ÑÝÐÃÈÉËÍÝ, ÀÂÀÐÍÀ, ÒÓÑÀËÍÀ

2016 îíû аравдугаар ñàð ¹ 19 (27) 14 õîíîã òóòìûí õýâëýë

www.nema.gov.mnwww.ontsgoisur.gov.mn

ÒÀÍÛ ªÄªÐ Á¯Ð ÍÝÂÒÐÝÕ ÖÀÕÈÌ ÕÓÓÄÀÑ

VIII ͯ¯ÐÒ

АВРАГЧДЫН ТЭСВЭР ХАТУУЖЛЫГ ШАЛГАСАН ХҮНД АВИРАЛТ БОЛСОН

VII ͯ¯ÐÒ

ИХ НААДАМД“АВРАГЧ” СПОРТ ХОРОО ЭХНИЙ БАЙРУУДАД ШАЛГАРАВ

ОНЦЛОХ МЭДЭЭ

ДУГААРЫН ЯРИЛЦЛАГА

ÖªªÍ ̪ЪªÐ

• ОБЕГ-ын даргын тушаалаар орон нутгийн Онцгой байдлын газар, хэлтэс, анги байгууллагын албан хаагчдыг 2016 оны 10 дугаар сарын 25-наас, ОБЕГ, нийслэлийн хүрээний Онцгой байдлын газар, хэлтэс, анги, байгууллагын албан хаагчдыг 2016 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн хүйтний улирлын дүрэмт хувцсанд шилжүүлэхээр боллоо. ОБЕГ, нийслэлийн хүрээний Онцгой байдлын газар, хэлтэс, анги, байгууллагын албан хаагчдын хүйтний улирлын хувцасны нэгдсэн үзлэгийг 2016 оны 10 дугаар сарын 28-нд зохион байгуулна.

• Монгол Улсын Шадар сайдын ажлын алба, ОБЕГ, НҮБ-ын Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах газрын Зүүн Хойд Азийн бүсийн төв болон Олон улсын Боловсрол, сургалтын төв, Өмнөговь аймгийн ЗДТГ, Онцгой байдлын газар хамтран "Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах чиглэлээр 2015-2030 онд хэрэгжүүлэх сендайн үйл ажиллагааны хүрээ баримт бичгийн хэрэгжилтийг орон нутгийн түвшинд хангах нь" сэдэвт сургалтыг Өмнөговь аймагт зохион байгууллаа.

• Хүйтний улиралтай холбогдуулан сүүлийн өдрүүдэд ахуйн гал түймрийн гаралт ихсэх хандлагатай байна. Өнгөрсөн долоо хоногт Нийслэлийн Онцгой байдлын газрын албан хаагчид гал түймрийн 16 дуудлагаар ажиллаж, нийт 97 хүний амь насыг гал түймрийн аюулаас авран хамгаалжээ.

• Төв, орон нутгийн Онцгой байдлын газар, хэлтэс, анги, байгууллагын Урьдчилан сэргийлэх тасгийн дарга, Сургалт, сурталчилгаа, урьдчилан сэргийлэх асуудал хариуцсан мэргэжилтнүүдийн сургалт 2016 оны 10 дугаар сарын 27, 28-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо болно.

“Делигийн тунхаглал”-ыг гаргана

Цэргийн албан хаагчдын бие бялдрын стандартыг тодорхойлоно

Хоёр дахь “АСЕМ”-ийг Онцгой байдлын алба зохион байгуулна

Áатлан хаìгаалахын багц хуулийг х¿лээн аâлаа

Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах Азийн сайд нарын анхдугаар бага хурал ирэх сарын хоёрноос тавны өдрүүдэд Энэтхэг улсын Шинэ Дели хотноо болох гэж байна.

Манай улсаас Шадар сайд У.Хүрэлсүх тэргүүтэй төлөөлөгчид оролцоно.

Бага хурлаар 2015 онд Японы Сендай

хотноо болсон Гамшгийн эрсдлийг бууруулах Дэлхийн гуравдугаар бага хурлаас НҮБ-ын гишүүн 187 орон соёрхон гаргасан "2015-2030 онд хэрэгжүүлэх Сендайн

үйл ажиллагааны хүрээ баримт бичгийн" Азийн бүс нутгийн төлөвлөгөөг батлах, гамшгийн эрсдэлийг бууруулахад улс төрийн дээд түвшний оролцоог хангахын тулд "Делигийн тунхаглалыг"гаргах ач холбогдолтой юм.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын "Цэргийн бие бялдрын стандартыг тогтоон мөрдүүлэх тухай", Зэвсэгт хүчинд дагаж мөрдөх "Цэргийн алба хаагчдын бие бялдрын стандарт"-ыг Онцгой байдлын албанд хэрэгжүүлэхтэй холбогдуулан Онцгой байдлын ерөнхий газар, Гамшиг судлалын хүрээлэнгийн нийт албан хаагчдын дунд бие бялдрын стандартыг тодорхойллоо.

"Цэргийн алба хаагчдын бие

бялдрын стандарт" батлагдсантай холбогдуулан цаашид төв, орон нутгийн Онцгой байдлын газар, хэлтэс, анги, байгууллагын нийт албан хаагчдын дунд бие бялдрын стандартын шаардлага тавигдаж байна.

Бие бялдрын стандартыг Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас гаргасан биеийн өндөр, жинг харьцуулан гаргасан биеийн зохистой харьцааны хүснэгтийг үндэслэн тогтоож байгаа юм.

2018 онд Монгол Улсын Засгийн газар, Онцгой байд-лын ерөнхий газар НҮБ-ын Гамшгийн эрсдэлийг буу-руу лах газартай хамтран Гамш гийн эрсдэлийг бууруу-лах Азийн сайд нарын хоёрдугаар бага хур лыг эх орондоо зохион бай гуу-лахаар төлөвлөж байна.

Гамш гийн эрсдэлийг буу-руу лах Азийн сайд нарын хоёрдугаар бага хуралд одоогийн байдлаар 150 гаруй орны 3000 орчим төлөөлөгч оролцох урьдчилсан тоо байна.

Азийн сайд нарын хоёрдугаар бага хурал нь Ази, номхон далайн бүс нутгийн төрийн тэргүүнүүд, гамшгийн асуудал эрхэлсэн сайд нар оролцох өндөр дээд түвшний уулзалт болохоороо ач холбогдлын хувьд "АСЕМ"-ийн түвшинд болно гэж үзэж байгаа юм.

Энэхүү хурлын үеэр "2015-2030 онд хэрэгжүүлэх Сендайн үйл ажиллагааны хүрээ баримт бичгийн" хэрэгжилтийг улс орон бүр хоёр жил тутамд тайлагнадаг уламжлалын дагуу Ази, номхон далайн бүс нутгийн орнууд "Сендайн үйл ажиллагааны хүрээ баримт бичиг"-ийн хэрэгжилтийн асуудлыг хэлэлцэнэ.

2015 îíä ÓÈÕ-ààð "Ìîí ãîë Óëñûí Áàòëàí õàìãààëàõ áîäëîãûí ¿íäýñ" áàðèìò áè÷èã, 2016 îíä Áàòëàí õàìãààëàõ òóõàé õóóëü, Çýâñýãò õ¿÷íèé òóõàé õóóëü, Öýðãèéí àëáàíû òóõàé õóóëü, Öýðãèéí àëáàí õààã÷äûí ýðõ ç¿éí áàéäëûí òóõàé õóóëü òóñ òóñ áàòëàãäñàí áèëýý.

Ýäãýýð áàãö õóóëèéã ãàðäóóëàí ºãºõ ̧ ñëîëûí ¿åýð Ìîíãîë Óëñûí Åðºí õèé ëºã÷, Çýâñýãò õ¿÷íèé Åðºíõèé êîìàíäëàã÷ Ö.Ýëáýã äîðæ öýðãèéí áîäëîãûí øèíý÷ëýëèéí à÷ õîëáîãäëûã ÷óõàë÷ëàí ãóðâàí ç¿éëèéã îíöîëæ áàéâ.

Íýãäүгээрт, Ìîíãîë Óëñûí áàòëàí õàìãààëàõ áîäëîãî á¿õ ñàëáàðò õàìààòàé. ¯¿íèéã çààæ ºãñºí. Áàòëàí õàìãààëàõ áîäëîãî áîë èéì ºðãºí õ¿ðýýòýé ç¿éë þì ãýäãèéã øèíý÷ëýëèéí áàðèìò áè÷èãò òóñãàæ ºãñºí.

¯ðãýëæëýë íü IV н¿¿ðò

ГАМШГИЙН ДААТГАЛЫН ТОГТОЛЦООГ БИЙ БОЛГОХ ШААРДЛАГАТАЙ БАЙНА

-Онцгой байдлын салба-рыг удирдаад та хоёр дахь жилдээ ажиллаж байна. Энэ хугацаанд салбартаа ямар өөрчлөлт шинэч лэл-түү дийг хийж амжуулав?

-Онцгой байдлын ал быг олон улсын жишигт хүргэнэ гэсэн зорилго бидэнд байдаг. Энэ бол манай хамт олны бүгдийнх нь зорилго тэмүүлэл. Өнгөрсөн хоёр жил шахам хугацаанд манай салбарт маш олон өөрчлөлтүүд хийгджээ. Хөрөнгө оруу лал тууд тат лаа, тоног төхөөрөмжүүдээ шинэч лээд явж байна. Тоног төхөөрөмжүүдээ сайж руу лаад эхэл сэн чинь саалиа бэлдэхээр саваа бэлд гэдэг асуудал тулгарч байшин барилгаа шинэчлэх асуу дал нэмэгдэж байна. Ер нь бол манай салбарт хоёр чадавхийн л асуудал байдаг. Тэр нь тоног тө хөө рөмж, боловсон хүч ний чадавхи. Энэ хоёрыг ижил төвшинд нь аваад явбал болж байна. Төр засгаас ч анхаарал хандуулж хөрөнгө оруу лал таар дэмжиж байгаа. Тухайлбал, онцгой байд лын салбарт төсвийн хөрөн гө оруулалт, хөнгө-лөлт тэй зээл, хоёр талын хамтын ажиллагааны бу цалт гүй тусламжийн шуга маар дэмжлэг үзүүлж байна. Ер нь их олон асуудлуудыг шийдээд явж байгаа л даа.

-Орон нутагт гал түймэр унт раах, аврах нэлээн олон ангиудыг шинээр байгуулсан байна. Бас энэ салбарын бүтцийн хувьд нэлээд өөрчлөлт орсон нь анзаарагдлаа. Тухайлбал, аймгуудын Онцгой байд -лын хэлтсүү дийг газар болгосон байна?

-Олон улсын жишгээ дагаад бүтэц, зохион байгуулалтдаа өөрчлөлт оруулаад явж байгаа юм. Гамшгаас хамгаалах талаарх төрийн үйлчилгээг ард иргэддээ шуурхай хүргэх ёстой. Тиймээс аймаг, орон нутгаас алслагдсан сумдууд байна. Дээр нь ой хээрийн түймэрт өртөмтгий бүс нутгууд байна.

¯ðãýëæëýë íü III н¿¿ðò

ОБЕГ-ын дарга, бригадын генерал Т.Бадралтай ярилцлаа.

2 ОРОН НУТАГ2016.10 ñàð. ¹ 19 (27) СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНАОНЦГОЙ МЭДЭЭ

“Нээлттэй хаалга”-ны өдөр зохион байгууллаа

Гамшгийн эрсдлийг бууруулах Олон улсын өдрийг тохиолдуулан Орхон аймгийн Онцгой байдлын газраас "Нээлттэй хаалга"-ны өдрийг зохион байгууллаа. Уг өдөрлөгт тус газрын 18 офицер, 63 ахлагч, 3 автомашин, 12 төрлийн багаж хэрэгсэл, үзүүлэн самбар, материалтайгаар оролцсон юм.

Өдөрлөгийн үеэр Онцгой байдлын албаны үйл ажиллагааг сурталчлан, 800 гаруй иргэнд болзошгүй гамшиг, ослоос урьдчилан сэргийлэх гарын авлага материал тараан, аврах багаж хэрэгслээр задаргаа хийх, гал түймэр унтраах байлдааны тархалт хийх зэрэг төрлөөр үзүүлэх сургуулийг гурван удаагийн давтамжтайгаар явуулав.

Мөн өдөрлөгт "Өсвөрийн аврагч" бүлгэмийн хүүхдүүд оролцож, өөрсдийн сурсан мэдсэн зүйлээ олон нийтэд танилцууллаа.

ÑÑÓÑÀÕ ìýðãýæèëòýí, хошууч Н.Баясгалан

Ховд, Баян-Өлгий, Говь-Алтай, Завхан, Увс аймгуудад бог малын мялзан өвчин гараад байгаа билээ.

Тэгвэл Говь-Алтай аймгийн Онцгой байдлын газраас офицер, ахлагч бүрэлдэхүүнийг 14 суманд хуваарилан ажиллуулж, тус өвчнөөс урьчилан сэргийлэх вакцинжуулалтын ажлыг зохион байгуулахаар болсон юм.

Вакцинжуулалт энэ сарын 12-ноос эхэллээ.

ÑÑÓÑÀÕ ìýðãýæèëòýí,

дэслэгч Б.Батдорж

Ой хээрийн түймэрт өртөж орон гэргүй болж хохирсон иргэдэд Улсын Онцгой комиссын шийдвэрээр гэр олгохоор болсон. Уг гэрүүдийг Дорнод аймгийн сумдад татан авах ажлыг аймгийн зүгээс шийдвэрлэж, гэр орноо алдсан иргэдэд гэрүүдийг Улсын нөөцийн салбараас олгож эхлээд байна. Улсын Онцгой комиссын шийдвэрийн дагуу тус аймагт давхар эсгий туурга дээвэртэй, шалтай, брезинтэн болон даавуун бүрээс бүхий 15 иж бүрэн гэрийг зуух, яндангийн хамт хуваарилжээ. Эдгээрээс 10-ыг нь тус аймгийн Сэргэлэн сумын иргэдэд хүлээлгэн өгсөн юм. Энэ үеэр хэдийгээр гал усны аюул хэлж ирэхгүй ч гэсэн манай аймагт зонхилон тохиолддог ой, хээрийн түймрээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг эрчимжүүлж, түүнд хүн бүр идэвх санаачлагатай ажиллах нь чухал. Аймаг орон нутгийн зүгээс ч тодорхой бодлогыг тодорхойлж урьдчилан сэргийлэх ажил болон мэргэжлийн

байгууллагыг чадавхижуулах ажлуудыг хийж байгаа гэдгийг албаныхан онцолсон юм. Хүйтэн сэрүүн болохоос өмнө өөрийн гэсэн гэр оронтой болсондоо иргэд талархалтай байгаагаа илэрхийлж байлаа. Дорнод аймагт ирсэн гэрүүдийг түймэрт өртсөн 4 сумын 15 өрхөд олгох юм.

ÑÑÓÑÀÕ ìýðãýæèëòýí, дэслэгч Р.Отгонцэцэг

Хэнтий аймгийн Онцгой байдлын газраас "Дэлхийн зөн-Монгол" олон улсын байгууллагын "Хэнтий" ОНХХ-ын 15 жилийн ойг тохиолдуулан "Өсвөрийн аврагч-2016" Чингис хотын аварга шалгаруулах тэмцээнийг зохион байгууллаа.

Мэдлэг сорьсон асуулт хариулт, хувцасны үзлэг, нэрвэгдэгсдийг аврах ажиллагаа, эмнэлгийн анхан шатны тусламж, хоёр км-ийн саадтай гүйлт, дүүжинд суниах, аврах олс уях, гранат шидэлт, буудлага гэсэн найман төрлөөр болсон тус тэмцээнд нийт таван багийн 35 өсвөрийн аврагч сурагч авхаалж самбаа, хурд хүчээ сорьсон юм. Улмаар нэгдүгээр байрт "Тэмүүжин"цогцолбор сургуулийн н.Тэмүүжин ахлагчтай баг тамирчид шалгарч, алтан медалийн эзэд болсон бол мөнгөн медалийг "Хэрлэн" 4-р сургуулийн Э.Басбиш ахлагчтай баг хүртсэн юм.

Эмч, сэтгэлзүйч , дэслэгч Н.Дарьсүрэн

Аймгийн Онцгой байдлын газар нь "Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах олон улсын

өдрийг гамшгийн эрсдэлийг бууруулахад иргэд, олон нийтийн оролцоог хангах, олон нийтийг аюулгүй амьдрах арга ухаанд сургаж, дадлагажуулах, гамшгийн эрсдэлийг бууруулахын ач холбогдлыг хүүхэд, залууст таниулан мэдүүлэх зорилготойгоор "Мэдлэгээ түгээцгээе" уриан дор тэмдэглэн өнгөрүүллээ.

Тус өдрийг тохиолдуулан аймгийн Мөрөн суманд "Нээлттэй хаалга"-ны өдрийг зохион байгуулж 600 гаруй иргэн, хүүхэд багачуудад болзошгүй аюул ослоос урьдчилан сэргийлэх талаар заавар, зөвлөмж, сэрэмжлүүлэг өгч ажиллалаа. Мөн гал унтраах тархалтын үзүүлэх сургуулийг үзүүлсэн юм.

ÑÑÓÑÀÕ ìýðãýæèëòýí, дэслэгч

П.Одонтуяа

600 гаруй иргэнд гаìшгаас урьдчилан сэргийлэх зөâлөгөө өгөâ

Мялзан өâчнөөс урьдчилан сэргийлэх âакцинжуулалтын ажил эхэллээ

Т¿йìэрт өртсөн иргэдэд гэр олголоо

Чингис хотын аâарга шалгаруулах тэìцээн болоâ

ДОРНОДÀÉÌÀÃ

ОРХОНХЭНТИЙÀÉÌÀÃÀÉÌÀÃ

ХӨВСГӨЛ

ГОВЬ-АЛТАЙ

ÀÉÌÀÃ

ÀÉÌÀÃ

Монголын элэгний эмч нарын нийгэмлэгийн төлөөлөн удирдах зөвлөл, Онцгой байдлын ерөнхий газрын хамтран зохион байгуулж буй "Элэг бүтэн Монгол-2020", "Эрүүл элэг" хөтөлбөрийн хүрээнд Дархан-Уул аймгийн Онцгой байдлын газар албан хаагчдаа B, C вирусын эрт илрүүлэлтийн шинжилгээ, эрүүл мэндийн нэгдсэн үзлэг, элэгний В вирусын вакцинд хамруулав. Түүнчлэн Аврах эрэн хайх бүлгийн эмч, сэтгэл

зүйч Д.Энхбаатар Элэгний өвчлөл "В","С","Д" вирусын эрт үеийн илрүүлэлт вакцинжуулалтын ач холбогдлын талаар албан хаагчидтай ярилцлага зохион байгууллаа.

ÑÑÓÑÀÕ ìýðãýæèëòýí, ахлах дэслэгч С.Саран

Албан хаагчдыг эр¿¿л ìэндийн нэгдсэн ¿злэгт

хаìруулаâ

ДАРХАН-УУЛÀÉÌÀÃ

32016.10 ñàð. ¹ 19 (27)СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА

ГАМШГИЙН ДААТГАЛЫН ТОГТОЛЦООГ БИЙ БОЛГОХ ШААРДЛАГАТАЙ БАЙНА

Түрүүч нь I нүүрт

Ýäãýýð õ¿íäðýëèéã àðèëãàæ, ò¿ðãýí øóóðõàé ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõèéí òóëä õýä õýäýí ãàçðóóäàä øèíýýð àíãè íýìæ áàéãóóëñàí. Õîâäûí Áóëãàí, Õºâñãºëèéí Òàðèàëàí, Çàâõàíû Òýñ, Óâñûí Áàðóóíòóðóóí, Õýíòèéí Áýðõ òîñãîí, Ñ¿õáààòàðûí Ýðäýíýöàãààí, Äîðíîäûí Áàÿí-Óóë, Õàëõãîë çýðýã ñóìäàä Ãàë ò¿éìýð óíòðààõ, àâðàõ àíãèóäûã áàéãóóëëàà. Îäîî àæèëëàæ áàéãàà àíãèóäûíõàà çýðýãëýëèéã íýìýãä¿¿ëæ áàéíà. Òîíîã òºõººðºìæèéí ÷àäàâõèà ºíãºðñºí õî¸ð æèëèéí õóãàöààíä 17-18 õóâèàð íýìýãä¿¿ëæ ÷àäëàà. Çàðèì àéìàãò ïàðê øèíý÷ëýëò á¿ðýí õèéãäñýí. Çàðèìä íü 70-80 õóâüòàé øèíý÷ëýãäëýý. Ìîíãîë Óëñûí á¿ñ÷èëñýí õºãæëèéí ¿çýë áàðèìòëàëûí òóõàé õóóëü 2001 îíä áàòëàãäñàí ìºðò뺺 àéõàâòàð õýðýãæèæ ÷àäààã¿é þì áèëýý. Ìàíàé õî¸ð õºðø óëñ á¿ñèéí óäèðäëàãûí òîãòîëöîîãîîð ÿâäàã. ªºðººð õýëáýë, ÎÁÅÃ-ààñ îðîí íóòãèéí á¿õ ¿éë àæèëëàãàà, òóõàéëáàë ýðýí õàéõ, àâðàõ áîëîí õàðèó àðãà õýìæýý àâàõ øèéäâýð ãàðãàõàä ÎÁÅÃ-ààð äàìæèæ öàã õóãàöàà àëäààä áàéãàà þì. Îðîí íóòãèéí ÎÁÃ-óóä ººðñ人 øèéäâýðýý ãàðãààä õàðèó àðãà õýìæýý àâàõ çºâ õóâèëáàð. Èíãýõèéí òóëä á¿ñ÷èëñýí ¿éë àæèëëàãààíû ÷èãëýë ð¿¿ øèëæèæ áàéãàà. Ç¿¿í, áàðóóí, õîéä, ºìíºä ãýñýí äºðâºí á¿ñèéí òºâòýé áîëíî. Íèéòäýý àéìàã îðîí íóòàãò 60 ãàðóé íýãæ áàéäàã. Àéìàã îðîí íóòãèéí çàðèì õýëòñ¿¿ä íü ãàçàð áîë÷èõñîí áàéñàí. ¯ëäñýí çàðèì õýëòñ¿¿äýý ãàçàð áîëãîæ, ¿éë àæèëëàãàà ñòàòóñûã íü íýìýãä¿¿ëýýä ÿâæ áàéíà. Õýä õýäýí àâðàõ àíãèéí çýðýãëýëèéã äýýøë¿¿ëæ Àâðàõ, ýðýí õàéõ á¿ëã¿¿äèéã ñàëáàð, ñàëáàðóóäûã àíãè áîëãîëîî.

-Òàíûã äºíãºæ àæëàà àâààä óäààã¿é áàéõàä ýíý ñàëáàðò õèéõ àæëóóäûíõàà òºëºâëºãººã íýã á¿ð÷ëýí ãàðãàñàí òóõàéãàà òàíèëöóóëæ áàéñíûã ñàíàæ áàéíà. Òýð äóíäààñ Èðãýäèéã ãàìøãààñ õàìãààëàõ òºâ, Äàâòàí ñóðãàëò, ñýðãýýí çàñëûí òºâ áàéãóóëñàí áàéíà. Ýíý òºâ¿¿äèéíõýý ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð òîâ÷õîí ñîíèðõóóëàõã¿é þó?

-Æèøýý íü, ßïîí óëñ áîë äýëõèé íèéòýä ãàìøãèéí óäèðäëàãûí òîãòîë öîîãîîð ãàéõàìøèãòàé ¿ëãýð æèøýý áîëñîí óëñ. ßïîíû òîì òîì õîò, ä¿¿ðã¿¿äýä àðä èðãýäýý ñóðãàõ ãàìøãààñ õàìãààëàõ îëîí íèéòèéí ñóðãàëòûí òºâ¿¿ä îëîí áàéäàã þì áèëýý. Ò¿¿íòýé àäèë òºâ áàéãóóëàõààð áèä Íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãûí Тàìãûí ãàçàð áîëîîä ä¿¿ðã¿¿äèéíõýý óäèðäëàãóóäòàé ÿðèëöàæ áàéãààä Óëààíáààòàð

õîòûí õýìæýýíä àðä èðãýäèéã ãàìøãààñ õàìãààëàõ òºâèéã áàéãóóëëàà. Ýíý òºâä öýöýðëýã, äóíä áîëîí èõ äýýä ñóðãóóëèéí ñóðàã÷, îþóòíóóä, àðä èðãýä î÷îîä ãàçàð õºäëºëò, ¿åð óñ, ãàë, çóä ãýýä àëèâàà ãàìøãèéí ¿åä ººðèé㺺 áîëîí áóñäûã õýðõýí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààíä ñóðàëöàõ, íàñàí òóðøèéí ìýäëýãèéã îëæ àâàõ þì. Îëîí ñóðãàëòûí òàíõèìóóä áàéãóóëñàí áàéãàà. Èðýõ àðâàííýãä¿ãýýð ñàðààñ ¿éë àæèëëàãàà íü æèãäýðíý. Èðãýä ìààíü àëèâàà ãàìøèã îñëîîñ àìèà àâààä ãàðàõ ìýäëýãòýé áàéõ ¸ñòîé. ªðãºí óòãààðàà ìîíãîë õ¿íèé àþóëã¿é áàéäëûí àñóóäàë þì. Öààøäàà áèä ýíý ÷èãëýëýýð Äàðõàí, Ýðäýíýò ãýýä õ¿í àì èõýýð òºâëºðñºí õîòóóäàä èéì òºâ áàéãóóëíà.

