ftÙk L ftÙk L gzikph gzikphgzikph - SSA Punjabdownload.ssapunjab.org/sub/instructions/2012/December/Edusat/... · ftÙk L ftÙk L gzikph gzikphgzikph fgnko/ ftfdnkoEhU! fJ;

1

ftÙk L ftÙk L ftÙk L ftÙk L gzikphgzikphgzikphgzikph

gqÙBgqÙBgqÙBgqÙB----p?Aep?Aep?Aep?Ae

ftÙk L ftÙk L ftÙk L ftÙk L gzikphgzikphgzikphgzikph

fgnko/ ftfdnkoEhU! fJ; gqÙB p?Ae ftZu iwks nmthA, B"thA ns/ d;thA dh gzikph bJh gzi

nzeK, uko nzeK tkb/, fszB nzeK tkb/ ns/ t;s{fBÙm ns/ ;zy/g T[ZsoK tkb/ gqÙB fby/ rJ/ jB.

fJj gqÙB fiZE/ s[jkv/ frnkB ftZu tkXk eoBr/ T[ZE/ s[jkB{z w[ekpbk gohfynktK bJh th T[g:'rh

j'Dr/. t?;/ sK s[jkvhnK feskpK d/ fgZS/ nfGnk; bJh gqÙB fdZs/ rJ/ jB. fJ; s'A fJbktk fJj

gqÙB T[j jB i' s[jkv/ nfGnk; gqÙBK ftZu BjhA fdZs/ rJ/. ;kB{z g{oh T[whd j? fe s[;hA fJ;dk g{ok

bkG gqkgs eo'r/. s/ nkgD/ nkg B{z soZeh d/ okj s/ b? ikT[Zr/.

Ùhwsh wBdhg e"oÙhwsh wBdhg e"oÙhwsh wBdhg e"oÙhwsh wBdhg e"o

b?euoko gzikph,

;a;a;a;a wB"bh,

fibQk nihsrVQ

w'L 9417556071

Ùhwsh r[owhs e"oÙhwsh r[owhs e"oÙhwsh r[owhs e"oÙhwsh r[owhs e"o

b?euoko gzikph,

;a;a;a;a Bkvk,

fibQk nihsrVQ

w'L 9914202090

Ùhwsh jofwzdo e"oÙhwsh jofwzdo e"oÙhwsh jofwzdo e"oÙhwsh jofwzdo e"o

gzikph fw;Nq?;,

;a;a;a;a fyõkpkd,

fibQk nihsrVQ

w'L 9876011250

Ùhwsh ;zihbk Ùhwsh ;zihbk Ùhwsh ;zihbk Ùhwsh ;zihbk nrotkbnrotkbnrotkbnrotkb

gzikph fw;Nq?;,

;afwa;a ez;kbk,

fibQk nihsrVQ

w'L 9464088084

2

B'NLFB'NLFB'NLFB'NLF

gqÙB 1LF gkm g[;se “gzikph g[;se-8 (gfjbh GkÙk)”

s/ nkXkfos fJZe tZvk gqÙB & 5 nze

3

iwks iwks iwks iwks ---- nZmthAnZmthAnZmthAnZmthA

gzi nzeK tkb/ gqÙBLFgzi nzeK tkb/ gqÙBLFgzi nzeK tkb/ gqÙBLFgzi nzeK tkb/ gqÙBLF

gkm LF 1 gkm LF 1 gkm LF 1 gkm LF 1 i? Gkos wkski? Gkos wkski? Gkos wkski? Gkos wksk

1a i? Gkos wksk eftsk dk ;ko nkgD/ ÙpdK ftZu fby'<

gkm LF 2 gkm LF 2 gkm LF 2 gkm LF 2 g/g/g/g/wwwwh d/ fBnkD/h d/ fBnkD/h d/ fBnkD/h d/ fBnkD/

2a g/wh d/ fBnkfDnK B{z ;Ve s?n eoB ftZu ehFeh w[ÙfebK dk ;kjwDk ehsk s/

fet/A ;¯b j'J/<

gkm LF 3 gkm LF 3 gkm LF 3 gkm LF 3 fSzM SokjK dhfSzM SokjK dhfSzM SokjK dhfSzM SokjK dh

3a “fSzM SokjK dh” b/y ftZu fgzvK dhnK nkw fSzMK dk toDB eo'<

gkm LF 4 gkm LF 4 gkm LF 4 gkm LF 4 Ùqh r[o{ noiB d/t ihÙqh r[o{ noiB d/t ihÙqh r[o{ noiB d/t ihÙqh r[o{ noiB d/t ih

4a “Ùqh r[o{ noiB d/t ih” dh ihtBh nkgD/ ÙpdK ftZu fby'.

gkm LF 5 gkm LF 5 gkm LF 5 gkm LF 5 T[Zdw eohA io{oT[Zdw eohA io{oT[Zdw eohA io{oT[Zdw eohA io{o

5a “T[Zdw eohA õ{o” eftsk dk ;ko nkgD/ ÙpdK ftZu fby'.

gkm LF 6 gkm LF 6 gkm LF 6 gkm LF 6 db/ohdb/ohdb/ohdb/oh

6a “db/oh” ejkDh ftZu pbihs ns/ J/ew d/ ftfdne N{o pko/ nkgD/ ftuko fdT[<

gkm LF 7 gkm LF 7 gkm LF 7 gkm LF 7 o{gBroo{gBroo{gBroo{gBro

7a “o{gBro” b/y ftZu o{gBro Ùfjo pko/ ehFeh dZf;nk frnk j?<

gkm LF 8 gkm LF 8 gkm LF 8 gkm LF 8 pkpk cohdpkpk cohdpkpk cohdpkpk cohd

8a pkpk ¯ohd dh ihtBh ftZu pkpk ¯ohd d[nkok fdZs/ rJ/ T[gd/ÙK s/ ukBDk gkT[.

gkm LF 9 gkm LF 9 gkm LF 9 gkm LF 9 gzikpgzikpgzikpgzikp

9a “gzikp” eftsk ftZu eftsk dk ;ko nkgD/ ÙpdK ftZu fby'.

gkm LF 10 gkm LF 10 gkm LF 10 gkm LF 10 jfonktb d/ phijfonktb d/ phijfonktb d/ phijfonktb d/ phi

10a “jfonktb d/ phi” ejkDh ftZu wB[ZyK dk o[ZyK gqsh otZJhJ/ dk ft;Eko Bkb toDB

eo'.

gkm LF 11 gkm LF 11 gkm LF 11 gkm LF 11 gzikph b'e BkuF frZXkgzikph b'e BkuF frZXkgzikph b'e BkuF frZXkgzikph b'e BkuF frZXk

11a “gzikph b'eFBkuL frZXk” b/y ftZu gzikph b'eFBkuK pko/ b/ye d/ ftuko fby'.

4

gkm LF 12 gkm LF 12 gkm LF 12 gkm LF 12 gzikp dk ;[gB ;kigzikp dk ;[gB ;kigzikp dk ;[gB ;kigzikp dk ;[gB ;ki ---- vka wfjzdo f;zx ozXktkvka wfjzdo f;zx ozXktkvka wfjzdo f;zx ozXktkvka wfjzdo f;zx ozXktk

12a vka wfjzdo f;zx ozXktk dh ihtBh pko/ nkgD/ ftuko g/Ù eo'.

gkm LF 13 gkm LF 13 gkm LF 13 gkm LF 13 go p'b BK ;ed/go p'b BK ;ed/go p'b BK ;ed/go p'b BK ;ed/

13a “go p'b Bk ;ed/” eftsk dk ;ko nkgD/ ÙpdK ftZu fby'.

gkm LF 14 gkm LF 14 gkm LF 14 gkm LF 14 ;KMh wK;KMh wK;KMh wK;KMh wK

14a “;KMh wK” ejkDh ftZu ;KMh wK dk nkgDh ;zGkb ns/ d/Ù dh oZfynk eoB nkJ/ itkBK Bkb eh nkgDkgB ;h<

gkm LFgkm LFgkm LFgkm LF 15 15 15 15 tfjw Gowtfjw Gowtfjw Gowtfjw Gow

15a tfjwFGowK ftZu'A fejV/FfejV/ tfjwFGow uzr/ ns/ fejV/FfejV/ wkV/ wzB/ iKd/ jB<

gkm LF 16 gkm LF 16 gkm LF 16 gkm LF 16 ofpzdo BkE N?r'oofpzdo BkE N?r'oofpzdo BkE N?r'oofpzdo BkE N?r'o

16a ofpzdo BkE N?r'o dh ihtBh nkgD/ ÙpdK ftZu fby'.

gkm LF 17 gkm LF 17 gkm LF 17 gkm LF 17 r[bkp dh r[bkp dh r[bkp dh r[bkp dh ¯̄̄̄;b;b;b;b

17a “r[bkp dh ¯;b” eftsk dk ;ko nkgD/ ÙpdK ftZu fby'.

gkm LF 1gkm LF 1gkm LF 1gkm LF 18888 T[j ;'udhT[j ;'udhT[j ;'udhT[j ;'udh

18a “T[j ;'udh” ejkDh ftZu ihsh ns/ dkdh dk nkg; ftZu fej' fijk ;zpzX ;h< ft;Eko Bkb fby'<

gkm LF 19 gkm LF 19 gkm LF 19 gkm LF 19 b'jVhb'jVhb'jVhb'jVh

19a b'jVh d/ fsT[jko pko/ nkgD/ ftuko ft;Eko Bkb ;KM/ eo'<

gkm LF 20 gkm LF 20 gkm LF 20 gkm LF 20 jkeh dk ikd{roL fXnkB uzdjkeh dk ikd{roL fXnkB uzdjkeh dk ikd{roL fXnkB uzdjkeh dk ikd{roL fXnkB uzd

20a fXnkB uzd dh ihtBh nkgD/ ÙpdK ftZu fby'.

gkm LF 21 gkm LF 21 gkm LF 21 gkm LF 21 nzwVh dk ftjVknzwVh dk ftjVknzwVh dk ftjVknzwVh dk ftjVk

21a “nzwVh dk ftjVk” eftsk dk ;ko nkgD/ ÙpdK ftZu fby'.

gkm LF 22 gkm LF 22 gkm LF 22 gkm LF 22 SZbhnK d/ oky/SZbhnK d/ oky/SZbhnK d/ oky/SZbhnK d/ oky/

22a “SZbhnK d/ oky/” ejkDh ftZu SZbhnK d/ oky/ e"D ;B< T[BQK B/ SZbhnK dh okyh fet/A

ehsh<

5

gkm LF 23 gkm LF 23 gkm LF 23 gkm LF 23 frnkB, ftfrnkB sfrnkB, ftfrnkB sfrnkB, ftfrnkB sfrnkB, ftfrnkB s/ wzB'oziB dk nB'yk ;zrwF;kfJz; f;Nh/ wzB'oziB dk nB'yk ;zrwF;kfJz; f;Nh/ wzB'oziB dk nB'yk ;zrwF;kfJz; f;Nh/ wzB'oziB dk nB'yk ;zrwF;kfJz; f;Nh

23a ;kfJz; f;Nh gkm ftZu ;fJz; f;Nh fe; soQK dh ;h<

gkm LF 24 gkm LF 24 gkm LF 24 gkm LF 24 fÙt f;zx p[ZsFxkVkfÙt f;zx p[ZsFxkVkfÙt f;zx p[ZsFxkVkfÙt f;zx p[ZsFxkVk

24a fÙt f;zx dh ihtBh nkgD/ ÙpdK ftZu fby'.

gkm LF25 gkm LF25 gkm LF25 gkm LF25 pfbjkoh e[dospfbjkoh e[dospfbjkoh e[dospfbjkoh e[dos

25a “pfbjkoh e[dos” eftsk dk ;ko fby'

gkm LF 26 gkm LF 26 gkm LF 26 gkm LF 26 G{nkG{nkG{nkG{nk

26a “G{nk” ejkDh ftZu G{nk b/ye dh ykfsodkoh fet/A eodh j?<

gkm LF 27 gkm LF 27 gkm LF 27 gkm LF 27 oZp dh g"VhoZp dh g"VhoZp dh g"VhoZp dh g"Vh

27a “oZp dh g"Vh” ;¯oBkw/ ftZu fej' fijhnK fpbfvzrK dk toDB ehsk frnk j?<

gkm LF 28 gkm LF 28 gkm LF 28 gkm LF 28 tZv/ G?D ihtZv/ G?D ihtZv/ G?D ihtZv/ G?D ih

28a “tZv/ G?D ih” fJeKrh nB[;ko fJZe uzr/ nfXnkge d/ r[D dZ;'<


gqÙB 2LF gkm g[;se “gzikph g[;se-8 (gfjbh GkÙk)

s/ nkXkfos d' gqÙB & (4%2) & nze

� fJj gqÙB gkmFg[;se d/ nfGnk; tkb/ gqÙBK dh d[jokJh eoB Bkb nfGnk; j' ikt/rk ns/ e[M j'o uko nzeK tkb/ gqÙBnzeK tkb/ gqÙBnzeK tkb/ gqÙBnzeK tkb/ gqÙB nZr/ fdZs/ rJ/ jBLF

uko nzeK tkb/ gqÙBLFuko nzeK tkb/ gqÙBLFuko nzeK tkb/ gqÙBLFuko nzeK tkb/ gqÙBLF

gkmgkmgkmgkm----1 1 1 1 i? Gkos wksk (eftsk)i? Gkos wksk (eftsk)i? Gkos wksk (eftsk)i? Gkos wksk (eftsk)

gqL-1 fJ; eftsk ftZu fejV/FfejV/ d/Ù GrsK dk f˜eo j?<

gqL-2 i?FGkos wksk eftsk dk eth e"D j?<

gqL-3 fJ; eftsk ftZu d/Ù dh n˜kdh d/ fJfsjk; Bkb ;zpzfXs fejVhnKF2 EKtK dk toDB j?<

gqL-4 uzvh pD e/ oD ftZu fejVh okDh i{Mh ;h<

gqL-5 “i?FGkos wksk” eftsk nB[;ko fjzd[;skBh ı{B dk pdbk fejV/ d/Ù GrsK B/ fbnk<

6

gkmgkmgkmgkm----2222 g/wh d/ fBnkD/g/wh d/ fBnkD/g/wh d/ fBnkD/g/wh d/ fBnkD/ (ejkDh)(ejkDh)(ejkDh)(ejkDh)

gqL-1 “g/wh d/ fBnkD/” gkm ftZu ;Ve dk eh BK ;h<

gqL-2 g/wh d/ fBnkD/ ftZu ejkDheko dk eh BK j?<

gqL-3 b/ye fejVhnK rZbK B{z Boe nkydk j?<

gqL-4 b/ye fejVhnK rZbK B{z ;tor nkydk j?<

gqL-5 pZfunK B/ vo B{z dpkT[D dk eh sohek tofsnk<

gqL-6 ;Ve d/ fJZe gk;/ T[jBK B/ eh t/fynk i' pZfunK dk vo tZX frnk<

gqL-7 pZu/ fe;dk BK b? e/ ;Ve gko eoB ”u ekw:kp j' rJ/<

gqL-8 “g/wh d/ fBnkD/” ejkDh ftZu fezB/ gkso jB<

gqL-9 “fgqz;hgb ;zs f;zx ;/y'A” dh ejkDh dk BK fby'<

gkmgkmgkmgkm----3 fSz3 fSz3 fSz3 fSzM SokjK dhM SokjK dhM SokjK dhM SokjK dh (b/y)(b/y)(b/y)(b/y)

gqL-1 “fSzM SokjK dh” b/y dk b/ye e"D j?<

gqL-2 “nwohe f;zx fdnkb” d/ b/y dk BK fby'<

gqL-3 “fSzM SokjK” dk w/bk ed'A bZrdk j?<

gqL-4 “fSzM SokjK” dk w/bk fe; ;EkB s/ bZrdk j?<

gqL-5 g[okD/ t/fbnK ftZu tZv/FtZv/ Ùkj b'e fSzM SokjK dh w/b/ ftZu eh eoB bJh nk™d/ ;B<

gqL-6 “fSzM SokjK” dk w/bk fezB/ fdB bJh bZrdk j?<

gqL-7 w/b/ ftZu gj[zuD tkbhnK ;zrsK ;G s'A gfjbK feZE/ Bsw;se j[zdhnK jB<

gqL-8 gzikph xoK ftZu nb'g j' oj/ fwZNh d/ fejV/ GKv/ jB<

gqL-9 fe;kB fJjBK fdBK ftZu eh eod/ jB<

gqL-10 fejVh wzvh fgSb/ eJh ;kbK s'A rkfJp j?<

gqL-11 b'e fejV/ wjhB/ B{z “fSzM tkbk wjhBk” efj e/ :kd oZyd/ jB<

gqL-12 fJbke/ dh “;`?F;/th iZE/pzdh” dk BK fby'<

gqL-13 w/b/ ftZu d[ekBK bkT[D bJh fezBh gfjbK EKtK wZb bJhnK iKdhnK jB<

gkmgkmgkmgkm----4 4 4 4 ;qh r[o{ noiB d/t ih;qh r[o{ noiB d/t ih;qh r[o{ noiB d/t ih;qh r[o{ noiB d/t ih (ihtBh)(ihtBh)(ihtBh)(ihtBh)

gqL-1 ;qh r[o{ noiB d/t ih f;ZyK d/ fezBt/A r[o{ jB<

gqL-2 ;qh r[o{ noiB d/t ih dk iBw ed'A s/ feZE/ j'fJnk<

gqL-3 ;qh r[o{ noiB d/t ih d/ fgsk f;ZyK d/ fezBt/A r[o{ jB<

7

gqL-4 ;qh r[o{ noiB d/t ih d/ wkskFfgsk dk BK dZ;'<

gqL-5 ;qh r[o{ noiB d/t ih B{z fejV/ ;zB ftZu r[fonkJh rZdh ;"Agh<

gqL-6 ;qh r[o{ noiB d/t ih B{z ;qh r[o{ nwodk; ih B/ fejVk to fdZsk<

gqL-7 ;qh r[o{ noiB d/t ih d/ fezB/ “Ùpd” ;qh r[o{ rqzE ;fjp ftZu doi jB<

gqL-8 “;[ywBh ;kfjp” fe; dh ouBk j?<

gqL-9 ;qh r[o{ rqzE ;kfjp dh “;zgkdBk” fe;B/ ehsh<

gqL-10 ;qh r[o{ rqzE ;kfjp dh “;zgkdBk” dk ekoi fejVh Jh;th B{z ;zg{oB j'fJnk<

gqL-11 ;qh r[o{ noiB d/t ih B/ nzfwqs;o ftZu fejV/ sbkn pDkJ/<

gqL-12 ;qh r[o{ noiB d/t ih B{z fe;dk g[zi fejk iKdk j?<

gqL-13 ;qh r[o{ noiB d/t ih B{z fe; soQK d/ s;hj/ fdZs/ rJ/<

gqL-14 ;qh jfowzdo ;kfjp dh BhAj fe; s'A ns/ ed'A oytkJh rJh<

gqL-15 ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ftZu fejV/FfejV/ GrsK dh pkDh doi j?<

gkmgkmgkmgkm----5 5 5 5 T[Zdw eohA io{o (eftsk)T[Zdw eohA io{o (eftsk)T[Zdw eohA io{o (eftsk)T[Zdw eohA io{o (eftsk)

gqL-1 “T[Zdw eohA õ{o” eftsk dk eth e"D j?<

gqL-2 T[Zdw eoB Bkb eh fwbdk j?<

gqL-3 T[Zdw s'A fpBK eh BjhA fwbdk<

gkmgkmgkmgkm----6 db/oh6 db/oh6 db/oh6 db/oh (ejkDh)(ejkDh)(ejkDh)(ejkDh)

gqL-1 “db/oh” ejkDh dk ejkDheko e"D j?<

gqL-2 pbihs s/ J/ew B{z fejVhFfejVh y/v dk Ù"e ;h<

gqL-3 ftfdnkoEhnK dk N{o fejVh irQk ikDk ;h<

gqL-4 ;G s'A gfjbK fejVh uh˜ d/yD dk gq'rokw pDkfJnk frnk<

gqL-5 ftfdnkoEhnK B/ uzvhrVQ g[Zi e/ fejVhnKFfejVhnK EktK t/yhnK<

gqL-6 uzvhrVQ dk BeÙk fe;B/ pDkfJnk ;h<

gqL-7 Mhb ftZu v[Zpd/ pZu/ B{z fe;B/ pukfJnk ;h<

gqL-8 pZu/ dh wzwh B/ pbihs dk XzBtkd fet/A eoBk ukfjnk<

gqL-9 J/ew B/ pbihs B{z nkıo ftZu eh fejk<

8

gkmgkmgkmgkm----7 o{gBro7 o{gBro7 o{gBro7 o{gBro (b/y)(b/y)(b/y)(b/y)

gqL-1 o{gBro dk gfjbk BK eh ;h<

gqL-2 o{gBro Ùfjo fe; dfonk T[Zs/ ;fEs j?<

gqL-3 ni'e/ gzikp d/ fezB/ f˜bQ/ jB<

gqL-4 o{gBro Ùfjo B{z okik o'e/Ùo B/ fe; ;dh ftZu t;kfJnk ;h<

gqL-5 fejV/ r[o{ ih dh uoBFS{j ftÙ/Ù s"o s/ o{gBro dh Xosh B{z gqkgs j'Jh<

gqL-6 o{gBro b/y dk b/ye e"D j?<

gqL-7 gzikp dh okiXkBh fejVh j?<

gqL-8 o{gBro Ùfjo dk toswkB BK ed'A oZfynk frnk<

gqL-9 fe; gqf;ZX ;kfjseko B/ nkgDh T[wo d/ nzsb/ toQ/ o{gBro ftZu fpskJ/<

gkmgkmgkmgkm----8 8 8 8 pkpk cohdpkpk cohdpkpk cohdpkpk cohd (ihtBh)(ihtBh)(ihtBh)(ihtBh)

gqL-1 pkpk cohd ihtBh dk b/ye e"D j?<

gqL-2 pkpk cohd ih dk iBw ed'A j'fJnk<

gqL-3 pkpk cohd ih dk iBw feZE/ j'fJnk<

gqL-4 pkpk cohd ih fe; soQK d/ ;[Gkn d/ wkbe ;B<

gqL-5 pkpk cohd ih B/ nkgDh rZdh dh fizw/tkoh B{z fezB/ toQ/ fBGkfJnk<

gqL-6 pkpk cohd ih dh ;koh d"bs eh ;h<

gqL-7 pkpk cohd ih d/ ;ko/ XowK pko/ eh ftuko ;B<

gqL-8 pkpk cohd ih B/ fJZe ;ZiD dh e?Auh pko/ eh ftuko fdZs/<

gqL-9 pkpk cohd ih d/ wksk ns/ fgsk dk eh BK ;h<

gkmgkmgkmgkm----9 gzikp9 gzikp9 gzikp9 gzikp (eftsk)(eftsk)(eftsk)(eftsk)

gqL-1 gzikp eftsk fe; eth dh fbyh j'Jh j?<

gqL-2 gzikp d/ f;o s/ fe; dk Sso j? ns/ Gkos d/ f;o s/ fe;dk Sso j?<

gqL-3 xo/b{ ezw eki eodhnK gzikpDK dk fdqÙ toDB eo'.

gqL-4 ftjb/ ;w/A ftZu gzikph nkgDk wB'oziB fet/A eod/ jB<

gqL-5 gzikp dh G{r'fbe ;fEsh dk toDB eo'.

gqL-6 eth B/ y/sK dk toDB fet/A ehsk j?<

9

gqL-7 gzikp d/ w'Y/ s/ fe;dh ukdo ftSh j'Jh j?<

gqL-8 eth gzikp d/ i'pB dk toDB fet/A eodk j?<

gkmgkmgkmgkm---- 10 jfonktb d/ phi10 jfonktb d/ phi10 jfonktb d/ phi10 jfonktb d/ phi (ejkDh)(ejkDh)(ejkDh)(ejkDh)

gqL-1 jfonktb d/ phi ejkDh dk ejkDheko e"D j?<

gqL-2 ejkDh ftZu wko{Eb s'A gfjbK ˜whB fej' fijh ;h<

gqL-3 nukBe Ghy{ B{z eh ikfgnk fe T[j fe; ftZu nNe frnk<

gqL-4 Ghy{ B/ vzr'oh Bkb ˜whB B{z fe™ me'fonk<

gqL-5 ceho B/ Ghy{ B{z eh fejk<

gqL-6 Ghy{ fe; rZb bJh Ùow;ko j'fJnk<

gqL-7 nkbw eh bZGD bJh s[o fgnk<

gqL-8 Ghy{ dh gsBh B/ T[;B{z eh ;[Mkn fdZsk<

gqL-9 Ghy{ B/ ;ko/ o[Zy fe™ s'V fdZs/<

gkgkgkgkmmmm----11 gzikph b'eFBku 11 gzikph b'eFBku 11 gzikph b'eFBku 11 gzikph b'eFBku ---- frZXkfrZXkfrZXkfrZXk (b/y)(b/y)(b/y)(b/y)

gqL-1 frZXkFBku fe;B{z efjzd/ jB<

gqL-2 gzikphnK d/ jowBFfgnko/ b'eFBku fejV/ jB<

gqL-3 gzikp dhnK w[fNnkoK dk wBw'je b'eFBku fejVk j?<

gqL-4 b'e nkgDh y[Ùh dk gqrNktk eoB bJh eh eod/ jB<

gqL-5 frZX/ ftZu fejV/FfejV/ gfotkoe foÙfsnK dk toDB nk™dk j?<

gqL-6 b'jVh d/ nt;o s/ fe; soQK dhnK p'bhnK gkJhnK iKdhnK jB<

gqL-7 frZXk ed'A gkfJnk iKdk j?<

gqL-8 e[VhnK shnK dk frZXk gk™dhnK eh M{NdhnK jB<

gkmgkmgkmgkm---- 12 12 12 12 gzikp d/ ;[gB;kgzikp d/ ;[gB;kgzikp d/ ;[gB;kgzikp d/ ;[gB;k˜L vkL wfjzdo f;zx ozXktk˜L vkL wfjzdo f;zx ozXktk˜L vkL wfjzdo f;zx ozXktk˜L vkL wfjzdo f;zx ozXktk (ihtBh)(ihtBh)(ihtBh)(ihtBh)

gqL-1 vka ozXktk dhnK e'Jh d' ftÙ/ÙsktK fby'<

gqL-2 vka ozXktk B/ fe; soQK dhnK feskpK fbyhnK jB<

gqL-3 vka ozXktk dk g/Ùk eh ;h<

gqL-4 T[BQK B/ b'e rhsK B{z fJeZm/ eoB bJh fe; ;'Mh B{z ngDkfJnk<

gqL-5 vka wfjzdo f;zx ozXktk ihtBh fe;dh fbyh j'Jh j?<

10

gqL-6 vka ozXktk dk iBw ed'A ns/ feZE/ j'fJnk<

gqL-7 vka ozXktk d/ fgsk dk BK eh ;h<

gqL-8 vka ozXktk B/ nzfsw ;w/A fejVh feskp uko fibdK ftZu fbyh<

gqL-9 vka ozXktk B/ tZv/FtZv/ fgzvK ftZu eh pDtkJ/<

gqL-10 vka ozXktk B/ o'˜kBk fejVh nıpko Ù[o{ eotkJh<

gqL-11 vka ozXktk B/ ebkekoK dhnK Ùy;hnsK B{z T[Zuk u[ZeD bJh fejVh ;z;Ek pDkJh<

gqL-12 vka ozXktk dk fBXB ed'A j'fJnk<

gkmF13 go p'b BgkmF13 go p'b BgkmF13 go p'b BgkmF13 go p'b Bkkkk ;ed/;ed/;ed/;ed/ (eft(eft(eft(eftsk)sk)sk)sk)

gqL-1 go p'b Bk ;ed/ eftsk dk eth e"D j?<

gqL-2 wB[Zy dk o[ZyK gqsh fttjko fej' fijk j?<

gqL-3 gzSh s/ o[ZyK dh eh ;KM j?<

gqL-4 “o[ZyK B/ cehoh gkJh j?” dk eh noE j?<

gqL-5 o[ZyK dhnK NkjDhnK pko/ eh fejk frnk j?<

gqL-6 o[Zy ;kv/ ehFeh ezw ;[nkod/ jB<

gqL-7 o[Zy pzd/ dh Bp˜ fet/A gSkDd/ jB<

gkmgkmgkmgkm----14 ;KMh wK14 ;KMh wK14 ;KMh wK14 ;KMh wK (ejkDh)(ejkDh)(ejkDh)(ejkDh)

gqL-1 “;KMh wK” ejkDh dk ejkDheko e"D j?<

gqL-2 “;KMh wK” ejkDh fe; pko/ fbyh rJh j?<

gqL-3 gzikp e"o fe;dk fuZso nkgD/ B?DK nZr/ fusfos eodh j?<

gqL-4 Ùfjo d/ B/V/ y/sK ftZu eh fvZrD/ Ù[o{ j' rJ/<

gqL-5 gzikp e"o dk r[nKY ykbh j'D s'A pkd T[;d/ ;kEh e"D ;B<

gqL-6 gzikp e"o B/ xo SZvD dk c?;bk eoB s/ eh fejk<

gqL-7 gzikp e"o B/ s'guhnK d/ w{zjK tZb t/yfdnK nkgDh tZvh Xh B{z eh fejk<

gqL-8 s'guh gzikp e"o B{z eh ;wMd/ ;B<

gqL-9 ““nZXk gfotko SZv e/ s[o ikDk ekfJosk j?.”” fJ; tke ftZu nZXk gfotko e"D j?<

11

gkmgkmgkmgkm----15 tfjw Gow15 tfjw Gow15 tfjw Gow15 tfjw Gow (b/y)(b/y)(b/y)(b/y)

gqL-1 tfjw Gow b/y dk b/ye e"D j?<

gqL-2 tfjw Gow eh j?<

gqL-3 ;Zg ns/ fBT[b/ d/ bVB pko/ eh fejk iKdk j?<

gqL-4 ;kjk ;[XkT[D bJh eh ehsk iKdk j?<

gqL-5 BtK xo pDB ;ko eh ehsk iKdkj?<

gqL-6 gzi efbnkDh wfjz eh j[zdh j?<

gqL-7 n;wkB ftZu fpibh eVe/ sK wkwkFGkDik eh eod/ jB<

gqL-8 oks B{z dhtk p[MkT[D t/b/ f;nkDhnK p[VQhnK fejVk NZgk nkydhnK jB<

gqL-9 ftfrnkfBe ;'u tkbh BthA ghVQh fJzBQK tfjwK GowK pko/ eh ;'udh j?<

gkmgkmgkmgkm----16 okfpzdo BkE N?r'o16 okfpzdo BkE N?r'o16 okfpzdo BkE N?r'o16 okfpzdo BkE N?r'o (ihtBh)(ihtBh)(ihtBh)(ihtBh)

gqL-1 “okfpzdo BkE N?r'o” ihtBh fe; d[nkok fbyh rJh j?<

gqL-2 okÙNoh rhs “iBFrDFwB” dk b/ye e"D j?<

gqL-3 okfpzdo BkE N?r'o dk iBw ed'A j'fJnk<

gqL-4 okfpzdo BkE N?r'o dk iBw feZE/ j'fJnk s/ T[BQK d/ fgsk ih dk eh BK ;h<

gqL-5 N?r'o dk gkbDFg'ÙD fe; soQK j'fJnk<

gqL-6 N?r'o dk ftnkj ed'A ns/ fe; Bkb j'fJnk<

gqL-7 N?r'o B{z B'pb g[o;eko fe; feskp ekoB fwfbnk<

gqL-8 N?r'o dhnK e'Jh d' ftÙ/ÙsktK fby'<

gqL-9 N?r'o dk fBXB ed'A j'fJnk<

gkmgkmgkmgkm---- 17 r[bkp dh c;b17 r[bkp dh c;b17 r[bkp dh c;b17 r[bkp dh c;b (eftsk)(eftsk)(eftsk)(eftsk)

gqL-1 r[o{ r'fpzd f;zx ih d/ S'N/ ;kfjpikfdnK B{z fet/A Ùjhd eo fdZsk frnk<

gqL-2 sZsh sth s/ p?m e/ fejV/ r[o{ ih Ùjhd j'J/<

gqL-3 r[bkp dh ¯;b eftsk fejV/ eth d[nkok fbyh j'Jh j?<

gqL-4 eftsk ftZu fejV/FfejV/ ikbwK dk fieo nkfJnk j?<

gqL-5 id'A nzpK dh c;b B{z p{o bZfrnk j'J/, T[ZE/ fejVk gzSh nk e/ ufjedk j?<

gqL-6 fe; d/ y{B v[Zb/ s/ r[bkp dh c;b T[Zr g?Adh j?<

12

gkmgkmgkmgkm---- 18 T[j ;'udh18 T[j ;'udh18 T[j ;'udh18 T[j ;'udh (ejkDh)(ejkDh)(ejkDh)(ejkDh)

gqL-1 “T[j ;'udh” ejkDh fe; ejkDheko d[nkok fbyh rJh j?<

gqL-2 dkdh d/ woB s'A pkd ihsh B{z fe; rZb dk p[ok bZr fojk ;h<

gqL-3 dkdh ihsh B{z shnK d/ w/b/ ikD s'A fe™ o'edh ;h<

gqL-4 dkdh dh nzfsw ;w/A eh fJZSk ;h<

gqL-5 ihsh B/ fgsk ih B{z ys fe™ BjhA gkfJnk<

gqL-6 eh ihsh nkgD/ fgsk ih B{z ;ZukJh dZ; fdzdh j?<

gqL-7 fJ; ejkDh dk BK T[j ;'udh fe™ fgnk<

gkmgkmgkmgkm---- 19 b'jVh19 b'jVh19 b'jVh19 b'jVh (b/y)(b/y)(b/y)(b/y)

gqL-1 w/b/ s/ fsT[jkoK dh Xosh fe;B{z fejk iKdk j?<

gqL-2 b'jVh dk fsT[jko ed'A wBkfJnk iKdk j/<

gqL-3 b'jVh d/ fsT[jko dk fe; Bkb r{Vk ;zpzX j?<

gqL-4 b'jVh b/y dk b/ye e"D j?<

gqL-5 b'jVh dk fsT[jko fe; d/ iBw dh y[Ùh dk gqrNktk eodk j?<

gqL-6 b'jVh tkbh oks B{z w";w fej' fijk j[zdk j?<

gqL-7 pdb oj/ ;wki ftZu g[ZsoK d/ BkbFBkb fe;dh b'jVh th wBkJh ikDh Ù[o{ j' rJh j?<

gqL-8 “JhÙo nkJ/ dfbZdo ikJ/” s[Ze s'A eh Gkt j?<

gqL-9 b'jVh dk fsT[jko ed'A wBkfJnk iKdk j?<

gkmgkmgkmgkm----20 jkeh dk ikd{ro 20 jkeh dk ikd{ro 20 jkeh dk ikd{ro 20 jkeh dk ikd{ro ---- fXnkB uzdfXnkB uzdfXnkB uzdfXnkB uzd (ihtBh)(ihtBh)(ihtBh)(ihtBh)

gqL-1 y/v d/tsk fe;B{z fejk frnk j?<

gqL-2 fe; Ùfjo ftZu fXnkB uzd dk p[Zs bZfrnk j'fJnk j?<

gqL-3 fXnkB uzd dk iBw ed'A j'fJnk<

gqL-4 y/v fdt; ed'A wBkfJnk iKdkj?<

gqL-5 fXnkB uzd feE'A dk izwgb ;h<

gqL-6 fXnkB uzd d/ fgsk dk feZsk eh ;h<

gqL-7 Gkosh jkeh c?vo/ÙB ed'A j'Ad ftZu nkJh<

13

gqL-8 fXnkB uzd n?BHnkJhHn?Z;H gfNnkbk fty/ w[Zy e'u ed'A pfDnk<

gqL-9 fyvkoh fgnko Bkb fXnkB uzd B{z eh nkyd/ ;B<

gqL-10 Gkos ;oeko B/ fXnkB uzd B{z 1956 ftZu fe; g[o;eko Bkb ;BwkfBs ehsk<

gqL-11 fXnkB uzd dh w"s s'A pkd T[;dh :kd ftZu fJZe vkeFfNeN ed'A ikoh ehsh rJh<

gqL-12 fXnkB uzd d/ p[Zs dh eh ftÙ/Ùsk j?<

gkmgkmgkmgkm---- 21 nzwVh dk ftjVk21 nzwVh dk ftjVk21 nzwVh dk ftjVk21 nzwVh dk ftjVk (eftsk)(eftsk)(eftsk)(eftsk)

gqL-1 nzwVh dk ftjVk eftsk dk eth e"D j?<

gqL-2 eftZsoh fJ; eftsk ftZu fejV/ ;[gfBnK dh rZb eodh j?<

gqL-3 eftZsoh fe; e'b'A ejkDhnK ;[DB pko/ ;'u ojh j?<

gqL-4 eftZsoh B/ pugB ftZu fejVhnK w"iK dk toDB ehsk j?<

gqL-5 eftsk ftZu ghAxK M{ND dk fdqÙ toDB eo'<

gqL-6 fJ; eftsk ftZu nkJhnK pugB dhnK y[ÙhnK dk toDB eo'<

gqL-7 eftsk ftZu uoyk eZsD dk fdqÙ toDB eo'<

gqL-8 ““p/fceoh dh ukdo skDh ;h”” fJ; ;so dk eh noE j?<

gqL-9 fJ; eftsk ftZu eftsoh nkgDh nzwVh d/ ftjV/ B{z fe™ :kd eodh j?<

gqL-10 ““nZi w/o/ ;hB/ tZ;dk Bh, nzwVh dk ftjVk”” fJBQK ;soK dk Gkt ;gZÙN eo'.

gkmgkmgkmgkm---- 22 SZbhnK d/ oky/22 SZbhnK d/ oky/22 SZbhnK d/ oky/22 SZbhnK d/ oky/ (ejkDh)(ejkDh)(ejkDh)(ejkDh)

gqL-1 SZbhnK d/ oky/ ejkDh dk ejkDheko e"D j?<

gqL-2 MVh fejV/ wjhB/ bZrh ;h<

gqL-3 wDQk fe;B{z efjzd/ jB<

gqL-4 eK SZbh fe™ BjhA ;h v[zr ;fenk<

gqL-5 b/ye d/ Bkb e"D SZbhnK dh okyh p?mdk ;h<

gqL-6 jtk d/ p[ZfbnK Bkb o[Zy nkgD/ gZfsnK s'A gkDh fet/A MkV oj/ ;B<

gqL-7 fcoBh s'A y/s tZb w[VfdnK b/ye dk g?o fe; s/ ik fNfenk<

gqL-8 ;Zg fe; tZb t/y fojk ;h<

gqL-9 skfJnk gzShnK B{z vokT[D bJh eh eo fojk ;h<

gqL-10 SZbhnK d/ oky/ e"D ;B<

14

gkmgkmgkmgkm----23 frnkB, ftfrnkB s/ wzB'oziB dk nB'yk ;zrwL ;kfJz; f;Nh23 frnkB, ftfrnkB s/ wzB'oziB dk nB'yk ;zrwL ;kfJz; f;Nh23 frnkB, ftfrnkB s/ wzB'oziB dk nB'yk ;zrwL ;kfJz; f;Nh23 frnkB, ftfrnkB s/ wzB'oziB dk nB'yk ;zrwL ;kfJz; f;Nh (b/y)(b/y)(b/y)(b/y)

gqL-1 d/Ù nk˜kd j'D s'A pkd Gkos d/ gfjb/ gqXkB wzsoh e"D ;B<

gqL-2 ibzXoFeg{oEbk ;Ve ”s/ fejVk ;kfJz;Ff;Nh pDkfJnk frnk j?<

gqL-3 ;kfJz; f;Nh dk BhAj gZEo fe;B/ oZfynk<

gqL-4 fJ; ;kfJz; f;Nh B{z nkw b'eK bJh ed'A y'b fdZsk frnk<

gqL-5 ;kfJz; f;Nh dk BK fe;d/ BK s/ oZfynk frnk<

gqL-6 g[Ùgk r[iokb ;kfJz; f;Nh gj[zufdnK jh ;G s'A gfjbK ;kvh Bõ fe; s/ g?Adh j?<

gqL-7 fv˜hNb gb?BhN'ohnw eh j?<

gqL-8 cbkJhN f;w{b/No eh j?<

gqL-9 noE e[J/e f;w{b/No eh j?<

gqL-10 3-vh Ù'n ns/ b/õ Ù'n fejV/ j[zd/ jB<

gqL-11 gD Ùesh e/Ado T{oik gkoe ftZu fe; v?w dk wkvb ftÙ/Ù fyZu dk e/Ado j?<

gqL-12 Xosh T[Zgo ihtB dh Ù[o{nks B{z do;k™d/ g?B'ow/ dk eh BK j?<

gqL-13 ;kfJz; f;Nh dk BhAj gZEo ed'A oZfynk frnk<

gkmgkmgkmgkm---- 24 fÙt f;zxL p[ZsFxkVk24 fÙt f;zxL p[ZsFxkVk24 fÙt f;zxL p[ZsFxkVk24 fÙt f;zxL p[ZsFxkVk (ihtBh)(ihtBh)(ihtBh)(ihtBh)

gqL-1 fÙt f;zx feE'A d/ izw gb jB<

gqL-2 fÙt f;zx dk iBw ed'A j'fJnk<

gqL-3 fÙt f;zx dk iBw feZE/ j'fJnk<

gqL-4 fÙt f;zx fgzv d/ e'b'A bzxd/ fe; ftZu y/vD ubk iKdk<

gqL-5 fÙt f;zx o/s Bkb eh pDkT[Adk<

gqL-6 fÙt f;zx p[ZsFxkVk ihtBh fe; b/ye d[nkok fbyh rJh j?<

gqL-7 fÙt f;zx B{z iowB ;oeko tZb'A ebk dh y'i bJh tih¯/ dh g/ÙeÙ ed'A j'Jh<

gqL-8 fÙt f;zx dhnK ebk feosK fe; fe; d/Ù ftZu g;zd ehshnK rJhnK<

gqL-9 fÙt f;zx dh ndG[s ebk dk Bw{Bk feZE/ d/fynk ik ;edk j?<

gqL-10 T[;B{z gqfeosh ”u'A jh fejVh ebk T[gidh ikgdh j?<

15

gkmgkmgkmgkm----25 pfbjkoh e[dos25 pfbjkoh e[dos25 pfbjkoh e[dos25 pfbjkoh e[dos (eftsk)(eftsk)(eftsk)(eftsk)

gqL-1 uko fdÙktK d/ BK fby'.

gqL-2 ;{oi fejVh fdÙk ftZu uVQdk s/ fejVh fdÙk ftZu S[gdk j?<

gqL-3 fJ; eftsk ftZu gopsK pko/ eh fejk frnk j?<

gqL-4 fJ; eftsk nB[;ko Xosh d/ Gkr fej' fij/ jB<

gqL-5 ihtK ns/ gzShnK dh ;[zdosk fet/A fpnkB ehsh j?<

gqL-6 dfonk, MoB/ ns/ MhbK pko/ eth eh efjzdk j?<

gqL-7 eth xkj ns/ c[ZbK pko/ eh ftuko fdzdk j?<

gkmgkmgkmgkm----26 G{nk26 G{nk26 G{nk26 G{nk (ejkDh)(ejkDh)(ejkDh)(ejkDh)

gqL-1 “G{nk” ejkDh fe; ejkDheko d[nkok fbyh rJh j?<

gqL-2 b/ye B{z fezB/ ;kb gfjbK dhnK G{nk dhnK rZbK :kd ;B<

gqL-3 b/ye G{nk d/ xo fet/A gj[zfunk<

gqL-4 G{nk e'b iKfdnK jh b/ye B/ eh ehsk<

gqL-5 G{nk b/ye B{z fet/A fwbh<

gqL-6 eh b/ye B{z G[Zy bZrh j'Jh ;h ns/ fe™<

gqL-7 b/ye nkgD/ nkg B{z eh wfj;{; eo fojk ;h<

gqL-8 ykD/ dh Ekb ftZu ehFeh ;h<

gqL-9 b/ye d[ZX ghD s'A fet/A pfunk<

gkmgkmgkmgkm----27 oZp dh g"Vh27 oZp dh g"Vh27 oZp dh g"Vh27 oZp dh g"Vh ((((;¯oBkwk;¯oBkwk;¯oBkwk;¯oBkwk))))

gqL-1 d[BhnK dh ;G s'A T[Zuh fJwkos dk BK eh j?<

gqL-2 n?wgkfJo ;N/N fpbfvzr feZE/ ;fEs j?<

gqL-3 oZp dh g"Vh ;¯oBkwk fe; d[nkok fbfynk j'fJnk j?<

gqL-4 b/ye d[BhnK dh ;G s'A tZvh d[ekB ftZu eh yohdD frnk ;h<

gqL-5 b/ye d/ fpbfvzr gj[zuD ;w/A w";w fej' fijk ;h<

gqL-6 b/ye B/ fb¯N ftZu p?m e/ eh wfj;{; ehsk<

gqL-7 fe; fJwkos B{z d[BhnK dk nmtK ni{pk nkfynk iKdk j?<

16

gqL-8 oZp dh g"Vh fe;B{z fejk frnk j?<

gqL-9 oZp dh g"Vh feZE/ ;fEs j?<

gkmgkmgkmgkm----28 tZv/ G?D ih28 tZv/ G?D ih28 tZv/ G?D ih28 tZv/ G?D ih (fJeKrh)(fJeKrh)(fJeKrh)(fJeKrh)

gqL-1 ftZfdnk fej' fijh fJ;soh ;h<

gqL-2 ftZfdnk ;'B{z s'A fejVk gjkVk ;[Ddh j?<

gqL-3 bsk rtKYhnK d/ xo eh eo ojh ;h<

gqL-4 ftZfdnk bsk B{z eh pDkT[Dk ukj[zdh ;h<

gqL-5 ftZfdnk B{z nkgD/ fejV/ G?Dih :kd nk™d/ jB<

gqL-6 ftZfdnk nB[;ko uzr/ nkuoB Bkb eh j[zdk j?<

gqL-7 ftZfdnk pZfunK B{z eh f;Zfynk fdzdh j?<

gqL-8 ;'B{z v?vh B{z fejVk gjkVk ;[Dk™dk j?<

gqL-9 ;'B{z B{z gjkV/ e"D :kd eotk™dk j?<

gqL-10 dhB fdnkb b/N fe™ j' iKdk j?<


gqgqgqgqÙB 3LFÙB 3LFÙB 3LFÙB 3LF gkm g[;se “gzikph g[;se-8 (gfjbh GkÙk)

s/ nkXkfos 5 S'N/ gqÙB & (3%5) & 15 nze

� fJj gqÙB gkmFg[;se d/ nfGnk; tkb/ gqÙBK dh d[jokJh

eoB Bkb nfGnk; j' ikt/rk ns/ e[M j'o fszB nzeK tkb/ fszB nzeK tkb/ fszB nzeK tkb/ fszB nzeK tkb/ gqÙBgqÙBgqÙBgqÙB nZr/ fdZs/ rJ/ jBLF

fszB nzeK tkb/ gqÙBLfszB nzeK tkb/ gqÙBLfszB nzeK tkb/ gqÙBLfszB nzeK tkb/ gqÙBL

gkmgkmgkmgkm----1 i? Gkos w1 i? Gkos w1 i? Gkos w1 i? Gkos wkskkskkskksk (fÙt e[wko pNkbth)(fÙt e[wko pNkbth)(fÙt e[wko pNkbth)(fÙt e[wko pNkbth)

gqL-1 fJ; eftsk ftZu fejV/FfejV/ d/Ù GrsK dk fieo nkfJnk j?<

gqL-2 fJ; eftsk ftZu n˜kdh d/ fJfsjk; Bkb ;zpzfXs fejVhnK EktK dk toDB nkfJnk j?<

17

gqL-3 Gkos wksk pko/ nkgD/ ftuko nkgD/ ÙpdK ftZu fby'.

gqL-4 fJ; eftsk nB[;ko Gkos wksk dh rkEk fe; Bkb fbyh rJh j?<

gqL-5 fJ; eftsk dhnK e'Jh th uko ;soK ;ob noE eoB bJh fdZshnK ik ;edhnK jB.

gkmgkmgkmgkm---- 2 g/wh d/ fBnkD/ (fgqL ;zs f;zx ;/y'A)2 g/wh d/ fBnkD/ (fgqL ;zs f;zx ;/y'A)2 g/wh d/ fBnkD/ (fgqL ;zs f;zx ;/y'A)2 g/wh d/ fBnkD/ (fgqL ;zs f;zx ;/y'A)

gqL-1 b/ye nB[;ko fejVhnK rZbK Boe ns/ fejVhnK rZbK ;tor ;B<

gqL-2 pZfunK B{z fejVh rZb G?F;kro bZrdh ;h ns/ fe™<

gqL-3 b/ye s/ T[;dh G?D B/ ;Ve gko eoB d/ vo B{z dpkT[D bJh eh sohek ;'funk<

gqL-4 G?D ns/ Gok ;Ve gko eoB ftZu ;cb fet/A j'J/<

gqL-5 b/ye s/ T[;dh G?D B{z jo o'˜ feZE/ ikDk g?Adk ;h ns/ fe™<

gqL-6 pZu/ eh d/y e/ fJzBk vo rJ/ ;B<

gqL-7 G?D B/ vo B{z fet/A ekp{ ehsk<

gqL-8 pZfunK B{z d{o'A e"D nk™fdnK fdfynk<

gkmgkmgkmgkm---- 3 fSzM 3 fSzM 3 fSzM 3 fSzM SokjK dh SokjK dh SokjK dh SokjK dh (nwohe f;zx fdnkb)(nwohe f;zx fdnkb)(nwohe f;zx fdnkb)(nwohe f;zx fdnkb)

gqL-1 gzikphnK dk ;[Gkn fej' fijk j[zdk j?<

gqL-2 fSzM SokjK dh w/b/ dk fJj BK fet/A fgnk<

gqL-3 fJ; w/b/ s/ fejVhnKFfejVhnK o;wK fBGkJhnK iKdhnK jB<

gqL-4 nkw b'eK ns/ feo;kDh ihtB dk nkg; ftZu eh ;zpzX j?<

gqL-5 fJ; w/b/ dh fsnkoh fet/A ehsh iKdh j?<

gqL-6 fSzM SokjK dh w/b/ dk fdqÙ toDB eo'<

gqL-7 ;w/A d/ phsD Bkb fJ; w/b/ ftZu fejVk nzso d/yD B{z fwbdk j?<

gqL-8 fJ; w/b/ ftZu phs GbkJh ew/Nh ftZu eh :'rdkB gkfJnk j?<

gkmgkmgkmgkm---- 4 Ùqh r[o{ noiB d/t ih4 Ùqh r[o{ noiB d/t ih4 Ùqh r[o{ noiB d/t ih4 Ùqh r[o{ noiB d/t ih (vka jfozdo e"o)(vka jfozdo e"o)(vka jfozdo e"o)(vka jfozdo e"o)

gqL-1 r[o{ noiB d/t ih d/ iBw ns/ wkskFfgsk pko/ ikDekoh fdT[.

gqL-2 r[o{ noiB d/t ih dh gfjbh ouBk pko/ dZ;'<

gqL-3 r[o{ noiB d/t ih B/ w[ZYbh f;Zfynk feZE'A gqkgs ehsh<

18

gqL-4 r[o{ ih dh fgsk ih s'A ftS'V/ dh xNBk fpnkB eo'.

gqL-5 r[o{ ih B{z “d'fjsk pkDh dk p'fjEk” dk to fe;B/ fdZsk ns/ nkg fJ; T[Zs/ fet/A yo/ T[Zso/<

gqL-6 r[o{ dh dh Ùkjeko ouBk fejVh j?, T[; pko/ ikDekoh fdT[.

gqL-7 Ùqh r[o{ rqzE ;kfjp ih dh ;zgkdBk dk ezw fe;B/ ehsk ns/ fJj ezw ed'A ;zg{oB j'fJnk<

gqL-8 Ùqh jfowzdo ;kfjp dh BhAj fe; s'A ns/ ed'A oytkJh rJh<

gqL-9 Ùqh r[o{ rqzE ;fjp ih ftZu fejV/FfejV/ GrsK dh pkDh doi j?, e'Jh fszB BK fby'.

gqL-10 r[o{ ih B/ iBse GbkJh bJh fejV/FfejV/ ezw ehs/<

gkmgkmgkmgkm---- 5555T[Zdw eohA õ{oT[Zdw eohA õ{oT[Zdw eohA õ{oT[Zdw eohA õ{o ((((pbd/t Xkbhtkb)pbd/t Xkbhtkb)pbd/t Xkbhtkb)pbd/t Xkbhtkb)

gqL-1 “T[Zdw eohA õ{o” eftsk fe; d[nkok fbyh rJh j? ns/ fJ; eftsk nB[;ko T[Zdw fe™

eoBk ukjhdk j?<

gqL-2 fJ; eftsk dhnK e'Jh th uko ;soK d/ ;obFnoE fby'<

gqL-3 T[Zdw eoB Bkb ;kB{z eh e[M gqkgs j[zdk j?<

gqL-4 T[Zdw eoB bJh ;kB{z fe;Ffe; uh˜ dh b'V j[zdh j?<

gqL-5 fJ; eftsk nB[;ko wB dk wkfbe B{z eh pDk e/ oZyDk ukjhdk j?<

gkmgkmgkmgkm---- 6 db/oh6 db/oh6 db/oh6 db/oh (doÙB f;zx nkÙe)(doÙB f;zx nkÙe)(doÙB f;zx nkÙe)(doÙB f;zx nkÙe)

gqL-1 pbihs dk ;[Gkn fej' fijk ;h<

gqL-2 pbihs s/ J/ew B{z fejVhFfejVh y/v dk Ù"Ae ;h<

gqL-3 pbihs s/ J/ew N{o s/ feZE/ ik oj/ ;B ns/ fet/A<

gqL-4 pZfunK B/ uzvhrVQ ftZu ehFeh t/fynk<

gqL-5 pbihs B/ Mhb ftZu'A pZu/ B{z fet/A pukfJnk<

gqL-6 uzvhrVQ ikD s'A gfjbK pZfunK Bkb eh tkgfonk<

gqL-7 uzvhrVQ Ùfjo dk BeÙk fe;B/ pDkfJnk ;h<

gqL-8 pZu/ dh wzwh B/ pbihs dk XzBtkd fet/A eoBk ukfjnk<

gqL-9 nkyo ftZu J/ew B/ pbihs B{z eh fejk<

19

gkmgkmgkmgkm---- 7 o{gBro7 o{gBro7 o{gBro7 o{gBro (eoB?b f;zx ;'wb)(eoB?b f;zx ;'wb)(eoB?b f;zx ;'wb)(eoB?b f;zx ;'wb)

gqL-1 gzikp d/ uko/ fJbke/ wkMk, wkbtk, d[nkpk ns/ g[nkX dh T[g GkÙk fejVh j?<

gqL-2 ;sb[i dfonk ftZu'A fejVhnKFfejVhnK BdhnK eZYhnK rJhnK jB<

gqL-3 o{gBro j?Zv toe; dk fdqÙ fej' fijk j?<

gqL-4 o{gBro Ùfjo dk ;zpzX Gkos dh g[oksB ;fGnsk Bkb fet/A i[fVnk j?<

gqL-5 nzro/˜K dh wjkokik oDihs f;zx Bkb j'Jh ;zXh dk toDB eo'<

gqL-6 o{gBro Ùfjo ;VeK ns/ o/b wkorK Bkb fejVhnKFfejVhnK EktK Bkb i[fVnk j'fJnk j?<

gqL-7 ftZfdne gZy'A o{gBro Ùfjo B/ ehFeh T[ZBsh ehsh j?<

gqL-8 o{gBro Ùfjo pko/ nkw ikDekoh fdT[.

gkmgkmgkmgkm----8 pkpk cohd8 pkpk cohd8 pkpk cohd8 pkpk cohd (gq'L fgnkok f;zx gdw)(gq'L fgnkok f;zx gdw)(gq'L fgnkok f;zx gdw)(gq'L fgnkok f;zx gdw)

gqL-1 pkpk cohd ih B/ eokwks ns/ w[bkeks pko/ eh ftuko fdZs/ ns/ fJj rZb fet/A f;ZX eoe/ fdykJh<

gqL-2 ¯ohdk p[o/ dk Gbk efo, r[;k wfB B jzYkfJ.

d/jh o'r[ Bk brJh, gb/ ;G[ feS[ gkfJ..

fJBQK ;soK d/ Gkt ;gÙN eo'.

gqL-3 fJe[ fcek Bk rkbkfJ ;GBk w?A ;uk XDh..

fjnkT[ B e?jh mkfj wkDe ;G nw'bt/..

fJBQK ;soK dk Gkt ;gZÙN eo'.

gqL-4 pkpk cohd ih d/ ftukoK T[Zs/ ukBDk gkT[.

gqL-5 pkpk cohd ih fe; soQK dk ihtB p;o eod/ ;B.

gkmgkmgkmgkm---- 9 gzikp9 gzikp9 gzikp9 gzikp (XBh okw ukfsqe)(XBh okw ukfsqe)(XBh okw ukfsqe)(XBh okw ukfsqe)

gqL-1 eth gzikp dhnK w[fNnkoK dh f;¯s fet/A eodk j?<

gqL-2 eftsk dhnK e'Jh th uko ;soK d/ Gkt ;gZÙN eo'.

gqL-3 eth gzikp dk toDB fet/A eodk j?<

gqL-4 eth gzikp ftZu tZyFtZy XowK pko/ eh fbydk j?<

20

gkmgkmgkmgkm---- 10101010 jfonktb d/ phijfonktb d/ phijfonktb d/ phijfonktb d/ phi ((((eoBb eoBb eoBb eoBb i;tho G[bo)i;tho G[bo)i;tho G[bo)i;tho G[bo)

gqL-1 ceho B/ b'eK B{z eh f;Zfynk fdZsh ns/ fe™<

gqL-2 b'eK tb'A o[ZyK dh nzBQ/tkj ehsh eNkJh dk eh Bshik j'fJnk<

gqL-3 Ghy{ B{z ¯eho B/ Bt/A o[y bkT[D bJh fet/A gq/fonk<

gqL-4 s{¯kB nkT[D Bkb Ghy{ s/ T[;d/ gfotko B/ eh tkgfonk<

gqL-5 o[Zy B/ Ghy{ dk s{ckB ;w/A fet/A ;kE fdZsk<

gqL-6 nkbw s/ ceho ns/ Ghy{ ftueko j'Jh rZbpks dk eh n;o j'fJnk<

gkmgkmgkmgkm---- 11 gzikph b'e Bku 11 gzikph b'e Bku 11 gzikph b'e Bku 11 gzikph b'e Bku ---- frZfrZfrZfrZXkXkXkXk (;[yd/t wkdg[oh)(;[yd/t wkdg[oh)(;[yd/t wkdg[oh)(;[yd/t wkdg[oh)

gqL-1 frZXk fet/A gkfJnk iKdk j?<

gqL-2 w[fNnkoK ns/ rZGo{nK d/ frZX/ ftZu eh nzso j?<

gqL-3 y[Ùh d/ nt;o dk gqrNktk fet/A ehsk iKdk j?<

gqL-4 e'Jh d'FfszB p'bhnK fby'<

gqL-5 gzikphnK d/ wzB'oziB d/ ;kXBK s/ ukBDk gkT[.

gkmgkmgkmgkm---- 12 gzikp d/ ;[gB;k˜12 gzikp d/ ;[gB;k˜12 gzikp d/ ;[gB;k˜12 gzikp d/ ;[gB;k˜---- vkL wfjzdo f;zx vkL wfjzdo f;zx vkL wfjzdo f;zx vkL wfjzdo f;zx ozXktkozXktkozXktkozXktk (iBe oki f;zx)(iBe oki f;zx)(iBe oki f;zx)(iBe oki f;zx)

gqL-1 vka ozXktk B/ rhs fJeZm/ eoB bJh nkgDh ftfrnkfBe ;'Mh dh tos'A fet/A ehsh<

gqL-2 vka ozXktk B/ fejVhnKFfejVhnK ftfdne :'rsktK jkf;b ehshnK<

gqL-3 vka ozXktk B/ y/shpkVh dh T[ZBsh bJh eh :'rdkB gkfJnk<

gqL-4 vka ozXktk dk ;fGnkuko ns/ ;kfjs d/ y/so ftZu eh :'rdkB gkfJnk<

gqL-5 uzvhrVQ dh ;[zdosk ftZu vkL ozXktk dk eh :'rdkB j?<

gqL-6 vka ozXktk dk ;[Gkn fej' fijk ;h<

gqL-7 vka ozXktk B/ g/Av{ nikfJp xo fe™ pDtkfJnk<

gkmgkmgkmgkm---- 13 go p'b BK ;ed/13 go p'b BK ;ed/13 go p'b BK ;ed/13 go p'b BK ;ed/ (i'rk f;zx)(i'rk f;zx)(i'rk f;zx)(i'rk f;zx)

gqL-1 o[ZyK d/ ;kB{z eh bkG jB<

gqL-2 eftsk dhnK e'Jh th uko ;soK dk Gkt ;gZÙN eo'.

21

gqL-3 o[Zy fe;/ ftnesh pko/ fet/A ikDd/ jB<

gkmgkmgkmgkm---- 14 ;KMh wK14 ;KMh wK14 ;KMh wK14 ;KMh wK (r[b˜ko f;zx ;zX{)(r[b˜ko f;zx ;zX{)(r[b˜ko f;zx ;zX{)(r[b˜ko f;zx ;zX{)

gqL-1 gzikp e"o ;t/o/ T[Zme/ ehFeh eodh j?<

gqL-2 gzikp e"o o/fvU s/ ehFeh ıpoK ;[Ddh j?<

gqL-3 Ùfjo ftZu pb?e nkT[N pko/ ehFeh ikDekoh fdZsh iKdh j?<

gqL-4 s'guh gzikp e"o B{z izr dhnK eh ıpoK fdzd/<

gqL-5 dotki/ nZr/ pzp cND Bkb eh j' ;edk ;h<

gqL-6 yso/ dk x[Zr{ tZiD ”s/ eh j'fJnk<

gkmgkmgkmgkm---- 15 tfjw Gow15 tfjw Gow15 tfjw Gow15 tfjw Gow (frL r[ofdZs f;zx)(frL r[ofdZs f;zx)(frL r[ofdZs f;zx)(frL r[ofdZs f;zx)

gqL-1 j¯s/ d/ ;Zs fdBK pko/ eh fejk iKdk j?<

gqL-2 gÙ{ yohdD ;w/A fejVhnK rZbK dk fXnkB oZyDk ukjhdk j?<

gqL-3 pZfunK B{z Bõ s'A pukT[D bJh eh eoBk ukjhdk j?<

gqL-4 fJ; gkm ftZu nkJ/ e'Jh fszB tfjwK pko/ fby'<

gqL-5 fgzv d/ b'eK ftZu tfjwK GowK dh ;wZf;nk fe™ pDh ofjzdh j?<

gqL-6 ;Zg ns/ fBT[b/ dh bVkJh B{z uzrk ÙrB fe™ wzfBnk iKdk j?<

gqL-7 ;kjk ;[XkT[D s'A gfjbK fejVhnK rZbK dk fXnkB oZfynk iKdk j?<

gkmgkmgkmgkm---- 16 okfpzdo BkE N?r'o16 okfpzdo BkE N?r'o16 okfpzdo BkE N?r'o16 okfpzdo BkE N?r'o ((((oftzdo e"o)oftzdo e"o)oftzdo e"o)oftzdo e"o)

gqL-1 okfpzdo BkE N?r'o dhnK wÙj{o ouBktK d/ BK fby'<

gqL-2 ;kvk okÙNoh rhs fejVk j? ns/ fJ;dk b/ye e"D j?<

gqL-3 N?r'o B/ ftZfdnk ed'A ns/ feZE'A gqkgs ehsh<

gqL-4 N?r'o nkgD/ fgsk Bkb feZE/FfeZE/ x[zwD rJ/ ns/ fJ; dk T[BQK d/ wB s/ eh gqGkt fgnk<

gqL-5 ifbnK tkb/ pkr dh xNBk dk N?r'o s/ eh n;o j'fJnk<

22

gqL-6 N?r'o B/ nkgDhnK ouBktK fe; GkÙk ftZu fbyhnK< T[BQK dh ;G s'A w[Zy ouBk fejVh j? ns/ T[;B{z fejVk g[o;eko fwfbnk<

gqL-7 okfpzdo BkE N?r'o dh ihtBh s/ ukBDk gkT[.

gkmgkmgkmgkm---- 17 r[bkp dh c;b17 r[bkp dh c;b17 r[bkp dh c;b17 r[bkp dh c;b (joGiB f;zx j[zdb)(joGiB f;zx j[zdb)(joGiB f;zx j[zdb)(joGiB f;zx j[zdb)

gqL-1 fJ; eftsk ftZu nkJhnK e'Jh th uko ;soK dk Gkt ;gZÙN eo'<

gqL-2 fJ; eftsk ftZu nkJ/ f;ZyK d/ fJfsjk; pko/ nkgD/ ftuko ftnes eo'<

gkmgkmgkmgkm---- 18 T[j ;'udh18 T[j ;'udh18 T[j ;'udh18 T[j ;'udh (vkL (vkL (vkL (vkL ddddbbbbhg e"o fNtkDk)hg e"o fNtkDk)hg e"o fNtkDk)hg e"o fNtkDk)

gqL-1 ihsh dh wK, T[;dh dkdh Bkb fej' fijk toskn eodh ;h<

gqL-2 T[j fejVhnK rZbK ;B, fiBQK eoe/ ihsh dkdh B{z uzrh bZrdh ;h<

gqL-3 ihsh B{z nkgDh wK s/ r[Z;k fe™ nk™dk ;h<

gqL-4 ihsh B/ nkgDh dkdh d/ efjD s/ th nkgD/ fgsk ih B{z fuZmh fe™ BjhA ;h fbyh<

gqL-5 ihsh nkgD/ fgsk ih B{z eh dZ;Dk ukj[zdh ;h ns/ fe™ BjhA ;h dZ; ;eh<

gqL-6 ihsh B{z nkgDh dkdh dhnK fejVhnK rZbK uzrhnK Bk bZrdhnK<

gqL-7 dkdh dh w"s s/ ihsh eh ;'u e/ go/ÙkB ;h<

gqL-8 eh s[jkB{z bZrdk j? fe ihsh B/ rbsh ehsh ;h< ns/ fe™<

gkmgkmgkmgkm---- 19 b'jVh 19 b'jVh 19 b'jVh 19 b'jVh (vkL joB/e eb/o)(vkL joB/e eb/o)(vkL joB/e eb/o)(vkL joB/e eb/o)

gqL-1 b'jVh fet/A wBkJh iKdh j?<

gqL-2 b'jVh ;w/A fejVk rhs rkfJnk iKdk j?<

gqL-3 b'jVh tkb/ fdB ehFeh ykD B{z pDkfJnk iKdk j?<

gqL-4 b'jVh dk fsT[jko fe™ wBkfJnk iKdk j?<

gqL-5 b'jVh d/ fsT[jko dk ;zpzX fe;kBK Bkb fet/A i[fVnk j'fJnk j?<

gqL-6 fgzvK ftZu b'jVh fet/A wBkJh iKdh j?<

gqL-7 ÙfjoK dh b'jVh, fgzvK dh b'jVh s'A fet/A tZy j?<

gqL-8 b'jVh Bkb ;zpzfXs d[Zb/FGZNh dh fejVh ejkDh j?<

gqL-9 ““g'j foZXh, wkx ykXh”” s'A s[jkvk eh Gkt j?<

gqL-10 b'jVh Ùpd dk Ùkpfde noE eh j?<

23

gkmgkmgkmgkm---- 20 jkeh dk ikd{roL fXnkB uzd20 jkeh dk ikd{roL fXnkB uzd20 jkeh dk ikd{roL fXnkB uzd20 jkeh dk ikd{roL fXnkB uzd (gq'L ;[yihs wkB)(gq'L ;[yihs wkB)(gq'L ;[yihs wkB)(gq'L ;[yihs wkB)

gqL-1 fXnkB uzd dhnK gqkgshnK dk toDB eo'<

gqL-2 fXnkB uzd dh :kd jo ;kb fet/A wBkJh iKdh j?<

gqL-3 fXnkB uzd B{z jkeh y/vD dk Ù"Ae fet/A g?dk j'fJnk<

gqL-4 fXnkB uzd dh y/v Bkb fejVh ejkDh i[Vh j'Jh j?<

gqL-5 fXnkB uzd dh jkeh y/vD dh seBhe dk toDB eo'<

gqL-6 jkeh d/ w[Zy e'u ti'A ;"Agh rJh fizw/tkoh B{z T[;B/ fet/A fBGkfJnk<

gqL-7 fXnkB uzd dk p[Zs feZE/ bZrk j'fJnk j?< fJ; p[Zs dh eh ftÙ/Ùsk j?<

gkmgkmgkmgkm---- 21 nzwVh dk ftjVk21 nzwVh dk ftjVk21 nzwVh dk ftjVk21 nzwVh dk ftjVk (n(n(n(nzzzzfwqsk gqhsw)fwqsk gqhsw)fwqsk gqhsw)fwqsk gqhsw)

gqL-1 fJ; eftsk ftZu nkJhnK e'Jh th uko ;soK dk ;ob noE eo'.

gqL-2 fJ; eftsk ftZu pugB dhnK fejVhnKFfejVhnK y[ÙhnK ns/ w"iK dk toDB j?<

gqL-3 fJ; eftsk ftZu e[VhnK d/ ghAxK M{ND ns/ uoyk eZsD dk fdqÙ toDB eo'.

gqL-4 fJ; eftsk ftZu dkdh dhnK ejkDhnK pko/ nkgD/ ftuko ;KM/ eo'.

gqL-5 fJ; eftsk ftZu eftsoh nkgD/ xo ftZu wBkJh rJh pkdÙkjs pko/ eh ftuko fdzdh j?<

gkmgkmgkmgkm---- 22 SZbhnK d/ oky/22 SZbhnK d/ oky/22 SZbhnK d/ oky/22 SZbhnK d/ oky/ (vkL r[owhs p?dtkB)(vkL r[owhs p?dtkB)(vkL r[owhs p?dtkB)(vkL r[owhs p?dtkB)

gqL-1 wDQk fet/A pDkfJnk frnk<

gqL-2 ukj ghAfdnK b/ye d/ wB ftZu eh fynkb nkfJnk<

gqL-3 G[Zy Bkb bkuko j'J/ eK Bkb eh tkgfonk<

gqL-4 b/ye B/ eK dh G[Zy fet/A ÙKs ehsh<

gqL-5 MVh B/ nkw iBFihtB s/ eh gqGkt gkfJnk<

gqL-6 gzShnK B{z u'rk fe™ BjhA ;h fwb fojk<

gqL-7 SZbhnK d/ oky/ e"D ;B< T[j c;bK dh okyh fet//A eod/ ;B<

24

gkmgkmgkmgkm---- 23 frnkB, ftfrnkB s/ wzB'oziB dk nB'yk ;zrwL ;kfJz;23 frnkB, ftfrnkB s/ wzB'oziB dk nB'yk ;zrwL ;kfJz;23 frnkB, ftfrnkB s/ wzB'oziB dk nB'yk ;zrwL ;kfJz;23 frnkB, ftfrnkB s/ wzB'oziB dk nB'yk ;zrwL ;kfJz;----f;Nh (nÙf;Nh (nÙf;Nh (nÙf;Nh (nÙttttBh Bh Bh Bh

e[wko)e[wko)e[wko)e[wko)

gqL-1 tou{nb fonkfbNh r?boh ns/ tou{nb ;?Av gqdoÙBh s'A s[jkvk eh Gkt j?<

gqL-2 ;kfJz; f;Nh feZE/ j? ns/ fJ;dk y/socb fezBk j?<

gqL-3 ;g/;FfEJ/No ns/ nkw f;Bw/A dh fcbw ftZu nzso dZ;'<

gqL-4 f;js r?boh ftZu ehFeh d/yD:'r j?<

gqL-5 T{oik gkoe eh j?<

gqL-6 vkfJBk;'o gkoe dk jkb ft;Eko Bkb fby'<

gqL-7 izrh jfEnkoK Bkb ;zpzfXs r?boh ftZu eh oZfynk frnk j?<

gqL-8 ;g'oN; r?boh ns/ o/bt/Fr?boh ftZu eh nzso j?<

gqL-9 ;zrhse e[o;h pko/ nkgD/ ftuko dZ;'<

gqL-10 Xosh dh Ù[o{nks B{z do;k™dk “bkJh¯ Eo{ dk J/f˜i” pko/ nkgD/ ftuko ;KM/ eo'.

gkmgkmgkmgkm---- 24 fÙt f;zx24 fÙt f;zx24 fÙt f;zx24 fÙt f;zx ---- p[Zs xkVk p[Zs xkVk p[Zs xkVk p[Zs xkVk (wbehs f;zx (wbehs f;zx (wbehs f;zx (wbehs f;zx ““““nkoNh;NnkoNh;NnkoNh;NnkoNh;N””””))))

gqL-1 fÙt f;zx B/ f;Zfynk feE'A s/ ed'A gqkgs ehsh<

gqL-2 fÙt f;zx dk pugB fet/A phfsnk<

gqL-3 p[Zs sokÙh eoB t/b/ fÙt f;zx eh wfj;{; eodk ;h<

gqL-4 fÙt f;zx B{z ehFeh ;BwkB gqkgs j'J/<

gqL-5 ebk dh y'i ;zpzXh fÙt f;zx B{z fejV/ d/Ù dh ;oeko tb'A p[bkfJnk frnk ns/ T[ZE/ nkg B{z fej'Ffijk sõpk jk;b j'fJnk<

gqL-6 fÙt f;zx dhnK ebk gqdoÙBhnK fejV/FfejV/ d/ÙK ftZu bZr u[ZehnK jB<

gqL-7 gzikp ns/ uzvhrVQ ftZu fÙt f;zx dh ebk feZE/ ns/ fe; o{g ftZu d/yh ik ;edh j?<

gkmgkmgkmgkm---- 25 pfbjkoh e[dos25 pfbjkoh e[dos25 pfbjkoh e[dos25 pfbjkoh e[dos (wBw'jB f;zx dk™)(wBw'jB f;zx dk™)(wBw'jB f;zx dk™)(wBw'jB f;zx dk™)

gqL-1 fJ; eftsk dhnK e'Jh uko ;soK dk ;ob noE fby'.

gqL-2 fJ; eftsk ftZu e[dos dhnK f;oihnK fejVhnK fejVhnK uh˜K dk f˜eo nkfJnk j?<

gqL-3 eth B/ eftsk ftZu e[dos dh ;[zdosk dk fpnkB fet/A ehsk j?<

gqL-4 eth ;{oi ns/ Xosh dh y{p;{osh dk toDB fet/A eodk j?<

25

gqL-5 ;soK g{ohnK eo'L

(i) fes/ dfonk ebFeb trd/ B/,

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

(ii) fes/ fBowb MhbK fgnkohnK B/,

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

gkmgkmgkmgkm---- 26 G{nk26 G{nk26 G{nk26 G{nk (BkBe f;zx)(BkBe f;zx)(BkBe f;zx)(BkBe f;zx)

gqL-1 b/ye G{nk d/ fgzv fe™ frnk<

gqL-2 b/ye B{z shj g?Ash toQ/ gfjbK G{nk dhnK fejVhnK rZbK :kd ;B<

gqL-3 G{nk B/ nkgD/ Gshi/ bJh w'j fet/A gqrN ehsk<

gqL-4 fJ; ejkDh ftZu b/ye B{z ykD ghD dhnK uh˜K s'A fJzBk vo fe™ brdk j?<

gqL-5 ““Gbk j'fJnk w/ok uoyk N[ZN fizd nikp'A S[ZNh”” ejkts dk eh noE j?<

gqL-6 ““nZr/ fimkDh s/ c[Zb b? e/ rJh ;?A, j[D Gkt/A Gshi/ d/ c[ZbK dh tkoh j?.”” fJj rZb Gshi/ B/ fe™ ;'uh<

gkmgkmgkmgkm---- 27 oZp dh g"Vh27 oZp dh g"Vh27 oZp dh g"Vh27 oZp dh g"Vh (pbtzs rkorh)(pbtzs rkorh)(pbtzs rkorh)(pbtzs rkorh)

gqL-1 b/ye B/ fpbfvzr pko/ eh nkw ikDekoh fdZsh<

gqL-2 b/ye B/ fBT{:koe d/ eowukohnK dk tshok fej' fejk gkfJnk<

gqL-3 b/ye B/ N'feU d/ ;N'o eowukohnK d/ tsho/ pko/ eh fbfynk<

gqL-4 n?wgkfJo ;N/N fpbfvzr ed'A, fet/A ns/ fezB/ ;w/A ftZu pDh<

gqL-5 fJ; fpbfvzr dh tos'A fejV/FfejV/ ezwK bJh ehsh iKdh j?<

gqL-6 b/ye B/ fpbfvzr T[Zs/ uVQ e/ ehFeh yk; d/fynk<

gqL-7 i[okpK yohdD ;w/A b/ye Bkb eh tkgfonk<

gkmgkmgkmgkm---- 28 tZv/ G?D ih28 tZv/ G?D ih28 tZv/ G?D ih28 tZv/ G?D ih (r[ouoB e"o uZgV fuVh)(r[ouoB e"o uZgV fuVh)(r[ouoB e"o uZgV fuVh)(r[ouoB e"o uZgV fuVh)

gqL-1 ftZfdnk nkgDh Xh d/ GftZy pko/ eh ;'udh j? ns/ fe™<

gqL-2 ftZfdnk nkgD/ tZv/ G?D ih B{z fJe nkdoÙ nfXnkgek fe™ ;wMdh j?<

gqL-3 ftZfdnk pZfunK B{z ehFeh f;Zfynk fdzdh j?<

gqL-4 ;'B{z nB[;ko bsk r[nKYhnK d/ xo eh eo ojh ;h<

26

gqL-5 bsk feZE/ rJh ;h ns/ fe™<

gqL-6 dhB fdnkb b/N fe™ j' frnk ;h<

gqL-7 ;'B{z wzwh B{z fejVk gjkVk ;[Dk™dk j? ns/ fet/A<

fszB nzeK tkb/ j'o gqÙBfszB nzeK tkb/ j'o gqÙBfszB nzeK tkb/ j'o gqÙBfszB nzeK tkb/ j'o gqÙB

gkmgkmgkmgkm----1 1 1 1 i? Gkos wkski? Gkos wkski? Gkos wkski? Gkos wksk

1a i? Gkos wksk eftsk ftZu fejV/ d/Ù GrsK dk f˜eo nkfJnk j?<

2a i? Gkos wksk eftsk dk ;ko fby'.

gkmgkmgkmgkm----2 2 2 2 g/g/g/g/wwwwh d/ fBnkD/h d/ fBnkD/h d/ fBnkD/h d/ fBnkD/

1a g/wh d/ fBnkD/ fe; s'A vo oj/ ;B<

2a g/wh d/ fBnkD/ fet/A ;¯b j'J/<

gkmgkmgkmgkm----3 3 3 3 fSzM SokjK dhfSzM SokjK dhfSzM SokjK dhfSzM SokjK dh

1a fSzMK ftZu gfjbtkBK d/ x'b pko/ fby'<

2a fSzM SokjK dh dk w/bk fej' fijk j[zdk j?<

gkmgkmgkmgkm----4 4 4 4 Ùqh r[o{ noiB d/t ihÙqh r[o{ noiB d/t ihÙqh r[o{ noiB d/t ihÙqh r[o{ noiB d/t ih

1a Ùqh r[o{ noiB d/t ih d/ ftukoK pko/ dZ;'<

2a r[o{ ih B{z ehFeh s;hj/ fdZs/ rJ/<

gkmgkmgkmgkm----5 5 5 5 T[Zdw eohA io{oT[Zdw eohA io{oT[Zdw eohA io{oT[Zdw eohA io{o

1a wB[Zy B{z T[Zdw fe™ eoBk ukjhdk j?<

2a “T[Zdw eohA io{o” eftsk dk ;ko fby'<

27

gkmgkmgkmgkm----6 6 6 6 db/ohdb/ohdb/ohdb/oh

1a pbihs dh pZu/ B{z pukT[D tkbh xNBk pko/ fby'<

2a pbihs dk pZu/ dh wK B/ XzBtkd fet/A ehsk<

gkmgkmgkmgkm----7 7 7 7 o{gBroo{gBroo{gBroo{gBro

1a o{gBro Ùfjo dh ;[zdosk dk fpnkB b/ye B/ fet/A ehsk j?<

2a o{gBro Ùfjo ftZu ehFeh d/yD:'r j?<

gkmgkmgkmgkm----8 8 8 8 pkpk ¯pkpk ¯pkpk ¯pkpk ¯ohdohdohdohd

1a pkpk ¯ohd d/ T[gd/Ù eh ;B<

2a pkpk ¯ohd eokwks s/ w[bkeks pko/ eh efjzd/ ;B<

gkmgkmgkmgkm----9 9 9 9 gzikpgzikpgzikpgzikp

1a gzikp eftsk ftZu gzikp pko/ eh fejk frnk j?<

2a gzikp eftsk dk ;ko fby'.

gkmgkmgkmgkm----10 10 10 10 jfonktb d/ phijfonktb d/ phijfonktb d/ phijfonktb d/ phi

1a “jfonktb d/ phi w[Ze rJ/ jB” s'A ejkDheko dk eh Gkt j?<

2a “o[Zy brkT[D/ ukjhd/ jB” fJj ¯eho B/ fet/A ;wMkfJnk<

gkmgkmgkmgkm----11 11 11 11 gzikph b'e BkuF frZXkgzikph b'e BkuF frZXkgzikph b'e BkuF frZXkgzikph b'e BkuF frZXk

1a wodK ns/ n"osK dk frZXk fet/A nbr j?<

2a gzikph b'eFBkuK pko/ ikDekoh fdT[<

28

gkmgkmgkmgkm----12 12 12 12 gzikpgzikpgzikpgzikph ;[gBh ;[gBh ;[gBh ;[gB ;k;k;k;k˜ ˜ ˜ ˜ ---- vkL wfjzdo f;zx ozXktkvkL wfjzdo f;zx ozXktkvkL wfjzdo f;zx ozXktkvkL wfjzdo f;zx ozXktk

1a uzvhrVQ B{z vkL ozXktk B/ fet/A ;[zdo pDkfJnk<

2a vkL ozXktk dk y/shpkVh bJh eh :'rdkB j?<

gkmgkmgkmgkm----13 13 13 13 go p'b BK ;ed/go p'b BK ;ed/go p'b BK ;ed/go p'b BK ;ed/

1a go p'b BK ;ed/ eftsk ftZu eth o[ZyK dh ftukoXkok fet/A dZ;dk j?<

2a “go p'b BK ;ed/” eftsk dk ;ko fby'.

gkmgkmgkmgkm----14 14 14 14 ;KMh wK;KMh wK;KMh wK;KMh wK

1a gzikp e"o itkBK Bkb fej' fijk fttjko eodh ;h<

2a nzs ftZu gzikp e"o nkgDh Xh B{z eh efjzdh j?<

gkmgkmgkmgkm----15 15 15 15 tfjw Gowtfjw Gowtfjw Gowtfjw Gow

1a b'e nkw s"o s/ fe; soQK d/ tfjw eod/ jB<

2a nZieZb dh ghVQh dh tfjwK pko/ eh ;'u j?<

gkmgkmgkmgkm----16 16 16 16 ofpzdo BkE N?r'oofpzdo BkE N?r'oofpzdo BkE N?r'oofpzdo BkE N?r'o

1a okÙNoh rhs fejVk j?< fJj rhs fe;B/ fbfynk<

2a N?r'o dk iBw ed'A ns/ feZE/ j'fJnk<

ggggkmkmkmkm----17 17 17 17 r[bkp dh ¯;br[bkp dh ¯;br[bkp dh ¯;br[bkp dh ¯;b

1a eftsk nB[;ko r[bkp dh c;b feZE/ wfjedh j?<

2a “r[bkp dh c;b” eftsk dk ;ko fby'.

