1

FAKULTETI JURDIK

PROGRAMI STUDIMOR: E DRAJTA PENALE

STUDIME POSTDIPLOMIKE- MAGJISTRATURËS

PUNIM DIPLOME

TEMA: KORRUPSIONI ZYRTAR DHE VEPRAT PENALE KUNDËR DETYRËS

ZYRTARE - ASPEKTET KRAHASUESE

Raste studimi nga trajtimi i tyre nga organet e drejtësisë në rajonin e Prizrenit 2015 – 2019

Mentori: Studenti:

Prof. Asoc. Dr. Besa Arifi Naim Cahanaj

Tetovë, mars 2021

2

Deklarata Etike

Unë, Naim Cahanaj premtoj se do të siguroj praktika të mira etike gjatë kryerjes së hulumtimit

tim dhe se punimi do të jetë origjinal në masën e kërkuar.

Po ashtu, premtoj që në çdo kohë do të kërkoj lejen për kryerjen e hulumtimit, do të respektoj

besueshmërinë dhe siguroj të drejtën e pjesëmarrësve të tërhiqen në çdo kohë nga hulumtimi.

Në Tetovë, ___/____/2021

© Deklaratë e autorësisë

Nën përgjegjësinë time deklaroj se ky punim me titull “Korrupsioni zyrtar dhe veprat penale

kundwr detyrws zyrtare – Aspekte krahsuese” - Raste studimi nga trajtimi i tyre nga organet

e drejtësisë në rajonin e Prizrenit 2015 – 2019, është shkruar prej meje, dhe se nuk është

prezantuar asnjëherë para një institucioni tjetër për vlerësim.

Punimi gjithashtu nuk është botuar i tëri ose pjesë të veçanta të tij.

Punimi nuk përmban material të shkruar nga ndonjë person tjetër përveç rasteve të cituara dhe

referuara.

________________________________

(Nënshkrimi i kandidatit - studentit)

________________________________

(Nënshkrimi i kandidatit - studentit)

3

Falënderime dhe Mirënjohje

Dëshiroj falënderoj mentoren, Prof. Asoc. Dr. Besa Arifi për motivimin, përkrahjen dhe ofrimin

e këshillave pa rezervë në finalizimin e këtij punimi.

Falënderoj udhëheqësit e Zyrës për Informim të Gjykatës dhe Prokurorirsë Themelore në Prizren

për bashkëpunimin e treguar gjatë procesit të hulumtimit.

Falënderoj kolegët dhe bashkëpunëtorët në përkrahjen e treguar gjatë gjithë këtij rrugëtimi.

Mirënjohje pa fund për familjen, e cila nuk kurseu asgjë në përkrahjen e vazhdueshme për të

finalizuar edhe njw rrugëtim të nisur.

Ky punim i dedikohet prindërve, bashkëshortes si dhe dy vajzave: Lunës dhe Lorenës.

4

PËRMBAJTJA

Deklarata Etike...............................................................................................................................2

Deklarata e Autorësisë...................................................................................................................2

Falënderime dhe Mirënjohje........................................................................................................3

Shkurtesat.......................................................................................................................................7

1. HYRJA................................................................................................................................8

1.1 Qëllimi i punimit..................................................................................................................8

1.2 Hipotezat..............................................................................................................................9

1.3 Metodologjia......................................................................................................................10

KAPITULLI I

1. KONTEKSTI HISTORIK I ZHVILLIMIT TË SË DREJTËS PENALE.................11

1.1 Nocioni i veprës penale...................................................................................15

1.2 Motivet e kryerjes së veprave penale............................................................18

1.3 Kryerësit e veprave penale..............................................................................21

1.4 Historiku i sanksionimit të veprave penale të korrupsionit zyrtar...................23

KAPITULLI II

2. MEKANIZMAT E LUFTIMIT TË KORRUPSIONIT...............................................27

2.1 Konceptet e shtetit ligjore dhe luftimi i korrupsionit të nivelit të

lartë..................................................................................................................27

2.2 Konceptet e krijimit të mekanizmave për sigurimin e pavarësisë së

gjyqësorit..........................................................................................................30

5

2.3 Roli i organeve vendimmarrëse (politike) në sigurimin e pavarësisë së

gjyqësorit – Rasti i Kosovës............................................................................34

2.4 Procesi i zgjedhjes së Prokurorëve – Rasti i Kosovës.....................................37

2.5 Procesi i zgjedhjes së Gjykatësve – Rasti i Kosovës.......................................40

2.6 Mekanizmat institucional në luftën kundër korrupsion – Rasti i

Kosovës............................................................................................................43

KAPITULLI III

3. ASPEKTE KRAHASUESE NË PËRCAKTIMIN E VEPRAVE PENALE TË

KORRUPSIONIT............................................................................................................48

3.1 Përcaktimi i veprave penale të korrupsionit më legjislacionin në

Kosovë...................................................................................................................48

3.2 Krahasimi i legjislacionit me shtetet e rajonit në përcaktimin e veprave

penale të korrupsionit.............................................................................................49

3.2.1 Krahasimi i Kosovës me Shqipërinë ..................................................49

3.2.2 Krahasimi i Kosovës me Maqedoninë e Veriut....................................52

3.2.3 Krahasimi i Kosovës me Serbinë.........................................................54

KAPITULLI IV

4. PROKURORIA DHE GJYKATAT THEMELORE – KOMPETENCAT NË

TRAJTIMIN E VEPRAVE PENALE TË KORRUPSIONIT.....................................56

4.1 Kompetencat e Prokurorisë Themelore në hetimin e rasteve të korrupsionit

zyrtar dhe roli i bashkëpunimit me Policinë....................................................56

6

4.2 Kompetencat e Gjykatës Themelore në gjykimin e rasteve të korrupsionit

zyrtar................................................................................................................60

4.3 Numri i rasteve të trajtuara nga Prokuroria Themelore në Prizren për

periudhën 2015-2019.......................................................................................62

4.4 Efikasiteti i Prokurorisë Themelore në Prizren në trajtimin e rasteve për

periudhën 2015-2019.......................................................................................63

4.5 Numri i rasteve të trajtuara nga Gjykata Themelore në Prizren për periudhën

2015-2019........................................................................................................68

4.6 Efikasiteti i Gjykatës Themelore në Prizren në trajtimin e rasteve për

periudhën 2015-2019.......................................................................................69

4.7 Lloj dhe lartësia e dënimeve të shqiptuara nga Gjykata Themelore në Prizren

për kryerësit e veprave penale të korrupsionit zyrtar......................................72

4.8 Fenomenologjia kriminale e personave të dënuar nga Gjykata Themelore në

Prizren për periudhën 2015-2019 për veprat penale të korrupsionit zyrtar.....74

Përfundimet..................................................................................................................................76

Rekomandimet.............................................................................................................................79

Bibliografia...................................................................................................................................80

Shtojca 1 - Pyetësorë për Prokurorin Themelore në Prizren..........................................................85

Shtojca 2 - Pyetësorë për Gjykatën Themelore në Prizren............................................................86

7

Shkurtesat

RK – Republika e Kosovës

AKK – Agjencioni Kundër Korrupsion

KPRK – Kodi Penal i Republikës së Kosovës

KPRMV – Kodi Penal i Republikës së Maqedonisë së Veriut

KPRS – Kodi Penal i Republikës së Serbisë

KPRSH – Kodi Penal i Republikës së Shqipërisë

KPPK – Kodi i Procedurës Penale në Kosovë

GJTH – Gjykata Themelore

PSRK – Prokuria Speciale e Republikës së Kosovës

PTH – Prokuroira Themelore

PK – Policia e Kosovës

UNIMIK – Misioni i Kombëve të Bashkura në Kosovë

GIZ – Shoqata Gjermane për Bashkwpunim Ndërkombëtar

8

1. HYRJA

1.1 Qëllimi i punimit

Procesi i shtet ndërtimit në Kosovë është ballafaquar me sfida të shumta. Shkëputja e Kosovës nga

shteti i Serbisë, ka rezultuar me nevojën e ngritjes së gjyqësorit në Kosovë, në kontekst të kohës

dhe rrethanave të tjera. Korrupsioni është një ndër problemet kryesore me të cilët përballen shumë

vende, veçanërisht vendet në zhvillim dhe ato që sapo e kanë hedhur pas të shkuarën autoritariste

ose totalitare. Sipas Organizatës së Kombeve të Bashkuara, korrupsioni minon institucionet

demokratike, ngadalëson zhvillimin ekonomik dhe i bën qeveritë më pak të qëndrueshme, kurse

Banka Botërore e ka përshkruar korrupsionin si një ndër pengesat më kryesore të zhvillimit

ekonomik. Korrupsioni është përhapur me shpejtësi të madhe në vendet në zhvillim, duke goditur

rëndë veçanërisht ato të cilat përpiqen të bëjnë kalimin nga një ekonomi e centralizuar në ekonomi

të tregut, ose ato të dala nga konfliktet e dhunshme. Kosova është një shembull i tillë. E shtrirë në

një rajon ku proceset demokratike dhe krijimi i një shoqërie me institucione transparente dhe të

përgjegjshme janë duke u penguar nga fenomeni, Kosova ka provuar në mënyrë të vazhdueshme,

kryesisht pa sukses, të fus korrupsionin nën kontroll.

Kosova si shtet në tranzicion, mungesë e përvojës institucionale dhe ndikimet politike në sistemin

e gjyqësorit në Kosovë, janë disa prej çështjeve më sfiduese të shtetit të Kosovës në rrugën e saj

drejt strukturave euro-atlantike dhe integrim në Bashkimin Evropian. Prokuroria dhe gjykatat janë

treguar jo-efikase në trajtimin e lëndëve të korrupsionit, kryesisht të zyrtarëve publikë të

inkirmunuar në veprat penale të korrupsionit dhe keq përdorimit të detyrës zyrtare.

Tema do të ketë synim ofrimin e një pasqyre të qarë në ndërtimi i infrastrukturës ligjore në lëmin

penal pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës, funksionimi dhe efikasiteti i sistemit gjyqësor në

Kosovë përkatësisht i Prokurorisë Themelorë dhe Gjykatës Themelore në Prizren në trajtimin e

lëndëve kundër korrupsion për periudhën 2015-2019.

Hulumtimi i till do të shërbejë për student dhe palë tjera të interesuara në zhvillimin e njohurive

për sfidat në ndërtimin e infrastrukturës ligjore në Kosovë në lëmin e korrupsionit, krahasimi i

legjislacionit me vendet e rajonit në lëmin penal konkretisht në veprat penale të korrupsionit,

9

funksionimin e sistemit gjyqësor në Kosovë si dhe efikasitetin e gjyqësorit përkatësisht të

Prokurorisë dhe Gjykatës Themelore në Prizren në ndjekjen dhe shqiptimin e dënimeve të veprave

penale gjatë periudhës 2015-2019. Qëllim në veti tema do të ketë edhe në trajtimin e

fenomenologjisë kriminale të kryerësve të veprave penale të korrupsionit për periudhën 2015-

2019, si rast studimi nga Prokuroria dhe Gjykata Themelore në Prizren.

1.2 Hipotezat

Hipoteza 1

Gjyqësori në Kosovë ndikohet nga politika dhe nuk trajton me efikasitet lëndët ndaj kryerësve të

veprave penale të korrupsionit zyrtar dhe keq përdorimit të detyrës zyrtare.

Hipoteza 2

Kosova avancon më shumë në aspektin e ndërtimit të bazës ligjore dhe kualifikimin e veprave

penale të korrupsionit dhe keq përdorimin e detyrës zyrtare në krahasim me shtetet e rajonit.

Pyetjet hulumtuese:

1. Cili është konteksti i zhvillimit të drejtës penale me theks sanksionimi i veprave penale të

korrupsionit zyrtar?

2. Cilat janë veprat penale të korrupsionit dhe keq përdorimit të detyrës zyrtare sipas

legjilacionit në Kosovë dhe shteteve tjera në rajon (Shqipëri, Maqedoni e Veriut dhe

Serbi)?

3. Gjykata Themelore në Prizren shpallë dënimet kapitale si dhe dënime plotësuese tek

kryersit e veprave penale të korrupsionit dhe keq përdorimit të detyrës zyrtare?

4. A është motivi kryesor ai ekonomik tek kryersit e veprave penale të korrupsionit dhe keq

përdorimit të detyrës zyrtare?

10

1.3 Metodologjia

Metodologjia e hulumtimit do të jetë e kobninuar, duke përdorë metodat kryesore të hulumtimit

në shkencat sociale. Metoda e hartimit të këtij hulumtimi është e bazuar kryesisht në hulumtimet

empirike kuantitative (si të dhëna dytësore) nga hulumtimet paraprake të zhvillimi të drejtës penale

në përgjithësi si dhe në vçanti zhvillimi i së drejtës penale në Kosovë.

Metoda juridike - normative: Përmes kësaj metode është hulumtuar ana normative përkatësisht

saktësia e normave juridike në përcaktimin e veprave penale të korrupsionit zyrtar dhe kundër

detyrës zyrtare.

Metoda Statistikore: Kjo metodë është shfrytëzuar për të përcaktuar të dhënat statistikore për

periudhën 2015-2019 nga Prokuroria dhe Gjykata Themelore në Prizren, të dhëna që do të

pasqyrojnë numrin e përgjithshëm të veprave penale të korrupsionit zyrtarë të trajtuara nga këto

organe të drejtësisë.

Metoda Krahasuese: Kjo metodë është shfytëzuar për krahasimin e emërtimit ligjor të veprave

penale të korrupsionit ndërmjet shteteve të regjionit duke përfshirë Shqipërinë, Maqedoninë e

Veriut dhe Serbin etj.

Metoda e Intervistës: Kjo metodë ka shërbyer për intervistimin e Zyrtarëve për Informim të

Gjykatës Themelore dhe Prokurorisë Themelore në Prizren, me qëllim të nxjerrjes së të dhënave

kualitative për efikasitetin e punës së organeve të drejtësisë si dhe në koordinimin ndër

institucional (polici -prokurori- gjykatë) në trajtimin e veprave penale të korrupsionit zyrtar.

Metoda analitke: Kjo metodë është shfrytëzuar lidhur me analizën e manifestimit të veprës penale

të korrupsionit zyrtarë, analizën e statistikave të përfituara nga hulumtimet paraprake, analizën e

formave të paraqitjes së veprave penale në Prokurorin dhe Gjykatën Themelore në Prizren. Po

ashtu, përmes kësaj metode janë analizuar edhe llojet dhe lartësia e dënimeve që janë shqiptuar

kryersëve të veprave penale të korrupsionit gjatë periudhës 2015-2019 si dhe analizuar kohëzgjatja

e trajtimit të lëndëve nga organet e gjyqësorit deri në aktgjykimin final nga Gjykata Themelore në

Prizren.

11

KAPITULLI I

1. KONTEKSTI HISTORIK I ZHVILLIMIT TË SË DREJTËS PENALE

E drejta si kategori filozofike e shtetit nuk mund të quhet asesi një ndërmarrje e vogël dhe as e

rëndësishme, sepse është në fakt evolucioni i koshiencës njerëzore për ligjin, për organizimin

shoqëror, për sistemin legal, për sistemin politik dhe për pronën e për zhvillimin e saj si një koncept

juridik.1 Fillet e së drejtës penale ndeshen që në bashkësinë e parë njerëzorë, sepse që atëherë

njerëzit kanë parë të nevojshme se duhet reaguar kundër atyre personave që me veprat e tyre i

kanë dëmtuar interesat e përbashkëta. Por si dege e drejtësisë në kuptimin e tanishëm, e drejta

penale shfaqet me formimin e shtetit.2

Gjatë shekujve XVII dhe XVIII në Evropën Perëndimore shkenca juridike kryesisht u zhvillua në

shenj të dominimit të plotë të shkollës të së drejtës natyrale. Themelues i shkollës të së drejtës

natyrale është juristi, filozofi dhe diplomati i njohur holandez Hugo Grotius (1583-1645), i cili në

vitin 1625 botoi librin e tij të njohur “De jure belli ac pacis” ( Mbi të drejtën e luftës dhe paqës),

me të cilën bëri përpjekje që jo vetëm marrëdhëniet ndërmjet shteteve, por edhe vetë pushtetin

shtetëror si marrëdhënie në shoqëri që bazohen në teorinë e të drejtës natyrale.3 E drejta natyrale

përbëhet nga disa të drejta të pa tjetërsueshme siç janë: e drejta e lirisë, e cila nënkupton të drejtën

e lëvizjes, të drejtën e lumturisë, të drejtën e zgjedhjes së profesionit, të drejtën e zgjedhjes së

martesës, të drejtën e fesë dhe ndërgjegjes, madje të drejtën e barazisë para ligjit, e drejta e pronës

private etj.4

Idetë e Cezare Bekarios si themelues dhe përfaqësues i Shkollës Klasike të se drejtës penale do të

jenë të përputhshme me idetë themelore për të drejtat dhe liritë njerëzore të shprehura në

Deklaratën mbi të drejtat e njeriut dhe qytetarit të revolucionit borgjez francez. Në këtë deklaratë,

përpunohen në plotësi parimet e vënë sipas maksimës së njohur: nullum crime sinë lege – nullum

poena sine lege ( nuk ka krim i cili nuk është parashikuar me ligj dhe nuk ka sanksion, i cili nuk

1 Andrew, Borkowski & Paul du Plessis. E drejta Romake. UET, 2010. Përkthyer nga Guri Daco, fq.16 2 Ismet, Salihu. E drejta penale – Pjesa e përgjithshme. Universiteti i Prishtinës, Prishtinë, 2003, fq. 69 3 Hilmi, Ismaili dhe Fatmir, Sejdiu. Historia e përgjithshmë e shttetit dhe së drejtës. Universiteti i Prishtinës, Prishtinë,2000, fq.20 4 Po aty fq.21

12

është parashikuar me ligj). Në kuptimin filozofik nga thënia e till dalin shumë dimensione. E para

vihen themelet teorike për shtetin ligjor, e dyta, përmes këtij parimi shtetit ligjor përcakton suazat

e përgjithshme të kësaj lirie te njeriut dhe qytetarit dhe se treti, ky parim ndërpret politikën e

veprimeve arbitrare të organeve të shtetit.5

Fillet e së drejtës penale ndeshen që në bashkësinë e parë njerëzore, sepse atëherë njerëzit e kanë

parë të nevojshme de duhet reaguar kundër atyre personave, që me veprat e tyre i kanë dëmtuar

interesat e përbashkëta.6

Vështrimi i zhvillimit të derisotëm historik i procedurës penale tregon se në periudha të ndryshme

historike të zhvillimit të shoqërisë njerëzore janë zbatuar forma të ndryshme të procedurës penale.

Organizimi i ndryshëm i procedurës penale gjatë zhvillimit historik në radhë të parë është pasojë

e të kuptuarit të veprës penale dhe të procedurës penale si çështje private të palëve, kurse më vonë

edhe e të kuptuarit të tyre si çështje e rendit publik. Kjo kishte rrjedhojë faktin që në një shoqëri –

shtet të caktuar të pranohet procedura penale akuzatore ose procedura penale inkuizitore.7

Revolucioni Francës (1789) i tha fund procedurës penale inkuizitore dhe hapi rrugën për vendosjen

e procedurës penale bashkëkohore, në të cilën parashikohet prezumi i pafajësisë (Deklarata e të

Drejtave të Njeriut dhe Qytetarit (29 gusht,1978). Në fakt procedura penale bashkëkohore

vendoset me Kodin e procedurës penale të vitit 1808. Në procedurën penale bashkëkohore vihet

në dukje nevoja për arritjen e një kompromisi të arsyeshëm në mes tendencës për mbrojtjen e të

drejtave dhe lirive të të pandehurit në procedurën penale.8

Deri në paraqitjen e dënimeve me burgim, pra në kohën e trajtuar të sistemeve skllavopronare dhe

feudale, çështja e ekzekutimit nuk është trajtuar në pikëpamje shkencore. Në ato sisteme kanë

dominuar dënime të ashpëra trupore, tortura fizike dhe dënime me vdekje.9 Krimi është rezultat i

5 Hilmi, Ismaili dhe Fatmir, Sejdiu. Historia e përgjithshmë e shttetit dhe së drejtëës. Universiteti i Prishtinës, Prishtinë,2000, fq.334 6 Ismet, Salihu. E drejta penale – Pjesa e përgjithshme. Universiteti i Prishtinës, Prishtinë, 2003, fq. 69. 7Rexhep, Murati. Rishikimi I procedurës penale për shkak të fakteve dhe provave të reja.Universiteti I Prishtinës – Fakulteti Juridik, Prishtinë, 2006, fq.51 8 Po aty fq. 67 - 68 9 Ragip, Halili. Penologjia – Shkenca mbi ekzekutimin e sanksioneve penale. Universiteti I Prishtinës, Prishtinë, 2005, fq. 16

13

veprimit të njeriut ndërsa sanksioni duhet ta godet atë si kryerës duke privuar atë nga disa të drejta

dhe të mira që ai i ka si njeri.10

Populli Sumerian prodhoi shembullin më të hershëm të njohur për shkrimin e një kodi penale.

Kodi i tyre i shkruar rreth 2011 – 2050 vite para lindjes së Krishtit, ishte i pari që bërë dallimin

ndërmjet shkeljeve civile dhe atyre penale. E drejta civile rregullon mos marrëveshjet ndërmjet dy

apo me shumë palëve private ( shembujt modern përfshinë mos marrëveshjet e kontratave dhe

procedurat e divorcimit), derisa e drejta penale mbulon rastet e iniciuara nga shteti apo qeveria

federale kundër individëve që kanë dëmtuar një person ose publikun e gjerë. Në Evropë, një nga

dokumentet më të hershmeme, e nxjerrë në pah ligjin penal i cili u shfaq pas vitit 1066, kur

sundimtari William – Duka i Normandisë pushtoi Anglinë. Gjatë shekullit të 18, e drejta Evropiane

filloi të adresoj specifikisht aktivitetet kriminale dhe filloj të zhvilloj konceptin e gjykimit të

kriminelëve në dhomën e gjykatës. Qeveria e Anglisë krijoj sistemin e njohur si “common low”11,

i cili si proces ka ndërtuar dhe azhurnuar rregullat që qeverisin një grup njerëzish. E drejta

zakonore përfshinë çështjet civile dhe penale dhe funksionon përmes krijimit dhe rishikimit të

vazhdueshëm të ligjeve nga gjykatësit dhe vendosnin për çështjet ligjore. Këto vendime u bënë

precedent për të ndihmuar në përcaktimin e rezultateve për rastet e ardhshme. Ligjet penale

vazhdojnë të ndryshonë dhe shpesh i nënshtrohen ndryshimeve bazuar në moralin dhe vlerat e

kohës. Qëllimim kryesor i këtyre ligjeve, gjjithnjë ka qenë të sjellë drejtësi për ata që qëllimisht u

kanë shkaktuar dëm të tjerëve dhe për të mbrojtur qytetarët e vendit.12

Pak autorë mohojnë që një nga qëllimet kryesore të gjykatës penale është dhënia e dënimit të

justitikuar, kryersve të veprave penale. Disa shkojnë edhe më tej, dhe pretendojnë që ky është

funksion i vetëm i të drejtës penale (Moore 1997,28-29). Rregullat e procedurës penale dhe të

provave, në këtë këndvështrim, ndihmojnë në letësimin e shqiptimit të dënimit të arsyetuar, ndërsa

10 Ragip, Halili. Penologjia – Shkenca mbi ekzekutimin e sanksioneve penale. Universiteti i Prishtinës, Prishtinë, 2005, fq. 22 11 E drejta zakonore 12 Crime Museum. Marrë në nëntor 2020, nga: https://www.crimemuseum.org/crime-library/criminal-law/history-of-criminal-law/#:~:text=In%20Europe%2C%20one%20of%20the,room%20setting%20began%20to%20develop.

14

mbajnë rrezikun e dënimit të pa arsyetuar brenda kufijve të pranueshmës. Ligji penal material

ndihmojnë që shkelësit e mundshëm të paralajmërohen drejtë se mund të dënohen.13

Në këtë mënyrë, në analizën e tij të studimeve socioligjike të legjislacionit Hagani bërë dallimin

në mes të “funksionalistëve moral”, të cilët e konsiderojnë ligjin si shprehje e “vlerave dhe

zakoneve që gjërësisht përdoren në shoqëri”. Dhe të “moralit Marksist:, për të cilin “sistemi ligjor

është mjet që u krijua për të shërbyer interesave të klasës “mbizoturese”. Mirëpo, Tomasici, i shtoi

një dimension tjetër kësaj analizë. Ai bëri dallimin mes atyre analizave dhe ku diktomia u bazua

në vlera (konsensusi kundrejt konfliktit) dhe atyre kriteri i të cilave ishte interesi – që

kundërshtojnë torinë e grupeve të interesit, të cilat janë më orientim elitist, me ato që pranojnë një

çasje pluraliste. Kjo analizë nxori një matricë të tërë të orientimeve të mundshme teorike bazuar

në klasifikimet e mësipërme. Në fund, megjithatë, duket se dikotomia konsensus-konflikt është e

padyshimtë në të dy këto “vlera” dhe çasje të “grupit të interesit”.14

Sa i përket i përket të drejtës penale në shtetet iliro-shqiptare, burimet e studimit të saj mungojnë,

sepse ende nuk janë gjetur burimet rreth kësaj të drejte. Studimi i dënimeve dhe i të drejtës në

tërësi.15 E drejta penale në periudhën e republikës dhe të monarkisë16, përbëhej nga një tërësi

normash që përmbanin ndëshkime shumë të rrepta. Ligji i 7 marsit 1925 mbi “Internimin e

propaganditësve të rrezikshëm”, u konsiderua i pa mjaftueshëm,, prandaj më 23 dhjetor 1925 u

miratua “Ligji ndëshkimor për faje publike”. Ky ligj parashikoj dënime deri në 15 vjet burgim për

çdo lloj propagande kundër regjimit, kundër Statutit dhe kundër Kryetarit të Republikës, ndërsa

për krimet tjera politike (p.sh. për atentat kundër jetës së Kryetarit të Republikës ose kundër

shtetit) parashikonte dënim deri në 101 vjet burgim ose me vdekje.17

13 Stanford Encyclopedia of Philosophy. Marrë në nëntor 2020 nga: https://plato.stanford.edu/entries/criminal-law/ 14 Leslie, Sebba, “The creation and evolution of criminal law in colonial and post-colonial societies”, Crime, Histoire & Sociétés / Crime, History & Societies [Online], Vol. 3, n°1 | 1999, Online since 03 April 2009, connection on 30 April 2019. URL : http://journals.openedition.org/chs/936 ; DOI : 10.4000/ chs.936 15 Shefqet, Muqi. E drejta penale – Pjesa e Përgjithshme. Botimet “Dudaj”, Tiranë, 2007, fq.9. 16 Nga viti 1925-1928 17 K. Kristafi, Z. Ballanca, A.Luarasi, G. Gjika, Xh. Zhagonjori, I.Elezi, L. Omari, G. Hysi, Z. Brozi, E. Gjilani. Historia e Shtetit dhe e së Drejtës në Shqipëri. Luarasi, Tiranë, 2001, fq.393

15

1.1 Nocioni i veprës penale

Nocioni formal i veprës penale paraqitet në mesin e shekullit të XIX dhe kryesisht e njeh shkolla

klasike. Sipas këtij nocioni, vepra penale konsiderohej si fenomen juridik apo fakt juridik, e cila

shkakton pasoja juridike në botën e jashtme. Sipas këtij nocioni vepra penale përcaktohet vetëm

duke i pasur parasysh elementet e saj formale apo juridike. Sipas nocionit material, vepra penale

është vepër apo sjellje e njeriut e cila dëmton apo rrezikon vlerat elementare të njeriut, të shoqërisë

dhe sistemit juridik. Sipas nocionit material formal, vepra penale është vepër e njeriut e cila është

e kundërligjshme, e kryer me faj dhe e cila është e përcaktuar me ligj si vepër penale, por e cila

njëherit është edhe vepër e rrezikshme.18

Lidhur me përcaktimin e nocionit të veprës penale, në teorinë e së drejtës penale janë shfaqur

mendime të ndryshme, Këto mendime dallohen varësisht prej këndvështrimit të veprës penale.

