Fake news, media & politiek - Burgerschap MBO › app › uploads › Lessenpakket... · De student weet wat hij kan doen om zijn filterbubbel te doorbreken. De student kan aan het

Fake news, media & politiek Trolls, fakenews, filterbubbels en alternatieve feiten. Prik daar als MBO-student nog maar eens doorheen op zoek naar eerlijke verkiezingsinfo. En politiek is al lastig te begrijpen zónder nepnieuws. Het Mediacollege Amsterdam en Stichting F6 gaan die uitdaging aan. Vanaf 5 maart tot en met de gemeenteraadsverkiezingen op 21 maart verslaan studenten nieuws én nepnieuws op de online zender Channel 6 Fake News. Zij maken politiek begrijpelijk en nepnieuws herkenbaar op channel6fakenews.nl, op social media en op televisie bij AT5. Alle content biedt voer voor het klaslokaal. Op mbomediawijs.nl staan daarom vijf lessen klaar die elke docent zo kan geven waarmee je studenten wapent tegen mediageweld in verkiezingstijd. Daarnaast nodigt Channel 6 fake news elke student uit om zelf óók media te maken vanuit hun eigen gemeente. De vormgeving van Channel 6 Fake News is open source beschikbaar en als jouw studenten content insturen publiceren wij het, na redactie-check, online. Hele klassen mogen correspondent worden van hun gemeente. Graag zelfs! Channel 6 Fake News geeft in elke reportage en uitzending aan dat het nieuws nep of echt kan zijn. Hiermee wordt duidelijk dat studenten altijd goed moeten opletten of nieuws echt is of 'fake'. Het Mediacollege Amsterdam en Stichting F6 mikken erop dat elke student na 21 maart voelt dat politiek van hén is en dat zelfs de meest geslepen internet troll daar niet tussenkomt. Politiek (fake)nieuws rondom de gemeenteraadsverkiezingen vind je op www.channel6fakenews.nl Lessen over fakenews, media & politiek vind je op www.mbomediawijs.nl

http://www.channel6fakenews.nl/http://www.mbomediawijs.nl/

Lesvoorbereiding les 1

Competentie Begrip

Onderwerp Hoe beïnvloedt een politieke mediacampagne jouw stemgedrag?

Lesdoelen De student begrijpt hoe de mediacampagnes van de politieke partijen invloed uitoefenen op zijn stemgedrag. De student kent vijf strategieën waarmee politieke partijen het stemgedrag proberen te beïnvloeden in de campagne. Te leveren producten N.v.t. Beginsituatie Je start met de lessen rondom ‘fake news, media & politiek’. Dit pakket bestaat uit vijf lessen. Deze kun je behandelen in aanloop naar de Gemeenteraadsverkiezingen op 21 maart. In de eerste drie lessen ga je met de studenten kijken naar hoe je nieuws tot je neemt en wat het met je doet. Dit heeft vooral betrekking op de competentie ‘Begrip’ uit het Mediawijsheid Competentiemodel. Dit is de eerste les.

Tijdsduur: 60 min. Niveau: 2,3,4 Benodigdheden: • Laptop/smartbo

ard of beamer

In te zetten bij: • Burgerschap • SLB • Nederlands

https://cdn.mediawijzer.net/wp-content/uploads/sites/6/2013/09/competentiemodel-korte-toelichting.pdf

Vooruitkijken | 20 min. • Voorkennis • Instructie

Voorkennis activeren De media zijn niet meer weg te denken uit de politieke arena en zijn van essentieel belang voor een democratische samenleving. De campagnespotjes op tv, de posters langs de kant van de weg, de advertentiebanners en campagnes op sociale media. Rond verkiezingstijd zetten zij ieder medium in om jou, de kiezer, te bereiken. Bespreek met jouw studenten de volgende vragen:

• Waarom is media van essentieel belang voor een democratische samenleving? • Geven deze campagnes een goed beeld van de politieke werkelijkheid? • Via welke kanalen blijf jij op de hoogte van wat er speelt in jouw Gemeente rond verkiezingstijd? • Via welke kanalen blijf je op de hoogte van wat er in de maatschappij gebeurd buiten

verkiezingstijd? • Hoe kun je feiten van meningen onderscheiden? En, wanneer is iets een feit?

Instructie Politieke partijen denken goed na over hun campagnes, want zij willen graag jouw stem. Hoe meer stemmen hoe meer macht of invloed ze kunnen uitoefenen. Ze willen graag hun politieke ideeën verwezenlijken en jou laten zien dat hun plannen aansluiten bij jouw behoeften en wensen voor de Gemeente of het land. Als partij moet je ervoor zorgen dat kiezers niet na 5 minuten alweer vergeten zijn waar jij voor staat. De beïnvloedingsprincipes van Cialdinii (1984) worden veel gebruikt in de reclame en ook politieke campagnes.

1. Wederkerigheid: jij geeft mij jouw stem en ik zorg dat jouw belangen worden behartigd binnen de gemeente. De kiezer voelt zich persoonlijk aangesproken door de campagne. De politicus is dan ook ‘echt een volksvertegenwoordiger.

2. Sympathie: de campagne speelt in op herkenning en sympathie voor de politieke kandidaten. Ze spelen in op je gevoel met de campagne. Steunbetuigingen voor de politieke partij door mensen van buiten de partij, bijvoorbeeld een vlogger, speelt in op jouw gevoel van sympathie. Een aanbeveling van iemand die gelijk is aan jou werkt nog beter. Iemand van 80 die een kandidaat aanprijzen, neem je niet zo serieus maar de mening van je klasgenoot wel.

3. Autoriteit: mensen luisteren graag naar experts. Je volgt eerder het advies van een blogger die zich heeft verdiept in meerdere opties voor het oplossen van het woningentekort in Amsterdam dan de vakkenvuller in de supermarkt.

4. Groepsdenken: Je wordt niet alleen beïnvloed door massamedia zoals tv, kranten en tijdschriften, maar ook door sociale media zoals Facebook en Twitter. Oftewel door je eigen vrienden. Je wordt beïnvloed door het feit dat er meer mensen in jouw omgeving zich ergens mee bezig houden of druk over maken. Als iedereen om je heen het over het vele plastic in de oceaan heeft dan raak jij ook wel geïnteresseerd.

