อาหารและสารอาหารกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร

ป ศ ป 4ชนประถมศกษาปท 4

อาหารและสารอาหาร

อาหาร คอ สงทรบประทานไดไมเปนพษและกอใหเกดประโยชนตอรางกาย ชวยใหรางกายเจรญเตบโตแขงแรงตานทานโรค

ไ สารอาหาร คอ สารเคมทเปนสวนประกอบของอาหารเปนสงทกนเขาไปแลวมประโยชนตอรางกายใชเผาผลาญเปนพลงงาน ใชในการเจรญเตบโตและซอมแซมสวนทสกหรอและใชในกจกรรมตางๆของสงมชวต ม 6 ชนด คอ คารโบโฮเดรต โปรตน ไขมน แรธาต และนา

สารอาหารทง 6 ชนดสารอาหารทง 6 ชนด 1.คารโบไฮเดรต ไดแก อาหารประเภทแปงและนาตาล ซงสวนใหญไดมาจากพช เชน ขาวเผอก มน และออย2.โปรตน ไดแก เนอ ไข นม และถว3.ไขมน ไดแก ไขมนและนามน แหลงทมาทงจากสตวและพช4.วตามน ไดแก ผก และผลไม5.แรธาต ไดแก ผก และผลไม

ไ ป 6.นา ไดแก นาเปลา และนาแรสารอาหารแบงออกเปน 2 ประเภท คอ สารอาหารทใหพลงงานแกรางกายและสารอาหารทไมใหพลงงานแกรางกาย

สารอาหารทใหพลงงานแกรางกาย คอ คารโบไฮเดรต โปรตน และไขมนสารอาหารทไมใหพลงงานแกรางกาย คอ วตามน แรธาต และนา

สารอาหารทใหพลงงานแกรางกายคารโบไฮเดรต

- พบในแปงและนาตาล- เมอยอยแลวไดโมเลกลทเลกทสด คอ กลโคส- ใหพลงงาน 4 kcal/g- ถารางกายไดรบในปรมาณมากคารโบไฮเดรตจะเปลยนเปนไขมนและสะสมไว

- เปนแหลงพลงงานซงสะสมไวทกลามเนอและตบทงแปงและไกลโคเจนจะถกเปลยนเปนกลโคสเพอใชเผาผลาญพลงงานในยามทเราตองการปรมาณคารโบไฮเดรตทรางกายควรไดรบขนอยกบการใชพลงงานของแตละบคคล กลาวคอ- ปรมาณคารโบไฮเดรตทรางกายควรไดรบขนอยกบการใชพลงงานของแตละบคคล กลาวคอพลงงาน 50-60% ไดมาจากคารโบไฮเดรต

- ประโยชนของคารโบไฮเดรต1.ใหพลงงานแกรางกาย2.ชวยทาใหไขมนเผาผลาญไดสมบรณ3.เกบสะสมไวในรางกาย เพอนาไปใชเวลาขาดแคลน

- ผลของการขาดคารโบไฮเดรต จะทาใหรสกออนเพลย ตาลาย

โปรตน- พบในกลม เนอสตว นม ไข ถว- เมอยอยแลวไดกรดอะมโน- ใหพลงงาน 4 kcal/g- รางกายเปลยนโปรตนเปนคารโบไฮเดรตและไขมน- รางกายเปลยนโปรตนเปนคารโบไฮเดรตและไขมน- กรดอะมโนมอย 8 ชนดทรางกายสงเคราะหขนเองไมได และจาเปนตองไดรบจากอาหารเรยกวา กรดอะม

โนจาเปนปรมาณของโปรตนทรางกายควรไดรบ- ปรมาณของโปรตนทรางกายควรไดรบเดก ปรมาณ 2 กรม ตอนาหนกตว 1 กโลกรม

ผใหญ ปรมาณ 1 กรม ตอนาหนกตว 1 กโลกรมโ โ - ประโยชนของโปรตน

1.ทาใหรางกายเจรญเตบโต ซอมแซมสวนทสกหรอ2.เปนองคประกอบของสาระสาคญตางๆในการสรางเอนไซม ฮอรโมนและสารภมคมกนญ

- ผลของการขาดโปรตนเดก ถาหากขาดโปรตนอยางมากจะทาใหเกดโรคคะวาซออรกอร(kwashiokor) มอาการออนเพลย บวม ตบโต

