποίο θα στηριχθεί ο μετέπειτα νόμος -Οργανισμός του 1932) προτείνεται ηδραστική μείωση του αριθμού των φοιτητώναπό 6040 σε 2850 (ποσοστό μείωσης άνωτου 50) την προσέγγιση του καραθεο-δωρή θα υιοθετήσει και ο υπουργός

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ64

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Παιδείας γεώργιος Παπανδρέου ο οποίος σεαγόρευση στη βουλή θα δηλώσει laquoΗ άνευπεριορισμού φοίτησις θα απέβαινε πρόξενοςολέθρου εάν δεν ήτο ταυτόχρονον τομέτρον του περιορισμού στις ανώτερεςεκπαιδευτικές βαθμίδεςraquo Ο κλειστόςαριθμός εισακτέων δεν θα εφαρμοσθείαμέσως μετά την καθιέρωσή του θα γενι-κευτεί μετά το 1939 θα υπάρξουν όμωςπολλά laquoπαράθυραraquo για την καταστρατή-γησή του (εισαγωγή σε όσους έπαιρναν τηβάση εγγραφή όλων χωρίς εξετάσεις τοσχολικό έτος 194243 κλπ) Οι σημαντικότεροι σταθμοί αυτής τηςπεριόδου αποτυπώνονται στον Πίνακα ΙΙΙ

Από τον κλειστό αριθμό εισακτέων στοακαδημαϊκό απολυτήριο (1930 - 1964)το 1954 επί υπουργίας α γεροκωστό-πουλου με το νδ 301154 οι εισαγωγικέςεξετάσεις του 1930 θα μετατραπούν σεδιαγωνισμό που πραγματοποιείται από τιςίδιες τις σχολές μια φορά το χρόνο Πολιτικήπρόθεση των εισηγητών ήταν η αυστηρό-τερη τήρηση του κλειστού αριθμού εισα-κτέων με την ελπίδα αναβάθμισης τουεπιπέδου σπουδών και της αύξησης τουκύρους των ιδρυμάτων Ο επόμενος σημαντικός σταθμός είναι οιπροτάσεις της επιτροπής Παιδείας το 1958Η επιτροπή προκειμένου να περιορίσει τον

αριθμό των ατόμων που χωρίς να έχουν τακατάλληλα εφόδια laquoέκρουαν τας θύρας τωνανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτωνraquoεισηγήθηκε τη δημιουργία χωριστού κλάδουμέσης και κατώτερης τεχνικής εκπαίδευσηςκαι τη διαίρεση του εξατάξιου γυμνασίου σεδύο κύκλους ακόμη μέσω της επιτροπήςαυτής θα προταθεί η καθιέρωση προπαιδευ-τικού έτους για όσους επιθυμούν να φοιτή-σουν σε ανώτατες σχολές όπως και ηίδρυση ειδικών κολεγίων και οι δύο προτά-σεις θα απορριφθούν το 1959 θα δημιουρ-γηθεί ενιαίος φορέας για την ανώτατηεκπαίδευση και θα προταθεί από το υπουρ-γείο η εφαρμογή μικτού συστήματος εισα-γωγής στα πανεπιστήμια σύμφωνα με τοοποίο οι θέσεις εισακτέων για κάθε σχολή θακαλύπτονταν από υψηλόβαθμους απόφοι-τους μέσης εκπαίδευσης χωρίς διαγωνισμό με τη μεταρρύθμιση του 1964 επιχειρείταιμία σημαντική αλλαγή στο εκπαιδευτικότοπίο το λύκειο αποκτά διττό ρόλο αφούπροορίζεται laquoνα προσφέρει πλουσιωτέρανεγκύκλιον μόρφωσιν εις τους νέουςraquo (πουδεν θα συνεχίσουν το πανεπιστήμιο) αλλάκαι laquoνα προπαρασκευάσει τους μέλλονταςνα φοιτήσουν εις ανωτάτας σχολάςraquo Η πιοσημαντική ρύθμιση αφορούσε το νέοσύστημα πρόσβασης στα αει αφού τοαπολυτήριο λυκείου επικύρωνε την αποφοί-τηση από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 65

Πίνακας ΙΙIΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 ν 2905 την 2327 ndash 7 ndash 1922

2 υπόμνημακωννουκαραθεοδωρή(μάιος 1930)

3 νόμος 4620 30 ndash 76 ndash 8 ndash 1930

laquoΠερί Οργανισμού του αθη-νήσιν εθνικού καποδιστρια-κού ΠανεπιστημίουraquolaquoΠερί Πανεπιστημίουαθηνώνraquo

laquoΠερί ορισμού αριθμού εισα-κτέων φοιτητών του Πανεπι-στημίου θεσσαλονίκηςraquo

καθιέρωση εξετάσεων με ευ-θύνη των καθηγητών του Πα-νεπιστημίουΠρόταση για δραστική μεί-ωση των φοιτητών και καθιέ-ρωση αυστηρών εισαγωγικώνεξετάσεωνκαθιέρωση numerus clausus

αλλά δεν αρκούσε για τη φοίτηση σε αειγια την τελευταία ήταν απαραίτητη ύστερααπό εξετάσεις η απόκτηση ακαδημαϊκούαπολυτηρίου δύο τύπων α και β Ο έναςτύπος ίσχυε για τις θεωρητικές και ο άλλοςγια τις θετικές σχολές ενώ σε ορισμένεςσχολές κοινωνικών επιστημών η φοίτησηήταν δυνατή και με τους δύο τύπους ακαδη-μαϊκού απολυτηρίου για την εισαγωγή στααει εκτός από τις εξετάσεις για τηναπόκτηση ακαδημαϊκού απολυτηρίουλαμβάνονταν υπόψη και ο βαθμός των δύοτελευταίων τάξεων του λυκείου με συντε-λεστή 6 για το τελευταίο μάλιστα εκφρά-στηκε η ευχή laquoνα αποδώση ώστε τοαπολυτήριον να είναι επαρκής τίτλος δια ναεγγράφωνται οι πάντες εις τα Πανεπι-στήμιαhellipraquo καινοτομικό στοιχείο αποτε-λούσε ο πλήρης αποκλεισμός τουπανεπιστημίου από τη διαδικασία επιλογήςτων υποψήφιων φοιτητών αλλά και ηδιενέργεια εξετάσεων σε περιφερειακόεπίπεδο με κεντρικό βέβαια σχεδιασμόΟι σημαντικότερες θεσμικές παρεμβάσειςστις πολιτικές πρόσβασης παρουσιάζονταιστον Πίνακα IV

Από τις Γενικές Πανελλαδικές Εξετάσειςστη μεταρρύθμιση του Γεράσιμου Αρσένηστη διάρκεια αυτής της περιόδου έχουμε

συνεχείς μεταβολές των συστημάτωνπρόσβασης που όμως όλες συγκλίνουν στονα μετατρέπουν το λύκειο σε φροντιστη-ριακό προθάλαμο του πανεπιστημίου και νατο καταργούν ως αυτοτελή μορφωτικήβαθμίδα εκπαίδευσης Η σχέση λυκείου-πανεπιστημίου είναι πλέον μια σχέσηlaquoστενών δεσμώνraquo η οποία αποδέσμευσε τηνελεύθερη αγορά των φροντιστηρίων τασημαντικότερα ορόσημα μετά την κατάρ-γηση των μεταρρυθμίσεων του 1964-65 είναιτα εξής (βλ και κασσωτάκης 1996) bull οι εξετάσεις κατά κύκλους σχολών

(1968-1979)bull οι πανελλήνιες εξετάσεις της φιλελεύ-

θερης εκπαιδευτικής πολιτικής πουακολούθησε την πτώση της δικτατορίας(1979-1982)

bull το σύστημα των γενικών εξετάσεων(1983-1997)

bull η μεταρρύθμιση αρσένη και η καθιέ-ρωση του απολυτηρίου ενιαίου λυκείου(1997-98)

Περιοριζόμαστε στις ελάχιστες αυτές νύξειςγιατί η ανάλυση της περιόδου αυτήςαποτελεί αντικείμενο άλλης ανακοίνωσης

ΣυμπεράσματαΟι πολιτικές πρόσβασης στην ελληνικήπανεπιστημιακή εκπαίδευση επιχειρήθηκε

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ66

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Πίνακας ΙVΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 νδ 301115 ndash 9 ndash 1954

2 επιτροπήΠαιδείας 195758

3 νδ 4379 1964

laquoΠερί τρόπου εγγραφής τωνφοιτητών εις τα σχολάς τωνΠανεπιστημίων του εμ Πο-λυτεχνείουhellipraquoΠορίσματα

laquoΠερί Οργανώσεως και διοι-κήσεως της γενικής στοιχει-ώδους και μέσηςεκπαιδεύσεωςraquo

μετατροπή εισαγωγικών εξε-τάσεων σε διαγωνισμούς μεευθύνη των σχολών

διχοτόμηση μέσης εκπαίδευ-σης καθιέρωση ειδικών κολ-λεγίων προπαιδευτικού έτουςκαθιέρωση ακαδημαϊκού απολυ-τηρίου τύπου α΄ και β΄ (θεωρη-τικής και θετικής κατεύθυνσης)αποκέντρωση εξετάσεων διττόςρόλος λυκείου

να αλλάξουν ή άλλαξαν όταν υπήρξανφαινόμενα όπως τα παρακάτωΠληθωρισμός φοιτητών με συνέπεια να μηνείναι ικανοποιητική η κατάρτισή τους στααει στην εισηγητική έκθεση του νδ30111954 με το οποίο οι εξετάσεις μετα-τράπηκαν σε διαγωνισμό αναφέρεται ότι ηελεύθερη εισαγωγή laquoθα επέφερε την υπερ-βολικήν συγκέντρωσιν εις περιορισμέναςδιδακτικάς αίθουσας και ελλιπώς εξοπλι-σμένα εργαστήρια εκατοντάδων νέωνhellipraquo μεαποτέλεσμα την αδυναμία κατάρτισης καιεξέτασης των φοιτητών εντός του καθορι-σμένου χρόνου και laquoτην απόδοσιν εις τηνκοινωνίαν και την πολιτείαν ωρίμων τηνηλικίαν ημιμαθών ατόμων κατόχων τίτλουμιας πανεπιστημιακής ή άλλης σχολήςraquo Ηαύξηση των μαθητών της δημοτικής καιμέσης εκπαίδευσης ενισχύει την παραπάνωκατάσταση για παράδειγμα από το 1878έως το 1895 διπλασιάστηκαν οι μαθητές τουδημοτικού ενώ το ίδιο συνέβη και για τουςμαθητές γυμνασίου από το 1875 έως το1888 Έτσι οι νέες εγγραφές στο πανεπι-στήμιο από 561 το 1880 θα φθάσουν τις 957το 1890 (αύξηση 42 )Αλλαγές στην αγορά εργασίας και έντονηκοινωνική ζήτηση για σπουδές που οδήγησεσε παρεκκλίσεις από αυστηρά συστήματαεισαγωγής στα πρώτα χρόνια μετά τηναπελευθέρωση ο ανοργάνωτος καπιταλι-στικός τρόπος παραγωγής δεν αντανα-κλάται ακόμη στο χώρο του σχολείου ηειδίκευση δεν είναι απαραίτητη ο κοινω-νικός έλεγχος της ροής του μαθητικού δυνα-μικού είναι περιττός Όμως από τα μέσα του19ου αιώνα και μέχρι το δεύτερο παγκόσμιοπόλεμο ο χώρος της εργασίας περνά σε μιανέα φάση εκλογίκευσης οργάνωσης καιειδίκευσης Οι πιέσεις για προσαρμογή τηςεκπαίδευσης στα νέα δεδομένα με βασικόαίτημα τη λειτουργικότητα των σχολικώνγνώσεων είναι ισχυρές θα δημιουργηθεί

έτσι πρόσφορο έδαφος για να καλλιεργηθείη ιδεολογία της αξιοκρατίας για τα ανώτεραεπίπεδα της εκπαίδευσης κυρίως για τοπανεπιστήμιο το πανεπιστήμιο χρειάζεταιτους λίγους τους ικανούς τους χαρισματι-κούς τους άριστους μετά το δεύτεροπαγκόσμιο πόλεμο η τάση αυτή ενισχύεταιακόμη περισσότερο Οι κοινωνικοί μετασχη-ματισμοί έχουν προχωρήσει το σχολείομετατρέπεται σε αρένα συγκρούσεων καιανταγωνισμού και ο κλειστός αριθμός εισα-κτέων επιβάλλεται όπου οι άλλες μορφέςκοινωνικού ελέγχου δεν αποδίδουνΑδυναμία απορρόφησης των πτυχιούχωνστην παραγωγική διαδικασία κάτι πουσυχνά συνδέονταν με οικονομικές κρίσεις(πχ με το οικονομικό κραχ του 1929) θυμί-ζουμε ότι τα ποσοστά ανεργίας την περίοδο1928-1932 θα ανέλθουν κατακόρυφα τοσχολείο αδυνατεί πλέον να επιτελέσει τηνκατανεμητική του λειτουργία Προσπάθεια ενίσχυσης του ιδεολογικού-πολι-τικού ελέγχου της εκπαίδευσης από τοκράτος άρα και των επιλεκτικών μηχανι-σμών κοινωνικής αναπαραγωγής (εξετά-σεις) Οι αυστηροί αυτοί μηχανισμοί θαοδηγήσουν στη μείωση εισακτέων το 1926σε 10000 κατοίκους αντιστοιχούν 20φοιτητές ενώ 11 χρόνια αργότερα το 1937(είχε καθιερωθεί ήδη ο κλειστός αριθμόςεισακτέων) στον ίδιο αριθμό κατοίκων αντι-στοιχούν 14 φοιτητές Επιδίωξη ενίσχυσης του κοινωνικού κύρουςτων σχολών χαρακτηριστικό είναι εδώ τοπαράδειγμα της πρώτης επιβολής του κλει-στού αριθμού εισακτέων στη σχολή τοπο-γράφων μηχανικών του Πολυτεχνείου το1918 Η καθιέρωση αυτού του μέτρου όπωςείδαμε ήδη συνοδεύτηκε με μία δέσμευσηότι όσοι εισάγονταν μrsquo αυτόν τον τρόπο θααπορροφούνταν από το δημόσιο αμέσωςμετά τη λήψη του πτυχίου τους αυτό συνο-δεύτηκε με το δικαίωμα του δημοσίου (του

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 67

κράτους) να έχει και τον έλεγχο τωνπρογραμμάτων σπουδών αφού αυτό θαήταν ο κύριος εργοδότης Ο συλλογισμόςήταν απλός laquoαφού η μόνη επαγγελματικήδιέξοδος των πτυχιούχων ήταν το δημόσιοη κρατική αυτή σχολή έπρεπε να εκπαι-δεύσει τόσους όσους χρειαζόταν ήμπορούσε να χρησιμοποιήσει το δημόσιοraquo(δημαράς 2006) αν η ίδια αυτή λογικήμπορούμε να εικάσουμε εδώ χαρακτήριζεκαι την αντιμετώπιση των καθηγητικώνσχολών από το κράτος ίσως να είχεεπιβληθεί από τότε η παιδαγωγική τουςκατάρτιση ερεθίσματα γιrsquo αυτό υπήρξανπολλά το 1877 ο καθηγητής της κλασικήςφιλολογίας του Πανεπιστημίου αθηνώνιωάννης Πανταζίδης αφού διαπιστώνει ότιήταν laquoαθλία η κατάστασις των ημετέρωνσχολείων πάντων εν γένει προερχομένη εκτης hellip ανικανότητος των διδασκάλωνraquoαποφάσισε μόνος του να διδάξει ένα πρωτο-φανές μάθημα laquoγυμνασιακή Παιδαγωγικήraquo110 χρόνια αργότερα το 1997 ο νόμος 2525του γεράσιμου αρσένη προβλέπει την καθιέ-ρωση του πιστοποιητικού παιδαγωγικής καιδιδακτικής κατάρτισης προκειμένου γιαδιορισμό των καθηγητών στην ελληνικήδευτεροβάθμια εκπαίδευση και αυτός ορηξικέλευθος θεσμός θα μπει στο χρονον-τούλαπο της ιστορίας Πτώση του επιπέδου των γυμνασιακώνσπουδών αναφέρεται χαρακτηριστικά στηνεισηγητική έκθεση του 1964 για την καθιέ-ρωση του ακαδημαϊκού απολυτηρίου laquohellipαιεισαγωγικαί εις τας ανωτάτας σχολάςεξετάσεις καθιερώθησαν δια δύο λόγουςπρώτον διότι η ανάγκη των πραγμάτωνεπέβαλε τον laquoκλειστόνraquo αριθμόν εισακτέωνκαι δεύτερον διότι η στάθμη των γυμνα-σιακών σπουδών εσημείωσε κατά τα τελευ-ταία τριάντα έτη δυσάρεστον πτώσινraquoΗ προσπάθεια να γίνουν αυστηρότεροι οιμηχανισμοί επιλογής θα έχει επιπτώσεις στη

βαθμολογική κλίμακα κατά την εξεταζό-μενη περίοδο η βαθμολογική κλίμακα τηςμέσης εκπαίδευσης θα αλλάξει δύο φορέςτη δεκαετία του 1880 από εξάβαθμη θα γίνειδεκάβαθμη και τη δεκαετία του 1930 απόδεκάβαθμη θα γίνει εικοσάβαθμη τα συστήματα πρόσβασης που περιγράψαμεεπηρέασαν ακόμη τη δομή και τη λειτουργίατης αμέσως προηγούμενης εκπαιδευτικήςβαθμίδας καθιστώντας την laquoθεραπαινίδαraquo Ηλογική της θεραπαινίδος στη σχέση ανάμεσαστις επάλληλες βαθμίδες εκπαίδευσης διατυ-πώνεται ήδη στο Πδ του 1836 για τασχολεία μέσης εκπαίδευσης (ελληνικόσχολείο και γυμνάσιο) όπου αναφέρεται ότισκοπός του γυμνασίου είναι laquoκυρίως ηπροπαρασκευή των μαθητών όσοι που θαμέλλουν να σπουδάσωσιν ανωτέραςεπιστήμας εις το Πανεπιστήμιονraquo Η ίδιααντίληψη θα διατυπωθεί και στα νομοσχέδιατου θεοτόκη το 1889 laquoτο κυριότερον αίτιονκαι η ρίζα των εν τη ανωτάτη παιδεία νοση-μάτων είνε η εν τη μέση ελλιπής παρασκευήτης hellipνεότητοςraquo τον όρο θεραπαινίδαπρωτοχρησιμοποίησε σε μία ρητορικήερώτησή του ο αθανάσιος ευταξίας το 1900laquoΠού του πεπολιτιμένου κόσμου ηκούσθητην σήμερον δημοτική εκπαίδευσις μετα-βαλλόμενη εις απλήν θεραπαινίδα της μέσηςεκπαιδεύσεως και προσαρμοζόμενη προςμόνας τας ανάγκας ταύτηςraquoμε βάση τα παραπάνω διαμορφώθηκε ηδομή και η διάρθρωση του ελληνικού εκπαι-δευτικού συστήματος και ιδιαίτερα η σχέσητης μέσης εκπαίδευσης με το πανεπιστήμιομε τη σταδιακή μεταφορά των διαδικασιώνκοινωνικής αναπαραγωγής από τους εξω-εκπαιδευτικούς μηχανισμούς στο ίδιο τοσχολείο με στόχο την αντιστοίχηση τηςεκπαιδευτικής με την κοινωνική πυραμίδααυτή η ιδεολογικοπολιτική και κοινωνικήστόχευση δεν ανιχνεύεται πίσω από τιςγραμμές των τεκμηρίων που παρουσιάσαμεmiddot

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ68

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

διατυπώνεται καθαρά μέσα σrsquo αυτές ήδηαπό τα τέλη του 19ου αιώνα Έτσι στανομοσχέδια του ευταξία το 1899 αναφέ-ρεται ότι το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπεινα μεταρρυθμισθεί έτσι ώστε να παρέχειlaquoεις έκαστην κοινωνικήν τάξιν όσω τοδυνατόν τελειωτέραν την εις αυτήναναγκαιούσαν μόρφωσινraquo δεκατέσσεραχρόνια αργότερα στα νομοσχέδια του 1913διατυπώνεται ο ίδιος στόχος laquoεν μεν τωαστικώ σχολείω τω προοριζομένω δια τηνμέσην αστικήν τάξιν η φοίτησις είναιτριετής εν δε τω γυμνασίω τω προοριζο-μένω δια την ανωτέραν τετραετήςhellipraquo απότο πανεπιστήμιο ο νομοθέτης του 1913θέλει να αποφοιτούν laquoοι ανήκοντες εις τηνδιευθύνουσαν εν τη κοινωνία τάξινraquoδεκαεπτά χρόνια αργότερα το 1929 ονομοθέτης της ύστερης βενιζελικήςπεριόδου (1928-1932) θα θέσει φραγμούςγια τη φοίτηση στο Πανεπιστήμιο στοοποίο θέλει να φθάνουν laquoοι έχοντες τοχάρισμαraquo το 1964 οι χαρισματικοί του1930 θα βαφτισθούν laquoάριστοιraquo με τη λογικήτου φιλελεύθερου διανοούμενου ευάγ-

γελου Παπανούτσου το νέο στοιχείο στηφιλελεύθερη προσέγγιση του 1964 είναι τοιδεολόγημα της ισότητας των ευκαιριώνlaquoΟ θεσμός [της δωρεάν παιδείας] είναιαπόρροια της πεποιθήσεως ότι θεμέλιον καιεγγύησις της αληθούς δημοκρατίας είναι ηισότης όλων αδιακρίτως των πολιτών ειςτην κτήσιν των αγαθών της παιδείαςχειρότερη μορφή κοινωνικής ανισότητοςδεν υπάρχει από το καθεστώς η παιδεία ναείναι προνόμιο των ευπορούντωνraquoκατά τις δεκαετίες που θα ακολουθήσουν ησχέση ανάμεσα στο λύκειο και το πανεπι-στήμιο θα μετατραπεί σε μια σχέση laquoστενώνδεσμώνraquo ενώ ο περιορισμένος αριθμόςθέσεων στα αει και ατει και οι αυστηρέςεξετάσεις θα οδηγήσουν στην ενίσχυση τηςπαραπαιδείας τη φοιτητική μετανάστευσηκαι την απώλεια του μορφωτικού ρόλου τουλυκείου Η απαλλαγή απrsquo αυτά τα laquoδεσμάraquoδεν φαίνεται στον ορίζοντα αν αυτό τοσυνέδριο συμβάλει στην κατάργηση ή τηνάμβλυνσή τους θα έχει προσφέρει πολλά καιστην ελληνική εκπαίδευση και στην ελλη-νική κοινωνία γενικότερα

Βιβλιογραφικές Αναφορέςδερτιλής γ αθήνα 2005 Ιστορία του ελληνικού κράτους 1830-1920 εθνική τράπεζα γ΄ έκδοση

κασσωτάκης μ βουλιούρη- Παπαγγελή α αθήνα 1996 Η πρόσβαση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευσηιστορική αναδρομή προβλήματα προοπτικές γρηγόρης

δημαράς α Πάτρα 6-8 Οκτωβρίου 2006 Το Πανεπιστήμιο και οι θεραπαινίδες του Πρακτικά 4ου Διεθνούς ΣυνεδρίουΙστορίας Εκπαίδευσης laquoΙστορία της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσηςraquo

μυλωνάς θ αθήνα 1998 Κοινωνιολογία της ελληνικής εκπαίδευσης Συμβολές Gutenberg

μπουζάκης Σ αθήνα 2002 Εκπαιδευτικές Μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα Gutenberg

μπουζάκης σ αθήνα 2002 Η Πανεπιστημιακή εκπαίδευση στην Ελλάδα Τεκμήρια Ιστορίας τ α΄1836-1925 τ β΄1926-2005 Gutenberg

Παπαδάκης ν αθήνα 2004 Η παλίμψηστη εξουσία Κράτος πανεπιστήμιο και εκπαιδευτική πολιτική Gutenberg

τσουκαλάς Κ αθήνα 1982 Εξάρτηση και αναπαραγωγή Ο κοινωνικός ρόλος των εκπαιδευτικών μηχανισμών στηνΕλλάδα (1830-1922) θεμέλιο

Παπαγγελή-βουλιούρη Δ αθήνα 1990 Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και κλειστός αριθμός εισακτέων(διδακτορική διατριβή)

Πανταζίδης ι αθήνα 1889 Χρονικόν της πρώτης πεντηκονταετίας του ελληνικού Πανεπιστημίου

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 69

Η ολοκλήρωσητων ομιλιών τηςδιημερίδας επιτάσ-σει την ανακεφα-λαίωση των συμ-περασμάτων τηνπερίληψη των επι-μέρους θεμάτωνπου προκύπτουν

και ακολούθως τις εισηγήσεις για δράση τογενικό συμπέρασμα είναι ότι το υφιστάμενο σύ-στημα εισδοχής στα Πανεπιστήμια δεν λαμβάνειυπόψη τις κοινωνικο-οικονομικές παραμέτρουςμε αποτέλεσμα να υπάρχουν προνομιούχοι καιμη υποψήφιοι είναι ανάγκη να δημιουργηθείένα νέο σύστημα εισδοχής το οποίο θα πρέπεινα έχει και κοινωνική συνοχή τα σημαντικότερασημεία τα οποία θα πρέπει να τύχουν περαιτέρωδιερεύνησης και μελέτης είναι τα εξήςbull μπορεί ο βαθμός του σχολείου να αποτελεί

το βασικό κριτήριο εισδοχής στα Πανεπι-στήμια αν ναι να μελετηθεί αν είναι αξιο-κρατικό και αξιόπιστο κριτήριο

bull το σημερινό σύστημα θεωρείται αδιάβλητοείναι όμως αξιοκρατικό αν όχι να μελετηθείπώς μπορεί να καταστεί και τα δύο

bull θέλουμε το σύστημα εισδοχής με μία εξέ-ταση ή εκείνο της συνεχούς αξιολόγησης

bull θα λυθεί το πρόβλημα στο πανεπιστημιακόή στο σχολικό επίπεδο αν η λύση τοποθε-τηθεί στο σχολείο τι γίνεται με την ποιότητατου εκπαιδευτικού συστήματος

bull Έχουμε ένα σύστημα που αξιολογεί τη μη-χανική γνώση (παπαγαλία) ενώ θέλουμεένα σύστημα που να αξιολογεί την κριτικήσκέψη και τη δημιουργικότητα

bull είναι δυνατόν να διαιωνίζεται το φροντι-στήριο ως μέρος του συστήματος πρόσβα-

σης γιατί άλλες χώρες καταφέρνουν ναμην έχουν φροντιστήρια

bull Οι εκπαιδευτικοί συμμετέχουν στην παιδείακαι στην παραπαιδεία για να καταπολεμηθείη παραπαιδεία οι εκπαιδευτικοί θα πρέπειτύχουν μετεκπαίδευσης για να αντιμετω-πίσουν τις νέες προκλήσεις

bull Προκύπτει ανάγκη δημιουργίας ενός κέντρουΈρευνας και αξιολόγησης θα πρέπει νααναλυθούν λεπτομερώς οι ανάγκες ώστενα γίνει η σωστή μελέτη ίδρυσης και ναπροσδιοριστεί το προφίλ και το έργο του

bull Προκύπτει ανάγκη αναβάθμισης του λυκείουγια να αναβαθμιστεί όμως το λύκειο θα χρει-αστεί να επανακτήσει την αξιοπιστία του καινα επαναπροσδιορίσει τους στόχους του

bull χρειάζεται εθνικός σχεδιασμός της ανώτερηςεκπαίδευσης κάτι που απαιτεί προγραμ-ματισμό ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνοςαποτυχίας

bull κρίνεται αναγκαία η επένδυση σε επιπρό-σθετα μαθήματα πρέπει όμως να αναλυθείτο κόστος και το όφελος που θα προκύψειαπό αυτά

bull διαπιστώνεται ότι η σχολική μονάδα χρήζειαυτονόμησης ώστε να αποκτήσει την απα-ραίτητη διοικητική και άλλη ευελιξία

bull Η ποιότητα στην πρόσληψη και την με-τεκπαίδευση του προσωπικού καθώς καιη δια βίου επαγγελματική ανάπτυξη είναιαπαραίτητες για ένα αποτελεσματικό σχο-λικό σύστημα (continuous professional de-velopment)

bull επείγει να εντοπιστούν τα αρνητικά ση-μεία του υφιστάμενου συστήματος έτσιώστε να προσδιοριστούν οι αναγκαίεςδιαγνώσεις και να προδιαγραφούν οικατάλληλες θεραπείες

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Συμπεράσματα και εισηγήσεις του Δρ Ανδρέα Μαλούππα

Διευθυντή Διοίκησης και Οικονομικών του ΤΕΠΑΚ

70

δοξιών ενός νέου ανθρώπου αλλά συνάμα καιτον laquoμπαμπούλαraquo μιας ενδεχόμενης αποτυχίαςκαι απότομης προσγείωσης του νέου σε έναθολό και αβέβαιο μέλλονυπάρχει ουσιαστικός λόγος υπάρχει όντωςπαιδαγωγική αξία πίσω από όλα αυτά ήδιασύνδεση με την αρχή εμπέδωσης της αξιο-κρατίας που είμαι σίγουρος ότι όλοι υποστη-ρίζουμε ή της επιβράβευσης και αν ναι τότεγιατί καταργήσαμε σε όλα τα προγενέστεραστάδια της εκπαίδευσης οποιαδήποτε μορφήυγιούς ανταγωνισμού και σύγκρισης τηςεπίδοσης των νέων υπάρχει κανένα μοντέλοπου να λέει ότι οι νέοι θα πρέπει να καταφεύ-γουν με ή χωρίς τη θέλησή τους στην παρα-παιδεία των φροντιστηρίων και στηνεκμετάλλευση επιτηδείων που θεωρούν ότι ηγνώση μεταμοσχεύεται Ή ότι οι γονείς θαπρέπει να θυσιάζουν την ισορροπία μιας αρμο-νικής οικογενειακής ζωής στην αβέβαιη καιαπό παιδαγωγικής άποψης αχρείαστη επιδίωξημιας λύσης με εφήμερα δεκανίκια αυτά όλα είναι ουσιαστικά ερωτήματα σταοποία καλούμαστε να απαντήσουμε για ναπείσουμε την κοινωνία που μας παρακολουθείμε πραγματική αγωνία μια κοινωνία πουκάποτε σε ακόμη πιο δύσκολους καιρούς μεανάγκη για περισσότερα εργατικά χέρια υιοθέ-τησε πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκατόπιν συστήματος εξετάσεων κάποτε οκόσμος έδινε εισιτήριες εξετάσεις για να μπειακόμη και στο γυμνάσιο Πέρα από μια στοι-χειώδη προετοιμασία και σύνοψη τωνγνώσεων που είχε αποκομίσει προηγουμένωςμικρό ήταν το όφελος από αυτό το σύστημαεισδοχής υπήρχε μόνο κάποια διασφάλιση ότιο νέος μαθητής θα μπορούσε να ανταποκριθείστην παρακολούθηση των επιπέδων της διδα-κτικής ύλης του γυμνασίου κάτι ανάλογο θα πρέπει να ισχύει και για τοσύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση Ένα κατώφλι γνώσεων αλλά κυρίωςνοοτροπίας ως εχέγγυο ότι ο εισερχόμενος

φοιτητής θα μπορέσει να προχωρήσει με τιςσπουδές του στο Πανεπιστήμιο αποτελείόμως το κατώφλι αυτό ένα τόσο χρήσιμοασφαλή δείκτη ώστε η κοινωνία να θυσιάζεισε αντιστάθμιση τόσα πολλά Οικονομικούςπόρους πολύτιμους για την οικογένειαάσκηση παιγνίδι υγεία και ελεύθερη σκέψημη εγκλωβισμένη σε μηχανιστικές διεργασίεςαπομνημόνευσηςΗ διακύμανση του δείκτη αυτού είναι τόσομεγάλη και ο χώρος της εκπαιδευτικής διερ-γασίας τόσο πολυπαραμετρικός ώστε οποι-οδήποτε μοντέλο ανταποκρίνεται στηνπεριγραφή των δεδομένων και φαίνεται ναδουλεύει καλά ακριβώς εδώ εντοπίζεται τοπρόβλημα μήπως τελικά η διαδικασίαπρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηείναι μια διαδικασία όπου οι καλοί μαθητέςούτως ή άλλως πετυχαίνουν και οι πιοαδύνατοι αυτοί για τους οποίους ουσιαστικάφτιάχτηκε το σύστημα πρόσβασηςυπόκεινται σε μια λίγο πολύ τυχαία διαδι-κασία θέτω αυτό το ερώτημα όχι για ναδώσουμε μία βιαστική απάντηση αλλάκυρίως για να προβληματίσω και αν στηνπερίπτωση των συμβατικών Πανεπιστημίωνεξετάζουμε κυρίως τις γνώσεις νεαρώνατόμων που μπορεί για οποιοδήποτε λόγο ναμην αποδώσουν καλά στις μελλοντικέςσπουδές τους πως μπορούμε να εφαρμό-σουμε το ίδιο σύστημα για ενήλικες εργαζό-μενους σε ένα μη συμβατικό Πανεπιστήμιοόπως είναι το ανοικτό Πανεπιστήμιο ας μηνξεχνούμε ότι οι υποψήφιοι σε ένα ανοικτόΠανεπιστήμιο εξαιρετικά πολυάριθμοι πέρααπό τα ακαδημαϊκά τους προσόντα τίτλουςκαι πιστοποιητικά καταθέτουν εμπειρία ζωήςαπό την άσκηση των καθημερινών τους καθη-κόντων και την αντιμετώπιση των προβλη-μάτων δυναμικά αναπτυσσόμενωνοργανισμών δημόσιων ή ιδιωτικών μιλάμεγια την δια βίου μάθηση την οποία όλοιεπικροτούμε και για την αύξηση της παραγω-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ6

Π Ρ Ο κ λ Η σ ε ι σ κ α ι Π Ρ Ο Ο Π τ ι κ ε σ

γικότητας ζωτικών τομέων της οικονομίας καιτης κοινωνίας μας αλλά και για την αναβάθ-μιση των επιστημών και τον υγιή εκσυγχρο-νισμό των κρατών μας στα πλαίσια τουπαγκόσμιου γίγνεσθαιΌπως γνωρίζετε στο ανοικτό Πανεπιστήμιοκύπρου δεν υιοθετήσαμε σύστημα πρόσβασηςπου βασίζεται σε ενιαίες ή άλλες εξετάσειςμακάρι να μπορούσαμε να δεχόμαστε όλουςτους υποψήφιους που διαθέτουν τα απαραίτητατυπικά προσόντα Προς τα εκεί θα θέλαμε ναπροχωρήσουμεmiddot επί του παρόντος είναι ακόμηδύσκολο κάποτε όμως θα γίνει αυτό βέβαιαδεν σημαίνει ότι όποιος τυγχάνει εισδοχής θαπαίρνει και το σχετικό τίτλο σπουδών χρει-άζεται σκληρή δουλειά από τους φοιτούντεςποιότητα σπουδών αυστηρή αξιολόγηση καιόλα τα άλλα στοιχεία που χαρακτηρίζουν μιααναγνωρισμένη εκπαιδευτική διεργασία Ούτε και εφαρμόζουμε στο ανοικτό Πανεπι-στήμιο κύπρου τυχαία διαδικασία κλήρωσηςαλλά ένα ορθολογικό σύστημα μοριοδότησηςαδιάβλητο με αλγόριθμους επιλεξιμότητας πουδιαμορφώνονται εκ των προτέρων Οι ενδιαφε-ρόμενοι συμπληρώνουν τα στοιχεία τους κατα-τάσσονται και οι επικρατέστεροι εισάγονταιστο Πανεπιστήμιο με βάση τις διαθέσιμεςθέσεις Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της ανοι-κτής εκπαίδευσης είναι η εξ υπαρχής στοχο-θεσία των προσφερόμενων προγραμμάτων ταοποία συνάδουν με τις ανάγκες της οικονομίαςκαι την επιθυμία των πολιτώνμπορεί κανείς να εισηγηθεί και άλλα συστή-ματα πρόσβασης τα οποία να στηρίζονται σεδείκτες δυνατοτήτων γνωστικής ανάπτυξηςδιάφορα διεθνή πιστοποιητικά άλλους δείκτεςκαι προσόντα αποκομισθείσες γνώσεις καθώςκαι εξετάσεις παρόμοιες με αυτές που διενερ-γούνται σήμερα μπορούμε ακόμη να προτεί-νουμε ένα σύστημα ανοικτής εισδοχής όπουόλοι οι υποψήφιοι με κάποιες προϋποθέσειςτυγχάνουν εισδοχής στη σχολή επιλογής τουςmiddotστη συνέχεια παίρνουν κατά το πρώτο έτος

εισαγωγικά μαθήματα των κλάδων που καλύ-πτει η σχολή και ανάλογα με την απόδοση τιςεπιθυμίες τους και τη διαθεσιμότητα θέσεωνεντάσσονται στα ανάλογα τμήματα σε ένατέτοιο σύστημα δεν υπάρχει σχεδόν καθόλουτυχαιότητα στην κατανομή των φοιτητών σεκλάδους όπως συμβαίνει με τους αλγόριθμουςτου υφιστάμενου συστήματος επιπρόσθεταέτσι δίνεται η δυνατότητα και για σπουδέςμονοετούς διετούς ή τριετούς διάρκειας σετεχνικά επαγγέλματα αν επιλέξουμε όμως κάποιο σύστημα πουαπαιτεί αξιολόγηση και δεν επιτρέπει την ελεύ-θερη πρόσβαση θα πρέπει αυτό να τηρεί τιςακόλουθες προϋποθέσεις(α) να είναι αδιάβλητο και δίκαιο προς τους

αιτητές και να μην κάνει ατομικές διακρί-σεις τηρώντας τα τεθέντα κριτήρια επιλε-ξιμότητας

(β) να λαμβάνει υπόψη την προσέγγιση και τηφιλοσοφία που θέλουμε να προσδώσουμεστην παιδεία μας σε όλα τα στάδια τηςεκπαίδευσης

(γ) να επιτρέπει την πρόσβαση στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση σε όσο το δυνατόνπερισσότερα άτομα και ομάδες πληθυσμού

(δ) να συνάδει πλήρως με τη στοχοθεσία τωνπρογραμμάτων σπουδών

αδιαμφισβήτητα η ποιότητα της παιδείας καιτης εκπαίδευσης εντάσσεται σε ένα ενιαίοπαγκόσμιο σύστημα αξιών το οποίο δενμπορεί να μελετάται αποσπασματικά ξεχω-ριστά από χώρα σε χώρα και ανεξαρτήτωςμεθοδολογίας Περίτρανο παράδειγμα στιςμέρες μας αποτελεί η διεθνής οικονομικήκρίση η οποία μέσα από μια παγκοσμιοποι-ημένη οικονομία έφερε πολλές χώρες σταπρόθυρα άκρατης φτώχειας και οικονομικήςχρεοκοπίας Όλοι σήμερα ειδικοί και μη παρα-δέχονται ότι το άκρατο κέρδος και η πλεονεξίασε συνάρτηση με την ανοικτή φύση του συστή-ματος έφεραν την κρίση από την οποία μόνομε σωστό προγραμματισμό και στρατηγικές

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 7

επιλογές επένδυσης στην παιδεία την έρευνακαι την καινοτομία θα μπορέσουμε να ανανή-ψουμε το δυστυχές είναι ότι καθυστερήσαμεσημαντικά ακόμη και η μικρή κύπρος πουόφειλε να είναι ευέλικτη σε δυναμικές αλλαγέςκαθυστέρησε να πάρει δραστικά μέτρα τελειώνοντας θα ήθελα να συγχαρώ τουςοργανωτές και ομιλητές της διημερίδας για τηνεξαιρετική δουλειά που επιτελούν ο καθέναςστον τομέα του και για την ευαισθησία πουεπιδεικνύουν για ένα τόσο σημαντικό θέμα Ησυμμετοχή όλων εκφράζει την αγωνία μας στοχώρο της παιδείας και την ετοιμότητα ναδράσουμε ώστε να αντιμετωπιστούν ουσια-στικά οι προκλήσεις που επισωρεύθηκαν στοντομέα της ανώτατης εκπαίδευσης αςενώσουμε λοιπόν τις δυνάμεις μας για καθαρέςλύσεις στον τομέα της πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση

Χαιρετισμόςτου Προέδρου της ΚοινοβουλευτικήςΕπιτροπής Παιδείαςκ Νίκου Τορναρίτη

Ο διάλογος γιατους τρόπους καιτις διαδικασίεςπρόσβασης στηντριτοβάθμια εκ-παίδευση είναιζωηρός σήμερα σεόλα τα κράτη-μέλη της ευρω-

παϊκής Ένωσης βασικός σκοπός της συζή-τησης αυτής είναι η εξεύρεση ενός πιοδίκαιου αξιόπιστου και αποτελεσματικούτρόπου επιλογής των φοιτητών και κατανομήςτους στις διάφορες σχολές ούτως ώστε ναικανοποιούνται οι ανάγκες της κοινωνίαςτης γνώσης για ένα ευέλικτο επιστημονικόδυναμικό για ποιότητα και αριστεία στηντριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά και για αύξηση

του αριθμού σπουδαστών Η συζήτηση αυτή στην κύπρο -αλλά καιστην ελλάδα- αποκτά ιδιαίτερο χαρακτήραλόγω του μεγάλου μόχθου που καταβάλ-λουν τα παιδιά μας στις τελευταίες τάξειςτου λυκείου για μια θέση στα πανεπιστήμιαφροντιστήρια άγχος χρήμα και κόποςεπιβαρύνουν τους νέους μας και τηνπροσπάθειά τους να σπουδάσουν συχνά οισυνθήκες δυσχεραίνουν την υγεία τους καιεπιβαρύνουν την προσπάθεια γιαολόπλευρη μόρφωση αλλά και τον προϋπο-λογισμό της οικογένειας με τρόπο δυσβά-στακτο για μεγάλο αριθμό νοικοκυριώνεπιπρόσθετα μέσα από το υφιστάμενοσύστημα εισδοχής στα Πανεπιστήμια έναμεγάλο ποσοστό των νέων μας καταλήγει σεκλάδους που δεν ταυτίζονται με τις προτε-ραιότητες και τις επιλογές τους το συμβούλιο της ευρώπης συστήνει σεκάθε κράτος-μέλος να αναζητήσει τηνεπίτευξη των πιο κάτω στόχων σχετικά μετην πρόσβαση (συμβούλιο της ευρώπηςεπιτροπή υπουργών σύσταση-RECOM-MENDATION No R (98) 3 για τηνΠρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση -17 μαρτίου 1998) α Όλοι όσοι είναι ικανοί και επιθυμούν να

συμμετάσχουν στην ανώτατη εκπαί-δευση θα πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίεςνα το πράξουν

β Ο πληθυσμός της ανώτατης εκπαίδευσηςως σύνολο πρέπει να αντανακλά τονπολιτισμικό πλούτο που έχει η μεταβαλ-λόμενη κοινωνία κάθε κράτους-μέλουςκαι να προκύπτει από την πρόοδο στησχολική και προσχολική εκπαίδευσησυνεχίζοντας ταυτόχρονα να υποδέχεταιφοιτητές από άλλα μέρη της ευρώπης καιτου κόσμου

γ το σύστημα εισδοχής και το μαθησιακόπεριβάλλον στην ανώτατη εκπαίδευσηοφείλουν να παρέχουν ίσες ευκαιρίες σε

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ8

Π Ρ Ο κ λ Η σ ε ι σ κ α ι Π Ρ Ο Ο Π τ ι κ ε σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 9

όλα τα άτομα και τις κοινωνικές ομάδες δ Οι προσπάθειες να διατηρηθεί και να

ανεβεί η ποιότητα στην ανώτατη εκπαί-δευση πρέπει να περιλαμβάνουν τοκριτήριο της αποτελεσματικής πρόσβασηςγια όλες τις κοινωνικές ομάδες καθώς καιτο κριτήριο της αριστείας στη διδασκαλίακαι την έρευνα

μέσα από αυτό το σκηνικό και μέσα από τοδιάλογο όλων των ενδιαφερομένωνμπορούμε να εντοπίσουμε τα προβλήματααλλά και τις αρχές που θα πρέπει να τηρη-θούν για να καταλήξουμε σε ένα σύστημαπρόσβασης που θα ικανοποιεί τις απαιτήσειςτης εκπαίδευσης σε μια δημοκρατικήκοινωνία ένα σύστημα πουbull θα επιτρέπει την πρόσβαση σε όσο το

δυνατόν περισσότερους νέους αλλά καιστους επανερχόμενους στο χώρο τωνσπουδών

bull θα ενισχύει την ποιότητα της μόρφωσηςπου παίρνουν τα παιδιά στο σχολείο

bull δεν θα στηρίζεται σε μια και μόνοεξέταση

bull θα αναβαθμίζει το σχολείο και τησχολική ζωή

bull θα προσβλέπει στην αριστεία χωρίς ναμεγεθύνει την κοινωνική αδικία

bull θα υποστηρίζει οικονομικά και μορφω-τικά όσους έχουν ανάγκη

bull θα επιτρέπει σε όλους να ικανοποιήσουντις φιλοδοξίες τους σε μια κοινωνίασυνεκτική προνοητική και ποιοτικάαναβαθμισμένη

είναι σημαντικό ότι ο διάλογος έχει αρχίσειτα κριτήρια είναι δεδομένα και οι αρχέςπαραδεκτές από όλους σήμερα περισσότεροαπό ποτέ χρειάζονται θαρραλέες τομές καιαποφάσεις για να επιτύχουμε την αλλαγήτου συστήματος με τρόπο που να πληροίόλα τα πιο πάνω Όσοι νοιαζόμαστε για τηνπαιδεία πρέπει να εργαστούμε συστηματικάχωρίς φειδώ κόπων και εργασίας για να

επιτύχουμε το καλύτερο για τα παιδιά μαςκαι την κοινωνία μια κοινωνία που θαπαρέχει κίνητρα και εφόδια στον καθένα νασπουδάζει και να εργάζεται να επιτυγχάνειτους στόχους του και να συμβάλλει στηνεπιτυχία των συλλογικών στόχων της κοινω-νίας μας

Χαιρετισμόςτου Υπουργού Παιδείας και ΠολιτισμούΚαθηγητή Αντρέα Δημητρίου

είναι με ιδιαίτερηχαρά που βρίσκο-μαι σήμερα μαζίσας για να κηρύ-ξω την έναρξητων εργασιών τηςδιημερίδας πουδιοργανώνει τοτεΠακ με θέμα

laquoΗ Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσητης κύπρου Προκλήσεις και Προοπτικέςraquoμε την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να συγχαρώθερμά τόσο την Πρόεδρο της διοικούσαςεπιτροπής του τεΠακ καθηγήτρια ελπίδακεραυνού όσο και τους συντελεστές της εκ-δήλωσης και να ευχαριστήσω τους εκλεκτούςεισηγητές για την πολύτιμη συνεισφορά τουςαναμφίβολα τέτοιες δραστηριότητες είναισημαντικές γιατί συνεισφέρουν ουσιαστικάστο δημόσιο διάλογο για το μέλλον της τρι-τοβάθμιας εκπαίδευσης στην κύπρο

φίλες και φίλοι

για την παρούσα κυβέρνηση η παιδείααποτελεί την καλύτερη επένδυση για τηνκοινωνική την οικονομική την πνευματικήκαι την πολιτιστική ανάπτυξη και πρόοδοτης κοινωνίας αποτελεί βασικό κοινωνικόαγαθό το οποίο πρέπει να διασφαλίζεται μετην παροχή δωρεάν και υψηλής ποιότητας

εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες του εκπαι-δευτικού συστήματος από το νηπιαγωγείομέχρι το πανεπιστήμιο Όλες οι ενέργειες καιοι προσπάθειές μας στα πλαίσια της εκπαι-δευτικής μεταρρύθμισης έχουν ένα καιμοναδικό στόχο κανένας νέος να μη μένειαμόρφωτος αυτό μπορεί να διασφαλιστείμόνο με την παροχή ίσων ευκαιριών σεόλους τους νέους και ειδικότερα με τηνεξίσωση των δυνατοτήτων επιτυχίας τουςαπορρίπτοντας πολιτικές που στοχεύουνστην προσαρμογή ή ακόμη χειρότερα στηνυποταγή της εκπαίδευσης στις ανάγκες τηςαγοράς εργασίας παρακολουθούμε και κατα-γράφουμε με σοβαρό προβληματισμό καιέντονες επιφυλάξεις όλες εκείνες τις τάσειςσε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο πουδυστυχώς κινούνται προς αυτή την κατεύ-θυνση την κατεύθυνση της όλο και μεγαλύ-τερης εξάρτησης της τριτοβάθμιας κυρίωςεκπαίδευσης από την οικονομία της αγοράςΈνα γεγονός που αναιρεί την αρχή ότι ηεκπαίδευση αποτελεί δημόσιο αγαθό καιδημόσια ευθύνη Παράλληλα όμως ωςκυβέρνηση αναγνωρίζουμε και τα θετικάστοιχεία το ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίουγια την εκπαίδευση και προσπαθούμε μέσααπό την πολιτική μας να αξιοποιήσουμε τιςδυνατότητες που παρέχει η ένταξή μας στηνευρωπαϊκή Ένωση για το καλό τηςκυπριακής εκπαίδευσης αναγνωρίζοντας τορόλο της παιδείας στην οικονομικήανάπτυξη και την ευημερία δίνουμε έμφασηστη διαμόρφωση ενεργών και κοινωνικάευαίσθητων πολιτών ενισχύοντας τουςδημόσιους φορείς παιδείας και ταυτόχρονααφήνοντας χώρο για ανάπτυξη δημιουρ-γικών πρωτοβουλιών και από τους πολίτεςαπό την ημέρα της ανάληψης των καθη-κόντων μας ως νέας κυβέρνησης μέχρισήμερα έχουν προωθηθεί πολλά θέματαστον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςτέτοια ζητήματα ήταν η απόφαση για ίδρυση

ιατρικής σχολής από το Πανεπιστήμιοκύπρου η αύξηση του αριθμού των νεοεισερ-χόμενων φοιτητών σε υφιστάμενες σχολέςτων δημόσιων πανεπιστημίων η δημιουργίανέων προπτυχιακών προγραμμάτων η κατά-θεση πρότασης για ίδρυση σχολής καλώντεχνών και δραματικής σχολής η έναρξη τουδιαλόγου με τα ιδιωτικά πανεπιστήμια για τημετεξέλιξή τους σε μη κερδοσκοπικούς οργα-νισμούς και την υιοθέτηση εκ μέρους τουςρυθμίσεων που θα διασφαλίζουν αποτελε-σματικότερα την ευθύνη τους έναντι τηςδημόσιας αποστολής τους και η έγκριση γιαπρώτη φορά στα χρονικά της κυπριακήςδημοκρατίας ενός πακέτου στοχευμένωνμέτρων στήριξης των φοιτητών που αντιμε-τωπίζουν σοβαρά κοινωνικοοικονομικάπροβλήματα συνολικού ύψους 12000000ευρώ στόχος όλων των ενεργειών μας είναινα αλλάξουμε τις υφιστάμενες συνθήκεςώστε να καταστεί εφικτή η υλοποίηση τουεθνικού μας στόχου για μετατροπή τηςκύπρου σε ένα ποιοτικό περιφερειακό κέντροτριτοβάθμιας εκπαίδευσηςσίγουρα ο διάλογος για το σύστημαπρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηείναι χρήσιμος Όπως όλοι γνωρίζετε απότο 2006 που καθιερώθηκαν οι Παγκύπριεςεξετάσεις το σύστημα πρόσβασης σταπανεπιστήμια και τις ανώτερες σχολές στηνκύπρο έχει αποδειχτεί ότι αποτελεί έναναξιόπιστο και αδιάβλητο θεσμό ο οποίοςτυγχάνει μιας σχεδόν καθολικής κοινωνικήςαποδοχής Οι ενδεχόμενες αδυναμίες τιςοποίες ως υπουργείο Παιδείας αναγνωρί-ζουμε θα επιλυθούν οριστικά αφενός με τηναύξηση των θέσεων στα υφιστάμεναπρογράμματα και αφετέρου με την αύξησητων προσφερόμενων προγραμμάτωνσπουδών και αυτό γιατί όσο οι προσφερό-μενες θέσεις είναι λιγότερες από τη ζήτησηοι αλλαγές στο σύστημα πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση δεν θα εκμηδενί-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ10

Π Ρ Ο κ λ Η σ ε ι σ κ α ι Π Ρ Ο Ο Π τ ι κ ε σ

σουν τις αδυναμίες και σίγουρα δεν θαεπιλύσουν ουσιαστικά προβλήματα τουεκπαιδευτικού μας συστήματος όπως ηπαραπαιδεία και η μετατροπή του λυκείουσε προθάλαμο των πανεπιστημίωνΟι Παγκύπριες εξετάσεις χρησιμοποιούνταιγια κατάταξη των υποψήφιων επειδή οιδιαθέσιμες θέσεις είναι λιγότερες από τιςζητούμενες Πρέπει συνεπώς να αυξήσουμετις προσφερόμενες θέσεις επίσης θα πρέπειμέσα από τις πολιτικές που εφαρμόζουμε ναεπιδιώκουμε τη δημιουργία ενός σχολείουπου θα καλλιεργεί στους μαθητές τις ικανό-

τητες που χρειάζονται ώστε εάν το επιθυ-μούν να έχουν τη δυνατότητα να σπουδά-σουν μέσα από την προοδευτική αύξησητων θέσεων στα ανώτερα και ανώτατα εκπαι-δευτικά ιδρύματα θα πρέπει να καταστή-σουμε την κύπρο μια χώρα αυτοδύναμη σεπροπτυχιακά προγράμματα σπουδών ώστεμέσω της ελεύθερης πρόσβασης κάθεκύπριος νέος να μπορεί να σπουδάσει αυτόπου θέλει στον τόπο τουμε αυτές τις σκέψεις κηρύσσω την έναρξητης διημερίδας και εύχομαι σε όλους μιαγόνιμη και παραγωγική παρουσία

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 11

Από αριστερά προς τα δεξιά Πρόεδρος Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΠΑΚ Καθ ΕλπίδαΚεραυνού-Παπαηλίου Πρόεδρος του Συμβουλίου Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας

Εκπαίδευσης (ΣΠΔΕ) Καθ Γιώργος Μπαμπινιώτης

Από αριστερά προς τα δεξιά Πρύτανης Πανεπιστημίου Κύπρου Καθ Στάυρος ΖένιοςΠρόεδρος Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΠΑΚ Καθ Ελπίδα Κεραυνού-Παπαηλίου

ε ν δ ε ι κ τ Η σ12

τον τελευταίοχρόνο στο πλαί-σιο της εκπαιδευ-τικής μεταρρύθ-μισης και σεσυμφωνία με τιςπροτάσεις πουείχε καταθέσει ηεπιτροπή ειδι-

κών για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση τοναύγουστο του 2004 γίνεται μια μεγάλη προ-σπάθεια αναμόρφωσης του περιεχομένουτων αναλυτικών προγραμμάτων της δευτε-ροβάθμιας εκπαίδευσης των εκπαιδευτικώνπροσεγγίσεων και των μεθόδων διδασκαλίαςκαι μάθησης αυτή η προσπάθεια θα οδηγή-σει αλυσιδωτά στην αναβάθμιση του απο-λυτηρίου λυκείου του οποίου η αξία η αξιο-πιστία και το κύρος εξαρτώνται από τοπεριεχόμενο της μάθησης και των εκπαιδευ-τικών προσεγγίσεων ndash συμπεριλαμβανομέ-νης της αξιολόγησης των μαθητών σε σχέσημε την επίτευξη των μαθησιακών αποτελε-σμάτων το απολυτήριο όπως και κάθε προ-σόν στο οποίο οδηγεί μια διεργασία μάθη-σης καταγράφει βαθμολογικά τααποτελέσματα της μάθησης Ένα βασικόερώτημα από το οποίο κρίνεται η αξία τουαπολυτηρίου είναι αν η καταγραφή των απο-τελεσμάτων αυτών είναι αξιόπιστη αν δη-λαδή ανταποκρίνεται στην πραγματικότηταΠέραν αυτού η αξία ενός τέτοιου προσόντοςείναι συνάρτηση των προσβάσεων που πα-ρέχει για περαιτέρω εκπαίδευση καιή στο

χώρο εργασίαςγια να οδηγήσει σε ανασυγκρότηση καιεκσυγχρονισμό του περιεχομένου τηςμάθησης σε δευτεροβάθμιο επίπεδο ndash και κατrsquoεπέκταση στην ουσιαστική αναβάθμιση τηςπαιδείας στο επίπεδο αυτό η αναθεώρησητων αναλυτικών προγραμμάτων πρέπει ναείναι διαμορφωτική και καινοτόμα με άλλαλόγια δεν αρκεί να περιοριστεί στην αναβάθ-μιση του περιεχομένου των υφιστάμενωνμαθημάτων αλλά πρέπει να προχωρήσει καισε δομικές αλλαγές του περιεχομένουμειώνοντας τις επιλογές μαθημάτων ειδικάγια το λύκειο πρέπει να εισαχθούν καινοτο-μίες όπως η διαμόρφωση μιας στέρεαςγενικής παιδείας κοινής για όλους η εκμά-θηση ξένων γλωσσών σε ικανοποιητικόεπίπεδο και η απόκτηση ουσιαστικών δεξιο-τήτων στη χρήση νέων τεχνολογιών Παράλ-ληλα οι επιλογές πρέπει να περιοριστούν σεένα σχετικά μικρό αριθμό θεματικώνενοτήτων ή δεσμών (θεωρητική θετικήτεχνολογική κτλ) εντός ή μεταξύ τωνοποίων μπορεί να υπάρχει σχετική επιλογή ήεπικάλυψη με τέτοιες δομικές καινοτομίεςτο περιεχόμενο της μάθησης γίνεται πιοσυνεκτικό και το απολυτήριο αποκτά μεγα-λύτερο κύρος και αξία αφού αυξάνονται οιπροσβάσεις που παρέχει η ολοκλήρωση τηςμάθησης μέσω αυτού στόχος λοιπόν τηςαναθεώρησης των αναλυτικών προγραμ-μάτων πρέπει να είναι η εξάλειψη τουκατακερματισμού και της έλλειψης συνεκτι-κότητας που παρατηρούνται αυτή τη στιγμή

Η αναμόρφωση της εκπαίδευσης σεδευτεροβάθμιο επίπεδο και ο εκσυγχρονισμόςτου συστήματος εισδοχής στα πανεπιστήμια

της Ελπίδας Κεραυνού-ΠαπαηλιούΠροέδρου Διοικούσας Επιτροπής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου

κυρίως λόγω της ύπαρξης αδικαιολόγηταμεγάλου αριθμού επιλεγόμενων μαθημάτωνη διαχείριση των οποίων δημιουργεί σημαν-τικές πρακτικές δυσκολίεςΟ εκσυγχρονισμός των αναλυτικών προγραμ-μάτων του λυκείου αναμφίβολα θα συμβάλειουσιαστικά στην αξία του απολυτηρίουλυκείου και θα ενισχύσει σημαντικά την αξιο-πιστία και την αξία του μεταξύ άλλων αυτόμπορεί να επιτευχθεί με τα εξής μέτρα(α) προσμέτρηση και των τριών ετών της

λυκειακής βαθμίδας με σχετικούς συντε-λεστές βαρύτητας πχ 10 20 και70 αντίστοιχα

(β) διεξαγωγή εθνικών εξετάσεων και για τατρία έτη οι οποίες να έχουν τη μεγαλύ-τερη αν όχι αποκλειστική βαρύτηταστον υπολογισμό των τελικών βαθμολο-γιώνmiddot στο τρίτο έτος μπορεί οι εξετάσειςνα διεξάγονται ανά τρίμηνο

(γ) διεύρυνση της βαθμολογικής κλίμακαςπχ από 20-βαθμη σε 100-βαθμη ή καιμεγαλύτερη

1 Γλώσσα διδασκαλίαςστην ευρώπη της κοινωνίας της γνώσης της

οποίας οι πολίτες αποκτούν όλο και μεγαλύ-τερη κινητικότητα το επίπεδο επάρκειας στογραπτό και προφορικό λόγο αποκτάσυνεχώς όλο και μεγαλύτερη σημασία γιrsquoαυτό εξάλλου οι ευρωπαίοι πολίτεςκαλούνται να δηλώνουν στα ευρω-διαβα-τήριά τους (Europass) το επίπεδο γνώσηςτους σε διάφορες γλώσσες σε σχέση μεπανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών καιπιο συγκεκριμένα σε σχέση με τα κριτήριαπρόσβασης και εισαγωγής σε αυτά είναισημαντικό να γίνεται ο διαχωρισμόςανάμεσα στη γλώσσα ως αντικείμενομάθησης και τη γλώσσα ως εργαλείομάθησης και επικοινωνίας για παράδειγμασε ένα πρόγραμμα laquoγαλλικής γλώσσας καιλογοτεχνίαςraquo η γαλλική γλώσσα είναι τοαντικείμενο μάθησης ενώ σε ένα πρόγραμμαlaquoΠληροφορικήςraquo που διδάσκεται σταγαλλικά η γαλλική γλώσσα αποτελεί το

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α ν α μ O Ρ φ ω σ Η τ Η σ ε κ Π α I δ ε υ σ Η σ σ ε δ ε υ τ ε Ρ Ο β A θ μ ι Ο ε Π I Π ε δ Ο

13

Στην Ευρώπη της κοινωνίας της γνώσης τηςοποίας οι πολίτες αποκτούν όλο και μεγαλύ-τερη κινητικότητα το επίπεδο επάρκειας στογραπτό και προφορικό λόγο αποκτά συνεχώςόλο και μεγαλύτερη σημασία

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 13

εργαλείο μάθησης και επικοινωνίαςστην κύπρο η επιτυχία στο μάθημα τωννέων ελληνικών του οποίου το μεγαλύτερομέρος αφορά την ανάλυση λογοτεχνικώνκειμένων αποτελεί αυτή τη στιγμή κριτήριοπρόσβασης για όλα τα προπτυχιακάπρογράμματα των δημόσιων πανεπιστημίωνασχέτως αν η ελληνική γλώσσα (και λογοτε-χνία) είναι το αντικείμενο ή το εργαλείομάθησης Έστω ότι το περιεχόμενο τηςμάθησης σε ανώτερο δευτεροβάθμιο επίπεδοδιαμορφώνεται όπως προτείνεται πιο πάνωοπότε κάθε απόφοιτος λυκείου θα έχει παρα-κολουθήσει μαθήματα που θα αντιστοιχούνσε μια κοινή για όλους βάση γνώσης καιδεξιοτήτων και σε μια κατεύθυνση απόπεριορισμένο αριθμό θεματικών ενοτήτωνδεσμώνmiddot αυτά θα συνιστούν από κοινού τακριτήρια πρόσβασης για δεδομένα πανεπι-στημιακά προγράμματα στην περίπτωσηαυτή η απαιτούμενη επάρκεια γνώσης τηςελληνικής γλώσσας ως εργαλείου μάθησηςθα καλύπτεται από τους μαθησιακούςστόχους της κοινής βάσης (η οποίαπροφανώς θα θέτει και επιπρόσθετους μαθη-σιακούς στόχους σε σχέση με την ελληνικήγλώσσα) ενώ η απαιτούμενη επάρκειαγνώσης της ελληνικής γλώσσας ως αντικεί-μενου μάθησης (συμπεριλαμβανομένης τηςανάλυσης λογοτεχνικών κειμένων) θα καλύ-πτεται από τους μαθησιακούς στόχους τηςφιλολογικήςθεωρητικής κατεύθυνσης αυτόςο διαχωρισμός του ρόλου του μαθήματοςτων νέων ελληνικών σε σχέση με τηνπρόσβαση σε πανεπιστημιακά προγράμματαπου ήδη ισχύει στην ελλάδα είναι ενδεδειγ-μένος και για την περίπτωση της κύπρου

2 Διαχωρισμός αρμοδιοτήτων Πολιτείαςκαι πανεπιστημίωνΗ εισδοχή φοιτητών σε ένα πανεπιστημιακόπρόγραμμα σπουδών μπορεί να αναλυθεί σεδύο διακριτές διαδικασίες (οι οποίες συμπί-

πτουν αν δεν υπάρχει περιορισμός στοναριθμό των θέσεων φοίτησης όπωςσυμβαίνει σε ένα σύστημα ελεύθερηςπρόσβασης) την πρόσβαση και εισαγωγή Ηπρόσβαση αφορά τα ελάχιστα κριτήρια πουπρέπει κανείς να ικανοποιεί για ναδικαιούται να διεκδικήσει θέση φοίτησης Ηεισαγωγή αφορά την προσφορά των θέσεωνφοίτησης ανάμεσα στους δικαιούχους και ωςεκ τούτου συνεπάγεται τον προσδιορισμόκριτηρίων κατάταξης σε σχέση με το τιισχύει επί του παρόντος για την εισδοχήφοιτητών στα προπτυχιακά προγράμματατων δημόσιων πανεπιστημίων της κύπρουοι πιο πάνω έννοιες εφαρμόζονται ως εξής(α) το απολυτήριο λυκείου είναι το γενικό

προσόν πρόσβασης για οποιοδήποτεπρόγραμμα σπουδών

(β) τα (ειδικά) κριτήρια πρόσβασης σε έναπρόγραμμα σπουδών προσδιορίζονταιαπό τα περιεχόμενα του επιστημονικούπεδίου στο οποίο εντάσσεται τοπρόγραμμα αυτό και πρακτικά αντιστοι-χούν σε έναν αριθμό 4-5 μαθημάτων σταοποία απαιτείται εξέταση σε εθνικόεπίπεδοmiddot ένα από τα μαθήματα είναιπάντοτε τα νέα ελληνικά

(γ) το κριτήριο εισαγωγής (ή κατάταξης) είναιο μέσος όρος των (στατιστικά επεξεργα-σμένων) βαθμολογιών όλων των μαθη-μάτων στα οποία ο υποψήφιος εξετάσθηκεσε εθνικό επίπεδοmiddot ο αριθμός αυτός αναφέ-ρεται ως laquoβαθμός κατάταξηςraquo

Οι πιο πάνω διαδικασίες εντάσσονται στο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ14

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Για να οδηγήσει σε ανασυγκρότηση και εκ-συγχρονισμό του περιεχομένου της μάθησηςη αναθεώρηση των αναλυτικών προγραμμά-των δεν αρκεί να περιοριστεί στην αναβάθ-μιση του περιεχομένου των υφιστάμενωνμαθημάτων αλλά πρέπει να προχωρήσει καισε δομικές αλλαγές

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α ν α μ O Ρ φ ω σ Η τ Η σ ε κ Π α I δ ε υ σ Η σ σ ε δ ε υ τ ε Ρ Ο β A θ μ ι Ο ε Π I Π ε δ Ο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 15

πλαίσιο των Παγκύπριων εξετάσεων πουδιεξάγονται μια φορά το χρόνο στο τέλοςτης σχολικής χρονιάς υπό την εποπτεία τουυπουργείου Παιδείας και Πολιτισμούκυρίαρχο ρόλο στις διαδικασίες αυτές έχει ηΠολιτεία ενώ ο ρόλος των πανεπιστημίωνπεριορίζεται στα ακόλουθα(α) διαβούλευση με την Πολιτεία αναφορικά

με τα περιεχόμενα των επιστημονικώνπεδίων

(β) ένταξη των προπτυχιακών προγραμ-μάτων σπουδών στα σχετικά επιστημο-νικά πεδία και

(γ) συμμετοχή στις επιτροπές θεματοθετώνγια τα εξεταστικά δοκίμια των μαθη-μάτων που εξετάζονται σε εθνικόεπίπεδο

Ο ρόλος του απολυτηρίου και κατrsquoεπέκταση η μόρφωση και η ευρύτερη παιδείαπου αντιπροσωπεύει είναι ιδιαίτεραυποβαθμισμένος παρόλο που η κατοχή τουείναι απαραίτητη για τη διεκδίκηση θέσηςστα προπτυχιακά προγράμματα σπουδώνεπί της ουσίας δεν λαμβάνονται υπόψη ταπεριεχόμενά του από τη χώρα που τοχορηγεί τη στιγμή που άλλες χώρες θέτουν

τα κριτήρια πρόσβασης για τα δικά τουςπρογράμματα σε σχέση με το απολυτήριοστο σύνολό του καιή με τις βαθμολογίεςεπιμέρους μαθημάτων Η αντίφαση αυτήδύσκολα δικαιολογείταιείναι γεγονός ότι οι Παγκύπριες εξετάσεις(όπως και παλιότερα οι εισαγωγικές εξετά-σεις) είναι καθολικά αποδεκτές από τηνκοινωνία της κύπρου ως αξιόπιστες αντικει-μενικές και αξιοκρατικές σε αντίθεση με τοαπολυτήριο που δεν θεωρείται εξίσου αξιό-πιστο αφού υπάρχουν επιβεβαιωμένα στοι-χεία όπως είναι οι τάσεις βαθμολογικούπληθωρισμού που επηρεάζουν δυσμενώς τηναξιοπιστία του Έχει εξάλλου αποδειχτεί ότιυπάρχει υψηλή συσχέτιση ανάμεσα στουςβαθμούς κατάταξης και τις ακαδημαϊκέςεπιδόσεις των φοιτητών ενώ αυτό δεν ισχύειγια τις βαθμολογίες του απολυτηρίου Παράόμως τα θετικά του υφιστάμενου συστή-

Παρά όμως τα θετικά του υφιστάμενου συ-στήματος τα οποία μπορούν να διατηρηθούνκαι να ενισχυθούν σε ένα νέο πιο δίκαιο καισύγχρονο σύστημα υπάρχουν και σοβαρέςαδυναμίες

ματος τα οποία μπορούν να διατηρηθούν καινα ενισχυθούν σε ένα νέο πιο δίκαιο καισύγχρονο σύστημα υπάρχουν και σοβαρέςαδυναμίες Οι αδυναμίες αυτές τις οποίες δενθα πρέπει να παραβλέπει η κοινωνία γιατίδημιουργούν στρεβλώσεις στο εκπαιδευτικόσύστημα συνοψίζονται ως εξής(α) η ίδια η υποβάθμιση του απολυτηρίου

ως προσόντος που προκύπτει από μιαδιεργασία μάθησης

(β) η υπέρμετρη βαρύτητα που δίνεται στοπεριεχόμενο της τρίτης τάξης του λυκείουκαι μάλιστα σε ένα μόνο ποσοστό τουπεριεχομένου αυτού όπως και η αξιολό-γηση των μαθημάτων που εξετάζονται γιατην εισδοχή στα πανεπιστημιακάπρογράμματα σπουδών βάσει μιας καιμοναδικής εξέτασης για κάθε μάθημα

(γ) η προσμέτρηση όλων των μαθημάτων σταοποία εξετάσθηκε ο υποψήφιος σε εθνικόεπίπεδο για την κατάταξή του σε έναπρόγραμμα σπουδών είτε αυτά σχετί-ζονται είτε όχι με το πρόγραμμα αυτό

(δ) η απόδοση της ίδιας βαρύτητας στο κάθεμάθημα που εξετάζεται για σκοπούςκατάταξης και η οποία μπορεί ναοδηγήσει στο παράδοξο όπου έναςυποψήφιος που απέτυχε παταγωδώς στοπιο σχετικό μάθημα να πάρει θέση ενώένας άλλος που έχει υψηλή βαθμολογίαστο ίδιο μάθημα (αλλά απέτυχε σεμάθημα που δεν περιλαμβάνεται στοσχετικό επιστημονικό πεδίο) να μηνπάρει θέση

(ε) η απαίτηση για ίδια επάρκεια γνώσης στηνελληνική γλώσσα (και λογοτεχνία) είτεαυτή αποτελεί το αντικείμενο σπουδώνείτε απλά το εργαλείο μάθησης

(στ) το γεγονός ότι ο βαθμός κατάταξηςδεν μεταφέρεται ούτε βελτιώνεται σεσυνδυασμό με το γεγονός ότι μπορείκάποιος να μη πάρει θέση έχοντας μίαδιαφορά χιλιοστών της μονάδας του

βαθμού κατάταξης από τον τελευταίοεισακτέο

με βάση τα πιο πάνω μια κρίσιμη διάστασηπου πρέπει να ληφθεί υπόψη σε σχέση μετον εκσυγχρονισμό του συστήματος εισα-γωγής στα προπτυχιακά προγράμματα τωνδημόσιων πανεπιστημίων της κύπρου είναιο διαχωρισμός αρμοδιοτήτων ανάμεσαστην Πολιτεία και τα πανεπιστήμια από τηστιγμή που στην αλυσίδα της εκπαίδευσηςο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στηνανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση καιτον πρώτο κύκλο της πανεπιστημιακήςεκπαίδευσης δεν τίθεται υπό αμφισβήτησηη Πολιτεία δικαιωματικά έχει σημαίνονταλόγο στον καθορισμό των προσόντων καιτων κριτηρίων πρόσβασης επιπρόσθεταείναι ευθύνη και υποχρέωση της Πολιτείαςνα διασφαλίζει την αξιοπιστία και την εγκυ-ρότητα των προσόντων αυτών ώστε ναδιασφαλίζεται το γενικότερο αίσθημα τηςκοινωνικής δικαιοσύνης είναι όμωςδιεθνώς αποδεκτό ότι αυτή καθrsquo αυτή ηεπιλογή των φοιτητών είναι αδιάσπαστοστοιχείο της αυτονομίας των ακαδημαϊκώνιδρυμάτων συνεπώς τα κριτήρια κατά-ταξης πρέπει να είναι αρμοδιότητα τωνπανεπιστημίων εννοείται βεβαίως ότι τακριτήρια κατάταξης δεν αναιρούν ταπροσόντα και τα κριτήρια πρόσβασηςαλλά βασίζονται σε αυτά είναι εξάλλουυποχρέωση των πανεπιστημίων να διατυ-πώνουν και να εφαρμόζουν τα κριτήριακατάταξης με διαφάνεια και συνέπεια έτσιώστε και πάλι να διασφαλίζεται το αίσθημακοινωνικής δικαιοσύνης

