Fikret Başkaya - Resmi Tarih

8/9/2019 Fikret Bakaya - Resmi Tarih

1/27

FKRET BAKAYA'NIN GNL

Neden Resmi Tarih?Eer nereden gelindiibilinmiyorsa,

nereye gidildi de bilinmezAfrika ataszResmi tarih, hakim snflarn bilinmesini istei tarihtir. Tarihin, gemite yaanm olanniktidar sahiplerinin ihtiyacalar dorultusunda kurgulanm versiyonudur. Bu amalatoplumsal bellek [hafza enm] yok edilmek, toplum hafza kaybna uratlmak istenirFakat, resmi tarih oluturmak bir bana ama deildir. Asl ama resmi ideolojioluturmaktr. Velhasl, resmi ideoloji oluturmak iin resmi tarih oluturmak, resmi tariholuturmak iin de toplumun hafza kaybna uratlmas, toplumsal bellein [kollektifhafzann] yok edilmesi, bozulmas, tahrif edilmesi, bu gnn egemenlerinin ihtiyacna uygunbir bellek iml edilmesiyle mmkn oluyor.

Resmi tarih, yalan, tahrifat, yok saymaya [occultation], adyla armamaya, sansr veotosansre dayanan bir tarih versiyonudur. Toplumsal bellek, egemen snflarn ihtiyacnacevap verecek ekilde yeniden kurgulanr. Dolaysyla gen nesillere retilen tarih gerektarih deil smarlama zerine retilmi bir tarih versiyonudur.. Bu uydurulmu tarihbata gen nesiller olmak zere, kitleler tarafndan iselletirildiinde ama gereklemisaylr. yleyse bir toplumun hafzasn [belleini] yok etmeye, deilse bozmaya, hafza kab[amnsie] yaratmaya, tarihi tahrif etmeye kim neden ihtiya duyuyor sorusu akla gelir.ktidar olmann ve iktidarda kalmann yolu gizlemekten, unutturmaktan, toplumu gemiineyabanclatrmakan, toplumu tarihsizletirmekten, kimliksizletirmekten geiyor. Zira,toplumsal hafza toplumsal kimliin en temel yapc unsurudur. Bu yzden iktidargizlemesini bilenindir denmitir. Hafza kaybna uram, kim olduunu, ne olduunu,nereden geldiini bilmeyen, kendi gemiine yabanclam birine hkmetmek ok dahakolaydr. Bir birey iin geerli olan bu durum, toplum iin de ayn ekilde geerlidir. Hakimsnflar binlerce yllk tecrbelerinden biliyoryar ki, toplumun gemiine hakim olmadan bu

gnne ve geleceine hakim olmak mmkn deildir. te, toplumun hafza [bellek] kaybnauratlma gerei byle bir ihtiyatan douyor. Bu i de dzen tarafndan yere gesdrlmayan anl-anl tarihiler, saray ulemas ve/veya akademik statnn gardiyanlartarafndan gerekletiriliyor. Smr dzeni tarihisini ve tarih eitimini bounanemsemiyor. Okullarda okutulan tarih her zaman kaybedenlerin deil, kazanlarn,kitlelerin deil komutanlarn, krallarn, padiahlarn, imparatorlarn, ulu nderlerinyazdklar, yazdrdklar tarihtir. yle bir tarih ki, orada tarihin asl yapclar, gerek zneleriolan geni halk kitlelerininin esmesi okunmaz Sava kazanan, vatan kurtaran, herzaman ulu hakandr, anl kraldr, padiahmz efendimizdir, ulu nderimizdir. Velhasl tarihiyapan kitleler deil kahramanlardr. zerinde yaadmz lke bize ulu nderin birltfudur Bizi sadece dmandan kurtarmakla kalmam, bir de vatan balamtr, eerulu nderimiz olmasa vatanmz da olmazd, biz de olmazdk Orhun Kitabelerinde BilgeKaan unlar syler: Tanr buyurduu iin, ben alp kazandm iin Trk halk da ylece

kazanm oldu phesiz. Ben erkek kardeimle beraber bu kadar nderlik edip almasa vemuvaffak olmasa idim, Trk halk lecek idi, yok olacak idi.Hakim snflarn ihtiyacna gre yazlm tarih,ie, gemii tahrif ederek, gemite yaanmolana dair tabular oluturarak, baz olaylar ne karp nemini abartp, bazlarn yoksayarak, deilse nemsizleirerek, karartarak, silikletirerek, kiiyi yceltip, kiiyetapnmaya dayal bir kii klt yaratarak, ama hepsinden nemlisi gemiin bilinmesiistenmeyen ksmlarn unutturup, hafza kayb [amnsie] yaratatmakla mmkn oluyor.Kimi zaman yok saymaya yok etme elik eder, kitaplarn yaklmas, ktphanelerin ateeverilmesi, o toplumun gemiini artran aralarn tahrip edilmesi, tarihi eserlerin yok


2/27

edilmesi gibi. Kimi zaman da yaanm bir olay efsaneletirilir, yaanm bir baka olay yoksaylr, veya gerekletirilmi olan ne varsa bir tek ahsiyete [lidere] ml edilir. Kiiyiyceltmekten, kii klt yaratmaktan ama, sadece tarihi tahrif etmek, kafalar bulandrmakdeildir, bylece tarihin gerek znesi olan kitlelerin rol yok saylr. yle bir anlayyerletirilir ki, sanki tarih byk adamlarn elinde oyuncaktr. Byle yazlm bir tarih dekanlmaz olarak elitist, erkek merkezli ve militaristtir. Dolaysyla, bize miras kalan tarih

gerek tarih deil, aracn direksiyonundakilerin uygun ve gerekli grd smarlamazerine retilmi tarihtir.Gelecei kurmak iin tarihten ders karmak, bu amala da tarihi renmek gerektiisylenir Oysa asl ama tam da bunun tersini yapmakla ilgilidir. Egemen snflar toplumungeleceini karartmak iin gemiini karatmak durumundadrlar. Tarih eitiminin amacinsanlarn [zelikle de gen nesillerin] gemileriyle, tarihleriyle, atalaryla gurur duymasnsalamaktr. Gemile gurur duymak iin de gemi anl olmaldr. te devlet tarihisi buaamada devreye girer ve anl bir gemi imalatna giriir. Fakat, tarihinin misyonunugerekletirebilmesi iin nce tarihin bir uzmanlk alan, tarihinin de toplumsal hafzauzman, bilminden sual olmaz otorite saylmas gerekir. Aslnda bu, bir tr seme, ayklama,yok sayma, velhasl temizlik operasyonudur. Tarihi utanlacak ne varsa yok sayar,stnden atlar, gemiin kirlerini temizler, bo kareleri doldurur anl bir gemikurgusuyla amalanan sadece gurur duyulacak bir gemi yaratmak deildir. anl gemi

bu gn yaanan ktlkleri unutturma ilevi de grr. Fakat bellek [hafza] kaybyaratmaktan ama bununla da snrl deildir. Bylece iktidar sahipleri [byk gasplar vereks], sadece ayrcaklkl konumlarn gvence altna alm olmazlar, iledikleri insanlksularnn, katliamlarn, kycln ve zulmn hesabnn sorulmasn da engellemeyiamalarlar. Hafza kayb yaratma amac gerekletiinde egemen snflar masumiyetlerini dekantlam olurlar Dolaysyla resmi tarih zalimlerin zulmnn cezasz kalmasn salar, birtr berat ettiricidir, Ermeni sorununa dair banaz resmi refleks ttihatlarn ilediiinsanlk suunun hatrlanmasn engellemek iindir. Eer bu vesileyle yalanlardan birideifre edilir, aa karsa, baka yalanlarn da orap sk gibi ortala dklme riskivardr ki, byle bir ey byk gasplarn ve ideolojik uaklarnn korkulu ryasdr.Siyasetiler, devlet adamlar ve szcleri sk sk tarih tarihilere braklmaldr derler.Aslnda bununla tarih benim tarihilerimden bakasna braklamaz demek isterler Buyzden toplumsal bellek alan [toplum hafzas densin], nemli bir ideolojik mcadele alan,dolaysyla snf mcadelesini angaje eden bireydir. Resmi tarih [ve ona dayanan resmiideoloji de] yalana, tahrifata yok saymaya, adyla armamaya [szde Ermeni soykrmgibi], tabulatrmaya, kii kltne [Mustafa Kemalin putlatrlmas] vb. dayand iin,mantik, etik, bilimsel i tutarllktan yoksun, inandcl pheli, son derece krlgan bir tarihversiyonudur. Son dnemde efsane recilerinin yeniden arz-endam etmesi [u lgnTrkler ve bezeri zorlamalar] tam da syediim durumla ilgilidir... Bu yzden resmi tarihinsadece tarihiler, akademik statnn gardiyanlar tarafndan savunulmas mmkn deildir.Resmi tarih yasalar, mahkemeler tarafndan da korunmaya muhtatr. Herhangi biri resmitarihi tehir edip, gerek tarihe ulamaya kalkar, maynl alana girer, rejimin tabularnadokunursa, karsnda sadece devlet tarihisini, zihin gardiyanlarn bulmaz, polisi, savcy,yargc, nihayet hapisaneyi de bulur Durum byleyken, devlet tarihisinin rejim tarafndandllendirilmesi, tarafsz bilimin timsali saylmas, burjuva dzeninin bir ironisidir Elbette

bu, resmi tarihe kar kp baka, farkl bir tarih versiyonu oluturmay amalayannyazd tarihin mutlaka gerek tarih olduu anlamna gelmez. Asla bylesi bir kesinlik szkonusu deildir . Devlet tarihisi [resm terihi] deil, yleyse syledii muteberdir diye birkural yoktur ve olmamaldr. Bu resmi tarihe kar kan, resmi tarihi tehir etme niyetitayan tarihinin, sadece yntem stnlne sahip olduu anlamna gelir. Yalannkarsnda durmak, gemie ezilen, smrlen snflar, geree ihtiyac olan asl tarihyapclar, tarafndan bakmak, asl misyonu yalan retmek olan devlet tarihisine gregerei yakalamak bakmndan daha avantajl durumda olmaktr. Dolaysyla, resmi tarihekar kann bilimsel yetkinlie sahibolmas, bilimsel gelerin diyalektik btnlnyakalamas, kendinden beklenen ykseklie kabilmesi gerekir.


3/27

Genel bir erevede geerli olan durum, Trkiye sz konusu olduunda daha da belirgindir.Bylesine keli, banaz bir resmi tarih versiyonu oluturup, gen nesillerin zihnini yalanladordurmann nedeni, iktidar sahiplerinin meruiyet sorunuyla ilgilidir. Egemen snfnegemenlii sadece zora, plak iddete dayanarak srdrlemez. Kaba kuvvet, plak iddet,iktidar olmay salasa da, iktidarn kalc olabilmesi iin ideolojik egemenlik [gnllkabullenme] gereklidir. Fakat, insanlarn [toplumun] bilincine nfz edebilme yeteine sahip

bir egemen ideoloji, sadece lafla, nutukla, kahramanlk ayinleriyle, bktrc trenlerle,marlarla, anl gemi masallaryla, dman denize dkme edebiyatyla, vb. mmknolmaz. Kitlelerin bilincine nfuz edecek, yanlsama yaratacak ideoloji bile bir maddi arka

plan varsayar. Velhasl kitlelerin yeni dzenin durumlarn iyiletireceine inanmalar, iknaolmalar gerekir. kna olmalar iin de maddi dnyada asgari dzeyde de olsa bireylerindeimesi, gereklemesi gerekir.te bir darbeyle Cumhuriyeti kuran ttihat kliin maddi dnyada kitlelere teklif edeceifazla bireyin olmamas, onlarn egemen ideoloji retme yeteneklerini zaafa uratyordu.Gnll kabullenme anlamnda bir egemen idieoji oluturmann mmkn olmadkoullarda, banaz bir resmi ideoloji oluturmaya mecburdular. Resmi ideoloji de ancakresmi tarihe dayandrlabilirdi ve yle oldu. Mustafa Kemal kliinin bir darbeyle kurduuCumhuriyet, emeki halk ounluunun yaam koullarn iyiletirici bireyler teklif etmeyeteneine sahip deildi. Bir kere Cumhuriyet [ zaten gc ve etkinlii kalmam Halife

