გარემოზე ზემოქმედების შეფასება · Draft Black Sea Regional Transmission Project ESIA მომზადებულია:

Draft Black Sea Regional Transmission Project ESIA

მომზადებულია:

საქართველოს ენერგეტიკის

სამინისტროსათვის

წინასწარი ვარიანტი

შავი ზღვის რეგიონული ელექტროგადაცემის პროექტი

ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასება

2009 წლის მაისი

შავი ზღვის რეგიონალური ელექტროგადაცემის პროექტის ბსგზშ

i

სატიტულო ფურცელი

პროექტის დასახელება: შავი ზღვის რეგიონული ელექტროგადაცემის პროექტი

ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების

შეფასება -- საქართველო

კონტრაქტის №: C18507

დოკუმენტის დასახელება: შავი ზღვის რეგიონული ელექტროგადაცემის პროექტი

ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების

შეფასება სამუშაო ვერსია

შემსრულებელი: Black & Veatch Special Projects Corp.

შესრულების თარიღი:: 2009 წლის მაისი

ავტორი: ჯეკ მოზინგო, მარი მეთიუსი, ივან მაქსიმოვი, დეინ

ფერმანი, ვახტანგ გვახარია, მარიამ ქიმერიძე, ანდრეი

ყანდაუროვი, გიორგი ღამბაშიძე დავით გირგვლიანი

B&V-ის პროეტქის მენეჯერი: ჯეკ მოზინგო

პროექტის მენეჯერი

საქართველოს ენერგეტიკის

სამინისტროს მხირდან: მარიამ ვალიშვილი


ii

შინაარსი

სატიტულო ფურცელი ...................................................................................................... i

შინაარსი ........................................................................................................................... ii

ცხრილები ....................................................................................................................... iv

ნახაზები/სურათები ......................................................... Error! Bookmark not defined.

დანართები ....................................................................................................................... v

1.0 შესავალი და მოკლე მიმოხილვა ............................................................................ 1

1.1 შესავალი......................................................................................................... 1

1.2 პროეტქის მიზანი და საჭიროება ................................................................... 1

1.3 ბსგზშ-ის კვლევის ფორმატი.......................................................................... 4

1.4 ბსგზშ-ის მეთოდოლოგია .............................................................................. 6

1.4.1 სკოპინგი ........................................................................................... 7

1.4.2 მონაცემების შეგროვება არსებული მდგომარეობის შესახებ........... 9

1.4.3 ზემოქმედებების შეფასება.............................................................. 10

1.4.4 გარემოზე ზემოქმედების შერბილება და გაუჯობესებები ........... 14

1.4.5 გარემოსდაცვითი მონიტორინგი ................................................... 15

1.5 წინამდებარე ანგარიშის სტრუქტურა.......................................................... 15

2.0 დაგეგმილი საპროექტო ხაზი და ალტერნატივები .............................................. 17

2.1 ალტერნატივა 1: შავი ზღვის რეგიონული ენერგოპროექტი ..................... 17

2.1.1 ქვესადგურები................................................................................. 19

2.1.2 გადამცემი ხაზები........................................................................... 20

2.1.3 ტექნიკური მომსახურების მეთოდები........................................... 29

2.2 ალტერნატივა 2 – ქცია-ტაბაწყურის აღკვეთილის მახლობლად და ბორჯომ-

ხარაგაულის ეროვნულ ნაკრძალში გამავალი მონაკვეთის ალტერნატივა.............. 29

2.3 ალტერნატივა 3 – ქცია-ტაბაწყურის აღკვეთილის დამხლობლად და ბორჯომ-

ხარაგაულის ეროვნულ ნაკრძალის შემოვლითი მონაკვეთის ალტერნატივა ......... 30

2.4 ალტერნატივა 4: არაქმედების ალტერნატივა ............................................. 31

3.0 სამართლებრივი და საკანონმდებლო გარემო...................................................... 34

3.1 ქვეყნის სამართლებრივი და ნორმატიული ჩარჩოები................................ 34

3.1.1 ადმინისტრაციული ჩარჩო ............................................................. 34

3.1.2 გარემოსდაცვითი საკანონმდებლო ჩარჩო .................................... 37

3.1.3 გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის გაცემის პროცედურა.......... 40

3.1.4 პროექტთან დაკავშირებული მიწათსარგებლობისა და შრომის

კანონები 41

3.1.5 სხვა ეროვნული სტრატეგიები და გეგმები .................................... 44

3.2 სართაშორისო მოთხოვნები ......................................................................... 45

3.2.1 საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტების მოთხოვნები ............. 45


iii

3.2.2 საერთაშორისო კონვენციები და შეთანხმებები............................. 47

4.0 ბუნებრივი და სოციალური გარემოს არსებული მდგომარეობა.......................... 49

4.1 ბუნებრივი გარემოს არსებული მდგომარეობა ........................................... 49

4.1.1 მეტეოროლოგიური და კლიმატური პირობები ............................ 49

4.1.2 ძირითადი ლანდშაფტები და ეკოსისტემები ................................ 53

4.1.3 გეოლოგია და გეომორფოლოგია ................................................... 67

4.1.4 ჰიდროლოგია/ჰიდროგეოლოგია ................................................... 76

4.1.5 გეოსაშიშროებები ............................. Error! Bookmark not defined.

4.1.6 ფლორა და მცენარეული საფარი .................................................... 80

4.1.7 ფაუნა............................................................................................. 118

4.1.8 გადამცემი ხაზის მარშრუტის გასწვრივ გარემოს არსებული

დაბინძურება 134

4.1.8.2 ატმოსფერული ჰაერის ხარისხი.................................................. 134

4.2 სოციალური გარემო - არსებული მდგომარეობა....................................... 139

4.2.1 დემოგრაფიული მონაცემები ...................................................... 140

4.2.3 ინფრასტრუქტურა........................................................................ 146

4.2.4 ეკონომიკური პირობები............................................................... 147

4.2.5 ჯანდაცვა....................................................................................... 152

4.2.6 კულტურული რესურსები ........................................................... 152

5.0 მოსალოდნელი ზემოქმედება ბუნებრივსა და სოციალ-ეკონომიკურ გარემოზე156

5.1 პოტენციური ზემოქმედება გარემოზე ...................................................... 156

5.1.1 მიწათსარგებლობა ........................................................................ 156

5.1.2 ჰაერის ხარისხი .......................................................................................... 163

5.1.3 გეოლოგია, ნიადაგები და გეოსაფრთხეები ................................. 169

5.1.4 ჰყდროლოგია-ჰიდროგეოლოგია ................................................. 183

5.1.5 პოტენციური ზემოქმედება ეკოსისტემებზე, ცხოველებსა და

მცენარეებზე 185

5.2 პოტენციური ზემოქმედება სოციალურ გარემოზე ................................... 203

5.2.1 პოტენციურად ზემოქმედების ქვეშ მყოფი მოსახლეობა......... Error!

Bookmark not defined.

5.2.2 დემოგრაფია და ეკონომიკა .......................................................... 203

5.2.3 ინფრასტრუქტურა........................................................................ 203

5.2.4 მოსახლეობა .................................................................................. 204

5.2.5 კულტურული რესურსები ........................................................... 206

5.2.6 საზოგადოებრივი ჯანდაცვა, შრომის ჰიგიენა და უსაფრთხოება206

5.2.8 ცარჯთაღრიცხვა ........................................................................... 214

5.3 მოსალოდნელი ზემოქმედების შეჯამება .................................................. 215

6.0 გარემოსდაცვითი და სოციალური მენეჯმენტის და მონიტორინგის გეგმა...... 232

7.0 გამოყენებული ლიტერატურა ............................................................................ 290


iv

ცხრილები

ცხრილი 1-1 გარემოზე ზემოქმედების მნიშვნელოვნების განსაზღვრა

ცხრილი 1-2 ზემოქმედების ხანგრძლივობა

ცხრილი 1-3 სოციალური ზემოქმედების მნიშვნელოვნების განსაზღვრა

ცხრილი 2-1 1992 წლამდე მოწყობილი საძირკვლებისა და ანძების არსებული

მდგომარეობა

ცხრილი 2-2 დერეფნის სიგრძე და ანძების რაოდენობა სხვადასხვა ალტერნატივის

შემთხვევაში

ცხრილი 3-1 საქართველოს გარემოსდაცვითი კანონები და ნორმატიული დოკუმენტები

ცხრილი 4.1-1 გარდაბნის რაიონის გეოლოგიური აგებულება

ცხრილი 4.1-2 ბიომრავალფეროვნების შენარჩუნებისთვის მნიშვნელოვანი უბნები

გადამცემი ხაზის დერეფანში

ცხრილი 4.1-3 წითელ წიგნში შეტანილი ფაუნის სახეობების არსებობის ალბათობა

გადამცემი ხაზის დერეფანში

ცხრილი 4.1-4 ჰაერის ხარისხის არსებული მაჩვენებლები

ცხრილი 4.1-5 ატმოსფერული ჰაერის დამაბინძურებლების რაოდენობა მოსახლეობის

მიხედვით

ცხრილი 4.1-6 ჰაერის დაბინძურების დონე ქ. რუსთავისთვის

ცხრილი 4.2-1 საპროექტო ელექტროგადამცემი ხაზის გასწვრივ განლაგებული

რეგიონების და მუნიციპალიტეტების მოსახლეობა

ცხრილი 4.2-2 მოსახლეობის რაოდენობა საპროექტო ელექტროგადამცემი ხაზიდან 3 კმ-

ის დაშორებით

ცხრილი 4.2-3 საქართველოს ეთნიკური შემადგენლობა, ეთნიკური შემადგენლობა

ელექტროგადამცემი ხაზის დერეფნის გაყოლებაზე

ცხრილი 4.2-4 ეკონომიკური და დასაქმების წილი დარგების მიხედვით

ცხრილი 4.2-5 უმუშევრობის დონე ელექტროგადამცემი ხაზის ტრასის მახლობლად -

რეგიონების/მუნიციპალიტეტების მიხედვით

ცხრილი 4.2-6 ელექტროგადამცემი ხაზის მახლობლად მცხოვრები მოსახლეობის

შემოსავლის ძირითადი წყაროები

ცხრილი 4.2-7 მანძილი საპროექტო ელექტროგადამცემ ხაზსა და ნაციონალურ ძეგლებს

შორის, უახლოესი მისასვლელების მიმართულების ჩვენებით

ცხრილი 5.1-1 მოწის გამოყენება

ცხრილი 5.1-2 მიწის გამოყენების პარამეტრების მოსალოდნელი ცვლილება

ცხრილი 5.1.3 ნიადაგზე ზემოქმედება დაცული ტერიტორიების მახლობლად

ცხრილი 5.1-4 მიწის გამოყენებაზე მოსალოდნელი ზემოქმედების შემაჯამებელი

მაჩვენებლები


v

ცხრილი 5.1-5 ჰაერის ხარისხის სენსიტიურობა

დანართები

Appendix A მონაწილეთა სია

Appendix B ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასების ძირითადი

ეტაპები, მომზადებისა და დასრულების გრაფიკი

Appendix C საზოგადოებასთან კონსულტირებისა ინფორმირების გეგმა

Appendix D შავი ზღვის ელექროგადაცემის პროექტის გასწვრივ არსებული ფლორისა

და მცენარეულობის კვლევის შედეგები

Appendix E ცოცხალი გარემოს შესწავლა ბიომრავალფეროვნების შენარჩუნების

კუთხით


1

1.0 შესავალი და მოკლე მიმოხილვა

1.1 შესავალი

საქართველოს რესპუბლიკის ენერგეტიკის სამინისტრო გეგმავს ქვეყნის

ენერგომომარაგების ქსელის გაფართოებასა და მოდენიზებას. ამ საქმიანობის ფარგლებში

გადაწყვეტილია სამხრეთ საქართველოში გამავალი მაღალი ძაბვის ელექტროგადამცემი

ხაზის დასრულებაც, რომელიც დააკავშირებს გარდაბანსა და ზესტაფონს, ასევე

ახალციხის გავლით მივა თურქეთის საზღვრამდე, სადაც იგი ჩაერთვება თურქეთის

ენერგოსისტემაში. სამინისტრომ დაფინანსებისთვის მიმართა ევროპის რეკონსტრუქციისა

და განვითარების ბანკს (EBRD) და სხვა საკრედიტო ორგანიზაციებს, მათ შორის ევროპის

საინვესტიცო ბანკსა (EIB) და რეკონსტრუქციის ბანკს (KfW). საქართველოს

კანონმდებლობით, გარემოზე პოტენციური ზემოქმედება შესწავლილი უნდა იქნას

გარემოზე ზემოქმედების შეფასების (გზშ) ფარგლებში. გადაწყვეტილების მიღების

პროცესში EBRD-ი და სხვა საერთაშორისო საკრედიტო ორგანიზაციები მოითხოვს

წარმოდგენილი პროექტის ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასებას

(ბსგზშ) EBRD-ის მოთხოვნებისა და სხვა საერთაშორისო მეთოდოლოგიის მიხედვით.

საქართველოს კანონმდებლობისა და EBRD-ის მოთხოვნების შესაბამისად, პროექტით

დაინტერესებულ მხარეებსა და საზოგადოებას წარედგინება ბსგზშ-ს სამუშაო ვერსია.

დაინტერესებულ მხარეთა და საზოგადოების შენიშვნები გათვალისწინებული იქნება

ბსგზშ-ს საბოლოო ვარიანტის მომზადებისას, ასევე რეკომენდაციები

გათვალისწინებული იქნება ენერეტიკის სამინისტროს, EBRD-ი და ხვა საკრედიტო

ინსტიტუტების მიერ საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებისას.

1.2 პროეტქის მიზანი და საჭიროება

საქართველოს რესპუბლიკის ელექტროენერგიის პოტენციალი დაკავშირებულია როგორც

ენერგიის განახლებად წყაროებთან, როგორიცაა წყლისა და ქარის ენერგია, ასევე

ელექტროენერგიის თერმული გენერაციის შესაძლებლობასთან. ქვეყნის წლიური

ჰიდროენერგეტიკული პოტენციალი შეფასებულია 80 მილიარდ კვტ/სთ–ად, საიდანაც 40

მილიარდი კვტ/სთ შეიძლება ეკონომიკურად მომგებიანი იყოს. არსებული სისტემა

წარმოდგენილია დაახლოებით 60 ჰიდროელექტროსადგურით, რომელთა მაქსიმალური

წლიური წარმადობაა 6.8 მილიარდი კვტ/სთ-ია (ანუ ეკონომიკურად მომგებიანი

პოენტციალის დაახლოებით 17%); ამას ემატება თბილისიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით,

გარდაბანში მდებარე დაახლოებით 650 მგვტ–იანი თბოსადგურით. ამას გარდა,

გათვალისწინებულია ორი კომბინირებული ციკლის აირ–ტურბინული

ელექტროსადგურის (150–160 მგვტ) მშენებლობა. თერმული ელექტროგენერაცია


2

ძირითადად ზამთარში გამოიყენება, რათა დაბალანსდეს წყლის სიმცირე; თუმცა, მისი

გენერაცია ასევე შესაძლებელია გაზაფხული–ზაფხული პერიოდში საექსპორტო

მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად.

საქართველოს გააჩნია ერთი 500 კილოვოლტიანი (კვ) ხაზი, რომელიც გადის

აღმოსავლეთიდან დასავლეთის მიმართულებით და აკავშირებს გარდაბანს ქსანთან

(თბილისიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით) და დასავლეთით მდებარე ზესტაფონთან. 1980-

იან წლებში დაიგეგმა და ნაწილობრივ აიგო კიდევ ერთი ხაზი, რომელიც გარდაბანს

დააკავშირებდა ზესტაფონთან ახალციხის გავლით. ეს უკანასკნელი ღრმადაა შეჭრილი

არსებული ხაზიდან სამხრეთით. ახალი ხაზის საძირკვლებისა და ანძების ნახევარზე

მეტი მოწეყო 1989-1991 წლებში, რის შემდეგაც პროექტი შეჩერდა.

საქართველოს ენერგოსისტემაში გენერაცია–მოხმარებას შორის მნიშვნელოვანი

დისბალანსია: ქვეყნის ენერგორესურსების ორი მესამედი განლაგებულია ქვეყნის

ჩრდილო-დასავლეთით, მაშინ როცა შიდა მოხმარების ორი მესამედი აღმოსავლთ

საქართველოზე მოდის; ამასთან, პოტენციური საექსპორტო ბაზარი მოდის ქვეყნის

სამხრეთით განლაგებულ ქვეყნებზე (მაგ, თურქეთზე, ირანსა და ერაყზე – ყველა

მათგანში სწრაფ ეკონომიკურ ზრდას აქვს ადგილი მათი მოთხოვნა ელექტროენერგიაზე

მზარდია). ამ ბაზრების ელექტრომომარაგებისთვის საჭიროა საიმედო მაღალი ძაბვის

გადამცემი ქსელი. დღეისათვის აღმოსავლეთ და დასავლეთ საქართველოს აერთებს

მხოლოდ ერთი ძალოვანი ხაზი – 500 კვ–იანი ელექტროგადამცემი „იმერეთი“ –„ქართლი–

II“ – „ქართლი–I“. ამ ხაზის ნებისმიერი დაზიანება, განსაკუთრებით კი შემოდგომა–

ზამთრის პერიოდში იწვევს ელექტროენერგიის დიდ დეფიციტს აღმოსავლეთ

საქართველოში, ამასთან ხშირად მთელი სისტემის ბლოკირებაც კი ხდება. გარდა იმისა,

რომ ქვეყნის შიგნით ენერგოსისტემა ნაკლებად საიმედოა, შეზღუდულია

ელექტროენერგიის გაცვლისა და ექსპორტის არსებული და სამომავლო პოტენციალიც.

გარდა ელექტროენერგიის ექსპორტისა, საქართველოს სურს გამოიყენოს ქვეყნის

სატრანზიტო პოტენციალი, კერძოდ კი აზერბაიჯანიდან თურქეთში ელექტროობის

ექსპორტისთვის.

