Fontys Hogescholen, Eindhoven - NVAO Fontys hbo-ba... · Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Technische ... de stage (30 EC) en het ... visitatie

Fontys Hogescholen, Eindhoven

Opleiding: Technische Bedrijfskunde; hbo-bachelor Croho: 34421 Varianten: voltijd/deeltijd/duaal

Visitatiedatum: 24 april 2008

© Netherlands Quality Agency (NQA)

Utrecht, oktober 2008

© NQA - visitatie Fontys Hogescholen, hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (vt/dt/du) 2/65


Inhoud

Inhoud 3

Deel A: Onderwerpen 5

1.1 Voorwoord 7

1.2 Inleiding 7

1.3 Werkwijze 9

1.4 Oordeelsvorming 10

1.5 Oordelen per facet en onderwerp 12

Deel B: Facetten 15

Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 17

Onderwerp 2 Programma 20

Onderwerp 3 Inzet van personeel 33

Onderwerp 4 Voorzieningen 38

Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 42

Onderwerp 6 Resultaten 45

Deel C: Bijlagen 51

Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 52

Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 57

Bijlage 3: Bezoekprogramma 61

Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 63

Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 65



Deel A: Onderwerpen



1.1 Voorwoord

Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Technische

Bedrijfskunde van Fontys Hogescholen heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de

bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de

accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in april 2008, toen

het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het

panel de opleiding gevisiteerd op 24 april 2008.

Het panel bestond uit:

Dr. F.M. Eijnatten (voorzitter, domeinpanellid)

Ing. A.J.G. van Tongeren (domeinpanellid)

Dhr. S.P.A.B. van der Wiel (studentpanellid)

Drs. J.M.T. van Alst (NQA auditor).

Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de

werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het

panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder

vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en

vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de

te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid,

studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2).

Het rapport bestaat uit drie delen:

• Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel

over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met

daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om

oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel

geformuleerd.

• Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en

argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan

uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het

voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende

instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit

Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport.

• Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen.

1.2 Inleiding

Fontys Hogescholen biedt plaats aan 36 Fontys-instituten die gezamenlijk ruim 200

bacheloropleidingen en 34 masteropleidingen verzorgen. De hogeschool biedt onderwijs aan

ongeveer 36.000 studenten. Er zijn 3.900 personeelsleden werkzaam, waarvan 1800 fte’s

onderwijzend personeel. Naast onderwijs legt Fontys zich toe op onderzoek en

kennisinnovatie ondermeer in 24 lectoraten, en op zakelijke dienstverlening.

Eén van de strategische speerpunten van Fontys is de Biloba-onderwijsvernieuwing. Deze is

gestart in 2003.


Tweeledig doel van Biloba is: invoering van een major-minorstructuur voor alle

bacheloropleidingen en implementatie van competentiegericht leren. Fontys streeft verder

naar stabiele studentenaantallen in het initieel onderwijs, naar groei op de markt van een

leven lang leren en naar een grotere omzet en rendement van de zakelijke dienstverlening.

Fontys biedt studenten die dat willen een opleiding die hen voorbereidt op de internationale

arbeidsmarkt. Daartoe ontwikkelt Fontys Engelstalige opleidingen en biedt ze mogelijkheden

voor buitenlandse stages. De campus Venlo speelt als Fontys Internationale Campus een

belangrijke rol bij het aantrekken van buitenlandse studenten.

De opleiding Technische Bedrijfskunde (TB) Eindhoven is in 2000 een fusie aangegaan met

de Nationale Vervoersacademie in Venlo. Samen vormden zij de Fontys Hogeschool

Bedrijfskunde en Logistiek (FHTL). Sinds 2006 maakt TB deel uit van Fontys Hogeschool

Techniek en Bedrijfsmanagement (FHTBM), een fusie van FHTL met Fontys Hogeschool

Bedrijfskader en Fontys Technische Hogeschool Venlo.

FHTBM verzorgt hogere beroepsopleidingen in de domeinen Engineering, ICT en

Bedrijfsmanagement en Logistiek. Het betreft bachelor-, master- en post-hbo-opleidingen die

zich vooral richten op cursisten uit Brabant en Limburg, en uit de Duitse en Belgische

grensregio. Het onderwijs wordt aangeboden op drie locaties in Venlo, Eindhoven en Tilburg.

TB wordt alleen aangeboden in Eindhoven, sinds september 2006 in de Fontys-

hoofdvestiging.

Sinds 2006 is een directieteam (een directeur met vier adjunct-directeuren) verantwoordelijk

voor FHTBM. Per februari 2008 is een nieuwe directeur FHTBM benoemd. Eén adjunct-

directeur is aandachtsvelder voor TB. Binnen TB zijn drie onderwijsteams (P, K en A)

integraal verantwoordelijk voor inhoud en uitvoering van het onderwijs.

Per 2009 splitst Venlo zich weer af van de FHTBM. Voor TB heeft dit weinig gevolgen.

TB is in 1968 in Eindhoven gestart als deeltijdopleiding. De voltijdopleiding ging in 1974 van

start. Inmiddels kent TB ook een duale variant en een Associate Degree.

De jaarlijkse instroom in de voltijdopleiding bedraagt 85 - 115 studenten (2000-2006). De

instroom bestaat voor ongeveer 50% uit havisten, 25% mbo’ers en 25% vwo’ers. Het

voltijdse opleidingsrendement na 4 jaar schommelt rond de 25% en is na 6 jaar ongeveer

50%. Vanaf 2007-2008 bestaat het voltijdse programma in jaar 1 uit de Cultuurdouche en

vier projecten, waarbij in elk project een aspect van de kenmerkende MOTE-benadering

(Mens, Organisatie, Techniek, Economie) centraal staat. Jaar 2 biedt ruimte aan een project

gericht op de interne omgeving van bedrijven (Beter sturen; 15 EC), een project gericht op

de externe omgeving bedrijven (Grote markt; 15 EC), en aan minor 1 (30 EC). Jaar 3 bevat

de stage (30 EC) en het project Van idee tot product (15 EC), waarin integratie plaatsvindt

van de interne en de externe oriëntatie; en het eerste deel van minor 2 (15 EC). Jaar 4 wordt

gevormd door het project E-globe (Strategisch beleid in internationaal perspectief; 15 EC),

de tweede helft van minor 2 (15 EC) en de afstudeeropdracht (30 EC).

De deeltijdopleiding kent een jaarlijkse instroom van 25 - 35 studenten, het merendeel (60%)

mbo’ers. Het deeltijdopleidingsrendement na 4 jaar is ongeveer 25% en is na 6 jaar

ongeveer 40%. Het deeltijdprogramma, dat van oudsher een cursorisch vijfjarig programma

kent, is in 2005-2006 inhoudelijk gelijkgetrokken met de voltijdopleiding – met name wat


betreft het projectonderwijs en de nominale studieduur van vier jaar – en voldoet per 2008-

2009 aan de Biloba-eisen (minoren, SLB).

TB biedt sinds 2002 logistiek medewerkers en directeuren/ eigenaren in het bedrijfsleven de

mogelijkheid om in circa 2,5 jaar de TB-opleiding af te ronden via een duaal traject. De duale

opleiding bestaat uit een individueel studietraject en richt zich op mensen met een mbo-4

opleiding (of gelijkwaardig), die naast een ruime werkervaring ook nog aanvullende

cursussen gevolgd hebben. Per jaar starten ongeveer drie nieuwe duale studenten.

Tot slot kent TB een tweejarige opleiding Associate Degree, die vanaf 2007 operationeel is in

zowel een voltijd- als deeltijdvariant. De AD’er kan aansluitend doorstromen naar de

bacheloropleiding. Het AD-programma is erkend door de NVAO. Het panel heeft de AD-variant

niet in haar beoordeling kunnen betrekken aangezien deze pas onlangs van start is gegaan.

De TB-opleidingsvarianten worden verzorgd door 28 docenten en overige medewerkers (23

fte’s). De student/ docent ratio is 22:1.

TB leidt op voor beroepsrollen als manager, intern adviseur (stafmedewerker), extern

adviseur, en ondernemer, zowel in de industrie als in de zakelijke dienstverlening. Specifieke

TB-functies zijn: productieplanner; intercedent; routeplanner; productieleider; en

accountmanager.

In de vorige visitatie (2003) scoorde TB Fontys matig/ onvoldoende op afstemming

eindkwalificaties en programma; samenhang; bewaking kwalificaties; toetsen;

personeelsbeleid en kwaliteitszorg. Het programma is de afgelopen periode flink vernieuwd

op basis van landelijk overeengekomen competenties en in lijn met het Fontys-brede Biloba-

beleid. Naar de mening van het panel is duidelijke voortgang geboekt inzake de integratie

van cursorisch onderwijs en projectonderwijs, de relevantie van werkvormen, de bewaking

van toetskwaliteit en kwalificaties van afgestudeerden, en de kwaliteit van de

deeltijdopleiding. Ook de afstemming tussen personeelsbeleid en onderwijsbeleid is

verbeterd, ondermeer door de brede betrokkenheid van de teams bij de

onderwijsvernieuwing en door de scholing van assessoren en studieloopbaanbegeleiders.

Verbeteringen zijn volgens het panel nodig inzake de samenhang van het programma, de

academische en internationale oriëntatie van de opleiding, de doelgerichtheid van de

kwaliteitszorg, en de rendementen.

1.3 Werkwijze

De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is

neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder

beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader

dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1).

NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek

door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase.

De voorbereidingsfase

Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en

compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens

bereidden de panelleden zich in april 2008 inhoudelijk voor op het bezoek op 24 april 2008.


Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een

beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden

vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een

overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en

prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende

vergadering is het bezoek door het panel voorbereid.

De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek

referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel

bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling

dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke

beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is

gebaseerd.

Het bezoek door het panel

NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het

panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden

gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en

met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter

inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte

ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve

(tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde

van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele

indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken.

De fase van rapporteren

Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage

opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van

de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de

NVAO.

De opleiding heeft in juni 2008 een concept van het Facetrapport (deel B) voor een controle

op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen

aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de

onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in augustus 2008 voor

een controle op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd.

Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in september 2008. Het visitatierapport

is eveneens in oktober 2008 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de

accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO.

1.4 Oordeelsvorming

In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de

facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals

die door de NQA in het Beoordelingsprotocol (2007) zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in

de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol.


Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel

legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op

een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is

van:

• weging van de oordelen op facetniveau;

• benchmarking;

• generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden;

• bepaalde accenten respectievelijk ‘best practices’.

In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de

facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie

is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de deeltijd- en

de duale opleiding afwijkt van de voltijd, wordt dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld,

gelden voor de deeltijd- en duale opleiding dezelfde argumentatie/oordelen als voor de

voltijdopleiding.


1.5 Oordelen per facet en onderwerp

Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau

Onderwerp/Facet Technische Bedrijfskunde – Croho 34476

Voltijd Deeltijd Duaal

Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding

1.1 Domeinspecifieke eisen Voldoende Voldoende Voldoende

1.2 Niveau bachelor Goed Goed Goed

1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Goed Goed

Totaaloordeel Positief Positief Positief

Onderwerp 2 Programma

2.1 Eisen HBO Voldoende Voldoende Voldoende

2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Voldoende Voldoende Voldoende

2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Voldoende Voldoende Voldoende

2.4 Studielast Goed Voldoende Goed

2.5 Instroom Goed Goed Goed

2.6 Duur Voldaan Voldaan Voldaan

2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed Goed Goed

2.8 Beoordeling en toetsing Goed Goed Goed


Onderwerp 3 Inzet van personeel

3.1 Eisen HBO Voldoende Voldoende Voldoende

3.2 Kwantiteit personeel Goed Goed Goed

3.3 Kwaliteit personeel Goed Goed Goed


Onderwerp 4 Voorzieningen

4.1 Materiële voorzieningen Goed Goed Goed

4.2 Studiebegeleiding Goed Goed Goed


Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg

5.1 Evaluatie resultaten Voldoende Voldoende Voldoende

5.2 Maatregelen tot verbetering Goed Goed Goed

5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld

Voldoende

Voldoende

Voldoende


Onderwerp 6 Resultaten

6.1 Gerealiseerde niveau Goed Goed Goed

6.2 Onderwijsrendement Onvoldoende Onvoldoende Goed



Doelstellingen opleiding

Het oordeel voor 1.1 is voldoende en voor 1.2 en 1.3 goed.

Het oordeel op het onderwerp is voor de voltijd-, de deeltijd- en de duale opleiding

derhalve positief.

Programma

De oordelen voor de voltijd- en voor de duale opleiding zijn merendeels voldoende en voor

2.4, 2.5, 2.7 en 2.8 goed. De oordelen voor de deeltijdopleiding zijn identiek met uitzondering

van 2.4 dat als voldoende is beoordeeld.

Het oordeel op het onderwerp is voor de voltijd-, de deeltijd- en voor de duale

opleiding positief.

Inzet van personeel

Het oordeel voor 3.1 is voldoende en voor 3.2 en 3.3 goed.


derhalve positief.

Voorzieningen

Het oordeel voor 4.1 en voor 4.2 is goed.


derhalve positief.

Interne kwaliteitszorg

Het oordeel voor 5.1 en 5.3 is voldoende en voor 5.2 goed.


derhalve positief.

Resultaten

Het oordeel voor 6.1 is goed en voor 6.2 onvoldoende voor de voltijd- en de deeltijdopleiding.

Naar de mening van het panel wordt de onvoldoende voor rendementen gecompenseerd

door de beoordeling goed voor het gerealiseerde niveau. Het door de nieuwe directeur

voorgenomen beleid inzake rendementen is vertrouwenwekkend. Het panel beoordeelt het

onderwerp Resultaten voor de voltijd- en deeltijdopleiding als positief.


derhalve positief.

Totaaloordeel

Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat de

voltijd-, de deeltijd- en de duale opleiding op de zeven onderwerpen positief scoren.

De conclusie is dat het totaaloordeel over de voltijd-, de deeltijd- en de duale opleiding

positief is.



Deel B: Facetten



Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding

Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Voldoende

Criterium

- De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse)

vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende

domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk).

Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd:

• De opleiding beoogt studenten toe te rusten met negen competenties: vier

beroepscompetenties en vijf algemene competenties (Overzicht competenties

Technische Bedrijfskunde, september 2004).

• De vier beroepscompetenties zijn: het ontwikkelen en formuleren van beleid; het

uitvoeren van beleid; het ondernemen; en het vernieuwen van producten en

organisaties. De vijf algemene competenties zijn: reflectie, transfer, zelfstandig en in een

team werken, interdisciplinair communiceren en leidinggeven. Deze

beroepscompetenties zijn integraal overgenomen van de met 17 TB-opleidingen

overeengekomen Opleidingseisen Technische Bedrijfskunde voor Hogescholen in

Nederland (Cluster Technische Bedrijfskunde, februari 2002).

• De algemene competenties zijn ontleend aan de Algemene competenties HBO-ingenieur

(februari 2002). De opleiding heeft daarbij de drie algemene ingenieurscompetenties

(leren leren; eigen verantwoordelijkheid nemen; en initiatief nemen) geherinterpreteerd

en geclusterd in twee competenties: reflectie en transfer.

• Het panel is van mening dat de opleiding, door de landelijke opleidingseisen grotendeels

over te nemen als eindkwalificaties, weinig eigen invulling geeft aan de eindkwalificaties,

en daarmee aan het inhoudelijk ‘gezicht’ van TB Fontys. Ambities van de opleiding om

een internationaal en multidisciplinair georiënteerde opleiding te zijn (Missie en strategie

FHBL, 2004) worden in deze algemene eindkwalificaties niet geconcretiseerd.

• Noch het Cluster TB noch de opleiding zelf heeft een internationale vergelijking van de

eigen eindkwalificaties met vergelijkbare opleidingen uitgevoerd.

• In Opleidingseisen Technische bedrijfskunde voor Hogescholen in Nederland wordt niet

toegelicht in hoeverre de competenties tot stand zijn gekomen in overleg met het

landelijke werkveld of door werkveldonderzoek e.d. Het panel heeft wel geconstateerd

dat leden van de Raad van Advies TB Fontys actief betrokken zijn geweest bij de

totstandkoming van de landelijke TB-opleidingseisen.

