رانياي اسالمي جمهور

يكشاورز جهاد وزارت

يكشاورز جيترو و آموزش ،قاتيتحق سازمان

كشور مراتع و جنگلها قاتيتحق موسسه

يمل شيهما نيپنجم مقاالت دهيچك

رانياي مرتعدار و مرتع 1391 بهشتيارد 28 يال 26

مردم تمشارك و قانون به التزام آينده، به نگاه گرو در كشور مراتع حفظ

كننده برگزار

رانياي مرتعدار انجمن

همكاران

بروجرد واحدي اسالم آزاد دانشگاه

كشور مراتع و جنگلها قاتيتحق موسسه

كشوري زداريآبخ و مراتع ،جنگلها سازمان

1391

انتشارات كميته

ارشد كارشناس رومياني، مومن عيسي پژوهش استاد سفيدكن، فاطمه پژوهش استاد ندوشن، ميرزايي حسين

ارشد كارشناس مطهر، صادقيان سيدمحسن پژوهش استاد اسدي، مصطفي پژوهش استاديار جعفري، مصطفي

پژوهش مربي معلمي، محمود پژوهش دانشيار باباخانلو، پرويز

شناسنامه

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران: كتاب نام

كشور مراتع و جنگلها قيقاتتح مؤسسه: از انتشارات

1391: سال انتشار

اول: نوبت چاپ

1000: شمارگان

مطهر صادقيان محسن سيد: ناظر فني چاپ

عباسپور فاطمه: طراح جلد

رئيسي سمانه: آرايي تايپ و صفحه

: چاپخانه

ريال: قيمت

978-964-473-348-2: شابك

تشكر و ريتقد

ي ها تهيكم جمله از شيهما نياي برگزار اندركاران دست هيلك از دارد جا

انتشارات تهيكم ،مقاالت دهندگان ارائه ،محترم داوران ،يياجرا وي علم

به برگزاركنندهي روهاين هيكل و كشور مراتع و جنگلها تحقيقات موسسه

سازمان و زبانيم عنوان به بروجرد واحدي اسالم آزاد دانشگاه ژهيو

با هرچه موجبي مالي تهايحما با كه كشوري زداريآبخ و راتعم ها،جنگل

.ميينما تشكر شدند شيهما نيا شدن برگزار تر شكوه

شيهما سهيرئ ئتيه

)شيهما سيرئي (ريبصي مهد دكتر

)سيرئ بينا( پور فرحي مهد دكتر

)شيهماي علم ريدب( يارزان نيحس دكتر

)شيهمايي رااج ريدب( يمحراب درضايحم دكتر

)الفبا حروف بیترت به( شیهمای علم تهیکمي اعضا

وندین آذر نیحس دکتر 2 پور ایآری عل دکتر 1

یارزان نیحس دکتر 4 ياسکندر نگهدار مهندس 3

باباخانلو بهمن مهندس 6 یروانیا دیمج دکتر 5

يریبصي مهد دکتر 8 یباران نیحس دکتر 7

یباغستان ناصر دکتر 10 فردی مانیپ بهرام دکتر 9

جنگجو محمد دکتر 12 ترکشی مصطف دکتر 11

انیبیحب دیحم دیس دکتر 14 يجواد اکبر دیس دکتر 13

یرزاق نیحس محمد دکتر 16 یحشمتی غالمعل دکتر 15

اصفهاني زند احسان دکتر 18 یچاهوک زارعی عل محمد دکتر 17

سالجقهی عل دکتر 20 يسارو محسن دکتر 19

يشکر میمر دکتر 22 سندگلی عباسعل تردک 21

یلیطوی عل دکتر 24 انیصفائ لها نصرت دکتر 23

زادهیعسگرعل مهندس 26 عرفانزاده رضا دکتر 25

مهر فرزاد لیجل دکتر 28 پور فرحي مهد دکتر 27

یقرباني مهد مهندس 30 اضیف محمد مهندس 29

انیقنبر غالمعباس دکتر 32 یانیقصر فرهنگ دکتر 31

یمیمق جواد مهندس 34 نیالد نیمع حسن دیس مهندس 33

یمهراب اکبری عل دکتر 36 پور ملک بهروز دکتر 35

حمیدرضا محرابی دکتر 38 يمعتمد جواد دکتر 37

اعضاي كميته اجرائي پنجمين همايش ملي مرتع ومرتعداري ايران

تيب حروف الفبابه تر

دكتر حميدرضا محرابي :دبير اجرائي همايش

فياض محمدمهندس آقاي 16 ارجمندي نادرآقاي 1

قرباني كريممهندس آقاي 17 احمدوند عليرضامهندس آقاي 2

قاسمي حميدرضامهندس آقاي 18 آرياپور عليدكترآقاي 3

گرشاسبي پرويز مهندسآقاي 19 بيرانوند علي حسينمهندس آقاي 4

ودرزيگ الهيار مهندسآقاي 20 پيرزادي محسنمهندس آقاي 5

گودرزي عباسآقاي 21 تركمان عليآقاي 6

مسعودگودرزيآقاي 22 محمدرضاحرنژادآقاي 7

مرادي علي رضاآقاي 23 جعفرحيدريدكتر آقاي 8

معين سجادمهندس آقاي 24 محمد حسين رزاقيدكترآقاي 9

مهديان محمد جعفردكتر آقاي 25 زندي عليآقاي 10

موسوي سيدعلي نقي زادهآقاي 26 منوچهر سرداريمهندس آقاي 11

نخجوان شهرامدكتر آقاي 27 سيف احمددكترآقاي 12

هوشنگي محمدجعفرآقاي 28 رضا صابونچيدكتر آقاي 13

هرندي علي اكبرمهندس آقاي 29 عسگرعليزادهمهندس آقاي 14

ويسانلو فرزاد دكتر آقاي 30 فرح پور مهديدكتر آقاي 15

شیهما مقاالت داوران

وندین آذر نیحس دکتر 2 پور ایآری عل دکتر 1

ياسکندر نگهدار مهندس 4 یارزان نیحس دکتر 3

یروانیا دیمج دکتر 6 اکبرزادهی مرتض دکتر 5

یباران نیحس دکتر 8 باباخانلو بهمن مهندس 7

يریبصي مهد دکتر 10 يبشر نیحس دکتر 9

یباغستان ناصر دکتر 12 فردی مانیپ بهرام دکتر 11

انیجعفر نبیز دکتر 14 ترکشی مصطف دکتر 13

يدیجن حامد دکتر 16 جنگجو محمد دکتر 15

انیبیحب دیحم دیس دکتر 18 يجواد اکبر دیس دکتر 17

یعیرب نایم دکتر 20 یحشمتی غالمعل دکتر 19

یچاهوک زارعی عل محمد دکتر 22 یرزاق نیحس محمد دکتر 21

يسارو محسن دکتر 24 اصفهاني زند احسان دکتر 23

سندگلی عباسعل دکتر 26 سالجقهی عل دکتر 25

انیصفائ لها نصرت دکتر 28 يشکر میمر دکتر 27

يعبد لها نور دکتر 30 یلیطوی عل دکتر 29

زادهیعسگرعل مهندس 32 عرفانزاده رضا دکتر 31

مهر فرزاد لیجل دکتر 34 پور فرحي مهد دکتر 33

یقرباني مهد مهندس 36 اضیف محمد مهندس 35

انیقنبر غالمعباس تردک 38 یانیقصر فرهنگ دکتر 37

یمیمق جواد مهندس 40 نیالد نیمع حسن دیس مهندس 39

يموسو رضایعل دیس دکتر 42 پور ملک بهروز دکتر 41

يمعتمد جواد دکتر 44 یمهراب اکبری عل دکتر 43 دکتر حمیدرضا محرابی 45

يمعتمد جواد دكتر 44 يمهراب اكبري عل دكتر 43

شيهما رخانهيدبي اعضا

يحق م دهيمر مهندس 7 يسيسمانه رئ مهندس 1

يدريده حيسع مهندس 8 يه صالحيمهد مهندس 2

ياعظم برهان مهندس 9 يشلمزاري جعفر مسعود مهندس 3

يسيرضا نيعل مهندس 10 يديتا مجيرز مهندس 4

ييرزايد ميسع 11 انيديحم يعل 5

سارا كريمي 12 معصومه شيري 6

أ

فهرست مطالب صفحه عنوان

: فصل اول

هاي مرتعي كاركرد و خدمات اكوسيستم

اسـتان در فـردوس آبگـرم منطقـه مـوردي: (مطالعه آنها درماني اثرات تشريح و دارويي گياهان برخي معرفي