ბოლო წლებში ენერგეტიკის სამინისტრომ შეისწავლა ქვეყნის ენერგოსისტემის რეგინულ

სისტემაში ჩართვის საჭიროება როგორც ეკონომიკური, ასევე ქვეყნის უსაფრთხოების

კუთხით. ენერგეტიკის სამინისტროს დაკვეთით კომპანია ფიხტნერმა (Fichtner, 2007)

განახორციელა კვლევა, რომლის ფარგლებშიც შეფასდა კავკასიის ქვეყნების

ურთიერთდამაკავშირებელი ზემაღალი ძაბვის სისტემის განვითარების კონცეფცია,

რომელიც მიზნად ისახავს რეგიონული ენერგორესურსების ქვეყნებს შორის მარტივად და

ეფექტურად გაცვლისა და მათი უკეთ გამოყენების შესაძლებლობას. კვლევამ მოიცვა

საქართველო, სასომხეთი, აზერბაიჯანი, ირანი და თურქეთი. კვლევის შედეგად


3

შემუშავებული რეკომენდაციების მიხედვით საჭიროა დაწვრილებით იქნას შესწავლილი

ორი პროექტი, რომლებიცაა: საქართველო-სასომხეთისა და საქართველო-თურქეთის

დადამაკავშირებელი ხაზების მოწყობა. კვლევის შედეგებით, საქართველო (და

სასომხეთი) სარგებელს მიიღებს თურქეთის, ირანის, აზერბაიჯანისა და რუსეთის

ეკონომიკის განვიარების პირობებში.

ენერგეტიკის სამინისტრომ ასევე განახორციელა კვლევა (საქართველოს ენერგეტიკის

სამინისტრო, დაუთარიღებელი), რომლის მიზანს წარმოადგენდა -თურქეთის

მოთხოვნილების შეფასება საქართველოსა და აზერბაიჯანიდან ელექტრო ენერგიის

ექსპორზე და საქართველოსა და აზერბაიჯანის საკმარისი არსებული ან სამომავლო

ეკონომიკურად მომგებიანი ელექტროენერგიის გენერაციის პროექტები არსებობის

შეფასება, რომელთა წარმოებულ ელექტროენერგიაც უნდა მიეწოდოს თურქეთს

დაგეგმილი გადამცემი ხაზის საშუალებით. კვლევით დადგინდა, რომ პროექტის

ეკონომიკურად მომგებიანია კონკურენტუნარიანი ფასებისა და საქართველოს ჰესებში

დამატებით ინვესტირების შემთხვევაში. კვლევაში ასევე ნათქვამია, რომ ჰესებში

ინვესტიციების ჩადების საკითხი მნიშვნელოვნად იქნება დამოკიდებული გადამცემ

ხაზზე, რომლის დაფინანსებაც თავის მხრივ დამოკიდებულია ელექტროგენერაციის

პროექტებზე.

და ბოლოს, ენერგეტიკის სამინისტრომ განახორციელა ტექნიკურ-ეკონომიკური კვლევა,

რომელიც დააფინანსა ამერიკის შეერთებული შტატების ვაჭრობისა და განვითარების

სააგენტომ. კვლევა მიზნად ისახავდა მინიმალური ღირებულების ტექნიკური

პარამეტრების დადგენას, რომელთა საშუალებითაც საქართველოში ელექტრო ენერგიის

გადაცემა სიმედო გახდება (Kuljian, 2008). კონკრეტულად, კვლევამ შეისწავლა ახალი 500

კვ ხაზის მოწყობის საკითხი, რომელიც გააუმჯობესებს დასავლეთ და აღმოსავლეთ

საქართველოს ენერგოსისტემების კავშირს და იმუშავებს არსებულ ზესტაფონი-ქსანი-

გარდაბანის 500 კვ გადამცემ ხაზთან ერთად. კვლევის ფარგლებში, ასევე შესწავლილი

იქნა ახალი ხაზის მოწყობის ეკონომიკური მომგებიანობა, რომელიც გულისხმობს

საბჭოთა პერიოდში დაგეგმილი სამხრეთ კავკასიის ხაზის მშენებლობის დასრულებას,

ახალი მაღალი ძაბვის ხაზით თურქეთთან დაკავშირებასა და ახალციხეში ახალი ქვე-

სადგურის მშენებლობას მუდმივი დენის ჩანართით, რომელიც საშუალებას მისცემს

დაუკავშირდეს თურქეთის ელექტროსისტემას. ზემოთ ნახსენები ნაწილობრივ

აშენებული ხაზის ნაწილი დაზიანდა და გაიძარცვა, თუმცა უკვე მოწყობილი ნაწილები

სარეაბილიტაციო სამუშაოების შემდეგ ვარგისი იქნება გამოსაყენებლად.

შესაბამისად, ენერგეტიკის სამინისტრომ გადაწყვიტა დაესრულებინა ხაზი და

საქმიანობის დასაფინანსებლად მიმართა საკრედიტო ორგანიზაციებს. პროექტო

ხორციელდება საქართველოს სახელმწიფო ელექტროსისტემის მიერ (სსე), რომელიც


4

სპეციალურად, შავი ზღვის ელექტროგადაცემის პროექტისათვის შერჩეულ,

სართაშორისო ტექნიკურ კონსულტანტ ორგანიზაციასთან ერთად, პასუხისმგებელია

საპროექტო და სამშენებლო სამუშაოებზე. პროექტის განხორციელების დროს

შესაძლებელია პასუხისმგებლობების ნაწილი გადასცეს თავის შვილობილ კომპანიას

(100%-იანი წილით) ენერგოტრანსს, რომელიც წარმოადგენს იურიდიულ პირს, ვის

მფლობელობაშიც არის არსებული ხაზის ნაწილები და რომლის მფლობელობაშიც იქნება

მთლიანად ელექტროგადამცემი ხაზი როდესაც ტერიტორიების შესყიდვა მთლიანად

დასრულდება.

1.3 ბსგზშ-ის კვლევის ფორმატი

წინამდებარე ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასებაში

განხილულია პროექტის შემდეგი კომპონენტები:

გარდაბანიდან ზესტაფონამდე 260 კმ სიგრძის ხაზის დაზიანებული

საძირკვლებისა და/ან ანძების რეაბილიტაცია და რეკონსტრუქცია.

საძირკვლებისა და ანძების მოწყობა იმ მონაკვეთებზე, რომლებიც გარდაბანი-

ზესტაფონის ხაზზე ადრე არ ყოფილა მოწყობილი, ასევე ახალციხიდან

თურქეთის საზღვრამდე მიმავალ 30 კმ-იან ხაზზე.

კაბელების გაჭიმვა (ელექტროენერგიის გასატარებლად) მთელი ზახის

გასწვრივ.

გარდაბანისა და ზესტაფონის მახლობლად არსებული 500 კვ ქვესადგურების

მცირე გაფართოება-რეკონსტრუქცია.

ახალი 500/400/220 კვ ქვესადგურის მოწყობა ახალციხის მახლობლად.

მომავალში შესაძლებელია მოეწყოს დამატებითი ხაზები: აზერბაიჯანიდან, რომელიც

გარდაბანის ქვესადგურს დაუკავშირდება; თურქეთის ბორჩხას ქვესადგურიდან

საქართველოს საზღვრამდე. ამ ხაზების მშენებლობასა და ექსპლუატაციასთან

დაკავშირებული ზემოქმედება მომავალში შეფასდება.

ბსგზშ-ა ითვალისწინებს საქართველოს კანონმდებლობის მოთხოვნებს, როგორც ეს

ნაწილ 3-შია აღწერილი; მან ასევე უნდა დააკმაყოფილოს ევროპის რეკონსტრუქციისა და

განვითარების ბანკისა და სხვა საკრედიტო ორგანიზაციების მოთხოვნები A კატეგორიის

პროექტების მიმართ. დაფინანსებამდე საკრედიტო ორგანიზაციები და საქართველოს

გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტრო უნდა დარწმუნდეს, რომ:


5

პროექტში გათვალისწინებულია ყველა აუცილებელი შემარბილებელი

ღონისძიება, რათა შემცირდეს გარემოზე, ადამიანის ჯანმრთელობასა და

უსაფრთხოებაზე და სოციალ-ეკონომიკურ პირობებზე არსებითი მავნე

ზემოქმედება.

მათ მიერ დაფინანსებული საინვესტიციო პროგრამის კომპონენტები შეესაბამება

საქრთველოს, ევროკავშირის, EBRD-ისა და სხვა საერთაშორისო საფინანსო

სინსტუტების მოთხოვნებს, რომლებიც მოყვანილია თავში 3.

საგოზადოებასთან კონსულტაცია და ინფორმირება მოხდა საქართველოს

კანონმდებობასა და EBRD-ის გარმოსდაცვით პოლიტიკისათან (EBRD, 2003)

შესაბამისობაში, რაც უზრუნველყოფს საზოგადოების საღი აზრის

გათვალისწინებას საქმიანობაში, მის დაფინანსებამდე.

საქართვველოს კანონმდებლობისა და EBRD-ის მოთხოვნების მიხედვით, ბსგზშ-ის

საქმიანობა მოიცავს:

ძირითადი გარემოსდაცვითი და სოციალ-ეკონომიკური საკითხების განსაზღვრას

(სკოპინგის ჩათვლით).

იმ ძირითადი ბუნებრივი და სოციალური რესურსების არსებული მდგომარეობის

შეფასებას, რომელთაც შესაძლოა განიცადოს პროექტის ზემოქმედება.

დაგეგმილი პროექტის დადებითი და უარყოფითი ზეგავლენის შეფასებას

ბუნებრივსა და სოციალ-ეკონომიკურ რესურსებზე.

კონსულტაციას პროექტით სავარაუდოდ მოცულ მოსახლეობასა და სხვა

დაინტერესებულ მხარეებთან.

ისეთი სამშენებლო პროექტისა და ექსპლუატაციის რეჟიმის შემუშავება,

რომლებიც უზურნველყოფს ბუნებრივსა და სოციალურ გარემოზე არსებითი

უარყოფითი გავლენის თავიდან აცილებას, შემცირებას ან კომპენსირებას.

მოინიტორინგის პროგრამების შემუშავებას, რომელთა საშუალებითაც:

შემოწმდება შემარბილებელი ღონისძიებების ეფექტურობა; შემუშავდება და

დაიხვეწება შემარბილებელი ღონისძიებები.


6

1.4 ბსგზშ-ის მეთოდოლოგია კვლევის მასშტაბი –

ძირითადი პრობლემებისა

და ზემოქმედების

განსაზღვრა

ზემოქმედების შეფასება -

მნიშვნელოვნების

წინასწარი შეფასება,

განსაზღვრა და ანალიზი

შერბილება - თავიდან

აცილება, შემცირება,

კომპენსაცია, აღდგენა,

გაუმჯობესება

გარემოსდაცვითი

სამოქმედო/მენეჯმენტისა

და მონიტროინგის

გეგმები - ჩადებულია

სამშენებლო პროექტში

გსშ-ის ანგარიშის

მომზადება

არსებული მონაცემების

შეგროვება/მიმოხილვა

კონსულტაცია

მოცემული თავში აღწერილია

შავი ზღვის რეგიონული

ელექტროგადამცემი ხაზის

პროეტის ბსგზშ-ის პროცესი.

ბსგზშ-ს საერთო მიდგომა და

ანგარიშგება ეფუძნება შემდეგ

სახელმძღვანელო დოკუმენტებს:

საქართველოს კანონი

„გარემოს დაცვის შესახებ“

(ძალაშია 1996 წლიდან,

შესწორებულია 2000, 2003,

2007 წწ).

საქართველოს კანონი

„გარემოზე ზემოქმედების

ნებართვის შესახებ“

(მიღებულია 1996 წლის 15

ოქტომბერს,

ჩანაცვლებულია 2007

წელს მიღებული

კანონით).

ნახაზი 1-2. ბსგზშ-ის პროცესი

ევროკავშირის საბჭოს დირექტივა 85/337/EEC „გარკვეული საზოგადოებრივი

სარგებლობისა და კერძო პროექტების გარემოზე ზემოქმედების შეფასება“,

შესწორებულია ევროკავშირის საბჭოს დირექტივით 97/11/EC (ევროკავშირის

საბჭო, 1985; 1997).

EBRD-ის პოლიტიკა, მათ შორის გარემოსდაცვითი პოლიტიკა (EBRD, 2003) და

საზოგადოების ინფორმირების პოლიტიკა (EBRD, 2006).

EIB-ის გარემოსდაცვითი და სოციალური მოთხოვნები, რომლებიც მოცემულია

მისსავე „გარემოსდაცვითი და სოციალური საქმიანობის სახელმძღვანელო“-ში

(http://www.eib.org/about/publications/environmental-and-social-practices-

handbook.htm, EIB, 2007)

ბსგზშ-ის პროცესის ზოგადი სქემა მოცემულია ნახაზზე 1-2.

http://www.eib.org/about/publications/environmental-and-social-practices-handbook.htm

http://www.eib.org/about/publications/environmental-and-social-practices-handbook.htm


7

1.4.1 სკოპინგი

პროექტის სავარაუდოდ მნიშვნელოვანი ზემოქმედების განსაზღვრისთვის

გამოყენებული იქნა შემდეგი მეთოდები:

2009 წლის თებერვალში სოციალური შეფასების ჯგუფმა მოინახულა ხაზის

დასავლეთის მონაკვეთები (მარნეულიდან დასავლეთის მიმართულებით),

ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნული პარკი, ახალციხის შემოგარენი და ახალციხე-

თურქეთის საზღვარს შორის ახალი დერეფანი.

გარემოსდაცვითმა ჯგუფმა მოინახულა ხაზის ყველა ის მონაკვეთი, რომლამდე

მისვლაც შესაძლებელი იყო 2009 წლის თებერვალ-მარტში. დღეების

განმავლობაში და მთელი ტრასის გასწვრივ ხდებოდა მოწყობილი

საძირკვლებისა და ანძების დათვალიერება, მათ შორის დაზიანებულების ან

განადგურებულების; დათვალიერებულ იქნა ტერიტორიები, სადაც ხაზი ჯერ

არაა მოწყობილი.

დეტალურად იქნა განხილული ხაზის ტრასის გასწვრივ შესრულებული სხვა

კვლევები, მათ შორის ბაქო-თბილისი-ჯეიხანის მილსადენის ბსგზშ (BTC Co.,

2002) და სამცხე-ჯავახეთის გზების რეაბილიტაციის პროექტის ბსგზშ 2006).

მოწეყო შეხვედრები გარემოს დაცვის სამინისტროს ოფიციალურ პირებთან,

მათ შორის დაცული ტერიტორიების სააგენტოსთან, ლიცენზირებისა და

ნებართვების დეპარტამენტთან, ასევე ინფორმაცია მიღებული იქნა კულტურის

სამინისტროდან.

27-28 მარტს გუდაურში ჩატარდა საინფორმაციო შეხვედრა, რომელსაც

დაესწრო ენერგეტიკის სამინისტრო, გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი

რესურსების სამინისტრო, სამი არასამთავრობო ორგანიზაცია (ა/ო) - კავკასიის

გარემოსდაცვით ა/ო-თა ქსელი, ქვემო ქართლის საინფორმაციო ცენტრი, გეო-

საინფორმაციო ლაბორატორია და მწვანეთა მოძრაობა.

შემდგომ შეხვედრებს ა/ო-ებთან თბილისში დაესწრო საქართველოს მწვანეთა

მოძრაობა და მწვანე ალტერნატივა.


8

სოციალური შეფასების

ჯგუფმა გადამცემი ხაზის

დერეფანში სულ 16

სოფელი მოინახულა. ამ

შეხვედრებზე მოსულ 400

კაცს წარედგინა პროექტი.

გამოკითხული იქნა ასევე

რამოდენიმე ათეული

კაცი.

თვითმმართველობის ორგანოები

მეტწილად წინასწარ იყო

ინფორმირებული შეხვედრასთან

დაკავშირებით, თუმცა ისინი

შეხვედრებს არ დასწრებიან.

სურათზე 1-3 მოცემულია გარდაბნის მახლობლად ერთ-ერთ სოფელში პროექტის

განხილვა.

სურათი 1-3 სოფ. ილმაზლოს მაცხოვრებლები და

წინამძღოლები, რომლებიც ბსგზშ-ის სოციალური

შეფასების ჯგურთან ერთად განიხილავენ პროექტს

ხელისუფლების წარმომადგენლები, ა/ო-ები და მოქალაქეები მეტად დაინტერესდნენ

პროექტით და ძირითადად თანამშრომლობდნენ ჯგუფთან, თუმცა რამოდენიმე

პრობლემაც გამოკვეთეს. საინფორმაციო შეხვედრებისას გამოკვეთილი ძირითადი

პრობლემები რამოდენიმე კატეგორიად შეიძლება დაიყოს:

გარემოსდაცვითი:

- ბორჯომი-ხარაგაულის ეროვნულ პარკში ფლორასა და/ან ფაუნაზე

ზემოქმედება.

- მდ. მტკვრის გადაკვეთისას პოტენციური ზემოქმედების პრობლემა.

სოციალური:

- მაღალი ძაბვის გადამცემი ხაზის ზემოქმედების გამო ხაზის სიახლოვეს

მცოვრებ მოსახლეობაში ან ხაზთან ხანგრძლივად მყოფ სხვა პირებში

მოსალოდნელი ჯანმრთელობის პრობლემები.

- სახლების ხაზიდან მოშორებით გადატანით დაინტერესება.

- მიტოვებული ანძებით სახლების დაზიანების საფრთხე.

ეკონომიკური:

- სამშენებლო და ტექ. მომსახურების სამუშაოების დროს მოსავლის ან

საძოვრების დაზიანების საკითხი.


9

- საძირკვლების, ანძებისა და მისასვლელი გზებისთვის გამოყოფილი მიწების

დაკარგვის საკითხი.

- ფუნდამენტებისა და ანძების სარეაბილიტაციო და სამშენებლო სამუშაოებზე

ადგილობრივი მუშახელის დასაქმების სურვლი (გამოკითხულთა ნაწილს აქვს

ხაზის მშენებლობაზე მუშაობის გამოცდილება).

- ბორჯომი-ხარაგაულის პარკში დასვენებაზე ზემოქმედების საკითხი.

კულტურული:

- ზემოქმედება სოფ. ილმაზლოს სასაფლაოზე, მათ შორის საფლავების

დაზიანება.

სხვა:

- გაოცება, რომ ხაზის მშენებლობა დასრულდება და იგი ექსპლუატაციაში შევა,

რადგანაც მოსახლეობის დიდ ნაწილს იგი სამუდამოდ მიტოვებული ეგონა.

- მოსაზრება, რომ ხელისუფლება მაინც იმას გააკეთებს, რაც სურს და არ

გაითვალისწინებს სხვათა აზრს.

- საქართველო-თურქეთის (NATO-ს მოკავშირე) ენერგოსისტემების

დაკავშირებით მიღებული სარგებელი და რუსეთის ენერგოსისტემაზე

დამოკიდებულების შემცირება.

- მოლოდინი, რომ ელექტრომომარაგება უფრო საიმედო და/ან ხელმისაწვდომი

გახდება.

