เกษตรยงยน ความหวงสรางโลกเยน พลกวกฤตโลกรอน ดวยวถเกษตรกรรมทยงยน

พทธณา นนทะวรการ จตพร เทยรมา

เกษตรยงยน ความหวงสรางโลกเยน

บรรณาธการ ดร.เดชรต สขก�าเนด และ ดร. สภาภรณ อนชราชวะผเขยน พทธณา นนทะวรการ และจตพร เทยรมา

ประสานงาน วจตร วองวารทพยพสจนอกษร ดวงดาว ธรรมตนออกแบบและจดรปเลม อดมศกด ปาตยเสว

จดท�าโดย มลนธนโยบายสขภาวะ เลขท 87/495 หมบานภสสร รตนาธเบศร (ซอย 31) ถนนบางกรวย-ไทรนอย ต.บางรกใหญ อ�าเภอบางบวทอง จงหวดนนทบร 11110 โทรศพท 02 920 9691-2 โทรสาร 02 920 8845

สนบสนนโดย องคการออกแฟม เกรท บรเทน ประเทศไทย (Oxfam GB Thailand)จดพมพโดย ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

ISBN 978-616-90194-3-5พมพครงแรก ธนวาคม 2553จ�านวนพมพ 1,000 เลมพมพท บรษทโรงพมพ คลงวชา จ�ากด โทรศพท 02 968 6997 โทรสาร 02 968 6998

คำ�นำ�สภาพอากาศแปรปรวนอยางรนแรงทก�าลงเกดขนทวโลกอยางตอเนองในชวงทศวรรษทผ านมา ไดกอ

ใหเกดการสญเสยอยางมากมายมหาศาลในหลายๆ ประเทศ จนยากทจะประเมนมลคาความเสยหายได ภยพบตทเกดขนในภมภาคเอเซยตะวนออกเฉยงใต ในชวงไมกปทผ านมาเปนหลกฐานอยางชดเจนวา ประชากรโลกก�าลงเผชญกบความทาทายครงยงใหญทเกดจากการเปลยนแปลงภมอากาศโลกทผดปกต เมอเชาตรของวนท 3 พฤษภาคม พ.ศ. 2551 พายไซโคลนนารกส ทมความเรวลม 190 กโลเมตรตอชวโมง ซดถลมเมองยางกงและบาสเซน แถบสามเหลยมปากแมน�าอระวด ประเทศพมา ไดคราชวตประชาชน ท�าลายทรพยสนและชวตความเปนอยของประชาชนอยางรนแรง ในป พ.ศ. 2552 พายกสนา ปาหมา ลปต และมรแน ถลมฟลปปนส และเวยดนามอยางตอเนองในระยะเวลาเพยงไมกเดอน และเมอตนปนเองประเทศไทยตองประสบกบภยแลงทวประเทศท�าใหเกดการขาดแคลนน�าในการท�าการเกษตร แต ในปลายปกลบตองเจอกบปญหาน�าทวมทเกดขนในพนทภาคอสานและภาคกลางอนมสาเหตมาจากปรมาณของน�าฝนทมมากกวาปกต และตอเนองดวยพายดเปรสชนพดถลมหลายจงหวดชายฝงทะเลในบรเวณอาวไทยตอนลาง กอใหเกดความเสยหายอยางหนกหนาสาหสตอชวตและความเปนอยของประชาชน

จากการประเมนความเสยหายโดยรวมอาจกลาวไดวาภาคการเกษตรเปนภาคท ไดรบผลกระทบมากทสดจากภยพบตทก�าลงเกดขนในประเทศไทยขณะน นาขาว และพนทผลผลตทางการเกษตรอนๆ ไดรบความเสยหายจากน�าทวม เรอและเครองมอประมงตลอดจนพนทอนรกษชายฝงถกท�าลาย ซงจะสงผลใหอาหารมราคาสงขนในอนาคตอนใกลและเกดการขาดแคลนอาหารในหลายพนททวโลกอยางทเคยเกดขนในป พ.ศ. 2551 เมอหลายประเทศในภมภาคเอเซยสญเสยพนทผลตขาวอนเนองมาจากภยพบตทางธรรมชาต ท�าใหราคาขาวในปนนสงอยางไมเคยเปนมากอน

ออกแฟม เกรทบรเทน โครงการประเทศไทยก�าลงท�างานรวมกบภาคประชาสงคม นกวชาการ และกลมเกษตรกรในประเดนเรองผลกระทบของการเปลยนแปลงภมอากาศตอวถชวต การด�ารงชวตของเกษตรกร และชมชนชาวประมงชายฝงทยากจน เราเหนความส�าคญในการเสรมสรางภมคมกนใหกบกลมเกษตรกร และชมชน ชาวประมงใหมความสามารถในการปรบตวเพอรบมอกบปรากฏการณและผลกระทบทเกดจากความแปรปรวนของสภาพอากาศ โดยการสรางความยดหยนในวถการผลตของครวเรอนและการด�ารงชวตของชมชนใหสอดคลองกบความเปลยนแปลงทก�าลงเกดขน ตลอดจนใหความส�าคญกบการสรางศกยภาพของกลมและชมชนเกษตรกร และชาวประมง ใหสามารถดแลรกษาระบบนเวศและอนรกษทรพยากรธรรมชาต ในทองถนใหอดมสมบรณ เพอเปนภมคมกนชมชนและลดปจจยเสยงจากปรากฏการณและผลกระทบทเกดจากภยพบตได

อาจกลาวไดวารายงานฉบบนของมลนธนโยบายสขภาวะเปนความพยายามชนแรกๆ ในการบรณาการองคความรทมอย ในแหลงความรตางๆ ในเรองผลกระทบของการเปลยนแปลงของสภาพอากาศตอภาคเกษตรและความพยายามของเกษตรกรรายยอยในการรบมอกบผลกระทบทเกดขน เพอใหเกดการวเคราะหและน�าไปสกาวตอไปในการสงเสรมการปรบตวของเกษตรกร โดยการรวบรวมเอกสารวชาการทเกยวของและการรวมท�างานวจยระดบพนทกบอก 6 องคกรดวยกน อน ไดแก มลนธพฒนาภาคเหนอ มลนธสายใยแผนดน สถาบนชมชนเกษตรกรรมยงยน มลนธขาวขวญ ศนยจดการความรดานการเปลยนแปลงภมอากาศ และออกแฟม เกรทบรเทน ภายใตหวขอ “การเปลยนแปลงสภาพอากาศทมผลกระทบตอความมนคงทางอาหาร: เกษตรกรรมยงยนและปาชมชน ทางออกในการปรบตวรบมอกบวกฤต” เพอน�าเสนอผลกระทบของความเปลยนแปลงของสภาพอากาศทมตอผลผลตของภาคการเกษตร และแนวทางการปรบตวของเกษตรกรรายยอยทสอดคลองกบทศทางการพฒนาการเกษตรแบบยงยน โดยรายงานฉบบน ช ใหเหนวาการท�าการเกษตรดวยวถเกษตรยงยนไมวา

จะเปนเกษตรอนทรยหรอเกษตรผสมผสาน และการจดการปาไมโดยชมชนเปนแนวทางทท�าใหโลกเยน และเปนการสรางภมคมกนใหกบเกษตรกรและชมชนของพวกเขาจากความสมเสยงทเกดจากความแปรปรวนของสภาพอากาศ ระบบเกษตรอนทรยสามารถสรางภมคมกนใหกบการผลตของครวเรอนเกษตรกรโดยการปกปองความหลากหลายของระบบนเวศและรกษาความชมชนของดนในพนทเพาะปลก ในขณะทการจดการปาไมโดยชมชนจะ ชวยปกปองระบบนเวศ แหลงอาหารและรายไดของชมชนนนๆ นอกจากนน รายงานฉบบนยงช ใหเหนถงวถ การด�ารงชวตของเกษตรกรรายยอยทผลตดวยระบบเกษตรยงยนวาเปนผมรอยเทานเวศเลก ซงหมายความวา พวกเขาเปนผท ใชทรพยากรของโลกและปลดปลอยกาซเรอนกระจกสชนบรรยากาศของโลกนนอยมากเมอเทยบกบคนกลมอนๆ ในสงคม

ดร.�สภาภรณ��อนชราชวะ�องคการออกแฟม�เกรท�บรเทน�โครงการประเทศไทย�พฤศจกายน�2553

สารบญ หนา

รเทาทนปญหาโลกรอน� � � � � � � � 1-15เมอภาวะโลกรอนมาเยอนประเทศไทย 2 โลกรอนเพราะนำ มอมนษย 8เมอโลกตองเผชญวกฤตโลกรอน 12

เจาะลกภาคการเกษตรกบปญหาโลกรอน� � � � � � 16-35การเกษตรกอโลกรอน 18 ผลกระทบโลกรอนตอภาคการเกษตร 22 เพลยกระโดดสนำ ตาลเรงรา เมอโลกรอนขน 24ตอกยำ วกฤตอาหารเมอโลกรอนขน 28วกฤตโลกรอน กบทางออกทเปนไปได 32

ชพจรภาคการเกษตรไทยภายใตวกฤตโลกรอน� � � � � 36-55สภาพแวดลอมทางการเกษตร ปจจยกำ หนดพช 38จบตาพชเศรษฐกจไทย เมอเงอนไขสภาพแวดลอมแปรเปลยน 40 ผลกระทบจากภาวะโลกรอนตอภาคการเกษตรไทย 48 ความมนคงทางอาหารของไทยภายใตวกฤตโลกรอน 53

เกษตรยงยนและปาชมชน�ทางออกในการปรบตวรบมอกบปญหา� � � 56-79เกษตรอนทรยและวถเกษตรกรรมยงยน พลกวกฤตสโอกาส 58 เกษตรอนทรยกบการจดการนำ เพอรบมอกบภาวะโลกรอน 62ปาชมชนและไรหมนเวยน ศกยภาพและบทบาทในการชวยลดวกฤตโลกรอน 70

การปรบตวและเตรยมพรอมรบมอกบวกฤตโลกรอนสำ�หรบภาคการเกษตรไทย� 80-90วถเกษตรกรรมยงยนและภมปญญาทองถน: เยยวยาโลกรอน เพอโลกเยนทยงยน 82 ความมนคงทางอาหาร ปราการดานสำ คญในการรบมอวกฤตโลกรอน 85การจดการนำ ในไรนาเพอลดความเสยงจากวกฤตโลกรอน 87ศนยพยากรณสภาพอากาศชมชนเพอเตรยมรบมอสภาพอากาศแปรปรวน 88 การจดการความเสยงสำ หรบเกษตรกรในภาวะวกฤตโลกรอน 89บทบาทผบรโภค รวมดวยชวยกนลดวกฤตโลกรอน 90

เอกสารอางอง�� � � � � � � � � 91-94

อธบายคำ�ศพท�� � � � � � � � � 95

�

ความวปรตแปรปรวนของสภาพดนฟาอากาศ�ทก�าลงกอตวขนทวทงโลก ในหวงเวลาน เปนสญญาณเตอนวา…วกฤตโลกรอน ก�าลงมาเยอนโลกเรา

เออเฟอภาพโดย ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

1

รเทาทนปญหาโลกรอน รเทาทนปญหาโลกรอน

2

เมอภาวะโลกรอนมาเยอนประเทศไทยวกฤตสภาพอากาศแปรปรวนทประเทศไทย รวมถงประเทศตางๆ ทวโลกก�าลงเผชญอย ในปจจบน เปน

สญญาณเตอนวา โลกกลมๆ ใบน ไมปกตเหมอนเดมเสยแลว โลกเราก�าลงปวยหนกเขาขนวกฤตทเดยว

ในระยะหลงๆ มาน เราจะพบเหนปรากฏการณดนฟาอากาศวปรตแปรปรวนเกดขนในประเทศไทยบอยครงมากขน ทงภาวะภยแลง ฝนทงชวงทยาวนานกวาเดม เกดน�าทวมฉบพลนบอยครงมากขน รวมถงมฝนหลงฤดและพายฤดรอนทพดกระหน�าพรอมพายลกเหบทสรางความเสยหายอยางรนแรงในหลายๆ พนทเพมมากขน ความถและความรนแรงในการเกดภยพบตทางธรรมชาตทเพมขน ตลอดจนความผนผวนและแปรปรวนของฤดกาลทมแบบแผนไมแนนอนมากขนเรอยๆ ปรากฏการณเหลานเปนสญญาณบงชถง “ความผดปกตของสภาพดนฟาอากาศ” ในประเทศไทย

สญญาณบงชภาวะโลกรอนในประเทศไทย

สภาพดนฟาอากาศแปรปรวน

ปรมาณฝนมแนวโนมลดลง

ในรอบ 54 ปทผ านมา (พ.ศ.2494-2548) ปรมาณน�าฝนเฉลยทวประเทศและจ�านวนวนฝนตกมแนวโนมลดลง โดยเฉพาะในพนทภาคกลางและภาคตะวนออกปรมาณฝนรวมรายปมแนวโนมลดลงอยางมนยส�าคญ (อ�านาจ ชดไธสง, 2552)

จากการศกษาของ SEA START RC พบวาในระยะยาว ภาวะโลกรอนจะสงผลใหปรมาณฝนมแนวโนมเพมขนในประเทศไทย แต ในระยะ 2-3 ทศวรรษขางหนา ปรมาณฝนจะมแนวโนมลดลง โดยเฉพาะในพนทภาคกลางและบางสวนของภาคอสานและภาคเหนอ รวมทงชายทะเลภาคใตตอนบนฝงตะวนออก(ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2552)

กราฟแสดงปรมาณน�าฝนเฉลยทวประเทศ (พ.ศ.2494-2548) เทยบคาปกตและแนวโนม (กรระว สทธชวภาพ, 2550 อางโดย อ�านาจ ชดไธสง, 2552) โดยในระยะเวลากวา 50 ปทผ านมา ปรมาณน�าฝนเฉลยรายปลดลงประมาณ 150 มลลเมตร

ภาพแสดงปรมาณฝนรวมรายปเฉลยในประเทศไทย และผลตางแสดงการเปลยนแปลงในอนาคตในอก 20 ปขางหนา (ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2552)

3

วนเรมฤดมรสมแปรปรวน

โดยทวไปวนเรมตนฤดฝนของประเทศไทย คอ วนท 9 พฤษภาคมของทกป โดยจะเรมตนเรวทสดวนท 13 เมษายน และชาทสดในวนท 4 มถนายน แต ในอนาคต วนเรมตนฤดฝนมแนวโนมลาชาขนเรอยๆ และยงมแนวโนมทจะมความแปรปรวนมากขนดวย (อ�านาจ ชดไธสง, 2552)

จะเหนวาเมอพจารณาจากเสนแนวโนม (เสนตรง) วนเรมตนของฤดฝนจะมแนวโนมลาชาไปเรอยๆ และเมอพจารณาจากการกระจายของจดเรมตนของฤดฝนในแตละป กจะพบวามแนวโนมแปรปรวนมากออกไปจากเสนแนวโนมดวยเชนกน ซงท�าใหเกษตรกรทพงพาน�าฝน (ประมาณ 3 ใน 4 ของเกษตรกรทวประเทศ) จะตองเผชญกบความเสยงเพมมากขนอยางหลกเลยงไมได

อากาศรอนมากขน

ในชวง 41 ปทผ านมา (พ.ศ.2508-2549) ประเทศไทยมอณหภมสงขนโดยเฉลย 1 องศาเซลเซยส ซงเพมขนมากกวาอณหภมของโลกทเพมขนราว 0.74 องศาเซลเซยส และแนวโนมการเปลยนแปลงอณหภม ในประเทศไทยในระยะ 20 ปขางหนา พบวาอณหภมโดยเฉลยจะสงขนไมมากนก แตระยะเวลาทมอากาศรอนในรอบปจะเรมมการเปลยนแปลงอยางเหนไดชด โดยวนทรอนจดจะยาวนานมากขน (ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2552)

จะเหนไดวา ในอก 20 ปขางหนา ประเทศไทยจะมวนทมอากาศรอนในรอบปเพมขนอยางเหนไดชด (สแดงทเขมและกระจายตวเพมขน) โดยเฉพาะภาคอสานตอนลางและภาคใต

ภาพแสดงระยะเวลาทอากาศรอนในรอบปเฉลยในประเทศไทย และผลตางแสดงการเปลยนแปลงในอนาคตในอก 20 ปขางหนา (ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2552)

ภาพแสดงความแปรปรวนและแนวโนมวนเรมฤดมรสมตะวนตกเฉยงใต (ฤดฝน)ของไทย ระหวางป 2494-2539 (Zhang et al., 2002 อางโดย อ�านาจ ชดไธสง, 2552)

จ�านวนวนทอณหภมสงกวา

35 องศาเซลเซยส เพมขน 21

วน และจ�านวนคนทอณหภม

สงกวา 25 องศาเซลเซยส

เพมขน 43 วน

(อ�านาจ ชดไธสง, 2552)

4

การคาดการณการเปลยนแปลงอณหภม ในประเทศไทยในอก�20�ปขางหนา

ฤดหนาวจะเรมหายไป

ประเทศไทยมจ�านวนวนทอณหภมต�ากวา 25 องศาเซลเซยสลดลง พนททมอากาศเยนหรอมอณหภมต�ากวา 16 องศาเซลเซยส จะถอยรนขนเหนอไปเรอยๆ บรเวณพนทราบจะเหลอจ�านวนวนทเยนกวา 16 องศาเซลเซยสไมเกน 1 เดอนตอป สวนพนททเปนภเขา (สวนใหญอย ในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน) จะเหลอวนทอากาศเยนกวา 1 องศาเซลเซยส เพยง 1-2 เดอนตอป คาดการณกนวาชวงปลายศตวรรษน ฤดหนาวของไทยอาจหายไป (อ�านาจ ชดไธสง, 2552 และอฐพงศ เพลนพฤกษา, 2552)

ป�2553�ประเทศไทยมอากาศรอนทสดในทศวรรษ

ผลจากภาวะโลกรอนท�าใหอณหภมของโลก รวมทงของประเทศไทยมแนวโนมเพมสงขน อกทงอทธพลจากปรากฏการณเอลนโญ1 ขนาดปานกลาง ซงเกดขนตงแตปลายปทแลว และจะสนสดประมาณเดอนมถนายน 2553 สงผลใหฤดแลง (มกราคม-เมษายน) ของป 2553 ประเทศไทยมอากาศรอนอบอาวทสดในรอบทศวรรษ (ค.ศ.2000-2010) โดยมอณหภมสงสดสงกวาปกต ประมาณ 1.2 องศาเซลเซยส ซงสงเปนอนดบสองรองจากป 2541 (ป 2541 เกดปรากฎการณเอลนโญขนาดรนแรง ซงสงผลกระทบตอสภาพอากาศทวโลก) ซงมอณหภมสงกวาปกตประมาณ 1.8 องศาเซลเซยส นบตงแตมการบนทกขอมลตงแตป 2494 เปนตนมา (ศนยภมอากาศ ส�านกพฒนาอตนยมวทยา, 2553) โดยหากพจารณาการกระจายตวของปทมอณหภมสงสดสงกวาปกต ตงแตป 2494-2553 พบวา ในชวง 20 ปหลง ประเทศไทยมอากาศรอนมากขนอยางเหนไดชด

1 ปรากฏการณเอลนโญ ท�าใหเกดภาวะความแหงแลงในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต รวมถงประเทศไทย

ในอก 20 ปขางหนา ภาคอสานตอนลางและภาคใตจะมจ�านวนวนทรอนจด (อณหภมมากกวา 35 องศาเซลเซยส) ยาวนานมากกวา 1 เดอน

จ�านวนวนทมอณหภมสงสดเทากบหรอสงกวา 35 องศาเซลเซยส

ทมา: ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2552

วนทอณหภมสงกวา 35 องศาเซลเซยส

จะเพมมากขน เกดพายฤดรอนมากขน อาจ

มาพรอมกบลกเหบ เกดฝนฟาคะนอง และม

ฟาผามากขน โดยเฉพาะในภาคเหนอและอสาน

(ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต, 2552)

5

โดยในเดอนเมษายน 2553 เปนเดอนทมอากาศรอนอบอาวมากกวาทกปทผ านมา อกทงมฝนตกนอยกวาปกต เนองจากมหยอมความกดอากาศต�าเนองจากความรอนปกคลมประเทศไทยตอนบนตอเนองเกอบตลอดเดอน โดยเฉพาะบรเวณภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคกลางตอนบนมอากาศรอนจดตอเนองหลายพนท และบางพนทอณหภมสงสดสงกวาสถตเดมทเคยตรวจวดได

อณหภมสงสดทท�าลายสถตเดมของเดอนเมษายน

สถานอตนยมวทยาสถต ใหม 2553 สถตเดม

อณหภม วนท อณหภม ปแมฮองสอน 43.3 23 43.0 2534ทาวงผา (จ.นาน) 42.5 22 41.7 2526ทงชาง (จ.นาน) 40.3 22 39.5 2550เถน (จ.ล�าปาง) 43.1 6,8 42.9 2550สโขทย 42.6 21 41.6 2546แมสอด (จ.ตาก) 41.1 8 40.9 2547พจตร 40.7 10 39.3 2544บรรมย 41.7 6,22 40.8 2550ทองผาภม (จ.กาญจนบร) 43.0 8 42.0 2541คอหงส (จ.สงขลา) 37.5 14 37.3 2541, 2547สะเดา (จ.สงขลา) 37.2 22 37.1 2544

ทมา: ดดแปลงจากศนยภมอากาศ ส�านกพฒนาอตนยมวทยา, 2553

การกระจายตวของปทมอณหภมสงสดสงกวาปรกต ตงแตป 2494 - 2553

ทมา: ศนยภมอากาศ ส�านกพฒนาอตนยมวทยา, 2553

6

น�าทะเลรกคบกลนกนผนแผนดน

ระดบน�าทะเลทเพมสงขนเปนอกสญญาณเตอนภยทบงชวาภาวะโลกรอนก�าลงมาเยอนประเทศไทย จากการศกษาของ ศภกร ชนวรรโณ (2551) พบวาการเปลยนแปลงน�าทะเลในดานทะเลอนดามนทสถานจงหวดภเกต พบอตราการเพมขนประมาณ 7-8 มลลเมตรตอป (อ�านาจ ชดไธสง, 2552)

ดร.สนใจ หะวานนท ผเชยวชาญเฉพาะดานการจดการทรพยากรทางชายฝงและปาชายเลน ระบวา ภาวะโลกรอนสงผลใหลมและคลนในทะเลแรงมากขน ท�าใหเกดปญหาการกดเซาะชายฝงตามมา

โดยบรเวณทางอาวไทยมพนทวกฤตทมการกดเซาะเฉลยมากกวา 5 เมตรตอป ครอบคลมพนท 12 จงหวด รวมความยาวประมาณ 180.9 กโลเมตร และมพนทเสยงทมอตราการกดเซาะ 1-5 เมตรตอปใน 14 จงหวด เปนระยะทาง 305.1 กโลเมตร

ในสวนทางอนดามนมพนทวกฤตทมการกดเซาะมากกวา 5 เมตรตอป มอย ใน 5 จงหวด รวมความยาว 23 กโลเมตร และพนทเสยงทมอตรากดเซาะ 1-5 เมตรตอป พบในทกจงหวด รวมระยะทางประมาณ 90.5 กโลเมตร (หนงสอพมพมตชน, 16 ตลาคม, 2551)

อยางไรกด สาเหตส�าคญของปญหาการกดเซาะชายฝงเกดจากฝมอของมนษยเปนหลก จากการใชประโยชนท ไมเหมาะสม

ยงดรายมากขน

ภาวะโลกรอนเออใหเกดการสรางสภาพแวดลอมทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของยง อณหภมทสงขนท�าใหยงฟกตวไดดและวางไขไดนานขน ยงจงสามารถด�ารงอยและขยายพนธไดดขน มรายงานวาพบผปวยไขเลอดออกในเขตกทม.เพมขน ซงสอดคลองกบงานวจยทยนยนวา ในเขตเมองใหญพบระดบคารบอนไดออกไซด ในน�าเพมขน ท�าใหวงจรการฟกตวของไขยงเรวขน

กอนป 2546 ไขเลอดออกมการระบาดทรนแรงในลกษณะ 1 ป เวน 2 ป และเกดกบเดกเปนสวนใหญ แตหลงป 2546 พบวามการเกดไขเลอดออกทงป โดยพบมากในฤดฝน และไมไดเกดเฉพาะในกลมเดกเทานน แตเกดกบคนทกวย นอกจากนยงพบวา ยงลายตวผมเชอไวรสไขเลอดออก เดมทพบเฉพาะในตวเมย ท�าใหยงลายตวเมยรบเชอไวรสจากการผสมพนธไดทนทโดยไมตองไปกดผทเปนไขเลอดออกเชนสมยกอน ทส�าคญยงลายตวผสามารถผสมพนธไดหลายครง ท�าใหเชอแพรอยางรวดเรว (รายงานสขภาพคนไทยป 2551)

ทกลาวมาขางตน เปนเพยงเศษเสยวตวอยางทบงช ใหเหนวา ภาวะโลกรอนก�าลงมาเยอนประเทศไทย หากสงคมไทยยงไมรรอนรหนาวหรอเพกเฉยตอปญหาเหลาน และไมเตรยมการรบมอกบการเปลยนแปลงภมอากาศเสยแตวนน อาจจะสายเกนไปทจะแกไขและเยยวยาผลกระทบตางๆ ทอาจจะเกดขนในอนาคตไดทนทวงท

ทมา: http://www.dmr.go.th/ewt_news.php?nid=8228&filename=index

7

สญญาณเตอนภาวะโลกรอน�ในประเทศไทย

ป 2551 ชาวนาทยโสธรตองเผชญวกฤตสภาพอากาศ ฝนทงชวงยาวนานทสดในรอบ 57 ป ชาวนาตองด�านา (ผง) รอคอยฟาฝนอยางไรความหวง (พรรณ เสมอภาค, 2553)

ในขณะทชวงฤดเกบเกยวใน

ปเดยวกน กลบมฝนเทลงมา

อยางไมขาดสาย ท�าใหทงขาว

เหลองอรามทรอวนเกบเกยวได

รบความเสยหายอยางหนก

(พรรณ เสมอภาค, 2553)

ฝนฟาแปรปรวนฝนฟาแปรป

รวน

เมอวนท 1 เมษายน 2552 เกดพายฤดรอนและพายลกเหบพดถลมหมบานหนลาดใน จงหวดเชยงราย สรางความเสยหาย แกชมชนเปนอยางมาก เปนครงแรกทเกดปรากฏการณเชนน ในชมชน (เวบไซดมลนธเกษตรกรรมยงยน)

ระดบคารบอนไดออกไซด ในน�าเพม

ขน ท�าใหวงจรการฟกตวของไขยง

เรวขน และอณหภมทสงขนท�าใหยง

เจรญเตบโตได ใน 7 วน จากเดม 14 วน

(รายงานสขภาพคนไทยป 2551)

ภยพบตรนแรงมากขน��และคาดการณไดยาก

วงจรชวตของยงเปลยนไ

ป

ฤดกาลผนผวน�เอาแนเอานอนไมไดฝนหลงฤดทมาเยอนเมองกรงอยางไมลมหลมตา เมอกลางเดอนมนาคม 2551 ปรากฏการณเชนนมแนวโนมจะเกดบอยครงมากขนในอนาคต

หลกเขตกรงเทพมหานคร หลกเขตท 28 กนระหวางเขตบางขนเทยนกบอาวไทย – บรเวณนเคยเปนแผนดนมากอน ปจจบนถกน�าทะเลกดเซาะจนเหลอแตหลกเขต (วนชย ตนตวทยาพทกษ, 2550)