2 ........................................................................................................................................... جنوبي) خراسان زارهـاي درمنـه -مـوردي (مطالعه كشور مراتع در كربن ترسيب مطالعات تنگناهاي و نقايص از برخي بررسي

3 ............................................................................................................................................... سمنان) استان 4 مازندران السم كوهستاني مراتع دارويي گياهان استفاده مورد هاي قسمت و شيميايي تركيبات درماني، خواص

5 ........................................................................................................ مرتعي توليدي انرژي ميزان برآورد مدل 6 ..................................................... چاي ورزقان آبخيز حوضه گياهي پوشش منظوره چند كاربردهاي بررسي

7آمل شهرستان السم منطقه موردي مطالعه موثره مواد بر تاكيد با آنها درماني خواص و دارويي گياهان شناسايي 8 .................................................. بهشهر هزارجريب مراتع دارويي گياهان كورولوژي و بيولوژيك فرم بررسي 9 ............... گناباد كاخك استپي مراتع در برداري بهره شدت سه تحت پرستار هاي بوته مكانيكي تسهيل بررسي 10................................. مشهد احمدآباد منطقه در شياري فرسايش فرآيند بر تاثيرگذار عوامل مهمترين بررسي

11..................... آمل) چالو مرتع موردي: (مطالعه مراتع پايدار مديريت در هانگيا از منظوره چند استفاده نقش 12............. ممسني) ماهور منطقه موردي (مطالعه فارس استان مشجر مراتع در گياهي پوشش زيستي تنوع بررسي

MODIS ................13 سنجنده اي ماهواره تصاوير از فادهاست با اتمسفر در موجود غبار و گرد ذرات منشايابي (مطالعـه منطقـه معـرف گياهـان از برخي اكولوژيكي هاي ويژگي با دومارتن اقليمي طبقات هماهنگي بررسي

14................................................................................................................................. طالقان) منطقه موردي مراتـع مـوردي: (مطالعه اتمسفري كربن جذب در دشتي درمنه گونه الشبرگ و مختلف هاي اندام سهم بررسي

15.......................................................................................................................................... بهشهر) ميانكاله جـرگالن رازو منطقـه : مـوردي (مطالعـه آن از استحصـالي بيـان شـيرين و ديمزارها اقتصادي ارزش مقايسه

16......................................................................................................................................... شمالي) خراسان 17..................................................................... همدان استان مراتع در موسير گياه كردن ياهل و كشت بررسي 18............................................................... چرا و قرق شرايط در همدان مراتع گياهي پوشش تغييرات بررسي 19.............................................. مجاور مراتع و اردسته شده حفاظت منطقه دشتي درمنه كربن سيب تر مقايسه

ب

20............................. شهريار) اخترآباد موردي: (مطالعه مرتعي تيپ دو خاك در كربن ذخيره مقايسه و بررسي 21....................................................................... طبيعي هاي اكوسيستم آلودگي كاهش در مرتعي گياهان نقش

زرد گـون گيـاه در كـربن ترسـيب بـر اهينگـ بـا اتمسفر مازاد كربن كاهش و كربن ترسيب در مراتع اهميت

)ASTRAGALUS PARROWIANUS ( .................................................................................................22 23........................................................ ايران شمال در پايدار توسعه جهت در رويكردي اكولوژي اكوتوريسم،

و HALOXYLON PERSICUM كاشـت دسـت گيـاهي هـاي تيپ در خاك آلي كربن ترسيب ميزان مقايسهCANESCENS ATRIPLEX 24........................................................................... ميقان كوير غربي شمال در

ATRIPLEX و SALSOLA INCANESCENS طبيعـي گيـاهي هـاي تيـپ در كـربن ترسيب ميزان مقايسه

VERRUCIFERA 25............................................................................................ ميقان كوير غربي شمال در 26....................................................................... مطالعاتي) هاي تكنيك و راهكارها ا،(پيامده ريزگردها بحران

27................................................ همدان استان موردي بررسي ،TDN توليد برآورد جهت روشي كارگيري به

: فصل دوم گيري و ارزيابي مرتع پايش، اندازه

سايت در .AGROPYRON INTERMEDIUM (HOST)P. BEAUV گونه مجاز برداري بهره حد بررسي

29...................................................................................................................................... گرگان آباد سرعلي سـرعلي سايت در .MEDICAGO SATIVA L گونه علوفه توليد بر برداشت مختلف هاي شدت اثر بررسي

30.................................................................................................................................................. گرگان آباد مـوردي: (مطالعه گياهي هاي تيپ در زمين مختلف اجزاي و لندست اي ماهواره تصوير ميان همبستگي بررسي

31.......................................................................................................................................... جنوبي) زاگرس سميرم، موردي: (مطالعه اي ماهواره هاي داده از استفاده با بارندگي با آن رابطه و گياهي پوشش تغييرات بررسي

32..................................................................................................................................................... اصفهان) مـوردي (مطالعـه مراتـع عملكـرد ارزيـابي جهـت گيـاهي پوشـش دار جهـت نشت شاخص كارايي بررسي

33.......................................................................................................................... اصفهان) ورزنه تاغزارهاي 34.......... مرطوب مناطق زارهاي علف در خاك سنگين فلزات مقدار بر دام مدت كوتاه و مدت بلند چراي تاثير

مراتـع در علوفـه توليـد و گياهي پوشش بهبود جهت آبگير هاللي روش بر تاكيد با رزآبه مديريت و كنترل

35................................................................................................................................. جنوبي خراسان استان 36......... زنجان استان در سنجي زمان روش به MARROBIUM CUNEATUM گونه رجحاني ارزش بررسي

ج

37.............................. زنجان استان در BROMUS TOMENTELLUS گونه جحانير ارزش تغييرات بررسي ASTRAGALUS CITRINUS ............................................................38 گونه مصرف و توليد ميزان بررسي

TANACETUM POLYCEPHALUM .........................39 گونه توليد روي برداشت مختلف هاي شدت تاثير از تـرود منطقـه در گياهي پوشش نقشه مناسبترين توليد منظور به گياهي پوشش مختلف هاي شاخص بررسي

40............................................................................................................................................... سمنان استان 41 ........... ايالم استان در چنگوله سايت در يكساله هاي وفورب وگراس دائمي گياه گونه 7رجحاني ارزش بررسي بـام علـف )،AEGILOPS CRASSA( ضـخيم نيـاي گنـدم مرتعي گونه سه نياز پر معدني مواد ميزان بررسي

)BROMUS TECTORUM( كتو يا پيازدار جو و )HORDEUM BULBOSUM( 42.............. ايالم استان در BROMUS و FESTUCA OVINA هـاي گونـه در علوفـه توليـد ميـزان بر برداشت مختلف تيمارهاي تاثير

TOMENTELLUS....................................................................................................................................43 44......................................................... مرتع در HYPERICUM SCABRUM گونه مصرف و توليد بررسي 45..................................................... فارس استان در بارش نوسان از ناشي علوفه توليد تغييرات برآورد معادله 46................................................................... ايالم آباد صالح مراتع در مرتعي ها گونه رجحاني ارزش يبررس

(مطالعـه گيـاه پوشـش تـاج ابعاد از استفاده با الونگاتم آگروپايرون گونه توليد برآورد مدلسازي امكان بررسي

47.................................................................................................................... گنبد) چپرقويمه مراتع موردي: اسـتان كرسـنك مراتع موردي: (مطالعه متغييره چند هاي روش از استفاده با علوفه كيفيت هاي اخصش ارزيابي

48............................................................................................................................... بختياري) و چهارمحال CA-MARKOV .......49 مدل از استفاده با سبزكوه شده حفاظت منطقه اراضي پوشش آينده وضعيت پيشبيني

سـازند دو (مقايسـه دور از سـنجش از اسـتفاده با وستگان آبخيز حوضه مراتع گياهي پوشش تغييرات ررسيب

50...........................................................................................................................................مارني) و آهكي 51............................................................. مرتع سالمت روش و فاكتوره چهار روش در مرتع وضعيت مقايسه 52............ ) زرنديه مراتع موردي همطالع ( خشك مناطق مراتع گرايش و وضعيت بر مديريت اعمال اثر بررسي 53.......................... يزد استان زارهاي بوته پراكنش الگوي تعيين در كوادراتي و اي فاصله هاي شاخص كارايي 54................................................ اردبيل استان سبالن استپي نيمه مراتع در مرتعي مهم هاي گونه علوفه كيفيت جهـان منطقـه در گياهي اي گونه تركيب و پوشش تاج درصد بر سيالب پخش احيايي عمليات اثرات ارزيابي