29

gkmgkmgkmgkm----18 18 18 18 T[j ;'udhT[j ;'udhT[j ;'udhT[j ;'udh

1a T[j ;'udh ejkDh ftZu ihsh fe; pko/ ;'udh j?<

2a ihsh dk dkdh Bkb fej' fijk toskT[ ;h<

gkmgkmgkmgkm----19 19 19 19 b'jVhb'jVhb'jVhb'jVh

1a b'jVh dk fsT[jko fet/A wBkfJnk iKdk j?<

2a b'jVh d/ fsT[jko ;w/A ehFeh o;wK ehshnK iKdhnK jB<

gkmgkmgkmgkm----20 20 20 20 jkeh dk ikd{roL fXnkB uzdjkeh dk ikd{roL fXnkB uzdjkeh dk ikd{roL fXnkB uzdjkeh dk ikd{roL fXnkB uzd

1a fXnkB uzd d/ jkeh y/vD d/ nkgD/ jh eh fB:w ;B<

2a fXnkB uzd jkeh y/vD ;w/A eh fXnkB oZydk ;h<

gkmgkmgkmgkm----21 21 21 21 nzwVh dk ftjVknzwVh dk ftjVknzwVh dk ftjVknzwVh dk ftjVk

1a e[VhnK nzwVh dk ftjVk eftsk ftZu eh :kd eodhnK jB<

2a “nzwVh dk ftjVk” eftsk dk ;ko fby'.

gkmgkmgkmgkm----22 22 22 22 SZbhnK d/ oky/SZbhnK d/ oky/SZbhnK d/ oky/SZbhnK d/ oky/

1a SZbhnK d/ oky/ ejkDh ftZu SZbhnK d/ oky/ e"D ;B<

2a b/ye B/ eK dh ikB fet/A pukJh<

30

gkmgkmgkmgkm----23 23 23 23 frnkB, ftfrnkB s/ wzB'oziB dk nB'yk ;zrwF;kfJz;frnkB, ftfrnkB s/ wzB'oziB dk nB'yk ;zrwF;kfJz;frnkB, ftfrnkB s/ wzB'oziB dk nB'yk ;zrwF;kfJz;frnkB, ftfrnkB s/ wzB'oziB dk nB'yk ;zrwF;kfJz; f;Nhf;Nhf;Nhf;Nh

1a ;kfJz; f;Nh ftZu ehFeh t/yD:'r j?<

2a gD Ùesh e/Ado T{oik gkoe eh j?<

gkmgkmgkmgkm----24 24 24 24 fÙt f;zx p[ZsFxkVkfÙt f;zx p[ZsFxkVkfÙt f;zx p[ZsFxkVkfÙt f;zx p[ZsFxkVk

1a fÙt f;zx B/ Nkjbh dh bZeV xV e/ ehFeh pDkfJnk<

2a fÙt f;zx dk ;[Gkn fej' fijk ;h<

gkmgkmgkmgkm----25 25 25 25 pfbjkoh e[dospfbjkoh e[dospfbjkoh e[dospfbjkoh e[dos

1a eth B/ e[dos dh ;[zdosk dk toDB fet/A ehsk j?<

2a eftsk dk ;ko nkgD/ ÙpdK ftZu fby'<

gkmgkmgkmgkm----26 26 26 26 G{nkG{nkG{nkG{nk

1a G{nk dk ;[Gkn fej' fijk ;h<

2a G{nk B/ b/ye dk ;tkrs fet/A ehsk<

gkmgkmgkmgkm----27 27 27 27 oZp dh g"VhoZp dh g"VhoZp dh g"VhoZp dh g"Vh

1a fBT{:koe dhnK fpbfvzrK pko/ b/ye eh efjzdk j?<

2a i[okpK dk i'Vk yohdD ;w/A b/ye Bkb eh tkgfonk<

31

gkmgkmgkmgkm----28 28 28 28 tZv/ G?D ihtZv/ G?D ihtZv/ G?D ihtZv/ G?D ih

1a tZv/ G?D ih fJeKrh ftZu ftZfdnk dk ;[Gkn fej' fijk ;h<

2a ftZfdnk bsk ns/ ;'B{z B{z eh ;wMk™dh j?<

gqÙBLgqÙBLgqÙBLgqÙBL----5555 eftsk dhnK j/m fbyhnK ;soK gVQ e/ EZb/ fdZs/ gqÙB dk T[Zso eftsk dhnK j/m fbyhnK ;soK gVQ e/ EZb/ fdZs/ gqÙB dk T[Zso eftsk dhnK j/m fbyhnK ;soK gVQ e/ EZb/ fdZs/ gqÙB dk T[Zso eftsk dhnK j/m fbyhnK ;soK gVQ e/ EZb/ fdZs/ gqÙB dk T[Zso

fdULFfdULFfdULFfdULF

gkmgkmgkmgkm----1 i? Gkos wksk1 i? Gkos wksk1 i? Gkos wksk1 i? Gkos wksk

1. uzvh pD e/ oD ftZu i{Mh,

s/oh MK;h okDh

gqÙBLF uzvh pD e/ :[ZX d/ w?dkB ftZu e"D bVh<

2. bj{nK d/ ;zr fbyh rJh j?,

nDy s/oh dh bzwh rkEk

gqÙBLF bj{nK Bkb fe;dh rkEk fbyh rJh j?<

3. v[ZbQ/ ı{B dk pdbk T[;B/,

s'b fbnk ftZu Skp/

gqÙBLF v[Zb/ y{B dk pdbk fe;B/ fbnk<

4. s/o/ d[ZyK dh pks ;[DKd/,

okig{skBh yzvo

gqÙBLF Gkos wksk d/ d[ZyK dh ejkDh e"D dZ;d/ jB<

5. ifbQnK tkb/ pkr s/o/ dh,

nZi th nwo ejkDh

gqÙBLF fe; fJfsjkf;e EK dh nZi th ejkDh nwo j?<

32

gkmgkmgkmgkm---- 5 T[5 T[5 T[5 T[ZZZZdw eohA io{odw eohA io{odw eohA io{odw eohA io{o

1. fpB T[Zdw jZe ;ZyD/ ofj;D

T[Zdw EhA Gog{o

gqÙBLF fwjBs ehs/ fpBQK jZE eh ofj iKd/ jB<

2. i/ ukj/A g[ZiDk wz˜b ”s/,

trhA fit/A dfonk.

gqÙBLF wzf˜b s/ gj[zuD bJh eh eoBk ukjhdk j?<

3. f˜zdrh ikDhA x'b bzw/ok,

fiZs ftZu oZy ftÙtk;

gqÙBLF wB[Zy B{z fiZs ftZu eh oZyDk ukjhdk j?<

4. s/o/ fyVB s'A ir B/ fyVBk,

w[oMkfJnk, w[oMkt/.

gqÙBLF wB[Zy d/ y[Ù j'D Bkb e"D y[Ùh wfj;{; eodk j?<

5. f;de, brB d/ seV/ yzGhA,

T[ZvDk T[ZuFn;wkBhA.

gqÙBLF wB[Zy B{z fe;d/ yzG brk e/ T[Zu/ n;wkBK s/ T[ZvDk ukjhdkj?<

6. Eb, ;kro th o'e ;eD BK,

s/oh ;fji otkBh.

gqÙBLF s/oh ;[Gkfte ukb B{z e"D BK o'e ;e/<

gkmgkmgkmgkm---- 9 gzikp9 gzikp9 gzikp9 gzikp

1. Gkos d/ f;o s/ Ssq s/ok,

s/o/ f;o Ssq fjwkbk dk.

gqÙBLF Gkos d/ f;o s/ fe; dk Ssq j?<

2. e'Jh s[zpdh j?, e'Jh eZsdh j?,

e'Jh ghAjdh j?, e'Jh SVdh j?

33

gqÙBLF w[fNnkoK ehFeh eodhnK jB<

3. s/oh wkfy™ fwZmh p'bh dh,

ih eofdnK f;cs BK oZidk j?.

gqÙBLF eth fe; dh f;¯s eodk j'fJnk oZidk BjhA j?<

4. d[BhnK ;koh Gh ;'jDh j?,

go s/ok ozr fBnkok j?.

gqÙBLF eth fJBQK ;soK ftZu fe;dh gqÙz;k eo fojk j?<

5. s/oh r'dh ftZu pfjzfdnK jh,

d[BhnK dh fuzsk BZ;dh j?.

gqÙBLF fe;dh r'd ftZu p?mfdnK fuzsk ysw j[zdh j?<

gkmgkmgkmgkm---- 13 go p'b Bk13 go p'b Bk13 go p'b Bk13 go p'b Bk ;ed/;ed/;ed/;ed/

1. fJj Gbh GKs gfjukDd/,

go p'b Bk ;ed/.

gqÙBLF fJ; eftsk ftZu e"D p'b BjhA ;edk<

2. pzdk SKt/ p?mD nkt/,

fJjBK B{z jh SKrh ikt/.

gqÙBLF ftnesh fe;dh Skt/A nk e/ p?md/ jB<

3. fJBQK X[o'A cehoh gkJh,

nzsK dh fdbrhoh gkJh.

gqÙBLF o[ZyK B/ X[o'A eh gkfJnk j'fJnk j?<

4. pzd/ dh j'Dh B{z ikDB,

T[;dh jo fJZe Bp˜ gSkDB

gqÙBLF o[Zy fe;dh j'Dh B{z ikDd/ jB<

5. fJj T[jBK B{z w/t/ d/tD,

34

fpBK ”j;kB iskD d/.

gqÙBLF o[Zy fpBK nfj;kB d/ fe;B{z w/t/ fdzd/ jB<

gkmgkmgkmgkm---- 17 17 17 17 r[bkp dh c;br[bkp dh c;br[bkp dh c;br[bkp dh c;b

1. ik e/ g[ZS bU ezX ;ofjzd dh B{z

pkb fuD/ j'J/ feZdK jZ;d/ B/

gqÙBLF fJBQK ;soK ftZu fejV/ pZfunK dh rZb ehsh rJh j?<

2. pzd pzd th eZN e/ t/y u[Ze/,

c[Zb wfjeD' õk Bk pzd j'J/.

gqÙBLF w[rbK B/ fe;d/ pzd pzd eZN fdZs/<

3. fiZE/FfiZE/ ÙjhdK dh oZs v[ZbQ/,

UE/ c;b r[bkp dh wfjedh j?.

gqÙBLF r[bkp dh c;b feZE/ wfjedh j?<

4. who wB{z B/ tkYhnK bZy gkJhnK,

n;hA c/o th fyV/ r[b˜ko tKr{z.

gqÙBLF fe;B/ b'eK B{z c;bK tKr tZY fdZsk<

5. id'A nzpK B{z bZfrnk p{o j't/,

e'fJb nkD e/ U; EK ufjedh j?.

gqÙBLF id'A nzpK s/ p{o bZfrnk j't/ sK T[ZE/ e"D nk e/ ufjedh j?<

gkmgkmgkmgkm---- 21 nzwVh dk ftjVk21 nzwVh dk ftjVk21 nzwVh dk ftjVk21 nzwVh dk ftjVk

1. fiZE/ ;[gB/ eJh pDkJ/ ;h,

nZi nkg{z ;[gBk pD frnk.

gqÙBLF fJBK ;soK ftZu fe; pko/ rZb ehsh rJh j?<

2. fiZE/ y/jB{z rhN/ y/vFy/v,

35

p/Ff¯eoh ukdo skDh ;h.

gqÙBLF fJBK ;soK ftZu eh y/v j'J/ b/fyek p/fceo j[zdh ;h<

3. E'Vk fijk o[Z; e/ s/, E'VQk fijk jZ; e/ s/,

T[; pks ;[DkT[Dh Bh, e'Jh ejkDh gkT[Dh Bh.

gqÙBLF b/fyek fe; s'A o[Z;D dh rZb eodh j?<

4. n;K ;kT[D j[bkfoUA M{w M{w,

w'oK Bkb Ùos brkDh Bh,

gqÙBLF b/fyek ;kT[D d/ j[bkfonK Bkb M{w e/ fe; Bkb Ùos brk™dh j?<

5. s/ ghAx j[bko/ ukVQFukVQ,

n;wkBK Bkb S[jkDh Bh.

gqÙBLF b/fyek fe; s/ uVQ e/ n;wkB B{z S{zjdh j?<

gkmgkmgkmgkm---- 25 pfb25 pfb25 pfb25 pfbjkoh e[dosjkoh e[dosjkoh e[dosjkoh e[dos

1. g{op j? iK gZSw j?,

T[Zso j? iK dZyD j?

gqÙBLF fJBK ;soK ftZu fejVhnKFfejVhnK fdÙktK dk toDB j?<

2. fes/ uVQdk j?, fes/ S[gdk j?,

Xosh dk ızv e'Jh b[edk j?.

gqÙBLF fJBK ;soK ftZu e"D uVQdk ns/ fSgdk j?<

3. fes/ jok jok xkj jZ;dk j?,

bZr/ ;tor Xos ”s/ tZ;dk j?.

gqÙBLF Xosh s/ ;tor tZ;dk fe™ bZrdk j?<

4. fes/ gops nzpo u[zwd/ B/,

fes/ iht ;krohA x[zwd/ B/

36

gqÙBLF fJBK ;soK ftZu gops ns/ iht eh eod/ jB<

5. fes/ fBowb MhbK fgnkohnK B/,

fes/ c[ZbK ;ihnK fenkohnK B/.

gqÙBLF eth fJBQK ;soK ftZu fe;dh f;¯s eodk j?<

iwks iwks iwks iwks ---- nZmthAnZmthAnZmthAnZmthA


� ftfdnkoEh gzikph dh gkmFg[;se ftZu nkJ/ tke ns/ tke ns/ tke ns/ tke ns/

w[jkto/ w[jkto/ w[jkto/ w[jkto/ uzrh soQK :kd eoBr/

� ftfdnkoEh f;b/p; ftZu nkJ/ ;ko/ b/y gZso$b/y gZso$b/y gZso$b/y gZso$

fpB?FgZsofpB?FgZsofpB?FgZsofpB?FgZso dk uzrh soQK nfXn?B eoBr/.

� ftfdnkoEh fto'Xh Ùpd, BKt, gVBKt, ftÙ/ÙD, fto'Xh Ùpd, BKt, gVBKt, ftÙ/ÙD, fto'Xh Ùpd, BKt, gVBKt, ftÙ/ÙD, fto'Xh Ùpd, BKt, gVBKt, ftÙ/ÙD, fefonk, fefonkFftÙ/ÙD, ;pzXze, :'ie, ft;fefonk, fefonkFftÙ/ÙD, ;pzXze, :'ie, ft;fefonk, fefonkFftÙ/ÙD, ;pzXze, :'ie, ft;fefonk, fefonkFftÙ/ÙD, ;pzXze, :'ie, ft;fwefwefwefwe

nkfd dk ftnkeoB dh feskp ftZu'A uzrh soQK d[jokJh eoBr/.

� ftfdnkoEh fbzr pdb'fbzr pdb'fbzr pdb'fbzr pdb' ns/ tuB pdbtuB pdbtuB pdbtuB pdb'''' dh uzrh soQK

d[jokJh eoBr/. e[M fbzr pdb' ns/ tuB pdb' nZr/

fdZs/ rJ/ jBLF

gqÙBLF gqÙBLF gqÙBLF gqÙBLF 9999 fbzr pdb'LFfbzr pdb'LFfbzr pdb'LFfbzr pdb'LF

1. w/oh G?D fgzv tZb t/y ojh ;h.

2. rGo{ N'bhnK pDk e/ x[zwd/ nkw fdykJh fdzd/ jB.

3. Ù/o izrb ftZu x[zw fojk j?.

4. peok ns/ fjoB xkj yk oj/ jB.

5. pZuk r/Ad Bkb y/v fojk j?.

6. wkbh fenkoh g[ZNdk j?.

7. T[j gzikph dk gqf;ZX b/ye j?.

37

8. pZdb toQ e/ ubk frnk.

9. ekbh x'Vh d"Vdh j?.

10. nfXnkgek gkm gVQk™dh j?.

11. w/ok fdT[o nZi Ùfjo frnk j?.

12. MhT[oh dkD/ G[zB ojh j?.

13. fpZbk d[ZX gh fojk j?.

14. w[zv/ y/v oj/ jB.

15. oki/ e'b d' B"eo, uko jkEh s/ fszB x'V/ ;B.

16. o[Zy T[Zs/ T[Zb{ s/ eK p?m/ ;h.

17. e[Vh x'V/ B{z GikJh b? ik ojh j?.

18. Ù/o b{zpVh dk wkwk pD frnk.

19. pZeoh B/ u{j/ B{z g?o j/m b? fbnk.

20. w'o B/ feobh yk bJh.

21. doih B/ fJZe e[Vsk pDkfJnk.

22. oki/ B/ ;/te B{z todh fdZsh.

23. fGykoh B/ nÙhotkd fdZsk.

24. w?A nkgDh ;Z; Bkb p˜ko rJh.

25. B{zj B/ ;Z; e[ZNh.

26. ekbk x'Vk d"Vdk j?.

27. wdkoh B/ v[rv[rh tikJh.

gqÙBLgqÙBLgqÙBLgqÙBL---- 11110000 tuB pdb'LtuB pdb'LtuB pdb'LtuB pdb'L

1. w?A T[;dh feskp b? e/ gVQh.

2. T[;B/ w?B{z X'yk fdZsk.

3. wZM s/ rK y/s ftZu xkj uo ojh ;h.


5. x'Vk GZfink ik fojk j?.

6. e[VhnK ghAxK M{N ojhnK jB.

7. fJj ejkDh pVh bzph j?.

8. w[zvk gszr T[vk fojk j?.

9. e[Vh eftsk gVQ ojh j?.

38


11. fuVhnK uhAFuhA eodhnK jB.

12. T[j nkgD/ fgsk ih dh nkfrnk dk gkbD eodk j?.

13. wdkoh pKdo B{z Buk fojk ;h.

14. fuZNk e[Zsk s/˜ d"V/rk.

15. rGo{ GzrVk gk fojk j?.

16. rtkbk wZM uko fojk j?.

17. w/b/ ftZu wdkoh swkÙk fdyk fojk j?.

18. S'NhnK e[VhnK y/vdhnK jB.

19. wkbD p{N/ B{z gkDh d/ ojh j?.







39

iwks iwks iwks iwks ---- B"thAB"thAB"thAB"thA g/goL FJ/g/goL FJ/g/goL FJ/g/goL FJ/

g/go F g?NoBg/go F g?NoBg/go F g?NoBg/go F g?NoB ;wK;wK;wK;wK---- 3 xzN/3 xzN/3 xzN/3 xzN/ e[Zb nzee[Zb nzee[Zb nzee[Zb nze---- 75757575

gqÙBL-1 S'N/ T[ZsoK tkb/ 10 gqÙB (gkmFg[;se s/ nXkfos) & 10 nze

gqÙBL-2 gq;zr ;kfjs ftnkfynk (d' g?oQ/) (eftsk Gkr ftZu'A) & 5O5 & 10 nze

gqÙBL-3 fe;/ fJZe eftsk dk e/Adoh Gkt & 4 nze

gqÙBL-4 eftsk ftZu'A fe;/ fJZe s[e dh ftnkfynk & 2 nze

gqÙBL-5 tkose Gkr ftZu'A fe;/ fJZe b/y dk ;ko & 7 nze

gqÙBL-6 tkose Gkr d/ b/yK ftZu'A nfGnk;h gqÙBK d/ T[Zso (e'Jh d') & 4O4 & 8 nze

gqÙBL-7 fJeKrh Gkr ftZu'A fe;/ fJZe gkso dh gksoFT[;koh & 6 nze

gqÙBL-8 fJeKrh ftZu'A fe;/ fJZe tkoskbkg dh gq;zr ;kfjs ftnkfynk & 4 nze

gqÙBL-9 ejkDh Gkr ftZu'A fe;/ fJZe ejkDh dk ;ko & 6 nze

gqÙBL-10 ejkDh Gkr ftZu'A d' gqÙBK d/ T[Zso & 4O4 & 8 nze

gqÙBL-11 Bktb d/ fJZe gqÙB dk T[Zso & 6 nze

gqÙBL-12 Bktb ftZu'A tkoskbkg dh gq;zr ;kfjs ftnkfynk & 4 nze

iwks iwks iwks iwks ---- B"thAB"thAB"thAB"thA


1a gqÙBLF 1a gqÙBLF 1a gqÙBLF 1a gqÙBLF S'N/ T[so tkb/ 10 gqÙB (gkmFg[;se & ;kfjsS'N/ T[so tkb/ 10 gqÙB (gkmFg[;se & ;kfjsS'N/ T[so tkb/ 10 gqÙB (gkmFg[;se & ;kfjsS'N/ T[so tkb/ 10 gqÙB (gkmFg[;se & ;kfjs wkb, tzBrh, wkb, tzBrh, wkb, tzBrh, wkb, tzBrh,

BktBktBktBktbbbb) ) ) ) s/ nkXkfos & 10 nzes/ nkXkfos & 10 nzes/ nkXkfos & 10 nzes/ nkXkfos & 10 nze

iwks iwks iwks iwks ---- B"thAB"thAB"thAB"thA (g/go(g/go(g/go(g/go---- J/)J/)J/)J/)

nkX[fBe nkX[fBe nkX[fBe nkX[fBe ekftekftekftekft

((((T) T) T) T) GkJh tho f;zxGkJh tho f;zxGkJh tho f;zxGkJh tho f;zx

t;s{fBÙm T[ZsoK tkb/ gqÙBt;s{fBÙm T[ZsoK tkb/ gqÙBt;s{fBÙm T[ZsoK tkb/ gqÙBt;s{fBÙm T[ZsoK tkb/ gqÙB

40

eftskLeftskLeftskLeftskL---- 1a ;wK1a ;wK1a ;wK1a ;wK

1. nkX[fBe ekft dk w'Yh e"D j?<

2. GkJh tho f;zx dh fbyh j'Jh e'Jh eftsk dk BK fby'<

3. ;wK eftsk fe;dh fbyh j'Jh j?<

4. e"D gZbk S[vk e/ fy;e frnk<

5. ;w/A B{z e"D ekp{ eoe/ BjhA oZy ;edk<

6. fejV/ ;w/A B{z Ù[G ezwK ftZu bk e/ ;¯b eoBk ukjhdk j?<

7. toswkB ;w/A B{z fet/A ;¯b ehsk ik ;edk j?<

8. eh ;wK w[V e/ tkfg; nk™dk j?<

9. ““j' ni/ ;zGkb fJ; ;w/A B{z,

eo ;¯b T[Zvdk iKtdk..””

gqÙBL fJj ;soK fe; eftsk ftZu'A bJhnK rJhnK jB<

eftskLeftskLeftskLeftskL---- 2a fpBcÙK2a fpBcÙK2a fpBcÙK2a fpBcÙK dk c[Zbdk c[Zbdk c[Zbdk c[Zb

1. “fpBcÙK dk c[Zb” eftsk dk eth e"D j?<

2. GkJh tho f;zx B/ gqG{ gq/w ftZu ozr/ j'J/ fe; dh nt;Ek B{z fpnkB ehsk j?<

3. “fpBcÙK dk c[Zb” fejV/ fuzBQ d/ o{g ftZu g/Ù ehsk j?<

4. “fpBcÙK d/ c[Zb” B/ ozr feZE'A fbnk j?<

5. “fpBcÙK dk c[Zb” fe; soQK dk pD e/ ofjDk ukj[zdk j?<

6. “fpB¯ÙK dk c[Zb” eh gh e/ ns/ eh yk e/ gbdk j?<

7. “fpBcÙK dk c[Zb” fe; Bkb y/vdk j?<

8. fe;dh nkgDh j'Ad B{z ikfjo eoB dh fJZSk g{oh BjhA j[zdh<

9. “fpBcÙK dk c[Zb” nkgDk ihtB fet/A r[ikoBk ukj[zdk j?<

eftskLF3a N[eVh ir s'A fBnkoheftskLF3a N[eVh ir s'A fBnkoheftskLF3a N[eVh ir s'A fBnkoheftskLF3a N[eVh ir s'A fBnkoh

1. N[eVh ir s'A fBnkoh eftsk dk eth e"D j?<

2. eth B{z n;wkB ftZu eh fdykJh fdzdk j?<

3. e[dos dh d/th nekÙ d/ fe; wzvb ftZu y/v ojh ;h<

4. e[dos dh d/th dh w[Zmh ftZu fejV/ B˜ko/ nk rJ/ ;B<

5. e[dos dh d/th dh w[Zmh fiZE/ fvZrh T[ZE/ eh pD frnk<

41

6. eÙwho d/ nkgD/ nd[Zsh j[;B eoe/ T[;B{z fe;dh S'j brh wfj;{; j[zdh j?<

7. j? Xosh go S'j n;wkBh,

;[zdosk ftZu fbÙe/

gqÙBLF fJj ekft N[eVk fe; eftsk ftZu'A fbnk frnk j?<

eftskLF 4a fpqSeftskLF 4a fpqSeftskLF 4a fpqSeftskLF 4a fpqS

1. fpqS eftsk dk eth e"D j?<

2. fpqS d[BhnK d/ b'eK B{z eh efj e/ ;zp'XB eodk j?<

3. fezBQK dk x/ok ns/ cbkU Xosh T[Zs/ BjhA g;odk<

4. fpqS d/ fuzBQ B{z fe; nt;Ek ftZu g/Ù ehsk j?<

5. frZm EKT[ Xosh s/ wZbh,

ni/ s[;hA j' bVd/<

gqÙBLF fJ; ekftFN'N/ dk eth e"D j?<

(n) (n) (n) (n) XBh okw ukfsqeXBh okw ukfsqeXBh okw ukfsqeXBh okw ukfsqe

eftskLF1a eftskLF1a eftskLF1a eftskLF1a tfjzdktfjzdktfjzdktfjzdk ikJ/ikJ/ikJ/ikJ/

1. tfjzdk ikJ/ eftsk dk eth e"D j?<

2. XBh okw ukfsqe dh e'Jh th eftsk dk BK fby'<

3. eth B/ fJ; eftsk ftZu wB[Zy dk fe;s'A ftSVB fco fwbD ojZ; B{z g/Ù ehsk j?<

4. e"D nkgD/ o;s/ s/ s[odk j'fJnk Bdh dhnK bfjoK ftZu Mbeko/ wkodk j?<

5. ukfsqe nB[;ko Bdh d/ gkDh dh fe; Bkb ;KM j?<

6. gkDh ;{oi dh rowh Bkb eh pD e/ n;wkB ”s/ ik uVQdk j?<

7. nkT[D ikD d/ r/V ftZu e"D fgnk ofjzdk j?<

eftskLeftskLeftskLeftskL---- 2 ft;kyh dk w/bk2 ft;kyh dk w/bk2 ft;kyh dk w/bk2 ft;kyh dk w/bk

1. ft;kyh dk w/bk eftsk dk eth e"D j?<

2. eth B/ fejV/ wjhB/ d/ w/b/ dh (fJ; eftsk ftZu) rZb ehsh j?<

42

3. ft;kyh dk w/bk fejVh c;b Bkb ;zpzfXs j?<

4. pkrK T[go fe;B/ ;'jDk ozr c/o fdZsk j?<

5. w/b/ ftZu fe;dh wzvh bZrh j'Jh j?<

6. ;{ow/ gfjbtkB feZE/ rZid/ jB<

7. eth fe;B{z ft;kyh dk nkBzd b?D bJh efjzdk j?<

eftskLF 3a ihtB i'seftskLF 3a ihtB i'seftskLF 3a ihtB i'seftskLF 3a ihtB i's

1. ihtB i's eftsk dk eth e"D j?<

2. ihtB i's eftsk ftZu eth wB[Zy B{z nkgDh j'Ad fe; nzdk˜ ftZu T[GkoB dh jZbkFÙ/oh fdZsh j?<

3. wB[Zy B{z eh pD e/ BjhA p?mDk ukjhdk<

4. Xosh s/ fe;dk r[˜kok w[Ùfeb j?<

5. wB[Zy B{z Xosh T[Zs/ d[BhnK dk BeÙk pdbB bJh eh eoB bJh fejk frnk j?<

6. wB[Zy B{z eh pD e/ wfjcb GykT[Dh ukjhdh j?<

7. wB[Zy d/ nzdo eh j?< i' fenkws g?dk eo ;edh j?<

8. wB[Zy dh ihtB o{gh pz;oh ftZu e"D c{e Godk j?<

9. T[j fejVh Ùesh j?, fiBQK B/ fBZe/FfBZe/ fsDe/ i'V e/ d[BhnK t;kJh j?<

(J) (J) (J) (J) gq'L g{oB f;zxgq'L g{oB f;zxgq'L g{oB f;zxgq'L g{oB f;zx

eftskLF 1a itkB gzikp d/eftskLF 1a itkB gzikp d/eftskLF 1a itkB gzikp d/eftskLF 1a itkB gzikp d/

1. “itkB gzikp d/” eftsk fe; d[nkok fbyh rJh j?<

2. gq'L g{oB f;zx dh fbyh j'Jh e'Jh fJe eftsk dk BK fby'<

3. gqL g{oB f;zx dh eftsk ftZu fe; d/ y[Zb/Fv[Zb/, fgnko dh r[bkwh eoB tkb/ ns/ nbp/b/

;[Gkn B{z T[Gkfonk j?<

4. gzikph itkB fgnko dh ykso eh pDB B{z fsnko j' iKd/ jB<

5. gzikph itkB ikB e[opkB eod/ j'J/ th eh BjhA Mbd/<

6. gzikph itkB eh ekfJw oZyD bJh wo fwZNd/ jB<

7. fe; B/ gzikph itkBK B{z X[o'A nk˜kd ehsk j?<

8. pkb BkE B/ oKM/ B{z fejV/ pzXBK Go/ fB:w ;wMkJ/<

43

9. gzikp d/ ofjD tkb/ gzikph wktK d/ g[Zso eh jB<

10. r[o{ ih d/ eh rkT[D Bkb MBK, okth, ;sb[i, fpnk;, i/jbw s/ nNe dfonk p'b T[Zm/<

11. gzikp dh Xosh T[Zs/ fe; Bkb oZph frnkB nkfJnk j?<

12. gzikp dh Xosh T[Zs/ fejV/ r[o{nK d/ x'V/ d/ ;[zwK dh Nkg bZrh j?<

eftskLeftskLeftskLeftskL---- 2a gzikp d/ w2a gzikp d/ w2a gzikp d/ w2a gzikp d/ w˜̃̃̃d{d{d{d{oooo

1. “gzikp d/ w˜d{o” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. eth B/ gzikp d/ w˜d{oK d/ ;[Gkn B{z fusod/ j'J/ eh gqkgs ehsk<

3. eth B/ gzikp d/ w˜d{oK d/ fujo/ fej' fij/ g/Ù ehs/ jB<

4. gzikp d/ w˜d{oK d/ ;[Gkn fej' fij/ jB<

eftskLF eftskLF eftskLF eftskLF 3a y{j T[Zs/3a y{j T[Zs/3a y{j T[Zs/3a y{j T[Zs/

1. “y{j T[Zs/” eftsk fe; d[nkok fbyh rJh j?<

2. e[VhnK nkgD/ jZEK Bkb eh v'bFv'b e/ g?o X' ojhnK jB<

3. e[VhnK dk fe; T[Zs/ fJeZmhnK j'Dk th fJZe ozrFfpozrk ihtB j?<

4. y{j T[Zs/ gkDh GodhnK e[VhnK dk fdqÙ eh j[zdk j?<

5. ““gkDh y{j ftZu'A eYdhnK,

e[ZM v'bdhnK e[M GodhnK””

gqÙBLF fJj ekftFN'Nk fe; eftsk ftZu'A fbnk frnk j?<

6. e[VhnK gkDh u[ZedhnK j'JhnK eh bk e/ rk™dhnK jB<

(;) (;) (;) (;) ;H;H uoB f;zx Ùjhd;H;H uoB f;zx Ùjhd;H;H uoB f;zx Ùjhd;H;H uoB f;zx Ùjhd

eftskLF1a fJZe fgnkbk gkDheftskLF1a fJZe fgnkbk gkDheftskLF1a fJZe fgnkbk gkDheftskLF1a fJZe fgnkbk gkDh

1. “fJZe fgnkbk gkDh” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. nepo pkdÙkj B{z fe;B/ szr ehsk<

3. phopb B/ gkDh s'A fpBK fe;dh sV¯ dh T[dkjoD fdZsh<

4. oki/ B/ fgnkb/ dh ehws eh dZ;'<

44

5. dZ;' Gbk fe fJj gkDh j[D,

d/j nzdo o[e ikt/.

gqÙBLF fJj ekft N'Nk fe; eftsk ftZu'A fbnk frnk j?<

6. fJj eftsk fe; g[;se ftZu doi j?<

7. pzdk fe;dk w[Zb gkT[D dh oZsk Go th ;woZEk BjhA oZydk<

eftskLeftskLeftskLeftskL----2a rbs cfjwhnK2a rbs cfjwhnK2a rbs cfjwhnK2a rbs cfjwhnK

1. “rbs cfjwhnK” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. eth d[BhnK dh eh t/y d/ jZ;dk j?<

3. eth nB[;ko b'e fe; ftZu cZ; e/ d[Zy ;fjzd/ jB<

4. eth nB[;ko b'e nkgD/ nkg B{z fe; Bkb'A tZX nebwzd ;wMd/ jB<

5. ew˜'o nkdwh pbtkB tKr nkeV e/ fe; Bkb NZeo b?Adk j?<

6. nBgVQ fe;dh fBzfdnk eodk j?<

7. wB[Zy fe; s'A pfDnk j?<

8. ““fdb rzd wzd s'A ;k¯ j'D,

jo pzdk “;[Eok” pD ikt/.””


(j) (j) (j) (j) vkL dhtkB f;zx ekb/gkDhvkL dhtkB f;zx ekb/gkDhvkL dhtkB f;zx ekb/gkDhvkL dhtkB f;zx ekb/gkDh

eftskLF1a trd/ gkDheftskLF1a trd/ gkDheftskLF1a trd/ gkDheftskLF1a trd/ gkDh

1. “trd/ gkDh” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. i/ fizdrh dk gkDh yVk j' ikt/ sK eh j[zdk j?<

3. vkL dhtkB f;zx ekb/gkDh d[nkok fbyh j'Jh e'Jh fJZe eftsk dk BK fby'<

4. wB[Zyh f˜zdrh ftZu d[ZyF;[Zy, fiZsFjko, ;zxoÙ s/ T[EbFg[Eb wuh ofjDh fe; dh fBÙkBh j?<

5. wB[Zyh f˜zdrhnK nkg; ftZu fet/A fi™dhnK ofj ;edhnK jB<

6. vkL ekb/gkDh nB[;ko wB[Zyh o{jK ;dk fe; :sB ftZu bZrhnK ofjzdhnK jB<

7. wB[Zy B{z eh gqkgs eoB bJh jw/Ùk s[od/ ofjDk ukjhdk j?<

45

8. i/ wB[Zy B{z s[oB Bkb ftek; g?Adk j[zdk j? sK yV/ j' ikD Bkb eh j[zdk j?<

eftskLF2a eftskLF2a eftskLF2a eftskLF2a ¯̄̄̄eho dh ;dkeho dh ;dkeho dh ;dkeho dh ;dk

1. “¯eho dh ;dk” eftsk dk eth e"D j?<

2. eth nB[;ko b'eK B{z e[M th d{finK B{z d/D Bkb fe; ftZu tkXk j't/rk<

3. d{finK B{z ykD B{z d/D Bkb eh fwb/rk<

4. r[nKYhnK, fwZsoK, gokfJnK s/ UgfonK B{z fgnko d/ pdb/ eh gqkgs j't/rk<

5. tZX s'A tZX dkB eoB Bkb eh gqkgs j't/rk<

6. ““fdUFfe tX'r/, tzv'F BK w[Ze'r/.””

gqÙBLF ekftFN'N/ dh eftsk dk eh BK j?<

eftskLF3a Grs B{zeftskLF3a Grs B{zeftskLF3a Grs B{zeftskLF3a Grs B{z

1. “Grs B{z” eftsk fe; d[nkok fbyh rJh j?<

2. wB[Zy Grs B{z oZp dh EK fe;B{z Y{zvD bJh efjzdk j?<

3. eth oZp dh g{ik SZv e/ fe;dh g{ik ukj[zdk j?<

4. wB[Zy nkgD/ nkg B{z ikD/ fpBK fe;B{z BjhA ikD ;e/rk<

5. wB[Zy fe; ftZu oj/ fe T[;dk oZp ftZu fBtk; j't/<

(e) (e) (e) (e) fco'˜dhB Ùo¯fco'˜dhB Ùo¯fco'˜dhB Ùo¯fco'˜dhB Ùo¯

eftskLF 1a w?A gzikpheftskLF 1a w?A gzikpheftskLF 1a w?A gzikpheftskLF 1a w?A gzikph

1. “w?A gzikph” eftsk dk eth e"D j?<

2. fco'˜dhB Ùo¯ d[nkok fbyh j'Jh e'Jh fJZe eftsk dk BK fby'<

3. eth dk g/Av{ j[zfdnK j'fJnK ofjD ;fjD fej' fijk j?<

4. eth T[od{, cko;h, nzrq/ih ikDd/ j'J/ th T[;dh g;zdhdk p'bh fejVh j?<

46

5. eth nkgD/ nkg B{z fe;d/ BZE dk w'sh ns/ tzr dk N[eVk ;wMdk j?<

6. eth dh fJZSk j? fe nkgD/ d/Ù ftZu p'bh B{z eh fwb/<

7. eth feZE'A dk ;/te j?<

eftskLF2a wK dk fdbeftskLF2a wK dk fdbeftskLF2a wK dk fdbeftskLF2a wK dk fdb

1. “wK dk fdb” eftsk dk eth e"D j?<

2. wK g[Zso B{z fe;dh SK d/D tkbh j[zdh j?<

3. wK d/ fdb ftZu oZp B/ eh g;kfonk j'fJnk j?<

4. eth nB[;ko wK B{z g[Zso fwbD s/ T[;B/ fe;dk Ù[eo ehsk<

5. wK B/ g[Zso B{z ed'A sZe sZsh ”tk Bk bZrD fdZsh<

6. ““c[ZN gJh nzr{oh eZeh r'o/ r'o/ w[ZyV/ s/,

c[Zb tKr{z nkD e/ itkBh B/ fÙzrkfonk.””


7. B"itkB s/ ;[zdoh B/ fe; Bkb tko ehsk<

8. e[Vh B/ fe;dk fdb eZY e/ fbnkT[D bJh fejk<

9. wK B/ wo e/ th eh Bk SZfvnk<

(y) (y) (y) (y) r[ow[Zy f;zx w[;kf¯or[ow[Zy f;zx w[;kf¯or[ow[Zy f;zx w[;kf¯or[ow[Zy f;zx w[;kf¯o

eftskLF1a ehVheftskLF1a ehVheftskLF1a ehVheftskLF1a ehVh

1. “ehVh” eftsk fe; d[nkok fbyh rJh j?<

2. r[ow[y f;zx w[;kf¯o d[nkok fbyh rJh e'Jh fJZe eftsk fby'<

3. ehVh fe;dh sKx ftZu nZr/ jh nZr/ tXdh iKdh j?<

4. ehVh n"yh j' e/ th eh eodh j?<

5. ehVh rowh ftZu eh eodh j?<

6. ehVh f;nkb ftZu eh eodh j?<

7. eth nB[;ko i' ;Zuh brB tkb/ j[zd/ jB, T[j fej' fij/ j[zd/ jB<

8. eftsk nB[;ko yVQk gkDh eh SZvdk j?<

47

9. i/ e'Jh Gkok dkDk jZE bZr/ sK ehVh eh eodh j?<

10. ehVh fJZe d{ih dh ;jkfJsk fet/A eodh j?<

eftskLF2a nodk;eftskLF2a nodk;eftskLF2a nodk;eftskLF2a nodk;

1. “nodk;” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. eth gqG{ B{z ;kok e[ZM eh eoB bJh efjzdkj?<

3. eth ;tor pko/ fe;B{z ;'udk j?<

4. eth fe; iBw B{z ;G s'A T[Zsw ;wMdk j?<

5. eth nB[;ko wB[Zyh iBw fezBhnK i{BK s'A pkd fwfbnk j?<

6. eth B{z nkgDh ikd{ tork n;o eoB tkbh fe;s/ wkD j?<

7. eth d/ fdwkr B{z eh fpwkohnK jB<

8. eth gqG{ gk;'A fe; d"bs B{z ukj[zdk j?<

(r) (r) (r) (r) ftXksk f;zx shoftXksk f;zx shoftXksk f;zx shoftXksk f;zx sho

eftseftseftseftskLkLkLkL----1a BthA g[okDh sfj1a BthA g[okDh sfj1a BthA g[okDh sfj1a BthA g[okDh sfj˜̃̃̃hphphphp

1. “BthA g[okDh sfj˜hp” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. ftXksk f;zx sho dh fbyh j'Jh e'Jh fJe eftsk dk BK fby'<

3. fejVk t/bk w[V e/ tkfg; BjhA nk™dk<

4. fejV/ gkDh gZsDK T[Zs'A bzx e/ iKdk j? T[; dk eh j[zdk j?<

5. eth nB[;ko g[okDh ;ZfGnsk fe;d/ pokpo ;h<

6. eth nB[;ko BthA ;ZfGnsk B/ g[okDh ;ZfGnsk Bkb eh ehsk j?<

7. eth nB[;ko BthA ;ZfGnsk fej' fijh j?<

8. gZSwh ;ZfGnsk ftZu ;owkJ/dko fe;dh y{p yZb bkj[zdk j?<

9. ;owkJ/dko nkgDhnK n"osK bJh gkT{vo feZE'A fsnko eodk j?<

48

eftskLF2a B"itkB fjzdh B{zeftskLF2a B"itkB fjzdh B{zeftskLF2a B"itkB fjzdh B{zeftskLF2a B"itkB fjzdh B{z

1. “B"itkB fjzdh B{z” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. Gkosh B"itkB B{z eth nB[;ko eh pD e/ Gkos dh ÙkB ;koh d[BhnK ftZu gqf;ZX eo d/Dh

ukjhdh j?<

3. Ùjhd j' e/ B"itkB fet/A uwe/rk<

4. fJj eftsk fe; g[;se ftZu'A bJh rJh j?<

5. B"itkB B/ fe;d/ ;hB/ ftZu S/e eoBk j?<

6. e"D d/Ù ns/ e"wh fBÙkB dk oytkbk j?<

7. eth nB[;ko B"itkB B/ d/Ù B{z eh pDk d/Dk j?<

8. eth nB[;ko ;koh d[BhnK B"itkB dh fe; skes B{z ikDdh j?<

(x) (x) (x) (x) gq'L w'jB f;zxgq'L w'jB f;zxgq'L w'jB f;zxgq'L w'jB f;zx

eftskLF1a nZfrUA nZr/ uZbDkeftskLF1a nZfrUA nZr/ uZbDkeftskLF1a nZfrUA nZr/ uZbDkeftskLF1a nZfrUA nZr/ uZbDk

1. gq'L w'jB f;zx dh fbyh j'Jh e'Jh fJZe eftsk dk BK fby'<

2. “nZfrUA nZr/ uZbDk” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

3. eftsk nB[;ko eth B/ nkgD/ edwK Bkb eh gko eo ikDk j?<

4. eth B{z j[D e"D o;s/ s'A BjhA GNek ;ed/<

5. eth B/ ni/ nZr/ tZXD bJh eh GoFGo e/ ghD/ jB<

6. fJj eftsk fe; g[;se ftZu'A bJh rJh j?<

eftskLF2a r[o{ BkBe B{zeftskLF2a r[o{ BkBe B{zeftskLF2a r[o{ BkBe B{zeftskLF2a r[o{ BkBe B{z

1. r[o{ BkBe B{z eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. eth r[o{ BkBe B{z fe;d/ thokB j'D pko/ efjzdk j?<

3. eth nB[;ko oZp dk xo noEks wzfdoKFw;hsK dk okyk e"D pD frnk j?<

4. toswkB :[r ftZu eh gqXkB j' frnk j?<

5. fe; d/ d"o ftZu i[rK dh fjzd{nK s/ w[;bwkBK dh ;KMh ;fGnsk g?oK j/m fbskVh rJh j?<

6. eth nB[;ko j[D fejVh ;[Xko bfjo dh b'V j?<

7. eth nB[;ko r[o{ BkBe ih B/ fe; dh b[ZNFy;[ZN fto[ZX nktk˜ T[mkJh<

49

eftskLF3a iZNhnK dk rhseftskLF3a iZNhnK dk rhseftskLF3a iZNhnK dk rhseftskLF3a iZNhnK dk rhs

1. “iZNhnK dk rhs” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. ikrhodko dh x'Vh d/ rb ftZu eh jB<

3. ikrhodko dh gsBh xo ftZu fejVhnK oZ;hnK dh ghAx M{N ojh j?<

4. ikrhodko dh gsBh feZE/ p?mh okj d/y ojh j?<

5. w[˜kok fJ;sohnK dk e'mk fej' fijk j?<

6. ikrhodko w[ZY s'A jh w[˜kok fJ;sohnK Bkb eh eo fojk j?<

7. fJ; eftsk ftZu fe; tor dk jZeK ykso i{MDk fpnkB ehsk frnk j?<

(C) (C) (C) (C) Bzd bkb B{Bzd bkb B{Bzd bkb B{Bzd bkb B{og[ohog[ohog[ohog[oh

eftskL1a wksk r[ioh iheftskL1a wksk r[ioh iheftskL1a wksk r[ioh iheftskL1a wksk r[ioh ih

1. “wksk r[ioh ih” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. Bzd bkb B{og[oh d[nkok fbyh rJh e'Jh fJZe eftsk dk BK fby'<

3. wksk r[ioh fe; d/ Ùjhd j'D s/ T[dk; j?<

4. wksk bJh eh ;fjDk pj[s n"yk j?<

5. pZfunK B/ Ùjhd j' e/ fe; e'b ikDk j?<

6. fJj eftsk fe; feskp ftZu'A bJh rJh j?<

eftskLF2a ih™d/ GrtkBeftskLF2a ih™d/ GrtkBeftskLF2a ih™d/ GrtkBeftskLF2a ih™d/ GrtkB

1. “ih™d/ GrtkB” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. rGo{ gZ[soK B{z e"D T[vhe fojk j?<

3. rGo{nK d/ jZEK ftZu eh pZX/ j'J/ jB<

4. pzd/ fe; bJh soQKFsoQK d/ gkgV t/bd/ jB<

5. B"itkBK B/ fe;dh Sksh s/ p?m e/ nkg jh w"s wzr bJh<

6. d/Ù s/ e"w s'A fpBK ;ko/ ezw eh nytk ;ed/ jB<

7. d/Ù d[BhnK d/ b'eK B{z fe; dh g{ik eoBh ukjhdh j?<

50

eftskLF3a okth s/ MBKeftskLF3a okth s/ MBKeftskLF3a okth s/ MBKeftskLF3a okth s/ MBK

1. “okth s/ MBK” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. okth s/ MBK Bdh dh ;Z; d/ Gkr fe; Bkb Go rJ/<

3. b'e Bdh dh y{p;{osh s/ fgnko dh X[Zg B{z eh wkDB bZr/<

4. w[fNnko d/ j[;B s/ ndktK B/ fe; d/ fdbK B{z mZr fbnk<

5. mZr/ rJ/ B"itkBK B/ fBnK dh nk; th fe; s'A ehsh<

6. w[fNnkoK B/ ;j[fonK dk ;kok fgzv fe; s/ BukfJnk<

7. w[fNnkoK dh nko;h d/ ÙhÙ/ ftZu eh tZ;dk fdykJh fdzdk j?<

(u) (u) (u) (u) pktk pbtzspktk pbtzspktk pbtzspktk pbtzs

eeeeftskLF1a e'fÙÙ ”u jKftskLF1a e'fÙÙ ”u jKftskLF1a e'fÙÙ ”u jKftskLF1a e'fÙÙ ”u jK

1. “e'fÙÙ ”u jK” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. “pktk pbtzs” d[nkok fbyh rJh e'Jh fJe eftsk dk BK fby'<

3. f˜zdrh d/ jo gZy T[Zs/ eth nB[;ko fe; dh o"ÙBh gkJh ikt/<

4. eth d/ dopko ftZu fe; dh GbkJh s/ T[;koh bJh fJB;k¯ dhnK rZbK j'D<

5. f˜zdrh nkgD/ ;[Zy bJh fe;dh y'i ftZu i[Nh j?<

eftskLeftskLeftskLeftskL----2a d/Ù2a d/Ù2a d/Ù2a d/Ù

1. “d/Ù” eftsk fe; eth d[nkok fbyh j'Jh j?<

2. d/Ù d/ b'e fe; Bkb nkgDh sedho pdb ;ed/ jB<

3. fwjBsh b'eK d/ jo/ y/sK ftZu gkDh dk Xkok fe;d/ tKr fcodh j?<

4. b'eK d/ xo nzdo'A pkjo'A fe;d/ tor/ fdykJh fdzd/ j'D<

5. fJj eftsk fe; feskp ftZu'A bJh rJh j?<

51

(S) (S) (S) (S) gqhsw f;zx ;¯hogqhsw f;zx ;¯hogqhsw f;zx ;¯hogqhsw f;zx ;¯ho

eftskLF1a d' fgZgb d/ gZs/eftskLF1a d' fgZgb d/ gZs/eftskLF1a d' fgZgb d/ gZs/eftskLF1a d' fgZgb d/ gZs/

1. “d' fgZgb d/ gZs/” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. gqhsw f;zx ;¯ho dh fbyh j'Jh e'Jh fJZe eftsk dk BK fby'<

3. foÙh ftnk; B/ fgZgb d/ fezB/ gZs/ s'V/<

4. foÙh B{z fdb ftZu fe;d/ fwbB dh nk; ;h<

5. d' fgZgb d/ gZs/ fe;d/ o{g jB<

eftskLF2a fJZe fwZNh dh w[ZmheftskLF2a fJZe fwZNh dh w[ZmheftskLF2a fJZe fwZNh dh w[ZmheftskLF2a fJZe fwZNh dh w[Zmh

1. “fJZe fwZNh dh w[Zmh” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. eth B/ nZyK Bkb BhM bk e/ eh d/fynk<

3. fwZNh d/ fJZeFfJZe feDe/ ftZu fe; gqeko d/ j[;BK d/ ;[gB/ ;KG/ j'J/ jB<

4. wB[Zy dk ;oho th eh j?<

5. id'A wB[Zyh ;oho ftZu fizd nk e/ tZ;dh j? sK eh j[zdk j?<

(i) (i) (i) (i) nfwqsk gqhswnfwqsk gqhswnfwqsk gqhswnfwqsk gqhsw

eftskLF1a fsqzMDeftskLF1a fsqzMDeftskLF1a fsqzMDeftskLF1a fsqzMD

1. “fsqzMD” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. nfwqsk gqhsw d[nkok fbyh rJh e'Jh fJZe eftsk dk BK fby'<

3. ;kohnK ;j/bhnK ;Zio/ f;o r[zdtk e/ s/ pDF;zto e/ fe; bJh nkJhnK ;B<

4. fsqzMD d/ ekoB jo fJZe d/ jZE ftZu eh j[zdk j?<

5. d{i/ jZE ftZu eh j[zdk j?<

6. fsqzMD tkbhnK e[VhnK dh ;odko feZE/ p?mh j[zdh j?<

52

eftskLF2a nfjdBkwkeftskLF2a nfjdBkwkeftskLF2a nfjdBkwkeftskLF2a nfjdBkwk

1. “nfjdBkwk” eftsk dk eth e"D j?<

2. ;z;ko d/ f;nk;h ob e/ fe;d/ gqfsZfrnk gZso s/ d;sys eoB<

3. T[BQK d/ ;kjwD/ fe;dh fe;ws dk ekri fgnk j?<

4. wB[Zyh fizdVhnK pVhnK eh jB<

5. eftsoh nB[;ko ;G dh nktk˜ dh p{zdFp{zd Bkb fe; torh Ùesh fJeZmh eo b?Dh ukjhdh j?<

6. nkgD/ co˜ dh gkbDk eofdnK j'fJnK fe;dk Gbk eoBk ukjhdk j?<

(M) (M) (M) (M) fÙt e[wko pNkbthfÙt e[wko pNkbthfÙt e[wko pNkbthfÙt e[wko pNkbth

eftskeftskeftskeftskLF1a Xowh pkpbkLF1a Xowh pkpbkLF1a Xowh pkpbkLF1a Xowh pkpbk

1. “Xowh pkpbk” eftsk dk eth e"D j?<

2. fÙt e[wko pNkbth eth d[nkok fbyh rJh e'Jh fJZe eftsk dk BK fby'<

3. rhs o{gh gq/wh d/ rb eh gkJh j'Jh ;h<

4. rhs o{gh gq/wh d/ w{zj s/ eh ;h<'

5. rhs o{gh gq/wh dhnK nZyK ftZu eh ;h<

6. rhs rk™fdnK jh jtk ftZu fe;dh y[Ùp' c?b iKdh ;h<

7. gq/wh B/ N{D/jkoh o[Zs ftZu fe;B{z tkfjnk s/ r'fvnk<

eftskLF2a nkosheftskLF2a nkosheftskLF2a nkosheftskLF2a nkosh

1. “nkosh” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. eth fe; B{z fJ; eftsk ftZu ;zp'XB eodk j?<

3. eth fe; dk dhtk pkbDk ukj[zdk j?<

4. e'Jh th rhs r[o{ ih dh eh BjhA rk ;edk<

5. r[o{ ih ;G e[M b[Nk e/ feE'A d/ izrbK ftZu GNe/<

6. eth nB[;ko T[;d/ jZE ftZu fe;dh sbtko j't/<

53

eftskLF3a Y'b tikUeftskLF3a Y'b tikUeftskLF3a Y'b tikUeftskLF3a Y'b tikU

1. “Y'b tikU” eftsk dk eth e"D j?<

2. eth Y'b tik e/ b'eK B{z fe; pko/ dZ;Dk ukj[zdk j?<

3. ;kv/ d/Ù dh soZeh bJh gopsK B{z uhoe/ eh eZYhnK rJhnK<

4. b'eK B{z nkgD/ fdwkrK B{z eh eoe/ BjhA oZyDk ukjhdk<

(R) (R) (R) (R) ;[oihs gkso;[oihs gkso;[oihs gkso;[oihs gkso

eftskLF1a nkfJnk Bzd feÙ'oeftskLF1a nkfJnk Bzd feÙ'oeftskLF1a nkfJnk Bzd feÙ'oeftskLF1a nkfJnk Bzd feÙ'o

1. “nkfJnk Bzd feÙ'o” eftsk fe; eth d[nkok fbyh j'Jh j?<

2. ;[oihs gkso d[nkok fbyh j'Jh e'Jh fJZe eftsk dk BK fby'<

3. Bzd feÙ'o fpjko s'A fe; rZvh ftZu p?m e/ gzikp nk frnk<

4. T[;dh gsBh dk eh BK ;h<

5. Bzd feÙ'o B/ g[Zsoh dk eh BK oZfynk<

6. wkX[oh cZNh g'u e/ eh fby ojh ;h<

7. nZSo f;zx d/ g's/ eh f;Zy oj/ ;B<

eftskLF2a eZu dk frbk;eftskLF2a eZu dk frbk;eftskLF2a eZu dk frbk;eftskLF2a eZu dk frbk;

1. “eZu dk frbk;” eftsk fe; eth d[nkok fbyh rJh j?<

2. w[fNnko Xh d/ jZE'A eh N[ZN frnk ;h<

3. Xh B{z fe;B/ fMVeK fdZshnK<

4. Xh dhnK nZyK ftZu'A eh tfjD bZr gJ/<

5. ;kv/ nkb/Fd[nkb/ eh ;;sk ftedk j?<

6. ;kv/ nkb/Fd[nkb/ eh wfjzrk fwbdk j?<

7. Xh wK s'A eh wzrdh j?<

8. Xh wK e'b'A eh ukj[zdh j?<

54

iwksF B"thA (gzikph)iwksF B"thA (gzikph)iwksF B"thA (gzikph)iwksF B"thA (gzikph)

feskpF ;kfjs wkbkfeskpF ;kfjs wkbkfeskpF ;kfjs wkbkfeskpF ;kfjs wkbk

GkrF tkose GkrGkrF tkose GkrGkrF tkose GkrGkrF tkose Gkr

((((g[oksB iBwF;kyhg[oksB iBwF;kyhg[oksB iBwF;kyhg[oksB iBwF;kyh))))

(T) (T) (T) (T) b/yb/yb/yb/y---- ;[;[;[;[bskBg[o B{z fsnkohbskBg[o B{z fsnkohbskBg[o B{z fsnkohbskBg[o B{z fsnkoh

t;s{fBÙm gqÙBLFt;s{fBÙm gqÙBLFt;s{fBÙm gqÙBLFt;s{fBÙm gqÙBLF

1. r[o{ BkBe d/t ih f;ZyK d/ fezBt/A r[o{ jB<

2. r[o{ BkBe d/t ih d/ wkskFfgsk dk BK eh j?<

3. r[o{ BkBe d/t ih dh G?D dk eh BK j?<

4. p/p/ BkBeh d/ gsh dk eh BK j?<

5. r[o{ BkBe d/t ih dk i? okw Bkb eh foÙsk j?<

6. id'A i? okw B{z gsk bZrk fe BkBe e'Jh ezw eko BjhA eodk sK T[jBK B/ BkBe B{z eh fbyh<

7. r[o{ BkBe d/t ih B/ fuZmh gVQ e/ feZE/ ikD bJh fsnkoh eo bJh<

8. ;[bskBg[o e"D ofjzd/ ;h<

9. id'A r[o{ BkBe d/t ih ;[bskBg[o ikD bZr/ sKT[jBK d/ ;[bskBg[o ikD s/ t?okr e"D eo fojk ;h<

10. r[o{ BkBe d/t ih fe; s'A ftdk b? e/ ;[bskBg[o ub gJ/<

(n) (n) (n) (n) b/yb/yb/yb/y---- w'dh ıkBk ;zGkfbnkw'dh ıkBk ;zGkfbnkw'dh ıkBk ;zGkfbnkw'dh ıkBk ;zGkfbnk

1. r[o{ BkBe d/t ih d/ ;[bskBg[o gj[zuD s/ e"D y[Ù j'fJnk<

2. r[o{ BkBe d/t ih B{z i? okw B/ fe; Bkb fwbkfJnk<

3. r[o{ BkBe d/t ih Btkp B{z eh d/ e/ fwb/<

4. r[o{ BkBe d/t ih ıkB B{z eh Bõ nk™d/ ;B<

5. sbtzvh s'A r[o{ BkBe d/t ih e'b e"D nk fNfenk<

6. ;[bskBg[o ofjzd/ j'J/ r[o{ BkBe d/t ih oks B{z eh eod/ ;B<

7. gfjo oks r[o{ BkBe d/t ih dfonk ik e/ eh eod/ ;B<

8. ;t/o j[zfdnK ;ko r[o{ ih eZgV/ gk e/ s/ fsbe bk e/ dopko fty/ feZE/ fbyD p?m iKd/<

55

(2) (2) (2) (2) b/yb/yb/yb/y---- rbh rbh rbh rbh ftZuftZuftZuftZu

1. “rbh ftZu” b/y dk b/ye e"D j?<

2. “gzvs ÙoXk okw fcb"oh” dk fbfynk b/y fejVk j?<

3. rbh ftZu ;G s'A gfjbK nk e/ fe;B/ j'ek fdZsk<

4. tkose b/y rbh ftZu fe; Ùfjo dh fJe rbh pko/ fieo ehsk j?<

5. shthnK SkpVh tkb/ e'b nk e/ eh yohd e/ ykD bZr gJhnK<

6. n"osK B/ SkpVh tkb/ B{z nrb/ fdB eh b? e/ nkT[D bJh fejk<

7. d{i/ fdB nzfwqs t/b/ fJ;sohnK fJZemhnK j' e/ feZE/ rJhnK<

8. dopko ;kfjp gj[zu e/ n"osK B/ feZE/ fJÙBkB ehsk<

9. n"osK B/ n?stko dh eEk fe; e'b'A ;[Dh<

10. id'A fJ;sohnK o'NhFN[Ze d/ ezw s'A ftjbhnK j'JhnK sK rbh ftZu e"D nk frnk<

11. tDiko/ d/ ikD s'A pknd e"D nkfJnk<

12. gKv/ B/ jZE ftZu eh cfVQnk j'fJnk ;h<

13. gKv/ B/ fe; d/ ibdh ftnkj/ ikD dh rZb ehsh<

14. w{b' dh wK dh dokDh dk BK eh ;h<

15. E'Vk fijk s/b, sB dk eZgVk ns/ uKdh f;o Bkb S[jk e/ gKv/ B{z d/D Bkb eh j' ikDk ;h<

16. fe;/ dk SZbk, Skg, ezB dh tkbh ns/ ukdo nkfd b[jk e/ fe; B/ nkgDk o;sk cfVnk<

(3) (3) (3) (3) b/yb/yb/yb/y---- ;w: dk nox ;w: dk nox ;w: dk nox ;w: dk nox

1. “;w: dk nox” dk b/y fe; feskp u'A fbnk frnk j?<

2. “;w: dk nox” s'A eh Gkt j?<

3. “;w: dk nox” d/ b/y nB[;ko ;kX{ B/ Bro ftZu eh d/fynk<

4. wVQhnK d/ T[go gqkDhnK dh T[wo fezBh fbyh j'Jh ;h<

5. Bro ftZu pzd/ dh n;b T[wo UBh jh wzBh iKdh j? fizBk ;wK T[jBK B/ fe;/ ezw bJh

bkfJnk j't/<

6. b/ye nB[;ko ;w/A B{z eh ;wMDk ukjhdk j?<

7. wB[Zy dk ;wK b'eFgqb'e ;ztkoB tkbh JhÙto dh nokXBk dh pikJ/ j'o feE/ bZrDk ukjhdk j?<

8. “;w: dk nox” d/ b/ye e"D j?<

56

(n) (n) (n) (n) b/yb/yb/yb/y tZfvnK dk nkdo tZfvnK dk nkdo tZfvnK dk nkdo tZfvnK dk nkdo

1. fwZmk p'bDk ns/ ;B/j s/ fjZs Bkb tosD B{z eh efjzd/ jB<

2. id'A nkg s'A e'Jh tZvk fwb ikt/ sK yVQ/ j' e/ f;o M[ek e/ s/ jZE i'VB s'A fJbktk eh eoBk

ukjhdk j?<

3. nkgD/ s'A tZv/ d/ nZr/ bzxDk j't/ sK eh b?Dh ukjhdh j?<

4. tZv/ fezB/ gqeko d/ jB<

5. fe;d/ nB[;ko r[o{,wkskFfgsk s/ tZv/ Gok dk ;dk nkdo eod/ ofjDk ukjhdk j?<

6. T[j eh j? i' r[o{ s'A wro'A ;jkfJe ns/ tZv/ Gok dk nfXeko fdzdh j?<

7. “tZfvnK dk nkdo” dk b/ye e"D j?<

(4) b/y(4) b/y(4) b/y(4) b/y---- Y'bFYZwekY'bFYZwekY'bFYZwekY'bFYZwek

1. “Y'bFYZwek” b/y dk b/ye e"D j?<

2. “bkb f;zx ewbk nekbh” d[nkok fbfynk fejVk b/y j?<

3. d[BhnK ftZu nfij/ b'e jB, fijV/ nkb/Fd[nkb/ s/ ;[Zy s/ ÙKsh dh gotkj eh eod/ jB<

4. iowBK B/ fejV/ ˜jkih p/V/ B{z o'eD dh e'fÙÙ ehsh<

5. iowBK B/ v?Bwkoe, jkb?Av s'A fJbktk fejVk ezYk wZbD dh e'fÙÙ ehsh<

6. iowBh c"ih p?Av tik™d/ j'J/ Bkot/ d/ fejV/ Ùfjo ftZu dkıb j'J/<

7. wB[Zy e'b NZeo b?D bJh fezBK tKr Bj[zdoK s/ f;zr BjhA<

8. fijVk co/p Bkb d{i/ B{z ekp{ eo/ T[;B{z eh efjzd/ jB<

9. pkp{ d/ w/˜ e[o;hnK f;ZXhnK eofdnK jh d[gfjo ;w/A eh Ù[o{ j' iKdk j?<

10. o/fvU s/ bkT{v ;gheoK Bkb fJB;kB d/ eh ftzB fdZs/ jB<

(5) b/y(5) b/y(5) b/y(5) b/y---- tfjwhtfjwhtfjwhtfjwh skfJnkskfJnkskfJnkskfJnk

1. “tfjwh skfJnk” b/y dk b/ye e"D j?<

2. ;{pk f;zx dk fbfynk b/y fejVk j?<

3. d[BhnK ftZu j'o jo fpwkoh dk fJbki j? go fJZe fejVh dk BjhA<

4. skfJnk wB;k okw B{z ;ko/ w[jZb/ tkb/ eh ;wMd/ jB<

5. id'A skfJnk jZNh ftZu p?mk ;h sK T[;B/ w{zj ftZu eh gkfJnk j'fJnk ;h<

57

6. id'A skJ/ d/ p[yko dk tfjw bZEk sK T[;B{z j'o fejVk tfjw fuzpV frnk<

7. skfJnk xo nkJ/ wfjwkBK s'A pknd ukdoK, e[o;hnK B{z row gkDh ftZu gk e/ T[pkbdk s/

fJ; s'A fJbktk eh eodk<

8. pZu/ d/ w{zj u[zw b?D s/ skJ/ B/ ;kpD Bkb w{zj orVForV e/ fe; ftZu'A y{B eZY fdZsk<

9. pZu/ dhnK uKroK ;[D e/ skJ/ e'b'A pZuk e"D S[vkT[D bJh nkfJnk<

10. feÙB/ jbtkJh dh d[ekB T[Zs/ skJ/ dk g?o fe; T[Zs/ nk frnk<

11. eh e[Zs/ B/ skJ/ d/ g?o s/ dzd wkfonk ;h<

12. nzs ftZu skJ/ B/ e[Zs/ d/ dzd wkoB d/ tfjw ftZu eh ehsk<

13. nZXh oks B{z skJ/ B/ fe;dk p{jk yVekfJnk ;h<

14. b/ye x'V/ dh fbZd s/ fvZfrnk j'D eoe/ skJ/ B/ T[;B{z ;t/o sZe fe; uh˜ dk ısok

dZf;nk<

15. skJ/ d/ fiZd eoB s/ b/ye T[;dk MkVk eokT[D bJh feZE/ b? frnk<

(6) (6) (6) (6) b/yF w[V t/fynk fgzvb/yF w[V t/fynk fgzvb/yF w[V t/fynk fgzvb/yF w[V t/fynk fgzv

1. “w[V t/fynk fgzv” dk b/ye e"D j?<

2. “pboki ;kjBh” dk fbfynk b/y dk BK eh j?<

3. w[V t/fynk fgzv fejVh g[;se ftZu doi j?<

4. b/ye fejV/ ;kb nkgD/ iZdh fgzv (G/o/) nkfJnk<

5. b/ye nB[;ko g"Dk xzNk pZ; fejV/ fgzv o[eDh ;h<

6. fe;d/ nzdo tVfdnK jh b/ye dh gfjbh ikDFgSkD G'o/ dhnK y[Ùp{nK Bkb j'Jh<

7. fejVk nkdwh G/o/ dhnK ;kjBhnK B{z uzrh soQK ikDdk ;h<

8. fe;B/ fgzv dk j[bhnk pdfbnk j'fJnk ;h<

9. b/ye B{z :kd nk™dk j? fe T[BQK dh rbh dh B[Zeo s/ ;h<

10. b/ye d/ dkd/Fg'sok dk Gok e"D ;h<

11. d/Ù dh tzv s'A fgS'A T[j eh pD frnk ;h<

12. u"Xoh r[bkw w[jzwd d/ bVe/ dk eh BK ;h<

13. u"Xoh r[bkw w[jzwd d/ p[ZY/ d';s dk BK eh ;h<

14. nukBe b/ye dh Bõ feZE/ gJh<

15. b/ye B{z e'm/ T[go uVQe/ nkgD/ xo dk eh Bõ nkfJnk<

16. b/ye d/ T[; xo ftZu fe;dh e[VwkJh j'Jh ;h<

17. b/ye p'bdk s/ o'Adk fe;B{z :kd eodk j'fJnk fvZr fgnk<

58

(7) (7) (7) (7) b/yF y[ÙhnK nkg/ BjhA nk™dhnKb/yF y[ÙhnK nkg/ BjhA nk™dhnKb/yF y[ÙhnK nkg/ BjhA nk™dhnKb/yF y[ÙhnK nkg/ BjhA nk™dhnK

1. “y[ÙhnK nkg/ BjhA nk™dhnK” dk b/ye e"D j?<

2. vka NhHnkoH Ùowk dk b/y fejVk j?<

3. fejVhnK rZbK jB i' wB[Zy B{z tZvhnKFtZvhnK y[ÙhnK d/ ;edhnK jB<

4. nBgVQ ftnesh B{z y[Ùh fe; soQK fwb ;edh j?<

5. e'Jh fJZe sohek dZ;' fi; Bkb wB[Zy nkgDk r[Z;k gqrN eodk j?<

6. gshFgsBh d[nkok wkj"b B{z y[Ùrtko fet/A pDkfJnk ik ;edk j?<

7. ;kv/ nKYFr[nKY, d¯so s/ ;e{b nkfd ftZu i' pzd/ fwbd/ jB T[j fe; soQK ofjzd/ jB<

8. ftnkj Ùkdh d/ w"e/ s/ y[Ùh d/ e'Jh d' ;kXB fby'<

9. ;kB{z fej' fij/ w"fenK ftZu rZi tZi e/ fÙoes eoBh ukjhdh j?<

10. “w?A” iK “jT{w?” y[ÙhnK d/ g?dk j'D B{z fe; soQK gqGkfts eodh j?<

11. d'Ùh B{z fywk eoBk fej' fijk ezw ;wfMnk iKdk j?<

(8) (8) (8) (8) b/yb/yb/yb/y---- p/p/ ihp/p/ ihp/p/ ihp/p/ ih

1. “p/p/ ih” dk b/ye e"D j?<

2. vka jogkb f;zx gzB{ d[nkok fbfynk b/y dk BK fby'<

3. b/ye B{z eh :kd nk™dk j?<

4. id'A p/p/ xo ”u j[zdh sK fdBFoks fej' fij/ j[zd/ jB<

5. pkg{ dk ;[Gkn ;ıs j'D s/ T[j fynkb oZydk fe id'A fJjBK dh wK xo Bk j't/ sK pZu/ fMVeD/ BjhA fe™fe fco T[j eh eoB s'A BjhA jZNDr/<

6. b/ye d/ wkw/ uzr/ tkjheko ;B s/ d'jK e'b fezBh ˜whB ;h<

7. b/ye B{z fJe tko xo ftZu szrh j'D eoe/ feE/ s'o fdZsk<

8. b/ye wjhB/ ftZu fJZe tko BkBe/ s/ d{ih tko feZE/ iKdk ;h<

9. b/ye dh S'Nh wkwh dk BK eh ;h<

10. d[;fjo/ s'A gfjbK eZu/ xo ”u eh ezw Ù[o{ j' iKdk<

11. ezXK T[Zs/ fe; uh˜ dk go'bk fcodk s/ coÙ B{z ekjd/ Bkb fbfynk iKdk ;h<

12. fejV/ wjhB/ pZdb uVQ nk™d/ s/ s/˜ Xko pkoÙK j[zdhnK ;B<

13. ;hN s/ fijVk pzdk p/p/ Bkb p?mk ;h T[j eh ykD bJh w{zj y'bQdk ;h<

14. i/ e'Jh r[nKYh nkgDh iBkBh s/ jZE u[Zedk sK p/p/ T[;d/ xo fe™ iKdh<

59

15. tZvh goks ftZu r[zfBnk j'fJnk nkNk fe; soQK dk bZrdk ;h<

16. p/p/ fezB/ ;kb dh T[wo ”u ftnkj e/ nkJh<

(1) (1) (1) (1) ejkDhLejkDhLejkDhLejkDhL eZb'eZb'eZb'eZb'

1. “eZb'” ejkDh dk b/ye e"D j?<

2. fe; ;w/A ftZu wB[Zy fÙeko eod/ ;B<

3. b/ye d/ o;s/ ftZu eh fdZes g?dk j'Jh<

4. Ùkw B{z b/ye dk d';s eh yohd e/ b? nkfJnk<

5. b/ye eZb' B{z eh ;wMdk ;h<

6. eZb' feZE'A dh ofjD tkbh ;h<

7. b/ye feZE'A dk ofjD tkbk ;h<

8. b/ye d/ gfotko ftZu e"DFe"D ;h<

9. eZb' B/ b/ye B{z ;[rks ti'A eh fdZsk<

10. eh j[D eZb' pkeh pZfunK B{z w[jZb/ ftZu Ù'o gkT[D fdzdh ;h<

11. b/ye B/ eZb' B{z ikD s'A gfjbK eh fdZsk<

(2) (2) (2) (2) ejkDhL iBw fdBejkDhL iBw fdBejkDhL iBw fdBejkDhL iBw fdB

1. “iBw fdB” ejkDh fe; d[nkok fbyh rJh j?<

2. i[rb gqÙkd dh sBykj fezBh tX rJh ;h<

3. i[rb gqÙkd sBykj tXD Bkb eh eoBk ukj[zdk ;h<

4. i[rb gqÙkd i'sh B{z eh pDkT[Dk ukj[zdk ;h<

5. i[rb gqÙkd dh gsBh dk eh BK ;h<

6. eh i'sh B{z jko gfjBD dk wkD fwb ;fenk<'

7. nkfyo fgqz;hgb fe; d/ Bkb pkjo nk ojh ;h<

8. fe;B/ i'sh d/ EK nkgD/ g[Zso dk BK pdbtk fdZsk ;h<

9. d/teh eh d/y e/ j?okB j'Jh<

10. d/teh d/ w{zj s/ you/ B{z b/ e/ fuzsk d/ fBÙkB fe™ ;B<

60

(3) (3) (3) (3) ejkDhL pÙhokejkDhL pÙhokejkDhL pÙhokejkDhL pÙhok

1. “pÙhok” ejkDh dk ejkDheko e"D j?<

2. ejkDheko dk p/bh e"D ;h<

3. b/ye dk r[D eh ;h<

4. pÙhok fe; ezw ftZu s/˜ ;h<

5. b/ye B{z pÙho/ dk jk;k fe; tKr ikgdk ;h<

6. b/ye B{z w[zv/Fe[VhnK ftZu'A e"D uzrk bZrdk<

7. eKsh B/ pÙho/ B{z fbnKdh j'Jh fejVh ;[rks fdZsh<

8. b/ye B/ pÙho/ B{z fJZe tko eh ;[rks fdZsh<

9. b/ye dk fwZso pÙhok B/ ;e{b fe™ SZv fdZsk ;h<

10. pÙho/ d/ xo tkb/ ;kok d[ZX fe; B{z t/u fdzd/<

(4) (4) (4) (4) ejkDhL w[oehnKejkDhL w[oehnKejkDhL w[oehnKejkDhL w[oehnK

1. “w[oehnK” ejkDh dk ejkDheko e"D j?<

2. w[oehnK ejkDh ftZu pZfunK d/ eh BK ;B<

3. pZfunK B/ fejVh y/v y/vh<

4. pZfunK d/ fgsk d/ j[zfdnK T[BQK e'b fejV/ gÙ{ ;B<

5. fgzv ftZu fe;/ dhnK SZbhnK N[NdhnK iK egkj u[rh iKdh sK fe; s/ ÙZe iKdk ;h<

6. eohw{ s/ ojhw{ d/ fgsk ih B{z fe;dh nkds ;h<

7. wK dh w"s s/ e"D pZfunK dh ;jkfJsk bJh gj[zfunk<

8. pZfunK B{z oks fezBh voktDh bZrh<

9. oks dh ykw'Ùh ftZu fejVh nktk˜ pZfunK d/ ezBK ftZu r{zih<

10. skfonK dh b' ftZu pZfunK B{z xo w[V iKfdnK eh wfj;{; ehsk<

(5) ejkDhL (5) ejkDhL (5) ejkDhL (5) ejkDhL ;KMh ezX;KMh ezX;KMh ezX;KMh ezX

1. ;KMh ezX ejkDh fe; ejkDheko d[nkok fbyh rJh j?<

2. eg{o f;zx dh ezX fe; Bkb ;KMh ;h<

3. fgzv dh ;G s'A tZvh d[oxNBk eh ;h<

4. ;Zi/ gk;/ dh ezX fe; Bkb ;KMh ;h<

61

5. xo d/ fgSb/ gk;/ e"D ofjzdk ;h<

6. ““w?A ikDdk fijVk tehb s/o/ nzdo p'bd?”” eg{o f;zx B/ fJj Ùpd fe; bJh ej/<

7. eg{o fe; d[fush ftZu g? frnk<

8. ezX Y[jkT[D bJh e"D nkfJnk<

9. ezX dk Bkg b?D bJh oZ;h fe; fe; B/ cVh<

10. dopkok f;zx g?;/ tkfg; eoB fe™ Bk nkfJnk<

11. eg{o f;zx B/ dopko/ dh i/p ftZu eh gkfJnk<

12. eg{o f;zx d/ ns/ dopkok f;zx d/ nzs ftZu fujo/ T[Zs/ eh tkgfonk<

(6) ejkDhL (6) ejkDhL (6) ejkDhL (6) ejkDhL pZ; ezveNopZ; ezveNopZ; ezveNopZ; ezveNo

1. “pZ; ezveNo” ejkDh dk ejkDheko e"D j?<

2. gkbh eh ezw eodh ;h<

3. pZ; ftZu eh w[;hpsK nk™dhnK ;B<

4. gkbh dh sBykj fezBh ;h<

5. gkbh B/ fNeN b?D bJh fezB/ o[gJ/ eZY/<

6. p[ZYh n"os B/ fNeN b?D bJh fezB/ o[gJ/ eZY/<

7. nrb/ fdB pZ; b?D bJh gkbh fezBh d/oh Bkb rJh<

8. ezveNo dh wjhB/ dh sBykj fezBh e[ ;h<

9. ezveNo dh G?D eh pDBk ukj[zdh ;h<

10. ezveNo dh G?D feZE/ gVQdh ;h<

11. ezveNo B{z vkeNoBh B{z d/y e/ fe;dh :kd nkJh<

12. pZ; ezveNo dk ;[Gkn fej' fijk ;h<

13. j;gskb ftZu gkbh B{z fejVh rZb p/u?B eo ojh ;h<

(7) ejkDhL (7) ejkDhL (7) ejkDhL (7) ejkDhL pkeh ;G ;[Zy ;Kd j?pkeh ;G ;[Zy ;Kd j?pkeh ;G ;[Zy ;Kd j?pkeh ;G ;[Zy ;Kd j?