ระดบน�าทะเลเพมสงขน

8

โลกรอนเพราะน�ามอมนษยกจกรรมตางๆ ของมนษยทงในอดตและปจจบนกอใหเกดการปลดปลอยกาซเรอนกระจกออกสชน

บรรยากาศจ�านวนมหาศาล ปจจบนโลกของเราก�าลงเดนทางมาสหนทางแหงความตบตน หายนะสงแวดลอมและวกฤตทรพยากรธรรมชาตก�าลงรอเราอยเบองหนา

มนษยเปนตนเหตใหเกดการปลดปลอยคารบอนถง 10 กกกะตนตอป (พ.ศ.2550) ซงสวนใหญมาจากการเผาไหมเชอเพลงฟอสซล คารบอนทถกปลดปลอยออกมาในปรมาณมากเชนน เปนสาเหตหลกทกอใหเกดปญหาโลกรอนในทกวนน ปจจบนมนษยก�าลงเผชญวกฤตสภาพอากาศเลวรายอยางท ไมเคยประสพพบเจอมากอน หน�าซ�าภยพบตทางธรรมชาตกก�าลงเลนงานมนษยอยางไมปราณปราศรย โลกก�าลงขาดสมดลเพมขนเรอยๆ ธรรมชาตซงเปนระบบทเปราะบางและซบซอนก�าลงถกท�าลายดวยน�ามอมนษย

วฏจกรคารบอน:�กลไกการควบคมสมดลของคารบอน

ปรมาณกาซคารบอนไดออกไซด ในชนบรรยากาศถกควบคมดวยวฏจกรชวเคม โดยมการแลกเปลยนถายเทคารบอนระหวางมหาสมทร ผนดน สงมชวต และชนบรรยากาศ ปจจบนชนบรรยากาศมคารบอนประมาณ 824 กกกะตน (Gt) โดยในป พ.ศ.2550 มนษยเปนตนเหตใหเกดการปลอยคารบอนถง 10 กกกะตน ซงประมาณ 7.7 กกกะตน มาจากการเผาไหมเชอเพลงฟอสซล (หรอเทากบ 28.5 กกกะตนคารบอนไดออกไซด1 ) ทเหลอเกดจากการเปลยนแปลงการใชทดน (World Bank, 2009)

2 การแปลงคารบอน (C) เปนคารบอนไดออกไซด (CO2) ใหคณปรมาณคารบอนดวย 3.67

ทมา: ดดแปลงจาก IPCC 2007b., อางโดย World Bank, 2009

หากยงมการปลอยกาซจากการเผาไหมเชอ

เพลงฟอสซลดงเชนในปจจบน ปรมาณคารบอนท

จะถกปลอยออกมาในศตวรรษท 21 ตองการพนท

ปาเพมขนถง 2 เทาจากทมอย ในปจจบน เพอกก

เกบคารบอนเหลาน ซงสวนทางกบความเปนจรงใน

ปจจบนทพนทปามแนวโนมลดลงเรอยๆ

(World Bank, 2009)

9

มหาสมทรและระบบชวนเวศบนผนดนเปนแหลงกกเกบคารบอน (Carbon sink) ขนาดใหญ โดยคารบอนถกกกเกบไว ในมหาสมทรมากถง 38,000 กกกะตน และกกเกบไว ในรปชวมวลและในดนประมาณ 2,300 กกกะตน โดยถกเกบในรปชวมวลทงบนดนและใตดนประมาณ 500 กกกะตน และเกบไว ในดนประมาณ 1,800 กกกะตน หรอมากกวาชวมวลบนดนถง 3 เทา (World Bank, 2009)

กาซเรอนกระจกและสาเหตการเกดภาวะโลกรอน

ในสภาวะปกต ชนบรรยากาศของโลกประกอบไปดวยกาซตางๆ จ�านวนมาก กาซเรอนกระจก เชน คารบอนไดออกไซด มเทน และไนตรสออกไซดมอย ในชนบรรยากาศตามธรรมชาตในปรมาณนอย โดยท�าหนาทดดกลนความรอนจากดวงอาทตยไม ใหแผรงสกลบออกไปจากชนบรรยากาศจนหมด ท�าใหโลกอบอน และเหมาะสมตอการด�ารงชวต หากไมมกาซเรอนกระจกดงกลาวพนผวโลกจะเยนกวาปกตถง 30 องศาเซลเซยส (เพญระพ นพรมภา, 2548)

แตปจจบนมนษยก�าลงเปนตนเหตส�าคญทท�าใหกาซเรอนกระจกในชนบรรยากาศเพมขนกวาทควรจะเปนอยางรวดเรว โดยเฉพาะภายหลงจากมการปฏวตอตสาหกรรมเมอศตวรรษท 17 กาซเรอนกระจกทเพมขน สงผลใหอณหภมของผวโลกเพมขน ท�าใหเกดการเปลยนแปลงสภาพอากาศ และองคประกอบทางภมอากาศ เชน ปรมาณน�า การหมนเวยนของกระแสลม ความรนแรงของพาย เปนตน

กาซเรอนกระจกส�าคญทกอใหเกดปญหาภาวะโลกรอน

กาซเรอนกระจกศกยภาพในการท�าใหโลกรอน��

(เทยบเทา�CO2)แหลงทมา

1. คารบอนไดออกไชด (CO2) 1

การเผาไหมเชอเพลงฟอสซลจากถานหน น�ามน กาซธรรมชาต การตดไมท�าลายปา ควนจากไอเสยรถยนต

2. มเทน (CH4) 21 ของเสย ปศสตว การท�านา

3.ไนตรสออกไซด (N2O) 310 การใชปยเคมทมสวนประกอบของไนโตรเจน

4.ไฮโดรฟออโรคารบอน (HFCs ) 140-11,700 กระบวนการแปรรปทางอตสาหกรรม

5.เปอรฟลออโรคารบอน (PFCs) 6,500 – 9,200 กระบวนการแปรรปทางอตสาหกรรม

6.ซลเฟอรเฮกซาฟลโอไรด (SF6) 23,000 กระบวนการแปรรปทางอตสาหกรรม

ภาพแสดงสาเหตของการเปลยนแปลงภมอากาศ (กณฑรย บญประกอบ และศรทธารา หตถรตน, 2549)

ทมา: IPCC, 1995

10

สดสวนการปลอยกาซเรอนกระจกของโลกโดยภาคสวนตางๆ�ในป�2004

กาซเรอนกระจกทมการปลดปลอยออกสชนบรรยากาศของโลกมากทสด 3 อนดบแรกไดแก กาซคารบอนไดออกไซด มเทน และไนตรสออกไซด โดยคารบอนไดออกไซดเปนกาซเรอนกระจกทถกปลดปลอยออกมามากทสด คดเปนรอยละ 76.7 ของกาซเรอนกระจกทงหมดทปลอยสชนบรรยากาศ โดยสวนใหญเกดจากการเผาไหมเชอเพลงฟอสซลและการเปลยนแปลงทดน

ส�าหรบกาซมเทนมการปลดปลอยสชนบรรยากาศ คดเปนรอยละ 14.3 ซงสวนใหญมาจากภาคการเกษตรและพลงงานเปนหลก สวนกาซไนตรสออกไซดมการปลดปลอยสชนบรรยากาศ คดเปนรอยละ 7.9 ซงเกดจากภาคการเกษตรเปนสวนใหญ โดยภาคการผลตทเปนตนเหตของการปลอยกาซเรอนกระจกมากทสด ไดแก ภาคพลงงาน ภาคอตสาหกรรม ภาคคมนาคมขนสง รวมถงการเปลยนแปลงทดนและปาไม (World Bank, 2009)

การเปลยนแปลงอณหภมผวโลกและการเพมขนของกาซคารบอนไดออกไซด

ปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดในชนบรรยากาศเมอเกอบ 1 ลานปกอนยคปฏวตอตสาหกรรมมเพยง 170-280 สวนในลานสวน (ppm) เทานน ปจจบนเพมขนเปน 387 ppm ซงมากกวาจดสงสดทเคยปลอยออกมาเมอ 800,000 ปทผ านมา (World Bank, 2009)

กราฟอณหภมเฉลยของโลกและความเขมขนของกาซคารบอนไดออกไซด ทเพมขนเรอยๆ นบแตป 1880 – 2007 (World Bank, 2009)

ทมา: IPCC 2007a อางโดย World Bank, 2009

11

การเพมขนของกาซคารบอนไดออกไซด ในชนบรรยากาศเรมขนอยางชดเจนภายหลงจากมการปฏวตอตสาหกรรมในศตวรรษท 17 ผลกระทบของการเปลยนแปลงดงกลาวเรมรนแรงขนตงแตกลางศตวรรษท 19 โดยมหลกฐานทเหนอยางเดนชดในปจจบน ไดแก การเพมขนของอณหภมอากาศและ มหาสมทร การหลอมละลายของหมะและเกาะน�าแขงทวโลก โดยเฉพาะในแถบขวโลกเหนอและขวโลกใต วนทอากาศเยนลดจ�านวนลง ในขณะทวนทมอากาศรอนเพมขนในทกภมภาค (Karl T.R., Meliloo J.M., Peterson, 2009 อางโดยวพธ พลเจรญ, 2552) ขณะเดยวกนยงพบวา บรรยากาศบรเวณเสนศนยสตรมการเกบกกแสงอนฟาเรดไดมากกวาบรเวณขวโลก กอใหเกดการระเหยของไอน�าเพมขน กอใหเกดพายฝนและพายไซโคลนเพมมากขน

ปจจบนอณหภมของโลกไดขยบเพมขน 0.74 องศาเซลเซยส จากยคกอนการปฏวตอตสาหกรรม คาดการณกนวาหากปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกยงสงขนเรอยๆ ดงเชนในปจจบน อณหภมเฉลยของผวโลกจะเพมขนประมาณ 2 องศาเซลเซยส ในป พ.ศ.2643 (ค.ศ.2100) ซงจะกอใหเกดผลกระทบอยางมหาศาลตอมนษยและสรรพชวตบนโลกใบนอยางยากทจะหลกเลยงได

ภาพแสดงธารน�าแขง Portage ทอลาสกา บรเวณขวโลกเหนอ เปรยบเทยบระหวางป พ.ศ.2537 กบป พ.ศ. 2547 (Gary Braasch, อางโดยประเสรฐสข จามรมาน, 2550)

พ.ศ. 2537 พ.ศ. 2547

12

เมอโลกตองเผชญวกฤตโลกรอนโลกเราก�าลงเดนทางมาสการเปลยนแปลงครงใหญ ภมอากาศโลกก�าลงเปลยนแปลงอยางสดขวอยาง

ท ไมสามารถหวนคนกลบได วกฤตธรรมชาตและภยพบตตางๆ ทเกดขนทวโลกในหวงเวลานเปนเพยงเศษเสยวหายนะทมนษยชาตจะตองเผชญอยางหลกเลยงไมไดจากการเปลยนแปลงภมอากาศ อนเปนผลพวงมาจากน�ามอของมนษยเอง

ผลกระทบจากภาวะโลกรอน�

ผลกระทบจาก “ภาวะโลกรอน” ไมเพยงแตท�าใหอณหภมผวโลกสงขนและอากาศรอนระอมากขนเทานน หากยงกอใหเกดผลกระทบสบเนองตามมาอกนานปการจากการเปลยนแปลงสภาพอากาศและองคประกอบทางภมอากาศของโลก ไมวาจะเปนการเกดภยพบตทางธรรมชาตท โหมกระหน�ารนแรงมากขน ระดบน�าทะเลทเพมสงขนอยางไมหยดยง การเกดคลนความรอนคราชวตผคนครงแลวครงเลา รวมถงการระบาดของโรคตางๆ ท ไมเลอกพรมแดนประเทศอกตอไป เปนตน

ผลกระทบจากภาวะโลกรอนทจะกลาวถงตอไปน เปนเพยงเศษเสยวตวอยางของผลกระทบทมนษยชาตจะตองเผชญในศตวรรษนอยางหลกเลยงไมได และไมมประเทศใดในโลกนทจะรอดพนจากผลกระทบดงกลาวไปได โดยเฉพาะประเทศก�าลงพฒนาหรอประเทศยากจนจะเปนกลมเสยงอนดบตนๆ ทจะไดรบผลกระทบอยางรนแรงจากภาวะโลกรอน

ภยพบตทางธรรมชาตรนแรงขน

ในรอบ 50 ปทผ านมา ทวโลกประสบปญหาภยพบตทางธรรมชาตเพมขนอยางเหนไดชด โดยเฉพาะการเกดน�าทวมและพายครงใหญ ในชวงป 1960 เกดน�าทวมใหญ ในโลกนเพยง 8 ครง และเกดพายครงรนแรงประมาณ 20 ครง ผานมาไมถงชวอายคน สถตการเกดน�าทวมใหญเพมขนถง 170 ครง ในขณะทการเกดพายเพมขนเปน 122 ครง (Kirstin Dow and Thomas E.Downing , 2006)

นอกจากความเสยหายและผลกระทบทเกดขนโดยตรงจากภยธรมชาตแลว ภายหลงจากการเกดพายและน�าทวมดงกลาว มกมการระบาดของโรคตดตออยางรนแรง โดยเฉพาะโรคทมยงและหนเปนพาหะ ขณะเดยวกนกมเชอโรคทปนเปอนมากบน�า ท�าใหเกดการเจบปวยตามมาอกมากมาย

การเกดน�าทวมและพายทวโลกระหวางป�1960�-�2005

ทมา: Kirstin Dow and Thomas E.Downing , 2006

น�าทวม�พาย

13

ระดบน�าทะเลเพมสงขน

การขยายตวของน�าทะเลเนองมาจากอณหภมของน�าในมหาสมทรเพมขนและการละลายของน�าแขงบนยอดเขาสง สงผลใหระดบน�าทะเลสงขน ท�าใหชมชนจ�านวนมากทอาศยอยแนวชายฝงไดรบผลกระทบ ในชวงศตวรรษท 20 ระดบน�าทะเลเพมขนโดยเฉลยประมาณ 15 เซนตเมตร และคาดการณวาระดบน�าทะเลจะเพมขนระหวาง 20-90 เซนตเมตร ในระหวางป 1990-2100 (Kirstin Dow and Thomas E Downing, 2006)

จ�านวนพนททถกน�าทวมจากการเพมของระดบน�าทะเล�(ตร.กม.)

ทมา: Kirstin Dow and Thomas E.Downing , 2006.

ผลกระทบจากการเพมขนของระดบน�าทะเล

ทมา: Kirstin Dow and Thomas E.Downing , 2006.

14

เกดคลนความรอนคราชวตผคนเรอนหมน

ขอมลจากนกวทยาศาสตรชาวสหราชอาณาจกรรายงานวา ภาวะโลกรอนมแนวโนมมากกวา 90% ทจะท�าใหภยเสยงจากคลนความรอนเพมขนเปน 2 เทา คลนความรอนไมเพยงสงผลกระทบตอประชาชนเทานน แตยงสามารถสรางความเสยหายแกพชผล ปศสตว ประชากรปลา และ สตวปาดวย (เวบไซดกรนพซเอเชยตะวนออกเฉยงใต) และเมอป 2546 เกดคลนความรอนในทวปยโรปคราชวตผคนไปกวา 70,000 คน โดยเฉพาะในประเทศอตาล, ฝรงเศส, สเปน, เยอรมน ซงนบเปนครงเลวรายทสดในประวตศาสตร

ผลกระทบตอการเจบปวยและสขภาพ

ในแตละปจะมผไดรบผลกระทบทางสขภาพจากภาวะโลกรอนจ�านวนมาก โดยเฉพาะอนเนองมาจากสภาพอากาศเลวราย น�าทวม และพาย โดยเฉพาะประชากรทอย ในประเทศทมรายไดต�าและประเทศทมรายไดต�าถงปานกลาง

จ�านวนผเสยชวตจากคลนความรอนในทวปยโรปเมอป พ.ศ.2546

ทมา: Robing and other, 2008 อางโดย World Bank, 2009

จ�านวนผเสยชวตทวโลกจากภยพบตตางๆ ทเกยวเนองกบสภาพอากาศ ในชวงป 2000 - 2005

ทมา: Kirstin Dow and Thomas E.Downing , 2006

15

ท�านายอนาคต…มหนตภยโลกรอน�

จากหนงสอ Six degrees: our future on a hotter planet ซงเขยนโดย Mark Lynas ไดท�านายไววา..

อณหภมโลกทรอนขน ผลกระทบทคาดวาจะเกดขน

1�องศาเซลเซยสโลกจะประสบกบภาวะขาดแคลนน�า น�าทวมและพายถขนและความรนแรงของพายเพมขน 4-5 เทา

2�องศาเซลเซยสภายใน 20 ปขางหนาสงมชวตหลายชนดจะสญพนธ ผลผลตขาวและธญพชลดลง เมองชายฝงหลายประเทศจมอย ใตน�า

3�องศาเซลเซยสภายใน 30 ป ขางหนาธารน�าแขงบนเทอกเขาแอลปและหมาลยจะละลายหมด ทวปอารกตกไมมน�าแขงในหนารอน สงผลใหระดบน�าทะเลเพมสงขน ผลผลตอาหารทวโลกลดลงอยางตอเนอง ปะการงตายทวโลก

4�องศาเซลเซยสภายใน 40 ปขางหนา พนทซงเคยอดมสมบรณจะแหงแลง สงมชวตทวโลกจะสญพนธครงใหญ น�าแขงขวโลกละลายหมด เกดภาวะน�าทวมครงใหญ ผคนมากมายหลายลานครอบครวตองอพยพถนฐาน

5�องศาเซลเซยส ………………….

6�องศาเซลเซยส ………………….

การเปลยนแปลงภมอากาศคงไม ใชเรองไกลตวมนษยอกตอไป สญญาณบงชและเตอนภยตางๆ ปรากฏชดเจนมากขนเรอยๆ ทกวนนแมจะไมม ใครสามารถลวงรและคาดการณผลกระทบทชดเจนท (อาจจะ)เกดขนจากการเปลยนแปลงภมอากาศโลกไดอยางถกตองแมนย�า แตผลกระทบทมนษยก�าลงเผชญอย ในปจจบนจากภยพบตทางธรรมชาตตางๆ รวมถงสภาพอากาศอนเลวรายทมแนวโนมเกดถขนเรอยๆ คงเปนบทเรยนครงส�าคญทท�าใหเราตองตระหนกมากขนถงหายนะทก�าลงรอเราอยเบองหนา

ถงเวลาแลวททกภาคสวนตางๆ ในสงคมโลกตองหนหนามารวมมอกนอยางจรงจงและจรงใจเพอชวยกนลดผลกระทบทจะเกดขนจากการเปลยนแปลงภมอากาศ รวมถงการเตรยมการรบมอกบปญหาท (อาจจะ) เกดขน หากโลกใบนยงไมไดรบการเหลยวแลและขาดการเยยวยารกษาอยางจรงจง เมอนนมนษยอาจถงกาลวบตเชนกน

จ�านวนประชากรท ไดรบผลกระทบจากภยพบตทเกยวเนองกบสภาพอากาศเพมขนเรอยๆ

ทมา: World Bank, 2009

16

17

เจาะลกภาคการเกษตร�กบปญหาโลกรอน

การเผาไรนาและทดนทางการเกษตรกอใหเกดการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดสชนบรรยากาศ�และเปนแหลงใหญของมลภาวะคารบอนด�า�(ควนเขมา)

เจาะลกภาคการเกษตร�กบปญหาโลกรอน

การเผาไรนาและทดนทางการเกษตรกอใหเกดการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดสชนบรรยากาศ�และเปนแหลงใหญของมลภาวะคารบอนด�า�(ควนเขมา)

18

การเกษตรกอโลกรอนการเกษตรยคใหมเปนหนงในกจกรรมของมนษยทกอ

ใหเกดมลภาวะโลกรอนท ใหญทสด เรมจากการเปลยนแปลงพนทปาเพอน�ามาใช ในการปลกพชเชงเดยว สงผลใหดนเสอมสภาพ ท�าใหเกดการปลดปลอยคารบอนจ�านวนมหาศาลออกจากดน ขณะเดยวกน กระบวนการผลตภายใตระบบการเกษตรสมยใหมทเนนการพงพงพลงงานจากเชอเพลงฟอสซล ยงกอใหเกดการปลดปลอยกาซเรอนกระจกทงทางตรงและทางออม

การปลอยกาซเรอนกระจกจากภาคการเกษตร

ในป พ.ศ. 2548 ภาคการเกษตรปลอยกาซเรอนกระจกทางตรง คดเปนรอยละ 10-12 ของปรมาณกาซเรอนกระจกทเกดจากกจกรรมของมนษยทปลอยออกมาทงโลก หรอประมาณ 5.1-6.1 กกกะตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทาตอป (GtCO

2-eqyr-1) (Barker et al, 2007) โดยคดเปนการปลอยกาซมเทน

ประมาณ 3.3 กกกะตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทาตอป กาซไนตรสออกไซด 2.8 กกกะตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทาตอป และกาซคารบอนไดออกไซดประมาณ 0.04 กกกะตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทาตอป (IPCC, 2007)

อยางไรกด หากพจารณาการปลอยกาซเรอนกระจกจากภาคการเกษตรทงทางตรงและทางออม จะพบวาปรมาณการปลอยเพมขนเปน 8.5-16.5 กกกะตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทาตอป หรอคดเปนรอยละ 17-32 ของปรมาณกาซเรอนกระจกทปลอยออกมาทงโลก (Jessica Bellarby, at el., 2008)

ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกจากภาคการเกษตร

ทมา : Jessica Bellarby, at el., 2008

ปาพรผนสดทายทเหลออยบนเกาะสมาตรา ประเทศอนโดนเซย ตนไมถกโคนเผาและระบายน�าออกเพอเตรยมท�าสวนปาลม (อล กอร, 2552)

19

แหลงทมาของกาซเรอนกระจกในภาคการเกษตร

ชนดกาซปรมาณทปลอยออกมา�(GtCO

2-eqyr-1)

แหลงทมา

คดเปนสดสวนของปรมาณกาซเรอนกระจกทเกดจากกจกรรมมนษยทปลอยออกมาทงโลก

การปลอยทางตรง

CO2

0.04- การยอยสลายของจลนทรย- การเผาเศษวสดทางการเกษตร

10-12�%CH

43.3

- การยอยสลายอนทรยวตถในสภาพไรออกซเจน- ปศสตว- มลสตว (การจดการ)- การท�านา

N2O 2.8

- กระบวนการเปลยนมลสตวและไนโตรเจนในดนโดยแบคทเรย เกดขนเมอมไนโตรเจนเกนความจ�าเปนในสภาพน�าขง (การใสปยเคม)

การปลอยทางออม

CO2

3.4-10.4- กระบวนการผลตปยและการใช- กระบวนการผลตในฟารม- การเปลยนแปลงทดน

7-20%

รวม 17-32%

ปรมาณกาซเรอนกระจกทปลอยออกมาจากภาคการเกษตร

ทมา : Jessica Bellarby, at el., 2008

20

อตสาหกรรมการเกษตรใชน�าและพลงงานจ�านวนมหาศาล

ความตองการบรโภคของมนษยอยางไรขดจ�ากดเปนแรงผลกส�าคญทท�าใหอตสาหกรรมการเกษตรขยายตวอยางรวดเรวในปจจบน ไมเพยงแตพนทปาในประเทศตางๆ จะถกบกรกแผวถางเพมมากขน อตสาหกรรมการเกษตรยงใชน�าและพลงงานจ�านวนมหาศาลในกระบวนการผลต โดยเฉพาะอตสาหกรรมการผลตเนอวว

เปรยบเทยบการผลตอาหาร 1 กโลกรม กบการปลอยกาซเรอนกระจกสชนบรรยากาศ

การผลตอาหาร�1�กก.

การปลอยกาซเรอนกระจก�(คารบอนไดออกไซดเทยบเทา)

เทยบเทาระยะทางในการขบรถ

ขาวสาล 6.80 3.6 kmมนฝรง 6.24 1.2 kmไก 4.60 22.7 kmหม 6.40 31.6 kmวว 16.00 79 km

ทมา: Wiliams, Audsley, and Sandars, 2006 อางโดย World Bank, 2009

ทมา: Waterfootprint (https://www.waterfootprint.ortg) อางโดย World Bank, 2009

�การผลตเนอววเชงอตสาหกรรมตองใชน�าและพลงงานจ�านวนมหาศาล

“ทกวนนอตสาหกรรมก

ารเกษตร�

ใชพลงงาน�10�แคลอร

�

จากเชอเพลงฟอสซล�

เพอผลตอาหารท ใหพล

งงาน�

เพยง�1�แคลอร”

(อล กอร, 2552)

“ตองใชโปรตนจากพชมากกวา�7�ปอนด��

และใชน�ามากกวา�6,000�แกลลอน�

เพอผลตเนอวว�1�ปอนด”

(อล กอร, 2552)

21

“กระบวนการผลตภายใตระบบการเกษตรสมยใหมไมเพยงแตกอใหเกดการปลดปลอยกาซเรอนกระจกปรมาณมหาศาลสชนบรรยากาศเทานน การพงพาอตสาหกรรมการเกษตรขนาดใหญ ยงท�าใหตองสนเปลองปรมาณเชอเพลงทตองใชเพอขนสงอาหารจากไรหรอทงปศสตวไปสโตะอาหาร ซงมกขนขามทวป จากทวปหนงไปอกทวปหนง อกทงยงตองใชพลงงานเชอเพลงฟอสซลปรมาณมหาศาลเพอขบเคลอนรถแทรกเตอรและรถบรรทก รวมถงการผลตปยเคมและสารเคมก�าจดศตรพช ทงหมดนสงผลใหกาซเรอนกระจกในชนบรรยากาศเพมขนอยางไรขดจ�ากด” (อล กอร, 2552)

22

ผลกระทบโลกรอนตอภาคการเกษตร ภาคการเกษตรเปนผท ไดรบผลกระทบโดยตรงจากภาวะโลกรอน เพราะตองอาศยธรรมชาตและ

พงพาดนฟาอากาศในการเพาะปลก หากสภาพอากาศผนผวนแปรปรวน การเกษตรยอมไดรบผลกระทบ ภาคการเกษตรจงเปนเหยอผลกระทบโลกรอนอยางยากทจะหลกเลยงได

ผลกระทบจากภาวะโลกรอนตอภาคการเกษตรของโลก

ภาวะโลกรอนสงผลใหผลผลตทางการเกษตรของโลกลดลง�รอยละ�3-16

จากการศกษาของ William R.Cline (2007) พบวา สภาพอากาศในอก 60-90 ปขางหนา อณหภมและปรมาณน�าฝนทวโลกมแนวโนมเพมขน โดยคาดการณไววา ในอก 70 ปขางหนา (ค.ศ.2080) หากปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกในโลกยงคงเพมขนในอตราคอนขางสงอยางทเปนอย ในปจจบน ผลตภาพทางการเกษตร (Productivity) ของโลกจะลดลงประมาณรอยละ 3 กรณไมพจารณาการน�าคารบอนไปใชประโยชนของพช และลดลงรอยละ 16 กรณพจารณาการน�าคารบอนไปใชประโยชนของพช

การเกษตรของประเทศอตสาหกรรมไดประโยชนจากภาวะโลก

แตไม ใชทกประเทศทผลผลตทางการเกษตรลดลงเหมอนกน ประเทศทตงอยบรเวณแถบเสนศนยสตร ซงสวนใหญเปนประเทศก�าลงพฒนา ผลผลตจะลดลง สวนประเทศในแถบละตจดสงๆ ใกลขวโลก ซงเปนประเทศอตสาหกรรม ผลผลตจะเพมขน เนองจากมสภาพอากาศทคาดวาหนาวเยนนอยลง

การเปลยนแปลงศกยภาพผลผลตทางการเกษตร (%)

ทมา: ดดแปลงจาก William R.Cline, 2007.

