Upload
others
View
12
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
A. Besinler ve Dengeli Beslenme
B. Besinlerin Sindirimi
C. Boflalt›m
D. Sa¤l›¤a Zararl› Maddeler
FEN VE TEKNOLOJ‹
Vücudumuz Bilmecesini Çözelim
Beslenme Neden Gereklidir?Canl›lar beslenemezlerse yaflamlar›n›
sürdüremezler. Tüm canl›lar büyüyebilmek veyaflamsal faaliyetlerini devam ettirebilmekiçin beslenir.
• Canl›lar, do¤duktan sonra büyür vegeliflirler. Büyüyebilmek ve geliflebilmek için isebeslenirler.
Yedi¤imiz besinlerin bir k›sm›vücudumuzun kas ve kemik yap›s›na kat›l›r.Böylece büyürüz. Dünyaya gelen bebekbüyüyerek çocuk olur, çocuk büyüyerek yetiflkinolur. Yetiflkinler büyümezler.
‹nsanlar belli bir yafla gelincebüyümelerini tamamlarlar.
• Canl›lar yaflamsal faaliyetlerini devamettirebilmek için gerekliolan enerjiyibesinlerden sa¤larlar.Organlar›m›z çal›fl›rken,soluk al›p verirkenenerji harcar›z.Yürürken, konuflurken,düflünürkenharcad›¤›m›z enerji, uyurken harcad›¤›m›zenerjiden daha fazlad›r. Bu nedenle çokhareket etti¤imizde daha çabuk ac›k›r›z.Vücudumuzun enerji ihtiyac› artt›¤› içinbeslenme iste¤i duyar›z.
Besinleri Nas›l Elde Ederiz?Besinlerimizi bitkilerden ve hayvanlardan
elde ederiz.Hayvansal Besinler✹ Et, süt, yumurta
• ‹nek, koyun, tavuk, bal›k gibihayvanlardan et,
• ‹nek, koyun, keçi gibi hayvanlardan süt(Yo¤urt ve peynir, sütten elde edilir.),
• Tavuk, hindi, kaz, ördek gibihayvanlardan yumurta elde edilir.
Bitkisel Besinler✹ Meyve ve Sebzeler
• Elma, armut, üzüm, muz, nar, portakal,mandalina vb. meyveler, bu meyvelerina¤açlar›ndan elde edilir.
• P›rasa, ›spanak, marul, lahana,domates, salatal›k, maydanoz, so¤an birersebzedir.
✹ Tah›llar: Bu¤day, arpa, çavdar, yulaf,pirinç, m›s›r vb.
✹ Baklagiller: Kuru fasulye, nohut,mercimek, bezelye vb.
✹ Turunçgiller: Portakal, limon,mandalina, greyfurt vb.
Temel Kaynak 5
492
A. BES‹NLER VE DENGEL‹ BESLENME
I II III
‹çerdikleri Maddelere Göre BesinlerBesinler içerdikleri maddelere göre
karbonhidratlar, proteinler, ya¤lar, vitaminler,su ve mineraller olarak grupland›r›l›r.Besinlerde birçok madde vard›r ancak besinleren çok içerdikleri maddeye göre grupland›r›l›r.
KarbonhidratlarHangi Besinlerde Bulunur?Temel besin
maddelerimizdendir. Ekmek,makarna, pilav, süt, bal,meyve çeflitlerinde, tah›llarda,patates ve fleker kam›fl›ndabolca bulunur. Karbonhidrat
içeren maddeleretentürdiyot damlat›ld›¤›nda rengi maviolur.
Vücudumuzda Ne ‹fle Yarar?Karbonhidratlar vücudumuza enerji
sa¤lar. Meyve ve sebzelerde, kepekli ekmekte,yulafta bulunan lif, sindirimi kolaylaflt›r›r. Lif debir karbonhidratt›r.
ProteinlerHangi Besinlerde Bulunur?
Et, süt, yumurta, yo¤urt,bal›k, peynir gibi hayvansalbesinlerde bolca bulunur.
Bitkiselbesinlerden
tah›llar, baklagiller ve kuruyemifller protein bak›m›ndan
zengindir. Nitrik asitdamlatt›¤›m›zda rengi sar›olan maddelerde proteinvard›r.
Vücudumuzda Ne ‹fle Yarar?Proteinler, büyüme ve geliflmeyi sa¤lar.
Vücudumuzda oluflan yaralar›n iyileflmesiniproteinler gerçeklefltirir. Bu nedenle proteinleryap›c› ve onar›c› besinler olarak adland›r›l›r.
Vücudumuzun mikroplara karfl› direnci vezekâm›z›n geliflmesi için de proteinlere ihtiyaçduyar›z.
Büyüme ve geliflme dönemindekibebekler ve çocuklar yeterince proteinalmazlarsa büyümeleri yavafllar ya da durabilir.Çünkü yeterince protein almazsak kemik vekaslar›m›z geliflemez.
Ya¤larHangi Besinlerde Bulunur?Bitkilerden ve hayvanlardan elde edilir.
Vücudumuzda Ne ‹fle Yarar?Vücudumuz, fazla enerji gerektiren ifller
için gerekli enerjiyi ya¤lardan sa¤lar. Ya¤lar,karbonhidratlardan daha fazla enerji içerir.Fazla ya¤ vücudumuzda depolan›r. Çok ya¤ vekarbonhidrat tüketti¤imizde fliflmanl›k sorunuyaflar›z.
Vücudumuz Bilmecesini Çözelim FEN VE TEKNOLOJ‹
493
BitkiselYa¤lar
zeytin
ayçiçe¤i
m›s›r
yer f›st›¤›
soya
susam
bulunur.
HayvansalYa¤lar
bal›k
süt
peynir
et
tereya¤›
kaymak
bulunur.
Ya¤lar
Vücudumuz Bilmecesini ÇözelimTemel Kaynak 5
494
VitaminlerHangi Besinlerde Bulunur, Ne ‹fle Yarar?A Vitamini Havuç,
kereviz, domates, tazefasulye, f›st›k, avakado,baklagiller, mantar, yumurta,süt, bu¤day ve cevizdebulunur. Eksikli¤inde gecekörlü¤ü, deride kuruma vepullanma görülür. Kemik ve difl gelifliminekatk›da bulunur.
B Vitamini Süt ve sütürünlerinde, k›rm›z› et, yumurtave birçok sebzede bulunur.Tah›l ve tah›llardan elde edilenürünlerde de B vitamini bulunur.B vitaminleri eksikli¤inde kans›zl›k,yorgunluk, deride yaralar gibi rahats›zl›klaroluflur.