1.4.2 მონაცემების შეგროვება არსებული მდგომარეობის შესახებ

შესასწავლი ტერიტორია თავდაპირველად განისაზღვრა გადამცემი ხაზის დერეფნის

საწყისი პროექტის მიხედვით. უკვე მოწყობილი საძრიკვლებისა და ანძებისთვის

ენერგეტიკის სამინისტრომ წარმოადგინა GPS კოორდინატები, ასევე მან წარმოადგინა

ახალი საძრიკვლებისა და ანძებისთვის გამოყოფილი დერეფანის მიახლოებითი

კოორდინატებიც. პროექტთან დაკავშირებული არსებული მონაცემების შეგროვება მოხდა

როგორც კამერალური კვლევებით, ასევე საველე გასვლებით. კამერალურ კვლევებში

გამოყენებული იქნა ინფორმაციის არსებული წყაროები, მათ შორის: ინტერნეში

მოძიებული მასალები: ანგარიშები და სამეცნიერო ლიტერატურა; ბოლო წლებში

დერეფნის მახლობლად განხორციელებული პროექტებისთვის შესრულებული

ბსგზშ/გზშ-ები; ენერგეტიკის, გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსებისა და

კულტურის სამინისტროების მიერ მოწოდებული მონაცემები. საველე გასვლები

განხორციელდა 2009 წლის თებერვალ-აპრლში. მათი საშუალებით შეივსო და

გადამოწმდა კამერალური კვლევის მონაცემები.


10

წინამდებარე ბსგზშ-ის თავი 4 აღწერს გარემოს არსებულ მდგომარეობას, მათ შორის იმ

ბუნებრივ პროცესებს, რომელთაც პროექტის მსვლელობისას შესაძლოა გავლენა იქონიოს

გარემოს არსებულ მდგომარეობაზე. ტექსტში აღნიშნულია მონაცემების არარსებობა,

დაუზუსტებული ინფორმაცია, ან გაკეთებული დაშვებებია.

1.4.3 ზემოქმედებების შეფასება

მოცემული ბსგზშ-ს თავ 5-ში განსაზღვრულია შესაძლო სოციალ-ეკონომიკური

ზემოქმედებანი და მათი მნიშვნელოვნება, ასევე შედარებულია სხვადასხვა

ალტერნატივების პოტენციური ზემოქმედებანი. მოსალოდნელი ზემოქმედების

„მნიშვნელოვნების“ შეფასებისთვის გამოყენებული იქნა მთელი რიგი კრიტერიუმები.

აღნიშნული კრიტერიუმები ბსგზშ-ის შემდგომ თავებში მოცემულია კონკრეტულ

გარემოსდაცვით და სოციალურ საკითხებთან მიმართებაში. შეძლებისდაგვარად

განხორციელდა ზემოქმედების რაოდენობრივი შეფასება. იმ შემთხვევებში, როდესაც

შეუძლებელი იყო რაოდენობრივი შეფასება, ზემოქმედება შეფასდა ხარისხობრივად,

რისთვისაც გამოყენებული იქნა დერეფნისთვის არსებული ინფორმაცია და სხვა

ელექტრო გადამცემი ხაზების პროექტების გამოცდილება.

ბსგზშ-ში განხილულია შემოთავაზებული სქემის პირდაპირი, ირიბი, მეორადი,

კუმულაციური, მოკლე, საშუალო და გრძელვადიანი, მუდმივი და დროებითი, შექცევადი

და შეუქცევადი, დადებითი და უარყოფითი ზემოქმედებანი.

მოსალოდენლი ზემოქმედება განხილული იქნა სათანადო კანონებსა და ნორმებთან

მიმართებაში. შესაბამისი სტანდარტების არ არსებობის შემთხვევაში ზემოქმედება

შეფასდა პროფესიონალთა მოსაზრების საფუძველზე. მნიშვნელოვნების შეფასება მოხდა

ზემოქმედების შედეგად არსებული გარემო პირობებში შეტანილი ცვლილებებისა და

გარემოს მგრძნობიარობის გათვალისწინებით.

1.4.3.1 გარემოზე ზემოქმედების შეფასების მეთოდოლოგია

შემოღებული იქნა გარემოზე ზემოქმედების მნიშვნელოვნების კლასიფიკაციის ზოგადი

მეთოდი, რათა მნიშვნელოვნების განსაზღვრის ტერმინოლოგია თანმიმდევრული იყოს

როგორც დადებითი, ისევე უარყოფითი ზემოქმედების შემთხვევაში. მნიშვნელოვნების

განსასაზღვრი ორი ძირითადი კრიტერიუმია რეცეპტორის მგრძნობელობა

(სენსიტიურობა) და სქემით გამოწვეული ცვლილების სიდიდე, რაც მოცემულია

ცხრილში 1-1.


11

ცხრილი 1-1. გარემოზე ზემოქმედების მნიშვნელოვნების განსაზღვრა

რეცეპტორის მგრძნობელობა

ცვლილების სიდიდე მაღალი

(მაგ, საერთაშორისო,

ქვეყანაში დაცული)

საშუალო (მაგ, რეგიონში, ადგილობრივად

დაცული)

დაბალი (მაგ, არაა დაცული)

მაღალი (მაგ, ზემოქმედება

განიცადა რეცეპტორის ან ტერიტორიის >75%-

მა)

დიდი

(H,H)

დიდი

(H, M)

საშუალო

(H, L)

საშუალო (მაგ,ზემოქმედება

განიცადა რეცეპტორის ან ტერიტორიის 25-

75%-მა)

დიდი

(M, H)


(M, M)

მცირე

(M, L)

მცირე (მაგ, ზემოქმედება

განიცადა რეცეპტორის ან ტერიტორიის 5-

25%-მა)


(L, H)

მცირე

(L, M)

უმნიშვნელო

(L, L)

ძალიან მცირე (მაგ,ზემოქმედება

განიცადა რეცეპტორის ან ტერიტორიის 0-5%-

მა)

მცირე

(VL, H)


(VL, M)


(VL, L)

არანაირი ცვლილება არანაირი

(NC, H)

არანაირი

(NC, M)

არანაირი

(NC, L)

როგორც ცხრილ 1-1-შია მოცემული, მნიშვნელოვნება კლასიფიცირებული იქნა როგორც

დიდი, საშუალო, მცირე ან არანაირი; და დადებითი (სარგებლის მომტანი) ან უარყოფითი

(ზიანის მომტანი). ამ ტიპის კატეგორიზაცია ფართოდაა მიღებული და აღიარებული

გარემოზე ზემოქმედების შეფასებისას. კონკრეტულ საკითხთან დაკავშირებული

მნიშვნელოვნების განსაზღვრის მეთოდები და კრიტერიუმები მოცემულია თავში 5.

მეორე მიდგომა გულისხმობს ზემოქმედების განგრლივობას - ზემოქმედება დროებითი

იქნება თუ მუდმივი; დროებითი ზემოქმედების შემთხვევაში იგი მოკლე, საშუალო თუ

გრძელვადიანი იქნება. ზემოქმედების ხანგრძლივობის განსაზღვრა შესაძლოა

სუბიექტური და რეცეპტორზე დამოკიდებული იყოს. მაგალითად, მშენებლობის

შემდგომ მცენარეულობას გარკვეული დრო დასჭიდება სრულად აღდგენამდე,

განსაკუთრებით კი მშრალ ადგილებში. მაშინ, როცა ეკოლოგიური თვალსაზრისით ეს

პერიოდი შესაძლოა ხანგრძლივი სულაც არ იყოს, იმ მოსახლეობისთვის, რომელიც ამ


12

მიწებს საძოვრებად ან მებაღეობისთვის იყენებს, დროის ეს მონაკვეთი შესაძლოა

მნიშვნელოვანი იყოს მათ სიციცხლის განხრძლივობასთან შეფარდებით და ამიტომაც,

შესასაძლოა განიხილონ მუდმივად. ცხრილ 1-2 -ში მოცემულია ზემოქმდების

ხანგრძლივობის გამოყენებული კლასიფიკაცია.

ცხრილი 1-2. ზემოქმედების ხანგრძლივობა

ცვლილების ხასიათი

ხანგრძლივობა განსაზღვრება/აღწერა

მოკლევადიანი ზემოქმედებას ადგილი აქვს მშენებლობის

დროს (1-2 წელი) და მის შემდგომ 1 წლამდე


ვადიანი ზემოქმედებას გრძელდება მშენებლობის

დასრულებიდან 1-5 წლის განმავლობაში დროებითი

გრძელვადიანი ზემოქმედებას გრძელდება მშენებლობის

დასრულებიდან 5-10 წლის განმავლობაში

მუდმივი -

10 წელზე მეტი ხანგრძლივობის

ზემოქმედება განიხილება მუდმივად,

რადგანაც დროის ეს მონაკვეთი

ადამიანისთვის ხანგრძლივია

1.4.3.2 სოციალური ზემოქმედების შეფასების მეთოდოლოგია

სოციალური ზემოქმედების შეფასების ამოცანა იყო სოციალურსა და ეკონომიკურ

პირობებთან დაკავშირებული ძირითადი რისკების განსაზღვრა დაგეგმილი გადამცემი

ხაზის მიმდებარედ, ასევე მის მშენებლობასა და ექსპლუატაციასთან დაკავშირებული

ზემოქმედების შეფასება სოციალ-ეკონომიკურ გარემოზე. ზემოქმედება შეიძლება იყოს

პირდაპირი (უშუალო) და ირიბი, მოსალოდნელი და გაუთვალისწინებელი, დადებითი

და უარყოფითი. მნიშვნელოვანი ზემოქმედების შემთხვევაში მშენებლი ვალდებულია

განახორციელოს შემარბილებელი ზომები, რომლებიც მოცემულია მე-7 თავში.

საზოგადოდ, სოციალური ზემოქმედების შეფასების პროცესი მოიცავს შემდეგ ძირითად

ამოცანებს:

დაგეგმილი საქმიანობის თანმდევი დადებითი და უარყოფითი

ზემოქმედების განსაზღვრას;

სოციალ-ეკონომიკური რისკების ხარისხის განსაზღვრას მისი სიხშირითა

(რამდენად ალბათურია მისი რალიზაცია) და შედეგებით.

რისკის მისაღებობის შეფასებას;

შემარბილებელი ზომების დანერგვას, რათა რისკი შემცირდეს მისაღებელ

დონემდე.


13

ჩვეულებრივ, სოციალური ზემოქმედების შეფასება ეხება შემდეგ საკითხებს:

დემოგრაფიულს, მათ შორის ადგილობრივი მოსახლეობის რაოდენობის

შეცვლას, ტერიტორიიდან ემიგრაციას/იმიგრაციას, სამუშაოს მაძიებელი

მოსახლეობის მიგრაციასა და სხვა საკითხებს.

ეკონომიკურ საკითხებს, მათ შორის ზემოქმედებას მომარაგების ჯაჭვზე,

ადგილობრივი რესურსების მიწოდების შესაძლებლობას, საქონლისა და

მომსახურების ადგილობრივ ბაზარზე პოტენციურ ზემოქმედებას,

პროეტქის სამშემებლო, საექსპლუატაციო და სადემონტაჟო ფაზებზე

დასაქმების შესაძლებლობას.

ჯანდაცვის საკითხებს, მათ შორის ადგილობრივ მოსახლეობაში ახალი

დაავადებების შემოტანას, პროექტის მუშახელისა და ადგილობრივი

მოსახლეობის ჯანმრთელობაზე ზემოქმედებას, მუშახელის დაავადებას

ადგილობრივი დაავადებით.

სოციალური ინფრასტრუქტურის საკითხებს, მათ შორის ჯანდაცვისა და

საგანმანათლებლო დაწესებულებათა, ტრანსპორტისა და გზების,

ენერგომომარაგების, წყალმომარაგების ადეკვატურობას პროექტის

საქმიანობისა და მუშახელის, ასევე ადგილობრივი მოსახლეობის

მოთხოვნილებასთან.

რესურსებს, მათ შორის მიწათსარგებლობაში შეტანილ ცვლილებებს,

სოფლებსა და მოშორებულ ტერიტორიებში შეღწევადობის გაზრდას,

ბუნებრივი რესურსების გამოყენებას.

კულტურულს, მათ შორის არქეოლოგიური, ისტორიული, რელიგიურ,

კულტურული ან ესთეტიკური ღირებულიების მქონებ უბნებს.

სოციალურ თანასწორობას, მათ შორის ადგილობრივ ჯგუფებს, რომელთაც

შესაძლოა სარგებელი მიიღონ ან იზარალონ პროეტქის განხორციელებისას

ან ექაპლუატაცისას.

ისევე, როგორც გარემოზე ზემოქმედების შემთხვევაში, სოციალ-ეკონომიკური

ზემოქმედების მნიშვნელოვნებისთვისაც შემოღებული იქნა ზოგადი კლასიფიკაცი, რათა

დაცული იყოს ტერმინოლოგიის ერთგვაროვნება როგორც დადებითი, ასევე უარყოფითი

ზემოქმედების მნიშვნელოვნების შეფასებისას. სქემაში გამოყენებული იქნა ორი

ძირითადი კრიტერიუმი, რომელთა საშუალებითაც შეფასდა ზემოქმედების ხასიათი და

სიდიდე; ისინი მოცემულია ცხრილში 1-3.


14

ცხრილი 1-3. სოციალური ზემოქმედების მნიშვნელოვნების განსაზღვრა

ზემოქმედების ხასიათი ცვლილების

სიდიდე აცილებადი შეწუხებადი/შეგუებადი მუდმივი

უმნიშვნელო არ მოითხოვს აცილებას შეუმჩნეველია ნორმალურ

პირობებში შეუმჩნეველია

მცირე

ზემოქმედების

თავიდან აცილება

შესაძლებელია

შემარბილებელი

ზომით, ან პროექტის

შეცვლით

არ მოქმედებს გავლენის

ქვეშ მოყოლილი მხარის

ყოველდღიურ

ცხოვრებასა ან

ყოველდღიურ

საქმიანობაზე.

მოკლევადიანი:

<1 წელზე


ზემოქმედება

შემცირდება


ზომით, ან პროექტის

ცვლილებით

ყოველდღიური

ცხროვრების წესის/

საქმიანობის ცვლილების

შესაძლებლობა საწყის

ეტაპზე, სწრაფად

შეგუებადობის გამო

მცირდება შემაწუხებელ

დონეს ქვემოთ.

დროებითი: ერთ

ან რამოდენიმე

წელიწადში (მაგ,

მშენებლობის

შემდეგ)

თავდაპირველი

მდგომარეობის

აღდგენა

მაღალი


ზომებით ან პროექტში

შეტანილი ტექნიკური

ცვლილებით შეუძლე-

ბელია ზემოქმედების

შემცირება

მოითხოვს

ყოველდღიური

ცხოვრების წესის ან

საქმიანობის ცვლილებას

მუდმივი:

გადამცემი ხაზის

ექსპ. პერიოდი ან

უფრო

ხანგრძლივი

ცრილში 1-3 ზემოქმედების მნიშვნელოვნება კლასიფიცირებულია ტოგორც მაღალი,

საშუალო, მცირე ან უმნიშვნელო (ნულოვანი). როგორც აღინიშნა, ზემოქმედება

შესაძლებელია იყოს დადებითი (სარგებლის მომტანი) ან უარყოფითი (ზიანის მომტანი).

კონკრეტულ საკითხთან დაკავშირებული მნიშვნელოვნების განსაზღვრის მეთოდები და

კრიტერიუმები მოცემულია თავში 5.

1.4.4 გარემოზე ზემოქმედების შერბილება და გაუჯობესებები

მოსალოდნელი მნიშვნელოვანი ზემოქმედებისთვის შემუშავებული იქნა შემარბილებელი

ზომები. ამ ზომების მიზანია მავნე ზემოქმედების თავიდან აცილება, შემცირება,

კომპენსირება და/ან რემედიაცია, ასევე პოტენციურად სარგებლის მომტანი


15

ზემოქმედების გაზრდა. შესაძლებლობის ფარგლებში ისინი გათვალისწინებული იქნა

თავად სამშენებლო პროექტში; ასეთი ზომები ზემოქმედების შეფასებაში პროექტიდან

იქნება მოყვანილი. აღნიშნული ქმედებების მაგალითად შეიძლება გამოვიყენოთ გზების

დაპროექტებისას ეროზიის საწინააღმდეგო ზომების გათვალისწინება.

ზემოქმედების შერბილება და პირობების გაუმჯობესება, რაც პროექტის ნაწილად უნდა

იქნას განხილული, გაწერილია გარემოდაცვითსა და სოციალურ სამოქმედო გეგმაში. ეს

უკანასკნელი გამოყენებული იქნება პროექტის სხვადასხვა ფაზების მართვისას.

წინამდებარე პროექტის გარემოსდაცვითი და სოციალური სამოქმედო გეგმა მოცემულია

თავში 6.

1.4.5 გარემოსდაცვითი მონიტორინგი

შემთხვევევისათვის, როდესაც არსებობს ეჭვი ზემოქმედების სავარაუდო

მნიშვნელოვნებასთან დაკავშირებით, შესაძლებელია მონიტორინგის ღონისძიებების

განხორციელება, რომლის მიზანიცაა განისაზღვროს დამატებითი ზომების გატარების

საჭიროება. მონიტორინგის შედეგებისა წარედგენილ უნდა იქნას პროექტის

განმახორციელებლისათვის, გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროსა

და სხვა სამინისტროებისთვის, ასევე EBRD-სა და სხვა დამფინანსებლებისთვის.

წარმოდგენილი პროექტის მონიტრონიგის გეგმა მოცემულია თავში 7.

1.5 წინამდებარე ანგარიშის სტრუქტურა

წინამდებარე ანგარიშის მომდევნო ნაწილები შემდეგი თანმიმდევრობითაა

წარმოდგენილი:

თავი 2 აღწერს პროექტსა და მის სამ ალტერნატიულ ვარიანტს.

თავი 3 აღწერს სამართლებრივსა და ინსტიტუციონალურ ჩარჩოს, ასევე პროექტის

შემუშავების მიზანს.

თავი 4 აღწერს გადამცემი ხაზის დერეფნის ბუნებრივ გარემოს, ასევე მის

ფარგლებში არსებულ ბუნებრივ გარემოსა და სოციალ-ეკონომიკურ პირობებს.

თავი 5 აღწერს გადამცემი ხაზის მშენებლობის, ექსპლუატაციისა და ტექ.

მომსახურების ფაზებთან დაკავშირებულ მოსალოდნელ ზემოქმედებას.

თავი 6 წარმოადგენს გარემოსდაცვითსა და სოციალურ სამოქმედო გეგმას; მასში

წარმოდგენილია ზომები, რომელთა საშუალებითაც თავიდან იქნება აცლიებული,


16

შერბილდება ან სხვა სახით იქნება გათვალიწინებული მოსალოდნელი

მნიშვნელოვანი ზემოქმდებები.