Para se gjithash vepra penale trajtohet si fenomen juridik. Krahas këtij mendimi, vepra penale më

të drejtë konsiderohet si fenomen social dhe si veprim apo sjellje e njeriut të caktuar me të cilën

dëmtohet apo rrezikohen vlerat e caktuara të shoqërisë apo të individit.19

Kodi Penal i Republikës së Kosovës e përvetëson nocionin formalo-material të veprës penale dhe

ky nocion është përcaktuar në nenin 7 të KPRK, i cili thotë; ”Vepra penale është vepër e

kundërligjshme e cila është përcaktuar me ligj si vepër penale, tiparet e së cilës janë përcaktuar me

ligj dhe për të cilën me ligj është i paraparë sanksioni penal ose masa e trajtimit të detyrueshëm”.

Sipas kësaj dispozite për të ekzistuar vepra penale në mënyrë kumulative duhet të plotësohen katër

(4) kushte themelore:

Kushti i parë është kundërligjshmëria e veprës penale;

Kushti i dytë është pasoja e dëmshme apo rrezikshmëria;

Kushti i tretë është që vepra jo vetëm që duhet të jetë e caktuar në ligj si vepër penale,

por njëherit duhet të përcaktohen me ligj edhe tiparet apo elementet konstituive të

veprës penale (parimi i përcaktimit të veprës penale me ligj);

18 Instituti Gjyqësor i Kosovës. Kodi Penal i Republikës së Kosovës. Prishtinë, 2016,Fq.10. Marrë në nëntor 2020, nga: http://jus.igjk.rks-gov.net/727/1/Kodi%20Penal.pdf 19 Ismet, Salihu. E drejta Penale – Pjesa e përhjithshme. Universiteti i Prishtinës, Prishtinë, 2003, fq.179.

16

Kushti i katërt është që ligjdhënësi për çdo vepër penale të parasheh sanksionin penal

ose llojin e masës së trajtimit të detyrueshëm që mund të shqiptohet.20

Vepra penale, përgjegjësia penale dhe sanksionet penale janë tri institute qendrore, kryesore në të

drejtën penale, në të cilat ndërtohet e tërë arkitektura e kësaj dege të drejtësisë. Në Kapitullin e

dytë të Kodit Penal janë të rregulluara dy prej këtyre tri instituteve qendrore – vepra penale dhe

përgjegjësia penale. Në kuadër të këtij kapitulli, së pari është përcaktuar nocioni i përgjithshëm

formalo-juridik i veprës penale dhe, në vijim, në nenin 11 është përcaktuar nocioni juridik material

i veprës penale i rëndësisë së vogël. Pas këtyre nocioneve, janë paraparë dispozita sipas të cilave

përjashtohet ekzistimi i veprës penale në rastet e veprës së rëndësisë së vogël, të mbrojtjes së

nevojshme, të nevojës ekstreme dhe urdhrat nga lart.21

Vepra penale dhe përgjegjësia penale janë sistemuar në të njëjtin kapitull, edhe pse janë institute

të mëvetësishme. Është vepruar kështu, ngase në të drejtën tonë penale është përvetësuar

koncepcioni objektivo-subjektiv i veprës penale. Përkatësisht, për t’u konsideruar se ekziston një

vepër penale, duhet të plotësohen elementet objektive dhe subjektive. Duke u mbështetur në

koncepcionin objektivo-subjektiv të veprës penale, me dispozita vijuese janë rregulluar çështja e

përgjegjësisë penale , paaftësia mendore dhe aftësia e zvogëluar mendore, kryerja e veprës penale

në gjendje të dehur dhe lidhja shkakore.22

Me figurë të veprës penale nënkuptohet tërësia e elementeve të posaçme, të cilat duhet të shprehen

në veprën penale të caktuar. Këto elemente të posaçme, të cilat ndryshe quhen edhe tipare, sajojnë

veprën penale të posaçme, sajojnë anatominë e saj, e cila e dallon prej veprave të tjera penale.

Elementet e posaçme të çdo vepre penale përmenden në dispozitën e normës penale-juridike.

Thënë ndryshe, me figurë të veprës penale duhen nënkuptuar ato elementet e caktuara, të cilat

duhet të shprehen në veprimin e njeriut për t’u konsideruar se është kryer vepra penale. Figura e

veprës penale sajohet duke përcaktuar elementet e posaçme veç e veç dhe duke e vënë në

dispozitën e caktuar penale-juridike. Kështu, p.sh., vepra penale e marrjes së ryshfetit posedon

këto elemente të posaçme: personi zyrtar, që kërkon ose merr dhuratë ose ndonjë përfitim, ose që

20 Instituti Gjyqësor i Kosovës. Kodi Penal i Republikës së Kosovës. Prishtinë, 2016,Fq.10. Marrë në nëntor 2020, nga: http://jus.igjk.rks-gov.net/727/1/Kodi%20Penal.pdf 21 Ismet, Salihu, Hilmi, Zhitijadhe. Fejzullah, Hasani. Komentar i Kodit Penal të Republikës së Kosovë. GIZ, Prushtinë, 2016, Fq.23 22 Po aty

17

pranon premtimin e dhuratës, me qëllim që, në kuadër të autorizimeve të tij zyrtare, të kryejë

veprimin zyrtar që nuk duhet ta kryejë ose që të mos e kryejë veprimin zyrtar që duhet ta kryejë.23

Elementet e posaçme të veprës penale ndahen në elemente objektive dhe subjektive. Elemente

objektive të figurës së veprës penale të caktuar janë, p.sh., veprimi a mosveprimi, pasoja, mjeti

dhe mënyra e kryerjes, koha apo vendi i kryerjes, marrëdhënia e kryesit me viktimën, statusi i

kryesit, profesioni i tij etj. Elemente subjektive të figurës së veprës penale janë, p.sh., format e

ndryshme të dashjes dhe pakujdesisë, lajthimi, motivet, qëllimi, pëlqimi etj. Më tutje, elementet e

figurës së veprës penale të caktuar ndahen në themelore dhe plotësuese. Elementet themelore

përbëjnë formën themelore të veprës penale, kurse elementet plotësuese përbëjnë formën e cilësuar

apo të privilegjuar. Për shembull, formën themelore të vrasjes e përbën vetëm privimi i personit

tjetër nga jeta, ndërsa formën e cilësuar të vrasjes e përbëjnë mënyra mizore, dinakëria, urrejtja

nacionale etj., kurse formën e privilegjuar të vrasjes e përbëjnë vrasja nga pakujdesia, në afekt etj.

Objekt i veprës penale janë të mirat juridike apo vlerat që janë të mbrojtura me të drejtën penale.

Thënë ndryshe, objekt i veprës penale është e mira juridike, kundër së cilës është e drejtuar vepra

penale. Nocioni i figurës së veprës penale plotësohet me njohuritë që i përkasin objektit të veprës

penale, ngase vetëm kur të përcaktohet saktësisht objekti i veprës penale dhe të konstatohet se çka

mbrohet me një dispozitë penale-juridike, atëherë bëhet i qartë kuptimi i asaj dispozite a vepre

penale. Prandaj përcaktimi i objektit të veprës penale është pikënisje për çdo shpjegim, interpretim

të normës së ligjit penal, në të cilin parashihet vepra penale.24

Vepra penale është vepër e rrezikshme shoqërore, që rendi juridik e ndalon me kërcenim të

aplikimit të sanksioneve penale. Vepra penale është akt negative i njeriut dhe i dëmshëm për

shoqërinë. Ajo më së shpeshti paraqitet si rezultat i konflikteve ndërmjet individëve dhe interesave

të tyre, individëve dhe shoqërisë, si mos pajtime ndërmjet dëshirave, nevojave dhe mundësisë për

përmbushjen e tyre, si rezultat i ndonjë tronditje ose dalje nga kriza, përkatësisht si zgjidhje

negative e ndonjë situate konflikti ose situate stresi. Ajo është më së shpeshti akti i vetëdijshëm

23 Ismet, Salihu, Hilmi, Zhitijadhe. Fejzullah, Hasani. Komentar i Kodit Penal të Republikës së Kosovë. GIZ, Prushtinë, 2016, fq.27 24 Po aty fq.28

18

dhe i vullnetshëm, por mund të jetë edhe akti i pa matur si dhe akt i projektit të imagjinatës së

sëmurë dhe halucinacionit, përkatësisht rezultat i sëmundjes ose çrregullimit shpirtëror.25

1.2 Motivet e kryerjes së veprave penale

Motivet janë gjithashtu cilësi dhe veti të përsonalitetit. Motivet janë fuqi nxitëse të cilat e shtyjnë

një individ të ejtë aktiv, e orientojnë dhe e udhëheqin aktivitetin e tij në jetë. Motivitet, si veti të

personalitetit, përmbehen prej elementëve të vetëdijës dhe të vullnetit26. Në literaturën

kriminologjike, motivet si forcë shtytëse dhe nxitëse, ndahen në disa lloje dhe lidhur me

klasifikimin dhe ndarjen e motiveve përmendën disa kritere. Në psikologji ashtu edhe në

kriminologji, motivet ndahen në : motivet biologjike dhe motivet sociale, ose sic quhen ndryshe:

motive primare dhe motive sekondare. Disa autorë motivet i ndajnë në motive të lindura dhe

motive të fituara.27

Në përcaktimin e motivit për kryerjen e veprës, gjykata duhet të përcaktojë në mënyrë të

përgjithshme motivin dhe të merr parasysh këtë fakt gjatë shqiptimit të dënimit. Motivi mund të

jetë i natyrës pozitive, siç është dhënia e ndihmës personit tjetër, arsyet humane apo shkaqet tjera

të dobishme shoqërore, dhe i natyrës negative, siç është urrejtja, poshtërimi, lakmia, interesi vetjak,

zilia, apo shkaqet tjera të dëmshme shoqërore.28

Motivi është komponent psikologjik i jetës shpirtërore i cili shtyn personin të ndërmarrë veprimin

e caktuar. Motivi zbulon faktorin intim i cili ka ndihmuar që personi të vendosë dhe të kryejë

veprën penale. Në të shumtën e rasteve, motivi është i lidhur ngushtë me qëllimin. Gjithashtu

motivi zakonisht ushtron ndikim që veprimi të orientohet në drejtim që të arrihet qëllimi i caktuar.

Duke u nisur nga kjo e dhënë, qëllimi mbështetet në motiv, ngase motivi i paraprin qëllimit, dhe

dashjes si formë e fajit. Mirëpo, përkundër kësaj, në disa raste mund të konsiderohet se vepra

penale është kryer me qëllim dhe pikësynim të caktuar, pra edhe me dashje, edhe atëherë kur

25 Borisllav, Petroviq. E drejta penale. Universitetit AAB dhe Universiteti i Sarajevës, Prishtinë, 2006, fq.30 26 Ragip, Halili. Kriminnologjia – botimi I pestë. Prishtinw, 2008, fq.352. 27 Po aty fq.353 28 Gjykata Supreme e Repubkikës së Kosovës. Udhëzues për politikën ndëshkimore, Prishtinë, 2018, Fq.40. Marrë më datë 25 terot 2020, nga : http://www.oak-ks.org/repository/docs/Udhezues_per_Politiken_Ndeshkimore_Shkurt_2018_346913.pdf

19

veprimi është ndërmarrë pa pasur motiv të caktuar. Kjo ndodh në rastet kur personi me rastin e

vendimit dhe kryerjes së veprës penale, nuk ka pasur motive të qarta.29

Koncepti që veprat e kryera për motive të respektueshme dhe altruiste apo me qëllim që t’i sjellin

dobi anëtarëve të tjerë të shoqërisë kryesisht konsiderohen se meritojnë dënime më të buta bazohet

në teorinë se veprat e kryera për shkak të “dhembshurisë së fortë njerëzore” janë më pak të urryera.

Për shembull, shoqëria në përgjithësi konsideron se kryerësi i cili vjedh para për të blerë barna për

trajtimin e anëtarit të sëmurë të fëmijës meriton dënim më të butë, se ai i cili kryen vjedhje për

qëllime të pastra të përfitimit material.

Për dallim, ato vepra të cilat kryhen për motive të papranueshme apo të urryera lehtësisht meritojnë

dënime më të ashpra. Sidoqoftë, është me rëndësi që gjykata të zbatojë me kujdes këto parime pasi

që për nga natyra ato mund të jenë shumë personale. Andaj, gjykata rrezikon që të imponojë

parimet e saj personale në përcaktimin e dënimit të cilat mund të mos konsiderohen si parime

universale apo t’i jep rëndësi më të madhe një vlere të caktuar sesa që i jepet në përgjithësi. Kjo

në veçanti gjen zbatim te zbutja e dënimit bazuar në shkaqe siç janë nacionalizmi apo i

ashtuquajturi “nder” i individit apo familjes.30

Hetimet klasike në një proces penal janë nëse i pandehuri ka kryer veprimin e ndaluar dhe nëse ka

gjendjen e nevojshme shpirtërore. Për shembull, për të dënuar një të pandehur për vjedhjen e

bicikletës, prokurori duhet të provonete se i pandehuri kishte për qëllim të vidhte bicikletën dhe se

në të vetrtet e ka vjedhë atë. Nëse i pandehuri ka marrë bicikletën e dikujt tjetër duke besuar se

ishte e tij dhe nuk ishte në gjendjen e nevojshme mendore, atëherë për këtë arsye nuk është fajtor

për vjedhje. Dhe nëse i pandehuri done të vidhje bicikletën e dikujt por gabimisht vjedhi bicikletën

e tij, atëherë nuk është fajtor për vjedhje sepse nuk ka kryer veprim të pa ligjshëm. Megjihtëse

motivi mund të hulumtohet edhe në gjyq, arsye për të bërë këtë është zakonisht për ta bindur jurinë

se i pandehuri me të vërtëtë ka kryer veprimin (aktin), dhe se kishte për qëllim ta kryente atë. Për

tu kthyer tek shembulli i bicikletës, prokurori mund ta paraqes një deklaratë paraprake nga i

pandehuri, se njerëzit që nuk arrijnë ti bllokojnë biçikletat e tyre janë “budallenj” dhe “do tu

shërben atyre në rast se hiqeshin”. Kjo deklaratë, sygjeron se i pandehuri ishte i motivuar të merrte

29 Ismet, Salihu, Hilmi, Zhitija dhe Fejzullah, Hasani. Komentar i Kodit Penal të Republikës së Kosovë. GIZ, Prushtinë, 2016, Fq.23 30 Po aty fq.40

20

bicikletën në mënyrë që tu jepte një mësim pronarëve të pa kujdesshëm të biçikletave. Si cështje

ligjore, një prokuror nuk ka nevojë të sigurojë një motiv për jurinë, por një janëtar i jurisë që e di

se i pandehuri ka shprehur më parë këtë pikëpamje ka më pak gjasa të besoj se i pandehuri pa

dashje mori bicikletën e tjetërit.31

Motivet luan një rol të rdësishëm në të drejtën penale. Por roli i tij aktual nuk reflekton “boshtin”

e tij për fajësin relative të të pandehurëve të ndryshëm. Sepse sistemi jonë i ndëshkimit penal është

i predispozuar në vletësimin e veprimeve morale të të pendehurit, motivi duhet të lauj një rol të

zgjeruar në ndëshkimet apo dënimet penale. Metoda më efektive dhe efikase për të arritur këtë

integrim është identifikimi dhe klasifikimi i motiveve të ndryshme “ex ante”, dhe më pas përfshirja

e arsyeve individuale e të pandehurve për kryerjen e krimeve bazuar në lartësin e dënimit. Motivet

e dënimit do të ndohmojnë në sigurimin që një kryers i veprës penale të marrë dënimin e merituar

dhe se dënimi penal shpreh me saktësi lartësin e duhur të dënimit moral për veprimet e kryersit të

veprës penale. Për arsyes se një sistem i dënimeve pasqyron vlerat e përbashkëta, është më efektiv

në parandalimin e kriminalitetit dhe se motivet përceptohen si të rëndësishme për përgjegjësin e

kryersit të veprave penale, një sistem që llogarit motivet e kryerjes së veprës penale mund të

rezultojë në më pak kriminalitet.32

“Arsyeja” definohet si shkaku që përcakton një veprim ose ndjenjë. Si shprehje sinonime,

përmendet edhe shkaku ose preteksti. Prejardhja e shprehjes është Latine, dhe në këtë gjuhë,

“motivus” është ajo që ia jep kuptimin. Në Kodin Penal, motivi (ose arsyeja) janë procese afektive

mendore që plotësojnë kornizën sentimentale të krimeve dhe të cilat, pasi identifikohen, sqarojnë

aspektet më të thella të proceseve psikologjike që përbëjnë fajësinë. Për sa i përket kuptimit në të

cilin ato përdoren, termat "motiv" dhe "arsye" konsiderohen sinonime për shumicën e doktrinës

penale dhe kanë domethënien e një procesi psikologjik që përfaqëson shkakun e brendshëm të

veprës. Duke analizuar dhe planifikuar përkufizimet e dhëna të motivit / arsyes, në literaturë ne

mund të dallojmë dy prirje kryesore, përkatësisht: e para është ajo që i atribuon motivit rëndësinë

e vetme të gjeneruesit të procesit mendor afektiv të veprës penale, dhe e dyta konsideron se motivi,

përveç përbërësit emocional, përfshin procese të tjera mendore vullnetare dhe intelektuale me të

31CARISSA BYRNE HESSICK, MOTIVE’S ROLE IN CRIMINAL PUNISHMENT, Southern California law review, August 2006. Fq.94. Marrë në nëntor nga: https://southerncalifornialawreview.com/wp-content/uploads/2018/01/80_89.pdf 32 Po aty fq.151

21

cilat kryesi vendos për veprën penale dhe për zbatimin e saj.33 Në lidhje me veprën e keqpërdorimit

të detyrës në opsionin e kufizimit të të drejtave të caktuara, mendimi mbizotërues në literaturë

është kuptimi se vepra mund të kryhet vetëm me dashje të drejtpërdrejtë, për shkak të arsyes që e

shtyri shkelësin të vepronte për të kryer veprën përjashton qëllimi indirekt ose neglizhencën.34

Motivi mund të ndohmojë në përcaktimin e qëllimit të të pandehurit. Shpesh motivi i një personi

është që të prodhojë një pasojë të caktuar, sipas së cilës motivi dhe qëllimi i tij janë të njejtë. Në

fakt, Norrie e argumenton se është e vështirë që dukush të ketë qëllim për të bërë diçka pa pasur

një motiv. Motivi, sugjeron ai është forca drejtuese që qëndron pas qëllimit. 35

1.3 Kryerësit e veprave penale

Personi që kryen vepër penale quhet subjekt i veprës penale. Në të drejtën penale bashkëkohore

është përvetësuar mendimi se subjekt i veprës penale mund të jetë vetëm njeriu – personi fizik.

Mirëpo në të drejtat e lashta subjekt i veprës penale ishin edhe sendet, shtazët dhe egërsirat.36 Në

shkencën bashkëkohore të së drejtës penale mbisundon mendimi se personat juridikë, nuk mund

të konsiderohen subjekte të veprave penale. Në favor të këtij mendimi jepen këto argumente:

personave juridik u mungon aftësia e marrëdhënieve psikike, prandaj ata nuk mund të

konsiderohen fajtorë ngase pa fajësi nuk mund të sajohet as përgjegjësia penale, ndëshkimi i

personave juridik do të ishte në kundërshtim me natyrën, nocionin, funksionin dhe qëllimin e

dënimit, dënimi nuk mund të ishte individual etj.37

Në teorinë juridike fallojnë dy lloje të subjekteve të seprave penale: subjektin aktiv dhe subjektin

pasiv. Subjekti aktiv i veprës penale është personi që me veprimin e vet realizon pasojën e veprës

penale. Ky është kryersi i veprës penale (kryersi dhe bashkëpjesëmarrësi). Sipas rregullës, çdo

person mund të jetë kryers i veprës penale me kusht se i ka mbushur 14 vjet, por të disa vepra

33Elisabeta, BOȚIAN, MOTIVE OR REASON IN CRIMINAL LAW. International Conference KNOWLEDGE-BASED ORGANIZATION Vol. XXIII No 2 2017, fq.151. Marw nw nwntori nga: https://www.researchgate.net/publication/318732191_Motive_or_Reason_in_Criminal_Law/link/597add104585151e35b7fd32/download 34 Po aty fq.155 35 Jonathan Herring. E drejta penale – Teori, kazuse dhe materale. UET, Tiranë, tetor 2013, fq.205 36 Ismet, Salihu. E drejta penale – Pjesa e përgjithshme. Universiteti i Prishtinës, Prishtinë, 2003, fq. 189. 37 Po aty fq.192

22

penale ligji kërkon karakteristika të veçanta personale, mardhëniet ose rrethanat e personit që

mund të jetë kryers i veprës penale – deliva proprija ( veprat penale me subjekt te vecantë special

p.sh veprat penale zyrtare apo ushtarake).38

Subjekt pasiv i veprës penale është person që i është shkaktuar lëndim apo është dëmtuar me

veprën penale, përkatësisht viktimë e veprës penale. Subjekti pasiv mund të jetë cdo person fizik,

Për ekzistimin e subjektivitetit pasiv nuk është e nevojshme që përsoni fizik të jetë i aftë për

afarizëm, madje as juridikisht i aftë. Ashtu sic në aktin e veprës penale mundn të paraqiten më

shumë subjekte (bashkëpjesëmarrës), ashtu mund të paraqitet numri më i madh i subjekteve pasive

(të lënduar). Në disa raste objketi i veprës penale dhe subjekti pasiv nuk përputhen,, për shëmbull

të vrasja dhe lëndimi trupor.39

Veprat penale kundër detyrës zyrtare, e kryen personi zyrtar i cili me shfytëzimin e pozitës të

autorizimit të vetë zyrtar, me tejkalimin e kufijve të autorizimt të vetë zyrtar apo me mos zbatim

të detyrës së vetë zyrtare do të përfitoj, do të fitoj për vete apo për tjetërkendë ndonjë dobi ose

tjetërkujt do ti shkaktoj dëm.40 Kryesit e veprave penale të korrupsionit rëndom nuk janë nga radhët

e kriminalitetit klasik, po janë përfaqësues të shtresave më të larta shtetërore, ata janë persona në

pozita dhe me autoritet, titullarë funksionesh të larta shtetërore dhe ekonomike me autorizime të

caktuara, persona në vende përgjegjëse, në afarizmin komercial, ekonomik dhe doganor; në

qarkullimin e mallrave - agjentë tregtarë, brigadierë etj. Zakonisht, kryesit më të shpeshtë të këtyre

veprave penale janë personat zyrtarë që ushtrojnë një funksion të caktuar në organet shtetërore, në

shërbimet publike, në institucionet dhe entet e tjera publike, të cilat vendosin për të drejtat dhe

detyrat e qytetarëve dhe të personave juridikë, siç janë: dhënia e lejeve a pëlqimeve të caktuara,

dhënia e certifikatave, aktvendimeve, diplomave, detyrimet e ndryshme tatimore, doganore dhe

detyrimet e tjera financiare ndaj shtetit etj.41

Varësisht nga statusi i kryesit, veprat penale kundër detyrës zyrtare mund të ndahen në vepra

penale speciale dhe vepra penale të përgjithshme (delicta propria dhe delicta communia). Numri

më i madh i veprave penale të këtij grupi hyjnë në grupin e parë dhe si kryes të tyre paraqiten

38Borisllav, Petroviq. E drejta penale. Universitetit AAB dhe Universiteti i Sarajevës, Prishtinë, 2006, fq.34 39Po aty fq.35 40 Ismail, Zeneli. E drejta penale – pjesa e posaçme. Tetovë, 2007, fq. 151 41 Ismet, Salihu, Hilmi, Zhitija dhe Fejzullah, Hasani. Komentar i Kodit Penal të Republikës së Kosovë. GIZ, Prushtinë, 2016, Fq.1206

23

vetëm personat zyrtarë, ndërsa te një numër i tyre, përpos personave zyrtarë, si kryes mund të

paraqiten edhe personat përgjegjës. Në veprat e përgjithshme të këtij grupi hyn edhe vepra penale

e dhënies së ryshfetit, e cila mund të kryhet nga çdo person, si dhe vepra penale e ushtrimit të

ndikimit.42

1.4 Historiku i sanksionimit të veprave penale të korrupsionit zyrtar

“Normat shoqërore” zakonist kuptohen si kuptime të përbashkëtë për veprimet që janë të

detyrueshme, të lejuara ose të ndaluara brenda një shoqërie (Ostrom 2000). Normat shoqërore

ndahen nga njerëz të tjerë dhe mbështeten nga miratimi dhe mos miratimi i tyre (Budge et. Al.

2009). Faji i shkaktuar nga mos respektimi i një norme shoqërore mund të jetë një përcaktues i

fuqishëm i sjelljes.43

Korrupsioni si fenomen historik e shoqëror i njohur që në lashtësi, 15-20 shekuj para e.r. si në

Egjipt, Mesopotami, Babiloni, Asiri etj. Shfaqet edhe në kohën e sotme në shkallë ndërkombëtare,

përfshirë Shqipërinë.44 Në mesjetë Nikola Makiaveli, korrupsionin e përcaktonte si një të keqe

shtetërore, në bazë të së cilës qëndron shfrytëzimi i mundësive publike për interesa private. Ky

përcaktim sot përbën thelbin e pjesës më të madhe të përkufizimeve që i japin shkencëtarët apo

organizmat ndërkombëtare këtij fenomeni.

Korrupcioni politik ndodh në nivelet më të larta të autoritetit politik (Andvig and Fjeldstad, 2001

[S; OR]). Ai përfshin politikanë, ministra qeveritarë, nëpunës të lartë civilë dhe bartës të tjerë të

pozitave të larta publike qoftë ata të zgjedhur, të emëruar ose të caktuar. Korrupsioni politik është

keqpërdorimi i detyrës nga ata që vendosin për ligjet dhe rregulloret dhe shpërndarjen themelore

të burimeve në një shoqëri (d.m.th. ata që bëjnë "rregullat e lojës"). Korrupcioni politik mund të

42 Ismet, Salihu, Hilmi, Zhitija dhe Fejzullah, Hasani. Komentar i Kodit Penal të Republikës së Kosovë. GIZ, Prushtinë, 2016, Fq.1208 43Samira, Lindner. Literature review on social norms and corruption. Transparency International, January 2014, fq.2. Marrë më 18 nëntor 2020 nga: https://knowledgehub.transparency.org/assets/uploads/helpdesk/Literature_review_on_social_norms_and_corruption_2014.pdf 44Komiteti Shqiptar i Helsinkit. RAPORT STUDIMOR PËR VEPRAT PENALE TË KORRUPSIONIT DHE FORMAVE TË SHPËRDORIMIT TË DETYRËS, Tiranë 2012, fq.9. Marrë më datë 17 nëntor 2020, nga: http://www.ahc.org.al/wp-content/uploads/2016/12/RAPORT_STUDIMOR_PR_VEPRAT_PENALE_T_KORRUPSIONIT_DHE_FORMAVE_T_SHPRDORIMIT_T_DETYRS.pdf

24

përfshijë përshtatjen e ligjeve dhe rregulloreve në të mirë të agjentëve të sektorit privat në këmbim

të ryshfetit, dhënies të kontratave të mëdha publike ndërmarrjeve të caktuara ose përvetësimi i

fondeve nga thesari. Termi "korrupsion i madh" shpesh përdoret për të përshkruar akte të tilla,

duke pasqyruar shkallën e korrupsionit dhe shumat e konsiderueshme të parave të përfshira.