Õàðèí Äàâòàí ñóðãàëò, ñýðãýýí çàñëûí òºâ áîë äýýðõ òºâººñ ººð ë 人. Îíöãîé áàéäëûí àëáàí õààã÷èä ººðñ人 ìýðãýæëèéí ºíäºð óð ÷àäâàðòàé, ìýðãýæëèéí çýðýãòýé, ºðãºí ìýäëýã, äàäëàãà òóðøëàãàòàé áàéæ èðãýääýý ¿éë÷èëæ ÷àäíà. Ýíý çîðèëãîîð áîäëîãî òºëºâëºëòºí人 ººð÷ëºëò îðóóëæ àëáàí õààã÷äàà òîäîðõîé öàã õóãàöààíû äàðàà äàâòàí ñóðãàæ áàéíà. Íýã àâðàã÷ ãàë óíòðààäàã ìýðãýæèëòýé áàéñàí áîë óñ÷íààð, õèìè÷íýýð ñóðãàõ çýðýã àæëûí äàâõàð ìýäëýã¿¿ä îëãîõ ñóðãàëò õèéãääýã. ¯¿íèéã çºâ õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä äàâòàí ñóðãàëòûí òîì òºâ áàéãóóëñàí. Äýýð íü òîìèëîëòîîð îðîí íóòàãò áîëîí ýíõèéã ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä óðò áîëîí áîãèíî õóãàöààíä îðîëöîîä èðñýí çàëóóñ ìààíü ñýòãýë ç¿é, áèå áÿëäðûí ýì ÷èëãýý, ñóâèëãààíä õàìðàãäàõ øààðä ëàãà òàé áàéäàã. Òýäíèéã äàðààãèéíõ íü àæèëä áýëòãýõ ó÷èðòàé þì. Îëîí óëñàä òîãòñîí ¿éë àæèëëàãàà. Òèéìýýñ Äàâòàí ñóðãàëò, ñýðãýýí çàñëûí òºâèéã áàéãóóëñàí. Ýíý áîë ìàíàé ñàëáàðûí õóâüä òîì äýâøèë þì.

-Íýã ¿åý áîäâîë Îíöãîé áàéäëûí àëáàíä îðæ àæèëëàõ ñîíèðõîëòîé çàëóóñ îëîí áîë æýý. Òà äýýð

áîëîâñîí õ¿÷íèé ÷àäàâõèéí àñóóäàëä îíöãîé àíõààðäàã ãýëýý. ßàëò ÷ ¿ã¿é õ¿íèé àìü íàñ õàðèóöñàí ñàëáàð áîëîõîîð àëáàí õààã÷ äûí óð ÷àäâàðûí àñóóäàë ò¿ð¿¿íä òàâèãäàõ áàéõ. Àëáàí õààã÷äàà îëîí óëñàä ñóðãàæ äàäëàãàæóóëàõàä õýðõýí àíõààð÷ áàéíà вэ?

-Ìàíàé ñàëáàðò ãàðñàí îëîí äýâøë¿¿äèéí íýã íü îíöãîé áàéäëûí àëáàí õààã÷äûã àêàäåìèê ò¿âøèíä áýëòãýäýã ñóðãóóëüòàé áîëñîí. Õóóëü ñàõèóëàõûí èõ ñóðãóóëèéí Онцгой байдлын сургуулийн Àõëàã÷èéí ñóðãóóëüä àâðàã÷, ãàë ñºíººã÷, äóóäëàãà õ¿ëýýí àâàã÷ ìýðãýæëýýð øèíýýð àæèëä îðæ áàéãàà çàëóóñàà ñóðãààä àâ÷èõàæ áàéíà. Áàêàëàâðûí ò¿âøèíä ºäðèéí ñóðãàëòòàé áàéñàí áîë ýíý æèëýýñ ýõëýí ý÷íýý ñóðãàëòûí õºòºëáºðòýé áîë÷èõëîî. Äýýð íü ìàñòåð, äîêòîðàíòóðûí ñóðãàëòûí õºòºëáºð¿¿ä õýðýãæýýä ÿâæ áàéíà. Åð íü òóõàéí àëáà õààã÷ àõëàã÷ áàéíà óó, îôèöåð áàéíà óó ãýäýã íü ãîë íü áèø ãàìøãèéí óäèðäëàãûí ÷èãëýëýýð á¿ãä äýýä áîëîâñðîë ýçýìøèõ áîëîëöîî áèé áîëëîî. Òýäýíä ìýðãýæëèéí õóâüä ºñºí äýâøèõ, ºðñºëäºõ ìýäëýã, äàðààãèéí øàòíû ñóðãóóëüä ñóðàëöàõ áîëîëöîîã íü îëãîæ áàéãàà þì. Àìüäðàëûí áîëîìæã¿éãýýñýý èõ, äýýä ñóðãóóëüä ñóð÷ ÷àäàõã¿é õ¿¿õä¿¿ä îëîí áèé. Òýãâýë ìàíàé ñàëáàðò îðæ àõëàã÷èéí ñóðãóóëüä ñóðààä òºãñºõºä àæëûí áàéð íü áýëýí áàéíà. Òýãýýä äýýøýý ºñºí äýâæèõ áîëîìæóóä íü ÷ íýýëòòýé. Ýíý áîë ìàíàé ñàëáàð ¿¿ñýí áàéãóóëàãäñàí àðàâ ãàðóé æèëèéí õóãàöààíä õèéñýí õàìãèéí òîì àæèë. Îëîí æèë õººöºëäºí áàéæ Áîëîâñðîë, ñî¸ë, øèíæëýõ óõààíû ÿàìíààñ çºâøººðëèéã íü àâëàà. Ò¿¿íýýñ ãàäíà àëáàí õààã÷äàà ÎÕÓ, ÁÍÕÀÓ,Òàéëàíä, Ïîëüø, Ñîëîíãîñ óëñóóäàä äîêòîðàíòóð, àäüþíêòóð, ìàãèñòð, áàêàëàâðûí ñóðãàëòàíä ãàìøãèéí óäèðäëàãûí ÷èãëýëýýð ñóðãàæ áàéíà.

-Îíöãîé áàéäëûí

ñàëáàðûí õóóëü ýðõ ç¿éí øèíý÷ëýë¿¿äèéí òàëààð ÿðèàãàà ¿ðãýëæë¿¿ëüå. Эýëæèò áóñ ÷óóëãàíààð Áàòëàí õàìãààëàõ òóõàé áàãö õóóëü áàòëàãäëàà. Õóóëü ýðõ ç¿éí øèíý÷ëýë¿¿äèéã áàñ ÷àìã¿é õèéæ áàéãàà íü õàðàãäàæ áàéãàà?

-Óðüä íü îíöãîé áàéäëûí àëáà ººðºº öýðãèéí ÷ þì øèã, öýðýãæñýí ÷ þì øèã ñòàòóñ íü òîäîðõîéã¿é áàéëàà. Îäîî ñòàòóñ íü òîäîðõîé áîëñîí. "Òà á¿õýí áîë ìºðäºñ ç¿¿ñýí òàíãàðàã ºðãºñºí, àðä ò¿ìíèéõýý àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõûí òºëºº àæèëëàæ áàéãàà öýðãèéí àëáàí

õààã÷ þì ø¿¿" ãýäãèéã õóóëèàð áàòàëãààæóóëààä ºã÷èõ뺺. Ýäãýýð õóóëèóäòàé óÿëäóóëààä äàðààãèéíõàà ýðõ ç¿éí îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ ¸ñòîé. Îäîî õýðýãæèæ áàéãàà Ãàìøãààñ õàìãààëàõ òóõàé õóóëèàð ìàíàé ñàëáàðûí ýðõ ç¿éí îð÷èí çîõèöóóëàãääàã. ¯¿íèéã íü ñàëãààä îíöãîé áàéäëûí àëáàíû ýðõ ç¿éí áàéäëûí òóõàé õóóëü ãýýä øèíýýð áîëîâñðóóëñàí.

Îíöãîé áàéäëûí ñàëáàðò õèéõ ¸ñòîé àæëóóä îëîí áèé. Ýíý ñàëáàð ¿¿ñãýí áàéãóóëàãäñàíààñ õîéø Ìîíãîë Óëñûí ãàçàð íóòàãò õýäýí õ¿íèé àìü íàñ, ýä õºðºíãèéã àâðàí õàìãààëàâ ãýäýã øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã õàíãàí àæèëëàæ èðñýí.

ªíººäºð äýëõèéí íèéòèéí ÷èã õàíäëàãà ÷ ººð áîëñîí. Ãàìøãèéí àþóëûã áóóðóóëàõ òîãòîëöîîíîîñ ãàìøãèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ òîãòîëöîî ðóó øèëæèæ áàéíà. Åðººñºº óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ¿éë àæèëëàãàà ãîë öºì íü áîëñîí. Ýíý ÷èãëýëýýð õèéæ õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà àæëûíõàà áîäëîãûí õ¿ðýýíä ººð÷ëºëò øèíý÷ëýëò õèéõ õýðýãòýé. Íýí ò¿ð¿¿íä ýíý ñàëáàðûí õóóëü ýðõ ç¿éí îð÷èí þì.

ªíººäºð õ¿÷èí òºãºëäºð ¿éë÷èëæ áàéãàà Ãàìøãààñ õàìãààëàõ òóõàé õóóëü àíõ 2003 îíä áàòëàãäñàí áàéäàã. Ýíý õóóëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð ÎÁÅÃ-ûã 2004 îíä áàéãóóëñàíààð Ìîíãîë Óëñ äýëõèéí íèéòèéí æèøãýý äàãààä îð÷èí öàãèéí ãàìøãààñ õàìãààëàõ òîãòîëöîî ðóó îðñîí. Ýíý òîãòîëöîî ººðºº óðüä÷èëàí ñýðãèéëäýã, õàðèó àðãà õýìæýý àâäàã, ñýðãýýí áîñãîäîã íýã á¿õýë ôóíêöèîíàë òîãòîëöîî þì. Óðüä íü õàðèó àðãà õýìæýýíä èë¿¿òýé àíõààðäàã áàéñàí áîë ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä óðüä÷èëàí ñýðãèéëäýã áîäëîãî èë¿¿ õ¿÷òýé ÿâäàã áîëæ áàéíà. Ýíý ÷èãëýëèéí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò, òåõíèê òîíîã òºõººðºìæ, áóñàä áàéãóóëëàãàòàé ÿàæ õàìòðàí àæèëëàæ áàéãàà çýðýã á¿ãäèéã ýðãýæ õàðàõààñ ººð àðãàã¿é. Òýãýýä ýíý õóóëèíä ººð÷ëºëò îðóóëàõ çàéëøã¿é öàã ¿å èðñýí þì.

-Ãàìøãаас хамгаалах

тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгад ямар өөрчлөлт орж байгаа вэ?

-Шинэ хуульд дөрвөн том концепцийн өөрчлөлт оруулж байгаа. Эхнийх нь, эрсдэл, эрсдэлийн үнэлгээг зохицуулах. Урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааны үндсийн үндэс нь эрсдэлийн үнэлгээ хийх. Бид ямар эрсдэлд ороод яваад байгаа юм бэ гэдгийг байгууллага, аж ахуйн нэгж, ард түмэн үнэлдэг, үнэлүүлдэг байх.

Ýíãèéí æèøýý ÿðüÿ ë äàà. Ñ¿õáààòàð ä¿¿ðãèéí 17 äóãààð õîðîîíä àìüäàðäàã íýã àéë çóíäàà óñàíä àâäòàã, ºâºë人 õºëä¿¿ñ áîëäîã ãàçàð áàéðëàäàã áàéÿ ãýæ áîäú¸. Ýíý áîë òýäíèé ýðñäýë. Хоёрдугаарт, Гамшгийн удирдлагын тогтолцооны шинэчлэл.

Гуравдугаарт, Гамшгийн даатгал буюу эрсдэлийг шилжүүлэх. Үүнийг зайлшгүй хийх ёстой гэдгийг Төрөөс гамшгаас хамгаалах бодлого хөтөлбөрт заагаад өгсөн байгаа. Эхний байдлаар холбогдох мэргэжилтнүүдийг татан оролцуулаад, хувилбараа гаргаад, хэлэлцүүлээд явж байна.

Ìîíãîë Óëñàä æèë á¿ð ñàíàà çîâîîäîã íýã àñóóäàë бол çóäûí ãàìøèã áàéäàã. Åð íü çóä ãýäýã áàéãàëèéí ãàìøèã çààâàë áîëîõ ¸ñòîé þó. ¯¿íèé äàðàà Çàñãèéí ãàçàð á¿ãäýä íü çààâàë òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ ¸ñòîé þó. Çàñãèéí ãàçàð òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõýýð ýðãýýä òàòâàð òºëºã÷äèéí ìºí㺠тэнд ÿâæ áàéäàã.

Òýãýõýýð èðãýíèéã ººðèéã íü õàðèóöëàãàæóóëàõ, ººðºº ººðèéíõºº ýä õºðºíãº, àþóëã¿é áàéäëûã õàðèóöäàã áóþó äààòãàëûí òîãòîëöîî áàéõ ¸ñòîé. Ãàìøãèéí äààòãàëûí òîãòîëöîî þì.

¯¿íèéã çîõèöóóëñàí çààëò îäîî õýðýãæèæ áàéãàà õóóëèíä îãò áàéõã¿é. Òýãýõýýð ãàìøãèéí ýðñäëýý ÿàæ øèëæ¿¿ëýõ, ýðñäëýý ¿¿ðýõ øèéäýë íü äààòãàëûí òîãòîëöîî þì. Ãàäààäûí óëñ îðíóóä èíãýæ ë øèéääýã.

Áè ãýð îðíûõîî àþóëã¿é áàéäàë, ýðñäëèéã äààòãàëûí êîìïàíèäàà øèëæ¿¿ëýýä ºã÷èõäºã. Òýðíèéõýý òºëºº õóðààìæ òºëäºã. ßìàð íýã ìóó ç¿éë òîõèîëäâîë äààòãàëûí êîìïàíè íü íºõºí òºëäºã. Ãàìøãèéí äààòãàëûí çºâ òîãòîëöîî íü ìàíàé ýäèéí çàñãèéã, òóõàéëáàë ñàíõ¿¿ãèéí òîãòîëöîîã íýëýýä õ¿÷èðõýãæ¿¿ëýõ áîëîìæèéã áèé áîëãîíî.

Ýöýñò íü, ýíý õóóëèéí òºñºëä òóñãàñàí íýã ÷óõàë çààëò íü ãàäààä, äîòîîäûí õ¿ì¿¿íëýãèéí òóñëàìæèéã çîõèöóóëàõ çîõèöóóëàëòûí òóõàé. Áèä ñ¿¿ëèéí 25 æèë õ¿ì¿¿íëýãèéí òóñëàìæèéã íýã ãàðò çàíãèäàæ çîõèöóóëæ ÷àäàõã¿é ÿâààä áàéãàà þì.

¯ðãýëæëýë íü ХI нүүрт

ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

4 2016.10 ñàð. ¹ 19 (27) СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНАОНЦГОЙ МЭДЭЭ

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

МОНГОЛ УЛСЫН БАТЛАН ÍÝÃįÃÝÝÐ Á¯ËÝà ÍÈÉÒËÝà ¯ÍÄÝÑËÝË

1 ä¿ãýýð ç¿éë.Õóóëèéí çîðèëò1.1.Ýíý õóóëèéí çîðèëò íü Ìîíãîë Óëñûí

áàòëàí õàìãààëàõ òîãòîëöîî, ¿éë àæèëëàãààã òîäîðõîéëæ, òºðèéí áàéãóóëëàãà, çàñàã çàõèðãàà, íóòàã äýâñãýðèéí íýãæèéí óäèðäëàãà, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà, èðãýíèé ýðõ, ¿¿ðýãòýé õîëáîãäñîí õàðèëöààã çîõèöóóëàõàä îðøèíî.

2 äóãààð ç¿éë.Áàòëàí õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæ

2.1.Áàòëàí õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæ íü Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü1, ýíý õóóëü áîëîí ýäãýýð õóóëüòàé íèéö¿¿ëýí ãàðãàñàí õóóëü òîãòîîìæèéí áóñàä àêòààñ á¿ðäýíý.

2.2.Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýýíä ýíý õóóëüä çààñíààñ ººðººð çààñàí áîë îëîí óëñûí ãýðýýíèé çààëòûã äàãàæ ìºðäºíº.

3 äóãààð ç¿éë.Õóóëèéí íýð òîìü¸îíû òîäîðõîéëîëò

3.1.Ýíý õóóëüä õýðýãëýñýí äàðààõü íýð òîìü¸îã äîîð äóðäñàí óòãààð îéëãîíî:

3.1.1."áàòëàí õàìãààëàõ" ãýæ Ìîíãîë Óëñûí òóñãààð òîãòíîë, á¿ðýí ýðõò áàéäàë, íóòàã äýâñãýðèéí á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã ãàäíû çýâñýãò õàëäëàãà, ò¿ðýìãèéëëýýñ õàìãààëàõàä óëñûí áýëýí áàéäëûã õàíãàõ, õàìãààëàõ çîðèëãî á¿õèé óëñ òºð, ýäèéí çàñàã, íèéãýì, ýðõ ç¿é, ìýäýýëëèéí áîëîí öýðãèéí íýãäìýë àðãà õýìæýýã;

3.1.2."áàòëàí õàìãààëàõ ÷àäàâõ" ãýæ óëñûí ýäèéí çàñàã, õ¿í àìûí ýð¿¿ë ìýíä, áîëîâñðîë, òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëàë, ìýäýýëëèéí áîëîí óëñ òºð-äèïëîìàòûí ÷àäàâõûí íýãäëèéã;

3.1.3."áàòëàí õàìãààëàõ òîãòîëöîî" ãýæ áàòëàí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààã õýðýãæ¿¿ëýõ çîðèëãî á¿õèé óëñ òºð, ýäèéí çàñàã, íèéãýì, ýðõ ç¿é, öýðãèéí àðãà õýìæýý, òýäãýýðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëòûí öîãöûã;

1 Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü "Òºðèéí ìýäýýëýë" ýìõýòãýëèéí 1992 îíû 01 ä¿ãýýðò

íèéòëýãäñýí.

3.1.4."áàòëàí õàìãààëàõ áîäëîãî" ãýæ óëñûã áàòëàí õàìãààëàõ òàëààð òºðººñ òîäîðõîéëîõ çîðèëãî, çîðèëòûã;

3.1.5."áàòëàí õàìãààëàõ ýðõ àøèã" ãýæ Ìîíãîë Óëñûí òóñãààð òîãòíîë, á¿ðýí ýðõò áàéäàë, íóòàã äýâñãýðèéí á¿ðýí á¿òýí áàéäàë, õèë õÿçãààðûí õàëäàøã¿é áàéäàë õàíãàãäñàí áàéõûã;

3.1.6."îðîí íóòãèéí õàìãààëàëò" ãýæ áàòëàí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààã îðîí íóòàãò õýðýãæ¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí îðîí íóòãèéí ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí òîãòâîðòîé, áèå äààñàí õºãæëèéã äýìæèõ, ó÷èð÷ áîëçîøã¿é àþóëààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, õàìãààëàõ òàëààð òºð, çàñàã çàõèðãàà, íóòàã äýâñãýðèéí íýãæèéí óäèðäëàãààñ õýðýãæ¿¿ëýõ îëîí òàëò àðãà õýìæýýíèé öîãöûã;

3.1.7."òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëàë" ãýæ òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëëàãóóäûí òîãòîëöîîã;

3.1.8."öýðãèéí áàéãóóëëàãà" ãýæ Ìîíãîë Óëñûí òóñãààð òîãòíîë, íóòàã äýâñãýðèéí á¿ðýí á¿òýí áàéäàë, àðä èðãýäèéí àþóëã¿é áàéäëûã öýðãèéí õ¿÷ýýð õàíãàõ ÷èã ¿¿ðýãòýé, ýðõ ç¿éí íèéòëýã õýì õýìæýýãýýð ¿éë àæèëëàãàà íü çîõèöóóëàãäàæ öýðãèéí öîë, ä¿ðýìò õóâöàñ õýðýãëýäýã òºðèéí áàéãóóëëàãûã;

3.1.9."áàòëàí õàìãààëàõ ìàòåðèàëëàã íººö"ãýæ öýðãèéí ìàòåðèàë õýðýãñëèéí õýðýãöýýã òàéâàí öàãò áîëîí äàéíû áàéäëûí ¿åä õàíãàõ çîðèóëàëò á¿õèé íººöèéã.

4 ä¿ãýýð ç¿éë.Áàòëàí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààíû çàð÷èì

4.1.Áàòëàí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààíä äàðààõü çàð÷ìûã áàðèìòàëíà:

4.1.1.¿íäýñíèé ÿçãóóð àøèã ñîíèðõëûã ýðõýìëýõ;

4.1.2.õóóëü äýýäëýõ;4.1.3.íýãäìýë, òºâëºðñºí óäèðäëàãàòàé áàéõ;4.1.4.îðîí íóòãèéí õàìãààëàëòàä òóëãóóðëàñàí

áàéõ;4.1.5.çýâñýãò õ¿÷èí íü ìýðãýæëèéí öýðýãò

ñóóðèëñàí áàéõ;

4.1.6.íýãäìýë óäèðäëàãà, òºëºâëºëò á¿õèé äàé÷èëãààíû òîãòîëöîîíä òóëãóóðëàõ;

4.1.7.íýãäìýë, õàðèëöàí óÿëäóóëàí çîõèöóóëàãäñàí áàéõ;

4.1.8.øèíæëýõ óõààí, òåõíîëîãèéí îëîëòîä òóëãóóðëàõ;

4.1.9.òºðèéí áàéãóóëëàãà, èðãýí õàðèëöàí õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ;

4.1.10.¿íäýñíèé ýâ íýãäëèéã ýðõýìëýõ;4.1.11.íýýëòòýé áàéõ.

5 äóãààð ç¿éë.Áàòëàí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãàà

5.1.Áàòëàí õàìãààëàõ íü Ìîíãîë Óëñûí ¿íäýñíèé àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ ¿éë àæèëëàãààíû á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã ìºí.

5.2.Áàòëàí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààíû çîðèëãî íü Ìîíãîë Óëñûí òóñãààð òîãòíîë, á¿ðýí ýðõò áàéäàë, íóòàã äýâñãýðèéí á¿ðýí á¿òýí áàéäàë, óëñûí õèëèéí õàëäàøã¿é äàðõàí áàéäëûã õàìãààëàõ, èðãýíèé àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõàä îðøèíî.

5.3.Áàòëàí õàìãààëàõ ÷àäàâõ íü óëñûí ýäèéí çàñàã, õ¿í àìûí ýð¿¿ë ìýíä, áîëîâñðîë, òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëëûí ÷àäàâõ, ìýäýýëëèéí áîëîí óëñ òºð-äèïëîìàòûí õ¿÷ íººöººð õàíãàãäàíà.

5.4.Óëñûã áàòëàí õàìãààëàõ çîðèëãî á¿õèé óëñ òºð, ýäèéí çàñàã, íèéãýì, ýðõ ç¿é, öýðãèéí àðãà õýìæýý íü íýãäìýë áàéíà.

5.5.Õ¿í àìûã ãàìøèã, ãýíýòèéí áóñàä àþóë, àëèâàà õºíººõ õýðýãñëèéí õºíººëººñ õàìãààëàõ íü áàòëàí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààíû á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã áºãººä íýãäñýí òºëºâëºëò, íýãäìýë òîãòîëöîîòîé áàéíà.

5.6.Äàéí á¿õèé áàéäàë, äàéíû áàéäàë çàðëàñàí ¿åä áàòëàí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîãäñîí õàðèëöààã õóóëèàð çîõèöóóëíà.

6 äóãààð ç¿éë.Óëñûã áàòëàí õàìãààëàõ òºðèéí ¿¿ðýã

6.1.Ýõ îðíûõîî òóñãààð òîãòíîëûã áàòëàí õàìãààëàõ íü òºðèéí ¿¿ðýã ìºí. Òºð íü óëñûã áàòëàí õàìãààëàõ íýãäìýë òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëæ, áýõæ¿¿ëíý.

6.2.Ìîíãîë Óëñ ãàäíû çýâñýãò õàëäëàãà, ò¿ðýìãèéëëèéã ººðèéí çýâñýãò õ¿÷íýýð íÿöààæ, àðä ò¿ìíèé îðîëöîîòîéãîîð õàìãààëàõ áºãººä øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä îëîí óëñûí áàéãóóëëàãà, áóñàä óëñûí òóñëàìæèéã àâ÷ áîëíî.

7 äóãààð ç¿éë.Áàòëàí õàìãààëàõ òîãòîëöîî

7.1.Ìîíãîë Óëñûí áàòëàí õàìãààëàõ òîãòîëöîîíû ¿íäýñ íü òºð, çàõèðãààíû áàéãóóë-ëàãà, íèéò èðãýíèé îðîëöîîíä òóëãóóðëàñàí îðîí íóòãèéí õàìãààëàëò, ìýðãýæëèéí öýðýãò ñóóðèëñàí çýâñýãò õ¿÷èí, íýãäìýë óäèðäëàãà, òºëºâëºëò á¿õèé äàé÷èëãàà áàéíà.

7.2.Ìîíãîë Óëñ îðîí íóòãèéí õàìãààëàëòàä òóëãóóðëàñàí áàòëàí õàìãààëàõ íýãäìýë òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëíý.

7.3.Îðîí íóòãèéí õàìãààëàëò íü Ìîíãîë Óëñûí ººðèé㺺 õàìãààëàõ ñòðàòåãè áºãººä òºðèéí á¿õ øàòíû áàéãóóëëàãûí õàìòûí àæèëëàãàà, á¿õ íèéòèéí îðîëöîîíä òóëãóóðëàíà.

7.4.Îðîí íóòãèéí õàìãààëàëòûí õàðèëöààã õóóëèàð çîõèöóóëíà.

7.5.3ýâñýãò õ¿÷èí íü ¿íäýñíèé àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ, áàòëàí õàìãààëàõ ÷èã ¿¿ðýã á¿õèé öýðãèéí áàéãóóëëàãûí òîãòîëöîî ìºí áºãººä Ìîíãîë Óëñ ìýðãýæëèéí öýðýãò ñóóðèëñàí, ÷àäâàðëàã çýâñýãò õ¿÷íèéã á¿ðä¿¿ëæ, áýõæ¿¿ëíý.

7.6.Ìîíãîë Óëñ íýãäñýí óäèðäëàãà, òºëºâëºëò á¿õèé äàé÷èëãààíû òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëíý.

7.7.Äàé÷èëãààíû áýëòãýëèéã õàíãàõ, äàé÷èëãàà ÿâóóëàõ õàðèëöààã õóóëèàð çîõèöóóëíà.