თავი 7 წარმოადგენს მონიტორინგის პროგრამას, რომელის საშუალებითაც

გადამოწმდება ბსგზშ მომზადებისას გაკეთებული დასკვნები და დაიხვეწება

შემარბილებელი ზომები.

თავში 8 მოცემულია ბსგზშ-ში გამოყენებული ლიტერატურა.

დანართ A-ში ჩამოთვლილია ბსგზშ-ს მომზადებაში მონაწილე პირები,

მითითებულია მათი კვალიფიკაცია.

დანართი B აღწერს ბსგზშ-ის პროცესის მთავარ ეტაპებსა და გრაფიკს.

დანართი C წარმოადგენს საზოგადოებასთან კონსულტაციისა და ინფორმაციის

საჯაროდ გაცხადების იმ გეგმას, რომლის საშუალებითაც უზრუნველყოფილი იქნა

დაინტერესებული მხარეების ჩართულობა ბსგზშ-ის პროცესში.


17

2.0 დაგეგმილი საპროექტო ხაზი და ალტერნატივები მიმდინარე თავში აღწერილია საპროექტო გადამცემი ხაზი და მისი რამოდენიმე

ალტერნატივა. საქმიანობის ალტერნატივა მოიცავს რეგიონულ პროექტს, რაც აღწერილია

თავში 1 და ასევე მისი დერეფნის სხვადასხვა ვარიანეტებს, რომლებიც შეამცირებს

ზემოქმედებას დაცულ ტერიტორიებზე, ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე. განხილული

იქნა საქმიანობის სამი ალტერნატივა და ერთი არაქმედების ალტერნატივა:

ალტერნატივა 1: 500 კვ ხაზის დასრულება, როგორც დაიგეგმა 1980-იან წლებში და

ნაწილობრივ მოწეყო 1992 წლამდე, რასაც დაემატება ახალი ქვესადგური

ახალციხეში და თურქეთის საზღვრამდე მიმავალი ახალი 400 კვ ხაზი.

ალტერნატივა 2: ალტერნატივა 1-ისგან განსხვავდება მხოლოდ ქცია-ტაბაწყურის

აღკვეთილსა და ბორჯომ-ხარაგაულის პარკში გამავალი მონაკვეთებით.

ალტერნატივა 3: იგივეა, რაც ალტენატივა 2, გარდა ბორჯომ-ხარაგაულის

ეროვნული პარკის მონაკვეთისა, რომელიც აღარ გაივლის ეროვნული პარკის

ტერიტორიაზე.

ალტერნატივა 4: არაქმედების. ეს ალტერნატივა გულისმობს არა ხაზის

დასრულებას, არამედ საძირკვლებისა და ანძების დატოვებას არსებულ

მდგომარეობაში, ასევე თავში 1 აღწერილი შავი ზღვის რეგიონული

ელექტროგადაცემის პროექტის განუხორციელებლობას.

2.1 ალტერნატივა 1: შავი ზღვის რეგიონული ენერგოპროექტი

მოცემული ალტერნატივა მოიცავს ძირითად ელემენტებს, რომლებიც ნაჩვენებია თავში 1,

ნახაზზე 1-1:

დაახლოებით 260 კმ სიგრძის 500 კვ გადამცემი ხაზის რეაბილიტაცია და/ან

მოწყობა, რომელიც შეაერთებს ზესტაფონისა და გარდაბნის არსებულ 500 კვ

ქვესადგურებს ახალციხის გავლით.

ახალი, 500/400 კვ და 400 კვ ქვესადგურის მშენებლობას ახალციხის

მიმდებარედ (ახალციხის ქვესადგური).

ახალციხის ქვესადგურიდან თურქეთის საზღვრამდე დაახლოებით 30 კმ-ის

ახალი 400 კვ-იანი ხაზის გაყვანას (მოგვიანებით დაუკავშირდება ბორჩხის

ქვესადგურს).

ზესტაფონისა და გარდაბნის ქვესადგურების გაფართოებას, რომელიც

შესაძლებელს გახდის ახალი 500 კვ ხაზის ჩართვას აღნიშნულ ქვესადგურებში.

კავკასიის ელექტროგადამცემი ქსელის გაუმჯობესების სამუშაოები 1980-იან წლებში


18

დაიწყო. წინამდებარე ბსგზშ-ში განხილული 500 კვ ხაზი თავდაპირველი პროეტის

მიხედვით წარმოადგენდა უფრო დიდი გეგმის ნაწილს, რომელიც ითვალისწინებდა

რუსეთისა და სამი სამხრეთკავკასიური რესპუბლიკის ელექტროსისტემების

დაკავშირებას, ასევე საქართველოს ენერგოსისტემის სანდოობის ამაღლებას. გარდაბანი-

ზესტაფონის მონაკვეთის მოწყობა დაიწყო 1989 წელს და გაგრძელდა 1991 წლამდე.

საქართველოში მიმდინარე პოლიტიკური მოვლენების გამო 1992 წლიდან შეუძლებელი

გახდა მშენებლობის გაგრძელება და უკვე მოწყობილი საძირკვლები და ანძები დენისა და

დაცვის გარეშე დარჩა. ამჟამად დაგეგმილია იმ პერიოდში ნაწილობრივ

განხორციელებული პროექტის დასრულება და გაფართოება. წარმოდგენილი პროექტის

ფარგლებში საქართველოს მაგისტრალურ 500 კვ ელექტროხაზებს შეემატება ორი ახალი

500 კვ ხაზი, რომელიც ახალციხის ახალი ქვესადგურის გავლით დააკავშირებს

გარდაბანსა და ზესტაფონს. ახალციხის ახალი ქვესადგური 400 კვ საჰაერო ხაზით

ბორჩხასთან და ჩაერთვება თურქეთსის ენერგოსისტემაში. საქართველოს საზღვრიდან

თურქეთში ბორჩხამდე მიმავალი 400 კვ ხაზი ჯერ არ არის დაპროექტებული

(მომზადებულია კონცეპტუალური პროექტი) და აშენებული. მოცემული პროექტის

თანმდევი პროექტი იქნება ახალი 500 კვ ხაზი საქართველოსა და აზერბაიჯანს შორის

(შემდგომ ეტაპზე), რომელიც ხელს შეუწყობს ელექტროგადაცემის სისტემის შემდგომ

განვითარებას და რომელიც განხორციელდება მიმდინარე პროექტის დასრულების

შემდეგ.

1992 წელში მშენებლობის შეწყვეტამდე მოწყობილი იყო 554 საძირკველი და ანძა.

ცხრილში 2-1 მოცემულია არსებული ანძების მდგომარეობა. მათგან ნახევარზე ოდნავ

მეტს დასჭირდება სარეაბილიტაციო სამუშაოები, რაც გულისხმობს არსებული ანძების

კონპონენტების შეცვლასა და რემონტს. პროექტის ფარგლებში საჭირო იქნება დამატებით

309 საძირკვლისა და ანძის მოწყობა (ანძებს შორის 400 მ-იანი საშუალო დაშორების

გათვალისწინებით) და მაღალი ძაბვის კაბელების მოწყობა ყველა ანაძას შორის. ნახაზზე

2-1 ნაჩვენებია ხაზის უკვე მოწყობილი და ჯერ მოუწყობელი მონაკვეთები, ასევე

ცალკეული დამონტაჟებული ანძების განლაგება.

ცხრილი 2-1. 1992 წლამდე მოწყობილი საძირკვლებისა და ანძების არსებული

მდგომარეობა

მდგომარეობა რაოდენობა

ანძიანი/საძირკვლიანი უბანი 554

აკლია ანძა 118

ძალიან დაზიანებულია, საჭიროებს კაპიტალურ შეკეთებას 99

მცირედაა დაზიანებული, საჭიროებს მცირე რემონტს 74

კარგ მდგომარეობაშია, საჭიროებს მცირე რემონტს, ან არ

ჭირდება რემონტი

263

ინფორმაციის წყარო: ენერგეტიკის სამინისტრო


19

ცხრილი 2-2. დერეფნის სიგრძე და ანძების რაოდენობა სხვადასხვა

ალტერნატივის შემთხვევაში

(მანძილები ნაჩვენებია კილომეტრებში)

ალტერნატივის ნომერი

1 2 3 4

გადამცემი ხაზის სიგრძე 283.1 294.3 315.2 0

აშენებული მონაკვეთების ჯამური სიგრძე 161.4 156.6 135 161.4

აუშენებელი მონაკვეთების ჯამური სიგრძე 121.7 137.7 180.2 0დადგმული ანძების რაოდენობა რომელიც

გამოყენებული იქმნება 554 514 366 554

აშენებული ანძების რაოდენობა, რომელიც გაუქმდება 0 40 188 0

ქცია-ტაბაწყურის მონაკვეთის კვეთის სიგრძე 12.1 10 10 0

ბორჯომი ხარაგაულის ეროვნული პარკის კვეთის სიგრძე 11.5 4.7 0 0

გარდაბნის აღკვეთილის კვეთის სიგრძე 3.1 3.1 3.1 0

2.1.1 ქვესადგურები

ახალციხის ახალი ქვესადგური წარმოდგენილი იქნება ახალი 500 კვ და 400 კვ

სტანდარტული გარეთა ჰაერით იზოლირებული ქვესადგურებით, რომლებიც ერთ

უბანზე, დაახლოებით 6 ჰა ფართობზე იქნება განლაგებული ახალციხიდან ჩრდილო-

აღმოსავლეთით 15 კმ-ში, არსებული 500 კვ დერეფნის გასწვრივ. ქვესადგურის ძირითადი

ელემენტები იქნება:

500 კვ ქვესადგური.

400 კვ ქვესადგური.

თანმიმდევრულად ჩართული მაღალი ძაბვის მუდმივი დენის (HVDC) 500/400

გარდამქმნელი სადგური.

მართვისა და მონიტორინგის ხელსაწყოები (SCADA).

შესასრულებელი სამშენებლო-საინჟინრო საქმიანობა, მათ შორის ქვესადგურის

დაპროექტება, მომარაგება და მშენებლობა მოიცავს:

გრუნტის შესწავლას, ტოპოგრაფიულსა და კონტურულ კვლევას

საჭიროებისამებრ.

მიწის სამუშაოებსა და გრუნტის ამოღებას, საჭიროების შემთხვევაში


20

სადრენაჟო სამუშაოებს, ორმოების ამოვსებას, მოწორებას და მოშანდაკებას

(საჭიროებისამებრ).

ფოლადის კონსტრუქციების მოწყობას.

ქვესადგურის მართვის შენობებისა და კონსტრუქციების საძირკვლების

მოწყობას.

ინფრასტრუქტურის მოწყობის სამუშაოებს, როგორიცაა პერიმეტრის

შემოღობვა, მისასვლელი და მომსახურების გზების/ბილიკების,

წყალმომარაგების სისტემის, ატმოფერული წყლების დრენაჟის, საკაბელო

მილების/თხრილებისა და კარ-ფანჯრის მოწყობა, ასევე მოსაპირკეთებელ

სამუშაოებს, როგორიცაა ქვის წყობა, ლესვა და ღებვა.

საინჟინრო პროექტი შესრულდება და განხორციელდება როგორც საქართველოში

მომქმედი, ასევე საერთაშორისო წესებისა და ნორმების შესაბამისად. ზესტაფონსა და

გარდაბანში არსებული ქვესადგურები მცირედ გაფართოვდება, რათა შესაძლებელი

გახდეს მათში ახალი 500 კვ ხაზის ჩართვა. აღნიშნული გაფართოვება ითვალისწინებს

ქვესადგურების ტერიტორიის მცირე დამატებას, რადგანაც ახალი დანადგარების

უმეტესობა არსებულ ქვესადგურებში დამონტაჟდება.

2.1.2 გადამცემი ხაზები

როგორც უკვე აღინიშნა, გადამცემი ხაზი დაიგეგმა 1980-იან წლებში დაგეგმილი

ზესტაფონი-გარდაბანის ტრასით. 1989-1991 წწ-ში ტრასის დაახლოებით 65%-ისთვის

შესრულებულია შემდეგი სამუშაოები: მოპოვებულია მიწის ზოლი, გაწმენდილია მიწა,

მოწყობილია საძირკვლები და ანძები. როგორც ზემოთ აღინიშნა, ანძების დიდი ნაწილი

დაზიანებულია ან მოპარულია, ასევე საძირკვლების დიდი რაოდენობა ცუდ

მდგომარეობაშია.

გადამცემი ხაზი დაწვრილებით შეიძლება შემდეგნაირად აღვწეროთ:

მონაკვეთი 1 - გარდაბანი-ახალციხე: ამ 187.5 კმ-იანი მონაკვეთის 114.8 კმ-ზე

(61%), სამ მთავარ უბანზე არსებობს დერეფანი, იგი გაწმენდილია

მცენარეულობისაგან და დამონტაჟებულია ანძები (იხ. ნახაზი 2-2); მონაკვეთები

შემდეგია: გარდაბანიდან PK G-0-იდან მარნეულიდან დასავლეთით KP G-40.4-მდე

(40.4 კმ); თეთრიწყაროს აღმოსავლეთით KP G-53.90–იდან წალკის მახლობლად


21

KP G-99.5–მდე (45.6 კმ); ალასტანის მახლობლად KP G-158.9–იდან KP G-187.5–მდე

(28.8 კმ), რომელიც მდებარეობს ახალციხის საპროექტო ქვესადგურთან1.

მონაკვეთი 2 – ახალციხე–ზესტაფონი: ამ 61.1 კმ სიგრძის მარშრუტზე 48.0 კმ–ის

გასწვრივ (79%), 2 მონაკვეთზე არსებობს დერეფანი, გაწმენდილია

მცენარეულობისაგან და დამონტაჟებულია ანძები (იხ.ნახაზი 2–2), ესენია:

ახალციხის საპროექტო ქვესადგურის კმ187.5–იდან კმ197.8–მდე (10.3 კმ),

რომელიც ბორჯომ–ხარაგაულის ეროვნული პარკის სამხრეთ საზღვართან, მის

შიგნითაა მოთავსებული; ასევე, ბორჯომ–ხარაგაულის ეროვნული ნაკრძალის ზედ

ჩრდილოეთი საზღვრის გარეთ მდებარე კმ 210.9–იდან ზესტაფონის

ქვესადგურთან კმ248.6–მდე (37.7 კმ). ამას გარდა, თავდაპირველად გაწმენდილი

იყო ამ ორი მონაკვეთის დამაკავშირებელი და ეროვნულ პარკზე გამავალი ზოლის

ნაწილი, თუმცა ამ დროისთვის მცენარეულობა ხელახლა წამოიზარდა. ამ

ტერიტორიებზე შემორჩა მისასვლელი გზების ნაწილი, რომლებსაც იყენებენ

ფეხით თუ საცხენოსნო ლაშქრობებისთვის.

მონაკვეთი 3 – ახალციხე–ბორჩხა (მთავრდება ვალესთან ახლოს, თურქეთის

საზღვარზე). ახალციხე–ბორჩხის მონაკვეთია გასწვრივ ადრე სამუშაოები არ

შესრულებულა.

2.1.2.1 ახალი, ასაშენებელი მონაკვეთების ტრასირება

ახალად ასაშენებელი მონაკვეთებისათვის დეტალური დაგეგმარების სამუშაოების

ჩატარება, რომელიც მოიცავს დერეფნის დეტალურ აგეგმვას, ელექტროგადამცემი ანძების

და სადენების პროექტირებას, საჭიროა ორ მონაკვეთზე გარდაბანი - ახალციხის

სეგმენტზე; ერთ მონაკვეთზე ახალციხე ზესტაფონის სეგმენტზე და სრულად ახალციხე

თურქეთის საზღვრის სეგმენტზე. პროექტის დასრულებისათვის არსებულ 554 ანძას,

უნდა დაემატოს დაახლოებით 300 ან მეტი ახალი ანძა, რომელთათვისაც საჭიროა 300

ახალი საძირკვლის მოწყობა, ანძების მიტანა და დადგმა. ელექტროგადამცემის ხაზის

დერეფნის 11.5კმ გადის ბორჯომი ხარაგაულის ეროვნულ პარკში, რომლის ძირითადი

ანაწილი (მცირე გამონაკლისის გარდა წარმოადგენს ახალ მშენებლობას და 12.1კმ გადის

ქცია-ტაბაწყურის აღკვეთილის ტერიტორიაზე, რომელიც სრულიად ახალ მონაკვეთს

წარმოადგენს.

1 კილომეტრ-ნიშნულები გაზომილია გარდაბანის ქვესადგურიდან.

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

Borjomi-KharagauliNational Park

BorjomiNature

Reserve

AjametiManagedReserve

TetrobiManagedReserve

Ktsia-TabatskuriManaged Reserve

AlgeTiNational Park

TbilisiNational Park

GardabaniManaged Reserve

TURKEY

AZERBAIJAN

!(

!(

!(

!(

SAM TS KH E- JAVA KH E T I

KVE M O K ARTL I

SH ID A K ARTL I

MTS KH E TA -M T IA N ET IIM ER ET I

TB IL IS I

Gori

Kaspi

Kareli

Tsalka

TBILISI

Borjomi

Terjola

TianetiDusheti

Dmanisi

Bolnisi

RustaviAspindza

Baghdati

Khashuri

Mtskheta

Marneuli

ZestaphoniAkhalgori

Gardabani

Kharagauli

Tskhinvali

Akhaltsikhe

Akhalkalaki

Ninotsminda

Tetri Tskaro

WGS 1984 UTM Zone 38N

PR

OJE

CTS

\Geo

rgia

\Map

Doc

s\Fi

gure

1-1_

Sch

emat

ic_0

4290

9.m

xdA

pril

29, 2

009

Black Sea Regional Transmission Project Figure1-1o

0 5 10 15 20

Kilometers

!H DistrictCapital

Managed Reserve

National Protected AreasNational Park

Strict Nature Reserve

_̂

!H

!H

!H

!(

!(

!(

!(

RUSSIA

GEORGIA

TURKEYARMENIA AZERBAIJAN

Zestaphoni

Gardabani

TBILISI

BlackSea

Akhaltsikhe

Proposedtransmission line

Project OverviewRegionsDistricts

New 500 kV Line (partly constructed)

New 400 kV Line

Zestaphoni 500 kVSubstation (existing)

Akhaltsikhe 500/400 kVSubstation (new)

400 kV Connectionto Turkish Line

Gardabani 500 kVSubstation (existing)

New

500 kV Line (partly constructed)


23

2.1.2.2 მისასვლელი გზები

არსებულსა და ახალ ანძებამდე მისასვლელად და სამუშაოების ჩასატარებლად

აუცილებელია მისასვლელი გზების გამოყენება. 1989-1991 წლების სამშენებლო

სამუშაოებისას მისასვლელი გზები გამოიყენებოდა ანძებზე მუშახელსა და მასალების

მისაწოდებლად, რაც საჭირო იყო ტერიტორიის გაწმენდისათვის (საჭიროებისამებრ),

საძირკვლების მოსამზადებლად, ანძების მისაწოდებლად და ასაწყობად და ასევე მათი

აღმართვისათვის,. 1991 წლის შემდეგ უკვე გაყვანილი გზების გზების ნაწილი

მცენარეულობით დაიფარა და ძნელად შესამჩნევია. დანარჩენს მოსახლეობა იყენებს და

კარგ მდგომარეობაშია. ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნულ პარკში გამავალი გზების ნაწილი

ლაშქრობებისთვის გამოიყენება. საჭიროების შემთხვევაში მისასვლელების

უზრუნველსაყოფად გაიწმინდება 4-5 მ სიგანის გზები. ზოგადად ტრანსპორტი და

სპეციალური აღჭურვილობა იმოძრავებს მიწის გზებზე, რომელთა მოწყობა არ მოხდება

იმ შემთხვევების გარდა, როდესაც არსებობს ეროზიის საწინააღმდეგო ზომების ან

ნიადაგის ზედმეტად დაზიანების თავიდან აცილების სამუშაოების აუცილებლობა.