ผใหญ ซบผอม ไมมเรยวแรง ฟนจากโรคไดชา

ไขมน- พบในนามนจากพชและสตว

- ไขมนม 2 ประเภทคอ ไขมนธรรมดา ไดแก ไขมนสตวและนามนพช และไขมนพเศษ เชน ไขแดง- เมอยอยแลวไดกรดไขมนกบกลเซอรอลเมอยอยแลวไดกรดไขมนกบกลเซอรอล- ใหพลงงาน 9 kcal/g- ชวยละลายวตามน A D E และ K

- คอเลสเตอรอล เปนไขมนพเศษทตบสรางขนไดเพอนาไปใชประโยชนในรางกาย แตควรหลกเลยงอาหารทมคอเลสเตอรอลสง เนองจากจะทาใหไปสะสมอยตามหลอดเลอด เปนสาเหตใหเกดโรคหลอดเลอดตบตน

- ถารบประทานไขมนในปรมาณมากจะทาใหเกดโรคอวนและความดนโลหตสงได- ประโยชนของไขมน

1.เปนแหลงพลงงานของรางกาย2 ไขมนทสะสมไวใตผวหนงเปนฉนวนปองกนความรอนไมใหสญเสยออกจากรางกาย2.ไขมนทสะสมไวใตผวหนงเปนฉนวนปองกนความรอนไมใหสญเสยออกจากรางกาย3.เปนสวนประกอบของเซลลประสาทเยอหมเซลล

- ผลของการขาดไขมน1.ผวหนงแหงแตกเปนแผล และเปนโรคผวหนงไดงาย2.ทาใหอาหารไมอยทอง คอ หวงาย

สารอาหารทไมใหพลงงานแกรางกาย

วตามนรางกายตองการวตามนในปรมาณนอยมาก แตมความจาเปนตองไดรบ เพราะมบทบาทในการ

ควบคมปฏกรยาเคมตางๆในรางกาย ซงจะชวยใหเซลลตางๆในรางกายสามารถเจรญเตบโต และทาหนาทไดอยางเปนปกตไดอยางเปนปกต

วตามนแบงออกเปน 2 ประเภท คอ-วตามนไมละลายในนาหรอวตามนละลายในไขมน ไดแก วตามน A D E และ K -วตามนละลายในนาไดแก วตามนB ชนดตางๆ และวตามนC

ประโยชน ผลจากการขาดวตามน

วตามนละลายในไขมน

ผลจากการขาด วตามน

วตามน A พบในอาหารจาพวก ไข ผก

ชวยบารงสายตาและผวหนงชวยสรางเคลอบฟน

จะทาใหเดกไมเจรญเตบโต ผใหญตามองไมเหนในท

ผลไม สลว ตาอกเสบ

วตามน Dพบในอาหารจาพวก

ป ป ป ไ

ชวยในการดดซมแคลเซยม ฟอสฟอรสชวยรกษากระดกและฟน

จะทาใหเกดโรคกระดกออนและฟนผ

นมแปรรป ปลา ไข ตบสรางโดยเซลลผวหนงเมอถกแสงแดด

ชวยรกษากระดกและฟน

วตามน ประโยชน ผลจากการขาดวตามน ประโยชน ผลจากการขาด

วตามน Eพบในอาหารจาพวก

ชวยรกษาเซลลเมดเลอดแดงปองกนการเปนหมนและแทงลก

จะทาใหเปนหมน กลามเนอลบ โลหตจาง เนองจากเมดเลอด

เมลดขาว ถว ผกใบเขยว ธญพช ชวยสรางเอนไซมหลายชนดโลหตจาง เนองจากเมดเลอดแดงแตก

วตามน Kพบในอาหารจาพวก

ชวยใหเลอดแขงตว จะทาใหมอาการเลอดออกงายไมแขงตว

ตบ นม ผกใบเขยวหรอเหลองสรางโดยการสงเคราะหแสงของแบคทเรยในลาไส

วตามนละลายในนา

วตามน ประโยชน ผลจากการขาด

วตามน B1

พบในอาหารจาพวกเนอสตว ขาวซอมมอ ถว เหด

บารงประสาทและหวใจชวยยอยคารโบไฮเดรต

จะทาใหมอาการเหนบชา ออนเพลย เบออาหาร หงดหงด

เนอสตว ขาวซอมมอ ถว เหด

วตามน B2 ชวยใหการเจรญเตบโตเปนไปตาม จะทาใหเกดโรคปากนกกระจอกพบในอาหารจาพวกผกยอดออน เนยแขง ตบ ไข