C Vitamini Turunçgiller,çilek, kuflburrnu, bö¤ürtlen,domates, maydanoz, lahana,patates ve yeflil yaprakl›sebzelerde bulunur. Difl ve difleti sa¤l›¤› için gereklidir.Vücudu mikroplara karfl› korur.
D Vitamini Süt, yumurta, tereya¤›,bal›k ve bal›k ya¤›, peynir ve sebzelerdebulunur.
Kalsiyum ve fosforun emilmesini vekemiklerde depolanmas›n› sa¤lar.
D vitamininin ön maddesi besinlerdenal›n›r, günefl ›fl›nlar› ile D vitamini oluflur. Ancakbal›k ya¤›yla do¤rudan alabiliriz.
E Vitamini K›rm›z› et,süt ve süt ürünleri, yumurta,tah›l ve tah›l ürünlerindebulunur. Eksikli¤inde k›s›rl›k,karaci¤er, kalp ve damarhastal›klar› görülür.
K Vitamini K›rm›z› et, pirinç, karaci¤er,m›s›r, domates, yeflil sebzeler,muz, fleftali ve çilekte bulunur.Kan›n p›ht›laflmas›n› sa¤lar. Kvitamini eksikli¤inde kanp›ht›laflmaz. Yaralanmalardaçok kan kaybedilebilir.
Vitaminler, vücudumuzda düzenleyiciolarak görev yapar. Vücudun direncini art›rarakhastal›klardan korur. Ayr›ca vitaminlerbüyüme, geliflme ve üremede önemli rol oynar.
SuCanl›lar susuz yaflayamaz. Yemek
yemeden 2 hafta yaflayabiliriz amasusuz birkaç gün yaflayabiliriz.Vücudumuzun % 70’i sudur. Su içerekvücudumuzun su ihtiyac›n› karfl›lar›z.Her gün 1,5 - 2 litre su içmeliyiz. Meyve
ve sebzeleri yedi¤imizde de vücudumuza sual›r›z. Yaz›n terleyerek su kaybetti¤imiz içindaha çok su içeriz.
Su da vitaminler gibi vücudumuzdadüzenleyici olarak görev yapar.
MinerallerMineralller, vücudumuza yedi¤imiz
yiyecekler ve içeceklerle girer. Vücudumuzdadüzenleyici olarak görev yapar.
Ya¤lar
Karbonhidratlar
Proteinler
Yap›c› veOnar›c›
Düzenleyici
Su
Mineraller
Vitaminler
Enerjiverici
‹çeriklerine Göre Besinler
Vücudumuz Bilmecesini Çözelim FEN VE TEKNOLOJ‹
495
1. Piramitten de anlafl›laca¤› gibi bir günde
en çok karbonhidrat içeren besinler yemeliyiz.
Böylece vücudumuzun sa¤l›kl› çal›flabilmesi için
gerekli enerjiyi sa¤lam›fl oluruz. Karbonhidrat
en çok ekmek, makarna, pilav, unlu
mamuller gibi besinlerde bulunur.
2. Karbonhidratlardan sonra en çok
tüketmemiz gereken besinler vitaminler ve
minerallerdir. Bu besinler düzenleyicidir.
Vücudumuzun hastal›klara karfl› direncini
art›r›r. Sebze ve meyvelerde bolca bulunur.
3. Üçüncü besin grubu ise proteinlerdir.Proteinler yap›c› ve onar›c›d›r. En çok süt vesüt ürünleri ile et ve et ürünlerinde,yumurtada bulunur.
4. Enerji verici ya¤ ve flekerlerden deyeteri kadar almal›y›z.
Bu besinlerden yeterli miktardayedi¤imizde enerji ihtiyac›m›z› karfl›lar,vücudumuzun di¤er iflleri için gerekli maddelerialm›fl oluruz. Buna yeterli ve dengelibeslenme deriz. Dengeli beslenmeye diyet dedenir. Diyet sözcü¤ü ço¤u zaman yanl›flkullan›l›r.
Ya¤larfiekerler
Süt ve süt ürünleriEt ve et ürünleri
Sebze ve meyveler
Tah›l ürünleri
Ya¤ ve flekerler (Enerji verici)
Proteinler (Yap›c› - onar›c›)
VitaminlerMineraller (Düzenleyici)
Karbonhidratlar (Enerji verici)
Nas›l Beslenmeliyiz?Yaflam›m›z› sa¤l›kl› bir biçimde sürdürebilmemiz için dengeli ve sa¤l›kl› beslenmeliyiz. Sa¤l›kl›
ve dengeli beslenebilmek için de vücudumuz için gerekli olan tüm maddeleri almal›y›z. Enerji veren,yap›c› - onar›c› ve düzenleyici besinlerden belli miktarda yemeliyiz.
Bir günde yememiz gereken besin miktarlar› besin piramidinde gösterilmifltir.
1
2
3
4
Dengeli ve yeterli beslenen birinin günlük menüsü afla¤›daki gibi olabilir.
• 1 bardak süt• 1 adet yumurta• 10 adet zeytin• Bir dilim ekmek• 1 domates
• Bal›k• Makarna• Salata• Puding
• Ezogelinçorba• Salata• Pilav• 2 adetmandalina
Besin maddeleri vücudumuzda eksik olursa vücudumuzun sa¤l›¤› bozulur. Özellikle çocuklar,h›zl› büyüdü¤ü için daha çok protein ve karbonhidrat içeren besinler yemelidir. Yeterli ve dengelibeslenmeyen çocuklarda büyüme yavafllar, vücut sa¤l›kl› çal›flamaz.
Sabah Ö¤le Akflam
Vücudumuz Bilmecesini ÇözelimTemel Kaynak 5
496
Haz›r YiyeceklerBesinlerin çeflitlili¤i, teknolojik geliflmelerin
etkisiyle son y›llardaart›fl göstermifltir.Yandaki resimdegörülen g›dalardaçeflitli katk› maddelerivard›r. Haz›r g›dalardaço¤unlukla koruyucu,renklendirici, tatland›r›c› katk› maddeleribulunur. Katk› maddeleri besinlerin do¤all›¤›n›bozar. Bu besinlerden fazla tüketen insanlardasa¤l›k sorunlar› yaflanabilir.
Besin maddeleri al›rken,• ‹çindekiler bölümünde g›da içerikleri ile
ilgili aç›klamalar› incelemeliyiz.• Paketin üzerindeki son kullanma
tarihlerine bakmal›y›z. Tazeli¤ini yitirmifl,bozulmufl yiyecekler sa¤l›¤›m›za zarar verebilir;besin zehirlenmesine neden olur.