1. “pkeh ;G ;[Zy ;Kd j?” ejkDh dk ejkDheko e"D j?<

2. ;ko/ fgzv ftZu fuZmh fbyD tkbk e"D ;h<

3. e[VhnK feZvhnKFfeZvhnK fuZmhnK fbytk™dhnK<

4. e[VhnK fuZmhnK ftZu fe; d/ p?As s/ d'j/ fbyk™dhnK<

5. b'e b/ye B{z ephbdkoh pko/ eh efj e/ fuZmhnK fbytk™d/<

62

6. e[VhnK fgnko Bkb b/ye B{z eh efjzdhnK ;B<

7. b/ye fuZmh fbyD B{z NkbD dh eh efj e/ e'fÙÙ eodk<

8. nzdo'A EwQb/ T[jfbT[A fe;dh jkJ/! jkJ/! dh nktki nkJh<

9. p{oh wQ?; dh g{S B{z eh j' frnk ;h<

10. pko{ e"D ;h<

11. w[zvk pko{ B{z t/uDk fe™ BjhA ;h ukj[zdk<

12. eosko' fe™ wzi/ s/ woB tkbh gJh ;h<

ebk;ebk;ebk;ebk;---- B"thA (gzikph)B"thA (gzikph)B"thA (gzikph)B"thA (gzikph)

fJfJfJfJeKrheKrheKrheKrh

1a rT{ 1a rT{ 1a rT{ 1a rT{ w[yk Ùw[yk Ùw[yk Ùw[yk Ù/o /o /o /o w[ykw[ykw[ykw[yk

t;s{ fBÙm gqÙBLFt;s{ fBÙm gqÙBLFt;s{ fBÙm gqÙBLFt;s{ fBÙm gqÙBLF

1. “rT{ w[yk Ù/o w[yk” fJeKrh dk b/ye e"D j?<

2. “r[ouoB f;zx i;{ik” d[nkok fbyh fJeKrh dk BK fby'<

3. “rT{ w[yk Ù/o w[yk” fJeKrh d/ fezB/ gkso jB<

4. “;[doÙB” feÙB d/Jh dk eh bZrdk j?<

5. feÙb d/Jh ;[doÙB dh eh bZrdh j?<

6. ÙoB f;zx eh ezw eodk j?<

7. ÙoB f;zx fe;B{z w˜p{o eoe/ wekB fdykT[D bJh b? e/ iKdk j?<

8. u'gVk ;kfjp d/ bVe/ dk BK eh j?<

9. oDihs fezBk gfVQnk j?<

10. ÙoB f;zx u'gVk ;kfjp B{z feZE/ fpmk e/ wekB dh wkbeD Bkb rZb eoB bJh ubk frnk<

11. ;[doÙB dh T[wo fezBh j?<

12. ;[doÙB fezBk gfVQnk j?<

13. feÙB d/Jh ÙoB f;zx s'A wekB pdb/ fezB/ o[gJ/ wzrdh j?<

14. u'gVk ;kfjp wekB d/ fezB/ g?;/ d/D B{z fsnko j' iKd/ jB<

15. ÙoB f;zx feÙB d/Jh d/ wekB B{z fe; d/ tork nkydk j?<

16. feÙB d/Jh dk wekB feE/ ;fEs j?<

17. wekB dk neko fgS'A fej' fijk j?<

63

18. d[ekB dk nkeko fej' fijk g;zd ehsk iKdk j?<

19. nzs ftZu ÙoB f;zx fezB/ o[gJ/ ”u rZb fBp/Vdk j?<

20. nzs ftZu ““je{ws rowh dh, jZNh Bowh dh s/ dbkbh p/Ùowh dh”” e"D efjzdk j?<

2a gos nkT[D sZe2a gos nkT[D sZe2a gos nkT[D sZe2a gos nkT[D sZe

1. “gos nkT[D sZe” fJeKrh dk b/ye e"D j?<

2. vka ;shÙ towk dh fbyh j'Jh fJeKrh dk BK fby'<

3. gos nkT[D sZe fJeKrh ”u fezB/ gkso jB<

4. wzu T[Zs/ e"D yVQk j?<

5. ebkeko gzikp ;oeko d/ fejV/ ftGkr d/ ebkeko jB<

6. “gos nkT[D sZe” fJeKrh d/ d"i/ fdqÙ ftZu wzu T[Zs/ ;Zi/ yZp/ eh pD/ j'J/ ;h<

7. eoskoh ;zsh dh eh brdh j?<

8. ;zsh eoskoh dh eh brdh j?<

9. shik fdqÙ fe; ;w/A g/Ù ehsk iKdk j?<

10. ;ZiD f;zx fe;dk gsh j?<

11. eoskoh s/ ;zsh dh nkg; ”u eh foÙs/dkoh j?<

12. ;zsh d/ gsh dk eh BK j?<

13. ;ZiD s/ ;[zdo dk nkg; ”u eh foÙsk j?<

14. p˜[or e"D j?<

15. p˜[or dk BK eh j?<

16. dhgk s/ fizdk p˜[or d/ eh bZrd/ jB<

17. fJeKrh ”u e[b fezB/ fdqÙ gqrN j'J/ jB<

3333a a a a w"BXkoh w"BXkoh w"BXkoh w"BXkoh

1. “w"BXkoh” fJeKrh dk fJeKrheko e"D j?<

2. “JhÙto uzdo Bzdk” dh fJeKrh dk Bkw fby'<

3. w"BXkoh fJeKrh d/ d' gksoK d/ BK fby'<

4. joh uzd fe;dk gsh j?<

5. joh uzd d/ g[Zso dk BK eh j?<

6. joh uzd nkgD/ g[Zso Bkb feZE/ ofjzdk j?<

64

7. wdB bkb okw fgnkoh dk eh bZrdk j?<

8. wdB bkb dh wK dk Bk eh j?<

9. “w"BXkoh” fJeKrh ftZu fe;B{z vkeNo B/ f;o s'A g?oK sZe dh fpwkoh dZ;h<

10. “w"BXkoh” fJeKrh ftZu eboe G{ÙB B/ fe;B{z nkgDhnK rZbK ftZu bk fbnk<

11. eboe G{ÙB B/ wdB B{z eh d/D dk fJeoko ehsk ;h<

12. ;kX{ w"BXkoh B{z fJÙkok eoe/ eh dZ;dk j?<

13. w"BXkoh fJeKrh ftZu ;G n'ÙXhnK s/ T[ZswFn"ÙXh fejVh j?<

14. feÙ'o ;kX{ B{z yZpk r'vk fdykT[D bJh fe™ efjzdk j?<

4a 4a 4a 4a ˆ̂̂̂[ [pko/[ [pko/[ [pko/[ [pko/

1. ˆ[pko/ fJeKrh dk fJeKrheko e"D j?<

2. “nkswihs” fJeKrh dk BK fby'<

3. “ˆ[pko/” fJeKrh d/ d' gksoK d/ BK fby'<

4. “ˆ[pko/” fJeKrh ftZu dkdh d/ fezB/ g's/Fg'shnK jB<

5. oki{ nkgDh s'sbh ntk˜ ftZu dkdh B{z eh efjzdk j?<

6. oks B{z oZ;h NZgD B{z dkdh ih eh efjzd/ jB<

7. dkdh ih nkgD/ g's/Fg'shnK B{z fejVh ejkDh ;[Dk™d/ jB<

8. “uzdow[Zyh” d/ fgsk dk BK eh ;h<

9. pZu/ ;'ud/ jB fe T[BQK e'b G{s fe™ BjhA nkT[Dr/<

10. dhgh dk g/go fej' fijk ;h<

11. ftZeh dk g/go fej' fijk ;h<

12. dhgh gq?;h fezB/ ;f¯nK s/ fby e/ nkJh j?<

13. w?vw nB[;ko phs u[e/ ;w/A B{z eh efjzd/ jB<

14. wdkoh e'b yVQk e[Zsk feZE'A nkfJnk ;h<

15. p?me dh ;¯kJh fe;d/ nkT[D eoe/ ehsh ik ojh ;h<

16. id'A oki{ dkdh B{z oks B{z f;o tkj[D B{z efjzdk j? sK T[j f;o tkj[D B{z eh efjzdh j?<

17. id'A uzdow[yh dk fgU pkjo iKdk ;h sK T[j uzdow[yh Bkb eh ;h<

18. uzdow[yh fJ; soQK Ùkw B{z ih g?Adh s/ ;t/o B{z eh j' iKdh<

65

5a 5a 5a 5a f;oiDkf;oiDkf;oiDkf;oiDk

1. “f;oiDk” fJeKrh dk fJeKrheko e"D j?<

2. gkbh G[fgzdo f;zx d[nkok ofus fJeKrh fejVh j?<

3. “f;oiDk” fJeKrh ftZu f;oiDk e"D j?<

4. “f;oiDk” dk roGgks fe; eoe/ eotkfJnk ikDk j?<

5. “f;oiDk” phih B{z roGgks eokT[Dk fe;d/ pokpo dZ;dh j?<

6. “f;oiDk” dk gsh e"D j?<

7. phih B{z “f;oiDk” fJeKrh ftZu fe; soQK dk gkso fdZsk j?<

8. “f;oiDk” fJeKrh ftZu phih fejV/ uh˜ dh wkbe j?<

9. “f;oiDk” fJeKrh ftZu f;oiDk fe;dk fto'X eodh j?<

10. f;oiDk nB[;ko T[;dh ;Z; fej' fijh fJ;soh j?<

11. f;oiBk nB[;ko vkeNo fej' fijh j?<

12. phih iwhB ikfJdkd f;oiBk dhnK XhnK B{z dki ftZu d/D d/ pikJ/ feE/ d/Dk g;zd eodh

j?<

13. go/ÙkBh ftZu f;oiBk fe;B{z c'B eodh j?<

iwksF B"thAiwksF B"thAiwksF B"thAiwksF B"thA

BBBB'NLF'NLF'NLF'NLF

� feskp “;kfjs wkbk” ftZu'A GkJh tho f;zx, XBh okw ukfsqe, gq'L g{oB f;zx, ;H;H uoB f;zx Ùjhd, vkL dhtkB f;zx

ekb/gkDh, cho'˜dhB Ùo¯, r[ow[Zy f;zx w[;kf¯o, ftXksk

f;zx sho, gq'L w'jB f;zx, Bzd bkb B{og[oh, pktk pbtzs,

gqhsw f;zx ;¯ho, nfwqsk gqhsw, fÙt e[wko pNkbth,

;[oihs gkso fJjBK ethnK dhnK eftsktK ftZu'A uko

gq;zr ;fjs ftnkfynk fdZsh ikt/rh. fJ; bJh ftfdnkoEh

eftsktK dh ftnkfynk dk nfGnk; eoBr/.

� fJjBK ethnK dhnK eftsktK ftZu e/Adoh Gkt dh th

d[jokJh ehsh ikt/rh.

� fJjBK ethnK dhnK eftsktK ftZu'A fe;/ fJZe s[Ze dh

ftnkfynk ehsh ikt/rh.

66

� ;kfjs wkbk dk tkose GkrLF feskp ftZu fdZs/ rJ/ ;ko/

b/yeK d/ b/yK dk ;ko dk ftfdnkoEhnK d[nkok nfGnk;

ehsk ikt/rk.

B'NLF

6 gqÙBLF tkose Gkr d/ b/yK ftZu'A nfGnk;h gqÙBK d/

T[Zso (e'Jh d') & 4O4 & 8 nze

� fJ; gqÙB dh d[jokJh ftfdnkoEh nkgDh gzikph dh feskp

;kfjsFwkbk d/ tkose Gkr d/ b/yK d/ nfGnk; tkb/ gqÙBK

dh d[jokJh eoe/ nfGnk; eoBr/.

� e[M gqÙB nZr/ fdZs/ rJ/ jB. fJBQK dh th d[jokJh ehsh

ikt/LF

g[oksB iBw ;kyh (b/y)g[oksB iBw ;kyh (b/y)g[oksB iBw ;kyh (b/y)g[oksB iBw ;kyh (b/y)

;zy/g T[ZsoK t;zy/g T[ZsoK t;zy/g T[ZsoK t;zy/g T[ZsoK tkb/ gqÙB Lkb/ gqÙB Lkb/ gqÙB Lkb/ gqÙB L----

(1)(1)(1)(1) (T) ;[bskBg[o B{z fsnkoh(T) ;[bskBg[o B{z fsnkoh(T) ;[bskBg[o B{z fsnkoh(T) ;[bskBg[o B{z fsnkoh

(n) w'dh ykBk ;zGkfbnk(n) w'dh ykBk ;zGkfbnk(n) w'dh ykBk ;zGkfbnk(n) w'dh ykBk ;zGkfbnk

1. id'A ;[bskBg[o ofjzfdnK i? okw B{z gsk bZrk fe w/ok ;kbk (;qh r[o{ BkBe d/t ih) e'Jh ezw BjhA eodk sK T[jBK B/ eh ehsk<

2. ;[bskBg[o s'A i? okw d[nkok G/ih fuZmh fwbh s/ xofdnK dk ;qh r[o{ BkBe d/t ih tb'A eh gqsheow ;h<

3. ;qh r[o{ BkBe d/t ih feZE/ rJ/ T[jBK B{z d/y e/ e"D y[Ù j'fJnk<

4. i? okw B/ ;[bskBg[o ftZu r[o{ ih B{z fe; Bkb fwbkfJnk s/ r[o{ ih T[; bJh eh b? e/ rJ/

;h<

(2) rbh (2) rbh (2) rbh (2) rbh ftZuftZuftZuftZu

1. rbh ftZu ;G s'A gfjbK e"D nkfJnk s/ rbh dhnK shthnK B/ T[; e'b'A b? e/ ehFeh yohd e/ ykD bZrhnK<

2. rbh d/ b/y ftZu fezBhnK shthnK dopko ;kfjp eh eoB rJhnK ;B<

67

3. tDiko/ e'b t/uD bJh ehFeh ;h<

(3) (3) (3) (3) (T) (T) (T) (T) ;w: dk nox;w: dk nox;w: dk nox;w: dk nox

1. ;kX{ B/ Bro ftZu nk e/ eh d/fynk s/ T[BQK T[Zgo eh fbfynk j'fJnk ;h<

2. ;kX{ B/ g[ZfSnk fe eh pZfunK d/ dZpD c{eD bJh Bro'A pkjo tyo/ f;t/ jB<

3. T[;B/ g[ZfSnk fe T[; Bro ftZu id'A e'Jh gzi ;kbK s'A T[go NZg iKdk j? sK eh T[j wodk BjhA<

4. wB[Zy B{z ;w/A dh edo fet/A eoBh ukjhdh j?<

(n) tZfvnK dk nkdo(n) tZfvnK dk nkdo(n) tZfvnK dk nkdo(n) tZfvnK dk nkdo

1. nkdo dk noE eh j?<

2. wB{z ih nB[;ko nkdo fe;dk s/ fe; soQK eoBk ukjhdk j?<

(4) Y'b Ywkek(4) Y'b Ywkek(4) Y'b Ywkek(4) Y'b Ywkek

1. nbro˜ b'eK dk fBÙkBk eh j[zdk j? ns/ eh pDBk iK eoBk ukj[zd/ jB<

2. b'ehA nkgDk wkb t/uD bJh eh nvzpo oud/ jB<

3. pk˜ko okwFo'b/ d/ wzvh pD iKd/ jB, fet/A<

4. eh frZdV iK fuVhnK xoK d/ ikBtoK nkfd dhnK ntk˜K ;kv/ p˜koK d/ o'b/ s'A tZX

j[zdhnK jB iK xZN ns/ fet/A<

(5) tfjwh skfJnk(5) tfjwh skfJnk(5) tfjwh skfJnk(5) tfjwh skfJnk

1. ;kv/ w[jZb/ tkb/ skfJnk wB;k okw B{z tfjwh fe™ nkyd/ jB<

2. id'A b/ye gfjbh tkoh skJ/ wB;k okw B{z fwfbnk T[; t/b/ T[;B{z fejVk tfjw ;h<

3. ehNkD{nK d/ tfjw B{z d{o eoB bJh skfJnk wB;k okw eh eodk<

4. fJZe w[bkesh d[nkok r[nKYhnK d/ i[nke dk w{zj u[zwD s'A pknd i[nke dk w{zj fet/A X'sk<

5. skJ/ B/ N?NB; dk Nhek fe™ brtkT[Dk ukfjnk ns/ Nhek fe; soQK bZrk<

(6) w[V t/fynk fgzv(6) w[V t/fynk fgzv(6) w[V t/fynk fgzv(6) w[V t/fynk fgzv

68

1. b/ye d/ skJh ih fejV/ gVkn bzxd/ j'J/ w{zj jB/o/ feE/ iKd/ ;B<

2. fej' fijhnK s;thoK b/ye dh ebgBk d/ god/ T[Zs/ ne; gk rJhnK<

3. u"Xoh r[bkw w[jzwd d/ bVe/ pko/ b/ye eh dZ;dk j?<

4. dhtkB d/; oki ;kjBh e"D ;B ns/ eh ezw eod/ ;B ns/ b/ye Bkb T[jBK dk eh foÙsk

;h<

(7) y[ÙhnK nkg/ BjhA nk™dhnK(7) y[ÙhnK nkg/ BjhA nk™dhnK(7) y[ÙhnK nkg/ BjhA nk™dhnK(7) y[ÙhnK nkg/ BjhA nk™dhnK

1. y[ÙhnK gqkgs eoB bJh fej' fij/ jhb/ gqkgs eoB/ g?Ad/ jB<

2. b/ye B/ x[ZN/Fx[ZN/ wj"b tkb/ gfotkoK B{z fe; soQK g/Ù ehsk j?<

3. xo d/ wj"b B{z fe; soQK y[Ù rtko pDkfJnk ik ;edk j?<

4. tZv/Ftv/fonK B/ xoK gfotkoK ns/ ;wki ftZu y[ÙhnK B{z ;Zdk d/D d/ fejV/ Yzr eZY/ j'J/ ;B<

(8) p/p/ ih(8) p/p/ ih(8) p/p/ ih(8) p/p/ ih

1. p/p/ ih dk ;[Gkn fej' fijk ;h<

2. b/ye dh gVQkJh feZE/ ns/ fet/A ehsh rJh<

3. p/p/ ih nB[;ko r[ofdnkb e"o fej' fijh ;h<

4. p/p/ ih d/ fgzv pko/ e[M ;soK fby'<

iwks B"thAiwks B"thAiwks B"thAiwks B"thA


g[;seF tzBrhg[;seF tzBrhg[;seF tzBrhg[;seF tzBrh

� “tzBrh” g[;se ftZu fdZshnK fJeKrhnK ftZu'A gksoFT[;kohgksoFT[;kohgksoFT[;kohgksoFT[;koh

nkt/rh (gksoK dhnK) fJ; bJh ftfdnkoEh ;kohnK fJeKrhnK B{z

fXnkB Bkb gVQBr/ s/ nfGnk; eoBr/.

� “tzBrh” g[;se dhnK fJeKrhnK ftZu'A tkoskbkgtkoskbkgtkoskbkgtkoskbkg nkt/rh.

ftfdnkoEh T[;dh (gq;zr ;fjs ftnkfynk) fe;B/, fe;B{z Ùpd ej/

s/ fJeKrh fejVh j? s/ fJeKrheko dk BK dZ;Dk. ftfdnkoEh

;kohnK fJeKrhnK B{z gVQBr/.

69

� ejkDh Gkr ftZu'A e'Jh fJZe ejkDh dk ;koejkDh dk ;koejkDh dk ;koejkDh dk ;ko fbyDk j't/rk. fJ; bJh

ftfdnkoEh ejkDhnK d/ ;ko dh uzrh soQK fsnkoh eoBr/.

;zy/g T[ZsoK;zy/g T[ZsoK;zy/g T[ZsoK;zy/g T[ZsoK tkb/ gqtkb/ gqtkb/ gqtkb/ gqÙÙÙÙBBBBLFLFLFLF

(1) (1) (1) (1) eZb' ejkDheZb' ejkDheZb' ejkDheZb' ejkDh

1. eZb' dk ;[Gkn fej' fijk ;h<

2. BkBe f;zx d[nkok fbfynk frnk e'Jh fJZe Bktb dk BK fby'<

3. b/ye d/ d';s d[nkok fbnKd/ j'J/ nzpK Bkb b/ye B/ eh ehsk<

(2) (2) (2) (2) iBw fdBiBw fdBiBw fdBiBw fdB

1. i[rb gqÙkd dk ;[Gkn fej' fijk ;h<

2. d/teh dk g?f;nK pko/ eh ftuko ;h<

3. d/teh B/ i'sh d/ ;e{b ;wkrw dh fsnkoh bJh eh ehsk<

(3) (3) (3) (3) pÙhokpÙhokpÙhokpÙhok

1. pÙho/ dk ;[Gkn fej' fijk ;h<

2. b/ye ns/ pÙho/ dk nkg;h ;zpzX fej' fijk ;h<

B'NLF B'NLF B'NLF B'NLF gkm g[;se d/ nfGnk; gkm g[;se d/ nfGnk; gkm g[;se d/ nfGnk; gkm g[;se d/ nfGnk; ftZuftZuftZuftZu fdZs/ fdZs/ fdZs/ fdZs/ rJ/ ;ko/ gqÙB th gq:'r ehs/ ik ;ed/ jB. T[BQK dh rJ/ ;ko/ gqÙB th gq:'r ehs/ ik ;ed/ jB. T[BQK dh rJ/ ;ko/ gqÙB th gq:'r ehs/ ik ;ed/ jB. T[BQK dh rJ/ ;ko/ gqÙB th gq:'r ehs/ ik ;ed/ jB. T[BQK dh

th ftfdnkoEh uzrh soQK d[jokJh eoB.th ftfdnkoEh uzrh soQK d[jokJh eoB.th ftfdnkoEh uzrh soQK d[jokJh eoB.th ftfdnkoEh uzrh soQK d[jokJh eoB.

(4) (4) (4) (4) w[oehnKw[oehnKw[oehnKw[oehnK

1. eohw{ s/ ojhw{ e"D ;B<

2. eohw{ s/ ojhw{ dk nkgDh wK Bkb fej' fijk ;zpzX ;h<

70

(5) (5) (5) (5) ;KMh ezX;KMh ezX;KMh ezX;KMh ezX

1. eg{o f;zx dk ;[Gkn fej' fijk ;h<

2. dopkok f;zx d/ ezX pDkT[D pko/ eh ftuko ;B<

(6) (6) (6) (6) pZ; ezveNopZ; ezveNopZ; ezveNopZ; ezveNo

1. gkbh dk ihs ezveNo pko/ eh ftuko ;h<

2. ihs ezveNo dk ;[Gkn fej' fijk ;h<

(7) (7) (7) (7) pkeh ;G ;[ZyF;Kd j?pkeh ;G ;[ZyF;Kd j?pkeh ;G ;[ZyF;Kd j?pkeh ;G ;[ZyF;Kd j?

1. w'jB f;zx dk b'eK dhnK fuZmhnK fbyD pko/ eh nB[Gt ;h<

2. p[Vh B/ fuZmh fbyk™d/ ;w/A ehFeh d[yV/ o'J/<

iwksF B"thAiwksF B"thAiwksF B"thAiwksF B"thA

gqÙBL- 11 Bktb d/ fJZe gqÙB dk T[Zso & 6 nze

B'NLF Bktb “gj[ c[Nkb/ s'A gfjbK” Bktb d/ ekvK ftZu'A ftfdnkoEhnK B/ nfGnk;

d/ gqÙBK dh uzrh soQK d[jokJh eoBh j't/rh.

gqÙBLF 12 Bktb ftZu'A tkoskbkg dh gq;zr ;fjs ftnkfynk & 4 nze

� Bktb “gj[ c[Nkb/ s'A gfjbK” ftZu'A e'Jh tkoskbkg nkt/rh fi; ftZu'A

ftfdnkoEhnK B/ gq;zr ;fjs ftnkfynk d/ BkbFBkb fe; Bktb ftZu'A,

b/ye dk BK ns/ fe;B/ ns/ ed'A ej/ nkfd ;tkb g[ZS/ ikDr/. fJ; bJh

ftfdnkoEhnK B/ Bktb dk uzrh soQK nfXn?B eoBk j't/rk.

71

BktbBktbBktbBktb

gj[Fc[Nkb/ s'A gfjbKgj[Fc[Nkb/ s'A gfjbKgj[Fc[Nkb/ s'A gfjbKgj[Fc[Nkb/ s'A gfjbK

ebk;FB"thAebk;FB"thAebk;FB"thAebk;FB"thA

t;s{ fBÙm gqÙt;s{ fBÙm gqÙt;s{ fBÙm gqÙt;s{ fBÙm gqÙB$;zy/gkswe gqÙBB$;zy/gkswe gqÙBB$;zy/gkswe gqÙBB$;zy/gkswe gqÙB

eKveKveKveKv----1111

1. Bktb “gj[Fc[Nkb/ s'A gfjbK” dk Bktbeko e"D j?<

2. r[ofdnkb f;zx d/ Bktb dk BK eh j?<

3. ;e{b ftZu fe;B/ nkT[Dk ;h<

4. ftfdnkoEhnK dh fBrokBh e"D eo fojk ;h<

5. dhB/ dk g{ok BK eh ;h<

6. dhB/ dh nktk˜ fej' fijh ;h<

7. j?vwk;No ;kfjp dhB/ dh fe; rZb s'A y[Ù j[zd/ jB<

8. ;e{b dh fJwkos nzro/˜h d/ fejV/ nZyo torh ;h<

9. ;e{b d/ ftjV/ ftZu eh ;h<

10. vfoZb wk;No dk BK eh ;h<

11. dhB/ B/ irB/ dk BK eh oZfynk ;h<

12. vfoZb wk;No gNtkoh dk pZuk fe;B{z efjzdk j?<

13. j?vwk;No ;kfjp fejVh y/v y/vd/ jB<

14. j?v wk;No ;kfjp fe; Bkb N?fB; y/v e/ w[V/ ;B<

15. BZE/ d/ fgsk dk BK eh ;h<

eKv eKv eKv eKv ---- 2222

1. ebgBk ftZu e"D r[nkuk<

2. ebgBk dh d[BhnK ftZu r[nkuk BZEk eh eoB bZrk<

3. id'A BZEk f;zx jB/o/ ftZu xo g[Zik sK T[;d/ pkg{ ih fe; Bkb rZbK eo oj/ ;h<

4. gNtkoh e"D ;h<

72

5. Bzd f;zx ftZfdnk B{z eh ;wMdk ;h<

6. wkjb{ nB[;ko nZiFebQ d/ gVQ/Ffby/ nkw pzd/ B{z eh ;wMd/ jB<

7. BZE/ dh p/p/ dk BK eh ;h<

8. fejVk gkso EZEk j?<

9. fejV/ gkso B{z T[; d/ ftukoK s'A oZp th BjhA ;h v[bk ;edk<

10. pkg{ B{z o'Nh y[nkT[D s'A gfjbK BZEk eh eoBk G[Zb frnk ;h<

11. r[o{ BkBe d/t ih B/ nkgD/ nkg B{z eh fejk j?<

12. o'Nh ykD s'A wro'A BZE/ B/ fezB/ wzi/ ftjV/ ftZu vkj/<

13. Bzd f;zx o'Nh yk e/ feE/ ubk frnk<

14. fgzv tkb/ Bzd f;zx B{z eh efj e/ p[bk™d/ ;B<

15. BZE/ B{z nkgDk pkg{ tZyFtZy ezwK ftZu w[jkos oZyD tkb/ ikg/<

16. BZE/ B{z nkgD/ pkg{ ;e{b d/ nZmthA iwks d/ ftfdnkoEhnK s/ nfXnkgeK Bkb yVQ/ j'J/ eh bZr/<

17. BZE/ dk ;e{b d/ ezw s'A fXnkB jZN e/ j'o feZE/ ik i[Vdk<

18. XowÙkbk s'A b'Nd/ j'J/ Bzd f;zx fejVh pkDh dk gkm eo fojk ;h<

19. p?me ftZu jo Ù? BZE/ B{z eh bZrdh ;h<

20. fejV/ wjhB/ dh ;zroKd dh rZb ehsh rJh j?<


1. fe; d/ nkT[D d/ ;tkrs bJh ;e{b d/ r/N T[Zs/ ;[Bfjoh nZyoK ftZu “t?bew” fbfynk

j'fJnk ;h<

2. ;e{b d/ ugVk;h dk eh BK ;h<

3. ;t/o/ ;e{b bZrD s'A gfjbK ;e{b dk wkbe e"D j[zdk ;h<

4. uzd{ fej' fijh todh gk™dk ;h<

5. ıkeh todh gk e/ uzd{ fe; soQK dk bZrdk ;h<

6. ;e{b dh xzNh feZE/ pzBQh j'Jh ;h<

7. BZE/ dh iwks nZr/ fe; dh fvT{Nh ;h<

8. dhB/ nB[;ko j?vwk;No ;kfjp d/ fdZs/ rhs ftZu ekjdh p' nk™dh ;h<

9. BZE/ B/ fe; d/ ;[nkrs ftZu rhs rkT[Dk ;h<

10. BZE/ dh gVQkJh dh gfjbh xzNh ekjdh ;h<

11. BZE/ j'oK B{z fj;kp e"D gVQk™dk ;h<

73

12. iwks dk ;G s'A Ùokosh w[zvk e"D ;h<

13. fJz;g?eNo fe; soQK dk fd;dk ;h<

14. id'A fJz;g?eNo ebk; ftZu nkfJnk sK wk;No nkoH;hH pZNk B/ eh fejk<

15. fJz;g?eNo B/ fejVh p'bh ftZu nkoH;hHpZNk B{z fejk<

16. fJz;g?eNo dhnK w[ZSK fej' fijhnK ;B<

17. fJz;g?eNo d/ jZE ftZu fej' fijh y{zvh ;h<

18. fJz;g?eNo ;kfjp fe; soQK s[od/ ;h<

19. dhB/ B/ nkgDh i/p T[Zs/ p;e{J/ Bkb eh brkfJnk j'fJnk ;h<

20. rhs pzd eoe/ dhB/ B/ fejVk Bknok brkfJnk<

21. dhB/ B/ fezBh tko Bknok bkfJnk<

22. dhB/ d/ pkg dk eh BK ;h<

23. dhB/ dk pkg fJwkw pyÙ fe; gkoNh dk toeo ;h<


1. dhB/ dh wK dk BK eh j?<

2. dhBk eJh tko fe;B{z fwbD iKdk j[zdk ;h<

3. i[ZshnK dh d[ekB fe; dh j?<

4. ghb{ d/ pkg dk BK eh ;h<

5. irBk wfmnkJh ekjd/ ftZu gk e/ fbnkfJnk ;h<

6. BZEk, irB/ dh wK B{z eh nkydk ;h<

7. irB/ dh wK d/ dzd fej' fij/ ;B<

8. ib;/ ftZu e"D seoho eo fojk ;h<

9. eKv uko ftZu fe; dk ib;k j' fojk ;h<

10. wzvh d/ gqf;ZX johiB B/sk e"D ;h<

11. wjhgkb ftZu nkgD/ GkÙD ftZu fe; d/ fybk¯ p'b oj/ ;h<

12. wjhgkb d/ jZE ftZu eh ;h<


1. eKv gzit/A ftZu Bktb dk fejVk gkso gfjbh tko fdykJh fdzdk j?<

2. Bzd f;zx fe; Bkb rZvhUA T[Zso e/ nk fojk ;h<

74

3. Bzd f;zx B{z ib;/ ftZu e"D fwfbnk<

4. BZE/ d/ pkg{ B/ fe; w'ou/ ftZu fjZ;k fbnk<

5. gzfvs Bfjo{ fe; gkf;UA i?s'A wzvh ftZu dkıb j'J/<

6. gzfvs Bfjo{} B{z fejVh i/bQ ftZu oZfynk frnk<

7. gzfvs Bfjo{ B{z BkGk i/bQ ftZu e"D fwbD g[Zik<

8. gzfvs Bfjo{ B/ ed'A okth d/ ezY/ s/ seoho ehsh<

9. Bzd f;zx fe; d/Ù Grs dh ÙyÙhns s'A gqGkfts ;h<


1. Bzd f;zx fejV/ wjhB/ d/ wro'A row gkDh Bkb BjkT[D bZr g?Ad/ ;h<

2. i?s' dk w'ouk fezB/ ;kb ubdk fojk<

3. i?s' dk w'ouk ed'A Ù[o{ j'fJnk<

4. fe; r[od[nko/ ftZu nyzv gkm yzfvs j'fJnk ;h<

5. i?s' ftZu gkm oZyD bJh fezB/ f;zxK dk iZEk frnk ;h<

6. i?s' ftZu gfjbk iEk ed'A G/fink frnk ;h<

7. gzi ;" f;zxK dk Ùjhdh iEk ed'A uZfbnk<

8. gzi ;" f;zxK dk Ùjhdh iEk fe; dh nrtkJh j/m s[fonk<

9. Ùjhdh iEk 20 cotoh B{z feZE/ g[ZZZZik<

10. i?s' d/ w'ou/ ftZu Bzd f;zx d/ feE/ r'bh bZrh<

11. i?s' fty/ fejV/ r[od[nko/ fty/ f;zxK B/ ÙjhdhnK fdZshnK<

12. ““i'pB iKd/ Bk voKaaaaaaaaaaaaaaaaaa fpB[ ;[fe rJ/ e[wbkfJ.””

fe; dk ;b'e fdZsk frnk j?<


1. Bzd f;zx nB[;ko pzd/ B{z n;b ftZu fezBh Xosh fwbdh j?<

2. X'Vk (fNZpk) fezBh e[ EK ftZu c?fbnk j'fJnk ;h<

3. fNZp/ T[Zs/ eh T[Zfrnk ;h<

4. Bzd f;zx dh iwhB fezBh e[ ;h<

5. X'V (fNZp/) d/ gob/ gk;/ fe; d/ y/s ;B<

6. sKpk fe; uh˜ B{z ;G s'A tZX gftZso ;wMdk ;h<

75

7. Bzd f;zx B{z BZEk fej' fijk j' frnk ikgdk j?<

8. Bzd f;zzx fe; soQK s[odk ;h<


1. “gj[Fc[Nkb/ s'A gfjbK” Bktb d/ fezB/ eKv jB<

2. dhB/ dk xo fe; w[jZb/ ftZu ;h<

3. dhB/ dk nZpk xo'A pkjo ikD bJh fejVh N'gh gfjBdk j?<

4. dhB/ d/ pkg dk BK eh ;h<

5. dhB/ dh wK dk BK eh ;h<

6. dhB/ dh wK B{z BZEk eh efj e/ p[bk™dk j?<

7. dhB/ dh wK d/ dzd fej' fij/ jB<

8. dhB/ d/ S'N/ Gok dk BK eh ;h<

9. dhB/ s/ BZEk fejV/ r[od[nko/ ;kfjp rJ/ ;h<

10. r[od[nko/ fNZph pkfjp ikD bZfrnK BZEk s/ dhBk fejV/ ;kJhA d/ v/o/ dh rZb eod/ ;h<

11. wk;No ;kX{ okw B/ fe;dh eftsk ;[DkJh<


1. j?Zvwk;No ;kfjp fejVh iwks B{z nzro/ih gVQkT[D BjhA rJ/<

2. gzikph iwks dh xzNh (nzro/ih) fe; wk;No B/ brkJh ;h<

3. irBk fe; e'b'A GZbk yk fojk ;h<

4. wk;No ;kX{ okw dh gsBh dk BK eh ;h<

5. wk;No ;kX{ okw irB/ B{z eh efj e/ ;zp'XB eod/ ;B<

6. wk;No ;kX{ okw d/ GotZN/ fej' fij/ ;B<

7. irB/ dk pkg dk BK eh ;h<


1. Bzd f;zx BZE/ B{z nkw eoe/ fejV/ fJZemK ftZu nkgD/ Bkb b? e/ iKd/ ;B<

2. BZE/ d/ pkg{ B{z fe;d/ woBFezY/ gJ/ j'D pko/ gsk bZrk<

76

3. Bzd f;zx nB[;ko id'A sZe nKYFr[nKY, fgzv Bkb fgnko Bk ikr/ T[BK fuo fejVk fgnko BjhA ikr ;edk<

4. fe;/ rZb dk gqwkD d/D bJh Bzd f;zx fe;dk jtkbk fdzdk ;h<

5. gkb/ d/ S'N/ w[zv/ dk BK eh ;h<

6. Bzd f;zx B/ gkb/ e'b p?m e/ fejVk gkm ehsk ;h<


1. dhBk fejV/ Bt/A ;e{b ftZu dkıb j' frnk<

2. “B?ÙBb gpfeb ;e{b” dk j?vwk;No feE'A dk ofjD tkbk ;h<

3. “B?ÙBb gpfbe ;e{b d/ j?vwk;No B/ gqkoEBk t/b/ fejV/ Bkno/ bkT[D/ Ù[o{ ehs/<

4. BZE/ B/ fejVh iwks s/ ;e{b ftZu ofj e/ fJwfsjkB gk; eoB dk fJokdk ehsk<

5. BZE/ B/ ;ZsthA iwks dk fJwfsjkB fejVh g[˜hÙB b? e/ gk; ehsk<

6. irBk ;ZsthA iwks ftZu fe; soQK gk; j'fJnk<

7. irB/ dk Bshik (;ZsthA iwks) fejV/ j?vwk;No ;kfjp B/ ;[DkfJnk<

8. BZEk irB/ B{z eh efj e/ p[bk™dk j?<

9. uzd{ fejVk Ùpd tkoFtko p'bdk ;h<

10. irB/ B/ ezX T[Zs/ Bhbh s/ bkb f;nkjh Bkb ekjdhnK w{oshnK pDkJhnk j'JhnK ;B<

11. irB/ B/ fejVk gqD ehsk ;h<


1. BZE/ B/ B?ÙBb gpfbe ;e{b ftZu dkıb j'D ;pzXh fe;dh ;bkj bJh<

2. wk;No ;kX{ okw dh T[jBK d/ gfjokt/ s'A fej' fijh ÙyÙhns T[xVdh j?<

3. irB/ B/ BZE/ d/ ezB e'b nk e/ eh fejk<

4. “fsozrk Mzvk” u[Zeh fcoB eoe/ fe; oki/ B/ d' w[fzvnK B{z frq¯sko ehsk<


1. wjkoki/ d/ j[ew Bkb ed'A fsozrk Mzvk oZyD d/ d'Ù ftZu w[zfvnK B{z frq¯sko ehsk frnk<

2. fi; iE/ ftZu BZEk, irBk s/ dhBk frq̄ skoh d/D bJh Ùkfwb j'J/, T[;dh nrtkJh e"D eo

fojk ;h<

77

3. eosk okw ;/te B/ frqcskohnK s'A gfjbK g[fb; Bkb eh eoB dk ¯?;bk ehsk<

4. g[fb; B{z xukBhnK d/D dh b[eDwhNh ftZu ;G s'A tZX fjZ;k fe;dk ;h<

5. e'stkbh ftZu i'Ùhbh nktk˜ ftZu e'D rZb eo fojk ;h<

6. id'A Mzvk j[bkoB pdb/ EkD/dko ns/ dhBk T[bM gJ/ sK w"ek fe; B/ ;zGkfbnk<

7. NoZe ftZu wjhgkb s/ j'oBK Bkb fuZNh gZr s/ n?BeK tkbk e"D ;h<


1. wzvh u"Ae ftZu wjhgkb ih s'A gfjbK fe;B/ GkÙD fdZsk<

2. id'A irB/ B{z g[fb; B/ cV fbnk sK fe;B{z xpokjN j'Jh<

3. y/w uzd fe; s'A vodk ;h<

4. dhB/ d/ xo dhBk s/ BZEk ;Zfsnkrqfj wro'A okshA xo J/ sK ihBs eh pDkfJnk j'fJnk ;h<

5. irBk oks fe;d/ u[pko/ ftZu ;[Zsk ;h<


1. Bzd f;zx nB[;ko wB[Zy wkso d/ d[ZyK B{z d{o eoBk s/ ;G Bkb fgnko eoBk eh j?<

2. wB[Zy wkso B{z fe;/ th Ùeb ftZu d[Zy d/Dk eh j?<

3. Bzd f;zx B/ e'Jh th w[Ùeb g?D s/ fe;dk ;jkok b?D bJh fejk j?<

4. BZEk Bzd f;zx Bkb fe; pko/ rZbK eodk fojk<

5. wk;No ;kX{ okw B/ BZE/ B{z fe; ftZu Gkr b?D eoe/ w[pkoepkd fdZsh<

6. wk;No ;kX{ okw B/ BZE/ B{z fe; uh˜ s'A d{o ofjD bJh fejk<

eKvF 16eKvF 16eKvF 16eKvF 16

1. w'ouk Ù[o{ j'D ;w/A eosk okw ;/te s/ T[;d/ ;kEhnK B{z fejVh fizw/tkoh fdZsh<

2. bzro ftZu bKroh e"D ;h<

3. pkjo'A nkJ/ iZE/ feZE/ mfjod/ ;B<

4. XowÙkbk ftZu ;[nkrs s/ nokw dk e"D gqpzX eo fojk ;h<

5. wJh d/ fejV/ j¯s/ fdZbh tb'A iZEk nkfJnk<

6. fdZbh s'A nkJ/ iZE/ ftZu pzrkbh gfjokt/ tkbk e"D ;h<

78

eKveKveKveKv---- 17171717

1. BZE/ s/ dhB/ B/ w'ou/ B{z ¯sfj eoB bJh fe;d/ nkT[D pko/ ;[fDnk<

2. gzfvs Bfjo{ w'ou/ B{z ¯sfj eoB bJh feZE/ g[Zi/<

3. gzfvs Bfjo{ B{z 20-22 ;kb gfjbK feE/ g[fb; B/ fjok;s ftZu fbnk ;h<

4. BZEk, dhBk s/ irBk fe; ftZu p?m e/ cohde'N gj[zu/<

5. “s[w s' w/o/ d/Ù dk GftZy j'!” fJj Ùpd gzfvs Bfjo{ B/ fe;B{z ej/<

6. fe;d/ nkT[D Bkb w'ouk fiZfsnk frnk<

7. irBk fe; dh jZbkFÙ/oh fwbD eoe/ nkgD/Fnkg B{z ;Zst/A n;wkB T[Zs/ gj[zfunk fe™ wfj;{; eodk ;h<

8. gzfvs Bfjo{ Bkb w[bkeks wro'A BZEk, dhBk s/ irBk feZE/ ;[Zs/<

9. u[pko/ T[Zs/ fsozrk Mzvk fe;B/ bkfJnk ;h<

iwksiwksiwksiwks---- B"thAB"thAB"thAB"thA

g/goL gzikphFphg/goL gzikphFphg/goL gzikphFphg/goL gzikphFph

gqÙBLF 1 S'N/ T[ZsoK tkb/ gqÙB & 10 nze

� fJj gqÙB d[jokJh bJh nZr/ fdZs/ rJ/ jBLF

iwks iwks iwks iwks ---- B"thA (gzikph)B"thA (gzikph)B"thA (gzikph)B"thA (gzikph)

ftnkeoBftnkeoBftnkeoBftnkeoB

t;s{ fBÙm$;zy/gkswe gqÙBLFt;s{ fBÙm$;zy/gkswe gqÙBLFt;s{ fBÙm$;zy/gkswe gqÙBLFt;s{ fBÙm$;zy/gkswe gqÙBLF

1. fe;/ GkÙk d/ tosko/ fgS/ ezw eod/ fB:wK B{z ;wMD tkbh gVQkJh B{z eh efjzd/ jB<

2. X[BhnK, ÙpdK, tkeK s/ noEK dk nfXn?B fe; d/ nXhB j[zdk j?<

3. ftnkeoB d/ w[Zy nzr fezB/ jB<

4. ftnkeoB d/ fe; Gkr nXhB X[BhnK dk nfXn?B ehsk iKdk j?, T[;B{z eh efjzd/ jB<

5. ftnkeoB ”u tkeK dh ftnkfynk eoB tkb/ Gkr dk BK eh j?<

79

6. ftnkeoB d/ fe; Gkr nzdo ÙpdK dk nfXn?B ehsk iKdk j?<

7. eh fe;/ GkÙk T[Zs/ fe;/ pkjoh GkÙk d/ fB:w bkr{ j[zd/ jB<

8. ftnkeofBe fB:wK dk ;zpzX fbysh GkÙk Bkb j[zdk j? iK p'b ukb GkÙk Bkb.

9. ftnkeoB dh gVQkJh Bkb GkÙk dk fejVk o{g ;wMD ftZu wZdd fwbdh j?<

10. wB[ZyK d/ p'bK okjhA nkg;h ftukoFtNKdo/ d/ ;zuko d/ ;kXB B{z eh efjzd/ jB<

11. p'bh fezB/ gqeko dh j?<

12. ;kv/ ;zftXkB nB[;ko Gkos ftZu gqtkfBs GkÙktK fezBhnK jB<

13. GkÙk d/ feskpK ftZu fby/ o{g B{z eh efjzd/ jB<

14. gzikph dh oki GkÙk fejVh j?<

15. p'bh d/ p'bFukb fJbkekJh o{g B{z eh efjzd/ jB<

16. gzikph p'bh dh fe;/ d' T[gGkÙk (T[gFp'bh) dk BK fby'<

17. wbtJh$wkMh$d[nkph$g[nkXh T[gp'bh Bkb ;zpzfXs fe;/ fJZeFfJZe f˜bQ/ dk BK fby'<

18. fijbw s'A gko f˜bQk oktbfgzvh ftZu fejVh T[g GkÙk p'bh iKdh j?<

19. fejVh uh˜ B{z GkÙk dk gfjoktk fejk iKdk j?<

20. GkÙk dh X[Bh B{z fbysh o{g d/D tkb/ fuzBQ B{z eh efjzd/ jB<

21. “X[Bh” dk eh noE j?<

22. gzikph GkÙk B{z fbyD bJh fejVh fbgh dh tos'A ehsh iKdh j?<

23. gzikph GkÙk B{z p'bD t/b/ w{zj ftZu'A fBebD tkbh ntk˜ B{z eh efjzd/ jB<

24. X[BhnK fezB/ gqeko dhnK jB<

25. fi; X[Bh d/ T[ukoB ;w/A ;kj w{zj ftZu'A p/o'e pkjo fBebdk j?, T[;B{z eh efjzd/ jB<

26. “T” s'A “V” sZe r[ow[Zyh d/ fezB/ nZyo jB<

27. nophF¯ko;h X[BhnK B{z nzfes eoB bJh r[ow[Zyh ftZu fejV/ Bt/A nZyo Ùkfwb ehs/ rJ/

jB<

28. ;ò dh wZdd s'A fpBK fiBQK X[BhnK dk T[ukoB Bk j' ;e/, T[BQK B{z eh efjzd/ jB<

29. ;ò X[BhnK w[Zy s"o s/ fezB/ gqeko dhnK j[zdhnK jB<

30. fiBQK X[BhnK B{z T[ukoB ;w/A e[M ntk˜ BZe okjhA fBebdh j?, T[; B{z eh efjzd/ jB<

31. r[ow[Zyh d/ fejV/ nZyo ;`ò jB<

32. r[ow[Zyh ftZu ;ò X[BhnK dh frDsh fezBh j?<

33. d' nZyoK d/ w/b s'A pD/ nZyo B{z eh efjzd/ jB<

34. r[ow[Zyh fbgh dk d{ik BK eh j?<

35. fejVh ;ò X[Bh dk e'Jh fuzBQ BjhA<

36. r[ow[Zyh ftZu fezB/ brkıo jB<

80

37. “e” nZyo fejVh X[Bh B{z gqrNk™dk j?<

38. nZyoK T[Zs/ dpk iK pb dk fuzBQ fejVk j?<

39. fejVk nZyo bzpkJhFu"VkJh ftZu d{finK s'A fGzB j?<

40. T[j fejVk nZyo j?, fi; T[Zs/ j'Vk ( ') bkT[D Bkb T[;dk w{zj y'bQ fdZsk iKdk j?<

41. ftnkeoB nB[;ko Ùpd fezBh gqeko d/ j[zd/ jB<

42. BKt fezBh gqeko d/ j[zd/ jB<

43. fiBQK ÙpdK okjhA n;hA uh˜K, wB[ZyK ns/ EktK d/ BK b?Ad/ jK, T[j eh j[zd/ jB<

44. BKt dh fe;/ fJZe fe;w dk BK fby'<

45. e'Jh d' ık; BKt fby'<

46. e'Jh d' Gkt BKt fby'<'

47. y[Ùh$rwh$;Zu$g[zB Ùpd fe; gqeko d/ BKt jB<

48. fijVk Ùpd BKt dh EK s/ tos/ ikD, T[;B{z eh efjzd/ jB<

49. gVBKt dhnK fezBhnK fe;wK jB<

50. w?A$n;hA$;kvk$s[;hA$T[j$nkg fejVh fe;w d/ gVBKt jB<

51. T[Zsw g[oy dh fJZe T[dkjoD fdT[<

52. wZXwFg[oy dh fJZe T[dkjoD fdT[<

53. fJZe fBÙu/tkue gVBKt fby'<

54. “fejVk o"bk gk™dk j?<” tke ftZu Ùpd fejVk fe; fe;w dk gVBKt j?<

55. BKt dh ftÙÙsk, r[D, n"r[D iK frDsh fwDsh dZ;D tkb/ B{z eh efjzd/ jB<

56. “g'm'jkoh” Ùpd dk fJ;soh fbzr fby'<

57. “dfonk” Ùpd dk pj[tuB fby'<

58. Bkf;eh ;ò fuzBQ fejV/ jB<

59. nZXe dh tos'A fejVhFfejVh br Bkb j[zdh j?<

60. ;[zdo fbykJh bJh nZyoK dk nkeko fej' fijk j?<

61. d' w[esk nZyo i'V e/ fJe Ùpd fby'<

62. “T” Bkb fejV/ Bkf;eh ;ò fuzBQ dh tos'A j[zdh j?<

63. “w/oh u[zBh dk ozr ghbk j?.” fJ; tke ftZu ftÙ/ÙD Ùpd fejVk j?<

64. fijV/ Ùpd fe;/ ezw dk j'Dk, eoBk iK tkgoBk nkfd ekb ;fjs gqrN eoB, T[;B{z eh

efjzd/ jB<

81

iwksiwksiwksiwks---- B"thA (ftnkeoB)B"thA (ftnkeoB)B"thA (ftnkeoB)B"thA (ftnkeoB)


� iwks B"thA d/ ftfdnkoEhnK B/ f;b/p; ftZu fdZs/ nB[;ko ;ko/ b/y,

noihnK, ejkDhnK eoBhnK j'DrhnK.

� ftfdnkoEhnK B/ feskp (ftnkeoB) ftZu'A tkeK ftZu tos'A$w[jkto/ eoBh

j't/rh.

� ftfdnkoEhnK B/ ftneoB dh feskp ftZu'A fbzr pdb', tuB pdb', Ù[ZX eo',

g?oQ/ ”u'A gqÙB ns/ g?oQk ouBk dh uzrh soQK d[jokJh eoBh j't/rh.

� ftfdnkoEhnK B/ BKt, gVBKt, ftÙ/ÙD, fefonk, fefonkFftÙ/ÙD, ;zpzXe, :'ie, ft;fwe nkfd dh d[jokJh eoBh j't/rh.

� ftfdnkoEhnK B/ nr/osFfgS/so, ÙpdFi'V ns/ fto'Xh Ùpd dh d[jokJh

uzrh soQK eoBh j't/rh.

� ftfdnkoEh fbzr pdb' ns/ tuB pdb' dh d[jokJh ni'eh gzikph ftnkeoB

ftZu'A eoBr/. e[M fbzr pdb', tuB pdb' d[jokJh bJh nZr/ fdZs/ rJ/ jBLF

gqÙBLF 9 gqÙBLF 9 gqÙBLF 9 gqÙBLF 9 fbzr fbzr fbzr fbzr pdb'Lpdb'Lpdb'Lpdb'L


2. rZGo{ N'bhnK pDk e/ x[zwd/ nkw fdykJh fdzd/ jB.





7. T[j gzikph dk gqf;ZX b/yek j?.





82













24. w?A nkgDh ;Z; BKb p˜ko rJh.




gqÙBLF 10 tuB pgqÙBLF 10 tuB pgqÙBLF 10 tuB pgqÙBLF 10 tuB pdb'Ldb'Ldb'Ldb'L














83













84

g/gog/gog/gog/go---- J/J/J/J/

ebk; ebk; ebk; ebk; ---- d;thAd;thAd;thAd;thA

gqÙBLF (1) gkmFg[;se - ;kfjs wkbk

eftsk Gkr ns/ tkose Gkr

(2) gkmFg[;se - tzBrh

fJeKrh Gkr ns/ ejkDh Gkr

(3) g[;seF Bktb (gj[Fc[Nkb/ s'A gfjbK)

fJBQK fszBK g[;seK ftZu'A fJZeFfJZe Bzpo d/ t;s{fBÙm gqÙB e[Zb- 10

Bzpo d/ nkT[Dr/.

B'NLFB'NLFB'NLFB'NLF T[go'es g[;seK ftZu'A t;s{fBÙm gqÙB pDkJ/ rJ/ jB. fJBQK B{z gVQe/

ftfdnkoEh d[jokJh eoBr/. fJ; s'A fJbktk ;kohnK feskpK B{z th fXnkB Bkb gVQe/

nfGnk; eoBr/.

(1) eftsk Gkr(1) eftsk Gkr(1) eftsk Gkr(1) eftsk Gkr

r[owfsFekftr[owfsFekftr[owfsFekftr[owfsFekft

(1)(1)(1)(1) r[o{ BkBe d/t ihr[o{ BkBe d/t ihr[o{ BkBe d/t ihr[o{ BkBe d/t ih

1a 1a 1a 1a gtD[ r[o{ gkDh fgskgtD[ r[o{ gkDh fgskgtD[ r[o{ gkDh fgskgtD[ r[o{ gkDh fgsk


1. “gtD[ r[o{ gkDh fgsk” fe;dh ouBk j?<

2. ihtK dh nkswk bJh r[o{ dh b'V fezBh j?<

3. r[o{ ih B/ “gtB B{z” fejk o{g dZf;nk j?<

4. r[o{ ih nB[;ko ihtK dk fgsk e"D j?<

5. r[o{ ih B/ gkDh B{z fe;dk o{g dZf;nk j?<

6. ;G ihtK dh tZvh wksk e"D j?<

7. r[o{ ih nB[;ko ihtK dk fyvktk s/ fyvkth e"D j?<

85

8. gowkswk dh j˜{oh ftZu ihtK d/ uzr/ wzd/ ezwK dh gVskb e"D eodk j?<

9. fejV/ ekoBK eoe/ iht nekb g[oy d/ B/V/ ns/ d{o j[zd/ jB<

10. fejV/ iht nkgDh fwjBs ;¯b eo rJ/ jB<

2a 2a 2a 2a ;' feT[ wzdk nkyhn?;' feT[ wzdk nkyhn?;' feT[ wzdk nkyhn?;' feT[ wzdk nkyhn?

1. “;' feT[ wzdk nkyhn?” fe;dh ouBk j?<

2. ““;' feT[ wzdk nkyhn?”” Ùpd ftZu fJ;soh s'A fpBK fe;dh j'Ad ;theko ehsh rJh j?<

3. r[o{ BkBe d/t ih nB[;ko fe;dh f;cs Bkb ;Zu/ dopko ftZu edo g?Adh j?<

4. oki/ fe; s'A iBw b?/Ad/ jB<

5. “Gzv” Ùpd dk eh noE j?<

6. “;' feT[ wzdk nkyhn?” Ùpd ftZu fe;dh wjkBsk dZ;h rJh j?<

7. fe; iht d/ wZE/ T[Zs/ GkrK dh wDh Ù'Gdh j?<

8. “;' feT[ wzdk nkyhn?” Ùb'e r[o{ BkBe d/t ih dh fejVh pkDh ftZu'A fbnk frnk j?<

3a 3a 3a 3a rrB w?A EkbrrB w?A EkbrrB w?A EkbrrB w?A Ekb[[[[

1. “rrB w?A Ekb[” fe;dh ouBk j?<

2. “rrB w? Ekb[” ftZu fe;dh nkosh T[skoh ik ojh j?<

3. gowkswk dh nkosh ftZu rrB eh j?<

4. gowkswk dh nkosh ftZu skfoe wzvb eh j?<

5. “GtyzvBk” s'A eh Gkt j?<

6. GtyzvBk (gqwkswk) dh nkosh T[skofdnK gtB eh eo ojh j?<

7. gqwkswk dh nkosh T[skofdnK pB;gsh eh eo ojh j?<

8. gqwkswk dh ;op ftnkge i's dk frnkB fe; soQK gqkgs j[zdk j?<

9. “rrB w?A Ekb[” Ùpd ftZu gqG{ dk ;o{g “;or[D” dZf;nk j? iK “fBor[D”.