Korrupsioni burokratik ndodh gjatë zbatimit të politikave publike. Ajo përshinë byrokratë të

emëruar dhe të punësuar të administratës publike në nivel qëndror ose lokal. Korrupsioni gjithashtu

përfshinë ndërveprime brenda administratës publike, siç janë pagesat ose marrja e ryshfetit ose

shantazhi për të përfituar poste ose promovime të sigurta, ose shkëmbim reciprok të favoreve. Ky

lloj i korrupcionit shpesh qyhet “korrupsion i vogel”, ku shpesh përfshihen pagesa të vogla –

edhepse në total shumat mund të jenë të mëdha. Korrupsioni politik dhe byrokratik janë të lidhura.

Ka dëshmi se korrupsioni në krye të byrokracisë rrit korrupsionin në nivele të ulta (Chand and

Moene, 1999 [P; OBS, studim rasti]).45

Aktiviteti i krimit të organizuar dhe/ose veprimet e zyrtarëve të korruptuar futen thellë në një

shoqëri të caktuar dhe zgjerohen deri në nivel ndërkombëtar. “Kërcënimet” që paraqiten në fazën

përfundimtare nuk janë në vetvete të mira të paligjshme, mandje as praktika të bizneseve të

korruptuara ose kërkesat për zhvatje, përkundrazi, ato janë mbështetja e një biznesi të ligjshëm ose

regjimi politik në aftësinë dhe gatishmërinë e procesit të korruptuar për t’i ofruar shërbimet e tyre.

Në këtë pikë institucionet shoqërore bëhen të korruptuara.46

Në anën tjetër të librit, mund të ketë nevojë të krijohen vepra të reja kriminale dhe civile. Shumë

demokraci nuk janë pajtuar me problemin e konfliktit të interest mes zyrtarëve ekzekutiv të degëve

dhe pjestarëve të legjislaturës. Shumica e vendeve të zhvilluara përdorin një përzierje të

sankcionimeve penale, ndëshkimeve administrative dhe kodit etik për të rregulluar përfshierjen e

shërbyesve civil dhe politikanëve në vendime ku ata kanë përfitim financiar. Demokracitë në

45 Department for International Development – UKaid. Why corruption matters: understanding causes, effects and how to address them Evidence paper on corruption. January 2015, fq. 12-13. Marrw mwdatw 17 nwntor 2020, nga :https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/406346/corruption-evidence-paper-why-corruption-matters.pdf 46 Beare, Margaret E. "Corruption and Organized Crime: Lessons from History". Crime, Law and Social Change 28.2 (1997): 155-172, Fq.7. Marrw nw nwntor 2020 nga: https://digitalcommons.osgoode.yorku.ca/cgi/viewcontent.cgi?referer=https://www.google.com/&httpsredir=1&a rticle=2228&context=scholarly_works

25

zhvillim mund të mësojnë nga ekzaminimi i këtyre përvjave.47 Nëse korrupsioni është i kombinuar

më krim të organizuar, problem për zbatimin e ligjit vendor shumëfishohet. Përvoja e vendeve të

zhvilluara në luftimin e krimit të organizuar mund të jetë i dobishëm në disa kontekste. Në vende

në zhvillim, të cilat kanë tendencë të mos ballafaqimit me krimin e organizuar, një kombinim i

trajnimeve dhe reformës ligjore mund të jetë si hap i parë i dobishëm. Por reformat e tilla nuk do

të jenë të mjaftueshme nëse ekonomia nuk është e fortë dhe konkurruese. Shteti do të duhej të bëjë

përpjekje më të drejtpërdrejta për të zvogëluar fitimet e tepërta në dispozicion të sipërmarrësve

kriminelë në biznesin e ligjshëm.48

Që nga viti 1997, Projekt Konventa e Kombeve të Bashkuara Kundër Krimit të Organizuar thotë

se, për qëllimet e Konventës, “krim i organizuar” nënkupton aktivitete në grup i tre ose më shumë

personave, me lidhje hierarkike ose marëdhënie personale, që u mundëson udhëheqësve të tyre

përfitime ose kontroll të teritoreve ose tregjeve, të jashtme ose të brendshme, duke përdorur dhunë,

frikësim ose korrupcion, për avancimin e aktiviteteve kriminale dhe infiltrimin në biznese të

ligjshme, veçanërisht me anë të:

Trafikut të paligjshëm të narkotikëve dhe substancave psikotrope dhe shpërlarjes së parave,

e përcaktuar nga Konventa e KB-së Kundër Trafikut të Paligjshëm të Narkotikëve dhe

Substancabve Psikotrope;

Trafikim i personave, e përcaktuar me Konventën për Ndalimin e Trafikimit të Personave

dhe Shfrytëzimin e të Tjerëve për Prostitucion, e 2 Dhjetorit 1949;

Falsifikimi i parave, e përcaktuar nga Konventa Ndërkombëtare për Ndalimin e

Falsifikimit të Parave, e 20 Prillit 1929;

Trafikim i paligjshëm me ose vjedhje e objekteve kulturore, e përcaktuar nga Konventa e

Organizatës së KB-ve për Arsim, Shkencë dhe Kulturë mbi Mënyrat e Ndalimit dhe

Parandalimit të Importit;

Eksportit dhe Bartjes së Paligjshme të Pronësisë së Pronës Kulturore e Nëntorit 1970 dhe

Instituti Ndërkombëtar për Unifikimin e Konventës së të Drejtës Private të Objekteve

Kulturore të Vjedhura ose Eksportuara Paligjshëm, e Qershorit të 1995;

47Susan Rose-Ackerman. Corruption and the criminal law. Forum in Crime and Sociaty, Vol.2, No.1, December 2002, fq.5. Marrw nw nwntorw nga: https://www.unodc.org/documents/treaties/publications/corruption_criminal_law.pdf 48 Po aty fq.17

26

Vjedhja e materialeve bërthamore, keqpërdorimi i saj ose kërcënimi për keqpërdorimin e

saj në dëm të qytetarëve, e përcaktuar me Konventën mbi Mbrojtjen Fizike të Materialit

Bërthamor i 3 Marsit të 1980;

Veprat terroriste;

Trafik i Paligjshëm me ose vjedhje e armëve dhe materialit ose pajisjeve shpërthyese

(eksplozivëve);

Trafik i paligjshëm me ose vjedhje e mjeteve motorike;

Korruptimi i zyrtarëve publik.49

Krimi i organizuar ndikon negativisht në rrjedhat zyrtare financiare, në ambientin e tregut dhe

mardhënjet me vendet e Evropës Përendimore dhe Qëndrore, dhe paraqet një kërcënim në nivel

lokal e gjithashtu edhe në nivel global. Krimi i organizuar kërcënon stabilitetin e secilit shtet.

Strukturat e shteteve të dobëta nxisin kërcënimin e aktiviteteve kriminale dhe përfitimeve për

shkak të lehtësisë që organizatat kriminale mund të futen në shtet dhe institucionet e saj. Niveli i

lartë i infiltrimit të krimit të organizuar në strukturat shtetërore kërcënon demokracinë,

institucionet demokratike dhe besimin e shoqërisë. Korrupsion mundëson infiltrimin e krimit të

organizuar në shoqëri sepse elitat e korruptuara politike nuk e luftojnë efektshëm krimin e

organizuar – shpesh për shkak të interest të dyanshëm.50

Dukuria e keqpërdorimit të pozitës dhe autorizimeve zyrtare dhe, në përgjithësi, veprimi i

kundërligjshëm i personave zyrtarë, veçanërisht korrupsioni, janë të njohura dhe të inkriminuara

kaherë në të drejtën penale. Mirëpo sistematizimi në të ashtuquajturat vepra penale zyrtare dhe

radhitja e tyre në grupe të posaçme, ka ndodhur mjaft vonë, më saktë në legjislacionin penal të

shekullit XIX. Prej atëherë ka filluar edhe përpunimi i rëndësishëm teorik i këtyre veprave penale.

Veprat penale kundër detyrës zyrtare përbëjnë sjellje të kundërligjshme.51

49 Adamoli, Sabrina, Di Nicola, Andrea, Savona, Ernesto & Zoffi, Paola, Organised crime around the world.

European Institute for Crime Prevention and Control, affiliated with the United Nations (HEUNI), Helsiniki, 1998,

fq.7. Marrw nw nwntor 2020 nga:

https://www.heuni.fi/material/attachments/heuni/reports/6KdD32kXX/Hreport_31.pdf 50 Věra, Stojarová. Organized Crime in the Western Balkans. HUMSEC Journal, Issue 1, fq.2. Marrw nw nwntor 2020 nga:http://www.humsec.eu/cms/fileadmin/user_upload/humsec/Journal/Stojarova_Organized_Crime_in_the_Western_Balkans.pdf 51 Ismet, Salihu, Hilmi, Zhitija dhe Fejzullah, Hasani. Komentar i Kodit Penal të Kosovës, GIZ, 2014, Fq.1203. Marrë në nëntor 2020 nga: http://jus.igjk.rks-gov.net/485/1/Komentari%20-%20Kodi%20Penal%20i%20Kosoves.pdf

27

KAPITULLI II

2. MEKANIZMAT E LUFTIMIT TË KORRUPSIONIT

2.1 Konceptet e shtetit ligjore dhe luftimi i korrupsionit të nivelit të lartë

Parimi i shtetit të së drejtës është një nga elementet themelore të demokracisë si formë e qeverisjes.

Garantimi përmes normave kushtetuese dhe akteve të tjera ligjore si dhe zbatimi i këtij parimi në

jetën e përditshme, janë kushte të domosdoshme për funksionimin dhe zhvillimin e një shoqërie të

lirë, për paqen dhe sigurinë sociale, rritjen e mirëqenies për të gjithë shtresat e popullsisë,

respektimin sa më mirë të të drejtave dhe lirive themelore të individit. Vendet me demokraci të

konsoliduar kanë evidentuar prej kohësh standardet kryesore të parimit të shtetit të së drejtës, kanë

marrë masat e nevojshme dhe kanë përcaktuar mekanizmat përkatës për garantimin sa më të plotë

e efektiv të elementëve të tij të veçantë. Eksperienca e tyre ka qenë dhe mbetet një ndihmë me

vlerë edhe për demokracitë e reja, në rrugën e gjatë dhe të vështirë të tyre për t’ju bashkëngjitur

me dinjitet botës së qytetëruar.52

Parimi i sundimit të ligjit, si çdo parim kushtetues, definon çdo pjesë operative të Kushtetutës duke

i dhënë asaj një kuptim konkret. Se cilët janë përbërësit e këtij parimi, në teori dhe në praktikë janë

bërë përpjekje të mëdha për ta përcaktuar. Në kuadër të Komisionit të Venecias ekziston një listë

kontrolluese që ka synime pragmatike për të shërbyer si një udhëzues për të ndihmuar shtetet që

duan të ndjekin vlerat e sistemit liberal të demokracive kushtetuese perëndimore. Në teori,

ndërkaq, ky parim zakonisht definohet në kuptimin e ngushtë dhe në kuptimin e gjërë. Kuptimi i

ngushtë ndryshe definohet edhe si koncepti formal apo minimalist i sundimit të ligjit, kurse kuptimi

i gjërë përcaktohet si koncepti substancial apo maksimalist i sundimit të ligjit.53

52 Xhezair, Zaganjori, Aurela, Anastasi dhe Eralda (Methasani) Çani. Shteti i së Drejtës në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, Tiranë, 2011, fq.17. Marrë në nëntor 2020 nga: https://www.kas.de/c/document_library/get_file?uuid=726ef2ee-7a25-2477-3d07-a97bfeb4a8a7&groupId=252038 53 Arsim,Bajrami, Enver, Hasani, Hajredin, Kuçi, Iliriana, Islami, Haxhi, Gashi, Iset, Morina, Avni, Puka, Azem, Hajdari, Mirlinda, Batalli, Remzije, Istrefi. Hyrje në sistemin ligjore në Kosovë. Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina”, Fakulteti Juridik dhe Akademia e Drejtësisë së Kosovës, Prishtinë, 2019, fq.51. Marrë në nëntor 2020 nga: http://jus.igjk.rks-gov.net/787/1/Hyrje%20n%C3%AB%20sistemin%20ligjor%20n%C3%AB%20Kosov%C3%AB%20me%20balline%20faqja%20e%20pare%20dhe%20e%20fundit.pdf

28

Te kuptimi i ngushtë apo formal (minimalist) i sundimit të ligjit theksi vihet mbi komponentet

formale apo strukturore të ligjeve, jo në përmbajtjen substanciale të tyre. Më fjalë tjera, sundimi i

ligjit në këtë koncept përfshin ligjet dhe praktikat të cilat ndiqen rregullisht ndaj të gjithëve: ky

koncept mbështetet në përshkrimin e bërë nga Aristoteli i cili thoshte se qeverisja duhet të jetë

qeverisje e ligjeve, jo njerëzve. Kuptimi i gjerë apo substancial (maksimalist) i sundimit të ligjit

nuk mohon se sundimi i ligjit ka elemente formale dhe strukturore, siç janë parashikueshmëria e

ligjeve, universaliteti i zbatimit të tyre, joarbitrariteti në zbatimin e tyre dhe kështu me radhë. Sipas

këtij kuptimi, përveç aspekteve formale apo strukturore, sundimi i ligjit kërkon që të ekzistojë një

substancë me zotime përmbajtësore, siç janë mbrojtja dhe garantimi i lirive dhe të drejtave të

njeriut dhe të minoriteteve, pavarësia e gjyqësorit dhe ndarja e pushteteve, supremacia (epërsia) e

Kushtetutës dhe kështu me radhë.54

Kosova është Republikë demokratike e bazuar në parimin e ndarjes së pushteteve dhe kontrollit e

balancimit në mes tyre, sikurse është përcaktuar me këtë Kushtetutë. Kuvendi i Republikës së

Kosovës ushtron pushtetin legjislativ. Presidenti i Republikës së Kosovës përfaqëson unitetin e

popullit. Presidenti i Republikës së Kosovës është përfaqësues legjitim i vendit brenda dhe jashtë

dhe garantues i funksionimit demokratik të institucioneve të Republikës së Kosovës, në pajtim me

këtë Kushtetutë. Qeveria e Republikës së Kosovës është përgjegjëse për zbatimin e ligjeve e

politikave shtetërore dhe i nënshtrohet kontrollit parlamentar. Pushteti gjyqësor është unik, i

pavarur dhe ushtrohet nga gjykatat. Gjykata Kushtetuese është organ i pavarur i mbrojtjes së

kushtetutshmërisë dhe bën interpretimin përfundimtar të Kushtetutës. Republika e Kosovës ka

institucionet e veta për mbrojtjen e rendit kushtetues dhe të integritetit territorial, rendit dhe

qetësisë publike, të cilat funksionojnë nën autoritetin kushtetues të institucioneve demokratike të

Republikës së Kosovës.55

Pas një përvoje të gjatë nën sisteme totalitare dhe jo demokratike, Kosova përfundimisht me

Kushtetutën e vitit 2008 fillon vënien në jetë në mënyrë efektive të një organizimi institucional të

pushtetit shtetëror të bazuar në ndarjen horizontale dhe vertikale të pushtetit. Çështja e

institucioneve shtetërore dhe e ndarjes së pushtetit përbën një ndër segmentet më të rëndësishme

kushtetuese. Kjo prek thelbin e pushtetit shtetëror nisur nga fakti se nga mënyra e organizimit të

54 Po aty fq.51 55 Neni 4 i Kushtetutës së Republikës së Kosovës, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=3702

29

tij varet shumë cilësia e qeverisjes në një vend. Pas një përvoje të gjatë nën sisteme totalitare dhe

jo demokratike, Kosova përfundimisht me Kushtetutën e vitit 2008 fillon vënien në jetë në mënyrë

efektive të një organizimi institucional të pushtetit shtetëror të bazuar në ndarjen horizontale dhe

vertikale të pushtetit.56 Në ndërkohë që sovraniteti është një dhe i pandarë, i takon popullit dhe

ushtrohet përmes përfaqësuesve të tij dhe në mënyrë të drejtpërdrejtë, pushteti shtetëror nuk është

një por i ndarë dhe përbëhet nga pushteti legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor. John Locke dhe

Baroni Montesquieu, nismëtarët e idesë mbi ndarjen e pushteteve në kuptimin modern të fjalës,

kanë paraparë si pushtet të katërt pushtetin federal. Më këtë kanë nënkuptuar pushtetin në lëmin e

punëve të jashtme, të cilin e kanë dalluar nga pushteti ekzekutiv.57

Gjykata Kushtetuese nuk bën pjesë në kuadrin e tri pushteteve të ndara. Ajo përbën, në sistemin

evropian (kelsenian), një organ shtetëror kushtetues të krijuar, pouvoir constitué, që i përgjigjet

Kushtetutës dhe ligjit dhe që për detyrë primare e ka sigurimin e supremacinë (epërsisë) së

Kushtetutës ndaj çdo akti tjetër juridik. Për pasojë, kjo nënkupton se detyrë e saj është që të

sigurojë edhe ndarjen e pushteteve dhe epërsinë e normave që sanksionojnë një gjë të tillë.58

Pushteti gjyqësor është dega e tretë e pushtetit shtetëror, e ndarë sipas logjikës së parimit të ndarjes

së pushtetit. Rrënjët filozofike të ndarjes së pushtetit gjyqësor nga pushteti ekzekutiv dhe

legjislativ mbështeten, ndër të tjera, në idenë e Monteskjesë i cili argumentonte se “nuk ka liri,

nëse pushteti gjyqësor nuk është i ndarë nga ai legjislativ dhe ekzekutiv”.

Megjithatë, ndarja e pushtetit gjyqësor nga dy pushtetet tjera merr zhvillim filozofik sidomos në

procesin e ndërtimit kushtetues të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Në Letrat e Federalistit

arsyetohej që nuk mund të ketë qeverisje të përshtatshme dhe të sigurt për një popull të lirë pa

pasur një pushtet gjyqësor të pavarur, siç argumentohet edhe në Cohens v. Virginia. Argumenti

themelor i etërve amerikanë ishte që nëse një sistem kushtetues nuk ka një pushtet gjyqësor për të

interpretuar, promovuar dhe zbatuar ligjin, për të vënë në jetë të drejtat e njeriut dhe për të zgjidhur

56 Arsim,Bajrami, Enver, Hasani, Hajredin, Kuçi, Iliriana, Islami, Haxhi, Gashi, Iset, Morina, Avni, Puka, Azem, Hajdari, Mirlinda, Batalli, Remzije, Istrefi. Hyrje në sistemin ligjore në Kosovë. Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina”, Fakulteti Juridik dhe Akademia e Drejtësisë së Kosovës, Prishtinë 2019, fq.59. Marrë në nëntor 2020 nga: http://jus.igjk.rks-gov.net/787/1/Hyrje%20n%C3%AB%20sistemin%20ligjor%20n%C3%AB%20Kosov%C3%AB%20me%20balline%20faqja%20e%20pare%20dhe%20e%20fundit.pdf 57 Po aty 58 Po aty fq.60

30

kundërthënie juridike, qeverisja ose do të kalbet nga imbeciliteti i saj, ose degët tjera të pushtetit

do të uzurpojnë autoritetin shtetëror për të pushtuar lirinë, me qëllim të komandimit të

dëgjueshmërisë.

Kushtetuta e Kosovës mishëron këto ide të Monteskjesë dhe etërve amerikanë. Ajo përcakton

qartësisht që funksioni gjyqësor i shtetit ushtrohet ekskluzivisht nga gjykatat. Kjo rregull ndaluese

i shërben garantimit të sigurisë juridike, meqë e parandalon në formë eksplicite okupimin ose

marrjen e kompetencave gjyqësore të një gjykate nga një organ jogjyqësor. Në anën tjetër, kjo

rregull mundëson që interpretimi final i normave juridike - të cilësdo instancë - të bëhet vetëm nga

një organ i specializuar e profesional, jashtë ndikimit të pushteteve tjera.59

2.2 Konceptet e krijimit të mekanizmave për sigurimin e pavarësisë së

gjyqësorit

Një sistem i drejtësisë që funksionon mirë është thelbësor për të adresuar korrupsionin në mënyrë

efektive, i cili nga ana tjetër është i rëndsishëm për zhvillim. Por institucionet gjyqësore janë vetë

të korruptuara.60 Korrupsioni zakonisht definohet si keqpërdorim i detyrës zyrtare/publike ose

pushtetit të besuar për përfitime personale. Kur flasim për korrupsionin në sistemin gjyqësor,

imazhi pragmatik është se gjyqëtarë marrim ryshfet. Megjithatë, korrupsioni gjyqësor është shumë

më tepër. Ai përfshinë të gjitha format që mund të dëmtojnë pa anëshmërin e drejtësisë dhe mund

të përfshijë cdo aktor brenda sistemit të drejtësisë, përfshirë avoatët dhe stafin mbështetës

administrativ. Çështja e korrupsionit nuk është vetëm çështje e mardhënieve midis personelit

gjyqësor dhe “marrësve të shërbimeve gjyqësore” (palët publike dhe private në rastet civile,

59 Arsim,Bajrami, Enver, Hasani, Hajredin, Kuçi, Iliriana, Islami, Haxhi, Gashi, Iset, Morina, Avni, Puka, Azem, Hajdari, Mirlinda, Batalli, Remzije, Istrefi. Hyrje në sistemin ligjor në Kosovë. Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina”, Fakulteti Juridik dhe Akademia e Drejtësisë së Kosovës, Prishtinë, 2019, fq.64. Marrë në nëntor 2020 nga: http://jus.igjk.rks-gov.net/787/1/Hyrje%20n%C3%AB%20sistemin%20ligjor%20n%C3%AB%20Kosov%C3%AB%20me%20balline%20faqja%20e%20pare%20dhe%20e%20fundit.pdf 60 Siri Gloppen. Courts, corruption and judicial independence, fq.1. Marrë në nëntor 2020 nga: https://www.cmi.no/publications/file/5091-courts-corruption-and-judicial-independence.pdf

31

prokurorët dhe të akuzuarit në rastet penale); ka të bëjë edhe me mardhëniet e brendshme në

sistemin gjyqësor.61

Ndikimet e pa ligjshme politike mbi gjykatës marrin forma të ndryshme, disa janë qarte ilegale

(ryshfeti, shantazhe, kërcnime, dhynë/vrasje), derisa format tjera të ndikimit burojnë nga mënyrat

e ndërtimit të mardhënieve ndërmjet gjyqësorit dhe degëve tjera të qeverisë, apo reflekton kulturën

ligjore ku gjykatësit pritet të ndikohen nga autoritetet politike. Burimet strukturore të

paragjykimeve politike në gjyqësor kanë të bëjnë me procedurat e emërimit të gjyqëëtarëve dhe

udhëheqjen gjyqëore, afatet dhe kushtet e mandatit të gjyqëtarëve dhe rregulloret buxhetore dhe

financiare përfshirë pagat dhe përftimet për gjyqëtarë. Në shumë raste, ndikimi i panevojshëm në

aktvendimet e gjyqësorit, nuk vjen direkt nga politikanët, por përmes hirarkisë së gjyqësorit

(Gloppen, 2010). Ky ndikim mund të jetë rezultat i presionit të drejtpërdrejtë nga mbikqyrësit,

bazuar në pritjen e gjqëtarëve se një vendim i “gabuar” në një cështje të rëndësishme mund të ketë

pasoja në karierrën e tyre. Ulja e ndikimit politik, veçanërisht e ekzekutivit në përzgjedhjen e

gjyqëtarëve ka qenë në qednër të vëmendjes. Rekomandimet shkojnë në ti vija: rritja e numrit të

aktovëve (“lojtarët e vetos”) të përfshirë në procesin e selektimit, ndërtimi i kritereve të qarta të

selektimit dhe rritja e transparencës së procesit të selektimit. Duke ndjekur këto parime, shumica

e shteteve kanë një organ (pak a shumë) të pavaruar – këshill gjyqësor apo komision të shërbimit

gjyqësor - i ngarkuar me vetingun, emërimin e gjyqëtarëve në gjykata, korrupsionin dhe pavarësin

e gjyqësorit.62

Korrupsionin gjyqësor mund të përfshihet “çdo efekt i padëshiushëm në procesin e drejtë

gjyqësor”. Për shembull, një gjyëtar mund të dijë se një dokument është i vlefshëm si dëshmi e

veçant me qëllim të justifikimit të pafajësisë të një të pandehuri ose anasjelltas i injoron ato.

Gjyëtarët ose stafi i gjykatës mund të “ndryshoj datat në favor të njërës palë”.63

Shumë veprime të standardeve ndërkombëtare mund të sjellin ngritjen e shëndetit të sistemit

juridik në mënyrë efektive. Andaj, ky seksion i kushtohet disa standardeve ndërkombëtare që

61 Siri Gloppen. Courts, corruption and judicial independence, fq.2. Marrë në nëntor 2020 nga: https://www.cmi.no/publications/file/5091-courts-corruption-and-judicial-independence.pdf 62 Po aty fq.4-9 63 Roohollah, Rahimi & Hamid, Shakeri. Reflection on Judicial System’S Corruption and Offering Solutions to Promote Its Safety. Journal of Politics and Law; Vol. 9, No. 9; 2016, fq. 2. Marrë në nëntor 2020, nga: https://www.researchgate.net/publication/309587767_Reflection_on_Judicial_System'S_Corruption_and_Offering_Solutions_to_Promote_Its_Safety/link/5b99522fa6fdcc59bf8ddefd/download

32

vendosin për sistemin gjyqësor duke përfshirë pavarësinë dhe imunitetin e gjyqësorit, emërimin

dhe ngritjen në detyrë mbi bazën e meritokracisë, përfshirjen e komunitetit në promovimin

shëndetësor të drejtësisë, neutralizimin e rezistencës së gjyqtarëve kundër reformave etj.

Pavarësia e gjyqësorit nënkupton se gjykatësit vënë ligjin dhe ndërgjegjen si udhërrëfyes të

veprimeve të tyre në shqiptimin e gjykimit dhe nuk u kushtojnë vëmendje urdhërave dhe dëshirave

të të tjerëve, ata nuk i frikësohen pengesave, uljes në detyre ose ndërrimit të vendit dhe statusit të

punës (Akhondi, 2009: 17) dhe imuniteti mund të nxis pamvarësinë ose shkaktoj korrupsion si

thikë me dy teha. Imuniteti garanton pamvarësinë Gjyqësore ose Shkaqet e Korrupsionit në thelb,

gjykatësit kanë imunitet ligjor deri në një masë për shkak të natyrës së veprimeve të tyre. Imuniteti

i kufizuar për çështjet lidhur më funksionet gjyqësore u lejojnë gjyqarëve të marrin vendime

pavarsisht nga frika dhe kërkesat e qytetarëve (Farhody, previous: 7). Ne përgjithësi, janë dy

imunitete që sigurojnë pavarësinë e gjykatësve gjatë periudhës së shërbimit gjyqësor: A) Imuniteti

i punës: konvertimi i misionit të kryetarit të gjykatës nuk është i mundur përveç me pëlqimin e tij.