2.1.2.3 ადრე მოწყობილი საძირკვლებისა და ანძების რეაბილიტაცია

როგორც უკვე აღინიშნა, ბოლო

ხანებში ენერგეტიკის სამინისტრომ

შეისწავლა საძირკვლებისა და

ანძების მდგომარეობა. შედეგები

მოცემულია ცხრილში 2-1.

საძირკვლების ძირითადად ისეთ

ადგილებშია მოწყობილი,

რომლებიც მისასვლელად არ

საჭიროებს დიდი მოცულობის

გაკაფვას ან მისასვლელ გზებს. თუ

საჭირო გახდა, ანძები და

საძირკვლები მოიშლება ან

შეკეთდება, რათა ისინი

შესაბამისობაში იყოს საინჟინრო

სტანდარტებთან.

სურათი 2-3. ხეების კაფვა ვიწო ზოლში

2.1.2.4 ახალი საძირკვლებისა და ანძების მოწყობა


გადამცემი ხაზიდან 50 მ–ის რადიუსში გაიკაფება ხეები და მოცილდება სხვა

დაბრკოლებები, რის შედეგადაც

შეიქმნება დაახლოებით 100 მ–ის სიგანის

დერეფანი2. სურათზე 2-3 ნაჩვენებია

ხეების კაფვის ტიპიური მაგალითი.

ნარჩენებს გაიტანენ ან დაწვავენ (თუ

მოიპოვებენ ამის უფლებას); ამგვარად,

ისინი ვერ შექმნის ხანძრის საფრთხეს.

ზოგ შემთხვევაში, სადაც ხაზი კვეთს

ხეობას, ხეების გაკაფვა სავარაუდოდ

მინიმალურად მოხდება, რადგანაც ხაზსა

და მის ქვეშ არსებულ მცენარეულობას

შორის საკმარისი სივრცე ბუნებრივად

იქნება უზრუნველყოფილი,

ანძებამდე მიღწევას კი ისინი ხელს არ

შეუშლის. სასოფლო–სამეურნეო მიწების

შემთხვევაში დერეფნის სიმაღლის

უზრუნველყოფის მოთხოვნები,

სავარაუდოდ, ადვილად მიღწევადი

იქნება და საქმიანობა ხელს არ შეუშლის

მიმდინარე სასოფლო–სამეურნეო

სამუშაოებს. როგორც წესი, მშენებლობა

შესაბამისობაში იქნება ენერგეტიკის

სამინისტროს მიერ დადგენილ

საქართველოს ნორმებთან

(დაუთარიღებელი-2).

სურ ის ათი 2-4. საძირკვლების მოწყობისა და ანძებ

მონტაჟის ტიპიური სამუშაოები

ახალი ფოლადის ანძები დამონტაჟდება

400–1500 მ–ის დაშორებით, რაც

დამოკიდებულა ტოპოგრაფიულ

სურათი 2-5. ანძის აღმართვა მთა-გორიან

2 დერეფნის ფაქტიური სიგანე, სადაც საჭირო იქნება ხეების კაფვა, დამოკიდებულია

ელექტროდანადგარების დამოტაჟების წესების (ПУЭ) დანართ 1-სა და 2-ში (ენერგეტიკის

სამინისტრო, დაუთარიღებელი-2) მოცემულ ფორმულათა ერთობლიობაზე. ფორმულები

დამოკიდებულია უკიდურეს უბნებს შორის მანძილზე, ხის წვერსა და ხაზს შორის დაშორებაზე,

დაუჭიმავი კაბელების შესაძლო ჰორიზონტალურ გადაადგილებასა და ხის ვარჯის რადიუსის 25-

წლიან ზრდაზე.

24


25

პირობებზე; ანძები შედარებით ახლოს მოეწყობა, თუ ადგილის რელიეფურობა მცირედ

იქნება გამოკვეთილი, ხოლო ბორცვიან ან მთიან ადგილებში ისინი შედარებით დიდი

დაშორებით განთავსედება. ინტერვალი განისაზღვრება დეტალური პროექტირებისას,

რაშიც გათვალისწინებული იქნება სულ მცირე 8 მ–იანი დაშორება მიწის ზედაპირიდან,

წინაღობებიდან, გზებიდან და ხეებიდან. მწკრივად განლაგებული ანძების სიმაღლე 35 მ

იქნება, ხოლო კუთხის ანძებისა – 30 მ. ანძებს შორის 400 მ-იანი დაცილების შემთხვევაში

საჭირო იქნება 309 ახალი ანძის მონტაჟი (დღეისთვის ანძებს შორის საშუალო დაშორებაა

290 მ, თუმცა გაუმჯობესებული მეთოდები საშუალო დაშორების გაზრდის

შესაძლებლობას იძლევა). საძირკვლების მოსაწყობად მრავალ უბანზე საჭირო გახდება

აფეთქება. სურათებზე 2-4 და 2-5 ნაჩვენებია საძირკვლებისა და ანძების მოწყობისთვის

საჭირო ტიპიური საქმიანობა.

ადგილმდებარეობის, ფუნქციური დანიშნულების და ხელმისაწვდომობის

თვალსაზრისით, შესაძლებელია გამოყენებული იქნას ოთი სხვადასხვა ტიპის ანძა. ანძები

ნაჩვენებია სურათზე 2-6 და წარმოდგენილია:

სამმაგი ცხაურებით აღჭურვილი კუთხის ანძებით, აქვს 12 ფიქსაციის წერტილი

(ანუ, სამ-სამი ოთხფეხა ანძა), ანკერული სამაგრები და საჭიროებს 741 კვ. მ.

ფართობს

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!

!!!

!!!

!!!!!!!!!!!!!!!

!!!

!!

!

!!!!

!!!!!

!!

!!!

!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!

!!!!!!

!!!

!!!

!!!!!!

!!!

!!!

!!!

!!!

!!!!!!

!!!

!!!!!!

!!!!!!

!!!

!!!

!!!!!!

!!!!!!

!!!

!!!

!!!!!!

!!!

!!!!!!!!!

!!!

!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!

!

!!!

!!!

!!!

!!!!

!!!

!

!!!!

!!!!!!!!!

!!!

!

!!!

!

!!!

!!!!!

!!

!!!

!!!

!!!

!!!

!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!

!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!

!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

! ! !!! !!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!

!!!

!!!!!!!! !!!!!!!!!! !!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

! !!!!

!H

!H !H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H!H

!H

!H

!H

!H

!H!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H!H

!H

!H

!H

!H!H

!H!H

!H!H

!H

!H

!H!H!H!H

!H

!H

!H!H

!H

!H

!H

!H

!H !H

!H!H

!H!H!H

!H

!H

!H!H

!H !H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H!H!H

!H!H

!H

AZERBAIJAN


BorjomiNature Reserve




AlgeTiNational

Park

TbilisiNational

Park

GardabaniManagedReserve

TURKEY

Mugareti

Ninotsminda

Argveta

Pirveli Sviri

Khani

Sakraula

Baghdati

Zeda Zegani

Venakhchala

Shua Kvaliti

SAM TS KH E- JAVA KH E T I KVE M O K ARTL I

SH ID A K ARTL I


TB IL IS I

Kvirila

Mtkvari (Kura)

Khrami

Algeti

Beiukchai

Klde

isi

Mashavera

Ktsia

Paravani

Mtkvari

Oshiris

tskali

MtkvariTsinubanistskali

Ba r

atkh

evi

Ku rikhana

Kura

Ch ibare

ti

Klde

Vale

Gori

Persa

Agara

GokioGhado

SantaImera

Agara

Kaspi

Sioni

Benara Moliti

KochioDamala

Indusa Oshora Modega

Ilmazo

Surami

Kareli

Zahesi

Kojori

Tsalka

Tskruti

Bezhano

Jandari

Dagheti

Keshalo

Avranlo

GumbatiAshkala

Tarsoni

Kariaki Bashkoi

TBILISI

Borjomi

Terjola

Tianeti

Kornisi

Dusheti

Dmanisi

Kazreti

Bolnisi

RustaviBediani

Tsakhani

VarkhaniSakuneti

Tkemlana

Alastani

Azavreti

Kosalari

Shipiaki

Aspindza

Khashuri

Zhinvali

Mtskheta

Tamarisi Marneuli

Manglisi

Trialeti

Tsinubani

Chkhikvta

Matsevani

Tsaghveri

Akhaldaba

ZestaphoniAkhalgori

Shaumiani

Didi Lilo

Gardabani

Abastumani

Tabatskuri

Chikharula

Kharagauli

Tskhinvali

BeshtasheniAkhaltsikhe

Akhalkalaki

Tetri Tskaro

Bakurianis Andeziti

Alatumani

Kapanachkhi

Kizilkilisa


PR

OJE

CTS

\Geo

rgia

\Map

Doc

s\Fi

gure

2-1_

Alt1

_050

509.

mxd

May

5, 2

009

Figure2-1o

0 5 10 15

Kilometers RiversLakes

!H CityManaged Reserve


Strict Nature Reserve!H Town!H Village

Settlements

Alternative 1: Black Sea Regional Transmission Project

_̂

!H

!H

!H

RUSSIA

GEORGIA


Zestaphoni

Gardabani

TBILISI

BlackSea

Akhaltsikhe




New 500 kV Line(partly constructed)


New 400 kV Line

RegionsDistricts

Gardabani 500 kVSubstation (existing)


! Existing Towers

ConstructedNot Constructed

Status Segments uniqueto Alternative 1(other portions of theline are shared with another alternative)


27

H–ის ფორმის ჩარჩოს მქონე ორი ტიპის ანძით, რომელიც აღჭურვილია

ფიქასაციის 2 წერტილითა („ორფეხა“) და ანკერული სამაგრებით. მოითხოვს 228

კვ. მ. ფართობს;

ცალმაგცხაურიანი კონსტურქცის ანძით, რომელიც აღჭურვილია 4 ფიქსაციის

წერტილით (ანუ, ერთი ოთხფეხა ანძა) და მომჭიმებით, საჭიროებს 440 კვ. მ.

ფართობს.

ანძებთან მისასვლელად მოეწყობა გრუნტის გზები, რომლებიც არსებულ გზებსა და

დერეფანს შორის გავა. დერეფანში არ იგეგმება მუდმივი ან დროებითი მოასფალტებული/

მოხრეშილი გზების დაგება. თუ მთა-გორიან ადგილას სამშენებლო საქმიანობის

საწარმოებლად საჭირო გახდა ვერტმფრენის გამოყენება, შესაძლოა მოწეყოს

ვერტმფრენის დასაჯდომი/ასაფრენი ბალიშები.

2.1.2.5 კაბელების (გადამცემი ხაზის) მონტაჟი

უმეტეს შემთხვევაში არსებულ ანძებზე არ არის

დამონტაჟებული კაბელები; თუმცა, ზოგ

ადგილას გვხვდება გადამცემი და დამიწების

კაბელები. პროექტის განმახორციელებელი

შეაფასებს არსებულ კაბელებს, რათა

დარწმუნდეს მათ ვარგისიანობაში. მიმდინარე

სამუშაოსათვის ჩატვლილია, რომ

სავარაუდოდ, თუ ყველა გამოყნებული

გადამცემი და დამიწების კაბელი ან სულ მცირე

მათი უმეტესობჰა ყველა შემთხვევაში ახალი

იქნება.

საქართველოში გამოყენებული 400 კვ და 500 კვ

კაბელების ტიპისა და ზომის

გათვალისწინებით, ექსპლუატაციისა და ტექ.

მომსახურების ერთგვაროვნების

უზრუნველსაყოფად, ასევე სათადარიგო

ნაწილების ინვენტარიზაციის ოპტიმიზაციისთვის გამოყენებული იქნება შემდეგი

კაბელები:

სურათი 2-7. კაბელის მონტაჟი

მიწიდან


28

3xAC 400/51, 3XAC 500/64 ფოლად–ალუმინის წრფივი კაბელი 500 კვ გადამცემი

ხაზის თითოეული ფაზისთვის

ორი წვერიანი (2) 380/50 კვ მმ. DIN48204 ნომინალური ACSR ფოლად–ალუმინის

წრფივი კაბელი 400 კვ გადამცემი ხაზის ყოველი ფაზისთვის;

დამონტაჟებული იქნება ორ-ორი (2) დამიწების კაბელი: ერთი შერეული ტიპის

ბოჭკოვან–ოპტიკური საჰაერო დამიწების კაბელი, რომელიც შეასრულებს ორმაგ

ფუნქციას; როგორც ოპტიკურ–ბოჭკოვანი სატელეკომუნიკაციო, ასევე საჰაერო

გადამცემი ხაზის დამიწების კაბელი და სხვა კაბელები ACSR სტანდარტის

იქნება. ოპტიკურ–ბოჭკოვანი სატელეკომუნიკაციო ხაზის მექანიკური და

ელექტრული მახასიათებლები უახლოვდება ჩვეულებრივი დამიწების კაბელის

მაჩვენებლებს.

დამიწების კაბელების მონტაჟი გათვალისწინებულია .ენერგოსისტემაში მომხდარი

მოკლე ჩართვისა და მეხის დარტყმისაგან დასაცავად.

კაბელების მონტაჟი შესრულდება ორი ძირითადი მეთოდით. იმ უბნებზე, სადაც

შესაძლებელია ტრანსპორტის მოძრაობა, უბნის ერთ ბოლოში მიწოდებული იქნება

კოჭაზე დახვეული კაბელები. კაბელი გაიშლება მანაქნაზე დამონტაჟებული ძელის

საშუალებით – იგი დერეფანში იმოძრავებს

გამოყოფილი ზოლის გასწვრივ და კაბელს

გაათრევს ერთი ანძიდან მეორემდე.

სავარაუდოდ, უსწორმასწორო ადგილები

ნაკლებად იქნება გაწმენდილი

მცენარეულობისგან და ამიტომ, ანძებს

შორის კაბელის გასატარებლად

გამოყენებული იქნება ვერტმფრენები.

კაბელის გაშლის შემდეგ იგი საჭირო ზომით

დაიჭიმება, რათა დაცული იქნას

სავალდებულო 8 მეტრიანი დაშორება

ყველაზე მაღალი მცენარეებიდან. სურათზე

2-7 მოცემულია კაბელების მიწიდან

გაყვანის ტიპიური სამუშაო. როცა ადგილი

უსწორმასწოროა, შესაძლოა საჭირო გახდეს ვერტმფრენის გამოყენება.

სურათი 2-8. ტყიან უბანზე დერეფნის

შესაანარჩუნებლად მცენარეულობის გაკაფვის

მაგალითი


29

2.1.3 ტექნიკური მომსახურების მეთოდები

2.1.3.1 ქვესადგურები

ქვესადგურების მიმდინარე საქმიანობა და ტექნიკური მომსახურება ძირითადად

ითვალისწინებს ავტომანქანით მისვლას ქვესადგურებთან, მათი დათვალიერებას და

აღჭურვილობის/მოწყობილობის პერიოდული ტექნიკური მომსახურებას. დამატებითი

სამუშაოების სახით გათვალისწინებული იქნება ტერიტორიის კეთილმოწყობის

სამუშაოები, როგორიცაა ბალახის გათიბვა და ღობეების გარშემო სარეველების

მექანიკური განადგურება.

2.1.3.2 გადამცემი ხაზები

დერეფნის ტყიან უბნებზე საჭირო იქნება მცენარეული საფარის მდომარეობის

კონტროლი, რათა დაცული იქნას გადამცემ ხაზამდე აუცილებელი დაშორება და

შენარჩუნებლი იქნას ანძებთან მისასვლელები. მცენარეული საფარის კონტროლი

მექანიკური ხასიათია იქნება, ამასთან ყოველ 6–8 წელიწადში მოხდება ხეების გაკაფვა.

მცენარეული საფარის საკონტროლოდ ჰერბიციდების გამოყენება არ მოხდება. ტყიან

უბანზე დერეფნის განაკაფის ნიმუში მოცემულია სურათზე 2-8.

ანძებამდე მისასვლელად გამოყენებული იქნება არსებული გზები, ხოლო ხაზის

დერეფანში გადასვლის შემდეგ ტრანსპორტი იმოძრავებს გზების გარეშე ან გრუნტოვან

გზაზე (თუ ეს უკანასკნელი არსებობს ხაზის არსებული მონაკვეთის გასწვრივ).

დერეფანში არ მოეწყობა მუდმივი ან დროებითი მოასფალტებული ან მოხრეშილი გზები.

ზოგიერთ ადგილას (მათ შორის ბორჯომი–ხარაგაულის ეროვნულ პარკში გამავალ

მონაკვეთზე) მშენებლობა და ტექნიკური მომსახურება წარიმართება ვერტმფრენებით.

ყოველ 6–8 წელიწადში ანძებთან მცენარეული საფარი ხელით გაიკაფება მუშების მიერ.

რადგანაც ანძები დამონტაჟებული იქნება შემაღლებებზე, სავარაუდოდ ზოლის ამ

მონაკვეთში 8–მეტრიანი დაშორების დასაცავად მცენარეული საფარის გაკაფვა

სისტემატურად არ იქნება საჭირო.