5. Urgentie in de problemen die je gaat oplossen. Als er veel burgers iets als een probleem ervaren, wordt de druk groter op de politiek om met een oplossing te komen. Bijvoorbeeld de aardbevingen in Provincie Groningen door de gasboringen in de Noordzee.

6. Schaarste. Als er weinig van iets is, dan willen mensen het sneller hebben. Door in te spelen op deze hebberigheid worden mensen sneller verleid iets te kopen. Dit principe geldt voornamelijk voor reclamecampagnes en in mindere mate voor politieke campagnes.

Uitvoering | 30 min.

Basisopdracht

Opdracht 1 Bekijk klassikaal de volgende campagnevideo’s en noteer met welke beïnvloedingsprincipes deze filmpjes jouw aandacht probeert te trekken.

https://nos.nl/liveblog/2212238-kamer-debatteert-over-gaswinning-minister-wiebes-wil-een-schadeloket.html

Noteer bij elk filmpje:

• Wat voor gevoel krijg je bij het kijken naar dit filmpje? • Wat is de boodschap van dit filmpje? • Welke trucjes passen de makers toe? • Word je door de media beïnvloed? En hoe?

Nederland sterker en socialer (2012) PvdA Sybrand Buma kiest voor een beter Nederland (2017) CDA DENKlijsttrekker Tunahan Kuzu (2017) DENK

Opdracht 2 Ook op websites gebruikt men allerlei manieren om de bezoeker te beïnvloeden. Kijk bijvoorbeeld eens op de website van Bij1, D66Amsterdam of VVD Amsterdam. Hoe probeert de website je te overtuigen om op hen te stemmen? Lukt dat?

Schrijf de bevindingen op en bespreek ze klassikaal na.

Opdracht 3 Je wordt niet alleen beïnvloed door massamedia zoals tv, kranten en tijdschriften, maar ook door sociale media zoals Facebook en Twitter. Oftewel door je eigen vrienden.

Klassendiscussie: Welke updates van vrienden worden het leukst gevonden? En welke updates krijgen nauwelijks likes? Andere interessante stellingen voor in de klas zijn:

• Als je geen gebruik maakt van Facebook of Instagram, is het moeilijker om te weten waar iedere politieke partij voor staat.

https://www.youtube.com/watch?v=Js-3Tyljx30&feature=youtu.behttps://www.youtube.com/watch?v=pq54SWH2b5Q&feature=youtu.behttps://www.youtube.com/watch?v=nfdo-sw3Pq0&feature=youtu.behttp://www.bij1.org/gemeenteraadsverkiezingen-2018https://amsterdam.d66.nl/https://www.vvdamsterdam.nl/

• Met sociale media kan ik mijn tijdlijn inrichten naar mijn politieke voorkeur. • Door het gebruik van sociale media kan ik mensen direct laten zien wat mijn mening is over de

politiek. • Ik ben een betere democratisch burger door sociale media. • Sociale media maakt mij meer betrokken bij de politiek. • Online reageer ik sneller op een politieke discussies dan in een gesprek. • Sociale media zorgt dat ik beter weet welke politieke discussies er spelen in mijn omgeving. • Sociale media maken je ‘rechtser’.

Tijdens de discussie vraag je aan de studenten hoe zij denken over beïnvloeding door politieke partijen.

• Wat is er erg aan? • Waar liggen de grenzen? • Is het altijd even duidelijk te herkennen?

Opdracht vereenvoudigd - Extra uitleg

Bij opdracht 1 Geef extra ondersteuning bij het kijken van de filmpjes. Zet de film op stop als er een antwoord op de vraag is gegeven. Vereenvoudig de vragen door bijvoorbeeld hints te geven m.b.t. de beïnvloedingsprincipes die voorbij komen.

Verdiepingsopdracht -

Terugkijken | 10 min. • Reflectie

Evalueren in beeldenii

Aan het einde van de les krijgt iedere student de opdracht om middels een plaatje uit te drukken hoe zij de les hebben ervaren. Dit kan door de studenten zelf een foto of een plaatje uit te laten kiezen, maar de docent kan ook al een reeks plaatjes en foto’s gereed hebben waar de studenten uit kunnen kiezen. Zodra de student een foto of plaatje heeft uitgezocht vertelt hij kort waarom hij voor dit plaatje heeft gekozen. Dit kan gaan over hoe hij de les heeft ervaren, maar ook over wat het met hem het meeste zal bijblijven uit de afgelopen les. Bij deze evaluatie hoeft niet per se iedere student aan bod te komen. Het kan ook een vaste vorm van evalueren aan het einde van de les zijn waarbij steeds twee studenten aan bod komen om hun verhaal te doen.

i Cialdini, R. (1984) Influence: The Psychology of Persuasion. New York: HarperCollins Publishers Inc. ii Kijk voor meer inspiratie voor activerende werkvormen op www.activeerjeles.nl.

http://www.activeerjeles.nl/


Competentie Begrip

Onderwerp Filterbubbel

Lesdoelen De student begrijpt hoe de filterbubbel ontstaat. De student weet wat hij kan doen om zijn filterbubbel te doorbreken. De student kan aan het einde van de les uitleggen wat het begrip filterbubbel Te leveren producten Reflectieverslag Opstel Beginsituatie Je start met de lessen rondom ‘fake news, media & politiek’. Dit pakket bestaat uit vijf lessen. Deze kun je behandelen in aanloop naar de Gemeenteraadsverkiezingen op 21 maart. In de eerste drie lessen ga je met de studenten kijken naar hoe je nieuws tot je neemt en wat het met je doet. Dit heeft vooral betrekking op de competentie ‘Begrip’ uit het Mediawijsheid Competentiemodel

Tijdsduur: 60 min. Niveau: 2,3,4 Benodigdheden:

• Artikel ‘Dit is wat er gebeurt als mensen ruilen van Facebookaccount’, de Volkskrant (2017)




Voorkennis activeren Woordenkettingi

De studenten gaan in een kring zitten. De docent benoemt het thema van de les ‘filterbubbel’. Vervolgens noemt hij zelf een woord, begrip of persoon waar hij bij dit thema als eerste aan moet denken. Daarna is het aan de student die links van de docent staat om een nieuw begrip, woord of persoon te noemen welke met de laatste letter van het door de docent genoemde woord begint. Deze ketting wordt voorgezet totdat alle studenten aan de beurt zijn geweest. Om de ketting vlot te laten verlopen kan er een tijdslimiet op het antwoorden worden gelegd. Een student moet bijvoorbeeld binnen 10 seconden een begrip, woord of persoon noemen die eindigt op de laatste letter van het woord van zijn voorganger. Lukt het niet om dit binnen 10 seconden te doen dan is de student af en moet hij gaan zitten. De student die als laatste overblijft is de winnaar.

