Upload
ap
View
8
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
1/58
Fizyka owieceniacz 2
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
2/58
Elektryczno i magnetyzm
od Gilberta do Volty
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
3/58
1600 Gilbert versorium, elektryki, nieelektryki
1629 Cabeo odpychanie elektryczne
1660 Guericke maszyna elektrostatyczna (kula z siarki),
odpychanie elektryczne i przewodzenie
1705 Hauksbee maszyna elektrostatyczna (kula szklana)
1729 Gray ruch elektrycznoci (do okoo 300 m)
1733 Dufay dwa rodzaje elektrycznoci: szklana i ywiczna
1739 Desaguliers przewodniki i izolatory
Waniejsze daty z historii elektrycznoci
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
4/58
1745 Kleist
Musschenbroek butelka lejdejskaCunaeus
1746 Watson jeden fluid elektryczny
1747 Franklin jeden fluid elektryczny
1759 Symmer dwa fluidy elektryczne
1752 Franklin piorunochron
1775 Volta elektrofor
1785 Coulomb F ~ Q1Q2/r2 (1746 Kratzenstein,
1760 D. Bernoulli,
1766 Priestley,
1769 Robison,1772 Cavendish)
1791 Galvani elektryczno zwierzca
1800 Volta napicie kontaktowy, stos elektryczny
Waniejsze daty z historii elektrycznoci
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
5/58
Pierwsze systematyczne badania naelektryzowania cia
przy uyciu versorium
elektrykielektryki : bursztyn, gagat, diament, szafir, opal, ametyst,beryl, kryszta grski, rubin, granat, siarka, aurypigment, szko,
twarda ywica, sl kuchenna, wosk, byszcz antymonu, aun,
mika...nieelektrykinieelektryki: wszystkie metale, alabaster, agat, marmur, pery,
ko soniowa, korale, porfir, szmaragd, chalcedon, jaspis,
szmergiel, krwawnik, porfir, krzemie, koci, najtwardszedrewno (cedr, cyprys, jaowiec)...
William GilbertWilliam Gilbert -- De magnete (1600)
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
6/58
Wczesne graficzne przedstawienia polaWczesne graficzne przedstawienia pola
magnetycznegomagnetycznego
Cabeo (1629)
Rohault (1671)
Lana (1692)Dalenc (1687)Vallemont (1696)
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
7/58
Kula z siarki
Guericke (1660)
Kula szklana
Hauksbee (1705)
MaszynyMaszyny
elektrostatyczneelektrostatyczne
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
8/58
Rne typy maszyn elektrostatycznych
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
9/58
Prba pomiaru
prdkoci rozchodzenia
si elektrycznociPary 1746 r.
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
10/58
Butelka lejdejska (1745)
Ewald von Kleist (Kamie Pomorski)
Pieter van MusschenbroekAndreas Cunaeus (Lejda)
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
11/58
Chc Panu opowiedzie o nowym lecz strasznym
eksperymencie, ktrego nie radz prbowa; take ja, ktry
go wykonaem i przeyem dziki asce Boga, nie powtrzgo nawet za cae krlestwo Francji. Prowadziem pewne
badania nad sielektrycznoci i w tym celu zawiesiem na
dwch bkitnych sznurach jedwabnych rur elaznAB,ktra otrzymywaa elektryczno przez kontakt z kul
szklanobracanszybko wok osi i pocieranprzy tym
rkami. Na drugim kocu B wisia swobodnie drutmiedziany, ktrego koniec znajdowa si w okrgej flaszce
szklanej D, czciowo wypenionej wod; trzymaem t
flaszk w swej prawej rce F, a drugrkE staraem siwydoby iskry z naelektryzowanej rury elaznej.
Musschenbroek do Raumura,20 stycznia 1746 r.
