FAKTORİNG SEKTÖRÜ VE UYGULAMALARI · nıyorum. Factoring uygulamaları, özel mevzuat ile belli esas ve kurallara bağlanacaktır. Bu arada, factoring şirketlerinin, ticaret ve

FAKTORİNG SEKTÖRÜVE

UYGULAMALARI

SEMİNERAÇIŞ - TEBLİĞ - PANEL

İSTANBUL, 2006

1

2006/187

İşbu kitap, 26 Mayıs 2006 Cuma günü, Güneş Sigorta Konferans Salonu’ndagerçekleştirilen Seminerin açış konuşmaları, tebliğ, panel konuşma ve tartışmalarınınY. Temel ENDEROĞLU tarafından derlemesidir.

Her hakkı İktisadî Araştırmalar Vakfı’na ait olup, adı geçen Vakıf’tan yazılı izin alınmadıkça,aynen veya kısmen iktibas edilemez. Kitap, Vakıf merkezinden temin edilebilir.

İKTİSADÎ ARAŞTIRMALAR VAKFI

19 Mayıs Cad. No: 1 Golden Plaza Kat: 834460 Şişli / İSTANBULTEL : (0212) 233 21 07 (pbx)FAX : (0212) 233 21 96TELG : FOUNDATION - ISTANBULE-mail : [email protected] : www.iktisadiarastirmalar.org

İÇİNDEKİLER

2

Seminerin Takdimi.................................................................................................................................................................... 5

AÇIŞ OTURUMU

İ.A.V. Başkanı Prof. Dr. M. Orhan DİKMEN.............................................................................................. 9Faktoring Derneği Başkanı, TEB Faktoring Genel Müdürü Mehmet ÇINAR..... 15B.D.K.K. Başkanı Tevfik BİLGİN............................................................................................................................. 21

TEBLİĞ OTURUMU

Başkan : Hale DALYANFaktoring Derneği Genel Sekreteri

Tebliğci : Prof. Dr. Cumhur ÖZAKMANBahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı

Tebliğ : Faktoring Sektörü Hakkında Değerlendirmeler........................................................................................................................ 45

PANEL.................................................................................................... 57Faktoring Sektöründe Ana Strateji

Başkan : Y. Temel ENDEROĞLUİ.A.V. Y.K. Üyesi ve Genel Sekreter

Üyeler(*) : Ramazan BAŞAKFaktoring Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Şeker Faktoring Hiz. A.Ş. Genel Müdürü

: Doç. Dr. Murat CANYÜREKMarmara Üniv. Hukuk Fak. Öğr. Üyesi

3

: Ayşen ÇETİNTAŞFactors Chain İnternational Başkan Yrd. Koç Faktoring Hiz. A.Ş. Genel Müdür Yrd.

: Özgür DALGIÇB.D.D.K. Bankacılık Başuzmanı

: Adnan ERTÜRKT.C. Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Daire Başkanı

PANEL 2. TUR............................................................................................................................................................................. 97

PANEL 3. TUR............................................................................................................................................................................. 99

4

SEMİNERİN TAKDİMİ

Faktoring konusundaki bugünkü seminer, Vakfımızın düzenlediği 187.seminer olmaktadır. Faktoring konusunda ise 4. seminerdir.

İlki, Türkiye’de faktoringin uygulamaya konulduğunun ikinci yılında, 30Kasım 1990 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. İkinci faktoring semi-neri 20 Haziran 1991 tarihinde İzmir’de, üçüncüsü de 8 Kasım 1996’da İs-tanbul’da düzenlemiştir.

Bu üç seminerde faktoring daha çok tanıtım ve uygulama alanları bakı-mından ele alınmıştır. Bu defa, Türkiye’de 16. yılını doldurmuş bulunan fak-toring sektöründe, uygulamalar, değerlendirmeler, sorunlar ve beklentilerele alınacak, enine boyuna tartışmaya açılacaktır.

Seminer, Faktoring Derneği ve Vakfımızın işbirliği ile gerçekleştirilmekte-dir. Bu vesile ile yaptıkları maddî katkılar için Derneğe ve Başkanları SayınMehmet ÇINAR’a öncelikle teşekkür etmek isteriz.

Ayrıca, seminere konuşmacı, oturum başkanı, tebliğ sahibi ve panelistolarak katılan bürokrat ve akademisyenlere, yoğun işleri arasında zamanayırıp bir açılış konuşması yapan B.D.D.K Başkanı Sayın Tevfik BİLGİN’eşükranlarımızı sunarız.

İKTİSADÎ ARAŞTIRMALAR VAKFI

5

6

AÇIfi OTURUMU

- İ.A.V. Başkanı Prof. Dr. M. Orhan DİKMEN’in Konuşması- Faktoring Derneği Başkanı, TEB Faktoring Genel Müdürü

Mehmet ÇINAR’ın Konuşması- B.D.K.K. Başkanı Tevfik BİLGİN’in Konuşması

7

8

İ.A.V. BAŞKANIPROF. DR. M. ORHAN DİKMEN'İN AÇIŞ KONUŞMASI

Sayın BaşkanlarSaygıdeğer DâvetlilerSeçkin Medya Çalışanlarıİktisadî Araştırmalar Vakfının, Faktoring Derneği ile ortaklaşa düzenle-

miş olduğu “Factoring Sektörü ve Uygulamaları” seminerine katılmakla gös-terdiğiniz ilgiye teşekkür ederim. Hepinizi saygı ile selâmlıyorum.

Konuşmamı, başlıca 2 bölüm halinde düşünmüş ve tasarlamış bulunu-yorum. Birinci bölümde, İktisadî Araştırmalar Vakfının çalışmaları hakkında,ilgi çekici olduğunu düşündüğüm özet bilgi sunacağım. İkinci bölümde de,doğrudan factoring ve uygulamaları konusuna bir açış konuşmasının izinverdiği ölçüyü aşmayacak şekilde, yâni çok özet olarak yer vereceğim.

Çoğunuzun bildiğine inanmakla beraber, 1962 de kurulmuş olan İktisadîAraştırmalar Vakfının, uzunca bir süre çalışmalarını sadece seminerler ter-tibi şeklinde yürüttüğünü, ancak son 20 yılda, yurtiçi ve yurtdışı seminerleryanında, konferanslar, demeçler, yazılı açıklamalar, röportajlar, televizyonprogramları ile yarışmalar şeklinde, ilgi ve uygulama alanlarını çeşitlendirdi-ğini ve genişlettiğini kaydetmekte isabet olacağını düşündüm.

İktisadî Araştırmalar Vakfı, bugüne kadar, ekonomik vetirenin hemen bü-tün alanlarını içeren, toplam 186 seminer gerçekleştirmiştir. Bu sayı bugün-kü seminerle 187 ye ulaşmış olmaktadır.

Bu seminerlerden 10 tanesi yurtdışında yapılmıştır. Kuzey Kıbrıs TürkCumhuriyetinde, üçü Girne'de biri Lefkoşa'da yapılmış olan 4 seminerdenbaşka, tarih sırası ile, Paris, Bakü, Bükreş, Sofya, Hartum ve Üsküp'te 6 se-miner/konferans düzenlemiş ve hepsi de başarı ile gerçekleştirilmiştir. Bubaşarının, sadece seminerin düzenli bir şekilde yürütülmesi dışında ve bel-ki çok daha önemli olarak, seminer/konferans yapılan ülkeler ile Türkiye'nin

9

ekonomik ilişkilerinin fiilen artması şeklinde etkileri olmuştur. İktisadî Araştırmalar Vakfının yurtiçi seminerlerine geçerken, bunların

arasında, özellikle yapıldığı tarihte büyük organizasyon güçlükleri arzeden ve bütün bu zorlukların yenilmesi ile çok başarılı bir şekilde gerçek-leştirilen milletlerarası çay seminerlerinin ayrı bir yeri olduğunu kaydetmekisterim.

Yurtiçi seminerlerde, tarım, sanayi, ticaret, inşaat, ulaşım, turizm ve fi-nans sektörlerinin değişik konuları ele alınmaktadır. Bu seminerler, konula-rının özelliğine göre, Türkiye'nin hemen her yöresinde gerçekleştirilmekte-dir. Misal olarak, fındık seminerleri esas itibarile Giresun'da, çay seminerle-ri Rize'de, balık semineri Fatsa'da, bitkisel yağ seminerleri Adana'da, zey-tinyağı semineri İzmir'de, merkez bankası semineri Ankara'da, banka, si-gorta, leasıng, factoring seminerleri İstanbul'da yapılmıştır.

Bazı konular, çeşitli yerlerde de ele alınabilmektedir. Meselâ, Serbestbölge seminerleri, Mersin, İzmir ve İstanbul'da, fındık seminerleri Giresun(3), Ankara ve İstanbulda, borsa ve factoring seminerleri İstanbul ve İz-mir'de yapılmıştır.

İktisadî Araştırmalar Vakfı çalışmalarının yurt sathına yayılmasında, vilâ-yet seminerlerinin de önemli bir payı vardır. Esas itibarile, idari bir bölümolan vilâyetin, bir ekonomik birim olarak ele alınması ve iktisadî kalkınması,gelişmesi için başvurulabilecek tedbirleri araştırma amacına yönelik olan buseminerlerin sayısı hâlen 38'e varmış bulunmaktadır.

Bu seminerlerin de katkısı ile Vakıf çalışmaları, Edirne'den Ardahan'a,Çanakkale'den Artvin'e, Aydın'dan Iğdır'a, Sinop'tan Hatay'a kadar yurdunhemen her yöresine ulaşmıştır.

Finans konuları, İktisadî Araştırmalar Vakfının ilgi odaklarından biri ol-muştur. Merkez bankası, yatırım bankaları ticari bankacılık, sigortacılık, le-asıng, factoring, menkul ve gayrimenkul yatırım ortaklıkları, menkul kıymet-ler, altın ve kıymetli madenler, vadeli işlem ve opsiyon borsaları, elektronikborsa (nasdaq) ve daha bir çok finans konusu çeşitli yönleri ile ele alınmışve incelenmiştir.

İktisadî Araştırmalar Vakfı, fatoring'e de yakın ilgi duymuştur. Bugünküseminer, Vakfın, factoring konusunda düzenlemiş olduğu dördüncü semi-nerdir.

Birinci factoring semineri, bundan 16 yıl önce, 30 kasım 1990 tarihindeİstanbul'da yapılmıştır. Türkiye'de factoring uygulamalarının hemen başın-da yapılan bu seminer, çok başarılı olmuş ve büyük ilgi görmüştür. Semine-re katılmış olan İzmir Ticaret Odası'nın o zamanki Başkanı Sayın Halit Şar-

10

lak, ikinci factoring seminerinin, İzmir'de tertibini üstlenmiştir. Böylece, ikin-ci factoring semineri, 20 Haziran 1991 günü İzmir'de gerçekleştirilmiştir.Üçüncü seminer, arada kurulmuş olan Factoring Derneği'nin sponsorluğuile 8 Kasım 1996'da İstanbul'da yapılmıştır. Aradan 10 yıla yakın bir süregeçtikten sonra, bugün, yine Factoring Derneği ile ortaklaşa düzenlenen buseminerde bir araya gelmiş oluyoruz.

Bu 4 seminerde de açış konuşması yapmak bana nasip olmuştur. Diğeraçış konuşmaları, birinci seminerde Vakıflar Bankası Genel Müdürü Sayınİsmet Alver, İkincisinde İzmir Ticaret Odası Başkanı Sayın Halit Şarlak,üçüncüde Factoring Derneği Başkanı Sayın İsmail Emen tarafından yapıl-mıştır. Bugünkü seminerde de, Factoring Derneği Başkanı Sayın MehmetÇınar ve BDDK Başkanı Sayın Tevfik Bilgin, açış konuşmaları ile seminereayrı bir değer katacaklarıdır.

Bugünkü seminerde 1 tebliğ öngörülmüştür. Bahçeşehir Üniversitesi Hu-kuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Cumhur Özakman'ın sunacağı tebliğde,“Factoring Sektörü Hakkında Değerlendirmeler” ele alınmaktadır. Panel bö-lümünde de factoring sektörünün gelişmesi için nasıl bir strateji kurulmasıve yürütülmesi gerektiği görüşülecektir.

Gerek tebliğ sahibi, gerekse panel üyeleri, bu konuda geniş bilgi sahibi,bir başka deyişle, her biri kendi alanında konunun uzmanı kişilerdir. Öngö-rülmüş olan program çerçevesinde, factoring sektörünü ve uygulamalarınıen yetkili şekilde ele alacaklar ve değerli gözlem ve tespitleri ile tekliflerinisunacaklardır. Bu bakımdan, benim bu konulara girmeme gerek olmadığınıdüşünüyorum.

Batı ülkelerinde bir asırdan fazla bir süreden beri uygulanan factorıngin,Türkiye'deki uygulanması,1988'i başlangıç yılı olarak alırsak, sadece 18 yıl-dan ibarettir. Hatta, ilk factoring şirketi 1990'da kurulduğuna göre, bu süre-yi 16 yıl olarak belirlemek de mümkündür.

Dolayısile, factoringin Türkiye'deki uygulamaları henüz istenilen seviye-ye ulaşamamıştır. Halbuki, factoringin, finans işlemlerinde önemli bir yerivardır. Factoring, hizmet, finansman ve garanti fonksiyonlarını bir aradagerçekleştirebilen tek malî usuldur. Alacak tahsilini, bazen borç ödemesini,alacak (borç) yönetimini sağlamaktadır. Ancak, burada açıkça belirtilmesigereken bir özellik, factoringin finansman fonksiyonunun, bir kredi işlemi ol-madığıdır. Alacak temlik edilmektedir; yâni bir satış söz konusudur.

Factoringin, alacak tahsili yanında, tahsilât maliyetini düşürmek, firmala-ra kaynak tasarrufu sağlamak, garanti işlevi görmek gibi çeşitli avantajlarıvardır. Ve işin belki de en ilgi çekici yönü, bu avantajların, özellikle bankakredisi kullanmakta zorlukla karşılaşan küçük ve orta boy işletmelere sağla-

11

dığı kolaylıktır.Türkiye'de factoring işlemleri bir süre Borçlar Kanununun, alacağın tem-

liki hususundaki maddeleri ile Ticaret Kanununun genel hükümlerine göredüzenlenmiş ve yürütülmüştür. 1994 yılında, Ödünç para verme işlemlerihakkındaki Kanun hükmünde Kararname ile bazı ek düzenlemeler getiril-miştir. Aynı yıl, factoring şirketlerinin kuruluş ve çalışma esasları hakkında-ki yönetmelik yürürlüğe girmiştir. Aslında factoringe özgü mevzuatın, bir bü-tün olarak çıkarılması ve mevzuat boşluklarının doldurulması gerekmekte-dir.

Factoring uygulamalarının başlaması ile beraber, benim Türkiye için ge-nel olarak “penguen sendromu” diye adlandırdığım eğilim, veya belki dahadoğru bir deyişle insiyaki davranış, bu alanda da kendini göstermiştir.

Hareketsiz duran bir penguen sürüsünün aralarından birinin yaptığı birharekete, meselâ suya dalmasına, sürü halinde uyarak, hep birden suyadalmalarını gözönüne getirin. Bunu ne diye yaparlar? Belki, o daldı, herhal-de bir bildiği vardır. Ben de dalayım, diye düşünüyorlardır. Belki de bunu hiçdüşünmeden yapmaktadırlar.

İnsanlar seviyesinde bu biçim davranışlara, memleketimizde sıkça rast-landığı görülmektedir. Bu biçim hesapsız, hazırlıksız davranış ve girişimler-den birine, bundan tam 70 yıl önce yakından şahit oldum. Aradan geçenuzun zamana rağmen bu gibi davranışlar süregeldiğinden, bu olayı kısâcaanlatmakta fayda görüyorum.

Yıl 1936. Hukuk Fakültesi ikinci sınıf imtihanlarımı vermekteyim. Aylar-dan Haziran. Hava sıcak. O tarihte klima yok. Biraz serin diye, Divanyo-lu'ndaki apartmanın terasında çalışıyorum. Çalışıyorum ama, sürekli çalanbir zil sesi beni rahatsız ediyor. İnip bakıyorum. Divanyolu üzerindeki birdükkânda Asir efendi namında biri, dökme demirden elle çalışır presle el-de ettiği portakal suyu satıyor. Bunu duyurmak için de elektrikli bir zili çal-dırıyor. Aslında zile ihtiyaç bile yok. Millet kuyrukta. Zil herhalde işin afisi.

Aşir efendi o yıl iyi kâr etti. Ama ertesi yıl, Divanyolu'nun Sultan Mah-mut Türbesi'nden Sultanahmet'e kadar olan yaklaşık 150-200 metrelik bö-lümünde, presli-zilli 4 - 5 rakip aynı işe soyundu. Pazar bölündü. Aşir efen-di dahil, bütün portakalcılar zarar etti. Aşir efendi, caddedeki dükkânı bo-şalttı. Sokak içinde beyaz eşya satıcılığına geçti. Rakipleri ise belki toptaniflâs etti.

Bu hatıramı neden anlattım? Benzer davranışlar, aradan 70 yıl geçmişolmasına rağmen hâlâ, özellikle küçük ve orta işletmelerde devam etmek-tedir. Aynı gelişme factoring kesiminde görülmüştür.

12

Türkiye'de, factoring uygulamasının başlaması ile beraber, bu işi yap-mak amacile faaliyete geçirilen şirketlerin sayısı, çığ gibi artmıştır. Bu şirket-lerin sayısı, kısa zamanda 100'ü aşmıştır. Devlet Plânlama Teşkilâtı, bu sa-yının 2002 yılında 110'a kadar yükseldiğini belirlemiştir. 2004 yılında ise,factoring şirketlerinin sayısı 97'ye gerilemiştir. Sayın Bilgin, bu rakamın bu-gün (2006) 88'e indiğini bildirmektedir. Bu sayının daha da azalacağı tah-min edilebilir.

Fatoring Derneğinin üye sayısı 40'dır. Bunlar hakkında yeter bilgi olma-sına karşılık, üye olmayan şirket sayısı, çalışma ve ciroları hakkında güven-li bilgi bulunmamaktadır. Ancak sektörün toplam cirosunun % 80 kadarının,Dernek üyesi olan şirketler tarafından gerçekleştirildiği hakkında bir tahminvardır. Bu tahmin de, Dernek üyesi olmayan şirketlerin marjinal durumda ol-duğu izlenimi vermektedir.

Factoring şirketlerini düzenleme ve denetim yetkisi, 2006 yılındaBBDK'ya verilmiş bulunmaktadır. Bu devrin olumlu sonuçlar vereceğine ina-nıyorum. Factoring uygulamaları, özel mevzuat ile belli esas ve kurallarabağlanacaktır. Bu arada, factoring şirketlerinin, ticaret ve meslek odalarınakayıt mecburiyeti gibi, Factoring Derneğine kayıtlarının mecburi hale getiril-mesi de herhalde düşünülecektir.

Konuşmama son vermeden önce, seminere maddi ve manevi katkıların-dan dolayı Factoring Derneği yönetimine ve özellikle Yönetim Kurulu Baş-kanı Sayın Mehmet Çınar'a teşekkürlerimi ifade etmek isterim.

Seminere konuşmacı, oturum başkanı, tebliğ sahibi ve panel üyesi ola-rak katılan değerli kişilere de teşekkürlerimi sunuyorum.

Ayrıca, bize bu güzel salonu tahsis eden Güneş Sigorta Yönetimine veözellikle Genel Müdür Sayın Mehmet Aydoğdu'ya teşekkür ederim.

Seminerimize e-mail, fax ve telgrafla başarı dileklerini sunan, aralarındaDevlet Bakanı Sayın Ali Babacan, Maliye Bakanı Sayın Kemal Unakıtan,Tarım ve Köyişleri Bakanı Sayın Mehmet Mehdi Eker, Kültür ve Turizm Ba-kanı Sayın Atilla Koç, TOBB Başkanı Sayın Rıfat Hisarcıklıoğlu, İstanbulBüyükşehir Belediyesi Başkanı Sayın Kadir Topbaş, Rekabet Kurulu Başka-nı Sayın Mustafa Parlak'ın da yer aldığı değerli kişilere, gıyaplarında teşek-kürlerimi ifade ediyorum

Son olarak da, yoğun işleri arasında zaman ayırıp bir açış konuşması ileseminere özel bir değer katan BDDK Başkanı Sayın Tevfik Bilgin'e de, te-şekkürlerimi teyid ederim.

Hepinizi saygı ile selâmlar, cümlenize en iyi dileklerimi sunarım.

13

_______________________

14

FAKTORİN DERNEĞİ BAŞKANITEB FAKTORİNG GENEL MÜDÜRÜ

MEHMET ÇINAR’IN KONUŞMASI

Sayın Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu Başkanı,Sayın İktisadi Araştırmalar Vakfı Başkanı,Değerli Üyeler,Sayın Medya Çalışanları,Saygıdeğer konuklar,Faktoring Derneği olarak İktisadi Araştırmalar Vakfı ile ortaklaşa gerçek-

leştirdiğimiz "Faktoring Sektörü ve Uygulamaları" konulu seminerimize hoşgeldiniz diyor, teşriflerinizden dolayı şahsım ve Derneğimiz adına teşekkür-lerimi sunuyorum.

Sözlerime başlarken, bu toplantımızda dile getirilecek konuların ve orta-ya çıkacak değerli fikirlerin, sektörümüzün gelişmesine ve sorunlarının çö-zümüne katkı sağlayacağına inancımı belirtmek istiyorum.

Değerli konuklar,Hepimizin yakından izlediği gibi, rekabetin ve yenilikçiliğin her alana

damgasını vurduğu günümüz dünyasında, ekonomik gelişmenin temel be-lirleyici unsurlarından biri de mali piyasaların derinleşmesi ve bu piyasala-rın özellikle mal ve hizmet piyasalarıyla sağlıklı ve sürdürülebilir nitelikte en-tegrasyonunun sağlanabilmiş olmasıdır.

Bildiğimiz basit ifadesiyle, en pahalı kaynak olmayan kaynaktır. Ancak,kanımca en az bu gerçeklik kadar, bir başka gerçekliğe de işaret etmek du-rumundayız; bu da, olmayan kaynak ne ölçüde pahalı bir kaynak ise, arz vetalebi optimum zeminde buluşamayan kaynak da en az o derecede pahalıbir kaynaktır. Diğer bir ifadeyle, finansman kaynağını talep eden ile, elindeplase edilebilir kaynak bulunduranların çeşitli nedenlerle rasyonel bir zemin-de buluşamaması her iki taraf için de maliyet artışı anlamına gelmektedir.

15

16

Rasyonel bir zeminin oluşturulamamış olmasının kuşkusuz çeşitli nedenle-ri olabilir.

Finans piyasalarının yeterince gelişememiş ve derinleşememiş olması,kamu kesiminin aşırı kaynak ihtiyacı, mevzuattan kaynaklanan sorunlar, is-tikrarsız ekonomik ve siyasi yapı gibi gerekçeler ilk akla gelenler olarak sa-yılabilir. Bu ve benzeri gerekçelerin minimum seviyeye indirilmesi yanında,dünyada gelişen koşulların dayattığı ihtiyaçları karşılayacak mekanizmala-rın oluşturulması da mali piyasalarda arz ve talep dengesinin rekabetçi biryapıda oluşmasına katkı sağlamaktadır.

İşte bu durum, geleneksel yöntemler yanında, dünyada alternatif finans-man yöntemlerinin gelişmesine de kaynaklık etmiş, bu yöntem ve mekaniz-maların önemini artırmıştır. Alternatif bir finansman yöntemi olarak faktoringde bu çerçevede son yıllarda hızlı bir gelişme trendi izlemektedir. Memnu-niyetle ifade etmek isterim ki, geçmişi kısa olmasına karşın, Türkiye fakto-ring sektörü de bu trendi izlemekte, hatta son üç yıldan bu yana dünya or-talamasının oldukça üzerinde bir büyüme seyri izlemektedir.

Saygıdeğer konuklar,Burada sizlere uzun uzadıya faktoring sektörünün Türkiye'deki geçmişi-

ni anlatmak ve rakamlarla zamanınızı almak niyetinde değilim. Ancak izni-nizle Türkiye faktoring sektörünün görünümüne ilişkin özet niteliğinde birkaçveriyi dikkatlerinize sunmak isterim.

