Final Guide

7/23/2019 Final Guide

1/144

A Complete Guide to Poll

Watching (Gabay sa Halalan)

2013 National and LocalElections

(Automated Elections)

1


2/144

A Complete GUIDE to Poll Watching

2


3/144

PART ONE: Watchers

A. Sino Ang May Karapatan Sa Watcher

B. Kwalipikasyon ng Isang Watcher

C. Dapat Gawin Bago Simulan ang Tungkulin

D. Mga Karapatan ng Isang Watcher

E. Mga Hindi Pwedeng Gawin ng Watcher

3


4/144

A. Sino Ang May Karapatan SaWatcher?1. Bawat kandidato at partido ay may karapatang

magkaroon ng 2 watchers kada presinto.Ngunit hindi sila pwedeng magsilbi ng sabay.

2. Pero sa mga kandidato para sa Sangguniang

Panlalawigan at Sangguniang Panlungsod nananggaling sa iisang partido, sila ay maykarapatang magkaroon ng isang watcherlamang para sa kanilang lahat.

4


5/144

B. Kwalipikasyon ng Isang Watcher

1. Rehistradong botante ng Lungsod ng Bacoor.2. Hindi dapat nahatulan o na-sentensyahan para

sa anumang krimen.

3. Marunong magbasa at magsulat.

4. May magandang reputasyon.

5. Hindi dapat kamag-anak ng sino mangmiyembro ng Board of Election Inspectors (BEI)

kung saan ang watcher ay magsisilbi.

5


6/144

C. Mga Dapat Gawin Bago Simulan AngTungkulin1) Pumunta sa Polling Place ng 5:30 ng umaga.2) Pagkapasok sa polling place at presintong

pagsisilbahan o babantayan, iprisinta o ibigaysa Chairman ng BEI ang appointmentbilangwatcher.

3) Ang pangalan ng watcher ay isusulat ng BEI sa

Minutes na may notasyon na ang watcher ayhindi diskwalipikadong tumayo bilang watcher.

4) Wag kalimutang isuot ang Official WatchersID.

6


7/144

C. Mga Dapat Gawin Bago SimulanAng TungkulinMga dapat dalhin ng watcher sa araw ng halalan:

1) 2 kopya ng Appointment bilang watcher

2) Official Watchers ID3) Notebook at ballpen4) Cellphone na may load5) Camera, kung meron6) Flaslight

7) 10 kopya ng Challenge Form8) 10 kopya ng Protest Form9) 2 kopya ng Precinct Information (Form No. 1)10) 3 kopya ng Certificate of Votes (Form No. 2)

11) 1 kopya ng Election Forms and Supplies

7


8/144


1) Manatili sa lugar para sa mga watcher sa loobng presinto (di siya pwedeng palabasin opaalisin);

2) Magmasid at malaman ang mga kaganapan saloob ng presinto, lalong lalo na ang mga

ginagawa ng BEI;3) Magsulat at gumawa ng mga tala (notes) ng

lahat nakikita at naririnig sa loob ng presinto;

8


9/144


4) Kumuha ng mga pictures o video tungkol sa mgakaganapan nangyayari sa loob ng presinto o maging

sa labas habang nangyayari ang mga sumusunod: Testing and sealing ng PCOS Voting Counting of Votes Printed Election Returns at Ballot box

Transmisyon ng CF Card sa Canvassing.

*** Ngunit hindi pwedeng kunan ang mga balotanghawak-hawak ng mga botante o mga nilalaman nito.

9


10/144


5) Mag-file ng protesta kung may makikitanganomalya o anumang paglabag ng batas laban saBEI o mga miyembro nito o sinoman;

6) Humingi ng sertipikasyon mula sa BEI tungkol

sa inihaing protesta o tungkol sa resolusyon ngnaturang protesta;

10


11/144


7) Karapatang gumawi o pumosisyon sa likod ngChairman ng BEI habang binabasa nito para sapubliko ang resulta ng botohan.

8) Ang mga watchers ng dominant majority party

at dominant minority party at ng PPCRV aykinakailangang pumirma at mag-thumb mark samga election returns.

11


12/144

E. Mga Hindi Pwedeng Gawin ng Watcher

Hindi pwedeng makipag-usap ang mga watchersa mga botante, miyembro ng BEI at sa isat isasa paraang mai-istorbo ang mga gawain ng BEI.

12


13/144

PART TWO: BEI

A. Board of Election Inspectors (BEI).

B. Kwalipikasyon ng BEI.

C. Sino Ang Hindi Pwedeng Maging Miyembro ngBEI.

D. Support Staff ng BEI.

E. Karapatan at Tungkulin ng BEI.F. Proseso ng Pagdedesisyon ng BEI.

G. Mga Ipinagbabawal Gawin ng BEI.

13


14/144

A. Board of Election Inspectors (BEI).

Sila ang binigyan ng batas ng karapatangmangasiwa ng eleksyon sa loob ng presinto

bilang mga kinatawan ng Commission onElections.

Komposisyon: Ang BEI ay binubuo ng 3

miyembro. Ang isa sa kanila ay magsisilbingChairman; ang pangalawa ay magsisilbing PollClerk at may ikatlong miyembro. Lahat sila aymga public school teachers.

14


15/144

B. Kwalipikasyon ng BEI.1) Dapat may good moral character at magandang

reputasyon;

2) Dapat rehistradong botante ng syudad ng Bacoor;3) Di kailanman napatawan ng parusa para sakrimeng paglabag sa mga batas tungkol sa eleksyono anumang krimen na may parusangpagkabilanggo ng mahigit na anim (6) na buwan;

4) Dapat wala siyang nakabinbin (pending) na kaso ngpaglabag sa mga batas tungkol sa eleksyon saComelec o anumang hukuman;

5) Marunong magbasa at magsulat ng Ingles at lokalna dialect.

15

6


16/144

C. Sino Ang Hindi Pwedeng MagingMiyembro ng BEI.Hindi pwedeng maging miyembro ng BEI ang mgasumusunod:1) Kung magkamag-anak hanggang sa ika-apat na antas

(magulang, anak, lolo, lola, apo, kapatid, tiyuhin, tiyahin opinsang buo), maging dahil man sa dugo o sa kasal, hindi silapwedeng maging miyembro ng parehong BEI ng isangpresinto.2) Kung kamag-anak hanggang sa ika-apat na antas ngkandidato (magulang, anak, lolo, lola, apo, kapatid, tiyuhin,tiyahin o pinsang buo), maging dahil man sa dugo o sa kasal.3) Kung kamag-anak hanggang sa ika-apat na antas ng asawang kandidato (magulang, anak, lolo, lola, apo, kapatid,tiyuhin, tiyahin o pinsang buo), maging dahil man sa dugo osa kasal.

16


17/144

D. Support Staff ng BEI. Bukod sa mga miyembro ng BEI, meron ding

support staff ang BEI na di sosobra sa tatlong tao.

Ang support staff ay dapat mga botante din saLungsod ng Bacoor.

Sila ay appointed ng Lokal na Election Officer ngLungsod ng Bacoor.

Hindi sila maaaring sumali o maki-bahagi sadeliberasyon ng mga miyembro ng BEI at walasilang karapatan na sumali sa proseso ng pagde-desisyon ng BEI.

17

8


18/144

E. Kapangyarihan at Tungkulin ngBEI.1) Pangasiwaan ang botohan sa polling place,

maging ang electronic counting ng mga boto at

testing at sealing ng PCOS machine;2) Mag-print ng election returns at mag-transmit ng

resulta ng eleksyon gamit ang PCOS machinepatungo sa mga sumusunod:

a) City/Municipal Board of Canvassers;b) Central Server ng Comelec;c) Transparency Server (Dominant MajorityParty/Dominany Minority Party/AccreditedCitizens Arm/KBP Server)

18


19/144

E. Kapangyarihan at Tungkulin ngBEI.3) Magsilbing kinawatan ng Comelec para sa

pangangasiwa ng halalan;4) Magpanatili ng kaayusan at kapayapaan sa loob ng

presinto at labas ng presinto. Kung may manggugulo,maaring mag-isyu ng order ang BEI parapansamantalang makulong ang taong iyon hanggangmatapos ang halalan. Pero meron pa ring karapatangbumoto ang taong iyon.