• G›da maddelerinde damgas›n›nolup olmad›¤›na bakmal›y›z. Bu damga ürününkalitesini gösterir.
• Tar›m ve Köy ‹flleri Bakanl›¤›’n›n iznininolup olmad›¤›na dikkat etmeliyiz.
Taze YiyeceklerSa¤l›¤›m›z› korumak ve sa¤l›kl› yaflamak
için taze besinler tüketmeliyiz.Canl› renkli ve dirigörünümlü besinlertazedir. Besinleridokunarak, koklayarak dataze olup olmad›¤›n›anlayabiliriz. Meyve vesebzeleri sat›n al›rken yukar›da anlatt›¤›m›zözelliklerine bakarak al›r›z. Bu besinlerintemizli¤ine dikkat etmeliyiz. Yemeden önce iyicey›kamal›y›z. Aksi takdirde vücudumuza baz›mikroplar girerek sa¤l›¤›m›z› bozar.
Afla¤›daki tabloyu inceleyerek ö¤rendiklerimizi pekifltirelim.☞
‹çeriklerine Göre Besinler
Düzenleyicidir.Enerji verir.
Yap›c› veonar›c›d›r.
Yumurtadabol
bulunur.
Sebze vemeyvelerdebol bulunur.
Tah›lürünlerindebol bulunur.
Ya¤bitkilerindenelde edilir.
(zeytin,ayçiçe¤i,
m›s›r, f›nd›k)
Karbonhidratlar ✓ ✓
Vitamin veminareller ✓ ✓ ✓ ✓ ✓
Proteinler ✓ ✓
Ya¤lar ✓ ✓
Su ✓ ✓
Vücudumuz Bilmecesini Çözelim FEN VE TEKNOLOJ‹
497
BES‹NLER VE DENGEL‹ BESLENME - TEST 1✍
1. I. Hareket edebilmek için gerekli enerjiyisa¤lamak
II. Kas ve kemik yap›s›n› gelifltirmek
III. Yaflamsal faaliyetlerini devamettirmek
Yukar›dakilerden hangisi ya da hangileri
canl›lar›n beslenme nedenlerindendir?
a. Yaln›z I
b. Yaln›z III
c. II, III
d. I, II, III
2. Afla¤›daki efllefltirmelerden hangisi
yanl›flt›r?
a. F›nd›k Ya¤
b. Ekmek Karbonhidrat
c. Havuç Protein
d. Portakal Vitamin
3. Üzerine tentürdiyot damlat›lan
patatesin görüntüsü afla¤›dakilerden hangisi
olur?
a.
b.
c.
d.
Afla¤›daki iki soruyu tabloya görecevaplay›n›z.
4. Yukar›daki tabloya göreafla¤›dakilerden hangisi do¤rudur?
A B Ca. maydanoz süt patatesb. et portakal bisküvic. bal›k süt bu¤dayd. ›spanak yumurta limon
5. Tablodan ç›kar›lacak en genel sonuçafla¤›dakilerden hangisidir?
a. B’de bolca ya¤ bulunur.b. Protein içeren besinlerde mineral vard›r.c. C, karbonhidrat bak›m›ndan zengindir.d. Mineraller tüm besinlerde bulunur.
6. Erinç, afla¤›daki besinlere nitrik asitdamlatt›. Hangisinin rengi sar›ya döner?
a. portakal b. peynirc. lahana d. muz
7. Üç ayr› besin maddesine nitrik asitdamlatan Erinç’in amac› afla¤›dakilerdenhangisidir?
a. Karbonhidrat içeren besini belirlemekb. Hangi besinlerde mineral oldu¤unu
saptamakc. Ya¤ içeren besinin hangisi oldu¤unu
bulmakd. Hangi besinin protein içerdi¤ini
ö¤renmek
A B C
Protein ✓ ✓
Karbonhidrat ✓ ✓
Ya¤lar ✓ ✓
Mineraller ✓ ✓ ✓
Vücudumuz Bilmecesini ÇözelimTemel Kaynak 5
498
8. Yandaki dairede
dengeli beslenmede
içeriklerine göre
besinlerin tüketilme
miktarlar› gösterilmifltir.
Buna göre afla¤›daki
efllefltirmelerden hangisi
yanl›flt›r?
a. I Karbonhidratlar
b. II Süt ve süt ürünleri
c. III Et ve et ürünleri
d. IV Ya¤lar ve flekerler
9. Afla¤›dakilerden hangisi yeterli ve
dengeli beslenen bir çocu¤un bir ö¤ünü
olabilir?
a. köfte, makarna, salata, puding
b. salata, meyve, ayran
c. yumurta, süt, et
d. çorba, makarna, domates, ekmek
10. Yandaki kutuda
içinde bol miktarda su ve
karbonhidrat bulunan
besinler vard›r. Kutunun
içinde bulunan besin
afla¤›dakilerden hangisi olamaz?
a. süt
b. zeytin
c. patates
d. pirinç
11. Afla¤›daki vitamin çeflitlerinden
hangisi ön maddesi besinlerle al›narak günefl
›fl›nlar›yla oluflur?
a. A b. C
c. D d. K
12. • A maddesine tentürdiyot damlat›nca
rengi maviye dönüyor.
• B maddesini bir k⤛da sürtünce k⤛t
fleffaflafl›yor.
Buna göre A ve B maddeleri için
afla¤›dakilerden hangisini kesin olarak
söyleriz?
a. A maddesi protein içerir.
b. B maddesinde bol karbonhidrat vard›r.
c. Her ikisinde de bol vitamin vard›r.
d. A bol karbonhidrat, B ise ya¤ içerir.
13. I. Ya¤
II. Renklendirici
III. Koruyucu
IV. Baharat
Yukar›dakilerden hangisi ya da hangileri
haz›r besin teknolojisinde kullan›lan katk›
maddelerindendir?
a. Yaln›z II
b. I, III
c. II, III
d. II, III, IV
14. I. Do¤al kokulu
II. Canl› renkli
III. Diri görünümlü
Yukar›dakilerden hangileri taze
besinlerde bulunmas› gereken
özelliklerdendir?
a. I, II
b. I, III
c. II, III
d. I, II, III
IIV
IIIII
?
15. Yap›lan araflt›rmalar, yanl›fl
beslenme al›flkanl›klar›n›n fliflmanl›k
sorununa neden oldu¤unu göstermifltir.