ÕΨÐÄÓÃÀÀÐÁ¯ËÝà ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÒªÐÈÉÍ ÖÝÐÃÈÉÍ ÁÀÉÃÓÓËÀË

8 äóãààð ç¿éë.Ìîíãîë Óëñûí òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëàë

8.1.Ìîíãîë Óëñûí òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëëûí òîãòîëöîî íü òàéâàí öàãò çýâñýãò õ¿÷èí, õèëèéí áà äîòîîäûí öýðýã, îíöãîé áàéäëûí áàéãóóëëàãààñ

á¿ðäýíý.8.2.Òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëëàãóóä íü öýðãèéí

ýðõ ç¿éí õýì õýìæýý, öýðãèéí íèéòëýã ä¿ðì¿¿ä, öýðãèéí öîë, öýðãèéí àëáà õààã÷èéí áèå áÿëäðûí ñòàíäàðò, ýíõèéã äýìæèõ àæèëëàãààíä îðîëöîõ áàéäëààðàà íýãäìýë áàéíà.

8.3.3ýâñýãò õ¿÷èí, õèëèéí áà äîòîîäûí öýðýã, îíöãîé áàéäëûí áàéãóóëëàãûí á¿òýö, ýðõ, ÷èã ¿¿ðãèéã õóóëèàð çîõèöóóëíà.

8.4.Òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëëûã Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëèàð òîãòîîñîí òºð, íèéãìèéí áàéãóóëëûí ¿íäýñ, èðãýíèé ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûí ýñðýã àëèâàà õýëáýðýýð àøèãëàõûã õîðèãëîíî.

9 ä¿ãýýð ç¿éë.Ìîíãîë Óëñûí òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëëûí óäèðäëàãà

9.1.Ìîíãîë Óëñûí òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëëûí óäèðäëàãà íü óëñ òºðèéí äýýä, òºðèéí çàõèðãààíû, öýðãèéí ìýðãýæëèéí äýýä óäèðäëàãààñ á¿ðäýõ áºãººä ýäãýýð óäèðäëàãûã äàðààõü áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòàí Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü, ýíý õóóëü áîëîí áóñàä õóóëü òîãòîîìæ, ä¿ðýì, æóðìûí õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëíý:

9.1.1.òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëëûí óëñ òºðèéí äýýä óäèðäëàãûã Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðàë;

9.1.2.òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëëûí òºðèéí çàõèðãààíû óäèðäëàãûã Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷íèé åðºíõèé êîìàíäëàã÷, Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàð, áàòëàí õàìãààëàõ, õèë õàìãààëàëòûí áîëîí îíöãîé áàéäëûí àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í;

9.1.3.òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëëûí öýðãèéí ìýðãýæëèéí äýýä óäèðäëàãûã Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàá.

9.2.Öýðãèéí ìýðãýæëèéí äýýä óäèðäëàãà ãýæ öýðãèéí íèéòëýã ä¿ðìèéí õýðýãæèëò áîëîí çýâñýãò õ¿÷èí, õèëèéí áà äîòîîäûí öýðýã, îíöãîé áàéäëûí áàéãóóëëàãà õîîðîíäûí íýãäñýí àæèëëàãààã òºëºâëºõ, áýëýí áàéäëûã õàíãàõ õàìòàðñàí ñóðãàëò áýëòãýëèéí íýãäñýí òºëºâëºëòèéã áàòëàõ, ò¿¿íèé õýðýãæèëòýä õÿíàëò òàâèõ, öýðãèéí áàéãóóëëàãûí çýâñýãëýë, òåõíèêèéí õàðèëöàí óÿëäààã õàíãàõ, õîëáîî ìýäýýëëèéí íýãäñýí òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí óäèðäëàãûí öîãö ¿éë àæèëëàãààã îéëãîíî.

9.3.Òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëëûí öýðãèéí ìýðãýæëèéí óäèðäëàãûã Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàáûí äàðãà, õèëèéí áà äîòîîäûí öýðãèéí êîìàíäëàã÷, îíöãîé áàéäëûí áàéãóóëëàãûí äàðãà áîëîí òºðëèéí öýðãèéí êîìàíäëàã÷ õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëýõ áºãººä ò¿¿íèé óÿëäàà õîëáîîã õàíãàõ àæëûã Çýâñýãò õ¿÷íèé Æàíæèí øòàáûí äàðãà õàðèóöíà.

ÃÓÐÀÂÄÓÃÀÀÐÁ¯ËÝà ÁÀÒËÀÍ ÕÀÌÃÀÀËÀÕÛÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÛÍ Á¯ÐÝÍ ÝÐÕ

10 äóãààð ç¿éë.Áàòëàí õàìãààëàõûí óäèðäëàãà

10.1.Áàòëàí õàìãààëàõûí óäèðäëàãûã Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðàë, Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷íèé åðºíõèé êîìàíäëàã÷, Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàð, áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí á¿ðýí ýðõèéí õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëíý.

11 ä¿ãýýð ç¿éë.Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðëûí á¿ðýí ýðõ

11.1.Áàòëàí õàìãààëàõ òàëààð Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðàë äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý:

11.1.1.áàòëàí õàìãààëàõ áîäëîãî, òîãòîëöîîíû ýðõ ç¿éí ¿íäñèéã òîãòîîõ;

11.1.2.äàéíû àþóëûã ñýðýìæëýõ, ìàðãààíòàé àñóóäëûã áóñàä óëñòàé îëîí óëñûí ýðõ ç¿éí õýì õýìæýý, çàð÷ìûã áàðèìòëàí óëñ òºð- äèïëîìàòûí àðãààð øèéäâýðëýõ;

11.1.3.öýðãèéí àëáà õààã÷èéí íèéãìèéí õàìãààëàë, ýðõ ç¿éí áàéäëûã àëáàíû îíöëîãò íü òîõèðóóëæ òîãòîîõ;

11.1.4.ãàäààäûí öýðãèéí õ¿÷íèéã Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýðò áàéðëóóëàõ, äàìæèí ºíãºð¿¿ëýõ ýðõ ç¿éí ¿íäñèéã òîãòîîõ;

11.1.5.óëñûã áàòëàí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààíû òºñâèéã áàòëàõ;

БАТЛАН ÕАМГААЛАÕЫН БАГÖ ÕУУЛИЙГ

ÕҮЛÝÝН АÂЛАА

Õî¸ðдугаарт, Ìîíãîë Óëñûí áàòëàí õàìãààëàõ áîäëîãûí ¿éë àæèëëàãààíû õàìãèéí ÷óõàë ç¿éë íü õ¿íèé õºãæèë þì. Ìîíãîë öýðãèéí õºãæèë áîë ìîíãîë õ¿íèé õºãæèë þì. Ìýðãýøñýí öýðýãò ñóóðèëñàí òîãòîëöîîòîé áîëú¸ ãýäýã íü ìýðãýøñýí ºíäºð ÷àäâàðòàé õ¿íèéã õºãæ¿¿ëýõòýé õîëáîãäñîí õ¿íèé òàë á¿ðèéí õºãæëèéã õýëæ áàéãàà þì.Ãóðàâдугаарт, óëñ îðîíä ãàð÷ áàéãàà òåõíèê, òåõíîëîãèéí äýâøèë, ¿éëäâýðëýëèéí äýâøèë áîë áàòëàí õàìãààëàõ ñàëáàðò ìºí àäèë ÿâàãäàæ áàéõ ¸ñòîé. Çàðèì îðîíä òåõíèê, òåõíîëîãèéí äýâøèë öýðãèéí ñàëáàðò ýõýëæ òóðøèãäààä, äàðàà íü èðãýíèé ñàëáàðò øèëæèæ áàéäàã. Ìîíãîë Óëñ öààøäàà ýíý çàì ðóó òóóøòàé àëõàõ õýðýãòýé áàéãàà þì"ãýëýý.

ÎÍÖËÎÕ ÈØËÝË:

"Áàòëàí õàìãààëàõ, õèëèéí áà äîòîîäûí öýðýã, îíöãîé áàéäëûí áàéãóóëëàãûã ýíä îðóóëæ èðñýí íü èõ ÷óõàë. Îíöãîé áàéäàë ãýõýä áàéíãà ë àñóóäàë òóëãàìäàæ áàéäàã. Çóä áîëëîî, ò¿éìýð ãàðëàà, àñóóäàë ¿¿ñëýý. Б¿ð õýö¿¿äýõýä çýâñýãò õ¿÷íèéõýí íýìýãäýæ îðäîã. ªðãºí óóäàì õèë õÿçãààðòàé ó÷ðààñ õèëèéí á¿ñ íóòàãò àñóóäàë ãàðàõàä õèëèéí öýðãèéíõýí îðæ èðäýã. Èíãýæ õàìòàð÷ àæèëëàäàã. ¯¿íèéã èéì öîãö ¿éë àæèëëàãàà ãýæ õàðæ áàéãàà. Èíãýæ öîãö ¿éë àæèëëàãàà áîëãîæ áàòëàí õàìãààëàõûí áîäëîãîä îðóóëæ ºãñºí"

***"Öààøàà ýíý äºðâºí õóóëèéã õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä 30 îð÷èì ä¿ðýì çààâàð áàòàëæ ãàðãàõ õýðýãòýé áàéãàà þì. Õóóëèàñ äàâñàí ä¿ðýì çààâàð õèéæ áîëîõã¿é. Õóóëèéã äàãààä ä¿ðýì ãàð÷ áàéõ ¸ñòîé. Õóóëü áîë 20 õóâü. Äàãààä ä¿ðýì ãàðâàë òýð 40 õóâü íü, äàõèàä ò¿¿íèéã äàãààä 40 õóâü íü õóóëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ çààâàð ãàðàõ ¸ñòîé. Èíãýæ áàéæ õóóëèéí îð÷èí á¿òýí áîëäîã ó÷èðòàé.

***Õóóëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ àæëûí òºëºâëºãºº, õàðèóöàõ ýçýíòýéãýý, õóãàöààòàéãàà ãàð÷ èðýõ áàéõ àà. ¯¿íèéã áîëîâñðóóëàõàä ¯ÀÁÇ-èéí àæëûí àëáà, Òàìãûí ãàçàð, ÁÕß, ÇÕÆØ, Õèëèéí öýðýã, Îíöãîé áàéäàë, àæëûí õýñýã, ýðäýìòýí ñóäëàà÷èä, ìàø îëîí õ¿ì¿¿ñ îðîëöñîí. Òýäýíä èëýðõèéëñýí òàëàðõàë, ñàéí ç¿éë á¿õýíä áè íýãäýæ îðæ áàéíà.

5СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА 2016.10 ñàð. ¹ 19 (27) ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

ÕАМГААЛАÕ ТУÕАЙ (ØÈНÝЧÈЛСÝН НАÉÐУУЛГА)

11.1.6.áàòëàí õàìãààëàõ ÷àäàâõûã áýõæ¿¿ëýõ ¿íäñýí ÷èãëýëèéã òîäîðõîéëîõ;

11.1.7.áàòëàí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààíû òºñâèéí ñàíõ¿¿æèëò, çàðöóóëàëò, áàòëàí õàìãààëàõûí íººöèéí á¿ðä¿¿ëýëò, õàäãàëàëòûí òàëààðõè ìýäýýëëèéã æèë òóòàì ñîíñîõ;

11.1.8.áàòëàí õàìãààëàõ õýðýãöýýíä çîðèóëàí ãàçðûí çºâøººðºë îëãîõ, öóöëàõ.

12 äóãààð ç¿éë.Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèéëºã÷èéí á¿ðýí ýðõ

12.1.Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèéëºã÷ íü çýâñýãò õ¿÷íèé åðºíõèé êîìàíäëàã÷èéí õóâüä Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëüä çààñàí á¿ðýí ýðõýýñ ãàäíà äàðààõü òîäîðõîé á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý:

12.1.1.áàòëàí õàìãààëàõ áîäëîãûí ¿íäñèéã Çàñãèéí ãàçàðòàé çºâøèëöºí òîäîðõîéëæ Óëñûí Èõ Õóðàëä ºðãºí ìýä¿¿ëýõ;

12.1.2.áàòëàí õàìãààëàõàä çàéëøã¿é øààðäàãäàõ íººöèéã á¿ðä¿¿ëýõ, çýâñýã, òåõíèêèéã øèíý÷ëýõ òºñâèéã øèéäâýðëýõ òàëààð Çàñãèéí ãàçàðò ÷èãëýë ºãºõ;

12.1.3.áàòëàí õàìãààëàõ áîäëîãî, ¿éë àæèëëàãààíû õýðýãæèëòèéí òàëààð áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿íèé ìýäýýëëèéã ñîíñîæ, ò¿¿íèé äàãóó àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà õýìæýýíèé õ¿ðýýíä Çàñãèéí ãàçàðò ÷èãëýë ºãºõ;

12.1.4.öýðãèéí íèéòëýã ä¿ðì¿¿äèéã áàòëàõ;12.1.5.äàéí á¿õèé áàéäàë, äàéíû áàéäàë

çàðëàñàí òîõèîëäîëä Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷íèé åðºíõèé êîìàíäëàã÷èéí õýðýãæ¿¿ëýõ á¿ðýí ýðõèéã õóóëèàð òîãòîîõ;

12.1.6.á¿õ íèéòèéí áóþó õýñýã÷èëñýí öýðãèéí äàé÷èëãààã õóóëü òîãòîîìæèä çààñíû äàãóó çàðëàõ.

13 äóãààð ç¿éë.Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí á¿ðýí ýðõ

13.1.Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàð íü Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí òóõàé õóóëèéí 2 13 äóãààð ç¿éëä çààñàí á¿ðýí ýðõýýñ ãàäíà äàðààõü òîäîðõîé á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý:

13.1.1.óëñûã áàòëàí õàìãààëàõ áîëîí îðîí íóòãèéí õàìãààëàëòûí àñóóäëààð òºðèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãà, çàñàã çàõèðãàà, íóòàã äýâñãýðèéí íýãæèéí óäèðäëàãûí ¿éë àæèëëàãààã óäèðäàõ;

13.1.2.öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãûã áàéãóóëàõ, ºðãºòãºí çîõèîí áàéãóóëàõ, øèëæ¿¿ëýõ, òàòàí áóóëãàõ àñóóäëûã Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷íèé åðºíõèé êîìàíäëàã÷òàé çºâøèëöºí øèéäâýðëýõ;

13.1.3.öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãûí áàéðøëûã òîãòîîõ;

2 Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí òóõàé õóóëü "Òºðèéí ìýäýýëýë" ýìõýòãýëèéí 1993

îíû 03 äóãààðò íèéòëýãäñýí.

13.1.4.òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà, àéìàã, íèéñëýëèéí äàé÷èëãààíû äààëãàâðûã òîãòîîõ;

13.1.5.áàòëàí õàìãààëàõ ìàòåðèàëëàã íººöèéí õýìæýý, áàéðøëûã òîãòîîõ, ò¿¿íèéã á¿ðä¿¿ëýõ, çàðöóóëàõ àðãà õýìæýýã çîõèîí áàéãóóëàõ;

13.1.6.èðãýíèéã ýõ îðíîî áàòëàí õàìãààëàõàä ñóðãàæ áýëòãýõ, ýõ îðîí÷ ¿çëýýð õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõýä òºðèéí á¿õ øàòíû áîëîí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààã íýãòãýí ÷èãë¿¿ëýõ;

13.1.7.á¿õ øàòíû áîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãûí ñóðãàëòûí õºòºëáºðò õ¿¿õýä, çàëóó÷óóäàä öýðýã, ýõ îðîí÷ õ¿ì¿¿æèë áîëîí àþóëã¿é àìüäðàõ àðãà óõààí îëãîõ õè÷ýýëèéí àãóóëãûã òóñãàæ, õýðýãæ¿¿ëýõ;

13.1.8.öýðãèéí àëáà õààõ òîãòîëöîîã áîëîâñðîíãóé áîëãîæ, èðãýíèé öýðãèéí àëáà õààõ õ¿ñýë ñîíèðõîë, ýðìýëçëèéã íýìýãä¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí óðàìøóóëàëò áîäëîãî áîëîâñðóóëæ õýðýãæ¿¿ëýõ;

13.1.9.èðãýíèéã öýðãèéí æèíõýíý àëáàíä ýð¿¿ë ìýíäýýð òýíö¿¿ëýõ áîëîí öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäëûã òîäîðõîéëîõ æóðìûã òîãòîîõ;

13.1.10.çýâñýãëýë, öýðãèéí òåõíèêèéã øèíý÷ëýõ, ñýðãýýí ñàéæðóóëàõ áîäëîãî, òºñºë, õºòºëáºðèéã õýðýã æ¿¿ ëýõ çàðäëûã æèë á¿ðèéí

óëñûí òºñºâò òóñãàæ áàéõ;13.1.11.öýðãèéí çîðèóëàëòòàé çýâñýãëýë,

òåõíèê, ãàëò õýðýãëýëèéã ¿éëäâýðëýõ, ýêñïîðòëîõ, èìïîðòëîõ, õàíãàõ, õàäãàëàõ æóðìûã òîãòîîõ;

13.1.12.áàòëàí õàìãààëàõ ñàëáàðûí õàìòûí àæèëëàãààíû Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýýíèé õ¿ðýýíä á¿ðýí ýðõèéíõýý äàãóó îëîí óëñûí áàéãóóëëàãà áîëîí áóñàä óëñûí Çàñãèéí ãàçàðòàé îëîí óëñûí ãýðýý áàéãóóëàõ;

13.1.13.öýðãèéí øèíæëýõ óõààíûã õºãæ¿¿ëýõ, øèíæëýõ óõààí òåõíîëîãèéí îëîëòûã öýðãèéí õýðýãò íýâòð¿¿ëýõ;

13.1.14.àþóëã¿é áàéäàë, áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäëààð òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áîëîí íóòãèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãà, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí óäèðäàõ á¿ðýëäýõ¿¿íòýé ñóðãàëò, äàäëàãà ÿâóóëàõ æóðìûã òîãòîîõ.

14 ä¿ãýýð ç¿éë. Áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí

ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõ14.1.Áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí

Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý:

14.1.1.áàòëàí õàìãààëàõ áîäëîãûí õýðýãæèëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ;

14.1.2.áàòëàí õàìãààëàõ òîãòîëöîîã áýõæ¿¿ëýõ ñàíàëûã Çàñãèéí ãàçàð, ¯íäýñíèé àþóëã¿é áàéäëûí çºâëºëä îðóóëàõ;

14.1.3.áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäëààð áóñàä óëñòàé õàìòðàí àæèëëàõ òàëààð Çàñãèéí ãàçðààñ îëãîñîí ýðõèéí õ¿ðýýíä õýëýëöýýð áàéãóóëàõ;

14.1.4.áàòëàí õàìãààëàõ áîëîí çýâñýãò õ¿÷íèé õàíãàëò, ¿éë÷èëãýýíèé çàðèì ÷èã ¿¿ðãèéã õóâèéí õýâøèë, òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãààð ã¿éöýòã¿¿ëýõ æóðìûã áàòëàõ;

14.1.5.óëñûí ýäèéí çàñàã, íèéãýì, äýä á¿òöèéã õºãæ¿¿ëýõ áîäëîãî, ¿éë àæèëëàãààã áàòëàí õàìãààëàõ ýðõ àøèãò íèéö¿¿ëýõ òóõàé ñàíàëûã Çàñãèéí ãàçàðò îðóóëæ, øèéäâýðë¿¿ëýõ;

14.1.6.óëñûí õýìæýýíä öýðãèéí ñïîðòûí áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëæ, õÿíàëò òàâèõ;

14.1.7.áàòëàí õàìãààëàõ àæ ¿éëäâýðèéã õºãæ¿¿ëýõ, çýâñýãëýë, öýðãèéí òåõíèê, ìàòåðèàë õýðýãñëèéã øèíý÷ëýõ, ñýðãýýí ñàéæðóóëàõ áîäëîãî áîëîâñðóóëæ õýðýãæ¿¿ëýõ;

14.1.8.àþóëã¿é áàéäàë, áàòëàí õàìãààëàõ áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëýõ àñóóäëààð òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áîëîí íóòãèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãà, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà òºðèéí öýðãèéí áàéãóóëëàãàä ¿¿ðýã, ÷èãëýë ºãºõ, õýðýãæèëòýä õÿíàëò òàâèõ;

14.1.9.àëèâàà õºíººõ õýðýãñëèéí õºíººëººñ õàìãààëàõ òàëààð áàðèìòëàõ áîäëîãûí ¿íäñèéã òîäîðõîéëîõ, ¿éë àæèëëàãààã íü óëñûí õýìæýýíä óäèðäàí ÷èãë¿¿ëýõ;

14.1.10.áàòëàí õàìãààëàõ ñàëáàðûí ìàòåðèàë òåõíèêèéí, ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí áóñàä íººöèéã õóóëèéí äàãóó á¿ðä¿¿ëýõ, çàðöóóëàëòàä õÿíàëò òàâèõ;

14.1.11.çýâñýãò õ¿÷èíä òàâèõ èðãýíèé õÿíàëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ;

14.1.12.áàòëàí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààíû òºñâèéí òºñëèéã Çàñãèéí ãàçàðò îðóóëàõ, áàòëàãäñàí òºñâèéã çàõèðàí çàðöóóëàõ;

14.1.13.áàòëàí õàìãààëàõûí òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿ë õºäëºõ áîëîí ¿íäñýí õºðºíãºä õàìààðàõ õºäëºõ õºðºíãèéã äàíñíààñ õàñàõ, óñòãàõ, øèëæ¿¿ëýõ, øèíýýð àâàõ àñóóäëûã øèéäâýðëýõ, çàõèàëãûã õÿíàæ áàòëàõ;

14.1.14.áàòëàí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààíû íèéòýýð äàãàæ ìºðäºõ çàõèðãààíû õýì õýìæýýã òîãòîîõ;

14.1.15.áàòëàí õàìãààëàõûí åðºíõèé õÿíàí øàëãàã÷, óëñûí áàéöààã÷èéã òîìèëîõ, ÷ºëººëºõ.

15 äóãààð ç¿éë. Áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ

áàéãóóëëàãà, ò¿¿íèé ÷èã ¿¿ðýã15.1.Áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí

òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà íü áàòëàí õàìãààëàõ áîäëîãûã áîëîâñðóóëæ, ò¿¿íèé óëñ òºð, ýäèéí çàñàã, íèéãýì, ýðõ ç¿é, öýðãèéí ÷èãëýëèéí õýðýãæèëòèéã óÿëäóóëàí çîõèöóóëàõ, çýâñýãò õ¿÷èíä èðãýíèé õÿíàëò òàâèõ ÷èã ¿¿ðãèéã

õýðýãæ¿¿ëíý.15.2.Áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí

Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿íèé ýðõëýõ àñóóäëûí õ¿ðýýíä õàðüÿà àãåíòëàã, àéìàã, íèéñëýë /ä¿¿ðýã/-èéí öýðãèéí øòàá, áàòëàí õàìãààëàõ ÷èãëýëèéí óëñûí ¿éëäâýðèéí ãàçàð, öýðãèéí ñóðãóóëü, ñóäàëãàà øèíæèëãýý, ñóðãàëò-¿éëäâýðëýë, òóðøèëò, ñî¸ë, óðëàã, ñïîðò, ýð¿¿ë ìýíä, õýâëýë ìýäýýëëèéí áàéãóóëëàãàòàé áàéíà.

15.3.Áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà äàðààõü ÷èã ¿¿ðãèéã õýðýãæ¿¿ëíý:

15.3.1.áàòëàí õàìãààëàõ áîäëîãî, ñòðàòåãèéã áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæèëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ;

15.3.2.óëñûí äàé÷èëãààíû íýãäñýí òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëàõ;

15.3.3.çýâñýãò õ¿÷íèéã çýâñýãëýë, òåõíèê, ìàòåðèàë õýðýãñëýýð íºõºí õàíãàõ, øèíý÷ëýõ, íººöèéã á¿ðä¿¿ëýõ áîäëîãî áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæèëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ;

15.3.4.áàòëàí õàìãààëàõûí õ¿íèé íººöèéí áîäëîãûã òîäîðõîéëæ, õýðýãæ¿¿ëýõ, öýðãèéí àëáà õààã÷, ò¿¿íèé ãýð á¿ë, áýëòãýë áîëîí ÷ºëººíä áàéãàà îôèöåð, àõëàã÷èéí íèéãìèéí õàìãààëàë, ýðõ, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ;

15.3.5.öýðãèéí øèíæëýõ óõààí, òåõíîëîãè, èííîâàöèéí áîäëîãûã òîäîðõîéëæ, õýðýãæèëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ;

15.3.6.áàòëàí õàìãààëàõ äýä á¿òöèéã õºãæ¿¿ëýõ áîäëîãî áîëîâñðóóëæ, õýðýãæèëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ;

15.3.7.çýâñýãò õ¿÷íèé íýãäñýí òºëºâëºëòèéã óäèðäàìæààð õàíãàõ;

15.3.8.öýðãèéí ãýðýýò àëáà õààõ ìýðãýæèë, òîîíû äýýä õÿçãààðûã æèë á¿ð òîãòîîõ;

15.3.9.îðîí íóòãèéí õàìãààëàëò, äàé÷èëãààíû àðãà õýìæýýã òºëºâëºí õýðýãæ¿¿ëýõýä òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà, àéìàã, íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãûã ìýðãýæèë, àðãà ç¿éí óäèðäëàãààð õàíãàõ;

15.3.10.èðãýíèé áàòëàí õàìãààëàõ òàëààðõè áýëòãýëæèëòèéã õàíãàõ àðãà õýìæýýã çîõèîí áàéãóóëàõ, áàòëàí õàìãààëàõàä òóñëàõ îëîí íèéòèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ;

15.3.11.èðãýí-öýðãèéí õàðèëöààã áýõæ¿¿ëýõ;15.3.12.áàòëàí õàìãààëàõ àðãà õýìæýýíèé

òºëºâëºëòºä øààðäàãäàõ ìýäýý, ñóäàëãààíû íýð òºðëèéã òîãòîîæ, øààðäëàãàòàé ìýäýý, ìýäýýëýë, ñóäàëãààã òºðèéí áîëîí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà, àæ àõóéí íýãæ, èðãýíýýñ ãàðãóóëàí àâàõ;

15.3.13.èðãýíèé ýð¿¿ë ìýíäèéã õàìãààëàõ, èðãýíä ýõ îðîí÷ ¿çýë, õ¿ì¿¿æëèéã òºëºâø¿¿ëýõ òàëààð õîëáîãäîõ òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí áîäëîãî áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ;

15.3.14.öýðãèéí çîðèóëàëòòàé çýâñýã, ñóì, ãàëò õýðýãëýë ¿éëäâýðëýõ áîäëîãî áîëîâñðóóëæ, õýðýãæèëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ.

15.4.Áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãûí Òºðèéí íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà íü öýðãèéí äýýä öîëòîé áàéíà.