5) Magbigay sa watcher ng Certificate of Voteskung ang watcher ay humingi nito. ****(Tandaan ito).

6) I-record sa Minutes ang mga kaganapang itinadhanang batas at ng mga regulasyon na mailagay dito.

19

20


20/144

F. Proseso ng Pagdedesisyon ng BEI.

1) Ang mga gawain at meeting ng BEI ay dapatnakikita ng publiko at ginagawa sa polling

place.

2) Ang BEI ay dapat kumilos sa pamamagitan ng

Chairman nito ngunit ang mga desisyon ng BEItungkol sa lahat ng mga katanungang inihain aydapat may basbas ng mayorya (majority vote).

20

21


21/144

G. MGA IPINAGBABAWAL GAWIN NGBEI. Hindi pwedeng maki-lahok ang mga

miyembro ng BEI at maging ang mga support

staff nito sa anumang gawain na politikal nakumikiling o kumakampi sa mga ilangkandidato, maliban sa kanilang pagboto at

pangangasiwa ng halalan sa loob ng presinto.

21

22


22/144

PART THREE: MGA KAALAMANTUNGKOL SA DARATING NA HALALANA. Araw at Oras ng Botohan

B. PCOS Machine

22

23


23/144

A. Araw at Oras ng Botohan

Araw ng halalan: Mayo 13, 2013 Oras ng Botohan: 7 AM 7 PM

Ang halalan ay automated gamit ang PCOS

Machine.Ano ang ibig sabihin ng PCOS? Ito ay Precinct

Count Optical Scan. Kapag ipinasok ang balotasa PCOS machine, ito ay ini-scan o kinokopya ng

makina nang magkabilaan at nang sabay.

23

24


24/144

A. Araw at Oras ng Botohan Ang PCOS Machine ay precinct-specific. Ibig sabihin ang isang PCOS machine para sa isang

Clustered ay di pwedeng gamitin para sa ibangClustered Precinct.

Bakit? Dahil naka-programa na sa memory card ngPCOS machine ang mga impormasyon tungkol sapresinto tulad ng:1) Mga pangalan ng botante at iba pang impormasyon

tungkol sa mga botante ng naturang presinto;2) Mga bilang ng botante para sa presintong yun;3) Numero ng mga presintong kasama sa ClusteredPrecinct;4) Pangalan ng barangay, syudad at lalawigan.

24

25


25/144

B. PCOS Machine

Ito ang itsura ng PCOSmachine.

25

26


26/144

B. PCOS MachineIto ang itsura ng PCOSmachine na nakapatong saballot box. Ang ballot boxay parang basurahan napinagpapatungan ng PCOSmachine.

26

27


27/144

B. PCOS MachineBahagi/Parte ng PCOS.

1) Magnetic Lock:

Nagsisilbing susian ngPCOS Machine. Pwedelamang buksan sa

pamamagitan ng codedkey na sadyang para sanaturang PCOS lamang.

27

28


28/144


2) Feeder:

Kung saan ipinapasok ngbotante ang balota.

28

29


29/144


3) Touch Screen: Kung saan makikita ang

mga mensaheng sinasabing PCOS.

Dito makikita na ang

boto ay tinanggap na ngPCOS machine.

29

30


30/144


4) Thermal Printer:

Dito lumalabas angprinted copies ng ElectionReturns, Transmission of

Returns, at iba.

30

31


31/144


5) Memory Card Slots:

Dito ipinapasok angmemory cards.

Yung sa inyong gawingkanan (malapit sa screen),dito nakalagay ang mainmemory card. Tawag dito

POLL WORKER SLOT. Yung sa inyong gawing

kaliwa (malapit samagnetic key), ditonakalagay ang back-upcard. Tawag ditoADMINISTRATORSLOT.

31

32


32/144

B. PCOS Machine Memory Card:

Ito ang itsura ng memory

card > > > > > > > >

32

33


33/144

PART FOUR: MGA KAGANAPAN BAGO ANG BOTOHAN(PRELIMINARIES TO VOTING)

A. Mga Unang Gagawin ng BEI

B. Pagbubukas at Paghahanda sa PCOS Machine.

33

34


34/144

A. MGA UNANG GAGAWIN NG BEI (6:00-7:00 AM)

1) Ang BEI ay magtatagpo sa presintongpagsisilbihan ng 6:00 ng umaga upang ayusin

ang presinto at PCOS machine.*** Dapat ang mga watchers ay mauna saBEI sa presinto.

Bago magsimula ang BEI at bagomakilahok ang watcher sa proseso, i-prisinta na ang Appointment sa Chairmanng BEI.

34

35


35/144

A. MGA UNANG GAGAWIN NG BEI(6:00-7:00 AM)2) Titiyakin ng BEI na ang PCOS box at ballot box

ay nasa presinto na.

3) Aayusin ng BEI ang presinto ayon sa lay-out naginawa ng COMELEC.

4) Magpapaskil ang BEI ng isang kopya ngPrecint Computerized Voters List (PCVL) salabas ng presinto malapit sa pinto nito.

35

36


36/144

B. Pagbubukas at Paghahanda saPCOS Machine (6:00-7:00 AM)1) Ipapakita sa mga watchers at sa publiko na ang PCOS

box ay selyado; na ang ballot box ay walang laman; naang pakete (package) ng opisyal na mga balota ay

selyado d in.

2) Pagkatapos, ila-lock ang ballot box gamit ang apat (4)na plastic seals.

3) Sisirain naman ang selyo ng pakete ng opisyal na mgabalota.

4) Tatanggalin ang paper seal ng PCOS box at bubuksanang PCOS box.

3

37


37/144

B. Pagbubukas at Paghahanda saPCOS Machine (6:00-7:00 AM)5) Susuriin ang laman ng PCOS box para alamin kung

kumpleto ang mga nilalaman nito: Checklist ng mga contents ng PCOS box PCOS machine Power cord ng PCOS 1 envelope na may spare iButton sa loob 13 rolls ng thermal paper

3 security PINS para sa BEI 1 PIN para sa re-zeroing na di tatanggalin sa PCOS

box Modem/BGAN 2 copies ng Minutes.

37

38


38/144

B. Pagbubukas at Paghahanda saPCOS Machine (6:00-7:00 AM)

6) Kukunin ang Minutes mula sa PCOS box at:a) Titiyakin na ang serial number ng paper seal na

ginamit sa PCOS box ay nagtutugma sa serial number nanaka-record sa Minutes.*** Isulat ang serial number sa inyong notebook.

b) Ipasok/isulat sa Minutes ang bilang ng mga balota na

nakasulta sa pakete ng balota; at ang katunayang angPCOS box at package of ballots ay ipinakita sa publiko naselyado pa.*** Isulat ang mga detalyeng ito sa inyongnotebook.

3

39


39/144

B. Pagbubukas at Paghahanda saPCOS Machine (6:00-7:00 AM)7) Kukunin ang 3 security PINS at ipapamigay sa mga

miyembro ng BEI.

**** Samantalang ang re-zeroing PIN ay kailangangmanatili sa PCOS box.

8) Kukunin ang PCOS machine mula sa PCOS box.

9) Ipapakita sa publiko na ang printer cover ng PCOSat ang mga slots na tinatawag na Poll Worker atAdministrator (na lalagyan ng main memory cardat back-up memory card) ay selyado.

40


40/144


Saan ang Poll Worker atAdministrator Slots?