Sektörümüzün 2005 yılı itibariyle ulaştığı ciro büyüklüğü 11 milyar 830milyon euro'ya yükselmiştir. 2004 yılına göre yüzde 48.8 oranında bir büyü-meyi ifade eden bu rakamla Türkiye, dünya toplam faktoring cirosu içindeilk kez yüzde 1 sınırını aşarak 1.16 oranında pay almıştır. Yine bu ciro bü-yüklüğü ile Türkiye faktoring sektörü, dünya ülkeleri sıralamasında 19'uncu-luktan 16'ıncı sıraya yükselmiştir. Ancak bunun yeterli olduğunu söyle-yebilmek için birkaç ülkenin rakamlarını karşılaştırmak gerekmektedir.

İngiltere 237 Mia Eİtalya 111 Mia EFransa 89 Mia EJaponya 77 Mia EAlmanya 55 Mia Eİspanya 55 Mia ETürkiye 11 Mia E

Listedeki ülke rakamlarına baktığımızda daha gidecek çok yolumu-

zun olduğu bariz bir şekilde ortaya çıkmaktadır.Factors Chain International'ın açıkladığı verilere göre, dünya toplam fak-

toring cirosunun 2005 yılında ulaştığı büyüklük 1 trilyon 16 milyar euro'dur.Bu rakam, 2004 yılındaki 860,2 milyar euro'luk ciro büyüklüğüne göre yüz-de 18.17'lik büyümeye işaret etmektedir. Ciro artış oranları Avrupa ülkele-rinde yüzde 16.8, Amerika'da yüzde 23.2 ve Asya ülkelerinde ise yüzde21.7 olarak gerçekleşmiştir. Dikkat edileceği gibi, Türkiye faktoring sektörü-nün 2005 yılında sağladığı büyüme, dünya ve Avrupa ortalamasının yakla-şık üç katı düzeyindedir. Yine 2005 yılı itibariyle dünya toplam işlem hacmi-nin %91.5'i yurtiçi işlemlerden, % 8,5'i de yurtdışı işlemlerden oluşurken, buoran, Türkiye faktoring sektöründe sırasıyla % 83,2 ve %16.8 olarak ger-çekleşmiştir.

2001 yılında yaşadığımız derin krizin ardından finans sektöründeki hızlıtoparlanma faktoring sektöründe de belirgin bir biçimde gözlenmektedir.Sektörün büyüme oranının 2002 yılında yüzde 8, 2003’te yüzde 25, 2004’teyüzde 49,2 ve 2005 yılında da yüzde 48,8 olarak gerçekleşmesi kuşkusuzki önemli bir gelişmedir. Yüksek oranlı büyümede her ne kadar kur etkisininbelli bir oranda payı bulunsa da, tablo sektörümüzün dinamik yapısını vur-gulaması bakımından dikkate değerdir. Bu olumlu gelişmenin önümüzdekidönemde de artarak süreceğini beklemekteyiz.

Değerli konuklar,Faktoring sektörü olarak birincil hedef kitlemiz olan küçük ve orta büyük-

lükteki işletmelere ulaşma konusunda sıkıntılarımız olduğu açıktır. Sözleri-min başında ifade etmeye çalıştığım finansman arz-talep dengesinin sağ-lanması noktasında ülkemiz özelinde sorunlarımız vardır. Daha açık bir ifa-deyle, faktoring şirketleri ile KOBİ'ler arasında etkili bir işbirliği mekanizma-sını henüz oluşturabilmiş değiliz. Bunda, ülkemizin yakın geçmişte yaşadı-ğı istikrarsızlık ortamının yanısıra, mevzuattan kaynaklanan sorunların dapayı olmuştur. Nitekim, faktoringin asli fonksiyonları, sistemin işleyişi vemüşterilerine sağladığı avantajlar uzun yıllar boyunca geri planda kalmış,faktoring şirketleri adeta "çek-senet kıran işletmeler" olarak algılanmış-lardır.

Bu yanlış algılama hiç kuşku yok ki, öncelikle faktoring sektörünün faali-yetlerini düzenleyen mevzuatın yarattığı yanlış anlaşılmalardan ve getirilentanımı suistimal eden kimi uygulamalardan kaynaklanmıştır.

Yine, faktoring şirketleri ile ikrazatçıların faaliyetlerinin mevzuatta nere-deyse aynı çerçeveye oturtulması sektörün potansiyel gelişimini olumsuzyönde etkilemiş, yanlış algılamanın pekişmesine kaynaklık etmiştir.

Ancak, yılbaşından itibaren yeni bankacılık kanunu ile devrolduğu-

17

muz, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, yeni bir yönetme-lik hazırlamaktadır. Bu yönetmelikle geçiş süreci aşılacak aşama aşa-ma faktoring gerçek anlamda tanımını bulacaktır.

Şimdi artık faktoring şirketlerinin KOBİ'lerle buluşmasının zamanı gel-miştir. Bu buluşmanın arzu edilen düzeyde gerçekleşmesi inanıyorum ki,hem KOBİ'ler hem de faktoring kuruluşları için bir dönüm noktası olacaktır.Zira, Türkiye'de bu alanda çok büyük bir potansiyelin var olduğu açıktır.

Hepimizin bildiği gibi, Büyümek, gelişmek ve dünyaya açılmak zorundaolan KOBİ'lerimizin en temel sorunu finansman ihtiyacıdır. KOBİ'lerin fi-nansmana, faktoring şirketlerinin de hizmet portföylerini büyütmeye ihtiyaç-ları vardır. Faktoring, KOBİ'lerin bankaların kredi kaynaklarına ulaşmadayaşadıkları sorunların çözüm anahtarı olarak ortaya çıkmaktadır. Gelişmişülkelerde KOBİ'lerin banka kredilerinden aldıkları pay yüzde 40 ile yüzde 50arasında değişen oranlarda iken, bu rakamın ülkemizde yüzde 4'ler düze-yinde bulunması, bu alanda ne ölçüde büyük bir potansiyelin var olduğunuaçık biçimde ortaya koymaktadır. Dolayısıyla, faktoring şirketleri bu alandabüyük bir rol üstlenmeye adaydır. Ayrıca, KOBİ'lerin giderek daha fazla ih-racata yönelmeleri, bu işletmelerin ihracat faktoringine ilgisini de artıracak-tır. Nitekim ihracatçı ve ithalatçılarımız, faktoringin sağladığı finansman, ga-ranti ve tahsilat kolaylığı gibi avantajlardan her geçen gün daha fazla yarar-lanma yoluna gitmektedirler. Bu da Türk faktoring kuruluşlarını dünya sı-ralamasında önemli yerlere taşımaktadır. Öyle ki uluslararası faktoringzincirlerinin en büyüğü olan FCI'ın Başkan yardımcısı bir Türk fakto-ring şirketinden olup biraz sonra panel bölümünde dinleyeceğimiz Sn.Ayşen Çetintaş'tır.

Factoring sektörü KOBİ'lerle buluşurken doğru müşteride doğruürünle buluşmalıdır. Faktoring ürününün bir yatırım kredisi olmadığı,zararını finanse edeceği ürün olmadığı. Factoring'in ticaretin finans-manında kullanılması gereken bir ürün olduğu gerçeği çok iyi anlatıl-malıdır.

Bilmediği tanımadığı bir ülkeye, alıcıya ihracat yaparken alıcısınınsigortalanması konusunda.Gerek ihracat, gerekse de iç piyasa satışlarında alıcılarının talep et-tiği vadenin finansmandaYurtdışından veya yurtiçinden vadeli mal alma yerine peşin alımınavantajlarından yararlanabilmede.Borçları döviz alacakları YTL olan müşterilerde kur riskinden ko-runmada

18

En uygun finansal enstrümanın factoring olduğu müşterilerimizedoğru şekilde anlatılabilmeli ve ürünümüzün doğru şekilde kullanıl-ması sağlanmalıdır.Diğer yandan, 2008 yılından itibaren Türk bankaları için de uygulama

zorunluluğu bulunan Basel II kriterlerinin yürürlüğe girmesi mali sektörde birkısım dengeleri değiştirmeye aday görünmektedir. Her ne kadar Türkiye2008'de uygulamaya başlamak zorunda ise de 2007'de AB ülkeleri Basel IIkriterlerini uygulayacağı için, bu ülkelerden fon temin eden Türk bankalarıda kendi fonlama maliyetleri açısından bu kriterlere dikkat edeceklerdir. Ba-sel II kriterlerinin, bankaların üstlendikleri riskleri garanti altına alacak şekil-de özsermayelerinin güçlendirilmesini ve riskleri azaltacak şekilde kredi kar-şılığı sağlam teminatlar aramalarını zorunlu kılması, gerek bankalar, gerek-se bankalardan kredi kullanan işletmeler ve özellikle KOBİ'ler açısından ye-ni ilişki biçimlerini gündeme getirecektir. Sözkonusu kriterlere uyum bir yan-dan bankaların kaynak ve dolayısıyla kredi maliyetlerinde artışa yolaçarken,bir yandan da KOBİ'leri bir dizi bürokratik işlem zorunluluğu ile karşı karşı-ya bırakacaktır. İşte bu tablo, KOBİ'ler için alternatif finansman modellerineve özellikle de faktoringe yönelme tercihini de beraberinde getirecektir.

Burada dikkat edilmesi gereken husus Basel Il'in alt yapısı oluştu-rulurken faktoring firmalarının mevduat toplamayan banka dışı finan-sal kurumlar olduğu gözününde bulundurulmalı KOBİ'lerin de finas-man yollarını tıkamayacak bir altyapı oluşturulmalıdır.

KOBİ'lerle Factoring ürününün daha yakından tanışmasının fırsat-larından birisi mal ve hizmet sağlayan büyük zincirler ile üreticilerin fa-tura temliği konusunda koydukları direncin kırılması, bu ürün konu-sunda kamuoyunda oluşan psikololik havanın dağıtılmasıdır. Bu, teda-rikçilere uygun maliyetlerle fonlanabilme olanağı yaratacak, zincir veüreticilere de mal ve hizmet alımlarında doğabilecek riskleri bertarafederek, tedariklerini zamanında ve kaliteli olarak sağlama ve gerekti-ğinde alım vadelerini uzatabilme olanağı yaratacaktır.

Factoring'in temelinin fatura olduğu gözönüne alındığında ekono-mide kayıt dışılığın azalmasıyla birlikte factoring sektörü de büyük ge-lişme gösterecektir.

Saygıdeğer katılımcılar,Tam üyelik görüşmelerinin başlamasıyla birlikte, AB üyesi ülkelerden fi-

nans kuruluşlarının Türkiye'ye ilgisinde ciddi bir artış olduğu gözlenmekte-dir. Bu durum, hem yeni işbirliklerinin gelişmesine yol açacak hem de ötekisektörlerde yatırım için gelen yabancı sermayeli kuruluşların faktoring hiz-metinden yararlanması potansiyelini artıracaktır.

19

Sektörün şu anda AB ile uyumda öne çıkan bir diğer önemli sorunu dakredi sigortasıdır. Avrupa'da var olan kredi sigortası mekanizmasının Türki-ye'de de işlerliğe kavuşturulması gerekmektedir. Bu sorunun çözülmesi du-rumunda, faktoring şirketleri, AB ülkelerinde olduğu gibi yurtiçi garantili fak-toring hizmeti verme olanağına kavuşacak, bu gelişme sektördeki büyüme-ye hız kazandıracaktır. Derneğimiz konu ile ilgili kuruluşlarla bu sorunuçözmek üzere görüşmektedir. Yıl sonuna kadar sorunun çözümü yö-nünde epey bir yol kat edileceğini düşünüyorum.

Görüldüğü üzere finansal sektöre önemli katkı sağlayan sektörü-müzün, ilgili otoritelerle beraber çalışarak sorunlarını çözdüğümüzdedaha ilerleyebileceği çok yol vardır. Bu sektörün önü açılmalı ve des-teklenmelidir.

Beklentilerin gerçekleşmesi halinde sektörümüzün gösterdiği büyümeperformansı katlanarak artacak, böylelikle özellikle KOBİ'lere yönelik uygu-lamaların hacmi çok daha büyük boyutlara oluşacaktır.

Değerli katılımcılar, Saygıdeğer konuklar,Sözlerime son verirken, tüm katılımcılara ve toplantımızın gerçekleşme-

sinde emeği geçenlere tekrar teşekkür ediyor, seminerimizin sektörümüzeve ülkemiz ekonomisine katkı sağlayacağı umuduyla saygılarımı sunuyo-rum.

_______________________

20

B.D.D.K. BAŞKANI TEVFİK BİLGİN’İN KONUŞMASI

Sözlerime başlarken tüm katılımcılara hoş geldiniz diyor, seminerin sek-törü ilgilendiren konulara ışık tutmasını diliyorum.

Bildiğiniz gibi, faktoring, her türlü mal ve hizmet satışlarından doğan, fa-tura veya fatura yerine geçen belgelere dayalı, vadeli alacakların devredil-mesi karşılığında finansman ve tahsilat hizmetlerinin sunulmasıdır. Fakto-ring işleminin üç temel fonksiyonu olduğunu söylemek mümkündür: Kredi-lendirme, hizmet ve teminat. Bu çerçevede, özellikle dış ticaret işlemlerindefaktoring hizmetlerinin ülkemize katkısını vurgulamakta yarar görüyorum.

2005 yılı sonu itibarıyla Türk faktoring sektöründe 88 şirket faaliyet gös-termekte olup, söz konusu şirketlerin yüzde 44'ü dernek üyesidir. Faktoringşirketlerinden 9 adeti banka iştiraki olup, 3 tanesi halka açıktır. Aktif topla-mına göre ortaklık yapısı değerlendirildiğinde, faktoring şirketlerinin % 29'ubanka iştiraki şirketlere aittir.

Faktoring Sektörü Temel Göstergeler

Sektörün işlem hacmine bakıldığında, gelişim hızının oldukça iyi olduğuve son yıllarda sektörel çeşitlenmenin sağlandığı görülmekle birlikte ihracatişlemlerinin payının yıllardır yüzde 25'i aşamadığı görülmektedir.

5411 sayılı Bankacılık Kanunuyla banka dışı mali kuruluşların düzenle-

2005 yÝlÝ itibarÝyla faktoring ßirketlerinden y�zde 44Õ� dernek �yesidir.

GENEL G�STERGELER

2002 2003 2004 2005

Faktoring Þirketleri (Adet) 97 93 92 88

�alÝßan SayÝsÝ (Kißi) 1.745 1.550 1.500 2.053

Toplam �zkaynak (Milyon YTL) 439 670 957 1.255

Toplam Aktifleri (Milyon YTL) 2.102 2.939 4.099 5.340

RKET S AYILARI

¥

K

21

me ve denetim sorumluluğu Hazine Müsteşarlığından Kurumumuza devre-dilmiştir. Bankacılık dışı finans kurumlarının BDDK çatısı altında toplanma-sının kurumlar arası eşgüdüm problemlerini azaltacağını ve denetim ve dü-zenleme faaliyetlerinde etkinliği artıracağını beklemekteyim.

Mali sektörün denetimine yönelik faaliyet gösteren kuruluşların bir aradaolmasının sinerji etkisinin önemli olacağı ve eldeki kıt kaynakların etkili kul-lanımına katkı sağlayacağı açıktır. Ayrıca bankacılık dışı finans kuruluşları-nın denetim ve düzenlemesinin BDDK'ya devriyle, asli görevi kamu kesimi-nin finansmanı olan Hazine Müsteşarlığımızın bu alana odaklanması müm-kün olacaktır.

Faktoring firmalarının denetimi hususunda yürütülen çalışmalara kısacadeğinmek istiyorum. Faktoring firmalarının Aralık 2005 dönemi bağımsızdenetim raporları tarafımıza intikal etmiş olup, söz konusu raporlar denetimfaaliyetlerinde değerlendirilmektedir. Bankacılık Kanunu'nun konsolide de-netimle ilgili hükümleri çerçevesinde faktoring şirketlerinin konsolide dene-timleri çalışmalarına başlanmaktadır. Ayrıca faktoring firmaları ile ilgili ola-rak Kurumumuza intikal eden muhtelif ihbar ve şikayet konularının incele-meleri devam etmektedir

Kurumumuzca düzenleme alanında yürütülen faaliyetlerin başında, halihazırda bankacılık dışı mali kuruluşlar için yürürlükte olan farklı yönetmelik-lerin, Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerinin Kuruluş veFaaliyet Esasları Hakkında Yönetmelik Taslağı ile hepsini kapsayacak şe-kilde düzenlenmesi gelmektedir. Taslak ile hüküm altına alınması öngörülenbaşlıca düzenlemeler aşağıda yer almaktadır:

• Şirketlerin kuruluş sermayesinin en az 5 milyon YTL olması zorunlututulmakta, yurt dışında kurulu şirketlerin Türkiye'deki ilk şubeleriniaçmaları için getirilen sermaye sının 5 milyon YTL olarak belirlen-mektedir. Kurucularda aranan şartlar önceki yönetmeliklere kıyaslaayrıntılı bir şekilde düzenlenmektedir.

• Şirketlerin kuruluş ve faaliyet izinleri Kurulun iznine tabi tutulmakta veana sözleşme değişikliklerinde Kurumun uygun görüşü aranmaktadır.Şirketlerin birleşme, devir ve bölünmesi Kurulun iznine tabi tutulmak-tadır. Şirketlerin yapamayacakları iş ve işlemler önceki yönetmelikler-de yer aldığı şekliyle korunmaktadır.

• Kurulmuş olan irtibat bürolarının kapatılması ve uygun görülenlerinşubeye dönüştürülmesi öngörülmektedir. Aynca Türkiye'de kurulmuşolan şirketlerin şube açmak için Kurumdan izin almaları gerekmekteolup, yeni şube açılışları için ek sermaye yükümlülüğü getirilmemek-tedir. Gerek yurt dışında kurulu şirketlerin Türkiye'de gerekse de Tür-

22

kiye'de kurulu şirketlerin yurtdışında temsilcilik açmaları Kuruma bil-dirilmesi kaydıyla serbest bırakılmaktadır.

• Şirket sermayesindeki payının yüzde onu aşması veya bu oranın al-tına düşmesi veya şirket kontrolünün el değiştirmesi sonucunu doğu-ran pay devirleri Kurulun iznine tabi tutulmaktadır. Şirketlerin yapabi-lecekleri işlem tutarlarının sınırı şirket özkaynaklarının 30 katı olarakbelirlenmektedir.

• Kurumsal yönetim ilkeleri çerçevesinde yönetim kurulu üyeleri, genelmüdür, genel müdür yardımcısı olabilme şartları düzenlenmektedir.Ayrıca yurt dışında kurulu şirketlerin en az üç kişiden oluşan müdür-ler kurulu tesis etmesi öngörülmektedir.

• Şirketler, şekil ve kapsamı Kurumca belirlenecek mali tablolar ve is-tatistiki bilgileri istenilen süre ve yöntemlerle Kuruma göndermelerigerekmekte, söz konusu şirketlerin denetiminin Kurum meslek perso-neli tarafından gerçekleştirileceği hüküm altına alınmaktadır. Şirketle-rin genel kurullarına sunulacak yıllık bilançoları ve gelir tablolarının,Kurumca belirlenen esas ve usuller çerçevesinde ve Kurumca uygungörülen bağımsız denetim kuruluşlarınca denetlenmesi zorunluluğugetirilmektedir.

• Şirketlerin durumlarını Yönetmelik hükümlerine, Taslağın yayımı tari-hinden itibaren 1 yıl içerisinde intibak ettirmeleri zorunlu tutulmakta-dır.

Ayrıca söz konusu şirketlerin tabi olacağı düzenlemelerin hukuki daya-nağının güçlendirilmesi amacıyla başlanılmış olan çerçeve Kanun taslağıçalışmaları devam etmektedir.

Faktoring şirketlerinin raporlamaları doğrudan Kurumumuza yapılmaktaolup, ilk raporlama dönemi Mart sonudur. Raporların içeriği bu aşamadakısmen değiştirilmiş ve bazı yeni formlar eklenmiştir. Raporlama yöntemi isetamamen değiştirilerek, raporların internet üzerinden hızlı, güvenli ve inte-raktif olarak gönderilmesi sağlanmıştır. Raporlamanın istenilen şekilde,doğru ve zamanında yapılması Kurumumuz açısından büyük önem taşı-maktadır. Doğru ve zamanında raporlama yapılmaması, bir kuruluşun iyiyönetilmediği ve riskli çalıştığının göstergesi olarak değerlendirilmektedir.

5411 sayılı Bankacılık Kanunu yeni bir finansal mimari öngörmektedir.Faktoring sektöründe çalışan şirketlerden beklenen gelişmeleri iyi takipedip, kendilerini (iş yapış zihniyetlerini) uyarlamaları beklenmektedir.

Finansal piyasalarda rekabeti bozucu uygulamaların hoş görülmeyece-ğini, kurumsal yönetimin hayata geçirilmesi gerekliliğini, yurt içi ve uluslar

23

arası finansal piyasalarda bütünleşmenin önemini vurgulamakta yarar görü-yorum. Faktoring sektörünün de bu süreçte önemli bir rolü olabileceğini dü-şünmekteyim.

Şirketler tarafından hazırlanan bilgilerin gerçeği yansıtması, bilgi üretimsüreçlerinin kalitesi ve yeterliliği önem taşımaktadır. Mali sektörün diğer bi-leşenlerinde olduğu gibi faktoring sektörünün de Basel II sürecine hazırlan-ması gerekmektedir.

Müşteri ilişkilerinde tarafların haklarının gözetilmesi, müşteri memnuni-yetinin yükseltilmesi, faaliyetlerinizde şeffaflık ve hesap verebilirliğin artırıl-ması, uluslar arası uygulamaların izlenmesi ve teknolojik gelişmelerin içsel-leştirilmesinin sektörün gelişmesine katkı sağlayacağı düşüncesindeyim.

Bu seminerin faktoring sektörünün gelişmesine hizmet edeceğini düşü-nüyor ve verimli geçmesini diliyorum.

_______________________

24

DEVİR SONRASI ÇALIŞMALAR

• İşlem bazında uygulamaya ilişkin usul ve esasların belirlenmesi

- Kuruluş, şube ve irtibat bürosu açma başvurularınındeğerlendirilmemesi (KK 02.02.2006)

- Finansal kiralama şirketlerinin 31.12.2005 mali tablolarınınbağımsız denetime tabi tutulması (KK 02.02.2006)

- Sınır ötesi finansal kiralama işlemlerinin tescili hususundaBaşkanlık Makamına yetki verilmesi (KK 02.02.2006)


• Yetki devri (01.01.2006)

• Dosyaların devri (17.01.2006)

• Envanter çalışması (23.01.2006-10.02.2006)

- Devralınan klasör sayısı:1630

• Mevzuat taraması

GENEL

Finansal KiralamaFaktoring veFinansman Şirketleri

25


- Dört yıldan kısa süreli finansal kiralama yapılabilecek mallarailişkin listenin hazırlanması

- Ana sözleşme değişikliği ve sermaye artırımı izin prosedürününbelirlenmesi (KK 08.03.2006)

- Sınır ötesi finansal kiralama işlemlerinin tescilinde izlenecekusul ve esasların belirlenmesi ve Kurum internet sayfasındayayımlanması (BO 20.04.2006)

- Hisse devir izin prosedürünün belirlenmesi (KK 03.05.2006)


- Usul ve esasların belirlenmesi ve mevzuat çalışmalarındadikkate alınmak üzere görüş alışverişine yönelik toplantılar

- Gümrük Müsteşarlığı, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü,

Türkiye Özel Sektör Havacılık İşletmeleri Derneği

- Finansal Kiralama Derneği

- Faktoring Derneği

- Finansman Şirketleri

26


GENEL G�STERGELER

2002 2003 2004 2005





RKET S AYILARI

¥ Hazine M�steßarlÝÛÝnca iletilen listeye g�re;

¥ DevranÝlan ßirket dosyalarÝna g�re;

Finansal Kiralama 82

Faktoring 89

Finansman 7


Faktoring 88

Finansman 9

DERNEK �YELÜÚÜ

F

Finansal Kiralama 2

Faktoring 10 2

Finansman 3 0

KARLILIK


• Kuruluş ve faaliyet esaslarına ilişkin çerçeve yönetmelik taslağıhazırlanması (Düzenleme Dairesine 21.04.2006 tarihindeintikal ettirilmiştir.)