Afla¤›dakilerden hangisi fliflmanl›k sorununun
nedenidir?
a. Bol sebze ve meyve yemek
b. Çok su içmek
c. Fazla ya¤ ve karbonhidrat tüketmek
d. Her ö¤ünde bir dilim ekmek yemek
16. Afla¤›dakilerden hangisi tüm sebze
ve meyvelerde bulunur?
a. ya¤
b. su
c. protein
d. karbonhidrat
17. Besinler içeriklerine göre afla¤›daki
tabloda uygun yerlere yaz›lm›flt›r. Hangi
sat›rda hata yap›lm›flt›r?
18. I. G›da içerikleriII. Son kullanma tarihiIII. TSE damgas›n›n olup olmamas›
Bir besin maddesi al›rken
yukar›dakilerden hangisine ya da hangilerine
dikkat edilmelidir?
a. Yaln›z I b. Yaln›z II
c. II, III d. I, II, III
19. Afla¤›da vitaminlerle ilgili verilen
bilgilerden hangisi yanl›flt›r?
a. D vitamini kan›n p›ht›laflmas›n› sa¤lar.
b. A vitamini noksanl›¤›nda gece körlü¤ü
görülür.
c. B vitamini eksikili¤i kans›zl›¤a neden
olur.
d. C vitamini vücudu hastal›klara karfl›
korur.
20. fiekildeki besin
piramidine göre
afla¤›dakilerden hangisi
yanl›flt›r?
a. I Karbonhidratlar
b. II Sebzeler
c. III Ya¤lar
d. IV fieker
Vücudumuz Bilmecesini Çözelim FEN VE TEKNOLOJ‹
499
Enerjiverici
Yap›c›Onar›c›
Düzenleyici
fieker Et Muz
Tereya¤› Süt Kereviz
Lahana Yo¤urt Domates
Bisküvi Bal›k TazeFasulye
a.
b.
c.
d.
IV
III
II
I
Vücudumuz Bilmecesini ÇözelimTemel Kaynak 5
500
Besinler Vücudumuzda Nas›l Tafl›n›r?Büyüyebilmek ve
vücudumuzun sa¤l›kl› çal›flmas›n›sa¤layacak enerjiyi üretebilmekiçin besleniriz. Enerjivücudumuzun her yerindeüretilir: Parmak uçlar›m›zdankafam›za kadar… Bunedenle besinlerinvücudumuzun her yerinetafl›nmas› gerekir. Besin, kanarac›l›¤› ile vücudumuzun hernoktas›na ulafl›r.
Besinlerin kana kar›flabilmesiiçin çok küçük parçalara ayr›lmas› gerekir. Buiflle görevli organlar, besinleri çeflitliifllemlerden geçirerek kana kar›flabilecek hâlegetirir.
SindirimKarbonhidrat, ya¤ ve
protein gibi besinlerin kanakar›flabilecek hâle gelmesinesindirim denir. Bu ifli sindirimdegörevli yap› ve organlar gerçeklefltirir. Sindirimido¤rudan gerçeklefltiren organlar sindirimkanal› ad› alt›nda incelenir. Di¤erleri isesindirime yard›mc› organlar olarak adland›r›l›r.
✹ Sindirim Kanal›• A¤›z: A¤z›m›z›n
içerisinde dil ve difllervard›r.
Difller, kopar›pparçalar ve ö¤ütür.
Tükürük, besinleri›slat›p kayganlaflt›rarakkolay yutulmas›n› sa¤lar.Ayr›ca tükürük baz›besinlerin sindiriminiçi¤nenirken bafllat›r.
Dil, besinlerin çi¤nenmesineve yutulmas›na yard›mc› olur.Yediklerimizi yuta¤a do¤ru iterekyutulmas›n› sa¤lar. Ayr›cabesinlerin tad›n› da dilimizle al›r›z.
• Yutak: A¤›zdan sonra gelenboflluktur. A¤›zdan gelen lokmalar› yemekborusuna iletir. Yutak ayn› zamandasoludu¤umuz havay› soluk borusuna iletir. Buanlamda yutak, hava ve besin trafi¤ini kontroleder.
• Yemek Borusu: Yutaktanmideye kadar uzan›r. 20 - 25 cmuzunlu¤undad›r. Özelhareketlerle besinleri mideyetafl›r.
• Mide: Kar›n bofllu¤unun üst bölümündeyer al›r. Yedi¤imiz besinler bir süre midede kal›ryani mide bir süre besinleri depolar. Kas›l›pgevfleme hareketleri yaparak besinleribulamaç hâline (çorba k›vam›) getirir.
Mide taraf›ndan salg›lanan yak›c› ve eriticiözelli¤e sahip mide öz suyu da besinlerinezilip bulamaç hâline gelmesine yard›mc› olur.Ayr›ca besinlerle midemize gelen mikroplar›öldürür. Çorba k›vam›ndaki bu kar›fl›m› mide,ince ba¤›rsa¤a gönderir.
• ‹nce Ba¤›rsak: Kar›n bofllu¤unda yeral›r. De¤iflik salg›lar›n etkisiyle besinler inceba¤›rsakta emilecek duruma gelir. ‹yiceparçalanan besinler burada kana geçer.Besinlerin yararl› k›s›mlar› emilince geriye kalank›s›m kal›n ba¤›rsa¤a gönderilir.
• Kal›n Ba¤›rsak: ‹nce ba¤›rsaktaemilmeyen, ifle yaramayan art›k maddelerkal›n ba¤›rsa¤a gönderilir. Buposan›n içinde kalan su vemineraller kal›n ba¤›rsaktaemilerek kana kar›fl›r. Geriyekalan kat› hâldeki maddeler d›flk› olarakanüsten at›l›r.
B. BES‹NLER‹N S‹ND‹R‹M‹
A¤›z
Yutak
Mide
Kal›nba¤›rsak
‹nceba¤›rsak
Yemekborusu
Sindirime Yard›mc› OrganlarKaraci¤er ve pankreas sindirici enzimlerle
besinlerin sindirimine yard›mc› olur. Bu organlarsalg›lar›n› ince ba¤›rsa¤a boflaltarak besinlerinemilimini sa¤lar.
Sindirim Yap› ve Organlar›n›n Sa¤l›¤›Mide rahats›zl›klar› ve sindirim
bozukluklar›n› önlemek için afla¤›daki hususlaradikkat etmeliyiz.
• Sigara ve alkol kullanmamak• Çok ac› ve çok ekfli yememek• Çok so¤uk ya da çok s›cak yeme ve
içmeden sak›nmak• Besinleri iyice temizlemek, bayat
yiyecekler yememek• Asitli içecekler içmemek
Vücudumuz Bilmecesini Çözelim FEN VE TEKNOLOJ‹
501
1. Besinler, difllertaraf›ndan parçalanarakö¤ütülür. Tükürük salg›s› ile›slan›r, kayganlafl›r, yutulacakhâle gelir. Dil ile yuta¤a do¤ruitilir.