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ16

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Στόχος της αναθεώρησης των αναλυτικώνπρογραμμάτων πρέπει να είναι η εξάλειψητου κατακερματισμού και της έλλειψης συ-νεκτικότητας που παρατηρούνται αυτήτη στιγμή

3 Διεθνή κριτήρια πρόσβασης ή κριτήριαπρόσβασης άλλων χωρών κατά τα τελευταία δύο χρόνια γίνεται μιαέντονη συζήτηση γύρω από το θέμα τηςενδεχόμενης αξιοποίησης από κυπρίουςυποψήφιους (κυρίως από μαθητές ιδιωτικώνσχολείων) των διεθνών κριτηρίωνπρόσβασης ή των κριτηρίων πρόσβασηςάλλων χωρών για εισαγωγή στα προγράμ-ματα σπουδών των δημόσιων πανεπιστη-μίων χωρίς κατrsquo ανάγκη να ισχύουνπαράλληλα ειδικά κριτήρια κοινωνικο-οικο-νομικής φύσης σημειώνεται ότι τα υπό συζή-τηση διεθνήξένα κριτήρια μπορούν ναισχύσουν για την πρόσβαση στα πανεπιστη-μιακά προγράμματα της κύπρου διότι δεντεκμηριώνονται ουσιώδεις διαφορέςανάμεσα σε αυτά και τα υφιστάμενα εθνικάκριτήρια στην πραγματικότητα όμως τοαίτημα δεν είναι η διασφάλιση τηςπρόσβασης (αφού αυτή διασφαλίζεται ούτωςή άλλως) αλλά η παράκαμψη της υφιστά-μενης ενιαίας διαδικασίας κατάταξης πουγίνεται μέσω των Παγκύπριων εξετάσεων ηξεχωριστή κατάταξη ορισμένων ενδιαφερο-μένων βάσει κριτηρίων τα οποία θααντλούνται απευθείας από τα διεθνήξέναπρότυπα μπορεί να επιτρέψει τη διεκδίκησηδεδομένου επιπρόσθετου αριθμού θέσεων Ηδιαίρεση των θέσεων σε ομάδες για ξεχω-ριστή διεκδίκηση και κατάταξη των υποψη-φίων σύμφωνα με διαφορετικά κριτήριαπρόσβασης δεν συνιστά δίκαιο και ισότιμοτρόπο αντιμετώπισης του ζητήματος είναιαποδεδειγμένο ότι σε ένα τέτοιο σύστημαο πρώτος σε σειρά υποψήφιος που δεν πήρεθέση σε μια ομάδα μπορεί να υπερέχει

ακαδημαϊκά υποψηφίου που έλαβε θέση σεάλλη ομάδα επιπλέον η αδικία ενισχύεταιαν αυτοί που απέτυχαν σε μια ομάδα χρει-άζεται να περάσουν εκ νέου από κάποιαεξεταστική δοκιμασία για την κατάταξή τουςτην επόμενη χρονιά σε αντίθεση με αυτούςπου απέτυχαν σε άλλη ομάδαΌποια λύση και αν δοθεί για το πιο πάνωζήτημα θα παρουσιάζει θετικά και αρνητικάστοιχεία γιατί το θέμα έχει πολλές διαστά-σεις δεν πρόκειται όμως για το μείζονζήτημα εκσυγχρονισμού του υφιστάμενουσυστήματος εισαγωγής και επομένως ησχετική συζήτηση δεν θα πρέπει να υπερ-βαίνει το μέτρο της σημασίας του Η διημε-ρίδα laquoσυστήματα Πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση Προκλήσεις καιΠροοπτικέςraquo που οργάνωσε το τεχνολο-γικό Πανεπιστήμιο κύπρου έχει όντωςαναδείξει τόσο τις διάφορες διαστάσεις τουθέματος (εκπαιδευτική ποιοτική κοινωνικήοικονομική) και τα ζητήματα που προκύ-πτουν ως προς αυτές (πχ σταδιακή εισα-γωγή των μέτρων βελτίωσης τουσυστήματος εισδοχής παράλληλα με τηνποιοτική διεύρυνση της παροχής ανώτατηςεκπαίδευσης στην κύπρο) όσο και το ότι οιλύσεις σε σχέση με το σύστημα εισδοχής δενείναι κατrsquo ανάγκη εύκολες ή ότι μπορεί ναυπάρξει η βέλτιστη λύση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α ν α μ O Ρ φ ω σ Η τ Η σ ε κ Π α I δ ε υ σ Η σ σ ε δ ε υ τ ε Ρ Ο β A θ μ ι Ο ε Π I Π ε δ Ο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 17

Eίναι σημαντικό να γίνεται ο διαχωρισμόςανάμεσα στη γλώσσα ως αντικείμενο μάθη-σης και τη γλώσσα ως εργαλείο μάθησης καιεπικοινωνίας

Προσωπική θέσητου γράφοντοςπου συνάδει μεόλο το πνεύματων προτάσεωντου συμβουλίουΠρωτοβάθμιαςκαι δευτεροβάθ-μιας εκπαίδευ-

σης (σΠδε) είναι ότι το κυρίως ζητούμενοστην ελληνική εκπαίδευση είναι ένα δημόσιοσχολείο που θα το χαρακτηρίζει η ποιότηταμόρφωσης των μαθητών του Ένα άλλουεπιπέδου σχολείο που θα μορφώνει υπεύθυ-νους δημοκρατικούς κι ευαίσθητους πολίτεςμε αξίες αρχές και κανόνες και που θαεξασφαλίζει για όλους τους μαθητές επαρ-κείς γνώσεις απαραίτητες ικανότητες καιχρήσιμες δεξιότητες αυτό σημαίνει ότι ηδιαδικασία πρόσβασης στα αει δεν μπορείνα θεωρηθεί ως αυτοσκοπός αλλά θαπρέπει να ενταχθεί σε ένα γενικότεροπλαίσιο ανάπτυξης της εκπαίδευσης σε όλεςτις βαθμίδες της από το νηπιαγωγείο μέχρικαι το λύκειο βεβαίως απώτερος σκοπόςκάθε υγιούς εκπαιδευτικού συστήματος πουδιαθέτει ποιότητα εγκυρότητα και αξιοπι-στία είναι να παρέχει στους αποφοίτους τουλυκείου τη δυνατότητα άμεσης πρόσβασηςστα αει με κριτήρια που θα καθορίζουν ταίδια στο πλαίσιο της αυτονομίας και τηςιδιαίτερης φυσιογνωμίας τους ωστόσο ησημερινή πραγματικότητα δεν επιτρέπειακόμη μια τέτοια διαδικασία και καθιστάαναπόφευκτο ένα σύστημα εξετάσεων γιατην εισαγωγή στα Πανεπιστήμια

θεωρώ ότι για μια αποτελεσματική αντιμε-τώπιση του θέματος της πρόσβασης στα αειπρέπει ndashπέρα οποιωνδήποτε άλλωνndash νατεθούν οι εξής τρεις (3) στόχοι1 Η δημιουργία μιας διαδικασίας περισσό-

τερο δίκαιης αξιόπιστης και ανθρώ-πινης

2 Η σύνδεση της διαδικασίας πρόσβασηςμε την παιδευτική αναβάθμιση τουλυκείου και την κατοχύρωση τηςμορφωτικής αυτοτέλειάς του ήτοι μεκατάργηση του σημερινού τύπουlaquoλυκείου-φροντιστηρίουraquo

3 Η συμμετοχή των αει στη διαδικασίαπρόσβασης στα αει με συγκεκριμένουςτρόπους συμπροσδιορισμό με τουςπαράγοντες της εκπαίδευσης (Παιδαγω-γικό ινστιτούτο κά) της διδακτέας καιτης εξεταζομένης ύλης καθορισμό εξετα-ζομένων μαθημάτων και συντελεστώνβαρύτητας συμμετοχή στον εθνικόφορέα εξετάσεων για τα αει κά

στο σημείο αυτό όμως πρέπει να αναφερ-θούν συνοπτικά οι αδυναμίες τουισχύοντος συστήματος το οποίολειτουργεί με την αντίληψη ενός laquoλυκείου-φροντιστηρίουraquo που αχρηστεύει τημορφωτική αυτονομία της ανώτερης δευτε-ροβάθμιας εκπαίδευσης ενώ παράλληλαοδηγεί τους μαθητές στην εξωσχολικήπροπαρασκευαστική εκπαίδευση μέσω τωνφροντιστηρίων είναι εν πολλοίς ένααναξιόπιστο σύστημα επιλογής τωνυποψηφίων εφόσον δεν επιλέγονται οικριτικά σκεπτόμενοι μαθητές ενώ ομολο-

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Πρόταση για τη διαδικασίαπρόσβασης στα ΑΕΙ

του Γιώργου ΜπαμπινιώτηΠροέδρου του Συμβουλίου Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας

Εκπαίδευσης (ΣΠΔΕ)

18

γουμένως είναι ένα αδιάβλητο σύστημαυποβαθμίζει σημαντικά σχεδόν μηδενίζειτην αξία της φοίτησης στο λύκειο αφού ηεπίδοση των μαθητών σrsquo αυτό επί τρίαολόκληρα έτη και σε πλήθος γνωστικώναντικειμένων δεν βαρύνει ουσιαστικά γιατην πρόσβαση στα αει συγχρόνως απαξιώ-νεται ndashή αμφισβητείται ρητάndash το έργο τουεκπαιδευτικού στη βαθμίδα αυτή επιπλέονοι μαθητές κρίνονται με μία εξέταση 3 ωρώνκατά μάθημα χωρίς δυνατότητα να επανα-λάβουν την εξέταση για βελτίωση τηςβαθμολογίας τους ή να διατηρήσουν τουςυψηλούς βαθμούς που επέτυχαν σεπροηγούμενη εξέτασή τους για να επαναλά-βουν την εξέταση περιμένουν επί έναολόκληρο έτος Η τεράστια αυτή απώλειαχρόνου τους αναγκάζει σε άλλες λύσειςόπως είναι οι σπουδές στο εξωτερικό οισπουδές σε ιδιωτικά κολέγια η εγκατά-λειψη της προσπάθειας για πανεπιστημιακέςσπουδές κλπ τέλος οι εξετάσεις εισαγωγήςστα αει έχουν αναχθεί σε laquoεθνικό γεγονόςraquoπου απασχολεί τα μμε που συνταράζειτην κοινωνία που διαλύει οικογένειες η δεαποτυχία στις εξετάσεις γίνεται αισθητή ωςlaquoστίγμαraquo από ευαίσθητους υποψηφίουςτο σύστημα το οποίο προτείνεται οφείλει ναέχει τα πιο κάτω χαρακτηριστικά1 διενέργεια εισαγωγικών εξετάσεων μετά

τη λήψη του απολυτηρίου του λυκείου(laquoεθνικό απολυτήριοraquo) Άρα κατάρ-γηση των εισαγωγικών εξετάσεων στηνγ΄ λυκείου

2 Οι εισαγωγικές εξετάσεις διενεργούνταιαπό ειδικό μόνιμο εξεταστικό φορέααπό το laquoεθνικό κέντρο αξιολόγησηςraquoανεξάρτητο φορέα στελεχωμένο μεεκπαιδευτικούς ειδικευμένους στην αξιο-λόγηση σε συνεργασία με αντίστοιχουςπανεπιστημιακούς το κέντρο αξιολό-γησης λειτουργεί με τράπεζα θεμάτωντα οποία συνεχώς ανανεώνονται

3 Οι υποψήφιοι έχουν δικαίωμα ναπροσέρχονται στις εξετάσεις πουδιενεργεί το εθνικό κέντρο αξιολό-γησης 3 φορές τον χρόνο (σεπτέμβριοndash ιανουάριο ndash ιούνιο) επιτρέπεται ηβελτίωση της βαθμολογίας μεανάλογες ρυθμίσεις

4 για την εισαγωγή στα αει λαμβάνεταιυπrsquo όψιν σε σημαντικό ποσοστό η συνο-λική επίδοση των μαθητών και στις τρειςτάξεις του λυκείου Η επίδοση καθορί-ζεται από αντικειμενικούς τρόπους αξιο-λόγησης που ισχύουν στην ευρώπη(περιφερειακά τεστ ή άλλοι τρόποι) σεσυνδυασμό με την προφορική αξιολό-γηση και τον φάκελο του μαθητήεφόσον η αξιολόγηση της επίδοσηςδιαφέρει από την αξιολόγηση στις εισα-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο τ α σ Η γ ι α τ Η δ ι α δ ι κ α σ ι α Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 19

Ένα άλλου επιπέδου σχολείο που θα μορφώνειυπεύθυνους δημοκρατικούς κι ευαίσθητους πο-λίτες με αξίες αρχές και κανόνες και που θαεξασφαλίζει για όλους τους μαθητές επαρκείςγνώσεις απαραίτητες ικανότητες και χρήσιμεςδεξιότητες

γωγικές εξετάσεις η διαφορά ρυθμίζεταιμε ειδικό αλγόριθμο

5 Οι εισαγωγικές εξετάσεις περιλαμβά-νουν 4 αντικείμενα κατά επιστημονικήειδικότητα με δυνατότητα επιλογής καισυνδυασμό περισσοτέρων αντικειμένωνγια την εισαγωγή σε παρεμφερείς σχολές

6 Η ύλη των εξετάσεων προέρχεται απότα τρία έτη της ύλης που διδάσκεταιστο λύκειο

7 στον προσδιορισμό της ύλης καθώς καιστα στελέχη του εθνικού κέντρου αξιο-λόγησης συμμετέχουν τα αντίστοιχατμήματα των αει τα τμήματα των αεικαθορίζουν επίσης το ύψος της βαθμο-λογίας για την εισαγωγή φοιτητών στοοικείο αει

Η προτεινόμενη διαδικασία παρουσιάζειπολλά πλεονεκτήματα με πρώτο τηναπελευθέρωση του λυκείου ως αυτόνομηςμορφωτικής βαθμίδας εφόσον μάλιστααναδιαρθρωθεί το λύκειο με κατάργησητων ειδικεύσεων (των γνωστικών πεδίων)και με καθιέρωση υποχρεωτικών μαθη-μάτων και ελεύθερων επιλογών αυτόσημαίνει παράλληλα αναβάθμιση του ρόλουτου λυκείου και το έργου των διδασκόντωνεφόσον η επίδοση στις τρεις τάξεις τουλυκείου (από κοινού με τα περιφερειακάτεστ) θα αποκτήσει βαρύτητα για τηνπρόσβαση στα αει σε συνδυασμό με τιςεισαγωγικές εξετάσεις από εθνικό κέντροαξιολόγησης στο πλαίσιο αυτό θα δημι-ουργηθούν και οι απαραίτητες ασφαλι-στικές δικλίδες για αντικειμενικήαξιολόγηση της επίδοσης στο λύκειοΠρόκειται για ένα δικαιότερο και ουσιαστι-κότερο σύστημα το οποίο (με την αλλαγήτης λειτουργίας του λυκείου) αφενός δενστηρίζεται στην απομνημόνευση αλλά στηναξιολόγηση γνώσεων και κριτικής ικανό-τητας και αφετέρου είναι αδιάβλητο αφού

1 ανατίθεται σε ειδικό εθνικό φορέα(εθνικό κέντρο αξιολόγησης) και2 παρέχει έναν αντικειμενικό τρόποεξέτασης μέσω ανανεούμενης τράπεζαςθεμάτων και συστήματος πολλαπλώνεπιλογώνμε το σύστημα αυτό δίνονται περισσότερεςευκαιρίες στους υποψηφίους και παρέχονταιδιευκολύνσεις όπως το δικαίωμα διατήρησηςυψηλής βαθμολογίας σε επόμενη εξέτασηΈτσι η διαδικασία πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση καθίσταται ατομικήυπόθεση κάθε υποψηφίου και παύει νααποτελεί laquoεθνικό ζήτημαraquoΗ προτεινόμενη αλλαγή στη διαδικασίαπρόσβασης στα αει συνδέεται με ουσια-στικές αλλαγές που προτείνονται γιαολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα (νέααναλυτικά προγράμματα δραστικήμείωση της ύλης ομαδοποίηση διδασκο-μένων μαθημάτων αλλαγή της μεθόδουδιδασκαλίας (ομαδοσυνεργατική) χρήσηπολλαπλού βιβλίου με αξιοποίηση βιβλιο-θηκών και διαδικτύου κά) και βεβαίωςμε παράλληλη αλλαγή του περιεχομένουκαι της μορφής του εξεταστικού συστή-ματος τόσο μέσα στο σχολείο όσο και στιςεισαγωγικές για τα αει αυτό θα μειώσειή και θα ελαχιστοποιήσει την ανάγκηπροσφυγής σε ιδιωτικά φροντιστήριαεφόσον μάλιστα συνδυαστεί και μrsquo έναοργανωμένο σύστημα υποστήριξης τωνμαθητών με μαθησιακές δυσκολίες καθώςκαι με μια γενικότερη προσπάθεια αντιμε-τώπισης των εκπαιδευτικών ανισοτήτωνπου είναι κοινωνικά και εκπαιδευτικάαπαραίτητη τέλος οποιαδήποτε επέμβαση για τηνκαθιέρωση μιας διαδικασίας πρόσβασηςπρέπει να δοκιμαστεί πιλοτικά προτού γενι-κευθεί ώστε νrsquo αντιμετωπιστούν εγκαίρωςτυχόν αδυναμίες και ελλείψεις στην εφαρ-μογή της διαδικασίας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ20

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 21

Πρόσβαση στα ιδιωτικά πανεπιστήμια τηςΚύπρου

του Ανδρέα ΧαραλάμπουςΑντιπροέδρου Ανάπτυξης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας

από την τελευ-ταία δεκαετία του20ου αιώνα μέχρισήμερα η ιδιωτι-κή τριτοβάθμιαεκπαίδευση πα-ρουσιάζει εντυ-πωσιακή άνοδομε 30 των φοι-

τητών παγκοσμίως να είναι εγγεγραμμένοισε ιδιωτικά πανεπιστήμια και κολέγια σεορισμένες χώρες όπως στη νότια κορέακαι στην ιαπωνία το 80 των κολεγίων καιπανεπιστημίων είναι ιδιωτικά ενώ στη βρα-ζιλία και στο μεξικό το 50 των σπουδαστώνφοιτούν σε ιδιωτικά ιδρύματα (UNESCOTrends in Global Higher Education Reportιούλιος 2009) στην κύπρο τα ιδιωτικά πα-νεπιστήμια λειτουργούν συμπληρωματικάπρος τα δημόσια προσφέροντας πρόσβασησε ένα μεγάλο και διαφοροποιημένο φοιτη-τικό σώμα το 70 των κυπρίων αποφοίτωνδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης συνεχίζει μεσπουδές σε τριτοβάθμια ιδρύματα ενώ το55 καταφεύγει στο εξωτερικό για σπουδέςκυρίως στην ελλάδα και στο Ηνωμένο βα-σίλειο αυτό το μεγάλο ποσοστό φοιτητικήςμετανάστευσης αποτελεί σημείο προβλημα-τισμού για την κυπριακή ακαδημαϊκή κοι-νότητα εφόσον η συγκράτηση των φοιτητώνστην κύπρο θα βοηθούσε ουσιαστικά στηνανάπτυξη των δημόσιων και ιδιωτικών ιδρυ-μάτων της με οφέλη για όλους τους τομείςτις επιστημονικής κοινωνικής και οικονομικήςδραστηριότητας Η εξέλιξη και η ανάπτυξη της ανώτατης

εκπαίδευσης στην κύπρο παρουσιάζειορισμένες ιδιαιτερότητες που είναι συνυφα-σμένες με τις εθνικο-πολιτικές και κοινω-νικο-οικονομικές αλλαγές που ακολούθησαντην ανεξαρτησία εκτός τη δημιουργίαμικρών εξειδικευμένων επαγγελματικώνκολλεγίων όπως το διδασκαλικό το δασικότο νοσηλευτικό και το τεχνικό η νεοσύ-στατη δημοκρατία δεν επένδυσε στηνανάπτυξη της ανώτατης εκπαίδευσης Έτσιοι δύο κύριες εθνικές κοινότητες της χώραςπαρέμειναν προσκολλημένες στις laquoμητέρεςπατρίδεςraquo δηλαδή την ελλάδα και τηντουρκία για την παροχή πανεπιστημιακήςπαιδείας ενώ οι ανώτερες κοινωνικο-οικο-νομικές τάξεις και των δύο κοινοτήτων συνέ-χισαν την παράδοση για σπουδές στοΗνωμένο βασίλειο μετά την τουρκικήεισβολή το 1974 και την καταστροφή πουπροκλήθηκε δημιουργήθηκε η ανάγκη γιαανώτερη εκπαίδευση σε τριτοβάθμιο επίπεδοεντός κύπρου λόγω του ότι οι περισσότεροικύπριοι δεν είχαν την οικονομική δυνατό-τητα να σπουδάσουν στο εξωτερικό Παράλληλα υπήρχε πίεση από τους εργο-δότες για τοπική κατάρτιση του ανθρώπινουδυναμικού ώστε να υπάρχει ανταπόκρισηστις ανάγκες της αναδυόμενης κυπριακήςοικονομίας Έτσι το 1961 ιδρύθηκε τοπρώτο ιδιωτικό κολέγιο και ακολούθησανκαι άλλα τα οποία ιδρύθηκαν την περίοδοαυτή για να προσφέρουν κυρίως ακαδη-μαϊκές σπουδές διετούς διάρκειας ταυτό-χρονα η καταστροφή που έφερε η τουρκικήεισβολή υποχρέωσε τους κύπριους να βασι-στούν στις δικές τους δυνάμεις και να

προσφέρουν περισσότερη υποστήριξη στοθεσμό της δημοκρατίας δημιουργώνταςέτσι τη δυναμική για την ανάπτυξηδιαλόγου με στόχο την ίδρυση καιλειτουργία δημοσίων πανεπιστημίων ενώλοιπόν πριν από το 1974 η πρόταση γιαίδρυση πανεπιστημίων στην κύπρο αντιμε-τωπιζόταν με καχυποψία ως προσπάθειααποκοπής από το εθνικό κέντρο (τηνελλάδα) οι κοινωνικές πολιτικές και οικο-νομικές αλλαγές που ακολούθησαν τηντουρκική εισβολή δημιούργησαν τηνανάγκη ίδρυσης και λειτουργίας δημόσιωνπανεπιστημίων συνυφασμένων με τη δημι-ουργία και ενδυνάμωση της κρατικήςυπόστασηςμετά την ίδρυση του πρώτου δημόσιουπανεπιστημίου (1989) τα ιδιωτικά κολέγιασυνέχισαν να αναπτύσσουν κλάδουςσπουδών σε συνεργασία με αγγλικά καιαμερικάνικα πανεπιστήμια και επαγγελμα-τικά σώματα με πολλές δυσκολίες και μεσχεδόν εχθρική αντιμετώπιση από τοκράτος τα ιδιωτικά κολέγια συνέχισαν ναπροσφέρουν στους νέους της κύπρου τηνευκαιρία να σπουδάσουν στον τόπο τουςενώ ταυτόχρονα κατάρτιζαν στελέχη γιαστήριξη των αναγκών της κυπριακής οικο-νομίας από τη μία η ανάγκη να μπει μίατάξη στο διογκούμενο τομέα παροχής τηςτριτοβάθμιας εκπαίδευσης και από την άλληη ίδρυση και η λειτουργία πανεπιστημίωνστα κατεχόμενα εδάφη ανάγκασε το κράτοςνα αναθεωρήσει τη στάση του έναντι τωνιδιωτικών κολεγίων Έτσι δημιούργησε ένανόμο-πλαίσιο για τη λειτουργία τους καθώςκαι για την αναγνώριση και πιστοποίηση

των τίτλων σπουδών τους Ο χάρτης ένταξης της κυπριακής δημοκρα-τίας στην ευρωπαϊκή Ένωση και η επένδυσητου κράτους στην έρευνα βοήθησαν ταιδιωτικά κολέγια να προσελκύσουν καλούςπανεπιστημιακούς καθηγητές αλλά και ναεπενδύσουν στην έρευνα εφόσον το ερευ-νητικό έργο αποτέλεσε από την πρώτηστιγμή μέρος της διαδικασίας αξιολόγησηςκαι πιστοποίησης του κάθε κλάδουσπουδών το έτος της ένταξης της κύπρουστην ευρωπαϊκή Ένωση από τους 20353σπουδαστές που φοιτούσαν στην κύπρο(ακαδημαϊκό έτος 2004-05) οι 13883φοιτούσαν σε ιδιωτικά κολέγια (ο αριθμόςσυμπεριλαμβάνει 4585 αλλοδαπούςφοιτητές) και οι 6470 σε δημόσια τριτο-βάθμια ιδρύματα (δααε υΠΠ) με τηθέσπιση του νόμου-πλαίσιου για την ίδρυσηκαι λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων το2005 τα τρία πιο μεγάλα και αξιόλογα ιδιω-τικά κολέγια πέρασαν από μία ενδελεχήδιαδικασία ιδρυματικής αξιολόγησης και τοσεπτέμβριο του 2007 μετεξελίχθηκαν σειδιωτικά πανεπιστήμια στην κύπρο τα ιδιωτικά πανεπιστήμιαέχουν συμβάλει ουσιαστικά στη βελτίωσητης πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση για ένα ευρύ και διαφοροποιημένοφοιτητικό σώμα συμπεριλαμβάνοντας σεαυτό γυναίκες με οικογένεια και σπουδαστέςπρώτης γενιάς από τα χαμηλότερα κοινωνι-κοοικονομικά στρώματα της κυπριακήςκοινωνίας στο Πανεπιστήμιο λευκωσίας για παρά-δειγμα το 56 του φοιτητικού σώματοςαποτελείται από γυναίκες και το 20 απόεργαζόμενους ενήλικες που παρακολουθούνβραδινά μαθήματα ιδιαίτερα σημαντικόείναι το γεγονός ότι το 52 των φοιτητώνπαίρνει κάποια οικονομική ενίσχυση από τοΠανεπιστήμιο υπό μορφή έκπτωσης σταδίδακτρα ήκαι εργοδότησης στο Πανεπι-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ22

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια έχουν συμβάλειουσιαστικά στη βελτίωση της πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση

στήμιο ώστε να γίνει οικονομικά εφικτή ηφοίτηση επιπρόσθετα το Πανεπιστήμιοπαρέχει αυξημένη οικονομική βοήθεια και σετουρκοκύπριους φοιτητές σε νόμιμουςμετανάστες και ομογενείς καθώς και σεαιτητές πολιτικού ασύλου συνεισφέρονταςπερισσότερο στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκαι ταυτόχρονα συμβάλλοντας στην κοινω-νική συνοχή επίσης έχουν γίνει ειδικέςδιευθετήσεις για φοιτητές με προβλήματακινητικότητας όρασης και ακοής καθώς καιγια σπουδαστές με μαθησιακές δυσκολίες επικρατεί σε πολλές περιπτώσεις η λανθα-σμένη αντίληψη ότι στα ιδιωτικά πανεπι-στήμια φοιτούν μόνο όσοι απέτυχαν ναεξασφαλίσουν θέση στα δημόσια Η αλήθειαείναι ότι πολλοί φοιτητές επιλέγουν τα ιδιω-τικά πανεπιστήμια διότι πιστεύουν ότι μετάτην αποφοίτησή τους θα μπορέσουν ναεξασφαλίσουν ευκολότερα καλύτερες θέσειςεργασίας ή πρόσβασης στα μεταπτυχιακάπρογράμματα των πανεπιστημίων τηςαγγλίας και της αμερικής ανάμεσα στουςκύπριους φοιτητές που έγιναν δεκτοί το

σεπτέμβριο του 2009 στο Πανεπιστήμιολευκωσίας το 37 είχε βαθμό απολυτηρίουμεταξύ 17-2020 το 37 μεταξύ 15-169920και το 21 μεταξύ 13-149920 εντούτοιςείναι γεγονός ότι οι κύπριοι φοιτητές (είτεδημοσίων είτε ιδιωτικών πανεπιστημίων)εισέρχονται στην πανεπιστημιακή εκπαίδευσηελλιπώς προετοιμασμένοι για ανεξάρτητη καικριτική σκέψη ενώ στερούνται δεξιοτήτωνφοίτησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκαθώς διεξαγωγής ερευνητικών εργασιών το βασικό κριτήριο πρόσβασης στα προπτυ-χιακά προγράμματα των ιδιωτικών πανεπι-στημίων είναι ο βαθμός απολυτηρίου τουλυκείου το σύστημα πρόσβασης μπορεί ναχαρακτηριστεί ως μεικτό καθώς για τουςπλείστους κλάδους σπουδών τα κριτήριαπρόσβασης είναι αρκετά ελαστικά ενώ για

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ α ι δ ι ω τ ι κ α Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι α τ Η σ κ υ Π Ρ Ο υ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 23

Πριν από το 1974 η πρόταση για ίδρυση πανε-πιστημίων στην Κύπρο αντιμετωπιζόταν μεκαχυποψία ως προσπάθεια αποκοπής από τοεθνικό κέντρο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ24

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

ορισμένους κλάδους (πχ επιστήμες αγωγήςαρχιτεκτονική νομική επιστήμες υγείας)υπάρχει ένα επιλεκτικό σύστημα εισδοχήςβασισμένο στη βαθμολογία του απολυτη-ρίου στη συνέντευξη στη δημιουργίαπορτφόλιο κλπ για τους κλάδους της διοί-κησης επιχειρήσεων των ανθρωπιστικώνσπουδών και των κοινωνικών επιστημώνυπάρχει ένα αρκετά ανοιχτό σύστημαπρόσβασης Ο χαμηλότερος βαθμός απολυ-τηρίου για κανονική εισδοχή στα προγράμ-ματα αυτά κυμαίνεται από 15-1620 ενώ σεειδικές περιπτώσεις μπορεί να γίνει δεκτή ηαίτηση υποψηφίων με χαμηλότερη βαθμο-λογία υπό όρους όπως η παρακολούθησηενός αριθμού θεμάτων και η επιτήρηση γιαένα ακαδημαϊκό έτος Η πρόσβαση σταμεταπτυχιακά προγράμματα βασίζεται στοβαθμό του πτυχίου στη συνέντευξη και σεδιεθνείς εξετάσεις (πχ GMAT) βάσει δικών μου στοιχείων και αναλύσεωνπιστεύω ότι από το βαθμό απολυτηρίου τουλυκείου μπορεί να προβλεφθεί η απόδοσητου φοιτητή στο Πανεπιστήμιο λευκωσίαςαπό τους εισαχθέντες προπτυχιακούςφοιτητές του 2006 οι οποίοι είχαν βαθμόαπολυτήριου κάτω του 15 το 279 σταμά-τησε τη φοίτηση μέχρι το τέλος του πρώτουακαδημαϊκού έτους από τους αποχωρή-σαντες το 78 είχε βαθμό επίδοσης στοπανεπιστήμιο κάτω από τη βάση συμπεραίνω ότι είναι ευθύνη των πανεπι-στημίων να διασφαλίσουν ότι η πρόσβασησυνδέεται με όλες τις αναγκαίες υπηρεσίεςκαι βοηθήματα ώστε οι περισσότεροι

φοιτητές να μπορούν να προαχθούν από τοένα έτος στο άλλο και να αποφοιτήσουναυτό φυσικά πρέπει να γίνεται χωρίς εκπτώ-σεις στην ακαδημαϊκή ποιότητα για το λόγοαυτό στο Πανεπιστήμιο λευκωσίας έχουμεεισαγάγει τις συμβουλευτικές υπηρεσίεςεπαγγελματικού προσανατολισμού και τοειδικό μάθημα εισαγωγής στο πανεπιστήμιοσκοπός του οποίου είναι η ανάπτυξη τωνακαδημαϊκών δεξιοτήτων το Πανεπιστήμιοπαρέχει επίσης και δωρεάν κατ΄ ιδίαν φρον-τιστήρια και παρακολούθηση της ακαδη-μαϊκής προόδου των φοιτητών ιδιαίτερα γιατους εισακτέους με ειδικά κριτήρια Η διαδικασία της αναγνώρισης καθώς καιτης ιδρυματικής και προγραμματικής αξιο-λόγησης των ιδιωτικών πανεπιστημίων έχεισυμβάλει στην αύξηση του κόστουςλειτουργίας τους διότι από τη μία έχειαυξηθεί η επένδυση στην έρευνα στιςυποδομές και στο πρωτοβάθμιο ακαδημαϊκόπροσωπικό ενώ από την άλλη έχουν μπειπεριορισμοί στον αριθμό των φοιτητών πουμπορούν να γίνουν δεκτοί σε ορισμέναπρογράμματα ως αποτέλεσμα τα δίδακτραγια το ακαδημαικό έτος έχουν αυξηθείφτάνοντας τα 8500 ευρώ το χρόνο Ηαύξηση αυτή έχει προκαλέσει αντιδράσειςλόγω του ότι οι φοιτητές των ιδιωτικώνπανεπιστημίων προέρχονται κυρίως από ταασθενέστερα οικονομικά στρώματα τηςκυπριακής κοινωνίας ταυτόχρονα η φοιτη-τική χορηγία του κράτους έχει μείνεισταθερή από τη δεκαετία του 1990 κυμαι-νόμενη ανάμεσα σε 2500-3400 ευρώετησίως (δίνεται σε όλους τους φοιτητέςανεξαρτήτως εάν σπουδάζουν στην κύπρο ήστο εξωτερικό) Παράλληλα τα δημογρα-φικά στοιχεία της κύπρου η αύξηση τωνθέσεων στα δημόσια πανεπιστήμια και οιγραφειοκρατικές διαδικασίες που καθιστούνδύσκολη την προσέλκυση αλλοδαπώνφοιτητών αποτελούν σημαντικές προκλή-

Η διαδικασία της αναγνώρισης καθώς καιτης ιδρυματικής και προγραμματικής αξιολό-γησης των ιδιωτικών πανεπιστημίων έχεισυμβάλει στην αύξηση του κόστους λειτουρ-γίας τους Ως αποτέλεσμα τα δίδακτρα γιατο ακαδημαικό έτος έχουν αυξηθεί

σεις για την ανάπτυξη των ιδιωτικών πανε-πιστημίωντα ιδιωτικά και τα δημόσια πανεπιστήμιατης κύπρου πρέπει να υποστηριχθούν απότο κράτος μέσω μίας στοχευμένηςανάπτυξης της ανώτατης εκπαίδευσηςπου θα επιφέρει αναβάθμιση στον τομέατης έρευνας και της καινοτομίας Προς τοπαρόν η κύπρος είναι στην τελευταίαθέση της ευρωπαϊκής κατάταξης γιαέρευνα και καινοτομία Η έλλειψη πλου-τoπαραγωγικών πόρων και η φθίνουσαπορεία των μέχρι σήμερα προσοδοφόρωνδραστηριοτήτων (πχ τουρισμός) καθι-στούν ακόμη πιο αναγκαία τη στροφή τηςκύπρου προς την ανάπτυξη της γνώσηςκαι της καινοτομίας τα ιδιωτικά καδημόσια πανεπιστήμια μπορούν έτσι νακαταστούν σημαντικοί εταίροι στην οικο-νομική δραστηριότητα που απορρέει απότην ανάπτυξη της καινοτομίας

επιπρόσθετα για την ενδυνάμωση των ιδιω-τικών και δημόσιων πανεπιστήμιων το κράτοςθα πρέπει μέσα από συγκεκριμένα μέτρα καικίνητρα να ανατρέψει τη ροή των κυπρίωνφοιτητών προς το εξωτερικό και ταυτόχρονανα παράσχει κίνητρα και διευκολύνσεις μεσκοπό την προσέλκυση φοιτητών από τοεξωτερικό ειδικά στο μεταπτυχιακό επίπεδοσυμβάλλοντας έτσι στην ερευνητική δραστη-ριότητα και καινοτομία τα μέτρα αυτά θαπρέπει να είναι μέρος των κινήτρων γιαεθελοντική μετεξέλιξη των ιδιωτικών πανεπι-στημίων σε μη-κερδοσκοπικά ιδρύματαεν κατακλείδι ο κάθε κύπριος πολίτης πουπληροί τα ακαδημαϊκά κριτήρια εισδοχής θαπρέπει να έχει πρόσβαση στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση ανεξαρτήτως οικονομικήςκατάστασης ηλικίας κλπ τα ιδιωτικά πανε-πιστήμια υπήρξαν πρωτοπόροι στηνανάπτυξη της κυπριακής τριτοβάθμιαςεκπαίδευσης ενώ συμβάλλουν σημαντικάστη διεύρυνση της πρόσβασης και εργά-ζονται συμπληρωματικά προς τα δημόσιαμε στρατηγική και στοχευμένη πολιτικήαπό το κράτος καθώς και με μέτρα οικονο-μικής στήριξης ολοένα και περισσότεροικύπριοι φοιτητές θα μπορούν να έχουνπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 25

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ α ι δ ι ω τ ι κ α Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι α τ Η σ κ υ Π Ρ Ο υ

Το έτος της ένταξης της Κύπρου στην Ευρω-παϊκή Ένωση από τους 20353 σπουδαστέςπου φοιτούσαν στην Κύπρο (ακαδημαϊκόέτος 2004-05) οι 13883 φοιτούσαν σε ιδιω-τικά κολέγια

Οι συχνές αλλα-γές του συστήμα-τος πρόσβασηςτων αποφοίτωνλυκείου στα ελλη-νικά τριτοβάθμιαε κ π α ι δ ε υ τ ι κ άιδρύματα αποτε-λούν ένα από τα

χαρακτηριστικά του νεοελληνικού εκπαι-δευτικού συστήματος (μπουζάκης 1991σιπητάνου 1992 καζαμίας amp κασσωτάκης1995 κασσωτάκης amp Παπαγγελή 2009)συνεχίζοντας την παράδοση αυτή η κυβέρ-νηση της νέας δημοκρατίας που είχε τηνκρατική εξουσία από το μάρτιο του 2004έως και το φθινόπωρο του 2009 όχι μόνοεπέφερε το 2005 σημαντικές τροποποιήσειςστις τότε ισχύουσες διαδικασίες επιλογήςτων φοιτητώνσπουδαστών αλλά εξήγγειλεκαι την αντικατάστασή τους από νέο σύ-στημα Η εξαγγελία αυτή υπήρξε αφετηρίαενός νέου κύκλου συζητήσεων για την πρό-σβαση στις ανώτατες σχολές Η παραπάνω συζήτηση εντάθηκε στα τέλητου 2008 Aποτέλεσε ένα από τα κύρια ζητή-ματα της επικαιρότητας κατά τη διάρκειατου έτους 20091 και εξελίχθηκε σε εθνικόδιάλογο για την παιδεία Ο συντονισμός τουανατέθηκε στο συμβούλιο Πρωτοβάθμιας καιδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (σΠδε) τοοποίο αποτελεί τμήμα του εθνικού συμβου-

λίου Παιδείας (εσυΠ) στο πλαίσιο του διαλόγου αυτού είδαν τοφως της δημοσιότητας ποικίλες προτάσειςοι οποίες διατυπώθηκαν τόσο από συλλο-γικά επιστημονικά και συνδικαλιστικάόργανα (σύνοδο Πρυτάνεων ΟλμεΠΟσδεΠ κτλ) από κόμματα αλλά καιαπό μεμονωμένα άτομα και άλλους φορείς(Οκε 2009) Οι περισσότερες από τις προτάσεις αυτέςδεν είναι νέες τα κύρια σημεία τους έχουνπαρουσιασθεί στο παρελθόν κάποιεςμάλιστα αποτέλεσαν τη βάση παλαιότερωνπροσπαθειών αναμόρφωσης των διαδικα-σιών εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση (πχ πρόσβαση στα αειτει μεβάση το απολυτήριο του λυκείου) (κασσω-τάκης 2002) Παρrsquo όλα αυτά κατά τη διατύ-πωση των νέων προτάσεων ελάχιστααξιοποιήθηκαν τα συμπεράσματα πουπροέκυψαν από ανάλογες συζητήσεις τουπαρελθόντος ή από τις προσπάθειες εφαρ-μογής ορισμένων από τις σχετικές εισηγή-σεις Πολύ λίγο έως καθόλου αξιοποιήθηκεεπίσης η παιδαγωγική και εκπαιδευτικήέρευνα για τη διατύπωση των εν λόγωπροτάσεων κάτι που συνέβη και κατά τοπαρελθόν Οι περισσότερες από τις σχετικέςπροτάσεις εκφράζουν υποκειμενικέςαπόψεις και απηχούν εκτιμήσεις διαφόρωνπροσώπων οι οποίες στηρίζονται στηνπροσωπική τους γνώση και εμπειρία συχνά

Η παρούσα εισήγηση αποτελεί αναμόρφωση και συμπλήρωση αντίστοιχης ενότητας του 14ου Κεφαλαίου τουΚασσωτάκης Μ amp Παπαγγελή-Βουλιουρή Δ (2009) laquoΗ πρόσβαση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευσηraquo

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Τρόποι εισαγωγής στην ελληνική τριτοβάθμιαεκπαίδευση

του Μιχάλη ΚασσωτάκηΚαθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών

26

αντανακλούν ιδεολογικο-πολιτικές θέσειςτο εφαρμόσιμο των οποίων είναι εξεταστέο από τις πολυάριθμες αυτές προτάσεις τρειςείναι οι επικρατέστερες α) αυτή που έχει ωςάξονα το προπαρασκευαστικό ή προκαταρ-κτικό έτος β) εκείνη που εισηγείται τηδιενέργεια εισαγωγικών εξετάσεων σεπεριορισμένο αριθμό μαθημάτων μετά τηλήψη του απολυτηρίου του λυκείου και γ) ηπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μεβάση το απολυτήριο ενός αναμορφωμένουλυκείου ήκαι τις επιδόσεις των μαθητώνκατά τη φοίτησή τους σε αυτό καθεμιά απόαυτές εμφανίζεται με ποικίλες παραλλαγές τις παραπάνω προτάσεις θα προσπαθή-σουμε να παρουσιάσουμε στη συνέχειαστόχος μας δεν είναι να προκρίνουμε κάποιααπό αυτές αλλά να τις αναλύσουμε κριτικάεπισημαίνοντας τα πλεονεκτήματα καιμειονεκτήματά τους Παράλληλα προσθέ-τουμε όπου κρίνεται αναγκαίο καιορισμένες δικές μας σκέψεις σχετικές με τιςυπό εξέταση προτάσεις τις οποίες είχαμε καιπαλιότερα διατυπώσει Άποψή μας είναι ότιη τελική επιλογή του συστήματος εισα-γωγής στα αει ιει που θα εφαρμοσθεί

είναι πολιτική απόφαση ωστόσο η συγκε-κριμένη απόφαση μπορεί να διευκολυνθείαπό την επιστημονική ανάλυση των θετικώνκαι αρνητικών σημείων των πιθανότερωνλύσεων πράγμα το οποίο επιχειρούμε νακάνουμε στην παρούσα εισήγησηΠριν από την ανάλυση αυτή πρέπει να διευ-κρινίσουμε ότι στο πλαίσιο της σύντομηςαυτής εργασίας είναι αδύνατο να παρουσιά-σουμε λεπτομερώς και να κρίνουμε όλες τιςπαραλλαγές των προτάσεων που αναφέ-ραμε αναγκαστικά λοιπόν θα περιορι-σθούμε στις σημαντικότερες εκδοχές τους

1 Προπαρασκευαστικό ή προκαταρκτικό έτοςΌσοι θεωρούν τη δημιουργία προπαρα-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 27

Οι χαμηλές δαπάνες για την εκπαίδευση στηχώρα μας δεν επέτρεπαν την υλοποίηση μέ-τρων τα οποία απαιτούσαν πρόσθετο διδα-κτικό προσωπικό και σημαντική αναβάθμισητης υλικοτεχνικής υποδομής είτε στο επί-πεδο της δευτεροβάθμιας είτε στο επίπεδοτης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

σκευαστικού έτους ως λύση στο πρόβλημαεισαγωγής των αποφοίτων λυκείου στατριτοβάθμια ιδρύματα μπορούν να διακρι-θούν σε δύο κατηγορίες α) σrsquo αυτούς πουεισηγούνται να υπάρξει το έτος αυτό εκτόςτων τριτοβάθμιων ιδρυμάτων και β) σrsquo εκεί-νους που προτείνουν να αποτελέσει τοπαραπάνω έτος προκαταρκτικό κύκλοσπουδών ενταγμένο στα τριτοβάθμια ιδρύ-ματα κάθε κατηγορία προτάσεων παρου-σιάζεται με ποικίλες παραλλαγές τόσο ωςπρος την εσωτερική διάρθρωση τωνσπουδών όσο και ως προς τη σύνδεσή τηςκαι τη σχέση τους με τις αντίστοιχες εκπαι-δευτικές βαθμίδες ας δούμε σε γενικέςγραμμές τα κύρια σημεία των εν λόγωπροτάσεωνΠροπαρασκευαστικό εκτός των τριτοβάθμιωνιδρυμάτων Ορισμένοι από τους υποστηρι-κτές των απόψεων που έχουν ως βασικόάξονα τη δημιουργία προπαρασκευαστικούέτους εκτός των τριτοβάθμιων εκπαιδευ-τικών ιδρυμάτων προτείνουν να αποτελέσειαυτό ενδιάμεση φάση μετάβασης από τολύκειο στα Πανεπιστήμια ή στα τει χωρίςνα συνδέεται οργανικά ούτε με το λύκειοούτε με τα τριτοβάθμια ιδρύματα κατά τηνάποψη αυτή οι απόφοιτοι του λυκείου πουεπιθυμούν να συνεχίσουν τις σπουδές τουςστην ανώτατη βαθμίδα θα έχουν τοδικαίωμα να εγγράφονται σε προπαρα-σκευαστικά κέντρα τα οποία θα λειτουρ-γούν σε διάφορες περιοχές της χώρας Ηεγγραφή μπορεί είτε να είναι ελεύθερη είτενα τίθεται κάποιο φίλτρο επιλογής σε περί-πτωση συσσώρευσης μεγάλου αριθμούυποψηφίων σε ορισμένες κατευθύνσειςσπουδών (πχ βαθμός απολυτηρίουλυκείου ήκαι λυκειακές επιδόσεις σεεπιλεγμένα μαθήματα) στα προπαρασκευα-στικά κέντρα θα λειτουργούν δέσμες μαθη-μάτων αντίστοιχες προς τις διάφορεςκατευθύνσεις των τριτοβάθμιων σπουδών

στα μαθήματα αυτά προτείνεται να διενερ-γούνται πανελλαδικές εξετάσεις με κοινά σεεθνικό επίπεδο θέματα και να εφαρμόζονταιδιαδικασίες ανάλογες με τις σημερινές μεστόχο να διατηρηθεί το αδιάβλητο τωνδιαδικασιών πρόσβασης στα τριτοβάθμιαιδρύματα Η επιλογή των φοιτητών θαγίνεται με βάση την επίδοση στα παραπάνωμαθήματα για τα οποία είναι δυνατόν ναυπάρχουν διαφοροποιημένοι συντελεστέςβαρύτητας στα κριτήρια αυτά μπορούν ναπροστίθενται και άλλα όπως ο βαθμός τουαπολυτηρίου του λυκείου πχ ή οι βαθμοίτων τριών ή των δύο τελευταίων του τάξεωνή ακόμη και κριτήρια που θα προταθούν απότα τριτοβάθμια ιδρύματα (κακριδής 1983δημητρόπουλος 1983 μπαμπινιώτης 1988Πι 1994 γούμενος 1995 κασσωτάκης2005 Πυργιωτάκης 2008 Ξωχέλλης 19932008)2Άλλοι εισηγούνται να συνδεθεί το προπαρα-σκευαστικό έτος με το λύκειο και νααποτελεί αυτό προέκταση ορισμένωνλυκείων που εδρεύουν σε κομβικά αστικάκέντρα διαφόρων περιοχών της χώρας (ΠΙ1994)3 Άλλοι έχουν την άποψη ότι πρέπεινα επεκταθεί η υποχρεωτική εκπαίδευση μετη μετατροπή του γυμνασίου σε τετραετέςκαι να γίνει η σημερινή τρίτη τάξη τουλυκείου προπαρασκευαστική ως προς τηνεσωτερική διάρθρωση των σπουδών στηντάξη αυτή προτείνονται σχήματα παρόμοιαμrsquo αυτό που μνημονεύθηκε προηγουμένωςΠιο οικονομική σε σχέση με τις δύοπροηγούμενες είναι η ακόλουθη εναλλα-κτική λύση που έχει προταθεί από επιτροπήτου εσυΠ (εσυΠ 2006) τα μαθήματατης γ΄ λυκείου ολοκληρώνονται στο τέλοςαπριλίου ενώ αυξάνονται οι ώρες τουσχολικού προγράμματος κατά τη διάρκειατης τάξης αυτής για να μπορεί να καλυφθείη σχετική ύλη η οποία πρέπει να αναδιαρ-θρωθεί Οι ενδοσχολικές εξετάσεις και όποια

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ28

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

άλλη εξέταση κριθεί απαραίτητη (πχ τεστδεξιοτήτων) προτείνεται να διενεργούνταιστο πρώτο δεκαπενθήμερο του μαΐου απότις 15 μαΐου έως τις 15 αυγούστου η γ΄ τάξηθα λειτουργεί ως προπαρασκευαστική κατάτο πρότυπο των προπαρασκευαστικώνκέντρων που αναφέρθηκαν προηγουμένωςΗ διδασκαλία στην τάξη αυτή από τουςεκπαιδευτικούς του σχολείου στη διάρκειατων διακοπών είναι προαιρετική σε όσουςθα διδάξουν κατά την παραπάνω περίοδο θακαταβάλλεται πρόσθετη αμοιβή και σε περί-πτωση μη επαρκούς προσφοράς διδα-σκόντων από κάθε σχολείο θα είναι δυνατήη πρόσληψη αναπληρωτών ή ωρομισθίωνεκπαιδευτικών Οι πανελλαδικές εξετάσειςστα μαθήματα κάθε κύκλου θα διενερ-γούνται κατά το διάστημα από 16 μέχρι 31αυγούστου και για την επιλογή εκείνων πουθα εισάγονται στα τριτοβάθμια ιδρύματαισχύουν όσα και για το προηγούμενοσενάριο Η έναρξη των μαθημάτων του α΄έτους στα Πανεπιστήμια προτείνεται ναμετατεθεί κατά ένα μήνα Προκαταρκτικό έτος (ή κύκλος) σπουδών στατριτοβάθμια ιδρύματα Παραλλαγή τηςπρότασης για τη δημιουργία προπαρα-σκευαστικού έτους αποτελεί η εισήγηση ναυπάρξει στα ανώτατα ιδρύματα εισαγωγικόή προκαταρκτικό ή προπαιδευτικό έτος(μαυρίδης 1986 κουμάντος 1988 Πι1994 μαρμαρινός 2004 μπαμπινιώτης1988 2004 υΠεΠθΠι 2005 Πεε2008 σΠδε 2009) το έτος αυτό είναιδυνατόν να δημιουργηθεί κατά σχολές ήκατά ομάδες ομοειδών σπουδών Η εγγραφήστο παραπάνω έτος μπορεί να είναι ελεύ-θερη σε περίπτωση όμως υπερβάλλουσαςζήτησης ορισμένων σπουδών (πχ ιατρικώνπληροφορικής τεχνολογικών κτλ) είναιδυνατόν να υπάρχει φίλτρο επιλογής (πχβαθμός του απολυτηρίου ή βαθμοί τωντάξεων του λυκείου ήκαι βαθμοί σε

ορισμένα μαθήματα ή άλλα κριτήρια που θαπροσδιορισθούν από τα οικεία τριτοβάθμιαιδρύματα) κατά τη διάρκεια του προκαταρκτικού έτουςθα διδάσκεται ορισμένος αριθμός μαθη-μάτων που θα καθορισθούν κατά κατηγο-ρίες σπουδών από τα τριτοβάθμια ιδρύματατα οποία θα διενεργούν και τις σχετικέςεξετάσεις Όσοι θα αποπερατώνουν μεεπιτυχία το έτος αυτό θα έχουν τη δυνατό-τητα εγγραφής σε κάποιο από τα αντίστοιχατμήματα των αει ή τει σε περίπτωσημεγάλης ζήτησης η προτεραιότηταεγγραφής θα γίνεται με βάση τις επιδόσειςτων υποψηφίων στο προκαταρκτικό έτοςσυνεκτιμώντας ενδεχομένως και συμπλη-ρωματικά κριτήρια που θα αποφασισθούναπό τα επιμέρους τμήματα τα οποία θακαθορίσουν και τις λεπτομέρειες εφαρμογήςτου εν λόγω συστήματος (πχ συντελεστέςδυνατότητα βελτίωσης της βαθμολογίαςεπιδόσεις σε ειδικά τεστ συνεκτίμησηάλλων στοιχείων)

12 Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματατων παραπάνω προτάσεωνκαθένα από τα παραπάνω εναλλακτικάμοντέλα των διαδικασιών πρόσβασης στατριτοβάθμια ιδρύματα έχει πλεονεκτήματακαι μειονεκτήματα (κασσωτάκης amp Παπαγ-γελή 2009 καραμάνος 2008 2009) σημαν-τικό πλεονέκτημα της δημιουργίαςπροπαρασκευαστικού ή προκαταρκτικούέτους μπορεί να θεωρηθεί η απαλλαγή του

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 29

Το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπισθείστο πλαίσιο μόνον των αλλαγών που σχετί-ζονται με την πρόσβαση στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση είναι ανάγκη να γίνουνπαράλληλα τροποποιήσεις και σε άλλους το-μείς και να ληφθούν μέτρα που υπερβαίνουντο χώρο της εκπαίδευσης

λυκείου από τις αρνητικές επιπτώσεις πουείχαν σrsquo αυτό όλα τα συστήματα πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευση που εφαρμό-στηκαν στην ελλάδα από το 1964 μέχρισήμερα (απώλεια της αυτονομίας τουλυκείου άμβλυνση της μορφωτικής τουλειτουργίας ανάπτυξη της παραπαιδείαςενίσχυση της αποστήθισης κτλ) Ηεξάλειψη ή ο περιορισμός των επιπτώσεωναυτών τις οποίες αναλύουμε λεπτομερώς σεάλλες μας εργασίες (κασσωτάκης 19901992 κασσωτάκης amp Παπαγγελή-βουλι-ουρή 2009) αποτελούν τα σημαντικότεραεπιχειρήματα των υποστηρικτών των υπόεξέταση προτάσεων Η εκτός των ανώτατων ιδρυμάτων λύση έχεισε σύγκριση με τη λειτουργία προκαταρ-κτικού κύκλου στα αει το πλεονέκτημαότι προσφέρεται περισσότερο για τηνκεντρική διαχείριση του συστήματος από τουΠεΠθ η οποία μπορεί να πείσει καλύ-τερα το ευρύ κοινό για την ύπαρξη ενιαίωνκριτηρίων επιλογής και για το αδιάβλητο τωνσχετικών διαδικασιών μειονεκτήματά τηςείναι α) η μη επαφή των υποψηφίωνφοιτητών με το πανεπιστημιακό περιβάλλονη οποία θα μπορούσε να τους βοηθήσει νααποκρυσταλλώσουν καλύτερα τις εκπαιδευ-τικές και επαγγελματικές τους προτιμήσειςβ) η επιμήκυνση της χρονικής διάρκειας τωνσπουδών για τη λήψη πτυχίου και γ) η μησυμμετοχή στη σχετική διαδικασία τωντριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτωνόπως απαιτούν οι αρχές της ακαδημαϊκήςελευθερίας και της αυτονομίας Η τελευταίααδυναμία θα μπορούσε βέβαια να μετρια-σθεί με το να καθορίζουν τα τριτοβάθμιαεκπαιδευτικά ιδρύματα συντελεστές βαρύ-τητας στα μαθήματα που θα εξετάζονται στοπροπαρασκευαστικό έτος καθώς και με τησυμμετοχή τους στον καθορισμό της εξετα-στέας ύλης και στις επιτροπές των εξετάσεωνΠρόσθετο μειονέκτημα της πρότασης για τη

μετατροπή της τελευταίας τάξης τουλυκείου σε προπαρασκευαστική από τομάιο έως τον αύγουστο είναι το γεγονόςότι η προετοιμασία των υποψηφίων και ηδιενέργεια των εξετάσεων θα γίνονται μέσασε μη κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκεςκαι θα διαταράσσεται το πρόγραμμαδιακοπών των οικογενειών των υποψηφίωνΠεριορίζει όμως το κόστος των σχετικώναλλαγών που προστίθεται στα μειονεκτή-ματα όλων των προτάσεων οι οποίες βασί-ζονται στην ιδέα του προπαρασκευαστικούή προκαταρκτικού έτους θέμα στο οποίο θαεπανέλθουμε παρακάτω Η εντός των αει λειτουργία του προπα-ρασκευαστικού έτους έχει σε σχέση με τηνπροηγούμενη εκδοχή τα αντίστροφα πλεο-νεκτήματα και μειονεκτήματα βοηθά τουςυποψηφίους να εξοικειωθούν με το ακαδη-μαϊκό περιβάλλον και εναρμονίζεται καλύ-τερα με τις ακαδημαϊκές αρχές που πρέπει ναδιέπουν τα ανώτατα ιδρύματα Έχει όμωςδυσκολίες στο να πείσει το ευρύ κοινό γιατην ενιαία αντιμετώπιση των υποψηφίων καιτη διασφάλιση του αδιάβλητου των διαδικα-σιών επιλογής (βλ παρακάτω) δυσκολίεςθα συναντήσει πιθανόν και η αναδιάρ-θρωση της δομής και λειτουργίας τωναειτει αν ληφθεί υπόψη η σημερινήτους κατάσταση τέλος αν δεν γίνει αναδιάρθρωση στιςσπουδές και απλώς προστεθεί στο προπτυ-χιακό επίπεδο ένα επιπλέον έτος θα υπάρξειεπιμήκυνση των ετών που απαιτούνται γιατη λήψη πτυχίου κάτι που δεν μπορεί ναγίνει δεκτό στην παρούσα συγκυρία

13 Λόγοι για τους οποίους δεν εφαρμόστη-καν μέχρι σήμερα οι προτάσεις για προπα-ρασκευαστικό ή προκαταρκτικό έτοςεπειδή οι προτάσεις για τη δημιουργίαπροπαρασκευαστικού έτους είναι παλαιέςόπως σημειώσαμε ήδη αξίζει τον κόπο να

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ30

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

εξετάσουμε τους λόγους για τους οποίουςαυτές δεν εφαρμόστηκαν στο παρελθόν καινα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε σταακόλουθα ερωτήματα Έχουν αρθεί σήμεραοι λόγοι αυτοί αν όχι υπάρχει η βούλησηκαι η δυνατότητα άρσης τους σε αντίθετηπερίπτωση η συζήτηση για το προπαρα-σκευαστικό ή το προκαταρκτικό έτος ή γιαάλλη παρόμοια λύση δεν έχει νόημα Ένας από τους πιο σημαντικούς κατά τηγνώμη μας λόγους της μη εφαρμογής τωνπροτάσεων αυτών κατά το παρελθόν είναιτο κόστος που θα προκαλούσε ένα τέτοιοεγχείρημα Οι χαμηλές δαπάνες για τηνεκπαίδευση στη χώρα μας χαρακτηριστικόκαι των τελευταίων δεκαετιών δενεπέτρεπαν την υλοποίηση ενός τέτοιουμέτρου το οποίο απαιτούσε πρόσθετο διδα-κτικό προσωπικό και σημαντική αναβάθμισητης υπάρχουσας υλικοτεχνικής υποδομήςείτε στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας είτεστο επίπεδο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςανάλογα με το αν το προπαρασκευαστικό ήπροκαταρκτικό έτος θα λειτουργούσε εκτόςή εντός των αειτει στη μη αποδοχή της σκέψης να δημιουργη-θούν προπαρασκευαστικά κέντρα εκτός τωναειτει ή να μετατραπεί η τελευταίατάξη του λυκείου σε προπαρασκευαστικόέτος συνέβαλε και η άποψη που εξέφραζανορισμένοι εκπαιδευτικοί παράγοντες ότικάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με την θεσμο-θέτηση laquoκρατικών φροντιστηρίωνraquo και τηνεπίσημη παραδοχή εκ μέρους της πολιτείαςότι το λύκειο αδυνατεί να προετοιμάσειεπαρκώς τους αποφοίτους του για ανώτατεςσπουδές (κασσωτάκης amp Παπαγγελή 2009) Όσον αφορά ειδικότερα στην πρόταση γιατη δημιουργία προκαταρκτικού κύκλουσπουδών ενσωματωμένου στα Πανεπιστήμιαη μη αποδοχή της οφείλεται κατά τη γνώμημας και στους εξής πρόσθετους λόγουςα) υπήρχε κατά το παρελθόν έντονος

προβληματισμός για το κατά πόσο ηεπιλογή των φοιτητών από τα τριτο-βάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα θαμπορούσε να διασφαλίσει το αδιάβλητοτης σχετικής διαδικασίας Η διατύπωσημάλιστα έντονων επιφυλάξεων για μιατέτοια λύση δεν ήταν παλαιότερασπάνιο φαινόμενο4 Οι κριτικές γιαπελατειακές και άλλες παρεμβάσεις πουείχαν ασκηθεί εναντίον των διαδικασιώντις οποίες εφάρμοζαν τα Πανεπιστήμιακατά την περίοδο επιλογής τωνφοιτητών από τα ίδια (πριν από το 1964)ενίσχυαν τις παραπάνω επιφυλάξεις

ανάλογες στάσεις και επιφυλάξειςεξακολουθούν και σήμερα να υπάρχουντις συντηρεί το σύστημα αξιολόγησηςτων φοιτητών όπως αυτό εφαρμόζεταιστα ελληνικά αει και στα τει δενείναι βέβαιο ότι το σύστημα αυτόεξασφαλίζει την αναγκαία εγκυρότητακαι αξιοπιστία και κυρίως ότι μπορεί ναπείσει το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο γιατο αδιάβλητο της αξιολόγησης

β) ιδιαίτερη δυσκολία δημιουργούσε ηπιθανότητα συρροής μεγάλου αριθμούυποψηφίων σε ορισμένες κατευθύνσειςσπουδών (πχ στις ιατρικές σπουδές στατμήματα υπολογιστών στις οικονομικέςσπουδές κτλ) και σε κεντρικά ιδιαίτερααει αν η εγγραφή στο προκαταρκτικόπανεπιστημιακό έτος ήταν ελεύθερηκάτι τέτοιο θα δημιουργούσε εκρηκτικές

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 31

Πρέπει να ενισχυθεί να διευρυνθεί και νααποκτήσει ακόμη πιο ουσιαστικό περιεχό-μενο η δια βίου και η εξ αποστάσεως εκπαί-δευση έτσι ώστε να μην αποτελεί η φοίτησηστο Πανεπιστήμιο ανέφικτο όνειρο αν αυτήδεν πραγματοποιηθεί αμέσως μετά την απο-φοίτηση από το Λύκειο

καταστάσεις σε ορισμένες περιπτώσειςαν πάλι ετίθετο κάποιο laquoφίλτροraquo κατάτην εγγραφή στο έτος αυτό (πχ βαθμόςαπολυτηρίου επιδόσεις στο λύκειο)υπήρχε φόβος ότι όχι μόνον θα αμφισβη-τούνταν η εγκυρότητα και αξιοπιστίατου κριτηρίου αυτού αλλά ένα τέτοιομέτρο θα οδηγούσε και σε φαινόμεναβαθμολογικού πληθωρισμού στα λύκειαανάλογα με αυτά που είχαν δημιουρ-γηθεί κατά την πρώτη φάση εφαρμογήςτου συστήματος των δεσμών (1983-1988)5 Άλλο laquoφίλτροraquo εκτός τουβαθμού του απολυτηρίου (πχ τεστγνώσεων και δεξιοτήτων) δεν μπορούσενα υπάρξει παλιότερα επειδή καισχετική προετοιμασία μέχρι το 2000τουλάχιστον δεν είχε γίνει και αρνητικήστάση της εκπαιδευτικής κοινότηταςαπέναντι στην εφαρμογή μιας τέτοιαςδοκιμασίας υπήρχε αν πάλι καθιερώ-νονταν εξετάσεις με κοινά θέματα τότεθα υπήρχε διπλό σύστημα επιλογής(εξετάσεις και προπαρασκευαστικόέτος) κάτι που και παιδαγωγικά δενφαίνεται δόκιμο και οικονομικά δενκρίνεται συμφέρον

γ) Η τροποποίηση της δομικής διάρθρωσηςτων τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυ-μάτων η οποία θεωρείται αναγκαία γιανα μπορέσει να δημιουργηθεί προκαταρ-κτικός κύκλος σπουδών ενσωματωμένοςστην κανονική διάρκεια των σπουδώνδεν ήταν εύκολη Η δυσκαμψία αυτήοφείλεται τόσο στη μακρόχρονηπαγίωση ορισμένων οργανωτικώνσχημάτων στα αειτει όσο και στιςαντιδράσεις των φοιτητών κυρίως στηναλλαγή της ενιαίας δομής των τριτοβάθ-μιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων6 αν τοπροκαταρκτικό έτος δεν θα προσμε-τρούνταν στη διάρκεια των σπουδώντότε θα είχαμε αύξηση των ετών που θα

απαιτούνταν για τη λήψη του πτυχίου τηστιγμή που η διαμορφούμενη τάση μέσαστον ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο για τηνανώτατη εκπαίδευση είναι να μειωθούνστα τρία τα χρόνια που απαιτούνται γιατη λήψη πτυχίου

δ) Η διακοπή της φοίτησης στο Πανεπι-στήμιο ατόμων που θα ολοκλήρωνανεπιτυχώς τον προκαταρκτικό κύκλοαλλά οι επιδόσεις τους δεν θα κρίνοντανεπαρκείς για την περαιτέρω συνέχισητων σπουδών τους ερχόταν σε αντίθεσημε την επικρατούσα στα ελληνικάαειτει αντίληψη σύμφωνα με τηνοποία όποιος εισάγεται σε αυτάαποφοιτά συνήθως εκτός αν διακόψειοικειοθελώς τις σπουδές του ή αδιαφο-ρήσει πλήρως γιrsquo αυτές

ε) τέλος δεν θα ήταν αμελητέες οι ψυχο-λογικές συνέπειες όσων θα εισάγοντανστον προκαταρκτικό κύκλο τωναειτει και θα τον ολοκλήρωναν μεεπιτυχία (θα ήσαν δηλαδή επιτυχόντες)αλλά λόγω του περιορισμένου αριθμούτων φοιτητών στα διάφορα τμήματαδεν θα γίνονταν δεκτοί σε αυτά (κασσω-τάκης 2005 2008)

Οι δυσκολίες που μνημονεύθηκαν προηγου-μένως οι οποίες μπορεί να θεωρηθούνμειονεκτήματα των σχετικών με το προπα-ρασκευαστικό ή προκαταρκτικό έτος προτά-σεων επισκίασαν τα πλεονεκτήματά τουςτα προβλήματα αυτά είχαν ως αποτέλεσμανα επικεντρωθούν όλες σχεδόν οι προσπά-θειες αναμόρφωσης του συστήματοςπρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση οιοποίες έλαβαν χώρα από το 1960 μέχρισήμερα στη βελτίωση των εισαγωγικώνεξετάσεων οι οποίες πραγματοποιούντανείτε με τη μορφή των ενδοσχολικών7 είτε μετη μορφή των μεταλυκειακών δοκιμασιών Προσωπική μας εκτίμηση είναι ότι οι περισ-σότεροι από τους λόγους που δεν επέτρεψαν

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ32

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

στο παρελθόν την εφαρμογή των προτά-σεων για προπαρασκευαστικό ή προκαταρ-κτικό έτος δεν έχουν αρθεί μέχρι σήμερααντίθετα τα πράγματα σε ορισμένουςτομείς (πχ στον τομέα της οικονομίας)επιδεινώθηκαν Η ελληνική οικονομίαβρίσκεται κατά την περίοδο κατά την οποίαγράφεται το παρόν κείμενο (άνοιξη του2010) σε δεινή κρίση το γεγονός αυτόκαθιστά δύσκολη τη διασφάλιση ενόςβασικού όρου για να υπάρξει μια τέτοιαεκπαιδευτική αλλαγή της γενναίας δηλαδήαύξησης των δαπανών για την παιδεία αν πάντως υιοθετηθεί παρά τις δυσκολίεςκαι επιφυλάξεις που διατυπώθηκαν παρα-πάνω η λύση του προπαρασκευαστικούέτους τότε τίθεται το ερώτημα ποια μορφήαπό αυτές που έχουν προταθεί κρίνεταιπροσφορότερη λαμβάνοντας υπόψη όσαπροηγήθηκαν θεωρούμε ως ευκολότερηλύση τη δημιουργία προπαρασκευαστικούέτους εκτός των αει και ειδικότερα τηλειτουργία προπαρασκευαστικών κέντρων σεεπιλεγμένα λύκεια της χώρας τα οποία θαμπορούν να καλύψουν πλήρως τις ανάγκεςτων μαθητών των αντίστοιχων περιοχών

2 Διενέργεια μεταλυκειακών εξετάσεων Η διενέργεια εξετάσεων σε περιορισμένοαριθμό μαθημάτων μετά την αποφοίτησηαπό το λύκειο προβάλλεται από ορισμένεςπλευρές είτε ως προσωρινή λύση (Ολμε2008 μανιάτης 2008) είτε ως μόνιμη(καραμάνος 2008) προκειμένου να αποσυν-δεθεί κατά τους ισχυρισμούς των υποστη-ρικτών της συγκεκριμένης πρότασης τολύκειο από τις διαδικασίες εισαγωγής στατριτοβάθμια ιδρύματα σε σχέση με τηνπαραπάνω πρόταση μπορούμε να κάνουμετις ακόλουθες παρατηήσεις

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 33

Με την πάροδο του χρόνου ενισχύεται μέσαμας η πεποίθηση ότι το πρόβλημα της παι-δείας μας είναι πριν απrsquo όλα πρόβλημαεκπαιδευτικών στους οποίους η πολιτεία δενπαρέχει ούτε την κατάλληλη αρχική κατάρ-τιση ούτε αποτελεσματική επιμόρφωση ούτεικανοποιητικές απολαβές ούτε άλλα κίνητρα(ηθικά ή άλλα) που θα συνέβαλαν στο νααφοσιωθούν εντονότερα στο διδακτικό καιπαιδαγωγικό τους έργο

τα πλεονεκτήματά της είναι τα εξής α) ουψηλός βαθμός συμβατότητάς της με τηλογική που διέπει το ισχύον σύστημα καιτον τρόπο λειτουργίας του γεγονός πουκαθιστά εύκολη την εφαρμογή της β) ηαπουσία πρόκλησης σημαντικού πρόσθετουκόστους γ) η διατήρηση της κοινωνικήςεμπιστοσύνης στον αδιάβλητο χαρακτήρατων διαδικασιών επιλογής και δ) ο διαχωρι-σμός των εσωτερικών αξιολογικών διαδικα-σιών του λυκείου από τις εξετάσειςεισαγωγής στα τριτοβάθμια ιδρύματα μειονεκτήματά της θεωρούνται ταακόλουθα α) η πιθανή αδιαφορία τωνμαθητών για τα μαθήματα του λυκείου ταοποία δεν θα περιλαμβάνονται στις μεταλυ-κειακές εξετάσεις συνέπεια που δεν ευνοείτην επιδιωκόμενη αναβάθμιση του λυκείουβ) η συνέχιση και ενδεχόμενη ενίσχυση τωνφροντιστηρίων και των ιδιαίτερων μαθη-μάτων και γ) η αίσθηση ότι με τον τρόποαυτό ανακυκλώνονται παλαιότερα συστή-ματα εισαγωγικών εξετάσεων που δενκρίθηκαν επιτυχή για να μην επαναληφθούν οι συνέπειες πουείχαν στη λειτουργία της εκπαίδευσηςανάλογα συστήματα του παρελθόντοςπρέπει οι προτεινόμενες πανελλαδικέςεξετάσεις να συνδυασθούν αν υιοθετηθείτέτοιου είδους πρόταση με τη λήψη μέτρωνπου θα δράσουν ως αποτρεπτικοί μηχανι-σμοί των συνεπειών αυτώνΠρος την παραπάνω κατεύθυνση θαμπορούσε να λειτουργήσει αποτελεσματικάη ακόλουθη εισήγηση η οποία είχε διατυ-πωθεί από το γράφοντα το 2000 όταν εξετά-ζονταν οι βελτιωτικές παρεμβάσεις στηlaquoμεταρρύθμιση Αρσένηraquo8 Προτείνουμε ναυπάρξει ένα σύνολο 5-6 εξεταστέων μαθη-μάτων που θα μπορούσαν να διαφοροποι-ούνται ανά κατεύθυνση ή επιστημονικόπεδίο ή τύπο λυκείου τα συγκεκριμέναμαθήματα θα εξετάζονται με κοινά σε εθνικό