Instructie Naast de grote hoeveelheid nepartikelen zorgen algoritmes van sociale media ervoor dat jij als gebruiker alleen maar bepaalde onderwerpen te zien krijgt. Like je alleen maar kattenfilmpjes op Facebook? Dan staat jouw timeline vol met nieuws, én reclame, over katten. Alleen onderwerpen waar jij je voor interesseert komen voorbij. Je mist dan eigenlijk een heleboel ander nieuws en manieren waarop andere tegen hetzelfde nieuws aankijken. De term ‘filterbubbel’ werd een paar jaar geleden geïntroduceerd door de Amerikaanse internetactivist Eli Pariser (YouTube video). Het was hem opgevallen dat hij op Facebook nauwelijks nog posts van zijn rechtse, conservatieve vrienden tegenkwam, en hij wilde weten waarom. Pariser ontdekte dat Facebook de links die gebruikers het meest aanklikken nauwkeurig registreert. In het geval van Pariser, zelf links progressief, blijken die vooral afkomstig van het linkse deel van zijn

https://youtu.be/VuJ369f1wCs

vriendenkring. En dus liet het sociale netwerk, dat de aandacht van gebruikers zo lang mogelijk wil vasthouden, hem voortaan alleen nog berichten zien van zijn progressieve vrienden. De filterbubbel is volgens Pariser een 'persoonlijk, uniek universum waarin je online leeft.

1. Autoriteit: mensen luisteren graag naar experts. Je volgt eerder het advies van een blogger die zich heeft verdiept in meerdere opties voor het oplossen van het woningentekort in Amsterdam dan de vakkenvuller in de supermarkt.

2. Groepsdenken: Je wordt niet alleen beïnvloed door massamedia zoals tv, kranten en tijdschriften, maar ook door sociale media zoals Facebook en Twitter. Oftewel door je eigen vrienden. Je wordt beïnvloed door het feit dat er meer mensen in jouw omgeving zich ergens mee bezig houden of druk over maken. Als iedereen om je heen het over het vele plastic in de oceaan heeft dan raak jij ook wel geïnteresseerd.

3. Urgentie in de problemen die je gaat oplossen. Als er veel burgers iets als een probleem ervaren, wordt de druk groter op de politiek om met een oplossing te komen. Bijvoorbeeld de aardbevingen in Provincie Groningen door de gasboringen in de Noordzee.

4. Schaarste. Als er weinig van iets is, dan willen mensen het sneller hebben. Door in te spelen op deze hebberigheid worden mensen sneller verleid iets te kopen. Dit principe geldt voornamelijk voor reclamecampagnes en in mindere mate voor politieke campagnes.


Basisopdracht Opdracht 1 De ‘filterbubbel’ heeft ook invloed op jou als jij je op sociale media begeeft. In maart 2017 ruilden vier grootgebruikers van sociale media met een radicaal ander wereldbeeld ruilden één week lang van Facebookaccount. De Volkskrant deed hier verslag van.

https://nos.nl/liveblog/2212238-kamer-debatteert-over-gaswinning-minister-wiebes-wil-een-schadeloket.html

Laat studenten het artikel lezen. De studenten gaan individueel hun eigen tijdlijn op Facebook door scrollen. Laat ze opschrijven van welke media en van welke afzenders er nieuwsberichten in hun tijdlijn staan. Vervolgens gaan studenten in een groep van 4 de berichten en afzenders vergelijken die zij op hun tijdlijn terugvinden. Is er een groot verschil tussen de berichten? Zit er nieuws tussen dat ze nog niet eerder op deze manier hebben gehoord? Laat hen 3 tips bedenken om een filterbubbel te doorbreken. Bespreek tot slot klassikaal hoe zij verschillende studenten deze opdracht ervaren. Zijn er veel nieuwsberichten die zij nog niet hebben gezien? Welke tips hebben zij bedacht om de filterbubbel te doorbreken? 7 tips om de filterbubbel te doorbreken, Mediawijzer.net (december, 2016). Opdracht 2 Door de filterbubbel wordt de kloof tussen mensen met een ander wereldbeeld steeds groter. Haatdragende berichten dragen daaraan bij. Overheden voelen zich genoodzaakt om actie te ondernemen. Zo geldt er in Duitsland sinds 1 januari 2018 een wet waarbij sociale media worden beboet voor het delen en verspreiden van haatdragende berichten van gebruikers. Ze zijn verplicht om binnen 24 uur berichten te verwijderen bij duidelijk strafbare inhoudii.

https://www.mediawijzer.net/7-tips-om-filterbubbel-breken/

Nu leidt dit tot een aantal onbedoelde effecten. De sociale medianetwerken, zoals Facebook en Twitter, krijgen hiermee onbedoeld veel invloed op wat wel en wat niet kan op internet. Het eerste voorbeeld daarvan was te zien op de dag na de jaarwisseling. Toen vroeg AfD-politica Beatrix von Storch zich op Twitter af waarom de Duitse politie de bevolking in het Arabisch te woord stond. ‘Wat is er in ons land in ’s hemelsnaam aan de hand?’, vraagt Von Storch op Twitter. ‘Denkt u die barbaarse, islamitische, groepsverkrachtende mannenhorde zo tot bedaren te brengen? De tweet werd maandag door Twitter zelf verwijderd, omdat hij zou aanzetten tot haat. Ook werd het account van Von Storch op non-actief gezet. Maar Von Storch is niet de enige die door deze wet wordt geraakt. Ook een aantal satirische tweets is verwijderd door Twitter, omdat het sociale medium niet het risico wil lopen om een boete te ontvangeniii. Bespreek met de klas waar zij vinden waar de grens ligt. Onderstaande vragen kunnen hierbij helpen:

• Moet de overheid zich bemoeien met wat er op het internet gebeurt? • Moet de Nederlandse overheid zich ook gaan bemoeien door een wet op te stellen waarin

sociale media verplicht haatdragende berichten moet verwijderen.

