Γ΄ Διεθνές Συνέδριο Μουσειολογίας και ετήσιο Συνέδριο της επιτροπής AVICOM,Μυτιλήνη, 5-9 Ιουνίου 2006

Χρήστος Χ. Καρύδης

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΩΝ ‘ΙΕΡΩΝ ΥΦΑΣΜΑΤΩΝ’ ΩΣ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΑ

ΕΚΘΕΜΑΤΑ

Χρήστος Χ. ΚαρύδηςΥποψ. Διδάκτωρ Συντήρησης & Ιστορίας Υφασμάτων.

University of Lincoln, Conservation Unitc.karydis@gmail.com

ΕΙΣΑΓΩΓΗTo ύφασμα-ένδυμα, ως ανθρωπολογικό πρότυπο πολιτισμού εξυπηρετεί συγκεκριμένες κοινωνικές ανάγκες. Το εκκλησιαστικό ύφασμα, που πραγματεύεται η παρούσα ανακοίνωση ως ένα από τα πολιτιστικά προϊόντα, ιδιαίτερα σημαντικό για τελετουργικούς λόγους, απεικονίζοντας τις θρησκευτικές παραδόσεις, ποτέ δεν του δόθηκε τόση μεγάλη σημασία, όσο άλλα λατρευτικά έργα τέχνης, όπως οι εικόνες και οι τοιχογραφίες. Η συστηματική καταγραφή αυτών των αντικειμένων πριν την επέμβαση διατήρησης τους προερχόμενα από θρησκευτικά κέντρα μη προσβάσιμα για το ευρύ κοινό βοηθά όχι μόνο στην διαδικασία συντήρησης τους, αλλά παράλληλα εγκαθιστά μία βάση ενός νέου προορισμού έκθεσης. Ως εκ τούτου, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μουσειολογική πρόταση παρουσιάζοντας ψηφιακά την πολιτιστική και θρησκευτική οντότητα αντικειμένων με συγκεκριμένη αισθητική προσέγγιση, όχι ‘ξένη’ για την εικαστική οντότητα τους.

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΥΦΑΣΜΑΤΑΟι προοπτικές έκθεσης ‘ιερών’ υφασμάτων προερχόμενα από σημαντικά θρησκευτικά κέντρα όπως είναι το Άγιο Όρος, στο πλατύ κοινό και για τους μελετητές υφάσματος, που κατεξοχήν είναι γυναίκες, δημιουργεί ένα σοβαρό πρόβλημα στην διαχείριση μελέτης και κατανόησης αυτών των ‘απομακρυσμένων’ αντικειμένων.

Τα λατρευτικά και καλλιτεχνικά αυτά αντικείμενα είναι μη προσβάσιμα προς το γυναικείο πληθυσμό, ‘άβατο’ αλλά ακόμη και για τους πολλούς σε αριθμό προσκυνητές για λόγους ασφάλειας και αποφυγής σοβαρών βανδαλισμών που είχαν σημειωθεί στο παρελθόν.

Περιορισμένες εκθέσεις στο παρελθόν αποτέλεσαν πόλο έλξεως μεγάλου αριθμό επισκεπτών, υπογραμμίζοντας με αυτό τον τρόπο στους επιμελητές την ανάγκη γνωριμίας του κοινού με τα λειτουργικά αντικείμενα, προερχόμενα από ένα τόσο ιδιαίτερο πνευματικό θρησκευτικό μυσταγωγικό κέντρο.

Συγκεκριμένες κατηγορίες εκκλησιαστικών υφασμάτων, τα οποία εμπίπτουν στην ειδική κατηγορία των relic textiles, (Eικ.1) αντιπροσωπευτικά δείγματα ύψιστης χειροτεχνίας τα οποία έχουν συνδεθεί με παραδόσεις και σημαντικά πρόσωπα, όχι μόνο της ιστορίας του Αγίου Όρους, αλλά γενικότερα της εκκλησιαστικής ιστορίας, αντικείμενα που λόγω του χαρακτηρισμού τους μέσα στην εκκλησία είναι εύλογο να

1

Γ΄ Διεθνές Συνέδριο Μουσειολογίας και ετήσιο Συνέδριο της επιτροπής AVICOM,Μυτιλήνη, 5-9 Ιουνίου 2006

Χρήστος Χ. Καρύδηςμην δύναται να μετακινηθούν για περαιτέρω μελέτη και έκθεση. Υφάσματα τα οποία ενδέχεται μέσα στα πλαίσια της υλικής τους πορείας στον χρόνο να μην εκτεθούν ποτέ, χάνοντας με αυτόν τον τρόπο σημαντικά ιστορικά και καλλιτεχνικά στοιχεία, άγνωστα για το κοινό και τους ερευνητές.

ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΑ ΕΚΘΕΜΑΤΑΤα ερωτήματα που τίθενται με την παρούσα ανακοίνωση είναι εάν θα μπορούσαν οι νέες σημερινές τεχνολογίες εικόνας και ήχου να αποτελέσουν εργαλείο για μία μελλοντική εφαρμογή τρισδιάστατης απεικόνισης αυτής της ειδικής κατηγορίας αντικειμένων, εστιάζοντας την προσοχή κυρίως στα τρισδιάστατα λειτουργικά ενδύματα όπως:

Η χρήση σύγχρονου ψηφιακού εξοπλισμού, εκτυπώνοντας σε ακριβές φυσικό μέγεθος όπως και το αρχικό, παρουσιάζοντας και τις δύο όψεις του αντικειμένου, θα μπορούσε να δημιουργήσει στον επισκέπτη την οπτική τεκμηρίωση του αντικειμένου ως αυτούσιο έκθεμα;

H χρήση τρισδιάστατων απεικονίσεων των αντικειμένων (3D Laser Scan), θα μπορούσαν επίσης να λειτουργήσουν ως αυτοτελές εκθέματα των ‘ιερών’ ενδυμάτων που ορισμένα ενδέχεται ποτέ να μην εκτεθούν εκτός Αγίου Όρους;

Θα μπορούσαν οι απεικονίσεις των αντικειμένων να λειτουργήσουν ως εκθέματα μέσα σε ένα ουδέτερο μουσειακό περιβάλλον προωθώντας την ιστορική και θρησκευτική περιγραφή του υφάσματος;

Ο συνδυασμός ήχου θα μπορούσε παράλληλα να βοηθήσει στην καλύτερη μουσειολογική παρουσίαση και αφήγηση των αντικειμένων στους επισκέπτες, παραπέμποντας σε μια ανάλογη και αναγκαία συγκινησιακή θρησκευτική ατμόσφαιρα;

Με τα παραπάνω ερωτήματα τοποθετείται μία αρχική θεωρητική προβληματική, όχι άγνωστη για την θεωρία ψηφιακής αρχαιολογικής αναπαράστασης, που θα μπορούσε να αποτελέσει την έναρξη διαλόγου για την δημιουργία επίσης μιας μόνιμης οπτικοακουστικής έκθεσης εκκλησιαστικών υφασμάτων από το Άγιο Όρος. Επίσης για την εύρεση του κατάλληλου εξοπλισμού που θα μπορούσε να δώσει όσο πιο ακριβές αντίγραφο γίνεται και τέλος τα ηθικά ερωτήματα που εγείρονται για μία τέτοιου είδους έκθεση.

Μία τέτοιου είδους μόνιμη ή περιοδική έκθεση με συγκεκριμένα ‘ιερά’ υφασμάτινα έργα τέχνης θα μπορούσε να αναδείξει την ιστορία ενός υλικού άγνωστο για πολλούς, με ‘ασφαλή’ τρόπο έκθεσης για αντικείμενα που για διαφόρους λόγους δεν μπορούν να μετακινηθούν ή να μελετηθούν στο τόπο έκθεσης τους. Η προτεινόμενη μουσειολογική πρόταση αναπτύσσει την γεωμετρία των αντικειμένων με μια διαφορετική αισθητική, η οποία έχει σκοπό να επιχειρήσει την πρώτη επαφή της παράδοσης και της αυστηρής θρησκευτικής με την επιμέρους τεχνολογία. Μία διπλή σχέση, η οποία θα αναλάβει να μιλήσει για τα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά αυτών των αντικειμένων και η οποία ενδέχεται να προκαλέσει διαφορετικά συναισθήματα στους επισκέπτες,αποκαλύπτοντας νέους πειραματικούς συσχετισμούς για μελλοντικές πανομοιότυπου τύπου εκθέσεις.

2 Eικ 1. Σάκκος Αγ. Νήφωνος, Ι.Μ.Αγίου Διονυσίου, Άγιον Όρος.

Γ΄ Διεθνές Συνέδριο Μουσειολογίας και ετήσιο Συνέδριο της επιτροπής AVICOM,Μυτιλήνη, 5-9 Ιουνίου 2006

Χρήστος Χ. Καρύδης

BIΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-Dix, D. (1945), The Shape of the Liturgy, Dacre Press, Westminster. -Heywood, I. (1997), Social Theories of Art. A critique, Macmillan Press, London. -Hohler, C. (1956). The Relics of Saint Cuthbert. Στο Battiscombe, C. (επιμ.), The Iconography, University Press, Oxford, σελ. 370-389.-Καρύδης, Χ. (2006), Εισαγωγή στην Προληπτική Συντήρηση των Υφασμάτινων Έργων Τέχνης, Φουτούρα, Αθήνα.-Mitchell, T. (1986), Iconology. Image, Text, Ideology, University of Chicago Press,Chicago.-Murphy, T. (2003), Elements of a Semiotic Theory of Religion. Method & Theory on the Study of Religion, 15, σελ. 48-67.-Panofsky, E. (1939), Studies in Iconology, Oxford University Press, Oxford. -Penner, H. (1989), Impasse and Resolution: A Critique of the Study of Religion. Peter Lang, New York. -Prown, D. (2001), Art as Evidence, Yale University Press, New Haven and London.-Σκορδάς, E. (1971), Η Ιστορική Εξέλιξη της Ενδυμασίας των Ορθόδοξων Ελλήνων Κληρικών, Αθήνα.

3

Eικ 2. Σάκκος Διονυσίου IV Μουσελίμη, Ι.Μ. Ιβήρων, Άγιον Όρος. (λεπτομέρεια)

Γ΄ Διεθνές Συνέδριο Μουσειολογίας και ετήσιο Συνέδριο της επιτροπής AVICOM,Μυτιλήνη, 5-9 Ιουνίου 2006

Χρήστος Χ. ΚαρύδηςTheoretical Approaches to the Projection of ‘Holy Textiles’ as

Audiovisual Museum Exhibits

Christos KarydisPhD Researcher in Conservation & History of Textiles

University of Lincoln

A garment or even the simplest fabric, can be interpreted on many levels as

been a anthropological model, providing precisely social needs.

As yet there is little scholarly discussion of the historic ecclesiastical fabrics or

garments on apart with the serious considerations given to other spiritual artefacts

such as portable icons and wall paintings. These textile artefacts have been recognised

for their ceremonial significance and in religions tradition but not considered using

semiotic models.

The option to display these ‘holy’ textiles originating from the most important

monastic centre of the East Church the Holy Mountain of Athos, to audiences and to

textile researchers who are mainly females, suddenly creates a need to coordinate

research and understanding of these isolated objects.

These liturgical and also artistic objects are not accessible to the female

population, due to the ancient tradition of the Holy Mountain (avato). Neither are they

accessible to most of the male visitors to Athos due to reasons of security and the

incidence of vandalism, which have been noticed by the monks in the past.

Limited exhibitions of these artefacts in the past have attracted large numbers

of visitors, underlining to curators the need of the people to know more about these

liturgical objects that have been stored and displayed from such a special spiritual

mystagogic place.

The questions which have arisen and are the indented objectives of this poster

is: With the application of new documentation technology could an effective 3D

representation of this special category of ecclesiastical objects be produced to make

them more accessible to a wider audience? The author suggests:

The use of high quality digital equipment, print in the original size demonstrating

cut and construction of the garment, presenting the both sides of the object, could

actually create for the viewer an facsimile which could be consider an exhibition

in its own right?

4

Γ΄ Διεθνές Συνέδριο Μουσειολογίας και ετήσιο Συνέδριο της επιτροπής AVICOM,Μυτιλήνη, 5-9 Ιουνίου 2006

Χρήστος Χ. Καρύδης Alternatively an effective 3D exhibit could be produced using Laser Scanning

technology?

The above questions are introducing a new line of theoretical inquiry, into the

interpretation of historical textiles already familiar in digital archaeological

visualisations. This application could lead to further discussion for the design of a

permanent exhibition, for such garments coming from the Holy Mountain of Athos.

Also the application of appropriate equipment could provide accurate images of the

objects and finally satisfy the ethical dilemmas, which have been, insurmountable

when previous similar exhibitions have been considered.

This type of exhibition displaying religious textile works of arts could promote

the history of this unknown material, whilst using ‘safe’ method which does not

demand view the original artefacts need to be removed from their original place

5