• 31.12.2005 mali tablolarına ilişkin bağımsız denetimraporlarının değerlendirilmesi ve etki çalışması yapılması

27

FFİNANSAL KİRALAMA ŞİRKETLERİ İLLER BAZINDA DAĞILIM

İRTİBAT BÜROLARIToplam: 23

Ankara-İzmir-Adana-Bursa’da toplam 4 şube

MERKEZ

Antalya1

İstanbul62

Bursa2Ankara

1

Ankara6

Adana2 Bursa

3

Kayseri1

G.antep2Samsun

1Antalya2

İstanbul1

İzmir5

Faktoring 88

Finansman 9

ye �ye ToplamOlmayan

Finansal Kiralama 37 46 83

Faktoring 39 49 88

Finansman 5 4 9

DERNEK �YELÜÚÜ

Faaliyet Konusu Aktif Ü�indekiÜ lem AlacaklarÝ PayÝ

(YTL) %

Finansal Kiralama 5.449.223.000 81,1

Faktoring 4.539.089.000 83,6

Finansman 2.398.195.000 95,9

LEM ALACAKLARI

D

28

İstanbul1

Ankara1

Adana1

İzmir1

ŞUBELERToplam:4

Ankara1

İstanbul8

MERKEZ

FİNANSMAN ŞİRKETLERİ İLLER BAZINDA DAĞILIM

İRTİBAT BÜROLARIToplam: 154

İstanbul65

İzmir 23

Ankara18Adana

5Bursa15

Denizli5

Antalya4

Diğer19

Diğer: Kayseri (3), Tekirdağ (2), Eskişehir (3),Malatya (1) Gaziantep (2), Kocaeli (3),

Konya (3), Samsun (1), Muğla (1)

MERKEZ

Diğer3

İstanbul75

İzmir3Ankara

5Adana2

Diğer: Kayseri,Gaziantep, Antalya

FAKTORİNG ŞİRKETLERİ İLLER BAZINDA DAĞILIM

29

APERSONEL SAYISI

FFAKTORİNG ŞİRKETLERİ ORTAKLIK YAPISI

F

İstanbul1

Ankara1

Adana1

İzmir1

ŞUBELERToplam:4

Ankara1

İstanbul8

MERKEZ

FİNANSMAN ŞİRKETLERİ İLLER BAZINDA DAĞILIM

F

TMSF5

Diğer21

Banka İştiraki9

GerçekKişilereAit 53

D

H

k

Ankara-İzmir-Adana-Bursa’da toplam 4 şube

M

AKTİF TOPLAMI

A

FAKTORİNG ŞİRKETLERİ ORTAKLIK YAPISI


Diğer5

Banka İştiraki1

Banka Grubu3

Diğer29

Halka açık şirket sayısı: 8

Gerçekkişiye ait

14

TMSF10

Banka iştiraki19

İ

30

Toplam Personel SayısıFinansal Kiralama: 1146 Faktoring: 2053 Finansman: 414

PERSONEL SAYISI

0

14

4 2

25 28

2

26

55

510

20

30

40

50

60

0 1-10 >10Finansal Kiralama Faktoring Finansman

AKTİF TOPLAMI

A


Finansman %17,06

Faktoring %37,08

Finansal Kiralama%48,86

BankacılıkSektörünün

%3,6’sı

Finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketlerinaktif toplamı: 14.653.831.000 YTL.Bankacılık sektörü aktif toplamı: 406.912.056.000 YTL.

Diğer5

Banka İştiraki1

Banka Grubu3


G

31

AKTİF TOPLAMI

A

FAKTORİNG ŞİRKETLERİ ORTAKLIK YAPISIF

Finansman %17,06

Faktoring %37,08

Finansal Kiralama%48,86

BankacılıkSektörünün

%3,6’sı

Finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketlerinaktif toplamı: 14.653.831.000 YTL.Bankacılık sektörü aktif toplamı: 406.912.056.000 YTL.

Diğer5

Banka İştiraki1

Banka Grubu3


G

ÜST YÖNETİM

26 Finansal Kiralama Şirketinin,

21 Faktoring Kiralama Şirketinin,

1 Finansman Şirketin

Genel Müdürü Bulunmamaktadır.

32


Faktoring 88

Finansman 9

ye �ye ToplamOlmayan

Finansal Kiralama 37 46 83

Faktoring 39 49 88

Finansman 5 4 9

DERNEK �YELÜÚÜ

Faaliyet Konusu Aktif Ü�indekiÜ lem AlacaklarÝ PayÝ

(YTL) %

Finansal Kiralama 5.449.223.000 81,1

Faktoring 4.539.089.000 83,6

Finansman 2.398.195.000 95,9

LEM ALACAKLARI

D

FAKTORİNG AKTİF KOMPOZİSYONU

0

FAKTORİNG İŞLEMLERİNİN SEKTÖREL DAĞILIMI

AKTİF TOPLAMI

P

Tekstil Ticaret Hazır Giyim Otomotiv Gıda Demir , Çelik Diğer

2000 2001 2002 2003 2004 2005

15 13 19 19 19 18

10 77 7 8 7

8 117 8 7 8

7 3 4 3 2 107

59 7 9

74 98 10 12 10

49 52 47 47 44 41

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

4,000,000,000%

63.57%

29.16 %50.31

0

2,000,000,000

6,000,000,000

8,000,000,000

Finansal Kiralama Faktoring Finansman

Banka İştiraki Diğer

F

33

Aktif Toplamı;Finansal Kiralama : 6.720.745.000 YTL.Faktoring : 5.433.008.000 YTL.Finansman : 2.500.078.000 YTL.

D nem ZararÝ �zkaynaklarÝBulunan Þirket Negatif Olan

SayÝsÝ Þirket SayÝsÝ

Finansal Kiralama 26 7

Faktoring 10 2

Finansman 3 0

KARLILIK

AKTİF KARLILIĞI

Finansal Kiralama Şirketleri % 4,52

Faktoring Şirketleri % 5,83

Finansman Şirketleri % 1,49

Bankacılık Sektörü % 1,47

34


GENEL G�STERGELER

2002 2003 2004 2005





RKET S AYILARI

¥

K

FAKTORİNG SEKTÖRÜNDEKİ

GELİŞMELER

35


OAKTİF TOPLAMI

P


İ

2000 2001 2002 2003 2004 2005

15 13 19 19 19 18

10 77 7 8 7

8 117 8 7 8

7 3 4 3 2 107

59 7 9

74 98 10 12 10

49 52 47 47 44 41

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

4,000,000,000%

63.57%

29.16 %50.31

0

2,000,000,000

6,000,000,000

8,000,000,000


Banka İştiraki Diğer

F


D

ORTAKLIK YAPISI

A

İŞLEMLERİN DAĞILIMI

Yurtiçi İşlem Payı Yurtdışı İşlem Payı

0

20

40

60

80

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005

%

Banka İştiraki%29

Diğer%71

Ortaklık Yapısına Göre Aktifin Dağılımı

Ortaklık Yapısına Göre Şirket Sayısı

Halka Açık Şirket Sayısı:3

TMSF5

Diğer21

Banka İştiraki9

GerçekKişilereAit 53

4

36

P

1

Menkul DeğerlerHazır değerler Duran varlıklar

FAKTORİNG AKTİF KOMPOZİSYONU

0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90 %

100 %

2000 2001 2002 2003 2004 2005Hazır değerler

Menkul Değerler

Faktoring Alacakları

Duran varlıklar

Faktoring Alacakları


O


İ

1

2000 2001 2002 2003 2004 2005

15 13 19 19 19 18

10 77 7 8 7

8 117 8 7 8

7 3 4 3 2 107

59 7 9

74 98 10 12 10

49 52 47 47 44 41

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Özkaynaklar

PASİF KOMPOZİSYONU

Kısa Vadeli YabancıKaynaklar

Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

Özkaynaklar

0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90 %

100 %

2000 2001 2002 2003 2004 2005

İŞLEMLERİN DAĞILIMI

Yurtiçi İşlem Payı Yurtdışı İşlem Payı

0

20

40

60

80

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005

%

ğ%71

O

37

15.6

13.4

20.9

22.8 23.3 23.5

10.0

12.0

14.016.018.0

20.0

22.0

24.0

26.0

2000 2001 2002 2003 2004 2005

%

ÖZKAYNAK / TOPLAM PASİFLER

Bankacılık Sektörü (2005): %13.5

231.5

127.4159.5

60.7

-52.1

63.9

-100-50

050

100150200250

2000 2001 2002 2003 2004 2005

DÖNEM KÂRI (MİLYON YTL)

1

Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Özkaynaklar

PASİF KOMPOZİSYONU

Kısa Vadeli YabancıKaynaklar

Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

Özkaynaklar

0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90 %

100 %

2000 2001 2002 2003 2004 2005

38

231.5

127.4159.5

60.7

-52.1

63.9

-100-50

050

100150200250

2000 2001 2002 2003 2004 2005

DÖNEM KÂRI (MİLYON YTL)

1

39

40

TEBL‹⁄ OTURUMU

Başkan : Hale DALYANFaktoring Derneği Genel Sekreteri

Tebliğci : Prof. Dr. Cumhur ÖZAKMANBahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı

Tebliğ : Faktoring Sektörü Hakkında Değerlendirmeler

41

42

BAŞKAN: HALE DALYAN

Sayın Başkanlar, Sayın Genel Müdürler, Sayın Akademisyen ve Bürok-ratlar, Faktoring Sektörünün Değerli Temsilcileri, Hepinizi Saygılarımla se-lamlayarak Seminerin Tebliğ oturumunu açıyorum.

Bu bölümünde, faktoring işlemlerinin başladığı günden beri değerli bilgi-leriyle katkıda bulunan çok değerli hocamız Prof. Dr. Cumhur Özakman'ıtebliğini sunmak üzere rica ediyorum.

43

44

FAKTORİNG İŞLEMLERİVE FAKTORİNG UYGULAMALARIHAKKINDA DEĞERLENDİRMELER

Prof. Dr. H. Cumhur ÖZAKMANBahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Öğretim Üyesi

45

46

Sayın Katılımcılar, bu sunum ile faktoring müessesesinin ayrıntılı huku-ki incelemesi amaçlanmamakta, yaklaşık onyedi yıldır uygulanan faktoringişlemleri ile ilgili olarak uygulamada karşılaşılan sorunların, müessesenin,hukuki niteliği elverdiği ölçüde tartışılması, çözüme kavuşturulması hedef-lenmektedir. Öncelikle ifade edelim ki, ilk faktoring şirketlerinin kuruluşun-dan, faaliyete başlamasından bu yana geçen süre içinde, müessesenin hu-kuki niteliği, hükümleri açıklığa kavuşmuş, yargı kararları, yerleşik hale gel-miştir. Uygulamaya hukuki açıdan yaklaştığımızda, faktoring müessesesininÜlkemizdeki uygulamasının çok büyük ölçüde uluslararası faktoring uygula-ması ile paralel bulunduğunu memnuniyetle ifade edebilmekteyiz.

Faktoring işlemlerinin, özellikle bazı faktoring çeşitlerinin Ülkemizde,uluslararası uygulamadaki kadar geniş yer bulamamış olması, hiç bir şekil-de yasal düzenleme eksikliğinden kaynaklanmamaktadır. Ülkemizde halihazırda mevcut düzenlemeler, esasen faktoring müessesesinin, tüm çeşit-lerinin ve fonksiyonlarının, diğer ülkelerde olduğu gibi tam anlamıyla uygu-lanmasına imkan sağlayan nitelikte ve kapsamdadır. Bu konudaki uygula-ma eksikliğinin tamamen, faktoring işlemlerinin sınırlarının aşılmaması, fa-aliyetini, faktoring faaliyetleri dışında algılanabilmesi kaygısından kaynak-landığı kanaatini taşımaktayım. Çeşitli alanlardaki değerlendirilmelere geç-meden, faktoring'in tanımına, mevcut düzenlemelere ve fonksiyonlarına yervermekte yarar görmekteyim. Ancak hemen ifade etmek gerekir ki, şu anakadar sözünü ettiğim düzenlemeler, maddi hukuka, Borçlar Hukukuna özgüdüzenlemelerdir. Vergi Hukuku, Kambiyo Mevzuatı ile ilgili düzenlemelerçalışma alanımın dışında kaldığından sunumda bu konulara yer verilme-miştir. Bu hususların seminerin ikinci oturumunda dile getirileceği inancın-dayım.

Faktoring kavramı, bir başkası hesabına hareket eden ya da faaliyettebulunan kişiyi ifade eden, latince kökenli "factor" kelimesinden türemiştir. Ti-cari ve hukuki anlamda faktor, mal satımı ve hizmet arzı ile uğraşan işlet-melerin bu satışları nedeniyle doğmuş ya da doğacak alacaklarını temellük,tahsil eden, ya da finansman unsurundan bağımsız olarak verdiği ticari, ma-li, idari hizmetler sebebiyle ücrete hak kazanan kişi ya da kuruluşlar olaraktanımlanmakta, söz konusu faaliyetler en geniş anlamıyla faktoring veya

47

faktoring işlemleri şeklinde ifade edilmektedir.Ülkemizde faktoring ile ilgili yasal düzenleme, 90 sayılı "Ödünç Para Ver-

me İşleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname"ye, 27.6.1994 tarih, 545sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile getirilen hükümlerle yapılmıştır. 545sayılı KHK. ve bununla ilgili olarak çıkartılan Yönetmelik hükümlerinde,özellikle Anonim Şirket nev'inde kurulabilecek faktoring şirketlerinin tanımıyapılarak ve kanaatimce isabetli olarak sadece bu şirketlerin faaliyetlerine,denetimine dair hükümlere yer verilmekle yetinilmiştir. 545 sayılı KHK'defaktoring şirketi; "Mal ve hizmet satışlarından doğmuş ve doğacak alacak-ları temellük ederek, tahsilini üstlenen, bu alacaklara karşılık ödemelerdebulunarak, finansman sağlayan şirketler" şeklinde tanımlanmıştır.21.12.1994 tarih, 22148 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "Faktoring Şir-ketlerinin Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik" te tanım birazdaha açılmış, özellikle faktoring işlemlerine konu olabilecek bir kısım ala-cakların nitelikleriyle ilgili hükümler getirilmiştir. Bu yönetmeliğin birinci mad-desi hükmünde, faktoring işlemlerine esas alınacak temlik konusu alacakla-rın, "faturaya veya mal veya hizmet satışından doğmuş olduğunu tevşikeden diğer belgelere dayalı" bulunması şartı yer almaktadır. Yönetmeliğin8.maddesi ile, alacağın dayandığı belgeler açısından yapılan sınırlamada,bu belgelerin kıymetli evraktan ibaret olamayacağı açıkça ifade edilmiştir.

Yönetmeliğin bu maddesi hükmü ile getirilen sınırlama, faktoring şirket-lerinin hiç bir şekilde ve gerekçe ile kıymetli evrak iktisap edemeyeceklerianlamını taşımamaktadır. Şirketlere temlik olunan alacakların ödeme vası-tası olarak çek, senet, poliçe gibi kıymetli evrak tanzim edilmiş ise, bunlarında usulüne uygun olarak faktoring kuruluşuna devri zorunludur. Aksi haldealacağın temellükünün bir anlamı olmayacaktır. Ülkemizdeki ticari teamüllerve piyasa koşulları, hemen hemen her alacakla ilgili kıymetli evrakın düzen-lenmesini gerekli kılmaktadır. Faktoring Şirketleri bu amaçla tanzim edilmişkıymetli evrakın yanı sıra, müşterisinin finansman borcunun ödenmesi yada bu borcun teminatını teşkil etmesi amaçlarıyla kıymetli evrak iktisap ede-bilirler. Hatta alacağın temliki sebebiyle ve alacaklı sıfatına sahip oldukların-dan doğrudan doğruya borçlulardan da bu nedenlerle kıymetli evrak iktisapedebilirler.

Düzenlemelerde, müessesenin seçimlik bir fonksiyonu olan kredi, fi-nansman fonksiyonunun ön plana çıkartıldığını görmekteyiz. Tanımın fakto-ring faaliyetlerinin sadece kredi (finansman/ön ödeme) fonksiyonunu akset-tirdiği düşünülebilirse de, faktoringin diğer fonksiyonlarının, vazgeçilmez ni-telik taşıyan işgörme fonksiyonunun hiçbir şekilde kısıtlanmadığı, bunun ya-pının gereklerinden bulunduğu tartışmasızdır.

Düzenlemenin yer aldığı Kanun Hükmünde Kararname'nin amacı, konu-

48

su ve özelliği nazara alındığında, tanımda kredi fonksiyonunun ön plana çı-kartılmasından diğer fonksiyonların kısıtlandığı anlamı çıkartılamayacaktır.Nitekim bu güne kadar gerçekleşen uygulamada faktoringin diğer fonksi-yonları da önemli ölçüde, idari, hukuki bir zorlukla karşılaşılmaksızın ger-çekleştirilmiştir.

Faktoring faaliyetlerinin, sözleşmelerinin temel konusunu, müşterinin iş-letmesinin iktisadi faaliyetleri sebebiyle doğmuş ve/veya doğacak alacakla-rının faktor'a temliki teşkil etmektedir. Hangi alacakların faktora temlik edil-diğinin faktoring sözleşmesinde tanımlanması, belirlenmesi gerekmektedir.Alacak temlikinin zorunlu unsurlarından olan bu husus, uygulamada ileridedoğacak alacakların önceden ve toptan temlikinde daha da önem kazan-maktadır. İleride doğacak alacakların temlikinin, bu alacakların doğumu şar-tına bağlı olarak yapıldığı kuşkusuzdur.

Kanunen, işin niteliği gereği veya hukuki işlemle temliki yasaklanmış ala-caklar, ileride doğacak alacaklardan da olsa faktoring işlemlerinin, sözleş-melerinin kapsamı dışında kalacaktır. Çünkü bu alacaklar temliki yasaklan-mış bir halde doğacak, alacakların faktora intikal anı konusunda hangi gö-rüş benimsenirse benimsensin alacakların faktora intikali mümkün olmaya-caktır. Müşteri ile borçlusu arasında temlik konusu alacağın doğumundansonra kararlaştırılabilecek temlik yasağı, müşterinin alacak üzerinde tasar-ruf yetkisi kalmayacağından bir hüküm ifade etmeyecektir. Temlik yasağı-nın, alacağı doğuran senet dışında kararlaştırılmış olması halinde, BorçlarKanununun 162. maddesinin ikinci fıkrası hükmünün (şartları varsa) uygu-lama alanı bulabileceği kuşkusuzdur. Faktoring uygulamalarında genelliklemal ve hizmet faturalarıyla belgelendirilmiş alacaklar (fatura bedelleri) tem-likin konusunu teşkil ettiklerinden, alacağı doğrudan işlem yazılı bir senedebağlanmış bulunmadığından B.K'nun 162/II hükmünün uygulama alanı bu-labileceği düşünülmektedir.

Faktoring işlemleri, kredi (finansman), işgörme ve teminat fonksiyonla-rından birini, ya da bir kaçını veya tamamını içerebilir. Taraflar faktoring söz-leşmesinde, eklerinde bu hususu serbestçe kararlaştırabilirler. Aynı fakto-ring sözleşmesi kapsamında farklı fonksiyonları içeren faktoring işlemleriyapılır.

Kredi (finansman/ödeme) fonksiyonu içeren faktoring işlemlerinde müş-teriye tanınan azami limit çerçevesinde işletme kredisi ile paralellik arz edenbir kredi, tahsis olunarak kullandırılabilir. Kullandırılan bu krediye faktoringsözleşmesinde kararlaştırılan faiz tahakkuk ettirilir. Hemen belirtelim ki, ge-nellikle döner şekilde işleyen bu kredi sebebiyle kullandırılabilen kredi tuta-rı faktora temlik edilmiş alacaklar tutarından bağımsız, tanınmış limitlerle sı-nırlıdır. Kullandırılmış kredi ve ferileri tahsil edilen alacaklarla kapatıldığı

49

takdirde, boşalan limit içinde yeni krediler kullandırılabilir. Temlik edilmişalacakların tahsili amacıyla yapılabilecek işlemlerin kapsamı, tarafların yü-kümlülüklerinin sınırı faktoring sözleşmesinde belirlenir. Bu nedenle müşte-riye sağlanan finansmanın ve ferilerinin temlik edilmiş alacaklardan nasıl,hangi oranlarda kapatılacağı önceden kararlaştırılır. Faktoring Şirketlerinin,bu konuda karşılaştıkları, ancak bugün kesinleşmiş Mahkeme kararları vefaktoring sözleşmelerinin gerektirdiği muhasebe düzeniyle aşılmış sorunlar-dan biri de, bir kısım kredi müşterisinin kullandırılması hatta alacak talebin-de bulunmaları, kredi fonksiyonu ve faktoring faaliyetlerine özgü uluslarara-sı kabul görmüş faktoring muhasebesine, işlemlerine yabancılık nedeniyle,temlik edilmiş faturalar toplamı tutarında alacak iddia etmeleridir. Temlikedilmiş alacakların tahsili halinde, tahsil edilen tutarların kullandırılmış fi-nansman ve ferilerinin kapatılmasına hizmet edeceği kuşkusuzdur. Aksi ta-raflarca ve ayrıca kararlaştırılmadığı takdirde faktoring şirketleri, her bildiri-len alacakla ilgili olarak finansman kullandırmakla yükümlü bulunmamakta-dır. Faktoring Şirketleri temlik olunan alacaklar için ön ödeme, finansmankullandırıp kullandırmamakta serbesttir. Uygulamada ayrıca alacağı doğu-ran temel ilişkiden ve alacaktan kaynaklanan, alacağın kısmen ya da tama-men tahsiline engel hususların rizikosunun faktora ait olduğundan bahislealacak iddialarıyla karşılaşılmaktadır. Oysa faktoringin belli çerçevedeki,faktoringe özgü teminat fonksiyonu, kredi fonksiyonu ile birlikte ya da bufonksiyondan bağımsız olarak uygulama alanı bulabilen ayrı bir unsurdur.

İş görme (hizmet) fonksiyonu, faktoringi işlem ve sözleşmelerinin zorun-lu unsurudur. Sırf bu fonksiyonu içeren bir faktoring sözleşmesi akdolunabi-leceği gibi iş görme fonksiyonu, kredi ya da teminat fonksiyonlarını içerenanlaşmaların da vazgeçilmez unsurudur. Faktoring şirketleri alacakları te-mellük etmeleri sebebiyle alacaklarla ilgili ve faktoring sözleşmesinde karar-laştırılan çerçevede kendi namlarına işlemleri gerçekleştirmelerine rağmen,müşteri hesabına da hareket etmektedirler. Kredi ve teminat fonksiyonununişletilebilmesi, limitlerin belirlenmesi için müşterinin borçluları hakkında ya-pılacak araştırma nedeniyle ya da kullandırılan finansman ve ferileri alacak-ların tahsili suretiyle kapatıldığından, iş görme fonksiyonunun varlığı kabuledilmektedir. Taraflar iş görme fonksiyonunun çerçevesini serbestçe karar-laştırabilirler. Sırf alacakların izlenmesi, borçlulardan ödeme talebinde bulu-nulması ve yapılan ödemeli kabul için diğer fonkiyonları içermeyen faktoringsözleşmeleri akd olunmakta veya böyle bir hizmet diğer fonksiyonların yanısıra verilebilmektedir. Bu hizmet, uygulamada "tahsilat hizmeti" şeklindeisimlendirilmektedir. özellikle garanti limiti dışında kalan ve/veya finansmansağlanmayan alacaklar, sırf tahsilat fonksiyonu çerçevesinde temellük edi-len alacaklardandır. Ancak faktoring şirketleri alacağın vadesinde rızaenödenmesi dışında başkaca bir işlem yapmamakta, alacakları takiple ilgili biryükümlülük üstlenmemektedirler. Esasen alacaklarla ilgili hukuki yollara

50

başvurulması, ihbar, ihtar, takip yapılması, dava açılması, her zaman karar-laştırılmış fonksiyonların kapsamı dışında bırakılmakta, böyle bir hizmet an-cak ayrıca kararlaştırılmış ise, ücret ve masrafları karşılığında verilebilmek-tedir. Faktoring şirketleri, sözleşmenin akdi öncesinde, sözleşmeye esas ol-ması amacıyla, 545 sayılı KHK.'nin 13. maddesi hükmünün çerçevesinde,danışmanlık, istihbarat, piyasa araştırması gibi hizmetler de verebilmekte-dirler.