5) Memory Card Slots:

Dito ipinapasok ang memorycards.

Yung sa inyong gawing kanan(malapit sa touch screen),dito nakalagay ang main

memory card. Tawag ditoPOLL WORKER SLOT.

Yung sa inyong gawing kaliwa(malapit sa magnetic key),dito nakalagay ang back-upcard. Tawag ditoADMINISTRATOR SLOT.

41


41/144

B. Pagbubukas at Paghahanda saPCOS Machine (6:00-7:00 AM)10) Ipapatong nang maayos ang

PCOS machine sa ballot box.

11) Sisirain ang plastic fixedlength seal ng printer cover ngPCOS.

42


42/144

B. Pagbubukas at Paghahanda saPCOS Machine (6:00-7:00 AM)12) Bubuksan ang printer cover at ang Chairman

ay kukunin ang iButton security key mula dito

(na inilagay dito pagkatapos ng Final Testing atSealing).

13) Tiyakin na ang roll ng thermal paper aymaayos na nailagay sa printer ng PCOS.

14) Isarado ang printer cover.

43


43/144

B. Pagbubukas at Paghahanda saPCOS Machine (6:00-7:00 AM)15) Ikakabit ang power adopter sa PCOS AC

power port (20VAC).

16) Ikakabit ang kabilang

dulo sa electrical outlet.

17) Ikakabit ang battery sa PCOS DC powerport (12VDC). Kung wala pang power,gagamit ng ballpen, para bahagyangdiinan ang RESET button sa itaas ngPCOS AC power port.

44


44/144


18) Hihintayin ang mensahe ngPCOS na BEIAUTHENTICATIONPLEASE INSERTSECURITY KEY FORAUTHENTICATION.

45


45/144

B. Pagbubukas at Paghahanda saPCOS Machine (6:00-7:00 AM) 19) Ang Chairman ng BEI ay

ilalagay ang iButton securitykey sa itaas ng iButton security

key receptacle at bahagyangdidiinan.

Kung hindi maayos angpagdiin, ganito angmensaheng lalabas.

46


46/144


Kung maayos ang pagdiin sa receptacle, lalabas

ang mensaheng PLEASE ENTERSECURITY PIN.At ipapasok ng Chairmanang kanyang PIN.

Hihintayin ang mensaheng BEI SECURITYKEY VERIFIED na makita sa screen ngPCOS.

47


47/144

B. Pagbubukas at Paghahanda saPCOS Machine (6:00-7:00 AM)20) Maglalabas ang PCOS ng mensaheng IS THIS

THE CORRECT TIME? na may pagpipiliangYES/NO. Kapag tama ang oras, pipiliin ang YES.Kapag mali ang oras, pipiliin ang NO. At ang screenay maglalabas ng mensaheng (SET YEAR. SETMONTH. SET DAY. SET DAY, HOUR ANDMINUTE). At itatama ang araw at oras.*** Pagkatapos maitama ang araw at oras,ang bagay na iyon ay kinakailangang i-recordsa Minutes.

21) Kapag naitama na ang oras, hinintayin na lumabasang MAIN MENU.

48


48/144


21) Kapag naitama na ang oras,hinintayin na lumabas ang MAINMENU.

22) Pag lumabas na ang Main Menu, angmiyembro ng BEI na IT-capable aypipiliin ang OpenVoting sa MainMenu.

49


49/144

B. Pagbubukas at Paghahanda saPCOS Machine (6:00-7:00 AM)23) Ang PCOS ay hihingin ang

PIN ng poll clerk, na siyanamang magpapasok ng

kanyang PIN at pipindutin angEnter.

Kung OK ang PIN,lalabas ang mensaheng

PIN ACCEPTED.

B Pagbubukas at Paghahanda sa50


50/144

B. Pagbubukas at Paghahanda saPCOS Machine (6:00-7:00 AM)24) Ang PCOS ay hihingin ang

PIN ng 3RD Member, na siyanamang magpapasok ngkanyang PIN at pipindutin angEnter.

Kung OK ang PIN,

lalabas ang mensahengPIN ACCEPTED.

51


51/144

B. Pagbubukas at Paghahanda saPCOS Machine (6:00-7:00 AM)25) Maglalabas ang PCOS ng

dalawang pagpipilian:INITIALIZE VOTE

COUNTERS at PREVIOUSSCREEN.

26) Pipiliin ang INITIALIZEVOTE COUNTERS optionng PCOS. Pagkatapos ang

PCOS ay ng mensaheng:

B Pagbubukas at Paghahanda sa52


52/144

B. Pagbubukas at Paghahanda saPCOS Machine (6:00-7:00 AM)27) Pagkatapos ng

operasyong iyon,maglalabas ang PCOSng mensaheng:

28) At awtomatikong magpi-print

ang PCOS ng Initialization Reportna nagpapakita na zero (0) angboto ng lahat ng mga kandidato salahat ng posisyon, kasama na angmga geographic information

(province/city/barangay/votingcenter at individual precinct).

53


53/144

B. Pagbubukas at Paghahanda saPCOS Machine (6:00-7:00 AM)29) Pagkatapos ng printing ng

Initialization Report,magtatanong ang PCOS

WOULD YOU LIKE TOPRINT MORE COPIES OFTHE ZERO TAPE? na maypagpipiliang YES/NO options.Pipiliin ang NO.

30) Pagkatapos, ang PCOS aymaglalabas ng mensahengPLEASE INSERTBALLOT na tanda na angPCOS ay handa nang

tumanggap ng mga balota.

54


54/144

B. Pagbubukas at Paghahanda saPCOS Machine (6:00-7:00 AM)31) Tatanggalin ang Initialization Report

mula sa printer ng PCOS at ito ay

lalagdaan ng mga miyembro ng BEI atmga watchers.

32) Ang Initialization Report ay ilalagay sasobreng nakalaan para dito upang maibigay saElection Officer pagkatapos ng botohan.

55


55/144

PART FIVE: BOTOHAN (7:00 am to 7pm)A. Karapatan ng mga Botante.

B. Mga Ipinagbabawal Gawin ng Botante

C. Proseso ng Pagboto

D. Proseso Kung Magkulang Ang Mga Balota saPresinto

E. Proseso nang Pagboto ng Illiterate at PWDF. Proseso Para sa Rejected Ballots

G. Proseso Para sa Unused Ballots (Mga HindiNagamit)

56


56/144

A. Karapatan ng Botante1) Sino ang pwedeng bumoto?Yun lang mga

botante na nakalista sa Election DayComputerized Voters List (EDCVL) namatatagpuan sa loob ng presinto at hawak ngBoard of Election Inspectors. Kapag wala saEDCVL, di pwedeng bumoto ang isang botante.

*** Dalawa ang listahan ng mga botante sa araw ngeleksyon. Ang una ay listahan na naka-paskil salabas ng presinto na tinatawag na PrecinctComputerized Voters List (PCVL) at angikalawa ay ang EDCVL. Kung di mag-tugma o dipareho ang dalawa, masusunod ang EDCVL.

57


57/144

A. Karapatan ng BotantePCVL EDCVL

58


58/144

A. Karapatan ng Botante2) Pwede bang bumoto ang isang botante na may ink na sa daliri?

Hindi pwede. Kahit hindi pa nakakaboto ang isang botante pero kung mayink ang kanyang daliri hindi na siya pabobotohin dahil sa mata ng batasat ng Comelec ay nakaboto na siya. Kung may botante na nasa

ganitong sitwasyon at hindi pina-boto, ito ay dapat i-record saMinutes ng Poll Clerk.