επίπεδο θέματα από τα υπόλοιπα μαθήματαγενικής παιδείας και κατευθύνσεων θακληρώνεται στο τέλος της γ΄τάξης ένα τοοποίο θα εξετάζεται επίσης σε εθνικόεπίπεδο Η κλήρωση θα μπορούσε ναγίνεται από επιτροπή εκπροσώπων τωναρμόδιων εκπαιδευτικών υπηρεσιών καικοινωνικών φορέων με τρόπο που ναδιασφαλίζει τη διαφάνειά της ώστε νααποφευχθεί κάθε κριτική ή αμφιβολία ωςπρος το αδιάβλητό της αν εφαρμοσθεί κάτιτέτοιο οι μαθητές δεν θα γνωρίζουν έως τοτέλος της γ΄ τάξης ποιο θα είναι το συμπλη-ρωματικό μάθημα στο οποίο θα εξετασθούν(θα το μαθαίνουν λίγες βδομάδες πριν απότις πανελλαδικές εξετάσεις) Έτσι θα είναιυποχρεωμένοι να μελετούν εξ ίσου όλα ταδιδασκόμενα στο Λύκειο μαθήματα9 Άλλη εναλλακτική λύση- την οποία επίσηςείχαμε παλαιότερα εισηγηθεί- είναι να καλύ-πτονται τα μαθήματα του λυκείου που δενθα εξετάζονται στις μεταλυκειακές εξετάσειςαπό ένα τεστ γενικών γνώσεων και δεξιο-τήτων τα αποτελέσματά του θα συνεκτι-μώνται για την εισαγωγή στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση με ή χωρίς κάποιο συντελεστήβαρύτηταςΗ συνεκτίμηση των επιδόσεων των μαθητώνστο λύκειο που θα μπορούσε επίσης νασυμβάλει στον περιορισμό ορισμένων αρνη-τικών επιπτώσεων των μεταλυκειακώνεξετάσεων δημιουργεί άλλα ζητήματα καιπροβλήματα στα οποία αναφερόμαστε στηνεπόμενη ενότητα

3 Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσημε βάση το Απολυτήριο ενός αναμορφωμέ-νου Λυκείου ήκαι τις επιδόσεις των μαθη-τών κατά τη φοίτηση σάυτόως προς την ελεύθερη πρόσβαση στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση με βάση το απολυτήριοενός αναμορφωμένου λυκείου ήκαι τιςεπιδόσεις των μαθητών και σε άλλες τάξεις

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ34

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

του10 στην οποία αναφέρονται ορισμένεςαπό τις προτάσεις που μελετήσαμε (δρετ-τάκης 1998 2009 ΠασΟκ 2008 2009σΠδε 2009) σημειώνουμε τα ακόλουθαΗ ελεύθερη πρόσβαση των αποφοίτωνλυκείου (με βάση το απολυτήριο) σε όποιοτμήμα των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαί-δευσης επιθυμούν φαίνεται μέσα στην ελλη-νική πραγματικότητα ουτοπική για αρκετάακόμη χρόνια (σΠΠε 2009) Ίσως νακαταστεί εφικτή στο απώτερο μέλλον Οιπροσφερόμενες θέσεις στις κατευθύνσειςσπουδών υψηλής ζήτησης (ιατρικής υπολο-γιστών Πολυτεχνείου κτλ) θα συνεχίσουνκαι κατά το προσεχές μέλλον να είναι λιγό-τερες από τις ζητούμενες σύμφωνα με τιςυπάρχουσες προοπτικές τα κεντρικά εκπαι-δευτικά ιδρύματα θα εξακολουθήσουνεπίσης να προσελκύουν περισσότερουςυποψηφίους από τις θέσεις που θα προσφέ-ρουν ενώ στα περιφερειακά ιδρύματα ενδέ-χεται να συμβεί το αντίθετοαυτό σημαίνει ότι ακόμη κι αν αναβαθμι-σθεί το λύκειο κάτι το οποίο θεωρούμεαπολύτως αναγκαίο κάποιας μορφήςεπιλογή όσων θα εισάγονται στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση ιδιαίτερα στις υψηλούκύρους σπουδές θα είναι απαραίτητη Άραοι προτάσεις για ελεύθερη πρόσβασηκρίνονται προς το παρόν μη ρεαλιστικές(καραμάνος 2009) αν πάντως αποφασισθεί να γίνεται ηεπιλογή των φοιτητώνσπουδαστών στουςτομείς της υπερβάλλουσας ζήτησης με βάσητις επιδόσεις των μαθητών στο λύκειο - στηγ΄μόνον τάξη ή και σε προηγούμενες - θαπρέπει να ληφθούν μέτρα για την αύξησητης εγκυρότητας και της αξιοπιστίας τηςσχολικής βαθμολογίας (χρήση αντικειμε-νικών τεστ δημιουργία τράπεζας θεμάτωνεπιμόρφωση εκπαιδευτικών έλεγχος τηςβαθμολογίας αλλαγή νοοτροπίας κτλ)μόνον έτσι μπορεί να αποκτήσει το απολυ-

τήριο του λυκείου αξιοπιστία για ναlaquoχρησιμοποιηθείraquo όπως υποστηρίζουνορισμένοι ως laquoδιαβατήριοraquo για τα τριτο-βάθμια ιδρύματα και να αποφευχθούνφαινόμενα βαθμολογικού πληθωρισμούαυτό ισχύει και στην περίπτωση κατά τηνοποία η επιλογή γίνεται με βάση τις επιδό-σεις τους σε επιλεγμένα μαθήματα Ηαλλαγή αυτή απαιτεί σταθερή πολιτικήβούληση αποφασιστικότητα κοινωνικήσυναίνεση και μακρό χρόνο προετοιμασίαςαν επιλεγεί μια τέτοια λύση στο πρόβλημαπου εξετάζεται εδώ θα πρέπει να αξιοποι-ηθεί η εμπειρία που έχει αποκτηθεί απόανάλογες προσπάθειες του παρελθόντος καιιδιαίτερα από τις πιο πρόσφατες όπως είναιη πρόταση για το εθνικό απολυτήριο(υΠεΠθ 1995 καζαμίας 1996 μπαμπι-νιώτης 1996 κασσωτάκης 1996 δημαράς1997) η μεταρρύθμιση αρσένη και οι τροπο-ποιήσεις σrsquoαυτήν (κασσωτάκης 2002 2009) σε μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσε ναεπανεξετασθεί η πρόταση την οποία είχαμευποβάλει κατά το σχεδιασμό της laquoμεταρ-ρύθμισης αρσένηraquo την οποία και επανα-λαμβάνουμε τροποποιημένη με βάση τηνεμπειρία που αποκτήθηκε κατά τα μετέ-πειτα χρόνια και προσαρμοσμένη στιςαλλαγές που επήλθαν στο εκπαιδευτικόσύστημα κατά το διάστημα που μεσολά-βησε από τότε μέχρι σήμερα Η πρόταση αυτή έχει ως εξής 1) για καθεμιάαπό τις κατευθύνσεις του γενικού λυκείουνα οριστούν 5-6 μαθήματα (μαθήματα

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 35

Η ελεύθερη πρόσβαση των αποφοίτων Λυ-κείου (με βάση το Απολυτήριο) σε όποιοΤμήμα των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαί-δευσης επιθυμούν φαίνεται μέσα στην ελλη-νική πραγματικότητα ουτοπική για αρκετάακόμη χρόνια

πρόσβασης) στα οποία οι μαθητές θα εξετά-ζονται με περιφερειακές εξετάσεις στη β΄τάξη και με πανελλαδικές στη Γ΄τάξη11ανάλογα μαθήματα μπορούν να οριστούνκαι για το επαγγελματικό λύκειο αν καιθεωρούμε ότι η δημιουργία ενός αναμορφω-μένου Ενιαίου Πολυκλαδικού Λυκείου12 στοοποίο θα μπορούσε να ενσωματωθεί και τοεπαγγελματικό λύκειο θα ήταν προτιμό-τερη λύση 2)τα θέματα των εξετάσεων στηβ΄ τάξη εισηγούμαστε να αντλούνται απότράπεζα θεμάτων η οποία θα περιέχειμεγάλο αριθμό σταθμισμένων ερωτημάτωνπροβλημάτων και ασκήσεων για τη διεξα-γωγή των σχετικών εξετάσεων θα τηρούνταιαυστηρά συγκεκριμένοι κανόνες ως προς τοβαθμό δυσκολίας των θεμάτων το πλήθοςτους τη διόρθωση και τη βαθμολογία τωνγραπτών και άλλες σχετικές λεπτομέρειεςώστε να αποφευχθεί η αξιολογική ανομοι-ομορφία μεταξύ των διαφόρων περιοχών Ηπαραπάνω τράπεζα όταν αναπτυχθείπλήρως μπορεί να αξιοποιείται και στιςεξετάσεις της γ΄ τάξης χωρίς να αποκλείεταιη παραγωγή θεμάτων και από τα μέλη τηςκεντρικής επιτροπής εξετάσεων 3) ναπραγματοποιείται στη γ΄τάξη ένα τεστγενικών γνώσεων και δεξιοτήτων το οποίοθα καλύπτει σε κάποιο βαθμό την ύλη τωνυπόλοιπων μαθημάτων των δύο τελευταίωντάξεων ως εναλλακτική λύση προτείνουμετην προσθήκη στα παραπάνω μαθήματαενός ακόμη από κάθε τάξη το οποίο θαεπιλέγεται με κλήρωση στο τέλος κάθεσχολικού έτους σύμφωνα με όσα έχουμεήδη αναφέρει 4) κατά την αξιολόγηση τωνμαθητών στα παραπάνω μαθήματα πρέπειγια παιδαγωγικούς λόγους να συνεκτιμάταικαι ο προφορικός βαθμός13 ύστερα από τηνπροσαρμογή του αν απαιτείται στο γραπτόμε μέγιστη επιτρεπτή απόκλιση δύομονάδων της εικοσάβαθμης βαθμολογικήςκλίμακας 5) Οι επιδόσεις στα παραπάνω

μαθήματα θα προσμετρώνται στον υπολο-γισμό του γενικού βαθμού προαγωγής στηβ΄ τάξη και στο γενικό βαθμό του απολυτη-ρίου 6) για τη βαθμολογία στα μαθήματαπρόσβασης που μνημονεύθηκαν περιλαμ-βανομένων και αυτών τα οποία θα επιλέ-γονται με κλήρωση θα χορηγείταιπαράλληλα με το απολυτήριο βεβαίωσηόπως συμβαίνει και σήμερα (2009-10) αναντί της προσθήκης στα εξεταζόμενα μαθή-ματα ενός τυχαία επιλεγόμενου γνωστικούαντικειμένου επιλεγεί η λύση του τεστγενικών γνώσεων και δεξιοτήτων τότε στηβεβαίωση θα αναγράφεται και η επίδοση σεαυτό 7) δυνατότητα νέας συμμετοχής στιςεξετάσεις των μαθημάτων πρόσβασης θαυπάρχει μόνον υπό τον όρο ότι η συμμετοχήθα αφορά όλα τα σχετικά μαθήματα τηςαντίστοιχης τάξης 8) Όλοι οι κάτοχοιαπολυτηρίου θα έχουν δικαίωμα να υποβά-λουν δήλωση προτίμησης των τμημάτωνστα οποία επιθυμούν να εισαχθούν 9) Ηκάλυψη των προσφερόμενων σε κάθε τμήμαθέσεων θα γίνεται με βάση τα μόρια που θαπροκύπτουν (α) από το γενικό βαθμό τουαπολυτηρίου του λυκείου που θα πολλα-πλασιάζεται με πολύ συντελεστή 1 (β) απότο μέσο όρο των εξεταζόμενων σε περιφε-ριακό επίπεδο μαθημάτων στη β΄ τάξη οοποίος θα πολλαπλασιάζεται με μικρότεροεπίσης συντελεστή (πχ 05) (γ) από τομέσο όρο των μαθημάτων πρόσβασης της γ΄τάξης που θα πολλαπλασιάζεται με πολύμεγαλύτερο συντελεστή (πχ 5) (δ) από τηνεπίδοση στο τεστ γενικών γνώσεων καιδεξιοτήτων που θα πολλαπλασιάζεται μεανάλογο συντελεστή (πχ 1)14 και (ε) απότην επίδοση σε δύο έως τρία από τα πανελ-λαδικώς εξεταζόμενα στη γ τάξη μαθήματαπου θα καθορισθούν σε συνεργασία με ταομοειδή τμήματα των τριτοβάθμιων ιδρυ-μάτων Η βαρύτητά τους (υπόλοιπο τωνσχετικών συντελεστών μέχρι τη συμπλή-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ36

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

ρωση των 10 μονάδων) θα προσδιορισθείκατά τον ίδιο τρόπο το άθροισμα των παρα-πάνω γινομένων είναι δυνατόν να πολλα-πλασιάζεται με το εκατό 10) μικρόποσοστό θέσεων μπορεί να διατίθεται γιατους αποφοίτους παρελθόντων ετών γιαορισμένη μεταβατική περίοδο 11) τοαπολυτήριο του λυκείου ή εθνικό απολυ-τήριο θα χορηγείται με βάση τις επιδόσειςτων μαθητών στο σύνολο των διδασκό-μενων στη γ΄τάξη μαθημάτων στις οποίεςπεριλαμβάνονται και αυτές που αφορούν ταμαθήματα στα οποία θα διενεργούνταιπανελλαδικές εξετάσεις θεωρούμε ότι με τον τρόπο αυτό διατη-ρείται η έμφαση στη γενική παιδεία αφού τοενδιαφέρον των μαθητών θα παραμένειζωηρό για όλα τα σχολικά μαθήματα και δενθα περιορίζεται μόνον σrsquo αυτά που θαλαμβάνονται υπόψη για την εισαγωγή στατριτοβάθμια ιδρύματα συνεκτιμάται η συνο-λική προσπάθεια των μαθητών στο λύκειομειώνεται ο ρόλος του παράγοντα τύχη καιγίνεται στη β΄ τάξη προάσκηση τωνμαθητών για τις πιο κρίσιμες εξετάσεις στηγ΄τάξη Η προάσκηση αυτή μπορεί εκτόςτων άλλων να τους βοηθήσει και στονεκπαιδευτικό και επαγγελματικό τουςπροσανατολισμό ισχυροποιείται ακόμη ορόλος των καθηγητών και ενισχύεται τοκύρος τους Όλα αυτά αποτελούν πλεονε-κτήματα της εν λόγω πρότασηςως μειονέκτημά της μπορεί να θεωρηθεί τογεγονός ότι η λειτουργία του λυκείου δεναπαλλάσσεται πλήρως από τις επιδράσειςπου μπορεί να έχει σrsquo αυτήν το σύστημαεισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ανκαι οι επιδράσεις του θα εξαρτηθούν τελικάαπό τη φύση το περιεχόμενο και τον τρόποδιενέργειας των ενδοσχολικών εξετάσεωνεπιπρόσθετα η εφαρμογή μιας τέτοιαςλύσης θα απαιτήσει μεγάλο χρόνο προετοι-μασίας επειδή προϋποθέτει τη γενικότερη

αναβάθμιση του λυκείου Η αναβάθμισηαυτή δεν θα προκύψει μόνο από την αλλαγήτου συστήματος πρόσβασης στα τριτο-βάθμια ιδρύματα αλλά και από τη λήψη καιάλλων μέτρων που αφορούν στο περιεχό-μενο της προσφερόμενης εκπαίδευσης στοντρόπο λειτουργίας της στη βελτίωση τηςυλικοτεχνικής υποδομής των σχολείων καιστην αύξηση των εκπαιδευτικών δαπανώνιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να ληφθεί για τοδιδακτικό προσωπικό απαιτείται ακόμηβελτίωση και των προηγούμενων σχολικώνβαθμίδων (του δημοτικού σχολείου και τουγυμνασίου) για όλα αυτά χρειάζεται πολύςχρόνος συστηματική προεργασία καισταθερότητα στην εκπαιδευτική πολιτικήόρος που απουσιάζει συνήθως από ταεκπαιδευτικά δρώμενα της ελλάδας αν πάντως επιλεγεί από τους πολιτικούςιθύνοντες αυτή η κατεύθυνση πρέπει α) ναβελτιωθεί το υπάρχον σύστημα πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευση προκειμένουνα λειτουργήσει για κάποιο διάστημα ωςμεταβατικό στάδιο και β) να αρχίσει τάχισταη μελέτη ο σχεδιασμός και η σταδιακήεφαρμογή όλων των αναμορφώσεων πουκρίνονται αναγκαίες για να υπάρξειποιοτικά αναβαθμισμένο λύκειο το απολυ-τήριο του οποίου θα έχει υψηλό εκπαιδευ-τικό αντίκρισμα

4 Συμπληρωματικές σκέψειςδεν πρέπει ακόμη να μας διαφεύγει ότι τουπό εξέταση πρόβλημα δεν μπορεί να αντι-μετωπισθεί στο πλαίσιο μόνον των αλλαγώνπου σχετίζονται με την πρόσβαση στηντριτοβάθμια εκπαίδευση είναι ανάγκη ναγίνουν παράλληλα τροποποιήσεις και σεάλλους τομείς και να ληφθούν μέτρα πουυπερβαίνουν το χώρο της εκπαίδευσηςενδεικτικά σημειώνουμε μερικά από αυτά α) Πρέπει να ενισχυθεί να διευρυνθεί και

να αποκτήσει ακόμη πιο ουσιαστικό

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 37

περιεχόμενο η δια βίου και η εξ αποστά-σεως εκπαίδευση έτσι ώστε να μηναποτελεί η φοίτηση στο Πανεπιστήμιοανέφικτο όνειρο αν αυτή δεν πραγματο-ποιηθεί αμέσως μετά την αποφοίτησηαπό το λύκειο Η ύπαρξη ουσιαστικήςδυνατότητας να ακολουθήσει κάποιοςσπουδές όποτε το θελήσει εφόσονδιαθέτει τις απαραίτητες τυπικές καιουσιαστικές προϋποθέσεις θα αμβλύνειτο άγχος για άμεση εισαγωγή στα Πανε-πιστήμια θα οδηγήσει σε ωριμότεροεπαγγελματικό προσανατολισμό και θαμειώσει το συνωστισμό των νέων προτων πυλών των αει Η εμπειρία τουανοικτού Πανεπιστημίου είναι πολύθετική στον τομέα αυτό Πρέπει όμωςνα υπάρξουν ανάλογες πρωτοβουλίεςκαι από τα παραδοσιακά Πανεπιστήμια

β) Προς την ίδια κατεύθυνση θα συμβάλεικαι η λήψη πρόσθετων μέτρων για τηνπεραιτέρω διευκόλυνση των εργαζο-μένων για σπουδές με στόχο την εξειδί-κευσή τους την επανεκπαίδευσή τους ήτην απόκτηση συμπληρωματικώνπροσόντων

γ) Η συνέχιση των αναδιαρθρώσεων στουςτομείς της δημόσιας διοίκησης της οργά-νωσης της αγοράς εργασίας και της οικο-νομίας θα συντελέσει στην καλύτερησύνδεση της εκπαίδευσης με την αγοράεργασίας γεγονός το οποίο θα επηρεάσειθετικά και τα ζητήματα πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση το ίδιο ισχύει καιγια την αλλαγή των κοινωνικών αντιλή-ψεων που αφορούν στην αποστολή τηςτριτοβάθμιας εκπαίδευσης της μονομε-ρούς δηλαδή θεώρησής της ως απλούμηχανισμού επαγγελματικής αποκατά-στασης και κοινωνικής καταξίωσης τωννέων Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ηπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηδεν είναι μόνο πρόβλημα εκπαιδευτικό

είναι ταυτόχρονα πρόβλημα με σημαντικέςοικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις

δ) Η ανάπτυξη ακόμη εναλλακτικώνδυνατοτήτων απόκτησης ουσιαστικώνεπαγγελματικών προσόντων καιεφοδίων κατά τη διάρκεια της δευτερο-βάθμιας εκπαίδευσης και η διασφάλισηδυνατοτήτων οριζόντιας κινητικότηταςμεταξύ των ιδρυμάτων των ίδιων εκπαι-δευτικών βαθμίδων θα βοηθήσουν στηναντιμετώπιση των προβλημάτων πουσχετίζονται με την πρόσβαση στηντριτοβάθμια εκπαίδευση

ε) Οι αλλαγές στο σύστημα εισαγωγής σταανώτατα ιδρύματα πρέπει να εντάσ-σονται στο γενικότερο σχεδιασμόανάπτυξης της ελληνικής εκπαίδευσηςκαι να μην αποτελούν αποσπασματικήκαι μεμονωμένη ενέργεια η οποία δενσυνδέεται οργανικά με την όλη διάρ-θρωση και συνολική λειτουργία τουεκπαιδευτικού συστήματος

στ) Περιττεύει νομίζω να τονισθεί η ανάγκηποιοτικής αναβάθμισης των εκπαιδευ-τικών και η ενίσχυση της κρατικής μέρι-μνας γιrsquo αυτούς με την πάροδο τουχρόνου ενισχύεται μέσα μας η πεποίθησηότι το πρόβλημα της παιδείας μας είναιπριν απrsquo όλα πρόβλημα εκπαιδευτικώνστους οποίους η πολιτεία δεν παρέχει ούτετην κατάλληλη αρχική κατάρτιση ούτεαποτελεσματική επιμόρφωση ούτε ικανο-ποιητικές απολαβές ούτε άλλα κίνητρα(ηθικά ή άλλα) που θα συνέβαλαν στο νααφοσιωθούν εντονότερα στο διδακτικόκαι παιδαγωγικό τους έργο

ζ) μαζί μrsquoαυτά θεωρούμε απαραίτητο τοσυστηματικότερο συντονισμό τηςλειτουργίας των σχολείων και την εφαρ-μογή ενός συστήματος διαμορφωτικήςαξιολόγησης αποδεκτό- στο βαθμό τουδυνατού- από όλους τους ενδιαφερόμε-νους κύρια επιδίωξή του οφείλει να

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ38

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 39

Σημειώσεις[1] Η συζήτηση γύρω από το θέμα αυτό αμβλύνθηκε μετά την άνοδο του ΠασΟκ στην εξουσία το φθινόπωρο του

2009 αλλά εξακολουθεί να παραμένει στην επικαιρότητα

[2] Οι βιβλιογραφικές αναφορές καλύπτουν πρόσφατες και παλαιότερες γενικές προτάσεις για το προπαρασκευαστικόέτος βλ ακόμη την αδημοσίευτη εισήγηση με τον τίτλο laquoσκέψεις και προβληματισμοί για ένα άλλο σύστημα πρό-σβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηraquo που συντάχθηκε το 2004 από επιτροπή της συνόδου Πρυτάνεων και Προ-έδρων των διοικουσών επιτροπών των ελληνικών αει στην οποία συμμετείχε και ο γράφων

[3] Πρόκειται για αδημοσίευτη καταγραφή από το Παιδαγωγικό ινστιτούτο (Πι) των προτάσεων που είχαν διατυ-πωθεί μέχρι το 1994 για την αλλαγή του συστήματος πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση Η συγκεκριμένηκαταγραφή έγινε κατά τη διάρκεια της Προεδρίας μας στο Πι

[4] αξίζει να σημειωθεί ότι και επί υπουργίας του γ αρσένη έγινε στη σύνοδο Πρυτάνεων που πραγματοποιήθηκεστους δελφούς στις αρχές του 1997 συζήτηση για τη δημιουργία προπαρασκευαστικού κύκλου στα αει Οι πα-ριστάμενοι τότε πρυτάνεις δήλωσαν αδυναμία των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων να αναλάβουν τη δια-δικασία της επιλογής των φοιτητών

[5] Ένα τέτοιο ενδεχόμενο είναι δυνατό σε όλες τις περιπτώσεις συνεκτίμησης των βαθμών του λυκείου αν δεν λη-φθούν μέτρα αποτροπής του (βλ παρακάτω)

[6] αξίζει να αναφερθεί ότι ο νόμος 208392 προέβλεπε τη δημιουργία δύο κύκλων προπτυχιακών σπουδών στα αειΗ διάταξη όμως αυτή ουδέποτε εφαρμόστηκε λόγω των αντιδράσεων των φοιτητών κυρίως και ορισμένων Πρυ-τάνεων της εποχής εκείνης και καταργήθηκε αργότερα εξαιτίας των παραπάνω αντιδράσεων εάν ο προκαταρ-κτικός κύκλος σπουδών δεν παρουσιασθεί ως διαίρεση της ενιαίας δομής των προπτυχιακών σπουδών είναιπιθανόν να μην υπάρξουν οι δυσκολίες αυτές

[7] Οι ενδοσχολικές εξετάσεις είχαν διττό ρόλο α) την προαγωγή ή απόλυση των μαθητών και β) την επιλογή τωνυποψηφίων για την ανώτατη εκπαίδευση

[8] Η αρχική πρόταση αφορούσε ένα σύστημα επιλογής που στηριζόταν σε ενδοσχολικές εξετάσεις (μεταρρύθμισηαρσένη) αλλά μπορεί να ισχύσει και στην περίπτωση των μεταλυκειακών εξετάσεων

είναι η υποβοήθηση της επαγγελματικήςανάπτυξης των εκπαιδευτικών και ηαυτοαξιολόγηση των σχολικώνμονάδων με στόχο τη συνεχή ποιοτικήτους βελτίωση (κassotakis 2004κασσωτάκης 2005)

η) τέλος κάθε άλλη βελτίωση των επιμέ-ρους πτυχών διενέργειας των σχετικώνεξετάσεων που μπορεί να προέλθει απότην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σεζητήματα αξιολόγησης την εξειδίκευσητων βαθμολογικών κέντρων στη διόρ-θωση των γραπτών δοκιμίων σεορισμένα μαθήματα την αντικειμενικο-ποίηση των οδηγιών διόρθωσης τηδημιουργία τράπεζας ερωτήσεων τηναναμόρφωση της κεντρικής επιτροπήςεξετάσεων και άλλα παρόμοια θεω -ρείται ευκταία

5 Αντί επιλόγουΗ πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση πρέπει σύμφωνα με την Παγκόσμιαδιακήρυξη της UNESCO (1998) πουαναφέρεται στις προτεραιότητες δράσηςστο επίπεδο της ανώτατης εκπαίδευσηςστις αναγκαίες αλλαγές και στηνανάπτυξή της να βασίζεται στην αξία στιςικανότητες στην προσπάθεια στηνεπιμονή και στην αφοσίωση αυτών πουτην επιζητούν με βάση το γνώμονα αυτόθα πρέπει να ληφθούν οι αποφάσεις γιατην αναμόρφωση των διαδικασιών μετά-βασης από τη δευτεροβάθμια στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ40

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

[9] Έχουμε επίγνωση της δικαιολογημένης παρατήρησης ότι το ενδιαφέρον για ότι διδάσκεται στο σχολείο δεν πρέπεινα προκαλείται με την επίκληση των εξετάσεων αλλά με άλλα πιο δόκιμα από παιδαγωγική άποψη μέτρα (συ-νειδητοποίηση της χρησιμότητας των μαθημάτων ελκυστικός τρόπος διδασκαλίας τους πρόκληση άμιλλας κτλ)ωστόσο η στρέβλωση που έχει δημιουργηθεί στα λύκεια επί πολλές δεκαετίες εξαιτίας των αρνητικών επιπτώ-σεων των εισαγωγικών εξετάσεων σrsquo αυτά δεν θα διορθωθεί εύκολα αν δεν αξιοποιηθεί και η δυναμική των εξε-τάσεων για ορισμένο τουλάχιστον χρονικό διάστημα Η χρήση άλλωστε αυτού του μέσου δεν εμποδίζει τηνεφαρμογή και άλλων παιδαγωγικά πιο ορθόδοξων μέτρων

[10] στο Πλαίσιο του κυβερνητικού Προγράμματος (Οκτώβριος 2009 σ 55-56) αναφέρεται ότι το εθνικό απολυτήριοθα χορηγείται laquoμετά από γενικές και αντικειμενικές εξετάσεις σε επιλεγμένο αριθμό μαθημάτωνraquo δεν διευκρινί-ζεται όμως ποια θα είναι τα επιλεγόμενα μαθήματα ούτε πως θα γίνονται οι εξετάσεις στα μη επιλεγμένα μαθήματακαι πώς θα συνεκτιμώνται αυτά για τη χορήγηση του εθνικού απολυτηρίου

[11] Όσοι μαθητές δεν επιθυμούν να είναι υποψήφιοι για τα τριτοβάθμια ιδρύματα θα έχουν τη δυνατότητα να συμ-μετέχουν κατόπιν αιτήσεώς τους σε ενδοσχολικές εξετάσεις

[12] βλ την πρόταση που περιέχεται στο κασσωτάκης 1998

[13] με την προφορική εξέταση αξιολογούνται στοιχεία των μαθητών τα οποία δεν μπορούν να αξιολογηθούν με τιςγραπτές εξετάσεις και επιπρόσθετα υλοποιείται έτσι η εφαρμογή της συνεχούς αξιολόγησης η οποία εξασφαλίζειπιο έγκυρα αποτελέσματα

[14] αν δεν εφαρμοσθεί το παραπάνω τεστ θα ενισχυθεί ανάλογα η βαρύτητα άλλων συντελεστών

Βιβλιογραφικές αναφορέςγαβρόγλου κ Μια συγκεκριμένη πρόταση για τον τρόπο εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (αδημοσίευτη εργασία)

γούμενος λ (1995) Η δομή και λειτουργία του Ενιαίου Λυκείου στις σύγχρονες εκπαιδευτικές και κοινωνικές συνθήκεςστο Ολμε 1995 σ 39-63

δημαράς α (1997) Το Εθνικό Απολυτήριο Μια πρόταση που έγινε Τεκμήρια για την ιστορία αθήνα ερμής

δημητρόπουλος ευστ (1995) Οι εξετάσεις επιλογής για την τριτοβάθμια εκπαίδευση εισαγωγικοί προβληματισμοίστο Ολμε 1995 σ 285-343

δρεττάκης εμμ (1998) Προβλήματα της Ελληνικής Εκπαίδευσης αθήνα

δρεττάκης εμμ (2004) Φτωχός συγγενής και αχίλλειος φτέρνα της Οικονομίας η εκπαίδευση εφημερίδα καθημερινή2 φεβρουαρίου

δρεττάκης εμμ (2009) Προς αναβάθμιση ή υποβάθμιση του Λυκείου Εφημερίδα Ελευθεροτυπία 12 μαρτίου

εθνικό συμβούλιο Παιδείας (εσυΠ) (2006) Έκθεση Επιτροπής για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση αθήνα (αδημο-σίευτη έκθεση)

καζαμίας α amp κασσωτάκης μ (1995) Ελληνική Εκπαίδευση Προοπτικές ανασυγκρότησης και εκσυγχρονισμούαθήνα σείριος

καζαμίας α (1996) Εθνικό Απολυτήριο Μια νέα παράσταση στο θέατρο του παραλόγου εφημερίδα ελευθεροτυπία8 ιουλίου

κακριδής φ (1993) Εκπαίδευση εφημερίδα το βήμα 23 ιανουαρίου

καραμάνος α (2008) Κριτικές σκέψεις για το παρόν και το μέλλον του συστήματος εισαγωγής στα ΑΕΙ στο Πεε2008 σ 208-218

Kαραμάνος α (2009) Παιδείας κείμενα αθήνα Παπαζήσης

κασσωτάκης μ (1990) Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και η εκπαιδευτική κρίση στην Ελλάδα επιθεώρησησυμβουλευτικής και Προσανατολισμού 14-15 16-42

κασσωτάκης μ (1992) Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και η εκπαιδευτική κρίση στην Ελλάδα στο Πεε2008 σ 266-294 αθήνα γρηγόρης

κασσωτάκης μ (1998) Από το Πολυκλαδικό στο Ενιαίο Λύκειο αθήνα γρηγόρης

κασσωτάκης μ (1996) Οι δύο όψεις του Εθνικού Απολυτηρίου Τα υπέρ και τα κατά εφημερίδα τα νέα 5 ιουνίου

κασσωτάκης μ (2002) Η μεταρρύθμιση laquoΑρσένηraquo Ιστορική αναφορά στην προετοιμασία της και στην πρώτη εφαρμογήτης στο μπουζακης σ (επιμ) επίκαιρα θέματα ιστορίας της εκπαίδευσης Πρακτικά 1ου επιστημονικού συνεδρίουιστορίας εκπαίδευσης Πάτρα 28-30 σεπτεμβρίου 2000 σ 25-55 αθήνα Gutenberg

κασσωτάκης μ (2005) Σκέψεις και προβληματισμοί για την αναμόρφωση του συστήματος πρόσβασης στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση στο υΠεΠθ Παιδαγωγικό ινστιτούτο σύνδεση δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Πρα-κτικά βόλος 18-20 μαρτίου 2005 σ 25-45) Πανεπιστήμιο θεσσαλίας

κασσωτάκης μ (2008) Προτάσεις για αλλαγή του συστήματος πρόσβασης την ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση πουδεν εφαρμόστηκαν Μια κριτική θεώρηση στο Πεε 2008 σ 170-194

κασσωτάκης μ amp Παπαγγελή-βουλιουρή δ (2009) Η πρόσβαση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση Ιστορικήαναδρομή προβλήματα προοπτικές αθήνα γρηγόρης

κassotakis M (2004) Lrsquoeacutevaluation des enseignants grecs au cours de leur ser-vice Tentatives conflits et problegravemes In Pa-quay L(dir) Lrsquoeacutevaluation des enseignants Tensions et enjeux p221-232 Paris LrsquoHarmattan

λιανός θ (1994) Να καταργηθούν οι Γενικές Εξετάσεις για τα Πανεπιστήμια εφημερίδα το βήμα 18 δεκεμβρίου

μανιάτης κ (2008) Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και οι θέσεις της ΟΛΜΕ στο Πεε 2008 σ 320-328

μαρμαρινός ι (2004) Σκέψεις και προβληματισμοί για ένα άλλο σύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηεφημερίδα το καποδιστριακό 1 μαρτίου

μαυρίδης λν (1986) Η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση εφημερίδα καθημερινή 30 ιανουαρίου

μπαμπινιώτης γ (1988) Και μια άλλη πρόταση αντί των Γενικών Εξετάσεων εφημερίδα το βήμα 4 σεπτεμβρίου

μπαμπινιώτης γ (1996) Το Εθνικό Απολυτήριο εφημερίδα το βήμα 16 ιουνίου

μπαμπινιώτης γ (2004α) Και πάλι για την ελεύθερη πρόσβαση στα Πανεπιστήμια εφημερίδα το καποδιστριακό1 φεβρουαρίου

μπαμπινιώτης γ (2004β) Αλλαγή του συστήματος εισαγωγής στα ΑΕΙ (εισηγητικό σημείωμα στη σύνοδο Πρυτά-νεων)

μπουζάκης σ (1991) Νεοελληνική Εκπαίδευση (1821-1985) Εξαρτημένη ανάπτυξη αθήνα Gutenberg

ξωχέλλης Παν (1993) Αξιολόγηση ndash εξετάσεις κατά τη μετάβαση από τη δευτεροβάθμια στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηΤο σύστημα επιλογής των υποψηφίων για τα ΑΕΙ ΤΕΙ στην Ελλάδα Προβλήματα και προτεινόμενες λύσεις στοχιωτάκης στ Η αμφισβήτηση των εξετάσεων και των βαθμών στο σχολείο σ 333-344 αθήνα γρηγόρης

ξωχέλλης Παν (1998) Το σύστημα επιλογής των υποψηφίων για την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα Αναγκαιό-τητα προβλήματα και προτάσεις στο Πεε 2008 σ 90-98

Οικονομική και κοινωνική επιτροπή (Οκε) (2009) γνώμη για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αθήνα

Ολμε (1995) Η αναγκαιότητα του Ενιαίου Λυκείου και το σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αθήνα

Ολμε Δελτίο τύπου της 2982008

ΠασΟκ τομέας Παιδείας (2008) Βασικά σημεία για την αναμόρφωση του Λυκείου και του συστήματος πρόσβασηςστην Ανώτατη Εκπαίδευση αθήνα (αδημοσίευτη εισήγηση)

ΠασΟκ (2009) Πλαίσιο κυβερνητικού προγράμματος Συνοπτική παρουσίαση αθήνα

Παιδαγωγική εταιρεία ελλάδος (Πεε) (2008) ιβ΄διεθνές συνέδριο Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (επιμχατζηδήμου δ ταρατόρη ε βιτσιλάκη χρ χατζηδήμου κ) αθήνα ατραπός

Πυργιωτάκης ι (2008) Το προπαρασκευαστικό έτος μια πρόταση που ποτέ δεν βρήκε την εφαρμογή της στην πράξηστο Πεε 2008 σ 156-179

σιπητάνου αθ (1992) Μηχανισμοί επιλογής στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα (1834-1985) θεσσαλονίκη (διδα-κτορική διατριβή)

συμβούλιο Πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (σΠδε) (2009) Το πόρισμα του Συμβουλίου Πρωτο-βάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευση προτάσεις προς την Υπουργό Παιδείας Δια βίου Μάθησης και ΘρησκευμάτωνΆννα Διαμαντοπούλου αθήνα (αδημοσίευτο πόρισμα)

UNESCO (1998) World Declaration and Framework for Priority Action for Change and Development in Higher Educa-tion Paris

YΠεΠθ (1995) Εθνικό Απολυτήριο Εγγύηση γνώσης διαβατήριο ζωής Η εκπαιδευτική αναγέννηση μας αφοράόλους αθήνα (ενημερωτικό φυλλάδιο)

υΠεΠθΠι (2005) Σύνδεση Δευτεροβάθμιας amp Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης Εισαγωγικές εξετάσεις στην ΤριτοβάθμιαΕκπαίδευση Πρακτικά βόλος 18-20 μαρτίου 2005 Πανεπιστήμιο θεσσαλίας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 41

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

συχνά η δωρεάνπαιδεία ως εκπαι-δευτικό μεταρρυθ-μιστικό μέτροχλευάζεται από μα-θητές και γονείςκαι από πολλούςεμπλεκόμενουςστο εκπαιδευτικόσύστημα το νόηματης χλεύης συνί-

σταται στο γεγονός ότι πληρώνει κανείςσήμερα τόσο πολλά χρήματα στα φροντι-στήρια ώσπου να εισαχθεί αν εισαχθείστην τριτοβάθμια εκπαίδευση ώστε μοιάζειόντως με ειρωνεία ο ισχυρισμός ότι η παιδείαπαρέχεται δωρεάνΟ τρόπος πρόσβασης στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση δεν αποτελεί κατά την άποψήμας το κυρίαρχο πρόβλημα του εκπαιδευ-τικού μας συστήματος θεωρούμε ότιγίνεται πολύς λόγος για τα ελάχιστα καισχεδόν καθόλου λόγος για τα μείζονα σταελάχιστα κατατάσσεται κατά την άποψή μαςκαι το θέμα της πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση αφού όπως έχει τεκμη-ριωθεί από την έρευνα όποιο σύστημαμετάβασης και αν χρησιμοποιηθεί στηντριτοβάθμια εκπαίδευση εισάγονται πάντοτετα ίδια πρόσωπα από τα ίδια κοινωνικο-οικονομικά στρώματα έστω και μέσα απόδιαφορετικές διαδικασίεςσυνεπώς δεν κατανοούμε γιατί το σύστημαεισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηαποτελεί πάντοτε την κεντρική θεματική τωνσυζητήσεων ενώ το περιεχόμενο και οι

εσωτερικές διαδικασίες του λυκείου (καιγυμνασίου) τίθενται στις παρυφές αυτής τηςθεματικής αυτά τα μείζονα ζητήματα συζη-τούνται σχεδόν μόνο στο πλαίσιο τωναλλαγών που προκύπτουν από τη μεταβολήτου συστήματος πρόσβασης αντί να προβλη-ματιζόμαστε δηλαδή με τα τεκταινόμενα σεόλο το διάστημα της παραμονής και τηςφοίτησης στο λύκειο επικεντρώνεται τοενδιαφέρον μας στον τρόπο εξόδου από αυτόκαι στο πώς ο τρόπος αυτός θα συνδυαστεί μετην πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηστην παρούσα μελέτη εξετάζεται καταρχήντο φροντιστήριο σε σχέση με τις στρατη-γικές επιλογής για την τριτοβάθμια εκπαί-δευση ενώ αναλύεται η κατάσταση πουεπικρατεί στην ελλάδα και επιχειρείται μίαπαρουσίαση του προβλήματος στις πραγμα-τικές του διαστάσειςμε την ίδρυση του πρώτου ελληνικού Πανε-πιστημίου του Πανεπιστημίου αθηνών δενυπήρχαν εισαγωγικές εξετάσεις Έτσι όταντο έτος 1837 δημοσιεύθηκε στην Eφημερίδατης Kυβερνήσεως το Bδ laquoΠερί προσωρινούκανονισμού του εν Aθήναις συστηθησο-μένου Πανεπιστημίουraquo1 δεν προβλέποντανκανενός είδους εισαγωγικές εξετάσεις σεσχέση με τις εγγραφές των νέων φοιτητών ονόμος όριζε απλά laquoΈκαστος μαθητήςιθαγενής χρεωστεί προ της εισόδου του ειςτο πανεπιστήμιον να εμφανίσει το απολυτή-ριον του από έν των εντός του κράτουςγυμνασίων raquo Η κατοχή λοιπόν του απολυ-τηρίου εξασφάλιζε το δικαίωμα εγγραφής

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Το φροντιστήριο και οι στρατηγικές επιλογήςγια την τριτοβάθμια εκπαίδευση

του Ιωάννη Ε ΠυργιωτάκηΠρώην Καθηγητή Πανεπιστημίου Κρήτης

42

στο πρώτο Πανεπιστήμιο της χώρας χωρίςκαμιά άλλη εξεταστική διαδικασία αξίζειμάλιστα να σημειωθεί ότι η εν γένει εκπαι-δευτική κατάσταση τροφοδοτούσε τη χώραμε μικρό μόνο αριθμό αποφοίτων του γυμνα-σίου και το Πανεπιστήμιο για να συγκεν-τρώσει ικανό αριθμό φοιτητών δεχότανlaquoτακτικούς ακροατάςraquo κατά τη δεκαετία όμως του 1920 συζητείταισοβαρά ο περιορισμός του αριθμού εισα-κτέων στο πανεπιστήμιο με την καθιέρωσηενός συστήματος εισαγωγικών εξετάσεωνκαι όταν το έτος 1932 ψηφίστηκε ο νόμοςlaquoΠερί οργανισμού του ΠανεπιστημίουΑθηνώνraquo2 καθιερώθηκαν οι εισαγωγικέςεξετάσεις3 με laquoκλειστό αριθμό εισακτέωνraquo(numerus clausus) Ο νόμος παρέμεινεανέπαφος ως προς αυτό παρόλο που πολύσύντομα ακολούθησε η τροποποίησή τουως προς άλλα σημεία4αυτή ακριβώς η θέσπιση του διαγωνισμούτων υποψηφίων για το πανεπιστήμιο μπορείνα θεωρηθεί η γενεσιουργός αιτία για τηλειτουργία των φροντιστηρίων με τηνκαθιέρωση του κλειστού αριθμού εισακτέωνπαρουσιάστηκε προφανώς άνοδος τωνφροντιστηρίων με αποτέλεσμα λίγα χρόνιααργότερα το 1940 να ψηφιστεί ειδικόςνόμος5 για να ρυθμίσει τα θέματα τηςλειτουργίας τους είναι προφανές ότι ηψήφιση ενός νόμου για τη ρύθμιση τωνσχετικών θεμάτων δεν θα ήταν απαραίτητηαν ο θεσμός του φροντιστηρίου δεν είχεαρχίσει να παίρνει μεγάλες διαστάσεις Όπωςσυνάγεται μάλιστα από τον εν λόγω νόμο ταφροντιστήρια αφορούσαν laquoεις τον κύκλοντων μαθημάτων της στοιχειώδους μέσηςανωτέρας και ανωτάτης εκπαιδεύσεωςraquoαπλώνονταν δηλαδή σε όλες τις βαθμίδες τηςεκπαίδευσης αυτό εξηγείται από το γεγονόςότι εισαγωγικές εξετάσεις ίσχυαν τότε όχιμόνο για τη μετάβαση από την δευτερο-βάθμια στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά

για όλη την έκταση του εκπαιδευτικούσυστήματος δηλαδή από το δημοτικό στογυμνάσιο και από το εξαετές γυμνάσιο για τιςανώτερες και τις ανώτατες σχολέςστο διάστημα μάλιστα αυτό και όσο ίσχυανοι εξετάσεις επιλογής από το δημοτικό προςτο γυμνάσιο είχαν αναπτυχθεί μεγάληςέκτασης φροντιστήρια για τους αποφοίτουςτου δημοτικού σχολείου που προορίζοντανγια το γυμνάσιο υπήρχαν μάλιστα καισχετικά βιβλία για την προετοιμασία τωνμαθητών όπως laquoτο κλειδί της επιτυχίας στογυμνάσιοraquo κοκ Όταν αργότερα το εξαετέςγυμνάσιο διαιρέθηκε σε δύο αυτόνοματριετή σχολεία γυμνάσιο και λύκειο και τοτριετές γυμνάσιο από επιλεκτικό σχολείο (μεεισαγωγικές εξετάσεις) μετατράπηκε σεσχολείο υποχρεωτικής φοίτησης με ελεύ-θερη πρόσβαση τα φροντιστήρια για τουςυποψηφίους του γυμνασίου μειώθηκανδραστικά και αναπτύχθηκαν στο σημείομετάβασης από το γυμνάσιο προς το λύκειοόπου οι εισαγωγικές εξετάσεις εξακολου-θούσαν να ισχύουν αργότερα με την καθιέ-ρωση της ελεύθερης πρόσβασης και για τολύκειο το φροντιστήριο μειώνεται και πάλιστο σημείο εκείνο και περιορίζεται κατάκύριο λόγο στην πρόσβαση προς την τριτο-βάθμια εκπαίδευση και κυρίως στις δύοτελευταίες τάξεις του λυκείου καθώςμάλιστα μετά από τη μεταρρύθμιση του1964 την άρση των οικονομικών και άλλωνπεριοριστικών φραγμών (κατάργηση τωνεξετάσεων από το γυμνάσιο στο λύκειο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ο φ Ρ Ο ν τ ι σ τ Η Ρ ι Ο κ α ι Ο ι σ τ Ρα τ Η γ ι κ ε σ ε Π ι λ Ο γ Η σ γ ι α τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι αε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 43

Η θέσπιση του διαγωνισμού των υποψηφίωνγια το πανεπιστήμιο μπορεί να θεωρηθεί ηγενεσιουργός αιτία για τη λειτουργία τωνφροντιστηρίων με την καθιέρωση του κλει-στού αριθμού εισακτέων παρουσιάστηκεπροφανώς άνοδος των φροντιστηρίων

επέκταση του εκπαιδευτικού δικτύου με τηνίδρυση νέων γυμνασίων και πανεπιστημίωνκλπ) άνοιξαν οι πύλες της εκπαίδευσης σταευρύτερα λαϊκά στρώματα απελευθερώθηκεμεγάλος μαθητικός πληθυσμός και ο αντα-γωνισμός για την τριτοβάθμια εκπαίδευσηέγινε ασφυκτικός Παρατηρείται λοιπόνιστορικά ότι το φροντιστήριο ως ενισχυ-τικός παραεκπαιδευτικός μηχανισμόςαναπτύσσεται πάντοτε στο ενδιάμεσομεταξύ δύο σχολείων όταν για τη μετάβασηαπό το ένα στο άλλο προβλέπονται εξετά-σεις επιλογής Έτσι το φροντιστήριο καθιερώθηκε ως ένα

είδος ανεπίσημου αλλά σοβαρού παράλ-ληλου σχολείου το οποίο παρεμβαίνειουσιαστικά στη ζωή των υποψηφίων γιαπανεπιστημιακές σπουδές σήμερα μάλισταπαρά τον πολλαπλασιασμό των φοιτητικώνθέσεων με την ίδρυση νέων πανεπιστημίωνκαι παρά τη φοιτητική διαρροή σε πανεπι-στήμια της αλλοδαπής η ζήτηση για πανε-πιστημιακή εκπαίδευση εξακολουθεί ναυπερβαίνει την προσφορά και η συσσώ-ρευση μεγάλου αριθμού υποψηφίων εξακο-λουθεί να επιτείνει τον ανταγωνισμό Όσοσκληρότερος μάλιστα γίνεται ο ανταγωνι-σμός αυτός τόσο περισσότερο δραστηριο-ποιούνται και πολλαπλασιάζονται ταφροντιστήρια και διευρύνεται η πελατείατους είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι απότη στιγμή που το φροντιστήριο γενικεύθηκεως ενισχυτικός μηχανισμός αναπτύχθηκε οθεσμός των laquoιδιαιτέρων μαθημάτωνraquo απότη στιγμή δηλαδή που το φροντιστήριογενικεύεται παύει να λειτουργεί διαφορο-ποιητικά και για να βελτιώσουν τη θέση τουςκάποιοι υποψήφιοι προσφεύγουν στο ιδιαί-τερο μάθημα που αναμένεται ότι θαπροσαρμοστεί στους δικούς τους ρυθμούςμάθησης και άρα θα αποδώσει περισσότερο μέσα από την κατάσταση αυτή το φροντι-στήριο ενσωματώθηκε πλέον στην κουλτούρα

των ελλήνων και η κοινή γνώμη έχει συνδέσειτην επιτυχία στο πανεπιστήμιο με την παρα-κολούθηση των φροντιστηρίων Ότανμάλιστα οι εξετάσεις δεν αποτελούν ενδολυ-κειακή υπόθεση αλλά διενεργούνται μετάαπό το λύκειο το τελευταίο περιέρχεται σεπλήρη ανυποληψία και εκλαμβάνεται απότους μαθητές ως τυπική διαδικασία την οποίαπρέπει να υποστούν προκειμένου να εξασφα-λίσουν το δικαίωμα συμμετοχής στις γενικέςεξετάσεις ακραία περίπτωση θεωρώ ότιαποτελούσε το σύστημα των τεσσάρων μαθη-μάτων με τις δέσμες το λύκειο είχε εξελιχθείόπως έχω γράψει και άλλη φορά laquoστοσχολείο των τεσσάρων μαθημάτων που διδά-σκονταν εκτός σχολείουraquo το γεγονός αυτό αδικεί το λύκειο καισυμβάλλει στην υποβάθμισή του κάτι πουμοιραία οδηγεί στην υπονόμευση του ρόλουτων καθηγητών με όλες τις αρνητικές επιπτώ-σεις που αυτό επιφέρει στην εκπλήρωση τουρόλου τους Πέραν όλων αυτών το laquoπαράλ-ληλο σχολείοraquo αντιστρατεύεται την αρχή τηςlaquoδωρεάν παιδείαςraquo και επιβαρύνει τον οικο-γενειακό προϋπολογισμό με δυσβάσταχτεςδαπάνες γιrsquo αυτό και κάθε κυβέρνηση κάθευπουργός Παιδείας φιλοδοξεί να το καταρ-γήσει και εξαγγέλλει μέτρα τα οποία πολύσύντομα αποδεικνύονται αναποτελεσματικάκαι ατελέσφορααπό όσα εκτέθηκαν παραπάνω γίνεται αντι-ληπτό ότι το φροντιστήριο εμφανίζεται μετην θέσπιση του laquonumerus claususraquo και τηνκαθιέρωση του διαγωνισμού για την εισα-γωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση καιδιογκώνεται με την άρση των εκπαιδευτικώνφραγμών την αύξηση των υποψηφίων γιατην τριτοβάθμια εκπαίδευση και την πίεσητου συνακόλουθου ανταγωνισμού Όπως θαφανεί παρακάτω ο ανταγωνισμός αυτόςείναι που αποτελεί την γενεσιουργό αιτίατου φροντιστηρίου και όχι οι ελλείψεις και ηατελέσφορη λειτουργία του λυκείου όπως

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ44

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

θεωρείται συνήθως για να κατανοηθεί αυτόείναι ανάγκη να αναζητήσομε τα βασικάδομικά στοιχεία της επιλογής για την τριτο-βάθμια εκπαίδευση αν λοιπόν αναλύσεικανείς τα διεθνή εκπαιδευτικά δεδομέναδιαπιστώνει ότι για την επιλογή στιςανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες διαμορ-φώνονται δύο εκπαιδευτικές στρατηγικές ηστρατηγική του πρώιμου αποκλεισμού και ηστρατηγική της ελεύθερης πρόσβασηςΗ στρατηγική του πρώιμου αποκλεισμούπροβαίνει σε οργανωτικά εκπαιδευτικάσχήματα μέσω των οποίων η επιλογή για τηντριτοβάθμια εκπαίδευση αρχίζει πολύ πρώιμαμε αποκλεισμό μεγάλης μερίδας του μαθη-τικού πληθυσμού από την πορεία για το πανε-πιστήμιο με βάση τη σχολική επίδοσηγίνεται από πολύ νωρίς (πχ για το γερμανικόεκπαιδευτικό σύστημα από την τετάρτη τάξητου δημοτικού) διάκριση των μαθητών που θασυνεχίσουν στο πανεπιστήμιο και αυτών πουθα αποκλεισθούν από την πορεία αυτή και θαστραφούν υποχρεωτικά προς την τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση Οι μαθητικοίαυτοί πληθυσμοί εντάσσονται κατόπιν σεδιαφορετικά σχολεία ανάλογα με την βαθμο-

λογία τους Έτσι από πολύ νωρίς μειώνεταισημαντικά ο αριθμός των υποψηφίων για τοπανεπιστήμιο ελαχιστοποιείται ο ανταγωνι-σμός και δεν προκύπτει έντονη η ανάγκη γιατο φροντιστήριο εννοείται ότι με τον τρόποαυτό πλήττονται τα χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα επειδή με τον πρώιμοαποκλεισμό τους το σχολικό σύστημα δεντους αφήνει χρόνο να αναπληρώσουν τιςελλείψεις και τα κενά που προκύπτουν από τοχαμηλό κοινωνικο-πολιτιστικό περιβάλλοντης οικογένειας Όσοι λοιπόν επικαλούνται τογερμανικό ή άλλο εκπαιδευτικό σύστημα ωςπρότυπο για την απουσία φροντιστηρίου θαπρέπει να καταλάβουν ότι με τη στρατηγικήεπιλογής που ακολουθείται πλήττονταικυρίως τα παιδιά των ασθενέστερων κοινω-νικο-οικονομικών στρωμάτων Έτσι όμως αντίνα απαλλάξουν τους μαθητές αυτούς από το

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ο φ Ρ Ο ν τ ι σ τ Η Ρ ι Ο κ α ι Ο ι σ τ Ρα τ Η γ ι κ ε σ ε Π ι λ Ο γ Η σ γ ι α τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι αε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 45

Σήμερα η ζήτηση για πανεπιστημιακή εκπαί-δευση εξακολουθεί να υπερβαίνει την προ-σφορά και η συσσώρευση μεγάλου αριθμούυποψηφίων εξακολουθεί να επιτείνει τονανταγωνισμό

κόστος των φροντιστηρίων ανακόπτουν τηνπορεία τους προς το πανεπιστήμιοσύμφωνα με τη δεύτερη στρατηγική αυτήτης ελεύθερης πρόσβασης η οποιαδήποτεδιάκριση του μαθητικού πληθυσμού και ηταξινόμηση των μαθητών σε διαφορετικάσχολεία αποφεύγεται όσο τον δυνατόνπερισσότερο κατά τον ίδιο τρόπο αναβάλ-λεται συστηματικά η όποια επιλεκτική διαδι-κασία κατά τη μετάβαση από την μιαεκπαιδευτική βαθμίδα στην άλλη και από τοένα σχολείο στο άλλο με τον τρόπο αυτόβοηθούνται και διευκολύνονται οι μαθητέςαπό τα χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικάστρώματα να καλύψουν την ενδεχόμενηεξελικτική και πολιτισμική τους υστέρησηνα αναπληρώσουν τα μαθησιακά τους κενάκαι τις ελλείψεις εκείνες που προκύπτουναπό το αποστερημένο συνήθως σε ερεθί-σματα οικογενειακό περιβάλλον για τοσκοπό αυτό προσφέρεται μάλιστα σε πολλέςπεριπτώσεις αντισταθμιστική αγωγή καιενισχυτική διδασκαλία με μεθοδικό καισυστηματικό τρόπο μέσα από τη στρατη-γική αυτή της απρόσκοπτης μετάβασηςενισχύονται τα παιδιά των χαμηλότερωνκοινωνικο-οικονομικών στρωμάτων ταοποία με τον τρόπο αυτόν ανέρχονται στηδευτεροβάθμια εκπαίδευση και αποφοιτούντελικά από το λύκειο Έτσι όμως πολλαπλα-σιάζονται οι υποψήφιοι συσσωρεύεταιμεγάλος πληθυσμός προ των πυλών τουπανεπιστημίου και ο ανταγωνισμός αυτόςοδηγεί αναπόφευκτα στους ακριβοπληρω-μένους παρα-εκπαιδευτικούς μηχανισμούςτα φροντιστήρια αντrsquo αυτού ωστόσο ηστρατηγική αυτή επιτρέπει σε πολλά παιδιάτων χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτωννα εισαχθούν στο πανεπιστήμιο και να ανέλ-θουν κοινωνικά μέσω της εκπαίδευσηςστην ελλάδα δεν εφαρμόστηκε ποτέ η στρα-τηγική του πρώιμου αποκλεισμού Πάνταδηλαδή υπήρχε ένα και μόνο σχολείο το

δημοτικό και μία και μόνη διέξοδος τογυμνάσιο βέβαια για πολλές δεκαετίες ημετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιοδεν ήταν απρόσκοπτη αφού υπήρχαν οιεισαγωγικές εξετάσεις κι αυτό λειτουργούσεκατά κάποιον τρόπο ανασταλτικά Όμως μεαφορμή την μεταρρύθμιση του 1964ήρθησαν βαθμιαία οι εξεταστικοί φραγμοίτόσο από το δημοτικό προς το γυμνάσιοόσο και από το γυμνάσιο προς το λύκειο καικαθιερώθηκε με τον τρόπο αυτόν η απρό-σκοπτη πρόσβαση αυτό σε συνδυασμό μετην laquoδωρεάν παιδείαraquo και την εξάπλωση τηςεκπαίδευσης που επιτεύχθηκε με διάφοραμέτρα επέφερε τη μεγάλη εκπαιδευτικήαλλαγή της χώρας και μαζί της την καθιέ-ρωση του φροντιστηρίου μέσα από την παράθεση της μιας και τηςάλλης στρατηγικής διαπιστώνεται λοιπόνότι το φροντιστήριο αποτελεί δομικό χαρα-κτηριστικό του εκπαιδευτικού μας συστή-ματος και προκύπτει ως απόρροια τηςστρατηγικής που εφαρμόζεται για τηνεπιλογή στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηακριβώς για το λόγο αυτό δεν είναι εύκολονα εκλείψει εάν δεν επέλθουν οι ανάλογεςδομικές αλλαγές που εν προκειμένωαφορούν τον τρόπο επιλογής για τιςανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες κάθεάλλη προσπάθεια αντιπαρατίθεται με τασυμπτώματα και όχι με τις δομικές μετα-βολές γιrsquo αυτό και είναι καταδικασμένη ναπαραμείνει ατελέσφορηαπό τα παραπάνω προκύπτουν μερικέςβασικές διαπιστώσεις εξαιρετικά ενδιαφέ-ρουσες για τη χάραξη της εκπαιδευτικήπολιτικής διαπιστώνεται λοιπόν ότι τοφροντιστήριο το οποίο ακυρώνει όντως τηδωρεάν παιδεία σήμερα δεν προκύπτει εντοις πράγμασι ως συνέπεια των ατελειών καιτων ελλείψεων του λυκείου ή τουλάχιστονόχι μόνο εξαιτίας αυτών χαρακτηριστικόπαράδειγμα που επικυρώνει την άποψή μας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ46

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ο φ Ρ Ο ν τ ι σ τ Η Ρ ι Ο κ α ι Ο ι σ τ Ρα τ Η γ ι κ ε σ ε Π ι λ Ο γ Η σ γ ι α τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι αε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 47

αυτή αποτελεί τα εκπαιδευτικό σύστηματης ιαπωνίας που στην οργανωτική τουδομή είναι ακριβώς ίδιο με το ελληνικό Οαριθμός των ωρών φοίτησης και ο τρόποςτης εσωτερικής του λειτουργίας είναι οπλέον κατάλληλος για το θέμα που μαςενδιαφέρει εδώ αυτό εξάλλου το εκπαιδευ-τικό σύστημα επικαλούνται όλοι οιυπουργοί Παιδείας του κόσμου όταν θέλουννα προσθέσουν περισσότερη εργασία στασχολεία τους και να τα αναβαθμίσουνποιοτικά Όμως στη χώρα αυτή με ένα πολύκαλά οργανωμένο λύκειο το yuku όπωςονομάζεται στα ιαπωνικά το φροντιστήριοβρίσκεται σε μεγαλύτερη ακόμη έξαρση απόότι στην ελλάδαωστόσο η αλλαγή στρατηγικής και η εφαρ-μογή του πρώιμου αποκλεισμού θα πλήξειβαρύτατα τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώ-ματα των οποίων η πρόσβαση στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση θα μειωθεί δραστικάΈτσι κάθε προσπάθεια για την πολυσυζη-τημένη κατάργηση των φροντιστηρίων ήθα παραμείνει μάταια και ατελέσφορη ή ανπροβεί στην αλλαγή της επιλεκτικής διαδι-κασίας θα τελεσφορήσει πλήττοντας όμωςτα χαμηλά κοινωνικά στρώματα με άλλαλόγια εν ονόματι της οικονομικής τουςανακούφισης από το οικονομικό βάρος τωνφροντιστηρίων τα χαμηλά κοινωνικάστρώματα θα δεχτούν ένα άλλο πλήγμαοδυνηρότερο από το προηγούμενο ηπρόσβασή τους στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση θα καταστεί εξαιρετικά πολύ

δύσκολη και τα ποσοστά πρόσβασης θαμειωθούν δραστικάτο ερώτημα που ανακύπτει με το κλείσιμοτης εισήγησης αυτής είναι laquoκαι τι μέλλειγενέσθαιraquo δεν υπάρχει καμιά ελπίδα καμιάδυνατότητα για την Πολιτεία να περιορίσειτουλάχιστον τις δαπάνες των φροντιστηρίωνμια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που ενδια-φέρεται όντως για την ενίσχυση τωνχαμηλών στρωμάτων έχει κατά την αντί-ληψή μας δύο δυνατότητεςΠρώτον να συμβάλει σε μία σοβαρή εσωτε-ρική αναβάθμιση του λυκείου της οποίας ηποιότητα θα αυξήσει τις πιθανότητες επιτυ-χίας για τα παιδιά εκείνα που δεν μπορούν ναπροσφύγουν στο φροντιστήριο στο σημείοαυτό θα πρέπει να υιοθετηθούν στοιχεία πουβρίσκουμε σήμερα στο φροντιστήριο όπωςτα μικρά τμήματα οι ειδικευμένοι καθηγητέςστα επιμέρους αντικείμενα (πχ μόνο γεωμε-τρία μόνο Άλγεβρα κλπ) οι πιο ουσιαστικέςσχέσεις δασκάλων-μαθητών κλπδεύτερον να δημιουργήσει ενισχυτικάτμήματα μέσα στα ίδια τα σχολεία του δημο-σίου ώστε να μπορούν να προσφεύγουν σrsquoαυτά όσα παιδιά έχουν ανάγκη το γεγονόςότι τα μεταλυκειακά τμήματα που εφαρμό-στηκαν κάποτε καθώς και η ενισχυτικήδιδασκαλία που εξακολουθεί να λειτουργείκατά κάποιον τρόπο δεν απέδωσαν δεναποτελεί λόγο να καταργηθούν αποτελείκίνητρο για την αναβάθμισή τους

Σημειώσεις[1] βδ laquoΠερί προσωρινού κανονισμού του εν Αθήναις συστηθεισομένου Πανεπιστημίουraquo εφημερίς της κυβερνήσεως

αριθ 16 1426 Aπριλίου 1837 σελ 17-21

[2] ν5343 φεκ 862331932

[3] ν5343 φεκ 862331932 άρθρο 11

[4] ν 5583 φεκ 18831832

[5] αναγκαστικός νόμος 2545 laquoπερί ιδιωτικών σχολείων φροντιστηρίων και οικοτροφείωνraquo 1940 Η μόνη τροπο-ποίηση του νόμου έγινε πάλι με τον αναγκαστικό νόμο της επόμενης δικτατορίας νόμος 2841968

κάθε σύστημααξιολόγησης ανα-μένεται να παρέ-χει πληροφορίεςπου μπορούν ναχρησιμοποιηθούνστη λήψη συγκε-κριμένων αποφά-σεων στο πλαίσιο

αυτό θεωρείται σημαντικός ο έλεγχος τηςερμηνευτικής εγκυρότητας κάθε μηχανισμούαξιολόγησης αφού πέρα από την ανάγκησυγκέντρωσης πληροφοριών που αφορούντο υπό εξέταση γνώρισμα είναι σημαντικόνα μπορούμε να ελέγξουμε και τον τρόπομε τον οποίο τελικά αξιοποιούνται τα δεδο-μένα που συγκεντρώνονται από την αξιο-λόγηση στο άρθρο αυτό παρουσιάζονταιτα αποτελέσματα μίας μετα-αξιολογικήςέρευνας με αντικείμενο τις Παγκύπριες εξε-τάσεις (Πε) η οποία επικεντρώθηκε κυρίωςστον τρόπο αξιοποίησης των δεδομένων πουπροκύπτουν από αυτό το σύστημα αξιολό-γησης υποψήφιων φοιτητώνΠρέπει καταρχήν να γνωρίζουμε ότι υπάρ-χουν διάφορα συστήματα αξιολόγησηςυποψήφιων φοιτητών Ορισμένα από αυτάαποσκοπούν στη συγκέντρωση πληροφο-ριών γύρω από τις διδακτικές ανάγκες τωνυποψηφίων με βάση τις οποίες θα καταρτι-στούν στη συνέχεια τα κατάλληλα προγράμ-ματα στήριξης τα συστήματα αυτάεπιδιώκουν να εξυπηρετήσουν το διαμορ-φωτικό (formative) σκοπό της αξιολόγησης

αντίθετα στην περίπτωση των Πε οιπληροφορίες που συγκεντρώνονται προορί-ζονται για σύγκριση των υποψηφίων τοερώτημα που προκύπτει σχετικά με τησυγκριτική αξιολόγηση είναι κατά πόσον τοσύστημα αξιολόγησης μπορεί να οδηγήσεισε επιλογή των πιο ικανών υποψήφιωνφοιτητών ως προς τις διδακτικές απαιτήσειςτου προγράμματος σπουδών που πρόκειταινα παρακολουθήσουνΗ σύγχρονη βιβλιογραφία αναγνωρίζει τησημασία τόσο της διαμορφωτικής όσο καιτης συγκριτικής αξιολόγησης παράλληλαόμως επισημαίνει τις δυσκολίες επίτευξηςτων δύο αυτών σκοπών με τη χρήση ενός καιμόνο μηχανισμού (Harlen amp James 1997Scheerens Glas amp Thomas 2003) Η έρευναστο χώρο της εκπαιδευτικής αξιολόγησηςφανερώνει ότι η κατάρτιση και η εφαρμογήτων εργαλείων αξιολόγησης όπως και ηχρήση κάθε συγκεκριμένου τρόπουανάλυσης και ερμηνείας των δεδομένων πουπροκύπτουν από αυτήν καθορίζονται απότο σκοπό για τον οποίο διενεργείται η αξιο-λόγηση για παράδειγμα η συγγραφή δοκι-μίου που αναμένεται να εξυπηρετήσεισυγκριτικό σκοπό πρέπει να περιλαμβάνειέργα με υψηλό δείκτη διάκρισης ώστε ναείναι δυνατή η επιλογή των πιο ικανών απότους υποψήφιους φοιτητές αντίθετα έναδοκίμιο που εξυπηρετεί διαμορφωτικόσκοπό αναμένεται να περιλαμβάνει έργαπου καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ικανοτήτωνώστε να μπορεί να φέρει στην επιφάνεια τις

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Η αποτελεσματικότητα των ΠαγκύπριωνΕξετάσεων ως μηχανισμού συγκριτικής

αξιολόγησηςτου Λεωνίδα ΚυριακίδηΠανεπιστήμιο Κύπρου

48

ανάγκες κάθε υποψήφιου ανεξάρτητα απότις ικανότητές τουστο πλαίσιο αυτό η ερευνητική μας ομάδααποφάσισε να προβεί σε μετα-αξιολόγησητων Πε λαμβάνοντας υπόψη το συγκριτικότους στόχο στο άρθρο αυτό παρουσιάζονταισυνοπτικά τα σημαντικότερα αποτελέσματατης έρευνας η οποία εξετάζει τα βασικάστοιχεία εγκυρότητας και αξιοπιστίας τωνΠε που σχετίζονται με το συγκριτικό τουςστόχο και τα οποία αναφέρονται στηνπροβλεπτική ικανότητα και διακριτικότητατου συγκεκριμένου μηχανισμού αξιολό-γησης Η αποτελεσματικότητα των Πεκρίνεται από τη σύγκριση με τις αντίστοιχεςπληροφορίες που θα μπορούσε να συγκεν-τρώνει το εκπαιδευτικό μας σύστημα απότους σχολικούς βαθμούς με τον τρόποαυτό εξετάζεται αν το σύστημα των Πεπροσφέρει πληροφορίες που δεν προκύ-πτουν από τους σχολικούς βαθμούς το δείγμα της έρευνας αποτελείται απόολόκληρο τον πληθυσμό των αποφοίτωναπό τα δημόσια σχολεία της κύπρου για τασχολικά έτη 2005-2006 και 2006-2007 αυτόμας δίνει τη δυνατότητα να ελέγξουμε τηνεσωτερική εγκυρότητα των αποτελεσμάτωντης μετα-αξιολόγησης αφού διεξήχθηκανξεχωριστές αναλύσεις για κάθε σχολικήχρονιά και διαπιστώθηκε ότι προέκυψανανάλογα αποτελέσματα

Τα σημαντικότερα αποτελέσματα τηςμετα-αξιολόγησης τα βασικά αποτελέσματα της μετα-αξιολό-γησης συνοψίζονται πιο κάτω Πρώτον η προβλεπτική εγκυρότητα των Πεφαίνεται να είναι ικανοποιητική με χρήσηπολυεπίπεδων μοντέλων ανάλυσης διαπι-στώθηκε ότι ο βαθμός πρόσβασης πουπροκύπτει από τις Πε επιτρέπει να προβλε-φθούν στοιχεία σχετικά με μια σειρά απόμεταβλητές που αναφέρονται στην ακαδη-

μαϊκή επιτυχία από τα στοιχεία που συγκεν-τρώθηκαν για τους φοιτητές του Πανεπι-στημίου κύπρου και του τεΠακ που ήταντελειόφοιτοι τις δύο χρονιές που καλύπτει ηέρευνα φαίνεται ότι ο βαθμός πρόσβασηςεπιτρέπει να προβλέψουμε σε στατιστικάσημαντικό βαθμόα) το μέσο όρο της βαθμολογίας των

φοιτητών στο πανεπιστήμιο (σταθμικόμέσο όρο)

β) τον αριθμό μαθημάτων στα οποία θααποτύχουν κατά τη φοίτησή τους στοπανεπιστήμιο

γ) τη δυνατότητά τους να επαναλάβουνεπιτυχώς μαθήματα στα οποία αρχικάείχαν αποτύχει και

δ) την πιθανότητα να εγκαταλείψουν τιςσπουδές τους

αντίθετα φάνηκε ότι ο μέσος όρος τωνσχολικών βαθμών (που προκύπτει από τουςβαθμούς των τριών τριμήνων της γ΄λυκείου) δεν προβλέπει σε στατιστικάσημαντικό βαθμό καμιά από τις πιο πάνωμεταβλητές γενικά τα αποτελέσματα αυτάσυνάδουν με τα αποτελέσματα δύο άλλωνερευνών που διερευνούσαν την επίδρασητου σχολείου στην ακαδημαϊκή και επαγγελ-ματική εξέλιξη των αποφοίτων των λυκείων(Kyriakides Antoniou amp Maltezou 2009Kyriakides amp Creemers 2008)δεύτερον η διαδικασία αναγωγής τωνβαθμολογιών οδηγεί σε βελτίωση τηςδιακριτικότητας των Πε χωρίς να θέτει σεμειονεκτική θέση καμιά ομάδα υποψήφιων

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α Π Ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ O τ Η τ α τ ω ν Π α γ κ Y Π Ρ ι ω ν ε ξ ε τ A σ ε ω ν ω σ μ Η χ α ν ι σ μ Ο υ σ υ γ κ Ρ ι τ ι κ Η σ α ξ ι Ο λ Ο γ Η σ Η σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 49

Το ερώτημα σχετικά με τη συγκριτική αξιο-λόγηση είναι κατά πόσον το σύστημα μπορείνα οδηγήσει σε επιλογή των πιο ικανών υπο-ψήφιων φοιτητών ως προς τις διδακτικέςαπαιτήσεις του προγράμματος σπουδών πουπρόκειται να παρακολουθήσουν

φοιτητών συγκρίνοντας τη διαδικασίααναγωγής που χρησιμοποιείται στην κύπρομε αντίστοιχες διαδικασίες που χρησιμοποι-ούνται διεθνώς και στηρίζονται στη χρήσησύγχρονων θεωριών μέτρησης (ItemResponse Theory) διαπιστώνουμε ότιέχουμε ανάλογα αποτελέσματα (οι συντελε-στές συσχέτισης ξεπερνούν το 090) αντί-θετα η έρευνα έδειξε ότι η διακριτικήικανότητα των σχολικών βαθμών είναι ιδιαί-τερα χαμηλή αφενός ένας μεγάλος αριθμόςμαθητών εμφανίζεται να έχει ιδιαίτεραυψηλούς βαθμούς για παράδειγμα 4 τωναποφοίτων λυκείου είχαν βαθμολογία ίση ήμεγαλύτερη του 197520 αφετέρου χρησι-μοποιώντας το γενικό βαθμό του απολυτη-ρίου φάνηκε ότι είναι πρακτικά αδύνατο ναγίνει κατανομή υποψηφίων στις περισσό-τερες σχολές και τμήματα λόγω ισοβαθμιώντο φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε και στιςδύο χρονιές για τις οποίες συγκεντρώθηκαντα σχετικά δεδομένα στη συνέχεια παραθέ-τουμε ενδεικτικά μερικά παραδείγματα πουαφορούν το σχολικό έτος 2006-2007α) για τις τελευταίες δύο θέσεις του