• De opleiding heeft de eindkwalificaties met de Raad van Advies besproken (notulen

Raad van Advies). In de Raad van Advies hebben meerdere werkgevers uit de regio

zitting, o.a. van Océ en van vervoersbedrijf Frans Maas. De RvA heeft geen nadere

feedback op de competenties gegeven.

• Het Cluster TB heeft in maart 2006 acht nieuwe competenties vastgesteld. Deze

bevatten vier beroepscompetenties en vier algemene competenties. De vier nieuwe

beroepscompetenties zijn: het analyseren van een situatie; het opstellen van


kwalitatieve/ kwantitatieve ontwerpen/ modellen, en het komen tot één of meerdere

onderbouwde oplossingsrichtingen; het uitwerken van een oplossingsrichting en het

plannen van de realisatie; en het leveren van het beroepsproduct. De opleiding is nog

volop doende de implementatie van deze nieuwe competenties voor te bereiden. Het

panel heeft deze nieuwe eindkwalificaties in haar oordeel niet kunnen meewegen.

• Het panel heeft in gesprekken met het opleidingsmanagement en de docenten

vernomen dat, mede naar aanleiding van de kritieken van de vorige visitatiecommissie,

het streven er de afgelopen periode op gericht is om de opleiding met behulp van de

landelijke competenties en aan de hand van het Fontys-brede Biloba-beleid grondig te

vernieuwen. Daarbij wil men het goede van de TB-opleiding behouden: het

projectonderwijs.

• Het panel constateert dat er hard gewerkt is om met deze ingrediënten tot een passend

eigen competentiekader te komen, en heeft er begrip voor dat deze operatie voor wat

betreft de nieuwe TB-competenties nog niet volledig voltooid is. Desalniettemin heeft het

panel gemeend hierboven kanttekeningen te moeten plaatsen vanwege de vrij

algemene eindkwalificaties die geen uitdrukking geven aan een eigen inhoudelijk gezicht

en strategische ambitie. Ook de ambitie om een internationaal en multidisciplinair

georiënteerde opleiding te zijn wordt niet geconcretiseerd in de eindkwalificaties. De

nieuwe FHTBM-directeur geeft aan de beleidsvorming en sturing op strategisch en

tactisch niveau te willen versterken, als schakel tussen landelijk- en Fontys-beleid

enerzijds en uitvoering op opleidingsniveau anderzijds. Dit afwegende komt het panel

voor dit facet tot het oordeel voldoende.

Facet 1.2 Niveau bachelor Goed

Criterium

- De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal

geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor.


• De opleiding verantwoordt op twee manieren dat de eindkwalificaties aansluiten bij

internationaal geaccepteerde kwalificaties van de bachelor. Enerzijds door te laten zien

dat de eindkwalificaties zijn afgeleid van de algemene hbo-competenties (Competent

Hoger Technisch en Natuurwetenschappelijk Onderwijs, en Vergelijking Dublin

descriptoren met HBO-kwalificaties 2002), die op hun beurt de Dublin descriptoren

afdekken. Anderzijds door met behulp van een matrix zichtbaar te maken hoe de

eindkwalificaties aansluiten bij de Dublin descriptoren. Ter illustratie: ‘kennis en inzicht’

zijn volgens de presentatie van de opleidingen aan de orde in de deeltaken behorend bij

competentie 1 (‘De beginnend beroepsbeoefenaar is in staat om bij te dragen aan het

ontwikkelen en formuleren van beleid, waarbij primaire en ondersteunende processen in

samenhang worden beschouwd, met als resultaat een concreet plan’); en bij

competentie 4 (‘De beginnend beroepsbeoefenaar is in staat om een diagnose te stellen

van de oorzaken van strategische en structurele problemen en kansen in een

organisatie, en om hierbij een plan van aanpak op te stellen voor een


vernieuwingstraject en dit projectmatig uit te (laten) voeren’. ‘Oordeelsvorming’ komt

overwegend aan de orde in deeltaken vallend onder competentie 2 (‘De beginnend

beroepsbeoefenaar is in staat om het binnen een onderneming geformuleerde beleid

zelfstandig en in teamverbanden te vertalen naar operationele plannen en deze uit te

voeren en te evalueren’) en ‘communicatie’ ondermeer in competentie 3 (‘De beginnend

beroepsbeoefenaar is in staat om als deskundige, alleen of in teamverband, advies uit te

brengen over vakinhoudelijke en beroepsmatige aangelegenheden, en over het eigen

handelen verantwoording af te leggen aan zichzelf en aan anderen’).

• Het panel heeft ook op basis van analyse van de modulebeschrijvingen geconstateerd

dat er sprake is van een royale afdekking van de Dublin descriptoren. Kennis en inzicht

zijn aan de orde bij 4 TB-competenties (formuleren beleid, uitvoeren beleid,

ondernemen, en vernieuwen); toepassen van kennis en inzicht bij 5 TB-competenties

(formuleren beleid, uitvoeren beleid, ondernemen, vernieuwen, en transfer);

oordeelsvorming eveneens bij 5 TB-competenties (formuleren beleid, uitvoeren beleid,

ondernemen, vernieuwen, en transfer); communicatie bij 3 TB-competenties (zelfstandig

en teamfunctioneren; interdisciplinaire communicatie; leiding geven); en

leervaardigheden is aan de orde bij 2 TB-competenties (reflecteren en transfer).

• De opleiding heeft de negen competenties op drie niveaus geoperationaliseerd. Deze

competentieniveaus worden in Overzicht competenties Technische Bedrijfskunde met

behulp van indicatoren beschreven. Op niveau 1 dienen studenten aan te tonen de

competentie te beheersen in een beroepssituatie, waarbij er sprake is van een grote

mate van begeleiding en een geconditioneerde omgeving. Op niveau 2 worden

studenten geacht de competentie te beheersen in een beroepssituatie met een grote

mate van begeleiding maar in een echte bedrijfsomgeving. En op niveau drie

functioneren zij redelijk zelfstandig in een beroepssituatie.

• Het panel is van oordeel dat de competenties voldoen aan de internationaal

geaccepteerde Dublin descriptoren, en dat de operationalisering in drie

beheersingsniveaus consistent en adequaat is.

• Het panel beoordeelt dit facet als goed.

Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed

Criteria

- De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het

relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties.

- De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een

specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een HBO-opleiding

vereist is of dienstig is.


• Het Cluster TB baseert de competenties op vier beroepsrollen die afgestudeerden

uitoefenen. Het gaat om de rol van manager, intern adviseur (stafmedewerker), extern

adviseur, en ondernemer. Specifieke TB-beroepsprofielen daarbij zijn: productieplanner;

intercedent; routeplanner; productieleider; en accountmanager. Kenmerkende


beroepstaken van het TB-profiel zijn ondermeer: het formuleren van een integraal

bedrijfsplan; het formuleren van een functioneel beleidsplan; het zorgdragen voor de

operationele uitvoering van een functioneel bedrijfsproces; het ontwerpen/ doorlichten

en verbeteren/ implementeren van een functioneel bedrijfsproces; het starten van een

bedrijf; en het reorganiseren van een bedrijf.

• De Raad van Advies van TB Fontys is actief betrokken geweest bij de totstandkoming

van de landelijke TB-opleidingseisen. De opleiding heeft de eindkwalificaties met de

Raad van Advies besproken (notulen Raad van Advies).

• Eigen werkveldonderzoek van Fontys (2005 en 2006) laat zien dat alumni merendeels

werkzaam zijn in de sectoren ICT, logistiek, consultancy, en automotive.

• Het panel is op grond van eigen domeindeskundigheid, op basis van de gesprekken met

werkgevers en alumni, en op basis van het eigen TB-werkveldonderzoek van mening

dat de beroepsprofielen herkenbaar en realistisch zijn, en dat de TB-competenties van

belang zijn voor het succesvol uitoefenen van de beroepsrollen van manager, adviseur

en ondernemer op het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar.


Onderwerp 2 Programma

Facet 2.1 Eisen HBO Voldoende

Criteria

- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk

ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast)

onderzoek.

- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het

vakgebied/de discipline.

- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft

aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk.


• Per leerarrangement is een literatuurlijst beschikbaar. De betrokken onderwijsteams

dragen zorg voor regelmatig actualisering; de curriculumcommissie zorgt voor

coördinatie over de teams heen. De actualiteit van de literatuur is naar het oordeel van

het panel over het algemeen goed; hoewel ongeveer 10 procent van de gebruikte

boeken in eerste druk voor 1990 verschenen zijn. Minder tevreden is het panel over de

internationale oriëntatie van de literatuur: ongeveer 17 procent van de gebruikte boeken

is Engelstalig; daarbij worden van internationale auteurs nogal eens Nederlandse

vertalingen gebruikt. Het totale literatuuraanbod lijkt een internationale houding en het

belang van voeling met relevante wetenschappelijke ontwikkelingen niet te stimuleren.

De visitatiecommissie 2003 kwam tot vergelijkbare conclusies.


• Het internationaliseringbeleid van de opleiding, dat vooral gestoeld is op de

internationale contacten van de locatie Venlo, dient door het stopzetten van de

samenwerking met Venlo een nieuwe invulling te krijgen. De studentmobiliteit is wel van

een redelijk niveau: 15% van de studenten doet een buitenlandse stage.

• De vele projecten waarborgen volgens de opleiding een goede relatie met de

beroepspraktijk. Van het voltijdprogramma wordt in totaal ruim 60% van het curriculum

bij bedrijven of samen met bedrijven uitgevoerd. Studenten, docenten, alumni en

werkveld bevestigen in de gesprekken met het panel dit beeld.

• Studenten worden in contact gebracht met de beroepspraktijk in zeven projecten (elk 15

EC), die worden uitgevoerd in fictieve bedrijven (3 projecten in jaar 1) en in bestaande

bedrijven (4 projecten). Daarnaast worden bij de start van projecten regelmatig

gastsprekers uitgenodigd. Het panel acht de interactie met de beroepspraktijk derhalve

goed.

• TB-studenten voeren drie stages uit. De eerste stage is een oriënterende stage in het

eerste jaar (onderdeel van een project); de tweede stage is een probleemoplossende

stage (30 EC) in het derde jaar; en de derde stage is het afstudeeronderzoek (45 EC)

aan het einde van de opleiding. De stages kennen een oplopende complexiteit en

bieden studenten mogelijkheden om de beroepsvaardigheden te ontwikkelen, doordat

projectopdrachten worden ontleend aan de praktijk en doordat bedrijfsopleiders

betrokken zijn bij de begeleiding en beoordeling van projecten en stages.

• Doordat bedrijven als opdrachtgever van projecten fungeren wordt het studiemateriaal

ontleend aan de praktijk. Voorbeelden van betrokken bedrijven zijn: Philips, Daf, Océ,

ASML, en Ahrend. Ook casuïstiek en opdrachten in het cursorisch onderwijs ontlenen

docenten aan de praktijk, ondermeer doordat zij binnen het Kenniscentrum MKB

markttaken verrichten of doordat zij in het kader van het samenwerkingsverband United

Brains onderzoeksopdrachten voor bedrijven uitvoeren.

• Op de benchmark TB 2006 scoort Fontys bij het studentenoordeel over ‘voorbereiding

op loopbaan’ goed (7,0 op een tienpuntsschaal; dit betekent de vierde positie in de rij

van 17 opleidingen). De hoogste score is 7,2.

• De opleiding hecht veel belang aan het verantwoord toepassen van

onderzoeksmodellen en aan kwantitatieve onderzoeksvaardigheden. Alumni en

werkgevers herkennen dit ook als sterk punt van afgestudeerden van TB Fontys. Binnen

FHTBM zijn vier lectoraten gevestigd (Bedrijfskundig management in het MKB, Supply

Chain Management, Mechatronica en Ambient Technology and Intelligence), maar de

TB-studenten geven aan niet bekend te zijn met deze lectoren. Het panel heeft wel

directe inbreng van andere aan FHTBM verbonden kenniscentra in het onderwijs

kunnen constateren, zoals van het Internationaal Logistiek Expertise Centrum (ILEC) en

van United Brains (een samenwerkingsverband van Fontys, de Technische Universiteit

Eindhoven, TNO Industrie en Techniek, en ROC Eindhoven).

• Voorbeelden van actuele ontwikkelingen die aan de orde komen zijn ondermeer:

lean manufacturing, enterprise resource planning, spiral dynamics, ketendenken en

duurzaamheid. Werkgevers geven aan dat er geen actuele ontwikkelingen in het

curriculum ontbreken.


• Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden doordat per

competentie de benodigde beroepsvaardigheden benoemd zijn (Opleidingseisen

Technische bedrijfskunde voor Hogescholen in Nederland). Het panel heeft aan de hand

van de studiehandleidingen kunnen constateren dat de beroepsvaardigheden in de

leerdoelen terugkomen.

• De studenten zijn positief over de mate waarin hun studie wortelt in de actuele

beroepspraktijk (FSE, 2006; SJE 2006; SJE, 2007). 90% van de alumni werkt op hbo-

niveau of hoger (SBO, 2007). Zij geven aan de opleiding voldoende adequaat te vinden

op het gebied van beroepsgerichtheid en actualiteit (SBO, 2007).

• Het panel is van mening dat de kennisontwikkeling van studenten op goede wijze

plaatsvindt door interactie met het beroepenveld, door aan de beroepspraktijk ontleend

onderwijsmateriaal en door toegepast onderzoek in de projecten. Het programma biedt

op goede wijze aandacht voor actuele ontwikkelingen en waarborgt de ontwikkeling van

beroepsvaardigheden.

• Het panel plaatst daarbij de kanttekeningen dat het minder internationale vakliteratuur

heeft aangetroffen dan het gegeven het internationale karakter van de discipline en

gegeven de internationale ambitie van de opleiding verwacht, en dat de inbreng van

kenniskringen in de opleiding volgens studenten nog beperkt is. Daarom beoordeelt het

panel dit facet met een voldoende.

Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Voldoende

Criteria

- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau,

oriëntatie en domeinspecifieke eisen.

- De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van

(onderdelen van) het programma.

- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde

eindkwalificaties te bereiken.


• Vanaf 2007-2008 bestaat het voltijdse programma in jaar 1 (P-fase) uit de Cultuurdouche

en vier projecten (Het koffiezetapparaat, De bakjesfabriek; De fiets en Oriëntatie op de

mens; elk 15 EC), waarbij in elke periode een MOTE-invalshoek centraal staat. Jaar 2

biedt ruimte voor één project gericht op de interne omgeving van bedrijven (Beter sturen;

15 EC), één bedrijfsproject gericht op de externe omgeving van bedrijven (Grote markt;

15 EC), en aan minor 1 (30 EC). Jaar 3 bevat de stage (30 EC) en het bedrijfsproject

Van idee tot product (15 EC), waarin integratie plaatsvindt van de interne en de externe

oriëntatie; en het eerste deel van minor 2 (15 EC). De A-fase (jaar 4) bestaat uit het

project E-globe (Strategisch beleid in internationaal perspectief; 15 EC), de tweede helft

van minor 2 (15 EC) en de afstudeeropdracht (30 EC). Voor de minoren is ondermeer

plaats gemaakt door Logistiek als zelfstandig project te laten vervallen en dit op te

nemen in Van idee tot product en door de omvang van het afstudeeronderzoek terug te

brengen van 45 naar 30 EC.


• De opleiding laat met behulp van een matrix (KLOTS-schema) zien hoe de

programmaonderdelen van de voltijdopleiding de eindkwalificaties dekken. Wat betreft

de vier beroepscompetenties concludeert het panel dat ondernemen in de latere jaren

duidelijk vertegenwoordigd is, echter niet in het eerste jaar. Men kan dit beargumenteren

vanuit een gedachtegang dat ondernemen de andere basiskwalificaties als

randvoorwaarden veronderstelt. En die worden daartoe alle getraind in het eerste jaar.

De keuze om de algemene kwalificaties transfer, functioneren en communicatie vooral in

het eerste jaar te trainen, en in de jaren daarop niet of minder, kan het panel

respecteren vanuit een oogpunt van benodigde focus. Al met al is het panel van mening

dat er sprake is van een redelijk gebalanceerde aandacht voor gespecificeerde

eindkwalificaties binnen het curriculum.