55.......................................................................................... رضوي خراسان استان جام، تربت شهرستان آباد 56....................... گلستان ملي پارك شرقي جنوب مراتع در وضعيت تعيين روش ترين مناسب انتخاب بررسي اسـتان السـم، مراتـع مـوردي: (مطالعـه گيـاهي مختلف هاي تيپ در مرتع ظرفيت و گرايش وضعيت، مقايسه

57................................................................................................................................................... مازندران)

د

58.. كارا ميقان كوير منطقه در شورپسند مرتعي گياه گونه چهار رجحاني وارزش غذايي ارزش مقايسه و تعيين 59........... (ATRIPLEX CANISENS) وحشي اسفناج گياهي گونه پوشش تاج و ارتفاع بر خاكي عوامل تاثير

پـارك : مـوردي مطالعـه VANDER MAREL بندي رتبه روش از استفاده با گياهي پوشش تغييرات بررسي

60..................................................................................................................................................... َخبر ملي 61...................... سپيدان خشك برم مرتع در دام چرايي رفتار و مرتعي ي گونه تعدادي رجحاني ارزش بررسي 62........................ سپيدان خشك برم مرتع در مرتعي هاي گونه تعدادي مصرف و توليد فصلي تغييرات بررسي 63............................................................. سپيدان خشك برم مرتع در دام خروج و ورود مناسب زمان بررسي 64............................................ سپيدان خشك برم مرتع در مرتعي گونه تعدادي مجاز برداري بهره حد بررسي

65. اردبيل استان استپي نيمه مراتع در )ARTEMISIA FERGRANS ( عطري درمنه مجاز برداري بهره حد تعيين رويشـگاه در )ARTEMISIA FRAGRANS( عطـري درمنـه گونـه مصـرف و توليـد فصلي تغييرات بررسي

66............................................... ارشق) مرتع تحقيقاتي سايت در موردي (مطالعه اردبيل استان ميانبند مرتعي 67....................... زيست محيط حفظ و گياهي پوشش كميت بر آبخيزداري و يمرتعدار هاي طرح مثبت اثرات كنشـت تنـگ حـوزه مـوردي: (مطالعـه +ETM سنجنده تصاوير از استفاده با گياهي پوشش وضعيت تعيين

68................................................................................................................................................... كرمانشاه) 69........... نوشهر) كجور مراتع موردي: (مطالعه مرتع خاك شيميايي خصوصيات از برخي روي دام نوع اثر مطالعه اسـتپي نيمـه مراتـع در بـز براي شماري لقمه و زمانسنجي روش دو با مرتعي هاي گونه رجحاني ارزش تعيين

70............................................................................................................................................... فارس استان 71...................................... گلستان استان زار شوره اينچه يطبيع مراتع گرايش و وضعيت در قرق تاثير بررسي POA BULBOSA ..............................................72 گونه رجحاني ارزش بر رويشگاهي تغييرات تاثير بررسي

مـوردي: (مطالعـه ARTEMISIA SIEBERI گونـه شادابي و علوفه توليد روي بر برداشت مختلف هاي شدت تاثير

73.................................................................................................... كرمان) استان بردسير - دهنو استپي مراتع 74..................................... فارس استان در مضاعف گيري نمونه روش از استفاده با واقعي توليد برآورد معادله

75................................................... فارس استان در فرسايش از جلوگيري در مرتعداري هاي طرح اجراي تاثير 76............................. مراتع مميزي افزار نرم از استفاده با فارس استان مراتع وضعيت تحليل و تجزيه و بررسي (مطالعـه ATRIPLEX VERRUCIFERA گونـه شـادابي و علوفـه توليد روي برداشت مختلف هاي شدت بررسي

77........................................................................................... غربي) آذربايجان استان تزخراب مراتع موردي: اسـتان بـاغ قره مراتع موردي: (مطالعه FESTUCA OVINA گونه شادابي و توليد روي چرا تقليد تاثير بررسي

78........................................................................................................................................ غربي) آذربايجان 79................................................................................. ها آن پايش و مراتع پايداري هاي شاخص تدوين لزوم

ه

80...................................... اراك انجدان منطقه مراتع در مرتعي گياهان مصرف و توليد فصلي تغييرات بررسي نيمـه منـاطق در STIPA BARBATA و ARTHEMISIA AUSHERI هـاي گونـه برتوليـد بارش اثر بررسي

81................................................................................. سمنان استان آفتاب سياه مراتع موردي: مطالعه خشك 82...................................................................................... تپه مراوه منطقه مراتع اي لوفهع هاي گون شناسايي

در رشـد مختلـف مراحل درPENNISETUM DIVISUM مرتعي گياه هضم قابليت و شيميايي تركيب تعيين

83............................................................................................................................................... بوشهر استان 84....... بوشهر استان در MEDICAGO POLYMORPHA گياه غذايي ارزش بر فنولوژي مختلف مراحل تأثير

85................................جنوبي خراسان استان مراتع در شتر توسط گياهي هاي گونه انتخاب بر فصل اثر بررسي توليـد بـرآورد بـراي DACTYLIS GLOMERATA گونـه تـاج سطح گيري اندازه در بعد ترين مناسب تعيين

86.......................................................................................................... رامسر جواهرده مراتع ي:مورد مطالعه 87............ گميشان) دشت مراتع موردي: (مطالعه گلستان استان شرق قشالقي مراتع در گوسفند غذايي رژيم انتخابSALSOLA VERMICULATA) شوران غذايي ارزش بررسي 88.... سيستان منطقه در فنولوژيكي مرحله دو در ( انـدوك و (SEDLITZIA ROSMARINUS) اشـنان هاي گونه متابوليسم قابل انرژي و پذيري گوارش بررسي

(SALSOLA YAZDIANA 89................................................ گاز توليد تكنيك از استفاده با سيستان منطقه ( TAMRIX و TAMRIX APHYLLA گـز گونـه دو خشـك ماده ريپذي تجزيه و شيميايي تركيبات بررسي

HISPIDA 90...................................................................................................................... سيستان منطقه در از اسـتفاده بـا STIPA LESSINGIANA و STIPAGROSTIS PLUMOSA گنـدمي گونـه دو توليد آورد بر

91.................................................................................................................................. غيرمستقيم هاي روش 92 ..... سبزوار) سيالب پخش تحقيقاتي (ايستگاه موردي مطالعه گياهي پوشش تغييرات بر البسي پخش تاثير بررسي تنـگ آبخيز حوزه موردي: (مطالعه مراتع بر مديريتي عملكرد بررسي منظور به گياهي پوشش ارزيابي و پايش

93.................................................................................................................................................. بهبهان) بن 94...................................... فريمان ژرف خشك نيمه منطقه مرتعي اكوسيستم در گياهي پوشش اييپوي بررسي 95............. كردستان استان در قروه منطقه مراتع در دام چرايي رفتار و مرتعي هاي گونه رجحاني ارزش بررسي 96.............................................. لرستان استان زاغه سايت قيييال مراتع مرتعي هاي گونه علوفه كيفيت بررسي 97............................................. مرتعي مختلف گياهي هاي تيپ بر تاثيرگذار خاكي هاي پارامتر مهمترين تعيين GIS( ..................................................98( از استفاده با سبزوار تلخ چاه حوزه مراتع شايستگي بندي طبقه مدل

99.................... يزد) استان استپي مراتع موردي، (مطالعه خشك مناطق در گياهي پوشش تغييرات روند بررسي 100 ..................................... ساله هشت دوره يك طي قم استان استپي نيمه مراتع توليد و گياهي پوشش پايش 101 .......................... پايدار مديريت به رسيدن جهت منظوره چند استفاده ايبر طالقان حوزه مراتع بندي طبقه