Faktoring şirketlerinin temellük ettikleri alacakların tahsilini kısmen ya datamamen, alacakları temlik eden müşteriye bırakması faktoring faaliyetleri-ni aşan bir durum değildir. Katılmalı faktoring, örtülü faktoring uygulamala-rında tahsilatın müşteri tarafından gerçekleştirilerek, tahsil olunan alacakla-rın faktora her keresinde ya da belli zamanlarda intikali, bu faktoring türleri-nin gereğidir. Tahsilatın müşteri tarafından yapılması temlikin muvazaalı, bufaaliyetin, faktoringin çerçevesi dışında kaldığı şeklinde yorumlanamaz. Ör-tülü faktoringte temlik çeşitli nedenlerle borçlulara ihbar edilmediğinden yada bir kısım alıcılar karşılarında bir finansman kuruluşu, faktoring kuruluşugörmemek istediklerinden, satıcı ile muhatap olmayı arzuladıklarından, ak-si halde o satıcı ile çalışmak istemeyeceklerinden veya borçluların çeşitlibölgelere dağılmış, çok sayıda olmaları sebepleriyle temlik olunan alacak-lar, faktoring şirketinin vereceği yetki çerçevesinde müşteri tarafından tahsilolunacak ve tahsilat faktora iletilecektir. Tahsilatı bu yetki ile müşterinin yap-ması alacak hakkı sahibinin müşteri olduğunu göstermez. Bu faaliyetin ban-kacılık faaliyeti teşkil etmesini gerektirmez. Faktoring şirketi alacak hakkınınsahibi olup, temliki her zaman borçlulara ihbar ve borçluları takip hakkınasahiptir. Tahsil yetkisinin müşteriye kısmen veya tamamen bırakılması ka-naatimce mümkündür.

Teminat fonksiyonu, faktoring işlemlerinde mutlaka bulunması gerekme-yen, taraflar arasında kararlaştırıldığı takdirde hüküm ifade eden alternatifbir fonksiyondur. Faktoring işlemlerinde teminat fonksiyonu, alacakların sa-dece borçlunun aczi sebebiyle tahsil edilememesi riskini faktora yüklemek-tedir. Bu halin dışındaki tüm sebepler teminatın (garantinin) kapsamı dışın-dadır.

Garanti, Limit Onay Bildirimi (LOB) ile müşterinin borçlularından bir kıs-mı, biri ya da tamamı için özel olarak belirlenen limitlerde verilir. Belli ala-caklar belirtilerek de garanti verilebilir. Garanti limiti de döner olarak kullan-dırılabilir.

Uluslararası faktoringde ve ikili faktoring sisteminin uygulamasında, ga-ranti limiti ve şartları muhabir faktörün böyle bir garanti vermesine, garanti-sini devam ettirmesine bağlıdır. Aksi kararlaştırılmadıkça faktor, dilediği li-mitte garanti vermek, garantiyi azaltmak, tamamen iptal etmek hakkına sa-

51

hiptir. Ancak limit çerçevesine kullandırılmış garantiler saklı kalacaktır. Fa-kat müşterinin borçlunun aczi dışındaki tüm haller garantinin kapsamı dışın-dadır. Garanti fonksiyonu, borçlunun alacağın vade tarihinde acze düşmüşolması şartı dışında yürürlüğe giremez. Faktoring'in seçimlik fonksiyonların-dan olan garanti'nin, taliki şarta bağlı bulunduğu, vadede borçlunun aczininvarlığına bağlı olarak yürürlüğe girdiği hakim görüşü teşkil etmektedir. Ala-cak bedellerinin, müşteri ve borçlu arasındaki ilişkilerden, alacağı doğurantemel ilişkiden, alacaktan kaynaklanan sebeplerden ya da politik riskler,mücbir sebepler gibi nedenlerle tahsil edilememesi halleri de teminat fonk-siyonunun (garantinin) kapsamı dışındadır.

Diğer taraftan muhabir factorun garantiyi kaldırması, müşterinin, borçlu-sundan doğrudan ödeme talep etmesi, kabul etmesi, alacakların teminatla-rını yedinde tutmuş faktora devretmiş olması veya yeni teminatlar alması,garanti limiti tanınmış borçlusuna doğrudan satışlar yapması, faktoring söz-leşmesini ihlali, kötü niyetli davranışlarıda bulunması halinde ise garanti,kendiliğinden etkili olarak ortadan kalkar.

Bu haller dışında, Uluslararası Faktoring Kuralları (GRİFF) çerçevesin-de müşterinin garanti fonksiyonundan yararlanabilmesi için uyması lüzumluçeşitli kurallar getirilmiştir. Bu kuralları yerine getirmeyen, getirmemiş müş-terinin garantisi kalkmakta, müşteri garanti fonsiyonundan istifade ettirilme-mektedir. Yabancı ülkelerde tartışmasız geçerli olan ve uygulanan GRİFF'indiğer kuralları sebebiyle henüz yargı kararlarına esas teşkil etmiş bir ihtilafbildiğim kadarıyla mevcut değildir. Taraflar arasındaki ihtilaflarda Uluslara-rası Faktoring kurallarının uygulanması, yeknesaklığın sağlanması ve ga-ranti rizikosunun çerçevesinin belirlenmesi bakımından önemlidir.

Garantinin yürürlüğe girmediği, kendiliğinden ortadan kalktığı hallerdegarantisiz (kabili rücu ya da gerçek olmayan faktoring) hükümleri uygulanır.Faktor müşterisinin borçlarını derhal kapatmasını talep edebilir.

Tarafların, faktoring sözleşmesinde, eklerinde, teminat fonksiyonununçerçevesini ayrıca serbestçe belirlemeleri mümkündür.

Teminat fonksiyonunun ortadan kalktığı ya da yürürlüğe girmediği haller-de, kredi fonksiyonu ve iş görme fonksiyonu birlikte kararlaştırılmış bulunsadahi faktörün vadesinde ödenmeyen alacakları geri temlik hakkı mevcuttur.Faktor alacakları yönetme, takip ve tahsil zorunda değildir. Alacakların geritemliki usulü faktoring sözleşmelerinde serbestçe kararlaştırılabilir. Uygula-mada geri temlik, faktor tarafından yazılı olarak müşteriye bildirilerek dekontgönderilerek yapılmaktadır. Müşteri daha önce temlikin bu suretle yapılaca-ğını kabul ettiği için ayrıca kabulüne ihtiyaç duyulmamakta, faktoring muha-sebesinin özelliği nedeniyle yazılı geri temlik "dekont"ta yer almaktadır.

52

Bu kadar farklı fonksiyonları içeren faktoring'in hukuki niteliği konusundabugüne kadar çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Alacak satımı nazariyesi,karz, kredi nazariyesi ve karma muhtevalı sözleşme nazariyeleri çerçeve-sinde oluşmuş çok sayıdaki görüşlerle faktoring sözleşmeleri açıklanmayaçalışılmıştır. Faktoring'in türleri açısından çeşitli ayırımlar yapılabilirse de,bugün hakim olan görüşün "karma muhtevalı sözleşmeler nazariyesi" oldu-ğu söylenebilecektir. Alacak temliki karz, kredi, garanti sözleşmesi, vekaletakdi ile diğer iş görme sözleşmelerinin unsurları faktoring sözleşmelerindebirlikte bulunabilecektir.

Faktoring işlemleri çeşitli açılardan sınıflandırılmaktadır:Garantili (gayrikabilirücu) - garanti fonksiyonunu içermeyen (kabili rücu)faktoring.Bu ayırım teminat fonksiyonunun kararlaştırılmış olup olmamasına bağ-lı yapılan ayrımdır.Açık faktoring- Örtülü faktoring. Temlikin borçlulara ihbar edilip, edilme-mesine göre yapılan ayrımdır.Temlikten borçluların haberdar edilmediği örtülü faktoringte faktor borç-lulara her zaman ihbar yapma hakkını saklı tutmaktadır.Yukarıda da açıklandığı üzere müşteri ve faktor anlaşarak alacaklarının

temlikinin ihbarından kaçınabilirler. Böyle bir halde faktorun alacak hakkınınsahibi olduğu tartışmasızdır. Alacaklar vadelerinde ödenmediği takdirdefaktor temlik ihbarını yaparak borçlulardan tahsilat yapma hakkına sahiptir.Örtülü faktoring, faktoring türlerinden olup faktoring faaliyetlerinin kapsamı-na dahildir.

Ön ödemeli - Ön ödemesiz faktoring. Ön ödemesiz faktoring'te kredifonksiyonu bulunmamaktadır. Ulusal Faktoring - Uluslararası Faktoring.Ulusal faktoring faktorun yurtiçindeki alacaklarla, uluslararası faktoring isefaktorun dış piyasalarda faaliyet gösterdiği, ithalat-ihracaat ilişkilerinde hiz-met verdiği faktoring türleridir. Uluslararası faktoring hizmetlerinde ikinci birfaktordan yararlanıldığı hallerde ikili faktor sisteminden, tek başına hizmetverdiği hallerde, doğrudan ihracaat, ithalat sisteminden söz edilir.

Katılmalı Faktoring. Küçük işletmelerde uygulanan ve müşterinin, fakto-run iş görme fonksiyonlarından bir kısmını faktor adına yürüttüğü faktoringtürüdür. Açık ve örtülü bir şekilde yapılabilmektedir.

Tüm bu faktoring işlemlerinin temeli, alacakların faktora temlik edilmesi-dir. Önceden ve toptan temlikin kararlaştırıldığı hallerde, kapsama dahiledilmiş ise, mevcut alacaklar faktoring sözleşmesi ile birlikte derhal, ileridedoğacak alacaklar da yine faktoring sözleşmesi ile doğumları şartına bağlı

53

olarak temlik olunurlar. Bu nedenle faktoring sözleşmelerinin yazılı yapılma-sı geçerlik şartıdır. Sözleşme süresi içinde müşterinin "alacak bildirim formu(AB-ntr)" ile faktora yaptığı bildirimler alacak temliki niteliğinde olmayıp, ala-cağın doğduğunun faktora bildirilmesi anlamını taşır. Sözleşmede açıkçakararlaştırılmış ise müşteriye önceden belirlenmiş limit içinde ve oranda,faktorun serbestçe takdirine bağlı olarak finansman verilebilir. Eğer fakto-ring sözleşmesi çerçeve anlaşma niteliğinde ise, önceden, toptan temlik ka-rarlaştırılmamışsa, her alacağın faktora ayrı ayrı, usulüne uygun temliki ge-rekmektedir. Ancak bu tür faktoring sözleşmeleri uygulamada çok tercihedilmemektedir.

Bu nedenle, 21.12.1994 tarihli "Faktoring Şirketlerinin Kuruluş ve Çalış-ma Esasları Hakkında Yönetmelik'in 10. maddesi hükmünde de, faktoringsözleşmelerinin yazılı olması öngörülmektedir.

Temlik, müşteri tarafından yapıştırılan temlik ihbar notu ile ya da yazılıolarak borçlulara bildirilmektedir.Alacağa bağlı feriler faktora intikal etmektedir. Teminatlar ve ödeme va-sıtası olarak verilmiş kıymetli evrakın usulüne uygun olarak faktora dev-ri, temliki gerekmektedir.Müşteri kredi borcunun ve ferilerinin teminatını teşkil eden, kararlaştırı-lan teminatları faktora vermekle yükümlüdür.Müşteri alacakların varlığını ve vadesinde ödeneceğini tekeffül etmekte-dir.Garantinin yürürlüğe girdiği hâllerde ve garanti herhangi bir şekilde so-na ermedikçe, müşterinin alacakların ödeneceğini tekefül yükümlülüğüyoktur.Faktor alacakları takip ve tahsil ile yükümlü olmadığından ve tahsil edil-

meyen alacaklar müşteriye geri temlik olunacağından, Borçlar Kanunu'nun170. maddesi hükmü uygulanmayacak ancak fiilen tahsil edilmiş tutarlarkredi borcu ve ferilerinden mahsup olunacaktır.

Müşteri, sözleşme ile kararlaştırılan faiz, masraf ve komisyonları öde-mekle yükümlüdür.

Müşteri, kendi işletmesi ve borçluları hakkında talep edilen bilgileri,önemli değişiklikleri faktora bildirmekle yükümlüdür.

54

55

PANEL OTURUMUFaktoring Sektöründe Ana Strateji

Başkan : Y. Temel ENDEROĞLUİ.A.V. Y.K. Üyesi ve Genel Sekreter

Üyeler(*) : Ramazan BAŞAKFaktoring Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Şeker Faktoring Hiz. A.Ş. Genel Müdürü

: Doç. Dr. Murat CANYÜREKMarmara Üniv. Hukuk Fak. Öğr. Üyesi

: Ayşen ÇETİNTAŞFactors Chain İnternational Başkan Yrd. Koç Faktoring Hiz. A.Ş. Genel Müdür Yrd.

: Özgür DALGIÇB.D.D.K. Bankacılık Başuzmanı

: Adnan ERTÜRKT.C. Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Daire Başkanı

(*) Üyeler, soyadlarına göre alfabetik sıra ile.

56

57

BAŞKAN: Y. TEMEL ENDEROĞLU

Sayın Başkanlar, Sayın Konuklar, Faktoring sektörünün değerli temsilci-leri, hepinizi saygılarımla selamlayarak seminerimizin Panel bölümünü açı-yorum. Panelistleri takdim etmeden önce, panel tekniği hakkında kısaca bil-gi sunmak istiyorum.

Panel üç bölümden oluşuyor. Birinci bölümde, sayın panelistlerin onbe-şer dakikalık sunuşları olacak. İkinci bölümde, siz değerli katılımcıların so-ru ve varsa katkılarını alacağız. Üçüncü bölüm, sorular cevaplanacak. Benşimdi alfabetik sıraya göre sayın panelistleri size takdim ediyorum. Rama-zan Başak Faktoring Derneği Yönetim Kurulu Üyesi ve Şeker Faktoring Ge-nel Müdürü. Prof. Dr. Murat Canyürek Marmara Üniversitesi Hukuk Fakül-tesi Öğretim Üyesi. Ayşen Çetintaş Factors Chain international Başkan Yar-dımcısı ve Koç Faktoring Hizmetleri AŞ Genel Müdür Yardımcısı. ÖzgürDalgıç BDDK Bankacılık Başuzmanı. Adnan Ertürk TC. Maliye BakanlığıGelir İdaresi Daire Başkanı. Şimdi ilk sözü Sayın Ramazan Başak'a veriyo-rum. Buyurun.

58

59

RAMAZAN BAŞAK

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun sayın Başkan Yardım-cısı, daire başkan ve değerli çalışma arkadaşları, faktoring sektörünün de-ğerli temsilcileri, basınımızın değerli temsilcileri, hepinize hoş geldiniz diyor,bu toplantının sektörümüze yararlı olmasını diliyorum.

Ben konuşmamı çoğunlukla yurtiçi faktoring konularına ayıracağım.Ağırlıklı olarak bu konulara değinmek istiyorum. Çok fazla faktoring sektö-rüyle ilgili tanım, çeşit, alan, avantaj konularına girmek istemiyorum. Çünküburada mesleğimizin çok değerli temsilcileri var. Dolayısıyla, bir anlamda te-reciye tere satmak gibi olacak. Daha çok sorunlara ve sektörün sahip oldu-ğu sorunlara değineceğim. Bu sorunların nasıl çözülebileceğine dair öneri-lerimizi anlatmaya çalışacağım. Umuyorum ve bekliyorum ki, bu sorunlarıve problemlerimizi çözebildiğimiz ölçüde ve otoriteyle gerekli yakın ilişkiyitesis edebildiğimiz ölçüde problemlerimizi çözeceğiz, sektörümüzü geliştire-ceğiz, dolayısıyla ekonomiye daha fazla katkı imkanı bulacağız.

FAKTORİNG'İN AVANTAJLARI

• Tahsilat: Factoring firması müşterisinin, vadeli alacakları-nın tahsilatını takip eder. Tahsilat işlemlerinin factoring Şir-ketlerince yapılması, işletmelerin tahsilat işlemleri için za-man ve eleman ayırmaları yerine, üretim, yatırım ve pazar-lama işlemleri ile uğraşmaları için zaman tasarrufu sağlar.

• Garanti: İhracat faktoringi işlemlerinde ihracat bedelinintahsil edilmeme riskini garanti altına alır. (Satıcıdan kay-naklanan bir hata olmaması şartıyla).

• Finansman: Satıcı firmalar vadeli alacaklarını faktoringşirketine devrederek alacak tutarının belirli bir yüzdesini

60

T rkiye Se�ilmiß Sekt�r G�stergeleri (Mil YTL)

2002 2003 2004 2005



Toplam �zkaynak 430 671 957 1.113

Toplam Aktifleri 2.091 2.939 4.099 4.691

Aktif/GSYÜH (%) 0,76 0,84 0,95 0.97

T rkiye ÜhracatÝndaki PayÝ (y�zde) 3,49 2,99 3,32 3.00

Faktoring/Finansal sistem (y�zde) 0,90 1,10 1.33 1.28

Sekt�r�n D�nyadaki Yeri ve T�rkiye (Mil Euro)

2003 2004 2005

AVRUPA 546.935 612.504 717.615

AMERÜKA 104.542 110.094 135.630

AFRÜKA 5 840 7 586 6 257

A

vadesinden önce nakit olarak kullanma imkanına kavuşur-lar.

• Rekabet: Satıcı firmanın, alacaklarını vadesini bekleme-den nakde çevirmesi, alıcılarına daha çok vadeli satış yap-ma imkanı verir.

• İstihbarat: İşletme yöneticileri, factoring firmalarınca yapı-lan güvenilir istihbarat sonuçlarına göre yurtiçi ve yurtdışımüşterilerinin mali durumundan en kısa zamanda haber-dar olurlar.

• Bilanço: Factoring yapan İşletmelerin, bilançolarında gö-rülen alacakları ve ticari borçları azalır, yaratacağı işletmesermayesi artar. Böylece işletme bilançosu kredi kullan-madan daha likit hale gelerek işletmenin kredibilitesi artar.

61

Kaynak: FCI

T rkiye Se�ilmiß Sekt�r G�stergeleri (Mil YTL)

2002 2003 2004 2005



Toplam �zkaynak 430 671 957 1.113

Toplam Aktifleri 2.091 2.939 4.099 4.691

Aktif/GSYÜH (%) 0,76 0,84 0,95 0.97

T rkiye ÜhracatÝndaki PayÝ (y�zde) 3,49 2,99 3,32 3.00

Faktoring/Finansal sistem (y�zde) 0,90 1,10 1.33 1.28

Sekt�r�n D�nyadaki Yeri ve T�rkiye (Mil Euro)

2003 2004 2005

AVRUPA 546.935 612.504 717.615

AMERÜKA 104.542 110.094 135.630

AFR KA 5.840 7.586 6.257

ASYA 89.096 111.614 135.834

AVUSTRALYA 13.979 18.417 23.380

D NYA TOPLAMI 760.392 860.215 1,018,706

T RKÜYE 5.330 7.950 11.666 (%1,03)

6 6.5

14

0

2

4

6

8

10

12

14

2000 2001 2002 2003 2004 2005

10.4

3.7 4.4

İşlem Hacmi

Türkiye Faktoring Sektörünün 2000 yılındanitibaren toplam işlem hacmi (mil USD)

62

TÜRKİYE FAKTORİNG SEKTÖRÜNDEÇÖZÜM BEKLEYEN KONULAR

• Faktoring Yasası • Aracılık Maliyetleri • Karşılıklar • Kredi Sigortası • Karşılıksız Çek ve Protestolu Senetler İle İlgili Bilgiler • Fatura İle İlgili Sorunlar • Faktoring Şirketlerinin Bankalararası Para Piyasasından

Yararlanması• Temlik Yasağı • Kambiyo Mevzuatı

63

DOÇ. DR. MURAT CANYÜREK

Sayın başkan, değerli konuklar hepinizi saygıyla selamlıyorum.Efendim, Özakman hocam, meselenin hukuki boyutunu çok iyi ifade bu-

yurduğu için ben o noktadan bir şey arzetmeyeceğim... Yalnız, bir şey ilginçgeldi bana.... Ben, bu sektörün tamamen dışında bir insanım. Ama dışarı-dan vaki müşahademe nazaran, Türkiye'nin -herhalde- “finansman sektörü”içinde yer alıp görece en sorunsuz “sektör dalı” sayılabilecek alanı Faktorigsektörü... Buna hiç şaşırmayın, benim sözlerime inanın... Cumhur Özak-man hocam burada konuşma yapma görevini bana tevcih buyurduğunda,İstanbul Ticaret Mahkemeleri nezdinde, mütevazı ve informel bir küçükaraştırma yaptım. Arz edeyim, ben aşağı yukarı İstanbul'daki bütün TicaretMahkemeleri nezdinde bilirkişilik yaparım.. Kendim, bu informel çalışmaiçinde mütevazı da bir istatistik çıkardım... Bu çerçevede Faktoring şirketle-rinin Mahkemeler önünde davası, rölatif olarak, “yok mesabesinde” nere-deyse. Yani, sayı öylesine mütevazı ki, ihmal edilebilir bir durum bence. Bukötü bir durum değil, aksine iyi bir durum... Bu durumu “iyi” diye, “hakikatentebrike şayan bir durum” diye arz ediyorum. Demek ki geride kalan 20 yılayakın süre içerisinde, Faktoring şirketleri Türkiye'de son derece müdebbirdavranmışlar, son derece iyi performans göstermişler, sorunlarını aşmışlar,izninizle hepinizi tebrik ediyorum.