3) Pwede pa bang bumoto ang mga botanteng nakapila at inabutanng alas siyete ng gabi (7 PM)? Pwede pa. Kailangang tapusin atpabotohin ang mga nasa pila o yung mga nasa 30 metro ang layo mula sapresinto. Isusulat ng Poll Clerk ang mga pangalan ng nasa pila sa isang

listahan at tatawagin isa-isa. Kung tinawag ng tatlong beses ang pangalanng botante at wala na ito sa pila, ito ay mawawalan na ng karapatangbumoto. Ang listahang ito ay kinakailangang ikabit ng BEI saMinutes.

59


59/144

A. Mga Karapatan ng Botante4) Sino ang pwedeng nasa loob ng presinto?

Ang mga sumusunod:

a) Mga miyembro ng BEI at support staff;b) Mga watchers ng kandidato;c) Mga botanteng nasa proseso na ng pagboto;d) At mga ilang botanteng pinayagan na ng BEI na

pumasok at naghihintay ng kanilang pagkakataongbumoto.e) Technical Support Personnel na awtorisado ngComelec.f) Iba pang tao na pinayagan ng Comelec.

60


60/144

A. Karapatan ng Botante5) Sino ang mga hindi pwedeng nasa loob ng

presinto?

a) Mga opisyales ng barangay, maging elected man oappointed;

b) Mga sundalo at pulis;

c) Mga grupong tagapamayapa o may mga armas,

tulad ng mga barangay tanod at security guards;d) Mga extra-legal police forces, may armas man owala.

61


61/144

A. Karapatan ng Botante6)Ano ang mga valid ID na pwedeng gamitin ng

botante para makaboto?Ang mga sumusunod:a) Voters ID b) Government-issued (SSS,

GSIS, TIN,c) School ID Drivers License, passport,

Senior

d) Company ID Citizens ID)

7)Ano ang mga hindi pwedeng gamitin bilangvalid ID?Ang mga sumusunod:a) Barangay Certificate; atb) Community Tax Certificate

62


62/144

A. Karapatan ng Botante

8) Kung walang valid ID ang isang botante,

pwede ba siyang makaboto? Pwede, kungmay isang miyembro ng BEI o kahit sino mangrehistradong botante ng naturang presinto angmanunumpa (under oath) na kilala nila angbotante. Ang ganitong pangyayari aykailangang mai-record sa Minutes.

63


63/144

A. Karapatan ng Botante*** Oath to

Identify AChallenged Voter.

> > > > > > > >

64


64/144

A. Karapatan ng Botante9) Challenge Against Illegal Voters:

Q: Ano ang mga dahilan kung bakit kailangang i-challegeang botante bilang illegal voter? Dahil ang botante ay di rehistrado; Dahil ang botante ay gumagamit ng pangalan ng iba.

Q: Sino ang pwedeng maghain ng Challenge? Watcher o kahit sinong botante na nakarehistro sa naturang presinto.

Q: Ano ang aksyon na pwedeng gawin ng BEI?

Hihingan ng BEI ang botante ng mga pruweba tungkol sa kanyangidentity tulad ng photograph, finger print at specimen signature. Kungwalang mai-prisinta ang botante, kahit sinong miyembro ng BEI aymaaaring kilalanin ang botante pagkatapos makapanumpa (under oath)upang ang botante ay makaboto. Ang ganitong pangyayari aykailangang i-record sa Minutes.

65


65/144

A. Karapatan ng Botante10) Challenge Based on Illegal Acts:

Q: Ano ang mga dahilan kung bakitkailangang i-challege ang botante dahilmeron siyang ginawang hindi legal? Paghingi ng kapalit/bayad sa kanyang boto; Pagtanggap ng pangako para

maimpluwensyahan ang boto Pagpusta tungkol sa resulta ng halalan.

Q: Sino ang pwedeng maghain ng Challenge? Watcher o kahit sinong botante na nakarehistro sa

naturang presinto.

66


66/144

A. Karapatan ng BotanteQ: Ano ang aksyon na pwedeng gawin ng BEI?

1) Papasumpain (under oath) ng BEI ang botante upangpatunayan na hindi niya ginawa ang mga paratang sa kanya.

2) Kapag nakapanumpa ang botante, ang challenge aybabaliwalain at papayagan ang botanteng bumoto.

3) Kapag tumanggi ang botante na manumpa, ang challengeay magtatagumpay at ang botante ay di papayagang makaboto.

*** Lahat ng challenges at oaths aykinakailangangi-record sa Minutes.

67


67/144

A. Karapatan ng Botante*** Oath of VoterChallenged for

Illegal Acts.

> > > > > > > >

68


68/144

A. Karapatan ng Botante*** Certificate of

Challenge or Protestand Decision of theBEI.

> > > > > > > >

Tandaan: Kung tayonaghain ng Challenge oProtesta, humingi ngganitong Certificate.

69


69/144

A. Karapatan ng Botante11) Kung nagkamali sa pagmamarka ng balota ang isang

botante, maaari ba siyang humingi ng isa pang balotabilang kapalit? Hindi na. Ang isang botante ay may

karapatan lamang humingi ng isang balota. Hindi na siyabibigyan pa ng extra.

12) Maaari bang bumoto o magmarka ng sobra angbotante para sa isang posisyon? Hindi pwede. Kungsumobra ang boto sa isang posisyon, ito ay hindi babasahin ng

PCOS machine. Pero ang boto para sa ibang posisyon aybabasahin ng PCOS.

13) Maaari bang bumoto o magmarka ng kulang? Oo.Kahit kulang ang boto o pagmamarka para sa isang posisyon,ito ay bibilangin pa rin ng PCOS machine.

70


70/144

A. Karapatan ng Botante14) Papaano ba ang tamang

pagmamarka sa balota?

Ganito lang > > >

71


71/144

A. Karapatan ng Botante15) Papaano ba pwedeng ipasok ang balota sa

PCOS machine? Sa kahit anong paraan. Pwedengnakaharap o nakatalikod. At pwedeng mauna ang ulo o

mauna ang buntot.

16) Kapag ang isang balota ay ni-reject ng PCOSmachine, masasayang na ba ang boto? Hindi pa.Ang botante ay may karapatang ipasok ang balota sa

apat na paraan (nakaharap at una ang ulo; nakaharap atuna ang buntot; nakatalikod at una ang ulo; onakatalikod at una ang buntot). Kapag ni-reject ngPCOS machine ang balota sa apat na pamamaraan, atsaka lamang magiging REJECTED BALLOT angbalota.

72


72/144

A. Karapatan ng Botante17) Pwede bang magsama ang isang botante ng

makakatulong sa kanya para bumoto? Hindipwede. Ito ay mahigpit na ipinagbabawal ng batas

maliban lamang kung ang botante ay naka-rehistrobilang illiterate o kaya ay person with disability(PWD).

18) Sino ang pwedeng tumulong (assistor) sabotanteng naka-rehistro bilang illiterate oPWD?Ang mga sumusunod: Kamag-anak hanggang ika-apat na antas (magulang,

anak, lolo, lola, apo, tiyahin, tiyuhin, pamangkin atpinsang buo);

73


73/144

A. Karapatan ng Botante Kasama sa bahay na pinagkakatiwalaan;

O sino mang miyembro ng BEI.

19) Hanggang ilang botante ang pwedengtulungan ng isang assistor? Hanggangtatlo lamang. Pero ang mga miyembro ng BEI ay

pwedeng maging assistor ng kahit ilang beses.

74


74/144

B. Mga Ipinagbabawal Gawin ngBotante1) Paglalabas mula sa polling precinct ng balota,

secrecy folder at marking pen;

2) Pakikipag-usap kanino man sa loob ng presintomaliban sa miyembro ng BEI;

3) Pagboto ng hindi gumagamit ng secrecy folder opagpapakita ng mga ibinoto;

4) Pagboto ng mayroong kasama maliban lamangkung naka-rehistro bilang illiterate o PWD.

75


75/144

B. Mga Ipinagbabawal Gawin ngBotante5) Pagbubura sa mga naka-imprentang bahagi ng

balota o paglalagay ng mga iba pang marka sa balota

bukod sa mga pagmamarka tanda nang pagboto.