10. r[o{ BkBe d/t ih dh pkDh feZE/ doi j?<

11. r[o{ BkBe d/t ih fe; ekftFXkok d/ eth jB<

86

((((2222)))) r[o{ nwodr[o{ nwodr[o{ nwodr[o{ nwodk; ihk; ihk; ihk; ih

1a nBzd Gf1a nBzd Gf1a nBzd Gf1a nBzd GfJJJJnk w/oh wkJ/nk w/oh wkJ/nk w/oh wkJ/nk w/oh wkJ/


1. r[o{ nwodk; ih f;ZyK d/ fezBt/A r[o{ jB<

2. r[o{ nwodk; ih dh gqf;ZX pkDh fejVh j?<

3. “nBzd GfJnk w/oh wkJ/” eftsk fe;dh ouBk j?<

4. nBzd fe; soQK gqkgs j[zdk j?<

5. ;fsr[o dh gqkgsh Bkb eh fwfbnk j?<

6. r[o{ ih fe;dk Ùpd rkT[D bJh efjzd/ jB<

7. r[o{ dh “wB” B{z fe; Bkb i[fVnk ofjD bJh efjzd/ jB<

8. fe;B{z :kd oZyD Bkb ;ko/ d[Zy d{o j' iKd/ jB<

9. “nBzd dh gqkgsh” Ùpd ftZu gqwkswk B{z fej' fijk dZf;nk j?<

10. nBzd dh gqkgsh fe; okjhA j[zdh j?<

11. nBzd dh g qkgsh r[o{ ih dh fejVh w[Zy ouBk dk nzr j?<

2a 2a 2a 2a J/ ;ohok w/fonkJ/ ;ohok w/fonkJ/ ;ohok w/fonkJ/ ;ohok w/fonk

1. “J/ ;ohok w/fonk” fe;dh pkDh$Ùpd j?<

2. “J/ ;ohok w/fonk” pkDh eftsk fe;B{z ;zp'fXs j?<

3. ;oho ;z;ko ftZu nk e/ eh eodk j?<

4. ;oho B{z fe;B/ pDkfJnk j?<

5. gqwkswk wB ftZu fe; dh fwjo Bkb fBtk; eodk j?<

6. fgS/ iBwK d/ eowK ftZu fby/ nB[;ko fe;dh fwjo gqkgs jz[dh j?<

7. fe; Bkb wB bkT[D tkbk ;oho ;¯b j[zdk j?<

3a 3a 3a 3a feogk efo e? pyf; b?j[feogk efo e? pyf; b?j[feogk efo e? pyf; b?j[feogk efo e? pyf; b?j[

1. “feogk efo e? pyf; b?j[” fe;dh pkDh j?<

2. “jfo feogk efo e? pyf; b?j[” Ùpd ftZu gqG{ nZr/ ekjdh nodk; ehsh rJh j?<

3. n;hA iht fej' fij/ jK<

4. gqG{ Bkb fe; soQK fwfbnk ik ;edk j?<

87

5. r[o{ gq;zB j' e/ fe;dk BkÙ eodk j?<

6. ;z;ko ftZu feBQK dh i?Fi? eko j[zdh j?<

7. gqwkswk e'b'A eh wzrDk ukjhdk j?<

8. r[o{ nwodk; ih nB[;ko gqG{ B{z fwbD ftZu e"D ;jkJh j[zdk j?<

9. r[o{ gq;zB j' e/ fejVh dks fdzdk j?<

(3)(3)(3)(3) r[o{ noiB d/t ihr[o{ noiB d/t ihr[o{ noiB d/t ihr[o{ noiB d/t ih

1a s{z w1a s{z w1a s{z w1a s{z w/ok fgsk s{z j? w/ok wkskF pkDh$eftsk/ok fgsk s{z j? w/ok wkskF pkDh$eftsk/ok fgsk s{z j? w/ok wkskF pkDh$eftsk/ok fgsk s{z j? w/ok wkskF pkDh$eftsk


1. “s{z w/ok fgsk s{z j? w/ok wksk” fe;dh pkDh j?<

2. r[o{ noiB d/t ih dh ouh j'Jh pkDh dk BK fby'<

3. r[o{ ih nB[;ko wksk$fgsk$pzX[g$Gqksk$;GBh EkJhA okyk e"D j?<

4. r[o{ ih nB[;ko ;ko/ ihtFizs{ fe;B/ g?dk ehs/ jB<

5. “ftekoK dk n"yk x'b” fe; soQK fiZfsnk frnk j?<

6. fe; B{z fXnkT[D Bkb wjK ;[Zy gqkgs j[zdk j?<

2a fwm p'bVk ih jfo ;iD[2a fwm p'bVk ih jfo ;iD[2a fwm p'bVk ih jfo ;iD[2a fwm p'bVk ih jfo ;iD[

1. “fwm p'bVk ih jfo ;iD[” fe; dh pkDh j?<

2. “fwm p'bVk ih jfo ;iD[” pkDh ftZu r[o{ ih B/ fe; o{g ftZu nkgD/ Gkt gqrN ehs/ jB<

3. r[o{ ih fe; dh ÙoB g?D dh rZb eod/ jB<

4. “jT[ fp;w[ GJh ih jfo do;B[ d/fy ngkok” ekft ;so fejVh pkDh ftZu doi j?<

5. “nkfd nzfs wfX gqG[ oftnk ifbFEfb wjhnfb ;'Jh” ekft ;so dk ouDjkok e"D j?<

3a w/ok wB[ b'u? r[o do3a w/ok wB[ b'u? r[o do3a w/ok wB[ b'u? r[o do3a w/ok wB[ b'u? r[o doÙÙÙÙB skJhB skJhB skJhB skJhAAAA

1. “w/ok wB b'u? r[o doÙB skJh” pkDh fe; r[o{ dh j?<

2. “w/ok wB b'u? r[o doÙB skJh” pkDh ftZu fe; d/ fwbkg dh sV¯ fpnkB ehsh j?<

3. r[o{ ih dk wB r[o{Ffgsk d/ fwbkg bJh fe; soQK sVc fojk j?<

4. r[o{ ih nkgDh fizd B{z fe; s'A e[opkB j'D bJh efjzd/ jB<

88

5. “w/o/ ;iD[ whs w[oko/ ihU” fe;B{z fejk frnk j?<

6. r[o{Ffgsk d/ ftS'V/ ftZu fJe xVh fpskT[Dh fezB/ ;w/A fizBh bzwh j' iKdh j?<

7. “w/ok wB b'u? r[o doÙB skJh” Ùpd B{z fezB/ GkrK ftZu tzfvnk ik ;edk j?<

8. GkrK Bkb eh gqkgs j'fJnk j?<

9. r[o{F;zsK Bkb fe;B/ fwbkfJnk j?<

10. “w'fj o?fD B ftjkt? Bhd Bk nkt/, fpB[ d/y/ r[o dopko/ ihT[.” fJj pkDh fe; eftsk ftZu'A bJh rJh j?<

(4) (4) (4) (4) GkJh r[odk; ihGkJh r[odk; ihGkJh r[odk; ihGkJh r[odk; ih

1a ;fsr[o BkBe gqrfNnk1a ;fsr[o BkBe gqrfNnk1a ;fsr[o BkBe gqrfNnk1a ;fsr[o BkBe gqrfNnk


1. “;fsr[o BkBe gqrfNnk” dh pkDh d/ ouBjko eth e"D j?<

2. GkJh r[odk; ih dh ouh j'Jh ouBk fejVh j?<

3. fe; d/ gqrN j'D Bkb ;z;ko s'A nfrnkBsk dk jB/ok fwN frnk<

4. Ù/o dh Gpe Bkb fe; dh vko N[ZN iKdh j?<

5. fiZE/ th r[o{ BkBe d/t ih g?o Xod/ jB, T[j EK fej' fijh j' iKdh j/<

6. uko/ fdÙktK B{z fe; B/ skfonk<

7. xoFxo ftZu eh j'D bZrk<

8. r[o{ BkBe d/t ih fe; :[Zr ftZu g?dk j'J/<

9. r[o{ BkBe d/t ih d/ iBw Bkb fe; dk gqekÙ j'fJnk<

2a d/f2a d/f2a d/f2a d/fy gokJhnk uzrhnky gokJhnk uzrhnky gokJhnk uzrhnky gokJhnk uzrhnk

1. “d/fy gokJhnk uzrhnk” eftsk fe; dh ouBk j?<

2. gokJhnK fJ;sohnK B{z fe; d/ pokpo ;wMDk ukjhdk j?<

3. fjzd{ bJh gokfJnk XB ykDk fe;d/ pokpo j[zdk j?<

4. w[;bwkB bJh fejVh uh˜ ;{o d/ wk; ykD d/ pokpo j?<

5. fejVk ;[y dk ¯b gqkgs eodk j?, oki :'r dk nBzd wkDdk j?<

6. r[ow[Zy fe; s'A e[opkB iKdk j?<

89

;{¯h ekft;{¯h ekft;{¯h ekft;{¯h ekft

Ù/y ¯ohd ihÙ/y ¯ohd ihÙ/y ¯ohd ihÙ/y ¯ohd ih

t;s{fBÙm gqÙBt;s{fBÙm gqÙBt;s{fBÙm gqÙBt;s{fBÙm gqÙBLLLL

1. pkpk cohd ih d/ ;b'eK dh ;[o fej' fijh j?<

2. cohd ih wB[Zy B{z fe;/ d/ n"r[D c'bD s'A gfjbK feXo d/yD bJh efjzd/ jB<

3. cohd ih fe;/ dh fBzfdnk eoB tkb/ wB[Zy B{z gfjbK feZE/ Mksh wkoB bJh efjzd/ jB<

4. cohd ih nB[;ko oZp feZE/ t;dk j?,

5. cohd ih nB[;ko ÙZeo, yzv, fwÙoh s/ Ùfjd fej' fij/ gdkoE jB<

6. pkpk cohd ih nB[;o ;G s'A fwZmh uh˜ fejVh j?<

7. cohd ih dh o'Nh fe; uh˜ dh pDh j?<

8. cohd ih nB[;ko e"D xD/ d[Zy ;fjDr/<

9. pkpk cohd ih fej' fijh o'Nh ykD dk T[gd/Ù fdzd/ jB<

10. cohd ih nB[;ko wB[Zy fdB d/ uko gfjo fe; soQK r[̃ kodk j?<

11. cohd ih nB[;ko wB[Zy oks d/ uko gfjo fe; soQK r[˜kodk j?<

12. cohd ih nB[;ko wB[Zy B{z e"D b/yk g[ZS/rk<

13. cohd ih nB[;ko pzdk d[BhnK ftZu eh eoB nkfJnk j?<

14. cohd ih B/ fej' fij/ eZgV/ gkJ/ j'J/ jB<

15. ekb/ eZgfVnK tkbk ceho n;b ftZu ekjd/ Bkb Gfonk j'fJnk j?<

16. ekb/ eZgfVnK s'A pzdk fej' fijk brdk j?<

17. cohd ih nB[;ko fe;Ffe; B{z d[Zy bZrk j?<

18. cohd ih nB[;ko xoFxo ekjdh nZr bZrh j'Jh j?<

19. cohd ih fe;/ Bkb fej' fijk p'b p'bD s'A toid/ jB<

20. cohd ih nB[;ko ;G d/ fjofdnK ftZu e"D tZ;dk j?<

21. Ù/y cohd ih fe; Xkok d/ eth jB<

22. Ù/y cohd ih d/ fezB/ ;b'e “;qh r[o{ rqzE ;fjp” ftZu doi jB<

90

Ùkj j[;?BÙkj j[;?BÙkj j[;?BÙkj j[;?B

t;s{fBÙm gqÙBLt;s{fBÙm gqÙBLt;s{fBÙm gqÙBLt;s{fBÙm gqÙBL

1. “;G feS[ w/ok s{z”$ “;kJh fiBQK d/ tb”$ “nkfg B{z gSkD” eftsk fe; dh ouBk j?<

2. “;G feS[ w/ok s{z” eftsk fe;B{z ;zp'fXs j?<

3. Ùkj j[;?B fe;B{z nzdoFpkjo s/ o'wFo'w ftZu t;dk s/ ;oho dk skDkFpkDk nB[Gt eodk

j?<

4. “;G feS[ w/ok s{z” ek¯h ftZu Ùkj j[;?B nkgD/Fnkg bJh fejV/ Ùpd dh tos'A eodk j?<

5. “;kJhA feBQK d/ tb” eftsk fe;B{z ;zp'fXs j?<

6. feBQK B{z e'Jh ˆw BjhA j[zdk<

7. Ùkj j[;?B fejV/ fJÙe dh rZb eodk j?<

8. ihtFfJ;soh ekjdk tgko eo ojh j?<

9. Ùkj j[;?B fJ;soh o{g ftZu fe; s'A tkoh iKdk j?<

10. “nkfg B{z gSkD[” ek¯h fe;B{z ;zp'fXs j?<

11. pzd/ B{z fe;dh gSkD eoB bJh fejk frnk j?<

12. uKdh d/ SZfinK tkb/ ;'B/ d/ feb/ fe™ ÙwÙkB ;wkB jB<

13. Ùkj j[;?B nB[;ko pzd/ d/ f;o T[Zs/ e"D ;kf˜Ù eo fojk j?<

14. pzd/ d/ ezw nkT[D tkbh n;b ikfJdkd fezBh e[ j?<

15. “nkfg B{z gSkD[” eftsk ftZu Ùkj j[;?B wB[Zy B{z fejVh uh˜ SZvD bJh efjzdk j?<

16. “nkg B{z gSkD[” ek¯h ftZu Ùkj j[;?B B/ nkgD/ bJh fejVk Ùpd tofsnk j?<

17. Ùkj j[;?B fe; ekft Xkok dk eth j?<

18. Ùkj j[;?B B/ fe; ekftFo{g ftZu ouBk ehsh j?<

p[p[p[p[ZZZZbQ/ ÙkjbQ/ ÙkjbQ/ ÙkjbQ/ Ùkj


1. p[ZbQ/ Ùkj dh ouh j'Jh fe;/ fJZe eftsk dk BK fby'<

2. p[ZbQ/ Ùkj dh “w?A” w;hs ftZu eh BjhA<

3. fcon"B feZE'A dk jzekoh pkdÙkj ;h<

4. fcon"B dk wkD fe;B/ s'fVnk ;h<

5. p[ZbQ/ Ùkj fe;dk G/d gkT[D dk dkntk BjhA eodk<

91

6. p[ZbQ/ Ùkj fejVh fJZe' rZb eodk j?<

7. p[ZbQ/ Ùkj B{z ;z;ko ftZu fe; s'A fpBK j'o e[M BjhA fd;dk<

8. “p[ZbQk eh ikDk w?A e"D” eftsk ftZu eth fe;dh gSkD eoB d/ :sB ftZu j?<

9. “p[ZbQk eh ikDk w?A e"D” ek¯h p[ZbQ/ Ùkj dh fejVh nt;Ek B{z gqrN eodh j?<

10. “fJÙe dh BthAT[ BthA pjko” eftsk ftZu eth fejV/ fJÙe dh rZb eodk j?<

11. p[ZbQ/ Ùkj fejVh uh˜ c{eD bJh efjzdk j?<

12. p[ZbQ/ Ùkj fejVh uh˜ GzBD bJh efjzdk j?<

13. w;hs ftZu e"D T[wo fpsk fdzdk j?<

14. fJÙe dk ;pe gVQB Bkb wfjow :ko (oZp) feZE/ fwb fgnk<

15. p[ZbQ/ Ùkj “oKMk” fe;B{z efjzdk j?<

16. p[ZbQ/ Ùkj B/ jho Ùpd fe; bJh tofsnk j?<

17. fejVh nt;Ek B{z gqkgs eoe/ p[ZbQ/ Ùkj dh e{e g[eko ısw j' rJh<

18. p[ZbQ/ Bkb'A uzrk fe;B{z fejk frnk j?<

19. ozrV Bkb'A uzrk fe;B{z fejk frnk j?<

20. Ùj[ B{z e"D gk™dk j?<

21. fyzro T[Zs/ eh x;kfJnk iKdk j?<

22. p[ZbQ/ Ùkj nB[;ko Ùj[ B{z gkT[D bJh eh pDBk g?Adk j?<

23. p[ZbQ/ Ùkj nB[;ko Ùj[ B{z gkT[D bJh eh eoBk g?Adk j?<

24. p[ZbQ/ Ùkj d/ w[oÙd (r[o{) dk BK eh ;h<

25. p[ZbQ/ Ùkj B/ gzikph ftZu fezBhnK ek¯hnK fbyhnK<

pho ekfpho ekfpho ekfpho ekftttt

r[o{ r'fpzd f;zx ihr[o{ r'fpzd f;zx ihr[o{ r'fpzd f;zx ihr[o{ r'fpzd f;zx ih

uzvh dh tkouzvh dh tkouzvh dh tkouzvh dh tko


1. “uzvh dh tko” fe; dh ouBk j?<

2. “uzvh dh tko” fezBQKFfezBQK dh bVkJh dk toDB j?<

3. “uzvh dh tko” dk w[Zy gkso e"D j?<

4. gzikph ;kfjs dh gfjbh gqw[Zy pho o;h ouBk dk BK fby'<

92

5. “uzvh dh tko” ftZu pdh dk gqshe fe;B{z fdykfJnk frnk j?<

6. “uzvh dh tko” ftZu B/eh dk gqshe fe;B{z fdykfJnk frnk j?<

7. r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ “uzvh dh tko” fe; ekft o{g ftZu fbyh j?<

8. d[ork d/th B/ fe;d/ fYZv ftZu sbtko wkoh<

9. :[ZX ftZu fe;dh ;tkoh dh X[zw gJh j'Jh ;h<

10. okeÙ w?dkB ftZu fe; soQK rZi oj/ ;B<

11. okeÙK dhnK Bk;K fe; soQK dhnK ;B<

12. okeÙK d/ w{zj fej' fij/ ;B<

13. d/tfsnK dk okik e"D ;h<

14. d[ork d/th B/ oki/ ;[zG B{z fe; jfEnko Bkb wkfonk<

15. okeÙK dhnK c"iK feBQK B{z wo/ d/y e/ XkjK wko ojhnK ;B<

16. fejVhnK c"iK w?dkB SZv e/ GZi rJhnK<

17. fe; B{z oki nfGÙ/e bJh p[bkfJnk frnk<

18. fe; oki/ d/ f;o s/ SZso M[bkfJnk frnk<

19. “d[ork gkm” fe; B{z fejk frnk j?<

20. “fejVk gkm eoB tkbk i{BK” ftZu BjhA g?Adk<

21. pho ekft Xkok dk eth fejVk j?<

Ùkj w[jzwdÙkj w[jzwdÙkj w[jzwdÙkj w[jzwd

izrBkwk f;zxK s/ f¯ozrhnKizrBkwk f;zxK s/ f¯ozrhnKizrBkwk f;zxK s/ f¯ozrhnKizrBkwk f;zxK s/ f¯ozrhnK

Ta Ta Ta Ta f;zxK dk izr bJh r[owskf;zxK dk izr bJh r[owskf;zxK dk izr bJh r[owskf;zxK dk izr bJh r[owsk


1. “izrBkwk f;zxK s/ fcozrhnK” fe; dh ekft ouBk j?<

2. Ùkj w[jzwd dh ouh j'Jh fe;/ fJZe eftsk dk BK fby'<

3. “izrBkwk f;zxK s/ fcozrhnK” ftZu feBQKFfeBQK dh bVkJh dk jkb fpnkB ehsk frnk j?<

4. f;ZyK B/ fe; T[Zs/ jwbk eoB bJh r[owsk ehsk<

5. f;Zy b[fXnkD/ B{z ¯sfj eoe/ feZE/ gj[zuDk ukj[zd/ ;B<

93

na f;zxK dh uVQsna f;zxK dh uVQsna f;zxK dh uVQsna f;zxK dh uVQs

1. ;odkoK d/ S?b pKe/ g[Zso fej' fij/ ;B<

2. pj[s ;ko/ febQ/ cfsj eoB tkb/ e"D ;B<

3. wM?b$d[nkphJ/$izp{oıkBk feBQK ¯"iK ftZu Ùkfwb ;h<

Ja izr dk jkbJa izr dk jkbJa izr dk jkbJa izr dk jkb

1. “izr dk jkb” ftZu fejVh EK dh bVkJh dk f˜eo j?<

2. N[zv/ bkN e"D ;h<

3. “izr dk jkb” ftZu r[Z;k fe;B{z nkfJnk<

4. bVkJh ftZu fe;dh jko j'Jh<

5. bVkJh ftZu w?dkB feBQK d/ jZE nkfJnk<

6. Ùkj w[jzwd f;ZyK s/ nzro/˜K dh izr B{z feBQK dh izr ;wMdk ;h<

7. Ùkj w[jzwd f;Zy ¯"i dh jko dk ekoB eh ;wMdk j?<

8. Ùkj w[jzwd nB[;ko f;Zy ¯"iK nzro/˜K fto[ZX fe; soQK bVhnK ;B<

9. Ùkj w[jzwd dh fejVh ouBk gqf;ZX j?<

10. Ùkj w[jzwd B/ feZ;k fbfynk iK izrBkwk<

feZ;k ekftfeZ;k ekftfeZ;k ekftfeZ;k ekft

ebk;F d;thAebk;F d;thAebk;F d;thAebk;F d;thA

1a ghb{1a ghb{1a ghb{1a ghb{

fwo˜k ;kfjpKfwo˜k ;kfjpKfwo˜k ;kfjpKfwo˜k ;kfjpK


1. ghb{ B/ fejVk feZ;k fbfynk j?<

2. “fwo˜k ;kfjpK” ouBk fe;dh j?<

94

3. ;kfjpK d/ pkg dk BK eh ;h<

4. ;kfjpK d/ iBw s/ feBQK B/ ;'jb/ rkJ/<

5. “fwo˜kF;kfjpK” eftsk ftZu fe; dhnK ;j/bhnK dk f˜eo j?<

6. fwo˜/ d/ pkg dk BK eh ;h<

7. fwo˜/ dk iBw fe; gfotko ftZu j'fJnk<

8. ;kfjpK s/ fwo˜/ dk fgnko feZE/ fgnk<

9. ek˜h fwo˜k ;kfjpK d/ ;'NhnK fe™ wkodk ;h<

10. fwo˜k ;kfjpK dh gVQkJh fe™ ofj rJh ;h<

11. ;kfjpK gz;koh dh jZNh s/ eh b?D rJh ;h<

12. pkDhJ/ B/ ;kfjpK B{z s/b d/ G[b/y/ eh d/ fdZsk<

13. ;kfjpK dh ;[zdosk d/ye/ gz;koh B[z eh cVBk G[Zb frnk<

14. ;kfjpK dh ;[zdosk d/ye/ pbd fe; B/ rtk bJ/ ;B<

15. ;kfjpK dh ;z[dosk d/ye/ e"D u"VFu[gN j' rJ/ ;B<

16. yht/ ykB dh Xh dk BK eh ;h<

17. ;kfjpK dhnK w/YhnK fej' fijhnK ;B<

18. ;kfjpK dk ozr fej' fijk ;h<

19. fwo˜k ;kfjpK dh ıkso eh eoB bJh fsnko ;h<

20. fwo˜/ B{z fe;B/ ;kfjpK B{z T[XkbD bJh ikD s'A o'fenk<

21. fwo˜/ dh wK B/ T[;B{z ekjdk vo fdZsk<

22. phph ¯kfswk e"D ;h<

23. ;kfjpK d/ xo fej' fijk wkj"b ;h<

24. fwo˜/ B{z ekjdk jzeko ;h<

25. ;kfjpK d/ Gok dk BK eh ;h<

26. ;kfjpK feBQK dh Xh ;h<

27. fwo˜/ dk soeÙ izv T[Zs/ fe;B/ Nzfrnk<

28. fwo˜/ dh w"s ekjd/ Bkb j'Jh<

29. ghb{ fe; ekftFXkok dk eth j?<

95

tkfo; Ùkjtkfo; Ùkjtkfo; Ùkjtkfo; Ùkj

1a 1a 1a 1a feZ;/ dk nkozGfeZ;/ dk nkozGfeZ;/ dk nkozGfeZ;/ dk nkozG


1. tkfo; Ùkj B/ fejVk feZ;k fbfynk<

2. “jhoFoKMk” feZ;k fe;B/ fbfynk<

3. S?b, nbp/b/ rZGo{ feZE/ t;d/ jB<

4. oKM/ dk fgzv fejVk ;h<

5. sıs j˜kok fgzv fej' fijk ;h<

2a 2a 2a 2a ˜whB˜whB˜whB˜whB dk dk dk dk ttttNtkokNtkokNtkokNtkok

1. fe; dh ˜whB dk pNtkok j'fJnk<

2. oKM/ d/ GoktK B/ fe;B{z p[bk e/ ˜whB dh fwDsh eotkJh<

3. oKM/ d/ fjZ;/ fej' fijh ˜whB nkJh<

4. oKM/ Bkb T[; dhnK GkphnK fej' fijk ;b{e eodhnK ;h<

5. eZSK wko e/ oKM/ B{z e"D w˜ke eodk ;h<

3a oKM/ dk w;hs 3a oKM/ dk w;hs 3a oKM/ dk w;hs 3a oKM/ dk w;hs ftZuftZuftZuftZu ikDkikDkikDkikDk

1. oKM/ B{z sıs j˜kok SZv e/ Bk ikD s'A fe;B/ fejk<

2. oKMk sıs j˜kok SZv e/ okshA feZE/ g[Zik<

3. oKMk nZXh oks B{z w;hs ftZu eh tikT[D bZrk<

4. fgzv d/ b'e ekjdh ntk˜ ;[D e/ w;hs tb ub gJ/<

4a oKM/ T[Zs/ jho dk w'fjs j'Dk4a oKM/ T[Zs/ jho dk w'fjs j'Dk4a oKM/ T[Zs/ jho dk w'fjs j'Dk4a oKM/ T[Zs/ jho dk w'fjs j'Dk

1. e"D SweK geV e/ wko'Fwko e{e ojh ;h<

2. “goh” fe;B{z fejk j?<

3. fJZeFd{i/ B{z t/yfdnK jh jhoFoKM/ dk fJZeFd{i/ T[Zs/ eh gqGkt fgnk<

96

4. oKM/ d/ ezBK ftZu eh gkfJnk j'fJnk ;h<

5. s?w{; dh p/Nh e"D ;h<

6. ˜[b?yK dk :{;¯ Bkb eh ;zpzX ;h<

5a jho dk f;de5a jho dk f;de5a jho dk f;de5a jho dk f;de

1. i'rh e"D ;h<

2. jho fe;d/ ftS'V/ ftZu sV¯ ojh ;h<

3. jho d/ fdb dk o'r eh ;h<

4. jho fe; s'A ek¯h ;w/A s'A ftSVh j''Jh ;h<

5. jho fe;B{z fwbD bJh sV¯ ojh ;h<

6a feZ;/ dh ;wkgsh6a feZ;/ dh ;wkgsh6a feZ;/ dh ;wkgsh6a feZ;/ dh ;wkgsh

1. tkfo;FÙkj B/ feZ;k fe;dh fwjo Bkb ısw ehsk<

2. tkfo;FÙkj B{z feZ;k fbyD bJh ¯owkfJÙ fe;B/ ehsh ;h<

3. tkfo;FÙkj B/ g{ok fdwkr bk e/ eh fbfynk j?<

4. tkfo;FÙkj B{z nkgD/ feZ;/ d/ Ù/no fej' fij/ wfj;{; j[zd/ jB<

5. gzikph feZ;kFekft dh Ùkjeko ouBk fejVh j?<

jkÙw ÙkjjkÙw ÙkjjkÙw ÙkjjkÙw Ùkj

feZ;k ;Z;h g[zB{zfeZ;k ;Z;h g[zB{zfeZ;k ;Z;h g[zB{zfeZ;k ;Z;h g[zB{z

t;s{fBÙm gqÙBt;s{fBÙm gqÙBt;s{fBÙm gqÙBt;s{fBÙm gqÙBLFLFLFLF

1. feZ;k ;Z;hFg[zB{z fe; dh ouBk j?<

2. jkÙw B/ fejVk feZ;k fbfynk<

3. ;Z;h fe; dk fgZSk eo ojh ;h<

4. ;Z;h d/ gq/wh dk BK eh ;h<

5. ;Z;h fe; d/ fgS/ wko{Eb ftZu woBk ukj[zdh ;h<

97

6. Ùfj˜kdh e"D ;h<

7. g[zB{z ekjd/ T[Zs/ uVQ e/ frnk ;h<

8. jkÙw B/ nZr dk dfonk fe;B{z fejk j?<

9. ;Z;h dk b{zFb{z eh g[eko fojk ;h<

10. ;Z;h d/ Bk˜[e g?o fej' fij/ ;B<

11. ;Z;h d/ g?o ekjd/ Bkb fÙzrko/ j'J/ ;B<

12. GfmnkfonK d/ i"A G[zBD tKr eh sg fojk ;h<

13. ;Z;h d/ fdb ftZu eh ;h<

14. i/eo ;Z;h B{z gsk j[zdk fe T[;B{z ;[Zsh gJh B{z SZv ikDk j?, sK T[j eh eodh<

15. ;Z;h wko{Eb ftZu eh bZG ojh ;h<

16. ;Z;h B/ nkgDk f;o fe; T[Zs/ oZy fdZsk<

17. ;Z;h B/ wko{Eb ftZu fe; dh ıkso ikB tko fdZsh<

18. wodh j'Jh ;Z;h B/ g[zB{z B{z eh fejk<

ekdo:koekdo:koekdo:koekdo:ko

feZ;k g{oB GrsfeZ;k g{oB GrsfeZ;k g{oB GrsfeZ;k g{oB Grs

(1) (1) (1) (1) g{oB dk iBwg{oB dk iBwg{oB dk iBwg{oB dk iBw


1. “feZ;k g{oB Grs” fe; B/ fbfynk j?<

2. “ekdo:ko” B/ fejVk feZ;k fbfynk<

3. g{oB dk iBw feZE/ j'fJnk<

4. g{oB d/ pkg dk eh BK ;h<

5. g{oB dh wK dk eh BK ;h< (iBw d/D tkbh)

6. ;btkB feZE'A dk okik ;h<

7. ;btkB B/ fe;B{z e'mVh ftZu gk fdZsk<

8. g{oB B{z fejVh e'mVh ftZu gk fdZsk<

98

(2) (2) (2) (2) fJZSoK B{z g{oB dh ;fJZSoK B{z g{oB dh ;fJZSoK B{z g{oB dh ;fJZSoK B{z g{oB dh ;˜̃̃̃k dk gsk bZrDkk dk gsk bZrDkk dk gsk bZrDkk dk gsk bZrDk

1. fJZSoK e"D ;h<

2. okDh fJZSoK fe™ o'D bZrh<

3. okDh fJZSoK fe; d/ e'b rJh<

4. g{oB d/ rw ftZu fJZSoK dh eh jkbs j'Jh<

5. ibkd g{oB B{z feZE/ b? rJ/<

6. g{oB d/ fejV/ nzr tZY fdZs/ ;B<

7. g{oB B{z feZE/ ;[ZN fdZsk ;h<

8. b{Dk e"D ;h<

9. iZbkdK B/ b{DK B{z eh fdZsk<

(3) (3) (3) (3) wK g[Zso dk w/bwK g[Zso dk w/bwK g[Zso dk w/bwK g[Zso dk w/b

1. ;kX e"D ;h<

2. ;kX wksk fJZSoK dk eh bZrdk ;h<

3. wksk fJZSoK B{z fejVk o'r bZrk ;h<

4. wksk fJZSoK ;kX B{z fwbD fe™ rJh ;h<

5. ;kX B/ feZE/ v/ok bkfJnk ;h<

6. wK dh p[oh jkbs d/ye/ g{oB dh jkbs fej' fijh j'Jh<

7. noiB e"D ;h<

8. nfGwzB{ e"D ;h<

9. nzBQh wK B/ g{oB B{z fe; soQK gSkfDnk<

tkose Gkrtkose Gkrtkose Gkrtkose Gkr


(T) opkp wzrkT[D dk ftosKs(T) opkp wzrkT[D dk ftosKs(T) opkp wzrkT[D dk ftosKs(T) opkp wzrkT[D dk ftosKs

1. “opkp wzrkT[D dk ftosKs” ;kyh dk b/ye e"D j?<

2. frnkBh fdZs f;zx dh ouBk fejVh j?<

99

3. r[o{ BkBe d/t ih feZE/ p?me/ eosko d/ r[DFrkT[D bZr/<

4. r[o{ ih B{z fjzd{ w[;bwkB b'e eh efj oj/ ;B<

5. r[o{ BkBe d/t ih fe; e[Zb ftZu'A ;B<

6. r[o{ ih dk ;kEh e"D ;h<

7. r[o{ ih B{z ;G s'A tZX fejVk ;k˜ g;zd ;h<

8. “opkp wzrkT[D dk ftosKs” b/y ftZu phph e"D j?<

9. b'e wodkB/ B{z eh efj oj/ ;B<

10. opkph dk BK eh ;h<

11. r[o{ ih B/ wodkB/ B{z phph s'A fezB/ o[gJ/ b?D bJh fejk<

12. r[o{ ih ns/ cofjzd/ B/ fe; pko/ rZbK ehshnK<

13. id'A wodkB/ B/ opkp tikJh sK mkN fe;B/ pDkfJnk<

14. wodkB/ B/ phph s'A fezB/ o[gJ/ bJ/<

15. cofjzd/ nB[;ko opkp Bkb r[o{ ih dk eh ;zpzX ;h<

(n) (n) (n) (n) xo dk fgnkoxo dk fgnkoxo dk fgnkoxo dk fgnko

1. “xo dk fgnko” b/y fe;dh ouBk j?<

2. fgqzL s/ik f;zx d/ b/y dk BK fby'<

3. fgqzL s/ik f;zx B/ nkgD/ b/y ftZu fe;dh wjkBsk do;kJh j?<

4. wB[Zy d/ fgnko dhnK ;ZXoK feZE/ gbdhnK jB<

5. itkBh ftZu ;ko/ ijkB B{z rkj e/ feZE/ w[V nkT[D B{z ih eodk j?<

6. fgqzL s/ik f;zx nB[;ko wB[Zy d/ ;[Gk s/ o[uhnK dk ;Kuk fejVh EK j?<

7. fiBQK B{z xo dk fgnko BjhA fwfbnk j[zdk, T[BQK d/ ;[Gk fej' fij/ j[zd/ jB<

8. fpoX phph d/ ;[Gk dh Bowh s/ jwdodh ekjd/ god/ j/m fSg iKdh ;h<

9. xo d/ fgnko s'A ;ZyD/ T[gd/Ùe s/ fbykoh wjKg[oyK d/ ihtB fej' fij/ fdZ;d/ jB<

10. T[gd/ÙeK s/ fbykohnK B/ r[o{ BkBe ;kfjp d/ ihtB B{z fej' fijk dZf;nk j?<

11. fbykohnK B/ Jh;k w;hjk dk ihtB fejV/ gVkU dk f˜eo fes/ pr?o fbfynk j?<

12. r[o{ BkBe d/t ih xo tkfbnK dh ıpo ;[os b?D bJh fgzv tb fe;B{z G/id/ jB<

13. r[o{ BkBe d/t ih dh wksk dk BK eh ;h<

14. id'A r[o{ BkBe d/t ih wksk B{z fwb/ sK T[BQK dh eh jkbs j'Jh<

15. fe;B/ r[o{ BkBe d/t ih B{z fgsk dhnK ug/VK s'A pukfJnk ;h<

16. jõs w[jzwd ;kfjp dh f˜zdrh T[Zs/ fe; dk n;o wjZstg{oB ;h<

100

17. e"D jõs w[jzwd ;kfjp dk Ee/tK d{o eodk ;h<

18. e"D nkgDh gsBh B{z fyM e/ ykD B{z g?Adk ;h<

19. ekobkJhb dk ;[Gk fej' fijk ;h<

20. b'e pkbFpZu/ s/ shAthA Bkb ihtB fpskT[D bJh feZE/ iKd/ jB<

21. p'ofvzrK ftZu ofjD tkb/ ftfdnkoEh fe; ewh ekoB ;wkfie tos'A ftZu e'o/, ˆ?o-

f˜zw/tko s/ ;dkuko dhnK jZdK NZgD tkb/ pD oj/ jB<

22. feZE/ ofjD tkb/ ftfdnkoEhnK ftZu xo'rh r[D, bZik, jwdodh, pokdoh dk ;BwkB nkfd

r[D g?dk BjhA j' ;edk<

23. n;bh Xkofwe ihtB dh BhAj feZE'A dh ofjDhFpfjDh ftZu oZyh ik ;edh j?<

24. b/ye nB[;ko Xow feZE'A fBeb e/ feZE/ nk frnk j?<

25. ;wki s/ d/Ù dk fgnko feZE'A g?dk j[zdk j?<

26. b/ye B{z nkgDk fgzv nfvnkbk fezBk fgnkok j?<

27. b/ye d/ fgzv dk eh BK ;h<

28. b/ye oktbfgzvh s'A nkgD/ fgzv ed'A nk™dk ;h<

(J) p'bh(J) p'bh(J) p'bh(J) p'bh

1. p''''bh b/y dk b/ye e"D j?<

2. r[opıÙ f;zx dk fbfynk b/y fejVk j?<

3. wB[Zy d/ ;oho dk fuZso fejVh uh˜ j?<

4. b/ye wB[Zy dh nkswk dk fuso fe;B{z efjzdk j?<

5. b/ye nB[;ko nkw eoe/ f;nkD/ s/ fdbu;g e"D j[zd/ jB<

6. e"D ftobk jh fdbu;gh irkT[D tkbk j[zdk j?<

7. fe; uh˜ s'A n;hA wB[Zyh nwhoh dk w/uk b? ;ed/ jK,

8. p'bh dk ı˜kBk fejV/ u"frod/ ftu'A i[VBk Ù[o{ j' iKdk j?<

9. fe; T[wo ftZu wB T[Zs/ fuso/ b¯˜ ;kB{z G[Zbd/ BjhA<

10. w'joK dh ykD fejVh EK j?<

11. pZfunK dh d[BhnK ftZu nwhoh dk tkXk eoBk fe;dk gfjbk Xow j?<

12. T[wo d/ fejV/ ;w/A ftZu f;Zyh p'bh jh ;kvh p'bh j[zdh j?<

13. ;kvh p'bh fejVh j[zdh j?<

101

14. fiBQK b'eK B{z tZv/ j' e/ pugB dh p'bh s'A fpBK e'Jh j'o p'bh ngDkT[Dh g?Adh j?, T[j b/ye dh Bõ ftZu fej' fij/ jB<

15. b/ye nB[;ko f˜zdrh dh ;G s'A tZX fXnkB wzrD tkbh d';s fejVh j?<

16. n;hA o'˜kBk dh f˜zdrh dh wzvh ftZu fejV/ f;Ze/ s/ B'N ubk™d/ jK<

17. fejVh uh˜ B{z b/ye e'Jh tZvk sõpk BjhA wzBdk<

18. b/ye nB[;ko itkBh s/ p[Ykg/ Bkb'A ehwsh ;wK fejVk j?<

19. b/ye nB[;ko fejVh uh˜ fizdrh ftZu ekw:kph dh e[zih j?<

20. b/ye fe; uh˜ dh G[Zy g?dk eoB bJh efjzdk j?<

21. b/ye nB[;ko fejVh uh˜ wfjzrh s/ fgnkoh t;s{ j?<

(;) gqkoEBk(;) gqkoEBk(;) gqkoEBk(;) gqkoEBk

1. gqkoEBk fBpzX dk b/ye e"D j?<

2. pzd/ bJh fejVh uh˜ io{oh j?<

3. d[BhnK ftZu ;G s'A f;nkDk nkdwh e"D frfDnk iKdk j?<

4. ;[eoks B/ Ùops tKr eh ghsk ;h<

5. fejV/ Xow ftZu nodk; dh ık; nfjwhns j?<

6. nodk; dh ed'A õ{os j[zdh j?<

7. ıkb;k Nq?eN ;[;kfJNh dk w[ZY ed'A pZMk<

8. ıkb;k Nq?eN ;[;kfJNh d/ gfjb/ Nq?eN dk BK eh ;h<

9. ıkb;k Nq?eN ;[;kfJNh fe; d/ :sB dk f;ZNk ;h<

10. f;ZyK dh nodk; ftZu fe; uh˜ dh wzr j[zdh j?<

11. f;Zy bJh uVQdh ebk dk ;kXB eh j?<

12. wjkokik oDihs f;zx w[;hps t/b/ eh eodk ;h<

13. ;odko B{z feZE/ e?d ehsk frnk<

14. XkVth dk ;[Gk fej' fijk ;h<

15. fJe fdB XkVth B{z nukBe eh fwfbnk<

16. XkVth fe;B{z p[bk e/ ÙpdK d/ noE ;wMdk ;h<

17. wjkokik oDihs f;zx B{z BhAd fe; soQK nkJh<

18. “gqkoEBk” b/y d/ nzs ftZu b/ye eh ;[B/jk fdzdk j?<

102

((((jjjj)))) pkpk okw f;zx e{ekpkpk okw f;zx e{ekpkpk okw f;zx e{ekpkpk okw f;zx e{ek

1. “pkpk okw f;zx e{ek” b/y fe; dh ouBk j?<

2. ;H eg{o f;zx dk fbfynk b/y fejVk j?<

3. “pkpk” Ùpd fejVh p'bh dk Ùpd j?<

4. gzikph ftZu wjKg[oyK iK T[wo'A tZv/ p˜[orK bJh fejVk Ùpd tofsnk iKdk j?<

5. “pkpk okw f;zx e{ek” dk iBw ed'A j'fJnk<

6. pkpk okw f;zx dk iBw feZE/ j'fJnk<

7. pkpk okw f;zx ih d/ fgsk dk eh BK ;h<

8. pkpk okw f;zx dh tZvh G?D d/ gsh dk eh BK ;h<

9. ekpb f;zx wjkokik oDihs f;zx dh ¯"i ftZu eh ;h<

10. pkpk okw f;zx dh gsBh dk eh BK ;h<

11. pkpk okw f;zx dk jõ'A ftZu fe; wjKg[oy Bkb w/b j'fJnk<

12. pkpk okw f;zx f;ZyK s/ nzro/˜K dh fejVh bVkJh ftZu bV/<

13. pkpk okw f;zx B/ fejVh Xkofwe iE/pzdh dh BhAj oZyh<

14. ifrnk;{nKFnfGnk;hnK dh iE/pzdh dh BhAj ed'A oZyh rJh<

15. gzikp ftZu pkpk okw f;zx dh nrtkJh ftZu ifrnk;{nKFnfGnk;hnK dh iE/pzdh fejV/ BK Bkb gqf;ZX j'Jh<

16. pkpk okw f;zx B/ nkgD/ fgzv ftZu nkgD/ fBopkj bJh fe; uh˜ dh d[ekB gkJh<

17. pkpk okw f;zx d/ g?o'eko eh nytk™d/ ;B<

18. pkpk okw f;zx ekjdhnK ft™sK ;'ud/ ofjzd/ ;B<

19. BkwXkohnK B/ nkgD/ ;[d/Ùh vkeFgqpzX B{z ed'A w[ezwb eo fbnk ;h<

20. nzro/˜K B/ pkpk okw f;zx B{z d/Ù fBekbk d/ e/ feZE/ G/i fdZsk<

21. pkpk okw f;zx dk d/jKs ed'A j'fJnk<

(e) wjKeth ekbhdk;(e) wjKeth ekbhdk;(e) wjKeth ekbhdk;(e) wjKeth ekbhdk;

1. “wjKeth ekbh dk;” b/y fe; dk fbfynk j'fJnk j?<

2. “fgnkok f;zx gdw” dk fbfynk j'fJnk b/y fejVk j?<

3. ekbhdk; dh gqhswk dk BK eh ;h<

4. ekbhdk; fe; d/ B" osBK ftZu'A fJZe ;h<

5. i/eo ekbhdk; nkgD/ ;w/A dk okik fpqewkihs ;h sK eftsk T[;dh eh ;h<

103

6. Jh;th ;zws fpeqwh ;zws s'A fezB/ toQ/ gfjbK Ù[o{ j'fJnk<

7. ekbhdk; dhnK fezBhnK g[;seK gqf;ZX ;B<

8. ekbhdk; d/ fezB/ BkNe gqf;ZX jB<

9. ekbhdk; d/ fezB/ ekt: gqf;ZX jB<

10. ekbhdk; d/ fe;/ fJZe ekt: dk BK fby'<

11. ekbhdk; d/ fe;/ fJZe BkNe dk BK fby'<

12. “ox{tzÙ” wjKekt: dh eEk fe; T[Zs/ nkXkfos j?<

13. “e[wko ;zGt” ftZu fezBK dh gq/w fwbDh dk f˜eo j?<

14. ekbhdk; d/ fejV/ ekt: ftZu o[ZsK dk toDB ehsk j?<

15. “nfGr:kB Ùe[zsbk” d/ BkfJeFBkfJek e"D jB<

16. d[Ù:zs s/ Ùe[zsbk d/ g[Zso dk BK eh j?<

17. fteqw'otÙh BkNe ftZu fe;dh gq/wFejkDh nzfes j?<

18. ekbhdk; d/ BkNe ;[yKs jB iK d[yKs<

19. g{op d/ b'e eftsk dk ;G s'A T[Zuk fwnko dZ;D bJh fe;dk BK tosd/ jB<

20. ethnK dh frDsh eoB bZfrnK ;G s'A gfjbK uhuh ™rbh T[Zs/ fe; dk BK nk™dk j?<

21. gZSw tkfbnK B/ ekbhdk; B{z eh fejk j?<

(y) w/o/ tZv/Ftv/o/(y) w/o/ tZv/Ftv/o/(y) w/o/ tZv/Ftv/o/(y) w/o/ tZv/Ftv/o/

1. “w/o/ tZv/ tv/o/” b/y dk b/ye e"D j?<

2. frnkBh r[ofdZs f;zx dk fbfynk b/y fejVk j?<

3. b/ye dk fJefjok ;oho d/ye/ fgzv d/ g[okD/ b'e eh efjzd/ jB<

4. b/ye nkgD/ fdUFdkfBnK tor/ g[ofynK d/ ;kjwD/ nkgD/Fnkg B{z eh efjzdk j?<

5. b/ye d/ dkd/ fezB/ Gok jB<

6. dk;$g[zB{z$okwfdZsk$;kfjp f;zx b/ye d/ eh bZrd/ jB<

7. b/ye d/ dkd/ ftnkj T[Zs/ fe; fgzv rJ/<

8. b/ye d/ dkd/ fejV/ t/b/ Skg/ fgzv gj[zu/<

9. pkfpnK B/ eh uNw ehsk<

10. gfjbtkB B/ u"Xoh s'A eh wzfrnk ;h<

11. u"Xoh uVQs f;zx fgzv dh bki pukT[D bJh fe; e'b frnk ;h<

12. gfjbtkBK dk fgzvk fe; soQK fbÙe fojk ;h<

104

13. pkp/ g[zB{z dk fgzvk fej' fijk ;h<

14. pkp/ dk; B/ fe; dk f;zr s'fVnk ;h<

15. b/ye dk dkdk fezBhnK fwouK u[Ze fbnkfJnk ;h<

16. pkp/ dk; B/ ekjdh bN?D u[Ze e/ xo fbnKdh<

17. pkp/ dk; d[nkok u[Zeh bN?D B{z wro'A fezB/ rZGo{nK B/ u[Zfenk<

18. pkfpnK dh G?D feZE/ ftnkjh j'Jh ;h<

19. pkfpnK dh G?D d/ gfjbtkB w[zv/ dk eh BK ;h<

20. b/ye B{z nkgD/ tZv/Ftv/o/ fej' fij/ ikgd/ ;B<

(r) (r) (r) (r) s[oB dk j[Bos[oB dk j[Bos[oB dk j[Bos[oB dk j[Bo

1. “s[oB dk j[Bo” dk b/ye e"D j?<

2. vka Bfozdo f;zx d/ b/y dk BK fby'<

3. b/ye nB[;ko e"D bzw/ g?Av/ T[Zs/ s[oB dk ;kj; fdyk ;edk j?<

4. fijV/ mhe BjhA s[o ;ed/, T[j ;dk fejV/ fBÙkfBnK T[Zs/ gj[zud/ jB<

5. wB[Zy eko s/ ;tko j' e/ fejVh w"˜ s'A tKfMnK j' frnk j?<

6. jbe/Fc[be/ j'D dk j[Bo fejVk j?<

7. :ksoh, ifrnk;{ s/ nfGbkÙh d/ noE fe; ftnesh Bkb i[V/ j'J/ jB<

8. s[od/ ofjD tkb/ ftnesh d/ gqshe e"D jB<

9. ekoK, rZvhnK, pZ;K wB[Zy dh w˜p{oh fe™ pD rJhnK jB<

10. ni'e/ wB[Zy dhnK ;ohoe ;wZf;nktK fe™ tX rJhnK jB<

11. G[Zy Bk bZr/ sK eh eoBk ukjhdk j?<

12. nwho xoK ftZu feBQK dh f;js mhe j[zdh j?<

13. nwho xoK ftZu B"eoK dh f;js fe™ mhe j[zdh j?<

14. ;`?FftÙtk; fe; soQK T[gidk j?<

15. fejV/ gshFgsBh d[BhnK dh jo w[;hps dk fyV/FwZE/ ;kjwDk eod/ jB<

16. fejVh nkds ekoB fpwkoh BjhA bZrdh<

17. ebgBk ed'A nekÙK ftZu T[Zvdh j?<

18. eJh tko nkswxks dh Bhns Bkb xo'A s[oB tkfbnK Bkb eh j[zdk j?<

19. fe; Bkb i[fVnk Bksk ;kv/ wB B{z nwho s/ fdb B{z ftÙkb eodk j?<

20. ;G s'A uzrh ;?o feZE/ j[zdh j?<

21. s[oB Bkb fBr{DhnK uh˜K fe; soQK gqshs j[zdhnK jB<

105

22. pj[s s/˜ s[oBk ekjdh fBÙkBh j?<

23. fijVk s[oe/ fwbD nk™dk j?, T[;dk fgnko fej' fijk j[zdk j?<

24. fjT{B;Kr s/ ckj:kB Gkos fe; soQK nkJ/ ;B<

25. fujo/ T[Zs/ M[oVhnK fe; soQK d{o j[zdhnK jB<

ebk; ebk; ebk; ebk; ---- d;thAd;thAd;thAd;thA

ftÙk ftÙk ftÙk ftÙk ---- gzikphgzikphgzikphgzikph

fJeKrh GkrfJeKrh GkrfJeKrh GkrfJeKrh Gkr

1a 1a 1a 1a fJeKrhL pzp e/;fJeKrhL pzp e/;fJeKrhL pzp e/;fJeKrhL pzp e/;

t;s{fBÙm$;zy/gkswe gqÙBt;s{fBÙm$;zy/gkswe gqÙBt;s{fBÙm$;zy/gkswe gqÙBt;s{fBÙm$;zy/gkswe gqÙBLLLL

1. “pzp e/;” fJeKrh dk b/ye e"D j?<

2. pbtzs rkorh d/ fby/ fJeKrh dk BK fby'<

3. “pzp e/;” fJeKrh d/ d' gksoK d/ BK fby'<

4. t˜hok thoK tkbh dk eh brdk j?<

5. dhg' thoK tkbh dh eh brdh j?<

6. t˜ho/$dhg' dh wK e"D j?<

7. dhg' t˜ho/ dh eh bZrdh j?<

8. EkD/dko s/ f;gkjh eh eo oj/ ;B<

9. f;gkjh EkD/dko B{z t˜ho/ d/ eh pDkT[D pko/ dZ;dk j?<

10. f;gkjh nB[;ko t˜hok feZE/ ofjzdk ;h<

11. EkD/dko nB[;ko T[j w[bk˜wK B{z fej' fijh wko wkodk ;h<

12. EkD/dko nB[;ko w[bk˜wK B{z e[ZND ftZu e"D nZtb ;B<

13. EkD/dko w[bk˜wK dh Bzrh fgZm T[Zs/ eh wkodk ;h<

14. f;gkjh nB[;ko t˜hok fej' fij/ ;[Gk tkbk ;h<

15. thoK tkbh d/ ofjD dh EK fej' fijh j?<

16. dhg' fe; dh GZmh s'A dkD/ G[zBk e/ fbnkJh ;h<

17. dhg' dkfDnK ftZu eh fwbk e/ wo[zv/ pDk ojh ;h<

18. of¯T{ih (ÙoBkoEh) e"D ;B<

106

19. wkBK e"D ;h<

20. wkBK d/ g[Zso dk BK eh j?<

21. thoK tkbh d/ fezB/ g[Zso jB<

22. thoK tkbh dk gfotko feZE'A T[ZiV e/ nkfJnk ;h<

23. EkD/dko thoK tkbh d/ fejV/ g[Zso dk BK vkfJoh ftZu B'N eodk j?<

24. thoK tkbh dk fijVk g[Zso ;[johA frnk ;h, T[;dk BK eh ;h<

25. EkD/dko nB[;ko iBkBk g[fb; dh tX/o/ b'V feZE/ ;h<

26. thoKtkbh B/ y{j ftZu'A eh eZfYnk ;h<

27. t˜ho/ B/ EkD/dko B{z nkgD/ feZs/ pko/ eh dZf;nk<

28. f;gkjh dk eh BK j?<

29. EkD/dko f;gkjh B{z fe;B{z jZEeVhnK bkT[D dk j[ew fdzdk j?<

30. EkD/dko t˜ho/ B{z fejV/ pzp pDkT[D tkbk ;wMdk j?<

31. thoKtkbh t˜ho/ B{z c;kT[D bJh fe;B{z u[rbh eoB tkbk ;wMdh j?<

32. EkD/dko thoK tkbh B{z fej' fijh iBkBh ;wMdkj?<

33. thoK tkbh d/ ufoZso dk e'Jh fJZe gZy fby'<

34. t˜ho/ d/ ufoZso dk e'Jh fJZe gZy fby'<

35. EkD/dko d/ ufoZso dk e'Jh fJZe r[D dZ;'<

2a 2a 2a 2a fJeKrhL BkfJefJeKrhL BkfJefJeKrhL BkfJefJeKrhL BkfJe

t;s{fBÙm$;zy/gkswe gqÙBLt;s{fBÙm$;zy/gkswe gqÙBLt;s{fBÙm$;zy/gkswe gqÙBLt;s{fBÙm$;zy/gkswe gqÙBL

1. “BkfJe” fJeKrh fe;dh ouBk j?<

2. r[oÙoB f;zx dk fbfynk j'fJnk fJeKrh fejVk j?<

3. BkfJe fJeKrh d/ fezB/ gkso jB<

4. “fJZe B"itkB g[Zso” fe; fJeKrh dk gkso j?<

5. BkfJe fJeKrh ftZu fgsk fezB/ o{gK ftZu g/Ù j[zdk j?<

6. fgsk dk d{ik o{g fejVk j?<

7. fgsk dk shik o{g fejVk j?<

8. fgsk s/ g[Zso s'A fJbktk fJeKrh ftZu j'o fejVk gkso j?<

9. ;{soXko fe; uh˜ dh wzr eodk j?<

10. fgsk nB[;ko T[BQK d/ ;w/A ftZu d;thA gk; dh fbnkes nZi d/ fezBK gVQ/ d/ pokpo j?<

107

11. g[Zso feZE'A nkfJnk ;h<

12. eh g[Zso f;¯kfoÙ d/ jZe ftZu j? iK BjhA<

13. g[Zso dh ghVQh B{z fiT[D bJh eh eoBk g?Adk j?<

14. ;{soXko nB[;ko fgsk s/ g[Zso dk eh ¯oe j?<

15. g[Zso dk BK eh j?<

16. g[Zso B/ w?fNqe, phHJ/H s/ n?wHJ/H fejVh fvth˜B ftZu gk; ehsh j?<

17. fgsk, g[Zso B{z B"eoh d/D bJh T[;B{z fejVh uh˜ io{oh dZ;dk j?<

18. fgsk iK g[Zso ftZu'A e"D d;s{o B{z s'VBk BjhA ukj[zdk<

19. g[Zso nB[;ko fgsk T[;dh ghVQh B/ eh podkÙs ehsk j?<

20. g[Zso nB[;ko e"D e[ZM N[efVnK pdb/ nkgDh ˜who t/u fojk ;h<

21. ;{soXko nB[;ko feZE/ MrVk w[Zedk BjhA<

22. id'A fgsk iZi dh e[o;h T[Zs/ p?mk j?, sK g[Zso feZE/ yVQk j?<

23. iZi fe; nkXko ”s/ fJB;k¯ eodk j?<

24. g[Zso fe;B{z s"jhB s'A pukT[D dh rZb eodk j?<

25. fgsk (iZi) gZr bZED B{z fe;d/ pokpo i[ow dZ;dk j?<

26. g[Zso nB[;ko d/Ù ftZu j' oj/ ngokXK dk fizw/tko e"D j?<

27. g[Zso fe; eth dh eftsk dk jtkbk fdzdk j?<

28. fgsk (iZi) g[Zso B{z fe; nkXko ”s/ ;˜k fdzdk j?<

29. fgsk (iZi) g[Zso B{z fezBh ;˜k fdzdk j?<

30. fJeKrh d/ nzs ftZu fgsk s/ g[Zso dh w[bkeks feZE/ j[zdh j?<

31. nzs ftZu fgsk fe; Bkb ;zxoÙ ftZu Ùkfwb j'D dk c?;bk eodk j?<

32. g[Zso dk e'Jh fJZe gZy fby'<

33. fgsk dk e'Jh fJZe gZy fby'<

3a fJeKrhL ;w[zdo'A gko3a fJeKrhL ;w[zdo'A gko3a fJeKrhL ;w[zdo'A gko3a fJeKrhL ;w[zdo'A gko


1. “;w[zdo'A gko” fJeKrh dk b/ye e"D j?<

2. tzBrh g[;se ftZu eg{o f;zx x[zwD dh fJeKrh dk BK fby'<

3. “;w[zdo'A gko” fJeKrh d/ fe;/ d' gksoK d/ BK fby'<

4. “;w[zdo'A gko” fJeKrh dk w[Zy gkso e"D j?<

108

5. jod/t pkitk feZE/ ofjzdk ;h<

6. jod/t pkit/ dh gzikpD gsBh dk BK eh ;h<

7. jod/t pkit/ dh nzro/˜ gsBh dk BK eh ;h<

8. jod/t pkit/ d/ r[nKYh d';s dk eh BK ;h<

9. pbtzs fYb'A fe; dk d';s j?<

10. jod/t pkit/ d/ S'N/ Gok dk eh BK j?<

11. “;w[zdo'A gko” fJeKrh dhnK xNBktK feZE/ tkgodhnK jB<

12. “;w[zdo'A gko” fJeKrh ftZu ;N/i T[Zs/ ;G s'A gfjbk gkso fejVk nk™dk j?<

13. ÙoBihs fJzvhnk s'A feZE/ gj[zuh ;h<

14. jod/t pkitk w/˜ dh dok˜ ftZu'A eh eZY e/ i/p ftZu gk™dk j?<

15. BhN{ fe;dk pZuk j?<

16. ;[yd/t fe; d/ Bkb fJzrb?Av nkfJnk ;h<

17. jod/t pkit/ d/ jZE'A g;s"b e"D v/rdk j?<

18. BhN{ dh T[wo fezBh j?<

19. ;[yd/t pkitk fe;dk fBokdo BjhA j'D d/Dk ukj[zdk<

20. jod/t w?No' ftZu fe; dh T[vhe eo fojk ;h<

21. jod/t nB[;ko ;w[zdo'A gko T[;B{z fe;B/ f˜zdrh fdZsh ;h<

22. “;w[zdo'A gko” fJeKrh d/ nzs ftZu r'bh fe;d/ bZrdh j?<

23. “;w[zdo'A gko” fJeKrh ftZu fejVk gkso xNhnk nkuoB dk wkbe j?<

4a fJeKrhL ˜4a fJeKrhL ˜4a fJeKrhL ˜4a fJeKrhL ˜¯oBkwk¯oBkwk¯oBkwk¯oBkwk


1. “˜¯oBkwk” fJeKrh dk b/ye e"D j?<

2. vka jouoB f;zx dk fbfynk j'fJnk fJeKrh fejVk j?<

3. “˜¯oBkwk” fJeKrh d/ fezB/ gkso jB<

4. “˜¯oBkwk” fJeKrh d/ w[Zyh gkso dk BK fby'<

5. “˜¯oBkwk” fJeKrh dh xNBk ed'A tkgodh j?<

6. “˜¯oBkwk” fJeKrh dk ;EkB fejVk j?<

7. “˜¯oBkwk” fJeKrh dh xNBk fejV/ tes tkgodh j?<

8. n"ozr˜/p B{z “˜¯oBkwk” fe;B/ fbfynk<

109

9. n"ozr˜/p B{z jo rZb fe;dh wo˜h d/ fybkc j' ojh ikgdh j?<

10. ntk˜ w[̂ b sıs'Fski bJh fe;d/ (g[Zso) ftueko izr Ù[o{ j'Jh dZ;dh j?<

11. fe; B/ sıs ekp{ eoB bJh nkgD/ pkg Ùkj ijkB dh w"s dk fJzs˜ko BjhA ;h ehsk<

12. ihBsFT[BFfB;k n"ozr˜/p dh eh brdh ;h<

13. n"ozr˜/p B{z gb Go BhAd fe™ BjhA ;h nkJh<

14. n"ozr˜/p dh p/ˆw dk BK eh ;h<

15. Ùfj˜kdk ekw pyÙ dh wK e"D ;h<

16. n"ozr˜/p dk fdbh d';s e"D ;h<

17. r[o{ r'fpzd f;zx ih dk ıs (˜¯oBkwk) b? e/ n"ozr˜/p e'b e"D gj[zfunk ;h<

18. r[o{ s/r pjkdo ih d/ esb dk j[ew fe;B/ fdZsk ;h<

19. r[o{ ih B/ n"ozr˜/p B{z feZE/ fwbD bJh g?rkw G/fink ;h<

20. ihBsFT[BFfB;k s'A fJbktk j'o e"D r[o{ ih d/ jZe ftZu p'bdk ;h<

21. pkpo B/ fe; nZr/ f;o M[ekfJnk ;h<

22. fJeKrh d/ nzs ftZu n"ozr˜/p nkgD/ nkg pko/ eh wfj;{; eodk j?<

5a fJeKrhL d{ik ftnkj5a fJeKrhL d{ik ftnkj5a fJeKrhL d{ik ftnkj5a fJeKrhL d{ik ftnkj


1. “d{ik ftnkj” fJeKrh dk b/ye e"D j?<

2. “d{ik ftnkj” fJeKrh d/ fezB/ gkso jB<

3. fBjkb e"o wBihs dh eh bZrdh j?<

4. wBihs fBjkb e"o dh eh bZrdh j?<

5. fBjkb e"o d/ gsh dk BK eh j?<

6. ;[yd/t f;zx$;[yd/t e"o dh wK dk BK eh j?<

7. “d{ik ftnkj” fJeKrh dhnK xNBktK feZE/ tkgodhnK jB<

8. “d{ik ftnkj” fJeKrh dk ftÙk fej' fijk j?<

9. “d{ik ftnkj” fJeKrh dh Ù[o{nks fe; t/b/ j[zdh j?<

10. wBihs B{z xVh e"D d/ e/ frnk ;h<

11. fBjkb e"o ;ko/ ezw fe; soQK eodh j?<

12. fBjkb e"o nB[;ko T[;d/ gsh dk ;[Gkn fej' fijk j?<

110

13. fBjkb e"o dk wBihs gqsh otZJhnk fej' fijk j?<

14. wBihs, fBjkb e"o B{z fe; B{z p[ok Gbk efjD s'A o'edh j?<

15. fBjkb e"o nB[;ko wBihs B{z “g[ZmhnK wZsK” e"D fdzdk j?<

16. fBjkb e"o eh ukj[zdh ;h<

17. wBihs fBjkb e"o B{z fe;dh Xh ftnkj[D dh ;bkj fdzdh j?<

18. ;[yoki e"D ;h<

19. wBihs e"o nkT[D tkb/ gqkj[D/ bJh eh pDk™dh j?<

20. fBjkb e"o ;Gk ftZu ezw eoB tkbhnK fJ;sohnK bJh fejV/ Ùpd dh tos'A eodh j?<

21. fBjkb e"o nB[;ko wBihs B{z T[;d/ ;j[o/ B/ fe; soQK w;sk fdZsk ;h<

22. fBjkb e"o d/ nB[;ko ;[yd/t B/ fe; fdB nkT[Dk ;h<

23. ;[yd/t s/ wBihs dk ftnkj j'fJnK B{z fezBk fuo j' frnk ;h<

24. fBjkb e"o jt/bh ftZu eh eoB iKdh j?<

25. fBjkb e"o wBihs B{z nkgDh B{zj B{z ekp{ ftZu oZyD bJh eh voktk fdzdh ;h<

26. ;[yd/t e"o d/ fezB/ pZu/ ;B<

27. ;[yd/t e"o dh fuZmh nB[;ko T[; d[nkok w[zv/ B{z iBw Bk d/D eoe/ T[;dk gsh pbtzs eh eoBk ukj[zdk j?<

28. ;[yd/t e"o fezBK d/ xo ftnkjh j'Jh ;h<

29. ;[yd/t e"o dh tZvh Xh r'rh dh T[wo fezBh ;h<

30. ;[yd/t e"o dh fBZeh Xh dh fezBh T[wo ;h<

ebk;ebk;ebk;ebk;---- d;thAd;thAd;thAd;thA

ftÙkftÙkftÙkftÙk---- gzikphgzikphgzikphgzikph

ejkDh GkrejkDh GkrejkDh GkrejkDh Gkr


(T) e[b¯h(T) e[b¯h(T) e[b¯h(T) e[b¯h

1. “e[b¯h” ejkDh dk b/ye e"D j?<

2. fgqzL ;[ikB f;zx dh ejkDh dk BK fby'<

3. “e[b¯h” ejkDh dh xNBk fejV/ wjhB/ ftZu tkgodh j?<

4. b/ye dh nkofEe jkbs fej' fijh j?<

111

5. “e[b¯h” ejkDh d/ nkozG dh xNBk fdB d/ fejV/ ;w/A ftZu tkgodh j?<

6. “e[b¯h” ejkDh d/ nkozG ftZu ;G s'A gfjbK pkjo'A eh fteD dh ntk˜ nkJh<

7. b/ye fe; uh˜ dh szrh B{z jtkbks dh szrh s'A th tZX G?Vh efjzdk j?<

8. eke/ B/ b/ye B{z irk e/ eh wzfrnk<

9. “e[b¯h” ejkDh dh gfjbh xNBk i{B wjhB/ dh fe; skohy B{z tkgodh j?<

10. e[b¯h t/uD tkb/ s'A wro'A fejVh uh˜ fteD bJh nkJh<

11. gfjbh izr s'A wro'A fezB/ d/ S'b/ bJ/ w[Zed/ BjhA ;B<

12. b/ye fe;dh d[ekB s'A S'b/ b?Adk ;h<

13. b/ye dh nkwdB nkgD/ fgsk d/ w[ekpb/ fezBh ;h<

14. b/ye ns/ T[;d/ pkg ftZu'A e"D tX/o/ gfVQnk ;h<

15. b/ye ejkDheko B/ eke/ B{z w[ow[o/ ykD bJh fejVh fpwkoh bZrD dk vo fdZsk<

16. b/ye B/ eke/ B{z ed'A s/ feZE'A e[b¯h y[nkT[D dk bkok bkfJnk<

17. b/ye nkgD/ wkbe B{z sBykj tXkT[D bJh fe; vo eoe/ BjhA ;h efj ;edk<

18. ekek n;wkB d/ skfonK B{z eh ;wMdk ;h<

19. b/ye B/ nkgD/ fe;/ ;kEh s'A fezB/ o[gJ/ bJ/<

20. nrb/ fdB ;[Zsk fgnk ekek p[Vp[Vk™dk j'fJnk eh wzr fojk ;h<

21. ekek e[b¯h y'jD bJh feBQK d/ w[zv/ B{z X[Z; d/ e/ g? frnk<

22. rbh dk “p[bh” e"D ;h<

23. eke/ d/ XZe/ Bkb ÙkjK dk w[zvk feZE/ fvZfrnk<

24. ÙkjK d/ w[zv/ d/ xo'A b/ye d/ xo e"D T[bQkwk d/D nkfJnk<

25. ejkDh d/ nzs ftZu b/ye B{z nkgD/ w[ekpb/ ekek fej' fijk gqshs j'fJnk<

(n) wVQhnK s'A d{o(n) wVQhnK s'A d{o(n) wVQhnK s'A d{o(n) wVQhnK s'A d{o

1. “wVQhnK s'A d{o” ejkDh dk b/ye e"D j?<

2. “ox[pho Yzv” dh fbyh j'Jh ejkDh fejVh j?<

3. “wVQhnK s'A d{o” ejkDh d/ fezB/ gkso jB<

4. pbtzs okJ/ B{z fJzrb?Av ftZu ofjzfdnK fezB/ ;kb j' rJ/ ;B<

5. ejkDheko B{z fe; dk N?bh¯'B nkfJnk ;h<

6. fe; EK fJ; s'A tZvh f¯eo tkbh rZb BjhA j' ;edh fe e'Jh pzdk T[dk; j't/<

7. wk;h fejV/ d/Ù ftZu rJh ;h<

112

8. wk;h d/ fezB/ g[Zso ;B<

9. pbtzs okJ/ dh gsBh dk eh BK ;h<

10. pbtzs okJ/ d/ fszB' pZfunK dk iBw feZE/ j'fJnk<

11. wk;h d/ tkb, nZyK d/ dzd fej' fij/ ;B<

12. wk;h dk eZd fezBk ;h<

13. wk;h gkfe;skB'A fe; EK s'A nkJh j'Jh ;h<

14. wk;h B/ ejkDheko dh gsBh B{z nkgDk eh pDk fbnk ;h<

15. ejkDheko s/ T[;dh gsBh wk;h B{z fe; fdB r[od[nko/ s/ wzdo b? e/ rJ/<

16. wk;h r[od[nko/ d// bzro ftZu eh eoB rJh<

17. wk;h B/ wzdo ftZu ik e/ eh ehsk<

18. wk;h Ù[o{FÙ[o{ ftZu fJzrb?Av d/ ihtB B{z fej' fijk ;wMdh ;h<

19. ejkDheko s/ T[;dh gsBh wZyD dh EK eh yKd/ ;B<

20. fJzvhnk ftZu th fJzrb?Av tKr r[nKYhnK dh ;KM Bk j'D pko/ dZ;dh j'Jh wk;h fejV/ Ùfjo dk jtkbk fdzdh j?<

21. ejkDheko s/ T[;dh gsBh d[ZX fej' fijk ghAd/ jB<

22. wk;h nB[;ko e"DFe"D pbtzs okJ/ d/ efjD/ s'A pkjo ;B<

23. wk;h B{z fe; e[Vh d/ bZSD uzr/ BjhA ;B bZrd/<

24. pZfunK d/ wk;FwZSh ykD ekoB wk;h eh nB[Gt eodh j?<

25. wk;h fJzvhnk ftZu xo ikD s'A gfjbK feZE/ BjkT[Dk ukj[zdh j?<

26. ejkDh d/ nzs ftZu wk;h fJzrb?Av d/ ihtB B{z fej' fijk ;wMD bZrh<

27. pbtzs okJ/ dk fejVk pZuk wk;h Bkb õk fgnko Bkb g/Ù nk™dk ;h<

28. “wVhnK s'A d{o” ejkDh d/ nzs ftZu fejVk gkso ˜koF˜ko o'Adk j?<

(J) nzrF;zr(J) nzrF;zr(J) nzrF;zr(J) nzrF;zr

1. “nzrF;zr” ejkDh dk b/ye e"D j?<

2. tfonkw f;zx ;zX{ dh fbyh j'Jh ejkDh fejVh j?<

3. “nzrF;zr” ejkDh d/ w[Zy gkso dk BK fby'<

4. eosko f;zx d/ e[Zb fezB/ pZu/ jB<

5. “nzrF;zr” ejkDh ftub/ gfotko ftZu ;G s'A tZv/ w[zv/ dk BK eh j?<

6. “nzrF;zr” ejkDh ftub/ gfotko ftZu ;G s'A S'N/ w[zv/ dk BK eh j?<

7. wfjzdo nwohe dk eh bZrdk j?<

113

8. nwohe wfjzdo dk eh bZrdk j?<

9. pz;' nwohe dh eh bZrdh j?<

10. nwohe$wfjzdo s/ pz;' dh wK dk BK eh j?<

11. G'r fe™ fgnk ;h<

12. fe; dh w"s j' rJh ;h<

13. eosko f;zx, nwohe s/ wfjzdo dk eh bZrdk ;h<

14. ikrho e"o, eosko f;zx dh eh bZrdh ;h<

15. eosko f;zx dh w"s j'D ekoB f˜zw/tkoh dh gZr fe; B{z pzBQkJh rJh ;h<

16. nwohe B{z f˜zw/tkoh dh gZr fe;B/ pzBQkJh ;h<

17. “nzrF;zr” ejkDh ftZu fej' fijk tksktoB g;fonk j'fJnk j?<

18. ejkDh d/ f;ob/y dh ;[o fej' fijh j?<

19. nwohe fe;dk w[bk˜w ;h<

20. fgU d/ fpwko j'D s/ nwohe B{z e"D b?D frnk ;h<

21. ;t/o/ eosko f;zx B{z e"D irkT[D frnk ;h<

22. eosko f;zx B{z fpwko d/y e/ fejV/ vkeNo B{z p[bkfJnk frnk<

23. eosko f;zx B{z fejV/ j;gskb fbikfJnk frnk<

24. b'eK nB[;ko eosko f;zx B{z eh b? p?mk ;h<

25. ;[;kfJNh dk fJz;g?eNo eosko f;zx dh w"s s'A fezBQ/ fdBK pknd nkfJnk<

26. eosko f;zx B/ ;[;kfJNh dk fezBQk eo˜k d/Dk ;h<

27. fJz;g?eNo B/ ;[;kfJNh dk eo˜k fezBQhnK feÙsK ftZu iwQk eokT[D dh fonkfJs fdZsh<

28. b/ye nB[;ko nwohe dk S'Nk Gok wfjzdo fej' fijk ;h<

29. wfjzdo fe; d/ e'm/ T[Zs/ T[vd/ ep{soK B{z Bõ fNek e/ d/ydk ofjzdk ;h<

30. wfjzdo s'A S'Nh e[Vh fejVh iwks ftZu gVQdh ;h<

31. eosko f;zx fezBhnK e[VhnK jZEhA ftnkj frnk ;h<

32. nwohe nZXh sBykj fe;B{z d/ fdzdk ;h<

33. eosko f;zx dh w"s fezBh T[wo ftZu j'Jh ;h<

34. eosko f;zx$nwohe fe; e'b gVQ/ ;B<

35. eosko f;zx dk fgU feZE/ ofjzdk ;h<

36. eosko f;zx fe;d/ f;o s/ n?Ù eodk ;h<

37. eosko f;zx fÙekoh e[ZfsnK Bkb eh eodk ;h<

38. nwohe B{z YkDhnK ftZu fcoB s'A e"D toidk ;h<

39. nwohe dk dkdk fezB/ e[ ;kbK pknd xo nk™dk ;h<

114

40. eosko f;zx fej' fijk nkdwh ;h<

41. nwohe dk fgU s/ wkwk phekB/o s'A eh fbnkfJnk ;h<

42. eosko f;zx B/ ikrho e"o B{z ekjd/ Bkb e[ZfNnk ;h<

43. eosko f;zx B/ ikrho e"o B{z fejVh rZb s'A fJBeko eoB eoe/ e[ZfNnk ;h<

44. eosko f;zx e'b e[Zb fezBh ˜whB ;h<

45. eosko f;zx d[nkok BÙ/ ykDFghD eoe/ xo dk wkj"b fe; soQK dk ofjzdk ;h<

46. eosko f;zx B/ fejVh uh˜ Bed t/u e/ g?;/ tZN bJ/ ;B<

47. eosko f;zx B{z wK fto[ZX eh r[Z;k ;h<

48. eosko f;zx B/ wZyD f;zx s'A fezB/ o[gJ/ ftnkih bJ/ j'J/ ;B<

49. eosko f;zx B/ xo'A eh u[Ze e/ u?Aub ebh tkb/ e'b t/funk ;h<

50. wfjzdo nB[;ko eosko f;zx u?Aub dh jZNh ftZu tV e/ eh eodk ;h<

51. ejkDh d/ nzs ftZu eosko f;zx d/ gfotko d/ ih T[;d/ woB s/ ;[Zy wfj;{; eod/ jB iK d[Zy<

(;)(;)(;)(;) pzw pjkdopzw pjkdopzw pjkdopzw pjkdo


1. “pzw pjkdo” ejkDh dk ejkDheko e"D j?<

2. r[opyÙ f;zx dh ejkDh dk BK fby'<

3. pzw pjkdo ejkDh d/ fe;/ d' gksoK d/ BK fby'<

4. pzw pjkdo ejkDh dk wj"s e"D j?<

5. wj"s wksk dhB B/ pzw pjkdo fto[ZX fe; e'b fÙekfJs ehsh<

6. wjkoki B/ wkskdhB B{z pzw pjkdo dk ;[Gkn fej' fijk dZf;nk j?<

7. wjkoki fe;B{z jo ib;/ dk fÙzrko pDk™d/ ;B<

8. e"D jkEhıkB/ ftZu T{XwFwukJh oZydk ;h<

9. pzw pjkdo w[bk˜wK dh fejVh rZb s'A ıck ofjzdk ;h<

10. wjkoki feZE'A ftnkj eok e/ nkJ/ ;B<

11. pzw pjkdo wjkokDh B{z ;bkwh fe; soQK fdzdk ;h<

12. pzw pjkdo wjkokDh d/ g?oK d[nkb/ ekjd/ Bkb uZeo bk™dk ;h<

13. pzw pjkdo wjkokDh d/ g?oK d[nkb/ ;[zv Bkb uZeo fyZu e/ eh fJeoko eodk ;h<

115

14. wjkoki jw/Ùk fe; T[Zs/ uVQ e/ fÙeko eod/ ;B<

15. pzw B/ r[Z;/ ftZu nk e/ fe; B{z wko fdZsk<

16. pzw pjkdo B/ wkskdhB B{z fe; soQK wkfonk<

17. pzw B/ ;zrb s[Vk e/ fejVh EK T[ikVh<

18. x'fVnK d/ n;spb dk fJzukoi e"D ;h<

19. pzw B{z ekp{ eoB bJh wjkokDh feZE/ gj[zuh<

20. pzw B/ ;[zv ftZu rzdk gkDh feZE'A Gfonk ;h<

21. wjkokDh B/ g[fb; egskB s'A jfEnkopzd d;s/ B{z fe; rZb s'A o'fenk<

22. pzw pjkdo fe; dk xo Ykj[D bJh ik fojk ;h<

23. wjkokDh B/ pzw pjkdo B{z fezBQK dk xo Ykj[Dk T[;dh rbsh dZ;h<

24. jkEhıkB/ dk okDk e"D fd; fojk ;h<

25. nZXk oksp d/D ;w/A fe;dk fdb d[Zydk ;h<

26. pzw pjkdo fgnko d/ pdb/ eh fdzdk j?<

27. pzw pjkdo p/fJwkBh eoB tkb/ B{z eh fdzdk j?<

(j) (j) (j) (j) pkˆh dh Xhpkˆh dh Xhpkˆh dh Xhpkˆh dh Xh

1. “pkrh dh Xh” dk ejkDheko e"D j?<

2. r[ow[y f;zx w[;kfco dh ejkDh dk BK fby'<

3. “pkrh dh Xh” ejkDh d/ fe;/ d' gksoK d/ BK fby'<

4. “pkrh dh Xh” ejkDh dk w[Zy gkso e"D j?<

5. feÙB f;zx dh frqcskoh ;w/A bki B{z fezBk p[ıko ;h<

6. feÙB f;zx B{z g[fb; fe™ cVdh ;h<

7. fJz;g?eNo feÙB f;zx dh fe; rZb s'A nDikD BjhA ;h<

8. feÙB f;zx B/ i/bQ ikD s'A gfjbK fBsB/w d/ r[Ne/ d/ Bkb fbikD bJh j'o eh oZfynk ;h<

9. thoK tkbh feÙB f;zx dh eh bZrdh ;h<

10. feÙB f;zx dh frqcskoh ;w/A bki dh T[wo fezBh ;h<

11. ıdog'Ù phph d/ jZE ftZu eh ;h<

12. ıdog'Ù phph e"D ;h<

13. phphnK d/ fejV/ BknfonK Bkb n;wkB r{ziD bZrk<

14. Mzvk fe; d/ jZE ftZu ;h<

116

15. wkskFfgsk dh r?ojkõh ftZu bk˜ B{z fe;B/ ;zGkfbnk<

16. j[ÙBke f;zx e"D ;h<

17. j[ÙBke f;zx “pkˆh” fe;B{z ;wMdk ;h<

18. j[ÙBke f;zx B{z ¯"i ftZu eh pDB dh nk; ;h<

19. j[ÙBke f;zx thoKtkbh B{z ekjd/ ftZu fpmk e/ b? frnk ;h<

20. feÙB f;zx j[ÙBke dk eh bZrdk ;h<

21. bki dk BK eh g? frnk<

22. feÙB f;zx B{z fezB/ ;kbK dh e?/d j'Jh ;h<

23. thoK tkbh dh feÙB f;zx Bkb fejVh i/bQ ftZu w[bkeks j'Jh<

24. bki fejV/ j;gskb ftZu dkıb ;h<

25. bki B{z fejVh fpwkoh ;h<

26. ÙoB e"o d/ j;gskb gj[zuD s/ bki dh eh jkbs j'Jh<

27. “pkrh dh Xh” ejkDh fe; pko/ j?<

(e) (e) (e) (e) Xosh j/mbk pbdXosh j/mbk pbdXosh j/mbk pbdXosh j/mbk pbd

1. “Xosh j/mbk pbd” ejkDh dk ejkDheko e"D j?<

2. “e[btzs f;zx ftoe” dh ejkDh dk BK fby'<

3. “Xosh j/mbk pbd” ejkDh dk w[Zy gkso e"D j?<

4. “Xosh j/mbk pbd” ejkDh d/ d' gksoK d/ BK fby'<

5. wkB f;zx dk fgzv fejVk ;h<

6. wkB f;zx S[ZNh b? e/ feZE'A nkfJnk ;h<

7. wkB f;zx d/ d';s dk BK eh ;h<

8. eow f;zx dk fgzv fejVk ;h<

9. wkB f;zx s/ eow f;zx feZE/ gfjbK fJeZm/ ofjzd/ ;B<

10. eow f;zx ¯"i ftZu eh ;h<

11. fe;dh ihG ftZu pj[sk o; ;h<

12. eow f;zx dh r'bh dk fBÙkBk fej' fijk ;h<

13. eow f;zx B/ wkB f;zx B{z fejV/ r[od[nkfonK ”u ik e/ wZEk N/e e/ nkT[D bJh fejk< T[jBK

u'A d' r[od[nkfonK d/ BK fby'<

14. i;tzs f;zx e"D ;h<

15. wkB f;zx B/ fe; d/ w[zv/ B{z e[ZSV u[Ze fbnk<

117

16. wkB f;zx fe; d/ Bkb soBskoB frnk ;h<

17. vkehnk fe; dh g?BÙB d/ ekr˜ b? e/ nkfJnk ;h<

18. wkB f;zx B{z fe; s'A gsk bZrk fe eow f;zx wkfonk ik u[Zek j?<

19. eow f;zx d/ woB dh fuZmh nkfJnK fezB/ fdB j' rJ/ ;B<

20. pkg{ B/ fe; B{z xo p?mk d/ye/ ;wM frnk fe eow f;zx dh w"s dh rZb j[D wkB f;zx s'A

fSgh BjhA ojh<

21. wkM/ d/ fgzvK d[nkb/ pukU bJh eh T[;fonk j'fJnk ;h<

22. wkM/ d/ fgzvK ftZu feBQK Bkb bVFwoB tkfbnK dhnK wVQhnK s/ ;wkXK ;B<

23. wkB f;zx B{z e"D Xosh j/mbk pbd gqshs j'fJnk<

24. wkB f;zx B{z eow f;zx dk pkg eh gqshs j'fJnk<

(y)(y)(y)(y) fJZe g?o xZN s[oBkfJZe g?o xZN s[oBkfJZe g?o xZN s[oBkfJZe g?o xZN s[oBk

1. “fJZe g?o xZN s[oBk” ejkDh dk ejkDheko e"D j?<

2. nihs e"o dh ejkDh dk BK fby'<

3. “fJZe g?o xZN s[oBk” ejkDh d/ d' gksoK d/ BK fby'<

4. oÙhd dh gsBh dk BK eh ;h<

5. oÙhd d/ g[Zso dk BK eh ;h<

6. oÙhd d/ feZE/ dod T[Zfmnk<

7. vkeNo oÙhd dk ngo/ÙB fe™ eoBk ukj[zdk ;h<

8. oÙhd feZE/ B"eoh eodk ;h<

9. oÙhd fdZbh ftZu feZE/ ofjzdk ;h<

10. oÙhd d/ N?;N eokT[D s'A pknd fejVh fpwkoh j'D dk gsk bZrdk j?<

11. oÙhd dh gsBh B{z wfonK fezB/ ;kb j' u[Ze/ ;B<

12. oÙhd d/ fezB/ pZu/ jB<

13. n;bw feZE/ ofjzdk ;h<

14. oÙhd B"eoh SZv e/ feZE/ nk frnk<

15. n;bw vkeNoh gk; eoB feZE/ frnk ;h<

16. oÙhd B/ rZvh ftZu gfjbh tko fe; ebk; ftZu ;¯o ehsk<

17. oÙhd fe; ;w/A fgzv g[Zik<

118

18. oÙhd fejV/ wjhB/ fgzv g[Zik<

19. oÙhd B/ xo d/ nk;Fgk; ekjd/ g"d/ bkJ/<

20. oÙhd B/ fejV/ gzSh gkb/<

21. oÙhd B{z ;t/o/ fuVhnK fe™ rk™dhnK uzrhnK bZrdhnK<

22. oÙhd ;e{b gVQd/ w[zv/Fe[VhnK B{z eh eotk fdzdk<

23. oÙhd B/ w[zv/ B{z dZ; o[gJ/ fe™ fdZs/<

24. r[nKYhnK d/ w[zv/ dk eh BK ;h<

25. id'A oÙhd dh w"s j'Jh sK T[j eh eo fojk ;h<

26. gszr B{z jtk ftZu fe;B/ j[bkfonk<

27. gszr B{z s[Dek fe;B/ wkfonk ;h<

BktbBktbBktbBktb

gj[Fc[Nkb/ s'A gfjbKgj[Fc[Nkb/ s'A gfjbKgj[Fc[Nkb/ s'A gfjbKgj[Fc[Nkb/ s'A gfjbK

ebk;F d;thAebk;F d;thAebk;F d;thAebk;F d;thA

t;s{fBÙm gqÙB$;zy/gkswe gqÙBLt;s{fBÙm gqÙB$;zy/gkswe gqÙBLt;s{fBÙm gqÙB$;zy/gkswe gqÙBLt;s{fBÙm gqÙB$;zy/gkswe gqÙBL

eKveKveKveKv----1111

1. Bktb “gj[Fc[Nkb/ s'A gfjbK” dk Bktbeko e"D j?<

2. r[ofdnkb f;zx d/ Bktb dk BK eh j?<

3. ;e{b ftZu fe;B/ nkT[Dk ;h<

4. ftfdnkoEhnK dh fBrokBh e"D eo fojk ;h<

5. dhB/ dk g{ok BK eh ;h<

6. dhB/ dh nktk˜ fej' fijh ;h<

7. j?vwk;No ;kfjp dhB/ dh fe; rZb s'A y[Ù j[zd/ jB<

8. ;e{b dh fJwkos nzro/˜h d/ fejV/ nZyo torh ;h<

9. ;e{b d/ ftjV/ ftZu eh ;h<

10. vfoZb wk;No dk BK eh ;h<

11. dhB/ B/ irB/ dk BK eh oZfynk ;h<

12. vfoZb wk;No gNtkoh dk pZuk fe;B{z efjzdk j?<

119

13. j?vwk;No ;kfjp fejVh y/v y/vd/ jB<

14. j?v wk;No ;kfjp fe; Bkb N?fB; y/v e/ w[V/ ;B<

15. BZE/ d/ fgsk dk BK eh ;h<


1. ebgBk ftZu e"D r[nkuk<

2. ebgBk dh d[BhnK ftZu r[nkuk BZEk eh eoB bZrk<

3. id'A BZEk f;zx jB/o/ ftZu xo g[Zik sK T[;d/ pkg{ ih fe; Bkb rZbK eo oj/ ;h<

4. gNtkoh e"D ;h<

5. Bzd f;zx ftZfdnk B{z eh ;wMdk ;h<

6. wkjb{ nB[;ko nZiFebQ d/ gVQ/Ffby/ nkw pzd/ B{z eh ;wMd/ jB<

7. BZE/ dh p/p/ dk BK eh ;h<

8. fejVk gkso EZEk j?<

9. fejV/ gkso B{z T[; d/ ftukoK s'A oZp th BjhA ;h v[bk ;edk<

10. pkg{ B{z o'Nh y[nkT[D s'A gfjbK BZEk eh eoBk G[Zb frnk ;h<

11. r[o{ BkBe d/t ih B/ nkgD/ nkg B{z eh fejk j?<

12. o'Nh ykD s'A wro'A BZE/ B/ fezB/ wzi/ ftjV/ ftZu vkj/<

13. Bzd f;zx o'Nh yk e/ feE/ ubk frnk<

14. fgzv tkb/ Bzd f;zx B{z eh efj e/ p[bk™d/ ;B<

15. BZE/ B{z nkgDk pkg{ tZyFtZy ezwK ftZu w[jkos oZyD tkb/ ikg/<

16. BZE/ B{z nkgD/ pkg{ ;e{b d/ nZmthA iwks d/ ftfdnkoEhnK s/ nfXnkgeK Bkb yVQ/ j'J/ eh

bZr/<

17. BZE/ dk ;e{b d/ ezw s'A fXnkB jZN e/ j'o feZE/ ik i[Vdk<

18. XowÙkbk s'A w[Vd/ j'J/ Bzd f;zx fejVh pkDh dk gkm eo fojk ;h<

19. p?me ftZu jo Ù? BZE/ B{z eh bZrdh ;h<

20. fejV/ wjhB/ dh ;zroKd dh rZb ehsh rJh j?<


1. fe; d/ nkT[D d/ ;tkrs bJh ;e{b d/ r/N T[Zs/ ;[Bfjoh nZyoK ftZu “t?bew” fbfynk

j'fJnk ;h<

120

2. ;e{b d/ ugVk;h dk eh BK ;h<

3. ;t/o/ ;e{b bZrD s'A gfjbK ;e{b dk wkbe e"D j[zdk ;h<

4. uzd{ fej' fijh todh gk™dk ;h<

5. ıkeh todh gk e/ uzd{ fe; soQK dk bZrdk ;h<

6. ;e{b dh xzNh feZE/ pzBQh j'Jh ;h<

7. BZE/ dh iwks nZr/ fe; dh fvT{Nh ;h<

8. dhB/ nB[;ko j?vwk;No ;kfjp d/ fdZs/ rhs ftZu ekjdh p' nk™dh ;h<

9. BZE/ B/ fe; d/ ;[nkrs ftZu rhs rkT[Dk ;h<

10. BZE/ dh gVQkJh dh gfjbh xzNh ekjdh ;h<

11. BZE/ j'oK B{z fj;kp e"D gVQk™dk ;h<

12. iwks dk ;G s'A Ùokosh w[zvk e"D ;h<

13. fJz;g?eNo fe; soQK dk fd;dk ;h<

14. id'A fJz;g?eNo ebk; ftZu nkfJnk sK wk;No nkoH;hH pZNk B/ eh fejk<

15. fJz;g?eNo B/ fejVh p'bh ftZu nkoH;hHpZNk B{z fejk<

16. fJz;g?eNo dhnK w[ZSK fej' fijhnK ;B<

17. fJz;g?eNo d/ jZE ftZu fej' fijh y{zvh ;h<

18. fJz;g?eNo ;kfjp fe; soQK s[od/ ;h<

19. dhB/ B/ nkgDh i/p T[Zs/ p;e{J/ Bkb eh brkfJnk j'fJnk ;h<

20. rhs pzd eoe/ dhB/ B/ fejVk Bknok brkfJnk<

21. dhB/ B/ fezBh tko Bknok bkfJnk<

22. dhB/ d/ pkg dk eh BK ;h<

23. dhB/ dk pkg fJwkw pyÙ fe; gkoNh dk toeo ;h<


1. dhB/ dh wK dk BK eh j?<

2. dhBk eJh tko fe;B{z fwbD iKdk j[zdk ;h<

3. i[ZshnK dh d[ekB fe; dh j?<

4. ghb{ d/ pkg dk BK eh ;h<

5. irBk wfmnkJh ekjd/ ftZu gk e/ fbnkfJnk ;h<

6. BZEk, irB/ dh wK B{z eh nkydk ;h<

121

7. irB/ dh wK d/ dzd fej' fij/ ;B<

8. ib;/ ftZu e"D seoho eo fojk ;h<

9. eKv uko ftZu fe; dk ib;k j' fojk ;h<

10. wzvh d/ gqf;ZX johiB B/sk e"D ;h<

11. wjhgkb nkgD/ GkÙD ftZu fe; d/ fybk¯ p'b fojk ;h<

12. wjhgkb d/ jZE ftZu eh ;h<


1. eKv gzit/A ftZu Bktb dk fejVk gkso gfjbh tko fdykJh fdzdk j?<

2. Bzd f;zx fe; Bkb rZvhUA T[Zso e/ nk fojk ;h<

3. Bzd f;zx B{z ib;/ ftZu e"D fwfbnk<

4. BZE/ d/ pkg{ B/ fe; w'ou/ ftZu fjZ;k fbnk<

5. gzfvs Bfjo{ fe; gkf;UA i?s'A wzvh ftZu dkıb j'J/<

6. gzfvs Bfjo{} B{z fejVh i/bQ ftZu oZfynk frnk<

7. gzfvs Bfjo{ B{z BkGk i/bQ ftZu e"D fwbD g[Zik<

8. gzfvs Bfjo{ B/ ed'A okth d/ ezY/ s/ seoho ehsh<

9. Bzd f;zx fe; d/Ù Grs dh ÙyÙhns s'A gqGkfts ;h<


1. Bzd f;zx fejV/ wjhB/ d/ wro'A row gkDh Bkb BjkT[D bZr g?Ad/ ;h<

2. i?s' dk w'ouk fezB/ ;kb ubdk fojk<

3. i?s' dk w'ouk ed'A Ù[o{ j'fJnk<

4. fe; r[od[nko/ ftZu nyzv gkm yzfvs j'fJnk ;h<

5. i?s' ftZu gkm oZyD bJh fezB/ f;zxK dk iZEk frnk ;h<

6. i?s' ftZu gfjbk iEk ed'A G/fink frnk ;h<

7. gzi ;" f;zxK dk Ùjhdh iEk ed'A uZfbnk<

8. gzi ;" f;zxK dk Ùjhdh iEk fe; dh nrtkJh j/m s[fonk<

9. Ùjhdh iEk 20 cotoh B{z feZE/ g[ZZZZik<

10. i?s' d/ w'ou/ ftZu Bzd f;zx d/ feE/ r'bh bZrh<

11. i?s' fty/ fejV/ r[od[nko/ fty/ f;zxK B/ ÙjhdhnK fdZshnK<

122

12. ““i'pB iKd/ Bk voKaaaaaaaaaaaaaaaaaa fpB[ ;[fe rJ/ e[wbkfJ.””

fe; dk ;b'e fdZsk frnk j?<


1. Bzd f;zx nB[;ko pzd/ B{z n;b ftZu fezBh Xosh fwbdh j?<

2. X'Vk (fNZpk) fezBh e[ EK ftZu c?fbnk j'fJnk ;h<

3. fNZp/ T[Zs/ eh T[Zfrnk ;h<

4. Bzd f;zx dh iwhB fezBh e[ ;h<

5. X'V (fNZp/) d/ gob/ gk;/ fe; d/ y/s ;B<

6. sKpk fe; uh˜ B{z ;G s'A tZX gftZso ;wMdk ;h<

7. Bzd f;zx B{z BZEk fej' fijk j' frnk ikgdk j?<

8. Bzd f;zzx fe; soQK s[odk ;h<

eKeKeKeKv v v v ---- 8888

1. “gj[Fc[Nkb/ s'A gfjbK” Bktb d/ fezB/ eKv jB<

2. dhB/ dk xo fe; w[jZb/ ftZu ;h<

3. dhB/ dk nZpk xo'A pkjo ikD bJh fejVh N'gh gfjBdk j?<

4. dhB/ d/ pkg dk BK eh ;h<

5. dhB/ dh wK dk BK eh ;h<

6. dhB/ dh wK B{z BZEk eh efj e/ p[bk™dk j?<

7. dhB/ dh wK d/ dzd fej' fij/ jB<

8. dhB/ d/ S'N/ Gok dk BK eh ;h<

9. dhB/ s/ BZEk fejV/ r[od[nko/ ;kfjp rJ/ ;h<

10. r[od[nko/ fNZph pkfjp ikD bZfrnK BZEk s/ dhBk fejV/ ;kJhA d/ v/o/ dh rZb eod/ ;h<

11. wk;No ;kX{ okw B/ fe;dh eftsk ;[DkJh<


1. j?Zvwk;No ;kfjp fejVh iwks B{z nzro/ih gVQkT[D BjhA rJ/<

2. gzikph iwks dh xzNh (nzro/ih) fe; wk;No B/ brkJh ;h<

123

3. irBk fe; e'b'A GZbk yk fojk ;h<

4. wk;No ;kX{ okw dh gsBh dk BK eh ;h<

5. wk;No ;kX{ okw irB/ B{z eh efj e/ ;zp'XB eod/ ;B<

6. wk;No ;kX{ okw d/ GotZN/ fej' fij/ ;B<

7. irB/ dk pkg dk BK eh ;h<


1. Bzd f;zx BZE/ B{z nkw eoe/ fejV/ fJZemK ftZu nkgD/ Bkb b? e/ iKd/ ;B<

2. BZE/ d/ pkg{ B{z fe;d/ woBFezY/ gJ/ j'D pko/ gsk bZrk<

3. Bzd f;zx nB[;ko id'A sZe nKYFr[nKY, fgzv Bkb fgnko Bk ikr/ T[BK fuo fejVk fgnko

BjhA ikr ;edk<

4. fe;/ rZb dk gqwkD d/D bJh Bzd f;zx fe;dk jtkbk fdzdk ;h<

5. gkb/ d/ S'N/ w[zv/ dk BK eh ;h<

6. Bzd f;zx B/ gkb/ e'b p?m e/ fejVk gkm ehsk ;h<


1. dhBk fejV/ Bt/A ;e{b ftZu dkıb j' frnk<

2. “B?ÙBb gpfeb ;e{b” dk j?vwk;No feE'A dk ofjD tkbk ;h<

3. “B?ÙBb gpfbe ;e{b d/ j?vwk;No B/ gqkoEBk t/b/ fejV/ Bkno/ bkT[D/ Ù[o{ ehs/<

4. BZE/ B/ fejVh iwks s/ ;e{b ftZu ofj e/ fJwfsjkB gk; eoB dk fJokdk ehsk<

5. BZE/ B/ ;ZsthA iwks dk fJwfsjkB fejVh g[˜hÙB b? e/ gk; ehsk<

6. irBk ;ZsthA iwks ftZu fe; soQK gk; j'fJnk<

7. irB/ dk Bshik (;ZsthA iwks) fejV/ j?vwk;No ;kfjp B/ ;[DkfJnk<

8. BZEk irB/ B{z eh efj e/ p[bk™dk j?<

9. uzd{ fejVk Ùpd tkoFtko p'bdk ;h<

10. irB/ B/ ezX T[Zs/ Bhbh s/ bkb f;nkjh Bkb ekjdhnK w{oshnK pDkJhnk j'JhnK ;B<

11. irB/ B/ fejVk gqD ehsk ;h<

124


1. BZE/ B/ B?ÙBb gpfbe ;e{b ftZu dkıb j'D ;pzXh fe;dh ;bkj bJh<

2. wk;No ;kX{ okw dh T[jBK d/ gfjokt/ s'A fej' fijh ÙyÙhns T[xVdh j?<

3. irB/ B/ BZE/ d/ ezB e'b nk e/ eh fejk<

4. “fsozrk Mzvk” u[Zeh fcoB eoe/ fe; oki/ B/ d' w[fzvnK B{z frq¯sko ehsk<


1. wjkoki/ d/ j[ew Bkb ed'A fsozrk Mzvk oZyD d/ d'Ù ftZu w[zfvnK B{z frq¯sko ehsk frnk<

2. fi; iE/ ftZu BZEk, irBk s/ dhBk frq̄ skoh d/D bJh Ùkfwb j'J/, T[;dh nrtkJh e"D eo

fojk ;h<

3. eosk okw ;/te B/ frqcskohnK s'A gfjbK g[fb; Bkb eh eoB dk ¯?;bk ehsk<

4. g[fb; B{z xukBhnK d/D dh b[eDwhNh ftZu ;G s'A tZX fjZ;k fe;dk ;h<

5. e'stkbh ftZu i'Ùhbh nktk˜ ftZu e'D rZb eo fojk ;h<

6. id'A Mzvk j[bkoB pdb/ EkD/dko ns/ dhBk T[bM gJ/ sK w"ek fe; B/ ;zGkfbnk<

7. NoZe ftZu wjhgkb s/ j'oBK Bkb fuZNh gZr s/ n?BeK tkbk e"D ;h<


1. wzvh u"Ae ftZu wjhgkb ih s'A gfjbK fe;B/ GkÙD fdZsk<

2. id'A irB/ B{z g[fb; B/ cV fbnk sK fe;B{z xpokjN j'Jh<

3. y/w uzd fe; s'A vodk ;h<

4. dhB/ d/ xo dhBk s/ BZEk ;Zfsnkrqfj wro'A okshA xo J/ sK ihBs eh pDkfJnk j'fJnk ;h<

5. irBk oks fe;d/ u[pko/ ftZu ;[Zsk ;h<


1. Bzd f;zx nB[;ko wB[Zy wkso d/ d[ZyK B{z d{o eoBk s/ ;G Bkb fgnko eoBk eh j?<

2. wB[Zy wkso B{z fe;/ th Ùeb ftZu d[Zy d/Dk eh j?<

3. Bzd f;zx B/ e'Jh th w[Ùeb g?D s/ fe;dk ;jkok b?D bJh fejk j?<

4. BZEk Bzd f;zx Bkb fe; pko/ rZbK eodk fojk<

125

5. wk;No ;kX{ okw B/ BZE/ B{z fe; ftZu Gkr b?D eoe/ w[pkoepkd fdZsh<

6. wk;No ;kX{ okw B/ BZE/ B{z fe; uh˜ s'A d{o ofjD bJh fejk<

eKvF 16eKvF 16eKvF 16eKvF 16

1. w'ouk Ù[o{ j'D ;w/A eosk okw ;/te s/ T[;d/ ;kEhnK B{z fejVh fizw/tkoh fdZsh<

2. bzro ftZu bKroh e"D ;h<

3. pkjo'A nkJ/ iZE/ feZE/ mfjod/ ;B<

4. XowÙkbk ftZu ;[nkrs s/ nokw dk e"D gqpzX eo fojk ;h<

5. wJh d/ fejV/ j¯s/ fdZbh tb'A iZEk nkfJnk<

6. fdZbh s'A nkJ/ iZE/ ftZu pzrkbh gfjokt/ tkbk e"D ;h<

eKveKveKveKv---- 17171717

1. BZE/ s/ dhB/ B/ w'ou/ B{z ¯sfj eoB bJh fe;d/ nkT[D pko/ ;[fDnk<

2. gzfvs Bfjo{ w'ou/ B{z ¯sfj eoB bJh feZE/ g[Zi/<

3. gzfvs Bfjo{ B{z 20-22 ;kb gfjbK feE/ g[fb; B/ fjok;s ftZu fbnk ;h<

4. BZEk, dhBk s/ irBk fe; ftZu p?m e/ cohde'N gj[zu/<

5. “s[w s' w/o/ d/Ù dk GftZy j'!” fJj Ùpd gzfvs Bfjo{ B/ fe;B{z ej/<

6. fe;d/ nkT[D Bkb w'ouk fiZfsnk frnk<

7. irBk fe; dh jZbkFÙ/oh fwbD eoe/ nkgD/Fnkg B{z ;Zst/A n;wkB T[Zs/ gj[zfunk fe™ wfj;{; eodk ;h<

8. gzfvs Bfjo{ Bkb w[bkeks wro'A BZEk, dhBk s/ irBk feZE/ ;[Zs/<

9. u[pko/ T[Zs/ fsozrk Mzvk fe;B/ bkfJnk ;h<

126

gkm g[;se F ;kfjsFwkbkgkm g[;se F ;kfjsFwkbkgkm g[;se F ;kfjsFwkbkgkm g[;se F ;kfjsFwkbk


gqÙBLF gqÙBLF gqÙBLF gqÙBLF II

1a r[owfs ekft1a r[owfs ekft1a r[owfs ekft1a r[owfs ekft 3a pho ekft3a pho ekft3a pho ekft3a pho ekft

2a ;{2a ;{2a ;{2a ;{¯̄̄̄h ekfth ekfth ekfth ekft 4a feZ;k ekft4a feZ;k ekft4a feZ;k ekft4a feZ;k ekft

B'NLF B'NLF B'NLF B'NLF fJjBK uko ekftXkoK fJjBK uko ekftXkoK fJjBK uko ekftXkoK fJjBK uko ekftXkoK ftZuftZuftZuftZu'A jo/e ekft u'A fJZeFfJZe ek'A jo/e ekft u'A fJZeFfJZe ek'A jo/e ekft u'A fJZeFfJZe ek'A jo/e ekft u'A fJZeFfJZe ekft N'Nk nkt/rk. ft N'Nk nkt/rk. ft N'Nk nkt/rk. ft N'Nk nkt/rk.

T[;dh gq;zr ;fjs ftnkfynk d' T[;dh gq;zr ;fjs ftnkfynk d' T[;dh gq;zr ;fjs ftnkfynk d' T[;dh gq;zr ;fjs ftnkfynk d' ddddh eoBh j't/rh. ftfdnkoEh jo/h eoBh j't/rh. ftfdnkoEh jo/h eoBh j't/rh. ftfdnkoEh jo/h eoBh j't/rh. ftfdnkoEh jo/eeee ekft ekft ekft ekft

Xkok B{z fXnkB Bkb gVQe/ nfGnk; eoBr/.Xkok B{z fXnkB Bkb gVQe/ nfGnk; eoBr/.Xkok B{z fXnkB Bkb gVQe/ nfGnk; eoBr/.Xkok B{z fXnkB Bkb gVQe/ nfGnk; eoBr/.

gqÙBLF gqÙBLF gqÙBLF gqÙBLF III



B'NLF B'NLF B'NLF B'NLF uko ekft XkoK uko ekft XkoK uko ekft XkoK uko ekft XkoK ftZuftZuftZuftZu'A fe;/ fJZe eftsk dk e/Adoh Gkt nkt/rk.'A fe;/ fJZe eftsk dk e/Adoh Gkt nkt/rk.'A fe;/ fJZe eftsk dk e/Adoh Gkt nkt/rk.'A fe;/ fJZe eftsk dk e/Adoh Gkt nkt/rk. ftfdnkoEh fXnkB Bkb ;kohnK eftsktK dk nfGnk; eoBr/.ftfdnkoEh fXnkB Bkb ;kohnK eftsktK dk nfGnk; eoBr/.ftfdnkoEh fXnkB Bkb ;kohnK eftsktK dk nfGnk; eoBr/.ftfdnkoEh fXnkB Bkb ;kohnK eftsktK dk nfGnk; eoBr/.

gqÙBLF gqÙBLF gqÙBLF gqÙBLF IV



B'NLF B'NLF B'NLF B'NLF uko ekft XkoK uko ekft XkoK uko ekft XkoK uko ekft XkoK ftZuftZuftZuftZu'A fe;/ eftsk dh fJZe s[Ze dh ftnkfynk nkt/rh.'A fe;/ eftsk dh fJZe s[Ze dh ftnkfynk nkt/rh.'A fe;/ eftsk dh fJZe s[Ze dh ftnkfynk nkt/rh.'A fe;/ eftsk dh fJZe s[Ze dh ftnkfynk nkt/rh.

gqÙBLF gqÙBLF gqÙBLF gqÙBLF V

tkose Gkr (;ko)tkose Gkr (;ko)tkose Gkr (;ko)tkose Gkr (;ko)

b/yLb/yLb/yLb/yL 1a opkp wzrkT[D dk ftosKs 5a1a opkp wzrkT[D dk ftosKs 5a1a opkp wzrkT[D dk ftosKs 5a1a opkp wzrkT[D dk ftosKs 5a pkpk okw f;zx e{ekpkpk okw f;zx e{ekpkpk okw f;zx e{ekpkpk okw f;zx e{ek

2a xo dk fgnko2a xo dk fgnko2a xo dk fgnko2a xo dk fgnko 6a wjketh ekbh dk;6a wjketh ekbh dk;6a wjketh ekbh dk;6a wjketh ekbh dk;

3a p'bh3a p'bh3a p'bh3a p'bh 7a w/o/ tZv/Ftv/o/7a w/o/ tZv/Ftv/o/7a w/o/ tZv/Ftv/o/7a w/o/ tZv/Ftv/o/

4a gqkoEBk4a gqkoEBk4a gqkoEBk4a gqkoEBk 8 s[oB dk j[Bo8 s[oB dk j[Bo8 s[oB dk j[Bo8 s[oB dk j[Bo

127

B'NLF B'NLF B'NLF B'NLF e'Jh fJZe ;ko eoBk. ftfdnkoEh ;kfjswkbk dh g[;se ”u tkose Gkr e'Jh fJZe ;ko eoBk. ftfdnkoEh ;kfjswkbk dh g[;se ”u tkose Gkr e'Jh fJZe ;ko eoBk. ftfdnkoEh ;kfjswkbk dh g[;se ”u tkose Gkr e'Jh fJZe ;ko eoBk. ftfdnkoEh ;kfjswkbk dh g[;se ”u tkose Gkr

d/ b/yK B{z fXnkB Bkb gVQe/ nfGnk; eoBr/.d/ b/yK B{z fXnkB Bkb gVQe/ nfGnk; eoBr/.d/ b/yK B{z fXnkB Bkb gVQe/ nfGnk; eoBr/.d/ b/yK B{z fXnkB Bkb gVQe/ nfGnk; eoBr/.

gkm g[;se F ;kfjsFwkbgkm g[;se F ;kfjsFwkbgkm g[;se F ;kfjsFwkbgkm g[;se F ;kfjsFwkbkkkk


gqÙBLF gqÙBLF gqÙBLF gqÙBLF VI

B'NLF B'NLF B'NLF B'NLF tkose Gkr d/ b/yK ”u'A 2tkose Gkr d/ b/yK ”u'A 2tkose Gkr d/ b/yK ”u'A 2tkose Gkr d/ b/yK ”u'A 2----2 BzpoK d/ gqÙB pDkJ/ rJ/ jB. ftfdnkoEh 2 BzpoK d/ gqÙB pDkJ/ rJ/ jB. ftfdnkoEh 2 BzpoK d/ gqÙB pDkJ/ rJ/ jB. ftfdnkoEh 2 BzpoK d/ gqÙB pDkJ/ rJ/ jB. ftfdnkoEh fJBQK fJBQK fJBQK fJBQK B{z gVQe/ d[jokJh eoBr/.B{z gVQe/ d[jokJh eoBr/.B{z gVQe/ d[jokJh eoBr/.B{z gVQe/ d[jokJh eoBr/.

fJ; s'A fJbktk ftfdnkoEh gkmFg[;se tkose Gkr d/ b/yK ”u fJ; s'A fJbktk ftfdnkoEh gkmFg[;se tkose Gkr d/ b/yK ”u fJ; s'A fJbktk ftfdnkoEh gkmFg[;se tkose Gkr d/ b/yK ”u fJ; s'A fJbktk ftfdnkoEh gkmFg[;se tkose Gkr d/ b/yK ”u

fdZs/ rJ/ nfGnk; gqÙBK dk th nfGnk; eoBr/.fdZs/ rJ/ nfGnk; gqÙBK dk th nfGnk; eoBr/.fdZs/ rJ/ nfGnk; gqÙBK dk th nfGnk; eoBr/.fdZs/ rJ/ nfGnk; gqÙBK dk th nfGnk; eoBr/.

gqÙBLF 6gqÙBLF 6gqÙBLF 6gqÙBLF 6 ;kfjswkbk (t;kfjswkbk (t;kfjswkbk (t;kfjswkbk (tkose Gkr)kose Gkr)kose Gkr)kose Gkr)

;zy/g T[ZsoK tkb/ gqÙBLF;zy/g T[ZsoK tkb/ gqÙBLF;zy/g T[ZsoK tkb/ gqÙBLF;zy/g T[ZsoK tkb/ gqÙBLF

(1) (1) (1) (1) opkp wzrkT[B dk ftosKsopkp wzrkT[B dk ftosKsopkp wzrkT[B dk ftosKsopkp wzrkT[B dk ftosKs

1. r[o{ ih pko/ xoFxo fej' fijh uouk j'D bZr gJh<

2. r[o{ ih B/ wodkB/ B{z phph ih e'b fe™ G/fink<

3. wodkB/ B/ r[o{ ih B{z ykbh w[VB pko/ eh dZf;nk<

4. r[o{ ih B/ wodkB/ B{z iZNK d/ fgzv fe™ G/iDk ukfjnk<

5. r[o{ ih e'b gj[zuD s/ cofjzd/ B/ r[o{ ih Bkb fej' fijk toskT[ ehsk<

6. opkp dk mkN Bk pDB s/ r[o{ ih B/ wodkB/ B{z eh fejk<

7. r[o{ ih d/ efjD s'A pknd d[pkok opkp tikT[D s/ wodkB/ B/ eh wfj;{; ehsk<

128

(2) (2) (2) (2) xo dk fgnkoxo dk fgnkoxo dk fgnkoxo dk fgnko

1. b/ye nB[;ko wB[Zy dk nkuoB feE/ s/ fet/A nk™d/ jB<

2. fpoX phph ih d/ gfotkoe fgS'eV pko/ dZ;'<

3. tZv/FtZv/ eZEeVk pko/ b/ye d/ eh ftuko jB<

4. ;kB{z fejVhnK rZbK s'A p/p/ BkBeh d/ r[o{ BkBe d/t ih Bkb fgnko pko/ gsk ubdk j?<

5. nZi eZb d[okukoh d/ eh ekoB jB<

6. p'ofvzrK ftZu ofjD tkb/ ftfdnkoEh ;wkfie gZy s'A tKM/ ofj iKd/ jB, fet/A<

(3) (3) (3) (3) p'bhp'bhp'bhp'bh

1. p'bh s/ wB[Zy nwhoh dk w/uk fet/A fbnk ik ;edk j?<

2. p'bh s/ pugB d/ nkg;h ;zpzX ftZu ukBDk gkT[<

3. d[BhnK d/ nB/eK b'e nkgDk w[Zb g{ok fe™ BjhA gk ;ed/<

4. b¯˜ fdb dh d"bs dhnK w'joK j[zd/ jB, ;wMkU<

(4) (4) (4) (4) gqkoEBkgqkoEBkgqkoEBkgqkoEBk

1. pzd/ bJh nodk; fe™ io{oh j?<

2. ;[eoks B/ fJZe Ekt/A nkgDh nodk; ftZu eh fejk<

3. ;zB 1893 ftZu Sg/ Nq?eN dk Bk eh j? ns/ T[; ftZu nodk; dh eh wjZssk j?<

4. gVQ/ fby/ B"itkB nodk; pko/ eh ftuko oZyd/ jB<

5. f;Zy dh nodk; ed'A ;¯b j[zdh j?<

6. gkgh B/ jZE i'V e/ eh gqkoEBk ehsh<

7. gow/Ùo s/ fBÙuk eoe/ T[;dh ;/tk ”u gqkoEBk eoB dk eh ¯b gqkgs j[zdk j?<

(5) (5) (5) (5) pkpk okw f;zx e{ekpkpk okw f;zx e{ekpkpk okw f;zx e{ekpkpk okw f;zx e{ek

1. gzikph p'bh ftZu “pkpk” Ùpd feBQK bJh tofsnk iKdk j?<

2. pkpk okw f;zx ih d/ iBw ns/ gfotko pko/ ;zy/g ikDekoh fdU<

3. e[VhnK s/ fJ;sohnK d/ ;[Xko ftZu pkpk okw f;zx dk eh :'rdkB ;h<

4. pkpk okw f;zx ih dk w/b wjkg[oyK Bkb fet/A j'fJnk<

5. BkwXkoh iE/pzdh d/ ;zpzX ftZu “BkwXkoh” ns/ “e{e/” Ùpd d/ noE dZ;'<

6. pkpk okw f;zx ih d/ ihtB d/ e'Jh d' fBÙkB/ dZ;'<

129

wjK eth ekbhdk;wjK eth ekbhdk;wjK eth ekbhdk;wjK eth ekbhdk;

1. ekbhdk; ns/ eftsk dk fej' fijk ;zpzX dZf;nk frnk j?<

2. Bkoh dh eokwks eh j?<

3. b'eK d/ nB[;ko ekbhdk; dk fpqewkihs Bkb eh ;zpzX ;h<

4. ekbhdk; dh iks s/ XowK pko/ b'eK d/ fej'Ffij/ ftuko jB<

5. ekbhdk; dh ouBk “e[wko ;zGt” ftZu gkopsh s/ fÙt ih dh gq/w fwbDh s/ ;zy/g B'N fby'<

6. ekbhdk; B{z ;[zdosk dk eth fe™ fejk frnk j?<

(7) (7) (7) (7) w/o/ tZv/Ftv/o/w/o/ tZv/Ftv/o/w/o/ tZv/Ftv/o/w/o/ tZv/Ftv/o/

1. b/ye d/ ;oho B{z t/y e/ fgzv d/ b'e eh fejk eod/ ;B<

2. b/ye d/ dkd/ j'ohA fezB/ Gok ;B< T[jBK d/ eh BK ;B<

3. b/ye d/ dkd/ j'ohA fJe-fdB Bkb d/ fgzv “Skg/” eh eoB rJ/<

4. u"Xoh uVQs f;zx pkp/ g[zB{z e'b fe™ nkfJnk<

5. d{i/ fdB u"Xoh B/ gfjbtkB B{z eh fejk<

6. pkp/ g[zB{z B{z Xhoi Bkb eh fejk<

7. fvZr/ j'J/ Ùfjs{s d/ doıs B{z pkpk nkgD/ xo fet/A b? frnk<

s[oB dk j[Bos[oB dk j[Bos[oB dk j[Bos[oB dk j[Bo

1. fejV/ b'e ;dk ˆbs fBÙkB/ s/ gjz[ud/ jB<

2. gjkV iK ;w[zdoK d/ feBko/ ;kB{z fe™ uzr/ bZrd/ jB<

3. b/y nB[;ko fe;/ f;nkD/ B/ s[oB pko/ eh ftuko gqrN ehs/ jB<

4. nkswFxksh gqftosh oZyD tkb/ fJB;kBK bJh s[oB dk eh wjZst dZf;nk frnk j?<

5. b/ye nB[;ko fujo/ s/ M[oVhnK s'A puD dk eh ok˜ j?<

130

B'NLFB'NLFB'NLFB'NLF fJBQK gqÙBK s'A fJbktk ftfdnkoEh ;kfjsFwkbk dh g[;se d/ tkose Gkr ”u b/yK ”u fJBQK gqÙBK s'A fJbktk ftfdnkoEh ;kfjsFwkbk dh g[;se d/ tkose Gkr ”u b/yK ”u fJBQK gqÙBK s'A fJbktk ftfdnkoEh ;kfjsFwkbk dh g[;se d/ tkose Gkr ”u b/yK ”u fJBQK gqÙBK s'A fJbktk ftfdnkoEh ;kfjsFwkbk dh g[;se d/ tkose Gkr ”u b/yK ”u fdZs/ nfGnk; d/ gqÙBK dk th nfGnfdZs/ nfGnk; d/ gqÙBK dk th nfGnfdZs/ nfGnk; d/ gqÙBK dk th nfGnfdZs/ nfGnk; d/ gqÙBK dk th nfGnk; eoBr/.k; eoBr/.k; eoBr/.k; eoBr/.

fJeKrh GkrfJeKrh GkrfJeKrh GkrfJeKrh Gkr

gqÙBLFgqÙBLFgqÙBLFgqÙBLF VII fJeKrh ”u gkso T[;kohfJeKrh ”u gkso T[;kohfJeKrh ”u gkso T[;kohfJeKrh ”u gkso T[;koh

1. pzp e/; (fJeKrh)pzp e/; (fJeKrh)pzp e/; (fJeKrh)pzp e/; (fJeKrh)LLLL t˜hok, EkD/dko, f;gkjh, thoktkbh, dhg' nkfd

2. BkfJe (fJeKrh)BkfJe (fJeKrh)BkfJe (fJeKrh)BkfJe (fJeKrh)LLLL fgsk, g[Zso

3. ;w[zdo'A gko (fJeKrh);w[zdo'A gko (fJeKrh);w[zdo'A gko (fJeKrh);w[zdo'A gko (fJeKrh)LLLL jod/t pkitk, ;[yd/t, ÙoB f;zx s/ pbtzs fYb'A.

4. ˜¯oBkwk˜¯oBkwk˜¯oBkwk˜¯oBkwk (fJeKrh)L (fJeKrh)L (fJeKrh)L (fJeKrh)L n"ozr˜/p, ihBsFT[BFfB;k, n;d yKB, p/rw

T[d?g[oh s/ Ùkjh jehw.

5. d{ik ftnkj (fJeKrh)L d{ik ftnkj (fJeKrh)L d{ik ftnkj (fJeKrh)L d{ik ftnkj (fJeKrh)L wBihs, fBjkb e"o, ;[yd/t f;zx, ;[yd/t e"o s/

r[ofdZs f;zx nkfd.

B'NLF B'NLF B'NLF B'NLF fe;/ fJZe gkso dh T[;koh eoBh nkt/rh s/ ftfdnkoEh gVQ e/ nfGnk;

eoBr/.

gqÙBLFgqÙBLFgqÙBLFgqÙBLF VIII fJeKrh ”u gq;zr ;fjs ftnkfynkLfJeKrh ”u gq;zr ;fjs ftnkfynkLfJeKrh ”u gq;zr ;fjs ftnkfynkLfJeKrh ”u gq;zr ;fjs ftnkfynkL

fJjBK ;kohnK fJeKrhnK ftZu'A e' d' tkoskbkgd' tkoskbkgd' tkoskbkgd' tkoskbkg nkT[DrhnK.

ftfdnkoEhnK B/ fJZe eoBh j't/rh.

T[dkjoB d/ s"o s/LT[dkjoB d/ s"o s/LT[dkjoB d/ s"o s/LT[dkjoB d/ s"o s/L

1a p[ZY/ pkdÙkj, G[Zb frnk j?< s{z th nkgD/ pkg ÙkjFijkB dh w"s dh fJzs˜ko

BjhA ;h ehsh.

gqÙBL-1 fJj Ùpd fe; fJeKrh ftZu'A jB<

gqÙBL-2 fJeKrh d/ b/ye dk BK ehj?<

gqÙBL-3 fJj Ùpd fe;B/ fe;B{z ej/<

gqÙBL-4 fe; B/ Ùkj ijkB dh T[vhe BjhA ;h ehsh<

T[ZsoL-1 ˜¯oBkwk ftZu'

131

T[ZsoL-2 vka jouoB f;zx

T[ZsoL-3 fJj Ùpd ntk˜ B/ n"ozr˜/p B{z ej/.

T[ZsoL-4 n"ozr˜/p B/.

B'NLF B'NLF B'NLF B'NLF fJ; soQK d/ gqÙBK dh ftfdnkoEh ı[d ;kohnK fJeKrhnK gVQe/ d[jokJh eoBr/.

gqÙgqÙgqÙgqÙBLFBLFBLFBLF IX tzBrh g[;setzBrh g[;setzBrh g[;setzBrh g[;se

ejkDh dk ;koejkDh dk ;koejkDh dk ;koejkDh dk ;ko

1a e[b¯h 4a pzw pjkdo 7a fJZe g?o xZN s[oBk

2a wVh s'A d{o 5a pkrh dh Xh

3a nzr ;zr 6a Xosh j/mbk pbd

ftfdnkoEh ;kohnK ejkDhnK gVQe/ nfGnk; eoBr/.ftfdnkoEh ;kohnK ejkDhnK gVQe/ nfGnk; eoBr/.ftfdnkoEh ;kohnK ejkDhnK gVQe/ nfGnk; eoBr/.ftfdnkoEh ;kohnK ejkDhnK gVQe/ nfGnk; eoBr/.

gqÙBLFgqÙBLFgqÙBLFgqÙBLFVII ejkDh GkrejkDh GkrejkDh GkrejkDh Gkr

B'NLF B'NLF B'NLF B'NLF ejkDhnK ftZu'A d'Fd' Bzpo d/ gqÙB pDkJ/ rJ/ jB. ftfdnkoEh fJBQK B{z gVQe/

d[jokJh eoBr/. ejkDh Gkr ftZu ejkDh ”u fdZs/ rJ/ nfGnk; gqÙB dh d[jokJh

eoBr/.

gqÙBLF 10a gqÙBLF 10a gqÙBLF 10a gqÙBLF 10a g[;se g[;se g[;se g[;se ---- tzBrhtzBrhtzBrhtzBrh

ejkDhnKejkDhnKejkDhnKejkDhnK

1a e[bch1a e[bch1a e[bch1a e[bch ;zy/g gqÙBLF;zy/g gqÙBLF;zy/g gqÙBLF;zy/g gqÙBLF

1. ejkDheko (fgqzL ;[ikB f;zx) eh ;'u fojk ;h<

2. S'N/ eke/ B/ ejkDheko B{z BhAd s'A fe™ T[mkfJnk<

3. gfjbh izr s'A wro'A j'Jh wfjzrkJh d/ pko/ ejkDheko d/ eh ftuko jB<

4. eke/ B{z Nek d/D s'A NkbD bJh ejkDheko B/ eh fejk<

5. ejkDheko d[nkok fJZe ;kEh e'b'A wzr/ T[Xko/ fszB o[gJ/ feZE/ rJ/<

6. id'A ÙkjDh T[bkGk d/D nkJh sK Ùqhwsh dk eh gqsheow ;h<

132

2a wVQhnK s'A d{o2a wVQhnK s'A d{o2a wVQhnK s'A d{o2a wVQhnK s'A d{o

1. ejkDheko B{z N?bhc'B fe;dk nkfJnk s/ eh rZbpks j'Jh<

2. nkgDh wK dh dodBke ykfjÙ ;[D e/ pbtzs okJ/ B/ eh fejk<

3. pbtzs okJ/ dh wK B/ fJzrb?Av ikD s'A gfjbK nkgDhnK ;j/bhnK B{z eh dZf;nk<

4. wk;h d/ g[Zso pbtzs okJ/ B/ wk;h Bkb fejVh ;gZÙN rZb ehsh<

5. wk;h B/ r[od[nko/ s/ wzfdo d/ ¯oe pko/ eh ;wMkfJnk<

6. fJzrb?Av dh rowh pko/ wk;h B/ eh ftuko gqrNkJ/<

7. fJzrb?Av dh dhtkBh j'Jh wk;h B/ fJZe fdB ejkDheko ns/ T[;dh gsBh B{z eh fejk<

8. wk;h B/ ejkDheko B{z S'Nh e[Vh pko/ eh dZf;nk<

9. wk;h B/ T[dk; s/ ftnzrwJh jk;k jZ;fdnK nkgDh B{zj pko/ ejkDheko B{z eh dZf;nk<

10. wk;h dhnK rZbK s'A ejkDheko fe™ fceowzd j[zdk ik fojk ;h<

3a 3a 3a 3a nzrF;zrnzrF;zrnzrF;zrnzrF;zr

1. nwohe B{z i[zw/tkoh dh gZr fe™ s/ fe;B/ pzBQtkJh<

2. nwohe B{z Bkr dk gfjbk vzr ed'A tZfink<

3. nwohe d/ ;e{b dkıb j'D ;w/A wk;No w[by oki B/ eh fejk<

4. nwohe d/ fgU B/ fej' fij/ fBZe/F2 Ù[rb gkb oZy/ ;B<

5. nwohe dk dkdk id'A nkıoh tko xo nkfJnk sK T[;B/ eosko f;zx B{z eh fejk<

6. nwohe fe; rZb'A fyZM e/ nkgD/ pkg Bkb MrfVnk s/ pkg B/ nZr'A eh itkp fdZsk<

7. B'eoh s/ ikD s'A gfjbK nwohe B/ nkgD/ S'N/ Gok wfjzdo Bkb tkjh pko/ eh rZbK ehshnK<

8. ““fgS/ ofj ikDk ;h m[DFm[D r'gkb”” wfjzdo d/ fJjBK ÙpdK B{z gfotko d/ j'o ihnK B/ fe;

soQK gqtkB ehsk<

4a pzw pjkdo4a pzw pjkdo4a pzw pjkdo4a pzw pjkdo

1. wjkoki moQzw/ Bkb wkskdhB B{z eh p'fbnk<

2. wjkoki id'A T[d?g[o s'A ftnkj eok e/ nkgDh fonk;s ftZu gj[zu oj/ ;B sK pzw pjkdo dh ;iktN fe; soQK bZr ojh ;h<

3. wjkoki B/ BthA wjkokDh dh ikDFgSkD pzw pjkdo Bkb fet/A eokJh ns/ pzw pjkdo dk

nZr'A eh gqsheow ;h<

133

4. id'A wjkokDh B/ pzw pjkdo d/ w{zj ftZu w'shu{o d/ bZv{ gkJ/ sK pzw pjkdo Bkb fe; soQK dk fttjko ehsk<

5. id'A wjkokDh pzw d/ ;zrb y[bQk fdzdh sK T[j eh eodk ;h<

6. id'A wjkoki dh ;tkoh fÙeko tk;s/ jkEhıkB/ d/ e'b'A dh bzxh sK pzw B/ eh ehsk<

7. nkgDh ;[zY d/ Bkb wkskdhB B{z nkgD/ g?oK ftZu ;[ZND s'A 'A 'A 'A pknd pzw B/ j'o ehFeh B[e;kB

ehsk<

5a pkrh dh Xh5a pkrh dh Xh5a pkrh dh Xh5a pkrh dh Xh

1. p[ıko Bkb e"D fgnk ;h s/ feÙB f;zx dk T[; Bkb eh foÙsk ;h<

2. ÙoB e"o e"D ;h s/ T[j feZE/ rJh ;h<

3. bki d/ efjD s/ fe fgsk ih w?A sK wkVh e[Vh j'Jh fi;B/ s[jkv/ ezw ftZu o[ektN gkJh j?,

fgsk B/ bki B{z eh fejk<

4. thoktkbh B/ id'A bki B{z fejk fe s/o/ fgsk ih cVQ/ rJ/ sK s/oh dtkJh e"D eo/rk, s{z T[dk; j' ikt/Arh, bki dk eh T[Zso ;h<

5. G{nk B/ bki dk fJbki fe; sohe/ Bkb ehsk s/ T[;B{z feE/ b? rJh<

6. iwQkdkoBh B/ i/bQ dk BK ;[De/ ÙoB e"o B{z bki pko/ ehFeh dZf;nk<

6a Xosh j/mbk pbd6a Xosh j/mbk pbd6a Xosh j/mbk pbd6a Xosh j/mbk pbd

1. mZmhıkok fe;dk fgzv ;h s/ feZE/ ;fEs ;h<

2. wkB f;zx ns/ eow f;zx B/ feZE/ s/ fejVk ezw fJeZm/ ehsk<

3. eow f;zx fJZe pj[s tXhnk fBÙkBuh ;h, fJ; s/ nkgDh ;fjwsh gqrNkU<

4. id'A wkB f;zx fgSkj B{z nk™d/ ¯"ih NoZe ftZu p?mD bZr/ sK eow f;zx B/ eh fejk ;h<

5. eow f;zx d/ fgzv gj[zu e/ wkB f;zx ;G s'A gfjbK fe;B{z fwfbnk ns/ T[;B/ eh wfj;{; ehsk<

6. oks B{z i;tzs f;zx d/ xo nkT[D s/ wkB f;zx B/ eow f;zx dh r'bh pko/ eh dZf;nk<

7. wkB f;zx dh fejVh rZb pkg{ B{z ;{b (ezv/) tKr u[ZGh ;h<

8. w[Vd/ j'J/ wkB f;zx B/ eh t/fynk<

7a fJZe g?o xZN s[oBk7a fJZe g?o xZN s[oBk7a fJZe g?o xZN s[oBk7a fJZe g?o xZN s[oBk

1. id'A oÙhd j;gskb frnk sK vkeNoK Bkb T[;dh eh rZbpks j'Jh<

134

2. oÙhd B/ vkeNo B{z nkgDh phth s/ pZfunK pko/ eh dZf;nk<

3. ow/Ù B/ id'A oÙhd B{z g[ZfSnk eh T[j fgzv ik e/ fJeZbk eh eo/rk, oÙhd B/ eh itkp fdZsk<

4. Ùfjo s'A fgzv sZe dk ;¯o oÙhd B/ fe; soQK s?n ehsk<

5. oÙhd B/ f˜zdo/ Bkb eh wÙeoh ehsh s/ fJ;B{z fe; soQK y'fbQnk<

6. oÙhd d[nko/ gkb/ rJ/ ep{soK pko/ ikDekoh fdU<

7. fpZbh d/ pb{zrfVnK B{z oÙhd fet/A fgnko eodk j?<

8. oÙhd B/ Ùkw B{z fezB/ g?;/ fdZs/ ns/ fe™<

B'NLF B'NLF B'NLF B'NLF tzBrh g[;se ”u ejkDhnK ”u Ùkfwb nfGnk; d/ gqÙBK dk th tzBrh g[;se ”u ejkDhnK ”u Ùkfwb nfGnk; d/ gqÙBK dk th tzBrh g[;se ”u ejkDhnK ”u Ùkfwb nfGnk; d/ gqÙBK dk th tzBrh g[;se ”u ejkDhnK ”u Ùkfwb nfGnk; d/ gqÙBK dk th

ftfdnkoEh nfGnk; eoBr/.ftfdnkoEh nfGnk; eoBr/.ftfdnkoEh nfGnk; eoBr/.ftfdnkoEh nfGnk; eoBr/.

gqÙBLF 11gqÙBLF 11gqÙBLF 11gqÙBLF 11 Bktb gj[Fc[Nkb/ s'A gfjbKBktb gj[Fc[Nkb/ s'A gfjbKBktb gj[Fc[Nkb/ s'A gfjbKBktb gj[Fc[Nkb/ s'A gfjbK

gksoFT[;kohgksoFT[;kohgksoFT[;kohgksoFT[;koh

Bzd f;zx, BZEk, dhBk, irBk, wk;No nkoH;hH pZNk, oki

e"o, wjhgkb, uzd{ ugVk;h, eosk okw ;/te, y/w uzd,

ihBs, wkjb{, fJz;g?eNo, gzfvs itkjo bkb Bfjo{, wk;No

B"johnk okw, B"itkB e[Vh nkfd.

gqÙBLF 12gqÙBLF 12gqÙBLF 12gqÙBLF 12 Bktb gj[Fc[Nkb/ s'A gfjbKBktb gj[Fc[Nkb/ s'A gfjbKBktb gj[Fc[Nkb/ s'A gfjbKBktb gj[Fc[Nkb/ s'A gfjbK

tkoskbkg fdZsh ikt/rh.

gq;zr ;fjs ftnkfynk eoBh j't/rh.

ftfdnkoEh Bktb gVQ e/ fJ;dk nfGnk; eoBr/.

135

g/gog/gog/gog/go---- phphphph

ebk;F d;thA (gzikph)ebk;F d;thA (gzikph)ebk;F d;thA (gzikph)ebk;F d;thA (gzikph)


gqÙBLF 1gqÙBLF 1gqÙBLF 1gqÙBLF 1

ftnkeoB ”u nkT[D tkb/ fJZeFfJZe Bzpo d/ t;s{ fBÙm gqÙB

pDkJ/ rJ/ jB. ftfdnkoEh fJBQK B{z gVQ e/ d[jokJh eoBr/.

fJ; s'A fJbktkfJ; s'A fJbktkfJ; s'A fJbktkfJ; s'A fJbktk ftnkeoB dh g[;se ni'ehFftnkeoB dh g[;se

B{z fXnkB Bkb gVQe/ (d[jokJh) nfGnk; eoBr/.

g/gog/gog/gog/go---- phphphph


iwksF d;thAiwksF d;thAiwksF d;thAiwksF d;thA

gqÙBLF1 ftnkeoB Gkr gqÙBLF1 ftnkeoB Gkr gqÙBLF1 ftnkeoB Gkr gqÙBLF1 ftnkeoB Gkr ftZuftZuftZuftZu t;s{fBÙm gqÙBLt;s{fBÙm gqÙBLt;s{fBÙm gqÙBLt;s{fBÙm gqÙBL

1a ftnkeoB ns/ T[;d/ nzrL1a ftnkeoB ns/ T[;d/ nzrL1a ftnkeoB ns/ T[;d/ nzrL1a ftnkeoB ns/ T[;d/ nzrL

1. fe;/ GkÙk d/ tosko/ fgS/ ezw eod/ fB:w B{z ;wMD tkbh gVQkJh B{z eh efjzd/ jB<

2. X[BhnK, ÙpdK, tkeK s/ noEK dk nfXn?B fe; d/ nzsors j[zdk j?<

3. ftnkeoB d/ w[Zy nzr fezB/ jB<

4. ftnkeoB d/ fi; Gkr nXhB X[BhnK dk nfXn?B ehsk iKdk j?, T[;B{z eh efjzd/ jB<

5. ftnkeoB d/ fi; Gkr nXhB ÙpdK dk nfXn?B ehsk iKdk j?, T[;B{z eh efjzd/ jB<

6. ftnkeoB d/ fi; Gkr nXhB tkeK dk nfXn?B ehsk iKdk j?, T[;B{z eh efjzd/ jB<

7. eh fe;/ GkÙk T[Zs/ fe;/ pkjoh GkÙk d/ fB:w bkr{ j[zd/ jB<

8. ;w/A d/ phsD Bkb ftnkeofBe fB:wK ftZu spdhbhnK j[zdhnK jB iK BjhA<

9. GkÙk d/ Ù[ZX s/ fwnkoh o{g ;wMD bJh fe; uh˜ dh pVh wjZssk j?<

136

10. fejVh GkÙk d/ fB:w fJzB/ ghv/ BjhA j[zd/<

11. ftneoB dh gVQkJh Bkb GkÙk dk fejVk o{g ;wMD ftZu wZdd fwbdh j?<

2a GkÙk s/ gzikph GkÙkL2a GkÙk s/ gzikph GkÙkL2a GkÙk s/ gzikph GkÙkL2a GkÙk s/ gzikph GkÙkL

1. wB[Zy nkgD/ GktK B{z gqrNkT[D bJh fejV/ ;cb ;kXB dh tos'A eodk j?<

2. p'bh fezB/ gqeko dh j[zdh j?<

3. Gkos d/ tZyFtZy fJbkfenK ftZu b'e fJe' GkÙk p'bd/ jB iK tZyFtZy<

4. ;kv/ ;zftXkB nB[;ko Gkos ftZu gqtkfBs GkÙktK fezBhnK jB<

5. w{zj okjhA p'bh ikD tkbh GkÙk fejVh j?<

6. GkÙk d/ feskpK ftZu fby/ o{g B{z eh efjzd/ jB<

7. gzikph dh oki GkÙk fejVh j?<

8. gzikph fe; fJbke/ ftZu p'bh iKdh j?<

9. p'bh d/ p'bFukb d/ fJbkekJh o{g B{z eh efjzd/ jB<

10. fJZe GkÙkJh y/so ftZu gqshs j' oj/ fGzBFfGzB GkÙk o{gK B{z eh fejk iKdk j?<

11. nzfwqs;o$soBskoB$r[odk;g[o$bkj"o ftZu p'bh ikD tkbh T[g GkÙk fejVh j?<

12. wkMh p'bh ikD tkbh T[g GkÙk fejV/ fJbke/ ftZu p'bh iKdh j?< e'Jh d' fJbkfenK d/ BK dZ;'<

13. f˜bQk ibzXo$eg{oEbk$BtK Ùfjo$j[fÙnkog[o ftZu fejVh T[g GkÙk p'bh iKdh j?<

14. d[nkph p'bh ikD tkbh T[g GkÙk fejV/ fJbke/ ftZu p'bh iKdh j? s/ e'Jh d' fJbkfenK d/ BK dZ;'<

15. b[fXnkDk$pfmzvk$w'rk$fco'ig[o$w[es;o$wkB;$cfsjrVQ ;kfjp$;zro{o dk e[ZM fjZ;k$ gfNnkb/ dk e[M fjZ;/ ftZu fejVh T[g GkÙk p'bh iKdh j?<

16. wbtJh p'bhikD tkbh T[g GkÙk fejV/ fJbke/ ftZu p'bh iKdh j? s/ d' fJbkfenK d/ BK dZ;'<

17. fijbw s'A gko f˜bQk oktbfgzvh$fijbw ftZu fejVh T[g GkÙk p'bh iKdh j?<

18. gzikp dh Ne;kbh p'bh fejVh j?<

19. gkfe;skB ftZu p'bhnK iKdhnK d' gzikph T[g GkÙk d/ BK fby'<

20. fejVh GkÙk f;Zfynk dhnK io{osK g{ohnK eodh j?<

137

3a X[Bh p'XL3a X[Bh p'XL3a X[Bh p'XL3a X[Bh p'XL

1. X[Bh dk eh noE j?<

2. p'bD t/b/ w{zj ftZu'A fBebD tkbh nktk˜ B{z eh efjzd/ jB<

3. gzikph X[BhnK fezB/ gqeko dhnK jB<

4. fi; X[Bh d/ T[ukoB ;w/A ;kj ftZu'A p/o'e pkjo fBebdk j?, T[;B{z eh efjzd/ jB<

5. fiBQK X[BhnK B{z T[ukoB ;w/A T[ukoB nzr ftZu E'VQh pj[sh o[ektN g?dk j[zdh j?, T[;B{z eh efjzd/ jB<

6. gzikph ftZu fezBQ/ ;ò jB<

7. ;ò X[BhnK w[Zy s"o s/ fezB/ gqeko dhnK j[zdhnK jB<

8. n, fJ, T[ fej' fij/ ;ò jB<

9. fiBQK ;òK B{z T[ukoB ;w/A bx{ ;òK Bkb'A finkdk ;wK bZrdk j?, T[;B{z eh efjzd/ jB<

10. ; s'A V nZyo fejVh X[Bh gqrNk™d/ jB<

11. C, R, D, B, w fejVh fe;w d/ ftnziB jB<

12. gzikph dhnK Bkf;eh X[BhnK ;ò jB iK ftnziB jB<

13. Bkf;eh X[BhnK B{z gqrN eoB tkb/ gzi nZyo fby'<

14. gzikph ftZu ¯ko;h ÙpdK B{z fbyD bJh fejVhnK X[BhnK Ùkfwb ehshnK rJhnK jB<

15. r[ow[Zyh fbgh dk d{ik BK eh j?<

4444a fba fba fba fbZZZZgh ns/ r[ow[Zyh fbgh ns/ r[ow[Zyh fbgh ns/ r[ow[Zyh fbgh ns/ r[ow[Zyh fbZZZZghLghLghLghL

1. fejVh uh˜ GkÙk B{z fbysh o{g fdzdh j?<

2. GkÙk dh X[Bh B{z fbysh o{g d/D tkb/ fuzBQ B{z eh efjzd/ jB<

3. gzikph GkÙk B{z fbyD bJh fejVh fbZgh dh tos'A eod/ jK<

4. “T” s'A “V” sZe r[ow[Zyh d/ fezB/ nZyo jB<

5. r[ow[Zyh toBwkbk dk j'o BK eh j?<

6. noph, cko;h X[BhnK B{z nzfes eoB bJh g?Ash ftZu fejV/ Bt/A nZıo Ùkfwb ehs/ rJ/ jB<

7. “b” nZyo B{z T[ukoB ;w/A ihG w{zj ftZu feZE/ S{zjdh j?<

8. Bt/A nZyo Ùkfwb j'd d/ Bkb r[ow[yh fbgh d/ nZyoK dh e[Zb frDsh fezBh j' rJh<

9. r[ow[Zyh d/ (; s'A b sZe) fezB/ nZyo ftnziB X[BhnK B{z nzfes eod/ jB<

10. r[ow[Zyh d/ fezB/ nZyo ;ò jB<

11. r[ow[Zyh ftZu ;ò X[BhnK dh frDsh fezBh j?<

138

12. ;ò X[BhnK B{z nzfes eoB bJh fbgh fuzBQK B{z eh fejk iKdk j?<

13. brK dh fe; s'A fpBQK tos'A BjhA j[zdh<

14. T, n s/ J nZyoK ftZu fe; Bkb n"AeV, d[b?AeV s/ j'Vk br brdh j?<

15. fejVh ;ò X[Bh dk e'Jh fuzBQ BjhA<

16. gzikph ftZu fejV/FfejV/ nZyo g?oK ftZu fby/ iKd/ jB<

17. d[Zs nZyo fezB/ nZyoK d/ w/b s'A pfDnk j?<

18. fejV/ nZyo T[Zs/ j'Vk ( ') gkT[D Bkb T[; dk w{zj y[bQk oZfynk iKdk j?<

19. Bkf;eh ;ò fuzBQ fejV/FfejV/ jB<

20. ;[zdo fbykJh bJh nZyoK dk nkeko fej' fijk j'Dk ukjhdk j?<

5555a Ùpda Ùpda Ùpda Ùpd----p'Xp'Xp'Xp'X

1. ftnkeoB nB[;ko Ùpd fezBh gqeko d/ j[zd/ jB<

2. fiBQK ÙpdK okjhA n;hA uh˜K, wB[ZyK ns/ EktK d/ BK b?Ad/ jK, T[;B{z eh efjzd/ jB<

3. BKt fezBh gqeko d/ jB<

4. fszB BKt Ùpd fby'<

5. fgzv$nkdwh$gÙ{$wekB$;e{b fejV/ BKt jB<

6. fszB yk; BKt Ùpd fby'<

7. fJeZm tkue BKt dhnK uko T[dkjoDK fby'<

8. y[Ùh$rwh$j?okBh$;[zdosk$pugB$jtk Ùpd fe; gqeko d/ BKt jB<

9. fijVk Ùpd BKt dh EK tofsnk ikt/, T[;B{z eh efjzd/ jB<

10. gVBKt fezBh gqeko d/ jB<

11. g[oy tkue gVBKt fezBh gqeko d/ j[zd/ jB<

12. fijV/ Ùpd fe;/ ezw dk j'Dk, eoBk iK tkgoBk nkfd ekb ;fjs gqrN eo/, T[;B{z eh

efjzd/ jB<

13. T[ZmDk$ikrDk$;"Dk$ykDk Ùpd eh jB<

14. fefonk fezBh gqeko dh j?<

15. BKt dh ftÙ/Ùsk, r[D, n"r[D dh frDsh fwDsh dZ;D tkb/ Ùpd B{z eh efjzd/ jB<

16. “w/oh u[zBh dk ozr ghbk j?” fJ; tke ftZu ftÙ/ÙD fejVk j?<

17. ftÙ/ÙD fezBh gqeko d/ jB<

18. fuZNk$ekbk$;'jDk$tZvk$G?Vk nkfd Ùpd fe; gqeko d/ ftÙ/ÙD jB<

139

19. “pkoQthA ;e{b dh T[Zusw Ùq/Dh j?.” fJ; tke ftZu “T[usw” r[Dtkue ftÙ/ÙD dh fejVh nt;Ek j?<

20. “w/ok uke{ s/o/ uke{ Bkb'A s/̃ j?.” fJ; tke ftZu s/˜ r[Dtkue ftÙ/ÙD fejVh nt;Ek ftZu j?<

B'NLF fJBQK gqÙBK s'A fJbktk ftfdnkoEh ni'eh ftnkeoB dh g[;se ”u'A B'NLF fJBQK gqÙBK s'A fJbktk ftfdnkoEh ni'eh ftnkeoB dh g[;se ”u'A B'NLF fJBQK gqÙBK s'A fJbktk ftfdnkoEh ni'eh ftnkeoB dh g[;se ”u'A B'NLF fJBQK gqÙBK s'A fJbktk ftfdnkoEh ni'eh ftnkeoB dh g[;se ”u'A nfGnk; eoBr/.nfGnk; eoBr/.nfGnk; eoBr/.nfGnk; eoBr/.

ebk; F d;thAebk; F d;thAebk; F d;thAebk; F d;thA


gqÙBLF 2 b/yLFgqÙBLF 2 b/yLFgqÙBLF 2 b/yLFgqÙBLF 2 b/yLF

(T) ihtBhLF (T) ihtBhLF (T) ihtBhLF (T) ihtBhLF wjkswk rKXh, Ùjhd Grs f;zx, Ùqh r[o{ noiB d/t ih, Ùqh r[o{ s/r pjkdo ih.

(n) ;wZf;nktKLF (n) ;wZf;nktKLF (n) ;wZf;nktKLF (n) ;wZf;nktKLF wfjzrkJh dh ;wZf;nk, tZX oj/ B"itkBK ”u BÙ/ dh ;wZf;nk, gkDh dh tZX

ojh ;wZf;nk.

(J) w/b/$fsT[jkoLF (J) w/b/$fsT[jkoLF (J) w/b/$fsT[jkoLF (J) w/b/$fsT[jkoLF b'jVh, oZyVh, gzikp d/ w/b/, e'Jh g/Av{ w/bk, gzikp d/ b'e rhs, gzikp dhnK y/vK.

(;) ftfdnkoEh ihtB d/ gZy$:ksoktK Bkb ;zpzfXsLF(;) ftfdnkoEh ihtB d/ gZy$:ksoktK Bkb ;zpzfXsLF(;) ftfdnkoEh ihtB d/ gZy$:ksoktK Bkb ;zpzfXsLF(;) ftfdnkoEh ihtB d/ gZy$:ksoktK Bkb ;zpzfXsLF ftfdnkoEh ihtB ”u nB[ÙkÙB dh wjZssk,ftfdnkoEh ihtB ”u fwZsosk dh wjZssk, ;w/A dk wjZst, fwms[ BhthA BkBek r[D uzfrnkJhnk ss[, ezfgT{No s/ fJzNoB?N dh ;jh tos'A.

(j) ftfrnkB ns/ ftfrnkBe u/sBkLF (j) ftfrnkB ns/ ftfrnkBe u/sBkLF (j) ftfrnkB ns/ ftfrnkBe u/sBkLF (j) ftfrnkB ns/ ftfrnkBe u/sBkLF fJethA ;dh ”u ftfrnkB dh G{fwek, vka npd[b ebkw fJZe ftfrnkBh d/ s"o s/.

gqÙBLF 3 gZso$fpB? gZsogqÙBLF 3 gZso$fpB? gZsogqÙBLF 3 gZso$fpB? gZsogqÙBLF 3 gZso$fpB? gZso

fBZihLF fBZihLF fBZihLF fBZihLF (1) j';Nb ”u ofjz/d/ j'J/ Bt/A pD/ d';sK dh ikDekoh nkgD/ wksk ih B{z gZso fby'.

(2) nkgD/ G?D$Gok B{z c?ÙBgq;sh s'A jZN e/ ;kdk ihtB pshs eoB pko/ gZso fby'.

(3) N{o s/ ikD bJh wksk ih s'A nkfrnk gZso.

(4) ;e{b ftZu nkJ/ Bt/A nfXnkge dhnK fejVhnKF2 uzrhnK rZbK bZrhnK T[; pko/

nkgD/ wkskFfgsk B{z gZso fby'.

(5) nkgD/ fgsk ih s'A 2000 o[gJ/ M{m p'be/ ;e{b d/ fe;h gq'i?eN s/ ıou eoB dh pikJ/

s[;hA fe;/ j'o irQk s/ ıou eoe/ fJ; d/ G[Zb B{z ;theko eod/ j'J/ nkgD/ fgsk s'A w[nk¯h bJh gZso.

(6) s[jkB{z nkgD/ d';s tZb G/ih rJh “feskp” bJh XzBtkd gZso fby'.

140

foÙfoÙfoÙfoÙs/dkoLF s/dkoLF s/dkoLF s/dkoLF s[jkvh wksk ih dh sphns ıokp j?, s[;hA fJ; bJh wkw/ B{z ;{uBk d/D bJh gZso fby'.

noihnKLFnoihnKLFnoihnKLFnoihnKLF (1) ;[gov?AN nk¯ g[fb; B{z Ùfjo ftZu tZX ojhnK jfsnktK, u'ohnK s/ ve?shnK dh

o'eEkw pko/.

(2) fpibh ftGkr d/ T[g wzvb d/ nfXekoh B{z gZso fby' fi; ftZu tkoF2 fpibh ikD dh fÙekfJs ;zpzXh iK eZN bZrD ;zpzXh.

(3) gzikp o'vt/˜ o'gV d/ w?B/io B{z gZso fby' fi; ftZu fJj fejk frnk j't/ fe ftfdnkoEhnK B{z d/yd/ ;ko vokJhto pZ;K Bk GikT[D ;r'A nokw Bkb ubkT[D.

B'NLF gqÙB 2 s/ 3 ftfdnkoEh gkmFg[;se ftnkeoB B'NLF gqÙB 2 s/ 3 ftfdnkoEh gkmFg[;se ftnkeoB B'NLF gqÙB 2 s/ 3 ftfdnkoEh gkmFg[;se ftnkeoB B'NLF gqÙB 2 s/ 3 ftfdnkoEh gkmFg[;se ftnkeoB ftZuftZuftZuftZu'A nfGnk; eoBr/.'A nfGnk; eoBr/.'A nfGnk; eoBr/.'A nfGnk; eoBr/.

gqÙBLF 4 gqÙBLF 4 gqÙBLF 4 gqÙBLF 4 ;zy/g ouBk d/ nfGnk; bJh g?oQ/L;zy/g ouBk d/ nfGnk; bJh g?oQ/L;zy/g ouBk d/ nfGnk; bJh g?oQ/L;zy/g ouBk d/ nfGnk; bJh g?oQ/L

1. w/ohnK BõK ftZu ;Zuh y[Ùjkbh T[j j?, fidQ/ ftZu Bk E'VQ dh fuzsk j't/ Bk pj[bsk dk

Gko j't/. wB[Zy nkgDh uzrh fıdws d[BhnK B{z d/t/ s/ T[; fıdws bJh b'VhAd/ ;tkdK ;wkBK T[Zs/ jZe ;wM/. T[jd/ e'b E'VQh fijh ftjb th j't/, s/ T[jd/ e'b T[j ;ko/ ;wkB j'D fiBQK Bkb nkgDh nkswk d/ nzdob/ fdqÙ B{z pkjo fBo{gD ehsk ik ;e/. id sZe

J/Bh e[ y[Ùjkbh wB[Zy e'b BjhA j[zdh, T[d'A sZe T[j nkgDh nfs uzrh fıdws d[BhnK B{z BjhA d/ ;edk. Bk XB i'VB ftZu ı[Ùjkbh j?, Bk fsnkr s/ dfbZdo ftZu. ;Zuh y[Ùjkbh fJj j? fe f;js uzrh j't/, neb ftZu o'˜kBk tkXk j't/, xo ;'jDk, ;k¯ s/

Bk b'V Bkb'A S'Nk s/ Bk b'V Bkb'A tZvk j't/, uzrk ;kE j't/, Gkt/A fJj ;kE gsBh dk j't/ s/ Gkt/A e'Jh j'o. i/ pZu/ j'D sK ;k¯ eZgfVnK ftZu jZ;d/Fy/vd/ j'D. eoB bJh ezw j't/, J/; ezw ftZu fus brdk j't/, fJj ezw d[BhnK dk e[M ;[nkodk j't/, d[BhnK

dk ;[Zy tXk™dk j't/ sK frnkB ftZu tkXk eodk j't/. w[jskih dh fuzsk Bk j't/,

r[nKYh th y[Ùjkb j'D, nkb/ d[nkb/ y/Vk j't/ s/ J/; y/V/ ftZu n;K th fjZ;k gkfJnk j't/.

2. n;hA fJZe esJh :[ZX ftZu o[M/ j'J/ jK. ;kv/ bJh fJj f˜zdrh s/ w"s dh bVkJh j?. Gkt/A

j[D ısok T[BQK BjhA fiBQK fe 1940 ftZu ;h. fe™fe T[d'A n;hA fpbe[b fJeZb/ ;K. fco th i/ n;hA fJZeFw[m j' e/ ezw Bk eod/, i/ ;kv/ edw fYZb/ g? iKd/, i/ n;hA nbZr

j' iKd/, i/ n;hA T[dk;hBsk dk fÙeko j' iKd/ ns/ i/ ;ko/ ;z:[es okÙNoK dk th fJj'

jkb j[zdk sK ;kv/ f;o j[D Bkb'A th tZX fGnkBe s/ wko{ yso/ nk g?Ad/. nfijh ;{os ftZu n;hA EZe iKd/. Bk ;kv/ ;?fBeK B{z b'VhAdk dko{ f;Zek gj[zudk ns/ Bk jh b'V

nB[;ko ezw eoB tkb/ bZGd/. ;kvk t?oh ;kv/ Bkb fe; nk; T[Zs/ bV fojk j?< T[; dh nk; j? fe n;hA EZe iktKr/ ns/ ;kv/ b'eszso bzp/ g?AfvnK T[Zs/ s[oFs[o e/ jzG

ikDr/. T[jBK dk fJj th fınkb ;h fe bVkJh dk gzitK ;kb j'D d/ ekoB ;kv/ ftZu Ùze/, fBokÙk s/ fYbFwZm g?dk j' ikt/rh. i/ shthnK ;kv/ edw Bkb edw i'V e/ Bk

141

s[odhnK ns/ jo soQK d/ T[jBK ezwK B{z y[ÙhFy[Ùh Bk ;zGkbdhnK fiBQK bJh T[jBK B{z nkw s"o ”s/ :'r BjhA ;wfMnk iKdk sK ;kvk :[ZX :sB ÙkfJd fJBQK ;¯b Bk j[zdk.

go ;kvhnK shthnK y/sK, tZv/ ekoykfBnK, d[ekBK, o/vhUFxoK, j;gskbK nkfd ftZu ezw eodhnK jB. fJ; d/ fJbktk T[j d¯soK ftZu pVh f˜zw/tkoh d/ ezw B{z ;zGkbdhnK ns/ dko{ f;Ze/ d/ ekoykfBnK ftZu ezw eodhnK jB. fJ; Bkb ;kv/ wod

pZM e/ pfjD tkb/ ezwK s'A w[es j' e/ ;?fBe eow d/ :'r j' rJ/ jB.

3. nodk; dk n;b wzst dksK wzrDhnK BjhA. tkfjr[o{ sK ;kv/ nzdo dhnK ikDdk j?. ;kv/ wzr/ pˆ?o jh T[; B{z ;kvhnK b'VK dk gsk j?. nkgDhnK dksK T[j ;kv/ ”s/, fpBK

wzr/ jh b[NKdk fcodk j?. T[j sK uzr/ wzd/ ;G ihnK dk f¯eo eodk j?. T[; dk ;{oi

gkghnK s/ g[zBhnK d'BK bJh fJZe' fijh X[Zg tosKdk j?. T[; dh Xosh fBnkJhnK, nfBnkJhnK ;GBK B{z fJZe;ko mkodh j?. T[; dh pıfÙÙ sK nftob po;dh j?. dksK

d/D bJh T[j ;kvhnK nodk;K ed'A T[vhesk j?< g{oB fgnko T[; dh ohs j?. fgnko

ftZu T[; B/ ;kv/ bJh dksK dh b'N gkJh j'Jh j?. wzd/ T[; gk;'A wzrd/ th BjhA, fco th dksK gqkgs eod/ jB. uzr/ wzrd/ jB, go fesBk e[M wzrd/ jB< wzr/ s'A tXhe T[jBK

B{z e[M BjhA fwbdk. nodk; dk n;b wzst b'VK dZ;Dk BjhA, tkfjr[o{ dh B/Vsk gqkgs eoBk j?. nodk; sK tkfjr[o{ ih nZr/ nkgDk fdb y'bQD dk ;kXB j?. fdb d/

ske y'bhJ/ sK d?th gqekÙ nzdo gqt/Ù eodk j?. id'A wkbe B{z n;hA nkgDhnK b'VK dZ;d/ jK sK fJ; bJh BjhA fe T[; B{z dksK d/D ftZu e'Jh ;[MkT[ d/JhJ/l ;r'A fJ; bJh

fe T[; fgnko/ Bkb rZbK eoB dk nt;o gqkgs eohJ/. n?;k nt;o ;kvh fBopbsk

”u'A, ;kvhnK b'VKFE[VK ”u'A fBZs g?dk j[zdk j?. fJ; B{z n;hA tkfjr[o{ ih Bkb nkgDk d[ZyF;[Zy c'bD d/ nkjo ftZu bk e/ T[; dh BVsk d/ gkso pD ;ed/ jK.

4. Xosh wksk B{z XoBh d/th th efjzd/ jB, fJ; dh g{ik g{otFfJfsjkf;e ekb s'A

gqufbs j?. Xosh f;o¯ nzBFdksk d/ cˇFdksk jh BjhA, Xosh T[Zgo t;d/ ;G gqkDhnK s/ pB;gsh dh oZfyne s/ gkbe th j?. XoBh d/th G{wh d/ o{g ftZu jo EK

ftnkge j?. T[; B{z S{j e/ g{fink ik ;edk j?. fJ; bJh Xosh dh e'Jh wVQh iK g{ik n;EkB BjhA f;ofink iKdk s/ Bk fJ; dh e'Jh w{osh pDkJh iKdh j?. fco th eJh

fgzvK ftZu fe;/ gftZso doıs j/mK gZEoK rhfNnK iK mheohnK dh Y/oh fijh t/yD B{z

fwbdh j?. b'ehA fJE/ jh XoBh d/th dhnK ;[ZyDk ;[Zyd/ s/ d[ZX, cˇ s/ nzB G/N eod/ jB. fJZE/ jh XoBh Bfws fxT[ dh dht/ pkb/ iKd/ jB. d[ZX u'D t/ˇ/ gfjbK e[M XkoK

Xosh wksk B{z G/N ehshnK iKdhnK jB. jˇ tkj[D s/ phi phiD t/ˇ/ Xosh g{ih

iKdh j?. fJ; w"e/ T[Zs/ r[V dh G/bh iK e[M o'VhnK Xosh B{z G/N ehshnK iKdhnK jB. ¯;b dh tkYh t/ˇ/ e[M e[ p{N/ XoBh d/th dh G/Nk ti'A SZv fdZs/ iKd/ jB. fJ;/ soQK Bt/A wekB dh BhAj oZyD bZfrnK gfjbK Bkohnb, ;zX{o, uKdh d/ f;Ze/, w'sh, x'r/ s/

e"vhnK nkfd w"ˇh d/ xkr/ ftZu go' e/ XoBh wkJh dh G/N uVQkJ/ iKd/ jB. ;zeN t/ˇ/

142

n"osK Xosh wK B{z oZfynk bJh d[jkJh d/AdhnK jB. XkoBk j? fe ;fs dh gs Xosh oZydh j?.

5. wB[Zyh ;ZfGnsk s/ ;wkfie nuko ftZu fJj wZs (p[ZX wZs) ;uw[Zu jh fJZe tvw[Zbk

nr/ok edw ;h. fJ; d/ gqXkB nzr fJj ;BL gfjbk fJj fe wB[Zyh ihtB d[Zy s/ fpgsk dk rqZf;nk j'fJnk j? s/ wB[Zy dk Xow j? fJ; d[Zy s/ fpgsk B{z xNkT[D dk :sB eoBk. fJ; wB'oE dh gqkgsh dk w[Zy ;kXB fJj j? fe wB[Zy nkg fe;/ wB[Zy, gÙ{, gzSh,

ehV/ sZe B{z d[Zy Bk d/t/. fJj nfjz;k dk f;XKs j?. fJj f;XKs gqrN GKs T[; ;w/A dh

Xkofwe ohsh T[Zs/ fJZe seVk tko ;h. fJ; ohsh nB[;ko ehshnK gÙ{ pbhnK nkfd, fJ; nfjz;k d/ f;XKs nB[;ko nB[fus s/ tofis ;B. wk; ykDk th fJ; f;XKs nB[;ko tofis ;h. d{ik fJj fe wB[Zy dh ;koh u/ÙNk, eow, ekoB s/ cˇ d/ fB:wK

ftZu pZXh j'Jh j?. e'Jh fe;/ ;w/A s/ fe;/ EK™ e[M th eo/, T[; B{z edh Bk edh s/ fes/ Bk fes/ õ{o fJ; dk cˇ G[rsDk gt/rk. fJ; eow dk fB:w e/tb gdkoEe ihtB T[Zs/ jh BjhA, nfXnksfwe s/ nkuoBe ihtB T[Zs/ th bkr{ j?. fJ; ekoB fJ; p[o/ iK

fjz;k Go/ eow dk cˇ iht B{z io{o G[rsDk gt/rk. n;hA nkgD/ gkgK dk cˇ G[rsD s'A fpBK S[ZN BjhA ;ed/. fJ; fB:w d/ nXhB th ;wki ftZu nfjz;k, nkuoB dh Ù[ZXh s/ ;wkfie fBnK dh g[ÙNh j[zdh ;h. shi/ iht B{z wB, tuB, eow, fszBK dh Ù[ZXh pko/ :sB eoBk ukjhdk j?. fJj fB:w gfjb/ d' fB:wK dk ;woEB eodk j?.

6. XzB B/ T[j B?D i' ed/ edkJhA gq/wFBho Bkˇ Go nk™d/ jB. o'˜ rzrkFib Bkb sK fJÙBkB j[zdk jh j? gozs{ fi; g[oy B/ B?DK dh gq/wFXkok ftZu edh fJÙBkB ehsk j?,

T[jh ikDdk j? fe fJ; fJÙBkB Bkˇ wB d/ wbhB Gkt fe; soQK tr iKd/ jB, ns/

fdb fet/A c[Zb tKr fyV ikdk j?. wB dhnK rzYK fe; gqeko y[ZbQ iKdhnK jB. e[Nbsk s/ Bhusk dk gops fet/A ueBku{o j' iKdk j?. ;ktDFGkd'A dh toyk fgZS'A

fit/A fpqS BthnK BthnK eo{zpbK Bkˇ Go/ fJZe tfuZso wBw'jBh ;'Gk fdzd/ jB, T[t/A fJ; gq/w fJÙBkB Bkˇ wB[Zy d/ nzdob/ dh nt;Ek ;[Zuh, e'wb s/ o;FfGzBh j' iKdh j?.

gq/wFXkok d/ iB Bkˇ f;zfink wB fyV iKdk j?. wB dh tkVh ftZu gftZso GktK d/ p{N/ T[rd/, tXd/ s/ c[bd/ jB. toyk s/ Bdh d/ ib ekoB sK nzB g?dk j[zdk j?, go

B?DK dh rzrk gq/w s/ t?okr d[nkok wB[Zyh ihtB B{z nZr s/ po¯ dh gkj[b fdzdh j? s/

fJZe BtK iBw j[zdk j?. wkB' e[dos B/ jo pzd/ bJh fJ; B?D Bho d/ o{g ftZu w;hjk G/fink j't/, fi; jZEhA jo e'Jh Bo s/ Bkoh feqskoE j' ;ed/ jB. fJj T[j' iB/T{ j? fi;

B{z gfjB e/ jo nkdwh pqkjwD j' ;edk j?.

7. ;ohfoe b'VK tKr wB[Zy dhnK e[M wkBf;e b'VK th jB, fiBQK dh fsqgsh ;[ji o;

Bkˇ j[zdh j?. ;[ji B{z wkBD dh fJZSk B/ ebk B{zz iBw fdZsk. T[j ebk, fi; B{z nkfd ekb s'A nB/eK feoshnK B/, nkgD/ nB[Gt Bkb f;zi e/ o;kfJnk, gekfJnk s/

143

fBykfonk ns/ i' gozgok dh Xkok dk nzr pD e/ ftr;h, b'eFebk nytkJh. b'eFebk dh tZvh f;¯s fJj j? fe fJj ;[ji o; dh fsqgsh eoB d/ Bkˇ T[g:'rh th

j[zdh j? ns/ ihtB ftZu ;fji o{g ftZu ojh j[zdh j?. b'eFebk ihtB dhnK b'VK ftZu'A T[gih j'D eoe/ iBFihtB s/ ;ZfGnkuko Bkˇ fJZe o; j[zdh j?. fJ; dk ;[ji s/ cpB iksh dhnK ebFo[uhnK dk p"fXe j?. b'eFebk fgzvK d/ nZbQV b'eK dhnK nzsqht

ıkfjÙK, GktBktK s/ siofpnK dk ;[Gkfte gqrNktk j? ns/ fJ; ftZu ;dhnK s'A

ubhnK nk ojhnK o[uhnK ;fji Gkt ftZu jh gqc[bs j[zdhnK ojhnK jB. ghVQhnK dk nB[Gt y[oFy[o e/ fJ; ebk B{z fBykodk s/ ;ztkodk fojk j?. Gkt/A t/yD ftZu b'eFebk ;kdh fijh brdh j?, go fJ; ftZu ebk dh fJZe gqpb eDh j[zdh j?, i' fJ; dh Sth B{z

wBw'jDk s/ gqGktÙkbh pDk™dh j?.

8. fi; f˜zdrh dk we;d BjhA T[j f˜zdrh BjhA. fiBQK B{z f˜zdrh fJZe we;d Bõ

nk™dh j?, T[j jh f˜zdrh fiT{Ad/ jB toBk f˜zdrh eZN sK ;ko/ jh oj/ jB iK fJ™

ej' fe f˜zdrh B{z XZek d/ oj/ jB. we;d Gog{o f˜zdrh fiT{D tkb/ ftneshnK B{z ekfJBks dh jo Ù?n fe;/ nkjo/ bZrh Bõ nk™dh j?, e[M th c˜{b BjhA fd;dk.

T[jBK B{z e[dos ftZu, c[ZbKFgZshnK ftZu, gzShnKFiB"oK ftZu, BdhnKF;w[zdoK ftZu, fNZfpnKFgjkVK ftZu, jo EK, jo uh˜, jo pÙo ftZu f;oiBjko ˜j{o ftZu nk™dk

fd;dk j?. j'oBK dh ;jkfJsk, d[yhJ/ d/ d[Zy ftZu ;KM, o'Adh nZy B{z g{zMDk, Bk T[whd B{z T[whd pzBQkT[Dk, Yfjzdh fvrdh nkswk B{z ;jkok d/Dk nkfd nfij/ we;d jB i'

wB[Zy d/ nzdo ukBD ns/ ÙKsh g?dk eod/ jB ns/ wB[Zy B{z nfj;k; fdtk™d/ jB fe

fe;/ B{z T[; dh b'V j? ns/ T[j fe;/ d/ ezw nkT[D bJh, e[M eoB bJh g?dk j'fJnk j?. id'A f˜zdrh B{z we;d fwb iKdk j?, T[j ;'jDh pD iKdh j?,nfijh f˜zdrh B{z fiT{D

bJh ihn eodk j?.

9. s[jkv/ GkrK ftZu XBkY j'Dk i/eo Bk th nkfJnk j't/ sK th s[jkvk S'Nk fijk wekB

iK ôhphFdkt/ dh M[Zrh s/ fJ; ftu tZ;D tkb/ fe;/ ;B/jhF;zpzXh dk wX[o fujok, s/ fJjBK uh˜K Bkˇ s[jkvk fgnko, fJj ;G uh˜K nkgD/ nkg ftZu, s[jkvh d[BhnK pD iKdhnK jB. fi; soQK fe;/ f;nkD/ nkdwh B/ fejk j? fe fJ; d[BhnK d/ oki Gkr sK

fGykohnK B{z BjhA fwb ;ed/ go nk;wkBh pkdÙkjh fwb ;edh j?. fJj j?okB eoB

tkbh rZb j? fe fezB/ jh wjkB ftnesh wkbh s"o ”s/ ôhp j'J/ jB. o[gJ/ g?;/ dh T[g:'rsk pko/ nB[wkB bkT[D ftZu, nkw s"o ”s/ G[b/yk brdk j?. fJj' G[b/yk b'eK B{z

ı[oke pko/ bZrdk j?. fe;/ f;nkD/ B/ fejk j? fe ““fe;/ nwho nkdwh dh wo˜h i/eo

fBo'nk ofjD dh j't/ sK T[; B{z fJZe ôhp tKr{z ihtB pshs eoBk ukjhdk j?.”” ;kdk fijh o'Nh, E'VQ/ fij/ fEzd/, ukj, gBho s/ ;p˜hFGkih Bkˇ SkjFt/ˇk d/ d[gfjo dh o'Nh

th ehsh ik ;edh j?. uzrh G[Zy bZrD ”s/ ykXh s/ uZi Bkˇ fozBQh gekJh ;kdk fijh ı[oke th nkdwh B{z fJzBh y[Ùh d/ ;edh j? fizBh fe fe;/ nwho nkdwh d/ xo uzrhFu'yh

go';h ch;N. w";w nB[;ko fBo'JhnK s'A fBo'JhnK s/ uzrhnK s'A uzrhnK uh˜K T[Zs/ pVk E'VQk you p?mdk j? s/ w";w bzx ikD wro'A fJjBK dk e'Jh ;tkd jh BjhA ofjzdk.

144

10. nZi uzB BjhA ufVQnk, go uzdk! ;[zdosk fBoh s/oh jh sK w[jsk˜ BjhA. ;[zdosk fJZe

fJbkjh ibtk j?, ed/ s/o/ ftZu'A MkshnK wkodh j? ed/ tfjzd/ gkDhnK ftZu'A vbQeK wkodh j?, ed/ gjkVK ftZu'A T[ZwbFT[Zwb g?Adh j? ed/ pB;gsh ftZu'A w"b T[Zmdh j?, ed/

fpibh dh vokT[Dh rVrZi ftZu'A fbÙekoK wko iKdh j?, ed/ ;w[zdoh bfjoK ftZu'A so

nk™dh j?, ed/ rˇ/ dhnK BkbhnK s/ ;k˜K dhnK skoK s'A gqekÙ gKdh j?, ed/ w?dkB/Fizr d/ r'fˇnK ftZu'A e{e e/ iKdh j?, ed/ ;[zdohnK d/ B?DK ftZu'A gbeko/ wkodh j?, ed/ ;'jfDnK w{S/jkfonK s/ pKehnK B[jkoK ftZu'A c[ZNFc[ZN fBebdh j?. ;[zdosk s{z

;E{b Ù? BjhA go ;E{b fNekfDnK ”s/ ibt/ wkodh j?A, s{z d?th j?A fe d?t j?A, s{z nkg j?A

fe nkg/ dk gqekÙ j?A< d/y, fJZe f;nkDk fgnk nkydk j? fe i' Ù? bkGdkfJe j? T[jh ;[zdo j?. go s/o/ o;hJ/ ikDd/ jB fe BjhA s{z e'Jh noÙK dh tZyoh jh wjkokDh j?A. fi;

wB ftZu ro˜ j?, fi; ftZu b'V j? T[; bJh “bkGdkfJe ;[zdo” j'T{, fiBQK B{z b'V BjhA,

ukj BjhA, Uj n;b s/o/ ;o{g s'A ikD{ jB. s{z sK nkgD/ nkg ftZu w[ezwb d/th j?A. s/o/ fNekD/ ¯ehoK, ethÙoK, rtZ:K, fuZsoekoK s/ ;zrsqkÙK d/ nzdo jB.

gqÙBLF 4a ;zy/g ouBkLgqÙBLF 4a ;zy/g ouBkLgqÙBLF 4a ;zy/g ouBkLgqÙBLF 4a ;zy/g ouBkL

B'NLF B'NLF B'NLF B'NLF fJ; s''A fJbktk ftfdnkoEh ni'eh gzikph ftneoB dh g[;se ”u'A nfGnk;

eoBr/.

gqÙBLF 5a nDfvZmk g?oQkLgqÙBLF 5a nDfvZmk g?oQkLgqÙBLF 5a nDfvZmk g?oQkLgqÙBLF 5a nDfvZmk g?oQkL

ftfdnkoEh gzikph ftnkeoB dh g[;se u'A nDfvZm/ g?foQnK dk nfGnk;

eoBr/.

gqÙBLF 6 s/ 7a w[jkto/$ftÙokw fuzBQLgqÙBLF 6 s/ 7a w[jkto/$ftÙokw fuzBQLgqÙBLF 6 s/ 7a w[jkto/$ftÙokw fuzBQLgqÙBLF 6 s/ 7a w[jkto/$ftÙokw fuzBQL

ftnkeoB dh g[;se s/ gkm g[;seK u'A fJBQK dk nfGnk; eoBr/.

gqÙBLF 8 ns/ 9gqÙBLF 8 ns/ 9gqÙBLF 8 ns/ 9gqÙBLF 8 ns/ 9

B'NLF B'NLF B'NLF B'NLF ftnkeoB u'A 1-1 BzpoK d/ gqÙB pDkJ/ rJ/ jB. fJBQK B{z gVQ e/ d[jokJh

eoBr/.

fJ; s'A fJbktk ftnkeoB dh g[;se B{z fXnkB Bkb gVQ e/ nfGnk; eoBr/.

145

gqÙB BzL 7, 8 s/ 9gqÙB BzL 7, 8 s/ 9gqÙB BzL 7, 8 s/ 9gqÙB BzL 7, 8 s/ 9 (1) (1) (1) (1) fbfbfbfbZZZZgh ns/ r[ow[Zyh fbgh ns/ r[ow[Zyh fbgh ns/ r[ow[Zyh fbgh ns/ r[ow[Zyh fbZZZZghghghgh

1. p'bh s/ fbgh dk ;zpzX eh j?<

2. toB iK nZyo fe;B{z efjzd/ jB<

3. gzikph GkÙk dh fbgh fejVh j?< fJ; d/ fezB/ toB jB<

4. gzikph toBwkbk dh BthB N'bh B{z fby'<

5. brkıo eh j[zd/ jB<

6. fpzdh ns/ fNZgh dh tos'A ed'A ns/ feBQKFfeBQK brK Bkb j[zdh j?<

7. T, n s/ J Bkb fejV/ Bkf;eh fuzBQK dh tos'A ehsh iKdh j?<

8. r[ow[Zyh fbgh dk d{ik BK fejVk j?< eh fJj fbgh r[o{ ;kfjp dh nkgDh Gkt j?<

(2) (2) (2) (2) ÙpdFp'XÙpdFp'XÙpdFp'XÙpdFp'X

1. Ùpd dhnK fezBhnK fe;wK jB< T[dkjoB ;fjs T[Zso fdU.

2. ;koEe Ùpd eh j[zd/ jB<

3. fBokoEe Ùpd eh j[zd/ jB< fJBQK dh tos'A ed'A j[zdh j?<

4. ;koEe Ùpd fezBh gqeko d/ jB s/ BK dZ;'<

(3) (3) (3) (3) ftnkeoBftnkeoBftnkeoBftnkeoB

1. ftnkeoB d/ fB:wK ftZu spdhbh fe™ eoBh g?Adh j?<

2. gzikph ftnkeoB fe; B{z efjzd/ jB<

(4) (4) (4) (4) GkÙk ns/ gzikph GkÙkGkÙk ns/ gzikph GkÙkGkÙk ns/ gzikph GkÙkGkÙk ns/ gzikph GkÙk

1. p'bh fezBh gqeko dh j?<

2. “p'bukb” dh p'bh s'A eh Gkt j?<

3. wks p'bh eh j[zdh j?<

4. gzikph dhnK T[g GkÙktK fejVhnK jB s/ fejV/FfejV/ fJbke/ ftZu p'bhnK iKdhnK jB<

5. p'bh s/ T[g p'bh ftZu eh ¯oe j?<

146

(5) (5) (5) (5) X[Bh p'XX[Bh p'XX[Bh p'XX[Bh p'X

1. gzikph ftZu bx{ ns/ dhox ;ò X[BhnK fejVhnKF2 jB<

2. gzikph ftZu ftnziB X[BhnK fejVhFfejVhnK jB<

3. gzikph GkÙk dh toBwkbk dh tor tzv eo'.

4. gzikph ftZu cko;h GkÙk dhnK fejVhnK X[BhnK Ùkfwb ehshnK rJhnK jB<

5. b ns/ ˇ ftZu eh nzso j?<

6. ;'jDk fbyD bJh fejVhnKF2 rZbK dk fXnkB oZyDk ukjhdk j?<

B'NLF B'NLF B'NLF B'NLF gqÙB 8gqÙB 8gqÙB 8gqÙB 8----9999 d/ th ftfdnkoEh ftnkeoB u'A nfGnk; eoBr/.

gqÙB 10 (T) s/ (n)gqÙB 10 (T) s/ (n)gqÙB 10 (T) s/ (n)gqÙB 10 (T) s/ (n)

gkmFg[;seL ni'eh gzikph dk ftnkeoB ns/ b/y ouBk ftZu'A ftfdnkoEh nfGnk; eoBr/.

gqÙBLF 9gqÙBLF 9gqÙBLF 9gqÙBLF 9 fbzr pdb'LFfbzr pdb'LFfbzr pdb'LFfbzr pdb'LF


2. rGo{ N'bhnK pDk e/ x[zwd/ nkw fdykJh fdzd/ jB.





7. T[j gzikph dk gqf;ZX b/ye j?.







147











24. w?A nkgDh ;Z; Bkb p˜ko rJh.




gqÙBLgqÙBLgqÙBLgqÙBL---- 10101010 tuB pdb'LtuB pdb'LtuB pdb'LtuB pdb'L
















148











B'NLF nfij/ gqÙB ftfdnkoEh ftnkeoB dh g[;se u'A ı[d nfGnk; eoBr/.B'NLF nfij/ gqÙB ftfdnkoEh ftnkeoB dh g[;se u'A ı[d nfGnk; eoBr/.B'NLF nfij/ gqÙB ftfdnkoEh ftnkeoB dh g[;se u'A ı[d nfGnk; eoBr/.B'NLF nfij/ gqÙB ftfdnkoEh ftnkeoB dh g[;se u'A ı[d nfGnk; eoBr/.

gqÙBLF 12a gqÙBLF 12a gqÙBLF 12a gqÙBLF 12a (T) (T) (T) (T) tkeK dhnK fefonktK B{z tkeK dhnK fefonktK B{z tkeK dhnK fefonktK B{z tkeK dhnK fefonktK B{z GftZys ekb GftZys ekb GftZys ekb GftZys ekb ftZuftZuftZuftZu pdb'LFpdb'LFpdb'LFpdb'LF

1. e[VhnK ghxK M{NdhnK jB.

2. w?A y/vdk jK

3. T[j nk fojk j?. eh s[;hA fwbDk j?<

4. ftfdnkoEh y/vK ftZu Gkr b?Ad/ jB. ]

5. ;'Bhnk fJzrb?Av rJh s/ w?B{z g?ZB G/fink.

6. wk;No ih B/ fJj gkm ebQ gVQkfJnk ;h.

7. eJh b'e uzrk yKd/ jB, go wzdk p'bd/ jB.

8. fyvkoh nkgD/ ;kEhnK Bkb y/v oj/ jB.

9. fe;kB y/s ftZu jb tkj fojk j?.

10. igbhB pj[s j'Djko w[zvk j?.

11. o;bhB jowB fgnkoh ftfdnkoED j?.

12. uzr/ ftfdnkoEh brB Bkb gVQd/ jB.

13. w[be wkjh dk tZ;/Fe'Jh o't/ e'Jh jZ;/.

14. nZi ;zs ih ibXkok eo oj/ ;B.

15. w[Zy wzsoh ih GkÙD eo oj/ jB.

149

(n(n(n(n) ) ) ) G{s ekb G{s ekb G{s ekb G{s ekb ftZuftZuftZuftZu pdb'Lpdb'Lpdb'Lpdb'L

1. pZuk nkgD/ ;kEhnK Bkb gVQ fojk j?.

2. ;[fozdo B/ gqhfynk d/D fdZbh ikDk j?.

3. n;hA T[; fgzv ftZu ofjzd/ jK.

4. w?A T[vhe eoKrk. s[;hA ed'A nkT[r/<

5. xoFxo dhtkbh wBkJh ikt/rh.

6. w?E'A wzdk p'fbnk iKdk j?.

7. nÙhnk gfjb/ doi/ s/ nkt/rh.

8. T[j pkˆ ftZu ;?o eo oj/ j'Dr/.

9. gzSh ;t/o t/b/ ufjujk oj/ j'Dr/.

10. nZi whAj pV/ ˜'o dk g? fojk j?.

11. oki{ dZ;thA iwks ftZu'A c/̌ j' frnk j?.

12. T[BQK B/ dfonk gko eo fbnk j't/rk.

13. oftzdo ftd/Ù ikt/rk s/ uzrk XB ewk e/ fbnkt/rk.

14. ftfdnkoEh nkgD/ ;kEhnK Bkb rokT[Av ftZu y/v fojk j? fe™fe T[;B/ w?u y/vD bJh pzrb"o

ikDk j?.

(J) (J) (J) (J) toswkB ekb toswkB ekb toswkB ekb toswkB ekb ftZuftZuftZuftZu pdb'LFpdb'LFpdb'LFpdb'LF

1. okÙNogsh ih dk GkÙB Nhatha okjhA gq;kfos j't/rk.

2. T[j w/bk t/yD rJ/ j'Dr/.

3. B/sk ih B/ wzu ”s/ GkÙB fdZsk ;h.

4. w?B{z T[whd ;h fe T[BQK io{o w?u t/fynk j't/rk.

5. ;kv/ p˜[or bZ;h ghAd/ s/ r[V yKd/ jB.

6. okw nkgD/ ;kEhnK ;w/s rokT{Av ftZu y/v fojk ;h fe™ fe T[;B/ w?u y/vD bJh w'jkbh ikDk ;h.

7. bZeh s/ Bhoi w?u t/yD rJ/ j'Dr/.

8. T[j epZvh y/vD rJ/ j'Dr/.

9. w[y nfXnkge ih GkÙD d/Dr/.

10. ftfdnkoEh fwv v/ whb ykDr/.

11. eZbQ xo ftZu dkts ;h.

150

12. ;ko/ nfXnkge ftfdnkoEhnK B{z fgefBe s/ b? e/ ikDr/.

13. T[j Nhatha d/y fojk ;h.

14. w[Zy nfXnkge B/ ftfdnkoEhnK B{z nZi d¯so ftZu p[bkfJnk ;h.

B'NLF nfij/ j'o gqÙB ftfdnkoEh ftnkeoB dh feskp u'A nfGnk; eoBr/.B'NLF nfij/ j'o gqÙB ftfdnkoEh ftnkeoB dh feskp u'A nfGnk; eoBr/.B'NLF nfij/ j'o gqÙB ftfdnkoEh ftnkeoB dh feskp u'A nfGnk; eoBr/.B'NLF nfij/ j'o gqÙB ftfdnkoEh ftnkeoB dh feskp u'A nfGnk; eoBr/.

gqÙBLF 13gqÙBLF 13gqÙBLF 13gqÙBLF 13 noEFp'XnoEFp'XnoEFp'XnoEFp'X

pj[FnkoEe Ùpdpj[FnkoEe Ùpdpj[FnkoEe Ùpdpj[FnkoEe Ùpd

(1) T[Zuk 2a T[ZbNh (3) T[Zso (4) T[mk (5) nZrk (6) noe

(7) nZvk (8) nkeV (9) ;jh (10) f;ZX (11) jko (12) jkb

(13) ejh (14) eZuk (15) eZS (16) eth (17) ezvk (18) ekb

(19) yZNh (20) r'vk (21) xZN (22) xVh (23) uko (24) uke

(25) uzd (26) Skgk (27) ikr (28) i'V (29) MV (30) MkV

(31) fNZek (32) vzvh (33) vzr (34) fsbe (35) wko (36) w[oZpk

(37) c{e (38) GzB (39) tZNh (40) bhj

fto'Xh Ùpdfto'Xh Ùpdfto'Xh Ùpdfto'Xh Ùpd

(1) T[ikV (2) T{Dk (3) Ugok (4) nzBQK (5) nzsbk (6) n"Asok

(7) n"y (8) nk;se (9) nkJh (10) nkfd (11) nZbk (12) nZfvnk

(13) T[Zdw (14) T[Zxk (15) nkeV (16) nrKVh (17) J/esk (18) fJefjok

(19) ;bkj[Dk (20) ;Ziok (21) ;Zs (22) ;dhth (23) ;ZfGnk (24) ;Vhnb

(25) ;keko (26) ;hs (27) ;[nkdh (28) ;yh (29) ;woZE (30) ;zwsh

(31) ;[uZih (32) ;'sb (33) ;/y/g (34) nB[e{b (35) jwkfJs (36) jwksV

(37) e[ukb (38) eZf;nk (39) fNekn (40) fNZetK (41) yoQtk (42) y[zYk

(43) ish ;sh (44) fsoekb (45) yKxV (46) EektN (47) g'bk (48) w'ebk

(49) i'rh (50) :ehBh

;wkBoEe Ùpd ns/ pj[s/ ÙpdK dh EK fJZe Ùpd;wkBoEe Ùpd ns/ pj[s/ ÙpdK dh EK fJZe Ùpd;wkBoEe Ùpd ns/ pj[s/ ÙpdK dh EK fJZe Ùpd;wkBoEe Ùpd ns/ pj[s/ ÙpdK dh EK fJZe Ùpd

B'NLF ftfdnkoEh ftnkeoB dh feskp u'A nfGnk; eoBr/.B'NLF ftfdnkoEh ftnkeoB dh feskp u'A nfGnk; eoBr/.B'NLF ftfdnkoEh ftnkeoB dh feskp u'A nfGnk; eoBr/.B'NLF ftfdnkoEh ftnkeoB dh feskp u'A nfGnk; eoBr/.

151

gqÙB gqÙB gqÙB gqÙB ---- p?Aep?Aep?Aep?Ae

iwks iwks iwks iwks ---- 10O110O110O110O1

ftÙkL bkftÙkL bkftÙkL bkftÙkL bk˜wh gzikph˜wh gzikph˜wh gzikph˜wh gzikph

fgnko/ ftfdnkoEhU !fgnko/ ftfdnkoEhU !fgnko/ ftfdnkoEhU !fgnko/ ftfdnkoEhU !

bk˜wh gzikphF11 d/ ;w[Zu/ gkm eqw d/ nkXko s/ t;s{fBÙm gqÙB g[ZS/

ikDr/. fJj gqÙB fJZe iK d' ÙpdK ftZu T[Zso, mhe$ˆbs, ıkbh EktK ns/ pj[Fu'D

tkb/ j'Dr/. ftfdnkoEhnK dh ;j{bs bJh ;w[Zu/ gkm eqw d/ nkXko s/ t;s{ fBÙm

gqÙB pDkJ/ rJ/ jB. fJj gqÙB fiZE/ s[jkv/ frnkB ftZu tkXk eoBr/ T[ZE/ s[jkB{z

w[ekpb/ gqhfynktK bJh th T[g:'rh j'Dr/. ;kB{z g{oh T[whd j? fe s[;hA fJ;dk g{ok bkG gqkgs eo'r/ ns/ nkgD/ nkg B{z soZeh d/ okj s/ b? e/ ikUr/.

gzikph b'e ;kfjsL b'e rhsgzikph b'e ;kfjsL b'e rhsgzikph b'e ;kfjsL b'e rhsgzikph b'e ;kfjsL b'e rhs

gqgqgqgqÙB Bzpo 1ÙB Bzpo 1ÙB Bzpo 1ÙB Bzpo 1

(T) ;[jkr(T) ;[jkr(T) ;[jkr(T) ;[jkr

I nZr/ fby/ gqÙBK d/ T[Zso fJZe iK d' ÙpdK nZr/ fby/ gqÙBK d/ T[Zso fJZe iK d' ÙpdK nZr/ fby/ gqÙBK d/ T[Zso fJZe iK d' ÙpdK nZr/ fby/ gqÙBK d/ T[Zso fJZe iK d' ÙpdK ftZuftZuftZuftZu fdULFfdULFfdULFfdULF

1. ftnkj d/ fdBK ftZu e[Vh d/ xo dhnK fJ;sohnK fJeZmhnK j' e/ fejV/ rhs rk™dhnK

jB<

2. ;[jkr d/ rhsK B{z e"D ob e/ rk™dhnK jB<

3. b'e rhs ;[jkr Xh tZb'A fe; B{z ;zp'fXs j[zd/ jB<

4. “uVQ u[pko/ ;[Zfsnk” ;[jkr ftZu fe;Ffe; B{z ;zp'XB ehsk frnk j?<

5. “uVQ u[pko/ ;[Zfsnk” ftZu Xh d/ wB ftZu fe; rZb dk ukn j?<

6. “uVQ u[pko/ ;[Zfsnk” ftZu Xh d/ jkDdhnK feZE/ ubhnK rJhnK do;kJhnK jB<

7. “p/Nh uzBD d/ Ujb/” ;[jkr ftZu Xh ekjdk Ujbk sek™dh j?<

8. “p/Nh uzBD d/ Ujb/” ;[jkr ftZu Xh pkpb s'A fe; uh˜ dh wzr eodh j?<

9. uzdB d/ Ujb/ yVh Xh fej' fijk to ukj[zdh j?<

10. “d/JhA d/JhA t/ pkpbk” ;[jkr ftZu Xh fej' fijk ;j[ok xo ukj[zdh j?<

152

11. “d/JhA d/JhA t/ pkpbk” ftZu e[Vh ;Z; d/ pkjb/ g[Zs j'D dh ekwBk fe™ eodh j?<

12. “nZ;{ dk eki oukfJnk” ftZu Xh fe;B{z ;zp'XB eodh j?<

13. p/Nh nkgD/ pkpb B{z fejV/ wjhB/ ftnkj eoB bJh efjzdh j?<

14. “nZ;{ dk eki oukfJnk” ftZu Xh B{z dki ftZu eh fdZsk frnk j?<

15. “johJ/ Bh o; GohJ/ yi{o/” ;[jkr ftZu fe; B{z ;zp'XB ehsk frnk j?<

16. “johJ/ Bh o; GohJ/ yi{o/” ftZu e[Vh d/ fejV/FfejV/ foÙfsnK dk f˜eo nkfJnk j?<

17. “fBt/A gjkVK s/ gops” ftZu fe;Ffe; B{z fBztd/ fdykfJnk frnk j?<

18. “fBt/A gjkVK s/ gops” ftZu gfotko B{z fdbk;k e"D d/ fojk j?<

19. “;kvk fuVhnK dk uzpk” ftZu fejVhnK d' fXoK ftueko tkoskbkg uZb ojh j?<

20. “;kvk fuVhnK dk uzpk” ftZu Xh pkpb nZr/ sob/ fe™ eodh j?<

21. “;kvk fuVhnK dk uzpk” nB[;ko Xh d/ ;j[o/ xo ikD wro'A pkpb d/ ftjV/ ftZu r[ZvhnK,

uoyk, e;hdk e"D ;zGkb/rk<

22. “ÙohjK d/ gZs/ jo/” ;[jkr ftZu “feZeo/ Bh ezfvnkbhJ/” fe;B{z fejk frnk j?<

23. “ÙohjK d/ gZs/ jo/” ftZu u[pko/ B{z fsZsoKFw'oK Bkb fe;B/ fÙzrkfonk j?<

24. “ÙohjK d/ gZs/ jo/” ftZu o[ewDh Ùpd fe; bJh tofsnk j?<

II fejVk eEB mhe iK rbs j?LFfejVk eEB mhe iK rbs j?LFfejVk eEB mhe iK rbs j?LFfejVk eEB mhe iK rbs j?LF

1. ;[jkr ftZu ÙpdK, tkezÙK iK tkeK dk d[jokU BjhA j[zdk.

2. ftnkj d/ fdBK ftZu e[Vh d/ ftnkj s/ x'VhnK rkJhnK iKdhnK jB.

3. “uV u[pko/ ;[Zfsnk” ftZu e[Vh d/ wB ftZu tho d/ ftnkj dk ukn j?.

4. “p/Nh uzBD d/ Ujb/” ftZu Xh nkgD/ bJh to dh wzr eodh j?.

5. “d/JhA d/JhA t/ pkpbk” ;[jkr ftZu Xh oZfink g[Zfink g/ek xo ukj[zdh j?.

6. “nZ;{ dk eki oukfJnk” nB[;ko nZ;{ d/ wjhB/ ftZu ftnkj eoB bJh fejk frnk j?<

7. “johJ/ Bh o; GohJ/ yi{o/ ftZu ftnkj[DF:'r w[fNnko B{z ;zp'fXs ehsk frnk j?.

8. “fBt/A gjkVK d/ gops” nB[;ko pkpb B{z Xh ftnkj[D ;w/A fBztd/ fdykfJnk frnk j?.

9. “;kvk fuVhnK dk uzpk” ftZu “;qh okw feqÙB” Ùpd Gok bJh tos/ rJ/ jB.

10. “ÙohjK d/ gZs/ jo/” ftZu Xh ;j[o/ gfotko d/ xo bJh wfjbFwkVhnK Ùpd tosdh j?.

III ykbh EktK Go'LFykbh EktK Go'LFykbh EktK Go'LFykbh EktK Go'LF

1. ;[jkr ftZu Xh fñkdksoaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa B{z ;zp'XB eodh fdykJh fdzdh j?.

153

2. ;[jkr d/ rhsK ftZu Xh pkpb d/ xo B{zaaaaaaaaaaaaaaaaaa efjzdh j?.

3. “uVQ u[pko/ ;[Zfsnk” ftZu Xh pj[saaaaaaaaaaaaaaaaaaa j?.

4. “p/Nh uzBD d/ Ujb/” b'e rhs dk o{gaaaaaaaaaaaaaaaaaaa j?.

5. “d/JhA d/JhA t/ pkpbk” ;[jkr nB[;ko Xh ;j[o/ xo ftZu aaaaaaaaaaaaaaaaaa Bkb Go/ vZp/ ukj[zdh j?.

6. “nZ;{ dk eki oukfJnk” nB[;koaaaaaaaaaaaaaaaaaa d/ g?ohA MKioK fdykJhnK rJhnK jB.

7. “johJ/ Bh o; GohJ/ yi{o/” ftZu e[Vh nkgDh wK B{z aaaaaaaaaaaaaaaaaaa efjzdh j?.

8. “fBt/A gjkVK d/ gops” ftZuaaaaaaaaaaaaaaaa ns/aaaaaaaaaaaaaaaa B{z fBT[Ad/ fdykfJnk frnk j?.

9. “;kvk fuVhnK dk uzpk” ;[jkr ftZu Xh pkpb nZr/aaaaaaaaaaaaaaaaaa bJh sobk eodh j?.

10. “ÙohjK d/ gZs/ jo/” nB[;koaaaaaaaaaaaaaaaaaaa B/ wfjb s/ wkVhnk T[;kohnK jB.

IV ;jh T[Zso dh u'D eo'LF;jh T[Zso dh u'D eo'LF;jh T[Zso dh u'D eo'LF;jh T[Zso dh u'D eo'LF

1. fejV/ b'eFrhsK ftZu e[Vh d/ wB'GktK ns/ ;j[o/ xo dhnK ebgBktK dk f˜eo j[zdk j?<

A. NZg/

B. f;ZmDhnK

C. wkjhnk

D. ;[jkr.

2. “uV u[pko/ ;[Zfsnk” ;[jkr ftZu pkpb B{z fe; soQK ;[Zsk fdykfJnk frnk j?<

A. r{Vh BhAd

B. p/fceo

C. fceowzd

D. x{e ;[Zsk.

3. “p/Nh uzBD d/ Ujb/” nB[;ko Xh uzdB d/ Ujb/ fe™ yVh j?<

A. b[e e/

B. vo ekoB

C. ;zr ekoB

D. y/vD ekoB.

4. “d/JhA d/JhA t/ pkpbk” nB[;ko e[Vh fe; d/ pj[s/ g[ZsK tkbh j'D dh ekwBk eodh j?<

A. ;Z;

154

B. dokDh

C. imkDh

D. BBkD.

5. “fBt/A gjkVK d/ gops” b'e rhs dk o{g eh j?<

A. x'Vh

B. NZgk

C. f;ZmDh

D. ;[jkr.

(n) (n) (n) (n) x'VhnKx'VhnKx'VhnKx'VhnK

I. fJZe iK d' ÙpdK fJZe iK d' ÙpdK fJZe iK d' ÙpdK fJZe iK d' ÙpdK ftZuftZuftZuftZu T[Zso fdULFT[Zso fdULFT[Zso fdULFT[Zso fdULF

1. ftnkj d/ fdBK ftZu w[zv/ d/ xo fJ;sohnK tb'A rkJ/ ikD tkb/ b'e rhs B{z eh efjzd/ jB<

2. ftnkj d/ fdBK ftZu w[zv/ d/ xo fejV/ b'e rhs rkJ/ iKd/ jB<

3. x'VhnK ftZu ftnkj/ ikD tkb/ w[zv/ B{z iBw s'A jh fej' fijk dZf;nk iKdk j?<

4. ftnKjdV w[zv/ d/ t;soK, f;jo/ s/ i[Zsh dh gqÙzÙk fejV/ b'eFrhsK ftZu j[zdh j?<

5. Gkt pDso d/ gZy'A x'Vh fej' fijk b'e rhs j?<

6. “jfonk Bh wkbD” b'e rhs dk o{g eh j?<

7. ftnkj/ ikD tkb/ w[zv/ bJh fejVk Ùpd tofsnk frnk j?<

8. “jfonk Bh wkbD” x'Vh ftZu “jfonk s/ Gkrh Gfonk” Ùpd fe; bJh tofsnk j?<

9. ftnKjdV w[zv/ B{z izwfdnK ekjd/ ftZu bg/fNnk frnk ;h<

10. ftnKjdV w[zv/ B{z izwQd/ B{z feBQK B/ e[ZSV u[Zfenk ;h<

11. ftnkj tkb/ xo fej' fij/ szp{ bZr/ j'J/ ;B<

12. ftnKjdV bJh f;jok e"D b? e/ nkJh j?<

13. f;jo/ ftZu uzp/ d/ c[Zb fezB/ jB<'

14. f;jo/ dk w[Zb fezBk gkfJnk frnk j?<

15. wkbD B{z feZE/ f;jok pzBQD bJh fejk frnk j?<

16. “x'Vh ;'Ajdh ekmhnK d/ Bkb” x'Vh fe;B{z ;zp'fXs j?<

155

17. “x'Vh ;'Ajdh ekmhnK d/ Bkb” x'Vh ftZu ftnKjdV w[zv/ dh fe; rZb'A tfvnkJh ehsh rJh j?<

18. ftnKjdV dh x'Vh fe; uh˜ Bkb ;'G ojh j?<

19. x'Vh T[go gkJh ekmh dh ehws fezBh j?<

20. x'Vh T[go p?m/ ftnKjdV dh ukb Ykb fej' fijh j?<

21. ftnKjdV d/ T[go e"D e[opkB ik fojk j?<

22. ftnKjdV dk uhok ekjd/ Bkb ;fink j'fJnk j?<

23. “u[r fbnkfJT[” x'Vh d/ gfjb/ pzd ftZu e"D fe; B{z ;zp'XB eo ojh j?<

24. G?D ekjd/ bJh uzpk s/ ˆ[bkp u[D e/ fbnkT[D bJh efjzdh j?<

25. G?D ;j/bhnK B{z eh r[zd e/ fbnkT[D bJh efjzdh j?<

26. tho dh tj[Nh fej' fijh j?<

27. tho nB[;ko T[;dh Bko eh eZYdh j?<

28. “fBZehFfBZeh p{zdh” x'Vh fe;B{z ;zp'fXs j?<

29. fBZehFfBZeh p{zdh x'Vh ftZu w";w fej' fijk j?<

30. ftnKjdV d/ ÙrB e"D eodh j?<

31. dzwK dh p'oh fe; d/ jZE ftZu j?<

32. ftnKjdV w[zv/ dh x'Vh fej' fijh dkb uo ojh j?<

33. “fBZehFfBZeh p{zdh” x'Vh ftZu fejV/FfejV/ wod gksoK dk f˜eo j?<

34. oZs/ v'b/ ftZu p?m e/ e"D nkt/rk<

35. “;'B/ dh x'Vh s/ o/Ùw v'oK” x'Vh ftZu ftnkj d/ fejV/ w"e/ dk toDB j?<

36. ftnKjdV dh fÙzrkoh j'Jh x'Vh fej' fijh bZr ojh j?<

37. x'Vh B{z ekjdhnK v'oK Bkb fÙzrkfonk j'fJnk j?<

38. “;'B/ dh x'Vh s/ o/Ùw v'oK” x'Vh ftZu w[zv/ B{z ftnkj[D bJh ik oj/ fiBQK foÙfsnK dk f˜eo j?, T[BQK ftZu'A e'Jh fszB fby'<

39. “;'B/ dh x'Vh s/ o/Ùw v'oK” ftZu fejV/ gÙ{nK dk fieo j?<

II ykbh ;EkB Go'LFykbh ;EkB Go'LFykbh ;EkB Go'LFykbh ;EkB Go'LF

1. j/ wkbD, j/ G?D/ ftnkfjnk ikD tkbk w[zvkaaaaaaaaaaaaaaaaaa Gfonk j?.

2. id'A ftnkj tkbk w[zvk izfwnk ;h sK T[;B{z izwd/ B{z jh aaaaaaaaaaaaaaaaa d/ eZgfVnK ftZu bg/N

e/ oZfynk.

3. w[zv/ B{z B[jk X[nk e/ o/Ùw ftZu bg/N e/ fyvkT[D bJhaaaaaaaaaaaaa d/ e[ZSV u[ekfJnk iKdk ;h.

156

4. dkJhnK s/ wkJhnK B{zaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa o[gJ/ fdZs/ rJ/.

5. s/oh x'Vhaaaaaaaaaaaaaa Bkb pj[s ;'jDh bZr ojh j?.

6. ftnKjdV x'Vh T[go p?m e/aaaaaaaaaaaaaaaa dh ukb/ s[o fojk j?.

7. e?Amkaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa Bkb ;ik e/ pDkfJnk frnk j?.

8. ftnKjdV dk gfjoktkaaaaaaaaaaaaaaaaa sDhnK bk e/ pDkfJnk frnk j?.

9. ftnKjdV w[zv/ dh i[Zshaaaaaaaaaaaaaaaaa Bkb iVh j'Jh j?.

10. G?D nkgDhnK ;j/bhnK B{z uzp/ s/aaaaaaaaaaaaaaaaaa d/ c[b u[r e/ fbnkT[D bJh efjzdh j?.

11. tho dh Bkoaaaaaaaaaaaaaaaa dh sko torh r'oh j?.

12. tho dhnK ;kbhnKaaaaaaaaaaaaaaaaaa gVQ b?AdhnK jB.

13. tho dh gsBhaaaaaaaaaaaaaaaaaaa eZY ojh j?.

14. fBZehnKFfBZehnK eDhnK dk aaaaaaaaaaaaaaaa g? fojk j?.

15. ftnKjdV dh ;[jkrD wK izR uVQB d/ ;w/Aaaaaaaaaaaaaaaaaaaa eo ojh j?.

16. ftnKjdV T[Zs/ g?;/ ;[ZND bJh g?f;nK dh p'oh s/o/aaaaaaaaaaaaaaaaaa B/ jZEK ftZu cV bJh j?.

17. ftnKjdV d/ pkg B/aaaaaaaaaaaaaaaaa d/ ;zrb cV e/ T[BQK B{z izR ftZu Ùkwb eo fbnk j?.

18. ftnKjdV dh ;[zdosk fBıkoB bJh Gkph B/ T[;dhnKaaaaaaaaaaaaaaaa ftZu ;[owk gkfJnk.

19. x'Vh dhnK v'oKaaaaaaaaaaaaaaaaaaa dhnK pDhnK j'JhnK jB.

20. pkp/ d/aaaaaaaaaaaaaaaa gfjokt/ dh yVFyV ;G B{z j?okB eo ojh j?.

21. pkg d/ jZE ftZu cVh g?f;nK dh p'ohaaaaaaaaaaaaaaa ojh j?.

22. ÙkBK Goh x'Vh T[go ;tko Gshi/ B{z T[;dkaaaaaaaaaaaaaaaaaa ftnkj[D uZfbnk j?.

III fejVk eEB mhe iK rbs j?LFfejVk eEB mhe iK rbs j?LFfejVk eEB mhe iK rbs j?LFfejVk eEB mhe iK rbs j?LF

1. “x'VhnK” e[Vh d/ ftnkj s/ rkJhnK iKdhnK jB.

2. x'VhnK ftZu ftnkj/ ikD tkb/ w[zv/ B{z iBw s'A jh GkrK tkbk dZf;nk iKdk j?.

3. f;jo/ ftZu uzp/ d/ c[Zb fszB bZy jB.

4. wkbD B{z ftnKjdV d/ wZE/ T[Zs/ f;jok pzBQD bJh fejk ikdk j?.

5. ftnKjdV w[zv/ dh x'Vh ekmh Bkb pj[s ;'jDh brdh j?.

6. fJj ekmh gzi o[gJ/ d/ w[Zb dh j?.

7. ftnKjdV w[zv/ dk uhok ebrh Bkb ;fink j'fJnk j?.

8. ftnKjdV dk gfjoktk ;kdk j[zdk j?.

9. ftnKjdV w[zv/ s'A T[;d/ d';s e[opkB iKd/ jB.

10. G?D uzpk s/ r[bkp u[D e/ tho d/ f;jo/ bJh fbnk™dh j?.

157

11. tho dh tj[Nh ˆ[bkp d/ c[Zb torh j?.

12. tho nB[;ko T[;dhnK ;kbhnK ukdoK eZYdhnK jB.

13. tho nB[;ko T[;dh gsBh Xkofwe g'EhnK gVQdh j?.

14. ;G s'A gfjbK ftnKjdV w[zv/ d/ ÙrB T[;dh wK eodh j?.

15. dzwK dh p'oh G?D d/ jZE ftZu j?.

16. fBZfenK Ùpd bkV/ bJh tofsnk frnk j?.

17. oZs/ v'ˇ/ ftZu bkVk p?m e/ nkt/rk.

18. bkV/ dh wK gkDh tko e/ ght/rh.

19. “;'B/ dh x'Vh s/ o/Ùw v'oK” x'Vh ftZu izR uVQB d/ w"e/ dk toDB j?.

20. x'Vh B{z eZu/ Xkr/ dhnK v'oK Bkb fÙzrkfonk j'fJnk ;h.

21. x'Vh d/ g?AyV uKdh d/ ;B.

22. “;'B/ dh x'Vh s/ o/Ùw v'oK” ftZu pZeoh s/ Ù/o dk f˜eo j?.

23. ftnKjdV dh fÙzrkoh j'Jh x'Vh ;'B/ dh br ojh j?.

III. ;jh T[Zso dh u'D eo'LF;jh T[Zso dh u'D eo'LF;jh T[Zso dh u'D eo'LF;jh T[Zso dh u'D eo'LF

1. “jfonk Bh wkbD” b'e rhs dk o{g eh j?<

A x'Vh C Y'bk

B NZgk D f;ZmDh.

2. ftnkj d/ fdBK ftZu w[zv/ d/ xo fJ;sohnK tb'A rkJ/ ikD tkb/ b'e rhs B{z eh efjzd/ jB<

A ;[jkr C NZg/

B x'Vh D wkjhnk.

3. “x'Vh ;'Ajdh ekmhnK d/ Bkb” b'e rhs dk o{g eh j?<

A x'Vh C ;[jkr

B Y'bk D NZgk.

4. ftnKjdV T[Zs/ e"D e[opkB ik fojk j?<

A d';s C wK

B Gok D uku/.

5. ftnKjdV d/ rb ftZu eh gkfJnk j'fJnk j?<

158

A wkbk C sths

B rkBh D e?Amk.

6. ftnKjdV w[zv/ ns/ ;kEh iKRhnK B{z wK pkr ftZu nk e/ vZr/ wko e/ eh tikT[D bJh efjzdh

j?<

A voZw C Brkok

B Y'b D p?Av.

7. “u[r fbnkfJT[” b'eFrhs dk o{g eh j?<

A NZgk C wkjhnk

B ;[jkr D x'Vh.

8. tho nB[;ko T[;dh gsBh eh gVQ b?Adh j?<

A o;kb/ C ;qh r[o{ rqzE ;kfjp

B feskpK D Xkofwe g'EhnK.

9. tho nB[;ko T[;dh gsBh eh eZYdh j?<

A ukdoK C ;{N

B f;ojkD/ D o[wkb.

10. ftnKjdV w[zv/ dh x'Vh fej' fijh dkb uo ojh j?<

A ghbhFghbh C johFjo

B bkbFbkb D ekbhFekbh

11. ftnKjdV w[zv/ B/ fej'Ffijh x'Vh T[Zs/ uVQ e/ s[oBk j?<

A ekbh C Bhbh

B ;c?d D G{ok

12. “fBZehFfBZeh p{zdh” x'Vh ftZu fejV/FfejV/ wod gksoK dk f˜eo j?<

A d';s C ;j[ok

B ihikF;kbk D pkg s/ pkpk

13. “fBZehFfBZeh p{zdh” x'Vh ftZu ftnkj dhnK fijVhnK o;wK j[zdhnK jB T[BQK ftZu'A Gkph fejVh o;w fBGk™dh j?<

A ftnKjdV d/ bZv{ y[nkT[D dh C ftnKjdV d/ ;[owk gkT[D dh

159

B ftnKjdV B{z o'Nh y[nkT[D dh D ftnKjdV B{z e?Amk gkT[D dh.

14. “;'B/ dh x'Vh s/ o/Ùw v'oK” b'e rhs eh j?<

A ;[jkr C x'Vh

B NZgk D wkjhnk.

15. “;'B/ dh x'Vh s/ o/Ùw v'oK” x'Vh ftZu fejV/ eZgV/ dk f˜eo j?<

A bZmk C o/Ùw

B yZdo D ;{sh.

16. “;'B/ dh x'Vh s/ o/Ùw v'oK” ftZu fejV/ rfjD/ dk f˜eo j?<

A tkbhnK C SkgK

B w[zdoh D e?Amk.

17. “;'B/ dh x'Vh s/ o/Ùw v'oK” ftZu fejV/ gÙ{nK dk f˜eo j?<

A x'Vh s/ T{m C pZeoh s/ x'Vh

B Ù/o s/ uhsk D wZM s/ pbd

(J) (J) (J) (J) f;ZmDhnKf;ZmDhnKf;ZmDhnKf;ZmDhnK

I fJZe iK d' ÙpdK fJZe iK d' ÙpdK fJZe iK d' ÙpdK fJZe iK d' ÙpdK ftZuftZuftZuftZu T[Zso fdULFT[Zso fdULFT[Zso fdULFT[Zso fdULF

1. f;ZmDhnK fe; w"e/ s/ rkJhnK iKdhnK jB<

2. fejV/ b'eFrhs B{z fwZmhnKFrkbK fejk iKdk j?<

3. fejV/ b'eFrhsK ftZu bkV/ ns/ T[;d/ foÙs/dkoK dk w˜ke T[vkfJnk iKdk j?<

4. f;ZmDhnK feBQK tZb'A rkJhnK iKdhnK jB<

5. iKRh fej' fij/ fgzv ftZu nkJ/ do;kJ/ rJ/ jB<

6. f;ZmDhnK ftZu iKRhnK d/ w{zj fe; soQK d/ fdykJ/ rJ/ jB<

7. f;ZmDhnK ftZu fBbZfiU feBQK B{z fejk frnk j?<

8. f;ZmDhnK ftZu bkV/ dk ozr o{g fej' fijk fdykfJnk frnk j?<

9. f;ZmDhnK ftZu bkV/ B{z p[ZbQhnK eZYd/ fe™ fdykfJnk frnk j?<

10. f;ZmDh ftZu bkV/ dh p'p' fe; soQK p?mh fdykJh rJh j?<

11. f;ZmDhnK ftZu iKRhnK d/ fYZv bJh fejV/ Ùpd tos/ rJ/ jB<

160

12. f;ZmDhnK ftZu ftnkj tkbh e[Vh d/ pkg B{z fe; soQK p?mk dZf;nk frnk j?<

II fejV/ eEB mhe iK rbs jBLFfejV/ eEB mhe iK rbs jBLFfejV/ eEB mhe iK rbs jBLFfejV/ eEB mhe iK rbs jBLF

1. f;ZmDhnK bkV/ d/ gfotko dhnK n"osK tZb'A fdZshnK iKdhnK jB.

2. f;ZmDhnK ftnkj d/ tksktoD ftZu jk;Fo; g?dk eodhnK jB.

3. f;ZmDhnK ftZu bkV/ d/ foÙs/dkoK d/ w{zjK B{z ekb/ ns/ GZd/ fejk iKdk j?<

4. f;ZmDh ftZu bkV/ d/ r'o/ ozr B{z ;bkfjnk frnk j?.

5. fBbZfiU Ùpd Xh d/ g/e/ gfotko bJh tofsnk iKdk j?.

6. f;ZmDh ftZu bkV/ B{z u{j/ dh w[ZS bkT[D dh ;bkj fdZsh rJh j?.

7. f;ZmDh ftZu iKRhnK B{z T[jBK dhnK tX/o/ ykD dhnK nkdsK eoe/ yb e[ZN e/ d/D bJh

fejk frnk j?.

III ykbykbykbykbh EktK Go'LFh EktK Go'LFh EktK Go'LFh EktK Go'LF

1. iKRh T[; fgzv'A nkJ/ fiZE/aaaaaaaaaaaaaaaaaaaa Bk.

2. f;ZmDhnK ftZu bkVk G[Zy bZrD s/aaaaaaaaaaaaaaaaaaaa eZYdk fdykfJnk frnk j?.

3. f;ZmDhnK nB[;ko izRaaaaaaaaaaaaaaaaaa s'A fpBK ;Zidh BjhA.

4. f;ZmDh nB[;ko bkVk nZXh okshAaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa wzrdk j?.

5. f;ZmDh ftZu bkV/ B{zaaaaaaaaaaaaaaaa dh dkVh bkT[D bJh fejk frnk j?.

6. f;ZmDh ftZu bkV/ d/ uku/ B{zaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa tKr Mked/ dZf;nk frnk j?.


1. f;ZmDhnK fejV/ w"e/ fdZshnK iKdhnK jB<

A. ftnkj

B. iBw

C. w"s

D. fsT[jko.

2. fBbZfiU Ùpd fe; b'eFrhs ftZu tofsnk frnk j?<

A. ;[jkr

161

B. wkjhnk

C. Y'b/

D. f;ZmDhnK.

3. f;ZmDhnK ftZu e[Vw B{z fe; soQK dk dZf;nk frnk j?<

A. ;{oi tork

B. ;odkoK tork

C. x'ND/ tork

D. okfinK tork.

4. “g?;k g?;k ;kv/ fgzv fdU gkU,

bkV/ i'rk s[;hA tkik wzrkU.

izR s/ ;Zidh BjhA,

fBbZfiU bZi s[jkB{z BjhA.”

T[go'es b'e rhs dk o{g eh j?<

A. ;[jkr

B. NZg/

C. f;ZmDhnK

D. x'VhnK.

5. iKRhnK d/ w{zj fe; soQK d/ jB<

A. r'o/

B. w[ZSk s'A fpBQK

C. M[oVhnK tkb/

D. dkVhnK tkb/.

(;) (;) (;) (;) NZgkNZgkNZgkNZgk

I fJZe iK d' ÙpdK ftfJZe iK d' ÙpdK ftfJZe iK d' ÙpdK ftfJZe iK d' ÙpdK ftZu T[Zso fdULFZu T[Zso fdULFZu T[Zso fdULFZu T[Zso fdULF

1. “NZgk” fezBhnK s[eK tkbk b'eFrhs j?<

162

2. “fJefjoh p'bh” fe;B{z fejk iKdk j?<

3. fejV/ b'eFrhs B{z ekftFs[eK tKr tofsnk iKdk j?<

4. eh NZfgnK ftZu b'eFf;nkDg ns/ b'eFBhshnK B{z gqrNkfJnk iKdk j?<

5. “BjhU bZGD/ bkb r[nku/, fwZNh Bk co'b i'rhnk.” fJ; NZg/ ftZu fejVk Gkt j?<


1. NZg/ ftZu ne;o fJZe ÙkpfdeFfuZso j[zdk j?.

2. NZg/ B{z bwek e/ rkT[D bJh pZb/FpZb/ BjhA i'fVnk iKdk.

3. NZg/ ftZu eJh Gkt gqrNkJ/ iKd/ jB.

4. NZfgnK ftZu ihtB d/ nB/e ozrK s/ ;fEshnK pko/ fBZehnKF2 fNZgDhnK j[zdhnK jB.

5. NZg/ d/ gfjb/ nZX s/ nzs T[Zs/ dhox ;to nk™dk j?.

III ııııkbh ;EkB Go'LFkbh ;EkB Go'LFkbh ;EkB Go'LFkbh ;EkB Go'LF

1. r'o/ ozr B{z e'Jh Bk g[ZSdk, aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa.

2. aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa, N[ZN e/ Bk pfjihA thoBk.

3. g[Zs tho dk Gshik w/okaaaaaaaaaaaaaaaa efj e/ wZEk N/edk.

4. s/o/ fdb dh aaaaaaaaaaaaaaaaaaa Bk ikt/, BQk™dk fco/aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa s/.

5. fszB ozr BjhAUA bZGD/, j[;B,aaaaaaaaaaaa,aaaaaaaaaaaaaa.


1. NZg/ ftZu nkw s"o s/ fezB/ GktK dk gqrNktk j[zdk j?<

A d{jo/ C fJefjok

B shjok D pj[FGkt.

2. ouBk gZy'A NZg/ ftZu ;ziw, ;fji, ;obsk,aaaaaaaaaaaaaaa j[zdh j?<

A fsZykgD B fwZmkgD

C fcZekgD D o;hbkgD

3. aaaaaaaaaaaaa fiBQK B/ g[zB ehs/, oZp B/ pDkJhnK i'VhnK.

163

A ghb/ u"b C fuZN/ u"b

B ozrFfpozr/ u"b D jo/ u"b.

(j) (j) (j) (j) p'bhnKp'bhnKp'bhnKp'bhnK

I fJZe iK d' ÙpdK ftZu T[Zso fdULFfJZe iK d' ÙpdK ftZu T[Zso fdULFfJZe iK d' ÙpdK ftZu T[Zso fdULFfJZe iK d' ÙpdK ftZu T[Zso fdULF

1. p'bhnK fe; o{g ftZu rkfJnk ikD tkbk b'eFrhs j?<

2. p'bhnK dh nkyoh s[e B{z eh fejk iKdk j?<

3. eh n"osK ns/ wodK tZb'A rkJhnK ikD tkbhnK p'bhnK ftZu ftÙ/ gZy'A tyo/tK j[zdk j?<

4. n"osK fejV/ b'eFBku ftZu p'bhnK rk™dhnK jB<

5. “fgzv sK ;kv/” p'bh ftZu fejVk ihtBF;Zu g/Ù ehsk frnk j?<

6. “ekfbnk joBk” p'bh ftZu ekbk fjoB fejV/ noEK ftZu nkfJnk j?<

7. “d/; w/o/ d/ pKe/ rZGo{” p'bh ftZu gzikp pko/ eh Ù[GFekwBk gqrN ehsh rJh j?<

8. “skoKFskoKFskoK” p'bh ftZu “fiT{Adh w?A wo rJh” s'A eh Gkt j?<


1. wod p'bhnK B{z GzrV/ ftZu rk™d/ jB.

2. p'bhnK dh nkyoh s[e B{z s'Vk fejk iKdk j? ns/ fJj s[e brFGr nZXh j[zdh j?.

3. p'bhnK ftZu gfjbhnK s[eK dk s'bFs[eKs pokpo BjhA j[zdk.


1. d/;aaaaaaaaaaaaaaa dhnK, fyVhnK ofjD pjkoK.

2. wfjzdh ÙrBK dh, fpBaaaaaaaaaaaaaaaaaaa Bh bfjzdh.

3. ekfbnk joBk o'jhJ/A fcoBk, s/o/ aaaaaaaaaaaaa MKioK gkJhnK.

4. aaaaaaaaaaaaaaaaaa i/v rohp Bk e'Jh, fJzdo i/v Bk dksk.

5. i/jVk c[Zb ftZSV frnk, w[V Bhaaaaaaaaaaaaaa ”s/ uVQdk.

164

IV mhe T[Zso dh u'D eo'LFmhe T[Zso dh u'D eo'LFmhe T[Zso dh u'D eo'LFmhe T[Zso dh u'D eo'LF

1. “wfjzdh wfjzdh jo e'Jh efjzdk” p'bh ftZu tesk e"D j?<

A w[fNnko C B"itkB

B pi[or D pZuk.

2. “ekb/ fjoB” d/ g?ohA eh gkfJnk j?<

A MKioK C gNk

B x[zro{ D w'sh.

(e) (e) (e) (e) Y'bkY'bkY'bkY'bk


1. “Y'bk” fejV/ fJbke/ dk b'eFrhs j?<

2. “Y'b/” d/ ouBjkfonK B{z eh efjzd/ jB<

3. Y'fbnK dh pDso fej' fijh j[zdh j?<

4. Y'b/ rkT[D bJh ezB s/ eh oZfynk iKdk j?<

5. Y'fbnK d/ ftÙ/ fej' fij/ j[zd/ jB<

6. “ed/ B/j{z B brd/ ˜'o d/” s[e dk eh Gkt j?<

7. whnk oKMk, Y'b/ ftZu oKM/ d/ GoktK B/ eh fejk<

8. “d[fynko/ wo fe™ B t?Ad/” s[e dk eh Gkt j?<

II fejVk eEB mhe iKfejVk eEB mhe iKfejVk eEB mhe iKfejVk eEB mhe iK rbs j?LFrbs j?LFrbs j?LFrbs j?LF

1. Y'fbnK B{z g[oksB gzikp dh y[Zbh eftsk th fejk ik ;edk j?.

2. eJh Y'fbnK ftZu gzikp d/ fJfsjk; Bkb ;pzfXs xNBktK ns/ BkfJeFBkfJektK dk

ebksfwe fusoB j?.

3. Y'fbnK d/ ftÙ/ fgnko ns/ gq/whnK d/ frb/FfÙet/ nkfd BjhA j[zdh.

4. Y'b/ pko d/ ;w[Zu/ ihtB B{z g/Ù eod/ jB.

165


1. ;"d/ fdbK d/ j[zd/ B/, edhaaaaaaaaaaaaaa Bk bZrd/ ˜'o d/.

2. e'b t;zfdnK dhnKaaaaaaaaaaaaaaaaa uzrhnK.

3. T[j sK G?V/ bZdh iKd/ B[, fiBQK nKd/ B/aaaaaaaaaaaaaaaaa obk e/.

4. wZMhA wkb tfonkwK dk,aaaaaaaaaaaaaaa e'b Bk ofjzdhnK.

5. e?bhnK s/ ekbhnK wZMK, nZbQk aaaaaaaaaaaaa s'A nKdhnK.


1. gZSwh gzikp dk gqw[Zy b'eFrhs fejVk j?<

A N'gk C Y'bk

B p'bhnK D x'VhnK.

2. “e?bhnK s/ ekbhnK wZMK” Y'b/ ftZu fe;dh skoh¯ j'Jh j?<

A pbdK dh C rktK dh

B wZMK dh D x'fVnK dh.

((((y) y) y) y) wkjhnkwkjhnkwkjhnkwkjhnk


1. wkjhnk fezBhnK ;soK dk ekftFo{g j?<

2. wkjhJ/ ftZu nkw s"o s/ eh ftÙk j[zdk j?<

3. eh wkjhJ/ s/ NZg/ ftZu e'Jh nzso j?<

4. wkjhnk fñkdkso fejV/ fJbke/ ftZu gqufbs fojk<

5. wkjhJ/ ftZu gfjbh S'Nh s[e dk eh wzst j[zdk j?<


1. wkjhJ/ ftZu uko ;soK j[zdhnK jB.

2. NZfgnK ftZu pj[FGKsh ftÙ/ fwbd/ jB, wkjhJ/ ftZu fñkdkso gq/wFGktK dk ozr jh fwbdk j?.

166


1. d[BhnK ”u ;G ;'jD/, aaaaaaaaaaaaaaaaa fwb/ dhnK pksK B/.

2. fuZmh ;kv/ wkjhJ/ dh, ftZuaaaaaaaaaaaaaaaaa Bk p'b/.

3. T[j fdB y[ÙhnK dk, id'Aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa dk w/b j';h.


1. fszB ;soK dk ekftFo{g fejVk j?<

A NZgk C p'bhnK

B wkjhnk D Y'bk.

2. wkjhJ/ ftZu nkw s"o s/ fejVk Gkt gqrNkfJnk iKdk j?<

A b'eFBhsh C gq/wFGkt

B pjkdoh Gkt D frb/FfÙet/.

gzikph b'e ;kfjs L gzikph b'e ;kfjs L gzikph b'e ;kfjs L gzikph b'e ;kfjs L fwZE eEktKfwZE eEktKfwZE eEktKfwZE eEktK

(T)(T)(T)(T) gqfjbkd Grsgqfjbkd Grsgqfjbkd Grsgqfjbkd Grs


1. gqfjbkd Grs dk w[Zy gkso e"D j?<

2. joBkyÙ s/ goBkıÙ dk nkg; ”u eh foÙsk j?<

3. joBkıÙ ns/ goBkıÙ feE/ ofjzd/ ;B<

4. gqfjbkd, joBkıÙ dk eh bZrdk j?<

5. joBkıÙ oki Gkr SZv e/ sgZf;nk eoB feZE/ frnk<

6. gkmÙkbk d/ gKX/ B/ gqfjbkd B{z fe; dk Bkw igD bJh fejk<

7. joBkyÙ B/ ibkdK B{z j[ew fdZsk fe gqfjbkd B{z fe; ftZu v'p e/ wko d/D<

167

8. joBkyÙ d/ efjD s/ id'A ibkdK B/ gqfjbkd B{z gops s'A j/mK ;[ZfNnk sK gqfjbkd fe; T[Zs/ fvZfrnk<

9. joBkyÙ B/ gqfjbkd B{z fe;d/ g?oK j/m e[ubD bJh ;[ZfNnk<

10. joBkyÙ dh G?D dk eh BK ;h<

11. gqfjbkd B{z row Ezw T[Zs/ eh s[odh Bõ nkJh<

12. gqfjbkd Grd dh eEk ”u gqwkswk fe; o{g ftZu gqrN j'J/<

13. joBkyÙ B{z Bo f;zx B/ fe; soQK wkfonk<

II ııııkbh ;EkB Go'LFkbh ;EkB Go'LFkbh ;EkB Go'LFkbh ;EkB Go'LF

1. joBkyÙ ns/ goBkyÙ B{z d/tfsnK d/aaaaaaaaaaaaaaaaaaa ekoB p?e[zm ftZu'A fBebDk fgnk.

2. joBkyÙ Gkt/A pbtkB ;h go T[;B{zaaaaaaaaaaaaaaaaaa s'A vo brdk ;h.

3. joBkyÙ d/ xoaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa B/ iBw fbnk.

4. gKX/ B/ gqfjbkd dh joBkyÙ e'baaaaaaaaaaaaaaaaaaaa ehsh.

5. gqfjbkd dh wK T[;B{z nkgD/ e'b fpmk e/ efjD bZrh, ““s/o/ fgsk ih fJ; Xosh ”s/ ;G

s'Aaaaaaaaaaaaaaaa jB.

6. gqfjbkd nkgD/aaaaaaaaaaaaaaaaa ftZu fdqV fojk.

7. j'bek nkgD/ Gok joBkyÙ dhaaaaaaaaaaaaaaaa d{o eoBk ukj[zdh ;h.

8. pkbD B{z nZr brk fdZsh rJh go fJ; nZr ftZuaaaaaaaaaaaaaaaaaaa ;V rJh s/ gqfjbkd pu

frnk.

9. sd joBkyÙ B/ gqfjbkd B{z fejk fe i/ gowkswk fJ; Ezw ftZu th j? sK T[j fJ; Ezw B{zaaaaaaaaaaaaaaaaaa gk bt/.

10. woB ;w/A joBkyÙ Bk nzdo ;h Bk pkjo, T[jaaaaaaaaaaaaaaaaaa T[Zs/ ;h.


1. joBkyÙ ns/ goBkyÙ d't/A Gok BjhA ;B.

2. gqfjbkd dk fgsk joBkyÙ ;h.

3. gkmÙkbk d/ gKX/ B/ gqfjbkd B{z gqwkswk dk Bkw igD bJh fejk.

4. joBkyÙ B/ ibkdK B{z gqfjbkd B{z gops s'A j/mK ;[ZND bJh fejk.

5. joBkyÙ B/ gqfjbkd B{z wkoB bJh sbtko eZYh.

6. gowkswk joBkyÙ B{z wkoB bJh fJZe Ù/o d/ o{g ”u ;h.

7. Bo f;zx dhnK Bj[zdoK B/ joBkyÙ B{z ;dk dh BhAd ;[bk fdZsk.

168

8. gqfjbkd Xosh s/ oki eoB bZrk T[;d/ oki ftZu ;ko/ ;[yh ;B.


1. gqfjbkd Grs dh ejkDh fejVhnK eEktK ftZu j?<

A goheEktK C dzs eEktK

B Bhsh eEktK D fwZE eEktK.

2. joBkyÙ Gkt/A pbtkB ;h go T[;B{z fe; s'A vo bZrdk ;h<

A nZr C ;okg

B gkDh D w"s.

3. joBkyÙ B{z ysok g?dk j' frnk fe fes/ pkeh d/ b'e th T[; s'A nkeh Bk j' ikD. fJ; bJh

T[;B/ roi e/ eh fejk<

A w?A ;G s'A tZX vog'e jK C w?A ;G s'A tZX ÙeshÙkbh jK

B w?A ;G s'A tZX ew˜'o jK D w?A ;G s'A tZX fJwkBdko jK

4. joBkyÙ B{z wkoB tkb/ dk o{g fej' fijk ;h<

A okyÙ d/ o{g C gÙ{ d/ o{g

B Ù/o d/ o{g D Bk g{ok wB[Zyh o{g ftZu ;h s/ Bk gÙ{ o{g ftZu.

(n) (n) (n) (n) Bb ns/ dfwnzshBb ns/ dfwnzshBb ns/ dfwnzshBb ns/ dfwnzsh


1. Bb ns/ dfwnzsh fe; eEk ftZu'A bJh rJh j?<

2. tho;?B d/ g[Zso dk eh BK ;h<

3. Bb B{z fe; uh˜ ”u ık; w[jkos ;h<

4. Ghw feE'A dk okik ;h<

5. Ghw dh g[Zsoh dk BK eh ;h<

6. Bb ns/ dfwnzsh feBQK ekoBK eoe/ S/sh jh b'eK ftZu ikD/FikD bZr/<

7. dfwnzsh d/ itkB j'D s/ T[;d/ fgsk B/ T[;dk ftnkj eoB bJh eh nk:'iB ehsk<

169

8. dfwnzsh gfjbK jh wB'FwBh fe;B{z nkgDk gsh ;theko eo u[Zeh ;h<

9. dfwnzsh B/ towkbk fe; d/ rb ftZu gk fdZsh<

10. Bb ns/ dfwnzsh d/ xo fezB/ pZu/ j'J/<

11. fe; s'A Bb ns/ dfwnzsh dh y[Ùh podkÙs Bk j'Jh<

12. ;wK gk e/ okik Bb d/ wB ftZu eh y/vD dk G{s ;tko j' frnk<

13. i{J/ ftZu “Bb” jkodk ubk frnk s/ e"D fiZsdk ubk frnk<

14. Bb nkgDk oki SZv e/ feZE/ ikD bJh s[o fgnk<

15. izrb ftZu niro B/ dfwnzsh B{z fe; gk;/ s'A fBrbDk Ù[o{ ehsk<

16. fÙekoh dh nkgD/ gqsh wzdh GktBk d/yd/ j'J/ dfwnzsh B/ fÙekoh B{z eh ehsk<

17. id'A dfwnzsh izrb ”u'A fJZe ek¯b/ Bkb u/dh oki dh okiXkBh gj[zuh sK T[E'A dh oki wksk

dfwnzdh dh eh bZrdh ;h<

18. okik Bb nB/e soQK d/ eÙN MZbdk j'fJnk fe; oki/ e'b ubk frnk<

19. fos{goD eh y/vD ftZu wkfjo ;h<

20. fos{goD B/ oki/ Bb B{z fe; d/ r[o dZ;/<

21. oki/ Bb B/ fos{goD B{z fe; dk G/s dZf;nk<


1. fBÙX d/Ù d/aaaaaaaaaaaaaaaaa BK d/ oki/ dk fJZe g[Zso Bb ;h.

2. dfwnzsh Bkb ftnkj dh fJZSk b? e/ eJh d/ts/ th okfinK dk o{g Xko e/ th T[;

aaaaaaaaaaaaaaaaa ftZu gj[zu/.

3. dfwnzsh B/ towkbk Bb d/ rb ftZu gk fdZsh sK d/tfsnK B/ th aaaaaaaaaaaaaa fdZs/.

