Ankara Makina Fabrikas�, Tür-kiye �eker Fabrikalar� A�. (Türk�eker) bünyesinde ku-

ruldu�u 1968 y�l�ndan bu yana, a��r sanayi alan�nda birçok ilke imza att� ve atmaya devam ediyor. Son olarak Fabrika, bak�r ihtiva eden cevherin ya� ö�ütme i�leminde kullan�lan, Türkiye’nin ilk otojen de�irmenini imal etti.

Tamamen Ankara Makina Fabrikas�’n�n imkanlar�yla, Türk mü-hendis ve i�çisinin eme�i ile gerçek-le�tirilen otojen de�irmeni imalat� sayesinde, ekonomik kriz ortam�nda dövizimizin ülkemizde kalmas� ve ülke ekonomisi aç�s�ndan önemli bir katma de�er yarat�lmas� sa�land�. Bu-nun yan� s�ra a��r sanayimizde önem-li bir yere sahip olan Ankara Makina Fabrikas�’n�n, Türk mühendis ve i�çi-sinin ba�ar�s� bir kez daha bu üretim-le kan�tlanm�� oldu.

2007 y�l� içinde Eti Bak�r A�. Murgul ��letme Müdürlü�ü taraf�n-dan, bak�r ihtiva eden cevherin ya� ö�ütme i�leminde kullan�lan otojen

de�irmeninin bir kompleksinin yeni-leme çal��mas�n�n yap�lmas� talebi ile Fabrika’ya ba�vuruldu. Fabrika tara-f�ndan bu yenileme çal��mas� ba�ar� ile tamamland�ktan sonra, firma yet-kililerine bu otojen de�irmeninin ay-n�s�n�n Ankara Makina Fabrikas�’nda yapabilece�i dile getirildi. Projeleri fabrikan�n mühendisleri taraf�ndan olu�turulan otojen de�irmenin 2008 y�l� içinde imalat�na ba�land�. 2009 Nisan ay�nda tamamlanan de�irme-nin Eti Bak�r A�’nin Murgul tesisle-rindeki yerine montaj� da 2009 May�s ay�nda gerçekle�tirildi. De�irmen ha-len ba�ar�yla çal���yor.

Ankara Makina Fabrikas� taraf�n-dan Kuzeydo�u Anadolu Bölgesi’nde, deniz seviyesinden yakla��k bin 200 metre yükseklikte faaliyet gösteren Eti Bak�r A�. Murgul ��letmesi’nde kuru-lan otojen de�irmeninin bu yüksek-li�e ta��n�rken herhangi bir zorlukla kar��la��lmamas� için gövde k�sm� dört parça halinde üretildi. Saatte 54 ton cevheri ö�ütebilen otojen de�irmenin çap� 8,2 metre, yüksekli�i yakla��k 4 metre ve a��rl��� da 180 ton.

Fabrika 1968 Y�l�nda Kuruldu

Türk�eker ve �eker fabrikalar� bünyesinde, dünya ölçe�inde, makina imalat sektöründe faaliyet gösteren

be� makina fabrikas� ve bir Elektro-mekanik Ayg�tlar Fabrikas� (EMAF) bulunuyor. Bu makina fabrikalar�n-dan, Ankara ve Eski�ehir Fabrikalar� Türk�eker Genel Müdürlü�ü’ne di�er üçü ise ilgili �eker fabrikalar�na ba�l�. Bunlar; Afyonkarahisar, Erzincan ve Turhal Makina Fabrikalar�d�r.