و

102 ................................ رو) پيش هاي چالش مشكالت، (مسائل، مرتع در اجرا بخش در آن جايگاه و نظارت 103 ............................. رمانشاهك استان هوايي و آب شرايط در مرتعي گونه 9 رجحاني ارزش پايداري ارزيابي 104 .. كرمانشاه) استان هرسين گونبان مرتع موردي (مطالعه چرا فصل طول در مرتعي گونه 9 رجحاني ارزش ارزيابي 105 ................................ كرمانشاه استان هوايي و آب شرايط در مرتعي هاي گونه علوفه توليد پايداري بررسي اسـتان هرسين گونبان مرتع در پارامتري هاي روش از استفاده با مرتعي گونه چند علوفه توليد پايداري بررسي

106 .................................................................................................................................................. كرمانشاه تاناسـ هرسـين گونبان مرتع موردي مطالعه چرا فصل هاي ماه طي در مرتعي هاي گونه علوف مصرف ارزيابي

107 .................................................................................................................................................. كرمانشاه 108 ...................................... ) زنجان شهرستان موردي (مطالعه مراتع از برداشت قابل علوفه توليد تابع تعيين

109 ................................. كردستان استان در گون تراكم برآورد در اي فاصله هاي روش دقت و صحت مقايسه 110 .................................شهركرد شهرستان موردي مطالعه اي ماهواره تصاوير از استفاده با تخريب نقشه تهيه

111 ........................................................... قم استان شور هاي رويشگاه در تنوع هاي شاخص از برخي بررسي 112 ......... زرنديه) شهرستان موردي (مطالعه آنها عيتوض و مرتعي مهم فاكتورهاي بر مرتع اندازه تاثير بررسي

ــي ــي بررس ــاي برخ ــگاهي، ويژگيه ــد رويش ــرف ، تولي ــد و مص ــره درص ــرداري به ــه از ب ــي گون مرتع

GYPSOPHILOIDES ARENARIA .................................................................................................... 113 114 ............................................................................................... قم مسيله منطقه در گز هاي جنگل وضعيت

115 ..... اصفهان استان استپي نيمه مراتع در گياهي هاي پايه پراكنش الگوي تعيين منظور به اي نقطه آناليز روش معرفي 116 ......................... مرتعداري هاي طرح مطالعات ديدگاه از زنجان استان مراتع كيفي - كمي وضعيت بررسي 117 ............فنولوژيكي مرحله دو در قم باغ يكه استپي مراتع اي علوفه هاي گونه غذايي ارزش مقايسه و تعيين

118 ............ اصفهان فريدن منطقه در شده رها وديمزار خوب تا متوسط مراتع در كربن نگهداري ميزان مقايسه مـوردي: (مطالعـه اصـفهان اسـتان مرتعي هاي اكوسيستم گياهي تركيب بر مراتع تخريبي مختلف سطوح تاثير

119 .............................................................................................................................. اصفهان) فريدن مراتعــي ــرين بررس ــيات مهمت ــي خصوص ــيميايي و فيزيك ــاك ش ــگاه خ ــاي رويش ــوهي چ STACHYS( ك

LAVANDULIFOLIA VAHL( 120 .................................................................. اصفهان استان غرب منطقه در محـال چهـار اسـتان رويشـي مرحله سه در ECHINOPHORA PLATYLOBA مرتعي گونه علوفة كيفيت

121 ................................................................................................................................................ وبختياري 122 .............................. اروميه باغ قره مراتع در BROMUS TOMENTELLUS گونه مصرف و توليد بررسي 123 .................. اروميه باغ قره مراتع در CEPHALARIA MICROCEPHALA گونه مصرف و توليد بررسي

ز

(مطالعه جغرافيايي مختلف هاي جهت در مرتع گياهي پوشش درصد و وضعيت توليد، مقايسه و مرتع ارزيابي

124 ............................................................................................... مازندران) سوادكوه، دره بيم مراتع موردي: چشـم كـاركرد شاخصهاي از استفاده با ميانكاله جزيره شبه مرتعي اكوسيستم توانمندي كيفي ارزيابي و پايش

125 ........................................................................................................................................................ انداز 126 ......................... مرتعداري هاي طرح مطالعات ديدگاه از اردبيل استان مراتع كيفي - كمي وضعيت بررسي در فنولوژيكي مختلف مراحل در )SUAEDA AEGYPTIACA( مصري شور سياه گونه علوفه كيفيت بررسي

127 .......................................................................................................................................... سيستان منطقه 128 ................................................................... سبالن ييالقي مراتع در مرتعي گياهان رجحاني ارزش بررسي اسـتان اسـتپي نيمـه مراتـع در اقليمـي هـاي متغير با آن ارتباط و مرتعي گياهي پوشش تغييرات روند بررسي

129 .................................................................................................................................................. مازندران 130 ............ )1381-1386ساله( 6 دوره يك طي لرستان استان در توليد و گياهي پوشش تغييرات روند بررسي شـده حفاظـت منطقـه مـوردي (مطالعـه )SSA( سطحي خاك ارزيابي روش با خاك سطح وضعيت بررسي

131 .................................................................................................................................................. ميانكاله) 132 ................................................................. كالته شصت آبخيز حوضه مرتعداري اكولوژيكي توان ارزيابي

TRICHOPHORUM و BROMUS TOMENTELLUS گونــــه دو كيفــــي پارامترهــــاي تخمــــين

AGROPYRON و شيميايي هاي روش از استفاده با NIRS 133 ........................... زنجان بادامستان مراتع در علوفه كيفيت هاي شاخص برآورد براي (NIR ) نزديك قرمز مادون بازتابش اسپكتروسكوپي پتانسيل ارزيابي

134 ............................................................................. اروميه) قرهباغ مراتع موردي: (مطالعه مرتعي هاي گونه 135 ......... گلفرج) آبخيز حوزه موردي: مطالعه( جلفا منطقه در مرتع ظرفيت و توليد گرايش، وضعيت، بررسي 136 .. وشته) حوضه موردي (مطالعه مياني طالقان مراتع اي گونه تنوع هاي شاخص برآورد و فلورستيك ليست مطالعه

اسـتان در كليبـر شهرستان قيه قره آبخيز حوزه مراتع موردي: (مطالعه مغان دشت مراتع گياهي پوشش ارزيابي

137 .................................................................................................................................... شرقي) آذربايجان ركـش، و هـاي حـوزه زيـر مراتـع مـوردي: (مطالعه كوتاهمدت چرايي ظرفيت اساس بر طالقان مراتع بررسي

138 ............................................................................................................................... اورازان) و خودكاوند 139 .................................. رشد مختلف مراحل در بهبهان خائيز حوزه مراتع مهم گونه 2 علوفه كيفيت بررسي 140 ...................... آب منابع مديريت هاي طرح با ارتباط در جازموريان تاالب محيطي زيست وضعيت ارزيابي 141 .................... اصفهان استان مرتعي مكان چهار در N1 هيل اي گونه تنوع شاخص با محيطي عوامل ارتباط 142 ........... اصفهان استان فريدن شهرستان مرتعي هاي مكان در اي گونه تنوع اي رتبه - وفور هاي مدل بررسي

ح

و شـيميايي روش بـه ) DACTYLIC GLOMERETAمرتعـي( گونـه هضـم قابليـت و غـذايي ارزش عيينت INSITU( .................................................................................................................. 143( نايلوني هاي كيسه هـاي كيسـه و شيميايي روش به )SETARIA GALAUCA( مرتعي گونه هضم قابليت و غذايي ارزش تعيين

INSITU( .................................................................................................................................. 144( نايلوني و شـيميايي روش بـه ( ONOBRYCHIS SATIVA )مرتعـي گونـه هضـم قابليـت و غـذايي ارزش تعيـين

INSITU( .................................................................................................................. 145( نايلوني هاي كيسهــين ــه تعي ــورد علوف ــاز م ــرا دام ني ــده چ ــع از كنن ــل مرات ــاد تي ــتان آب ــاس گلس ــت براس ــه كيفي ــه علوف گون

ZYGOPHYLLUM ATRIPLICOIDES .............................................................................................. 146 147 ...................................... مركزي استان انجدان مراتع در گياهي هاي گونه مهمترين رجحاني ارزش بررسي GIS( ........ 148جغرافيايي( اطالعات سيستم از استفاده با اروميه (طالين) صدر خان زيرحوزه اراضي قابليت ارزيابي 149 .................................................. گاز توليد روش با رشد مختلف مراحل در بياباني شور گياه غذايي ارزش

رويـش فصل درASTRAGALUS DEMAVANDICUS خار بي گون گونه مصرف و توليد تغييرات بررسي

150 .................................................................................................................................مياني البرز در چرا وــيب ــذايي ارزش ررس ــه غ ــاي گون ــرات ه ــوران و )HAMMADA SALICORNICA( ت SALSOLA( ش