Opdracht vereenvoudigd - Extra uitleg Bij opdracht 1 Neem het artikel klassikaal door. Neem als voorbeeld een openbaar facebookprofiel klassikaal met de studenten door. Vraag van welke afzenders nieuwsberichten voorbij komen.

Laat ze vervolgens zelf hun eigen tijdlijn doornemen, of van een ander openbaar profiel.

Verdiepingsopdracht Opdracht 3 Doe zelf een experiment zoals in het artikel van de Volkskrant staat beschreven met een klasgenoot die een ander wereldbeeld heeft. Like een van de afzenders die je normaal niet meekrijgt. Schrijf een reflectieverslag over welk ‘ander’ nieuws je nu ontvangt en hoe je dit ervaart. Opdracht 4 ‘Stel je eens voor: vanaf 1 januari 2017 tot aan de verkiezingen doen we onze tv uit, onze radio op zacht, de krant in de kattenbak en nu.nl op mute. Drie maandenlang volgt heel Nederland geen nieuws: laten we het een detox noemen. Geen non-debatten over non-issues, geen non-beloftes over non-breekpunten, geen non-verschillen in non-peilingen. Niks.’, stond in de inleiding van het artikel van de Correspondentiv. Vraag aan de klas. Wat denk jij dat er zou gebeuren? Laat de studenten een videocolumn maken in de vorm van een vlog. De vlog maken ze met behulp van een laptop met webcam of met hun smartphone. De vlog mag maximaal 3 minuten duren.


Wandel en wissel De studenten krijgen allemaal een blaadje en een pen en lopen door het lokaal totdat de docent ‘STOP’ roept. De studenten moeten nu snel een duo vormen met de medestudent die het dichtste bij hen staat.

De docent stelt een vraag of geeft een snelle opdracht welke betrekking heeft op de gegeven les en welke het duo vervolgens moet uitvoeren of beantwoorden. Zij schrijven het antwoord op de vraag/opdracht op het blaadje. Vervolgens roept de docent ‘WISSEL!’ de studenten gaan nu weer lopen totdat de docent weer ‘STOP’ roept. De studenten maken nu een nieuw duo met de medestudent die het dichtste bij hen staat. De docent stel vervolgens weer een vraag of geeft een opdracht en de studenten beantwoorden deze binnen een halve minuut op hun vel. Dit kan enkele malen herhaald worden, zolang de tijd het toestaat. Aan het einde leveren de studenten het blaadje met hun naam erop in bij de docent. Deze kan ik vervolgens controleren of de lesstof goed is aangekomen bij de studenten.

i Kijk voor meer inspiratie voor activerende werkvormen op www.activeerjeles.nl. iiii Redactie (2018) Minister verdedigt wet na verwijt censuur AfD. Telegraaf. iii Sommer, B. (2017) Hoe Duitsland dwingt tot censureren politici. Elsevier. iv Wijnberg, R. (2017) Stel heel Nederland kijkt tot de verkiezingen geen nieuws. Wat dan? De Correspondent.

http://www.activeerjeles.nl/https://www.telegraaf.nl/nieuws/1500172/minister-verdedigt-wet-na-verwijt-censuur-af-dhttps://www.elsevierweekblad.nl/buitenland/achtergrond/2018/01/hoe-duitsland-twitter-dwingt-tot-censureren-politici-573868/https://decorrespondent.nl/5717/stel-heel-nederland-kijkt-tot-de-verkiezingen-geen-nieuws-wat-dan/146526710-739609fa


Competentie Begrip Communicatie Strategie Onderwerp Iedereen opiniemaker

Lesdoelen De student kent zijn mogelijkheden om invloed uit te oefenen op de politiek De student kent het effect van sociale media op de politiek Te leveren producten Plan van aanpak politieke mediacampagne Beginsituatie Je bent bezig met de lessen rondom ‘fake news, media & politiek’. Dit pakket bestaat uit vijf lessen. Deze kun je behandelen in aanloop naar de Gemeenteraadsverkiezingen op 21 maart. In de eerste drie lessen ga je met de studenten kijken naar hoe je nieuws tot je neemt en wat het met je doet. Dit heeft vooral betrekking op de competentie ‘Begrip’ uit het Mediawijsheid Competentiemodel. Dit is de derde les.


• Internet, laptop & beamer

• Mentimeter




Voorkennis activeren Deze verandering roepen ook kritische vragen op, zoals:

• Zijn de berichten die politici op Facebook en Twitter lezen wel voldoende representatief voor de hele kiesgerechtigde bevolking?

• Politici kunnen op alle momenten van de dag tot verantwoording kan worden geroepen zonder dat er is overlegd wat de officiële boodschap is. Vroeger kon men voor een tv-interview overleggen met de fractiemedewerkers over wat er wel en niet gezegd kon worden, op sociale media moet er snel gereageerd worden. Is dat wel een verbetering?

• Ook wordt er door sommige mensen gesteld dat het debat éérst in de politieke arena zou moeten worden gehouden en daarna pas in de openbaarheid. Met de politieke arena wordt bedoeld de Tweede en Eerste Kamer op landelijk niveau en in de Raadszaal op gemeentelijk niveau. Wat zijn hier de voors- en tegens van?

• Zijn de sociale media accounts van de politici wel echt? Er zijn meerdere satirische accounts onder de naam van politici. Hoe weet je dan dat het wel die ene politicus is die deze boodschap verstuurt?