Türk�eker bünyesinde yer alan iki makina fabrikas�ndan biri olan Ankara Makina Fabrikas�’n�n temeli 22 Eylül 1966 tarihinde Ankara’n�n Etimesgut �lçesi’nde at�ld�. Fabrika, �eker fabri-kalar�n�n ve h�zla geli�en yurtiçi sa-nayiinin ihtiyac� bulunan büyük ma-kina ve tesislerin ithalat�n� önlemek amac� ile 1968 y�l�nda tek hol olarak kuruldu. Fabrika, kurulu�unun dör-düncü y�l�nda maksimum kapasitesi-ne eri�ti, sipari� ve talepler h�zla artt� ve fabrikan�n tevsisat� zorunlu hale geldi. Tevsisat iki kademede yap�ld�. �lk tevsisat 1976 y�l�nda tamamland�. Mevcut hole ikinci ve üçüncü holle-rin eklenmesi ve gerekli tezgahlarla donat�lmas� ile gerçekle�tirildi. �kinci tevsisat ise 1982 y�l� sonunda dördün-cü ve be�inci hollerin eklenmesiyle ve önemli olan baz� tezgah ve teçhizat�n yerle�tirilmesiyle sa�land�. Fabrika bugünkü be� holden olu�an son �ek-lini alarak Türkiye’nin en güçlü kuru-lu�lar�ndan biri haline geldi.

Fabrika Üreten Fabrika: Fabrika Üreten Fabrika: Ankara Makina Fabrikas�Ankara Makina Fabrikas�

88

Duygu GÖZLEK�eker-�� Sendikas� Bas�n Uzman�

Türk mühendis ve i�çisinin ba�ar�s�yla Türk mühendis ve i�çisinin ba�ar�s�yla Türkiye’nin ilk otojen de�irmeni üretildiTürkiye’nin ilk otojen de�irmeni üretildi

89

Ortado�u ve Balkanlar’daki en büyük tesislerden biri olan Ankara Makina Fabrikas�’n� benzerlerinden ay�ran en önemli özelli�i, entegre bir makina imalat fabrikas� olmas�. Fab-rikada bugün komple bir �eker fabri-kas�n�n yüzde 95’i, çimento fabrika-s�n�n yüzde 85’i imal edilebiliyor. 5 holden olu�an Fabrika, 32 bin metre-kare kapal� alana ve 260 bin metreka-re fabrika sahas�na sahip. Y�ll�k ima-lat kapasitesi 6 bin 500 ton. Ancak bu kapasitenin �u anda ancak yüzde 35’i kullan�labiliyor. Bunun nedeni de Türk�eker’in özelle�tirme progra-m�nda olmas�ndan dolay� bu fabrika-ya gerekli yat�r�mlar�n ve yeterli i�çi al�m�n�n yap�lam�yor olmas�. Bunun sonucunda daha önce bine yak�n i�çi-nin çal��t��� fabrikada bugün 138 i�çi, 13’ü mühendis 43 memur ve 53 alt i�veren i�çisi çal���yor.

Fabrika, sadece ithalat ikamesi durumunda olan, yurtiçinde di�er sa-nayi sektörlerinin imkanlar� ve ima-lat�n�n gerçekle�mesi güç veya müm-kün olmayan makina ve tesislerin imaline uygun �ekilde projelendirilip kuruldu. Bugüne kadar yap�lan ima-lat da bu tarifle tamamen örtü�üyor.

Fabrikada �eker ve çimento sa-nayiine ait büyük boyutlu makina ve tesislerin, termik ve hidroelektirik santrallere ait ünitelerin, petrol ra-finerileri ve di�er sanayi kollar� için bas�nçl� kaplar�n, demir çelik en-düstrileri için makinalar�n, her türlü çelik konstrüksiyonun, sac i�leme tezgahlar�n�n, endüstri tipi buhar kazanlar�n�n, büyük pompalar�n, vantilatörlerin, di�li kutular�n�n, k�-r�c�lar�n, de�irmenlerin, pompalar�n, büyük di�li çarklar�n, krenlerin, vinç-lerin, kald�rma makinalar�n ve at�k su ar�t�m tesislerinin üretimi yap�l�yor. Fabrikada, “14 metre çap ve 200 ton a��rl��a kadar dikey tornalama”, “5,5 metre çap, 18 metre boy ve 120 ton a��rl��a kadar yatay tornalama”, “8 metre çap ve 42 modüle kadar di�li imalat�” yap�labiliyor.