3. Besinler buradanyavafl yavafl iner. Mide kapa¤›aç›l›nca da mideye girer.
5. Çeflitli salg›larlabesinler kana kar›flacak halegelir. ‹nce ba¤›rsakta ilerlerkenbesinlerin yararl› k›s›mlar›emilerek kana kar›fl›r.
2. Yutakta, g›rtlak kapa¤›soluk borusunu kapataraklokman›n yemek borusunageçmesini sa¤lar.
4. Kas›l›p gevfleyerek vesalg›lad›¤› mide öz suyu ilebesinleri bulamaç hâlinegetirir. Besinler mide ç›k›flkap›s›ndan ince ba¤›rsa¤ageçer.
6. Posa olan maddelerdekalan su ve minareller kal›nba¤›rsakta emilerek kanageçer. ‹yice kat›laflan posaanüsten d›flk› olarak d›flar›at›l›r.
Ad›m Ad›m Sindirim Olay›
Sindirim, a¤›zda bafllay›p anüste son bulan bir süreçtir.
karaci¤er pankreas
Vücudumuz Bilmecesini ÇözelimTemel Kaynak 5
502
Difller ve GörevleriDifllerimizi
besinleri ›s›rmak,koparmak ve ö¤ütmekiçin kullan›r›z.Difllerimizin flekil vebüyüklükleribirbirinden farkl›d›r.A¤z›m›zda görev veyap›lar›na göre kesicidifller, köpek ve az›diflleri olmak üzere üççeflit difl vard›r.
1. Kesici Difller: Üst ve alt çenede dördertane olmak üzere sekiz kesici difl vard›r.Besinleri kesme ve koparma ifline yarar. Uçlar›düzgündür.
2. Köpek Diflleri: Kesici difllerin sa¤›nda vesolunda birer köpek difli vard›r. Alt ve üstçenede toplam dört köpek difli bulunur. Uçlar›sivri olup besinleri kopar›p parçalama göreviyapar.
3. Az› Diflleri: Girintili ç›k›nt›l› yap›lar›ylabesinleri ö¤ütür. Köpek difllerinin sa¤›nda vesolunda bulunan iki tanesi küçük az›, di¤erleriise büyük az› olarak adland›r›l›r. Sekiz alt, sekizüst çenede olmak üzere on alt› az› difli vard›r.
Yirmi Yafl Diflleri: 18-22 yafllar›nda ç›kar.Ak›l diflleri de denir. Alt ve üst çenede ikiflertane bulunur.
Süt Diflleri: Kal›c› difller 7-8 yafllar›nda sütdiflleri döküldükçe ç›kar. Bebekler 6 ayl›kken sütdiflleri ç›kmaya bafllar. 2,5 yafl›na kadar 20 sütdifli ç›kar. Süt diflleri kal›c› difllere göre dahaküçüktür.
Difllerin Önemi ve Sa¤l›¤›Difllerimiz olmasayd›
besinleri kopar›pparçalayamaz,çi¤neyemezdik. Bütünhalindeki büyüklokmalar› yutmam›z çokzor olurdu. Midemizbüyük lokmalar›sindirirken zorlan›rd›.
Difllerimiz sa¤lamolmad›¤›nda da besinleriiyi çi¤neyemeyiz. ‹yi çi¤nenmeden yutulanbesinler baz› sindirim bozukluklar›na nedenolur. Çürük difller,
• A¤›z kokusu,
• Difl ve bafl a¤r›s›,
• Sindirim sorunlar›na neden olur.
Difllerimizin sa¤l›¤›n› korumak vegüçlendirmek için:
• Beslenmemize dikkatetmeli, yeterince mineral veA, C, D vitaminleri almal›y›z.
• Sert cisimleri (f›nd›k, cevizgibi) difllerimizle k›rmamal›y›z. Çok flekerlibesinleri ve asitli içecekleri çok tüketmemeliyiz.Çok s›cak ya da çok so¤uk yiyecek ve içecekleriyiyip içmemeliyiz. Yemeklerden sonra difllerimizif›rçalamal›y›z.
12 2
2 2
3333
33
3
3
33
33
3333 1 1 1
1 1 1 1
Vücudumuz Bilmecesini Çözelim FEN VE TEKNOLOJ‹
503
At›k Maddeleri Vücudumuzdan Nas›l Atar›z?Vücudumuzun
her yerinde enerjiüretilir. Enerjiüretilirken at›kmaddeler oluflur.Bunlardankarbondioksit ve subuhar›n› akci¤erleryoluyla soluk vererekd›flar› atar›z.
Sindirim sonucu oluflan kat› at›klar iseba¤›rsaklar yoluyla anüsten d›flar› at›l›r.
Bunlar›n yan›nda vücudumuzdan at›lmas›gereken zararl› maddeler ve fazla su boflalt›morganlar› ile d›flar› at›l›r.
Vücudumuzda oluflan at›k maddeler d›flar›at›lmal›d›r. Aksi takdirde vücudumuzun iflleyiflibozulur.
Boflalt›m Organ ve Yap›lar›
1. Bel hizas›nda omurgan›n iki yan›ndabulunur. fiekilleri fasulyeye benzer. Böbreklervücudumuzun süzme organlar›d›r. Tüm kan›m›zböbreklerimizden geçerek süzülür. Bu s›radakan zararl› maddelerden temizlenir.
2. Kan›n böbreklerde süzülmesi sonucuoluflan idrar bu kanala geçer. ‹drar kanal› bus›v›y› idrar kesesine tafl›r.
3. Böbreklerden gelen idrar buradatoplan›r. ‹drar kesesi yaklafl›k 600 mL idrartoplayabilir.
4. ‹drar kesesinde oluflturulan bas›nçlaidrar, idrar borusuna pompalan›r. ‹drarburadan d›flar› at›l›r.
Derimiz de terleme yoluyla boflalt›mayard›mc› olur. ‹çerisinde su ve madensel tuzlarolan ter derimizdeki gözeneklerden at›l›r.
Boflalt›m Nas›l Gerçekleflir?Enerji oluflumu sonucu ortaya ç›kan zararl›
maddeler ve vücudumuzdaki fazla su kanakar›fl›r.
• Kan, böbreklerden geçerek süzülür.Süzme iflini böbreklerin iç k›sm›nda bulunanözel süzme cisimcikleri gerçeklefltirir. Birböbrekte bunlardan yaklafl›k bir milyon tanebulunur. Bu yolla temizlenen kan kalbe giderektüm vücuda da¤›t›l›r.