16 äóãààð ç¿éë.Òºðèéí áàéãóóëëàãûí ¿¿ðýã

16.1.Áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãààñ áóñàä òºðèéí áàéãóóëëàãà äàðààõü ¿¿ðýã õ¿ëýýíý:

16.1.1.áàòëàí õàìãààëàõ áîäëîãûí óëñ òºð, ýäèéí çàñàã, íèéãýì, ýðõ ç¿éí ÷èãëýëèéí àðãà õýìæýýã ¿íäñýí ÷èã ¿¿ðãèéíõýý õ¿ðýýíä çîõèîí áàéãóóëæ, õýðýãæ¿¿ëýõ;

16.1.2.áàòëàí õàìãààëàõ àðãà õýìæýýã ýðõëýõ àñóóäëûí õ¿ðýýíèé áàéãóóëëàãàä çîõèîí áàéãóóëàõ, õýðýãæèëòýä õÿíàëò òàâèõ;

16.1.3.óëñûí äàé÷èëãààíû áýëòãýëèéã õàíãàõ, ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ;

16.1.4.óëñûí äàé÷èëãààíû äààëãàâðûã áèåë¿¿ëýõ;

16.1.5.áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàòàé õàìòàðñàí ñóäàëãàà õèéõ, øààðäëàãàòàé ìýäýý, ìýäýýëýë, ñóäàëãààã ãàðãàæ ºãºõ.

ĪЪÂįÃÝÝÐ Á¯ËÝà ÍÓÒÃÈÉÍ ÇÀÕÈÐÃÀÀÍÛ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÀ, ÀÆ ÀÕÓÉÍ

ÍÝÃÆ, ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÀ, ÈÐÃÝÍÈÉ ÝÐÕ, ¯¯ÐÝÃ

17 äóãààð ç¿éë.Çàñàã çàõèðãàà, íóòàã äýâñãýðèéí íýãæèéí Çàñàã äàðãûí ¿¿ðýã

17.1.Áàòëàí õàìãààëàõ òàëààð á¿õ øàòíû 3àñàã äàðãà äàðààõü ¿¿ðýã õ¿ëýýíý:

17.1.1.áàòëàí õàìãààëàõ õóóëü òîãòîîìæèéí õýðýãæèëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ;

17.1.2.îðîí íóòãèéí õàìãààëàëòûã òºëºâëºõ, çîõèîí áàéãóóëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ;

17.1.3.íóòàã äýâñãýðèéíõýý äýä á¿òöèéã îðîí íóòãèéí õàìãààëàëòûí çîðèëãîòîé óÿëäóóëàí õºãæ¿¿ëýõ;

17.1.4.öýðãèéí á¿ðòãýëèéã õºòëºõ, öýðýã òàòàõ, öýðãèéí àëáàíä ãýðýýãýýð ýëñ¿¿ëýõ, ä¿éö¿¿ëýí õààëãàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ;

17.1.5.äàé÷èëãààíû òºëºâëºãººã õýðýãæ¿¿ëýõ áîäèò íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ;

17.1.6.äàé÷èëãààíû áýëòãýë íººöèéí á¿ðýëäýõ¿¿íèé ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ;

17.1.7.òàéâàí áà äàéíû ¿åä õ¿í àìûí çàéëøã¿é õýðýãöýýíä øààðäàãäàõ ãîë íýð òºðëèéí ìàòåðèàë õýðýãñëèéí íººöèéã á¿ðä¿¿ëæ, õàäãàëàëò, õàìãààëàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ;

17.1.8.íóòàã äýâñãýðòýý áàéðëàæ áàéãàà öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãà, áèå á¿ðýëäýõ¿¿íèé àëáàí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ íºõöºëèéã õàíãàõ òàëààð õàìòðàí àæèëëàõ, áàòëàí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîãäóóëàí áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òàëààð õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó õÿíàëò òàâèõ;

17.1.9.áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàä øààðäëàãà-òàé ìýäýý, ìýäýýëýë, ñóäàëãààã ãàðãàæ ºãºõ;

17.1.10.èðãýíä ýõ îðîí÷ ¿çýë, õ¿ì¿¿æèë, ¿íäýñíèé áàõàðõàë, óëàìæëàëûã òºëºâø¿¿ëýõ, áîëîâñðîë, îþóí ñàíàà, áèå áÿëäðûã õºãæ¿¿ëýõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ;

17.1.11.áàòëàí õàìãààëàõàä òóñëàõ îëîí íèéòèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ;

17.1.12.öýðãèéí íàñíû èðãýíèéã ýð¿¿ëæ¿¿ëýõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ.

18 äóãààð ç¿éë. Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí ¿¿ðýã

18.1.Áàòëàí õàìãààëàõ òàëààð àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà äàðààõü ¿¿ðýã õ¿ëýýíý:

18.1.1.àæèëòíûõàà èðãýíèé öýðãèéí àëáà õààõ ¿¿ð ãèéã áèåë¿¿ëýõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëæ, öýðãèéí ¿¿ðýãò íèéã äàé÷èëãààíû ñóðãóóëü, öóãëàðàëòàä îðîëöóóëàõ;

18.1.2.äàé÷èëãààíû äààëãàâðûã áèåë¿¿ëæ, ¿éë àæèëëàãààãàà äàéíû áàéäàëä øèëæ¿¿ëýõ áýëòãýëèéã õàíãàõ;

18.1.3.áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàä øààðäëàãà-òàé ìýäýý, ìýäýýëýë, ñóäàëãààã ãàðãàæ ºãºõ.

19 ä¿ãýýð ç¿éë. Èðãýíèé ¿¿ðýã19.1.Ìîíãîë Óëñûí èðãýí äàðààõü ¿¿ðýã

õ¿ëýýíý:19.1.1.ýõ îðíîî õàìãààëàõ áýëòãýëòýé áàéõ;19.1.2.õóóëèàð òîãòîîñîí èðãýíèé öýðãèéí

àëáà õààõ ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõ.

ÒÀÂÄÓÃÀÀÐÁ¯ËÝà ÁÓÑÀÄ Ç¯ÉË

20 äóãààð ç¿éë.Áàòëàí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààíû ñàíõ¿¿æèëò

20.1.Áàòëàí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààã óëñûí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëíý.

21 ä¿ãýýð ç¿éë.Áàòëàí õàìãààëàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéã çºð÷èã÷èä

õ¿ëýýëãýõ õàðèóöëàãà21.1.Áàòëàí õàìãààëàõ õóóëü òîãòîîìæèéã

çºð÷èã÷èä õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýíý.

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÈÕ ÕÓÐËÛÍ ÄÀÐÃÀ Ì.ÝÍÕÁÎËÄ

6 СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА2016.10 ñàð. ¹ 19 (27)ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

ОУХМ Т.ГҮРРАГЧАА:

ӨНДӨР УУЛНААС

эрэн хайх, аврах ажиллагаа явуулах чадварлаг баг бүрдсэн

-Өндөр уулнаас эрэн хайх, аврах ажиллагааны дадлага сургуулийг амжилттай зохион байгууллаа. Энэ сургалтын онцлог, ач холбогдлын талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөхгүй юү?

-Уулын спортоор хичээллэж,

ажиллаж амьдарсан 40 гаруй жилийн хугацаанд анх удаа Онцгой байдлын албан хаагчдад уулын спортын анхны мэдэгдэхүүн олгох, эрэн хайх, аврах, хянах, осол аваарыг таслан зогсоох, олж илрүүлэх зорилготой сургалтыг явууллаа. Энэ сургалтад Монголдоо өндөр уулсын бүс нутаг гэж хэлж

Баруун бүсийн Онц-

гой байдлын газруу-дын албан хаагчдын

дунд "Өндөр уулнаас эрэн хайх, аврах ажиллагааны дадлага

сургууль"-ийг зохион байгууллаа. Ховд аймгийн Ховд сумын нутагт орших "Хөх сэрх"

ууланд батлагдсан хөтөлбөр төлөвлөгөөний дагуу зохион байгуулагдсан тус сургалт нь өндөр уулнаас

эрэн хайх, аврах ажиллагаа явуулахад аврагчдыг сургаж дадлагажуулах, мэргэжлийн баг бүрэлдэхүүнийг бэлтгэх зорилгоор анх удаа зохион байгуулагдсанаараа онцлог юм. Сургагч багшаар Монгол Улсын гавьяат тамирчин, олон улсын уулын спортын мастер, Ховд аймгийн Онцгой байдлын газрын сургагч багш Т.Гүррагчаа ажилласан. Ингээд түүнтэй уулзаж тодруулга авлаа.

болох баруун таван аймгийн Онцгой байдлын газрын аврагчид маань хамрагдлаа.

Сургалт амжилттай явагдсан гэж хэлэх байна. Энэ сургалтаас өндөр уулын бүсэд ямар ч улирал, нөхцөлд, хаана ч аюул осол тохиолдсон бэлэн байдлыг хангаж, үйл ажиллагаа явуулах чадварлаг баг хамт олон бүрдсэн гэж үзэж байгаа.

Урьд нь өндөр уулын цас, мөстэй нөхцөлд аюул осол боллоо гэхэд хамтарч ажиллах баг бүрдээгүй байсан гэж болно. Харин одоо бол ийм багтай болсон нь Онцгой байдлын албаны маань нэг том ахиц юм.

-Сургалтын үеэр "Хөх сэрх"ууланд авиралт хийж, ноён оргилд нь Монгол Улсын Төрийн далбаагаа мандуулсан. Авиралт хийх үед нөхцөл байдал ямар байв?

-Бид хөтөлбөр, төлөвлөгөөний дагуу Хөх сэрхийн нурууны ноён оргилд авиралт хийсэн. Хөх сэрхийн нурууны ноён оргил далайн түвшинээс 4127 метр өндөр. Нэг талдаа 22 км

зам туулах ёстой. Энэ замыг бид цасан шуургатай, цаг агаарын нэлээд хүнд нөхцөлд багагүй хатуужил, тэвчээр гарган туулж чадсан.

-Дадлага сургуулилтад оролц сон аврагчдын тухайд энэ бол маш том туршлага хуримтлуулах боломж болсон байх, тийм үү?

-Тэгэлгүй яахав. Энэ удаагийн дадлага сургуулилтад оролцсон уулчин аврагчдын хувьд дандаа залуу бүрэлдэхүүн байснаараа онцлогтой байлаа. Тэр ч утгаараа цаашид үүрэг гүйцэтгэхэд бие бялдар, эрүүл мэнд, сэтгэлзүйн хувьд бэлтгэл, бэлэн байдал сайтай, сахилга зохион байгуулалт сайтай баг хамт олонтой болсон гэхэд болно.

Мөн энэ дадлага сургуулийг ОБЕГ-аас бүх талаар дэмжиж, уулын авиралтын хувцас хэрэгслээр бүрэн хангаж өгсөн нь дадлага сургуулилт үр дүнтэй явагдахад их дөхөм болсон. Гэхдээ цаашдаа уулын зориулалтын нүдний шил, гарын бээлий, мөсний шруф гэх зэрэг багажуудаар хангалт хийх хэрэгтэй байгааг уламжилья.

Б.ТҮВШИНЖАРГАЛУвс аймгийн Онцгой байдлын

газрын Гал түймэр унтраах, аврах 41 дүгээр ангийн Эрэн хайх, аврах

бүлгийн дарга, онцгой байдлын ахлах дэслэгч

-Энэ удаагийн дадлага сургуулийн талаар сэтгэгдлээ хуваалцахгүй юу. Юугаараа онцлогтой сургалт болов?

-Баруун аймгуудын хувьд өндөр уул, хад ихтэй. Уулын осол гарах өндөр магадлалтай байдаг. Тиймээс уулын авиралтын дадлага сургуулийг зохион байгуулж, албан хаагчдынхаа мэдлэг, ур чадварыг дээшлүүлж байгаад бид маш талархалтай байгаа.

Энэ удаагийн сургалтаас өндөр ууланд эрэн хайх, аврах ажиллагаа зохион байгуулах мэргэжлийн баг хамт олон бэлтгэгдсэнээрээ онцлог байлаа.

-Хөх сэрхийн нуруунд та бүхэн авиралт хийсэн. Авиралтын үед

хүндрэлтэй зүйл юу байв?-Хөх сэрхийн ноён оргилд биднийг

авиралт хийх үед хүчтэй цасан шуургатай байсан. Энэ авиралт үндсэндээ Онцгой байдлын албан хаагчдын сэтгэл зүй, мэргэжлийн ур чадвар, тэсвэр тэвчээрийг шалгасан хүнд авиралт болсон.

-Ийм дадлага сургуулийг цаашид зохион байгуулах хэрэгцээ шаардлага бий юү?

-Байлгүй яахав. Цаашид энэ сургалтыг жил бүр уламжлал

болгон зохион байгуулж байвал зүгээр санагдсан. Түүнчлэн хувцас хэрэгсэлдээ баригдалгүйгээр илүү олон аврагчдыг хамруулж, сургаж дадлагажуулах нь зүйтэй гэж бодож байна.

Энэ дашрамд энэ удаагийн сургалтыг өндөр түвшинд зохион байгуулсан Ховд аймгийн Онцгой байдлын газрын хамт олон болон сургагч багш, Уулын спортын мастер Т.Гүррагчаа багшдаа баярласнаа илэрхийлье.

Аврагчдын тэсвэр хатуужлыг шалгасан хүнд авиралт болсон

СУРГАЛТ

7СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА 2016.10 ñàð. ¹ 19 (27) ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

Монголын бүх ард түмний спортын XIV их наадам 2016 оны нэгдүгээр сараас эхлэн есөн сарын хугацаанд үргэлжлэн дүнгээ гаргалаа. Өвөл, зуны спортын 20 гаруй төрөлд тамирчдын ур чадвар, авхаалж самбааг сорьсон тус их наадамд давхардсан тоогоор 526 байгууллагын 4310 шилдэг тамирчин 337 багц медалийн төлөө өрсөлдөж, аваргуудаа шалгаруулсан юм.

Улмаар зуны спортын төрлүүдэд, хурандаа Г.Өсөхбаяр даргатай "Алдар" спорт хороо 46 алт, 26, мөнгө, 21 хүрэл, нийт 93 медальтайгаар тэргүүн байрын эзэн боллоо.

Харин хүчний байгууллагуудын хамгийн отгон спорт хороо болох онцгой байдлын хурандаа Г.Эрхэмбаяр даргатай Онцгой байдлын ерөнхий газрын харьяа "Аврагч" спорт хороо 17 алт, 18 мөнгө, 12 хүрэл, нийт 47 медалийн тоогоор дэд байр эзэллээ.

Гуравдугаар байрт ХХЕГ-ын харьяа хурандаа Ц.Мягмарсүрэн даргатай"Хилчин" спорт хороо 16 алт, 15 мөнгө, 19 хүрэл, нийт 50 медалийн тоогоор шалгарав.

Тэгвэл Монголын бүх ард түмний спортын XIV их наадмын өвлийн спортын төрлүүдэд 10 алт, долоон мөнгө, есөн хүрэл, нийт 26 медалийн тоогоор "Алдар" спорт хороо тэргүүн байрыг, гурван алт, дөрвөн мөнгө, гурван хүрэл, нийт 10 медалийн тоогоор "Хилчин" спорт хороо дэд байрт, нэг алт, хоёр мөнгө, хоёр хүрэл, нийт таван медалийн тоогоор "Аврагч" спорт хороо гуравдугаар байрыг эзэллээ. Ингэснээр Монголын бүх ард түмний спортын XIV их наадамд нийт дүнгээр хурандаа Г.Өсөхбаяр

даргатай "Алдар" спорт хороо тэргүүлж, ОБЕГ-ын харьяа "Аврагч" спорт хороо хоёрдугаар байрт шалгарлаа.

Дашрамд сонирхуулахад, ОБЕГ-ын "Аврагч" спорт хороо өнгөрсөн жил Монголын бүх ард түмний спортын XIII их наадамд гуравдугаар байр эзэлж байсан юм.

Хэнтий аймгийн Батширээт сумын харьяат, улсын идэр шаламгай начин Ш.Шаравжамцын нэрэмжит барилдаанаар аймаг, цэргийн цолтой болон залуу бөхчүүдийн намрын барилдааны нээлт боллоо.

Тус барилдаанд аймгийн хурц арслан Б.Эрдэнэхүү, Д.Цэвэлсодном, Б.Мижидсүрэн, Ө.Сүхбат, аймгийн арслан М.Бадарч, Б.Серик, О.Хангай, Б.Тайван, Д.Амаржаргал тэргүүтэй 224 бөх зодоглосноос Булган аймгийн Могод сумын харьяат, аймгийн хурц арслан ОБЕГ-ын "Аврагч" спорт хорооны тамирчин, НОБГ-ын Аврах ангийн аврагч, ахлах ахлагч Ө.Сүхбат

найм даван түрүүлж, Баян-Өлгий аймгийн Улаанхус сумын харьяат, аймгийн арслан Б.Серик үзүүрлэлээ.

Түүнчлэн аймгийн хурц арслан Ө.Сүхбат тус барилдааны дараа болсон Улсын заан С.Гүржав, түүний хүү улсын начин Г.Эрдэнэбат нарын нэрэмжит аймаг, цэргийн цолтой болон залуу бөхчүүдийн барилдаанд урамтай сайхан барилдаж мөн л түрүүлсэн юм.

Энэ барилдаанд Баянхонгор аймгийн Баянбулаг сумын харьяат, Хангарьд спорт хороо, Их богд дэвжээний бөх аймгийн хурц арслан Б.Эрдэнэхүү үзүүрлэв.

Төв аймгийн Онцгой байдлын газрын дарга,

онцгой байдлын хурандаа Н.Төмөрбаатараас цаг үеийн

асуудлаар тодруулга авлаа.

-Төв аймгийн хувьд энэ жил нэлээн олон сум малын халдварт өвчний гаралттай байлаа. Өвчний тархалтыг зогсоох тал дээр ямар арга хэмжээ авч ажиллаж байна...

-Малын гоц халдварт шүлхий, хонины цэцэг өвчин 07 дугаар сарын 20 доос эхэлж Баян, Баянцагаан, Баянжаргалан, Сэргэлэн, Угтаал, Мөнгөнморьт сумдын нутагт гарсан. Малын өвчлөлтэй холбогдуулан Онцгой байдлын газраас ХХААГазар, Мэргэжлийн хяналт, Цагдаагийн газартай хамтран өвчний

тандалт, үзлэг, устгал хийх, малыг вакцинжуултанд хамруулах, сумдад хорио цээрийн дэглэм тогтоон хяналтын цэгүүдийг ажиллуулж байна.

Цаг уурын хувьд энэ жил хур тунадас ихтэй, чийгшилтэй байгаа учраас аймгийн хувьд ой, хээрийн түймрийн гаралтгүй байлаа. Тийм ч учраас өвчний тандалт, үзлэг хийх, малыг вакцинжуултанд хамрагдуулах, ариутгал халдваргүйжүүлэлт, устгал хийх ажилд албан хаагчдаа бүрэн дайчилж, хүч нэмэгдүүлэн ажиллуулсан нь Баянцагаанаас бусад сумдын хувьд харьцангуй газар авахуулалгүй өвчний тархалтыг зогсоосон.

Аймаг, орон нутгийн зүгээс ч малын өвчинтэй тэмцэхэд шаардагдах хүн хүч, хөрөнгө мөнгөний туслалцааг

үзүүлж ажилласан. Аймгийн Засаг даргын нөөц сангаас 47 сая төгрөгийг шийдвэрлүүлж шүлхий өвчинтэй тэмцэхэд зарцуулан ажиллалаа.

Өнөөдрийн байдлаар шүлхий өвчнөөр өвчилсөн нийт 22 өрхийн 134 үхэр, хонины цэцэг өвчнөөр өвчилсөн 12 өрхийн 236 хонийг устгалын цэгт зориудаар устгаж ариутгал халдваргүйжүүлэлт хийгээд байна. Тарилгын хоёр дахь шатны явц бүрэн хийгдэж дуусаад байгаа.

-Малын өвчлөл зун, намрыг дамнан тархсан нь юутай холбоотой байна?

-Өвчин тархаж дэлгэрэхэд нөлөөлж байгаа хэд хэдэн зүйл байна. Нэгдүгээрт, малчид өвчин гараад байхад туувар, шилжилт хөдөлгөөн их хийж байна. Малаа дур мэдэн эмчлэх, тариа хийгээд эдгэрч байна гээд дам яриа гаргаж өөрсдөө тарьж өвчнийг тархаах, удаашруулах явдал хүндрэл учруулж байна.

Шинжилгээнд дээж явуулахаар өвчин илрэхгүй, хэд хоногийн дараа дахин дээжээс илрэх зэрэг цаг хугацаа алдсан газар авахуулах зэрэг асуудал байна. Мөн шинээр нүүж очсон айлуудын малаас өвчлөл илрэх тохиолдол их байна.

Иймээс малчид мэргэжлийн

байгууллагаас өгч байгаа зөвлөмж, анхааруулгад ач холбогдол өгөх хэрэгтэй байна. Хувийн мал эмнэлгийн эмч нар өөрсдийн хариуцсан малчдад урьдчилан анхааруулж зөвлөж байх, малыг цаг хугацаанд нь тарилга, угаалгад хамрагдуулах шаардлагатай байгаа юм.

Ойрын өдрүүдэд нутгийн урд хэсгээр, Баян, Баянцагаан, Баян өнжүүл зэрэг сумдаар цас орлоо. Нутгийн урд хэсгээр энэ жил өвс муу ургасан, дээр нь саяны орсон цасны байдлаар малчид маань өвөлжилт хүндэрч болзошгүй гэж болгоомжлон отор нүүдэл хийх хандлага их байна. Цээл, Угтаал сум, Сэлэнгийн Орхон туул руу олноороо нүүж байна.

-Өвчний голомттой бүс нутгаас отор нүүдэл хийнэ гэдэг өвчлөлийг өөр бүс нутагт тархаах, дэгдээх аюултай биз дээ...

-Тийм учраас бид отор нүүдэл хийх, шилжилт хөдөлгөөн хийхийг хориглосон байгаа. Гэсэн хэдий ч малчид дур мэдэн нүүх, үзлэг, тандалт, вакцинжуулалтад хамрагдахгүй үлдэх хүндрэл гарсаар байна. Малын хорогдол ч нэмэгдэж байна. Бидний зүгээс малчдад анхааруулж байгаа

нэг зүйл бол отор нүүдэл, шилжилт хөдөлгөөнийг дураараа хийхгүй байхыг анхааруулж, үзлэг, тандалт, вакцинжуулалтад малаа бүрэн хамруулахыг зөвлөн ажиллаж байна.

-Өвөлжилтийн бэлтгэл хэр хангагдаад байна...

-Өвөлжилтийн бэлтгэл ажлыг Онцгой байдлын газрын хэмжээнд бүрэн хангуулж парк, гал унтраах болон шуурхай албаны автомашин, багаж зэвсэглэмжид улирлын техник үйлчилгээний засвар үйлчилгээг хийсэн.

Гал түймэр, унтраах, аврах 24 дүгээр ангийн шинэ депо барих ажил санхүүжилтын улмаас зогссон. Гэхдээ бид барилгыг барьж байсан гүйцэтгэгч компанитай гэрээ байгуулж, барилгын "С Блок" тавиуланг ашиглалтанд оруулахад шаардагдах сендвич болон барилгын материалыг авахуулан өөрсдийн хүчээр хийж гүйцэтгэн автомашинуудыхаа өвлийн бэлтгэл, бэлэн байдлыг хангуулаад байна.

Нөөцийн салбарууд маань өр барагдуулах ажлыг энэ жил нэлээн эрчимтэй хийлээ. Жаргалантын нөөцийн салбар гэхэд хууль хяналтын байгууллагатай хамтран өрийнхөө 50 орчим хувийг барагдуулсан.

МАЛЧИД ШИЛЖИЛТ ХӨДӨЛГӨӨНИЙГ ДУРААРАА ХИЙЖ БАЙГАА НЬ ХҮНДРЭЛ

УЧРУУЛЖ БАЙНА

ИХ НААДАМД “АВРАГЧ” СПОРТ ХОРОО ЭХНИЙ БАЙРУУДАД ШАЛГАРАВ

ЗАЛУУ БӨХЧҮҮДИЙН НАМРЫН НЭЭЛТИЙН БАРИЛДААНД Ө.СҮХБАТ ТҮРҮҮЛЛЭЭ

ÖАГ ҮЕ

8 СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА2016.10 ñàð. ¹ 19 (27)ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

ÖÝРГИЙН АЛБАНЫ ТУÕАЙÍÝÃįÃÝÝÐÁ¯ËÝà ÍÈÉÒËÝà ¯ÍÄÝÑËÝË

1 ä¿ãýýð ç¿éë.Õóóëèéí çîðèëò1.1.Ýíý õóóëèéí çîðèëò íü Ìîíãîë Óëñûí èðãýí

Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëüä çààñàí ¿¿ðãèéíõýý äàãóó ýõ îðíîî áàòëàí õàìãààëàõ áýëòãýë ýçýìøèõ, öýðãèéí àëáà õààõòàé õîëáîãäñîí õàðèëöààã çîõèöóóëàõàä îðøèíî.

2 äóãààð ç¿éë.Öýðãèéí àëáàíû òóõàé õóóëü òîãòîîìæ

2.1.Öýðãèéí àëáàíû òóõàé õóóëü òîãòîîìæ íü Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü1, ýíý õóóëü, ýäãýýð õóóëüòàé íèéö¿¿ëýí ãàðãàñàí õóóëü òîãòîîìæèéí áóñàä àêòààñ á¿ðäýíý.