Bespreek deze vragen met de klas. Instructie Hoe kun jij invloed uitoefenen op de politiek? Wil je iets op de politieke agenda krijgen binnen jouw Gemeente? Daar zijn verschillende manieren voor:

• Het bijwonen van een raadsvergadering; • Contact opnemen met politici die jouw onderwerp in hun portefeuille hebben; • Lid worden van een politieke partij; • Door te gaan stemmen bij de verkiezingen;

• Het bijwonen van inspraakavonden die de Gemeente rondom bepaalde thema’s; • Door zelf de politiek in te gaan; • Een petitie organiseren; • Een referendum afdwingen; • Het houden van een demonstratie; • Elke wethouder kent een inspraak uur (verplicht) waar jij in gesprek kunt met de wethouderi.

Door de komst van internet en specifiek sociale media is er veel veranderd in de relatie tussen de burger en de politiek.

• De afstand is kleiner. Je hebt via o.a. Twitter de mogelijkheid om een politicus (mits hij een account heeft) direct om een reactie te vragen. Het is ook meteen in de openbaarheid; iedereen die wil kan meelezen.

• Politici hebben geen tussenpersoon, zoals een journalist, meer nodig om hun boodschap te vertellen aan mensen. Hierdoor zijn ze niet meer afhankelijk van deze tussenpersoon en is de boodschap directer en niet afhankelijk van omgevingsfactoren.


Basisopdracht Opdracht 1 Een andere verandering is dat je via sociale media gelijkgestemden makkelijker kunt bereiken en mobiliseren om een onderwerp dat jij belangrijk vindt onder de aandacht te brengen bij de politiek. Je reikwijdte wordt drastisch vergroot als je een petitie organiseert of een referendum wilt afdwingen. Protestbewegingen vinden dan ook een megafoon in sociale media. Voorbeelden:

1. De Arabische Lente

Bekijk de video ‘Welke rol hebben sociale media gespeeld in de Arabische Lente?’ samen met de studenten. Of Twitter en Facebook nu wel of niet de Arabische Lente initieerden, zeker is dat ze het venster vormden voor de buitenwacht. Slachtoffers van de regimes groeiden uit tot interneticonen. Zoals Khaled Said, een 28 jarige man die door de Egyptische politie werd doodgeschopt. Als Facebook-pagina, met honderdduizenden discussiërende volgers, leefde hij voort. Dit gebeurde niet alleen in 2011 tijdens de Arabische Lente ook bij recentere conflicten, zoals de oorlog tegen IS in Syrië, vormden de sociale media een venster voor de buitenwachtii.

2. 21 maart 2018 Referendum over de ‘sleepwet’ Hoe kregen vijf studenten én Arjen Lubach een weinig sexy onderwerp op de agenda? Op 1 januari 2018 gaat de nieuwe WiV in, de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Dat is de nieuwe wet die bepaalt wat de geheime diensten allemaal mogen. Daarin staat onder andere dat geheime diensten van de overheid massaal online communicatie mogen afluisteren, ook van niet verdachte burgers. Minister Plasterk, de baas van de AIVD, zegt dat we ons geen zorgen hoeven te maken, maar de controle over de sleept blijft erg vaagiii. Het initiatief voor het referendum komt van een groepje studenten ui Amsterdam. In de eerste fase moesten ze tienduizend handtekeningen verzamelen. Dat aantal werd ruimschoots behaald. De afgelopen zes weken waren er nog eens 300.000 handtekeningen nodig. Dat dit is gelukt is mede te danken aan een item in het tv-programma Zondag met Lubach, waarin presentator Arjen Lubach tv-kijkers opriep voor het referendum te tekeneniv.

https://youtu.be/3P8HvzjwvMohttps://www.facebook.com/elshaheeed.co.uk

Bekijk de video ‘Zondag met Lubach – Sleepwet’ Gebruik Mentimeterv om de volgende vragen te bespreken:

- Hoe hebben beide initiatieven internet en/of sociale media ingezet? - Wat kunnen we daarvan leren mocht je zelf een onderwerp onder de aandacht willen brengen? - Kennen jullie nog andere voorbeelden van burgerinitiatieven die bij jou onder de aandacht zijn

gekomen via sociale media? Opdracht 2 Verdeel de studenten in groepen van vier. Laat de groepjes een onderwerp kiezen waar zij zich zorgen overmaken binnen hun eigen Gemeente. Dit onderwerp willen ze graag op de kaart zetten binnen de gemeentepolitiek. Hoe gaan ze dit aanpakken? Laat ze een plan van aanpak schrijven (max. 1 A4) waarin het gebruik van internet en sociale media is verwerkt.

Opdracht vereenvoudigd - Extra uitleg Bij opdracht 1 Licht moeilijke begrippen zoals ‘referendum’ en ‘petitie’ toe.

Verdiepingsopdracht Opdracht 3

https://youtu.be/plLyjO0Qt7khttp://mentimeter.com/

Politici zetten ook zelf sociale media in om hun kiezers te bereiken. Bekijk de voorbeelden met de studenten die deze extra opdracht doen.

• ‘Weten hoe campagne voeren online werkt’ • Redactie RTLZ (2017) Campagne voeren Amerikaanse Stijl. Zo gaat Groenlinks te werk.

http://www.RTLZ.nl • Marcel René Bamberg, kandidaat raadslid PvdA in Utrecht.

https://www.facebook.com/StemBamberg/videos/140215149951503/ Bedenk zelf een manier waarop jij campagne zou voeren met behulp van sociale media als je zelf de politiek in zou gaan. Laat de student zijn eigen campagne strategie beschrijven in maximaal 2 A4.