VERMICOLATA( گاز توليد تكنيك از استفاده با سيستان منطقه )IN VITRO( ..................................... 151 مصــري شــور ســياه و )SUAEDA FRUTICOSA( شــور ســياه هــاي گونــه غــذايي ارزش بررســي

)SUAEDAAEGYPTIACA( نايلوني هاي كيسه روش از استفاده با سيستان منطقه )IN SITU( ............... 152 (مطالعـه مركـزي زاگـرس مراتع در PRANGOS FERULACEAE جاشير گياهي گونه پراكنش الگوي تعيين

153 ......................................................................... بويراحمد) و كهگيلويه استان در ديشموك منطقه موردي: JASPER RIDGE منطقـه در +AVIRIS , ETM تصـاوير از استفاده با گياهي هاي شاخص برخي بررسي

154 ..................................................................................................................................... كاليفرنيا غرب در 155 كردستان سارال مراتع در مرتعي هاي گونه علوفه كيفيت بر رويشي مرحله و نمونه برداشت سال اثر بررسي رويشـي مرحلـه سـه در CARAGANA GRANDIFLORA) اي درختچـه نخـود گونه غذايي ارزش تعيين

156 ..................................................................... غربي آذربايجان استان در پلدشت شهرستان موردي: مطالعه AGROPYRON LIBANOTICUM ......... 157 گياهي تيپ در خاك شيميايي و فيزيكي خصوصيات برخي بررسي سـيمان كارخانـه اطراف مراتع موردي (مطالعه گياهي پوشش روي بر سيمان كارخانه آلودگي تاثيرات بررسي

158 ...................................................................................................................................... اصفهان) سپاهان (مطالعه گلستان استان ييالقي مراتع فنولوژي مرحله سه در دايمي گندميان از مهم گونه 5 علوفه كيفيت بررسي

159 ........................................................................................................... گرگان) آباد سرعلي مرتع : موردي

ط

شهرسـتان موردي (مطالعه جنوبي خراسان استان در مرتعداري هاي طرح موفقيت روند بر موثر عوامل بررسي

160 ................................................................................................................................................... قاينات)

: فصل سوم مسائل اجتماعي و اقتصادي مرتع

منطقـه مـوردي: (مطالعـه مرتع مشاركتي مديريت ريزي برنامه در نوين رويكردي اجتماعي: هاي شبكه تحليل

162 ......................................................................................................................... ناريان) روستاي - طالقان اسـتان گرگانرود رودخانه مادرسو آبخير زيرحوضه اراضي تغييركاربري و گياهي پوشش تخريب روند بررسي

163 .................................................................................................................................................... گلستان 164 .......................................................................... ايالم استان در مراتع تخريب عمده عوامل و علل بررسي

165 .......................................... بياباني و خشك مناطق مراتع مديريت در مردمي مشاركت و بومي دانش نقش 166 ............................................... علمدار آبخيز حوزه تخريب بر انساني هاي فعاليت از ناشي تأثيرات بررسي

167 ............................................................. تهران استان - لزور روستاي در مراتع از برداري بهره سازوكارهاي 168 ............................................................... اصفهان استان - ابيانه روستاي در اجتماعي - اقتصادي مطالعات

169 ............................................... تهران) موردي:دانشگاه طبيعي(مطالعه منابع از حفاظت دانش و دانشجويان 170 ............ ) گرگان آباد سرعلي مراتع : موردي (مطالعه گلستان استان ييالقي مراتع از برداري بهره سنتي نظام

171 ............................. فرد به منحصر هاي ويژگي با مرطوب و گرم مراتع در اقتصادي هاي درختچه روغن گز 172 ............................................ مرتع بخش به سرمايه و دانش ورود براي راهكاري وري بهره مديريت پيمان

173 ..................................................... گرگان چهارباغ مراتع در شيميايي كودهاي از استفاده اقتصادي ارزيابي ديـدگاه از مرتعـداري هـاي طرح اجراي داد قرار انعقاد جهت برداران بهره تمايل ميزان بر موثر عوامل بررسي

174 ................................................................................. بجنورد) شهرستان مراتع موردي (مطالعه كارشناسان ابتدا از كشور مرتعي هاي عرصه برداران بهره حقوق احقاق در 49 بند كميسيون دستاوردهاي و عملكرد معرفي

175 .................................................................................................................................................... كنون تا 176 ................................... نهبندان آباد اسد آبخيز حوزه گياهي پوشش تخريب در انساني عوامل نقش بررسي 177 ............. اصفهان استان سميرم شهرستان جوب عالي مرتع در خرمني كتيراي اجتماعي و اقتصادي ارزش بررسي مطالعـه ( )NRCM( غـذايي مواد جايگزيني روش از استفاده با مراتع خاك فرسايش اقتصادي تلفات برآورد

178 ................................................................................................. كاشان) قهرود آبخيز حوزه مراتع موردي:

ي

و لـوس ييالقـي مراتـع : مـوردي (مطالعه عداريمرت هاي طرح قالب در مراتع واگذاري اثرات اقتصادي تحليل 179 .............................................................................................................................................. ) كوه لوس

180 ...................................................... وكارشناسان برداران بهره ديدگاه از همدان استان مراتع تخريب عوامل چهار استان طبيعي منابع كارشناسان ديدگاه از آبخيزداري و مرتع هاي طرح در مردم مشاركتي مشكالت بررسي

181 ...................................................................................................................................... بختياري و محال 182 ................................... ) زنجان استان موردي (مطالعه مرتعي هاي عرصه در حريق اقتصادي اثرات بررسي 183 ............. بختياري و چهارمحال استان در مرتع احيايي و اصالح هاي عمليات (پيمانكاران) مجريان ارزيابي 184 ................... مركزي استان مراتع احياي و حفظ در برداران بهره مشاركت بر بازدارنده و مؤثر عوامل بررسي 185 ................ فارس) استان نوايگان (روستاي آبخيزداري و مرتع هاي تعاوني در زنان مشاركت بر موثر عوامل حـوزه مـوردي: (مطالعـه عشايري و روستايي مناطق در مرتعي برداران بهره بين جيني ضريب تحليل و مقايسه

186 .......................................................................................... بختياري) و چهارمحال استان در بازفت آبخيز 187 ................................................................ زيستي تنوع براي تهديدي عشايري سنتي دامداري شيوه حذف

188 .........................) گرمي منطقه ( دام نگهداري و مراقبت زمينه در مراتع از برداران بهره بومي دانش بررسي شبه موردي: (مطالعه دام نگهداري و مراقبت زمينه در مرتع از برداران بهره بومي دانش هاي جنبه برخي معرفي

189 ....................................................................................................................................... ه)ميانكال جزيره 190 ........ غربي آذربايجان استان نقده شهرستان داري مرتع مسائل اقتصادي و اجتماعي ساختار وضعيت واكاوي اسـاتيد و طبيعـي منـابع كارشناسـان ديـدگاه از مراتـع تخريـب بـر مـوثر اجتماعي و اقتصادي عوامل بررسي

191 ........................................................................................................ گرگان و اردبيلي محقق هاي هدانشگا 192 ................. كشور طبيعي منابع مديران ديدگاه از مراتع تخريب بر موثر اجتماعي و اقتصادي عوامل بررسي 193 ........................................... شهرضا شهرستان روستانشينان استفاده مورد دارويي گياهان اتنوبوتاني مطالعه 194 .... منطقه مراتع اصالح و احيا درروند گناباد شهرستان مرتع و دام تعادل و مرتعداري هاي تعاوني عملكرد بررسي طبيعـي منـابع بـرداران وبهـره كارشناسـان ديدگاه از چرا مديريت پروژه موفقيت ميزان بر موثر عوامل بررسي

195 ............................................... سوادكوه) شهرستان ورسك آباد عباس حوزه ييالقي مراتع موردي (مطالعه و چهارمحـال اسـتان مـوردي مطالعـه اراضـي امـور و مراتع از حمايت و حفاظت مسائل و مشكالت بررسي

196 .................................................................................................................................................. بختياري اجتمـاعي -اقتصـادي نگـرش بـا مخمور زيرحوزه گياهي پوشش وضعيت و مديريت بر عشاير اسكان اثرات

197 ............................................................................................................... ماكو) شهرستان موردي (مطالعه 198 ..................................................... مهويد منطقه در مرتع مديريت محيطي زيست و اقتصادي اثرات تعيين