B) Imuniteti nga ndjekja penale, në fakt është plotësim i imunitetit në punë dhe kjo nënkupton se

nuk mund të ndjek penalisht bartësit e pozitave gjyqësore pa lejen e gjyqtarëve të Gjykatës

Supreme Disiplinore dhe para heqjes se imunitetit gjyqësor. Këtu ngritet kjo pyetje se a është

imuniteti i gjykatësve një faktor për t’u marrë me korrupsion gjyqësor apo në vetvete është factor

për krijimin e korrupsionit gjyqësor? A duhet që gjyqtarët të jenë të pavarur dhe të fuqishëm aq sa

të mbrohen nga interpelanca apo duhet të korruptojnë pavarësinë e tyre mjaftueshëm sa të bëhen

shënjestër të korrupsionit? Ajo që duket qartë është se gjyqtari nuk duhet të lejohet të mbështetet

pas rregullave mbrojtëse të quajtur mbrojtja e imunitetit. Ajo çfarë nevojitet është vendosja e një

barazpeshe të saktë mes pavarësisë, reagimit dhe transparences.64

Kosova është Republikë demokratike e bazuar në parimin e ndarjes së pushteteve dhe kontrollit e

balancimit në mes tyre, sikurse është përcaktuar me këtë Kushtetutë. Kuvendi i Republikës së

Kosovës ushtron pushtetin legjislativ. Presidenti i Republikës së Kosovës përfaqëson unitetin e

popullit. Presidenti i Republikës së Kosovës është përfaqësues legjitim i vendit brenda dhe jashtë

dhe garantues i funksionimit demokratik të institucioneve të Republikës së Kosovës, në pajtim me

64 Roohollah Rahimi & Hamid Shakeri. Reflection on Judicial System’S Corruption and Offering Solutions to Promote Its Safety. Journal of Politics and Law; Vol. 9, No. 9; 2016, fq. 4. Marrw nw nwntor 2020 nga: https://www.researchgate.net/publication/309587767_Reflection_on_Judicial_System'S_Corruption_and_Offering_Solutions_to_Promote_Its_Safety/link/5b99522fa6fdcc59bf8ddefd/download

33

këtë Kushtetutë. Qeveria e Republikës së Kosovës është përgjegjëse për zbatimin e ligjeve e

politikave shtetërore dhe i nënshtrohet kontrollit parlamentar. Pushteti gjyqësor është unik, i

pavarur dhe ushtrohet nga gjykatat. Gjykata Kushtetuese është organ i pavarur i mbrojtjes së

kushtetutshmërisë dhe bën interpretimin përfundimtar të Kushtetutës. Republika e Kosovës ka

institucionet e veta për mbrojtjen e rendit kushtetues dhe të integritetit territorial, rendit dhe

qetësisë publike, të cilat funksionojnë nën autoritetin kushtetues të institucioneve demokratike të

Republikës së Kosovës.65

Pas një përvoje të gjatë nën sisteme totalitare dhe jo demokratike, Kosova përfundimisht me

Kushtetutën e vitit 2008 fillon vënien në jetë në mënyrë efektive të një organizimi institucional të

pushtetit shtetëror të bazuar në ndarjen horizontale dhe vertikale të pushtetit. Çështja e

institucioneve shtetërore dhe e ndarjes së pushtetit përbën një ndër segmentet më të rëndësishme

kushtetuese. Kjo prek thelbin e pushtetit shtetëror nisur nga fakti se nga mënyra e organizimit të

tij varet shumë cilësia e qeverisjes në një vend. Pas një përvoje të gjatë nën sisteme totalitare dhe

jo demokratike, Kosova përfundimisht me Kushtetutën e vitit 2008 fillon vënien në jetë në mënyrë

efektive të një organizimi institucional të pushtetit shtetëror të bazuar në ndarjen horizontale dhe

vertikale të pushtetit.66 Në ndërkohë që sovraniteti është një dhe i pandarë, i takon popullit dhe

ushtrohet përmes përfaqësuesve të tij dhe në mënyrë të drejtpërdrejtë, pushteti shtetëror nuk është

një por i ndarë dhe përbëhet nga pushteti legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor. John Locke dhe

Baroni Montesquieu, nismëtarët e idesë mbi ndarjen e pushteteve në kuptimin modern të fjalës,

kanë paraparë si pushtet të katërt pushtetin federal. Më këtë kanë nënkuptuar pushtetin në lëmin e

punëve të jashtme, të cilin e kanë dalluar nga pushteti ekzekutiv.67

Gjykata Kushtetuese nuk bën pjesë në kuadrin e tri pushteteve të ndara. Ajo përbën, në sistemin

evropian (kelsenian), një organ shtetëror kushtetues të krijuar, pouvoir constitué, që i përgjigjet

Kushtetutës dhe ligjit dhe që për detyrë primare e ka sigurimin e supremacinë (epërsisë) së

65 Neni 4 i Kushtetutës së Republikës së Kosovës, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=3702 66 Arsim,Bajrami, Enver, Hasani, Hajredin, Kuçi, Iliriana, Islami, Haxhi, Gashi, Iset, Morina, Avni, Puka, Azem, Hajdari, Mirlinda, Batalli, Remzije, Istrefi. Hyrje në sistemin ligjor në Kosovë. Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina”, Fakulteti Juridik dhe Akademia e Drejtësisë së Kosovës, Prishtinë, 2019, fq.59. Marrë në nëntor 2020 nga: http://jus.igjk.rks-gov.net/787/1/Hyrje%20n%C3%AB%20sistemin%20ligjor%20n%C3%AB%20Kosov%C3%AB%20me%20balline%20faqja%20e%20pare%20dhe%20e%20fundit.pdf 67 Po aty

34

Kushtetutës ndaj çdo akti tjetër juridik. Për pasojë, kjo nënkupton se detyrë e saj është që të

sigurojë edhe ndarjen e pushteteve dhe epërsinë e normave që sanksionojnë një gjë të tillë.68

Pushteti gjyqësor është dega e tretë e pushtetit shtetëror, e ndarë sipas logjikës së parimit të ndarjes

së pushtetit. Rrënjët filozofike të ndarjes së pushtetit gjyqësor nga pushteti ekzekutiv dhe

legjislativ mbështeten, ndër të tjera, në idenë e Monteskjesë i cili argumentonte se “nuk ka liri,

nëse pushteti gjyqësor nuk është i ndarë nga ai legjislativ dhe ekzekutiv”.

2.3 Roli i organeve vendimmarrëse (politike) në sigurimin e pavarësisë së

gjyqësorit – Rasti i Kosovës

Termi “konstitucionalizëm” përdoret edhe në kuptimin i cili përputhet me kuptimin e termit

“sundimi i së drejtës” dhe “shtetit ligjor”. Termi “sundim i së drejtës” përdoret në dy kuptime: atë

të ngushtë dhe atë të gjerë. Në kuptimin e ngushtë sundimi i së drejtës nënkupton parimin dhe

praktikën e nënshtrimit të të gjitha akteve të legjislativit dhe ekzekutivit kontrollit nga ana e

gjykatave, nga aspekti i pajtueshmërisë së tyre me kushtetutën respektivisht me ligjin, nënkupton

konceptin anglo-amerikan të kushtetutshmërisë dhe të ligjshmërisë si rezultat i ndikimit të traditës

juridike dhe kulturës politike në Britaninë e Madhe dhe SHBA-ve. Në kuptimin e gjerë me

sundimin e së drejtës, respektivisht me ligjshmëri, kuptojmë vënien e të gjitha organeve të pushtetit

si dhe të çdo bartësi të autorizimeve publike dhe të çdo individi nën kushtetutë dhe ligj. Me këtë

nënkuptohet domosdoja e ekzistimit të disa “rregullave të lojës” se obligueshme për të gjithë

pjesëmarrësit në jetën politike, përfshirë bartësit e pushtetit, si negacion i çdo forme të arbitrarizmit

dhe pabarazisë para ligjit.69

Në sistemet e bazuara në ndarën e pushtetit në atë legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor sigurohet

ekuilibri i pushteteve, gjë që bënë të pamundur përqendrimin e pushtetit të vetëm në një organ

68 Arsim,Bajrami, Enver, Hasani, Hajredin, Kuçi, Iliriana, Islami, Haxhi, Gashi, Iset, Morina, Avni, Puka, Azem, Hajdari, Mirlinda, Batalli, Remzije, Istrefi. Hyrje në sistemin ligjor në Kosovë. Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina”, Fakulteti Juridik dhe Akademia e Drejtësisë së Kosovës, Prishtinë, 2019, fq.60. Marrë në nëntor 2020 nga: http://jus.igjk.rks-gov.net/787/1/Hyrje%20n%C3%AB%20sistemin%20ligjor%20n%C3%AB%20Kosov%C3%AB%20me%20balline%20faqja%20e%20pare%20dhe%20e%20fundit.pdf 69 Kurtesh, Salihu. E drejta kushtetuese – Libri I. Universiteti i Prishtinës – Fakulteti Juridik, Prishtine, 2001, fq.95 dhe 96

35

shtetëror. Kjo e bën të pamundur monopolizimin e pushtetit, ngase njëri organ miraton ligje, i dyti

i zbaton ato, ndërsa i treti i zgjidh konfliktet që paraqiten në shoqëri në bazë të atyre ligjeve. Një

ndër parimet themelore të sundimit të ligjit është pavarësia dhe mëvetësia e gjykatave. Pavarësia

e gjykatës, si subjekt, garanton mëvetësinë e funksionimit gjyqësor dhe të sistemit gjyqësor.70

Sundimi i ligjit është parim sipas të cilit duhet “rregulluar” në kuptimin që ai krijon strukturën ku

përshtatët i gjithë drejtimi dhe sjellja, duka zbatuar barazi për të gjithë anëtarët e shoqërisë, qofshin

ata qytetarë të thjeshtë apo zyrtarë të qeverisë.71 Gjyqësori është dega e qeverisë që është e

autorizuar për të vendosur diskutimin ligjor. Kështu që funksioni kryesor i gjyqtarëve është të

gjykojnë me mjetet e ligjit, pra ata interpretojnë ose “ndërtojnë” ligje. Domethënia e këtij roli

ndryshon nga shteti në shtet dhe nga sistemi në sistem. Një nga karakteristikat kryesore të

gjyqësorit – në sistemet liberal demokratike, karakteristikat e tij përcaktuese është se gjyqtarët janë

të pavarur dhe aktorë mono politik.72

Disa sisteme nuk pretendojnë neutralitetin apo paanshmërinë e gjyqësorit. Për shembull në

regjimet komuniste ortodokse, parimi i “ligjshmërisë së socializmit” u diktonte gjyqtarëve se ligjin

duhet ta interpretonin në përputhje me marksizëm-leninizmin, subjekt i autoritetit ideologjik të

shtetit dhe partisë komuniste. Kjo më së shumti u provua nga “spektaklet e proceseve gjyqësore”

të 1930-s në Bashkimin Sovjetik. Gjykatat gjermane gjatë periudhës naziste ishin të ngjashme

sepse u përdorën si instrument i shtypjes ideologjik dhe përndjekjes politike. Gjyqtarët mund të

jenë politik në dy kuptime: ata mund të jenë subjekt i paragjykimit të jashtëm dhe brendshëm.

Paragjykimi i jashtëm vjen nga ndikimi që organizmat politik, si partitë, asambleja dhe qeveria

mund të shfaqin në gjyqësor. Paragjykimi i brendshëm buron nga paragjykimet dhe simpatia e vetë

gjyqtarëve, veçanërisht nga ata që ndërhyjnë në procesin e vendimmarrjes gjyqësore.73

Në praktikë, pavarësia e gjyqtarëve mund të rrezikohet për shkak të përzierjes së organizmave

politik në procesin e angazhimit dhe përkrahjes politike. Ndarja e ligjit nga politika është

përmbushur përmes përpekjeve për ta kthyer gjyqësorin e pavarur dhe të pa anshëm. Megjithatë,

70 Po aty fq.99 dhe 100 71 Andrew, Hewhood. Politika. Brezi ’81, Prishtinë,2008, fq.284.Përkthyer nga Blendi Kraja 72 Andrew, Hewhood. Politika. Brezi ’81, Prishtinë,2008, fq.286.Pwrkthyer nga Blendi Kraja 73 Po aty fq.286

36

pavarësia e gjyqësore është e kërcënuar nga përfshirja e ngushtë e organizmave politikë në procesin

e rekrutimit dhe mbështetjes juridike.74

Ndikimi politik mbi gjykatat është faktor kyq në korrupsionin gjyqësor, veçanërisht në shtetet me

nivel të lartë të korrupsionit politik. Mardhëniet e Prokurorit të Përgjithshëm me Qeverinë fhe

gjyqëtarër e Gjykatës së Lartë ose trupat e Gjykatës Supreme me Parlament, ndikojnë në pavarësin

e prokurorrëve në shtetet ku Ministër i Drejtësisë është po ashtu Prokurori i Përgjithshëm, i cili

është i shprehur në disa shtete ( Angli, Francë, Poloni). Vrimat (të metat) legjislative lejojnë një

shkallë të lartë të diskrecionit gjyqësorë, i cili mundëson që sistemi gjyqësor të jetë i qasshëm për

korrupsion.75

Kushtetuta e Republikës së Kosovës, ka papararë mekanizma të cilët grantojnë një sistem gjyqësor

të pavarur dhe të pa anshëm. Mekanizmi kushtetutës i cili garanton pavarësin e sistemit gjyqësor

është Këshilli Gjyqësor, i cili është organ i pavarur, i cili përmes Kushtetutës dhe ligjit garanton

që gjykatat në Republikën e Kosovës do të funksionojnë si të pa varura. Jetësimin e parimit

kushtetues ta pavarësisë së Gjyqësorit të Republikës së Kosovës, e realizon përmes mekanizmave

ligjorë, duke e mbajtur përgjegjës dhe të pavarur sistemin e gjykatave, si dhe duke i mundësuar

gjyqëtarëve që të ushtrojnë funksionin e tyre në mënyrë të pavarur. Megjithatë, pavarësia e

gjyqësorit është më shumë një koncept teorik dhe mbetet një nga debatet e hapura se si kjo pavarësi

realizohet në praktikë.76

Pavarësia është një parim bazë i mëshiruar në kushtetutë, por edhe një parim dhe standard i

mbrojtur edhe nga mekanizmat ndërkombëtarë. Kështu Komisioni i Venecias në opinionin e tij

Nr. CDL-PI(2015)009, të 30 qershorit 20151, përcakton se pavarësia e sistemit prokurorial është

një element kyq dhe vetëm kur pavarësia e sistemit prokurorial të jetë e garantuar përmes

mekanizmave ligjor, publiku i gjërë do të krijon besimin e tij në sistemin prokurorial. Një ndër

74 Po aty fq. 287 - 290 75 Philip, Guanev & Tihomir Bezlov. Examining the links between Organised Crime and Corruption. Center for the Stady of Democracy, 2010, Fq. 16. Qasur në nëntor 2020 nw: https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/doc_centre/crime/docs/study_on_links_between_organised_crime_and_corruption_en.pdf 76 Arsim Bajrami dhe Floren Muqaj. E drejta kushtetuese. Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina”, Fakulteti Juridik, Prishtinë, 2018, fq.427.

37

elementet të cilat ndikojnë në pavarësin e sistemit prokurorial dhe të prokurorit të shtetit është edhe

mënyra e financimit, e cila duhet të jetë sa më e shkëputur nga pushteiti ekzekutiv – qeveria.77

2.4 Procesi i zgjedhjes së Prokurorëve – Rasti i Kosovës

Shqyrtimi gjithëpërfshirës mbarëkosovar për përshtatshmërinë e të gjithë kandidatëve për emërime

të përhershme për gjyqtarë dhe prokurorë në Kosovë, deri në moshën e pensionimit të përcaktuar

me ligj, do të vazhdojë të bëhet në pajtim me Urdhëresën Administrative 2008/2 dhe nuk do të

ndikohet nga përfundimi i mandatit të UNMIK-ut, ose nga hyrja në fuqi e kësaj Kushtetute. Të

gjithë kandidatët e suksesshëm, të cilët janë emëruar ose riemëruar për gjyqtarë dhe prokurorë nga

ana e Përfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm, si pjesë e procesit të emërimit, do të

vazhdojnë të shërbejnë në postet e tyre deri në skadimin e natyrshëm të mandatit të tyre, ose deri

atëherë kur ata të shkarkohen në pajtim me ligjin. Komisioni i Pavarur Gjyqësor dhe Prokurorial

do t’i paraqesë me shkrim Këshillit Gjyqësor të Kosovës rekomandimet për kandidatët për

emërimin dhe riemërimin e tyre si gjyqtarë dhe prokurorë, i cili ushtron pushtetin përfundimtar,

që t’ia propozojë Presidentit të Kosovës kandidatët për emërim dhe riemërim si gjyqtarë dhe

prokurorë.

Të gjithë kandidatët e suksesshëm, të cilët janë emëruar ose riemëruar nga Presidenti i Kosovës si

gjyqtarë dhe prokurorë, sipas propozimit të Këshillit Gjyqësor të Kosovës, si pjesë e procesit të

emërimit, do të vazhdojnë të shërbejnë në këto poste deri në skadimin e natyrshëm të mandatit të

tyre, ose deri atëherë kur ata të shkarkohen në pajtim me ligjin. Pavarësisht nga dispozitat e nenit

105 të kësaj Kushtetute, mandati i të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve që në mënyrë të

suksesshme e kalojnë procesin e emërimit siç është përcaktuar në këtë nen dhe të cilët kanë

ushtruar funksionin së paku dy vjet para emërimit, sipas këtij neni, është i përhershëm deri në

moshën e pensionimit sikurse është përcaktuar më ligj, përveç nëse shkarkohen në pajtim me

ligjin78.

77 Arsim Bajrami dhe Floren Muqaj. E drejta kushtetuese. Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina”, Fakulteti Juridik, Prishtinë, 2018, fq.445. 78 Neni 150 i Kushtëtutës së Republikës së Kosovës, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=3702

38

Këshilli Prokurorial i Kosovës është institucion plotësisht i pavarur në kryerjen e funksioneve të

tij, në pajtim me ligjin. Këshilli Prokurorial i Kosovës siguron qasje të barabartë në drejtësi për të

gjithë personat në Kosovë. Këshilli Prokurorial i Kosovës siguron që Prokurori i Shtetit të jetë i

pavarur, profesional, i paanshëm dhe pasqyron natyrën shumetnike të Kosovës dhe parimet e

barazisë gjinore. Këshilli Prokurorial i Kosovës do të rekrutojë, propozojë, avancojë, transferojë,

disiplinojë prokurorët në mënyrën e rregulluar me ligj. Këshilli do t’i japë përparësi emërimit për

prokurorë të anëtarëve të komuniteteve të nën përfaqësuara në mënyrën e përcaktuar me ligj. Të

gjithë kandidatët duhet t’i plotësojnë kriteret e përcaktuara me ligj. Propozimet për emërimin e

prokurorëve duhet të bëhen në bazë të procesit të hapur për emërime, në bazë të meritave të

kandidatëve, dhe ky propozim pasqyron parimin e barazisë gjinore dhe përbërjen etnike të

jurisdiksionit territorial përkatës. Përbërja e Këshillit Prokurorial të Kosovës, si dhe dispozitat për

emërimin, shkarkimin, mandatin, strukturën organizative dhe rregullat e procedurës, rregullohen

me ligj.79

Kandidatët për emërim si prokurorë të shtetit duhet të përmbushin kualifikimet dhe kriteret

minimale si më poshtë:

të jenë shtetas dhe banorë të Kosovës;

të kenë diplomë të Fakultetit Juridik, të pranuar nga ligjet e Kosovës;

të kenë kaluar provimin e jurispodencës;

të kenë kaluar provimin përgatitor për prokurorë dhe gjyqtarë;

të kenë reputacion të lartë pozitiv profesional dhe integritet moral;

të mos jenë të dënuar me vendim të plotfuqishëm për vepra penale, me përjashtim

të kundërvajtjeve të përcaktuara me ligj;

të kenë dhënë provimin për arsimim ligjor, përveç personave, që kanë së paku

shtatë (7) vjet përvojë pune ligjore dhe avokatët, që e kanë ushtruar profesionin

e avokatit së paku pesë (5) vjet.

provimit përgatitor nuk i nënshtrohen kandidatët, të cilët e kanë ushtruar detyrën

e gjyqtarit ose të prokurorit së paku tre (3) vjet, si dhe kandidatët, të cilët kanë së

79 Neni 110 i Kushtetutës së Republikës së Kosovës, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=3702

39

paku shtatë (7) vjet përvojë pune ligjore dhe e kanë dhënë provimin përgatitor

gjatë procesit të emërimit dhe të riemërimit për gjyqtarë dhe prokurorë.

Përveç kualifikimeve minimale, të gjithë kandidatët për emërim si prokurorë të shtetit, me qëllim

të emërimit në prokurori të caktuara, duhet gjithashtu të kenë kualifikimet e mëposhtme:

për ta ushtruar funksionin e prokurorit në Departamentin e Krimeve të Rënda në

Prokurorinë Themelore, kandidati duhet të ketë së paku tre (3) vite përvojë juridike si

prokuror apo gjyqtar;

për ta ushtruar funksionin e prokurorit në Prokurorinë e Apelit, kandidati duhet të ketë

së paku katër (4) vite përvojë juridike si prokuror apo gjyqtar;

për ta ushtruar funksionin e prokurorit në Prokurorinë Speciale, kandidati duhet të ketë

së paku pesë (5) vite përvojë juridike në të drejtën penale, përfshirë së paku tre (3) vite

përvojë si prokuror;

për ta ushtruar funksionin e prokurorit pranë Zyrës së Kryeprokurorit të Shtetit,

kandidati duhet të ketë së paku gjashtë (6) vite përvojë juridike në të drejtën penale,

përfshirë së paku katër (4) vite përvojë si prokuror;

për ta ushtruar funksionin si Kryeprokuror kandidati duhet të ketë së paku tetë (8) vite

përvojë juridike në të drejtën penale, përfshirë së paku gjashtë (6) vite përvojë si prokuror

i shtetit.80

Prokurori i Shtetit në Republikën e Kosovës organizohet në prokuroritë si në vijim:

Prokuroria Themelore e përbërë nga Departamenti i Përgjithshëm, nga Departamenti

për të Mitur dhe nga Departamenti për Krime të Rënda;

Prokuroria e Apelit e përbërë nga Departamenti i Përgjithshëm dhe Departamenti për

Krime të Rënda i Prokurorisë;

Prokuroria Speciale; dhe

Zyra e Kryeprokurorit të Shtetit

80 https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2710

40

Lëndët që bien në kompetencë të Departamentit për Çështje Ekonomike ose Departamentit për

Çështje Administrative pranë Gjykatës Themelore do të i caktohen prokurorëve pranë

Departamentit të Përgjithshëm të Prokurorisë Themelore.81 Prokuroria Themelore ka juridiksion

mbi të gjitha lëndët e shkallës së parë, përveq nëse është paraparë ndryshe më ligj.82

Po ashtu, Kuvendi i Kosovës zhvillon procedurat për zgjedhjen e anëtarëve të Këshillit Prokurorial.

Procedurat dhe zgjedhja e anëtarëve të Këshillit Prokurorial, mbeten të njejta me procedurën e

zgjedhjes së Këshillit Gyqësor. . Procedura për zgjedhjen e anëtarëve të Këshillit nga Kuvendi,

fillon gjashtë (6) muaj para skadimit të mandatit të anëtarit. Komisioni përkatës i Kuvendit (në

tekstin e mëtejmë: Komisioni) përcakton kriteret e konkursit për zgjedhjen e anëtarit. Komisioni

zhvillon intervistë me secilin kandidat i cili plotëson kushtet për t’u zgjedhur anëtar i Këshillit dhe

në bazë të të dhënave të paraqitura dhe rezultateve të intervistës, përgatitë listën e ngushtë të

kandidatëve. Kuvendi me votim të fshehtë zgjedh anëtarët e Këshillit. Lista për seancën e

Kuvendit përbëhet nga dy (2) kandidatë për një pozitë. Nëse në rrethin e parë, kandidatët e

propozuar nga komisioni përkatës i Kuvendit nuk marrin shumicën e votave të të gjithë deputetëve

të pranishëm dhe që votojnë, atëherë në raundin e dytë konsiderohet i zgjedhur kandidati me

numrin më të madh të votave. Shkarkimi i anëtarëve jo-prokurorë të Këshillit, bëhet nga Kuvendi

me shumicën e votave të të gjithë deputetëve të Kuvendit, me propozim të komisionit përkatës ose

Këshillit. 83

2.5 Procesi i zgjedhjes së Gjykatësve – Rasti i Kosovës

Këshilli Gjyqësor i Kosovës siguron pavarësinë dhe paanësinë e sistemit gjyqësor. Këshilli

Gjyqësor i Kosovës është institucion plotësisht i pavarur në ushtrimin e funksioneve të tij. Këshilli

Gjyqësor i Kosovës siguron që gjykatat në Kosovë të jenë të pavarura, profesionale e të paanshme,

dhe të pasqyrojnë plotësisht natyrën shumetnike të Republikës së Kosovës e të ndjekin parimet e

barazisë gjinore. Këshilli do t’u japë përparësi për emërim si gjyqtarë, anëtarëve të komuniteteve

81 Neni 14 i Ligjit LIGJI Nr. 03/L-225 PЁR PROKURORIN E SHTETIT, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2710 82 Po aty neni 15 paragrafi 1 83 Neni 10 i Ligjit Nr. 06/L-056 për Këshillin Prokurorial të Kosovës, linku: https://prokuroria-rks.org/assets/cms/uploads/files/Dokumente%20Publikime/KPK/Legjislacioni/LIGJI%20NR.%2006%20L-056%20P%C3%8BR%20K%C3%8BSHILLIN%20PROKURORIL%20T%C3%8B%20KOSOV%C3%8BS.pdf

41

të nën përfaqësuara në mënyrën e përcaktuar me ligj. Këshilli Gjyqësor i Kosovës është përgjegjës

për rekrutimin dhe propozimin e kandidatëve për emërim dhe riemërim për pozita gjyqësore.

Këshilli Gjyqësor i Kosovës është po ashtu përgjegjës për transferimin dhe për procedurën

disiplinore kundër gjyqtarëve. Propozimet për emërimin e gjyqtarëve duhet të bëhen në bazë të

procesit të hapur për emërime, në bazë të meritave të kandidatëve, dhe ky propozim pasqyron

parimin e barazisë gjinore dhe përbërjen etnike të jurisdiksionit territorial të gjykatës përkatëse.

Të gjithë kandidatët duhet t’i plotësojnë kriteret e përcaktuara me ligj. Këshilli Gjyqësor i Kosovës

është përgjegjës për inspektimin gjyqësor, administrimin gjyqësor, përpilimin e rregullave për

gjykatat në pajtim me ligjin, punësimin dhe mbikëqyrjen e administratorëve të gjykatave, hartimin

dhe mbikëqyrjen e buxhetit për gjyqësorin, përcaktimin e numrit të gjyqtarëve në secilin

jurisdiksion dhe bën rekomandime për themelimin e gjykatave të reja. Themelimi i gjykatave të

reja bëhet me ligj.84

Procesi i zgjedhjes dhe emërimit të gyqëtarëve në sistemin Gjyqësor të Kosovës mbetet i njejtë me

procesin e zgjedhjes së prokurorëve85.