High Five De studenten krijgen een blad en tekenen de omtrek van hun hand. Bij iedere vinger krijgen zij een opdracht. Bij de duim schrijven zij op wat zij goed vonden aan deze les. Bij de wijsvinger schrijven zij op wat zij met de informatie gaan doen die zij hebben geleerd. Bij de middelvinger schrijven ze op wat ze niet goed vonden aan de les. Bij de ringvinger schrijven ze op wat hen waarschijnlijk het meeste zou bijblijven van deze les en bij de pink schrijven ze op waar zij nog iets meer over zouden willen leren. Wanneer de studenten dit hebben ingevuld leveren ze deze handafdruk in bij de docent. Deze krijgt op deze manier een duidelijk inzicht in hoe de studenten de les hebben beleefd.

i https://www.prodemos.nl/doe/zelf-invloed-uitoefenen/

https://www.youtube.com/watch?v=cMemvDG1ztQ&feature=youtu.behttps://www.youtube.com/watch?v=cMemvDG1ztQ&feature=youtu.behttps://www.rtlnieuws.nl/nederland/politiek/campagnevoeren-amerikaanse-stijl-zo-gaat-groenlinks-te-werkhttp://www.rtlz.nl/https://www.facebook.com/StemBamberg/videos/140215149951503/https://www.prodemos.nl/doe/zelf-invloed-uitoefenen/

ii Zwaan, I. (2016) Nieuw wapen in de strijd om aandacht voor Aleppo: de selfievideo. De Volkskrant. iii Dool, van den, P. (2017) Referendum over inlichtingendienst gaat definitief door. Het NRC. iv Voskuil, K. (2017) Dankzij vijf studenten krijgt Nederland weer een referendum. Het Algemeen Dagblad. v Wil je weten hoe Mentimeter werkt? Kijk dan op http://mbomediawijs.nl.

https://www.volkskrant.nl/buitenland/nieuw-wapen-in-de-strijd-om-aandacht-voor-aleppo-de-selfievideo~a4436989/https://www.nrc.nl/nieuws/2017/11/01/referendum-over-inlichtingendiensten-gaat-definitief-door-a1579482https://www.ad.nl/binnenland/dankzij-vijf-studenten-krijgt-nederland-weer-een-referendum~ac88813b/http://mbomediawijs.nl/mentimeter-update-2016/


Competentie Gebruik Strategie Onderwerp Herkennen van nepnieuws

Lesdoelen De student leert onderscheid te maken tussen betrouwbaar en nep nieuws. De student kent de 10 vragen die je op weghelpen bij het herkennen van nepnieuws Te leveren producten Een ansichtkaart met een lesevaluatie

Beginsituatie Je hebt al drie lessen uit het lessenpakket ‘fake news, media & politiek’ behandeld. In de eerste drie lessen heb je vooral met de studenten gekeken naar hoe je nieuws tot je neemt en wat het met je doet. Dit had vooral betrekking op de competentie ‘Begrip’ uit het Mediawijsheid Competentiemodel. In deze les ga je met de studenten samen nieuws analyseren. Dit heeft betrekking op de competenties ‘Strategie’ en ‘Gebruik’ uit het model.


• Betrouwbare informatie of toch fake? 10 vragen die je op weg helpen.

• (lege) Ansicht-kaarten




Voorkennis activeren Activeer de voorkennis van de studenten door te vragen wat zij al weten over nepnieuws en de verkiezingen in Amserika. Je kunt dit noteren in een woordspin of werken met de digitale tool Mentimeter. Instructie Na de verkiezingen in Amerika was er veel kritiek op de manier waarop media hun werk hadden gedaan. Er was sprake van veel nepnieuws, en we zagen meer dan ooit dat door algoritmes jouw wereldbeeld alleen maar wordt bevestigd op sociale media. Ook de inzet van social bots, dit zijn computers die automatisch berichten maken voor op sociale media, zorgen voor een vertekende werkelijkheid. In het eerste debat rondom de Amerikaanse verkiezingen tussen Hilary en Trump was Hillary de winnende partij, maar op internet leek dat Trump te zijn. Afgelopen maart gingen we in Nederland ook naar de stembus. De angst voor invloed op de verkiezingsuitslag door nepnieuws en inmenging van trolls en bots was groot. Na de verkiezingen bleek echter dat Nederland daar (vooralsnog) aan is ontsnapt. Over het gebruik van bots in Nederland is nog weinig bekend. Wel kwam DENK in opspraak door het gebruik van trollen en viel het op dat tweets van DENK-partijleider Tunahan Kuzu door bots werden geretweet. De partij gaf toe de trollen te hebben ingezet, maar ontkent het gebruiken van botsi. In het artikel van NOS vind je een kort en bondige uitleg in een video over hoe trollen en bots (samen)werken. Opvallend was verder dat sommige onwaarheden wel erg vaak gedeeld werden, maar dan doordat ze daadwerkelijk als zodanig waren benoemd. De Telegraaf schreef over de ‘nepfoto’ van Pechtold tussen moslims (68.00 keer gedeeld) die voor invoering van de sharia pleiten, NRC over de ‘nepaanhang’ van DENK (61.00 keer). En debestesocialmedia.nl had een klikhit (9.900 keer gedeeld) met grappen over Wilders’ onjuiste uitspraak op de Duitse tv dat Fortuyn door een ‘radicale moslim’ vermoord was.

http://www.mentimer.com/http://debestesocialmedia.nl/twitter-schrijft-sarcastisch-lesje-geschiedenis-geert-wilders/

Nep nieuws speelde dus wel een rol deze verkiezingscampagne, maar niet omdat we er massaal in trappen. 21 maart gaan wij weer naar de stembus. Nu voor de gemeenteraadsverkiezingen en het referendum. In november waarschuwde Minister Ollongren (Binnenlandse Zaken) voor inmenging door verspreiding van ‘nepnieuws’. Volgens Ollongren proberen Rusland en andere landen verkiezingen of andere interne aangelegenheden te beinvloeden met nepnieuwsii. Het doel van Rusland is het veroorzaken van onrust en onenigheid in Europa. Bespreek met studenten wat ze van de bewering van Minister Ollongren vinden. Vinden ze dit schokkend? Zijn ze zelf wel eens in nepnieuws getrapt? Extra Grappig genoeg bleek de oproep van minister Ollongren ook een soort nepnieuws te zijn op ironische manier. Ken je deze video van Zondag met Lubach? Russisch nepnieuws. Weeg voor je eigen studenten af of je bovenstaande toevoeging ook met ze behandeld. Het is in ieder geval interessant om aan te geven hoe lastig definieerbaar ‘nepnieuws’ is. Wat hebben we geleerd van de verkiezingen in Amerika en de verkiezingen in Nederland vorig jaar? Waar moet je op letten om nepnieuws te herkennen?