τμήματος βιολογίας του Πανεπιστημίουκύπρου ισοβαθμούσαν 9 άτομα (μεβαθμό 1967)

β) δεκαέξι υποψήφιοι του τμήματος μαθη-ματικών και στατιστικής του Πανεπιστη-μίου κύπρου θα διεκδικούσαν με ίσηβαθμολογία τις τελευταίες τρεις θέσειςτου τμήματος

γ) δύο υποψήφιοι με γενικό βαθμό απολυ-

τήριου 20 θα διεκδικούσαν τη διαθέσιμημοναδική θέση του τμήματος στρατολο-γίας (στρατιωτική σχολή αξιωματικώνσωμάτων)

τρίτον παρατηρήθηκε ότι σε περιπτώσειςπου ήταν δυνατή η επιλογή υποψηφίων μεβάση τους σχολικούς βαθμούς ένα σημαν-τικό ποσοστό μαθητών που εξασφάλισεθέση μέσω των Πε δεν θα εξασφάλιζε θέσημε βάση τους σχολικούς τους βαθμούς γιαπαράδειγμα το 37 των υποψηφίων πουεξασφάλισαν θέση σε μια από τις ιατρικέςσχολές της ελλάδας το 2005-2006 δεν θαεπιλέγονταν επίσης διαφάνηκε ότι σημαν-τικό ποσοστό μαθητών που θα ευνοούντανπροέρχονταν από συγκεκριμένα σχολεία γιαπαράδειγμα από τους 8 μαθητές ενόςσχολείου που δήλωσαν την ιατρική ωςπρώτη προτίμηση και δεν εξασφάλισανθέση οι 4 θα επιλέγονταν αν κριτήριοεπιλογής ήταν οι σχολικοί βαθμοί στοσημείο αυτό αξίζει να τονιστεί ότι η πολυε-πίπεδη ανάλυση έδειξε πως η φοίτηση σεσυγκεκριμένο σχολείο ερμηνεύει μέρος τηςαπόκλισης που αφορά στην ασυμφωνίασχολικών βαθμών και εξετάσεων το αποτέ-λεσμα αυτό φανερώνει ότι ενδεχόμενηχρήση των σχολικών βαθμών για σκοπούςεπιλογής φοιτητών θα θέσει σε ευνοϊκή θέσημαθητές που φοιτούν σε συγκεκριμένασχολεία και άρα θα χαρακτηρίζεται από μιαςμορφής εύνοιας προς μια ομάδα μαθητών τέταρτον η διαδικασία κατάρτισης δοκιμίωνπου ακολουθείται σήμερα δεν εξασφαλίζεισε μεγάλο βαθμό την εγκυρότητα περιεχο-μένου και την αντιπροσωπευτικότητα τωνεξετάσεων Η ερευνητική ομάδα επισημαίνειτην ανάγκη ανάπτυξης προδιαγραφών ώστενα εξασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητατων δοκιμίων αλλά και να ελέγχεται η αντι-προσωπευτικότητα των Πε εντοπίστηκανεξάλλου σοβαρά προβλήματα σχετικά με τιςοδηγίες διόρθωσης των δοκιμίων που

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ50

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

O βαθμός πρόσβασης που προκύπτει από τιςΠαγκύπριες Εξετάσεις αντίθετα προς τομέσο όρο των σχολικών βαθμών επιτρέπει ναπροβλεφθούν στοιχεία σχετικά με μια σειράαπό μεταβλητές που αναφέρονται στην ακα-δημαϊκή επιτυχία

αναφέρονται κυρίως σε αναμενόμενες ορθέςαπαντήσεις Οι οδηγίες διόρθωσης τωνδοκιμίων πρέπει να αναφέρονται στιςγνωστικές δεξιότητες που αξιολογεί η κάθεάσκηση έτσι ώστε να βελτιωθεί η εσωτερικήαξιοπιστία των Πε και να υποχωρήσει τοφαινόμενο της αναβαθμολόγησης

Ερμηνεία των αποτελεσμάτων και εισηγή-σεις για αλλαγές στο υφιστάμενο σύστημααξιολόγησηςτα αποτελέσματα της μετα-αξιολόγησηςδείχνουν ότι το υφιστάμενο σύστημαεπιλογής υποψηφίων έχει ικανοποιητικούςδείκτες διακριτικότητας και προβλεπτικήςεγκυρότητας ενώ παράλληλα διαφαίνεταιότι η αντικατάστασή του με ένα σύστημαβασισμένο στους σχολικούς βαθμούς θαδημιουργούσε προβλήματα στη διαδικασίαεπιλογής υποψηφίων ακόμη τα αποτελέ-σματα της μελέτης δείχνουν ότι ένασύστημα αξιολόγησης που θα στηριζότανστη χρήση των σχολικών βαθμών θα είχεχαμηλή προβλεπτική εγκυρότητα και θαευνοούσε παράγοντες ανεξάρτητους από τιςικανότητες των υποψηφίων όπως το

σχολείο στο οποίο φοιτούν αυτό οφείλεταιστο γεγονός ότι η αξιολόγηση του μαθητήαπό τον εκπαιδευτικό εξυπηρετεί διαφορε-τικό σκοπό και άρα οι βαθμοί διαφορετικώνσχολείων δεν αναμένεται να είναι άμεσασυγκρίσιμοι στο σημείο αυτό επισημαίνουμεότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν έχεικαθορίσει δείκτες απόδοσης και άρα δενείναι δυνατή η συγκρισιμότητα των αξιολο-γήσεων των εκπαιδευτικών λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω αποτελέ-σματα παρουσιάζουμε μία σειρά απόσενάρια αλλαγών που μπορούν να εφαρμο-στούν στο σύστημα αξιολόγησης υποψή-φιων φοιτητών αρχικά αναφέρονται

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α Π Ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ O τ Η τ α τ ω ν Π α γ κ Y Π Ρ ι ω ν ε ξ ε τ A σ ε ω ν ω σ μ Η χ α ν ι σ μ Ο υ σ υ γ κ Ρ ι τ ι κ Η σ α ξ ι Ο λ Ο γ Η σ Η σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 51

Η διαδικασία κατάρτισης δοκιμίων που ακο-λουθείται σήμερα δεν εξασφαλίζει σε μεγάλοβαθμό την εγκυρότητα περιεχομένου και τηναντιπροσωπευτικότητα των εξετάσεωνΕντοπίστηκαν εξάλλου προβλήματα σχετικάμε τις οδηγίες διόρθωσης των δοκιμίων πουαναφέρονται κυρίως σε αναμενόμενες ορθέςαπαντήσεις

σενάρια που δεν προϋποθέτουν σημαντικέςαλλαγές στο σύστημα πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση σταδιακά γίνεταιαναφορά σε σενάρια που προϋποθέτουνπερισσότερες και δραστικότερες αλλαγέςσημειώνεται ότι η υιοθέτηση ενός σεναρίουδεν αποκλείει την υιοθέτηση επιμέρουςπτυχών ενός άλλου

Σενάριο Α Εσωτερικές αλλαγές που αφορούντη διαδικασία κατάρτισης των δοκιμίων και τηνερμηνεία των δεδομένων που συγκεντρώνονται1 Προτού καταρτιστούν τα δοκίμια πρέπει να

αναπτύσσεται ο πίνακας προδιαγραφώντου κάθε δοκιμίου ώστε να εξασφαλίζεταιη αντιπροσωπευτικότητά του

2 να μελετηθεί η δυνατότητα ανάπτυξηςτράπεζας ερωτήσεων που θα μπορείύστερα από ένα διάστημα 4-5 ετών νααξιοποιηθεί για σκοπούς κατάρτισηςδοκιμίων Παρόλο που μια τέτοιααλλαγή συνεπάγεται οικονομικό κόστοςθα βοηθήσει σημαντικά α) στην κατάρ-τιση δοκιμίων που θα διακρίνονται απόεγκυρότητα περιεχομένου και β) σεσημαντική μείωση των λαθών στιςερωτήσεις και τις ασκήσεις που θα περι-λαμβάνονται στα τελικά δοκίμια

3 να συμπεριληφθούν στα εξεταστικάδοκίμια και ζητήματα που επιτρέπουν τημέτρηση συγκεκριμένων γνωστικώνδεξιοτήτων ιδιαίτερης σημασίας για μιαεπιτυχημένη φοίτηση στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση για παράδειγμα σε έναδοκίμιο μαθηματικών που αφορά στιςεπιδόσεις των υποψηφίων στη γεωμετρίαθα μπορούσαν να συμπεριληφθούν ζητή-ματα μέτρησης χωρικού συλλογισμούγια να γίνει αυτό πρέπει προηγουμένωςνα ληφθούν αποφάσεις για το πώς θαεμπλουτιστεί ο πίνακας προδιαγραφώντου κάθε δοκιμίου ώστε να περιλαμ-βάνει και ανάλογα γνωστικά έργα

Σενάριο Β Δυνατότητα μεταφοράς βαθμολο-γίας σε ένα γνωστικό αντικείμενο από μιαχρονιά στην αμέσως επόμενηυποψήφιοι που αποφασίζουν να παρακα-θίσουν ξανά σε εξέταση θα μπορούνταυτόχρονα με την αίτησή τους να επιλέ-γουν σε ποια μαθήματα επιθυμούν ναεξεταστούν και σε ποια επιθυμούν ναμεταφέρουν τις βαθμολογίες που εξασφά-λισαν κατά την προηγούμενη χρονιά μετον τρόπο αυτό θα βελτιωθεί η εξωτερικήαξιοπιστία των Πε και θα διορθώνονταισφάλματα που μπορεί να προέκυψαν λόγωεξωγενών προς την εξέταση παραγόντων(πχ υποψήφιοι που έτυχε να αντιμετωπί-ζουν ένα σοβαρό πρόβλημα την ημέρα τηςεξέτασης) για να είναι ldquoδίκαιηrdquo η μετα-φορά βαθμολογιών πρέπει να εξισώνονταιοι κλίμακες που προέκυψαν από ταδοκίμια που δόθηκαν σε δύο διαδοχικέςσχολικές χρονιές για να επιτευχθείεξίσωση θα αναλύονται τα αποτελέσματαανά ερώτηση με τη βοήθεια τηςσύγχρονης θεωρίας μέτρησης

Σενάριο Γ Επιλογή των υποψηφίων με βάσητα αποτελέσματα τόσο των Παγκύπριων Εξε-τάσεων όσο και των αξιολογήσεων των εκ-παιδευτικώνΗ χρήση περισσότερων από μιας πηγήςδεδομένων επιτρέπει τον έλεγχο της εσωτε-ρικής εγκυρότητας της μέτρησης επιπλέονμε τον τρόπο αυτό εμπλέκεται στη μέτρησηκαι ο εκπαιδευτικός που είναι γνώστης τωνικανοτήτων των μαθητών του αφού στοδιάστημα μιας ολόκληρης χρονιάς έχειπολλές ενδείξεις για τις γνώσεις και δεξιό-τητές τους υπάρχουν όμως δύο κίνδυνοιπου πρέπει να αντιμετωπιστούν Πρώτον οι συνολικές βαθμολογίες τωνεκπαιδευτικών έχουν συγκριτική μορφήΌμως λόγω του ότι ο κάθε εκπαιδευτικόςέρχεται σε επαφή με ένα μέρος μόνο του

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ52

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

πληθυσμού (δηλαδή των υποψηφίων γιαεισδοχή στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευ-τικά ιδρύματα) οι βαθμολογίες που δίνονταιαπό διαφορετικούς εκπαιδευτικούς δεν είναισυγκρίσιμες για να αντιμετωπιστεί τοπρόβλημα αυτό χρειάζεται να καθοριστούνμε ξεκάθαρο και αναλυτικό τρόπο δείκτεςαπόδοσης σε κάθε γνωστικό αντικείμενο καινα βαθμολογεί ο εκπαιδευτικός με χρήσηκριτηριακών μορφών αξιολόγησης λαμβά-νοντας υπόψη τους δείκτες απόδοσης κάθεαντικειμένου επιπλέον πρέπει να προηγηθείεντατική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στηχρήση των επιμέρους αυτών κριτηρίων ώστενα είναι δυνατή η συγκέντρωση κατάλληλωνδεδομένων και ο έλεγχος της συγκρισιμό-τητας των αξιολογήσεων τέλος χρειάζεταινα εξισωθούν τα δεδομένα που προκύπτουναπό τους εκπαιδευτικούς σε σχέση με ένακριτήριο με τα δεδομένα που συγκεντρώ-νονται από τις αντίστοιχες ασκήσεις τουεξεταστικού δοκιμίου των Πε με τον τρόποαυτό δεν επιτυγχάνεται μόνο η ανάπτυξηψυχομετρικά κατάλληλων κλιμάκων αλλάπαρέχεται και η δυνατότητα να ελέγχεται ηποιότητα των δεδομένων των εκπαιδευτικώνκαι να εντοπίζονται πιθανές προκαταλήψεις στο σημείο αυτό τονίζεται ότι ο δεύτεροςκίνδυνος του σεναρίου αυτού προκαλείταιαπό την ύπαρξη σκόπιμων ή μη προκαταλή-ψεων εκ μέρους των εκπαιδευτικών κάτι πουδημιουργεί έλλειψη εμπιστοσύνης στη διαδι-κασία επιλογής Ο έλεγχος της ύπαρξηςπροκατάληψης επιτυγχάνεται αν τα δεδο-μένα αναλυθούν με τη βοήθεια τεχνικών τηςσύγχρονης θεωρίας μέτρησης που επιτρέ-πουν τον εντοπισμό προκατάληψης (DIFtechniques) ανατροφοδότηση θα μπορεί ναπαρέχεται τόσο συλλογικά στους εκπαιδευ-τικούς για σκοπούς επιμόρφωσης όσο καιατομικά στον κάθε εκπαιδευτικό για νααντιληφθεί και να ελέγξει τυχόν προκατα-λήψεις του (σκόπιμες ή μη) Έτσι αναπτύσ-

σεται κουλτούρα λογοδότησης των εκπαι-δευτικών ως προς την ποιότητα των αξιολο-γήσεών τουςσημειώνεται ακόμη ότι στην περίπτωσηυποψηφίων που αποφοίτησαν εδώ καιαρκετά χρόνια από το σχολείο δεν πρέπει ναλαμβάνεται υπόψη η αξιολόγηση του εκπαι-δευτικού Έρευνες δείχνουν πως αυτή ηομάδα υποψήφιων φοιτητών αποτελείταικυρίως από άτομα που προέρχονται απόχαμηλά κοινωνικά στρώματα και που γιαδιάφορους λόγους δεν είχαν την ευκαιρία ναεπικεντρωθούν στις σπουδές τους όταν ήτανμαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσηςμε την εισήγηση αυτή παρέχεται η δυνατό-τητα στα άτομα αυτά να διεκδικήσουν θέσηανεξάρτητα του ποια ήταν η επίδοσή τουςστο σχολείο μια τέτοια προσέγγιση συνάδειμε την ανάγκη παροχής ίσων εκπαιδευτικώνευκαιριών σε ομάδες που προέρχονται απόχαμηλά κοινωνικό-οικονομικά στρώματα τελειώνοντας επισημαίνουμε ότι ορισμένεςπροτάσεις που υποστηρίζουν την υιοθέτησηδύο άλλων σεναρίων σκόπιμα δεν έχουνσυμπεριληφθεί στο παρόν άρθρο το πρώτοαπό τα σενάρια αυτά υποστηρίζει την πλήρηκατάργηση των Πε και την αξιολόγησηαποκλειστικά από τους εκπαιδευτικούς κάτιμε το οποίο διαφωνούμε πλήρωςθεωρώντας ότι δημιουργεί περισσότεραπροβλήματα από όσα υπάρχουν σήμερα(δυσκολία στη συγκρισιμότητα των αξιολο-γήσεων των εκπαιδευτικών και αδυναμία

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α Π Ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ O τ Η τ α τ ω ν Π α γ κ Y Π Ρ ι ω ν ε ξ ε τ A σ ε ω ν ω σ μ Η χ α ν ι σ μ Ο υ σ υ γ κ Ρ ι τ ι κ Η σ α ξ ι Ο λ Ο γ Η σ Η σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 53

Το υφιστάμενο σύστημα επιλογής υποψηφίωνέχει ικανοποιητικούς δείκτες διακριτικότηταςκαι προβλεπτικής εγκυρότητας ενώ παράλ-ληλα διαφαίνεται ότι η αντικατάστασή τουμε ένα σύστημα βασισμένο στους σχολικούςβαθμούς θα δημιουργούσε προβλήματα στηδιαδικασία επιλογής υποψηφίων

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ54

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

εντοπισμού των πιθανών προκαταλήψεωνσκόπιμων ή όχι) επιπλέον εφόσον οι εκπαι-δευτικοί αξιολογούν διαφορετικές ομάδεςμαθητών δεν είναι δυνατή η εξίσωση τωνβαθμολογιών επομένως ούτε και η χρήσηαυτού του συστήματος αξιολόγησης γιασυγκριτικούς σκοπούςτο δεύτερο σενάριο που αποκλείουμε είναι ηπρόταση να γίνονται οι εξετάσεις στο τέλος τηςβ΄ και της γ΄ τάξης λυκείου και να συνυπολο-γίζονται οι δύο βαθμολογίες κατά την επιλογήτων φοιτητών ανωτέρων και ανώτατων εκπαι-δευτικών ιδρυμάτων με τον τρόπο αυτό είναιπιθανόν να επιλυθούν προβλήματα πουαφορούν στην εξωτερική αξιοπιστία των Πεδημιουργείται όμως σοβαρός κίνδυνος νααρχίσει το αναλυτικό πρόγραμμα του λυκείουνα καθορίζεται από το σύστημα εξέτασης καινα δημιουργηθούν προβλήματα στη διδα-σκαλία των μαθημάτων που δεν είναι εξεταζό-μενα ακόμη ένα αντεπιχείρημα για μια τέτοιααλλαγή αφορά το λόγο για τον οποίο γίνονταιοι Πε αυτό που μας ενδιαφέρει τελικά είναι ναεντοπίσουμε αν ο υποψήφιος κατέχει σε ικανο-ποιητικό βαθμό τις προαπαιτούμενες γνώσειςκαι δεξιότητες ώστε να μπορεί να παρακολου-θήσει με επιτυχία το πρόγραμμα σπουδών τηςτριτοβάθμιας εκπαίδευσης Άρα εκείνο πουμας ενδιαφέρει περισσότερο είναι οι γνώσειςκαι δεξιότητες του υποψήφιου κατά τη χρονικήστιγμή που πρόκειται να ενταχθεί στο σύστηματης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αν δεχτούμε τη

θέση αυτή τότε δεν πρέπει να θεωρούμε ωςλιγότερο ικανό έναν υποψήφιο που ένα χρόνοδεν είχε αρκετές γνώσεις και δεξιότητες στοτέλος της β΄ λυκείου αλλά κατάφερε να τιςαποκτήσει στο τέλος της γ΄ λυκείου ακόμηδημιουργούνται προβλήματα στη σύγκρισητων βαθμολογιών των μαθητών για παρά-δειγμα αν ένας υποψήφιος συγκεντρώσει 80στα 100 στη β΄ λυκείου και 90 στα 100 στη γ΄λυκείου και ένας άλλος υποψήφιος συγκεν-τρώσει 85 στη β΄ λυκείου και 86 στη γ΄λυκείου δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι οδεύτερος υποψήφιος είναι περισσότερο έτοιμοςνα ανταποκριθεί σε ένα πρόγραμμα της τριτο-βάθμιας εκπαίδευσης από ότι ο πρώτοςθα ήθελα λοιπόν να εκφράσω τη διαφωνίαμου και με τα δύο πιο πάνω σενάρια και ναυποστηρίξω την υιοθέτηση εισηγήσεων πουθα οδηγήσουν σε βελτίωση το υφιστάμενοσύστημα (σενάρια α και β) και την σταδιακήμετάβαση από την αποκλειστική χρήση τωνΠε ως πηγής αξιολόγησης σε αξιοποίηση καιτων σχολικών βαθμών (σενάριο γ) τελει-ώνοντας θα ήθελα να τονίσω πως η έρευναγια τη διαχείριση των εκπαιδευτικώναλλαγών τονίζει την ανάγκη σταδιακήςμετάβασης από ένα σύστημα σε ένα άλλοώστε να είναι ομαλότερη η υιοθέτηση τουνέου συστήματος και να είναι πιο ικανά καιέτοιμα τα άτομα να εφαρμόσουν το νέοσύστημα αξιολόγησης

Βιβλιογραφικές ΑναφορέςHarlen W amp James M (1997) Assessment and Learning Differences and relationships between formative and sum-mative assessment Assessment in Education Principles Policy and Practice 4 (3) 365-379

Kyriakides L amp Creemers BPM (2008) A longitudinal study on the stability over time of school and teacher effectsOxford Review of Education 34(5) 521-545

Kyriakides L Antoniou P amp Maltezou E (2009) Investigating the short- and long- term effects of secondary schoolsupon academic success and development Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational ResearchAssociation San Diego CA April 2009

Scheerens J Glas C amp Thomas S (2003) Educational evaluation assessment and monitoring a systemic approachLisse Swets amp Zweitlinger Publishers

από όσα ακού-στηκαν στη διάρ-κεια του συνεδ-ρίου έγινε κατα-νοητό ότι η δη-μόσια δωρεάν τρι-τοβάθμια εκπαί-δευση στην κύ-προ δεν είναι σή-μερα έτοιμη ναικανοποιήσει όλη

τη ζήτηση για προπτυχιακές σπουδές Άραστο παρόν ndash τουλάχιστον ndash στάδιο θα πρέπεινα συνεχίσει να λειτουργεί κάποιος μηχανι-σμός επιλογής των υποψήφιων φοιτητώνυπάρχουν βεβαίως διάφορες σκέψεις καιπροτάσεις για ένα νέο σύστημα πρόσβασηςστη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση Έχουνακουστεί αρκετές ιδέες Όποια όμως και ανείναι η μορφή του μελλοντικού συστήματοςθα πρέπει να φροντίσουμε να διατηρηθούνορισμένα θετικά χαρακτηριστικά του υφι-στάμενου συστήματος πρόσβασηςτο πρώτο σε σειρά σπουδαιότητας χαρα-κτηριστικό που θα πρέπει να διατηρηθείείναι η καθολική αποδοχή του υφιστά-μενου συστήματος πρόσβασης από τηνκοινωνία ως αδιάβλητου συστήματος πουδεν επιδέχεται επηρεασμό από το παραδο-σιακό ldquoμέσονrdquo σε πρόσφατη έρευνα(Michaelides 2008) τελειόφοιτοι μαθητέςπου παρακάθισαν στις Παγκύπριες εξετά-σεις έδωσαν προσωπικές συνεντεύξεις σεερευνητές τα ευρήματα της έρευνας ήτανεντυπωσιακά σχεδόν όλοι οι υποψήφιοιεξέφρασαν την εμπιστοσύνη τους στοθεσμό των Παγκύπριων εξετάσεων τον

οποίο χαρακτηρίζουν ως ldquoδίκαιοrdquo καιldquoαδιάβλητοrdquo το πιο εκπληκτικό ήταν ότι οιμαθητές που απέτυχαν είχαν εξίσου θετικέςκαι μερικές φορές θετικότερες απόψεις απόαυτούς που πέτυχαν στις εξετάσεις αυτήτην εμπιστοσύνη και την καθολική αποδοχήτου συστήματος είναι που πρέπει να διαφυ-λάξουμε και θα ήταν καλό αν σε αυτή τησυζήτηση μπορούσαμε να είχαμε και μιασχετική εισήγηση από εκπροσώπους τωνμαθητών και των γονιώντο δεύτερο χαρακτηριστικό του υφιστά-μενου θεσμού που θα πρέπει να διατηρηθείείναι η υψηλή προβλεπτική του εγκυρό-τητα οι υποψήφιοι που προκρίνονται γιανα προχωρήσουν προς την τριτοβάθμιαεκπαίδευση να είναι αυτοί που έχουν καιτη μεγαλύτερη πιθανότητα για επαρκήακαδημαϊκή πορεία το τρίτο χαρακτηρι-στικό που θα πρέπει να διατηρηθεί είναι ηυψηλή διακριτική του ικανότητα να είναιδηλαδή δυνατόν με το νέο σύστημαεπιλογής να διαφοροποιείται η βαθμο-λογία των υποψηφίων σε τέτοιο βαθμόώστε να μπορούν να καταταχθούν ή ναομαδοποιηθούν με αρκετή ακρίβεια γιασκοπούς επιλογής των επικρατέστερωνγια τις πιο δημοφιλείς σχολές και τμήματαΗ προβλεπτική εγκυρότητα και η διακρι-τική ικανότητα του συστήματος αναλύ-θηκαν σε πρόσφατη έρευνά μας (επιτροπήΠαγκυπρίων εξετάσεων 2009) όπουμελετήθηκε η πιθανότητα να χρησιμοποι-ηθούν οι σχολικοί βαθμοί στη θέση των

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 55

Πρόσβαση στη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευσηστην Κύπρο Πορίσματα πρόσφατων ερευνών

του Ιάσονα ΛαμπριανούΕυρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου

βαθμών των Παγκύπριων εξετάσεωνβρήκαμε ότι οι σχολικοί βαθμοί τωντριμήνων δεν μπορούσαν να laquoπροβλέ-ψουνraquo την επιτυχή πορεία των φοιτητώνστο πανεπιστήμιο τόσο καλά όσο οιβαθμοί των Παγκύπριων εξετάσεωνεξάλλου οι σχολικοί βαθμοί τωντριμήνων δεν μας επέτρεπαν να κατατά-ξουμε τους υποψηφίους λόγω υπερπλη-θωρισμού ψηλών βαθμολογιών Ότανεπιχειρήθηκε μια υποθετική κατανομή τωνυποψηφίων στα Πανεπιστήμια χρησιμο-ποιώντας τους σχολικούς βαθμούς ωςκριτήριο επιλογής τα αποτελέσματα ήταναπογοητευτικά πολλές από τις περιζή-τητες θέσεις θα τις εξασφάλιζαν υποψή-φιοι οι οποίοι είχαν μεν ψηλούς βαθμούςστο απολυτήριο αλλά χαμηλότερουςβαθμούς στις εξετάσεις είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι και σεάλλη πρόσφατη έρευνα (Lamprianou ampChristie 2009) ανεξάρτητη από τηνπροαναφεθείσα καταλήξαμε στα ίδιασυμπεράσματα ότι δηλαδή υπήρχανσυγκεκριμένα σχολεία τα οποία συστημα-τικά έπασχαν από πληθωρισμό ψηλώνβαθμολογιών και ότι οι σχολικοί βαθμοίδεν ήταν τόσο αξιόπιστοι όσο οι βαθμοίτων εξετάσεωνγιατί όμως αυτή η επιμονή να χρησιμοποι-ήσουμε τους βαθμούς των σχολείων γιασκοπούς πρόσβασης στα πανεπιστήμιασήμερα οι σχολικοί βαθμοί είναι έναπαιδαγωγικό εργαλείο στα χέρια τουεκπαιδευτικού που μπορεί να ανταμείψειτο φιλότιμο μαθητή να ενθαρρύνει έναπαιδί με ειδικές ανάγκες και προβλήματακοκ γιατί επιθυμούμε να στερήσουμε απότον εκπαιδευτικό αυτό το εργαλείο διότιαν θα χρησιμοποιούνται οι βαθμοί γιασκοπούς πρόσβασης στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση θα πρέπει να λάβουμε συγκε-κριμένα μέτρα με στόχο το σύστημα

σχολικής βαθμολόγησης να είναι αδιά-βλητο και να εφαρμόζεται με ομοιομορφίααπό όλους τους εκπαιδευτικούς σε όλα τασχολεία και για όλα τα μαθήματα Πώςμπορεί να γίνει αυτό στην πράξηας μελετήσουμε πρώτα τι κάνουν οι χώρεςπου ήδη χρησιμοποιούν τους σχολικούςβαθμούς για σκοπούς λήψης σοβαρώναποφάσεων θα αντλήσουμε διδάγματααπό την αυστραλία που είναι μια χώρα μεπαράδοση 40 χρόνων σε αυτό τον τομέα(Queensland Studies Authority 2009) καιαπό την αγγλία που ξοδεύει τεράστιαποσά εδώ και πολλά χρόνια για σχετικήέρευνα (Mansell W James M amp theAssessment Reform Group 2009) από τη μελέτη των συστημάτων αυτώντων δύο χωρών υιοθετήσαμε την άποψηότι στο δικό μας σύστημα θα μπορούσαννα αναπτυχθούν κριτήρια τα οποία θαπροσδιορίζουν με ακρίβεια και με συγκε-κριμένα παραδείγματα το επίπεδο κατα-νόησης που απαιτείται για κάθε μάθημακαι για κάθε γνωστικό στόχο στο πλαίσιοαυτό θα πρέπει να αναπτυχθούν διαδικα-σίες αξιολόγησης καθώς και συγκεκρι-μένα εργαλεία αξιολόγησης τα οποία θαμπορούν οι εκπαιδευτικοί να χρησιμο-ποιούν προκειμένου να υπάρχει συνέπειαβαθμολόγησης εντός του σχολείου αλλάκαι μεταξύ σχολείων σε όλη την κύπροθα πρέπει να συσταθούν δίκτυα συντονι-σμού μεταξύ γειτονικών σχολείων ούτωςώστε εκπαιδευτικοί της ίδιας ειδικότητας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ56

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Σχεδόν όλοι οι υποψήφιοι εξέφρασαν τηνεμπιστοσύνη τους στο θεσμό των Παγκύ-πριων εξετάσεων τον οποίο χαρακτηρίζουνως ldquoδίκαιοrdquo και ldquoαδιάβλητοrdquo Οι μαθητές πουαπέτυχαν είχαν εξίσου θετικές και μερικέςφορές θετικότερες απόψεις από αυτούς πουπέτυχαν στις εξετάσεις

να συντονίζονται ως προς τα απαιτούμεναεπίπεδα που αντιστοιχούν σε κάθε διαβάθ-μιση της βαθμολογικής κλίμακας και νασυμφωνούν σε πρακτικά παραδείγματαεργασίας των μαθητών (πχ σε παραδείγ-ματα κατ οίκον εργασίας) που αντιστοι-χούν σε κάθε επίπεδο μάθησης (καιβαθμολογίας) επίσης θα απαιτηθείσυστηματική και συνεχής επιμόρφωσηόλων των εκπαιδευτικών ως προς τακριτήρια και τα εργαλεία αξιολόγησης καικάθε σχολείο ή δίκτυο σχολείων θα πρέπεινα διαθέτει ένα τουλάχιστο συντονιστήαξιολόγησης με σχετική μεταπτυχιακήεπιμόρφωσηθεωρούμε ότι οποιοδήποτε νέο σύστημαπρόσβασης προταθεί θα πρέπει να βασί-ζεται σε δύο άξονες (α) να ελευθερωθεί τολύκειο από τον ασφυκτικό εναγκαλισμότου συστήματος πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση και (β) να διατηρη-θούν όλα τα χαρακτηριστικά πουκαταξίωσαν τις Παγκύπριες εξετάσεις στησυνείδηση του λαού αν οι σχολικοίβαθμοί χρησιμοποιηθούν για σκοπούςπρόσβασης στα πανεπιστήμια είναι

δύσκολο να ελευθερωθεί το σχολείο απότο άγχος και την πίεση της πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευσηγια τη βελτίωση του συστήματοςπρόσβασης προτάθηκαν επίσης διάφορεςιδέες όπως είναι η χρήση τραπεζώνερωτήσεων (τε) προκειμένου ναβελτιωθεί η ποιότητα των εξεταστικώνδοκιμίων Η ιδέα της τράπεζας ερωτήσεωνέχει εφαρμοστεί στη διεθνή πρακτική μεδύο κυρίως τρόπους είτε με μορφή ανοι-κτών τε είτε με τη μορφή κλειστών τεκλειστές είναι οι τε των οποίων το περιε-χόμενο θεωρείται απόρρητο για τη διενέρ-γεια μίας εξέτασης οι χειριστές τωνηλεκτρονικών συστημάτων στα οποίαφυλάσσεται η τε επιλέγουν τυχαίες

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η δ Η μ Ο σ ι α τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η σ τ Η ν κ υ Π Ρ Ο Π Ο Ρ ι σ μ α τ αΠ Ρ Ο σ φ α τ ω ν ε Ρ ε υ ν ω ν

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 57

Θα πρέπει να αναπτυχθούν διαδικασίες αξιο-λόγησης καθώς και συγκεκριμένα εργαλείααξιολόγησης τα οποία θα μπορούν οι εκπαι-δευτικοί να χρησιμοποιούν προκειμένου ναυπάρχει συνέπεια βαθμολόγησης εντός τουσχολείου αλλά και μεταξύ σχολείων σε όλητην Κύπρο

ερωτήσεις με βάση τις οποίες ετοιμάζουντα εξεταστικά δοκίμια θεωρούμε ότι οικλειστές τε δεν μπορούν να γίνουνδεκτές στο δικό μας χώρο θα υπάρχειπάντα η υποψία ότι αυτοί που δημιούρ-γησαν την τε αλλά και αυτοί που τηνδιαχειρίζονται ίσως να επιτρέψουν τηνδιαρροή των στοιχείων που περιέχει αντί-θετα οι ανοικτές τε είναι προσβάσιμεςαπό όλους στην περίπτωση αυτήπρακτικά καταργείται το αναλυτικόΠρόγραμμα και οι εκπαιδευτικοί προετοι-μάζουν τους μαθητές στη λύση των ερωτή-σεων της ανοικτής τε αν εφαρμοστεί ένατέτοιο σύστημα στην κύπρο οι μαθητέςθα συνεχίσουν να καταφεύγουν στα φρον-τιστήρια για να ασκούνται στην επίλυσητων ndash γνωστών πλέον ndash ερωτήσεων και τοεκπαιδευτικό σύστημα θα υποβαθμιστείεξάλλου θα πρέπει κάποιος να εγείρει καιτο θέμα του κόστους της δημιουργίας μίαςτε που ανέρχεται σε πολλές δεκάδεςχιλιάδες ευρώ και στο οποίο προστίθενταιτο κόστος συντήρησης της τε το κόστοςεκπαίδευσης και επιμόρφωσης των χειρι-στών της το κόστος ldquoσυνταξιοδότησηςrdquoτων ερωτήσεων το κόστος πρόσθεσηςνέων ερωτήσεων κτλ και εννοείται ότι θαπρέπει να δημιουργηθούν πολλές διαφο-ρετικές τε για να καλυφθούν οι δεκάδεςτων μαθημάτων που περιλαμβάνονται στοσημερινό σύστημα πρόσβασης μέσω τωνΠαγκυπρίων εξετάσεων μία άλλη ιδέα που ldquoέπεσεrdquo στο τραπέζιείναι η μεταφορά βαθμολογιών από τη μιαχρονιά στην άλλη υποψήφιος που παρα-κάθεται στις Παγκύπριες εξετάσεις θαμπορεί να μεταφέρει μερικές βαθμολογίεςστην επόμενη χρονιά και να εξεταστεί γιαδεύτερη φορά μόνο στα υπόλοιπα μαθή-ματα κάτι τέτοιο είναι πρακτικά ανέφικτοεπειδή δεν υπάρχει κανένας μηχανισμόςεξίσωσης των εξεταστικών δοκιμίων και

άρα ένας βαθμός δεν έχει το ίδιο μαθη-σιακό αντίκρυσμα από χρόνο σε χρόνο Ημηχανιστική μεταφορά κάποιου από τασυστήματα που υπάρχουν στο εξωτερικόθα ήταν πρακτικά δύσκολη και οικονομικάασύμφορη από την πρόσφατη μελέτη μουμε αντικείμενο το αγγλικό σύστημαεξίσωσης των εξεταστικών δοκιμίων απόχρόνο σε χρόνο (Lamprianou 2007)θεωρώ ότι η ιδέα της μεταφοράς βαθμολο-γιών στο κυπριακό σύστημα χρειάζεταιπολύ περισσότερη επεξεργασία και μελέτητο υπουργείο Παιδείας θα πρέπει επίσηςνα αξιοποιήσει τις υφιστάμενες δομές τουπροκειμένου να αναβαθμίσει τιςπρόσφατες πρωτοβουλίες για ανάπτυξημουσικών και αθλητικών λυκείων τηςγεωργικής σχολής κτλ για παράδειγμα θαμπορούσε να λειτουργήσει στα πλαίσιατης γεωργικής σχολής ειδικό ουσιαστικάαναβαθμισμένο ακαδημαϊκά πρόγραμμακαι να διευκολύνεται η πρόσβαση τωναποφοίτων της σε γεωπονικά τμήματα ήτμήματα φυτικής Παραγωγής Παρο-μοίως θα μπορούσε να δημιουργηθείαναβαθμισμένο πρόγραμμα μουσικώνλυκείων οι απόφοιτοι των οποίων να διευ-κολύνονται στην εισαγωγή τους σεμουσικά τμήματα Πανεπιστημίων κοκ υπάρχουν και άλλες ιδέες αλλά θα ήθελαπρος το παρόν να στρέψω την προσοχήσας σε ένα άλλο τομέα αν και ασκώ το λειτούργημα του πανεπι-στημιακού καθηγητή σε ένα ιδιωτικόίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης προτί-μησα να ξεκινήσω την παρέμβασή μου με

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ58

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Αν δεν εφαρμοστεί μια θεσμική συνεργασίαμεταξύ ιδιωτικών πανεπιστημίων και Πολι-τείας ενδεχομένως να ανασταλεί η λειτουρ-γία ορισμένων τμημάτων και στα δημόσιακαι στα ιδιωτικά πανεπιστήμια

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η δ Η μ Ο σ ι α τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η σ τ Η ν κ υ Π Ρ Ο Π Ο Ρ ι σ μ α τ αΠ Ρ Ο σ φ α τ ω ν ε Ρ ε υ ν ω ν

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 59

αναφορά στην πρόσβαση στη δημόσιατριτοβάθμια εκπαίδευση Ο λόγος είναιαπλός θεωρώ ότι η παράνοια των δύοδιαφορετικών συστημάτων πρόσβασηςστην κύπρο δε θα μπορέσει να συνεχιστείγια πολύ θα καταρρεύσει υπό το βάροςτων πραγματικοτήτων και των αντιδρά-σεων της κοινωνίας και τελικά θαπροκριθεί κάποιο ενιαίο σύστημα τοενιαίο σύστημα πρόσβασης θα πρέπει ναμπολιαστεί από την ευελιξία και από τηναποτελεσματικότητα του συστήματοςπρόσβασης στην ιδιωτική τριτοβάθμιαεκπαίδευση για παράδειγμα οι σχολές ήτα τμήματα των πανεπιστημίων ναμπορούν να προτείνουν και δικά τουςκριτήρια εισαγωγήςκαθώς τα ιδιωτικά πανεπιστήμια καταξιώ-νονται σιγά-σιγά και καθώς διευρύνονταιοι κύκλοι σπουδών που προσφέρουν οιπολίτες που επιθυμούν πρόσβαση σε ένασυγκεκριμένο τμήμα θα μπορούν νακτυπούν τις πόρτες των ιδιωτικών και τωνδημόσιων πανεπιστημίων ταυτόχροναθεωρώ λοιπόν ότι σε ένα τόσο μικρό νησίείναι προφανές ότι το σύστημα πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει ναείναι ενιαίο θεωρώ ότι το κράτος θαπρέπει να αποφασίσει εάν επιθυμεί ναυπαχθούν στους κρατικούς σχεδιασμούςτα ιδιωτικά πανεπιστήμια και να καταρτι-στεί ένα εθνικό σχέδιο πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση και είναιπροφανές ότι αν δεν εφαρμοστεί μιαθεσμική συνεργασία μεταξύ ιδιωτικώνπανεπιστημίων και Πολιτείας ενδεχο-μένως να ανασταλεί η λειτουργίαορισμένων τμημάτων και στα δημόσια καιστα ιδιωτικά πανεπιστήμια (υπάρχουνσήμερα τμήματα δημοσίων πανεπιστημίωνπου παραμένουν σχεδόν άδεια επειδή δενμπορούν να προσελκύσουν υποψήφιους)Ή θα καταλήξουμε σε ιδρύματα τριτοβάθ-

μιας εκπαίδευσης διαφορετικών ταχυ-τήτων με όλα τα κοινωνικά και πολιτικάπροβλήματα και αναταράξεις που αυτόμπορεί να συνεπάγεται όπως μπορούμε νασυμπεράνουμε το παράδειγμα του ατιστην κύπρο ή των τει στην ελλάδαΠροτείνω να υπαχθούν τα ιδιωτικά πανε-πιστήμια σε ένα εθνικό σχεδιασμό για τηντριτοβάθμια εκπαίδευση αυτό ομολογου-μένως θα διευκολυνθεί αν τα ιδιωτικάπανεπιστήμια μετατραπούν σε μη κερδο-σκοπικούς οργανισμούς Πρέπει νααποφευχθεί η επικάλυψη των ίδιωντμημάτων από διαφορετικά πανεπιστήμιαενώ αντιθέτως πρέπει να ενθαρρυνθεί ηανάπτυξη νέων τμημάτων και προγραμ-μάτων σπουδών που δεν καλύπτονταισήμερα από τα δημόσια πανεπιστήμιαμε την κατάλληλη συνεργασία καιπρογραμματισμό μπορούμε να αποφύ-γουμε περιπέτειες όπως αυτήν του 2006όταν η ελλάδα άλλαξε αιφνιδιαστικά τονόμο που ρύθμιζε την πρόσβαση τωνκύπριων φοιτητών προς τα ελληνικάπανεπιστήμια Όσοι εργαζόμενοι στηνυπηρεσία εξετάσεων του υπουργείουΠαιδείας και Πολιτισμού έζησαν εκείνητην θλιβερή εμπειρία ndash ήμουν ένας απόαυτούς ndash θυμούνται ότι αγωνιζόμασταν ναετοιμάσουμε σε μερικές βδομάδες νέανομοθεσία και τεχνικό πλαίσιο γιαπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκάποιες από τις στρεβλώσεις του υφιστά-μενου συστήματος (βλ Lamprianou2009) οφείλονται στις ρυθμίσεις πουέπρεπε να γίνουν τότε βιαστικά για ναδιαφυλαχθεί η ομαλή πρόσβαση χιλιάδωνμαθητών μας προς τα ελληνικά πανεπι-στήμια Η Πολιτεία έχει τώρα την να λύσειμια για πάντα το πρόβλημα της αυτάρ-κειας ως προς την παροχή τριτοβάθμιαςεκπαίδευσης στη νεολαία μας δείχνονταςπολιτική τόλμη ταχύτητα επιμονή σε

θέματα αρχών και οικονομική γενναι-οδωρία ταυτόχρονα πρέπει να είναι ιδιαί-τερα αυστηρή τόσο με τα ιδιωτικά όσο καιμε τα δημόσια πανεπιστήμια ούτως ώστεο φορολογούμενος να νιώθει ότι ταχρήματά του επενδύονται σωστά και ότι οι

επενδύσεις επιστρέφουν πίσω στηνκοινωνία υπό τη μορφή άριστου επιπέδουπαρεχόμενης τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςμέσα στο πλαίσιο ενός γενικότερουεθνικού σχεδιασμού

Βιβλιογραφικές αναφορέςMichaelides M P (2008) Test-takers perceptions of fairness in high-stakes examinations with score transformationsPaper presented at the International Testing Commission 2008 Conference Liverpool UK

επιτροπή Παγκυπρίων εξετάσεων (2009) Αποτελέσματα πρώτης φάσης της έρευνας για βελτίωση του συστήμα-τος εισδοχής στα δημόσια πανεπιστήμια αδημοσίευτη έρευνα λευκωσία

Queensland Studies Authority (2009) Student assessment regimes Getting the balance right for Australia QSABrisbane Australia στο httpwwwqsaqldeduau

Mansell W James M amp the Assessment Reform Group (2009) Assessment in schools Fit for purpose A com-mentary by the Teaching and Learning Research Program London Economic and Social Research Council Tea-ching and Learning Research Programme

Lamprianou I amp Christie T (2009) laquoWhy school based assessment is not a universal feature of high stakes asses-sment systemsraquo Educational Assessment Evaluation and Accountability 21 (4) 329-345

Lamprianou I (2007) laquoAn investigation into the test equating methods used during 2006 and the potential forstrengthening their validity and reliabilityraquo Qualifications and Curriculum Authority UK στοhttpwwwqcaorgukqca_16808aspx και στο httpwwwofqualgovuk1467aspx

Lamprianou I (2009) laquoComparability of examination standards between subjects an international perspectiveraquoOxford Review of Education 35 (2) 205-226

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ60

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

στη σύντομη αυτήανακοίνωσή μαςθα επιχειρήσουμενα απαντήσουμεστα παρακάτωερωτήματα χωρίςνα αγνοούμε ότικάποια απrsquo αυτάέχουν απασχολή-

σει και άλλους ερευνητές (δημαράς 2006κασσωτάκης 1996 μυλωνάς 1998 Παπαγ-γελή 1990) bull Ποιες ήταν οι πολιτικές πρόσβασης στο

πανεπιστήμιο κατά την εξεταζόμενηπερίοδο

bull Πώς ερμηνεύονται οι παραπάνω πολι-τικές

bull Ποιοι παράγοντες (κοινωνικοπολιτικοίοικονομικοί ιδεολογικοί πολιτιστικοίκαι παιδαγωγικοί) διαμόρφωσαν τιςπαραπάνω πολιτικές

bull Ποιες ήταν οι επιπτώσεις των πολιτικώνπρόσβασης τόσο στην ίδια την εκπαί-δευση ιδιαίτερα στις προηγούμενεςβαθμίδες όσο και στους μαθητές

το ιστορικό υλικό στο οποίο θα στηριχ-θούμε προέρχεται από το θεσμικό πλαίσιο μετο οποίο ρυθμίζονταν ζητήματα πρόσβασηςστην πανεπιστημιακή εκπαίδευση (νομο-σχέδια νόμοι αγορεύσεις στη βουλή και τηγερουσία εισηγητικές εκθέσεις υπομνή-ματα πορίσματα επιτροπών πρακτικάβουλής πρυτανικοί λόγοι διατάγματα)

καθώς και δευτερογενείς πηγέςτα χρονικά όρια της περιόδου που εξετά-ζουμε δεν επελέγησαν τυχαία το 1836-37θεσμοθετείται στο νεοδιαμορφούμενο απότους βαυαρούς κατά την τριετία 1834-1837ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ηπρόσβαση στο πρώτο Οθωνικό Πανεπι-στήμιο το άλλο χρονικό άκρο το 1997-98επιλέχθηκε γιατί συνδέεται με τη γνωστήτελευταία στον 20ο αιώνα μεταρρύθμισητου γεράσιμου αρσένη Η μέθοδος με την οποία θα προσεγγίσουμετα ιστορικά τεκμήρια που έχουμε στηδιάθεσή μας και με την οποία θα επιδιώ-ξουμε να απαντήσουμε στα ερωτήματά μαςείναι η ιστορική υιοθετούμε την laquoερμη-νεύουσα ιστορίαraquo (όρος του γ δερτιλή2003) βάσει της οποίας θα προσπαθήσουμεστηριγμένοι σε πηγές να κατανοήσουμε τοπαρελθόν και στη συνέχεια να το ερμηνεύ-σουμε σε συσχέτιση με το εκάστοτε συγκεί-μενο (κοινωνικοπολιτικό οικονομικόιδεολογικό και πολιτιστικό) ως θεωρητικόπλαίσιο επιλέγουμε τις θεωρίες αναπαρα-γωγής (μυλωνάς1998) και τις προσεγγίσειςτης σχολής των Annalesμελετώντας τα τεκμήρια που αφορούν τηδιαχρονική εξέλιξη των πολιτικώνπρόσβασης στην ελληνική πανεπιστημιακήεκπαίδευση μπορούμε να διακρίνουμε τιςπαρακάτω περιόδουςbull 1η περίοδος από την ελεύθερη

πρόσβαση (1836-37) στην καθιέρωση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 61

Οι σημαντικότεροι σταθμοί των πολιτικώνπρόσβασης στα ΑΕΙ

του Σήφη ΜπουζάκηKαθηγητή Ιστορίας Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Πατρών

εισαγωγικών εξετάσεων (1922)bull 2η περίοδος από την καθιέρωση εισαγω-

γικών εξετάσεων το 1922 στην καθιέ-ρωση κλειστού αριθμού (numerusclausus) εισακτέων το 1930

bull 3η περίοδος από τον κλειστό αριθμόεισακτέων (1930) στο ακαδημαϊκόαπολυτήριο (1964)

bull 4η περίοδος από τις γενικές Πανελλα-δικές εξετάσεις στη μεταρρύθμιση τουγεράσιμου αρσένη (1997-98)

από την ελεύθερη πρόσβαση στην καθιέρωσηεισαγωγικών εξετάσεων (1836-37 - 1922)το 1837 ιδρύεται το Οθωνικό Πανεπιστήμιοστο οποίο η πρόσβαση ήταν ελεύθερη γιακάθε κάτοχο απολυτηρίου γυμνασίου Ημόνη υποχρέωση που είχε ο υποψήφιος ήταννα laquoπαρουσιασθή εις τον Πρύτανιν υφrsquo ενόςκτηματίου ή σταθερού κατοίκου αθηνώνπρος τον οποίον αι αρχαί του Πανεπιστη-μίου θέλουν διευθύνεσθαι οσάκις έχουν ναπέμψουν εις τον φοιτητήν κοινοποιήσεωςπροσκλήσειςhellipraquo ελεύθερη ήταν και ηεπιλογή σπουδών και μαθημάτων μέσα στοπανεπιστήμιο ενώ η φοίτηση σrsquo αυτό ήτανδωρεάν τα δύο αυτά βασικά χαρακτηρι-στικά των πολιτικών πρόσβασης (ελεύθερη)αλλά και της φοίτησης στο πανεπιστήμιο(δωρεάν) επέτρεψαν στον κωνσταντίνο

τσουκαλά (1982) να κάνει λόγο για ένασχολικό σύστημα laquoπρώιμα δημοκρατικόraquo τοοποίο χαρακτήρισε μονοδρομικόμονοδιά-στατο εξαιτίας της κάθετης δομής του(δημοτικό ελληνικό γυμνάσιο πανεπι-στήμιο) Η πολιτική αυτή θα οδηγήσει στιςεπόμενες δεκαετίες σε δύο αντιφατικά καιαντικρουόμενα αποτελέσματα την υπερεκ-παίδευση (πολύ υψηλά ποσοστά σε σχέση μεάλλες χώρες φοίτησης σε γυμνάσιο καιπανεπιστήμιο) και παράλληλα την ημιμά-θεια (πολύ υψηλά ποσοστά αναλφάβητων)είναι προφανές ότι οι παραπάνω πολιτικέςπρόσβασης και φοίτησης στο πρώτο ελλη-νικό πανεπιστήμιο στόχευαν στην προσέλ-κυση φοιτητών τoυς οποίους είχε ανάγκη τονεοσύστατο ελληνικό κράτος επρόκειτο γιαένα κράτος που εκκινούσε εκ του μηδενός(δερτιλής 2005) για να στελεχώσει τουςβασικούς κρατικούς θεσμούς του δικαιο-σύνη (νομική) εκπαίδευση (φιλοσοφική)εκκλησία (θεολογική) σύστημα υγείας(ιατρική) Έτσι βέβαια ο κρατικός μηχανι-σμός άρχισε να διογκώνεται διαμορφώ-νοντας ισχυρά κρατικοδίαιτα στρώματα Ηεισροή ξένου κεφαλαίου που ακολούθησεαργότερα συντέλεσε στη συντήρηση τουτομέα των υπηρεσιών τον οποίο υπηρε-τούσε κυρίως η εκπαίδευση που αποτελούσε

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ62

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Πίνακας ΙΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 βδ 1836 laquoΠερί γυμνασίωνraquo γυμνάσιο laquoθεραπαινίςraquo2 βδ 221 Περί συστάσεων ελεύθερη πρόσβαση

24 ndash 4 -1832 του Πανεπιστημίου ελεύθερη επιλογή σπουδών3 νομοσχέδια laquoΠερί οργανισμού του Η μέση εκπαίδευση καθιερώνε-

ευταξία 1899 Πανεπιστημίουraquo ται ως laquoθεραπαινίδαraquo της πα-νεπιστημιακής

4 laquoΟργανισμόςraquo laquoΠερί εθνικού Πανεπιστημίουraquo ελεύθερη Πρόσβασητου 1911 και laquoΠερί καποδιστριακού

Πανεπιστημίουraquo5 υπόμνημα laquoΠερί ιδρύσεως νέου Πρόταση για εισιτήριες εξετά-

κ καραθεοδωρή Πανεπιστημίου εν ελλάδιraquo σεις διαφοροποιημένες βάσειπρος τον (Πανεπιστήμιο σμύρνης) κατευθύνσεωνελ βενιζέλο 1919

και το εφαλτήριο κοινωνικής κινητικότηταςτων μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων τατελευταία στη συνέχεια συμμετέχουναποφασιστικά στον αστικό μετασχηματισμότης ελληνικής κοινωνίας κατά την πρώτη αυτή περίοδο θα διατυπω-θούν στο εσωτερικό του Πανεπιστημίουαθηνών πολλές ενστάσεις για την ελεύθερηςπρόσβαση σε αυτό όπως φαίνεται από τατεκμήρια που αναφέρονται στον Πίνακα Ι(σελ 62)γράφει το 1864 ο Πανταζίδης laquoΗ εκπλη-κτική αύξησις του πλήθους των φοιτητώνδεν εξήγειρεν ούτε την χαράν ούτε τονθαυμασμόν των πρυτάνεωνhellip πολλοί δεηγωνίζοντο νrsquo αναχαιτίσωσιν αυτό ωςεπιβλαβές εις τε το Πανεπιστήμιον και τηνΠολιτείανraquo Έτσι στις αρχές του 20ου αιώναστις νομικές και φιλολογικές σχολές όπουσυνωστίζονται οι περισσότεροι φοιτητέςπαίρνονται στοιχειώδη μέτρα επιλογής μεαπόφαση της συγκλήτου περιορίζεται οαριθμός των φοιτητών σrsquo αυτές τις σχολέςαν και laquoπολλοί νέοι προσέρχονταν μετά

δακρύων εξαιτούμενοι την παραδοχήναυτών δια φιλολογικάς και νομικάςσπουδάςraquoστα νομοσχέδια laquoΠερί Οργανισμού τουΠανεπιστημίουraquo το 1899 επί υπουργίας αευταξία δεν προβλέπονται εισαγωγικέςεξετάσεις η μέση εκπαίδευση όμως ενισχύειτο ρόλο της ως laquoθεραπαινίδαraquo της πανεπι-στημιακής Ούτε στον laquoΟργανισμόraquo του1911 προβλέπονται εισαγωγικές εξετάσειςlaquoινα εγγραφή τις φοιτητής δέον να κέκτηταιαπολυτήριον δημοσίου ημεδαπού γυμνασίουή ομοταγούς δημοσίου αλλοδαπού ή άλλουανεγνωρισμένου γυμνασίου ή του εναθήναις Πρακτικού λυκείουraquo (αρ 12) αντί-θετα στο καποδιστριακό Πανεπιστήμιο δενεπιτρέπεται η φοίτηση των αποφοίτων τούlaquoεν αθήναις Πρακτικού λυκείουraquo βέβαιαγια τη φοίτηση στο πανεπιστήμιο στονΟργανισμό του 1911 τίθενται άλλοιφραγμοί ταξικοί αφού laquoέκαστος φοιτητήςυποχρεούται εις καταβολήν εκπαιδευτικώντελών εκ δραχμών 180 διrsquo έκαστον πανεπι-στημιακό έτοςraquo μπορεί να εικάσει κανείς

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 63

Πίνακας ΙΙΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 διάταγμα (1834)

2 διάταγμα 1836

3 διάταγμα 1886

4 ν αφα΄ 27ndash5 20ndash 6 ndash 1887

5 ν 156521-24 ndash 12 ndash 1918

laquoΠολυτεχνική συλλογήraquo (σχολείο στοιχειώδους τεχνι-κής εκπαίδευσης)κυριακάτικο τεχνικό σχολείο (Πρόδρομος Πολυτεχνείου)λειτουργία Πρακτικούλυκείου

laquoΠερί οργανισμού των εναθήναις σχολείου των βιομη-χάνων τεχνώνraquoΠερί συμπληρώσεως τινώντου νόμου 972α laquoπερί τροπο-ποιήσεως των περί δημοσίωνέργων νόμων κλπraquo τουνόμου 1466 laquoπερί αφομοι-ώσεως των εκτάκτων υπαλλή-λων τις υπηρεσίας δημοσίωνέργωνraquo κλπ

ελεύθερη εισαγωγή

ελεύθερη εισαγωγή

εισαγωγικές εξετάσεις για σχολές Πολιτικών μηχανι-κών και μηχανουργώνκαθιέρωση εισαγωγικώνεξετάσεων

καθιέρωση κλειστού αριθμούεισακτέων στη σχολή τοπο-γράφων μηχανικών τουΠολυτεχνείου

ότι αυτό το μέτρο θα αποθάρρυνε αρκετούςενδιαφερόμενους για πανεπιστημιακέςσπουδές στο υπόμνημα του κ καραθεο-δωρή το 1919 για το πανεπιστήμιο τηςσμύρνης προβλέπονται εξετάσεις laquoθα είναιπλεονεκτικόν να μη γίνονται δεκτοί ει μηκατόπιν εισιτηρίων εξετάσεων των οποίωντο πρόγραμμα θα ποικίλη αναλόγως τιςπεριπτώσεωςraquo κατά την περίοδο αυτή οι πολιτικέςπρόσβασης που εφαρμόσθηκαν στο χώροτις τεχνικής εκπαίδευσης καθώς και τιςανώτατες στρατιωτικές σχολές ήταν διαφο-ρετικές (βλ Πίνακα ΙI (σελ 63) Έτσι το1887 στο laquoσχολείο βιομηχάνων τεχνώνraquo ηφοίτηση προϋποθέτει εισαγωγικές εξετάσεις Ο στόχος των εξετάσεων εδώ είναι τόσο οπεριορισμός των φοιτητών όσο και η αύξησητου κύρους τις σχολής ακόμη στη σχολήτοπογράφων μηχανικών του Πολυτεχνείουείχε καθιερωθεί από το 1918 ένα είδος κλει-στού αριθμού εισακτέων τους οποίους τοκράτος αναλάμβανε να διορίσει laquoυποχρεω-τικώς εν τη τοπογραφική υπηρεσία τωνυπουργείων συγκοινωνιών και γεωργίας ειςθέσιν δοκίμου τοπογράφουraquo

Από τις εισαγωγικές εξετάσεις στον κλει-στό αριθμό εισακτέων (1922 - 1930)τα προβλήματα που συσσωρεύτηκαν κατάτην περίοδο της ελεύθερης πρόσβασης(αδυναμία απορρόφησης πτυχιούχων υπερ-πληθυσμός πανεπιστημίων υποβάθμιση τουκύρους των σπουδών) οδήγησαν ή έδωσαντο άλλοθι το νομιμοποιητικό επιχείρημαγια την υιοθέτηση εισαγωγικών εξετάσεωνΈτσι με τον Οργανισμό του 1922 καθιερώ-νονται laquoφίλτρα επιλογήςraquo για τη φοίτησηστο πανεπιστήμιο laquoφοιτητής του Πανεπι-στημίου εγγράφεται ο κεκτημένος απολυτη-ρίου εκπαιδευτηρίου ή μη και ευδοκιμήσαςεν δοκιμασία κατά τας διατάξεις του άρθρου139hellip εκπαιδευτήρια ων το απολυτήριον

χορηγεί την εν άρθρω 135 ικανότητα είναιτα εν ελλάδι δημόσια γυμνάσια το εναθήναις Πρακτικόν λύκειον ή άλλαομοταγή αυτώ δημόσια εκπαιδευτήρια και ηΡιζάρειος εκκλησιαστική σχολήraquoΟι προερχόμενοι από το Πρακτικό λύκειοαθηνών ή άλλο ομοειδές εκπαιδευτήριομπορούσαν να εγγραφούν στην ιατρικήσχολή ή στη σχολή φυσικών και μαθημα-τικών επιστημών ενώ οι απόφοιτοι τηςΡιζαρείου εκκλησιαστικής σχολής είχαν τοδικαίωμα εγγραφής στη θεολογική Οιεξετάσεις διενεργούνταν από καθηγητέςτου Πανεπιστημίου αθηνών Η συστηματικήεφαρμογή των εισαγωγικών εξετάσεωνυλοποιήθηκε δύο χρόνια αργότερα τοακαδημαϊκό έτος 1924-25 για το χημικότμήμα και τέσσερα χρόνια αργότερα το1926-27 για τις άλλες σχολές στις αρχές της δεκαετίας του rsquo30 οι εισαγω-γικές εξετάσεις μετατρέπονται σε διαγω-νισμό για την επιλογή περιορισμένουκλειστού αριθμού φοιτητών κάτι που θαυλοποιηθεί με το νόμο 4620 του 1930 laquoΠερίτροποποιήσεως και συμπληρώσεως διατά-ξεων του Οργανισμού του εθνικού καποδι-στριακού Πανεπιστημίουraquo το επιχείρημαγια την καθιέρωση του κλειστού αριθμούεισακτέων όπως υποστηρίζεται στην αιτιο-λογική έκθεση του νόμου ήταν η ανάγκη γιακαλύτερη επιστημονική κατάρτιση των εισα-γόμενων στα πανεπιστήμια η οποία κινδύ-νευε εξαιτίας του μεγάλου αριθμούφοιτητών δεν είναι τυχαίο ότι λίγους μήνεςπριν από την ψήφιση του παραπάνω νόμουσε υπόμνημα του κωννου καραθεοδωρήπρος την κυβέρνηση βενιζέλου (υπόμνημαστο οποίο θα στηριχθεί ο μετέπειτα νόμος -Οργανισμός του 1932) προτείνεται ηδραστική μείωση του αριθμού των φοιτητώναπό 6040 σε 2850 (ποσοστό μείωσης άνωτου 50) την προσέγγιση του καραθεο-δωρή θα υιοθετήσει και ο υπουργός

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ64

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Παιδείας γεώργιος Παπανδρέου ο οποίος σεαγόρευση στη βουλή θα δηλώσει laquoΗ άνευπεριορισμού φοίτησις θα απέβαινε πρόξενοςολέθρου εάν δεν ήτο ταυτόχρονον τομέτρον του περιορισμού στις ανώτερεςεκπαιδευτικές βαθμίδεςraquo Ο κλειστόςαριθμός εισακτέων δεν θα εφαρμοσθείαμέσως μετά την καθιέρωσή του θα γενι-κευτεί μετά το 1939 θα υπάρξουν όμωςπολλά laquoπαράθυραraquo για την καταστρατή-γησή του (εισαγωγή σε όσους έπαιρναν τηβάση εγγραφή όλων χωρίς εξετάσεις τοσχολικό έτος 194243 κλπ) Οι σημαντικότεροι σταθμοί αυτής τηςπεριόδου αποτυπώνονται στον Πίνακα ΙΙΙ

Από τον κλειστό αριθμό εισακτέων στοακαδημαϊκό απολυτήριο (1930 - 1964)το 1954 επί υπουργίας α γεροκωστό-πουλου με το νδ 301154 οι εισαγωγικέςεξετάσεις του 1930 θα μετατραπούν σεδιαγωνισμό που πραγματοποιείται από τιςίδιες τις σχολές μια φορά το χρόνο Πολιτικήπρόθεση των εισηγητών ήταν η αυστηρό-τερη τήρηση του κλειστού αριθμού εισα-κτέων με την ελπίδα αναβάθμισης τουεπιπέδου σπουδών και της αύξησης τουκύρους των ιδρυμάτων Ο επόμενος σημαντικός σταθμός είναι οιπροτάσεις της επιτροπής Παιδείας το 1958Η επιτροπή προκειμένου να περιορίσει τον

αριθμό των ατόμων που χωρίς να έχουν τακατάλληλα εφόδια laquoέκρουαν τας θύρας τωνανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτωνraquoεισηγήθηκε τη δημιουργία χωριστού κλάδουμέσης και κατώτερης τεχνικής εκπαίδευσηςκαι τη διαίρεση του εξατάξιου γυμνασίου σεδύο κύκλους ακόμη μέσω της επιτροπήςαυτής θα προταθεί η καθιέρωση προπαιδευ-τικού έτους για όσους επιθυμούν να φοιτή-σουν σε ανώτατες σχολές όπως και ηίδρυση ειδικών κολεγίων και οι δύο προτά-σεις θα απορριφθούν το 1959 θα δημιουρ-γηθεί ενιαίος φορέας για την ανώτατηεκπαίδευση και θα προταθεί από το υπουρ-γείο η εφαρμογή μικτού συστήματος εισα-γωγής στα πανεπιστήμια σύμφωνα με τοοποίο οι θέσεις εισακτέων για κάθε σχολή θακαλύπτονταν από υψηλόβαθμους απόφοι-τους μέσης εκπαίδευσης χωρίς διαγωνισμό με τη μεταρρύθμιση του 1964 επιχειρείταιμία σημαντική αλλαγή στο εκπαιδευτικότοπίο το λύκειο αποκτά διττό ρόλο αφούπροορίζεται laquoνα προσφέρει πλουσιωτέρανεγκύκλιον μόρφωσιν εις τους νέουςraquo (πουδεν θα συνεχίσουν το πανεπιστήμιο) αλλάκαι laquoνα προπαρασκευάσει τους μέλλονταςνα φοιτήσουν εις ανωτάτας σχολάςraquo Η πιοσημαντική ρύθμιση αφορούσε το νέοσύστημα πρόσβασης στα αει αφού τοαπολυτήριο λυκείου επικύρωνε την αποφοί-τηση από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 65

Πίνακας ΙΙIΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 ν 2905 την 2327 ndash 7 ndash 1922

2 υπόμνημακωννουκαραθεοδωρή(μάιος 1930)

3 νόμος 4620 30 ndash 76 ndash 8 ndash 1930

laquoΠερί Οργανισμού του αθη-νήσιν εθνικού καποδιστρια-κού ΠανεπιστημίουraquolaquoΠερί Πανεπιστημίουαθηνώνraquo

laquoΠερί ορισμού αριθμού εισα-κτέων φοιτητών του Πανεπι-στημίου θεσσαλονίκηςraquo

καθιέρωση εξετάσεων με ευ-θύνη των καθηγητών του Πα-νεπιστημίουΠρόταση για δραστική μεί-ωση των φοιτητών και καθιέ-ρωση αυστηρών εισαγωγικώνεξετάσεωνκαθιέρωση numerus clausus

αλλά δεν αρκούσε για τη φοίτηση σε αειγια την τελευταία ήταν απαραίτητη ύστερααπό εξετάσεις η απόκτηση ακαδημαϊκούαπολυτηρίου δύο τύπων α και β Ο έναςτύπος ίσχυε για τις θεωρητικές και ο άλλοςγια τις θετικές σχολές ενώ σε ορισμένεςσχολές κοινωνικών επιστημών η φοίτησηήταν δυνατή και με τους δύο τύπους ακαδη-μαϊκού απολυτηρίου για την εισαγωγή στααει εκτός από τις εξετάσεις για τηναπόκτηση ακαδημαϊκού απολυτηρίουλαμβάνονταν υπόψη και ο βαθμός των δύοτελευταίων τάξεων του λυκείου με συντε-λεστή 6 για το τελευταίο μάλιστα εκφρά-στηκε η ευχή laquoνα αποδώση ώστε τοαπολυτήριον να είναι επαρκής τίτλος δια ναεγγράφωνται οι πάντες εις τα Πανεπι-στήμιαhellipraquo καινοτομικό στοιχείο αποτε-λούσε ο πλήρης αποκλεισμός τουπανεπιστημίου από τη διαδικασία επιλογήςτων υποψήφιων φοιτητών αλλά και ηδιενέργεια εξετάσεων σε περιφερειακόεπίπεδο με κεντρικό βέβαια σχεδιασμόΟι σημαντικότερες θεσμικές παρεμβάσειςστις πολιτικές πρόσβασης παρουσιάζονταιστον Πίνακα IV

Από τις Γενικές Πανελλαδικές Εξετάσειςστη μεταρρύθμιση του Γεράσιμου Αρσένηστη διάρκεια αυτής της περιόδου έχουμε

συνεχείς μεταβολές των συστημάτωνπρόσβασης που όμως όλες συγκλίνουν στονα μετατρέπουν το λύκειο σε φροντιστη-ριακό προθάλαμο του πανεπιστημίου και νατο καταργούν ως αυτοτελή μορφωτικήβαθμίδα εκπαίδευσης Η σχέση λυκείου-πανεπιστημίου είναι πλέον μια σχέσηlaquoστενών δεσμώνraquo η οποία αποδέσμευσε τηνελεύθερη αγορά των φροντιστηρίων τασημαντικότερα ορόσημα μετά την κατάρ-γηση των μεταρρυθμίσεων του 1964-65 είναιτα εξής (βλ και κασσωτάκης 1996) bull οι εξετάσεις κατά κύκλους σχολών

(1968-1979)bull οι πανελλήνιες εξετάσεις της φιλελεύ-

θερης εκπαιδευτικής πολιτικής πουακολούθησε την πτώση της δικτατορίας(1979-1982)

bull το σύστημα των γενικών εξετάσεων(1983-1997)

bull η μεταρρύθμιση αρσένη και η καθιέ-ρωση του απολυτηρίου ενιαίου λυκείου(1997-98)

Περιοριζόμαστε στις ελάχιστες αυτές νύξειςγιατί η ανάλυση της περιόδου αυτήςαποτελεί αντικείμενο άλλης ανακοίνωσης

ΣυμπεράσματαΟι πολιτικές πρόσβασης στην ελληνικήπανεπιστημιακή εκπαίδευση επιχειρήθηκε

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ66

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Πίνακας ΙVΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 νδ 301115 ndash 9 ndash 1954

2 επιτροπήΠαιδείας 195758

3 νδ 4379 1964

laquoΠερί τρόπου εγγραφής τωνφοιτητών εις τα σχολάς τωνΠανεπιστημίων του εμ Πο-λυτεχνείουhellipraquoΠορίσματα

laquoΠερί Οργανώσεως και διοι-κήσεως της γενικής στοιχει-ώδους και μέσηςεκπαιδεύσεωςraquo

μετατροπή εισαγωγικών εξε-τάσεων σε διαγωνισμούς μεευθύνη των σχολών

διχοτόμηση μέσης εκπαίδευ-σης καθιέρωση ειδικών κολ-λεγίων προπαιδευτικού έτουςκαθιέρωση ακαδημαϊκού απολυ-τηρίου τύπου α΄ και β΄ (θεωρη-τικής και θετικής κατεύθυνσης)αποκέντρωση εξετάσεων διττόςρόλος λυκείου

να αλλάξουν ή άλλαξαν όταν υπήρξανφαινόμενα όπως τα παρακάτωΠληθωρισμός φοιτητών με συνέπεια να μηνείναι ικανοποιητική η κατάρτισή τους στααει στην εισηγητική έκθεση του νδ30111954 με το οποίο οι εξετάσεις μετα-τράπηκαν σε διαγωνισμό αναφέρεται ότι ηελεύθερη εισαγωγή laquoθα επέφερε την υπερ-βολικήν συγκέντρωσιν εις περιορισμέναςδιδακτικάς αίθουσας και ελλιπώς εξοπλι-σμένα εργαστήρια εκατοντάδων νέωνhellipraquo μεαποτέλεσμα την αδυναμία κατάρτισης καιεξέτασης των φοιτητών εντός του καθορι-σμένου χρόνου και laquoτην απόδοσιν εις τηνκοινωνίαν και την πολιτείαν ωρίμων τηνηλικίαν ημιμαθών ατόμων κατόχων τίτλουμιας πανεπιστημιακής ή άλλης σχολήςraquo Ηαύξηση των μαθητών της δημοτικής καιμέσης εκπαίδευσης ενισχύει την παραπάνωκατάσταση για παράδειγμα από το 1878έως το 1895 διπλασιάστηκαν οι μαθητές τουδημοτικού ενώ το ίδιο συνέβη και για τουςμαθητές γυμνασίου από το 1875 έως το1888 Έτσι οι νέες εγγραφές στο πανεπι-στήμιο από 561 το 1880 θα φθάσουν τις 957το 1890 (αύξηση 42 )Αλλαγές στην αγορά εργασίας και έντονηκοινωνική ζήτηση για σπουδές που οδήγησεσε παρεκκλίσεις από αυστηρά συστήματαεισαγωγής στα πρώτα χρόνια μετά τηναπελευθέρωση ο ανοργάνωτος καπιταλι-στικός τρόπος παραγωγής δεν αντανα-κλάται ακόμη στο χώρο του σχολείου ηειδίκευση δεν είναι απαραίτητη ο κοινω-νικός έλεγχος της ροής του μαθητικού δυνα-μικού είναι περιττός Όμως από τα μέσα του19ου αιώνα και μέχρι το δεύτερο παγκόσμιοπόλεμο ο χώρος της εργασίας περνά σε μιανέα φάση εκλογίκευσης οργάνωσης καιειδίκευσης Οι πιέσεις για προσαρμογή τηςεκπαίδευσης στα νέα δεδομένα με βασικόαίτημα τη λειτουργικότητα των σχολικώνγνώσεων είναι ισχυρές θα δημιουργηθεί

