Fjalorthi i zoologjisë nga FGJSSH (1980)

Mr. Agim Spahiu

10 mars 2009

Përmbledhje

Ky Fjalorth është nxjerrë në mënyrë elektronike (automatikisht), me anë të pro-grameve: grep, sort, uniq, awk etj., duke u mbështetur në Fjalorin e gjuhës së

sotme shqipe të vitit 1980.

AFÇË f. Beng.

AKREP I m. 1. Kafshë e vogël helmuese mengjyrë të zezë, me këmbë nyja-nyja, medy gëthapë përpara dhe me një thumb tëpërkulshëm nga pas; sfurkth, përçollak.Akrep i zi. Helmi i akrepit. Vaj akrepibar që përgatitet me vaj e me helmin eakrepit dhe që përdoret në mjekësinë pop-ullore. Fole akrepash. E hëngri (e pickoi)akrepi.

AKREP UJI Insekt dëmtues, që rron nëpër ori-zoret dhe që bren rrënjët e orizit.

AME f. shih LOJB/Ë,∼A. Gjuaj ame.

AMEBË f. Kafsha më e thjeshtë njëqelizore,që rron në ujë dhe që ndryshon trajtëngjatë lëvizjes.

ANOFELE f. Lloj mushkonje që mbartmikrobin e malaries, mushkonja e malar-ies. Larvat e anofeles.

ANTENAGJATË m. Kandërr me trup tëvogël, me brirthët të gjatë e me krahët sime gjemb në majë, që dëmton bimët. An-tenagjati i jonxhës. Antenagjati i �kut.

ANTENË f.

2. kryes. Secila nga dy �jet e holla nëkokën e disa kandrrave, që shërbejnë si

organe të ndijimit e të nuhatjes; brirth.Çifte antenash.

ANTILOPË f. Gjitar ripërtypës i egër ivendeve të ngrohta të Azisë e të Afrikës,me pamje e madhësi të ndryshme, qëka brirë të gjatë e lëkurë me qimetë shkurtër, dhe që vrapon shumë sh-pejt. Kope antilopash. Lëkurë antilope.Kërcimi i antilopës.

ANTROPOID mb. 1. Që i ngjan njeriutnga pamja e jashtme dhe nga ndërtimii trupit (për majmunët). Majmunëtantropoidë.

2. si em. m. vet. ∼Ë, ∼ËT. Familje emajmunëve, që i ngjajnë njeriut.

ARAP m.

5. Fulterëz.

ARË f. Miu i arave. Lëroj (ujit) arën. Punonnë arë.

ARËZ f. 1. Kandërr e vogël sa bleta, po metrup më të hollë, me ngjyrë të verdhëe me vija të zeza, me thumb helmues;grerëz. Pole (çerdhe) arëzash. Bukëarëzash fole grerëzash si hoje blete.

ARI m. 1. Kafshë e egër gjitare, mishngrënëse,me trup të madh e të rëndë, të mbuluar

1

me qime të ashpra, me ngjyrë të mur-rme a të bardhë. Ariu i murrmë. Ariui bardhë. Ari pylli. Arinjtë e cirkut.Lëkurë ariu. Putër ariu. Ecën si ari ecënrëndë. Punon si ari punon fort.

ARUSHË f. 1. Femra e ariut. Arushë e mur-rme (e bardhë). Këlyshët e arushës.

ARRÇ III m. Dosëz, bushtërz.

ASTRIT m. 1. Gjarpër i madh me ngjyrë tëverdhë e shpesh i shkruar me pika, qëështë shumë i shpejtë e i shkathët. As-trit me pika. Hidhet si astrit.

BABIL m. Bregcë.

BAFË f. Femra e levrekut.

BAJGUSH m. Brumbull.

BAJUKË f. 1. Shpend i liqeneve dhe i këne-tave, i ngjashëm me bajzën, që ka sqepngjyrë bari dhe lafshë të bardhë. Vraubajuka.

2. Lopë laramane.

BAJZË f. Shpend uji nga familja e rosës sëegër, me sqep e me bark të bardhë, mependë ngjyrë hiri në të zezë e me sy tëkuq, që rron në tufë zakonisht buzë liqen-eve ose nëpër këneta dhe ushqehet mepeshk. Mish bajze. Një tufë bajzash.

BAKALARO f. 1. Peshk i madh i deteve tëVeriut, që përdoret si ushqim i tharë e ikripur. Bakalaro me hudhra.

BALDOSË f. 1. Kafshë gjitare mishngrënëse,me trup të vogël e me turi të zgjatur, meqime të gjata, të ashpra, të murrme nëbark e me të çelura në kurriz, që e bënstrofkën thellë në dhe; dosëbalë, vjedull.Lëkurë baldose. Strofkë baldose. Si turibaldose.

2. krahin., Dosëz, bushtërz.

BALENË f. 1. Kafshë gjitare shumë e madhe,me trup si të peshkut, me gojë shumë tëgjerë e me �etëza të brirta në vend tëdhëmbëve, që jeton në oqeane e dete dhegjuhet për mishin e për dhjamin e saj.Balena polare. Balena e kaltër. Balename dhëmbë.

BALOSH m.

2. Shpend uji që jeton nëpër këneta, më ivogël se rosa, me pupla në ngjyrë të çelure të bardha në kokë.

BALTOVEC m. shih BALTUK,∼U. Gjuaj mebaltovecë.

BALTUK m. Peshk i vogël, i ngjashëm me sho-jzën, i bardhë, pa hala, me mustaqe e meqime në trup, që jeton në ujëra të ëmblae me baltë.

BALUSHË f.

3. shih BAJZ/Ë,∼A.BALLËGJERË m. Peshk i ujërave të ëmbla,

me kokë të madhe e të gjerë dhe me truptë trashë.

BALLËVERDHË f. Zog me trup shumë tëvogël, me krahë të verdhë, që e ka ballintë kuq me pika të verdha dhe që nukshtegton në dimër.

BAR I m. Zog bari shih te ZOG,∼U.BARBUN m. Peshk deti i vogël, me kokë

të madhe e të gjerë, me dy mustaqe tëgjata nën gojë, që i ka luspat në ngjyrëtë kuqërreme.

BARBURIQ m. Peshk i vogël i ujërave të ëm-bla, që i ngjan barbunit dhe është mepika të vogla të kuqe.

BARDHË mb. Ariu i bardhë. Lepuri i bardhë.Çafka e bardhë. Mëllenja e bardhë. Ko-rbi i bardhë. gallo�. Milingona e bardhë.Miza e bardhë. Krimbi i bardhë. Breshkae bardhë.

BARI II m. Shpend notues, me pupla ngjyrëkafe, me sqep si të pulës, që jeton nëpërkëneta dhe ushqehet me peshq të vegjël.Bariu vjen era peshk.

BARIBOJË f. Mullibardhë.

BARISHTOR m. Lloj kandrrash të vogla,me ngjyrë të verdhë a të kuqërreme, qëdëmtojnë bimët barishtore. Barishtori ivogël. Barishtori këmbëkuq. Barishtoribarkkuq. Barishtori kokëtrashë.

BARKARTË f. Kandërr dëmtuese e bimëve,që e ka barkun të mbuluar me push tëverdhë si të praruar. Vemje barkartash.

2

BARKGJERË f. Peshk i vogël i ujërave të ëm-bla, me bark të gjerë, skort me vizë.

BARKKUQE f.

2. Lloj bretkose me bark si të kuq.

BARKULEC m. Peshk i vogël sa cironka, qërron zakonisht në ujëra të njelmëta.

BAROSKË f. Zog i larmë me trup sa të mël-lenjës.

BARSHKUMBËS f. shih SHKUMËZ,∼A.

BELBE f. Patë e egër, me trup të vogël, që,kur këlthet, nxjerr me ndërprerje një zëtë mbytur.

BELBICË f. shih BELUSHK/Ë,∼A.

BELUSHKË f. Troftë më e vogël se korani,në ngjyrë argjendi, që rron në liqenin ePogradecit. Vezë belushke. Zë belushka.

BENG I m. Zog shtegtar sa një harabel, mepupla në ngjyrë të verdhë të ndritur, mekrahë të zinj e me sqep të kuq, që ushqe-het me �q; �kës. Tufë bengjesh. Femrae bengut.

BER m.

3. Shigjetull

BERËZ f.

3. Lloj bishtatundësi me ngjyrë hiri tëndritshme, që i ka këmbët shumë të holla.

BERONJË II f. 1. Gjarpër i hollë e i gjatë,që i mbështillet njeriut a shtazës përrethkur do ta hajë; ber, shigjetull.

BIKËR f. Fulterëz, bishtfultere.

BILBIL m. 1. Zog i vogël shtegtar; me pu-pla të përhime në bark dhe te murrme nëkrahët, që njihet si këngëtari më i mirëndër gjithë zogjtë. Bilbil pylli. Bilbil uji.Zë bilbili. Kënga e bilbilit. Këndon sibilbil. Fëmija është bilbili i shtëpisë.

BILBILESHË f. Fem. BILBIL,∼I 1.

BIRËVESHË m. shih GËRSHËRËZ,∼A 2.

BIRUES m. 1. Emër i disa kandrravedëmtuese, larvat e të cilave shpojnëvrima në pemët. Biruesi i �kut. Biruesi iullirit. Biruesi i hardhisë. Biruesi i kum-bullës.

BISKAR m. krahin. Astrit.

BISKË f. Rosë e egër me bisht të gjatë.

BISTËR f. 1. Peshk deti me trup të hollë e tëgjatë si ngjalë; gjilpërëz.

BISHTAFURKË f. Nusja e lalës, bukël.

BISHTAGAN m. Pilivesë.

BISHTAGJATË m. Lloj trishtili me bisht tëgjatë, që rron nëpër pyje.

BISHTAGJEL m. 1. Lloj rose e egër shtegtare.

BISHTAKUQ m. 1. shih BISHTKUQ,∼I.2. Peshk i familjes së krapit, me pendënë ngjyrë të kuqe.

BISHTANJAKE f. Lloj peshku me bisht tëgjatë, me të cilin godit peshqit e tjerë.

BISHTARTË mb. 1. Që e ka ngjyrën e bishtittë verdhë si ar. Flutura bishtartë.

2. si em. BISHTART/Ë,∼A f. ∼A, ∼ATLloj �uture, që e ka ngjyrën e bishtit tëverdhë si ar.

BISHTATUNDËS m. Zog i vogël i rendit tëharabelave, me ngjyrë të hirtë dhe mebisht të gjatë, që e tund gjithnjë kurecën.

BISHTBARDHË f. Zog i vogël sa dal-lëndyshja, që i ka pendët ngjyrë hiri dhebishtin të bardhë.

BISHTËRR f. Bishtfultere.

BISHTFULTERE f. Bretkosë e vogël në �llimtë zhvillimit të saj, që është një larvë mebisht, bishtlopatë.

BISHTFURKABUKUR f. krahin. Nusja elalës, bukël.

BISHTGËRSHËRË f. Lloj rose e egër, që e kabishtin si gërshërë.

3

BISHTGJATË mb.

3. si em. BISHTGJAT/Ë,∼I m. ∼Ë,∼ËT Bishtatundës.

BISHTGJELE f. Rosë e egër që rron afërujërave, me bisht të gjatë si të gjelit, meqafë të shkurtër e me këmbë të verdha.

BISHTKUQ m. Zog i vogël këngëtar, mebisht si të kuqërremë, që jeton zakonishtnëpër vrimat e ledheve ose të mureve.Bishtkuqi zeshkan. Bishtkuqi i mureve(i ledheve).

BISHTLËKUNDËS m. Bishtatundës.

BISHTLOPATË f. Bishtfultere.

BISHTMËLLENJËZ f. Peshk me trup të shty-pur, me sytë të vendosur së bashku nganjëra anë, që rron në fund të detit dhe endërron shpejt ngjyrën sipas mjedisit.

BISHTMI m.

2. Peshk deti me trup të shtypur, pak mëi gjerë se i gjatë, në ngjyrë të murrme nëtë hirtë, pa luspa dhe me bisht si grep etë dhëmbëzuar.

BIZON m. Ka i egër i Amerikës Veriore, metrup të madh, me një gungë mbi shpat-ulla dhe me një kreshtë të dendur nëpjesën e përparme të trupit. Kope bi-zonësh. Gjuetia e bizonëve.

BLERTË mb. Që ka ngjyrën e barit dhe tëgjetheve të njoma, i gjelbër. Bar i blertë.Gjethe e blertë. Fushë e blertë. Ngjyrë eblertë.

* Hardhja e blertë zhapiu.

BLETË f. 1. Mizë me krahë, me trup tëvogël e të murrmë, të mbuluar me push tëverdhë, e cila mbledh nektarin e polenine luleve dhe bën mjaltin e dyllin. Bletëmjaltëse. Bletë e egër. Bletë punë-tore. Mizë blete. Mbretëresha e bletëve.Meshkujt e bletëve. Familje bletësh.Thumbi i bletës. Zgjua (koshere) bletësh.Hoje bletësh.

Zog blete shih te ZOG,∼U.

BLI m. Peshk i madh deti me sharrëz mbi kur-riz, që e ka mishin të shijshëm dhe që kavezë të zeza, nga të cilat bëhet havjar imirë. Bli i bardhë. Bli deti.

BLLOÇKËLOPË f. krahin. Thithëlopë.

BOA f. vet. e shquar, Gjarpër i trashë dhei gjatë, me trup të fuqishëm, me ngjyrëtë murrme në të kuqërreme, që rron nëAmerikën Jugore e në Madagaskar dheqë ushqehet me kafshë. Boa shtrënguese.Boa e pyjeve. Boa e ujit.

BOBËL f. 1. Lloj kërmilli që del në pran-verë, zakonisht pas shiut. Guaskë boble.Dolën boblat. Ecën si bobla.

BOBËZ f. krahin. Rriqër.

BODRUM m. Merimanga e bodrumeve.Zbres në bodrum. Strehohej në bodrum.Ruaj (mbaj) në bodrum.

BOKË f. Gjarpri i bokës gjarpër i zi, helmues,që rri në vende të thata.

BOKËRR f. Mi fushe në ngjyrë të ndryshkut,që dëmton bimët.

BOLLË f. Gjarpër i trashë johelmues, i gjatëderi një metër e gjysmë, me kokë që nukdallohet nga qafa dhe me bark të sheshtë,bullar; gjarpër. Bolla e ujit bollujëse.Bolla e kuqe. Bollë shtëpie. I trashë sibollë. Kamxhik prej bolle.

BOLLËSHARDE f. 1. Gjarpër i gjatë rrethdy metra e gjysmë, me lëkurë të trashë,të përhime e lara-lara, që i ngjan bollës.

BOLLËVERBËT f. Gjarpër johelmues, që i ng-jan një bolle të vogël dhe që zvarritet sitë jetë i verbër.

BOLLUJËSE f. Gjarpër johelmues, i gjatë derinjë metër e gjysmë, që jeton në ujë; bollëuji.

BORBOLEC m. krahin. Koshas, vongorec. Udobësua, u bë si borbolec.

BORË f. kryes. nj.

Zog bore. borës, zborak.

4

BORËS m. Zog i vogël këngëtar sa një trum-cak, me krahë të zez, me kurriz të mur-rmë dhe me gjoks të kuqërremë; zogu iborës, zborak.

BORIZAN m.

* Pëllumbi borizan lloj pëllumbi, që e kabishtin të madh.

BORROVIQ m. Shpend shtegtar, me pendë tëbardha a të përhime, me sqep e këmbë sitë lejlekut, që rri pranë ujërave të ëmblaose në ara të korrura dhe që ushqehet mekrimba e me peshk.

BOSTAN m. Pikaloshja e bostanit mollëkuqe.

BOTËGJINATORE f.

2. shih GJINATOR/E,∼JA.

BOZHOR m. Pelikan. Fluturojnë bozhorët.

BOZHORE f. Femra e pelikanit.

BREDRURE f. Qukapik.

BREGCË f. Zog i madh sa mëllenja, me pendëtë gjelbra, që rron brigjeve të lumenjve;gargull, babil.

BREJTAR m. shih BREJTËS,∼I.

BREJTËS m. Kafshë gjitare (si ketri, shqarthi,lepuri, miu etj.), që i ka dhëmbët e parëtë zhvilluar e të mprehtë dhe që ushqehetduke brejtur bimë e sende të tjera. Bre-jtës i vogël. Brejtësit e pyllit. Rendi ibrejtësve.

BREJTËS mb. 1. Që ha duke brejtur, që ebren ushqimin; që bën pjesë në rendin ebrejtësve. Kafshë brejtëse. Kandërr bre-jtëse.

BREKAZI m. Brumbull që jeton në pyje aheshe gështenjash, me trup të zi e të gjatë dheme dy brirthë të degëzuar si dreri.

BRESHKË f. 1. Kafshë e vogël zvarranike,që e ka trupin të futur në një guaskëkockore pulla-pulla, të rrumbullakët lartdhe të sheshtë poshtë, që ka katër këmbëtë shkurtra dhe ecën shumë ngadalë.Breshkë toke. Breshkë uji breshkujëse.Breshkë kënete (deti). Gropë breshkë.Vezë breshkë. Samar (guaskë) breshkë.

Me hapin e breshkës shumë ngadalë.Ecën si breshkë ecën shumë ngadalë. Sikokë breshke.

2. shih BRESHKËZ,∼A 2.

BRESHKËZ f. 1. Zvog. e BRESHK/Ë, ∼A.2. Insekt i ngjashëm me morrin, mengjyra të ndryshme, i mbuluar me njëguaskë të hollë, të dylltë e pulla-pullasi guaska e breshkës, që ngjitet zakon-isht në gjethe, në degë a nëpër fruta dheushqehet me lëngjet e tyre. Breshkëzae butë. Breshkëza dyllore. Breshkëza ebardhë. Breshkëza e kuqe (breshkëza eagrumeve). Breshkëza e zezë. Breshkëzae �kut. Breshkëza e ullirit.

BRESHKUJËSE f. Breshkë që rron në ujë,breshkë uji.

BRETK I m. Mashkulli i bretkosës. Bretkmoçali.

BRETKOSË f. Kafshë e vogël pa bisht, mengjyrë të murrme a të gjelbër, me këm-bët e prapme të gjata, që ecën duke kër-cyer dhe që mund të jetojë në ujë dhe nëtokë. Bretkosë e gjelbër. Bretkosë bari.Zë bretkose. Tufë bretkosash. Këndojnë(kuakin) bretkosat.

BREVË f. Gjarpër johelmues, i gjatë më se njëmetër, me kurrizin ngjyrëkafe të errët, qëe mbyt gjahun duke iu mbështjellë rrethtrupit e duke e shtrënguar fort.

BRI m.

2. Secila nga �jet e holla e të shtrira për-para, që kanë disa kafshë të vogla e kan-drra dhe që u shërbejnë atyre si organendijimesh.

BRICJAP m. Larvë e madhe pa këmbë, megjoks të gjerë e si trekëndësh dhe me barkkonik, që bren drurin.

BRUÇ m. Një lloj bubuzheli dy-tre centimetrai gjatë, me ngjyrë të murrme a të zezë,që dëmton pemët e drurët, sidomos hard-hitë.

BRUFULL m. I vogli i qefullit.

BRUMAÇ m. Bruç.

5

BRUMBULL m. 1. Kandërr me ngjyrë të zezëa të murrme etj., me krahë të fortë e mebrirthë të gjatë, që rron nëpër drurë, nëpleh etj. Brumbull i vogël. Brumbulli izi. Brumbulli i murrmë. Brumbulli i gjel-bër. Brumbulli i butë. Brumbulli i egër.Brumbull maji. Brumbulli i miellit.

BRYTH m. Urith.

BUALL m.

3. Kacadre.

BUBË I f. 1. Vemje e rritur, para se të shndër-rohet në �utur ose në krimb, zakonishte mbuluar me push, krimbalesh, krimbmëndafshi.

BUBUREZË f. krahin. 1. Mollëkuqe.

2. Xixëllonjë, bukurezë.

BUBURIZË II f. 1. Mollëkuqe.

2. Morr i vogël bimësh e pemësh, zakon-isht i gjelbër a me pika.

BUBURREC m. 1. Kandërr me krahë tëfortë e me brirthë të gjatë, zakonishtme ngjyrë të zezë a të errët të ndrit-shme, që rron në plehra, në mure etj.;emër i përgjithshëm për disa kandrra tëvogla pa krahë dhe që dëmtojnë bimët.Buburreci i zi. Buburreci i drithërave.Buburreci i duhanit. Buburreci i fasadës.Buburreci i bizeles. Buburreci i patates.Buburreci i ullirit. Buburreci i luleve.Luftimi i buburrecit. Ecën si buburrec.Shtohen si buburrecat.

2. Mizë dheu; milingonë.

3. Bishtfultere.

BUBUZHEL m. Brumbull që rri zakonisht nëplehërishte, mbledh plehra topa-topa dhei rrokullis në folenë e vet.

BUBUZHINGË f. Vizhë.

BUÇ II m. krahin. Gjarpër, nepërkë.

BUF m. 1. Shpend grabitqar i natës, me kokëtë madhe e të rrumbullakët, me sy tëmëdhenj në ballë, me sqep të shkurtëre të kthyer, që rron ndër pyje e në gër-madha dhe që këndon natën sikur vajton.

Bu� veshgjatë. Bu� veshshkurtër. Bu�polar. Buf kënete. Sy bu�. Sheh si buf.Rri si buf.

BUKËL I f. Kafshë e vogël mishngrënëse efamiljes së kunadhes, me trup të hollë etë shkathët, me qime të murrme pak sitë kuqërreme sipër e të bardha në bark;nuselalë, bishtafurkë. Lëkurë bukle.

BUKUR f.

b) shih PIKËLOR/E,∼JA 1.

BUKUROSH mb.

3. si em. ∼, ∼I m. ∼Ë, ∼ËT Bish-tatundës.

BULË f. 1. bot., Syth bimësh, mugull; syth qëdel te disa qenie, prej të cilit zhvillohetqenia e re. Bulat e qershisë (e kumbullës,e plepit). Bulat e hidrës. Çelën bulat.

BULKTH m. Kandërr si karkalec i vogël, mekrahë të errët, që rron zakonisht në vri-mat e dheut a të mureve të vjetra dheqë natën nxjerr një zë si të gjinkallës.Bulkth nate. Kënga e bulkthit.

BULLAR m. 1. Gjarpër johelmues, me trup tëtrashë e të gjatë rreth një metër, mjaft ingathët në lëvizje, që ushqehet me kërmij,minj, zogj etj. Rri si bullari në diell.

BUQICË II f. Zog i vogël sa një trumcak, mengjyrë të blertë si në të hirtë, që e ndër-ton çerdhen si të dallëndyshes nëpër guvae shpella.

BURBULEC m. Krimb që rritet nën lëkurëne disa kafshëve ose në ujë të ndenjur.Kishte zënë burbulecë delja.

BUSHTËR f.

4. shih DOSËZ,∼A.BUSHTËRZ f. shih DOSËZ,∼A.BUTAK m. Tip kafshësh të vogla me trup

të butë, pa skelet e të mbuluar me njëcipë të përjargur, që kanë zakonisht njëguaskë mbrojtëse dhe që rrojnë kryesishtnë ujëra të kripura e të ëmbla; molusk.Butakë uji (deti). Butakë toke. Butakëme (pa) guaskë.

BUZËKUQE f. 1. Tartabiqe.

2. Mollëkuqe.

6

BUZOÇ m. shih VIJOSH,∼I.

BYR m. Urith.

CAKORRE f. 1. Sëpatë e vogël, latore, nax-hake. Cakorre e mprehtë. Pres me cako-rre. E goditi (i ra) me cakorre.

2. Kocë e vogël.

CEFALOPODË m. vet. Klasa më e lartëe butakëve të detit, të cilët kanë rrethkokës zgjatime me ventuza, që i përdorinsi këmbë për të lëvizur ose për të kapurushqimin. Klasa e cefalopodëve.

CETACE f. vet. Rend i gjitarëve të detit (sibalena, del�ni etj.) që e kanë trupin sipeshk i madh dhe që marrin frymë memushkëri.

CËPËZ f. Zog me trupin sa të mullenjës, mengjyrë të murrme në të hirtë, që rri nëvende moçalore e në plehërishta.

CËRRE f. shih CIRL/Ë,∼A.

CIGAREPËRDREDHËS m. shih CIGARTOR,∼I.Cigarepërdredhësi i hardhisë.

CIGARTOR m. Kandërr e vogël me krahëtë gjelbër ose të kaltër e me shkëlqimmetalik, që del në pranverë, bren sythate hardhisë e të pemëve të tjera dhembështillet si cigare me gjethen e tyre.I bren si cigartor.

CIKË f. Zog pak më i madh se trumcaku,që rron nëpër ara dhe që i ka pendët ekrahëve të përhime në të verdhë e mepika të murrme, ndërsa ato të barkut tëbardheme në të verdhë.

CIKLOP m.

2. Lloj gaforreje grabitqare, me trup tëvogël e të zgjatur dhe me një sy përpara,që rron në ujëra të ndenjura ose në shtre-sat e sipërme të ujërave të detit.

CIKOFUA m. Beng.

CIMBUR m. krahin. Këpushë.

CINGUSH m. Zog i vogël, me kokë të madhe,me pendë në ngjyra të ndryshme, që rronzakonisht në pyje.

CINXËR m. 1. Gjinkallë. Këndon cinxri. Fletsi cinxër nuk pushon së foluri.

2. krahin. shih BULKTH,∼I.CIQE f. Zog pak më i vogël se cirla, me bisht

të gjatë, me pendë të murrme nga sipëre të kuqërremta nga poshtë, që rri nëpërferra.

CIRIKOKË f. Stërqokë.

CIRIPUPE f. 1. Zog me pendë të murrme mëtë bardhë, më i vogël se laraska, që ecënduke kërcyer; çililingë. Mos ta mundtëqyqja, se ta mund edhe ciripupja. fj. u.

CIRLË f. Zog si mullenja, me pendë të murrmee me pika të errëta ose të çelëta. Cirlëfushe mullibardhë. Cirlë verdhashe. Zëcirla.

CIRLUA m. krahin. Shturë, gargull.

CIRONKË f. 1. Peshk i familjes së krapit,me trup të vogël e të mbuluar me luspatë ndritshme, që rron në ujëra të ëmbla;gjuhcë. Cironka të thara (të kripura).

2. Peshk i vogël, i parritur. Zë njëcironkë.

CIRUA m. 1. shih CIRONK/Ë,∼A. I vogël sicirua.

CJAP m. Mashkulli i dhisë. Cjap i bardhë.Cjap shyt. Cjap pa brirë. Mish cjapi.Lëkurë cjapi. Cjapi edhe pa mjekër cjapmbetet. fj.u.

CJAP I EGËR Kafshë përtypëse e ngjashmeme cjapin, me brirë të gjatë që rron nëmale të larta e të thepisura.

CUMËR II m. Lloj qefulli me trup boshtor etë zhdërvjellët, qefulli i verës, gushtak.

CUMRAK II m. Cumër i vogël

CYLEK m. Kllinzë. Cylek gropash.

ÇAFËR I m. 1. Peshk pendëkuq i ujërave tëëmbla, i gjatë një pëllëmbë, me bark tëgjerë e me shumë hala.

ÇAFKË I f. 1. Shpend uji, që ka qafë të gjatëe këmbë të gjata, sqep të hollë dhe njëtufë puplash të zeza në krye; gatë. Çafkae bardhë. Çafka e kuqe. Çafka e përhime.Çafkë deti.

7

ÇAFKËBARDHË f. Shpend uji me sqep e meqafë pak me të shkurtër se të çafkës dheme pendë të bardha.

ÇAFKËLORE f. 1. Zog këngëtar më i madhse harabeli, me ngjyrë të murrme, me njëxhufkë pendësh në majë të kokës, që je-ton arave; laureshë. Kënga e çafkëloreve.Ngrihen çafkëloret.

2. Pulë me një xhufkë pendësh të gjatanë maje të kokës, pulë me çafkë.

ÇAFKËTHIME f. Çafkë me pendë të përhime.

ÇAFKORE f. shih ÇAFKËLOR/E,∼JA I.

ÇAJME f. 1. Çafkë, gatë. Çajme e kuqe. Tufëçajmesh.

2. Shpend grabitqar e këngëtar, i ng-jashëm me harabelin, që ushqehet mekandrra. Çajme rrushi çajme që ushqe-het me kokrra larushku.

ÇAKALL m. sh 1. Kafshë gjitarë grabitqaremë e vogël se ujku, me qime të kuqër-reme, që ushqehet zakonisht me ngord-hësira dhe që nxjerr një angullimë tëfortë. Tufë çakejsh. Ulërima (angullima)e çakallit. Hante si çakall.

ÇAUSH m. hist. Zog çaush shih te ZOG,∼U.

ÇEKIÇ THNEGLASH Qukapiku.

ÇERR m. 1. Cinxami, ferrak. Tufë çerrash.I vogël sa një çerr. Ha si çerr ha shumëpak.

2. Zog i vogël pule, zakonisht i nxjerrënga një shpend tjetër shtëpiak.

ÇIKË I f.

8. krahin. Xixëllonjë. Çikat e natës.Dolën çikat.

ÇIKË III f. Zog i vogël shtegtar që i ka pu-plat ngjyrë ulliri në pjesën e sipërme tëtrupit, të bardha në të verdhë në pjesëne poshtme.

* ÇIKË E VOGËL Zog i vogël me kaçuletë verdhë në majë të kokës, me puplangjyrë ulliri në pjesën e sipërme të trupitdhe me dy rripa të bardhë e të hollë nëkrahë.

ÇIKËRR m. Karkalec.

ÇIKËVERË f. krahin. Xixëllonjë. Dolënçikëverat.

ÇILILINGË f. shih CIRIPUP/E,∼JA.

ÇIMËRR f. krahin. Çimkë, tartabiqe.

ÇIMKË f. 1. Kandërr e vogël me trup të rrum-bullakët të shtypur, me ngjyrë të kuqetë errët e me një erë të keqe, që jeton siparazit nëpër plasat e dhomave e të oren-dive shtëpiake dhe që u thith njerëzvegjakun kur �enë; tartabiqe. Bar çimkash.Erë çimke. Mbyt (zhduk) çimkat.

ÇINËRR f. Zog i vogël këngëtar sa një cinxami,me kokë të zezë e me sqep të mprehtë,me pendët e trupit të hirta në pjesën esipërme e të verdha në anët e në gjoks,i cili e bën folenë zakonisht në zgavrat edrurëve. Kënga e çinrrave. Fole çinrrash.

ÇOÇËR m. 1. Cinxami.

ÇOTË f. 1. Grifshë.

2. Femra e gjonit.

ÇUÇ m. I vogli i disa shpendëve, i cili sapo kadalë nga veza; zog i porsadale. Çuçat eklloçkës. Fole me çuça zogjsh.

* ÇUÇ GOMARI Lloj zogu me sqep tëtrashë.

DAC DETI Lloj peshkaqeni me kokë të gjerë,me trup në ngjyrë të çelur e me pika tëmurrme.

DAC I EGËR Rrëqebull.

DALLËNDYSHE DETI Lloj peshku, që rronzakonisht në fund të detit.

DARDHË f. Shushunja e dardhës shih teSHUSHUNJ/Ë,∼A.

DASH DETI Pelikan.

DEJKË f. Zog shtegtar i ngjashëm me dal-lëndyshen, me pupla të murrme, që �u-turon shumë shpejt dhe që e bën folenëzakonisht në ndërtesat e larta. Fole de-jkash. I shpejtë si dejka.

DELMERE II f. Bishtatundës.

8

DERVISH m.

4., krahin. Çafkëlore. Fluturonindervishët.

DERR DETI Gjitar mishngrënës që jeton nëdet, më i vogël se del�ni, me një feçkëtë gjerë e të rrumbullakët dhe me �etëtrekëndëshe.

DERRKUC m.

* DERRKUC INDIE Kafshë e vogël bre-jtëse me lëkurë të lëmuar e me veshë tërrumbullakët, që e ka prejardhjen ngaAmerika e Jugut.

DET m. Gështenjë deti. Guaskë (gocë) deti.Iriq deti. Kali i detit. Kandil deti.Karkalec deti. Lakër deti. bot. Lopëdeti. Luani i detit. Plesht deti. Qen deti.Trënda�l deti. Yll deti.

Dash deti shih te DASH,∼I. Gjel detishih te GJEL,∼I. Pulë deti shih tePUL/Ë,∼A

DEVE f. 1. Kafshë përtypëse trupmadhe mekëmbë të gjata, me qafë të gjatë e tëpërkulur, me kokë të vogël dhe me njëgungë ose me dy gunga në kurriz, që për-doret në shkretëtira e në stepa të thata sikafshë ngarkesë. Deve me një gungë (medy gunga). Lesh (mish, qumësht) deveje.Karvan devesh.

DIMËR m. Zog dimri (zog bore ) shih teZOG,∼U.

DIMËRAK m. Borës.

DJERRADITËZ f. mospërf. Mashkulli ibletës, brumbull.

DOSË II f. shih DOSËZ,∼A.

DOSËBALË f. Baldosë. Lëkurë dosëbale.

DOSËZ f. Kandërr e ngjashme me bulkthin,me trup të gjatë deri pesë centimetra e tëmbuluar me push të imët, me brirthë tëtrashë dhe me thonj të fuqishëm, e cila rrizakonisht brenda në tokë e dëmton rrën-jët e bimëve bujqësore; arrç, bushtërz,këlysh dheu.

DRANGË f. Peshk i ujërave të ëmbla, me truptë gjatë e me hala, që peshon deri njëgjysmë kilogrami, lloskë.

DRE m. 1. Kafshë gjitare përtypëse e dythun-drake, me brirë të gjatë ose të degëzuar(te mashkulli), që rron në tufa nëpër pyjemalore. Bri dreri. Gjurmë dreri. Gjuetiae drerëve. I shkathët (i shpejtë) si dre.

DREDHËS II m. Dre mashkull me brirë tëdegëzuar.

DREJTFLATRORË m. vet. Rend i kandrraveqë i kanë krahët e përparmë të kryqëzuarnjërin mbi tjetrin dhe të prapmit të palo-sur gjatazi; kandrrat që bëjnë pjesë nëkëtë rend (si bulkthi, karkaleci, dosëzaetj.).

DRENUSHË f. 1. Femra e drerit, sutë.

DRENJË f. Shkurtë. Drenja gushëkuqe.

DRITHË m. Miza e drithërave. Sharruesii drithërave. Shushunja e drithërave.Tenja e drithërave.

DRITHËNGRËNËS mb. Që i ha ose i dëm-ton drithërat (për kandrra). Kandërrdrithëngrënëse.

DRIZAK m. Zog me trup sa të mullenjës, nëngjyrë kafe të çelët, që e bën folenë nëpërdriza.

DRUNGRËNËS mb. 1. Që ha drurin epemëve dhe e bën vrima-vrima, që brendrurët (për disa kandrra e vemje).

2. si em. ∼, ∼I m. ∼, ∼IT. Kandërr avemje drungrënëse.

DUDI f. 1. Kumri. Këndon dudia.

DUHAN m. Brumbulli (buburreci) i duhanit.

DYFLATRORË f. vet. Rend kandrrash me dykrahë, që kanë në kokë një thumb për tëpickuar e për të thithur.

DYTHUNDRAK mb.

2. si em. ∼Ë, ∼ËT m. vet. Kafshëtpërtypëse, si lopa, derri, dreri etj., që ekanë thundrën të çarë me dysh. Rritja edythundrakëve.

9

DYZETKËMBËSH m. Shumëkëmbësh.

DHE m. sh Këlysh dheu shih te KËLYSH,∼I.Kërp dheu shih te KËRP,∼I. Mizë dheumilingonë.

DHËMBËSUTË f. Guaskë e vogël deti ebardhë, e fortë, e shkëlqyer dhe e ng-jashme me një dhëmb sute.

DHI E EGËR a) Kafshë gjitare përtypëse e ng-jashme me dhinë, me brirë shumë të gjatëe shumë e zhdërvjellët, e cila jeton zakon-isht në male të larta e të thepisura.

DHJETËKËMBËSH mb. 1. Që ka dhjetëkëmbë, me dhjetë këmbë. Kafshëdhjetëkëmbëshe.

EGËR mb.

* Dac i egër shih te DAC,∼I. Dhi e egërshih te DHI,∼A. Elb i egër bot. shihtek ELB,∼I. Gjel i egër shih te GJEL,∼I.Mace e egër shih te MAC/E,∼JA.

ELEFANT m. 1. Kafshë gjitare e viseve tëngrohta të Afrikës e të Azisë, me trupshumë të madh e të rëndë, me veshë tëgjerë, me feçkë të gjatë dhe me dhëmbëtë mëdhenj e të kthyer. Elefant i zi (imurrmë). Elefanti i Afrikës (i Azisë).Dhëmbë elefanti. Tufë elefantësh. Gjue-tia e elefantëve.

* ELEFANT DETI Lloj foke me feçkë sitë elefantit.

ELEKTRIK m. 1. bised. Energji elektrike,rrymë elektrike; dritë elektrike. Tel elek-triku.

Çelës elektriku. Sahat elektriku. Ndriço-het (punon) me elektrik.

2. Mjet me trajta e përmasa të ndryshme,i pajisur me bateri elektrike e me njëllambë të vogël, që përdoret për ndriçim;bised. llambë elektrike. Elektrik dore(xhepi). I ndërroj llambën elektrikut.Ndez (shuaj) elektrikun.

* Elektrik deti bised. peshk elektrik.

ENDËZ II f.

2. Vezët që lëshon miza në mish, nëpeshk etj.

3. Lloj �uture e vogël, si mushkonja, qëzakonisht �uturon në tufë bashkë me tëtjera e që ushqehet kryesisht me nektarine luleve. Endëza e pishës.

ERAK m. Zog i egër grabitqar, i ngjashëm mebu�n, po me trup me të vogël, që jetongjithnjë në vetmi e që mund të qëndrojënë ajër pa lëvizur krahët.

ESH m. krahin. 1. Iriq. U mblodh si esh.

FAJKORE I f. Femra e fajkoit.

FAJKUA m. 1. Shpend grabitqar me krahëtë mëdhenj, me sqep të shkurtër e tëkthyer, me kthetra të forta dhe me bishttë bardhë; skifter. Fluturonte si fajkoi.U sul si fajkua.

FAQEKUQ m. Kryeartëz.

FARË f.

4. Veza e disa kandrrave ose e disa kaf-shëve, nga e cila zhvillohet larva.

FARËNGRËNËS m. Buburrec i vogël, nëngjyrë të zezë, që ha farat e bimëve.Farëngrënësi i tër�lit.

FARJE f.

2. Matka e bletës, parëz.

FASULE f. bot. Miza e fasules. Mish me fa-sule. Mbledh (shkoq) fasulet.

FAZAN m. Shpend i egër, me trup sa të gjelit,me bisht të gjatë, me pupla të bukurashumëngjyrëshe, që gjuhet për mishin etij të shijshëm; mishi i këtij shpendi igatuar si gjellë. Fazan mashkull (femër).Fazan i pjekur. Pendë (vezë) fazani.

FEÇKOR m. Kandërr me kokë të zgjatursi feçkë, që bren sythet e bimëve a tëpemëve ose shpon frytet e tyre e i bënvrima-vrima. Feçkori i mollës. Feçkori ilajthisë. Feçkori i luleshtrydhes.

FERRACAK m. Peshk i vogël me hala, që kagjemba në shpinë e në bark në vend të�etëve notuese; një lloj krapi i vogël.

FERRAK m. Cinxami.

FERRË f. Zog ferre (miu, shtrige) shih tëZOG,∼U.

10

FERRËGJATË m. Gjitar nga rendi i brejtësve,që e ka shpinën të mbuluar me gjemba tëfortë e me të gjatë se të iriqit.

FERRËS m. Cinxami.

FIERKUQE f. Gjarpër i madh helmues, melëkurë të kuqe, që jeton nëpër �erishta.

FIKËS II m. Beng.

FIL I m. 1. Elefant.

FILOKSERË f. Kandërr e vogël parazite, e ng-jashme me morrin e bimëve, e cila dëm-ton rëndë sidomos hardhitë. Filoksera ehardhisë. Filoksera e gjetheve (e rrën-jëve).

FIQFIQ m. Zog i vogël që nxjerr një cicërimëtë hollë.

FISHNJAR m. Kafshë mishngrënëse e ng-jashme me shqarthin, me qime të mur-rme e me një njollë të bardhë në kraharor,me bisht shumë të gjatë e me këmbë tëshkurtra, që gjuhet për lëkurën e saj tëçmuar.

FLUTUR f. 1. Emërtim i përgjithshëm përdisa lloje kandrrash �uturuese, me katërkrahë të mbuluar me luspa të imëtasi pluhur, me ngjyra të ndryshme, mefeçkë e brirthë për të thithur dhe përtë ndier, disa prej të cilave dëmtojnëbimët. Flutur shumëngjyrëshe. Flu-tur bishtartë. Flutur mashkull (femër).Flutura e bardhë e pemëve. Flutura everdhë e jonxhës. Flutur nate. Fluturae mëndafshit. Flutura e lakrës. Fluturae duhanit. Flutura e misrit. Flutura eorizit. Flutura e hambarëve. Flutura egjembave. Krahët e �uturës. Brirthët e�uturës. Vezë �uturash. Ndjek �uturat.Kap (zë) �utura.

2. Krimb i shtypur si gjethe e vogël qërron në gypat e mëlçisë së zezë zakonishtte dhentë dhe shkakton sëmundjen e kël-bazës. Flutura e këlbazës.

FLUTURAK mb. Peshk �uturak (�uturues)shih te PESHK. ∼U.

FLUTURUES mb. Peshk �uturues (�uturak)shih te PESHK, ∼U.

FOKË I f. 1. Gjitar i deteve polare, me trup tëmadh e me qafë të shkurtër, me këmbë silopatë, me lëkurë të mbuluar me qime tëshkurtra, që ushqehet me peshq dhe qëgjuhet zakonisht për t'i marrë dhjamine lëkurës. Mish (dhjamë, lëkurë) fokë.Gjuetia e fokave. Është si fokë.

2. bised. mospërf. Njeri i trashë, i rëndëe i ngathët, që mezi lëviz.

FREGATË f.

3. Shpend i fuqishëm që jeton në ishujte oqeaneve e në detet tropikale, mekrahë të mprehtë, me bisht të gjatë e tëbigëzuar dhe me sqep të madh e të kthyernë majë; shqiponjë deti. Fluturojnë fre-gatat në stuhi.

FRUTË f.

* Shpuesi i frutave shih te SHPUES,∼I.FUGË I f. 1. Femra e bengut.

FULTERËZ f. I vogli i bretkosës në fazën eparë të zhvillimit të tij, që ka një kokëtë imët e të zezë dhe një bisht të gjatë.Lëvrinin fulterëzat.

FURUVEJKË f. Kukuvajkë.

FURRËBUBËZ f. Nusja e lalës, bukla.

FURRTARE f. Lloj kandrre si brumbull, za-konisht e zezë ose e kuqë-rreme, që rronnëpër shtëpi e në vende ku mbahenushqime dhe del natën për të ngrënë mbe-turinat e ushqimeve; zhuzhull. Furrtarjae zezë. Furrtarja e kuqe (kuqaloshe).Kanë dalë furrtare. Zhduk furrtaret.

GABONJË f. krahin. Shkabë.

GAFORRE f. Kafshë e ujërave të ëmbla e tëkripura, që e ka trupin të mbuluar menjë guaskë të fortë, me dhjetë këmbë tënyjëzuara e me kthetra në majë, të cilati japin mundësi të ecë në të gjitha drej-timet. Gaforre e kuqe. Gaforre lumi(deti). Gjuajtës gaforresh. Zvarritet(ecën) si gaforre.

GALABUN m. Krimb mëndafshi që nis të bëjëfshikëzën, por nuk arrin ta mbarojë.

GALË f. 1. Stërqokë. Tufë galash. Fluturojnëgalat.

11

GALLOF m. 1. Korbi i bardhë.

GAMILE f. Deve. Gamile me një gungë (medy gunga). Karvan me gamile.

GARDALINË f. Kryeartëz. Kënga e gardal-inës. Këndojnë gardalinat.

GARGALIQ m. Kafshë e vogël si bretkose,që jeton në ujë e në tokë, me kurriz nëngjyrë të gjelbër të hapët, me barkun tëbardhë e me dy vija të murrme anëve.

GARGË I f. Bregcë.

GARGULL m. 1. Bregcë.

2. Shturë.

GATË f. Shpend uji, që jeton nëpër moçale ekëneta, me qafë e me sqep të gjatë dhe menjë tufë puplash të zeza në krye; çafkë.

GAZELË f. Dhi e egër, me trup të shkathët etë bukur, që rron në Afrikë e në Azi.

GËRMUQ m. Drangë. Gërmuqë ka shumë.

GËRSHËRËZ f.

2. Insekt i vogël, me trup të hollë e tëgjatë në ngjyrë kafe të errët, me bishtinbigë e me dy brirthë në kokë, që ushqehetme pemë e sidomos me rrush.

GËRTHAC I m. Greth.

GËRTHAP m.

2. Kandërr me dy grepa të fortë si brirëpërpara e me dy palë krahë, që rri nëpërzgërbonja drurësh.

GËRTHIULË f. Pupëz.

GËRTHJE f. krahin. 1. Gaforre. Gërthjelumi. E kapi gërthja.

GËSHTENJË DETI Iriq deti.

GLISTËR f. 1. Krimb unazor në ngjyrë tëmishit që rron në vende me lagështirë, nëpleh etj. dhe që zakonisht del pas shiut,krimbi i tokës, krimb shiu; karrem. Shtypnjë glistër. Zë peshk me glistër.

2. Parazit që jeton në zorrët e njeriut a tëkafshëve, rre. Glistrat e zorrëve. Nxjerrglistra. Bar glistrash.

GOCË II f. Butak i vogël deti, i mbështjellëme një guaskë të fortë e të ndritshme, tëndarë në dy pjesë; guaska që mbështjellkëtë butak. Goca të bardha (të zeza).Goca deti.

GOGESH m. Pëllumb i egër. Fluturojnëgogeshët. Vrau një gogesh.

GOGOZHEL m.

3. Bubuzhel.

GOLLOMESH m. shih LAKURIQËS,∼I 1.Gollomeshi i natës.

GOMAR m. Çuç gomari shih te ÇUÇ,∼I.

GOMAREZ f.

3. krahin. Brumbull.

GORILLË f. Majmun i madh pa bisht, që rronzakonisht në pyjet e Afrikës Perëndimoredhe që i ngjan shumë njeriut. Është sigorillë.

GRERË f. Grerëz.

GRERËZ f. 1. Kandërr si bleta, po me trap mëtë vogël e më të hollë, në ngjyrë të verdhëe me vija të zeza, që ka një thumb hel-mues; arëz. Grerëza e kumbullës (e dard-hës, e mollës). Fole grerëzash. Thumbi igrerëzës. E thumboi (e pickoi) grerëza.

GRETH m. 1. Arëz me trup të madh, mengjyrë të murrme në të kuqe, me bark tëverdhë e me një thumb helmues; grerëz.Fole grethash. E pickoi grethi.

GRIFË f. sh,

2. Shpend i madh grabitqar, me trupngjyrëkafe të ndezur, me kokë e qafë tëbardhë, me sqep të madh e të fortë, qëka në këmbë nga katër kthetra, jeton nëshkëmbinj ose nëpër pemë të vetmuaradhe ushqehet me kërma.

GRIFSHË f. 1. Zog më i madh se harabeli, mengjyrë të murrme e me çafkë në kokë, qënxjerr një zë të çjerrë. Çafka e grifshës.Zëri i grifshës. Çirret si grifshë.

GRIKËLL f. Bregcë.

GRILLË f. Rosë e egër me trup më të vogël sepëllumbi, që rron në tufë.

12

GRIZHËL f. Laraskë.

GRIZHLEMZË f. Grifshë.

GRYKAKUQ m. Gushëkuq.

GRYKALARMË m. Zog këngëtar i ngjashëmme gushëkuqin, që e ka gushën të larme.

GUACË f. Gocë deti.

GUASKË f. butak që rron i mbështjellë me njëmbulesë të tillë.

GUGASH I m. 1. Guhak.

GUGASHE f. Fem. e GUGASH,∼I I.

GUGUÇE f. 1. Kumri.

GUHAK m. 1. Lloj pëllumbi i egër e shtegtar,me trup të mbuluar me pendë ngjyrë hirinë të kaltër dhe me krahë të larmë.

2. �g. Njeri i hutuar dhe i pavëmend-shëm; njeri i trashë nga mendja.

GUMANË f. Grerëz e madhe që nxjerr njëzhurmë shurdhuese kur �uturon.

GUR m. Peshk guri shih te PESHK,∼U.

GURNEC m. Skort i bardhë.

GURNECKË f. Skort i bardhë, gurnec.

GUSHAR m. Gushëkuq.

GUSHËBARDHË m. Zog i murrmë me gushëtë bardhë, i ngjashëm me trumcakun, qëshihet shpesh në dimër mbi dëborë.

GUSHËKUQ m. Zog i vogël këngëtar i ng-jashëm me trumcakun, me trup të mur-rmë e me gushë të kuqërreme.

GUSHTAK m. Cumri, qefulli i verës.

GJAKFTOHTË mb.

3. Që ka gjak të ftohtë, që i ndryshontemperatura e trupit sipas mjedisit ku je-ton. Kafshë gjakftohtë.

GJAKPIRËS II m. Kafshë a kandërr që ushqe-het duke thithur gjak.

GJAKPIRËS II mb. Që ushqehet dukethithur gjak. Kafshë gjakpirëse. Insektgjakpirës.

GJALLË mb. Qime e gjallë shih teQIM/E,∼JA.

GJANËS f. Peshk me trup të gjatë e të shty-pur, me kurriz në ngjyrë të trënda�ltë eme anët si të argjendta.

GJARPËR m. 1. Zvarranik pa këmbë, metrup të gjatë, të lakueshëm e dredhues,me lëkurë me luspa, që ka dhëmbë mehelm ose që i mbështillet gjahut rrethe-qark dhe e shtrëngon. Gjarpër i madh(i gjatë). Gjarpër helmues. Gjarpër iverbër. Gjarpër me pika. Gjarpër uji(deti). Gjarpër guri. Gjarpër me syze(me gjyzlykë) kobra. Gjarpër me zilegjarpër helmues, që ka në fund të bishtitnjë hapësirë konike, me të cilën bënnjë zhurmë tingëlluese. Lëkurë gjarpri.Helmi i gjarprit. E pickoi (e kafshoi, ehëngri) gjarpri. E zuri gjarpri. Përdrid-het (rrëshqet) si gjarpër.

GJASHTËKËMBËSH m. Kandërr megjashtë këmbë ose me tre çifte këmbësh.

GJEL m. 1. Mashkulli i pulës, këndes. Gjelfushe. Lafsha e gjelit. Mish gjeli. Kën-don gjeli. Fryhet si gjel.

GJEL DETI Mashkulli i pulës së detit; gjeldet,misërok.

GJEL I EGËR Shpend i madh i ngjashëm mekëndesin, me pendë të zeza, me zë tëçjerrë, që rron nëpër pyje; gjelegër.

GJEL UJËS Shpend i egër me trup të madh,me qafë të gjatë, me pendë si të murrme,që rron nëpër ujëra.

GJELAC m. 1. Shpend i egër me pendë tëzeza, të kuqe e të bardha, që jeton buzëujërave.

2. krahin. Qukapik.

GJELAMAN m. Flutur me trup në ngjyrë tëgjelbër të errët e me vija të verdha, mekrahë të mëdhenj e të zgjatur si bisht dal-lëndysheje, që dëmton gjethet e pemëvefrutore.

GJELAZEZ m. Shpend i egër me trup të gjatë,me pendë të zeza, që ushqehet me peshq.

13

GJELBËRUSHE f. Zog pak më i madh setrumcaku, me pupla të gjelbra në të verd-heme, që nuk shtegton.

GJELDET m. Gjel deti. Mish gjeldeti.

GJELDETËS m. Gjel deti.

GJELE f. Gjelëz.

GJELEGËR m. Gjel i egër.

GJELËZ f. Shpend i egër uji sa një pëllumb,me sqep të gjatë e të verdhë, me pendëtë zeza e me majat e krahëve të bardha.

GJELUJËS m. Gjel ujës.

GJEMB m. Flutura e gjembave lloj �u-ture dëmtuese, vemjet e së cilës janë tëpërhimëta, me dy vija anësore të verdhadhe me gjemba të verdhë ose kafe. Lulegjembi bot. shih te LUL/E,∼JA.

GJEMBAÇ m.

4. krahin. Iriq.

GJER m. Brejtës i vogël pylli, me qime të den-dura e të buta në ngjyrë të përhime, mebisht të gjatë e si furçë, që e kalon dim-rin në gjumë. Strofka e gjerit. Lëkura egjerit.

GJERAK m. Mashkulli i gjeraqinës, petrit.

GJERAQINË f. 1. Shpend i madh grabitqar,me pendë të larme, me krahë të gjatë dheme kthetra; petrit.

GJERORE f. Femra e gjerit.

GJETULL f. Shigjetull.

GJETHENGRËNËS mb. 1. Që ha gje-thet, që ushqehet me gjethet e bimëve.Krimb (brumbull) gjethengrënës. Vemjegjethengrënëse.

2. Përd. em. sipas kuptimit të mbiemrit.Gjethengrënësi i qepës.

GJILPËRËZ f.

2. Peshk deti me trup të hollë e të gjatësi ngjalë, bistër.

GJINATORE f. Kandërr e ngjashme mearëzën, me ngjyrë të verdhë, me këmbëtë gjata, e cila mbledh deltinën në lëmshetë vegjël.

GJINKALLË f. 1. Kandërr me ngjyrë të mur-rme, me kokë të gjerë e të shtypur, me sytë dalë e me krahë të mëdhenj e të tejduk-shëm, që lëshon në vapë një zë të zgjature gumëzhitës; cinxër. Zëri i gjinkallës.Kënga e gjinkallës. Këndon gjinkalla.

GJINOKUQ m. Gushëkuq.

GJINOR Kafshë e një gjinie me një tjetër, se-cila nga kafshët e një gjinie. Dallohet ngagjinori i vet.

GJIRAFË f. Kafshë gjitare përtypëse dythun-drake, me trup të madh, me qafë e mekëmbë shumë të gjata, me qime të verdhanë të kuqe e me njolla të mëdha të mur-rme, që jeton në Afrikë. Qafa e gjirafës.

GJITAR m. 1. kryes. Kafshët kërbishtore mëtë larta, që kanë gjak të kuq e të ngrohtë,mushkëri për të marrë frymë etj. dhe qëbëjnë të vegjël, të cilët i ushqen femrame qumështin e vet; sisor. Gjitar i ulët(i lartë). Gjitar ripërtypës. Klasa e gji-tarëve.

2. Përd. mb. sipas kuptimit të emrit.Kafshë gjitare.

3. si mb. f. ∼E. Që ka gjinj të mëdhenjdhe që jep shumë qumësht; qumështore.Lopë gjitare. Dhi gjitare.

GJON m. Shpend grabitqar me pendë të mur-rme, pak më i vogël se kukuvajka, që kën-don natën në verë, qokth. Zëri i gjonit.Këndon gjoni.

GJONTH m. Morri i pemëve. Gjethe me gjon-tha.

GJUHCË f. Peshk i vogël i ujërave të ëmbla,me mish të shijshëm, që zakonisht për-doret i tymosur ose i konservuar. Gjuhcame vaj. Një kuti gjuhca.

GJUHËZ f.

6. Peshk i ujërave të kripura me truppetashuq si gjuhë, me të dy sytë nënjërën anë, me ngjyrë të murrme, memish të shijshëm e pa hala; shojzë deti.Gjuhëza e detit.

GJYSMAMI m. 1. Cinxami, çerr, ferrak.

2. Lakuriqësi i natës.

14

GJYSMAZOG m. Cinxami, çerr, ferrak.

GJYSMËFLATRORË m. vet. Rend kandr-rash me dy palë krahë, prej të cilëve, za-konisht, dy të përparmit janë të brirtë.

HAMBAR m. Flutura e hambarëve shih teFLUTUR∼A 1. Tenja e hambarëve shihtek TENJ/Ë,∼A 1.

HARABEL m. 1. Zog i vogël, me pendët ekokës e të shpinës ngjyrëkafe dhe ato tëpjesës së poshtme ngjyrëhiri, me sqep tëmadh e me këmbë të shkurtra, që jetonnë tufë zakonisht pranë qendrave të ban-uara dhe që ushqehet kryesisht me drithë;trumcak. Harabeli i shtëpive. Harabelmisri. Tufë harabelash. Si sqep harabeli.

HARDHI f. bot. Tenja e hardhisë. Pleshtii hardhisë. Merimanga e hardhisë.Zhuzhaku i hardhisë. Turigjati (hundëg-jati) i hardhisë. Këpusha e hardhisë. Hirii hardhisë. Vrugu i hardhisë.

HARDHJE f. 1. Zvarranik i vogël, me truptë zgjatur e në ngjyrë të murrme, mekatër këmbë të shkurtra dhe me bisht tëgjatë. Hardhja e mureve (e gardheve). Eshkathët si hardhja. Ngjitet si hardhje.

HARENGË f. Peshk deti i vogël, me trup tështypur, që jeton në tufa dhe hahet ifreskët, i kripur ose i thatë. Harenga tëkripura. Gjuetia e harengave.

HARRJE I f. Kandërr shumë e vogël, me krahëtë bardhë e të tejdukshëm, që del zakon-isht në kohë të vapës, �uturon tufa-tufaduke lëshuar një zë të hollë, që hyn nësy a në vesh ose të pickon lëkurën. Iungjitën harrjet. Na hëngrën (na grinë)harrjet.

HERËKEQE f. Kukuvajkë. Po këndon herëke-qja.

HËNËZ f.

2. edhe ∼A, ∼AT Peshk i madh me truptë shtypur e me bark të bardhë, që jetonzakonisht në thellësi të detit dhe ushqe-het me peshq të tjerë të vegjël.

HIBRID m. bot., Bimë a kafshë me tipare tëveçanta, që del nga kryqëzimi i dy llojevea i dy racave të afërta. Hibrid i dy�shtë.Hibrid misri. Hibrid duhani. Hibridi iplepit. Hibridet e pulave. Farishtja e hi-brideve. Mushka është hibrid.

HIBRID mb. bot., Që ka dalë nga kryqëzimii dy llojeve a i dy racave të afërta (përbimët e kafshët).

Bimë hibride. Misër hibrid. Duhan hib-rid. Kafshë hibride. Pula hibride. Farëhibride. Fidan hibrid.

HIBRIDIZOJ kal., bot., Kryqëzoj dy lloje osedy raca të afërta bimësh a kafshësh përtë nxjerrë një lloj a një racë me veti e ti-pare të reja. Hibridizoj misrin (duhanin).Hibridizoj kafshët (bagëtitë).

HIBRIDIZUAR mb. bot., Që është nxjerrënga kryqëzimi i dy llojeve a i dy racavetë afërta, që është nxjerrë me anë të hi-bridizimit. Bimë (kafshë) e hibridizuar.Farë e hibridizuar.

HIDËR f. 1. Kafshë shumë e vogël, pa shtyllëkurrizore, me trupin si qese e zgjatur, qëka në njërën anë gojën me disa �je tëholla e të përkulshme dhe që jeton nëujëra të qeta të lumenjve ose nëpër pell-gje. Hidra e ujit të ëmbël.

HIENË f. 1. Kafshë e egër gjitare, mishn-grënëse e grabitqare, me trup sa të ujkut,me qimet ngjyrë hiri a të kuqërreme,që rron në vendet e shkreta të Azisëe të Afrikës dhe që ushqehet zakonishtme kërma. Hiena laramane. Britma ehienës.

HIPOPOTAM m. 1. Kafshë e egër gjitare,barngrënëse, me trup të madh e të rëndëme kokë katërkëndëshe e me gojë të gjerë,me këmbë të shkurtra, me lëkurë shumëtë trashë, pa qime e të zeshkët, që rronnë Afrikë nëpër lumenj, liqene e moçale.Gjuetia e hipopotameve.

HIRTË mb. Krimbi i hirtë. Miu i hirtë.

HITHËR f. HITHËR DETI Kandil deti.

15

HUNDËBRI m. 1. Rinoqeront. Hundëbririafrikan. Hundëbriri indian.

2. Një lloj brumbulli i madh, me ngjyrëtë murrme, që ka në kokë një bri.

HUNDËGJATË m. Kandërr brejtëse si bubur-rec, me turi të gjatë, që është në disalloje dhe që dëmton bimë të ndryshme.Hundëgjati i panxharit. Hundëgjati ihardhisë. Hundëgjati i lakrës. Hundëg-jati i jonxhës. Hundëgjati i pemëve.Hundëgjati i ullirit. Hundëgjati i grurit.Hundëgjati i lëvores.

HUT m. 1. Një lloj bu�, me kokë të madhee të rrumbullakët, me sqep të shkurtër etë kthyer, që rron nëpër pyje dhe këndonnatën sikur vajton. Huti me veshë bufme veshë. Zog huti. Kënga e hutit.

HUTË I f. 1. Femra e hutit. Zogu i hutës. Rahuta në pula.

2. Shpend grabitqar, me kokë dhe megushë të mbuluar me pupla, me qafë tërrjepur, me kthetra të mëdha, të fortae pak të kthyera, që rron nëpër pyje.Huta e bardhë kali i qyqes. Hutë detipulëbardhë.

HUTËRROJË I f. shih HUT/Ë,∼A 12.

HUTIN m. Hut. Hutini me veshë.

IRIQ m. 1. Kafshë e vogël gjitare, që e katrupin të mbuluar nga sipër me gjembatë fortë dhe që mblidhet si top për t'umbrojtur nga rreziku. Gjembat e iriqit.Mblidhet si iriq.

Iriq deti kafshë e vogël deti pa bosht kur-rizor, me trup të rrumbullakët dhe me njëguaskë gëlqerore të mbuluar me gjembaqë lëvizin.

JAGUAR m. Kafshë gjitare e egër, e ngjashmeme leopardin, që rron në Amerikë dhe qëushqehet me mish.

JAK m. Kafshë e madhe përtypëse, me brirëtë mëdhenj e me lesh të gjatë, e ngjashmeme buallin, që jeton në malet e larta tëAzisë Qendrore dhe shërben kryesisht sikafshë barre.

JARGAVEC m. Kërmill pa guaskë, jargës, lig-avec. Dolën jargavecët.

JONXHË f. bot. Hundëgjati i jonxhës.

KABISHT m. Gërshërëz.

KACABU m. Lloj buburreci, me ngjyrë tëzezë, që jeton zakonisht nëpër shtëpiose në vende ku hidhen mbeturinaushqimesh; furrtarja e zezë. Dolën ka-cabunjtë.

KACADRE m. Kacabu i madh, me ngjyrë tëgjelbër të errët, që e ka kokën të gjerëdhe me dy brirë të harkuar e të dhëm-bëzuar nga brenda. Brirët e kacadrerit.Mustaqe kacadreri mustaqe të harkuarae të kthyera përpjetë.

KACAGJEL m. 1. Milingonë e madhe mengjyrë të kuqe të errët, kaposh.

KAÇAMILL m. Lloj kërmilli, që jeton afërbrigjeve të detit dhe që peshkatarët epërdorin zakonisht si karrem për të zënëpeshk; kërmill uji, kërmill deti; kërmill.

KAÇUBAN mb.

2. si em. ∼, ∼I m. ∼Ë, ∼ ËT Çafkëlore.

KAÇUL m.

3. Lauresha me kaçirubë, çafkëlore.

KAKËZOGËZ f. 1. Zvarranik i vogël sigjarpër, i padëmshëm, në ngjyrë tëargjendtë, që ushqehet me krimba dhedel zakonisht pas shiut.

KALANDËR I f. 1. Lloj laureshe, me shpinëtë përhime, me nga një njollë të zezë nëtë dyja anët e gushës, që e bën çerdhennë tokë. Fole kalandre.

2. Insekt me ngjyrë të ndritshme, qëshumëzohet shpejt dhe dëmton drithërat

(grurin, orizin etj.). Kalandra e grurit.Kalandra e orizit. Preket nga kalandra.

KALË m.

KALI I DETIT Peshk me turi të madh e të zg-jatur, që ka �atra me thumba dhe gjendetnë detin Adriatik, në Mesdhe etj.

KALI I QYQES Mjellbardhë.

16

KALË SHTRIGASH Karkalec i madh mekëmbë të gjata, që e ndryshon ngjyrënsipas mjedisit ku jeton.

KALLAMAR m.

2. Butak deti i ngjashëm me sepjen, porme trup më të hollë e të zgjatur, që kabrenda një petëz të fortë e të tejdukshmenë trajtë pende.

KALLI m. Krimbi i kallirit shih te KRIMB,∼I2.

KAMELEON m. 1. Zvarranik i vendeve tëngrohta, i ngjashëm me hardhjen, qëndërron ngjyrën e lëkurës në përshtatjeme ngjyrën e mjedisit ku ndodhet. Llo-jet e kameleonëve. Si një kameleon.

KANAL m.

* Miu i kanaleve (të zeza) shih teMI,∼U2.

KANARINË f. 1. Zog këngëtar sa trumcaku,me trup të bukur e të shkathët, me puplanë ngjyrë të verdhë të hapur, që mbahetnë kafaz për zërin e tij të këndshëm.

KANDIL DETI Kafshë deti me trup në trajtëkërpudhe e të bardhë si pelte, që lëshonnjë lëng djegës.

KANGUR m. Gjitar barngrënës, që jeton nëAustrali, që i ka këmbët e prapme mëtë gjata se të përparmet dhe ecën mekërcime (femra e tij ka nën bark njëtrastë të gjerë, ku mban të vegjlit derisatë rriten e të ecin vetë). Trasta e kangu-rit. Kërcen si kangur.

KANUSHË f. Lejlek.

KANJUSHË f. shih KANUSH/Ë,∼A.

KAPOSH m.

3. Milingonë e madhe që e ka trupin nëngjyrë të kuqërreme, kacagjel.

KAPROLL m. Gjitar dythundrak i familjes sëdrerëve, me qime të kuqërreme, me brirëtë vegjël e të degëzuar dhe me këmbë tëholla e të shkathëta; mashkulli i sorkad-hes.

KAPROLLE f. 1. Femra e kaprollit, sorkadhe.

KARABULLAK m. 1. Shpend i madh uji,me pendë të zeza e të shndritshme, meqafë të gjatë e me një xhufkë të mur-rme në kokë, që jeton nëpër këneta osegjatë bregdetit dhe ushqehet kryesishtme peshk. Karabullak i madh. Gjuetia ekarabullakut. Zhytet (noton) si karabul-lak.

KARAVIDHE f. 1. Gaforre. Llojet e karavid-heve. Këmbët e karavidhes. Ecën si kar-avidhja.

KARKALEC m. 1. Kandërr me trup të madhe me krahë zakonisht në ngjyrë si të gjel-bër, me këmbë të gjata, që kërcen meshkathtësi e �uturon larg dhe që dëm-ton rëndë të lashtat. Karkalec i gjelbër.Karkalec i murrmë. Tufë (re) karkale-cash. Shfarosja e karkalecave. Kërcensi karkalec.

2. Kafshë deti që i ngjet kësaj kandrre, qëe ka trupin të mbuluar me luspa rrathë-rrathë në ngjyrë të gjakut dhe që kamish të shijshëm. Karkaleca deti. Gjuajkarkaleca.

KARTHPULË f. Drokth, fshikartë.

KARRABISHT m. Gërshërëz.

KASTOR m. Gjitar i madh brejtës, me kokënsi hinkë, me bisht të gjatë dhe me lëkurëtë mbuluar me qime në ngjyrë të kuqër-reme, që jeton në strofka të ndërtuara medegë e me baltë zakonisht buzë lumenjve;lëkurë e punuar e kësaj kafshe. Këpucë(pallto, çantë) kastori.

KASTRIQ m. Gjarpër i madh, i gjatë deri nënjë metër e gjysmë, me kokë të shtypur,që ka mbi shpinë tri shirita me ngjyra tëndryshme; soval.

KATRAVESH m. 1. Kandërr e madhe �utu-rake, në ngjyrë të zezë, që ka katër an-tena të forta si brirë e që e bën folenënëpër trungjet e kalbura ose në zgavra tëdrurëve. Brirët e katraveshit.

KAVALL m. Peshk kavall shih te PESHK,∼U.

17

KETËR m. Gjitar brejtës me trup të vogël e tëshkathët, të mbuluar me qime të murrme,me bisht të gjatë si të dhelprës e me këm-bët e përparme më të shkurtra se ato tëprapmet, që kërcen e ngjitet me shpejtësinëpër drurë dhe ushqehet me lende, mearra etj. Lëkurë ketri. Ngjitet si ketër.

KËLYSH DHEU Dosëza.

KËMBËKUQ mb.

2. si em. ∼E, ∼JA f. ∼E, ∼ET Thëllëzë.

KËMBËNYJËTUAR m. vet. Grupi më i lartëi kandrrave dhe i kafshëve jokërbishtore,që trupin dhe gjymtyrët i kanë të ndarënë unaza të lëvizshme.

KËMBËSHUMËZ f. Dyzetkëmbësh.

KËNDES m. 1. Shpend shtëpiak, me një laf-shë të kuqe mbi kokë, me pendë në ngjyratë ndryshme dhe me bisht të kthyer,mashkulli i pulës, gjel. Këndes i egër.gjel i egër. Kënga e këndesave. Këndonkëndesi. Zihen këndesat. Theri këndesin.Ecën si këndes.

KËPUSHË f. 1. Parazit i vogël, në trajtëne një merimange e me katër palë këmbë,që u ngjitet në lëkurë bagëtive, qenveetj., u thith gjakun dhe u shkakton së-mundje ngjitëse; rriqër. Këpusha e zg-jebes parazit shumë i vogël që shkaktonsëmundjen e zgjebes. Këpusha e hard-hisë parazit shumë i vogël me ngjyrë tëverdhë të errët e me dy njolla të kuqe nëpjesën e përparme të anës shpinore, qëdëmton gjethet e hardhisë. Ka zënë kë-pusha. Iu ngjit si këpushë.

KËRBISHTOR mb. 1. Që ka shtyllë kurrizore;kurrizor, vertebror. Kafshë kërbishtore.

2. si em. ∼, ∼I m. ∼Ë, ∼ËT. Kafshëkërbishtore.

KËRMILL m. 1. Kafshë e vogël me truptë butë, pa skelet, të përjargur e zakon-isht të mbuluar me një guaskë në tra-jtë spiraleje dhe me dy palë brirthë për-para, që jeton në toka me lagështirë, nëpyje, vreshta, kopshte etj. dhe ushqe-het me bar; kafshë e tillë pa guaskë,

që jeton edhe në banesat përdhese melagështirë a në ujë, ligavec. Kërmilli zhveshur (lakuriq) kërmill pa guaskë,jargës. Kërmill uji (deti) lloj kërmilli imadh e pa guaskë, që jeton në det. Kër-milli i tokës (i vreshtave, i pyjeve, i kop-shteve). Samari i kërmillit. Mbledh kër-mij. Mblidhet si kërmill.

KËRP m. bot.

* KËRP DHEU Urith.

KËRPËZ f. Zog i vogël këngëtar, që rron nëpërara dhe ushqehet zakonisht me fara kërpi.

KËRTHINGËL f. Piskë.

KËRRMI f. Një lloj krimbi, që bren orenditëprej druri, dyert, dritaret etj. sidomosnatën; krimbi i drurit.

KËSULER m. Laureshë, çafkëlore.

KICIRIBË f. Zog këngëtar, me trup të vogël,me pendë të murrme në kurriz dhe tëbardha në bark, me një kaçirubë mbikokë e me sqep të kthyer, që rron zakon-isht nëpër ligatina.

KLLINZË f. Zog me pendë të zeza në kurrizdhe me njolla të blerta në të verdha, megushë e gjoks të bardhë, që rron zakon-isht afër ujërave dhe e bën çerdhen nëpërgropa në tokë.

KOBËR f. Gjarpër i madh me helm të fortë,me lara në qafë, që jeton në vende të nx-ehta; gjarpri me syze.

KOBISHT m. Gërshërëz.

KOCË II f. Peshk deti me trup të gjerë e sh-patuk, me një shenjë të verdhë si ar midissyve dhe me dhëmbë të fortë, që e kamishin shumë të shijshëm.

KOJLIK m. Kllinzë.

KOJRRILË f. shih KRILL/Ë,∼A.

KOKËDHËNË m. Kryegjati, qefulli ivjeshtës.

KOKOSH m.

3. Milingonë e madhe në ngjyrë të kuqetë errët, kacagjel.

18

KOLIBËR m. Shpend shumë i vogël, me pendëtë bukura shumëngjyrëshe, që, kur �u-turon, i lëviz krahët aq shpejt, sa nuki duken (rron kryesisht në Amerikën eJugut).

KORAL m. 1. zakon. Kafshë shumëqelizore tëpalëvizshme, që bëjnë pjesë në grupin epolipeve të fortë dhe që jetojnë së bashkunë det ngjitur nëpër shkrepa.

2. Lëndë gëlqerore e formuar nga skeletete këtyre kafshëve si kërcell i degëzuarnë fund të detit, me ngjyrë të kuqe, tëtrënda�ltë a të bardhë, nga e cila bëhenstoli të ndryshme; stoli prej kësaj lënde.Koral i kuq (i bardhë). Koral natyror (ar-ti�cial).

Rruaza (gjerdan) prej korali.

KORAN m. Peshk i llojit të troftës, me pika tëkuqe në trup, që jeton në ujëra të ëmbla

KORB m. 1. Zog me trup të madh, me pendëtë zeza ose si të përhime, me krahë tëgjerë, që e bën folenë nëpër drurë zakon-isht në vende të vetmuara dhe ushqehetme kërma. Pendët e korbit. Zogjtë e ko-rbit. Krakëllima e korbave.

2. Peshk i llojit të qefullit, që jeton nëujëra të kripura, me trup të madh e tëzgjatur në ngjyrë të errët dhe me kokë tëzezë, që ka mish të majmë, të shijshëm eme pak hala.

4. përd. mb. I zi, i zi sterrë. I ka vetullat(qimet) korb.

5. përd. ndajf. Shumë (për ngjyrën ezezë). Me vetulla korb të zeza. I ka sytë(�okët) korb të zezë. Është bërë qiellikorb i zi.

Korb sqep kuq shpend që rron në male,me trup rreth një gjysmë metri të gjatë,me sqep të verdhë dhe me këmbë të kuqe.Korb uji shpend uji më i madh se karab-ullaku, që e përdorin peshkatarët për tëgjuajtur qefullin.

KORCULLESHË f. Cumri, qefulli i verës pasika lëshuar vezët.

KORROBACE f. 1. Gjuhëz; cironkë.

2. Peshk i vogël (edhe �g.). Sa një kor-robace.

KOSHËZ f. Krimb i trashë, i cili u del gjatëdimrit nën lëkurë bagëtive të dobëta,sidomos lopëve e dhive.

KRAHATHADËR f. Zog grabitqar si skifteri,me sqep të kthyer, me kthetra të fortadhe me krahë si thadër, që i përdor përtë vrarë zogj më të vegjël, duke i goditurme forcë.

KRAHATHATË f. Krahathadër.

KRAHËGJATË m. Zog më i madh se harabeli,që këndon bukur dhe mund të qëndrojëpezull në ajër për një kohë të gjatë mekrahë të hapur. Këndon krahëgjatë.

KRAP m. 1. Peshk i madh i ujërave të ëmbla,me trup të mbuluar me luspa në ngjyrëari të errët dhe me katër �je si mustaqetë gjata në turi, që e ka mishin me mjafthala. Krap i madh (i vogël). Krap gun-gaç. Kokë krapi. Tavë me krap.

KRAPULIQ m. 1. I vogli i krapit.

2. Peshk i familjes së krapit, që rron nëujëra të ëmbla, me trup të vogël e me njëpalë �je të gjata si mustaqe në nofullat esipërme.

KREDHARAK m. 1. Shpend uji, me pjesëne sipërme të trupit në ngjyrë të murrmenë të zezë dhe me gushën e barkun tëbardhë, që ushqehet me peshq, të cilët ikap duke u kredhur në ujë.

KRI f. Kandërr e vogël dhe e zezë që brendrurin e orenditë, krimbi i drurit.

KRIMB m. 1. Kafshë e vogël pa skelet, metrup të zgjatur, të rrumbullakët, unazor etë butë, pa këmbë, që zvarritet me gjithëtrupin e tij dhe që rron në tokë, në pleh,nën gurë etj. Krimb i vogël (i hollë).Krimbi i dheut (i tokës). Krimb shiu. Zëpeshk me krimba. Zogjtë hanë krimba.E shtypi si një krimb.

KRIMBALESH m. 1. Krimb i vogël, i mbu-luar me një push të hollë si lesh, që dëm-ton gjethet e pemëve; vemje.

2. Larva e disa insekteve.

19

KRIPTH m. 1. Tokë e kripur jopjellore,kripërishtë. Edhe kripthet janë bërë tokabuke.

3. Qime e gjallë.

KROKODIL m. 1. Rrëshqanor i madh, metrup deri gjashtë metra të gjatë e të mbu-luar me një lëkurë të fortë, me kokë tështypur, me gojë të madhe e me dhëmbëtë fortë, që rron në ujërat e vendevetropikale. Lëkurë krokodili. E hëngrikrokodili.

KRYEGJATË m. Lloj qefulli me kokë të gjatë;qefulli i vjeshtës, kokëdhëni.

KRYEHOLLË m. Kryegjati.

KRYEKUQ m. Kryeartëz.

KRYEMADH m. Peshk i vogël grabitqar, mekokë të madhe e me trup rreth një pël-lëmbë të gjatë, me ngjyrë të murrme eme njolla të çelëta, që rron zakonisht afërbrigjeve të detit.

KUBËL f. Peshk me trup të gjatë rreth dy pël-lëmbë, në ngjyrë hiri të errët, me njollatë zeza në të dy anët, që e ka mishin meshumë hala të holla dhe që rron në det enë ujëra të ëmbla, ku lëshon edhe vezët.

KUKUMJAÇKË f. Kukuvajkë. Zëri i kukum-jaçkës.

KUKUVAJKË f. Zog grabitqar, me kokë tëgjerë dhe pak si të shtypur, me sy tëverdhë e të rrumbullakët, me sqep tëthyer, më bisht të gjatë në ngjyrë hiri eme njolla të bardha, që del natën, ushqe-het me zogj e me minj dhe këndon menjë zë; sikur vajton. Zëri i kukuvajkës.Është si kukuvajkë është e shëmtuar (za-konisht për grat ).

KUMIHARK m. Pilivesë.

KUMRI f. Lloj pëllumbi me pendë e pupla nëngjyrë të kuqe të çelur, të përzier me tëverdhë e të bardhë dhe me një njollë tëharkuar pas qafës. Këndon kumria.

KUNADHE f. Shqarth. Kunadhe e bardhë.Lëkurë kunadhe. Jakë prej kunadheje. Ihëngri pulat kunadhja.

KUNEL m. 1. Lepur i butë. Kunel i bardhë.

2. Lepur i vogël, lepurush; pegun.

KUNUP m. Mushkonjë.

KUQ mb. Krimbi i kuq. Morri i kuq. Meri-manga e kuqe. Tenja e kuqe.

KUQËL II f. 1. Rosë e madhe kuqalashe.

KURRILLË f. Zog shtegtar, me trup të madh eme pendë të përhime, me këmbë të gjatae me qafë të gjatë si të lejlekut dhe mesqep të shkurtër. Tufë kurrillash. Flutur-ojnë (shtegtojnë) kurrillat.

LAKEÇ m. Krap i vogël, i parritur (më i madhse krapuliqi).

LAKËR f. Çimka (tartabiqja) e lakrës. Futurae lakrës.

Miza e lakrës. Morri i lakrës. Pleshti ilakrës. Tenja e lakrës. Turigjati i lakrës.Vemja e lakrës. Vrugu i lakrës.

LAKËR DETI bot. Lloj alge e ujërave tëkripura që bëhet e rrumbullakët si kokëlakre.

LAKËR PATE bot. Bimë barishtore e egër, megjethe si të dejëzës, por më të vogla, melule të verdha e me fara të grumbulluaranë vile, që rritet në toka me lagështi dhee hanë shumë patat e rosat.

LAKËR QENI bot. Bimë barishtore e egër, qërritet në kullota e në vende me shkurredhe që ka lëng të hidhur e mund të hel-mojë kafshët që e hanë.

LAKËR E VERDHË bot. Bimë barishtore eegër, me lule të verdha e të rrumbul-lakëta, me gjethe të vogla e me push nëanën e poshtme, që rritet në vende pa ujëose pa lagështirë të tepërt.

LAKËR ZOGU bot. Bimë barishtore njëv-jeçare, me gjethe të holla, me lule tëgrumbulluara dhe me fara të mbledhurasi xhufkë, të cilat i hanë shumë zogjtë dheqë rritet në lëndina e fusha.

LAKURIQ m. 1. Lakuriqës. Lakuriqi i natës.

20

LAKURIQËS m. Gjitar i vogël sa një zog, izi, me krahë të gjerë e të mbuluar melëkurë të hollë, që i ngjan miut, �uturonnatën dhe ushqehet me kandrra e mepemë të ndryshme; lakuriq, zogu i natës.Lakuriqës veshgjatë. Fole lakuriqësish.

LALË II m. bised.

* Nusja e lalës nuselalë.

LAMË f. Kafshë e viseve të Amerikës së Jugut,afërsisht sa një dhi e madhe, që ka lesh tëmirë dhe që shërben si kafshë ngarkese.

LAPURAK m. 1. Lakuriqësi i natës.

LARADASH m. 1. Pelikan.

LARAKUQE f. Nuselalë.

LARAMANE f. 1. Lloj rose e egër, me trup tëvogël e me pendë të larme, që rri nëpërliqene.

2. Pikëlore.

LARASKË f. 1. Shpend i ngjashëm me sor-rën, me pendë të përhime e të bardha,me bisht të gjatë e me krahë të shkurtër,që rron në fusha, në pyje e në qendra tëbanuara; grizhël.

LARASH m. 1. Lloj fajkoi me trup të larmë,që ushqehet me kërma.

2. Lloj rose e egër me pendë të larme,që rri në det dhe që del nëpër brigje ekëneta vetëm në kohë të keqe e me stuhi.Larash deti.

LARËZ II f. 1. Zog i vogël sa një harabel, metrup të larmë, që rri më shumë livadheve.

2. Lloj peshku i vogël me lara në trup.

LAROSH m. shih LARASH, ∼I 1.

LARVË f. Trajtë �llestare e kandrrave, e krim-bave, e bretkosave dhe e disa kafshëvetë ujit, që sapo ka dalë nga veza dhejeton më vete; vemje. Larva kandrrash(mizash).

Larvat e krimbave (e �uturave, ebretkosave, e peshqve).

LASHTA f. vet.

* Shushunja e të lashtave (e drithërave)shih te SHUSHUNJ/Ë,∼A.

LAURESHË f. 1. Çafkëlore. Lauresha e malit.Kënga e laureshës.

LEJLEK m. 1. Shpend i madh shtegtar, mependë të bardha, me qafë e me sqep tëgjatë dhe me këmbë të gjata, që jetonnë vende të ngrohta pranë brigjeve tëliqeneve, të lumenjve ose nëpër moçal-ishte, e bën folenë zakonisht nëpër drurëtë lartë dhe ushqehet sidomos me peshq,me bretkosa, me gjarpërinj, me krimba,me brejtës të vegjël etj.

2. Peshk deti me trup të zgjatur, me barktë bardhë, me shpinë të kaltërreme e mebisht të gjatë, të hollë e të mprehtë sisharrë.

LEKËN f. Femra e koranit. Lekna pikalore(me pika). Lekna e liqenit. Lekna everës.

LEOPARD m. Kafshë grabitqare e familjes sëmaceve, e madhe sa tigri, me qime tëverdhë e me lara të zeza, që është shumë eshpejtë e ngjitet me shkathtësi edhe mbidrurët dhe që rron në pyjet e Afrikës e tëAzisë. Gjuetia e leopardit. Lëkurë leop-ardi.

LEPUR m. 1. Kafshë gjitare brejtëse, me kokëtë rrumbullakët e me veshë të gjatë, metrupin të mbuluar me qime të gjata nëngjyrë të murrme ose të bardhë, me këm-bët e prapme më të gjata se të përparmet,që rend shumë shpejt dhe që njihet sifrikacake. Lepur i egër. Lepur i butë.Lepur i bardhë. Lepuri i fushave. Lëkurë(lesh) lepuri. Bishti i lepurit. Mish lep-uri. Gjurmë lepujsh. Vrau një lepur.Lepuri i madh rri në ferrë të vogël. fj.u.

LEVREK m. 1. Peshk i ujërave të kripura, mëi madh se qefulli, me trupin në ngjyrë hiritë errët përsipër dhe të bardhë e të shn-dritshëm poshtë, me dy pendë në kurriz,i cili noton shpejt dhe ka mish shumë tëshijshëm.

LËKITËR f. shih KETËR.

LËKURËGJEMBORË m. vet. Familje kaf-shësh jokërbishtore të ujërave të kripura,

21

si iriqi i detit, ylli i detit etj., që e kanëlëkurën me gjemba.

LËKURËTRASHË m. vet. Kafshë gjitare sihipopotami, rinoqeronti etj., që ka lëkurëtë trashë, me qime të shkurtra e të fortadhe bark të madh.

LËVORENGRËNËS mb. libr.

2. si em. ∼, ∼I m. ∼, ∼IT Llojzhuzhaku që ha lëvoren e drurëve a tëpemëve.

LËVRIZË f. Krimb i gjatë me trup të shtypur,që jeton si parazit në zorrët e njerëzve;shirit.

LIKURISHTË f. Tetëkëmbësh.

LIS m.

Mizë lisi lloj mize e vogël, që u bie hard-hive dhe i than krejt.

LIVADH m. Trumcaku i livadheve.

LOJBË f. Peshk deti, me trup vezak e të gjatëderi në dy metra, me ngjyrë të gjelbër osetë hirtë të çelur në kurriz e anash dhe tëargjendtë në bark, me kokë të gjerë, medy pendë të dhëmbëzuara e të forta nëkurriz, që arrin deri në pesëdhjetë kilo-gramë e ka mish të shijshëm.

LOPATË f.

6. shih LOPATËZ,∼A 1. bised. Shuallii këmbës, shputë. Lopatat e këmbës.

LOPATËZ f. 1. Fulterëz. Lëvrijnë lopatëzat.

LOPË f. Lopë deti gjitar me trup shumë tëmadh, që ka jetuar në tufa kryesisht nëOqeanin e Ngrirë të Veriut dhe që taniështë zhdukur.

LORËZ f. Shpend i vogël nate, me pendëngjyrë kafe të çelur ose si të kuqe, mebisht të gjatë, që nxjerr një zë të përva-jshëm kur këndon. Këndon lorëza. Fletsi lorëza �et shpejt e me zë të çjerrë.

LOSË f. Lloj peshku i ujërave të ëmbla i ng-jashëm me troftën, por me trup më tështypur dhe me pendën kurrizore në tra-jtën e freskores.

LUAN m. 1. Kafshë e egër gjitare, e madhee mishngrënëse, me lesh të shkurtër e tëverdhemë, me një tufë qimesh në fund tëbishtit (dhe te mashkulli me një kreshtëa kurorë qimesh të gjata në qafë e rrethkokës), që ndodhet në disa vise të Afrikës,të Azisë etj. dhe që mbahet si kafsha mëe fortë në përleshje me të tjerat. Gjuetiae luanëve. I fortë si luan. Luftoi si luan.

LUANI I DETIT Lloj foke e madhe e me veshë,që jeton zakonisht në oqeane.

LUBARDHË f. Kafshë e egër mishngrënëse eviseve malore, me qime të shndritshme,të bardha në të kuqërreme, që i ngjanluqerbullit dhe është shumë e shpejtë;lulëz.

LUGËS III m. Sqeplugë.

LUGVESHËZ f. Gërshërëz.

LULËZ II f. Lubardhë.

LUNDËR II f. Kafshë e egër e mishngrënëse, emadhe sa një mace, me lëkurë të butë etë çmueshme, me qime të shndritshme nëngjyrë kafe të mbyllur, që rron në ujëratë ëmbla dhe ushqehet me peshq; vidër.Lëkurë lundre.

LUNDËRZ f. Lundër, vidër.

LUQERBULL m. Rrëqebull. Lëkurë luqer-bulli.

LLALLË I f. 1. Flutur, më e madhe se miza ezakonshme, e cila i bën vezët në zgjuane bletëve dhe i detyron këto të largohenprej këtej. Llalla i prish bletët.

LLOÇË f. Kubël e vogël në moshën prej katërmuajsh deri në një vit.

LLOGOBERE II f. Rosë e egër që e ka zënëvera pa shtegtuar.

LLOSKË f. Peshk i ujërave të ëmbla, i ng-jashëm me krapin, por me trup më tëshkurtër e më të shtypur anash; me kokëtë vogël e me shumë hala; drangë.

Lloskat e Liqenit të Shkodrës.

22

MACE f. Mace e egër kafshë e egër mishn-grënëse, më e madhe se macja e butë, meqime ngjyrë hiri a ngjyrëkafe të hapët, qëjeton në pyll dhe ushqehet zakonisht meminj etj.

MACE DETI Lloj peshku me erë të veçantë.

MAJ I m.

Zhuzhaku i majit shih te ZHUZHAK,∼U.

MAJMUN m. 1. Kafshë gjitare shumë engjashme me njeriun, që rron në pyjettropikale dhe që dy këmbët e para i kamë të gjata e mund t'i përdorë si duar.Këlysh majmuni.

MAKNORE f. Shumëkëmbësh.

MARSATORE f. Rosë e egër shtegtare, që ingjet kurrillës e që vjen në muajin mars.

MEDUZË f. 1. Kandil deti.

MELCË f. Kubël e vogël deri në moshën katërmuajsh.

MERIMANGË f. 1. Kafshë me trup të vogël eme ngjyra të ndryshme, me katër këmbëtë holla e të gjata, që rron nëpër vendetë errëta (nëpër bodrume, në qoshet edhomave etj.), ku end rrjeta të denduraprej �jesh shumë të holla. Merimanga eshtëpis ë(e bodrumeve). Pëlhura (cerga)e merimangës. Shtrati i merimangës. Ramiza në cergën e merimangës.

MERIMANGORE m. vet. Klasë e disa kaf-shëve të vogla jokërbishtore (si meri-manga, akrepi, këpusha etj.), të cilat ekanë kokën të bashkuar me kraharorin.

MËLLENJË f. 1. Zog i vogël shtegtar ngarendi i harabelave, me pupla të zeza e tëndritshme, me sqep të verdhë si në ngjyrëportokalli e me këmbë të murrme, qërri zakonisht nëpër ferra e nëpër shkurre;mullizezë.

MËLLIJAN m. Mashkulli i mëllenjës.

MËMËZ f. 1. Matka e bletëve. Mëmëza ebletëve.

MËRUNË f. Skort i zi

MI m. Zog miu (zog ferre, zog shtrige) shih teZOG,∼U.

MICAK m. Cinxami. Zuri një micak.

MIDHJE f. Butak i vogël në trajtën e bajames,i mbrojtur nga një guaskë gëlqerore prejdy kapakësh në ngjyrë të errët, që rron nëkoloni buzë brigjeve të deteve a të liqen-eve, dhe që përdoret për ushqim. Midhjetë fërguara. Midhje deti (liqeni). Gjellëme midhje.

MILINGONË f. Kandërr e vogël me ngjyrë tëzezë, që rron me shumicë nëpër drurë, nëfole të bëra në dhe etj.; mizë dheu, mizëpërdhese, thnegël. Fole milingonash. Evogël sa një milingonë. Punon si milin-gonë. Lëvrijnë si milingonat.

MISËR m. Krimbi i misrit shih te KRIMB,∼I 2. Morri i misrit shih teMORR,∼I 2. Zhuzhaku i misrit shih teZHUZHAK,∼U.

MISKË f. 1. Pulë deti, misëroke. Vezë miske.

MISKËR f. I vogli i cironkës.

MISHNGRËNËS m. Kafshë gjitare kryesishte egër, që i ka dhëmbët e syrit shumë tëmprehtë e dhëmballët të forta (si luani,tigri, ujku, qeni, macja etj.), ka kthetradhe ushqehet me mish; vet. rendi i këtyrekafshëve. Rendi i mishngrënësve.

MIZË f. Zogu mizë shih te ZOG,∼U.MJELLBARDHË f. Shpend shtegtar si huta,

me pendë të bardha e me skajet e krahëvenë ngjyrë të zezë, që vjen në vendin tonënë pranverë; huta e bardhë, kali i qyqes.

MJELLMË f. 1. Shpend i madh uji, meqafë të gjatë e të lakueshme, me krahëtë gjerë, me pendë zakonisht të bardhae të shkëlqyeshme si bora, që shtegton.Mjellmë e bardhë. Mjellmë e butë. Ebukur (e bardhë) si mjellmë. Pendët emjellmës.

MLYSH m. 1. Peshk grabitqar i ujërave tëëmbla, me trup gjatosh dhe me turi tëmprehtë e petashuq, që nuk e ka mishintë shijshëm. Mlysh i madh.

MOKËRR f. Shumëkëmbësh, dyzetkëmbësh.

23

MOLË f. 1. Kandërr me dy palë krahë, qëgjatë jetës së saj zhvillohet nga veza nëlarvë, në krimb e më pas në �utur, e cilabren sendet e leshta, gëzofët, drithërat,bimë të ndryshme etj.; tenjë. Mola e gru-rit (e drithërave). Mola e dyllit. Molae mollës. Mola e qepës. Bar mole. kim.naftalinë. E hëngri (e griu) mola qilimin(pallton).

MOLËZ f. Molë.

MOLUSK m. zakon. shih BUTAK,∼U. Mo-lusqet e detit (e tokës). Klasa e mo-lusqeve. Ushqehet me molusqe.

MOLLË f. Morri i mollës. Çimka e mollës.

MOLLËKUQE f. Kandërr e vogël, me trup nëtrajtë vezake dhe me dy palë krahë, ngatë cilët dy të sipërmit janë të fortë, tëkuq e kanë shtatë pika të zeza.

MORR m. 1. Kandërr e vogël pa krahë, qërron si parazit te njerëz të papastër (nëtrup, sidomos në kokë, në rrobat, nështresa e mbulesa), te disa kafshë e sh-pendë etj. Morri i kuq

MULLENJË f. Mëllenjë.

MULLIBARDHË f. Lloj mëllenje me kurriz tëmurrmë si në ngjyrë të ullirit, me gushëdhe bark në të bardhë e me njolla të er-rëta, që këndon bukur e ka mish të shi-jshëm.

MULLIUJËSE f. Mëllenjë me ngjyrë të mur-rme e me sqep të gjatë, që rron anës lu-menjve dhe ushqehet me peshq të vegjël;mullizezë uji, mëllenjë sqepgjati.

MULLIZEZË f. Mëllenja e zakonshme. Dimritkëndojnë mullizezat.

MURGESHË II f. 1. Flutur e madhe meshirita të zinj e njolla të zeza në krahëdhe në bark, vemja e së cilës njihet sidëmtues i drurëve e sidomos i pishave.

2. Kandërr �uturuese që e ndryshonngjyrën sipas mjedisit, me trup shumëtë gjatë, me kokën trekëndëshe e shumëtë lëvizshme, me sy të dalë, me dy palëkrahë të hollë, me të cilët, duke i fërkuarbën një zhurmë.

MURRAK m. Harabel.

MURRASH m. Harabel.

MURRJELË f. 1. Lloj zekthi, pak më i madhse zekthi i zakonshëm. E zuri murrjela. Ihëngri (i pickoi) lopët murrjela. Lëviz simurrjelë s'rri në një vend, lëviz shpejt saandej këtej. E gjeti si murrjela.

MURRMË mb. Krimbi i murrmë. Miu i mur-rmë. Ariu i murrmë. Bretkosa e murrme.

MUSTAK m. 1. kryes. Mustaqe.

2. Lloj krapi me trup të kuqërremtë, menofullën e sipërme të dalë, me buzë tëtrasha e me katër qime si mustaqe, qërron nëpër lumenj me shtrat prej guri. Zëmustakë.

MUSHICË f. 1. zakon. Miza të vogla si har-rje, që sillen me shumicë në vende melagështirë e sidomos në vende ku punohetrrushi a ku ka bërsi. Mushica e bostan-eve. Tufë mushicash. Sillen mushicatrreth llambës (rreth dritës).

MUSHKONJË f. Kandërr e vogël, me truptë hollë, me një palë krahë, me këmbëtë gjata dhe me një thumb në turi, qërri zakonisht pranë pellgjeve e në vendemoçalore dhe që të pickon, thith gjakun emund të përhapë sëmundje të ndryshme.Mushkonja e zakonshme. Mushkonja emalaries anofele. Fole mushkonjash. Tëgrinin mushkonjat.

NDALK m. Peshk i vogël deti, që ka mbi kokënjë organ me anën e të cilit u ngjitetpeshqve të tjerë më të mëdhenj ose ani-jeve, që ta tërheqin pas vetes.

NDËRLIKUAR mb. Kafshët e ndërlikuara.kafshë që kanë arritur një fazë të lartëzhvillimi biologjik.

NEPËRKË f. 1. Gjarpër helmues, me kokëntë shtypur në trajtë trekëndëshi, metrupin të mbuluar nga luspa me ngjyratë ndryshme, me dy dhëmbë në gojëdhe me bisht të shkurtër. Nepërkë eshkruar. Nepërkë pika-pika. Nepërkëshullëri. Helmi i nepërkës. Fishkëllimae nepërkës.

24

NGJALË f. 1. Peshk që rron në det dhe nëujëra të ëmbla, me trup të gjatë e të hollësi të gjarprit, pa luspa e me mish të shi-jshëm. Ngjalë lumi (liqeni). Ngjalë deti.Ngjalë balçe ngjalë që rron në llumishtat.Me trup si ngjalë me trup të hollë e tëshkathët; meshollë.

NIMFË f.

2. Fazë e zhvillimit të larvave të disa in-sekteve, kur ato mbështillen me një cipëme fshikëz. Faza e nimfës. Shndërrohet(kthehet) në nimfë.

NOR m. Shpend uji shtegtar, i madh sa njëpulë, me këmbë të shkurtra, që zhytetme shkathtësi në ujë dhe është i shpejtënë �uturim. Nor i bardhë si bora.

NOSIT m. krahin. Pelikan.

NUSE f. Nusja e lalës Nuselala, bukla, nuse edjemve, nuse e mirë, nuse e bukur. Nusepashke Mollëkuqe.

NUSEBUKUR f. Nuselalë.

NUSELALË f. Kafshë gjitare mishngrënëse sanjë mace, me trup të shkathët, me gë-zof të murrmë a të kuqërremtë sipër e tëbardhë në bark; bukël, nusël, nusëz. Eshkathët si nuselalë.

NUSËL f. Nuselalë, bukël.

NUSËZ f. Nuselalë.

NJËTHUNDRAK mb. 1. Që ka në secilënkëmbë vetëm një thundër (për kafshët).Kafshë njëthundrake kali, gomari etj.

2. si em. ∼, ∼U m. zakon. ∼Ë, ∼ËT.Familje kafshësh, ku hyjnë kali, gomari,mushka e zebra, që kanë në secilën këmbëvetëm një thundër. Rritja e njëthun-drakëve. Shtimi i njëthundrakëve.

NJILË f. Lloj peshku i ujërave të ëmbla, i ng-jashëm me krapin e me kokë të mprehtësi të ngjalës, me kurriz të murrmë, mebark të bardhë e me pika, që e ka mishintë shijshëm, por me shumë hala. Njilaliqeni (lumi).

OKLONJË f. Kërmill deti.

OKTAPOD m. 1. Tetë këmbësh, likurishtë.Këmbët (koka) e oktapodit.

ORANGUTANG m. Majmun trupmadh pabisht, me krahë të gjatë, që rron në pyjete ishujve Sumatra e Borneo.

PALLUA m. Shpend i madh sa një pulëdeti, me një xhufkë në kokë, me pendëshumëngjyrëshe e të ndritshme, shumë tëgjata në bisht, të cilin e hap si erashkë.Femra e palloit. Bishti i palloit. Pendëpalloi.

PANTERË f. Kafshë gjitare e egër, mishn-grënëse, me trup të madh e me lëkurë tëverdhë me njolla të zeza. Pantera e zezë.Lëkurë pantere. Iu hodh si panterë.

PANXHAR m. bot. Breshkëza e panxharit.

PAPAGALL m. 1. Zog i vendeve të nxehtame sqep të verdhë, të gjatë e të kthyernga poshtë, me pupla shumëngjyrëshe,që ka aftësi të shqiptojë fjalë duke imi-tuar njeriun. Papagall i gjelbër (i kuq).Pendë papagalli. Zë papagalli. Mëson sipapagall mëson përmendësh, në mënyrëmekanike. E përsërit si papagall.

PASTËR f. Pastër deti yll deti.

PATATE f. bot. Buburreci (vrugu) i patates.

PATË f. Shpend më i madh se rosa, me qafëtë gjatë, me sqep të madh, të rrafshët etë verdhë, me këmbë në trajtë të pëllëm-bës, që mbahet si shpend shtëpiak oseqë rron si shpend i egër në vende meujë. Patë e bardhë (e murrme). Patat eegra. Patë e pjekur (e skuqur). Patë deti.Tufë patash. Ruajtësi i patave. Mish(dhjamë, pendë, vezë) pate. Mban (rrit)pata. Është (ecën) si patë është i ngjal-lur e mezi lëviz a mezi ecën, ecën duke utundur sa andej këtej.

PATOK m. 1. Mashkulli i patës. Pendët epatokut. Me qafë si të patokut.

PELIGORGË f. Bregcë.

PENDËKUQ m. Një lloj krapi.

25

PESHK m. 1. Kafshë kurrizore e ujërave tëëmbla e të kripura, me trup shpatuk etë zgjatur si bosht, zakonisht të mbuluarme luspa, me pendë të forta anash e mbishpinë, që merr frymë me anë të verzave.Peshk i madh (i vogël). Peshk i kuq.Peshk i njomë (i thatë, i kripur, i tymo-sur). Peshk i zier (i pjekur, i skuqur).Peshk deti (lumi, liqeni). Peshk me hala(pa hala). Halë peshku. Vezët e peshkut.Zë (gjuaj) peshk me grep ( me rrjetë).Noton (rrëshqet) si peshk.

Peshk elektrik Peshk deti me trup tërrumbullakët, të sheshtë she me bisht, ipajisur me organe të posaçme që lësho-jnë ngarkesa elektrike. Peshk �uturakpeshk �uturues. Peshk �uturues peshkdeti me dy pendët çifte të gjoksit si krahë,me të cilat �uturon ulët mbi sipërfaqene ujit në një larësi rreth dyqind metrash.Peshk guri peshk i vogël deti, zakonishtme kurriz të murrmë, që jeton në thellësi,zakonisht nën gurë re shkëmbinj e nuk ha-het. Peshk pëllumb peshk deti grabitqar,i familjes së peshkaqenëve, pa brinjë kër-core.

PESHKAQEN m. 1. Peshk deti grabitqar, metrup të madh, të fuqishëm e të mbuluarme lëkurë të ashpër, me gojë të lakuar sihark në pjesën e poshtme dhe me dhëmbëtë fortë e të mprehtë. Peshkaqeni ibardhë. Mish (dhjamë) peshkaqeni. Ehëngrën peshkaqenët.

PESHK-KAVALL m.

Peshk me trup të zgjatur si të ngjalës,me turi të rrumbullakët. Që ka pesë derishtatë vrima në të dy anët e trupit �llpas kokës.

PESHK-SHARRË m.

Peshk deti që ka përpara një zgjatim tëpajisur anash me dhëmbëza si sharrë.

PESHK-SHIGJETË m.

Peshk deti me trup të zgjatur si boshtdhe me turi të hollë, që noton drejt sishigjetë.

PESHK-SHIRIT m.

Peshk deti me trup të zgjatur e të hollëdhe me ngjyrë të kuqërremtë.

PESHK-SHPATË m.

Peshk deti, me trup të ndritshëm, petake të gjatë deri në katër metra dhe me turitë mprehta si shpatë. Peshku-shpatë çanedhe anijen.

PESHKTH m. 1. zvol. e PESH/K,∼ KU.

PETRIT m. 1. Shpend grabitqar i ngjashëmme skifterin, me kurrizin të murrmë a tëhirtë, me barkun të bardhë e me këmbëttë verdha, që ka sqep të kthyer dhe thonje krahë të fuqishëm; sokol. I shpejtë sipetrit.

PËLLUMB m. 1. Shpend i butë a i egër mekrahë të shkurtër, me pendë të bardhaose ngjyrë hiri në të kaltër, me gushëpak të dalë dhe me pupla në këmbë, qëmund të bëjë �uturime të gjata dhe qëmbahet si simbol i butësisë, i pastërtisë,i bukurisë dhe i paqes. Pëllumb i butë.Pëllumb i egër. Pëllumb poste. Çift pël-lumbash. Gugatje pëllumbash. Kafazpëllumbash. Mish pëllumbi. Vezë pël-lumbi. Gjuetia e pëllumbave.

* Peshk pëllumb shih te PESHK,∼U.

PËRÇOLLAK m. Akrep, sfurk.

PËRDHES mb.

* Mizë përdhese milingonë, mizë dheu.

PËRHERSHËM mb. Shpendë të përhershëmshpendë që qëndrojnë në një vend gjatëgjithë vitit; kund. shpendë shtegtarë.

PËRTYPËS mb.

2. shih RIPËRTYPËS,∼E. Kafshë për-typëse.

PICËRRAK m.

2. Zvarranik i ngjashëm me hardhucën,por më i madh se ajo, me pika të verdhanë trup, që del zakonisht në pranverë passhiut; pikëlore, salamandër.

PICKATË f. 1. Mushicë.

PIKËLORE f. Picërrak, salamandër.

PIKTH m. Qukapik.

26

PILIVESË f. 1. Kandërr me trup të hollë, mekrahë të gjatë, të tejdukshëm e me deje,që i lëshon larvat në vende me lagështirë.

PINGUIN m. Shpend uji kryesisht i viseve tëAntarktikut, me trup të madh e me bishttë shkurtër, me krimbë si pëllëmbë e mekrahë të pazhvilluar, që nuk �uturon, porzhytet në ujë e noton mirë. Ecën si pin-guin ecën duke i hedhur këmbët anash eduke u tundur.

PISËRËNGË f. Pikëlore, salamandër.

PISKË f. 1. Shpend shtegtar që rron nëpërujëra, me trup sa një laraskë, me pendëtë larme, me kokë të madhe, me qafëtë shkurtër e me një kaçulitë mbi krye;kërthingël. Klithmat e piskave.

2. shih PISK,∼U.

PITON m. Gjarpër i madh e pa helm i visevetropikale, me trup të gjatë deri në dhjetëmetra. Pitoni gëlltiti një dash të tërë.

PJESHKË f. Krimbi i pjeshkës. Vemja epjeshkës. Morri i pjeshkës.

PLANOS m. 1. Beng, �kës.

2. Shpend i vogël (turtull, thëllëzë etj.),që e vënë në kafaz për të ndjellë e për tëkapur shpendë të tjerë.

PLESHT m. 1. Parazit i njeriut e i kafshëve,me trup shumë të vogël e në ngjyrë kafetë errët, që kërcen shumë, pickon e thithgjak. Pleshtat e dhive (e qenve, e sh-pendëve, e maces). Bar pleshtash. Sa njëplesht shumë i vogël. Kishte zënë pleshta.Kërcen si plesht.

2. Pjesë e parë e emërtimeve të path-jeshta për disa lloje kandrrash të vogla,me madhësi dhe ngjyra të ndryshme, qëdëmtojnë zakonisht gjethet e perimeve,të pemëve etj. Pleshti i gjelbër kandërre vogël me ngjyrë të gjelbër në të verdhë,që bren e dëmton zakonisht trangujt,jonxhën etj. Pleshti i bletës morri i bletës.Pleshti i drithërave. Pleshti i hardhisë (imollës). Pleshti i panxharit (i lakrës, ipatates). Plesht rëre kandërr si pleshti izakonshëm, por që nuk kërcen. Pleshti i

tokës kandërr si pleshti i zakonshëm, metrup vezak e ngjyrë hiri, që dimëron nëtë çarat e tokës, në gjethet e thata etj.dhe që dëmton gjethet e lakrës, të rrepës,të panxharit të sheqerit etj.

Plesht uji (deti) gaforre e vogël, që jetonnë ujëra të ëmbla e lëviz duke kërcyer.

PLLASHICË f. krahin. Cironkë; gjuhëz.

PORTOKALL m. Miza e portokajve.

PRAPMË mb. Gjymtyrët (këmbët) e prapme.Rrotat e prapme të makinës. Rreshti iprapmë.

PREKËL f. 1. Brirth, antenë.

PRERËS mb. Dhëmbët prerës. Punime pre-rëse (në miniera ku priten shtresat e min-eralit).

PUÇIBABË f. Lloj karkaleci me këmbë tëgjata e pa krahë.

PULEGËR f. Pulë e egër.

PULË f. 1. Shpend shtëpiak, me trup të vogële me krahë të shkurtër, që mbahet përvezët dhe për mishin; femra e gjelit; m.tërësia e këtyre shpendëve (meshkuj efemra). Pulë e bardhë (e zezë). Pulëe majme. Pulë pikaloshe. Pulë këm-bëleshe. Pulë shqerake (fushe) pula ezakonshme. Pulë e pjekur. Pulat e ko-operativës. Mish (vezë) pule. Koteci ipulave. Ndjell pulat. Theri një pulë. Evuri pulën klloçkë. Ra dhelpra në pula.

2. Kokërr misri e pjekur, por që nuk kaplasur ose nuk është bërë pupagjel. Misrimbeti pulë.

PULË DETI Shpend i madh shtëpiak, me pu-pla zakonisht në ngjyrë të errët e pika-pika, me krahë të shkurtër, me kokëndhe një pjesë të qafës pa pupla, që rritetkryesisht për mish; femra e gjelit të detit,bibë, misëroke.

PULË DUSHKE Shaptore, shapkë.

PULË E EGËR Shpend i egër me trup sa njëpëllumb, me pendë zakonisht ngjyrë kafenë të kuqërremtë, me kokën të verdhë menjolla të murrme e me sqep ngjyrë kafe

27

të mbyllur, që jeton në pyje të mëdhenj;femra e gjelit të egër.

PULË HINI Pulëhine.

PULË UJI Shpend i egër, i ngjashëm me shap-toren, me këmbë të gjata, që jeton nëvende moçalore dhe ushqehet me peshk.

PULËBARDHË f. 1. Shpend uji, me truppothuaj sa një pulë, me këmbë të shkur-tra, me pendë të dendura e të bardha,që �uturon shpejt, rron në brigjet edeteve a të liqeneve dhe ushqehet mepeshk; çafkëbardhë. Tufë pulëbardhash.Klithma e pulëbardhave.

PULËDUSHKE f. Shapkë, shaptore.

PULORË vet. Familje shpendësh, në të cilënhyjnë pula, shaptorja etj.

PUMË f. Kafshë e egër mishngrënëse, e ng-jashme me luanin, me gëzof ngjyrë hirinë të kuqërremtë, pa krifë e pa xhufkënë bisht, e cila jeton në pyjet e Amerikësdhe sulmon sidomos delet; macja e egëramerikane, luani i përhimët a ngjyrëargjendi.

PUPË V f. Pupëz.

PUPËZ f. 1. Zog shtegtar me trup sa të pël-lumbit, të mbuluar me pupla të ndrit-shme e ngjyra-ngjyra, me sqep të gjatëe të hollë dhe me një xhufkë në kokë.Kënga e pupëzës. Pupëzon pupëza.

2. Çafkëlore.

QAFËGJATË f. Shpend uji i madh, i ng-jashëm me çafkën, me qafë të gjatë, mependë të bardha, me këmbë të murrme eme sqep të zi, të cilit në dimër i bien pu-plat e qafës dhe i zverdhet sqepi. Qafëg-jata e madhe. Qafëgjata e vogël.

QEFULL m. 1. Peshk i ujërave të kripuradhe të ëmbla, me kokë pak të shtypur,me trup të gjatë e të hollë, të mbuluarme luspa të mëdha ngjyrë hiri të mbyl-lur në kurriz e ngjyrë argjendi në anët, icili ka mish të shijshëm. Qefull i bardhë.Qefulli i verës cumër. Qefulli i vjeshtëskryegjati.

QELBËS m. 1. Gjitar i egër sa një shqarth,me hundë të ngritur, me lëkurë në ngjyrëtë çelur në pjesën e sipërme dhe të er-rët poshtë, që ha minj, pula etj. dhe qëlëshon një erë të keqe për t'u mbrojturnga egërsirat e tjera. Lëkura e qelbësit.

QEN m. 1. Kafshë gjitare shtëpiake, mishn-grënëse, me trup mesatar, që ka nuhatjeshumë të mirë, që afrohet shpejt menjeriun dhe që mbahet për të ruajturshtëpinë, bagëtinë etj., për gjah e përpunë të tjera. Qen i bardhë (i zi).Qen besnik. Qen i tërbuar. Qen stani.Qen bariu. Qen gjuetie langua, zagar.Qen ku�ri. Qen race. Qen rrugësh.Tufë qensh. Kasollja e qenit. Qenileh (angullin, kuit). E hëngri (e kaf-shoi) qeni. Lidh (lëshoj) qenin. Mbajqen. I lëshoi qentë nga pas. Jetë qenijetesë shumë e keqe. Gjumë qeni gjumëi keq, me shqetësime të shumta. Gjellëqensh ushqim i gatuar shumë keq, gjellëpa shije. Not qeni not duke lëvizur meshpejtësi brenda në ujë duart të përku-lura përpara gjoksit. Dridhet si qen drid-het shumë (nga të ftohtët ose nga frika).Rron si qen jeton shumë keq. Hahen (zi-hen) si qentë. E la (e braktisi) si qenrrugëve.

QEN DETI Peshkaqen.

QIFT m. 1. Shpend i madh grabitqar, mekrahë të mëdhenj zakonisht të zinj, mekokë si në të bardhë, me sqep të kthyere me bisht të bigëzuar, që ushqehet mekafshë të vogla e me zogj. I shpejtë siqift.

2. krahin. Skifter.

QIME f.

9. Qime e gjallë.

Qime e gjallë krimb i hollë si �je, që je-ton në ujë dhe si parazit te disa kafshështëpiake e shpendë.

QIMEGJALLË f. Qime e gjallë.

QOFKË f. Mëllenjë. Qofka e murrme mëllenjae zezë. Grackë për qofka.

QOK m. shih GJON,∼I.

28

QOKAÇ m. 1. Qukapik, pikth.

QOLE II f. Zog këngëtar i ngjashëm me lau-reshën, që jeton nëpër ara dhe në drurë.

QUKAN m. Gjel deti.

QUKAPIK m. Zog që jeton në zgavrat edrurëve nëpër pyje dhe që ka sqep tëgjatë e të fortë, me të cilin godet lëvorene drurëve që të nxjerrë krimba e kan-drra për t'u ushqyer; pikth, bredrure.Qukapik i gjelbër (larosh, i zi). Folequkapiku.

QUKË II f. 1. Pulëdeti, misëroke.

2. krahin. Kukuvajkë.

QUKËL f. 1. Qukë e vogël.

2. Mëllenjë e zezë.

QYQE f. 1. Zog shtegtar i pyjeve, me pendëngjyrë hiri në të zezë, me sqep të përku-lur e me këmbë të shkurtra, që këndonme një zë të përvajshëm dhe që nukbën fole, por i lëshon vezët në çerdhete zogjve të tjerë. Zëri i qyqes. Kënga eqyqes.

Kali i qyqes huta e bardhë. Lot qyqejekokërr e vogël si gogël, që bëhet në gje-thet e ahut. Lule qyqeje bot. shih teLUL/E,∼JA. Misër qyqeje bot. këlkazë.Rrushi i qyqes bot. shih te RRUSH,∼I.

QYRLEK m. Kllinzë.

RABECKË f. Harabel. Çerdhe rabeckash. Ivogël sa një rabeckë.

RACË f.

2. Grup kafshësh, zakonisht shtëpiake,që kanë tipare e cilësi të përbashkëta tëtrashëgueshme, të cilat zhvillohen nënndikimin e mjedisit dhe përmirësohen mepunën e kujdesin e njeriut. Racë e pastër(e përzier, e mirë, e keqe). Racë kuajsh(lopësh, dhensh, derrash, pulash ...). Për-mirësimi i racës. Kryqëzimi i racës. Nx-jerr një racë të re.

3. Grup kafshësh shtëpiake me tipare tëjashtme dhe me cilësi prodhimi shumë tëmira, lloj i zgjedhur. Kalë (dele, qen ...)race. Lë (mbaj) për racë.

RENË f. Lloj dreri i vendeve veriore mebrirë shumë të degëzuar, që mbahet përqumësht, për mish dhe për të tërhequrrrëshqitëset. Kope renash. Rene shtëpi-ake (e egër). Qumësht rene.

RIGASH m. krahin. Gjeldeti.

RIKAN m. Mashkulli i rosës, rosak. Rika erikani.

RIKË f. 1. Zog rose, bibë rose; rosë.

2. Pulëdeti.

RINOQERONT m. Kafshë gjitare barn-grënëse e viseve të nxehta të Afrikës etë Azisë, me trup të madh e me kokë tëzgjatur, që ka në turi një bri a dy brirë;hundëbri. Rinoqeront afrikan (indian).

RIPËRTYPËS mb. 1. Që e kthen ushqiminnga stomaku dhe e përtyp për së dyti nëgojë (për disa kafshë si kau, lopa, dhia,delja etj.). Kafshë ripërtypëse. Gjitarëripërtypës.

2. si em. kryes. ∼, ∼IT. Kafshë që epërtypin për së dyti në gojë ushqimin qëkanë ngrënë. Plëndësi i ripërtypësve.

ROSAK m. Mashkulli i rosës. Rosak i bardhë(i zi).

ROSË f. 1. Shpend uji me qafë të shkurtër, mesqep të gjerë, të rrafshët e të verdhë dheme këmbë si pëllëmbë të hapura anash.Rosë e bardhë (e zezë). Rosë laramane.Rosë shtëpiake. Rosë e egër shpend ujë iegër me trup më të vogël, me kokë e meqafë të murrme në të kuqe dhe me kurriztë përhimë; zhytarak. Rosë deti lloj roseme trup më të madh se rosa e zakonshmee me sqep më të gjatë. Zog (bibë) rose.Vezë (mish) rose. Tufë rosak. Gjuetia erosave. Ecën si rosë.

RRA f. Rre.

RRAJË f. Peshk me trup të gjerë, me lëkurëtë fortë, që e ka kokën si të breshkës.

RRAJZË f. krahin. Glistër, krimb shiu.

RRAXHË II f. Peshk deti me trup petashuqnë trajtë rombi që ka bisht të hollë e tëgjatë.

29

RRE II f. Krimb që jeton si parazit në zorrëte fëmijëve, bubë. Bar rresh. Zuri rre.Nxori rre.

RREMË mb. Këmbë të rreme. zgjatime që ushërbejnë disa kafshëve të vogla në vendtë këmbëve.

RREZE f.

9. Secila nga pjesët e forta, që përbëjnëskeletin e pendëve të peshqve. Rrezja eparë (e fundit). Rreze të forta (të buta).Rrezet e pendëve kurrizore (të barkut).

RRËFESHK m.

2. Kryeartëz, ferracak. Zog rrëfeshku.

RRËQEBULL m. Kafshë e egër mishngrënësee ngjashme me macen, me trup deri njëmetër të gjatë, me qime të butë, të den-dur e me ngjyrë të murrme lara-lara, meveshë të ngritur e me bisht të shkurtër;luqerbull. Lëkurë rrëqebulli. Me sy prejrrëqebulli. Ujkun e ndjek rrëqebulli.

RRËSHAJË f. Nepërkë. Me shtatin të hollë sirrëshajë.

RRËSHQANËS m. 1. shih RRËSHQANOR,∼I.

RRËSHQANOR m. zak. Zvarranik.Rrëshqanorët tokësorë (ujorë).

RRËSHQANOR mb. 1. Zvarranik. Kafshërrëshqanore.

RRIME f. Krimb shiu. Ishte si rrime.

RRIQËR f. Këpushë. Rriqra e zgjebes. Kazënë rriqra. I hoqi rriqrat. Iu ngjit (iuqep) si rriqër iu qep pas e nuk i ndahet.

RRUMBULLAKËT mb. Krimbat e rrumbul-lakët.

SALAMANDËR f. Kafshë e vogël, që jetonnë ujë dhe në tokë, e ngjashme me hard-hucën, me bisht dhe me lëkurë të zezëose me njolla të verdha; pikëlore. Sala-mandër e zezë. Bishti i salamandrës.

SALMON m. Peshk i madh i deteve të ftohta,me mish të kuq e të shijshëm, që largo-het nga deti e futet në lumenj në kohën eriprodhimit. Salmon i kripur (i tymosur,i konservuar). Mish salmoni.

SARDELE f. Peshk i vogël deti që jeton nëtufa të mëdha, me mish të shijshëm e qëpërdoret shpesh i konservuar. Sardele nëvaj ulliri. Një kuti sardele. Tufë sarde-lesh. Gjuetia e sardeles.

SEPJE f. Butak deti me trup vezak si qeskëe vogël, që ka dhjetë brirthë rreth gojës,një guaskë të brendshme dhe një fshikëzme lëng të zi, të cilin e lëshon për të tur-bulluar ujin që të mbrohet.

SFUNGJER m. 1. Kafshë deti shumëqelizoreme ndërtim të thjeshtë, që rron e ngu-lur së bashku me të tjerat në një skelettë lehtë e tërë vrima prej lënde të brirtëose gëlqerore. Lloje sfungjerësh. Kolonisfungjerësh. Nxjerrin sfungjerë nga deti.

SFURK m.

2. Akrep. E kafshoi sfurku.

SISOR m. shih te GJITAR, ∼I 1,2.SKADHINË f. Peshk deti i madh, me trup të

gjerë e të shtypur dhe me pendët e gjok-sit të mëdha.

SKIFTER m. 1. Shpend grabitqar me sqeptë kthyer e me kthetra të fuqishme, qërron nëpër shkëmbinj; fajkua. Skifterikthetrazi. Krahët e skifterit. Ra në thon-jtë e skifterit.

E rrëmbeu skifteri. Hidhet (sulet) siskifter.

SKILE f. 1. Dhelpër. Lëkurë skileje. Strofka eskiles. Këlyshët e skiles.

SKLLOP I m. Shpend uji i murrmë, i madh sanjë pulë. Skllopat me sqep të gjatë.

SKOBUZ m. Njilë. Skobuzi i liqenit tëPogradecit. Rritja e skobuzit.

SKORT m. Peshk i vogël i ujërave të ëmbla,me trup të zgjatur dhe të shtypur anash,me kokë të shkurtër e me turi të hollë.Skort i bardhë gurnec. Skorti i zi.

SKRAPTH m. 1. Gjarpër helmues me truptë hollë, me ngjyrë të verdhë në të kuqër-remtë dhe me një njollë rrëzë fytit. Ezuri skrapthi.

2. Kandërr e zezë helmuese, që i ngjanbrumbullit.

30

SKUMBRI f. Peshk deti deri gjysmë metri igjatë, me ngjyrë blu të shkëlqyeshme dheme vija të gjelbra, me mish të bardhë etë shijshëm.

SOKOL m. 1. Shpend grabitqar me sqep tëkthyer dhe me krahë e thonj të fuqishëm;petrit. Sokoli kthetrazi. Hidhet si sokol.

SORKADH m. 1. Kaproll. Sorkadh mali.Hidhet (kërcen, vrapon) si sorkadh.

SORKADHE f. 1. Femra e kaprollit, kapro-lle. Sorkadhe mali. E lehtë si sorkadhe.Ngjitet si sorkadhe.

SORRAK m. Mashkulli i sorrës.

SORRË f. 1. Shpend me pendë të zeza tëndritshme e me sqep të kthyer, që ndër-ton çerdhe nëpër godina të braktisura embi drurë të lartë dhe që dëmton të mb-jellat e pemët. Tufë sorrash. Krakërijnësorrat. Është veshur me të zeza si sorrë.

SOVAL m. Kastriq.

SPALCË f. Peshk deti me trup të gjerë e tështypur anash, me luspa të ndritshme siargjend, me mish të bardhë e të shijshëm;kocë e vogël.

SPURDHIQ m. Spurdhjak.

SPURDHJAK m. 1. Trumcak, harabel; zogi vogël në përgjithësi. Shpërndahen sispurdhjakët.

SQEPADRUTH m. Qukapik.

SQEPGJATË f. 1. Shpend i brigjeve të de-tit me trup mesatar, me kokë dhe qafëtë zezë, me bark të bardhë e me sqep tëkuq.

SQEPKUQ mb.

* Korb sqepkuq shih te KORB,∼I.

SQEPLUGË f. Lloj rose e egër me pendë tëbardha dhe me sqep të madh, të gjerë e silugë, e cila rron zakonisht nëpër këneta.

SQEPTORE f. Shaptore, shapkë.

SQEPTRASHË m. Zog i ngjashëm me trum-cakun, me pendë të murrme në të kuqër-remta, me gushë të bardhë dhe me sqeptë trashë e shumë të fortë.

STËRQOK m. Mashkulli i stërqokës.

STËRQOKË f. Shpend i familjes së korbave,me trup pak më të vogël se sorra, mebisht të gjatë, me pendë të zeza në trupe të bardheme në qafë e në bark; cirikokë.Stërqokë mali.

Një tufë stërqokash.

STRAGË f. Kubël në moshën mbi një vit derinë pjekjen seksuale.

STRUC m. Shpend me trup të madh, mekrahë pak të zhvilluar, me qafë e mekëmbë të gjata, që vrapon shpejt dhe qërron në shkretëtira e në stepat e vendevetë nxehta. Pupla struci.

SUTË f. 1. Femra e drerit, drenushë. Sutë eplagosur. E shkathët (e hajthme) si sutëmali.

SUVAL m. Gjarpër i madh e i trashë që për-mendet në tregimet popullore, në të cilatthuhet se i mbështjell kafshët dhe u zëfrymën.

SHAPKË III f. Shaptore, pulëdushke. Shapkëujëse (uji) lloj shpendi i tillë, që rronnëpër moçalishte.

SHAPTORE f. Shpend i murrmë lara-lara, mesqep të gjatë, të hollë e të drejtë, që rronnëpër shkorrete e pyje me lagështirë dheka mish të shijshëm; shapkë, pulëdushke.

SHARDE f. shih BOLLËSHARD/E,∼JA.

SHARRUES m.

2. Sharruesi i drithërave: insekt shumëi vogël me ngjyrë të zezë, me unaza tëverdha në trup e me krahë të tejdukshëm,që dëmton drithërat.

SHIGJETË f.

7. Shigjetull.

SHIGJETULL f. Një lloj gjarpri i gjatë hel-mues, me ngjyrë si në të verdhë, që hid-het si shigjetë.

SHIMPANZE f. Majmun i madh që rron nëpyjet e Afrikës tropikale, që i ngjan mëshumë njeriut dhe është më i zhvilluar emë i zgjuar se majmunët e tjerë.

31

SHIRIT m.

3. Krimb i gjatë me trup të përbërë prejnjë numri të madh unazash të shtypura,që jeton si parazit në zorrët e njeriut dhetë disa kafshëve gjitare; lëvrizë. Shiritii njeriut (i kaut, i derrit, i qengjave, iqenit). Koka e shiritit. I daltë shiriti!mallk.

SHKABË f. 1. Shpend i madh grabitqar mengjyrë të përhime në të kuqërremtë, meqafë të zhveshur, me sqep të kthyer e mekthetra të forta, që ushqehet më tepërme kafshë të ngordhura. Fole shkabe. Ehëngrën shkabat.

2. Shqiponjë.

SHKATËRR f. Peshk deti i madh e grabitqar,me trupin petashuq e pa luspa, me bishttë mprehtë dhe i pajisur me organe qëprodhojnë shkarkime të forta elektrike.Shkatrra nuk hahet.

SHKËNDIJË f.

5. Xixëllonjë, shkëndijëz. Dolën shkëndi-jat.

6. Kandërr me trup të zi ose ngjyrëkafetë hapur, me �atra të mëdha e me këmbëtë gjata, që shfaqet në kohën e lulëzimittë pemëve dhe dëmton lulet e tyre. Mol-lët i dëmtoi shkëndija.

SHKËNDIJËZ f. 1. Xixëllonjë. Zuri njëshkëndijëz. Cilivili-vileza / dilni mojshkëndijëza! kr. pop.

SHKRAP m. krahin. Akrep, sfurk.

SHKURTË I f. Zog shtegtar që i ngjan thël-lëzës, me pendë të murrme e lara-lara, mekëmbë të shkurtra dhe me mish shumëtë shijshëm; shkurtëz. Shkurtë pikaloshe.Ecën si shkurtë.

SHKURTËZ f. 1. Short që hidhet me disa�je druri, kashte etj., njëra nga të cilatështë më e shkurtër se të tjerat. Shtinë(hodhën) shkurtëzën. I ra shkurtëza.

2. Shkurtë.

SHLLIGË f. 1. Nepërkë. Të hidhet si shlliga.

SHOJZË I f. Peshk i ujërave të kripura e të ëm-bla, me trup vezak e petashuq, i murrmënga sipër e në të bardhë nga poshtë, metë dy sytë të vendosur nga ana e djathtëe trupit dhe me mish të shijshëm.

SHOTAN m. krahin. Mashkulli i shotës.

SHPEND m. 1. Kafshë kurrizore me trup tëmbuluar me pendë e me pupla, me dykrahë, me dy këmbë e me sqep, që bënvezë dhe që në përgjithësi mund të �utur-ojë; klasa e këtyre kafshëve. Shpendëtshtëpiakë. Shpendët e egër. Shpendështegtarë (të përhershëm, endacakë). Sh-pendë ujës (uji). Shpend i balsamosur.Shpend deti. Shpend gjahu. Mish sh-pendësh. Plehu i shpendëve. Shtimi i sh-pendëve. Rritësit e shpendëve. Thertoreshpendësh. Sëmundjet e shpendëve.

SHPENDKEQ m. Kukuvajkë, herëkeqe. Sh-pendkeqi këndon natën.

SHPESË f. Shpend. Shpesët shtëpiake. Sh-pesët e egra.

SHPUES m.

* Shpuesi i frutave insekt i vogël, me trupnë ngjyrë qielli të errët, të mbuluar meqime të shkurtra e të rralla, i cili dëmtonmollët, dardhët, kajsitë, pjeshkat, kum-bullat etj.

SHQARTH m. Kafshë grabitqare më e vogëlse dhelpra, me gëzof të çmueshëm, za-konisht në ngjyrë të murrme, që ngjitetme shkathtësi nëpër pemë dhe ha pulat;kunadhe; gëzo� i kësaj kafshe. Lëkurë(gëzof) shqarthi. Ngjitet (rrëshqet) sishqarth.

SHQEPADRU m. Qukapik.

SHQIPE II f. 1. Shqiponjë. Shqipja arbërore.Shqipja dykrenore. Shqipe mali. E rrëm-beu shqipja. U vërsul si shqipe.

SHQIPONJË f. 1. Shpend i madh grabitqar,me sqep të kthyer, me kthetra të gjatae të forta dhe me sy të mprehtë, qërron në male e në stepa dhe mbahet ngashqiptarët si simbol i lirisë e i trimërisë;shqipe, shkabë. Shqiponjat e maleve

32

tona. Krahët (kthetrat) e shqiponjës.Sy shqiponje. Fole shqiponje. Sulet sishqiponjë. Më mirë shqiponjë një ditë,se sorrë një vit. fj. u.

SHQIPONJË DETI Fregatë.

SHQIRËZ f. Thëllëzë fushe.

SHTËRPI m. kryes. Zvarranik, rrëshqanor(si gjarpri, zhapiu, hardhuca etj.). Ikënshtërpinjtë.

SHTREP m. kryes. Krimba të vegjël e tëbardhë, që zë një lloj djathi. Djathë meshtrepa.

SHTRIGË f.

3. Flutur që hyn natën në koshere dhe hamjaltin; �utur nate që tërhiqet nga dritae vjen rreth llambës.

* Kalë shtrigash (shtrige) shih teKAL/Ë,∼I. Zog shtrige (zog ferre, zogmiu ) shih te ZOG,∼U.

SHTURË f. Zog i vogël shtegtar, i ngjashëmme harabelin, me pupla të zeza e me cirkatë bardha në krahët e në bark, me sqeptë shtypur në majë, i cili është shumë ishkathët e i lëvizshëm dhe këndon bukur.

SHUMËKËMBËSH m. 1. Kafshë e vogël, metrup të ndarë në shumë unaza, të cilatkanë çdonjëra nga një palë ose nga dypalë këmbë të nyjëtuara; këmbëshumëz,dyzetkëmbësh.

SHUSHUNJË f. 1. Krimb parazitar i ujëravetë ëmbla, me trup unazor shumë tëzhdërvjellët, që ushqehet me gjakun ekafshëve të ndryshme duke u ngjitur nëtrupin e tyre dhe që përdoret edhe nëmjekësinë popullore për të marrë gjak.Shushunjë mjekësore. Shushunjë kali.Lëshoi (vuri, hodhi) shushunjat. Tëngjitet si shushunjë. keq. (për një njeriqë të qepet e s'të ndahet). Shushunjae dardhës kandërr me ngjyrë të zezë tëndritshme e me �atra të tejdukshme, qëdëmton dardhën, vishnjën, qershinë epemë të tjera. Shushunja e të lashtave(e drithërave) lloj buburreci me ngjyrëblu në të gjelbër e me shkëlqim metalik,që dëmton të lashtat.

TAKLLORE f. Qukapiku, pikthi; femra equkapikut.

TAMBLUC m. Lloj hardhuce e vogël, me kokëtë madhe, me sy të mëdhenj e me këmbëtë shkurtra, që rri nëpër mure e në faqete shkëmbinjve.

TARTABIQE f. 1. Kandërr vogël me truptë rrumbullakët e të shtypur, me ngjyrëvishnje të errët e me një erë të rëndë,që jeton si parazit në banesa, nëpërplasat a vrimat e mureve, të dërrasave,të shtretërve etj. ose në vende të errëtadhe që u thith njerëzve gjakun kur �enë;çimkë. Bar tartabiqesh. Erë tartabiqeje.Krevat me tartabiqe. Ka tartabiqedhoma. Zhduk (mbyt) tartabiqet.

TENJË f. 1. Flutur me madhësi e ngjyra tëndryshme, që e ka larvën si vemje të hollëdhe që bren e dëmton shumë bimët oseushqehet me dyllin e bletëve, me mielletj.

TERMITE f. vet. Miza të mëdha si milingona,me trupin të mbuluar me një cipë, që rro-jnë bashkë në vende të nxehta dhe ndërto-jnë fole zakonisht nëpër drurë. Termitete mëdha.

TETËKËMBËSH m. Butak deti pa guaskë,me trup të mbledhur si qeskë, të butë epa hala, me tetë krahë, me ventuza e medy sy të mëdhenj, që lëshon një lëng tëzi për t'u mbrojtur; likurishtë, oktapod.

TIGËR m. 1. Kafshë e madhe grabitqare efamiljes së maceve, me trup të gjatë e tëmbuluar me qime të verdha në të kuqe,me breza të zinj për së gjeri dhe me bishttë gjatë, që jeton në Azi (kryesisht nëIndi). Gjuetia e tigrit. Lëkura e tigrit.

TOJË II f. Kurrillë. Tufë tojash. Fluturimi itojave.

TOKË I f. vet. nj. Mizë toke (dheu ) milin-gonë.

TON II m. Peshk i madh grabitqar, deri nëpesë metra i gjatë e me peshë deri nëpesëqind kilogramë, me kurriz në ngjyrëblu të errët e me bark pulla -pulla, që

33

rron zakonisht në detet e ngrohta. Gjue-tia e tonit. Konserva toni.

TRËNDAFIL m. Trënda�l deti shih FIL-LIKAT/E, ∼JA.

TRINGEC m. Trishtil.

TROFTË f. Peshk grabitqar i ujërave të ëm-bla, me trup të gjatë e me dy �etë nëshpinë, me gojë të madhe e me nofullatë forta, që e ka mishin zakonisht paksi të kuqërremtë dhe shumë të shijshëm;koran. Trofta pikaloshe. Troftë liqeni(lumi). Trofta e malit. Gjuetia e trof-tave.

TRUMCAK m. Harabel. Trumcaku i zakon-shëm. Trumcaku i livadheve. Cicërimae trumcakut. Tufë trumcakësh. Sa njëtrumcak.

TUNDUBISHTJE f. Bishtatundës.

TURTULL m. Zog shtegtar, më i vogël se pël-lumbi, me kokë të vogël, me bisht të gjatëe me pendë të përhime, që jeton nëpërpyje e që këndon bukur. Mish turtulli.

TUSHË f. Lloj mëllenje, me sqep të drejtë tështypur e të verdhë, me pupla të zezae me lara të bardha në krahët, në barkdhe nën bisht që jeton në tufë. Tushëmali lloj mëllenje me pupla të përhimeqë rron më shumë në male.

THËLLËZË f. 1. Zog i madh sa një pël-lumb, zakonisht me ngjyrë të murrmenë të përhime me sqep të kuq, që jetonnë tufa fushave e maleve dhe që këndonbukur. Thëllëzë mali (fushe). Mish thël-lëze. Tufë thëllëzash. E bukur si thël-lëzë. Këndojnë thëllëzat. Doli për thël-lëza. Ecën si thëllëzë.

THITHAK m.

2. Thimthi i kandrrave. Thithaku ibletës.

THITHËLOPË f. Një lloj bretkose e madhe,me lëkurë të gjelbër e tërë rrudha, ecila jeton në ujë vetëm gjatë kohës sëshumëzimit dhe për të cilën besohejse i ngjitej lopës në sisë e ia thithtequmështin.

THIUL f. Një lloj rose e egër, me kokë tëmadhe e me qafë të trashë.

THJESHTË mb. Kafshët e thjeshta. kafshëqë i përkasin një faze të ulët të zhvillimitbiologjik.

THNEGËL f. Milingonë, mizë përdhese, mizëdheu. Fole thneglash. Mblidhen sithneglat mblidhen me shumicë në njëvend.

THUMBUES mb.

4. si em.∼, ∼I m. kryes. ∼, ∼IT Rendii kandrrave që kanë thumb.

THUMBVERDHË mb. 1. Sqepverdhë.

2. si em. THUMBVERDH/Ë,∼A f. A,∼AT Mëllenjë thumbverdhë.

THUNDRAK mb. 1. Që ka thundër. Kafshëthundrake.

2. si em. ∼, ∼ U m. kryes. ∼Ë, ∼ËTRend gjitarësh, ku hyjnë kafshë me truptë madh si kali, gomari, kau, delja etj.,që kanë thundra në fund të këmbëve.

THUNDROR mb. Thundrak. Kafshë thun-drore.

UDHORE f. Lloj peshku trupvogël e petashuq,i ngjashëm me kocen.

UJK I m. 1. Kafshë e egër mishngrënëse, engjashme me qenin, me qime të përhimenë të verdheme, me veshë të drejtë e memajë, që sulmon shpesh bagëtitë.

ULLI m. bot. Miza (breshkëza...) e ullirit.

UNAZË f.

5. Çdonjëri prej rrathëve që përbëjnëtrupin e disa krimbave, të disa kandrravee të disa kafshëve të tjera që nuk kanëeshtra; rreth. Unazat e krimbit të shiut.Unazat e shushunjës. Unazat e barkut tëbletës.

UNAZOR mb.

2. Që e ka trupin të përbërë prej unazash(për disa krimba, kandrra e disa kafshë tëtjera). Krimb unazor krimbi i shiut. Flu-tur unazore. Bark unazor.

34

UNAZORE f. Flutur me krahë dhe me trupzakonisht në ngjyrë të verdhë, që dëm-ton pemët, sidomos mollën dhe dardhën.Unazorja e pemëve.

URITH m. 1. Kafshë e vogël gjitare, me turitë zgjatur me këmbët e para si lopatë, mesy shumë të vegjël e me qime të dendurae të ndritshme, që jeton nën tokë e gër-mon dheun dhe që ushqehet me kandrra.Urithi i tokës. Vrimë urithi. Gërmon siurith. I ka sytë si të urithit nuk shehmirë.

USHUNJËZ f. Shushunjë. Hedh ushunjëza. Ipi gjakun si ushunjëz.

VAMPIR m.

4. Një lloj lakuriqi i natës me trup tëmadh, që jeton në Amerikën Jugore dheushqehet me gjak.

VAPJE f. 1. Harrje.

VARDUA m. Lloj harabeli këngëtar, i ng-jashëm me borësin, që i ka pendët nëngjyrë të gjelbër të mbyllur dhe që rronnëpër pyje e nëpër kopshte.

VELËZ f. Verzë peshku. Velëzat e kokës. Ka-pakët e velëzave. Merr frymë me velëza.

VEMËZ f. Bleta punëtore.

VEMIZË f. Vemje.

VEMJE f. 1. Larva e disa kandrrave, qëka trajtën e një krimbi me disa unaza;larva leshtore e disa �uturave, që dëm-ton pemët e barishtet; dhemizë. Vemjae kumbullës (e rrushit, e pjeshkës, eagrumeve). Vemja e dushkut. Vemja epanxharit (e lakrës, e bizeles). Vemja ejonxhishteve.

2. Mizë që lëshon vezët në mish; vezët ekësaj mize. E pështyu vemja.

VERDHASH mb.

2. si em.∼, ∼I m. ∼Ë, ∼ËT Bengu.

VERË I f. Korani i verë shih te KORAN,∼I.Qefulli i verës shih te QEFULL,∼I.

VERORE II f. Zhabë e vogël me ngjyrë të gjel-bër, që del e kuak në �llim të pranverës.Veroret e kënetës. Këndojnë veroret.

VERTEBROR mb. Kurrizor. Shtylla verte-brore. Kafshët vertebrore.

VERTEBRORË m. vet. Kurrizorët. Verte-brorët e ulët. Zhvillimi i vertebrorëve.Zoologjia e vertebrorëve.

VERZAKUQ m. Pendëkuqi.

VERZË I kryes. Organet që kanë peshqit edisa kafshë të tjera në të dy anët e kokësnën vesh, që hapen e mbyllen dhe që ushërbejnë atyre për të marrë frymë në ujë.Verzat e kokës. Kapakët e verzave. I heqverzat.

VESHVERDHË m. Lloj qefulli me trup tëvogël, që i ka kapakët e verzave me nganjë pikë të verdhë, veshar.

VETH m. Vemja që lëshohet nga një mizënë mish dhe e prish këtë. Ka vënë vethmishi e ka pështyrë miza mishin.

VEZULLONJË f. Xixëllonjë.

VEZULLORE f. Xixëllonjë.

VIDAN m. Pëllumb mashkull. Gugat vidani.

VIDË I f. 1. Pëllumb femër, pëllumbeshë.Vida e bardhë.

VIDËR f. 1. Lundër. Vidër lumi. Gëzof vidre.

VIJË f. Vija anësore organ i ndijimit te peshqite te disa kafshë të tjera të ujit, që për-bëhet prej një vargu vrimëzash në anëte trupit. Vijë formuese mat. vijë ngalëvizja e së cilës krijohet një sipërfaqe.Vija e verdhë ndërt. ku�ri brenda të cilitlejohen ndërtimet në një fshat a në njëqytet.

VIJOSH m. Lloj qefulli me pesë deri shtatëvija gjatësore në trup e me buzë të dala,buzaç.

VIRRMËKEQE f. Kukuvajkë.

VJEDULL f. Baldosë.

VOGËL mb.

10. Përdoret si pjesë e dytë e disa emër-timeve të pathjeshta, që tregojnë zakon-isht një lloj insekti dëmtues. Barish-tori i vogël. Grerëza e vogël. Syri ivogël. Biruesi i vogël. Brumbulli i vogëli duhanit. Tenja e vogël e rrushit.

35

VONGOREC m. Koshëz.

VRESHT m. Kërmilli i vreshtave.

VUSHË f. Kacabun që rri nëpër plehra; Brum-bull plehu.

XIXËLLIMË f.

3. Xixëllonjë.

XIXËLLONJË f. 1. Kandërr e vogël; e mur-rme, me trup të shtypur e cila e ka pjesëne fundit të barkut të verdhë dhe ndrit sinjë xixë që ndizet e shuhet natën në �l-lim të verës; shkëndijëz, bukurezë. Nëmaj dalin xixëllonjat. Kapin xixëllonja;

XHIXHIMËS m. Trumcak, harabel.

YLL DETI Kafshë deti me trup të shtypur, qëka pesë a më shumë rreze.

ZAKONSHËM mb. Karkaleci i zakonshëm.

ZARDAF m. Kafshë grabitqare e ngjashmeme shqarthin, por me trup më të madhe me putra më të gjera, me lëkurë nëngjyrë gështenje të mbyllur, të shkëlqyere të çmueshme, me një pullë të verdhemenga mjekra deri në gjoks, që jeton në pyjemalore. Lëkurë zarda�. Strofkë zarda�.Këlysh zarda�.

ZARIGOGË f. Bregcë. Fole zarigogash.

ZBORAK m. Borës. Cicëron zboraku.

ZBORAKËS m. Borës.

ZEBËR f. Lloj kali i egër shumë i shkathët, qëe ka trupin vija-vija bardhë e zi dhe qërron në kope në Afrikë. Lëkura e zebrës.

ZEGAL m. shih ZEKTH,∼I.

ZEGËL m. Zekth. I hyri zegli. I zuri (i pickoi)zegli.

ZEKTH m. 1. Kandërr me krahë, me trupsa një mizë e madhe, që �uturon me njëzhurmë të veçantë dhe që gjatë pranverëse verës pickon gjedhin e i thith gjakun.Zekthi i zakonshëm. Pickimi i zekthit. Ezuri zekthi.

ZGALEM m. 1. Shpend uji me pendë tëbardha e të zeza, me krahë të ngushtëe të gjatë, me këmbë shumë të shkur-tra, me bisht të bigëzuar dhe me sqeptë kthyer, që �uturon mbi valët përpara egjatë stuhisë. Zgalemi i stuhisë. Klithmae zgalemit. I guximshëm si zgalemi.

ZI mb. Miu i zi. Nepërka e zezë. Buburreci i zi.Mëllenja e zezë. Furrtarja e zezë. Del�nii zi. Karkaleci i zi. Miza e zezë. Fasuljae zezë. Laramania e zezë racë lopësh.

ZILE f. Gjarpri me zile gjarpër helmues, që kanë fund të bishtit një hapësirë konike, metë cilën bën një zhurmë tingëlluese.

ZOG m. 1. Kafshë e vogël kërbishtore, metrupin të mbuluar me pupla, me sqeptë brirtë, me dy këmbë dhe me krahëpër �uturim, që shumëzohet me anë tëvezëve; emër i përgjithshëm për shpendëte vegjël si trumcaku, dallëndyshja, bil-bili etj. Zog bari lloj shpendi i vogël,i egër, në ngjyrë të barit. Zog bletebregca. Zog bore (zog dimri) bores, zb-orak. Zog çaush zog arash me sqep tëkthyer, me pendë në ngjyra të ndryshmedhe me kaçul mbi kokë. Zogu dervishlaureshë me kaçirubë, çafkëlore. Zogu idhenve bishtatundësi. Zog miu (zog ferre,zog shtrige) ferrës, cinxami. Zogu mizëkolibri. Zogu i natës lakuriqësi i natës.Zog nuseje (zog rrëfeshku) kryeartëza.

ZVARRANIK m. 1. Kafshë kërbishtore (sihardhuca, gjarpri, breshka etj.), zakon-isht me trup të zgjatur, me këmbë tëshkurtra ose pa këmbë, që lëviz duke uzvarritur për tokë; rrëshqanor; në klasaku hyjnë këto kafshë. Klasa e zvar-ranikëve.

ZHABË f. Lloj bretkose, me trup pak më tëmadh se e zakonshmja, që e ka lëkurëntë murrme në të kuqërremtë, të mbuluarme puçrra me helm dhe që rron zakonishtnë toka me lagështirë; bretkose.

ZHABJAK m. 1. Zhapi.

2. Thithëlopë.

36

ZHAPI m. Lloj hardhjeje, me trup të madhdhe me shpinë të blertë me pika tëbardha a të murrme; hardhja e blertë.Fshihet si zhapi. I ka sytë si të zhapiut.

ZHAPIK m. Zhapi.

ZHUZHAK m. 1. Kandërr me dy palë krahë,nga të cilët të sipërmit janë të fortë e tëndritshëm, ndërsa të poshtmit, që hyjnënë punë për �uturim, janë të hollë; vizhë.Zhuzhaku i gjelbër. Zhuzhaku i majit.Zhuzhaku i drithërave. Zhuzhaku i mis-rit. Zhuzhaku i hardhisë. Zhuzhakulëvorengrënës.

ZHUZHINGË f. Vizhë, zhuzhak. Zuri njëzhuzhingë.

ZHUZHULL m. Zhuzhak i zi që rron zakon-isht në pleh, brumbulli i zi. Po t'i bieshpas zhuzhullit, do të shkosh në pleh. fj.u.

ZHYTARAK m. Lloj rose e egër, që i ka pu-plat e trupit të zeza dhe ato të qafës e tëkokës të kuqërreme si ndryshku.

ZHYTËR f. Shpend uji, me trup të madh sabajza, me krahë të shkurtër dhe me qafëtë kuqe, që ushqehet me peshk.

ZHYTKRYEKUQE f. Shpend uji, me trup satë bajzës, me kokën e pjesën e sipërmetë trupit në ngjyrë të murrme në të zezë,me gushën e anët të kuqe në të murrmedhe me barkun të bardhë, që ushqehetme peshq.

37