ك

ييالقـي مراتـع مـوردي (مطالعـه كارشناسان ديدگاه از چرا يريتبرمد ميانبند و قشالق مراتع محدوديت تأثير

199 ................................................................................................................................................ مازندران) در آن نقـش و )KELUSSIA ODORATISSIMA( كـوهي كرفس گونه از برداري بهره ميزان و نحوه بررسي

200 ..................................................................................... اصفهان استان سطح در مرتعداري شدن اقتصادي 201 .................................................................. علمدار آبخيز حوزه درمديريت مردمي مشاركت ميزان بررسي

202 ........................................... سيستان منطقه اشتغال وضعيت و دامي توليدات در هامون درياچه مراتع سهم اولـين و مرتعـداري و مرتـع لـي م همـايش چهـار در شده ارائه هاي مقاله موضوعي روند تعيين و بندي دسته

203 ........................................................................................................... مرتع و دام تحقيقات ملي همايش 204 .................................................... مرتعداري مطالعاتي هاي طرح اقتصادي توجيه برآورد چگونگي بررسي 205 ............................. تائيانروس اجتماعي و اقتصادي مسائل بر تاكيد با سيستان در خشكسالي اثرات بررسي 206 ............مياني) طالقان حوزه موردي: (مطالعه مرتعي هاي اكوسيستم كاركردهاي مهمترين اقتصادي ارزش برآورد

207د)انگتارو روستاي موردي (مطالعه مازندران استان در مراتع و جنگلها تخريب علل شناختي جامعه توصيف 208 ....................................................... شيراز شهرستان مرتعداري طرحهاي در اجرايي عوامل نگرش بررسي 209 ........... دژكرد و سده منطقه دو در آبخيزداري هاي پروژه اجراي به نسبت آبخيزنشينان باورهاي مقايسه و بررسي

هـاي جنگـل اي درختچـه و درختـي هـاي گونه رجحاني ارزش درخصوص سنتي دامداران بومي دانش اكاويو

210 ............................................................ وبويراحمد) كهگيلويه استان موردي (مطالعه دام تعليف در زاگرس 211 ......................................................................... طبيعي؟! منابع واگذاري اليحه يا طبيعي منابع جامع اليحه

212 ........................................................................................ زيست محيط و طبيعي منابع در اتفاق يا اشتقاق 213 ............ آردكان) و زيدشت روستاهاي موردي: (مطالعه طالقان منطقه جمعيتي تغييرات بر سد تاثير بررسي

: فصل چهارم

مديريت و احياء مرتع

216 ......................كردستان) استان موردي: (مطالعه خاك آلي كربن ذخاير بر ديمزار به مراتع يلتبد اثر بررسي 217 ...................... اروميه كندي امام حوزه مراتع در گياهي پوشش و خاك هاي ويژگي برخي بر كاري كپه تاثير 218 ........................................ اروميه كندي امام حوزه مراتع در اهيگي پوشش هاي ويژگي برخي بر قرق تاثير

FRANKENIA HIRSUTA L. ............................................. 219 گياه هوايي هاي اندام در نمك امالح تجمع ،AELUROPUS LAGOPOIDES (L.) مرتعـي گونـه سـه بـذور مـاني زنـده و زنـي جوانـه درصد بررسي

AELUROPUS LITTORALIS (GOUAN.) و FRANKENIA HIRSUTA (L.) .............................. 220

ل

مـوردي: (مطالعـه گيـاهي مختلف اجتماعات در زمين سطح گياهي پوشش و خاك بذر بانك بين تشابه تغييرات

221 ............................................................................................ فارس) استان - ممسني ماهور قشالقي مراتع و قـرق منطقه دو در خاك بذر بانك و گياهي پوشش بين هاي گون تركيب و سورنسون هتشاب شاخص مقايسه 222 ................................................................................................... ممسني ماهور مراتع در دام چراي تحت 223 ...... رود زاينده حوزه در SWATمدل توسط رواناب سازي برشبيه اراضي كاربري نقشه دقت تاثير برسي

و اصـلي هـاي مولفـه بـه تجزيـه طريق از باغ علف ژنوتيپ 36 عملكرد اجزاء و علوفه و بذر عملكرد بررسي 224 .................................................................................................................................................... كالستر

225 ............. قشالقي مراتع در چرا مديريت بر موثر عوامل براساس چرايي هاي سيستم طراحي اولية مدل ارائة مطالعـه ( MPSIAC روش از اسـتفاده بـا رسوب و فرسايش بر مكانيكي و بيولوژيكي عمليات تاثير ارزيابي

226 ............................................................................................................ ) اروميه كندي امام حوزه موردي: 227 ................................................. قلم مرتعي گياه مورفولوژيكي خصوصيات از برخي بر خشكي تنش تأثير

)FORTUYNIA BUNGEI( .................................................................................................................. 227 بـومي ودانـش مرتعداري هاي طرح با آن مقايسه و GIS از بااستفاده مرتع واحياء اصالح هاي پروژه يابي مكان

228 ..................................................................................................... جاشلوبارمهديشهر مراتع در مرتعداران 229 ..................... ساوه استپي مراتع در SALSOLA LARICINA هگون از علوفه برداشت مقدار بهترين تعيين اسـتپي نيمـه مراتـع در علوفه توليد براي جديد منبع )ASTRAGALUS BRACHYODONTUSعلفي( گون

230 ............................................................................................................................................ اردبيل استان 231 ......... ) بافت شهرستان موردي (مطالعه قرق مديريت دراثراعمال مباركه مراتع رويشگاهي تغييرات بررسي

اسـتان -سـرچاهان آبخـوان ايستگاه در مرتعي گياهي پوشش كيفي و كمي خصوصيات بر سيالب پخش تاثير

232 ................................................................................................................................................. هرمزگان 233 ...... طالقان) آبخيز حوزه موردي (مطالعه ديم كشت در موثر فيزيكي و اقليمي عوامل ديدگاه از ديمزارها بررسي 234 ................. خاتون باغ آبخيز حوزه در رواناب توليد و فرسايش ايجاد با مرتع گرايش و وضعيت بين رابطه 235 ............ »كربن ترسيب المللي بين پروژه تجربه« مرتع پايدار مديريت در موثر گامي مردمي مشاركت جلب

شـور رويشگاه چهار در فنولوژيك مختلف مراحل در هالوفيت مرتعي گونه دو علوفه كيفيت مقايسه و بررسي

236 ....................................................................................................................................................... ايران 237 .......................................................... سبالن غالب مرتعي هاي گونه خام ژي وانر شيميايي تركيبات تعيين

238 ................................................................................. شاهرود بيارجمند كي كي مرتع در قرق تاثير بررسي 239 ................................................................... هامون درياچه حاشيه مراتع گياهي پوشش توصيف و تشريح 240 ................................................................... مراتع احياء براي اي انگيزه بردار، بهره از اي انگيزه بذر خريد

م

CAMPHOROSMA MONSPELIACUM 241 ....................... بياباني نيمه مراتع احياء جهت مناسب گياهي 242 ..................... علوفه عملكرد نظر از بلند فسكيوي پايدار ارقام شناسايي و محيط و ژنوتيپ متقابل اثر آناليز

243 ........................... يزد ندوشن مراتع موردي: مطالعه گياهي هاي گونه تراكم با بز چراي ميزان رابطه سيبرر 244 ................................................. پلدختر گرمسيري مراتع در چندساله گندمي مهم گونه سه استقرار مقايسه شـناختي بـوم آشـيان روش كـاربرد بـا ZYGOPHYLUM EURYPTERUM گونـه بـالقوه رويشـگاه تعيين

)ENFA( 245 ................................................................................................... سمنان شرق شمال مراتع در رگرسـيون روش با محيطي عوامل با ارتباط درEUROTIA CERATOIDES ةگون جغرافيايي توزيع مدلسازي

246 ............................................................................................................................................... لوجستيك 247 ........................................................ خاك شوري تغييرات بر كالشور هرودخان سيالبِ پخش تاثير بررسي 248 ......... سرخس) قشالقي سايت موردي: (مطالعه خشكسالي شرايط در مختلف هاي گونه رجحاني ارزش مقايسه 249 ................................................. استپي نيمه و بياباني رويشي منطقه دو در مرتعي سازگار هاي گونه معرفي 250 ................................... ) چمران آبخيز حوزه : موردي (مطالعه مرتع در دام شرب آب منابع توسعه و تأمين 251 .................................................... ايران رويشي منطقه پنج مراتع در دام خروج و ورود مناسب زمان تعيين