έτσι πρόσφορο έδαφος για να καλλιεργηθείη ιδεολογία της αξιοκρατίας για τα ανώτεραεπίπεδα της εκπαίδευσης κυρίως για τοπανεπιστήμιο το πανεπιστήμιο χρειάζεταιτους λίγους τους ικανούς τους χαρισματι-κούς τους άριστους μετά το δεύτεροπαγκόσμιο πόλεμο η τάση αυτή ενισχύεταιακόμη περισσότερο Οι κοινωνικοί μετασχη-ματισμοί έχουν προχωρήσει το σχολείομετατρέπεται σε αρένα συγκρούσεων καιανταγωνισμού και ο κλειστός αριθμός εισα-κτέων επιβάλλεται όπου οι άλλες μορφέςκοινωνικού ελέγχου δεν αποδίδουνΑδυναμία απορρόφησης των πτυχιούχωνστην παραγωγική διαδικασία κάτι πουσυχνά συνδέονταν με οικονομικές κρίσεις(πχ με το οικονομικό κραχ του 1929) θυμί-ζουμε ότι τα ποσοστά ανεργίας την περίοδο1928-1932 θα ανέλθουν κατακόρυφα τοσχολείο αδυνατεί πλέον να επιτελέσει τηνκατανεμητική του λειτουργία Προσπάθεια ενίσχυσης του ιδεολογικού-πολι-τικού ελέγχου της εκπαίδευσης από τοκράτος άρα και των επιλεκτικών μηχανι-σμών κοινωνικής αναπαραγωγής (εξετά-σεις) Οι αυστηροί αυτοί μηχανισμοί θαοδηγήσουν στη μείωση εισακτέων το 1926σε 10000 κατοίκους αντιστοιχούν 20φοιτητές ενώ 11 χρόνια αργότερα το 1937(είχε καθιερωθεί ήδη ο κλειστός αριθμόςεισακτέων) στον ίδιο αριθμό κατοίκων αντι-στοιχούν 14 φοιτητές Επιδίωξη ενίσχυσης του κοινωνικού κύρουςτων σχολών χαρακτηριστικό είναι εδώ τοπαράδειγμα της πρώτης επιβολής του κλει-στού αριθμού εισακτέων στη σχολή τοπο-γράφων μηχανικών του Πολυτεχνείου το1918 Η καθιέρωση αυτού του μέτρου όπωςείδαμε ήδη συνοδεύτηκε με μία δέσμευσηότι όσοι εισάγονταν μrsquo αυτόν τον τρόπο θααπορροφούνταν από το δημόσιο αμέσωςμετά τη λήψη του πτυχίου τους αυτό συνο-δεύτηκε με το δικαίωμα του δημοσίου (του

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 67

κράτους) να έχει και τον έλεγχο τωνπρογραμμάτων σπουδών αφού αυτό θαήταν ο κύριος εργοδότης Ο συλλογισμόςήταν απλός laquoαφού η μόνη επαγγελματικήδιέξοδος των πτυχιούχων ήταν το δημόσιοη κρατική αυτή σχολή έπρεπε να εκπαι-δεύσει τόσους όσους χρειαζόταν ήμπορούσε να χρησιμοποιήσει το δημόσιοraquo(δημαράς 2006) αν η ίδια αυτή λογικήμπορούμε να εικάσουμε εδώ χαρακτήριζεκαι την αντιμετώπιση των καθηγητικώνσχολών από το κράτος ίσως να είχεεπιβληθεί από τότε η παιδαγωγική τουςκατάρτιση ερεθίσματα γιrsquo αυτό υπήρξανπολλά το 1877 ο καθηγητής της κλασικήςφιλολογίας του Πανεπιστημίου αθηνώνιωάννης Πανταζίδης αφού διαπιστώνει ότιήταν laquoαθλία η κατάστασις των ημετέρωνσχολείων πάντων εν γένει προερχομένη εκτης hellip ανικανότητος των διδασκάλωνraquoαποφάσισε μόνος του να διδάξει ένα πρωτο-φανές μάθημα laquoγυμνασιακή Παιδαγωγικήraquo110 χρόνια αργότερα το 1997 ο νόμος 2525του γεράσιμου αρσένη προβλέπει την καθιέ-ρωση του πιστοποιητικού παιδαγωγικής καιδιδακτικής κατάρτισης προκειμένου γιαδιορισμό των καθηγητών στην ελληνικήδευτεροβάθμια εκπαίδευση και αυτός ορηξικέλευθος θεσμός θα μπει στο χρονον-τούλαπο της ιστορίας Πτώση του επιπέδου των γυμνασιακώνσπουδών αναφέρεται χαρακτηριστικά στηνεισηγητική έκθεση του 1964 για την καθιέ-ρωση του ακαδημαϊκού απολυτηρίου laquohellipαιεισαγωγικαί εις τας ανωτάτας σχολάςεξετάσεις καθιερώθησαν δια δύο λόγουςπρώτον διότι η ανάγκη των πραγμάτωνεπέβαλε τον laquoκλειστόνraquo αριθμόν εισακτέωνκαι δεύτερον διότι η στάθμη των γυμνα-σιακών σπουδών εσημείωσε κατά τα τελευ-ταία τριάντα έτη δυσάρεστον πτώσινraquoΗ προσπάθεια να γίνουν αυστηρότεροι οιμηχανισμοί επιλογής θα έχει επιπτώσεις στη

βαθμολογική κλίμακα κατά την εξεταζό-μενη περίοδο η βαθμολογική κλίμακα τηςμέσης εκπαίδευσης θα αλλάξει δύο φορέςτη δεκαετία του 1880 από εξάβαθμη θα γίνειδεκάβαθμη και τη δεκαετία του 1930 απόδεκάβαθμη θα γίνει εικοσάβαθμη τα συστήματα πρόσβασης που περιγράψαμεεπηρέασαν ακόμη τη δομή και τη λειτουργίατης αμέσως προηγούμενης εκπαιδευτικήςβαθμίδας καθιστώντας την laquoθεραπαινίδαraquo Ηλογική της θεραπαινίδος στη σχέση ανάμεσαστις επάλληλες βαθμίδες εκπαίδευσης διατυ-πώνεται ήδη στο Πδ του 1836 για τασχολεία μέσης εκπαίδευσης (ελληνικόσχολείο και γυμνάσιο) όπου αναφέρεται ότισκοπός του γυμνασίου είναι laquoκυρίως ηπροπαρασκευή των μαθητών όσοι που θαμέλλουν να σπουδάσωσιν ανωτέραςεπιστήμας εις το Πανεπιστήμιονraquo Η ίδιααντίληψη θα διατυπωθεί και στα νομοσχέδιατου θεοτόκη το 1889 laquoτο κυριότερον αίτιονκαι η ρίζα των εν τη ανωτάτη παιδεία νοση-μάτων είνε η εν τη μέση ελλιπής παρασκευήτης hellipνεότητοςraquo τον όρο θεραπαινίδαπρωτοχρησιμοποίησε σε μία ρητορικήερώτησή του ο αθανάσιος ευταξίας το 1900laquoΠού του πεπολιτιμένου κόσμου ηκούσθητην σήμερον δημοτική εκπαίδευσις μετα-βαλλόμενη εις απλήν θεραπαινίδα της μέσηςεκπαιδεύσεως και προσαρμοζόμενη προςμόνας τας ανάγκας ταύτηςraquoμε βάση τα παραπάνω διαμορφώθηκε ηδομή και η διάρθρωση του ελληνικού εκπαι-δευτικού συστήματος και ιδιαίτερα η σχέσητης μέσης εκπαίδευσης με το πανεπιστήμιομε τη σταδιακή μεταφορά των διαδικασιώνκοινωνικής αναπαραγωγής από τους εξω-εκπαιδευτικούς μηχανισμούς στο ίδιο τοσχολείο με στόχο την αντιστοίχηση τηςεκπαιδευτικής με την κοινωνική πυραμίδααυτή η ιδεολογικοπολιτική και κοινωνικήστόχευση δεν ανιχνεύεται πίσω από τιςγραμμές των τεκμηρίων που παρουσιάσαμεmiddot

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ68

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

διατυπώνεται καθαρά μέσα σrsquo αυτές ήδηαπό τα τέλη του 19ου αιώνα Έτσι στανομοσχέδια του ευταξία το 1899 αναφέ-ρεται ότι το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπεινα μεταρρυθμισθεί έτσι ώστε να παρέχειlaquoεις έκαστην κοινωνικήν τάξιν όσω τοδυνατόν τελειωτέραν την εις αυτήναναγκαιούσαν μόρφωσινraquo δεκατέσσεραχρόνια αργότερα στα νομοσχέδια του 1913διατυπώνεται ο ίδιος στόχος laquoεν μεν τωαστικώ σχολείω τω προοριζομένω δια τηνμέσην αστικήν τάξιν η φοίτησις είναιτριετής εν δε τω γυμνασίω τω προοριζο-μένω δια την ανωτέραν τετραετήςhellipraquo απότο πανεπιστήμιο ο νομοθέτης του 1913θέλει να αποφοιτούν laquoοι ανήκοντες εις τηνδιευθύνουσαν εν τη κοινωνία τάξινraquoδεκαεπτά χρόνια αργότερα το 1929 ονομοθέτης της ύστερης βενιζελικήςπεριόδου (1928-1932) θα θέσει φραγμούςγια τη φοίτηση στο Πανεπιστήμιο στοοποίο θέλει να φθάνουν laquoοι έχοντες τοχάρισμαraquo το 1964 οι χαρισματικοί του1930 θα βαφτισθούν laquoάριστοιraquo με τη λογικήτου φιλελεύθερου διανοούμενου ευάγ-

γελου Παπανούτσου το νέο στοιχείο στηφιλελεύθερη προσέγγιση του 1964 είναι τοιδεολόγημα της ισότητας των ευκαιριώνlaquoΟ θεσμός [της δωρεάν παιδείας] είναιαπόρροια της πεποιθήσεως ότι θεμέλιον καιεγγύησις της αληθούς δημοκρατίας είναι ηισότης όλων αδιακρίτως των πολιτών ειςτην κτήσιν των αγαθών της παιδείαςχειρότερη μορφή κοινωνικής ανισότητοςδεν υπάρχει από το καθεστώς η παιδεία ναείναι προνόμιο των ευπορούντωνraquoκατά τις δεκαετίες που θα ακολουθήσουν ησχέση ανάμεσα στο λύκειο και το πανεπι-στήμιο θα μετατραπεί σε μια σχέση laquoστενώνδεσμώνraquo ενώ ο περιορισμένος αριθμόςθέσεων στα αει και ατει και οι αυστηρέςεξετάσεις θα οδηγήσουν στην ενίσχυση τηςπαραπαιδείας τη φοιτητική μετανάστευσηκαι την απώλεια του μορφωτικού ρόλου τουλυκείου Η απαλλαγή απrsquo αυτά τα laquoδεσμάraquoδεν φαίνεται στον ορίζοντα αν αυτό τοσυνέδριο συμβάλει στην κατάργηση ή τηνάμβλυνσή τους θα έχει προσφέρει πολλά καιστην ελληνική εκπαίδευση και στην ελλη-νική κοινωνία γενικότερα

Βιβλιογραφικές Αναφορέςδερτιλής γ αθήνα 2005 Ιστορία του ελληνικού κράτους 1830-1920 εθνική τράπεζα γ΄ έκδοση

κασσωτάκης μ βουλιούρη- Παπαγγελή α αθήνα 1996 Η πρόσβαση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευσηιστορική αναδρομή προβλήματα προοπτικές γρηγόρης

δημαράς α Πάτρα 6-8 Οκτωβρίου 2006 Το Πανεπιστήμιο και οι θεραπαινίδες του Πρακτικά 4ου Διεθνούς ΣυνεδρίουΙστορίας Εκπαίδευσης laquoΙστορία της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσηςraquo

μυλωνάς θ αθήνα 1998 Κοινωνιολογία της ελληνικής εκπαίδευσης Συμβολές Gutenberg

μπουζάκης Σ αθήνα 2002 Εκπαιδευτικές Μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα Gutenberg

μπουζάκης σ αθήνα 2002 Η Πανεπιστημιακή εκπαίδευση στην Ελλάδα Τεκμήρια Ιστορίας τ α΄1836-1925 τ β΄1926-2005 Gutenberg

Παπαδάκης ν αθήνα 2004 Η παλίμψηστη εξουσία Κράτος πανεπιστήμιο και εκπαιδευτική πολιτική Gutenberg

τσουκαλάς Κ αθήνα 1982 Εξάρτηση και αναπαραγωγή Ο κοινωνικός ρόλος των εκπαιδευτικών μηχανισμών στηνΕλλάδα (1830-1922) θεμέλιο

Παπαγγελή-βουλιούρη Δ αθήνα 1990 Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και κλειστός αριθμός εισακτέων(διδακτορική διατριβή)

Πανταζίδης ι αθήνα 1889 Χρονικόν της πρώτης πεντηκονταετίας του ελληνικού Πανεπιστημίου

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 69

Η ολοκλήρωσητων ομιλιών τηςδιημερίδας επιτάσ-σει την ανακεφα-λαίωση των συμ-περασμάτων τηνπερίληψη των επι-μέρους θεμάτωνπου προκύπτουν

και ακολούθως τις εισηγήσεις για δράση τογενικό συμπέρασμα είναι ότι το υφιστάμενο σύ-στημα εισδοχής στα Πανεπιστήμια δεν λαμβάνειυπόψη τις κοινωνικο-οικονομικές παραμέτρουςμε αποτέλεσμα να υπάρχουν προνομιούχοι καιμη υποψήφιοι είναι ανάγκη να δημιουργηθείένα νέο σύστημα εισδοχής το οποίο θα πρέπεινα έχει και κοινωνική συνοχή τα σημαντικότερασημεία τα οποία θα πρέπει να τύχουν περαιτέρωδιερεύνησης και μελέτης είναι τα εξήςbull μπορεί ο βαθμός του σχολείου να αποτελεί

το βασικό κριτήριο εισδοχής στα Πανεπι-στήμια αν ναι να μελετηθεί αν είναι αξιο-κρατικό και αξιόπιστο κριτήριο

bull το σημερινό σύστημα θεωρείται αδιάβλητοείναι όμως αξιοκρατικό αν όχι να μελετηθείπώς μπορεί να καταστεί και τα δύο

bull θέλουμε το σύστημα εισδοχής με μία εξέ-ταση ή εκείνο της συνεχούς αξιολόγησης

bull θα λυθεί το πρόβλημα στο πανεπιστημιακόή στο σχολικό επίπεδο αν η λύση τοποθε-τηθεί στο σχολείο τι γίνεται με την ποιότητατου εκπαιδευτικού συστήματος

bull Έχουμε ένα σύστημα που αξιολογεί τη μη-χανική γνώση (παπαγαλία) ενώ θέλουμεένα σύστημα που να αξιολογεί την κριτικήσκέψη και τη δημιουργικότητα

bull είναι δυνατόν να διαιωνίζεται το φροντι-στήριο ως μέρος του συστήματος πρόσβα-

σης γιατί άλλες χώρες καταφέρνουν ναμην έχουν φροντιστήρια

bull Οι εκπαιδευτικοί συμμετέχουν στην παιδείακαι στην παραπαιδεία για να καταπολεμηθείη παραπαιδεία οι εκπαιδευτικοί θα πρέπειτύχουν μετεκπαίδευσης για να αντιμετω-πίσουν τις νέες προκλήσεις

bull Προκύπτει ανάγκη δημιουργίας ενός κέντρουΈρευνας και αξιολόγησης θα πρέπει νααναλυθούν λεπτομερώς οι ανάγκες ώστενα γίνει η σωστή μελέτη ίδρυσης και ναπροσδιοριστεί το προφίλ και το έργο του

bull Προκύπτει ανάγκη αναβάθμισης του λυκείουγια να αναβαθμιστεί όμως το λύκειο θα χρει-αστεί να επανακτήσει την αξιοπιστία του καινα επαναπροσδιορίσει τους στόχους του

bull χρειάζεται εθνικός σχεδιασμός της ανώτερηςεκπαίδευσης κάτι που απαιτεί προγραμ-ματισμό ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνοςαποτυχίας

bull κρίνεται αναγκαία η επένδυση σε επιπρό-σθετα μαθήματα πρέπει όμως να αναλυθείτο κόστος και το όφελος που θα προκύψειαπό αυτά

bull διαπιστώνεται ότι η σχολική μονάδα χρήζειαυτονόμησης ώστε να αποκτήσει την απα-ραίτητη διοικητική και άλλη ευελιξία

bull Η ποιότητα στην πρόσληψη και την με-τεκπαίδευση του προσωπικού καθώς καιη δια βίου επαγγελματική ανάπτυξη είναιαπαραίτητες για ένα αποτελεσματικό σχο-λικό σύστημα (continuous professional de-velopment)

bull επείγει να εντοπιστούν τα αρνητικά ση-μεία του υφιστάμενου συστήματος έτσιώστε να προσδιοριστούν οι αναγκαίεςδιαγνώσεις και να προδιαγραφούν οικατάλληλες θεραπείες

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Συμπεράσματα και εισηγήσεις του Δρ Ανδρέα Μαλούππα

Διευθυντή Διοίκησης και Οικονομικών του ΤΕΠΑΚ

70

γικότητας ζωτικών τομέων της οικονομίας καιτης κοινωνίας μας αλλά και για την αναβάθ-μιση των επιστημών και τον υγιή εκσυγχρο-νισμό των κρατών μας στα πλαίσια τουπαγκόσμιου γίγνεσθαιΌπως γνωρίζετε στο ανοικτό Πανεπιστήμιοκύπρου δεν υιοθετήσαμε σύστημα πρόσβασηςπου βασίζεται σε ενιαίες ή άλλες εξετάσειςμακάρι να μπορούσαμε να δεχόμαστε όλουςτους υποψήφιους που διαθέτουν τα απαραίτητατυπικά προσόντα Προς τα εκεί θα θέλαμε ναπροχωρήσουμεmiddot επί του παρόντος είναι ακόμηδύσκολο κάποτε όμως θα γίνει αυτό βέβαιαδεν σημαίνει ότι όποιος τυγχάνει εισδοχής θαπαίρνει και το σχετικό τίτλο σπουδών χρει-άζεται σκληρή δουλειά από τους φοιτούντεςποιότητα σπουδών αυστηρή αξιολόγηση καιόλα τα άλλα στοιχεία που χαρακτηρίζουν μιααναγνωρισμένη εκπαιδευτική διεργασία Ούτε και εφαρμόζουμε στο ανοικτό Πανεπι-στήμιο κύπρου τυχαία διαδικασία κλήρωσηςαλλά ένα ορθολογικό σύστημα μοριοδότησηςαδιάβλητο με αλγόριθμους επιλεξιμότητας πουδιαμορφώνονται εκ των προτέρων Οι ενδιαφε-ρόμενοι συμπληρώνουν τα στοιχεία τους κατα-τάσσονται και οι επικρατέστεροι εισάγονταιστο Πανεπιστήμιο με βάση τις διαθέσιμεςθέσεις Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της ανοι-κτής εκπαίδευσης είναι η εξ υπαρχής στοχο-θεσία των προσφερόμενων προγραμμάτων ταοποία συνάδουν με τις ανάγκες της οικονομίαςκαι την επιθυμία των πολιτώνμπορεί κανείς να εισηγηθεί και άλλα συστή-ματα πρόσβασης τα οποία να στηρίζονται σεδείκτες δυνατοτήτων γνωστικής ανάπτυξηςδιάφορα διεθνή πιστοποιητικά άλλους δείκτεςκαι προσόντα αποκομισθείσες γνώσεις καθώςκαι εξετάσεις παρόμοιες με αυτές που διενερ-γούνται σήμερα μπορούμε ακόμη να προτεί-νουμε ένα σύστημα ανοικτής εισδοχής όπουόλοι οι υποψήφιοι με κάποιες προϋποθέσειςτυγχάνουν εισδοχής στη σχολή επιλογής τουςmiddotστη συνέχεια παίρνουν κατά το πρώτο έτος

εισαγωγικά μαθήματα των κλάδων που καλύ-πτει η σχολή και ανάλογα με την απόδοση τιςεπιθυμίες τους και τη διαθεσιμότητα θέσεωνεντάσσονται στα ανάλογα τμήματα σε ένατέτοιο σύστημα δεν υπάρχει σχεδόν καθόλουτυχαιότητα στην κατανομή των φοιτητών σεκλάδους όπως συμβαίνει με τους αλγόριθμουςτου υφιστάμενου συστήματος επιπρόσθεταέτσι δίνεται η δυνατότητα και για σπουδέςμονοετούς διετούς ή τριετούς διάρκειας σετεχνικά επαγγέλματα αν επιλέξουμε όμως κάποιο σύστημα πουαπαιτεί αξιολόγηση και δεν επιτρέπει την ελεύ-θερη πρόσβαση θα πρέπει αυτό να τηρεί τιςακόλουθες προϋποθέσεις(α) να είναι αδιάβλητο και δίκαιο προς τους

αιτητές και να μην κάνει ατομικές διακρί-σεις τηρώντας τα τεθέντα κριτήρια επιλε-ξιμότητας

(β) να λαμβάνει υπόψη την προσέγγιση και τηφιλοσοφία που θέλουμε να προσδώσουμεστην παιδεία μας σε όλα τα στάδια τηςεκπαίδευσης

(γ) να επιτρέπει την πρόσβαση στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση σε όσο το δυνατόνπερισσότερα άτομα και ομάδες πληθυσμού

(δ) να συνάδει πλήρως με τη στοχοθεσία τωνπρογραμμάτων σπουδών

αδιαμφισβήτητα η ποιότητα της παιδείας καιτης εκπαίδευσης εντάσσεται σε ένα ενιαίοπαγκόσμιο σύστημα αξιών το οποίο δενμπορεί να μελετάται αποσπασματικά ξεχω-ριστά από χώρα σε χώρα και ανεξαρτήτωςμεθοδολογίας Περίτρανο παράδειγμα στιςμέρες μας αποτελεί η διεθνής οικονομικήκρίση η οποία μέσα από μια παγκοσμιοποι-ημένη οικονομία έφερε πολλές χώρες σταπρόθυρα άκρατης φτώχειας και οικονομικήςχρεοκοπίας Όλοι σήμερα ειδικοί και μη παρα-δέχονται ότι το άκρατο κέρδος και η πλεονεξίασε συνάρτηση με την ανοικτή φύση του συστή-ματος έφεραν την κρίση από την οποία μόνομε σωστό προγραμματισμό και στρατηγικές

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 7

επιλογές επένδυσης στην παιδεία την έρευνακαι την καινοτομία θα μπορέσουμε να ανανή-ψουμε το δυστυχές είναι ότι καθυστερήσαμεσημαντικά ακόμη και η μικρή κύπρος πουόφειλε να είναι ευέλικτη σε δυναμικές αλλαγέςκαθυστέρησε να πάρει δραστικά μέτρα τελειώνοντας θα ήθελα να συγχαρώ τουςοργανωτές και ομιλητές της διημερίδας για τηνεξαιρετική δουλειά που επιτελούν ο καθέναςστον τομέα του και για την ευαισθησία πουεπιδεικνύουν για ένα τόσο σημαντικό θέμα Ησυμμετοχή όλων εκφράζει την αγωνία μας στοχώρο της παιδείας και την ετοιμότητα ναδράσουμε ώστε να αντιμετωπιστούν ουσια-στικά οι προκλήσεις που επισωρεύθηκαν στοντομέα της ανώτατης εκπαίδευσης αςενώσουμε λοιπόν τις δυνάμεις μας για καθαρέςλύσεις στον τομέα της πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση

Χαιρετισμόςτου Προέδρου της ΚοινοβουλευτικήςΕπιτροπής Παιδείαςκ Νίκου Τορναρίτη

Ο διάλογος γιατους τρόπους καιτις διαδικασίεςπρόσβασης στηντριτοβάθμια εκ-παίδευση είναιζωηρός σήμερα σεόλα τα κράτη-μέλη της ευρω-

παϊκής Ένωσης βασικός σκοπός της συζή-τησης αυτής είναι η εξεύρεση ενός πιοδίκαιου αξιόπιστου και αποτελεσματικούτρόπου επιλογής των φοιτητών και κατανομήςτους στις διάφορες σχολές ούτως ώστε ναικανοποιούνται οι ανάγκες της κοινωνίαςτης γνώσης για ένα ευέλικτο επιστημονικόδυναμικό για ποιότητα και αριστεία στηντριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά και για αύξηση

του αριθμού σπουδαστών Η συζήτηση αυτή στην κύπρο -αλλά καιστην ελλάδα- αποκτά ιδιαίτερο χαρακτήραλόγω του μεγάλου μόχθου που καταβάλ-λουν τα παιδιά μας στις τελευταίες τάξειςτου λυκείου για μια θέση στα πανεπιστήμιαφροντιστήρια άγχος χρήμα και κόποςεπιβαρύνουν τους νέους μας και τηνπροσπάθειά τους να σπουδάσουν συχνά οισυνθήκες δυσχεραίνουν την υγεία τους καιεπιβαρύνουν την προσπάθεια γιαολόπλευρη μόρφωση αλλά και τον προϋπο-λογισμό της οικογένειας με τρόπο δυσβά-στακτο για μεγάλο αριθμό νοικοκυριώνεπιπρόσθετα μέσα από το υφιστάμενοσύστημα εισδοχής στα Πανεπιστήμια έναμεγάλο ποσοστό των νέων μας καταλήγει σεκλάδους που δεν ταυτίζονται με τις προτε-ραιότητες και τις επιλογές τους το συμβούλιο της ευρώπης συστήνει σεκάθε κράτος-μέλος να αναζητήσει τηνεπίτευξη των πιο κάτω στόχων σχετικά μετην πρόσβαση (συμβούλιο της ευρώπηςεπιτροπή υπουργών σύσταση-RECOM-MENDATION No R (98) 3 για τηνΠρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση -17 μαρτίου 1998) α Όλοι όσοι είναι ικανοί και επιθυμούν να

συμμετάσχουν στην ανώτατη εκπαί-δευση θα πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίεςνα το πράξουν

β Ο πληθυσμός της ανώτατης εκπαίδευσηςως σύνολο πρέπει να αντανακλά τονπολιτισμικό πλούτο που έχει η μεταβαλ-λόμενη κοινωνία κάθε κράτους-μέλουςκαι να προκύπτει από την πρόοδο στησχολική και προσχολική εκπαίδευσησυνεχίζοντας ταυτόχρονα να υποδέχεταιφοιτητές από άλλα μέρη της ευρώπης καιτου κόσμου

γ το σύστημα εισδοχής και το μαθησιακόπεριβάλλον στην ανώτατη εκπαίδευσηοφείλουν να παρέχουν ίσες ευκαιρίες σε

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ8

Π Ρ Ο κ λ Η σ ε ι σ κ α ι Π Ρ Ο Ο Π τ ι κ ε σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 9

όλα τα άτομα και τις κοινωνικές ομάδες δ Οι προσπάθειες να διατηρηθεί και να

ανεβεί η ποιότητα στην ανώτατη εκπαί-δευση πρέπει να περιλαμβάνουν τοκριτήριο της αποτελεσματικής πρόσβασηςγια όλες τις κοινωνικές ομάδες καθώς καιτο κριτήριο της αριστείας στη διδασκαλίακαι την έρευνα

μέσα από αυτό το σκηνικό και μέσα από τοδιάλογο όλων των ενδιαφερομένωνμπορούμε να εντοπίσουμε τα προβλήματααλλά και τις αρχές που θα πρέπει να τηρη-θούν για να καταλήξουμε σε ένα σύστημαπρόσβασης που θα ικανοποιεί τις απαιτήσειςτης εκπαίδευσης σε μια δημοκρατικήκοινωνία ένα σύστημα πουbull θα επιτρέπει την πρόσβαση σε όσο το

δυνατόν περισσότερους νέους αλλά καιστους επανερχόμενους στο χώρο τωνσπουδών

bull θα ενισχύει την ποιότητα της μόρφωσηςπου παίρνουν τα παιδιά στο σχολείο

bull δεν θα στηρίζεται σε μια και μόνοεξέταση

bull θα αναβαθμίζει το σχολείο και τησχολική ζωή

bull θα προσβλέπει στην αριστεία χωρίς ναμεγεθύνει την κοινωνική αδικία

bull θα υποστηρίζει οικονομικά και μορφω-τικά όσους έχουν ανάγκη

bull θα επιτρέπει σε όλους να ικανοποιήσουντις φιλοδοξίες τους σε μια κοινωνίασυνεκτική προνοητική και ποιοτικάαναβαθμισμένη

είναι σημαντικό ότι ο διάλογος έχει αρχίσειτα κριτήρια είναι δεδομένα και οι αρχέςπαραδεκτές από όλους σήμερα περισσότεροαπό ποτέ χρειάζονται θαρραλέες τομές καιαποφάσεις για να επιτύχουμε την αλλαγήτου συστήματος με τρόπο που να πληροίόλα τα πιο πάνω Όσοι νοιαζόμαστε για τηνπαιδεία πρέπει να εργαστούμε συστηματικάχωρίς φειδώ κόπων και εργασίας για να

επιτύχουμε το καλύτερο για τα παιδιά μαςκαι την κοινωνία μια κοινωνία που θαπαρέχει κίνητρα και εφόδια στον καθένα νασπουδάζει και να εργάζεται να επιτυγχάνειτους στόχους του και να συμβάλλει στηνεπιτυχία των συλλογικών στόχων της κοινω-νίας μας

Χαιρετισμόςτου Υπουργού Παιδείας και ΠολιτισμούΚαθηγητή Αντρέα Δημητρίου

είναι με ιδιαίτερηχαρά που βρίσκο-μαι σήμερα μαζίσας για να κηρύ-ξω την έναρξητων εργασιών τηςδιημερίδας πουδιοργανώνει τοτεΠακ με θέμα

laquoΗ Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσητης κύπρου Προκλήσεις και Προοπτικέςraquoμε την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να συγχαρώθερμά τόσο την Πρόεδρο της διοικούσαςεπιτροπής του τεΠακ καθηγήτρια ελπίδακεραυνού όσο και τους συντελεστές της εκ-δήλωσης και να ευχαριστήσω τους εκλεκτούςεισηγητές για την πολύτιμη συνεισφορά τουςαναμφίβολα τέτοιες δραστηριότητες είναισημαντικές γιατί συνεισφέρουν ουσιαστικάστο δημόσιο διάλογο για το μέλλον της τρι-τοβάθμιας εκπαίδευσης στην κύπρο

φίλες και φίλοι

για την παρούσα κυβέρνηση η παιδείααποτελεί την καλύτερη επένδυση για τηνκοινωνική την οικονομική την πνευματικήκαι την πολιτιστική ανάπτυξη και πρόοδοτης κοινωνίας αποτελεί βασικό κοινωνικόαγαθό το οποίο πρέπει να διασφαλίζεται μετην παροχή δωρεάν και υψηλής ποιότητας

εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες του εκπαι-δευτικού συστήματος από το νηπιαγωγείομέχρι το πανεπιστήμιο Όλες οι ενέργειες καιοι προσπάθειές μας στα πλαίσια της εκπαι-δευτικής μεταρρύθμισης έχουν ένα καιμοναδικό στόχο κανένας νέος να μη μένειαμόρφωτος αυτό μπορεί να διασφαλιστείμόνο με την παροχή ίσων ευκαιριών σεόλους τους νέους και ειδικότερα με τηνεξίσωση των δυνατοτήτων επιτυχίας τουςαπορρίπτοντας πολιτικές που στοχεύουνστην προσαρμογή ή ακόμη χειρότερα στηνυποταγή της εκπαίδευσης στις ανάγκες τηςαγοράς εργασίας παρακολουθούμε και κατα-γράφουμε με σοβαρό προβληματισμό καιέντονες επιφυλάξεις όλες εκείνες τις τάσειςσε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο πουδυστυχώς κινούνται προς αυτή την κατεύ-θυνση την κατεύθυνση της όλο και μεγαλύ-τερης εξάρτησης της τριτοβάθμιας κυρίωςεκπαίδευσης από την οικονομία της αγοράςΈνα γεγονός που αναιρεί την αρχή ότι ηεκπαίδευση αποτελεί δημόσιο αγαθό καιδημόσια ευθύνη Παράλληλα όμως ωςκυβέρνηση αναγνωρίζουμε και τα θετικάστοιχεία το ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίουγια την εκπαίδευση και προσπαθούμε μέσααπό την πολιτική μας να αξιοποιήσουμε τιςδυνατότητες που παρέχει η ένταξή μας στηνευρωπαϊκή Ένωση για το καλό τηςκυπριακής εκπαίδευσης αναγνωρίζοντας τορόλο της παιδείας στην οικονομικήανάπτυξη και την ευημερία δίνουμε έμφασηστη διαμόρφωση ενεργών και κοινωνικάευαίσθητων πολιτών ενισχύοντας τουςδημόσιους φορείς παιδείας και ταυτόχρονααφήνοντας χώρο για ανάπτυξη δημιουρ-γικών πρωτοβουλιών και από τους πολίτεςαπό την ημέρα της ανάληψης των καθη-κόντων μας ως νέας κυβέρνησης μέχρισήμερα έχουν προωθηθεί πολλά θέματαστον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςτέτοια ζητήματα ήταν η απόφαση για ίδρυση

ιατρικής σχολής από το Πανεπιστήμιοκύπρου η αύξηση του αριθμού των νεοεισερ-χόμενων φοιτητών σε υφιστάμενες σχολέςτων δημόσιων πανεπιστημίων η δημιουργίανέων προπτυχιακών προγραμμάτων η κατά-θεση πρότασης για ίδρυση σχολής καλώντεχνών και δραματικής σχολής η έναρξη τουδιαλόγου με τα ιδιωτικά πανεπιστήμια για τημετεξέλιξή τους σε μη κερδοσκοπικούς οργα-νισμούς και την υιοθέτηση εκ μέρους τουςρυθμίσεων που θα διασφαλίζουν αποτελε-σματικότερα την ευθύνη τους έναντι τηςδημόσιας αποστολής τους και η έγκριση γιαπρώτη φορά στα χρονικά της κυπριακήςδημοκρατίας ενός πακέτου στοχευμένωνμέτρων στήριξης των φοιτητών που αντιμε-τωπίζουν σοβαρά κοινωνικοοικονομικάπροβλήματα συνολικού ύψους 12000000ευρώ στόχος όλων των ενεργειών μας είναινα αλλάξουμε τις υφιστάμενες συνθήκεςώστε να καταστεί εφικτή η υλοποίηση τουεθνικού μας στόχου για μετατροπή τηςκύπρου σε ένα ποιοτικό περιφερειακό κέντροτριτοβάθμιας εκπαίδευσηςσίγουρα ο διάλογος για το σύστημαπρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηείναι χρήσιμος Όπως όλοι γνωρίζετε απότο 2006 που καθιερώθηκαν οι Παγκύπριεςεξετάσεις το σύστημα πρόσβασης σταπανεπιστήμια και τις ανώτερες σχολές στηνκύπρο έχει αποδειχτεί ότι αποτελεί έναναξιόπιστο και αδιάβλητο θεσμό ο οποίοςτυγχάνει μιας σχεδόν καθολικής κοινωνικήςαποδοχής Οι ενδεχόμενες αδυναμίες τιςοποίες ως υπουργείο Παιδείας αναγνωρί-ζουμε θα επιλυθούν οριστικά αφενός με τηναύξηση των θέσεων στα υφιστάμεναπρογράμματα και αφετέρου με την αύξησητων προσφερόμενων προγραμμάτωνσπουδών και αυτό γιατί όσο οι προσφερό-μενες θέσεις είναι λιγότερες από τη ζήτησηοι αλλαγές στο σύστημα πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση δεν θα εκμηδενί-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ10

Π Ρ Ο κ λ Η σ ε ι σ κ α ι Π Ρ Ο Ο Π τ ι κ ε σ

σουν τις αδυναμίες και σίγουρα δεν θαεπιλύσουν ουσιαστικά προβλήματα τουεκπαιδευτικού μας συστήματος όπως ηπαραπαιδεία και η μετατροπή του λυκείουσε προθάλαμο των πανεπιστημίωνΟι Παγκύπριες εξετάσεις χρησιμοποιούνταιγια κατάταξη των υποψήφιων επειδή οιδιαθέσιμες θέσεις είναι λιγότερες από τιςζητούμενες Πρέπει συνεπώς να αυξήσουμετις προσφερόμενες θέσεις επίσης θα πρέπειμέσα από τις πολιτικές που εφαρμόζουμε ναεπιδιώκουμε τη δημιουργία ενός σχολείουπου θα καλλιεργεί στους μαθητές τις ικανό-

τητες που χρειάζονται ώστε εάν το επιθυ-μούν να έχουν τη δυνατότητα να σπουδά-σουν μέσα από την προοδευτική αύξησητων θέσεων στα ανώτερα και ανώτατα εκπαι-δευτικά ιδρύματα θα πρέπει να καταστή-σουμε την κύπρο μια χώρα αυτοδύναμη σεπροπτυχιακά προγράμματα σπουδών ώστεμέσω της ελεύθερης πρόσβασης κάθεκύπριος νέος να μπορεί να σπουδάσει αυτόπου θέλει στον τόπο τουμε αυτές τις σκέψεις κηρύσσω την έναρξητης διημερίδας και εύχομαι σε όλους μιαγόνιμη και παραγωγική παρουσία

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 11

Από αριστερά προς τα δεξιά Πρόεδρος Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΠΑΚ Καθ ΕλπίδαΚεραυνού-Παπαηλίου Πρόεδρος του Συμβουλίου Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας

Εκπαίδευσης (ΣΠΔΕ) Καθ Γιώργος Μπαμπινιώτης

Από αριστερά προς τα δεξιά Πρύτανης Πανεπιστημίου Κύπρου Καθ Στάυρος ΖένιοςΠρόεδρος Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΠΑΚ Καθ Ελπίδα Κεραυνού-Παπαηλίου

ε ν δ ε ι κ τ Η σ12

τον τελευταίοχρόνο στο πλαί-σιο της εκπαιδευ-τικής μεταρρύθ-μισης και σεσυμφωνία με τιςπροτάσεις πουείχε καταθέσει ηεπιτροπή ειδι-

κών για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση τοναύγουστο του 2004 γίνεται μια μεγάλη προ-σπάθεια αναμόρφωσης του περιεχομένουτων αναλυτικών προγραμμάτων της δευτε-ροβάθμιας εκπαίδευσης των εκπαιδευτικώνπροσεγγίσεων και των μεθόδων διδασκαλίαςκαι μάθησης αυτή η προσπάθεια θα οδηγή-σει αλυσιδωτά στην αναβάθμιση του απο-λυτηρίου λυκείου του οποίου η αξία η αξιο-πιστία και το κύρος εξαρτώνται από τοπεριεχόμενο της μάθησης και των εκπαιδευ-τικών προσεγγίσεων ndash συμπεριλαμβανομέ-νης της αξιολόγησης των μαθητών σε σχέσημε την επίτευξη των μαθησιακών αποτελε-σμάτων το απολυτήριο όπως και κάθε προ-σόν στο οποίο οδηγεί μια διεργασία μάθη-σης καταγράφει βαθμολογικά τααποτελέσματα της μάθησης Ένα βασικόερώτημα από το οποίο κρίνεται η αξία τουαπολυτηρίου είναι αν η καταγραφή των απο-τελεσμάτων αυτών είναι αξιόπιστη αν δη-λαδή ανταποκρίνεται στην πραγματικότηταΠέραν αυτού η αξία ενός τέτοιου προσόντοςείναι συνάρτηση των προσβάσεων που πα-ρέχει για περαιτέρω εκπαίδευση καιή στο

χώρο εργασίαςγια να οδηγήσει σε ανασυγκρότηση καιεκσυγχρονισμό του περιεχομένου τηςμάθησης σε δευτεροβάθμιο επίπεδο ndash και κατrsquoεπέκταση στην ουσιαστική αναβάθμιση τηςπαιδείας στο επίπεδο αυτό η αναθεώρησητων αναλυτικών προγραμμάτων πρέπει ναείναι διαμορφωτική και καινοτόμα με άλλαλόγια δεν αρκεί να περιοριστεί στην αναβάθ-μιση του περιεχομένου των υφιστάμενωνμαθημάτων αλλά πρέπει να προχωρήσει καισε δομικές αλλαγές του περιεχομένουμειώνοντας τις επιλογές μαθημάτων ειδικάγια το λύκειο πρέπει να εισαχθούν καινοτο-μίες όπως η διαμόρφωση μιας στέρεαςγενικής παιδείας κοινής για όλους η εκμά-θηση ξένων γλωσσών σε ικανοποιητικόεπίπεδο και η απόκτηση ουσιαστικών δεξιο-τήτων στη χρήση νέων τεχνολογιών Παράλ-ληλα οι επιλογές πρέπει να περιοριστούν σεένα σχετικά μικρό αριθμό θεματικώνενοτήτων ή δεσμών (θεωρητική θετικήτεχνολογική κτλ) εντός ή μεταξύ τωνοποίων μπορεί να υπάρχει σχετική επιλογή ήεπικάλυψη με τέτοιες δομικές καινοτομίεςτο περιεχόμενο της μάθησης γίνεται πιοσυνεκτικό και το απολυτήριο αποκτά μεγα-λύτερο κύρος και αξία αφού αυξάνονται οιπροσβάσεις που παρέχει η ολοκλήρωση τηςμάθησης μέσω αυτού στόχος λοιπόν τηςαναθεώρησης των αναλυτικών προγραμ-μάτων πρέπει να είναι η εξάλειψη τουκατακερματισμού και της έλλειψης συνεκτι-κότητας που παρατηρούνται αυτή τη στιγμή

Η αναμόρφωση της εκπαίδευσης σεδευτεροβάθμιο επίπεδο και ο εκσυγχρονισμόςτου συστήματος εισδοχής στα πανεπιστήμια

της Ελπίδας Κεραυνού-ΠαπαηλιούΠροέδρου Διοικούσας Επιτροπής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου

κυρίως λόγω της ύπαρξης αδικαιολόγηταμεγάλου αριθμού επιλεγόμενων μαθημάτωνη διαχείριση των οποίων δημιουργεί σημαν-τικές πρακτικές δυσκολίεςΟ εκσυγχρονισμός των αναλυτικών προγραμ-μάτων του λυκείου αναμφίβολα θα συμβάλειουσιαστικά στην αξία του απολυτηρίουλυκείου και θα ενισχύσει σημαντικά την αξιο-πιστία και την αξία του μεταξύ άλλων αυτόμπορεί να επιτευχθεί με τα εξής μέτρα(α) προσμέτρηση και των τριών ετών της

λυκειακής βαθμίδας με σχετικούς συντε-λεστές βαρύτητας πχ 10 20 και70 αντίστοιχα

(β) διεξαγωγή εθνικών εξετάσεων και για τατρία έτη οι οποίες να έχουν τη μεγαλύ-τερη αν όχι αποκλειστική βαρύτηταστον υπολογισμό των τελικών βαθμολο-γιώνmiddot στο τρίτο έτος μπορεί οι εξετάσειςνα διεξάγονται ανά τρίμηνο

(γ) διεύρυνση της βαθμολογικής κλίμακαςπχ από 20-βαθμη σε 100-βαθμη ή καιμεγαλύτερη

1 Γλώσσα διδασκαλίαςστην ευρώπη της κοινωνίας της γνώσης της

οποίας οι πολίτες αποκτούν όλο και μεγαλύ-τερη κινητικότητα το επίπεδο επάρκειας στογραπτό και προφορικό λόγο αποκτάσυνεχώς όλο και μεγαλύτερη σημασία γιrsquoαυτό εξάλλου οι ευρωπαίοι πολίτεςκαλούνται να δηλώνουν στα ευρω-διαβα-τήριά τους (Europass) το επίπεδο γνώσηςτους σε διάφορες γλώσσες σε σχέση μεπανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών καιπιο συγκεκριμένα σε σχέση με τα κριτήριαπρόσβασης και εισαγωγής σε αυτά είναισημαντικό να γίνεται ο διαχωρισμόςανάμεσα στη γλώσσα ως αντικείμενομάθησης και τη γλώσσα ως εργαλείομάθησης και επικοινωνίας για παράδειγμασε ένα πρόγραμμα laquoγαλλικής γλώσσας καιλογοτεχνίαςraquo η γαλλική γλώσσα είναι τοαντικείμενο μάθησης ενώ σε ένα πρόγραμμαlaquoΠληροφορικήςraquo που διδάσκεται σταγαλλικά η γαλλική γλώσσα αποτελεί το

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α ν α μ O Ρ φ ω σ Η τ Η σ ε κ Π α I δ ε υ σ Η σ σ ε δ ε υ τ ε Ρ Ο β A θ μ ι Ο ε Π I Π ε δ Ο

13

Στην Ευρώπη της κοινωνίας της γνώσης τηςοποίας οι πολίτες αποκτούν όλο και μεγαλύ-τερη κινητικότητα το επίπεδο επάρκειας στογραπτό και προφορικό λόγο αποκτά συνεχώςόλο και μεγαλύτερη σημασία

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 13

εργαλείο μάθησης και επικοινωνίαςστην κύπρο η επιτυχία στο μάθημα τωννέων ελληνικών του οποίου το μεγαλύτερομέρος αφορά την ανάλυση λογοτεχνικώνκειμένων αποτελεί αυτή τη στιγμή κριτήριοπρόσβασης για όλα τα προπτυχιακάπρογράμματα των δημόσιων πανεπιστημίωνασχέτως αν η ελληνική γλώσσα (και λογοτε-χνία) είναι το αντικείμενο ή το εργαλείομάθησης Έστω ότι το περιεχόμενο τηςμάθησης σε ανώτερο δευτεροβάθμιο επίπεδοδιαμορφώνεται όπως προτείνεται πιο πάνωοπότε κάθε απόφοιτος λυκείου θα έχει παρα-κολουθήσει μαθήματα που θα αντιστοιχούνσε μια κοινή για όλους βάση γνώσης καιδεξιοτήτων και σε μια κατεύθυνση απόπεριορισμένο αριθμό θεματικών ενοτήτωνδεσμώνmiddot αυτά θα συνιστούν από κοινού τακριτήρια πρόσβασης για δεδομένα πανεπι-στημιακά προγράμματα στην περίπτωσηαυτή η απαιτούμενη επάρκεια γνώσης τηςελληνικής γλώσσας ως εργαλείου μάθησηςθα καλύπτεται από τους μαθησιακούςστόχους της κοινής βάσης (η οποίαπροφανώς θα θέτει και επιπρόσθετους μαθη-σιακούς στόχους σε σχέση με την ελληνικήγλώσσα) ενώ η απαιτούμενη επάρκειαγνώσης της ελληνικής γλώσσας ως αντικεί-μενου μάθησης (συμπεριλαμβανομένης τηςανάλυσης λογοτεχνικών κειμένων) θα καλύ-πτεται από τους μαθησιακούς στόχους τηςφιλολογικήςθεωρητικής κατεύθυνσης αυτόςο διαχωρισμός του ρόλου του μαθήματοςτων νέων ελληνικών σε σχέση με τηνπρόσβαση σε πανεπιστημιακά προγράμματαπου ήδη ισχύει στην ελλάδα είναι ενδεδειγ-μένος και για την περίπτωση της κύπρου

2 Διαχωρισμός αρμοδιοτήτων Πολιτείαςκαι πανεπιστημίωνΗ εισδοχή φοιτητών σε ένα πανεπιστημιακόπρόγραμμα σπουδών μπορεί να αναλυθεί σεδύο διακριτές διαδικασίες (οι οποίες συμπί-

πτουν αν δεν υπάρχει περιορισμός στοναριθμό των θέσεων φοίτησης όπωςσυμβαίνει σε ένα σύστημα ελεύθερηςπρόσβασης) την πρόσβαση και εισαγωγή Ηπρόσβαση αφορά τα ελάχιστα κριτήρια πουπρέπει κανείς να ικανοποιεί για ναδικαιούται να διεκδικήσει θέση φοίτησης Ηεισαγωγή αφορά την προσφορά των θέσεωνφοίτησης ανάμεσα στους δικαιούχους και ωςεκ τούτου συνεπάγεται τον προσδιορισμόκριτηρίων κατάταξης σε σχέση με το τιισχύει επί του παρόντος για την εισδοχήφοιτητών στα προπτυχιακά προγράμματατων δημόσιων πανεπιστημίων της κύπρουοι πιο πάνω έννοιες εφαρμόζονται ως εξής(α) το απολυτήριο λυκείου είναι το γενικό

προσόν πρόσβασης για οποιοδήποτεπρόγραμμα σπουδών

(β) τα (ειδικά) κριτήρια πρόσβασης σε έναπρόγραμμα σπουδών προσδιορίζονταιαπό τα περιεχόμενα του επιστημονικούπεδίου στο οποίο εντάσσεται τοπρόγραμμα αυτό και πρακτικά αντιστοι-χούν σε έναν αριθμό 4-5 μαθημάτων σταοποία απαιτείται εξέταση σε εθνικόεπίπεδοmiddot ένα από τα μαθήματα είναιπάντοτε τα νέα ελληνικά

(γ) το κριτήριο εισαγωγής (ή κατάταξης) είναιο μέσος όρος των (στατιστικά επεξεργα-σμένων) βαθμολογιών όλων των μαθη-μάτων στα οποία ο υποψήφιος εξετάσθηκεσε εθνικό επίπεδοmiddot ο αριθμός αυτός αναφέ-ρεται ως laquoβαθμός κατάταξηςraquo

Οι πιο πάνω διαδικασίες εντάσσονται στο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ14

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Για να οδηγήσει σε ανασυγκρότηση και εκ-συγχρονισμό του περιεχομένου της μάθησηςη αναθεώρηση των αναλυτικών προγραμμά-των δεν αρκεί να περιοριστεί στην αναβάθ-μιση του περιεχομένου των υφιστάμενωνμαθημάτων αλλά πρέπει να προχωρήσει καισε δομικές αλλαγές

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α ν α μ O Ρ φ ω σ Η τ Η σ ε κ Π α I δ ε υ σ Η σ σ ε δ ε υ τ ε Ρ Ο β A θ μ ι Ο ε Π I Π ε δ Ο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 15

πλαίσιο των Παγκύπριων εξετάσεων πουδιεξάγονται μια φορά το χρόνο στο τέλοςτης σχολικής χρονιάς υπό την εποπτεία τουυπουργείου Παιδείας και Πολιτισμούκυρίαρχο ρόλο στις διαδικασίες αυτές έχει ηΠολιτεία ενώ ο ρόλος των πανεπιστημίωνπεριορίζεται στα ακόλουθα(α) διαβούλευση με την Πολιτεία αναφορικά

με τα περιεχόμενα των επιστημονικώνπεδίων

(β) ένταξη των προπτυχιακών προγραμ-μάτων σπουδών στα σχετικά επιστημο-νικά πεδία και

(γ) συμμετοχή στις επιτροπές θεματοθετώνγια τα εξεταστικά δοκίμια των μαθη-μάτων που εξετάζονται σε εθνικόεπίπεδο

Ο ρόλος του απολυτηρίου και κατrsquoεπέκταση η μόρφωση και η ευρύτερη παιδείαπου αντιπροσωπεύει είναι ιδιαίτεραυποβαθμισμένος παρόλο που η κατοχή τουείναι απαραίτητη για τη διεκδίκηση θέσηςστα προπτυχιακά προγράμματα σπουδώνεπί της ουσίας δεν λαμβάνονται υπόψη ταπεριεχόμενά του από τη χώρα που τοχορηγεί τη στιγμή που άλλες χώρες θέτουν

τα κριτήρια πρόσβασης για τα δικά τουςπρογράμματα σε σχέση με το απολυτήριοστο σύνολό του καιή με τις βαθμολογίεςεπιμέρους μαθημάτων Η αντίφαση αυτήδύσκολα δικαιολογείταιείναι γεγονός ότι οι Παγκύπριες εξετάσεις(όπως και παλιότερα οι εισαγωγικές εξετά-σεις) είναι καθολικά αποδεκτές από τηνκοινωνία της κύπρου ως αξιόπιστες αντικει-μενικές και αξιοκρατικές σε αντίθεση με τοαπολυτήριο που δεν θεωρείται εξίσου αξιό-πιστο αφού υπάρχουν επιβεβαιωμένα στοι-χεία όπως είναι οι τάσεις βαθμολογικούπληθωρισμού που επηρεάζουν δυσμενώς τηναξιοπιστία του Έχει εξάλλου αποδειχτεί ότιυπάρχει υψηλή συσχέτιση ανάμεσα στουςβαθμούς κατάταξης και τις ακαδημαϊκέςεπιδόσεις των φοιτητών ενώ αυτό δεν ισχύειγια τις βαθμολογίες του απολυτηρίου Παράόμως τα θετικά του υφιστάμενου συστή-

Παρά όμως τα θετικά του υφιστάμενου συ-στήματος τα οποία μπορούν να διατηρηθούνκαι να ενισχυθούν σε ένα νέο πιο δίκαιο καισύγχρονο σύστημα υπάρχουν και σοβαρέςαδυναμίες

ματος τα οποία μπορούν να διατηρηθούν καινα ενισχυθούν σε ένα νέο πιο δίκαιο καισύγχρονο σύστημα υπάρχουν και σοβαρέςαδυναμίες Οι αδυναμίες αυτές τις οποίες δενθα πρέπει να παραβλέπει η κοινωνία γιατίδημιουργούν στρεβλώσεις στο εκπαιδευτικόσύστημα συνοψίζονται ως εξής(α) η ίδια η υποβάθμιση του απολυτηρίου

ως προσόντος που προκύπτει από μιαδιεργασία μάθησης

(β) η υπέρμετρη βαρύτητα που δίνεται στοπεριεχόμενο της τρίτης τάξης του λυκείουκαι μάλιστα σε ένα μόνο ποσοστό τουπεριεχομένου αυτού όπως και η αξιολό-γηση των μαθημάτων που εξετάζονται γιατην εισδοχή στα πανεπιστημιακάπρογράμματα σπουδών βάσει μιας καιμοναδικής εξέτασης για κάθε μάθημα

(γ) η προσμέτρηση όλων των μαθημάτων σταοποία εξετάσθηκε ο υποψήφιος σε εθνικόεπίπεδο για την κατάταξή του σε έναπρόγραμμα σπουδών είτε αυτά σχετί-ζονται είτε όχι με το πρόγραμμα αυτό

(δ) η απόδοση της ίδιας βαρύτητας στο κάθεμάθημα που εξετάζεται για σκοπούςκατάταξης και η οποία μπορεί ναοδηγήσει στο παράδοξο όπου έναςυποψήφιος που απέτυχε παταγωδώς στοπιο σχετικό μάθημα να πάρει θέση ενώένας άλλος που έχει υψηλή βαθμολογίαστο ίδιο μάθημα (αλλά απέτυχε σεμάθημα που δεν περιλαμβάνεται στοσχετικό επιστημονικό πεδίο) να μηνπάρει θέση

(ε) η απαίτηση για ίδια επάρκεια γνώσης στηνελληνική γλώσσα (και λογοτεχνία) είτεαυτή αποτελεί το αντικείμενο σπουδώνείτε απλά το εργαλείο μάθησης

(στ) το γεγονός ότι ο βαθμός κατάταξηςδεν μεταφέρεται ούτε βελτιώνεται σεσυνδυασμό με το γεγονός ότι μπορείκάποιος να μη πάρει θέση έχοντας μίαδιαφορά χιλιοστών της μονάδας του

βαθμού κατάταξης από τον τελευταίοεισακτέο

με βάση τα πιο πάνω μια κρίσιμη διάστασηπου πρέπει να ληφθεί υπόψη σε σχέση μετον εκσυγχρονισμό του συστήματος εισα-γωγής στα προπτυχιακά προγράμματα τωνδημόσιων πανεπιστημίων της κύπρου είναιο διαχωρισμός αρμοδιοτήτων ανάμεσαστην Πολιτεία και τα πανεπιστήμια από τηστιγμή που στην αλυσίδα της εκπαίδευσηςο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στηνανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση καιτον πρώτο κύκλο της πανεπιστημιακήςεκπαίδευσης δεν τίθεται υπό αμφισβήτησηη Πολιτεία δικαιωματικά έχει σημαίνονταλόγο στον καθορισμό των προσόντων καιτων κριτηρίων πρόσβασης επιπρόσθεταείναι ευθύνη και υποχρέωση της Πολιτείαςνα διασφαλίζει την αξιοπιστία και την εγκυ-ρότητα των προσόντων αυτών ώστε ναδιασφαλίζεται το γενικότερο αίσθημα τηςκοινωνικής δικαιοσύνης είναι όμωςδιεθνώς αποδεκτό ότι αυτή καθrsquo αυτή ηεπιλογή των φοιτητών είναι αδιάσπαστοστοιχείο της αυτονομίας των ακαδημαϊκώνιδρυμάτων συνεπώς τα κριτήρια κατά-ταξης πρέπει να είναι αρμοδιότητα τωνπανεπιστημίων εννοείται βεβαίως ότι τακριτήρια κατάταξης δεν αναιρούν ταπροσόντα και τα κριτήρια πρόσβασηςαλλά βασίζονται σε αυτά είναι εξάλλουυποχρέωση των πανεπιστημίων να διατυ-πώνουν και να εφαρμόζουν τα κριτήριακατάταξης με διαφάνεια και συνέπεια έτσιώστε και πάλι να διασφαλίζεται το αίσθημακοινωνικής δικαιοσύνης

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ16

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Στόχος της αναθεώρησης των αναλυτικώνπρογραμμάτων πρέπει να είναι η εξάλειψητου κατακερματισμού και της έλλειψης συ-νεκτικότητας που παρατηρούνται αυτήτη στιγμή

3 Διεθνή κριτήρια πρόσβασης ή κριτήριαπρόσβασης άλλων χωρών κατά τα τελευταία δύο χρόνια γίνεται μιαέντονη συζήτηση γύρω από το θέμα τηςενδεχόμενης αξιοποίησης από κυπρίουςυποψήφιους (κυρίως από μαθητές ιδιωτικώνσχολείων) των διεθνών κριτηρίωνπρόσβασης ή των κριτηρίων πρόσβασηςάλλων χωρών για εισαγωγή στα προγράμ-ματα σπουδών των δημόσιων πανεπιστη-μίων χωρίς κατrsquo ανάγκη να ισχύουνπαράλληλα ειδικά κριτήρια κοινωνικο-οικο-νομικής φύσης σημειώνεται ότι τα υπό συζή-τηση διεθνήξένα κριτήρια μπορούν ναισχύσουν για την πρόσβαση στα πανεπιστη-μιακά προγράμματα της κύπρου διότι δεντεκμηριώνονται ουσιώδεις διαφορέςανάμεσα σε αυτά και τα υφιστάμενα εθνικάκριτήρια στην πραγματικότητα όμως τοαίτημα δεν είναι η διασφάλιση τηςπρόσβασης (αφού αυτή διασφαλίζεται ούτωςή άλλως) αλλά η παράκαμψη της υφιστά-μενης ενιαίας διαδικασίας κατάταξης πουγίνεται μέσω των Παγκύπριων εξετάσεων ηξεχωριστή κατάταξη ορισμένων ενδιαφερο-μένων βάσει κριτηρίων τα οποία θααντλούνται απευθείας από τα διεθνήξέναπρότυπα μπορεί να επιτρέψει τη διεκδίκησηδεδομένου επιπρόσθετου αριθμού θέσεων Ηδιαίρεση των θέσεων σε ομάδες για ξεχω-ριστή διεκδίκηση και κατάταξη των υποψη-φίων σύμφωνα με διαφορετικά κριτήριαπρόσβασης δεν συνιστά δίκαιο και ισότιμοτρόπο αντιμετώπισης του ζητήματος είναιαποδεδειγμένο ότι σε ένα τέτοιο σύστημαο πρώτος σε σειρά υποψήφιος που δεν πήρεθέση σε μια ομάδα μπορεί να υπερέχει

ακαδημαϊκά υποψηφίου που έλαβε θέση σεάλλη ομάδα επιπλέον η αδικία ενισχύεταιαν αυτοί που απέτυχαν σε μια ομάδα χρει-άζεται να περάσουν εκ νέου από κάποιαεξεταστική δοκιμασία για την κατάταξή τουςτην επόμενη χρονιά σε αντίθεση με αυτούςπου απέτυχαν σε άλλη ομάδαΌποια λύση και αν δοθεί για το πιο πάνωζήτημα θα παρουσιάζει θετικά και αρνητικάστοιχεία γιατί το θέμα έχει πολλές διαστά-σεις δεν πρόκειται όμως για το μείζονζήτημα εκσυγχρονισμού του υφιστάμενουσυστήματος εισαγωγής και επομένως ησχετική συζήτηση δεν θα πρέπει να υπερ-βαίνει το μέτρο της σημασίας του Η διημε-ρίδα laquoσυστήματα Πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση Προκλήσεις καιΠροοπτικέςraquo που οργάνωσε το τεχνολο-γικό Πανεπιστήμιο κύπρου έχει όντωςαναδείξει τόσο τις διάφορες διαστάσεις τουθέματος (εκπαιδευτική ποιοτική κοινωνικήοικονομική) και τα ζητήματα που προκύ-πτουν ως προς αυτές (πχ σταδιακή εισα-γωγή των μέτρων βελτίωσης τουσυστήματος εισδοχής παράλληλα με τηνποιοτική διεύρυνση της παροχής ανώτατηςεκπαίδευσης στην κύπρο) όσο και το ότι οιλύσεις σε σχέση με το σύστημα εισδοχής δενείναι κατrsquo ανάγκη εύκολες ή ότι μπορεί ναυπάρξει η βέλτιστη λύση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α ν α μ O Ρ φ ω σ Η τ Η σ ε κ Π α I δ ε υ σ Η σ σ ε δ ε υ τ ε Ρ Ο β A θ μ ι Ο ε Π I Π ε δ Ο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 17

Eίναι σημαντικό να γίνεται ο διαχωρισμόςανάμεσα στη γλώσσα ως αντικείμενο μάθη-σης και τη γλώσσα ως εργαλείο μάθησης καιεπικοινωνίας

Προσωπική θέσητου γράφοντοςπου συνάδει μεόλο το πνεύματων προτάσεωντου συμβουλίουΠρωτοβάθμιαςκαι δευτεροβάθ-μιας εκπαίδευ-

σης (σΠδε) είναι ότι το κυρίως ζητούμενοστην ελληνική εκπαίδευση είναι ένα δημόσιοσχολείο που θα το χαρακτηρίζει η ποιότηταμόρφωσης των μαθητών του Ένα άλλουεπιπέδου σχολείο που θα μορφώνει υπεύθυ-νους δημοκρατικούς κι ευαίσθητους πολίτεςμε αξίες αρχές και κανόνες και που θαεξασφαλίζει για όλους τους μαθητές επαρ-κείς γνώσεις απαραίτητες ικανότητες καιχρήσιμες δεξιότητες αυτό σημαίνει ότι ηδιαδικασία πρόσβασης στα αει δεν μπορείνα θεωρηθεί ως αυτοσκοπός αλλά θαπρέπει να ενταχθεί σε ένα γενικότεροπλαίσιο ανάπτυξης της εκπαίδευσης σε όλεςτις βαθμίδες της από το νηπιαγωγείο μέχρικαι το λύκειο βεβαίως απώτερος σκοπόςκάθε υγιούς εκπαιδευτικού συστήματος πουδιαθέτει ποιότητα εγκυρότητα και αξιοπι-στία είναι να παρέχει στους αποφοίτους τουλυκείου τη δυνατότητα άμεσης πρόσβασηςστα αει με κριτήρια που θα καθορίζουν ταίδια στο πλαίσιο της αυτονομίας και τηςιδιαίτερης φυσιογνωμίας τους ωστόσο ησημερινή πραγματικότητα δεν επιτρέπειακόμη μια τέτοια διαδικασία και καθιστάαναπόφευκτο ένα σύστημα εξετάσεων γιατην εισαγωγή στα Πανεπιστήμια

θεωρώ ότι για μια αποτελεσματική αντιμε-τώπιση του θέματος της πρόσβασης στα αειπρέπει ndashπέρα οποιωνδήποτε άλλωνndash νατεθούν οι εξής τρεις (3) στόχοι1 Η δημιουργία μιας διαδικασίας περισσό-

τερο δίκαιης αξιόπιστης και ανθρώ-πινης

2 Η σύνδεση της διαδικασίας πρόσβασηςμε την παιδευτική αναβάθμιση τουλυκείου και την κατοχύρωση τηςμορφωτικής αυτοτέλειάς του ήτοι μεκατάργηση του σημερινού τύπουlaquoλυκείου-φροντιστηρίουraquo

3 Η συμμετοχή των αει στη διαδικασίαπρόσβασης στα αει με συγκεκριμένουςτρόπους συμπροσδιορισμό με τουςπαράγοντες της εκπαίδευσης (Παιδαγω-γικό ινστιτούτο κά) της διδακτέας καιτης εξεταζομένης ύλης καθορισμό εξετα-ζομένων μαθημάτων και συντελεστώνβαρύτητας συμμετοχή στον εθνικόφορέα εξετάσεων για τα αει κά

στο σημείο αυτό όμως πρέπει να αναφερ-θούν συνοπτικά οι αδυναμίες τουισχύοντος συστήματος το οποίολειτουργεί με την αντίληψη ενός laquoλυκείου-φροντιστηρίουraquo που αχρηστεύει τημορφωτική αυτονομία της ανώτερης δευτε-ροβάθμιας εκπαίδευσης ενώ παράλληλαοδηγεί τους μαθητές στην εξωσχολικήπροπαρασκευαστική εκπαίδευση μέσω τωνφροντιστηρίων είναι εν πολλοίς ένααναξιόπιστο σύστημα επιλογής τωνυποψηφίων εφόσον δεν επιλέγονται οικριτικά σκεπτόμενοι μαθητές ενώ ομολο-

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Πρόταση για τη διαδικασίαπρόσβασης στα ΑΕΙ

του Γιώργου ΜπαμπινιώτηΠροέδρου του Συμβουλίου Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας

Εκπαίδευσης (ΣΠΔΕ)

18

γουμένως είναι ένα αδιάβλητο σύστημαυποβαθμίζει σημαντικά σχεδόν μηδενίζειτην αξία της φοίτησης στο λύκειο αφού ηεπίδοση των μαθητών σrsquo αυτό επί τρίαολόκληρα έτη και σε πλήθος γνωστικώναντικειμένων δεν βαρύνει ουσιαστικά γιατην πρόσβαση στα αει συγχρόνως απαξιώ-νεται ndashή αμφισβητείται ρητάndash το έργο τουεκπαιδευτικού στη βαθμίδα αυτή επιπλέονοι μαθητές κρίνονται με μία εξέταση 3 ωρώνκατά μάθημα χωρίς δυνατότητα να επανα-λάβουν την εξέταση για βελτίωση τηςβαθμολογίας τους ή να διατηρήσουν τουςυψηλούς βαθμούς που επέτυχαν σεπροηγούμενη εξέτασή τους για να επαναλά-βουν την εξέταση περιμένουν επί έναολόκληρο έτος Η τεράστια αυτή απώλειαχρόνου τους αναγκάζει σε άλλες λύσειςόπως είναι οι σπουδές στο εξωτερικό οισπουδές σε ιδιωτικά κολέγια η εγκατά-λειψη της προσπάθειας για πανεπιστημιακέςσπουδές κλπ τέλος οι εξετάσεις εισαγωγήςστα αει έχουν αναχθεί σε laquoεθνικό γεγονόςraquoπου απασχολεί τα μμε που συνταράζειτην κοινωνία που διαλύει οικογένειες η δεαποτυχία στις εξετάσεις γίνεται αισθητή ωςlaquoστίγμαraquo από ευαίσθητους υποψηφίουςτο σύστημα το οποίο προτείνεται οφείλει ναέχει τα πιο κάτω χαρακτηριστικά1 διενέργεια εισαγωγικών εξετάσεων μετά

τη λήψη του απολυτηρίου του λυκείου(laquoεθνικό απολυτήριοraquo) Άρα κατάρ-γηση των εισαγωγικών εξετάσεων στηνγ΄ λυκείου

2 Οι εισαγωγικές εξετάσεις διενεργούνταιαπό ειδικό μόνιμο εξεταστικό φορέααπό το laquoεθνικό κέντρο αξιολόγησηςraquoανεξάρτητο φορέα στελεχωμένο μεεκπαιδευτικούς ειδικευμένους στην αξιο-λόγηση σε συνεργασία με αντίστοιχουςπανεπιστημιακούς το κέντρο αξιολό-γησης λειτουργεί με τράπεζα θεμάτωντα οποία συνεχώς ανανεώνονται

3 Οι υποψήφιοι έχουν δικαίωμα ναπροσέρχονται στις εξετάσεις πουδιενεργεί το εθνικό κέντρο αξιολό-γησης 3 φορές τον χρόνο (σεπτέμβριοndash ιανουάριο ndash ιούνιο) επιτρέπεται ηβελτίωση της βαθμολογίας μεανάλογες ρυθμίσεις

4 για την εισαγωγή στα αει λαμβάνεταιυπrsquo όψιν σε σημαντικό ποσοστό η συνο-λική επίδοση των μαθητών και στις τρειςτάξεις του λυκείου Η επίδοση καθορί-ζεται από αντικειμενικούς τρόπους αξιο-λόγησης που ισχύουν στην ευρώπη(περιφερειακά τεστ ή άλλοι τρόποι) σεσυνδυασμό με την προφορική αξιολό-γηση και τον φάκελο του μαθητήεφόσον η αξιολόγηση της επίδοσηςδιαφέρει από την αξιολόγηση στις εισα-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο τ α σ Η γ ι α τ Η δ ι α δ ι κ α σ ι α Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 19

Ένα άλλου επιπέδου σχολείο που θα μορφώνειυπεύθυνους δημοκρατικούς κι ευαίσθητους πο-λίτες με αξίες αρχές και κανόνες και που θαεξασφαλίζει για όλους τους μαθητές επαρκείςγνώσεις απαραίτητες ικανότητες και χρήσιμεςδεξιότητες

γωγικές εξετάσεις η διαφορά ρυθμίζεταιμε ειδικό αλγόριθμο

5 Οι εισαγωγικές εξετάσεις περιλαμβά-νουν 4 αντικείμενα κατά επιστημονικήειδικότητα με δυνατότητα επιλογής καισυνδυασμό περισσοτέρων αντικειμένωνγια την εισαγωγή σε παρεμφερείς σχολές

6 Η ύλη των εξετάσεων προέρχεται απότα τρία έτη της ύλης που διδάσκεταιστο λύκειο

7 στον προσδιορισμό της ύλης καθώς καιστα στελέχη του εθνικού κέντρου αξιο-λόγησης συμμετέχουν τα αντίστοιχατμήματα των αει τα τμήματα των αεικαθορίζουν επίσης το ύψος της βαθμο-λογίας για την εισαγωγή φοιτητών στοοικείο αει

Η προτεινόμενη διαδικασία παρουσιάζειπολλά πλεονεκτήματα με πρώτο τηναπελευθέρωση του λυκείου ως αυτόνομηςμορφωτικής βαθμίδας εφόσον μάλιστααναδιαρθρωθεί το λύκειο με κατάργησητων ειδικεύσεων (των γνωστικών πεδίων)και με καθιέρωση υποχρεωτικών μαθη-μάτων και ελεύθερων επιλογών αυτόσημαίνει παράλληλα αναβάθμιση του ρόλουτου λυκείου και το έργου των διδασκόντωνεφόσον η επίδοση στις τρεις τάξεις τουλυκείου (από κοινού με τα περιφερειακάτεστ) θα αποκτήσει βαρύτητα για τηνπρόσβαση στα αει σε συνδυασμό με τιςεισαγωγικές εξετάσεις από εθνικό κέντροαξιολόγησης στο πλαίσιο αυτό θα δημι-ουργηθούν και οι απαραίτητες ασφαλι-στικές δικλίδες για αντικειμενικήαξιολόγηση της επίδοσης στο λύκειοΠρόκειται για ένα δικαιότερο και ουσιαστι-κότερο σύστημα το οποίο (με την αλλαγήτης λειτουργίας του λυκείου) αφενός δενστηρίζεται στην απομνημόνευση αλλά στηναξιολόγηση γνώσεων και κριτικής ικανό-τητας και αφετέρου είναι αδιάβλητο αφού

1 ανατίθεται σε ειδικό εθνικό φορέα(εθνικό κέντρο αξιολόγησης) και2 παρέχει έναν αντικειμενικό τρόποεξέτασης μέσω ανανεούμενης τράπεζαςθεμάτων και συστήματος πολλαπλώνεπιλογώνμε το σύστημα αυτό δίνονται περισσότερεςευκαιρίες στους υποψηφίους και παρέχονταιδιευκολύνσεις όπως το δικαίωμα διατήρησηςυψηλής βαθμολογίας σε επόμενη εξέτασηΈτσι η διαδικασία πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση καθίσταται ατομικήυπόθεση κάθε υποψηφίου και παύει νααποτελεί laquoεθνικό ζήτημαraquoΗ προτεινόμενη αλλαγή στη διαδικασίαπρόσβασης στα αει συνδέεται με ουσια-στικές αλλαγές που προτείνονται γιαολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα (νέααναλυτικά προγράμματα δραστικήμείωση της ύλης ομαδοποίηση διδασκο-μένων μαθημάτων αλλαγή της μεθόδουδιδασκαλίας (ομαδοσυνεργατική) χρήσηπολλαπλού βιβλίου με αξιοποίηση βιβλιο-θηκών και διαδικτύου κά) και βεβαίωςμε παράλληλη αλλαγή του περιεχομένουκαι της μορφής του εξεταστικού συστή-ματος τόσο μέσα στο σχολείο όσο και στιςεισαγωγικές για τα αει αυτό θα μειώσειή και θα ελαχιστοποιήσει την ανάγκηπροσφυγής σε ιδιωτικά φροντιστήριαεφόσον μάλιστα συνδυαστεί και μrsquo έναοργανωμένο σύστημα υποστήριξης τωνμαθητών με μαθησιακές δυσκολίες καθώςκαι με μια γενικότερη προσπάθεια αντιμε-τώπισης των εκπαιδευτικών ανισοτήτωνπου είναι κοινωνικά και εκπαιδευτικάαπαραίτητη τέλος οποιαδήποτε επέμβαση για τηνκαθιέρωση μιας διαδικασίας πρόσβασηςπρέπει να δοκιμαστεί πιλοτικά προτού γενι-κευθεί ώστε νrsquo αντιμετωπιστούν εγκαίρωςτυχόν αδυναμίες και ελλείψεις στην εφαρ-μογή της διαδικασίας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ20

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 21

Πρόσβαση στα ιδιωτικά πανεπιστήμια τηςΚύπρου

του Ανδρέα ΧαραλάμπουςΑντιπροέδρου Ανάπτυξης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας

από την τελευ-ταία δεκαετία του20ου αιώνα μέχρισήμερα η ιδιωτι-κή τριτοβάθμιαεκπαίδευση πα-ρουσιάζει εντυ-πωσιακή άνοδομε 30 των φοι-

τητών παγκοσμίως να είναι εγγεγραμμένοισε ιδιωτικά πανεπιστήμια και κολέγια σεορισμένες χώρες όπως στη νότια κορέακαι στην ιαπωνία το 80 των κολεγίων καιπανεπιστημίων είναι ιδιωτικά ενώ στη βρα-ζιλία και στο μεξικό το 50 των σπουδαστώνφοιτούν σε ιδιωτικά ιδρύματα (UNESCOTrends in Global Higher Education Reportιούλιος 2009) στην κύπρο τα ιδιωτικά πα-νεπιστήμια λειτουργούν συμπληρωματικάπρος τα δημόσια προσφέροντας πρόσβασησε ένα μεγάλο και διαφοροποιημένο φοιτη-τικό σώμα το 70 των κυπρίων αποφοίτωνδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης συνεχίζει μεσπουδές σε τριτοβάθμια ιδρύματα ενώ το55 καταφεύγει στο εξωτερικό για σπουδέςκυρίως στην ελλάδα και στο Ηνωμένο βα-σίλειο αυτό το μεγάλο ποσοστό φοιτητικήςμετανάστευσης αποτελεί σημείο προβλημα-τισμού για την κυπριακή ακαδημαϊκή κοι-νότητα εφόσον η συγκράτηση των φοιτητώνστην κύπρο θα βοηθούσε ουσιαστικά στηνανάπτυξη των δημόσιων και ιδιωτικών ιδρυ-μάτων της με οφέλη για όλους τους τομείςτις επιστημονικής κοινωνικής και οικονομικήςδραστηριότητας Η εξέλιξη και η ανάπτυξη της ανώτατης

εκπαίδευσης στην κύπρο παρουσιάζειορισμένες ιδιαιτερότητες που είναι συνυφα-σμένες με τις εθνικο-πολιτικές και κοινω-νικο-οικονομικές αλλαγές που ακολούθησαντην ανεξαρτησία εκτός τη δημιουργίαμικρών εξειδικευμένων επαγγελματικώνκολλεγίων όπως το διδασκαλικό το δασικότο νοσηλευτικό και το τεχνικό η νεοσύ-στατη δημοκρατία δεν επένδυσε στηνανάπτυξη της ανώτατης εκπαίδευσης Έτσιοι δύο κύριες εθνικές κοινότητες της χώραςπαρέμειναν προσκολλημένες στις laquoμητέρεςπατρίδεςraquo δηλαδή την ελλάδα και τηντουρκία για την παροχή πανεπιστημιακήςπαιδείας ενώ οι ανώτερες κοινωνικο-οικο-νομικές τάξεις και των δύο κοινοτήτων συνέ-χισαν την παράδοση για σπουδές στοΗνωμένο βασίλειο μετά την τουρκικήεισβολή το 1974 και την καταστροφή πουπροκλήθηκε δημιουργήθηκε η ανάγκη γιαανώτερη εκπαίδευση σε τριτοβάθμιο επίπεδοεντός κύπρου λόγω του ότι οι περισσότεροικύπριοι δεν είχαν την οικονομική δυνατό-τητα να σπουδάσουν στο εξωτερικό Παράλληλα υπήρχε πίεση από τους εργο-δότες για τοπική κατάρτιση του ανθρώπινουδυναμικού ώστε να υπάρχει ανταπόκρισηστις ανάγκες της αναδυόμενης κυπριακήςοικονομίας Έτσι το 1961 ιδρύθηκε τοπρώτο ιδιωτικό κολέγιο και ακολούθησανκαι άλλα τα οποία ιδρύθηκαν την περίοδοαυτή για να προσφέρουν κυρίως ακαδη-μαϊκές σπουδές διετούς διάρκειας ταυτό-χρονα η καταστροφή που έφερε η τουρκικήεισβολή υποχρέωσε τους κύπριους να βασι-στούν στις δικές τους δυνάμεις και να

προσφέρουν περισσότερη υποστήριξη στοθεσμό της δημοκρατίας δημιουργώνταςέτσι τη δυναμική για την ανάπτυξηδιαλόγου με στόχο την ίδρυση καιλειτουργία δημοσίων πανεπιστημίων ενώλοιπόν πριν από το 1974 η πρόταση γιαίδρυση πανεπιστημίων στην κύπρο αντιμε-τωπιζόταν με καχυποψία ως προσπάθειααποκοπής από το εθνικό κέντρο (τηνελλάδα) οι κοινωνικές πολιτικές και οικο-νομικές αλλαγές που ακολούθησαν τηντουρκική εισβολή δημιούργησαν τηνανάγκη ίδρυσης και λειτουργίας δημόσιωνπανεπιστημίων συνυφασμένων με τη δημι-ουργία και ενδυνάμωση της κρατικήςυπόστασηςμετά την ίδρυση του πρώτου δημόσιουπανεπιστημίου (1989) τα ιδιωτικά κολέγιασυνέχισαν να αναπτύσσουν κλάδουςσπουδών σε συνεργασία με αγγλικά καιαμερικάνικα πανεπιστήμια και επαγγελμα-τικά σώματα με πολλές δυσκολίες και μεσχεδόν εχθρική αντιμετώπιση από τοκράτος τα ιδιωτικά κολέγια συνέχισαν ναπροσφέρουν στους νέους της κύπρου τηνευκαιρία να σπουδάσουν στον τόπο τουςενώ ταυτόχρονα κατάρτιζαν στελέχη γιαστήριξη των αναγκών της κυπριακής οικο-νομίας από τη μία η ανάγκη να μπει μίατάξη στο διογκούμενο τομέα παροχής τηςτριτοβάθμιας εκπαίδευσης και από την άλληη ίδρυση και η λειτουργία πανεπιστημίωνστα κατεχόμενα εδάφη ανάγκασε το κράτοςνα αναθεωρήσει τη στάση του έναντι τωνιδιωτικών κολεγίων Έτσι δημιούργησε ένανόμο-πλαίσιο για τη λειτουργία τους καθώςκαι για την αναγνώριση και πιστοποίηση

των τίτλων σπουδών τους Ο χάρτης ένταξης της κυπριακής δημοκρα-τίας στην ευρωπαϊκή Ένωση και η επένδυσητου κράτους στην έρευνα βοήθησαν ταιδιωτικά κολέγια να προσελκύσουν καλούςπανεπιστημιακούς καθηγητές αλλά και ναεπενδύσουν στην έρευνα εφόσον το ερευ-νητικό έργο αποτέλεσε από την πρώτηστιγμή μέρος της διαδικασίας αξιολόγησηςκαι πιστοποίησης του κάθε κλάδουσπουδών το έτος της ένταξης της κύπρουστην ευρωπαϊκή Ένωση από τους 20353σπουδαστές που φοιτούσαν στην κύπρο(ακαδημαϊκό έτος 2004-05) οι 13883φοιτούσαν σε ιδιωτικά κολέγια (ο αριθμόςσυμπεριλαμβάνει 4585 αλλοδαπούςφοιτητές) και οι 6470 σε δημόσια τριτο-βάθμια ιδρύματα (δααε υΠΠ) με τηθέσπιση του νόμου-πλαίσιου για την ίδρυσηκαι λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων το2005 τα τρία πιο μεγάλα και αξιόλογα ιδιω-τικά κολέγια πέρασαν από μία ενδελεχήδιαδικασία ιδρυματικής αξιολόγησης και τοσεπτέμβριο του 2007 μετεξελίχθηκαν σειδιωτικά πανεπιστήμια στην κύπρο τα ιδιωτικά πανεπιστήμιαέχουν συμβάλει ουσιαστικά στη βελτίωσητης πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση για ένα ευρύ και διαφοροποιημένοφοιτητικό σώμα συμπεριλαμβάνοντας σεαυτό γυναίκες με οικογένεια και σπουδαστέςπρώτης γενιάς από τα χαμηλότερα κοινωνι-κοοικονομικά στρώματα της κυπριακήςκοινωνίας στο Πανεπιστήμιο λευκωσίας για παρά-δειγμα το 56 του φοιτητικού σώματοςαποτελείται από γυναίκες και το 20 απόεργαζόμενους ενήλικες που παρακολουθούνβραδινά μαθήματα ιδιαίτερα σημαντικόείναι το γεγονός ότι το 52 των φοιτητώνπαίρνει κάποια οικονομική ενίσχυση από τοΠανεπιστήμιο υπό μορφή έκπτωσης σταδίδακτρα ήκαι εργοδότησης στο Πανεπι-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ22

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια έχουν συμβάλειουσιαστικά στη βελτίωση της πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση

στήμιο ώστε να γίνει οικονομικά εφικτή ηφοίτηση επιπρόσθετα το Πανεπιστήμιοπαρέχει αυξημένη οικονομική βοήθεια και σετουρκοκύπριους φοιτητές σε νόμιμουςμετανάστες και ομογενείς καθώς και σεαιτητές πολιτικού ασύλου συνεισφέρονταςπερισσότερο στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκαι ταυτόχρονα συμβάλλοντας στην κοινω-νική συνοχή επίσης έχουν γίνει ειδικέςδιευθετήσεις για φοιτητές με προβλήματακινητικότητας όρασης και ακοής καθώς καιγια σπουδαστές με μαθησιακές δυσκολίες επικρατεί σε πολλές περιπτώσεις η λανθα-σμένη αντίληψη ότι στα ιδιωτικά πανεπι-στήμια φοιτούν μόνο όσοι απέτυχαν ναεξασφαλίσουν θέση στα δημόσια Η αλήθειαείναι ότι πολλοί φοιτητές επιλέγουν τα ιδιω-τικά πανεπιστήμια διότι πιστεύουν ότι μετάτην αποφοίτησή τους θα μπορέσουν ναεξασφαλίσουν ευκολότερα καλύτερες θέσειςεργασίας ή πρόσβασης στα μεταπτυχιακάπρογράμματα των πανεπιστημίων τηςαγγλίας και της αμερικής ανάμεσα στουςκύπριους φοιτητές που έγιναν δεκτοί το

σεπτέμβριο του 2009 στο Πανεπιστήμιολευκωσίας το 37 είχε βαθμό απολυτηρίουμεταξύ 17-2020 το 37 μεταξύ 15-169920και το 21 μεταξύ 13-149920 εντούτοιςείναι γεγονός ότι οι κύπριοι φοιτητές (είτεδημοσίων είτε ιδιωτικών πανεπιστημίων)εισέρχονται στην πανεπιστημιακή εκπαίδευσηελλιπώς προετοιμασμένοι για ανεξάρτητη καικριτική σκέψη ενώ στερούνται δεξιοτήτωνφοίτησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκαθώς διεξαγωγής ερευνητικών εργασιών το βασικό κριτήριο πρόσβασης στα προπτυ-χιακά προγράμματα των ιδιωτικών πανεπι-στημίων είναι ο βαθμός απολυτηρίου τουλυκείου το σύστημα πρόσβασης μπορεί ναχαρακτηριστεί ως μεικτό καθώς για τουςπλείστους κλάδους σπουδών τα κριτήριαπρόσβασης είναι αρκετά ελαστικά ενώ για

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ α ι δ ι ω τ ι κ α Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι α τ Η σ κ υ Π Ρ Ο υ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 23

Πριν από το 1974 η πρόταση για ίδρυση πανε-πιστημίων στην Κύπρο αντιμετωπιζόταν μεκαχυποψία ως προσπάθεια αποκοπής από τοεθνικό κέντρο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ24

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

ορισμένους κλάδους (πχ επιστήμες αγωγήςαρχιτεκτονική νομική επιστήμες υγείας)υπάρχει ένα επιλεκτικό σύστημα εισδοχήςβασισμένο στη βαθμολογία του απολυτη-ρίου στη συνέντευξη στη δημιουργίαπορτφόλιο κλπ για τους κλάδους της διοί-κησης επιχειρήσεων των ανθρωπιστικώνσπουδών και των κοινωνικών επιστημώνυπάρχει ένα αρκετά ανοιχτό σύστημαπρόσβασης Ο χαμηλότερος βαθμός απολυ-τηρίου για κανονική εισδοχή στα προγράμ-ματα αυτά κυμαίνεται από 15-1620 ενώ σεειδικές περιπτώσεις μπορεί να γίνει δεκτή ηαίτηση υποψηφίων με χαμηλότερη βαθμο-λογία υπό όρους όπως η παρακολούθησηενός αριθμού θεμάτων και η επιτήρηση γιαένα ακαδημαϊκό έτος Η πρόσβαση σταμεταπτυχιακά προγράμματα βασίζεται στοβαθμό του πτυχίου στη συνέντευξη και σεδιεθνείς εξετάσεις (πχ GMAT) βάσει δικών μου στοιχείων και αναλύσεωνπιστεύω ότι από το βαθμό απολυτηρίου τουλυκείου μπορεί να προβλεφθεί η απόδοσητου φοιτητή στο Πανεπιστήμιο λευκωσίαςαπό τους εισαχθέντες προπτυχιακούςφοιτητές του 2006 οι οποίοι είχαν βαθμόαπολυτήριου κάτω του 15 το 279 σταμά-τησε τη φοίτηση μέχρι το τέλος του πρώτουακαδημαϊκού έτους από τους αποχωρή-σαντες το 78 είχε βαθμό επίδοσης στοπανεπιστήμιο κάτω από τη βάση συμπεραίνω ότι είναι ευθύνη των πανεπι-στημίων να διασφαλίσουν ότι η πρόσβασησυνδέεται με όλες τις αναγκαίες υπηρεσίεςκαι βοηθήματα ώστε οι περισσότεροι

φοιτητές να μπορούν να προαχθούν από τοένα έτος στο άλλο και να αποφοιτήσουναυτό φυσικά πρέπει να γίνεται χωρίς εκπτώ-σεις στην ακαδημαϊκή ποιότητα για το λόγοαυτό στο Πανεπιστήμιο λευκωσίας έχουμεεισαγάγει τις συμβουλευτικές υπηρεσίεςεπαγγελματικού προσανατολισμού και τοειδικό μάθημα εισαγωγής στο πανεπιστήμιοσκοπός του οποίου είναι η ανάπτυξη τωνακαδημαϊκών δεξιοτήτων το Πανεπιστήμιοπαρέχει επίσης και δωρεάν κατ΄ ιδίαν φρον-τιστήρια και παρακολούθηση της ακαδη-μαϊκής προόδου των φοιτητών ιδιαίτερα γιατους εισακτέους με ειδικά κριτήρια Η διαδικασία της αναγνώρισης καθώς καιτης ιδρυματικής και προγραμματικής αξιο-λόγησης των ιδιωτικών πανεπιστημίων έχεισυμβάλει στην αύξηση του κόστουςλειτουργίας τους διότι από τη μία έχειαυξηθεί η επένδυση στην έρευνα στιςυποδομές και στο πρωτοβάθμιο ακαδημαϊκόπροσωπικό ενώ από την άλλη έχουν μπειπεριορισμοί στον αριθμό των φοιτητών πουμπορούν να γίνουν δεκτοί σε ορισμέναπρογράμματα ως αποτέλεσμα τα δίδακτραγια το ακαδημαικό έτος έχουν αυξηθείφτάνοντας τα 8500 ευρώ το χρόνο Ηαύξηση αυτή έχει προκαλέσει αντιδράσειςλόγω του ότι οι φοιτητές των ιδιωτικώνπανεπιστημίων προέρχονται κυρίως από ταασθενέστερα οικονομικά στρώματα τηςκυπριακής κοινωνίας ταυτόχρονα η φοιτη-τική χορηγία του κράτους έχει μείνεισταθερή από τη δεκαετία του 1990 κυμαι-νόμενη ανάμεσα σε 2500-3400 ευρώετησίως (δίνεται σε όλους τους φοιτητέςανεξαρτήτως εάν σπουδάζουν στην κύπρο ήστο εξωτερικό) Παράλληλα τα δημογρα-φικά στοιχεία της κύπρου η αύξηση τωνθέσεων στα δημόσια πανεπιστήμια και οιγραφειοκρατικές διαδικασίες που καθιστούνδύσκολη την προσέλκυση αλλοδαπώνφοιτητών αποτελούν σημαντικές προκλή-

Η διαδικασία της αναγνώρισης καθώς καιτης ιδρυματικής και προγραμματικής αξιολό-γησης των ιδιωτικών πανεπιστημίων έχεισυμβάλει στην αύξηση του κόστους λειτουρ-γίας τους Ως αποτέλεσμα τα δίδακτρα γιατο ακαδημαικό έτος έχουν αυξηθεί

σεις για την ανάπτυξη των ιδιωτικών πανε-πιστημίωντα ιδιωτικά και τα δημόσια πανεπιστήμιατης κύπρου πρέπει να υποστηριχθούν απότο κράτος μέσω μίας στοχευμένηςανάπτυξης της ανώτατης εκπαίδευσηςπου θα επιφέρει αναβάθμιση στον τομέατης έρευνας και της καινοτομίας Προς τοπαρόν η κύπρος είναι στην τελευταίαθέση της ευρωπαϊκής κατάταξης γιαέρευνα και καινοτομία Η έλλειψη πλου-τoπαραγωγικών πόρων και η φθίνουσαπορεία των μέχρι σήμερα προσοδοφόρωνδραστηριοτήτων (πχ τουρισμός) καθι-στούν ακόμη πιο αναγκαία τη στροφή τηςκύπρου προς την ανάπτυξη της γνώσηςκαι της καινοτομίας τα ιδιωτικά καδημόσια πανεπιστήμια μπορούν έτσι νακαταστούν σημαντικοί εταίροι στην οικο-νομική δραστηριότητα που απορρέει απότην ανάπτυξη της καινοτομίας

επιπρόσθετα για την ενδυνάμωση των ιδιω-τικών και δημόσιων πανεπιστήμιων το κράτοςθα πρέπει μέσα από συγκεκριμένα μέτρα καικίνητρα να ανατρέψει τη ροή των κυπρίωνφοιτητών προς το εξωτερικό και ταυτόχρονανα παράσχει κίνητρα και διευκολύνσεις μεσκοπό την προσέλκυση φοιτητών από τοεξωτερικό ειδικά στο μεταπτυχιακό επίπεδοσυμβάλλοντας έτσι στην ερευνητική δραστη-ριότητα και καινοτομία τα μέτρα αυτά θαπρέπει να είναι μέρος των κινήτρων γιαεθελοντική μετεξέλιξη των ιδιωτικών πανεπι-στημίων σε μη-κερδοσκοπικά ιδρύματαεν κατακλείδι ο κάθε κύπριος πολίτης πουπληροί τα ακαδημαϊκά κριτήρια εισδοχής θαπρέπει να έχει πρόσβαση στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση ανεξαρτήτως οικονομικήςκατάστασης ηλικίας κλπ τα ιδιωτικά πανε-πιστήμια υπήρξαν πρωτοπόροι στηνανάπτυξη της κυπριακής τριτοβάθμιαςεκπαίδευσης ενώ συμβάλλουν σημαντικάστη διεύρυνση της πρόσβασης και εργά-ζονται συμπληρωματικά προς τα δημόσιαμε στρατηγική και στοχευμένη πολιτικήαπό το κράτος καθώς και με μέτρα οικονο-μικής στήριξης ολοένα και περισσότεροικύπριοι φοιτητές θα μπορούν να έχουνπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 25

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ α ι δ ι ω τ ι κ α Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι α τ Η σ κ υ Π Ρ Ο υ

Το έτος της ένταξης της Κύπρου στην Ευρω-παϊκή Ένωση από τους 20353 σπουδαστέςπου φοιτούσαν στην Κύπρο (ακαδημαϊκόέτος 2004-05) οι 13883 φοιτούσαν σε ιδιω-τικά κολέγια

Οι συχνές αλλα-γές του συστήμα-τος πρόσβασηςτων αποφοίτωνλυκείου στα ελλη-νικά τριτοβάθμιαε κ π α ι δ ε υ τ ι κ άιδρύματα αποτε-λούν ένα από τα

χαρακτηριστικά του νεοελληνικού εκπαι-δευτικού συστήματος (μπουζάκης 1991σιπητάνου 1992 καζαμίας amp κασσωτάκης1995 κασσωτάκης amp Παπαγγελή 2009)συνεχίζοντας την παράδοση αυτή η κυβέρ-νηση της νέας δημοκρατίας που είχε τηνκρατική εξουσία από το μάρτιο του 2004έως και το φθινόπωρο του 2009 όχι μόνοεπέφερε το 2005 σημαντικές τροποποιήσειςστις τότε ισχύουσες διαδικασίες επιλογήςτων φοιτητώνσπουδαστών αλλά εξήγγειλεκαι την αντικατάστασή τους από νέο σύ-στημα Η εξαγγελία αυτή υπήρξε αφετηρίαενός νέου κύκλου συζητήσεων για την πρό-σβαση στις ανώτατες σχολές Η παραπάνω συζήτηση εντάθηκε στα τέλητου 2008 Aποτέλεσε ένα από τα κύρια ζητή-ματα της επικαιρότητας κατά τη διάρκειατου έτους 20091 και εξελίχθηκε σε εθνικόδιάλογο για την παιδεία Ο συντονισμός τουανατέθηκε στο συμβούλιο Πρωτοβάθμιας καιδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (σΠδε) τοοποίο αποτελεί τμήμα του εθνικού συμβου-

λίου Παιδείας (εσυΠ) στο πλαίσιο του διαλόγου αυτού είδαν τοφως της δημοσιότητας ποικίλες προτάσειςοι οποίες διατυπώθηκαν τόσο από συλλο-γικά επιστημονικά και συνδικαλιστικάόργανα (σύνοδο Πρυτάνεων ΟλμεΠΟσδεΠ κτλ) από κόμματα αλλά καιαπό μεμονωμένα άτομα και άλλους φορείς(Οκε 2009) Οι περισσότερες από τις προτάσεις αυτέςδεν είναι νέες τα κύρια σημεία τους έχουνπαρουσιασθεί στο παρελθόν κάποιεςμάλιστα αποτέλεσαν τη βάση παλαιότερωνπροσπαθειών αναμόρφωσης των διαδικα-σιών εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση (πχ πρόσβαση στα αειτει μεβάση το απολυτήριο του λυκείου) (κασσω-τάκης 2002) Παρrsquo όλα αυτά κατά τη διατύ-πωση των νέων προτάσεων ελάχιστααξιοποιήθηκαν τα συμπεράσματα πουπροέκυψαν από ανάλογες συζητήσεις τουπαρελθόντος ή από τις προσπάθειες εφαρ-μογής ορισμένων από τις σχετικές εισηγή-σεις Πολύ λίγο έως καθόλου αξιοποιήθηκεεπίσης η παιδαγωγική και εκπαιδευτικήέρευνα για τη διατύπωση των εν λόγωπροτάσεων κάτι που συνέβη και κατά τοπαρελθόν Οι περισσότερες από τις σχετικέςπροτάσεις εκφράζουν υποκειμενικέςαπόψεις και απηχούν εκτιμήσεις διαφόρωνπροσώπων οι οποίες στηρίζονται στηνπροσωπική τους γνώση και εμπειρία συχνά

Η παρούσα εισήγηση αποτελεί αναμόρφωση και συμπλήρωση αντίστοιχης ενότητας του 14ου Κεφαλαίου τουΚασσωτάκης Μ amp Παπαγγελή-Βουλιουρή Δ (2009) laquoΗ πρόσβαση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευσηraquo

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Τρόποι εισαγωγής στην ελληνική τριτοβάθμιαεκπαίδευση

του Μιχάλη ΚασσωτάκηΚαθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών

26

αντανακλούν ιδεολογικο-πολιτικές θέσειςτο εφαρμόσιμο των οποίων είναι εξεταστέο από τις πολυάριθμες αυτές προτάσεις τρειςείναι οι επικρατέστερες α) αυτή που έχει ωςάξονα το προπαρασκευαστικό ή προκαταρ-κτικό έτος β) εκείνη που εισηγείται τηδιενέργεια εισαγωγικών εξετάσεων σεπεριορισμένο αριθμό μαθημάτων μετά τηλήψη του απολυτηρίου του λυκείου και γ) ηπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μεβάση το απολυτήριο ενός αναμορφωμένουλυκείου ήκαι τις επιδόσεις των μαθητώνκατά τη φοίτησή τους σε αυτό καθεμιά απόαυτές εμφανίζεται με ποικίλες παραλλαγές τις παραπάνω προτάσεις θα προσπαθή-σουμε να παρουσιάσουμε στη συνέχειαστόχος μας δεν είναι να προκρίνουμε κάποιααπό αυτές αλλά να τις αναλύσουμε κριτικάεπισημαίνοντας τα πλεονεκτήματα καιμειονεκτήματά τους Παράλληλα προσθέ-τουμε όπου κρίνεται αναγκαίο καιορισμένες δικές μας σκέψεις σχετικές με τιςυπό εξέταση προτάσεις τις οποίες είχαμε καιπαλιότερα διατυπώσει Άποψή μας είναι ότιη τελική επιλογή του συστήματος εισα-γωγής στα αει ιει που θα εφαρμοσθεί

είναι πολιτική απόφαση ωστόσο η συγκε-κριμένη απόφαση μπορεί να διευκολυνθείαπό την επιστημονική ανάλυση των θετικώνκαι αρνητικών σημείων των πιθανότερωνλύσεων πράγμα το οποίο επιχειρούμε νακάνουμε στην παρούσα εισήγησηΠριν από την ανάλυση αυτή πρέπει να διευ-κρινίσουμε ότι στο πλαίσιο της σύντομηςαυτής εργασίας είναι αδύνατο να παρουσιά-σουμε λεπτομερώς και να κρίνουμε όλες τιςπαραλλαγές των προτάσεων που αναφέ-ραμε αναγκαστικά λοιπόν θα περιορι-σθούμε στις σημαντικότερες εκδοχές τους

1 Προπαρασκευαστικό ή προκαταρκτικό έτοςΌσοι θεωρούν τη δημιουργία προπαρα-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 27

Οι χαμηλές δαπάνες για την εκπαίδευση στηχώρα μας δεν επέτρεπαν την υλοποίηση μέ-τρων τα οποία απαιτούσαν πρόσθετο διδα-κτικό προσωπικό και σημαντική αναβάθμισητης υλικοτεχνικής υποδομής είτε στο επί-πεδο της δευτεροβάθμιας είτε στο επίπεδοτης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

σκευαστικού έτους ως λύση στο πρόβλημαεισαγωγής των αποφοίτων λυκείου στατριτοβάθμια ιδρύματα μπορούν να διακρι-θούν σε δύο κατηγορίες α) σrsquo αυτούς πουεισηγούνται να υπάρξει το έτος αυτό εκτόςτων τριτοβάθμιων ιδρυμάτων και β) σrsquo εκεί-νους που προτείνουν να αποτελέσει τοπαραπάνω έτος προκαταρκτικό κύκλοσπουδών ενταγμένο στα τριτοβάθμια ιδρύ-ματα κάθε κατηγορία προτάσεων παρου-σιάζεται με ποικίλες παραλλαγές τόσο ωςπρος την εσωτερική διάρθρωση τωνσπουδών όσο και ως προς τη σύνδεσή τηςκαι τη σχέση τους με τις αντίστοιχες εκπαι-δευτικές βαθμίδες ας δούμε σε γενικέςγραμμές τα κύρια σημεία των εν λόγωπροτάσεωνΠροπαρασκευαστικό εκτός των τριτοβάθμιωνιδρυμάτων Ορισμένοι από τους υποστηρι-κτές των απόψεων που έχουν ως βασικόάξονα τη δημιουργία προπαρασκευαστικούέτους εκτός των τριτοβάθμιων εκπαιδευ-τικών ιδρυμάτων προτείνουν να αποτελέσειαυτό ενδιάμεση φάση μετάβασης από τολύκειο στα Πανεπιστήμια ή στα τει χωρίςνα συνδέεται οργανικά ούτε με το λύκειοούτε με τα τριτοβάθμια ιδρύματα κατά τηνάποψη αυτή οι απόφοιτοι του λυκείου πουεπιθυμούν να συνεχίσουν τις σπουδές τουςστην ανώτατη βαθμίδα θα έχουν τοδικαίωμα να εγγράφονται σε προπαρα-σκευαστικά κέντρα τα οποία θα λειτουρ-γούν σε διάφορες περιοχές της χώρας Ηεγγραφή μπορεί είτε να είναι ελεύθερη είτενα τίθεται κάποιο φίλτρο επιλογής σε περί-πτωση συσσώρευσης μεγάλου αριθμούυποψηφίων σε ορισμένες κατευθύνσειςσπουδών (πχ βαθμός απολυτηρίουλυκείου ήκαι λυκειακές επιδόσεις σεεπιλεγμένα μαθήματα) στα προπαρασκευα-στικά κέντρα θα λειτουργούν δέσμες μαθη-μάτων αντίστοιχες προς τις διάφορεςκατευθύνσεις των τριτοβάθμιων σπουδών

στα μαθήματα αυτά προτείνεται να διενερ-γούνται πανελλαδικές εξετάσεις με κοινά σεεθνικό επίπεδο θέματα και να εφαρμόζονταιδιαδικασίες ανάλογες με τις σημερινές μεστόχο να διατηρηθεί το αδιάβλητο τωνδιαδικασιών πρόσβασης στα τριτοβάθμιαιδρύματα Η επιλογή των φοιτητών θαγίνεται με βάση την επίδοση στα παραπάνωμαθήματα για τα οποία είναι δυνατόν ναυπάρχουν διαφοροποιημένοι συντελεστέςβαρύτητας στα κριτήρια αυτά μπορούν ναπροστίθενται και άλλα όπως ο βαθμός τουαπολυτηρίου του λυκείου πχ ή οι βαθμοίτων τριών ή των δύο τελευταίων του τάξεωνή ακόμη και κριτήρια που θα προταθούν απότα τριτοβάθμια ιδρύματα (κακριδής 1983δημητρόπουλος 1983 μπαμπινιώτης 1988Πι 1994 γούμενος 1995 κασσωτάκης2005 Πυργιωτάκης 2008 Ξωχέλλης 19932008)2Άλλοι εισηγούνται να συνδεθεί το προπαρα-σκευαστικό έτος με το λύκειο και νααποτελεί αυτό προέκταση ορισμένωνλυκείων που εδρεύουν σε κομβικά αστικάκέντρα διαφόρων περιοχών της χώρας (ΠΙ1994)3 Άλλοι έχουν την άποψη ότι πρέπεινα επεκταθεί η υποχρεωτική εκπαίδευση μετη μετατροπή του γυμνασίου σε τετραετέςκαι να γίνει η σημερινή τρίτη τάξη τουλυκείου προπαρασκευαστική ως προς τηνεσωτερική διάρθρωση των σπουδών στηντάξη αυτή προτείνονται σχήματα παρόμοιαμrsquo αυτό που μνημονεύθηκε προηγουμένωςΠιο οικονομική σε σχέση με τις δύοπροηγούμενες είναι η ακόλουθη εναλλα-κτική λύση που έχει προταθεί από επιτροπήτου εσυΠ (εσυΠ 2006) τα μαθήματατης γ΄ λυκείου ολοκληρώνονται στο τέλοςαπριλίου ενώ αυξάνονται οι ώρες τουσχολικού προγράμματος κατά τη διάρκειατης τάξης αυτής για να μπορεί να καλυφθείη σχετική ύλη η οποία πρέπει να αναδιαρ-θρωθεί Οι ενδοσχολικές εξετάσεις και όποια

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ28

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

άλλη εξέταση κριθεί απαραίτητη (πχ τεστδεξιοτήτων) προτείνεται να διενεργούνταιστο πρώτο δεκαπενθήμερο του μαΐου απότις 15 μαΐου έως τις 15 αυγούστου η γ΄ τάξηθα λειτουργεί ως προπαρασκευαστική κατάτο πρότυπο των προπαρασκευαστικώνκέντρων που αναφέρθηκαν προηγουμένωςΗ διδασκαλία στην τάξη αυτή από τουςεκπαιδευτικούς του σχολείου στη διάρκειατων διακοπών είναι προαιρετική σε όσουςθα διδάξουν κατά την παραπάνω περίοδο θακαταβάλλεται πρόσθετη αμοιβή και σε περί-πτωση μη επαρκούς προσφοράς διδα-σκόντων από κάθε σχολείο θα είναι δυνατήη πρόσληψη αναπληρωτών ή ωρομισθίωνεκπαιδευτικών Οι πανελλαδικές εξετάσειςστα μαθήματα κάθε κύκλου θα διενερ-γούνται κατά το διάστημα από 16 μέχρι 31αυγούστου και για την επιλογή εκείνων πουθα εισάγονται στα τριτοβάθμια ιδρύματαισχύουν όσα και για το προηγούμενοσενάριο Η έναρξη των μαθημάτων του α΄έτους στα Πανεπιστήμια προτείνεται ναμετατεθεί κατά ένα μήνα Προκαταρκτικό έτος (ή κύκλος) σπουδών στατριτοβάθμια ιδρύματα Παραλλαγή τηςπρότασης για τη δημιουργία προπαρα-σκευαστικού έτους αποτελεί η εισήγηση ναυπάρξει στα ανώτατα ιδρύματα εισαγωγικόή προκαταρκτικό ή προπαιδευτικό έτος(μαυρίδης 1986 κουμάντος 1988 Πι1994 μαρμαρινός 2004 μπαμπινιώτης1988 2004 υΠεΠθΠι 2005 Πεε2008 σΠδε 2009) το έτος αυτό είναιδυνατόν να δημιουργηθεί κατά σχολές ήκατά ομάδες ομοειδών σπουδών Η εγγραφήστο παραπάνω έτος μπορεί να είναι ελεύ-θερη σε περίπτωση όμως υπερβάλλουσαςζήτησης ορισμένων σπουδών (πχ ιατρικώνπληροφορικής τεχνολογικών κτλ) είναιδυνατόν να υπάρχει φίλτρο επιλογής (πχβαθμός του απολυτηρίου ή βαθμοί τωντάξεων του λυκείου ήκαι βαθμοί σε

ορισμένα μαθήματα ή άλλα κριτήρια που θαπροσδιορισθούν από τα οικεία τριτοβάθμιαιδρύματα) κατά τη διάρκεια του προκαταρκτικού έτουςθα διδάσκεται ορισμένος αριθμός μαθη-μάτων που θα καθορισθούν κατά κατηγο-ρίες σπουδών από τα τριτοβάθμια ιδρύματατα οποία θα διενεργούν και τις σχετικέςεξετάσεις Όσοι θα αποπερατώνουν μεεπιτυχία το έτος αυτό θα έχουν τη δυνατό-τητα εγγραφής σε κάποιο από τα αντίστοιχατμήματα των αει ή τει σε περίπτωσημεγάλης ζήτησης η προτεραιότηταεγγραφής θα γίνεται με βάση τις επιδόσειςτων υποψηφίων στο προκαταρκτικό έτοςσυνεκτιμώντας ενδεχομένως και συμπλη-ρωματικά κριτήρια που θα αποφασισθούναπό τα επιμέρους τμήματα τα οποία θακαθορίσουν και τις λεπτομέρειες εφαρμογήςτου εν λόγω συστήματος (πχ συντελεστέςδυνατότητα βελτίωσης της βαθμολογίαςεπιδόσεις σε ειδικά τεστ συνεκτίμησηάλλων στοιχείων)

12 Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματατων παραπάνω προτάσεωνκαθένα από τα παραπάνω εναλλακτικάμοντέλα των διαδικασιών πρόσβασης στατριτοβάθμια ιδρύματα έχει πλεονεκτήματακαι μειονεκτήματα (κασσωτάκης amp Παπαγ-γελή 2009 καραμάνος 2008 2009) σημαν-τικό πλεονέκτημα της δημιουργίαςπροπαρασκευαστικού ή προκαταρκτικούέτους μπορεί να θεωρηθεί η απαλλαγή του

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 29

Το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπισθείστο πλαίσιο μόνον των αλλαγών που σχετί-ζονται με την πρόσβαση στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση είναι ανάγκη να γίνουνπαράλληλα τροποποιήσεις και σε άλλους το-μείς και να ληφθούν μέτρα που υπερβαίνουντο χώρο της εκπαίδευσης

λυκείου από τις αρνητικές επιπτώσεις πουείχαν σrsquo αυτό όλα τα συστήματα πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευση που εφαρμό-στηκαν στην ελλάδα από το 1964 μέχρισήμερα (απώλεια της αυτονομίας τουλυκείου άμβλυνση της μορφωτικής τουλειτουργίας ανάπτυξη της παραπαιδείαςενίσχυση της αποστήθισης κτλ) Ηεξάλειψη ή ο περιορισμός των επιπτώσεωναυτών τις οποίες αναλύουμε λεπτομερώς σεάλλες μας εργασίες (κασσωτάκης 19901992 κασσωτάκης amp Παπαγγελή-βουλι-ουρή 2009) αποτελούν τα σημαντικότεραεπιχειρήματα των υποστηρικτών των υπόεξέταση προτάσεων Η εκτός των ανώτατων ιδρυμάτων λύση έχεισε σύγκριση με τη λειτουργία προκαταρ-κτικού κύκλου στα αει το πλεονέκτημαότι προσφέρεται περισσότερο για τηνκεντρική διαχείριση του συστήματος από τουΠεΠθ η οποία μπορεί να πείσει καλύ-τερα το ευρύ κοινό για την ύπαρξη ενιαίωνκριτηρίων επιλογής και για το αδιάβλητο τωνσχετικών διαδικασιών μειονεκτήματά τηςείναι α) η μη επαφή των υποψηφίωνφοιτητών με το πανεπιστημιακό περιβάλλονη οποία θα μπορούσε να τους βοηθήσει νααποκρυσταλλώσουν καλύτερα τις εκπαιδευ-τικές και επαγγελματικές τους προτιμήσειςβ) η επιμήκυνση της χρονικής διάρκειας τωνσπουδών για τη λήψη πτυχίου και γ) η μησυμμετοχή στη σχετική διαδικασία τωντριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτωνόπως απαιτούν οι αρχές της ακαδημαϊκήςελευθερίας και της αυτονομίας Η τελευταίααδυναμία θα μπορούσε βέβαια να μετρια-σθεί με το να καθορίζουν τα τριτοβάθμιαεκπαιδευτικά ιδρύματα συντελεστές βαρύ-τητας στα μαθήματα που θα εξετάζονται στοπροπαρασκευαστικό έτος καθώς και με τησυμμετοχή τους στον καθορισμό της εξετα-στέας ύλης και στις επιτροπές των εξετάσεωνΠρόσθετο μειονέκτημα της πρότασης για τη

μετατροπή της τελευταίας τάξης τουλυκείου σε προπαρασκευαστική από τομάιο έως τον αύγουστο είναι το γεγονόςότι η προετοιμασία των υποψηφίων και ηδιενέργεια των εξετάσεων θα γίνονται μέσασε μη κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκεςκαι θα διαταράσσεται το πρόγραμμαδιακοπών των οικογενειών των υποψηφίωνΠεριορίζει όμως το κόστος των σχετικώναλλαγών που προστίθεται στα μειονεκτή-ματα όλων των προτάσεων οι οποίες βασί-ζονται στην ιδέα του προπαρασκευαστικούή προκαταρκτικού έτους θέμα στο οποίο θαεπανέλθουμε παρακάτω Η εντός των αει λειτουργία του προπα-ρασκευαστικού έτους έχει σε σχέση με τηνπροηγούμενη εκδοχή τα αντίστροφα πλεο-νεκτήματα και μειονεκτήματα βοηθά τουςυποψηφίους να εξοικειωθούν με το ακαδη-μαϊκό περιβάλλον και εναρμονίζεται καλύ-τερα με τις ακαδημαϊκές αρχές που πρέπει ναδιέπουν τα ανώτατα ιδρύματα Έχει όμωςδυσκολίες στο να πείσει το ευρύ κοινό γιατην ενιαία αντιμετώπιση των υποψηφίων καιτη διασφάλιση του αδιάβλητου των διαδικα-σιών επιλογής (βλ παρακάτω) δυσκολίεςθα συναντήσει πιθανόν και η αναδιάρ-θρωση της δομής και λειτουργίας τωναειτει αν ληφθεί υπόψη η σημερινήτους κατάσταση τέλος αν δεν γίνει αναδιάρθρωση στιςσπουδές και απλώς προστεθεί στο προπτυ-χιακό επίπεδο ένα επιπλέον έτος θα υπάρξειεπιμήκυνση των ετών που απαιτούνται γιατη λήψη πτυχίου κάτι που δεν μπορεί ναγίνει δεκτό στην παρούσα συγκυρία

13 Λόγοι για τους οποίους δεν εφαρμόστη-καν μέχρι σήμερα οι προτάσεις για προπα-ρασκευαστικό ή προκαταρκτικό έτοςεπειδή οι προτάσεις για τη δημιουργίαπροπαρασκευαστικού έτους είναι παλαιέςόπως σημειώσαμε ήδη αξίζει τον κόπο να

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ30

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

εξετάσουμε τους λόγους για τους οποίουςαυτές δεν εφαρμόστηκαν στο παρελθόν καινα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε σταακόλουθα ερωτήματα Έχουν αρθεί σήμεραοι λόγοι αυτοί αν όχι υπάρχει η βούλησηκαι η δυνατότητα άρσης τους σε αντίθετηπερίπτωση η συζήτηση για το προπαρα-σκευαστικό ή το προκαταρκτικό έτος ή γιαάλλη παρόμοια λύση δεν έχει νόημα Ένας από τους πιο σημαντικούς κατά τηγνώμη μας λόγους της μη εφαρμογής τωνπροτάσεων αυτών κατά το παρελθόν είναιτο κόστος που θα προκαλούσε ένα τέτοιοεγχείρημα Οι χαμηλές δαπάνες για τηνεκπαίδευση στη χώρα μας χαρακτηριστικόκαι των τελευταίων δεκαετιών δενεπέτρεπαν την υλοποίηση ενός τέτοιουμέτρου το οποίο απαιτούσε πρόσθετο διδα-κτικό προσωπικό και σημαντική αναβάθμισητης υπάρχουσας υλικοτεχνικής υποδομήςείτε στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας είτεστο επίπεδο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςανάλογα με το αν το προπαρασκευαστικό ήπροκαταρκτικό έτος θα λειτουργούσε εκτόςή εντός των αειτει στη μη αποδοχή της σκέψης να δημιουργη-θούν προπαρασκευαστικά κέντρα εκτός τωναειτει ή να μετατραπεί η τελευταίατάξη του λυκείου σε προπαρασκευαστικόέτος συνέβαλε και η άποψη που εξέφραζανορισμένοι εκπαιδευτικοί παράγοντες ότικάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με την θεσμο-θέτηση laquoκρατικών φροντιστηρίωνraquo και τηνεπίσημη παραδοχή εκ μέρους της πολιτείαςότι το λύκειο αδυνατεί να προετοιμάσειεπαρκώς τους αποφοίτους του για ανώτατεςσπουδές (κασσωτάκης amp Παπαγγελή 2009) Όσον αφορά ειδικότερα στην πρόταση γιατη δημιουργία προκαταρκτικού κύκλουσπουδών ενσωματωμένου στα Πανεπιστήμιαη μη αποδοχή της οφείλεται κατά τη γνώμημας και στους εξής πρόσθετους λόγουςα) υπήρχε κατά το παρελθόν έντονος

προβληματισμός για το κατά πόσο ηεπιλογή των φοιτητών από τα τριτο-βάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα θαμπορούσε να διασφαλίσει το αδιάβλητοτης σχετικής διαδικασίας Η διατύπωσημάλιστα έντονων επιφυλάξεων για μιατέτοια λύση δεν ήταν παλαιότερασπάνιο φαινόμενο4 Οι κριτικές γιαπελατειακές και άλλες παρεμβάσεις πουείχαν ασκηθεί εναντίον των διαδικασιώντις οποίες εφάρμοζαν τα Πανεπιστήμιακατά την περίοδο επιλογής τωνφοιτητών από τα ίδια (πριν από το 1964)ενίσχυαν τις παραπάνω επιφυλάξεις

ανάλογες στάσεις και επιφυλάξειςεξακολουθούν και σήμερα να υπάρχουντις συντηρεί το σύστημα αξιολόγησηςτων φοιτητών όπως αυτό εφαρμόζεταιστα ελληνικά αει και στα τει δενείναι βέβαιο ότι το σύστημα αυτόεξασφαλίζει την αναγκαία εγκυρότητακαι αξιοπιστία και κυρίως ότι μπορεί ναπείσει το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο γιατο αδιάβλητο της αξιολόγησης

β) ιδιαίτερη δυσκολία δημιουργούσε ηπιθανότητα συρροής μεγάλου αριθμούυποψηφίων σε ορισμένες κατευθύνσειςσπουδών (πχ στις ιατρικές σπουδές στατμήματα υπολογιστών στις οικονομικέςσπουδές κτλ) και σε κεντρικά ιδιαίτερααει αν η εγγραφή στο προκαταρκτικόπανεπιστημιακό έτος ήταν ελεύθερηκάτι τέτοιο θα δημιουργούσε εκρηκτικές

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 31

Πρέπει να ενισχυθεί να διευρυνθεί και νααποκτήσει ακόμη πιο ουσιαστικό περιεχό-μενο η δια βίου και η εξ αποστάσεως εκπαί-δευση έτσι ώστε να μην αποτελεί η φοίτησηστο Πανεπιστήμιο ανέφικτο όνειρο αν αυτήδεν πραγματοποιηθεί αμέσως μετά την απο-φοίτηση από το Λύκειο

καταστάσεις σε ορισμένες περιπτώσειςαν πάλι ετίθετο κάποιο laquoφίλτροraquo κατάτην εγγραφή στο έτος αυτό (πχ βαθμόςαπολυτηρίου επιδόσεις στο λύκειο)υπήρχε φόβος ότι όχι μόνον θα αμφισβη-τούνταν η εγκυρότητα και αξιοπιστίατου κριτηρίου αυτού αλλά ένα τέτοιομέτρο θα οδηγούσε και σε φαινόμεναβαθμολογικού πληθωρισμού στα λύκειαανάλογα με αυτά που είχαν δημιουρ-γηθεί κατά την πρώτη φάση εφαρμογήςτου συστήματος των δεσμών (1983-1988)5 Άλλο laquoφίλτροraquo εκτός τουβαθμού του απολυτηρίου (πχ τεστγνώσεων και δεξιοτήτων) δεν μπορούσενα υπάρξει παλιότερα επειδή καισχετική προετοιμασία μέχρι το 2000τουλάχιστον δεν είχε γίνει και αρνητικήστάση της εκπαιδευτικής κοινότηταςαπέναντι στην εφαρμογή μιας τέτοιαςδοκιμασίας υπήρχε αν πάλι καθιερώ-νονταν εξετάσεις με κοινά θέματα τότεθα υπήρχε διπλό σύστημα επιλογής(εξετάσεις και προπαρασκευαστικόέτος) κάτι που και παιδαγωγικά δενφαίνεται δόκιμο και οικονομικά δενκρίνεται συμφέρον

γ) Η τροποποίηση της δομικής διάρθρωσηςτων τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυ-μάτων η οποία θεωρείται αναγκαία γιανα μπορέσει να δημιουργηθεί προκαταρ-κτικός κύκλος σπουδών ενσωματωμένοςστην κανονική διάρκεια των σπουδώνδεν ήταν εύκολη Η δυσκαμψία αυτήοφείλεται τόσο στη μακρόχρονηπαγίωση ορισμένων οργανωτικώνσχημάτων στα αειτει όσο και στιςαντιδράσεις των φοιτητών κυρίως στηναλλαγή της ενιαίας δομής των τριτοβάθ-μιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων6 αν τοπροκαταρκτικό έτος δεν θα προσμε-τρούνταν στη διάρκεια των σπουδώντότε θα είχαμε αύξηση των ετών που θα

απαιτούνταν για τη λήψη του πτυχίου τηστιγμή που η διαμορφούμενη τάση μέσαστον ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο για τηνανώτατη εκπαίδευση είναι να μειωθούνστα τρία τα χρόνια που απαιτούνται γιατη λήψη πτυχίου

δ) Η διακοπή της φοίτησης στο Πανεπι-στήμιο ατόμων που θα ολοκλήρωνανεπιτυχώς τον προκαταρκτικό κύκλοαλλά οι επιδόσεις τους δεν θα κρίνοντανεπαρκείς για την περαιτέρω συνέχισητων σπουδών τους ερχόταν σε αντίθεσημε την επικρατούσα στα ελληνικάαειτει αντίληψη σύμφωνα με τηνοποία όποιος εισάγεται σε αυτάαποφοιτά συνήθως εκτός αν διακόψειοικειοθελώς τις σπουδές του ή αδιαφο-ρήσει πλήρως γιrsquo αυτές

ε) τέλος δεν θα ήταν αμελητέες οι ψυχο-λογικές συνέπειες όσων θα εισάγοντανστον προκαταρκτικό κύκλο τωναειτει και θα τον ολοκλήρωναν μεεπιτυχία (θα ήσαν δηλαδή επιτυχόντες)αλλά λόγω του περιορισμένου αριθμούτων φοιτητών στα διάφορα τμήματαδεν θα γίνονταν δεκτοί σε αυτά (κασσω-τάκης 2005 2008)

Οι δυσκολίες που μνημονεύθηκαν προηγου-μένως οι οποίες μπορεί να θεωρηθούνμειονεκτήματα των σχετικών με το προπα-ρασκευαστικό ή προκαταρκτικό έτος προτά-σεων επισκίασαν τα πλεονεκτήματά τουςτα προβλήματα αυτά είχαν ως αποτέλεσμανα επικεντρωθούν όλες σχεδόν οι προσπά-θειες αναμόρφωσης του συστήματοςπρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση οιοποίες έλαβαν χώρα από το 1960 μέχρισήμερα στη βελτίωση των εισαγωγικώνεξετάσεων οι οποίες πραγματοποιούντανείτε με τη μορφή των ενδοσχολικών7 είτε μετη μορφή των μεταλυκειακών δοκιμασιών Προσωπική μας εκτίμηση είναι ότι οι περισ-σότεροι από τους λόγους που δεν επέτρεψαν

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ32

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

στο παρελθόν την εφαρμογή των προτά-σεων για προπαρασκευαστικό ή προκαταρ-κτικό έτος δεν έχουν αρθεί μέχρι σήμερααντίθετα τα πράγματα σε ορισμένουςτομείς (πχ στον τομέα της οικονομίας)επιδεινώθηκαν Η ελληνική οικονομίαβρίσκεται κατά την περίοδο κατά την οποίαγράφεται το παρόν κείμενο (άνοιξη του2010) σε δεινή κρίση το γεγονός αυτόκαθιστά δύσκολη τη διασφάλιση ενόςβασικού όρου για να υπάρξει μια τέτοιαεκπαιδευτική αλλαγή της γενναίας δηλαδήαύξησης των δαπανών για την παιδεία αν πάντως υιοθετηθεί παρά τις δυσκολίεςκαι επιφυλάξεις που διατυπώθηκαν παρα-πάνω η λύση του προπαρασκευαστικούέτους τότε τίθεται το ερώτημα ποια μορφήαπό αυτές που έχουν προταθεί κρίνεταιπροσφορότερη λαμβάνοντας υπόψη όσαπροηγήθηκαν θεωρούμε ως ευκολότερηλύση τη δημιουργία προπαρασκευαστικούέτους εκτός των αει και ειδικότερα τηλειτουργία προπαρασκευαστικών κέντρων σεεπιλεγμένα λύκεια της χώρας τα οποία θαμπορούν να καλύψουν πλήρως τις ανάγκεςτων μαθητών των αντίστοιχων περιοχών

2 Διενέργεια μεταλυκειακών εξετάσεων Η διενέργεια εξετάσεων σε περιορισμένοαριθμό μαθημάτων μετά την αποφοίτησηαπό το λύκειο προβάλλεται από ορισμένεςπλευρές είτε ως προσωρινή λύση (Ολμε2008 μανιάτης 2008) είτε ως μόνιμη(καραμάνος 2008) προκειμένου να αποσυν-δεθεί κατά τους ισχυρισμούς των υποστη-ρικτών της συγκεκριμένης πρότασης τολύκειο από τις διαδικασίες εισαγωγής στατριτοβάθμια ιδρύματα σε σχέση με τηνπαραπάνω πρόταση μπορούμε να κάνουμετις ακόλουθες παρατηήσεις

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 33

Με την πάροδο του χρόνου ενισχύεται μέσαμας η πεποίθηση ότι το πρόβλημα της παι-δείας μας είναι πριν απrsquo όλα πρόβλημαεκπαιδευτικών στους οποίους η πολιτεία δενπαρέχει ούτε την κατάλληλη αρχική κατάρ-τιση ούτε αποτελεσματική επιμόρφωση ούτεικανοποιητικές απολαβές ούτε άλλα κίνητρα(ηθικά ή άλλα) που θα συνέβαλαν στο νααφοσιωθούν εντονότερα στο διδακτικό καιπαιδαγωγικό τους έργο

τα πλεονεκτήματά της είναι τα εξής α) ουψηλός βαθμός συμβατότητάς της με τηλογική που διέπει το ισχύον σύστημα καιτον τρόπο λειτουργίας του γεγονός πουκαθιστά εύκολη την εφαρμογή της β) ηαπουσία πρόκλησης σημαντικού πρόσθετουκόστους γ) η διατήρηση της κοινωνικήςεμπιστοσύνης στον αδιάβλητο χαρακτήρατων διαδικασιών επιλογής και δ) ο διαχωρι-σμός των εσωτερικών αξιολογικών διαδικα-σιών του λυκείου από τις εξετάσειςεισαγωγής στα τριτοβάθμια ιδρύματα μειονεκτήματά της θεωρούνται ταακόλουθα α) η πιθανή αδιαφορία τωνμαθητών για τα μαθήματα του λυκείου ταοποία δεν θα περιλαμβάνονται στις μεταλυ-κειακές εξετάσεις συνέπεια που δεν ευνοείτην επιδιωκόμενη αναβάθμιση του λυκείουβ) η συνέχιση και ενδεχόμενη ενίσχυση τωνφροντιστηρίων και των ιδιαίτερων μαθη-μάτων και γ) η αίσθηση ότι με τον τρόποαυτό ανακυκλώνονται παλαιότερα συστή-ματα εισαγωγικών εξετάσεων που δενκρίθηκαν επιτυχή για να μην επαναληφθούν οι συνέπειες πουείχαν στη λειτουργία της εκπαίδευσηςανάλογα συστήματα του παρελθόντοςπρέπει οι προτεινόμενες πανελλαδικέςεξετάσεις να συνδυασθούν αν υιοθετηθείτέτοιου είδους πρόταση με τη λήψη μέτρωνπου θα δράσουν ως αποτρεπτικοί μηχανι-σμοί των συνεπειών αυτώνΠρος την παραπάνω κατεύθυνση θαμπορούσε να λειτουργήσει αποτελεσματικάη ακόλουθη εισήγηση η οποία είχε διατυ-πωθεί από το γράφοντα το 2000 όταν εξετά-ζονταν οι βελτιωτικές παρεμβάσεις στηlaquoμεταρρύθμιση Αρσένηraquo8 Προτείνουμε ναυπάρξει ένα σύνολο 5-6 εξεταστέων μαθη-μάτων που θα μπορούσαν να διαφοροποι-ούνται ανά κατεύθυνση ή επιστημονικόπεδίο ή τύπο λυκείου τα συγκεκριμέναμαθήματα θα εξετάζονται με κοινά σε εθνικό

επίπεδο θέματα από τα υπόλοιπα μαθήματαγενικής παιδείας και κατευθύνσεων θακληρώνεται στο τέλος της γ΄τάξης ένα τοοποίο θα εξετάζεται επίσης σε εθνικόεπίπεδο Η κλήρωση θα μπορούσε ναγίνεται από επιτροπή εκπροσώπων τωναρμόδιων εκπαιδευτικών υπηρεσιών καικοινωνικών φορέων με τρόπο που ναδιασφαλίζει τη διαφάνειά της ώστε νααποφευχθεί κάθε κριτική ή αμφιβολία ωςπρος το αδιάβλητό της αν εφαρμοσθεί κάτιτέτοιο οι μαθητές δεν θα γνωρίζουν έως τοτέλος της γ΄ τάξης ποιο θα είναι το συμπλη-ρωματικό μάθημα στο οποίο θα εξετασθούν(θα το μαθαίνουν λίγες βδομάδες πριν απότις πανελλαδικές εξετάσεις) Έτσι θα είναιυποχρεωμένοι να μελετούν εξ ίσου όλα ταδιδασκόμενα στο Λύκειο μαθήματα9 Άλλη εναλλακτική λύση- την οποία επίσηςείχαμε παλαιότερα εισηγηθεί- είναι να καλύ-πτονται τα μαθήματα του λυκείου που δενθα εξετάζονται στις μεταλυκειακές εξετάσειςαπό ένα τεστ γενικών γνώσεων και δεξιο-τήτων τα αποτελέσματά του θα συνεκτι-μώνται για την εισαγωγή στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση με ή χωρίς κάποιο συντελεστήβαρύτηταςΗ συνεκτίμηση των επιδόσεων των μαθητώνστο λύκειο που θα μπορούσε επίσης νασυμβάλει στον περιορισμό ορισμένων αρνη-τικών επιπτώσεων των μεταλυκειακώνεξετάσεων δημιουργεί άλλα ζητήματα καιπροβλήματα στα οποία αναφερόμαστε στηνεπόμενη ενότητα

3 Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσημε βάση το Απολυτήριο ενός αναμορφωμέ-νου Λυκείου ήκαι τις επιδόσεις των μαθη-τών κατά τη φοίτηση σάυτόως προς την ελεύθερη πρόσβαση στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση με βάση το απολυτήριοενός αναμορφωμένου λυκείου ήκαι τιςεπιδόσεις των μαθητών και σε άλλες τάξεις

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ34

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

του10 στην οποία αναφέρονται ορισμένεςαπό τις προτάσεις που μελετήσαμε (δρετ-τάκης 1998 2009 ΠασΟκ 2008 2009σΠδε 2009) σημειώνουμε τα ακόλουθαΗ ελεύθερη πρόσβαση των αποφοίτωνλυκείου (με βάση το απολυτήριο) σε όποιοτμήμα των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαί-δευσης επιθυμούν φαίνεται μέσα στην ελλη-νική πραγματικότητα ουτοπική για αρκετάακόμη χρόνια (σΠΠε 2009) Ίσως νακαταστεί εφικτή στο απώτερο μέλλον Οιπροσφερόμενες θέσεις στις κατευθύνσειςσπουδών υψηλής ζήτησης (ιατρικής υπολο-γιστών Πολυτεχνείου κτλ) θα συνεχίσουνκαι κατά το προσεχές μέλλον να είναι λιγό-τερες από τις ζητούμενες σύμφωνα με τιςυπάρχουσες προοπτικές τα κεντρικά εκπαι-δευτικά ιδρύματα θα εξακολουθήσουνεπίσης να προσελκύουν περισσότερουςυποψηφίους από τις θέσεις που θα προσφέ-ρουν ενώ στα περιφερειακά ιδρύματα ενδέ-χεται να συμβεί το αντίθετοαυτό σημαίνει ότι ακόμη κι αν αναβαθμι-σθεί το λύκειο κάτι το οποίο θεωρούμεαπολύτως αναγκαίο κάποιας μορφήςεπιλογή όσων θα εισάγονται στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση ιδιαίτερα στις υψηλούκύρους σπουδές θα είναι απαραίτητη Άραοι προτάσεις για ελεύθερη πρόσβασηκρίνονται προς το παρόν μη ρεαλιστικές(καραμάνος 2009) αν πάντως αποφασισθεί να γίνεται ηεπιλογή των φοιτητώνσπουδαστών στουςτομείς της υπερβάλλουσας ζήτησης με βάσητις επιδόσεις των μαθητών στο λύκειο - στηγ΄μόνον τάξη ή και σε προηγούμενες - θαπρέπει να ληφθούν μέτρα για την αύξησητης εγκυρότητας και της αξιοπιστίας τηςσχολικής βαθμολογίας (χρήση αντικειμε-νικών τεστ δημιουργία τράπεζας θεμάτωνεπιμόρφωση εκπαιδευτικών έλεγχος τηςβαθμολογίας αλλαγή νοοτροπίας κτλ)μόνον έτσι μπορεί να αποκτήσει το απολυ-

τήριο του λυκείου αξιοπιστία για ναlaquoχρησιμοποιηθείraquo όπως υποστηρίζουνορισμένοι ως laquoδιαβατήριοraquo για τα τριτο-βάθμια ιδρύματα και να αποφευχθούνφαινόμενα βαθμολογικού πληθωρισμούαυτό ισχύει και στην περίπτωση κατά τηνοποία η επιλογή γίνεται με βάση τις επιδό-σεις τους σε επιλεγμένα μαθήματα Ηαλλαγή αυτή απαιτεί σταθερή πολιτικήβούληση αποφασιστικότητα κοινωνικήσυναίνεση και μακρό χρόνο προετοιμασίαςαν επιλεγεί μια τέτοια λύση στο πρόβλημαπου εξετάζεται εδώ θα πρέπει να αξιοποι-ηθεί η εμπειρία που έχει αποκτηθεί απόανάλογες προσπάθειες του παρελθόντος καιιδιαίτερα από τις πιο πρόσφατες όπως είναιη πρόταση για το εθνικό απολυτήριο(υΠεΠθ 1995 καζαμίας 1996 μπαμπι-νιώτης 1996 κασσωτάκης 1996 δημαράς1997) η μεταρρύθμιση αρσένη και οι τροπο-ποιήσεις σrsquoαυτήν (κασσωτάκης 2002 2009) σε μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσε ναεπανεξετασθεί η πρόταση την οποία είχαμευποβάλει κατά το σχεδιασμό της laquoμεταρ-ρύθμισης αρσένηraquo την οποία και επανα-λαμβάνουμε τροποποιημένη με βάση τηνεμπειρία που αποκτήθηκε κατά τα μετέ-πειτα χρόνια και προσαρμοσμένη στιςαλλαγές που επήλθαν στο εκπαιδευτικόσύστημα κατά το διάστημα που μεσολά-βησε από τότε μέχρι σήμερα Η πρόταση αυτή έχει ως εξής 1) για καθεμιάαπό τις κατευθύνσεις του γενικού λυκείουνα οριστούν 5-6 μαθήματα (μαθήματα

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 35

Η ελεύθερη πρόσβαση των αποφοίτων Λυ-κείου (με βάση το Απολυτήριο) σε όποιοΤμήμα των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαί-δευσης επιθυμούν φαίνεται μέσα στην ελλη-νική πραγματικότητα ουτοπική για αρκετάακόμη χρόνια

πρόσβασης) στα οποία οι μαθητές θα εξετά-ζονται με περιφερειακές εξετάσεις στη β΄τάξη και με πανελλαδικές στη Γ΄τάξη11ανάλογα μαθήματα μπορούν να οριστούνκαι για το επαγγελματικό λύκειο αν καιθεωρούμε ότι η δημιουργία ενός αναμορφω-μένου Ενιαίου Πολυκλαδικού Λυκείου12 στοοποίο θα μπορούσε να ενσωματωθεί και τοεπαγγελματικό λύκειο θα ήταν προτιμό-τερη λύση 2)τα θέματα των εξετάσεων στηβ΄ τάξη εισηγούμαστε να αντλούνται απότράπεζα θεμάτων η οποία θα περιέχειμεγάλο αριθμό σταθμισμένων ερωτημάτωνπροβλημάτων και ασκήσεων για τη διεξα-γωγή των σχετικών εξετάσεων θα τηρούνταιαυστηρά συγκεκριμένοι κανόνες ως προς τοβαθμό δυσκολίας των θεμάτων το πλήθοςτους τη διόρθωση και τη βαθμολογία τωνγραπτών και άλλες σχετικές λεπτομέρειεςώστε να αποφευχθεί η αξιολογική ανομοι-ομορφία μεταξύ των διαφόρων περιοχών Ηπαραπάνω τράπεζα όταν αναπτυχθείπλήρως μπορεί να αξιοποιείται και στιςεξετάσεις της γ΄ τάξης χωρίς να αποκλείεταιη παραγωγή θεμάτων και από τα μέλη τηςκεντρικής επιτροπής εξετάσεων 3) ναπραγματοποιείται στη γ΄τάξη ένα τεστγενικών γνώσεων και δεξιοτήτων το οποίοθα καλύπτει σε κάποιο βαθμό την ύλη τωνυπόλοιπων μαθημάτων των δύο τελευταίωντάξεων ως εναλλακτική λύση προτείνουμετην προσθήκη στα παραπάνω μαθήματαενός ακόμη από κάθε τάξη το οποίο θαεπιλέγεται με κλήρωση στο τέλος κάθεσχολικού έτους σύμφωνα με όσα έχουμεήδη αναφέρει 4) κατά την αξιολόγηση τωνμαθητών στα παραπάνω μαθήματα πρέπειγια παιδαγωγικούς λόγους να συνεκτιμάταικαι ο προφορικός βαθμός13 ύστερα από τηνπροσαρμογή του αν απαιτείται στο γραπτόμε μέγιστη επιτρεπτή απόκλιση δύομονάδων της εικοσάβαθμης βαθμολογικήςκλίμακας 5) Οι επιδόσεις στα παραπάνω

μαθήματα θα προσμετρώνται στον υπολο-γισμό του γενικού βαθμού προαγωγής στηβ΄ τάξη και στο γενικό βαθμό του απολυτη-ρίου 6) για τη βαθμολογία στα μαθήματαπρόσβασης που μνημονεύθηκαν περιλαμ-βανομένων και αυτών τα οποία θα επιλέ-γονται με κλήρωση θα χορηγείταιπαράλληλα με το απολυτήριο βεβαίωσηόπως συμβαίνει και σήμερα (2009-10) αναντί της προσθήκης στα εξεταζόμενα μαθή-ματα ενός τυχαία επιλεγόμενου γνωστικούαντικειμένου επιλεγεί η λύση του τεστγενικών γνώσεων και δεξιοτήτων τότε στηβεβαίωση θα αναγράφεται και η επίδοση σεαυτό 7) δυνατότητα νέας συμμετοχής στιςεξετάσεις των μαθημάτων πρόσβασης θαυπάρχει μόνον υπό τον όρο ότι η συμμετοχήθα αφορά όλα τα σχετικά μαθήματα τηςαντίστοιχης τάξης 8) Όλοι οι κάτοχοιαπολυτηρίου θα έχουν δικαίωμα να υποβά-λουν δήλωση προτίμησης των τμημάτωνστα οποία επιθυμούν να εισαχθούν 9) Ηκάλυψη των προσφερόμενων σε κάθε τμήμαθέσεων θα γίνεται με βάση τα μόρια που θαπροκύπτουν (α) από το γενικό βαθμό τουαπολυτηρίου του λυκείου που θα πολλα-πλασιάζεται με πολύ συντελεστή 1 (β) απότο μέσο όρο των εξεταζόμενων σε περιφε-ριακό επίπεδο μαθημάτων στη β΄ τάξη οοποίος θα πολλαπλασιάζεται με μικρότεροεπίσης συντελεστή (πχ 05) (γ) από τομέσο όρο των μαθημάτων πρόσβασης της γ΄τάξης που θα πολλαπλασιάζεται με πολύμεγαλύτερο συντελεστή (πχ 5) (δ) από τηνεπίδοση στο τεστ γενικών γνώσεων καιδεξιοτήτων που θα πολλαπλασιάζεται μεανάλογο συντελεστή (πχ 1)14 και (ε) απότην επίδοση σε δύο έως τρία από τα πανελ-λαδικώς εξεταζόμενα στη γ τάξη μαθήματαπου θα καθορισθούν σε συνεργασία με ταομοειδή τμήματα των τριτοβάθμιων ιδρυ-μάτων Η βαρύτητά τους (υπόλοιπο τωνσχετικών συντελεστών μέχρι τη συμπλή-

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ36

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

ρωση των 10 μονάδων) θα προσδιορισθείκατά τον ίδιο τρόπο το άθροισμα των παρα-πάνω γινομένων είναι δυνατόν να πολλα-πλασιάζεται με το εκατό 10) μικρόποσοστό θέσεων μπορεί να διατίθεται γιατους αποφοίτους παρελθόντων ετών γιαορισμένη μεταβατική περίοδο 11) τοαπολυτήριο του λυκείου ή εθνικό απολυ-τήριο θα χορηγείται με βάση τις επιδόσειςτων μαθητών στο σύνολο των διδασκό-μενων στη γ΄τάξη μαθημάτων στις οποίεςπεριλαμβάνονται και αυτές που αφορούν ταμαθήματα στα οποία θα διενεργούνταιπανελλαδικές εξετάσεις θεωρούμε ότι με τον τρόπο αυτό διατη-ρείται η έμφαση στη γενική παιδεία αφού τοενδιαφέρον των μαθητών θα παραμένειζωηρό για όλα τα σχολικά μαθήματα και δενθα περιορίζεται μόνον σrsquo αυτά που θαλαμβάνονται υπόψη για την εισαγωγή στατριτοβάθμια ιδρύματα συνεκτιμάται η συνο-λική προσπάθεια των μαθητών στο λύκειομειώνεται ο ρόλος του παράγοντα τύχη καιγίνεται στη β΄ τάξη προάσκηση τωνμαθητών για τις πιο κρίσιμες εξετάσεις στηγ΄τάξη Η προάσκηση αυτή μπορεί εκτόςτων άλλων να τους βοηθήσει και στονεκπαιδευτικό και επαγγελματικό τουςπροσανατολισμό ισχυροποιείται ακόμη ορόλος των καθηγητών και ενισχύεται τοκύρος τους Όλα αυτά αποτελούν πλεονε-κτήματα της εν λόγω πρότασηςως μειονέκτημά της μπορεί να θεωρηθεί τογεγονός ότι η λειτουργία του λυκείου δεναπαλλάσσεται πλήρως από τις επιδράσειςπου μπορεί να έχει σrsquo αυτήν το σύστημαεισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ανκαι οι επιδράσεις του θα εξαρτηθούν τελικάαπό τη φύση το περιεχόμενο και τον τρόποδιενέργειας των ενδοσχολικών εξετάσεωνεπιπρόσθετα η εφαρμογή μιας τέτοιαςλύσης θα απαιτήσει μεγάλο χρόνο προετοι-μασίας επειδή προϋποθέτει τη γενικότερη

αναβάθμιση του λυκείου Η αναβάθμισηαυτή δεν θα προκύψει μόνο από την αλλαγήτου συστήματος πρόσβασης στα τριτο-βάθμια ιδρύματα αλλά και από τη λήψη καιάλλων μέτρων που αφορούν στο περιεχό-μενο της προσφερόμενης εκπαίδευσης στοντρόπο λειτουργίας της στη βελτίωση τηςυλικοτεχνικής υποδομής των σχολείων καιστην αύξηση των εκπαιδευτικών δαπανώνιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να ληφθεί για τοδιδακτικό προσωπικό απαιτείται ακόμηβελτίωση και των προηγούμενων σχολικώνβαθμίδων (του δημοτικού σχολείου και τουγυμνασίου) για όλα αυτά χρειάζεται πολύςχρόνος συστηματική προεργασία καισταθερότητα στην εκπαιδευτική πολιτικήόρος που απουσιάζει συνήθως από ταεκπαιδευτικά δρώμενα της ελλάδας αν πάντως επιλεγεί από τους πολιτικούςιθύνοντες αυτή η κατεύθυνση πρέπει α) ναβελτιωθεί το υπάρχον σύστημα πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευση προκειμένουνα λειτουργήσει για κάποιο διάστημα ωςμεταβατικό στάδιο και β) να αρχίσει τάχισταη μελέτη ο σχεδιασμός και η σταδιακήεφαρμογή όλων των αναμορφώσεων πουκρίνονται αναγκαίες για να υπάρξειποιοτικά αναβαθμισμένο λύκειο το απολυ-τήριο του οποίου θα έχει υψηλό εκπαιδευ-τικό αντίκρισμα

4 Συμπληρωματικές σκέψειςδεν πρέπει ακόμη να μας διαφεύγει ότι τουπό εξέταση πρόβλημα δεν μπορεί να αντι-μετωπισθεί στο πλαίσιο μόνον των αλλαγώνπου σχετίζονται με την πρόσβαση στηντριτοβάθμια εκπαίδευση είναι ανάγκη ναγίνουν παράλληλα τροποποιήσεις και σεάλλους τομείς και να ληφθούν μέτρα πουυπερβαίνουν το χώρο της εκπαίδευσηςενδεικτικά σημειώνουμε μερικά από αυτά α) Πρέπει να ενισχυθεί να διευρυνθεί και

να αποκτήσει ακόμη πιο ουσιαστικό

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 37

περιεχόμενο η δια βίου και η εξ αποστά-σεως εκπαίδευση έτσι ώστε να μηναποτελεί η φοίτηση στο Πανεπιστήμιοανέφικτο όνειρο αν αυτή δεν πραγματο-ποιηθεί αμέσως μετά την αποφοίτησηαπό το λύκειο Η ύπαρξη ουσιαστικήςδυνατότητας να ακολουθήσει κάποιοςσπουδές όποτε το θελήσει εφόσονδιαθέτει τις απαραίτητες τυπικές καιουσιαστικές προϋποθέσεις θα αμβλύνειτο άγχος για άμεση εισαγωγή στα Πανε-πιστήμια θα οδηγήσει σε ωριμότεροεπαγγελματικό προσανατολισμό και θαμειώσει το συνωστισμό των νέων προτων πυλών των αει Η εμπειρία τουανοικτού Πανεπιστημίου είναι πολύθετική στον τομέα αυτό Πρέπει όμωςνα υπάρξουν ανάλογες πρωτοβουλίεςκαι από τα παραδοσιακά Πανεπιστήμια