3 äóãààð ç¿éë.Õóóëèéí íýð òîìü¸îíû òîäîðõîéëîëò

3.1.Ýíý õóóëüä õýðýãëýñýí äàðààõü íýð òîìü¸îã äîîð äóðäñàí óòãààð îéëãîíî:

3.1.1."öýðãèéí àëáà" ãýæ çýâñýãò õ¿÷èí, õèëèéí áà äîòîîäûí öýðýã, îíöãîé áàéäëûí áàéãóóëëàãàä Ìîíãîë Óëñûí èðãýí öýðãèéí àëáà õààõ ¿íäñýí ¿¿ðãèéã áèåýð ã¿éöýòãýõ, ýñõ¿ë öýðãèéí á¿ðòãýëä áàéõûã;

3.1.2."öýðãèéí æèíõýíý àëáà" ãýæ Ìîíãîë Óëñûí èðãýí öýðãèéí áàéãóóëëàãàä öýðãèéí àëáà õààõ ¿¿ðãèéã áèåýð ã¿éöýòãýõèéã;

1 Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõýòãýëèéí 1992 îíû 01 ä¿ãýýðò

íèéòëýãäñýí.3.1.3."öýðãèéí ä¿éö¿¿ëýõ àëáà" ãýæ Ìîíãîë

Óëñûí èðãýí øàøèí ø¿òëýã, ¸ñ ç¿éí áîëîí ýíý õóóëüä çààñàí áóñàä ¿íäýñëýëýýð öýðãèéí àëáûã ä¿éö¿¿ëýí õààõûã;

3.1.4."öýðãèéí áýëòãýë àëáà" ãýæ ýíý õóóëüä çààñàí áýëòãýë àëáàíû íàñíû ýðýãòýé÷¿¿ä, öýðýãò á¿ðòãýëòýé ìýðãýæèë á¿õèé ýìýãòýé÷¿¿ä öýðãèéí á¿ðòãýëä áàéõ, äàé÷èëãààíû öóãëàðàëò, ñóðãóóëüä îðîëöîõûã;

3.1.5."öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààã÷" ãýæ öýðãèéí áàéãóóëëàãàä öýðãèéí àëáà áèåýð õààæ áàéãàà Ìîíãîë Óëñûí èðãýíèéã;

3.1.6."îôèöåðûí àëáà" ãýæ Ìîíãîë Óëñûí èðãýí öýðãèéí áàéãóóëëàãàä îôèöåðûí àëáàí òóøààëä öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààõûã;

3.1.7."àõëàã÷èéí àëáà" ãýæ Ìîíãîë Óëñûí èðãýí öýðýãò á¿ðòãýëòýé ìýðãýæëýýð öýðãèéí áàéãóóëëàãàä àõëàã÷èéí àëáàí òóøààëä öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààõûã;

3.1.8."õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààã÷" ãýæ öýðãèéí àëáàíä òàòàãäàí öýðãèéí áàéãóóëëàãàä ýíý õóóëèàð òîãòîîñîí õóãàöààíä öýðãèéí æèíõýíý àëáûã áèåýð õààæ áàéãàà èðãýíèéã;

3.1.9."öýðãèéí ãýðýýò àëáà õààã÷" ãýæ öýðãèéí áàéãóóëëàãàä ñàéí äóðààð ãýðýýãýýð öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààæ áàéãàà èðãýíèéã;

3.1.10."îþóòàí-öýðýã" ãýæ öýðãèéí ìýðãýæèë îëãîõ ñóðãàëòàä ñàéí äóðààð õàìðàãäàæ áàéãàà èõ, äýýä ñóðãóóëèéí ýðýãòýé îþóòàí, ìýðãýæëèéí ñóðãàëò ¿éëäâýðëýëèéí òºâèéí ýðýãòýé ñóðàëöàã÷èéã;

3.1.11."öýðãèéí ñóðãóóëèéí ñóðàã÷" ãýæ öýðãèéí õºãæìèéí áîëîí öýðãèéí äóíä ñóðãóóëüä ñóðàëöàã÷èéã;

3.1.12."öýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòýí" ãýæ öýðãèéí á¿ðòãýëä áàéãàà Ìîíãîë Óëñûí èðãýíèéã;

3.1.13."öýðãèéí öîë" ãýæ öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ýðõýëæ áàéãàà àëáàí òóøààëûí àíãèëàë, öýðãèéí áîëîâñðîë, öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààñàí õóãàöààã èëýðõèéëñýí çýðýãëýëèéã;

3.1.14."öýðãèéí á¿ðòãýë" ãýæ öýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíèé òîî, ÷àíàðò ä¿í øèíæèëãýý õèéõ á¿ðòãýëèéí òîãòîëöîîã;

3.1.15."öýðãèéí æèíõýíý àëáàíä òàòàãäàã÷" ãýæ öýðãèéí æèíõýíý àëáàíä òàòàõ òóõàé çàðëàí äóóäàõ ìýäýãäýë àâñàí èðãýíèéã;

3.1.16."öýðýãò á¿ðòãýëòýé ìýðãýæèë" ãýæ öýðãèéí àëáà õààã÷, öýðãèéí íýãä¿ãýýð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòýí, öýðãèéí á¿ðòãýëä àâàõ øààðäëàãà á¿õèé èðãýíèé ìýðãýæëèéã;

3.1.17."íýãä¿ãýýð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòýí" ãýæ öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààñàí áàéëäàã÷, ò¿ð¿¿÷, àõëàã÷, îôèöåðûã;

3.1.18."õî¸ðäóãààð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòýí" ãýæ öýðãèéí á¿ðòãýëä áàéãàà öýðãèéí àëáà

õààãààã¿é ýðýãòýé÷¿¿ä áîëîí öýðýãò á¿ðòãýëòýé ìýðãýæèë á¿õèé ýìýãòýé÷¿¿äèéã.

4 ä¿ãýýð ç¿éë.Èðãýíèé öýðãèéí ¿¿ðýã4.1.Ìîíãîë Óëñûí èðãýí öýðãèéí àëáàíä

òàòàãäàõ, ýëñýõ, öýðãèéí ìýðãýæèë ýçýìøèõ, öýðãèéí áàéãóóëëàãàä öýðãèéí àëáà õààõ ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ, öýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòýí öýðãèéí á¿ðòãýëä áàéõ, öýðãèéí äàé÷èëãààíû öóãëàðàëò, ñóðãóóëüä îðîëöîõ íü öýðãèéí ¿¿ðýãò õàìààðíà.

4.2.Ìîíãîë Óëñûí èðãýí íü ¿íäýñ, óãñàà, õýë, àðüñíû ºíãº, íàñ, íèéãìèéí ãàðàë, áàéäàë, õºðºí㺠÷èíýý, ýðõýëñýí àæèë, àëáàí òóøààë, øàøèí ø¿òëýã, ¿çýë áîäîë, áîëîâñðîë ÿëãàâàðëàõã¿éãýýð öýðãèéí ¿¿ðýã õ¿ëýýíý.

4.3.Äàéíû áàéäëûí ¿åä èðãýíèé öýðãèéí ¿¿ðãèéã Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü, õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæîîð çîõèöóóëíà.

4.4.Öýðãèéí á¿ðòãýëèéã Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýðò æèëä íýã óäàà çîõèîí áàéãóóëàõ áà ò¿¿íä öýðýãò á¿ðòãýëòýé èðãýí á¿ð õàìðàãäàíà.

5 äóãààð ç¿éë.Öýðãèéí òàíãàðàã5.1.Ìîíãîë Óëñûí èðãýí öýðãèéí æèíõýíý

àëáàíä îðîõäîî:"Ìîíãîë Óëñûí èðãýí Áè Ìîíãîë Óëñûí

¯íäñýí õóóëèàð õ¿ëýýñýí èðãýíèé öýðãèéí ¿¿ðãýý ¿íýí÷ýýð áèåë¿¿ëæ, ºâºã äýýäñèéíõýý àðèóí ãàë ãîëîìò áîëñîí Ìîíãîë Óëñûíõàà õàëäàøã¿é äàðõàí áàéäëûã àìü áèå ¿ë õàéðëàí áàòëàí õàìãààëàõàà ýõ îðîí, òºð, àðä ò¿ìýíäýý àíäãàéëàí òàíãàðàãëàÿ. Áè àðä ò¿ìíèéõýý ¿íäýñíèé ýâ íýãäýë, Ìîíãîë öýðãèéí øèëäýã óëàìæëàëàà ýðõýìëýí õ¿íäýòãýæ, öýðãèéí ýðäýìä øàìäàí áîëîâñîð÷, óëñûí íóóöûã íàéäâàðòàé õàäãàëæ, Ìîíãîë Óëñûí õóóëü, öýðãèéí ä¿ðìèéã ÷àíä ñàõèí áèåë¿¿ëýõýý áàòëàí òàíãàðàãëàÿ. Ýõ îðíîî áàòëàí õàìãààëàã÷ äàé÷èí Áè ºðãºñºí òàíãàðãààñàà íÿöâààñ òºðèéí õóóëü ¸ñíû öýýðëýë õ¿ëýýíý" ãýæ öýðãèéí òàíãàðàã ºðãºíº.

5.2.Öýðãèéí òàíãàðàã ºðãºõ ¸ñëîëûí æóðìûã öýðãèéí ä¿ðìýýð çîõèöóóëíà.

5.3.Öýðãèéí òàíãàðàã ºðãºñºí áàðèìò áè÷ãèéã öýðãèéí àëáà õààã÷èéí õóâèéí õýðýãò õàäãàëíà.

ÕΨÐÄÓÃÀÀÐÁ¯ËÝÃÖÝÐÃÈÉÍ ÀËÁÀ, Ò¯¯ÍÈÉ ÀÍÃÈËÀË,

ҪЪË

6 äóãààð ç¿éë.Öýðãèéí àëáà, ò¿¿íèé òºðºë

6.1.Öýðãèéí àëáà íü öýðãèéí æèíõýíý àëáà, öýðãèéí áýëòãýë àëáàíààñ á¿ðäýíý.

6.2.Öýðãèéí æèíõýíý àëáà íü õóãàöààò áîëîí öýðãèéí ãýðýýò àëáà, àõëàã÷èéí àëáà, îôèöåðûí àëáàíààñ á¿ðäýíý.

6.3.Öýðýãò á¿ðòãýëòýé ìýðãýæèë á¿õèé ýìýãòýé÷¿¿ä ñàéí äóðààð îôèöåðûí áà àõëàã÷èéí àëáûã õóóëèéí äàãóó õààæ áîëíî.

6.4.Öýðýãò á¿ðòãýëòýé ìýðãýæëèéí æàãñààëòûã Çàñãèéí ãàçàð áàòàëíà.

6.5.Öýðãèéí áýëòãýë àëáà íü íýãä¿ãýýð çýðãèéí áà õî¸ðäóãààð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíèé àëáàíààñ á¿ðäýíý.

7 äóãààð ç¿éë.Õóãàöààò öýðãèéí àëáà

7.1.Õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààõ õóãàöàà 12 ñàð áàéíà.

7.2.Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷íèé åðºíõèé êîìàíäëàã÷ îíöãîé íºõöºë áèé áîëñîí ¿åä õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààã÷èéí àëáà õààõ õóãàöààã ãóðàâ õ¿ðòýë ñàðààð ñóíãàæ áîëíî.

7.3.Õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààæ ýõýëñýí õóãàöààã öýðãèéí àíãè, ñàëáàðò õóâààðèëñàí ºäðººñ, äóóñãàñàí õóãàöààã áýëòãýëýýð õàëàõ òóõàé öýðãèéí àíãèéí çàõèðàã÷èéí òóøààëä çààñàí ºäðººñ òóñ òóñ òîîöíî.

7.4.Èðãýíèé õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààõ íàñíû äýýä õÿçãààð 27 áàéíà.

7.5.Èðãýí õóãàöààò öýðãèéí àëáàíä òàòàãäàõààñ ºìíº àæèë, õºäºëìºð ýðõýëæ áàéñàí áîë àæèë îëãîã÷ íü ò¿¿íèéã õàëàãäàæ èðýõýä àæëûí áàéðààð õàíãàíà.

7.6.Öýðãèéí ñóðãóóëèéí îþóòàí ñóðàëöàæ áàéõ õóãàöààíäàà öýðãèéí ìýðãýæèë îëãîõ ñóðãàëòàä

õàìðàãäàæ, öýðãèéí ìýðãýæèë ýçýìøñýí áîë ò¿¿íèéã õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààñàíä òîîöîæ, öýðãèéí íýãä¿ãýýð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíýýð á¿ðòãýíý.

7.7.Öýðãèéí ñóðãóóëèàñ áóñàä èõ, äýýä ñóðãóóëèéí ýðýãòýé îþóòàí, ìýðãýæëèéí ñóðãàëò, ¿éëäâýðëýëèéí òºâèéí ýðýãòýé ñóðàëöàã÷ ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð öýðãèéí ìýðãýæèë îëãîõ "Îþóòàí-öýðýã" ñóðãàëòàä õàìðàãäàæ áîëíî.

7.8.Öýðãèéí ìýðãýæèë ýçýìøñýí îþóòíûã öýðãèéí íýãä¿ãýýð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíýýð á¿ðòãýíý.

7.9."Îþóòàí-öýðýã"-ò öýðãèéí ìýðãýæèë îëãîõ ñóðãàëòûí æóðìûã Çàñãèéí ãàçàð áàòàëíà.

8 äóãààð ç¿éë.Öýðãèéí ãýðýýò àëáà 8.1.Ìîíãîë Óëñûí èðãýí ñàéí äóðààð öýðãèéí

àëáûã ãýðýýãýýð õààæ áîëíî.8.2.Õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààñàí èðãýí

öýðãèéí ãýðýýò àëáûã áàéëäàã÷, ò¿ð¿¿÷ýýð õààõ àíõíû õóãàöàà 24 ñàð áàéõ áºãººä ãýðýýíèé õóãàöààã öààøèä õî¸ð æèëýýð 31 íàñ õ¿ðòýë ñóíãàæ áîëíî.

8.3.Øààðäëàãàòàé ìýðãýæèë, àëáàí òóøààëä èðãýíèéã àõëàã÷, îôèöåðîîð òàâ õ¿ðòýë æèëèéí õóãàöààãààð öýðãèéí ãýðýýò àëáàíä ýëñ¿¿ëæ áîëíî.

8.4.Àõëàã÷, îôèöåðîîð öýðãèéí ãýðýýò àëáàíä ýëñ¿¿ëýõ ìýðãýæèë, àëáàí òóøààëûí æàãñààëòûã öýðãèéí ìýðãýæëèéí äýýä óäèðäëàãûí áîëîí öýðãèéí ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãà áàòàëíà.

9 ä¿ãýýð ç¿éë.Öýðãèéí ñóðãóóëèéí ñîíñîã÷, ñóðàã÷

9.1.Öýðãèéí ñóðãóóëüä ñóðàëöàæ áàéãàà áàéëäàã÷, ò¿ð¿¿÷, àõëàã÷, îôèöåðûã ñîíñîã÷ ãýíý.

9.2.Öýðãèéí ñóðãóóëüä 17 íàñ õ¿ðñýí Ìîíãîë Óëñûí èðãýíèéã ýëñ¿¿ëýí ñóðàëöóóëæ áîëíî.

9.3.Ñîíñîã÷èéí öýðãèéí ñóðãóóëüä ñóðàëöñàí õóãàöààã èðãýíèé àæèëëàñàí, öýðãèéí àëáà õààã÷èéí òýòãýâýð òîãòîîõ õóãàöààíä îðóóëàí òîîöíî.

9.4.Öýðãèéí ñóðãóóëèéí ñîíñîã÷èä áîëîâñðîë îëãîõ, ìýðãýæèë ýçýìø¿¿ëýõèéã õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà çîõèîí áàéãóóëíà.

9.5.Öýðãèéí ñóðãóóëèéí ñîíñîã÷, ñóðàã÷èéí àõóé õàíãàëò, ä¿ðýìò õóâöñûã òºð õàðèóöíà.

9.6.Öýðãèéí õºãæìèéí áîëîí öýðãèéí äóíä ñóðãóóëèéí ¿ëãýð÷èëñýí ä¿ðýì, ñóðãàëòûí òºëºâëºãºº, õºòºëáºð, ýëñýëòèéí æóðìûã áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà, áîëîâñðîëûí àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí áàòàëíà.

9.7.Öýðãèéí ñóðãóóëèéí ä¿ðìèéã áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í áàòàëíà.

10 äóãààð ç¿éë.Àõëàã÷èéí àëáà10.1.Öýðãèéí çîõèõ øàòíû ñóðãóóëü, äàìæààíä

ñóðàëöàæ, öýðãèéí ìýðãýæèë ýçýìøñýí 30 õ¿ðòýëõ íàñíû èðãýíèéã àõëàã÷èéí àëáàíä ýëñ¿¿ëæ áîëíî.

10.2.Àõëàã÷èéí àëáàí òóøààë íü äàðãàëàõ, ã¿éöýòãýõ ãýñýí àíãèëàëòàé áàéíà.

10.3.Àõëàã÷èéí àëáà õààã÷ íü áîëîâñðîë, ìýðãýæèë, óð ÷àäâàð, ýð¿¿ë ìýíä, áèå áÿëäàð, ñýòãýë ç¿éí çîõèõ øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã õàíãàñàí áàéíà.

10.4.Ýíý ç¿éëèéí 10.3-ò çààñàí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã öýðãèéí ìýðãýæëèéí äýýä óäèðäëàãûí áàéãóóëëàãà áàòàëíà.

10.5.Èðãýí àõëàã÷èéí àëáûã 47 íàñ õ¿ðòýë õààíà.

10.6.Àëáà õààõ íàñíû äýýä õÿçãààðò õ¿ðñýí öýðãèéí ìýðãýæëèéí ºíäºð ìýäëýã, óð ÷àäâàð, äàäëàãàòàé àõëàã÷èéí öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààõ õóãàöààã òîìèëñîí ýðõ á¿õèé àëáàí òóøààëòíû øèéäâýðýýð òàâ õ¿ðòýë æèëýýð íýã óäàà ñóíãàæ áîëíî.

11 ä¿ãýýð ç¿éë.Îôèöåðûí àëáà11.1.Îôèöåðûí àëáà õààã÷ íü áîëîâñðîë,

ìýðãýæèë, óð ÷àäâàð, ýð¿¿ë ìýíä, áèå áÿëäàð, ñýòãýë ç¿éí çîõèõ øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã õàíãàñàí áàéíà.

11.2.Ýíý ç¿éëèéí 11.1-ä çààñàí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã öýðãèéí ìýðãýæëèéí äýýä óäèðäëàãûí áàéãóóëëàãà áàòàëíà.

11.3.Îôèöåðûã äóíä, àõëàõ, äýýä ãýæ àíãèëíà.11.4.Îôèöåðûí àëáûã äóíä îôèöåð 47 íàñ

õ¿ðòýë, àõëàõ îôèöåð 52 íàñ õ¿ðòýë, äýýä îôèöåð 57 íàñ õ¿ðòýë õààíà.

11.5.Ýìýãòýé÷¿¿ä îôèöåðûí àëáûã öýðãèéí öîë õàðãàëçàõã¿éãýýð 47 íàñ õ¿ðòýë õààíà.

11.6.Àëáà õààõ íàñíû äýýä õÿçãààðò õ¿ðñýí öýðãèéí ìýðãýæëèéí ºíäºð ìýäëýã, óð ÷àäâàð, äàäëàãàòàé îôèöåðûí öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààõ õóãàöààã òîìèëñîí ýðõ á¿õèé àëáàí òóøààëòíû øèéäâýðýýð òàâ õ¿ðòýë æèëýýð íýã óäàà ñóíãàæ áîëíî.

11.7.Àæëûí çàéëøã¿é øààðäëàãà, ìýðãýæëèéí îíöëîãèéã õàðãàëçàí öýðãèéí ñóðãóóëèéí áàãø, öýðãèéí ýìíýëãèéí íàðèéí ìýðãýæëèéí ýì÷èéí îôèöåðûí àëáà õààõ õóãàöààã äàõèí ñóíãàæ áîëíî.

ÃÓÐÀÂÄÓÃÀÀÐÁ¯ËÝÃÕÓÃÀÖÀÀÒ ÖÝÐÃÈÉÍ ÀËÁÀÍÄ ÒÀÒÀÕ,

ÕÀËÀÕ, ת˪ªËªÕ, ÍªÕªÍ ÕÀÀËÃÀÕ

12 äóãààð ç¿éë.Õóãàöààò öýðãèéí àëáàíä òàòàõ

12.1.Öýðãèéí æèíõýíý àëáàíä òóõàéí æèëä òàòàõ èðãýíèé òîî, òàòëàãà ÿâóóëàõ ýýëæ, õóãàöààã Çàñãèéí ãàçàð áàòàëíà.

12.2.Ìîíãîë Óëñûí èðãýí 18-25 íàñíû ýðýãòýé÷¿¿äèéã õóãàöààò öýðãèéí àëáàíä òàòíà.

12.3.Õóãàöààò öýðãèéí àëáàíä òàòàãäàõ èðãýíä öýðãèéí æèíõýíý àëáàíä òàòàõ òóõàé öýðãèéí çàðëàí äóóäàõ ìýäýãäýë õ¿ðã¿¿ëíý.

12.4.Õóãàöààò öýðãèéí àëáàíä òàòàãäàõ èðãýíèé öýðýã òàòëàãûí áàéðàíä èðñýí áàéõ ºäºð, öàãèéã àéìàã, íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãûí çàõèðàìæààð áàòàëíà.

12.5.3àðëàí äóóäàõ ìýäýãäýë àâñàí èðãýí òîãòîîñîí ºäºð, öàãò öýðýã òàòëàãûí áàéð áîëîí òîâëîñîí ãàçàðò èðñýí áàéõ ¿¿ðýãòýé.

12.6.Öýðãèéí çàðëàí äóóäàõ ìýäýãäýë àâñàí èðãýí õ¿íäýýð ºâ÷èëñºí, õîðèî öýýð òîãòîîãäñîí, ãýíýòèéí àþóë îñîë òîõèîëäñîíîîñ öýðýã òàòëàãûí áàéðàíä òîãòîîñîí õóãàöààíä èðæ ÷àäààã¿é íü òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áîëîí íóòãèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãûí òîäîðõîéëîëò, ýìíýëãèéí ìàãàäàëãààãààð áàòëàãäâàë õ¿íäýòãýí ¿çýõ øàëòãààíòàé áàéñàíä òîîöíî.

12.7.Õóãàöààò öýðýã òàòëàãûí ¿åä áàéíãà îðøèí ñóóãàà ãàçðààñàà ººð ãàçàðò ò¿ð õóãàöààãààð ÿâàà èðãýí òóõàéí íóòàã äýâñãýðèéí öýðýã òàòëàãûí áàéðàíä î÷èæ á¿ðòã¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé.

12.8.Áàéãóóëëàãûí ýðõ á¿õèé àëáàí òóøààëòàí, àæèë îëãîã÷ öýðãèéí çàðëàí äóóäàõ ìýäýãäýë õ¿ëýýí àâñàí àæèëòíàà àæëààñ ÷ºëººëºí òîãòîîñîí õóãàöààíä öýðýã òàòëàãûí áàéðàíä, ýñõ¿ë òîâëîñîí ãàçàð èð¿¿ëýõ ¿¿ðýã õ¿ëýýíý.

12.9.Öýðãèéí çàðëàí äóóäàõ ìýäýãäýë àâñàí èðãýíèé àéìàã, íèéñëýëèéí öýðýã òàòëàãûí áàéðàíä õ¿ðãýõýä øààðäàãäàõ òýýâðèéí, õ¿íñíèé áà áàéðíû çàðäëûã òóõàéí àéìàã, íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãûí Òàìãûí ãàçàð, öýðãèéí àëáàíä òýíöñýí èðãýíèéã öýðýã òàòëàãûí áàéðàí äýýð ò¿ð áàéðëóóëàõ, õîîëëîõ, öýðýã òàòëàãûí áàéðíààñ öýðãèéí àíãè õ¿ðãýõ çàðäëûã õèëèéí áà äîòîîäûí öýðýã, òºðëèéí öýðãèéí êîìàíäëàë òóñ òóñ õàðèóöíà.

12.10.Ãàäààäàä îðøèí ñóóãàà Ìîíãîë Óëñûí èðãýíèéã öýðãèéí æèíõýíý àëáàíä òàòàõ àæëûã áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà, ãàäààä õàðèëöààíû àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëíà.

12.11.Öýðýã òàòëàãà ÿâóóëàõ òóõàé Çàñãèéí ãàçðûí òîãòîîë íèéòëýãäñýí ºäðººñ ýõëýí öýðýã òàòëàãûí õóãàöàà äóóñàõ ºäºð õ¿ðòýë öýðãèéí àëáàíä òàòàãäàõ íàñíû èðãýí òóõàéí íóòãèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãûí çºâøººðºëã¿éãýýð ãàäààäàä çîð÷èõûã õîðèãëîíî.

13 äóãààð ç¿éë.Öýðýã òàòëàãûí òîâ÷îî13.1.Öýðãèéí àëáàíû ýýëæèò òàòëàãûã

ýðõëýí ÿâóóëàõ öýðýã òàòëàãûí òîâ÷îîã äàðãà, îðëîã÷, íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà, ãèø¿¿äèéí á¿ðýëäýõ¿¿íòýéãýýð àéìàã, íèéñëýëèéí Çàñàã

9СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА 2016.10 ñàð. ¹ 19 (27) ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

äàðãûí çàõèðàìæààð áàéãóóëàõ áºãººä öýðýã òàòëàãûí òîâ÷îîíû á¿ðýëäýõ¿¿íä òºðèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãûí çîõèõ àëáàí òóøààëòàí áîëîí øààðäëàãàòàé ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãûí àæèëòíûã òîìèëîí àæèëëóóëíà.

13.2.Öýðýã òàòëàãûí òîâ÷îî äàðààõü ¿¿ðýã õ¿ëýýíý:

13.2.1.Çàñãèéí ãàçðààñ òîãòîîñîí ýýëæ, õóãàöààíä öýðýã òàòëàãûã çîõèîí áàéãóóëàõ;

13.2.2.öýðãèéí æèíõýíý àëáàíä òàòàãäñàí èðãýíä íàðèéí ìýðãýæëèéí ýì÷èéí ¿çëýã õèéõ;

13.2.3.öýðãèéí àëáàíä òýíöñýí èðãýíèéã öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààëãàõ øèéäâýð ãàðãàæ, öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãàä õóâààðèëàõ;

13.2.4.èðãýíýýñ öýðýã òàòëàãàòàé õîëáîãäóóëàí ãàðãàñàí ºðãºäºë, ãîìäëûã õÿíàí øèéäâýðëýõ.

13.3.Öýðýã òàòëàãûí òîâ÷îî èðãýíèéã ýíý õóóëèéí 16.2-ò çààñíûã ¿íäýñëýí öýðãèéí æèíõýíý àëáàíä òàòàõààñ òóõàéí æèë ò¿ð ÷ºëººëºõ ýðõòýé.

13.4.Öýðýã òàòëàãàòàé õîëáîãäîõ àñóóäëûã òîâ÷îîíû ãèø¿¿äèéí îëîíõèéí ñàíàëààð øèéäâýðëýíý.