252 .................................. مازندران شرق كوهستاني مراتع گياهي پوشش تغييرات روند در قرق اثرات بررسي مطالعـات طريـق از .HEDYSARUM KOPETDAGHI BORISSگونـه بذر آوري جمع مناسب زمان تعيين

253 .................................................................................. گلستان) ملي پارك مراتع موردي: (مطالعه فنولوژي 254 .................................................................. خشكي تنش به نسبت آرتميزيا مرتعي ونهگ دو واكنش تحليل

در STIPA HOHENACKERIANA، ENNEAPOGON PERSICUS فنولـوژي و مرفولوژيـك هاي يسازگار

255 .............................................................................................................................. رويش فصل با ارتباط در LACTUCA ORIENTALIS و CENTAUREA VIRGATA فنولــوژي و مرفولوژيــك هــاي سـازگاري

256 .............................................................................................................................. رويش فصل با ارتباط 257 ............................................. خشك نيمه مناطق در خاك هيدروليكي خصوصيات روي بر مرتع قرق تأثير 258 ........................................................... طبس كويري و بياباني مناطق مراتع در بز چرايي رفتار سنجي زمان 259 ............................... قزوين استان مرتعي شاخص هاي گونه كيفي و كمي عملكرد بر ريزمغذي عناصر تاثير 260 ................................................................. كوهستاني خشك مراتع در دام خوراك تامين در الشبرگ نقش

مختلـف مراحـل در STACHYS INFLATA و EUROTIA CERATOIDES گونـه دو علوفه كيفيت تعيين

261 .............................................................................................................................................. فنولوژيكي هـرات آبخوان شاهد عرصه در دام تردد اثر در خاك نفوذپذيري تغييرات روند بر سيالب پخش اثرات مقايسه

262 .......................................................................................................................................................... يزد

ن

ــين ــگاه تعي ــالقوه رويش ــون ASTRAGALUS VERUS ب ــا زرد) (گ ــتفاده ب ــدل از اس LOGESTIC م

REGRESSION TREE 263 .......................................... اصفهان استان - شهر فريدون منطقه موردي: مطالعه 264 ............................................................ زنجان استان آلپي شبه چمنزارهاي تخريب در موثر عوامل بررسي

265 ............... قم استان سلمان زاغه مراتع هاي ميش خون مغذي ريز عناصر ميزان بر مرتع فصلي تغييرات تاثير 266 ....................................................................... گلستان استان مراتع در درمنه آفت مهمترين درمنه، شپشك

.CHROMOSOMUS FISCHERI (COL آتـــريپلكس ســـرخرطومي شناســـي زيســـت بررســـي

CURCULIONIDAE,) 267 ..................... برون) اينچه قلياي و شور مراتع موردي: (مطالعه گلستان استان در بـدره، منطقه موردي: (مطالعه مرتعداري توان رزيابي درا GIS و )AHP( مراتبي سلسله تحليل فرآيند كاربرد

268 ...................................................................................................................................................... ايالم) GIS( ................... 269( جغرافيايي اطالعات سامانه از تفادهاس با بابلرود آبخيز حوضه مرتعداري توان ارزيابي 270 ............................................................ خاك حاصلخيزي مهم عناصر نظر از مرتعي گونه دو خاك مقايسه گيـاه در زمينـي زير هاي اندام پاسخ و مورفولوژيك صفات برخي عملكرد، روي بر خشكي تنش تاثير بررسي

FESTUCA ARUNDINACEA( ......................................................................... 271( بلند فسكيوي رتعيم 272 ............ سوزي آتش از پس مرتع ثانويه توالي بررسي براي شاخصي )PFTS( گياهي عملكردي هاي گروه

ـ و NITRARIA SCHOBERIگيـاهي هـاي تيـپ در خـاك آلـي كـربن ترسيب ميزان مقايسه تـوش تـاغ رهب

273 ............................................... ميقان كوير شرقي شمال در HALOCNEMUM STROBILACEUMلور مطالعـه ( قـرق غيـر و قـرق شرايط تحت كانسنس آتريپلكس همسال هاي توده بذور صفات از برخي مقايسه

274 ........................................................................................................ ) شهريار زرند 4 قطعه مراتع موردي 275 ................. مرتعي هاي اكوسيستم گياهي پوشش تغييرات و پويايي در متفاوت هاي جثه با علفخواران نقش 276 ........... بوشهر استان در ژن بانك تقويت منظور به دارويي گياهان بذور از حفاظت و شناسايي آوري، جمع

سـرخĤباد منطقـه كوهسـتاني علفزار در خاك بذر بانك و بذر بارش گياهي، پوشش در ها گونه حضور مقايسه

277 ......................................................................................................................... مازندران استان سوادكوه، 278 ........................ تپه مراوه مراتع در آنها بين فواصل و دام تردد مسيرهاي خاك فيزيكي خصوصيات مقايسه 279 ............................. جلفا) گلفرج آبخيز حوزه موردي: (مطالعه GIS از استفاده با مراتع مديريت و ارزيابي

مـوردي (مطالعـات جغرافيـايي اطالعـات هـاي سيسـتم از استفاده با مرتع توليد و اصالح هاي پروژه مكانيابي

280 .................................................................................................................... كاشمر) قرا بند آبخيز حوضه 281 ............................................................................................................ كوهستاني مناطق در پايدار هتوسع 282 ............................. اصفهان) سجزي منطقه در بومي گونه سه : موردي (مطالعه مرتعي هاي گونه سن تعيين

س

هـاي شـاخص از اسـتفاده بـا )THYMUS KOTSCHYANUS( كـوهي آويشن گونه پراكنش الگوي بررسي

283 .......................................................................................... مياني) طالقان مراتع موردي: ي(مطالعها فاصله 284 ...................... اي وعلوفه مرتعي گياهان بذر در NEOTYPHODIUM همزيست قارچ شناسايي و بررسي مـوردي: (مطالعـه مرتعـي گياهـان تقويـت جهـت رشد محرك هاي باكتري و جاذب سوپر از استفاده امكان

285 ........... اراك ميقان كوير در ).ATRIPLEX CANESCENS L( كانسنس آتريپلكس شده كشت هاي بوته در خاك هاي ويژگي بر كاري بوته و پاشي بذر با توأم آسماني نزوالت ذخيره اصالحي هاي روش تاثير مقايسه

286 ................................................................................................................ سنگين و شور خاك با مراتع در در NA2SO4 و NACL نمـك دو بـه HALOCNEMUM STROBILACIUM گونـه مقاومـت بررسـي

287 .................................................................................................................... گياهچه و زني جوانه مراحل 288 ....................................................................... سلماس آدم گل مراتع اصالح در قرق مناسب زمان بررسي ديـم اسـپرس و يونجـه قـره با مخلوط دركشت BROMUS TOMENTELLUS ونهگ علوفه عملكرد مقايسه

289 ........................ غربي آذربايجان استان ديم درشرايط وري وبهره خاك علوفه،حفاظت توليد منظورافزايش به 290 .................................................... فسا گربايگان دشت موردي: مطالعه گياهي تنوع بر سيالب گسترش اثر

خشـكرود آبخـوان منطقه موردي: (مطالعه مركزي استان استپي مناطق در مرتعي گياه گونه چند كشت مقايسه

291 ................................................................................................................................................... زرنديه) 292 ............................................................................... جاشلوبارسمنان درحوزه شباني چراي سيستم بررسي شـمال مراتـع موردي: (مطالعه كاري كپه عمليات توسط شده اصالح مراتع در تنوع و غنا هاي شاخص بررسي

293 ................................................................................................................................................. خراسان) 294 .................... زابل شهرستان بياباني و مرتعي هاي عرصه در آتريپلكس ي قلمه مستقيم كاشت امكان بررسي

منطقـه مـوردي: (مطالعـه قـرق احيـايي عمليـات به گياهي وششپ هاي گون غناي و تنوع هاي شاخص پاسخ

295 ................................................................................................... بويراحمد) و كهگيلويه استان ديشموك، اراضـي هـاي پرونـده در واصـله اعتراضـات بـه رسـيدگي در كارآمد و علمي ابزاري هوايي هاي عكس تفسير