β) Προς την ίδια κατεύθυνση θα συμβάλεικαι η λήψη πρόσθετων μέτρων για τηνπεραιτέρω διευκόλυνση των εργαζο-μένων για σπουδές με στόχο την εξειδί-κευσή τους την επανεκπαίδευσή τους ήτην απόκτηση συμπληρωματικώνπροσόντων

γ) Η συνέχιση των αναδιαρθρώσεων στουςτομείς της δημόσιας διοίκησης της οργά-νωσης της αγοράς εργασίας και της οικο-νομίας θα συντελέσει στην καλύτερησύνδεση της εκπαίδευσης με την αγοράεργασίας γεγονός το οποίο θα επηρεάσειθετικά και τα ζητήματα πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση το ίδιο ισχύει καιγια την αλλαγή των κοινωνικών αντιλή-ψεων που αφορούν στην αποστολή τηςτριτοβάθμιας εκπαίδευσης της μονομε-ρούς δηλαδή θεώρησής της ως απλούμηχανισμού επαγγελματικής αποκατά-στασης και κοινωνικής καταξίωσης τωννέων Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ηπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηδεν είναι μόνο πρόβλημα εκπαιδευτικό

είναι ταυτόχρονα πρόβλημα με σημαντικέςοικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις

δ) Η ανάπτυξη ακόμη εναλλακτικώνδυνατοτήτων απόκτησης ουσιαστικώνεπαγγελματικών προσόντων καιεφοδίων κατά τη διάρκεια της δευτερο-βάθμιας εκπαίδευσης και η διασφάλισηδυνατοτήτων οριζόντιας κινητικότηταςμεταξύ των ιδρυμάτων των ίδιων εκπαι-δευτικών βαθμίδων θα βοηθήσουν στηναντιμετώπιση των προβλημάτων πουσχετίζονται με την πρόσβαση στηντριτοβάθμια εκπαίδευση

ε) Οι αλλαγές στο σύστημα εισαγωγής σταανώτατα ιδρύματα πρέπει να εντάσ-σονται στο γενικότερο σχεδιασμόανάπτυξης της ελληνικής εκπαίδευσηςκαι να μην αποτελούν αποσπασματικήκαι μεμονωμένη ενέργεια η οποία δενσυνδέεται οργανικά με την όλη διάρ-θρωση και συνολική λειτουργία τουεκπαιδευτικού συστήματος

στ) Περιττεύει νομίζω να τονισθεί η ανάγκηποιοτικής αναβάθμισης των εκπαιδευ-τικών και η ενίσχυση της κρατικής μέρι-μνας γιrsquo αυτούς με την πάροδο τουχρόνου ενισχύεται μέσα μας η πεποίθησηότι το πρόβλημα της παιδείας μας είναιπριν απrsquo όλα πρόβλημα εκπαιδευτικώνστους οποίους η πολιτεία δεν παρέχει ούτετην κατάλληλη αρχική κατάρτιση ούτεαποτελεσματική επιμόρφωση ούτε ικανο-ποιητικές απολαβές ούτε άλλα κίνητρα(ηθικά ή άλλα) που θα συνέβαλαν στο νααφοσιωθούν εντονότερα στο διδακτικόκαι παιδαγωγικό τους έργο

ζ) μαζί μrsquoαυτά θεωρούμε απαραίτητο τοσυστηματικότερο συντονισμό τηςλειτουργίας των σχολείων και την εφαρ-μογή ενός συστήματος διαμορφωτικήςαξιολόγησης αποδεκτό- στο βαθμό τουδυνατού- από όλους τους ενδιαφερόμε-νους κύρια επιδίωξή του οφείλει να

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ38

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 39

Σημειώσεις[1] Η συζήτηση γύρω από το θέμα αυτό αμβλύνθηκε μετά την άνοδο του ΠασΟκ στην εξουσία το φθινόπωρο του

2009 αλλά εξακολουθεί να παραμένει στην επικαιρότητα

[2] Οι βιβλιογραφικές αναφορές καλύπτουν πρόσφατες και παλαιότερες γενικές προτάσεις για το προπαρασκευαστικόέτος βλ ακόμη την αδημοσίευτη εισήγηση με τον τίτλο laquoσκέψεις και προβληματισμοί για ένα άλλο σύστημα πρό-σβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηraquo που συντάχθηκε το 2004 από επιτροπή της συνόδου Πρυτάνεων και Προ-έδρων των διοικουσών επιτροπών των ελληνικών αει στην οποία συμμετείχε και ο γράφων

[3] Πρόκειται για αδημοσίευτη καταγραφή από το Παιδαγωγικό ινστιτούτο (Πι) των προτάσεων που είχαν διατυ-πωθεί μέχρι το 1994 για την αλλαγή του συστήματος πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση Η συγκεκριμένηκαταγραφή έγινε κατά τη διάρκεια της Προεδρίας μας στο Πι

[4] αξίζει να σημειωθεί ότι και επί υπουργίας του γ αρσένη έγινε στη σύνοδο Πρυτάνεων που πραγματοποιήθηκεστους δελφούς στις αρχές του 1997 συζήτηση για τη δημιουργία προπαρασκευαστικού κύκλου στα αει Οι πα-ριστάμενοι τότε πρυτάνεις δήλωσαν αδυναμία των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων να αναλάβουν τη δια-δικασία της επιλογής των φοιτητών

[5] Ένα τέτοιο ενδεχόμενο είναι δυνατό σε όλες τις περιπτώσεις συνεκτίμησης των βαθμών του λυκείου αν δεν λη-φθούν μέτρα αποτροπής του (βλ παρακάτω)

[6] αξίζει να αναφερθεί ότι ο νόμος 208392 προέβλεπε τη δημιουργία δύο κύκλων προπτυχιακών σπουδών στα αειΗ διάταξη όμως αυτή ουδέποτε εφαρμόστηκε λόγω των αντιδράσεων των φοιτητών κυρίως και ορισμένων Πρυ-τάνεων της εποχής εκείνης και καταργήθηκε αργότερα εξαιτίας των παραπάνω αντιδράσεων εάν ο προκαταρ-κτικός κύκλος σπουδών δεν παρουσιασθεί ως διαίρεση της ενιαίας δομής των προπτυχιακών σπουδών είναιπιθανόν να μην υπάρξουν οι δυσκολίες αυτές

[7] Οι ενδοσχολικές εξετάσεις είχαν διττό ρόλο α) την προαγωγή ή απόλυση των μαθητών και β) την επιλογή τωνυποψηφίων για την ανώτατη εκπαίδευση

[8] Η αρχική πρόταση αφορούσε ένα σύστημα επιλογής που στηριζόταν σε ενδοσχολικές εξετάσεις (μεταρρύθμισηαρσένη) αλλά μπορεί να ισχύσει και στην περίπτωση των μεταλυκειακών εξετάσεων

είναι η υποβοήθηση της επαγγελματικήςανάπτυξης των εκπαιδευτικών και ηαυτοαξιολόγηση των σχολικώνμονάδων με στόχο τη συνεχή ποιοτικήτους βελτίωση (κassotakis 2004κασσωτάκης 2005)

η) τέλος κάθε άλλη βελτίωση των επιμέ-ρους πτυχών διενέργειας των σχετικώνεξετάσεων που μπορεί να προέλθει απότην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σεζητήματα αξιολόγησης την εξειδίκευσητων βαθμολογικών κέντρων στη διόρ-θωση των γραπτών δοκιμίων σεορισμένα μαθήματα την αντικειμενικο-ποίηση των οδηγιών διόρθωσης τηδημιουργία τράπεζας ερωτήσεων τηναναμόρφωση της κεντρικής επιτροπήςεξετάσεων και άλλα παρόμοια θεω -ρείται ευκταία

5 Αντί επιλόγουΗ πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση πρέπει σύμφωνα με την Παγκόσμιαδιακήρυξη της UNESCO (1998) πουαναφέρεται στις προτεραιότητες δράσηςστο επίπεδο της ανώτατης εκπαίδευσηςστις αναγκαίες αλλαγές και στηνανάπτυξή της να βασίζεται στην αξία στιςικανότητες στην προσπάθεια στηνεπιμονή και στην αφοσίωση αυτών πουτην επιζητούν με βάση το γνώμονα αυτόθα πρέπει να ληφθούν οι αποφάσεις γιατην αναμόρφωση των διαδικασιών μετά-βασης από τη δευτεροβάθμια στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ40

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

[9] Έχουμε επίγνωση της δικαιολογημένης παρατήρησης ότι το ενδιαφέρον για ότι διδάσκεται στο σχολείο δεν πρέπεινα προκαλείται με την επίκληση των εξετάσεων αλλά με άλλα πιο δόκιμα από παιδαγωγική άποψη μέτρα (συ-νειδητοποίηση της χρησιμότητας των μαθημάτων ελκυστικός τρόπος διδασκαλίας τους πρόκληση άμιλλας κτλ)ωστόσο η στρέβλωση που έχει δημιουργηθεί στα λύκεια επί πολλές δεκαετίες εξαιτίας των αρνητικών επιπτώ-σεων των εισαγωγικών εξετάσεων σrsquo αυτά δεν θα διορθωθεί εύκολα αν δεν αξιοποιηθεί και η δυναμική των εξε-τάσεων για ορισμένο τουλάχιστον χρονικό διάστημα Η χρήση άλλωστε αυτού του μέσου δεν εμποδίζει τηνεφαρμογή και άλλων παιδαγωγικά πιο ορθόδοξων μέτρων

[10] στο Πλαίσιο του κυβερνητικού Προγράμματος (Οκτώβριος 2009 σ 55-56) αναφέρεται ότι το εθνικό απολυτήριοθα χορηγείται laquoμετά από γενικές και αντικειμενικές εξετάσεις σε επιλεγμένο αριθμό μαθημάτωνraquo δεν διευκρινί-ζεται όμως ποια θα είναι τα επιλεγόμενα μαθήματα ούτε πως θα γίνονται οι εξετάσεις στα μη επιλεγμένα μαθήματακαι πώς θα συνεκτιμώνται αυτά για τη χορήγηση του εθνικού απολυτηρίου

[11] Όσοι μαθητές δεν επιθυμούν να είναι υποψήφιοι για τα τριτοβάθμια ιδρύματα θα έχουν τη δυνατότητα να συμ-μετέχουν κατόπιν αιτήσεώς τους σε ενδοσχολικές εξετάσεις

[12] βλ την πρόταση που περιέχεται στο κασσωτάκης 1998

[13] με την προφορική εξέταση αξιολογούνται στοιχεία των μαθητών τα οποία δεν μπορούν να αξιολογηθούν με τιςγραπτές εξετάσεις και επιπρόσθετα υλοποιείται έτσι η εφαρμογή της συνεχούς αξιολόγησης η οποία εξασφαλίζειπιο έγκυρα αποτελέσματα

[14] αν δεν εφαρμοσθεί το παραπάνω τεστ θα ενισχυθεί ανάλογα η βαρύτητα άλλων συντελεστών

Βιβλιογραφικές αναφορέςγαβρόγλου κ Μια συγκεκριμένη πρόταση για τον τρόπο εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (αδημοσίευτη εργασία)

γούμενος λ (1995) Η δομή και λειτουργία του Ενιαίου Λυκείου στις σύγχρονες εκπαιδευτικές και κοινωνικές συνθήκεςστο Ολμε 1995 σ 39-63

δημαράς α (1997) Το Εθνικό Απολυτήριο Μια πρόταση που έγινε Τεκμήρια για την ιστορία αθήνα ερμής

δημητρόπουλος ευστ (1995) Οι εξετάσεις επιλογής για την τριτοβάθμια εκπαίδευση εισαγωγικοί προβληματισμοίστο Ολμε 1995 σ 285-343

δρεττάκης εμμ (1998) Προβλήματα της Ελληνικής Εκπαίδευσης αθήνα

δρεττάκης εμμ (2004) Φτωχός συγγενής και αχίλλειος φτέρνα της Οικονομίας η εκπαίδευση εφημερίδα καθημερινή2 φεβρουαρίου

δρεττάκης εμμ (2009) Προς αναβάθμιση ή υποβάθμιση του Λυκείου Εφημερίδα Ελευθεροτυπία 12 μαρτίου

εθνικό συμβούλιο Παιδείας (εσυΠ) (2006) Έκθεση Επιτροπής για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση αθήνα (αδημο-σίευτη έκθεση)

καζαμίας α amp κασσωτάκης μ (1995) Ελληνική Εκπαίδευση Προοπτικές ανασυγκρότησης και εκσυγχρονισμούαθήνα σείριος

καζαμίας α (1996) Εθνικό Απολυτήριο Μια νέα παράσταση στο θέατρο του παραλόγου εφημερίδα ελευθεροτυπία8 ιουλίου

κακριδής φ (1993) Εκπαίδευση εφημερίδα το βήμα 23 ιανουαρίου

καραμάνος α (2008) Κριτικές σκέψεις για το παρόν και το μέλλον του συστήματος εισαγωγής στα ΑΕΙ στο Πεε2008 σ 208-218

Kαραμάνος α (2009) Παιδείας κείμενα αθήνα Παπαζήσης

κασσωτάκης μ (1990) Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και η εκπαιδευτική κρίση στην Ελλάδα επιθεώρησησυμβουλευτικής και Προσανατολισμού 14-15 16-42

κασσωτάκης μ (1992) Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και η εκπαιδευτική κρίση στην Ελλάδα στο Πεε2008 σ 266-294 αθήνα γρηγόρης

κασσωτάκης μ (1998) Από το Πολυκλαδικό στο Ενιαίο Λύκειο αθήνα γρηγόρης

κασσωτάκης μ (1996) Οι δύο όψεις του Εθνικού Απολυτηρίου Τα υπέρ και τα κατά εφημερίδα τα νέα 5 ιουνίου

κασσωτάκης μ (2002) Η μεταρρύθμιση laquoΑρσένηraquo Ιστορική αναφορά στην προετοιμασία της και στην πρώτη εφαρμογήτης στο μπουζακης σ (επιμ) επίκαιρα θέματα ιστορίας της εκπαίδευσης Πρακτικά 1ου επιστημονικού συνεδρίουιστορίας εκπαίδευσης Πάτρα 28-30 σεπτεμβρίου 2000 σ 25-55 αθήνα Gutenberg

κασσωτάκης μ (2005) Σκέψεις και προβληματισμοί για την αναμόρφωση του συστήματος πρόσβασης στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση στο υΠεΠθ Παιδαγωγικό ινστιτούτο σύνδεση δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Πρα-κτικά βόλος 18-20 μαρτίου 2005 σ 25-45) Πανεπιστήμιο θεσσαλίας

κασσωτάκης μ (2008) Προτάσεις για αλλαγή του συστήματος πρόσβασης την ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση πουδεν εφαρμόστηκαν Μια κριτική θεώρηση στο Πεε 2008 σ 170-194

κασσωτάκης μ amp Παπαγγελή-βουλιουρή δ (2009) Η πρόσβαση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση Ιστορικήαναδρομή προβλήματα προοπτικές αθήνα γρηγόρης

κassotakis M (2004) Lrsquoeacutevaluation des enseignants grecs au cours de leur ser-vice Tentatives conflits et problegravemes In Pa-quay L(dir) Lrsquoeacutevaluation des enseignants Tensions et enjeux p221-232 Paris LrsquoHarmattan

λιανός θ (1994) Να καταργηθούν οι Γενικές Εξετάσεις για τα Πανεπιστήμια εφημερίδα το βήμα 18 δεκεμβρίου

μανιάτης κ (2008) Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και οι θέσεις της ΟΛΜΕ στο Πεε 2008 σ 320-328

μαρμαρινός ι (2004) Σκέψεις και προβληματισμοί για ένα άλλο σύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηεφημερίδα το καποδιστριακό 1 μαρτίου

μαυρίδης λν (1986) Η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση εφημερίδα καθημερινή 30 ιανουαρίου

μπαμπινιώτης γ (1988) Και μια άλλη πρόταση αντί των Γενικών Εξετάσεων εφημερίδα το βήμα 4 σεπτεμβρίου

μπαμπινιώτης γ (1996) Το Εθνικό Απολυτήριο εφημερίδα το βήμα 16 ιουνίου

μπαμπινιώτης γ (2004α) Και πάλι για την ελεύθερη πρόσβαση στα Πανεπιστήμια εφημερίδα το καποδιστριακό1 φεβρουαρίου

μπαμπινιώτης γ (2004β) Αλλαγή του συστήματος εισαγωγής στα ΑΕΙ (εισηγητικό σημείωμα στη σύνοδο Πρυτά-νεων)

μπουζάκης σ (1991) Νεοελληνική Εκπαίδευση (1821-1985) Εξαρτημένη ανάπτυξη αθήνα Gutenberg

ξωχέλλης Παν (1993) Αξιολόγηση ndash εξετάσεις κατά τη μετάβαση από τη δευτεροβάθμια στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηΤο σύστημα επιλογής των υποψηφίων για τα ΑΕΙ ΤΕΙ στην Ελλάδα Προβλήματα και προτεινόμενες λύσεις στοχιωτάκης στ Η αμφισβήτηση των εξετάσεων και των βαθμών στο σχολείο σ 333-344 αθήνα γρηγόρης

ξωχέλλης Παν (1998) Το σύστημα επιλογής των υποψηφίων για την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα Αναγκαιό-τητα προβλήματα και προτάσεις στο Πεε 2008 σ 90-98

Οικονομική και κοινωνική επιτροπή (Οκε) (2009) γνώμη για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αθήνα

Ολμε (1995) Η αναγκαιότητα του Ενιαίου Λυκείου και το σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αθήνα

Ολμε Δελτίο τύπου της 2982008

ΠασΟκ τομέας Παιδείας (2008) Βασικά σημεία για την αναμόρφωση του Λυκείου και του συστήματος πρόσβασηςστην Ανώτατη Εκπαίδευση αθήνα (αδημοσίευτη εισήγηση)

ΠασΟκ (2009) Πλαίσιο κυβερνητικού προγράμματος Συνοπτική παρουσίαση αθήνα

Παιδαγωγική εταιρεία ελλάδος (Πεε) (2008) ιβ΄διεθνές συνέδριο Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (επιμχατζηδήμου δ ταρατόρη ε βιτσιλάκη χρ χατζηδήμου κ) αθήνα ατραπός

Πυργιωτάκης ι (2008) Το προπαρασκευαστικό έτος μια πρόταση που ποτέ δεν βρήκε την εφαρμογή της στην πράξηστο Πεε 2008 σ 156-179

σιπητάνου αθ (1992) Μηχανισμοί επιλογής στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα (1834-1985) θεσσαλονίκη (διδα-κτορική διατριβή)

συμβούλιο Πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (σΠδε) (2009) Το πόρισμα του Συμβουλίου Πρωτο-βάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευση προτάσεις προς την Υπουργό Παιδείας Δια βίου Μάθησης και ΘρησκευμάτωνΆννα Διαμαντοπούλου αθήνα (αδημοσίευτο πόρισμα)

UNESCO (1998) World Declaration and Framework for Priority Action for Change and Development in Higher Educa-tion Paris

YΠεΠθ (1995) Εθνικό Απολυτήριο Εγγύηση γνώσης διαβατήριο ζωής Η εκπαιδευτική αναγέννηση μας αφοράόλους αθήνα (ενημερωτικό φυλλάδιο)

υΠεΠθΠι (2005) Σύνδεση Δευτεροβάθμιας amp Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης Εισαγωγικές εξετάσεις στην ΤριτοβάθμιαΕκπαίδευση Πρακτικά βόλος 18-20 μαρτίου 2005 Πανεπιστήμιο θεσσαλίας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 41

τ Ρ Ο Π Ο ι ε ι σ α γ ω γ Η σ σ τ H N E λ λ Η ν ι κ Η τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

συχνά η δωρεάνπαιδεία ως εκπαι-δευτικό μεταρρυθ-μιστικό μέτροχλευάζεται από μα-θητές και γονείςκαι από πολλούςεμπλεκόμενουςστο εκπαιδευτικόσύστημα το νόηματης χλεύης συνί-

σταται στο γεγονός ότι πληρώνει κανείςσήμερα τόσο πολλά χρήματα στα φροντι-στήρια ώσπου να εισαχθεί αν εισαχθείστην τριτοβάθμια εκπαίδευση ώστε μοιάζειόντως με ειρωνεία ο ισχυρισμός ότι η παιδείαπαρέχεται δωρεάνΟ τρόπος πρόσβασης στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση δεν αποτελεί κατά την άποψήμας το κυρίαρχο πρόβλημα του εκπαιδευ-τικού μας συστήματος θεωρούμε ότιγίνεται πολύς λόγος για τα ελάχιστα καισχεδόν καθόλου λόγος για τα μείζονα σταελάχιστα κατατάσσεται κατά την άποψή μαςκαι το θέμα της πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση αφού όπως έχει τεκμη-ριωθεί από την έρευνα όποιο σύστημαμετάβασης και αν χρησιμοποιηθεί στηντριτοβάθμια εκπαίδευση εισάγονται πάντοτετα ίδια πρόσωπα από τα ίδια κοινωνικο-οικονομικά στρώματα έστω και μέσα απόδιαφορετικές διαδικασίεςσυνεπώς δεν κατανοούμε γιατί το σύστημαεισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηαποτελεί πάντοτε την κεντρική θεματική τωνσυζητήσεων ενώ το περιεχόμενο και οι

εσωτερικές διαδικασίες του λυκείου (καιγυμνασίου) τίθενται στις παρυφές αυτής τηςθεματικής αυτά τα μείζονα ζητήματα συζη-τούνται σχεδόν μόνο στο πλαίσιο τωναλλαγών που προκύπτουν από τη μεταβολήτου συστήματος πρόσβασης αντί να προβλη-ματιζόμαστε δηλαδή με τα τεκταινόμενα σεόλο το διάστημα της παραμονής και τηςφοίτησης στο λύκειο επικεντρώνεται τοενδιαφέρον μας στον τρόπο εξόδου από αυτόκαι στο πώς ο τρόπος αυτός θα συνδυαστεί μετην πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηστην παρούσα μελέτη εξετάζεται καταρχήντο φροντιστήριο σε σχέση με τις στρατη-γικές επιλογής για την τριτοβάθμια εκπαί-δευση ενώ αναλύεται η κατάσταση πουεπικρατεί στην ελλάδα και επιχειρείται μίαπαρουσίαση του προβλήματος στις πραγμα-τικές του διαστάσειςμε την ίδρυση του πρώτου ελληνικού Πανε-πιστημίου του Πανεπιστημίου αθηνών δενυπήρχαν εισαγωγικές εξετάσεις Έτσι όταντο έτος 1837 δημοσιεύθηκε στην Eφημερίδατης Kυβερνήσεως το Bδ laquoΠερί προσωρινούκανονισμού του εν Aθήναις συστηθησο-μένου Πανεπιστημίουraquo1 δεν προβλέποντανκανενός είδους εισαγωγικές εξετάσεις σεσχέση με τις εγγραφές των νέων φοιτητών ονόμος όριζε απλά laquoΈκαστος μαθητήςιθαγενής χρεωστεί προ της εισόδου του ειςτο πανεπιστήμιον να εμφανίσει το απολυτή-ριον του από έν των εντός του κράτουςγυμνασίων raquo Η κατοχή λοιπόν του απολυ-τηρίου εξασφάλιζε το δικαίωμα εγγραφής

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Το φροντιστήριο και οι στρατηγικές επιλογήςγια την τριτοβάθμια εκπαίδευση

του Ιωάννη Ε ΠυργιωτάκηΠρώην Καθηγητή Πανεπιστημίου Κρήτης

42

στο πρώτο Πανεπιστήμιο της χώρας χωρίςκαμιά άλλη εξεταστική διαδικασία αξίζειμάλιστα να σημειωθεί ότι η εν γένει εκπαι-δευτική κατάσταση τροφοδοτούσε τη χώραμε μικρό μόνο αριθμό αποφοίτων του γυμνα-σίου και το Πανεπιστήμιο για να συγκεν-τρώσει ικανό αριθμό φοιτητών δεχότανlaquoτακτικούς ακροατάςraquo κατά τη δεκαετία όμως του 1920 συζητείταισοβαρά ο περιορισμός του αριθμού εισα-κτέων στο πανεπιστήμιο με την καθιέρωσηενός συστήματος εισαγωγικών εξετάσεωνκαι όταν το έτος 1932 ψηφίστηκε ο νόμοςlaquoΠερί οργανισμού του ΠανεπιστημίουΑθηνώνraquo2 καθιερώθηκαν οι εισαγωγικέςεξετάσεις3 με laquoκλειστό αριθμό εισακτέωνraquo(numerus clausus) Ο νόμος παρέμεινεανέπαφος ως προς αυτό παρόλο που πολύσύντομα ακολούθησε η τροποποίησή τουως προς άλλα σημεία4αυτή ακριβώς η θέσπιση του διαγωνισμούτων υποψηφίων για το πανεπιστήμιο μπορείνα θεωρηθεί η γενεσιουργός αιτία για τηλειτουργία των φροντιστηρίων με τηνκαθιέρωση του κλειστού αριθμού εισακτέωνπαρουσιάστηκε προφανώς άνοδος τωνφροντιστηρίων με αποτέλεσμα λίγα χρόνιααργότερα το 1940 να ψηφιστεί ειδικόςνόμος5 για να ρυθμίσει τα θέματα τηςλειτουργίας τους είναι προφανές ότι ηψήφιση ενός νόμου για τη ρύθμιση τωνσχετικών θεμάτων δεν θα ήταν απαραίτητηαν ο θεσμός του φροντιστηρίου δεν είχεαρχίσει να παίρνει μεγάλες διαστάσεις Όπωςσυνάγεται μάλιστα από τον εν λόγω νόμο ταφροντιστήρια αφορούσαν laquoεις τον κύκλοντων μαθημάτων της στοιχειώδους μέσηςανωτέρας και ανωτάτης εκπαιδεύσεωςraquoαπλώνονταν δηλαδή σε όλες τις βαθμίδες τηςεκπαίδευσης αυτό εξηγείται από το γεγονόςότι εισαγωγικές εξετάσεις ίσχυαν τότε όχιμόνο για τη μετάβαση από την δευτερο-βάθμια στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά

για όλη την έκταση του εκπαιδευτικούσυστήματος δηλαδή από το δημοτικό στογυμνάσιο και από το εξαετές γυμνάσιο για τιςανώτερες και τις ανώτατες σχολέςστο διάστημα μάλιστα αυτό και όσο ίσχυανοι εξετάσεις επιλογής από το δημοτικό προςτο γυμνάσιο είχαν αναπτυχθεί μεγάληςέκτασης φροντιστήρια για τους αποφοίτουςτου δημοτικού σχολείου που προορίζοντανγια το γυμνάσιο υπήρχαν μάλιστα καισχετικά βιβλία για την προετοιμασία τωνμαθητών όπως laquoτο κλειδί της επιτυχίας στογυμνάσιοraquo κοκ Όταν αργότερα το εξαετέςγυμνάσιο διαιρέθηκε σε δύο αυτόνοματριετή σχολεία γυμνάσιο και λύκειο και τοτριετές γυμνάσιο από επιλεκτικό σχολείο (μεεισαγωγικές εξετάσεις) μετατράπηκε σεσχολείο υποχρεωτικής φοίτησης με ελεύ-θερη πρόσβαση τα φροντιστήρια για τουςυποψηφίους του γυμνασίου μειώθηκανδραστικά και αναπτύχθηκαν στο σημείομετάβασης από το γυμνάσιο προς το λύκειοόπου οι εισαγωγικές εξετάσεις εξακολου-θούσαν να ισχύουν αργότερα με την καθιέ-ρωση της ελεύθερης πρόσβασης και για τολύκειο το φροντιστήριο μειώνεται και πάλιστο σημείο εκείνο και περιορίζεται κατάκύριο λόγο στην πρόσβαση προς την τριτο-βάθμια εκπαίδευση και κυρίως στις δύοτελευταίες τάξεις του λυκείου καθώςμάλιστα μετά από τη μεταρρύθμιση του1964 την άρση των οικονομικών και άλλωνπεριοριστικών φραγμών (κατάργηση τωνεξετάσεων από το γυμνάσιο στο λύκειο

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ο φ Ρ Ο ν τ ι σ τ Η Ρ ι Ο κ α ι Ο ι σ τ Ρα τ Η γ ι κ ε σ ε Π ι λ Ο γ Η σ γ ι α τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι αε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 43

Η θέσπιση του διαγωνισμού των υποψηφίωνγια το πανεπιστήμιο μπορεί να θεωρηθεί ηγενεσιουργός αιτία για τη λειτουργία τωνφροντιστηρίων με την καθιέρωση του κλει-στού αριθμού εισακτέων παρουσιάστηκεπροφανώς άνοδος των φροντιστηρίων

επέκταση του εκπαιδευτικού δικτύου με τηνίδρυση νέων γυμνασίων και πανεπιστημίωνκλπ) άνοιξαν οι πύλες της εκπαίδευσης σταευρύτερα λαϊκά στρώματα απελευθερώθηκεμεγάλος μαθητικός πληθυσμός και ο αντα-γωνισμός για την τριτοβάθμια εκπαίδευσηέγινε ασφυκτικός Παρατηρείται λοιπόνιστορικά ότι το φροντιστήριο ως ενισχυ-τικός παραεκπαιδευτικός μηχανισμόςαναπτύσσεται πάντοτε στο ενδιάμεσομεταξύ δύο σχολείων όταν για τη μετάβασηαπό το ένα στο άλλο προβλέπονται εξετά-σεις επιλογής Έτσι το φροντιστήριο καθιερώθηκε ως ένα

είδος ανεπίσημου αλλά σοβαρού παράλ-ληλου σχολείου το οποίο παρεμβαίνειουσιαστικά στη ζωή των υποψηφίων γιαπανεπιστημιακές σπουδές σήμερα μάλισταπαρά τον πολλαπλασιασμό των φοιτητικώνθέσεων με την ίδρυση νέων πανεπιστημίωνκαι παρά τη φοιτητική διαρροή σε πανεπι-στήμια της αλλοδαπής η ζήτηση για πανε-πιστημιακή εκπαίδευση εξακολουθεί ναυπερβαίνει την προσφορά και η συσσώ-ρευση μεγάλου αριθμού υποψηφίων εξακο-λουθεί να επιτείνει τον ανταγωνισμό Όσοσκληρότερος μάλιστα γίνεται ο ανταγωνι-σμός αυτός τόσο περισσότερο δραστηριο-ποιούνται και πολλαπλασιάζονται ταφροντιστήρια και διευρύνεται η πελατείατους είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι απότη στιγμή που το φροντιστήριο γενικεύθηκεως ενισχυτικός μηχανισμός αναπτύχθηκε οθεσμός των laquoιδιαιτέρων μαθημάτωνraquo απότη στιγμή δηλαδή που το φροντιστήριογενικεύεται παύει να λειτουργεί διαφορο-ποιητικά και για να βελτιώσουν τη θέση τουςκάποιοι υποψήφιοι προσφεύγουν στο ιδιαί-τερο μάθημα που αναμένεται ότι θαπροσαρμοστεί στους δικούς τους ρυθμούςμάθησης και άρα θα αποδώσει περισσότερο μέσα από την κατάσταση αυτή το φροντι-στήριο ενσωματώθηκε πλέον στην κουλτούρα

των ελλήνων και η κοινή γνώμη έχει συνδέσειτην επιτυχία στο πανεπιστήμιο με την παρα-κολούθηση των φροντιστηρίων Ότανμάλιστα οι εξετάσεις δεν αποτελούν ενδολυ-κειακή υπόθεση αλλά διενεργούνται μετάαπό το λύκειο το τελευταίο περιέρχεται σεπλήρη ανυποληψία και εκλαμβάνεται απότους μαθητές ως τυπική διαδικασία την οποίαπρέπει να υποστούν προκειμένου να εξασφα-λίσουν το δικαίωμα συμμετοχής στις γενικέςεξετάσεις ακραία περίπτωση θεωρώ ότιαποτελούσε το σύστημα των τεσσάρων μαθη-μάτων με τις δέσμες το λύκειο είχε εξελιχθείόπως έχω γράψει και άλλη φορά laquoστοσχολείο των τεσσάρων μαθημάτων που διδά-σκονταν εκτός σχολείουraquo το γεγονός αυτό αδικεί το λύκειο καισυμβάλλει στην υποβάθμισή του κάτι πουμοιραία οδηγεί στην υπονόμευση του ρόλουτων καθηγητών με όλες τις αρνητικές επιπτώ-σεις που αυτό επιφέρει στην εκπλήρωση τουρόλου τους Πέραν όλων αυτών το laquoπαράλ-ληλο σχολείοraquo αντιστρατεύεται την αρχή τηςlaquoδωρεάν παιδείαςraquo και επιβαρύνει τον οικο-γενειακό προϋπολογισμό με δυσβάσταχτεςδαπάνες γιrsquo αυτό και κάθε κυβέρνηση κάθευπουργός Παιδείας φιλοδοξεί να το καταρ-γήσει και εξαγγέλλει μέτρα τα οποία πολύσύντομα αποδεικνύονται αναποτελεσματικάκαι ατελέσφορααπό όσα εκτέθηκαν παραπάνω γίνεται αντι-ληπτό ότι το φροντιστήριο εμφανίζεται μετην θέσπιση του laquonumerus claususraquo και τηνκαθιέρωση του διαγωνισμού για την εισα-γωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση καιδιογκώνεται με την άρση των εκπαιδευτικώνφραγμών την αύξηση των υποψηφίων γιατην τριτοβάθμια εκπαίδευση και την πίεσητου συνακόλουθου ανταγωνισμού Όπως θαφανεί παρακάτω ο ανταγωνισμός αυτόςείναι που αποτελεί την γενεσιουργό αιτίατου φροντιστηρίου και όχι οι ελλείψεις και ηατελέσφορη λειτουργία του λυκείου όπως

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ44

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

θεωρείται συνήθως για να κατανοηθεί αυτόείναι ανάγκη να αναζητήσομε τα βασικάδομικά στοιχεία της επιλογής για την τριτο-βάθμια εκπαίδευση αν λοιπόν αναλύσεικανείς τα διεθνή εκπαιδευτικά δεδομέναδιαπιστώνει ότι για την επιλογή στιςανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες διαμορ-φώνονται δύο εκπαιδευτικές στρατηγικές ηστρατηγική του πρώιμου αποκλεισμού και ηστρατηγική της ελεύθερης πρόσβασηςΗ στρατηγική του πρώιμου αποκλεισμούπροβαίνει σε οργανωτικά εκπαιδευτικάσχήματα μέσω των οποίων η επιλογή για τηντριτοβάθμια εκπαίδευση αρχίζει πολύ πρώιμαμε αποκλεισμό μεγάλης μερίδας του μαθη-τικού πληθυσμού από την πορεία για το πανε-πιστήμιο με βάση τη σχολική επίδοσηγίνεται από πολύ νωρίς (πχ για το γερμανικόεκπαιδευτικό σύστημα από την τετάρτη τάξητου δημοτικού) διάκριση των μαθητών που θασυνεχίσουν στο πανεπιστήμιο και αυτών πουθα αποκλεισθούν από την πορεία αυτή και θαστραφούν υποχρεωτικά προς την τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση Οι μαθητικοίαυτοί πληθυσμοί εντάσσονται κατόπιν σεδιαφορετικά σχολεία ανάλογα με την βαθμο-

λογία τους Έτσι από πολύ νωρίς μειώνεταισημαντικά ο αριθμός των υποψηφίων για τοπανεπιστήμιο ελαχιστοποιείται ο ανταγωνι-σμός και δεν προκύπτει έντονη η ανάγκη γιατο φροντιστήριο εννοείται ότι με τον τρόποαυτό πλήττονται τα χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα επειδή με τον πρώιμοαποκλεισμό τους το σχολικό σύστημα δεντους αφήνει χρόνο να αναπληρώσουν τιςελλείψεις και τα κενά που προκύπτουν από τοχαμηλό κοινωνικο-πολιτιστικό περιβάλλοντης οικογένειας Όσοι λοιπόν επικαλούνται τογερμανικό ή άλλο εκπαιδευτικό σύστημα ωςπρότυπο για την απουσία φροντιστηρίου θαπρέπει να καταλάβουν ότι με τη στρατηγικήεπιλογής που ακολουθείται πλήττονταικυρίως τα παιδιά των ασθενέστερων κοινω-νικο-οικονομικών στρωμάτων Έτσι όμως αντίνα απαλλάξουν τους μαθητές αυτούς από το

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ο φ Ρ Ο ν τ ι σ τ Η Ρ ι Ο κ α ι Ο ι σ τ Ρα τ Η γ ι κ ε σ ε Π ι λ Ο γ Η σ γ ι α τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι αε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 45

Σήμερα η ζήτηση για πανεπιστημιακή εκπαί-δευση εξακολουθεί να υπερβαίνει την προ-σφορά και η συσσώρευση μεγάλου αριθμούυποψηφίων εξακολουθεί να επιτείνει τονανταγωνισμό

κόστος των φροντιστηρίων ανακόπτουν τηνπορεία τους προς το πανεπιστήμιοσύμφωνα με τη δεύτερη στρατηγική αυτήτης ελεύθερης πρόσβασης η οποιαδήποτεδιάκριση του μαθητικού πληθυσμού και ηταξινόμηση των μαθητών σε διαφορετικάσχολεία αποφεύγεται όσο τον δυνατόνπερισσότερο κατά τον ίδιο τρόπο αναβάλ-λεται συστηματικά η όποια επιλεκτική διαδι-κασία κατά τη μετάβαση από την μιαεκπαιδευτική βαθμίδα στην άλλη και από τοένα σχολείο στο άλλο με τον τρόπο αυτόβοηθούνται και διευκολύνονται οι μαθητέςαπό τα χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικάστρώματα να καλύψουν την ενδεχόμενηεξελικτική και πολιτισμική τους υστέρησηνα αναπληρώσουν τα μαθησιακά τους κενάκαι τις ελλείψεις εκείνες που προκύπτουναπό το αποστερημένο συνήθως σε ερεθί-σματα οικογενειακό περιβάλλον για τοσκοπό αυτό προσφέρεται μάλιστα σε πολλέςπεριπτώσεις αντισταθμιστική αγωγή καιενισχυτική διδασκαλία με μεθοδικό καισυστηματικό τρόπο μέσα από τη στρατη-γική αυτή της απρόσκοπτης μετάβασηςενισχύονται τα παιδιά των χαμηλότερωνκοινωνικο-οικονομικών στρωμάτων ταοποία με τον τρόπο αυτόν ανέρχονται στηδευτεροβάθμια εκπαίδευση και αποφοιτούντελικά από το λύκειο Έτσι όμως πολλαπλα-σιάζονται οι υποψήφιοι συσσωρεύεταιμεγάλος πληθυσμός προ των πυλών τουπανεπιστημίου και ο ανταγωνισμός αυτόςοδηγεί αναπόφευκτα στους ακριβοπληρω-μένους παρα-εκπαιδευτικούς μηχανισμούςτα φροντιστήρια αντrsquo αυτού ωστόσο ηστρατηγική αυτή επιτρέπει σε πολλά παιδιάτων χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτωννα εισαχθούν στο πανεπιστήμιο και να ανέλ-θουν κοινωνικά μέσω της εκπαίδευσηςστην ελλάδα δεν εφαρμόστηκε ποτέ η στρα-τηγική του πρώιμου αποκλεισμού Πάνταδηλαδή υπήρχε ένα και μόνο σχολείο το

δημοτικό και μία και μόνη διέξοδος τογυμνάσιο βέβαια για πολλές δεκαετίες ημετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιοδεν ήταν απρόσκοπτη αφού υπήρχαν οιεισαγωγικές εξετάσεις κι αυτό λειτουργούσεκατά κάποιον τρόπο ανασταλτικά Όμως μεαφορμή την μεταρρύθμιση του 1964ήρθησαν βαθμιαία οι εξεταστικοί φραγμοίτόσο από το δημοτικό προς το γυμνάσιοόσο και από το γυμνάσιο προς το λύκειο καικαθιερώθηκε με τον τρόπο αυτόν η απρό-σκοπτη πρόσβαση αυτό σε συνδυασμό μετην laquoδωρεάν παιδείαraquo και την εξάπλωση τηςεκπαίδευσης που επιτεύχθηκε με διάφοραμέτρα επέφερε τη μεγάλη εκπαιδευτικήαλλαγή της χώρας και μαζί της την καθιέ-ρωση του φροντιστηρίου μέσα από την παράθεση της μιας και τηςάλλης στρατηγικής διαπιστώνεται λοιπόνότι το φροντιστήριο αποτελεί δομικό χαρα-κτηριστικό του εκπαιδευτικού μας συστή-ματος και προκύπτει ως απόρροια τηςστρατηγικής που εφαρμόζεται για τηνεπιλογή στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηακριβώς για το λόγο αυτό δεν είναι εύκολονα εκλείψει εάν δεν επέλθουν οι ανάλογεςδομικές αλλαγές που εν προκειμένωαφορούν τον τρόπο επιλογής για τιςανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες κάθεάλλη προσπάθεια αντιπαρατίθεται με τασυμπτώματα και όχι με τις δομικές μετα-βολές γιrsquo αυτό και είναι καταδικασμένη ναπαραμείνει ατελέσφορηαπό τα παραπάνω προκύπτουν μερικέςβασικές διαπιστώσεις εξαιρετικά ενδιαφέ-ρουσες για τη χάραξη της εκπαιδευτικήπολιτικής διαπιστώνεται λοιπόν ότι τοφροντιστήριο το οποίο ακυρώνει όντως τηδωρεάν παιδεία σήμερα δεν προκύπτει εντοις πράγμασι ως συνέπεια των ατελειών καιτων ελλείψεων του λυκείου ή τουλάχιστονόχι μόνο εξαιτίας αυτών χαρακτηριστικόπαράδειγμα που επικυρώνει την άποψή μας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ46

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

τ Ο φ Ρ Ο ν τ ι σ τ Η Ρ ι Ο κ α ι Ο ι σ τ Ρα τ Η γ ι κ ε σ ε Π ι λ Ο γ Η σ γ ι α τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι αε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 47

αυτή αποτελεί τα εκπαιδευτικό σύστηματης ιαπωνίας που στην οργανωτική τουδομή είναι ακριβώς ίδιο με το ελληνικό Οαριθμός των ωρών φοίτησης και ο τρόποςτης εσωτερικής του λειτουργίας είναι οπλέον κατάλληλος για το θέμα που μαςενδιαφέρει εδώ αυτό εξάλλου το εκπαιδευ-τικό σύστημα επικαλούνται όλοι οιυπουργοί Παιδείας του κόσμου όταν θέλουννα προσθέσουν περισσότερη εργασία στασχολεία τους και να τα αναβαθμίσουνποιοτικά Όμως στη χώρα αυτή με ένα πολύκαλά οργανωμένο λύκειο το yuku όπωςονομάζεται στα ιαπωνικά το φροντιστήριοβρίσκεται σε μεγαλύτερη ακόμη έξαρση απόότι στην ελλάδαωστόσο η αλλαγή στρατηγικής και η εφαρ-μογή του πρώιμου αποκλεισμού θα πλήξειβαρύτατα τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώ-ματα των οποίων η πρόσβαση στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση θα μειωθεί δραστικάΈτσι κάθε προσπάθεια για την πολυσυζη-τημένη κατάργηση των φροντιστηρίων ήθα παραμείνει μάταια και ατελέσφορη ή ανπροβεί στην αλλαγή της επιλεκτικής διαδι-κασίας θα τελεσφορήσει πλήττοντας όμωςτα χαμηλά κοινωνικά στρώματα με άλλαλόγια εν ονόματι της οικονομικής τουςανακούφισης από το οικονομικό βάρος τωνφροντιστηρίων τα χαμηλά κοινωνικάστρώματα θα δεχτούν ένα άλλο πλήγμαοδυνηρότερο από το προηγούμενο ηπρόσβασή τους στην τριτοβάθμια εκπαί-δευση θα καταστεί εξαιρετικά πολύ

δύσκολη και τα ποσοστά πρόσβασης θαμειωθούν δραστικάτο ερώτημα που ανακύπτει με το κλείσιμοτης εισήγησης αυτής είναι laquoκαι τι μέλλειγενέσθαιraquo δεν υπάρχει καμιά ελπίδα καμιάδυνατότητα για την Πολιτεία να περιορίσειτουλάχιστον τις δαπάνες των φροντιστηρίωνμια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που ενδια-φέρεται όντως για την ενίσχυση τωνχαμηλών στρωμάτων έχει κατά την αντί-ληψή μας δύο δυνατότητεςΠρώτον να συμβάλει σε μία σοβαρή εσωτε-ρική αναβάθμιση του λυκείου της οποίας ηποιότητα θα αυξήσει τις πιθανότητες επιτυ-χίας για τα παιδιά εκείνα που δεν μπορούν ναπροσφύγουν στο φροντιστήριο στο σημείοαυτό θα πρέπει να υιοθετηθούν στοιχεία πουβρίσκουμε σήμερα στο φροντιστήριο όπωςτα μικρά τμήματα οι ειδικευμένοι καθηγητέςστα επιμέρους αντικείμενα (πχ μόνο γεωμε-τρία μόνο Άλγεβρα κλπ) οι πιο ουσιαστικέςσχέσεις δασκάλων-μαθητών κλπδεύτερον να δημιουργήσει ενισχυτικάτμήματα μέσα στα ίδια τα σχολεία του δημο-σίου ώστε να μπορούν να προσφεύγουν σrsquoαυτά όσα παιδιά έχουν ανάγκη το γεγονόςότι τα μεταλυκειακά τμήματα που εφαρμό-στηκαν κάποτε καθώς και η ενισχυτικήδιδασκαλία που εξακολουθεί να λειτουργείκατά κάποιον τρόπο δεν απέδωσαν δεναποτελεί λόγο να καταργηθούν αποτελείκίνητρο για την αναβάθμισή τους

Σημειώσεις[1] βδ laquoΠερί προσωρινού κανονισμού του εν Αθήναις συστηθεισομένου Πανεπιστημίουraquo εφημερίς της κυβερνήσεως

αριθ 16 1426 Aπριλίου 1837 σελ 17-21

[2] ν5343 φεκ 862331932

[3] ν5343 φεκ 862331932 άρθρο 11

[4] ν 5583 φεκ 18831832

[5] αναγκαστικός νόμος 2545 laquoπερί ιδιωτικών σχολείων φροντιστηρίων και οικοτροφείωνraquo 1940 Η μόνη τροπο-ποίηση του νόμου έγινε πάλι με τον αναγκαστικό νόμο της επόμενης δικτατορίας νόμος 2841968

κάθε σύστημααξιολόγησης ανα-μένεται να παρέ-χει πληροφορίεςπου μπορούν ναχρησιμοποιηθούνστη λήψη συγκε-κριμένων αποφά-σεων στο πλαίσιο

αυτό θεωρείται σημαντικός ο έλεγχος τηςερμηνευτικής εγκυρότητας κάθε μηχανισμούαξιολόγησης αφού πέρα από την ανάγκησυγκέντρωσης πληροφοριών που αφορούντο υπό εξέταση γνώρισμα είναι σημαντικόνα μπορούμε να ελέγξουμε και τον τρόπομε τον οποίο τελικά αξιοποιούνται τα δεδο-μένα που συγκεντρώνονται από την αξιο-λόγηση στο άρθρο αυτό παρουσιάζονταιτα αποτελέσματα μίας μετα-αξιολογικήςέρευνας με αντικείμενο τις Παγκύπριες εξε-τάσεις (Πε) η οποία επικεντρώθηκε κυρίωςστον τρόπο αξιοποίησης των δεδομένων πουπροκύπτουν από αυτό το σύστημα αξιολό-γησης υποψήφιων φοιτητώνΠρέπει καταρχήν να γνωρίζουμε ότι υπάρ-χουν διάφορα συστήματα αξιολόγησηςυποψήφιων φοιτητών Ορισμένα από αυτάαποσκοπούν στη συγκέντρωση πληροφο-ριών γύρω από τις διδακτικές ανάγκες τωνυποψηφίων με βάση τις οποίες θα καταρτι-στούν στη συνέχεια τα κατάλληλα προγράμ-ματα στήριξης τα συστήματα αυτάεπιδιώκουν να εξυπηρετήσουν το διαμορ-φωτικό (formative) σκοπό της αξιολόγησης

αντίθετα στην περίπτωση των Πε οιπληροφορίες που συγκεντρώνονται προορί-ζονται για σύγκριση των υποψηφίων τοερώτημα που προκύπτει σχετικά με τησυγκριτική αξιολόγηση είναι κατά πόσον τοσύστημα αξιολόγησης μπορεί να οδηγήσεισε επιλογή των πιο ικανών υποψήφιωνφοιτητών ως προς τις διδακτικές απαιτήσειςτου προγράμματος σπουδών που πρόκειταινα παρακολουθήσουνΗ σύγχρονη βιβλιογραφία αναγνωρίζει τησημασία τόσο της διαμορφωτικής όσο καιτης συγκριτικής αξιολόγησης παράλληλαόμως επισημαίνει τις δυσκολίες επίτευξηςτων δύο αυτών σκοπών με τη χρήση ενός καιμόνο μηχανισμού (Harlen amp James 1997Scheerens Glas amp Thomas 2003) Η έρευναστο χώρο της εκπαιδευτικής αξιολόγησηςφανερώνει ότι η κατάρτιση και η εφαρμογήτων εργαλείων αξιολόγησης όπως και ηχρήση κάθε συγκεκριμένου τρόπουανάλυσης και ερμηνείας των δεδομένων πουπροκύπτουν από αυτήν καθορίζονται απότο σκοπό για τον οποίο διενεργείται η αξιο-λόγηση για παράδειγμα η συγγραφή δοκι-μίου που αναμένεται να εξυπηρετήσεισυγκριτικό σκοπό πρέπει να περιλαμβάνειέργα με υψηλό δείκτη διάκρισης ώστε ναείναι δυνατή η επιλογή των πιο ικανών απότους υποψήφιους φοιτητές αντίθετα έναδοκίμιο που εξυπηρετεί διαμορφωτικόσκοπό αναμένεται να περιλαμβάνει έργαπου καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ικανοτήτωνώστε να μπορεί να φέρει στην επιφάνεια τις

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Η αποτελεσματικότητα των ΠαγκύπριωνΕξετάσεων ως μηχανισμού συγκριτικής

αξιολόγησηςτου Λεωνίδα ΚυριακίδηΠανεπιστήμιο Κύπρου

48

ανάγκες κάθε υποψήφιου ανεξάρτητα απότις ικανότητές τουστο πλαίσιο αυτό η ερευνητική μας ομάδααποφάσισε να προβεί σε μετα-αξιολόγησητων Πε λαμβάνοντας υπόψη το συγκριτικότους στόχο στο άρθρο αυτό παρουσιάζονταισυνοπτικά τα σημαντικότερα αποτελέσματατης έρευνας η οποία εξετάζει τα βασικάστοιχεία εγκυρότητας και αξιοπιστίας τωνΠε που σχετίζονται με το συγκριτικό τουςστόχο και τα οποία αναφέρονται στηνπροβλεπτική ικανότητα και διακριτικότητατου συγκεκριμένου μηχανισμού αξιολό-γησης Η αποτελεσματικότητα των Πεκρίνεται από τη σύγκριση με τις αντίστοιχεςπληροφορίες που θα μπορούσε να συγκεν-τρώνει το εκπαιδευτικό μας σύστημα απότους σχολικούς βαθμούς με τον τρόποαυτό εξετάζεται αν το σύστημα των Πεπροσφέρει πληροφορίες που δεν προκύ-πτουν από τους σχολικούς βαθμούς το δείγμα της έρευνας αποτελείται απόολόκληρο τον πληθυσμό των αποφοίτωναπό τα δημόσια σχολεία της κύπρου για τασχολικά έτη 2005-2006 και 2006-2007 αυτόμας δίνει τη δυνατότητα να ελέγξουμε τηνεσωτερική εγκυρότητα των αποτελεσμάτωντης μετα-αξιολόγησης αφού διεξήχθηκανξεχωριστές αναλύσεις για κάθε σχολικήχρονιά και διαπιστώθηκε ότι προέκυψανανάλογα αποτελέσματα

Τα σημαντικότερα αποτελέσματα τηςμετα-αξιολόγησης τα βασικά αποτελέσματα της μετα-αξιολό-γησης συνοψίζονται πιο κάτω Πρώτον η προβλεπτική εγκυρότητα των Πεφαίνεται να είναι ικανοποιητική με χρήσηπολυεπίπεδων μοντέλων ανάλυσης διαπι-στώθηκε ότι ο βαθμός πρόσβασης πουπροκύπτει από τις Πε επιτρέπει να προβλε-φθούν στοιχεία σχετικά με μια σειρά απόμεταβλητές που αναφέρονται στην ακαδη-

μαϊκή επιτυχία από τα στοιχεία που συγκεν-τρώθηκαν για τους φοιτητές του Πανεπι-στημίου κύπρου και του τεΠακ που ήταντελειόφοιτοι τις δύο χρονιές που καλύπτει ηέρευνα φαίνεται ότι ο βαθμός πρόσβασηςεπιτρέπει να προβλέψουμε σε στατιστικάσημαντικό βαθμόα) το μέσο όρο της βαθμολογίας των

φοιτητών στο πανεπιστήμιο (σταθμικόμέσο όρο)

β) τον αριθμό μαθημάτων στα οποία θααποτύχουν κατά τη φοίτησή τους στοπανεπιστήμιο

γ) τη δυνατότητά τους να επαναλάβουνεπιτυχώς μαθήματα στα οποία αρχικάείχαν αποτύχει και

δ) την πιθανότητα να εγκαταλείψουν τιςσπουδές τους

αντίθετα φάνηκε ότι ο μέσος όρος τωνσχολικών βαθμών (που προκύπτει από τουςβαθμούς των τριών τριμήνων της γ΄λυκείου) δεν προβλέπει σε στατιστικάσημαντικό βαθμό καμιά από τις πιο πάνωμεταβλητές γενικά τα αποτελέσματα αυτάσυνάδουν με τα αποτελέσματα δύο άλλωνερευνών που διερευνούσαν την επίδρασητου σχολείου στην ακαδημαϊκή και επαγγελ-ματική εξέλιξη των αποφοίτων των λυκείων(Kyriakides Antoniou amp Maltezou 2009Kyriakides amp Creemers 2008)δεύτερον η διαδικασία αναγωγής τωνβαθμολογιών οδηγεί σε βελτίωση τηςδιακριτικότητας των Πε χωρίς να θέτει σεμειονεκτική θέση καμιά ομάδα υποψήφιων

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α Π Ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ O τ Η τ α τ ω ν Π α γ κ Y Π Ρ ι ω ν ε ξ ε τ A σ ε ω ν ω σ μ Η χ α ν ι σ μ Ο υ σ υ γ κ Ρ ι τ ι κ Η σ α ξ ι Ο λ Ο γ Η σ Η σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 49

Το ερώτημα σχετικά με τη συγκριτική αξιο-λόγηση είναι κατά πόσον το σύστημα μπορείνα οδηγήσει σε επιλογή των πιο ικανών υπο-ψήφιων φοιτητών ως προς τις διδακτικέςαπαιτήσεις του προγράμματος σπουδών πουπρόκειται να παρακολουθήσουν

φοιτητών συγκρίνοντας τη διαδικασίααναγωγής που χρησιμοποιείται στην κύπρομε αντίστοιχες διαδικασίες που χρησιμοποι-ούνται διεθνώς και στηρίζονται στη χρήσησύγχρονων θεωριών μέτρησης (ItemResponse Theory) διαπιστώνουμε ότιέχουμε ανάλογα αποτελέσματα (οι συντελε-στές συσχέτισης ξεπερνούν το 090) αντί-θετα η έρευνα έδειξε ότι η διακριτικήικανότητα των σχολικών βαθμών είναι ιδιαί-τερα χαμηλή αφενός ένας μεγάλος αριθμόςμαθητών εμφανίζεται να έχει ιδιαίτεραυψηλούς βαθμούς για παράδειγμα 4 τωναποφοίτων λυκείου είχαν βαθμολογία ίση ήμεγαλύτερη του 197520 αφετέρου χρησι-μοποιώντας το γενικό βαθμό του απολυτη-ρίου φάνηκε ότι είναι πρακτικά αδύνατο ναγίνει κατανομή υποψηφίων στις περισσό-τερες σχολές και τμήματα λόγω ισοβαθμιώντο φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε και στιςδύο χρονιές για τις οποίες συγκεντρώθηκαντα σχετικά δεδομένα στη συνέχεια παραθέ-τουμε ενδεικτικά μερικά παραδείγματα πουαφορούν το σχολικό έτος 2006-2007α) για τις τελευταίες δύο θέσεις του

τμήματος βιολογίας του Πανεπιστημίουκύπρου ισοβαθμούσαν 9 άτομα (μεβαθμό 1967)

β) δεκαέξι υποψήφιοι του τμήματος μαθη-ματικών και στατιστικής του Πανεπιστη-μίου κύπρου θα διεκδικούσαν με ίσηβαθμολογία τις τελευταίες τρεις θέσειςτου τμήματος

γ) δύο υποψήφιοι με γενικό βαθμό απολυ-

τήριου 20 θα διεκδικούσαν τη διαθέσιμημοναδική θέση του τμήματος στρατολο-γίας (στρατιωτική σχολή αξιωματικώνσωμάτων)

τρίτον παρατηρήθηκε ότι σε περιπτώσειςπου ήταν δυνατή η επιλογή υποψηφίων μεβάση τους σχολικούς βαθμούς ένα σημαν-τικό ποσοστό μαθητών που εξασφάλισεθέση μέσω των Πε δεν θα εξασφάλιζε θέσημε βάση τους σχολικούς τους βαθμούς γιαπαράδειγμα το 37 των υποψηφίων πουεξασφάλισαν θέση σε μια από τις ιατρικέςσχολές της ελλάδας το 2005-2006 δεν θαεπιλέγονταν επίσης διαφάνηκε ότι σημαν-τικό ποσοστό μαθητών που θα ευνοούντανπροέρχονταν από συγκεκριμένα σχολεία γιαπαράδειγμα από τους 8 μαθητές ενόςσχολείου που δήλωσαν την ιατρική ωςπρώτη προτίμηση και δεν εξασφάλισανθέση οι 4 θα επιλέγονταν αν κριτήριοεπιλογής ήταν οι σχολικοί βαθμοί στοσημείο αυτό αξίζει να τονιστεί ότι η πολυε-πίπεδη ανάλυση έδειξε πως η φοίτηση σεσυγκεκριμένο σχολείο ερμηνεύει μέρος τηςαπόκλισης που αφορά στην ασυμφωνίασχολικών βαθμών και εξετάσεων το αποτέ-λεσμα αυτό φανερώνει ότι ενδεχόμενηχρήση των σχολικών βαθμών για σκοπούςεπιλογής φοιτητών θα θέσει σε ευνοϊκή θέσημαθητές που φοιτούν σε συγκεκριμένασχολεία και άρα θα χαρακτηρίζεται από μιαςμορφής εύνοιας προς μια ομάδα μαθητών τέταρτον η διαδικασία κατάρτισης δοκιμίωνπου ακολουθείται σήμερα δεν εξασφαλίζεισε μεγάλο βαθμό την εγκυρότητα περιεχο-μένου και την αντιπροσωπευτικότητα τωνεξετάσεων Η ερευνητική ομάδα επισημαίνειτην ανάγκη ανάπτυξης προδιαγραφών ώστενα εξασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητατων δοκιμίων αλλά και να ελέγχεται η αντι-προσωπευτικότητα των Πε εντοπίστηκανεξάλλου σοβαρά προβλήματα σχετικά με τιςοδηγίες διόρθωσης των δοκιμίων που

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ50

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

O βαθμός πρόσβασης που προκύπτει από τιςΠαγκύπριες Εξετάσεις αντίθετα προς τομέσο όρο των σχολικών βαθμών επιτρέπει ναπροβλεφθούν στοιχεία σχετικά με μια σειράαπό μεταβλητές που αναφέρονται στην ακα-δημαϊκή επιτυχία

αναφέρονται κυρίως σε αναμενόμενες ορθέςαπαντήσεις Οι οδηγίες διόρθωσης τωνδοκιμίων πρέπει να αναφέρονται στιςγνωστικές δεξιότητες που αξιολογεί η κάθεάσκηση έτσι ώστε να βελτιωθεί η εσωτερικήαξιοπιστία των Πε και να υποχωρήσει τοφαινόμενο της αναβαθμολόγησης

Ερμηνεία των αποτελεσμάτων και εισηγή-σεις για αλλαγές στο υφιστάμενο σύστημααξιολόγησηςτα αποτελέσματα της μετα-αξιολόγησηςδείχνουν ότι το υφιστάμενο σύστημαεπιλογής υποψηφίων έχει ικανοποιητικούςδείκτες διακριτικότητας και προβλεπτικήςεγκυρότητας ενώ παράλληλα διαφαίνεταιότι η αντικατάστασή του με ένα σύστημαβασισμένο στους σχολικούς βαθμούς θαδημιουργούσε προβλήματα στη διαδικασίαεπιλογής υποψηφίων ακόμη τα αποτελέ-σματα της μελέτης δείχνουν ότι ένασύστημα αξιολόγησης που θα στηριζότανστη χρήση των σχολικών βαθμών θα είχεχαμηλή προβλεπτική εγκυρότητα και θαευνοούσε παράγοντες ανεξάρτητους από τιςικανότητες των υποψηφίων όπως το

σχολείο στο οποίο φοιτούν αυτό οφείλεταιστο γεγονός ότι η αξιολόγηση του μαθητήαπό τον εκπαιδευτικό εξυπηρετεί διαφορε-τικό σκοπό και άρα οι βαθμοί διαφορετικώνσχολείων δεν αναμένεται να είναι άμεσασυγκρίσιμοι στο σημείο αυτό επισημαίνουμεότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν έχεικαθορίσει δείκτες απόδοσης και άρα δενείναι δυνατή η συγκρισιμότητα των αξιολο-γήσεων των εκπαιδευτικών λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω αποτελέ-σματα παρουσιάζουμε μία σειρά απόσενάρια αλλαγών που μπορούν να εφαρμο-στούν στο σύστημα αξιολόγησης υποψή-φιων φοιτητών αρχικά αναφέρονται

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α Π Ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ O τ Η τ α τ ω ν Π α γ κ Y Π Ρ ι ω ν ε ξ ε τ A σ ε ω ν ω σ μ Η χ α ν ι σ μ Ο υ σ υ γ κ Ρ ι τ ι κ Η σ α ξ ι Ο λ Ο γ Η σ Η σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 51

Η διαδικασία κατάρτισης δοκιμίων που ακο-λουθείται σήμερα δεν εξασφαλίζει σε μεγάλοβαθμό την εγκυρότητα περιεχομένου και τηναντιπροσωπευτικότητα των εξετάσεωνΕντοπίστηκαν εξάλλου προβλήματα σχετικάμε τις οδηγίες διόρθωσης των δοκιμίων πουαναφέρονται κυρίως σε αναμενόμενες ορθέςαπαντήσεις

σενάρια που δεν προϋποθέτουν σημαντικέςαλλαγές στο σύστημα πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση σταδιακά γίνεταιαναφορά σε σενάρια που προϋποθέτουνπερισσότερες και δραστικότερες αλλαγέςσημειώνεται ότι η υιοθέτηση ενός σεναρίουδεν αποκλείει την υιοθέτηση επιμέρουςπτυχών ενός άλλου

Σενάριο Α Εσωτερικές αλλαγές που αφορούντη διαδικασία κατάρτισης των δοκιμίων και τηνερμηνεία των δεδομένων που συγκεντρώνονται1 Προτού καταρτιστούν τα δοκίμια πρέπει να

αναπτύσσεται ο πίνακας προδιαγραφώντου κάθε δοκιμίου ώστε να εξασφαλίζεταιη αντιπροσωπευτικότητά του

2 να μελετηθεί η δυνατότητα ανάπτυξηςτράπεζας ερωτήσεων που θα μπορείύστερα από ένα διάστημα 4-5 ετών νααξιοποιηθεί για σκοπούς κατάρτισηςδοκιμίων Παρόλο που μια τέτοιααλλαγή συνεπάγεται οικονομικό κόστοςθα βοηθήσει σημαντικά α) στην κατάρ-τιση δοκιμίων που θα διακρίνονται απόεγκυρότητα περιεχομένου και β) σεσημαντική μείωση των λαθών στιςερωτήσεις και τις ασκήσεις που θα περι-λαμβάνονται στα τελικά δοκίμια

3 να συμπεριληφθούν στα εξεταστικάδοκίμια και ζητήματα που επιτρέπουν τημέτρηση συγκεκριμένων γνωστικώνδεξιοτήτων ιδιαίτερης σημασίας για μιαεπιτυχημένη φοίτηση στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση για παράδειγμα σε έναδοκίμιο μαθηματικών που αφορά στιςεπιδόσεις των υποψηφίων στη γεωμετρίαθα μπορούσαν να συμπεριληφθούν ζητή-ματα μέτρησης χωρικού συλλογισμούγια να γίνει αυτό πρέπει προηγουμένωςνα ληφθούν αποφάσεις για το πώς θαεμπλουτιστεί ο πίνακας προδιαγραφώντου κάθε δοκιμίου ώστε να περιλαμ-βάνει και ανάλογα γνωστικά έργα

Σενάριο Β Δυνατότητα μεταφοράς βαθμολο-γίας σε ένα γνωστικό αντικείμενο από μιαχρονιά στην αμέσως επόμενηυποψήφιοι που αποφασίζουν να παρακα-θίσουν ξανά σε εξέταση θα μπορούνταυτόχρονα με την αίτησή τους να επιλέ-γουν σε ποια μαθήματα επιθυμούν ναεξεταστούν και σε ποια επιθυμούν ναμεταφέρουν τις βαθμολογίες που εξασφά-λισαν κατά την προηγούμενη χρονιά μετον τρόπο αυτό θα βελτιωθεί η εξωτερικήαξιοπιστία των Πε και θα διορθώνονταισφάλματα που μπορεί να προέκυψαν λόγωεξωγενών προς την εξέταση παραγόντων(πχ υποψήφιοι που έτυχε να αντιμετωπί-ζουν ένα σοβαρό πρόβλημα την ημέρα τηςεξέτασης) για να είναι ldquoδίκαιηrdquo η μετα-φορά βαθμολογιών πρέπει να εξισώνονταιοι κλίμακες που προέκυψαν από ταδοκίμια που δόθηκαν σε δύο διαδοχικέςσχολικές χρονιές για να επιτευχθείεξίσωση θα αναλύονται τα αποτελέσματαανά ερώτηση με τη βοήθεια τηςσύγχρονης θεωρίας μέτρησης

Σενάριο Γ Επιλογή των υποψηφίων με βάσητα αποτελέσματα τόσο των Παγκύπριων Εξε-τάσεων όσο και των αξιολογήσεων των εκ-παιδευτικώνΗ χρήση περισσότερων από μιας πηγήςδεδομένων επιτρέπει τον έλεγχο της εσωτε-ρικής εγκυρότητας της μέτρησης επιπλέονμε τον τρόπο αυτό εμπλέκεται στη μέτρησηκαι ο εκπαιδευτικός που είναι γνώστης τωνικανοτήτων των μαθητών του αφού στοδιάστημα μιας ολόκληρης χρονιάς έχειπολλές ενδείξεις για τις γνώσεις και δεξιό-τητές τους υπάρχουν όμως δύο κίνδυνοιπου πρέπει να αντιμετωπιστούν Πρώτον οι συνολικές βαθμολογίες τωνεκπαιδευτικών έχουν συγκριτική μορφήΌμως λόγω του ότι ο κάθε εκπαιδευτικόςέρχεται σε επαφή με ένα μέρος μόνο του

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ52

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

πληθυσμού (δηλαδή των υποψηφίων γιαεισδοχή στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευ-τικά ιδρύματα) οι βαθμολογίες που δίνονταιαπό διαφορετικούς εκπαιδευτικούς δεν είναισυγκρίσιμες για να αντιμετωπιστεί τοπρόβλημα αυτό χρειάζεται να καθοριστούνμε ξεκάθαρο και αναλυτικό τρόπο δείκτεςαπόδοσης σε κάθε γνωστικό αντικείμενο καινα βαθμολογεί ο εκπαιδευτικός με χρήσηκριτηριακών μορφών αξιολόγησης λαμβά-νοντας υπόψη τους δείκτες απόδοσης κάθεαντικειμένου επιπλέον πρέπει να προηγηθείεντατική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στηχρήση των επιμέρους αυτών κριτηρίων ώστενα είναι δυνατή η συγκέντρωση κατάλληλωνδεδομένων και ο έλεγχος της συγκρισιμό-τητας των αξιολογήσεων τέλος χρειάζεταινα εξισωθούν τα δεδομένα που προκύπτουναπό τους εκπαιδευτικούς σε σχέση με ένακριτήριο με τα δεδομένα που συγκεντρώ-νονται από τις αντίστοιχες ασκήσεις τουεξεταστικού δοκιμίου των Πε με τον τρόποαυτό δεν επιτυγχάνεται μόνο η ανάπτυξηψυχομετρικά κατάλληλων κλιμάκων αλλάπαρέχεται και η δυνατότητα να ελέγχεται ηποιότητα των δεδομένων των εκπαιδευτικώνκαι να εντοπίζονται πιθανές προκαταλήψεις στο σημείο αυτό τονίζεται ότι ο δεύτεροςκίνδυνος του σεναρίου αυτού προκαλείταιαπό την ύπαρξη σκόπιμων ή μη προκαταλή-ψεων εκ μέρους των εκπαιδευτικών κάτι πουδημιουργεί έλλειψη εμπιστοσύνης στη διαδι-κασία επιλογής Ο έλεγχος της ύπαρξηςπροκατάληψης επιτυγχάνεται αν τα δεδο-μένα αναλυθούν με τη βοήθεια τεχνικών τηςσύγχρονης θεωρίας μέτρησης που επιτρέ-πουν τον εντοπισμό προκατάληψης (DIFtechniques) ανατροφοδότηση θα μπορεί ναπαρέχεται τόσο συλλογικά στους εκπαιδευ-τικούς για σκοπούς επιμόρφωσης όσο καιατομικά στον κάθε εκπαιδευτικό για νααντιληφθεί και να ελέγξει τυχόν προκατα-λήψεις του (σκόπιμες ή μη) Έτσι αναπτύσ-

σεται κουλτούρα λογοδότησης των εκπαι-δευτικών ως προς την ποιότητα των αξιολο-γήσεών τουςσημειώνεται ακόμη ότι στην περίπτωσηυποψηφίων που αποφοίτησαν εδώ καιαρκετά χρόνια από το σχολείο δεν πρέπει ναλαμβάνεται υπόψη η αξιολόγηση του εκπαι-δευτικού Έρευνες δείχνουν πως αυτή ηομάδα υποψήφιων φοιτητών αποτελείταικυρίως από άτομα που προέρχονται απόχαμηλά κοινωνικά στρώματα και που γιαδιάφορους λόγους δεν είχαν την ευκαιρία ναεπικεντρωθούν στις σπουδές τους όταν ήτανμαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσηςμε την εισήγηση αυτή παρέχεται η δυνατό-τητα στα άτομα αυτά να διεκδικήσουν θέσηανεξάρτητα του ποια ήταν η επίδοσή τουςστο σχολείο μια τέτοια προσέγγιση συνάδειμε την ανάγκη παροχής ίσων εκπαιδευτικώνευκαιριών σε ομάδες που προέρχονται απόχαμηλά κοινωνικό-οικονομικά στρώματα τελειώνοντας επισημαίνουμε ότι ορισμένεςπροτάσεις που υποστηρίζουν την υιοθέτησηδύο άλλων σεναρίων σκόπιμα δεν έχουνσυμπεριληφθεί στο παρόν άρθρο το πρώτοαπό τα σενάρια αυτά υποστηρίζει την πλήρηκατάργηση των Πε και την αξιολόγησηαποκλειστικά από τους εκπαιδευτικούς κάτιμε το οποίο διαφωνούμε πλήρωςθεωρώντας ότι δημιουργεί περισσότεραπροβλήματα από όσα υπάρχουν σήμερα(δυσκολία στη συγκρισιμότητα των αξιολο-γήσεων των εκπαιδευτικών και αδυναμία

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Η α Π Ο τ ε λ ε σ μ α τ ι κ O τ Η τ α τ ω ν Π α γ κ Y Π Ρ ι ω ν ε ξ ε τ A σ ε ω ν ω σ μ Η χ α ν ι σ μ Ο υ σ υ γ κ Ρ ι τ ι κ Η σ α ξ ι Ο λ Ο γ Η σ Η σ

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 53

Το υφιστάμενο σύστημα επιλογής υποψηφίωνέχει ικανοποιητικούς δείκτες διακριτικότηταςκαι προβλεπτικής εγκυρότητας ενώ παράλ-ληλα διαφαίνεται ότι η αντικατάστασή τουμε ένα σύστημα βασισμένο στους σχολικούςβαθμούς θα δημιουργούσε προβλήματα στηδιαδικασία επιλογής υποψηφίων