13.5.Òîâ÷îîíû øèéäâýðèéí òàëààðõè ãîìäîë, ìàðãààíûã àéìàã, íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãà øèéäâýðëýíý.

13.6.Àéìàã, íèéñëýë, ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà öýðýã òàòëàãà ÿâóóëàõàä øààðäëàãàòàé áàéð, òýýâðèéí õýðýãñëýýð õàíãàæ, äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ àëáàí òóøààëòíûã òîìèëæ àæèëëóóëàõ ¿¿ðýãòýé.

14 ä¿ãýýð ç¿éë.Õóãàöààò öýðãèéí àëáàíààñ ò¿ð ÷ºëººëºõ, íºõºí õààëãàõ

14.1.Õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààã÷èéã ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäàë, àð ãýðèéí ãà÷èãäàë çýðýã õ¿íäýòãýí ¿çýõ øàëòãààíààð õóãàöààò öýðãèéí àëáàíààñ ò¿ð ÷ºëººëæ áîëíî.

14.2.Õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààæ áàéõäàà ãýìò õýðýã ¿éëäýæ õîðèõ ÿë øèéòã¿¿ëñýí áîë õóãàöààò öýðãèéí àëáàíààñ àëáà õààñàí õóãàöàà õàðãàëçàõã¿éãýýð ò¿ð ÷ºëººëíº.

14.3.Õóãàöààò öýðãèéí àëáàíààñ ò¿ð ÷ºëººëºõ àñóóäëûã íóòãèéí çàõèðãààíû áàéãóóëëàãûí òîäîðõîéëîëò, öýðãèéí ýìíýëãèéí ìàãàäàëãàà, ø¿¿õèéí øèéäâýðèéã ¿íäýñëýí õèëèéí áà äîòîîäûí öýðýã, òºðëèéí öýðãèéí êîìàíäëàë øèéäâýðëýíý.

14.4.Õóãàöààò öýðãèéí àëáàíààñ ò¿ð ÷ºëººëºãäñºí õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààã÷ ýíý ç¿éëèéí 14.1, 14.2-ò çààñàí øàëòãààí àðèëìàãö öýðãèéí àëáàíû ¿ëäñýí õóãàöààã íºõºí õààíà.

15 äóãààð ç¿éë.Õóãàöààò öýðãèéí àëáàíààñ õàëàõ

15.1.Ýíý õóóëèéí 7.1-ä çààñàí õóãàöààãààð öýðãèéí àëáà õààñàí èðãýíèéã áýëòãýëýýð õàëæ, äàé÷èëãààíû áýëòãýë íººöèéí íýãä¿ãýýð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíýýð á¿ðòãýíý.

15.2.Õóãàöààò öýðãèéí àëáàíû õóãàöàà äóóñàõààñ ºìíº íèéòýýð õàëàõ øèéäâýðèéã Óëñûí Èõ Õóðàë ãàðãàíà.

15.3.Öýðãèéí àëáàà ¿ëãýð æèøýý÷ýýð õààæ áàéãàà õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààã÷èéã õèëèéí áà äîòîîäûí öýðýã, òºðëèéí öýðãèéí êîìàíäëàëûí ñàíàëûã ¿íäýñëýí öýðãèéí ìýðãýæëèéí äýýä óäèðäëàãûí äàðãûí øèéäâýðýýð öýðãèéí àëáàíû õóãàöàà äóóñàõààñ ãóðâàí ñàðûí ºìíº áýëòãýëýýð õàëæ áîëíî.

15.4.Öýðãèéí àëáàíààñ õàëàãäñàí õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààã÷èéí òýýâýð, õîîë, õ¿íñ, áàéðíû çàðäëûã àéìàã, íèéñëýë õ¿ðòýë õèëèéí áà äîòîîäûí öýðýã, òºðëèéí öýðãèéí êîìàíäëàë, ñóì, õîðîîíû òºâ õ¿ðòýë àéìàã, íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãûí Òàìãûí ãàçàð òóñ òóñ õàðèóöíà.

15.5.Õóãàöààíààñ ºìíº ò¿ð ÷ºëººëºãäñºí áîëîí îðîí íóòãèéí ÷ºëººãººð ÿâàà õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààã÷èéí îðîí íóòàãòàà î÷èõ, áóöàõ çàðäëûã öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãà îëãîíî.

15.6.Õóãàöààò áîëîí öýðãèéí ãýðýýò àëáà õààñàí õóãàöààã èðãýíèé àæèëëàñàí æèëä òîîöíî.

16 äóãààð ç¿éë.Òàéâàí öàãò õóãàöààò öýðãèéí àëáàíä òàòàõààñ ÷ºëººëºõ

16.1.Èðãýíèéã õóãàöààò öýðãèéí àëáàíû öýðýã òàòëàãààñ äàðààõü ¿íäýñëýëýýð ÷ºëººëíº:

16.1.1.ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäëààð öýðãèéí àëáàíä òýíöýõã¿é áîëîõ íü íàðèéí ìýðãýæëèéí ýì÷ íàðûí ¿çëýãýýð òîãòîîãäñîí;

16.1.2.öýðãèéí ä¿éö¿¿ëýõ àëáà õààæ áàéãàà áîëîí õààñàí;

16.1.3.ýõíýð íü õºãæëèéí áýðõøýýëèéí 1, 2 äóãààð çýðýã òîãòîîëãîñîí.

16.2.Èðãýíèéã õóãàöààò öýðãèéí àëáàíû

ýýëæèò òàòëàãààñ äàðààõü ¿íäýñëýëýýð òóõàéí æèëä ò¿ð ÷ºëººëæ áîëíî:

16.2.1.ýýëæèò öýðýã òàòëàãààð ýð¿¿ë ìýíäýýð òýíöýýã¿é;

16.2.2.60-ààñ äýýø íàñòàé ýöýãòýé, 55-ààñ äýýø íàñòàé ýõòýé, õºãæëèéí áýðõøýýëèéí 1, 2 äóãààð çýðýã òîãòîîëãîñîí ýöýã, ýõòýé, ýñõ¿ë ýöýã, ýõèéí àëü íýã íü õºäºëìºðèéí ÷àäâàðã¿é, òýäíèéã õóóëü ¸ñîîð àñðàí õàìãààëàõ, õàðãàëçàí äýìæèõ ººð õ¿íã¿é áîë õàìò àìüäàðäàã ýñýõèéã õàðãàëçàõã¿éãýýð;

16.2.3.ñóðãóóëèéí ºìíºõ íàñíû õî¸ð áóþó ò¿¿íýýñ äýýø õ¿¿õýäòýé;

16.2.4.ýõíýð íü æèðýìñýí áºãººä ñóðãóóëèéí ºìíºõ íàñíû íýã õ¿¿õýäòýé;

16.2.5.õóóëü ¸ñîîð àñðàí õàìãààëàõ, õàðãàëçàí äýìæèõ ººð õ¿íã¿é 16 õ¿ðòýëõ íàñíû òºðñºí ä¿¿òýé, ýñõ¿ë õºãæëèéí áýðõøýýëèéí 1, 2 äóãààð çýðýã òîãòîîëãîñîí òºðñºí àõ, ýã÷, ä¿¿òýé;

16.2.6.õóãàöààò öýðãèéí àëáàíä òàòàõ èðãýíèé õÿíàëòûí òîîíä áàãòààã¿é èðãýíèéã;

16.2.7.ãýìò õýðãèéí óëìààñ õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãàä øàëãàãäàæ áàéãàà áîëîí ÿë ýäýëæ áàéãàà èðãýíèéã.

16.3.Ýíý ç¿éëèéí 16.2-ò çààñàí ¿íäýñëýëèéã àéìàã, íèéñëýë, ñóì, ä¿¿ðýã, áàã, õîðîîíû Çàñàã äàðãûí òîäîðõîéëîëò, òºðñíèé áîëîí ¿ð÷ëýëòèéí ãýð÷èëãýý, èðãýíèé ¿íýìëýõ, ãýðëýãñäèéí áàòàëãàà, õºãæëèéí áýðõøýýëòýéã òîãòîîñîí áàðèìò, ýìíýëãèéí ìàãàäàëãààã ¿íäýñëýí òîãòîîíî.

ĪЪÂįÃÝÝÐÁ¯ËÝÃÖÝÐÃÈÉÍ ÃÝÐÝÝÒ ÀËÁÀÍÄ ÝËѯ¯ËÝÕ,

ÄÓÓÑÃÀÂÀÐ ÁÎËÎÕ

17 äóãààð ç¿éë.Öýðãèéí ãýðýýò àëáàíä ýëñ¿¿ëýõ

17.1.Öýðãèéí ãýðýýò àëáàíä õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààñàí èðãýíèéã öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãûí çàõèðàã÷, äàðãà ýëñ¿¿ëæ, ãýðýý áàéãóóëàí àëáàí òóøààëä òîìèëíî.

17.2.Öýðãèéí ãýðýýò àëáà õààõ æóðìûã Çàñãèéí ãàçàð áàòàëíà.

18 äóãààð ç¿éë.Öýðãèéí ãýðýýò àëáà äóóñãàâàð áîëîõ

18.1.Öýðãèéí ãýðýýò àëáà äàðààõü òîõèîëäîëä äóóñãàâàð áîëíî:

18.1.1.öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààõ ãýðýýíèé õóãàöàà äóóññàí;

18.1.2.ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäëààð öýðãèéí àëáàíä òýíöýõã¿é áîëîõ íü íàðèéí ìýðãýæëèéí ýì÷ íàðûí ¿çëýãýýð òîãòîîãäñîí;

18.1.3.öýðãèéí ãýðýýò àëáà õààõ íàñíû äýýä õÿçãààðò õ¿ðñýí.

ÒÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃÖÝÐÃÈÉÍ ÆÈÍÕÝÍÝ ÀËÁÀ ÕÀÀÕ

ÆÓÐÀÌ

19 ä¿ãýýð ç¿éë.Öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààõ áîëçîë

19.1.Îôèöåð, àõëàã÷èéã öýðãèéí ìýðãýæëèéí äýýä óäèðäëàãûí áàéãóóëëàãààñ òîãòîîñîí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã áàðèìòëàí àëáàí òóøààëä òîìèëíî.

19.2.Îôèöåð, àõëàã÷ íü äàðààõü øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã õàíãàñàí áàéíà:

19.2.1.äèïëîìûí áîëîí ò¿¿íýýñ äýýø áîëîâñðîëòîé áàéõ;

19.2.2.ìýðãýæèë, ìýðãýøèë, óð ÷àäâàðûí ò¿âøèí íü òîìèëîãäîõ àëáàí òóøààëûí àæëûí áàéðíû øààðäëàãûã õàíãàñàí áàéõ;

19.2.3.áèåèéí ýð¿¿ë ìýíäýýð öýðãèéí æèíõýíý àëáàíä òýíöýõ òóõàé öýðãèéí ýì÷ íàðûí êîìèññûí ä¿ãíýëò ãàðñàí áàéõ;

19.2.4.áèå áÿëäðûí åðºíõèé øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã õàíãàñàí áàéõ;

19.2.5.öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ¸ñ ç¿éí øààðäëàãà õàíãàñàí áàéõ.

19.3.Àæëûí çàéëøã¿é øààðäëàãà, ìýðãýæëèéí îíöëîãèéã õàðãàëçàí îôèöåð, àõëàã÷èéí àëáà õààã÷èä òàâèãäàõ åðºíõèé øààðäëàãûã õàíãàñàí 35 õ¿ðòýëõ íàñíû èðãýíèéã îôèöåðûí, 30 õ¿ðòýëõ íàñíû èðãýíèéã àõëàã÷èéí àëáàíä àâ÷ áîëîõ áºãººä îôèöåð, àõëàã÷èéí àëáàíä àâàõ óã èðãýíèéã öýðãèéí áýëòãýë, ñóðãàëòàä õàìðóóëíà.

19.4.Îðîí òîî, çîõèîí áàéãóóëàëòûí ººð÷ëºëò, áèåèéí ýð¿¿ë ìýíä, àð ãýðèéí ãà÷èãäëûí óëìààñ öýðãèéí àëáàíààñ ÷ºëººëºãäñºí áýëòãýë îôèöåð, àõëàã÷èéã öýðãèéí àëáàíààñ ÷ºëººëºãäñºíººñ õîéø òàâàí æèëèéí äîòîð ýíý ç¿éëèéí 19.2-ò

çààñàí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã õàíãàñàí òîõèîëäîëä îôèöåð, àõëàã÷èéí àëáàíä ýã¿¿ëýí àâ÷ áîëíî.

19.5.Àëáà õààõ íàñíû äýýä õÿçãààðò õ¿ð÷ öýðãèéí òýòãýâýð òîãòîîëãîñîí äýýä îôèöåð, îôèöåð, àõëàã÷, ýíý ç¿éëèéí 19.3-ò çààñàí íàñíààñ õýòýðñýí öýðãèéí ìýðãýæèë ýçýìøýýã¿é èðãýíèéã îôèöåð, àõëàã÷èéí îðîí òîîíä àæèëëóóëàõûã õîðèãëîíî.

19.6.Öýðãèéí àíãè, áàéãóóëëàãûí çàõèðàã÷, äàðãà, ò¿¿íýýñ äýýøèõ óäèðäàõ àëáàí òóøààëä öýðãèéí àëáà õààã÷ àæèëëàõ õóãàöàà äºðâºí æèë áàéõ áºãººä àæëûí øààðäëàãààð íýã æèëýýñ èë¿¿ã¿é õóãàöààãààð ñóíãàí àæèëëóóëæ áîëíî.

19.7.Îôèöåðûí óäèðäàõ àëáàí òóøààëä öýðãèéí ìýðãýæèë ýçýìøýýã¿é èðãýíèéã àæèëëóóëàõûã õîðèãëîíî.

19.8.Ýíý ç¿éëèéí 19.6-ä çààñàí õóãàöàà íü èæèë ò¿âøíèé àëáàí òóøààëä ñýëãýí àæèëëóóëàõ áîëîí äýâø¿¿ëýí òîìèëîãäñîí òîõèîëäîëä õàìààðàõã¿é.

20 äóãààð ç¿éë.Îôèöåð, àõëàã÷èéí àëáàí òóøààëûã ò¿ð õàâñðàí ã¿éöýòãýõ

20.1.Ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòíû øèéäâýðýýð ãóðâààñ äýýø ñàðûí õóãàöààãààð ò¿ð ýçã¿é áàéãàà àëáà õààã÷èéí ¿¿ðãèéã ººð àëáà õààã÷ààð õàâñðàí ã¿éöýòã¿¿ëæ áîëíî.

20.2.Àëáàí ¿¿ðãèéã ò¿ð õàâñðàí ã¿éöýòãýñýí àëáà õààã÷èä õàâñðàí ã¿éöýòãýæ áàéãàà àëáàí òóøààëûí öàëèíãèéí 40 õ¿ðòýë õóâèàð óðàìøóóëàë îëãîíî.

20.3.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ò¿ð ñóëàðñàí îðîí òîîã íºõºæ àæèëëóóëàõ, àëáàí ¿¿ðãèéã ò¿ð õàâñðàí ã¿éöýòãýõ æóðìûã áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í áàòàëíà.

21 ä¿ãýýð ç¿éë.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéã ººð àëáàí òóøààëä øèëæ¿¿ëýõ, ñýëãýí

àæèëëóóëàõ21.1.Öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààã÷èéã àëáàí

àæëûí øààðäëàãà, ýñõ¿ë ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäàë, ººðèéí õ¿ñýëòèéã õàðãàëçàí ººð àëáàí òóøààëä øèëæ¿¿ëýí òîìèëæ áîëíî.

21.2.Àæëûí øààðäëàãûã õàðãàëçàí îôèöåðûã çàõèðãààíû ñàíàà÷èëãààð íýã àëáàí òóøààëààñ íºãºº àëáàí òóøààëä ñýëãýõ áîëîí øèëæ¿¿ëýí òîìèëíî.

21.3.Öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààã÷èéã ººð àëáàí òóøààëä ñýëãýí àæèëëóóëàõäàà ýðõýëæ áàéãàà àëáàí òóøààëûí öàëèí õºëñ, öýðãèéí öîëûã áóóðóóëæ áîëîõã¿é.

22 äóãààð ç¿éë.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéã àëáàí òóøààëààñ ÷ºëººëºõ22.1.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéã äàðààõü

¿íäýñëýëýýð àëáàí òóøààëààñ ÷ºëººëíº:22.1.1.àíãè, áàéãóóëëàãà òàòàí áóóãäñàí, îðîí

òîîíû ººð÷ëºëòººð àëáàí òóøààë íü õàñàãäñàí;22.1.2.ººð àæèëä òîìèëîãäñîí;22.1.3.öýðãèéí æèíõýíý àëáàíä áèåèéí ýð¿¿ë

ìýíäýýð òýíöýõã¿é òóõàé öýðãèéí ýìíýëãèéí ýì÷ íàðûí çºâëºãººíèé ä¿ãíýëò ãàðñàí;

22.1.4.òýòãýâýð òîãòîîëãîõ íàñàíä õ¿ðñýí;22.1.5.àëáà õààõ íàñíû äýýä õÿçãààðò õ¿ðñýí;22.1.6.ººðèéí õ¿ñýëòýýð.

23 äóãààð ç¿éë.Àëáàí òóøààë áóóðóóëàí òîìèëîõ

23.1.Öýðãèéí àëáà õààã÷èéí àëáàí òóøààëûã çàõèðãààíû ñàíàà÷èëãààð äîîð äóðäñàí ¿íäýñëýëýýð áóóðóóëàí òîìèëæ áîëíî:

23.1.1.öýðãèéí íèéòëýã ä¿ðýìä çààñíû äàãóó àëáàí òóøààë áóóðóóëàõ ñàõèëãûí øèéòãýë íîãäóóëñàí;

23.1.2.àëáàí òóøààëûí ¿¿ðýãòýý òýíöýõã¿é òóõàé õàðüÿà àíãè, áàéãóóëëàãûí çàõèðàã÷, äàðãûí ä¿ãíýëò ãàðñàí.

24 ä¿ãýýð ç¿éë.Öýðãèéí æèíõýíý àëáàíààñ õàëàõ

24.1.Îôèöåð, àõëàã÷èéã äàðààõü òîõèîëäîëä íàñ õàðãàëçàõã¿éãýýð öýðãèéí æèíõýíý àëáàíààñ áýëòãýëýýð õàëæ áîëíî:

24.1.1.öýðãèéí íèéòëýã ä¿ðýì, öýðãèéí àëáà õààã÷èéí ¸ñ ç¿éí ä¿ðìèéã óäàà äàðàà çºð÷ñºí;

24.1.2.ãýìò õýðýã ¿éëäñýí íü íîòëîãäîæ, ø¿¿õèéí øèéòãýõ òîãòîîë õ¿÷èí òºãºëäºð áîëñîí;

24.1.3.Ýíý õóóëèéí 19.2.2-ò çààñàí ìýðãýæèë, ìýðãýøèë, óð ÷àäâàðûí ò¿âøèíä òàâèãäàõ øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã õàíãàõã¿é áîëñîí.

24.2.Îôèöåð, àõëàã÷ íü Ìîíãîë Óëñûí

èðãýíèé õàðüÿàòààñ ãàðñàí áîë ò¿¿íèéã öýðãèéí æèíõýíý àëáàíààñ õàëíà.

ÇÓÐÃÀÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà ÖÝÐÃÈÉÍ ÖÎË

25 äóãààð ç¿éë.Öýðãèéí öîë25.1.Öýðãèéí àëáàíû àëáàí òóøààë á¿ð

öýðãèéí öîëíû çýðýãëýëòýé áàéíà.25.2.Öýðãèéí öîë, ò¿¿íèé çýðýãëýë íü öýðãèéí

àëáà õààã÷èä öýðãèéí ä¿ðìýýð òîãòîîãäñîí ýðõ, ¿¿ðýã, ìºíãºí áîëîí ìàòåðèàëëàã õàíãàëòûí õýìæýýã òîäîðõîéëîõ ¿íäýñëýë áîëíî.

25.3.Ìîíãîë Óëñûí öýðãèéí áàéãóóëëàãàä äàðààõü öýðãèéí öîëûã õýðýãëýíý:

25.3.1.îôèöåð íü "äýñëýã÷", "àõëàõ äýñëýã÷", "àõìàä", "õîøóó÷", "äýä õóðàíäàà", "õóðàíäàà", "áðèãàäûí ãåíåðàë", "õîøóó÷ ãåíåðàë", "äýñëýã÷ ãåíåðàë", "ãåíåðàë" öîëòîé áàéõ;

25.3.2.àõëàã÷ íü "äýä àõëàã÷", "àõëàã÷", "àõëàõ àõëàã÷", "ñóðãàã÷ àõëàã÷", "òýðã¿¿í àõëàã÷" öîëòîé áàéõ;

25.3.3.õóãàöààò áîëîí ãýðýýò öýðãèéí àëáà õààã÷ íü "áàéëäàã÷", "àõëàõ áàéëäàã÷", "äýä ò¿ð¿¿÷", "ò¿ð¿¿÷", "àõëàõ ò¿ð¿¿÷" öîëòîé áàéõ.

25.4.Äýñëýã÷, àõëàõ äýñëýã÷, àõìàä öîëòîé îôèöåðûã "äóíä îôèöåð", õîøóó÷, äýä õóðàíäàà, õóðàíäàà öîëòîé îôèöåðûã "àõëàõ îôèöåð", áðèãàäûí ãåíåðàë, õîøóó÷ ãåíåðàë, äýñëýã÷ ãåíåðàë, ãåíåðàë öîëòîé îôèöåðûã "äýýä îôèöåð" ãýíý.

26 äóãààð ç¿éë.Öýðãèéí öîë îëãîõ àëáàí òóøààëòàí

26.1.Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷íèé åðºíõèé êîìàíäëàã÷ äýýä îôèöåðûí öîëûã îëãîíî.

26.2.Öýðãèéí ìýðãýæëèéí äýýä óäèðäëàãûí áàéãóóëëàãûí äàðãà íü äàðààõü öýðãèéí öîëûã îëãîíî:

26.2.1.îôèöåðûí àíõíû öîëûã;26.2.2.àõëàõ îôèöåðûí "õóðàíäàà" öîëûã;26.2.3.öýðãèéí ìýðãýæëèéí äýýä óäèðäëàãûí

áàéãóóëëàãûí öýðãèéí àëáà õààã÷èéí öîëûã.26.3.Öýðãèéí áàéãóóëëàãûí äàðãà, òºðëèéí

öýðãèéí êîìàíäëàã÷ íü äàðààõü öýðãèéí öîëûã îëãîíî:

26.3.1."õóðàíäàà" öîëíîîñ áóñàä îôèöåðûí öîëûã;

26.3.2.àõëàã÷èéí àíõíû áîëîí "ñóðãàã÷ àõëàã÷", "òýðã¿¿í àõëàã÷" öîëûã.

26.4.Öýðãèéí íýãòãýë, àíãè, áàéãóóëëàãûí çàõèðàã÷, äàðãà íü äàðààõü öýðãèéí öîëûã îëãîíî:

26.4.1.àõëàã÷èéí àíõíû áîëîí "ñóðãàã÷ àõëàã÷", "òýðã¿¿í àõëàã÷"-ààñ áóñàä àõëàã÷èéí öîëûã;

26.4.2.õóãàöààò áîëîí öýðãèéí ãýðýýò àëáà õààã÷èéí öîëûã.

26.5.Äýýä îôèöåðûí àëáàí òóøààëûí àíãèëàë, öýðãèéí öîëíû çýðýãëýëèéã Ìîíãîë Óëñûí çýâñýãò õ¿÷íèé åðºíõèé êîìàíäëàã÷ òîãòîîíî.

26.6.Äýýä îôèöåðîîñ áóñàä öýðãèéí àëáà õààã÷èéí àëáàí òóøààëûí àíãèëàë, öýðãèéí öîëíû çýðýãëýëèéã áàòëàí õàìãààëàõ, õèë õàìãààëàëòûí áîëîí îíöãîé áàéäëûí àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í òîãòîîíî.

26.7.Îôèöåð, àõëàã÷èä öýðãèéí öîëûã àíõíû öîëíîîñ ýõëýí äýñ äàðààëàí îëãîíî.

26.8.Äàé÷èëãààíû ñóðãóóëü, öóãëàðàëò, öýðýã-ñòðàòåãèéí ñóðãàëòàä õàìðàãäñàí öýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòýíä ò¿¿íèé ýçýìøñýí öýðãèéí ìýðãýæèë, òîìèëãîîò àëáàí òóøààëûí öîëíû çýðýãëýëèéã õàðãàëçàí öýðãèéí ìýðãýæëèéí äýýä óäèðäëàãûí áàéãóóëëàãûí äàðãà öýðãèéí öîëûã îëãîíî.

27 äóãààð ç¿éë.Öýðãèéí öîëûã õýðýãëýõ

27.1.Öýðãèéí àëáà õààã÷ öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààæ áàéõäàà, öýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòýí äàé÷èëãààíû ñóðãóóëü, öóãëàðàëòàä îðîëöîõ ¿åäýý öýðãèéí öîëûã õýðýãëýíý.

27.2.Öýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíèé öýðãèéí öîëíû ºìíº "áýëòãýë", öýðãèéí áýëòãýë àëáàíä áàéõ íàñ õýòýðñýí, ýð¿¿ë ìýíäýýð öýðãèéí àëáàíä òýíöýõã¿é ãýæ ýìíýëãèéí ä¿ãíýëò ãàðñàí áýëòãýë ¿¿ðýãòíèé öýðãèéí öîëíû ºìíº "÷ºëººíä áàéãàà" ãýñýí òîäîòãîëûã õýðýãëýíý.

27.3.Ýíý õóóëèéí 3.1.1-ä çààñàí öýðãèéí àëáà õààã÷ààñ áóñàä àëáàí òóøààëòàí õóóëüä ººðººð çààãààã¿é áîë öýðãèéí öîë õýðýãëýõèéã õîðèãëîíî.

¯ðãýëæëýë íü Х нүүрт

10 СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА2016.10 ñàð. ¹ 19 (27)ОНЦГОЙ МЭДЭЭ ОРОН НУТАГ

Төгсгөл. Түрүүч нь IV, V нүүрт

27.4.Öýðãèéí öîëíû íýð, òýìäýã, ò¿¿íèé çàãâàðûã öýðãèéí áàéãóóëëàãààñ áóñàä òºðèéí áîëîí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòàí õýðýãëýõèéã õîðèãëîíî.