23

หากไมพจารณาประโยชนจากการทมคารบอนไดออกไซด ในบรรยากาศเพมขน ทกประเทศมแนวโนมผลผลตทางการเกษตรลดลงจากการเปลยนแปลงภมอากาศ โดยเฉพาะประเทศทอย ใกลเสนศนยสตร ประเทศทผลผลตทางการเกษตรมแนวโนมเสยหายมากไดแก ประเทศในแอฟรกา ละตนอเมรกา และเอเชยใต

ในทวปแอฟรกา ความเสยหายจะเกดขนวงกวาง หลายประเทศผลผลตทางการเกษตรอาจลดลงมากกวา 30% เชน ประเทศเอธโอเปยและแอฟรกาใต สวนทวปละตนอเมรกา ประเทศทผลผลตทางการเกษตรอาจจะเสยหายมาก ไดแกอารเจนตนาและบราซล และในทวปเอเชยใต ประเทศอนเดยจะไดรบผลกระทบอยางรนแรงจากภาวะโลกรอน ผลผลตทางการเกษตรของประเทศอาจลดลงถง 40% (William R.Cline, 2007)

ทมา: William R.Cline, 2007.

ภาพแสดงการคาดการณผลกระทบจากภาวะโลกรอนตอภาคการเกษตรของโลก�ใน�พ.ศ.2623�โดยไมพจารณาการน�าคารบอนไปใชประโยชนของพช�(%)

การน�าคารบอนไปใชประโยชนของพช (Carbon

fertilization) หมายถง การเจรญเตบโตของพช

ทเพมมากขน อนเปนผลมาจากการเพมขนของกาซ

คารบอนไดออกไซด ท�าใหพชสงเคราะหแสงไดเพม

ขน อยางไรกด ยงไมมผลยนยนชดเจนเกยวกบการ

เจรญเตบโตของพชทเพมขนอนเนองจากการเพมขนของ

คารบอนไดออกไซด

abaster.storythai.com/200909

24

เพลยกระโดดสน�าตาลเรงรา�เมอโลกรอนขน ภาวะโลกรอนเออใหเกดการสรางสภาพแวดลอมทเหมาะสมตอการเจรญ

เตบโตของโรคแมลง อณหภมทสงขนท�าใหแมลงหลายชนดมระยะฟกตวและวงจรชวตสนลง ท�าใหสามารถเจรญเตบโตและแพรพนธไดอยางมหาศาลในเวลาอนรวดเรว

เพลยกระโดดสน�าตาล�ศตรตวฉกาจของชาวนาไทย

เพลยกระโดดสน�าตาล (Brown planthopper) เปนแมลงศตรขาวหมายเลขหนงของชาวนาไทย ทงตวออนและตวเตมวยของเพลยกระโดดสน�าตาลท�าลายตนขาวโดยการสอดแทรกสวนปากท ใชดดเขาไปในเนอเยอตนขาว และดดกนน�าเลยงจากเซลลทออาหารของตนขาวบรเวณโคนตนเหนอระดบน�าเพยงเลกนอย เมอเพลยกระโดดสน�าตาลจ�านวนมากดดกนน�าเลยงตนขาว จะท�าใหตนขาวใบเหลองแหง มลกษณะคลายถกน�ารอนลวกเกดขนทงกอ หรอแหงเปนหยอมๆ ในแปลงนา การท�าลายของเพลยกระโดดสน�าตาลสรางความเสยหายอยางรนแรงแกตนขาว ท�าใหตนขาวเหยว เกดอาการทเรยกวา “hopperburn” อกทงเพลยกระโดดสน�าตาลยงเปนพาหะน�าโรคเขยวเตยและโรคใบหงกจากเชอไวรสมาสตนขาวอกดวย ท�าใหผลผลตขาวเสยหายอยางหนกเมอเกดการระบาดในแตละครง (ส�านกวจยและพฒนาขาว,2552)

เพลยมโหฬาร�เมอโลกรอนขน��

โดยปกตการเจรญเตบโตของเพลยกระโดดสน�าตาล ในระยะไข ใชเวลา 7 วน ฟกเปนตวออน โดยตวออนจะใชเวลา 16 วนในการลอกคราบเพอเจรญเตบโตเปนตวเตมวย ตวเตมวยเพศเมย 1 ตว สามารถวางไขไดครงละ 100-300 ฟอง เพลยกระโดดสน�าตาลสามารถเตบโตและแพรพนธได 3 รนตอการท�านาหนงรอบ (ส�านกวจยและพฒนาขาว, 2552) แตเมออณหภมสงขน ระยะไขจะใชเวลาเพยง 3 วนกจะฟกเปนตวออน และตวออนจะใชเวลาเพยง 12 วนในการเตบโตเปนตวเตมวย ดงนนในการท�านาหนงรอบเพลยกระโดดสน�าตาลจงสามารถเตบโตและแพรพนธเพมขนไดถง 5 รนดวยกน

เมออณหภมสงขน เพลยกระโดด สน�าตาลเพศเมย 1 ตว สามารถวางไขไดเพมขนถง 320,000 ลานฟอง ตอการท�านา 1 รอบ

ภาวะโลกรอนเจรญเตบโต 5 รน

เพลยกระโดดสน�าตาลเพศเมย 1

ตว สามารถวางไขได

ถง 8 ลานฟอง

ตอการท�านา 1 รอบ

ภาวะปรกต

เจรญเตบโต 3 รน

25

การอดปยเคม�ยงเรงใหประชากรเพลยเบงบาน

เพลยกระโดดสน�าตาลเปนแมลงศตรขาวทสรางความเสยหายใหแกชาวนาไทยเปนอนดบตนๆ โดยเฉพาะนาในเขตพนทภาคกลางทมการท�ากนอยางตอเนองตลอดทงป ท�าใหเพลยมแหลงอาหารตลอด จงสามารถเจรญเตบโตและแพรพนธไดอยางรวดเรว หากปใดเกดการระบาดของเพลยกระโดดสน�าตาล ผลผลตขาวของชาวนาจะเสยหายอยางหนกเพยงชวขามคน

มผลการศกษาพบวา การเจรญเตบโตของเพลยกระโดดสน�าตาลสมพนธกบการใชปยเคม โดยเฉพาะปยทมไนโตรเจนสง พนททมการใชปยเคมมากมาเปนระยะเวลายาวนานจะกอใหเกดสภาพแวดลอมทเออตอการเจรญเตบโตของเพลยกระโดดสน�าตาลไดเปนอยางด

ตนขาวทมไนโตรเจนสง ( ใสปยเคมมาก) เพลยกระโดดสน�าตาลจะอยรอดไดดกวา และจะแพรขยายพนธไดมาก โดยตวออนของเพลยสามารถเอาตวรอดไดมากขนและมวงจรชวตสนลง ขณะทตวเตมวยเพศเมยจะตวใหญ วางไขมากขนและมชวตยาวนานขน ไนโตรเจนในตนขาวชวยเพมความทนทานตอสภาพแวดลอมท ไมเหมาะสมใหกบเพลยไดเปนอยางด โดยผานการปรบเปลยนทางนเวศและชววทยาในตวเพลยเอง โดยเฉพาะทนทานตอการขาดแคลนอาหารไดนานขน ท�าใหสามารถอพยพไปหาแหลงอาหารใหมๆ ไดไกลมากขน การใชปยเคมจง เปนสาเหตส�าคญท�าใหเกดการระบาดของเพลยกระโดดสน�าตาลอยางกวางขวาง (Zhong-Xian Lu et al., 2005) ขณะเดยวกนการใชยาฆาแมลงในการก�าจดเพลยกระโดดสน�าตาลกท�าใหตวออนเพลยดอยามากยงขนไปอกดวย

ทมา: ค�านวณโดยผเขยนหมายเหต ค�านวณจากการวางไข 200 ฟองตอครง

26

หากเราทดลองค�านวณวา ถามปรมาณไนโตรเจนในตนขาวประมาณ 1.6 % เพลยจะวางไขไดประมาณ 210 ฟองทอณหภม 28 องศาเซลเซยส และจะวางไขไดเพยง 80 ฟอง เมออณหภมสงขนเปน 38 องศาเซลเซยส โดยทเปอรเซนตการฟกไขของเพลยกจะนอยลงเมออณหภมสงขนเกนกวาระดบทเหมาะสม

แตถาปรมาณไนโตรเจนในตนขาวเพมขนเปน 2 เทา หรอ 3.2% เพลยจะวางไขไดเพมขนถง 400 ฟองทอณหภม 28 องศาเซลเซยส และวางไขไดประมาณ 200 ฟองทอณหภม 38 องศาเซลเซยส ยงปรมาณไนโตรเจนในตนขาวมากขนเพยงใด เปอรเซนตการฟกไขของเพลยกจะยงเพมขน (Zhong-Xian Lu et al., 2005)

การเปรยบเทยบจ�านวนการวางไขและการฟกไขของเพลยกระโดดสน�าตาลเพศเมยตวเตมวย�1�ตว�ทอณหภม�28�และ38�องศาเซลเซยส�และทปรมาณไนโตรเจน�1.6�%�และ�3.2�%

ปรมาณไนโตรเจนในตนขาว�(1.6%) ปรมาณไนโตรเจนในตนขาว�(3.2%)

จ�านวนการวางไข�(ฟอง)

การฟกไข�จ�านวนการวางไข�

(ฟอง)การฟกไข

อณหภม 28 ๐C 210 95 % 400 98%

อณหภม 38 ๐C 80 50 % 200 90%

กราฟเปรยบเทยบจ�านวนการวางไขและเปอรเซนตการฟกไขของเพลยกระโดดสน�าตาลเพศเมยตวเตมวย�1�ตว�ทอณหภม�28�และ�38�องศาเซลเซยส�และทปรมาณไนโตรเจนในตนขาวระดบตางๆ�

ทมา: Zhong-Xian Lu et al., 2005

ทมา: วเคราะหจาก Zhong-Xian Lu et al., 2005

27

หากเราทดลองค�านวณวเคราะหจ�านวนไขและการฟกไขของเพลยกระโดดสน�าตาลเพศเมยตวเตมวย 1 ตว ตอการท�านา ทระดบไนโตรเจนในตนขาว 1.6% และ 3.2% พบวา

ทระดบไนโตรเจนในตนขาว 1.6% ทอณหภม 28 องศาเซลเซยส เพลยกระโดดสน�าตาลจะวางไขประมาณ 9.3 ลานฟองตอการท�านาหนงรอบ โดยมจ�านวนเพลยสามารถฟกเปนตวออนไดประมาณ 8.8 ลานตว แตหากระดบไนโตรเจนในตนขาวเพมขนเปน 3.2% จะพบวา เพลยกระโดดสน�าตาลจะวางไขไดเพมขนเปน 64 ลานฟองตอการท�านาหนงรอบ และฟกเปนตวออนได 62.7 ลานตว ซงตางกนประมาณ 6 เทากวาๆ

ถาอณหภมยงสงขน เพลยจะยงวางไขไดเพมขน ( ใชระยะเวลาฟกไขนอยลง จงไขไดหลายรอบมากขน) โดยหากอณหภมเพมขนเปน 38 องศาเซลเซยส ทระดบไนโตรเจนในตนขาว 1.6% เพลยกระโดดสน�าตาลจะวางไขประมาณ 3,276 ลานฟองตอการท�านาหนงรอบ โดยมจ�านวนเพลยสามารถฟกเปนตวออนได 1,638 ลานตว และหากระดบไนโตรเจนในตนขาวเพมขนเปน 3.2% เพลยจะวางไขไดเพมขนเปน 320,000 ลานฟองตอการท�านาหนงรอบ โดยสามารถฟกเปนตวออนไดถง 288,000 ลานตว

ภายใตสภาวะโลกรอน ยงชาวนาใส

ปยเคมมากเทาใด ยงท�าใหเพลยกระโดด

สน�าตาลวางไขและฟกไขไดเพมมากขน

เพลยจงเพมประชากรอยางมหาศาลใน

เวลาอนรวดเรว

28

ตอกย�าวกฤตอาหารเมอโลกรอนขน ในป ค.ศ.2002 ทวโลกเกดภาวะขาดแคลนธญญาหารครงใหญทสดเทาทเคยมการบนทกไว ถอเปนปท

ผลผลตธญญาหารไมเพยงพอตดตอกนเปนปท 3 สงผลใหปรมาณธญญาหารส�ารองทวโลกอย ในระดบต�าสดในชวอายคนรนปจจบน (เลสเตอร อาร บราวน, 2547)

โลกก�าลงเผชญวกฤตอาหาร

ทกวนนพนทผลตอาหารของโลกก�าลงลดลง อนเปนผลมาจากการขยายตวของพชพลงงาน การเสอมโทรมของทรพยากรดน วกฤตทรพยากรน�า การขยายตวของทะเลทราย และการชะลางพงทลายของดนทรนแรงเพม ขน พนทปลกธญพชทวโลกมแนวโนมลดลง โดยในป ค.ศ.1981 เปนปททวโลกมพนทปลกธญพชมากทสดถง 732 ลานเฮกตาร ตอมาในป ค.ศ.2002 ลดลงเหลอเพยง 647 ลานเฮกตาร ในขณะทความตองการธญพชทวโลกเพมขน 3 เทา ในชวงครงศตวรรษทผานมา โดยในป ค.ศ.2002 ปรมาณธญพชทเกบเกยวไดทวโลกมประมาณ 1,807 ลานตน ซงต�ากวาปรมาณความตองการบรโภคทวโลกอยรวม 100 ลานตน หรอประมาณรอยละ 5 (เลสเตอร อาร บราวน, 2547)

ทกวนน คนทงโลกพงพงการน�าเขาอาหารกวารอยละ 90 จากเพยง 6 ประเทศผสงออกธญพชรายใหญ ซงไดแก สหรฐอเมรกา แคนาดา ฝรงเศส ออสเตรเลย อารเจนตนา และไทย ในชวงทผ านมาผลผลตธญพชของโลกลดลงรอยละ 5 ในขณะทประชากรโลกเพมขนเฉลยปละ 7 ลานคน ประกอบกบการลดลงของปรมาณสตอกขาวโลก โดยเฉพาะในประเทศจนและอนเดย เนองจากประสบภยพบตทางธรรมชาต ท�าใหราคาธญญาหารของโลกมแนวโนมขยบตวสงขน (เลสเตอร อาร บราวน, 2547)

ปจจบน 37 ประเทศทวโลกเกดวกฤตอาหารแลว ประกอบดวย แอฟรกา 21 ประเทศ เอเชย 10 ประเทศ สหภาพยโรป 1 ประเทศ และละตนอเมรกา 5 ประเทศ (ผจดการรายวน, 23 เมษายน 2551)

ทมา: ดดแปลงจาก เลสเตอร อาร บราวน, 2547

29

ภาวะโลกรอน�ซ�าเตมวกฤตอาหารโลก�

จากการศกษาของ William R.Cline (2007) พบวา ในอก 70 ปขางหนา (พ.ศ.2623) หากปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกในโลกยงคงเพมขนในอตราคอนขางสงอยางทเปนอย ในปจจบน ผลตภาพทางการเกษตร (Productivity) ของโลกจะลดลงประมาณ รอยละ 3-16 โดยทประเทศผสงออกธญพชทอย ในเขตหนาวไดประโยชนจากภาวะโลกรอนมากกวาประเทศในเขตรอน โดยประเทศออสเตรเลยและไทยเปนประเทศไดรบผลกระทบอยางมาก โดยผลผลตทางการเกษตรอาจลดลงถงรอยละ 15-26

ราคาอาหารในตลาดโลกมแนวโนมเพมสงขน

จากการคาดการณของธนาคารโลก พบวาความตองการอาหารในระยะ 20 ป ขางหนาจะเพมขนจากปจจบนถงรอยละ 50 เนองจากการเพมขนของประชากรโลก การเพมขนของสดสวนชนชนกลางในประเทศตางๆ อทธพลจากกระแสบรโภคนยม การขาดแคลนน�าเพอการเกษตร และการลดลงของพนทการเกษตร (ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2552) สงผลใหราคาอาหารในตลาดโลกมแนวโนมสงขน

จากการศกษาของ Gerald C.Nelson, et al., 2009 โดยเปรยบเทยบราคาอาหารในตลาดโลกในป ค.ศ.2000 และ ค.ศ.2050 พบวา ภาวะโลกรอนยงสงผลใหราคาอาหารแพงขนอยางชดเจน โดยเฉพาะขาวสาล ขาว และขาวโพด ซงอาจมราคาอาจขยบเพมขนถงรอยละ 30-50

การคาดการณผลกระทบจากภาวะโลกรอนตอประเทศผผลตอาหารรายใหญของโลก

30

วกฤตอาหารทก�าลงเกดขนทวโลก สงผลใหราคาอาหารในตลาดโลกถบตวสงขน ซงกระทบตอความมนคงทางอาหารของคนจนทวโลก และยงสงผลกระทบตอการเกดภาวะทพโภชนาการในเดกในภมภาคตางๆ เพมมากขน โดยเฉพาะภมภาคเอเชยใตและแอฟรกาแถบซบสะฮารา และจากการคาดการณของ Gerald C.Nelson, et. (2009) พบวาในอก 40 ปขางหนา ภาวะโลกรอนจะสงผลใหจ�านวนเดกขาดสารอาหารเพมขนประมาณ 6.8 ลานคนในภมภาคเอเชยใต และเพมขนถง 10.5 ลานคน ในแอฟรกาแถบซบสะฮารา

ทมา: Gerald C.Nelson, et al., 2009

ทมา: Gerald C.Nelson, et al., 2009

ผลกระทบโลกรอนตอภาวะทพโภชนาการในเดกในภมภาคเอเชยใตและแอฟรกาแถบซบสะฮารา ในระหวาง ป 2000 และ2050

31

http://blog.lib.umn.edu/schne644

/architecture/htdocs/blog/

schne644/architecture/Poverty.j

pg

โลกท ไมสมดล

�

http://www.rd1677.com/backoffice/PicUpdate/46871.jpg

http://www.oknation.net/blog/home/blog_data/903/5903/image

s/Poor_7.jpg

ในแตละป�ทวโลกม�เดกขาดสารอาหารตาย�ถงวนละ�20,000�คน

32

วกฤตโลกรอน�กบทางออกทเปนไปได แมวาภาคการเกษตรจะเปนตนเหตสวนหนงของปญหาโลกรอน และเปนผไดรบผลกระทบโดยตรงจาก

การเปลยนแปลงภมอากาศ แตภาคการเกษตรกมศกยภาพในการชวยลดผลกระทบและเยยวยาปญหาโลกรอนไดไม ใชนอย

�โลกรอนใครกอ..เกษตรเคม�VS.�เกษตรอนทรย

ในการผลตขาว 1 ตน ถาใชกระบวนการผลตแบบเกษตรเคมตองใชพลงงานจากเชอเพลงฟอสซลมาก ถง 117.4 ลานแคลอร/ไร ในขณะทการผลตในระบบเกษตรอนทรย ใชพลงงานเพยง 24 ลาน แคลอร/ไรเทานน การผลตอาหารโดยระบบเกษตรอนทรยจงมแนวโนมในการปลอยกาซเรอนกระจกต�ากวาระบบเกษตรท ไม ใชอนทรย

ทมา: ดดแปลงจาก T C Mendoza, 2002

การท�าการเกษตรเคม

เชงเดยวในพนทขนาด

ใหญท�าใหเกดภาวะดน

เสอมคณภาพ เปนผลให

คารบอนปรมาณมหาศาล

ถกปลดปลอยออกจากดน

33

การกกเกบคารบอนไวในดน

ภาคการเกษตรมศกยภาพในการกกเกบคารบอนไว ในดน (Soil Carbon) ไดถงรอยละ 89 โดยปกตคารบอนจะถกกกเกบไว ในดนอดมสมบรณทเกดขนใหม ดนอดมสมบรณสด�าจะมคารบอนมาก การท�าการเกษตรเคมแบบเขมขน ดวยการตดและการเผาตนไมและพช การไถพรวนดน และการใชสารเคม จะท�าใหสญเสยความอดมสมบรณของดนในระยะยาว กอใหเกดการคายคารบอนปรมาณมหาศาลออกจากดน เมอคารบอนในดนนอยลง ปญหาการสกกรอนของดนกจะเพมขน (Soil Association, 2009 และ อล กอร, 2552)

การอนรกษดนและคารบอนในดนสามารถท�าไดโดยการไมไถพรวนดนเพอลดปญหาดนสกกรอน รวม ถงการทงเศษซากพชไวบนดนเพอปองกนดนสกกรอนจากน�าและลม อกทงยงชวยฟนฟความอดมสมบรณของดนและเปนอาหารส�าหรบสงมชวตในดนอกดวย เศษซากพชททงไวบนดนยงชวยปกปองและสรางดนขนใหม (อล กอร, 2552)

การกกเกบคารบอนไว ในดน เปนการปรบปรงโครงสรางของดนท�าใหดนมคณภาพดขน อกทงยงสามารถชวยลดผลกระทบจากน�าทวม ภยแลง การขาดแคลนน�า และการขยายตวของพนททะเลทรายไดอกดวย (Soil Association, 2009) พนทชมน�าและปาพรเปนบรเวณทมการกกเกบคารบอนไว ในดนไดมากทสด หากมการน�าพนทดงกลาวมาใช ในการเพาะปลก จะท�าใหระดบคารบอนในดนลดลงอยางมาก (อล กอร, 2552)

กราฟเปรยบเทยบคารบอนในดนระหวางการท�าเกษตรอนทรยและเกษตรท ไม ใชอนทรย

ทมา: Soil Association, 2009

คารบอนในดน�(Soil�carbon)

ดนมบทบาทอยางมากในวฎจกรคารบอนของโลก โดย

สามารถกกเกบคารบอนไดประมาณ 3-4.5 เทาของคารบอนท

พชทงหมดบนโลกใบนกกเกบไว คารบอนเคลอนเขาสดนผานราก

ของพชและอนทรยสารทเนาเปอย เชน ใบไม กงกานของตนไม

แมคารบอนบางสวนจะหมนเวยนกลบสชนบรรยากาศในไมชา แต

ในการยอยสลาย พช เชอรา และแหลงจลนทรย ในดนตองใช

คารบอนไดออกไซด ซงกระบวนการดงกลาวเปนชองทางส�าคญ

ใหอนทรยคารบอนถกกกเกบไว ในดน

(อล กอร, 2552)

34

การลดการปลอยและการเพมการกกเกบกาซเรอนกระจกในภาคการเกษตร

ภาคการเกษตรสามารถชวยลดการปลอยกาซเรอนกระจกและเพมการเกบกกคารบอนในดนไดโดยการปรบเปลยนวถการผลตจากระบบเกษตรเคมสระบบเกษตรทยงยนและเกอกลตอธรรมชาต รวมถงการจดการทดและเหมาะสมในระบบการผลต แนวทางตอไปนเปนตวอยางในการลดการปลอยกาซเรอนกระจกในภาคการเกษตร (Jessica Bellarby et al., 2008)

1. การลดการปลอยกาซเรอนกระจกโดยการเพมการดดซบและเกบกกคารบอนในดน

• การฟนฟพชพรรณตามธรรมชาตและปาหวไรปลายนา เพอลดการปลอยกาซเรอนกระจก ในไรนา ขณะเดยวกนเปนการเพมแหลงเกบกกคารบอนในดนใหมากขน

• การจดการระบบการเกษตรอยางยงยน เพอเพมปรมาณคารบอนสะสมในพนทเพาะปลก โดยการ

- เพมผลผลต เชน การจดการน�าใหมประสทธภาพ การปรบปรงพนธพชทเหมาะสมกบ สภาพแวดลอมในทองถน การปลกพชตระกลถวบ�ารงดน

- ลดการรบกวนดน โดยไมไถพรวนหรอลดการไถพรวนดนใหนอยลง เพอลดการปลอย คารบอนจากดน ขณะเดยวกนกเพมคารบอนในดนโดยใชฟางหรอกงไม ใบหญา รวมถง เศษวสดเหลอใชทางการเกษตรคลมดนไวแทนการเผาเพอใหเกดการยอย สลาย เปนการเตมอนทรยวตถในดน

- ท�าวนเกษตรเพอเพมการเกบกกคารบอนในดนและในตนไม

- หลกเลยงการเปลอยดน เพอปองกนดนไม ใหถกกดเซาะและไม ใหธาตอาหารถกชะลาง ออกไป ซงมผลท�าใหคารบอนในดนลดลง

• การจดการปศสตว มลสตว และทงหญาเลยงสตว เชน การปรบเปลยนวธการเลยง การน�ามล สตวไปหมกท�ากาซชวภาพ การดแลทงหญาเลยงสตวไมไหเกดไฟไหม

• การจดการนาขาว เชน ปลอยน�าออกจากนาเปนระยะๆ ไมปลอยใหน�าขงในนาตลอดเวลา การ ปรบปรงระบบการจดการน�า

• ฟนฟดนเสอมสภาพ

2. การลดการปลอยกาซเรอนกระจกโดยการจดการเรองปย โดยเฉพาะลดการใชปยเคมสงเคราะห และการปรบปรงประสทธภาพในการใชปย

3. การปรบเปลยนรปแบบในการบรโภค เชน ลดการบรโภคเนอวว การหนมาบรโภคอาหารทผลตใน ทองถน

ปจจบนเปนทปรากฏชดเจนขนเรอยๆ วา “ระบบการเกษตรทยงยน” ทค�านงถงวถธรรมชาตและเกอกลตอสรรพชวตตางๆ เปนความหวงในการเพมคารบอนในดนไดอยางยงยน อนจะน�าไปสการลดปญหาผลกระทบและเยยวยาวกฤตโลกรอนในระยะยาว

35

ศกยภาพภาคการเกษตรในการลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจก

ภาคการเกษตรปลดปลอยกาซเรอนกระจกออกสบรรยากาศ ประมาณ 5.1-6.1 กกกะตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทาในป พ.ศ. 2548 (เฉพาะปลอยทางตรง) ในทางกลบกน ภาคการเกษตรกมศกยภาพในการลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจกไดถง 4.3-6 กกกะตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทาตอป โดยสามารถกกเกบคารบอนไว ในดนไดมากถง 89% ของปรมาณทมการปลดปลอยออกมา และสามารถลดการปลอยกาซมเทนไดประมาณ 9% และลดการปลอยไนตรสออกไซดได 2% (Jessica Bellarby et al., 2008) ดงนนหากมระบบการจดการทด ภาคการเกษตรกแทบจะไมมการปลอยกาซเรอนกระจกออกมาเลย

ศกยภาพภาคการเกษตรในการลดผลกระทบและเยยวยาปญหาโลกรอน

ศกยภาพภาคการเกษตรในการลดการปลอยกาซเรอนกระจก

ทมา: IPCC, 2007 อางโดย Jessica Bellarby et al., 2008ถาปญหาดนเสอมสภาพขาดความ

อดมสมบรณไมไดรบการแกไขจาก

ภาคการเกษตรอยางจรงจง เราคง

ไมสามารถลดการปลอย CO2 ใน

ภาคการเกษตรไดมากนก (อล กอร, 2552)