Kandidatët për t’u emëruar gjyqtar, duhet plotësuar kushtet e përgjithshme si në vijim:

të jetë shtetas i Republikës së Kosovës;

të ketë diplomën e Fakultetit Juridik të vlefshëm në Kosovë;

të ketë të kryer provimin e Jurisprudencës të pranuar sipas ligjit të aplikueshëm në

Kosovë;

te kete reputacion te larte profesional dhe integritet personal;

te mos jene denuar per veper penale me perjashtim te veprave penale te kryera nga

pakujdesia;

te kete se paku tre (3) vite pervoje ne fushen juridike; dhe

të ketë kaluar provimin për gjyqtar, në pajtim me kushtet dhe procedurat e përcaktuara

me rregullore të veçantë të miratuar nga Këshilli.86

84 Neni 108 paragrafi 1,2,3,4,5 i Kushtetutës së Kosovës, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=3702 85 Shih nënkapitullin 2.4 për zgjedhjen e prokurorëve 86 Neni 30 paragrafi 1 i Ligjit Nr.06/L-054 për Gjykatat, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2700

42

Për qëllime të këtij neni përvoja në fushën juridike përfshin përvojën, duke mos u kufizuar, në

çështjet juridike në institucionet dhe organizatat vendore dhe ndërkombëtare.87

Pas emërimit nga Presidenti i Kosovës, gjyqtarët, do t’i nënshtrohen trajnimit fillestar, i cili do të

organizohet nga Akademia e Drejtësisë. Trajnimi fillestar do të zgjasë dymbëdhjetë (12) muaj dhe

gjyqtarëve mund t’u caktohen raste nën mbikëqyrjen e mentorit . Gjyqtarët e emëruar do të

vlerësohen pas rezultateve të trajnimit fillestar dhe do të vazhdohet për ata gjyqtarë që dështojnë

të përfundojnë në mënyrë adekuate trajnimin fillestar, siç është përcaktuar nga Akademia e

Drejtësisë.88

Përveç kualifikimeve minimale, të gjithë kandidatët për emërim për gjyqtarë, me qëllim të

emërimit apo avancimit në gjykata, duhet të kenë kualifikimet si në vijim:

për të ushtruar funksionin e gjyqtarit në Departamentin për Krime të Rënda apo për të

Mitur në Gjykatën Themelore, kandidati duhet të ketë së paku tre (3) vite përvojë si

gjyqtar në lëmin penal;

për të ushtruar funksionin e gjyqtarit në Departamentin e Çështjeve Administrative ose

Departamentin e Çështjeve Ekonomike të Gjykatës Themelore, gjyqtari duhet të ketë së

paku gjashtë (6) vite përvojë në fushën juridike, duke përfshirë edhe përvojën në çështjet

administrative dhe ekonomike;

për të ushtruar funksionin e gjyqtarit në Gjykatën e Apelit, gjyqtari duhet të ketë së paku

pesë (5) vite përvojë si gjyqtar;

për të ushtruar funksionin e gjyqtarit në Gjykatën Supreme, gjyqtari duhet të ketë së

paku tetë (8) vite përvojë si gjyqtar;

për të ushtruar funksionin e gjyqtarit në Departamentin Special për lëndët në

kompetence te Prokurorise Speciale te Republikes se Kosoves, kandidati duhet t’i

plotësoj kushtet për të punuar si gjyqtar në Departamentin për Krime të rënda si dhe të

ketë vlerësim pozitiv të performancës.89

87 Po aty neni 30 paragrafi 2 88 Po aty neni 31 89 Po aty neni 32

43

Mandati i gjyqtarit përfundon me: dorëheqje; shkarkim; vdekje; pensionim si dhe kur nuk

riemërohet me mandat të përhershëm.90 Gjyqtarët i emëron, riemëron dhe shkarkon Presidenti i

Republikës së Kosovës, me propozimin e Këshillit Gjyqësor të Kosovës.91

Procedura për zgjedhjen e anëtarëve të Këshillit Gjyqësor, fillon nga Kuvendi, gjashtë (6) muaj

para skadimit të mandatit të anëtarit. Kuvendi e shpall konkursin për zgjedhjen e anëtarëve të

Këshillit në media të shkruara dhe elektronike dhe në gjuhën zyrtare. Komisioni përkatës i

Kuvendit (në tekstin e mëtejmë: Komisioni) përcakton kriteret e konkursit për zgjedhjen e anëtarit.

Afati i kohëzgjatjes së konkursit nuk mund të jetë më i shkurtër se pesëmbëdhjetë (15), e as më i

gjatë se njëzet (20) ditë. Pas skadimit të afatit të paraparë, Komisioni brenda afatit prej

pesëmbëdhjetë (15) ditësh, vlerëson nëse kandidatët i plotësojnë kushtet për t’u zgjedhur anëtarë

të këshillit, dhe hedh poshtë kandidaturat që nuk i plotësojnë kushtet e përcaktuara në konkurs.

Komisioni zhvillon intervistë me secilin kandidat i cili plotëson kushtet për t’u zgjedhur anëtar i

Këshillit dhe në bazë të të dhënave të paraqitura dhe rezultateve të intervistës, përgatitë listën e

ngushtë të kandidatëve. Lista për mbledhjen e Kuvendit përmban dy (2) kandidatë për një pozitë.

Kuvendi me votim të fshehtë zgjedh anëtarët e Këshillit. Nëse në rrethin parë, kandidatët e

propozuar nga Komisioni përkatës i Kuvendit nuk marrin shumicën e votave tëtë gjithë deputetëve

të pranishëm dhe që votojnë, atëherë në raundin e dytë konsiderohet i zgjedhur kandidati me

numrin më të madh të votave. Shkarkimi i anëtarëve të zgjedhur nga Kuvendi, bëhet nga Kuvendi

me shumicën e votave të të gjithë deputetëve të Kuvendit, me propozim të Komisionit përkatës

ose Këshillit.92

2.6 Mekanizmat institucional në luftën kundër korrupsion – Rasti i Kosovës

Në Kosovë, që nga shpallja e pavarësisë, ekziston tendenca e themelimit të iniciativave dhe

institucioneve kundër korrupsionit, në vend se të forcohen ato ekzistueset .Janë të paktën pesë

institucione të cilat merren me korrupsionin duke filluar nga Zyra e Kryeprokurorit të Shtetit,

Prokurori Special dhe Misioni për Sundimin e Ligjit (EULEX) e deri te Agjencia Kundër

90 Po aty neni 34 91 Neni 104 paragrafi 1 i Kushtetutës së Kosovës, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=3702 92 Neni 10 i Ligjit Nr.06/L-055 për Këshillin Gjyqësor të Kosovës, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=18335

44

Korrupsionit dhe Këshilli kombëtar kundër korrupsionit i Kryetarit të Republikës së Kosovës.

Zakonisht ndodh, posaçërisht në vendet në zhvillim, që qeveritë të krijojnë institucione tjera të

pavarura, si Agjencia, “për të forcuar përpjekjet për zbulim – apo të paktën për të krijuar

përshtypjen e dashjes së tyre për ta bërë këtë.” Në shumicën e rasteve, këto institucione nuk janë

dëshmuar të jenë efektive në përmbushjen e misioni të tyre. Mirëpo, ka përjashtime nga ky trend,

më të theksuara në Azinë Juglindore.93

Angjencioni Kundër Korrupsion. Agjencia është organ i pavarur dhe i specializuar për zbatimin

e politikave shtetërore për luftimin dhe parandalimin e korrupsionit në Kosovë.94 AKK është organ

i pavarur dhe i specializuar për zbatimin e politikave shtetërore për luftimin dhe parandalimin e

korrupsionit në Kosovë. Agjencia është themeluar në korrik të vitit 2006, ndërsa është

funksionalizuar më 12 shkurt 2007. Mandati dhe kompetencat e Agjencisë janë të përcaktuara në

nenin 6 të Ligjit Nr. 03/L-159 për Agjencinë kundër Korrupsionit. Fushëveprimi i Agjencisë është

i përqendruar në hetimet dhe aspektet administrative. Këtë mandat AKK e realizon përmes procesit

të deklarimit të pasurisë së zyrtarëve të lartë publik, deklarimit dhe regjistrimit të dhuratave të

zyrtarëve publik, parandalimit të rasteve të konfliktit të interesit në ushtrimin e funksionit publik,

monitorimit të aktiviteteve të prokurimit publik, hartimin dhe monitorimin e zbatimit të Strategjisë

dhe Planit të Veprimit kundër Korrupsionit, hetimin dhe zbulimin e rasteve me natyrë të

korrupsionit, mbrojtjen e sinjalizuesve, përpjekjet për parandalimin e fenomenit të korrupsionit si

dhe vetëdijesimin e publikut në hapat progresiv drejt krijimit të një shoqërie ku sundon rendi dhe

ligji. Legjislacioni aktual kundër korrupsionit, mbi bazën e të cilit AKK edhe i zhvillon aktivitetet

e saj parasheh masat kundër korrupsionit brenda fushës së veprimit të Strategjisë dhe Planit të

Veprimit kundër Korrupsionit, veçanërisht në fushën e hetimeve paraprake të korrupsionit, në

mbrojtjen e sinjalizuesve, analizimin dhe eliminimin e shkaqeve të korrupsionit, jo pajtueshmërinë

mes mbajtjes së posteve publike dhe kryerjes së aktiviteteve fitimprurëse për personat zyrtar,

kufizimet në lidhje me pranimin e dhuratave të lidhura me kryerjen e detyrës zyrtare, mbikëqyrjen

93 Analizë e politikave mbi mekanizmat institucional për luftimin e korrupsionit në Kosovë. Instituti Demokratik I Kosovës (KDI), Prishtinë, prill 2016, fq.9. Marrë në janar 2021 nga: https://kdi-kosova.org/wp-content/uploads/publikime/67-2016-04-14-kdi-policybrief-alb.pdf 94 Neni 3 i Ligjit Nr. 03/L- 159 për Agjencin Kundër Korrupsion, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2662

45

e pasurive të tyre si dhe të personave në lidhje të afërt me ta dhe kufizimet në lidhje me subjektet

kontraktuese që marrin pjesë në tenderët publik.95

Institucionet e ngarkuara me luftën kundër korrupsionit në Kosovë shfaqin dy probleme të cilat

duhen adresuar dhe zgjidhur.Çështja e parë që duhet adresuar është mbivendosja (përplasja e

komeptencave) si dhe efektiviteti i institucioneve, duke marrë të gjitha masat me qëllim garantimin

e institucioneve të pavarura,me profesionistë të trajnuar,burime të përshtatshme dhe të

nevojshme.Komisioni Evropian ka kërkuar “të thjeshtohet baza institucionale për luftën kundër

korrupsionit dhe shmangien e përgjegjësive që mbulojnë njëra tjetrën” (Komunikata e 111

Komisionit Evropian mbi Studimin e Fizibilitetit për Marrëveshjen për Stabilizim dhe Asocim mes

Bashkimit Evropian dhe Kosovës, Bruksel, 10 tetor 2012, fq.11).Ka një mungesë serioze të

përmirësimit në luftën kundër korrupsionit, veçanërisht për shkak të shumë mekanizmave, që kanë

mandat të paqartë dhe përplasje të mandateve.Gjithashtu, mungesa e qëllimeve të duhura nga

institucionet kryesore për të krijuar mekanizma efikas të korrupsionit dhe krijimi i organeve të

shumta dhe të ndërlikuar kanë bërë që rezultatet e përgjithshme të jenë të dobta (KIPRED 2014:8).

Prokuroria Speciale e Republikws së Kosovës. Është themeluar me ligjin për Prokurorinë

Speciale të Republikës së Kosovës me Ligjin Nr. 03/L-052. Sipas ligjit, prokurorët special do të

kenë kompetencë dhe përgjegjësi për të ushtruar funksionet e tyre, duke përfshirë edhe

kompetencat dhe përgjegjësinë për të zhvilluar hetime dhe ndjekur penalisht krimet që janë në

kompetencë të veçantë dhe plotësuese të PSRK-së, në të gjitha prokuroritë dhe gjykatat që

veprojnë në Kosovë.96 PSRK po stjerash, ka kompetencë në hetimin e veprave penale të krimit të

organizuar si dhe kërcnim gjatë gjatë procedurave penale për krim të organizuar.97

Departamenti Special Anti Korrupsion (Task Forca Anti Korrupsion). Ky mekanizëm është

themeluar me vendim të Qeverisë së Kosovës me datë 26.02.2010.98 Megjithtë kohëzgjatjen e

funksionimit dhe investimit në këtë mekanizëm të rëndësishëm anti korrupsion, Qeveria e

95 Strategjia kundër korrupsionit 2021-2023. Agjencia kundër korrupsionit, Prishtinë, nëntor 2020, fq. 7. Qashur në janar 2021 nga: https://kryeministri-ks.net/wp-content/uploads/2020/12/Strategjia-Kunder-Korrupsionit-2021-2023.pdf 96 Shi Nenin 3 pragarafi 3.5 të Ligjit Nr. 03/L-052 për Prokurorin Special të Kosovës, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2526 97 Po aty neni 5 paragrafi 5.1 pika n 98 Vendimi i Qeverisë së Kosovës, linku: http://kryeministri-ks.net/wp-content/uploads/docs/Vendimet_e_Mbledhjes_se_110_-te_te_Qeverise_2010.pdf

46

Republikës së Kosovës ka shfuqizuar këtë vendim në fund vitin 2020. I vetmi ministër që kërkoi

mos të shuhet kjo Task-forcë pa një analizë të thellë në kuadër të Procesit të Rishikimit Funksional

të Sektorit të Sundimit të Ligjit, ishte ministri i Drejtësisë Selim Selimi. Por, kjo nuk ka mjaftuar

dhe Qeveria Hoti me shumicë votash, miratoi shfuqizimin e vendimit, përmes të cilit shuan Task-

forcën antikorrupsion në Policinë e Kosovës.99 “Miftaraj tutje ka thënë se qeveria aktuale dhe të

gjitha partitë që kanë qenë deri më tani në qeverisje, e kontrollojnë pothuajse në mënyrë totale

Prokurorinë e shtetit dhe e vetmja hallkë që kishte mbetur, ishte kjo task-forcë, tashmë e

shfuqizuar”.100

Policia e Kosovës. Mekanizma kundwr korrupsionit janw themeluar edhe brenda PK-sw.

Departamenti i Hetimeve si objektivw parwsor ka zbatimin e ligjit nw mwnyrw profesionale,

efektive dhe efikase si dhe ngritjen e kapaciteteve nw luftwn kundwr krimit tw organizuar dhe

korrupsionit.101

Këshillit Nacional kundër Korrupsionit. Më 14 shkurt 2012, Presidentja e Kosovës Atifete

Jahjaga nxori dekretin nr. DKKK-001-2012 lidhur me themelimin e Këshillit Nacional kundër

Korrupsionit, për të shërbyer si organ koordinues konsultativ për palët kryesore të interesit që janë

në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të tërthortë të përfshira në luftën kundër korrupsionit. Këshilli

kryesohet prej Presidentes së Kosovës, ndërsa anëtarët e tjerë të Këshillit janë udhëheqësit e

institucioneve në vijim: Agjencisë kundër Korrupsionit, Auditorit të Përgjithshëm të Kosovës,

Komisionit parlamentar për legjislacion, Komisionit parlamentar për buxhet dhe financa,

Komisionit parlamentar për mbikëqyrjen e financave publike, Këshillit Gjyqësor të Kosovës,

Këshillit Prokurorial të Kosovës, Gjykatës Supreme, Këshillit Konsultativ për Komunitete,

Ministrisë së Drejtësisë, Ministrisë së Punëve të Brendshme, Ministrisë së Integrimeve Evropiane,

Ministrisë së Administratës së Pushtetit Lokal, Policisë së Kosovës dhe Njësisë së inteligjencës

financiare. Përveç kësaj, varësisht prej rendit të ditës së takimeve, mund të ftohen edhe institucione

të tjera. Këshilli mblidhet rregullisht së paku katër herë në vit. Mund të thirren edhe takime të tjera

prej kryesueses apo anëtarët e tjerë mund t‟i kërkojnë kryesueses thirrjen e ndonjë takimi. Këshilli

ka rol konsultativ, dhe disa prej funksioneve të tij kanë të bëjnë me koordinimin e aktiviteteve për

99 https://betimiperdrejtesi.com/paradite-eulex-kerkon-fuqizim-te-task-forces-antikorrupsion-te-policise-pasdite-qeveria-hoti-e-shuan-task-forcen/ 100 https://insajderi.com/hoti-pati-nje-zor-te-madh-kur-e-shfuqizoi-task-forcen-anti-korrupsion/ 101 https://www.kosovopolice.com/departamentet/departamenti-i-hetimeve/

47

parandalimin dhe luftimin e korrupsionit, identifikimin dhe koordinimin e aktiviteteve për

mbështetjen e zbatimit të strategjisë kombëtare në luftën kundër korrupsionit, përkufizimin e

prioriteteve dhe të politikave për zbatimin e agjendës legjislative për ngritjen e efikasitetit në luftën

kundër korrupsionit, koordinimin e aktiviteteve të institucioneve përgjegjëse për fuqizimin e

mekanizmave ekzistues për luftimin e korrupsionit, ngritjen e ndërgjegjësimit të shoqërisë për

parandalimin dhe luftimin e korrupsionit.102

Ndërkohë, nuk ka historik të rezultateve mbi ndjekjen penale të korrupsionit. Sipas Këshillit të

Evropës, nuk ka bashkërendim të mjaftueshëm mes “autoriteteve të ndryshme përgjegjëse për

zbulimin, hetimin dhe ndjekjen penale të veprave të korrupsionit.” Kjo ka ndryshuar paksa në vitet

e fundit qysh kur bashkëpunimi mes Agjencisë dhe Prokurorit të Shtetit është përmirësuar dhe tani

është më funksional. Tutje, autoritetet përkatëse nuk janë duke ushtruar qasjen proaktive në

luftimin e korrupsionit. Kjo është më shumë kritikë ndaj Zyrës së Prokurorit të Shtetit që ka fajin

kryesor për numrin e ulët të dënimeve për korrupsion.103 Kritikët nga shoqëria civile ngurrojnë të

besojnë se vullneti politik do të mund të mbizotërojë lehtësisht në luftën kundër korrupsionit. Kjo

për shkak se sipas perceptimit të gjithmbarshëm publik, liderët politik dhe zyrtarët publik radhiten

si “kryesit kryesor të veprave të korrupsionit dhe krimeve tjera ekonomike.”3 Kjo si pasojë e

pushtetit që zotërojnë dhe qasjes në fonde publike. Si të tillë, ata ushtrojnë ndikim politik mbi

procedimet gjyqësore në mënyrë që ato të çoroditen në një “proces kuazi-hetimor dhe minojnë

kredibilitetin e tyre, duke i katandisur, në rastin më të mirë, në instrument të preferuar për

hakmarrje politike.” Në vendet në zhvillim ka tendencë për të siguruar se procesi hetimor nuk do

të dalë jashtë dore.104

102 Raport i vlerësimit mbi përputhshmërinë me standardet ndërkombëtare në fushën e luftës kundër korrupsionit (LKK), Këshilli i Evropës, prill 2015. Fq. 26. Marrrë në janar 2021 nga: https://rm.coe.int/projekti-kunder-krimit-ekonomik-ne-kosove1-peck-raporti-i-vleresimit-m/16806eed0a 103 Analizë e politikave mbi mekanizmat institucional për luftimin e korrupsionit në Kosovë. Instituti Demokratik I Kosovës (KDI), Prishtinë, prill 2016, fq.9. Marrë në janar 2021 nga: https://kdi-kosova.org/wp-content/uploads/publikime/67-2016-04-14-kdi-policybrief-alb.pdf 104 Po aty fq.8

48

KAPITULLI III

3. ASPEKTE KRAHASUESE NË PËRCAKTIMIN E VEPRAVE PENALE TË

KORRUPSIONIT

3.1 Përcaktimi i veprave penale të korrupsionit më legjislacionin në Kosovë

Sipas Kodit Penal të Republikës së Kosovës, korrupsioni zyrtar dhe veprat penale kundër detyrës

zyrtare janë të klasifikuara në plotë 17 vepra penale duke përfshirë: keqpërdorimin e pozitës apo

autoriteti zyrtar; keqpërdorimi dhe mashtrimi në prokurimin publik; keqpërdorimi i

informatës zyrtarë; konfliktin e interesit, përvetësimin në detyrë; mashtrimi në detyrë;

dhënia e ryshfetit; marrja e ryshfetit; ushtrimi i ndikimit; falsifikimi i dokumentit zyrtar;

arkëtimi dhe pagesa e kundërligjshme; mos raportimi ose raportimi i rremë i pasurisë, i të

ardhurave, i dhuratave, i dobisë tjetër materiale ose i detyrimeve financiare.105

Lidhur me çështjen se cilat vepra penale duhen përfshirë në këtë grup të veprave penale, ekzistojnë

dy koncepte themelore. Sipas njërit, ato janë vepra në ushtrimin e detyrës, ndërsa sipas mendimit

të dytë, ato janë edhe veprat e lidhura me ushtrimin e detyrës. Sipas mendimit të parë të ngushtë,

këtu përfshihen vetëm ato vepra penale që kanë të bëjnë me keqpërdorimin e detyrës dhe

autorizimit zyrtar, kur personi zyrtar ka vepruar në mënyrë të kundërligjshme me rastin e

ndërmarrjes së veprimeve zyrtare, për të cilat edhe është i autorizuar.

Sipas mendimit të dytë të gjerë, përpos këtyre veprave, këtu përfshihen edhe veprat që kryen

personi zyrtar duke i shfrytëzuar mundësitë reale dhe juridike lidhur me pozitën e tij zyrtare, me

mundësinë që ai ka, duke pasur parasysh pozitën e tij zyrtare (prandaj këtu hyjnë edhe veprat, siç

janë: shpërdorimi i pozitës zyrtare, përdorimi i paautorizuar i pasurisë, mashtrimi në detyrë,

përvetësimi i kundërligjshëm i pasurisë me rastin e ekzekutimit të vendimit gjyqësor.106

Kushdo që nuk lajmëron përgatitjen për kryerjen e një apo më shumë prej veprave penale në vijim,

dënohet me burgim prej tre (3) muaj deri në tre (3) vjet: vrasja e rëndë; vrasja; sulmi me lëndim

105 Kapitulli i 33 i KPRK, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=18413 106 Ismet, Salihu, Hilmi, Zhitija dhe Fejzullah, Hasani. Komentar i Kodit Penal të Kosovës, GIZ, 2014, Fq.1203. Marrë në nëntor 2020 nga: http://jus.igjk.rks-gov.net/485/1/Komentari%20-%20Kodi%20Penal%20i%20Kosoves.pdf

49

të rëndë trupor; ndonjë vepër penale nga Kapitulli XIV – Veprat penale kundër rendit kushtetues

dhe sigurisë së Republikës së Kosovës; ndonjë vepër penale nga Kapitulli XV – Veprat penale

kundër njerëzimit dhe vlerave të mbrojtura me të drejtën ndërkombëtare; ndonjë vepër penale nga

Kapitulli XX – Veprat penale kundër integritetit seksual; ndonjë vepër penale nga Kapitulli

XXXIII – Veprat penale kundër korrupsionit zyrtar dhe detyrës zyrtare; ndonjë vepër penale nga

Kapitulli XXIII – Veprat penale të narkotikëve; ndonjë vepër penale nga Kapitulli XXIX – Veprat

penale të armëve.107

3.2 Krahasimi i legjislacionit me shtetet e rajonit në përcaktimin e veprave

penale të korrupsionit

3.2.1 Krahasimi i Kosovës me Shqipërinë

E drejta penale e Republikës së Shqipërisë, përbëhet nga dy pjesë kryesore: pjesa e përgjithshme

dhe pjesa e posaçme, të dyja në unitet mes tyre. Karakteristikë kryesore e legjislacionit penal të

shteteve të huaja, sidomos të atyre që kanë dal viteve të fundit, është se sistemi i tij është ndërtuar

sipas kushteve dhe kërkesave të luftës kundër kriminalitetit në këtë ose në atë vend, duke e

pasuruar me krerë, seksione dhe dispozita të reja, që parashikojnë veprat penale, sidomos krimet

aktuale, si: trafiku i drogës, trafiku i armëve, korrupsioni, kriminaliteti i organizuar etj.108

Në kuadrin e masave kundër korrupsionit, përqasja e legjislacionit shqiptar me standardet

ndërkombëtare, përbën një nga aspektet më të rëndësishme. Rritja e angazhimeve në nivel

ndërkombëtar, solli si pasojë reformën ligjore në fushën e legjislacionit penal me qëllim goditjen

e korrupsionit në të gjitha format e tij. Veçanërisht, me mjaft rëndësi paraqiten shtesat dhe

ndryshimet e bëra së fundmi në Kodin Penal. Formulimet për korrupsionin tashmë mbështeten

kryesisht në aktet juridike ndërkombëtare.109

107 Neni 377 paragrafi 2 i Kodit Nr.06/L-074 të Kodit Penal të Republikës së Kosovës, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=18413 108 Ismet, Elezi. E drejta Penale – pjesa e posaçme. Tiranë, 2005, fq. 7 dhe 8. 109 Qendra për Nisma Ligjore Qytetare (QNL). Organet e drrejtësisë në luftën kundër korrupsionit, Tiranë, 2007, Fq.12. Marrë në dhjetor 2020 nga: https://www.qag-al.org/WEB/deklarata/organet_e_drejtesise_ne_luften_kunder_korrupsionit.pdf

50

Ky legjislacion në lidhje me kriminalizimin dhe penalizimin e korrupsionit ka pësuar gjatë

periudhës së tranzicionit evolucionin e tij, duke u plotësuar e ashpërsuar vazhdimisht dënimin. Në

kod (viti 1995) parashikoheshin vetëm dy figura te krimi të korrupsionit: a. Kërkimi për mitëmarrje

(neni 259) dhe b. Marrja e mitës (neni 260). Këto mangësi u plotësuan me reformën ligjore të vitit

2004, me ligjin nr. 9275 datë 16.09.2004, bazuar në Konventën Penale për korrupsionin të Këshillit

të Europës (Strasburg 1999), ratifikuar nga shteti shqiptar me ligjin nr. 8778 datë 26.04.2001. Me

këtë ligj u bë unifikimi i terminologjisë me atë të Konventës, duke zëvendësuar termin marrja e

mitës me termin “korrupsion pasiv” dhe të mitëdhënies me termin “korrupsion aktiv” nën ndikimin

e globalizmit në gjuhën ligjore sepse populli ynë njeh fjalët “ryshfet” apo “nëndore”. Por më

kryesorja ishte se me ligjin e vitit 2004 u kriminalizuan vepra të reja penale të korrupsionit aktiv e

pasiv në sektorin privat (neni 164); korrupsioni aktiv e pasiv i personave që ushtrojnë funksione

publike (nenet 244 e 259); korrupsioni i funksionarëve të lartë shtetërorë ose të zgjedhurve vendorë

(nenet 245 e 260); korrupsioni aktiv e pasiv i gjyqtarëve, prokurorëve dhe funksionarëve të tjerë

të organeve të drejtësisë.110 Aktualisht Kodi Penal përmban 21 nene që kriminalizojnë e

penalizojnë veprat penale të korrupsionit, kurse Konventa Europiane 13 nene (11 nga të cilat janë

nën variante të tyre).111

KPRSH, në seksionin II parasheh veprat penale kundër veprimtarisë shtetërore të kryera nga

punonjësit shtetëror ose në shërbim publik. Janë plotë 16 vepra penale që janë të përcaktuara në

këtë kategori.112

110 Komiteti Shqiptar i Helsinikut. RAPORT STUDIMOR PËR VEPRAT PENALE TË KORRUPSIONIT DHE FORMAVE TË SHPËRDORIMIT TË DETYRËS, Tiranë,2014, fq. 11-12. Marrë në dhjetor 2020, nga: http://www.ahc.org.al/wp-content/uploads/2016/12/RAPORT_STUDIMOR_PR_VEPRAT_PENALE_T_KORRUPSIONIT_DHE_FORMAVE_T_SHPRDORIMIT_T_DETYRS.pdf 111 Po aty fq.13 112Seksioni II i Kodit Penal të Republikës së Shqipwrisë. Marrë në dhjetor 2020, nga: https://www.drejtesia.gov.al/wp-content/uploads/2017/11/Kodi_Penal-1.pdf

51

KOSOVË

SHQIPËRI

Nr.