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ54

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

εντοπισμού των πιθανών προκαταλήψεωνσκόπιμων ή όχι) επιπλέον εφόσον οι εκπαι-δευτικοί αξιολογούν διαφορετικές ομάδεςμαθητών δεν είναι δυνατή η εξίσωση τωνβαθμολογιών επομένως ούτε και η χρήσηαυτού του συστήματος αξιολόγησης γιασυγκριτικούς σκοπούςτο δεύτερο σενάριο που αποκλείουμε είναι ηπρόταση να γίνονται οι εξετάσεις στο τέλος τηςβ΄ και της γ΄ τάξης λυκείου και να συνυπολο-γίζονται οι δύο βαθμολογίες κατά την επιλογήτων φοιτητών ανωτέρων και ανώτατων εκπαι-δευτικών ιδρυμάτων με τον τρόπο αυτό είναιπιθανόν να επιλυθούν προβλήματα πουαφορούν στην εξωτερική αξιοπιστία των Πεδημιουργείται όμως σοβαρός κίνδυνος νααρχίσει το αναλυτικό πρόγραμμα του λυκείουνα καθορίζεται από το σύστημα εξέτασης καινα δημιουργηθούν προβλήματα στη διδα-σκαλία των μαθημάτων που δεν είναι εξεταζό-μενα ακόμη ένα αντεπιχείρημα για μια τέτοιααλλαγή αφορά το λόγο για τον οποίο γίνονταιοι Πε αυτό που μας ενδιαφέρει τελικά είναι ναεντοπίσουμε αν ο υποψήφιος κατέχει σε ικανο-ποιητικό βαθμό τις προαπαιτούμενες γνώσειςκαι δεξιότητες ώστε να μπορεί να παρακολου-θήσει με επιτυχία το πρόγραμμα σπουδών τηςτριτοβάθμιας εκπαίδευσης Άρα εκείνο πουμας ενδιαφέρει περισσότερο είναι οι γνώσειςκαι δεξιότητες του υποψήφιου κατά τη χρονικήστιγμή που πρόκειται να ενταχθεί στο σύστηματης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αν δεχτούμε τη

θέση αυτή τότε δεν πρέπει να θεωρούμε ωςλιγότερο ικανό έναν υποψήφιο που ένα χρόνοδεν είχε αρκετές γνώσεις και δεξιότητες στοτέλος της β΄ λυκείου αλλά κατάφερε να τιςαποκτήσει στο τέλος της γ΄ λυκείου ακόμηδημιουργούνται προβλήματα στη σύγκρισητων βαθμολογιών των μαθητών για παρά-δειγμα αν ένας υποψήφιος συγκεντρώσει 80στα 100 στη β΄ λυκείου και 90 στα 100 στη γ΄λυκείου και ένας άλλος υποψήφιος συγκεν-τρώσει 85 στη β΄ λυκείου και 86 στη γ΄λυκείου δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι οδεύτερος υποψήφιος είναι περισσότερο έτοιμοςνα ανταποκριθεί σε ένα πρόγραμμα της τριτο-βάθμιας εκπαίδευσης από ότι ο πρώτοςθα ήθελα λοιπόν να εκφράσω τη διαφωνίαμου και με τα δύο πιο πάνω σενάρια και ναυποστηρίξω την υιοθέτηση εισηγήσεων πουθα οδηγήσουν σε βελτίωση το υφιστάμενοσύστημα (σενάρια α και β) και την σταδιακήμετάβαση από την αποκλειστική χρήση τωνΠε ως πηγής αξιολόγησης σε αξιοποίηση καιτων σχολικών βαθμών (σενάριο γ) τελει-ώνοντας θα ήθελα να τονίσω πως η έρευναγια τη διαχείριση των εκπαιδευτικώναλλαγών τονίζει την ανάγκη σταδιακήςμετάβασης από ένα σύστημα σε ένα άλλοώστε να είναι ομαλότερη η υιοθέτηση τουνέου συστήματος και να είναι πιο ικανά καιέτοιμα τα άτομα να εφαρμόσουν το νέοσύστημα αξιολόγησης

Βιβλιογραφικές ΑναφορέςHarlen W amp James M (1997) Assessment and Learning Differences and relationships between formative and sum-mative assessment Assessment in Education Principles Policy and Practice 4 (3) 365-379

Kyriakides L amp Creemers BPM (2008) A longitudinal study on the stability over time of school and teacher effectsOxford Review of Education 34(5) 521-545

Kyriakides L Antoniou P amp Maltezou E (2009) Investigating the short- and long- term effects of secondary schoolsupon academic success and development Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational ResearchAssociation San Diego CA April 2009

Scheerens J Glas C amp Thomas S (2003) Educational evaluation assessment and monitoring a systemic approachLisse Swets amp Zweitlinger Publishers

από όσα ακού-στηκαν στη διάρ-κεια του συνεδ-ρίου έγινε κατα-νοητό ότι η δη-μόσια δωρεάν τρι-τοβάθμια εκπαί-δευση στην κύ-προ δεν είναι σή-μερα έτοιμη ναικανοποιήσει όλη

τη ζήτηση για προπτυχιακές σπουδές Άραστο παρόν ndash τουλάχιστον ndash στάδιο θα πρέπεινα συνεχίσει να λειτουργεί κάποιος μηχανι-σμός επιλογής των υποψήφιων φοιτητώνυπάρχουν βεβαίως διάφορες σκέψεις καιπροτάσεις για ένα νέο σύστημα πρόσβασηςστη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση Έχουνακουστεί αρκετές ιδέες Όποια όμως και ανείναι η μορφή του μελλοντικού συστήματοςθα πρέπει να φροντίσουμε να διατηρηθούνορισμένα θετικά χαρακτηριστικά του υφι-στάμενου συστήματος πρόσβασηςτο πρώτο σε σειρά σπουδαιότητας χαρα-κτηριστικό που θα πρέπει να διατηρηθείείναι η καθολική αποδοχή του υφιστά-μενου συστήματος πρόσβασης από τηνκοινωνία ως αδιάβλητου συστήματος πουδεν επιδέχεται επηρεασμό από το παραδο-σιακό ldquoμέσονrdquo σε πρόσφατη έρευνα(Michaelides 2008) τελειόφοιτοι μαθητέςπου παρακάθισαν στις Παγκύπριες εξετά-σεις έδωσαν προσωπικές συνεντεύξεις σεερευνητές τα ευρήματα της έρευνας ήτανεντυπωσιακά σχεδόν όλοι οι υποψήφιοιεξέφρασαν την εμπιστοσύνη τους στοθεσμό των Παγκύπριων εξετάσεων τον

οποίο χαρακτηρίζουν ως ldquoδίκαιοrdquo καιldquoαδιάβλητοrdquo το πιο εκπληκτικό ήταν ότι οιμαθητές που απέτυχαν είχαν εξίσου θετικέςκαι μερικές φορές θετικότερες απόψεις απόαυτούς που πέτυχαν στις εξετάσεις αυτήτην εμπιστοσύνη και την καθολική αποδοχήτου συστήματος είναι που πρέπει να διαφυ-λάξουμε και θα ήταν καλό αν σε αυτή τησυζήτηση μπορούσαμε να είχαμε και μιασχετική εισήγηση από εκπροσώπους τωνμαθητών και των γονιώντο δεύτερο χαρακτηριστικό του υφιστά-μενου θεσμού που θα πρέπει να διατηρηθείείναι η υψηλή προβλεπτική του εγκυρό-τητα οι υποψήφιοι που προκρίνονται γιανα προχωρήσουν προς την τριτοβάθμιαεκπαίδευση να είναι αυτοί που έχουν καιτη μεγαλύτερη πιθανότητα για επαρκήακαδημαϊκή πορεία το τρίτο χαρακτηρι-στικό που θα πρέπει να διατηρηθεί είναι ηυψηλή διακριτική του ικανότητα να είναιδηλαδή δυνατόν με το νέο σύστημαεπιλογής να διαφοροποιείται η βαθμο-λογία των υποψηφίων σε τέτοιο βαθμόώστε να μπορούν να καταταχθούν ή ναομαδοποιηθούν με αρκετή ακρίβεια γιασκοπούς επιλογής των επικρατέστερωνγια τις πιο δημοφιλείς σχολές και τμήματαΗ προβλεπτική εγκυρότητα και η διακρι-τική ικανότητα του συστήματος αναλύ-θηκαν σε πρόσφατη έρευνά μας (επιτροπήΠαγκυπρίων εξετάσεων 2009) όπουμελετήθηκε η πιθανότητα να χρησιμοποι-ηθούν οι σχολικοί βαθμοί στη θέση των

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 55

Πρόσβαση στη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευσηστην Κύπρο Πορίσματα πρόσφατων ερευνών

του Ιάσονα ΛαμπριανούΕυρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου

βαθμών των Παγκύπριων εξετάσεωνβρήκαμε ότι οι σχολικοί βαθμοί τωντριμήνων δεν μπορούσαν να laquoπροβλέ-ψουνraquo την επιτυχή πορεία των φοιτητώνστο πανεπιστήμιο τόσο καλά όσο οιβαθμοί των Παγκύπριων εξετάσεωνεξάλλου οι σχολικοί βαθμοί τωντριμήνων δεν μας επέτρεπαν να κατατά-ξουμε τους υποψηφίους λόγω υπερπλη-θωρισμού ψηλών βαθμολογιών Ότανεπιχειρήθηκε μια υποθετική κατανομή τωνυποψηφίων στα Πανεπιστήμια χρησιμο-ποιώντας τους σχολικούς βαθμούς ωςκριτήριο επιλογής τα αποτελέσματα ήταναπογοητευτικά πολλές από τις περιζή-τητες θέσεις θα τις εξασφάλιζαν υποψή-φιοι οι οποίοι είχαν μεν ψηλούς βαθμούςστο απολυτήριο αλλά χαμηλότερουςβαθμούς στις εξετάσεις είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι και σεάλλη πρόσφατη έρευνα (Lamprianou ampChristie 2009) ανεξάρτητη από τηνπροαναφεθείσα καταλήξαμε στα ίδιασυμπεράσματα ότι δηλαδή υπήρχανσυγκεκριμένα σχολεία τα οποία συστημα-τικά έπασχαν από πληθωρισμό ψηλώνβαθμολογιών και ότι οι σχολικοί βαθμοίδεν ήταν τόσο αξιόπιστοι όσο οι βαθμοίτων εξετάσεωνγιατί όμως αυτή η επιμονή να χρησιμοποι-ήσουμε τους βαθμούς των σχολείων γιασκοπούς πρόσβασης στα πανεπιστήμιασήμερα οι σχολικοί βαθμοί είναι έναπαιδαγωγικό εργαλείο στα χέρια τουεκπαιδευτικού που μπορεί να ανταμείψειτο φιλότιμο μαθητή να ενθαρρύνει έναπαιδί με ειδικές ανάγκες και προβλήματακοκ γιατί επιθυμούμε να στερήσουμε απότον εκπαιδευτικό αυτό το εργαλείο διότιαν θα χρησιμοποιούνται οι βαθμοί γιασκοπούς πρόσβασης στην τριτοβάθμιαεκπαίδευση θα πρέπει να λάβουμε συγκε-κριμένα μέτρα με στόχο το σύστημα

σχολικής βαθμολόγησης να είναι αδιά-βλητο και να εφαρμόζεται με ομοιομορφίααπό όλους τους εκπαιδευτικούς σε όλα τασχολεία και για όλα τα μαθήματα Πώςμπορεί να γίνει αυτό στην πράξηας μελετήσουμε πρώτα τι κάνουν οι χώρεςπου ήδη χρησιμοποιούν τους σχολικούςβαθμούς για σκοπούς λήψης σοβαρώναποφάσεων θα αντλήσουμε διδάγματααπό την αυστραλία που είναι μια χώρα μεπαράδοση 40 χρόνων σε αυτό τον τομέα(Queensland Studies Authority 2009) καιαπό την αγγλία που ξοδεύει τεράστιαποσά εδώ και πολλά χρόνια για σχετικήέρευνα (Mansell W James M amp theAssessment Reform Group 2009) από τη μελέτη των συστημάτων αυτώντων δύο χωρών υιοθετήσαμε την άποψηότι στο δικό μας σύστημα θα μπορούσαννα αναπτυχθούν κριτήρια τα οποία θαπροσδιορίζουν με ακρίβεια και με συγκε-κριμένα παραδείγματα το επίπεδο κατα-νόησης που απαιτείται για κάθε μάθημακαι για κάθε γνωστικό στόχο στο πλαίσιοαυτό θα πρέπει να αναπτυχθούν διαδικα-σίες αξιολόγησης καθώς και συγκεκρι-μένα εργαλεία αξιολόγησης τα οποία θαμπορούν οι εκπαιδευτικοί να χρησιμο-ποιούν προκειμένου να υπάρχει συνέπειαβαθμολόγησης εντός του σχολείου αλλάκαι μεταξύ σχολείων σε όλη την κύπροθα πρέπει να συσταθούν δίκτυα συντονι-σμού μεταξύ γειτονικών σχολείων ούτωςώστε εκπαιδευτικοί της ίδιας ειδικότητας

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ56

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Σχεδόν όλοι οι υποψήφιοι εξέφρασαν τηνεμπιστοσύνη τους στο θεσμό των Παγκύ-πριων εξετάσεων τον οποίο χαρακτηρίζουνως ldquoδίκαιοrdquo και ldquoαδιάβλητοrdquo Οι μαθητές πουαπέτυχαν είχαν εξίσου θετικές και μερικέςφορές θετικότερες απόψεις από αυτούς πουπέτυχαν στις εξετάσεις

να συντονίζονται ως προς τα απαιτούμεναεπίπεδα που αντιστοιχούν σε κάθε διαβάθ-μιση της βαθμολογικής κλίμακας και νασυμφωνούν σε πρακτικά παραδείγματαεργασίας των μαθητών (πχ σε παραδείγ-ματα κατ οίκον εργασίας) που αντιστοι-χούν σε κάθε επίπεδο μάθησης (καιβαθμολογίας) επίσης θα απαιτηθείσυστηματική και συνεχής επιμόρφωσηόλων των εκπαιδευτικών ως προς τακριτήρια και τα εργαλεία αξιολόγησης καικάθε σχολείο ή δίκτυο σχολείων θα πρέπεινα διαθέτει ένα τουλάχιστο συντονιστήαξιολόγησης με σχετική μεταπτυχιακήεπιμόρφωσηθεωρούμε ότι οποιοδήποτε νέο σύστημαπρόσβασης προταθεί θα πρέπει να βασί-ζεται σε δύο άξονες (α) να ελευθερωθεί τολύκειο από τον ασφυκτικό εναγκαλισμότου συστήματος πρόσβασης στην τριτο-βάθμια εκπαίδευση και (β) να διατηρη-θούν όλα τα χαρακτηριστικά πουκαταξίωσαν τις Παγκύπριες εξετάσεις στησυνείδηση του λαού αν οι σχολικοίβαθμοί χρησιμοποιηθούν για σκοπούςπρόσβασης στα πανεπιστήμια είναι

δύσκολο να ελευθερωθεί το σχολείο απότο άγχος και την πίεση της πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευσηγια τη βελτίωση του συστήματοςπρόσβασης προτάθηκαν επίσης διάφορεςιδέες όπως είναι η χρήση τραπεζώνερωτήσεων (τε) προκειμένου ναβελτιωθεί η ποιότητα των εξεταστικώνδοκιμίων Η ιδέα της τράπεζας ερωτήσεωνέχει εφαρμοστεί στη διεθνή πρακτική μεδύο κυρίως τρόπους είτε με μορφή ανοι-κτών τε είτε με τη μορφή κλειστών τεκλειστές είναι οι τε των οποίων το περιε-χόμενο θεωρείται απόρρητο για τη διενέρ-γεια μίας εξέτασης οι χειριστές τωνηλεκτρονικών συστημάτων στα οποίαφυλάσσεται η τε επιλέγουν τυχαίες

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η δ Η μ Ο σ ι α τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η σ τ Η ν κ υ Π Ρ Ο Π Ο Ρ ι σ μ α τ αΠ Ρ Ο σ φ α τ ω ν ε Ρ ε υ ν ω ν

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 57

Θα πρέπει να αναπτυχθούν διαδικασίες αξιο-λόγησης καθώς και συγκεκριμένα εργαλείααξιολόγησης τα οποία θα μπορούν οι εκπαι-δευτικοί να χρησιμοποιούν προκειμένου ναυπάρχει συνέπεια βαθμολόγησης εντός τουσχολείου αλλά και μεταξύ σχολείων σε όλητην Κύπρο

ερωτήσεις με βάση τις οποίες ετοιμάζουντα εξεταστικά δοκίμια θεωρούμε ότι οικλειστές τε δεν μπορούν να γίνουνδεκτές στο δικό μας χώρο θα υπάρχειπάντα η υποψία ότι αυτοί που δημιούρ-γησαν την τε αλλά και αυτοί που τηνδιαχειρίζονται ίσως να επιτρέψουν τηνδιαρροή των στοιχείων που περιέχει αντί-θετα οι ανοικτές τε είναι προσβάσιμεςαπό όλους στην περίπτωση αυτήπρακτικά καταργείται το αναλυτικόΠρόγραμμα και οι εκπαιδευτικοί προετοι-μάζουν τους μαθητές στη λύση των ερωτή-σεων της ανοικτής τε αν εφαρμοστεί ένατέτοιο σύστημα στην κύπρο οι μαθητέςθα συνεχίσουν να καταφεύγουν στα φρον-τιστήρια για να ασκούνται στην επίλυσητων ndash γνωστών πλέον ndash ερωτήσεων και τοεκπαιδευτικό σύστημα θα υποβαθμιστείεξάλλου θα πρέπει κάποιος να εγείρει καιτο θέμα του κόστους της δημιουργίας μίαςτε που ανέρχεται σε πολλές δεκάδεςχιλιάδες ευρώ και στο οποίο προστίθενταιτο κόστος συντήρησης της τε το κόστοςεκπαίδευσης και επιμόρφωσης των χειρι-στών της το κόστος ldquoσυνταξιοδότησηςrdquoτων ερωτήσεων το κόστος πρόσθεσηςνέων ερωτήσεων κτλ και εννοείται ότι θαπρέπει να δημιουργηθούν πολλές διαφο-ρετικές τε για να καλυφθούν οι δεκάδεςτων μαθημάτων που περιλαμβάνονται στοσημερινό σύστημα πρόσβασης μέσω τωνΠαγκυπρίων εξετάσεων μία άλλη ιδέα που ldquoέπεσεrdquo στο τραπέζιείναι η μεταφορά βαθμολογιών από τη μιαχρονιά στην άλλη υποψήφιος που παρα-κάθεται στις Παγκύπριες εξετάσεις θαμπορεί να μεταφέρει μερικές βαθμολογίεςστην επόμενη χρονιά και να εξεταστεί γιαδεύτερη φορά μόνο στα υπόλοιπα μαθή-ματα κάτι τέτοιο είναι πρακτικά ανέφικτοεπειδή δεν υπάρχει κανένας μηχανισμόςεξίσωσης των εξεταστικών δοκιμίων και

άρα ένας βαθμός δεν έχει το ίδιο μαθη-σιακό αντίκρυσμα από χρόνο σε χρόνο Ημηχανιστική μεταφορά κάποιου από τασυστήματα που υπάρχουν στο εξωτερικόθα ήταν πρακτικά δύσκολη και οικονομικάασύμφορη από την πρόσφατη μελέτη μουμε αντικείμενο το αγγλικό σύστημαεξίσωσης των εξεταστικών δοκιμίων απόχρόνο σε χρόνο (Lamprianou 2007)θεωρώ ότι η ιδέα της μεταφοράς βαθμολο-γιών στο κυπριακό σύστημα χρειάζεταιπολύ περισσότερη επεξεργασία και μελέτητο υπουργείο Παιδείας θα πρέπει επίσηςνα αξιοποιήσει τις υφιστάμενες δομές τουπροκειμένου να αναβαθμίσει τιςπρόσφατες πρωτοβουλίες για ανάπτυξημουσικών και αθλητικών λυκείων τηςγεωργικής σχολής κτλ για παράδειγμα θαμπορούσε να λειτουργήσει στα πλαίσιατης γεωργικής σχολής ειδικό ουσιαστικάαναβαθμισμένο ακαδημαϊκά πρόγραμμακαι να διευκολύνεται η πρόσβαση τωναποφοίτων της σε γεωπονικά τμήματα ήτμήματα φυτικής Παραγωγής Παρο-μοίως θα μπορούσε να δημιουργηθείαναβαθμισμένο πρόγραμμα μουσικώνλυκείων οι απόφοιτοι των οποίων να διευ-κολύνονται στην εισαγωγή τους σεμουσικά τμήματα Πανεπιστημίων κοκ υπάρχουν και άλλες ιδέες αλλά θα ήθελαπρος το παρόν να στρέψω την προσοχήσας σε ένα άλλο τομέα αν και ασκώ το λειτούργημα του πανεπι-στημιακού καθηγητή σε ένα ιδιωτικόίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης προτί-μησα να ξεκινήσω την παρέμβασή μου με

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ58

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Αν δεν εφαρμοστεί μια θεσμική συνεργασίαμεταξύ ιδιωτικών πανεπιστημίων και Πολι-τείας ενδεχομένως να ανασταλεί η λειτουρ-γία ορισμένων τμημάτων και στα δημόσιακαι στα ιδιωτικά πανεπιστήμια

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η δ Η μ Ο σ ι α τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η σ τ Η ν κ υ Π Ρ Ο Π Ο Ρ ι σ μ α τ αΠ Ρ Ο σ φ α τ ω ν ε Ρ ε υ ν ω ν

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 59

αναφορά στην πρόσβαση στη δημόσιατριτοβάθμια εκπαίδευση Ο λόγος είναιαπλός θεωρώ ότι η παράνοια των δύοδιαφορετικών συστημάτων πρόσβασηςστην κύπρο δε θα μπορέσει να συνεχιστείγια πολύ θα καταρρεύσει υπό το βάροςτων πραγματικοτήτων και των αντιδρά-σεων της κοινωνίας και τελικά θαπροκριθεί κάποιο ενιαίο σύστημα τοενιαίο σύστημα πρόσβασης θα πρέπει ναμπολιαστεί από την ευελιξία και από τηναποτελεσματικότητα του συστήματοςπρόσβασης στην ιδιωτική τριτοβάθμιαεκπαίδευση για παράδειγμα οι σχολές ήτα τμήματα των πανεπιστημίων ναμπορούν να προτείνουν και δικά τουςκριτήρια εισαγωγήςκαθώς τα ιδιωτικά πανεπιστήμια καταξιώ-νονται σιγά-σιγά και καθώς διευρύνονταιοι κύκλοι σπουδών που προσφέρουν οιπολίτες που επιθυμούν πρόσβαση σε ένασυγκεκριμένο τμήμα θα μπορούν νακτυπούν τις πόρτες των ιδιωτικών και τωνδημόσιων πανεπιστημίων ταυτόχροναθεωρώ λοιπόν ότι σε ένα τόσο μικρό νησίείναι προφανές ότι το σύστημα πρόσβασηςστην τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει ναείναι ενιαίο θεωρώ ότι το κράτος θαπρέπει να αποφασίσει εάν επιθυμεί ναυπαχθούν στους κρατικούς σχεδιασμούςτα ιδιωτικά πανεπιστήμια και να καταρτι-στεί ένα εθνικό σχέδιο πρόσβασης στηντριτοβάθμια εκπαίδευση και είναιπροφανές ότι αν δεν εφαρμοστεί μιαθεσμική συνεργασία μεταξύ ιδιωτικώνπανεπιστημίων και Πολιτείας ενδεχο-μένως να ανασταλεί η λειτουργίαορισμένων τμημάτων και στα δημόσια καιστα ιδιωτικά πανεπιστήμια (υπάρχουνσήμερα τμήματα δημοσίων πανεπιστημίωνπου παραμένουν σχεδόν άδεια επειδή δενμπορούν να προσελκύσουν υποψήφιους)Ή θα καταλήξουμε σε ιδρύματα τριτοβάθ-

μιας εκπαίδευσης διαφορετικών ταχυ-τήτων με όλα τα κοινωνικά και πολιτικάπροβλήματα και αναταράξεις που αυτόμπορεί να συνεπάγεται όπως μπορούμε νασυμπεράνουμε το παράδειγμα του ατιστην κύπρο ή των τει στην ελλάδαΠροτείνω να υπαχθούν τα ιδιωτικά πανε-πιστήμια σε ένα εθνικό σχεδιασμό για τηντριτοβάθμια εκπαίδευση αυτό ομολογου-μένως θα διευκολυνθεί αν τα ιδιωτικάπανεπιστήμια μετατραπούν σε μη κερδο-σκοπικούς οργανισμούς Πρέπει νααποφευχθεί η επικάλυψη των ίδιωντμημάτων από διαφορετικά πανεπιστήμιαενώ αντιθέτως πρέπει να ενθαρρυνθεί ηανάπτυξη νέων τμημάτων και προγραμ-μάτων σπουδών που δεν καλύπτονταισήμερα από τα δημόσια πανεπιστήμιαμε την κατάλληλη συνεργασία καιπρογραμματισμό μπορούμε να αποφύ-γουμε περιπέτειες όπως αυτήν του 2006όταν η ελλάδα άλλαξε αιφνιδιαστικά τονόμο που ρύθμιζε την πρόσβαση τωνκύπριων φοιτητών προς τα ελληνικάπανεπιστήμια Όσοι εργαζόμενοι στηνυπηρεσία εξετάσεων του υπουργείουΠαιδείας και Πολιτισμού έζησαν εκείνητην θλιβερή εμπειρία ndash ήμουν ένας απόαυτούς ndash θυμούνται ότι αγωνιζόμασταν ναετοιμάσουμε σε μερικές βδομάδες νέανομοθεσία και τεχνικό πλαίσιο γιαπρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευσηκάποιες από τις στρεβλώσεις του υφιστά-μενου συστήματος (βλ Lamprianou2009) οφείλονται στις ρυθμίσεις πουέπρεπε να γίνουν τότε βιαστικά για ναδιαφυλαχθεί η ομαλή πρόσβαση χιλιάδωνμαθητών μας προς τα ελληνικά πανεπι-στήμια Η Πολιτεία έχει τώρα την να λύσειμια για πάντα το πρόβλημα της αυτάρ-κειας ως προς την παροχή τριτοβάθμιαςεκπαίδευσης στη νεολαία μας δείχνονταςπολιτική τόλμη ταχύτητα επιμονή σε

θέματα αρχών και οικονομική γενναι-οδωρία ταυτόχρονα πρέπει να είναι ιδιαί-τερα αυστηρή τόσο με τα ιδιωτικά όσο καιμε τα δημόσια πανεπιστήμια ούτως ώστεο φορολογούμενος να νιώθει ότι ταχρήματά του επενδύονται σωστά και ότι οι

επενδύσεις επιστρέφουν πίσω στηνκοινωνία υπό τη μορφή άριστου επιπέδουπαρεχόμενης τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςμέσα στο πλαίσιο ενός γενικότερουεθνικού σχεδιασμού

Βιβλιογραφικές αναφορέςMichaelides M P (2008) Test-takers perceptions of fairness in high-stakes examinations with score transformationsPaper presented at the International Testing Commission 2008 Conference Liverpool UK

επιτροπή Παγκυπρίων εξετάσεων (2009) Αποτελέσματα πρώτης φάσης της έρευνας για βελτίωση του συστήμα-τος εισδοχής στα δημόσια πανεπιστήμια αδημοσίευτη έρευνα λευκωσία

Queensland Studies Authority (2009) Student assessment regimes Getting the balance right for Australia QSABrisbane Australia στο httpwwwqsaqldeduau

Mansell W James M amp the Assessment Reform Group (2009) Assessment in schools Fit for purpose A com-mentary by the Teaching and Learning Research Program London Economic and Social Research Council Tea-ching and Learning Research Programme

Lamprianou I amp Christie T (2009) laquoWhy school based assessment is not a universal feature of high stakes asses-sment systemsraquo Educational Assessment Evaluation and Accountability 21 (4) 329-345

Lamprianou I (2007) laquoAn investigation into the test equating methods used during 2006 and the potential forstrengthening their validity and reliabilityraquo Qualifications and Curriculum Authority UK στοhttpwwwqcaorgukqca_16808aspx και στο httpwwwofqualgovuk1467aspx

Lamprianou I (2009) laquoComparability of examination standards between subjects an international perspectiveraquoOxford Review of Education 35 (2) 205-226

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ60

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

στη σύντομη αυτήανακοίνωσή μαςθα επιχειρήσουμενα απαντήσουμεστα παρακάτωερωτήματα χωρίςνα αγνοούμε ότικάποια απrsquo αυτάέχουν απασχολή-

σει και άλλους ερευνητές (δημαράς 2006κασσωτάκης 1996 μυλωνάς 1998 Παπαγ-γελή 1990) bull Ποιες ήταν οι πολιτικές πρόσβασης στο

πανεπιστήμιο κατά την εξεταζόμενηπερίοδο

bull Πώς ερμηνεύονται οι παραπάνω πολι-τικές

bull Ποιοι παράγοντες (κοινωνικοπολιτικοίοικονομικοί ιδεολογικοί πολιτιστικοίκαι παιδαγωγικοί) διαμόρφωσαν τιςπαραπάνω πολιτικές

bull Ποιες ήταν οι επιπτώσεις των πολιτικώνπρόσβασης τόσο στην ίδια την εκπαί-δευση ιδιαίτερα στις προηγούμενεςβαθμίδες όσο και στους μαθητές

το ιστορικό υλικό στο οποίο θα στηριχ-θούμε προέρχεται από το θεσμικό πλαίσιο μετο οποίο ρυθμίζονταν ζητήματα πρόσβασηςστην πανεπιστημιακή εκπαίδευση (νομο-σχέδια νόμοι αγορεύσεις στη βουλή και τηγερουσία εισηγητικές εκθέσεις υπομνή-ματα πορίσματα επιτροπών πρακτικάβουλής πρυτανικοί λόγοι διατάγματα)

καθώς και δευτερογενείς πηγέςτα χρονικά όρια της περιόδου που εξετά-ζουμε δεν επελέγησαν τυχαία το 1836-37θεσμοθετείται στο νεοδιαμορφούμενο απότους βαυαρούς κατά την τριετία 1834-1837ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ηπρόσβαση στο πρώτο Οθωνικό Πανεπι-στήμιο το άλλο χρονικό άκρο το 1997-98επιλέχθηκε γιατί συνδέεται με τη γνωστήτελευταία στον 20ο αιώνα μεταρρύθμισητου γεράσιμου αρσένη Η μέθοδος με την οποία θα προσεγγίσουμετα ιστορικά τεκμήρια που έχουμε στηδιάθεσή μας και με την οποία θα επιδιώ-ξουμε να απαντήσουμε στα ερωτήματά μαςείναι η ιστορική υιοθετούμε την laquoερμη-νεύουσα ιστορίαraquo (όρος του γ δερτιλή2003) βάσει της οποίας θα προσπαθήσουμεστηριγμένοι σε πηγές να κατανοήσουμε τοπαρελθόν και στη συνέχεια να το ερμηνεύ-σουμε σε συσχέτιση με το εκάστοτε συγκεί-μενο (κοινωνικοπολιτικό οικονομικόιδεολογικό και πολιτιστικό) ως θεωρητικόπλαίσιο επιλέγουμε τις θεωρίες αναπαρα-γωγής (μυλωνάς1998) και τις προσεγγίσειςτης σχολής των Annalesμελετώντας τα τεκμήρια που αφορούν τηδιαχρονική εξέλιξη των πολιτικώνπρόσβασης στην ελληνική πανεπιστημιακήεκπαίδευση μπορούμε να διακρίνουμε τιςπαρακάτω περιόδουςbull 1η περίοδος από την ελεύθερη

πρόσβαση (1836-37) στην καθιέρωση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 61

Οι σημαντικότεροι σταθμοί των πολιτικώνπρόσβασης στα ΑΕΙ

του Σήφη ΜπουζάκηKαθηγητή Ιστορίας Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Πατρών

εισαγωγικών εξετάσεων (1922)bull 2η περίοδος από την καθιέρωση εισαγω-

γικών εξετάσεων το 1922 στην καθιέ-ρωση κλειστού αριθμού (numerusclausus) εισακτέων το 1930

bull 3η περίοδος από τον κλειστό αριθμόεισακτέων (1930) στο ακαδημαϊκόαπολυτήριο (1964)

bull 4η περίοδος από τις γενικές Πανελλα-δικές εξετάσεις στη μεταρρύθμιση τουγεράσιμου αρσένη (1997-98)

από την ελεύθερη πρόσβαση στην καθιέρωσηεισαγωγικών εξετάσεων (1836-37 - 1922)το 1837 ιδρύεται το Οθωνικό Πανεπιστήμιοστο οποίο η πρόσβαση ήταν ελεύθερη γιακάθε κάτοχο απολυτηρίου γυμνασίου Ημόνη υποχρέωση που είχε ο υποψήφιος ήταννα laquoπαρουσιασθή εις τον Πρύτανιν υφrsquo ενόςκτηματίου ή σταθερού κατοίκου αθηνώνπρος τον οποίον αι αρχαί του Πανεπιστη-μίου θέλουν διευθύνεσθαι οσάκις έχουν ναπέμψουν εις τον φοιτητήν κοινοποιήσεωςπροσκλήσειςhellipraquo ελεύθερη ήταν και ηεπιλογή σπουδών και μαθημάτων μέσα στοπανεπιστήμιο ενώ η φοίτηση σrsquo αυτό ήτανδωρεάν τα δύο αυτά βασικά χαρακτηρι-στικά των πολιτικών πρόσβασης (ελεύθερη)αλλά και της φοίτησης στο πανεπιστήμιο(δωρεάν) επέτρεψαν στον κωνσταντίνο

τσουκαλά (1982) να κάνει λόγο για ένασχολικό σύστημα laquoπρώιμα δημοκρατικόraquo τοοποίο χαρακτήρισε μονοδρομικόμονοδιά-στατο εξαιτίας της κάθετης δομής του(δημοτικό ελληνικό γυμνάσιο πανεπι-στήμιο) Η πολιτική αυτή θα οδηγήσει στιςεπόμενες δεκαετίες σε δύο αντιφατικά καιαντικρουόμενα αποτελέσματα την υπερεκ-παίδευση (πολύ υψηλά ποσοστά σε σχέση μεάλλες χώρες φοίτησης σε γυμνάσιο καιπανεπιστήμιο) και παράλληλα την ημιμά-θεια (πολύ υψηλά ποσοστά αναλφάβητων)είναι προφανές ότι οι παραπάνω πολιτικέςπρόσβασης και φοίτησης στο πρώτο ελλη-νικό πανεπιστήμιο στόχευαν στην προσέλ-κυση φοιτητών τoυς οποίους είχε ανάγκη τονεοσύστατο ελληνικό κράτος επρόκειτο γιαένα κράτος που εκκινούσε εκ του μηδενός(δερτιλής 2005) για να στελεχώσει τουςβασικούς κρατικούς θεσμούς του δικαιο-σύνη (νομική) εκπαίδευση (φιλοσοφική)εκκλησία (θεολογική) σύστημα υγείας(ιατρική) Έτσι βέβαια ο κρατικός μηχανι-σμός άρχισε να διογκώνεται διαμορφώ-νοντας ισχυρά κρατικοδίαιτα στρώματα Ηεισροή ξένου κεφαλαίου που ακολούθησεαργότερα συντέλεσε στη συντήρηση τουτομέα των υπηρεσιών τον οποίο υπηρε-τούσε κυρίως η εκπαίδευση που αποτελούσε

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ62

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Πίνακας ΙΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 βδ 1836 laquoΠερί γυμνασίωνraquo γυμνάσιο laquoθεραπαινίςraquo2 βδ 221 Περί συστάσεων ελεύθερη πρόσβαση

24 ndash 4 -1832 του Πανεπιστημίου ελεύθερη επιλογή σπουδών3 νομοσχέδια laquoΠερί οργανισμού του Η μέση εκπαίδευση καθιερώνε-

ευταξία 1899 Πανεπιστημίουraquo ται ως laquoθεραπαινίδαraquo της πα-νεπιστημιακής

4 laquoΟργανισμόςraquo laquoΠερί εθνικού Πανεπιστημίουraquo ελεύθερη Πρόσβασητου 1911 και laquoΠερί καποδιστριακού

Πανεπιστημίουraquo5 υπόμνημα laquoΠερί ιδρύσεως νέου Πρόταση για εισιτήριες εξετά-

κ καραθεοδωρή Πανεπιστημίου εν ελλάδιraquo σεις διαφοροποιημένες βάσειπρος τον (Πανεπιστήμιο σμύρνης) κατευθύνσεωνελ βενιζέλο 1919

και το εφαλτήριο κοινωνικής κινητικότηταςτων μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων τατελευταία στη συνέχεια συμμετέχουναποφασιστικά στον αστικό μετασχηματισμότης ελληνικής κοινωνίας κατά την πρώτη αυτή περίοδο θα διατυπω-θούν στο εσωτερικό του Πανεπιστημίουαθηνών πολλές ενστάσεις για την ελεύθερηςπρόσβαση σε αυτό όπως φαίνεται από τατεκμήρια που αναφέρονται στον Πίνακα Ι(σελ 62)γράφει το 1864 ο Πανταζίδης laquoΗ εκπλη-κτική αύξησις του πλήθους των φοιτητώνδεν εξήγειρεν ούτε την χαράν ούτε τονθαυμασμόν των πρυτάνεωνhellip πολλοί δεηγωνίζοντο νrsquo αναχαιτίσωσιν αυτό ωςεπιβλαβές εις τε το Πανεπιστήμιον και τηνΠολιτείανraquo Έτσι στις αρχές του 20ου αιώναστις νομικές και φιλολογικές σχολές όπουσυνωστίζονται οι περισσότεροι φοιτητέςπαίρνονται στοιχειώδη μέτρα επιλογής μεαπόφαση της συγκλήτου περιορίζεται οαριθμός των φοιτητών σrsquo αυτές τις σχολέςαν και laquoπολλοί νέοι προσέρχονταν μετά

δακρύων εξαιτούμενοι την παραδοχήναυτών δια φιλολογικάς και νομικάςσπουδάςraquoστα νομοσχέδια laquoΠερί Οργανισμού τουΠανεπιστημίουraquo το 1899 επί υπουργίας αευταξία δεν προβλέπονται εισαγωγικέςεξετάσεις η μέση εκπαίδευση όμως ενισχύειτο ρόλο της ως laquoθεραπαινίδαraquo της πανεπι-στημιακής Ούτε στον laquoΟργανισμόraquo του1911 προβλέπονται εισαγωγικές εξετάσειςlaquoινα εγγραφή τις φοιτητής δέον να κέκτηταιαπολυτήριον δημοσίου ημεδαπού γυμνασίουή ομοταγούς δημοσίου αλλοδαπού ή άλλουανεγνωρισμένου γυμνασίου ή του εναθήναις Πρακτικού λυκείουraquo (αρ 12) αντί-θετα στο καποδιστριακό Πανεπιστήμιο δενεπιτρέπεται η φοίτηση των αποφοίτων τούlaquoεν αθήναις Πρακτικού λυκείουraquo βέβαιαγια τη φοίτηση στο πανεπιστήμιο στονΟργανισμό του 1911 τίθενται άλλοιφραγμοί ταξικοί αφού laquoέκαστος φοιτητήςυποχρεούται εις καταβολήν εκπαιδευτικώντελών εκ δραχμών 180 διrsquo έκαστον πανεπι-στημιακό έτοςraquo μπορεί να εικάσει κανείς

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 63

Πίνακας ΙΙΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 διάταγμα (1834)

2 διάταγμα 1836

3 διάταγμα 1886

4 ν αφα΄ 27ndash5 20ndash 6 ndash 1887

5 ν 156521-24 ndash 12 ndash 1918

laquoΠολυτεχνική συλλογήraquo (σχολείο στοιχειώδους τεχνι-κής εκπαίδευσης)κυριακάτικο τεχνικό σχολείο (Πρόδρομος Πολυτεχνείου)λειτουργία Πρακτικούλυκείου

laquoΠερί οργανισμού των εναθήναις σχολείου των βιομη-χάνων τεχνώνraquoΠερί συμπληρώσεως τινώντου νόμου 972α laquoπερί τροπο-ποιήσεως των περί δημοσίωνέργων νόμων κλπraquo τουνόμου 1466 laquoπερί αφομοι-ώσεως των εκτάκτων υπαλλή-λων τις υπηρεσίας δημοσίωνέργωνraquo κλπ

ελεύθερη εισαγωγή

ελεύθερη εισαγωγή

εισαγωγικές εξετάσεις για σχολές Πολιτικών μηχανι-κών και μηχανουργώνκαθιέρωση εισαγωγικώνεξετάσεων

καθιέρωση κλειστού αριθμούεισακτέων στη σχολή τοπο-γράφων μηχανικών τουΠολυτεχνείου

ότι αυτό το μέτρο θα αποθάρρυνε αρκετούςενδιαφερόμενους για πανεπιστημιακέςσπουδές στο υπόμνημα του κ καραθεο-δωρή το 1919 για το πανεπιστήμιο τηςσμύρνης προβλέπονται εξετάσεις laquoθα είναιπλεονεκτικόν να μη γίνονται δεκτοί ει μηκατόπιν εισιτηρίων εξετάσεων των οποίωντο πρόγραμμα θα ποικίλη αναλόγως τιςπεριπτώσεωςraquo κατά την περίοδο αυτή οι πολιτικέςπρόσβασης που εφαρμόσθηκαν στο χώροτις τεχνικής εκπαίδευσης καθώς και τιςανώτατες στρατιωτικές σχολές ήταν διαφο-ρετικές (βλ Πίνακα ΙI (σελ 63) Έτσι το1887 στο laquoσχολείο βιομηχάνων τεχνώνraquo ηφοίτηση προϋποθέτει εισαγωγικές εξετάσεις Ο στόχος των εξετάσεων εδώ είναι τόσο οπεριορισμός των φοιτητών όσο και η αύξησητου κύρους τις σχολής ακόμη στη σχολήτοπογράφων μηχανικών του Πολυτεχνείουείχε καθιερωθεί από το 1918 ένα είδος κλει-στού αριθμού εισακτέων τους οποίους τοκράτος αναλάμβανε να διορίσει laquoυποχρεω-τικώς εν τη τοπογραφική υπηρεσία τωνυπουργείων συγκοινωνιών και γεωργίας ειςθέσιν δοκίμου τοπογράφουraquo

Από τις εισαγωγικές εξετάσεις στον κλει-στό αριθμό εισακτέων (1922 - 1930)τα προβλήματα που συσσωρεύτηκαν κατάτην περίοδο της ελεύθερης πρόσβασης(αδυναμία απορρόφησης πτυχιούχων υπερ-πληθυσμός πανεπιστημίων υποβάθμιση τουκύρους των σπουδών) οδήγησαν ή έδωσαντο άλλοθι το νομιμοποιητικό επιχείρημαγια την υιοθέτηση εισαγωγικών εξετάσεωνΈτσι με τον Οργανισμό του 1922 καθιερώ-νονται laquoφίλτρα επιλογήςraquo για τη φοίτησηστο πανεπιστήμιο laquoφοιτητής του Πανεπι-στημίου εγγράφεται ο κεκτημένος απολυτη-ρίου εκπαιδευτηρίου ή μη και ευδοκιμήσαςεν δοκιμασία κατά τας διατάξεις του άρθρου139hellip εκπαιδευτήρια ων το απολυτήριον

χορηγεί την εν άρθρω 135 ικανότητα είναιτα εν ελλάδι δημόσια γυμνάσια το εναθήναις Πρακτικόν λύκειον ή άλλαομοταγή αυτώ δημόσια εκπαιδευτήρια και ηΡιζάρειος εκκλησιαστική σχολήraquoΟι προερχόμενοι από το Πρακτικό λύκειοαθηνών ή άλλο ομοειδές εκπαιδευτήριομπορούσαν να εγγραφούν στην ιατρικήσχολή ή στη σχολή φυσικών και μαθημα-τικών επιστημών ενώ οι απόφοιτοι τηςΡιζαρείου εκκλησιαστικής σχολής είχαν τοδικαίωμα εγγραφής στη θεολογική Οιεξετάσεις διενεργούνταν από καθηγητέςτου Πανεπιστημίου αθηνών Η συστηματικήεφαρμογή των εισαγωγικών εξετάσεωνυλοποιήθηκε δύο χρόνια αργότερα τοακαδημαϊκό έτος 1924-25 για το χημικότμήμα και τέσσερα χρόνια αργότερα το1926-27 για τις άλλες σχολές στις αρχές της δεκαετίας του rsquo30 οι εισαγω-γικές εξετάσεις μετατρέπονται σε διαγω-νισμό για την επιλογή περιορισμένουκλειστού αριθμού φοιτητών κάτι που θαυλοποιηθεί με το νόμο 4620 του 1930 laquoΠερίτροποποιήσεως και συμπληρώσεως διατά-ξεων του Οργανισμού του εθνικού καποδι-στριακού Πανεπιστημίουraquo το επιχείρημαγια την καθιέρωση του κλειστού αριθμούεισακτέων όπως υποστηρίζεται στην αιτιο-λογική έκθεση του νόμου ήταν η ανάγκη γιακαλύτερη επιστημονική κατάρτιση των εισα-γόμενων στα πανεπιστήμια η οποία κινδύ-νευε εξαιτίας του μεγάλου αριθμούφοιτητών δεν είναι τυχαίο ότι λίγους μήνεςπριν από την ψήφιση του παραπάνω νόμουσε υπόμνημα του κωννου καραθεοδωρήπρος την κυβέρνηση βενιζέλου (υπόμνημαστο οποίο θα στηριχθεί ο μετέπειτα νόμος -Οργανισμός του 1932) προτείνεται ηδραστική μείωση του αριθμού των φοιτητώναπό 6040 σε 2850 (ποσοστό μείωσης άνωτου 50) την προσέγγιση του καραθεο-δωρή θα υιοθετήσει και ο υπουργός

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ64

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Παιδείας γεώργιος Παπανδρέου ο οποίος σεαγόρευση στη βουλή θα δηλώσει laquoΗ άνευπεριορισμού φοίτησις θα απέβαινε πρόξενοςολέθρου εάν δεν ήτο ταυτόχρονον τομέτρον του περιορισμού στις ανώτερεςεκπαιδευτικές βαθμίδεςraquo Ο κλειστόςαριθμός εισακτέων δεν θα εφαρμοσθείαμέσως μετά την καθιέρωσή του θα γενι-κευτεί μετά το 1939 θα υπάρξουν όμωςπολλά laquoπαράθυραraquo για την καταστρατή-γησή του (εισαγωγή σε όσους έπαιρναν τηβάση εγγραφή όλων χωρίς εξετάσεις τοσχολικό έτος 194243 κλπ) Οι σημαντικότεροι σταθμοί αυτής τηςπεριόδου αποτυπώνονται στον Πίνακα ΙΙΙ

Από τον κλειστό αριθμό εισακτέων στοακαδημαϊκό απολυτήριο (1930 - 1964)το 1954 επί υπουργίας α γεροκωστό-πουλου με το νδ 301154 οι εισαγωγικέςεξετάσεις του 1930 θα μετατραπούν σεδιαγωνισμό που πραγματοποιείται από τιςίδιες τις σχολές μια φορά το χρόνο Πολιτικήπρόθεση των εισηγητών ήταν η αυστηρό-τερη τήρηση του κλειστού αριθμού εισα-κτέων με την ελπίδα αναβάθμισης τουεπιπέδου σπουδών και της αύξησης τουκύρους των ιδρυμάτων Ο επόμενος σημαντικός σταθμός είναι οιπροτάσεις της επιτροπής Παιδείας το 1958Η επιτροπή προκειμένου να περιορίσει τον

αριθμό των ατόμων που χωρίς να έχουν τακατάλληλα εφόδια laquoέκρουαν τας θύρας τωνανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτωνraquoεισηγήθηκε τη δημιουργία χωριστού κλάδουμέσης και κατώτερης τεχνικής εκπαίδευσηςκαι τη διαίρεση του εξατάξιου γυμνασίου σεδύο κύκλους ακόμη μέσω της επιτροπήςαυτής θα προταθεί η καθιέρωση προπαιδευ-τικού έτους για όσους επιθυμούν να φοιτή-σουν σε ανώτατες σχολές όπως και ηίδρυση ειδικών κολεγίων και οι δύο προτά-σεις θα απορριφθούν το 1959 θα δημιουρ-γηθεί ενιαίος φορέας για την ανώτατηεκπαίδευση και θα προταθεί από το υπουρ-γείο η εφαρμογή μικτού συστήματος εισα-γωγής στα πανεπιστήμια σύμφωνα με τοοποίο οι θέσεις εισακτέων για κάθε σχολή θακαλύπτονταν από υψηλόβαθμους απόφοι-τους μέσης εκπαίδευσης χωρίς διαγωνισμό με τη μεταρρύθμιση του 1964 επιχειρείταιμία σημαντική αλλαγή στο εκπαιδευτικότοπίο το λύκειο αποκτά διττό ρόλο αφούπροορίζεται laquoνα προσφέρει πλουσιωτέρανεγκύκλιον μόρφωσιν εις τους νέουςraquo (πουδεν θα συνεχίσουν το πανεπιστήμιο) αλλάκαι laquoνα προπαρασκευάσει τους μέλλονταςνα φοιτήσουν εις ανωτάτας σχολάςraquo Η πιοσημαντική ρύθμιση αφορούσε το νέοσύστημα πρόσβασης στα αει αφού τοαπολυτήριο λυκείου επικύρωνε την αποφοί-τηση από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 65

Πίνακας ΙΙIΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 ν 2905 την 2327 ndash 7 ndash 1922

2 υπόμνημακωννουκαραθεοδωρή(μάιος 1930)

3 νόμος 4620 30 ndash 76 ndash 8 ndash 1930

laquoΠερί Οργανισμού του αθη-νήσιν εθνικού καποδιστρια-κού ΠανεπιστημίουraquolaquoΠερί Πανεπιστημίουαθηνώνraquo

laquoΠερί ορισμού αριθμού εισα-κτέων φοιτητών του Πανεπι-στημίου θεσσαλονίκηςraquo

καθιέρωση εξετάσεων με ευ-θύνη των καθηγητών του Πα-νεπιστημίουΠρόταση για δραστική μεί-ωση των φοιτητών και καθιέ-ρωση αυστηρών εισαγωγικώνεξετάσεωνκαθιέρωση numerus clausus

αλλά δεν αρκούσε για τη φοίτηση σε αειγια την τελευταία ήταν απαραίτητη ύστερααπό εξετάσεις η απόκτηση ακαδημαϊκούαπολυτηρίου δύο τύπων α και β Ο έναςτύπος ίσχυε για τις θεωρητικές και ο άλλοςγια τις θετικές σχολές ενώ σε ορισμένεςσχολές κοινωνικών επιστημών η φοίτησηήταν δυνατή και με τους δύο τύπους ακαδη-μαϊκού απολυτηρίου για την εισαγωγή στααει εκτός από τις εξετάσεις για τηναπόκτηση ακαδημαϊκού απολυτηρίουλαμβάνονταν υπόψη και ο βαθμός των δύοτελευταίων τάξεων του λυκείου με συντε-λεστή 6 για το τελευταίο μάλιστα εκφρά-στηκε η ευχή laquoνα αποδώση ώστε τοαπολυτήριον να είναι επαρκής τίτλος δια ναεγγράφωνται οι πάντες εις τα Πανεπι-στήμιαhellipraquo καινοτομικό στοιχείο αποτε-λούσε ο πλήρης αποκλεισμός τουπανεπιστημίου από τη διαδικασία επιλογήςτων υποψήφιων φοιτητών αλλά και ηδιενέργεια εξετάσεων σε περιφερειακόεπίπεδο με κεντρικό βέβαια σχεδιασμόΟι σημαντικότερες θεσμικές παρεμβάσειςστις πολιτικές πρόσβασης παρουσιάζονταιστον Πίνακα IV

Από τις Γενικές Πανελλαδικές Εξετάσειςστη μεταρρύθμιση του Γεράσιμου Αρσένηστη διάρκεια αυτής της περιόδου έχουμε

συνεχείς μεταβολές των συστημάτωνπρόσβασης που όμως όλες συγκλίνουν στονα μετατρέπουν το λύκειο σε φροντιστη-ριακό προθάλαμο του πανεπιστημίου και νατο καταργούν ως αυτοτελή μορφωτικήβαθμίδα εκπαίδευσης Η σχέση λυκείου-πανεπιστημίου είναι πλέον μια σχέσηlaquoστενών δεσμώνraquo η οποία αποδέσμευσε τηνελεύθερη αγορά των φροντιστηρίων τασημαντικότερα ορόσημα μετά την κατάρ-γηση των μεταρρυθμίσεων του 1964-65 είναιτα εξής (βλ και κασσωτάκης 1996) bull οι εξετάσεις κατά κύκλους σχολών

(1968-1979)bull οι πανελλήνιες εξετάσεις της φιλελεύ-

θερης εκπαιδευτικής πολιτικής πουακολούθησε την πτώση της δικτατορίας(1979-1982)

bull το σύστημα των γενικών εξετάσεων(1983-1997)

bull η μεταρρύθμιση αρσένη και η καθιέ-ρωση του απολυτηρίου ενιαίου λυκείου(1997-98)

Περιοριζόμαστε στις ελάχιστες αυτές νύξειςγιατί η ανάλυση της περιόδου αυτήςαποτελεί αντικείμενο άλλης ανακοίνωσης

ΣυμπεράσματαΟι πολιτικές πρόσβασης στην ελληνικήπανεπιστημιακή εκπαίδευση επιχειρήθηκε

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ66

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

Πίνακας ΙVΤεκμήριο Θέμα Πρόβλεψη

1 νδ 301115 ndash 9 ndash 1954

2 επιτροπήΠαιδείας 195758

3 νδ 4379 1964

laquoΠερί τρόπου εγγραφής τωνφοιτητών εις τα σχολάς τωνΠανεπιστημίων του εμ Πο-λυτεχνείουhellipraquoΠορίσματα

laquoΠερί Οργανώσεως και διοι-κήσεως της γενικής στοιχει-ώδους και μέσηςεκπαιδεύσεωςraquo

μετατροπή εισαγωγικών εξε-τάσεων σε διαγωνισμούς μεευθύνη των σχολών

διχοτόμηση μέσης εκπαίδευ-σης καθιέρωση ειδικών κολ-λεγίων προπαιδευτικού έτουςκαθιέρωση ακαδημαϊκού απολυ-τηρίου τύπου α΄ και β΄ (θεωρη-τικής και θετικής κατεύθυνσης)αποκέντρωση εξετάσεων διττόςρόλος λυκείου

να αλλάξουν ή άλλαξαν όταν υπήρξανφαινόμενα όπως τα παρακάτωΠληθωρισμός φοιτητών με συνέπεια να μηνείναι ικανοποιητική η κατάρτισή τους στααει στην εισηγητική έκθεση του νδ30111954 με το οποίο οι εξετάσεις μετα-τράπηκαν σε διαγωνισμό αναφέρεται ότι ηελεύθερη εισαγωγή laquoθα επέφερε την υπερ-βολικήν συγκέντρωσιν εις περιορισμέναςδιδακτικάς αίθουσας και ελλιπώς εξοπλι-σμένα εργαστήρια εκατοντάδων νέωνhellipraquo μεαποτέλεσμα την αδυναμία κατάρτισης καιεξέτασης των φοιτητών εντός του καθορι-σμένου χρόνου και laquoτην απόδοσιν εις τηνκοινωνίαν και την πολιτείαν ωρίμων τηνηλικίαν ημιμαθών ατόμων κατόχων τίτλουμιας πανεπιστημιακής ή άλλης σχολήςraquo Ηαύξηση των μαθητών της δημοτικής καιμέσης εκπαίδευσης ενισχύει την παραπάνωκατάσταση για παράδειγμα από το 1878έως το 1895 διπλασιάστηκαν οι μαθητές τουδημοτικού ενώ το ίδιο συνέβη και για τουςμαθητές γυμνασίου από το 1875 έως το1888 Έτσι οι νέες εγγραφές στο πανεπι-στήμιο από 561 το 1880 θα φθάσουν τις 957το 1890 (αύξηση 42 )Αλλαγές στην αγορά εργασίας και έντονηκοινωνική ζήτηση για σπουδές που οδήγησεσε παρεκκλίσεις από αυστηρά συστήματαεισαγωγής στα πρώτα χρόνια μετά τηναπελευθέρωση ο ανοργάνωτος καπιταλι-στικός τρόπος παραγωγής δεν αντανα-κλάται ακόμη στο χώρο του σχολείου ηειδίκευση δεν είναι απαραίτητη ο κοινω-νικός έλεγχος της ροής του μαθητικού δυνα-μικού είναι περιττός Όμως από τα μέσα του19ου αιώνα και μέχρι το δεύτερο παγκόσμιοπόλεμο ο χώρος της εργασίας περνά σε μιανέα φάση εκλογίκευσης οργάνωσης καιειδίκευσης Οι πιέσεις για προσαρμογή τηςεκπαίδευσης στα νέα δεδομένα με βασικόαίτημα τη λειτουργικότητα των σχολικώνγνώσεων είναι ισχυρές θα δημιουργηθεί

έτσι πρόσφορο έδαφος για να καλλιεργηθείη ιδεολογία της αξιοκρατίας για τα ανώτεραεπίπεδα της εκπαίδευσης κυρίως για τοπανεπιστήμιο το πανεπιστήμιο χρειάζεταιτους λίγους τους ικανούς τους χαρισματι-κούς τους άριστους μετά το δεύτεροπαγκόσμιο πόλεμο η τάση αυτή ενισχύεταιακόμη περισσότερο Οι κοινωνικοί μετασχη-ματισμοί έχουν προχωρήσει το σχολείομετατρέπεται σε αρένα συγκρούσεων καιανταγωνισμού και ο κλειστός αριθμός εισα-κτέων επιβάλλεται όπου οι άλλες μορφέςκοινωνικού ελέγχου δεν αποδίδουνΑδυναμία απορρόφησης των πτυχιούχωνστην παραγωγική διαδικασία κάτι πουσυχνά συνδέονταν με οικονομικές κρίσεις(πχ με το οικονομικό κραχ του 1929) θυμί-ζουμε ότι τα ποσοστά ανεργίας την περίοδο1928-1932 θα ανέλθουν κατακόρυφα τοσχολείο αδυνατεί πλέον να επιτελέσει τηνκατανεμητική του λειτουργία Προσπάθεια ενίσχυσης του ιδεολογικού-πολι-τικού ελέγχου της εκπαίδευσης από τοκράτος άρα και των επιλεκτικών μηχανι-σμών κοινωνικής αναπαραγωγής (εξετά-σεις) Οι αυστηροί αυτοί μηχανισμοί θαοδηγήσουν στη μείωση εισακτέων το 1926σε 10000 κατοίκους αντιστοιχούν 20φοιτητές ενώ 11 χρόνια αργότερα το 1937(είχε καθιερωθεί ήδη ο κλειστός αριθμόςεισακτέων) στον ίδιο αριθμό κατοίκων αντι-στοιχούν 14 φοιτητές Επιδίωξη ενίσχυσης του κοινωνικού κύρουςτων σχολών χαρακτηριστικό είναι εδώ τοπαράδειγμα της πρώτης επιβολής του κλει-στού αριθμού εισακτέων στη σχολή τοπο-γράφων μηχανικών του Πολυτεχνείου το1918 Η καθιέρωση αυτού του μέτρου όπωςείδαμε ήδη συνοδεύτηκε με μία δέσμευσηότι όσοι εισάγονταν μrsquo αυτόν τον τρόπο θααπορροφούνταν από το δημόσιο αμέσωςμετά τη λήψη του πτυχίου τους αυτό συνο-δεύτηκε με το δικαίωμα του δημοσίου (του

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 67

κράτους) να έχει και τον έλεγχο τωνπρογραμμάτων σπουδών αφού αυτό θαήταν ο κύριος εργοδότης Ο συλλογισμόςήταν απλός laquoαφού η μόνη επαγγελματικήδιέξοδος των πτυχιούχων ήταν το δημόσιοη κρατική αυτή σχολή έπρεπε να εκπαι-δεύσει τόσους όσους χρειαζόταν ήμπορούσε να χρησιμοποιήσει το δημόσιοraquo(δημαράς 2006) αν η ίδια αυτή λογικήμπορούμε να εικάσουμε εδώ χαρακτήριζεκαι την αντιμετώπιση των καθηγητικώνσχολών από το κράτος ίσως να είχεεπιβληθεί από τότε η παιδαγωγική τουςκατάρτιση ερεθίσματα γιrsquo αυτό υπήρξανπολλά το 1877 ο καθηγητής της κλασικήςφιλολογίας του Πανεπιστημίου αθηνώνιωάννης Πανταζίδης αφού διαπιστώνει ότιήταν laquoαθλία η κατάστασις των ημετέρωνσχολείων πάντων εν γένει προερχομένη εκτης hellip ανικανότητος των διδασκάλωνraquoαποφάσισε μόνος του να διδάξει ένα πρωτο-φανές μάθημα laquoγυμνασιακή Παιδαγωγικήraquo110 χρόνια αργότερα το 1997 ο νόμος 2525του γεράσιμου αρσένη προβλέπει την καθιέ-ρωση του πιστοποιητικού παιδαγωγικής καιδιδακτικής κατάρτισης προκειμένου γιαδιορισμό των καθηγητών στην ελληνικήδευτεροβάθμια εκπαίδευση και αυτός ορηξικέλευθος θεσμός θα μπει στο χρονον-τούλαπο της ιστορίας Πτώση του επιπέδου των γυμνασιακώνσπουδών αναφέρεται χαρακτηριστικά στηνεισηγητική έκθεση του 1964 για την καθιέ-ρωση του ακαδημαϊκού απολυτηρίου laquohellipαιεισαγωγικαί εις τας ανωτάτας σχολάςεξετάσεις καθιερώθησαν δια δύο λόγουςπρώτον διότι η ανάγκη των πραγμάτωνεπέβαλε τον laquoκλειστόνraquo αριθμόν εισακτέωνκαι δεύτερον διότι η στάθμη των γυμνα-σιακών σπουδών εσημείωσε κατά τα τελευ-ταία τριάντα έτη δυσάρεστον πτώσινraquoΗ προσπάθεια να γίνουν αυστηρότεροι οιμηχανισμοί επιλογής θα έχει επιπτώσεις στη

βαθμολογική κλίμακα κατά την εξεταζό-μενη περίοδο η βαθμολογική κλίμακα τηςμέσης εκπαίδευσης θα αλλάξει δύο φορέςτη δεκαετία του 1880 από εξάβαθμη θα γίνειδεκάβαθμη και τη δεκαετία του 1930 απόδεκάβαθμη θα γίνει εικοσάβαθμη τα συστήματα πρόσβασης που περιγράψαμεεπηρέασαν ακόμη τη δομή και τη λειτουργίατης αμέσως προηγούμενης εκπαιδευτικήςβαθμίδας καθιστώντας την laquoθεραπαινίδαraquo Ηλογική της θεραπαινίδος στη σχέση ανάμεσαστις επάλληλες βαθμίδες εκπαίδευσης διατυ-πώνεται ήδη στο Πδ του 1836 για τασχολεία μέσης εκπαίδευσης (ελληνικόσχολείο και γυμνάσιο) όπου αναφέρεται ότισκοπός του γυμνασίου είναι laquoκυρίως ηπροπαρασκευή των μαθητών όσοι που θαμέλλουν να σπουδάσωσιν ανωτέραςεπιστήμας εις το Πανεπιστήμιονraquo Η ίδιααντίληψη θα διατυπωθεί και στα νομοσχέδιατου θεοτόκη το 1889 laquoτο κυριότερον αίτιονκαι η ρίζα των εν τη ανωτάτη παιδεία νοση-μάτων είνε η εν τη μέση ελλιπής παρασκευήτης hellipνεότητοςraquo τον όρο θεραπαινίδαπρωτοχρησιμοποίησε σε μία ρητορικήερώτησή του ο αθανάσιος ευταξίας το 1900laquoΠού του πεπολιτιμένου κόσμου ηκούσθητην σήμερον δημοτική εκπαίδευσις μετα-βαλλόμενη εις απλήν θεραπαινίδα της μέσηςεκπαιδεύσεως και προσαρμοζόμενη προςμόνας τας ανάγκας ταύτηςraquoμε βάση τα παραπάνω διαμορφώθηκε ηδομή και η διάρθρωση του ελληνικού εκπαι-δευτικού συστήματος και ιδιαίτερα η σχέσητης μέσης εκπαίδευσης με το πανεπιστήμιομε τη σταδιακή μεταφορά των διαδικασιώνκοινωνικής αναπαραγωγής από τους εξω-εκπαιδευτικούς μηχανισμούς στο ίδιο τοσχολείο με στόχο την αντιστοίχηση τηςεκπαιδευτικής με την κοινωνική πυραμίδααυτή η ιδεολογικοπολιτική και κοινωνικήστόχευση δεν ανιχνεύεται πίσω από τιςγραμμές των τεκμηρίων που παρουσιάσαμεmiddot

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6ε ν δ ε ι κ τ Η σ68

Η Π Ρ Ο σ β α σ Η σ τ Η ν τ Ρ ι τ Ο β α θ μ ι α ε κ Π α ι δ ε υ σ Η

διατυπώνεται καθαρά μέσα σrsquo αυτές ήδηαπό τα τέλη του 19ου αιώνα Έτσι στανομοσχέδια του ευταξία το 1899 αναφέ-ρεται ότι το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπεινα μεταρρυθμισθεί έτσι ώστε να παρέχειlaquoεις έκαστην κοινωνικήν τάξιν όσω τοδυνατόν τελειωτέραν την εις αυτήναναγκαιούσαν μόρφωσινraquo δεκατέσσεραχρόνια αργότερα στα νομοσχέδια του 1913διατυπώνεται ο ίδιος στόχος laquoεν μεν τωαστικώ σχολείω τω προοριζομένω δια τηνμέσην αστικήν τάξιν η φοίτησις είναιτριετής εν δε τω γυμνασίω τω προοριζο-μένω δια την ανωτέραν τετραετήςhellipraquo απότο πανεπιστήμιο ο νομοθέτης του 1913θέλει να αποφοιτούν laquoοι ανήκοντες εις τηνδιευθύνουσαν εν τη κοινωνία τάξινraquoδεκαεπτά χρόνια αργότερα το 1929 ονομοθέτης της ύστερης βενιζελικήςπεριόδου (1928-1932) θα θέσει φραγμούςγια τη φοίτηση στο Πανεπιστήμιο στοοποίο θέλει να φθάνουν laquoοι έχοντες τοχάρισμαraquo το 1964 οι χαρισματικοί του1930 θα βαφτισθούν laquoάριστοιraquo με τη λογικήτου φιλελεύθερου διανοούμενου ευάγ-

γελου Παπανούτσου το νέο στοιχείο στηφιλελεύθερη προσέγγιση του 1964 είναι τοιδεολόγημα της ισότητας των ευκαιριώνlaquoΟ θεσμός [της δωρεάν παιδείας] είναιαπόρροια της πεποιθήσεως ότι θεμέλιον καιεγγύησις της αληθούς δημοκρατίας είναι ηισότης όλων αδιακρίτως των πολιτών ειςτην κτήσιν των αγαθών της παιδείαςχειρότερη μορφή κοινωνικής ανισότητοςδεν υπάρχει από το καθεστώς η παιδεία ναείναι προνόμιο των ευπορούντωνraquoκατά τις δεκαετίες που θα ακολουθήσουν ησχέση ανάμεσα στο λύκειο και το πανεπι-στήμιο θα μετατραπεί σε μια σχέση laquoστενώνδεσμώνraquo ενώ ο περιορισμένος αριθμόςθέσεων στα αει και ατει και οι αυστηρέςεξετάσεις θα οδηγήσουν στην ενίσχυση τηςπαραπαιδείας τη φοιτητική μετανάστευσηκαι την απώλεια του μορφωτικού ρόλου τουλυκείου Η απαλλαγή απrsquo αυτά τα laquoδεσμάraquoδεν φαίνεται στον ορίζοντα αν αυτό τοσυνέδριο συμβάλει στην κατάργηση ή τηνάμβλυνσή τους θα έχει προσφέρει πολλά καιστην ελληνική εκπαίδευση και στην ελλη-νική κοινωνία γενικότερα

Βιβλιογραφικές Αναφορέςδερτιλής γ αθήνα 2005 Ιστορία του ελληνικού κράτους 1830-1920 εθνική τράπεζα γ΄ έκδοση

κασσωτάκης μ βουλιούρη- Παπαγγελή α αθήνα 1996 Η πρόσβαση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευσηιστορική αναδρομή προβλήματα προοπτικές γρηγόρης

δημαράς α Πάτρα 6-8 Οκτωβρίου 2006 Το Πανεπιστήμιο και οι θεραπαινίδες του Πρακτικά 4ου Διεθνούς ΣυνεδρίουΙστορίας Εκπαίδευσης laquoΙστορία της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσηςraquo

μυλωνάς θ αθήνα 1998 Κοινωνιολογία της ελληνικής εκπαίδευσης Συμβολές Gutenberg

μπουζάκης Σ αθήνα 2002 Εκπαιδευτικές Μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα Gutenberg

μπουζάκης σ αθήνα 2002 Η Πανεπιστημιακή εκπαίδευση στην Ελλάδα Τεκμήρια Ιστορίας τ α΄1836-1925 τ β΄1926-2005 Gutenberg

Παπαδάκης ν αθήνα 2004 Η παλίμψηστη εξουσία Κράτος πανεπιστήμιο και εκπαιδευτική πολιτική Gutenberg

τσουκαλάς Κ αθήνα 1982 Εξάρτηση και αναπαραγωγή Ο κοινωνικός ρόλος των εκπαιδευτικών μηχανισμών στηνΕλλάδα (1830-1922) θεμέλιο

Παπαγγελή-βουλιούρη Δ αθήνα 1990 Πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και κλειστός αριθμός εισακτέων(διδακτορική διατριβή)

Πανταζίδης ι αθήνα 1889 Χρονικόν της πρώτης πεντηκονταετίας του ελληνικού Πανεπιστημίου

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ λ ι Ο σ 2 0 0 6

Ο ι σ Η μ α ν τ ι κ Ο τ ε Ρ Ο ι σ τ α θ μ Ο ι τ ω ν Π Ο λ ι τ ι κ ω ν Π Ρ Ο σ β α σ Η σ σ τ α α ε ι

Π α ν ε Π ι σ τ Η μ ι Ο κ υ Π Ρ Ο υ - ι Ο υ ν ι Ο σ 2 0 1 0 69

Η ολοκλήρωσητων ομιλιών τηςδιημερίδας επιτάσ-σει την ανακεφα-λαίωση των συμ-περασμάτων τηνπερίληψη των επι-μέρους θεμάτωνπου προκύπτουν

και ακολούθως τις εισηγήσεις για δράση τογενικό συμπέρασμα είναι ότι το υφιστάμενο σύ-στημα εισδοχής στα Πανεπιστήμια δεν λαμβάνειυπόψη τις κοινωνικο-οικονομικές παραμέτρουςμε αποτέλεσμα να υπάρχουν προνομιούχοι καιμη υποψήφιοι είναι ανάγκη να δημιουργηθείένα νέο σύστημα εισδοχής το οποίο θα πρέπεινα έχει και κοινωνική συνοχή τα σημαντικότερασημεία τα οποία θα πρέπει να τύχουν περαιτέρωδιερεύνησης και μελέτης είναι τα εξήςbull μπορεί ο βαθμός του σχολείου να αποτελεί

το βασικό κριτήριο εισδοχής στα Πανεπι-στήμια αν ναι να μελετηθεί αν είναι αξιο-κρατικό και αξιόπιστο κριτήριο

bull το σημερινό σύστημα θεωρείται αδιάβλητοείναι όμως αξιοκρατικό αν όχι να μελετηθείπώς μπορεί να καταστεί και τα δύο

bull θέλουμε το σύστημα εισδοχής με μία εξέ-ταση ή εκείνο της συνεχούς αξιολόγησης

bull θα λυθεί το πρόβλημα στο πανεπιστημιακόή στο σχολικό επίπεδο αν η λύση τοποθε-τηθεί στο σχολείο τι γίνεται με την ποιότητατου εκπαιδευτικού συστήματος

bull Έχουμε ένα σύστημα που αξιολογεί τη μη-χανική γνώση (παπαγαλία) ενώ θέλουμεένα σύστημα που να αξιολογεί την κριτικήσκέψη και τη δημιουργικότητα

bull είναι δυνατόν να διαιωνίζεται το φροντι-στήριο ως μέρος του συστήματος πρόσβα-

σης γιατί άλλες χώρες καταφέρνουν ναμην έχουν φροντιστήρια

bull Οι εκπαιδευτικοί συμμετέχουν στην παιδείακαι στην παραπαιδεία για να καταπολεμηθείη παραπαιδεία οι εκπαιδευτικοί θα πρέπειτύχουν μετεκπαίδευσης για να αντιμετω-πίσουν τις νέες προκλήσεις

bull Προκύπτει ανάγκη δημιουργίας ενός κέντρουΈρευνας και αξιολόγησης θα πρέπει νααναλυθούν λεπτομερώς οι ανάγκες ώστενα γίνει η σωστή μελέτη ίδρυσης και ναπροσδιοριστεί το προφίλ και το έργο του

bull Προκύπτει ανάγκη αναβάθμισης του λυκείουγια να αναβαθμιστεί όμως το λύκειο θα χρει-αστεί να επανακτήσει την αξιοπιστία του καινα επαναπροσδιορίσει τους στόχους του

bull χρειάζεται εθνικός σχεδιασμός της ανώτερηςεκπαίδευσης κάτι που απαιτεί προγραμ-ματισμό ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνοςαποτυχίας

bull κρίνεται αναγκαία η επένδυση σε επιπρό-σθετα μαθήματα πρέπει όμως να αναλυθείτο κόστος και το όφελος που θα προκύψειαπό αυτά

bull διαπιστώνεται ότι η σχολική μονάδα χρήζειαυτονόμησης ώστε να αποκτήσει την απα-ραίτητη διοικητική και άλλη ευελιξία

bull Η ποιότητα στην πρόσληψη και την με-τεκπαίδευση του προσωπικού καθώς καιη δια βίου επαγγελματική ανάπτυξη είναιαπαραίτητες για ένα αποτελεσματικό σχο-λικό σύστημα (continuous professional de-velopment)

bull επείγει να εντοπιστούν τα αρνητικά ση-μεία του υφιστάμενου συστήματος έτσιώστε να προσδιοριστούν οι αναγκαίεςδιαγνώσεις και να προδιαγραφούν οικατάλληλες θεραπείες

ε ν δ ε ι κ τ Η σ

Συμπεράσματα και εισηγήσεις του Δρ Ανδρέα Μαλούππα

Διευθυντή Διοίκησης και Οικονομικών του ΤΕΠΑΚ

70