28 äóãààð ç¿éë. Öýðãèéí öîëûã áóóðóóëàõ, õóðààí àâàõ, ñýðãýýõ

28.1.Öýðãèéí àëáà õààã÷ ñàõèëãûí çºð÷èë ãàðãàæ àëáàí òóøààë áóóðñàí òîõèîëäîëä ò¿¿íä òóõàéí àæèëëàõ àëáàí òóøààëûí öîëûã ýäë¿¿ëíý.

28.2.Ãýìò õýðýã ¿éëäýæ, õîðèõ ÿë øèéòã¿¿ëñýí áîëîí Ìîíãîë Óëñûí õàðüÿàòààñ ãàðñàí öýðãèéí àëáà õààã÷èéí öýðãèéí öîëûã öîë îëãîñîí àëáàí òóøààëòíû øèéäâýðýýð õóðààæ àâíà.

28.3.Áýëòãýë îôèöåð, àõëàã÷èéã àæëûí çàéëøã¿é øààðäëàãààð öýðãèéí æèíõýíý àëáàíä ýã¿¿ëýí àâáàë ò¿¿íèé öýðãèéí öîëûã ñýðãýýíý.

ÄÎËÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃÖÝÐÃÈÉÍ Ä¯ÉÖ¯¯ËÝÕ ÀËÁÀ

29 ä¿ãýýð ç¿éë. Öýðãèéí ä¿éö¿¿ëýõ àëáà, ò¿¿íèé òºðºë

29.1.Öýðãèéí ä¿éö¿¿ëýõ àëáà íü áèåýð ä¿éö¿¿ëýõ áîëîí ìºíãºí òºëáºðèéí õýëáýðýýð îðëóóëàí õààõ ãýñýí õýëáýðòýé áàéíà.

29.2.Ìîíãîë Óëñûí èðãýí øàøèí ø¿òëýã, ¸ñ ç¿éí áîëîí õóóëüä çààñàí áóñàä øàëòãààíààð áèåýð ä¿éö¿¿ëýí õààæ áîëíî.

29.3.Õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààõ íàñíû äýýä õÿçãààðò õ¿ðñýí öýðãèéí àëáà õààãààã¿é èðãýí õóóëèàð òîãòîîñîí õóãàöààò öýðãèéí àëáûã áèåýð õààãààã¿éí òºëºº ìºíãºí òºëáºðèéí õýëáýðýýð öýðãèéí ä¿éö¿¿ëýõ àëáûã îðëóóëàí õààíà.

30 äóãààð ç¿éë. Öýðãèéí àëáûã áèåýð ä¿éö¿¿ëýí õààõ

30.1.Ìîíãîë Óëñûí èðãýí 18-25 íàñíû öýðãèéí õî¸ðäóãààð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòýí øàøèí ø¿òëýã, ¸ñ ç¿éí øàëòãààíààð öýðãèéí àëáûã áèåýð ä¿éö¿¿ëýí õààæ áîëíî.

30.2.Öýðãèéí àëáûã áèåýð ä¿éö¿¿ëýí õààõ õóãàöàà 24 ñàð áàéíà.

30.3.Öýðãèéí àëáûã áèåýð ä¿éö¿¿ëýí õààæ áàéãàà èðãýíèéã àéìàã, íèéñëýë /ä¿¿ðýã/-èéí öýðãèéí øòàáûí øèéäâýðýýð ãàìøãààñ õàìãààëàõ, õèë õàìãààëàëòàä òóñëàõ, õ¿ì¿¿íëýãèéí ¿éë àæèëëàãààíä îðîëöóóëæ áîëíî.

30.4.Öýðãèéí àëáûã áèåýð ä¿éö¿¿ëýí õààõ æóðìûã Çàñãèéí ãàçàð áàòàëíà.

30.5.Öýðãèéí ä¿éö¿¿ëýõ àëáà õààõ èðãýäèéí òîîíû äýýä õÿçãààðûã Çàñãèéí ãàçàð æèë á¿ð áàòàëíà.

30.6.Öàãäàà, òàãíóóë, ø¿¿õèéí øèéäâýð ã¿éöýòãýõ, ø¿¿õèéí øèíæèëãýýíèé àëáàíä öýðýãò á¿ðòãýëòýé ìýðãýæëýýð õî¸ðîîñ äýýø æèë àëáà õààñàí òºðèéí òóñãàé àëáà õààã÷èéã öýðãèéí àëáûã áèåýð ä¿éö¿¿ëýí õààñàíä òîîöîæ, öýðãèéí íýãä¿ãýýð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíýýð á¿ðòãýíý.

30.7.Çàõèðãààíû ñàíàà÷èëãààð áóþó ººðèéí õ¿ñýëòýýð àëñëàãäñàí ñóì, ñóì äóíäûí áîëîí áàãèéí ýìíýëýãò ýì÷, ñóì, áàãèéí ñóðãóóëüä áàãøààð ãóðâàí æèë àæèëëàñàí èðãýíèéã öýðãèéí ä¿éö¿¿ëýõ àëáûã õààñàíä òîîöîæ, öýðãèéí õî¸ðäóãààð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíýýð á¿ðòãýíý.

30.8.Àëñëàãäñàíä òîîöîõ ñóìäûí æàãñààëòûã Çàñãèéí ãàçàð áàòàëíà.

30.9.Ýíý ç¿éëèéí 30.6, 30.7-ä çààñàí èðãýíèé ä¿éö¿¿ëýõ àëáà õààñàí õóãàöààã àíõ øèéäâýð ãàðñàí ºäðººñ ýõëýí òîîöîæ õóãàöàà äóóñìàãö öýðãèéí á¿ðòãýëä àâíà.

31 ä¿ãýýð ç¿éë. Ä¿éö¿¿ëýõ àëáûã ìºíãºí òºëáºðèéí õýëáýðýýð îðëóóëàí

õààõ31.1.Öýðãèéí ä¿éö¿¿ëýõ àëáûã ìºíãºí

òºëáºðèéí õýëáýðýýð îðëóóëàí õààõ ìºíãºí òºëáºðèéí õýìæýýã õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààã÷èéí òóõàéí æèëèéí õóâüñàõ çàðäëààð òîîöîæ Çàñãèéí ãàçàð æèë á¿ð áàòàëíà.

31.2.Èðãýí öýðãèéí ä¿éö¿¿ëýõ àëáûã ìºíãºí òºëáºðèéí õýëáýðýýð îðóóëàí õààõ, òºëáºðººñ ÷ºëººëºõ øèéäâýðèéã öýðãèéí øòàáûí ñàíàëûã

¿íäýñëýí àéìàã, íèéñëýë /ä¿¿ðýã/-èéí Çàñàã äàðãà ãàðãàíà.

31.3.Öýðãèéí ä¿éö¿¿ëýõ àëáûã ìºíãºí òºëáºðèéí õýëáýðýýð îðëóóëàí õààñàí èðãýíèéã öýðãèéí õî¸ðäóãààð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíýýð á¿ðòãýíý.

31.4.Öýðãèéí ä¿éö¿¿ëýõ àëáûã ìºíãºí òºëáºðèéí õýëáýðýýð îðëóóëàí õààõ áîëçëûã õàíãàñàí, äàðààõ øàëòãààíààð öýðãèéí æèíõýíý àëáàíû òàòëàãàä îðîîã¿é èðãýíýýð óã òºëáºðèéã íºõºí òºë¿¿ëíý:

31.4.1.ãàäààäàä õóâèàðàà àæèë, õºäºëìºð ýðõýëæ áàéñàí, ýñõ¿ë öàãàà÷ëàí àìüäàð÷ áàéãààä ýõ îðîíäîî ýðãýæ èðñýí;

31.4.2.èðãýíèé øèëæèí ñóóðüøèõ õºäºë㺺íèé á¿ðòãýë çàâñàðäñàí.

31.5.Öýðãèéí ä¿éö¿¿ëýõ àëáûã ìºíãºí òºëáºðèéí õýëáýðýýð îðëóóëàí õààõààñ äàðààõü ¿íäýñëýëýýð ÷ºëººëíº:

31.5.1.ýíý õóóëèéí 16 äóãààð ç¿éëä çààñàí ¿íäýñëýëýýð öýðãèéí æèíõýíý àëáàíààñ æèë äàðààëàí ÷ºëººëºãäºæ õóãàöààò öýðãèéí àëáà õààõ íàñíû äýýä õÿçãààðò õ¿ðñýí ýðýãòýé;

31.5.2.ýð¿¿ë ìýíäýýð òýíöýõã¿éí óëìààñ òàéâàí öàãò öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààõààñ ÷ºëººëºãäñºí èðãýí;

31.5.3.öýðãèéí àëáûã áèåýð ä¿éö¿¿ëýí õààñàí èðãýí.

31.6.Öýðãèéí ä¿éö¿¿ëýõ àëáûã ìºíãºí òºëáºðèéí õýëáýðýýð îðëóóëàí õààõ èðãýíèé òºëºõ òºëáºðèéí õýìæýý íü óóëèéí äàãóó öýðãèéí àëáàíààñ ÷ºëººëºãäñºí æèëä õàðãàëçóóëàí äîëîîí æèëä 14 õóâü, çóðãààí æèëä 28 õóâü, òàâàí æèëä 32 õóâü, äºðâºí æèëä 46 õóâü, ãóðâàí æèëä 60 õóâü, õî¸ð æèëä 74 õóâü, íýã æèëä 88 õóâü, ÷ºëººëºãäºæ áàéãààã¿é áîë 100 õóâü áàéíà.

31.7.Öýðãèéí ä¿éö¿¿ëýõ àëáûã ìºíãºí òºëáºðèéí õýëáýðýýð îðëóóëàí õààõ èðãýíèé òîî á¿ðòãýë õºòëºõ, ìºíãºí òºëáºðèéã òºëºõ, õóðààí àâàõ, òºëáºðèéí îðëîãûã àøèãëàõ æóðìûã Çàñãèéí ãàçàð áàòàëíà.

31.8.Öýðãèéí ä¿éö¿¿ëýõ àëáûã îðëóóëàí õààñàí ìºíãºí òºëáºðèéí 50 õóâèéã óëñûí, ¿ëäýõ 50 õóâèéã îðîí íóòãèéí òºñºâò òºâëºð¿¿ëæ, áàòëàí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààíä çàðöóóëíà.

ÍÀÉÌÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃÖÝÐÃÈÉÍ ÁÝËÒÃÝË ÀËÁÀ Ò¯¯ÍÈÉ

ÑÓÐÃÀËÒ

32 äóãààð ç¿éë. Öýðãèéí áýëòãýë àëáà32.1.Öýðãèéí áýëòãýë àëáàíä áàéãàà íýã-

ä¿ãýýð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíèéã öýðãèéí àíãè, ñàëáàðò öýðãèéí мýðãýæëèéí äàãóó çîõèõ àëáàí òóøààëä á¿ðòã¿¿ëýõ, öýðãèéí ìýðãýæèë îëãîõ, äàâòàí áýëòãýõ ñóðãàëòàä õàìðóóëàõ, цýðãèéí äàé÷èëãààòàé ñóðãóóëüä îðîëöóóëàõ ¿¿ðãèéã àéìàã, íèéñëýë /ä¿¿ðýã/-èéí öýðãèéí øòàá õ¿ëýýíý.

32.2.Öýðãèéí õî¸ðäóãààð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòýí öýðãèéí áýëòãýë àëáàíä áàéõ õóãàöààíäàà öýðãèéí àíõàí шàòíû áýëòãýë ñóðãàëòàä õàìðàãäàõ, îðîí íóòãèéí õàìãààëàëòûí ¿éë àæèëëàãààíä îðîëöîõ òîìèëãîîò ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ áýëòãýëòýé áàéõ ¿¿ðýã õ¿ëýýíý.

32.3.Öýðãèéí áýëòãýë àëáàíä äýýä îôèöåð 65 íàñ, àõëàõ îôèöåð 60 íàñ, äóíä îôèöåð, àõëàã÷ 55 íàñ, ýìýãòýé îôèöåð, àõëàã÷ áîëîí áàéëäàã÷, ò¿ð¿¿÷ 50 íàñ õ¿ðòýë á¿ðòãýëòýé áàéíà.

32.4.Öýðãèéí ñóðãóóëèéã èðãýíèé ìýðãýæëýýð òºãññºí áîëîâ÷ öýðãèéí ìýðãýæëýýð äèïëîìûí áîëîí áàêàëàâðûí áîëîâñðîë ýçýìøñýí èðãýíèéã áýëòãýë îôèöåðîîð á¿ðòãýíý.

32.5.Öýðãèéí áýëòãýë àëáàíä áàéõ íàñ õýòýðñýí, ýð¿¿ë ìýíäýýð öýðãèéí àëáàíä òýíöýõã¿é áîëñîí òóõàé ýìíýëãèéí ä¿ãíýëò ãàðñàí áýëòãýë ¿¿ðýãòíèéã ÷ºëººíä ãàðãàæ, á¿ðòãýëýýñ õàñíà.

33 äóãààð ç¿éë. Öýðãèéí áýëòãýë àëáàíû ñóðãàëò

33.1.Öýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíèé öýðãèéí áîëîí öýðýã-òåõíèêèéí áýëòãýëèéã äýýøë¿¿ëýõ çîðèëãîîð õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó öýðãèéí ìýðãýæèë îëãîõ áîëîí äàâòàí áýëòãýõ ñóðãàëò, äàé÷èëãààíû ñóðãóóëü, öóãëàðàëòàä òàòàí îðîëöóóëíà.

33.2.Áýëòãýë îôèöåðûí áîëîí öýðãèéí

íýãä¿ãýýð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíèé äàâòàí áýëòãýõ ñóðãàëòûã Äàé÷èëãààíû òóõàé õóóëèéí2 äàãóó öýðãèéí ìýðãýæëèéí äýýä óäèðäëàãûí áàéãóóëëàãûí òºëºâëºãººãººð òºðëèéí öýðãèéí êîìàíäëàë çîõèîí áàéãóóëíà.

33.3.Öýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíèé ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõäàà öýðãèéí ÷óõàë ìýðãýæëèéí áýëòãýë îôèöåðóóä, íýãä¿ãýýð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíèé ñóðãàëòûã òàâàí æèëä íýã óäàà òóñ á¿ð íýã ñàðààñ äîîøã¿é õóãàöààãààð ÿâóóëíà.

33.4.Öýðãèéí íýãòãýë, àíãèéí áàéëäààíû îðîí òîîíä îíîãäóóëàí á¿ðòãýãäñýí öýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíèéã ýíý ç¿éëèéí 33.3-ò çààñàí ñóðãàëòàä õàìðàãäñàí ýñýõèéã õàðãàëçàõã¿éãýýð öýðãèéí äàé÷èëãààòàé õýýðèéí ñóðãóóëüä òàòàí îðîëöóóëíà.

2 Äàé÷èëãààíû òóõàé õóóëü “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõýòãýëèéí 1998 îíû 06 äóãààðò

íèéòëýãäñýí.33.5.Öýðãèéí íýãä¿ãýýð çýðãèéí áýëòãýë

¿¿ðýãòýí, áýëòãýë îôèöåðûí öýðãèéí ìýðãýæèë îëãîõ, äàâòàí áýëòãýõ ñóðãàëò áîëîí öýðãèéí äàé÷èëãààíû ñóðãóóëèàñ ÷ºëººëºõ àñóóäëûã öýðãèéí ìýðãýæëèéí äýýä óäèðäëàãûí áàéãóóëëàãà øèéäâýðëýíý.

33.6.Öýðãèéí õî¸ðäóãààð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíèéã öýðãèéí àíõàí øàòíû áýëòãýë îëãîõ ñóðãàëòàä çààâàë õàìðóóëíà.

33.7.Öýðãèéí õî¸ðäóãààð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíèé öýðãèéí àíõàí øàòíû áýëòãýë îëãîõ ñóðãàëòàä õàìðàãäàõ íèéò õóãàöàà ãóðâàí ñàð áàéíà.

33.8.Öýðãèéí õî¸ðäóãààð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòýíä öýðãèéí àíõàí øàòíû áýëòãýë îëãîõ ñóðãàëòûã àéìàã, íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãà çîõèîí áàéãóóëíà.

33.9.Öýðãèéí õî¸ðäóãààð çýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíèé ñóðãàëòàä òºðëèéí öýðãèéí êîìàíäëàë äýìæëýã ¿ç¿¿ëíý.

33.10.Òºðèéí çàõèðãààíû á¿õ øàòíû áàéãóóëëàãûí óäèðäàõ àëáàí òóøààëòíû öýðãèéí áýëòãýë ñóðãàëòûã

Çàñãèéí ãàçðûí øèéäâýðýýð áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà çîõèîí áàéãóóëíà.

33.11.Öýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíèéã öýðãèéí ñóðãàëò, öýðãèéí äàé÷èëãààòàé ñóðãóóëüä îðîëöîõ õóãàöààíä ò¿¿íèé ýðõýëæ áàéñàí àæèë, àëáàí òóøààëûã ¿íäñýí áàéãóóëëàãà íü õýâýýð õàäãàëíà.

33.12.Öýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíèéã öýðãèéí ñóðãàëò, öýðãèéí äàé÷èëãààòàé ñóðãóóëüä îðîëöîõ õóãàöààíû öàëèí õºëñíèé äóíäàæ õýìæýýã Çàñãèéí ãàçðûí òîãòîîñíîîð áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà îëãîíî.

33.13.Öýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòíèéã öýðãèéí ñóðãàëò, öýðãèéí äàé÷èëãààòàé ñóðãóóëüä îðîëöîõ õóãàöààíä àæèëëàæ áàéñàí áàéãóóëëàãà íü òàòàí áóóãäñàí òîõèîëäîëä òóñ áàéãóóëëàãûã õàðüÿàëàõ äýýä áàéãóóëëàãà, ýñõ¿ë òóõàéí áàéãóóëëàãûí ¿¿ðãèéã øèëæ¿¿ëýí àâñàí áàéãóóëëàãà çîõèõ àæëûí áàéðààð õàíãàíà.

33.14.Öýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòýí õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó öýðãèéí ìýðãýæèë îëãîõ, äàâòàí áýëòãýõ ñóðãàëò, äàé÷èëãààíû ñóðãóóëü, öóãëàðàëòûí ¿åä ºâ÷èëæ, ò¿¿íèéã äóóñòàë ýäãýðýýã¿é áîë öóãëàðàëò äóóññàí ºäðººñ ýõëýí àæèëëàæ áàéñàí áàéãóóëëàãà ýðõýëñýí àæèë, àëáàí òóøààëûã õýâýýð õàäãàëæ, õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó òýòãýìæ îëãîíî.

33.15.Äàé÷èëãààíû áýëòãýë íººöèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòýí öýðãèéí àíõàí øàòíû áîëîí äàé÷èëãààíû ñóðãóóëü, öóãëàðàëòàä îðîëöîõ ¿åèéí öýðãèéí õàíãàëòûã Äàé÷èëãààíû òóõàé õóóëèàð çîõèöóóëíà.

ÅÑįÃÝÝÐ Á¯ËÝÃÖÝÐÃÈÉÍ Á¯ÐÒÃÝË

34 ä¿ãýýð ç¿éë. Öýðãèéí á¿ðòãýë34.1.Öýðãèéí á¿ðòãýëèéã àéìàã, íèéñëýë

/ä¿¿ðýã/-èéí Çàñàã äàðãûí Òàìãûí ãàçàð çîõèîí áàéãóóëíà.

34.2.Öýðãèéí áýëòãýë ¿¿ðýãòýí íü öýðãèéí ¿¿ðýãòíèé ¿íýìëýõòýé áàéíà.

34.3.Öýðãèéí áýëòãýë àëáà õààõ íàñíû èðãýí æèë á¿ð öýðãèéí á¿ðòãýëä á¿ðòã¿¿ëæ, öýðãèéí

¿¿ðýãòíèé ¿íýìëýõýä òýìäýãëýë õèéëãýíý.34.4.Öýðýãò á¿ðòãýëòýé ìýðãýæèë ýçýìøñýí

ýìýãòýé÷¿¿ä öýðãèéí á¿ðòãýëä á¿ðòã¿¿ëíý.34.5.Öýðãèéí á¿ðòãýëä äàðààõü èðãýí

õàìðàãäàõã¿é:34.5.1.ýíý õóóëèéí 16.1-ä çààñàí ¿íäýñëýëýýð

÷ºëººëºãäñºí;34.5.2.öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààæ áàéãàà;34.5.3.ÿë ýäýëæ áàéãàà.34.6.Öýðãèéí á¿ðòãýëä õàìðàãäàõ èðãýí

äàðààõü ¿¿ðãèéã õ¿ëýýíý:34.6.1.íóòãèéí çàõèðãààíû àíõàí øàòíû íýãæ

/áàã, õîðîî/-èéí áàéðàíä òîãòîîñîí õóãàöààíä èðæ öýðãèéí á¿ðòãýëä õàìðàãäàõ;

34.6.2.öýðãèéí ¿¿ðýãòíèé ¿íýìëýõèéã õàÿæ, ¿ðýãä¿¿ëýõã¿é áàéõ, õàÿæ ¿ðýãä¿¿ëñýí òîõèîëäîëä íºõºæ àâàõ;

34.6.3.öýðýã òàòëàãûí ¿åýð ãóðâàí ñàðààñ äýýø õóãàöààãààð ãàäààä óëñàä çîð÷èõ áîë ýíý òóõàéãàà ìýäýãäýõ;

34.6.4.ººð ãàçàð øèëæèí ñóóðüøèõ òîõèîëäîëä òóõàéí îðøèí ñóóãàà ãàçðûíõàà öýðãèéí á¿ðòãýëýýñ õàñóóëæ, øèëæèí î÷ñîí ãàçðàà öýðãèéí á¿ðòãýëä á¿ðòã¿¿ëýõ.

34.7.Öýðãèéí á¿ðòãýë ÿâóóëàõ æóðìûã áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà áàòàëíà.

ÀÐÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ.ÎÔÈÖÅÐ, ÀÕËÀÃ×ÈÉÍ ÕÓÂÈÉÍ ÕÝÐÝÃ,

TOO Á¯ÐÒÃÝË, ÕÓÂÈÉÍ ÁÀÐÈÌÒ ÁÈ×ÈÃ

35 äóãààð ç¿éë. Õóâèéí õýðýã, òîî á¿ðòãýë, õóâèéí áàðèìò áè÷èã

35.1.Öýðãèéí æèíõýíý àëáàíû îôèöåð, àõëàã÷èéí õóâèéí õýðãèéã öýðãèéí á¿õ øàòíû áàéãóóëëàãûí õ¿íèé íººöèéí àñóóäàë ýðõýëñýí íýãæ, àëáàí òóøààëòàí ýðõëýí íýýæ, æèë á¿ð áàÿæèëò õèéæ õàäãàëíà.

35.2.Îôèöåð, àõëàã÷èéí õóâèéí õýðýã íü ò¿¿íèé öýðãèéí àëáà õààñàí òóõàé áîëîí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿í, ìýðãýæëèéí ò¿âøíèé ¿íýëãýý, àæèë áàéäëûí òîäîðõîéëîëò, õîëáîãäîõ ñóäàëãààã áàãòààñàí áàéíà.

35.3.Îôèöåð, àõëàã÷èéí õóâèéí õýðýã íýýãäìýãö îôèöåð, àõëàã÷èéí ¿íýìëýõ îëãîõ áºãººä ¿íýìëýõ íü öýðãèéí æèíõýíý àëáà õààæ áàéãàà èðãýíèéã áàòëàõ ¿íäñýí áàðèìò áè÷èã áîëíî.

35.4.Öýðãèéí àëáàíààñ õàëàãäàæ áàéãàà îôèöåð, àõëàã÷èéí ¿íýìëýõýä õàëàãäñàí òóõàé òýìäýãëýë õèéæ õóâèéí õýðýãò íü õàäãàëíà.

35.5.Öýðãèéí æèíõýíý àëáàíä ýðãýæ îðñîí îôèöåð, àõëàã÷èä ¿íýìëýõèéã äàõèí îëãîíî.

35.6.Áýëòãýëýýð õàëàãäñàí îôèöåð, àõëàã÷èä áýëòãýë îôèöåð, àõëàã÷èéí ¿íýìëýõ îëãîíî.

ÀÐÂÀÍ ÍÝÃįÃÝÝÐ Á¯ËÝÃ. ÀËÁÀÍ ÒÓØÀÀËÒÀÍ, ÈÐÃÝÍÄ Õ¯ËÝÝËÃÝÕ

ÕÀÐÈÓÖËÀÃÀ

36 äóãààð ç¿éë. Àëáàí òóøààëòàí, èðãýíä õ¿ëýýëãýõ õàðèóöëàãà

36.1.Àæèë îëãîã÷ áàéãóóëëàãà, öýðýã òàòëàãûí òîâ÷îîíû äàðãà, ãèø¿¿ä ýíý õóóëèàð òîãòîîñîí ¿¿ðãèéã áèåë¿¿ëýýã¿é, ò¿¿í÷ëýí öýðãèéí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõýä íü èðãýíä ñààä ó÷ðóóëñàí àëáàí òóøààëòíûã íýã çóóí õîðèí òàâààñ õî¸ð çóóí òàâèí íýãæ, èðãýíèéã õîðèí òàâààñ íýã çóóí õîðèí òàâàí íýãæòýé òýíöýõ õýìæýýíèé òºãðºãººð òîðãîíî.

36.2.Öýðãèéí á¿ðòãýëèéí æóðàì çºð÷ñºí, çàðëàí äóóäàõ ìýäýãäýë àâñàí áîëîâ÷ òîãòîîñîí õóãàöààíä çààñàí ãàçàðò õ¿íäýòãýí ¿çýõ øàëòãààíã¿éãýýð èðýýã¿é, äàé÷èëãààíû ñóðãóóëü, öóãëàðàëò áîëîí öýðýã òàòëàãààñ çàéëñõèéñýí öýðãèéí ¿¿ðýãòýí, öýðãèéí íàñíû èðãýíèéã àéìàã, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãûí Òàìãûí ãàçðûí áàòëàí õàìãààëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí íýãæèéí äàðãà õîðèí òàâààñ íýã çóóí õîðèí òàâàí íýãæòýé òýíöýõ õýìæýýíèé òºãðºãººð òîðãîíî.