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
12/58
Nagle moja prawa rka F doznaa tak gwatownegowstrznicia, e cae moje ciao odczuo to jakby
uderzenie piorunem...do i cae ciao sporaone w tak
straszny sposb, e nie mog tego wyrazi; jednymsowem, sdziem, e ze mnju koniec...
Dowiedziaem si tyle o elektrycznoci, e osignem
punkt, gdzie nie rozumiem niczego i niczego nie potrafiwyjani.
Musschenbroek do Raumura,
20 stycznia 1746 r.
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
13/58
Benjamin Franklin
(1706-1790)
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
14/58
Materia elektryczna skada si z czstek
niezmiernie subtelnych, poniewa moe
przenika przez materi zwyk, nawet
przez najgstsze metale z takswobod
iatwoci, jakby nie doznawaa
widocznego oporu. Jeli ktokolwiek
wtpiby w to, e materia elektryczna
przenika przez substancj cia,a rozchodzi si tylko po ich
powierzchniach, to przekona go
prawdopodobnie uderzenie przydotkniciu duej naadowanej butelki
lejdejskiej.
Benjamin Franklin,Experiments and Observations on Electricity (1751)
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
15/58
Materia elektryczna rni si tym od materii zwykej, e
czstki tej ostatniej nawzajem si przycigaj, a czstki
pierwszej nawzajem si odpychaj. To wanie powodujewidocznrozbieno wypyww elektrycznych. Chocia
czstki materii elektrycznej odpychajsi nawzajem, to
jednak sone silnie przycigane przez kad innmateri.
Z tych trzech rzeczy: nadzwyczajnej subtelnoci materii
elektrycznej, wzajemnego odpychania sijej czsteki silnego przycigania midzy nimi i innmateri, wynika,
e jeli przekaza pewn ilo materii elektrycznej masie
materii zwykej o jakiejkolwiek wielkoci czy dugoci (ktrajeszcze nie posiada w sobie elektrycznoci), to materia
elektryczna rozejdzie si natychmiast rwnomiernie w caej
masie.Benjamin Franklin,Experiments and Observations on Electricity (1751)
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
16/58
Zatem materia zwyka jest rodzajem gbki dla fluidu
elektrycznego. Gbka nie nasikaaby wod, gdyby czstki
wody nie byy mniejsze ni pory gbki, nasikaaby powoli,
gdyby nie istniao przyciganie midzy czstkami wody
i czstkami gbki, nasikaaby szybciej, gdyby przyciganie
wzajemne midzy czstkami wody nie stawao temu na
przeszkodzie, gdy trzeba uy pewnej siy, aby je od
siebie odczy; wreszcie, nasikanie byoby szybsze,
gdyby zamiast przycigania zachodzio wzajemne
odpychanie midzy czstkami wody, ktre wspdziaaoby
przyciganiu przez gbk. Tak wanie ma si rzecz
z materizwyk i materielektryczn.
Benjamin Franklin,Experiments and Observations on Electricity (1751), cd.
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
17/58
Ale materia zwyka zawiera oglnie tyle materii
elektrycznej, ile moe si pomieci w jej substancji. Jeli
dodajej wicej, to nadmiar pozostaje na powierzchnii tworzy to, co nazywamy atmosferelektryczn; mwimy
wtedy, e ciao jest naelektryzowane...
Wiemy, e fluid elektryczny jest zawarty w materii zwykej,poniewa moemy go stamtd wypompowa za pomoc
kuli lub rury. Wiemy, e materia zwyka zawiera tego fluidu
tyle mniej wicej, ile moe go utrzyma, gdyjeli dodamygo nieco wicej, to nadwyka nie wchodzi do wewntrz
materii, lecz tworzy atmosfer elektryczn. Wiemy wreszcie,
e materia zwyka nie posiada (oglnie) wicej materiielektrycznej, ni moe zawiera, gdy inaczej czstki
niezwizane odpychayby si wzajemnie, co czynistale,
gdy majatmosfer elektryczn.