• Het panel heeft ook bekeken in hoeverre het in de matrix weergegeven verband tussen

eindkwalificaties en leerdoelen van programmaonderdelen, in de studiehandleidingen

zichtbaar is gemaakt. Dit blijkt niet altijd het geval te zijn: een aantal studiehandleidingen

verwijst niet naar de competenties, noch wordt duidelijk gemaakt hoe de leerdoelen zijn

afgeleid van de competenties. De opleiding heeft dit manco zelf ook geconstateerd en

heeft in haar zelfevaluatierapport het “nadrukkelijk verwoorden van de relatie tussen de

leerdoelen en de competenties” als verbeterpunt opgenomen.

• In de Benchmark TB 2006 scoort TB Fontys relatief laag op het onderwerp ‘inhoud van

de studie’ (6,4 = rang 13 van 17; hoogste score: 7,2). Ook het algemene

studentenoordeel is relatief laag (6,52 = rang 12 van 17; hoogste score: 7,18).

• Studenten kunnen uit meerdere minoren kiezen (www.fontys.nl/minors). TB-studenten

maken vooral gebruik van de minoren Ondernemerschap; International Business and

Management; Engelse Taal & Cultuur; Toegepaste psychologie; Oog op het MKB:

onderzoek & advies; en Marketing.

• Deeltijdstudenten volgen twee avonden per week onderwijs. De vorige

visitatiecommissie was kritisch over de relatie tussen het deeltijdprogramma en

eindkwalificaties. De opbouw en inhoud van het buitenschoolse curriculum vond men

matig relevant met het oog op het bereiken van de beoogde eindkwalificaties van de

opleiding. De opleiding heeft hierop maatregelen genomen. Sinds 2006-2007 is het

cursorisch onderwijs van het deeltijdprogramma vervallen en voeren deeltijders ook acht

projecten uit binnen diverse bedrijven. Vanaf 2008-2009 voldoet de deeltijdopleiding ook

aan Biloba: dan kiezen de deeltijders ook minoren en nemen zij deel aan de SLB.

Hiermee verschilt het deeltijdprogramma nog slechts op één punt van het

voltijdprogramma: deeltijdstudenten krijgen in principe vrijstelling van de stage, mits

student en organisatie kunnen aantonen dat de student binnen de eigen functie de

competenties kan verwerven. Deeltijdstudenten, die de afstudeeropdracht in het eigen

bedrijf uitvoeren, doen dat in een ander onderdeel dan waar zij werkzaam zijn. Het

merendeel van de deeltijdstudenten (90%) voert het afstudeerwerk niet uit in het eigen

bedrijf. Het panel is op grond van deze curriculuminnovaties van mening dat de relatie

tussen programma en eindkwalificaties in de deeltijdopleiding flink verbeterd is.

• Het duale programma wordt per deelnemer op maat gemaakt, resulterend in een

persoonlijk opleidingsplan. Volgens de opleiding kan het programma variëren van een

puur technisch tot een sterk commercieel gericht opleidingsprogramma. Als hoofdlijn

wordt aangegeven dat het eerste jaar in de regel gericht is op algemene hbo-vorming en


op het aanvullen van ontbrekende TB-basiscompetenties; dat het tweede jaar een

verdiepingsjaar is, waarin vooral de opleidingswens van de student en het bedrijf

centraal staat; in het derde jaar wordt het afstudeerproject uitgevoerd. Deelnemers

worden toegelaten na een toelatingsonderzoek. De kosten bedragen € 5500,- per

opleidingsjaar.

• Concluderend is het panel van mening dat het programma relatief minder aandacht lijkt

te besteden aan de beroepscompetentie ‘Ondernemen’ en aan drie van de vier

algemene competenties, en dat de leerdoelen van de programmaonderdelen nog geen

sluitende vertaling vormen van de eindkwalificaties. Het panel beoordeelt dit facet

vanwege deze kanttekeningen als voldoende.

Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Voldoende

Criterium

- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.


• De opleiding beschrijft in het zelfevaluatierapport vijf principes die de samenhang in de

opleiding dienen te borgen: (1) gemeenschappelijke uitgangspunten van

projectonderwijs; (2) de competenties en beheersingsniveaus; (3) de MOTE-benadering:

in elk leerarrangement en als verticale leerlijnen in het hele programma; (4) thematische

samenhang per jaar; en (5) de oplopende complexiteit in de drie stages.

• De docenten zijn blijkens het zelfevaluatierapport niet geheel tevreden over de

samenhang van de opleiding als geheel, met name de samenhang in de verticale

MOTE-leerlijnen laat volgens hen nog te wensen over. Daarom heeft het panel bij alle

gesprekspartners navraag gedaan naar de MOTE-leerlijnen en naar de onderlinge

samenhang daartussen. Studenten zijn van mening dat MOTE herkenbaar als rode

draad door het programma loopt. Uit diverse jaargangen studentonderzoeken blijkt dat

studenten verder geen overbodige overlap in het programma zien.

Propedeusestudenten ervaren dat de onderwijseenheden een samenhangend geheel

vormen (score 3,5). Hoofdfasestudenten ervaren dat het onderwijs kennis en inzichten

uit verschillende inhoudelijke vakdisciplines met elkaar weet te integreren (score 3,6).

• Volgens alumni en werkgevers is er niet altijd sprake van daadwerkelijke integratie van

de MOTE-aspecten: volgens hen is in het programma de aandacht voor Organisatie en

Techniek dominant; de aandacht voor Economie is secundair en het aspect Mens komt

volgens hen het minst uit de verf. Overigens vinden sommige werkgevers deze

verdeling van aandacht adequaat en overeenkomstig hetgeen zij van afgestudeerden

verwachten.

• De samenhang van het programma – en vooral de aansluiting tussen projecten en

cursorisch onderwijs – is door de vorige visitatiecommissie als matig beoordeeld. Het

panel heeft daarom aan deze samenhang speciale aandacht besteed. Het panel is

gebleken dat de huidige kaders voor projectonderwijs voorschrijven dat het cursorisch

onderwijs geïntegreerd wordt aangeboden; dat blijkens de studiehandleidingen het

cursorisch onderwijs is geroosterd in tijd voor multidisciplinaire thema’s en niet op basis


van uren per vakgebied; dat in ieder project alle MOTE-aspecten en kennisgebieden

aan bod komen, zij het in verschillende mate van diepgang; en dat studenten in de

projecten werken volgens een identieke benadering van projectmatig werken en van

probleem oplossen (de achtbaan). Verder geven zowel studenten als docenten concrete

voorbeelden van de aansluiting tussen projectopdrachten en cursorisch onderwijs. Het

panel is op grond van de studiehandleidingen en op basis van gesprekken met de

studenten en docenten van mening dat de gemeenschappelijke uitgangspunten van het

projectonderwijs herkenbaar in het programma terugkomen, en dat deze de samenhang

binnen elk project en tussen de projecten goed borgen.

• De thematische samenhang per jaar is als volgt samen te vatten. In de P-fase (jaar 1)

staat in elke periode één aspect van MOTE centraal. In de K-fase (jaar 2 en 3) richten

studenten zich eerst op de interne omgeving van een bedrijf (het sturen van

bedrijfsprocessen), daarna op de externe omgeving van een bedrijf (het afstemmen van

het bedrijf op de omgeving) om vervolgens de interne en de externe oriëntatie te

combineren in de aansturing van een geheel bedrijf. De A-fase is geordend vanuit de

cyclus voor productontwikkeling: eerst ‘Van Idee tot product’, dan ‘Van product tot

productieproces’ en dit culmineert in ‘E-globe: strategisch opereren in internationaal

perspectief’. Studenten en docenten geven in de gesprekken aan dat zij deze

thematische ordening en samenhang als rode draad herkennen. Het panel komt op

basis van de studiehandleidingen tot dezelfde conclusie.

• De opbouw en samenhang van de drie stages is als volgt. De eerste, oriënterende stage

(jaar 1) heeft als doel het herkennen en beschrijven van problemen, het zien van

onderlinge relaties tussen werkplekken, en het herkennen van de theorie in de praktijk

en andersom. In de probleemoplossende stage (jaar 3) lost de student een probleem op,

op basis van een diagnose die door het bedrijf gesteld is. In de derde stage – het

afstudeeronderzoek – voert de student zelf de probleemanalyse uit op basis van door

het bedrijf gesignaleerde problemen. Vervolgens ontwikkelen de studenten in de

oplossingsfase een voor het bedrijf geschikte oplossing. De opbouw en samenhang van

de stages is volgens het panel goed gedocumenteerd in de stagehandleidingen.

• Tijdens de gesprekken met het opleidingsmanagement en met de docenten is het panel

gebleken dat bij de invoering van Biloba op de werkvloer aanvankelijk verwarring is

ontstaan over de relaties tussen competentiegericht onderwijs en hetgeen men als

sterke kanten van de TB-opleiding ervaart: het projectonderwijs en de MOTE-lijnen.

Geleidelijk hebben de docententeams ingezien dat deze drie benaderingen goed te

combineren zijn. Dit heeft volgens het opleidingsmanagement en de docenten weer

ruimte gemaakt voor enthousiasme, creativiteit en flexibiliteit bij de docenten. Deze

positieve houding heeft het panel in de gesprekken ook aangetroffen. Tegelijkertijd

beseffen opleidingsmanagement en docenten dat de innovatie nog niet is afgerond en

dat men qua integratie en samenhang nog in een tussenfase verkeerd. De opleiding wil

de aansturing van de innovatie op tactisch niveau versterken, bijvoorbeeld door de

curriculumcommissie sterkere bevoegdheden te geven. Het panel ziet hier ook een taak

weggelegd voor het nieuwe opleidingsmanagement, eventueel ondersteund door

onderwijskundige experts.


• De duale opleiding bestaat uit een persoonlijk opleidingsplan voor elke duale student.

De samenhang in de duale opleiding is daardoor principieel anders dan bij de voltijd- en

deeltijdopleiding. Het gaat hier voornamelijk om een passende combinatie van

curriculumonderdelen afgestemd op de geconstateerde deficiënties, zodat gelet op leer-

en ervaringshistorie een geheel op HBO-niveau ontstaat. De duale studenten nemen

deel aan dezelfde projecten, samen met voltijd- en/of deeltijdstudenten. Het panel heeft

enkele persoonlijke opleidingplannen van duale studenten ingezien en op basis daarvan

kunnen concluderen dat er sprake is van een goede borging om tot een voor de student

samenhangend programma te komen. Het oordeel over deze variant wijkt derhalve niet

af van de andere varianten.

• Concluderend is het panel van mening dat de opleiding een vijftal ontwerpprincipes door

elkaar hanteert. Dit komt de (verantwoording van de) samenhang niet ten goede. De

onderbouwing van de samenhang vanuit de projectonderwijs-uitgangspunten, de

thematische ordening in de P- K- en A-fase en de opbouw van de stages acht het panel

goed. De samenhang op grond van de competentie(niveau)s en de MOTE-leerlijnen is

naar de mening van het panel nog onvoldoende uitgekristallisseerd. De opleiding is zich

bewust van deze onvolkomenheden en heeft maatregelen genomen om de aansturing

van de curriculuminnovatie op tactisch niveau te versterken. Dit alles afwegend komt het

panel tot het oordeel voldoende.

Facet 2.4 Studielast Vt: Goed

Dt: Voldoende

Du: Goed

Criterium

- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat

programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden

weggenomen.


• Het programma is geroosterd in vier periodes per jaar. Elke periode beslaat 10 weken

(15 EC; 1 EC = 28 uur): 7 lesweken, een uitloop-/ inhaalweek en twee tentamenweken.

In jaar 2, 3 en 4 beslaan de projecten en minoren veelal twee periodes. De combinatie

van een minor met twee projecten gedurende een heel studiejaar biedt meer

verwerkingstijd.

• De opleiding treft diverse maatregelen om de studievoortgang te bevorderen. Aan het

eind van de propedeuse krijgt de student een studieadvies (OER). Dat kan zijn een

positief advies (60 EC of >), een bindend afwijzend studieadvies (< 40 EC), een

voorwaardelijk positief advies (50 - 60 EC), of een voorwaardelijk afwijzend studieadvies

(40 - 50 EC). Verder dient het propedeutische examen na twee jaar behaald te zijn. Ook

dient de student dit te hebben afgerond alvorens aan de probleemoplossende stage te

kunnen beginnen. Voor de start van het afstudeeronderzoek moeten alle vakken uit het

tweede jaar, de probleemoplossende stage en het junioronderzoek met een voldoende

zijn afgesloten.


• Studenten hebben regelmatig een gesprek met hun studieloopbaanbegeleider: in het

eerste jaar twee tot vier keer per jaar; in de latere jaren twee keer per jaar. Uit

onderzoek onder studenten en SLB’ers blijkt dat SLB’ers een actievere en meer

controlerende rol kunnen vervullen in de begeleiding van studenten (zie 3.3 en 4.2).

• Het panel heeft op grond van het rooster kunnen constateren dat tentamens en

presentaties evenredig over het jaar verspreid zijn. Iedere toets wordt minimaal

tweemaal per jaar aangeboden (herkansing).

• Stages kunnen op vier momenten per jaar worden gestart. Uit de Fontys

Studentenenquête 2006 (5-puntsschaal) blijkt dat studenten de tijdsbesteding aan de

stage t.o.v. de rest van de studie goed vinden (3,3).

• Studenten geven in de gesprekken aan dat economie en wiskunde/ statistiek voor

sommige studenten struikelvakken vormen. Dit is echter sterk afhankelijk van de

vooropleiding en vakkenpakket. De opleiding biedt studenten aanvullende

ondersteuning aan.

• In de Benchmark TB 2006 scoren Fontys-studenten op het gemiddeld aantal studie-uren

per week relatief goed (34 = rang 4 van 17; hoogste score: 35). Studenten hebben in

elke studiefase ongeveer 17-19 contacturen (met docenten) per week. De Fontys-

streefnorm is 20 contacturen per week.

• Deeltijders hebben 8 contacturen per week. Hun gemiddeld aantal studie-uren per week

komt neer op 20-25 uur.

• Met de invoering van de major/minor-structuur heeft de opleiding de verdeling van de

verschillende projecten over de jaren opnieuw bekeken. Daarbij is één project als

zelfstandig onderdeel verdwenen. De afstemming van de studiebelasting van de minor,

die veelal gevolgd wordt bij een andere opleiding, op de parallel lopende projecten

behoeft nog aandacht. Als gevolg van Biloba gaat de oriënterende stage verdwijnen en

wordt de afstudeerstage ingekort van 45 EC naar 30 EC.

• Uit de Fontys Studentenenquête 2006 (5-puntsschaal) blijkt dat studenten van mening

zijn dat het programma binnen de gestelde tijd te doen is (score 3,9), dat de studielast

goed verspreid is over het jaar (3,0), dat er een goede regeling is voor het inhalen van

achterstand (3,1) en dat de planning van onderwijsactiviteiten tijdig bekend is (3,8).

Studeerbaarheid wordt door Fontys-studenten in de Benchmark TB 2006 relatief als

laagste beoordeeld (6,4 = rang 17 van 17; hoogste score: 7,6).

• De studievoortgang bij deeltijdstudenten blijft achter bij die van de voltijdstudenten (zie

6.1). Als redenen hiervoor worden genoemd de combinatie werk en studie, het feit dat

deeltijders in een andere levensfase verkeren met grotere verantwoordelijkheden en

minder flexibiliteit en de piektijden tijdens afronding van projecten en afstudeerwerk. De

opleiding heeft in het deeltijdonderwijs nog geen drempels opgenomen. De nominale

studieduur van het deeltijdprogramma is per 2005-2006 teruggebracht van vijf naar vier

jaar.

• De opleiding biedt studenten die sneller kunnen en willen studeren zogeheten

snelstroom-routes. De voltijdopleiding kent een route van 3,5 jaar voor vwo’ers en een

route van 3,25 jaar voor ‘technische’ mbo’ers. De deeltijdopleiding kent een

Management Class voor hts-instromers en een Management Class voor studenten met

een heao- of bedrijfskaderopleiding.


• Het panel beoordeelt dit facet voor de voltijd- en duale opleiding als goed, en voor de

deeltijdopleiding als voldoende vanwege de kanttekening dat de studievoortgang

achterblijft terwijl de nominale studieduur is teruggebracht zonder dat voor deeltijders

flankerende, studievoortgang bevorderende maatregelen zijn getroffen.

Facet 2.5 Instroom Goed

Criterium

- Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende

studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee

vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek.