Basisopdracht Opdracht 1 Hoe kun je zien of iets echt of nep nieuws is?

https://www.youtube.com/watch?v=ufV9GccJmOk

Het Belgische Kenniscentrum Mediawijsheid ontwikkelde op basis van de checklist van Nieuws in de klas Nederland en in samenwerking met StampMedia het affiche met 10 vragen die je op weg helpen bij het beoordelen van nieuws. Dit affiche is te downloaden via deze link.

Gebruik deze bij het bekijken van onderstaande video’s of gebruik de items van Channel 6 Fake News.

Video 1 nep of echt?iii

Achtergrondinformatie

Video 2 nep of echt?

https://www.nieuwsindeklas.nl/leerdoel/mediawijsheid/bronnen-voor-informatievaardigheden/checklist-voor-nepnieuwshttps://www.nieuwsindeklas.nl/leerdoel/mediawijsheid/bronnen-voor-informatievaardigheden/checklist-voor-nepnieuwshttps://mediawijs.be/organisaties/stampmediahttps://mediawijs.be/tools/affiche-betrouwbare-info-of-toch-fakehttps://youtu.be/F40O-NaxuwMhttps://www.telegraaf.nl/video/1322226/wilders-deelt-opnieuw-nepfoto-pechtold

Gebruik het affiche met de 10 vragen om te beoordelen of het nieuws betrouwbaar is of fake. Laat studenten in duo’s a.d.h.v. 10 vragen de video’s beoordelen. Bespreek in de klas wat ze hebben gevonden en wat zij denken.

Opdracht vereenvoudigd - Extra uitleg Bij opdracht 1 Licht de 10 vragen van het Belgisch Kenniscentrum toe met concrete voorbeelden. Opdracht vereenvoudigd Behandel de eerste video klassikaal. Neem de 10 vragen samen met de studenten door.

Verdiepingsopdracht Opdracht 2 Claire Wardle, uitvoerend direceur bij First Draft, is een van ’s werelds beste experts op het gebied van

user-gegeneraliseerde content. User-gegeneraliseerde content is content die geproduceerd wordt door de gebruiker van het platform in plaats van door een redactie of het platform zelf. Zoals dit o.a. op sociale media gebeurd. In haar artikel “Fake News. It’s complicated” legt zij uit wat zij verstaat onder ‘fake news’iv. In totaal onderscheidt zij zeven problematische vormen van misleidende informatie:

1. Satire of parodie. Voorbeelden de Speld en Zondag met Lubach. 2. Foutieve connectie. Titels, afbeeldingen die geen link hebben met de content 3. Misleidende informatie. Informatie om iets of iemand in een bepaalde andere context te framen.

Voorbeeld twitterbericht van Geert Wilders over Alexander Pechtold. 4. Foutieve context. Het gebruik van orginele/authentieke content maar in een foutieve context. 5. Bedrieglijke content. Wanneer originele bronnen geïmiteerd worden. Voorbeeld Donald Trumps

uitspraak in People Magazine. 6. Gemanipuleerde content. Wanneer originele content of beelden worden gemanipuleerd om te

misleiden. 7. Gefabriceerde content. Nieuwe content creëren die volledig fout is.

Laat studenten zoeken naar voorbeelden van de zeven problematische vormen van misleidende informatie van het artikel van Claire Wardle. De voorbeelden met korte toelichting waarom ze daar een voorbeeld van zijn, leveren ze bij de docent in.


Ansichtkaartv Iedere student krijgt een ansichtkaart welke ze moeten sturen aan een familielid, net alsof ze op vakantie zijn. Op de ansichtkaart moeten ze kort samenvatten wat ze deze les hebben meegemaakt. Wat

https://firstdraftnews.com/fake-news-complicated/

de hoogtepunten waren, maar ook wat de dieptepunten waren. Naast het korte verhaal moeten de studenten ook een temperatuur aangeven en een tekeningetje voor het bijpassende weer. Vonden zij het bijvoorbeeld een fantastische les, dan zal er een zonnetje met 30 graden getekend worden. Vonden zij de les niet leuk, dan tekenen de studenten een regenwolk met 10 graden al temperatuur. Het is de bedoeling dat de student op een zo eerlijk mogelijke manier de kaart stuurt alsof zij deze ook echt naar een bekend familielid zouden toesturen. Na het invullen worden de kaarten aan de docent overhandigd. Deze heeft vervolgens een goed inzicht in hoe de studenten de les hebben ervaren.

i Bouma, R. (2017, 14 november). Trollen en bots beïnvloeden ook jouw mening zonder dat jet het merkt. De NOS. Geraadpleegd op http://www.nos.nl ii Redactie (2017, 14 november). Minister Ollongren: Nederland is in het vizier van Russische inlichtingendiensten. De Volkskrant. Geraadpleegd op http://www.volkskrant.nl/ iii Redactie (2017, 10 november 2016). Sylvana Simons trapt in social media valkuil. Het Parool. Geraadpleegd op http://www.parool.nl iv Wiardle, C. (2017) Fake news. It’s complicated. Geraadpleegd op https://firstdraftnews.com/fake-news-complicated/ v Kijk voor meer activerende werkvormen op www.activeerjeles.nl.

https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2201690-trollen-en-bots-beinvloeden-ook-jouw-mening-zonder-dat-je-het-merkt.htmlhttp://www.nos.nl/https://www.volkskrant.nl/media/minister-ollongren-nederland-is-in-het-vizier-van-russische-inlichtingendiensten~a4536847/http://www.volkskrant.nl/https://www.parool.nl/kunst-en-media/sylvana-simons-trapt-in-socialmediavalkuil~a4412596/http://www.parool.nl/https://firstdraftnews.com/fake-news-complicated/http://www.activeerjeles.nl/


Competentie Begrip Communicatie Onderwerp Nepnieuws, hoe maak jet dat?

Lesdoelen De student kent verschillende technieken achter nepnieuws.

Te leveren producten Iedere student levert een echt en een nep nieuwsbericht op.