Pek Çok �lke �mza Att�

Türk�eker bünyesinde �eker fab-rikalar�na yedek parça üretimi ve

komple �eker fabrikas� yapmak ama-c�yla kurulan ve bu amaç do�rultu-sunda pek çok imalat gerçekle�tiren Ankara Makina Fabrikas� ayn� za-manda a��r sanayi alan�nda yapt��� üretimlerle Türkiye’de pek çok ilke imza att�. Bu Fabrikada Türkiye’de ilk defa Türkiye Elektrik Kurumu i�birli�i, Türk i�çisi ve mühendisleri-nin çabas� ve yüzde 100 yerli malze-me kullan�larak 32 MW gücünde bir hidrolik türbin ve jeneratörün imala-t� ba�ar�yla gerçekle�tirildi. Türkiye Elektrik Kurumu taraf�ndan Hirfanl� Hidroelektrik Santral�’na dördüncü ünite olarak montaj� yap�lan ve 1983 tarihinde devreye al�nan bu dikey ek-senli türbin, 60 metre dü�üde, 187,5 devir/dak. ile çal���yor ve 32 MW’l�k bir güç sa�l�yor. Fabrika, termik san-traller için 100 t/h buhar kapasite-li buhar kazanlar� ile 150-200 MW gücündeki hidrolik türbinleri imal etmek üzere gerekli makinalara sa-hip. A��r sanayide kullan�lan büyük boyutlu, a��r makina imalat�n� yü-rütebilecek kapasitede, uygun tak�m tezgahlar� ve teçhizatla da donat�ld�.

Türk�eker Makina Fabrikalar� ta-raf�ndan imal edilerek Özbekistan’�n Horezm bölgesinde kurulan, 3000 ton/gün pancar i�leme kapasiteli komple �eker Fabrikas� 1998’de i�-letmeye aç�ld�. PETLAS’�n önemli makinalar�, petrol arama kuyular�nda kullan�lan “atba�lar�”, petrol rafine-rilerinde kullan�lan bas�nçl� kaplar, endüstri ve termik santraller için buharl� kazanlar, Fabrika’da üretildi

ve üretilmeye devam ediyor. Ankara Makina Fabrikas�’nda üretilen maki-nalar ile 13 �eker fabrikas�, 9 çimento fabrikas� kuruldu. Alia�a, �pra� rafi-nerilerinin bas�nçl� kaplar�, dram, ko-lon ve e�anjörleri imal edildi. Eti Bor i�letmelerinin önemli makinalar� da burada üretiliyor.

Do�rudan ihracat yapmayan Fab-rikada, ihracat amaçl� fason üretim gerçekle�tiriliyor. Irak’ta baraj ya-p�m�n� üstelenen bir firmaya türbin yap�l�yor. Bosna’da bir ihale üstlenen Türk firmas�na da 6 metre çap�nda disk i�leniyor.

Fabrika Üreten Fabrika

Ankara Makina Fabrikas�, �eker fabrikalar�n� komple kurabiliyor ol-mas�ndan dolay� “Fabrika Üreten Fabrika” olarak da an�l�yor. Bunun yan� s�ra biri yurtd���nda (Özbekis-tan) olmak üzere 13 �eker fabrikas�, 9 çimento fabrikas�, Alia�a, �pra� �zmit Rafinerilerinin bas�nçl� kap, dram, kolon ve e�anjör; Türkiye’de ilk kez imal edilen Hirfanl� Baraj� dördüncü ünitesi, Francis tipi hidrolik türbini ve bunu izleyen di�er türbin imalatla-r�n�n gerçekle�tirilmesi, bu fabrikaya hakl� olarak “Fabrika Üreten Fabrika” denilmesine neden oldu. Öte yandan fabrika, ülke kalk�nmas�nda güçlü tezgah park� ve deneyimli kadrolar�y-la her zaman öncü olmaya devam edi-yor. Bugüne kadar ba�ard��� büyük boyutlu projeler nedeniyle hakl� ola-rak kazand��� “Fabrika Üreten Fabri-ka” unvan�n� da gururla ta��yor.