KAPITULLI XXXIII I KODIT PENAL

KORRUPSIONI ZYRTAR DHE

VEPRAT PENALE KUNDËR

DETYRËS ZYRTARE

SEKSIONI II

VEPRA PENALE KUNDËR VEPRIMTARISË

SHTETËRORE TË KRYERA NGA PUNONJËSIT

SHTETËRORË OSE

1. Keqpërdorimi i pozitës apo autoritetit

zyrtar

Shpërdorimi i detyrës

2. Keqpërdorimi dhe mashtrimi në prokurim

publik

Dhënia në kundërshtim me ligjin e pensioneve ose e të

ardhurave të tjera nga sigurimet shoqërore

3. Keqpërdorimi i informatës zyrtare Kryerja e funksionit pas dhënies fund të tij

4. Konflikti i interesit Kryerja e veprimeve arbitrare

5. Përvetësimi në detyrë Mos marrja e masave për të ndërprerë gjendjen e paligjshme

6. Mashtrimi në detyrë Mbajtja në burg pa vendim

7. Përdorimi i paautorizuar i pasurisë Shkelja e barazisë së shtetasve

8. Marrja e ryshfetit Shkelja e paprekshmërisë së banesës

9. Dhënia e ryshfetit Pengimi dhe shkelja e fshehtësisë së korrespondencës

10. Dhënia e ryshfetit zyrtarit publik të huaj

apo personave të huaj zyrtar

Shpërdorimi i kontributeve të dhëna nga shteti

11. Ushtrimi i ndikimit Përfitimi i paligjshëm i interesave

12. Nxjerrja e kundërligjshme e vendimeve

gjyqësore

Refuzimi për deklarimin, mos deklarimi, fshehja ose

deklarimi i rremë i pasurive, interesave privatë të personave të

zgjedhur dhe nëpunësve publikë ose i çdo personi tjetër që ka

detyrimin ligjor për deklarim

13. Zbulimi i fshehtësisë zyrtare Shkelja e barazisë së pjesëmarrësve në tendera apo ankande

publike

14. Falsifikimi i dokumentit zyrtar Korrupsioni pasiv i personave që ushtrojnë funksione publike

15. Arkëtimi dhe pagesa e kundërligjshme Korrupsioni pasiv i nëpunësve të huaj publikë

16 Përvetësimi i kundërligjshëm i pasurisë

me rastin e bastisjes apo ekzekutimit të

vendimit gjyqësor

Korrupsioni pasiv i funksionarëve të lartë shtetërorë ose i të

zgjedhurve vendorë

52

17. Mos raportimi ose raportimi i rremë i

pasurisë, i të ardhurave, i dhuratave, i

dobisë tjetër materiale ose i detyrimeve

financiare

Figuri 1. Krahasimi i veprave penale tw korrupsionit zyrtar nw mes Kosovws dhe Shqipwrisw

Figurat e veprave penale kundër korrupsionit ( 21 - njëzet e një) nga pikëpamja e strukturës së

Kodit Penal, nuk janë vendosur në një kre apo seksion të veçantë, por janë të shpërndara në disa

seksione (28) duke reflektuar dukuritë kriminale të shoqërisë shqiptare në periudhën

bashkëkohore, qëndrimet e legjislatorit si dhe politikën penale.113

3.2.2 Krahasimi i Kosovës me Maqedoninë e Veriut

Ekziston një numër i madh ligjesh lidhur me korrupsionin. Ndër më të rëndësishmit janë: Ligji për

parandalimin e korrupsionit, Ligji për parandalimin e konfliktit të interesave, Kodi penal, Ligji

mbi mbrojtjen e denoncuesve dhe Ligji për lobim. Në përpjekjet e komunitetit ndërkombëtar në

luftën kundër korrupsionit jane të adaptuara Konventa e Kombeve të Bashkuara kundër

korrupsionit dhe Konventa civile për parandalimin e korrupsionit. Republika e Maqedonisë ka

ratifikuar keto dokumente dhe ato janë pjesë e legjislacionit të mbrendshëm.114 Në bazë të

KPRMV, janë parashikuar një numër veprash penale kundër detyrës zyrtare.115

KOSOVË

MAQEDONI E VERIUT

Nr.

KAPITULLI XXXIII I KODIT PENAL

KORRUPSIONI ZYRTAR DHE VEPRAT PENALE KUNDËR

DETYRËS ZYRTARE

KAPITULLI XXX I KODIT

PENAL

KRIMET KUNDËR DETYRËS

ZYRTARE

1. Keqpërdorimi i pozitës apo autoritetit zyrtar Keqpërdorimi i pozitës dhe

autorizimit zyrtar

113 Arisola, Dyrmishi. Veprat penale kundër korrupsionit, veshtrim krahasues. UET, Tiranë, 2016, Fq.27. Marrë në dhjetor 2020 nga: https://uet.edu.al/images/doktoratura/Arsiola_Dyrmishi.pdf 114 Jasna, Orovçanec- Arangjelloviq dhe Martina, Martinova. Udhëzues për ndalimin e korrupsionit në vetqeverisjen lokale. Konorad Adenauer Stiftun (KAS), fq.8. Marrë më 11 dhjetor, 2020, nga: https://myla.org.mk/wp-content/uploads/2017/04/ALB-brosura-90x140-za-PRINT.pdf 115 Shih kapitullin e 30 te Kodit Penal të Republikës së Maqedonisë së Veriut

53

2. Keqpërdorimi dhe mashtrimi në prokurim publik Shkelja e ruajtjes së kufirit

shtetëror

3. Keqpërdorimi i informatës zyrtare Mos ekzekutimi i urdhrit

4. Konflikti i interesit Keq përdorimi i shërbimi

5. Përvetësimi në detyrë Përvetësimi në shërbim / detyrë

6. Mashtrimi në detyrë Mashtrimi në shërbim / detyrë

7. Përdorimi i paautorizuar i pasurisë Përdorimi i burimeve për përfitime

personale gjatë punës

8. Marrja e ryshfetit Marrja e ryshfetit

9. Dhënia e ryshfetit Dhënia e ryshfetit

10. Dhënia e ryshfetit zyrtarit publik të huaj apo personave të huaj zyrtar Dhënia e shpërblimit për ndikim të

paligjshëm

11. Ushtrimi i ndikimit Pranimi i shpërblimit për ndikim

të pa ligjshëm

12. Nxjerrja e kundërligjshme e vendimeve gjyqësore Marrja dhe mbulimi i pa ligjshëm i

pasurisë

13. Zbulimi i fshehtësisë zyrtare Zbulimi i fshehtësisë zyrtare

14. Falsifikimi i dokumentit zyrtar Keq përdorimi i sekretit shtetëror,

zyrtar apo ushtarak

15. Arkëtimi dhe pagesa e kundërligjshme Falsifikimi i dokumentit zyrtar

16 Përvetësimi i kundërligjshëm i pasurisë me rastin e bastisjes apo

ekzekutimit të vendimit gjyqësor

Arkëtimi dhe pagimi i pa ligjshëm

17. Mos raportimi ose raportimi i rremë i pasurisë, i të ardhurave, i

dhuratave, i dobisë tjetër materiale ose i detyrimeve financiare

Përndjekja e krimeve që janë

jashtë detyrës zyrtare

18. Ndalimi i ushtrimit të profesionit,

detyrës apo aktivitetit

Figuri 2. Krahasimi i veprave penale tw korrupsionit zyrtar nw mes Kosovws dhe Maqedonisw sw Veriut

54

3.2.3 Krahasimi i Kosovës me Serbinë

Kodi Penal i Republikës së Serbisë, në kapitullin e tridhjetë e tre (33), ka të kategorizuara veprat

penale kundër detyrës zyrtare. KPRS, në kudër të këtij kapitulli, specifkon dymbëdhjet (12) vepra

penale kundër detyrës zyrtare116

KOSOVË

SERBI

Nr. KAPITULLI XXXIII I KODIT PENAL

KORRUPSIONI ZYRTAR DHE VEPRAT PENALE

KUNDËR DETYRËS ZYRTARE

KAPITULLI XXXIII I KODIT PENAL

VEPRAT KUNDËR DETYRËS

ZYRTARE

1. Keqpërdorimi i pozitës apo autoritetit zyrtar Abuzimi i detyrës

2. Keqpërdorimi dhe mashtrimi në prokurim publik Shkelja e ligjit nga gjyqtari, prokurori

apo zëvendësi i tij

3. Keqpërdorimi i informatës zyrtare Neglizhimi i detyrës zyrtare

4. Konflikti i interesit Arkëtimi dhe pagesat e pa ligjshme

5. Përvetësimi në detyrë Shpenzimi i fondeve nga buxheti për një

qëllim tjetër nga së është përcaktuar

6. Mashtrimi në detyrë Mashtrimi në detyrë / shërbim

7. Përdorimi i paautorizuar i pasurisë Përvetësimi në detyrë

8. Marrja e ryshfetit Përdorimi i pa autorizuar

9. Dhënia e ryshfetit Ndikimi ne tregti

10. Dhënia e ryshfetit zyrtarit publik të huaj apo personave të huaj

zyrtar

Marrja e ryshfetit

11. Ushtrimi i ndikimit Dhënia e ryshfetit

12. Nxjerrja e kundërligjshme e vendimeve gjyqësore Zbulimi i fshehtësisë zyrtare

13. Zbulimi i fshehtësisë zyrtare

14. Falsifikimi i dokumentit zyrtar

15. Arkëtimi dhe pagesa e kundërligjshme

116 Kapitulli i 33 I Kodit Penal të Republikës së Serbisë, linku: http://www.pravno-informacioni-sistem.rs/SlGlasnikPortal/eli/rep/sgrs/skupstina/zakon/2005/85/6/reg

55

16 Përvetësimi i kundërligjshëm i pasurisë me rastin e bastisjes

apo ekzekutimit të vendimit gjyqësor

17. Mos raportimi ose raportimi i rremë i pasurisë, i të ardhurave, i

dhuratave, i dobisë tjetër materiale ose i detyrimeve financiare

Figuri 3. Krahasimi i veprave penale tw korrupsionit zyrtar nw mes Kosovws dhe Serbisw

Serbia në Kodin Penal të saj nuk përmban një kapitull të veçantë në të cilën jane të përfshira të

gjitha veprat penale te korrupsionit, duke e bërë të vështirë për të monitoruar situatën në këtë fushë,

si dhe politikën e bazuar në të dhënat për hetimet dhe ndjekjet penale të kryera. Nga ana tjetër,

ekzistojnë përkufizime te Korrupsionit në ligje te veçanta. Kështu, Ligji Kundër Korrupsionit,

Korrupsioni është përcaktuar si "një marrëdhënie e bazuar në shpërdorim të detyrës ose statusit

shoqëror dhe ndikimit, në sektorin publik ose privat, në mënyrë që të marrë përfitime personale

apo përfitime për tjetrin ". Konventa mbi Korrupsionin e Këshillit të Evropës, e cila u ratifikua ne

vitin 2007, "korrupsion" e përkufizon si; kërkesën, ofertën, dhënia ose pranimi, drejtpërdrejt ose

tërthorazi, të ryshfetit apo ndonjë avantazh tjetër të madhe ose perspektiva e saj, e cila deformon

kryerjen e duhur te ndonjë detyrë apo sjellje e cila kërkohet nga marrësi i ryshfetit, ofrimi i

përparësive të madhe ose interesave te cilat vihen në dukje. 117

117 http://www.doktoratura.unitir.edu.al/wp-content/uploads/2017/10/Korrupsioni-shkaqet-dhe-pasojat-n%C3%AB-Kosov%C3%ABn-e-pasluft%C3%ABs.pdf

56

KAPITULLI IV

4. PROKURORIA DHE GJYKATAT THEMELORE – KOMPETENCAT NË

TRAJTIMIN E VEPRAVE PENALE TË KORRUPSIONIT

4.1 Kompetencat e Prokurorisë Themelore në hetimin e rasteve të

korrupsionit zyrtar dhe roli i bashkëpunimit me Policinë

Prokurori i Shtetit nënkupton institucionin e pavarur kompetent dhe përgjegjës për ndjekjen e

personave të akuzuar për kryerjen e veprave penale dhe veprave të tjera siç ceken me ligj.118 Gjatë

hetimit të veprave penale, prokurori i shtetit detyrohet të analizojë provat dhe faktet fajësuese dhe

shfajësuese dhe të sigurojë që hetimi të kryhet duke respektuar në tërësi të drejtat e të pandehurit

dhe që mbledhja e provave të mos bëhet në kundërshtim me ligjin.119

Detyrat dhe kompetencat e prokurorëve të shtetit përfshijnë:

shtrimin e funksioneve prokuroriale në mënyrë të pavarur, të drejtë, objektive dhe të

paanshme dhe të sigurohen që të gjithë personat trajtohen në mënyrë të barabartë para

ligjit;

zbatimin e standardeve më të larta të kujdesit gjatë kryerjes së funksioneve zyrtare;

sjellje të ndershme dhe profesionale si në jetën personale ashtu edhe profesionale dhe

bazuar në ligjin e zbatueshëm dhe kodin e etikës profesionale;

ruajtjen e nderit dhe dinjitetit të Prokurorit të Shtetit;

mbrojtjen e të drejtave ligjore të viktimave, dëshmitarëve, të dyshimtëve, të akuzuarve

dhe personave të dënuar;

ndërmarrjen e veprimeve të nevojshme juridike për zbulimin e veprave penale dhe të

autorëve të krimit si dhe hetimin dhe ndjekjen me kohë të veprave penale;

marrjen e vendimeve mbi inicimin, vazhdimin apo ndërprerjen e procedurës penale ndaj

personave të dyshuar apo të akuzuar për kryerjen e veprave penale;

ngritjen e aktakuzave dhe përfaqësimin e tyre para gjykatës;

118 Neni 2 i Ligjit Nr. 03/L-225 për prokurorin e shtetit, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2710 119 Neni 48 i Kodit Nr.04/L-123 i procedurës penale, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2861

57

ushtrimin e mjeteve të rregullta dhe të jashtëzakonshme juridike kundër vendimeve

gjyqësore;

bashkëpunimin me policinë, gjykatat dhe institucionet e tjera;

ndërmarrjen e të gjitha veprimeve të tjera të përcaktuara me ligj.120

Përveç këtyre detyrave dhe kompetencave, prokurori i shtetit ka edhe detyrat dhe kompetencat e

mëposhtme:

prokurorët e shtetit janë të autorizuar për të përfaqësuar interesat publik para gjykatave

të Republikës së Kosovës dhe të kërkojnë nga gjykata që të urdhërojë masa

në lidhje me veprat penale të cilat ndiqen sipas detyrës zyrtare apo me propozimin e të

dëmtuarit, prokurori i shtetit ka kompetencë që të negociojë dhe të pranojë marrëveshje

vullnetare për bashkëpunim apo pranim të fajësisë me të pandehurin.121

Prokurori i shtetit ka kompetencë për të vepruar para gjykatës përkatëse. Kur ekziston rrezik nga

shtyrja, veprimet procedurale mund të ndërmerren edhe nga prokurori i shtetit që nuk është

kompetent, me kusht që menjëherë të njoftohet prokurori i shtetit që është kompetent. Prokurori i

shtetit mund të tërhiqet nga ndjekja deri në përfundimin e shqyrtimit gjyqësor para gjykatës

themelore, kurse në procedurat para gjykatës më të lartë, ai mund të tërhiqet nga ndjekja vetëm në

rastet e parapara me këtë Kod.122

Në Republikën e Kosovës funksionet prokuroriale ushtrohen vetëm nga prokurorët e autorizuar

dhe kompetentë të shtetit edhe prokurorët specialë siç ceket në Ligjin mbi Prokurorinë Speciale,

të Republikës së Kosovës Nr. 2008/03L-052. Një prokuror i shtetit i emëruar sipas rregullave është

i autorizuar të iniciojë hetime penale, të paraqesë aktakuzën apo propozim akuzën, të zhvillojë

ndjekjen penale apo të kryejë detyra apo funksione të tjera prokuroriale që janë në përputhje me

Kushtetutën e Kosovës dhe ligjet e zbatueshme.123

Prokurori i Shtetit në Republikën e Kosovës organizohet në prokuroritë si në vijim:

120 Neni 7 i Ligjit Nr. 03/L-225 për prokurorin e shtetit, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2710 121 Neni 49 i Kodit Nr.04/L-123 i procedurës penale, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2861 122 https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2861 123 Neni 4 i Ligjit Nr. 03/L-225 për prokurorin e shtetit, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2710

58

Prokuroria Themelore e përbërë nga Departamenti i Përgjithshëm, nga Departamenti

për të Mitur dhe nga Departamenti për Krime të Rënda.

Prokuroria e Apelit e përbërë nga Departamenti i Përgjithshëm dhe Departamenti për

Krime të Rënda i Prokurorisë;

Prokuroria Speciale; dhe

Zyra e Kryeprokurorit të Shtetit.124

Lëndët që bien në kompetencë të Departamentit për Çështje Ekonomike ose Departamentit për

Çështje Administrative pranë Gjykatës Themelore do të i caktohen prokurorëve pranë

Departamentit të Përgjithshëm të Prokurorisë Themelore.125

Prokuroria Themelore ka juridiksion mbi të gjitha lëndët e shkallës së parë, përveq nëse është

paraparë ndryshe më ligj. Prokuroria Themelore, ka juridiksionin territorial të cekur si në vijim:

Prokuroria Themelore në Prishtinë, për territorin e Gjykatës Themelore të Prishtinës

Prokuroria Themelore në Ferizaj, për territorin e Gjykatës Themelore të Ferizajit

Prokuroria Themelore në Gjakovë, për territorin e Gjykatës Themelore të Gjakovës

Prokuroria Themelore në Gjilan, për territorin e Gjykatës Themelore të Gjilanit

Prokuroria Themelore në Mitrovicë, për territorin e Gjykatës Themelore të

Mitrovicës

Prokuroria Themelore në Pejë, për territorin e Gjykatës Themelore të Pejës

Prokuroria Themelore në Prizren, për territorin e Gjykatës Themelore të

Prizrenit.126

Hetimet policore mund të fillohen nga zyrtari i policisë. Procedura penale fillohet vetëm me

vendim të prokurorit të shtetit kur ekziston dyshim i bazuar se është kryer vepër penale. Prokurori

i shtetit mund te filloje procedurën penale pas marrjes së informacionit nga policia, institucioni

124 Neni 14 paragrafi 1 i Ligjit Nr. 03/L-225 për prokurorin e shtetit, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2710 125 Po aty neni 14 paragrafi 2 126 Po aty neni 15

59

tjetër publik, institucioni privat, qytetari, media, nga informacioni i marrë në një procedurë tjetër

penale ose pas ankimit ose propozimit të të dëmtuarit.127

Megjithatë, prokurori i shtetit duhet të ketë qasje në të gjitha informacionet relevante të hetimit të

cilat policia ka në posedim gjatë hapave fillestar. Qëllimi i kësaj është që policia në mënyrë më të

shpejtë dhe më efektive të mbledh dhe të ruajë provat në një mënyrë të standardizuar dhe të sigurt,

mirëpo në të njëjtën kohë duke i mundësuar prokurorit që të përfshihet kurdo që kjo është e

nevojshme. Andaj, nëse nuk kërkohet urdhër i gjykatës për mbledhjen e provave të caktuara (siç

janë ekzaminimet mjekësore), prokurori duhet të caktojë ekspertin për të analizuar provat, apo

nëse kërkohet masa e fshehtë apo teknike e hetimit, prokurori duhet të drejtojë dhe të mbikëqyrë

punën e policisë. Kjo nënkupton që prokuroria dhe policia duhet të bashkëpunojnë gjatë zhvillimit

të hetimit.128

Si përfundim, prokurori i shtetit duhet ta kuptojë se policia ka më shumë autonomi gjatë hapave të

parë pas zbulimit të veprës penale, por gjithsesi që policia duhet të bashkëpunojë me prokurorin e

shtetit për të siguruar urdhrat e nevojshëm. Në pajtim me kapitullin në vijim, prokurori i shtetit

duhet që të zbulojë provat dhe t'i përshkruajë ato, posaçërisht duke pasur parasysh faktin se roli i

ri i mbrojtësit i jep mundësinë edhe atij që të zbulojë prova si dhe t'i kundërshtojë provat e

prokurorit.129

Hetimi policor, si minimum, duhet të bazohet në dyshim të arsyeshëm për një shkelje apo krim të

mundshëm. Policia duhet të ndjek Parimet sipas të cilave çdo njeri i akuzuar për veprën penale do

të konsiderohet i pafajshëm deri në momentin që gjykata e gjen fajtor, dhe se çdo njeri i akuzuar

për një vepër penale ka disa të drejta, veçanërisht të drejtën për tu informuar menjëherë për akuzën

kundër tij/saj dhe të përgatisë mbrojtjen e tij / të saj ose personalisht ose përmes ndihmës ligjore

që ai / ajo e zgjedh vetë.130

127 Neni 6 i Kodit Nr.04 / L-132 për procedurën penale, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2861 128 Jon, Simbert. Udhëzues për Kodin e Procedurës Penale në Kosovë. Departamenti I drejtësisë I Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Zyra e Zhvillimti dhe Trajnimeve të Prokurorëve Tejoqeanik, Ambasada e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Prishtinë, 2013, fq.37. Marrë në dhjetor 2020, nga : http://oak-ks.org/repository/docs/Udhezues_i_Kodit_te_Procedures_Penale_976264.pdf 129 Po aty fq.38 130 Fatas, Haziri. E drejta e policisë. Universiteti “Fama”, Prishtnë, 2017, fq.45

60

Raportet ndërmjet kriminalistikës dhe të drejtës së procedurës penale janë tejet të ngushta. Kjo

lidhje mbështetet në faktin se në të dy nga këto shkenca objekt i përbashkët i studimit janë normat

procedurale që rregullojnë çështjen e mbledhjes dhe ekzaminimit të provave.131 Kriminalistika si

“polici teknike”, përfaqëson tërësinë e metodave e mjeteve të thjeshta që përdoren organet e

policisë për zbulimin dhe fiksimin e gjurmëve. Është fjala këtu për mjete dhe metoda që nuk

kërkojnë ndonjë përgatitje të posaçme, si: njohje e punës laboratorike, përgatitje të niveleve të larta

për marrjen e dëshmive, pyetjet e dëshmitarëve apo të pandehurve ose për kontrollin e të dyshuarve

dhe të banesave e objekteve të tjera.132

4.2 Kompetencat e Gjykatës Themelore në gjykimin e rasteve të korrupsionit

zyrtar

Sistemi i gjykatave i Republikës së Kosovës përbëhet nga: Gjykatat Themelore, Gjykata e Apelit

dhe Gjykata Supreme. Degët themelohen brenda territorit të një Gjykate Themelore. Themelimi i

degëve të reja, apo i departamenteve të cilat nuk janë përcaktuar në këtë ligj, apo bashkimi i

degëve, bëhet vetëm me ligj.133

Gjykatat Themelore janë gjykata të shkallës së parë në territorin e Republikës së Kosovës. Shtatë

(7) Gjykata Themelore janë si në vijim:

Gjykata Themelore e Prishtinës me seli në Prishtinë vepron për territorin e Komunës së

Prishtinës, Fushë Kosovës, Obiliqit, Lipjanit, Podujevës, Gllogovcit dhe të Graçanicës;

Gjykata Themelore e Gjilanit me seli në Gjilan vepron për territorin e Komunës së

Gjilanit, Kamenices, Novobërdës, Ranillugut, Parteshit, Vitisë, Kllokotit dhe Vërbocit;

Gjykata Themelore e Prizrenit me seli në Prizren vepron për territorin e Komunës së

Prizrenit, Dragashit, Suharekës dhe Mamushës;

Gjykata Themelore në Gjakovë me seli në Gjakovë vepron për territorin e Komunës së

Gjakovës, Malishevës, dhe Rahovecit;

131 Azem, Hajdari. Bazat e Kriminalistikws. Universiteti “Fama”, Prishtinë, 2007, fq.31 132 Po aty fq.23 133 Neni 8 i Ligjit Nr.06/L-054 për Gykatat, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2700

61

Gjykata Themelore e Pejës me seli në Pejë vepron për territorin e Komunës së Pejës,

Deçanit, Junikut, Istogut dhe Klinës;

Gjykata Themelore e Ferizajit me seli në Ferizaj vepron për territorin e Komunës së

Ferizajit, Kaçanikut, Shtimes, Shtërpcës dhe Hanit të Elezit;

Gjykata Themelore e Mitrovicës me seli në Mitrovicë vepron për territorin e Komunës së

Mitrovicës së Jugut dhe Mitrovicës së Veriut, Leposaviqit, Zubin Potokut, Zveçanit,

Skenderajit dhe Vushtrrisë.

Gjykata Themelore e Prizrenit ka këto degë: dega në Dragash për komunën e Dragashit;

dega në Suharekës për komunën e Suharekës.134

Gjykatat Themelore organizimin e brendshëm e kanë në bazë të departamenteve. Vetëm në kuadër

të Gjykatës Themelore në Prishtinë veprojnë tri Departamente shtesë për dallim nga Gjykatat tjera

Themmelor dhe atë: Departamenti Special për Lëndët në Kompetencë të Prokurorisë Speciale të

Republikës së Kosovës, me kompetencë për tërë territorin e Republikës së Kosovës; Departamenti

për Çështjet Ekonomike, që vepron në Gjykatën Themelore në Prishtinë, me juridiksion për gjithë

territorin e Republikës së Kosovës si dhe Departamenti për Çështjet Administrative që vepron në

Gjykatën Themelore në Prishtinë, me juridiksion për gjithë territorin e Republikës së Kosovës.135

Për më tepër, përjashtuar Gjykatën Themelorë në Prishtinë e cila është e organizuar me

departamente dhe kompetenca shtesë, të gjitha Gjykata Themelore duke përfshirë edhe atë të

Prishtinës, në strukturën e saj organizative kanë (3) departamente:

Departamenti për Krimet e Rënda

Departamenti i Përgjithshëm

Departamenti për të Mitur136

134 Po aty neni 9 135 Neni 13 paragrafi 1 lidhur me nënparagrafin 1,2 dhe 3 i Ligjit Nr.06/L-054 për Gjykatat, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2700 136 Po aty neni 13, paragrafi 1 lidhur me nënparagrafin 4, 5 dhe 6

62

Departamenti për Krime të Rënda i Gjykatës Themelore i gjykon veprat penale të dënueshme mbi

dhjetë (10) vite, si dhe veprat penale që konsiderohen krime të rënda sipas Kodit Penal apo Kodit

të Procedurës Penale137.