Beginsituatie Je bent net gestart met de lessen rondom ‘fake news, media & politiek’. Dit pakket bestaat uit vijf lessen. Deze kun je behandelen in aanloop naar de Gemeenteraadsverkiezingen op 21 maart. In de eerste drie lessen ging je met de studenten kijken naar hoe je nieuws tot je neemt en wat het met hen doet. Dit heeft vooral betrekking op de competentie ‘Begrip’ uit het Mediawijsheid Competentiemodel. In deze les ga je nieuws analyseren, maar ook zelf nieuws maken. Dit heeft betrekking op de competenties ‘begrip’ en ‘communicatie’ uit het model.


• Mentimeter • Internet • Laptops • www.slechtn

ieuws.nl • Kaartjes met

onderwerpen die recent in het nieuws zijn geweest


https://cdn.mediawijzer.net/wp-content/uploads/sites/6/2013/09/competentiemodel-korte-toelichting.pdfhttp://www.slechtnieuws.nl/http://www.slechtnieuws.nl/


Voorkennis Bereidt voorafgaand aan de les Mentimeter voori. Stel de studenten de volgende twee vragen:

1. Hoe denk jij dat nepnieuws gemaakt wordt? (Aanmaken vraag in Mentimeter als ‘open ended’ – ‘flowing grid’)

2. Wat heb je nodig om nepnieuws te maken? (Bij het aanmaken van de vraag in Mentimeter als ‘open ended’ – ‘word cloud’

Bespreek de antwoorden klassikaal. Mocht er geen mogelijkheid zijn voor het gebruik van Mentimeter, laat de studenten dan de antwoorden op de vragen zelf opschrijven. Vervolgens vraag je klassikaal naar de antwoorden. Tip: gebruik ijsstokjes/ kaartjes met de namen van de studenten, trek een kaartje, diegene heeft dan de beurt. Zo komen ook de studenten aan het woord, die wat introverter zijn.


Basisopdracht Opdracht 1 Iedere student speelt het spel van www.slechtnieuws.nl. Hoe werkt het spel? In deze game kruipt de student in de huid van een nepnieuwsmaker en word hij zelf propagandist.

http://www.mentimeter.com/http://www.slechtnieuws.nl/

‘Wees lekker slecht en maak keuzes die je dichterbij je doel brengen: invloed en macht. Verzamel zoveel mogelijk volgers, maar let op als je ze teleurstelt of té overduidelijk liegt, verlies je geloofwaardigheid. Als de meters te laag komen… ben je game-over!’ Bespreek de verschillende tactieken die in het spel naar voren komen. Tactieken om nepnieuws te maken en te verspreiden uit de game van www.slechtnieuws.nlii:

• Vermommen; om geloofwaardig te zijn op internet moet je je vermommen als een serieuze nieuwsmaker.

• Polariseren; desinformatie werkt het beste als je de verschillen zo groot mogelijk maakt. Hard roepen en stoere taal doen je sterk lijken.

• Manipuleren door geruchten om te toveren tot nieuws. Jij verdraait de feiten zo dat lezers er doodbang van worden. Gelukkig heb jij altijd de antwoorden waar ze naar zoeken.

• Verdedigen; je geeft nooit toe en biedt zeker nooit je excuses aan. De aanval is de beste verdediging.

• Foto’s bewerken in Photoshop • Trollen; nepaccounts maken op sociale media om berichten verder te kunnen verspreiden. Door

te trollen lok je emotionele reacties uit.

Snappen van hoe dat gemaakt wordt – welke processen zitten hierachter? www.slechtnieuws.nl technieken die in het spel benoemd worden uitleggen. Twee technieken uitkiezen. Nepfeit/stelling bedenken. Hoe ga je dit aanpakken?

Opdracht 2

http://www.slechtnieuws.nl/http://www.slechtnieuws.nl/

Verdeel de klas in groepen van 3 studenten. Elke groep maakt een echt en een nep nieuwsbericht over een onderwerp dat recent in het nieuws is geweest. Het moet een bericht zijn dat op sociale media kan worden gedeeld. Denk aan Facebook, Twitter, Instagram of Snapchat. De studenten kiezen twee tactieken uit de game die ze net hebben gespeeld om het nepnieuws te maken. Laat de groepjes vervolgens elkaar nieuwsberichten lezen en proberen te achterhalen welke waar zijn gebeurd en welke niet.

Opdracht vereenvoudigd - Extra uitleg -

Verdiepingsopdracht -


Exit ticketiii Een minuut voor het einde van de les overhandigd de docent een klein blaadje aan alle studenten. De docent stelt aan de studenten de vraag op te schrijven waar zij na de afloop van deze les nog een vraag over hebben. Zodra de studenten hun vraag hebben opgeschreven kunnen zij hun tas inpakken. Bij het verlaten van het lokaal overhandigen zij hun exit ticket aan de docent. De vraag op te schrijven waar de studenten nog vragen over hebben, kan natuurlijk ook vervangen worden voor een andere vraag. Zo kan de studenten bijvoorbeeld gevraagd worden op te schrijven wat zij als meest interessant ervaren hebben aan de les, wat zij hebben geleerd, of er kan een kleine toets vraag aan de studenten gesteld worden.

Het belangrijkste is dat het invullen van het exit ticket niet langer dan een minuut in beslag neemt. Zodra alle blaadjes zijn ingeleverd kan de docent deze doornemen om te bekijken hoe de studenten de les hebben ervaren en waar eventueel nog extra aandacht vereist is. De exit tickets kunnen met naam of anoniem ingeleverd worden. Het is aan de docent om erover na te denken hoe hij deze ingeleverd wil hebben.

i Wil je weten hoe Mentimer werkt? Kijk dan deze instructie video op mbomediawijs.nl. ii Dit spel is gemaakt door DROG. Een platform voor kritische nieuwsconsumenten gemaakt door een groep specialisten en ervaringsdeskundigen op het gebied van desinformatie. iii Kijk voor meer activerende werkvormen op www.activeerjeles.nl.
http://mbomediawijs.nl/mentimeter-update-2016/https://wijzijndrog.nl/http://www.activeerjeles.nl/

Documents

Fake news, media & politiek - Burgerschap MBO › app › uploads › Lessenpakket... · De student weet wat hij kan doen om zijn filterbubbel te doorbreken. De student kan aan het