• Kan›n süzülmesi sonucu böbreklerdeoluflan zararl› ve ihtiyaç fazlas› su, idrar olarakadland›r›l›r. ‹drar, idrar kanal› ile idrar kesesineaktar›l›r.
• ‹drar kesesi dolmaya bafllay›nca oluflanbas›nçla tuvalete gitme ihtiyac› hissederiz. ‹drarburadan idrar borusuna pompalan›r. ‹drarborusu ile de d›flar› at›l›r.
C. BOfiALTIM
Subuhar› +karbondioksit
Böbrekler (1)
‹drar kanal› (2)
‹drar kesesi (3)
‹drar borusu (4)
Vücudumuz Bilmecesini ÇözelimTemel Kaynak 5
504
Böbreklerimizin Sa¤l›¤›n› Korumak ‹çin Nelere Dikkat Etmeliyiz?
Zararl› maddelerin vücudumuzdanat›lmas›n› sa¤layan böbreklerimizin vücudumuziçin çok büyük bir önemi vard›r. Böbreklerimizifllevini yerine getiremezse vücudumuzdazararl› maddeler birikir ve sa¤l›¤›m›z bozulur.
Böbreklerimizin sa¤l›¤›n› korumak için bolbol su içmeliyiz. Özellikle s›cak havalardaterleyerek çok su kaybetti¤imiz için daha çok suiçeriz.
‹drar vücudumuzdan at›l›rken ac› olursa yada idrar›m›z kanl› olursa hemen doktorabaflvurmal›y›z.
Vücudumuzu temiz tutmal›y›z. Tuvalettensonra ellerimizi y›kamal›, s›k s›k banyoyapmal›y›z. ‹ç çamafl›rlar›m›z› de¤ifltirmeliyiz.
Sa¤l›¤›m›z›n Düflmanlar›: Sigara ve Alkol
Sigara ve alkol ba¤›ml›l›¤a neden olanal›flkanl›klard›r. ‹nsanlar, sigara ve alkolkullanmaya al›flt›klar›nda bunlardankurtulmakta oldukça zorlan›rlar.
Sigaran›n Bireye ve Topluma Verdi¤i Zararlar
Tütünden yap›lansigaran›n içinde yaklafl›k4000 tane zararl›madde vard›r. Bumaddelerden nikotinba¤›ml›l›¤a neden olur.Karbonmonoksit gaz› dabu maddelerden biridir.
Sigara;
• Solunum yollar›n› tahrifl ederek bronflitve ast›m gibi hastal›klara,
• Akci¤er ve g›rtlak kanserlerine,
• Kalp ve damar hastal›klar›na,
• Mide hastal›klar› ve sindirimbozukluklar›na neden olur.
Yap›lan araflt›rmalar sigaran›n insanömrünü azaltt›¤›n› göstermifltir.
Sigara içenler, yaln›zca kendilerine de¤il,çevrelerindeki insanlara da zarar verirler. Pasifiçici olarak adland›r›lan bu insanlar sigaraiçenler gibi sigaradan zarar görürler. Bunlargenellikle bebekler ve çocuklard›r. Pasifiçicilerde nefes darl›¤›, öksürük ve bo¤azdayanma rahats›zl›klar› görülür.
Sigaradan ç›kan dumanlar havay›, at›lankül ve izmaritler de çevreyi kirletir.
Sigara almak için harcanan paralar hemkiflilere hem de ülke ekonomisine zarar verir.
D. SA⁄LI⁄A ZARARLI MADDELER
Vücudumuz Bilmecesini Çözelim FEN VE TEKNOLOJ‹
505
Alkolün Zararlar›Alkol, vücudumuzda alkol sorununa neden
olur. Çok alkol alan insanlar, yürümede vekonuflmada zorluk çekerler.
Alkollü insanlar kendilerini kontroledemedikleri için davran›fllar›yla çevrelerinirahats›z ederler.
Alkollü araç kullanan sürücüler, trafikkazalar›na ve kazalar sonucunda insanlar›nyaralanmas›na ya da ölümüne neden olurlar.
Sürekli alkol kullanan insanlar›n karaci¤er,mide, ba¤›rsaklar› kalp, beyin ve sinirleri zarargörür. Alkol de sigara gibi ba¤›ml›l›k yapar.Alkol ba¤›ml›l›¤› bir hastal›kt›r. Kurtulmak içintedavi görmek gerekir.
Alkol kullan›m› aile ve ülke ekonomisine dezarar verir.
Sa¤l›kl› Yaflam ‹çin Neler Yapmal›y›z?
Sa¤l›¤›m›z› korumak için,
• Sigara ve alkolkullanmamal›y›z.
• Sigara içilen ortamlardanuzak durmal›y›z.
• Düzenli spor yapmal›y›z.
Spor, vücudumuzun dayan›kl›l›¤›n› art›r›r.Böylece sa¤l›kl› ve dinç kal›r›z.
Afla¤›daki tablolar› inceleyerek ö¤rendiklerimizi pekifltirelim.☞
Sa¤l›k
Sigara
Alkol
zarar verir.
zarar verir.
Difller
Dengelibeslenme
Spor
Temizlik DoktorKontrolü
içinönemlidir.
içinönemlidir.
içingereklidir.
içingereklidir.
içingereklidir.
Kan‹drar
borusuBöbrekler ‹drartemizlenir.kan›
temizlerkenoluflur.
d›flar›at›l›r.
toplan›r.
‹drarkesesi
1.
2.
Vücudumuz Bilmecesini ÇözelimTemel Kaynak 5
506
1. Afla¤›dakilerden hangisi besinleri
tafl›ma görevini yapar?
a. kan b. kalp
c. yemek borusu d. ba¤›rsaklar
2. I. Mide II. Yemek borusuIII. ‹nce ba¤›rsak IV. YutakV. Kal›n ba¤›rsak
Yukar›da sindirimde görevli yap› ve
organlar verilmifltir. Sindirimin gerçekleflme
s›ras› afla¤›dakilerden hangisinde verilmifltir?
a. IV, I, II, III, V b. IV, II, I, III, V
c. II, I, IV, III, V d. IV, V, II, I, III
3. A, besinleri mideye tafl›r.
B, besinlerin kana kar›flt›¤› yerdir.
C, besinleri k›sa bir süre için depolar.