Şimdi önümde değerli panelistlerin huzurunuza getireceği “çözüm bek-leyen konular listesi” duruyor. Buraya bakınca da, aslında sorunların çokbüyük olmadığını söylemek mümkün. Yalnız bir hususu bu vesileyle arz et-meme izin veriniz. Listede, birinci sırada Faktoring Yasası'nın vaz edilmesiduruyor...Burada bu mesele “sektör gözünden böyle algılandığı için” önem-siyorum bunu... “Faktoring Yasası” diye bir düzenleme isteği duruyor önüm-deki listede... Ben mütevazı kariyerim boyunca üç tane yasanın yasalaşmaveya ilk uygulanma süreciyle hemhal olmuşumdur. Birisi yüksek lisans tezi-min de konusudur... İktisadi Araştırmalar Vakfı'nın 101. konferansında da,bu alanda olarak konuşmacıydım 1994 yılında... O konu, devre mülk-devretatil sistemidir...İkinci alan, ikincisi leasing meselesidir. Üçüncü alan ise, Ta-şıma Kanunu. Efendim, ben taraf iradelerine serbesti tanınmasından, akitserbestisi içinde bu sektörlerin kendi gelişimini sağlamasından yanayımprensip olarak...Bu alanlarda çıkan kanunlar, maalesef “çerçeve kanun” ol-mayı da başaramadıklarından, o alanlarda bir daraltma yaratmıştır fikrim-ce... Bizde leasing alanında, bilhassa hukukçularımızın yaşadığı “kanununuygulanmasına dair” önemli problemler vardır. Devre mülk 3227 sayılı Ka-nunla getirilen düzenleme çerçevesinde, bir irtifak olarak düzenlenmiş ve

64

genellikle “mutsuz irtifak sahipleri” yaratmış, ya da yasanın kendisi dışında“devre tatil” adı altında, Anonim Şirketler Hukuku'na dayalı bir rejimin para-lel uygulanmasını beraberinde getirmiştir. Biraz önce, sayın BDDK başkanıçok doğru olarak bir konunun altını çizdi... Leasıngle ilgili, leasing süreleriy-le ilgili yapılacak bir düzenlemenin... Öte yanda, Taşıma Kanunu çıktığı an-dan itibaren, hele yönetmeliğiyle birlikte, naçiz fikrime göre, bir felakete doğ-ru hızla sürüklenilmiş ve Everest'in tepesinden aşağı yuvarlanılmıştır. Tümiyiniyetli çabalara karşın böyle olmuştur.. Devre mülk sisteminde de, söyle-diklerimi yineleyeyim; son derece ilginç, o kurulan irtifak hakkı sistemi aslaçalışmamıştır ve neticede daha çok, nev'i şahsına münhasır, neticede dev-re tatil sistemi olarak ifade edilen ve hukuki dayanağını esasen Ticaret Ka-nunu'muzun Anonim Şirketlere ilişkin düzenlemelerinden alan,tamamenkendi kurallarını kendisinin kurup oluşturduğu bir rejim içinde gitmektedir.Yani, onun için, bir kanunun sınırlayıcı özelliği de gözetildiğinde, bu konudabir kanun çıkmasını arzu etmemenizi takdirlerinize arz etmek isterim. Kaldıki, bugünkü mevzuatı okuduğumuzda, ben bugünkü mevzuatında özü itiba-riyle son derece rasyonel, son derece akılcı olduğu, son derece doğru birplatform üzerinde oturduğunu ve geliştiğini gördüğümü söyleyebilirim. Ge-liştirilebilir tabi... Ama, bu geliştirmenin illa “kanun vaz etmek suretiyle” ol-masının gerekli olduğunu ben söyleyemem... Kaldı ki, biraz evvel Cumhurhocamla da kahve molasında konuşuyorduk, evvelki hafta Üniversitede deyine konuştuk bu konuda... Şunu arz edeyim, bilmiyorum ne ölçüde teknikuzmanların, bu konudaki hukukçu uzmanların katılımıyla Ticaret Kanu-nu'muzun değiştirilmesi çalışmalarını izleyebildiniz... Yeni Türk Ticaret Ka-nunu Tasarısı tasarısı, anonim şirketlerin faaliyeti ve denetimiyle ilgili olarak,çok özellikli, çok ayrıntılı, çok kapsamlı düzenlemeler getirmektedir.ABD'deki Enron felaketi sonrası, Amerika'da oluşturulan düzenlemeleri dedikkate alarak bağlı olarak, derin bir denetim sistemi aşağı yukarı bütünözellikleriyle Türk Hukuk Hayatına da taşınıyor...Tabi Kıta Avrupası Huku-ku'dan ve bilhassa Alman sisteminden de beslenerek... Anonim şirketleraçısından büyük bir şeffaflık oluşturacak, çok büyük bir derin denetim oluş-turacak şekilde karşımıza çıkmaktadır yeni kanuni düzenleme. İstirhamımodur ki, “kanun” sözcüğü telaffuz edildiğinde, Faktoring şirketi yöneticileri-nin, karar alıcılarının anonim şirketler ile ilgili yeni tasarı bölümlerini kendifaaliyetleri açısından, kendi faaliyetleri açısından tetkik buyursunlar.... Budüzenlemeden sonra, bilhassa güç olacak, bilhassa murakabe altında ola-cak bir anonim şirketi yönetmek.Bu durum, özel planda Faktoring şirketleri

65

için de geçerli... Artık öyle herhangi bir denetçi, herhangi bir yönetim kuruluüyesi olamayacaktır ki şirkette.. Kaldı ki, sizin sektörünüzde zaten yok. Buanlamda meşruiyete, kayıt içi rejime bilhassa çok büyük ölçüde destek ve-ren bir anonim şirketler mevzuatımız olacaktır. Ben kayıt içi ekonominin ge-liştiği ölçüde, kayıt içi ekonominin genel ekonomiye egemenliğinin arttığı öl-çüde, Faktoring şirketlerinin de gelişeceğini, büyüklüklerinin belki de bu çer-çevede bir geometrik gelişme göstereceğini düşünüyorum. Onun için, tek-rar söyleyeyim, Ticaret Kanunu Tasarısı'ndaki, anonim şirketlerle ilgili bölü-mün, sizin faaliyetlerinizle uyumunu bir de bu gözle tetkik buyurmanızı tak-dirlerinize sunmak istiyorum.

Sektördeki imaj sorununa gelince... Ben, biraz evvel andığım bu üç sek-törde de, bizzat müşahade ettiğim için biliyorum. Bir sektördeki imajı düzel-tecek tek şey vardır, tek unsur vardır o da sektörün, o sektörün mensupla-rının bizatihi kendisileridir...Bu düzeltme kanun marifetiyle, medya yoluylaolmaz.... Olsa olsa, gazeteler veya daha geniş bir söyleyişle medya, Olsaolsa bir imaj düzelmişse bunu tefhim ederler, kabul ederler, teyit ederler, ka-muoyuna bu gelişmeyi duyururlar.... Ben sizin sektörünüzü tanımıyorum,ama, diğer sektörlerde az çok çalıştım, biliyorum. Oralarda bir tedavi varsa,tedavi bu şekilde tecessüm etmiştir. Meşruiyetin yaygınlaşması ve bu yollafaktoring şirketlerinin kanuna karşı hilenin merkezi olduğu inancının ortadankalkması ve dolayısıyla imaj sorununun giderilmesi.. Huzurdaki değerli Fak-toring şirketlerinin temsilcileri de zaten, sanırım bu irade içinde hareket et-mektedirler... Dikkat buyurun, imaj sorununun temeli sadece bir takım yan-lış adamların faktoring görünümü adı altında tefecilik yapması olarak ifadeedilen algılama değildir.... Kaldı ki, Özakman hocam, işin mevzuatını anla-tırken çok kapsamlı olarak ifade buyurdu.. Hocamın değindiği mevzuat iti-bariyle, bu şey zaten yasaklanmış bir faaliyettir. Şimdi şu var: Adam öldür-mek dünyanın en eski suçlarından biridir ve aşağı yukarı tüm modern top-lumlarda kural olarak yasaktır... Ama. buna rağmen adam öldürülüyor, de-mek ki yasa çıkararak bunu gidermeniz mümkün değil. Olsa olsa o alanımüeyyidelendirebilirsiniz ama fiili ortadan kaldıramazsınız ekonomik vesosyal alt yapıyı geliştirmeden... O alanı zaten kapatan, o faaliyetleri teczieden, tazminatla müveyyidelendilen düzenlemelerimiz zaten var. Kanun çı-karmak, işleyişi de çözmez kendi başına... İmaj sorununu da çözmez. Ba-kın ben size bir şey söyleyeyim. Bugün Hukuk öğretisinde ve uygulamasın-da, Faktoring şirketleriyle ile ilgili olarak teorik planda tartışılan bir önemlikonunun ne olduğunu ben size ne olduğunu söyleyeyim: Bu konu asla, “bunlar tefecilik yapıyorlar” konusu ve problemi değildir. Çünkü o anlamdafaaliyet gösteren adamlar zaten Ticaret Mahkemesinin önüne bir faktoringproblemi ilgili olarak gelmiyorlar. Değerli uygulamacıların da katıldığı birakademik yemekte, geçtiğimiz günlerde problemi, izninizle arz edeyim, şu-dur. Bir banka bir şirketten alacaklı, o şirket iflasa gidiyor, banka kendisine

66

yakın bir faktoring şirketine alacağını temlik ediyor. Çok yüksek bir rakam..banka için ne güzel... Alacağı kendisi takip etse, alamayacak belki.. Karşı-lık Kararnamesi'nin getireceği sonuçlar gündeme gelecek ardından... BDDKbankanın sermaye arttırmasını isteyecek filan... Oysa bu işlemle banka budertlerden kurtuluyor..., BDDK ile muhtemel bir sürü problemi başlamadançözülüyor... Faktoring şirketi de, “battı adam bende zarar yazdım, zaten çokvergi ödeyecektim, vergiden kurtuldum” konumuna gelebiliyor aynı grupiçinde.... Tamamen teorik planda tartışılan bu faraziyenin gerçek hayattakikarşılığı, fikrimce, “kanuna karşı hile” dir. Faktoring şirketinin yargı nezdin-de imaj problemi varsa, bu faraziyenin gerçek hayata yansıması ihtimalinintartışıldığı noktada başlıyor.... Herhangi bir şey söylemiyorum. Tamamen te-orik planda yapılmış bir tartışmadır bu... Ama, hedef, gerçek hayatta bu fa-raziyenin asla gerçekleşmeyeceğinin açıkça ortaya konmasıdır mesela...Aksi halde, Faktoring şirketinin yargı nezdindeki imaj problemi burada gün-deme gelebilir... Yoksa, burada, meşru zeminde faaliyet gösteren Faktoringşirketlerinin, Faktoring Derneği'nin çatısı altında faaliyet gösteren Faktoringşirketlerinin imajla ilgili bir sorunu olduğunu, olacağını düşünmüyorum şah-sen...

Kredi sigortasıyla ilgili sorun var deniyor.... Kredi sigortasıyla ilgili soru-nun aşılması... Biliyorsunuz bu sorun dünyada çözülmüş bir şeydir, bununpoliçeleri de var. Önemli olan şu: Faktoring şirketlerinin zemininde bankalar,sigorta şirketleri de var... Bütün o ilişkiler var zaten. Gideceksiniz bir tanedüzgün poliçe taslağı hazırlatacaksınız... eğer milli bir poliçe yapmak isti-yorsanız, bir poliçe taslağı yapacaksınız, götüreceksiniz Hazine'ye... Diye-ceksiniz ki, böyle poliçe tanzimi için izin veriyor musunuz ? Onlar da incele-yecekler, dünya uygulaması ile kıyaslayacaklar... “Veriyoruz” diyecekler. Ni-ye vermesinler ki, bizim Sigortacılık Genel Müdürlüğü'nde işi iyi bilen bürok-ratlarımız var.. Neticede bunun aslan gibi brokerleri de var dünyada.... Sek-tör riskinin ne olduğunu Türkiye'yi gayet iyi biliyorlar, öte yandan BDDK'nınçalışmaları bu alandaki şeffaflığı da sağlamış vaziyette. Yani Hazine'nin denasıl işlediğini az-çok bildiğim için, adamların Sigortacılık Genel Müdürlü-ğü'nün ne kadar çalışkan olduğunu bildiğim için, iyi bir poliçe taslağına hız-la onay vereceklerini de düşünüyorum.

Benim söyleyeceklerim bu kadar sayın Başkan.... Daha sonra sual gelir-se, cevaplamaya amadeyim...

67

AYŞEN ÇETİNTAŞ

Sayın BDDK Mensupları,Sayın İktisadi Araştırmalar Vakfı BaşkanıDeğerli PanelistlerDeğerli KonuklarTürkiye'de uluslar arası faktoring uygulamaları ilk olarak 1989 yılında

başlamış olup, geçen on altı yıl içinde önemli gelişmeler yaşanmıştır. Günü-müzde çoğu banka ortaklı 21 adet faktoring şirketi uluslar arası faktoring iş-lemlerine aracılık etmektedir. Ağırlıklı olarak ihracat faktoring işlmelerininyapıldığı ülkemiz, FCI üyesi ülkeler arasında ihracat faktoring hacimleri açı-sında önemli bir yere sahiptir.

69 ülkede bulunan 206 değişik faktoring kuruluşu üyesi ile FCI ''FactorsChain International'' dünyanın en büyük faktoring zinciridir. Türkiye'den ise20 faktoring şirketi ve faktoring hizmeti veren banka bu zincire üyedir.1900'lü yılların başlarından itibaren ilk örnekleri çeşitli ülkelerde uygulanma-ya başlanan faktoring hizmeti, 1950'lerden itibaren özelikle İtalya ve İngilte-re gibi ülkelerde iç piyasa ve uluslar arası ticarette çokça kullanılan bir fi-nansal ürün haline gelmiştir.

2005 yılında dünya toplam faktoring hacmi Euro 1,016 milyar olarak ger-çekleşmiş, bu hacmin yaklaşık %57'si FCI üyeleri tarafından gerçekleştiril-miştir. Türkiye'nin FCI genel hacmi içindeki payı 2005 yılında 11,83 milyarEuro ile % 2 seviyesindedir. Bu rakamın pazarın genişlemesiyle beraber2006 sonunda 16 milyar Euro seviyesin ulaşacağı ve toplam hacmin %20sinin ihracat işlemlerinden oluşması beklenmektedir.

Kıtalar bazında gerçekleşen rakamlara bakıldığında, dünya toplam hac-minin % 70'inin Avrupa kıtasında gerçekleştiği görülmektedir. Avrupayı%13'er payla Amerika ve Asya ülkeleri takip etmekte, kalan %4 ise Afrikave Avustralya'da gerçekleşmektedir. Avrupa ülkelerindeki firmaların büyükbölümü içpiyasa ve uluslarası alanda yaptıkları açık hesap vadeli satışlarıfaktoring yöntemi ile garanti altına almakta, tahsil etmekte ve finanse et-mektedirler.

İhracat ve ithalatının büyük bölümünü Avrupa Birliği ülkeleri ile yapanTürkiye, dünya faktoring arenasındaki önemli oyunculardan biri olmayı ba-şarmış durumdadır. İtalya, İngiltere, Almanya, Fransa gibi hacmi büyük ül-keleri ayrı tutarsak, Türkiye kısa sürede yarattığı hacim, başarılı faktoringuygulamaları ve içerdiği potansiyel ile özellikle ihracat faktoringinde çok sa-

68

yıda AB ülkesini geride bırakmış durumdadır. AB ülkelerinde gerçekleşentoplam faktoring hacminin %2'si, uluslar arası faktoring hacminin ise % 4'üülkemizde gerçekleşmektedir.

Tüm bu başarılı gelişmelere karşın diğer AB ülkeleri ve Amerika'da itha-latçılar tarafından sıklıkla kullanılan ithalat faktoring ürünü ülkemizde yeter-li gelişmeyi sağlayamamıştır. Bu alandaki en önemli eksik, Faktor şirket ta-rafında ithalatçı adına üstlenilecek mali güçsüzlük riskinin devredilebileceğikredi sigortası sisteminin Türkiye'de henüz gelişmemiş olmasıdır.

Başlıca Avrupa ülkelerinde, özellikle iç piyasa işlemlerinde yoğunluklakullanılan faktoring en yüksek hacmi İngiltere ve İtalya'da yakalamaktadır.İngiltere faktoring piyasası geçen sene %29 büyümüş olmakla beraber iş-lem hacminin büyük bölümü ''invoice discounting'' tabir edilen, alıcının tem-likten haberdar edilmediği, tahsilatın satıcı tarafından yapıldığı ve Faktor ta-rafından finanse edilen işlemlerden oluşmaktadır. İngiltere'de çoğu İngilizFaktorler ve Iskontocular Derneği'ne üye 100 civarında faktoring kuruluşubulunmakta olup, faktoring şirketlerinin kurulması ve dış/idari denetimlerikonusunda ve sair şirketler ile ticari faaliyetler için öngörülenlerin dışında''özel'' bir düzenleme bulunmamaktadır. Faktoring uygulamalarının çeşitlili-ği ve yaygınlığı açısında diğer önemli bir örnek İtalya'dır, ne var ki sektör FI-AT ve PARMALAT gibi sanayi kuruluşlarında son 2 yıldır yaşanan bazıolumsuz gelişmeler sonucunda geçen sene %9 küçülmüştür. Almanya'daise faktoring işlemleri 2005 yılında %22 artış göstermiş olup 40 adet fir-ma/banka faaliyet göstermektedir. Sektöre özel hukuki bir düzenleme olma-yıp, alacak temliği Alman Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde düzen-lenmektedir.

Öte yandan ''Yeni Avrupa Bölgesi'' olarak da isimlendirebileceğimiz böl-ge ülkeleri arasında Türkiye faktoring işlemlerinde; gerek gelişmeye açıkpotansiyeli, gerek uluslarası düzeyde teknik bilgiye sahip uzman kuruluşla-rı ile önemli bir ivme yakalamış ve sektör 2005 yılında 30% büyüme sağla-mıştır.

İhracat işlemlerinde uygulamalar açısından uluslar arası düzeyde hizmetsunulan sektörümüzde, kredi sigortası sisteminin ülkemizde yerleşmesi vegelişmesi ile beraber iç piyasada da garanti, tahsilat ve finansman hizme-tinden oluşan ''tam hizmet faktoringi'' uygulamasına geçilmesi ile sektör ha-

69

cimlerinde ciddi artışlar beklenmektedir.Türkiye 2000 yılından beri iki FAKTOR'lü ihracat işlemlerinde FCI üyesi

ülkeler içinde işlem hacmi bakımına ilk 3 sırada yer almaktadır, bu ülkemi-zin yakaladığı çok önemli bir başarıdır. 2005 yılında ülkemiz Taiwan veFransa'nın ardından Euro 1,6 milyar hacim ile tüm dünya çapında 3. sıradayer almıştır. İhracatın her yıl artarak 2005 yılında 72 milyar USD'ye ulaştığıülkemizde, ihracat satışlarının büyük bir bölümü mal mukabili ve vadeli ola-rak yapılmaktadır. Bu şartlarda Faktoring; ihracatçımızın tüm ihtiyaçlarınıkarşılayacak tek bir ürün olarak rağbet görmektedir. Faktoring ile ihracatçı-mız;

Tanımadığı yeni pazarlara satış yapabilme imkanına,Mal mukabili satışlarda alacak garantisine ve sevk sonrasında esnek fi-nansman imkanına,Borçlunun ülkesindeki güçlü bir kuruluş aracılığı ile tahsilat hizmetine,Döviz taahhüdünün alacak vadesi beklenmeden kapatılması imkanına,Düzenli nakit akışı, ve işletme sermayesi yaratma imkanına sahip ol-maktadır.Faktoring özellikle KOBI ihracatçılar için çok yönlü hizmet sunan alterna-

tif bir kaynaktır.Dünya faktoring sektöründe karşılaşılan bazı faktoring uygulamaların-

dan kısaca bahsetmek istiyorum.Tam Servis Faktoringi/Full Service: Satıcının Faktor'e temlik ettiği ala-

caklar için garanti, tahsilat hizmeti ve finansman hizmeti aldığı ve en çok uy-gulanan faktoring türüdür. Faktor temlik aldığı alacakları garanti altında alır,tahsil eder ve vadesinden önce finanse eder. Ülkemizde de sıklıkla uygu-lanmaktadır.

Hacim Faktoringi/Bulk Factoring: Satıcının Faktor'e temlik ettiği alacak-lar için sadece finansman hizmeti aldığı ve alıcının temlikten haberdar edi-lerek, ödemeleri Faktor'e yaptığı faktoring türüdür.

Faktor temlik alınan alacaklarla ilgili garanti ve tahsilat hizmeti verme-mektedir.

Vade Faktoringi/Maturity Factoring: Bu faktoring uygulamasında Faktortemlik alınan alacaklara karşılık satıcıya garanti ve tahsilat hizmeti vermek-te fakat finansman sunmamaktadır. Bunun yerine alacakları satıcı ile anla-şılan alacak vadesinden itibaren belirlenecek bir tarihte, tahsilatı yapıp yap-madığına bakmaksızın ödemeyi taahhüt etmektedir.

70

Bildirimli-Bildirimsiz Faktoring: İçpiyasa veya yurtdışı işlemlerinde alıcı-nın temlikten haberdar edilmediği faktoring uygulamasına verilen isimdir. Buyöntemde Faktor; satıcıyı veya başka bir kuruluşu tahsilat acentesi olaraktayin edebilmekte, buna mukabil temlik aldığı alacaklar için satıcıya garan-ti ve finansman hizmeti vermektedir. Türkiye'de iç piyasa işlemlerinde sık-lıkla uygulanan bir yöntemdir.

Fatura iskontosu yöntemi: Faktor'un temlik aldığı alacaklar karşılığı fi-nansman hizmeti verdiği, buna mukabil tahsilat ve garanti hizmeti sunmadı-ğı ve alıcının temlikten haberdar edilmediği yöntemdir. Bu yöntemi en çokkullanan ülke İngiltere'dir. 2005 yılında dünyada toplam ihracat faktoringi 42milyar Euro olurken, ihracat fatura iskontosu hacmi 22 milyar Euro ile fakto-ring hacminin yarısına ulaşmıştır.

İhracat ve İthalat faktoring uygulamalarında ülkemizde bazı zorluklar ya-şanmaktadır.

Bunlardan en önemlisi faktoring uygulamaları içinde ve yönetmelikte bu-lunan bazı yöntemlerin, kambiyo mevzuatında yer almaması sonucufaktoring şirketleri tarafından yaşanan zorluklardır.

Faktoring şirketleri yasal tanım olarak doğmuş veya doğacak alacaklarıtemlik alabilirler. Ancak kambiyo mevzuatı sebebiyle yurtdışı işlemlerde do-ğacak alacağa fon sağlayamamaktadırlar. Örneğin ihracat akreditifini yükle-mesi yapılmadan finanse edememektedirler. Zira bu işlem prefinansmansayılmaktadır ve prefinansman verme yetkisi sadece bankalara verilmiştir.Ayrıca ithalat faktoringi işleminde de faktoring kuruluşlarının ithalat transferyetkisi olmaması sebebiyle ,ithalatçı tarafından banka aracılığıyle transferedilmektedir. Faktoring kuruluşu ithalat işlemini kontrol edememekte veuluslararası faktoring kurallarına,Türkiye'deki mevzuat dolayısıyla uyama-maktadır.

Diğer bir konu da ithalat faktoringi uygulamalarında yaşanan ''garantitahtında ödeme'' sorunudur.

İthalat faktoringinde garanti tahtında ödeme:Uluslarası faktoring kuralları çerçevesinde ithalat faktoringi işlemlerinde

İthalat Faktor'u olarak işlem yapacak şirketler, ithalat mevzuatı bu durumutanımlamadığı için garanti ödemesi yaparken zorluklar yaşamakta ve ulus-lar arası faktoring kurallarına uyamamaktadırlar.

Teminatın tazmini halinde (garanti tahtında ödeme) faktoring kuruluşları-na ithalat mevzuatı ile ilişkilendirerek transfer yetkisi verilmelidir.

AB'ye girmeye hazırlanan Türkiye'de kambiyo rejiminin kısıtlayıcı etkisi-nin kaldırılması ve ithalat ihracat mevzuatının faktoring uygulamalarını kap-

71

sayacak şekilde düzenlenmesi sektörü destekleyecektir. Kredi Sigortası: Faktoring işlemlerinin dayandığı temel ögelerden biri

de garantidir. Garanti hem yurtiçi faktoring işlemlerinde hem de yurtdışı fak-toring işlemlerinde verilen hizmetlerdendir.

Yurtdışı faktoring işlemlerinde (iki Faktor'lu işlemler) garanti genellikle,yurtdışındaki muhabirler şirketler tarafından verilmektedir.Muhabirler ge-nellikle ithalatçının ülkesindeki faktoring şirketleridir. Öte yandan gelişmişülkelerde kredi sigortası kuruluşlarının desteği ile faktoring şirketleri tara-fından sıkça uygulanan (tek Faktor'lu işlemler) (one Factor business) (Di-rect Export Factoring) kredi sigortası sisteminin Türkiye'de oluşmamış ol-ması sebebiyle uygulanamamaktadır. Bahsedilen yöntemde İhracat Fak-tor'u bir kredi sigortası kurumu ile anlaşarak dünyanın herhangi bir ülke-sindeki alıcı hakkında garantiyi bu kurumdan temin eder, sonrasında isekendi kaynakları ile tahsilat ve finansman hizmeti verir. Alcının ülkesinde-ki bir faktoring şirketine ihtiyaç duyulmayan bu yöntem bazı ihracat işlem-lerinde daha kolay uygulanabilir ve daha ucuz bir yöntem olarak öne çık-maktadır. Kredi sigortası sorununun çözülmesi durumunda, faktoring şir-ketleri AB ülkelerinde olduğu gibi ihracat işlemlerinde de direkt faktoringhizmeti verme olanağına kavuşacaklar ve ihracat işlemlerinde sektörünpayı artacaktır.

Bu arada Türkiye; ihracatını geliştirmeye çalıştığı ve dışa açılmaya baş-layan Türk Cumhuriyetlerinde ve bazı eski Doğu Bloku ülkelerinde faktoringişlemleri yeterince gelişmediği ,diğer bir deyişle garanti alabileceği muhabir-lerinin olmaması sebebiyle KOBİ'lerin bu tür ülkelere yapacağı ihracatı des-tekleyecek faktoring tekniğini kullanmak mümkün olmamaktadır.

Bu gibi ülkelere yapılacak ihracat için, Eximbank kredi sigortası ve fak-toring şirketleri arasında sağlanacak işbirliği sektörün bu sorununa çözümolabilecektir.

Öte yandan Türkiye'de ithalat faktoringi, faktoring şirketlerinin üstlene-cekleri ithalatçı riskini devredebilecekleri kredi sigortası sistemi gelişmediğiiçin çok sınırlı kalmış hatta ihmal edilmiştir. 2005 yılı ithalat faktoring cirosutoplam ciro içinde bindelerle ölçülecek seviyededir.