ปกตบารงผวหนง ลน ตา

ผวหนงอกเสบ แหง แตก และปวดศรษะ

วตามน B6

พบในอาหารจาพวก

ชวยรกษาสขภาพเหงอกและฟนชวยรกษาเสนเลอดและเมดเลอดแดง

จะทาใหมอาการบวม เบออาหารประสาทเสอม เปนโรคโลหตจาง

เนอสตว ขาวโพด มนฝรง ตบ ชวยในการทางานของระบบยอย ผวหนงแหง

วตามน ประโยชน ผลจากการขาด

วตามน B12

พบในอาหารจาพวกตบ เนย เนอปลา หอย กะป

ชวยรกษาสขภาพของระบบประสาทจาเปนตอการสรางเซลลเมดเลอดแดงป โ โ

จะทาใหเปนโรคโลหตจาง ประสาทเสอม

ตบ เนย เนอปลา หอย กะป ปองกนโรคโลหตจาง

วตามน C ตานทานการตดเชอ จะทาใหเปนโรคลกปดลกเปด พบในอาหารจาพวกผลไม ผกใบเขยว

ปองกนเลอดออกตามไรฟนชวยในการดดซอมอาหารอนภายในรางกาย

เหงอกบวม กระดกออน เปนหวดงาย

ในรางกายชวยในการตอกระดกรกษาบาดแผลจาเปนตอการสรางเนอเยอเกยวพนชวยทาใหผนงหลอดเลอดแขงชวยทาใหผนงหลอดเลอดแขงไมเปราะหรอแตกงาย

แรธาต

รางกายตองการใชแรธาตในปรมาณนอย แตแรธาตกมความจาเปนตอรางกาย แรธาตรางกายตองการใชแรธาตในปรมาณนอย แตแรธาตกมความจาเปนตอรางกาย แรธาตเปนสารอาหารทไมไดสรางจากสงมชวต แตเปนสารทพชดดซมขน มาจากดนผานทางราก เราจงไดแรธาตตางๆจากการรบประทานผก และผลไม ดงนนในแตละวนเราควรรบประทาน

ใ ไ ป อาหารหลายๆชนด เพอใหรางกายไดรบแรธาตทจาเปนครบถวนรางกายมสวนประกอบของธาตอยแลว คอ ออกซเจน คารบอนไดออกไซด ไฮโดรเจน

และไนโตรเจน ซงธาตทง 4 ไดรบจากสารอาหาร คอ คารโบไฮเดรต โปรตน และไขมน นอกจากธาตทง 4 ทเปนสวนประกอบของรางกายธาตอนๆ ทมปรมาณนอยกวา เรยกวา แรธาต ไดแก แคลเซยม ฟอสฟอรส โพแทสเซยม โซเดยม แมกนเซยม เหลก ไอโอดน คลอรน ฟลออรน ฯลฯฟลออรน ฯลฯ

แรธาตทเปนตอรางกาย

แรธาต ประโยชน ผลจากการขาด

แคลเซยม เปนสวนประกอบของกระดกและฟน ใ ใ

จะทาใหเปนโรคกระดกออน ไ พบในอาหารจาพวก

นม เตาห เนย ผกใบเขยวชวยในการทางานของหวใจ กลามเนอ และประสาทชวยในการแขงตวของเลอด

เลอดแขงตวไดชา ระบบทางานของหวใจไมปกต

ฟอสฟอรส ชวยในการสรางกระดกและฟน จะทาใหเกดโรคกระดกออนพบในอาหารจาพวกเนอสตว ไข นม ตบ

ชวยสรางเซลลสมองและประสาทชวยในการดดซมคารโบไฮเดรต

การยด และหดตวของกลามเนอไมด

ป โ แรธาต ประโยชน ผลจากการขาด

โพแทสเซยมพบในอาหารจาพวก

ชวยรกษาสมดลของนาในรางกายจาเปนตอการทางานของกลามเนอ

จะทาใหกลามเนอออนแรงพบในอาหารจาพวกปลา ผก ผลไม นม

จาเปนตอการทางานของกลามเนอและประสาท

โซเดยมพบในอาหารจาพวก

ชวยรกษาสมดลของนาในรางกายเปนสวนประกอบของนายอย

จะทาใหเกดอาการเบออาหาร เปนตะครวพบในอาหารจาพวก

เกลอแกง อาหารทะเล เนอปลาเปนสวนประกอบของนายอยชวยใหระบบประสาททางานไดปกต

เปนตะครว

ป โ แรธาต ประโยชน ผลจากการขาด

แมกนเซยมพบในอาหารจาพวก

จาเปนตอการทางานของกลามเนอและประสาท

จะทาใหเกดอาการชก เกดความผดปกตของระบบประสาทและพบในอาหารจาพวก

เนอวว ธญพช ผก ถว นมและประสาทเปนสวนประกอบของกระดกและฟนชวยกระตนใหเอนไซมทางาน

ผดปกตของระบบประสาทและกลามเนอ

เหลกใ

เปนสวนประกอบของเฮลโมโกลบนใ

จะทาใหเปนโรคโลหตจาง พบในอาหารจาพวก

ตบ ไขแดง ผลไมตากแหงในเมดเลอดแดงชวยในการสรางเมดเลอดแดง

ออนเพลย

ป โ แรธาต ประโยชน ผลจากการขาด

ไอโอดน ชวยในการเจรญเตบโต จะทาใหเกดโรคคอพอก พบในอาหารจาพวกอาหารทะเล เกลอผสมไอโอดน ปลา

ญเปนสวนประกอบสาคญของฮอรโมน ซงชวยในการปลดปลอยพลงงาน

แคระแกรน เชองชาทงความคดและอากปกรยา

ปลา

คลอรนใ

ชวยรกษาสมดลของนาในรางกาย

จะทาใหการถายไมปกตพบในอาหารจาพวกเกลอแกง ซอสถวเหลอง

ชวยยอยอาหาร

ฟลออรนพบในอาหารจาพวก

ชวยสรางกระดกและฟนปองกนฟนผ

จะทาใหฟนผงาย

ชา ปลา อาหารทะเล

การรบประทานอาหารเพอสขภาพ 9 ประการการรบประทานอาหารเพอสขภาพ 9 ประการ

1) กนอาหารครบ 5 หม 2) กนขาวเปนอาหารหลก3) กนพชผกใหมาก4) กนปลา เนอสตวไมตดมน ไขและถวเมลดแหงเปนประจา5) ใ 5) ดมนมใหเหมาะสมตามวย6) กนอาหารทมไขมนแตพอควร7) หลกเลยงการกนอาหรรสหวานจดและเคมจด7) หลกเลยงการกนอาหรรสหวานจดและเคมจด8) กนอาหารทสะอาดปราศจากการปนเปอน9) งดหรอลดเครองดมทมแอลกอฮอล

การรบประทานอาหารใหถกสดสวนปรมาณทรางกายตองการตามความเหมาะสมกบเพศ วย และการทางานพลงงานของรางกายไดมาจากอาหาร ปรมาณอาหารทเรารบประทานจงมความสมพนธกบพลงงานทรางกายตองการ ดงนนในแตละวนเราจงตองการพลงงานจากสารอาหารเพอนาไปใชในการทากจกรรมตางๆ ในปรมาณตองการ ดงนนในแตละวนเราจงตองการพลงงานจากสารอาหารเพอนาไปใชในการทากจกรรมตางๆ ในปรมาณทแตกตางขนอยกบเพศ วย สภาพรางกาย และกจกรรมของแตละบคคล เพอสขภาพทแขงแรงสมบรณ

เพศตางกน อายเทากน เพศ เพศเดยวกน อายเทากน แตอาชพ

ชายตองการพลงงานมากกวาเพศหญง

ตางกนชายทมอาชพเปนกรรมกรใชพลงงานมากกวาชายทมอาชพเปนเลขานการความตองการพลงงานของ

ศ ไ

ศ ส

แตละบคคลทแตกตางกน ไปในแตละวน

เพศเดยวกนอายไมเทากนตองการพลงงานตางกน วยทกาลงเจรญเตบโตซงตองทากจกรรมมากจะใชพลงงาน

เพศเดยวกน อายเทากน แตสภาพรางกายตางกนความตองการพลงงานตางกน หญงมครรภอาย 25ป และ

มากหญงอาย 25 ปทตองใหนมบตร ตองการพลงงานมากกวาหญงมครรภ

อาหารทเรารบประทานกนทกวนนมหลายชนดทมสารพษเจอปน เมอบรโภคแลวจะทาให

สารปนเปอนในอาหาร

ผบรโภคเกดการเจบปวยได สารพษทปะปนในอาหารสามารถจาแนกไดเปน 2 ประเภท คอ1.สงปนเปอนในอาหารทเกดขนเองตามธรรมชาต2.สงปนเปอนในอาหารทเกดขนจากการกระทาของมนษย

ไวรสทาใหเกดโรคตบอกเสบ แบคทเรยทาใหเกดโรคทองเสย อหวาตกโรค

ฟ ใ โ อะฟลาทอกชนทาใหเกดโรคมะเรงตบไวรสทาใหเกดโรคไขหวดนก

สารพษในพชหรอสตว- เหดมพษบางชนด- ผกขหนอน

สงปนเปอนในอาหารทเกดขนเองตามธรรมชาต

ผกขหนอน- ปลาปกเปา

- แมงดาทะเล ใ

พยาธบางชนดใ ไ ใ ป ป ถามสารพษอยในอาหาร เมอเรา

รบประทานเขาไปอาจเปนอนตรายถงชวตได

- พยาธใบไมในตบเกดจากการรบประทานปลาดบทมไขพยาธ ซงไขพยาธจะเจรญเตบโตในรางกาย ทาใหตบแขงและตายในทสด

2.สารอาหารกนเสย 3.สผสมอาหาร

ฟอรมาลน (นายาดองศพ) พบในผกสด อาหารทะเลสด และเนอสตว เมอ

ปรอท จะสะสมในสมองทาใหประสาทหลอน เปนอมพาต ถาผหญงทตงครรภรบประทานเขาไปจะทาให

รบประทานเขาไปจะทาใหเกดอาการปวดทองอยางรนแรง ทองเสย อาเจยน หมดสตกรดซาลซลก ใชปองกนเชอรา พบใน

ระบบประสาทของทารกในครรภถกทาลาย

ผกดอง แหนม หมยอ เมอรบประทานเขาไปจะทาใหหออ มไข อาเจยน และอาจเสยชวตได

ตะกว ทาลายเซลลเมดเลอดแดงและเซลลสมอง ทาใหเปนอมพาต

แคดเมยม เปนอนตรายตอปอดและไต

โครเมยม เปนอนตรายตอปอดและผวหนง

การปองกนอนตรายจากสารปนเปอนผลไม

โรคทพบ ไดแก ระบบตบ ไต กระเพาะอาหารผดปกตจากอาหารทะเล

โรคทพบ ไดแก โรคมะเรงจากการทมสารเคมการทมสารเคมสะสมอยในรางกายวธการปองกน บรโภคผลไมตามฤดกาล ลางและปลอกเปลอกผลไมทกครงกอนทจะรบประทาน

สะสมอยในรางกาย โรคภมแพจากยาปฏชวนะวธการปองกน เลอกรบประทานอาหารสด เนอไมเปอยยย วางแชนาแขง

เนอววโรคทพบ ไดแก โรคมะเรงจากการสะสมของสารเคม โรคพยาธ วธการปองกน

เนอไกโรคทพบ ไดแก โรคภมแพจากยาปฏชวนะ โรคไขรากสาดเทยม

ผกสดโรคทพบ ไดแก โรคมะเรงจากการทมสารเคมสะสมอยในรางกาย โรคพยาธจาก

คอ เลอกซอเนอววทมสตามธรรมชาต ซอจากแหลงทเชอถอได และปรงอาหารดวยความรอนสง

ฏวธปองกน เลอกซอเนอทมสธรรมชาต หลกเลยงการบรโภคคอและหวไก

ไขพยาธทตดมากบผกวธการปองกน เลอกรบประทานผกทมรพรน และลางผกใหสะอาด

อาหารทเรารบประทานกนอยในปจจบนมกพบสารปนเปอนตางๆ ไดแก สารเรงเนอแดง สารฟอกขาว สารกนเชอรา สารบอแรกช และยาฆาแมลง ผทรบประทานอาหารทมสารปนเปอนเหลานเปนประจาจะมความเสยงตอการเปนโรคมะเรงสง ซงขณะนสาเหตการตายอนดบ 1 ของคนไทยคอการปวยเปนโรคมะเรงประมาณปละ 45,000 คนกระทรวงสาธารณสขไดจดทาโครงการ “อาหารปลอดภย” ดวยการ

ตรวจสอบสารปนเปอนในอาหารสดในตลาดทวประเทศไทย ผขายรายใดทฝาฝนยงจาหนายอาหารปนเปอนสารพษจะมโทษปรบไมเกน 20,000 บาท และจาคกไมเกน 2 ป

Th k YThank You