Yukar›daki A, B ve C sindirimde görevli
yap› ve organlard›r. Buna göre
afla¤›dakilerden hangisi yanl›flt›r?
a. A, boru fleklindedir.
b. C, midedir.
c. B, kal›n ba¤›rsakt›r.
d. A, yutaktan mideye kadar uzan›r.
4. Afla¤›da besinlerin sindirimi ile ilgili
verilen olaylardan hangisi di¤erlerinden
sonra gerçekleflir?
a. Ö¤ütülmüfl besin mideye ulafl›r.
b. Besin maddeleri kana geçer.
c. Besinler çorba k›vam›na gelir.
d. Posadaki su ve mineraller emilir.
5. Afla¤›dakilerden hangisinde sindirimi
sa¤layan s›v› salg›lanmaz?
a. a¤›z b. yemek borusu
c. mide d. ince ba¤›rsak
6. Enerji oluflumu sonucu a盤a ç›kanzararl› maddeleri afla¤›dakilerden hangisitafl›r?
a. ba¤›rsaklar b. idrarc. kan d. idrar kanal›
7. Modelde gösterilendifllerle ilgili afla¤›dakilerdenhangisi yanl›flt›r?
a. I, besinleri ö¤ütür.b. II, kesici difller olarak
adland›r›l›r.c. III, a¤z›m›zda toplam 8 tanedir.d. IV, 18 ile 22 yafl aras› ç›kar.
8. V, idrar›n topland›¤› yap›d›r.Y, kan› süzerek temizler.Z, idrar›n vücuttan at›ld›¤› borudur.
Yukar›da boflalt›m organlar› ile ilgilibilgiler verilmifltir. Buna göre afla¤›dakilerdenhangisi söylenemez?
a. V, idrar kesesidir.b. Y, böbreklerdir.c. ‹drar, Z’den V’ye geçer.d. Y, idrar› V’ye gönderir.
9. Su ve zararl› maddelerden oluflanidrar afla¤›dakilerden hangisinde üretilir?
a. kan b. böbrekc. idrar kesesi d. idrar yolu
10. Afla¤›dakilerden hangisi sindirimeyard›mc› yap› ve organlardan biri de¤ildir?
a. karaci¤er b. dilc. akci¤er d. pankreas
11. I. Böbrekler II. Kal›n ba¤›rsakIII. Mide IV. Karaci¤er
Yukar›dakilerden hangisi ya da hangileriboflalt›mda görevli yap› ve organlardand›r?
a. Yaln›z I b. I, IIc. I, III, IV d. II, III, IV
BES‹NLER‹N S‹ND‹R‹M‹ - BOfiALTIM - SA⁄LI⁄A ZARARLI MADDELER - TEST 2✍
II
IV
III
I
Vücudumuz Bilmecesini Çözelim FEN VE TEKNOLOJ‹
507
12. Oksijen ve besin kan arac›l›¤› ilevücudumuzun her noktas›na iletilir. Bunlarenerji üretimi için kullan›l›rken birtak›m at›kmaddeler ortaya ç›kar.
I. KarbondioksitII. Zararl› maddelerIII. PosaYukar›dakilerden hangileri enerji
üretilirken a盤a ç›kan maddelerdendir?a. I, II b. I, IIIc. II, III d. I, II, III
13. I. ‹drar, idrar kesesinde toplan›r.II. Kan süzülerek temizlenir.III. ‹drar, borusuna pompalan›r.IV. Oluflan idrar, idrar kanal›na gider.
Yukar›da boflalt›m s›ras›nda meydanagelen olaylar verilmifltir. Bunlar›n olufl s›ras›afla¤›dakilerden hangisinde gösterilmifltir?
a. I, II, III, IV b. II, IV, I, IIIc. II, III, IV,I d. IV, I, II, III
14. Bol su içmek böbreklerimizin sa¤l›¤›için gereklidir. Bunun nedeni afla¤›dakilerdenhangisinde aç›klanm›flt›r?
a. Böbreklerimizin su ile dolu olmas›gerekir.
b. Böbreklerimiz kan› su ile temizler.c. Az su içersek böbreklerimiz hiç
çal›flamaz.d. Yeterince su olmazsa zararl› maddeler
böbreklerden at›lamaz.
15. Afla¤›dakilerden hangisi sindirimyap› ve organlar›m›z›n sa¤l›¤›n› korumak içinyap›lmas› gereken davran›fllardan biride¤ildir?
a. Çok s›cak ve çok so¤uk yememekb. Bayat, bozuk yiyecekler yememekc. S›k s›k ya¤l› yiyecekleri tüketmekd. Asitli içeceklerden uzak durmak
16. I. Sigara kullanmak II. Bol su içmekIII. Alkol almak IV. S›k s›k meyve yemek
Yukar›dakilerden hangisi ya da hangileriba¤›ml›l›k yapan al›flkanl›klardand›r?
a. Yaln›z I b. I, IIIc. I, II, III d. II, III, IV
17. Sigara öncelikle afla¤›daki yap› veorganlardan hangisine zarar verir?
a. solunum b. sindirimc. boflalt›m d. dolafl›m
18. “Pasif içici” ifadesi afla¤›dakilerdenhangisini belirtmek için söylenir?
a. Sigara tiryakilerinib. Ara s›ra sigara içenleric. Ayda bir kere alkollü içecekler içenlerid. ‹çmedi¤i hâlde sigaradan zarar
görenleri
19. I. Spor II. Dengeli beslenmeIII. Temizlik IV. Doktor kontrolü
Sa¤l›kl› yaflamak için yukar›dakilerdenhangilerini yapmal›y›z?
a. I, II b. II, IIIc. II, III, IV d. I, II, III, IV
20. Umut, böbreklerinin sa¤l›¤› için bol s›v›tüketmesi gerekti¤ini biliyordu. Bu nedenle s›ks›k gazoz içiyordu. Zaman kazanmak içinyeme¤ini çok acele yerdi. Yemeklerden sonradifllerini f›rçalar, her sabah süt içerdi. Her haftaolmasa da baz› haftalar 2-3 saat basketboloynard›.
Paragrafta baz› al›flkanl›klar› anlat›lanUmut’un sa¤l›¤›n› korumas› içinafla¤›dakilerden hangisi önerilemez?
a. Gazoz yerine su içmelidir.b. Düzenli spor yapmal›d›r.c. Difllerini yaln›zca sabahlar›
f›rçalamal›d›r.d. Yemeklerini sakin ve yavafl yemelidir.
Vücudumuz Bilmecesini ÇözelimTemel Kaynak 5
508
1. Afla¤›dakilerden hangisinde
sindirimin bafllama ve bitifl yeri do¤ru olarak
gösterilmifltir?