Diğer bir sorun ise yurtdışında mukim olmalarına rağmen Türkiye piya-sasında faaliyet gösteren bazı Faktoring şirketlerinin varlığıdır. Özellikle ih-racat alanında faaliyet gösteren bu firmalar pazarı bölmekte ve verimin yurt-dışına taşınmasına sebep olmaktadırlar.

Değerli Başkan, Saygıdeğer Konuklar Sektörümüz gelişmeye açık olup ülkemizin de içinde bulunduğu

72

global ticaret koşullarında ihtiyaç duyulan bir finansal hizmet sunmak-tadır. Mevzuat ve diğer alanlarda ihtiyaç duyulan düzenleme ve deği-şikliklerin yapılması sektöre hacim ve ivme kazandıracak, tüm ihracat-çılarımızı ve özellikle KOBI'leri destekleyecektir.

73

ÖZGÜR DALGIÇ

FAKTORİNG ŞİRKETLERİNE İLİŞKİN BDDK DENETİM VE DÜZEN-LEME YAKLAŞIMIBilindiği üzere, 01.11.2005 tarih ve 25983 mükerrer sayılı Resmi Gaze-

te'de yayımlanan 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 93 üncü maddesinde,bankalar ve finansal holding şirketleri ile finansal kiralama, faktoring ve fi-nansman şirketlerinin; kuruluş ve faaliyetlerinin, yönetim ve teşkilat yapısı-nın, birleşme, bölünme, hisse değişiminin ve tasfiyelerinin düzenlenmesi,uygulanması, uygulanmasının sağlanması, uygulamasının izlenmesi ve de-netlenmesi işlemleri Kurumumuzun görev alanı içerisinde tanımlanmıştır.Daha önce Hazine Müstaşarlığı tarafından denetlenen ve düzenlenen fî-nansal kiralama, faktoring ve finansman şirketlerinin düzenleme, kuruluş,izin ve denetim faaliyetleri, anılan Kanunun yürürlüğe girmesini müteakip,01.01.2006 tarihinden itibaren Uygulama II Daire Başkanlığı altında Kuru-mumuz tarafından yürütülmeye başlanmıştır.

Faktoring işlemi, finansman, garanti ve tahsilat hizmetlerinin bir aradaverildiği çok özel bir finansal ürün olarak karşımıza çıkmaktadır. Sağlananfinansman hizmetinin banka kredilerinden en temel farkı, müşterinin genelkredi değerliliğinden daha çok alacak hacminin dikkate alınmasıdır. Fakto-ring işlemi, bu özelliği ile yüksek risk taşıyan KOBİ'ler için çok önemli bir al-ternatif finansal ürün haline gelmektedir. Bankalar için Basel-II sermaye ye-terliliği uygulamasının yürürlüğe girmesi ile birlikte riskli KOBİ!lerin bankakredilerinden alacağı payın azalacağı ve ortaya çıkan ihtiyacın faktoring şir-ketleri tarafından karşılanacağı tahmin edilmektedir. Faktoring şirketlerininbankaların girmek istemediği alanlara girerek finansal sektörde hizmet çe-şitliliğini arttırması ve rekabeti olumlu yönde etkilemesi beklenmektedir.Faktoring sektörünün 2005 yılı itibariyle mali sistemdeki payı % 1.3'ler sevi-yesinde olup bu payın artması arzu edilmektedir. Bu sebeple, BDDK'nunkredi sisteminin etkin bir şekilde işleyişini sağlamak görevi çerçevesinde,söz konusu şirketlerin kredi kurumu olma niteliğine yakışır bir ciddiyet içeri-sinde faaliyet göstermeleri ve işlem hacimlerini sağlıklı bir şekilde arttırma-larını teminen gerekli düzenlemelerin yapılması ve etkin bir şekilde denet-lenmesi planlanmaktadır.

Düzenleme YaklaşımıBDDK'nın düzenleme yaklaşımı mevduat toplama yetkisi bulunmayan

faktoring şirketlerinin gereksiz yere işlemlerini kısıtlayıcı düzenlemelerden

74

çok, finansal sektörü tehdit etmeyecek bir şekilde büyümesine imkan vere-cek, rekabet eşitliğini sağlayacak ve sektöre ilişkin önyargıları bertaraf ede-cek düzenlemelerin yapılmasıdır.

Bu kapsamda,• Halen Kanun Hükmünde Kararname şeklinde olan 90 sayılı KHK nin

yerine tüm banka dışı kredi kurumlarını kapsayacak bir kanunun çı-karılması,

• Finansal kiralama, faktoring ve tüketici finansman şirketlerinin kuru-luş ve çalışma esaslarının, sektörün kendi dinamikleri de göz önün-de bulundurularak bankalara paralel bir şekilde yeniden belirlenmesi,

• Sözkonusu şirketlere yönelik bir tek düzen hesap planı ve kayıt dü-zeni tesis edilmesi,

• Bankalardan BDDK'ya data aktarımında kullanılan benzer bir siste-min şirketlerle de tesis edilerek gerekli bilgi ve belgelerin on line ak-tarımının sağlanması,

öngörülmektedir.Öte yandan, söz konusu şirketlerin sektördeki tüm şirketleri içeren bir

mesleki örgütlenmeye sahip olmaması, sorunlarını etkin bir şekilde dile ge-tirememelerine neden olmuştur. Bu sebeple, anılan şirketlerin mali sistemiçinde aktif bir rol alabilmeleri için Kanuni statüye dayalı bir Birlik çatısı al-tında toplanmaları, gerek faktoring sektörünün temsili ve tanıtımına gerek-se de bu sektörlerdeki mesleki disiplin kurallarının belirlenmesine katkıdabulunabilecektir.

Denetim YaklaşımıBDDK açısından denetim kaynaklarının etkin kullanımı son derece

önem taşımakta olup, mevcut denetim kaynakları ile bankaların denetimineöncelik verilmektedir. Bu sebeple, ilk aşamada söz konusu şirketlerin dene-timinin uzaktan gözetim ve bağımsız denetime dayalı olarak gerçekleştiril-mesi planlanmaktadır. Bu amaçla, etkin bir gözetim sistemin oluşturulmasıve bu şirketlerden sağlıklı bilgi aktarımının sağlanması amacıyla bankalar-la kurulana benzer bir şekilde anında veri aktarımını sağlayacak bağlantılar

75

faktoring şirketleriyle de kurulmuştur. Öte yandan faktoring şirketlerindegerçekleştirilecek bağımsız denetimlerde banka denetiminde uygulanan ba-ğımsız denetim ilkelerinin uygulanması ve bu şekilde bağımsız denetiminetkinleştirilmesi planlanmaktadır. Yerinde denetimlerin ise belli dönemler iti-bariyle öncelikle konsolide denetim kapsamında banka iştiraki şirketlerdeveya ihbar ve şikayet üzerine mali bünye denetiminden çok mevzuata uy-gunluk denetimi şeklinde gerekleştirilmesi öngörülmektedir.

Sektörün sorunlarına BDDK Yaklaşımıa-Kanun ile çözülebilecek sorunlar• Faktoring işleminin yeniden tanımlanması• Karşılıkların vergiden düşülmesi• Protestolu senetler ile karşılıksız çeklere ilişkin bilgilere ulaşılması• Fatura ve temlik yasağı ile ilgili sorunlarb-Yönetmelik değişikliği ile çözülebilecek sorunlar• Özkaynak tanımı• Şube açmada yaşanan sıkıntılarSektörün vergiye ve diğer yasal parasal yükümlülüklere ilişkin sorunları-

nın çözümü Maliye Bakanlığının yetki ve sorumluluğunda olmakla beraber,aracılık maliyetlerini arttıran yükümlülüklerin azaltılması ve benzer faaliyet-lerde bulunan ve benzer finansal hizmetler sunan kurumların eşit vergi uy-gulamalarına tabi olması gerektiği düşünülmektedir.

Kambiyo ve sigorta mevzuatından kaynaklanan sorunların çözümü ko-nusunda ise sektör ile ilgili kuruluşlar arasında köprü olunacak ve her türlüdestek sağlanacaktır.

BDDK tarafından önem verilen diğer bir husus sektördeki haksız rekabetunsurlarının engellenmesidir. Bu amaçla, özellikle gazetelerde yer alan veyetkisiz kişilerce verilen faktoring ilanları yakından takip edilmekte olup, sa-dece yetkili kişilerin ilanlarına yer verilmesi hususunda belli başlı gazetele-rin uyarılması ve yetkisiz kişiler hakkında adli yaptırım uygulanması plan-lanmaktadır.

Yönetmelik ile getirilen değişiklikler• Kurucularda ve ortaklarda aranan şartlar• Sermaye artırımı• Genel müdür atanması

76

• İrtibat büroları ve şubeler• Borçlanma sınırı• Özkaynak tanımı• Faaliyet izninin iptali• İntibak

77

FAKTORİNG ŞİRKETLERİNE BDDK DÜZENLEMEVE DENETİM YAKLAŞIMI

DÜZENLEME YAKLAŞIMI DENETİM YAKLAŞIMI• Kısıtlayıcı olmayan • Uzaktan gözetim• Finansal sektörü tehdit • Bağımsız denetim

etmeyecek şekilde büyümesine • Konsolide denetimimkan veren • Yerinde denetim

• Rekabet eşitliğini sağlayıcı• Önyargıları bertaraf edici

DÜZENLEMELER• Banka Dışı Kredi Kurumları Kanunu

• Yönetmeliğin gözden geçirilmesi• THP

• Veri Aktarımı• Birlik


5411 sayılı Bankacılık Kanunu• Madde 168• Madde 93BDDK açısından FAKTORİNG• Farklı bir finansal ürün• KOBİ'ler için alternatif• Hizmet çeşitliliği ve rekabetin artması• Finansal sektör içindeki payının artmasıKREDİ SİSTEMİNİN ETKİN İŞLEYİŞİNİN SAĞLANMASIFaktoring şirketlerinin kredi kurumu olma niteliğine yakışır birciddiyet içerisinde faaliyet göstermeleri ve işlem hacimlerinisağlıklı bir şekilde arttırmalarını teminen gerekli düzen-lemelerin yapılması ve etkin bir şekilde denetlenmesi

78


YÖNETMELİK İLE GETİRİLMESİ DÜŞÜNÜLEN DEĞİŞİK-LİKLER• Sermaye artışı• Kurucu ve ortaklarda aranan nitelikler• Genel müdür atanması• İrtibat büroları ve şubeler• Özkaynak tanımı• Borçlanma oranı• Faaliyet izninin iptali• Yeni hükümlere intibak


SEKTÖRÜN SORUNLARINA BDDK YAKLAŞIMII- Kredi kurumları kanunu ile çözülebilecek sorunlar• Faktoring işleminin yeniden tanımlanması• Karşılıkların vergiden düşülmesi• Protestolu senetler ile karşılıksız çeklere ilişkin bilgilere

ulaşılabilmesi• Fatura ve Temlik yasağına ilişkin sorunlarII- Yönetmelik değişikliği ile çözülebilecek sorunlar• Özkaynak tanımı• Şube açmada yaşanan sıkıntılarIII- VERGİSEL SORUNLARIV- KAMBİYO VE SİGORTA MEVZUATINDAN KAYNAK-

LANAN SORUNLAR

79

ADNAN ERTÜRK

GARANT

HZMET

TAHS

LAT

HZMET

FNANSMAN

HZMET

Faktor,alclarn

Faktor,alacaklarn

Faktor,devrald

deyememe

riskini

takibini

yaparve

vadeli

alacaklarnbelli

stlenerek,

vadeli

tahsilat

gerekletirir.

birksm

nm

terinin

sat

lardan

doan

talebi

zerine

alacaklar

garanti

kendisinehemen

der

altnaalr.

1.TamServis

Faktoring

XX

X

2.Vadeli

Faktoring

XX

3.BildirimsizFaktoring

XX

4.Arac

lFaktoring1

XX

5.Rculu

Faktoring

XX

6.Toplu

skontolu

F.X

7.Fatura

skontolu

F.2

X

1BildirimsizFaktoringden

farkl

olarak

buuygulamada

mteri,Faktor’nacentas

olarak

hareketetmekteve

tahsilat

takibini

faktor

adna

yapmaktadr.

2Topluiskontoyntemindenfark

,borlulara

bildirimde

bulunulmamas

dr.

EK

SUNULAN

HZMETLERE

GRE

FAKTOR

NG

TRLER

80

FAKTORİNG İŞLEMLERİ VE VERGİLENDİRİLMESİ

Faktoring (Anlamı)Faktoring, firmaların mal ve hizmet satışlarından doğmuş veya doğacak

ve fatura veya fatura yerine geçen bir belge ile tevsik edilebilen vadeli ala-caklarının, faktoring şirketi tarafından temellük edilmesi esasına dayananbir finansman yöntemidir.

Faktoring işlemi kısa vadeli alacaklar için söz konusu olup, vadeler ge-nellikle 30 ila 120 gün arasında değişmekte, bazen de 180 güne kadar uza-yabilmektedir.

Faktoring dışındaki kredi veren finans kuruluşlarının; senedin tahsil edil-memesi halinde senet karşılığı kredi alan satıcıya daima rücu hakkı mevcutiken; faktoring de satıcı, alacaklarını faktor sözleşmesi ile faktoring şirketi-ne satmakta ve böylece alacakların tahsil edilememe riskini de faktoring şir-ketine devretmektedir.

Faktoring İşlemlerine İlişkin Temel MevzuatBorçlar Kanunu (Alacağın Temliki)Satıcıların faturaya bağlı alacaklarının devir ve temliki, Borçlar Kanunun-

da düzenlenmiş bulunan alacağın temliki hükümlerine tabidir.Borçlar Kanununun 162 nci maddesinde, kanun veya akit ile veya işin

mahiyeti icabı olarak men edilmiş olmadıkça borçlunun rızasını aramaksı-zın alacaklının alacağını üçüncü bir sahsa temlik edebileceği; 163 üncümaddesinde ise temlik sözleşmesinin hususi bir şekle tabi olmadığı, ancaktahriri şekilde yapılmış olmadıkça da temlikin muteber olamayacağı ifadeedilmiştir.

Borçlar Kanununa göre alacağın temlik işleminin muteber olabilmesi;• Alacağın devredilebilir olmasına,• Temlik işleminin yazılı ve sözleşme şeklinde yapılmasına,• Tarafların medeni haklarını kullanma ehliyetlerinin olmasınabağlı bulunmaktadır (BK Md. 164, 172).Ödünç Para Verme İşleri Hakkında KHK

81

Kararnameye göre faktoring kuruluşları, mal ve hizmet satışlarındandoğmuş veya doğacak alacakları temellük ederek tahsilini üstlenen, bu ala-caklara karşılık ödemelerde bulunarak finansman sağlayan şirketlerdir.

Faktoring İşleminin TaraflarıFaktoring işlemi;• Faktoring hizmeti talep eden ve alacaklı hesapların sahibi olan müş-

teri (satıcı),• Faktoring hizmeti veren ve alacaklı hesapları satıcıdan devralan fak-

toring şirketi (Faktor),1

• Müşterinin (satıcının) alacaklı olduğu kişi veya işletme (borçlu)arasında cereyan eder.Faktoring Hizmetleri(Ödeyememe Riskine Karşı) Garanti HizmetiBorçlu firmanın ödeme güçlüğü içine düşmesi halinde, alacağın garanti

edilmesidir.Faktor, alıcıların ödeyememe riskini üstlenerek, vadeli satışlardan doğan

alacakları garanti altına alır. Böylece müşterinin alacak hesabının yönetimive tüm riski Faktor'e devredilmiş olur.

Tahsilat HizmetiFaktor'ün garantisi altında olan ya da olmayan tüm alacakların vadesinin

takibi, tahsili ve ilgili raporlamanın müşteriye sağlanmasıdır.Finansman HizmetiTemlik edilen alacak tutarının belli bir oranının, vadeden önce satıcı fir-

maya ödenmesidir.Faktor, devraldığı vadeli alacakların belli bir kısmını müşterinin talebi

üzerine kendisine hemen öder. Böylece vadeli satışlardan doğan alacaklaranında nakde dönüşmüş olur.

Faktoring işlemlerinde alacakları reeskonta tabi tutma hakkı kimeaittir? Değersiz veya şüpheli alacak uygulaması nasıl olur?Ticari bir işten doğan alacak hakkı müşteri (satıcı) tarafından faktoring

şirketine devredilmiş olduğundan, bu alacak artık faktoring şirketinin olmak-tadır. Müşteriye ait olan alacaklara ilişkin tahsil işlemleri de Faktor tarafın-dan yapılmaktadır.

Bu nedenle VUK hükümlerine göre “Alacakları Reeskonta Tabi Tutma

82

Hakkı” alacağın devri yapılan faktoring şirketine ait bulunmaktadır.Diğer taraftan söz konusu alacağın faktoring şirketi tarafından değersiz

veya şüpheli alacak olarak değerlenmesi, alacağın tahsilinin imkansız halegelmesine veya alacağın rücu edilebilmesinin şüpheli hale gelmesine bağ-lıdır. Başka bir deyişle alacağın borçlu tarafından ödenmemesi halinde, ala-cağı faktoring şirketine devreden ciranta müteselsil borçlu durumunda oldu-ğundan ve faktoring şirketi tarafından da bu alacağın cirantaya rücu edile-bilmesi imkanının kalmamış olması karşısında alacağın faktoring şirketi ta-rafından değersiz alacak veya şüpheli alacak olarak değerlenmesi mümkünbulunmaktadır.

Faktoring Hizmetine İlişkin BedelFaktoringde satıcı tarafından Faktor'e ödenen iki bedel söz konusu ola-

bilmektedir: Faktoring komisyonu ve faktoring ücreti.Faktoring KomisyonuFaktor'ün (üstlendiği risk, kredibilite araştırması, alacak hesaplarının tu-

tulması ve alacağın tahsilatı için) müşterinin temlik etmiş olduğu alacaklarınfatura bedeli üzerinden aldığı ve (alıcı sayısı, alıcı riski, fatura büyüklüğü vesayısı, vade, satıcının taahhüt ettiği yıllık ciro, faktoring yapılan ülkeler gibiunsurlara göre belirlenen) faktoring hizmet türüne göre ve genellikle binde5 ila yüzde 1,5 arasında değişen komisyondur.

Faktoring komisyonu, satıcı tarafından Faktor'e devredilen riskin maliye-ti olarak yorumlanmaktadır.

Faktoring ÜcretiMüşteri tarafından kullanılan finansman imkanının maliyeti olarak nite-

lendirilen faktoring ücreti, mevcut bakiye gün ve faktoring ücret oranı üze-rinden hesaplanır ve işlemin başında veya her ay/vade sonunda müşteriyefatura edilir.

Avans ödemelerinde faiz (iskonto); yurtiçi satışlar karşılığı alacaklardagüncel faiz oranlarına göre belirlenirken, yurt dışı satışlar karşılığı alacak-larda faturadaki para birimi için geçerli uluslararası faiz oranlarına (Libor +Spread) göre hesaplanmaktadır.

Örnek:

83

1 Faktoring hizmetlerini sunan kuruluşlar; mülkiyet yapısı itibariyle, genellikle bankaların vediğer finansal kuruluşların ortak veya bağlı kuruluşları veyahut bazı bankaların ayrı birerdepartmanı olarak faaliyette bulunmaktadırlar. Zira, faktoring hizmetleri; büyük sermayeye,uzman personele ve yaygın bir bilgi toplama kapasitesine sahip olmayı gerektirmektedir.

Satıcı, 100.000 ABD Doları tutarındaki üç ay vadeli bir yurt dışı satışın-da faktoring hizmetlerinden yararlanmak istemekte olup, hizmet bedelineilişkin veriler aşağıdaki gibidir.

Factor komisyonu : % 1,5Uluslararası faiz oranı (Libor + Spread) : % 10Buna göre, satıcının mal bedelini satıştan hemen sonra almak istemesihalinde faktoring hizmetinin satıcıya maliyeti ne olacaktır?100.000 x 0,015 = 1.500 USD (Faktoring Komisyonu)100.000 x 0,025 = 2.500 USD (Faktoring Ücreti)

4.000 USD (Faktoring işleminin satıcıya maliyeti)

Peşin iskontolu faktoring işlemlerinde, düzenlenen faktoring ücretfaturaları, faturanın düzenlendiği tarihte mi yoksa alacakların vade-sine ilişkin dönemlerde mi gelir kaydedilecektir?5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 13 üncü maddesinde, kurumlar

vergisinin birinci maddede yazılı mükelleflerin bir hesap dönemi içinde eldeettikleri safı kurum kazancı üzerinden hesaplanacağı, safı kurum kazancı-nın tespitinde Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakkındaki hükümleri-nin uygulanacağı belirtilmiştir.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 38 inci maddesinin birinci fıkrasında“Bilanço esasına göre ticari kazanç, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dö-nemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müspet farktır. Bu dönemzarfında sahip veya sahiplerce:

1. İşletmeye ilave olunan değerler bu farktan indirilir;2. İşletmeden çekilen değerler ise farka ilave olunur.Ticari kazancın bu suretle tespit edilmesi sırasında Vergi Usul Kanunu-

nun değerlemeye ait hükümleri ile bu Kanunun 40 ve 41'inci maddeleri hü-kümlerine uyulur.” hükmü yer almaktadır.

Gelir Vergisi Kanunu ile Kurumlar Vergisi Kanununun yukarıda belirtilenhükümlerine göre vergi sistemimizde dönemsellik ilkesi geçerli olduğundangelirin elde edildiği dönemde vergilendirilmesi gerekir. Elde etme kavramıgelir unsurlarına göre farklı esaslara bağlanmıştır. Gelirin elde edilmesindetahakkuktan bahsedebilmek için, hukuki tasarruf, ekonomik ve ticari tasar-rufun gerçekleşmesi gerekir.

Tahakkuk gelirin mahiyet ve tutar itibariyle kesinleşmesi, yani geliri do-ğuran işlemin eksiksiz tekemmül etmesi olup, hukuki tasarruf ise tahakkuk

84

etmiş gelir üzerinden talepte bulunma hakkının doğmasıdır. Bazı gelir un-surlarında elde etmenin, hukuki, ekonomik ve fiili tasarruf aşamalarındansonra gerçekleşeceği kabul edilmekle birlikte ticari kazancın elde edilmesin-de tahakkuk esası benimsenerek, gelirin mahiyet ve tutar itibariyle kesinlikkazanması aranmıştır.

Buna göre peşin iskontolu faktoring işlemlerinde, satıcıya verilen fakto-ring hizmetiyle ilgili faturanın düzenlendiği tarihte Faktor açısından gelir ta-hakkuk etmiş olduğundan, faktoring hizmet bedelinin, faturanın düzenlendi-ği dönemde kurum kazancının tespitinde gelir olarak dikkate alınması ge-rekmektedir.

Faktoring işlemlerinin Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi karşı-sındaki durumu nedir?6802 Sayılı Gider Vergileri Kanununun 28 inci maddesinde, “Banka ve sigorta şirketlerinin 10/6/1985 tarihli ve 3226 sayılı Finan-sal Kiralama Kanununa göre yaptıkları işlemler hariç olmak üzere, herne şekilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayı-sıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesabenaldıkları paralar banka ve sigorta muameleleri vergisine tabidir.Bankerlerin yapmış oldukları banka muamele ve hizmetleri dolayı-sıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesabenaldıkları paralar (kendileri veya başkaları hesabına menkul kıymet alıpsatmayı, alım-satıma tavassut etmeyi veya alıp sattıkları menkul kıymetkarşılığı borçları ödemeyi taahhüt etmeyi meslek haline getirenlerin bufaaliyetleri dolayısıyla lehlerine kalan paralar ile mevduat faizi vermekveya sair adlarla faiz ve benzeri menfaatler sağlamak üzere devamlı ola-rak para toplama işiyle uğraşanların topladıkları paralara sağladıkları ge-lir ve menfaatler üzerinden komisyon, ücret, hizmet karşılığı gibi adlarlaaldıkları paralar dahil) da banka muameleleri vergisine tabidir.2279 sayılı Kanuna göre ikraz işleriyle uğraşanlarla ikinci fıkrada belirti-len muamele ve hizmetlerden herhangi birini devamlı olarak yapanlar buKanunun uygulanmasında banker sayılırlar. Bir şahsın münhasıran altınalım ve satımı ile uğraşması banker sayılmasını gerektirmez.”hükmü yer almaktadır.Bilindiği üzere verilen kredilere faiz yürütülmesi, öncelikle bir bankacılık

işlemidir. Bankalar dışındaki kişiler tarafından faiz almak suretiyle para ka-zanmak için ödünç para verme işlemleri ikrazatçılık olarak adlandırılmaktaolup 90 sayılı KHK hükümlerine tabidir. Diğer taraftan faiz almak suretiylepara kazanmayı gerektiren bir faaliyete girmek için yetkili mercilerden izin

85

almayarak bu faaliyeti devamlı surette icra edenler, 90 sayılı KHK karşısın-da tefeci sayılmakta, vergilendirilme açısından da banker addedilmektedir-ler.