ภาคการเกษตรมศกยภาพในการเปน

แหลงกกเกบคารบอนไดเปนอยางด

โดยเฉพาะหากมการจดการฟารมทด

36

37

ชพจรภาคการเกษตรไทย�ภายใตวกฤตโลกรอน

เมอความแลงมาเยอน�“การด�านาผง”��โดยการขดหลมปกตนกลากลายเปนเรองธรรมดาของชาวนาในภาคอสาน

38

สภาพแวดลอมทางการเกษตร�ปจจยก�าหนดพช กวาทพชแตละชนดจะเจรญเตบโตจนสามารถออกดอกตดผลไดไม ใชเรองบงเอญ หากแตขนอยกบสภาพ

แวดลอมทางการเกษตรทเหมาะสม อนเปนเงอนไขส�าคญในการก�าหนดพชแตละชนดวาจะโตหรอตาย

อณหภม�

ลนจจะตดดอกไดตองการ

อณหภมระหวาง 10-20 องศา

เซลเซยส ตดตอกนอยางนอย

4 สปดาห

ปรมาณน�าฝน���ปาลมน�ามนตองการปรมาณฝนเฉลย 1,800-2,000 มม./ป และแลงตดตอกนไมเกน 2 เดอน

ความแปรปรวนของฤดกาล�ความไมแนนอนของชวงเรม ตนฤดฝนและการทงชวงของฝน สงผลใหปลกขาวไดลาชา ท�าใหไดผลผลตต�า

การกระจายตวของฝน�

ยางพาราเตบโตไดด ใน

พนทมฝนกระจาย 100-150

วน/ป และปรมาณฝนไมนอย

กวา 1,250 มม./ป

ความชนในดน�

ภาวะฝนทงชวงท�าให

ความชนในดนลดลง ดนแหงท�าให

เหดเกดนอยลง

39

เงอนไขสภาพแวดลอมกบการเจรญเตบโตของขาว

ละอองเรณของขาว ถา

อณหภมสงสดเกน 35 เซลเซยส

เปนเวลา 1 ชม.เปนตนไป ละออง

เรณของเกสรตวผของขาวจะเปน

หมน ขาวเปนรวงแตเมลดจะลบ

การบานของดอกขาว�ในวนทดอกขาวครบก�าหนดบาน ถาทองฟามดครม ฝนตก ดอกขาวจะไมบานอกเลย

การออกดอกของขาว�ขาวไวแสงตองการชวงแสงสน (12 ชม.) จงจะออกดอก (ประมาณเดอนตลาคม)

ระยะตงทอง/ตดเมลด�

ถาขาวขาดน�าในชวงนขาวจะเสย

หายไมไดผลผลต

ชวงเกบเกยว ถามลมแรง ตนขาวจะหกลม ผลผลตเสยหาย

การแตกกอ�ถา

อณหภมสงเกน 30 องศา

เซลเซยสขาวจะไมแตกกอ

ระยะแตกกอ�ถาขาวไดรบแสงเตมทขาวจะแตกกอด

**�การปลกขาว�(นาป)��

ตองการระยะเวลาทเหมาะสม

• ปลกไวเกนไป – ผลผลตลด เพราะ

ตองรอเวลาทจะออกดอกนาน

• ปลกลาเกนไป – ผลผลตต�า เพราะตอง

รบออกดอกออกรวง

ทมา: สถาบนวจยขาว, 2529

40

จบตาพชเศรษฐกจไทย�เมอเงอนไขสภาพแวดลอมแปรเปลยน เงอนไขสภาพแวดลอมทางการเกษตรเปนปจจยส�าคญในการก�าหนดการเจรญเตบโตของพช พชแตละ

ชนดจะมความออนไหวตอการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมทแตกตางกน โดยเฉพาะละอองเรณของพช (Pollens) ซงมความออนไหวอยางมากตอการเปลยนแปลงของอณหภม

ผลกระทบของการเพมอณหภมของชวงอณหภมทเหมาะสมตอการใหผลผลตของพช

พชทวไปใหผลผลตสงในชวงอณหภมทพอเหมาะซงอยประมาณ 22-30 องศาเซลเซยส เมออณหภมเพมสงขน การเกษตรของประเทศในเขตรอน (ประเทศก�าลงพฒนา) มแนวโนมเสยหายมากกวาประเทศในเขตอบอน ซงมอากาศหนาวเยน (กณฑรย บญประกอบ, 2548)

ผลกระทบของอณหภมสงทมตอละอองเรณของขาว�ถว�และมะนาว

ภาพซายมอแสดงความสมบรณของละอองเรณ (Fertility) ของขาวตางสายพนธ มะนาว และถวทอณหภมตางๆ

ในกรณของขาวจะเหนไดวา ละอองเรณของขาวพนธ BKN ทนอณหภมสงไดนอยกวาพนธ Akihari และพนธ N22 โดยขาวพนธ N22 ซงเปนขาวลกผสม ทนอณหภมสงไดมากสด

ความสมบรณของละอองเรณของขาวจะเรมลดลงตงแตอณหภม 34 องศาเซลเซยสเปนตนไป โดยลดลงมากในขาวพนธ BKN

และทอณหภม 38 องศาเซลเซยส ละอองเรณของขาว N22 ยงมความ

สมบรณถงรอยละ 60 ในขณะทขาวพนธ BKN และAkihari สญเสยความสมบรณโดยสนเชง

ทมา: Nobel 2002 อางโดยกณฑรย บญประกอบ และศรทธารา หตถรตน, 2549

ทมา: J. Sheehy, IRRI Graph axis, อางโดย กณฑรย บญประกอบ, 2548

การเกษตรของประเทศ

อตสาหกรรมไดประโยชน

จากภาวะโลกรอน

41

ผลกระทบของอณหภมสงตอผลผลตขาว

แมวาโดยภาพรวมอณหภมเฉลยทงปของประเทศไทยจะไมไดสงขนมากนก แตส�าหรบพชทมความออนไหวตอการเปลยนแปลงอณหภมอยางขาว แมความผนผวนของอณหภมเพยงไมกนาททเกดขนในชวงใดชวงหนงของการเจรญเตบโตกสงผลใหผลผลตขาวลดลงได ผล กระทบของอณหภมสงตอขาวเกดขนในชวง

• ดอกบาน แม ในเวลาสนๆ ภายใน 10 นาท ท�าใหการผสมเกสรลมเหลว

• ในระหวางฤดปลก โดยเฉพาะอณหภมกลางคน ท�าใหระบบสงเคราะหแสงรวน มรวงนอย จ�านวนดอกตอรวงต�า และขาวลบ

• ในชวงสรางเมลด 30 วนกอนเกบเกยว จะมผลตอคณภาพของเมลด

อณหภมทสงขนไมวาจะเปนกลางวน หรอกลางคน มผลตอการเจรญเตบโตของตนขาว อณหภมสงในชวงเวลากลางวนมผลตอการผสมเกสร ท�าใหผสมเกสรไมตด สวนอณหภมสงในชวงเวลากลางคนจะมผลตอจ�านวนดอก จ�านวนเมลดทลบหลงผสมเกสรเนองจากผสมแลวแทงผล ในขาวพนธ IR72 หากอณหภมกลางคน (วดจากอณหภมต�าสดเฉลย) เพมขนทก 1 องศาเซลเซยส (จาก 22 องศาเซลเซยส) จะท�าใหผลผลตขาวลดลง 10% (จราภา อนธแสง, มปพ.)

การเปลยนแปลงสภาพแวดลอมทางการเกษตร�ผลกระทบตอพชเศรษฐกจไทย

การคาดการณการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมทางการเกษตร�และผลกระทบตอพชเศรษฐกจไทย

เดชรต สขก�าเนดและคณะ (2552) ไดท�าการวเคราะหการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมทางการเกษตร (อณหภมและปรมาณน�าฝน) ผลกระทบตอลนจ ล�าไย มนฝรง ขาว และปาลมน�ามน ซงเปนพชเศรษฐกจส�าคญของประเทศไทย โดยใชฐานขอมลการพยากรณสภาพอากาศของศนยเครอขายงานวเคราะหวจยและฝกอบรมการเปลยนแปลงของโลกแหงภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต จฬาลงกรณมหาวทยาลย (SEA START RC) เพอคาดการณแนวโนมผลกระทบตอพชเหลาน ในอก 90 ปขางหนา โดยมแนวทางการศกษาคอ

• วเคราะหเงอนไขสภาพแวดลอมทส�าคญทมผลตอการเจรญเตบโตและการใหผลผลตของพช แตละชนด

• วเคราะหการเปลยนแปลงอณหภมและปรมาณน�าฝน และคาดการณแนวโนมผลกระทบตอพช แตละชนด

ส�าหรบพชทละอองเรณทนอณหภมสง

ไดจ�ากด หากอณหภมเพมขนเพยงระยะ

สนๆ ในชวงทพชออกดอก ท�าใหผลผลต

ลดลงไดอยางมาก

42

เมอสภาพแวดลอมทเหมาะสมกบการเจรญเตบโตของพชแตละชนดเปลยนแปลงไปยอมกระทบตอผลผลตของพชนนๆ อยางไรกด ยงมปจจยแวดลอมและเงอนไขอนๆ อกจ�านวนมากทมผลตอการเจรญเตบโตของพช ซงตองพจารณาในรายละเอยดตอไป การคาดการณผลกระทบในครงนเปนเพยงการใหภาพคราวๆ ถงแนวโนมทอาจจะเกดขนในอนาคตหากมการเปลยนแปลงสภาพอากาศตามท ไดพยากรณไว

พนทศกษาและพชทวเคราะห

43

พนทศกษาอ�าเภอไชยปราการ จงหวดเชยงใหม (ละตจด: 19.6, ลองตจด: 99)

เงอนไขสภาพแวดลอมทส�าคญการตดดอกตองการอณหภมต�ากวา 20 ๐C ตดตอกน 4 สปดาห (กรมวชาการเกษตร, http://it.doa.go.th/vichakan)

วธการวเคราะห• วเคราะหชวงเวลาออกดอก เดอนตลาคมถงเดอน

กมภาพนธ (150 วน)• จ�านวนวนทอณหภมเฉลยรายวน ต�ากวา 20 ๐C • จ�านวนวนทอณหภมเฉลยรายวน ต�ากวา 20 ๐C

ตดตอกนมากทสด

อณหภมกบการตดดอกของลนจ

ในอนาคตลนจมแนวโนมตดผลนอยลง

ในอนาคต จ�านวนวนทมอณหภมเฉลยต�ากวา 20 องศา

เซลเซยสมแนวโนมลดลง ซงมผลตอการตดดอกของลนจ

โดยในชวง 10 ปขางหนา ผลผลตลนจอาจจะยงไมได

รบผลกระทบมากนกจากการเปลยนแปลงอณหภม เพราะยงพอม

อากาศเยนอยบาง แต ในอก 20 ปขางหนาเปนตนไป ลนจมแนว

โนมตดผลนอยลง เพราะจ�านวนวนทมอณหภมเฉลยต�ากวา 20

องศาเซลเซยสทตอเนองกนจะมไมถง 20 วน ซงเปนสภาพอากาศท

ไมเหมาะสมตอการตดดอกของลนจ เพราะลนจตอง

การอณหภมต�ากวา 20 องศาเซลเซยสตดตอกน

4 สปดาหจงจะตดดอก

ลนจแนวโนมการเปลยนแปลงอณหภมและผลกระทบตอการตดดอก

จ�ำนวนวน

ป (พ.ศ.)

44

พนทศกษาอ�าเภอสารภ จงหวดเชยงใหม (ละตจด: 18.6, ลองตจด: 99)

เงอนไขสภาพแวดลอมทส�าคญตองการอณหภมต�ากวา 10-20 ๐C เพอการออกดอก (ววฒน มโนจตร, http:www.artzy.co.cc/joomla/index.php/khowledge/49-longan-.html)

วธการวเคราะห• วเคราะหชวงเวลาออกดอก เดอนตลาคมถงเดอน

กมภาพนธ (150 วน)• จ�านวนวนทอณหภมเฉลยรายวน ต�ากวา 20 ๐C • จ�านวนวนทอณหภมเฉลยรายวน ต�ากวา 20 ๐C

ตดตอกนมากทสด

อณหภมกบการตดดอกของล�าไย

ในอนาคตล�าไยมแนวโนมตดผลนอยลง

ในอนาคต จ�านวนวนทมอณหภมเฉลยต�ากวา 20 องศา

เซลเซยสมแนวโนมลดลง ซงมผลตอการตดดอกของล�าไย

โดยในชวง 20-30 ปขางหนา ผลผลตล�าไยอาจจะยงไม

ไดรบผลกระทบมากนกจากการเปลยนแปลงอณหภม เพราะยงพอ

มอากาศเยนอยบาง อกทงยงสามารถใชสารโปแตสเซยมคลอเรตใน

การชวยเรงการออกดอกของล�าไยได แต ในชวง 50-60 ปขางหนา

ผลผลตล�าไยอาจจะเสยหายหนก เพราะแทบจะไมเหลอวนทมสภาพ

อากาศเหมาะสมตอการตดดอกของล�าไยเลย

ล�าใยแนวโนมการเปลยนแปลงอณหภมและผลกระทบตอการตดดอก

จ�ำนวนวน

ป (พ.ศ.)

45

อณหภมกบการตดหวของมนฝรง

พนทศกษาอ�าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม (ละตจด: 19, ลองตจด: 99)

เงอนไขสภาพแวดลอมทส�าคญถาอณหภมสงกวา 21 ๐C จะมการเจรญเตบโตทางล�าตนมาก ตดหวนอยลง (กรมสงเสรมการเกษตร, http://3w.doae.go.th/webboard/viewtopic.php?p=612&sid=d6ce88092d12b485bcc4ec8d2b2280d0)

วธการวเคราะห• วเคราะหตลอดชวงเวลาการผลต (4 เดอน)

ตลาคม-มกราคม พฤศจกายน-กมภาพนธ ธนวาคม-มนาคม มกราคม-เมษายน

• จ�านวนวนทอณหภมเฉลยรายวน สงกวา 21 ๐C

ในอนาคตมนฝรงมแนวโนมผลผลตนอยลง ในอนาคต จ�านวนวนทมอณหภมสงกวา 21 องศาเซลเซยสมแนวโนมเพมขน ซงมผลท�าใหมนฝรงไมลงหว (หวจะมขนาดเลก) ในอนาคต ชวงเวลาทเหมาะสมในการปลกมนฝรงจะนอยลงจากเดมทสามารถปลกไดตงแตตลาคมถงมกราคม ตอไปหากปลกในเดอนมกราคมอาจจะไมไดผลผลตเลยเพราะอากาศรอนเกน 21 องศาเซลเซยส มนฝรงจะไมลงหว โดยในชวง 40 ปขางหนา จ�านวนวนทมอณหภมสงกวา 21 องศาเซลเซยสจะยงผนผวนขนๆ ลงๆ แตหลงจาก 50 ปขางหนาเปนตนไป สภาพอากาศจะรอนขนเรอยๆ ซงไมเหมาะสมตอการปลกมนฝรงอกตอไป

มนฝรงแนวโนมการเปลยนแปลงอณหภมและผลกระทบตอการตดหว

จ�ำนวนวน

ป (พ.ศ.)

46

พนทศกษาอ�าเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม (ละตจด: 19.2, ลองตจด: 98.8)

เงอนไขสภาพแวดลอมทส�าคญ- หากอณหภมสงสดเกน 32 ๐C เปนตนไป ความสมบรณของละอองเรณของขาวจะลดลง- ถาอณหภมสงสดมากกวา 35 ๐C เปนเวลา 1 ชม. เปนตนไป ละอองเรณของเกสรตวผของขาวจะเปนหมน ขาวเปนรวงแตเมลดจะลบ (กณฑรย บญประกอบ, 2551 อางโดยดวงจนทร อาภาวชรตม เจรญเมอง, 2551)วธการวเคราะห�• วเคราะหชวงเวลาออกดอก เดอนตลาคม (30 วน)• จ�านวนวนทอณหภมสงสดเดอนตลาคม สงกวา 32

องศา

อณหภมกบการใหผลผลตของขาว

ในอนาคตผลผลตขาว(นาป)�มแนวโนมลดลง ในอนาคต จ�านวนวนทมอณหภมสงเกน 32 องศาเซลเซยสม

แนวโนมเพมขน โดยมผลตอความสมบรณของละอองเรณของขาว โดยในชวง 30 ปขางหนา มจ�านวนวนทอณหภมสงสดในเดอน

ตลาคม ซงเปนชวงเวลาทขาวออกดอกนอยกวา 5 วน แต ในอก 40 ป

ขางหนาเปนตนไป จ�านวนวนทอณหภมสงสดในเดอนตลาคมจะเพมขนเรอยๆ โดยเฉพาะในอก 90 ปขางหนา วนทอากาศรอนเกน 32 องศาเซลเซยสจะเพมขนเกนกวา 10 วน ซงอาจจะสงผล ใหผลผลตขาวลดลง

ขาวแนวโนมการเปลยนแปลงอณหภมและผลกระทบตอผลผลต

จ�ำนวนวน

ป (พ.ศ.)

47

ปรมาณฝนกบการเจรญเตบโตของปาลมน�ามน

พนทศกษาอ�าเภออาวลก จงหวดกระบ (ละตจด: 8.4, ลองตจด: 98.8)

เงอนไขสภาพแวดลอมทส�าคญการเจรญเตบโตตองมสภาพแลงไมเกน 2 เดอน (ศนยบรการองคความรการเกษตร กรมสงเสรมการเกษตร, http://contact.doae.go.th)

วธการวเคราะห• วเคราะหเดอนมกราคมถงเดอนธนวาคม (360 วน)• จ�านวนวนท ฝนไมตก

ในอนาคตผลผลตปาลมน�ามนมแนวโนมลดลง

ในอนาคต จ�านวนวนทฝนไมตกมแนวโนมเพมขน ซงจะม

ผลกระทบตอการเจรญเตบโตของปาลมน�ามน เพราะหากแลงตดตอ

กนเกน 2 เดอน ปาลมน�ามนจะไดรบความเสยหาย

โดยในชวง 40 ปขางหนา จ�านวนวนทฝนไมตกยงผนผวน

ขนๆ ลงๆ อยระหวาง 60-80 วน แต ในชวง 50 ปขางหนาเปนตน

ไปจ�านวนวนทฝนไมตกมแนวโนมเพมขนเรอยๆ จนถง 100 วนใน

อก 90 ปขางหนา ปาลมน�ามนเปนพชทตองการน�ามากในการเจรญ

เตบโต ยงมจ�านวนวนทฝนไมตกเพมมากขนเทาใด

ผลผลตปาลมน�ามนกมแนวโนมลดลงมากขนเทานน

ปาลมน�ามนแนวโนมการเปลยนแปลงปรมาณน�าฝนและผลกระทบตอเจรญเตบโต

จ�ำนวนวน

ป (พ.ศ.)

48

“บานผมตอนนมสภาพเหมอนครงน�าครงบกเลย เวลา

แลงกแลงมาก ขาวตายหมด เวลาน�าหลากกไมมกลาจะ

ไวด�านา หรอด�านาแลวน�ากทวมขงจนกลาตายหมด บาง

ปผมเคยท�านาหวาน พอน�ามาผมถงไปถอนกลา แตก

ไมทน ตนกลาถกน�าทวมตายหมด ปนนผมขายขาวไดไม

กกระสอบ” ผ ใหญแผง มลสสข ชาวนาแหงหมบานโนน

เมอง อ�าเภอพยคฆภมพสย จงหวดมหาสารคาม บอกเลา

ใหฟงถงความวปรตของอากาศในชวง 3-4 ปทผ านมา

(วนชย ตนตวทยาพทกษ, 2550)

ผลกระทบจากภาวะโลกรอนตอภาคการเกษตรไทย

ในชวงระยะหลงๆ มาน เกษตรกรไทยตองประสบกบปญหาวกฤตสภาพอากาศแปรปรวนบอยครงและรนแรงมากขน ทงฝนแลง ฝนทงชวงยาวนานขน เกดน�าทวมฉบพลน ฤดกาลผนผวนแปรปรวน เกดพายฤดรอนและลกเหบตกอยางไมคาดคด กอใหเกดความเสยหายอยางรนแรง

สภาพอากาศแปรปรวน�สญญาณเตอนภาวะโลกรอนในไทย

จากการสงเกตของชาวนาทยโสธรพบวา ในชวงป พ.ศ.2540, 2541, 2547 และ 2549 เกดฝนแลง ฝนทง ชวงในพนท โคก นาดอน และพนทกงโคก ฝนแลงยาวนานเปนเดอน ปรมาณฝนทลดลงท�าใหน�าในล�าหวยและแหลงน�าในไรนาแหงขอด ในขณะทพนทลมหรอใกลรมฝงแมน�ากลบมน�าทวม (วฑรย ปญญากล, 2551)

ลกษณะการตกของฝนทเปลยนแปลงในป�พ.ศ.2551�จากการสงเกตของชาวนายโสธร

เม.ย. พ.ค.-ม.ย. ก.ค.-ก.ย. ต.ค. พ.ย.

กจกรรม เตรยมดน หวานกลา ด�านาขาวเตบโตและ

ออกดอกเกบเกยว

สภาพอากาศปกตยงไมมฝน หรอเรมตกเพยงเลก

นอยเรมมฝนตก

ยงมฝนตกตอเนอง

ฝนยงตกอยแตปรมาณลดลง

ไมมฝน

สภาพอากาศป�2551

เรมมฝนตกฝนตกนอยหรอ

ไมมฝน

ฝนเรมตกปลาย ส.ค.และตกหนก

ในชวง ก.ย.

ยงมฝนตกตอเนอง

ยงมฝนตกอย และฝนหยด

ปลายเดอน พ.ย.

ผลกระทบ แลงแลง ขาดน�าใน

การท�านาน�าทวมขง

ผลกระทบตอขาวตนกลาแกเกน

ปกด�า

เมลดขาวมความชนสง

ผลผลตเสยหาย

เกษตรกรผปลกมนฝรงในจงหวดเชยงใหมกประสบกบปญหาความแปรปรวนของสภาพอากาศดวยเชนกน จ�านวนวนทอากาศหนาวลดลง จากเดมทเคยปลกมนฝรงในเดอนธนวาคมได แตนบจากป พ.ศ.2543 เปนตนมา ตองขยบไปปลกมนฝรงใหเรวขนเพอใหมอากาศหนาวเยนเพยงพอในชวงมนฝรงลงหว ไมเชนนนจะไมไดผลผลตเตม ท เกษตรกรจงตองปรบเปลยนรปแบบการผลตเพอใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป (ชมชวน บญระหงส, 2553) เกษตรกรผปลกมะมวงในจงหวดเชยงใหมกไดรบผลกระทบจากสภาพอากาศแปรปรวนเชนกน อณหภมทสงขนสงผลใหผลผลตมะมวงน�าดอกไมในป พ.ศ.2551 ของกลมผปลกมะมวงในอ�าเภอพราว ลดลงไมนอยกวารอยละ 50 (ศจนทร ประชาสนต, 2551)

ทมา: Supaporn Anuchiracheeva and Tul Pinkaew, 2009

49

การปรบเปลยนรปแบบการผลตของเกษตรกรปลกมนฝรงในจงหวดเชยงใหม

กอนป พ.ศ. 2543 ภายหลงป พ.ศ. 2543

ขาวปลกกลางเดอน ก.ค.และเกบเกยวกลาง เดอน พ.ย.

ปลกในชวงเดอน พ.ค. และเกบเกยวใน เดอน ส.ค.

มนฝรงปลกกลางเดอน ธ.ค. และเกบเกยวกลาง เดอนม.ค.

ปลกกลางเดอน ต.ค.และเกบเกยวภายใน เดอน ม.ค.

ตวอยางผลกระทบจากสถาพอากาศแปรปรวนตอการเกษตรไทย

วนท สอ รายละเอยด

ป พ.ศ. 2534 www.onep.th/cdm

ป พ.ศ. 2534 ประเทศไทยเกดปรากฎการณฝนทงชวง พรอมกบอากาศรอนและแหงแลงตามดวยความชนสมพทธ ในอากาศสงตดตอกนยาวนานในภาคเหนอ ท�าใหเกดการระบาดของโรคไหมของตนขาวระยะคอรวงในขาวพนธ กข.6 โดยเฉพาะในเขตจงหวดเชยงใหมและล�าพน ซงเปนปรากฏการณท ไมเคยเกดขนมากอน

เมษายน พ.ศ. 2550

Whyworldhot Admin, April 28th 2007

อากาศรอนท�าใหผลลนจสกไมตรงฤดกาล คอ ชากวาก�าหนด

2 มถนายน พ.ศ. 2551

เดลนวส หนา 12

โลกรอน ล�าไยนอกฤดออกดอก-ตดผลนอย นายทรงศกด วงศภมวฒน อธบดกรมสงเสรมการเกษตร เปดเผยวา จากสภาวะโลกรอนและสภาพอากาศแปรปรวนไดสงผลกระทบตอระบบการผลตล�าไยนอกฤดทวประเทศ ท�าใหล�าไยออกดอกและตดผลนอยกวาทกป

17 กรกฎาคม พ.ศ. 2551

ประชาชาตธรกจบโปรดกสอนดสตร จ�ากด ผผลตและสงออกผงปทผานมา พ.ศ. 2550 ไดผลผลตรอยละ 40 เพราะความแปรปรวนของสงแวดลอม

30 ตลาคม พ.ศ. 2551

กรงเทพธรกจ หนา 14

สวนสมเชยงใหมท�าใจผลผลตตนฤดราคาดง นายครรชต ตตปาณเทพ อดตประธานชมรมสวนสม จ.เชยงใหม เปดเผยวา ผลผลตสมในป พ.ศ. 2551 จะมราคาแนวโนมลดลงจากปทผ านมา แมอย ในชวงตนฤดกาล แตราคาเฉลยสมต�ากวา กก.ละ 10 บาท ขณะทตนทน กก.ละ 11-12 บาท ซงเปนผลมาจากสภาพอากาศทแปรปรวนท�าใหสมลกเลกลง อกทงตนทนการผลต อาท คาปยเคมทราคาสงขนกวาเทาตว

5 กรกฎาคม พ.ศ. 2553

กรงเทพธรกจ หนา 6

สศก.-ชาวนา ยอมรบภาวะโลกรอนสงผลใหประสทธภาพของเกสรรวงขาวผสมพนธไดนอยลง นายประสทธ บญเฉย นายกสมาคมชาวนาไทย กลาววา จากการหารอรวมกบตวแทนเกษตรกรทท�านา 4 ภาค พบวาความรอนทสงขนท�าใหประสทธภาพของเกสรรวงขาวผสมพนธไดนอยลง ท�าใหมรวงขาวลบอยถง รอยละ 50 บางรายทเคยปลกขาว 30 ไร เคยไดขาวถง 25 ตนขาวเปลอก แตปน ไดเพยง 10 ตนขาวเปลอก

ทมา: ชมชวน บญระหงส, 2553

50

ผลกระทบจากสภาพอากาศแปรปรวนตอเกษตรกรไทย

จากการศกษาของวเชยร เกดสข แหงสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน ซงไดท�าการศกษาผลกระทบของการเปลยนแปลงภมอากาศทมตอวถชวตชาวนาทงกลารองไห พบวา ผลกระทบจากภาวะโลกรอน (แลง/ฝนทงชวง และน�าทวม) ท�าใหผลผลตขาวของชาวนาในพนททงกลารองไหเสยหายเฉลยรอยละ 45 เมอเปรยบเทยบกบปทมสภาพอากาศปกต

จากการศกษาเปรยบเทยบความเปราะบางของเกษตรกรในพนททงกลารองไห ระหวางปทมสภาพอากาศปกต และปทมสภาพอากาศแปรปรวน พบวา ภายใตสภาพอากาศปกต เกษตรกรสวนใหญมความเสยงปานกลางในการท�านา มเกษตรกรประมาณรอยละ 30 มความเสยงสงในการท�านา แต ในปทประสบปญหาสภาพอากาศแปรปรวน จ�านวนเกษตรกรทมความเสยงสงจะเพมขนถงรอยละ 42 (Vichien Kerdsuk, 2009)

ชาวนาในทงกลารองไหมพนทท�านาประมาณครอบครวละ 33 ไร ในปทสภาพอากาศปกตจะไดผลผลตขาวเปลอกประมาณ 9 ตน เฉลยประมาณ 280 กโลกรมตอไร เกษตรกรมรายไดจากการขายขาวประมาณปละ 7 หมนกวาบาท แต ในปทมสภาพอากาศแปรปรวนผลผลตขาวลดลงมาเหลอประมาณ 5 ตนตอครวเรอน ผลผลตเฉลยเหลอประมาณ 167 กโลกรมตอไร รายไดจากการขายขาวจงเหลอประมาณ 3 หมนกวาบาทตอครวเรอนหรอลดลงเกอบครง (วนชย ตนตวทยาพทกษ, 2550)

นอกจากน สภาพอากาศแปรปรวนยงท�าใหเกดปญหาการขาดแคลนน�าบรโภคขนในชมชน เนองจากมการสบน�าจากบอน�าท ใชส�าหรบการบรโภคมาใช ในการท�านารอบทสอง กอใหเกดปญหาน�าไมเพยงพอส�าหรบการท�านาและการบรโภคในชมชน ขณะเดยวกนเกดปญหาความขดแยงระหวางคนท�านาและคนตองการใชน�าเพอการบรโภค

“แคอากาศแปรปรวนเพยงปเดยว ชาวนาจะตองใชเวลานานถง 7 ป เพอหารายไดชดเชยกบหนสนทกยมมาลงทน”(วเชยร เกดสข, 2552 อางโดยอฐพงศ เพลนพฤกษา, 2552)

ทมาVichean KerdsuK, 2009

51

ในปทสภาพอากาศแปรปรวนมากกอใหเกดการเคลอนยายแรงงาน หรอการอพยพของชาวนาในทงกลารองไห เพราะรายไดของครวเรอนลดลงจากผลผลตทตกต�า ชาวนาทงกลารองไห ในวยท�างานตองออกไปท�างานใชแรงงานในโรงงาน รานอาหาร หรอขบรถแทกซ ในกรงเทพฯ เพอหารายไดมาจนเจอครอบครว ปลอยใหเดกอยกบปยาตายาย ท�าใหเดกเกดภาวะทพโภชนาการ (Vichean Kerdsuk, 2009)

ผลตภาพทางการเกษตรโดยรวมของประเทศไทยมแนวโนมลดลง

ในป พ.ศ. 2623 หากปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกในโลกยงคงเพมขนในอตราคอนขางสงอยางทเปนอย ในปจจบน ผลตภาพทางการเกษตร (Productivity) ของประเทศไทยจะลดลงประมาณรอยละ 26 ในกรณไมพจารณาการน�าคารบอนไปใชประโยชนของพช (Without Carbon Fertilization) และลดลงประมาณรอยละ 15 ในกรณพจารณาการน�าคารบอนไปใชประโยชนของพช (With Carbon Fertilization) (William R.Cline, 2007)

ทมา: พทธณา นนทะวรการ, 2552

• มแมลงศตรพช แมลงแปลกๆ เยอะขน นบตงแต ป พ.ศ. 2546 เปนตนมา• ผกบางชนดหายไป มวชพชใหมๆ เพมขน วชพชเจรญเตบโตดกวาขาว• แมลงศตรพชท�าลายขาวและพชผกสวนครวมากขน• อาหารจากแหลงธรรมชาตนอยลง ท�าใหตองซอมากขน• หนสนมากขน• สขภาพมปญหา เชน โรคผวหนง หงดหงด เครยด มโรคใหมเกดขน• มการอพยพไปท�างานกรงเทพฯ มากขน• อารมณคนรอนขน

ผลกระทบจากสภาพอากาศแปรปรวนตอชาวนายโสธร

• ฝนตกตามฤดกาล ป พ.ศ. 2549-2552 เกดภาวะฝน

ทงชวง และน�าทวม สภาพอากาศแปรปรวน

• สญญาณทเคยมไมสามารถใชคาดการณได เชน ฟาครม

เมฆเยอะ แตไมมฝน มดขนไขเหมอนหนฝน แตฝนไมตก

แมลงปอบนต�าฝนจะตก แตฝนกไมมา

• วางแผนการท�านาไดยาก มความเสยงในการท�านามากขน

• ท�านาไดผลผลตนอย หรอไมไดท�านา

ผลผลตขาวลดลงตอเนองมา 3 ป

52

ประมาณการณผลกระทบจากภาวะโลกรอนตอภาคการเกษตรไทยเทยบกบภาพรวมของโลก

ความเสยหายของผลผลตทางการเกษตรของไทยมแนวโนมเพมขน

การเกษตรของประเทศไทยตองพงพาสภาพอากาศและทรพยากรธรรมชาตเปนหลก ความแปรปรวนของสภาพดนฟาอากาศ ตลอดจนภยพบตทางธรรมชาตทเกดขนบอยครงในระยะหลงๆ ท�าใหกระทบตอผลผลตทางการเกษตรอยางมนยส�าคญ ปจจบนประเทศไทยมพนทกวารอยละ 80 ทท�าการเกษตรตามธรรมชาตโดยใชน�าฝนเปนหลก โดยชวงป พ.ศ. 2534-2543 การเกดภยธรรมชาตซงไดแก น�าทวม ภยแลง และพาย ไดกอใหเกดความเสยหายตอผลผลตการเกษตรของไทยคดเปนมลคาเฉลย 4,000 ลานบาทตอป (ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2552)

มลคาความเสยหายของผลผลตการเกษตรของประเทศไทยเนองจากภยพบต ทสบเนองจากสภาพภมอากาศ ระหวาง พ.ศ. 2534-2543

ผลกระทบจากความแปรปรวนของสภาพดนฟาอากาศทเกษตรกรไทยก�าลงเกดเผชญอย ในปจจบนเปนสญญาณเตอนวา ภาวะโลกรอนก�าลงมาเยอนไทย แมวาผลกระทบทเกดขนอาจจะยงไมรนแรงอยางทหลายๆ ประเทศก�าลงประสบอย แตการเตรยมตวเพอรบมอกบภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงของสภาพดนฟาอากาศเปนเรองทจ�าเปนทเกษตรกรไทยควรใหความส�าคญกอนททกอยางจะสายเกนไป

ทมา: ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2552

53

ความมนคงทางอาหารของไทยภายใตวกฤตโลกรอนปจจบนโลกก�าลงเผชญวกฤตอาหารและพลงงาน ความตองการอาหารทวโลกเพมขนในขณะทพนทผลต

อาหารของโลกลดลง ประกอบกบวกฤตสภาพอากาศและภยธรรมชาตทเกดขนในระยะหลงๆ บอยครงและรนแรงมากขน สงผลกระทบตอภาคการเกษตรในหลายๆ ประเทศ ท�าใหหลายประเทศตองน�าเขาอาหารมากขน ราคาอาหารในตลาดโลกจงขยบตวสงขน

วกฤตอาหารโลก โอกาสเกษตรกรไทย?

วกฤตอาหารโลกเมอป พ.ศ. 2551 สงผลใหราคาขาวในประเทศไทยถบตวสงขน ชาวนาไทยขายขาวไดถงตนละ 16,000-17,000 บาทซงสงเปนประวตการณอยางท ไมเคยปรากฏมากอน และจากการคาดการณขององคการเกษตรและอาหารแหงสหประชาชาต (FAO) แสดงใหเหนวาราคาขาวจะสงขนประมาณ 30% ในอก 10 ปขางหนา (ศจนทร ประชาสนต, 2551) ประเทศไทยเปนประเทศหลกทผลตอาหารเลยงประชากรโลก ในขณะเดยวกนการเกษตรในบานเรายงคงไดรบผลกระทบจากภาวะโลกรอนนอยมากหากเทยบกบประเทศอนๆ ในโลก ภาคการเกษตรของไทยจงนาจะไดประโยชนจากวกฤตอาหารโลก

การเปรยบเทยบราคาขาวของโลกและของไทย ป พ.ศ. 2550-2551

ทมา: Thailand Development Research Institute (TDRI), 2009 อางโดยส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2552

ในภาพรวมประเทศไทยยงคงมความมนคงทางอาหาร ขณะเดยวกนยงไดประโยชนจากวกฤตอาหารโลกทท�าใหสนคาเกษตรมราคาสงขน

ในชวงทราคาขาวแพงขน คาเชา

ทดนเพมขนถง 2 เทา ขณะเดยวกน

คาปยคายาไดขยบสงขนเชนกน

เพราะราคาน�ามนในตลาดโลกเพมขน

ตนทนการผลตของเกษตรกรจงสงขน

(ศจนทร ประชาสนต, 2551)

ราคาอาหารทแพงขนสรางแรงจงใจใหธรกจขนาดใหญสนใจหนมาลงทนในภาคการเกษตรมากขน รวมถงการเขามากวานซอทดนของนายทนตางชาตเพอลงทนผลตอาหารในประเทศไทยโดยตรง (ศจนทร ประชาสนต, 2551)

54

จากการส�ารวจราคาสนคาอาหารในประเทศในชวงตนป พ.ศ. 2551 พบวาราคาสนคาอาหารเพมสงขนอยางมากเชนกน ซงผท ไดรบผลกระทบโดยตรงคอกลมคนยากจน ผมรายไดนอย รวมถงเกษตรกรรายยอยซงพงตนเองดานอาหารนอยลง ขณะทมคาใชจายดานอาหารสงขน จากการศกษาพบวา คาใชจายดานอาหารของคนจน คดเปนเกอบครงหนงของคาใชจายทงหมดในครวเรอน ซงเฉลยประมาณเดอนละ 6,400 บาท ในขณะทคนรวยมคาใชจายดานอาหารเพยงรอยละ 20 ของคาใชจายทงหมด ซงเฉลยเดอนละ 36,100 บาท (เดชรต สขก�าเนด, 2553) เมอราคาสนคาอาหารแพงขน กลมคนยากจนจงเขาถงอาหารไดนอยลง

ผไดรบผลกระทบจากราคาอาหารและพลงงานทเพมขน

เกษตรกรรายยอยและคนจนอวม เมอวกฤตโลกรอนมาเยอนไทย

แมเกษตรกรไทยจะเปนผผลตอาหารเลยงคนทงประเทศและสงออกเลยงประชากรโลก แตเกษตรกรกลบมความมนคงทางอาหารลดลง จากการส�ารวจของส�านกงานเศรษฐกจการเกษตรพบวา เกษตรกรในประเทศไทยพงพาอาหารทผลตไดจากไรนาตนเองเพยงรอยละ 30 ซงต�ากวาดชนการพงพาตนเองดานอาหาร (ระดบประเทศ) ของเกาหลและญปนซงเปนประเทศอตสาหกรรมเสยอก ขณะทเกษตรกรในภาคใตพงตนเองดานอาหารไดเพยงรอยละ 6 เทานน (มลนธชววถ, 2552)

เมอมองในภาพรวมทงโลก ปจจบนประเทศไทยไดรบผลกระทบจากภาวะโลกรอนไมมากนก หากเทยบกบประเทศทตองเผชญวกฤตสภาพอากาศเลวรายหรอประสบภยพบตอยางรนแรง อยางไรกด ความแปรปรวนของสภาพอากาศทก�าลงเกดขนในประเทศไทยในหลายๆ พนท ไมวาจะเปนภาวะฝนแลง ฝนทงชวง น�าทวมฉบพลน ความแปรปรวนของฤดกาล รวมถงภยพบตทางธรรมชาตตางๆ ไดสงผลกระทบตอผลผลตทางการเกษตรและความเปนอยของเกษตรกร โดยเฉพาะเกษตรกรรายยอย ซงมความเสยงและความเปราะบางเปนทนเดมอยแลวภายใตวถการผลตในปจจบน ทงตนทนการผลตทเพมขน ภาระหนสนทพอกพน รวมทงความมนคงทางอาหารทมแนวโนมลดลงเรอยๆ ความแปรปรวนของสภาพอากาศจงซ�าเตมความทกขยากของเกษตรกรรายยอยใหทวมทนยงขนไปอก

ทมา: เดชรต สขก�าเนด, 2553

55

ภาพแสดงผลกระทบของการเผชญวกฤตสภาพอากาศตอระดบรายไดและทรพยสน

เมอเกดความแปรปรวนหรอวกฤตสภาพอากาศขน ในชวงเวลาทก�าลงเผชญวกฤตนน (เชน ฝนทงชวง น�าทวม) คนจนจะสญเสยทรพยสนทมอยมากกวาคนรวย เนองจากมสภาพความเปนอยล�าบากขดสน จงไดรบผลกระทบมากกวา และในชวงทตองจดการกบปญหาทเผชญ คนรวยซงไดรบผลกระทบนอยกวาสามารถจดการกบปญหาไดดกวา ทรพยสนจงเพมขนในไมชา ในขณะทคนจนตองประสบปญหารายไดสะดดอยางตอเนอง ในชวงฟนตวนน คนจนตองประสบปญหาทางการเงนมากยงขน เนองจากขาดรายไดอยางตอเนองจงไมสามารถฟนตวได ในทสดจงตองจมดงอยกบวงจรความยากจนไปตลอด ในขณะทคนรวยกลบมทรพยสนเพมขนอยางมากในชวงฟนตวน (Nicholas Stern, 2008)

เมอตองเผชญวกฤตสภาพอากาศ คนยากจนจะฟนตวไดยากกวาคนรวย รายไดและทรพยสนทมอยจะลดลงไปอยางมาก จนเกดปญหาทางการเงน และในทสดอาจตองจมดงอยกบวงจรความยากจนไปตลอด ในขณะทคนรวยใชเวลาไมนานกจะสามารถฟนตวและมทรพยสนเพมขนได

ทมา: Nicholas Stern, 2008

56

วถเกษตรพอเพยง ลดการพงพา คอหนทางรอดของเกษตรกรไทยภายใตวกฤตสภาพอากาศและภาวะโลกรอน

57

เกษตรยงยนและปาชมชน ทางออกในการปรบตวรบมอกบปญหา

58

เกษตรอนทรยและวถเกษตรกรรมยงยน พลกวกฤตสโอกาส การท�าเกษตรอนทรย รวมถงการเกษตรยงยนในรปแบบตางๆ มศกยภาพอยางมากในการลดการปลอย

กาซเรอนกระจก ทส�าคญยงชวยในการคนคารบอนสดนไดอยางมหาศาล

ศกยภาพเกษตรอนทรยในการลดกาซเรอนกระจก

ทมา : วสนต เตชะวงศธรรม, 2552

ขอเทจจรงเกษตรอนทรย

1. เกษตรอนทรยสามารถเพมประสทธภาพการกกเกบคารบอนในดนในรปของสารประกอบอนทรย ไดรอยละ 15-18

2. เกษตรเคมแบบดงเดมไมสามารถกกเกบคารบอนไดเพมขน

3. เกษตรอนทรยสามารถกกเกบคารบอนได 657.78 กก./ไร/ป (ยงไมรวมการลดการปลดปลอยคารบอนจากการพงพาพลงงานฟอสซลนอยลง)

ทมา : นตยา และบญชอบ, มปพ

.

โดยปกตดนในปาหรอดนทมความอดมสมบรณจะมคารบอนในดนประมาณรอยละ 5 แตพนทเกษตรทเสอมโทรมจะมคารบอนในดนนอยกวารอยละ 1 จากการศกษาพบวา การท�าเกษตรอนทรยชวยท�าใหคารบอน ในดนเพมขนไดถงรอยละ 2-4 (วสนต เตชะวงศธรรม, 2552)

59

จากขอมลพนทเกษตรอนทรยของประเทศไทย พ.ศ. 2550 ประเทศไทยมพนทเกษตรอนทรย ประมาณ 119,722.81 ไร (มลนธสายใยแผนดน/กรนเนท, 2551 อางโดย วสนต เตชะวงศธรรม, 2552)

ไมจ�าเปนตองพนยาฆาแมลงทกครงทพบแมลงจากการส�ารวจในแปลงนาขาวของเกษตรกรจะพบวา มตวห�าและตว

เบยนอย ในแปลงนาทวๆ ไปประมาณ 2,173 ชนด โดยเปนตวห�า 820

ชนด ตวเบยน 419 ชนด แมงมม 293 ชนด ในขณะทศตรทพบในแปลง

นาจะมเพยง แมลง 26 ชนด โรค 22 ชนด ไสเดอนและวชพช 18 ชนด

สตวศตรพช 3 ชนด การฉดพนยาฆาแมลงเพอฆาแมลงทกครงทพบจะเปนการฆาศตรธรรมชาตทเปนมตรทชวยในการก�าจดแมลงศตรพช

(กรมสงเสรมการเกษตร, มปป.)

60

นาอนทรยเสยหายนอยกวานาเคมจากสภาพอากาศแปรปรวน

เมอเปรยบเทยบการลดลงของผลผลตขาวระหวางคนทท�านาอนทรยและนาเคม ในป พ.ศ. 2550 กบ พ.ศ. 2551 ซงเปนปทชาวนาทจงหวดยโสธรตองเผชญกบสภาพอากาศแปรปรวนอยางรนแรง (ฝนทงชวงในระยะหวานกลา และมฝนตกอยางตอเนองในชวงเกบเกยวผลผลตขาว) พบวา ผลผลตขาวของชาวนาลดลงอยางมาก โดยคนทท�านาเคมผลผลตเสยหายมากกวาคนทท�านาอนทรย ทงนเนองจากเกษตรกรทท�านาอนทรยมการคดเลอกพนธขาวทเหมาะสมกบสภาพพนท อกทงยงมการปรบปรงบ�ารงดนอยางตอเนองและมการดแลเอาใจใสแปลงนาอยเสมอๆ ตนขาวของนาอนทรยจงแขงแรงกวาตนขาวของนาเคม

โดยผลผลตขาวจากนาอนทรยเมอป พ.ศ. 2550 ไดผลผลตเฉลย 283.3 กโลกรมตอไร และเมอเผชญวกฤตสภาพอากาศในป พ.ศ. 2551 ผลผลตลดลงเหลอ 253 กโลกรมตอไร ในขณะทนาเคม เมอป พ.ศ. 2550 ไดผลผลตเฉลย 214 กโลกรมตอไร และไดผลผลตเพยง 134 กโลกรมตอไร ในป พ.ศ. 2551

โดยสรปภายใตสภาพอากาศแปรปรวน ผลผลตขาวนาอนทรยลดลงประมาณรอยละ 10.7 ขณะทนาเคมลดลงถงรอยละ 37.4 (พรรณ เสมอภาค, 2553)

กราฟแสดงการลดลงของผลผลตขาวหอมมะลตอไร ระหวางกลมเกษตรกรท�านาอนทรย และกลมเกษตรกรท�านาเคม เปรยบเทยบระหวางป พ.ศ. 2550 และป พ.ศ. 2551

(จ�านวนผลผลตขาวหอมมะล: หนวยกโลกรมตอไร)

ทมา: พรรณ เสมอภาค, 2553ภายใตสภาวะอากาศแปรปรวน

นาอนทรย ผลผลตขาวลดลงประมาณรอยละ 10.7 ขณะทนาเคม ผลผลตขาวลดลงถงรอยละ 37.4

61

ชะตากรรมของเกษตรกรไทย ภายใตความไมแนนอนของดนฟาอากาศ

ฝนทงชวงในตนฤดท�านา น�าทวมในชวงเกบเกยวผลผลต

62

เกษตรอนทรยกบการจดการน�าเพอรบมอกบภาวะโลกรอนปจจบนในหลายๆ พนทก�าลงประสบปญหาสภาพอากาศแปรปรวน มแนวโนมฝนแลง และฝนทง

ชวงยาวนานขน เกดน�าทวมฉบพลนหรอน�าทวมขงบอยครงขน ลกษณะการตกของฝนทเปลยนแปลงไปท�าใหเกษตรกรไมสามารถวางแผนในการผลตไดดงเชนในอดต

สภาพอากาศแปรปรวน ความจ�าเปนทตองมการจดการน�า

สภาพอากาศแปรปรวนมผลกระทบอยางมากตอระบบการผลตและวถชวตของเกษตรกรไทย โดยเฉพาะเกษตรกรทอยนอกเขตชลประทาน ซงเปนเกษตรกรสวนใหญของประเทศ ตองพงพาธรรมชาตเปนหลกในการท�าการเกษตร การพฒนาระบบการจดการน�าเพอรบมอกบภาวะความไมแนนอนของดนฟาอากาศจงมความจ�าเปนส�าหรบเกษตรกรไทย

เมอภาวะโลกรอนมาเยอนชาวนายโสธร

ในป พ.ศ. 2551 ชาวนาในโครงการเกษตรอนทรยของมลนธสายใยแผนดน จงหวดยโสธร ไดประสบปญหาฝนทงชวงยาวนานทสดในรอบ 57 ป ตงแตตนเดอนมถนายนจนถงตนเดอนกนยายน ขณะทชวงเกบเกยวผลผลตในปเดยวกน กลบมฝนตกลงมาอยางไมขาดสาย สรางความเสยหายตอผลผลตขาวเปนอยางมาก ท�าใหชาวนามรายไดและความมนคงทางดานอาหารลดลง (พรรณ เสมอภาค, 2553)

ทมา: พรรณ เสมอภาค, 2553

ทกขซ�ากรรมซด

มฝนตกหนกอยางตอเนองชวงตน

เดอนพฤศจกายน ท�าใหตนขาว

ลมแชน�า

หญาโตไดดกวาขาวชาวนาทท�านาหวานตงแตเดอน

พฤษภาคม ตนขาวจะเรมแหงตายในเดอนสงหาคม ขณะทตนหญาจะโต

งามกวา

รอคอยฟาฝน

ชาวนาบางรายตองด�านา(ผง)

เพอรอฝนทคาดวาจะตก

ในเดอนสงหาคม

63

การจดการน�าในไรนาอยางมสวนรวม: บทเรยนจากยโสธร

วกฤตสภาพอากาศแปรปรวนเมอป พ.ศ. 2551 เปนจดเรมตนทท�าใหมลนธสายใยแผนดนรเรมด�าเนนโครงการการปรบตวของเกษตรกรเพอรบมอกบการเปลยนแปลงของสภาพอากาศ โดยมกลมเกษตรกรในพนทจงหวดยโสธรเปนกลมเกษตรกรน�ารอง ภายใตการสนบสนนขององคการออกแฟม เกรท บรเทน ประเทศไทย (Oxfam GB, Thailand) โดยมชาวนาอนทรย จ�านวน 57 ครอบครว สนใจเขารวมโครงการฯ มระยะเวลาในการด�าเนนโครงการตงแตเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2551 – มนาคม พ.ศ. 2552

เปาหมายหลกในการด�าเนนโครงการฯ คอ เพอสนบสนนระบบการจดการน�าทเหมาะสมส�าหรบเกษตรกรเพอรบมอกบความแปรปรวนของสภาพอากาศทก�าลงเกดขนในพนท และเสรมสรางขดความสามารถของเกษตรกรในการปรบตวรบมอกบวกฤตโลกรอนทจะเกดขนอกในอนาคต

• แกวกฤต ตองเรมทความร

ความเทาทนในสถานการณและความรความเขาใจเกยวกบวกฤตโลกรอนและผลกระทบตอภาคการเกษตรเปนสงส�าคญอนดบแรกทจะตองเตมเตมใหกบเกษตรกร การเปดพนท ใหมการแลกเปลยนเรยนรทงในเรองวชาการและประสบการณตรงจากพนท รวมถงภมปญญาและองคความรทองถนเกยวกบสภาพอากาศ ตลอดจนการมเวทระดมความคดและขอเสนอแนะตางๆ ทจะน�าไปสการแกไขปญหาททกคนก�าลงเผชญ เปนการสรางกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมและสรางการตนตวใหกบเกษตรกรเปนอยางยง ซงเปนจดเรมตนส�าคญในการพฒนาขดความสามารถของเกษตรกรในการเตรยมรบมอกบภาวะโลกรอน

• การพฒนาระบบการจดการน�าอยางมสวนรวม การรเรมในระดบไรนา

การจดการน�าเพอรบมอวกฤตสภาพอากาศกลายมาเปนโจทยส�าคญทเกษตรกรทเขารวมโครงการตองรวมกนขบคดและวเคราะหเพอออกแบบระบบการจดการน�าทมประสทธภาพและเหมาะสมในระดบไรนา เกษตรกรและสมาชกในครวเรอนทเขารวมโครงการฯ ไดเรยนรระบบการจดการน�าแบบตางๆ และไดลงมอออกแบบและวางระบบการจดการน�าในไรนาดวยตนเอง โดยในการออกแบบระบบการจดการน�านนๆ เกษตรกรตองค�านงถงความเหมาะสมของพนท การประหยดพลงงาน รวมถงตองเหมาะสมกบผหญงและเดกซงเปนแรงงานส�าคญในไรนา

กองทนหมนเวยนเพอการจดการน�าส�าหรบเกษตรอนทรยไดมการจดตง “กองทนหมนเวยนเพอการจดการน�าส�าหรบ

เกษตรอนทรย” เพอสนบสนนเงนทนส�าหรบการพฒนาระบบการจดการน�าใหกบเกษตรกรทเขารวมโครงการฯ โดยมวงเงนกยมไมเกน 30,000 บาทตอครวเรอน ดวยอตราดอกเบยรอยละ 1-3 ตอป สงคนภายในระยะเวลา 1-6 ป โดยเงนทสมาชกน�ามาคนจะหมนเวยนใหกบเกษตรกรรายใหมกยมเพอน�าไปใช ในการพฒนาระบบการจดการน�าในไรนาของตนเองตอไป

64

ตวอยางการพฒนาระบบจดการน�าในไรนา

โองรบน�าตามคนนา

กงหนลมสบน�า

สระน�า

ระบบแทงกน�า

บอบาดาลคนโยก

ระบบการจดการน�าตองไมยงยากและ

สะดวกตอการใชงานของผหญงและเดก

ซงเปนแรงงานส�าคญในไรนา

65

ระบบการจดการน�าชวยลดความเสยงจากวกฤตสภาพอากาศแปรปรวน

จากการเปรยบเทยบผลผลตขาวในป พ.ศ. 2550 กบ พ.ศ. 2551 ระหวางกลมเกษตรกร 5 กลม คอ 1) เกษตรกรทเขารวมโครงการฯ 57 ครอบครว 2) เกษตรกรทท�านาอนทรย ในระบบเกษตรผสมผสาน 3) เกษตรกรทท�านาอนทรยระบบเกษตรเชงเดยว 4) เกษตรกรทท�านาเคม ในระบบเกษตรผสมผสาน และ 5) เกษตรกรทท�านาเคมระบบเกษตรเชงเดยว พบวาผลผลตขาวของเกษตรกรทกกลมลดลง แตเกษตรกรทเขารวมโครงการปรบตวฯ ทมการพฒนาระบบการจดการน�าอยางเหมาะสมในไรนา (เกษตรกรกลมท 1) ผลผลตลดลงนอยทสด เพยงรอยละ 8.5 ขณะทเกษตรกรทท�านาอนทรย ในระบบเกษตรผสมผสาน (เกษตรกรกลมท 2) มผลผลตลดลงรองลงมาคอ ประมาณรอยละ 9.6 และเกษตรอนทรยเชงเดยว (เกษตรกรกลมท 3) ลดลงรอยละ 14.7 ส�าหรบเกษตรกรทท�านาเคม (เกษตรกรกลมท 4 และ 5) ผลผลตขาวไดรบความเสยหายอยางหนก ผลผลตลดลงประมาณรอยละ 31.5-42.7 (พรรณ เสมอภาค, 2553)

มากกวารอยละ 90 ของ

เกษตรกรทเขารวมโครงการฯ

เหนวา การมระบบการจดการน�า

ชวยลดผลกระทบจากฝนแลงและ

ฝนทงชวง

66

จ�านวนพนททงหมด : 10 ไร พนทปลกขาว: 5.5 ไร

การลงทนในการพฒนาระบบการจดการน�าในไรนา

(ไมรวมคาขดสระ ซงมอยเดมแลว ถาจางขด 30,000 บาท)

- คาถมทและปรบพนทนา 20,500 บาท

- ทอสบน�า 5,000 บาท

- น�าบอบาดาลเจาะเอง (ถาจางอยท 4,000-5,000 บาทอยทระดบความลก 12 เมตร)

-กงหนลมและทอพกน�า 2,700 บาท(จางท�าโครงเหลก)

- บอโยกน�าดวยมอ 460 บาท (ซออปกรณมาท�าเอง)

- ระบบน�าหยด 3,000 บาท

รวมทงสน = 31,660 บาท

พอมนญ ภผาเปนเกษตรกรคนหนงทเขารวมโครงการการจดการน�าเพอลดผล กระทบจากภาวะโลกรอน โดยไดดดแปลงแผนปายโฆษณาเกาๆ มาท�าเปนกงหนลมสบน�า และไดขดคน�ารอบนา เพอน�าน�าจากบอมาใช ในแปลงนาในชวงทแลงหรอเกดภาวะฝนทงชวง โดยในแตละแปลงนาสามารถก�าหนดและควบคมระดบน�าได

แมวาพนทนาจะลดลงจากการปรบพนทบางสวนไปท�าระบบการจดการน�า แตกไมไดสงผลกระทบตอผลผลตขาวของพอ มนญ ในทางกลบกนพอมนญสามารถปลกพชผกไดตลอดทงปโดยใชประโยชนจากระบบการจดการน�าน

การเกดวกฤตฝนทงชวงอยางยาวนานในป พ.ศ. 2551 ท�าใหผลผลตขาวของชาวนาในพนท ใกลเคยงลดลงอยางมาก แตนาของพอมนญกลบไดผลผลตขาวเพมในปนน ทงขาวเหนยวและขาวเจาหอมมะล และยงมสวนทเหลอส�าหรบแบงขายอกดวย

ทมา: พรรณ เสมอภาค, 2553

ผลประโยชนจากระบบการจดการน�า

• สามารถวางแผนการท�านาไดแมจะยงไมม

ฝนตกลงมา

• สามารถปลกพชผกไดตลอดทงป เพอลด

ตนทนดานอาหาร

• สามารถเลยงปลาในสระน�าเพอเปนแหลง

อาหารยามขาดแคลนได

ระบบการจดการน�าในไรนา กรณศกษาพอมนญ ภผา

67

ความมนคงทางอาหาร เกราะปองกนเกษตรกรจากวกฤตโลกรอน

การพงตนเองดานอาหาร

ผลการศกษาการพงตนเองดานอาหารระหวางเกษตรกรทง 5 กลม ในป พ.ศ. 2551 พบวา 1) กลมเกษตรกรทเขารวมโครงการพฒนาการปรบตวฯ จ�านวน 57 คน พงตนเองดานอาหารเฉลย 90% 2) กลมเกษตรกรนาอนทรย ในระบบเกษตรผสมผสาน พงตนเองดานอาหารเฉลย 89% 3) กลมเกษตรกรท�านาขาวอนทรยเชงเดยว พงตนเองดานอาหารเฉลย 85% 4) กลมเกษตรกรท�านาเคม ในระบบเกษตรผสมผสาน พงตนเองดานอาหารเฉลย 78% และ 5) กลมเกษตรกรท�านาเคมเชงเดยว พงตนเองดานอาหารดานอาหารเฉลย 73%

ทมา: พรรณ เสมอภาค, 2553

การพงตนเองดานอาหาร

เปนดชนตวหนงในการชวดความมนคงทางอาหาร โดยพจารณาจาก 2 หลกเกณฑ คอ 1) การมปรมาณอาหารทผลตไดเอง สามารถบรโภคในครวเรอนไดอยางเพยงพอ โดยมสดสวนดงน

ผลตขาวเพยงพอส�าหรบบรโภค พงตนเอง 50% ผลตพชผกเพยงพอส�าหรบบรโภค พงตนเอง 20%ผลตผลไมเพยงพอส�าหรบบรโภค พงตนเอง 15% ผลตเนอสตว เพยงพอส�าหรบบรโภค พงตนเอง 15%

2) แหลงทมาของอาหารผลตไดเองจากไรนาตนเองทงหมด พงตนเอง 100%สามารถหาจากแหลงทรพยากรธรรมชาต ในชมชน พงตนเอง 75%ซออาหารบรโภคจากภายในชมชน พงตนเอง 50%ซออาหารบรโภคโดยไมทราบแหลงผลต พงตนเอง 0%

ทมา: วฑรย ปญญากล, 2551 อางโดยพรรณ เสมอภาค, 2553

68

ความหลากหลายของพชอาหารในแปลงนา

จากการวเคราะหความหลากหลายของพชอาหารในแปลงนา เปรยบเทยบระหวางเกษตรกรทเขารวมโครงการฯ 57 ครอบครวกบเกษตรกรกลมอนๆ พบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการฯ และเกษตรกรทท�านาอนทรยในระบบเกษตรผสมผสานมความหลากหลายของพชอาหารทปลกในแปลงนาใกลเคยงกน คอ เฉลยประมาณ 29 ชนด สวนเกษตรกรทมความหลากหลายของพชอาหารในแปลงนานอยทสดคอ เกษตรกรทท�านาเคมเชงเดยว คอมความหลากหลายของพชอาหารเฉลยประมาณ 16 ชนด

ทมา: พรรณ เสมอภาค, 2553

การสรางความมนคงทางอาหารเปนเงอนไขหนงในการกยมเงนจากกองทนหมนเวยนเพอการจดการน�า โดยสมาชกทจะกยมเงนไปพฒนาระบบการจดการน�าได ตองปลกพชอาหารในแปลงนาอยางนอย 31 ชนด

หลงจากมระบบน�า เกษตรกรมการปลกพชผก เชนมะละกอ ถวฝกยาว เพาะเหด เปนตน และการเลยงสตวผสมผสานในแปลงนา เชน การเลยงไกไข การเลยงกบ และการเลยงปลา เปนตน

69

การจดการน�าเพอรบมอกบภาวะโลกรอนของชาวนายโสธร เปนตวอยางหนงของการปรบตวเพอรบมอกบการเปลยนแปลงภมอากาศในอนาคต ประโยชนทเกดขนจากการมระบบการจดการน�าทเหมาะสมในไรนา นอกจากจะชวยลดความเสยหายของผลผลตทางการเกษตรแลว เกษตรกรยงสามารถวางแผนการผลตได ในกรณทเกดภาวะแหงแลงหรอฝนทงชวง ทส�าคญการมระบบการจดการน�ายงเออใหสามารถปลกพชผกตางๆ และเลยงสตวไดตลอดทงป ท�าใหเกษตรกรมความมนคงทางอาหารเพมขน โดยทบางครอบครวยงสามารถมรายไดเพมเตมจากการขายผลผลตทางการเกษตรอกดวย

การปรบตวเพอรบมอกบภาวะโลกรอนเปนเรองจ�าเปนอยางหลกเลยงไมไดส�าหรบการเกษตรในยคปจจบน เกษตรกรทมองการณไกลและเตรยมพรอมในเรองนอยางมงมนเทานนทจะสามารถอยรอดไดภายใตภาวะความไมแนนอนและผนผวนแปรปรวนของดนฟาอากาศทนบวนจะเพมขนเรอยๆ ในอนาคต

การเปรยบเทยบความหลากหลายในการปลกพชอาหาร ในแปลงของเกษตรกร

70

ปาชมชนและไรหมนเวยน ศกยภาพและบทบาทในการชวยลดวกฤตโลกรอน3

ปาชมชนและไรหมนเวยนเปนระบบการเกษตรบนพนทสงทเกอกลตอวถธรรมชาต ไมเพยงแตเปนแหลงความมนคงทางดานอาหารส�าหรบชมชน แตยงมศกยภาพและบทบาทอยางยงในการชวยลดวกฤตโลกรอน

การจดการปาชมชนและไรหมนเวยนอยางยงยน: กรณศกษาชมชนหวยหนลาด จ.เชยงราย

ชมชนหวยหนลาดประกอบดวย 3 หยอมบาน ไดแก บานหนลาดใน บานผาเยองและบานหนลาดนอก อย ในเขตการปกครองของต�าบลบานโปง อ�าเภอเวยงปาเปา จงหวดเชยงราย ตงอย ในหบเขากลางอทยานแหงชาตขนแจ ทตงหมบานอยหางจากตวอ�าเภอเวยงปาเปาไปทางทศตะวนตกเฉยงใตประมาณ 30 กโลเมตร และหางจากตวเมองเชยงรายประมาณ 130 กโลเมตร มสมาชกทงหมด 48 ครวเรอน มประชากรทงสน 252 คน เปนชนเผาปกาเกอญอ (กระเหรยงสกอร) ชมชนหวยหนลาดเลยงชพดวยการปลกขาวไร ท�านา ท�าสวนชา ปลกพชเศรษฐกจบางสวนและเกบหาของปา ปาชมชนมอาณาเขตรวมกน 19,498 ไร ชมชนมพนทอยอาศย 98 ไร และพนทท�ากน 3,550 ไร (มลนธพฒนาภาคเหนอ, 2553)

ทมา: มลนธพฒนาภาคเหนอ, 2553

3 เรยบเรยงจากงานวจยชมชนโดย ชลธรา ทพยอกษร นกวจยของมลนธพฒนาภาคเหนอ

สดสวนพนทท�ากนของชมชนหวยหนลาด พนท 3,550 ไร

71

บานหนลาดในถอเปนแหลงผลตชาชนด ซงชาสวนใหญจะเปนชาทเกดและเตบโตขนเองตามธรรมชาตในปา โดยชมชนจะกนพนทบางสวนไวเปนสวนชาเพอเกบใบชาขายเปนรายไดหลกของชมชน สวนชาจงเปนการใชประโยชนจากปาในรปแบบวนเกษตร โดยสามารถเกบใบชาออกขายไดตลอดทงป ชาแตละชนดมวธเกบไมเหมอนกน เชน ชาเขยวจะเกบเฉพาะใบออนสามใบจากยอด ส�าหรบชาขาวจะเกบเพยงใบเดยว สวนทเหลอจะขายเปนชาจน ในอดตเคยมผมาตดตอใหชาวบานบานหนลาดในเปลยนจากการปลกชาธรรมชาตมาปลกชาอหลง แตชาวบานไมเหนดวยเพราะชาชนดนตองการปยและสารเคมมาก

ในการใชประโยชนจากปา ชาวบานทง 3 หยอมบานจะยดถอภมปญญาและความรทองถนทสบทอดกนมาเปนแนวปฏบตอยางเครงครด โดยชมชนจะรวมกนการก�าหนดเขตในการใชประโยชนพนทปาอยางชดเจน กลาวคอ พนทปาชมชนดานทศเหนอของหมบานเปนปาอนรกษทหามลาสตวทกชนด แตสามารถเกบไมลมขอนนอนไพรหรอไมทแหงตายโดยธรรมชาตมาเปนไมฟนได สวนปาบรเวณดอยโซซโจะ ดอยประตดน ดอยมอนเหลยมนอย มอนเลยงหลวง เปนพนทปาอนรกษทม ใหมการตดไมแผวถางพนท รวมทงหามเกบไมมาใชประโยชน แตไมหามเกบเหด พชผกอาหาร ลาหมปา และสตวปาอาหารอนๆ

นอกจากน ชาวบานยงมการดแลและเฝาระวงปาอยางใกลชด โดยเฉพาะในชวงทมไฟปาระหวางเดอนกมภาพนธถงเดอนเมษายน โดยชาวบานจะท�าแนวกนไฟ และมการจดเวรยามออกส�ารวจเฝาระวงและชวยกนดบไฟปาหากมไฟปาลกลามเขามาในเขตปาชมชน นอกจากน ไดมการประสานความรวมมอกบชมชนใกลเคยงเพอสรางเครอขายระดบลมน�าในการคมครองปา ชาวบานถอวาพนทบรเวณปาตนน�าเปนสถานทศกดสทธตองปกปองไวไมยอมให ใครเขาไปใชประโยชน เพราะเชอวาเปนทอยของผปา สงศกดสทธ การอนรกษปาจงเปนคณคาอยางหนงทชมชนยดถอและสบทอดกนมาจนถงปจจบน (มลนธพฒนาภาคเหนอ, 2553)

ศกยภาพการดดซบคารบอนของพนทปาชมชน บานหวยหนลาดโดยทวไปพนทปาไม 1 ไร สามารถดดซบกาซคารบอน ประมาณ 33.92 ตนตอป…ดงนน ในชวงเวลา 1 ป ปาชมชนบานหวยหนลาดมศกยภาพในการดดซบกาซคารบอน เทากบ 661,372.16 ตน หรอ ประชากร 1 คน ดแลพนทปาเพอเกบกบคารบอน เทากบ 2,624.49 ตน

72

ไรหมนเวยน: ระบบการผลตทเกอกลตอธรรมชาตและการด�ารงชพทยงยนของชมชน

ไรหมนเวยนเปนระบบการเกษตรบนพนทสงแบบดงเดมทสอดคลองกบระบบนเวศและวถวฒนธรรมของชมชน ในระบบไรหมนเวยนจะมการปลกขาวพนธพนเมองและพชอาหารหลากหลายชนดในแปลงเดยวกน การใชประโยชนทดนในระบบไรหมนเวยนจะใช

ทดนเพยงปเดยว แลวปลอยใหปาและดนไดฟนตวตามธรรมชาต ใชเวลาประมาณ 6-10 ป จงกลบมาใชพนทเดมอกครง ดงนนในแตละปพนท ไรหมนเวยนในชมชนหวยหนลาด จงถกเปดใชเพอท�าไรเฉลยเพยง 150 ไร ตอปจากพนท ไรหมนเวยนทงหมดของชมชน 1,590 ไร หรอคดเปนรอยละ 10 ของพนท สวนขนาดของไรหมนเวยนจะอยทประมาณ 4-5 ไรตอครวเรอน โดยในไรหมนเวยนจะไมมการใชปยเคมและสารเคม ในการผลต

ขนตอนการท�าไรหมนเวยนจะเรมตนขนในเดอนกมภาพนธ หลงจากท ไดเลอกพนทชาวบานจะท�าการถางไรและตดตนไม ใหญ ใหเหลอตอไวสงประมาณ 1 เมตร เพอใหตนไมสามารถแตกหนอขนมาทดแทนไดภายหลงการเกบเกยว จากนน ชาวบานจะตากเศษไมและวชพชใหแหงสนทแลวจงท�าการเผาไรชวงปลายเดอนมนาคมถงตนเดอนเมษายนกอนฝนแรกของฤดจะมาเยอน 2-3 วน กอนจะเผาไร ชาวบานจะชวยกนท�าแนวปองกนไฟและเลอกท�าการเผาไรชวงเวลา 15.00-17.00 น.ซงเปนชวงเวลาทแสงแดดเรมออนตวลง เศษไมและวชพชลกไหมไดดและเปลวไฟไมรนแรง การเผาจะเผาจากดานบนของแปลงลงสดานลางตามทศทางการไหมของไฟและเผาจากดานขางทงสองเขาหาใจกลางไรเพอลดความรนแรงของเปลวไฟและเพอปองกนม ใหไฟลกลามออกนอกแปลง ซงในการเผาจะใชเวลาเพยง 1-2 ชวโมงเทานน หลงจากเผาไรเสรจประมาณ 1 สปดาหชาวบานจะท�าการเกบเศษไมทเหลอออกจากไร จากนนจงเรมปลกพชประเภท เผอก มน ฟกทอง ออย ขาวโพด ฯลฯ กอนการปลกขาว เพอใหมพชอาหารไวบรโภคในชวงเพาะปลกขาว

พชอาหารในไรหมนเวยน ฐานความมนคงดานอาหารของครอบครว

หากรถยนต 1 คน (ระยะทางเฉลย 20,111 กม./ป) ปลอยกาซคารบอน 4.54 ตน/ปดงนน พนทปาชมชน ขนาด 19,498 ไร สามารถกกเกบ กาซคารบอนจากการใชรถยนตจ�านวน 145,676 คน หรอ ประมาณรอยละ 31 ของจ�านวนรถยนตสวนบคคลทจดทะเบยนในภาคเหนอ ป 2552

73

การปลกขาวจะเรมขนในเดอนพฤษภาคม กอนจะปลกขาว ชาวบานจะท�าพธสขวญขาวเพอเปนสรมงคลและเพอใหผลผลตอดมสมบรณ ในการเพาะปลก ชาวบานจะหยอดเมลดพนธขาวกบพชผกนานาชนดในบรเวณเดยวกน พชผกแตละชนดจะทยอยกนใหผลผลต ท�าใหมพชผกจากไรมาบรโภคไดตลอดทงป สวนขาวจะเกบเกยวชวงปลายเดอนตลาคมถงตนเดอนพฤศจกายน ภายหลงการเกบเกยว จะน�าววควายมาเลยงในไรปลอยใหกนเศษฟางขาวทเหลอจากการเกบเกยวและพกพนท ใหดนและปาไดฟนตวตามธรรมชาต รอการหมนเวยนกลบมาอกครงในอก 6-10 ปขางหนา (มลนธพฒนาภาคเหนอ, 2553)

ศกยภาพของไรหมนเวยนในการกกเกบคารบอน

โดยปการผลต 2551 ชาวบานใชพนทท�าไรหมนเวยนประมาณ 114 ไร หรอรอยละ 1 ของพนททงหมด และพนท ไรเหลา ปท 1-10 ประมาณ 1,476 ไร หรอรอยละ 13 ของพนททงหมด

ตารางแสดงศกยภาพในการกกเกบคารบอนและปรมาณคารบอนทสญเสยไปจากไรหมนเวยน ในชมชนหวยหนลาด ในป พ.ศ. 2551

สดสวนพนทหนวยของพนท

ปรมาณคารบอนทกกเกบได

พนทเผาปรมาณคารบอนทสญหาย (80%)

ไร เฮกตาร(ตน/

เฮกตาร)4ตน ไร เฮกตาร

(ตน/เฮกตาร)5

ตน

ไรขาวปปจจบน 114 18.24 25 456 - - 2.3 -

ไรเหลาพก 1 ป 199 31.84 12 478 - - - -

ไรเหลาพก 2 ป 187 29.92 27 898 - - - -

ลกษณะไรหมนเวยนทมการพกพนท (ไรเหลา) เปนระยะเวลา 1-5 ป

4 ปรมาณคารบอนทกกเกบได ค�านวณจากสมการเสนตรง y=15.66x-4.11 เมอ x คอ ปท ไรเหลาถกพกไว และ y คอ ปรมาณคารบอนทกกเกบได โดยความสมพนธของสมการเสนตรงมคา R2=0.955 ซงสมการดงกลาวน สรางมาจากฐานขอมลการศกษาของ Thomas (2004) ทระบวา ความสามารถในการกกเกบคารบอนของไรเหลาปท 3, 6 และ 10 ในพนทศกษาอ�าเภอแมแจม มคาเทากบ 50.7, 76.2 และ 158.4 ตนคารบอน ตามล�าดบ

5 ปรมาณคารบอนทสญหาย (จากการเผาไหม 80%) ค�านวณจากสมการเสนตรง y=5.566x-16.56 เมอ x คอ ปท ไรเหลาถกพกไว และ y คอ ปรมาณคารบอนทสญหาย โดยความสมพนธของสมการเสนตรงมคา R2=0.97 ซงสมการดงกลาวน สรางมาจากฐานขอมลการศกษาของ Thomas (2004) ทระบวา ความสามารถในการกกเกบคารบอนเหนอดนของไรเหลาปท 3, 6 และ 10 ในพนทศกษาอ�าเภอแมแจม มคาเทากบ 3.0, 16.1 และ 51.0 ตนคารบอน ตามล�าดบ

74

สดสวนพนทหนวยของพนท

ปรมาณคารบอนทกกเกบได

พนทเผาปรมาณคารบอนทสญหาย (80%)

ไร เฮกตาร(ตน/

เฮกตาร)4ตน ไร เฮกตาร

(ตน/เฮกตาร)5

ตน

ไรเหลาพก 3 ป 172 27.52 43 1,238 - - 0 -

ไรเหลาพก 4 ป 153 24.48 59 1,469 - - 6 -

ไรเหลาพก 5 ป 135 21.6 74 1,620 - - 11 -

ไรเหลาพก 6 ป 202 32.32 90 2,909 5 0.80 17 14

ไรเหลาพก 7 ป 93 14.88 106 1,577 69 11.04 22 243

ไรเหลาพก 8 ป 125 20 121 2,420 11 1.76 28 49

ไรเหลาพก 9 ป 101 16.16 137 2,214 14 2.24 34 76

ไรเหลาพก 10 ป 109 17.44 152 2,651 15 2.40 39 94

ปรมาณคารบอนทกกเกบรวม 17,643 ปรมาณคารบอนทสญหายรวม 476

ส�าหรบปรมาณการกกเกบคารบอนของพนท ไรหมนเวยนบานหวยหนลาดทงหมด ในป พ.ศ. 2551 พบวา สามารถกกเกบคารบอนสทธ6ได 17,167 ตน หรอเทากบ ปรมาณการกกเกบคารบอนของพนทปาชมชน 520 ไร จากการใชประโยชนพนท ไรหมนเวยน 1,590 ไร ซงเมอรวมกบพนทนาทมปรมาณกกเกบคารบอน 904 ตน พนทสวนชา 28,124.48 ตน สวนผลไม 3,336.96 ตน ไรขาวโพด 9,266.40 ตน และพนทปาชมชน 661,372.16 ตน (มลนธพฒนาภาคเหนอ, 2553) แลว พบวาชมชนหวยหนลาดสามารถกกเกบคารบอนไดทงสน 720,627 ตน หรอเทากบปรมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดของรถยนตนงสวนบคคล จ�านวน 158,728 คนใน 1 ป หรอประมาณ 1 ใน 3 ของจ�านวนรถยนตสวนบคคลทจดทะเบยนในภาคเหนอ ป 2552

ทมา: มลนธพฒนาภาคเหนอ, 2553

6 คารบอนสทธ = คารบอนทกกเกบได (17,643 ตน) - คารบอนทสญเสย (476 ตน)

75

*ทมา: Global Footprint Network (2009) อางโดยมลนธพฒนาภาคเหนอ, 2553

รอยเทานเวศของชมชนหวยหนลาด

จากการศกษาของมลนธพฒนาภาคเหนอ (2553) พบวา ขนาดรอยเทานเวศของประชากรบานหนลาดใน บานหนลาดนอกและบานผาเยอง เฉลยอยทประมาณ 3.80, 2.62 และ 3.35 ไรตอคน ตามล�าดบ ในขณะทพนททสามารถตอบสนองการบรโภคของชมชนอยทประมาณ 112.32, 49.28 และ 139.67 ไรตอคน ตามล�าดบ ชมชนจงบรโภคทรพยากรนอยกวาขดความสามารถททรพยากรจะรองรบได วถการบรโภคของชมชนจงไมท�าใหสมดลของระบบนเวศสญเสยไป

ในขณะท รอยเทานเวศของคนไทยเฉลยอยทประมาณ 10.63 ไรตอคน แตพนทของประเทศสามารถตอบสนองการบรโภคไดเฉลยเพยง 6.88 ไรตอคน นนคอ คนไทยโดยเฉลยบรโภคทรพยากรมากกวาคนในชมชนหวยหนลาดมาก และใชเกนกวาทรพยากรทมอย และเมอเปรยบเทยบกบรอยเทานเวศของประชากรสหรฐอเมรกา ซงเฉลยอยทประมาณ 56.25 ไรตอคน ในขณะทมพนททสามารถตอบสนองการบรโภคไดเฉลยเพยง 28 ไรตอคน การบรโภคเกนกวาทรพยากรทมอยนจะท�าใหเกดสภาวะขาดแคลนทรพยากรทจะมาสนองตอบการบรโภคสงผลใหสมดลของระบบนเวศสญเสย

รอยเทานเวศ (Ecological footprint) เปนวธการวดความตองการ

ใชทรพยากรของมนษยทมผลตอระบบนเวศของโลก โดยการเปรยบเทยบ

อปสงคของมนษยกบความสามารถในการฟนตวของธรรมชาต

( โดยค�านวณจากขนาดของทดนและพนท ในทะเลของแตละประเทศ)

ทสามารถ ผลตอาหารไดเองตามธรรมชาต ในการทดแทนทรพยากรท

มนษยบรโภคไป และเพอรองรบและท�าใหกากของเสยไมเปนอนตรายตอ

มนษย การประเมนท�าใหสามารถเหนวา โลกจ�านวนเทาใด (หรอโลกก ใบ)

ทจะสามารถตอบสนองความตองการของมนษย เมอพจารณาจากวถการ

บรโภคของมนษยแตละคน

(www.wikipedia.org/wiki/Ecological_footprint)

76

ศกยภาพปาชมชนและไรหมนเวยนในการสรางความมนคงทางอาหาร

ส�าหรบความมนคงทางอาหารในฐานะปจจยเบองตนของการด�ารงชวต จากกรณศกษาทชมชนหวยหนลาด พบวา ชาวบานไดอาหารจาก 2 รปแบบดวยกน ไดแก เกบหาเอาจากปาชมชน และเพาะปลกพชอาหารในพนทนา พนทสวนชา และพนท ไรหมนเวยน โดยระบบการเพาะปลกในพนท ไรหมนเวยนไม ใชเพยงเพอตองการ “ผลผลตขาว” เทานน แตเปนเรองของการ “ผลตอาหาร” โดยในปท ใชพนท ไรหมนเวยนเพอการผลตขาว ชาวบานจะปลกพชผกอาหารรวมกบการปลกขาว ไดแก พรก ถว งา หอวอ มน ฟกทอง ฟกเขยว ออย แมงลก ขาวสาล แตง หอมช มนส�าปะหลง ขาวฟาง ผกกาด บวบ และอนๆ

นอกจากน แหลง “ผลตอาหาร” ของชาวบานยงรวมถงพนท ไรหมนเวยนทอย ในระยะพกฟนพนทอกดวย โดยพนท ไรเหลายงคงมพชอาหาร เชน หวเผอก หวมน พรก มะเขอ และยงเปนทอยทกนของสตวจ�าพวก นก หน อเหน หมปา ฯลฯ ซงถอวาเปนผลผลตอาหารทส�าคญของชมชน

ในป พ.ศ. 2551 ชมชนหวยหนลาด บรโภคพชผกอาหารจากจากพนทนา รอยละ 53 พนท ไรหมนเวยน รอยละ 34 พนทสวนชา รอยละ 6 และเกบหาเอาจากปาชมชน รอยละ 7

ทมา: มลนธพฒนาภาคเหนอ, 2553

ทมา: มลนธพฒนาภาคเหนอ, 2553

77

โดยพชอาหารทชมชนหวยหนลาดไดมาจากการเพาะปลกของครวเรอนและเกบหาเอาจากธรรมชาต มดงน

ไรหมนเวยน นา ปา สวน

ขาวเจา ไดแก บอหมอพะโดะ บอหมอโพปร บอบอ บอซ บอเกอะพ และเอามาใหมอก 2 พนธ (ยงไมทราบชอพนธ) ขาวเหนยว ไดแก ปอบอ (ขาวเหนยวเหลอง) ปอซ (ขาวเหนยวด�า) ปอกวา (ขาวเหนยวขาว) และพชผกพนบานประมาณ 105 ชนด

ขาวนา ผกกด ใบบวบก ฯลฯ

หนอไม น�าผง ลกกอ หนอนไผ เหด ผกกด ผกหนาม ผกหวาน คาวตอง ดอกตง ดอกแค หางหวาย ยอดมะไฟ ปลกลวย มะเขอพวง มะมวง มะไฟ ฯลฯ

มะเขอเครอ มะขม มะแขวน ลกพลบ มะนาว มะมวง กลวย มะไฟ สมโอ ดอกตง ดอกแค ชะอม หางหวาย ปลกลวย มะละกอ ถวฝกยาว ผกรากกลวย เพกา ผกหนาม คาวตอง มะเขอพวง ขมน ผกไผ ใบมะกรด ปลงยกษ ผกหนอง ผกชฝรง หางวาน ฝรง ตนกลวย เตาราง ใบพล ฯลฯ

ทมา: มลนธพฒนาภาคเหนอ, 2553

ทมา: มลนธพฒนาภาคเหนอ,

กระบวนการผลตขาวไรหมนเวยน

78

จากการศกษาเปรยบเทยบสดสวนการบรโภคอาหารในป พ.ศ. 2551 ของชมชนหวยหนลาดกบการบรโภคอาหารของคนในเมอง พบวา ชมชนหวยหนลาดน�าเขาอาหารจากภายนอกชมชนเพยง รอยละ 9.17 เทานน สวนทเหลอหาไดจากในชมชน ทงจากการเพาะปลกและเกบหาจากปาชมชน ซงแตกตางจากการบรโภคอาหารของคนในเมองทน�าเขาอาหารทงหมด

* วเคราะหจากอาสาสมคร 5 ราย ซงสวนใหญอาศยอยหอพก โดยท�าการเกบขอมลการบรโภคอาหารในแตละมออยางละเอยดเปนเวลา 1 สปดาห

ทมา: มลนธพฒนาภาคเหนอ, 2553

ทมา: มลนธพฒนาภาคเหนอ, 2553

เมอเทยบสารอาหารท ไดจากการบรโภคอาหารแตละชนดของชมชนหวยหนลาดกบคนในเมอง พบวา บรโภคอาหารประเภทวตามนและเกลอแรสงทสดจ�านวน 40 ชนด โปรตนจ�านวน 23 ชนด คารโบไฮเดรต จ�านวน 4 ชนด และไขมนเพยง 3 ชนด ขณะทคนในเมองบรโภคอาหารทมความหลากหลายนอยกวา

79

นอกจากน ยงพบวา ในป พ.ศ. 2551 ชมชนหวยหนลาดบรโภคพชผกอาหารภายในชมชน ปรมาณ 58,159 กโลกรม หรอบรโภค 625.40 กโลกรมตอคน หรอประมาณวนละ 1.71 กโลกรมตอคน

ชมชนบนพนทสงมกตกเปนจ�าเลยของสงคมและถกกลาวหาอยเสมอๆวา เปนผบกรกท�าลายปาและท�าใหเกดปญหาโลกรอนขน แตจากกรณศกษาชมชนหวยหนลาดกลบพบวา วถการผลตและการด�ารงชพของชมชนบนพนทสงเกอกลตอวถธรรมชาต วถการด�าเนนชวตและการบรโภคทกนนอยใชนอย ท�าใหชมชนมขนาดรอยเทานเวศเลกเมอเทยบกบคนในเมอง นนหมายความวา ชาวบานทอาศยอยบนพนทสงปลอยกาซเรอนกระจกนอยกวาคนในเมอง ขณะทมความมนคงทางดานอาหารสงกวา วถการผลตแบบไรหมนเวยนและการจดการปาชมชนอยางยงยน นอกจากจะลดการเบยดเบยนธรรมชาตแลว ยงมศกยภาพและบทบาทอยางยงในการชวยลดวฤตโลกรอนไดอกดวย

80

คนความสมดลสธรรมชาต และลดการขดรดและเอาประโยชนจากโลกอยางไมรจกพอ คอหนทางสดทายในการเยยวยา และลดผลกระทบจากวกฤตโลกรอนอยางยงยน

81

การปรบตวและเตรยมพรอมรบมอวกฤตโลกรอน สำ หรบภาคการเกษตรไทย

82

วถเกษตรกรรมยงยนและภมปญญาทองถน: เยยวยาโลกรอน เพอโลกเยนทยงยน

ภายใตสภาวะอากาศแปรปรวน เกษตรกรมความเสยงในการผลตเพมขน การปรบตวและเตรยมพรอมรบมอกบความแปรปรวนของสภาพดนฟาอากาศจงมความจ�าเปนอยางยงส�าหรบเกษตรกรในยคปจจบน วถการผลตแบบเคมเชงเดยวทมตนทนการผลตสงมความเสยงมากกวาวถการผลตทเนนความหลากหลายและยงยนของระบบธรรมชาต

เกษตรผสมผสาน: เพมทางเลอก สทางรอดของเกษตรกรไทย

การท�าการเกษตรเชงเดยวทพงพงพชตวใดตวหนงเปนหลกเพยงอยางเดยว ไดกลายมาเปนระบบการเกษตรทมความเสยงมากขนภายใตภาวะโลกรอนดงเชนในปจจบน นอกจากตนทนการผลตจะสงแลว ผลผลตยงเสยงทจะเสยหายทงหมด หรอไดรบผลกระทบอยางหนกหากเจอวกฤตสภาพอากาศแปรปรวน ท�าใหเกษตรกรไมมทางเลอก ขาดความมนคงทางอาหาร และมโอกาสเสยงสงทจะขาดทน

หวใจส�าคญของเกษตรผสมผสานคอ การเพมความหลากหลายในระบบการผลตในไรนา เพอลดและกระจายความเสยงในการท�าการเกษตรใหนอยลง โดยเฉพาะหากตองเผชญวกฤตสภาพอากาศ โดยการปลกพชและเลยงสตวหลากหลายชนดในพนทเดยวกน เพอเพมทางเลอกในระบบการผลต และยงเปนการสรางความมนคงทางอาหารในครอบครว เกษตรกรสามารถมรายไดไดอยางตอเนอง การเพมความหลากหลายในไรนายงเปนการรกษาและฟนฟความอดมสมบรณของดน เพราะดนไมไดถกใชประโยชน ในการปลกพชซ�าๆ ในพนทเดมๆ โรคแมลงกมโอกาสระบาดนอยกวา

เกษตรผสมผสานจงเปนทางเลอกและทางออกของเกษตรกรไทยภายใตความไมแนนอนและความแปรปรวนของดนฟาอากาศซงนบวนวกฤตขนเรอยๆ

เกษตรอนทรย ฟนฟความอดมสมบรณของดน เพมความแขงแรงแกตนพช

หวใจส�าคญของเกษตรอนทรยคอ การฟนฟบ�ารงดนโดยการเพมอนทรยวตถในดน ซงท�าใหดนรวนซยและมความอดมสมบรณเพมขน เกษตรอนทรยยงใหความส�าคญกบการปลกพชคลมดน หรอใชเศษฟางเศษหญาคลมดนโดยไมปลอยใหพนดนโลงเตยน ซงนอกจากจะชวยในการลดการปลดปลอยคารบอนออกจากดนแลว ยงลดปญหาดนสกกรอนและการชะลางพงทลายจากลมและน�าไดอกดวย ขณะเดยวกนกมการปลกพชบ�ารงดนอยางพชตระกลถว ซงชวยในการตรงไนโตรเจนในดนซงเปนการเพมธาตอาหารในดนโดยไมตองใชปยเคม ท�าใหพชมความแขงแรงมากขน

พชทปลกภายใตระบบเกษตรอนทรยจงมความแขงแรงกวาพชทปลกดวยระบบเกษตรเคม เมอตองเผชญสภาพอากาศแปรปรวน ผลผลตจากแปลงเกษตรอนทรยจงมแนวโนมเสยหายนอยกวาแปลงเกษตรเคม

83

ไรหมนเวยน ภมปญญาการเกษตรบนพนทสง

ไรหมนเวยนเปนภมปญญาของคนบนพนทสงในการท�าการเกษตรทสอดคลองกบระบบนเวศวฒนธรรมของชมชนและเกอกลตอวถธรรมชาตทสรางความมนคงทางอาหารใหกบชมชน ในระบบไรหมนเวยนจะมการปลกขาวพนธพนเมองและพชอาหารหลากหลายชนดในแปลงเดยวกน โดยไมมการใชปยเคมและสารเคม ใดๆ การใชประโยชนจากทดนในระบบไรหมนเวยนจะใชทดนเพยงปเดยว แลวปลอยใหปาและดนไดฟนตวตามธรรมชาต ใชเวลาประมาณ 6-10 ป จงกลบมาใชพนทเดมอกครง

การคดเลอกพนท

การคดเลอกพนทท�าไร ประกอบไปดวยการเลอกดน โดยใชปลายมดเขยดหนาดน ถาดนเปนสแดง แสดงวาดนมความอดมสมบรณเหมาะแกการเพาะปลกพช พนทท�าไรจะตองไมเปนพนทตองหาม ไดแก สนดอย ตนน�า ขนหวย โดยเฉพาะสนดอยจะเชอวาเปนทอยของผ หรออธบายตามหลกวทยาศาสตรไดวา การไมแผวถางพนทปาไมบรเวณสนดอยกเพอตองการใหเมลดพนธไมสามารถปลวไปตกบรเวณพนทท�าไรหมนเวยน ซงจะสงผลใหไรหมนเวยนฟนคนความอดมสมบรณไดอยางรวดเรว นอกจากน ยงพจารณาถง แสง ลม ชนดของหญาและพช ความลาดชน

การเตรยมพนท

• การตดฟนตนไม โดยฟนตนไมขนาดเลกเหลอตอไมสงจากพนดนประมาณ 1 เมตร สวนตนไม ใหญจะไมตดโคน แตจะลดกงไมออกเทานน

• การตากไร จะเปนการตากทงไวประมาณ 2-3 สปดาห ซงในชวงนเจาของไรจะท�าแนวกนไฟรอบ พนท ไรของตนเอง โดยกวาดใบไมเปนแนวรอบพนทกวางประมาณ 3-5 เมตร

• การเผาไร โดยทวไปจะเผาไรชวงเวลา 15.00-17.00 น. และจะเผาจากดานบนลงดานลางเพอ ลดความรนแรงของไฟ และเผาจากดานขางเขาสดานในทงสองขางเพอใหไฟหนหางจากแนวกน ไฟ ซงในแตละครงของการเผาไร ชาวบานจะลงแขกกน 5-10 คน เพอควบคมไฟลกลามเขาส พนทปาไม

การเตรยมดนเพอเพาะปลก

หลงจากเผาไรแลวเสรจประมาณ 1 สปดาห ชาวบานจะเกบเศษไมทหลงเหลอจากการเผาไร และปลกพชอาหารบางชนด เชน ขาวโพด เผอก มน ฟกทอง ฯลฯ เพอใชเปนพชอาหารในชวงเพาะปลกขาว นอกจากน ชาวปกาเกอญอยงเชอวา หากไมรบปลกพชผกอาหาร ผเจาปาเจาเขาจะมาลงมอปลกกอน จะท�าใหพชผลทเพาะปลกภายหลงเจาปาเจาเขาใหผลผลตไมสมบรณ

การเพาะปลกขาว

ชาวบานจะลงแรงกนเพอเพาะปลกขาวในพนท ไรของตน โดยในวนเพาะปลกเจาของไรจะเตรยมเมลดพนธพชตางๆ เชน แตง ขาวฟาง ผกกาด งา ฯลฯ และเพาะปลกไปพรอมกบเมลดพนธขาว ในจ�านวนเมลดพนธเหลาน ทกไรจะปลกพชชนดหนงทเรยกวา “สย” มลกษณะคลายขาว แตล�าตนจะสงกวาและออกรวงกอนขาว โดยเมลดจะเกาะกนเปนพวงใหญ เมอนกมากนอาหารในไร นกจะกนเมลด “สย” แทนเมลดขาว ท�าใหเมลดขาวไมเสยมากจนเกนไป

84

การจดแบงพนทเพอปลกพชในไรหมนเวยน

• บรเวณซากกอไผ ปลก พรก มะเขอทกชนด ผกกาด ผกอหลน ยาสบ ฯลฯ

• บรเวณซากตอไม ปลก มะนอย มะบวบ มะแปบ ถวฝกยาว

• บรเวณซากตอไมทเนาเปอย ปลก เผอกชนดตางๆ

• บรเวณหลม ปลก มน เผอก มนส�าประหลง

• บรเวณล�าหวยทายไร ปลก ฟกทอง ฟกเขยว ผกกาด ผกไผ ขาวโพดขาวเหนยว

• บรเวณแหลงน�าซบ ปลก ผกลน ผกหางกลวย

• บรเวณขางกระทอม ปลก แมขวญขาว ตะไคร ขา ขง ผกช ผกอหล ผกชฝรง

• บรเวณรอบไร ปลก ขาวโพด ฟกเขยว ฟกทอง ถวฝกยาว

• บรเวณทางเดน ปลก ขาวโพด ขางฟาง ทานตะวน

การดแลรกษา

การดแลรกษา จะเปนการก�าจดวชพชทเตบโตแขงกบตนขาว โดยปกตจะท�าในชวง 1 เดอนหลงจากปลกขาว โดยการใชจอบเลกถากหญากองไวเปนหยอมๆ และชวงขาวใกลออกรวง จะใชเคยวเกยวหญาทขนแขงกบตนขาวออก ซงในชวงนจะชวยใหพชผกทปลกพรอมขาวใหผลผลตอยางเตมท

การเกบเกยวผลผลต

ชาวบานจะระดมแรงงานมาชวยกนเกอบหมดทงหมบาน เพราะตองเรงใหเสรจกอนทฝนจะตก และกอนทจะลงมอเกยวขาวในนา และหลงจากขนขาวเขายง ชาวบานจะเรมเกบเกยวผลผลตชนดอนๆ เชน เผอก มน ฟกเขยว ฯลฯ มาเกบไวทบานเพอเปนอาหารหลกของครอบครวในปตอไป

สวนสมรม.. วถเกษตรพนบานและภมปญญาทองถน เพอรบมอวกฤตโลกรอน

สวนสมรมหรอระบบเกษตร 4 ชน วถเกษตรพนบานของชาวใตทเนนการปลกพชทหลากหลายและแตกตางกนถง 4 ชน จากชนคลมดนจนถงชนเรอนยอด มทงพชอาหาร พชเศรษฐกจ สมนไพร และไม ใชสอย จงลดความเสยงและผลกระทบทอาจจะเกดขนจากสภาวะอากาศแปรปรวนไดมากกวาการปลกพชเพยงชนดใดชนดหนง

การปลกพชทหลากหลายแตกตางกนในแตละระดบชนยงกอใหเกดการเกอกลกนของระบบนเวศ โดยในแตละระดบชนตาง ๆ พชจะมระบบรากทแตกตางกนออกไปและตองการธาตอาหารทแตกตางกน จงไมมความจ�าเปนทจะตองใชปยเคมและสารเคมการเกษตรในระบบการผลต ซงชวยลดการปลอยกาซเรอนกระจกไดเปนอยางมาก อกทงการมพชปกคลมดนยงชวยปองกนการชะลางและการพงทลายของดนไดอกดวย

การผลตแบบเกษตร 4 ชน จงเปนการใชพนท ใหเกดประโยชนสงสด นอกจากจะสรางความหลากหลายทางชวภาพ และสรางความสมดลและยงยนของระบบนเวศแลว ยงเปนแหลงความมนคงทางดานอาหารทส�าคญส�าหรบเกษตรกรอกดวย

85

การจดการระบบนเวศในไรนา การสรางภมคมกนวกฤตโลกรอนอยางยงยน

การจดการระบบนเวศในไรนาอยางยงยนเปนหวใจส�าคญประการหนงในการตอกรกบวกฤตโลกรอน ซงก�าลงทาทายเกษตรกรไทยในยคปจจบน การลดการใชปจจยการผลตจากภายนอก ลดการพงพาใหนอยลง แลวหนมาใชประโยชนจากทรพยากรทมอย ในทองถน นอกจากจะชวยลดตนทนการผลตแลว ยงลดการท�ารายท�าลายทรพยากรธรรมชาตและความสมดลของระบบนเวศ

ระบบนเวศทสมดล เปนเสมอนภมคมกนทชวยปกปองหรอผอนหนกเปนเบาเมอเกษตรกรตองเผชญวกฤตสภาพอากาศ ภายใตสภาพอากาศทแปรปรวนอาจน�ามาซงการระบาดของโรคแมลงหรอการเกดโรคพชชนดใหมๆ ระบบนเวศในไรนาทสมดล ยอมมการควบคมดแลกนเองตามธรรมชาต โดยม (แมลง) ผพทกษประจ�าถนในสดสวนทมากกวาระบบนเวศในแปลงเกษตรทผ านการฉดพนสารเคมมาอยางโชกโชน แปลงเกษตรทมระบบนเวศในไรนาสมดลจงมความเสยงจากการระบาดของโรคและแมลงนอยกวา

นอกจากน แปลงเกษตรทมการจดการระบบนเวศในไรนาอยางเหมาะสม ยงใหความส�าคญกบการปรบปรงฟนฟบ�ารงดน การเพมธาตอาหารในดนใหแกพช ท�าใหตนพชแขงแรง ทนทานตอสภาพแวดลอมทแปรปรวนไดมากกวา อกทงยงเพมการกกเกบคารบอนไว ในดน และลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจกสชนบรรยากาศอกดวย

การปรบเปลยนวถการผลตสวถเกษตรกรรมยงยนท ใหความส�าคญกบการปลกพชหลากหลายชนดในแปลงเกษตร ลดการพงพาปจจยการผลตจากภายนอกลง ลดตนทนการผลต รวมถงการปรบปรงฟนฟความอดมสมบรณของดน นอกจากจะท�าใหเกษตรกรมความเสยงจากสภาพอากาศแปรปรวนนอยกวาเกษตรเคมแลว ยงชวยลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจกสชนบรรยากาศและยงชวยกกเกบคารบอนไว ในดนอกดวย

ความมนคงทางอาหาร ปราการดานส�าคญในการรบมอวกฤตโลกรอนสภาพอากาศแปรปรวน ท�าใหการผลตทางการเกษตรมความเสยงมากขน เกษตรกรมตนทนการผลต

เพมขน แตมรายไดลดลง การสรางความมนคงทางอาหารภายในครวเรอน โดยการเลยงสตว ปลกพชอาหารในเรอกสวนไรนา รวมถงการฟนฟปาหวไรปลายนา ซงเปนแหลงอาหารตามธรรมชาต จงเปนการสรางทางเลอก สทางรอดของเกษตรกรไทยในการลดความเสยงจากวกฤตโลกรอนไดเปนอยางด

สภาพอากาศแปรปรวน ท�าใหการผลตทางการเกษตรมความเสยงเพมขน

ภายใตสภาวะอากาศแปรปรวน การผลตทางการเกษตรของเกษตรกรไทยมความเสยงเพมขน ผลผลตเสยหายหรอลดลงทงดานปรมาณและคณภาพจากความผนผวนของสภาพอากาศหรอภยธรรมชาตทเพมขน เกษตรกรจงมตนทนการผลตสงขน ขณะทมรายไดลดลง สงผลกระทบตอวถชวตและความเปนอย ท�าใหเกษตรกรจ�านวนมากตองกหนยมสนเพอน�ามาใช ในการลงทนและใชจายในชวตประจ�าวนเพมขน ท�าใหปญหาความยากจนรนแรงขน โดยเฉพาะเกษตรกรทมไดรายไดจากภาคการเกษตรเปนหลก

แมเกษตรกรไทยจะผลตอาหารเลยงคนทงประเทศ แตเกษตรกรไทยกลบมความมนคงทางอาหารลดลง ปจจบนเกษตรกรไทยพงพาอาหารจากเรอกสวนไรนาหรอแหลงอาหารจากธรรมชาตไมถงรอยละ 30 แตกลบพงอาหารจากตลาดหรอรถพมพวงทเขามาเรขายอาหารถงในหมบานมากขน เกษตรกรจงมคาใชจายดานอาหารสงขน เกษตรกรสวนใหญมคาใชจายดานอาหาร คดเปนเงนมากกวาครงหนงของคาใชจายทงหมดในครวเรอน

86

(ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2553) วถการผลตทางการเกษตรในปจจบนทมงเนนปลกขายเพอใหไดเงน แลวคอยน�าเงนนนมาจบจายใชสอยและซออาหารการกน เปนวถการผลตทมความเสยงสง โดยเฉพาะภายใตวกฤตสภาพอากาศแปรปรวน สงผลใหเกษตรกรไทยตองเผชญกบภาวะความขดสนและยากจนเพมขน ซงเปนอปสรรคส�าคญตอการเขาถงอาหาร

ในปทประสบปญหาสภาพอากาศแปรปรวนอยางรนแรงจนไมสามารถท�าการเพาะปลกได หรอผลผลตไดรบความเสยหายอยางหนก พอบานซงเปนหวหนาครอบครวตองละทงบานเรอนและเรอกสวนไรนา เพอไปหางานท�าในเมองเพอใหมรายไดสงกลบมาจนเจอครอบครว นอกจากจะกอใหเกดปญหาการขาดความอบอนในครอบครวแลว เดกๆ กมความเสยงเพมขนในการเกดภาวะทพโภชนาการ เนองจากมรายไดไมเพยงพอกบคาใชจาย โดยเฉพาะคาใชจายดานอาหารซงเปนคาใชจายหลกของครอบครว

เกษตรกรทพงตนเองดานอาหารไดมาก ยอมไดรบผลกระทบนอยกวา

ภาวะโลกรอนสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารของเกษตรกรไทย โดยเฉพาะเกษตรกรทเนนการผลตในเชงพาณชย เนองจากเกษตรกรมตนทนการผลตเพมขน ขณะทมรายไดลดลง เกษตรกรจงมโอกาสเสยงสงทจะประสบปญหาทางดานเศรษฐกจ ท�าใหเขาถงอาหารไดนอยลง ในขณะทเกษตรกรทสามารถพงตนเองดานอาหารได เชน มการปลกพชผกบรโภคเองในครวเรอน หรอสามารถหาอาหารจากธรรมชาตมาบรโภคได จะมคาใชจายดานอาหารต�า จะไดรบผลกระทบจากวกฤตโลกรอนหรอเดอดรอนนอยกวา

มผลการศกษาเปรยบเทยบระหวางครอบครวเกษตรกรไทยและลาว Chinvanno พบวา ครอบครวเกษตรกรลาวไดรบผลกระทบจากสภาวะอากาศแปรปรวนหรอภยธรรมชาตนอยกวาครอบครวเกษตรกรไทย เนองจากมตนทนการผลตต�ากวา และสามารถพงตนเองดานอาหารไดมากกวา ขณะทครอบครวเกษตรกรไทย แมจะมรายไดทเปนตวเงนสงกวา แตกมความเสยงสงเชนกน เพราะมตนทนการผลตสง และมคาใชจายดานอาหารสง จงมหนสนสงกวารายได ภายใตสภาวะอากาศแปรปรวน เกษตรกรไทยจงมความเสยงมากกวาเกษตรกรลาว (วฑรย ปญญากล, 2553) หรอในกรณของเกษตรกรทยโสธร ซงประสบปญหาสภาพอากาศแปรปรวนในป 2551 จนผลผลตขาวลดลงอยางมาก จะเหนไดวา เกษตรกรทมการปรบตวรบมอกบสภาวะอากาศแปรปรวน โดยปลกพชผกหรอเลยงสตวส�าหรบบรโภคในครวเรอน นอกจากจะไดรบผลกระทบจากภาวะโลกรอนนอยกวาแลว ยงมรายไดเสรมจากการขายผลผลตดงกลาวอกดวย

จะเหนไดวา การสรางความมนคงทางอาหารในครวเรอน โดยการเลยงสตวและ/หรอปลกพชอาหารในเรอกสวนไรนา รวมถงการฟนฟปาหวไรปลายนา จงเปนทางเลอกส�าคญของเกษตรกรไทยในการลดความเสยงจากวกฤตโลกรอนไดเปนอยางด

87

การจดการน�าในไรนาเพอลดความเสยงจากวกฤตโลกรอน สภาพอากาศแปรปรวนมผลกระทบอยางมากตอระบบการผลตและวถชวตของเกษตรกรไทย โดยเฉพาะ

เกษตรกรทอยนอกเขตชลประทาน ซงเปนเกษตรกรสวนใหญของประเทศทตองพงพงธรรมชาตเปนหลกในการท�าการเกษตร การพฒนาระบบการจดการน�าทเหมาะสมในระดบไรนา จงมความจ�าเปนยงส�าหรบเกษตรกรไทย

เนองจากเกษตรกรสวนใหญของประเทศอยนอกเขตชลประทาน การท�าการเกษตรจงขนอยกบดนฟาอากาศเปนหลก ความแปรปรวนของสภาพอากาศและความผนผวนไมแนนอนของฤดกาล การเปลยนแปลงลกษณะการตกของฝนทเอาแนเอานอนไมได ท�าใหเกษตรกรไมสามารถวางแผนการผลตไดดงเชนแตเดม การจดการน�าจงเปนเงอนไขส�าคญอยางหนงในการเตรยมรบมอกบวกฤตโลกรอนทนบวนจะยงรนแรงมากขน

ในการพฒนาระบบการจดการน�าในไรนาอยางมประสทธภาพเพอรบมอวกฤตโลกรอน เกษตรกรจงตองใหความส�าคญและค�านงถงเรองตอไปน

• ตองเขาใจบรบทและสภาพพนทของตนเองอยางถองแท เชน ลกษณะสงต�าของพนท ทศทางลม เสนทางน�าไหล หากจ�าเปนตองปรบสภาพพนทกตองค�านงถงปจจยเหลาน

• ในการออกแบบและพฒนาระบบการจดการน�าในไรนาตองค�านงถงขนาดพนท ประโยชน ใชสอย การประหยดพลงงาน รวมถงความเหมาะสมกบขนาดแรงงานในครอบครว โดยเฉพาะ กบผหญงและเดกซงเปนแรงงานส�าคญในการดแลไรนาและปลกพชเสรมหลงฤดเพาะปลก

• ควรมระบบการจดการน�าหลากหลายรปแบบในพนทเพอใหการใชน�าเกดประสทธภาพสงสดและ ลดการพงพาระบบใดระบบหนง

• ใชภมปญญาและองคความรทองถนในการพฒนาระบบการจดการน�า โดยลดการพงพาพลงงาน จากเชอเพลงฟอสซล ใชแรงงานคน หรอกลไกทางธรรมชาต ในการดดหรอสงน�า เชน เครอง โยกน�าดวยมอ กงหนลมสบน�า ตะบนน�า