36.3.Àëáàí òóøààëòàí, èðãýí ýíý õóóëèéí çààëòûã çºð÷ñºí íü ãýìò õýðãèéí øèíæòýé áîë ò¿¿íä Ýð¿¿ãèéí õóóëüä çààñàí õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýíý.

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÈÕ ÕÓÐËÛÍ ÄÀÐÃÀ Ì.ÝÍÕÁÎËÄ

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

ÖÝРГИЙН АЛБАНЫ ТУÕАЙ

ТАНД ТУСТАЙ 11СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА 2016.10 ñàð. ¹ 19 (27) ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

ГАМШГИЙН ДААТГАЛЫН ТОГТОЛЦООГ БИЙ БОЛГОХ ШААРДЛАГАТАЙ БАЙНА

Төгсгөл. Түрүүч нь I, III í¿¿ðò

Îëîí óëñûí æèøãèéã õàðúÿ ë äàà. Êàðèáèéí òýíãèñ äýõ Ãàèòè óëñ 2010 îíä ãàçàð õºäëºëòººð 280 ìÿíãàí õ¿íýý àëä÷èõñàí. Óëñ îðîí óäèðäëàãàã¿é áîë÷èõñîí. Ãàäíà äîòíîîñ èðæ áàéãàà õ¿ì¿¿íëýãèéí òóñëàìæ á¿ãä ººð òèéøýý ÿâ÷èõñàí. Èíãýýä ýíý óëñ ñýõýæ àìæààã¿é. Îðîí ãýðã¿é áîëñîí 80 ãàðóé ìÿíãàí õ¿í ãàäàà ìàéõàíä àìüäàð÷ áàéòàë äàõèàä õàð ñàëõè äàéðààä ºíãºð뺺. Õàð ñàëõè øóóðñíû äàðàà öýâýð óñíû õîìñäîë, áîõèðûí àñóóäàë ¿¿ññýí. Èíãýýä òóñ óëñàä õîëåð ºâ÷èí ãàðñàí. Ãàìøèã áîë óëñ îðíû ¿íäýñíèé àþóëã¿é áàéäàëä èíãýæ íºëººëäºã þì áàéíà. Òèéìýýñ Ãàìøãààñ õàìãààëàõ òóõàé õóóëü áîë ÿàõ àðãàã¿é ¿íäýñíèé àþóëã¿é áàéäàëòàé õîëáîãäîõ õóóëü òóë Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèéëºã÷èéí ç¿ãýýñ àíõààðàë òàâüæ õóóëèéí øèíý÷èëñýí íàéðóóëãûã ÓÈÕ-ä ºðãºí áàðèõààð áýëòãýë àæèë õàíãàæ áàéíà.

-Ãàìøãààñ õàìãààëàõ, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, ýðñäëèéã íü áóóðóóëàõ òàë äýýð äýëõèé íèéòèéí ÷èã õàíäëàãà ÿìàð áàéíà. Ìàíàé óëñ õààõíà ÿâæ áàéãàà áîë?

-Ãàäààä îð÷èíä òîì, òîì ººð÷ëºëò¿¿ä ãàð÷ áàéíà ë äàà. 2015 îí áîë äýëõèéä áîäëîãûí õóâüä òîì ººð÷ëºëò¿¿ä ãàðñàí æèë áàéëàà. Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòûí öàã õóãàöàà 2015 îíä äóóñ÷èõñàí. Ãàìøãèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ Õ¸îãîãèéí ¿éë àæèëëàãààíû õýðýãæèëò äóóññàí. ͯÁ-ààñ 17 çîðèëò á¿õèé Òîãòâîðòîé õºãæëèéí çîðèëò ãýñýí áè÷èã áàðèìòûã 2015-2030 îí õ¿ðòýë õýðýãæ¿¿ëýõýýð ãàðãàëàà. Äýëõèéí óëñ îðíóóä õóðàëäààä Ãàìøãèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ Ñåíäàéí ¿éë àæèëëàãààíû áàðèìò áè÷ãèéã 2015-2030 îí õ¿ðòýë õýðýãæ¿¿ëýõýýð áàòàëñàí. Ìºí ºíãºðñºí 12 äóãààð ñàðä äýëõèéí óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòòýé õîëáîãäóóëààä Ïàðèñûí ãýðýýã áàòàëñàí. Ýäãýýð çîðèëòóóäûã õýðýãæ¿¿ëýõýýð äýëõèéí óëñ îðíóóä íýãäýýä ÿâæ áàéíà. Ñàÿõíûã õ¿ðòýë õºãæëèéí áîäëîãî ãàìøãèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ àñóóäëóóä õîîðîíäîî óÿëäààã¿é ÿâæ áàéñàí. Äýëõèéí íèéò ¿¿íèéã îéëãîñîí. Õºãæëèéí áîäëîãî òºëºâëºëòèéã çààâàë ãàìøãèéí ýðñäýëòýé õîëáîæ ¿çýõã¿é þì áîë áîëîõã¿é þì áàéíà ãýýä ýíý ãóðâàí áè÷èã áàðèìòûã óëñ îðíóóä íýãòãýýä ººðñäèéí õºãæëèéíõºº óðò õóãàöààíû òºëºâëºëòºíä òóñãààä õýðýãæ¿¿ëæ ýõëýýä áàéíà. Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðààñ ýíý àñóóäëûã õýðýãæ¿¿ëýýä ÿâæ áàéãàà. Çàñãèéí ãàçàð, õóâèéí õýâøëèéí õàìòûí àæèëëàãàà, ò¿íøëýëèéã äýýðõ ãóðâàí ÷èãëýë ð¿¿ ÿàæ óÿëäóóëàõ þì áý ãýäýã àñóóäëààð òóí óäàõã¿é Àçèéí îðíóóä õóðàëäàõ ãýæ áàéíà. Åð人 ñàð õ¿ðýõã¿é õóãàöààíû äàðàà Ýíýòõýãèéí Øèíý Äåëè õîòîä Àçè, Íîìõîí äàëàéí îðíóóäûí ãàìøãèéí àñóóäàë ýðõýëñýí ñàéä íàð öóãëàæ, á¿ñ íóòãèéíõàà òºëºâëºãººã áàòëààä, çàìûí çóðãàà òîäîðõîéëíî. Èíãýýä õî¸ð, õî¸ð æèëèéí õóãàöààíä óëñ îðíóóä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ þì. Àçè Íîìõîí äàëàéí á¿ñ íóòãèéí 60 ãàðóé îðíóóä èæèëõýí òºëºâëºãººòýé áîëæ, õî¸ð æèë òóòàìä òàéëàíãàà ͯÁ-ä õ¿ðãýíý. Ãàäààä îð÷èíä èéì òîì ººð÷ëºëò áèé áîëñîí ó÷ðààñ ¿¿íòýé óÿëäóóëæ äîòîîäûíõîî àæëóóäûã õèéõ þì.

-Ãàìøãààñ õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãàà òºðèéí àæèë ãýñýí îéëãîëò áàéäàã ë äàà?

-Ãàìøãààñ õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãàà íü èðãýä, àæ àõóéí íýãæ, òºðèéí áîëîí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà á¿ãä õàìò áàéõ, îðîëöîõ òóõàé îéëãîëò. Ýäãýýðèéã çîõèöóóëàõ ìåõàíèçì áàéõ ¸ñòîé. Òýð íü Åðºíõèé ñàéäààð àõëóóëñàí Ãàìøãààñ õàìãààëàõ ¯íäýñíèé õîðîî. Ýíý íü íèéãìèéí á¿õ ñàëáàðààñ íýãäñýí õîðîî áàéãóóëààä òýä ñàíàëàà ãàðãàäàã. Ñàíõ¿¿, õºðºí㺠ìºíãºòýé õîëáîîòîé àñóóäëûã Çàñãèéí ãàçàðò îðóóëäàã. Çàñãèéí ãàçàð íü ÓÈÕ-ä îðóóëæ áàòëóóëäàã èéì æèøèã ð¿¿ ÿâæ áàéíà. Åð íü ãàìøãèéí ýðñäëèéã áóóðóóëàõ ¿éë àæèëëàãàà ãýäýã àñóóäàë áîë õºðºí㺠ìºíãºòýé õîëáîîòîé áàéäàã. Ýíý áîë ìîíãîë õ¿íèé àþóëã¿é àìüäðàõ áàòàëãààã õàíãàõ õ¿÷èí ç¿éëèéí íýã. Õàðèí õàìãèéí àíõààðàë õàíäóóëàõ àñóóäàë áîë èðãýäèéí ñóðãàëòûã íýìýãä¿¿ëýõ. Ãóðâàí ñàÿ ìîíãîë õ¿í ýð¿¿ë áàéæ, ºñºõ ¸ñòîé. Õ¿¿õä¿¿ä ìààíü àþóëã¿é áàéõ ¸ñòîé. Ñ¿¿ëèéí ¿åä óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ÷èãëýëýýð íýëýýä àæëóóä õèéãäýæ áàéãàà. Óëààíáààòàð, Äàðõàí, Ýðäýíýò ãýýä òîìîîõîí õîòóóäûíõàà àþóëã¿é áàéäëûí àñóóäëààð àéìàã, îðîí íóòãèéí Çàñàã äàðãà íàðòàé íü õàìòàð÷ àæèëëàæ áàéíà. ßëàíãóÿà Ìîíãîë Óëñûí Øàäàð ñàéä àíõààðàë õàíäóóëëàà. Öààøäàà ÷ õèéãäýõ àæëóóä áàéíà. Ñóóðèí ãàçðóóä, çàìûí àþóëã¿é áàéäëûí àñóóäëóóäààð õèéæ õýðýãæ¿¿ëýõ àæëóóä ÷ îëîí áèé. Îíöãîé áàéäëûí àëáà óðäàà òàâüñàí ¿¿ðãýý õýðýãæ¿¿ëýõèéí òºëºº àæèëëàæ áàéíà äàà.

-Ñàëáàðàà ñàéí ìýääýã ãåíåðàë õ¿í îíöãîé áàéäëûí àëáûã óäèðäàæ áàéãàà áîëîõîîð àæèë óðàãøòàé áàéíà ãýæ àëáàí õààã÷èä àì ñàéòàé áàéíà ëýý…

-Ýíý ñàëáàð ãåíåðàëòàé áàéõ ¸ñòîé. Õóâü çàÿàíû òîõèîëîîð àíõíûõ íü ãåíåðàë áè áîëæ òààðëàà. ªºðèé㺺 àçòàé ãýæ áîääîã. Ýíä îëîí, îëîí çàëóóñ îðæ èðýõ çàì íü íýýãä÷èõýæ áàéãàà þì. Öýðãèéí äýýä öîë õýðýãëýõ èéì øàò ðóóãàà îðæ èðëýý. Áè ¿¿íèéõ íü õºòº÷ áàéñàí áîëîõîî𠺺ðººðºº áàõàðõàæ áàéíà. Èéì áàéõ ¸ñòîé þì ø¿¿ ãýäãèéã òºðèéí ºíäºðëºã¿¿ä îéëãîæ äýìæñýí íü õàìãèéí ãîë íü. Ìýäýýæ ãåíåðàë õ¿í óäèðäàæ áàéãàà áàéãóóëëàãà õàðèóöëàãàòàé áàéõ ¸ñòîé. Òèéì ñýòãýë ç¿é çàëóóñò òºðíº. Çàëóóñ ìààíü ¿¿íèéã õàðæ áàéãàà. ªðñºë人í, íýã íü íºãººãººñºº ÿëãàðàõ, àæèë÷ õè÷ýýíã¿é, ìýäëýã áîëîâñðîëòîé áàéõ. Îíöãîé áàéäëûí àëáà áîë ñàéõàí àëáà. Èðýýä¿éòýé ñàëáàð. Ìîíãîë Óëñàä ¿íýõýýð õýðýãòýé ñàëáàð. Àðä ò¿ìýí ýíý ñàëáàð ðóó çàëãààä ¿éë÷èëãýý àâ÷èõàæ áàéíà. Ìàíàé çàëóóñ õóãàöàà õîöðîõã¿é, èðãýíä øóóðõàé î÷èæ ¿éë÷ëýõèéã õè÷ýýæ àæèëëàæ áàéíà. Îäîî ìºðäºãäºæ áàéãàà ñòàíäàðòûã áèä øèíý÷ëýõ õýðýãòýé.

Óëààíáààòàð õîòîä õýðýãöýýòýé, õ¿í àìä òààðñàí àâðàõ ãàë óíòðààõ àíãè àëãà. Áàéðøëóóäûã çºâ òîäîðõîéëîîä àíãèóäûã íü áàéãóóëìààð áàéãàà þì. Æèøýýëáýë, Ñîëîíãîñûí Ѻ¿ë õîòîä Îíöãîé áàéäàë íü äóóäëàãà àâààä çóðãààí ìèíóòàä î÷èõ ¸ñòîé. Õýðâýý òà ýíý õóãàöààíä î÷èæ ÷àäàõã¿é áîë ñòàíäàðò çºð÷ñºí áàéíà ãýäýã. ¯¿íèé àðä íü õ¿íèé àìü íàñíû àñóóäàë ÿâæ áàéãàà ø¿¿ äýý. Ìàíàé õîòîä äàðààãèéí íýã õ¿íäðýëòýé àñóóäàë íü çàìûí õºäºë㺺í áàéíà. Ìàíàé æîëîî÷ íàð äóóò äîõèîòîé ìàøèíû àðä õ¿íèé àìü íàñ ÿâæ áàéãàà ãýäãèéã îéëãîîä çàì òàâüæ ñóðàõ õýðýãòýé.

Ярилцсан: М.Мөнхцэцэг

“Улаанбаатар Сонгдо” эмнэлгийн ерөнхий захирал Б.Болдсайхан

уншигчдын асуултад хариулж зөвлөгөө өгч байна.

Судас хатуурахын эсрэг идэвхтэй амьдралын дэглэмтэй байх хэрэгтэй

Тархины цусан хангамж багасах нь юутай холбоотой вэ, яаж сайжруулдаг вэ?

- Тархины цусан хангамж багасах тохиолдол бага. Хамгийн чухал эрхтэн учраас хамгийн найдвартай цусан хангамжтай байдаг. Гэхдээ ялангуяа 60-аас дээш насны хүмүүсийн тархи руу очиж байгаа дөрвөн гол судас юм уу,

эсвэл хоёр гол судсыг гаднаас нь дарах, эсвэл дотроосоо нарийсч хатуурах үед цусан хангамж нь багасдаг. Тэгэхээр гол шалтгааныг л эмчлэх хэрэгтэй. Судас хатуурахын эсрэг идэвхтэй амьдралын дэглэмтэй байх хэрэгтэй. Мөн аспирин ууж, цус өтгөрч, бүлэн үүсэхээс сэргийлэх хэрэгтэй. Цусан хангамжийг яльгүй сайжруулах эмүүд байдаг. Гэхдээ энэ дашрамд хэлэхэд, циннаризн зэрэг эмийг өөр оронд хэрэглэдэггүй юм шүү. Аспирин, ялангуяа трентал зэрэг бүх биеийн бичил цусан хангамжийг сайжруулах зориулалттай эм ууж болно. Мөн хоолны дэглэм баримтлах хэрэгтэй.

Гар, хөлийн шөрмөс байнга татах нь юутай холбоотой вэ?

- Нэгдүгээрт, цусан дахь калийн хэмжээ багасвал ийм шинж өгдөг. Хоёрдугаарт, кальци багассан үед ийм шинж илэрдэг. Гуравдугаарт, магнизм багадвал нүүрний булчингууд, нүдний зовхи татдаг. Энэ бүхнийг шинжилгээгээр тодруулаад, эмчээс зөвлөгөө авах хэрэгтэй. Үзэмний шүүс уух сайн. Магнизм, кальци авч ууж болно. Өсвөр насны хүүхэд, 45-аас

дээш насны хүмүүст элбэг тохиолддог. Энэ насны хүмүүс сүү, тараг ууж, кальци нөхөж байх хэрэгтэй. Дунд насны хүмүүст дээрх шинж илэрч байгаа бол микроэлементийн дутагдлуудтай холбоотой байж болох юм.

Үс унахад самар сайн цөм гэдэг нь ямар учиртай вэ. Самранд ямар витамин байдаг вэ?

- Би яг ингэж зөвлөдгийг сонсоогүй юм

байна. Сүүлийн үеийн анагаах ухаанд хоол тэжээлийн ухаан их хөгжиж байгаа. Тэрэнд самар хамгийн моодонд орж байгаа. Яагаад гэхээр, бүх төрлийн самрыг судалж үзэхэд хамгийн сайн эрдэс бодистой, хамгийн сайн ханаагүй хүчилтэй, хамгийн их уурагтай, тэр нь хоорондоо маш зөв зохицолгоотой байгаа нь тогтоогдсон юм байна. Тэр байтугай самар идэхээр турдаг гэж ярьдаг. Самранд хүнийг тайвшруулдаг, тархины үйл ажиллагааг сайжруулдаг янз янзын уургийн пептидийн бодисууд байдаг. Ялангуяа тархи мэдрэлийн эд эсүүд их төлөв өөх тос ба уургийн бодисын нийлбэрээс бүрдсэн байдаг. Мэдрэлийн эсүүдэд хэрэгтэй бодисууд самранд маш их байдаг. Тэр дундаа манай хуш модны самар бол хамгийн сайн чанартай нь, бас хамгийн амттай нь. Хятадад ч, Европт ч манай хушны самар маш өндөр үнэтэй байдаг. Тэгэхээр зөвхөн

үс унахад ч биш, ер нь хушны самар хүний эрүүл мэндэд их хэрэгтэй юм билээ. Самар сайн идэж байх хэрэгтэй. Болвол Монголын хушны самрыг идэж байх нь зүгээр.

Шар айраг сахарын өвчинд нөлөөлдөг үү. Шар айраг уусны маргааш шинжилгээ өгөхөөр их гараад байдаг?

- Нөлөөлнө. Хэрвээ шар айраг их хэмжээгээр уувал шууд нөлөөлнө. Яагаад гэвэл, шар айраг бол хүмүүсийн хэлдгээр шингэн талх гэдэг нь зөв л дөө. Талхтай адил улаанбуудайг соёолжтой хамт исгэж хийсэн болохоор шингэн талх гэсэн үг. Тэгэхээр талх идэж байна гэдэг нь өөрөөр хэлбэл маш их хэмжээний нүүрс ус авч байна гэсэн үг. Нүүрс ус нь глюкоз юм уу глюкозтой адил бүлгийн молекулуудаас тогтдог. Тэгэхээр шар айраг их хэмжээгээр уувал шууд нөлөөлж, сахар ихэсгэнэ, бас таргалуулна. Хэрэв шар айргийг бага хэмжээгээр буюу өдөрт нэг лаазнаас илүүгүй, 330 мл уувал зохимжтой. Сахарт нөлөөлөөд байхгүй. Харин эсрэгээрээ биед сайн, хоол шингээнэ, унтаж амрахад сайн. Тэгэхээр хэмжээг нь л сайн тааруулах хэрэгтэй. Зөвхөн шар айраг ч биш хоол тэжээлийн хувьд бид сайн тааруулж чаддаггүй учраас таргалалт ихтэй, сахарын өвчтэй, хөдөлгөөний хомсдолтой, даралт зүрхний өвчтэй хүмүүстэй болоод байна.

ЭРҮҮЛ МЭНД

12 TIME OUT СЭРГИЙЛНЭ, АВАРНА, ТУСАЛНА

СОНИНЫ ЗӨВЛӨЛ:

ОБЕГ-ын Гамшгаас урьдчилан сэргийлэх газрын дарга, онцгой байдлын хурандаа

Д.Батсайхан

Гамшиг, гал түймрээс хамгаалах Монголын нийгэмлэгийн тэргүүн

С.Баатарсүрэн

ОБЕГ-ын Гамшгаас урьдчилан сэргийлэх газрын чиглэлийн ахлах мэргэжилтэн, онцгой байдлын дэд хурандаа

Б.Дуламсүрэн

Эхийг Онцгой байдлын ерөнхий газрын Гамшгаас урьдчилан сэргийлэх газраас бэлтгэв.

Хаяг:Монгол улс, Улаанбаатар-210644Сүхбаатар дүүрэг, Партизаны гудамж-6

Утас: 976-11-262073, Факс: 976-11-324977

Веб хуудас: www.nema.gov.mnwww.ontsgoisur.gov.mn

ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

2016.10 ñàð. ¹ 19 (27)ОНЦГОЙ МЭДЭЭ

ТИТЭМ ҮГ

“Зүрхний өргөсийг сайн нөхрийн гар л авч чадна”.

* * *Салшгүй сайн нөхөддөө

марташгүй муухай үгийг бүү дуулга. Чамд найдаж, чамд итгэж, хорвоо дээрх хосгүй хүмүүсийн нэг гэж чамайг дээдэлж ирсэн хүмүүстээ хор хүргэж, хорсол дагуулах хорт муу үйл бүү үйлд. Итгэсэн нөхөр нь инээсэн дайсан болох шиг муухай юм энэ хорвоод үгүй.

* * * “Аар саархан гэмийн үрийг

алсдаа цайрах юм шиг битгийбод”. Сэтгэлдээ битүүхэн

гомдол тээж явахын хэрэгцээ үгүй. Юунд гомдсон, яагаад гомдсоноо далдлан нуух биш, ил хэлж гомдлоо тайлж, сэтгэлээ амраа.

* * * Хэн нэгнийг гомдоосон

бол уучлал гуйж сур. Уучлал гуйна гэдэг түүний өмнө гэм буруутай гэдгээ ухаарч байгаагийн шинж тэмдэг төдийгүй боловсон соёлтой хүний зайлшгүй хийх ёстой эелдэг үйлдэл, гомдлыг тайлах хамгийн дөт зам билээ.

***Боломжийг хэзээ ч бүү

алд. Болгоё, бүтээе гэж зоригловоос болохгүй, бүтэхгүй зүйл үгүй. Боломж чамайг байнга хүрээлж, айл саахалт буусан байдгийг мэд.

ХУВЦАС ТААРУУЛАХ

1. ХАНАНД МӨРӨӨР НАЛАХ Энэ арга нь худалдан авч байгаа

хүрэм тань томдохоос сэргийлнэ.Үүнийг хэрхэн хийх вэ?Хүрмээ өмсөнө. Мөрнийхөө

гадна талыг хананд хөнгөхөн шүргүүлэн нална. Мөр хананд шүргэлцэхэд мөр ихээр үрчийж байвал томдож байна, харин бага зэрэг бол сайн таарч байна гэсэн үг.

3. ХУРУУГААР ХҮРЭМНИЙ УРТЫГ ШАЛГАХТаны хуруу танд тохирох хүрэмний уртыг сонгоход

туслана.Хүрмээ өмсөөд гараа доош сул чөлөөтэй

унжуулан зогсоно. Гарынхаа алгыг нугалан хуруугаа хүрэмнийхээ хормой доогуур оруулахад хуруунд шүргэлцэж байвал хүрэмний тань урт таарч байна гэсэн үг юм. Хэрэв хуруунд хормой тохогдон үрчийж байвал уртадаж, хормой гарт хүрэхгүй бол богинодож байна гэсэн үг юм.

4. ЗАХНЫ ХЭМЖЭЭГ ШАЛГАХЭнэ арга нь цамцны хэмжээг тань тааруулах юм.Цамцныхаа захны товчийг товчлоод захандаа 2 хуруугаа хийж

үзээрэй. Хуруу чинь чөлөөтэй орж байвал цамцны чинь зах таарч байна гэсэн үг юм. Ингэж шалгаснаар хоолой боохгүй чөлөөтэй амьсгалж танд эвтэйхэн байх болно.

5. ГАР БАРИХЭнэ арга таныг өөртөө таарсан,

зохимжтой хүрмийг сонгоход туслана.

Та толины өмнө хэн нэгэнтэй гар барьж байгаа мэт гараа өргөөд үзээрэй. Хэтэрхий том ханцуйн ухлаадас нь гараа өргөхөд хүрмийг нисэх гэж байгаа мэт харагдуулдаг. Ингэж харагдаж байвал өөр загварыг сонгоорой.

2. ТЭВЭРЧ ШАЛГАХЭнэ арга нь таны биед эвтэйхэн байдлыг

шалгаж, хувцасны давхаргууд урагдаж ханзарахаас сэргийлнэ.

Та цамц, хүрмээ өмсөөд энгэрээ товчилж, толинд харна. Одоо хэн нэгнийг тэвэрч байгаа мэт хөдөлгөөн хийнэ. Хэрэв гарын булчингаар барих мэдрэмж төрж, гар чөлөөтэй хөдлөхгүй байвал энэ нь хүрэм чинь удахгүй ханзарч урагдах болно гэсэн үг юм.

Тэгэхээр хэмжээг нь томсгох юм уу өөр үйлдвэрийнхийг сонгон дахин оролдоорой.

ОБЕГ-ын Гамшиг судлалын хүрээлэнгийн Эрдэм

шинжилгээ, инновацийн нэгжийн ажилтан, онцгой байдлын ахмад

А.АРИУНБИЛЭГ

5ХЯЛБАР АРГА

ЗӨВЛӨГӨӨ

Фэйсб¿¿кийн хаìгийн гэгээлэг

зурагЭнэ удаа бид фэйсбүүкийн

хамгийн гэгээлэг зургаар нэрлэгдээд байгаа нэгэн гэр бүлийн зургийг

дугаартаа онцоллоо.

Тус зургийн эзэд нь Багахангай дүүргийн хэсгийн цагдаа ахлагч

Б.Сугар, Онцгой байдлын хэлтсийн Гал түймэр унтраах, аврах 80 дугаар ангийн дуудлага хүлээн авагч, ахлагч

С.Уранзаяа нар юм. Тэд нэг хүүтэй. Энэ зургийг тэдний найз нь авчээ.

"Өнөөдрийн харсан хамгийн гэгээлэг зураг байна. Үр хүүхэд бол аз жаргал цацруулагч сахиусан тэнгэрүүд",

"Амьдрал байгаараа л сайхан. Гоё мэдрэмж авлаа. Гайхалтай агшин",

" Хөөрхөнд үг алга аа. Хүчний байгууллагын цэрэгжилт бяцхан маамууг ч дэглэх бололтой”,

“Монголын бахархал бол эгэл сайхан гэр бүл юм шүү”,

“Ээж охиноо, аав бүгдийг хайрын харцаар харж байна. Сайхан зураг” гэсэн сайхан үгсийг сошиал ертөнцийнхөн тэдэнд харамгүй илгээсэн байна.

Залуу гэр бүлдээ хорвоогийн хамгийн сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөе.