T.C

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ

GÜZELSANATLAR FAKÜLTESİ

FLÜTÜN KLASİK BATI MÜZİĞİNDE VE GÜNÜMÜZ

MÜZİK TÜRLERİNDE KULLANIMI

Hazırlayan

Çiğdem DÖNMEZ

Danışman

Okt. Afşın ÖNER

Müzik Anasanat Dalı

Lisans Bitirme Çalışması

Haziran 2009

KAYSERİ

ÖNSÖZ

İnsan yaşamının olmazsa olmazı müzik oluştuğu ortamın sosyal, ekonomik, politik ve

iklimsel şartlarına göre şekillenen bir olgudur. İnsanlığın var oluşundan sonra uzunca

bir süreç içerisinde bugün etnik kökenler olarak adlandırdığımız gruplar oluşmuştur. Bu

oluşumlar dahilinde de her toplumun kendine özgü müziği oluşmuştur. Her toplumda

farklı şekilde biçimlenen müzik türleri toplumların birbirleri ile olan siyasi, ekonomik,

dini…vs. münasebetleri ile birbirlerinden etkilenmektedir. Örneğin ilk örneklerine

Çin’de ve Mısır’da rastlanan yan flüt, Bizans İmparatorluğu üzerinden Asya’dan Fransa

ve Almanya’ya gitmiştir. Daha sonra Avrupa’da yaygınlaşmaya başlayan yan flüt hem

solo çalgı olarak hem de müzik toplulukları yapıtlarında kullanılmış ve zaman içerisinde

enstrümanın ses kapasitesinin geliştirilmesi ve daha kullanışlı hale getirilmesiyle bu

çalgıya olan ilgi artmıştır. Günümüzde de gelişen teknolojiyle birlikte toplumlar arası

etkileşim artarken yan flüt de tüm dünyaya yayılmakta, geleneksel yapısında yan flüt

bulunmayan birçok müzik türüne flüt girmekte ve hatta önemli görevler üslenmektedir.

Flütün hem bir solo çalgı hem de orkestra üyesi olarak geçmişte ve günümüz müzik

türlerindeki kullanımına genel bir bakışın amaçlandığı bu çalışmamın yan flütün

potansiyelinin keşfedildiği sürece katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Avrupa Klasik

Müziği yan flüt repertuarındaki solo ve orkestral parçalardan başlıcalarının ve akademik

olmayan, diğer güncel müzik türlerinde flütün kullanımının açıklandığı bu çalışma

Haziran 2009’da tamamlanmıştır.

Çalışmamın gerçekleşmesinde bana yol gösteren tez danışmanım Sayın Okt. Afşın

Öner’e vermiş olduğu destek ve emekleri için saygı ve teşekkürlerimi sunarım.

Ayrıca kaynak, materyal, doküman...vs. bulma aşamasında bana yardımcı olan ve yol

gösteren Sayın Doç. Ayla Uludere’ye, oskestral flüt repertuarı dökümanlarını benimle

paylaşan Eduardo Gonzalez ve Francisco Javier Lopez’e, Jazz-Flüt konusunda bilgi ve

tecrübelerini benimle paylaşan Jazz-Flüt sanatçısı Sarpay Özçağatay’a, Beatbox ve

Hiphop alanındaki bilgilerini ve arşivini benimle paylaşan kardeşim Ozan Dönmez’e,

her alanda bilgi ve birikimlerinden yararlandığım çok değerli hocam Doç. Afak

Caferova’ya sonsuz saygı ve teşekkürlerimi sunarım.

ÖZET

YAN FLÜTÜN KALSİK BATI MÜZİĞİNDE VE GÜNÜMÜZ MÜZİK

TÜRLERİNDE KULLANIMI

Bu çalışma Klasik Avrupa Müziği’ne yan flütün girişi, kullanımı ve günümüzdeki

modernleşmiş etnik müzik türlerine flütün girişi ve kullanımıyla ilgili bilgiler sunmak

ve sunulan bilgiler doğrultusunda teknolojinin ve flütün teknik gelişiminin müziğin

gelişimi ile ilişkilendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Bunun için müzik topluluklarında ve

solo yapıtlarda flüt için yazılmış başlıca eserler, bu eserlerde flütün kullanımındaki

karakteristik özellikler açıklanmış, flütün Caz, Flamenko, İrlanda halk müziği ve Latin

müzik türlerine girişi ve kullanımı anlatılmış. Son olarak flütü eserlerinde kullanan Türk

besteciler belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Flüt, Konçerto, Orkestra, Etnik Müzik, Üflemeli Çalgılar

ABSTRACT

USAGE OF THE TRANSVERSE FLUTE İN THE WESTERN CLASSİCAL

MUSİC AND İN THE KİNDS OF THE ACTUAL MUSİCS.

This research has been made for instructing about entrance of the transverse flute to

Europe Classical Music and usage of it and today entrance of the flute to kinds of the

modernized ethnic musics and usage of it in order to use the results for accommodating

technology and technical developing of flute with devepoling of music. Therefore the

leading works written for solo flute and for ensembles, use the characteristics of the

flute in these Works have been explained. The entrance to of the tansverse flute Jazz,

Flamenco, Irish tradational music, Latin and usage of it have been expained. Eventually

Turkish Composers who had used the flute have been remarked.

Key Words: Flute, Concerto, Orchestra, Ethnic Music, Wind İnstruments

BÖLÜM I

GİRİŞ

İlk ortaya çıkış tarihi tam olarak saptanamamış olan üflemeli aletlerin ortaya çıkması;

insanların içi boş bir kemiğe, bir boynuza, bir bambuya, bir kabuklu deniz hayvanı

kabuğuna ya da kurutulmuş kabağa üflediklerinde ses elde edildiğini anlamalarıyla

başlamıştır. Daha sonraları da boruya açılan çentiklerle ton değişimleri sağlanınca yeni

denemeler yapılarak flütün ataları oluşmaya başlamıştır. Flütün ilk örnekleri genellikle

ayinlerde ve işaretleşmelerde kullanılan “fifre” ve “flagolet” gibi basit düdüklerdir

(Sözer, 1996, 139).

12. ve 13. yy.da müzik belirli müzik aletleri için tasarlanmıyordu ve flütün kaynağı tam

ve kesin olarak bilinmemektedir. Flütün bütün türleri efsanevi ve ruhani figürlerle,

kırsal yaşamla veya ölümle bağdaştırılıyordu. (The New Grove Dictionaty of

Music,1980, c.9,s.34)

Daha sonraları ise flüt örneklerine iki ayrı türde rastlanmaktadır. Bunlar; yatay çalınan

flütler (transvers flute) ve dikey çalınan flütler (recorder) olarak sınıflandırılmaktadır.

Günümüzde çeşitli ülkelerde Alman flütü, Çapraz flüt, Transverse flute, Konser flütü,

Yan Flüt gibi farklı isimlerle belirtilen yatay çalınan flütlerin ataları “Mısır’da Sebi,

Çin’de Çi ve Yüe, Hindistan’da Vanşa ve Murali” olarak belirmiştir. (Uludere, 1995, 1).

Flütün Mekanik Yapısındaki Başlıca Gelişimler

İlk flütler tek parça halinde ve ağaçtan yapılmıştır. Üfleme deliğinde dudaklar için

düşünülmüş özel bir parça yani ağızlık (embouchure) yoktur. 6 parmak deliği olan ilk

flütlerin ana sesi Re’dir. Daha sonraları aşamalı olarak flütün boyu uzatılıp, parmakların

yetişemediği deliklere yaylı kapakçıklar konularak ana sesi Do olan flüt elde edilmiştir.

Flüte ilk kapakçıklı perde 1677 yılında, ikinci perde ise J. J. Quantz tarafından 1726

yılında eklenmiştir. Sonraki yüzyıllarda da flüte yeni kapakçıklar eklenmeye devam

edilmiştir.

Bu gelişim süreci içerisinde abanoz ve nar ağacı gibi malzemelerde yapılmakta olan

flüt; çatlama, biçim değişikliğine uğrama, nefesteki nemden etkilenme gibi etkenlerden

dolayı çeşitli metallerin alaşımından yapılmaya başlanmıştır. Çalgının yapımında

kullanılan, Alman Gümüşü olarak da anılan mayekor alaşımı bakır, nikel, çinko

elementlerinin çeşitli oranlarda karıştırılmasından elde edilir. ((The New Grove

Dictionaty of Music,1980, c.9,s.34)

1832 yılında Theobalt Boehm, kullanılmakta olan 8 delikli flüte ses kalitesini artırmak

ve tam bir entonasyon elde etmek amacıyla deliklerin arasındaki mesafenin gerekli

genişlikte açılmasını sağlamış ve delikler üzerine açık duran kapaklar yerleştirmiştir.

1847 yılında flütteki delik sayısını 15’e, yüzük perde, kapaklı perde ve manivelalı

kapakçıkların sayısını 23’e çıkararak sazı modern biçimine kavuşturmuştur (Yüreğir,

48,49). Böylece icracılar; yüzük perde, kapalı perde, yaylı manivela ve hava geçirmez

mantar plaka kaplı tuşlardan oluşan bu mekanizma sayesinde 10 parmak ile 23 perdeyi

kontrol etme imkanı bulmuşlardır.

1950’li yıllarda Albert Cooper, modern müziğin çalımını daha da kolaylaştırmak için

Boehm flütünde yeni bir değişiklik yapmıştır. Flüt 440 (La) sesine akort edilmiş ve

ağızlık deliği (flütün ses rengini değiştirmek için) daha farklı bir şekilde kesilmiştir. Bu

flütler hem profesyoneller hem de amatörler tarafından en çok kullanılan flütler

olmuştur. Bu sistem Boehm-Lot-Cooper flütü olarak adlandırılmıştır.

1980’lerde Johan Brögger, Boehm-Lot-Cooper flütünde yaklaşık 150 yıldır var olan iki

büyük problemi tespit ederek enstrüman üzerinde değişiklik yapmıştır. Önceden

belirlenmiş Si bemol ve Sol sesleri arasında yanlış dizilim saptamıştı. Nitekim artık

daha az sürtünmeye maruz kalan ve dönmeyen miller sayesinde hareket esnasında

gürültüsüz ses çıkarma olanağı sunulmuştu. Aynı zamanda bu değişiklikte bütün yaylar

tek tek hesaba katılmış ve flüt güçlendirilmiştir. Bu flütleri sadece Brannen Brothers ve

Miyazawa firmaları üretmektedir.

20. yy.ın sonunda Eva Kingma ve Bickford Brannen tarafından makamsal ton elde

edilebilmek için Kingma flütü olarak adlandırılan bir sistem geliştirilmiştir. Bu sistemle

hem makamsal aralıklar ( quarter tones) hem de çok sesli (multiphonics) çalım elde

etmek mümkün olmuştur. Ayrıca bu sistem doğu müziği çalmak isteyen flütçüler ve

caz flütçüler için oldukça kullanışlı olmuştur. Bu sistemdeki flütler sadece Brannen

Brothers ve Sankyo firmaları tarafından üretilmektedir.

(http://en.wikipedia.org/wiki/Western_concert_flute)

Konser Flütü Ailesi

1. Pikolo: Do veya Do bemol.

2. Yüksek Soprano Flüt: Sol.

3. Soprano Flüt: Mi bemol.

4. Konser Flütü ( Boehm Flütü veya Alman Flütü): Do.

5. Tenor Flüt (Flûte d’amour): Si bemol veya La.

6. Alto Flüt: Sol.

7. Bas Flüt: Do.

8. Kontur-Alto Flüt: Sol.

9. Kontrbas Flüt: Do.

10. Subkontrbas Flüt: Sol.

11. Oktokontrbas Flüt: Do.

12. Hiper Bas flüt: Do.

Konser Flütünün Teknik Özellikleri

Konser flütünde üç oktavlık genişlik içerisinde –bazı yeni modellerde daha geniştir-

tüm diyatonik ve kromatik sesler elde edilir. Temel Dil Vurma Tekniği, Legato,

Detache, Staccato, Sonorite, Vibrato, Aksanlı Çalma, Çift Dil, Üç Dil, Kurbağa Dili

Tekniği, gibi pek çok nefes, dil ve ifadelendirme (artikülasyon) teknikleri kullanılır.

Bazı tril ve tremololar olanaksız olmakla birlikte tril, tremolo ve grupetto gibi ifade

biçimleri de kullanılır. Dilli ve bağlı olarak her melodik aralığı seslendirmek iyi bir

çalışma sonucunda mümkündür. Flütle geniş, kantabile bölümlerden en hızlı pasajlara

dek çok çeşitli karakterlerde icra yapılabilir.

1.1 Amaç

Bu çalışmada Klasik Batı Müziği’nde flütün kullanımı ile ilgili literatür taraması

yapılıp, günümüzde modernleşerek yaygınlaşan etnik müzikler ve yeni oluşan tarzlarda

flütün kullanımının araştırılması ve enstrümanın sürekli keşfedilmekte olan güçlü

potansiyelinin gözlemlenmesi amaçlanmıştır.

1.2. Önem

Flütün hem bir solo çalgı hem de orkestra üyesi olarak geçmişte ve günümüz müzik

türlerindeki kullanımına genel bir bakışın amaçlandığı bu çalışmamın yan flütün

potansiyelinin keşfedildiği sürece katkı sağlaması bakımından önem taşımaktadır.

1.2. Sınırlılıklar

Konser flütü (yan flüt) haricindeki diğer üflemeli enstrümanlar ve yan flüt ailesinin

diğer üyeleri bu çalışmanın kapsamı dışındadır.

BÖLÜM II

İLGİLİ ARAŞTIRMALAR

Doç. Ayla Uludere tarafından Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’ne

bağlı olarak 1995 yılında Prof. Filiz Ali danışmanlığında hazırlanan “Türkiye’deki

Flüt Sanatçıları” seminer çalışmasında flüt repertuarının genel taraması yapılıp

Türkiye’deki flüt sanatçılarının çalışmaları açıklanmıştır

Çiler Akıncı tarafından Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü’ne bağlı

olarak 1994 yılında Prof. Cahit Koparal danışmanlığında hazırlanan “Yan Flüt

Tekniği ve Dağarcığının İncelenmesi” adlı çalışmada flütün teknik özellikleri ve flüt

ailesi hakkında, diyafram, duruş, kas yapısı ve parmak konumu, ağızlık, ses üretimi ve

vibrato teknikleri ile ilglili bilgiler verilip flüt eğitimi repertuarındaki etüdler, sonatlar,

dinleti parçaları ve konçertolar incelenmiştir.

Özlem Koçyiğit tarafından Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü’ne bağlı olarak 1993

yılında hazırlanan “Flütün Tarihsel Gelişimi” isimli yüksek lisans çalışmasında flütün

ilk ortaya çıkışı ve mekanik gelişimi ile ilgili araştırmalar yapılmıştır.

Ebru Başkut tarafından Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü’ne bağlı olarak

2004 yılında hazırlanan “Yirminci yüzyıl flüt müziği” isimli yüksek lisans

çalışmasında 20. yüzyıl müziği içerisinde flüt repertuarı incelenmiştir.

BÖLÜM III

YÖNTEMLER

Bu çalışmada öncelikle ilk üflemeli çalgıların oluşumundan bu yana yan flütün

mekanik gelişimi ile ilgili veriler toplanmıştır. Yan flütün klasik batı müziğine girişi

açıklanıp yan flüt repertuarındaki orkestral ve solo yapıtlardan başlıcaları karakter ve

biçim olarak açıklanmıştır. Ayrıca günümüzde modernleşerek yaygınlaşan etnik

müziklere ve yeni oluşan müzik türlerine flütün girişi, bu çalgının bu tür müziklerde

gereksinimleri karşılayabilme yeteneği araştırılmıştır. Sonuç olarak flütün çeşitli müzik

türlerinde kullanılabilirlik kapasitesi ve buna yönelik yapılan yeniliklere değinilmiştir.

BÖLÜM IV

BULGULAR

4.1. KLASİK BATI MÜZİĞİNDE FLÜT

4.1.1. Klasik Batı Müziği Topluluklarında Flüt

Yan flüt; 11., 12., ve 13. yy.larda Avrupa’da henüz yaygınlaşmamıştı. Düz üflenen

flütler yaygın olarak (Recorder) kullanılmıştır. Yan flüt Bizans İmparatorluğu üzerinden

Fransa ve Almanya’ya getirilerek Asya’dan Avrupa’ya gelmiştir. Fransa ve Almanya’da

saray müziğinde, yaylılar eşliğinde ve dünyevi müziklerde kullanılmıştır. ((The New

Grove Dictionaty of Music,1980, c.9,s.36,37)

1470’lerde Avrupa’daki askeri canlanma ile flüt yaygınlaşmaya başlamıştır.

Almanya’da askeri bandolarda flüt kullanılmıştır. İsviçre halkı flütü işaretleşmelerinde

kullanmışlardır. Bu sayede de flüt bütün Avrupa’ya yayılmaya başlamıştır. 16. yy.ın

sonunda saray ve tiyatro müziğinde (orkestral müzik) flüt soloları kullanılmaya

başlanmıştır. Zaman içerisinde oda orkestralarında da belirmeye başlayan flüt sık sık

tenor seslerde kullanılmıştır. Bu flütler daha kolay bir transpoze çalım için çeşitli

boylarda kullanılmıştır.

17. yy.da flüt opera ve balelerde yer almaya başlamıştır. Fransız besteci Jean Baptiste

Lully, bazı operalarında flütü kullanmaya başlamış ve giderek yaygınlaşmıştır. Özellikle

Haydn’dan sonra yan flüt fazlaca ön plana çıkmaya başlamıştır.(Say,2003,512). Barok

Dönem’de Praetorius, Schütz, Rebillé and Descoteaux, Quanttz, Bach, Telemann,

Blavet, Vivaldi ve Handel eserlerinde flüte yer vermişlerdir. Böylece ilk önce halk

müziğinde kullanılan flüt zaman içerisinde müzik topluluklarındaki yerini almıştır.

Müzik toplulukları için bestelenen veya düzenlenen yapıtlarda flüt çok çeşitli tarz ve

karakterlerde kullanılmıştır. Çoğunlukla tatlı, duygusal, pastoral ezgilerden oluşan ya da

çok hızlı pasajlara çoğunlukla yapıtların flüt solo bölümlerinde rastlanmaktadır. Flüt

partilerinde en tiz oktavdaki bir kaç sese yüksek volümlü olmasından dolayı orkestranın

hep birlikte çaldığı kısımlarda daha sık rastlanır. Ayrıca çocuksu pasajlar, kuş cıvıltıları

ve neşeli melodiler de genellikle bu tiz bölgede yazılmıştır. Bunların yanında bir eşlik

sazı gibi arka planda, uzun seslerle ve çeşitli eşlik figürleri biçiminde armoniyi

sağlamak da flütün orkestradaki görevleri arasında sayılabilir. Tutti çalınan kısımlarda

ise kemanlarla 1 oktav tizden aynı ezgiyi çalarak renksel bir zenginlik katmaktadır.

J. S. Bach, konçerto grosso tarzındaki eserlerinde flüte -orta sesleri kullanarak- sololar

vermiştir. Yazar Romain Rolland’ın deyimiyle Alman müziğine yeni ve taze bir hava

akımı getiren G. P. Telemann, blok flüt ve yan flütü konçertant grup olarak orkestra

karşısına alan ilk bestecidir. Telemann blok flüt, yan flüt, yaylı çalgılar ve sürekli bas

için Mi minör Konçerto’yu yazarak o dönemde alışılmamış orkestra kombinasyonları

oluşturmuştur. Daha sonra ise Klasik Dönem’de François Devienne çeşitli üflemeli

çalgıları bir arada kullanarak 7 konçertant bestelemiştir.

Gluck Orpheus Operası’ndaki “Mesut Ruhların Dansı” isimli parçada flütü sakin, sade

bir karekterde kullanmıştır.

Gluck, Orpheus (Örn. 1)

Dvorak’ın 8. senfonisinde hızlı pasajlarla, 9. senfonisinde önce hafif dans havası

niteliğinde ve daha sonra Kızılderili ezgileri ile karşımıza çıkan flüt soloları vardır.

Beethoven’ın 3. senfonisinde de son bölümdeki soloda ve bülbül sesini taklit eden

satırlarda flüt ortaya çıkar.

Dvorak, 8. Senfoni, Allegro ma non troppo (Örn. 2)

Dvorak, 9. Senfoni, Allegro molto (Örn. 3)

Camille Saint-Saëns’ ın yazdığı Hayvanlar Karnavalı (Le Carnaval des Animaux)’un

en vitüöz parçalarından biri eserin 10. bölümü olan Kuşhane’dir. Burada flüt kafese

hapsedilen kuşların özgürlük şarkısını özgün bir şekilde canlandırmaktadır.

Saint-Saëns, Le Carneval des Animaux, Voliere (Kuş kafesi) (Örn. 4)

Debussy’nin “Bir Faunus’un Öğleden Sonrasına Prelüd” adlı orkestra eşlikli eserindeki

flüt solosunu İrkin Aktüze şöyle tasvir etmiştir: “Flütün arabesk stilde ve 9/8’lik ölçüde

sunduğu, kromatik biçimde inen-çıkan tema ıssız kırların tanrısı Faunus’u simgeler. Yine,

genellikle su kenarında dolaşan güzel Nimfe’lerin (su perileri) çekici şarklıları ise, sirene

benzeyen bir motifle sunulur.” (Aktüze, 2005, 666)

Debussy, Bir Faunus’un Öğleden Sonrasına Prelüd (Örn. 5)

Flütçü ve orkestra şefi Albert Franz Doppler flütü ön planda kullanarak 7 opera ve 15

bale yazmıştır. Bunların yanında Doppler’in özgün olarak flüt ve piyano için yazdığı

Pastoral Macar Rapsodisi (Fantaisie Pastoral Hongroise), 2 flüt ve piyano için yazdığı

Andante ve Rondo, 2 flüt için Sevil Berberi Potpurisi, 2 flüt ve orkestra için Re minör

Konçerto, flüt ve 4 korno için L’Oiseau du Bois de flüt orkestral flüt repertuarında en

çok bilinen eserlerdendir.

Maurice Ravel’in Dafnis ve Kloe Suitleri (Suites Daphnis et Chole) kendisinin

Kareografik Senfoni olarak tanımladığı tiyatral bir yapıttır. Alışılmış çalgılar haricinde

4 trompet, Sol bas flüt, küçük Mi bemol klarnet, zengin vurma çalgılar bölümü,

Ravel’in Eoliphone diye adlandırdığı rüzgar makinesi ve sahne arkasında sözsüz

söyleyen koro bulunmaktadır. 2 süitten oluşan bu yapıtın 1. süitinde flütlerin kadansları

ile Kloe’nin korsanlar tarafından kaçırılışı anlatılır.

Ravel, Daphnis et Chole (Örn. 6)

Ravel’in ünlü yapıtlarından biri de Bolero’dur. Eserin tamamında 2 ayrı tema

dönüşümlü olarak her bölümde çeşitli üflemeli çalgılarla (flüt, klarnet, fagot, obua,

trompet, saksafon, pikolo) sergilenmektedir. Bazı bölümlerde solonun tek bir

üflemelide devam etmesi ve viyola ve viyolonsellerin veya diğer üflemeliler ve ritim

sazların eşlik etmesiyle, bazı bölümlerde de 2 veya 3 üflemeli çalgının soloyu

paylaşması ve diğer sazların eşlik etmesiyle çalgılar arası sürekli bir atışma vardır.

Ravel, Bolero (Örn. 7)

Bu bölümde örneklemiş olduğum yapıtlar müzik topluluklarında kullanılan flüt

sololarından sadece bir kaçıdır. Büyük orkestra yapıtlarının haricinde flüte duo, trio,

kuartet gibi küçük topluluklarda da rastlanmaktadır. Bach ve Handel flüt ve klavsen

için 6’şar sonat yazmışlardır. Haydn flüt ve klavsen için 1 sonat; flüt, viyolonsel ve

piyano için 3 trio; iki flüt ve viyolonsel için triolar bırakmıştır. Mozart, flüt ve arp için

2 konçerto ve 1 ikili konçerto; ayrıca flüt ve yaylı çalgılar için 3 kuartet yazmıştır.

Beethoven flüt, keman ve viyola için 1 serenad; flüt, basson ve piyano için 1 trio

bestelemiştir. Schubert flüt ve piyano için çeşitlemeler yazmıştır. Devienne 147 tane

üflemeli çalgı düoları bestelemiştir ve Koechlin, Hindemith, Dubensky ve Tovey de 18.

yy.da iki flüt için eserler yazmışlardır.

4.1.2 Solo Yapıtlarda Flüt

Yan flütle ilgili bilinen en eski kaynak 1285’de flüt çalan Adenet Le Roi tarafından

yazılmıştır. 1707’de Jacquez Martin Hotteterre ilk flüt metodu olan “Principes de la

flûte traversière” yi yazmıştır. 1730’larda flütün opera ve oda müziğinde

yaygınlaşmasıyla Quantz zamanının en büyük flüt metodu olan “Essay of a Method of

Playing the Transverse Flute” yi yayınlatmıştır.

Flüt, solo yapıtlarda da müzik topluluklarında olduğu gibi kimi zaman pastoral bir

havada, kuş seslerini, su seslerini, dalga seslerini ve doğadaki birçok objeyi, hatta diğer

müzik aletlerini taklit eden melodilerle, kimi zaman bir siren sesi gibi, kimi zaman da

sakin ve duru bir karakterde karşımıza çıkmaktadır.

Barok Dönem’de Flüt mekanizmasına katkıda bulunan Quantz; flüt için klavsen eşlikli

204 sonat, solo flüt için 12 kapriçiyo, 8 fantezi, 20 sonat ve süit, 300 konçerto

yazmıştır. Bunlardan biri olan Sol Majör Flüt Konçertosu’nda basitleştirilmiş armoni

ile ana tema üzerinde yapılan çeşitli süslemelerle karşımıza çıkan 1. bölümden sonra

kantabile ve melodik 2. bölüm vardır ve adından da anlaşılacağı üzere canlı ve çabuk

olan allegro vivace bölümüyle sonlanır. Ayrıca eserin 1. oktav Re ve 3. oktav Mi

sesleri arasında yazılmış olması o dönem flütlerinin ses sınırları hakkında bize fikir

vermektedir.

Bach; -flüt eğitimi repertuarının önemli bir kısmını oluşturan- basso continuo (sürekli

bas) veya obbligato cembalo ile 7 sonat, 1 eşliksiz partita, 2 flüt veya flüt, keman ve

continuo için trio sonat, 1 orkestral süit, flütün solist olduğu 2 Brandenburg Konçertosu

ve obbligato flüt gibi bir çok eser yazmıştır. Vieri Bottazini Andante Dergisi’nin flüt

köşesi için kaleme aldığı yazısında Bach’la ilgili şunları söylemektedir: “…diğer usta

bestecilerden çoğu kaçırmış da olsa bu bilge bestecinin çalgımızın olanaklarını ve güzelliğini

farketmiş olması biz flütçüler için büyük bir şanstır.”(Andante, 2003).

Bach’ın flüt için yazmış olduğu Si Minör Sonat “1. oktav Mi-3. oktav Fa diyez”, Mi

bemol Majör Sonat “1. oktav Re- 3. oktav Re bemol, Do Majör Sonat “1. oktav Re

diyez-3. oktav Mi”, Mi Minör Sonat 1. oktav Re diyez-3. oktav Sol sesleri arasındadır.

Bach disiplinli bir armoni ve kontrpuanla bestelemiş olduğu yapıtlarında flütü genellikle

yumuşak ve nahif yönüyle ele almıştır. Bütün bunlara rağmen Bach yapıtları son

yıllarda Zhang Zhi Yong, Halit Turgay, James Galway, Şefika Kutluer ve bir çok flüt

icracılarının Blues, Jazz, Jazz Rock, Latin Jazz tarzlardaki yorumlarıyla dinleyicilere

sunulmaktadır. Radikal Gazetesi muhabiri Şehnaz Pak, flüt sanatçısı Şefika Kutluer’le

yaptığı röportajında Kutluer’e “Bach, caz müziği ile bütünleşmek açısından ne gibi cazip

olanaklar sunuyor?” sorusunu yönelttiğinde Kutluer “Bach'ın müziğinin doğasında

olağanüstü bir denklem var. Soyut duyguların üstün bir matematiksel yazılımla icracıya somut

olarak ulaşması ve tekrar o mükemmel yazılım denklemiyle yine icracının soyut caz

doğaçlamalarına dönüşmesi en çok Bach gibi bir dâhinin müziğinde mümkün olabiliyor. Tabii

ki bu yorumlamalar her icracıya göre değişir.” yanıtını vermiştir.(Pak, Radikal Gazetesi,

19.06.2003)

İlk empresyonist besteci olarak tanınan Antonio Vivaldi yan flüt için 13 konçerto

bestelemiş, eserlerinde köpek havlaması, kuş sesleri, gök gürültüsü, şimşek gibi

benzetimleri işlemiştir. Vivaldi’nin en ünlü konçertoları arasında yer alan İl Gardellino

(Saka Kuşu) adlı yan flüt konçertosu da solo flütün kuş sesi benzetimiyle süslenmiştir.

Re Majör tonundaki bu konçerto 4/4 ölçüde ve Allegro tempodaki 1. bölüm bir orkestra

tuttisi ile başlar başlamaz, flüt 5 notadan oluşan kuş sesini duyurur. Orkestra girişi

tamamlandıktan sonra flüt, partisyonda “apiacimento” olarak belirtilen serbest solo

kadansı sergiler. 2. bölüm Legato tempoda, 12/8’lik ölçüde kantabile havada, sürekli

basın hafif eşliğinde flütün ezgisel teması ile gelişir. Bu lirik ve tatlı melodi bölüm

boyunca sürer. 3/4’lük ölçüde ve Vivace tempodaki canlı final ise, orkestranın tuttisi ile

belirlediği kararlı temayla başlar. Orkestra ve flüt yakın bir iş birliği içerisinde temayı

sırayla işler. Solo çalgının virüöz pasajları orkestra tarafından da ustalıkla taklit

edilir.(Aktüze, 2004,2569-2570). Burada flüt genellikle doğayı taklit etmektedir.

Vivaldi bu konçertosunun da bulunduğu 6 flüt konçertosunu Op.10 dizisi içerisinde

1728-1729 yılları arasında yayımlatmıştır. O çağlarda yan flüt yeni moda olmuş, Alman

flüt virtüözü ve besteci Quantz’ın 1726’da Venedik’e gelmesinden sonra bu yeni

çalgıya ilgi çok artmıştı. Bu popüler gidişat içerisinde Vivaldi bu türde eserler vermek

için hızla çalışırken, eski blok flüt konçertolarını da yan flüte uyarlamıştır.

Fransız flüt virtüözü Michel Blavet flüt için 1 konçerto (La minör) ve amatör flütçüler

için 3 sonatlar kitabı yazmıştır. Georg Philipp Telemann solo flüt için 13 konçerto ve

12 fantezi yazmıştır. 1723-1733 yılları arasında yazdığı 12 fantezi sonat formundadır.

Klasik Dönem’de Wolfgang Amadeus Mozart 1 tanesi daha önce yazmış olduğu obua

konçertosundan uyarladığı 2 tane flüt konçertosu ve 1 flüt-arp konçertosu bestelemiştir.

Bu konçertolarını Mozart amatör bir flütçü olan De Jean’ın siparişi üzerine yazmıştır.

İrkin Aktüze, Müziği Okumak adlı kitabında Mozart’ın bu konçertolarda virtüöz bir

teknikten çok şarkı söyleyen flüt izlenimi verilmesini De Jean’a kolaylık olması

amacıyla böyle yazdığı şeklinde yorumlamaktadır. Mozart’ın Sol Majör Flüt

Konçertosu orkestra eşliklidir ve stil yönünden bestecinin 1775’de yazdığı keman

konçertolarını andırmaktadır. Bu konçertoda Mozart en pes 1. oktav Re ve en tiz 3.

oktav Sol sesini kullanmıştır. Sol Majör tonda, 4/4’lük ölçüde ve görkemli çabuklukta

(Allegro Maestoso) bir tutti ile başlayan 1. bölüm genel olarak neşeli bir havadadır. 2.

bölüm (Adagio ma non troppo) Re Majör tonda, flütün geniş ve kantabile kullanımı,

kırık akorlu bölümler, arada hızlanan temposuyla Rokoko çağının serenadlarına

benzemektedir. 3/4’lük ritimde (ağırlaşan menuet temposuyla) neşeli havada bir Rondo

biçimindeki 3. bölümle sonlanır.

François Devienne flüt için 19 tane konçerto bestelemiştir. Bunlardan Re Majör Flüt

Konçertosuna iki temalı olarak yazdığı bölümlerde genellikle tema ve varyasyonlarla,

rondo ve erken sonat formuyla işleyen geliştirim yerine ikinci bir serim kullanan

Devienne’nin bu özellikleri 2. Flüt Konçertosu’nda da izlenebilir. Re Majöt Flüt

Konçertosu’nun 1. bölümü neşeli ve uzunca bir orkestra girişi ile başlar. Solo çalgı ile

orkestranın diyaloğu flütün virtüöz kadansıyla sonlanır. 2. bölüm duygulu ve ağır

tempodadır ve Rokoko anlayışının yansıtımlarını taşır. 3. bölüm ise çabukça tempoda,

neşeli bir Rondo’dur.

Romantik Dönem’de Severio Mercadante 6 tane flüt konçertosu bestelemiştir.

Genellikle hızlı-ağır-hızlı şemasına uygun yazılan bu konçertolardan Mi minör Flüt

Konçertosu 3 bölümden oluşmaktadır. 1. bölüm basit sonat formunda çabuk

tempodadır. 2. bölüm ağır tempoda ve Mercadante’nin kendine özgü lirik anlatımını

içerimektedir. Genellikle konçertoların son bölümlerinde polacca ya da rondo

biçiminde dansları kullanan besteci bu konçertoyu Rus biçimli bir Rondo ile

sonlandırmıştır. Çabuk, canlı ve şakacı tempodaki bu final virtüöz partilere sahiptir.

Ayrıca Mozart ve hatta Beethoven’in ilk eserlerinden yansımalar taşımaktadır.

Fransız Flütçü Claude-Paul Taffanel flüt için “Grande Fantasie (Mignon)”, “Fantasie,

Themes/ Der Freischutz” ve “Andante Pastoral et Scherzettino” adlı eserleri

bestelemiştir. Andante Pastoral et Scherzettino’nun 1. bölümü olan Andante’de flüt

sakin ve pastoral bir havada 1. ve 2. oktav sesleri arasında zaman zaman sıralı, zaman

zaman arpejli dalgalanan melodilerle karşımıza çıkmaktadır. Kontrast olan 2. bölüm de

enerjik karakterde, hareketli bir rondo formundadır.

Empresyonizmle özdeşleşen Claude Debussy flüt için Syrix’i bestelemiştir. Syrix

genellikle her flütçünün repertuarında bulunması gereken önemli bir parça olarak kabul

edilmiştir. Birçok müzik tarihçisi tarafından icracıyı serbestlik ve duygulu bir yorum

açısından geliştirdiği ve 20. yy.a değin solo flüt müziğinin gelişiminde çok önemli bir

role sahip olduğu düşünülmektedir.

Çağdaş Dönem’de Flütü daha çok orkestral yapıtlarda ilkel sesler elde etmek için

kullanan ve daha önceki bazı yapıtlarında 12 ton tekniğini kurallara uymadan kullanan

Andre Jolivet, atonal ve modal sentezden oluşan bir flüt konçertosu bestelemiştir. 1.

bölüm solo flütle ve hemen ardından gelen orkestrayla başlamaktadır. İlk tema derin bir

melankoli içermektedir. Girişte flüt özgür bir şekilde temayı seslendirirken yaylı çalılar

pssikato ile geri plandadır. Ancak şakacı tavırla hızlanan kısımda çok ritmik dans

biçimli diyalogla ve belirgin şiddette yaylılar ön plana çıkmaktadır. 2. bölüm klasik

stilde sakin bir anlatımda ve kısadır. Bağlı olarak giren 3. bölümde gerilim birden

artmaktadır. Enerjik ve canlı tempodaki final bölümü flüt ve orkestranın düşmanca

havadaki diyaloğuyla sona ermektedir.

Bu bölümde flüt repertuarından başlıcalarını açıkladığım eserler dışında; Malcolm

Arnold, Brian Ferneyhough, Luciano Berio, Lowell Liebermann, Samuel Adler, Kalevi

Aho, Carl Nielsen, Krzysztof Penderecki, Jean Rivier, Edison Denisov, Christopher

Rouse, Otar Gordeli, Jacques Hetu, Jacques Ibert, György Ligeti, Dietrich Manichke,

Isang Yun ve daha bir çok besteci solo flüt ve flüt için orkestra veya piyano eşlikli

eserler yazmışlardır.

4.2. GÜNÜMÜZ MÜZİK TÜRLERİNDE FLÜT

Temelleri Asya ve Afrika müziğine dayanan Klasik Avrupa müziği hızla sistemleşmiş

ve dünyaca kabul gören akademik bir düzeye ulaşmıştır. Günümüzde ise gelişen

teknolojiyle birlikte toplumlar arası etkileşim artarken yan flüt de tüm dünyaya

yayılmakta, geleneksel yapısında yan flüt bulunmayan, henüz akademikleşmemiş olan

birçok müzik türüne flüt girmekte ve hatta önemli görevler üslenmektedir.

4.2.1. Caz ve Flüt

20. yy.ın ilk yarısında caz, dinamik bir müzik türü olarak geniş kitlelerin sevgisini

kazanmış ve Avrupa Sanat Müziğinde de etkisini göstermiştir. Bu etkiyi yansıtan çok

sayıda besteci arasında, Debussy, Ravel, Satie, Stravinski, Milhauld, Hindemith ve

Copland vardır.

Cazın doğuş yeri Amerika’dır; cazı yaratan insanlar ise zencilerdir. Öte yandan da caz

çeşitli müziklerin karışımıdır. Afrika’nın halk müziği, zenci kölelerin tarlada çalışırken

söyledikleri iş şarkıları, İngilizlerin dinsel müziği, Fransızların sokak şarkılaır ve halk

dansları müziği ile Fransız bando müziği, İspanyol sömürge müziği ve bir ölçüde

Kızılderili müziği’nin etkileri vardır.

Beyazların Bras Band’ini (üflemeliler orkestrası) örnek tutan zenciler, 19. yy.ın

sonlarında Marching Band denen törensel çalgı topluluklarını oluşturmuştur:

Cenazelerde, düğünlerde, bayramlarda işlevi olan bu bandolar marş ve dans havaları,

şarkılar, koral parçalar, spiritual ve blueslar çalmışlardır. 1890’lı yıllarda Marchin

Bandler, Jazz-Band adı verilern daha küçük çalgı topluluklarına dönüşmüştür. Jazz-

Band’in New Orleans’daki tipik solo çalgıları şunlardır: Kornet ya da trompet, klarnet,

trombon, bas-tuba ve banjo (gitar ya da piyano). (Say, 2003, 490,491,492)

1870’li yıllarda ortaya çıkan ilk caz parçalarına “Ragtime” denilmiştir. Bazı eski

ragtime müziği düzenlemelerinin, flüt ve pikolo için parçaları içermesine rağmen, flüt

1920’lere kadar caz topluluklarında az kullanılmıştır ve tam anlamıyla solo bir alet

olarak 1950’lere kadar ortaya çıkmamıştır. Flütte düşük volüm oluşu ve elektronik

yükseltmenin yokluğu, düzenlemelere flütün katılmasını zorlaştırmıştır. Bugün ise ileri

mikrofonların kullanımı sayesinde solo caz flütçler, cazın erken günlerinde

düşünülemez olmuş olacak olan incelikler ve nüansları ifade edebilir duruma

gelmişlerdir. 1920’ler ve 30’larda kaba dans salonlarında ve caz buluşma yerlerinde

başlıca solo aletler, büyük bir salona duyurabilecek yeterlikte ses üretebiliyor olan

hiçbir yükseltmeyi gerektirmeyen boru, trombon, ve saksofon kullanılmıştır. Flüt, caz

çevresinde bir yenilik aleti türü bir şey olmak için başta düşünülmüş idiyse bile caz

çevresi tarafından caz flütçülerine öncülük eden küçük bir grubun varlığı ancak

1920’lerde fark edilmiştir.

Caz flüt soloların bulunduğu ilk kayıt 1927’de Cubalı klarnetçi Alberto Socarras

tarafından Clarence Williams plakları ile yapılan “Shootin' The Pistol” dur. İlk öncüler

bu bilgiyi desteklerken, caz tarihçileri saygın saksafoncu Wayman Carver’i esas ilk caz

flütçü olarak kabul etmektedirler. Carver en ünlü plaklarını 1930’larda kayda almıştır.

“Loveless Love' with Dave Nelson”, “How Come You Do Me Like You Do?”, “Sweet

Sue, Just You” bu plaklar arasındadır. Daha sonraları ise Jerome Richardson ve Bud

Shank ile flüt caz müzikte yaygınlaşmaya devam etmiştir.

Son yıllarda ise caz müzik diğer etnik müziklerle birleştirilerek yeni türler ortaya

çıkmaktadır. Hindistan müziğinde flütün gelişimine öncülük eden Pannalal Ghosh,

Raghunath Seth ve Hariprasad Chaurasia caz flütçüleri kendi tarzları ile sentez yapmaya

teşvik etmişlerdir. Modern Klasik Batı Müziği sahasında flütün keşfedilmemiş ve

sömürülmemiş potansiyeli ile ilgili araştırmalar vardır. Multifonik sahadaki öncü

araştırmalar modern flüt öğrencilerine şiddetle tavsiye edilen “The Other Flute” adlı

kitabın sahibi olan Robert Dick tarafından yapılmıştır. Dick ayrıca 1998’de “Jazz

Standards on Mars’ olarak adlandırılan doğaçlama üzerine bir kayıtta yer almıştır.

1999’da İngiliz flütçü Mike Mower ve İrlandalı flütçü James Galway işbirliğiyle

“Tango del Fuego” adlı kayıt gerçekleştirildi. Tamamını Mower’in yazdığı

doğaçlamalar James Galway tarafından gösterişli ve tatmin edici biçimde icra edilmiştir.

(http://www.flutehistory.com/Playing/Jazz.php3)

Günümüzde hala bir çok etnik müzikle caz birleştirilerek Latin-Jazz, Flamenco-Jazz ve

hatta -henüz isimleşmemiş bir tarz olsa da- Türk usulü ve caz karışımı müzikler de

yapılarak yeni tarzlar oluşturulmakta ve dünyadaki flüt icracılar bir çok tarafından

geliştirilmektedir. Flüt de ciddi anlamda bir caz enstrümanı olma yolunda istikrarlı bir

şekilde geliştirilmektedir. Bu gelişime flütte zaten var olan potansiyelin yeni yeni

keşfedilmesinin yanında teknolojinin de önemli bir katkısı vardır. Ses sistemlerinin

gelişmesi caz müzikte kullanılabilecek aletlerin sınırlılığını kaldırmıştır. Ayrıca bir çok

flüt üretici firmalar Multifonik ve Glisando gibi geliştirilmiş tekniklere olanak

sağlayabilmek amacıyla açık delikler ve kapalı perdeli flüt seçenekleri sunmaktadır.

4.2.2. Flamenko ve Flüt

Flamenko basit ve homojen bir folk türü olmanın ötesinde kompleks ve yoğun kültürel

geleneğe sahiptir. İspanya'ya özgü olduğu bilinmesine rağmen, aslında Endülüs bölgesi

kültürüdür. Kökenleri hakkında birçok soru işareti bulunur, ancak genel olarak

bölgedeki yerliler, Arap Müslümanlar, İspanyalı Yahudiler ve Hindistan’dan göç eden

Çingeneler tarafından beraberce ortaya çıkarılan bir tür olarak kabul edilmiştir.

Klasik besteci Manuel de Falla kendi vatanı olan İspanya’nın geleneksel müziğinden

etkilenmiş, onu diğer Avrupa stilleri ile birleştirerek kendine özgü bir müzik dili

yaratmıştır.

Esasında flamenko’da 3 ana unsur bulunmaktaydı. Flamenkonun olmazsa olmazı

sayılan bu 3 unsur önceliklerine göre şarkı, dans, gitar olarak sırlanmaktadır.

Günümüzde ise flamenkonun geniş kitlelere yayılması ve ciddi anlamda bir müzik türü

olarak benimsenmesi ile bu müzik daha da geliştirilmektedir. Eskiden sadece bu 3 ana

öğeden oluşan flamenkoya yeni enstrümanlar katılırken, danssız icra edilen Flamenko

veya şarkı söylemeden yapılan danslar da ortaya çıkmaktadır.

Sol yıllarda yan flüt flamenkonun her türünde önem kazanmaktadır. Flamenkoda yaptığı

yeniliklerle bilinen Paco de Lucia’nın kurduğu Sextetto grubunda Jorge Pardo’nun

değişimli olarak flüt ve saksafon çalmasından sonra diğer sanatçılar ve müzik şirketleri

flameko gruplarına flütçüler eklemeye başlamışlardır. Yan flüt yüksek sesi, tınısı ve

virtüöziteye uygunluğu sayesinde Flamenko müzisyenleri tarafından genellikle

sevilmiştir. Flamenko ve klasik müzikte flüt ve gitar kombinasyonunun kabul görmesi

tesadüf değildir.

Brown Jorge, Domingo Patricio veya Juan Gril gibi flütçüler bu türde yol almış ve yeni

anlatım biçimleri, doğaçlamalar, yeni karakteristikle ton anlayışı geliştirerek flamenko

yorumlama tekniklerini kendi enstrümanlarına uyarlamışlardır. Günümüzde de yan flüt

flamenko icralarının hemen hepsinde bulunmaktadır.

(http://gente-flamenca.blogspot.com/2008/09/la-flauta-travesera-en-el-flamenco.html)

4.2.3. İrlanda Müziği ve Flüt

Kelt müzik ve kültürünün etkisini hala taşıyan geleneksel İrlanda müziği 1950-60 yılları

arasında İngiltere ve Amerika’dan etkilenerek caz ve rock’n roll‘a kaymıştır. Ancak

geleneksel müziğin yapısı korunmuş ve 60′larda Amerika’daki folk müzik hareketi

İrlanda müziğini yeniden canlandırmıştır. Bir çok sanatçı eski melodileri ve şarkıları

alıp onları 21. Yüzyıl'a taşımıştır. Chieftains ve Clannad gibi grupların uluslararası

başarıya ulaşmasıyla İrlanda müziği hem yurt içi hem de yurt dışında hayat bulmaya

başlamış ve Riverdance topluluğu İrlanda dansını 1990'larda canlandırmıştır.

İrlandalı Flüt virtüözü James Galway bir çok kaydında hem yan flüt hem de çeşitli

İrlanda flütlerini kullanarak İrlanda halk ezgilerini seslendirmiştir. “James Galway &

the Chieftains in Ireland” ve “James Galway & Phil Coulter, Legends” bu

çalışmalardan biridir. Ayrıca White Orchid ve The World adlı trio gruplar da

kayıtlarında ve canlı performanslarında İrlanda ezgilerine yer vermektedirler.

4.2.4. Latin Amerika Müziği ve Flüt

Latin Amerikan müziği, kuzey Meksika’nın sade müziğinden Küba’nın karmaşık

ezgilerine, Heitor Villa-obos senfonilerinden Andean flüt melodilerine kadar birçok

ülkenin birçok çeşit müziğini kapsar.Costa Rika'dan başlayıp şili'ye dek uzanan müzik

türüdür. Meksikanın da dahil olduğu söylenebilir fakat güney amerika'nın kendine has

bir havası vardır. Genelde asi, hareketli, enstürümantal olarak altyapısı zengin parçalar

vardır. Latin amerika müziği üç ana damardan beslenir :

1- İnkaların ve Azteklerin kalıntıları olan yerliler

2- Avrupalı işgalcilerin Latin Amerikay'a taşıdığı kültür

3- Afrika'dan göçenlerin müzik kültürü.

(http://www.seslikalite.com/latin-muzik.html).

19. yy.ın sonlarında Latin müziğinde öncü solo enstrüman olarak flüte yer verilen

müzikal formlar bulunmaktaydı. Cuba charangalarına göre Flüt-led biçimi 1895’de

İspanya-Amerika Savaşı sonrasındaki Cuba Bağımsızlık Savaşı başlarken ortaya

çıkmıştır. Avrupa oda orkestralarının yansımaları olan charangalar geleneksel

orkestraların yerini almıştır. Son 20 yıla kadar charanga flütçüleri metalik (sistematik)

flüt icat edildikten kısa süre sonra modası geçmiş olmasına rağmen Fransız yapımı

Barok çalgısı olan 5 anahtarlı tahta flütleri kullanmışlardır. Pikoloya benzer yüksek

sesler elde edilebilinen tahta flüt charanga ritimleri üzerinde parlak bir şekilde

seslendirilebiliyordu. José Antonio Díaz's ve Luis Castillo geleneksel Latin flütünde

önemli isimlerdendir. Danzon flütçüleri olarak adlandırılan bu flütçüler besteci, aranjör

ve orkestra şefi olarak da bu müziğe destek vermişlerdir. Piyanist Antonio María

Romeu’nun 1920’de kurmuş olduğu Havana Romeu Orkestrası üyesi flütist Alfredo

Brito danzonlar bestelemiştir.

(http://findarticles.com/p/articles/mi_m0FXV/is_2_10/ai_60577886/)

4.2.5. Beatbox ve Flüt

Beatbox, insanın hiç bir müzik aleti kullanmadan tamamen kendi uzuvlarıyla yaptığı

ritm ve basslardan oluşan (ki iyi beatboxçılar bunları yaparken aynı zamanda şarkılarını

da söylemekteirler) müzik türüdür. Beatbox hiphop kültürünün bir alt dalıdır. Dünyada

Rahzel ve Alberto; Türkiye’de ise Tepeman ve Goxel ünlü beatboxçılar arasındadır.

Flütçü Greg Pattillo New York’a taşınıp metrolarda müzik yapmaya başlamıştır.

Kendisinin anlattığına göre yarım saat çalarak sadece 1 dolar kazanmaktaymış. Bu

yüzden insanların ilgisini daha fazla çekmek için yeni stiller denemeye karar vermiş ve

beatbox yaparak flüt çalmıştır. Bu stil kısa sürede insanların beğenisi kazanmış ve

Greg’e büyük paralar kazandırmıştır.

(http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=104196393).

Yan flütün diğer üflemeliler gibi doğrudan deliğe üflenerek çalınmaması bu türün

oluşmasında bu aleti özel kılmaktadır. Ağızlık ve ağız arasında mesafe olduğundan bu

stilde çalış ancak bu enstrümanla yapılabilirdi.

Son birkaç yıldır Greg Patillo’nun video kayıtları internet aracılığıyla geniş bir kitleye

ulaşmakta ve Patillo’nun oluşturduğu bu tarz giderek yaygınlaşmaktadır. Hatta bu stille

ilgili kurslar da verilmektedir.

4.2.6. Türk Müziği ve Flüt

Türkiyeli Klasik Batı Müziği bestecilerinden İlhan Baran, Kemal Sunder, İlhan

Usmanbaş, Nihad Üçler, Ekrem Zeki Ün ve Yalçın Remzi Yüreğir yan flütü orkestral

yapıtlarında ve solo enstrüman olarak kullanmışlardır. Batı Müziği formlarında

bestelenen bu eserlerde Türk ezgilerini yansıtan modal kalıplar ve bazılarında karma

ölçü sistemleri de kullanılmıştır. Bu yapıtlarda yan flüt; bazen pastoral bir havada çoban

kavalını, bazen mistik bir havada neyi, bazen de uzun hava okuyan bir insan sesini taklit

ederken karşımıza çıkmaktadır. Ekrem Zeki Ün’ün flüt için bestelemiş olduğu

“Yunus’un Mezarında” adlı parça yurt dışında en çok seslendirilen Türk eseridir.

BÖLÜM V

SONUÇ VE ÖNERİLER

Temelleri Asya ve Afrika müziğine dayanan Klasik Avrupa müziği hızla sistemleşmiş

ve dünyaca kabul gören akademik bir düzeye ulaşmıştır. Avrupa bestecileri her ne kadar

ortak bir biçim anlayışında beste yapıyor olsalar da eserlerine kendi ülkelerinin

müziğinden bir şeyler katmışlardır ve hatta bazen etkilendikleri başka bir toplum

müziğinin elementlerini kullanmışlardır. Günümüzde teknolojinin gelişimiyle birlikte

globalleşen dünyada mesafeler eskiye nazaran bir hayli kısalmıştır. Dolayısıyla tarih

öncesi çağlarda oluşan kültürel ayrılıklar şimdi günden güne daha da hızlı bir şekilde

kaynaşmaktadır. Hindistan müziğini dinlemek ve hatta kendimizi orada hissetmek için

oraya gitmemize gerek kalmamaktadır. Çünkü internet kısmen (belki de ihtiyacımız

olduğu kadar) bu gereksinimimizi karşılamaktadır. Dolayısıyla daha önce belirttiğim

kültürel farklılaşma ile oluşan farklı müzik türleri günümüzde birbirleri ile

kaynaştırılarak yeni farklılaşmalar oluşmaktadır. Bu elbette bir geri dönüş yani geri

birleşimle tek tip müziğe gidiş değil, aksine daha fazla zenginlik demektir.

Günümüzde toplumlar arası etkileşim artarken yan flüt de tüm dünyaya yayılmakta,

geleneksel yapısında yan flüt bulunmayan, henüz akademikleşmemiş olan birçok müzik

türüne flüt girmekte ve hatta önemli görevler üslenmektedir. Bu değişim çerçevesi

içerisinde de yan flüt üreticileri ihtiyaçları karşılamak gayesiyle bu çalgıyı daha da

geliştirmeye, icracılara çok çeşitli seçenekler sunmaya çalışmaktadırlar. Flüt sanatçısı

Gülşen Tatu’nun deyimiyle “Kısacası flüt artık, eskiden sadece cici kızların çalabildiği

zarif bir enstrüman değil, tam aksine bir ‘power’ enstrümanıdır”. (Tatu, 2006, 30).

KAYNAKÇA

BATE, Philip, BÖHM Ludwig; The New Grove Dictionary of Music And Musicians,

2002.

SÖZER, Vural; Müzik Ansiklopedik Sözlük, Remzi Kitabevi 4. Basım, İstanbul 1996.

TATU, Gülşen; Flüt Metodu, Pan Yayıncılık 1. Basım, İstanbul 2006.

AKTÜZE, İrkin; Müziği Okumak, Pan Yayıncılık, 2. Basım, İstanbul 2004.

PAMİR, Leyla; Müzikte Geniş Soluklar, Boyut Yayıncılık, 3. Basım, İstanbul 2000.

KAROLYİ, Otto; Müziğe Giriş, Pan Yayıncılık, 3. Basım, İstanbul 1999.

SAY, Ahmet; Müzik Tarihi, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, 5. Basım, Ankara 2003.

DÜRİCHEN, Christoph; KRATSCH, Siegfried; Orchester Probespiel, Edition Peters,

Frankfurt.

YENER, Faruk; Müzik Klavuzu, Karacan Yayınları, 3. Basım, Ankara 1981.

YENER, Faruk; Müzik, TTOK Yayınları, İstanbul 1983

YÜREĞİR, Yalçın; Orkestra Çalgıları

SELANİK, Cavidan; Müzik Sanatının Tarihsel Serüveni, Doruk Yatıncılık, Ankara

1996

BOTTAZZİNİ, Vieri; Johan Sebastian Bach’ın Müziği, Andante Dergisi, s.2, Aralık-

Ocak 2003.

PAK, Şehnaz; Şefika Kutluer’le Röportaj, Radikal Gazetesi, 19.06.2003.

http://www.music.vt.edu/musicdictionary/appendix/composers/Composerchron.html

http://en.wikipedia.org/wiki/Flute_concerto

http://en.wikipedia.org/wiki/Flute_repertory

http://en.wikipedia.org/wiki/Western_concert_flute

http://gente-flamenca.blogspot.com/2008/09/la-flauta-travesera-en-el-flamenco.html

http://www.flutehistory.com/Playing/Jazz.php3

http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=104196393