• งายและสะดวกตอการใชงาน ลงทนไมมากนก และใชทรพยากรทม ในทองถนใหเกดประโยชน

ตะบนน�า ปมน�าภมปญญาชาวบานไมงอน�ามนและไฟฟา

88

ศนยพยากรณสภาพอากาศชมชน เพอเตรยมรบมอสภาพอากาศแปรปรวน

ปจจบนเกษตรกรไทยตองแบกรบความเสยงมากขนเรอยๆ จากสภาพอากาศแปรปรวน หากปไหนฝนฟาไมเปนใจหรอมภยธรรมชาตเลนงาน เกษตรกรอาจถงขนสนเนอประดาตวหรอจนดกดานไปอกหลายป การรลวงหนาถงการเปลยนแปลงสภาพอากาศในพนทกอนฤดกาลเพาะปลกจะมาเยอน จงเปนผลดตอเกษตรกรในการวางแผนการผลตใหเหมาะสมและมความเสยงนอยทสด

การท�าการเกษตรขนกบสภาพดนฟาอากาศเปนส�าคญ หากปใดเกดสภาพอากาศแปรปรวนหรอภยธรรมชาตโดยไมคาดคด ยอมสงผลกระทบตอการผลตทางการเกษตร ผลผลตเกดความเสยหายหรอลดลงทงในเชงปรมาณและคณภาพ ท�าใหเกษตรกรมความเปนอยทขดสนมากขนและมหนสนพอกพนเพมขน ซ�าเตมใหเกษตรกรไทยจนดกดานยงขนไปอก โดยเฉพาะคนทมรายไดหลกมาจากการท�าการเกษตร

แมวาในภาพรวมของประเทศจะมกรมอตนยมวทยา รวมถงหนวยงานระดบตางๆ ใหขอมลการพยากรณลกษณะอากาศรายวนในแตละภมภาค รวมถงคาดการณสภาพอากาศแปรปรวนทอาจจะเกดขนในชวงตางๆ รวมถง ระบพนทเสยงภย แตขอมลพยากรณลกษณะสภาพอากาศในภาพรวมกไมเพยงพอตอการน�าไปใชประโยชน ในการวางแผนการเพาะปลกส�าหรบเกษตรกรในพนทตางๆ เพราะแมแตภายในจงหวดเดยวกน สภาพอากาศยงแตกตางกนไดมาก บางแหงฝนตกหนกจนเกดน�าทวม ขณะทบางแหงกลบประสบปญหาภยแลง ขอมลสภาพอากาศในภาพรวมจงไมเพยงพอและเหมาะสมตอการน�าไปใชเพอวางแผนการผลตของเกษตรกร

ในขณะทภมปญญาทองถนหรอองคความรทเกดจากการสงสมประสบการณท ใชเพอคาดการณสภาพอากาศกไมสามารถใชการไดเหมอนเดม เชน ฟาครม เมฆเยอะ แตไมมฝน มดขนไขเหมอนหนฝน แตฝนกไมตก แมลงปอบนต�าจะฝนตก แตฝนกไมมา เปนตน เกษตรกรจงไมสามารถวางแผนการเพาะปลกไดเหมอนในอดต เมอตองประสบปญหาสภาพอากาศแปรปรวนจงตองเผชญกบผลกระทบอยางยากทจะหลกเลยงได

ศนยพยากรณสภาพอากาศในชมชนจงมความส�าคญและจ�าเปนยงภายใตสภาพอากาศแปรปรวนในปจจบน ชมชนจะไดรบรขอมลการเปลยนแปลงสภาพอากาศในระดบพนท ซงจะคาดการณไดแมนย�าและใหรายละเอยดไดมากกวา จงเปนประโยชนตอการวางแผนการเพาะปลกของเกษตรกรในพนท ท�าใหลดความเสยงจากสภาพอากาศแปรปรวนลงไปไดระดบหนง

ปจจบนมการรเรมจากส�านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย โดยการจดตงโครงการศนยภมอากาศระดบชมชน เพอน�าความรการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศแบบครบวงจรจากสวนกลางเขาสชมชน โดยจะบรณาการขอมลดานอทกศาสตรและธรณวทยาในพนทเขาดวยกน เพอใหชาวบานสามารถวางแผนท�าการเกษตรไดงายขน และเตรยมพรอมรบมอภยธรรมชาตตางๆ โดยจะมการบรณาการขอมลจาก 3 สวนคอ 1) สภาพอากาศภายนอก (ขอมลกรมอตนยมวทยาและหนวยงานระดบตางๆ) 2) องคความรของคนในพนท และ 3) การรบมอกบปรากฏการณทเกดขนดวยเทคโนโลย โดยจะน�ารองทจงหวดยโสธร และตรง

89

การจดการความเสยงส�าหรบเกษตรกรในภาวะวกฤตโลกรอน สภาวะอากาศแปรปรวนท�าใหการผลตทางการเกษตรของเกษตรกรไทยมความผนผวนและมความเสยง

เพมขน เกษตรกรทมการจดการความเสยงอยางเหมาะสมในดานตางๆ เทานน จงจะสามารถอยรอดไดทามกลางความไมแนนอนของดนฟาอากาศทนบวนจะยงแปรปรวนมากขน

ในเมอภาวะวกฤตโลกรอนไดน�าพาความเสยงมาสภาคการเกษตร ทงฤดกาลทเปลยนแปลงไปจากเดม อณหภมทเพมสงขน ภยแลง น�าทวม และการแพรระบาดของโรคและแมลง สงส�าคญทเกษตรกรไทยควรจะตองเตรยมพรอมดวยการจดการความเสยงไรนา ครวเรอน และชมชนของตนเองอยางเหมาะสม มขนตอนดงตอไปน

1. การประเมนความเสยง (risk assessment) โดยการวเคราะหความเสยงจากสภาพอากาศทแปรปรวนหรอจากภยพบตทางธรรมชาตทอาจจะเกดขนแกไรนา ครวเรอน และชมชนของตนเอง โดยจะตองมการแลกเปลยนและหารอรวมกนในชมชนอยางเหมาะสม

2. การลดความเสยง (risk reduction) โดยการปรบปรงระบบไรนาใหสามารถรบมอกบความเปลยนแปลงทางธรรมชาตไดดขน เชน การจดระบบชลประทานในไรนา การเพมประสทธภาพการใชน�า การคดเลอกและปรบปรงพนธพชทองถนททนทานตอสภาพแวดลอม หรอการปรบระบบนเวศน ในแปลงไรนาหรอในปาชมชน ใหเกดความสมดลมากขน

3. การกระจายความเสยง (risk diversification) โดยการกระจายการผลตในไรนาหรอในชมชนใหมความหลากหลาย เชน การเกษตรแบบผสมผสาน เพอลดผลกระทบทอาจจะเกดขนหากเกดภยพบตขนกบกจกรรมหลกในไรนา กสามารถหาอาหารหรอมรายไดจากแหลงอนๆ มาทดแทน

4. การประกนความเสยง (risk assurance) โดยการสรางระบบการเฉลยทกข และเฉลยสขในชมชน หรอในสงคมสวนรวม เพอชวยเหลอในยามทประสบปญหาภยพบตทมผลกระทบทเกนกวาครวเรอนหนงจะรบมอดวยตนเองได เชน ระบบสวสดการชมชน หรอระบบประกนภยพชผล เปนตน

90

บทบาทของผบรโภค รวมดวยชวยกนลดวกฤตโลกรอนปญหาการเปลยนแปลงภมอากาศโลก หรอปญหา‘โลกรอน’ สงผลกระทบอยางรนแรงตอเกษตรกร

ทวประเทศ และเปนความทาทายทส�าคญทสดขอหนงของภาคการเกษตรของไทย ซงผลกระทบตางๆ ทเกดขน สดทายแลวกยอมสงผลกระทบตอผบรโภคหรอประชาชนทวประเทศนนเอง ไมวาจะเปนปญหาราคาของขาวปลาอาหารทแพงขน การสงออกสนคาเกษตรลดลงหรอแมกระทงตองน�าเขาเพมขน ตลอดจนปญหาทางสงคมทรฐบาลตองจดสรรงบประมาณเพมขนเพอชวยเหลอเยยวยาภาคการเกษตร หรอการอพยพเขามาเปนแรงงานในเมอง เปนตน

แตผบรโภคทกคน สามารถเขามามสวนรวมแกปญหาเหลาน ไดหลายวธการ ซงอาจแนะน�าแนวทางหลกๆ ได 3 ดาน คอ

- สนบสนนเครอขายตลาดสนคาทางเลอก หรอ ตลาดสเขยว ซงจ�าหนายสนคาและผลตภณฑจากเกษตรอนทรย ซงไม ใชปยเคมและสารเคมก�าจดศตรพช โดยภาพรวมแลวจงกอปญหา‘โลกรอน’ นอยกวาเกษตรเคม รวมทงปลอดภยกบผบรโภคและสงแวดลอมดวย ในปจจบนน เครอขายรานคาตลาดสเขยวขยายตวเพมขนมาก มผลตภณฑทหลากหลาย เชน ขาว เนอสตว ไข นม ผก และผลไมตางๆ ตลอดจนของกนของใชอนๆ อกมากมาย

- เปลยนแปลงพฤตกรรมการบรโภคสการ “กนเปลยนโลก” อนเปนแนวคดทมลนธชววถ และเครอขายองคกรดานทรพยากรอาหาร ชวยกนรเรมผลกดน เพราะนอกจากการชวยกนอดหนนสนคาเกษตรอนทรยแลว ผบรโภคยงสามารถลดการบรโภคอาหารทผลตโดยอตสาหกรรมขนาดใหญหรออตสาหกรรมจากตางประเทศ เชน อาหารฟาสตฟด อาหารแชแขง อาหารกงส�าเรจรป สนคาอาหารจากตางประเทศ เปนตน แลวหนมาชวยกนซออาหารหรอสนคาทผลตในทองถน กจะชวยลดปญหา‘โลกรอน’ จากอตสาหกรรมการผลตอาหารขนาดใหญและการขนสงระยะทางไกลๆ ไปไดมาก รวมทงชวยอดหนนเกษตรกรรายยอยและผผลตในทองถนใหอยรอดได ทส�าคญสนคาในทองถนสดใหมกวา มคณคาทางโภชนาการมากกวา และมกจะมราคาถกกวาดวย

- การปลกพชผกไวกนเอง เทาทจะท�าไดตามเงอนไขของแตละคน กเปนอกแนวทางหนงในการรวมแกปญหา‘โลกรอน’ โดยหลายคนทมพนทจ�ากด หากสามารถจดการพนทสก 2-3 ตารางเมตรกเพยงพอแลว ส�าหรบพชผกสวนครวทเรากนกนเปนประจ�า ใสไว ในกระถางเลกๆ ได หากมพนทมากขน สามารถจดเปนแปลงสวนครวกได หรอในบางประเทศ กมกระแสการปลกสวนไวบนยอดตก ซงชวยเพมพนทสเขยวและลดปญหาโดมความรอนในเขตเมองไดอกดวย

หากผบรโภคชวยกนคนละไมคนละมอเทาทจะท�าได กจะเปนแรงหนนทส�าคญยงใหภาคเกษตรของไทยรบมอกบปญหา‘โลกรอน’ ได และปรบไปสแนวทางการพฒนาการเกษตรและระบบอาหารทยงยนของสงคมไทย

91

เอกสารอางองภาษาไทยกรมวชาการเกษตร, ลนจ: ระบบขอมลวชาการ, http://it.doa.go.th/vichakan เขาถงเมอ 26 พฤศจกายน 2552.

กรมสงเสรมการเกษตร, ถามตอบปญหาการเกษตร, อยากทราบแหลงขอมลเกยวกบการปลกมนฝรง, http://3w.doae.go.th/webboard/viewtopic.php?p=612&sid=d6ce88092d12b485bcc4ec8d2b2280d0 เขาถงเมอ 26 พฤศจกายน 2552.

กรมสงเสรมการเกษตร, มปป. เกษตรอนทรย: เอกสารเผยแพร. กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

กณฑรย บญประกอบ, 2548. ความเชอมโยงของอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบอนสญญาความหลากหลายทางชวภาพ. การประชมเชงปฏบตการความหลากหลายทางชวภาพดานปาไมและสตวปา: ความกาวหนาของผลงานวจยและกจกรรม ป 2548, 22 สงหาคม 2548 ณ รเจนท ชะอ�า.

กณฑรย บญประกอบ และศรทธารา หตถรตน, 2549. การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและประเทศไทย: วกฤตหรอโอกาส. กรนพซเอเชยตะวนออกเฉยงใต.

กรนพซเอเชยตะวนออกเฉยงใต, หยดภาวะโลกรอน: ผลกระทบจากสภาพอากาศรนแรง, http://www.greenpeace.org/seasia/th/campaigns/climate-and-energy/impacts/extreme-weather เขาถงเมอ 21 พฤษภาคม 2553.

จราภา อนธแสง, มปพ. สวนวจยเศรษฐกจเทคโนโลยและปจจยการผลต, ส�านกวจยเศรษฐกจการเกษตร, http://www.oae.go.th/ewtadmin/ewt/oae_baer/ewt_news.php?nid=380&filename=index เขาถงเมอ 29 พฤษภาคม 2553.

ชมชวน บญระหงษ, 2553. การปรบตวของเกษตรกรรายยอยจากการปรบเปลยนสภาพอากาศ. สถาบนชมชนเกษตรกรรมยงยน.

เดชรต สขก�าเนดและคณะ, 2552. การวเคราะหการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมทางการเกษตร ผลกระทบตอลนจ ล�าไย ขาว และปาลมน�ามน. มลนธนโยบายสขภาวะ

เดชรต สขก�าเนด, 2553. วกฤตโลกรอนกบเกษตรกรรายยอย: เกษตรกรรมยงยนและความมนคงทางอาหาร. เวทเสวนาและเผยแพรงานวจยชมชนโครงการวจย “การเปลยนแปลงสภาพอากาศทมผลกระทบตอความมนคงทางอาหาร:เกษตรกรรมยงยนและปาชมชน ทางออกในการปรบตวรบมอ”, 5-6 มนาคม 2553 บานพกทศนาจร จงหวดเชยงใหม.

ดวงจนทร อาภาวชรตม เจรญเมอง, 2551. โลกรอนกบประเทศไทย. รายงานการวจยโครงการภาคคมนาคมขนสงกบความเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในประเทศไทย: กรณเชยงใหม. สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม.

นตยา และบญชอบ, มปพ. Green Research. วารสารศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม, ปท 5 ฉบบท 10

ประเสรฐสข จามรมาน, 2550. ภาวะโลกรอนและกลไกการพฒนาทสะอาด. ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. น�าเสนอในเวทสมมนาวชาการทมหาวทยาลยธรรมศาสตร วนท 24 กนยายน 2550.

ผจดการรายวน. วกฤตโลกขาวแพงนบ 10 ป แนะรฐจดโซนนงเพาะปลก. 23 เมษายน 2551. http://www.measwatch.org/autopage/show_page.php?t=27&s_id=2045&d_id=2042 เขาถงเมอ 28 มถนายน 2553.

92

พทธณา นนทะวรการ, 2552. ประมวลสรปจากงานเสวนา เรอง เสยงสะทอนจากชมชน: จดยนของไทยในเวทโลก และบทบาทของภาครฐในการรบมอกบโลกรอนและสนบสนนการปรบตวในภาคการเกษตร. ณ หองประชมศนยวทยบรการ วทยาลยเกษตรและเทคโนโลยยโสธร, วนท 26 กรกฎาคม 2552.

เพญระพ นพรมภา, 2548. ภาวะโลกรอน. กรนพซเอเชยตะวนออกเฉยงใต.

พรรณ เสมอภาค และคณะ, 2553. การศกษาแนวทางการปรบตวของเกษตรกรเพอรบมอกบการเปลยนแปลงของสภาพอากาศ: เปรยบเทยบระหวางกลมเกษตรกรทปลกขาวหอมมะลทมระบบและไมมระบบการปรบตวรบมอกบการเปลยนแปลงของภมอากาศในพนทจงหวดยโสธร. กรนเนท.

มลนธเกษตรกรรมยงยน, ขอเชญรวมบรจาคชวยเหลอชมชนประสบภยพบต บานหนลาดใน หมท 7 ต.บานโปง อ.เวยงปาเปา จ.เชยงราย, http://sathai.org/story_thai/031-Disaster_in_HinLadNai.htm เขาถงเมอ 23 มนาคม 2553.

มลนธชววถ, 2552. คมอประชาชนเรองความ(ไม)มนคงทางอาหารกบทางออกของประเทศไทย. แผนงานฐานทรพยากรอาหาร.

มลนธพฒนาภาคเหนอ, 2553. วถการผลตในระบบวนเกษตรและการจดการปาชมชนกบการเปลยนแปลงสภาพอากาศและการสรางความมนคงดานอาหารของเกษตรกรรายยอยบนพนทสง: กรณศกษา รปแบบการผลตในระบบวนเกษตร ไรหมนเวยน และปาชมชนของชมชนหวยหนลาด. มลนธพฒนาภาคเหนอ.

รายงานสขภาพคนไทยป 2551. โลกรอนภยคกคามจากน�ามอมนษย. ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ.

เลสเตอร อาร บราวน. 2547. แผนบ แผนปฏบตการกอบกโลกจากมหนตภยดานสงแวดลอม. (อรวรรณ คหเจรญ นาวายทธ แปล). โครงการจดพมพคบไฟ. กรงเทพฯ

วสนต เตชะวงศธรรม (บรรณาธการ), 2552. เมอสองมอรวมคลายโลกรอน. โครงการพฒนาแหงสหประชาชาต ประเทศไทย.

วฑรย ปญญากล, 2551. รายงานสรปการพฒนาความพรอมใหกบเกษตรกรในการเตรยมตวรบมอผลกระทบจากวกฤตการณโลกรอน, www.greenet.or.th/climate/download/GW _ResposesReport0804.pdf เขาถงเมอ 26 พฤศจกายน 2552.

วฑรย ปญญากล, 2553. การเปลยนแปลงภมอากาศ: การประเมนความเปราะบางและแนวทางในการปรบตว. มลนธสายใยแผนดน.

วพธ พลเจรญ, 2552. รายงานสรป การศกษาผลกระทบของการเปลยนแปลงภมอากาศเพอพฒนาระบบบรการสขภาพในประเทศไทย. มลนธนโยบายสขภาวะ. เวทประชมระดมความเหนจากผมสวนรวม ณ โรงแรมมราเคลแกรนด กรงเทพฯ วนท 26 ตลาคม 2552.

ววฒน มโนจตร, ล�าไย, http:www.artzy.co.cc/joomla/index.php/khowledge/49-longan-.html เขาถงเมอ 26 พฤศจกายน 2552.

วนชย ตนตวทยาพทกษ, 2550. สารคดพเศษ: โลกรอน ความจรงททกคนตองตนตว - น�าทวม โรคระบาด และการหายไปของชาวนา บทเรยนเมอโลกรอนมาเยอนไทย. ฉบบท 265 มนาคม 50 ปท 23.

ศจนทร ประชาสนต, 2551. รายงานด�าเนนงานโครงการพฒนาขอเสนอสมชชาสขภาพแหงชาต 2551 ประเดนเกษตรและอาหารในยควกฤต. เสนอตอคณะกรรมการสขภาพแหงชาต.

ศนยบรการองคความรการเกษตร กรมสงเสรมการเกษตร, เทคโนโลยการปลกปาลมน�ามน, http://contact.doae.go.th เขาถงเมอ 26 พฤศจกายน 2552.

93

ศนยภมอากาศ ส�านกพฒนาอตนยมวทยา, 2553. อากาศรอนทสดในทศวรรษ (ค.ศ.2000-2010) ของประเทศไทย. กรมอตนยมวทยา. ขอมลเมอวนท 10 และ 12 พฤษภาคม 2553.

สถาบนวจยขาว, 2529. การท�านาน�าฝน. กรมวชาการเกษตร.

สมพร อศวลานนท, 2551. สถานการณขาวราคาขาว: โอกาสของชาวนาไทย. สมมนาพเศษเรองสถานการณราคาขาว: โอกาสของชาวนาไทย, วนท 24 เมษายน 2551 ณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2552. จากวสยทศน 2570 สแผนฯ 11. เอกสารประกอบการประชมประจ�าป 2552 ของ สศช. วนศกรท 10 กรกฎาคม 2552, อมแพค เมองทองธาน จงหวดนนทบร.

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2553. สถานการณความยากจนและความเหลอมล�าของคนในสงคมและยทธศาสตรแกปญหาความยากจนและความเหลอมล�าในแตละชวง.

ส�านกวจยและพฒนาขาว, 2552. หลกการอารกขานาขาวอนทรย. กรมการขาว, กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

หนงสอพมพกรงเทพธรกจ, โลกรอน ฉดผลผลตขาวลด 10%, วนท 5 กรกฎาคม 2553. หนา 6.

หนงสอพมพมตชน, แผนดนทรด-น�าทวม ปาชายเลนหดหาย เรองเดยวกบ “โลกรอน”, วนท 16 ตลาคม 2551, http://www.dmr.go.th/ewt_news.php?nid=8228&filename=index เขาถงเมอ 28 มถนายน 2553.

อฐพงศ เพลนพฤกษา (บรรณาธการ). 2552. 1 องศา จดเปลยนประเทศไทย สญญาณเตอนภยโลกรอน ประเดนไทยทคณพงรบฟง. กองบรรณาธการขาวสงแวดลอมและสาธารณสข หนงสอพมพกรงเทพธรกจ.

อล กอร, 2552. Our Choice ปฏบตการกโลกรอน ทางเลอกสทางรอดแบบยงยน. (ศรพงษ วทยวโรจน บรรณาธการ). ส�านกพมพมตชน กรงเทพฯ.

อ�านาจ ชดไธสง, 2552. การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของไทย, เลมท 1 สภาพภมอากาศในอดต. ศนยประสานงานและพฒนางานวจยดานโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ. ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

ภาษาองกฤษBarker et al, 2007. Technical Summary in Climate Change 2007: Mitigation. Contribution of

Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University, United Kingdom and New York, NY USA. Available from http://www.mnp.nl/ipcc/pages-media/FAR4docs/final_pdfs_ar4/TS/pdf access on 1 February 2010

Gerald C. Nelson, et al., 2009. Climate Change Impact on Agriculture and Costs of Adaptation, International Food Policy Research Institute, Washington, D.C.

Jessica Bellarby, at el., 2008. Cool Farming: Climate Impacts of Agriculture and Mitigation Potential. Greenpeace.

Kirstin Dow and Thomas E. Downing , 2006. The Atlas of Climate Change: Mapping the World’s Greatest Challenge, Earthscan.

94

IPCC, 1995. IPCC Second Assessment Climate Change 1995. A Report on the Intergovernmental Panel on Climate Change. Available from http://www.ipcc.ch/pdf/climate-changes-1995/ipcc-2nd-assessment/2nd-assessment-en.pdf access on 9 February 2010.

IPCC, 2007. Climate Change 2007 Mitigation of Climate Change. Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press.

Mark Lynas, 2008. Six Degrees: Our Future on a Hotter Planet. National Geographic.

Pamela Anderson et al., 2006. Climate Change: Futures Health, Ecological & Economic Dimensions. The Center for Health and the Global Environment, Harvard Medical School.

Nicholas Stern, 2008. The Economics of Climate Change, The Stern Review. Cambridge University Press.

Soil Association, 2009. Soil Carbon and Organic Farming. A Review of the Evidence on the Relationship between Agriculture and Soil Carbon Sequestration, and How Organic Farming can Contribute Climate Change Mitigation and Adaptation.

Supaporn Anuchiracheeva and Tul Pinkaew. 2009. Oxfam Disaster Risk Reduction and Climate Change Adaptation Resources: Case Study Jasmine Rice in the Weeping Plain: Adapting Rice Farming to Climate Change in Northeast Thailand. Oxfam GB Thailand.

T C Mendoza, 2002. Comparative Productivity, Profitability and Energy Use in Organic, LEISA and Conventional Rice Production in the Philippines. Paper presented during the 14th IFOAM Organic World Congress, held at Victoria, Canada on August 21-24, 2002.

Urs Niggli, Heinz Schmid and Andreas Fliessbach, 2007. Organic Farming and Climate Change. International Trade Centre UNCTAD/WTO, Research Institute of Organic Agriculture (FiBL). Geneva.

Vichean Kerdsuk, 2009. Health Impacts of Climate Change: Case study on Rain-fed Farmers in Kula Ronghai Field. Presented in 2008 Asia and Pacific Regional Conference on Health Impacts Assessment, held during 22-24 April 2009, Chiang Mai.

William R.Cline. 2007. Global Warming and Agriculture Impact Estimation by Country. Center for Global Development, Peterson Institute for International Economics, Washington DC.

World Bank, 2009. World Development Report 2010, Development and Climate Change. Washington DC.

Zhong-Xian Lu et al., 2005. Effets of Nitrogen on the Tolerance of Brown Planthopper, Nilaparvata Lugens, to Adverse Environmental Factors. Insect Science (2005) 12, 121-128.

95

อธบายค�าศพทCarbon fertilization การน�าคารบอนไปใชประโยชนของพช

Carbon sink แหลงกกเกบคารบอน

Climate change การเปลยนแปลงภมอากาศ

CO2 คารบอนไดออกไซด

CH4 มเทน

Deforestation การตดไมท�าลายปา

Decay of biomass การยอยสลายของชวมวล

Fossil fuel เชอเพลงฟอสซล

GHG กาซเรอนกระจก (Green house gas)

Global warming ภาวะโลกรอน

Greenhouse effects ปรากฏการณเรอนกระจก

Gt กกกะตน (1Gt =1,000 ลานตน)

GtCO2-eqyr-1 กกกะตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทาตอป (หรอ GtCO

2e/year)

HFCs ไฮโดรฟลออโรคารบอน

IPCC คณะกรรมการระหวางรฐบาลวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Intergovernmental Panel on Climate Change)

MtCO2-eqyr-1 ลานตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทาตอป

N2O ไนตรสออกไซด

PFCs เปอรฟลออโรคารบอน

PgCO2-eqyr-1 เพทาแกรมคารบอนไดออกไซดเทยบเทาตอป (1Pg = 1Gt =1,000 ลานตน)

ppm สวนในลานสวน (part per million)

SEA START RC ศนยเครอขายงานวเคราะหวจยและฝกอบรมการเปลยนแปลงของโลก

แหงภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต จฬาลงกรณมหาวทยาลย

SF6 ซลเฟอรเฮกซาฟลโอไรด

98

สนบสนนงานวจยโดย องคการออกแฟม เกรท บรเทน (Oxfam GB) สนบสนนการจดพมพโดย ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

ตองการขอมลเพมเตม โปรดตดตอองคการออกแฟม เกรท บรเทนชน 11 เอ อาคารควเฮาส 38 ถ.คอนแวนต สลม บางรก กทม.10500โทร: +66 (0) 2 632-0033-7 โทรสาร:+66 (0) 2 632-0038 http://www.oxfamblogs.org/eastasia/มลนธนโยบายสขภาวะ87/ 495 หมบานภสสรรตนาธเบศร ถ. บางกรวย-ไทรนอย ต.บางรกใหญ อ.บางบวทอง จ.นนทบร 11110 โทร. (0) 2 920-9691-2 Email address: n_fatcat@yahoo.com