2.2 ალტერნატივა 2 – ქცია-ტაბაწყურის აღკვეთილის მახლობლად და ბორჯომ-

ხარაგაულის ეროვნულ ნაკრძალში გამავალი მონაკვეთის ალტერნატივა

ალტერნატივა 2 მოიცავს ალტერნატივა 1–ში მოცემული თავდაპირველი დერეფნის დიდ

ნაწილს. თუმცა, ალტერნატივა 2 გულისხმობს ქცია–ტაბაწყურის აღკვეთილის


30

მახლობლად გამავალი მონაკვეთის გადატანას, რათა უზრუნველყოფილ იქნას

აღკვეთილის ტერიტორიაზე მოსალოდნელკი უარყოფითი ზემოქმედების შემცირება. ეს

ალტერნატივა ითვალისწინებს ასევე ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნული პარკის

განდაკვეთას ყველაზე ვიწრო ადგილას იმ ტერტიტორიების გავლით, რომლებიც

საკმაოდაა დაშორებული ტურისტული მარშრუტებიდან. ამას გარდა, მოცემულ

ალტერნატივაში შესაძლოა გაერთიანდეს იქნას რამოდენიმე ტექნიკური ალტერნატივაც,

რომელთა საშუალებითაც ეროვნულ პარკში გაკაფვა მინიმალური იქნება და შესაბამისად,

კიდევ უფრო შემცირდება მოსალოდნელი ზემოქმედება. აღნიშნული ალტერნატივის

მარშრუტი მოცემულია ნახაზზე 2-9.

შეცვლილი ტრასა 294 კმ-ის სიგრძისაა, რაც 11 კმ-ით მეტია ალტერნატივა 1-ზე; ამ

შემთხვევაში საჭირო იქნება 350 ან მეტი ახალი ანძის მოწყობა და 514 არსებული ანძის

გამოყენება. ალტერნატივა ასევე გულისხმობს არსებული 40 ანძის გაუქმებას. ბორჯომი-

ხარაგაულის ეროვნული პარკის ტერიტორიაზე განლაგებული ხაზის სიგრძე შეადგენს

4.7კნ ნაცვლად ალტერნატივა 1-ს მიხედვით გათვალისწინებული 11.5კმ-ისა. ქცია-

ტაბაწყურის დაცულ ტერიტორიაზე გამავალი მონაკვეთი შეადგენს 10კმ-ს, ნაცვლად 12.1

კმ-ისა (ალტერნატივა 1).

მოცემული ალტერნატივა შემუშავებული იქნა საქართველოს გარემოს დაცვისა და

ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს დაცული ტერიტორიების სააგენტოსთან,

ექსპერტებთან დაინტერესებულ მხარეებთან კონსულტირების შედეგად. შეხვედრებზე

საქართველოს გარემოს დაცვის სამინისტროს წარმომადგენლებიი დაინტერესდნენ

მოსალოდნელი ვიზუალური ზემოქმედებებით ლანდშაფტზე და ფრინველებზე

სამოყვარულო დაკვირვებისთვის მნიშვნელოვან ზონებთან მიმართებით, ასევე

ტაბაწყურის ალპურ ტბასთან მობინადრე ფრინვეზებზე ზეგავლენით. აღნიშნული

ზემოქმედების შესმცირებლად, შემოთავაზებულ ალტერნატივაში განიხილულია ახალ

მონაკვეთი, რომელიც თითქმის პარალელურად მიყვება ბითისის მილსადენს და ნაკლებ

მანძილზე გაივლის დაცული ტერიტორიების ძალიან მაღალსენსიტურ უბნებს. გარემოს

დაცვის სამინისტროს დაცული ტერიტორიების დეპარტამენტი დაინტერესდა ბორჯომ-

ხარაგაულის პარკზე მოსალოდნელი ზემოქმედებითაც; ამიტომ, ტრასა ისე იქნა

შეცვლილი, რომ პარკი გადაკვეთოს ყველაზე ვიწრო ადგილას.

2.3 ალტერნატივა 3 – ქცია-ტაბაწყურის აღკვეთილის დამხლობლად და ბორჯომ-

ხარაგაულის ეროვნულ ნაკრძალის შემოვლითი მონაკვეთის ალტერნატივა

ალტერნატივა 3 ითვალისწინებს ალტერნატივა 1–ში მოცემული თავდაპირველი

დერეფნის დიდ ნაწილს. თუმცა, ალტერნატივა 3 გულისხმობს ქცია–ტაბაწყურის


31

აღკვეთილის მახლობლად გამავალი მონაკვეთის იგივენაირად გადატანას, რასაც

ალტერნატივა 2. მასში ასევე განხილულია ტრასის ისე შეცვლა, რომ მან არ გაიაროს

ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნულ ნაკრძალზე. მოცემული ალტერნატივა ნაჩვენებია

ნახაზზე 2-10.

შეცვლილი ტრასა 315 კმ-ის სიგრძისაა, რაც 32 კმ-ით მეტია ალტერნატივა 1-ზე და 21 კმ-

ით უფრო გრძელია ვიდრე ალტერნატივა 2; ალტერნატივა 3 გულისხმობს დაახლოებით

400 ან მეტი ანძის მოწყობას და გამოიყენებს მხოლოდ 366 არსებულ ანძას. ეს ვარიანტი

ასევე გულისხმობს არსებული 188 ანძის დემონტაჟს. ალტერნატივის შესაბამისად

ელექტროგადამცემი ხაზი არ გადაკვეთს ბორჯომი-ხარაგაულის ეროვნულ პარკს და

შემოუვლის მას დასავლეთის საზღვრის გასწვრივ. ქცია–ტაბაწყურის დაცული

ტერიტორიის კვეთა ამ შემთხვევაში იქნება 10კმ-ის სიგრძის ალტერნატივა 1-ით

გათვალისწინებული 12.1 კმ-ის ნაცვლად.

ალტერნატივა 2-ის მსგავსად, მოცემული ალტერნატივაც შემუშავებული იქნა

საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს დაცული

ტერიტორიების სააგენტოსთან, ექსპერტებთან და დაინტერესებულ მხარეებთან

კონსულტირების შედეგად და იგივე მოსაზრებების გათვალისწინებით. ისევე, როგორც

ალტერნატივა 2, ეს ალტერნატივაც გულისხმობს ტრასის გადატანას ისე, რომ იგი

თითქმის პარალელურად გაყვება ბოლო ხანებში მოწყობილ ბითისი მილსადენს და არ

გაივლის დაცული ტერიტორიების მაღალსენსიტიურ უბნებს. დამატებით, ტრასა ისეა

შეცვლილი, რომ აღარ გადაკვეთს ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნულ პარკს.

2.4 ალტერნატივა 4: არაქმედების ალტერნატივა

„არაქმედების“ ალტერნატივა არ მოიცავს გადამცემი ხაზის მშენებლობის გაგრძელებას და

გულისხმობს არსებული ანძებისა და დერეფნის არსებულ მდგომარეობაში დატოვებას.

არაქმედების ალტერნატივის განხილვა აუცილებელია ნებისმიერი EIA-ის მომზადებისა.

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!

!!!

!!!

!!!!!!!!!!!!!!!

!!!

!!

!

!!!!

!!!!!

!!

!!!

!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!

!!!!!!

!!!

!!!

!!!!!!

!!!

!!!

!!!

!!!

!!!!!!

!!!

!!!!!!

!!!!!!

!!!

!!!

!!!!!!

!!!!!!

!!!

!!!

!!!!!!

!!!

!!!!!!!!!

!!!

!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!

!

!!!

!!!

!!!

!!!!

!!!

!

!!!!

!!!!!!!!!

!!!

!

!!!

!

!!!

!!!!!

!!

!!!

!!!

!!!

!!!

!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!

!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!

!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

! ! !!! !!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!

!!!

!!!!!!!! !!!!!!!!!! !!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

! !!!!

!H

!H !H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H!H

!H

!H

!H

!H

!H!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H!H

!H

!H

!H

!H!H

!H!H

!H!H

!H

!H

!H!H!H!H

!H

!H

!H!H

!H

!H

!H

!H

!H !H

!H!H

!H!H!H

!H

!H

!H!H

!H !H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H!H!H

!H!H

!H

AZERBAIJAN






AlgeTiNational

Park

TbilisiNational

Park


TURKEY

Mugareti

Ninotsminda

Argveta

Pirveli Sviri

Khani

Sakraula

Baghdati

Zeda Zegani

Venakhchala

Shua Kvaliti

KVE M O K ARTL I

SH ID A K ARTL I


TB IL IS I

Alternative 1Route

Alternative 1Route

Kvirila

Mtkvari (Kura)

Khrami

Algeti

Beiukchai

Klde

isi

Mashavera

Ktsia

Paravani

Mtkvari

Oshiris

tskali


Bara

tkhe

vi

Ku rikhana

Kura

Ch ibare

ti


Klde

Vale

Gori

Persa

Agara

GokioGhado

SantaImera

Agara

Kaspi

Sioni

Benara Moliti

KochioDamala


Ilmazo

Surami

Kareli

Zahesi

Kojori

Tsalka

Tskruti

Bezhano

Jandari

Dagheti

Keshalo

Avranlo

GumbatiAshkala

Tarsoni

Kariaki Bashkoi

TBILISI

Borjomi

Terjola

Tianeti

Kornisi

Dusheti

Dmanisi

Kazreti

Bolnisi

RustaviBediani

Tsakhani

VarkhaniSakuneti

Tkemlana

Alastani

Azavreti

Kosalari

Shipiaki

Aspindza

Khashuri

Zhinvali

Mtskheta

Tamarisi Marneuli

Manglisi

Trialeti

Tsinubani

Chkhikvta

Matsevani

Tsaghveri

Akhaldaba

ZestaphoniAkhalgori

Shaumiani

Didi Lilo

Gardabani

Abastumani

Tabatskuri

Chikharula

Kharagauli

Tskhinvali


Akhalkalaki

Tetri Tskaro

Bakurianis Andeziti

Alatumani

Kapanachkhi

Kizilkilisa


PR

OJE

CTS

\Geo

rgia

\Map

Doc

s\Fi

gure

2-8_

Alt2

_050

609.

mxd

May

6, 2

009

Figure2-8o

0 5 10 15

Kilometers

Alternative 2: Black Sea Regional Transmission ProjectModified route near Ktsia-Tabatskuri Managed Reserve

and through Borjomi-Kharagauli National Park

_̂

!H

!H

!H

RUSSIA

GEORGIA


Zestaphoni

Gardabani

TBILISI

BlackSea

Akhaltsikhe





New 400 kV Line Gardabani 500 kVSubstation (existing)



RiversLakes




Settlements RegionsDistricts

! Existing Towers


Status Segment uniqueto Alternative 2(other portions of theline are shared with another alternative)

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!

!!!

!!!

!!!!!!!!!!!!!!!

!!!

!!

!

!!!!

!!!!!

!!

!!!

!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!

!!!!!!

!!!

!!!

!!!!!!

!!!

!!!

!!!

!!!

!!!!!!

!!!

!!!!!!

!!!!!!

!!!

!!!

!!!!!!

!!!!!!

!!!

!!!

!!!!!!

!!!

!!!!!!!!!

!!!

!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!

!

!!!

!!!

!!!

!!!!

!!!

!

!!!!

!!!!!!!!!

!!!

!

!!!

!

!!!

!!!!!

!!

!!!

!!!

!!!

!!!

!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!

!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!

!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

! ! !!! !!!!!!

!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!

!!!

!!!!!!!! !!!!!!!!!! !!!!!!!!!!

!!!!!!!!!

! !!!!

!H

!H !H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H!H

!H

!H

!H

!H

!H!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H!H

!H

!H

!H

!H!H

!H!H

!H!H

!H

!H

!H!H!H!H

!H

!H

!H!H

!H

!H

!H

!H

!H !H

!H!H

!H!H!H

!H

!H

!H!H

!H !H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H

!H!H!H

!H!H

!H

AZERBAIJAN






AlgeTiNational

Park

TbilisiNational

Park


TURKEY

Mugareti

Ninotsminda

Argveta

Pirveli Sviri

Khani

Sakraula

Baghdati

Zeda Zegani

Venakhchala

Shua Kvaliti

KVE M O K ARTL I

SH ID A K ARTL I


TB IL IS I

Alternative 1Route

Alternative 1Route

Kvirila

Mtkvari (Kura)

Khrami

Algeti

Beiukchai

Klde

isi

Mashavera

Ktsia

Paravani

Mtkvari

Oshiris

tskali


Bara

tkhe

vi

Ku rikhana

Kura

Ch ibare

ti


Klde

Vale

Gori

Persa

Agara

GokioGhado

SantaImera

Agara

Kaspi

Sioni

Benara Moliti

KochioDamala


Ilmazo

Surami

Kareli

Zahesi

Kojori

Tsalka

Tskruti

Bezhano

Jandari

Dagheti

Keshalo

Avranlo

GumbatiAshkala

Tarsoni

Kariaki Bashkoi

TBILISI

Borjomi

Terjola

Tianeti

Kornisi

Dusheti

Dmanisi

Kazreti

Bolnisi

RustaviBediani

TsakhaniVarkhani

SakunetiTkemlana

Alastani

Azavreti

Kosalari

Shipiaki

Aspindza

Khashuri

Zhinvali

Mtskheta

Tamarisi Marneuli

Manglisi

Trialeti

Tsinubani

Chkhikvta

Matsevani

Tsaghveri

Akhaldaba

ZestaphoniAkhalgori

Shaumiani

Didi Lilo

Gardabani

Abastumani

Tabatskuri

Chikharula

Kharagauli

Tskhinvali


Akhalkalaki

Tetri Tskaro

Bakurianis Andeziti

Alatumani

Kapanachkhi

Kizilkilisa


PR

OJE

CTS

\Geo

rgia

\Map

Doc

s\Fi

gure

2-9_

Alt3

_050

609.

mxd

May

6, 2

009

Figure2-9o

0 5 10 15

Kilometers

Alternative 3: Black Sea Regional Transmission ProjectModified route near Ktsia-Tabatskuri Managed Reserve

and around Borjomi-Kharagauli National Park

_̂

!H

!H

!H

RUSSIA

GEORGIA


Zestaphoni

Gardabani

TBILISI

BlackSea

Akhaltsikhe





New 400 kV Line Gardabani 500 kVSubstation (existing)



RiversLakes




Settlements RegionsDistricts

! Existing Towers


Status Segment uniqueto Alternative 3(other portions of theline are shared with another alternative)


34

3.0 სამართლებრივი და საკანონმდებლო გარემო

მოცემულ თავში აღწერილია საქართველოსა და საერთაშორისო სამართლებრივი ჩარჩო,

რომელშიც უნდა განხორციელდეს შავი ზღვის რეგიონული ელექტროგადაცემის

პროექტი; თავში ასევე აღწერილის პროექტთან დაკავშირებული სტანდარტები და

პროცედურები.

3.1 ქვეყნის სამართლებრივი და ნორმატიული ჩარჩოები

გარემოს დაცვის სამართლებრივი ჩარჩო ეფუძნება საქართველოს კონსტიტუციას. თუმცა

კონსტიტუცია პირდაპირ არ განიხილავს გარემოსდაცვით საკითხებს, იგი

უზრუნველყოფს ყოველი ადამიანის უფლებას იცხოვროს ჯანმრთელ გარემოში,

გამოიყენოს ბუნებრივი და კულტურული გარემო და ამავდროულად ავალდებულებს მას

იზრუნოს ბუნებრივსა და კულტურულ გარემოზე (მუხლი 37, პარაგრაფი 3).

კონსტიტუცია ადგენს საკანონმდებლო ჩარჩოს, რომელიც უზუნველყოფს ინფორმაციის

საყოველთაო ხელმისაწვდომობას ამბობს რა, რომ ადამიანს აქვს უფლება მიიღოს სრული,

მიუკერძოებელი და დროული ინფორმაცია მისი სამუშაო და საცხოვრებელი გარემოს

შესახებ (მუხლი 37, პარაგრაფი 5).

3.1.1 ადმინისტრაციული ჩარჩო

საქართველოში ყველა გარემოსდაცვით საკითხზე პასუხისმგებელია გარემოს დაცვისა და

ბუნებრივი რესურსების სამინისტრო. მისი საქმიანობა ხორციელდება ცენტრალური

განყოფილებისა და ექვსი რეგიოული განყოფილების - აღმოსავლეთ ცენტრალურის,

დასავლეთ ცენტრალურის, კახეთის, ქვემო ქართლის, სამცხე-ჯავახეთის, სამეგრელოსა

და ზემო სვანეთის - მიერ.

სამინისტროს, როგორც უფლებამოსილ ორგანოს, აქვს უფლება:

შეაჩეროს, შეზღუდეოს ან შეწყვიტოს ნებისმიერი საქმიანობა, რომელსაც აქვს ან

შესაძლოა ჰქონდეს გარემოზე მავნე ზემოქმედება, ასევე რომლის დროსაც

არარაციონალურად ხდება ბუენბრივი რესურსების გამოყენება;

გასცეს ლიცენზიები და ნებართვები (მათ შორის გარემოზე ზემოქმედების);

გააკონტროლოს მშენებლის (მოცემულ შემთხვევაში ენერგეტიკის

სამინისტროს) მიერ შემარბილებელი ღონისძიებების გატარება;

მშენებლისგან დაუბრკოლებლად მიიღოს ბუნებრივი რესურსების


35

გამოყენებასთან, მონიტორინგის სისტემებთან, ნარჩენების მართვასა და სხვა

საკითხებთან დაკავშირებული სრული ინფორმაცია, ასევე მიიღოს პროექტით

დაინტერესებული ხელისუფლების პირების ახსნა-განმარტებები.

რეგიონული აღმასრულებელი ორგანოები აღასრულებს ძირითად ადმინისტრაციულ

ფუნქციას საკუთარ რეგიონებში.

გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროსთან რამოდენიმე ძირითადი

ორგანო ფუნქციონირებს.

დაცული ტერიტორიების სააგენტო: იგი პასუხისმგებელია სახელმწიფო

ნაკრძალებზე, ეროვნულ პარკებზე, ბუნებრივ ძეგლებზე, აღკვეთილებზე, დაცულ

ლანდშაფტებზე, ბიოსფეროს ნაკრძალებზე, მსოფლიო მემკვიდრეობად

აღიარებულ უბნებსა და საერთაშორისო მნივნელობის მქონე ჭარბტენიან

ტერიტორიებზე. სააგენტოს ძირითადი ამოცანებია მრავალმხრივი დანიშნულების

ტერიტორიების კონტროლი, დაცულ ტერიტორიებზე ზრუნვა, მათი

ზედამხდეველობა, შეინარჩუნება, აღადგემა და დაიცვა.