4. Bb nkgDk ;G e[Maaaaaaaaaaaaaa ftZu jko u[Zek ;h.

5. g[Ùeo B/ Bb dk oki fiZsD fgZS'A iBsk B{z j[ew eo fdZsk fe Bb ns/ dfwnzsh B{z fe;/

gqeko dh aaaaaaaaaaaaaaa Bk fdZsh ikt/.

6. Bb ns/ dfwnzsh eJh fdBK sZeaaaaaaaaaaaaaaaaaa GkD/ oj/.

7. ;t/o j'D s/ id'A dfwnzsh dh ikr y[bQh sK nkgD/ Bkb oki/ Bb B{z Bk t/y e/ T[;dk wB

aaaaaaaaaaaaaaaa j' frnk.

170


1. Bb ns/ dfwnzsh d't/A d';s ;B.

2. Bb B{z x'V/ d[VkT[D ftZu T[;dh yk; w[jkos ;h.

3. dfwnzsh eo{g s/ p/neb ;h.

4. dfwnzsh gfjbK jh wB'FwBh Bb B{z nkgDk gsh ;theko eo u[Zeh ;h.

5. Bb B{z g[Ùeo B/ i{J/ ftZu jok e/ ;G oki Gkr jk;b eo fbnk.

6. Bb ns/ dfwnzsh nkgDk oki SZv e/ izrb ikD bJh s[o gJ/.

7. Bb dfwnzsh B{z izrb ftZu pktbk j'fJnk bZGdk fojk.


1. Bb ns/ dfwnzsh dh eEk fejVhnK eEktK ftZu'A bJh rJh j?<

A dzs eEktK C Bhsh eEktK

B gqhs eEktK D fwZE eEktK.

2. Bb ns/ dfwnzsh dh y[Ùh fe; s'A podkÙs Bk j'Jh<

A ;fs:[r s'A C eb:[r s'A

B okyÙK s'A D okfinK s'A.

3. ;wK gk e/ okik Bb d/ wB ftZu eh y/vD dk G{s ;tko j'fJnk<

A c[ZNpkb y/vD dk C i{nk y/vD dk

B e[Ùsh y/vD dk D w[or/ bVkT[D dk.

4. dfwnzsh B/ nkT[D tkb/ wkV/ ;w/A dk nB[wkB eoe/ nkgD/ d't/A pZu/ fe; e'b SZv/<

A ;j[o/ xo C fgsk e'b

B ;j/bh xo D Bb e'b.

5. n;b ftZu dfwnzsh B/ d{ih tko ;tzpo fe; dh gSkD eoB bJh oZfynk ;h<

A fos{goD dh C Bb dh

B o;kb{ dh D nwoBkE dh

171

II goh eEktKgoh eEktKgoh eEktKgoh eEktK

1a Bhb ewb1a Bhb ewb1a Bhb ewb1a Bhb ewb

I fJZe iK dfJZe iK dfJZe iK dfJZe iK d'''' ÙpdK ftZu T[Zso fdULFÙpdK ftZu T[Zso fdULFÙpdK ftZu T[Zso fdULFÙpdK ftZu T[Zso fdULF

1. ;[dkro nkgDh gsBh B{z Ùfjo ikD bZfrnK eh d/ e/ frnk<

2. i/eo S[oh dk ozr ekbk g? ikt/ sK eh ;wM b?Dk<

3. ;[dkro B/ nkgDh gsBh B{z fejk i/eo S[oh T[Zs/ bj{ dhnK p{zdK f;zw ikD sK eh ;wM b?Dk<

4. ;[dkro tgko eoB bJh nkgD/ Bkb eh b? e/ frnk<

5. id'A ;[dkro B/ oki/ B{z nkgDh gsBh d/ ;[zdo ns/ r[DtkB j'D pko/ dZf;nk sK oki/ d/ wB

”u eh j;os g?dk j'Jh<

6. oki/ B/ ;[dkro dh gsBh B{z fbnkT[D tk;s/ fe;B{z G/fink<

7. id'A cZc/ e[ZNDhnK tkg; Bk nkJhnK sK oki/ B/ d[pkok ;[dkro dh gsBh B{z fbnkT[D tk;s/

fe;B{z G/fink<


1. fJZe Ùfjo ftZu fJZeaaaaaaaaaaaaaaaaa ns/ T[;dh gsBh ofjzd/ ;B<

2. ;[dkro pj[s ;ko/aaaaaaaaaaaaaaaaaaa ns/ j'o wkb b? e/ tgko bJh d{i/ d/Ù frnk.

3. oki/ B/ nkgD/ wB dh j;os nkgD/aaaaaaaaaaaaaaaaa B{z dZ;h.

4. ;[dkro dh gsBh B{z :ehB j' frnk fe fJj n"osKaaaaaaaaaaaaaaaaaa jB fe™fe m'vh tkbk fsb sK T[;B/ T[; fdB ;[ow/ Bkb pDkfJnk ;h.

5. ;[dkro dh gsBh B/ cZc/ e[ZNDhnK B{zaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa d/ ge"V/ y[nKdh iKdh ns/ T[j ;kok fdB x{e ;[ZshnK ofjzdhnK.

6. s[;hA fJZe tZvk ;kok v'ˇk fsnko eo' fi; ftZu ;kvhaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa ns/ fszB r'bhnK p?m

;ehJ/.

7. okik ns/ t˜ho pV/ y[Ù ;B. T[j ekjbhFekjbh aaaaaaaaaaaaaaaaaa B{z b? e/ wfjbK ftZu nk rJ/.

172


1. ;[dkro B/ nkgDh gsBh B{z sbtko fdZsh.

2. ;[dkro dh gsBh B/ ;[dkro B{z Bhb ewb fdZsk.

3. ;[dkro dh gsBh pVh ;[zdo ns/ r[DtkB ;h.

4. d'j/ cZc/ e[ZNDhnK B/ :'iBk w[skfpe ;¯?d ozr d/ eZgV/ gk e/ ;[dkro d/ Ùfjo tZb uZb gJhnK.

5. ;[dkro dh gsBh dhnK fszB G?DK j'o ;B.

6. ;[dkro dh gsBh B/ oki/ B{z Ùho/ tkb/ N'J/ ftZu S[gk fdZsk.

7. ;[dkro dh gsBh B/ oki/ B{z c/o gkDh tkb/ N'J/ ftZu XZe fdZsk.


1. Bhb ewb dh eEk fejVhnK eEktK u'A bJh j?<

A gqhs eEktK C goh eEktK

B fwZE eEktK D Bhsh eEktK.

2. ;[dkro eh b? e/ tgko eoB bJh frnk ;h<

A egVk C jho/ w'sh

B Ùfjd D b'jk.

3. id'A cZc/ e[ZNDhnK o'NhnK yk ojhnK ;B sK T[jBK B{z fe; uh˜ dk BÙk uVQB bZr fgnk<

A Ùokp dk C Gzr dk

B ;zrhs dk D v'fvnK dk.

4. ;[dkro d/ f;o s/ eh pDB dk G{s ;tko ;h<

A uzrk tgkoh C wzsoh

B ;?Bkgsh D ioB?b.

5. ;[dkro ns/ T[;dh gsBh B/ ob e/ fe; uh˜ d/ d' N'J/ g[ZN/ ;B<

A gkDh ns/ ykd d/ C r[V dk Ùhok s/ gzShnK d/ yzG s/ o{z

B o'V/ ns/ o/sk dk D MkVhnK ns/ xkj d/.

173

2a ;p˜ goh2a ;p˜ goh2a ;p˜ goh2a ;p˜ goh


1. whoikdk ftnkfjnk ;h iK e[nkok<

2. who˜kd/ dh GoikJh T[;dk ftnkj fe; Bkb eokT[Dk ukj[zdh ;h<

3. who˜kd/ dh GoikJh B/ T[;B{z fe; Bkb ftnkj eokT[D dk fwjDk wkfonk ;h<

4. who˜kdk x'V/ T[Zs/ p?m e/ fe;B{z bZGD bJh ub fgnk<

5. who˜kdk ;zxD/ izrb ftZu id'A fJZe o[Zy j/mK nokw eo fojk ;h sK fe; d/ c[zeko/ dh

nktk˜ nkJh<

6. o[Zy T[Zs/ e"D ofjzdk ;h<

7. jz; s/ jz;Dh d/ pZfunK B{z e"D wko e/ yk iKdk ;h<

8. who˜kd/ B{z ;p˜goh d/ d/Ù dk gsk fe;B/ fdZsk ;h<

9. jz; who˜kd/ B{z fe; T[Zs/ fpmk e/ b? frnk<

10. jz; B/ Bdh ftZu fe;B{z Bjk™d/ t/fynk<

11. jz; B/ dfonk d/ ezY/ s'A who˜kd/ B{z gohnK dh fejVh uhia u[Ze e/ fbnkT[D bJh fejk<

12. ;p˜goh s/ who˜kd/ Bkb ftnkj eokT[D s'A pknd T[j fe; o;s/ okjhA who˜kd/ d/ d/Ù tb

uZb gJ/<

13. ;w[zdo ftZu fGnkBe s{ckB nkT[D Bkb eh v[Zp rJh<

14. ;p˜goh B/ nkgD/ gsh ns/ jz; B{z bZGD bJh eh ;'funk<

15. jz; eh yKd/ jB<

16. who˜kdk fe; d/ xo ofjD bZr fgnk<

17. who˜kdk ns/ ;p˜goh jz; dh wZdd Bkb oki/ s'A u'oh wfjb ftZu'A ed'A fBeb/<

18. pkˆ ftZu e"D ofjzdh ;h<

19. wkbD B/ fe;d/ eZgV/ gfjB bJ/<

20. fJZe goh B/ fe; iks T[Zs/ Go';k Bk eoB dh ;bkj fdZsh<


1. who˜kdk x'V/ T[Zs/ p?m e/aaaaaaaaaaaaaaaaa bZGD uZb fgnk.

2. who˜kd/ B/ ;p˜goh Bkb ftnkj eotkT[D tkbh rZbaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa B{z dZ;h.

174

3. jz; B/ t/fynk fe Bdh ftZu gohnK BQk ojhnK jB s/ T[jBK d/ aaaaaaaaaaaaaaa feBko/ ”s/ gJ/ ;B.

4. ;p˜goh fJZe Ùfjo ik gj[zuh ns/ who˜kdk fe;/ d{i/aaaaaaaaaaaaaaaaaaaa.

5. ;p˜goh B/ wfjb dh SZs T[Zs/ gzShnK bJh GKsFGKs d/aaaaaaaaaaaaaaaa fybko fdZs/ ns/ Bkb jh ;[Zu/ w'shnK dh Y/oh bk fdZsh.

6. Gkt/Aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa pj[s fbZ;k j' frnk ;h go jz; B/ T[;B{z gSkD fbnk.

7. fJZe fdB who˜kdk T[; pkˆ d/ y{j B/V/ x[zw fojk ;h fiZE/aaaaaaaaaaaaaaaaa B/ ;p˜goh B{z y{j ftZu XZek fdZsk ;h.

8. e[M fdBK pknd who˜kdk fÙeko y/vdkFy/vdk izrb d/ T[; gk;/ ubk frnk fiE/ T[;B/ aaaaaaaaaaaaaaaaaso'V wo'V e/ ;[ZfNnk ;h.


1. who˜kdk e[nkok ;h.

2. who˜kdk ;p˜goh B{z bZGD bJh fJZe oki s'A d{i/ oki x[zwdk fojk.

3. id'A ;Zg who˜kd/ B{z vzrD jh bZrk ;h sK who˜kd/ B/ nkgDh sbtko Bkb T[;d/ N[ZeV/FN[ZeV/ eo fdZs/.

4. who˜kdk, ;p˜goh s/ jz; p/Vh ftZu p?m e/ ;w[zdo d/ o;s/ who˜kd/ d/ d/Ù tZb uZb gJ/.

5. who˜kdk GfmnkoB d/ xo bZeVK eZN e/ fbnk™dk ;h.

6. id'A wkbD B{z gsk uZfbnk fe ;p˜goh who˜kd/ dh gsBh j? sK wkbD B/ ;p˜goh dh y{p ;/tk ehsh.

7. gohnK BZu e/ T[ZvD bZrhnK sK fJZe goh B/ fejk, ““edh th nkdw iks ”s/ Go';k Bk eoBk.””


1. ;p˜goh dh ejkDh fejVhnK eEktK ”u'A 'A 'A 'A bJh rJh j?<

A fwZE eEktK C goh eEktK

B gqhs eEktK D Bhsh eEktK.

2. jz; B/ who˜kd/ B{z fejk, ““;p˜goh d/ wfjb sZe e"D gj[zuk ;edk j?<””

A d/ts/ C gohnK

B okik D okyÙ.

175

3. id'A ;p˜goh BjkT[D bZrh sK wkbD B/ T[;B{z feZE/ XZek fdZsk.

A dfonk C y{j

B Bdh D ;w[zdo

Bhsh eEBhsh eEBhsh eEBhsh eEktKktKktKktK

(T)(T)(T)(T) bkb;k dh uZehbkb;k dh uZehbkb;k dh uZehbkb;k dh uZeh


1. ;zsK B/ fe; fdÙk tZb dhtk Bk b? ikD dh rZb ehsh<

2. id'A bkbuh pzdk gfjbk dhtk pkb e/ g{op fdÙk tZb s[o fgnk sK id'A dhtk p[ZfMnk T[; EK g[ZNh irQk s'A eh fwfbnk<

3. id'A bkbuh pzdk d{ik dhtk pkb e/ gZSwFfdÙk tb s[o fgnk, dhtk p[ZMD s/ T[; EK g[ZNh

irQk s'A eh fwfbnk<

4. bkbuh pzd/ d[nkok pkfbnk j'fJnk u"Ek dhtk feZE/ p[ZM frnk<

5. bkbuh pzd/ B{z wfjb d/ fJZe ewo/ nzdo eh uZbD dh ntk˜ ;[DkJh fdZsh<

6. p[ZY/ nkdwh B/ bkbuh pzd/ B{z eh ubkT[D bJh fejk<

7. p[ZY/ nB[;ko i/ uZeh ubDh pzd j' rJh sK eh j't/rk<

8. p[ZYk wfjb ”u'A fBeb e/ b'eK B{z T[ZuhFT[Zuh eh efjDk ukj[zdk j?<


1. bkbuh d/ ;[DB nB[;ko i/ ;zsKF;kXK dh ;/tk eohJ/ sK pVkaaaaaaaaaaaaaaa gqkgs j[zdk j?.

2. bkbuh pzd/ B/aaaaaaaaaaaaaaaaaa dh ;/tk eoBh Ù[o{ eo fdZsh.

3. ;zs nB[;ko dhtk p[MD s/ id'A s{z iwhB g[ZN/Ark sK s?B{zaaaaaaaaaaaaaa XB fwb/rk.

4. j'o fñkdk XB gqkgs eoB d/ bkbu B/ pzd/ B{z aaaaaaaaaaaaaa d/ puBK pko/ w[V ;'uD jh Bk fdZsk.

5. bkbuh pzdk wfjb d/ jo/e aaaaaaaaaaaaaaaaa ftZu frnk.

6. bkbuh pzd/ B{z ewo/ ftZu aaaaaaaaaaaaaaaaaaa uZbD dh ntk˜ ;[DkJh fdZsh.

7. p[ZYk uZeh s'A jZN e/ T[ZuhFT[Zuh aaaaaaaaaaaaaaaaa bZrk.

176


1. bkbuh pzdk gfjbk dhtk pkb e/ g{op fdÙk tb s[o fgnk.

2. gZSw fdÙk ftZu bkbuh pzd/ B{z ;'B/ dhnK w'joK Bkb Gfonk fJZe xVk fwfbnk.

3. T[Zso fdÙk ftZu fwb/ wfjb dk dotk˜k y[ZbQk fgnk ;h.

4. wfjb d/ fJZe ewo/ nzdo p[ZYh n"os uZeh ubk ojh ;h.

5. i/ uZeh uZbDh pzd j' rJh sK wfjb fvZr gt/rk.

6. “bkb;k dh uZeh” ejkDh ftZu bkbu B{z uzrk r[D dZf;nk j?.


1. “bkb;k dh uZeh” dh ejkDh fejVhnK eEktK ”u'A bJh rJh j?<

A fwZE eEktK C Bhsh eEktK

B goh eEktK D dzs eEktK.

2. bkbuh pzd/ dh ;/tk s'A y[Ù j' e/ ;zsK B/ T[;B{z eh fdZsk<

A uko w'wpZshnK C uko dht/

B uko xV/ D uko bkbN?DK.

3. nrb/ fdB ;t/o/ jh T[;B/ u"Ek dhtk pkfbnk s/ T[j ekjbhFekjbh feZE/ uZb fgnk<

A T[Zso tZb C gZSw tZb

B dZyD tZb D g{op tZb.

4. ““w?A th s/o/ tKr bkbu eoe/ ;zsK dh rZb BjhA ;h wzBh”” fJj eEB fe;B/ ej/<

A p[ZY/ B/ C bkbuh pzd/ B/

B itkB B/ D ;zsK B/

177

4a dzsFeEktK4a dzsFeEktK4a dzsFeEktK4a dzsFeEktK

(T)(T)(T)(T) g{oB Grsg{oB Grsg{oB Grsg{oB Grs

I fJZe iK dfJZe iK dfJZe iK dfJZe iK d'''' ÙpÙpÙpÙpdK ftZu T[Zso fdULFdK ftZu T[Zso fdULFdK ftZu T[Zso fdULFdK ftZu T[Zso fdULF

1. ;btkB feZE'A dk okik ;h<

2. ;btkB dhnK fezBhnK okDhnK ;B<

3. ;btkB dhnK d'BK okDhnK d/ BK fby'<

4. g{oB B/ fe; wK dh e[Zy'A iBw fbnk<

5. ;btkB dk g{oB eh bZrdk ;h<

6. fe;B/ okik ;btkB B{z g{oB B{z pkoK toQ/ G'o/ ftZu pzd oZyD dk j[ew fdZsk<

7. g{oB dh ;[zdosk d/y e/ e"D dzr ofj rJh<

8. b{Dk g{oB B{z g[Zso dh EK j'o fe; o{g ftZu t/yD bZr gJh<

9. b{DK dh M{mh ejkDh n:[;ko g{oB T[;dh fe; uh˜ s/ v[Zb frnk ;h<

10. okik ;btkB B/ b{DK dh M{mh ejkDh B{z ;Zu wzB e/ g{oB B{z fe;d/ jtkb/ eo fdZsk<

11. ibkdK B{z oki/ B/ g{oB B{z feZE/ ;[ZND bJh fejk<

12. ibkdK B/ g{oB B{z ikB' wkoB dh EK eh eZN e/ y{j ftZu ;[ZN fdZsk<

13. y{j ftZu'A “jkJ/FjkJ/” dh dod Goh ntk˜ ;[D e/ g{oB B{z fe;B/ eZfYnk<

14. g{oB y{j ftZu'A fe; B{z cV e/ pkjo nkfJnk<

15. g{oB r'oy BkE s'A i'r XkoB s'A pknd eh pD frnk<

16. g{oB fe; d/ wfjbhA fGZfynk wzrD frnk<

17. id'A r'oy BkE ;[zdoK dh ÙoXk t/y e/ gq;zB j'fJnk sK ;[zdoK B{z e'Jh todkB wzrD bJh fejk

sK ;[zdoK B/ eh todkB ”u wzfrnk<

18. okDh fJZSoK fe;d/ ft:'r ftZu nzBQh j' rJh ;h<

19. g{oB B/ b{DK B{z nÙhotkd fdzfdnK T[; B{z eh ykD B{z fdZsk<


1. ;btkB d/ xo okDh fJZSoK dh e[Zy'A fJZeaaaaaaaaaaaaaaaaa B/ iBw fbnk.

2. pkoQK toQ/ phs ikD fgZS'A g{oB G'fo™ fBeb e/ nkgD/ fgsk okikaaaaaaaaaaaaaaaaa B{z fwbD bJh

frnk.

3. b{DK d/ wfjbK ftZu'A g{oB d/ tkg; ikD fgZS'Aaaaaaaaaaaaaaaaaa B/ fJZe BthA ;kiÙ ouh.

178

4. oki/ dh ;zs[ÙNh bJh T[jBK B/ g{oB d/ e[M eZgV/aaaaaaaaaaaaaa Bkb fbZpV/ ftyk fdZs/.

5. r'oy BkE B/ g{oB d/ f;o s/ jZE c/fonk s/ nkgDh Ùesh Bkb T[;B{zaaaaaaaaaaaaaaaaa eo fdZsk.

6. ;[zdoK pV/ uzr/aaaaaaaaaaaaa fsnko eotk e/ nkg r'oy BkE d/ v/o/ nk g[Zih.

III fejVk eEB mhe iK fejVk eEB mhe iK fejVk eEB mhe iK fejVk eEB mhe iK ˆ̂̂̂bs j?LFbs j?LFbs j?LFbs j?LF

1. okik ;btkB dhnK d' okDhnK ;B.

2. g{oB b{Dk dk g[Zso ;h.

3. i'sÙhnK d/ efjD s/ okik ;btkB B/ g{oB B{z pkoK tfoQnK sZe G'o/ ftZu oZyD dk j[ew d/

fdZsk.

4. okik ;btkB B/ g{oB B{z wko e/ ;w[zdo ftZu ;[ZND dk j[ew fdZsk.

5. okDh ;[zdoK B/ wfjbK T[Zs'A g{oB B{z t/fynk.

IV ;jh T[Zso dh u'D eo' L;jh T[Zso dh u'D eo' L;jh T[Zso dh u'D eo' L;jh T[Zso dh u'D eo' L

1. g{oB Grs dh ejkDh fejVhnK eEktK ”u bJh rJh j?<

A fwZE eEktK C gqhs eEktK

B Bhsh eEktK D dzs eEktK.

2. oki/ d/ j[ewK dh gkbDk eod/ ibkdK dh Bõ ftZu g{oB fej' fijk ;h<

A d'Ùh C fBod'Ù

B p/JhwkB D pbtkB.

3. bzwk ;wK phs ikD ”s/ fJZe tkoh g{oB i'rh d/ o{g ftZu feZE/ frnk<

A oki e'N C cohde'N

B g{oB e'N D f;nkbe'N.

4. n"bkd Bk j'D ekoB fBokÙ j'Jh b{DK okik ;btkB B{z Bkb b? e/ fe; e'b gj[zuh<

A g{oB Grs e'b C r'oyBkE e'b

B okik o;kb{ e'b D joBkyÙ e'b.

179

(n)(n)(n)(n) okik o;kb{okik o;kb{okik o;kb{okik o;kb{

I nZr/ fby/ gqÙBK d/ T[Zso nZr/ fby/ gqÙBK d/ T[Zso nZr/ fby/ gqÙBK d/ T[Zso nZr/ fby/ gqÙBK d/ T[Zso fJZe iK dfJZe iK dfJZe iK dfJZe iK d' ÙpdK ftZu f' ÙpdK ftZu f' ÙpdK ftZu f' ÙpdK ftZu fddddULFULFULFULF

1. g{oB Grs d/ nkÙhotkd Bkb f;nkbe'N d/ okik ;btkB d/ xo s/ okDh b{DK dh e[Zy'A fe; dk iBw j'fJnk<

2. oki/ d/ i'sÙhnK B/ oki/ B{z fezB/ toQ/ sZe o;kb{ dk w{zj t/yDk nÙ[ZG dZf;nk<

3. fi; fdB o;kb{ B/ iBw fbnk ;h T[;/ fdB ;btkB d/ n;spb ftZu fe; dk iBw j'fJnk<

4. o;kb{ d/ pugB d/ ;kEh e"D ;B<

5. id'A o;kb{ n?e Bdh ftZu fJÙBkB eoB frnk sK fejVh okie[wkoh T[; gqsh fyZuh rJh<

6. o;kb{ gkDh GoB nkJhnK e[VhnK d/ xV/ fe; Bkb s'V fdzdk j?<

7. oki/ e'b fÙekfJs eoB s/ e[VhnK B{z gkDh GoB bJh fejV/ xV/ dh tos'A eoB bJh fejk<

8. o;kb{ B/ fejV/ shoK Bkb rkroK d/ th fBÙkB/ ftzBQD/ Ù[o{ eo fdZs/<

9. id'A o;kb{ B{z oki/ B/ dopko ftZu p[bkfJnk sK T[;B{z eh ;˜k fdZsh<

10. joh uzd dh bVeh dk eh BK ;h<

11. ;o{gK nkgDh ;j/bhnK Bkb feZE/ y/v ojh ;h<

12. o;kb{ fe;B{z d/ye/ T[; s/ w'fjs j' frnk<

13. ;o{gK fe;B{z fgnko eodh ;h<

14. f;oeZg okik b'eK T[Zs/ eh eo fojk ;h<

15. f;oeZg B/ o;kb{ dk fXnkB u"gV dh pk˜h s'A jNkT[D bJh T[;d/ nkˇ/Fd[nk /̌ eh x[wkT[DhnK Ù[o{ ehshnK<

16. o;kb{ e'b eh ;h<

17. f;oeZg e'b eh ;h fijVh T[;dh wZdd Bk eo ;fenk<

18. o;kb{ B/ fe; Bkb u"gV y/vh<

19. id'A o;kb{ f;oeZg B{z wkoB bZrk sK T[;B/ fe; dk tk;sk gk e/ nkgDh ikB dh y?o wzrh<

20. f;oeZg dh BthA izwh Xh dk BK eh oZfynk frnk<


1. okik ;btkB B/ i'sÙhnK dk efjDk wzB e/ g{oB B{zaaaaaaaaaaaaa G'o/ ftZu gkJh oZfynk ;h.

2. o;kb{ pj[s ;[zdo s/ itkB ;h, T[;dh sZeDh s'A jh t/yD tkbkaaaaaaaaaaaa iKdk ;h.

3. o;kb{ d/ Ùfjo SZvD s/ T[; Bkb c"bkdh BK dk aaaaaaaaaaaaa s/ s'sk th ;B.

180

4. o;kb{ B/ Bkr dhnK nZyK ftZu'Aaaaaaaaaaaaaaaaaaaa eZY fdZsh.

5. o;kb{ B/ nkgDh sho nzdk˜h d/ j[Bo ;dekaaaaaaaaaaaaa B{z c[zv fdZsk.

6. o;kb{ B/ oki/ joh uzd B{z ;wMk p[Mk e/ ;o{gK dk ftnkjaaaaaaaaaaaaaaa Bkb eotk fdZsk.

7. okik f;oeZg d/ Ùfjo d/ pkjo fJZe aaaaaaaaaaaaaaaaa dk xo ;h.

8. o;kb{ B/ x[fwQnko B{z nkt/ d/ ;ko/ GKfvnK dh aaaaaaaaaaaaaaaa d/ fdZsh s/ nkt/ dh nZr p[Mk

fdZsh.

9. e'ebK j[D itkB j' u[Zeh ;h s/aaaaaaaaaaaaaaa dh okDh pD e/ ofjDk ukj[zdh ;h.


1. ;btkB d/ n;spb ftZu fJZe tS/ok izfwnk fi; dk BK c"bkdh oZfynk.

2. o;kb{ Ù[o{ s'A jh ˆ[bkw ofjD tkbk ;h.

3. Bkr dh nZyK ”u o/s g? rJh ;h fi; ekoB T[; B{z pVh sebh¯ j' ojh ;h.

4. f;oeZg BK dk okik b'eK Bkb pj[s fgnko eodk ;h.

5. id'A o;kb{ f;oeZg d/ wfjbhA ik gj[zfunk s/ T[;B{z u'gV y/vD bJh bbekfonk.

6. okik o;kb{ B{z nkgD/ s's/ s'A j'vh s/ e'ebK dh eos{s dk gsk bZrk sK T[;B{z r[Z;k BjhA

nkfJnk.


1. okik o;kb{ dh eEk fejVhnK eEktK ftZu'A bJh rJh j?<

A fwZE eEktK C dzs eEktK

B Bhsh eEktK D gqhs eEktK.

2. okik ;btkB B/ i'sÙhnK dk efjDk wzB e/ g{oB B{z fezB/ ;kb bJh G'o/ ftZu oZfynk<

A gzi ;kb bJh C pkoK ;kb bJh

B d' ;kb bJh D dZ; ;kb bJh.

3. f;oeZg okik fej' fijk ;h<

A fJwkBdko okik C egNh okik

B pbtkB okik D p/JhwkB oki.

4. okik o;kb{ B/ e'ebK bJh fe; dh T[;koh ehsh<

A ;[zdo pkˆ C ;[zdo sbkp dh

B ;[zdo wfjb D ;[zdo wzdo dh.

181

(J) (J) (J) (J) d[Zbk GZNhd[Zbk GZNhd[Zbk GZNhd[Zbk GZNh

I nZr/ fby/ gqnZr/ fby/ gqnZr/ fby/ gqnZr/ fby/ gqÙBK d/ T[Zso fJZe iK d' ÙpdK ftZu fdULFÙBK d/ T[Zso fJZe iK d' ÙpdK ftZu fdULFÙBK d/ T[Zso fJZe iK d' ÙpdK ftZu fdULFÙBK d/ T[Zso fJZe iK d' ÙpdK ftZu fdULF

1. d[Zbk feZE'A dk izwgb ;h<

2. d[Zbk d/ fgsk dk BK eh ;h<

3. d[Zbk GZNh fe; gfotko Bkb ;zpzX oZydk ;h<

4. id'A d[Zb/ dk iBw j'fJnk, T[BQK fdBh nepo dh fJZe okig{s okDh dh e[Zy'A fJZe g[Zso B/

iBw fbnk, T[;dk eh BK ;h<

5. d[Zbk GZNh nk™d/ iKd/ Ùkjh ek¯fbnK B{z eh eodk ;h<

6. d[Zbk b[ZN d/ g?;/ B{z eh eodk ;h<

7. d[Zb/ d/ uku/ dk BK eh ;h<

8. fe;B/ d[Zb/ B{z cVB bJh nkgDh ¯"i G/ih<

9. fe;B/ d[Zb/ B{z pukT[D bJh c"i d/ ;?Bkgsh B{z GowkT[D dh e'fÙÙ ehsh<

10. d[Zb/ B{z feE/ fbik e/ cK;h d/ fdZsh<


1. d[Zb/ d/ fgT[Fdkd/ th nkgD/ ;w/A d/ seV/ nDyhb/ s/aaaaaaaaaaaaa ftnesh ;B.

2. ;bhw ek¯h ew˜'o ;h, pkdÙkj T[;B{zaaaaaaaaaaaaaaaaa pDkT[Dk ukj[zdk ;h.

3. d[Zbk ns/ Ùfjikdk ;bhw fJZe' wK dk aaaaaaaaaaaaaaaaa u[zx e/ gb/.

4. d[Zbk gfjbK s'A jh aaaaaaaaaaaaaaa ;[Gkn tkbk ;h.

5. d[Zb/ dk ukuk ibkbdhB T[; Bkbaaaaaaaaaaaaa oZydk ;h.

III fejVk eEB mhe iK fejVk eEB mhe iK fejVk eEB mhe iK fejVk eEB mhe iK ˆ̂̂̂bs j?LFbs j?LFbs j?LFbs j?LF

1. d[Zbk ;Kdb pko dk izwgb ;h.

2. d[Zb/ d/ fgsk dk BK BkBe ;h.

3. nepo dh fJZe okig{o okDh B/ fJZe g[Zsoh B{z iBw fdZsk.

4. d[Zbk gfjbK s'A jh pkrh ;[Gkn tkbk ;h.

5. c"i B/ d[Zb/ d/ fgzv T[Zs/ Xktk p'b fdZsk ns/ d[Zb/ d/ gfotko B{z pzdh pDk fbnk.

182


1. d[Zb/ d/ gfoktko dk ;zpzX fe; Bkb ;h<

A okig{sK Bkb C iZNK Bkb

B ;[fBnko Bkb D soykD Bkb.

2. nepo dh fJZe okig{s okDh dh e[Zy'A fe; g[Zso B/ iBw fbnk<

A ekdw C ;bhw

B ojhw D gZbt.

3. d[ZbkGZNh dh rkEk dk toBD fejV/ fsT[jko d/ rhsK ”u fwbdk j?<

A dhtkbh C b'jVh

B d[;fjok D ft;kyh.

4. f;oeZg okik fej' fijk ;h<

A fJwkBdko C egNh/

B pbtkB D p/JhwkB.

5. okik o;kb{ B/ e'ebK bJh fe; dh T[;koh ehsh<

A ;[zdo pkˆ C ;[zdo sbkp dh

B ;[zdo wfjb D ;[zdo wzdo dh.

gqhsFeEktKgqhsFeEktKgqhsFeEktKgqhsFeEktK

(T) (T) (T) (T) jhoFoKMkjhoFoKMkjhoFoKMkjhoFoKMk

I nZr/ fby/ gqÙBK d/ T[Zso fJZe iK d' ÙpdK ftZu fdULFnZr/ fby/ gqÙBK d/ T[Zso fJZe iK d' ÙpdK ftZu fdULFnZr/ fby/ gqÙBK d/ T[Zso fJZe iK d' ÙpdK ftZu fdULFnZr/ fby/ gqÙBK d/ T[Zso fJZe iK d' ÙpdK ftZu fdULF

1. Mzr f;nkb d/ fJZe ;odko wbe u{ue d/ xo fe;B/ iBw fbnk<

2. u"Xoh w"i{ feZE/ ofjzdk ;h<

3. sys j˜kok fe; dk fgzv ;h<

4. u"Xoh w"i{ d/ fezB/ g[Zso ;B<

5. u"Xoh w"i{ d/ ;G s'A S'N/ g[Zso dk BK eh ;h<

183

6. fgsk dh w"s s'A pknd GoktK dk fe; tzvFtzvkJh eoe/ MrVk j'fJnk<

7. oKM/ d/ fjZ;/ fejVh ˜whB nkJh<

8. jho dhnK ;j/bhnK B/ T[;B{z gbzx s/ fe; d/ ;[Zs/ j'D pko/ dZf;nk<

9. jho B/ oKM/ B{z nkgD/ B/V/ oZyD bJh nkgD/ fgT[ e'b fejVh B"eoh fdtk fdZsh<

10. jho dk ftnkj feZE/ j' frnk<

11. jho dk ftnkj fe; Bkb j'fJnk<

12. jho dh BBkD dk eh BK ;h<

13. ;fjsh fe;B{z fgnko eodh ;h<


1. ;odko wbe u{ue d/ xo fJZe bVeh g?dk j'Jh, fi; dk BKaaaaaaaaaaa oZfynk frnk.

2. oKM/ B{z ;G s'A wkVh iwhB fdZsh rJh. oKMk nkgD/ GoktK d/ fJ; ftjko s'Aaaaaaaaaaaaaa ;h.

3. oKMk EZfenk j'fJnk;h fe gbzx T[Zs/ b/NfdnK jh T[;B{z r{VQh aaaaaaaaaaaaaa nk rJh.

4. oKM/ B/ jho B{z T[jd/ ;j[o/ fgzv ik e/ fwbD dh aaaaaaaaaaaaa ;'uh.

III fejVk eEB mhe iK rbs fejVk eEB mhe iK rbs fejVk eEB mhe iK rbs fejVk eEB mhe iK rbs j?LFj?LFj?LFj?LF

1. jho wbe u{ue dh Xh ;h.

2. oKMk u"Xoh w"i{ dk ;G s'A tZvk g[Zso ;h.

3. jho B/ oKM/ B{z nkgD/ B/V/ oZyD bJh fgT[ e'b wZMK d/ uko{ ti'A B"eoh fdtk fdZsh.

4. jho dk ftnkj oKM/ Bkb j' frnk ;h.

5. ;fjsh w[okd BK d/ fe;/ pb'u B{z fgnko eodh ;h.

IV ;jh T[Zso dh u'D eo;jh T[Zso dh u'D eo;jh T[Zso dh u'D eo;jh T[Zso dh u'D eo'LF'LF'LF'LF

1. oKM/ d/ pkg dk BK eh ;h<

A w"i{ C bZG{

B y'i{ D w'N{.

2. oKM/ B{z skjBk fe; B/ wkfonk<

A pkg B/ C GkphnK B/

184

B Gok B/ D ukuh B/

3. oKMk B/ fezB/ ;kb jho d/ fgT[ dhnK wZMK ukohnK<

A d; ;kb C gzi ;kb

B ;Zs ;kb D pkoK ;kb.

(n) (n) (n) (n) fwo˜k ;kfjpKfwo˜k ;kfjpKfwo˜k ;kfjpKfwo˜k ;kfjpK

I nZr/ fby/nZr/ fby/nZr/ fby/nZr/ fby/ gqÙBK d/ T[Zso fJZe iK d' ÙpdK ftZu fdULFgqÙBK d/ T[Zso fJZe iK d' ÙpdK ftZu fdULFgqÙBK d/ T[Zso fJZe iK d' ÙpdK ftZu fdULFgqÙBK d/ T[Zso fJZe iK d' ÙpdK ftZu fdULF

1. yhtk ıkB dh Xh e"D ;h<

2. yhtk ıkB e"D ;h<

3. fwo˜k feZE/ izfwnk ;h<

4. ;kfjpK foÙs/ ftZu fwo˜/ dh fe; foÙs/dko dh Xh ;h<

5. fwo˜/ d/ pugB ;w/A T[;d/ f;o s'A fe; dk ;kfJnk T[Zm frnk ;h<

6. BkBe/ xo ofjzfdnK fwo˜k feE/ gVQB ikD bZrk<

7. w;hs ftZu gVfdnK oKM/ dk fe; Bkb brkT[ j' frnk<

8. ;kfjpK d/ wkfgnK B/ T[; dk ftnkj fe; ıkBdkB d/ rZGo{ Bkb s?n eo fdZsk<

9. fwo˜k ;kfjpK B{z fwbD bJh fe; s/ ;tko j' e/ ;kfjpK d/ fgzv gjz[funk<

10. ;kfjpK B/ fwo˜/ dk shoK tkbk GZEk ns/ ewkB feZE/ Nzr fdZs/<


1. fwo˜k dkBkpkd fgzv ftZuaaaaaaaaaaaa BK d/ ftnesh d/ xo izfwnk.

2. fwo˜k ns/ ;kfjpK B/ ftnkj s'A gfjbK jhaaaaaaaaaaaaaaaa ikD dk wsk gek fbnk.

3. ;kfjpK T[;d/aaaaaaaaaaaaaaa ikrdh p?mh ;h.

4. e[M ;¯o dh EektN ekoB ns/ e[M fBÙfuzs j' ikD ekoBaaaaaaaaaaaaaaaa fJZe izv d/ j/mK nokw eoB bJh o[e frnk.

5. fwo˜k izv d/ j/mKaaaaaaaaaaaaaaaaa frnk.

185


1. ;kfjpK foÙs/ ftZu fwo˜/ d/ wkw/ dh Xh ;h.

2. w;hs ftZu fJeZm/ gVQfdnK fwo˜k s/ ;kfjpK dk nkg;h t?o j' frnk.

3. ;kfjpK uzXVK d/ rZGo{ Bkb ftnkj bJh ok˜h BjhA ;h.

4. fwo˜k ;kfjpK B{z T[Xkb e/ BjhA b? e/ frnk.

5. fwo˜/ dk sho tkbk GZEk ns/ ewkB izv T[Zs/ Nzr fdZs/.


1. ;kfjpK B/ fe;d/ jZE fwo˜/ B{z dkBkpkd ;[B/jk G/fink<

A Xow{ C eow{

B uoBk D gow.

2. fwo˜k fpBK fe;/ fYZb s'A nkgDh fe; uh˜ s/ ;tko j' e/ tkj'Fdkjh ;kfjpK d/ fgzv gj[zu

frnk<

A ;kJheb C pZeh

B rZvk D T{m.

3. ;kfjpK dk ftnkj fe; ıkBdkB d/ rZGo{ Bkb s?n j' frnk<

A okig{sK C uzXV

B tzMbk D GZNh.


gqÙB BzpogqÙB BzpogqÙB BzpogqÙB Bzpo---- 2222

bk˜wh gzikphF11 d/ b'e rhs Gkr d/ nfGnk; ftZu'A gqÙB g[ZS/ ikDr/. fJ;

bJh ftfdnkoEh gkmK d/ nfGnk;K ftZu fdZs/ gqÙBK dh fsnkoh ftfdnkoEh eoBr/.

186


bk˜wh gzikphF11 d/ b'eFeEktK Gkr ftZu'A eEktK d/ ;ko g[ZS/ ikDr/. fJ; dh fsnkoh bJh ftfdnkoEh ;kohnK b'eFeEktK dh d[jokJh eoBr/.


bk˜wh gzikphF11 d/ nzro/˜h s'A gzikph nB[tkd Gkr ftZu'A nzro/˜h tkeK

ns/ ÙpdK B{z gzikph ftZu nB[tkd eoB bJh fejk ikt/rk. fJ; bJh ftfdnkoEh

gkm g[;se ftZu fdZs/ tkeK ns/ ÙpdK dh ftfdnkoEh d[jokJh eoBr/.


bk˜wh gzikphF11 dh gkm g[;se ftZu'A nıpko d/ ;zgkde B{z

;wZf;nktK$xNBktK ;zpzXh gZso fbyD ;zpzXh gqÙB g[ZfSnk ikt/rk. gkm g[;se

ftZu tZyFtZy ftfÙnK ;zpzXh fdZs/ gZsoK dh ftfdnkoEh d[jokJh eoBr/.

gqÙB Bzpo gqÙB Bzpo gqÙB Bzpo gqÙB Bzpo ---- 6666

bk˜wh gzikphF11 ftZu'A fJÙfsjko ns/ ;Zdk gZso ;zpzXh gqÙB g[ZS/ ikDr/. fJ;dh fsnkoh bJh ftfdnkoEh gkmFg[;se ftZu fdZs/ fJÙfsjkoK ns/ ;ZdkFgZsoK

dh d[jokJh eoBr/.


bk˜wh gzikphF11 ftZu'A tZyF2 ftfÙnK ;zpzXh g?oQk ouBk fbyD bJh gqÙB

g[ZS/ ikDr/. fJ; dh fsnkoh bJh ftfdnkoEh gkm g[;se ftZu fdZs/ tZyF2 ftfÙnK d/ g?foQnK dh d[jokJh eoBr/.

187


bk˜wh gzikphF11 ftZu'A w[jktfonK d/ tkeK ;zpzXh gqÙB g[ZfSnk ikt/rk. fJ;

bJh gkm g[;se ftZu fdZs/ w[jktfonK dh ftfdnkoEh d[jokJh eoBr/.

B'NLF B'NLF B'NLF B'NLF bk˜wh gzikphF11 dh gkmFg[;se d/ nzro/˜h s'A gzikph ftZu ÙpdK d/

nB[tkd ;zpzXh g[ZfSnk ikt/rk. fJ;dh fsnkoh bJh ftfdnkoEh gkmFg[;se ftZu

fdZsh ;w[Zuh Ùpdktbh dh d[jokJh eoBr/.

188

gqÙB p?AegqÙB p?AegqÙB p?AegqÙB p?Ae

iwks iwks iwks iwks ---- 10O210O210O210O2

ftÙkLF bk˜wh gzikphftÙkLF bk˜wh gzikphftÙkLF bk˜wh gzikphftÙkLF bk˜wh gzikph

fgnko/ ftfdfgnko/ ftfdfgnko/ ftfdfgnko/ ftfdnkoEhU!nkoEhU!nkoEhU!nkoEhU!

bk˜wh gzikph-12 d/ ;w[Zu/ gkmFeqw d/ nkXko s/ ;zy/g T[ZsoK tkb/ 10 gqÙB

g[ZS/ ikDr/. fijV/ fe gzikph ;ZfGnkuko dh ikDFgSkD, eftsktK, ejkDhnK,

nykT[sK ftZu'A bJ/ ikDr/. fJj gqÙB fJZe d' ÙpdK d/ T[Zso, rbs$mhe, ıkbh EktK

ns/ pj[Fu'D tkb/ j'Dr/.

T[go'es gqÙBK dh fsnkoh ns/ ftfdnkoEhnK dh ;j{bs bJh ;w[Zu/ gkm eqw

ftZu'A gqÙB pDkJ/ rJ/ jB. fJj gqÙB fiZE/ s[jkv/ frnkB ftZu tkXk eoBr/ T[ZE/ s[jkB{z w[ekpbk gqhfynktK bJh th T[g:'rh j'Dr/. ;kB{z g{oh T[whd j? fe s[;hA fJ;dk

g{ok bkG gqkgs eo'r/ ns/ nkgD/ nkg B{z soZeh d/ okj s/ b? e/ ikUr/.

189

gkmgkmgkmgkm----1111

b/yL gzikph ;ZfGnkukob/yL gzikph ;ZfGnkukob/yL gzikph ;ZfGnkukob/yL gzikph ;ZfGnkuko

b/ye L vka i;ftzdo f;zxb/ye L vka i;ftzdo f;zxb/ye L vka i;ftzdo f;zxb/ye L vka i;ftzdo f;zx

gqÙB BzgqÙB BzgqÙB BzgqÙB BzL 1a t;s{fBÙm$;zy/g T[ZsoK tkb/ gqÙBLFL 1a t;s{fBÙm$;zy/g T[ZsoK tkb/ gqÙBLFL 1a t;s{fBÙm$;zy/g T[ZsoK tkb/ gqÙBLFL 1a t;s{fBÙm$;zy/g T[ZsoK tkb/ gqÙBLF


1. gzikph ;ZfGnkuko gkm dk b/ye e"D j?<

2. b'e ;w{j d[nkok f;oih ihtB iKu B{z eh efjzd/ jB<

3. gzikp ;ZfGnkuko fe; G{r'fbe fyZs/ dh g?dktko j?<

4. Gkos ftZu fizB/ th jwbkto nkJ/ T[j fejV/ gqt/Ù d[nko okjhA dkyb j'J/<

5. gzikp dh ˜whB fe; soQK dh j?<

6. gzikp B{z ;ZfGnkuko dk gzx{Vk j'D dk wkD e"D fdzd/ jB<

7. ;zx'b ns/ Y'bpkjk dh y[dkJh s'A fejVh ;ZfGnsk d/ gqkuhB Bw{B/ fwb/ jB<

8. 1500-3000 Jh;th g{ot gzikp ftZu fejV/ b'eK B/ gqt/Ù ehsk<

9. gzikp dh Xosh s/ fijV/ t/dK dh ouBk j'Jh T[BQK ftZu'A d' d/ Bkw dZ;'<

10. “gzikph ;ZfGnkuko” d/ b/ye nB[;ko gzikp dk fJ; s'A gfjbK BK eh ;h<

11. nkohnk ;ZfGnsk dk gqf;ZX f;Zfynk e/Ado fejVk ;h<

12. b/ye d[nkok dZ;/ rJ/ gzikph ufoZso d/ e'Jh d' gSkD fuzBQ dZ;'<

13. gzikph ;ZfGnkuko d/ fe; d"o B{z ;[Bfjoh d"o fejk iKdk j?<

14. ;ZfGnkuko ftZu gfotosB d/ e'Jh d' w[Zy ekoB dZ;'<

II fejV/ eEB mhe jB iK fejV/ eEB mhe jB iK fejV/ eEB mhe jB iK fejV/ eEB mhe jB iK ˆ̂̂̂bs jBLFbs jBLFbs jBLFbs jBLF

1. ;ZfGnkuko ;Zuh, ;[Zuh, tv/oh ns/ ;{MGoh Ùı;hns f;oiD bJh T[;kfonk frnk fJZe fBZih gqpzX j?.

2. ;ZfGnkuko rshÙhb toskok BjhA j?.

3. gzikp B{z Gkos dk gqt/Ù d[nko wzfBnk iKdk j?.

4. gzikp dh Xosh dk fJj BK w[;bwkBK d/ nkT[D s/ jh gzi O nkp s'A gquZfbs j'fJnk.

5. gzikp dh Xosh s/ gkfDBh dh gqf;ZX ouBk nÙNkfXnkJh fbyh rJh.

190

6. w[jzwd fpB ekf;w B/ 712 JhL ftZu Gkos s/ jwbk ehsk.

7. ;qh r[o{ rqzE ;kfjp dh ;zgkdBk ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ ehsh.

8. eoVh fwjBs eoe/ T[; T[Zs/ jZe Bk iskT[Dk jh gzikphnK dk yk;k j?.

9. gzikphnK B/ feos eoBk, Bkw igDk ns/ tzv SeDk dk ;zebg fJ;bkw Xow s'A fbnk j?.

10. gzikph f˜zdrh B{z iB{zB tKr BjhA fiT{Ad/.

11. b/ye nB[;ko gzikph ;[Gkn s'A GVehb/ jB.

12. gzikph ;ZfGnkuko dk b'e BkfJe okik j?.

13. o/b, vkeFsko ns/ j'o BthB t;hfbnK B/ ;kvh ihtBFrsh ftZu s/˜h fbnKdh j?.

III ııııkbh EktK Go'LFkbh EktK Go'LFkbh EktK Go'LFkbh EktK Go'LF

1. wB[Zy dhnK fBZih ns/aaaaaaaaaaaa ;zGktBktK B{z gqc[Zfbs eoBk ;ZfGnkuko dk beÙ j?.

2. ;ZfGnkuko ;Zuh ns/ ;[Zuh ns/ ;{M Goh Ùı;hns f;oiD bJh wB[ZyK tZb'A T[;kfonk

aaaaaaaaaaaa gqpzX j?.

3. gzikp ;ZfGnkuko d/ aaaaaaaaaaaaaaa ;kb g[okD/ j'D d/ th gqwkD fwb/ jB.

4. gqkuhB gzikph ;ZfGnkuko ftZu aaaaaaaaaaaaa f;Zfynk e/Ado pj[s uofus fojk j?.

5. ;qh r[o{ BkBe ih d[nkok feos eoB, Bkw igD ns/ aaaaaaaaaaaa dk ;zebg fdZsk frnk.

6. gzikp ftZuaaaaaaaaaaaaaa d/ nkrwB Bkb oki;h ;odkoh dk ns/ r[bkw ;ZfGnkuko dk d"o Ù[o{ j'fJnk.

7. aaaaaaaaaaaa G{wh ekoB G[Zy/ woBk gzikphnK d/ fjZ;/ BjhA nkfJnk.

8. gzikph nkgDh f˜zdrh B{zaaaaaaaaaaaaaaaaa tKr fiT{Ad/ jB.

9. gzikph ;ZfGnkuko ftZu okikaaaaaaaaaaaaaaaaa dk gkso j?.

10. aaaaaaaaaaaaaaaa ftZu fgSbh fJZe ;dh s'A pj[s s/˜h Bkb gfotosB nkJ/ jB.

11. aaaaaaaaaaaaaaa B/ ykb;/ dh f;oiDk eoe/ gzikp dh Xosh B{z fJZe BthA g[Zm fdZsh.

12. j[Daaaaaaaaaaaa nkgD/ wkjh B{z BjhA ej/Arh fe “b? d/ w?B{z wıwb dh gZyh x[zro{nK tkbh.


1. gzikph ;ZfGnkuko gkm dk b/ye e"D j?<

A. gq'a wBihs f;zx

B. vka i'frzdo f;zx e?o'A

C. vka i;ftzdo f;zx

191

D. r[b˜ko f;zx ;zX{.

2. ;ZfGnkuko dk beÙ wB[Zy dhnK fejVhnK b'VK B{z g{ok eoBk j?<

A. Xkofwe b'VK

B. ;ohoe b'VK

C. p[fBnkdh b'VK

D. ftZfdne b'VK.

3. fejV/ gops s'A tfjzd/ dfonktK B/ gzikp dh Xosh B{z ofjD d/ nB[e{b pDkJh oZfynk<

A. fjwkbk gops

B. fÙtkfbe

C. ;sg[Vk gops

D. noktbh.

4. fe;d/ nkT[D Bkb gzikp dk BK gzi-nkp s'A gquZfbs j'fJnk<

A. nkohnk ;ZfGnsk

B. ;gsFf;zX{ ;ZfGnsk

C. w[;bwkBh ;ZfGnkuko

D. fJ;bkwh ;ZfGnkuko.

5. o/b, vkeFsko ns/ ;ZfGnkukoe BthBsk fe; ;ZfGnkuko d/ gqGkt nXhB gzikp ftZu j'Ad

ftZu nkJ/<

A. jVZgk ;ZfGnkuko

B. nzro/˜h ;ZfGnkuko

C. nkohnk ;ZfGnkuko

D. w[;bwkBh ;ZfGnkuko.

192

gkgkgkgkmmmm----2222

b/yL gzikp dk ofjD ;fjDb/yL gzikp dk ofjD ;fjDb/yL gzikp dk ofjD ;fjDb/yL gzikp dk ofjD ;fjD

b/ye L gq'L wBihs f;zxb/ye L gq'L wBihs f;zxb/ye L gq'L wBihs f;zxb/ye L gq'L wBihs f;zx


1. “gzikp dk ofjDF;fjD” gkm dk b/ye e"D j?<

2. ofjD-;fjD d/ j'o d' ;wkBkoEh Ùpd fejV/ jB<

3. ofjDF;fjD, ofjsbFpfjsb ns/ ofjDhFpfjDh ÙpdK d/ fejV/ d' noE tos/ iKd/ jB<

4. b/ye B/ wB[Zyh ofjDF;fjD T[Zs/ e[dos d/ gqGkt B{z fejV/ d' GkrK ftZu tzfvnk j?<

5. fejV/ w";w ftZu shnK bZrdhnK jB ns/ yho-g{V/ pDkJ/ iKd/ jB<

6. b/ye nB[;ko fe; w";w s'A gzikph S/sh jh nZe iKd/ jB<

7. b/ye nB[;ko fiZE/ nZiebQ gzikp d/ w?dkB jB, fJZE/ gfjbK eh ;h<

8. gÙ{ gzikph ihtB ftZu fe; soQK dk doik oZyd/ ;B<

9. gzikp ftZu fe; gÙ{ B{z wksk dk doik fdZsk frnk<

10. gzikp ftZu gfjbK jo xo, w[jZbk, fgzv iK e;pk fej' fijk j[zdk ;h<

11. gzikph ihtB B{z ;[Zu dk ;zebg fe;B/ fdZsk<

II fejV/ eEB mhe jB iK rbs jBLFfejV/ eEB mhe jB iK rbs jBLFfejV/ eEB mhe jB iK rbs jBLFfejV/ eEB mhe jB iK rbs jBLF

1. ofjDF;fjD ÙKs gkDh tKr mfjfonk ;zebg j?.

2. ofjDF;fjD ;zebg d'FXkoh Ùk;so tKr ;w/A dh Ùsozi ”s/ ukbK ubdk j?.

3. ekdo dh e[dos dk wB[Zy d/ ofjD ;fjD T[Zs/ e'Jh gqGkt BjhA g?Adk.

4. b/ye nB[;ko b'e pkoK ;kb dk ;'ek podkÙs BjhA eo ;ed/ pkoK xVhnK dk whAj sK

podkÙs eo ;ed/ jB.

5. gzikp d/ w?dkB ftZu f;zX Bdh nkgDhnK ;jkfJe BdhnK Bkb dZyDFgZSw B{z tfjD bZrh.

6. gzikp ftZu gÙ{nK dh wZdd Bkb y/sh j'D bZrh.

7. b/ye nB[;ko gzuFBd (gzikp) fJ; ÙKs ns/ owDhe Xosh T[Zs/ t/d, Ùk;so ns/ g[okD ou/ rJ/.

8. b/ye nB[;ko nkohnB w{b d/ b'eK B/ gzikp d/ fJbke/ tkj[DF;ztkoB bJh Xkofwe

ftÙtk;K ns/ nehfdnK B{z nkXko BjhA pDkfJnk.

9. ;ZfGnkuko d/ wkfjo wzBd/ jB fe jo gqw[Zy c;b fJZe fBt/ebk ofjD ;fjD f;oidh j?.

193

10. ;dhnK s'A ftd/Ùh jwfbnK d/ MZyV B{z Mbd/ gzikphnK d/ ;[Gkn ftZu JhB wzBDk ;fji/ jh fte;s j' frnk.

11. b/ye nB[;ko ofjD ;fjD fBozso rshÙhb j? go fJj fBozso pdb BjhA fojk.


1. ofjDF;fjD s'A d{;ok noEaaaaaaaaaaaaaaa ti'A fbnk ns/ ;wfMnk iKdk j?.

2. ofjDF;fjD ;wkfie pDso dk T[j skDk g/Nk j? fi; nXhB b'eK dk ;wki ftZuaaaaaaaaaa

ns/ ezw XzfdnK dhaaaaaaaaaaaaaaa fwZEh iKdh j?.

3. jo ;wki nkgDhnK b'VK w[skpe fuzBQK gqsheK fpzpK dh GkÙk dk fJZeaaaaaaaaaaaa f;oidk j?.

4. ofjDF;fjD ;zebgaaaaaaaaa Ùk;so tKr ;w/A dh Ùsozi ”s/ ukbK uZbdk j?.

5. w[fNnkoKaaaaaaaaaaaaaa Bkb fgZgb dhnK Nh;hnK B{z S'AjdhnK jB.

6. dkbK, eDe, S'fbnK B{zaaaaaaaaaaaaa bZr iKd/ jB.

7. fiZE/ nZieZbQ gzikp d/ w?dkB jB fJZE/ edhaaaaaaaaaaaaaaa dk ;kro bfjok™dk ;h.

8. Gkos d/ d' wjkB rqzEKaaaaaaaaaaa ns/ aaaaaaaaaaaaaaa d/ eJh gkso gzikp d/ fJbke/ ftZu ftuod/

fenk;/ iKd/ jB.

9. aaaaaaaaaaaaaaaaaaa y/shpkVh ftZu T{oik dk w[Zy ;o's j'D d/ BkbFBkˇaaaaaaaaaaaaa dk w[Zy

t;hbk pD rJ/.

10. gzikphnK B/ jo ezw, jo Xzd/ ftZu nkgDhaaaaaaaaaaaa Bkb Bkw yZfNnk.


1. wB[Zy d/ ofjDF;fjD T[Zs/ fe;dk v{zxk gqGkt j?<

A. rhsK dk

B. e[dos dk

C. BkuK dk

D. gÙ{nK dk.

2. ;kv/ ofjD ;fjD B{z ;G s'A tZX e"D gqGkfts eodk j?<

A. uzdowk

B. Xosh

C. ;{oi

194

D. w";w.

3. ;wki B{z uko torK ftZu fe;B/ tzfvnk<

A. wB{z ;fwqsh B/

B. w[;bwkBK B/

C. nzro/˜K B/

D. rqzEK B/.

4. f;zX xkNh dh ;ZfGnsk ;w/A fejVk Ùfjo ftfe;s j'fJnk<

A. sefÙbk

B. N?Eh˜

C. jVZgk

D. wfjzi'dV'

5. ;funkok ihtB ihD tkb/ B{z eh efj e/ ;fsekfonk iKdk j?<

A. r[of;Zy

B. Grs

C. r[ow[y fgnkok

D. w[oÙd.


b/yL gzikp d/ b'e feZs/b/yL gzikp d/ b'e feZs/b/yL gzikp d/ b'e feZs/b/yL gzikp d/ b'e feZs/

b/ye L vka i'frzdo f;zx e?o'Ab/ye L vka i'frzdo f;zx e?o'Ab/ye L vka i'frzdo f;zx e?o'Ab/ye L vka i'frzdo f;zx e?o'A


1. gzikp d/ b'eFfeZs/ fe; b/ye dh ouBk j?<

2. “feZsk” fe; Ùpd dk ;zy/g o{g j?<

3. b'eFfeZs/ dk ;wkBkoEe Ùpd fejVk j?<

4. fÙbg ns/ ebk d/ ;[w/b B{z fwbk e/ T[gihtek ewkT[D bJh ehs/ iKd/ ezw B{z eh efjzd/ jB<

5. b'e feZsk ftneshrs j[zd/ j'J/ th fejVk doik gqkgs eo b?Adk j?<

6. fijV/ b'e b'eFfeZskekoK dh Ùq/Dh ftZu nk™d/ jB T[BQK ftZu'A fe;/ d' d/ Bkw dZ;'<

195

7. b'e feZfsnK B{z fezB/ torK ftZu tzfvnk iKdk j?<

8. b'e feZs/ fejV/ oki gqpzX ftZu f;yoK s/ ;B<

9. b'e feZfsnK dh f;ybkJh feZE'A bJh iKdh j?<

10. b'e feZskekoK B{z gfjb/ ;fwnK ftZu fJt˜kBk fe; o{g ftZu fwbdk ;h<

11. fe;/ ;wki ns/ ;ZfGnkuko d/ feZfsnK dk ;zpzX T[ZE'A dh fe; ;fEsh Bkb j[zdk j?<

12. b'e feZfsnK ftZu tosh iKdh eZuh ;wZroh ftZu'A fe;/ d' d/ BK fby'<

13. b'e feZfsnK ftZu toshnK iKdhnK XksK ftZu'A fe;/ d' d/ Bkw dZ;'<

14. b'e feZfsnK ftZu fwZNh dh tos'A Bkb fsnko ehshnK iKdhnK t;sK ftZu'A fe;/ d' d/ Bkw

dZ;'<


1. b'e feZfsnK ftZu ık; ns/ ehwsh ;zdK dh tos'A ehsh iKdh j?.

2. b'e feZfsnK ftZu T[;skdh Ùkfrodh dh gozgok ubdh j?.

3. b'e feZfsnK ftZu ;{M ;ısFfwjBs ns/ ekoiFe[Ùbsk dh ık; b'V ofjzdh j?.

4. b'eFfeZs/ ns/ b'eFXzd/ ;wkBkoEe Ùpd BjhA jB.

5. b'eFfeZs/ ghVQhFdoFghVQh ubd/ jB.

6. b'e feZfsnK ftZu Xosh dk e'Jh wjZst BjhA j?.'

7. b'eFfeZsk ;w{fje j[zdk j'fJnk th ftneshrs f;oiDk dk doik b? b?Adk j?.

8. b'e feZfsnK ftZu T[u/uh f;ybkJh iK ftZfdnk dh õ{os j[zdh j?.

9. b'e feZfsnK ftZu ekr˜ ns/ rZs/ dh tos'A ehsh iKdh j?.

10. b'e feZs/ o'˜h o'Nh dk ;kXB jB.

11. g[oksB wB[Zy uwV/ dh tos'A BjhA ;h eodk.

12. g[okD/ ;fwnK ftZu feZskekoK B{z Bedh d/ o{g ftZu fJt˜kBk fdZsk iKdk ;h.

13. feZs/ s'A Gkt jZEFXzd/ iK fÙbg s'A BjhA fbnk iKdk.

14. gzikp d/ ;ZfGnkuko ftZu feZskFw[Zyh ftt;Ek dk ık; wjZst fojk j?.


1. Xzd/ s'A Gkt T[j feos ;kXB j? fi;s'Aaaaaaaaaaaaaaa dh gqkgsh j[zdh j?.

2. b'e feZfsnK s'A Gkt T[j feos j? fijVhaaaaaaaaaaaaaa nkgD/ jZEK Bkb eod/ jB.

3. b'e feZskaaaaaaaaaaaaaa j[zdk j'fJnk thaaaaaaaaaaaaaaa f;oiDk dk doik gqkgs eo b?Adk j?.

196

4. aaaaaaaaaaaa pk˜hnK gk e/ b'eK dk aaaaaaaaaaaaaaaaaa eod/ jB.

5. ghVQh do ghVQh uZbD ekoBaaaaaaaaaaaaaa dk gqw[Zy bZSD gzogok w[Zyh j'Dk wzfBnk iKdk j?.

6. feZskaaaaaaaaaaaaaaaaa ezw j[zdk j? fi;B{z nrbh ghVQh pr?o fe;/ T[u/uh f;ybkJh d/ gfjbh

ghVQh s'A f;Zydh j?.

7. b'e feZs/ fiZE/ b'eK dh o'˜h o'Nh dk ;kXB jB T[ZE/ fJj b'eFwB dhaaaaaaaaaaaaaaa dh fsqgsh

th eod/ jB.

8. fgSb/ ;w/A ftZu feZskekoK B{z Bedh d/ o{g ftZu BjhA ;r'Aaaaaaaaaa d/ o{g ftZu ;wZroh fdZsh iKdh ;h.

9. fe;/ G{r'fbe fyZs/ ftZu fij' fijh ;wZroh gqkgs j[zdh j? T[ZE'A d/ b'e T[j' fij/aaaaaaaaaaaaa ngDk™d/ jB.

10. gZEo dh tos'A w{oshnK, ikbhnK ns/ aaaaaaaaaaa pDkT[D bJh ehsh iKdh j?.

11. eJh feZskekoK B/ ekr˜ d/aaaaaaaaaaaa pDkT[D dk feZsk th ngDkfJnk j'fJnk j?.


1. vka i'frzdo f;zx e?o'A dk fbfynk b/y fejVk j?<

A. gzikph ;ZfGnkuko

B. gzikp d/ b'e feZs/

C. gzikp dhnK b'e y/vK

D. gzikp dk ofjDF;fjD.

2. T[gihftek d/ T[; ;kXB B{z eh efjzd/ jB fi; ftZu wÙhBK dh tos'A Bk ehsh ikt/<

A. b'eFfeZsk

B. eko'pko

C. Xzdk

D. tgko

3. b'e feZs/ ekjdh fsqgsh eod/ jB<

A. fJSktK dh

B. eko'pko dh

C. ;[ji G[Zy dh

D. fwjBs dh

197

4. b'e feZs/ ed'A f;yoK d/ ;B<

A. ;wkitkdh gqpzX ftZu

B. ;kwtkdh gqpzX ftZu

C. ikrhodkoh gqpzX ftZu

D. wkoe;tkdh gqpzX ftZu.

5. b'e feZfsnK ftZu fejVh eZuh ;wZroh tosh iKdh ;h<

A. gbk;fNe

B. ;Nhb

C. ekr˜

D. b'jk.

6. b'e feZsk ftneshrs j[zdk j'fJnk th ekjdk doik gqkgs eo b?Adk j?<

A. ;wkfie f;oiDk dk

B. Xkofwe f;oiDk dk

C. ;w{fje f;oiDk dk

D. GkJhukoe f;oiDk dk.

7. feZsk fej' fijk ezw j[zdk j?<

A. tgkow[yh

B. ;[jiw[yh

C. o[˜rkow[yh

D. fgskFg[oyh.

8. id'A e'Jh ekohro fe;/ t;s{ dk fBowkD nkgD/ jZEK Bkb eodk j? sK fJ; gqfefonk B{z eh

fejk iKdk j?<

A. ebkekoh

B. fÙbg

C. ebk

D. j[Bo.

9. fÙbg ebk ftZu w[ekpb/ dh GktBk B/ b'eFfeZfsnK ftZu eh Gfonk j?<

198

A. Gktksfwe ;[ji

B. ebksfwe ;[ji

C. fBowkDksfwe ;[ji

D. ebkekoh.

10. b'e feZs/ fe™ nb'g j' oj/ jB<

A. eZuh ;wZroh Bk fwbD ekoB

B. T[u/uh f;Zfynk Bk j'D ekoB

C. Bt/A seBheh ;kXBK ekoB

D. feZskekoK dh xkN ekoB.


b/yL gzikp b/yL gzikp b/yL gzikp b/yL gzikp dhnK b'e dhnK b'e dhnK b'e dhnK b'e ebktKebktKebktKebktK

b/ye L vka i;ftzdo f;zx G[Zbob/ye L vka i;ftzdo f;zx G[Zbob/ye L vka i;ftzdo f;zx G[Zbob/ye L vka i;ftzdo f;zx G[Zbo


1. gzikp dhnK b'e ebktK b/y fe; b/ye dh ouBk j?<

2. nkfdFekb s'A wB[Zy ;[ji ns/ nkBzd dh gqkgsh fejVh uh˜ s'A eodk nk fojk j?<

3. nkfdFwkBt B/ fi; ebk B{z nkgD/ ikd{Jh wB'oE dh f;ZXh bJh tofsnk j? T[;B{z eh efjzd/

jB<

4. b/ye nB[;ko b'eFebk dh f;ybkJh feZE'A bJh iKdh j?<

5. b/ye nB[;ko wB[Zy B/ b'e ebk d/ GkÙkJh o{g fe; soQK rqfjD ehs/<

6. gzikp dh fejVh ebk fBozso gqrshÙhb ns/ gfotosBÙhb ojh j?<

7. gzikp dh b'eFfuZso ebk dh fijVh tzv ehsh rJh j? T[BQK ftZu'A fe;/ d' d/ Bkw dZ;'<

8. gzikp ftZu fiBQK EKtK s/ fwT{ob fuZsoekoh fwbdh j? T[BQK ftZu'A fe;/ d' d/ Bkw dZ;'<

9. ebwh fuZsoK d/ Bw{B/ feZE/ fwbd/ jB<

10. gzikp ftZu b'e d/thnK ftZu'A ;G s'A fñkdk fe; d/th dhnK w{oshnK pDkJhnK iKdhnK

jB<

199

11. fe; d/th B{z g"okfDe d/th wzfBnk iKdk j?<

12. eZse d/ wjhB/ ftZu fe; wksk dh w{osh pDk e/ g{ik ehsh iKdh j?<

13. u/ue s'A puD bJh fe; d/th dh g{ik ehsh iKdh j?<

14. gzikp ftZu b'e ebktK dk fBGkU pj[sk eoe/ fe; tZb'A j'fJnk j?<


1. ebk nkfdFekb s'A wB[Zy dh wkBf;e fsqgsh dk ;kXB ojh j?.

2. f;zX{ xkNh dh y[dkJh s'A gqkgs w{oshnK ns/ fuZsoekoh d/ Bw{fBnK dk fwZEK Bkb e'Jh ;zpzX

BjhA.

3. b'e ebk dk fto;k gozgok s'A gqkgs BjhA j[zdk.

4. b'e ebktK r?oFGkÙkJh wB[Zy B/ tv/fonK s'A d/ykFd/yh gqkgs ehs/.

5. ebwh fuZso iBwF;kyhnK ftZu fwbd/ jB.

6. co?;e' fuZsoK ftZu frZb/ gbZ;so B{z fSZb e/ pknd ftZu ozr Go bJ/ iKd/ jB.

7. ;KMh d/th B{z d[ork dk efbnkDh o{g wzfBnk iKdk j?.

8. b/ye nB[;ko yÙNh d/th dh g{ik Bkb dhox nk:{ tkbk gsh fwbdk j?.

9. b/ye nB[;ko g"okfDe eEktK ftZu yÙNh B{z ekofse/: dh gsBh wzfBnk iKdk j?.

10. b/ye nB[;ko nZieZbQ gbk;fNe d/ fyv"D/ BjhA pDd/.

11. pkˆ, u'g s/ ;[ZGo c[bekoh d/ jh o{g jB.

12. c[bekoh dh eYkJh ;w//A ÙrBK d/ rhs BjhA rkJ/ iKd/.

13. gzikp dhnK b'e ebktK Bkb fJ;soh tor dk e'Jh ;zpzX BjhA j?.


1. nkfd wkBt ;[ji ns/ nkBzd dh gqkgsh aaaaaaaaaaaaaaaa s'A eodk fojk j?.

2. nkfd wkBt B/ ebk B{z nkgDhaaaaaaaaaaaaaaa wB'oE dh f;ZXh bJh tofsnk j?.

3. b'eFebk dk fJj fto;kaaaaaaaaaaaa s'A gqkgs j[zdk j?.

4. b'eFebktK, aaaaaaaaaaaaa Bkb fJzBhnK obrZv j[zdhnK jB fe fJjBK B{z tZyfonK eoBk n"yk

j?.

5. gzikp dhaaaaaaaaaaaaa ebk ık; tor, Xow iK ;zgodkfJ dh ebk BjhA.

6. b'eFw{oshekoh sfjs b'eFd/thnK dhnK ezXK T[Zgo w{oshnK pDk e/ T[BQK dhaaaaaaaaaaa dk ekch gqubB fojk j?.

200

7. aaaaaaaaaaaaa B{z g"okfDe d/th wzB e/ fJ;dk J/eheoB pqjwk dh g[Zsohaaaaaaaaaa Bkb ehsk frnk j?.

8. BtokfsnK d"okB e[VhnK ezX T[goaaaaaaaaaaaaa dh w{osh pDk™dhnK jB.

9. wkx d/ wjhB/ aaaaaaaaaaaaa d/ o'r s'A puD bJhaaaaaaaaa d/th dh w{osh pDk e/ T[;dh g{ik ehsh iKdh j?.

10. aaaaaaaaaaaa j? fe yÙNh dh g{ik Bkb pZu/ d/ B/V/ aaaaaaaaaaa BjhA Y[ZedhnK.

11. g[oksB ;fwnK ftZuaaaaaaaaaaaaaa fgzv d/ fe;/ xo izw/ pZu/ bJh e'Jh gzSh iK w{osh s'jc/ d/ o{g ftZu d/ iKdk ;h.


1. nkfdFekbhB ebkFntÙ/ÙK ftZu'A ekjd/ gqwkD fwbd/ jB<

A. ;zrhsFebk d/

B. BkNeFebk d/

C. e'wbFebk d/

D. b'eFebk d/.

2. nkfdFekbhB ;z;feqsh d/ ftZu b'eFebk d/ gqwkD feZE/ fwbd/ jB<

A. nkohnk ;ZfGnsk s'A

B. f;zX{ xkNh dh ;ZfGnsk s'A

C. w[;bwkBh ;ZfGnsk s'A

D. nikfJp xoK s'A.

3. b/ye B/ b'e fuZsoekoh B{z fezB/ torK ftZu tzfvnk j?<

A. fJZe

B. gzi

C. uko

D. ;Zs.

4. ;[nkDhnK ezXK B{z fuZsoekoh Bkb ed'A ;ik™dhnK jB<

A. pZu/ d/ iBw ;w/A

B. ;t/o ;w/A

201

C. w/b/FfsT[jko ;w/A

D. Bt/A toQ/ s/.

5. f;ojkfDnK$ukdoK$o[wkbK T[Zs/ ehsh ikD tkbh eYkJh B{z eh fejk iKdk j?<

A. w{oshekoh

B. c[bekoh

C. e;hdkekoh

D. fuZsoekoh.


b/yL gb/yL gb/yL gb/yL gzikp d/ o;w fotkizikp d/ o;w fotkizikp d/ o;w fotkizikp d/ o;w fotki

b/ye L r[bb/ye L r[bb/ye L r[bb/ye L r[b˜̃̃̃ko f;zx ;zX{ko f;zx ;zX{ko f;zx ;zX{ko f;zx ;zX{


1. gzikp d/ o;w fotki gkm dk b/ye e"D j?<

2. GkJhukfoe ihtK d/ wBK dhnK f;ZeK ns/ ;ZXoK dh soiwkBh e"D eodk j?<

3. o;w fotkiK dk n;bh o{g ed'A ;kjwD/ nk™dk j?<

4. fe;B{z gfsnkT[D iK foMkT[D bJh d?th skesK dk nkozG j'fJnk<

5. fijVhnK uh˜K dh wZdd Bkb o;w fotki B/go/ ukVQ/ iKd/ jB, T[BQK ftZu'A fe;/ d' d/ Bkw dZ;'.

6. b/ye nB[;ko o;w fotkiK ftZu b'jk fe; uh˜ dk fuzBQ j?<

7. b/ye nB[;ko o;w fotkiK ftZu d[Zp fe; uh˜ dk ;{ue j?<

8. g[okD/ ;w/A ftZu w[zvk izwD s/ fe;B{z tXkJhnK d/ e/ G/fink iKdk ;h<

9. b/ye nB[;ko pZu/ d/ iBw s'A fgZS'A fejVh o;w wjZstg{oB wzBh iKdh j?<

10. ftnkj dhnK o;wK ftZu ;G s'A gfjbK fejVh o;w j[zdh j?<

11. foÙsk s?n j' ikD fgZS'A fejVh yk; o;w ehsh iKdh j?<

12. ftnkj s'A e[M fdB gfjbK e[Vh tkb/ w[zv/ tkfbnK B{z fbysh o{g ftZu eh G/id/ jB<

13. ftnkj ;w/A w[zv/ dh GoikJh fejVh o;w eodh j?<

14. ftnkj e/ fbnkT[D fgZS'A w[zv/ d/ xo ;G s'A gfjbh o;w fejVh j[zdh j?<

202

15. iBw ns/ ftnkj s'A fpBQK wB[Zyh ihtB ftZu j'o fe; w"e/ o;w fotkiK dk yk; wjZst j[zdk j?<

II fejV/ eEfejV/ eEfejV/ eEfejV/ eEB mhe jB iK rbs jBLFB mhe jB iK rbs jBLFB mhe jB iK rbs jBLFB mhe jB iK rbs jBLF

1. o;w fotkiK dk nkozG d?th skesK B{z vokT[D bJh j'fJnk j?.

2. o;w fotkiK ftZu nrBh Ù[ZXsk dk fuzBQ j?.

3. gq/sFo{jK s'A puD bJh wK d/ roG d"okB e'Jh o;w BjhA ehsh iKdh.

4. fotki nB[;ko r[VQsh dk pZu/ d/ ;[GkT[ T[Zs/ u'yk n;o j[zdk j?.

5. iBw s'A pknd “pkjo tXkT[D” dh o;w s/oQt/A fdB ehsh iKdh j?.

6. bVeh d/ izwD s/ wfjok ÙohAj d/ gZfsnK dk f;jok, soykD r[Zbh vzvk, w'uh w"i/ ns/ dkJh

tZb'A sVkrh g/Ù eoB dk fotki j?.

7. w[zv/ d/ izwD s/ BkBfenK tZb'A S{Se G/iD dk fotki nkw j?.

8. “brB” G/iD s'A pknd e[Vh s/ w[zv/ dk pkjo fBebDk, fe;/ Bkb jZ;Dk, p'bDk s/ ezw eoBk

wBQk j' iKdk j?.

9. ftnkj s'A gfjbK tZvh o;w e/tb tND/ iK wkJhJ/ dh j[zdh j?.

10. nkıoh tNDk wbe/ B[jkT[D fgZS'A w[zv/ d/ skJ/ dh fbnKdh g[Ùke gfjBkJh iKdh j?.

11. iKRhnK d[nkok fbnKdh toh e[Vh d/ GkJhuko/ B{z BjhA fdykJh iKdh.

12. pj{ dh imkDh B{z “g/Nh y[bkJh” dk wBGk™dk ;{N fwbdk j?.


1. o;w fotki nB[;ko gkDh B{z aaaaaaaaaaaa dk ;{ue wzfBnk iKdk j?.

2. iD/g/ s'A gzi fdB fgZS'Aaaaaaaaaaa BjkT[D dh ohs j[zdh j?.

3. w[zv/ d/ iBw s/ T[;/ fdB BkBfenK tZb'A BkJh d/ jZE d[Zp, yzwDh ns/ aaaaaaaaaaaa G/fink iKdk

j?.

4. fjzd{ gfotkoK ftZuaaaaaaaaaaaaaa ;z;eko iBw d/ shi/ s'A gzit/A ;kb ftZu ehsk iKdk j?.

5. ftnkj dk fdB dZ;D s'A pknd BkBfenK tZb'A aaaaaaaaaaaaaa dh fsnkoh Ù[o{ j' iKdh j?.

6. izR d/ e[Vh tkfbnK d/ fgzv gj[zuD s/ ;G s'A gfjbKaaaaaaaaaaaa j[zdh j?.

7. c/fonK dh o;w s'A pknd iKRh nkgDh fbnKdh j'Jhaaaaaaaaaaaaaaa e[Vh d/ GkJhuko/ B{z

fdyk™d/ jB.

8. w[zv/ s/ tj[Nh d/ xo gj[zuD s/ w[zv/ dh wKaaaaaaaaaaa b? e/ B{zj g[Zs B{z b?D iKdh j?.

9. ftnesh d/ gqkD fsnkrD s/ n"osK xo ftZu aaaaaaaa bZr iKdhnK jB.

203

10. w"s fgZS'A ftnesh B{z nkyohaaaaaaaaaaaaaa eotkfJnk iKdk j?.

11. id'A fuık ib e/ w[od/ dh y'goh fdyD bZr ikt/ sKaaaaaaaaaaaaaaa feqnk ehsh iKdh j?.


1. gq/s o{jK s'A puD bJh roGtsh n"os d/ gZb/ eh pzfBQnk iKdk j?<

A. r[V

B. d[Zp

C. nBki

D. e/;o

2. iBw s'A pknd ;G s'A gfjbh o;w fejVh ehsh iKdh j?<

A. pkjo tXkT[D dh

B. gzithA BjkT[D dh

C. SNh dh

D. r[VQsh dh.

3. ftnkj s'A gfjbK tZvh ohs fejVh j[zdh j?<

A. EVQ/ gkT[D dh

B. eVQkJh uVkT[D dh

C. tND/ dh

D. BkBeh SZe dh.

4. w"s s'A pknd fezBt//A fdB w[od/ d/ c[Zb u[r/ iKd/ jB<

A. d{i/ fsB

B. nZmt/A fdB

C. shi/ fdB

D. gzit/A fdB.

5. eVkjh uVQkT[D dh o;w ;w/A ftnKjdV dh wK eVkjh ftZu eh pDk e/ g/fenK B{z fbiKdh j?<

A. bZv{

B. gzihoh

204

C. r[br[b/

D. g/V/


b/yLb/yLb/yLb/yL gzikp d/ w/b/ s/ fsgzikp d/ w/b/ s/ fsgzikp d/ w/b/ s/ fsgzikp d/ w/b/ s/ fsT[T[T[T[jkojkojkojko

b/ye L vka n?;Hn?;H tDikok p/dhb/ye L vka n?;Hn?;H tDikok p/dhb/ye L vka n?;Hn?;H tDikok p/dhb/ye L vka n?;Hn?;H tDikok p/dh

I fJZe iK dfJZe iK dfJZe iK dfJZe iK d''''�� ÙpdK ftZu T[Zso fdÙpdK ftZu T[Zso fdÙpdK ftZu T[Zso fdÙpdK ftZu T[Zso fdT[T[T[T[LFLFLFLF

1. vka n?;Hn?;HtDikok p/dh dk fbfynk b/y fejVk j?<

2. “gzikp d/ w/b/ s/ fsUjko” b/y dk b/ye e"D j?<

3. w/fbnK dk fe;/ iksh bJh eh wjZst j[zdk j?<

4. cZrD d/ wjhB/ fejVk fsUjko wBkfJnk iKdk j?<

5. fejVhnK EktK s/ p;zs gzuwh d/ w/b/ God/ jB<

6. j'b/ w[jZb/ dk Gkoh w/bk feZE/ bZrdk j?<

7. shnK d/ w/b/ fejVh o[Zs/ bZrd/ jB<

8. gfjb/ ;fwnK ftZu fe;kB g?bh B{z tkj[D, phiD s/ tZYD s'A gfjbK fe;dh g{ik eod/ ;B<

9. r[Zr/ dh f;wosh ftZu tZvk w/bk feZE/ bZrdk j?<

10. Sgko dk w/bk fejV/ f˜bQ/ ftZu bZrdk j?<

11. d/th dk w[Zy ;EkB feZE/ j?<

12. ior dk w/bk fejVh d/th B{z gfsnkT[D bJh bZrdk j?<

13. ior d/ w/b/ dk d{;ok BK fejVk j?<

14. ior d/ w/b/ ftZu nkw w/fbnK Bkb'A eh tZyo/tK j?<

15. “pfjVhJ/ dk w/bk” fe; w/b/ B{z fejk iKdk j?<

16. “iroktK dh o'ÙBh” fejVh tzBrh dk w/bk j?<

17. “fBrkjk w/bk” feZE/ bZrdk j?<

18. wkxh tkb/ fdB w/bk feZE/ bZrdk j?<

205


1. r[o{ ih B/ Ùjhd f;zxK B{z w[es/ efj e/ ;BwkfBnk ns/ fJ; EK dk Bk™ w[es;o oZfynk.

2. e/;rVQ d/ ;EkB T[Zs/ fJZe w/bk Godk j? fi;B{z j'bk wjZbk efjzd/ jB.

3. cohde'N ftZu gq'L w'jB f;zx w/bk bZrdk j?.

4. gzikp ftZu fsT[jkoK dk bzwk ek¯bk s[fonk ofjzdk j?.

5. gzikp ftZu BtK toQk u/so dh J/ew s'A Ù[o{ BjhA j[zdk.

6. u/so ;[dh nZmthA B{z d/th d/ T[gk;e ezieK eod/ jB.

7. fJj ftÙtk; j? fe ezieK eoB Bkb wksk okDh gq;zB ofjzdh j? s/ pZu/ Bo'J/.

8. okw B"wh B{z wzdoK ftZu ;qh feqÙB ih dh wfjwk ftZu GiB rkJ/ iKd/ jB.

9. jo ;ktD dh g{oBwkÙh B{z oZyVh dk fsUjko wBkfJnk iKdk j?.

10. oZyVh dk fsUjko G?D Gok d/ fBowb fgnko s/ fJZe d{i/ gqsh fwZmhnK fBoSb GktBktK dk p"fXe BjhA j?.

11. r[Zr/ d/ Grs r[Zr/ dh gq;zBsk bJh ;ZgK dhnK y[ZvK ftZu eZuh bZ;h gk™d/ jB.

12. Gkdo'A dh feqÙBk gZy dh nZmthA B{z “iBw nÙNwh” dk fsUjko wBkfJnk iKdk j?.


1. nZ;{ d/ wjhB/ nkekÙ dhaaaaaaaaaaaaa Gkj t/yD tkbh j[zdh j?.

2. ;okX fJZeaaaaaaaaaa ohs j? fi;dk wB'oE, fgsoK B{z nrb/ b'e ftZu G'iB gj[zukT[Dk j?.

3. B"okfsnK ftZu wksk r"oiK s/aaaaaaaaaaaa wkJh dh g{ik ehsh iKdh j?.

4. gfjb/ Boks/ tkb/ fdB e[VhnK e'o/ e[Zi/ ftZu i"A phidhnK jB fi;B{z T[jaaaaaaaaaaaaaaa dh

y/sh nkydhnK jB.

5. ;KMh wkJh dh g{ik jo o'ãaaaaaaaaaaaaaaa t/b/ ehsh iKdh j?.

6. d[;fjo/ tkb/ fdB, ;oxh t/b/ ;KMh dh w{osh B{z aaaaaaaaaaaaa ehsk iKdk j?.

7. gzikp dk ;G s'A tZvk b'eFBkNaaaaaaaaaaaaaa j?.

8. d;t/A B"oks/ B{z aaaaaaaaaaaaaa wBkfJnk iKdk j?.

9. eZse dh g{oBwkÙh B{z ;ko/ gzikp ftZuaaaaaaaaaaaaaaaaaa dk iBw T[s;t pVh X{wFXkw Bkb

wBkfJnk iKdk j?.

10. aaaaaaaaaaaaaaa B{z ;[jkrD fJ;sohnK fBoib tos oZy e/ gsh dh bzwh nk:{ bJh ekwBk

eodhnK jB.

11. eZse dk ;G s'A tZvk b'eFg[opaaaaaaaaaaaa dk j?.

206

12. dhtkbh dh oks b'eaaaaaaaaaaaaaa dh g{ik eod/ jB.

13. nzfwqs;o ftZu fdtkbh dk w[ZY r[o{aaaaaaaaaaaaaaaa d/ t/b/ pZfMnk.


1. ;qh r[o{ jor'fpzd ih B/ rtkbhno d/ febQ/ s'A fezB/ pzdh okfinK B{z S[vtkfJnk<

A 54 B 52

C 50 D 49

2. ;qh okw uzdo oktD T[Zs/ fti? gqkgs eoB fgZS'A ;hsk B{z Bkb b? e/ feZE/ gj[zu/<

A nkrok B bzek

C n:[ZfXnk D wEok.

3. b'jVh d/ rhsK ftZu fe; b'eFBkfJe dk f˜eo nk™dk j?<

A d[bk GZNh B okik o;kb{

C g{oB Grs D fiT[Dk w"V.

4. b'jVh s'A nrb/ fdB fejVk fsUjko nk™dk j?<

A dhtkbh B d[;fjok

C wkxh D oZyVh.

5. ;ogFg{ik Bkb ;pzfXs w/bk fejVk j?<

A Sgko B ior

C iroktK dh o'ÙBh D fBrkjk w/bk.

6. e[nkohnK e[VhnK dh g{ik fejV/ fsUjko ftZu j[zdh j?<

A ezieK B oZyVh

C shnK D Boks/.

207


b/y b/y b/y b/y LLLL gzikp d/ gzikp d/ gzikp d/ gzikp d/ b'eFftÙtk;b'eFftÙtk;b'eFftÙtk;b'eFftÙtk;

b/ye L b/ye L b/ye L b/ye L (vka r[owhs f;zx)(vka r[owhs f;zx)(vka r[owhs f;zx)(vka r[owhs f;zx)


1. vka r[owhs f;zx d[nkok fbfynk gkm fejVk j?<

2. “gzikp d/ b'eFftÙtk;” gkm dk b/ye e"D j?<

3. ftÙtk; eh j[zdk j?<

4. eh nZi th ftÙtk; ;kv/ ihtB dk nzr jB<

5. ftneshrs ftÙtk; fejV/ j[zd/ jB<

6. wBkjhnK tkb/ e'Jh d' ftÙtk; fby'<


1. ftÙtk; eoBk wB[Zy dh ;[Gkfte o[uh j?.

2. frnkB ns/ ftÙtk; ftZu fBeNtosh ;pzX j?.

3. gzikph b'eFihtB ftZu n"osK uzB B{z gsh, g[Zso, Gok d/ o{g ftZu BjhA fustdhnK jB.

4. b'jk p[oh Bõ d/ gqGkt s'A BjhA puk™dk.

5. Bõ bZrD d/ vo eoe/ jh uzrhnK t;sK dk T[gG'r th b[ek e/ ehsk iKdk j?.

6. b'eFftÙtk; pDd/ ns/ fpB;d/ ofjzd/ jB.


1. ;'Bk ns/ aaaaaaaaaaaa th nfijhnK XksK wzBhnK iKdhnK jB fiBQK s'A pdo{jK d{o ofjzdhnK jB.

2. b'eFftÙtkÙaaaaaaaaaaaaaaa dh T[gi jB.

3. gzikph b'e ihtB ftZu Bõ bZrD s'A d[ZX s/aaaaaaa d'jK B{z jh puk e/ oZfynk iKdk j?.

4. frnkB ftZu ikBD dh GktBk j? ns/ ftÙtk; ftZuaaaaaaaaaaa dh.

208

5. fJZe ftnesh dh ftÙtk; eoB dh o[uh ns/ ftÙtk;FGzvko d{;o/. ftnesh s'Aaaaaaaaaaaaaa j[zdk j?.


1. gzikph b'eFihtB ftZu ni/ th fe;dk ;fjw pfDnk j'fJnk j?<

A p[oh Bõ B tfjwFGow

C ikd{FN{D/ D pdo{jK.

2. wB[Zyh ihtB Bkb ;pzfXs pj[s b'eFftÙtk; fe; dh T[gi jB<

A GftZytkuh ikd{ B nB[o{g s'A nB[o{g

C ikd{FfuzsB D wzsoFf;XKs.


b/y L b/y L b/y L b/y L gzikp b'eFy/vKgzikp b'eFy/vKgzikp b'eFy/vKgzikp b'eFy/vK

b/yeL b/yeL b/yeL b/yeL (vka fJepkb e"o)(vka fJepkb e"o)(vka fJepkb e"o)(vka fJepkb e"o)


1. y/vK dk wB[Zyh ihtB Bkb eh ;pzX j?<

2. eh b'eFy/vK ftZu fe;/ fB;fus ;w/A iK ;EkB dh w[Ekih j[zdh j?<

3. b'eFy/vK fet/A f;ZyhnK iKdhnK jB<

4. b'eFy/vK ftZu fyvkohnK B{z fJeZso eoB dk Yzr fej' fijk j[zdk j?<

5. y/vK B{z fejV/F2 d' torK ftZu tzfvnk iKdk j?<

6. gzikphnK dh fejVhnK y/vK tZb o[uh tX/o/ j?<


1. iksh dhnK w{b gfo;fEshnK dh T[; iksh ftZu gqufbs y/vK B{z w[Zy d/D j[zdh j?.

2. gzikp dhnK y/vK dk torheoB y/v ftub/ ekoi B{z nkXko wzB e/ eoBk T[Zfus j?.

209

3. “feZebh” b'eFBku, b'eFy/v th j?.

4. ;ohoe ftek; d/ Bkb wB[Zy dk wkBf;e ftek; bk˜wh BjhA j?.

5. pZfunK dhnK tX/o/ y/vK x/ok gqpzX dhnK jB fi; Bkb go;go ;zgoe tX/o/ j[zdk j?.


1. ;ohoe gZXo dhnK y/vK ftZu geV dkaaaaaaaaaaaaa j[zdk j?.

2. gzikphnK dhnK y/vK T[jBK dh pjkdoh, :'rsk, ;kj;h ns/ y[ZbQk wkDB tkb/ ;[Gkn,

GkJhukfoe ;KM ns/ aaaaaaaaaaa ftXkB dhnK p"fXe jB.

3. y/v ns/ y/vFekoi ftZuaaaaaaaaaaaaaa j?.

4. ;ohoe y/v “nks/ j?A jw nks/ j?A mzY/ w";w w/A” dk w[Zy bZSD ˜'oaaaaaaaaaaaa j?.

5. e[Ùsh jo/e w/b/ dk aaaaaaaaaaaaaaaa nzr j[zdh j?.

IV ;jh T[Zso d;jh T[Zso d;jh T[Zso d;jh T[Zso dh u'D eo'LFh u'D eo'LFh u'D eo'LFh u'D eo'LF

1. gzikp dhnK b'eFy/vK gkm fe;dk fbfynk j?<

A vka fJepkb e"o B vka r[owhs f;zx

C vka i;ftzdo f;zx D vka pbd/t f;zx.

2. vka fJepkb e"o d[nkok fbfynk b/y fejVk j?<

A gzikph ;ZfGnkuko B gzikp d/ b'eFfeZs/

C gzikp dhnK b'eFy/vK D gzikp dk ofjDF;fjD

3. “fpZbh wk;h” y/v dh eh wjZssk j?<

A wkBf;e u/szBsk B ;ohoe dknFg/u

C T[ZSbDk D GZiDk.

210


b/y L b/y L b/y L b/y L gzikp d/ b'eFrhsgzikp d/ b'eFrhsgzikp d/ b'eFrhsgzikp d/ b'eFrhs

b/ye L b/ye L b/ye L b/ye L (vka pbd/t f;zx frZb)(vka pbd/t f;zx frZb)(vka pbd/t f;zx frZb)(vka pbd/t f;zx frZb)

I fJZe iK dfJZe iK dfJZe iK dfJZe iK d''''� ÙpdK ftZu T[Zso fdULF� ÙpdK ftZu T[Zso fdULF� ÙpdK ftZu T[Zso fdULF� ÙpdK ftZu T[Zso fdULF

1. b'eFrhsK dk wB[Zyh ;ZfGnkuko Bkb eh foÙsk j?<

2. b'eF;ZfGnkuko dk ˜yhok fe;B{z wzfBnk iKdk j?<

3. b'eFrhsK dh f;oiDk ed'A s'A nkozG j'Jh<

4. e'Jh ouBk b'eFrhs ed'A nytk ;edh j?<

5. b'eFrhsK dk wjZst tfÙÙN ;kfjs s'A tX/o/ fe™ j[zdk j?<


1. gzikph b'eFrhs fJzBh tZvh frDsh ftZu fwb/ jB fe fJjBK d/ eJh ;zrqfj ;zefbs ehs/ ik

;ed/ jB.

2. wkM/ dh ethÙoh gqf;ZX j?.

3. gzikph b'eFrhs gzikphnK dk nDtzfvnk w[ZbtkB fto;k j?.

4. ;[nkDhnK d[nkok ou/ b'eFrhs gozgok gkbe BjhA jB.

5. wodK d[nkok ou/ b'eFrhs ftneshrs ;[szsosk dh b'uk oZyd/ jB.

6. gzikph b'eFrhsK dk x/ok pj[s ftÙkb j?.

7. gzikph ;ZfGnkuko ftZu ;KMh ofjDh ns/ ;z:[es gfotko dh b'V wfj;{; BjhA ehsh iKdh ;h.

III ııııkbh Ekbh Ekbh Ekbh EKKKKtK Go'LFtK Go'LFtK Go'LFtK Go'LF

1. gzikph b'eFrhsK ftZu ;w{fje GkJhukfoeaaaaaaaaaaaaaaaaaa dh Mkeh gq;s[s j[zdh j?.

2. ;kv/ b'eFrhsK ftZu feo;kDh ;wki ftZu wod dh ;odkoh ns/ n"os dhaaaaaaaaaaa d/ nB/eK

T[dkjoB fwbd/ jB.

3. ;kv/ bkrhFiiwkBh foÙfsnK ftZu fJZe ;ZfGnkukoe fBZx, aaaaaaaaaaaa ns/ ;KM dk nfj;k;

j[zdk j?.

4. b'eFrhs gzikphnK d/ iBw s'A b? e/ woB sZe EKFgoFEKaaaaaaaaaaa dk ;zr gkbd/ jB.

211

5. gzikph b'eFrhsK B/ fJZE'A d/ Xow ns/aaaaaaaaaaaaa Bkb th nkgDh nN[ZN ;KM dk ;p{s fdZsk j?.


1. oKrbh Mkeh g/Ù eoB Bkb b'eFrhsK d/ ;o'sK B{z eh j' fojk j?<

A y[od/ ik oj/ jB B i[Vd/ ik oj/ jB

C tZXd/ ik oj/ jB D c?bd/ ik oj/ jB.

2. “gzikp d/ b'eFrhs” gkm fe;dk fbfynk j?<

A vka wBihs f;zx B vka fJepkb e"o

C vka pbd/t f;zx frZb D vka r[owhs f;zx.


b/y L b/y L b/y L b/y L gzikp b'eFBkugzikp b'eFBkugzikp b'eFBkugzikp b'eFBku

b/ye L b/ye L b/ye L b/ye L (vka irho f;zx B{o)(vka irho f;zx B{o)(vka irho f;zx B{o)(vka irho f;zx B{o)


1. gzikph b'eFBku fezB/ gqkuhB jB<

2. b'eFBkuK bJh ;zpzfXs ;k˜F;zrhs ns/ t/ÙFG{Ùk fej' fijh j[zdh j?<

3. gzikp dhnK fJ;sohnK dk gqf;ZX b'eFBku fejVk j?<

4. fJ;soh b'eFBkuK dk ;pzX fe; Bkb ik i[Vdk j?<

5. fe;dh g/Ùekoh s'A fpBK wKrfbe ekoi ;zg{oB BjhA j[zd/<

6. “frZXk” fe; gqeko dk b'eFBku j?<

7. eh frZX/ dhnK w[doktK B{z ;hws ehsk ik ;edk j?<


1. fJ;sohnK d/ gqf;ZX b'eFBkuK ftZu'A ;zwh fJZe j?.

2. ;zwh b'eFBku dhnK w[doktK frZX/ tKr jh j[zdhnK jB.

212

3. toswkB ;w/A ftZu “n;b GzrV/” dk ;o{g pdb u[Zek j?.

4. GzrV/ ftZu BukoK dh frDsh fBoXkfos j[zdh j?.

5. M{wFM{w e/ BZuD ;dek fJ; b'eFBku dk BK M{zwo g? frnk.

III ııııkbh kbh kbh kbh ;;;;EkBEkBEkBEkB Go'LFGo'LFGo'LFGo'LF

1. b[Zvh w{b o{g ftZu fiZs iKaaaaaaaaaaaa dk Bku j?.

2. g{oph gzikp d/ wkbtk G{Fyzv ftZu “wodK dkaaaaaaaaaaaaa gqufbs j?.

3. b'eFBku “Xwkb” gqkuhB ekb s'A ;{chnKF;zsK d/aaaaaaaaaaa ”s/ BZfunk iKdk fojk j?.

4. b'eFBkuK ftZu pd/Ùh gqGkt gqshaaaaaaaaaaaaaaa j'Dk bk˜wh j?.

5. GzrVk gzikphnK d/ j"A;b/, r?os, phosk ns/ fJZE'A d/ y/sh gqXkB aaaaaaaaaaaaaaa dh w{zj p'bdh

s;tho j?.


1. fejVk b'eFBku nfijk j? i' b'eFy/v th j?<

A feZebh B Xwkb

C b[Zvh D M{zwo.

2. “gzikp d/ b'eFBku” gkm dk b/ye e"D j?<

A vka pbd/t f;zx frZb B vka irho f;zx B{o

C vka wBihs f;zx D vka fJepkb e"o


b/y L b/y L b/y L b/y L gzikp dhnK BebK gzikp dhnK BebK gzikp dhnK BebK gzikp dhnK BebK

b/ye L b/ye L b/ye L b/ye L (fgnkok f;zx y[zvk)(fgnkok f;zx y[zvk)(fgnkok f;zx y[zvk)(fgnkok f;zx y[zvk)


1. BebK dk d{;ok BK eh j?<

2. BebK w"fye o{g ftZu jh ghVQhFdoFghVQh nZr/ fet/A ubdhnK jB<

213

3. fbysh o{g ftZu BebK fej' fijhnK j' iKdhnK jB<

4. BebK eoB tkb/ ebkekoK B{z eh fejk iKdk j?<

5. BebK dh ;koEesk xZNFtZX j[zdh ofjzdh j?<

6. BthnK BebK fet/A f;oihnK iKdhnK jB<

7. Gzv fe;B{z fejk iKdk j?<

8. T[ZuhnK ikshnK B/ BebhnK B{z eh efj e/ Gzfvnk<

II fejVk efejVk efejVk efejVk eEB mhe iK rbs j?LFEB mhe iK rbs j?LFEB mhe iK rbs j?LFEB mhe iK rbs j?LF

1. o{g gZy'A BebK d' fe;w dhnK j[zdhnK jB.

2. fBZehnK BebK B{z y/vD bJh g{oh N'bh dh b'V j[zdh j?.

3. bzwhnK BebK B{z y/vD bJh d' jh ebkekoK dh b'V j[zdh j?.

4. pj[sk f;nkDk Bebhnk ozr/ dk gkoN eodk j?.

5. fprbk BebK dk wy"bhnk ndkeko j[zdk j?.

III ııııkbh kbh kbh kbh ;EkB;EkB;EkB;EkB Go'LFGo'LFGo'LFGo'LF

1. BebK ftZuaaaaaaaaaaaaa dh nfjw G{fwek j[zdh j?.

2. BebhJ/ dh ;zp'XBh Ù?bhaaaaaaaaaaaaa j[zdh j?.

3. BebK ftZu doÙeK dh wkBf;e jh BjhAaaaaaaaaaaaa Ùw{bhns th j[zdh j?.

4. BebK ftZu id ihn ukjt/ doÙe ndkekoK B{z g?;/ d/ ;ed/ jB, fi;B{zaaaaaaaaa fejk iKdk

j?.

5. wzu d/ gZy s'A BebK ;w{fje s/aaaaaaaaaaaaa ufoZso dhnK XkoBh jB.

6. ndkeko nkgDh ebk d/ i"jo fty/ e/ doÙeK B{z ehbdk j?, Bk fe o"ÙBhnK, t;sK s/

j'oaaaaaaaaaaaaseBheK okjhA.


1. BebK y/vD bJh fezB/ gqeko dk fgV tofsnk iKdk j?<

A d' B fszB

214

C uko D gzi.

2. gzikph ;ZfGnkuko nB[;ko BebK fezB/ w"fenK s/ y/vhnK iKdhnK jB<

A fszB B uko

C d' D gzi.

eftsk Gkreftsk Gkreftsk Gkreftsk Gkr

(1) (1) (1) (1) ethethetheth---- vka dhtkB f;zx ekb/gkDhvka dhtkB f;zx ekb/gkDhvka dhtkB f;zx ekb/gkDhvka dhtkB f;zx ekb/gkDh

eftsktKeftsktKeftsktKeftsktK---- trd/ gkDh, ebzdo dk pKdo, nkBzdtrd/ gkDh, ebzdo dk pKdo, nkBzdtrd/ gkDh, ebzdo dk pKdo, nkBzdtrd/ gkDh, ebzdo dk pKdo, nkBzd


1. trd/ gkDh eftsk dk ouDjko e"D j?<

2. “trd/ gkDh” eftsk ftZu gkDh fe; dk gqshe j?<

3. eth nB[;ko gkDh fet/A ;'Ajd/ jB<

4. eth nB[;ko fizdK fe; soQK fi™dhnK jB<

5. eth nB[;ko T[j f˜zdrh ftZu fet/A tZXdk j?<

6. “ebzdo dk pKdo” eftsk ftZu fe; wjhB/ dk f˜eo j?<

7. eth nB[;ko fgzv fej' fijk ;h<

8. fgzv d/ ftueko eh ;h<

9. fgZgb d/ j/mK eh j' fojk ;h<

10. swkÙk t/yD e"DFe"D nkfJnk ;h<

11. ebzdo d/ Bkb e"DFe"D nkfJnk ;h<

12. eftsk ftZu pKdoh dk BK eh dZf;nk frnk j?<

13. pKdo ns/ pKdoh fe; uh˜ s'A vod/ BZud/ ;B<

14. eth nB[;ko d[BhnK g?;/ you e/ fejVk swkÙk t/ydh j?<

15. nkBzd eftsk nB[;ko ;ko/ fe; uh˜ dh Gkb eod/ jB<

16. nkBzd feZE/ j?<

215

II fejVk eEB mhefejVk eEB mhefejVk eEB mhefejVk eEB mhe iK rbsiK rbsiK rbsiK rbs j?j?j?j?LFLFLFLF

1. trd/ gkDh nB[;ko fizdK fwbD Bkb wo iKdhnK jB.

2. eth nB;ko o{jK T[vDhnK BjhA ukjhdhnK.

3. eth nB[;ko trdk gkDh p[Z; iKdk j?.

4. eth nkgD/ nkg B{z fBozso s[odk j'fJnk tXdk nB[Gt eodk j?.

5. “ebzdo dk pKdo” eftsk ftZu ;odh d/ w";w dk f˜eo ehsk frnk j?.

6. eth nB[;ko pZu/ wzihnK T[zs/ ns/ p[ZY/ G[zi/ p?m/ ;B.

7. eth nB[;ko pKdo d/ w'Y/ s/ vKr ;h.

8. ebzdo B/ g?;/ wzrD bJh doh ftSkJh.

9. pKdo ns/ pKdoh p'jV d/ o[Zy T[Zs/ uVQ rJ/.

10. pKdo ns/ pKdoh e?dh j'D ekoB BZu oj/ ;B.

11. eth nB[;ko nkBzd tos'A Bkb xZNdk j?.

12. eth nB[;ko szr fdbhnK fsnkr e/ nkBzd fwbdk j?.

13. eth nB[;ko nkBzd fBowb sbkp ftZu ;{oi d/ B˜ko/ tKr uwedk j?.


1. nkBzd eftskaaaaaaaaaaa dh fbyh j'Jh j?.

2. eth nB[;ko gkDh jw/ÙK aaaaaaaaaaaaa jh ofjD.

3. eth nB[;koaaaaaaaaaaaa ftSV e/ wo iKdhnK jB.

4. eth nB[;ko f˜zdrh ftZu o[eD Bkb T[jaaaaaaaa j' iKdk j?.

5. eth nB[;ko ebzdoaaaaaaaaaaa fijk pzdk ;h.

6. eth nB[;ko pKdoh dh xZrohaaaaaaaaaa ;h.

7. ebzdo s'Aaaaaaaaaaaaaaa j'D tkbh pKdoFpKdohaaaaaaaaaaa s/ uVQ rJ/.

8. aaaaaaaaaaaa ekoB pKdo s/ pKdoh fgZgb s'A j/mK nk rJ/.

9. ebzdo d/ jZE vzvk d/y e/ pKdo pKdohaaaaaaaa j' rJ/.

10. pKdoFpKdoh B{z Xo{ ebzdo nkgD/ aaaaaaaaaaaaaaaa s/ b? frnk ns/ aaaaaaaaa Bkb pzB fdZsk.

11. ekb/gkDh nB[;ko ;G aaaaaaaaaaaaaaa B{z bZGd/ jB.

12. eth nB[;ko nkBzd dk e'Jh aaaaaaaaaaaa iK nyho BjhA j[zdk.

13. eth nB[;koaaaaaaaaaaaa tKr mzYk ns/ aaaaaaaaaaaa tKr row j[zdk j?.

14. eth nB[;koaaaaaaaaaaaaaa B{z fsnkr e/ nkBzd fwbdk j?.

216


1. vka dhtkB f;zx ekb/gkDh dh fbyh eftsk fejVh j?<

A. nkBzd

B. ;t/o

C. ski wjZb

D. ihtB.

2. “ekb/gkDh” nB[;ko o{jK fet/A fvZr iKdhnK jB<

A. GNe e/

B. nNe e/

C. bNe e/

D. sqpe e/.

3. ebzdo dk pKdo ftZu ˜kbw fe;B{z fejk frnk j?<

A. ebzdo B{z

B. p[ZfYnK B{z

C. d[BhnK B{z

D. swkÙ/ B{z.

4. eth nB[;ko n;b ftZu nkBzd feZE/ j?<

A. Xkofwe ;EkBK s/

B. gowkswk d/ nzdo

C. wB[Zy d/ nzdo

D. ;[zdosk d/ ftZu.

5. nkBzd fe; tork fuZNk j[zdk j?<

A. ;{oi tork

B. uzB tork

C. ozr tork

D. po¯ tork.

217

(2) (2) (2) (2) ethethetheth---- vka dhtkB f;zx ekb/gkDhvka dhtkB f;zx ekb/gkDhvka dhtkB f;zx ekb/gkDhvka dhtkB f;zx ekb/gkDh

eftsktKeftsktKeftsktKeftsktK---- ski wjZb, nZi e'Jh nkfJnk ;kvski wjZb, nZi e'Jh nkfJnk ;kvski wjZb, nZi e'Jh nkfJnk ;kvski wjZb, nZi e'Jh nkfJnk ;kv/ ftjV/, ;t/o/ ftjV/, ;t/o/ ftjV/, ;t/o/ ftjV/, ;t/o


1. ski wjZb eftsk dk ouBjko e"D j?<

2. ozrdko ;zrwowo d/ rb pkjK xZs e/ e"D ;[Zsk fgnk j?<

3. eth nB[;ko t/bK fe; d/ rb bZr e/ ;[ZshnK j'JhnK jB<

4. ski wjZb eftsk ftZu fe; Bdh dk f˜eo nkfJnk j?<

5. eth nB[;ko ;[Zs/ gkDhnK ftZu e"D ;[Zsk fgnk j?<

6. eth d/ d/yd/Fd/yd/ r[zpd d/ nKv/ B{z eh j' frnk<

7. eth B{z nukBe fe;dhnK e{eK s/ uheK ;[DkJh fdZshnK<

8. eth nB[;ko w˜d{oK B/ jZEK ftZu eh u[Zfenk j'fJnk ;h<

9. eth nB[;ko w˜d{oK d/ jzM{nK s/ fe; dk j[;B gbdk j?<

10. eth nB[;ko nZi ftjV/ ftZu e"D nkfJnk j?<

11. ftjV/ nkJ/ gq/wh B{z B/V/FB/V/ j' e/ e"D d/y fojk j?<

12. gq/wh d/ jZEK dh s[bBk fe; Bkb ehsh rJh j?<

13. “nZi e'Jh ;kv/ ftjV/” eftsk dh fposh fej' fijh j?<

14. ;t/o eftsk nB[;ko B/oQ/ dh tkYh fe;B/ eo fdZsh j?<

15. eth nB[;ko g{op dh fdÙk ftZu fe;dk Bku j' fojk j?<

16. ;t/o d/ nb"fee B˜ko/ B{z d/y e/ eth B{z fe;dh :kd nk ojh ;h<

17. “;t/o” ns/ “nZi e'Jh ;kv/ ftjV/” eftsktK dh fposh fej' fijh j?<

II j/m fbfynK j/m fbfynK j/m fbfynK j/m fbfynK ftZuftZuftZuftZu'A f'A f'A f'A fejVk eEB mhe iK rbs j?LFejVk eEB mhe iK rbs j?LFejVk eEB mhe iK rbs j?LFejVk eEB mhe iK rbs j?LF

1. gq'a w'jB f;zx B/ nkgDh eftsk ftZu “jtk wjZb” dh ;[zdosk dk fpnkB ehsk j?.

2. eth nB[;ko iw[Bk Bdh d/ jo/ Go/ ns/ ;kt/ ezY/ ÙKs BjhA ;B.

3. eth nB[;ko BhAd ftZu w;s u"frod/ nzdo fJeZbk eth nkg ikr fojk ;h.

4. eth nB[;ko w˜d{oK dhnK nZyK ftZu nZEo{ ns/ fjZeK ftZu nkjK ;B.

218

5. eth nB[;ko ski wjZb dk j[;B ;ZuFw[Zu dk j[;B j?.

6. “nZi e'Jh nkfJnk ;kv/ ftjV/” eftsk nB[;ko gq/wh dk wZEk ;{oi tKr uwe fojk ;h.

7. gq/wh d/ nkT[D s/ gq/fwek d/ nzrFnzr ftZu y[ÙhnK Go iKdhnK jB.

8. eth nB[;ko gq/fwek fwbkg dh xVh B{z ibdh jh w[ekT[Dk ukj[zdh j?.

9. “;t/o” eftsk nB[;ko gZSw dh fBowb Bdh T[Zs/ e/;o s[ohnK so ojhnK ;B.

10. “;t/o” eftsk nB[;ko ;[zdo gq/fwek d/ ftS'V/ ftZu th gq/wh B{z ;t/o dk fdqÙ wBw'je bZrdk j?.

11. ;t/o eftsk dh fposh nfXnkswe j?.


1. “ski wjZb” eftsk ftZuaaaaaaaaa ;w/A dh e[dos dk toDB j?.

2. ski wjZb d/ nk; gk; d/ fpoSFp{N/aaaaaaaaaaaa Bkb rV{zd/ j'J/ ;B.

3. eth B{z ski wjZb pDkT[D tkb/ bZyKaaaaaaaaaaaaa s/aaaaaaaaaa dk jVQ fdykJh fdzdk j?.

4. iw[Bk d/ jo/ Go/ ns/ ;kt/A ezY/aaaaaaaaaaa ftZu ;[Zs/ gJ/ ;B.

5. “ski wjZb” eftsk nB[;ko w˜d{oK B/ ejhnK d[owN ns/ aaaaaaaaaaa u[Ze/ j'J/ ;B.

6. “nZi e'Jh nkfJnk ;kv/ ftjV/” nB[;ko gqhsFBkfJe dk wZEkaaaaaaaaaa tKr uwe fojk ;h.

7. eth B/ gq/wh d/ jZEK dh s[bBkaaaaaaaaaaaaaa Bkb ehsh j?.

8. gq/fwek o{gh eth ;w/A d/ g?ohAaaaaaaaaaaa pzBD dh rZb eodk j?.

9. gq/fwek fwbkg dh xVh Bk w[ekT[D bJhaaaaaaaa d/ r/fVnK B{z o'eDk ukj[zdh j?.

10. “;t/o” eftsk nB[;ko g{op dh fBowb Bdh T[Zgo aaaaaaaaaaaaaaaaadhnK s[ohnK so ojhnK jB.

11. ;{oi d/ uVQB Bkb g{op d/ god/ T[Zgo nb"fee aaaaaaaaaaa dk Bku j' fojk j?.


1. ;t/o eftsk dk b/ye e"D j?<

A. nzfwqsk gqhsw

B. gq'L w'jB f;zx

C. pktk pbtzs

D. vka dhtkB f;zx ekb/gkDh.

2. “ski wjZb” eftsk nB[;ko w˜d{oK d/ jZEK T[Zs/ eh ;h<

219

A. wfjzdh

B. ozr

C. Skb/

D. ¯[Zb.

3. “nZi e'Jh nkfJnk ;kv/ ftjV/” eftsk ftZu eth G[bkT[D bJh efjzdk j?<

A. ;[gB/

B. g/V/

C. M/V/

D. r/V/.

4. “nZi e'Jh nkfJnk ;kv/ ftjV/” nB[;ko gq/wh d/ g?o fej' fij/ bZrd/ jB<

A. nkN/ d/ g/V/

B. wZyD d/ g/V/

C. y'J/ d/ g/V/

D. po¯h d/ g/V/.

5. “;t/o” eftsk nB[;ko gzShnK d/ yzG fe; soQK uwe oj/ ;B<

A. õh tKr

B. uKdh tKr

C. ;{oi tKr

D. skfonK tKr

(3) (3) (3) (3) ethethetheth---- pktk pbtzspktk pbtzspktk pbtzspktk pbtzs

eeeeftsktKftsktKftsktKftsktK---- wZMhnK, po;ks dh fJZe Ùkw, ihtBwZMhnK, po;ks dh fJZe Ùkw, ihtBwZMhnK, po;ks dh fJZe Ùkw, ihtBwZMhnK, po;ks dh fJZe Ùkw, ihtB


1. “wZMhnK” eftsk dk eth e"D j?<

2. “po;ks dh fJZe Ùkw” eftsk dk eth e"D j?<

220

3. “ihtB” eftsk dk eth e"D j?<

4. “ihtB” eftsk dk ftÙk eh j?<

5. “wZMhnK” eftsk dk ftÙk eh j?<

6. “po;ks dh fJZe Ùkw” eftsk dk ftÙk eh j?<

7. “wZMhnK” eftsk ftZu eth B/ “gkDh dhnK gohnK” feBQK B{z fejk j?<

8. “Bkb go ;ZiDk d/ iks s/ ;wki nkJ/” s[e okjhA eth B/ fejV/ Gkt gqrN ehs/ jB<

9. “wZMhnK” eftsk ftZu eth B/ fe; B{z nfeqsxD do;kfJnk j?<

10. “po;ks dh fJZe Ùkw” eftsk ftZu e'M s/ eo{g eh j?<

11. “po;ks dh fJZe Ùkw” eftsk ftZu eth fe; s'A nk;tzd j?<

12. “ihtB” eftsk dhnK fejVhnK s[eK ftZu ed/ th jko Bk wzBD dk Gkt gqrN j'fJnk j?<

II j/m fbfynK j/m fbfynK j/m fbfynK j/m fbfynK ftZuftZuftZuftZu'A fejVk eEB mhe iK rbs j?LF'A fejVk eEB mhe iK rbs j?LF'A fejVk eEB mhe iK rbs j?LF'A fejVk eEB mhe iK rbs j?LF

1. “wZMhnK” eftsk dk eth pktk pbtzs j?.

2. “po;ks dh fJZe Ùkw” gq'L w'jB f;zx dh ouBk j?.

3. “ihtB” eftsk ftZu jw/Ùk ;zxoÙÙhb ofjD dh gq/oBk j?.

4. nkdw dh :wFb'V B/ gkDh dhnK gohnK ckjhnK j'JhnK jB.

5. eth wZMhnK d/ d[ZyK tZb fXnkB BjhA fdtkT[Dk ukj[zdk j?.


1. ihtB eftskaaaaaaaaaa dh ouBk j?.

2. pktk pbtzs gzikph d/ gqf;ZX aaaaaaaaaaa jB.

3. “ihtB” eftsk ftZu eth B/ ihtB B{z fJ; pj[o{gsk ftZu ikDB ns/ fJZe aaaaaaaa d/ T[sÙkj Bkb fiT{D d/ Gkt gqrNkJ/ jB.

4. “wZMhnK” eftsk ftZu eth gzikp d/ fJ; gÙ{FXB B{z BthAaaaaaaaaaaaa s'A t/ydk ns/ ;[ji Gkt irk™dk j?.

5. Bkb go ;ZiDK d/ iks s/aaaaaaaaaaa nkJ/.

6. ofjw fpBK eh fgnko fe;/ dk, ofjw fpBK ehaaaaaaaaaaaaaaaa.

221


1. “ihtB” eftsk ftZu eth fejVh w;sh ftZu ofjD dk ;[Mkn fdzdk j?<

A ;sozrh B ;Gozrh

C pj[ozrh D ;" ozrh.

2. “po;ks dh fJZe Ùkw” eftsk ftZu gq/wFGkt ftZu nfVZe/ fe™ g?Ad/ jB<

A nkofEe gqpzX ekoB B ;wkfie gqpzX ekoB

C Xkofwe otkfJsK ekoB D G{r'fbe ekoBK eoe/.

(4) (4) (4) (4) ethethetheth---- nzfwqsk gqhswnzfwqsk gqhswnzfwqsk gqhswnzfwqsk gqhsw

eftsktKeftsktKeftsktKeftsktK---- nzwVh dk ftjVk, tko; Ùkj, fJZe ÙfjonzwVh dk ftjVk, tko; Ùkj, fJZe ÙfjonzwVh dk ftjVk, tko; Ùkj, fJZe ÙfjonzwVh dk ftjVk, tko; Ùkj, fJZe Ùfjo


1. “nzwVh dk ftjVk” eftsk fe;dh ouBk j?<

2. nzfwqsk gqhsw dk BK jo ˜pkB s/ fbnkT[D tkbh eftsk fejVh j?<

3. “fJZe Ùfjo” eftsk dk ftÙk eh j?<

4. eftsoh B{z “nzwVh dk ftjVk” fe; gqeko dhnK :kdK fdtk™dk j?<

5. “tko; Ùkj” eftsk ftZu tko; Ùkj B{z fe™ ;zp'XB ehsk frnk j?<

6. “fJZe pkdÙkjh n;K wkDh ;h” fJ; s[e ftZu nkJ/ pkdÙkjh Ùpd dk eftsk d/ gq;zr ftZu eh

Gkt j?<

7. tko; Ùkj eftsk ftZu fejVh tzv d/ t/b/ dk d[yKs do;kfJnk frnk j?<

8. “fJZe Ùfjo” eftsk ftZu fejVhnK edoKFehwsK dh jkBh j' ojh j?<

9. “nzwVh dk ftjVk” eftsk ftZu “;tor” fejV/ noE ftZu tofsnk frnk j?<

II fejVk eEB mhe ifejVk eEB mhe ifejVk eEB mhe ifejVk eEB mhe iK rbs j?LFK rbs j?LFK rbs j?LFK rbs j?LF

1. “fJZe Ùfjo” eftsk pktk pbtzs dh ouBk j?.

2. “fJZe Ùfjo” eftsk ftZu wjKBro dh f˜zdrh d/ gq;zr ftZu sDkU s/ gq/ÙkBhnK tkb/ ihtB pko/ fNZgDhnK jB.

222

3. fizdrh d/ e"V/ :EkoE d/ gq;zr ftZu nzwVh d/ ftjV/ dhnK ;[ywJh :kdK dk ftÙ/Ù wjZst j?.

4. “tko; Ùkj” eftsk ftZu d/ÙFtzv d/ d[yKs dh Mbe BjhA j?.

5. “tko; Ùkj” eftsk ftZu tko; Ùkj B{z ;zp'XB ehsk frnk j?.


1. “fJZe Ùfjo” eftsk ftZu toswkB B{zaaaaaaaaaaaaaaa fejk frnk j?.

2. “nzwVh dk ftjVk” eftskaaaaaaaaaaaaaaa dh fbyh j'Jh j?.

3. fdZbh :{Bhtof;Nh B/ nzfwqsk gqhsw B{zzaaaaaaaaaaaaaa dh fvroh d/ e/ ;BwkfBnk.

4. “tko; Ùkj” eftsk ftZu feskpaaaaaaaaaaaaa dk toek c'bD bJh fejk frnk j?.

5. “nzwVh dk ftjVk” eftsk ftZu pugB d/ p/fceoh, y[ZbQK s/aaaaaaaaaa d/ fdBK B{z fusftnk

frnk j?.


1. nzfwqsk gqhsw dh ouBk fejVh j?<

A tko; Ùkj B trd/ gkDh

C ;t/o D b'oh.

2. “po;ks dh fJZe Ùkw” eftsk fe;dh ouBk j?<

A pktk pbtzs B nzfwqsk gqhsw

C gq'L w'jB f;zx D skok f;zx.

223

(5) (5) (5) (5) ethethetheth---- skok f;zxskok f;zxskok f;zxskok f;zx

eftsktKLF b'oh, “aaaaaaaaaa s/ j[D”, GkohnK gzvKeftsktKLF b'oh, “aaaaaaaaaa s/ j[D”, GkohnK gzvKeftsktKLF b'oh, “aaaaaaaaaa s/ j[D”, GkohnK gzvKeftsktKLF b'oh, “aaaaaaaaaa s/ j[D”, GkohnK gzvK

I fJZe iK dfJZe iK dfJZe iK dfJZe iK d''''� ÙpdK ftZu T[Zso fdULF� ÙpdK ftZu T[Zso fdULF� ÙpdK ftZu T[Zso fdULF� ÙpdK ftZu T[Zso fdULF

1. eth skok f;zx B{z fejV/ ekftF;zrqfj bJh ;kfjs nekvwh dk g[o;eko fwfbnk<

2. “b'oh” eftsk ftZu fejV/ Gkt gqrNkJ/ rJ/ jB<

3. “GkohnK gzvK” eftsk fe; dh ouBk j?<

4. eth skok f;zx dh fe;/ eftsk dk BK fby'<

5. “s/ j[D” eftsk dk ftÙk eh j?<

6. “s/ j[D” eftsk ftZu gSskt/ dk Gkt fe; ekoB j?<

7. “GkohnK gzvK” eftsk ftZu GkohnK gzvK fe;B{z fejk frnk j?<

8. “b'oh” eftsk ftZu Xh bJh T[; dh wK s''A fej' fijh G{fwek dh ebgBk ehsh rJh j?<

9. “GkohnK gzvK” eftsk ftZu eth B/ fej' fij/ ihtB dh ebgBk ehsh j?<

II fejVk eEB mfejVk eEB mfejVk eEB mfejVk eEB mhe iK rbs j?LFhe iK rbs j?LFhe iK rbs j?LFhe iK rbs j?LF

1. “GkohnK gzvK” eftsk nB[;ko bzwh T[wo d[ZyK dk ekoB j?.

2. “b'oh” eftsk ftZu Xh d/ nkT[D tkb/ ihtB dh ebgBk BjhA j?.

3. “b'oh” eftsk skok f;zx dh ouBk j?.

4. “s/ j[D” eftsk ftZu gfotkfoe ihtB dhnK T[whdK d/ nX{o/ ofj ikD dh ghVk j?.

5. skok f;zx B{z “efjeÙK” ekftF;zrqfj bJh ;kfjs nekdwh g[o;eko fwfbnk ;h.

6. “;fwnK B{z ;[¯B/ nkT[D” s'A Gkt j? nkT[D tkbk ;wK wB[Zy d/ ;[¯B/ b?D s/ T[jBK d/ ;keko

j'D tkbk j't/.

7. b'oh eftsk ftZu ebg/ rJ/ ;[¯fBnK ftZu fgsk irs d/ gdkoEe ;[Zy fbnk™dk j? s/ wK

T[; B{z Gktksfwe ;[oZfynk fdzdh j?.


1. GkohnK gzvKaaaaaaaaaaaaaa dh ouBk j?.

224

2. “b'oh” ethaaaaaaaaaaaaaa d[nkok fbyh rJh j?.

3. tZvh T[wo B{zaaaaaaaaaaaa gzvK fejk frnk j?.

4. “GkohnK gzvK” eftsk ftZu S'Nh go fuzsktK w[es ;[ywJhaaaaaaaaaaaaaaa dh fJZSk gqrN j?.

5. “s/ j[D” eftsk ftZu aaaaaaaaaa d/ ej/ ns/ nDej/ p'bK dk fynkb eftsk d/ “w?A” gkso dk yfjVk ed/ BjhA SZvdk.


1. “GkohnK gzvK” eftsk ftZu eth B/ fe;dh ;bkj[sk ehsh j?<

A tZvh T[wo B fBZeh T[wo

C Xosh D ;{oi.

1. skok f;zx dh eftsk fejVh j?<

A b'oh B trd/ gkDh

C tko; Ùkj D nkBzd.

ejkDhnKejkDhnKejkDhnKejkDhnK

(1) (1) (1) (1) ejkDhLF ;KMejkDhLF ;KMejkDhLF ;KMejkDhLF ;KM

ejkDhekoLFejkDhekoLFejkDhekoLFejkDhekoLF ;[ikB f;zx;[ikB f;zx;[ikB f;zx;[ikB f;zx


1. ;KM ejkDh dk b/ye e"D j?<

2. ;KM ejkDh dk w[Zy gkso e"D j?<

3. gq'L n?wHn?bH wbQ'sok d/ ;[Gkn d/ e'Jh d' r[D dZ;'.

4. gq'c?;o ed'A ;kJheb s/ ik fojk ;h sK yVFyV eod/ ;kJheb T[Zs/ T[; d/ e'b'A e"D bzfxnk<

5. bkb uho/ tkbk B"itkB fe; T[Zs/ ;tko ;h<

6. gq'c?;o B/ nkgD/ ;kJheb T[Zs/ fe;B{z fpmkfJnk<

7. p[ZYh B{z nkgD/ ;kJheb s/ Bk fpmkT[D tkbk B"itkB b/ye B{z fej' fijk ikfgnk<

8. p[ZYh wkJh B/ feZE/ ikDk ;h<

225

9. gq'c?;o B/ wkJh B{z feZE/ nk e/ T[skfonk<

10. bkb uho/ tkb/ B"itkB B/ feZE/ ikDk ;h<

11. “Gkos ;kJheb d/ i[r ftZu BjhA gj[zfunk s/ ;kJheb rohpK dh ;tkoh j?.” fJj ftuko

fe;d/ wB ftZu nk™d/ jB<

12. “;KM” ejkDh ftZu fe;Ffe; ftueko ;KM do;kJh rJh j?<

13. ;KM ejkDh d/ ;ko/ gksoK d/ Bkw dZ;'<

14. ;KM ejkDh ftZu fejVh ;KM dk f˜eo nkfJnk j?<

II j/m fbfynK j/m fbfynK j/m fbfynK j/m fbfynK ftZuftZuftZuftZu'A fejV/ eEB mhe iK'A fejV/ eEB mhe iK'A fejV/ eEB mhe iK'A fejV/ eEB mhe iK rbs rbs rbs rbs jBjBjBjBLFLFLFLF

1. gq'c?;o n?wHn?b wbQ'sok :{Bhtof;Nh ftZu gq'c?;o ;h.

2. gq'¯?;o ;kJheb ubkT[D dh nkgD/ ihtB dhnK w[ÙebK Bkb ;wkBsk wfj;{; eodk j?.

3. gq'c?;o d/ e'b'A bzx/ bkb uho/ tkb/ B"itkB B{z gq'L e'wb fdb fJB;kB ;wMdk j?.

4. gq'c?;o B/ itkB n"os B{z nkgD/ ;kJheb s/ fpmk fbnk.

5. bkb uho/ tkb/ B{z :kd nk™dk j?, “jo gjkVh dk, Gkt/A T[j feZvh T[Zuh j't/ nzs õ{o j[zdk j?.”

6. ejkDh ftubh wkJh pj[s p[ZYh ns/ ew˜'o ;h.

7. p[ZYh wkJh d/ E?b/ ftZu c[ZbK tkbh ukdo ;h.

8. ew/Nh dh u"eh dk pkp{ fgnko Bkb gq'c?;o tZb d/y fojk ;h.

9. gq'c?;o ns/ uho/ tkb/ B"itkB ftZu ;KM g?dk j' rJh.

10. ew/Nh dh u"eh tkb/ pkp{ B/ p[ZYh wkJh B{z u[Ze e/ uho/ tkb/ d/ e?ohno s/ fpmk fdZsk.

11. uho/ tkb/ B"itkB B/ th ;j/V/ jh ikDk ;h.

III ykbh ;EkB Go'LFykbh ;EkB Go'LFykbh ;EkB Go'LFykbh ;EkB Go'LF

1. gq'c?;o ;'udkF;'udk ekbi s'A pkjo fBefbnk s/ ;'ufdnK ;'ufdnK T[;B/ nkdsB aaaaaaaaaaaaa s/ ˜'o Bkb g?o oZy fdZsk.

2. eZuh s/ T[yVhFg[ZyVh ;Ve s/ ˜'o bkT[D Bkb gq'c?;o B{z aaaaaaaaaaaaaa nk frnk.

3. nukBe gq'c?;o B{z aaaaaaaaaaaaaa dh nktk˜ ;[DkJh fdZsh.

4. b/ye nB[;ko ;kvh y[Ùcfjwh j? fe ;kJheb aaaaaaaaaaaaaaa dh ;tkoh j?.

5. ejkDh nB[;ko fJZeaaaaaaaaaaaaaa dk p[Zs T[;B{z ;Ve s/ uVQdk fdZ;dk j?.

6. aaaaaaaaaaaaaaa d/ ezB yV j' rJ/ s/ T[;B/ fejk “p/ phok,aaaaaaaaaaa pkfˇnk w?B{z ph Bkb b? uZb.

226

7. wkJh pj[s jh p[ZYh ;haaaaaaaaaaa j'Jh G[rVh.

8. wkJh d/ rzd/ E?b/ ftZu fJZeaaaaaaaaaaaaaa ;h.

9. gq'c?;o B/ wkJh B{z pKj dk ;jkok d/ e/aaaaaaaaaaaaaaa s/ fpmk fbnk.

10. gq'c?;o g?;/ b? e/ s;Zbh Bkb Bk gVQkT[Dkaaaaaaaaaaaaaa ;wMdk ;h.

11. gq'c?;o B/ fejk, wkJh Ùfjo nk frnk. w?A aaaaaaaaaaaa B{z w[V ikD?A.


1. ;[ikB f;zx dh fbyh j'Jh ejkDh fejVh j?<

A. Bhbh

B. nkgDk d/;

C. ;KM

D. eko fyv"Dk.

2. ;KM ejkDh dk gkso fejVk j?<

A. whs

B. Bhbh

C. wkJh

D. sqhws.

3. gq'L n?wHn?bH wbQ'sok dk ;[Gkn fej' fijk ;h<

A. ı[dro˜

B. bkbuh

C. b'VtzdK dk ;jkfJe

D. r[Z;/Fı'o.

4. b/ye nB[;ko wkJh dk ;[Gkn fej' fijk ;h<

A. y[ÙFfw˜ki

B. ;[eh s/ G[rVh

C. Jhoyk tkbh

D. jwdodh tkbh.

227

5. b/ye ;kJheb B{z fe;dh ;tkoh efjzdk j?<

A. nwhoK dh

B. b'VtzdK dh

C. w˜d{oK dh

D. rohpK dh

(2) (2) (2) (2) ejkDhejkDhejkDhejkDh---- BhbhBhbhBhbhBhbh

ejkDhekoLFejkDhekoLFejkDhekoLFejkDhekoLF eosko f;zx d[Zrbeosko f;zx d[Zrbeosko f;zx d[Zrbeosko f;zx d[Zrb


1. Bhbh ejkDh dk b/ye e"D j?<

2. “Bhbh” ejkDh dk w[Zy gkso e"D j?<

3. Bhbh d/yD ftZu fej' fijh ;h<

4. ejkDheko d/ xo Bhbh fe;d/ Bkb nk™dh ;h<

5. “Bhbh” ejkDh ftZu “w?A gkso” e"D j?<

6. “Bhbh” ejkDh ftZu bkbuh gkso fejVk j?<

7. “Bhbh” ed'A d[ZX d/Dk pzd eo fdzdh j?<

8. fe; d/ woB s/ Bhbh T[dk; j' rJh<

9. “Bhbh” dh tZSh fej' fijh ;h<

10. rtkbk fe; ejkDh dk gkso j?<

II fejVfejVfejVfejVkkkk eEB mhe iK rbs eEB mhe iK rbs eEB mhe iK rbs eEB mhe iK rbs j?j?j?j?LFLFLFLF

1. ;'jDh f;jswzd rK dk d[ZX tXhnk BjhA j[zdk.

2. Bhbh d/ Bkb fJZe fdB T[;dk tZSk th nk frnk.

3. tZSh d/ w{zj wkoB s/ Bhbh d[ZX bkj b?Adh ;h.

4. tZSh d/ woB s/ Bhbh B/ oZi e/ ukok ykXk.

5. rtkbk tZSh B{z ikD e/ wko fojk ;h.

6. tZSh d/ woB s/ Bhbh T[;B{z fJZedw G[Zb rJh.

7. Bhbh ™R jh ™R wfjzdh j/m yb'sh, p{Eh u[Zeh r/N tZb t/ydh ojh.

228

8. rtkbk w[VFw[V T[jB{z Bhb, Bhb eoe/ p[bKdk.


1. Bhbh ozr dh r'oh ;h, fit/A e'Jhaaaaaaaaaa B{z d[ZX Bkb X' e/ oZy/.

2. aaaaaaaaaaaaa, f;jswzd rK dk d[ZX th tXhnk j[zdk j?.

3. r[nkbk Bhbh B{z Bkb b? e/ nk™dk s/ ;kjwD/aaaaaaaaaaaa d/ p{N/ j/m yb'sh T[jaaaaaaaaaaaa Go e/ s[o iKdh.

4. fisBk fuo r[nkbk d[ZX u'Adk ofjzdk, Bhbh N'eoh ftZu'A dkDk, aaaaaaaaaaaaaaa, yˇh nkfd ukok yKdh.

5. Bhbh dh tZSh dk r'ok r'ok ozr, wb{eVh fijhaaaaaaaaaaa bzwhaaaaaaaaaaaaaa g{S ;h.

6. Bhbh tZSh bJh aaaaaaaaaaaaa S[gk e/ oZy b?Adh J/ s/ fgZS'A T[;B{z aaaaaaaaaaaaaaaa j?.

7. wfjzdh d/ p{N/ j/m rtkb/ B/aaaaaaaaaaaaaa dh N'eoh fbnk oZyh s/ T[j jZE wko e/ yˇh dh yZNhFyZNh y[Ùp{ B{z fybkoB bZr fgnk.

8. rtkbk eq'X ftZu T[Zfmnk ns/ fJZe Bõ T[;aaaaaaaaaaaaaaa tZb t/fynk.

9. rtkb/ B/ nZr/ tZX e/aaaaaaaaaa B{z y'j fbnk ns/ T[;B{z f;o s/ oZy e/ s/˜ s/˜ edw w[V s[fonk.


1. eosko f;zx d[Zrb dh ejkDh fejVh j?<

A. ;KM

B. Bhbh

C. w?B{z ikDB?

D. nkgDk d/;.

2. Bhbh ejkDh dk gkso fejVk j?<

A. p[ZYh wkJh

B. rtkbk

C. uho/ tkbk

D. whs.

229

3. Bhbh d/ ufoZso dk ık; r[D fejVk j?<

A. Bhb/ ozr dh

B. r'o/ ozr dh

C. G{o/ ozr dh

D. ekb/ ozr dh.

4. rtkb/ d/ ufoZso dk r[D eh j?<

A. jwdodh tkbk

B. tZv/ fdb tkbk

C. bkbuh

D. fJB;kBhns tkbk.

5. Bhbh dh tZSh fej' fijh ;h<

A. wK torh Bhbh

B. wK torh r'oh fuZNh

C. wK torh G{oh

D. wK torh ekbh.

(3)(3)(3)(3) ejkDhejkDhejkDhejkDh----nkgDk d/;nkgDk d/;nkgDk d/;nkgDk d/;

ejkDhekoLFejkDhekoLFejkDhekoLFejkDhekoLF ;zs'y f;zx Xho;zs'y f;zx Xho;zs'y f;zx Xho;zs'y f;zx Xho

1a 1a 1a 1a fJZe iK d' ÙpdK fJZe iK d' ÙpdK fJZe iK d' ÙpdK fJZe iK d' ÙpdK ftZuftZuftZuftZu T[Zso fdULFT[Zso fdULFT[Zso fdULFT[Zso fdULF

1. gzikph gkm g[;se ftZu ;zs'y f;zx Xho dh fejVh ejkDh Ùkfwb ehsh rJh j?<

2. fBoziD f;zx fezB/ tfoQnK pknd Gkos nkfJnk ;h<

3. fBoziD f;zx Bkb eB/vk s'A e"D nkfJnk ;h<

4. fBoziD f;zx dk brkU fe; d/; Bkb ;h<

5. fBoziD f;zx d/ g[ZsoK dk brkU fe; d/; Bkb ;h<

6. eB/vk ftZu fBoziD f;zx d/ xo fejVh p'bh p'bh iKdh ;h<

7. nkgDk d/; ejkDh dk ftÙk eh j?<

230

8. nkgDk d/; ejkDh d/ fszB gqw[Zy gksoK d/ Bkw dZ;'<

9. ejkDh d/ nzs ftZu fe; dhnK nZyK ftZu jzM{ ;B<

10. fBoziD f;zx nkgD/ g[ZsoK B{z fe; GktBk Bkb Gkos b? e/ nkfJnk ;h<

11. fBoziD f;zx d/ w[zfvnK dh gzikph fej' fijh ;h<

12. ftd/ÙK ftZu ofjD tkb/ Gkosh n"bkd gqsh fceowzd fe™ jB<


1. fBoziD f;zx dk eB/vk Bkb tX/o/ brkU ;h.

2. fBoziD f;zx d/ g[Zso gzikph fJ™ p'bd/ ;B fit/A e'Jh f;ZyF;[Zy e/ p'bdk j?.

3. eB/vk s'A nkJ/ w[zv/ ;qh r[o{ jfo feqÙB ih B{z ukJhbv r[o{ efjzd/ jB.

4. w/˜pkB B{z ikD e/ j?okBh j'Jh fe w[zv/ fe;/ uh˜ B{z w{zj BjhA bk oj/ ;B.

5. fcbNov gkDh nkyD Bkb T[jBK B/ gkDh BjhA ghsk.

6. fBoziD f;zx B/ nkfynk fJj fJ; d/; Bkb c?whbhno BjhA jB.


1. fjzd[;skB d/ ;{oi torkaaaaaaaaaaaaa fes/ th BjhA.

2. fJzvhnk dh X[Zg th pVhaaaaaaaaaaa j[zdh j?.

3. ;hNK p[Ze j'D Bkb jh fit/A T[jBK dhnK nZyK ftZu e[Maaaaaaaaaa nk rJh ;h.

4. ijk˜ ftZu'A bZE/ sK fBoziD f;zx B/aaaaaaaaaaaaaa B{z jZE bk e/aaaaaaaaaaaaa Bkb S[jkfJnk ns/ Bw;eko nkfynk.

5. fBoziD f;zx B/ ;'funk i/ pZu/ j'o tZv/ j' ikDr/ s/ fco sK fJj T[Zek jhaaaaaaaaaaa B{z ik BjhA ;eDr/.

IV ;jh T[Zso dh u';jh T[Zso dh u';jh T[Zso dh u';jh T[Zso dh u'D eo'LFD eo'LFD eo'LFD eo'LF

1. nkgDk d/; ejkDh fejV/ ejkDheko dh ouBk j?<

A. ;[ikB f;zx

B. ;zs'y f;zx Xho

C. e[btzs f;zx ftoe

231

D. eosko f;zx d[Zrb.

2. ;zs'y f;zx Xho dh fbyh ejkDh fejVh j?<

A. Bhbh

B. nkgDk d/;

C. eko fyv"Dk

D. w?B{z ikDB?.

3. nkgDk d/; ejkDh dk w[Zy gkso fejV/ d/; ofjzdk j?<

A. iowB

B. eB/vk

C. fJNbh

D. Gkos.

4. nkgDk d/; ejkDh dk w[Zy gkso fejVk j?<

A. e[bftzdo f;zx

B. joftzdo f;zx

C. fBoziD f;zx

D. ;[oiB f;zx

5. fBoziD f;zx d/ fezB/ g[Zso ;B<

A. uko

B. fJZe

C. d'

D. fszB

(4) (4) (4) (4) ejkDhejkDhejkDhejkDh---- w?B{z ikDB?w?B{z ikDB?w?B{z ikDB?w?B{z ikDB?<<<<

eeeejkDhekoLF jkDhekoLF jkDhekoLF jkDhekoLF e[btzs f;zx ftoee[btzs f;zx ftoee[btzs f;zx ftoee[btzs f;zx ftoe

1a 1a 1a 1a fJZe iK dfJZe iK dfJZe iK dfJZe iK d'''' ÙpdK ftZu T[Zso fdULFÙpdK ftZu T[Zso fdULFÙpdK ftZu T[Zso fdULFÙpdK ftZu T[Zso fdULF

1. “w?B{z ikDB?” ejkDh dk ejkDheko e"D j?<

2. “w?B{z ikDB?” ejkDh dk ftÙk eh j?<

232

3. “w?B{z ikDB?” ejkDh d/ gqw[Zy gkso fezB/ jB<

4. “w?B{z ikDB?” ejkDh d/ gqw[Zy gkso fejV/ jB<

5. ejkDh dk “w?A gkso” fe; uhi d/ f˜eo Bkb T[sÙkfjs j' T[Zfmnk<

6. “w?A” gkso B/ ejkDheko s'A eh wzfrnk<


1. T[j w?B{z nkgD/ foeÙ/ s/ fpmk e/ fJZXoFT[Xo x[wkT[Dk ukj[zdk ;h.

2. fJ; foeÙ/ ftZu'A w?B{z d' fszB o[gJ/ o'˜ pu iKd/ B/.

3. w?A T[;B{z cbK dh N'eoh u[ekT[Dk ukj[zdk ;h.

4. T[; B/ e'mk feokJ/ s/ fbnk.

5. fJZe g[okDh ewh˜ s/ g˜kwk nzdo'A fbnk e/ w?A T[;B{z d/ fdZsk.


1. T[;B/ w/ok fdZsk j'fJnk ewhãaaaaaaaaaaaa gkfJnk j'fJnk ;h.

2. fJZe ezX ”s/ fJZe bkbN?B Nzrh j'Jh ;h s/ g[okD/ o;kfbnK s/ nypkoK ftZu'A gkVhnK

j'JhnKaaaaaaaaaaa dhnK e[M s;thoK bZrhnK j'JhnK ;B.

3. nrb/ fdB T[j g/fenK d/ aaaaaaaaaaaaaaa N[o rJh.

4. gjkVh Bkb i'fVnk fit/A T[;B{zaaaaaaaaaaaaaaaa dk Nhek bZr frnk j't/.

5. BthA rzYh tke¯h eo e/ w?A T[;B{zaaaaaaaaaaaaaaa BjhA eo ;edk ;K.

IV ;jh T[Zs;jh T[Zs;jh T[Zs;jh T[Zso dh u'D eo'LFo dh u'D eo'LFo dh u'D eo'LFo dh u'D eo'LF

1. e[btzs f;zx ftoe d[nkok fbyh ejkDh fejVh j?<

A eko fyv"Dk B w?B{z ikDB?<

C ;KM D Bhbh.

2. “w?B{z ikDB?<” ejkDh dk ejkDheko e"D j?<

A e[btzs f;zx ftoe B ;[ikB f;zx

C ekosko f;zx d[Zrb D r[opuB f;zx.

233

(5) (5) (5) (5) ejkDhejkDhejkDhejkDhLLLL---- eko fyv"Dkeko fyv"Dkeko fyv"Dkeko fyv"Dk

ejkDhekoLFrejkDhekoLFrejkDhekoLFrejkDhekoLFr[opuB f;zx G[Zbo[opuB f;zx G[Zbo[opuB f;zx G[Zbo[opuB f;zx G[Zbo

1a 1a 1a 1a fJZe iK dfJZe iK dfJZe iK dfJZe iK d'''' ÙpdK ftZu T[Zso fdULFÙpdK ftZu T[Zso fdULFÙpdK ftZu T[Zso fdULFÙpdK ftZu T[Zso fdULF

1. “eko fyv"Dk” ejkDh fe;dh fbyh j'Jh j?<

2. “eko fyv"Dk” ejkDh dk ftÙk eh j?<

3. “eko fyv"Dk” ejkDh d/ w[Zy gkso fezB/ jB<

4. “eko fyv"Dk” ejkDh d/ w[Zy gkso fejV/ jB<

5. “eko fyv"Dk” pZfunK B{z fe™ Bk fdZsk frnk<

6. ejkDheko whs B{z eko fyv"Dk Ù'Fe/; ftZu oZyD bJh fet/A wBk™dk j?<

7. nzs ftZu b/ye whs B{z eko fyv"Dk fe™ d/ fdzdk j?<


1. gsBh d/ whs dh EK “S'NhJ/” efjD T[Zs/ jh w?A ;wM frnk jK fe T[jB/ e'Jh Ùokos ehsh j?.

2. whs w/oh p[Zeb ftZu gfjbK Bkb'A th tZX ;[zrV e/ ;XokJhnK j'JhnK BõK Bkb w/o/ tZb

t/ydh j?.

3. whs y[ÙhF2 eko fyv"Dk nkgDh nzwh B{z d/ fdzdh j?.

4. fJj ekoFfyv"Dk eJh ;kb gfjbK fJzrb?Av s'A nkfJnk ;h.


1. fJj fJZe S'Nh fijh fpBKFSZshaaaaaaaaaaaaaa ;h.

2. fJjd/ d't/A dotk˜/ aaaaaaaaaaaaaaaaa iKd/ ;B.

3. fJZe j'o ;ftZu dpkfJnK eko dhnK nrbhnK d't/A aaaaaaaaaaaa ir g?AdhnK ;B.

4. whs fJjB{z Ù'Fe/; ftZu oZyD dh EK nkgD/aaaaaaaaaaaaa tkb/ g[okD/ nN?uhFe/; ftZu oZyDk ukj[zdh ;h.

5. fJZe tko sK tZv/ pZu/ th j?okB ofj rJ/ fe fJj ed'A s'A ns/aaaaaaaaaa b[ek e/ oZfynk frnk

;h.

6. fyv"D/ th e'Jh ÙhfÙnK fgZS/aaaaaaaaaaaaaaaaaa e/ oZyD bJh j[zd/ jB.

234


1. ejkDheko dh gsBh whs B{z fe;dh Xweh fdzdh ;h<

A e'e' B fizB

C G{s D pkpk.

2. fe;dk g'sk eko B{z po/s/ T[Zs/ uVQk e/ y[Ù j[zdk j?<

A joh ;/m B r[io ;/m

C Bkio ;/m D oth ;/m.

3. r[Zio ;/m dh d[ekB ekjdh j?<

A jbtkJh B BkJh

C e;kJh D b[jko.



bk˜wh gzikphF12 d/ ;ZfGnkuko Gkr d/ gkmK d/ nfGnk;K ftZu'A nZm

gqÙB g[ZS/ ikDr/. fJ; ;zpzXh gkmFg[;se d/ nfGnk;K ftZu fdZs/ gqÙBK dh

ftfdnkoEh d[jokJh eoBr/.


ekoFftjko d/ gZso bJh d' ftÙ/ d/ e/ gqÙB g[ZfSnk ikt/rk. fJ; gqÙB

Bkb ;zpzXs bk˜wh gzikph-12 gkm g[;se ftZu nbZrFnbZr ftfÙnK d/

ekoFftjko d/ gZso fdZs/ rJ/ jB fiBQK dh ftfdnkoEh d[jokJh eoBr/.

235


;zy/g ouBk eoB bJh gkmFg[;se ftZu'A jh fJZe g?oQk fdZsk ikt/rk. fi;dh bZrGZr fJZeFfsjkJh ÙpdK ftZu ;zy/g ouBk eoBh j't/rh ns/ f;ob/y

th fbyDk j't/rk. ftfdnkoEh gkmFg[;se ftZu fdZs/ g?foQnK dh d[jokJh

eoBr/.


gkm g[;se ftZu'A e'Jh nZm nykT[sK d/ e/ gqÙB g[ZfSnk ikt/rk. ny"sK

B{z tkeK ftZu tosD iK T[jBK dhnK tos'A ;fEshnK dZ;D bJh fejk ikt/rk. fJ; bJh ftfdnkoEh gkm g[;se ftZu fdZshnK nykT[sK dh d[jokJh eoBr/.


gkm g[;se ftZu'A fszB eftsktK d/ e/ e/Adoh Gkt fbyD bJh fejk

ikt/rk. fJ; bJh eftsktK dh d[jokJh eoe/ ftfdnkoEh e/Adoh Gkt dh fsnkoh

eoBr/.


gkmFg[;se ftZu'A d' ejkDhnK d/ e/ ;ko fbyD bJh fejk ikt/rk. fJ;

bJh ftfdnkoEh gkmFg[;se ftZu fdZshnK ejkDhnK dh d[jokJh eoe/ ;ko dh

fsnkoh eoBr/.

Documents

ftÙk L ftÙk L gzikph gzikphgzikph - SSA Punjabdownload.ssapunjab.org/sub/instructions/2012/December/Edusat/... · ftÙk L ftÙk L gzikph gzikphgzikph fgnko/ ftfdnkoEhU! fJ;