• De toelatingseisen voor TB zijn vastgelegd in het CROHO. Toelaatbaar zijn: mbo’ers

(niveau 4) met wiskunde en natuurkunde; havisten en vwo’ers met de profielen Natuur en

Techniek of Natuur en Gezondheid, en vwo’ers met het profiel Economie &

Maatschappij met natuurkunde 1. Momenteel ligt er een verzoek bij de HBO-raad om

ook havisten met een profiel E&M zondermeer toe te laten tot de opleiding TB.

• Zij-instromers, personen met een ander buitenlands diploma en personen van 21 jaar of

ouder worden aan een toelatingsonderzoek onderworpen. Daarvoor wordt gebruik

gemaakt van de gestandaardiseerde differentiële aanlegtest (DAT). De DAT meet in 8

sub-testende aanleg van een persoon op het gebied van taal en exacte vakken.

• Bij duale studenten vindt EVC-meting en assessment plaats, aan de hand van

bewijsstukken, de DAT-vragenlijst en een criteriumgericht interview.

• Buitenlandse studenten die toelaatbaar zijn op grond van hun vooropleiding moeten het

Staatsexamen NT2 met succes hebben afgerond. Een persoonlijk gesprek maakt deel

uit van de toelatingsprocedure. Fontys heeft een Code of Conduct getekend.

• De opleiding onderhoudt regelmatige contacten met het toeleverend veld. Deze

contacten zijn deels geformaliseerd, bijvoorbeeld via overleg met het mbo over

schakelprogramma’s, door participatie tijdens de Brabantse decanendag met thema’s

als aansluitingsproblematiek en veranderingen in het hbo, en door participatie in het

landelijk overlegorgaan HBO-Engineering waarbij de aansluiting havo-hbo eveneens op

de agenda staat. De contacten zijn ook deels informeel bijvoorbeeld doordat docenten

tijdens voorlichtingsactiviteiten op middelbare scholen met docenten spreken over de

aansluiting van de kwalificaties van de instromende studenten, of doordat docenten

bijles geven aan leerlingen van toeleverende scholen.

• Tijdens de voorlichtingsactiviteiten wordt getracht een zo realistisch mogelijke

voorstelling te geven van het beroep en de manier waarop de student voor dit beroep

wordt opgeleid. In de voorlichting worden ook studenten betrokken. De opleiding heeft

voor alle vormen van opleidingen voorlichtingsmateriaal uit. De opleiding geeft

voorlichting op toeleverende scholen en ontvangt studenten op oriëntatiedagen. Veel

toekomstige studenten lopen een dag mee en/of hebben een intake-gesprek. De laatste


jaren geeft de opleiding een feest voor toekomstige studenten, waar veel studenten van

de opleiding aanwezig zijn.

• Indien gewenst kunnen studenten gebruik maken van flexibilisering in het

studieprogramma. Voor vwo’ers met een N&T- of N&G-profiel is een 3,5-jarig zogeheten

snelstroom-programma ontwikkeld. Voor mbo’ers met een technische vooropleiding is

een 3,25-jarig programma ontwikkeld. Studenten tonen zich tevreden over deze

snelstroom routes. Deeltijdstudenten met een hbo-opleiding (hts/ heao/ Bedrijfskader)

kunnen in de Management Class instromen. De opleiding houdt met alle snelstromers

een intakegesprek.

• Alle inkomende studenten maken diagnostische ingangstoetsen voor wiskunde en

natuurkunde. Sinds per september 2007 maken alle studenten ook een ingangstoets

voor Nederlands en Engels. Indien de student een onvoldoende heeft voor een of

meerdere toetsen krijgt hij extra onderwijs in deze onderwerpen en moet hij deze toets

herkansen. Studenten moeten de toetsen met positief resultaat afsluiten om tot de

K-fase te worden toegelaten.

• Elke student wordt vanaf het begin begeleid door een mentor (cohorten 2002-2004) of

een studieloopbaanbegeleider (cohorten vanaf 2005). Zie 4.2.

• De opleiding hanteert een diversiteit aan werkvormen, waarmee sommige studenten

vanuit hun vooropleidingen onbekend zijn. De taken van studenten bij projecten

probleemgestuurd onderwijs worden in extra bijeenkomsten, in de Cultuurdouche en in

de tutorgesprekken besproken.

• De oriënterende, selecterende en verwijzende functie van de propedeuse wordt als volgt

vorm gegeven. In de propedeuse oriënteert de student zich op het beroepsprofiel van de

TB’er Bedrijfskundige en de opleiding (Cultuurdouche, projecten, oriënterende stage).

Zo kan de student aan het eind van de propedeuse vaststellen of de studie en het

werkveld bij hem passen. In deze besluitvorming helpt de SLB’er de student. Selectie

vindt plaats in het Propedeuse Criteriumgericht Interview, het eindassessent van jaar 1

(zie 2.8). Dit leidt tot een positief of afwijzend studieadvies. Bij een afwijzend

studieadvies zal de SLB’er de student ondersteunen bij het kiezen van een geschikt

vervolgtraject.

• Het panel is van mening dat de toelatingscriteria en procedures passend zijn. Het panel

waardeert dat de opleiding studenten én ondersteuning bij deficiënties biedt én

snelstroom-routes.


Facet 2.6 Duur Voldaan

Criterium

- De opleiding voldoet aan formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum:

hbo-bachelor: 240 studiepunten.



• Uit de studiegids en het OER blijkt dat de totale omvang van de opleiding 240 EC

bedraagt. Elk jaar bestaat uit vier periodes van 10 weken (15 EC; 1 EC = 28 uur).

De opleiding voldoet daarmee aan de formele eisen met betrekking tot de omvang van

het curriculum.

• De totale studieduur van 240 EC is verdeeld over 8 onderwijsperiodes van elk 30 EC.

De studiepunten zijn per studiejaar, periode en leerarrangement verantwoord in het

OER en de studiegids.

• Bij het ontwerp van het studieonderdeel worden de beschikbare studielasturen

afhankelijk van de werkvormen over de verschillende leeractiviteiten verdeeld. Hierbij

hanteert de docent richtlijnen van de opleiding. De opleiding streeft bijvoorbeeld naar

twintig geroosterde contacturen (lessen, begeleiding, practicum en projecten) en tien

geroosterde onbegeleide uren (groepswerk) per week. De zo ontstane ‘normplanning’

wordt opgenomen in de studiehandleiding.

Facet 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed

Criteria

- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.

- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.


• Het didactisch concept van de opleiding is sinds 2005 gebaseerd op competentiegericht

opleiden, zoals uitgewerkt in de Opleidingseisen Technische Bedrijfskunde en in Biloba/

Challenge4. Kenmerken van deze onderwijstransformatie zijn met het werkveld

afgestemde beroepscompetenties, een didactiek gestoeld op constructivistisch leren,

vraaggericht onderwijs in de vorm van major- en minorprogramma’s en andere

profilerende opties, mogelijkheden om te studeren in het buitenland, en multidisciplinaire

samenwerking tussen opleidingen binnen brede onderwijsinstituten.

• De voornaamste onderwijsvorm binnen dit didactisch concept is het projectonderwijs. In

de opbouw van de projectopdrachten stimuleert men de zelfstandigheid en zelfsturing

van de student, met steeds complexere en authentieke beroepssituaties. Een voorbeeld:

in het eerste jaar werkt de student met het SHITE-model en met de Achtbaan; in latere

jaren leren studenten werken met meerdere projectmanagementmodellen (o.a. DMEA)

en maken zij zelf keuzes welk model relevant is voor de projectopdracht.

• De opleiding biedt een veelheid aan werkvormen: projecten, practica, hoor- en

werkcolleges, zelfstudieopdrachten, gaming (Rubberschoeiselspel en E-globe),

toegepast onderzoek, en stages. In een matrix laat men zien welke werkvormen in welk

leerarrangement aan de orde zijn. Studenten voelen zich gemotiveerd en gestimuleerd

door de mix van werkvormen (score 3.7). Het panel acht deze werkvormen passend en

afwisselend.


• De studenten tonen zich in de jaarevaluaties van de propedeuse en de hoofdfase en in

de Fontys studentenenquête tevreden over de vorm en de inhoud van het onderwijs. Ze

zijn redelijk tevreden over het begeleiden van de docenten naar onafhankelijk leren

(score 3,2). Over de inhoudelijke begeleiding zijn de studenten positief (score 3,5).

• Een punt van aandacht is dat de studenten de mogelijkheden om hun eigen leerroute in

te richten als matig ervaren (score 2,9).

• Kijkend naar de eigen ambitie van de opleiding zoals verwoord in Challenge4, schort het

volgens het panel bij TB nog aan invulling van de aspecten internationaliserend,

vraaggestuurd en deels ook multidisciplinair (zie 2.3). Het panel is van mening dat het

didactisch concept echter goed in lijn is met de eindkwalificaties van de opleiding: de

visie op het leren van studenten en de werkvormen sluiten goed aan op de beoogde

competenties.


Facet 2.8 Beoordeling en toetsing Goed

Criterium

- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten

de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.


• De vorige visitatiecommissie beoordeelde de wijze van toetsing als onvoldoende

relevant met het oog op het bereiken van de leerdoelen. De opleiding heeft daarop

meerdere maatregelen getroffen.

• Het toetsbeleid is vastgelegd in het Beleidsplan voor toetsing en

studieloopbaanbegeleiding TB (april 2007). Dit plan biedt kaders op strategisch niveau

(waarom en wat toetsen?), op tactisch niveau (hoe toetsen en begeleiden?) en op

operationeel niveau (wie, wat, wanneer en waar?). De examencommissie legt in de

OER toetsvormen en slaagnormen vast. De examencommissie bestaat uit de

toetscoördinator, de afstudeercoördinator en de adjunct-directeur. Een toetscommissie

is verantwoordelijk voor de organisatie en uitvoering van de toetsen. Tevens is zij

verantwoordelijk voor het opstellen en de bewaking van de kwaliteit van de ja/nee/?-

toetsen. De onderwijsteams bewaken de kwaliteit van de overige toetsvormen.

• Er is een variëteit aan toetsvormen. In een matrix (KLOTS-schema) legt de opleiding het

verband tussen de programmaonderdelen en de verschillende toetsvormen. Gebruikte

individuele toetsvormen zijn: open tentamens, ja/nee/?-tentamens, MC-tentamens;

rapportage; en portfolio. Toetsvormen voor groepen zijn: practica (practicum

bakjeshoogtemeter, practicum Enterprise Dynamics en practicum Presenteren),

presentaties, rapportages en taken. De studenten zijn tevreden over de aansluiting van

de toetsing op de onderwijsinhoud en met de aangeboden mix van toetsvormen (score

3,4 en 3,2).


• Uit studentevaluaties en het zelfevaluatierapport blijkt dat, binnen de mix van

toetsvormen, de ja/nee/?-toetsen het minst gewaardeerd worden door studenten en

docenten. Redenen hiervoor zijn volgens de opleiding dat studenten vinden dat ze op

deze basis nauwelijks kunnen achterhalen wat er fout is gegaan en wat ze kunnen

verbeteren. Verder ligt er voor bepaalde onderdelen grote nadruk op toetsing van kennis

en in geringe mate op toetsing van vaardigheden of inzicht. Voordeel van deze

toetsvorm is de efficiëntie, zowel voor docenten (minder nakijktijd) als voor studenten

(resultaten zijn sneller bekend). Tijdens de gesprekken kwam nog een ander nadeel van

ja/nee/?-toetsen naar voren, namelijk dat studenten de uitkomsten positief kunnen

beïnvloeden door op (vak)onderdelen waarin ze niet sterk zijn vaker de vraagteken-

mogelijkheid aan te kruizen.

• Toetsing vindt plaats aansluitend aan de projectperiode. De herkansing volgt voor de

voltijders twee periodes en voor de deeltijders één periode later. Haalt de student deze

herkansing niet dan moet hij het tentamen maken van de nieuwe onderwijseenheid.

• De persoonlijke ontwikkeling van de student en diens portfolio worden aan het eind van

het jaar in een criteriumgericht interview door de assessoren beoordeeld. Tussentijds

ondersteunt de SLB’er de student bij de reflectie op ontvangen summatieve en

formatieve feedback. De SLB’er heeft geen beoordelende rol. De uitvoering van het

criteriumgerichte interview is, na enkele jaren ervaring, sterk verbeterd. Studenten

geven nog wel aan moeite te hebben om op een juiste manier invulling te geven aan het

portfolio (score 2,5 en 2,3) (zie 4.2).

• In het kader van Biloba is FHTBM in juni 2006 gestart met het invoeren van drie

assessments gedurende de opleiding. Het eerste assessment is het criteriumgerichte

interview als eindbeoordeling van de P-fase. Het tweede assessment wordt afgenomen

aan het einde van de K- fase (halverwege jaar 3). Dit assessment wordt voor het eerst in

2008 afgenomen, en zal naast portfoliobeoordeling en een criteriumgericht interview ook

een performance assessment bevatten. De eerste uitvoering van het derde assessment

vindt plaats in 2009.

• De toetsing van de stages is vastgelegd in de Handleiding stages TB (april 2007). De

beoordeling van de oriënterende en probleemoplossende stages vindt plaats aan de

hand van een stageverslag. Tijdens de probleemoplossende stage maken studenten

twee verslagen, die worden beoordeeld door de docent en de bedrijfsbegeleider.

Daarnaast maken ze een competentiedocument waarin het functioneren centraal staat.

• De wijze van beoordeling van het afstudeerwerk is de afgelopen jaren, mede op

instigatie van de vorige visitatiecommissie, aangescherpt. De inhoudelijke relevantie van

de afstudeeropdrachten wordt vooraf getoetst door de voorzitters van de examenjury.

Aanvullend vindt twee tot drie weken voor het inleveren van het afstudeerrapport een

Go/No Go bespreking plaats, waarin het bijna definitieve rapport wordt beoordeeld. De

beoordelingssystematiek van de afstudeerrapporten is eveneens gewijzigd. Door het

aanpassen van de weegfactoren van de verschillende onderdelen is de individuele

beoordeling van de student verzwaard. Het afstudeerwerk wordt beoordeeld door een

examenjury bestaande uit een docent-voorzitter, een hogeschooldocent, de

bedrijfsbegeleider en een docent-lid. Verder is sinds begin 2005 een nieuw College van

Gecommitteerden van vijf personen gevormd (zie 6.1).


• In de handleidingen van de leerarrangementen vindt de student de toetsvorm per

onderwijseenheid beschreven, alsmede de toetscriteria. De studenten vinden dat ze

redelijk op de hoogte zijn van de eisen van de toetsing (score 3,3), en dat de criteria op

een eerlijke wijze worden toegepast (score 3,2). Studenten zijn over het algemeen wel

tevreden over het krijgen van feedback op producten en groepsprocessen; feedback op

schriftelijke tentamens scoort lager, mede vanwege het feit dat feedback op ja/nee/?-

tentamens niet altijd adequaat wordt uitgevoerd. Inmiddels krijgen studenten door de

geautomatiseerd verwerking via N@tschool inzicht in hun scores per vakgebied. Verder

kunnen zij tijdens geroosterde inzage-momenten verdere feedback van de

toetscoördinator vragen of kunnen zij op eigen initiatief hun score met de vakdocent

bespreken. Ook met betrekking tot de organisatie van toetsen zijn de studenten redelijk

tevreden: de herkansingsregeling is duidelijk en biedt mogelijkheden om achterstand in

te halen (score 3,1), en de spreiding van de toetsmomenten over het jaar is prima (score

3,9).

• Het panel heeft toetsen uit diverse jaren van de opleiding kunnen inzien, en daarbij

geconstateerd dat zowel beoordelingscriteria, als wegingsfactoren en antwoordmodellen

beschikbaar zijn. Van de ja/nee/?-toetsen zijn verder toetsanalyses beschikbaar. Verder

constateert het panel aan de hand van een matrix (KLOTS-schema) dat er sprake is van

50% individuele- en 50% groepstoetsvormen. Hierdoor wordt meeliften beperkt. Het

panel is van mening dat de opleiding inzake toetsbeleid en zeker op het punt van

toetsuitvoering goed scoort. In vergelijking met de vorige visitatie is op dit punt flinke

vooruitgang geboekt. Dat is, gezien de overgangssituatie waarin de opleiding verkeert,

een hele prestatie. De mogelijke nadelen van de ja/nee/?-toetsen acht het panel van

ondergeschikt belang in het licht van de verder overwegend zorgvuldige en passende

toetspraktijk.


Onderwerp 3 Inzet van personeel

Facet 3.1 Eisen HBO Voldoende

Criterium

- Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding

legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk.


• Uit onderzoek van de opleiding onder de eigen docenten (Portfolioanalyse van team

Technische Bedrijfskunde, 2007) blijkt dat circa 30% van de docenten recente, relevante

werkervaring (< 3 jaar) heeft in een voor de opleiding relevante functie in het

bedrijfsleven. 70% van de docenten heeft relevante werkervaring. Verder heeft circa

70% van de docenten een overzicht over meerdere disciplines en bedrijfsprocessen

binnen TB; en heeft de overige 30% vooral overzicht over één (deel)discipline.


• FHTBM streeft ernaar de beroepsgerichtheid van docenten te vergroten ondermeer door

nieuwe docenten aan te nemen met recente beroepservaring; door docenten in de

gelegenheid te stellen hun netwerk van contacten met de beroepspraktijk te

onderhouden; door participatie van docenten in kenniskringen van lectoraten en aan

lezingen door lectoren; door in functioneringsgesprekken aandacht te besteden aan

beroepsoriëntatie; en door docenten 6% van hun inzet (+/- 100 uur op jaarbasis) te

bieden ten behoeve van scholing.

• De afgelopen drie jaar zijn voor TB negen nieuwe personeelsleden geworven; vijf

daarvan beschikken over recente werkervaring in het bedrijfsleven.

• De jaarlijkse taakplanning is erop gericht dat alle docenten betrokken zijn bij de

begeleiding van stagiairs en afstudeerders. Zo kunnen docenten hun netwerk met het

beroepenveld onderhouden en verbreden. Verder participeert 30% van de docenten in

advies- en onderzoeksopdrachten die in het kader van het MKB-centrum en van ILEC

worden uitgevoerd in nauwe samenwerking met bedrijven. Andere manieren waarop

docenten hun netwerk onderhouden zijn contacten met gastdocenten, alumnivereniging

en vakorganisaties.

• In het Personeelsbeleidsplan FHTBM 2007 heeft de opleiding de ambitie vastgelegd dat

tenminste 10% van de docenten in kenniskringen participeert. Momenteel is dit slechts

bij één docent het geval. Wel wonen meerdere docenten lezingen van lectoren bij of

andere uitwisselingsactiviteiten, zoals Broodje Kennis en de zogeheten Discovery

Events (bijeenkomsten van docenten met de raad van advies, lectoren en mensen uit

het bedrijfsleven over actuele onderwerpen zoals Lean manufacturing en Globalisering).

• Studenten beoordelen de mate waarin de docenten deskundig zijn in hun vakgebied met

de score 3.4 (FSE, 2006). In de gesprekken met het panel toonden studenten zich

echter kritischer over de beroepsgerichtheid, vooral van de oudere docenten. Ook de

werkgevers zijn van mening dat de beroepsgerichtheid nog te wensen over laat.

• In functioneringsgesprekken wordt aandacht besteed aan het versterken van de

beroepsoriëntatie, onder andere door stages voor docenten. Meerdere docenten hebben

aan een bedrijfsstage deelgenomen (2 tot 3 dagen per week), ondermeer bij Philips,

ASML, Smeva en Océ.

• Vanwege de kanttekeningen van studenten en werkgevers en vanwege de nog geringe

participatie van docenten in kenniskringen beoordeelt het panel dit facet als voldoende.

Facet 3.2 Kwantiteit personeel Goed

Criterium

- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te

verzorgen.


• FHTBM streeft naar voldoende onderwijsgevend personeel in een evenwichtig

samengesteld team voor het realiseren van het onderwijsprogramma. Streefdoelen zijn:

de student/docent ratio is 20/ 25:1; de gemiddelde leeftijd ligt rond 40 jaar; de gewenste


man/vrouw verhouding is 2:1; de gewenste verhouding fulltime/parttime is minstens 2:1;

en het ziekteverzuim is lager dan 6%.

• Als streefnorm voor de jaartaak (1659 uur) van een docent geldt 60%

onderwijsuitvoering & begeleiding; 10% onderwijsontwikkeling; 10% onderwijsbeheer;

10% overleg/scholing; 5% onderzoek en 5% niet-productief (vanwege ziekte en

leeftijdsgebonden uren conform cao). (Personeelsbeleidsplan FHBL, 2005).

• Het TB-programma wordt verzorgd door 28 medewerkers (23 fte’s) die naast TB ook

werkzaam zijn voor andere opleidingen, minoren en marktgerichte taken. De student/

docent ratio is 22:1.

• De over het instituut gemiddelde leeftijd van docenten is 46,6 jaar (2006), met ongeveer

45% van de personeelsleden in de categorie 50+. In het opleidingsteam is de

verhouding man/vrouw ongeveer 2:1. Het percentage deeltijdaanstellingen bedraagt

30%. Het ziekteverzuim van heel FHTBM was in 2005 5,2% en in 2006 4,8%.

• Het team maakt jaarlijks een taakplanning in overleg met de adjunct-directeur. Deze

planning is gebaseerd op de uit te voeren activiteiten en op voorkeuren van de

medewerker zoals besproken in het functioneringsgesprek. De totale taakplanning wordt

besproken in het teamoverleg. De individuele planning wordt vastgelegd in een gesprek

tussen medewerker en adjunct-directeur.

• Uit onderzoek onder medewerkers blijkt dat de werkdruk als hoog wordt ervaren

(Personeelsenquête, 2004). De opleiding wijdt dit vooral aan de reorganisaties in 2000

en 2006 en aan de onderwijsvernieuwingen in het kader van Biloba en Challenge4.

Verder zijn nieuw aangetrokken docenten tijdens hun inwerkperiode minder productief.

Het panel acht de student/ docent ratio in vergelijking met andere opleidingen relatief

gunstig. Docenten geven in gesprekken aan dat de te hoge werkdruk van tijdelijke aard

is. Naar de mening van het panel zijn duidelijke beleidskeuzes en een sterkere

aansturing op tactisch niveau hiervoor belangrijke voorwaarden. Van studenten heeft het

panel geen klachten vernomen over verminderde toegankelijkheid of beschikbaarheid

van docenten.

• Het management voorziet op middellange termijn een mogelijke verslechtering van de

student/docent ratio als gevolg van afnemende studentinstroom. De opleiding heeft

daarom een actiever marketingbeleid gestart dat zich richt op stabilisering van de totale

populatie op 460 studenten, werkt aan kostenreductie door verjonging, en aan

aanvullende financiering van onderwijstaken via het MKB-centrum en ILEC (o.a. voor

het ontwikkeling van een minor. Ook verdergaande samenwerking met andere

opleidingen binnen FHTBM (Logistiek en BMKB) op het terrein van onderwijs in

generieke competenties, studieloopbaanbegeleiding, en PR en voorlichting moet

soelaas bieden.

• De student/ docent ratio is relatief gunstig en teams zijn uitdrukkelijk bij de taakplanning

betrokken. De hoge werkdruk is volgens de docenten een knelpunt van voorbijgaande

aard. Van studenten heeft het panel in dezen geen klachten vernomen.



Facet 3.3 Kwaliteit personeel Goed

Criterium

- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en

organisatorische realisatie van het programma.


• Fontysbeleid vereist dat opleidingen een personeelsbeleidsplan onderhouden en

uitvoeren, en contracterings- en beoordelingsgesprekken voeren. Daarnaast moet de

opleiding werken aan competentiemanagement, inzetbaarheid, mobiliteit en scholing

van het personeel, mede in relatie tot de onderwijskundige vernieuwing in het kader van

Biloba/ Challenge-4.

• De vorige visitatie TB was kritisch over personeelsbeleid en competenties van docenten.

Naar aanleiding hiervan zijn meerdere maatregelen getroffen. In 2006 – bij het ontstaan

van FHTBM – is door een extern bureau een loopbaanscreening uitgevoerd. Iedere

medewerker is onderworpen aan een capaciteiten- en persoonlijkheidstest en aan een

screeningsgesprek waarin is getoetst of de medewerker de voor de nieuwe organisatie

vereiste competenties op voldoende niveau bezit. Alle medewerkers betrokken bij TB

hebben de screening succesvol doorstaan. Na de screening is bij de technische

opleidingen gekeken of de samenstelling van de teams voldoende was om de taken uit

te voeren. Er is toen een aantal nieuwe medewerkers benoemd. In het eerste fusiejaar

is op deze basis een nieuw personeelsbeleidsplan tot stand gebracht

(Personeelsbeleidsplan FHTBM, 2007). Het plan heeft de instemming van de IMR/OC.

De adjunct-directeur is verantwoordelijk voor de uitvoering van het personeelsbeleid.

• TB hanteert in het kader van Challenge4 vijf competentieprofielen voor docent(roll)en

(Competentieprofielen FHBL): de tutor/coach, de docent coördinator, de docent

ontwikkelaar, de docent markttaken, en de docent programmaontwikkelaar.

• Het merendeel van de docenten (90%) is naast inhoudelijk expert ook

studieloopbaanbegeleider, stage- en/of afstudeerbegeleider en/of assessor.

Ontwikkeling van nieuwe programmaonderdelen wordt ondergebracht bij docenten op

basis van strategische keuzes, competenties en de afspraken uit de COP-gesprekken.

• Vanaf 2006 zijn zogeheten contracteringsgesprek (COP-gesprekken) ingevoerd. Aan de

hand van de competentieprofielen worden de gewenste en de beschikbare

competenties in kaart gebracht en worden resultaat- en ontwikkelafspraken gemaakt. Zo

zijn afspraken gemaakt over vakinhoudelijke scholing, coaching, managementtraining

via een Fontyscursus (TOP) voor een docent en volgt een docent een universitaire

opleiding. Ten tijde van de reorganisatie in 2006 heeft de uitvoering van de COP-

gesprekken vertraging opgelopen. In 2007-2008 zijn deze gesprekken volgens afspraak

gevoerd. Opleidingsmanagement en docenten hebben dit aan het panel bevestigd.

• De opleiding hanteert meerdere vormen van deskundigheidsbevordering om de

inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische kwaliteit te waarborgen. Hiervoor is

voor TB € 25.000 per jaar beschikbaar (Marap 2006). Tijdens instituutsbrede studie- en

themadagen (gemiddeld drie per jaar) en trainingen worden docenten bijgeschoold


inzake instituutsbeleid (strategie, organisatie, kwaliteitszorg) of voor wat betreft

pedagogisch-didactische vernieuwingen (studieloopbaanbegeleiding, toetsen en

assessment et cetera). Zo heeft 60% van de docenten een SLB-cursus gevolgd; en

worden momenteel 6 docenten opgeleid tot gecertificeerd assessor. Individuele

coaching vindt plaats door de teamcoördinator, de adjunct-directeur en/of collega’s,

bijvoorbeeld bij het inwerken van nieuwe collega’s. Intervisie vindt vooral plaats in het

teamoverleg en in toenemende mate bij de projecten waarin docenten vanuit

verschillende vakdisciplines samen de begeleiding op zich nemen. Verdere individuele

scholing vindt plaats in bedrijfsstages en -bezoeken, bezoek van congressen, externe

studiedagen, beurzen; literatuurstudie. Tot slot dienen alle docenten over hun

didactische aantekening te beschikken. Hierover worden waar nodig verplichtende

afspraken gemaakt.

• Op elk relevant kennisgebied passend binnen het curriculum is er tenminste één docent

die als trekker kan optreden: voor het kennisgebied Recht is een docent aanwezig die

samenwerkt met de docent recht van BMKB, voor de andere relevante kennisgebieden

zijn er twee of meer docenten die als trekker op kunnen treden.

• Er is voldoende deskundigheid op de didactische en onderwijsorganisatorische

deelterreinen: toetsontwikkeling, studieloopbaanbegeleiding, aansluiting V.O.,

aansluiting beroepenveld, personeelsbeleid, ICT, internationalisering, kwaliteitszorg,

marketing en financieel beleid. In 2005 was er sprake van een te beperkte ICT-

deskundigheid, maar hierin is inmiddels voorzien.

• Studenten tonen zich in enquêtes tevreden over de kwaliteit van de docenten. Ze zijn

heel tevreden over de deskundigheid (score 3.7), en redelijke tevreden over de

begeleiding (score 3.3), over het formuleren helder in de colleges (score 3,1) en

weten te boeien voor het vak (score 3.1).

• 80% van de docenten heeft een wo-opleiding afgerond; 20% een hbo-opleiding.

• Het panel heeft tijdens het bezoek aan energiek en deskundig team aangetroffen en is

van mening dat de opleiding inzake de kwaliteit van personeel en personeelsbeleid

goede voortgang heeft geboekt, met name door de uitgevoerde loopbaanscreening, het

personeelsbeleidsplan, de docentcompetentieprofielen en de COP-gesprekken. Het

deskundigheidsbevordingsbeleid leidt tot concrete acties en is in lijn met de

gerealiseerde onderwijsvernieuwingen. Om de aansturing van de docententeams te

versterken is de curriculumcommissie duidelijker gepositioneerd. De nieuwe FHTBM-

directeur geeft verder aan de strategische en tactische aansturing van de opleiding te

zullen versterken.



Onderwerp 4 Voorzieningen

Facet 4.1 Materiële voorzieningen Goed

Criterium

- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te

realiseren.


• FHTBM hanteert de volgende beleidsuitgangspunten inzake huisvesting en materiële

voorzieningen: studenten en docenten beschikken over ICT-middelen en

computerfaciliteiten om plaatsen tijdonafhankelijk te kunnen studeren en werken; de

campus biedt werkplekken voor individueel werken en voor groepswerk; ruimtes moeten

voldoen aan ARBO-normen; elke docent heeft een vaste werkplek.

• TB is sinds een jaar (samen met de opleiding BMKB) gehuisvest op de eerste

verdieping in gebouw R1 op de Fontys Campus aan de Rachelsmolen in Eindhoven. R1

is op vier dagen van 8.00 tot 22.00 uur geopend en op vrijdag van 8.00 tot 18.00 uur. Dit

gebouw is in 1981 in gebruik genomen en in 2006 aangepast als gevolg van

veranderende eisen aan in de technologie en didactiek. Er kan overal ‘wireless’ gewerkt

worden.

• De faciliteiten omvatten ondermeer: leslokalen met multimedia en ICT-voorzieningen;

een multifunctionele practicumruimte voor onder andere technische practica en

managementgames; een communicatielokaal met mogelijkheden voor video-opnames;

studentenwerkruimtes voor groepen van 4 - 8 personen met een PC; individuele

computerwerkplekken; en een ruimte voor de studentenvereniging.

• Collegezalen en computerlokalen worden gedeeld met de andere opleidingen. De

huisvesting is toereikend voor het uitvoeren van het onderwijsprogramma. Studenten

zijn tevreden over collegezalen en tentamenlokalen (score 3.4), over de practica en

computerruimtes (score 3.0) en over de veiligheid ervan. De openingstijden van het

gebouw worden beoordeeld met 3.9. De enige kanttekening die studenten maken is dat

tijdens de piekuren meer werkplekken voor projectgroepen beschikbaar zouden moeten

komen. De opleiding wil in reactie hierop een reserveringssysteem voor de

studentenwerkruimtes instellen, zodat projectgroepen vooraf ruimtes kunnen boeken en

de verdeling over de dagen gelijkmatiger wordt.

• Wat betreft ICT-voorzieningen bieden de verschillende ruimtes en de mediatheek PC-

werkplekken onder Windows XP met toegang tot het Fontysnet. In gebouw R1 kan

‘wireless’ gewerkt worden. Studenten beoordelen de bereikbaarheid van de ICT

studentenhelpdesk als goed (score 3.7). Dit geldt ook voor de het gebruik van de laptop

(score 3.4) en voor printer-/scanner-/kopieerfaciliteiten (3.9). Studenten zijn niet

helemaal tevreden over het wireless gebruik van hun laptop. Er zijn metingen verricht en

de opleiding denkt dit knelpunt op korte termijn op te kunnen lossen.


• Studenten hebben binnen en buiten de Fontys-gebouwen toegang tot alle software die

voor het onderwijs nodig is. Er wordt gebruik gemaakt van de elektronische

leeromgeving N@tschool.

• De mediatheek FHTBM biedt alle studenten en medewerkers toegang tot haar collectie

boeken en tijdschriften, naslagwerken en andere media. TB overlegt met de beheerder

over de collectie voor Technische Bedrijfskunde. De huidige collectie is toereikend. Aan

de balie kunnen studenten interbibliothecair lenen bij Fontysmediatheken en

universitaire en openbare bibliotheken die aangesloten zijn op Pica. Via de online-

catalogus hebben studenten toegang tot: alle Fontysmediatheken, PiCarta, LexisNexis

Newsportal, (fulltext databank vijf landelijke dagbladen), EBSCOhost, ScienceDirect

(1800 tijdschriften, naslagwerken), Academia streaming video (online toegang tot

beeldmateriaal). Een groot aantal van deze bronnen is ook van thuis uit te benaderen

via www.fontysmediatheek.nl. Studenten kunnen in de mediatheek audiovisuele

apparatuur lenen. Studenten oordelen in enquêtes heel positief over de mediatheek

(kwaliteit: score 3.5; beschikbaarheid: score3.5). Ook de deeltijders en duale studenten

zijn te tevreden over de toegankelijkheid.

• De Studentenservicebalie (SSB) biedt informatie over ondermeer studiefinanciering,

wetgeving, toelating tot hbo, en kan doorverwijzen naar bijvoorbeeld de

studentenpsycholoog. De Studentenservicebalie wordt positief gewaardeerd.

(bereikbaarheid: 3.8; deskundigheid 3.5).

• Het International Office is een informatie- en servicepunt voor studeren of stage in het

buitenland, visa, beurzen, kamers, en dergelijke.

• De studentenkantine heeft een uitgebreide catering. Op de campus worden op drie

avonden warme maaltijden geserveerd. Het gebouw is toegankelijk voor

rolstoelgebruikers en beschikt over rolstoeltoiletten.

• In de enquêtes, rondleiding en gesprekken zijn het panel geen structurele knelpunten

rondom huisvesting en materiele voorzieningen gebleken, waarvoor de opleiding nog

geen acties heeft getroffen.


Facet 4.2 Studiebegeleiding Goed

Criteria

- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog

op de studievoortgang.

- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte

van studenten.


• Studiebegeleiding bij TB heeft tot doel het leerproces van de student te faciliteren en te

stimuleren, zodat hij de opleiding zonder stagnatie kan doorlopen; en een klimaat te

creëren van persoonlijke aandacht waarin de student zich thuis voelt en zijn studie


positief waardeert. Daarbij is het van belang in een vroeg stadium de student te

confronteren met de vraag of deze studie bij hem past.

• In de studiebegeleiding zijn taken weggelegd voor de inhoudelijke begeleider

(vakdocent), de procesbegeleider en voor de SLB’er. De vakdocent ondersteunt de

projectgroep door middel van colleges, spreekuren, practica, taken en oefenopdrachten.

Ook buiten de geroosterde onderwijsactiviteiten kan de student terecht bij een

vakdocent met vragen. De tutor heeft tijdens het uitvoeren van het project minimaal een

keer per week (eerste studiejaar twee keer) een bijeenkomst met de projectgroep ter

bewaking van de projectvoortgang. Tijdens de tutorgesprekken ligt het initiatief bij de

projectgroep; de tutor geeft feedback op de voortgang en op het functioneren van de

groep.

• Uit studentonderzoeken blijkt dat studenten de inhoudelijke en procesbegeleiding

positief waarderen. Zij vinden ook dat de docenten begeleiden naar onafhankelijk leren

(score 3.2).

• Elk student krijgt aan het begin van de opleiding een studieloopbaanbegeleider

(voorheen: mentor) toegewezen, die gedurende de gehele opleiding bij de student

betrokken blijft. Studenten hebben in het eerste jaar 2 tot 4 keer een gesprek met hun

SLB’er. Onderwerpen die aan de orde zijn: de TB-competenties, de studiekeuze en

beroepsprofiel, leerstijlen, het persoonlijk ontwikkelingsplan, werking en gebruik van het

portfolio, de keuze van minor 1 en de voorbereiding op het criteriumgericht interview ter

eindbeoordeling van de propedeuse. De SLB’er brengt vóór 1 februari het voorlopig

studieadvies uit en accordeert de minorkeuze. In de latere jaren zijn de onderwerpen:

voortgang van competentieontwikkeling, soort stage en de keuze van minor 2. Het SLB-

traject wordt ondersteund door de Handleiding Studieloopbaanbegeleiding en door een

‘studieroute’ binnen N@tschool.

• De SLB-begeleiding werd in 2006 door studenten laag beoordeeld (score 2.5). De score

over de SLB ‘nieuwe stijl’ is in 2007 nog niet aantoonbaar verbeterd. Volgens de

opleiding komt dit doordat het SLB-beleid ten tijde van de evaluatie nog in afronding was

en scholing van docenten nog moest plaatsvinden. Inmiddels heeft een aantal docenten

een SLB-training gevolgd. In gesprekken met het panel bleken eerstejaars niet duidelijk

te kunnen aangeven wat de functie en inhoud van SLB is. De tweede- en derdejaars

waren duidelijk positiever, vooral over de ondersteuning bij het zicht krijgen op de eigen

sterktes en zwaktes en op het persoonlijk functioneren in de projectgroepen. Het panel

is het met de opleiding eens dat de rol van de SLB’er nog aanscherping behoeft.

• Tijdens de uitvoering van stage en afstuderen wordt de student ondersteund door een

docentbegeleider (vooral in de rol van procesbegeleider) en door een bedrijfsbegeleider.

De docentbegeleider legt minimaal twee bezoeken aan de stageplek af. Hierbij worden

de probleem- en doelstelling van de stageopdracht, de organisatieanalyse, de

competentieopdracht en het plan van aanpak besproken. Halverwege de stageperiode

vindt een terugkomdag voor alle stagiairs plaats. Ongeveer drie weken voor het einde

van de stage brengt de contactdocent een tweede bezoek aan het bedrijf. Dan wordt het

conceptrapport besproken en wordt de stage geëvalueerd. Na afloop van de stage vindt

een beoordeling van het stagebedrijf plaats op basis van het stagerapport. In de periode

tussen de terugkoppelmomenten bestaat de stagebegeleiding uit regelmatig

e-mailverkeer; de intensiteit daarvan verschilt per studentvraag en varieert van één keer


per week tot vrijwel geen tussentijds contact. Stagiaires kunnen ook vakdocenten

raadplegen op hun specifieke domein. De afgestudeerden beoordelen de

begeleidingsgesprekken die zij met hun begeleider van de opleiding hebben met het

cijfer 7,1 (Rapportage enquête over Afstudeeropdrachten, 2007).

• Bij stagiaires in het buitenland vervallen door de fysieke afstand de normale

begeleidingsmogelijkheden (bedrijfsbezoeken en terugkomdag). Wel zijn in het recente

verleden studenten bezocht in Barcelona, op Curaçao en in Karlsruhe. Het contact met

buitenlandse stagiaires wordt meestal onderhouden door e-mail en door webcam-

overleg.

• Gedurende het afstudeeronderzoek vindt de begeleiding plaats door een

bedrijfsbegeleider en een docentbegeleider (Handleiding afstudeeronderzoek). De

docentbegeleider voert twee- tot driewekelijkse gesprekken met het afstudeerkoppel.

Daarnaast vindt een aantal malen overleg plaats tussen de opdrachtgever, het

afstudeerkoppel en de docentbegeleider. Dit overleg vindt plaats bij de opdrachtgever in

het bedrijf. Tevens zijn er 6 terugkomdagen voor ieder afstudeerkoppel gepland met een

commissie van drie docenten (waaronder de docentbegeleider): een

werkplanbespreking (na zes weken); voortgangsbespreking (na 12 weken); een

bespreking conceptrapport; het Go of No Go (2 weken voor deadline eindrapport); en

twee practica over presenteren en adviseren in relatie tot het afstudeeronderzoek.

• Volgens studenten is er sprake van een goede sfeer tussen studenten en docenten

(score 3.8) en tussen studenten onderling (score 4.1). De bereikbaarheid van docenten

(reactie binnen 2 werkdagen) kan nog worden verbeterd (score 3.0).

• De formele communicatie tussen student en opleiding verloopt via drie

informatiekanalen. In de elektronische leeromgeving N@tschool zijn opgenomen:

studiehandleidingen, te gebruiken onderwijsmaterialen, opdrachten en instructies,

groepsindelingen, overzicht projectweken e.d. In projectruimtes binnen N@tschool delen

de projectgroepen onderling en met de begeleiders hun informatie. Ook feedback vanuit

de ja/nee/?-tentamens wordt via N@tschool aan studenten bekend gemaakt. Een

tweede informatiekanaal is de Fontys-portal (http://portal.fontys.nl). Deze biedt toegang

tot algemene Fontys-informatie, bijvoorbeeld over minoren, internationale stages en

afstudeeronderzoeken, informatie van de Studentenservicebalie, contactgegevens van

medewerkers e.d. De derde belangrijke informatievoorziening is de opleidingswebsite

(http://www.fontys.nl/tb/). Deze bevat specifieke TB-informatie, zoals de OER, informatie

over medezeggenschap, roosters, nieuwsberichten, afwezigheidsmeldingen van

docenten en dergelijke.

• In studentonderzoeken tonen studenten zich tevreden over de formele communicatie.

De planning van de onderwijsactiviteiten is op tijd (score 3.8) en is correct (score 3.1).

De studenten zijn tevreden over het intranet van de opleiding (score 3.4), over de

informatie over de OER (score 3.3) en wat minder over N@tschool (score 3.0). In de

gesprekken zijn het panel geen structurele knelpunten in de formele

informatievoorziening ter ore gekomen.

• Beoordelingen worden binnen 15 werkdagen in Progress geregistreerd en gepubliceerd.

Op basis van Progress worden ook de studieadviezen verstrekt. In de loop van 2008-

2009 wordt Fontys-breed een nieuw cijferregistratiesysteem Peoplesoft ingevoerd, zodat

de resultaten van major en minor gezamenlijk verwerkt kunnen worden.


• Uit studentonderzoeken blijkt dat studenten minder tevreden zijn over de tijdigheid van

studieresultaten (score 2.3) en over de accuratesse in de verwerking van de

studieresultaten (score 2.5).

• Concluderend is het panel van mening dat de studiebegeleiding door vakdocenten en

tutoren goed is. De studiebegeleiding door de SLB’er is nog voor verbetering vatbaar. In

de gesprekken geven studenten aan dat de getroffen verbetermaatregelen effect

hebben. De communicatie tussen studenten en docenten is verder veelvuldig en

plezierig, en over de formele informatiekanalen zijn bij het panel geen structurele

knelpunten bekend. De studieregistratie is adequaat en gaat op twee punten nog verder

verbeterd worden.


Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg

Facet 5.1 Evaluatie resultaten Voldoende

Criterium

- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare

streefdoelen.


• In de vorige visitatie is het kwaliteitszorgsysteem als onvoldoende adequaat beoordeeld.

Bij de vorming van FHTBM is het kwaliteitsbeleid vastgelegd in het Kwaliteitshandboek

FHTBM (november 2005). In dit handboek zijn voor TB kwaliteitsdoelen beschreven, en

worden middels de PDCA-cyclus de verantwoordelijken en de tijdsplanning vastgelegd.

De TB-kwaliteitsdoelen zijn naar de mening van het panel nogal algemeen van aard: het

betreft afleidingen van het NVAO-kader zonder dat er sprake is van een specifieke TB-

vertaling op basis van eigen ambities of knelpunten. Het kwaliteitsbeleid van TB mist

daardoor in de ogen van het panel de benodigde focus.

• In het verlengde van de (algemene) kwaliteitsdoelen hanteert de opleiding ook vrij

algemene normen als streefdoelen, namelijk een score van minimaal voldoende en bij

voorkeur hoger op alle facetten en in alle items van alle evaluatieonderzoeken. In de

MARAP zijn streefdoelen ten aanzien van SLB en van rendementen opgenomen.

• De directie FHTBM is verantwoordelijk voor het kwaliteitsbeleid. De directie delegeert de

uitvoering van de kwaliteitszorg naar de kwaliteitscoördinator TB. Deze zorgt in

samenspraak met de onderwijsteams dat alle kwaliteitstaken in de organisatie ingevuld

zijn, dat de uitvoering conform beleid gebeurt, dat structureel geëvalueerd wordt of de

gestelde doelen zijn bereikt en dat er verbeterbeleid wordt opgesteld. De

kwaliteitscoördinator ondersteunt bij het analyseren van de onderzoeksresultaten en

rapporteert aan de directie.

• Het handboek bevat verder een kwaliteitskalender waarin in de vorm van een matrix

inzichtelijk wordt gemaakt welke evaluatie-instrumenten met welke frequentie en met


welk doel bij welke doelgroep worden ingezet, en welke functionaris hiervoor

verantwoordelijk is. De belangrijkste instrumenten voor evaluatieonderzoek onder

studenten zijn: de Fontys Studentenenquête (FSE), de studentenjaarevaluaties, de

projectevaluaties en de analyse-afstudeeronderzoek. Het oordeel van medewerkers

wordt onderzocht met behulp van de Fontys-Personeelsenquêtes (FPE), in de

instituutsbrede en opleidingsbrede medewerkersvergaderingen en in het teamoverleg.

Het oordeel van alumni wordt in kaart gebracht met behulp van het

Startbekwaamhedenonderzoek (SBO). Andere evaluatiemomenten zijn de

vergaderingen van de Raad van Advies met de directie (vier keer per jaar) en het

overleg van het College van Gecommitteerden met de afstudeercoördinator (eveneens

vier maal per jaar). Het panel acht de mix van evaluatie-instrumenten compleet.

• De uitvoering van de kwaliteitszorgkalender is in 2003-2006 enigszins achtergebleven

door de reorganisatie tijdens de FHTBM-vorming en door de onderwijsinhoudelijke

veranderingen als gevolg van Biloba. Met ingang van studiejaar 2006-2007 heeft

kwaliteitszorg hernieuwde aandacht gekregen door o.a. de aanstelling van een nieuwe

kwaliteitscoördinator. Het panel heeft ervaren dat sindsdien de uitvoering van het

kwaliteitsbeleid met veel vakkundigheid en élan is opgepakt, hetgeen een belofte

inhoudt voor de toekomst.

• Docenten en studenten geven over het algemeen aan tevreden te zijn over de wijze

waarop de opleiding de verschillende facetten evalueert (FPE, 2004; score 3,0 FSE,

2006).

• Het panel is van mening dat de opleiding periodiek evalueert met behulp van een mix

van evaluatie-instrumenten en dat er duidelijk een nieuwe impuls is gegeven aan de

kwaliteitszorg. De opleiding hanteert daarbij echter vrij algemene kwaliteits- en

streefdoelen die naar de mening van het panel nog te weinig zijn doorvertaald naar de

eigen TB-situatie en -ambities, en daarmee te weinig sturing bieden aan het strategisch

en tactisch beleid van de opleiding. Vanwege deze kanttekening beoordeelt het panel dit

facet als voldoende.

Facet 5.2 Maatregelen tot verbetering Goed

Criterium

- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare

verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen.


• De opleiding heeft naar de mening van het panel op gestructureerde wijze gewerkt aan

de knelpunten die door de vorige visitatiecommissie zijn geconstateerd. De opleiding

verantwoordt haar verbetermaatregelen in het Verbeterplan Technische Bedrijfskunde

(25 februari 2008). In voorgaande facetten is hier concreet aan gerefereerd, bijvoorbeeld

bij 2.3, 2.8 en 6.1.

• Naar de mening van het panel is duidelijke voortgang geboekt inzake de integratie van

cursorisch onderwijs en projectonderwijs, de relevantie van werkvormen, de bewaking

van toetskwaliteit en kwalificaties van afgestudeerden, en de verbetering van de


deeltijdopleiding. Ook de afstemming tussen personeelsbeleid en onderwijsbeleid is

verbeterd, ondermeer door de brede betrokkenheid van de teams bij de

onderwijsvernieuwing en door de scholing van assessoren en

studieloopbaanbegeleiders. Op een aantal punten is naar de mening van het panel

minder voortgang geboekt, namelijk op het facet ‘samenhang programma’,

‘kwaliteitszorg’ en ‘rendementen’. Ook de internationale oriëntatie en de voeling met

wetenschappelijke ontwikkelingen in de discipline is minder verbeterd dan wenselijk is.