Të gjitha çështjet në Departamentin për Krime të Renda të Gjykatës Themelore gjykohen nga trupi

gjykues prej tre (3) gjyqtarëve profesionist, nga të cilët njëri duhet të jetë kryesues i trupit gjykues.

Departamenti i Përgjithshëm i Gjykatës Themelore. Departamenti i Përgjithshëm i Gjykatës

Themelore gjykon në shkallë të parë të gjitha çështjet, përveç nëse kjo është në kompetencë e një

Departamenti tjetër të Gjykatës Themelore. Të gjitha lëndët e paraqitura pranë Departamentit të

Përgjithshëm të Gjykatës Themelore do të gjykohen nga një (1) gjyqtar profesional, përveç nëse

me ligj nuk parashihet ndryshe.138

4.3 Numri i rasteve të trajtuara nga Prokuroria Themelore në Prizren për

periudhën 2015-2019

Grafikoni 1. Numri i rasteve dhe personave të hetuar nga Prokuria Themelore në Prizren për periudhën 2015-2019

Prokuria Themelore në Prizren gjatë periudhës 2015-2019, për veprat penale të korrupsionit zyrtar

dhe kundër detyrës zyrtare, ka hetuar gjithsej njëqind e nëntëdhjet e tre (193) lëndë kundër treqind

e tetëdhjet (380) personave të dyshuar për kryerjen e veprave penale. Nga këto lëndë, hatimet me

137 Neni 19 paragrafi 1 i Ligjit Nr.06/L-054 për Gjykatat, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2700 138 Po aty neni 20 paragrafi 1 dhe 2

133

24 20 10 1 1 4

193

286

24 25 382 1 4

380

Keqpërdorim ipozitës apoautoritetit

zyrtar

Raportim irremë i

pasurisë, tëardhurave,

dhuratave etj.

Dhënia eryshfetit

Marrja eryshfetit

Përvetësimi nëdetyrë

Zbulimi ifshtësisëzyrtare

Falsifikimi idokumentit

zyrtar

Total

Numri i rasteve dhe personave të hetuar nga PTH në Prizren për periudhën 2015-2019

Lëndë Persona të hetura

63

numër më të madh kanë të bëjnë më veprën penale të keqpërdorimti të pozitës apo autoritetit zyrtar

me gjithsej njëqind e tridhjet e tre (133) raste kundër dyqind e tetëdhjet e gjashtë (286) personave.

Lëndë me numër të më të madh të hetimit nga PTH mbetet vepra penale e raportimit ë rremë të

pasurisë, të ardhurave apo dhuratave me gjithsej njëzet e katër (24) lëndë kundër njëzet e katër

(24) personave derisa dhënia e ryshfetit si vepër penale kundër korrupsionit zyrtar eshte hetuar në

njëzet (20) lëndë kundër njëzet e pesë (25) personave. Marrja e ryshfetit mbetet vepra penale, e

rënditur në vendin e katërt për nga numri i lëndëve të hetuara me gjithsej dhjet (10) lëndë kundër

tridhjet e tetë (38) personave. Kjo vepër penale e hatuar mbetet më e lartë për nga numri i personave

të hetuar krahasuar me veprat penale të raportimit të rremë të pasurisë dhe dhënies se ryshfetit.

4.4 Efikasiteti i Prokurorisë Themelore në Prizren në trajtimin e rasteve

për periudhën 2015-2019

Grafikoni 2. Numri i ngritjes së aktakuzave nga Prokuria Themelore për periudhën 2015-2019

Prokuroria Themelore në Prizren gjatë periudhës 2015-2019, ka ngritur gjithsej njëqind e njëzet e

tetë (128) aktakuza kundër njëqind e njëzet e tetë (128) personave për veprat penale të korrupsionit

zyrtar. Numri më i madh i aktakuzave të ngritura ka qenë për veprën penale të keqpërdorimit të

detyrës zyrtare me gjithsej tetëdhjet e gjashtë (86) aktakuza kundër njëqind e katërdhjet e nëntë

(149) personave. Marrja e ryshfetit paraqitet si vepër pernale e dytë për nga numri i ngritjes së

aktakuzës nga PTH në Prizren me gjithsej nëntëmbëdhjet (19) aktakuza kundër njëzet (20)

86

11 198 1 3

128149

11 2034

1 3

218

Keqpërdorim ipozitës apo

autoritetit zyrtar

Raportim i rremëi pasurisë, tëardhurave,

dhuratave etj.

Dhënia eryshfetit

Marrja eryshfetit

Zbulimi ifshtësisë zyrtare

Falsifikimi idokumentit

zyrtar

Total

Numri i ngritjes së aktakuzave nga PTH për periudhën 2015-2019

Ngritje të aktakuzws Numri i personave

64

personave derisa raportimi i rremë rënditet si e treta për nga numri i aktakuzave me gjithsej

njëmbëdhjet (11) kundër njëmbëdhjet (11) personave. Marrja e ryshfetit mbetet vepra penale si e

katërta në rënditje për nga numri i ngritjes së aktakuzave por kundër tridhjet e katër (34) personave,

që në fakt i paraprinë veprave penale të raportimit të rremë të pasurisë dhe dhënies së ryshfetit sa

i përketë përfshirjes së personave që kanë kryer këtë vepër penale.

Grafikoni 3. Raste e hetimeve të iniciuara sipas detyrës zyrtare “ex-officio” nga PTH në Prizren për periudhën

2015-2019

PTH në Prizren gjatë periudhës 2015-2019, ka iniciuar vetëm dymbëdhjet (12) raste të hetimeve

sipas detyrës zyrtare “ex-officio”. Nga këto 12 incime sipas detyrës zyrtare, njëmbëdhjetë (11) nga

to ishin për veprën penale të keqpërdorimit të pozitës apo aturitetit zyrtar dhe një (1) për veprën

penale të dhënies së ryshfetit.

PTH në Prizren gjatë viteve 2015-2019, ka marrë aktvendim për pushimin e hetimeve në 67 raste

të kallëzimeve penale kundër 161 personave. Edhe në rastin e marrjes së aktvendimit për pushimin

e hetimeve, numër më të madh të rasteve mbetet për veprën penale të keqpërdorimit të pozitës apo

autoritetit zyrtar me gjithësej katërdhjetë e nëntë (49) aktvendime kundër njëqind e tridhjet e

gjashtë (136) personave. Pas veprës penale të keqpërdorimit të pozitës apo autoritetit zyrtar, në

aktvendime për pushimin e hetimeve vjen vepra penale e mos raportimit apo raportimit të rrem të

pasurisë, të ardhurave dhe dhuratave etj, me gjithsej trembëdhjet (13) aktvendime kundër

trembëdhjet (13) personave si të hetuar për këtë vepër penale.

11

1

12

Keqpërdorim i pozitës apo autoritetitzyrtar

Dhënia e ryshfetit Total

Raste e hetimeve tw iniciuara sipas detyrës zyrtare “ex-officio” nga PTH në Prizren për periudhën 2015-2019

65

Grafikoni 4. Raste në tërësi dhe të ndara sipas vepra penale, ku PTH në Prizren ka marrë aktvendim për të pushuar

hetimet - 2015-2019

Sa i përket kallëzimeve, gjatë viteve 2015-2019, numër më të madh të kallëzimeve penale për

veprat penale të korrupsionit zyrtar kanë ardhur nga ana e PK, me gjithsej njëqind e nëntëdhjet e

nëntë (199) kallëzime penale kundër treqeind e tridhjet e gjatë (336) përsonave.

Grafikoni 5. Raste në tërësi dhe të ndara sipas veprave penale, ku Policia e Kosovës ka bërë kallëzim penal - 2015-

2019

Numër më i madh i kallëzimeve penale ishte për veprën penale të keqpërdorimit të pozitës apo

autoritetit zyrtar me gjithsej njëqind e gjashtdhjet e një (161), kundër dyqid e tetëdhjet e katër

49

131 2 1 1

67

136

132 4 5 1

161

Keqpërdorimi pozitës apo

autoritetitzyrtar

Mosraportim apo

raportim irremë i

pasurisë, tëardhurave,dhuratave

etj.

Përvetësiminë detyrë

Marrja eryshfetit

Dhënia eryshfetit

Falsifikimi idokumentit

zyrtar

Total

Raste në tërësi dhe të ndara sipas vepra penale, ku PTH në Prizren ka marrë aktvendim për të pushuar hetimet - 2015-2019

Kallzime Penale

Numri i personave

161

1 5 2 22 8

199

284

2 8 428 10

336

Keqpërdorim ipozitës apo

autoritetit zyrtar

Zbulimi ifshehtësis

zyrtare

Marrje eryshfetit

Përvetësimi nëdetyrë

Dhënia eryshfetit

Falsifikimi idokumentit

zyrtar

Total

Raste në tërësi dhe të ndara sipas veprave penale, ku Policia e Kosovës ka bërë kallëzim penal - 2015-2019

Kallzime Penale Numri i personave

66

(284) personave. Si vepër e dytë me numër më të lartë të kallëzimit penal nga PK, mbetet vepra

penale e dhënies së ryshfetit me njëzet e tetë (28) kallzime penale kundër njëzet e tetë (28) në

tërësi.

Një numër solid i rasteve të kallëzimeve penale për veprat penale të korrupsionit zyrtar është bërë

edhe nga ana e qytetarëve. Gjatë periudhës 2015-2019, qytetarët kanë parashtru njëzet e tetë (28)

kallëzime penale kundër njëqind e njëzet e tetë (128) personave. Megjithë kët numër solid të

kallëzimeve penale, qytetarët vazhdojnë të mos raportojnë rastet e dyshuara të veprave penale të

korrupsionit zyrtar.

Grafikoni 6. Rastet në tërësi dhe të ndara sipas veprave penale ku qytetarët kanë bërë kallëzim penal në PTH në

Prizren

Nëse krahasojmë kallëzimet penale në mes PTH, PK dhe qytetarëve, vërehet që numri më i madh

i kallëzimeve penale gjatë viteteve 2015-2019, ka ardh nga PK, me gjithsej njëqind e gjashtëdhjet

e një (161) raste kundër dyqind e tetëdhjet e katër (284) personave. Si subjekt i dytë në numër në

paraqitjen e ë kallëzimeve penale kundër veprave penale të korrupsionit zyrtar, janë qytetarët me

gjithësej njëzet e tetë (28) raste kundër njëqin e njëzet e tetë (128) personave. Numër tejet i ultë i

inicimit të hetimeve sipas detyrës zyrtare nga PTH në Prizren me vetëm dymbëdhjet (12) raste

gjatë periudhës 2015-2019.

28

128

Kallzime Penale Numri i personave

Rastet në tërësi dhe të ndara sipas veprave penale ku qytetarët kanë bërë kallëzim penal në PTH në Prizren

67

Grafikoni 7. Krahasimi në kallzimet e veprave penale gjatë periudhës 2015-2019

4.5 Numri i rasteve të trajtuara nga Gjykata Themelore në Prizren për

periudhën 2015-2019

Grafikoni 8. Numri i trajtimit të lendëve nga Gjykata Themelorë në Prizren për periudhën 2015-2019

Gjykata Themelore në Prizren nga viti 2015 deri në vitin 2019, ka trajtuar dyqind e gjashtdhjet e

shtatë (267) lëndë të korrupsionit zyrtar dhe veprave penale kundër detyrës zyrtare. Lëndët të

pranuara nga GTH në Prizren ishin gjithsej njëqind e tidhjet e nëntë (139) derisa lëndë të trajtuara

që ishin bartë nga viti në vit ishin nëjqind e njëzet e tëtë (128). Bartje më të madhe të lëndëve për

12

161

2812

284

128

Ex-officio Policia e Kosovës Qytetarët

Krahasimi në kallzimet e veprave penale gjatë periudhës 2015-2019

Kallzime Penale Numri i personave

139128

267

Lëndët e pranuara Lendë të pazgjidhura në fillim tëperiudhës raportuese - bartje nga viti

paraprak

Total lëndë të trajtuara

Gjykata Themelore në Prizren 2015-2019

68

veprat penale të korrupsionit zyrtare dhe kundër detyrës zyrtare ishte në vitin 2016 me gjithsej

katërdhjet e dy (42) lëndë të bartura nga viti paraprak.

4.6 Efikasiteti i Gjykatës Themelore në Prizren në trajtimin e rasteve për

periudhën 2015-2019

Gjykata Themelorë në Prizren gjatë periudhës 2015-2019, në trajtimin e lëndëve për korrupsion

zyrtar dhe kundër detyrës zyrtare ka trajtuar dyqind e pesdhjetë e shtatë (257) raste. Nga numri

total i lëndëve të trajtuara për këtë periudhë, njëqind e tridhjet (130) kanë mbetur të pa zgjidhura

nga GJTH në Prizren. Viti 2016 shënon numrin më të lartë të lëndëve të pa zgjidhura në fund të

vitit me gjithsej katërdhjetë (40) lëndë nga shtatëdhjet (70) sa janë trajtuar në këtë vit.

Grafikoni 9. Numri i lëndëve të trajtuara dhe të zgjidhura nga GJTH në Prizren për periudhën 2015-2019

Gjykata Themelore në Prizren, nga numri total prej dyqid e gjashtdhjet e shtatë (267) lëndëve të

trajtuara për korrupsionin zyrtarë dhe veprat penale kundër detyrës zyrtare, gjatë periudhës 2015-

2019, ka arritur ti zgjidh si lëndë vetëm njëqind e tridhjetë e shtatë (137) raste apo shprehur në

përqindje, vetëm 51.31 % të lëndëve të trajtuara në periudhën nga viti 2015-2019. Sipas

statistikave, Gjykata Themelore në Prizren ishte më efikase në trajtimin e lëndëve të korrupsionit

dhe kundër detyrës zyrtare ishte treguar në vitin 2017 dhe 2018. Në vitin 2017 nga pesëdhjet (50)

lëndët e trajtuara , ka zgjidhur njëzet e gjashtë (26) prej tyre apo 72 % derisa në vitin 2018 nga

68 7150

3345

267

42 4014 9

25

130

2015 2016 2017 2018 2019 Total 2015-2019

Numri i lëndëve të trajtuara dhe të zgjidhura nga GJTH në Prizren për periudhën 2015-2019

Total lëndë të trajtuara Lëndët e pazgjidhura në fund të viti

69

tridhjet e tri (33) lëndë të trajtuara, ka zgjidhur njëzet e katër (24) prej tyre apo shprehur në

përqindje 72 % nga numri total i lëndëve të trajtuara në këtë vit.

Grafikoni 10. Numri i lëndëve të zgjidhura dhe të pazgjidhura nga GJTH në Prizren për periudhën 2015-2019

Shikuar në tërësi të lëndëve të korrupsionit zyrtar dhe kundër detyrës zyrtare, të trajtuara nga

Gjykata Themelorë në Prizren, mund të kolaudojmë që GJTH nuk është treguar efikase në trajtimin

e lëndëve të korrupsionit zyrtar dhe kundër detyrës zyrtare. Vetëm 48.68 % e lëndëve që ka trajtuar

kjo gjykatë, nuk kanë përfunduar. Megjithatë, vërehen një trend pozitiv GJTH në trajtimin e

lëndëve të korrupsionit zyrtar dhe kundër detyrës zyrtare. Viti 2015 dhe 2016 ishin vitet që

pasqyrojnë një mungesë më të theksuar të efikasitetit të GJTH në trajtimin e lendeve të korrupsionit

zyrtar dhe kundër detyrës zyrtare derisa vitet 2017, 2018 dhe 2019 kemi një trend më pozitivë në

trajtimin e lënëve të tilla nga GJTH në Prizren.

GJTH në Prizren gjatë periudhës 2015-2019, në kategorinë e veprave penale të korrupsionit zyrtar

dhe keqpërdorim të pozitës zyrtare, numër më të madh të lëndëve kishte për veprën penale të

keqpërdorimit të pozitës zyrtare apo autoriteti zyrtar. Për këtë kategori të veprës penale në këtë

periudhë ka trajtuar gjithsej njëqind e gjashtëdhjet (160) lëndë, derisa ka zgjidhur vetëm 90 lëndë

apo shprehur në përqindje vetëm 56.25 %. Marrja e ryshfetit, dhënia e ryshfetit si dhe falsifikimi i

dokumentit zyrtar pasojnë si vepra penale më të shprehura që janë trajtuar nga GJTH në Prizren.

Për veprën penale të marrjes së ryshfeti, GJTH në Prizren kishte trajtuar tridhjet (30) lëndë derisa

ka zgjidhur dymbëdhjet (12) apo shprehur në përqindje vetëm 40 % të rasteve të trajtuara. Për

26 31 36

24

20

13

7

51

.31

%

42

40

14

9

25

13

0

48

.68

%

267

2015 2016 2017 2018 2019 Total 2015-2019 Efiskasitetishprehur në %

Numri i lëndëve të zgjidhura dhe të pazgjidhura nga GJTH në Prizren për periudhën 2015-2019

Lëndë të zgjidhura Lëndët e pazgjidhura në fund të viti Total lëndë të trajtuara

70

veprën penale të dhënies së ryshfetit, GJTH ka trajtuar njëzet e katër (24) lëndë derisa ka zgjidhur

shtatëmbëdhjet (17) nga lëndët e trajtuara spo shprehu në përqindje vetëm 70 % të rasteve.

Grafikoni 11. Lëndët total të trajtuara dhe lëndët e zgjidhura nga GJTH në Prizren për periudhën 2015 - 2019 sipas

klasifikimit të veprës penale

Në periudhën 2015-2019, nga njëqind e tridhjet e shtatë (137) lëndë të zgjidhura me aktgjykim të

gjykatës139 prinë vepra penale e keqpërdorimit të pozitës apo autoritetit zyrtar me gjithsej

nëntëdhjet (90) lëndë, pastaj dhënia e ryshfetit si vepër e korrupsionit zyrtar me shtatëmbedhjet

(17) raste të zgjidhura, marrja e ryshfetit me dymbëdhjet (12) raste të zgjidhura, përvetësimi në

detyrë me tetë (8) raste të zgjidhura, falsifikimi i dokumentit zyrtar më shtatë (7) raste të zgjidhura

etj. Në figurën e më poshtme, siç mund të shihet janë kryesisht të gjitha lëndët për veprat penale

të korrupsionit zyrtar dhe keqpërdorimit të detyrave zyrtare. Ajo çka bie në sy, në GJTH në Prizren

gjatë periudhës 2015-2019 nuk është trajtuar asnjë rast i veprës penale i konfliktit të interesit e cila

është pjesë e veprave penale të korrupsionit zyrtar.

139 Me aktgjykim dënues, lirues dhe refuzues

90

2 08

012 17

1 07

0

160

4 0

26

4

30 24

5 4 10056

.25

%

50

.00

%

0% 30

.79

%

0.0

0%

40

.00

%

70

.83

%

20

.00

%

0.0

0%

70

.00

%

0.0

0%

Lëndët total të trajtuara dhe lëndët e zgjidhura nga GJTH në Prizren pwr periudhwn 2015 -2019 sipas klasifikimit të veprës penale

Të zgjidhura Lëndë në punë Përqindja e rasteve të zgjidhura sipas lëndëve

71

Grafikoni 12. Natyra e lëndëve të zgjidhura nga GJTH në Prizren për periudhën 2015-2019

Gjykata Themelore në Prizren, gjatë periudhës 2015-2019, ka shqiptuar njëzet e shtatë (27)

aktgjykime liruese, dhjet (10) aktgjykime refuzuese dhe katër (4) nga lëndërt e veprave penale të

korrupsionit zyrtar janë zgjidhur në mënyrë tjetër. Sa i përket parashkrimit të lendëve, gjatë kësaj

periudhë janë parashkruar katër (4) lëndë, tri (3) nga parashkrimi absolt dhe një (1) lëndë me

parashkrim relativ.

Grafikoni 14.. Llojet e aktgjykimeve dhe zgjidhja e lëndëve nga GJTH në Prizren për periudhën 2015-2019

90

4

0

29

4

12

17

5

4

7

0

172

Keqpërdorim I pozitës apo autoritetit zyrtar

Keqpërdorim I informatës zyrtare

Konflikt I interesit

Përvetësim në detyrë

Përdorim I pa autorizuar I pasurisë

Marrja e ryshfetit

Dhënia e ryshfetit

Nxjerrja e kundërligjshme e vendimeve gjyqësore

Zbulimi I fshetësis zyrtare

Falsifikimi I dokumentit zyrtar

Tjera

Total

Natyra e lëndëve të zgjidhura nga GjTH në Prizren për periudhën 2015-2019

25

1 0 0 1 0

27

8

0 02

0 0

10

0 0 1 0 0 0 13

0 0 0 0 034

0 0 0 0 04

Llojet e aktgjykimeve dhe zgjidhja e lëndëve nga GJTH në Prizren për periudhën 2015-2019

Me aktgjykim lirues

Me aktgjykim refuzes

Parashkrim relativ

Parashkrim absolut

Eshtë zgjidhur në mënyrë tjetër

72

4.7 Lloj dhe lartësia e dënimeve të shqiptuara nga Gjykata Themelore në

Prizren për kryerësit e veprave penale të korrupsionit zyrtar

Në KP të Kosovës janë përcaktuar edhe llojet e dënimeve. Në nenin 39, specifikohen: dënimet

kryesore; dënimet alternative; dhe dënimet plotësuese.140 Si dënime kryesore janë specifikuar:

dënimi me burgim të përjetshëm; dënimi me burgim dhe dënimi me gjobë.141 Si dënime alternative

janë specifikuar: dënimi me kusht; gjysmëliria; dhe urdhri për punë në dobi të përgjithshme.142

Dënimi plotësues mund të shqiptohet së bashku me dënimin kryesor ose alternativ. Si dënime

plotësuese janë: heqja e te drejtes per t’u zgjedhur; urdhri për kompensimin e humbjes apo dëmit;

ndalimi i ushtrimit të funksioneve në administratën publike ose në shërbimin publik etj.143

Në Kapitullin e XXXIII të KP të Kosovës, përkatësisht të korrupsionit zyrtar dhe veprave penale

kundër detyrës zyrtare, janë specifikuar dënimet kryesore me gjobë dhe burgrim që varion nga 6

(gjashtë) muaj deri në 8 (tetë) vite burgrim. Personi zyrtar, i cili duke shfrytëzuar detyrën apo

autoritetin zyrtar i tejkalon kompetencat e tij ose nuk i përmbush detyrat zyrtare të tij me qëllim

që të përfitoj çfarëdo dobie për vete ose për personin tjetër apo që t’i shkaktojë dëm personit tjetër

ose që t’i shkel të drejtat e personit tjetër, dënohet me burgim prej një (1) deri në tetë (8) vjet.144

Gjyktata Themelore në Prizren gjatë periudhës 2015-2019 ka shqiptuar gjithses 86 dënime145, nga

këto 30 dënime ishin dënime me burgim, 21 dënime me gjobë dhe 35 dënime me kusht. Tek vepra

penale e keqpërdorimit të pozitës apo autoritetit zyrtarë, GJTH gjatë kësaj periudhë ka shqiptuar

gjithsej 46 aktgjykime dënuese, nga këto 16 dënime ishin me burgim, 5 me gjobë dhe 25 denimë

me kusht. Edhe tek vepra penale e dhënies së ryshfetit, nga 16 aktgjykime dënuese që ka shqiptuar

GJTH në Prizren, 10 nga to ishin dënime me gjobë, 2 dënime me burgim si dhe 4 dënime me kusht.

Tek vepra penale e marrjes së ryshfetit, nga 11 aktgjykime dënuese nga to, 8 ishin dënime me

burgim dhe 3 dënime me gjobë derisa për ketë vepër penale GJTH në Prizren nuk ka shqiptuar

asnjë dënim me kusht. Tek vepra penale e përvetësimit në detyrë, GJTH në Prizren ka shqiptuar

140 Neni 39 i Kodit Penal të Kosovës, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=18413 141 Po aty shih nenin 40 142 Po aty neni 46 143 Po aty neni 59 144 Neni 414 i Kodit Penal të Kosovës, linku: https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=18413 145 Dënime me burgim, me kusht, gjobë dhe dënime tjera

73

gjithsej 7 aktgjykime dënuese, nga to 1 dënim me burgim, 2 denimë me gjobë dhe 4 dënime me

kusht.

Grafikoni 15. Llojet e dënimeve të shqiptuara nga GJTH në Prizren për periudhën 2015-2019, të ndara sipas veprave

penale të korrupsionit zyrtar.

Gjykata Themelore në Prizren, gjatë periudhës 2015-2019 ka shqiptuar njëzet e shtatë (27)

aktgjykime liruese, dhjet (10) aktgjykime refuzuese dhe katër (4) nga lëndërt e veprave penale të

korrupsionit zyrtar janë zgjidhur në mënyrë tjetër. Sa i përket parashkrimit të lendëve, gjatë kësaj

periudhë janë parashkruar katër (4) lëndë, tri (3) nga parashkrimi absolut dhe një (1) lëndë me

parashkrim relativ.

Grafikoni 16. Numri i aktgjykimeve liruese, refuzuese, parashrimet të ndara sipas llojit të veprave penale të

korrupsionit zyrtar për periudhën 2015-2019 nga GJTH në Prizren

16

1 18

2 2 0

30

5 0 2 310

1 0

2125

0 4 4 2 0

3546

17 11 16

5 0

86

Keqpërdorim Ipozitës apoautoritetit

zyrtar

Konflikt Iinteresit

Përvetësim nëdetyrë

Marrja eryshfetit

Dhënia eryshfetit

Falsifikimi Idokumentit

zyrtar

Vepra tjera Gjithsejdënime

Llojet e dënimeve të shqiptuara nga GJTH në Prizren për periudhën 2015-2019, tw ndara sipas veprave penale tw korrupsionit zyrtar

Dënime me burgim Dënime me gjobë Dënime me kusht Dënime tjera Total

25

1 0 0 1 0

27

8

0 02

0 0

10

0 0 1 0 0 0 13

0 0 0 0 034

0 0 0 0 04

Numri i aktgjykimeve liruese, refuzuese, parashrimet të ndara sipas llojit të veprave penale të korrupsionit zyrtar për periudhën 2015-2019 nga GJTH në Prizren

Me aktgjykim lirues

Me aktgjykim refuzes

Parashkrim relativ

Parashkrim absolut

Eshtë zgjidhur në mënyrë tjetër

74

4.8 Fenomenologjia kriminale e personave të dënuar nga Gjykata

Themelore në Prizren për periudhën 2015-2019 për veprat penale të

korrupsionit zyrtar

Fenomenologjia kriminale është pjesë e kriminologjisë dhe merret me studimin e fenomeneve të

paraqitjes së kriminalitetit, me strukturën dhe dinamikën e tij. Autori i njohur Hans Gros, mendon

se fenomenologjia kriminale duhet të merret me studimin e simptomave të jashtme të

kriminalitetit. Mendimtar tjetër Ernest Seling, mendon se fenomenologjia kriminale nënkupton

përshkrimin e formave speciale të kryerjes së krimeve të ndryshme p.sh tekenikën e kryerjes së

vjedhjeve të ndryshme, mënyrën e falsifikimit, studimin e vetive dhe gjesteve të ndryshme të

delikuentëve. Roland Grosberger, gjithashtu thekson se fenomenologjia kriminale studion

morfologjin e krimit, gjegjësisht manifestimin në botën e jashtme. Zhan Pinatel, thekson se

fenomenologjia kriminale eshte dege e kriminologjisë e cila merret me studimin e formave të

jashtme të sjelljeve kriminale dhe mënyrën e jetës së delikuentëve.146

Fenomenologjia e kriminalitetit është shkenca mbi manifestimin e krimit. Qëllimi i saj është që të

studiojë dhe shkruaj format e shfaqjes së veprave penale, mënyrën e kryerjes dhe format e shfaqjes

së veprave penale, mënyrën e kryerjes së rtyre, është e fokusuar në studimin e mënyrës së jetës së

kriminelit, tipologjinë e tyre, strukturën, ndryshimet strukturale dhe dinamikën e kriminalitetit.Kjo

merret me studimin e shfaqjes së formave të veprave penale të kryera penale dhe me vetitë sociale-

individuae të kryersve të veprave penale. Krahas këtij definimi kjo degë e kriminologjisë ka të bëjë

edhe me studimin e formave të paraqitjes së veprimeve delikuente, përshkruan gformat e jashtme

të ddisa gormave penale dhe shtrirjen e tyre, distribucionin kohor të tyre si dhe tendencat dhe

përmasat apo vëllimin.147

146 Halil, Ragipi. Kriminologjia. Universiteti I Prishtinës – Fakulteti Juridik, Prishtinë, 2008, fq.115. 147 Alisabi, Shabani dhe Muhamed, Budimliq. Kriminologjia. Universiteti AAB dhe Universiteti i Sarajevës, Prishtinë/Sarajevë, 2007, fq.82

75

Grafikoni 17. Numri i trajtimit të lendëve nga Gjykata Themelorë në Prizren për periudhën 2015-2019

Gjykata Themelore në Prizren nga viti 2015 deri në vitin 2019, ka trajtuar dyqind e gjashtdhjet e

shtatë (267) lëndë të korrupsionit zyrtar dhe veprave penale kundër detyrës zyrtare. Lëndët të

pranuara nga GTH në Prizren ishin gjithsej njëqind e tidhjet e nëntë (139) derisa lëndë të trajtuara

që ishin bartë nga viti në vit ishin nëjqind e njëzet e tëtë (128). Bartje më të madhe të lëndëve për

veprat penale të korrupsionit zyrtare dhe kundër detyrës zyrtare ishte në vitin 2016 me gjithsej

katërdhjet e dy (42) lëndë të bartura nga viti paraprak. Viti 2016, shënon edhe vitin me më së

shumti lëndë të trajtuara për korrupsionin zyrtar dhe kundër detyrës zyrtare nga Gjykata Themelore

në Prizren me gjithsej shtatdhjet e një (71) lëndë.