გარემოსდაცვის ეროვნული სააგენტო (დაარსდა 2008 წლის 29 აგვისტოს)

პასუხისმგებელია არსებული და მოსალოდნელი ჰიდრომეტეოროლოგიური

და გეოდინამიკური პროცესებისა და გარემოს დაბინძურების შესახებ

საინფორმაციო მასალების მომზადებაზე, ამ მოვლენების პროგნოზირებასა და

მათ შესახებ გაფრთხილებაზე, რათა უზრუნველყოფილი იყოს: სახელმწიფო

უსაფრთხოება, მდინარეების, წყლის რესურსებისა და შავი ზღვის

ტერიტორიული წყლების არსებული და მოსალოდნელი

ჰიდრომეტეოროლოგიური პროგნოზირება; გეო-დინამიკური პროცესების

მდგომარეობისა და გარემოს სამშენებლო და გეო-ეკოლოგიური პირობების

შეფასება; გარემოს მდგომარეობაზე ინფორმაციის მომზადება და გავრცელება;

სანაპრიო ზონის საინჟინრო ინფრასტრუქტურის მონაცემთა ბაზის შექმნა;

მინერალების სახელმწიფო საინფორმაციო ფონდის მართვა; გეოლოგიური,

გეოდეზიური, კარტოგრაფიული და მიწის რესურსების სახელმწიფო ფონდის

დაარსება და მართვა; საქართველოს ტყის რესურსების საინფორმაციო

მონაცემთა ბაზის დაარსება და მართვა; სამეცნიერო და საწარმო გეოლოგიური

საქმიანობისა ინვენტარიზაცია და რეგისტრაცია; მინერალური საბადოების

სახელმწიფო ბალანსისა და საკადასრო მონაცემთა ბაზის შექმნა და განახლება;

გარემოსდაცვითი საინფორმაციო ბაზის შექმნა; სანაპირო ზონის

მონიტორინგი; სამოქალაქო ავიაციის უზურნველყოფა მეტეოროლოგიური

მონაცემებით.


36

გარემოს დაცვის ინსპექცია (დაარსდა 2005 წლის 20 სექტემბერს). ამ სააგენტომ

ჩაანაცვლა ეკოლოგიური პოლიცია, რომელიც შინაგან საქმეთა სამინისტროსთან

ფუნქციონირებდა, როგორც გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების

სამინისროს სააგნეტო. ინსპეცია ახორციელებს მონიტორინგს და უზრუნველყოფს

გარემოსდაცვითი კანონმდებლობისა და ნებართვის მოთხოვნების შესრულებას,

განიხილავს ნებართვის/ლიცენზიის მფლობელის მიერ წარდგენილ ანგარიშებს;

გეგმავს და კოორდინაციას უწევს სახელმწიფო ზედამხედველობას და თვალყურს

ადევნებს ნებართვებს/ლიცენზიებს. ინსპექცია პერიოდულად ამზადებს

ანგარიშებს თავისი საქმიანობის შესახებ. მის შვიდსავე რეგიონულ

განყოფილებაში არსებობს „დროული რეაგირების განყოფილება“ და „ინსპექციის

განყოფილება“. იგი ასევე აკონტროლებს გარემოსდაცვით სფეროში აღებულ

საერთაშორისო ვალდებულებებს.

პარლამენტის გარემოსდაცვითი კომიტეტი პასუხისმგებელია საკანონმდებლო

საქმიანობაზე.

გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროსთან არსებული დანარჩენი

დეპარტამენტებისა და სხვა სამინისტროების არასრული სია, რომლებსაც ეხება პროექტის

საქმიანობაზე ნებართვის/თანხმობის გაცემა, მოცემულია ქვემოთ:

გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროსთან არსებული სატყეო

დეპარტამენტი;

გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროსთან არსებული

დაცული ტერიტორიების დეპარტამენტი;


მიწათსარგებლობის სამსახური;


გეოლოგიური სამსახური;

კულტურის სამინისტროსთან არსებული კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის


ეკონომიკის სამინისტროსთან არსებული ურბანიზაციისა და მშენებლობის


ეკონომიკური განვითარების სამინისტრო;

შრომის, ჯანდაცვისა და სოცუზრუნველყოფის სამინისტრო;

სოფლის მეურნეობის სამინისტრო.


37

3.1.2 გარემოსდაცვითი საკანონმდებლო ჩარჩო

საქართველოს ძირითადი გარემოსდაცვითი კანონებისა და ნორმატიული დოკუმენტების

სია მოცემულია ცხრილში 3-1.

ცხრილი 3-1. საქართველოს გარემოსდაცვითი კანონები და ნორმატიული

დოკუმენტები

(2008 წლის მარტის მდგომარეობით)

Year კანონი/ნორმატიული დოკუმენტი

1994 კანონი მიწის დაცვის შესახებ (შესწორებები 1997, 2002 წწ)

1994 კანონი მავნე ორგანიზმებისგან მცენარეთა დაცვის შესახებ

1996 კანონი დაცული ტერიტორიების სისტემების შესახებ (შესწორებები 2003,

2004, 2005, 2006, 2007 წწ)

1996 კანონი ბუნებრივი რესურსების შესახებ

1996 კანონი გარემოს დაცვის შესახებ (შესწორებები 2000, 2003, 2007 წწ)

1997 კანონი ველური ბუნების შესახებ (შესწორება: 2001, 2003, 2004 წწ)

1997 კანონი ტურიზმისა და დასვენების შესახებ

1997 კანონი წყლის შესახებ (შესწორება: 2003, 2004, 2005, 2006 წწ)

1998 კანონი სანიტარული დაცვის ზონებისა და საკურორტო ადგილების შესახებ

1998 კანონი ტყითსარგებლობის შესახებ

1998 კანონი სახიფათო ქიმიური ნივთიერებების შესახებ (შესწორებულია: 2006,

2007 წწ)

1998 კანონი პესტიციდებისა და სასოფლო-სამეურნეო ქიმიკატების შესახებ

1998 კანონი კოლხეთის დაცული ტერიტორიების დაარსებისა და მართვის შესახებ

1999 კანონი სახელმწიფო კომპლექტური ექსპერტიზისა და სამშენებლო

პროექტების დამტკიცების შესახებ

1999 კანონი ატმოსფერული ჰაერის დაცვის შესახებ (შესწორებულია: 2000, 2007 წწ)

1999 ტყის კოდექსი

1999 კანონი კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის შესახებ (შესწორება: 2006 წ)

1999 კანონი მავნე ნივთიერებებით მიყენებული ზარალის ანაზღაურების შესახებ

(შესწორება: 2002, 2003 წწ)

1999 კანონი საპროექტო და სამშენებლო საქმიანობის ლიცენზირების შესახსებ


38

ცხრილი 3-1. საქართველოს გარემოსდაცვითი კანონები და ნორმატიული

დოკუმენტები

(2008 წლის მარტის მდგომარეობით)

Year კანონი/ნორმატიული დოკუმენტი

2000 კანონი სანაპირო ზოლისა და მდინარეთა ნაპირების რეგულირებისა და

საინჟინრო დაცვის შესახებ

2000 კანონი თბილისის ფარგლებსა და სატყეო ფონში მცენარეული საფარის

განსაკუთრებული დაცვის შესახებ (შესწორება: 2005, 2007 წწ)

2001 კანონი ბორჯომი-ხარაგაულის ბუნებრივი პარკის ტერიტორიის

გაფართოების შესახებ

2002 კანონი გარემოზე ზემოქმედების შეფასების შესახებ

2003 კანონი საქართველოს წითელი სიისა და წითელი წიგნის შესახებ (შესწორება:

2006 წ)

2003 კანონი თუშეთის, ბაწარა-ბაბანეურის, ლაგოდეხის და ვაშლოვანის დაცული

ტერიტორიების შესახებ

2003 კანონი ნიადაგის დაცვისა და მისი ნაყოფიერების ამაღლების შესახებ

2005 კანონი ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ

2006 კანონი ბიოლოგიური რეპროდუქციის შესახებ

2006 კანონი მტირალას ეროვული პარკის შესახებ

2006 კანონი მცენარეთა ახალი სახეობების დაცვის შესახეხბ

2007 კანონი თბილისის ეროვნული პარკის შესახებ

2007 კანონი დაცული ტერიტორიების სტატუსის შესახებ

2007 კანონი ეკოლოგიური შეფასების შესახებ

2007 კანონი გარემოს დაცვის სამსახურის შესახეხბ

2007 კანონი გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის შესახებ

2007 კანონი ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნული პარკის დაარსების შესახებ

შავი ზღვის რეგიონული ელექტროგადაცემის პროექტის ძირითადი სახელმძღვანელო

დოკუმენტები იქნება შემდეგი კანონები:

საქართველოს კანონი გარემოს დაცვის შესახებ (ძალაშია 1996 წლიდან,

შესწორებულია 2000, 2003, 2007 წწ). კანონი არეგულირებს სამართლებრივ

ურთიერთობებს სახელმწიფო დაწესებულებებსა და ფიზიკურ ან იურიდიულ


39

პირებს შორის (მათი სამართლებრივი ფორმის მიუხედავად) გარემოს დაცვისა

და ბუნებრივი რესურსების გამოყენების სფეროში საქართველოს მთელს

ტერიტორიაზე, მათ შორის ტერიტორიულ წყლებში, ჰაერში, კონტინენტურ

შელფსა და განსაკუთრებული ეკონომიკური აქტივობის ზონებში. კანონი

განიხილავს გარემოსდაცვითი განათლებისა და სამეცნიერო კვლევების,

გარემოს მენეჯმენტის ასპექტებს, აღწერს ეკონომიკურ სანქციებს,

ლიცენზირებას, სტანდარტებს, გარემოზე ზეგავლენის შეფასებასა და მასთან

დაკავშირებულ საკითხებს. კანონი განიხილავს ბუნებრივი ეკოსისტემების

დაცვის სხვადასხვა ასპექტებს, დაცულ ტერიტორიებს, გლობალური და

რეგიონული მენეჯმენტის საკითხებს, ოზონის შრის დაცვას,

ბიომრავალფეროვნებას, შავი ზღვის დაცვისა და საერთაშორისო

თანამშრომლობის ასპექტებს.

საქართველოს კანონი გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის შესახებ

(მიღებულია 1996 წლის 15 ოქტომბერს, ჩანაცვლებულია 2007 წელს მიღებული

კანონით). კანონი განსაზღვრავს საქართველოს ტერიტორიაზე სავალდებულო

ეკოლოგიური ექსპერტიზისადმი დაქვემდებარებულ საქმიანობათა სრულ

ნუსხას. იგი განსაზღვრავს სამართლებრივ საფუძვლებს გარემოზე

ზემოქმედების ნებართვის გასაცემად, ეკოლოგიური ექსპერტიზის

ჩასატარებლად და ამ პროცესების შესახებ საზოგადოების ინფორმირებასა და

მათში ჩართულობასთან დაკავშირებით. კანონის თანახმად, გარემოზე

ზემოქმედების ნებართვა არის დაგეგმილი საქმიანობის

განმახორციელებლისთვის განუსაზღვრელი ვადით მინიჭებული უფლება.

ნებართვას გასცემს საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი

რესურსების სამინისტრო საქმიანობის სუბიექტის მხრიდან მისთვის

წარდგენილი დეკუმენტებისა და განაცხადის, მათ შორის წინამდებარე ბსგზშ-ს

განხილვის/შესწავლის შემდეგ.

საქართველოს კანონი ეკოლოგიური ექსპერტიზის შესახებ (მიღებულია 1996

წლის 18 ოქტომბერს, ჩანაცვლებულია 2007 წელს მიღებული კანონით).

კანონის მიხედვით, ეკოლოგიური ექსპერტიზა წარმოადგენს გარემოზე

ზემოქმედების ან მშენებლობის ნებართვის გაცემის პროცესის სავალდებულო

საფეხურს. ეკოლოგიური ექსპერტიზის მიზანია გარემოს ეკოლოგიური

წონასწორობის შენარჩუნება გარემოსდაცვითი მოთხოვნების, რაციონალური

ბუნებათსარგებლობისა და მდგრადი განვითარების პრინციპების

გათვალისწინებით. ეკოლოგიური ექსპერტიზის დადებითი დასკვნა

აუცილებელია გარემოზე ზემოქმედების და/ან მშენებლობის ნებართვის

გასაცემად. ეკოლოგიური ექსპერტიზის განხორციელება საქართველოს

გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს მოვალეობაა.


40

საქართველოს კანონი ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ (მიღებულია 2005

წლის 23 ივნისს) და კანონქვემდებარე ნორმატიური აქტები. კანონი არეგულირებს

ლიცენზიებისა და ნებართვების გაცემას, განსაზღვრავს ლიცენზიებისა და

ნებართვების სრულ ჩამონათვალს, ასევე ადგენს ნებართვების გაცემის, მათში

ცვლილებების შეტანისა და მათი გაუქმების წესებს. ლიცენზიების გასაცემად

კანონი ადგენს სამ ახალ პრინციპს:

- „ერთი ფანჯრის“ პრინციპს - კანონით დამკვიდრებული ეს ახალი

კონცეფცია გულისხმობს, რომ ლიცენზიის გამცემმა ადმინისტრაციულმა

ორგანომ უნდა უზრუნველყოს სხვა ადმინისტრაციული ორგანოების

მხირდან დამატებითი სალიცენზიო პირობების დამტკიცება.

- „სიჩუმე თანხმობის ნიშანია“ - ლიცენზიის გამცემი ადმინისტრაციული

ორგანო ვალდებულია განაცხადის წარდგენის შემდეგ დროულად მიიღოს

გადაწყვეტილება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, თუ გადაწყვეტილება

მიღებული არ იქნდა დადგენილი ვადის ფარგლებში, ლიცენზია

გაცემულად ითვლება.

- „ქოლგის პრინციპი“ - გენერალური ლიცენზიის მფლობელი არაა

ვალდებული გააკეთოს განაცხადი დარგობრივი ლიცენზიის მიღებაზე.

კანონის თანახმად, საქართველო აღიარებს საერთაშორისო ხელშეკრულების ან

კანონმდებლობის ფარგლებში უცხო ქვეყნის მიერ გაცემულ

ლიცენზიებს/ნებართვებს და ანიჭებს მათ საქართველოში გაცემულის ტოლფას

სამართლებრივ სტატუსს.

3.1.3 გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის გაცემის პროცედურა

შავი ზღვის რეგიონული ელექტროგდამცემ ხაზის პროექტზე ნებართვის

გამოყენების/გაცემის პროცედურა, მათ შორის გარემოზე ზემოქმედების შეფასების (გზშ)

კოორდინაცია, ინფორმაციის გაცხადებისა და განხილვის ვადების დადგენა,

საქართველოს კანონით, მოიცავს შემდეგ საფეხურებს:

საფეხური 1. ენერგეტიკის სმინისტრო პროექტზე ინფორმაციას გამოაქვეყნებს

ცენტრალურსა და რეგიონულ გაზეთებში. განცხადება მოიცავს

საქმიანობის დასახელებას, ადგილმდებარეობას, საქმიანობის

განხორციელების ვადებს. მასში ასევე დასახელებული იქნება ის

ადგილები, სადაც შესაძლებელია ბსგზშ-ის დოკუმენტის ნახვა და მასთან


41

დაკავშირებული შენიშვნების წარდგენა.

საფეხური 2. ინფორმაციის გაზეთში გამოქვეყნებიდან ერთ კვირაში ენერგეტიკის

სამინისტრო გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტრში

წარადგენს ბსგზშ-ის ანგარიშს (როგორც ამონაბეჭდს, ასევე ელექტრონულ

ვერსიას). ინფორმაციის გამოქვეყნებიდან 45 დღის განმავლობაში

ენერგეტიკის სამინისტრო მიიღებს საზოგადოების შენიშვნებს.

ინფორმაციის გამოქვეყნებიდან არა უადრეს 50 დღისა და არა უგვიანეს 60

დღისა ენერგეტიკის სამინისტრო მოაწყობს შეხვედრებს, რომელთა მიზანია

დაინტერესებული მხარეების, მათ შორის ხელისუფლების ორგანოების,

ადგილობრივი ხელისუფლების, არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და

მოქამაქეების შენიშვნების მიღება. შეხვედრები მოეწყობა ხაზის გასწვრივ

მდებარე სამივე რეგიონსა (ქვემო ქართლი, სამცხე-ჯავახეთი და იმერეთი)

და თბილისში. შეხვედრებიდან 5 დღის ვადაში ენერგეტიკის სამინისტრო

გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს წარუდგენს

შეხვედრებზე მიღებული ყველა შენიშვნისა და კომენტარის რეზიუმეს.

საფეხური 3. ყველა შემოსული საქმიანი შენიშვნა განხილული და გათვალისწინებული

იქნება ბსგზშ-ის ანგარიშის საბოლოო ვერსიაში. ენერგეტიკის სამინისტრო

მოამზადებს დოკუმენტს, რომელშიც შევა ყველა კომენტარი და მათზე

გაცემული პასუხები; მასში ასევე მითითებული იქნება ბსგზშ-ის საბოლოო

დოკუმენტსი შეტანილი ცვლილებები. შენიშვნის გაუთვალისწინებლობის

შემთხვევაში აღნიშნულ დოკუმენტში განმარტებული უნდა იყოს ამისი

მიზეზი, ამას გარდა შენიშვნის ავტორს მიზეზი წერილობით უნდა

ეცნობოს. შენიშვნა-პასუხებზე მომზადებული ეს დოკუმენტი წარედგინება

გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს. წერილობით

შემოსული კომენტარების ასლები, შეხვედრების ოქმები და შენიშვნა-

პასუხების მიმოხილვა დაერთვება ბსგზშ-ის საბოლოო ვერსიას. ბსგზშ-ის

საბოლოო ვარიანტი განსახილველად წარედგინება გარემოს დაცვისა და

ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს. როგორც ბსგზშ, ასევე პროექტის

ადგილმდებარეობის რუქა, არატექნიკური რეზიუმე, სამშენებლო პროექტი

და ანგარიში მოსალოდნელი და დასაშვები ემისიების შესახებ საჯარო

იქნება. ნებართვის გაცემის ან გაუცემლობის საკითხი გადაწყდება

დოკუმენტაციის წარდგენიდან 20 დღეში.