• Ook uitkomsten van evaluaties leiden tot concrete verbetermaatregelen. Voorbeelden

hiervan zijn de verbeteringen zoals gerealiseerd bij de ja/nee/?-tentamens (zie 2.8),

meerdere kleine inhoudelijke wijzigingen in de projecten op basis van projectevaluaties,

en het schrappen van stagebedrijven wanneer studenten daarmee slechte ervaringen

opdoen.

• Studenten wensen verbetering over de mate waarin de opleiding met kritiek en

suggesties voor verbetering omgaat (score 2,4 FSE 2006). Studenten vinden de

terugkoppeling wat er met de evaluatieresultaten is gebeurd niet voldoende (score 1,6

FSE 2006). Over inspraakmogelijkheden zijn zij matig tevreden (score 3,0 FSE 2006).

De opleiding geeft aan dat deze matige score deels te verklaren is doordat

verbeteringen pas voor de volgende lichting studenten zichtbaar worden. De opleiding

neemt zich wel voor om een meer aansprekende terugkoppeling naar de studenten te

organiseren.

• Het panel is van mening dat de opleiding aantoonbare maatregelen heeft getroffen

zowel naar aanleiding van de laatste externe evaluatie als naar aanleiding van interne

evaluaties. Het panel beoordeelt dit facet als goed.

Facet 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en

het beroepenveld

Voldoende

Criterium

- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend

beroepenveld van de opleiding actief betrokken.


• De opleiding laat aan de hand van een tabel zien bij welke evaluaties medewerkers,

studenten, alumni en het werkveld worden betrokken en hoe vaak dat gebeurt.

• Medewerkers zijn intensief betrokken bij de kwaliteitszorg via de IMR, de

Opleidingscommissie en via de jaarlijks terugkerende enquêtes: de Fontys-

Personeelsenquête over de organisatie en de Docentenjaarevaluatie over het onderwijs.

Met een frequentie van minimaal vijf maal per jaar vindt een medewerkersoverleg

plaats, waarin kwaliteitsfacetten aan de orde komen. Met een frequentie variërend van

wekelijks tot driewekelijks vindt er teamoverleg plaats tussen de docenten van de

onderwijsteams propedeuse-, kern- en afstudeerfase. Deze onderwijsteams zijn samen

met de kwaliteitscoördinator ook verantwoordelijk voor de uitvoering van de evaluaties.

Tot slot zijn medewerkers betrokken bij interne audits, zelfevaluatie en visitatie.


• Studenten zijn eveneens bij de kwaliteitszorg betrokken via IMR en

Opleidingscommissie, en via de Fontys-Studentenenquête, studentenjaarevaluatie,

Keuzegids en dergelijke, en daarnaast via projectevaluaties, en stage/

afstudeerevaluaties. Ook studenten zijn betrokken bij de interne audits, zelfevaluatie en

visitatie.

• De alumni geven hun mening over hun opleiding in het Startbekwaamhedenonderzoek

en in de HBO-Monitor. Op meer indirecte wijze gebeurd dit ook via de alumnivereniging

Share [http://www.fontys.nl/tb/alumni.htm/] (opgericht in 2003). Het ledental van Share is

groeiende. Het panel is van mening dat de alumni hiermee voldoende betrokken zijn bij

de kwaliteitszorg. Gerichte bevraging van- en gesprekken met alumni zouden naar de

mening van het panel goede input bieden voor het strategisch beleid van TB.

• De werkgevers van pas afgestudeerden worden als vertegenwoordigers van het

werkveld betrokken via de uitgevoerde projecten. Daarnaast krijgen de stage-/

afstudeerbegeleiders regelmatig terugkoppeling van de bedrijfsbegeleiders. Het

werkveld is verder via het College van Gecommitteerden direct betrokken bij het

bewaken van de eindniveau.

• De Raad van Advies bestaat momenteel uit vier leden; er zijn drie vacatures. De RvA

vergadert vier keer per jaar met de directie over het programma, eindkwalificaties en

ontwikkelingen in het werkveld. De nieuwe directeur FHTBM heeft het voornemen om de

vacatures in te vullen en de RvA breder samen te stellen met een vertegenwoordiger

vanuit het Groot Bedrijf, vanuit de bedrijfsorganisatorische dienstverlening binnen de

(gezondheids)zorg, en vanuit de dienstensector van het MKB. Het panel juicht dit toe, en

verwacht dat de RvA hiermee nog meer input zal leveren, ook inzake de strategische

ambities van TB.

• Het panel is van mening dat studenten en medewerkers op adequate wijze worden

betrokken bij de kwaliteitszorg; en dat alumni en werkgevers op voldoende wijze

betrokken zijn. Alumni en RvA zijn naar de mening van het mening nog beperkt

betrokken bij de opleiding. Het panel hecht aan versteviging van de inbreng van alumni

en RvA, omdat deze wezenlijk deel uitmaken van de kwaliteitszorg en omdat hun

inbreng kan bijdragen aan de strategievorming en tactische beleidsvoering binnen TB.

Op grond van deze kanttekening komt het panel voor dit facet tot het oordeel voldoende.

Onderwerp 6 Resultaten

Facet 6.1 Gerealiseerde niveau Goed

Criterium

- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde

eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen.



• Per 2007-2008 omvat de afstudeerfase het project E-globe (Strategisch beleid in

internationaal perspectief; 15 EC), het (tweede deel van) minor2 (15 EC) en de

afstudeeropdracht (30 EC). De omvang van de afstudeeropdracht is teruggebracht van

45 naar 30 EC om ruimte te maken voor de minor. De opleiding heeft op dit moment nog

geen ervaringen met de afstudeeropdrachten van kleinere omvang. Het panel is van

mening dat het hier een forse reductie betreft en dat de opleiding goed dient te

evalueren in hoeverre dit het voldoen aan de eindkwalificaties in gevaar brengt.

• De afstudeeropdracht bestaat uit drie onderdelen: het functioneren van de kandidaat in

het bedrijf (weging 40%); de uitvoering van en rapportage over de afstudeeropdracht

(weging 40%); de verdediging van de afstudeeropdracht (weging 20%). De

beoordelingscriteria van de drie onderdelen en de wegingsfactoren per onderdeel zijn

uitgewerkt in De afstudeerfase praktijk bij de opleiding TB (september 2007). De criteria

zijn ontleend aan de beroepscompetenties en de algemene competenties.

• Gedurende meerdere besprekingen bewaken docentbegeleider, bedrijfsbegeleider en

student de kwaliteit en het niveau van het afstudeeronderzoek: het betreft een

werkplanbespreking, een voortgangsbespreking, een conceptrapportbespreking en een

Go/No Go-bespreking. De procedure en de deadlines zijn vastgelegd in De

afstudeerfase praktijk bij de opleiding TB.

• De wijze van beoordeling van het afstudeerwerk is de afgelopen jaren aangescherpt en

geformaliseerd (zie 2.8). De wegingsfactoren zijn ook gewijzigd waardoor meer nadruk

is komen te liggen op het functioneren van de kandidaat in het bedrijf (was

wegingsfactor 10% en is nu 40%). Door het aanpassen van de weegfactoren van de

verschillende onderdelen is de individuele beoordeling van de student verzwaard. Het

panel heeft geconstateerd dat de beoordelingscriteria zijn ontleend aan de beroeps- en

algemene competenties.

• Het panel heeft twaalf afstudeerrapporten inclusief de bijbehorende beoordelingen

bestudeerd, zowel van voltijd-, deeltijd- als duale studenten. Het panel is van mening dat

in de rapporten de eindkwalificaties evenwichtig aan de orde zijn. De vraag- en

probleemstellingen zijn volgens het panel relevant voor het werkveld en sluiten aan bij

de TB-competenties. Verder getuigen de probleemstellingen van hbo-niveau, waarbij

sprake is van een goed kennisniveau en van adequate toepassing van kennis en inzicht;

ook het beoordelend en communicatief vermogen is goed; de leervaardigheden zijn in

het afstudeerwerk in mindere mate aan de orde. De afstudeerwerken voldoen daarmee

aan het bachelorniveau. De onderzoeksmethoden en conclusies worden onderbouwd.

De gebruikte literatuur is relevant en van goed academisch niveau, hoewel het aantal

internationale referenties aan de lage kant (ongeveer 25%) genoemd moet worden.

• Het panel is verder van mening dat de afstudeerrapporten adequaat zijn beoordeeld. De

beoordelingscriteria en wegingsfactoren worden over het algemeen adequaat toegepast

door de verschillende assessoren. Het panel kan zowel de hoge als de lage

beoordelingen grotendeels onderschrijven. Het panel had de indruk dat er te weinig

onderscheid wordt gemaakt tussen de prestaties van studenten binnen een

afstudeerkoppel. Alumni en gecommitteerden spreken dit desgevraagd tegen.


• De coördinator van de afstudeerfase bewaakt de kwaliteit van het afstudeerwerk aan de

hand van de rapportages van de docentbegeleiders. De kwaliteit van het

afstudeerproces als geheel wordt bewaakt door de coördinator van de afstudeerfase in

samenspraak met de het College van Gecommitteerden en de directie TB. De

Gecommitteerden wonen nagenoeg alle afstudeerzittingen bij en nemen daarbij deel

aan het gesprek over de verdediging van de afstudeeropdracht. De gecommitteerden

geven de opleiding ook een terugkoppeling van hun bevindingen inzake niveau en wijze

van beoordeling. Begin 2005 is een nieuw College van Gecommitteerden van vijf

personen gevormd. Alle vijf Gecommitteerden zijn werkzaam in een branche, beroep of

functie, uit het werkveld van Technische Bedrijfskunde.

• De opleiding gaat na of de nagestreefde eindkwalificaties gerealiseerd worden, in het

Startbekwaamheidsonderzoek (SBO) onder afgestudeerden van de opleiding en

werkgevers van afgestudeerden (SBO, 2007); in de jaarlijkse onderzoeken van de HBO-

monitor, en in de Evaluatie van de afstudeeronderzoeken onder afgestudeerden van de

opleiding (Rapportage enquête over Afstudeeropdrachten, 2007). De afgestudeerden

beoordelen de opleiding Technische Bedrijfskunde als voldoende adequaat (SBO,

2007). Zij achten het merendeel van de competenties relevant en vinden dat zij de

generieke hbo-kernkwalificaties (ruim) voldoende beheersen.

• De bedrijfsbegeleiders beoordelen de uitgevoerde afstudeeronderzoeken zonder

uitzondering met een voldoende tot goed (Protocollen van de afstudeerzittingen). En het

College van Gecommitteerden constateert een verhoging van het eindniveau en een

groter draagvlak binnen de bedrijfsorganisaties voor de uitvoering van de

afstudeeronderzoeken (Evaluatie College van Gecommitteerden met directie

Technische Bedrijfskunde, 5 september 2007).

• Uit alumni-onderzoek blijkt dat 90% van de alumni een functie op hbo-niveau vervult en

dat alumni vinden dat ze de generieke hbo-competenties voldoende beheersen.

• In gesprekken tonen de werkgevers zich tevreden over de eindkwalificaties van

afgestudeerden en over hun startkwalificaties als beginnend beroepsbeoefenaar.

Werkgevers zijn vooral tevreden over de technische en organisatiekundige kwaliteit van

de afgestudeerden. Ook wat betreft de kwantitatieve onderzoeksvaardigheden scoren

studenten goed. De economische benadering van studenten daarentegen zou wat

sterker kunnen. De menskundige benadering is nog het minst ontwikkeld, maar niet alle

werkgevers blijken deze van even groot belang te vinden. De alumni waarderen blijkens

de gesprekken met name de breedte van hun startkwalificaties. Als belangrijke prés

worden genoemd: analytisch vermogen, kwantitatieve onderzoeksvaardigheden, en

kennis van verschillende organisatietypen.

• De afstudeerwerken die het panel heeft ingezien weerspiegelen de eindkwalificaties op

hbo-niveau. De beoordelingsprocedure zoals vastgelegd in de handleiding en de

verdere toezichthouding door College van gecommitteerden en afstudeercoördinator

borgen het eindniveau op adequate wijze. Werkgevers en alumni tonen zich ook

tevreden over het beginniveau van de afgestudeerden, hoewel zij niet alle MOTE-

aspecten evenwichtig gerealiseerd achten.



Facet 6.2 Onderwijsrendement Vt: Onvoldoende

Dt: Onvoldoende

Du: Goed

Criteria

- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante

andere opleidingen.

- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.


• Streefcijfers van TB zijn als volgt: het rendement na 4 jaar is 40% en na 5 jaar 55%. De

gemiddelde studieduur van geslaagden is 4,5 jaar; de gemiddelde verblijftijd van

studiestakers is niet langer dan 1,5 jaar; en het percentage studiestakers bedraagt 30%

na 1 jaar oplopend tot 45% over de gehele studie.

• Het voltijdse opleidingsrendement na 4 jaar schommelt rond de 25% (-15% ten opzicht

van streefcijfer) en ligt na 6 jaar rond 50%. De opleiding haalt de streefcijfers dus niet.

Het rendement van de deeltijdopleiding na 4 jaar is ongeveer 25% en is na 6 jaar

ongeveer 40%. Het rendement van de duale studenten (N=4) ligt op 100%.

• De gemiddelde studieduur van geslaagden ligt iets hoger dan 4,5 jaar.

• Het aantal studiestakers is iets lager dan 45%. Dit voldoet aan het streefcijfer. De

gemiddelde studieduur van de studiestakers in de voltijdopleiding is in 2006-2007

gedaald tot 1,4 en voldoet daarmee aan het streefcijfer. Met de studiestakers worden

exitgesprekken gevoerd en de studiestakers vullen een exit enquête in. Als voornaamste

redenen voor het staken van de opleiding worden aangevoerd: onvoldoende motivatie

voor het brede vakgebied en wens over te stappen naar een economische of andere

opleiding; geen goede werkhouding en onvoldoende tijd aan studie besteed; opleiding is

te technisch/exact; mbo’ers stoppen vaker om te gaan werken. Een aantal studenten

stapt in het vijfde jaar of later over naar de deeltijdopleiding en studeren daar af. Deze

gelden voor de voltijdopleiding als studiestakers.

• De instroom in de duale opleiding bedraagt ongeveer drie studenten per jaar. Het panel

heeft op grond van deze geringe aantallen de opleiding bevraagd over haar ambities

met de duale opleiding. De opleiding heeft daarbij aangegeven dat er bij bedrijven in de

regio een duidelijke behoefte is aan deze opleidingsvariant, met name voor ervaren

krachten die zich via een transparante EVC-procedure als hbo-bachelor willen

kwalificeren en voor wie, bijvoorbeeld vanwege veelvuldig buitenlands verblijf, een

deeltijdopleiding niet haalbaar is. Sinds april 2008 hebben zich 6 nieuwe deelnemers

voor de duale variant aangemeld.

• Het panel heeft de rendementscijfers van TB Fontys vergeleken met die van andere

TB-opleidingen (Benchmark 2006) en concludeert dat de Fontys-rendementscijfers ten

opzichte van TB-zusteropleidingen verslechteren: waar Fontys in 2004 en 2005

gemiddeld scoorde (resp. 62% en 56%; plaats 5/ 6 van 12 hogescholen), scoort de

opleiding in 2006 laag (47%; plaats 8 van 12) (2004: 62%; 2005: 56%; 2006: 47%). Bij

vergelijking van de rendementen na 8 jaar staat Fontys de laatste jaren op positie 7 tot 9

(63% - 64%).


• Het panel heeft met het opleidingsmanagement de slechte rendementscijfers

besproken. Het beleid is vooral gericht geweest op verbetering van de voorlichting, op

scherpere selectie door de wiskunde- en taaltoetsen, en op verbetering van de

studiebegeleiding door invoering van SLB. Tot dusverre hebben deze maatregelen de

rendementen nog niet positief beïnvloed. De nieuwe directeur gaf aan ernst te willen

maken met rendementsverbetering. Zijn streven is dat 70% van de studenten na 5 jaar

geslaagd is. Dit streefcijfer is vastgelegd in het managementcontract voor 2010. Met

toeleverende mbo-instellingen zijn onlangs besprekingen gestart om in mbo-3 een

doorstroomvariant te starten. Verder kan het Associate Degree programma eraan

bijdragen dat studiestakers wel over een erkend diploma kunnen beschikken.

• Het panel maakt zich ondanks de al getroffen en de nog te nemen maatregelen zorgen

om de rendementen van de voltijd- en deeltijd-opleiding, mede in de vergelijking met

andere TB-opleidingen. De rendementen van de duale opleiding zijn goed; bij deze

opleidingsvariant baart de geringe instroom het panel zorgen.

• Het panel beoordeelt dit facet voor de voltijd- en deeltijdopleiding als onvoldoende en

voor de duale opleiding als goed.

• Naar de mening van het panel wordt de onvoldoende voor rendementen bij de voltijd- en

deeltijdopleiding gecompenseerd door de beoordeling goed voor het gerealiseerde

niveau. Verder is het door de nieuwe directeur voorgenomen beleid

vertrouwenwekkend. Het panel beoordeelt het onderwerp Resultaten voor de voltijd- en

deeltijdopleiding als positief.



Deel C: Bijlagen


Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden






Bijlage 2: Deskundigheden panelleden

Opleiding Technische Bedrijfskunde, Fontys Hogescholen

Deskundigheid cf. Protocol VBI’s; 22 augustus 2005

Panellid:

De heer dr. F.M. van Eijnatten

Panellid:

De heer ing. A.J.G. van Tongeren

Panellid student:

De heer S.P.A.B. van der Wiel

Panellid NQA:

Mevrouw drs. J.M.T. van Alst

Relevante werkvelddeskundigheid

X X

Vakdeskundigheid: Vertrouwd met meest recente ontwikkelingen

X X

Vakdeskundigheid: Vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op niveau/oriëntatie te beoordelen opleiding

X

Onderwijsdeskundigheid

X X

Studentgebonden deskundigheid

X

Visitatiedeskundigheid

X X X X

Nadere informatie over de achtergronden van de panelleden:

Panellid de heer dr. F.M. van Eijnatten

De heer Van Eijnatten is ingezet vanwege zijn onderwijsdeskundigheid, zijn auditdeskundigheid, zijn

werkvelddeskundigheid en zijn internationale deskundigheid. Hij beschikt over

onderwijsdeskundigheid en kennis van onderwijsprocessen door zijn functies als universitair

hoofddocent, coördinator, examinator en ontwikkelaar in bachelor-, master-, en Ph.D.-fase; daarbij is

hij voorzitter van de onderwijscommissie van de opleiding Technische Bedrijfskunde aan de TU/e. Zijn

auditdeskundigheid dankt de heer Van Eijnatten aan het feit dat hij heeft deelgnomen aan de

visitatietraining Hoger Onderwijs van NQA en lid ws van de visitatiecommissie Technische

Bedrijfskunde HBO in 2002 en voorzitter van de visitatiecommissie Bouwkunde/Civiele Techniek in

2004. De heer Van Eijnatten heeft diverse workshops gegeven aan buitenlandse universiteiten,

waardoor hij over internationale deskundigheid beschikt. Zijn “Sabbatical Leave” in 2004-2005 bracht

de heer Van Eijnatten door in het Eco-Technology Systems Laboratory aan de de Graduate School of

Environment and Information Sciences van de Yokohama National University in Yokohama, Japan. Hij

is voorzitter van “The European Chaos & Complexity in Organizations Network (ECCON)” en

bestuurslid van het Nederlandse Chaosforum netwerk.


De heer Van Eijnatten is vertrouwd met de meest recente ontwikkelingen en met lesgeven,

beoordeling en toetsing minstens op het niveau van de te beoordelen opleiding op het gebied van de

vakken business engineering, opleiding voor bedrijfskader en technische bedrijfskunde. Op het gebied van

technische bedrijfskunde beschikt de heer Van Eijnatten tevens over internationale deskundigheid. Voor de

visitatie van deze opleiding is de heer Van Eijnatten aanvullend individueel geïnstrueerd.

Opleiding:

1974 – 1978 Bachelor / Master in Psychologie (Tilburg)

1978 – 1985 Ph.D. in A&O-psychologie (Nijmegen)

1998 Management Training TU/e (Eindhoven)

Werkervaring:

1978 – 1988 Radboud Universiteit Nijmegen (AIO-UD-UHD)

1988 – heden Technische Universiteit Eindhoven (UHD)

1994 – 2002 Diverse projecten (ook als lid management team) in het kader van EU-FP4 en FP5,

Brussel (Facility Management, Organisatie en ICT, Arbeid en Organisatie), binnen

Esprit, Brite-Euram, IST en IMS.

1988 – heden Kerndocent Methodologie voor Ph.D.-studenten, Nederlandse Organisatie van

Bedrijfskundig en Bedrijfseconomisch Onderwijs (NOBEM), na 2005 voortgezet als

IGS.

2003 – heden Docent methodologie in TIAS Business School, Master of Real Estate, en Young

Professionals MBA programma.

1998 – heden Docent veranderkunde bij TU/e Nadoctorale Opleiding Logistic Management Systems

(LMS), en docent methodologie Nadoctorale Opleiding Architectural Design &

Management Science (ADMS).

2003 – heden Beoordelaar van onderzoeksvoorstellen in het Vierde en Vijfde Kaderprogramma van

de Europese Unie, Brussel.

Panellid de heer ing. A.J.G. van Tongeren:

De heer Van Tongeren is ingezet vanwege zijn domeindeskundigheid en zijn internationale

deskundigheid. Daarnaast beschikt de heer Van Tongeren over auditdeskundigheid, doordat hij heeft

deelgenomen aan de NQA-auditortraining hoger onderwijs en als panellid betrokken was bij drie

visitaties. De heer Van Tongeren is op de hoogte van de laatste nieuwe ontwikkelingen en beschikt

over relevante werkvelddeskundigheid en internationale deskundigheid op het gebied van AOT-

techniek, werktuigbouwkunde, technische bedrijfskunde en materiaalkunde. Voor de visitatie van deze

opleiding is de heer Van Tongeren aanvullend individueel geïnstrueerd.

Opleiding:

1980 – 1986 Atheneum B

1986 – 1990 Algemene Operationele technologie

1998 – heden Open Universiteit Bedrijfskunde, richting Organisatie en Strategie (Bezig met

afronding)

Werkervaring:

1990 – 1995 Gebr. Kooy BV

1996 – 1997 NV Vereenigde Glasfabrieken Leerdam

1997 – 1999 VSH Fabrieken BV Hilversum

1999 – heden ARBO Pompen en Filters BV, voorheen genoemd Arnold van den Born BV


De heer Van Tongeren is werkzaam geweest in diverse functies in het bedrijfsleven op het gebied van

technische en commerciële ondersteuning. Hij was werkzaam als technisch commercieel

medewerker, projectmanager en deed ervaring op met personeelsmanagement. Hij heeft meerdere

jaren (internationale) verkoopervaring opgedaan bij het metaalbedrijf VSH Fabrieken in Hilversum. Als

medewerker van de afdeling Special Products ontwikkelde hij onder andere speciale

machineonderdelen.

Sinds 1998 is de heer Van Tongeren verantwoordelijk voor de internationale verkoop van kunststof

centrifugaalpompen (Arnold van den Born BV, Smilde). Hiertoe (be)zoekt en begeleid hij diverse

agentschappen in Europa, Afrika en het Midden-Oosten en leidt hij daar engineers op voor de verkoop

in hun regio. Hieronder valt ook het ondersteunen van de agentschappen op internationale beursen en

het on-site bijstaan van de agenten bij key-accounts. Daarnaast onderhoud de heer Van Tongeren

directe contacten met de OEM-industrie en de gebruikers in Nederland, Duitsland, Zwitserland en

Oostenrijk.

Panellid student de heer S.P.A.B. van der Wiel

De heer Van der Wiel is ingezet als studentlid van het panel. Hij is eerstejaar masterstudent

Engineering & Policy Analysis aan de Technische Universiteit Delft. Hij heeft vanuit zijn opleiding

kennis van het domein. De heer Van der Wiel beschikt over studentgebonden deskundigheid met

betrekking tot studielast, onderwijsaanpak, voorzieningen en kwaliteitszorg bij opleidingen in het

domein. Voor deze visitatie is de heer Van der Wiel individueel geïnstrueerd over het visitatie- en

accreditatieproces in het hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA.

Opleiding:

09/06 – heden Engineering & Policy Analysis (EPA), Master, Faculteit Techniek, Bestuur en

Management, Technische Universiteit Delft, Delft

09/01 – 01/06 Technische Natuurkunde, afstudeerrichting Medische Technologie, Fontys

Hogescholen Eindhoven, Eindhoven

09/96 – 06/01 HAVO, profiel Natuur & Techniek, keuzevak informatica, Scholengemeenschap

Durendael, Oisterwijk

Werkervaring:

08/05 – 01/06 Philips Medical Systems Nederland B.V., Best; Analyse van de beweging van

supergeleidende spoelen in een MRI magneet.

08/04 – 01/05 Albany Nanotech – College for Nanoscale Science and Economics, Albany (N.Y.),

Verenigde Staten, Mede-ontwikkelen van een productieproces te ontwikkelen,

waarmee een multi-laags microstructuur van kanalen in SU-8 kan worden gemaakt

voor de fabricage van een biochip.

02/06 – 08/06 Philips Medical Systems Nederland B.V., Best, Magnet Engineer

03/01 – 03/06 TNT (voorheen TPG en PTT post), Oisterwijk, Zaterdagpostbode

Panellid NQA mevrouw drs. J.M.T. van Alst

Mevrouw van Alst is ingezet als NQA auditor. Zij heeft meer dan vijf jaar ervaring met visiteren in

vrijwel alle sectoren van het hbo. Op grond van deze werkervaring alsmede op grond van de door

haar gevolgde IOWO opleiding onderwijsinnovatie en kwaliteitszorg beschikt mevrouw Van Alst over

auditdeskundigheid. Door haar werkervaring als adviseur bij een onderwijskundig adviesbureau

beschikt mevrouw Van Alst tevens over onderwijsdeskundigheid. Daarnaast heeft zij verschillende

publicaties op het gebied van docentenontwikkeling op haar naam staan.


Opleiding:

1980 – 1987 WO Theologie

1987 – 1990 WO Filosofie

1992 – 1993 Management en Organisatie non-profit

2002 – 2007 Interne opleiding IOWO op terrein onderwijsinnovatie en kwaliteitszorg

Werkervaring:

1990 – 1997 Coördinator genderstudies, Radboud Universiteit

1997 – 2002 Beleidsadviseur strategisch personeelsmanagement, Radboud Universiteit

2002 – 2007 Secretaris diverse visitatiepanels NVAO en NQA

2002 – heden Adviseur IOWO – onderwijs, beleid en organisatie

2007 – heden Auditor NQA


Bijlage 3: Bezoekprogramma

Programma visitatie Techniche Bedrijfskunde, Fontys Hogescholen, 24 april 2008

Croho 34476

Tijdstip Programmaonderdeel Deelnemers

08.45 – 09.45 uur Ontvangst

Materiaalbestudering

(Visitatiepanel)

09.45 – 10.30 uur Gesprek met opleidingsmanagement Drs. H.A.J. van den Heuvel

Ir. M.A.F. Vroemen

Ir. G.H.L. Lenssen

10.45 – 11.30 uur

Gesprek met studenten voltijd

K.T.L. Bots

P.A.M.N. Hermans

R.M.A. Meeuwen

R.G.L. Sleutjens

S.C.H. van Dal

A.H.M. Hodiamont

K.L.G.J Corstjens

M.A.M. Beekmans

F. Stawniak

L.J.M.Coolen

11.45 – 12.30 uur Gesprek met studenten deeltijd en duaal E. Veninga

J. van Dijk

F.H.T Mostert

E. Boersma

12.30 – 13.15 uur Lunchpauze

13.15 – 14.00 Gesprek met docenten Mevr. M.A.B. Bensing

Dhr. drs. R.P.J. Bosboom

Dhr. ir. J.C.P.A. Brock

Mevr. ir. I.M.J. van den Broek

Dhr. drs. F.C. van der Chijs

Dhr. drs. P.L.H. Custers

Mevr. ing. M.A.W.F. van Esch

Dhr. drs. P.J.M. Floris

Dhr. ir. A.J. de Lange

Dhr. ir. G. Punt

Dhr. ir. R.J. Puts

Dhr. ir. G.J.M. Zewald


Tijdstip Programmaonderdeel Deelnemers

14.00 – 14.30 uur

Gesprek met werkveld

Dhr. ir. P. Smith

Dhr. C. van den Hoven

Dhr. ir. R. van Dijk

Dhr. ir. H.P. de Boer

14.30 – 15.00 uur Gesprek met afgestudeerden Dhr. ing. B. Beenen

Dhr. ing. L. Raaijmakers

Mevr. ing. J. Heijmans

Dhr. ing. R. Remmelink

15.00 – 16.00 uur

Rondleiding

Materiaal bestuderen

Intern paneloverleg

(Visitatiepanel)

16.00 – 16.30 uur

Extra gesprek kwaliteitscoördinator TB

Dhr. drs. P.L.H. Custers

16.30 – 17.00 uur

Extra gesprek vertegenwoordiger RvB

Fontys Hogescholen

Drs. ing. R. van Elderen

17.00 – 17.30 uur Tweede gesprek met

opleidingsmanagement en afronding

Opleidingsmanagement

17.30 – 18.00 Afsluitend paneloverleg (Visitatiepanel)


Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal

Doelstellingen

- Missie en strategie FHBL 2004

- Opleidingseisen Technische Bedrijfskunde voor Hogescholen in Nederland, 2002

- Profiel van de Bachelor of Engineering in opdracht van Cluster Engineering, 2006

- Competenties en competentieniveaus, 2005

- Overzicht competenties Technische Bedrijfskunde vanaf september 2007

- Het werken met competenties bij de opleiding Technische Bedrijfskunde, 2008

- Beroepspraktijk in beeld 1 – 2005

- Beroepspraktijk in beeld 2 – 2005

- De Technische Bedrijfskundige is breed inzetbaar, 2006

- Vacatureoverzicht voor de afgestudeerde Technisch Bedrijfskundige

- Internationaliseringsbeleid.

Programma

- Beoordeling PO- en CO programma, 2005

- Eerste programma van eisen, 2005

- Beoordeling huidig curriculum op competenties, 2005

- Voorstel curriculum inhoud en programma, 2005

- Programmalijnen in de opleiding Technische Bedrijfskunde, 2007

- Overzicht projecten Technische Bedrijfskunde, 2007

- Algemene studiehandleiding Technische Bedrijfskunde, 2007

- KLOTS schema Technische Bedrijfskunde

- Relatie tussen curriculum slb en toetsing

- Overzicht studiehandleidingen

- Projectboeken

- Handleiding oriënterende stage

- Handleiding probleemoplossende stage

- Handleiding afstudeerstage

- Onderwijs - en examenreglement Technische Bedrijfskunde

- Verkorte leerroutes Technische Bedrijfskunde

- Beleidsplan voor toetsing en studieloopbaanbegeleiding aan de opleiding Technische

Bedrijfskunde

- Toetsen en beoordelingsformats

- Werkinstructie Tentamenperiodes TB, 2008

- Literatuurlijst.

Personeel

- Personeelsplan FHBL; Van overzicht naar inzicht januari 2005

- Personeelsbeleidsplan 2007

- Portfolioanalyse van team Technische Bedrijfskunde.


Kwaliteitszorg

- Kwaliteitshandboek Technische Bedrijfskunde, 2005

- Verbeterplan TB, 2003-2008

- Evaluaties P-, K- en A-team 2004-2007

- Fontys Studenten-enquetes, 2002, 2004 en 2006

- Personeelsenquete 2004

- Verslagen teamoverleg

- Verslagen IMR

- Verslagen raad van advies.

Resultaten

- Afstudeerrapporten

- Rapportage enquête over Afstudeeropdrachten, de mening van studenten

- Startbekwaamhedenonderzoek, 2007

- Kengetallen Technische Bedrijfskunde.


Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties

Het domeinspecifieke referentiekader is te vinden op de website van de HBO-raad:

www.hbo-raad.nl

Documents

Fontys Hogescholen, Eindhoven - NVAO Fontys hbo-ba... · Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Technische ... de stage (30 EC) en het ... visitatie