Sultann sahneden ekilmesi dnda] hibir kkl yenilik iermiyordu. Sadece gasplarnsmr, yama ve talan gvence altna alnmt. Gasplarn durumu da emeki ounlukaleyhine gvence altna alnabildiine gre, kemalist kliin nderliindeki brokrat, toprakaas, komprador burjuvazi ittifak, kitlelerin bilincine nfz edecek bir egemen ideolojioluturamazd. te maddi plandaki bu zaaf, ideoloji dnyasna daha ok yaslanarak telafiedilmeye allnca, ortaya garip bir resmi tarih ve resmi ideoloji versiyonu kt. Eer 1923ten sonra toprak aalarna ve hazineye ait topraklar yoksul ve topraksz kylleredatlsayd, kk iftilere kredi ve tarmsal girdi kolaylklar salanabilseydi, iilerinyaam koullarn iyiletirici baz dzenlemeler yaplsayd, devlet-toplum yabanclamasnhafifletici kimi yntem ve aralar devreye sokulabilseydi, snrl da olsa halk iradesinintecellisinin yolu alabilseydi, vb. yukarda sylediim maddi geri plan ksmen de olsagereklemi olabilirdi. [Hakim snf ittifaknn yaps vekonumu byle bir alama engeldi].Tam tersi gndeme geldi, toprak aalarnn topraklar 1923 sonrasnda daha da genilediDevlet-toplum yabanclamas derinleti, her trl demokratik almn n kesildi Banazdiktarrln ideolojik alan nemsemesinin, tarihi tahrif etmek ve yeni bir tarih versiyonuoluturmak iin Trk tarih tezi, Trk dil tezi gibi gln abalar ve zorlamalar iinegirmesi, yeni olduunu syleyen iktidarn kitlelere teklif edecek yeni bireyiolmamasylailgiliydi. Kendisi eski olan yeni birey teklif edebilir miydi? Bu yzdenTrkiyedeki rejim her zaman ideolojik alan nemsemitir.Okullarda okutan tarih gerein tarihi olmaktan ok ideolojik bir kurgudur. Genel birerevede de CHF [Cumhuriyet Halk Frkas] kongresinde Mustafa Kemalin sunduu BykNutuka dayanyor. Bir lkenin tarihi sadece bir siyasi ahsiyetin hikaye ettiine dayandrlabilir mi? Mustafa Kemalin yaplan hereyi kendisine mal etmesi ve olaylar yle hikayeetmesi iin doas gereidir. Bir kere Nutukta anlatlanlarla gerekte yaanlar arasnda barizuyumusuzluk var. kincisi, yakn tarih yazlrken ekseri Birinci emperyalistler aras sava yok

saylyor. Aslnda emperyalist sava atlanarak, geitirilerek yazlan tarihin bir kiymet-iharbiyesi olmas mmkn deildir. Ayn ekilde 1908 de geitiriliyor. Oysa, asl krlmanoktas resmi tarihin srarla ileri srd gibi 1923 deil, 1908dir. Daha nce baka yerdeyazdm gibi [Yediyz-Bir Devlet Geleneinin Anatomisi] 1923 sonrasnda kurulan rejimkinci ttihat rejiminden baka birey deildi. ncs de, kii klt yaratmay, kiiyetapnmay marifet sayan bir tarih anlay, modernite sonras dnemin toplumunayakmaz... Fakat Trkiyenin tarihinde ve o tarihin hibir dneminde bir modernitedevrimimin ve aydnlanmann yaanmam olmas, hl kii kltn srdrmeyi mmknklyor. Gerek durum byledir ama Cumhuriyet modernitenin ve aydnlanmann timslisaylyor Bu durum Trkiyedeki bilimsel-entellektel azgelimiliin rahatsz edici bir


4/27

gstergesidir ve bilimsel-entellektel azgelimilikle resmi tarih ve resmi ideoloji birbirlerinikarlkl olarak yeniden retiyor.radi olarak gemii yok saymak mmkndr ama gemii yok etmek mmkn deildir.Resmi tarihin yok sayd, yok etmek iin onca aba harcad gereklerin aradan oncazaman gemesine ramen, cn alrcasna ve inatla gndemdeki yerini almas buyzdendir. Gemi bu gnk zamanda bizde varolmaya. bizimle yaamaya devam ediyor.

Tarih sar ve dilsiz deildir, duyup sylemeye devam ediyor ve edecek ama bukendiliinden olacak birey deildir. Eer tarihimize sahip karsak, yalanclar, tahrifatlar,efsane ve tabu imalatlarn tehir edebilirsek, tarih bizi zgrletirecektir. Bu yzden nlngiliz tarihisi Martin Bernalin dedii gibi: Tarih tariilere, akademik statnngardiyanlarna braklmayacak kadar nemlidir.


Misak- Milli : Bir Efsaneyi Sorgulamak!

Bir fotorafa kimin nasl bakt, bir tarihsel-toplumsal olay kimin hikaye ettii, nereyedeil nereden bakld byk neme sahiptir. Seksen alt yldr Trk milliyetilerinin ve

egemen snf szclerinin dillerine pelesenk ettikleri u Misak- Milli ne menem bir eydi?Misak- Milli denilenin gerek dnyada bir karl var myd? Tevatr edilenle gerek durumarasnda nasl bir uyumsuzluk sz konusuydu? kinci ad Ahd- Milli [milli yemin] olan szkonusu beyanname iin gerekten yemin edilmi miydi? Eer yemin edilmise yemininsahipleri yeminlerine sadk kalmlar myd? Resmi tarihin neredeyse kutsal metinmertebesine kard Misak- Milli Beyannamesi somut bir gereklie mi tekabl ediyorduyoksa bir retorik miydi? Bu yazda Misak-Milliyle ilgili gerei anlatmay, baka trlsylemek gerekirse, gerein stn rten perdeyi kaldrmay deneyeceim. Trkiyeninyakn tarihi esas itibariyle Mustafa Kemalin Nutukta anlattklarnn bir tekrar veya onauydurma abasnn rndr, tam bir yalan pldr, dolaysyla daha batan bir yntemzaafyla malldr. Bir toplumun tarihinin bir kesitini bir tek ahsiyetin, stelik o srete etkiliolmu bir ahsiyetin anlattklarna dayandrmak, bilimsellik kriteri bakmndan kabul edilebilir

deildir. Elbette komprador egemen ittifakn, tarihi tahrif etmeye, olup bitenleri kendikarlar dorultusunda hikaye etmeye, yalan retmeye ve yalan bytmeye ihtiyac vard.Egemen olmak iin gizlemek, gizlemek iin de yalan, tahrifat, arptrma, yok sayma, adylaarmama, velhasl hurafeler gereklidir. te bu amala resmi tarihiler taifesi canla balaalt ve almaya devam ediyorlar. Elbette misyonlar olaylar tahrif etmek, arptmak,hurafe ve yalan retmek, yalan bytmek olanlarn, rejim tarafndan dllendirilmeleri deanlalr bireydir. stelik sz konusu taifenin gerei gizlemedeki baars, bilimselliin degereklemesi saylyor. Bu yzden bilim ve bilimci kavramlarna ihtiyatla yaklamak herzaman gereklidir. Akademide ykselmenin yolu rejime dair yalanlar retmedeki sebat vebaarya bal. Rejimin adamlar olan bu taifenin slogan az ok yledir: gizliyorum o halderejim tarafndan dllendirilmeye de hakkm vardr... Oysa yalan retmek iin byk abagerekmiyor. Asl zor olan yalan tehir etmek, yalanclarn ipliini pazara karmaktr. Yalantehir etme kaygs tayanlarn, gerein peine denlerin ii, yalan reticilerinden elbette

daha zordur ama, gerein safnda yer almaktan dolay da yntem stnlne sahipolduklarnda phe yoktur. Zaten uzun vadede gerek yalana galebe alar ki, bu eyanntabiati gereidir. Birincisi, gerei tam olarak gizlemek hibir zaman mmkn deildir;ikincisi, gizlemek yok etmek deildir ve vakti geldiinde gerek btn ihtiamyla arz-endm eder.Daha nce baka yerde yazdm gibi, resmi tarih reticileri, olaylarn hikayesini MustafaKemalin Samsuna kt 1919dan balatyor. Sanki bir emperyalistler aras savayaanmam ve Osmanl mparatorluu sz konusu savan taraf deilmi izlenimiyaratlyor. Velhasl hikayenin ba sansr ediliyor. Yaratlan izlenim de kabaca yle: lke


5/27

topraklar igal ediliyor ve Milli Mcadeleyle dman defediliyor, bir ulusal Kurtulu Savasonucu lke kurtarlyor... Osmanl mparatorluunun Almanya-Avusturya safnda, ngiliz,Fransz, arlk Rusyasnn oluturduu tilaf devletlerine kar emperyalist savaa katldtarih olan 1914 ylnda imparatorluun nfz alanndaki topraklar yaklak 5 milyonkilometre kare idi. Resmi tarih tarafndan byk bir baar saylan Lozan Bar Antlamasimzalandndaysa 770 bin kilometre kareydi. mparatorluk topraklarnn ve nfz alanlarnn

nerdeyse % 85i kaybedilmiti. Sahip olduunun %85ini kaybeden birinin %15i koruduuiin ar vn duymas tuhaf deil midir? Demek ki, soruyu nasl sorduunuza bal olarakcevap da deiiyor. Gerekten ulalan sonu abartlacak bir baar myd, ya da kiminbaarsyd? Aslnda T.C., Osmanl mparatorluunun emperyalizm tarafndan budanarakkua evrilen versiyonunun yeni adyd. Bu yzden Osmanl mparatorluundan Cumhuriyetegei, resmi tarihilerin hikaye ettiinden farkl anlamlar tamak durumundayd.Emperyalist glerin bir arac olan, bugnn Birlemi Milletler rgtnn ardl MilletlerCemiyetinin [Cemiyet- Akvm] dayatt yeni dnya dzenine imparatorluun merkezininve ondan koparlan ksmlarn uyumlandrlmasyd. Esas itibariyle birinci emperyalistler arassava [Harb-i Umumi], odanda Osmanl mparatorluunun bulunduu nl arkSorununu zmeyi amalayan bir savat. Osmanl mparatorluunun bu savata bir tarafolarak yer almas, zm kolaylatrc bir ilev grmt... Osmanl mparatorluununTCye dnmesi de dahil, emperyalist sava sonras Orta Dou denilen blgenin bugnk

biimini almas daha sava devam ederken arlk Rusyasnn da onayn alan Antantdevletlerinin tilaf Devletlerinden ikisinin, [ngiltere ve Fransann] imzaladklarSkyes-Picot gizli anlamasyla [veya mutabakatyla] belirlenmiti. Fakat 1917 Ekim devrimibu anlamay baz bakmlardan tadil etme gereini ortaya karmt. Haritann olumasndaetkili bir nc unsur da, son anda [Nisan 1917] ABDnin savaa dahil olmasdr. Sznettiimiz bu unsurun diyalektii, Ortadou corafyasn biimlendirdi ki, resmi tariholaylara yn veren bu unsuru srarla yok saymay, deilse geitirmeyi yeledi.Mustafa Kemalin de gzden geirip onaylad anlalan, Trk Tarihi TetkikCemiyetitarafndan 1931 ylnda yaynlalan Tarih IV de: Ferit Paaya teklif olunan sulhartlar yalnz Osmanl Devletini deil, Trk vatann ve Trk Milletini de paralamakmahiyetinde idi. Trkiye Byk Millet Meclisi, buna derhal mukabele etti ve 18 Hazirancelsesinde Misak- Milliye yemin ederek trk topraklarnn paralanmasna musaadeetmeyeceini cihana iln eyledi deniyor. Ayn eserin sonuna konulan kronolojicetvelindeyse, 18 Temmuz 1920de Byk Millet Meclisinin Misak- Milli iin yemin edildiiyazl... Belli ki, bir rakam yanl var, zira TBMMnin 18 Haziran 1920 de Misak-Milligndemli bir oturumu yok, doru tarih 10 Temmuz 1920 olabilir ama o gn de Misak- Milligndemde yok. Nitekim o gnk oturumda milletvekili yemini edildii anlalyor ve yeminyle: Makam- Hilfet ve Saltanatn ve Vatan ve milletin istikll ve istihlsndan [eldeedilmesinden] baka bir gaye takip etmeyeceime vallahi. . Fakat, Misak- Milliye dairyazan ve konuan herkes 18 Temmuz 1920 tarihini veriyor... Yeminde sz edilen vatanneresiydi, millet kimdi, milletvekilleri yeminlerinin bana koyduklar Hilafet ve Saltanatkoruma szn neden tutmadlar? Neden yeminlerine ihanet ettiler? Alt maddeden oluanMisak- Millinin tm maddelerinin ihll edilmesi, arkasnda durulmamas nasl aklanabilir?Bu ve benzer sorular ortaya atmak ve tartmak soruna aklk getirmek bakmndannemlidir. Her ne kadar resmi tarih, Misak- Milli Beyannamesini kutsal bir metin

mertebeseni karmak iin zorlansa da, aslnda sz konusu olan gereklikten ok birsylemdi. lerleyen sayfalarda Misak- Milli syleminin izini srerek, gerekler karsndakikonumunu tahlil etmeyi deneyeceim. Fakat, Misak- Milli Beyannamesini yceltenler sadeceyerli resmi tarihiler deil. Yerli resmi tarihilerin imdadna yabanc meslektalar dayetiiyor.30 Ekim 1918de Osmanl mparatorluuyla tilaf devletleri arasnda Mondros atekesanlamas imzaland ama bata ngilizler olmak zere tilaf devletleri bu anlamayauymadlar. 1 Kasm 1918de Musul ngiliz generali Marhall tarafndan igal edildi. 23Kasmda da Fransz generali Franchet dEsperay tilaf devletleri adna stanbulu igal etti.Yunanllar 15 Maysta zmire kt, 25 Temmuzda da Edirneyi igal ettiler. 16 Mart 1920de
http://www.ozguruniversite.org/baskaya_misaki.php#_ftn1


6/27

de stanbul tilaf devletleri tarafndan resmen igal edildi ve bylesi bir ortamda 10 Austos1920de Sevre Antlamas imzaland. Mtareke koullarnda yaplan seimler sonucu oluanson Osmanl Meclis-i Mebusan 12 Ocak 1920de topland ve 28 Ocak 1920de Misak- Milliyikabul etti. Misak- Milli Beyannamesi esas itibariyle mecliste oluan saylar 70 [kimilerinegre 88] olan Felah- Vatan grubunun eseriydi ve Meclis-i Mebusanda yeterli ounluunsalanamad bir gizli oturumda toplantya katlanlarn oy birliiyle kabul edilip, 17 ubat

1920de de ilan edilmiti. Aslnda sz konusu beyanname Edirne mebusu eref Beyingayretleriyle Meclis gndemine tanm ve yapt duygusal konuma etkili olmutu. Altmaddeden oluan beyannamenin birinci maddesinde: Osmanl Devletinin 30 Ekim 1918gnl mtarekenin yapld srada dman ordularnn igali altnda kalan ve Arapounluunun oturduu ksmlarn kaderi halklarnn zgrce verecekleri oylara grebelirlenmek gerektiinden, sz edilen mtareke hatt dahilinde ve haricinde, dinen, rkenve emelen bir olan ve birbirlerine karlkl sayg ve fedakrlk duygular tayan, sosyalbakmdan uyum iinde bulunan Osmanl slam ounluunun oturduu blgelerin tm fiilenve hkmen ve hibir sebeple ayrlamaz bir btndr. deniyor. Dikkat edilirse bu maddeelikiler ieriyor, dolaysyla i tutarllktan yoksun. Birincisi, atekes annda dmanordularnn igali altnda kalan Arabistan iin bir halk oylamas hibir zaman gndemegetirilmiyor. Atekes annda Osmanl mparatorluu snrlar dahilinde bulunan ve atekesihll edilerek igal edilen Musul Vilayeti Lozan Bar Antlamasyla ngilizlere braklyor.

Metinde yer alan mtareke dahilinde ve haricinde ifadesi snr sorununu btnylebelirsizletiriyor. Byle bir ifade sz konusu olduunda, lke snrlar belirsiz hale geliyor.Eer bu ifade dikkate alnrsa ki, alnmak zorundadr, artk snrlarn nereden getiibelirsizdir... Ayn ekilde Lozanda izilen snrlar beyannamede sz edilen: dinen, rkenve emelen bir olan ve birbirlerine karlkl sayg ve fedakrlk duygular tayan, sosyalbakmdan uyum iinde bulunan Osmanl slam ounluunun oturduu blgelerin tm fiilenve hkmen hibir sebeple ayrlamazdeniyor ama sadece dinen ve emelen, rken ve sosyalbakmdan uyum iinde olanlar deil, insanlar ailelere varncaya kadar paralanyor. Gneysnrnda blge halknn yaad bu trajik durum bugn de devam ediyor. Bunun iin Suriyesnrnda din bayramlarda yaananlar hatrlamak yeter...Beyannamenin ikinci maddesi: Madde 2- Ahalisi ilk serbest kaldklar zamanda aray-ammeleriyle [zgr iradeleriyle] anavatana ilhak etmi olan elviye-i selase [Kars, Ardahan,Batum] iin ledelicap [istenirse] aray ammeye [halk oyuna] mracat edilmesini kabulederizeklinde. Bu madde de ihll ediliyor. Halk oylamas sz konusu olmuyor ve BatumGrcistana braklyor.nc madde Bat Trakyann statsyle ilgili. Bat Trakyann geleceinin Wilson Prensipleri[self- determinasyon] gerei halk oylamas sonucu belirleneceine dair ve Bat Trakyakonusunda da ayn elviye-i selase de olduu gibi halk oylamas konusu savsaklanyor ve bumaddeye ramen Bat Trakya denilen blge Yunanistana braklyor.Drdnc Madde yukarda szn ettiimiz Milletvekili yemininde de yer alan Hilafet veSaltanat makamnn korunmasyla ilgili: Madde 4- Makarr- Hilafet-i slamiye ve Payitaht-Salatan- Seniyye ve Merkez-i Hkmet-i Osmaniye olan stanbul ehri ile Marmaran-aDenizinin emniyeti her trl halelden masun olmadr... eklinde. Hilafet ve SaltanatMakam kurtarlmak bir yana, bizzat bu beyannameyi hazrlayanlar tarafndan tasfiyeediliyor! O halde Hilafet ve Salatanat kurtarma yemini edenlerin sz konusu makam bizzat

tasfiye etmelerinin sebeb-i hikmeti nedir? Bu nemli soruyu birazdan tartma konusuyapacam ama burada unu hemen sylemek gerekiyor: Byle bir tasfiye bata ngilizler veFranszlar olmak zere, emperyalist devletlerin istedii bir eydi ve bu ii yapmak da KuvayMilliyeci kemalistlere dmt... Beyannamenin beinci maddesi aznlklar hukukunakarlkllk esaslar dahilinde uyulacayla ilgili. Altnc ve son maddenin bugnk dildekiifadesi yle: Madde 6- Ulusal ekonomik gelimemize olanak salamak ve daha adadzenli bir ynetimle ilerimizi yrtebilmemiz iin her devlet gibi bizim de tam bamszlave zgrle ihtiyacmz vardr. Bu, yaam ve geleceimizin temelidir. Bu yzden siyasal,hukuki ve mali, vs. gelimemize mani snrlamalara karyz. Borlarmz deme biimi de buesaslara aykr olmayacaktr. Lozanda sadece snrlar konusunda deil, mali ve ekonomik


7/27

konularla igili de Misak-Millinin ruhuna ve lafzna aykr ok nemli tavizler verildi. Misak-Milli o alanda da by-pas edilmiti. Resmi tarihin sansr ettii Lozan Bar anlamasnn aslad Yakndou ileri Hakknda Lozan Konferansdrve bilinen anlamda bir antlamadan ok,tam bir emperyalist dayatmadr. Lozanda emperyalisler istedikleri her eyi dikteettirmilerdi...Eer diplomatik dile ve nezakete itibar edilmezse, konferansn adOrtadouyu blp paralama konferans da olabilirdi. te T.C. o paralardan bir olarak

varolmutu. Dolaysyla, tm alanlarda olduu gibi iktisadi, mali, siyasi konularda dadayatmalar ieriyordu.Millet Kimdi, Vatan Neresiydi, Hudutlar Nasl izilmiti, Milli Menfaat DenilenAslnda Kimin Menfaatiydi?Misak- millideki milli kelimesi milletle ilgili, millete ait anlamndadr ama oradaki milletbugnk ulus anlamnda deildi. Misak da szleme anlamn ieriyor. Misak- Millidenanlalan da millet szlemesi olabilir. oulu milel olan milletin Osmanl iktidar sistemindeifade ettii anlam bugnknden farkl olarak, dine gnderme yapyor ve bir dine, bir inancamensup olan topluluu ifade ediyordu. Osmanl sisteminde bir topluluk eer farkl dinemensupsa farkl bir millet saylyordu. Mslman milleti, Hristiyan milleti, Yahudi milletigibi...Osmanl mparatorluunun son dnemlerinde sadece bir dine mensup olanlar deil,deiik Hristiyan mezheplerine mensup topluluklar da millet saylyordu. Bu o kadar ilerigtrld ki, bir mezhebin iindeki farkl etnik unsurlar da milletsaylp o statden yararlanr

olmulard. Bu aamada bir parantez aarak, Osmanl mparatorluunun varlnkoruyabilmek iin ne tr abalar iine girdii ve millet kavramnn nasl bir geliim seyriizlediini hatrlatmak uygun dyor. Bat Avrupada ulusculuun gelimesi, zengin bir etnik-din, kltrel, sosyal eitlilie sahip Osmanl mparatorluunda yanklanmamas mmkndeildi. Dou Avrupa ve Balkanlardaki uluslar birer birer impatarorluktan koparken, Osmanlynetici klii bu sreci durdurmak, imparatorluun btnln korumak iin genel iradeyedayal, farkl din ve etnik unsurlara eit haklar ve yasal stat tanyan bir Osmanl Milletiyaratmay denedi. Bugnn moda deyimi anayasal vatandala dayal bir birlikamalanyordu. Tanzimat dnemi sonras, zellikle de l ve Fuat Paalar zamanndagndeme getirilen bu proje baarl olamad, imparatorluktan kopular devam etti. MithatPaann dnden sonra, hi deilse Mslman unsurlar bir arada tutmay amalayan birTevhidi slam [islam birlii]projesi gndeme getirildi ama tarihsel koullar bu tr birprojenin de gereklemesi iin uygun deildi. 1908 Jn Trk [ttihat] darbesinden sonra,rka dayal, panturan bir milliyetilikle Batdan kovulmay Trk rknn yaad douyadoru genileyerek dnleme hezeyanlarna kaplmlard. Aslnda ttihatlarn, zellikle deonlarn etkin kanadnn [Enver, Talat, Cemal paalar] emperyalist savaa katlma istei birazda bununla ilgiliydi. Bu Trk rknn yaad blgeleri kapsayan bir Trk imparatorluukurma projesiydi. Szn ettiimiz bu aray baarsz oldu ve emperyalist savansonunda imparatorluk kt...

Kavram kargaas ve araylar milli mcadele ve sonrasnda da devam etti. Milli Mcadelednemi olan 1919-1922 aralnda Millet ve Trk Milleti kavram hl din bir ierie sahipti,etnik bir nitelik tamyordu. Gerek bizzat Mustafa Kemal tarafndan, gerekse Byk MilletMeclisi yeleri tarafndan kullanlan dil tartmasz din ierie sahipti. Nitekim Milli Mcadeleboyunca sz konusu mcadelenin znesi saylan milletszcnden anlalan, Anadolu ve

Rumelinin Mslman ahalisinden bakas deildi. Misak- Milli Beyannamesinde Osmanlslam ekseriyetiyle meskun bulunan aksam denilen de odur. Dikkat edilirse beyannameninhibir yerinde Trkten Trklkten ve Trk Milletinden sz edilmiyor. Bu durum dneminbaka metinlerinde de yledir. Mesela Anadolu ve Rumeli Mdafaay Hukuk Cemiyetinizamnamesinde bilcmle anasr- islamiye ibaresi yer alyor ve Trk ve Trklegnderme yaplmyor. Nizamnamede bilumum islam vatandalar cemiyetin aza- tabiiyesindedir deniyor. Dnemin tm metinlerinde ve konumalarda Araplar haritutularak islam milletinden sz ediliyor. Eer etnik/kltrel kimlik deil de, dine gndermeyapan bir milletsz konusuysa, mslman Araplarn neden bunun dnda tutulduu sorusuister istemez akla gelir. Aslnda bunun Batl syleme uyumun bir gerei olduu sylenebilir


8/27

ki, bu da Milli Mcadelenin tarihsel anlamna dair esasl sorunlar tartmay gerektirecektir.Bilindii gibi, Batllar Osmanl ynetimi altndaki Anadolu ve Rumeliye oktan beri Trkiyeadn vermilerdi ve doal olarak o blgede yaayan halka da etnik fark gzetmeksizin Trkdiyorlard. Mustafa Kemal de 1 mays 1920de BMM deki konumasnda: [Byk MilletMeclisini] tekil eden zevat yalnz Trk deildir, yalnz erkez deildir, yalnz Laz deildir.Fakat hepsinden mrekkep anasr- islamiyedir, samimi bir mecmuadr diyordu. Bir baka

vesileyle de Mustafa Kemal benzer eyler sylyor, Anasr- islamiyeden ne anlalmasgerektiine aklk getirmek istiyordu: Bu hudud-u milli dahilinde tasavvur edilmesin ki,anasr- islamiyeden yalnz bir cins millet vardr. erkes vardr ve anasr- saire-i islamiyevardr. te bu hudut, memzu bir halde yaayan btn maksatlarn, btn manasyla tevhitetmi olan karde milletlerin hudud-u millisidir. (Hepsi islamdr, kardetir sesleri). Karesimebusu Abdlaziz Efendi de Osmanl Meclis-i Mebusanndaki bir konumasnda [19 ubat1920] unlar sylyor: [Trkten] maksat Trk, Krt, erkes, Laz gibi anasr- muhtelife-iislamiyedir. Bu bylemidir? (Hay hay, yledir sadalar, alklar]. Eer Trk kelimesininmanas bu deilse, rica ederim, burada nutuk iradedildike Trk tabiri yerine anasr-islamiye densin.Lozan Konferans gerei yaplan nfus mbadelesi de yukardaki yaklamn devam ettiinigsteriyor. Nfus mbadelesindeki kriter etnik-kltrel deil dindir. Bu konuda SevanNianyan unlar yazyor: Trke konuan, Grek hafleriyle yazan ve kiliselerinde Trke dua

eden Karamanllar ve Pontus Ortodokslar, srarl protestolarna ramen Rum saylaraksnr d edilmiler, buna karlk rk ve anadil unsuru gz nne alnmakszn Girit veRumelinin mslman halk Trk saylarak muhacerete kabul edilmilerdir. Cumhuriyetdneminde anadili Rumca olan mslman Oflular, cumhurbakanl [Cevdet Sunay],bakanlk [Adnan Kahveci] , cunta yelii [Alb. Ahmet Kahraman] ve diyanet ileri bakanl[Dr. Mustafa Yazcolu] makamlara ykseleceklerdir. Buna karlk anadili Trke olanhristiyanlarn ayn mevkilere gelebileceklerini dnmek, muhayyile snrlarn zorlar - .lerleyen dnemde, zellikle rk esasna dayal millet anlaynn [rk milliyetiliin]abartld 1930lu yllar ve sonrasnda retorik deise de bu anlayn varln koruduugrlyor.Misak- Milli Beyannamesinde lkenin snrlar konusunda atekes anlamas [MondrosMtarekesi] srasndaki durumun kabul, snrlar ve vatan kavramyla ilgili sorular aklagetiriyor. Aslnda bu tr bir yaklam teslimiyetin ifadesidir. Eer atekes anndaki durumfarkl olsayd, mesela Ankara igal edilmi olsayd o zaman vatan topraklarnn snr dafarkl olurdu. Bunun tersi de pekala mmknd. Dman ordular 30 Ekim 1918deki hattngerisinde durdurulmu olsayd, lke snrlar, dolaysyla Misak- Milliye dahil edilecektopraklar daha geni olurdu. Eer bir lkenin topraklar igal edilmise bu haksz birdurumdur ve dzeltimesi gerekir. Kuvay Milliyeciler yle bir talepte bulunmay aslaakllarndan geirmiyorlar. O kadar ki, emperyalist igalcilerin Mondros Mtarekesine ramenigale devam etmesini bile sorun etmiyorlar... Misak- Milli Beyannamesinin alt maddesininde ihll edildiine baklrsa, Kuvay Milliyeciler her koulda emperyalist itilaf devletleriyleuzlamaya, onlarn tm isteklerini kabule hazrdlar ama bir artla: Kutsal devletlerikorunacakt. Onlar iin hududun uradan veya buradan gemesi nemli deildi. Zatenmilletten anladklar da devletti. Devleti kurtarmak milleti ve vatan kurtarmakla zdeti.Osmanl ynetici brokrasisinin ve katledilen ve/veya srgn edilen Ermenilerin ve Rumlarn

mallarna el koymu Mslman-Trk tccar snfnn kar milli karsaylmt.O halde Lozan Konferansnda son derece mtevaz Misak- Milli artlarnn dahi budanmasnasl aklanabilir? Osmanl mparatorluunun yaklak son yzyl, Avrupalemperyalistlerden birine vaya dierine yaslanp, aralarndaki elikilerden yararlanarakayakta kalma ilkesinedayanyordu. Dnemin hegemonik emperyalist gc olan ngiltereve ikinci derecede emperyalist-smrgeci bir g olan Fransa, imparatorluu dorudansmrge statsne indirgemek yerine -ki, bu dier emperyalist glerle sorun yaratmakdemekti- onu yar-smrge statsnde muhafaza etmeyi yelediler. Btn bu zamanzarfnda Osmanl ynetici elitinde emperyalist bir gce tercihan Byk Britanyaya-dayanmadan varolamayacaklarna dair bir bilin olutu. Fakat ngiltere 19. Yzyln sonuna
http://www.ozguruniversite.org/baskaya_misaki.php#_ftn5http://www.ozguruniversite.org/baskaya_misaki.php#_ftn4http://www.ozguruniversite.org/baskaya_misaki.php#_ftn3http://www.ozguruniversite.org/baskaya_misaki.php#_ftn2


9/27

doru [1895] yukardaki yaklamdan uzaklat. Mondros Mtarekesi sonras dnemde tmkesimlere hakim olan bilinemperyalistlerin insafna snmak eklindeydi.. tilaf devletleriniincitecek, gcendirecek hibir sz sylememeye, hibir eylemde bunumamaya byk zengstermeleri bu yzdendir. Hepsinin kafasnda az-ok su soru vard: Acaba bata ngiltereolmak zere dvel- muazzama bize neyi mnasip gryordu... Anlamaya altklar o idi.Sivas Kongresinin manda tartmalaryla gemesi bir tesadf deildi. Kongreye katlan

delegelerin sorunu, hangi devletin mandasna girmek ehven-i erdir, ya da acaba bizihangisi kabul eder sorularnn tartmasyla gemiti. Bir Amerikan mandasnn ehven-i erolduu dncesi ar basyordu ama Amerika Birleik Devletleri Anadoluda bir manda rolstlenmeye yanamamt. Dnemin belgeleri, konumalar, emperyalistlerle temaslarsresince taknlan tavr, Bar Konferanslarndaki Osmanl delegasyonunun tavr vebenimsenen slp, sylediimizi dorular neteliktedir. Durum byle olduu halde resmi tarihok farkl bir sylem gelitirdi ki, bunlarn banda yedi dveli yenme safsatas geliyor. Fakathepsi bu kadar da deil... Lozan, sava meydanlarnda kazanlan zaferin diplomatik alandakitalandrlmas olarak sunuldu, hl da sunulmaya devam ediyor. Oysa Lozanla ilgili gerektam da Tolga Ersoyun kitabnn balna uygun dyordu: Lozan: Bir AntiemperyalizmMasal Nasl Yazld?. Yedi dvel yenilmedi ama Lozanda yedi dvelin her istediine razoldular. Oysa, mtarekeden sonra tilaf devletlerine tek kurun atlmad. Bir tekYunanllarla savald ki, emeperyalist gler Yunanllara destei kesip 1920den sonra

Kuvay Milliyecilerle uzlama tercihi yaptklar andan itibaren Yunan ordusunun Anadoludatutunmas imknszd. Kald ki, Yunanllarla sava resmi tarihin srarla abarttnn aksinesnrl bir savat. 15 Ekim 1921de imzalanan Trk-Fransz tilafnamesi emperyalistlerleuzlamann balangcyd ve sz konusu tilafname Misak- Millinin ak ihlli anlamnageliyordu...Misak- Milliyi Ve Yemini Hatrlatmann BedeliYakndou leri Hakknda Lozan Konferans sadece Trkiye ile tilaf devletleri arasndakisorunlar emperyalizmin tek yanl karna olarak zen bir antlama deil, Ortadouyubiimlendiren, blgedeki emperyalist karlar gvence altna alan bir dzenlemeydi. Szkonusu antlama zaten son derecede mtevazi artlar ieren Misak- Millinin degerisindeydi. Trkiye Lozanda fiilen olmasa da hukuken hl Osmanl mparatorluuna aitolan Suriye, Irak, Lbnan, Filistinin manda ynetimlerine braklmasn kabul ettti. Aynekilde Msr, Sudan ve Libya zerindeki tm haklarndan vazgeti. Limni, Semandirek,Midilli, Sakz, Sisam, adalar dahil 12 ada Yunanistan ve talyann hkmranlna brakld.skenderun sanca Suriye snrlar dahil edilerek, geici nitelikteki Trk-Fransz tilafnamesionayland. Bat Trakya Yunanistana, Musul ngilizlere brakld. Sonu itibariyle sz konusuantlamayla, Bat Trakya, Ege adalar, Musul, skenderun sanca [bugnk Hatay vilayeti] ,Batum [Grcistan snrlarna dahil edildi] Misak- Milli hilafna zld... Trkdonanmasnn anakkale ve stanbul boazna girii yasakland [ve bu durum 22 Temmuz1936 Montr Boazlar Szlemesi, imzalananncaya kadar devam edecekti], Osmanlborlar kabul edildi ve 1951 ylna kadar da dendi, ...be sene mddetle- Trkiyede adliidare slah edilene kadar- hukukulardan mteekkil bir mavirler heyetinin Trkiyedegrev yapmas kabul edildi ki, bu durum Trkiyede 1920li yllarda yaplan hukukinkilabnn gerisinde kim olduunu ortaya koyuyor. Trkiye hukuk sistemini emperyalizminihtiyalaryla uyumlandrma sz verdiinde kapitlasyonlarn kaldrlmas artk sorun

olmaktan kmt. Kald ki, ttihatlar kapitlasyonlar tek tarafl olarak daha ncekaldrmlard. Zaten Kapitlasyonlar da emperyalizm iin anlamn oktan yitirmiti, zira,Trkiye burjuva hukukunu kabul edecei szn verdii koullarda, hukuk kapitlasyonlarnkaldrlmas emperyalizm iin sorun tekil etmiyordu. Nihayet, Lozan da gmrklerin be ylsreyle eski dzeyinde korunaca taahht edildi. Birinci Lozan grmeleri kesildiikoullarda, alel acele toplanan zmir ktisat Kongresiyle, emperyalist kampta kalnaca,emperyalizmin ekonomik-ticari-finansal karlarna zarar verilmeyecei im edildi... teresmi tarihin eine az rastlanr bir diplomatik zafer sayd, her yln 24 Temmuzundaresmen kutlanan, ateli nutuklar atlan u nl Lozan antlamas byle bireydi... Bu


10/27

durum, yenilginin, teslimiyetin nasl bir zafer olarak sunulabildiinin ve buna insanlarn naslinandrldnn ibret verici bir rneidir.Misak- Milli diye yola ktn iln eden, her vesileyle Misak- Milliden sz eden BMMyelerinin bu kadarn kabullenmesi elbette kolay deildi. Lozan Konferansna gnderilensmet Paa bakanlndaki Trk delegasyonu, bata ngiliz heyet bakan Lord Curzonolmak zere, emperyalist delegasyonlarn dayatmalar karsnda bir varlk gsteremedi.

BMMnin heyete verdii, snrlar, Adalar, Bat Trakya, Boazlar, aznlklar, kapitlasyonlar veborlarla ilgili, vb. talimatla, emperyalist cephenin talepleri arasnda bir uyum veuzlama mmkn olmad. Bunun zerine grmeler kesildi [4 ubat 1923].Mustafa Kemal 23 Nisan 1920de kendini BMM bakan setirmeyi baard tarihten itibaren,ahsi iktidarn glendirmek iin srekli mcadele etti. Tm abalarna ramen BMMzerinde tam hakimiyet kurmay baaramad. Daha Lozana gnderilecek heyetin seimindesorunlar ksa da Mustafa Kemal, smet nn bakanlnda bir heyeti Meclise kabul ettirdi.Birinci tur Lozan grmelerinde dayatlan koullar mevcut meclis kompozisyonunun kabuletmesi mmkn grnmyordu. Lozanda verilen tavizlere en iddetli eletirileri yneltenahsiyetlerden biri olan Trabzon Mebusu Ali kr Bey hunharca katledildi. Bununla BMMyelerine gzda veriliyordu... Bylece itiraz edenlere bir mesaj verildi ama Mustafa Kemalbu kadaryla yetinmeyerek, meclisi feshetti ve bir ka kii dnda muhaliflerin yenidenseilmesi engellendi. Misak- Milli Mustafa Kemal ve dar ekibi iin artk bir ayakba haline

gelmiti. smet Paa delegasyonuna ve Rauf Bey Hkmetine sert eletiriler ynelten zmitmilletvekili Srr Beyin Misak- Milli Beyannamesini bizzat kaleme alanlardan biri olduunuhatrlatmas zerine Mustafa Kemal: Keke yazmaya idiniz. Bamza ok belalar koydunuzdedii biliniyor. Lozan bar grmeleri zerinde Mecliste sert tartmalar srerken, szalan Mustafa Kemal: Misak- Millinin ne olduunu nce anlamal, ondan[sonra]mtecavizlerin kimler olduunu ortaya koymal. Misak- Milli hibir zaman u hat u hat diyehibir zaman hudut izmemitir. O hududu izen ey milletin menfaati ve Heyet-i Celileniniabet- hazardrdemiti. Mustafa Kemal eletirileri pskrtmek iin hep snrlarn belirsizliiargmann kullanmay yeledi. Gerekten de Misak- Millide aka belirlenmi snrlardansz edilmiyordu. Beyannamenin birinci maddesindeki mtareke hatt haricinde ve dahilindeibaresi bu tr maniplasyonlar kolaylatryordu. Gerekten de mesele snr meselesi deil,milletin menfaatiydimilletten kastedilen de devletti, orada sz konusu olan kutsal devletinsahiplerinin menfaatiydi... Misak- Milliye dahil olan Musul savasz, atmasz ngilizlerebraklmt ama hl Kerkk Trktr, Trk kalacak tr nutuklar atlyor. Misak- Milliyedahil olmayan Kbrs iin bar harekt dzenlenip adann kuzeyi igal ediliyor...Krtler Misak- Millinin Neresinde Duruyordu?Bilindii gibi, Misak- Milli Beyannamesinde Krt ad gemiyor. Birinci maddede dinortaklndan, Osmanl slam ekseriyetinden, ayrlk kabul etmez bir btnden szediliyor. Milli Mcadele boyunca, Trklerin ve Krtlerin Misak- Millisinden, selfdeterminasyona, muhtariyete, mahalli idare kurma hakkna varncaya kadar bir dizi vaaddebulunulsa , Krtlerin farkl bir etnik kkene sahip olduklar ekingen bir tarzda da olsa daifade edilse de, o dnemde geerli millet anlayndan tr, Krtlerin Trk Milletindensayld izlenimi ortaya kyor. Fakat gerek beyannamenin birinci maddesi, gerekse deMustafa Kemalin 18 Aralk 1919 tarihli demeci, daha iin banda elikiyi ortaya koyuyor.Nitekim, Mustafa Kemal sz konusu demecinde unlar sylyordu: [...] devlet iin milli

yeni bir hudut kabul ettik [...] Bu hudut ordumuz tarafndan silahla mdafaa olunduu gibiayn zamanda Trk ve Krt anasryla meskun aksam vatanmz tahdit eder. Krt yurduolan Musul Vilayeti2 Kasm 1918den itibaren ngilizlerin igali altnda olduuna gre,Krdistann blnp-paralanmasna raz olunduu, bu durumun sorun edilmediianlalyor... Mustafa Kemal 24 Nisan 1920deki demecindeyse [Erzurum Kongresinde]vatan hududu dahilinde yaayan anasr- islamiyenin her birinin kendine mahsus olanmuhitine, datna, rkna mahsus olan imtiyazat btn samimiyetle ve mukabilen kabul vetasdik edilmitir diyor. Aka ifade edilmese de Krtlerin self-determinasyon hakkna sahipolduklar im ediliyor. Fakat Amasya Protokollerinde daha net ifadeler kullanld grlyor.Bir taraftan bu tr beyanatlar verilirken, dier yandan da Trk, Krt, erkes, vb. birliine ve


11/27

bunlarn blnmezliine yaplan vurgunun dozu artyor. Develetin durumu netletike, bataMustafa Kemal olmak zere, ynetici kliin duruma hakimiyeti pekitike, emperyalistlerleanlama yolunda mesafe kaydedildike, uslubun da deitii grlyor. Bu sorunla ilgiliyaplan tm konumalar mutlaka birlie-blnmezlie yaplan bir vurguyla bitiyor. Meclisinve hkmetin hem Krtlerin, hem de Trklerin meclisi ve hkmeti olduu, LozanKonferansna giden heyetin Trkleri ve Krtleri temsil ettii, Misak- Millinin Trklerin

olduu kadar Krtlerin de Misak- Millisi olduu ifade ediliyor. Eer sylemin lafzndanziyade ruhu dikkate alnrsa, asl niyetin Krtleri Trkletirmek olduunu sylemekmmkndr. Adadoluda Trk rkna dayal bir devlet-ulus kurmak isteyenler, lkeyi Rum veErmenilerden temizleyerek zaten bu yolda byk bir mesafe kaydetmilerdi. Geriye KrtleriTrkletirmek, deilse hizaya getirmek kalyordu. T.C. elbette Krtlerle birarada yaamakistiyordu ama bir artla: Krtler hibir hak talebinde bulunmadklar srece...TC iktidarnn bu tr bir politika uygulayabilmesi, bizzat Krtler tarafndan dakolaylatrlmt. Nitekim herbiri ayr bir devletik halindeki Krt airet efleri arasndakiblnmlk ve rekabet, onlarn gelecekleriyle ilgili ortak tavr almasn, ortak bir politikprogram izlemesini olanaksz hale getirmiti. Bir bl aka Kuvay Milliyecilerle ortakhareket ederken, bir bl de silahl mcadele yrtyordu, bir baka kesim iki tarafarasnda kararszd, vb. Zaten Krt airet reisleriyle Kuvay Milliyeciler arasndaki mulakmutabakat Hilafet Makamnn tasfiyesinden sonra problemli hale glmiti. Resmi sylem,

sorunun Lozan Konferansnda zldn, Krtler Lozanda temsil edilerek Self-determinasyon hakkn kullandklarn, artk syleyecek szlerinin olmadn ileri srerek,sorunu kapatmaya alyor. Gerekten Lozan da Krtler temsil edilmimiydi? Edilmise nekadarn kim temsil etmiti? Bu sorularn burada cevaplanmas iin yerimiz yok ama ukadarn syleyebiliriz: Krdistann gneyi [Musul Vilayeti] ingiliz igali altnda olduunagre, Lozana o blgeden temsilcilerin katlmas zaten mmkn deildi. stelik Krtlerngilizlerle savamaktayd. Daha batan ngilizlerle anlaarak Krt yurdunun paralanmasnaonay verenlerin bugn hl Krtlerin self-determinasyon hakkn kullandn sylemesi neanlama geliyor?Resmi tarih imalatlarnn zorlamalar ve imal ettikleri safsatalar bir yana braklrsa, T.C.ninsnrlar yedi dvele kar ulusal bir kurtulu sava veren Kuvay Milliyeciler tarafndandeil, emperyalistler tarafndan ve onlarn tekyanl karlarn gerekletirecek biimdeizilmiti. Daha nce baka yerde yazdm gibi, Sovyet Devrimi ve i savata Boleviklerinzaferi, emperyalist hesaplar alt-st etmiti. Boleviklerin zaferi ve devrimin yaylmapotensiyeli karsnda bata ngiltere olmak zere emperyalist gler, Sevre

Antlamasndatdilat yapmak zorunda kaldlar. Orhan Dilberin ifade ettii gibi: Zaten aslbyk deiiklik Trkiyenin Misak- Milliye gre genilemesi biiminde deildir. Nitekimyukarda gsterildii gibi, bu bakmdan bir daralma sz konusudur. Bu nedenle sz konusudeiiklii Kuvay Milliyenin Misak- Milli akyla daha byk topraklar fethetmesi biimindeyorumlamak yerine, emperyalistlerin Byk Ermenistan ve bir zerk Krdistandanvazgemesi biiminde yorumlamak gerekir. Trkiyenin snrlarnn birtek bu erevedegenilemi olmas ve baka cephelerde bilakis geri ekilmi olmas da bu yorumu akadorulamaktadr. Bu bakmdan emperyalistler Ermenistann kltlmesini tercih etmi veBat Ermenilerini de buna raz etmilerdir. Krtlerin kuzeyde kalan kesimini de 7 dvele karsava havasndaki azgn Kuvay Milliyecilerin nnde yalnz brakmlard. Dolaysyla,

Trkiyenin snrlarn belirleyen balca faktrler: Boleviklerin arlk Rusya dneminde igalettii topraklardan ekilmesi, ABDnin de Sevreden doan haklarndan vazgemesi veSovyet devriminin emperyalist dnyada yaratt korkudur. te TCnin ve Ortadoununsava sonrasnda ald biim bu faktr tarafndan belirlenmiti. Artk o aamada sorun,snrlarn uradan veya buradan gemesi deil, emperyalist karlar tehdit eden komnistyaylmay engellemekti ve T.C. bir tampon blge olarak bu ilevi yerine getirecekti...Tarih IV, Trkiye Cumhriyeti 1931, s. 64. stanbul Devlet Matbaas,Bkz: Atatrkn Sylev ve Demeleri I, III, TTK yayn, s. 73.23.4. 1920de BMM a konumas.
http://www.ozguruniversite.org/baskaya_misaki.php#_ftn11http://www.ozguruniversite.org/baskaya_misaki.php#_ftn10


12/27

Kemalist Dncede Trk Milleti Kavram, Trkiye Gnl, Mart-Nisan 1995 ss:127-141.Yazar, isimleri sayfa altndaki notta veriyor, ana metne tarafmdan eklenmitir.Bkz: Sorun Yaynlar, 2. Bask, stanbul 2004.Bkz: TBMMGCZ,III, s. 1319.Atatrkn Sylev ve Demeleri, II, s. 12.

Atatrkn Sylev ve Demeleri, I, 2. bask, s. 30.Paradigmann flas, zgr niversitie Kitapl.Bkz: Bir Emperyalist Saldr Projesi [BOP]Orhan Dilberle Sylei, in Ozguruniversite.orgGncel Yazlar, 7 Nisan 2006.


Milli Mcadele ve Anti-emperyalizm Sylemi

...tarihinin tahrifat teknik olmaktan te ideolojiktir: atan karlar dnyasndavurgulamay setii her olgu, [ tarihi istese de istemese de] ekonomik, siyasal, rk, ulusu

ya da cinsiyeti bir kar evresinin amacn destekler.Howard Zinn [1]

Asl Devlet Partisi tarafndan sipari edildii anlalan, sat iin nerdeyse milli seferberlikilan edilip, tm devlet kurumlar tarafndan da pazarlanan, u lgn Trkleradl romannarka kapandaki tantm yazsnda, Milli Mcadeleyle ilgili olarak: dnyadaki en meru, enahlakl, en kutsal savalardan birinin, emperyalizme kar verilmi ve kazanlm ilk kurtulusavann, bir millileme ihtilalinin roman, artc bir yakn tarih destan... [2] deniyor.Ayn eserin baka bir yerinde de: Bugn Trk genlii biri tekine benzemeyen iki tariheinanyor: Biri bu romann esas ald salkl ve drst, belgelere dayal, hepimize gururveren gerek tarih... teki Cumhuriyeti ykmak iin abalayanlarn uydurduklar, yalanlarladolanlarla dolu, sahte tarih [3] deniyor... Buradaki amacm, resmi ideolojideki anmayakar bir savunma, nafile bir zorlama, Mete K. Kaynarn [4] isabetli bir ekilde bir resmitarih mevld dedii sz konusu romann eletirisini yapmak deil. Belli ki, bu zorlamatarih roman, seksen yllk dnemde oluturulan resmi ideolojinin anmasndan duyulanrahatszln ifadesi... Elbette egemen snfn ve akl hocalarnn tarihi tahrif etmekte,yaanm olan kendi ihtiyalar dorultusunda yeniden kurgulamakta kar vardr. ktidarolmak ve iktidarda kalmak iin gizlemeye, gizlemek iin de yalan, tahrifat, yok saymaya, vb.ihtiyalar var ve buraya kadar bir sorun yok... zakman ve benzerlerinin, gerek dnyadahibir karl olmayan bir anti-emperyalizmden sz etmeleri de artc deil. Asl sorunkendilerini solda sayanlarn, yalann deil, gerein safnda yer almas gerekenlerin de,egemen resmi tarih anlayn iselletirmi olmalaryla ilgili... Resmi tarih Milli Mcadeleninsadece bir kurtulu sava deil, ayn zamanda yeryznn ezilen halklarna kurtulu yolunugsteren anti-emperyalist bir mcadele olduunu vz ediyor. Resmi tarihten

bamszlaamayan, yakn tarihe eletirel bakma basiretini ortaya koyamayan, geree aslihtiyac olmas gereken sol da, 1918-1923 dneminde anti-emperyalist bir kurtulu savaverildiini sanyor... Aslnda bu durum Trkiyedeki sol hareketin ideolojik-entellektelazgelimiliinin de bir gstergesidir. Kaydetmek gerekir ki, anti-emperyalizm konusundakikafa karkl sadece Trkiyeye zg bir ey deil. Sovyet Devriminin hemen arkasndanoluturulan nc Enternasyonalin [Komintern] yaklamlarndaki tutarszlklar, ncEnternasyonala sinmi Avrupa-merkezli ideolojik yabanclama da, anti-emperyalizmkonusundaki kafa karklna kaynaklk etti ve bugn dahi sz konusu kafa karklalm deil. lgin olan bir ey de, nc Enternasyonalin smrgeler, anti-emperyalistmcadele ve ulusal kurtulu savalarna dair yaklamlarnn olumasnda Trkiyeye ilikin
http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn1http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn2http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn3http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn4http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn4http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn3http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn2http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn1


13/27

tartmalarn merkezi bir neme sahip olmasdr. Bu sorunla ilgili tartmaya ilerleyensayfalarda dnmek zere, Milli Mcadelenin anti-emperyalistlii sylemini tartmayabalaya biliriz. Gerekten Birinci emperyalistler aras paylam savana, itilaf devletleri[ngiltere, Fransa, arlk Rusyas, talya...] karsndaki, ttifak devletleri [Almanya,Avusturya-Macaristan...] safnda katlan Osmanl mparatorluunun, yenilinin ardndan biranti-emperyalist mcadele yrtmesi teorik olarak mmkn mdr? ttihatlarn,

emperyalistler aras bir savata taraf olmaktan beklentileri ne idi? Pratikte olanlar nasl olduve kimin iin ne anlama geliyordu? Milli Mcadele aslnda kimin mcadelesiydi? Osmanlimparatorluunun bakiyelerinden biri olan T.C. blgedeki emperyalist karlar aleyhine mivarln srdrd yoksa, emperyalist karlarn ve emperyalist sava sonrasnda oluturulanstatus quonun, ya da ayn anlama gelmek zere yeni dnya dzeninin bir bileeni miydi?Esas itibariyle bir diplomatik sre olan 1918-1923 aralnda Yunanllara kar yrtlensava bir kurtulu sava saylabilir miydi? Osmanl mparatorluunu emperyalist savaasokanla, bir hkmet darbesiyle [coup dtat], bir anayasal monari olan rejimin adnCumhuriyet olarak deitiren ayn odak olduuna gre, olup bitenleri anti-emperyalizm veulusal kurtulu kavramlaryla aklamak soruna uzaktan bakmak anlamna gelmez mi? Birbtn olarak emperyalistler aras savan balad 1914den T.C. ile savan galibi tilafdevletleri arasndaki Yakndou leri Hakknda Laussanne [Lozan] Konferansnn sonaerdii 24 Temmuz 1923 arasnda, Ortadouyu sarsan on ylda anti-emperyalizm

kavramna uygun bir ey yaand m?

1913ten itibaren iktidar zerinde tam denetim kurmay baaran ttihat ve Terakki Partisi[Frkas], Osmanl devletini emperyalistler aras boazlamaya dostlar al- verite grsndiye sokmad... Ama, yeniden paylamdan pay koparmak, imparatorluu bytmekti.Lkin hesap daha batan yanl yaplmt, zira, emperyalistler aras sava, Osmanltopraklarn paylamak iin kartlmt. Dolaysyla, Osmanl mparatorluunun taraf olduuttifak devletleri kazansa dahi paylamdan alabilecekleri pay snrlyd. lnn [triumvirat-Enver, Talat, Cemal Paalar] en karizmatik ve en gz pek ahsiyeti olan Enver Paa,emperyalistler aras savaa: Asyadaki Trkleri ve Mslmanlar birletirmek, Avrupadakaybettikleri topraklar geri almak, Adriyatikten Hint sularna kadar uzanan byk birimparatorluk kurmak zere girdiklerini aka ifade ediyordu. Kimbilir, belki bylesinebyk bir imparatorluun banda olmay da hayal ediyordu... Emperyalist savan tarafolanlar yenilgiden sonra bir mucize sonucu anti-emperyalist mi olmulard? Yoksa ok bykdnler karlnda kk bir devlete raz m olmulard? Rivayet olunduu gibi ortada birbaar varmyd? Eer varsa kimin baarsyd?

Ulusal kurtulu syleminin gizledii gerek

Nasl bir kiinin kendi hakknda syledikleri onun hakiki ahsiyeti hakknda fikir edinmek iinyeterli deilse, bir sosyal hareketin nitelii de o hareketi ynetenlerin sylediklerinebaklarak anlalamaz. Ulusal kurtulu kavram, bir emperyal g tarafndan igal ve/veyailhak edilmi, tahakkm altndaki bir halkn bir ayaklanma, sonucu zgrlemesi, kendi

kaderini tayin eder hale gelmesini ifade eder. Ulus denilen hibir zaman proleterbir ulusolmadna, olamayacana [kapitalizmin ulat aama veri iken] ve toplum uzlamazelikilere sahip snflara blnm olduuna gre, ulusal kurtulu kavram kanlmaz olarakproblemlidir. Bu yzden trnak iine alnmtr. Amerikan bamszlk hareketini alalm:Kuzey Amerikadaki ngiliz kolonilerinden bazlar bir araya gelerek bir hareket balattlar vengiltereden bamszlatlar. Bamszlk ulusun kendi kaderini tayn ettii anlamnageliyor muydu veya ulusa kimler dahildi? Bamszlk lke nfusunun yaklak %20sinioluturan Afrika kkenli kleler, Amerikan yerlileri, mtevaz insanlar, iiler, vb. iin biranlam ve deer tayor muydu? Gerekten nfusun ezici ounluunu oluturan geniemeki kitle kendi kaderini tayin eder duruma gelmi miydi? Bamszlktan sonra kleler


14/27

kle olarak kald, bizzat bamszlk hareketinin nderleri ok sayda kleninsahibiydiler...kurtulutan sonra Batya doru yaylma ve yerli halka ynelik jenosit hzland,smr derinleti... Aslnda yegne deiiklik, mlk sahibi snflarn ngiltereye [BykBritanya] hara vermekten kurtulmasndan ibaretti. Baka trl sylersek, sorun iki tarafarasnda bir sosyal artk blmnden ibaretti... Dolaysyla kurtulu herkes iin aynanlama gelmiyordu... kinci Dnya savandan sonra bamszlklarn kazanan baz Afrika

lkelerinin anayasalar ngiliz Smrgeler Bakanlnda hazrlanmt. Bylesi bir bamszlkda ulusal kurtulu, gerek bir bamszlk saylacak mdr? XIXuncu yzylda spanya vePortekizden bamszlaan Orta ve Gney Amerika [Latin Amerika] lkeleri, bata ngiltereve ABD olmak zere kapitalist hiyerarinin ykseklerinde yer alan lkelerin yar-smrgesidurumuna geldiler. Bamszlk yerliler ve Afrika kkenli kleler iin hibir anlamtamyordu. Dolaysyla, XIXuncu yzylda kolonilerin bamszlamas ABD rneinintekrarndan baka bir ey deildi. Devlet aygt dzeyinde, ezilen halklar, smrlen snflarlehine bir yenilik sz konusu deildi. Bu nedenle iktidarn el deitirmesi, yabancnn ileviniyerlinin devralmas, ya da bir kliin bir baka kliin yerine gemesi sanldndan ok dahaaz nemlidir... Daha nce dorudan smrge statsndeki bir lkede yabanclarn yerini yerel bir iktidarn, almas gereklidir ama yeterli koul deildir. Bu, dorudan devletinniteliini angaje eden bir ey olduu iin... Zira, bir sosyal formasyonu darya baml veedilgen klan vehe, sadece siyasi nitelikte olan deildir. Bamllk, ekonomik, sosyal,

kltrel-ideolojik, vb. veheleri de kapsar. Bu yzden bamszlk bir bayrak, bir milli mar,bir devlet bakanna sahip olmaktan te bir eydir. Kolonyalist-emperyalist smr veartlandrmadan kurtulmak, siyasi veheyi aan bir ierie sahip olmaldr. Byle birdurumda kriter, devletin niteliinin deiip, deimedii, ne ynde ve nasl deitiidir...

O halde kurtulu sava kavram karsnda Trkiyede olup-bitenler ne anlama geliyordu?Bir kere Osmanl mparatorluu yerli yerinde duruyordu ve dnyay paylamak zeresavaan taraflardan biriydi. Son yzylda emperyalist Batnn yar-smrgesi statsneindirgenmi olsa da, bamsz bir devletti. Savatan yenik kmasna, topraklarnn byk birblmnn igal edilmesine ramen, hl bir aktr olarak sahnedeydi. Mondrosmtarekesinin, Sevre Antlamasnn ve Milli Mcadele dnemindeki tm antlamalarntarafyd ve bilinli olarak Lozan Antlamas denilip tam ad telaffuz edilmeyen, Yakn Douleri Hakknda Laussanne Konferans, Osmanl Devletinin sz konusu srete taraf olupimzalad antlamalarn sonuncusuydu. Laussanne Konferans ncesinde bir darbeyleSaltanatn tasfiyesi ve devletin adnn Cumhuriyet olarak deitirilmesi, esasa ilikin birdeiiklik saylmazd. Devletin adn deitirse de, sz konusu olan basbaya bir darbeydi vedarbeyle bir rejimin nitelii deimezdi. Rejimin niteliinin deiebilmesi iin bir halkdevrimiyle eski devlet aygtnn tasfiye edilmesi ve halk ounluunun devleti yenidenyaplandrmas gerekir. Oysa, Mustafa Kemalin darbesiyle devlet aygt deiiklie uramdeildi. Sadece devlet aygtnn brokratik kadrolar dzeyinde snrl bir deiiklik szkonusuydu ki, zaten darbelerin de daha fazlasn yapmas mmkn deildir. [1918-1923dnemi iin ulusal kurtulu ve anti-emperyalizm kavramlarn kullanmak uygun deil amabu dneme bir i sava dnemi, Yunanllarla sava dnemi, Osmanl egemen-brokratiksnfnn i atma dnemi demek mmkndr.] Bu alandaki yanlsamalar, devrimledarbenin birbirine kartrlmasndan, hkmet darbesinin devrimle zde saylmasndan

kaynaklanyor. [5] 1918-1923 aralnda diplomatik abalar srdrenlerle Kuvay Milliyeyirgtleyenler ayn odaklard. Elbette sz konusu ekip iinde kimi sorunlara ilikin tartmalarve atmalar yaanyordu ama bunlar olaand ve sorunun esasn angaje etmiyordu.Herkesin ortak amac Osmanl mparatorluundan geri kalan kurtarmak, devletin bekasnsalamak, ynetici elitin ayrcalklarn ve snfsal karlarn gvence altna almakt. ZatenMondros Mtarekesinden [30 Kasm1918] sonra yegne sava Yunanllarla yaplmt veYunanllara kar savan ad olan Kuvay Milliye de merkez tarafndan rgtlenmiti.

Bir ulusal kurtulu sava, uzun zamandr bir yabanc gcn tahakkm altnda bulunan,varl [ekonomisi, kimlii, kltr, vb.] bask altna alnm bir halkn bu durumdan
http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn5http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn5


15/27

kurtulma mcadelesidir. Bu yzden emperyalist savan taraf olan Osmanl Devleti szkonusu olduunda, kurtulu sava kavram uygun deildir. Ad stnde bir devletten szedildiine gre... Sava kaybeden taraftaki Almanya da igale uramt. Almanya igalaltndaki topraklar geri almak iin mcadele ettiinde bu durum nasl kavramn bilinenanlamnda bir ulusal kurtulu mcadelesi saylmazsa, ayn ey Trkiye iin de geerliydi.Zaten Milli Mcadelenin anti-emperyalist bir ulusal kurtulu sava olduu sonraki

dnemin bir yaktrmasdr... Bir devlete ait topraklarn bir baka devlet tarafndan igaledilmesine kar yrtlen mcadele, ulusal kurtulu mcadelesi deil, sadece geerliuluslararas hukuk ve teamllere gre haksz saylan bir durumun dzeltilmesidir.Dolaysyla, TCnin emperyalizme kar yrtlen bir mcadele sonucu kurulduu sylemiresmi tarihin ve resmi ideolojinin bir uydurmasdr.

Anti-emperyalizm kavram

Anti-emperyalizm kavram getiimiz yzyln en problemli, en mulak kavramlarndanbiriydi. Maalesef bu durum XXIinci yzyln ilk on ylnda da deimi deil. Esasen sorun,bizzat kavramn kendisinde mndemitir. Bir eye kar olmak tek bana yeterli deildir,zira herkes o eye farkl nedenlerle kar kyor olabilir, dolaysyla her durumda karkn anlam ve ierii de farkl olur. Kald ki, kar kn anlam ve deeri de

emperyalizmden ne anlaldna gre deiecektir. Eer emperyalizmden emperyal yaylma,baka bir lkenin topraklarn igal etme, ele geirme, velhasl yabanc bir gcn hakimiyetianlalrsa, dar bir ibirliki kesim dnda hi bir Allahn kulu yoktur ki, bu tr bir igale ved tahakkme kar kmasn... Oysa, sadece igale kar kmak anti-emperyalizmle zdedeildir. Bu yzden bir kimsenin ABD ve dierlerinin askeri mdahalelerine kar kmak iinanti-emperyalist olmas, kendini yle tanmlamas gerekmez. Iraka ynelik Amerikan-ngilizsaldrsna, Papa dahil, Batl liberallerin ve muhafazakrlarn bir bl de karyd amaonlarn asla anti-emperyalizm diye bir sorunu olamazd... O halde kar olmann, antiliinbir bana bir kymet-i harbiyesi olmas mmkn deildir. Bir hastala kar olmak, onunasl tehis ettiiniz ve nasl tedavi edeceinizle birlikte bir anlam ve deer tayabilir. Buyzden tek bana anti-emperyalizm syleminin olumlu bir ierie sahip olmas, kapitalizmidert etmeyen bir hareketin anti-emperyalist saylmas mmkn deildir, zira kapitalizmemperyalizmdir. Eer bu zdelik dikkate alnmaz ise, gerek dnyada varolan kapitalistsisteme deil de hayal, ne id pek de belli olmayan bir dmana veya ktle karmcadele ediliyormu izlenimi yaratlabilir, nitekim yaratlyor. Giderek anti-emperyalistmcadele de iin esasndan ok sembollere saldr nitelii kazanyor. Tutarl anti-emperyalisttavr, sadece Saddam Hseyin rejimini ykmay amalayan Amerikan-ngiliz igaline kardeil, daha nceki dnemde Saddam destekleyen ABD ve dier Batl emperyalistlere karolmay da gerektirir. Saddam rejimiyle Batl emperyalist gler arasnda bir kar atmasolsa da, son tahlilde Irakn emeki halkna kar emperyalistlerle her koulda ittifak iindeolduu gereini yok sayan, soruna snfsal bir perspektiften bakmayan bir anti-emperyalizmmmkn deildir... Kendi lkesindeki anti-kapitalist muhalefeti hunharca ezen bir ncDnya diktatr, anti-emperyalist bir dil kullandnda, kimi poplist politikalaruyguladnda, Batl anti-emperyalistler ve onlarn dnya kapitalizminin evresindekimezleri hemen o diktatr anti-emperyalist kahraman iln ediyorlar. Bu tr aymazlklar

da sadece anti-kapitalist- anti-emperyalist mcadeleye zarar vermekle kalmyor,enternasyonalizmi de anti-enternasyonalizme dntryor. Bu durum, Batlanti-emperyalistlerin nc Dnya lkelerindeki snfsal ayrma ve atmaya uzaktanbakmasyla, gerek durumu anlamaktan aciz oluuyla ilgilidir. Sz konusu lkelerdeki snfatmas yok saylyor. Sosyalizmi, anti-kapitalizmi ve anti- emperyalizmi her zaman Batlaabeylerinden renen Avrupa-merkezli ideolojik yabanclamayla mall nc Dnya solhareketi de ekseri benzer aymazlklardan yakay kurtaramyor...

Yaklak son yzylda anti-emperyalizm konusundaki kafa karklnn balcanedenlerinden biri, Kominternin [nc Enternasyonal] smrge ve yar-smrgelere


16/27

ilikin politikasyd. Elbette burada Kominternin yaklamnn ve sz konusu yaklamn trajiksonularnn geni bir deerlendirmesini yapmak gibi bir amacmz yok. Fakat, bugn degeerli kafa karklnn kklerinin geen yzyln ikinci onyllarna kadar gerilere gittiinisylemek mmkndr. Bu yzden Kominternle ilgili bir hatrlatma, imdilerde geerlisylemi daha iyi anlamak iin gereklidir. Bat solu her zaman Avrupa-merkezli ideolojikyabanclamayla malld. kinci Enternasyonal aka smrgecilii savunuyordu ve kendini

hibir zaman uygarlatrc misyon saplantsndan kurtaramad. kinci enternasyonalinihaneti ve iflas zerine, ona bir tepki olarak ortaya kan Komintern de [ncEnternasyonal] hi bir zaman ikinci emperyalistler aras sava sonrasnda nc Dnyadenilecek olan toplumlarla, dnya nfusunun yaklak drtte nn yaad smrge veyar-smrge lkelerle ilgili tutarl bir yaklama sahip olmad. Bat solundaki hakimyaklam, dnyann teki drtte nn kurtuluunun merkez kapitalist lkelerdeki sosyalistdevrimlerin baarsna bal olduu eklindeydi. Bu yaklam nc Enternasyonalkomnist partileri tarafndan da iselletirilmiti. Nitekim Kominternin ikinci kongresindesmrge ve yar-smrgelerle ilgili tartma, Avrupa komnist partilerinin soruna ne kadaryabanc olduklarn gstermiti. Zaten ikinci kongreye kadar smrge lkelerdeki komnisthareket temsilcileri Kominterne dahil edilmi deildi. Bata Almanya olmak zere Avrupadadevrim beklentisi vard ve (imdilik) Avrupada devrimin mmkn olmad anlaldnda,Douya, smrge ve yar-smrgelere dnlmt. lk defa Kominternin ikinci kongresinde

smrgeler sorunu gndeme geldi ve tartma metropol kapitalist lkelerdeki sosyalistdevrimle smrge ve yar-smrge lkelerdeki ulusal kurtulu hareketlerinin ilikisi zerindeodakland. Yaplan tartmalar, bata Sovyetler Birlii Komnist Partisi olmak zere, Batkomnist partilerinin smrge ve yar smrgelerdeki devrim sorununa uzaktanbaktklarn, durumu anlamaktan aciz olduklarn ortaya koyuyordu. kinci Kongredesmrgeler sorunuyla ilgili sert tartmalar yapld. Hindistan delegesi M.N. Roy, Komnistenternasyonal partilerinin yaklamn iddetle eletirerek, tartmann eksenini tersineevirecek grler ortaya att. Ona gre Avrupadaki devrimci hareketin kaderi Doulkelerindeki devrimin baarsna balyd. Roya gre Douda zafer kaznlamad srece,Batdan bir ey beklemek abesti, zira Doudan zenginlik transferi devam ettike, Batburjuvazileri kendi proletaryalarna dnler verme olanana kavuuyordu ki, bu dahareketi her zaman zaafa uratan bir eydi. Roy, bu kaynak kesin olarak kurutulmadan,

Avrupa ii snfnn kapitalist dzeni ykamayacagrn dile getiriyordu. Lenin Royuntezlerine yle cevap veriyordu: Yolda Roy,Batnn kaderinin mnhasran Doudakidevrimci hareketin gc ve gelimesine bal olduunu sylediinde ok ileri gidiyor. Her nekadar Hindistanda be milyon proleter ve otuz yedi milyon topraksz kyl olsa da, Hintkmnistleri henz bir komnist parti kurmay baaramadlar. Bu gerek bile tek banayolda Royun grlerinin byk lde temelsiz olduunu gsteriyor. [6] Her ne kadarLeninle Roy arasndaki tartmada bir orta yol bulunsa da, bunun bir kymeti harbiyesininolmad ilerleyen dnemde anlalacakt. Royun srar zerine metne u cmle eklenmiti: Modern kapitalizmin ayakta kalmasnn nedeni, smrgelerden elde edilen ar krlardr.Bat bu ar krdan mahrum kalmadka, Avrupa ii snfnn kapitalist dzeni ykmasmmkn olmayacaktr. [7]

Kominternin yaklam devrimci olduklar srece ulusal burjuva hareketlerinin

desteklenmesi, komnistlerin sadece bu hareketlere katlmakla kalmayp, bizzat ulusalkurtulu harekelerini rgtlemeleri eklindeydi. kinci Kongre kararnda yle deniyordu: Biz komnistler burjuva bamszlk hareketlerini, yalnzca bu sonuncular gerekten devrimciiseler ve smrge yneticiler kylleri ve smrlen kitleleri devrimci bir ruhla eitme vergtleme almalarmz engellemedikleri zaman destekleyeceiz, eer bu koullar yoksa,bu lkelerin komnistleri reformist burjuvaziye kar da mcadele etmelidirler. [8]Kominternin ikinci kongrede benimsedii bu yaklam tutarl olmaktan uzakt, XXinciyzylda smrge ve yar-smrgelerle klasik anlamda devrimci bir burjuvazi artk mmkndeildi. kincisi, Komintern sratle oportnist bir izgiye kayarak, dnya devrimiperspektifini bir yana brakp, Sovyet devletinin karlarnn savunucusu haline geldi. Sovyet
http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn6http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn7http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn8http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn8http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn7http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn6


17/27

devleti de zaten proletaryann devleti olmaktan kp, onu ezen bir aygta, brokratik birdiktatrle dnmt. Baka trl sylersek, Komintern ve ona bal komnist partiler,Sovyetler Birliinin diplomatik bir maniplasyon aracna dntrlmt. Milli Mcadeleninanti-emperyalist bir hareket olduu tezi de esas itibariyle Sovyetlerin ve Kominternin buharekete verdii destee dayandrlyor. Daha nce baka yerde yazdm gibi, bir hareketedestek verenlerle o hareketi ynetenlerin amalarnn akmas diye bir zorunluluk yoktur.

[9] Sovyet rejiminin karlar gneyde bir tampon blge yaratarak rahatlamaygerektiriyordu ve bu yzden Milli Mcadeleye verilen destek, hareketinanti-emperyalistliiyle ilgili deildi. Lozan grmeleri srasnda, Sovyetler Birlii delegesiierin, ngiliz Lord Curzona unlar sylemiti: ngiliz muhafakrlnn en iyi gelenekleri,Rus ve ngiliz nfz blgeleri arasnda bir ara duvar rmekti. Biz de imdi Trk halknnzgrl ve egemenlii temeli zerinde bu duvar dayandrarak ayn eyi nermekteyiz.[10] Aslnda ierinin rmekten sz ettii duvar, Trkiyedeki ve dnyann bakayerlerindeki komnist harekelere kar rlm bir duvard... Sovyetler Birliinin ve onundiplomatik bir manevra aracna dntrlen nc Enternasyonal, kendi oportnistpolitikalar iin teoriler retiyordu. Bunun ibret verici bir rneini, Kominternin IVncdnya kongresinde E. Varga vermiti: Oysa, rnein Trkiye gibi baka lkeler de vardr.Orada toprak aalar bizzat milli hareketin liderleri olmulardr... [11] Toprak aalarnnliderliinde bir milli hareket ne anlama gelebilirdi ve byle bir harekete verilen destek nasl

olup da o hareketin anti- emperyalistliinin kant saylyordu? Milli Mcadele, devletikoruyup yaatmay amalyordu ve bunun iin de emperyalistlere veremeyecekleri tavizyoktu. Emperyalist savata Rum ve Ermeni mallarna el koymu Toprak aalar ve Mslman tccar taifesinin Osmanl merkezi brokrasisiyle ittifak demek olan MilliMcadele, anti-emperyalist bir kurtulu sava saylabilir miydi? Milli mcadele gelenekselhakim snflarn karlarn gerekletirmeyi amalayan bir hareket, dolaysyla emekikitlelere kar bir dman ittifakt. Byle bir hareketi bakalarnn kendi karlar gereidesteklemesi anlalr bir eydir ve orada bir sorun da yok. Lkin Trkiyedeki sosyalistlerindahi onu anti- emperyalist saymalar, kendi tarihine yabanclam olmakla ilgilidir, velhaslinsan havsalasn zorlayan bir eydir... Trkiyedeki sol hareketin ezici ounluunun hlanti- emperyalist saymaya devam ettii Milli Mcadelecilerin ie gerekten anti- emperyalistolan komnistleri hunharca katlederek baladklarn ve bu iflah olmaz zihniyetin 86 yldrdevam ettiini hatrlatmann bir anlam var m? Velhasl, Milli Mcadele anti-emperyalistdeil, gerekten anti-emperyalistlere kar bir hareketti...

Milli Mcadelenin anti-emperyalistlii sylemi sonradan uyduruldu...

ttihat ve Terakki Hkmeti emperyalist savaa bir Turan imparatorluu kurma amacylakatld. Batdaki kayplarn Douya doru genileyerek dnleme niyeti tayordu. 30 Kasm1918de imzalanan Mondros Mtarekesiyle yenilgiyi kabul etti. Mondrosta atekes ilan edildiama tilaf devletleri atei tam olarak kesmi deillerdi. Kald ki, atekes anlamas da zatentuhaf bir atekesti, zira kar tarafn yeni igallerine ak kap brakyordu. Buraya kadarsorun yok. Sorun atekes sonras dnemde olup-bitenlerin ne anlama geldiiyle ilgili veresmi tarih emperyalistler aras sava sonras diplomatik sreci arptarak, garip bir versiyonretme yoluna gidiyor. Emperyalistler aras kar atmas ve nfuz yar, sava sonras

diplomatik dnemin uzamasna neden oldu. Mondros Mtarekesinden Laussannea [24Temmuz 1923] kadarki dnem savan galibi tilaf devletleri arasnda diplomatik mcadelednemiydi. Bu sefer de galipler birbirine dmlerdi... Franszlarla ngilizler arasndaFilistin, Suriye, Lbnan gibi bir dizi anlamazlk konusu vard. karlar uyumlandrmakzaman alyordu. ngilizler talyanlarn nn kesmek iin Yunan ordusunun zmire kntevik etti. Fakat Yunan ordusunun zmire k, Bat Anadoluda ilerlemesi vedurdurulmas, daha sonra da geri ekilmesinde ngilizler hep belirleyici oldu. Bu bakmdanYunanllarla sava abartldndan ok daha az nemliydi. te Milli Mcadeleninanti-emperyalistlii bu savaa dayandrlyor. Yunanllarla sava ve Bat Anadolunun Yunanigalinden kurtuluu, Milli Mcadeleyi anti-emperyalist bir hareket yapar myd? Sz konusu
http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn9http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn10http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn11http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn11http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn10http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftn9


18/27

olan ne kavramn bilinen anlamnda bir kurtulu sava, ne de anti-emperyalist bir savat,besbelli milli mcadeleydi, velhasl devletin kendini koruma mcadelesi... tilaf devletleriMilli Mcadele hareketiyle uzlamak iin balca koul ileri sryorlard: 1. AnadoludaBokeviklie izin vermemek, sol muhalefeti, reel ve potansiyel anti-kapitalist,anti-emperyalist odaklar tasfiye etmek; 2. slamclk yapmamak, zira stanbuldaki HalifeSultan, tm slam leminin halifesiydi ve ngiliz ve Fransz smrgelerinde geni bir

Mslman halk yayordu; 3. Emperyalist glerin ekonomik karlarna zarar vermemek.Milli Hareketi ynetenler bu konuda hibir sorun karmamaktan yanaydlar vekarmadlar. te Laussanne Antlamas bylesi bir mutabakatn sonucunda imzaland.Osmanl ynetici eliti olan Jn Trkler [ttihatlar] iin vazgeilmez olan yegne ey kutsaldevletleriydi ve devlet korunduu srece hibir eyi sorun etmezlerdi ve etmediler. yleysesoruyu tekrar sormak gerekir: Anti-emperyalist unsurlar tasfiye eden, saltanat tasfiyeederek [aslnda saltanat tasfiye etmek Hilafet makamn da tasfiye etmektir, zira, hilafet vesaltanat birbirinden asla ayrlamaz bir btndr. Vatikannn hem devletin hem de dininmerkezi olmas gibi...] onu ideolojik bir merkez olmaktan karan, bylece ngiliz ve Franszemperyalizmlerine imparatorluktan koparlan Mslman-Arap Ortadousunda kolaycadevletikler oluturma ve ynetme olana salayarak iini kolaylatran; Osmanl borlarndemeyi taahht eden, yabanc sermayeyi milliletirmek gibi bir niyet tamayan, vb. birhareket nasl olup da dnyann ilk anti-emperyalist kurtulu sava saylyor? Byle bir

hareketin anti-emperyalistlii bir yana, yeni bir ey kurmas, yeni bir ey yapmas dahiasla mmkn deildi. Eer yeni bir devlet kurulmu olsayd Osmanl borlar otuz yl sreyledenmeye devam edilir miydi?.. Aslnda genel bir tarihsel perspektiften bakldndaanti-emperyalist bir kurtulu sava saylp, yere- ge sdrlmayan Milli Mcadele Hareketisonucu ortaya kan durum, emperyalizmle yeni tip bir uyumun salanmasyd. Yegnedeiiklik devletin adnn Cumhuriyet olarak deitirilmesiydi ama orada da cumhurun[halkn] esamesi okunmuyordu, aslnda bugn dahi okunuyor deildir... Sz konusu olan birisim deiikliiydi. Bu isim deiiklii, ne devlet-toplum snflar arsndaki iliki dzeyinde, nede emperyalizmle ilikiler bakmndan bir yenilik anlamna gelmiyordu... Birincisi,ynetenlerle ynetilenler ilikisi olduu gibi kalmt; ikincisi, T.C. ile emperyalist dnyaarasndaki iliki kayda deer bir deiiklie uram deildi. te banaz bir resmi tarih veresmi ideoloji oluturmak iin byk aba harcanmasnn srr da burada yatyor. Seksenyldr resmi tarih ve resmi ideoloji reticileri yaanm olan tahrif etmek iin youn abaharcadlar ve gerek d bir tarih versiyonu oluturdular. Bu resmi tarih ve resmi ideolojitoplumun ufkunu karartmaya, nn kapatmaya devam ediyor. Lkin artk yalanlarn,tahrifatlarn, yok saymalarn, vb. ie yaramad bir dneme girildiinde phe yok. Asldevlet partisi katndaki rahatszln, hrnln, hazmszln gerisinde de bu korku var.Aslnda sz konusu olan son tahlilde snf mcadelesini angaje eden bir eydir. Velhaslgeree ihtiyac olanlarla yalana ihtiyac olanlar arasndaki ezel ve ebed mcadele...

Anti-emperyalizm yabanc dmanl ve/veya kendi devletine sahip kmakdeildir...

imdilerde Birlemi Milletler evresindeki rgtlerin, akademik evrelerin ve medyannGney dedikleri dnya sisteminin evresinde yer alan baml lkeleri, sanki bunlar

kapitalizmin dndaym gibi garip bir alglama alknl var. Bunlar merkez kadargelimi olmadklar iin sanki kapitalist deillermi, ya da kapitalizmin dndaym gibi,sama bir anlay geerli. Bizzat bu tr bir anlay da kapitalizmi, kapitalizmin temel gelimeyasalarn ve eilimlerini anlamamaktan kaynaklanyor. Elbette Nijeryadaki kapitalizm,ABDdekinden, Gney Koredeki Almanyadakinden, Trkiyedeki ngilteredekinden, vb.farkldr ve bu farkllk kapitalist gelimenin doasnda ierilmi temel bir eiliminsonucudur... Gabondaki kapitalist retim ilikileri elbette Fransadakinden farkldr ve Fransaile Gabon arasndaki iliki de eitsiz bir ilikidir. phesiz kapitalizmin varlk nedeni olan builiki, Fransz kapitalizmi lehine sonular dourmaktadr ama buradan hareketle Gabonunkapitalist olmad, oradaki devletin de kapitalist snfn karlarndan baka eyleri


19/27

gerekletirme amac tad anlamn karmak samadr. Gabon dnya kapitalistsisteminin evresinde yer almaktan tr, kapitalizmin ktlklerine daha ok maruzdur. Budurum onun kapitalist bir sosyal formasyon olmad anlamna gelmez ama kapitalizmdenkurtulmak konusunda, ilikinin kart zemininde bulunan Fransadan daha bykpotansiyele sahip olduunu sylemek mmkndr. Kapitalizm ve emperyalizm konusundakikafa karkl, anti-emperyalizmle ilgili kafa karklna da kaynaklk ediyor. Sosyalist

mcadelenin zaafa urad son iki- on ylda l iyice karlm durumda. Elbette ncekidnemde de kapitalist dnya sisteminin evresinde yer alan lkelerde, karlaremperyalizmle elien bir milli burjuvaziden ve milli burjuvaziyle emeki kitlelerinoluturaca ittifakn, yar-feodal ve yar-smrge ilikileri tasfiye edecek bir millidemokratik devrimi gerekletire bileceinden sz edenler vard... Bu safsatann birversiyonu da kapitalist olmayan kalknma yoluydu. Bir eyi mefhum-u muhalifiyletanmlamak, kafa kartrmann etkin bir yntemidir. Bir eyi telaffuz etmektenkanyorsanz, kendinden deilde, hayl veya mehul bir kartndan sz edebilir siniz... Ohalde kapitalist yol deilse ne idi, nasl bir yoldu? te anti-emperyalizm kavram da bylesiideolojik bir ilev gryor. Ne olduu pek de belli olmayan, her zaman nemli bir mulaklkieren, aka tanmlanmayan bir ktle kar olmak, sonuta iki eye yaryor: 1. Mevcutdurumun srp gitmesine; 2. Bu tr sylemleri dillerine pelesenk edenlerin vicdannrahatlatmaya...

Merkez lkelerin Avrupa-merkezli ideolojik yabanclamayla erbetli sol kesimleri, ekserikapitalizmi, onun kutuplatrc niteliini anlamaktan acizdirler. Dolaysyla emperyalizmide... Kapitalist gelimenin kanlmaz olarak kutuplama yaratmak durumunda olduugereini anlamaktan aciz olduklar ve evredeki sosyal formasyonlara da uzaktan baktklariin, randaki Mollalar rejimini, ve genel bir isimlendirmeyle Politik slam denilen gericihareketleri rahatlkla anti-emperyalist sayabiliyorlar. [Bir yanl anlamaya meydanvermemek iin, bu hareketlerin slama gnderme yaptklar, slm bir dil kullandklar iingerici olduklarn sylyor deiliz. Bir slm hareket de pekl ilerici olabilir ve kapitalizmeve emperyalizme kar mcadele de edebilir ama, mevcut olanlar iin yle bir durum szkonusu deil.] Elbette bu sosyal formasyonlarn gerekliine uzaktan bakanlarn orada ilerici bir eyler grmeleri, karanlk, moderniteye, aydnlanmaya, zgrlemeye, sosyaleitlie, kadnlarn emansipasyonuna velhasl sosyalizme aka dman hareketlere kimiolumlu hasletler vehmetmeleri bizim iin artc deildir. te somut durumun somut tahlilibyle zamanlarda ve durumlarda gereklidir... Amerikan saldrsna ve igaline karmcadele eden politik slamn farkl versiyonlar kapitalizmi, kapitalist smry,emperyalizmi gerekten sorun ediyorlar m? Kapitalist yama dzenine karlk ne teklifediyorlar? Bir ey teklif etmeleri mmkn mdr? Bizzat bu hareketlerin kendileri dekapitalizmin, emperyalizmin rn deiller mi? Ya da bu ikisi birbirlerini karlkl olarakyeniden retmiyor mu? Birinin varl dierinin varlk nedeni deil mi? Anti-emperyalizmkavramnn bu tarz kullanm, kavramn gerek anlamnda tam bir syleme dnyor,dolaysyla kapitalist dnya sisteminin evresinde yer alan lkelerdeki snfsal ayrmay,oradaki kapitalist smry, kapitalist ilikileri, devletin kapitalist karlarn hizmetindeemeki snf ezen bir aygt olduu gereini gzden uzaklatryor... Bir eyi ne olmadyladeil de ne olduuyla anlamaya alrsanz, evredeki snflar, snf ayrmalarn ve smr

ilikilerini ve antagonik snfsal elikileri, oradaki ii snfn, onun bileenlerini, topraksz veaz toprakl geni kyl kesimini, giderek yoksullap, eriyen kk esnaf kitlesini,kapitalistleri, komprador burjuvaziyi, tm kerametlerin emperyalist Batdan menkulolduundan asla phe etmeyen diplomal taifeyi, vb. tm somutluuyla kavramanzmmkn olabilir. Anti-emperyalizm sylemi sz konusu lkelerin gereine uzaktanbakmaya imkn vererek, aka telaffuz edilmese de -zmn olarak- bir tr karlaremperyalizmle elien proleter ulus varsaymna ve yanlsamasna kaynaklk ediyor...

Trkiyedeki ulusalclk sylemini dillendirenler de baka yerlerde olduu gibi,milliyeti-populist sylemlerin ve politik slamn benzeri bir ileve koulmulardr ve onlarn


20/27

bu topraklardaki benzeridirler. Bir kere ulusalclk basbaya milliyetiliktir. Yaplan veyaplmak istenen de ideolojik bir maniplasyon veya zihinsel bir akrobasidir. Bunlarnzgrlk, sosyal eitlik, demokrasi gibi kayglar yoktur. Bu konuda Krt sorununayaklamlarna bakmak yeter... Hibir zaman Trkiyedeki rejimi adyla armayayanamazlar, devletin [rejimin] niteliini tartma konusu yapmazlar, kapitalizmi deazlarna almazlar ama bol bol anti-emperyalizmden sz ederler. Zira, anti-emperyalist

olduunu sylemenin reel bir karl, bir maliyeti yok... Bunlar NATOcu anti-emperyalistlerdir... zelletirmelere kar deiller. Bu konuda sadece iki rezervleri var: 1.Satlan devlet iletmeleri yabanclara gitmesin; 2. Stratejik neme sahip, lke gvenlii vesavunmas iin nemli olan iletmeler zelletirilmesin..., Milli kapitalizm diye bir eyinmmkn olduunu sanp, kendi kapitalizmini ve kapitalistlerini darya kar savunmannanti-emperyalistlikle bir ilgisi olabilir mi? Kapitalistlerin yerlisiyle yabancs, millisiylegayri-millisi arasnda in Seddi mi var, yoksa ieriyle dar tek ve ayn eymidir? Kald ki,devlet kapitalist bir devlet olarak kaldka, devletletirmeler de zelletirmeler de sadecekapitalist snfn karlarna hizmet edebilir... Trkiyedeki ulusalclarn asla anti-emperyalistolmalar mmkn deildir ama komprador kapitalist sistemi merulatrmak ve mevcutdurumu srdrmek zere ideolojik bir ilev grdkleri kesindir. Zaten her sz her azayakmaz denmemi midir? O halde iki ey: 1. Yabanc dmanl anti-emperyalizmdeildir; 2. Emperyalizm ierdedir zira daha nce de srarla sylediimiz gibi, kapitalizm

emperyalizmdir...

[1] Amerika Birleik Devletleri Halklarnn Tarihi, mge Kitabevi, 2005. S. 14, ev: SevinSayan zer[2] Turgut zakman, u lgn Trkler, Bilgi Yaynevi 2005.[3] u lgn Trkler, age, s. 687-688.[4] Mete k. Kaynar, Bir Resmi Tarih Mevld u lgn Trkler, in Resmi TarihTartmalar 2, zgr niversite Kitapl 56, Ankara 2006, ss: 153-207.[5] Bu konuda ilgin bir makale iin bkz: Orhan Dilber, Devrim, in zgr niversiteKavram Szl II, zgr niversite Kitapl, 2006[6] F. Claudin, La Crise du Mouvement Communiste Internationale: du Comintern auKominform, p. 246.[7] F. Claudin, a.g.e, p. 248.[8] bidem p. 245[9] Bkz: Paradigmann flas- Resmi deolojinin Eletirisine Giri, zgr nivensiteKitapl.[10] S.L. Meray, Lozan Bar Konferans, Tamm II., cilt.I, Kitap I., s. 151-152.[11] E.H.Carr, The Bolshevik Revolution, p. 477den aktaran Doan Avcolu, MilliKurtulu Tarihi II, s. 712-713.


Reel AtatrklkFikret Bakaya

eylerin, toplumsal olgularn ve srelerin kimin tarafndan adlandrld nemlidir.Sylemin sahibi eskeri iktidarn da sahibidir. Baka trl sylersek, sylemle iktidar arasndadiyalektik bir belirleyicilik ilikisi vardr. Gerei gizleme arac olan sylemin gc, iktidarnda gc ve varlk nedenidir. Zaten her trl iktidarn varlk nedeni de sylemle gerekdurum arasndaki boluktan bakas deildir. Dnya sar kzn boynuzlar zerindeduruyor diyenin amac tartmasz bir egemenlik tesis etmektir ama bunun gereklemesiiin insanlarn gerekten dnyann sar kzn boynuzlar zerinde durduuna inanmalar,bunun bir edinilmi bilgi [ide reue] haline gelmesi gerekir. Sylemin sahibiyle muhatabarasndaki iliki, daha batan hiyerarik bir ilikidir. Szn kendisinden ok, kimin sz
http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref1http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref2http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref3http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref4http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref5http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref6http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref7http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref8http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref9http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref10http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref11http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref11http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref10http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref9http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref8http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref7http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref6http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref5http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref4http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref3http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref2http://www.ozguruniversite.org/baskaya_antiemperyal.php#_ftnref1


21/27

olduu nemlidir. Dolaysyla, bize sunulanla gerek dnyada fiilen [reel olarak] var olan, yada rivayet edilenle reel durum arasndaki uyumsuzluk veya akmazlk eyleri gizlemeyeyaryor. te gerek bilimsel-entellektel abann misyonu, bu uyumsuzluu tehir etmektir.Trkiyede 1921 tarihli Tekilt Esasaye Kanunuundan balayarak, tm anayasalarnbalang blmnde hakimiyet kaytsz ve artsz milletindir maddesi yer alyor. Aradangeen 85 ylda, brakn halkn egemenliin sahibi olmasn, egemenliin yaknna bile

yaklaamad, yaklatrlmad. Anayasalarda yle yazyor diye yle olmas gerekmiyordu. Budnem zarfnda bu maddenin arkasnda hep halktan bakalar vard. Bu ifadenin bir anlamtayabilmesi iin, sz konusu anayasalarn halkn eseri olmas, arkasnda halkn iradesininbulunmas, oradaki szn halkn sz olmas gerekirdi. Genel bir erevede 1924, 1961,1982 anayasalar cunta anayasalaryd ve asl ama kitleleri oyunun dnda tutmakt. 1982tarihli cunta Anayasasnn 2.inci maddesinde: Trkiye Cumhuriyeti... demokratik, laik,sosyal bir hukuk devletidir deniyor. Oysa, gerek dnyada bunlarn reel bir karl yok.Nasl gerek dnyadaki reel kapitalizm burjuva iktisat kitaplarnda yazlandan farklysa,nasl reel sosyalizm de, yaygn sosyalizm anlayndan farkl idiyse, ayn ey Atatrklkdenilen iin de geerlidir. Bu yaz, Atatrklk olarak sunulan hakim sylemisorgulamay, reel Atatrkln neden tevatr edilenden farkl olduunu tartmayamalayan mtevaz bir denemedir.Atatrklk nedir? sorusuna verilen cevaplar balk altnda toplamak mmkndr: 1.

Atatrklkn tam bamszlk, anti-emperyalist dolaysyla mazlum halklara kurtuluilham eden bir reti olduu; 2. kincisi, Atatrklkn bir modernite ve aydnlanmadevrimi olduu [Cumhuriyet aydnlanmas safsatas], nihayet; 3. Cumhuriyet Halk Partisinin1931 kongresinde kabul edilip 1937de de anayasaya hkm haline getirilen nl alt ok[Cumhuriyetilik, laiklik, milliyetilik, devletilik, halklk, nkilaplk]. Atatrklkten szederken herkes bu gruptan birine veya dierine daha ok vurgu yapsa da, hepsinin bun kapsadn, sylemek mmkndr. Daha batan sylemek gerekir ki, ortada itutarll ve btnl olan, bilinen anlamda bir Atatrkizm yok. Daha ok uygulamalarsonradan teoriletirme, adlandrma zorlamas sz konusu. Zaten Mustafa Kemalin Sylevve demeleri dnda ideolojik-teorik bir btnlk oluturacak, i tutarll olan teorikdeerlendirmeleri mevcut deil. Bu yzden Atatrklkten ok Atatrklerden sz etmekdaha uygundur. Gerek dnyada reel karl olan bir Atatrklk yok ama her zamankendilerine Atatrk diyenler var. Mustafa Kemalin en nemli eseri olan Byk Nutuk daesas itibariyle politik bir metindir. 1919-1927 arasnda olup-bitenlerin kendi asndan birdeerlendirilmesidir. Bir siyasetinin bir dnemi nasl grd, grmek istediiyle ilgilidir.Rahatsz edici olan, bu metnin tarih yazclar tarafndan hibir eletiriye tbi tutulmadanmutlak hakikt saylmas, dnemin tarihinin bu metni esas alan bir anlayn rn olmas,maalesef geerli resmi tarihe de kaynaklk etmesidir. Oysa Mustafa Kemal bu metni 1927Ekim aynda bakan olduu CHPnin Kurultaynda okumutur ve dorudan siyasi amalartayan [tamak zorunda olan] bir sylevdir. Mustafa Kemalin byle bir aba iinegirmesinin balca nedeni vard: Birincisi Milli Mcadelenin tm baar ve kazanmlarnkendine ml etmek; ikincisi, bu amala o srete etkili olmu karizmatik komutanlarn veahsiyetlerin roln kmsemek; ncs, muhalefetin her trlsn neden ezdiinigerekelendirmek... Bir dnemin tarihini bir tek ahsiyetin anlattklarna dayandrmak,bilimsel-entellektel tutarllkla badar deildir. Elbette sylediimizi saysz rneklerle

desteklemek mmkndr ama sorun daha Nutukun ilk cmlesinde balyor: MustafaKemalin ilk cmlesi yle: 1335 [1919] senesi Maysnn 19unda Samsuna ktm.Mustafa Kemalin syledii tarihte Samsuna kt doru ama gerein tamamnyanstmyor. Cmleyi yle kurmak da mmknd: 1335 [1919] senesi Maysnn 19undabana ok geni yetkiler veren bir Padiah buyruuyla [Hatt- Hmayun] ve nemli miktardadenekle [100 bin Osmanl Liras] Anadoluya gemek zere Samsuna ulatm. Bu iki ifadearasndaki fark nemsiz deildir. Mustafa Kemal sadece Nutuktadeil hibir yerde bufermandan sz etmiyor. Mustafa Kemal, ayn cmlede Anadoludaki direni Hareketininkendisi tarafndan o tarihten itibaren balatldn da im ediyor. Oysa, ttihatlar direnii19 Maystan aylarca nce balatm bulunuyorlard.


22/27


23/27

antlamasna kadarki dnem, esas itibariyle diplomatik bir sre ve ngilizlerin tevikiyleBat Anadoluya kan Yunan ordusuna kar snrl bir savat. Bu zaman zarfnda hibirzaman ne anti-emperyalist bir ideolojik kar duru, ne de tutarl bir anti-emperyalstmcadele sz konusu oldu. Zaten byle bir ey teorik olarak da mmkn deildi. Aslamalar imparatorluu bytmek, bu mmkn deilse [ki, artk deildi] bir ksmnkurtarmak olanlar iin anti-emperyalizm diye bir ey sz konusu olamazd. Zira,

anti-kapitalist ierii olmayan hibir hareketin gerekten anti-emperyalist olmas mmkndeildir. Durum byleydi ama imparatorluun kalntlar zerinde gdk bir devlete razolmuluk durumu byk bir baar olarak sunuldu. Zira, asl ama, devletin sahipleri olanynetici brokrasinin ve Rum ve Ermenilerden boalan komprador ilevi devralan Trk-Mslman sermaye snfnn, tarann kadim egemenleri olan derebeylerin,byk-kk toprak aalarnn karlarn gerekletirmekti. Anadolu Rumlarnn ve AnadoluErmenilerin tasfiye edilmesi, onlarn ilevini de Mslman-Trk unsurlarn devralmasndante bir

Documents

Fikret Başkaya - Resmi Tarih