Bafllama Bitifl
a. A¤›z Kal›n ba¤›rsaklar
b. A¤›z Anüs
c. Difller ‹nce ba¤›rsaklar
d. Difller Anüs
2. Besin maddelerinin a¤›zdan kana
kar›flmas›na kadar geçtikleri yol
afla¤›dakilerden hangisinde verilmifltir?
a. Yemek borusu - mide - kal›n ba¤›rsak
b. Mide - ince ba¤›rsak - kal›n ba¤›rsak
c. Yutak - yemek borusu - mide - ince
ba¤›rsak
d. Yutak - mide - ince ba¤›rsak - kal›n
ba¤›rsak
3. I. Damarlar II. MideIII. Kalp IV. ‹nce ba¤›rsakV. A¤›z
Yukar›dakilerden hangileri besinlerin
parçalanarak kana kar›flabilecek hâle
gelmesinde görev al›r?
a. I, II b. III, IV
c. II, IV, V d. III, IV, V
4. Modelde gösterilen
organ ve yap›larla ilgili
afla¤›dakilerden hangisi
yanl›flt›r?
a. I’de kan süzülür.
b. II, idrar borusu olarak adland›r›l›r.
c. III, idrar›n topland›¤› yerdir.
d. IV, idrar›n d›flar› at›ld›¤› yap›d›r.
5.
Yukar›daki grafik bir besinin içerdi¤i
maddelerin miktar›n› göstermektedir. Bu
besin afla¤›dakilerden hangisi olabilir?
a. portakal
b. karpuz
c. patates
d. ekmek
6. • K, özel s›v›s› ile besinleri ezer.
• L, besin maddeleriinin kana kar›flt›¤›
yap›d›r.
• M, su ve minerallerin emilimini
gerçeklefltirir.
Yukar›da sindirim yap› ve organlar›na ait
görevler verilmifltir. Buna göre
afla¤›dakilerden hangisi do¤rudur?
K L M
a. A¤›z Mide ‹nce
ba¤›rsak
b. Mide ‹nce Kal›n
ba¤›rsak ba¤›rsak
c. A¤›z ‹nce Kal›n
ba¤›rsak ba¤›rsak
d. Mide Kal›n ‹nce
ba¤›rsak ba¤›rsak
VÜCUDUMUZ B‹LMECES‹N‹ ÇÖZEL‹M - ÜN‹TE TEST‹ 1✍
I
II
Miktar› (mg)
Besin içeri¤iSu Mineral C Vitamini Karbonhidrat
III
IV
Vücudumuz Bilmecesini Çözelim FEN VE TEKNOLOJ‹
509
7. Kan› zararl› maddelerden temizleyenyap› ve organlar hangi seçenekte verilmifltir?
a. Akci¤erler - böbreklerb. Böbrekler - ba¤›rsaklarc. Kalp - akci¤erlerd. Damarlar - kalp
8. Yandaki besinpiramidinde bir gündetüketilmesi gereken besinlerinmiktar› gösterilmifltir. Bunagöre afla¤›dakilerdenhangisi yanl›flt›r?
a. I Enerji vericib. II ve III Düzenleyicic. IV Yap›c› onar›c›d. V ve IV Enerji verici
9. Afla¤›da besinlerle içinde bolbulunan vitaminler efllefltirilmifltir. Hangisindeyanl›fl efllefltirilme yap›lm›flt›r?
a. D vitamini
b. C vitamini
c. K vitamini
d. E vitamini
10. Parma¤› kesilen Nefle, bir süre sonrakesik yerde kan›n p›ht›laflt›¤›n› gözlemledi.Bunun nas›l gerçekleflti¤ini annesine sordu.Annesi bunu k›rm›z› et, karaci¤er, muz yiyerekald›¤›m›z bir vitaminin yapt›¤›n› söyledi.
Nefle’nin annesinin söz etti¤i vitaminafla¤›dakilerden hangisidir?
a. Db. Ac. Kd. C
11. I. Posa II. ‹drar
III. Karbondioksit IV. TerYukar›dakilerden hangisi ya da hangileri
vücudumuzda birtak›m faaliyetler sonucu
oluflan at›k maddelerdendir?
a. Yaln›z III b. I, II
c. II, III, IV d. I, II, III, IV
12. Afla¤›da baz› organlarla görevleri
efllefltirilmifltir. Hangisi yanl›flt›r?
a. Sindirim
b. Solunum
c. Solunum
d. Sindirim
13. Vücudumuzda enerji oluflumu
sonucu ortaya ç›kan at›k maddeleri
temizlenmesi için akci¤erlere ve böbreklere
tafl›yan yap› afla¤›dakilerden hangisidir?
a. idrar kanal›
b. kalp
c. ince ba¤›rsaklar
d. kan
14. Afla¤›daki bilgilerden hangisi
yanl›flt›r?
a. Dil, lokman›n çi¤nenmesi ve
yutulmas›na yard›m eder.
b. Vitamin ve minareller vücudumuza
enerji verir.
c. Köpek diflleri besinleri kopar›p parçalar.
d. Proteinler, vücudumuzda yap›m ve
onar›m ifli yapar.
VI
III II
I
IVV
Vücudumuz Bilmecesini ÇözelimTemel Kaynak 5
510
15. Kan, böbreklerde süzme cisimcikleri
taraf›ndan süzülür. Bunun sonucunda
afla¤›dakilerden hangisi oluflur?
a. ter
b. madensel tuzlar
c. idrar
d. kirli su
16. Vücudumuzun yaflamsal faaliyetlerini
sürdürebilmesi için gerekli besinlerden yeteri
kadar yenilmesi afla¤›dakilerden hangisidir?
a. beslenme
b. rejim
c. diyet
d. sindirim
17. Kandaki s›v› at›klar afla¤›dakilerden
hangisinde görevli yap› ve organlar
taraf›ndan temizlenir?
a. sindirim
b. solunum
c. boflalt›m
d. dolafl›m
18. Afla¤›dakilerden hangisi haz›r
g›dalara konulan katk› maddelerinden biri
de¤ildir?
a. niflasta
b. koruyucu
c. renklendirici
d. tatland›r›c›
Afla¤›daki 2 soruyu modele göre
cevaplay›n›z.
19. Modelde hangi numara ile belirtilen
yap› soludu¤umuz oksijenin ve yedi¤imiz
besinlerin geçiflini kontrol eder?
a. I
b. II
c. III
d. V
20. Modelde besinlerin yararl› k›s›mlar›
hangi numara ile belirtilen yap›da kana
geçer?
a. III
b. IV
c. V
d. VI
I
II
III
IV
V
VI