Eğer bir muamele banka muamelesi sayılıyor ise, bu muameleleri de-vamlı surette yapanların banker sayılarak BSMV'ne tabi tutulmaları gereği6802 sayılı Kanunun 28 inci maddesinin amir hükmüdür.

Faktoring şirketlerine ait işlemlerin muamele bazında yorumlanmasın-dan çıkan sonuç, alacak tahsiline yönelik bir kredilendirme neticesinde le-he alınan paranın BSMV'ne tabi tutulmasıdır.

Buna göre 6802 sayılı Kanunun anılan hükmüne göre faktoring şirketle-ri, banka muamelelerinden birini teşkil eden kredi verme işlemi nedeniylebanker sayılacağından;

• Faktor'le satıcı (müşteri) arasından yapılan sözleşme gereğince (sa-tıcının istediği anda kullanabileceği ön ödemeler için satıcıya) verilenkredi dolayısıyla alınan faiz ve iskonto bedeli,

• Faktor'ün kredibilite araştırması, üstlenilen risk, alacak hesaplarınıntutulması, tahsilat gibi hizmetler karşılığı satıcının temlik etmiş oldu-ğu alacaklar üzerinden alınan komisyon vb.Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisine tabidir.

Faktoring şirketleri tarafından kullanılan banka kredileri “Bankala-rası Fon Transferi” olarak kabul edilebilir mi?6802 sayılı Gider Vergileri Kanununun 28 inci maddesinde, banka ve si-

gorta şirketlerinin 10/6/1985 tarihli ve 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanu-nuna göre yaptıkları işlemler hariç olmak üzere, her ne şekilde olursa olsunyapmış oldukları bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne namile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paraların, Banka ve SigortaMuameleleri Vergisine tabi olduğu hükme bağlanmıştır.

Aynı Kanunun 33 üncü maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak çıkarılanve 01.09.1998 tarih ve 23450 sayılı R.G.'de yayımlanan 28.08.1998 tarihlive 98/11591 sayılı BKK ile bankalar arası mevduat muamelelerinde ver-gi nispeti % 1 olarak tespit edilmiştir.

Bankalar arası fon transferi sağlama özelliği olan mevduat muamelele-riyle işleyiş biçimi ve amaç yönünden aynı mahiyette bulunmayan bankalararası kredi verme işlemleri sonucu lehe alınan paralar ise söz konusu ka-rarnameye göre % 5 nispetinde Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisine ta-bi tutulmaktadır.

Bu durumda, bankaların birbirlerinden aldığı kredi işlemelerinde lehe alı-

86

nan paralara uygulanan vergi nispeti % 5 olduğuna göre, bankaların fakto-ring şirketlerine kullandırdığı krediler dolayısıyla lehe aldıkları paraların da% 5 nispetinde Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisine tabi tutulması ge-rekmektedir.

Faktoring şirketleri tarafından yapılan iktisadi kıymet satışları Ban-ka ve Sigorta Muameleleri Vergisine tabi midir?6802 sayılı Gider Vergileri Kanununun 28 inci maddesine istinaden ban-

ka muamelelerinden herhangi birini devamlı olarak yapanlar banker adde-dilmektedir.

Buna göre bir faktoring şirketinin sadece banka muameleleri nedeniylelehine aldığı paralar Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisine tabi bulun-maktadır.

Bu nedenle faktoring şirketlerince yapılan (örneğin) bir sabit kıymet sa-tışı banka muamelesi sayılmadığından, Banka ve Sigorta Muameleleri Ver-gisine tabi bulunmamaktadır.

Alacağın Devrine İlişkin ProsedürBir faktoring işlemi, müşterinin faktor kuruluşuna başvurmasıyla başlar.Başvuruda;• (Satıcının) Hesaplarının son durumu,• Daimi müşterilerin isim ve adresleri ile bunların çalıştığı bankalar,• Bu müşterilere önceki yıllarda yapılan ortalama satış tutarları ile satı-

şa konu olan mal çeşitleribildirilir.Faktor bu bilgiler ışığında söz konusu mal piyasası ve borçluların öde-

me gücü konularında araştırmalar yapar ve uygun bulduğu takdirde, bütünalacakların ülke ve mal bazında, global ya da sınırlı olarak satın alınması-na karar verir.

Daha sonra faktor ile müşteri arasında bir faktoring anlaşması imzalanır.Üzerinde borçlu kişilerin isimleri, fatura tarihi ve vade tarihinin gösterildi-

ği alacak senetleri, alacakların devri konusunu düzenleyen bir form ekindefaktor'e iletilir.

Formun iki taraf arasında imzalanmasından sonra devir gerçekleşmişolur.

Faktor ile müşteri arasında düzenlenen faktoring sözleşmelerininDamga Vergisi karşısındaki durumu nedir?

87

Faktoring, hukuki açıdan, ticari bir alışverişten doğan alacak hakkınınfaktoring şirketi denilen bir aracı kuruluşa devri ve alacağın bu kuruluş tara-fından tahsil edilmesidir. Bu kapsamda düzenlenen kağıtlar ise sözleşme,temlikname ve teminata konu diğer kağıtlardır.

Buna göre faktoring şirketi ile müşteriler arasında düzenlenen faktoringsözleşmeleri ile alacağın faktoring şirketine devrini sağlayan temliknameninihtiva ettiği değer üzerinden 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sa-yılı tablonun I-Akitlerle ilgili kağıtlar bölümünün (A/1) hükmü gereğince bin-de 7,5 nispetinde damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.

Faktor ile müşteri arasında düzenlenen faktoring sözleşmelerineilişkin matlup, şerh, sticker ve benzerlerinin Damga Vergisi karşı-sındaki durumu nedir?488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 1 inci maddesinde, Bu Kanuna ek-

li (1) sayılı tabloda yazılı kağıtların Damga vergisine tabi olduğu; 2 nci mad-desinde, vergiye tabi kağıtlar mahiyetinde bulunan veya onların yerini alanmektup ve şerhlerle, bu kağıtların hükümlerinin yenilenmesine, uzatılması-na, değiştirilmesine devrine veya bozulmasına ilişkin mektup ve şerhlerinde Damga Vergisine tabi bulunduğu; 4 üncü maddesinde ise bir kağıdın ta-bi olacağı verginin tayini için o kağıdın mahiyetine bakılacağı ve buna göretabloda yazılı vergisinin bulunacağı, kağıtların mahiyetlerinin tayininde, şek-li kanunlarda belirtilmiş olanlarda kanunlardaki adlarına,belirtilmemiş olan-larda üzerlerindeki yazının tazammun ettiği hüküm ve manaya bakılacağı,mahiyeti tayin edilmek istenen kağıt üzerinde başka bir kağıda atıf yapılmış-sa, atıf yapılan kağıdın hükümlerine nazaran iktisap ettiği mahiyete görevergisinin alınacağı hükme bağlanmış bulunmaktadır.

Bu itibarla vergiye tabi kağıtlar mahiyetinde bulunan veya onların yerinialan matlup, şerh veya benzerleri de damga vergisine tabi bulunmaktadır.Bu çerçevede faktoring işlemlerinde, hukuki vasfı itibariyle alacak hakkınınfaktoring şirketine devrini sağlayan temlikname mahiyetinde olması veyatemliknamenin yerini alması kaydıyla, sticker olarak isimlendirilen kağıtlarında 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı tablonun I-Akitlerle il-gili kağıtlar bölümünün (A/1) hükmü gereğince binde 7,5 nispetinde damgavergisine tabi tutulması gerekmektedir.

Müşteriler tarafından temlik edilen fatura tutarlarının belirlenen kre-di limitini aşması durumunda Damga Vergisi matrahı ne olacaktır?488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 6 ncı maddesinin ikinci fıkrasında,

bir kağıtta toplanan akit ve işlemelerin birbirine bağlı ve bir asıldan doğmaoldukları takdirde Damga Vergisinin, en yüksek vergi alınmasını gerektiren

88

akit veya işlem üzerinden alınacağı belirtilmiştir.Buna göre, Faktör tarafından düzenlenen faktoring sözleşmelerinde kul-

landırılan kredi limiti yanı sıra temlik edilen fatura tutarının bu kredi limitiniaşması durumunda her iki işlemin aynı kağıtta toplanması ve bir asıldandoğmuş olması halinde, sözleşmede yazılı kredi miktarı veya temlik tutarın-dan hangisi yüksek ise yalnız o miktar üzerinden Damga Vergisi alınmasıicap eder.

Ancak, kullandırılan krediye ilişkin faktoring sözleşmesinden ayrı olaraktemlik işlemini ihtiva eden kağıdın ayrı olarak düzenlenmesi halinde her birkağıdın (kredi sözleşmesi ve temlikname), üzerinde belirtilen miktar üzerin-den, binde 7,5 nispetinde Damga Vergisine tabi tutulması gerekmektedir.

Sunulan Hizmetlere Göre Faktoring Türleri2

Tam Servis Faktoring (Geleneksel Faktoring)Bu uygulamada işletmeler, faktoringin üç ana hizmetinden de yararlana-

bilirler.Faktor, satıcının başvurusu ile birlikte bir ön çalışma yaparak alıcının

kredibilitesi doğrultusunda bir limit belirler.Belirlenen limit çerçevesinde, alıcının ödememe riskini Faktor'e devre-

den satıcı, talep ettiği anda alacağının belirli bir yüzdesini hemen nakit ola-rak alabilir.

Tahsilatın takip sorumluluğunun Faktor'e ait olduğu bu uygulamada, ala-cak vade tarihinde Faktor tarafından tahsil edilir.

Alıcının mali güçlüğe düşmesi nedeniyle tahsil edilemeyen limit dahilin-deki alacaklar Faktor tarafından müşterisine ödenir.3

Vadeli Faktoring Bu uygulamada, riske karşı garanti hizmetinin sunulması yanında, tahsi-

latın gerçekleşmesi beklenmeden, fatura vadesinde tahsil olmuş gibi,ödemeler Faktor tarafından müşteriye yapılır.

Tahsilat ve riskin üstlenilmesi hizmetlerinin verilmesi esasına dayananbu uygulamada satıcılara finansman hizmeti sağlanmamaktadır.

Bildirimsiz Faktoring (Sessiz Faktoring)Bildirimsiz Faktoring, alıcıya Faktor tarafından ödeme bildiriminin yapıl-

madığı bir uygulama biçimidir.Müşteri, vadeli satışını nakde çevirmekte, alıcı riskini Faktor'e devret-

mekte, ancak vade tarihinde tahsilat takibini kendisi yapmaktadır. Yani, alı-

89

cı firma ödemelerini rutin şekilde satıcıya yapmaya devam etmektedir.Aracılı FaktoringBorçlunun ödememe riskine karşı korunma ve finansman hizmetinin

sağlandığı bu uygulamada müşteri, Faktor'ün acentası olarak hareket et-mekte ve tahsilat takibini Faktor adına yapmaktadır.

Rüculu FaktoringBu uygulamada işletmelerin yalnızca finansman ve tahsilat ihtiyaçlarına

cevap verilmekte olup, alıcı riski Faktor tarafından üstlenilmemektedir.Müşteri, vadeli satışlarından doğan alacaklarını Faktor'e rüculu devret-

mekte ve bu alacakların karşılığının belirli bir yüzdesini de nakit olarak al-maktadır.

Rüculu faktoring uygulamasında tahsilat işlemleri Faktor tarafından yü-rütülmekte ancak tahsili gerçekleşmeyen alacaklar için Faktor'ün satıcıyarücu etme hakkı saklı kalmaktadır.

Toplu İskontolu Faktoring (Toptan Faktoring)İşletmenin o anda elinde bulunan kısa vadeli alacaklarının Faktor tara-

fından satın alınarak yalnızca finansman hizmetinin sağlandığı uygulamabiçimidir.

Borçlulara Faktor'e ödeme yapmaları için bildirimde bulunulmasına rağ-men Faktor, borç tahsilatından ve alıcı riskinden sorumlu değildir.

Fatura İskontolu FaktoringTahsilat hizmetine ve riskten korunmaya ihtiyacı bulunmayan işletmele-

re sadece finansman kolaylığının sağlandığı uygulama biçimidir.Bu tip faktoring hizmeti satıcı firmaya sadece finansman hizmeti sağlar.

Tahsilat ve borçların ödenmeme riskinin üstlenilmesi gibi faktoring işleminintemel özelliklerini kapsamaz.

Bu tür işlemlerde borçlulara borçlarını faktor'e ödemeleri ihbar edilme-mektedir. Faktor, satıcı firmanın verdiği bir grup faturayı iskonto etmekte vesatıcıya ön ödeme yapmaktadır. Tahsilat, satıcı firma tarafından yapılmaktave faktor'den sağlanan prefinansman, vadede satıcı tarafından geri öden-mektedir.

Riskin Yüklenimi Açısından Faktoring Türleri

90

2 Bkz. EK

3 Burada dikkat edilmesi gereken husus, Faktor'ün verdiği garantinin alıcının ödemegüçlüğü içinde bulunması halini kapsamasıdır. Malların nitelik ve niceliğinde bir kusurbulunması ile ilgili riskler, Faktor tarafından kabul edilmez.

Gayrikabilirücu Faktoring / Kabilirücu FaktoringGayrikabilirücu faktoring, Faktor'ün alacakların ödenmeme riskini tama-

men üstlendiği faktoring türüdür. Satıcı firmanın vadeli alacaklarını temlikalan faktoring şirketi, alacakların vadede tahsil edilememesi durumunda sa-tıcı firmaya geri dönemez, riskin tamamını üstlenmiştir.

Kabilirücu faktoringde sadece tahsilat ve finansman hizmetleri sunulur.Tahsilat işlemleri factor tarafından yürütülür, tahsili gerçekleşmeyen alacak-lar için Faktor'ün satıcı firmaya rücu etme hakkı saklıdır.

Bildirimli / Bildirimsiz FactoringBildirimli faktoring, satıcı firmanın alacağını Faktor'e devrettiğinin borçlu-

lara bildirilerek ödemenin, doğrudan faktoring şirketine yapılmasının talepedildiği faktoring türüdür. Bu faktoring türünde, satıcı firma tarafından Fak-tor'e temlik edilen faturaların ve suretlerinin üzerine, ödemelerin Faktor'eyapılması gerektiğini belirten bir temlik notu konulur.

Bildirimsiz faktoring ise satıcı firmanın alacağını Faktor'e devrettiği husu-sunun borçlulara bildirilmediği faktoring türüdür.

Yurtiçi Faktoring - Uluslararası (İhracat - İthalat) Faktoring

Yurtiçi Faktoring4

Aynı ülke sınırları içinde bulunan faktoring şirketi, satıcı firma ve alıcı fir-ma arasında gerçekleşen faktoring uygulamalarıdır.

İhracat Faktoringi5

Alıcının başka bir ülkede olduğu durumda gerçekleştirilen faktoring işle-midir.

İhracat faktoringinde, yurtdışı muhabir Faktor dördüncü taraf olarak sis-teme katılmaktadır.

Tahsilat takibi, riskin üstlenilmesi ve finansman hizmetleri Faktor tarafın-dan sağlanmakta ve garanti ve tahsilat hizmetleri Faktor'ün yaygın muhabirağı sayesinde gerçekleşmektedir.

Müşteri açısından, ihracat faktoringi ile yurtiçi faktoringi arasında farkyoktur. Tahsilat takibi, riskin üstlenilmesi ve finansman konularında satıcı fir-manın muhatabı yine Faktor olacaktır.

Müşterinin, yurtdışına mal satmak istediği alıcılarla ilgili bilgileri Faktor'evermesi üzerine Faktor, yurt dışındaki Muhabir Faktor'e bu bilgileri yollaya-rak alıcılar için limit talep eder. Muhabirden alınan limitler dahilinde Faktor,alıcıların ödememe riskini üstlenir ya da üstlenmez.

91

Satıcı, alıcısına yollayacağı mallarla ilgili kesmiş olduğu faturaları Fak-tor'e devreder. Bu alacaklar karşılığında Faktor, isteğe bağlı olarak satıcı-ya fatura meblağının belirli bir yüzdesini fatura üzerindeki döviz cinsindenöder.

Vade tarihinde fatura meblağı alıcıdan tahsil edilir ve bakiye tutar müş-teriye ödenir.

Alıcının mali güçlüğe düşmesi nedeniyle tahsil edilemeyen alacaklar isebelirlenen dönem sonunda Faktor tarafından satıcıya ödenir.

Yurtdışındaki factor şirketten alınan hizmet komisyon faturaları,yurt içindeki faktoring şirketi tarafından kazancın tespitinde giderolarak dikkate alınabilir mi?Vergi Usul Kanununun 227 nci maddesinde “Bu Kanunda aksine hüküm

olmadıkça bu Kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet vemuamelelere ait olan kayıtların tevsiki mecburidir.” hükmü bulunmakta olupdefterlere kaydedilen giderlerin fatura ile belgelendirilmesi gerekmektedir.

Bu nedenle, yurtdışındaki factor şirketten alman ve defterlere kaydedilenhizmet komisyon faturalarının kurum kazancının tespitinde gider olarak de-ğerlendirilmesi mümkün bulunmaktadır.

Yabancı factor şirketin iflas etmesi halinde, yurt içindeki faktoringşirketinin kayıtlarında alacak olarak gösterilmeyen alacak için şüp-heli alacak karşılığı ayrılabilir mi?Vergi Usul Kanununun 323 üncü maddesinde, ticari ve zirai kazancın el-

de edilmesi ve idamesi ile ilgili olmak şartıyla, dava veya icra aşamasındabulunan alacaklarla, yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla isten-mesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş alacakların şüpheli alacak ol-duğu hüküm altına alınmıştır.

Bu hüküm gereğince şüpheli alacaktan bahsedebilmek için işletmeyedahil bir malın satışından veya hizmetin yapılmasından doğan ve kayıtlarahasılat olarak intikal ettirilmiş bir alacağın mevcudiyeti şarttır.

Sözü edilen durumda, ihracat factoring işlemleri sebebiyle ortaya çıkanyabancı factoring şirketlerindeki alacağı kayıtlarda göstermeksizin, söz ko-nusu alacaklar için karşılık ayrılması mümkün değildir.

92

4 Ülkemizde yurtiçi faktoring işlemlerinin tamamına yakını kabilirücu factoring işlemlerindenoluşmaktadır.

5 İhracat faktoringinde; malların satıcısı, bir diğer ifadeyle alacaklı hesapların sahibi(ihracatçı), malların alıcısı (ithalatçı), alacaklı hesapları satıcıdan devralan (mahalli factor)ile alıcıdan tahsilatı yapacak olan yurt dışındaki (muhabir factor), olmak üzere dört tarafbulunmaktadır.

İhracatın finansmanı amacıyla yapılan faktoring işlemlerinde Dam-ga Vergisi ve Harç istisnası var mıdır?3505 sayılı Kanunun geçici 2’nci maddesinin uygulanması ile ilgili ola-

rak; 27.12.1998 gün ve 23566 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan ve aynıtarihte yürürlüğü giren İhracat ve Yatırımlarda Damga Vergisi ve Harç İstis-nası Uygulaması Hakkında 4 Seri No.lu Tebliğin “İhracatla İlgili İstisnanınKapsamı” bölümünün 3.1.1. maddesinde; kredi kuruluşlarınca ihracatın fi-nansmanı gayesiyle kullandırılacak nakdi veya gayrinakdi krediler (döviz vegayri kabili rücu ihracat akreditiflerinin dahili devri suretiyle imalatçılara kul-landırılan ihracat kredileri, Türk Eximbank kredileri ile T.C. Merkez Bankasıtarafından Türk Eximbank'a ihracatla ilgili açılan senet reeskont kredileri,Türk Eximbank'ın sadece ihracatta kullanılmak kaydıyla yaptığı fon teminiişlemleri bu banka tarafından aracı bankalar vasıtasıyla kullandırılan kredi-ler ve Türk Parası Kıymetini Koruma hakkındaki mevzuat uyarınca ihracattaahhüdüne bağlı olarak kullandırılan altın kredilerine ilişkin sözleşmelerdahil), firmaların sağladıkları prefinansmanlar ile bunların geri ödenmesi vebu krediler ile ilgili olarak verilecek teminatlara, ihracata ilişkin olduğununtevsike edilmesi kaydıyla işlem yapan kuruluşlarca re'sen damga vergisive harç istisnası tatbik edileceği belirtilmiştir.

Buna göre faktoring işlemlerinin ihracatın finansmanı amacıyla yapılma-sı durumunda, ihracatçı firmanın; faktoring şirketlerinden ihracat öncesi ve-ya sonrasında ihracat alacaklarını temlik ederek sağlayacağı ihracat kredi-si vasfındaki finansmanın ve bu meyanda alacağı avans mahiyetindeki öde-melerle bunlara ilişkin olarak vereceği teminatlar sebebiyle yapılan işlemlerve düzenlenen kağıtların, 3505 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesinde sö-zü edilen damga vergisi ve harç istisnasından faydalandırılması gerekmek-tedir.

İthalat FaktoringiBurada ihracatçı ve ithalatçı yani satıcı ile alıcı yer değiştirmektedir.İthalat Faktoringi uygulamasında; ithalatçı ile ilgili başvuru, yurtdışı mu-

habirinden ya da müşteriden Faktor'e gelir. Bu limit başvurusu ile ilgili ola-rak Faktor, yurtiçindeki ithalatçı firma ile bağlantı kurar ve ortak çalışmaşartlarını araştırır.

Faktor tarafından ithalatçı adına yurtdışına verilecek garanti limitinin it-halatçıya hiçbir maliyeti olmadığı gibi işletmeyi akreditif, vesaik mukabili gi-bi maliyetli işlemlerden kurtarır.

İthalat Faktoringi uygulamasında ithalatçılar adına yurtdışı muhabirleregaranti limiti verildiği gibi işlemler sadece tahsilat amaçlı da olabilir.

Faktoringin Avantajları

93

• Satışların muhasebesi kolaylaşır.Faktoring hizmetinin en önemli yararlarından biri, kredili satışlarınmuhasebeleştirilmesi işinin Faktor tarafından üstlenilmesidir. Ayrı ay-rı kişilere yapılan bütün kredili satışlar, sanki tek bir kimseye yapılmışgibi, Faktor'ün hesabına kaydedilir ve muhasebe kayıtları Faktor ta-rafından tutulur.

• Risk giderilmiş olur.Faktor, kredili satış bedellerinin tahsil edilememesi halinde doğacaktüm kaybı üstlenerek, satıcı firmanın karşılaşabileceği güçlük ve en-dişeleri bütünüyle ortadan kaldırabilmektedir. Faktoring işlemi, kredi-li satış yapılacak kişi ve firmaların saptanmasında, ileri derecede pro-fesyonel bir araştırma ve değerlendirme çalışması yapma olanağı dasağlamaktadır.

• Ek finansman olanakları sağlanmış olur.Genel uygulamada Faktor, kredili satışlar toplamının % 80 dolayında-ki bölümünü müşterisine nakit olarak derhal, kalanını da tahsil ettik-ten sonra ödediğinden müşterilerin nakit ihtiyacını kolayca karşılaya-bilmektedir.

• Faktor'un verdiği ön ödeme ile işletme, gerekli girdileri peşin ödemeyaparak alabilir ve önemli indirimler sağlayarak üretim maliyetlerinidüşürebilir.

• İhracatta Faktor'ün verdiği ön ödeme döviz olacağından, kambiyodosyası hemen kapatılabilir ve KDV iade başvurusu hemen yapılabi-lir.

• Bir kredi türü olmayan faktoring, bilançonun sadece aktif kısmındaharekete neden olur.

• Alacakları düşürürken bilançonun daha likit olmasını sağlar, işletme-nin kredibilitesini artırır.

• İşletmeler yurtdışı satışlarında, vadeli ve mal mukabili satış yaparakrekabet şanslarını ve satış hacimlerini artırma şansına sahip olurlar.