28 29 27 1936

139

40 4223 14 9

128

68 7150

33 45

267

2015 2016 2017 2018 2019 Total 2015-2019

Numri i trajtimit të lendëve nga Gjykata Themelorë në Prizren për periudhën 2015-2019

Lëndët e pranuara

Lendë të pazgjidhura në fillim të periudhës raportuese - bartje nga viti paraprak

Total lëndë të trajtuara

76

Përfundimet

Në kuadër të hulumtimit të tëmës, kemi ardhur në përfundim se fillet e së drejtës penale ndeshen

që në bashkësinë e parë njerëzorë, sepse që atëherë njerëzit kanë parë të nevojshme se duhet

reaguar kundër atyre personave që me veprat e tyre i kanë dëmtuar interesat e përbashkëta. Por si

dege e drejtësisë në kuptimin e tanishëm, e drejta penale shfaqet me formimin e shtetit. Sa i përket

dukurisë së keqpërdorimit të pozitës dhe autorizimeve zyrtare dhe, në përgjithësi, veprimi i

kundërligjshëm i personave zyrtarë, veçanërisht korrupsioni, janë të njohura dhe të inkriminuara

kaherë në të drejtën penale. Mirëpo sistematizimi në të ashtuquajturat vepra penale zyrtare dhe

radhitja e tyre në grupe të posaçme, ka ndodhur mjaft vonë, më saktë në legjislacionin penal të

shekullit XIX. Prej atëherë ka filluar edhe përpunimi i rëndësishëm teorik i këtyre veprave penale.

Republika e Kosovës në proces të kalsifikimit të veprave penale kundër korrupzionit zyrtar dhe

detyrës zyrtare ka të specifkukuar 17 vepra në kapitullin e XXXIII të Kodit Penal të Kosovës.

Republika e Maqedonisë së Veriut, në Kodin Penal të saj ka rënditur 18 vepra penale kundër

korrupsionit zyrtar dhe detyrës zyrtar dhe krahasuar me shtetet e rajonit që janë pjesë e ketij

hulumtimi, prinë për nga veprat penale të specifikuar në këtë kapitull. Respublika e Serbisë ka të

specifikuar vetëm 12 vepra penale kundër detyrës zyrtare në një kapitullë të veçantë të Kodit Penal

derisa Republika e Shqipërisë, në katipullin e Kodit Penal të saj ka të specifikuara 16 vepra penale

kundër korrupsionit zyrtar dhe detyrave zyrtare.

Për dallim nga Republika e Kosovës, Republika e Maqedonisë së Veriut, Republika e Serbisë si

dhe Republika e Shqipërisë, kanë ratifikuar dokumente ndërkombetarë kundër korrupsionit.

Kësisoj Republika e Maqedonisë së Veriut ka ratikfikuar dhe adaptuar në legjislacionin e

brndshëm, Konventën e Kombëtve të Bashkuara kundër korrupsionit dhe Konventën civile për

parandalimin e korrupsionit. Republika e Shqipërisë dhe Serbisë kanë ratifikuar Konventën mbi

Korrupsionin të Këshillit të Evropës në vitin 2001 përkatësisht në vitin 2007.

Përkundër faktit, që Kosova ka ndërtuar mekanizma për të siguruar dhe garantuar pavarësin e

sistemit gjyqësor, siç është Këshilli Prokurorial i Kosovës dhe Këshilli Gjyqësor i Kosovës,

hulumtimet e ndryshme si dhe vetë hulumtimi i rasteve të trajtuara nga ana e PTH dhe GJTH në

Prizren për periudhën 2015-2019, na jep mjaftushëm të dhëna që gjyqësori në Kosovë është i

77

ndikuar nga politika dhe nuk trajton lëndët me efikasitet ndaj kryersëve të veprave penale të

korrupsionit zyrtar dhe keq përdorimit të detyrës zyrtare, duke na vërtetuar edhe hipotëzën e ngritur

të këtij punimi.

Përkundër sfidave në procesin e konsolidimit të shtetësisë, aspekti i ndërtimit të bazës ligjore dhe

kualifikimit të veprave penale të korrupsionit zyrtar mbetet mjaft i avancuar. Për më tepër,

hulumtimi ka vërtetuar hipotezën se Republika e Kosovës përkundër angazhimit në acanvimin e

bazës ligjore dhe kualifikimin e veprave të korrupsionit dhe keq përdorimit të detyrës zyrtare nuk

mund të thuhet se avancon në krahasim me shtetet e rajonit, të cilat kanë qenë pjesë e këtij

hulumtimit. Secila nga shtetet kanë ndërmarrë hapa në kulifikimin dhe kodifikimin e veprave

penale të korrupsionit zyrtar dhe të keq përdoriimt të detyrës zyrtare. Dallimi subatancail qëndron

në atë se shteter e rajonit kanë adaptuar në legjislacionin e brendshëm edhe instrumentet

ndërkombëtare kundër korrpsionit.

Gjatë viteve 2015-2019, PTH në Prizren ka hetuar gjithsej njëqind e nëntëdhjet e tre (193) lëndë

kundër treqind e tetëdhjet (380) personave të dyshuar për kryerjen e veprave penale kundwr

korrupsionit zyrtar dhe detyrws zyrtare. Nga këto lëndë të trajtuara, ka ngritur gjithsej njëqind e

njëzet e tetë (128) aktakuza kundër njëqind e njëzet e tetë (128) personave për veprat penale të

korrupsionit zyrtar. Numri më i madh i aktakuzave të ngritura ka qenë për veprën penale të

keqpërdorimit të detyrës zyrtare me gjithsej tetëdhjet e gjashtë (86) aktakuza kundër njëqind e

katërdhjet e nëntë (149) personave.

PTH në Prizren gjatë periudhës 2015-2019, ka iniciuar vetëm dymbëdhjet (12) raste të hetimeve

sipas detyrës zyrtare “ex-officio”. Një numër solid i rasteve të kallëzimeve penale për veprat penale

të korrupsionit zyrtar është bërë edhe nga ana e qytetarëve. Gjatë periudhës 2015-2019, qytetarët

kanë parashtru njëzet e tetë (28) kallëzime penale kundër njëqind e njëzet e tetë (128) personave.

Megjithë kët numër solid të kallëzimeve penale, qytetarët vazhdojnë të mos raportojnë rastet e

dyshuara të veprave penale të korrupsionit zyrtar. Sa i përket kallëzimeve, gjatë viteve 2015-2019,

numër më të madh të kallëzimeve penale për veprat penale të korrupsionit zyrtar kanë ardhur nga

ana e PK, me gjithsej njëqind e nëntëdhjet e nëntë (199) kallëzime penale kundër treqeind e tridhjet

e gjatë (336) përsonave. Mesataraja vjetore (2015-2019), e ngritjes së aktakuzave për veprat penale

të korrupsionit zyrtar ishte 25.6 për një vit. Ky fakt, flet për mungesë të efikasitetit të PTH në

Prizren në hetimin dhe ndjekjen e personave të dushuar për korrupsion zyrtar.

78

Mos efikasitet në trajtimin e lëndëve ka treguar edhe Gjykata Themelore në Prizren, ku nga numri

total prej dyqid e gjashtdhjet e shtatë (267) lëndëve të trajtuara për korrupsionin zyrtarë dhe veprat

penale kundër detyrës zyrtare, gjatë periudhës 2015-2019, ka arritur t’i zgjidh si lëndë vetëm

njëqind e tridhjetë e shtatë (137) raste apo shprehur në përqindje, vetëm 51.31 % të lëndëve të

trajtuara në periudhën nga viti 2015-2019.

GJTH në Prizren gjatë periudhës 2015-2019, në kategorinë e veprave penale të korrupsionit zyrtar

dhe keqpërdorim të pozitës zyrtare, numër më të madh të lëndëve kishte për veprën penale të

keqpërdorimit të pozitës zyrtare apo autoriteti zyrtar. Për këtë kategori të veprës penale në këtë

periudhë ka trajtuar gjithsej njëqind e gjashtëdhjet (160) lëndë, derisa ka zgjidhur vetëm 90 lëndë

apo shprehur në përqindje vetëm 56.25 %. Gjykata Themelore në Prizren, gjatë periudhës 2015-

2019, ka shqiptuar njëzet e shtatë (27) aktgjykime liruese, dhjet (10) aktgjykime refuzuese dhe

katër (4) nga lëndërt e veprave penale të korrupsionit zyrtar janë zgjidhur në mënyrë tjetër. Sa i

përket parashkrimit të lendëve, gjatë kësaj periudhë janë parashkruar katër (4) lëndë, tri (3) nga

parashkrimi absolt dhe një (1) lëndë me parashkrim relativ.

Gjyktata Themelore në Prizren gjatë periudhës 2015-2019 ka shqiptuar gjithses 86 dënime, nga

këto 30 dënime ishin dënime me burgim, 21 dënime me gjobë dhe 35 dënime me kusht. Të dhënat

e tilla në shqiptimin e dënimeve, vërtetojnë pyetjen hulumtuese se gjatë shqiptimit të dënimeve

kryerseve të veprave penale të korrupsionit zyrtar, GJTH në Prizren nuk shqipton dënime

plotësuese tek kryersit e veprave penale të korrupsionit dhe keq përdorimit të detyrës zyrtare

sidomos dnëimin plotësues siç mund të jetë ndalimi i ushtrimit të funksioneve në administratën

publike ose në shërbimin publik për një periudhë të caktuar kohore. Për më tepër, politikat e tilla

ndëshkimor që kryesisht janë dënime me burgim në pragun e minimumit duke mos arritur as

mesatarin e dënimit, si dhe duke mos shqiptuar dënimet plotësuese për këtë kategori të veprave

penale, favorizojnë kryersit e veprave penale të keqpërdorimit të pozitës zyrtare sidomos në

sektorin publik dhe njëkohësisht nxisin kryersit potencial të shpërdorin detyrat zyrtare për

përfitime materiale.

79

Rekomandimet

Të rritet efikasiteti i prokurorisë në hetimin e rasteve të korrupsionit zyrtar

Të rritet baskëpunimi ndërmjet Prokurorisë Themelore si dhe Njësisë së Hetimeve në

kuadër të Policisë së Kosovës

Të trajtohen më me prioritet rastet e korrupsionit zyrtar nga gjykatat

Të shqiptohen dënimet plotësuese përkatëisht heqjen e të drejtës për funksionet publike,

zyrtarëve publik të gjatur fajtor për korrupsion zyrtar

Të rritet bashkëpunimi i Prokurorisë dhe qytetarëve për inkurajimin e denoncimeve të

veprimeve kundërligjore të zyrtarëve publik

Të ngritën standardet profesionale dhe të ndërerren masa adekuate ndaj prokurorëve dhe

gjyqëtarëve nga ana e Këshillit Prokurorial dhe Këshillit Gjyqësor si mekanizma të

aturizuar në sigurinë e pavarsisë së gjyqësorit

Të bëhet rishikimi funksional i mekanizmave në luftë kundër korrupsionit

80

Bibliografia

1. Ackerman R. Susan. Corruption and the criminal laë. Forum in Crime and Sociaty, Vol.2,

No.1, December 2002.

2. Borkoëski, Andreë & Paul du Plessis. E drejta Romake. UET: Përkthyer nga Guri Daco.

3. Botian, Elisabeta. Motive or Reason in Criminal Law. International Conference

KNOwLEDGE-BASED ORGANIZATION Vol. XXIII No 2 2017.

4. Bajrami, Arsim, Hasani, Enver, Kuçi, Hajredin, Islami, Iliriana, Gashi, Haxhi, Morina, Iset,

Puka, Avni, Hajdari, Azem, Batalli, Mirlinda, Istrefi Remzije. Hyrje në sistemin ligjore në

Kosovë. Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina”, Fakulteti Juridik dhe Akademia e

Drejtësisë së Kosovës, Prishtinë 2019.

5. Bajrami, Arsim dhe Muqaj, Florent. E drejta kushtetuese. Universiteti i Prishtinës “Hasan

Prishtina”, Fakulteti Juridik, Prishtinë, 2018.

6. Dyrmishi, Arisola. Veprat penale kundër korrupsionit, veshtrim krahasues. UET, Tiranë,

2016.

7. Elezi, Ismet. E drejta Penale – pjesa e posaçme. Tiranë, 2005.

8. Guanev, Philip & Bezlov, Tihomir. Examining the links between Organised Crime and

Corruption. Center for the Stady of Democracy, 2010.

9. Halili, Ragip. Penologjia – Shkenca mbi ekzekutimin e sanksioneve penale. Universiteti i

Prishtinës, Prishtinë, 2005.

10. Halili, Ragip. Kriminologjia. Universiteti i Prishtinës – Fakulteti Juridik, Prishtinë, 2008.

11. Haziri, Fatas. E drejta e policisë. Universiteti “Fama”, Prishtnë, 2017.

12. Hajdari, Azem. Bazat e Kriminalistikës. Universiteti “Fama”, Prishtinë, 2007.

13. Herring, Jonathan. E drejta penale – Teori, kazuse dhe materale. UET, Tiranë, tetor 2013.

14. Hessick, Arrisa Byrne. Motive’s Role in Criminal Punishment. Southern California laë

review, August 2006.

81

15. Hewhood, Andrew. Politika. Brezi ’81, Prishtinë, 2008.

16. Ismaili, Hilmi dhe Sejdiu, Fatmir. Historia e përgjithshmë e shtetit dhe së drejtëës.

Universiteti i Prishtinës, Prishtinë, 2000.

17. K. Kristafi, Z. Ballanca, A.Luarasi, G. Gjika, Xh. Zhagonjori, I.Elezi, L. Omari, G. Hysi,

Z. Brozi, E. Gjilani. Historia e Shtetit dhe e së Drejtës në Shqipëri. Luarasi, Tiranë, 2001.

18. Lindner, Samira. Literature review on social norms and corruption. Transparency

International, January 2014.

19. Murati, Rexhep. Rishikimi i procedurës penale për shkak të fakteve dhe provave të reja.

Universiteti i Prishtinës – Fakulteti Juridik, Prishtinë, 2006.

20. Muqi, Shefqet. E drejta penale – Pjesa e Përgjithshme. Botimet “Dudaj”, Tiranë, 2007.

21. Margaret E, Beare. "Corruption and Organized Crime: Lessons from History". Crime,

Law and Social Change 28.2 (1997): 155-172.

22. Petroviq, Borisllav. E drejta penale. Universitetit AAB dhe Universiteti i Sarajevës,

Prishtinë, 2006.

23. Rahimi, Roohollah & Shakeri, Hamid. Reflection on Judicial System’S Corruption and

Offering Solutions to Promote Its Safety. Journal of Politics and Law; Vol. 9, No. 9;

2016.

24. Salihu, Ismet. E drejta penale – Pjesa e përgjithshme. Universiteti i Prishtinës, Prishtinë,

2003.

25. Sebba, Leslie, “The creation and evolution of criminal law in colonial and post-colonial

societies”, Crime, Histoire & Sociétés / Crime, History & Societies [Online], Vol. 3, n°1 |

1999, Online since 03 April 2009.

26. Salihu, Ismet, Zhitija, Hilmi, dhe Hasani, Fejzullah. Komentar i Kodit Penal të

Republikës së Kosovë. GIZ, Prushtinë, 2016.

27. Sabrina, Adamoli , Andrea, Di Nicola, Ernesto, Savona & Paola, Zoffi. Organised crime

around the world. European Institute for Crime Prevention and Control, affiliated with

the United Nations (HEUNI), Helsiniki, 1998.

28. Stojarová, Věra. Organized Crime in the Western Balkans. HUMSEC Journal.

82

29. Salihu, Kurtesh. E drejta kushtetuese – Libri I. Universiteti i Prishtinës – Fakulteti

Juridik, Prishtinë, 2001.

30. Siri Gloppen. Courts, corruption and judicial independence.

31. Simbert, Jon. Udhëzues për Kodin e Procedurës Penale në Kosovë. Departamenti i

drejtësisë i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Zyra e Zhvillimti dhe Trajnimeve të

Prokurorëve Tejoqeanik, Ambasada e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Prishtinë,

2013.

32. Shabani, Alisabi dhe Budimliq, Muhamed. Kriminologjia. Universiteti AAB dhe

Universiteti i Sarajevës, Prishtinë/Sarajevë, 2007.

33. Zeneli, Ismail. E drejta penale – pjesa e posaçme. Tetovë, 2007, fq. 151

34. Zaganjori, Xhezair, Anastasi, Aurela dhe Çani, Eralda (Methasani). Shteti i së Drejtës në

Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, Tiranë, 2011.

Dokumente tjera:

1. Instituti Gjyqësor i Kosovës. Kodi Penal i Republikës së Kosovës. Prishtinë, 2016.

2. Gjykata Supreme e Repubkikës së Kosovës. Udhëzues për politikën ndëshkimore,

Prishtinë, 2018.

3. Qendra për Nisma Ligjore Qytetare (QNL). Organet e drrejtësisë në luftën kundër

korrupsionit, Tiranë, 2007.

4. Komiteti Shqiptar i Helsinikut. Raport studimor për veprat penale të korrupsionit dhe

formave të shpërdorimit të detyrës, Tiranë, 2014.

5. Orovçanec- Arangjelloviq, Jasna dhe Martinova, Martina. Udhëzues për ndalimin e

korrupsionit në vetqeverisjen lokale. Konorad Adenauer Stiftun (KAS).

6. Department for International Development – UKaid. Why corruption matters:

understanding causes, effects and hoë to address them Evidence paper on corruption.

January 2015.

7. Edukimi kundër korrupsionit, manual për mësimdhënësit. MASH, shtator 2012.

8. Vlerësimi i korrupsionit në Kosovë. Instituti Riinvest.

83

9. Analizë e politikave mbi mekanizmat institucional për luftimin e korrupsionit në Kosovë.

Instituti Demokratik i Kosovës (KDI), Prishtinë, prill 2016.

10. Strategjia kundër korrupsionit 2021-2023. Agjencia Kundër Korrupsionit, Prishtinë,

nëntor 2020.

11. Raport i vlerësimit mbi përputhshmërinë me standardet ndërkombëtare në fushën e luftës

kundër korrupsionit (LKK), Këshilli i Evropës, prill 2015.

12. Crime Museum: https://www.crimemuseum.org/crime-library/criminal-law/history-of-

criminal-

law/#:~:text=In%20Europe%2C%20one%20of%20the,room%20setting%20began%20to

%20develop.

13. Stanford Encyclopedia of Philosophy: https://plato.stanford.edu/entries/criminal-law/

Legjislacioni:

1. Kushtetututa e Republikës së Kosovës, linku: https://gzk.rks-

gov.net/ActDetail.aspx?ActID=3702

2. Ligji Nr.06/L-054 për Gjykatat, linku: https://gzk.rks-

gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2700

3. Kodit Nr.04/L-123 i Procedurës Penale, linku: https://gzk.rks-

gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2861

4. Ligjit Nr. 03/L-225 për Prokurorin e Shtetit, linku: https://gzk.rks-

gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2710

5. Kodi Nr.06/L-074 të Kodit Penal të Republikës së Kosovës, linku: https://gzk.rks-

gov.net/ActDetail.aspx?ActID=18413

6. Ligji Nr. 03/L- 159 për Agjencin Kundër Korrupsion, linku: https://gzk.rks-

gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2662

7. Ligji Nr.06/L-055 për Këshillin Gjyqësor të Kosovës, linku: https://gzk.rks-

gov.net/ActDetail.aspx?ActID=18335

8. Ligji Nr. 06/L-056 për Këshillin Prokurorial të Kosovës, linku: https://prokuroria-

rks.org/assets/cms/uploads/files/Dokumente%20Publikime/KPK/Legjislacioni/LIGJI%20

84

NR.%2006%20L-

056%20P%C3%8BR%20K%C3%8BSHILLIN%20PROKURORIL%20T%C3%8B%20

KOSOV%C3%8BS.pdf

9. Kodi Penal i Republikës së Shqipërisë, linku: https://www.drejtesia.gov.al/wp-

content/uploads/2017/11/Kodi_Penal-1.pdf

10. Kodi Penal i Republikës së Maqedonisë së Veriut

11. Kodi Penal i Republikës së Serbisë, linku:

https://europam.eu/data/mechanisms/PF/PF%20Laës/Serbia/Serbia_Criminal%20Code_2

005_amended2012_EN.pdf

12. Ligji Nr. 03/L-052 për Prokurorin Special të Kosovës, linku: https://gzk.rks-

gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2526

13. Vendimi i Qeverisë së Kosovës, linku: http://kryeministri-ks.net/wp-

content/uploads/docs/Vendimet_e_Mbledhjes_se_110_-te_te_Qeverise_2010.pdf

Burime nga interneti:

https://betimiperdrejtesi.com/paradite-eulex-kerkon-fuqizim-te-task-forces-antikorrupsion-te-

policise-pasdite-qeveria-hoti-e-shuan-task-forcen/

https://insajderi.com/hoti-pati-nje-zor-te-madh-kur-e-shfuqizoi-task-forcen-anti-korrupsion/

https://www.kosovopolice.com/departamentet/departamenti-i-hetimeve/

85

Shtojaca 1:

Pyetësorë për Prokurorin Themelore në Prizren

Me qëllim të punimit dhe hulumtimit të temës së masterit, më temën “Korrupsioni zyrtar dhe

veprat penale kundër detyrës zyrtare – Aspekte krahasuese” – Raste studimi nga trajtimi i tyre

nga organet e drejtësisë në rajonin e Prizrenit 2015-2019 , realizohet ky pyetësor.

Ju falënderoj paraprakisht për kohën e Juaj!

1. Sa raste janë hetuar nga PTH në Prizren nga viti 2015-2019 – të ndara sipas llojit të veprave

penale të korrupsionit zyrtar dhe keqpërdorimit të detyrës zyrtare?

2. Sa raste janë ngritë aktakuza nga PTH në Prizren nga viti 2015-2019 – të ndara sipas llojit

të veprave penale të korrupsionit zyrtar dhe keqpërdorimit të detyrës zyrtare?

3. Sa raste dhe për cilat vepra penale, PTH në Prizren ka iniciuar hetimet sipas detyrës zyrtare

“ex-officio” - të ndara sipas llojit të veprave penale të korrupsionit zyrtar dhe

keqpërdorimit të detyrës zyrtare?

4. Sa janë rastet në tërësi dhe të ndara sipas vepra penale, ku PTH në Prizren ka marrë

aktvendim për të pushuar hetimet të ndara sipas llojit të veprave penale të korrupsionit

zyrtar dhe keqpërdorimit të detyrës zyrtare?

5. Sa janë rastet në tërësi dhe të ndara sipas veprave penale, ku Policia e Kosovës ka bërë

kallëzim penal - të ndara sipas llojit të veprave penale të korrupsionit zyrtar dhe

keqpërdorimit të detyrës zyrtare?

6. Sa janë rastet në tërësi dhe të ndara sipas veprave penale ku qytetarët kanë bërë kallëzim

penal në PTH në Prizren - të ndara sipas llojit të veprave penale të korrupsionit zyrtar dhe

keqpërdorimit të detyrës zyrtare?

86

Shtojaca 2:

Pyetësorë për Gjykatën Themelore në Prizren

1. Sa dënime janë shqiptuar për veprat penale të korrupsionit zyrtar dhe detyrës zyrtare

në vitin 2015 nga Gjykata Themelore në Prizren?

2. Cilat janë llojet e dënimeve të shqiptuara për veprat penale të korrupsionit zyrtar dhe

detyrës zyrtare në vitin 2015 nga Gjykata Themelore në Prizren nga Gjykata Themelore

në Prizren?

3. Sa dënime janë shqiptuar për veprat penale të korrupsionit zyrtar dhe detyrës zyrtare

në vitin 2016 nga Gjykata Themelore në Prizren?

4. Cilat janë llojet e dënimeve të shqiptuara për veprat penale të korrupsionit zyrtar dhe

detyrës zyrtare në vitin 2016 nga Gjykata Themelore në Prizren nga Gjykata Themelore

në Prizren?

5. Sa dënime janë shqiptuar për veprat penale të korrupsionit zyrtar dhe detyrës zyrtare

në vitin 2017 nga Gjykata Themelore në Prizren?

6. Cilat janë llojet e dënimeve të shqiptuara për veprat penale të korrupsionit zyrtar dhe

detyrës zyrtare në vitin 2017 nga Gjykata Themelore në Prizren nga Gjykata Themelore

në Prizren?

7. Sa dënime janë shqiptuar për veprat penale të korrupsionit zyrtar dhe detyrës zyrtare

në vitin 2018 nga Gjykata Themelore në Prizren?

8. Cilat janë llojet e dënimeve të shqiptuara për veprat penale të korrupsionit zyrtar dhe

detyrës zyrtare në vitin 2018 nga Gjykata Themelore në Prizren nga Gjykata Themelore

në Prizren?

9. Sa dënime janë shqiptuar për veprat penale të korrupsionit zyrtar dhe detyrës zyrtare

në vitin 2019 nga Gjykata Themelore në Prizren?

10. Cilat janë llojet e dënimeve të shqiptuara për veprat penale të korrupsionit zyrtar dhe

detyrës zyrtare në vitin 2019 nga Gjykata Themelore në Prizren nga Gjykata Themelore

në Prizren?