Ben amin Franklin,Ex eriments and Observations on Electricit 1751 , cd.
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
18/58
Pomidzy rozmaitemi przypuszczeniami o naturze pynu
elektrycznego, dwa sznakomitsze, ktre w cigu tey
nauki suy mogza zasad do wytmaczeniarozmaitych elektrycznych objawie. Pierwsze podug
Franklina odnosi si do tego pocztku, e ciaa mog
przyj wicy elektrycznoci anieli do nasycenia ichdoskonaego potrzeba, przeto okaznaki dziaania
wolnego pynu przez nadmiar czyli w stanie dodatnim;
mogznowu mie go mniy a wtenczas snaelektryzowane przez ubyt czyli e sw stanie ujemnym.
Przypuszczenie to jakkolwiek naturalne, niewystarcza
niekiedy na wytmaczenie rozmaitych zdarzeprzycigania i odpychania i dla tego kadniemy tu podug
myli Symmera drugie mniemanie o naturze tego pynu.
Jan Wolski -Fizyka stosownie do teraniyszego stanu wiadomocikrtko zebrana, Warszawa, 1817
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
19/58
Podug niego ziawienia elektryczne sskutkiem
rozkadu materyi elektryczny naturalnie w ciaachzawarty. Ta materya skada si z dwch osobnych
pocztkw materyalnych, jey pyn udzielny, tworz te
dwa pocztki, razem zczone mocpowinowactwaalbo attrakcyi wzajemny, ale mogje znowu
rozczajeden od drugiego, rne nasze processa
z ciaami: wtenczas ciao zostawszy przy jednym tylkoz tych pierwiastkow, dodatnim lub ujemnym, czyli jak
inni nazywajprzy elektrycznosci szklanny lub
smolny, okazuje znaki wolnego pynu.
Jan Wolski -Fizyka stosownie do teraniyszego stanu wiadomoci
krtko zebrana, Warszawa, 1817
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
20/58
Siodmy iest piorun: iest exchalacya gorca sucha tga
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
21/58
Siodmy iest piorun: iest exchalacya gorca, sucha, tga,
zpieka zapalona chmur rozrywaica, y z impetem z niey
wypadaica. Piorunow iest rozmaita dzielno y skutek; iedne
zoto tylko smoly topi, drugie elazo lub inne metale. Iedne
pal, drugie tylko rozwalaiy smol. Te rzeczy twarde krusz,
inne rzeczy midkie niszcz, likwory wysuszai. Co wszystko
pochodzi z ronicy chumorow, waporow y exchalacyi ziemnych,ktore wedug wrodzonej ntury, sympatyi lub antypatyi skutki
sprwui.
Sposoby uchronienia si piorunu srone. Od tych ktoreczasem pochodzz nsania od Mocarstwa nad powietrzem, to
iest biesa, chwalebne skrzyem S. egnania, wod wicon
kropienia, ziela wiconego kurzenie, gromnic palenie,dzwonienie, modlitw do tego sucych mowienie, Switych
Paskich, Anioow dobrych wzywanie, iko wikszmoc nad
stworzeniem maicych, nieli bies dokzywa moe. Gdy bies
rzeczy Swiconych przez wezwanie Imienia Boskiego, iko
przeciwny chwale Boskiey, onych si wzdryga y moc traci...
Od t h i kt h d t l h
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
22/58
Od tych za piorunow, ktore pochodzz nturalnych
dyspozycyi atmosfery, su te niektore nturalne sposoby.
Iko to zchronienie si od wydmuchu wiatru. Gdy piorun zimpetem wiatru leci. Dzwony, z armat strzelania chukiem swoim
kommocyczynic powietrza, rozrzywaichmury y rozpdzai.
Niektorzy nturalistowie swiadcz i skora cielcia morskiego,
laur, kmie Hyacyntowy przez antypatyz piorunem, od niego
broni. Atoli wicey dufa naley Switociom. Daleko wicey
alowi serdecznemu z grzechy z aktem mioci Boskiey
zczonemu dysponuycemu grzesznika w niebezpieczestwiemierci.
A nayskutecznieyszy sposob iest niebania si piorunu, wolne
sumnienie od grzechu cikiego y gotowo nmier. Gdyiko zoczyca susznie si mierci, y (iko mowi) cienia swego
si boi, a niewinny na adne postrachy ludzkie nie dba. Tk
przez sk Boskzczony z Bogiem iedynie ndziei w Bogupokdaic, choby si wiat wali, nturalnboian zwycia
mocnieyszduszy potency.
AbbAbb NolletNollet o elektrycznoo elektrycznoci i magnetyzmieci i magnetyzmie
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
23/58
AbbAbbNolletNollet o elektrycznoo elektrycznoci i magnetyzmieci i magnetyzmie
AbbAbb NolletNollet o elektrycznoo elektrycznoci i magnetyzmieci i magnetyzmie
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
24/58
AbbAbbNolletNollet o elektrycznoo elektrycznoci i magnetyzmieci i magnetyzmie
AbbAbb NolletNollet o elektrycznoo elektrycznoci i magnetyzmieci i magnetyzmie
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
25/58
AbbAbbNolletNollet o elektrycznoo elektrycznoci i magnetyzmieci i magnetyzmie
AbbAbb NolletNollet o elektrycznoo elektrycznoci i magnetyzmieci i magnetyzmie
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
26/58
AbbAbbNolletNollet o elektrycznoo elektrycznoci i magnetyzmieci i magnetyzmie
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
27/58
Pole elektryczne wedugJohna Cantona (1766)
Ilustracja teorii wypywwNolleta (1750)
Pole elektryczne wedug
Giambattist Beccarii 1772
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
28/58
Przyrzd Johna Robisona
do pomiaru siy elektrycznej
(1769)
Przyrzd Musschenbroeka do
pomiaru siy magnetycznej
(1754)
Pi l k k k l
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
29/58
PierwszePierwsze elektroskopy ze skalelektroskopy ze skal
Bennet (1786)
Nollet (1747)
Henley (1772)
PPrb k t fik ji l ktby kwantyfikacji elektryczno ici
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
30/58
PrPrby kwantyfikacji elektrycznoby kwantyfikacji elektrycznocici
Czego miarjest kt rozwarcia listkw elektroskopu?Jaki ma on zwizek z miarami wydajnoci maszyn
elektrostatycznych?
dugo najduszej wydobywanej iskry,
powierzchnia szka podlegajcego tarciu na jeden obrt koa maszyny,
dugo standardowego drutu stapianego przez wyadowanie butelki
lejdejskiej naadowanej przez maszyn,
liczba n obrotw koa maszyny potrzebnych do naadowania rnych
obiektw do tego samego stopnia
Powoli przekonano si, e kt jest miarwysokocielektrycznoci, albo napicia T, natomiast njest miar
iloci adunku Q QQ == C TC T (prawo Volty)
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
31/58
CharlesCharles--Augustin CoulombAugustin Coulomb
(1736(1736--18061806))
Waga skrce Coulomba (1785)
Henry Cavendish(1772)
Daniel Bernoulli
(1760)
W iki C l b t k t b
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
32/58
Wyniki Coulomba zostay zaakceptowane bez
zastrzee tylko we Francji. Tam te Poisson (1811)
poda matematycznposta elektrostatyki.
W innych krajach na og uznawano, e wnioski
Coulomba snieuzasadnione i wynikajz uycia maozbadanej wagi skrce.
Przeciwko prawu 1/r2 wypowiadali si midzy innymi
Alessandro Volta i Christian Oersted. Publikowane byywyniki majce wiadczy o tym, e sia oddziaywania
midzy adunkami jest typu 1/r.
Jeszcze w 1836 r. William Harris ogosi
w Philosophical Transactions prac, w ktrej twierdzi,
e jego pomiary wykazujnieprawdziwo prawaCoulomba.
ElektrycznoElektryczno zwierzzwierzcaca
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
33/58
ElektrycznoElektryczno zwierzzwierzcaca
Luigi Galvani (1737-1798)
De viribus electricitatis in motumusculari (1791)
Zgodnie z dotychczaspoznanymi i zbadanymi
faktami, jest, jak sdz, pewne,
e wewntrz zwierzciaznajduje sielektryczno,
ktrej za Bertholonem i innymi
pozwalam sobie nada nazwelektryczno zwierzca...
Odkrycie zostao dokonane tak. Robiem sekcj aby,
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
34/58
spreparowaem j tak, jak przedstawia rysunek
i pooyem na stole, na ktrym staa maszynaelektryczna. Gdy jeden z moich pomocnikw
przypadkiem dotkn kocem skalpela bardzo lekko
wewntrznych nerww udowych aby, wszystkieminie staww zdaway si kurczy kilkakrotnie, jakby
byy opanowane przez gwatowne skurcze. Innemu
pomocnikowi, ktry nam towarzyszyw dowiadczeniach
z elektrycznoci, wydawao
si, e zauway, i nastpioto podczas wydobywania
iskry z maszyny.
Galvani,De viribus electricitatis...(1791)
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
35/58
Zdziwiony tym nowym zjawiskiem zwrci mi na to
uwag, kiedy miaem zupenie inne zamiary i byempogrony w mylach.
Ogarn mnie wtedy wielki
zapa, eby to sprawdzii zbada.
Dotykaem wic kocem
noa tego lub innego nerwuudowego, a w tej samej
chwili jeden z pomocnikw
wydobywa iskr z maszyny...
Galvani,De viribus electricitatis...(1791)
Przypuszczajc, e moe te ruchy mogy by
d i i k l j
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
36/58
spowodowane nie przez iskr, lecz raczej przez
dotknicie noa, dotykaem noem tych samychnerww w innych abach i to mocniej, ale wtedy, gdy
nikt nie wydobywa iskier. Nie udao sijednak
zobaczy adnych ruchw. Doszedem wic doprzekonania, e pewnie do wywoania zjawiska
potrzebne jest jednoczesne dotknicie noem i iskra.
Zabralimy si dozbadania tego zjawiska...
i odkrylimy, e naley je
przypisa rozmaitymczciom skalpela, za
ktre trzymao si go
palcami...Galvani,De viribus electricitatis...(1791)
Franz Anton MesmerFranz Anton Mesmer -- magnetyzm zwierzmagnetyzm zwierzcycy
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
37/58
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
38/58
Alessandro Volta (1745-1827)
Elektrofor (1775)
Jakie jest paskie zdanie o domniemanej elektrycznoci
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
39/58
Jakie jest paskie zdanie o domniemanej elektrycznoci
zwierzcej? Co do mnie, to od duszego czasu jestem
przekonany, e dziaanie to ma swoje rdo pierwotne
w metalach stykajcych si z wilgotnymi ciaami lub
z samwod. Dziki temu zetkniciu fluid elektrycznyw ciaach wilgotnych jest party najpierw przez owe
metale, przez jeden mniej, przez drugi wicej (najwicej
przez cynk, najmniej przez srebro). Jeli wwczasprzyoy nieprzerwany dobry przewodnik, to fluid
zostaje wprowadzony w obieg. Jeli nerwy udowe
spreparowanej aby stanowijakkolwiek cz tegoprzewodzcego obwodu, ...to minie lub posuszne
nerwom czonki zostajwprowadzone w drgania...
Alessandro Volta, List do Antonio Marii Vassalliego, Giornale Fisico-medico (1794)
Jeeli zamiast nerww sucych do ruchw,
w obwodzie przewodzcym znajduj si nerwy
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
40/58
w obwodzie przewodzcym znajdujsi nerwy
smakowe lub wzrokowe, to zostaje wzbudzone
odpowiednie odczucie smaku lub wiata, a te odczucia
i te ruchy s tym ywsze, im oba uyte metale s
bardziej od siebie oddalone liczc w poniszymporzdku: cynk, cynfolia, cyna zwyka w pytach, ow,
elazo, mosidz i brz o rnym skadzie, mied,
platyna, zoto, srebro, rt, grafit z owka...Jestzupenie oczywiste, e wszystko tu zaley od metali
i od rnego ich skadu, poniewa eby dowiadczenie
si udao, oba metale muszkoniecznie byniejednakowe. Zamiast wic mwi o elektrycznoci
zwierzcej, miaoby si rwne prawo nazywania jej
elektrycznocimetaliczn...Alessandro Volta, List do Antonio Marii Vassalliego, Giornale Fisico-medico (1794)
Alessandro Volta (1745 1827)
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
41/58
Alessandro Volta (1745-1827)
Pierwsza bateria elektryczna
Eksperymenty zeEksperymenty zestosem Volty (1803)stosem Volty (1803)Stos Volty (1800)Stos Volty (1800)
Alessandro Volta, List do Sir Josepha Banksa, 20 III 1800 r. (Phil. Trans. 1800)
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
42/58
Po duszym milczeniu, ktrego nie staram si
usprawiedliwi, mam przyjemno przekaza panu, a przezpana - Towarzystwu Krlewskiemu, pewne uderzajce
wyniki, jakie uzyskaem przeprowadzajc dowiadczenia
nad elektrycznociwywoanprzez zwyke zetkniciemetali rnego rodzaju, lub nawet przez kontakt innych
przewodnikw, take rnych od siebie, czy to ciekych, czy
zawierajcych tylko jak wilgo, ktrej zawdziczajsweprzewodnictwo. Najwaniejszym z tych wynikw,
obejmujcym praktycznie wszystkie pozostae, jest
zbudowanie przyrzdu, ktry przez swe dziaanie, to jestprzez uderzenia, ktre wywouje w rkach itd., przypomina
butelk lejdejsk, lub raczej sabo naadowanbateri
elektryczn, ktry jednak dziaa nieprzerwanie, albo, e jegoadunek odnawia si samorzutnie po kadym wyadowaniu;
Alessandro Volta, List do Sir Josepha Banksa, 20 III 1800 r. (Phil. Trans. 1800)
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
43/58
przyrzd ten - inaczej mwic - ma adunek niewyczerpany
albo powoduje nieprzerwane dziaanie na fluid elektryczny,ale poza tym rni si cakowicie od butelki lejdejskiej czy
baterii, zarwno przez to waciwe mu nieustanne dziaanie,
jak i przez to, e zamiast skada sijak zwyke butelkii baterie elektryczne z jednej lub wielu pyt izolujcych
w postaci cienkich warstw cia uznanych za elektryki,
a oboonych przewodnikami, czyli ciaami nazywanyminieelektrykami - jest zbudowany wycznie z tych ostatnich,
wybranych spord najlepszych przewodnikw, ktre
wedug powszechnego przekonania snajbardziej odlegeod natury elektrycznej. Tak, przyrzd, o ktrym mwi
i ktry niewtpliwie pana zadziwi, jest tylko zestawieniem,
w okrelonym porzdku, pewnej liczby dobrychprzewodnikw rnego rodzaju...
Przygotowuj sobie kilka tuzinw maych okrgych
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
44/58
yg j y g y
pytek lub krkw z miedzi, mosidzu lub lepiej
srebra, okoo cala rednicy (np. monet) i rwn liczbpytek z cyny, albo lepiej z cynku, o podobnej wielkoci
i ksztacie...Przygotowuj oprcz tego dostatecznie
duo krkw z tektury, skry lub innego porowatego
materiau, zdolnego do pobrania i utrzymania duej
iloci wody, ktrkrki muszby dobrzenasiknite, aby si dowiadczenie udao. Te krki,
ktre nazywam wilgotnymi, czyni nieco mniejszymi
ni pytki metalowe, eby nie wystaway poza nie,kiedy zostanmidzy nie woone.
Kad wic poziomo na st lub na innpodstawjednz pytek metalowych, np. srebrn, na niej kad cynkow,
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
45/58
p y y , p , j y ,
a na tjednz pytek wilgotnych, potem drugsrebrn, kolejn
cynkow, na ktrkad znw pytk wilgotn. Postpuj dalejw taki sam sposb, to znaczy skadam zawsze pytk srebrn
i cynkow, to jest zawsze srebro na dole, a cynk na grze lub
odwrotnie, zalenie od tego jak rozpoczem, i kadc midzykadpar pytk wilgotnpostpuj tak, aby z wielu takich
piter zbudowa stos tak wysoki, jaki moe si utrzyma nie
upadajc. Gdy jujest tak wysoki, e zawiera 20 do 30 piter,czyli par metali, moe ju nie tylko powodowa wychylenia
o ponad 10 do 15 stopni w elektrometrze Cavallo, adowa
kondensator przez proste zetknicie, tak e wydaje iskry itd.,ale i palcom, ktre dotykaj takiego stosu na obu kocach, to
jest przy podstawie i wierzchoku, udziela jednego lub kilku
drobnych uderze, ktre si powtarzajprzy ponawianymdotkniciu; kade z tych uderzejest podobne do tego jakie
da e sabo naadowana butelka le de ska...
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
46/58
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
47/58
Andreas JaszlinskyAndreas Jaszlinsky,, Institutiones physicae pars prima,seu Physics generalis,, TrnavaTrnava 17561756
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
48/58
Wielka maszyna elektrostatyczna Van Maruma (1799)
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
49/58
Michael Klaus -Naturalis Philosophiae seu Physicae Tractatio altera, Wiede 1756 r.
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
50/58
Pierwsze podrczniki fizykipo polsku
W drugiej poowie XVIII wieku pojawiy sipierwsze
oryginalne podrczniki fizyki w jzyku polskim
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
51/58
oryginalne podrczniki fizyki w jzyku polskim
Samuel Chrcikowski -Fizyka dowiadczeniami potwierdzona, albo
dowiadczenia fizyczne..., Warszawa 1764
Jzef Rogaliski -Dowiadczenia skutkw rzeczy pod zmysy podpadajcych...,
Pozna 1765 (Ks. 1), 1767(Ks. 2), 1770 (Ks. 3), 1776 (Ks. 4) Jzef Herman Osiski -Fizyka dowiadczeniami potwierdzona, Warszawa 1777
Jzef Lisikiewicz -Fizyka czyli wiadomo natury i skutkw rzeczy pod zmysy
podpadajcych..., Sandomierz 1779 (Ks. 1), 1781 (Ks. 2)
Jan Micha Hube - Wstp do fizyki dla szknarodowych, Warszawa 1783
Jan Micha Hube -Fizyka dla szknarodowych. CzI. Mechanika, Krakw
1792
oraz tumaczenia Fizyka Jana Polikarpa Erxlebena..., tum. Andrzej Trzciski, Krakw 1788
Traktat pocztkowy czyli pocztki fizyki... Maturyna Jakoba Brissona, tum.
Wincenty Choynicki, Wilno 1800
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
52/58
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
53/58
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
54/58
JJzef Hermanzef Herman OsiOsiskiski,, Fizyka dowiadczeniami potwierdzona,, Warszawa, 1777Warszawa, 1777
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
55/58
Jzef Herman Osiski,
Fizyka
dowiadczeniami
potwierdzona,
Warszawa, 1777
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
56/58
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
57/58
5/20/2018 Fizyka Oswiecenia Cz 2
58/58