• Hem yurtiçi hem de yurtdışı işlemlerde periyodik olarak yapılan borç-lu istihbaratı ile firmaların alıcıları hakkında güncel bilgi almaları sağ-lanır.

94

PANELİKİNCİ TUR

BAŞKAN: Y. TEMEL ENDEROĞLUPanelin birinci bölümü tamamlandı. Şimdi sizlerden sorular alacağız. So-

ruyu soracak olan önce kendini tanıtsın, soruyu hangi paneliste soruyorsaonu da belirtsin lütfen.

MİHAEL LEVİHer şeyden evvel böyle bir toplantı tertip edildiği için, bütün katılımcılara

çok teşekkür ediyoruz. 1991 yılında kurulan Devir Faktoringin kurucusu-yum. Faktoring Derneğinin fikir babasıyım ve kuruluşunda katkım oldu, herzamanda yönetiminde bulundum. Bundan evvelki de başkanıydım. Ben şusaptamayı tespit etmek istiyorum. Faktoringin geleceği, Gayrikabil-i rücutakdirindedir. Ancak halihazırda Türkiye'deki realite vadeli çek uygulaması-dır. Bu hususun düzenleyici otorite tarafından düzenleme yapılırken, çekdikkatle ele alınması gereklidir ki sektörle arada sorunlar olmasın. FaktoringBDDK'ya bağlanmıştır. Ancak gayri yasal ve kayıt dışı çalışan kuruluşlar,serbestçe gazetelere ilan vermekte ve bu hususta ülkemizde hiçbir şey ma-alesef yapılmamaktadır. Bizler düzgün, düzenli çalışıp sektörümüzü geliştir-mek istiyoruz, bu hususta da BDDK'nın yönetiminde bir arada olmaktan damemnunuz. Ancak bazı mevzular var ki, BDDK çok yakın bunları takip et-meli. En basitinden ......................... faktoring gibi bir üründe eğer bu Türki-ye'de uygulanacak olsa ki, zamanında da uygulanmıştır. İlk giden fonlarmevduat mıdır, mevduat sayılabilecek midir. Bu tür mevzuları çok iyi tanıya-cak şekilde BDDK'nın yurtdışında uygulamaları, incelemeleri ve tavsiye edi-lir düşüncesindeyim. Teşekkür ederim.

AV. YALÇIN VEZİROĞLUDemir faktoringin hukuk müşaviriyim. Öncelikle bende teşekkür etmek

istiyorum, bugünkü panele emeği geçenlere, katkıda bulunanlara. Ben na-çizane bir katkıda bulunmak ve aynı zamanda katkı içerisinde birde soru yö-neltmek istiyorum. Şöyle ki, sayın Başak temlik yasağını sektörel bir sorunolaraktan ortaya koydu. Bunu tam olarak algılayamadım. Acaba temlik ya-sağı hepten mi kalksın, yoksa kamu alacakları üzerindeki temlik yasağı uy-gulamasımı kalksın. Bunu öğrenmek istiyorum. Eğer genel anlamda temlikyasağı kalksın deniliyorsa, çok ütopik bir düşünce, temlik yasağının borçlarkanunu müesseseyi dinamitlemek gibi bir şey olacaktır herhalde, bunu bek-lemek çok fuzül diye düşünüyorum.

95

Canyürek hocam sektörü çok iyi tanımıyorum dedi ama varlığı memnu-niyet verdi kendi adıma şöyle ki, bir endişe içerisindeyim. Çünkü faktoringdenildiği zaman, mahkemelerde hukukçu olduğum için o platformdan bah-sedeceğim. Dar anlamda faktoring düşünülüyor yani faktör müşterinin malve hizmet satışından kaynaklanan faturaya bağlı olacağını temlik alır, bunabağlı ödeme enstrümanları da mutlaka faturayla örtüşmek durumundadır.Cumhur hoca isabetle belirtti. Halbuki burada alacak vadesinde tahsil edile-ceği zaman faktoring işlemi gerçekleşmiştir. Alacak vadesinde gerçekleşe-ceği ana kadar, faktoring müşterisine yapmış olduğu ödeme bir finansman-dır. Tanımda da hep ağız birliğiyle bunu söylemiyor muyuz. O zaman ben,faktörün elindeki karşılıksız çek için mahkemeye müracaat ettiğimde, ihtiya-ti haciz talebinde bulunuyorsam şayet, mahkeme getir bakalım temlik bel-gelerini diyememeli. Peki bu konuda Canyürek hocamdan ne bekliyoruz,Canyürek hocam mahkemelerde ağırlıklı bilirkişilik yapıyor. Böyle bir panel-de katkısı olduktan sonra, Canyürek hocam bunu yargı makamlarına da gü-zel bir dille izah ederse çok memnuniyet verir.

Bir konuda sayın Dalgıç, sorunlara BDDK yaklaşımı bakımından kredikanunuyla çözülebilecek faktörlerden bahsettiğinde dedi ki, faktoring işlemi-nin yeniden tanımlanmasını istiyoruz. Öyle algıladım, şu tanımı bitirelim ar-tık. Yani Cumhur hocam işin duayeni ondan öğrendik. Faktoring fatura ve-ya mal veya hizmet satışıyla ilgili olduğunu tevsik eder, diğer belgelere da-yalı doğmuş veya doğacak alacakların temellüküne dayalı ve faktoring.

SEFER ALTIOĞLUFacto Türk AŞ'nin genel müdürüyüm. Ben BDDK temsilcisi Özgür Dal-

gıç beye sormak istiyorum. Finansal sistemin geriye kalan kısmını tehdit et-meyle neyi kastediyorlar acaba. Buna dair daha detaylı bir açıklama müm-künse rica edeceğim ve ne tür tedbirler düşündüklerini.

Birde Maliye Bakanlığı temsilcisi Adnan beye de bir sorum olacak. Ad-nan bey, bizim karşılık yazabilme tahsili şüpheli alacak tanımı sonrası kar-şılık yazabilmemize dair aşamaları ve mümkünse usulü biraz daha detay-landırabilirmi, bizim anlayacağımız şekilde. Teşekkür ederim.

PANELÜÇÜNCÜ TUR

CUMHUR ÖZAKMANİsmimde bu arada geçtiği için bir iki şeye işaret etmek istiyorum. Ben

şöyle algıladım Faktoring işleminin yeniden tanımlanması maddesini. Hali-

96

hazırda yönetmelik ve kanun hükmündeki kararnamede tüm fonksiyonlarıbelli değil de, herhalde bu fonksiyonları da içine katalım ki, ileride bir prob-lemle karşılaşmayalım diye anladım sayın Veziroğlu.

İkincisi sayın Canyürek'le ilgili bir şeyi de itiraf etmek istiyorum. Kendi-sinden bu devre mülk sistemini incelemesini ben istemiştim. Ondan sonraonu muhalefet göstermeye başladı herhalde. Diğer taraftan, hakikaten tem-lik yasağı öyle kalkıpta şu kanunla, bu kanunla bunu kaldırabileceğimiz biryasak değil, bu mümkün değil. İstisna getirebilirsiniz ama istisna tüketiciyekadar uzanan bir istisna olduğu zaman, başıma gelecekleri ben hukukentahmin etmek bile istemiyorum.

İkincisi de fatura hiçbir yerde kıymetli evrak değil. Zaten olamaz, çünkükıymetli evrakı düzenleyen Türk Ticaret Kanunu dışında bir kıymetli evrakı,vergi usulüne ilişkin bir belgeyle yaratmanız mümkün değildir. Takiplerin ça-buklaşması, takip usulü, bu birazda ülkenin ülkedeki borçlulara kalmış birşey. Dolayısıyla, faturayı ben bir kıymetli evrak gibi görebileceğimizi aslatahmin edemiyorum. Çünkü faturanın hukuki bir değeri de yok vergi usül ka-nunu açısından bir belge. Türk Ticaret Kanununda diyor, belli süre içinde iti-raz etmezsem münderecatı kabul etmiş sayılırsın diyor ama o da hangimünderecatı, faiz şartını bile orada kabul etmemekte, doğrudur tabi mahke-meler, borçlu borcunu ödemiyorsa ister faturayla temlik yapın, ister kıymet-li evrak yöntemiyle takip yapın sonunda borçlunun ödeyip ödememesinebağlı bir konu.

Bu arada sayın Veziroğlu Sayın Canyürek'e bir görev verdi. Bir dilektebulundu. İhtiyati haciz alabilelim, nelere, elimizdeki çeklere. Yani bu konu-daki hukuki görüşünü öğrenmek istedi. Ben aslında çeklerin çeşitli şekiller-de elimize geçtiğinden bahsettim. Eğer ama, ihtiyati haciz talebini alacağınödenmesi vasıtası olarak talep ediyorsanız, mahkemenin de kalkıp alacağıkanıtla demesi normal. Tabi teminat vs. şeklinde talep edebilirsiniz bunları.Benim söyleyeceklerim bundan ibaret. Gene benim konum olduğu için tem-lik yasağı ve faturayla ilgili sayın Canyürek'in düşüncelerini de öğrenmek is-terim bu arada. Teşekkür ederim.

RAMAZAN BAŞAKBen soruyu cevaplamadan önce, Canyürek hocamızın söylemiş olduğu

bir şeye küçük bir ekleme yapmak istiyorum. Faktoring sektöründe problem-

97

li alacakların çok az olduğunu, dolayısıyla dava sayısının çok az olduğunusöylemişti. Sanıyorum bunda en önemli etken gerçek bir ticari işleme, ger-çek bir alacağa dayanmış olması geliyor.

Arkadaşımız tarafından sorulan soru temlik yasağının özel sektörde ve-ya kamuda mı kalkacağı. Benim buradaki kastım, kamuda ki temlik yasağı-nın kalkmış olması. Mevcut kamu kurumları arasında bile birliktelik yok. Ki-mi hastanelerden temlik alabilip faktoring işlemini gerçekleştirebiliyorsunuz,ama aynı devlet hastanesi bir başka devlet hastanesi temlik yasağı var di-ye, o faktoring işleminizi gerçekleştirilebilmenizi engelliyor. Bu tür uygula-madaki farklılıkların ortadan kalkması ve yeknesaklığın sağlanması açısın-dan böyle bir uygulama yapma gereği duydum. Teşekkür ederim.

MURAT CANYÜREKŞimdi sırayla söyleyeyim. Sizde biliyorsunuz ki, ihtiyati tedbir istediğimiz-

de bu konuyu bilir kişiye sormuyorlar. Şimdi bu konuyla ilgili olarak bir şeysöyleyeyim. Diyor ki, faktoring şirketlerinin kurucu ve çalışma esasları hak-kındaki mevzuatın 9. maddesinin d bendinde, kambiyo senetlerine dayalıolsa bile bir mal veya hizmet satışından doğmuş olduğu fatura veya benze-ri belgelerle tevsik edilemeyen alacakları satın alamazlar veya tahsilini üst-lenemezler. Birde aynı madde faktoring şirketlerini sayıyor. Faktoring şirket-leriyle doğrudan ilgisi bulunmayan faaliyetlerle iştigal edemezler, aynı temi-nat mektubu veremezler, mevduat falan, şunu yapamazlar, bunu yapamaz-lar. Sadece faktoring için kurulurlar. Şimdi, bir kere hukukumuzda bir genelgelişme var. Kambiyo senetlerinin mücerretlik vasfı, bunu teorik planda kul-lanırız ama bilhassa uygulamaya bağlı olarak hemen hemen büyük ölçüdeortadan kalkmış durumdadır biliyorsunuz. Yargıtay'ın menfi tespit davaları-na bakışına dair gelişim, kambiyo senetlerinin mücerretlik vasfını çok büyükölçüde daraltmış bulunmaktadır. Bu daraltmaya ben çok muhalif değilim.Neden muhalif değilim, çok pragmatik bir sebeple muhalif değilim. Türki-ye'nin giderek, bütün işlemleri sağlamak mümkün değil belki ama kayıtlıekonomiye, ekonominin kayıtlı bölümünün büyümesinin ancak bu yolların-dan biri olduğunu düşünüyorum. Burada dikkat buyurun, ast olan kötü birlafzı var bu d bendinin ama ast olan diyor ki, temel ilişkiye bak, yani alacak-lılığını kanıtla. Siz faktoring şirketiyseniz sizi bağlayan bir şey daha var. Ye-ni ticaret kanunu tasarısı kabul edilirse, bu ultravires maskaralığı da bitiyorinşallah. Ultravires meselesinden kurtulacaksınız. O zaman dediğiniz me-sele, sizin istediğiniz yönde çözüme gidebilir. Ama bugün ultravires denenprensip tüzel kişilerin bilhassa ticaret şirketlerinin basında duruyorken mü-cerret kambiyo senedine dayalı olarak ben, yani siz faktoring şirketi olarakgeliyorsanız, öyle vekalet koyuyorsanız faktoring şirketi olarak müracaatediyorsanız o çek arkası, örneğin çekse eğer o kambiyo senedi bir faktoringşirketi tarafından yazdırılmışsa temel ilişkiye bakmasını ben mahkemenin

98

yanlış bulmuyorum. Ultravires nedir? Tüzel kişilerin sadece esas mukavelesinde yazan hu-

dutlar dahilinde faaliyette bulunması, bunun dışındaki faaliyetleri yapama-masına ilişkin teoridir. Bizim kanunumuzda bence açık açık yok ama Yargı-tay böyle bir şey icat etmiş. Yani kanunun kabulünden hemen sonra o çokkısıtlıyor ekonomik anlamda faaliyeti. Bugün pek çok şirket, çok moda olduya türev işlem yapamıyor. Yeni ticaret yasası tasarısı bu ultravires proble-mini hallediyor. Yani yok öyle bir şey diyor.

Temlik yasağı meselesine gelince, bakın ben tersten söyleyeyim. Temlikyasağı yok, daha doğrusu temlik serbesti kural, temlik yasağı mahdut birkurumdur. Temlik yasağı, ancak kanunda açıkça sayılan hallerde sözleş-meyle kararlaştırılmışsa vardır. Binaenaleyh kural, temlik konusunda yasa-ğın olmamasıdır. Uygulama problemleri, bakın her uygulama probleminekanun çıkarmaya kalkarsanız bu çok tehlikeli. ............... memleket kanunudiye bizim birbirimiz arasında dalga geçtiğimiz 17.000 küsur maddelik işle-yememiş bir ........... kazulet vardır. Hukuk okumamışlarda bu kanun lafınıçok ihtiyatlı ağzına almalılar. Çünkü, hem vaazı sürecinde hem de uygulan-ması sürecinde ortaya çıkan şeyleri tahayyül etmek ve kanunun depakto neişe yaradığını bilmek için ya hukukçu olacaksınız, yada hukukçularla çokciddi olarak hemhal olacaksınız. Kanun çok ciddi bir şeydir. Eski hocaları-mız Kemal Oğuzman hocayı rahmetle anarak söyleyeyim. Arkadaşlar hatır-layınız ki .............. kanun abesle iştigal etmez lafı boşu boşuna söylenme-miştir. Kanun lafını ağzınıza alırken bu hattı harekata uygun davranın der-di.

Bana bir soru daha vardı. Fatura kıymetli evrak mıdır diye. Buda son de-rece tehlikelidir. Kıymetli evrak kıymetli evraktır, fatura faturadır. Faturanınfonksiyonu başkadır. Biraz evvelde hocamda buyurdu. Fatura mündereca-tının kesinleşmiş olmasına ilişkin ticaret kanunu hükmü, sadece ispat külfe-tinin yer değişmesini temin eder. Yoksa tamam olmuştur, bitmiştir şeyi yok-tur. Faturanın bu özellikleri, bırakın faturayı kıymetli evrak saymayı, yeni ti-caret kanunu tasarısı, ticari defterlerin hukuki itilaflarda delil olmasını orta-dan kaldırıyor. Onun için tanım konusu ile ilgili olarak bir şey söyleyeceğim.Ben kendi adıma kavram hukukçuluğunu severim. Fakat kavram hukukçu-luğu takdir edersiniz ki çok tehlikeli, çok riskli bir şeydir. Etrafını cami, ağa-

99

rını mani bir tanım veremediğiniz her noktada ve ekonomik gelişmenin bi-limsel gelişmenin teknolojinin bu kadar hızlı olduğu ortamlarda faktoringçi-ler tanım için çok çırpınmasalar daha iyi olur.

ÖZGÜR DALGIÇÖncelikle Mihael beyin yorumuyla ilgili olarak bir ekleme yapmak istiyo-

rum. Aslında sunuş yaparken ondan bahsetmeyi unutmuşum. Bu gazeteilanlarından bahsettiniz. Bu konuda kimsenin takip etmediğini söylediniz.Gazete ilanları BDDK tarafından çok yakından takip ediliyor. Bunlarla ilgiliolarak, çok yakın bir zamanda bir tedbir alınması gündeme gelebilecek. Ge-rek gazeteler, gerekse bu kişiler nezdinde bir takım aksiyonlar olacak. Ön-celikle belki basın yayın organlarını bu konuda uyarmayı düşünüyoruz. Ya-ni yetkisiz şirketlerin bu tür ilanlar vermemesi, ilan verilirken yetki belgesinemutlaka bakılması veya kurumumuza sorulması şeklinde bir uyarı kurumla-ra gidebilir. Bu kişiler hakkında da adli tedbirlerin kurumumuz yada hazinemüsteşarlığı tarafından alınması yoluna gidilecek.

Alacak alımımı olarak görüyorsunuz diye sordu Yalçın bey. Tabi ki öylegörmüyoruz. Bende sunuşumda söyledim. Üç önemli fonksiyonu var fakto-ring işleminin. Gerçi kısmen sorunun cevabını Cumhur hocada verdi. Bu üçfonksiyonu var bu işlemin. Dolayısıyla bunu ön plana çıkaran bir tanım ya-parak sizinde dediğiniz bu işe bir nokta koymayı düşünüyoruz.

Bunun dışında Sefer beyin bir sorusu oldu. Tehdit etmekten kasıt nedir,tehdit belki çok iyi seçilmiş bir kelime değil ama, oradaki şu, yani bu sektö-rün kontrolsüz büyümesi, tamam bunun büyümesini istiyoruz bizde % 5'ler,10'lar seviyesine gelmesini istiyoruz. Ama bu sektörün çok kontrolsüz birşekilde büyümesi, finansal sektörde oyuncular var ve bu oyuncular birbirle-riyle etkileşim halinde. İşte belki sektörün İnterbank vasıtasıyla falan borç-landığını düşünelim. Şu anda olmuyor ama geliştiğini, büyüdüğünü düşüne-lim. Bankayla sorunlar çıkmasına sebep olacak bir takım olumsuz etkileşim-ler olacak. Yani tehditten kastımız buydu. Buradaki bu şirketlerin kontrolsüzbüyümesinden dolayı yapılarında meydana gelen bozulmaların diğer ku-rumları, bankaları etkilemesini istemiyoruz.

Çok ayrıntılı değil ama, borçlanma sınırı yerine daha çok aktif tarafın sı-nırlanmasına, diğer bir deyişle risklerin sınırlanmasına ve öz kaynaklarlailişkilendirilmesine yönelik bir düzenleme yapmayı düşünüyoruz. Yani basitbir sermaye yeterliliği ................ bankacılıktaki sermaye .................... gibiayrıntılı değil belki risk ağırlıklarına girmeyi bu aşamada düşünmüyoruz.Ama basit bir sermaye yeterliliği rasyosu gibi bir rasyo getirmeyi düşünüyo-ruz.

RAMAZAN BAŞAK

100

Ben temlik yasağı derken bir şeyi anlayabilmiş değilim. Yani kanun de-ğişikliği, kanun düzenlemesi gibi bir vurgu yapmadım. Sadece kanun deği-şikliği de olmayabilir. Kamu bir genelge çıkartır, belli alacakların temliğini ya-saklayabilir. Veya bir yönetmelikle yapılabilir bu. Uygulamada bırakın bir ge-nelgeyle çıkartılmış şeyi, çoğu devlet kurumları arasında bir yeknesaklık bi-le yok. Dediğim gibi biraz öncede verdim örnek. Birisi temlik yapmaya izinverirken, diğer kamu kurumu da yasak diye o temlik yasağını gündemegetirebiliyor. Dolayısıyla bu yeknesaklığın sağlanması açısından bir vurguyaptım. Kamu değişikliğini vurgulamadım.

İkincisi, faturaya kambiyo senetleri konusunu dile getirirken, mutlaka çekve senet almak gibi bir zorunluluk oluşmaması için, yani artık bunun yoluyöntemi neyse, hukuksal prosedürü neyse faturaya da o yetkilerin, o gücünverilmesi, dolayısıyla takiplerin belki de fatura üzerinden çek ve senet almazorunluluğu olmaksızın yapılabilmesi sağlanmalı. Bu vurguyu yapmak is-tedim. Teşekkür ederim.

ADNAN ERTÜRKSefer bey karşılıklarla ilgili bir şey sordu. Karşılıklar meselesine girince

aslında vergi sistemimizin en kompleks konularından birisine adım attık.Ben o yüzden siz sorarken de biraz detaylandırırmısınız dediğiniz için ocesaretle biraz daha ayrıntılı izin verirseniz anlatmak istiyorum. Gelir vergisikanunun 38. maddesi çok önemlidir. Öz sermaye karşılaştırmasından bah-seder. Yani ticari faaliyette kazanç, dönem sonu öz sermaye ile, dönem başıöz sermaye arasındaki olumlu farktır. Bunu dedikten sonrada ticari kazan-cın bu şekilde saptanması sırasında vergi usül kanunun değerleme hüküm-lerine uyulması gerektiğini de söyler. Vergi usül kanununun değerlemehükümleri bu açıdan ne anlama gelir, bir ticari işletme açısından iktisadi iş-letmeye dahil kıymetler hangi değer üzerinden değerlenecek. Yani hangideğer üzerinden deftere kaydedilecek sorusunun cevabı o bölümde yer al-maktadır. Alacaklar işletme açısından bu anlamda iktisadi bir değerdir. Eğeralacak gerçekten kendi alacağı ise faktoring şirketleri burada biraz farklılıkarz ediyor. Orada kayıtlı alacak ne kadar, onun kendi alacağı yada baş-kasının alacağı meselesi gündeme geliyor. Bana göre, Gayrikabil-i rücu fak-toring işlemlerinde bir problem yok. Orada tamamen alacak el değiştirmişoluyor. “bir muazza olmaması şartıyla”. Fakat Gayrikabil-i rücu faktoringdışındaki işlemlerde mali idaresi haklı olarak satıcıya rücu edinememe ris-ki, yani satıcıya da rücu etsen, bunu alabilirsen eğer şapheli alacak olarakaddetmem yada ...................... addetmem. Onu da rücu etmene rağmenyapamıyorsan, elde edemiyorsan, bu tahsilatı gerçekleştiremiyorsan ozaman bunu alacak olarak kabul ederim. diğer mevcut hükümlerden biradım önde gidiyor. Bütün mesele bu.

ADNAN ERTÜRK101

Sadece müracaat yeterli değil. Çünkü değersiz alacak, şüpheli alacağagöre bizim bir nebze daha önem addettiğimiz bir müessese. Orada kazayıbir hüküm yada kanaat verici bir vesika arıyoruz. Aynı şeyleri burada daarayacağız tabiki.

Genel uygulamadan bahsediyorum. Faktoringte bir ileri aşamaya git-tiğimiz için yani rücu meselesini devreye sokuyoruz. Rücuyuda aynı şekildekanunda değersiz alacak için hangi şartlar aranıyorsa, yada şüpheli alacakiçin hangi şartlar aranıyorsa, aynı şartların tahakkut etmesi gerektiğinidüşünüyorum. Zaten verilmiş görüşümüzde bu mahiyette. Şu ana kadar ter-si bir şeyimiz çıkmadı.

BAŞKAN: Y. TEMEL ENDEROĞLUSeminer bu şekilde sona ermiş oluyor. Ben öncelikle siz değerli katılım-

cılara sabırlarınız için teşekkür ediyorum. İkinci olarak sayın panelistlereverdikleri çok değerli bilgiler için teşekkürlerimi ve şükranlarımı sunuyorum.İyi akşamlar.

102

103

104

105

Documents

FAKTORİNG SEKTÖRÜ VE UYGULAMALARI · nıyorum. Factoring uygulamaları, özel mevzuat ile belli esas ve kurallara bağlanacaktır. Bu arada, factoring şirketlerinin, ticaret ve