6) Pag-gamit ng carbon paper o anumang paraanpara gumawa ng kopya ng boto;

7) Intensyonal na pagsira o pagpunit sa balota;

8) Intensyonal na pag-antala o pagsira sa normal naoperasyon ng PCOS Machine.

76


76/144

C. Proseso ng Botohan1. Hahanapin ng botante

ang kanyang pangalansa PrecintComputerizedVoters List (PCVL).Kukunin ng botante

mula sa listahan angkanyang precinctnumber at sequencenumber.

77


77/144

C. Proseso ng Botohan2) Lalapit ang botante

sa kahit sinongmiyembro ng BEI osa kahit sinongsupport staff.Sasabihin niya ang

kanyang precintnumber at sequencenumber.

BEI

BEI

BEI

78


78/144

C. Proseso ng Botohan

3) Titiyakin ng BEI na angbotante ay naka-rehistro onakalista sa Election Day

Computerized Voters List(EDCVL).

Kung wala ang pangalanng botante sa EDCVL,

hindi ito makakaboto.

79


79/144

C. Proseso ng Botohan4) Kung ang botante ay nakalista sa

EDCVL, susuriin ng BEI/SupportStaff ang kanyang mga daliri kungang mga ito ay may indelible ink.Kung meron, ito ay pauuwiin na atdi na makakaboto pagkatapos

sabihin sa kaniya ang dahilan.

5) Kung walang ink, aalamin ng BEIang kanyang identity.

80


80/144

C. Proseso ng Botohan6) Kung ang BEI ay kumbinsido sa identity ng botante, ang

pangalan ng botante ay bibigkasin ng malakas sa loob ngpresinto.

*** Tandaan: Sa puntong ito dapat maghain ngChallenge ang mga watchers.

7) Kung hindi kumbinsido ang BEI sa identity ng botante, siyaay palalabasin na ng presinto pagkatapos ipaliwanag sa kanyaang dahilan.

8) Kung walang pagtutol (challenge) sa isang botante o kungmay pagtutol man ito ay naibasura at ang kuwestiyon aynadesisyunan pabor sa botante, ang botante ay papi-pirmahinsa EDCVL. Kung may kapansanan at di makapirma,ipapalagay ang kanyang thumb mark sa EDCVL.

81


81/144

C. Proseso ng Botohan9) Ang botante ay papupuntahin sa Chairman ng BEI at

ang Chairman ay:a) Lalagdaan ang balota sa espasyong nakalaan para dito

sa harap ng balota. [Tandaan: Ang di pagpirma ngChairman sa balota ay di makaka-apekto sa bisa nito.Ngunit ang Chairman ay maaaring makasuhan ngelection offense.]

b) Ipapakita sa botante na ang balota ay walang mgamarka, di ito punit o sira at hindi gusot.

c) Ilalagay ang balota sa loob ng isang secrecy folder.

82


82/144

C. Proseso ng Botohand) Ibibigay ang secrecy folder (na may balota sa loob) atmarking pen sa botante kasunod ng instruction nahuwag maglalagay ng iba pang mga di kailangang marka

sa balota bukod sa mga marka ng pagboto.

e) Tuturuan ang botante kung papano ang tamangparaan ng pagmamarka sa balota.

f) Ituturo ang botante sa lugar na nakalaan sa pagboto atpagmamarka sa balota.

*** Tandaan: Ang Chairman lamang ang pwedengmagbigay ng balota sa botante.

83


83/144

C. Proseso ng Botohan10) Ang pagboto ay gagawin sa pagsunod sa

ganitong proseso:

a) Ang mga bilog sa tabi ngkandidato/partido na nais iboto ay buong-buong iitiman (shade).

84


84/144

C. Proseso ng Botohan Dapat walang over-voting sa isang posisyon.

Kung meron, ang boto para sa posisyong ito aydi babasahin ng PCOS.

Pwede ang under-voting. Babasahin ngPCOS ang mga boto kahit kulang.

b) Kung namarkahan na ang lahatng gustong iboto at handa nangipasok ang balota sa PCOS,aantayin ng botante angmensaheng PLEASE INSERT

BALLOT.*** Ang balota ay maaaringipasok sa PCOS sa kahit na anongparaan.

Tamang pagpasokng balota:

85


85/144

C. Proseso ng Botohanc) Kung tinanggap ng PCOS ang balota,

lalabas ang mensahengCONGRATULATIONS. YOURVOTE HAS BEEN REGISTERED.

d) Titiyakin ng Third Member/SupportStaff na tinanggap ng PCOS ang balita.

Pag natiyak na ito, ang botante aylalagyan ng indelible ink sa kuko sakanang hintuturo (right forefinger) osa kahit saang kuko kung walangkanang hintuturo.

86


86/144

C. Proseso ng Botohan11) Pagkatapos malagyan ng indelible ink, ang

botante ay pagsasabihang isoli ang secrecy folder

at marking pen sa Third Member/Support Staff.Siya ay pagsasabihan nang lisanin ang presinto.

Bawal Ang Premature87


87/144

Bawal Ang PrematureAnnouncement Tungkol sa Botohan

Habang nagbobotohan, kahit sino mang

miyembro ng BEI ay bawal mag-anunsyo ng mgasumusunod:

Kung ang isang botante ay nakaboto na o hindi panakaboto;

Kung ilan na ang mga nakaboto;

Kung ilan ang hindi pa mga nakakaboto; Anumang mga bagay na magpapakita ng estado ng

botohan;

Ang mga miyembro ng BEI ay kailanman (kahittapos na ang botohan) ay hindi pwedeng magbigayng statement kung ilan ang mga bumoto, malibankung testigo sa isang kaso.

88


88/144

D. PROSESO KUNG MAGKULANG ANGMGA BALOTA SA PRESINTO1) Kung natiyak na ng BEI na ang botante ay naka-rehistro o

nakalista sa EDCVL ngunit NAGKULANG na ang balota napresinto, ang BEI ay magi-isyu ng Sertipikasyon na angbotante ay rehistradong botante ng presinto at nagkulang nang balota sa naturang presinto.

2) Ang pangyayaring ito ay kailangang i-record sa Minutes.

3) Bitbit ang naturang Certification, pasasamahin ng Chairman

ng BEI sa Ikatlo nitong miyembro (Third Member) angbotante sa katabing presinto na pareho din ang kailangangibotong mga konsehal para dito ito bumoto.

89


89/144

D. PROSESO KUNG MAGKULANG ANGMGA BALOTA SA PRESINTO4) Ang Chairman ng BEI kung saan dinala ang

botante ay kinakailangang hingin ang

Certification na inisyu ng pinanggalingangpresinto at i-record sa Minutes ng pinagdalhangpresinto ang mga sumusunod:

Pangalan ng botante

Precinct NumberAt ang pangyayaring may Certification na inisyu

sa pinanggalingang presinto na nagkulang samga balota.

90


90/144

D. PROSESO KUNG MAGKULANG ANGMGA BALOTA SA PRESINTO

5) Pagkatapos, isusulat ng Chairman ngpinagdalhang presinto sa EDCVL ang pangalan

ng botante at precint number.

6) Bago bigyan ng balota ang botante atpabotohin, kailangang gawin ng BEI ang ibangmga proseso na kinakailangan sa pagboto ngisang botante.

E. PROSESO NANG PAGBOTO NG91


91/144

ILLITERATE AT PWDPagtulong sa Preparasyon ng Balota:

Ang isang botante ay maaaringmagpatulong sa pamamagitan ngassistor kung siya ay naka-rehistro saEDCVL bilang illiterate (di marunongmagbasa at magsulat) o Person with

disability (PWD) (maykapansanan).*** Kung may ganito at di kilala ang

botante, alamin kung nakalista saEDCVL bilang illiterate o PWD.

92


92/144

E. PROSESO NANG PAGBOTO NG

ILLITERATE AT PWDSino ang pwedeng maging assistor?

kamag-anak man sa dugo o sa kasal, hanggang sa

ika-apat na antas (4th

degree); kasama sa bahay na pinagkakatiwalaan; miyembro ng BEI

*** Maliban sa BEI, ang isang tao ay pwedelamang maging assistor ng tatlong (3) beses;

*** Ang assistor ay dapat nasa voting age.

4


93/144

Grand Parent(s)

Parent(s) Uncle(s)Aunt(s)

BOTANTE

Brother/SisterFirst Cousin

1st Degree

2nd Degree

3rd Degree

4th Degree

Get the nearest commonancestor

1st Degree

2nd Degree1st Degree

2nd Degree

94


94/144

E. PROSESO NANG PAGBOTO NG

ILLITERATE AT PWD Sa pagboto ng mga illiterate at PWD, ang

Poll Clerk ay: Titiyakin mula sa botante kung may pahintulot niya

ang pagtulong ng assistor; Titiyakin na ang pagmamarka o pagboto ay gagawin

ng assistor sa harap ng botanteng tinutulungan; Pasusumpain ang assistor na kanyang mamarkahan

ang balota ayon sa gusto o nais ng botante at hindiniya ipagsasabi ang mga ibinoto ng naturang botante.Ang panunumpa ay gagawin sa pamamagitan ngpaglagda ng assistor sa espasyong nakalaan para ditosa Minutes.

95


95/144

F. PROSESO PARA SA REJECTED

BALLOTSAng balota ay maaaring i-reject ng PCOS Machine. Maytatlong posibleng mensahe kapag ang balota ay ni-reject:

a. AMBIGUOUS MARK Sasabihan ang botante na suriing mabuti ang balota kung

maayos ang pagmamarka sa mga bilog. Ang botante aypapayagang ipasok muli ang balota sa PCOS ng apat na be

b. MISREAD BALLOT Ang botante ay sasabihan at hahayaang ipasok ang balota

ng apat na beses sa PCOS sa ibat ibang paraan.

96


96/144


BALLOTSc. INVALID BALLOTTitiyakin kung ang balota ba ay tunay na para sa

presintong iyon. Kung ang balota ay para talaga sapresintong iyon, ang botante ay sasabihan athahayaang ipasok ang balota ng apat na besessa PCOS sa ibat ibang paraan.

Kung ang balota ay para sa ibang presinto, itoay ibabalik sa Chairman ng BEI.

97


97/144


BALLOTSKapag ang balota ay ni-reject pa rin ng makina sa apat nabeses na ang botante ay pinahintulutang ipasok ito sa PCOS,ang balota ay magiging rejected ballot na at ito aykailangang ibalik sa Chairman. Gagawin ng Chairman angmga sumusunod: Mamarkahan ang balota sa likod nito ng REJECTED. Papipirmahin ang lahat ng miyembro ng BEI sa likod ng balota. Ipapasok ang naturang balota sa envelope na nakalaan para sa

mga REJECTED BALLOTS (A15).*** Ang botante ay hindi bibigyan ng panibagong balota

(replacement ballot).*** Ang sinumang may objection sa rejection ng ballot ay

kailangang maghain ng nakasulat na objection at ito ayikakabit at ire-record sa Minutes.

98


98/144

G. PROSESO PARA SA UNUSED

BALLOT (MGA HINDI NAGAMIT) Pagkatapos maisara ang botohan, gagawin ng Chairman ang

mga sumusunod tungkol sa mga unused ballots:

1) Ire-record sa Minutes ang bilang ng mga balotang hindinagamit.2) Pupunitin o gugupitin ito sa dalawang bahagi ng pahaba

(lengthwise).3) Ang kalahating bahagi ay ilalagay sa loob ng envelope para

sa Rejected ballots, Half of Torn Unused Official Ballots

and Other Half of Torn Unused Official Ballots (CEF No.A15), na siyang ibibigay sa Local Election Officer mataposang bilangan sa presinto.

4) Ang natitirang kalahating bahagi ay ilalagay sa isa pangenvelope para dito (A15) at ang naturang envelope ayihuhulog sa loob ng ballot box. Ang pangyayaring ito ay

kailangang i-record sa Minutes.

99


99/144

PART SIX: COUNTING AND TRANSMISSION OF

RESULTS (AFTER 7:00 PM)

A. Closing and Counting

B. Transmission ng Resulta sa Canvassing

C. Printing: Final 22 Copies ng ERsD. Backing Up Data

E. Shutting Down PCOS

F. Pagkuha ng Memory Card

100


100/144


1) Pagkasara ng botohan at bagomagsimula ang bilangan,ang Chairman ng BEI ay

ilalagay ang iButton securitykey sa ibabaw ng iButtonsecurity key receptacle atbahagyang didiinan.

2) Pagkatapos, lalabas ang MainMenu.

3) Pipiliin ng Chairman angCLOSEVOTING option.

101


101/144

A. Closing and Counting4) Maglalabas ang PCOS ng

mensaheng:

ARE YOU SURE YOUWANT TO CLOSE VOTING?NO MORE BALLOTS WILLBE ACCEPTED AFTER THIS

5) Pipiliin ang YES.

102


102/144


6) Hihingin ng PCOS machineang PIN ng Poll Clerk at i-press ang Enter.

Kung Ok ang PIN, lalabas angmensaheng:

103


103/144

A. Closing and Counting7) Hihingin ang PIN ng 3rd

Member at i-press angEnter.

Kung Ok ang PIN, lalabas angmensaheng:

104


104/144

A. Closing and Counting8) Lalabas ang ganitong

mensahe:9) Kasunod na lalabas ang

ganitong mensahe:

105


105/144

A. Closing and Counting10) Awtomatikong mag-bibilang

ng boto ang PCOS machine atmagtatanong:

11. Pipiliin ang NO. Atmagtatanong muli ito:

12. Pipiliin ang YES.

106


106/144

A. Closing and Counting13) Pagkatapos piliin ang Yes,

lalabas ang mensaheng:14) Na susundan ng ganitong

mensahe:

At awtomatikong magpi-print ng8 copies ng National Returnsang PCOS.

107


107/144

A. Closing and Counting20) Pagkatapos ng printing ng

walong (8) kopya ng NationalElection Returns,

magtatanong ang PCOSWOULD YOU LIKE TOPRINT MORE COPIES OFTHE NATIONAL RETURNS?na mayroong pagpipiliang

YES/NO options. Pipiliin angNO.

21) Pagkatapos, lalabas namanang ganitong mensahe atawtomatikong magpi-printng 8 copies ng LocalReturns ang PCOS:

22) Magtatanong muli angPCOS ng additional printingat pipiliin ang NO.

108


108/144

A. Closing and Counting23) Tatanggaling ng BEI ang mga ERs mula sa printer

ng PCOS. Ito ay pipirmahan ng lahat ng mgamiyembro ng BEI at kasabay ng paglalagayng kanilang mga thumb marks. Hihilingindin ng BEI na pumirma sa mga ERS ang mgawatchers.

24) Pagkatapos pirmahan ng mga miyembro ng BEI atwatchers ang mga ERs, ang pito sa mga kopya ngNational at Local ERs ay ilalagay sa ibat ibang sobrena nakalaan para sa mga ito.

109


109/144

A. Closing and Counting25) Babasahin pagkatapos ng Chairman ng BEI

para sa publiko ang mga boto para sa bawat

kandidato sa ibat ibang posisyong tinatakbuhan.

*** Importante: Dapat pumunta angwatcher sa likod ng BEI Chairman upang

siguraduhin na ang tama ang binabasangresulta.

110


110/144

A. Closing and Counting26) Kapag nabasa na ang resulta ng bilangan, i-aanunsyo

ng Poll Clerk ang pagpapaskil sa pangwalong kopya (8thcopy) ng Election Return sa may dingding sa loob ng

presinto. Ang di pagpapaskil ng isang kopya ng ER sa loob ng

presinto ay isang election offense.

Pagkatapos ng apatnaput-walong oras (48 hours),tatanggalin na ng Chairman ng BEI ang nakapaskil na ER

at iyon ay mananatili sa kanyang pangangalaga at ilalabaskung mayroong botanteng magnanais na magpakopya nito.

Dito sa puntang ito maaring kunin ng PrecinctCoordinator ang resulta para mai-text for QuickCount.

111


111/144

B. TRANSMISSION OF RESULTS1) Pagkatapos ng printing ng 8

copies ng National Returns at8 copies ng Local Returns,

lalabas sa PCOS ang ganitongmensahe para sa transmissionng results ng bilangan:

OK

112


112/144

B. TRANSMISSION OF RESULTS2) Ikakabit ang transmission cable sa PCOS at pipiliin ang

option na OK.*** Tandaan: Dito lamang dapat ikabit ang

transmission cable sa PCOS (Modem or BGAN).Ito ay hindi dapat naka-kabit habangnagbobotohan at nagbibiliang ang machine.]

3) Maglalabas ang PCOS ng mensaheng DETECTINGMODEM.

4) Kung ang modem ay maayos na nai-konekta, ang PCOSay maglalabas ng mensaheng MODEM DETECTED,kasunod ng mensaheng ESTABLISHINGCONNECTION at pagkatapos CONNECTIONESTABLISHED.

113


113/144

B. TRANSMISSION OF RESULTS5) Kung hindi makonekta ang modem, ang

mensaheng ilalabas ng PCOS ay MODEM NOTDETECTED, kasunod ng mensaheng

TRANSMISSION CABLE NOT CONNECTED.RETRY? na may maroon pagpipiliiang YES atNO options. Titignan muli kung maayos nanaikabit ang transmission cable at pagkatapos aypipiliin ang option na YES.

6) Kung pagtakapos ng tatlong beses na pagsubok athindi pa rin mai-konekta ang modem, tatawagin nang BEI ang Technical Support Personnel paratumulong.

114


114/144

B. TRANSMISSION OF RESULTS7) Kung sakaling hindi mai-transmit sa pamamagitan ng

PCOS ang resulta ng botohan sa tatlo nitong target (CityBoard of Canvassers/Comelec Central

Server/Transparency Server): Ang pangyayaring ito ay kailang mai-record sa Minutes.

Tatanggalin ang Main Memory Card na nakalagay sa PollWorker Slot , ilalagay sa sobre na susulatang NotTransmitted at ipapadala sa Canvassing Area.

IMPORTANTE: 1) Kunin ang serial number ngmemory card. 2) Ibigay sa precinct coordinatorpara i-text sa HQ o sa Canvassing Group. 3) Sundanat wag iiwan ang magdadala ng memory cardgaling sa presinto papuntang Canvassing Area.

115


115/144

B. TRANSMISSION OF RESULTS8) Kung matagumpay namang nai-konekta ang

modem, maglalabas ng ganitong sunod-sunod

na mga mensahe ang PCOS: IDENTIFYING TARGET SERVER SERVER IDENTIFIED CONTACTING SERVER RETRIES SERVER CONTACTED TRANSMITTING FILE [1/1] TO with

percentage of completion

116


116/144

B. TRANSMISSION OF RESULTS8) Hintaying lumabas ang mensaheng ELECTION

RESULTS SUCCESSFULLY TRANSMITTED TO

.

9) Ang mga parehong mensahe at proseso ay lalabasat gagawin sa pagpapadala ng resulta ng botohan sa

dalawa pang target servers: at .

117


117/144

B. TRANSMISSION OF RESULTS10) Kapag matagumpay na nai-transmit

ang election results sa tatlong targetservers, lalabas sa PCOS ang ganitongmensahe > > > > >

11) Tatanggalin ang transmission cablesa pagkakabit sa PCOS.

12) Magpi-print ang PCOS ngTransmission Report.

13) Tatanggalin ang naturang reportmula sa printer.

C Printing: Final 22 Copies ng ERs

118


118/144

C. Printing: Final 22 Copies ng ERs1) Pag nai-print na ang Transmission Report,

magtatanong ang PCOS: WOULD YOULIKE TO PRINT MORE COPIES OF THISREPORT?

2) Pipiliin ang NO. At tatanggalin ang mga

printed Transmission Report sa printer ngPCOS.

C. Printing: Final 22 Copies ng ERs

119


119/144

C. Printing: Final 22 Copies ng ERs3) Maglalabas ang PCOS ng

mensaheng > > > >

4) Magre-request ang PCOS ngpanibagong set ng thermalpaper. Papalitan ang thermal

paper roll.5) Ipi-press ang OK.

C. Printing: Final 22 Copies ng ERs 120


120/144

6) Lalabas ang mensaheng:

7) Pagkatapos ng printing,magtatanong ang PCOSkung magpi-print pa ngadditional copies. Pipiliinang NO. Tatanggalin ang

printed copies sa printer.

8) Pagkatapos magpi-printnaman ng Local Returns:

9) Pagkatapos ng printing,magtatanong kung magpi-print pa ng additionalcopies. Pipiliin ang NO.Tatanggalin ang printedcopies sa printer.

121


121/144

C. Printing: Final 22 Copies ng ERs10) Pagkatapos, magpi-print ang

PCOS ng Statistics Report:11) Kasunod nito, magpi-print ng

Audit Log Report:

122


122/144

C. Printing: Final 22 Copies ng ERs*** Ang mga Transmission Report, Statistical Report

at Audit Log Report ay ilalagas sa loob ng envelopepara sa Main Memory Card, i-Button Security Key,

PINS, Initialization Report, Audit Log at PrecintStatistical Report (CEF No. A-18-A).

*** Pagkatapos ng printing ng 22 kopya ng National atLocal Election Returns, ang mga ito ay pipirmahan

ng mga miyembro ng BEI at kanilang ilalagay angkanilang mga thumb-marks.Ang mga watchersay kinakailangan din pumirma sa mgaelection returns.

123


123/144

Distribution ng ERs: 1st 8 copies

(National Returns)1st copy: to City Board of Canvassers (CBOC)

2nd copy: to COMELEC

3rd

copy: to citizens arm PPCRV4th copy: to dominant majority party (Liberal Party)

5th copy: to dominant minority party (UNA)

6th copy: to ballot box

7th copy: to Provincial Board of Canvassers (PBOC)8th copy: to be posted inside the precinct

124


124/144

Distribution ng ERs: 1st 8 copies

(Local Returns)1st copy: to CBOC

2nd copy: to COMELEC

3rd copy: to PBOC4th copy: citizens arm PPCRV

5th copy: dominant majority party (LP)

6th copy: dominant minority party (UNA)

7th copy: ballot box

8th copy: posted inside precinct

125


125/144

Distribution ng ERs: Final 22 copies

(National Returns)10 copies: 10 accredited major political parties

(including LAKAS-CMD per Comelec Reso No.

9661, dated March 22, 2013).2 copies : 2 major local parties

4 copies: national broadcast and print mediaentities

2 copies: local media

4 copies: accredited citizens arm

126


126/144

Distribution ng ERs: Final 22 copies

(Local Returns)10 copies: 10 accredited major political parties

(including LAKAS-CMD per Comelec Reso No.

9661, dated March 22, 2013).2 copies : 2 major local parties

5 copies: national broadcast and print mediaentities

2 copies: local media

3 copies: accredited citizens arm

127


127/144

D. BACKING-UP DATA1) Galing sa Main Menu, piliin

ang BACK-UP &PROTECT option.

Maglalabas ang PCOS ngmensaheng ARE YOU SUREYOU WANT TO BACK-UPDATA AND WRITE PROTECTBACK-UP CARD?

Piliin ang YES.

128


128/144

D. BACKING-UP DATA2) Maglalabas ang PCOS ng

mensaheng BACKINGUP ELECTION DATA.PLEASE WAIT.Hintaying lumabas angmensaheng BACKUPSUCCESFUL.

3) Maglalabas ang PCOS ngmensaheng WRITEPROTECTING RESULTS.PLEASE WAIT. Hintayinglumabas ang mensaheng

WRITE PROTECTSUCCESSFUL. Pagkataposang PCOS ay kusang babaliksa Main Menu.

129


129/144

E. SHUTTING DOWN PCOS Piliin ang option na

Shutdown.

Magtatanong ang PCOS:

130


130/144

E. SHUTTING DOWN PCOS Pag pinili ang YES option, awtomatikong

magsa-shut down ang PCOS:

131


131/144

F. PAGKUHA NG MEMORY CARD*** Kailangan naka-shutdown na ang PCOS atna-unplug na power

source.

1) Buksan ang memory cardcompartment.

132


132/144

F. PAGKUHA NG MEMORY CARD2) Itulak ang eject button sa

kanang bahagi ng memorycard slot (kulay black).

3) Kunin ang memory cardmula sa compartment.

133


133/144

F. PAGKUHA NG MEMORY CARD Ito ang itsura ng Memory

Card:

> > > > > > > >

> > > > > > > >

134


134/144

PART SEVEN: FINAL TESTING AND

SEALINGKailan? May 3, 2013Saan? Ito ay gagawin sa bawat Clustered Precinct kung

saan mismo boboto ang mga botante sa araw ng halalan.

Pakay (Purpose): Para i-test kung tumatakbo nangmaayos ang PCOS para sa darating na halalan at ipakitasa publiko na ito ay seselyuhan pagkatapos gamitin.

Sino ang pwedeng nandun? Mga political parties,kandidato, representatives ng mga partido at kandidatoat publiko.

135


135/144

TESTING AND SEALING: Procedures1) Sa araw ng FTS, ipapaliwanag ng BEI sa lahat

ang pakay o dahilan kung bakit ito gagawin at

mga procedures para dito.

2) Pipili ang BEI mula sa mga tao sa presinto ngsampung (10) botante. Kung kulang, ang kahit

sino mang mapipili ay pwedeng magmarka ngmahigit sa isang test ballots para makumpletoang sampung (10) kakailanganin para sa FTS.

136


136/144

TESTING AND SEALING: Procedures3) Seselyuhan ang ballot box gamit ang packing

tape at ipapakita sa publiko na selyado ang

PCOS box.

4) Tatanggalin ang sticker seal ng PCOS box.

5) Bubuksan ang PCOS box.

137


137/144

TESTING AND SEALING: Procedures6) Sisiguruhing ang mga sumusunod ay nasa loob ng PCOS box: Checklist ng mga contents ng PCOS box PCOS machine Power cord ng PCOS

10 test ballots 1 envelope na may spare iButton sa loob 12 rolls ng thermal paper 1 envelope na naglalaman ng back-up memory card 3 labeled security PINS para sa BEI 1 labeled PIN para sa re-zeroing na di tatanggalin sa PCOS box Modem/BGAN

*** Ang 12 rolls ng thermal paper at modem o BGAN ay hindigagamitin sa FTS at hindi na kukunin mula sa PCOS box.

138


138/144

TESTING AND SEALING: Procedures7) May mga gagawing proseso ang BEI upang alamin

kung maayos na gumagana ang PCOS machine.

*** Ipapakita sa publiko na ang POLL WORKERslot kung saan nakalagay ang main memory card ayselyado. Ito ay dapat manatiling selyado hanggangmatapos ang FTS.

*** Ang iButton security key ay nakatago at kukuninmula sa printer. Kaya kailangan buksan ang printercover.

139


139/144

TESTING AND SEALING: Procedures8) Kung gumagana ang PCOS machine, magkakaroon

ng sample voting gamit ang sampung (10) sample(pero opisyal) na mga balota.

*** Sa FTS, pagkatapos mamarkahan ng botante angbalota, ito ay susuriin ng Chairman ng BEI kung

maayos ba ang pagkakamarka.

*** Pero ang prosesong ito ay hindi dapat gawin saaraw ng halalan.

140


140/144

TESTING AND SEALING: Procedures9) Pagkatapos ng botohan, magkakaroon ng bilangan

gamit ang PCOS at printing ng mga returns.

10) Ngunit hindi na magkakaroon ng electronictransmission ng resulta ng bilangan dahil ito ay gagawinlamang sa araw ng halalan.

11) Pagkatapos alamin ang resulta ng bilangan gamit angPCOS, magkakaroon naman ng manual na pagbibiliangng mga boto para mai-kumpara ang resulta ng machinecount sa manual count. Ang resulta ng pagkukumpara ayisusulat ng BEI sa isang report na ipapasa sa LocalElection Officer.

141


141/144

TESTING AND SEALING: Procedures12) Pagkatapos gamitin ang PCOS machine, kinakailangang

ibalik sa ZERO ang machine counter. Upang gawin ito, angmga sumusunod na procedures ay susundan:

Mula sa Main Menu, pipiliin ang UTILITIES at pagkatapos ay

pipiliin ang option na RE-ZERO. Hihingin ng PCOS ang PIN ng Poll Clerk. Ipapasok ito at pipindutinang Enter.

Hihingin ng PCOS and PIN ng ikatlong miyembro ng BEI. Ipapasokito at pipindutin ang Enter.

Kapag nakumpirma ng PCOS na tama ang mga PINS, lalabas ang

mensaheng PIN ACCEPTED. Ipapasok naman ng Chairman ang re-zero PIN na hawakniya at pipindutin ang Enter.

Maglalabas ang PCOS ng mensaheng RESULTS HAVE BEENZEROED at awtomatikong babalik ang PCOS sa Main Menu.

142


142/144

TESTING AND SEALING: Procedures13) Bago tuluyang patayin ang machine, kukunin ng

BEI mula sa PCOS box ang envelope na naglalamanng back-up memory card.

14) Bubuksan ang Administrator Slot ng PCOS atipapasok dito ang back-up memory card.Pagkatapos, ang Administrator Slot ay seselyuhangamit ang plastic security seal (A12).

15) Ibabalik ang iButton Security key sa printer

compartment ng PCOS, iko-cover ang printer atseselyuhan ito gamit and plastic security seal.16) Ire-record sa Minutes ang mga serial numbers ng

mga plastic security seals na ginamit.

143


143/144

TESTING AND SEALING: Procedures17) Kapag tuluyang nang naisara ang PCOS machine,

ibabalik sa loob ng PCOS box ang mga sumusunod: Ang PCOS machine at ang power chord.

PINS ng mga BEI. PINS para sa re-zeroing. 2 copies ng Minutes na nakalagay kani-kanilang

envelopes.18) Sisiguraduhin na ang tatlong rolyo ng thermal paper,

envelope para sa spare iButton at modem.19) Seselyuhan ang PCOS box gamit ang paper seal nanakalaan para dito.

20) Ang mga watchers ng PPCRV ay pahihintulutangmaglagay din ng kanilang sarilng selyo sa PCOS box.

144


144/144

TESTING AND SEALING: Procedures21)Anong gagawin sa mga binilang na test

ballots? Ito ay ilalagay sa isang envelope (A17-TS), kasama ng Election Returns na printed ngmachine at Ers na ginawa ng BEI ng manu-mano atiba pang report. Ang envelope na ito ay ibibigay saElection Officer ng Bacoor pagkatapos ng FTS.

22)Pagkatapos ng FTS, iiwan na sa presinto ang PCOSbox at kandadong ballot box.

h l b k

Documents

Final Guide