3.1.4 პროექტთან დაკავშირებული მიწათსარგებლობისა და შრომის კანონები


42

3.1.4.1 მიწათსარგებლობის კანონმდებლობა

მიწათსარგებლობას არეგულირებს შემდეგი კანონები:

კანონი მიწის რეგისტრაციის შესახებ, 1996

კანონი სასოფლო-სამეურნეო საკუთრების შესახებ, 1996

კანონი სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული სასოფლო-სამეურნეო მიწების

პრივატიზაციის შესახებ, 2005

კანონი ნიადაგის დაცვის შესახებ, 1994

პროექტთან დაკავშირებულია ორი ძირითადი საკითხი:

საქართველოს კანონი აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისთვის

საკუთრების უფლების ჩარმოთმევის შესახებ (მიღებულია 1999 წლის 23

ივლისს). საქართველოს რესპუბლიკას აქვს კონსტიტუციური უფლება

კონფისკაცია გაუკეთოს ნებისმიერ ქონებას აუცილებელი საზოგადოებრივი

საჭიროების პროექტებისთვის. გადაწყვეტილება მიიღება მხოლოდ სამხარეო

სასამართლოს მიერ, რასაც წინ უნდა უსწრებდეს პრეზიდენტის ბრძანება,

რომელიც ადასტურებს აუცილებელ საზოგადოებრივ საჭიროებას.

გადაწყვეტილება უნდა მოიცავდეს ჩამოსართმევი ქონების აღწერასა და

მითითებას სათანადო კომპენსაციის გადახდის აუცილებლობაზე. პროექტის

განმახორციელებელმა ორგანიზაციამ უნდა უზრუნველყოს ქონების მიღება

მოლაპარაკების გზით; იგი ვალდებულია მოლაპარაკებამდე სამართლიანად

შეაფასოს ქონება საბაზრო ღირებულების მიხედვით (და საკუთარი ხარჯებით).

ენერგეტიკის სამინისტრო არ აპირებს მიწის კონფისკაციას ამ კანონზე

დაყრდნობით; იგი სხვა საშუალებებს მიმართავს იმ მიწის იმ ზოლის

მისაღებად, რომელიც ჯერ არაა მის საკუთრებაში.

საქართველოს კანონი მიწის დამუშავების ხარჯების მაკომპენსირებელი და

სასოფლო-სამეურნეო მიწების არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულებით

გამოწვული ხანგრძლივი ზიანის კომპენსაციის შესახებ (მიღებულია 1997 წლის

2 ოქტომბერს). კანონი განმარტავს სახელმწიფოსადმი მოთხოვნებს (მიწის

ჩანაცვლების საფასური, რაც შეიძლება იყოს ფიქსირებული ან იცვლებოდეს

მიწის ადგილმდებარეობისა და ხარისხის მიხედვით), ასევე კერძო

მფლობელისა და მოსარგებლისთვის ქონებრივი კომპენსაციის, მათ შორის

სასოფლო-სამეურნეო მიწების არასასოფლო-სამეურნეო მიზნით გამოყენებისა

და დაკარგული მოგების კომპენსაციის მოთხოვნებს. იმ შემთხვევაში, როცა


43

სასოფლო-სამეურნეო მიწა ამოიღება სასოფლო-სამეურნეო მოხმარებიდან,

კანონი მოითხოვს მიწის ჩანაცვლების საფასურის გადახდას, რომელიც

სრულად დაფარავს იმავე ზომისა და ხარისხის სასოფლო-სამეურნეო მიწის

ნაკვეთის დამუშავების ხარჯსა და მიწის მფლობელისთვის/მოსარგებლისთვის

მიყენებულ ზიანს. მოსალოდნელია ამ კანონის გამოყენება, თუ ენერგეტიკის

სამინისტრო აპირებს საძირკვლებისა და ანძების მოწყობას სასოფლო-

სამეურნეო მიწებზე; ამას გარდა, თუ სამშენებლო ან ტექ. მომსახურების

საქმიანობისას დაზიანდება სასოფლო-სამეურნეო მიწა, ან ნაკვეთი.

3.1.4.2 შრომის კანონმდებლობა

პროექტის მუშახელსა და დასაქმებასთან დაკავშირებული იქნება ორი კანონი:

საქართველოს შრომის კოდექსი (მიღებულია 1973 წლის 28 ივნისს,

შესწორებულია 2006 წელს) არეგულირებს შრომით ურთიერთობებს

მუშახელსა და და დამსაქმებელს შორის საქართველოში მოქმედ ნებისმიერ

საწარმოში, დაწესებულებასა და ორგანიზაციაში, მიუხედავად მათი

საკუთრებისა და ორგანიზაციული ფორმისა. იგი ხელს უწყობს ადამიანის

უფლებებისა და თავისუფლების განხორციელებას შრომის სამართლიანი

ანაზღაურებისა და უსაფრთხო და ჯანსაღი სამუშაო პიროებების შექმნის

საშუალებით. კანონში მოცემულია გარკვეული დებულებები, მათ შორის

განსაზღვრულია დასაქმების გარანტია, სამუშაო დრო, ჯანდაცვისა და

უსაფრთხოების მოთხოვნები, სახელმწიფო სოციალური დაზღვევა,

მატერიალური დახმარება და პენსიები. საქართველოში მცხოვრები უცხო

ქვეყნის მოქალაქეებისა და მოქალაქეობის არმქონე პირების უფლებები და

ვალდებულებები გათანაბრებულია საქართველოს მოქალაქეების უფლებებსა

და ვალდებულებებთან

ამას გარდა, დასაქმების პოლიტიკას მართავს საქართველოს კანონი დასაქმების

შესახებ (მიღებულია 2001 წლის 28 სექტემბერს), რომელიც ადგენს უმუშევართა

დაცვის ეკონომიკურ, სოციალურ, ორგანიზაციულსა და სამართლებრივ

საფუძვლებს. კანონი ეხება საქართველოს ყველა მოქალაქესა და მოქალაქეობის

არმქონე პირებს, რომლებიც უთანაბრდებიან საქართველოში სამუშაოს

მაძიებელ უცხო ქვეყნის მოქალაქეობის მქონე პირებს. კანონის მიხედვით,

სახელმწიფო ხელისუფლებამ უნდა განახორციელოს დასაქმების პროგრამები

(სპეციალური, ადგილობრივი, რეგიონული და ქვეყნის მასშტაბით), რომელთა

პრიორიტეტია „ნაკლებად კონკურენტუნარიანი კადრები“ (მათ შორის

უმუშევრები, მრავალსულიანი ოჯახის წევრები, მარტოხელა მშობლები).


44

კანონი განსაზღვრავს სამუშაოს თავისუფლად არჩევის პოლიტიკას

მიუხედავად კანის ფერისა, რასობრივი კუთვნილებისა, სქესისა, რელიგიური

მრწამსისა, პოლიტიკური და სოციალური მდგომარეობისა და ა.შ.

ენერგეტიკის სამინისტრო, საქართველოს საზელმწიფო ენერგოსისტემის კუთვნილი

კომპანია შპს „ენერგოტრანსი“ და პროეტქის სამშენებლო თუ საექსპლუატაციო

საქმიანობაში ჩართული სხვა კონტრაქტორები დაიცავენ საქართველოში მოქმედ ყველა

შრომის კანონს.

3.1.5 სხვა ეროვნული სტრატეგიები და გეგმები

სხვა ეროვნული სტრატეგიები და გეგმები ძირითადად შეიძლება ორ ჯგუფად დავყოთ,

გარემოს დაცვისა და ენერგეტიკის სფეროებად. გარემოსდაცვით საკითხებს მიეკუთვნება:

ეროვნული ბიომრავალფეროვნების სტრატეგიისა და სამოქმედო გეგმის

(ებსსგ) შექმნა სავალდებულოა ბიომრავალფეროვნების კონვენციის (CBD, იხ.

თავი 3.2 ქვემოთ) მოთხოვნით. მისი მიზანია ბიომრავალფეროვნების დაცვა,

მდგრადი გამოყენების უზრუნველყოფა და ბიომრავალფეროვნების სიკეთეთა

სამართლიანი ხელმისაწვდომობა. მინიტრთა კაბინეტმა ებსსგ-ა მიიღო 2005

წელს (დადგენილება #27, 19.02.05). ამ გეგმაში მოცემულია რიგი ქვეყნის

სტრატეგიებისა და გეგმებისა, რომლებიც საჭიროა CBD ფარგლებში

საქართველოს მიერ აღებული ვალდებულებების შესასრულებლად,

კონსერვაციის პრიორიტეტული საქმიანობის კოორდინაციის სქემის

უზრუნველსაყოფად, ასევე ბიომრავალფეროვნებასა და ბუნებრივ გარემოსთან

დაკავშირებულ ძირითად საფრთხეებზე ინფორმაციის გასაზიარებლად.

საქართველოს წითელი ნუსხა დამტკიცდა 2006 წლის მაისში და ძალაშია შესული.

საქართველოს განახლებული წითელი ნუსხა მომზადებულია გარემოს

კონსერვაციის საერთაშორისო კავშირის (IUCN) მითითებებისა და პრინციპების

გათვალისწინებით

შავი ზღვის ელექტროგადაცემის პროექტის წარმოადგენს საქართველოს ენერგო

სტრატეგიის ერთ ერთ ძირითად პროექტს (საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტრო ,

2009წ)), რომლის ძირითადი მიზნების შემდეგია:

ადგილობრივი გენერაციის წყაროების განვითარება, რომელმაც უნდა

ჩაანაცვლოს ენერგიის იმპორტი.


45

სრულად შეიცვალოს თერმული ენერგოგენერაცია ჰიდრორესურსებიდან

მიღებული ენერგიით, რომლის ერთ-ერთ მიზანს წარმოადგენს, რომ

საქართველოს ენერგოგენერაციის 100% შეადგენდეს განახლებადი

წყაროებიდან მიღებული ელექტროენერგია.

შეიქმნას სარეზერვო სიმძლავრეები მინიმუმ 10%-ის მოცულობით.

გაგრძელდეს შემდგომი დერეგულაცია.

გაფართოვდეს მაღალი ძაბვის ქსელი. შავი ზღვის ელექტროგადაცემის

პროექტი წვლილს შეიტანს ამ საქმეში.

გაიზარდოს ელექტროენერგიის ექსპორტი. შავი ზღვის ელექტროგადაცემის

პროექტი წვლილს შეიტანს ამ მიზნის მიღწევაში.

ენერგო ინფრასტრუქტურის რეაბილიტაცია.

რეგიონალური ელექროგადაცემისა და ტრანზიტის პროექტებში მონაწილეობა.

შავი ზღვის ელექტროგადაცემის პროექტი წარმოადგენს ამ მიზნის მისაღწევად

განსაზღვრულ მნიშვნელოვან კომპონენტს.

3.2 სართაშორისო მოთხოვნები

3.2.1 საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტების მოთხოვნები

როგორც ზემოთ იყო აღნიშნული, საქართველოს მთავრობის სახელით ენერგეტიკის

სამინისტრო მოლაპარაკებებს აწარმოებს შავი ზღვის რეგიონული ელექტროგადამცემი

ხაზის პროექტის დაფინანსებასთან დაკავშირებით რიგ სართაშორისო ფინანსურ

ინსტიტუტებთან. საერთაშორისო საკრედიტო ორგანიზაციები, მათ შორის ევროპის

რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკი (EBRD), საერთაშორისო საფინანსო

კორპორაცია (IFC), ევროპის საინვესტიცო ბანკი (EIB) და რეკონსტრუქციის ბანკი (KfW)

მოითხოვს, რომ მათ მიერ დაფინანსებული პროეტქები შეესაბამებოდეს როგორც ქვეყნის

შიდა სტანდარტებს, ასევე საკრედიტო ორგანიზაციების მიერ მიღებულ

გარემოსდაცვითსა და სოციალურ პოლიტიკასა და დირექტივებს.

EBRD–იმ მიიღო კონკრეტული ტექნიკური მოთხოვნების ყოვლისმომცველი

ჩამონათვალი, რომლებიც უნდა დააკმაყოფილოს კლიენტმა ბუნებრივსა და სოციალურ

გარემოზე ზემოქმედების, შრომის ჰიგიენისა და უსაფრთხოების, საზოგადოებირივ

ჯანდაცვისა და უსაფრთხოების, განსახლებისა და პროექტის შემუშავების/შესრულების

სხვა ძირეულ საკითხებთან/საქმიანობასთან დაკავშირებით. პროექტთან დაკავშირებული

სტრატეგიები გათვალისწინებული იქნება გარემოსდაცვითსა და სოციალურ სამოქმედო

გეგმაში (გსსგ), რომელიც იქნება ბუნებრივსა და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების


46

შეფასების ნაწილი და წარმოდგენილი იქნება პროექტის დასაფინანსებლად წარდგენილ

დოკუმენტაციაში.

ამიტომ, საქართველოს კანონმდებლობის მკაცრი დაცვის გარდა, პროექტმა ასევე უნდა

გაითვალისწინოს საერთაშორისო დირექტივები, ნორმები და პოლიტიკა. მათ შორის:

EBRD, გარემოსდაცვითი პროცედურები (EBRD, 2003). პროექტი განხილული იქნა

2008 წლის ნოემბრამდე, ასე რომ იგი განიხილება 2003 წლის პოლიტიკის

ფარგლებში.

EBRD, გარემოსდაცვითი და სოციალური პილიტიკა (EBRD, 2008). მიუხედავად

იმისა, რომ პროექტის განიხილება 2003 წლის პოლიტიკის ფარგლებში, 2008 წლის

პოლიტიკა გამოყენებული იქნება განსახლების და საზოგადოების ჩართულობის

საკითხებისა საზომად.

EBRD, საზოგადოების ინფორმირების პოლიტიკა (EBRD, 2008ა).

ევროკავშირის გარემოზე ზემოქმედების შეფასების დირექტივა (1997)

EBRD, ენერგეტიკული პროექტების სამოქმედო პოლიტიკა (EBRD, 2006)

EBRD, საქართველოსთან ურთიერთობის სტრატეგია (2006 წლის 21 ნოემბერი)

KfW-ის საბანკო ჯგუფი, KfW-ის მიერ დაფინანსებული ინვესტიციების

გარემოსდაცვითი სახელმძღვანელო (KfW, 2002)

KfW-ის საბანკო ჯგუფი, ფინანსური თანამშრომლობა განვითარებად ქვეყნებთან

(KfW, 2003)

ევროპის საინვესტიციო ბანკის გარემოსდაცვითი და სოციალური პოლიტიკა (EIB,

2007)

ყველა ეს სტრატეგია, პროცედურა და დირექტივა შემუშავებულია მდგრადი

განვითარების ხელშესაწყობად. აღნიშნული პროცედურები მოიცავს პროექტის

დამტკიცებამდე მის დეტალურ განხილვას გარემოსდაცვითი კუთხით, ყოველმხრივ

გარემოსდაცვით მითითებებს, ჯანდაცვისა და უსაფრთხოების მოთხოვნებს, სოციალურ

გარემოზე ზემოქმედების შეფასებისა და საზოგადოებასთან კონსულტაციების, ასევე

საჯაროობის პროცედურებს, ასევე პროექტის სამშენებლო და საექსპლუატაციო

ეტაპებთან დაკავშირებულ სხვა მრავალ საკითხს.


47

3.2.2 საერთაშორისო კონვენციები და შეთანხმებები

საქართველო მიერთებულია შემდეგ გარემოსდაცვითი შეთანხმებესა და კონვენციებთან:

გაერო-ს ჩარჩო–კონვენცია კლიმატის ცვლილებებთან დაკავშირებით

(საქართველი მიუერთდა მინისტრთა კაბინეტის დადგენილება #302-ით)

კლიმატის ცვლილებებზე გაეროს ჩარჩო–კონვენციის კიოტოს პროტოკოლი

(UNFCCC) (მიუერთდა პარლამენტის დადგენილება #1995-ით)

მონრეალის პროტოკოლი ოზონის შრის დამშლელ ნივთიერებებზე (ასევე

ლონდონის, კოპენჰაგენისა და მონრეალის შესწორებები) (მიერთებულია

მინისტრთა კაბინეტის დადგენილება #771-ით, ლონდონის, კოპენჰაგენისა და

მონრეალის შესწორებებთან მიერთებულია პარლამენტის დადგენილება #376-ით,

377-ითა და 378-ით)

ვენის კონვენცია ოზონის შრის დაცვაზე (მიერთებულია საქართველოს მინისტრთა

კაბინეტის დადგენილება #711-ით)

ჟენევის კონვენცია შორ მანძილზე ატმოსფერული ჰაერის ტრანსსასაზღვრო

დაბინძურების შესახებ (მიერთებულია პრეზიდენტის დადგენილება #8-ით)

რამსარის კონვენცია საერთაშორისო მნიშვნელობის ჭარბტენიანი ტერიტორიების,

როგორც ფრინიველების ჰაბიტატების შესახებ (მიერთებულია პარლამენტის

დადგენილება #201-ით, შესწორება - პარლამენტის დადგენილება #1039-ით)

გაერო-ს (რიოს) კონვენცია ბიოლოგიური მრავალფეროვნების შესახებ

(რატიფიცირებულია პარლამენტის დადგენილებით)

კონვენცია გადაშენების პირას მყოფი ველური ფლორისა და ფაუნის სახეობიებით

სართაშორისო ვაჭრობის შესახებ (CITES) (მიერთებულია პრეზიდენტის ბრძანება

#524-ით)

კონვენცია მიგრაციულ სახეობებზე

პარიზის კონვენცია მსოფლიო კულტურული და ბუნებრივი მემკვიდრეობის

დაცვის შესახებ (მიერთებულია პარლამენტის დადგენილებით)

ევროპის კონვენცია არქეოლოგიური მემკვიდრეობის დაცვის შესახებ

კონვენცია ევროპის არქეოლოგიური მემკვიდრეობის დაცვის შესახებ

ორჰუსის კონვენცია ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის, გადაწყვეტილების

მიღებაში საზოგადოების ჩართულობის და გარემოსდაცვით სფეროში

მართმსაჯულების ხელმისაწვდომობის შესახებ. საქართველომ ხელი მოაწერა

კონვენციის თავდაპირველ ვარიანტს 1998 წელს, ხოლო მისი რატიფიცირება

მოახდინა 2000 წლის 11 აპრილს. არასამთავრობო ორგანიზაციები აქტიურად


48

იყენებენ ორჰუსის კონვენციას, როცა იცავენ თავიანთ უფლებებს ინფორმაციის

ხელმისაწვდომობასა და გადაწყვეტილების მიღების პროცესთან დაკავშირებით.

ქალაქებსა და რეგიონებში, რომლებზედაც გადის საპროექტო ხაზი, არსებობს

რამოდენიმე ორჰუსის ცენტრი. მათ შორისაა ქვემო ქართლის რეგიონის ქალაქები

გარდაბანი, რუსთავი და მარნეული.

Documents

გარემოზე ზემოქმედების შეფასება · Draft Black Sea Regional Transmission Project ESIA მომზადებულია: