Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

Μια γυναίκα από τη ΘεσσαλονίκηΓιούντιν

Μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη

Mυθιστόρημα

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Γιούντιν

Τυπογραφική διόρθωση Νέστορας Χούνος Σελιδοποίηση - Σύνθεση εξωφύλλου Ευθύμης Δημουλάς

copy 2012 ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ amp

EKΔOΣEIΣ laquoΑΓKYPAraquo ΔA ΠAΠAΔHMHTPIOY ABEE Λάmicroπρου Κατσώνη 271 amp Γεωργίου Παπανδρέου Άγιοι Ανάργυροι ΤΚ 13562 Τηλ 210 2693800-4 bull Fax 210 2693806-7 Κεντρικό κατάστηmicroα ΑΓΚΥΡΑ-ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ Σόλωνος 124 Αθήνα ΤΚ 10681 Τηλ 210 3837667 210 3837540 bull Fax 210 3837066 e-mail agyraagyragr bull wwwagyragr

ISBN 978-960-547-030-2

Χώρα προέλευσης Ελλάδα

Απαγορεύεται η αναπαραγωγή microέρους ή όλης της έκδοσης η microεταφορά σε οποιοδήποτε ηλεκτρονικό αποθηκευτικό σύστηmicroα ή αναmicroετάδοση microε οποιασδήποτε microορφής ηλεκτρονικά microηχανικά φωτοτυπικά ή άλλα microέσα χωρίς την προηγούmicroενη γραπτή άδεια του εκδότη Ν 21211993 καθώς και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν και στην Ελλάδα

Τα ονόματα οι καταστάσεις και κάποιες φωτογραφίες του βιβλίου είναι αποτέλεσμα σύνθεσης της μυθοπλασίας και της έρευνας σε έγκυρα ιστορικά ντοκουμέντα Έτσι κάθε ομοιότητα με πραγματικά πρόσωπα ή γεγονότα είναι εντελώς τυχαία εκτός από εκείνα που αποτελούν ιστορικά δεδομένα

Στον Γιώργο Ξανθάκο

laquoΌταν οι αληθινοί άνθρωποι αντιληφθούν πόσο υπαρκτοί είναι οι χαρακτήρες μιας μυθοπλασίας

και ότι τους μοιάζουν απόλυτα τότε μισούν τον συγγραφέαraquo

Έρνεστ Χέμινγουεϊ

11

ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ

ΔΙΗΓΗΜΑndash Ο Αλέξανδρος και άλλα διηγήματα Πρόσπερος 1977ndash Ένα μικρούτσικο δόντι Οκτασέλιδο του Μπιλιέτου αρ 23

1997ndash Το μαλλί της γριάς έκδοση περιοδικού Εκπ Κοινότητα 2000ndash Κατακόκκινοhellip σχεδόν θηλυκό Ίνδικτος 2000ndash Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για τρεις Μεταίχμιο 2004ndash Το μαντίλι του μάγου Πανδώρα 2009

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ndash ΝΟΥΒΕΛΑndash Καζαμπλάνκα καφέ Άγκυρα 2008ndash Η γυναίκα δέντρο Νουβέλα Πανδώρα 2011ndash Γιούντιν Μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη Άγκυρα 2012

ΜΕΛΕΤΗ ndash ΔΟΚΙΜΙΟndash Το ρόπτρο Δίγλωσση ιστορική και αισθητική μελέτη με 430

ρόπτρα από τον 4ο πΧ μέχρι τον 20ό αιώ Ιονική και Λαϊκή Τράπεζα 1981

ndash Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέ-τη στην ερμηνεία Πανδώρα 2011

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗndash Dylan Thomas Το πορτραίτο του καλλιτέχνη σαν νεαρού σκύ-

λου διηγήματα (σε συνεργασία με τη Βένια Δενδρινού) Πρό-σπερος 1980 rsquo81

12

ΕΠΙΜΕΛΕΙΕΣ ndash ΕΚΔΟΣΕΙΣ ndash ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Από το 1965 και συστηματικά από το 1972 επιμελήθηκε εκα-τοντάδες βιβλία έντυπα περιοδικά αφίσες και εξώφυλλα δί-σκων Ως λογοτεχνικός επιμελητής έχει επιμεληθεί κείμενα σε περισσότερες από τετρακόσιες εκδόσεις ποίησης πεζογραφίας και δοκιμίου Από το 1997 δημιούργησε και έκδωσε το έντυπο λογοτεχνικό περιοδικό Πανδώρα και τις ομώνυμες εκδόσεις Το 2011 δη-μιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΕκθέτει από μαθητής το 1966 Από το 1984 έκανε 10 ατομικές εκθέσεις και έλαβε μέρος σε 40 ομαδικές Έργα ζωγραφικής του βρίσκονται σε μουσεία πινακοθήκες συλλογές στην Ελ-λάδα και το εξωτερικό

ΔΟΚΙΜΙΑ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ ndash ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΑπό το 1978 δημοσιεύει διηγήματα δοκίμια και κριτικές λογο-τεχνίας σε περιοδικά και εφημερίδες Διδάσκει σε σεμινάρια και δίνει διαλέξεις Συγγραφής λογοτε-χνίας και Αφηγηματολογίας

13

Περιεχόμενα

ndash Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι 17 ndash Το όνειρο του Αφού 24 ndash Στα νερά του Θερμαϊκού 32 ndash Το κήτος 35 ndash Παιχνίδι σκιών 41 ndash Το πρώτο μοντάζ 52 ndash Το κομμένο νήμα 60 ndash Ένας καθρέφτης 64 ndash Έξοδος Η πρώτη διήγηση της Λέα 73 ndash Ο υπερεκτιμημένος 88 ndash Δύο φωτογραφίες για τη Λόρυ Το δεύτερο μοντάζ 89 ndash Υγρό χιόνι της μνήμης 99 ndash Αναδρομές σε αδιέξοδους δρόμους 115 ndash Όμορφη Θεσσαλονίκη 123 ndash Η Τορά της μνήμης 138 ndash Στου Χιρς 143 ndash Αυτόνομη Θεσσαλονίκη 150

14

ndash Ρούχο χωρίς σώμα 153 ndash Τελεσίδικη νύχτα 160 ndash Όταν φυσούσε ο Βαρδάρης Η πρώτη διήγηση της Λόρυ 162 ndash Καπνός μετέωρος Η δεύτερη διήγηση της Λόρυ 173 ndash Η αχάριστη 184 ndash Αυτή που έκανε τη θάλασσα να πονάει 195 ndash Στην ψίχα της νύχτας Η τρίτη διήγηση της Λόρυ 199 ndash Ένα ταξίμι 209 ndash Η ταχύτητα του παρελθόντος 218 ndash Υλικό έξω από το μοντάζ 219 ndash To μπλόκο Η πρώτη διήγηση του Αλέξανδρου 223 ndash Τρομεροί καιροί 234 ndash Βυθός στο ταβάνι Η δεύτερη διήγηση της Λέα 235 ndash Ερωτοθάνατος ndash μια λέξη Η τρίτη διήγηση της Λέα 252 ndash Ο διερμηνέας Η δεύτερη διήγηση του Αλέξανδρου 263 ndash Η διαγραφή 278 ndash Χαμένα για πάντα χρόνια 293 ndash Σπασμένο κανάτι 299 ndash Η μεγάλη σκιά Οι τελευταίες σημειώσεις της Λόρυ 307 ndash Στην άκρη της βελόνας 314 ndash Στον κήπο της λήθης 322 ndash Το χρυσόψαρο και η γυάλα 331 ndash Στην τσίλια 336

15

ndash Στην πλατεία Δικαστηρίων 345 ndash Ο σκηνοθέτης 352

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ndash Σημειώσεις στο περιθώριο 375 ndash Σχετικά με τον θάνατο του George W Pollk 376 ndash Η Θεσσαλονίκη μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων 382 ndash Υλικό απουσίας 388 ndash Η μόνη αρραγής φυλή 391 ndash Παλιοί λογαριασμοί 396 ndash Ένα διαφωτιστικό αρχείο και μια επιταγή 405

Χάρ

της

Θεσ

σαλο

νίκη

ς με

τα

κύρι

α ση

μεία

όπο

υ δι

αδρα

ματί

ζετα

ι η υ

πόθε

ση τ

ου μ

υθισ

τορή

ματο

ς

17

Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι

Η πόρτα άνοιξε με πάταγο χτύπησε στον τοίχο είδα τη Λόρυ στο πλαίσιο της κάσας να κρατά τις τρεις φωτο-

γραφίες ανοιχτή βεντάλια στο χέρι αμήχανη από το ξαφνικό ρεύμα που συνόδεψε την είσοδό της στο γραφείο μου Ο αέ-ρας φούσκωσε ανάλαφρα τη μεταξωτή κίτρινη δίχως ζώνη ρόμπα της Η λεπτή σιλουέτα της διαγράφηκε μόνο με τα μαύ-ρα εσώρουχα από μέσα Έδειχνε σαν να είχε χάσει για λίγο την ευστάθειά της τη συνηθισμένη επιθετικότητά της Με πλησία-σε αβέβαιη

laquoΤι είναι αυτές οι φωτογραφίες θεία Αντζέλ Συνέβη στην πραγματικότητα τέτοιο γεγονόςraquo

Ήμουν ήδη εκνευρισμένη από τον τρόπο που εισέβαλε με αυτά που κρατούσε πού τα ξετρύπωσε ήρθε κι εκείνο το laquoθείαraquo σπάνια με έλεγε έτσι Αντζέλ με φώναζε μια ζωήhellip

Είχα βέβαια πολλούς άλλους λόγους να ταράζομαι μαζί της Γιατί τη Λόρυ ουσιαστικά εγώ την είχα μεγαλώσει αν και παιδί της αδερφής μου της Λέα Όσο για τις laquoαπαντήσειςraquo που της είχα δώσει μέχρι τώρα για τη δική της ζωή ήταν προσε-κτικά επιλεγμένες Εξάλλου πάντοτε έστηνε έναν τοίχο γύρω

18

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

από το άτομό της Δεν νοιαζόταν δεν ρωτούσε παρά για όσα την επηρέαζαν άμεσα Τελευταία όμως η ταινία που γύριζε ο φίλος της σκηνοθέτης ο Ελιάν και η δουλειά που της είχε ανα-θέσει της ξύπνησαν ένα όψιμο ενδιαφέρον τόσο για τη Θεσ-σαλονίκη όσο και για τον εαυτό της Βέβαια κι αυτό το έδειχνε με τον συνηθισμένο δικό της ατομικιστικό τρόπο

Με το που άπλωσε μπροστά μου τις κιτρινισμένες φωτογρα-φίες κατάλαβα Ήταν εκείνες με το κήτος το 1948 Στην πρώ-τη φαινόταν ένα τεράστιο ψαρίσιο σώμα και η ουρά του σαν προέκταση της ξηράς στο Καραμπουρνάκι Μεγάλο όσο μια νέα μικρή χερσόνησος Στη δεύτερη ήταν τότε που το μεγαθή-ριο αυτό είχε κάνει τη βόλτα του προς την προβλήτα του Λευ-κού Πύργου σχεδόν ξενέρισε κι ο φωτογράφος το είχε πάρει από τέτοια γωνία που το κήτος έδειχνε έτοιμο να καταπιεί τον Πύργο Στην τρίτη φωτογραφία τραβηγμένη από τrsquo ανοιχτά του Θερμαϊκού η πόλη προβαλλόταν προοπτικά επάνω στην πλάτη του τεράστιου όντος ίδια με αλλοπαρμένο καράβι την ώρα που χάνει τον άνεμο στα πανιά πορεία δεν υπάρχει και όλοι τρέχουν σαν τρελοί άλλοι στο μάζεμα και άλλοι στο όρ-τσα Πόλη-καράβι

Η Λόρυ στεκόταν αποσβολωμένη από το πρωτοφανές γε-γονός του κήτους άγνωστο στους περισσότερους στη Θεσ-σαλονίκη Αν δεν υπήρχαν και αυτές οι τρεις φωτογραφίες θα έλεγε κανείς πως ήταν μυθοπλασία Όσο η Λόρυ περίμενε να της εξηγήσω μου δικαιολογήθηκε πως δεν έψαχνε τις είχε βρει ξεχασμένες κάτω από ένα περιοδικό στο γραφείο μου το παράθυρο ανοιχτό φοβήθηκε ότι θα τις έπαιρνε ο αέρας

Έπαθα γλωσσοδέτη όπως κάθε φορά που οι μνήμες στρι-μώχνονταν άτακτα μέσα μου Τι να της έλεγα Πώς να της εξηγούσα ότι και η ίδια είχε συμμετοχή στο ξεχωριστό αυτό γεγονός Όταν ήταν μικρή το είχε συναντήσει το κήτος Κι

19

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

όπως εδώ και χρόνια με βόλευε ένας σχεδόν παραμυθένιος ιδεαλισμός για ανθρώπους και πράγματα κάπου στο υποσυ-νείδητό μου υπήρχε και η εκδοχή πως εκείνη η συνάντησή τους είχε παίξει μεγάλο ρόλο Ότι δηλαδή το τεράστιο ον ένιωσε τον πανικό και την αθωότητα ενός και μόνο μικρού κοριτσιού και έτσι λυτρώθηκε η πόλη Κάτι σαν τις δοξασίες laquoκαβαλάρης άγιος εμφανίστηκε στα κάστρα στο επταπύργιοraquo

Από την άλλη όταν ξέφευγα από τις ονειροφαντασίες μου ήμουν άνθρωπος που αμφισβητούσα την πραγματικότητα και μάλιστα την ιστορική Ανήκα σrsquo εκείνους που πρόβαλλαν ndashμε πικρό ειρωνικό τρόποndash την άποψη laquoΟ κόσμος είναι μία αντι-κειμενική πραγματικότητα η οποία υπάρχει ανεξάρτητα από εμάςhellipraquo

Κι ας πούμε ότι θεωρούσα την πραγματικότητα σαν κάτι που φωτογραφίζεται ή αποκαθίσταται μέσα από φωτογρα-φίες για ποιο πράγμα ακριβώς θα μιλούσα στη Λόρυ Γιrsquo αυτά που έζησαν η οικογένειά μου και όλοι οι Εβραίοι της Θεσσα-λονίκης κυρίως με την Κατοχή Ή για την πραγματικότητα ndashάρνηση όλων αυτώνndash όπως την αντιλαμβανόταν η ίδια επί δεκαετίες τώρα

Τι μπορούσαν να κάνουν οι φωτογραφίες και οι συναισθη-ματικές τους προσεγγίσεις Τι αξία έχει μία στιγμή σε ένα φιλμ που το επόμενο κλάσμα του χρόνου είναι ήδη παρελθόν Τον αέρα που φεύγει τον ανακαλείς με έναhellip κλικ Όλα τελικά εί-ναι μνήμη Μνήμη στιγμών μέσα στον χρόνο που κυλάει διαρ-κώς Κι αυτή η μνήμη ποτέ δεν είναι ίδια Ποτέ

Όσο προσπαθούσα να συμμαζέψω τις σκέψεις μου η Λόρυ είχε καθίσει σε μια καρέκλα απέναντί μου και περίμενε να της πω τα σχετικά με τις φωτογραφίες και το κήτος Με μια εν-στικτώδη κίνηση μόλις μπήκε είχα κλείσει μπροστά μου τον φάκελο με τα αποκόμματα που μελετούσα

20

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Μέναμε δίπλα δίπλα στον ίδιο όροφο και είχαμε η μία τα κλειδιά του σπιτιού της άλλης Τελευταία εκτός από την πάγια δυσπιστία της ανεψιάς μου στους πάντες και τα πάντα ώρες ώρες ένιωθα πως κι εμένα με έβλεπε καχύποπτα Έτσι κοντά σrsquo όλα απέκτησα κι αυτόν τον φόβο ότι με παρακολουθούσε κι εκείνη Μπορεί όμως να ήταν και η ιδέα μου

Γιατί εγώ έμπαινα στο διαμέρισμά της όχι μόνο για να την φροντίσω αλλά και για να διαβάσω καθετί που την αφορού-σε Διάβαζα αντέγραφα ακόμη και φωτοτυπούσα τις προ-σωπικές της σημειώσεις το ημερολόγιό της από τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια μέχρι τώρα Γιrsquo αυτή την πράξη μου ευθυ-νόταν η ίδια και ο ακραία παρορμητικός αυτοκαταστροφικός της χαρακτήρας Πολλές φορές την είχα προστατέψει από τον εαυτό της Ήταν ικανή για το χειρότερο Ήλπιζα πίστευα πως με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσα να της φανώ χρήσιμη και στις μέχρι τώρα αποτυχημένες απόπειρές της για ψυχανάλυση

Το ζήτημα ήταν πως ήμουν ο μόνος άνθρωπος που ακόμα εμπιστευόταν κι αν ανακάλυπτε ότι την ήλεγχα κρυφά η σχέ-ση μας θα τιναζόταν στον αέρα

Απομείναμε να κοιταζόμαστε για λίγο σαν να περιμέναμε να περάσουν κάποια υπόγεια σεισμικά κύματα δυσπιστίας Ξαφνικά ένιωθα την απειλή μιας αλλοπρόσαλλης σύγκρου-σης Κάτι έτοιμο να εκραγεί σε κάθε σημείο του αέρα μέσα στο δωμάτιο Σαν να τρέμαμε εσωτερικά αλλά εξωτερικά να παραμέναμε παγερά ακίνητες Τρόμαξα μrsquo αυτό το αίσθημα Ίσως να έφταιγα εγώ να ήμουνα υπερβολική ίσως και να συ-νέβαινε

laquoΚατάλαβα Αντζέλ δεν πρόκειται νrsquo ανοίξεις το στόμα σουraquo μου είπε laquoΝευρίασες ε Έπρεπε να αφήσω τον αέρα να πάρει όλα τα χαρτιά σου πάνω από το γραφείο να δούμε τώρα τι θα έλεγεςraquo

21

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί Εμένα Επέμενα να μην της μιλάω

Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της είχε μανία με τις γραμμές της γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει κι ύστερα το ίδιο προσποιητά έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε Σηκώθηκε αποφασιστικά μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της και περισσότερο σαν να μονο-λογούσε laquoφεύγωraquo είπε laquoέχω ραντεβού με τον Ελιάν πάω στο μοντάζ της ταινίας Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ Αν μαγειρέψεις για σένα άφησέ μου και μένα φαγητό στο ψυγείοraquo

Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφα-λίζει αλλά και του διπλανού όπου έμενε να τρίζει ελαφρά όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε ξανάνοιξα τον φά-κελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο

Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις τα-ράτσες Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνο-νταν ένα κομμάτι θάλασσα η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια σε υποστολή αέρα και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λι-μανιού ndash χέρια πάνω από την πόλη Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα

Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων μάζευα φωτογρα-φίες γράμματα σημειωματάρια Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο-

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

Μια γυναίκα από τη ΘεσσαλονίκηΓιούντιν

Μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη

Mυθιστόρημα

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Γιούντιν

Τυπογραφική διόρθωση Νέστορας Χούνος Σελιδοποίηση - Σύνθεση εξωφύλλου Ευθύμης Δημουλάς

copy 2012 ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ amp

EKΔOΣEIΣ laquoΑΓKYPAraquo ΔA ΠAΠAΔHMHTPIOY ABEE Λάmicroπρου Κατσώνη 271 amp Γεωργίου Παπανδρέου Άγιοι Ανάργυροι ΤΚ 13562 Τηλ 210 2693800-4 bull Fax 210 2693806-7 Κεντρικό κατάστηmicroα ΑΓΚΥΡΑ-ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ Σόλωνος 124 Αθήνα ΤΚ 10681 Τηλ 210 3837667 210 3837540 bull Fax 210 3837066 e-mail agyraagyragr bull wwwagyragr

ISBN 978-960-547-030-2

Χώρα προέλευσης Ελλάδα

Απαγορεύεται η αναπαραγωγή microέρους ή όλης της έκδοσης η microεταφορά σε οποιοδήποτε ηλεκτρονικό αποθηκευτικό σύστηmicroα ή αναmicroετάδοση microε οποιασδήποτε microορφής ηλεκτρονικά microηχανικά φωτοτυπικά ή άλλα microέσα χωρίς την προηγούmicroενη γραπτή άδεια του εκδότη Ν 21211993 καθώς και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν και στην Ελλάδα

Τα ονόματα οι καταστάσεις και κάποιες φωτογραφίες του βιβλίου είναι αποτέλεσμα σύνθεσης της μυθοπλασίας και της έρευνας σε έγκυρα ιστορικά ντοκουμέντα Έτσι κάθε ομοιότητα με πραγματικά πρόσωπα ή γεγονότα είναι εντελώς τυχαία εκτός από εκείνα που αποτελούν ιστορικά δεδομένα

Στον Γιώργο Ξανθάκο

laquoΌταν οι αληθινοί άνθρωποι αντιληφθούν πόσο υπαρκτοί είναι οι χαρακτήρες μιας μυθοπλασίας

και ότι τους μοιάζουν απόλυτα τότε μισούν τον συγγραφέαraquo

Έρνεστ Χέμινγουεϊ

11

ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ

ΔΙΗΓΗΜΑndash Ο Αλέξανδρος και άλλα διηγήματα Πρόσπερος 1977ndash Ένα μικρούτσικο δόντι Οκτασέλιδο του Μπιλιέτου αρ 23

1997ndash Το μαλλί της γριάς έκδοση περιοδικού Εκπ Κοινότητα 2000ndash Κατακόκκινοhellip σχεδόν θηλυκό Ίνδικτος 2000ndash Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για τρεις Μεταίχμιο 2004ndash Το μαντίλι του μάγου Πανδώρα 2009

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ndash ΝΟΥΒΕΛΑndash Καζαμπλάνκα καφέ Άγκυρα 2008ndash Η γυναίκα δέντρο Νουβέλα Πανδώρα 2011ndash Γιούντιν Μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη Άγκυρα 2012

ΜΕΛΕΤΗ ndash ΔΟΚΙΜΙΟndash Το ρόπτρο Δίγλωσση ιστορική και αισθητική μελέτη με 430

ρόπτρα από τον 4ο πΧ μέχρι τον 20ό αιώ Ιονική και Λαϊκή Τράπεζα 1981

ndash Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέ-τη στην ερμηνεία Πανδώρα 2011

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗndash Dylan Thomas Το πορτραίτο του καλλιτέχνη σαν νεαρού σκύ-

λου διηγήματα (σε συνεργασία με τη Βένια Δενδρινού) Πρό-σπερος 1980 rsquo81

12

ΕΠΙΜΕΛΕΙΕΣ ndash ΕΚΔΟΣΕΙΣ ndash ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Από το 1965 και συστηματικά από το 1972 επιμελήθηκε εκα-τοντάδες βιβλία έντυπα περιοδικά αφίσες και εξώφυλλα δί-σκων Ως λογοτεχνικός επιμελητής έχει επιμεληθεί κείμενα σε περισσότερες από τετρακόσιες εκδόσεις ποίησης πεζογραφίας και δοκιμίου Από το 1997 δημιούργησε και έκδωσε το έντυπο λογοτεχνικό περιοδικό Πανδώρα και τις ομώνυμες εκδόσεις Το 2011 δη-μιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΕκθέτει από μαθητής το 1966 Από το 1984 έκανε 10 ατομικές εκθέσεις και έλαβε μέρος σε 40 ομαδικές Έργα ζωγραφικής του βρίσκονται σε μουσεία πινακοθήκες συλλογές στην Ελ-λάδα και το εξωτερικό

ΔΟΚΙΜΙΑ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ ndash ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΑπό το 1978 δημοσιεύει διηγήματα δοκίμια και κριτικές λογο-τεχνίας σε περιοδικά και εφημερίδες Διδάσκει σε σεμινάρια και δίνει διαλέξεις Συγγραφής λογοτε-χνίας και Αφηγηματολογίας

13

Περιεχόμενα

ndash Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι 17 ndash Το όνειρο του Αφού 24 ndash Στα νερά του Θερμαϊκού 32 ndash Το κήτος 35 ndash Παιχνίδι σκιών 41 ndash Το πρώτο μοντάζ 52 ndash Το κομμένο νήμα 60 ndash Ένας καθρέφτης 64 ndash Έξοδος Η πρώτη διήγηση της Λέα 73 ndash Ο υπερεκτιμημένος 88 ndash Δύο φωτογραφίες για τη Λόρυ Το δεύτερο μοντάζ 89 ndash Υγρό χιόνι της μνήμης 99 ndash Αναδρομές σε αδιέξοδους δρόμους 115 ndash Όμορφη Θεσσαλονίκη 123 ndash Η Τορά της μνήμης 138 ndash Στου Χιρς 143 ndash Αυτόνομη Θεσσαλονίκη 150

14

ndash Ρούχο χωρίς σώμα 153 ndash Τελεσίδικη νύχτα 160 ndash Όταν φυσούσε ο Βαρδάρης Η πρώτη διήγηση της Λόρυ 162 ndash Καπνός μετέωρος Η δεύτερη διήγηση της Λόρυ 173 ndash Η αχάριστη 184 ndash Αυτή που έκανε τη θάλασσα να πονάει 195 ndash Στην ψίχα της νύχτας Η τρίτη διήγηση της Λόρυ 199 ndash Ένα ταξίμι 209 ndash Η ταχύτητα του παρελθόντος 218 ndash Υλικό έξω από το μοντάζ 219 ndash To μπλόκο Η πρώτη διήγηση του Αλέξανδρου 223 ndash Τρομεροί καιροί 234 ndash Βυθός στο ταβάνι Η δεύτερη διήγηση της Λέα 235 ndash Ερωτοθάνατος ndash μια λέξη Η τρίτη διήγηση της Λέα 252 ndash Ο διερμηνέας Η δεύτερη διήγηση του Αλέξανδρου 263 ndash Η διαγραφή 278 ndash Χαμένα για πάντα χρόνια 293 ndash Σπασμένο κανάτι 299 ndash Η μεγάλη σκιά Οι τελευταίες σημειώσεις της Λόρυ 307 ndash Στην άκρη της βελόνας 314 ndash Στον κήπο της λήθης 322 ndash Το χρυσόψαρο και η γυάλα 331 ndash Στην τσίλια 336

15

ndash Στην πλατεία Δικαστηρίων 345 ndash Ο σκηνοθέτης 352

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ndash Σημειώσεις στο περιθώριο 375 ndash Σχετικά με τον θάνατο του George W Pollk 376 ndash Η Θεσσαλονίκη μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων 382 ndash Υλικό απουσίας 388 ndash Η μόνη αρραγής φυλή 391 ndash Παλιοί λογαριασμοί 396 ndash Ένα διαφωτιστικό αρχείο και μια επιταγή 405

Χάρ

της

Θεσ

σαλο

νίκη

ς με

τα

κύρι

α ση

μεία

όπο

υ δι

αδρα

ματί

ζετα

ι η υ

πόθε

ση τ

ου μ

υθισ

τορή

ματο

ς

17

Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι

Η πόρτα άνοιξε με πάταγο χτύπησε στον τοίχο είδα τη Λόρυ στο πλαίσιο της κάσας να κρατά τις τρεις φωτο-

γραφίες ανοιχτή βεντάλια στο χέρι αμήχανη από το ξαφνικό ρεύμα που συνόδεψε την είσοδό της στο γραφείο μου Ο αέ-ρας φούσκωσε ανάλαφρα τη μεταξωτή κίτρινη δίχως ζώνη ρόμπα της Η λεπτή σιλουέτα της διαγράφηκε μόνο με τα μαύ-ρα εσώρουχα από μέσα Έδειχνε σαν να είχε χάσει για λίγο την ευστάθειά της τη συνηθισμένη επιθετικότητά της Με πλησία-σε αβέβαιη

laquoΤι είναι αυτές οι φωτογραφίες θεία Αντζέλ Συνέβη στην πραγματικότητα τέτοιο γεγονόςraquo

Ήμουν ήδη εκνευρισμένη από τον τρόπο που εισέβαλε με αυτά που κρατούσε πού τα ξετρύπωσε ήρθε κι εκείνο το laquoθείαraquo σπάνια με έλεγε έτσι Αντζέλ με φώναζε μια ζωήhellip

Είχα βέβαια πολλούς άλλους λόγους να ταράζομαι μαζί της Γιατί τη Λόρυ ουσιαστικά εγώ την είχα μεγαλώσει αν και παιδί της αδερφής μου της Λέα Όσο για τις laquoαπαντήσειςraquo που της είχα δώσει μέχρι τώρα για τη δική της ζωή ήταν προσε-κτικά επιλεγμένες Εξάλλου πάντοτε έστηνε έναν τοίχο γύρω

18

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

από το άτομό της Δεν νοιαζόταν δεν ρωτούσε παρά για όσα την επηρέαζαν άμεσα Τελευταία όμως η ταινία που γύριζε ο φίλος της σκηνοθέτης ο Ελιάν και η δουλειά που της είχε ανα-θέσει της ξύπνησαν ένα όψιμο ενδιαφέρον τόσο για τη Θεσ-σαλονίκη όσο και για τον εαυτό της Βέβαια κι αυτό το έδειχνε με τον συνηθισμένο δικό της ατομικιστικό τρόπο

Με το που άπλωσε μπροστά μου τις κιτρινισμένες φωτογρα-φίες κατάλαβα Ήταν εκείνες με το κήτος το 1948 Στην πρώ-τη φαινόταν ένα τεράστιο ψαρίσιο σώμα και η ουρά του σαν προέκταση της ξηράς στο Καραμπουρνάκι Μεγάλο όσο μια νέα μικρή χερσόνησος Στη δεύτερη ήταν τότε που το μεγαθή-ριο αυτό είχε κάνει τη βόλτα του προς την προβλήτα του Λευ-κού Πύργου σχεδόν ξενέρισε κι ο φωτογράφος το είχε πάρει από τέτοια γωνία που το κήτος έδειχνε έτοιμο να καταπιεί τον Πύργο Στην τρίτη φωτογραφία τραβηγμένη από τrsquo ανοιχτά του Θερμαϊκού η πόλη προβαλλόταν προοπτικά επάνω στην πλάτη του τεράστιου όντος ίδια με αλλοπαρμένο καράβι την ώρα που χάνει τον άνεμο στα πανιά πορεία δεν υπάρχει και όλοι τρέχουν σαν τρελοί άλλοι στο μάζεμα και άλλοι στο όρ-τσα Πόλη-καράβι

Η Λόρυ στεκόταν αποσβολωμένη από το πρωτοφανές γε-γονός του κήτους άγνωστο στους περισσότερους στη Θεσ-σαλονίκη Αν δεν υπήρχαν και αυτές οι τρεις φωτογραφίες θα έλεγε κανείς πως ήταν μυθοπλασία Όσο η Λόρυ περίμενε να της εξηγήσω μου δικαιολογήθηκε πως δεν έψαχνε τις είχε βρει ξεχασμένες κάτω από ένα περιοδικό στο γραφείο μου το παράθυρο ανοιχτό φοβήθηκε ότι θα τις έπαιρνε ο αέρας

Έπαθα γλωσσοδέτη όπως κάθε φορά που οι μνήμες στρι-μώχνονταν άτακτα μέσα μου Τι να της έλεγα Πώς να της εξηγούσα ότι και η ίδια είχε συμμετοχή στο ξεχωριστό αυτό γεγονός Όταν ήταν μικρή το είχε συναντήσει το κήτος Κι

19

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

όπως εδώ και χρόνια με βόλευε ένας σχεδόν παραμυθένιος ιδεαλισμός για ανθρώπους και πράγματα κάπου στο υποσυ-νείδητό μου υπήρχε και η εκδοχή πως εκείνη η συνάντησή τους είχε παίξει μεγάλο ρόλο Ότι δηλαδή το τεράστιο ον ένιωσε τον πανικό και την αθωότητα ενός και μόνο μικρού κοριτσιού και έτσι λυτρώθηκε η πόλη Κάτι σαν τις δοξασίες laquoκαβαλάρης άγιος εμφανίστηκε στα κάστρα στο επταπύργιοraquo

Από την άλλη όταν ξέφευγα από τις ονειροφαντασίες μου ήμουν άνθρωπος που αμφισβητούσα την πραγματικότητα και μάλιστα την ιστορική Ανήκα σrsquo εκείνους που πρόβαλλαν ndashμε πικρό ειρωνικό τρόποndash την άποψη laquoΟ κόσμος είναι μία αντι-κειμενική πραγματικότητα η οποία υπάρχει ανεξάρτητα από εμάςhellipraquo

Κι ας πούμε ότι θεωρούσα την πραγματικότητα σαν κάτι που φωτογραφίζεται ή αποκαθίσταται μέσα από φωτογρα-φίες για ποιο πράγμα ακριβώς θα μιλούσα στη Λόρυ Γιrsquo αυτά που έζησαν η οικογένειά μου και όλοι οι Εβραίοι της Θεσσα-λονίκης κυρίως με την Κατοχή Ή για την πραγματικότητα ndashάρνηση όλων αυτώνndash όπως την αντιλαμβανόταν η ίδια επί δεκαετίες τώρα

Τι μπορούσαν να κάνουν οι φωτογραφίες και οι συναισθη-ματικές τους προσεγγίσεις Τι αξία έχει μία στιγμή σε ένα φιλμ που το επόμενο κλάσμα του χρόνου είναι ήδη παρελθόν Τον αέρα που φεύγει τον ανακαλείς με έναhellip κλικ Όλα τελικά εί-ναι μνήμη Μνήμη στιγμών μέσα στον χρόνο που κυλάει διαρ-κώς Κι αυτή η μνήμη ποτέ δεν είναι ίδια Ποτέ

Όσο προσπαθούσα να συμμαζέψω τις σκέψεις μου η Λόρυ είχε καθίσει σε μια καρέκλα απέναντί μου και περίμενε να της πω τα σχετικά με τις φωτογραφίες και το κήτος Με μια εν-στικτώδη κίνηση μόλις μπήκε είχα κλείσει μπροστά μου τον φάκελο με τα αποκόμματα που μελετούσα

20

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Μέναμε δίπλα δίπλα στον ίδιο όροφο και είχαμε η μία τα κλειδιά του σπιτιού της άλλης Τελευταία εκτός από την πάγια δυσπιστία της ανεψιάς μου στους πάντες και τα πάντα ώρες ώρες ένιωθα πως κι εμένα με έβλεπε καχύποπτα Έτσι κοντά σrsquo όλα απέκτησα κι αυτόν τον φόβο ότι με παρακολουθούσε κι εκείνη Μπορεί όμως να ήταν και η ιδέα μου

Γιατί εγώ έμπαινα στο διαμέρισμά της όχι μόνο για να την φροντίσω αλλά και για να διαβάσω καθετί που την αφορού-σε Διάβαζα αντέγραφα ακόμη και φωτοτυπούσα τις προ-σωπικές της σημειώσεις το ημερολόγιό της από τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια μέχρι τώρα Γιrsquo αυτή την πράξη μου ευθυ-νόταν η ίδια και ο ακραία παρορμητικός αυτοκαταστροφικός της χαρακτήρας Πολλές φορές την είχα προστατέψει από τον εαυτό της Ήταν ικανή για το χειρότερο Ήλπιζα πίστευα πως με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσα να της φανώ χρήσιμη και στις μέχρι τώρα αποτυχημένες απόπειρές της για ψυχανάλυση

Το ζήτημα ήταν πως ήμουν ο μόνος άνθρωπος που ακόμα εμπιστευόταν κι αν ανακάλυπτε ότι την ήλεγχα κρυφά η σχέ-ση μας θα τιναζόταν στον αέρα

Απομείναμε να κοιταζόμαστε για λίγο σαν να περιμέναμε να περάσουν κάποια υπόγεια σεισμικά κύματα δυσπιστίας Ξαφνικά ένιωθα την απειλή μιας αλλοπρόσαλλης σύγκρου-σης Κάτι έτοιμο να εκραγεί σε κάθε σημείο του αέρα μέσα στο δωμάτιο Σαν να τρέμαμε εσωτερικά αλλά εξωτερικά να παραμέναμε παγερά ακίνητες Τρόμαξα μrsquo αυτό το αίσθημα Ίσως να έφταιγα εγώ να ήμουνα υπερβολική ίσως και να συ-νέβαινε

laquoΚατάλαβα Αντζέλ δεν πρόκειται νrsquo ανοίξεις το στόμα σουraquo μου είπε laquoΝευρίασες ε Έπρεπε να αφήσω τον αέρα να πάρει όλα τα χαρτιά σου πάνω από το γραφείο να δούμε τώρα τι θα έλεγεςraquo

21

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί Εμένα Επέμενα να μην της μιλάω

Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της είχε μανία με τις γραμμές της γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει κι ύστερα το ίδιο προσποιητά έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε Σηκώθηκε αποφασιστικά μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της και περισσότερο σαν να μονο-λογούσε laquoφεύγωraquo είπε laquoέχω ραντεβού με τον Ελιάν πάω στο μοντάζ της ταινίας Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ Αν μαγειρέψεις για σένα άφησέ μου και μένα φαγητό στο ψυγείοraquo

Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφα-λίζει αλλά και του διπλανού όπου έμενε να τρίζει ελαφρά όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε ξανάνοιξα τον φά-κελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο

Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις τα-ράτσες Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνο-νταν ένα κομμάτι θάλασσα η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια σε υποστολή αέρα και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λι-μανιού ndash χέρια πάνω από την πόλη Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα

Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων μάζευα φωτογρα-φίες γράμματα σημειωματάρια Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο-

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

Μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη

Mυθιστόρημα

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Γιούντιν

Τυπογραφική διόρθωση Νέστορας Χούνος Σελιδοποίηση - Σύνθεση εξωφύλλου Ευθύμης Δημουλάς

copy 2012 ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ amp

EKΔOΣEIΣ laquoΑΓKYPAraquo ΔA ΠAΠAΔHMHTPIOY ABEE Λάmicroπρου Κατσώνη 271 amp Γεωργίου Παπανδρέου Άγιοι Ανάργυροι ΤΚ 13562 Τηλ 210 2693800-4 bull Fax 210 2693806-7 Κεντρικό κατάστηmicroα ΑΓΚΥΡΑ-ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ Σόλωνος 124 Αθήνα ΤΚ 10681 Τηλ 210 3837667 210 3837540 bull Fax 210 3837066 e-mail agyraagyragr bull wwwagyragr

ISBN 978-960-547-030-2

Χώρα προέλευσης Ελλάδα

Απαγορεύεται η αναπαραγωγή microέρους ή όλης της έκδοσης η microεταφορά σε οποιοδήποτε ηλεκτρονικό αποθηκευτικό σύστηmicroα ή αναmicroετάδοση microε οποιασδήποτε microορφής ηλεκτρονικά microηχανικά φωτοτυπικά ή άλλα microέσα χωρίς την προηγούmicroενη γραπτή άδεια του εκδότη Ν 21211993 καθώς και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν και στην Ελλάδα

Τα ονόματα οι καταστάσεις και κάποιες φωτογραφίες του βιβλίου είναι αποτέλεσμα σύνθεσης της μυθοπλασίας και της έρευνας σε έγκυρα ιστορικά ντοκουμέντα Έτσι κάθε ομοιότητα με πραγματικά πρόσωπα ή γεγονότα είναι εντελώς τυχαία εκτός από εκείνα που αποτελούν ιστορικά δεδομένα

Στον Γιώργο Ξανθάκο

laquoΌταν οι αληθινοί άνθρωποι αντιληφθούν πόσο υπαρκτοί είναι οι χαρακτήρες μιας μυθοπλασίας

και ότι τους μοιάζουν απόλυτα τότε μισούν τον συγγραφέαraquo

Έρνεστ Χέμινγουεϊ

11

ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ

ΔΙΗΓΗΜΑndash Ο Αλέξανδρος και άλλα διηγήματα Πρόσπερος 1977ndash Ένα μικρούτσικο δόντι Οκτασέλιδο του Μπιλιέτου αρ 23

1997ndash Το μαλλί της γριάς έκδοση περιοδικού Εκπ Κοινότητα 2000ndash Κατακόκκινοhellip σχεδόν θηλυκό Ίνδικτος 2000ndash Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για τρεις Μεταίχμιο 2004ndash Το μαντίλι του μάγου Πανδώρα 2009

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ndash ΝΟΥΒΕΛΑndash Καζαμπλάνκα καφέ Άγκυρα 2008ndash Η γυναίκα δέντρο Νουβέλα Πανδώρα 2011ndash Γιούντιν Μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη Άγκυρα 2012

ΜΕΛΕΤΗ ndash ΔΟΚΙΜΙΟndash Το ρόπτρο Δίγλωσση ιστορική και αισθητική μελέτη με 430

ρόπτρα από τον 4ο πΧ μέχρι τον 20ό αιώ Ιονική και Λαϊκή Τράπεζα 1981

ndash Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέ-τη στην ερμηνεία Πανδώρα 2011

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗndash Dylan Thomas Το πορτραίτο του καλλιτέχνη σαν νεαρού σκύ-

λου διηγήματα (σε συνεργασία με τη Βένια Δενδρινού) Πρό-σπερος 1980 rsquo81

12

ΕΠΙΜΕΛΕΙΕΣ ndash ΕΚΔΟΣΕΙΣ ndash ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Από το 1965 και συστηματικά από το 1972 επιμελήθηκε εκα-τοντάδες βιβλία έντυπα περιοδικά αφίσες και εξώφυλλα δί-σκων Ως λογοτεχνικός επιμελητής έχει επιμεληθεί κείμενα σε περισσότερες από τετρακόσιες εκδόσεις ποίησης πεζογραφίας και δοκιμίου Από το 1997 δημιούργησε και έκδωσε το έντυπο λογοτεχνικό περιοδικό Πανδώρα και τις ομώνυμες εκδόσεις Το 2011 δη-μιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΕκθέτει από μαθητής το 1966 Από το 1984 έκανε 10 ατομικές εκθέσεις και έλαβε μέρος σε 40 ομαδικές Έργα ζωγραφικής του βρίσκονται σε μουσεία πινακοθήκες συλλογές στην Ελ-λάδα και το εξωτερικό

ΔΟΚΙΜΙΑ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ ndash ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΑπό το 1978 δημοσιεύει διηγήματα δοκίμια και κριτικές λογο-τεχνίας σε περιοδικά και εφημερίδες Διδάσκει σε σεμινάρια και δίνει διαλέξεις Συγγραφής λογοτε-χνίας και Αφηγηματολογίας

13

Περιεχόμενα

ndash Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι 17 ndash Το όνειρο του Αφού 24 ndash Στα νερά του Θερμαϊκού 32 ndash Το κήτος 35 ndash Παιχνίδι σκιών 41 ndash Το πρώτο μοντάζ 52 ndash Το κομμένο νήμα 60 ndash Ένας καθρέφτης 64 ndash Έξοδος Η πρώτη διήγηση της Λέα 73 ndash Ο υπερεκτιμημένος 88 ndash Δύο φωτογραφίες για τη Λόρυ Το δεύτερο μοντάζ 89 ndash Υγρό χιόνι της μνήμης 99 ndash Αναδρομές σε αδιέξοδους δρόμους 115 ndash Όμορφη Θεσσαλονίκη 123 ndash Η Τορά της μνήμης 138 ndash Στου Χιρς 143 ndash Αυτόνομη Θεσσαλονίκη 150

14

ndash Ρούχο χωρίς σώμα 153 ndash Τελεσίδικη νύχτα 160 ndash Όταν φυσούσε ο Βαρδάρης Η πρώτη διήγηση της Λόρυ 162 ndash Καπνός μετέωρος Η δεύτερη διήγηση της Λόρυ 173 ndash Η αχάριστη 184 ndash Αυτή που έκανε τη θάλασσα να πονάει 195 ndash Στην ψίχα της νύχτας Η τρίτη διήγηση της Λόρυ 199 ndash Ένα ταξίμι 209 ndash Η ταχύτητα του παρελθόντος 218 ndash Υλικό έξω από το μοντάζ 219 ndash To μπλόκο Η πρώτη διήγηση του Αλέξανδρου 223 ndash Τρομεροί καιροί 234 ndash Βυθός στο ταβάνι Η δεύτερη διήγηση της Λέα 235 ndash Ερωτοθάνατος ndash μια λέξη Η τρίτη διήγηση της Λέα 252 ndash Ο διερμηνέας Η δεύτερη διήγηση του Αλέξανδρου 263 ndash Η διαγραφή 278 ndash Χαμένα για πάντα χρόνια 293 ndash Σπασμένο κανάτι 299 ndash Η μεγάλη σκιά Οι τελευταίες σημειώσεις της Λόρυ 307 ndash Στην άκρη της βελόνας 314 ndash Στον κήπο της λήθης 322 ndash Το χρυσόψαρο και η γυάλα 331 ndash Στην τσίλια 336

15

ndash Στην πλατεία Δικαστηρίων 345 ndash Ο σκηνοθέτης 352

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ndash Σημειώσεις στο περιθώριο 375 ndash Σχετικά με τον θάνατο του George W Pollk 376 ndash Η Θεσσαλονίκη μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων 382 ndash Υλικό απουσίας 388 ndash Η μόνη αρραγής φυλή 391 ndash Παλιοί λογαριασμοί 396 ndash Ένα διαφωτιστικό αρχείο και μια επιταγή 405

Χάρ

της

Θεσ

σαλο

νίκη

ς με

τα

κύρι

α ση

μεία

όπο

υ δι

αδρα

ματί

ζετα

ι η υ

πόθε

ση τ

ου μ

υθισ

τορή

ματο

ς

17

Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι

Η πόρτα άνοιξε με πάταγο χτύπησε στον τοίχο είδα τη Λόρυ στο πλαίσιο της κάσας να κρατά τις τρεις φωτο-

γραφίες ανοιχτή βεντάλια στο χέρι αμήχανη από το ξαφνικό ρεύμα που συνόδεψε την είσοδό της στο γραφείο μου Ο αέ-ρας φούσκωσε ανάλαφρα τη μεταξωτή κίτρινη δίχως ζώνη ρόμπα της Η λεπτή σιλουέτα της διαγράφηκε μόνο με τα μαύ-ρα εσώρουχα από μέσα Έδειχνε σαν να είχε χάσει για λίγο την ευστάθειά της τη συνηθισμένη επιθετικότητά της Με πλησία-σε αβέβαιη

laquoΤι είναι αυτές οι φωτογραφίες θεία Αντζέλ Συνέβη στην πραγματικότητα τέτοιο γεγονόςraquo

Ήμουν ήδη εκνευρισμένη από τον τρόπο που εισέβαλε με αυτά που κρατούσε πού τα ξετρύπωσε ήρθε κι εκείνο το laquoθείαraquo σπάνια με έλεγε έτσι Αντζέλ με φώναζε μια ζωήhellip

Είχα βέβαια πολλούς άλλους λόγους να ταράζομαι μαζί της Γιατί τη Λόρυ ουσιαστικά εγώ την είχα μεγαλώσει αν και παιδί της αδερφής μου της Λέα Όσο για τις laquoαπαντήσειςraquo που της είχα δώσει μέχρι τώρα για τη δική της ζωή ήταν προσε-κτικά επιλεγμένες Εξάλλου πάντοτε έστηνε έναν τοίχο γύρω

18

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

από το άτομό της Δεν νοιαζόταν δεν ρωτούσε παρά για όσα την επηρέαζαν άμεσα Τελευταία όμως η ταινία που γύριζε ο φίλος της σκηνοθέτης ο Ελιάν και η δουλειά που της είχε ανα-θέσει της ξύπνησαν ένα όψιμο ενδιαφέρον τόσο για τη Θεσ-σαλονίκη όσο και για τον εαυτό της Βέβαια κι αυτό το έδειχνε με τον συνηθισμένο δικό της ατομικιστικό τρόπο

Με το που άπλωσε μπροστά μου τις κιτρινισμένες φωτογρα-φίες κατάλαβα Ήταν εκείνες με το κήτος το 1948 Στην πρώ-τη φαινόταν ένα τεράστιο ψαρίσιο σώμα και η ουρά του σαν προέκταση της ξηράς στο Καραμπουρνάκι Μεγάλο όσο μια νέα μικρή χερσόνησος Στη δεύτερη ήταν τότε που το μεγαθή-ριο αυτό είχε κάνει τη βόλτα του προς την προβλήτα του Λευ-κού Πύργου σχεδόν ξενέρισε κι ο φωτογράφος το είχε πάρει από τέτοια γωνία που το κήτος έδειχνε έτοιμο να καταπιεί τον Πύργο Στην τρίτη φωτογραφία τραβηγμένη από τrsquo ανοιχτά του Θερμαϊκού η πόλη προβαλλόταν προοπτικά επάνω στην πλάτη του τεράστιου όντος ίδια με αλλοπαρμένο καράβι την ώρα που χάνει τον άνεμο στα πανιά πορεία δεν υπάρχει και όλοι τρέχουν σαν τρελοί άλλοι στο μάζεμα και άλλοι στο όρ-τσα Πόλη-καράβι

Η Λόρυ στεκόταν αποσβολωμένη από το πρωτοφανές γε-γονός του κήτους άγνωστο στους περισσότερους στη Θεσ-σαλονίκη Αν δεν υπήρχαν και αυτές οι τρεις φωτογραφίες θα έλεγε κανείς πως ήταν μυθοπλασία Όσο η Λόρυ περίμενε να της εξηγήσω μου δικαιολογήθηκε πως δεν έψαχνε τις είχε βρει ξεχασμένες κάτω από ένα περιοδικό στο γραφείο μου το παράθυρο ανοιχτό φοβήθηκε ότι θα τις έπαιρνε ο αέρας

Έπαθα γλωσσοδέτη όπως κάθε φορά που οι μνήμες στρι-μώχνονταν άτακτα μέσα μου Τι να της έλεγα Πώς να της εξηγούσα ότι και η ίδια είχε συμμετοχή στο ξεχωριστό αυτό γεγονός Όταν ήταν μικρή το είχε συναντήσει το κήτος Κι

19

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

όπως εδώ και χρόνια με βόλευε ένας σχεδόν παραμυθένιος ιδεαλισμός για ανθρώπους και πράγματα κάπου στο υποσυ-νείδητό μου υπήρχε και η εκδοχή πως εκείνη η συνάντησή τους είχε παίξει μεγάλο ρόλο Ότι δηλαδή το τεράστιο ον ένιωσε τον πανικό και την αθωότητα ενός και μόνο μικρού κοριτσιού και έτσι λυτρώθηκε η πόλη Κάτι σαν τις δοξασίες laquoκαβαλάρης άγιος εμφανίστηκε στα κάστρα στο επταπύργιοraquo

Από την άλλη όταν ξέφευγα από τις ονειροφαντασίες μου ήμουν άνθρωπος που αμφισβητούσα την πραγματικότητα και μάλιστα την ιστορική Ανήκα σrsquo εκείνους που πρόβαλλαν ndashμε πικρό ειρωνικό τρόποndash την άποψη laquoΟ κόσμος είναι μία αντι-κειμενική πραγματικότητα η οποία υπάρχει ανεξάρτητα από εμάςhellipraquo

Κι ας πούμε ότι θεωρούσα την πραγματικότητα σαν κάτι που φωτογραφίζεται ή αποκαθίσταται μέσα από φωτογρα-φίες για ποιο πράγμα ακριβώς θα μιλούσα στη Λόρυ Γιrsquo αυτά που έζησαν η οικογένειά μου και όλοι οι Εβραίοι της Θεσσα-λονίκης κυρίως με την Κατοχή Ή για την πραγματικότητα ndashάρνηση όλων αυτώνndash όπως την αντιλαμβανόταν η ίδια επί δεκαετίες τώρα

Τι μπορούσαν να κάνουν οι φωτογραφίες και οι συναισθη-ματικές τους προσεγγίσεις Τι αξία έχει μία στιγμή σε ένα φιλμ που το επόμενο κλάσμα του χρόνου είναι ήδη παρελθόν Τον αέρα που φεύγει τον ανακαλείς με έναhellip κλικ Όλα τελικά εί-ναι μνήμη Μνήμη στιγμών μέσα στον χρόνο που κυλάει διαρ-κώς Κι αυτή η μνήμη ποτέ δεν είναι ίδια Ποτέ

Όσο προσπαθούσα να συμμαζέψω τις σκέψεις μου η Λόρυ είχε καθίσει σε μια καρέκλα απέναντί μου και περίμενε να της πω τα σχετικά με τις φωτογραφίες και το κήτος Με μια εν-στικτώδη κίνηση μόλις μπήκε είχα κλείσει μπροστά μου τον φάκελο με τα αποκόμματα που μελετούσα

20

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Μέναμε δίπλα δίπλα στον ίδιο όροφο και είχαμε η μία τα κλειδιά του σπιτιού της άλλης Τελευταία εκτός από την πάγια δυσπιστία της ανεψιάς μου στους πάντες και τα πάντα ώρες ώρες ένιωθα πως κι εμένα με έβλεπε καχύποπτα Έτσι κοντά σrsquo όλα απέκτησα κι αυτόν τον φόβο ότι με παρακολουθούσε κι εκείνη Μπορεί όμως να ήταν και η ιδέα μου

Γιατί εγώ έμπαινα στο διαμέρισμά της όχι μόνο για να την φροντίσω αλλά και για να διαβάσω καθετί που την αφορού-σε Διάβαζα αντέγραφα ακόμη και φωτοτυπούσα τις προ-σωπικές της σημειώσεις το ημερολόγιό της από τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια μέχρι τώρα Γιrsquo αυτή την πράξη μου ευθυ-νόταν η ίδια και ο ακραία παρορμητικός αυτοκαταστροφικός της χαρακτήρας Πολλές φορές την είχα προστατέψει από τον εαυτό της Ήταν ικανή για το χειρότερο Ήλπιζα πίστευα πως με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσα να της φανώ χρήσιμη και στις μέχρι τώρα αποτυχημένες απόπειρές της για ψυχανάλυση

Το ζήτημα ήταν πως ήμουν ο μόνος άνθρωπος που ακόμα εμπιστευόταν κι αν ανακάλυπτε ότι την ήλεγχα κρυφά η σχέ-ση μας θα τιναζόταν στον αέρα

Απομείναμε να κοιταζόμαστε για λίγο σαν να περιμέναμε να περάσουν κάποια υπόγεια σεισμικά κύματα δυσπιστίας Ξαφνικά ένιωθα την απειλή μιας αλλοπρόσαλλης σύγκρου-σης Κάτι έτοιμο να εκραγεί σε κάθε σημείο του αέρα μέσα στο δωμάτιο Σαν να τρέμαμε εσωτερικά αλλά εξωτερικά να παραμέναμε παγερά ακίνητες Τρόμαξα μrsquo αυτό το αίσθημα Ίσως να έφταιγα εγώ να ήμουνα υπερβολική ίσως και να συ-νέβαινε

laquoΚατάλαβα Αντζέλ δεν πρόκειται νrsquo ανοίξεις το στόμα σουraquo μου είπε laquoΝευρίασες ε Έπρεπε να αφήσω τον αέρα να πάρει όλα τα χαρτιά σου πάνω από το γραφείο να δούμε τώρα τι θα έλεγεςraquo

21

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί Εμένα Επέμενα να μην της μιλάω

Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της είχε μανία με τις γραμμές της γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει κι ύστερα το ίδιο προσποιητά έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε Σηκώθηκε αποφασιστικά μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της και περισσότερο σαν να μονο-λογούσε laquoφεύγωraquo είπε laquoέχω ραντεβού με τον Ελιάν πάω στο μοντάζ της ταινίας Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ Αν μαγειρέψεις για σένα άφησέ μου και μένα φαγητό στο ψυγείοraquo

Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφα-λίζει αλλά και του διπλανού όπου έμενε να τρίζει ελαφρά όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε ξανάνοιξα τον φά-κελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο

Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις τα-ράτσες Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνο-νταν ένα κομμάτι θάλασσα η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια σε υποστολή αέρα και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λι-μανιού ndash χέρια πάνω από την πόλη Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα

Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων μάζευα φωτογρα-φίες γράμματα σημειωματάρια Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο-

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

Τυπογραφική διόρθωση Νέστορας Χούνος Σελιδοποίηση - Σύνθεση εξωφύλλου Ευθύμης Δημουλάς

copy 2012 ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ amp

EKΔOΣEIΣ laquoΑΓKYPAraquo ΔA ΠAΠAΔHMHTPIOY ABEE Λάmicroπρου Κατσώνη 271 amp Γεωργίου Παπανδρέου Άγιοι Ανάργυροι ΤΚ 13562 Τηλ 210 2693800-4 bull Fax 210 2693806-7 Κεντρικό κατάστηmicroα ΑΓΚΥΡΑ-ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ Σόλωνος 124 Αθήνα ΤΚ 10681 Τηλ 210 3837667 210 3837540 bull Fax 210 3837066 e-mail agyraagyragr bull wwwagyragr

ISBN 978-960-547-030-2

Χώρα προέλευσης Ελλάδα

Απαγορεύεται η αναπαραγωγή microέρους ή όλης της έκδοσης η microεταφορά σε οποιοδήποτε ηλεκτρονικό αποθηκευτικό σύστηmicroα ή αναmicroετάδοση microε οποιασδήποτε microορφής ηλεκτρονικά microηχανικά φωτοτυπικά ή άλλα microέσα χωρίς την προηγούmicroενη γραπτή άδεια του εκδότη Ν 21211993 καθώς και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν και στην Ελλάδα

Τα ονόματα οι καταστάσεις και κάποιες φωτογραφίες του βιβλίου είναι αποτέλεσμα σύνθεσης της μυθοπλασίας και της έρευνας σε έγκυρα ιστορικά ντοκουμέντα Έτσι κάθε ομοιότητα με πραγματικά πρόσωπα ή γεγονότα είναι εντελώς τυχαία εκτός από εκείνα που αποτελούν ιστορικά δεδομένα

Στον Γιώργο Ξανθάκο

laquoΌταν οι αληθινοί άνθρωποι αντιληφθούν πόσο υπαρκτοί είναι οι χαρακτήρες μιας μυθοπλασίας

και ότι τους μοιάζουν απόλυτα τότε μισούν τον συγγραφέαraquo

Έρνεστ Χέμινγουεϊ

11

ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ

ΔΙΗΓΗΜΑndash Ο Αλέξανδρος και άλλα διηγήματα Πρόσπερος 1977ndash Ένα μικρούτσικο δόντι Οκτασέλιδο του Μπιλιέτου αρ 23

1997ndash Το μαλλί της γριάς έκδοση περιοδικού Εκπ Κοινότητα 2000ndash Κατακόκκινοhellip σχεδόν θηλυκό Ίνδικτος 2000ndash Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για τρεις Μεταίχμιο 2004ndash Το μαντίλι του μάγου Πανδώρα 2009

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ndash ΝΟΥΒΕΛΑndash Καζαμπλάνκα καφέ Άγκυρα 2008ndash Η γυναίκα δέντρο Νουβέλα Πανδώρα 2011ndash Γιούντιν Μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη Άγκυρα 2012

ΜΕΛΕΤΗ ndash ΔΟΚΙΜΙΟndash Το ρόπτρο Δίγλωσση ιστορική και αισθητική μελέτη με 430

ρόπτρα από τον 4ο πΧ μέχρι τον 20ό αιώ Ιονική και Λαϊκή Τράπεζα 1981

ndash Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέ-τη στην ερμηνεία Πανδώρα 2011

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗndash Dylan Thomas Το πορτραίτο του καλλιτέχνη σαν νεαρού σκύ-

λου διηγήματα (σε συνεργασία με τη Βένια Δενδρινού) Πρό-σπερος 1980 rsquo81

12

ΕΠΙΜΕΛΕΙΕΣ ndash ΕΚΔΟΣΕΙΣ ndash ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Από το 1965 και συστηματικά από το 1972 επιμελήθηκε εκα-τοντάδες βιβλία έντυπα περιοδικά αφίσες και εξώφυλλα δί-σκων Ως λογοτεχνικός επιμελητής έχει επιμεληθεί κείμενα σε περισσότερες από τετρακόσιες εκδόσεις ποίησης πεζογραφίας και δοκιμίου Από το 1997 δημιούργησε και έκδωσε το έντυπο λογοτεχνικό περιοδικό Πανδώρα και τις ομώνυμες εκδόσεις Το 2011 δη-μιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΕκθέτει από μαθητής το 1966 Από το 1984 έκανε 10 ατομικές εκθέσεις και έλαβε μέρος σε 40 ομαδικές Έργα ζωγραφικής του βρίσκονται σε μουσεία πινακοθήκες συλλογές στην Ελ-λάδα και το εξωτερικό

ΔΟΚΙΜΙΑ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ ndash ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΑπό το 1978 δημοσιεύει διηγήματα δοκίμια και κριτικές λογο-τεχνίας σε περιοδικά και εφημερίδες Διδάσκει σε σεμινάρια και δίνει διαλέξεις Συγγραφής λογοτε-χνίας και Αφηγηματολογίας

13

Περιεχόμενα

ndash Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι 17 ndash Το όνειρο του Αφού 24 ndash Στα νερά του Θερμαϊκού 32 ndash Το κήτος 35 ndash Παιχνίδι σκιών 41 ndash Το πρώτο μοντάζ 52 ndash Το κομμένο νήμα 60 ndash Ένας καθρέφτης 64 ndash Έξοδος Η πρώτη διήγηση της Λέα 73 ndash Ο υπερεκτιμημένος 88 ndash Δύο φωτογραφίες για τη Λόρυ Το δεύτερο μοντάζ 89 ndash Υγρό χιόνι της μνήμης 99 ndash Αναδρομές σε αδιέξοδους δρόμους 115 ndash Όμορφη Θεσσαλονίκη 123 ndash Η Τορά της μνήμης 138 ndash Στου Χιρς 143 ndash Αυτόνομη Θεσσαλονίκη 150

14

ndash Ρούχο χωρίς σώμα 153 ndash Τελεσίδικη νύχτα 160 ndash Όταν φυσούσε ο Βαρδάρης Η πρώτη διήγηση της Λόρυ 162 ndash Καπνός μετέωρος Η δεύτερη διήγηση της Λόρυ 173 ndash Η αχάριστη 184 ndash Αυτή που έκανε τη θάλασσα να πονάει 195 ndash Στην ψίχα της νύχτας Η τρίτη διήγηση της Λόρυ 199 ndash Ένα ταξίμι 209 ndash Η ταχύτητα του παρελθόντος 218 ndash Υλικό έξω από το μοντάζ 219 ndash To μπλόκο Η πρώτη διήγηση του Αλέξανδρου 223 ndash Τρομεροί καιροί 234 ndash Βυθός στο ταβάνι Η δεύτερη διήγηση της Λέα 235 ndash Ερωτοθάνατος ndash μια λέξη Η τρίτη διήγηση της Λέα 252 ndash Ο διερμηνέας Η δεύτερη διήγηση του Αλέξανδρου 263 ndash Η διαγραφή 278 ndash Χαμένα για πάντα χρόνια 293 ndash Σπασμένο κανάτι 299 ndash Η μεγάλη σκιά Οι τελευταίες σημειώσεις της Λόρυ 307 ndash Στην άκρη της βελόνας 314 ndash Στον κήπο της λήθης 322 ndash Το χρυσόψαρο και η γυάλα 331 ndash Στην τσίλια 336

15

ndash Στην πλατεία Δικαστηρίων 345 ndash Ο σκηνοθέτης 352

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ndash Σημειώσεις στο περιθώριο 375 ndash Σχετικά με τον θάνατο του George W Pollk 376 ndash Η Θεσσαλονίκη μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων 382 ndash Υλικό απουσίας 388 ndash Η μόνη αρραγής φυλή 391 ndash Παλιοί λογαριασμοί 396 ndash Ένα διαφωτιστικό αρχείο και μια επιταγή 405

Χάρ

της

Θεσ

σαλο

νίκη

ς με

τα

κύρι

α ση

μεία

όπο

υ δι

αδρα

ματί

ζετα

ι η υ

πόθε

ση τ

ου μ

υθισ

τορή

ματο

ς

17

Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι

Η πόρτα άνοιξε με πάταγο χτύπησε στον τοίχο είδα τη Λόρυ στο πλαίσιο της κάσας να κρατά τις τρεις φωτο-

γραφίες ανοιχτή βεντάλια στο χέρι αμήχανη από το ξαφνικό ρεύμα που συνόδεψε την είσοδό της στο γραφείο μου Ο αέ-ρας φούσκωσε ανάλαφρα τη μεταξωτή κίτρινη δίχως ζώνη ρόμπα της Η λεπτή σιλουέτα της διαγράφηκε μόνο με τα μαύ-ρα εσώρουχα από μέσα Έδειχνε σαν να είχε χάσει για λίγο την ευστάθειά της τη συνηθισμένη επιθετικότητά της Με πλησία-σε αβέβαιη

laquoΤι είναι αυτές οι φωτογραφίες θεία Αντζέλ Συνέβη στην πραγματικότητα τέτοιο γεγονόςraquo

Ήμουν ήδη εκνευρισμένη από τον τρόπο που εισέβαλε με αυτά που κρατούσε πού τα ξετρύπωσε ήρθε κι εκείνο το laquoθείαraquo σπάνια με έλεγε έτσι Αντζέλ με φώναζε μια ζωήhellip

Είχα βέβαια πολλούς άλλους λόγους να ταράζομαι μαζί της Γιατί τη Λόρυ ουσιαστικά εγώ την είχα μεγαλώσει αν και παιδί της αδερφής μου της Λέα Όσο για τις laquoαπαντήσειςraquo που της είχα δώσει μέχρι τώρα για τη δική της ζωή ήταν προσε-κτικά επιλεγμένες Εξάλλου πάντοτε έστηνε έναν τοίχο γύρω

18

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

από το άτομό της Δεν νοιαζόταν δεν ρωτούσε παρά για όσα την επηρέαζαν άμεσα Τελευταία όμως η ταινία που γύριζε ο φίλος της σκηνοθέτης ο Ελιάν και η δουλειά που της είχε ανα-θέσει της ξύπνησαν ένα όψιμο ενδιαφέρον τόσο για τη Θεσ-σαλονίκη όσο και για τον εαυτό της Βέβαια κι αυτό το έδειχνε με τον συνηθισμένο δικό της ατομικιστικό τρόπο

Με το που άπλωσε μπροστά μου τις κιτρινισμένες φωτογρα-φίες κατάλαβα Ήταν εκείνες με το κήτος το 1948 Στην πρώ-τη φαινόταν ένα τεράστιο ψαρίσιο σώμα και η ουρά του σαν προέκταση της ξηράς στο Καραμπουρνάκι Μεγάλο όσο μια νέα μικρή χερσόνησος Στη δεύτερη ήταν τότε που το μεγαθή-ριο αυτό είχε κάνει τη βόλτα του προς την προβλήτα του Λευ-κού Πύργου σχεδόν ξενέρισε κι ο φωτογράφος το είχε πάρει από τέτοια γωνία που το κήτος έδειχνε έτοιμο να καταπιεί τον Πύργο Στην τρίτη φωτογραφία τραβηγμένη από τrsquo ανοιχτά του Θερμαϊκού η πόλη προβαλλόταν προοπτικά επάνω στην πλάτη του τεράστιου όντος ίδια με αλλοπαρμένο καράβι την ώρα που χάνει τον άνεμο στα πανιά πορεία δεν υπάρχει και όλοι τρέχουν σαν τρελοί άλλοι στο μάζεμα και άλλοι στο όρ-τσα Πόλη-καράβι

Η Λόρυ στεκόταν αποσβολωμένη από το πρωτοφανές γε-γονός του κήτους άγνωστο στους περισσότερους στη Θεσ-σαλονίκη Αν δεν υπήρχαν και αυτές οι τρεις φωτογραφίες θα έλεγε κανείς πως ήταν μυθοπλασία Όσο η Λόρυ περίμενε να της εξηγήσω μου δικαιολογήθηκε πως δεν έψαχνε τις είχε βρει ξεχασμένες κάτω από ένα περιοδικό στο γραφείο μου το παράθυρο ανοιχτό φοβήθηκε ότι θα τις έπαιρνε ο αέρας

Έπαθα γλωσσοδέτη όπως κάθε φορά που οι μνήμες στρι-μώχνονταν άτακτα μέσα μου Τι να της έλεγα Πώς να της εξηγούσα ότι και η ίδια είχε συμμετοχή στο ξεχωριστό αυτό γεγονός Όταν ήταν μικρή το είχε συναντήσει το κήτος Κι

19

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

όπως εδώ και χρόνια με βόλευε ένας σχεδόν παραμυθένιος ιδεαλισμός για ανθρώπους και πράγματα κάπου στο υποσυ-νείδητό μου υπήρχε και η εκδοχή πως εκείνη η συνάντησή τους είχε παίξει μεγάλο ρόλο Ότι δηλαδή το τεράστιο ον ένιωσε τον πανικό και την αθωότητα ενός και μόνο μικρού κοριτσιού και έτσι λυτρώθηκε η πόλη Κάτι σαν τις δοξασίες laquoκαβαλάρης άγιος εμφανίστηκε στα κάστρα στο επταπύργιοraquo

Από την άλλη όταν ξέφευγα από τις ονειροφαντασίες μου ήμουν άνθρωπος που αμφισβητούσα την πραγματικότητα και μάλιστα την ιστορική Ανήκα σrsquo εκείνους που πρόβαλλαν ndashμε πικρό ειρωνικό τρόποndash την άποψη laquoΟ κόσμος είναι μία αντι-κειμενική πραγματικότητα η οποία υπάρχει ανεξάρτητα από εμάςhellipraquo

Κι ας πούμε ότι θεωρούσα την πραγματικότητα σαν κάτι που φωτογραφίζεται ή αποκαθίσταται μέσα από φωτογρα-φίες για ποιο πράγμα ακριβώς θα μιλούσα στη Λόρυ Γιrsquo αυτά που έζησαν η οικογένειά μου και όλοι οι Εβραίοι της Θεσσα-λονίκης κυρίως με την Κατοχή Ή για την πραγματικότητα ndashάρνηση όλων αυτώνndash όπως την αντιλαμβανόταν η ίδια επί δεκαετίες τώρα

Τι μπορούσαν να κάνουν οι φωτογραφίες και οι συναισθη-ματικές τους προσεγγίσεις Τι αξία έχει μία στιγμή σε ένα φιλμ που το επόμενο κλάσμα του χρόνου είναι ήδη παρελθόν Τον αέρα που φεύγει τον ανακαλείς με έναhellip κλικ Όλα τελικά εί-ναι μνήμη Μνήμη στιγμών μέσα στον χρόνο που κυλάει διαρ-κώς Κι αυτή η μνήμη ποτέ δεν είναι ίδια Ποτέ

Όσο προσπαθούσα να συμμαζέψω τις σκέψεις μου η Λόρυ είχε καθίσει σε μια καρέκλα απέναντί μου και περίμενε να της πω τα σχετικά με τις φωτογραφίες και το κήτος Με μια εν-στικτώδη κίνηση μόλις μπήκε είχα κλείσει μπροστά μου τον φάκελο με τα αποκόμματα που μελετούσα

20

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Μέναμε δίπλα δίπλα στον ίδιο όροφο και είχαμε η μία τα κλειδιά του σπιτιού της άλλης Τελευταία εκτός από την πάγια δυσπιστία της ανεψιάς μου στους πάντες και τα πάντα ώρες ώρες ένιωθα πως κι εμένα με έβλεπε καχύποπτα Έτσι κοντά σrsquo όλα απέκτησα κι αυτόν τον φόβο ότι με παρακολουθούσε κι εκείνη Μπορεί όμως να ήταν και η ιδέα μου

Γιατί εγώ έμπαινα στο διαμέρισμά της όχι μόνο για να την φροντίσω αλλά και για να διαβάσω καθετί που την αφορού-σε Διάβαζα αντέγραφα ακόμη και φωτοτυπούσα τις προ-σωπικές της σημειώσεις το ημερολόγιό της από τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια μέχρι τώρα Γιrsquo αυτή την πράξη μου ευθυ-νόταν η ίδια και ο ακραία παρορμητικός αυτοκαταστροφικός της χαρακτήρας Πολλές φορές την είχα προστατέψει από τον εαυτό της Ήταν ικανή για το χειρότερο Ήλπιζα πίστευα πως με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσα να της φανώ χρήσιμη και στις μέχρι τώρα αποτυχημένες απόπειρές της για ψυχανάλυση

Το ζήτημα ήταν πως ήμουν ο μόνος άνθρωπος που ακόμα εμπιστευόταν κι αν ανακάλυπτε ότι την ήλεγχα κρυφά η σχέ-ση μας θα τιναζόταν στον αέρα

Απομείναμε να κοιταζόμαστε για λίγο σαν να περιμέναμε να περάσουν κάποια υπόγεια σεισμικά κύματα δυσπιστίας Ξαφνικά ένιωθα την απειλή μιας αλλοπρόσαλλης σύγκρου-σης Κάτι έτοιμο να εκραγεί σε κάθε σημείο του αέρα μέσα στο δωμάτιο Σαν να τρέμαμε εσωτερικά αλλά εξωτερικά να παραμέναμε παγερά ακίνητες Τρόμαξα μrsquo αυτό το αίσθημα Ίσως να έφταιγα εγώ να ήμουνα υπερβολική ίσως και να συ-νέβαινε

laquoΚατάλαβα Αντζέλ δεν πρόκειται νrsquo ανοίξεις το στόμα σουraquo μου είπε laquoΝευρίασες ε Έπρεπε να αφήσω τον αέρα να πάρει όλα τα χαρτιά σου πάνω από το γραφείο να δούμε τώρα τι θα έλεγεςraquo

21

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί Εμένα Επέμενα να μην της μιλάω

Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της είχε μανία με τις γραμμές της γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει κι ύστερα το ίδιο προσποιητά έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε Σηκώθηκε αποφασιστικά μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της και περισσότερο σαν να μονο-λογούσε laquoφεύγωraquo είπε laquoέχω ραντεβού με τον Ελιάν πάω στο μοντάζ της ταινίας Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ Αν μαγειρέψεις για σένα άφησέ μου και μένα φαγητό στο ψυγείοraquo

Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφα-λίζει αλλά και του διπλανού όπου έμενε να τρίζει ελαφρά όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε ξανάνοιξα τον φά-κελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο

Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις τα-ράτσες Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνο-νταν ένα κομμάτι θάλασσα η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια σε υποστολή αέρα και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λι-μανιού ndash χέρια πάνω από την πόλη Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα

Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων μάζευα φωτογρα-φίες γράμματα σημειωματάρια Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο-

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

Στον Γιώργο Ξανθάκο

laquoΌταν οι αληθινοί άνθρωποι αντιληφθούν πόσο υπαρκτοί είναι οι χαρακτήρες μιας μυθοπλασίας

και ότι τους μοιάζουν απόλυτα τότε μισούν τον συγγραφέαraquo

Έρνεστ Χέμινγουεϊ

11

ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ

ΔΙΗΓΗΜΑndash Ο Αλέξανδρος και άλλα διηγήματα Πρόσπερος 1977ndash Ένα μικρούτσικο δόντι Οκτασέλιδο του Μπιλιέτου αρ 23

1997ndash Το μαλλί της γριάς έκδοση περιοδικού Εκπ Κοινότητα 2000ndash Κατακόκκινοhellip σχεδόν θηλυκό Ίνδικτος 2000ndash Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για τρεις Μεταίχμιο 2004ndash Το μαντίλι του μάγου Πανδώρα 2009

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ndash ΝΟΥΒΕΛΑndash Καζαμπλάνκα καφέ Άγκυρα 2008ndash Η γυναίκα δέντρο Νουβέλα Πανδώρα 2011ndash Γιούντιν Μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη Άγκυρα 2012

ΜΕΛΕΤΗ ndash ΔΟΚΙΜΙΟndash Το ρόπτρο Δίγλωσση ιστορική και αισθητική μελέτη με 430

ρόπτρα από τον 4ο πΧ μέχρι τον 20ό αιώ Ιονική και Λαϊκή Τράπεζα 1981

ndash Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέ-τη στην ερμηνεία Πανδώρα 2011

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗndash Dylan Thomas Το πορτραίτο του καλλιτέχνη σαν νεαρού σκύ-

λου διηγήματα (σε συνεργασία με τη Βένια Δενδρινού) Πρό-σπερος 1980 rsquo81

12

ΕΠΙΜΕΛΕΙΕΣ ndash ΕΚΔΟΣΕΙΣ ndash ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Από το 1965 και συστηματικά από το 1972 επιμελήθηκε εκα-τοντάδες βιβλία έντυπα περιοδικά αφίσες και εξώφυλλα δί-σκων Ως λογοτεχνικός επιμελητής έχει επιμεληθεί κείμενα σε περισσότερες από τετρακόσιες εκδόσεις ποίησης πεζογραφίας και δοκιμίου Από το 1997 δημιούργησε και έκδωσε το έντυπο λογοτεχνικό περιοδικό Πανδώρα και τις ομώνυμες εκδόσεις Το 2011 δη-μιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΕκθέτει από μαθητής το 1966 Από το 1984 έκανε 10 ατομικές εκθέσεις και έλαβε μέρος σε 40 ομαδικές Έργα ζωγραφικής του βρίσκονται σε μουσεία πινακοθήκες συλλογές στην Ελ-λάδα και το εξωτερικό

ΔΟΚΙΜΙΑ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ ndash ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΑπό το 1978 δημοσιεύει διηγήματα δοκίμια και κριτικές λογο-τεχνίας σε περιοδικά και εφημερίδες Διδάσκει σε σεμινάρια και δίνει διαλέξεις Συγγραφής λογοτε-χνίας και Αφηγηματολογίας

13

Περιεχόμενα

ndash Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι 17 ndash Το όνειρο του Αφού 24 ndash Στα νερά του Θερμαϊκού 32 ndash Το κήτος 35 ndash Παιχνίδι σκιών 41 ndash Το πρώτο μοντάζ 52 ndash Το κομμένο νήμα 60 ndash Ένας καθρέφτης 64 ndash Έξοδος Η πρώτη διήγηση της Λέα 73 ndash Ο υπερεκτιμημένος 88 ndash Δύο φωτογραφίες για τη Λόρυ Το δεύτερο μοντάζ 89 ndash Υγρό χιόνι της μνήμης 99 ndash Αναδρομές σε αδιέξοδους δρόμους 115 ndash Όμορφη Θεσσαλονίκη 123 ndash Η Τορά της μνήμης 138 ndash Στου Χιρς 143 ndash Αυτόνομη Θεσσαλονίκη 150

14

ndash Ρούχο χωρίς σώμα 153 ndash Τελεσίδικη νύχτα 160 ndash Όταν φυσούσε ο Βαρδάρης Η πρώτη διήγηση της Λόρυ 162 ndash Καπνός μετέωρος Η δεύτερη διήγηση της Λόρυ 173 ndash Η αχάριστη 184 ndash Αυτή που έκανε τη θάλασσα να πονάει 195 ndash Στην ψίχα της νύχτας Η τρίτη διήγηση της Λόρυ 199 ndash Ένα ταξίμι 209 ndash Η ταχύτητα του παρελθόντος 218 ndash Υλικό έξω από το μοντάζ 219 ndash To μπλόκο Η πρώτη διήγηση του Αλέξανδρου 223 ndash Τρομεροί καιροί 234 ndash Βυθός στο ταβάνι Η δεύτερη διήγηση της Λέα 235 ndash Ερωτοθάνατος ndash μια λέξη Η τρίτη διήγηση της Λέα 252 ndash Ο διερμηνέας Η δεύτερη διήγηση του Αλέξανδρου 263 ndash Η διαγραφή 278 ndash Χαμένα για πάντα χρόνια 293 ndash Σπασμένο κανάτι 299 ndash Η μεγάλη σκιά Οι τελευταίες σημειώσεις της Λόρυ 307 ndash Στην άκρη της βελόνας 314 ndash Στον κήπο της λήθης 322 ndash Το χρυσόψαρο και η γυάλα 331 ndash Στην τσίλια 336

15

ndash Στην πλατεία Δικαστηρίων 345 ndash Ο σκηνοθέτης 352

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ndash Σημειώσεις στο περιθώριο 375 ndash Σχετικά με τον θάνατο του George W Pollk 376 ndash Η Θεσσαλονίκη μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων 382 ndash Υλικό απουσίας 388 ndash Η μόνη αρραγής φυλή 391 ndash Παλιοί λογαριασμοί 396 ndash Ένα διαφωτιστικό αρχείο και μια επιταγή 405

Χάρ

της

Θεσ

σαλο

νίκη

ς με

τα

κύρι

α ση

μεία

όπο

υ δι

αδρα

ματί

ζετα

ι η υ

πόθε

ση τ

ου μ

υθισ

τορή

ματο

ς

17

Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι

Η πόρτα άνοιξε με πάταγο χτύπησε στον τοίχο είδα τη Λόρυ στο πλαίσιο της κάσας να κρατά τις τρεις φωτο-

γραφίες ανοιχτή βεντάλια στο χέρι αμήχανη από το ξαφνικό ρεύμα που συνόδεψε την είσοδό της στο γραφείο μου Ο αέ-ρας φούσκωσε ανάλαφρα τη μεταξωτή κίτρινη δίχως ζώνη ρόμπα της Η λεπτή σιλουέτα της διαγράφηκε μόνο με τα μαύ-ρα εσώρουχα από μέσα Έδειχνε σαν να είχε χάσει για λίγο την ευστάθειά της τη συνηθισμένη επιθετικότητά της Με πλησία-σε αβέβαιη

laquoΤι είναι αυτές οι φωτογραφίες θεία Αντζέλ Συνέβη στην πραγματικότητα τέτοιο γεγονόςraquo

Ήμουν ήδη εκνευρισμένη από τον τρόπο που εισέβαλε με αυτά που κρατούσε πού τα ξετρύπωσε ήρθε κι εκείνο το laquoθείαraquo σπάνια με έλεγε έτσι Αντζέλ με φώναζε μια ζωήhellip

Είχα βέβαια πολλούς άλλους λόγους να ταράζομαι μαζί της Γιατί τη Λόρυ ουσιαστικά εγώ την είχα μεγαλώσει αν και παιδί της αδερφής μου της Λέα Όσο για τις laquoαπαντήσειςraquo που της είχα δώσει μέχρι τώρα για τη δική της ζωή ήταν προσε-κτικά επιλεγμένες Εξάλλου πάντοτε έστηνε έναν τοίχο γύρω

18

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

από το άτομό της Δεν νοιαζόταν δεν ρωτούσε παρά για όσα την επηρέαζαν άμεσα Τελευταία όμως η ταινία που γύριζε ο φίλος της σκηνοθέτης ο Ελιάν και η δουλειά που της είχε ανα-θέσει της ξύπνησαν ένα όψιμο ενδιαφέρον τόσο για τη Θεσ-σαλονίκη όσο και για τον εαυτό της Βέβαια κι αυτό το έδειχνε με τον συνηθισμένο δικό της ατομικιστικό τρόπο

Με το που άπλωσε μπροστά μου τις κιτρινισμένες φωτογρα-φίες κατάλαβα Ήταν εκείνες με το κήτος το 1948 Στην πρώ-τη φαινόταν ένα τεράστιο ψαρίσιο σώμα και η ουρά του σαν προέκταση της ξηράς στο Καραμπουρνάκι Μεγάλο όσο μια νέα μικρή χερσόνησος Στη δεύτερη ήταν τότε που το μεγαθή-ριο αυτό είχε κάνει τη βόλτα του προς την προβλήτα του Λευ-κού Πύργου σχεδόν ξενέρισε κι ο φωτογράφος το είχε πάρει από τέτοια γωνία που το κήτος έδειχνε έτοιμο να καταπιεί τον Πύργο Στην τρίτη φωτογραφία τραβηγμένη από τrsquo ανοιχτά του Θερμαϊκού η πόλη προβαλλόταν προοπτικά επάνω στην πλάτη του τεράστιου όντος ίδια με αλλοπαρμένο καράβι την ώρα που χάνει τον άνεμο στα πανιά πορεία δεν υπάρχει και όλοι τρέχουν σαν τρελοί άλλοι στο μάζεμα και άλλοι στο όρ-τσα Πόλη-καράβι

Η Λόρυ στεκόταν αποσβολωμένη από το πρωτοφανές γε-γονός του κήτους άγνωστο στους περισσότερους στη Θεσ-σαλονίκη Αν δεν υπήρχαν και αυτές οι τρεις φωτογραφίες θα έλεγε κανείς πως ήταν μυθοπλασία Όσο η Λόρυ περίμενε να της εξηγήσω μου δικαιολογήθηκε πως δεν έψαχνε τις είχε βρει ξεχασμένες κάτω από ένα περιοδικό στο γραφείο μου το παράθυρο ανοιχτό φοβήθηκε ότι θα τις έπαιρνε ο αέρας

Έπαθα γλωσσοδέτη όπως κάθε φορά που οι μνήμες στρι-μώχνονταν άτακτα μέσα μου Τι να της έλεγα Πώς να της εξηγούσα ότι και η ίδια είχε συμμετοχή στο ξεχωριστό αυτό γεγονός Όταν ήταν μικρή το είχε συναντήσει το κήτος Κι

19

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

όπως εδώ και χρόνια με βόλευε ένας σχεδόν παραμυθένιος ιδεαλισμός για ανθρώπους και πράγματα κάπου στο υποσυ-νείδητό μου υπήρχε και η εκδοχή πως εκείνη η συνάντησή τους είχε παίξει μεγάλο ρόλο Ότι δηλαδή το τεράστιο ον ένιωσε τον πανικό και την αθωότητα ενός και μόνο μικρού κοριτσιού και έτσι λυτρώθηκε η πόλη Κάτι σαν τις δοξασίες laquoκαβαλάρης άγιος εμφανίστηκε στα κάστρα στο επταπύργιοraquo

Από την άλλη όταν ξέφευγα από τις ονειροφαντασίες μου ήμουν άνθρωπος που αμφισβητούσα την πραγματικότητα και μάλιστα την ιστορική Ανήκα σrsquo εκείνους που πρόβαλλαν ndashμε πικρό ειρωνικό τρόποndash την άποψη laquoΟ κόσμος είναι μία αντι-κειμενική πραγματικότητα η οποία υπάρχει ανεξάρτητα από εμάςhellipraquo

Κι ας πούμε ότι θεωρούσα την πραγματικότητα σαν κάτι που φωτογραφίζεται ή αποκαθίσταται μέσα από φωτογρα-φίες για ποιο πράγμα ακριβώς θα μιλούσα στη Λόρυ Γιrsquo αυτά που έζησαν η οικογένειά μου και όλοι οι Εβραίοι της Θεσσα-λονίκης κυρίως με την Κατοχή Ή για την πραγματικότητα ndashάρνηση όλων αυτώνndash όπως την αντιλαμβανόταν η ίδια επί δεκαετίες τώρα

Τι μπορούσαν να κάνουν οι φωτογραφίες και οι συναισθη-ματικές τους προσεγγίσεις Τι αξία έχει μία στιγμή σε ένα φιλμ που το επόμενο κλάσμα του χρόνου είναι ήδη παρελθόν Τον αέρα που φεύγει τον ανακαλείς με έναhellip κλικ Όλα τελικά εί-ναι μνήμη Μνήμη στιγμών μέσα στον χρόνο που κυλάει διαρ-κώς Κι αυτή η μνήμη ποτέ δεν είναι ίδια Ποτέ

Όσο προσπαθούσα να συμμαζέψω τις σκέψεις μου η Λόρυ είχε καθίσει σε μια καρέκλα απέναντί μου και περίμενε να της πω τα σχετικά με τις φωτογραφίες και το κήτος Με μια εν-στικτώδη κίνηση μόλις μπήκε είχα κλείσει μπροστά μου τον φάκελο με τα αποκόμματα που μελετούσα

20

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Μέναμε δίπλα δίπλα στον ίδιο όροφο και είχαμε η μία τα κλειδιά του σπιτιού της άλλης Τελευταία εκτός από την πάγια δυσπιστία της ανεψιάς μου στους πάντες και τα πάντα ώρες ώρες ένιωθα πως κι εμένα με έβλεπε καχύποπτα Έτσι κοντά σrsquo όλα απέκτησα κι αυτόν τον φόβο ότι με παρακολουθούσε κι εκείνη Μπορεί όμως να ήταν και η ιδέα μου

Γιατί εγώ έμπαινα στο διαμέρισμά της όχι μόνο για να την φροντίσω αλλά και για να διαβάσω καθετί που την αφορού-σε Διάβαζα αντέγραφα ακόμη και φωτοτυπούσα τις προ-σωπικές της σημειώσεις το ημερολόγιό της από τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια μέχρι τώρα Γιrsquo αυτή την πράξη μου ευθυ-νόταν η ίδια και ο ακραία παρορμητικός αυτοκαταστροφικός της χαρακτήρας Πολλές φορές την είχα προστατέψει από τον εαυτό της Ήταν ικανή για το χειρότερο Ήλπιζα πίστευα πως με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσα να της φανώ χρήσιμη και στις μέχρι τώρα αποτυχημένες απόπειρές της για ψυχανάλυση

Το ζήτημα ήταν πως ήμουν ο μόνος άνθρωπος που ακόμα εμπιστευόταν κι αν ανακάλυπτε ότι την ήλεγχα κρυφά η σχέ-ση μας θα τιναζόταν στον αέρα

Απομείναμε να κοιταζόμαστε για λίγο σαν να περιμέναμε να περάσουν κάποια υπόγεια σεισμικά κύματα δυσπιστίας Ξαφνικά ένιωθα την απειλή μιας αλλοπρόσαλλης σύγκρου-σης Κάτι έτοιμο να εκραγεί σε κάθε σημείο του αέρα μέσα στο δωμάτιο Σαν να τρέμαμε εσωτερικά αλλά εξωτερικά να παραμέναμε παγερά ακίνητες Τρόμαξα μrsquo αυτό το αίσθημα Ίσως να έφταιγα εγώ να ήμουνα υπερβολική ίσως και να συ-νέβαινε

laquoΚατάλαβα Αντζέλ δεν πρόκειται νrsquo ανοίξεις το στόμα σουraquo μου είπε laquoΝευρίασες ε Έπρεπε να αφήσω τον αέρα να πάρει όλα τα χαρτιά σου πάνω από το γραφείο να δούμε τώρα τι θα έλεγεςraquo

21

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί Εμένα Επέμενα να μην της μιλάω

Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της είχε μανία με τις γραμμές της γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει κι ύστερα το ίδιο προσποιητά έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε Σηκώθηκε αποφασιστικά μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της και περισσότερο σαν να μονο-λογούσε laquoφεύγωraquo είπε laquoέχω ραντεβού με τον Ελιάν πάω στο μοντάζ της ταινίας Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ Αν μαγειρέψεις για σένα άφησέ μου και μένα φαγητό στο ψυγείοraquo

Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφα-λίζει αλλά και του διπλανού όπου έμενε να τρίζει ελαφρά όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε ξανάνοιξα τον φά-κελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο

Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις τα-ράτσες Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνο-νταν ένα κομμάτι θάλασσα η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια σε υποστολή αέρα και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λι-μανιού ndash χέρια πάνω από την πόλη Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα

Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων μάζευα φωτογρα-φίες γράμματα σημειωματάρια Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο-

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

laquoΌταν οι αληθινοί άνθρωποι αντιληφθούν πόσο υπαρκτοί είναι οι χαρακτήρες μιας μυθοπλασίας

και ότι τους μοιάζουν απόλυτα τότε μισούν τον συγγραφέαraquo

Έρνεστ Χέμινγουεϊ

11

ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ

ΔΙΗΓΗΜΑndash Ο Αλέξανδρος και άλλα διηγήματα Πρόσπερος 1977ndash Ένα μικρούτσικο δόντι Οκτασέλιδο του Μπιλιέτου αρ 23

1997ndash Το μαλλί της γριάς έκδοση περιοδικού Εκπ Κοινότητα 2000ndash Κατακόκκινοhellip σχεδόν θηλυκό Ίνδικτος 2000ndash Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για τρεις Μεταίχμιο 2004ndash Το μαντίλι του μάγου Πανδώρα 2009

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ndash ΝΟΥΒΕΛΑndash Καζαμπλάνκα καφέ Άγκυρα 2008ndash Η γυναίκα δέντρο Νουβέλα Πανδώρα 2011ndash Γιούντιν Μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη Άγκυρα 2012

ΜΕΛΕΤΗ ndash ΔΟΚΙΜΙΟndash Το ρόπτρο Δίγλωσση ιστορική και αισθητική μελέτη με 430

ρόπτρα από τον 4ο πΧ μέχρι τον 20ό αιώ Ιονική και Λαϊκή Τράπεζα 1981

ndash Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέ-τη στην ερμηνεία Πανδώρα 2011

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗndash Dylan Thomas Το πορτραίτο του καλλιτέχνη σαν νεαρού σκύ-

λου διηγήματα (σε συνεργασία με τη Βένια Δενδρινού) Πρό-σπερος 1980 rsquo81

12

ΕΠΙΜΕΛΕΙΕΣ ndash ΕΚΔΟΣΕΙΣ ndash ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Από το 1965 και συστηματικά από το 1972 επιμελήθηκε εκα-τοντάδες βιβλία έντυπα περιοδικά αφίσες και εξώφυλλα δί-σκων Ως λογοτεχνικός επιμελητής έχει επιμεληθεί κείμενα σε περισσότερες από τετρακόσιες εκδόσεις ποίησης πεζογραφίας και δοκιμίου Από το 1997 δημιούργησε και έκδωσε το έντυπο λογοτεχνικό περιοδικό Πανδώρα και τις ομώνυμες εκδόσεις Το 2011 δη-μιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΕκθέτει από μαθητής το 1966 Από το 1984 έκανε 10 ατομικές εκθέσεις και έλαβε μέρος σε 40 ομαδικές Έργα ζωγραφικής του βρίσκονται σε μουσεία πινακοθήκες συλλογές στην Ελ-λάδα και το εξωτερικό

ΔΟΚΙΜΙΑ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ ndash ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΑπό το 1978 δημοσιεύει διηγήματα δοκίμια και κριτικές λογο-τεχνίας σε περιοδικά και εφημερίδες Διδάσκει σε σεμινάρια και δίνει διαλέξεις Συγγραφής λογοτε-χνίας και Αφηγηματολογίας

13

Περιεχόμενα

ndash Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι 17 ndash Το όνειρο του Αφού 24 ndash Στα νερά του Θερμαϊκού 32 ndash Το κήτος 35 ndash Παιχνίδι σκιών 41 ndash Το πρώτο μοντάζ 52 ndash Το κομμένο νήμα 60 ndash Ένας καθρέφτης 64 ndash Έξοδος Η πρώτη διήγηση της Λέα 73 ndash Ο υπερεκτιμημένος 88 ndash Δύο φωτογραφίες για τη Λόρυ Το δεύτερο μοντάζ 89 ndash Υγρό χιόνι της μνήμης 99 ndash Αναδρομές σε αδιέξοδους δρόμους 115 ndash Όμορφη Θεσσαλονίκη 123 ndash Η Τορά της μνήμης 138 ndash Στου Χιρς 143 ndash Αυτόνομη Θεσσαλονίκη 150

14

ndash Ρούχο χωρίς σώμα 153 ndash Τελεσίδικη νύχτα 160 ndash Όταν φυσούσε ο Βαρδάρης Η πρώτη διήγηση της Λόρυ 162 ndash Καπνός μετέωρος Η δεύτερη διήγηση της Λόρυ 173 ndash Η αχάριστη 184 ndash Αυτή που έκανε τη θάλασσα να πονάει 195 ndash Στην ψίχα της νύχτας Η τρίτη διήγηση της Λόρυ 199 ndash Ένα ταξίμι 209 ndash Η ταχύτητα του παρελθόντος 218 ndash Υλικό έξω από το μοντάζ 219 ndash To μπλόκο Η πρώτη διήγηση του Αλέξανδρου 223 ndash Τρομεροί καιροί 234 ndash Βυθός στο ταβάνι Η δεύτερη διήγηση της Λέα 235 ndash Ερωτοθάνατος ndash μια λέξη Η τρίτη διήγηση της Λέα 252 ndash Ο διερμηνέας Η δεύτερη διήγηση του Αλέξανδρου 263 ndash Η διαγραφή 278 ndash Χαμένα για πάντα χρόνια 293 ndash Σπασμένο κανάτι 299 ndash Η μεγάλη σκιά Οι τελευταίες σημειώσεις της Λόρυ 307 ndash Στην άκρη της βελόνας 314 ndash Στον κήπο της λήθης 322 ndash Το χρυσόψαρο και η γυάλα 331 ndash Στην τσίλια 336

15

ndash Στην πλατεία Δικαστηρίων 345 ndash Ο σκηνοθέτης 352

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ndash Σημειώσεις στο περιθώριο 375 ndash Σχετικά με τον θάνατο του George W Pollk 376 ndash Η Θεσσαλονίκη μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων 382 ndash Υλικό απουσίας 388 ndash Η μόνη αρραγής φυλή 391 ndash Παλιοί λογαριασμοί 396 ndash Ένα διαφωτιστικό αρχείο και μια επιταγή 405

Χάρ

της

Θεσ

σαλο

νίκη

ς με

τα

κύρι

α ση

μεία

όπο

υ δι

αδρα

ματί

ζετα

ι η υ

πόθε

ση τ

ου μ

υθισ

τορή

ματο

ς

17

Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι

Η πόρτα άνοιξε με πάταγο χτύπησε στον τοίχο είδα τη Λόρυ στο πλαίσιο της κάσας να κρατά τις τρεις φωτο-

γραφίες ανοιχτή βεντάλια στο χέρι αμήχανη από το ξαφνικό ρεύμα που συνόδεψε την είσοδό της στο γραφείο μου Ο αέ-ρας φούσκωσε ανάλαφρα τη μεταξωτή κίτρινη δίχως ζώνη ρόμπα της Η λεπτή σιλουέτα της διαγράφηκε μόνο με τα μαύ-ρα εσώρουχα από μέσα Έδειχνε σαν να είχε χάσει για λίγο την ευστάθειά της τη συνηθισμένη επιθετικότητά της Με πλησία-σε αβέβαιη

laquoΤι είναι αυτές οι φωτογραφίες θεία Αντζέλ Συνέβη στην πραγματικότητα τέτοιο γεγονόςraquo

Ήμουν ήδη εκνευρισμένη από τον τρόπο που εισέβαλε με αυτά που κρατούσε πού τα ξετρύπωσε ήρθε κι εκείνο το laquoθείαraquo σπάνια με έλεγε έτσι Αντζέλ με φώναζε μια ζωήhellip

Είχα βέβαια πολλούς άλλους λόγους να ταράζομαι μαζί της Γιατί τη Λόρυ ουσιαστικά εγώ την είχα μεγαλώσει αν και παιδί της αδερφής μου της Λέα Όσο για τις laquoαπαντήσειςraquo που της είχα δώσει μέχρι τώρα για τη δική της ζωή ήταν προσε-κτικά επιλεγμένες Εξάλλου πάντοτε έστηνε έναν τοίχο γύρω

18

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

από το άτομό της Δεν νοιαζόταν δεν ρωτούσε παρά για όσα την επηρέαζαν άμεσα Τελευταία όμως η ταινία που γύριζε ο φίλος της σκηνοθέτης ο Ελιάν και η δουλειά που της είχε ανα-θέσει της ξύπνησαν ένα όψιμο ενδιαφέρον τόσο για τη Θεσ-σαλονίκη όσο και για τον εαυτό της Βέβαια κι αυτό το έδειχνε με τον συνηθισμένο δικό της ατομικιστικό τρόπο

Με το που άπλωσε μπροστά μου τις κιτρινισμένες φωτογρα-φίες κατάλαβα Ήταν εκείνες με το κήτος το 1948 Στην πρώ-τη φαινόταν ένα τεράστιο ψαρίσιο σώμα και η ουρά του σαν προέκταση της ξηράς στο Καραμπουρνάκι Μεγάλο όσο μια νέα μικρή χερσόνησος Στη δεύτερη ήταν τότε που το μεγαθή-ριο αυτό είχε κάνει τη βόλτα του προς την προβλήτα του Λευ-κού Πύργου σχεδόν ξενέρισε κι ο φωτογράφος το είχε πάρει από τέτοια γωνία που το κήτος έδειχνε έτοιμο να καταπιεί τον Πύργο Στην τρίτη φωτογραφία τραβηγμένη από τrsquo ανοιχτά του Θερμαϊκού η πόλη προβαλλόταν προοπτικά επάνω στην πλάτη του τεράστιου όντος ίδια με αλλοπαρμένο καράβι την ώρα που χάνει τον άνεμο στα πανιά πορεία δεν υπάρχει και όλοι τρέχουν σαν τρελοί άλλοι στο μάζεμα και άλλοι στο όρ-τσα Πόλη-καράβι

Η Λόρυ στεκόταν αποσβολωμένη από το πρωτοφανές γε-γονός του κήτους άγνωστο στους περισσότερους στη Θεσ-σαλονίκη Αν δεν υπήρχαν και αυτές οι τρεις φωτογραφίες θα έλεγε κανείς πως ήταν μυθοπλασία Όσο η Λόρυ περίμενε να της εξηγήσω μου δικαιολογήθηκε πως δεν έψαχνε τις είχε βρει ξεχασμένες κάτω από ένα περιοδικό στο γραφείο μου το παράθυρο ανοιχτό φοβήθηκε ότι θα τις έπαιρνε ο αέρας

Έπαθα γλωσσοδέτη όπως κάθε φορά που οι μνήμες στρι-μώχνονταν άτακτα μέσα μου Τι να της έλεγα Πώς να της εξηγούσα ότι και η ίδια είχε συμμετοχή στο ξεχωριστό αυτό γεγονός Όταν ήταν μικρή το είχε συναντήσει το κήτος Κι

19

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

όπως εδώ και χρόνια με βόλευε ένας σχεδόν παραμυθένιος ιδεαλισμός για ανθρώπους και πράγματα κάπου στο υποσυ-νείδητό μου υπήρχε και η εκδοχή πως εκείνη η συνάντησή τους είχε παίξει μεγάλο ρόλο Ότι δηλαδή το τεράστιο ον ένιωσε τον πανικό και την αθωότητα ενός και μόνο μικρού κοριτσιού και έτσι λυτρώθηκε η πόλη Κάτι σαν τις δοξασίες laquoκαβαλάρης άγιος εμφανίστηκε στα κάστρα στο επταπύργιοraquo

Από την άλλη όταν ξέφευγα από τις ονειροφαντασίες μου ήμουν άνθρωπος που αμφισβητούσα την πραγματικότητα και μάλιστα την ιστορική Ανήκα σrsquo εκείνους που πρόβαλλαν ndashμε πικρό ειρωνικό τρόποndash την άποψη laquoΟ κόσμος είναι μία αντι-κειμενική πραγματικότητα η οποία υπάρχει ανεξάρτητα από εμάςhellipraquo

Κι ας πούμε ότι θεωρούσα την πραγματικότητα σαν κάτι που φωτογραφίζεται ή αποκαθίσταται μέσα από φωτογρα-φίες για ποιο πράγμα ακριβώς θα μιλούσα στη Λόρυ Γιrsquo αυτά που έζησαν η οικογένειά μου και όλοι οι Εβραίοι της Θεσσα-λονίκης κυρίως με την Κατοχή Ή για την πραγματικότητα ndashάρνηση όλων αυτώνndash όπως την αντιλαμβανόταν η ίδια επί δεκαετίες τώρα

Τι μπορούσαν να κάνουν οι φωτογραφίες και οι συναισθη-ματικές τους προσεγγίσεις Τι αξία έχει μία στιγμή σε ένα φιλμ που το επόμενο κλάσμα του χρόνου είναι ήδη παρελθόν Τον αέρα που φεύγει τον ανακαλείς με έναhellip κλικ Όλα τελικά εί-ναι μνήμη Μνήμη στιγμών μέσα στον χρόνο που κυλάει διαρ-κώς Κι αυτή η μνήμη ποτέ δεν είναι ίδια Ποτέ

Όσο προσπαθούσα να συμμαζέψω τις σκέψεις μου η Λόρυ είχε καθίσει σε μια καρέκλα απέναντί μου και περίμενε να της πω τα σχετικά με τις φωτογραφίες και το κήτος Με μια εν-στικτώδη κίνηση μόλις μπήκε είχα κλείσει μπροστά μου τον φάκελο με τα αποκόμματα που μελετούσα

20

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Μέναμε δίπλα δίπλα στον ίδιο όροφο και είχαμε η μία τα κλειδιά του σπιτιού της άλλης Τελευταία εκτός από την πάγια δυσπιστία της ανεψιάς μου στους πάντες και τα πάντα ώρες ώρες ένιωθα πως κι εμένα με έβλεπε καχύποπτα Έτσι κοντά σrsquo όλα απέκτησα κι αυτόν τον φόβο ότι με παρακολουθούσε κι εκείνη Μπορεί όμως να ήταν και η ιδέα μου

Γιατί εγώ έμπαινα στο διαμέρισμά της όχι μόνο για να την φροντίσω αλλά και για να διαβάσω καθετί που την αφορού-σε Διάβαζα αντέγραφα ακόμη και φωτοτυπούσα τις προ-σωπικές της σημειώσεις το ημερολόγιό της από τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια μέχρι τώρα Γιrsquo αυτή την πράξη μου ευθυ-νόταν η ίδια και ο ακραία παρορμητικός αυτοκαταστροφικός της χαρακτήρας Πολλές φορές την είχα προστατέψει από τον εαυτό της Ήταν ικανή για το χειρότερο Ήλπιζα πίστευα πως με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσα να της φανώ χρήσιμη και στις μέχρι τώρα αποτυχημένες απόπειρές της για ψυχανάλυση

Το ζήτημα ήταν πως ήμουν ο μόνος άνθρωπος που ακόμα εμπιστευόταν κι αν ανακάλυπτε ότι την ήλεγχα κρυφά η σχέ-ση μας θα τιναζόταν στον αέρα

Απομείναμε να κοιταζόμαστε για λίγο σαν να περιμέναμε να περάσουν κάποια υπόγεια σεισμικά κύματα δυσπιστίας Ξαφνικά ένιωθα την απειλή μιας αλλοπρόσαλλης σύγκρου-σης Κάτι έτοιμο να εκραγεί σε κάθε σημείο του αέρα μέσα στο δωμάτιο Σαν να τρέμαμε εσωτερικά αλλά εξωτερικά να παραμέναμε παγερά ακίνητες Τρόμαξα μrsquo αυτό το αίσθημα Ίσως να έφταιγα εγώ να ήμουνα υπερβολική ίσως και να συ-νέβαινε

laquoΚατάλαβα Αντζέλ δεν πρόκειται νrsquo ανοίξεις το στόμα σουraquo μου είπε laquoΝευρίασες ε Έπρεπε να αφήσω τον αέρα να πάρει όλα τα χαρτιά σου πάνω από το γραφείο να δούμε τώρα τι θα έλεγεςraquo

21

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί Εμένα Επέμενα να μην της μιλάω

Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της είχε μανία με τις γραμμές της γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει κι ύστερα το ίδιο προσποιητά έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε Σηκώθηκε αποφασιστικά μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της και περισσότερο σαν να μονο-λογούσε laquoφεύγωraquo είπε laquoέχω ραντεβού με τον Ελιάν πάω στο μοντάζ της ταινίας Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ Αν μαγειρέψεις για σένα άφησέ μου και μένα φαγητό στο ψυγείοraquo

Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφα-λίζει αλλά και του διπλανού όπου έμενε να τρίζει ελαφρά όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε ξανάνοιξα τον φά-κελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο

Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις τα-ράτσες Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνο-νταν ένα κομμάτι θάλασσα η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια σε υποστολή αέρα και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λι-μανιού ndash χέρια πάνω από την πόλη Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα

Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων μάζευα φωτογρα-φίες γράμματα σημειωματάρια Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο-

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

11

ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ

ΔΙΗΓΗΜΑndash Ο Αλέξανδρος και άλλα διηγήματα Πρόσπερος 1977ndash Ένα μικρούτσικο δόντι Οκτασέλιδο του Μπιλιέτου αρ 23

1997ndash Το μαλλί της γριάς έκδοση περιοδικού Εκπ Κοινότητα 2000ndash Κατακόκκινοhellip σχεδόν θηλυκό Ίνδικτος 2000ndash Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για τρεις Μεταίχμιο 2004ndash Το μαντίλι του μάγου Πανδώρα 2009

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ndash ΝΟΥΒΕΛΑndash Καζαμπλάνκα καφέ Άγκυρα 2008ndash Η γυναίκα δέντρο Νουβέλα Πανδώρα 2011ndash Γιούντιν Μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη Άγκυρα 2012

ΜΕΛΕΤΗ ndash ΔΟΚΙΜΙΟndash Το ρόπτρο Δίγλωσση ιστορική και αισθητική μελέτη με 430

ρόπτρα από τον 4ο πΧ μέχρι τον 20ό αιώ Ιονική και Λαϊκή Τράπεζα 1981

ndash Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέ-τη στην ερμηνεία Πανδώρα 2011

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗndash Dylan Thomas Το πορτραίτο του καλλιτέχνη σαν νεαρού σκύ-

λου διηγήματα (σε συνεργασία με τη Βένια Δενδρινού) Πρό-σπερος 1980 rsquo81

12

ΕΠΙΜΕΛΕΙΕΣ ndash ΕΚΔΟΣΕΙΣ ndash ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Από το 1965 και συστηματικά από το 1972 επιμελήθηκε εκα-τοντάδες βιβλία έντυπα περιοδικά αφίσες και εξώφυλλα δί-σκων Ως λογοτεχνικός επιμελητής έχει επιμεληθεί κείμενα σε περισσότερες από τετρακόσιες εκδόσεις ποίησης πεζογραφίας και δοκιμίου Από το 1997 δημιούργησε και έκδωσε το έντυπο λογοτεχνικό περιοδικό Πανδώρα και τις ομώνυμες εκδόσεις Το 2011 δη-μιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΕκθέτει από μαθητής το 1966 Από το 1984 έκανε 10 ατομικές εκθέσεις και έλαβε μέρος σε 40 ομαδικές Έργα ζωγραφικής του βρίσκονται σε μουσεία πινακοθήκες συλλογές στην Ελ-λάδα και το εξωτερικό

ΔΟΚΙΜΙΑ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ ndash ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΑπό το 1978 δημοσιεύει διηγήματα δοκίμια και κριτικές λογο-τεχνίας σε περιοδικά και εφημερίδες Διδάσκει σε σεμινάρια και δίνει διαλέξεις Συγγραφής λογοτε-χνίας και Αφηγηματολογίας

13

Περιεχόμενα

ndash Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι 17 ndash Το όνειρο του Αφού 24 ndash Στα νερά του Θερμαϊκού 32 ndash Το κήτος 35 ndash Παιχνίδι σκιών 41 ndash Το πρώτο μοντάζ 52 ndash Το κομμένο νήμα 60 ndash Ένας καθρέφτης 64 ndash Έξοδος Η πρώτη διήγηση της Λέα 73 ndash Ο υπερεκτιμημένος 88 ndash Δύο φωτογραφίες για τη Λόρυ Το δεύτερο μοντάζ 89 ndash Υγρό χιόνι της μνήμης 99 ndash Αναδρομές σε αδιέξοδους δρόμους 115 ndash Όμορφη Θεσσαλονίκη 123 ndash Η Τορά της μνήμης 138 ndash Στου Χιρς 143 ndash Αυτόνομη Θεσσαλονίκη 150

14

ndash Ρούχο χωρίς σώμα 153 ndash Τελεσίδικη νύχτα 160 ndash Όταν φυσούσε ο Βαρδάρης Η πρώτη διήγηση της Λόρυ 162 ndash Καπνός μετέωρος Η δεύτερη διήγηση της Λόρυ 173 ndash Η αχάριστη 184 ndash Αυτή που έκανε τη θάλασσα να πονάει 195 ndash Στην ψίχα της νύχτας Η τρίτη διήγηση της Λόρυ 199 ndash Ένα ταξίμι 209 ndash Η ταχύτητα του παρελθόντος 218 ndash Υλικό έξω από το μοντάζ 219 ndash To μπλόκο Η πρώτη διήγηση του Αλέξανδρου 223 ndash Τρομεροί καιροί 234 ndash Βυθός στο ταβάνι Η δεύτερη διήγηση της Λέα 235 ndash Ερωτοθάνατος ndash μια λέξη Η τρίτη διήγηση της Λέα 252 ndash Ο διερμηνέας Η δεύτερη διήγηση του Αλέξανδρου 263 ndash Η διαγραφή 278 ndash Χαμένα για πάντα χρόνια 293 ndash Σπασμένο κανάτι 299 ndash Η μεγάλη σκιά Οι τελευταίες σημειώσεις της Λόρυ 307 ndash Στην άκρη της βελόνας 314 ndash Στον κήπο της λήθης 322 ndash Το χρυσόψαρο και η γυάλα 331 ndash Στην τσίλια 336

15

ndash Στην πλατεία Δικαστηρίων 345 ndash Ο σκηνοθέτης 352

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ndash Σημειώσεις στο περιθώριο 375 ndash Σχετικά με τον θάνατο του George W Pollk 376 ndash Η Θεσσαλονίκη μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων 382 ndash Υλικό απουσίας 388 ndash Η μόνη αρραγής φυλή 391 ndash Παλιοί λογαριασμοί 396 ndash Ένα διαφωτιστικό αρχείο και μια επιταγή 405

Χάρ

της

Θεσ

σαλο

νίκη

ς με

τα

κύρι

α ση

μεία

όπο

υ δι

αδρα

ματί

ζετα

ι η υ

πόθε

ση τ

ου μ

υθισ

τορή

ματο

ς

17

Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι

Η πόρτα άνοιξε με πάταγο χτύπησε στον τοίχο είδα τη Λόρυ στο πλαίσιο της κάσας να κρατά τις τρεις φωτο-

γραφίες ανοιχτή βεντάλια στο χέρι αμήχανη από το ξαφνικό ρεύμα που συνόδεψε την είσοδό της στο γραφείο μου Ο αέ-ρας φούσκωσε ανάλαφρα τη μεταξωτή κίτρινη δίχως ζώνη ρόμπα της Η λεπτή σιλουέτα της διαγράφηκε μόνο με τα μαύ-ρα εσώρουχα από μέσα Έδειχνε σαν να είχε χάσει για λίγο την ευστάθειά της τη συνηθισμένη επιθετικότητά της Με πλησία-σε αβέβαιη

laquoΤι είναι αυτές οι φωτογραφίες θεία Αντζέλ Συνέβη στην πραγματικότητα τέτοιο γεγονόςraquo

Ήμουν ήδη εκνευρισμένη από τον τρόπο που εισέβαλε με αυτά που κρατούσε πού τα ξετρύπωσε ήρθε κι εκείνο το laquoθείαraquo σπάνια με έλεγε έτσι Αντζέλ με φώναζε μια ζωήhellip

Είχα βέβαια πολλούς άλλους λόγους να ταράζομαι μαζί της Γιατί τη Λόρυ ουσιαστικά εγώ την είχα μεγαλώσει αν και παιδί της αδερφής μου της Λέα Όσο για τις laquoαπαντήσειςraquo που της είχα δώσει μέχρι τώρα για τη δική της ζωή ήταν προσε-κτικά επιλεγμένες Εξάλλου πάντοτε έστηνε έναν τοίχο γύρω

18

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

από το άτομό της Δεν νοιαζόταν δεν ρωτούσε παρά για όσα την επηρέαζαν άμεσα Τελευταία όμως η ταινία που γύριζε ο φίλος της σκηνοθέτης ο Ελιάν και η δουλειά που της είχε ανα-θέσει της ξύπνησαν ένα όψιμο ενδιαφέρον τόσο για τη Θεσ-σαλονίκη όσο και για τον εαυτό της Βέβαια κι αυτό το έδειχνε με τον συνηθισμένο δικό της ατομικιστικό τρόπο

Με το που άπλωσε μπροστά μου τις κιτρινισμένες φωτογρα-φίες κατάλαβα Ήταν εκείνες με το κήτος το 1948 Στην πρώ-τη φαινόταν ένα τεράστιο ψαρίσιο σώμα και η ουρά του σαν προέκταση της ξηράς στο Καραμπουρνάκι Μεγάλο όσο μια νέα μικρή χερσόνησος Στη δεύτερη ήταν τότε που το μεγαθή-ριο αυτό είχε κάνει τη βόλτα του προς την προβλήτα του Λευ-κού Πύργου σχεδόν ξενέρισε κι ο φωτογράφος το είχε πάρει από τέτοια γωνία που το κήτος έδειχνε έτοιμο να καταπιεί τον Πύργο Στην τρίτη φωτογραφία τραβηγμένη από τrsquo ανοιχτά του Θερμαϊκού η πόλη προβαλλόταν προοπτικά επάνω στην πλάτη του τεράστιου όντος ίδια με αλλοπαρμένο καράβι την ώρα που χάνει τον άνεμο στα πανιά πορεία δεν υπάρχει και όλοι τρέχουν σαν τρελοί άλλοι στο μάζεμα και άλλοι στο όρ-τσα Πόλη-καράβι

Η Λόρυ στεκόταν αποσβολωμένη από το πρωτοφανές γε-γονός του κήτους άγνωστο στους περισσότερους στη Θεσ-σαλονίκη Αν δεν υπήρχαν και αυτές οι τρεις φωτογραφίες θα έλεγε κανείς πως ήταν μυθοπλασία Όσο η Λόρυ περίμενε να της εξηγήσω μου δικαιολογήθηκε πως δεν έψαχνε τις είχε βρει ξεχασμένες κάτω από ένα περιοδικό στο γραφείο μου το παράθυρο ανοιχτό φοβήθηκε ότι θα τις έπαιρνε ο αέρας

Έπαθα γλωσσοδέτη όπως κάθε φορά που οι μνήμες στρι-μώχνονταν άτακτα μέσα μου Τι να της έλεγα Πώς να της εξηγούσα ότι και η ίδια είχε συμμετοχή στο ξεχωριστό αυτό γεγονός Όταν ήταν μικρή το είχε συναντήσει το κήτος Κι

19

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

όπως εδώ και χρόνια με βόλευε ένας σχεδόν παραμυθένιος ιδεαλισμός για ανθρώπους και πράγματα κάπου στο υποσυ-νείδητό μου υπήρχε και η εκδοχή πως εκείνη η συνάντησή τους είχε παίξει μεγάλο ρόλο Ότι δηλαδή το τεράστιο ον ένιωσε τον πανικό και την αθωότητα ενός και μόνο μικρού κοριτσιού και έτσι λυτρώθηκε η πόλη Κάτι σαν τις δοξασίες laquoκαβαλάρης άγιος εμφανίστηκε στα κάστρα στο επταπύργιοraquo

Από την άλλη όταν ξέφευγα από τις ονειροφαντασίες μου ήμουν άνθρωπος που αμφισβητούσα την πραγματικότητα και μάλιστα την ιστορική Ανήκα σrsquo εκείνους που πρόβαλλαν ndashμε πικρό ειρωνικό τρόποndash την άποψη laquoΟ κόσμος είναι μία αντι-κειμενική πραγματικότητα η οποία υπάρχει ανεξάρτητα από εμάςhellipraquo

Κι ας πούμε ότι θεωρούσα την πραγματικότητα σαν κάτι που φωτογραφίζεται ή αποκαθίσταται μέσα από φωτογρα-φίες για ποιο πράγμα ακριβώς θα μιλούσα στη Λόρυ Γιrsquo αυτά που έζησαν η οικογένειά μου και όλοι οι Εβραίοι της Θεσσα-λονίκης κυρίως με την Κατοχή Ή για την πραγματικότητα ndashάρνηση όλων αυτώνndash όπως την αντιλαμβανόταν η ίδια επί δεκαετίες τώρα

Τι μπορούσαν να κάνουν οι φωτογραφίες και οι συναισθη-ματικές τους προσεγγίσεις Τι αξία έχει μία στιγμή σε ένα φιλμ που το επόμενο κλάσμα του χρόνου είναι ήδη παρελθόν Τον αέρα που φεύγει τον ανακαλείς με έναhellip κλικ Όλα τελικά εί-ναι μνήμη Μνήμη στιγμών μέσα στον χρόνο που κυλάει διαρ-κώς Κι αυτή η μνήμη ποτέ δεν είναι ίδια Ποτέ

Όσο προσπαθούσα να συμμαζέψω τις σκέψεις μου η Λόρυ είχε καθίσει σε μια καρέκλα απέναντί μου και περίμενε να της πω τα σχετικά με τις φωτογραφίες και το κήτος Με μια εν-στικτώδη κίνηση μόλις μπήκε είχα κλείσει μπροστά μου τον φάκελο με τα αποκόμματα που μελετούσα

20

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Μέναμε δίπλα δίπλα στον ίδιο όροφο και είχαμε η μία τα κλειδιά του σπιτιού της άλλης Τελευταία εκτός από την πάγια δυσπιστία της ανεψιάς μου στους πάντες και τα πάντα ώρες ώρες ένιωθα πως κι εμένα με έβλεπε καχύποπτα Έτσι κοντά σrsquo όλα απέκτησα κι αυτόν τον φόβο ότι με παρακολουθούσε κι εκείνη Μπορεί όμως να ήταν και η ιδέα μου

Γιατί εγώ έμπαινα στο διαμέρισμά της όχι μόνο για να την φροντίσω αλλά και για να διαβάσω καθετί που την αφορού-σε Διάβαζα αντέγραφα ακόμη και φωτοτυπούσα τις προ-σωπικές της σημειώσεις το ημερολόγιό της από τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια μέχρι τώρα Γιrsquo αυτή την πράξη μου ευθυ-νόταν η ίδια και ο ακραία παρορμητικός αυτοκαταστροφικός της χαρακτήρας Πολλές φορές την είχα προστατέψει από τον εαυτό της Ήταν ικανή για το χειρότερο Ήλπιζα πίστευα πως με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσα να της φανώ χρήσιμη και στις μέχρι τώρα αποτυχημένες απόπειρές της για ψυχανάλυση

Το ζήτημα ήταν πως ήμουν ο μόνος άνθρωπος που ακόμα εμπιστευόταν κι αν ανακάλυπτε ότι την ήλεγχα κρυφά η σχέ-ση μας θα τιναζόταν στον αέρα

Απομείναμε να κοιταζόμαστε για λίγο σαν να περιμέναμε να περάσουν κάποια υπόγεια σεισμικά κύματα δυσπιστίας Ξαφνικά ένιωθα την απειλή μιας αλλοπρόσαλλης σύγκρου-σης Κάτι έτοιμο να εκραγεί σε κάθε σημείο του αέρα μέσα στο δωμάτιο Σαν να τρέμαμε εσωτερικά αλλά εξωτερικά να παραμέναμε παγερά ακίνητες Τρόμαξα μrsquo αυτό το αίσθημα Ίσως να έφταιγα εγώ να ήμουνα υπερβολική ίσως και να συ-νέβαινε

laquoΚατάλαβα Αντζέλ δεν πρόκειται νrsquo ανοίξεις το στόμα σουraquo μου είπε laquoΝευρίασες ε Έπρεπε να αφήσω τον αέρα να πάρει όλα τα χαρτιά σου πάνω από το γραφείο να δούμε τώρα τι θα έλεγεςraquo

21

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί Εμένα Επέμενα να μην της μιλάω

Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της είχε μανία με τις γραμμές της γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει κι ύστερα το ίδιο προσποιητά έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε Σηκώθηκε αποφασιστικά μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της και περισσότερο σαν να μονο-λογούσε laquoφεύγωraquo είπε laquoέχω ραντεβού με τον Ελιάν πάω στο μοντάζ της ταινίας Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ Αν μαγειρέψεις για σένα άφησέ μου και μένα φαγητό στο ψυγείοraquo

Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφα-λίζει αλλά και του διπλανού όπου έμενε να τρίζει ελαφρά όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε ξανάνοιξα τον φά-κελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο

Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις τα-ράτσες Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνο-νταν ένα κομμάτι θάλασσα η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια σε υποστολή αέρα και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λι-μανιού ndash χέρια πάνω από την πόλη Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα

Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων μάζευα φωτογρα-φίες γράμματα σημειωματάρια Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο-

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

12

ΕΠΙΜΕΛΕΙΕΣ ndash ΕΚΔΟΣΕΙΣ ndash ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Από το 1965 και συστηματικά από το 1972 επιμελήθηκε εκα-τοντάδες βιβλία έντυπα περιοδικά αφίσες και εξώφυλλα δί-σκων Ως λογοτεχνικός επιμελητής έχει επιμεληθεί κείμενα σε περισσότερες από τετρακόσιες εκδόσεις ποίησης πεζογραφίας και δοκιμίου Από το 1997 δημιούργησε και έκδωσε το έντυπο λογοτεχνικό περιοδικό Πανδώρα και τις ομώνυμες εκδόσεις Το 2011 δη-μιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΕκθέτει από μαθητής το 1966 Από το 1984 έκανε 10 ατομικές εκθέσεις και έλαβε μέρος σε 40 ομαδικές Έργα ζωγραφικής του βρίσκονται σε μουσεία πινακοθήκες συλλογές στην Ελ-λάδα και το εξωτερικό

ΔΟΚΙΜΙΑ ndash ΚΡΙΤΙΚΗ ndash ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΑπό το 1978 δημοσιεύει διηγήματα δοκίμια και κριτικές λογο-τεχνίας σε περιοδικά και εφημερίδες Διδάσκει σε σεμινάρια και δίνει διαλέξεις Συγγραφής λογοτε-χνίας και Αφηγηματολογίας

13

Περιεχόμενα

ndash Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι 17 ndash Το όνειρο του Αφού 24 ndash Στα νερά του Θερμαϊκού 32 ndash Το κήτος 35 ndash Παιχνίδι σκιών 41 ndash Το πρώτο μοντάζ 52 ndash Το κομμένο νήμα 60 ndash Ένας καθρέφτης 64 ndash Έξοδος Η πρώτη διήγηση της Λέα 73 ndash Ο υπερεκτιμημένος 88 ndash Δύο φωτογραφίες για τη Λόρυ Το δεύτερο μοντάζ 89 ndash Υγρό χιόνι της μνήμης 99 ndash Αναδρομές σε αδιέξοδους δρόμους 115 ndash Όμορφη Θεσσαλονίκη 123 ndash Η Τορά της μνήμης 138 ndash Στου Χιρς 143 ndash Αυτόνομη Θεσσαλονίκη 150

14

ndash Ρούχο χωρίς σώμα 153 ndash Τελεσίδικη νύχτα 160 ndash Όταν φυσούσε ο Βαρδάρης Η πρώτη διήγηση της Λόρυ 162 ndash Καπνός μετέωρος Η δεύτερη διήγηση της Λόρυ 173 ndash Η αχάριστη 184 ndash Αυτή που έκανε τη θάλασσα να πονάει 195 ndash Στην ψίχα της νύχτας Η τρίτη διήγηση της Λόρυ 199 ndash Ένα ταξίμι 209 ndash Η ταχύτητα του παρελθόντος 218 ndash Υλικό έξω από το μοντάζ 219 ndash To μπλόκο Η πρώτη διήγηση του Αλέξανδρου 223 ndash Τρομεροί καιροί 234 ndash Βυθός στο ταβάνι Η δεύτερη διήγηση της Λέα 235 ndash Ερωτοθάνατος ndash μια λέξη Η τρίτη διήγηση της Λέα 252 ndash Ο διερμηνέας Η δεύτερη διήγηση του Αλέξανδρου 263 ndash Η διαγραφή 278 ndash Χαμένα για πάντα χρόνια 293 ndash Σπασμένο κανάτι 299 ndash Η μεγάλη σκιά Οι τελευταίες σημειώσεις της Λόρυ 307 ndash Στην άκρη της βελόνας 314 ndash Στον κήπο της λήθης 322 ndash Το χρυσόψαρο και η γυάλα 331 ndash Στην τσίλια 336

15

ndash Στην πλατεία Δικαστηρίων 345 ndash Ο σκηνοθέτης 352

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ndash Σημειώσεις στο περιθώριο 375 ndash Σχετικά με τον θάνατο του George W Pollk 376 ndash Η Θεσσαλονίκη μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων 382 ndash Υλικό απουσίας 388 ndash Η μόνη αρραγής φυλή 391 ndash Παλιοί λογαριασμοί 396 ndash Ένα διαφωτιστικό αρχείο και μια επιταγή 405

Χάρ

της

Θεσ

σαλο

νίκη

ς με

τα

κύρι

α ση

μεία

όπο

υ δι

αδρα

ματί

ζετα

ι η υ

πόθε

ση τ

ου μ

υθισ

τορή

ματο

ς

17

Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι

Η πόρτα άνοιξε με πάταγο χτύπησε στον τοίχο είδα τη Λόρυ στο πλαίσιο της κάσας να κρατά τις τρεις φωτο-

γραφίες ανοιχτή βεντάλια στο χέρι αμήχανη από το ξαφνικό ρεύμα που συνόδεψε την είσοδό της στο γραφείο μου Ο αέ-ρας φούσκωσε ανάλαφρα τη μεταξωτή κίτρινη δίχως ζώνη ρόμπα της Η λεπτή σιλουέτα της διαγράφηκε μόνο με τα μαύ-ρα εσώρουχα από μέσα Έδειχνε σαν να είχε χάσει για λίγο την ευστάθειά της τη συνηθισμένη επιθετικότητά της Με πλησία-σε αβέβαιη

laquoΤι είναι αυτές οι φωτογραφίες θεία Αντζέλ Συνέβη στην πραγματικότητα τέτοιο γεγονόςraquo

Ήμουν ήδη εκνευρισμένη από τον τρόπο που εισέβαλε με αυτά που κρατούσε πού τα ξετρύπωσε ήρθε κι εκείνο το laquoθείαraquo σπάνια με έλεγε έτσι Αντζέλ με φώναζε μια ζωήhellip

Είχα βέβαια πολλούς άλλους λόγους να ταράζομαι μαζί της Γιατί τη Λόρυ ουσιαστικά εγώ την είχα μεγαλώσει αν και παιδί της αδερφής μου της Λέα Όσο για τις laquoαπαντήσειςraquo που της είχα δώσει μέχρι τώρα για τη δική της ζωή ήταν προσε-κτικά επιλεγμένες Εξάλλου πάντοτε έστηνε έναν τοίχο γύρω

18

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

από το άτομό της Δεν νοιαζόταν δεν ρωτούσε παρά για όσα την επηρέαζαν άμεσα Τελευταία όμως η ταινία που γύριζε ο φίλος της σκηνοθέτης ο Ελιάν και η δουλειά που της είχε ανα-θέσει της ξύπνησαν ένα όψιμο ενδιαφέρον τόσο για τη Θεσ-σαλονίκη όσο και για τον εαυτό της Βέβαια κι αυτό το έδειχνε με τον συνηθισμένο δικό της ατομικιστικό τρόπο

Με το που άπλωσε μπροστά μου τις κιτρινισμένες φωτογρα-φίες κατάλαβα Ήταν εκείνες με το κήτος το 1948 Στην πρώ-τη φαινόταν ένα τεράστιο ψαρίσιο σώμα και η ουρά του σαν προέκταση της ξηράς στο Καραμπουρνάκι Μεγάλο όσο μια νέα μικρή χερσόνησος Στη δεύτερη ήταν τότε που το μεγαθή-ριο αυτό είχε κάνει τη βόλτα του προς την προβλήτα του Λευ-κού Πύργου σχεδόν ξενέρισε κι ο φωτογράφος το είχε πάρει από τέτοια γωνία που το κήτος έδειχνε έτοιμο να καταπιεί τον Πύργο Στην τρίτη φωτογραφία τραβηγμένη από τrsquo ανοιχτά του Θερμαϊκού η πόλη προβαλλόταν προοπτικά επάνω στην πλάτη του τεράστιου όντος ίδια με αλλοπαρμένο καράβι την ώρα που χάνει τον άνεμο στα πανιά πορεία δεν υπάρχει και όλοι τρέχουν σαν τρελοί άλλοι στο μάζεμα και άλλοι στο όρ-τσα Πόλη-καράβι

Η Λόρυ στεκόταν αποσβολωμένη από το πρωτοφανές γε-γονός του κήτους άγνωστο στους περισσότερους στη Θεσ-σαλονίκη Αν δεν υπήρχαν και αυτές οι τρεις φωτογραφίες θα έλεγε κανείς πως ήταν μυθοπλασία Όσο η Λόρυ περίμενε να της εξηγήσω μου δικαιολογήθηκε πως δεν έψαχνε τις είχε βρει ξεχασμένες κάτω από ένα περιοδικό στο γραφείο μου το παράθυρο ανοιχτό φοβήθηκε ότι θα τις έπαιρνε ο αέρας

Έπαθα γλωσσοδέτη όπως κάθε φορά που οι μνήμες στρι-μώχνονταν άτακτα μέσα μου Τι να της έλεγα Πώς να της εξηγούσα ότι και η ίδια είχε συμμετοχή στο ξεχωριστό αυτό γεγονός Όταν ήταν μικρή το είχε συναντήσει το κήτος Κι

19

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

όπως εδώ και χρόνια με βόλευε ένας σχεδόν παραμυθένιος ιδεαλισμός για ανθρώπους και πράγματα κάπου στο υποσυ-νείδητό μου υπήρχε και η εκδοχή πως εκείνη η συνάντησή τους είχε παίξει μεγάλο ρόλο Ότι δηλαδή το τεράστιο ον ένιωσε τον πανικό και την αθωότητα ενός και μόνο μικρού κοριτσιού και έτσι λυτρώθηκε η πόλη Κάτι σαν τις δοξασίες laquoκαβαλάρης άγιος εμφανίστηκε στα κάστρα στο επταπύργιοraquo

Από την άλλη όταν ξέφευγα από τις ονειροφαντασίες μου ήμουν άνθρωπος που αμφισβητούσα την πραγματικότητα και μάλιστα την ιστορική Ανήκα σrsquo εκείνους που πρόβαλλαν ndashμε πικρό ειρωνικό τρόποndash την άποψη laquoΟ κόσμος είναι μία αντι-κειμενική πραγματικότητα η οποία υπάρχει ανεξάρτητα από εμάςhellipraquo

Κι ας πούμε ότι θεωρούσα την πραγματικότητα σαν κάτι που φωτογραφίζεται ή αποκαθίσταται μέσα από φωτογρα-φίες για ποιο πράγμα ακριβώς θα μιλούσα στη Λόρυ Γιrsquo αυτά που έζησαν η οικογένειά μου και όλοι οι Εβραίοι της Θεσσα-λονίκης κυρίως με την Κατοχή Ή για την πραγματικότητα ndashάρνηση όλων αυτώνndash όπως την αντιλαμβανόταν η ίδια επί δεκαετίες τώρα

Τι μπορούσαν να κάνουν οι φωτογραφίες και οι συναισθη-ματικές τους προσεγγίσεις Τι αξία έχει μία στιγμή σε ένα φιλμ που το επόμενο κλάσμα του χρόνου είναι ήδη παρελθόν Τον αέρα που φεύγει τον ανακαλείς με έναhellip κλικ Όλα τελικά εί-ναι μνήμη Μνήμη στιγμών μέσα στον χρόνο που κυλάει διαρ-κώς Κι αυτή η μνήμη ποτέ δεν είναι ίδια Ποτέ

Όσο προσπαθούσα να συμμαζέψω τις σκέψεις μου η Λόρυ είχε καθίσει σε μια καρέκλα απέναντί μου και περίμενε να της πω τα σχετικά με τις φωτογραφίες και το κήτος Με μια εν-στικτώδη κίνηση μόλις μπήκε είχα κλείσει μπροστά μου τον φάκελο με τα αποκόμματα που μελετούσα

20

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Μέναμε δίπλα δίπλα στον ίδιο όροφο και είχαμε η μία τα κλειδιά του σπιτιού της άλλης Τελευταία εκτός από την πάγια δυσπιστία της ανεψιάς μου στους πάντες και τα πάντα ώρες ώρες ένιωθα πως κι εμένα με έβλεπε καχύποπτα Έτσι κοντά σrsquo όλα απέκτησα κι αυτόν τον φόβο ότι με παρακολουθούσε κι εκείνη Μπορεί όμως να ήταν και η ιδέα μου

Γιατί εγώ έμπαινα στο διαμέρισμά της όχι μόνο για να την φροντίσω αλλά και για να διαβάσω καθετί που την αφορού-σε Διάβαζα αντέγραφα ακόμη και φωτοτυπούσα τις προ-σωπικές της σημειώσεις το ημερολόγιό της από τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια μέχρι τώρα Γιrsquo αυτή την πράξη μου ευθυ-νόταν η ίδια και ο ακραία παρορμητικός αυτοκαταστροφικός της χαρακτήρας Πολλές φορές την είχα προστατέψει από τον εαυτό της Ήταν ικανή για το χειρότερο Ήλπιζα πίστευα πως με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσα να της φανώ χρήσιμη και στις μέχρι τώρα αποτυχημένες απόπειρές της για ψυχανάλυση

Το ζήτημα ήταν πως ήμουν ο μόνος άνθρωπος που ακόμα εμπιστευόταν κι αν ανακάλυπτε ότι την ήλεγχα κρυφά η σχέ-ση μας θα τιναζόταν στον αέρα

Απομείναμε να κοιταζόμαστε για λίγο σαν να περιμέναμε να περάσουν κάποια υπόγεια σεισμικά κύματα δυσπιστίας Ξαφνικά ένιωθα την απειλή μιας αλλοπρόσαλλης σύγκρου-σης Κάτι έτοιμο να εκραγεί σε κάθε σημείο του αέρα μέσα στο δωμάτιο Σαν να τρέμαμε εσωτερικά αλλά εξωτερικά να παραμέναμε παγερά ακίνητες Τρόμαξα μrsquo αυτό το αίσθημα Ίσως να έφταιγα εγώ να ήμουνα υπερβολική ίσως και να συ-νέβαινε

laquoΚατάλαβα Αντζέλ δεν πρόκειται νrsquo ανοίξεις το στόμα σουraquo μου είπε laquoΝευρίασες ε Έπρεπε να αφήσω τον αέρα να πάρει όλα τα χαρτιά σου πάνω από το γραφείο να δούμε τώρα τι θα έλεγεςraquo

21

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί Εμένα Επέμενα να μην της μιλάω

Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της είχε μανία με τις γραμμές της γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει κι ύστερα το ίδιο προσποιητά έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε Σηκώθηκε αποφασιστικά μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της και περισσότερο σαν να μονο-λογούσε laquoφεύγωraquo είπε laquoέχω ραντεβού με τον Ελιάν πάω στο μοντάζ της ταινίας Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ Αν μαγειρέψεις για σένα άφησέ μου και μένα φαγητό στο ψυγείοraquo

Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφα-λίζει αλλά και του διπλανού όπου έμενε να τρίζει ελαφρά όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε ξανάνοιξα τον φά-κελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο

Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις τα-ράτσες Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνο-νταν ένα κομμάτι θάλασσα η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια σε υποστολή αέρα και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λι-μανιού ndash χέρια πάνω από την πόλη Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα

Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων μάζευα φωτογρα-φίες γράμματα σημειωματάρια Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο-

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

13

Περιεχόμενα

ndash Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι 17 ndash Το όνειρο του Αφού 24 ndash Στα νερά του Θερμαϊκού 32 ndash Το κήτος 35 ndash Παιχνίδι σκιών 41 ndash Το πρώτο μοντάζ 52 ndash Το κομμένο νήμα 60 ndash Ένας καθρέφτης 64 ndash Έξοδος Η πρώτη διήγηση της Λέα 73 ndash Ο υπερεκτιμημένος 88 ndash Δύο φωτογραφίες για τη Λόρυ Το δεύτερο μοντάζ 89 ndash Υγρό χιόνι της μνήμης 99 ndash Αναδρομές σε αδιέξοδους δρόμους 115 ndash Όμορφη Θεσσαλονίκη 123 ndash Η Τορά της μνήμης 138 ndash Στου Χιρς 143 ndash Αυτόνομη Θεσσαλονίκη 150

14

ndash Ρούχο χωρίς σώμα 153 ndash Τελεσίδικη νύχτα 160 ndash Όταν φυσούσε ο Βαρδάρης Η πρώτη διήγηση της Λόρυ 162 ndash Καπνός μετέωρος Η δεύτερη διήγηση της Λόρυ 173 ndash Η αχάριστη 184 ndash Αυτή που έκανε τη θάλασσα να πονάει 195 ndash Στην ψίχα της νύχτας Η τρίτη διήγηση της Λόρυ 199 ndash Ένα ταξίμι 209 ndash Η ταχύτητα του παρελθόντος 218 ndash Υλικό έξω από το μοντάζ 219 ndash To μπλόκο Η πρώτη διήγηση του Αλέξανδρου 223 ndash Τρομεροί καιροί 234 ndash Βυθός στο ταβάνι Η δεύτερη διήγηση της Λέα 235 ndash Ερωτοθάνατος ndash μια λέξη Η τρίτη διήγηση της Λέα 252 ndash Ο διερμηνέας Η δεύτερη διήγηση του Αλέξανδρου 263 ndash Η διαγραφή 278 ndash Χαμένα για πάντα χρόνια 293 ndash Σπασμένο κανάτι 299 ndash Η μεγάλη σκιά Οι τελευταίες σημειώσεις της Λόρυ 307 ndash Στην άκρη της βελόνας 314 ndash Στον κήπο της λήθης 322 ndash Το χρυσόψαρο και η γυάλα 331 ndash Στην τσίλια 336

15

ndash Στην πλατεία Δικαστηρίων 345 ndash Ο σκηνοθέτης 352

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ndash Σημειώσεις στο περιθώριο 375 ndash Σχετικά με τον θάνατο του George W Pollk 376 ndash Η Θεσσαλονίκη μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων 382 ndash Υλικό απουσίας 388 ndash Η μόνη αρραγής φυλή 391 ndash Παλιοί λογαριασμοί 396 ndash Ένα διαφωτιστικό αρχείο και μια επιταγή 405

Χάρ

της

Θεσ

σαλο

νίκη

ς με

τα

κύρι

α ση

μεία

όπο

υ δι

αδρα

ματί

ζετα

ι η υ

πόθε

ση τ

ου μ

υθισ

τορή

ματο

ς

17

Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι

Η πόρτα άνοιξε με πάταγο χτύπησε στον τοίχο είδα τη Λόρυ στο πλαίσιο της κάσας να κρατά τις τρεις φωτο-

γραφίες ανοιχτή βεντάλια στο χέρι αμήχανη από το ξαφνικό ρεύμα που συνόδεψε την είσοδό της στο γραφείο μου Ο αέ-ρας φούσκωσε ανάλαφρα τη μεταξωτή κίτρινη δίχως ζώνη ρόμπα της Η λεπτή σιλουέτα της διαγράφηκε μόνο με τα μαύ-ρα εσώρουχα από μέσα Έδειχνε σαν να είχε χάσει για λίγο την ευστάθειά της τη συνηθισμένη επιθετικότητά της Με πλησία-σε αβέβαιη

laquoΤι είναι αυτές οι φωτογραφίες θεία Αντζέλ Συνέβη στην πραγματικότητα τέτοιο γεγονόςraquo

Ήμουν ήδη εκνευρισμένη από τον τρόπο που εισέβαλε με αυτά που κρατούσε πού τα ξετρύπωσε ήρθε κι εκείνο το laquoθείαraquo σπάνια με έλεγε έτσι Αντζέλ με φώναζε μια ζωήhellip

Είχα βέβαια πολλούς άλλους λόγους να ταράζομαι μαζί της Γιατί τη Λόρυ ουσιαστικά εγώ την είχα μεγαλώσει αν και παιδί της αδερφής μου της Λέα Όσο για τις laquoαπαντήσειςraquo που της είχα δώσει μέχρι τώρα για τη δική της ζωή ήταν προσε-κτικά επιλεγμένες Εξάλλου πάντοτε έστηνε έναν τοίχο γύρω

18

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

από το άτομό της Δεν νοιαζόταν δεν ρωτούσε παρά για όσα την επηρέαζαν άμεσα Τελευταία όμως η ταινία που γύριζε ο φίλος της σκηνοθέτης ο Ελιάν και η δουλειά που της είχε ανα-θέσει της ξύπνησαν ένα όψιμο ενδιαφέρον τόσο για τη Θεσ-σαλονίκη όσο και για τον εαυτό της Βέβαια κι αυτό το έδειχνε με τον συνηθισμένο δικό της ατομικιστικό τρόπο

Με το που άπλωσε μπροστά μου τις κιτρινισμένες φωτογρα-φίες κατάλαβα Ήταν εκείνες με το κήτος το 1948 Στην πρώ-τη φαινόταν ένα τεράστιο ψαρίσιο σώμα και η ουρά του σαν προέκταση της ξηράς στο Καραμπουρνάκι Μεγάλο όσο μια νέα μικρή χερσόνησος Στη δεύτερη ήταν τότε που το μεγαθή-ριο αυτό είχε κάνει τη βόλτα του προς την προβλήτα του Λευ-κού Πύργου σχεδόν ξενέρισε κι ο φωτογράφος το είχε πάρει από τέτοια γωνία που το κήτος έδειχνε έτοιμο να καταπιεί τον Πύργο Στην τρίτη φωτογραφία τραβηγμένη από τrsquo ανοιχτά του Θερμαϊκού η πόλη προβαλλόταν προοπτικά επάνω στην πλάτη του τεράστιου όντος ίδια με αλλοπαρμένο καράβι την ώρα που χάνει τον άνεμο στα πανιά πορεία δεν υπάρχει και όλοι τρέχουν σαν τρελοί άλλοι στο μάζεμα και άλλοι στο όρ-τσα Πόλη-καράβι

Η Λόρυ στεκόταν αποσβολωμένη από το πρωτοφανές γε-γονός του κήτους άγνωστο στους περισσότερους στη Θεσ-σαλονίκη Αν δεν υπήρχαν και αυτές οι τρεις φωτογραφίες θα έλεγε κανείς πως ήταν μυθοπλασία Όσο η Λόρυ περίμενε να της εξηγήσω μου δικαιολογήθηκε πως δεν έψαχνε τις είχε βρει ξεχασμένες κάτω από ένα περιοδικό στο γραφείο μου το παράθυρο ανοιχτό φοβήθηκε ότι θα τις έπαιρνε ο αέρας

Έπαθα γλωσσοδέτη όπως κάθε φορά που οι μνήμες στρι-μώχνονταν άτακτα μέσα μου Τι να της έλεγα Πώς να της εξηγούσα ότι και η ίδια είχε συμμετοχή στο ξεχωριστό αυτό γεγονός Όταν ήταν μικρή το είχε συναντήσει το κήτος Κι

19

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

όπως εδώ και χρόνια με βόλευε ένας σχεδόν παραμυθένιος ιδεαλισμός για ανθρώπους και πράγματα κάπου στο υποσυ-νείδητό μου υπήρχε και η εκδοχή πως εκείνη η συνάντησή τους είχε παίξει μεγάλο ρόλο Ότι δηλαδή το τεράστιο ον ένιωσε τον πανικό και την αθωότητα ενός και μόνο μικρού κοριτσιού και έτσι λυτρώθηκε η πόλη Κάτι σαν τις δοξασίες laquoκαβαλάρης άγιος εμφανίστηκε στα κάστρα στο επταπύργιοraquo

Από την άλλη όταν ξέφευγα από τις ονειροφαντασίες μου ήμουν άνθρωπος που αμφισβητούσα την πραγματικότητα και μάλιστα την ιστορική Ανήκα σrsquo εκείνους που πρόβαλλαν ndashμε πικρό ειρωνικό τρόποndash την άποψη laquoΟ κόσμος είναι μία αντι-κειμενική πραγματικότητα η οποία υπάρχει ανεξάρτητα από εμάςhellipraquo

Κι ας πούμε ότι θεωρούσα την πραγματικότητα σαν κάτι που φωτογραφίζεται ή αποκαθίσταται μέσα από φωτογρα-φίες για ποιο πράγμα ακριβώς θα μιλούσα στη Λόρυ Γιrsquo αυτά που έζησαν η οικογένειά μου και όλοι οι Εβραίοι της Θεσσα-λονίκης κυρίως με την Κατοχή Ή για την πραγματικότητα ndashάρνηση όλων αυτώνndash όπως την αντιλαμβανόταν η ίδια επί δεκαετίες τώρα

Τι μπορούσαν να κάνουν οι φωτογραφίες και οι συναισθη-ματικές τους προσεγγίσεις Τι αξία έχει μία στιγμή σε ένα φιλμ που το επόμενο κλάσμα του χρόνου είναι ήδη παρελθόν Τον αέρα που φεύγει τον ανακαλείς με έναhellip κλικ Όλα τελικά εί-ναι μνήμη Μνήμη στιγμών μέσα στον χρόνο που κυλάει διαρ-κώς Κι αυτή η μνήμη ποτέ δεν είναι ίδια Ποτέ

Όσο προσπαθούσα να συμμαζέψω τις σκέψεις μου η Λόρυ είχε καθίσει σε μια καρέκλα απέναντί μου και περίμενε να της πω τα σχετικά με τις φωτογραφίες και το κήτος Με μια εν-στικτώδη κίνηση μόλις μπήκε είχα κλείσει μπροστά μου τον φάκελο με τα αποκόμματα που μελετούσα

20

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Μέναμε δίπλα δίπλα στον ίδιο όροφο και είχαμε η μία τα κλειδιά του σπιτιού της άλλης Τελευταία εκτός από την πάγια δυσπιστία της ανεψιάς μου στους πάντες και τα πάντα ώρες ώρες ένιωθα πως κι εμένα με έβλεπε καχύποπτα Έτσι κοντά σrsquo όλα απέκτησα κι αυτόν τον φόβο ότι με παρακολουθούσε κι εκείνη Μπορεί όμως να ήταν και η ιδέα μου

Γιατί εγώ έμπαινα στο διαμέρισμά της όχι μόνο για να την φροντίσω αλλά και για να διαβάσω καθετί που την αφορού-σε Διάβαζα αντέγραφα ακόμη και φωτοτυπούσα τις προ-σωπικές της σημειώσεις το ημερολόγιό της από τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια μέχρι τώρα Γιrsquo αυτή την πράξη μου ευθυ-νόταν η ίδια και ο ακραία παρορμητικός αυτοκαταστροφικός της χαρακτήρας Πολλές φορές την είχα προστατέψει από τον εαυτό της Ήταν ικανή για το χειρότερο Ήλπιζα πίστευα πως με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσα να της φανώ χρήσιμη και στις μέχρι τώρα αποτυχημένες απόπειρές της για ψυχανάλυση

Το ζήτημα ήταν πως ήμουν ο μόνος άνθρωπος που ακόμα εμπιστευόταν κι αν ανακάλυπτε ότι την ήλεγχα κρυφά η σχέ-ση μας θα τιναζόταν στον αέρα

Απομείναμε να κοιταζόμαστε για λίγο σαν να περιμέναμε να περάσουν κάποια υπόγεια σεισμικά κύματα δυσπιστίας Ξαφνικά ένιωθα την απειλή μιας αλλοπρόσαλλης σύγκρου-σης Κάτι έτοιμο να εκραγεί σε κάθε σημείο του αέρα μέσα στο δωμάτιο Σαν να τρέμαμε εσωτερικά αλλά εξωτερικά να παραμέναμε παγερά ακίνητες Τρόμαξα μrsquo αυτό το αίσθημα Ίσως να έφταιγα εγώ να ήμουνα υπερβολική ίσως και να συ-νέβαινε

laquoΚατάλαβα Αντζέλ δεν πρόκειται νrsquo ανοίξεις το στόμα σουraquo μου είπε laquoΝευρίασες ε Έπρεπε να αφήσω τον αέρα να πάρει όλα τα χαρτιά σου πάνω από το γραφείο να δούμε τώρα τι θα έλεγεςraquo

21

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί Εμένα Επέμενα να μην της μιλάω

Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της είχε μανία με τις γραμμές της γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει κι ύστερα το ίδιο προσποιητά έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε Σηκώθηκε αποφασιστικά μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της και περισσότερο σαν να μονο-λογούσε laquoφεύγωraquo είπε laquoέχω ραντεβού με τον Ελιάν πάω στο μοντάζ της ταινίας Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ Αν μαγειρέψεις για σένα άφησέ μου και μένα φαγητό στο ψυγείοraquo

Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφα-λίζει αλλά και του διπλανού όπου έμενε να τρίζει ελαφρά όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε ξανάνοιξα τον φά-κελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο

Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις τα-ράτσες Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνο-νταν ένα κομμάτι θάλασσα η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια σε υποστολή αέρα και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λι-μανιού ndash χέρια πάνω από την πόλη Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα

Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων μάζευα φωτογρα-φίες γράμματα σημειωματάρια Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο-

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

14

ndash Ρούχο χωρίς σώμα 153 ndash Τελεσίδικη νύχτα 160 ndash Όταν φυσούσε ο Βαρδάρης Η πρώτη διήγηση της Λόρυ 162 ndash Καπνός μετέωρος Η δεύτερη διήγηση της Λόρυ 173 ndash Η αχάριστη 184 ndash Αυτή που έκανε τη θάλασσα να πονάει 195 ndash Στην ψίχα της νύχτας Η τρίτη διήγηση της Λόρυ 199 ndash Ένα ταξίμι 209 ndash Η ταχύτητα του παρελθόντος 218 ndash Υλικό έξω από το μοντάζ 219 ndash To μπλόκο Η πρώτη διήγηση του Αλέξανδρου 223 ndash Τρομεροί καιροί 234 ndash Βυθός στο ταβάνι Η δεύτερη διήγηση της Λέα 235 ndash Ερωτοθάνατος ndash μια λέξη Η τρίτη διήγηση της Λέα 252 ndash Ο διερμηνέας Η δεύτερη διήγηση του Αλέξανδρου 263 ndash Η διαγραφή 278 ndash Χαμένα για πάντα χρόνια 293 ndash Σπασμένο κανάτι 299 ndash Η μεγάλη σκιά Οι τελευταίες σημειώσεις της Λόρυ 307 ndash Στην άκρη της βελόνας 314 ndash Στον κήπο της λήθης 322 ndash Το χρυσόψαρο και η γυάλα 331 ndash Στην τσίλια 336

15

ndash Στην πλατεία Δικαστηρίων 345 ndash Ο σκηνοθέτης 352

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ndash Σημειώσεις στο περιθώριο 375 ndash Σχετικά με τον θάνατο του George W Pollk 376 ndash Η Θεσσαλονίκη μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων 382 ndash Υλικό απουσίας 388 ndash Η μόνη αρραγής φυλή 391 ndash Παλιοί λογαριασμοί 396 ndash Ένα διαφωτιστικό αρχείο και μια επιταγή 405

Χάρ

της

Θεσ

σαλο

νίκη

ς με

τα

κύρι

α ση

μεία

όπο

υ δι

αδρα

ματί

ζετα

ι η υ

πόθε

ση τ

ου μ

υθισ

τορή

ματο

ς

17

Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι

Η πόρτα άνοιξε με πάταγο χτύπησε στον τοίχο είδα τη Λόρυ στο πλαίσιο της κάσας να κρατά τις τρεις φωτο-

γραφίες ανοιχτή βεντάλια στο χέρι αμήχανη από το ξαφνικό ρεύμα που συνόδεψε την είσοδό της στο γραφείο μου Ο αέ-ρας φούσκωσε ανάλαφρα τη μεταξωτή κίτρινη δίχως ζώνη ρόμπα της Η λεπτή σιλουέτα της διαγράφηκε μόνο με τα μαύ-ρα εσώρουχα από μέσα Έδειχνε σαν να είχε χάσει για λίγο την ευστάθειά της τη συνηθισμένη επιθετικότητά της Με πλησία-σε αβέβαιη

laquoΤι είναι αυτές οι φωτογραφίες θεία Αντζέλ Συνέβη στην πραγματικότητα τέτοιο γεγονόςraquo

Ήμουν ήδη εκνευρισμένη από τον τρόπο που εισέβαλε με αυτά που κρατούσε πού τα ξετρύπωσε ήρθε κι εκείνο το laquoθείαraquo σπάνια με έλεγε έτσι Αντζέλ με φώναζε μια ζωήhellip

Είχα βέβαια πολλούς άλλους λόγους να ταράζομαι μαζί της Γιατί τη Λόρυ ουσιαστικά εγώ την είχα μεγαλώσει αν και παιδί της αδερφής μου της Λέα Όσο για τις laquoαπαντήσειςraquo που της είχα δώσει μέχρι τώρα για τη δική της ζωή ήταν προσε-κτικά επιλεγμένες Εξάλλου πάντοτε έστηνε έναν τοίχο γύρω

18

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

από το άτομό της Δεν νοιαζόταν δεν ρωτούσε παρά για όσα την επηρέαζαν άμεσα Τελευταία όμως η ταινία που γύριζε ο φίλος της σκηνοθέτης ο Ελιάν και η δουλειά που της είχε ανα-θέσει της ξύπνησαν ένα όψιμο ενδιαφέρον τόσο για τη Θεσ-σαλονίκη όσο και για τον εαυτό της Βέβαια κι αυτό το έδειχνε με τον συνηθισμένο δικό της ατομικιστικό τρόπο

Με το που άπλωσε μπροστά μου τις κιτρινισμένες φωτογρα-φίες κατάλαβα Ήταν εκείνες με το κήτος το 1948 Στην πρώ-τη φαινόταν ένα τεράστιο ψαρίσιο σώμα και η ουρά του σαν προέκταση της ξηράς στο Καραμπουρνάκι Μεγάλο όσο μια νέα μικρή χερσόνησος Στη δεύτερη ήταν τότε που το μεγαθή-ριο αυτό είχε κάνει τη βόλτα του προς την προβλήτα του Λευ-κού Πύργου σχεδόν ξενέρισε κι ο φωτογράφος το είχε πάρει από τέτοια γωνία που το κήτος έδειχνε έτοιμο να καταπιεί τον Πύργο Στην τρίτη φωτογραφία τραβηγμένη από τrsquo ανοιχτά του Θερμαϊκού η πόλη προβαλλόταν προοπτικά επάνω στην πλάτη του τεράστιου όντος ίδια με αλλοπαρμένο καράβι την ώρα που χάνει τον άνεμο στα πανιά πορεία δεν υπάρχει και όλοι τρέχουν σαν τρελοί άλλοι στο μάζεμα και άλλοι στο όρ-τσα Πόλη-καράβι

Η Λόρυ στεκόταν αποσβολωμένη από το πρωτοφανές γε-γονός του κήτους άγνωστο στους περισσότερους στη Θεσ-σαλονίκη Αν δεν υπήρχαν και αυτές οι τρεις φωτογραφίες θα έλεγε κανείς πως ήταν μυθοπλασία Όσο η Λόρυ περίμενε να της εξηγήσω μου δικαιολογήθηκε πως δεν έψαχνε τις είχε βρει ξεχασμένες κάτω από ένα περιοδικό στο γραφείο μου το παράθυρο ανοιχτό φοβήθηκε ότι θα τις έπαιρνε ο αέρας

Έπαθα γλωσσοδέτη όπως κάθε φορά που οι μνήμες στρι-μώχνονταν άτακτα μέσα μου Τι να της έλεγα Πώς να της εξηγούσα ότι και η ίδια είχε συμμετοχή στο ξεχωριστό αυτό γεγονός Όταν ήταν μικρή το είχε συναντήσει το κήτος Κι

19

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

όπως εδώ και χρόνια με βόλευε ένας σχεδόν παραμυθένιος ιδεαλισμός για ανθρώπους και πράγματα κάπου στο υποσυ-νείδητό μου υπήρχε και η εκδοχή πως εκείνη η συνάντησή τους είχε παίξει μεγάλο ρόλο Ότι δηλαδή το τεράστιο ον ένιωσε τον πανικό και την αθωότητα ενός και μόνο μικρού κοριτσιού και έτσι λυτρώθηκε η πόλη Κάτι σαν τις δοξασίες laquoκαβαλάρης άγιος εμφανίστηκε στα κάστρα στο επταπύργιοraquo

Από την άλλη όταν ξέφευγα από τις ονειροφαντασίες μου ήμουν άνθρωπος που αμφισβητούσα την πραγματικότητα και μάλιστα την ιστορική Ανήκα σrsquo εκείνους που πρόβαλλαν ndashμε πικρό ειρωνικό τρόποndash την άποψη laquoΟ κόσμος είναι μία αντι-κειμενική πραγματικότητα η οποία υπάρχει ανεξάρτητα από εμάςhellipraquo

Κι ας πούμε ότι θεωρούσα την πραγματικότητα σαν κάτι που φωτογραφίζεται ή αποκαθίσταται μέσα από φωτογρα-φίες για ποιο πράγμα ακριβώς θα μιλούσα στη Λόρυ Γιrsquo αυτά που έζησαν η οικογένειά μου και όλοι οι Εβραίοι της Θεσσα-λονίκης κυρίως με την Κατοχή Ή για την πραγματικότητα ndashάρνηση όλων αυτώνndash όπως την αντιλαμβανόταν η ίδια επί δεκαετίες τώρα

Τι μπορούσαν να κάνουν οι φωτογραφίες και οι συναισθη-ματικές τους προσεγγίσεις Τι αξία έχει μία στιγμή σε ένα φιλμ που το επόμενο κλάσμα του χρόνου είναι ήδη παρελθόν Τον αέρα που φεύγει τον ανακαλείς με έναhellip κλικ Όλα τελικά εί-ναι μνήμη Μνήμη στιγμών μέσα στον χρόνο που κυλάει διαρ-κώς Κι αυτή η μνήμη ποτέ δεν είναι ίδια Ποτέ

Όσο προσπαθούσα να συμμαζέψω τις σκέψεις μου η Λόρυ είχε καθίσει σε μια καρέκλα απέναντί μου και περίμενε να της πω τα σχετικά με τις φωτογραφίες και το κήτος Με μια εν-στικτώδη κίνηση μόλις μπήκε είχα κλείσει μπροστά μου τον φάκελο με τα αποκόμματα που μελετούσα

20

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Μέναμε δίπλα δίπλα στον ίδιο όροφο και είχαμε η μία τα κλειδιά του σπιτιού της άλλης Τελευταία εκτός από την πάγια δυσπιστία της ανεψιάς μου στους πάντες και τα πάντα ώρες ώρες ένιωθα πως κι εμένα με έβλεπε καχύποπτα Έτσι κοντά σrsquo όλα απέκτησα κι αυτόν τον φόβο ότι με παρακολουθούσε κι εκείνη Μπορεί όμως να ήταν και η ιδέα μου

Γιατί εγώ έμπαινα στο διαμέρισμά της όχι μόνο για να την φροντίσω αλλά και για να διαβάσω καθετί που την αφορού-σε Διάβαζα αντέγραφα ακόμη και φωτοτυπούσα τις προ-σωπικές της σημειώσεις το ημερολόγιό της από τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια μέχρι τώρα Γιrsquo αυτή την πράξη μου ευθυ-νόταν η ίδια και ο ακραία παρορμητικός αυτοκαταστροφικός της χαρακτήρας Πολλές φορές την είχα προστατέψει από τον εαυτό της Ήταν ικανή για το χειρότερο Ήλπιζα πίστευα πως με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσα να της φανώ χρήσιμη και στις μέχρι τώρα αποτυχημένες απόπειρές της για ψυχανάλυση

Το ζήτημα ήταν πως ήμουν ο μόνος άνθρωπος που ακόμα εμπιστευόταν κι αν ανακάλυπτε ότι την ήλεγχα κρυφά η σχέ-ση μας θα τιναζόταν στον αέρα

Απομείναμε να κοιταζόμαστε για λίγο σαν να περιμέναμε να περάσουν κάποια υπόγεια σεισμικά κύματα δυσπιστίας Ξαφνικά ένιωθα την απειλή μιας αλλοπρόσαλλης σύγκρου-σης Κάτι έτοιμο να εκραγεί σε κάθε σημείο του αέρα μέσα στο δωμάτιο Σαν να τρέμαμε εσωτερικά αλλά εξωτερικά να παραμέναμε παγερά ακίνητες Τρόμαξα μrsquo αυτό το αίσθημα Ίσως να έφταιγα εγώ να ήμουνα υπερβολική ίσως και να συ-νέβαινε

laquoΚατάλαβα Αντζέλ δεν πρόκειται νrsquo ανοίξεις το στόμα σουraquo μου είπε laquoΝευρίασες ε Έπρεπε να αφήσω τον αέρα να πάρει όλα τα χαρτιά σου πάνω από το γραφείο να δούμε τώρα τι θα έλεγεςraquo

21

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί Εμένα Επέμενα να μην της μιλάω

Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της είχε μανία με τις γραμμές της γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει κι ύστερα το ίδιο προσποιητά έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε Σηκώθηκε αποφασιστικά μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της και περισσότερο σαν να μονο-λογούσε laquoφεύγωraquo είπε laquoέχω ραντεβού με τον Ελιάν πάω στο μοντάζ της ταινίας Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ Αν μαγειρέψεις για σένα άφησέ μου και μένα φαγητό στο ψυγείοraquo

Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφα-λίζει αλλά και του διπλανού όπου έμενε να τρίζει ελαφρά όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε ξανάνοιξα τον φά-κελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο

Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις τα-ράτσες Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνο-νταν ένα κομμάτι θάλασσα η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια σε υποστολή αέρα και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λι-μανιού ndash χέρια πάνω από την πόλη Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα

Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων μάζευα φωτογρα-φίες γράμματα σημειωματάρια Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο-

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

15

ndash Στην πλατεία Δικαστηρίων 345 ndash Ο σκηνοθέτης 352

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ndash Σημειώσεις στο περιθώριο 375 ndash Σχετικά με τον θάνατο του George W Pollk 376 ndash Η Θεσσαλονίκη μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων 382 ndash Υλικό απουσίας 388 ndash Η μόνη αρραγής φυλή 391 ndash Παλιοί λογαριασμοί 396 ndash Ένα διαφωτιστικό αρχείο και μια επιταγή 405

Χάρ

της

Θεσ

σαλο

νίκη

ς με

τα

κύρι

α ση

μεία

όπο

υ δι

αδρα

ματί

ζετα

ι η υ

πόθε

ση τ

ου μ

υθισ

τορή

ματο

ς

17

Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι

Η πόρτα άνοιξε με πάταγο χτύπησε στον τοίχο είδα τη Λόρυ στο πλαίσιο της κάσας να κρατά τις τρεις φωτο-

γραφίες ανοιχτή βεντάλια στο χέρι αμήχανη από το ξαφνικό ρεύμα που συνόδεψε την είσοδό της στο γραφείο μου Ο αέ-ρας φούσκωσε ανάλαφρα τη μεταξωτή κίτρινη δίχως ζώνη ρόμπα της Η λεπτή σιλουέτα της διαγράφηκε μόνο με τα μαύ-ρα εσώρουχα από μέσα Έδειχνε σαν να είχε χάσει για λίγο την ευστάθειά της τη συνηθισμένη επιθετικότητά της Με πλησία-σε αβέβαιη

laquoΤι είναι αυτές οι φωτογραφίες θεία Αντζέλ Συνέβη στην πραγματικότητα τέτοιο γεγονόςraquo

Ήμουν ήδη εκνευρισμένη από τον τρόπο που εισέβαλε με αυτά που κρατούσε πού τα ξετρύπωσε ήρθε κι εκείνο το laquoθείαraquo σπάνια με έλεγε έτσι Αντζέλ με φώναζε μια ζωήhellip

Είχα βέβαια πολλούς άλλους λόγους να ταράζομαι μαζί της Γιατί τη Λόρυ ουσιαστικά εγώ την είχα μεγαλώσει αν και παιδί της αδερφής μου της Λέα Όσο για τις laquoαπαντήσειςraquo που της είχα δώσει μέχρι τώρα για τη δική της ζωή ήταν προσε-κτικά επιλεγμένες Εξάλλου πάντοτε έστηνε έναν τοίχο γύρω

18

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

από το άτομό της Δεν νοιαζόταν δεν ρωτούσε παρά για όσα την επηρέαζαν άμεσα Τελευταία όμως η ταινία που γύριζε ο φίλος της σκηνοθέτης ο Ελιάν και η δουλειά που της είχε ανα-θέσει της ξύπνησαν ένα όψιμο ενδιαφέρον τόσο για τη Θεσ-σαλονίκη όσο και για τον εαυτό της Βέβαια κι αυτό το έδειχνε με τον συνηθισμένο δικό της ατομικιστικό τρόπο

Με το που άπλωσε μπροστά μου τις κιτρινισμένες φωτογρα-φίες κατάλαβα Ήταν εκείνες με το κήτος το 1948 Στην πρώ-τη φαινόταν ένα τεράστιο ψαρίσιο σώμα και η ουρά του σαν προέκταση της ξηράς στο Καραμπουρνάκι Μεγάλο όσο μια νέα μικρή χερσόνησος Στη δεύτερη ήταν τότε που το μεγαθή-ριο αυτό είχε κάνει τη βόλτα του προς την προβλήτα του Λευ-κού Πύργου σχεδόν ξενέρισε κι ο φωτογράφος το είχε πάρει από τέτοια γωνία που το κήτος έδειχνε έτοιμο να καταπιεί τον Πύργο Στην τρίτη φωτογραφία τραβηγμένη από τrsquo ανοιχτά του Θερμαϊκού η πόλη προβαλλόταν προοπτικά επάνω στην πλάτη του τεράστιου όντος ίδια με αλλοπαρμένο καράβι την ώρα που χάνει τον άνεμο στα πανιά πορεία δεν υπάρχει και όλοι τρέχουν σαν τρελοί άλλοι στο μάζεμα και άλλοι στο όρ-τσα Πόλη-καράβι

Η Λόρυ στεκόταν αποσβολωμένη από το πρωτοφανές γε-γονός του κήτους άγνωστο στους περισσότερους στη Θεσ-σαλονίκη Αν δεν υπήρχαν και αυτές οι τρεις φωτογραφίες θα έλεγε κανείς πως ήταν μυθοπλασία Όσο η Λόρυ περίμενε να της εξηγήσω μου δικαιολογήθηκε πως δεν έψαχνε τις είχε βρει ξεχασμένες κάτω από ένα περιοδικό στο γραφείο μου το παράθυρο ανοιχτό φοβήθηκε ότι θα τις έπαιρνε ο αέρας

Έπαθα γλωσσοδέτη όπως κάθε φορά που οι μνήμες στρι-μώχνονταν άτακτα μέσα μου Τι να της έλεγα Πώς να της εξηγούσα ότι και η ίδια είχε συμμετοχή στο ξεχωριστό αυτό γεγονός Όταν ήταν μικρή το είχε συναντήσει το κήτος Κι

19

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

όπως εδώ και χρόνια με βόλευε ένας σχεδόν παραμυθένιος ιδεαλισμός για ανθρώπους και πράγματα κάπου στο υποσυ-νείδητό μου υπήρχε και η εκδοχή πως εκείνη η συνάντησή τους είχε παίξει μεγάλο ρόλο Ότι δηλαδή το τεράστιο ον ένιωσε τον πανικό και την αθωότητα ενός και μόνο μικρού κοριτσιού και έτσι λυτρώθηκε η πόλη Κάτι σαν τις δοξασίες laquoκαβαλάρης άγιος εμφανίστηκε στα κάστρα στο επταπύργιοraquo

Από την άλλη όταν ξέφευγα από τις ονειροφαντασίες μου ήμουν άνθρωπος που αμφισβητούσα την πραγματικότητα και μάλιστα την ιστορική Ανήκα σrsquo εκείνους που πρόβαλλαν ndashμε πικρό ειρωνικό τρόποndash την άποψη laquoΟ κόσμος είναι μία αντι-κειμενική πραγματικότητα η οποία υπάρχει ανεξάρτητα από εμάςhellipraquo

Κι ας πούμε ότι θεωρούσα την πραγματικότητα σαν κάτι που φωτογραφίζεται ή αποκαθίσταται μέσα από φωτογρα-φίες για ποιο πράγμα ακριβώς θα μιλούσα στη Λόρυ Γιrsquo αυτά που έζησαν η οικογένειά μου και όλοι οι Εβραίοι της Θεσσα-λονίκης κυρίως με την Κατοχή Ή για την πραγματικότητα ndashάρνηση όλων αυτώνndash όπως την αντιλαμβανόταν η ίδια επί δεκαετίες τώρα

Τι μπορούσαν να κάνουν οι φωτογραφίες και οι συναισθη-ματικές τους προσεγγίσεις Τι αξία έχει μία στιγμή σε ένα φιλμ που το επόμενο κλάσμα του χρόνου είναι ήδη παρελθόν Τον αέρα που φεύγει τον ανακαλείς με έναhellip κλικ Όλα τελικά εί-ναι μνήμη Μνήμη στιγμών μέσα στον χρόνο που κυλάει διαρ-κώς Κι αυτή η μνήμη ποτέ δεν είναι ίδια Ποτέ

Όσο προσπαθούσα να συμμαζέψω τις σκέψεις μου η Λόρυ είχε καθίσει σε μια καρέκλα απέναντί μου και περίμενε να της πω τα σχετικά με τις φωτογραφίες και το κήτος Με μια εν-στικτώδη κίνηση μόλις μπήκε είχα κλείσει μπροστά μου τον φάκελο με τα αποκόμματα που μελετούσα

20

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Μέναμε δίπλα δίπλα στον ίδιο όροφο και είχαμε η μία τα κλειδιά του σπιτιού της άλλης Τελευταία εκτός από την πάγια δυσπιστία της ανεψιάς μου στους πάντες και τα πάντα ώρες ώρες ένιωθα πως κι εμένα με έβλεπε καχύποπτα Έτσι κοντά σrsquo όλα απέκτησα κι αυτόν τον φόβο ότι με παρακολουθούσε κι εκείνη Μπορεί όμως να ήταν και η ιδέα μου

Γιατί εγώ έμπαινα στο διαμέρισμά της όχι μόνο για να την φροντίσω αλλά και για να διαβάσω καθετί που την αφορού-σε Διάβαζα αντέγραφα ακόμη και φωτοτυπούσα τις προ-σωπικές της σημειώσεις το ημερολόγιό της από τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια μέχρι τώρα Γιrsquo αυτή την πράξη μου ευθυ-νόταν η ίδια και ο ακραία παρορμητικός αυτοκαταστροφικός της χαρακτήρας Πολλές φορές την είχα προστατέψει από τον εαυτό της Ήταν ικανή για το χειρότερο Ήλπιζα πίστευα πως με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσα να της φανώ χρήσιμη και στις μέχρι τώρα αποτυχημένες απόπειρές της για ψυχανάλυση

Το ζήτημα ήταν πως ήμουν ο μόνος άνθρωπος που ακόμα εμπιστευόταν κι αν ανακάλυπτε ότι την ήλεγχα κρυφά η σχέ-ση μας θα τιναζόταν στον αέρα

Απομείναμε να κοιταζόμαστε για λίγο σαν να περιμέναμε να περάσουν κάποια υπόγεια σεισμικά κύματα δυσπιστίας Ξαφνικά ένιωθα την απειλή μιας αλλοπρόσαλλης σύγκρου-σης Κάτι έτοιμο να εκραγεί σε κάθε σημείο του αέρα μέσα στο δωμάτιο Σαν να τρέμαμε εσωτερικά αλλά εξωτερικά να παραμέναμε παγερά ακίνητες Τρόμαξα μrsquo αυτό το αίσθημα Ίσως να έφταιγα εγώ να ήμουνα υπερβολική ίσως και να συ-νέβαινε

laquoΚατάλαβα Αντζέλ δεν πρόκειται νrsquo ανοίξεις το στόμα σουraquo μου είπε laquoΝευρίασες ε Έπρεπε να αφήσω τον αέρα να πάρει όλα τα χαρτιά σου πάνω από το γραφείο να δούμε τώρα τι θα έλεγεςraquo

21

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί Εμένα Επέμενα να μην της μιλάω

Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της είχε μανία με τις γραμμές της γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει κι ύστερα το ίδιο προσποιητά έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε Σηκώθηκε αποφασιστικά μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της και περισσότερο σαν να μονο-λογούσε laquoφεύγωraquo είπε laquoέχω ραντεβού με τον Ελιάν πάω στο μοντάζ της ταινίας Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ Αν μαγειρέψεις για σένα άφησέ μου και μένα φαγητό στο ψυγείοraquo

Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφα-λίζει αλλά και του διπλανού όπου έμενε να τρίζει ελαφρά όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε ξανάνοιξα τον φά-κελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο

Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις τα-ράτσες Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνο-νταν ένα κομμάτι θάλασσα η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια σε υποστολή αέρα και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λι-μανιού ndash χέρια πάνω από την πόλη Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα

Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων μάζευα φωτογρα-φίες γράμματα σημειωματάρια Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο-

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

Χάρ

της

Θεσ

σαλο

νίκη

ς με

τα

κύρι

α ση

μεία

όπο

υ δι

αδρα

ματί

ζετα

ι η υ

πόθε

ση τ

ου μ

υθισ

τορή

ματο

ς

17

Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι

Η πόρτα άνοιξε με πάταγο χτύπησε στον τοίχο είδα τη Λόρυ στο πλαίσιο της κάσας να κρατά τις τρεις φωτο-

γραφίες ανοιχτή βεντάλια στο χέρι αμήχανη από το ξαφνικό ρεύμα που συνόδεψε την είσοδό της στο γραφείο μου Ο αέ-ρας φούσκωσε ανάλαφρα τη μεταξωτή κίτρινη δίχως ζώνη ρόμπα της Η λεπτή σιλουέτα της διαγράφηκε μόνο με τα μαύ-ρα εσώρουχα από μέσα Έδειχνε σαν να είχε χάσει για λίγο την ευστάθειά της τη συνηθισμένη επιθετικότητά της Με πλησία-σε αβέβαιη

laquoΤι είναι αυτές οι φωτογραφίες θεία Αντζέλ Συνέβη στην πραγματικότητα τέτοιο γεγονόςraquo

Ήμουν ήδη εκνευρισμένη από τον τρόπο που εισέβαλε με αυτά που κρατούσε πού τα ξετρύπωσε ήρθε κι εκείνο το laquoθείαraquo σπάνια με έλεγε έτσι Αντζέλ με φώναζε μια ζωήhellip

Είχα βέβαια πολλούς άλλους λόγους να ταράζομαι μαζί της Γιατί τη Λόρυ ουσιαστικά εγώ την είχα μεγαλώσει αν και παιδί της αδερφής μου της Λέα Όσο για τις laquoαπαντήσειςraquo που της είχα δώσει μέχρι τώρα για τη δική της ζωή ήταν προσε-κτικά επιλεγμένες Εξάλλου πάντοτε έστηνε έναν τοίχο γύρω

18

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

από το άτομό της Δεν νοιαζόταν δεν ρωτούσε παρά για όσα την επηρέαζαν άμεσα Τελευταία όμως η ταινία που γύριζε ο φίλος της σκηνοθέτης ο Ελιάν και η δουλειά που της είχε ανα-θέσει της ξύπνησαν ένα όψιμο ενδιαφέρον τόσο για τη Θεσ-σαλονίκη όσο και για τον εαυτό της Βέβαια κι αυτό το έδειχνε με τον συνηθισμένο δικό της ατομικιστικό τρόπο

Με το που άπλωσε μπροστά μου τις κιτρινισμένες φωτογρα-φίες κατάλαβα Ήταν εκείνες με το κήτος το 1948 Στην πρώ-τη φαινόταν ένα τεράστιο ψαρίσιο σώμα και η ουρά του σαν προέκταση της ξηράς στο Καραμπουρνάκι Μεγάλο όσο μια νέα μικρή χερσόνησος Στη δεύτερη ήταν τότε που το μεγαθή-ριο αυτό είχε κάνει τη βόλτα του προς την προβλήτα του Λευ-κού Πύργου σχεδόν ξενέρισε κι ο φωτογράφος το είχε πάρει από τέτοια γωνία που το κήτος έδειχνε έτοιμο να καταπιεί τον Πύργο Στην τρίτη φωτογραφία τραβηγμένη από τrsquo ανοιχτά του Θερμαϊκού η πόλη προβαλλόταν προοπτικά επάνω στην πλάτη του τεράστιου όντος ίδια με αλλοπαρμένο καράβι την ώρα που χάνει τον άνεμο στα πανιά πορεία δεν υπάρχει και όλοι τρέχουν σαν τρελοί άλλοι στο μάζεμα και άλλοι στο όρ-τσα Πόλη-καράβι

Η Λόρυ στεκόταν αποσβολωμένη από το πρωτοφανές γε-γονός του κήτους άγνωστο στους περισσότερους στη Θεσ-σαλονίκη Αν δεν υπήρχαν και αυτές οι τρεις φωτογραφίες θα έλεγε κανείς πως ήταν μυθοπλασία Όσο η Λόρυ περίμενε να της εξηγήσω μου δικαιολογήθηκε πως δεν έψαχνε τις είχε βρει ξεχασμένες κάτω από ένα περιοδικό στο γραφείο μου το παράθυρο ανοιχτό φοβήθηκε ότι θα τις έπαιρνε ο αέρας

Έπαθα γλωσσοδέτη όπως κάθε φορά που οι μνήμες στρι-μώχνονταν άτακτα μέσα μου Τι να της έλεγα Πώς να της εξηγούσα ότι και η ίδια είχε συμμετοχή στο ξεχωριστό αυτό γεγονός Όταν ήταν μικρή το είχε συναντήσει το κήτος Κι

19

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

όπως εδώ και χρόνια με βόλευε ένας σχεδόν παραμυθένιος ιδεαλισμός για ανθρώπους και πράγματα κάπου στο υποσυ-νείδητό μου υπήρχε και η εκδοχή πως εκείνη η συνάντησή τους είχε παίξει μεγάλο ρόλο Ότι δηλαδή το τεράστιο ον ένιωσε τον πανικό και την αθωότητα ενός και μόνο μικρού κοριτσιού και έτσι λυτρώθηκε η πόλη Κάτι σαν τις δοξασίες laquoκαβαλάρης άγιος εμφανίστηκε στα κάστρα στο επταπύργιοraquo

Από την άλλη όταν ξέφευγα από τις ονειροφαντασίες μου ήμουν άνθρωπος που αμφισβητούσα την πραγματικότητα και μάλιστα την ιστορική Ανήκα σrsquo εκείνους που πρόβαλλαν ndashμε πικρό ειρωνικό τρόποndash την άποψη laquoΟ κόσμος είναι μία αντι-κειμενική πραγματικότητα η οποία υπάρχει ανεξάρτητα από εμάςhellipraquo

Κι ας πούμε ότι θεωρούσα την πραγματικότητα σαν κάτι που φωτογραφίζεται ή αποκαθίσταται μέσα από φωτογρα-φίες για ποιο πράγμα ακριβώς θα μιλούσα στη Λόρυ Γιrsquo αυτά που έζησαν η οικογένειά μου και όλοι οι Εβραίοι της Θεσσα-λονίκης κυρίως με την Κατοχή Ή για την πραγματικότητα ndashάρνηση όλων αυτώνndash όπως την αντιλαμβανόταν η ίδια επί δεκαετίες τώρα

Τι μπορούσαν να κάνουν οι φωτογραφίες και οι συναισθη-ματικές τους προσεγγίσεις Τι αξία έχει μία στιγμή σε ένα φιλμ που το επόμενο κλάσμα του χρόνου είναι ήδη παρελθόν Τον αέρα που φεύγει τον ανακαλείς με έναhellip κλικ Όλα τελικά εί-ναι μνήμη Μνήμη στιγμών μέσα στον χρόνο που κυλάει διαρ-κώς Κι αυτή η μνήμη ποτέ δεν είναι ίδια Ποτέ

Όσο προσπαθούσα να συμμαζέψω τις σκέψεις μου η Λόρυ είχε καθίσει σε μια καρέκλα απέναντί μου και περίμενε να της πω τα σχετικά με τις φωτογραφίες και το κήτος Με μια εν-στικτώδη κίνηση μόλις μπήκε είχα κλείσει μπροστά μου τον φάκελο με τα αποκόμματα που μελετούσα

20

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Μέναμε δίπλα δίπλα στον ίδιο όροφο και είχαμε η μία τα κλειδιά του σπιτιού της άλλης Τελευταία εκτός από την πάγια δυσπιστία της ανεψιάς μου στους πάντες και τα πάντα ώρες ώρες ένιωθα πως κι εμένα με έβλεπε καχύποπτα Έτσι κοντά σrsquo όλα απέκτησα κι αυτόν τον φόβο ότι με παρακολουθούσε κι εκείνη Μπορεί όμως να ήταν και η ιδέα μου

Γιατί εγώ έμπαινα στο διαμέρισμά της όχι μόνο για να την φροντίσω αλλά και για να διαβάσω καθετί που την αφορού-σε Διάβαζα αντέγραφα ακόμη και φωτοτυπούσα τις προ-σωπικές της σημειώσεις το ημερολόγιό της από τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια μέχρι τώρα Γιrsquo αυτή την πράξη μου ευθυ-νόταν η ίδια και ο ακραία παρορμητικός αυτοκαταστροφικός της χαρακτήρας Πολλές φορές την είχα προστατέψει από τον εαυτό της Ήταν ικανή για το χειρότερο Ήλπιζα πίστευα πως με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσα να της φανώ χρήσιμη και στις μέχρι τώρα αποτυχημένες απόπειρές της για ψυχανάλυση

Το ζήτημα ήταν πως ήμουν ο μόνος άνθρωπος που ακόμα εμπιστευόταν κι αν ανακάλυπτε ότι την ήλεγχα κρυφά η σχέ-ση μας θα τιναζόταν στον αέρα

Απομείναμε να κοιταζόμαστε για λίγο σαν να περιμέναμε να περάσουν κάποια υπόγεια σεισμικά κύματα δυσπιστίας Ξαφνικά ένιωθα την απειλή μιας αλλοπρόσαλλης σύγκρου-σης Κάτι έτοιμο να εκραγεί σε κάθε σημείο του αέρα μέσα στο δωμάτιο Σαν να τρέμαμε εσωτερικά αλλά εξωτερικά να παραμέναμε παγερά ακίνητες Τρόμαξα μrsquo αυτό το αίσθημα Ίσως να έφταιγα εγώ να ήμουνα υπερβολική ίσως και να συ-νέβαινε

laquoΚατάλαβα Αντζέλ δεν πρόκειται νrsquo ανοίξεις το στόμα σουraquo μου είπε laquoΝευρίασες ε Έπρεπε να αφήσω τον αέρα να πάρει όλα τα χαρτιά σου πάνω από το γραφείο να δούμε τώρα τι θα έλεγεςraquo

21

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί Εμένα Επέμενα να μην της μιλάω

Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της είχε μανία με τις γραμμές της γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει κι ύστερα το ίδιο προσποιητά έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε Σηκώθηκε αποφασιστικά μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της και περισσότερο σαν να μονο-λογούσε laquoφεύγωraquo είπε laquoέχω ραντεβού με τον Ελιάν πάω στο μοντάζ της ταινίας Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ Αν μαγειρέψεις για σένα άφησέ μου και μένα φαγητό στο ψυγείοraquo

Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφα-λίζει αλλά και του διπλανού όπου έμενε να τρίζει ελαφρά όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε ξανάνοιξα τον φά-κελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο

Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις τα-ράτσες Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνο-νταν ένα κομμάτι θάλασσα η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια σε υποστολή αέρα και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λι-μανιού ndash χέρια πάνω από την πόλη Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα

Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων μάζευα φωτογρα-φίες γράμματα σημειωματάρια Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο-

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

17

Θεσσαλονίκη πόλη-καράβι

Η πόρτα άνοιξε με πάταγο χτύπησε στον τοίχο είδα τη Λόρυ στο πλαίσιο της κάσας να κρατά τις τρεις φωτο-

γραφίες ανοιχτή βεντάλια στο χέρι αμήχανη από το ξαφνικό ρεύμα που συνόδεψε την είσοδό της στο γραφείο μου Ο αέ-ρας φούσκωσε ανάλαφρα τη μεταξωτή κίτρινη δίχως ζώνη ρόμπα της Η λεπτή σιλουέτα της διαγράφηκε μόνο με τα μαύ-ρα εσώρουχα από μέσα Έδειχνε σαν να είχε χάσει για λίγο την ευστάθειά της τη συνηθισμένη επιθετικότητά της Με πλησία-σε αβέβαιη

laquoΤι είναι αυτές οι φωτογραφίες θεία Αντζέλ Συνέβη στην πραγματικότητα τέτοιο γεγονόςraquo

Ήμουν ήδη εκνευρισμένη από τον τρόπο που εισέβαλε με αυτά που κρατούσε πού τα ξετρύπωσε ήρθε κι εκείνο το laquoθείαraquo σπάνια με έλεγε έτσι Αντζέλ με φώναζε μια ζωήhellip

Είχα βέβαια πολλούς άλλους λόγους να ταράζομαι μαζί της Γιατί τη Λόρυ ουσιαστικά εγώ την είχα μεγαλώσει αν και παιδί της αδερφής μου της Λέα Όσο για τις laquoαπαντήσειςraquo που της είχα δώσει μέχρι τώρα για τη δική της ζωή ήταν προσε-κτικά επιλεγμένες Εξάλλου πάντοτε έστηνε έναν τοίχο γύρω

18

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

από το άτομό της Δεν νοιαζόταν δεν ρωτούσε παρά για όσα την επηρέαζαν άμεσα Τελευταία όμως η ταινία που γύριζε ο φίλος της σκηνοθέτης ο Ελιάν και η δουλειά που της είχε ανα-θέσει της ξύπνησαν ένα όψιμο ενδιαφέρον τόσο για τη Θεσ-σαλονίκη όσο και για τον εαυτό της Βέβαια κι αυτό το έδειχνε με τον συνηθισμένο δικό της ατομικιστικό τρόπο

Με το που άπλωσε μπροστά μου τις κιτρινισμένες φωτογρα-φίες κατάλαβα Ήταν εκείνες με το κήτος το 1948 Στην πρώ-τη φαινόταν ένα τεράστιο ψαρίσιο σώμα και η ουρά του σαν προέκταση της ξηράς στο Καραμπουρνάκι Μεγάλο όσο μια νέα μικρή χερσόνησος Στη δεύτερη ήταν τότε που το μεγαθή-ριο αυτό είχε κάνει τη βόλτα του προς την προβλήτα του Λευ-κού Πύργου σχεδόν ξενέρισε κι ο φωτογράφος το είχε πάρει από τέτοια γωνία που το κήτος έδειχνε έτοιμο να καταπιεί τον Πύργο Στην τρίτη φωτογραφία τραβηγμένη από τrsquo ανοιχτά του Θερμαϊκού η πόλη προβαλλόταν προοπτικά επάνω στην πλάτη του τεράστιου όντος ίδια με αλλοπαρμένο καράβι την ώρα που χάνει τον άνεμο στα πανιά πορεία δεν υπάρχει και όλοι τρέχουν σαν τρελοί άλλοι στο μάζεμα και άλλοι στο όρ-τσα Πόλη-καράβι

Η Λόρυ στεκόταν αποσβολωμένη από το πρωτοφανές γε-γονός του κήτους άγνωστο στους περισσότερους στη Θεσ-σαλονίκη Αν δεν υπήρχαν και αυτές οι τρεις φωτογραφίες θα έλεγε κανείς πως ήταν μυθοπλασία Όσο η Λόρυ περίμενε να της εξηγήσω μου δικαιολογήθηκε πως δεν έψαχνε τις είχε βρει ξεχασμένες κάτω από ένα περιοδικό στο γραφείο μου το παράθυρο ανοιχτό φοβήθηκε ότι θα τις έπαιρνε ο αέρας

Έπαθα γλωσσοδέτη όπως κάθε φορά που οι μνήμες στρι-μώχνονταν άτακτα μέσα μου Τι να της έλεγα Πώς να της εξηγούσα ότι και η ίδια είχε συμμετοχή στο ξεχωριστό αυτό γεγονός Όταν ήταν μικρή το είχε συναντήσει το κήτος Κι

19

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

όπως εδώ και χρόνια με βόλευε ένας σχεδόν παραμυθένιος ιδεαλισμός για ανθρώπους και πράγματα κάπου στο υποσυ-νείδητό μου υπήρχε και η εκδοχή πως εκείνη η συνάντησή τους είχε παίξει μεγάλο ρόλο Ότι δηλαδή το τεράστιο ον ένιωσε τον πανικό και την αθωότητα ενός και μόνο μικρού κοριτσιού και έτσι λυτρώθηκε η πόλη Κάτι σαν τις δοξασίες laquoκαβαλάρης άγιος εμφανίστηκε στα κάστρα στο επταπύργιοraquo

Από την άλλη όταν ξέφευγα από τις ονειροφαντασίες μου ήμουν άνθρωπος που αμφισβητούσα την πραγματικότητα και μάλιστα την ιστορική Ανήκα σrsquo εκείνους που πρόβαλλαν ndashμε πικρό ειρωνικό τρόποndash την άποψη laquoΟ κόσμος είναι μία αντι-κειμενική πραγματικότητα η οποία υπάρχει ανεξάρτητα από εμάςhellipraquo

Κι ας πούμε ότι θεωρούσα την πραγματικότητα σαν κάτι που φωτογραφίζεται ή αποκαθίσταται μέσα από φωτογρα-φίες για ποιο πράγμα ακριβώς θα μιλούσα στη Λόρυ Γιrsquo αυτά που έζησαν η οικογένειά μου και όλοι οι Εβραίοι της Θεσσα-λονίκης κυρίως με την Κατοχή Ή για την πραγματικότητα ndashάρνηση όλων αυτώνndash όπως την αντιλαμβανόταν η ίδια επί δεκαετίες τώρα

Τι μπορούσαν να κάνουν οι φωτογραφίες και οι συναισθη-ματικές τους προσεγγίσεις Τι αξία έχει μία στιγμή σε ένα φιλμ που το επόμενο κλάσμα του χρόνου είναι ήδη παρελθόν Τον αέρα που φεύγει τον ανακαλείς με έναhellip κλικ Όλα τελικά εί-ναι μνήμη Μνήμη στιγμών μέσα στον χρόνο που κυλάει διαρ-κώς Κι αυτή η μνήμη ποτέ δεν είναι ίδια Ποτέ

Όσο προσπαθούσα να συμμαζέψω τις σκέψεις μου η Λόρυ είχε καθίσει σε μια καρέκλα απέναντί μου και περίμενε να της πω τα σχετικά με τις φωτογραφίες και το κήτος Με μια εν-στικτώδη κίνηση μόλις μπήκε είχα κλείσει μπροστά μου τον φάκελο με τα αποκόμματα που μελετούσα

20

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Μέναμε δίπλα δίπλα στον ίδιο όροφο και είχαμε η μία τα κλειδιά του σπιτιού της άλλης Τελευταία εκτός από την πάγια δυσπιστία της ανεψιάς μου στους πάντες και τα πάντα ώρες ώρες ένιωθα πως κι εμένα με έβλεπε καχύποπτα Έτσι κοντά σrsquo όλα απέκτησα κι αυτόν τον φόβο ότι με παρακολουθούσε κι εκείνη Μπορεί όμως να ήταν και η ιδέα μου

Γιατί εγώ έμπαινα στο διαμέρισμά της όχι μόνο για να την φροντίσω αλλά και για να διαβάσω καθετί που την αφορού-σε Διάβαζα αντέγραφα ακόμη και φωτοτυπούσα τις προ-σωπικές της σημειώσεις το ημερολόγιό της από τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια μέχρι τώρα Γιrsquo αυτή την πράξη μου ευθυ-νόταν η ίδια και ο ακραία παρορμητικός αυτοκαταστροφικός της χαρακτήρας Πολλές φορές την είχα προστατέψει από τον εαυτό της Ήταν ικανή για το χειρότερο Ήλπιζα πίστευα πως με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσα να της φανώ χρήσιμη και στις μέχρι τώρα αποτυχημένες απόπειρές της για ψυχανάλυση

Το ζήτημα ήταν πως ήμουν ο μόνος άνθρωπος που ακόμα εμπιστευόταν κι αν ανακάλυπτε ότι την ήλεγχα κρυφά η σχέ-ση μας θα τιναζόταν στον αέρα

Απομείναμε να κοιταζόμαστε για λίγο σαν να περιμέναμε να περάσουν κάποια υπόγεια σεισμικά κύματα δυσπιστίας Ξαφνικά ένιωθα την απειλή μιας αλλοπρόσαλλης σύγκρου-σης Κάτι έτοιμο να εκραγεί σε κάθε σημείο του αέρα μέσα στο δωμάτιο Σαν να τρέμαμε εσωτερικά αλλά εξωτερικά να παραμέναμε παγερά ακίνητες Τρόμαξα μrsquo αυτό το αίσθημα Ίσως να έφταιγα εγώ να ήμουνα υπερβολική ίσως και να συ-νέβαινε

laquoΚατάλαβα Αντζέλ δεν πρόκειται νrsquo ανοίξεις το στόμα σουraquo μου είπε laquoΝευρίασες ε Έπρεπε να αφήσω τον αέρα να πάρει όλα τα χαρτιά σου πάνω από το γραφείο να δούμε τώρα τι θα έλεγεςraquo

21

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί Εμένα Επέμενα να μην της μιλάω

Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της είχε μανία με τις γραμμές της γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει κι ύστερα το ίδιο προσποιητά έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε Σηκώθηκε αποφασιστικά μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της και περισσότερο σαν να μονο-λογούσε laquoφεύγωraquo είπε laquoέχω ραντεβού με τον Ελιάν πάω στο μοντάζ της ταινίας Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ Αν μαγειρέψεις για σένα άφησέ μου και μένα φαγητό στο ψυγείοraquo

Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφα-λίζει αλλά και του διπλανού όπου έμενε να τρίζει ελαφρά όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε ξανάνοιξα τον φά-κελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο

Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις τα-ράτσες Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνο-νταν ένα κομμάτι θάλασσα η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια σε υποστολή αέρα και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λι-μανιού ndash χέρια πάνω από την πόλη Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα

Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων μάζευα φωτογρα-φίες γράμματα σημειωματάρια Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο-

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

18

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

από το άτομό της Δεν νοιαζόταν δεν ρωτούσε παρά για όσα την επηρέαζαν άμεσα Τελευταία όμως η ταινία που γύριζε ο φίλος της σκηνοθέτης ο Ελιάν και η δουλειά που της είχε ανα-θέσει της ξύπνησαν ένα όψιμο ενδιαφέρον τόσο για τη Θεσ-σαλονίκη όσο και για τον εαυτό της Βέβαια κι αυτό το έδειχνε με τον συνηθισμένο δικό της ατομικιστικό τρόπο

Με το που άπλωσε μπροστά μου τις κιτρινισμένες φωτογρα-φίες κατάλαβα Ήταν εκείνες με το κήτος το 1948 Στην πρώ-τη φαινόταν ένα τεράστιο ψαρίσιο σώμα και η ουρά του σαν προέκταση της ξηράς στο Καραμπουρνάκι Μεγάλο όσο μια νέα μικρή χερσόνησος Στη δεύτερη ήταν τότε που το μεγαθή-ριο αυτό είχε κάνει τη βόλτα του προς την προβλήτα του Λευ-κού Πύργου σχεδόν ξενέρισε κι ο φωτογράφος το είχε πάρει από τέτοια γωνία που το κήτος έδειχνε έτοιμο να καταπιεί τον Πύργο Στην τρίτη φωτογραφία τραβηγμένη από τrsquo ανοιχτά του Θερμαϊκού η πόλη προβαλλόταν προοπτικά επάνω στην πλάτη του τεράστιου όντος ίδια με αλλοπαρμένο καράβι την ώρα που χάνει τον άνεμο στα πανιά πορεία δεν υπάρχει και όλοι τρέχουν σαν τρελοί άλλοι στο μάζεμα και άλλοι στο όρ-τσα Πόλη-καράβι

Η Λόρυ στεκόταν αποσβολωμένη από το πρωτοφανές γε-γονός του κήτους άγνωστο στους περισσότερους στη Θεσ-σαλονίκη Αν δεν υπήρχαν και αυτές οι τρεις φωτογραφίες θα έλεγε κανείς πως ήταν μυθοπλασία Όσο η Λόρυ περίμενε να της εξηγήσω μου δικαιολογήθηκε πως δεν έψαχνε τις είχε βρει ξεχασμένες κάτω από ένα περιοδικό στο γραφείο μου το παράθυρο ανοιχτό φοβήθηκε ότι θα τις έπαιρνε ο αέρας

Έπαθα γλωσσοδέτη όπως κάθε φορά που οι μνήμες στρι-μώχνονταν άτακτα μέσα μου Τι να της έλεγα Πώς να της εξηγούσα ότι και η ίδια είχε συμμετοχή στο ξεχωριστό αυτό γεγονός Όταν ήταν μικρή το είχε συναντήσει το κήτος Κι

19

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

όπως εδώ και χρόνια με βόλευε ένας σχεδόν παραμυθένιος ιδεαλισμός για ανθρώπους και πράγματα κάπου στο υποσυ-νείδητό μου υπήρχε και η εκδοχή πως εκείνη η συνάντησή τους είχε παίξει μεγάλο ρόλο Ότι δηλαδή το τεράστιο ον ένιωσε τον πανικό και την αθωότητα ενός και μόνο μικρού κοριτσιού και έτσι λυτρώθηκε η πόλη Κάτι σαν τις δοξασίες laquoκαβαλάρης άγιος εμφανίστηκε στα κάστρα στο επταπύργιοraquo

Από την άλλη όταν ξέφευγα από τις ονειροφαντασίες μου ήμουν άνθρωπος που αμφισβητούσα την πραγματικότητα και μάλιστα την ιστορική Ανήκα σrsquo εκείνους που πρόβαλλαν ndashμε πικρό ειρωνικό τρόποndash την άποψη laquoΟ κόσμος είναι μία αντι-κειμενική πραγματικότητα η οποία υπάρχει ανεξάρτητα από εμάςhellipraquo

Κι ας πούμε ότι θεωρούσα την πραγματικότητα σαν κάτι που φωτογραφίζεται ή αποκαθίσταται μέσα από φωτογρα-φίες για ποιο πράγμα ακριβώς θα μιλούσα στη Λόρυ Γιrsquo αυτά που έζησαν η οικογένειά μου και όλοι οι Εβραίοι της Θεσσα-λονίκης κυρίως με την Κατοχή Ή για την πραγματικότητα ndashάρνηση όλων αυτώνndash όπως την αντιλαμβανόταν η ίδια επί δεκαετίες τώρα

Τι μπορούσαν να κάνουν οι φωτογραφίες και οι συναισθη-ματικές τους προσεγγίσεις Τι αξία έχει μία στιγμή σε ένα φιλμ που το επόμενο κλάσμα του χρόνου είναι ήδη παρελθόν Τον αέρα που φεύγει τον ανακαλείς με έναhellip κλικ Όλα τελικά εί-ναι μνήμη Μνήμη στιγμών μέσα στον χρόνο που κυλάει διαρ-κώς Κι αυτή η μνήμη ποτέ δεν είναι ίδια Ποτέ

Όσο προσπαθούσα να συμμαζέψω τις σκέψεις μου η Λόρυ είχε καθίσει σε μια καρέκλα απέναντί μου και περίμενε να της πω τα σχετικά με τις φωτογραφίες και το κήτος Με μια εν-στικτώδη κίνηση μόλις μπήκε είχα κλείσει μπροστά μου τον φάκελο με τα αποκόμματα που μελετούσα

20

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Μέναμε δίπλα δίπλα στον ίδιο όροφο και είχαμε η μία τα κλειδιά του σπιτιού της άλλης Τελευταία εκτός από την πάγια δυσπιστία της ανεψιάς μου στους πάντες και τα πάντα ώρες ώρες ένιωθα πως κι εμένα με έβλεπε καχύποπτα Έτσι κοντά σrsquo όλα απέκτησα κι αυτόν τον φόβο ότι με παρακολουθούσε κι εκείνη Μπορεί όμως να ήταν και η ιδέα μου

Γιατί εγώ έμπαινα στο διαμέρισμά της όχι μόνο για να την φροντίσω αλλά και για να διαβάσω καθετί που την αφορού-σε Διάβαζα αντέγραφα ακόμη και φωτοτυπούσα τις προ-σωπικές της σημειώσεις το ημερολόγιό της από τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια μέχρι τώρα Γιrsquo αυτή την πράξη μου ευθυ-νόταν η ίδια και ο ακραία παρορμητικός αυτοκαταστροφικός της χαρακτήρας Πολλές φορές την είχα προστατέψει από τον εαυτό της Ήταν ικανή για το χειρότερο Ήλπιζα πίστευα πως με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσα να της φανώ χρήσιμη και στις μέχρι τώρα αποτυχημένες απόπειρές της για ψυχανάλυση

Το ζήτημα ήταν πως ήμουν ο μόνος άνθρωπος που ακόμα εμπιστευόταν κι αν ανακάλυπτε ότι την ήλεγχα κρυφά η σχέ-ση μας θα τιναζόταν στον αέρα

Απομείναμε να κοιταζόμαστε για λίγο σαν να περιμέναμε να περάσουν κάποια υπόγεια σεισμικά κύματα δυσπιστίας Ξαφνικά ένιωθα την απειλή μιας αλλοπρόσαλλης σύγκρου-σης Κάτι έτοιμο να εκραγεί σε κάθε σημείο του αέρα μέσα στο δωμάτιο Σαν να τρέμαμε εσωτερικά αλλά εξωτερικά να παραμέναμε παγερά ακίνητες Τρόμαξα μrsquo αυτό το αίσθημα Ίσως να έφταιγα εγώ να ήμουνα υπερβολική ίσως και να συ-νέβαινε

laquoΚατάλαβα Αντζέλ δεν πρόκειται νrsquo ανοίξεις το στόμα σουraquo μου είπε laquoΝευρίασες ε Έπρεπε να αφήσω τον αέρα να πάρει όλα τα χαρτιά σου πάνω από το γραφείο να δούμε τώρα τι θα έλεγεςraquo

21

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί Εμένα Επέμενα να μην της μιλάω

Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της είχε μανία με τις γραμμές της γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει κι ύστερα το ίδιο προσποιητά έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε Σηκώθηκε αποφασιστικά μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της και περισσότερο σαν να μονο-λογούσε laquoφεύγωraquo είπε laquoέχω ραντεβού με τον Ελιάν πάω στο μοντάζ της ταινίας Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ Αν μαγειρέψεις για σένα άφησέ μου και μένα φαγητό στο ψυγείοraquo

Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφα-λίζει αλλά και του διπλανού όπου έμενε να τρίζει ελαφρά όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε ξανάνοιξα τον φά-κελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο

Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις τα-ράτσες Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνο-νταν ένα κομμάτι θάλασσα η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια σε υποστολή αέρα και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λι-μανιού ndash χέρια πάνω από την πόλη Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα

Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων μάζευα φωτογρα-φίες γράμματα σημειωματάρια Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο-

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

19

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

όπως εδώ και χρόνια με βόλευε ένας σχεδόν παραμυθένιος ιδεαλισμός για ανθρώπους και πράγματα κάπου στο υποσυ-νείδητό μου υπήρχε και η εκδοχή πως εκείνη η συνάντησή τους είχε παίξει μεγάλο ρόλο Ότι δηλαδή το τεράστιο ον ένιωσε τον πανικό και την αθωότητα ενός και μόνο μικρού κοριτσιού και έτσι λυτρώθηκε η πόλη Κάτι σαν τις δοξασίες laquoκαβαλάρης άγιος εμφανίστηκε στα κάστρα στο επταπύργιοraquo

Από την άλλη όταν ξέφευγα από τις ονειροφαντασίες μου ήμουν άνθρωπος που αμφισβητούσα την πραγματικότητα και μάλιστα την ιστορική Ανήκα σrsquo εκείνους που πρόβαλλαν ndashμε πικρό ειρωνικό τρόποndash την άποψη laquoΟ κόσμος είναι μία αντι-κειμενική πραγματικότητα η οποία υπάρχει ανεξάρτητα από εμάςhellipraquo

Κι ας πούμε ότι θεωρούσα την πραγματικότητα σαν κάτι που φωτογραφίζεται ή αποκαθίσταται μέσα από φωτογρα-φίες για ποιο πράγμα ακριβώς θα μιλούσα στη Λόρυ Γιrsquo αυτά που έζησαν η οικογένειά μου και όλοι οι Εβραίοι της Θεσσα-λονίκης κυρίως με την Κατοχή Ή για την πραγματικότητα ndashάρνηση όλων αυτώνndash όπως την αντιλαμβανόταν η ίδια επί δεκαετίες τώρα

Τι μπορούσαν να κάνουν οι φωτογραφίες και οι συναισθη-ματικές τους προσεγγίσεις Τι αξία έχει μία στιγμή σε ένα φιλμ που το επόμενο κλάσμα του χρόνου είναι ήδη παρελθόν Τον αέρα που φεύγει τον ανακαλείς με έναhellip κλικ Όλα τελικά εί-ναι μνήμη Μνήμη στιγμών μέσα στον χρόνο που κυλάει διαρ-κώς Κι αυτή η μνήμη ποτέ δεν είναι ίδια Ποτέ

Όσο προσπαθούσα να συμμαζέψω τις σκέψεις μου η Λόρυ είχε καθίσει σε μια καρέκλα απέναντί μου και περίμενε να της πω τα σχετικά με τις φωτογραφίες και το κήτος Με μια εν-στικτώδη κίνηση μόλις μπήκε είχα κλείσει μπροστά μου τον φάκελο με τα αποκόμματα που μελετούσα

20

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Μέναμε δίπλα δίπλα στον ίδιο όροφο και είχαμε η μία τα κλειδιά του σπιτιού της άλλης Τελευταία εκτός από την πάγια δυσπιστία της ανεψιάς μου στους πάντες και τα πάντα ώρες ώρες ένιωθα πως κι εμένα με έβλεπε καχύποπτα Έτσι κοντά σrsquo όλα απέκτησα κι αυτόν τον φόβο ότι με παρακολουθούσε κι εκείνη Μπορεί όμως να ήταν και η ιδέα μου

Γιατί εγώ έμπαινα στο διαμέρισμά της όχι μόνο για να την φροντίσω αλλά και για να διαβάσω καθετί που την αφορού-σε Διάβαζα αντέγραφα ακόμη και φωτοτυπούσα τις προ-σωπικές της σημειώσεις το ημερολόγιό της από τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια μέχρι τώρα Γιrsquo αυτή την πράξη μου ευθυ-νόταν η ίδια και ο ακραία παρορμητικός αυτοκαταστροφικός της χαρακτήρας Πολλές φορές την είχα προστατέψει από τον εαυτό της Ήταν ικανή για το χειρότερο Ήλπιζα πίστευα πως με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσα να της φανώ χρήσιμη και στις μέχρι τώρα αποτυχημένες απόπειρές της για ψυχανάλυση

Το ζήτημα ήταν πως ήμουν ο μόνος άνθρωπος που ακόμα εμπιστευόταν κι αν ανακάλυπτε ότι την ήλεγχα κρυφά η σχέ-ση μας θα τιναζόταν στον αέρα

Απομείναμε να κοιταζόμαστε για λίγο σαν να περιμέναμε να περάσουν κάποια υπόγεια σεισμικά κύματα δυσπιστίας Ξαφνικά ένιωθα την απειλή μιας αλλοπρόσαλλης σύγκρου-σης Κάτι έτοιμο να εκραγεί σε κάθε σημείο του αέρα μέσα στο δωμάτιο Σαν να τρέμαμε εσωτερικά αλλά εξωτερικά να παραμέναμε παγερά ακίνητες Τρόμαξα μrsquo αυτό το αίσθημα Ίσως να έφταιγα εγώ να ήμουνα υπερβολική ίσως και να συ-νέβαινε

laquoΚατάλαβα Αντζέλ δεν πρόκειται νrsquo ανοίξεις το στόμα σουraquo μου είπε laquoΝευρίασες ε Έπρεπε να αφήσω τον αέρα να πάρει όλα τα χαρτιά σου πάνω από το γραφείο να δούμε τώρα τι θα έλεγεςraquo

21

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί Εμένα Επέμενα να μην της μιλάω

Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της είχε μανία με τις γραμμές της γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει κι ύστερα το ίδιο προσποιητά έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε Σηκώθηκε αποφασιστικά μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της και περισσότερο σαν να μονο-λογούσε laquoφεύγωraquo είπε laquoέχω ραντεβού με τον Ελιάν πάω στο μοντάζ της ταινίας Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ Αν μαγειρέψεις για σένα άφησέ μου και μένα φαγητό στο ψυγείοraquo

Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφα-λίζει αλλά και του διπλανού όπου έμενε να τρίζει ελαφρά όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε ξανάνοιξα τον φά-κελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο

Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις τα-ράτσες Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνο-νταν ένα κομμάτι θάλασσα η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια σε υποστολή αέρα και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λι-μανιού ndash χέρια πάνω από την πόλη Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα

Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων μάζευα φωτογρα-φίες γράμματα σημειωματάρια Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο-

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

20

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

Μέναμε δίπλα δίπλα στον ίδιο όροφο και είχαμε η μία τα κλειδιά του σπιτιού της άλλης Τελευταία εκτός από την πάγια δυσπιστία της ανεψιάς μου στους πάντες και τα πάντα ώρες ώρες ένιωθα πως κι εμένα με έβλεπε καχύποπτα Έτσι κοντά σrsquo όλα απέκτησα κι αυτόν τον φόβο ότι με παρακολουθούσε κι εκείνη Μπορεί όμως να ήταν και η ιδέα μου

Γιατί εγώ έμπαινα στο διαμέρισμά της όχι μόνο για να την φροντίσω αλλά και για να διαβάσω καθετί που την αφορού-σε Διάβαζα αντέγραφα ακόμη και φωτοτυπούσα τις προ-σωπικές της σημειώσεις το ημερολόγιό της από τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια μέχρι τώρα Γιrsquo αυτή την πράξη μου ευθυ-νόταν η ίδια και ο ακραία παρορμητικός αυτοκαταστροφικός της χαρακτήρας Πολλές φορές την είχα προστατέψει από τον εαυτό της Ήταν ικανή για το χειρότερο Ήλπιζα πίστευα πως με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσα να της φανώ χρήσιμη και στις μέχρι τώρα αποτυχημένες απόπειρές της για ψυχανάλυση

Το ζήτημα ήταν πως ήμουν ο μόνος άνθρωπος που ακόμα εμπιστευόταν κι αν ανακάλυπτε ότι την ήλεγχα κρυφά η σχέ-ση μας θα τιναζόταν στον αέρα

Απομείναμε να κοιταζόμαστε για λίγο σαν να περιμέναμε να περάσουν κάποια υπόγεια σεισμικά κύματα δυσπιστίας Ξαφνικά ένιωθα την απειλή μιας αλλοπρόσαλλης σύγκρου-σης Κάτι έτοιμο να εκραγεί σε κάθε σημείο του αέρα μέσα στο δωμάτιο Σαν να τρέμαμε εσωτερικά αλλά εξωτερικά να παραμέναμε παγερά ακίνητες Τρόμαξα μrsquo αυτό το αίσθημα Ίσως να έφταιγα εγώ να ήμουνα υπερβολική ίσως και να συ-νέβαινε

laquoΚατάλαβα Αντζέλ δεν πρόκειται νrsquo ανοίξεις το στόμα σουraquo μου είπε laquoΝευρίασες ε Έπρεπε να αφήσω τον αέρα να πάρει όλα τα χαρτιά σου πάνω από το γραφείο να δούμε τώρα τι θα έλεγεςraquo

21

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί Εμένα Επέμενα να μην της μιλάω

Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της είχε μανία με τις γραμμές της γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει κι ύστερα το ίδιο προσποιητά έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε Σηκώθηκε αποφασιστικά μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της και περισσότερο σαν να μονο-λογούσε laquoφεύγωraquo είπε laquoέχω ραντεβού με τον Ελιάν πάω στο μοντάζ της ταινίας Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ Αν μαγειρέψεις για σένα άφησέ μου και μένα φαγητό στο ψυγείοraquo

Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφα-λίζει αλλά και του διπλανού όπου έμενε να τρίζει ελαφρά όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε ξανάνοιξα τον φά-κελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο

Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις τα-ράτσες Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνο-νταν ένα κομμάτι θάλασσα η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια σε υποστολή αέρα και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λι-μανιού ndash χέρια πάνω από την πόλη Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα

Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων μάζευα φωτογρα-φίες γράμματα σημειωματάρια Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο-

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

21

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί Εμένα Επέμενα να μην της μιλάω

Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της είχε μανία με τις γραμμές της γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει κι ύστερα το ίδιο προσποιητά έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε Σηκώθηκε αποφασιστικά μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της και περισσότερο σαν να μονο-λογούσε laquoφεύγωraquo είπε laquoέχω ραντεβού με τον Ελιάν πάω στο μοντάζ της ταινίας Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ Αν μαγειρέψεις για σένα άφησέ μου και μένα φαγητό στο ψυγείοraquo

Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφα-λίζει αλλά και του διπλανού όπου έμενε να τρίζει ελαφρά όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε ξανάνοιξα τον φά-κελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο

Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις τα-ράτσες Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνο-νταν ένα κομμάτι θάλασσα η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια σε υποστολή αέρα και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λι-μανιού ndash χέρια πάνω από την πόλη Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα

Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων μάζευα φωτογρα-φίες γράμματα σημειωματάρια Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο-

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

22

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ

ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν κατά και μετά την Κατοχή και κυρίως διασταύρωνα πληρο-φορίες Ενδιάμεσα έγραφα και ταhellip δικά μου Κάτι σαν μυθι-στόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα φωτογραφίες έγγραφα Είχα κάποια εμπειρία Πριν από χρόνια είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του laquoΜακεδονικού Αρχείουraquo του καθηγητή Π Α Σβωλόπουλου μετέπειτα Ακαδημαϊκού Λάτρευα τη με-λέτη της Ιστορίας αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου στα οικογε-νειακά μας δεν ήταν αυτό

Στη Θεσσαλονίκη μετά την απελευθέρωση πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν του Άιχμαν του Μπρούνερ αλλά και κάθε δωσίλογου Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες Πάνω απrsquo όλα ήθελα να καταλάβωhellip να απαντήσω στα δικά μου laquoγιατίraquo Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και κα-ταστροφή της οικογένειάς μας Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους τη γενιά μου τη φυλή μας Τον πατέρα μου Ερρίκο Μπεφόρhellip τη μητέρα μου Μαζαλτώφ Χάσκιhellip που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς την αδελφή μου Λέα σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρhellip τον ίδιο τον Μωύς αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν Τι έγινε και διαλυθήκαμε τελικά μετά τον Εμφύλιο

Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη παρατεταμένη φωτιά από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα Κι αυτό αρκετό καιρό πριν από την είσο-δο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη

Ακόμα έψαχνα σχετικά με ότι αφορούσε τους Παυλίδηδες Ο πατέρας ο Παναγιώτης ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου Ο γιος του ο Αλέξανδρος που δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει-

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

23

ΓΙΟΥΝΤΙΝ ndash ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη Τι να υποθέσω όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου Κι αυτό φυσικά ολοκλήρωσε τη συμφορά μας

Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετά-γη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά στο Ρού-πελ Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος Για δια-στήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε

Μετά τον πόλεμο άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιό-φωνο την εκπομπή laquoΑναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρούraquo Και κυρίως μία ανακοίνωση

laquoΟ Παναγιώτης Παυλίδης κάτοικος Θεσσαλονίκης αναζη-τά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη Ο Αλέξανδρος Παυλίδης την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944 είχε ενταχθεί από τους ναζί σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρα-τοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν Έκτοτε αγνοείται η τύχη τουraquo

Γενικά όμως είχα κουραστεί επί δεκαετίες με τα κλεισμέ-να στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες που σκέπαζαν την πόλη σάβανο Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελι-κά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ τη Λέα και τον Αλέξανδρο Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων κατάδοση μου έμοιαζε

Σκάλιζα λεπτομέρειες πρόσωπα ακόμη και τα πιο απίθα-να Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν laquoκολαούζοraquo που έσερ-νε μαζί του ο κουνιάδος μου ο Μωύς τον επονομαζόμενο Αφούhellip έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ότι κι αν έλεγε όταν μιλούσε κόλλαγε στο τέλος και ένα laquoαφούhellipraquo Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μουΈψαχνα

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ

Ο Γιώργος Ρωμανός γράφει διήγημα μυθιστόρημα δοκίμιο και διδάσκει αφηγηματολογία σε σεμινά-ρια Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Εμφα-νίστηκε νέος στα γράμματα το 1977 με το βιβλίο του Ο Αλέξανδρος κά διηγήματα (Πρόσπερος) Δημοσιεύει σε έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες διηγήματα (από το 1973) και δοκίμια (από το 1978) Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά Γαλλικά Γερμανικά Ρωσικά

Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι συλλογές διηγη-μάτων ένα μυθιστόρημα μία νουβέλα δύο μελέτες και μία μετάφραση διηγημάτων του Dylan Thomas

Επιμελητής βιβλίων από το 1972 και από το 1997 εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Παν-δώρα και ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό pandoraperiodikoblogspotcom και το ιστολόγιο romanosgblogspotcom

Ως ζωγράφος είναι μέλος του Καλλιτεχνικού Επι-μελητηρίου Ελλάδος Έχει εκθέσει σε 10 ατομικές εκθέσεις από το 1984 και σε 45 ομαδικές από το 1966 σε Ελλάδα και εξωτερικό

Διακρίσεις ndash επιλογή2004 Το βιβλίο του Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για

τρεις διηγήματα Μεταίχμιο εισήχθη για διδασκαλία στα πανεπιστήμια Βερολίνου και Τιφλίδας

2006 Μετάλλιο του Δήμου Παπάγου για την προ-σφορά του στα γράμματα και στις τέχνες w

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

μυθισ τόρημα

ΣΥΓΧ

ΡΟΝ

ΟΙ Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΕΣ Π

ΕΖΟ

ΓΡΑ

ΦΟ

Ι

Η Αντζέλ μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη είναι Εβραία

και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της που αρχίζει

πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία

του 1990 Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη

οικογένεια χριστιανών

Στην Κατοχή μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδή-

σουν δυο μεγάλοι έρωτες ένας ιδεαλιστικός και ένας κολα-

σμένος Η αδελφή της Αντζέλ η Λέα θα βιώσει την κορύφω-

ση του μεγάλου της έρωτα μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώ-

σεως Η Λόρυ κόρη της Λέα προσπαθεί να ξεπεράσει τον

δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από

την ψυχαναλύτριά της

Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύ-

γκρουση με την επίσημη Ιστορία Ντοκουμέντα και μυθοπλασία

αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης

και των θυμάτων της εποχής εκείνης Οι Εβραίοι και οι χριστια-

νοί Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων Ποιος πρόδωσε

ποιον Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων και της εβραϊκής κοινό-

τητας Τι συνέβη μετά στον Εμφύλιο Πώς φτάσαν όλα αυτά

να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα

Κομμάτια ζωής αφημένα μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων

συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ

wwwagyragr

ΚΩΔ 30902ISBN 978-960-547-030-2

2009 Για το βιβλίο του Καζαμπλάνκα Καφέ μυθιστόρημα Άγκυρα 2008 και για το σύνολο του έργου του του απονεμήθηκε το βραβείο Εκδοτών Βιβλίου Βορείου Ελλάδος

Βιβλιογραφία - ενδεικτικήΓια το έργο του Γ Ρ υπάρχει βιβλιογραφία από

το 1978 Έχουν γραφτεί σε περιοδικά και εφημερί-δες περισσότερες από πενήντα εκτεταμένες κριτι-κές και δεκάδες μικρότερα κείμενα Παρουσιάσεις του έργου του έχουν γίνει σε αίθουσες γραμμάτων τεχνών σε συνέδρια καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές Έχει δώσει συνεντεύξεις στην τηλεόραση στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο α Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκης

2007 (Ρωμανός Γιώργος σελ 1953 και Πανδώ-ρα σελ 1682)

β Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα τ 52 σελ 345

γ Μεγάλο λεξικό Ελλήνων Ζωγράφων Γλυπτών και Χαρακτών εκδ Μέλισσα τ Δ΄ σελ 114Τελευταία του βιβλία Καζαμπλάνκα Καφέ μυθι-

στόρημα Άγκυρα 2008 Η γυναίκα δέντρο νουβέλα Πανδώρα 2011 Αλέ-

ξανδρου Παπαδιαμάντη Όνειρο στο κύμα Από τη μελέτη στην ερμηνεία μελέτη Πανδώρα 2011 l

exofillo Giountin-finalindd 1 61112 1205 μμ