296 ................................................................................................................................. واحده ماده اختالفي 297 ................................. گوسفند كمك به مراتع پاشي بذر جهت دور راه از كنترل به مجهز پاش بذر دستگاه 298 ............................................................................ ازت به مرتعي علفي گونه چهارده رشد واكنش ارزيابي

299 ....................................... دور از سنجش از استفاده با فريدن منطقه سنگي هاي رخنمون پراكنش نقشه تهيه 300 ............................................................... گيالن استان مراتع گياهي پوشش تغييرات بر قرق اثرات بررسي نيمـه مراتـع در ASTRAGALUS CURVIRUSTRIS كليدي گونه بذور خواب شكست تيمار بهترين تعيين

301 ........................................................................................................... بختياري و چهارمحال استان استپي

ع

302 ...... مراغه) چاي صوفي مراتع موردي: (مطالعه زار گون و زار درمنه خاك در كربن ترسيب مقدار مقايسه و بررسي اينچـه منطقـه موردي (مطالعه خشك نيمه و خشك مراتع در گياهان زيرزميني هاي اندام بر دام چرا اثر بررسي

303 ...................................................................................................................................................... رون)ب 304 ..................................................................................................................... چرا مديريت پروژه بر نقدي

مرتعـداري هـاي درطـرح بـرداران بهره و موجود دام تعداد با مراتع گرايش و ظرفيت وضعيت، ارتباط بررسي

305 .............................................................................................................زنجان) شهرستان موردي (مطالعه 306 ................................................................................. گياهي پوشش تنوع روي بر چرا شدت تاثير رسيبر 307 .................. خاك اوليه ذرات مختلف اجزاي در كل نيتروژن و آلي كربن توزيع بر مرتع چراي مديريت اثر شيدا مرتعي اكوسيستم در ها خاكدانه مختلف اجزاء بين كل خاك نيتروژن و كربن توزيع بر مدت كوتاه قرق اثر

308 ................................................................................................................................... مركزي زاگرس در اكولوژي مرتع: فصل پنجم

310 ..................................... گرگان آباد سرعلي منطقه گياهان جغرافيايي پراكنش و زيستي شكل فلور، معرفي

311 .................................. اصفهان استان فريدن، شهرستان مراتع در اهلي علفخواران توسط بذر انتقال پتانسيل هـاي ويژگي برخي بر ARTEMISIA AUCHERI و ASTRAGALUS PLATONYCHIUM هاي گونه تأثير

312 .......................................................................... مراغه) شهرستان صوفيچاي حوزه موردي: (مطالعه خاك دشـت مراتـع : مـوردي (مطالعه گياهي هاي گونه استقرار و پراكنش بر وثرم خاك متغيرهاي از برخي شناسايي

313 ......................................................................................................................................فارس) گربايگان اسـتان قليـايي و شـور مراتع در )PLANTAGO CORONOPUS( پاكالغي بارهنگ پراكنش وضعيت بررسي

314 .................................................................................................................................................... گلستان 315 ........ خاك بذر بانك هاي گونه بر خاك هاي ويژگي برخي اثر تعيين جهت )RDA( افزونگي آناليز از استفاده مراتع موردي: (مطالعه خاك كيفيت تجمعي شاخص از استفاده با گياهان برخي رويشگاه خاك كيفيت ارزيابي

316 ................................................................................................................................ سمنان) استان بياباني 317 ........... يزد استان در بهادران كالمند شده حفاظت منطقه نادر و مرتعي معطر، دارويي، هاي گونه معرفي و ررسيب

گـون گياه موردي: (مطالعه مراتع گياهي پوشش توالي وضعيت تعيين جهت روشي اي، بوته گياهان سن تعيين

318 ................................................................................................................. مشهد) مايان منطقه در خاردار 319 ....................... شاخص هاي گونه طرفه دو آناليز روش از استفاده با طالقان مراتع گياهي جوامع بندي طبقه

ف

شهداء دره موردي: (مطالعه خاك هاي ويژگي و GALIUM VERUM گياه در موجود عناصر بين رابطه بررسي

320 ............................................................................................................................ غربي) آذربايجان استان 321 .................................................................... سوادكوه كالله زيرحوزه فلور زيستي فرم و كوروتيپ مطالعه شمال مراتع موردي: (مطالعه كاري كپه عمليات طريق از شده اصالح مراتع در تنوع و غنا هاي شاخص بررسي

322 ................................................................................................................................................. خراسان) 323 ....... گلستان استان چهارباغ مرتعي هاي گونه شادابي و طراوت بهبود بر آلي و شيميايي كودهاي اثر بررسي

324 ................. هرمزگان فينو دق آبخيز حوزه گياهي هاي تيپ پراكنش بر زمين شكل و خاك تاثيرخصوصيات 325 ...................................... استپي مرتع يك در گياهي زيستي تنوع بر ها بوته پرستاري و دام چراي شدت اثر

326 ..................... بختياري و چهارمحال استپي نيمه مراتع در سوزي آتش اثر در خاك به آب پايه نفوذ تغييرات 327 ....... بختياري و چهارمحال استپي نيمه مراتع توالي مختلف مراحل طي در گياهي جوامع تنوع هاي شاخص تغيير

328 ............ بختياري و چهارمحال استان مراتع در حريق گسترش بر موثر محيطي عوامل سهم تعيين و بررسي 329 ............................... زيراشكوب نگياها مكانيكي تسهيل بر پرستار هاي بوته مرفولوژيك خصوصيات تأثير

THYMUS دارويـي ارزش بـا گونـه دو زنـي جوانه خصوصيات بر NACL مختلف هاي غلظت تأثير مطالعه

KOTSCHYANUS و TH. DAENESIS ............................................................................................... 330 تـأثير تحـت )ARTEMISIA SIEBERI( دشتي درمنه ارزش با و دارويي گياه زني جوانه خصوصيات بررسي

331 ................................................................................................ گليكول اتيلن پلي از حاصل خشكي تنش استپينيمه مراتع در حيوانات چراي متفاوت شرايط در گياهي تنوع بر سوزيآتش منفي و مثبت اثرات مقايسه

332 .............................................................................................................................. بختياري و چهارمحال 333 ...................... راور) 1:250000 (نقشه آنها در يافته استقرار گياهي هاي تيپ و اراضي بعمنا تطبيقي بررسي 334 ..............................................................قم) استان موردي: (مطالعه سبط گياه رويشگاهي نيازهاي بررسي

مراتع موردي: (مطالعه ايران مركزي استپي مناطق در چندساله گندميان پوششي مختلف هاي ويژگي بر قرق اثر

335 ................................................................................................................................... يزد) استان ندوشن مراتـع در BROMUS TOMENTELLUS و ASTRAGALUS EFFUSUS گونـه دو بين همبستگي بررسي

336 ............................................................................................................................................ ايران مركزي چندمتغيره آناليز از استفاده با خاك هاي ويژگي با ارتباط در مرتعي هاي گونه حضور عدم و حضور مطالعه

............................................................................................................................................................... 337 ASTRAGALUS EFFUSUS ............................................... 338گونه در پراكنش الگوي هاي شاخص تعيين

339 ................................................................... دهشتگر كردان منطقه در گندميان از گونه دو فنولوژي مطالعه

ص

مراتـع مـوردي: (مطالعه استپي مراتع در چرا دوره طول در مرتعي مهم گونه چند گياهي توليد و پوشش پايش

340 ................................................................................................................................... يزد) استان ندوشن 341 ................... وخوري)(اندوز دام گوارش سيستم از گذر طريق از چندساله گندميان بذور زني جوانه اصالح مرتـع مـوردي: (مطالعـه ASTRAGALUS CURVIRUSTRIS گونـه تـراكم بـر مـؤثر محيطي عوامل تعيين

342 ..................................................................................................... بختياري) و چهارمحال استان كرسنك، در خطـر در هـاي گونـه قـانون تحـت حمايت براي CAMPHOROSMA MONSPELIACA گونه پتانسيل

343 ..................................................................................................................... بختياري و چهارمحال استان در CAMPHOROSMA MONSPELIACA رويشـگاه در گيـاهي هاي گونه زيستي شكل و كوريوتيپ تعيين

344 ..................................................................................................................... بختياري و چهارمحال استان ENFA( ......... 345( اكولوژيك آشيان عاملي تحليل روش از استفاده با گياهي هاي گونه بالقوه رويشگاه تعيين

(مطالعـه بـرش از ناشي تنش تأثير تحت ).JUNCUS MARITIMUS L( جگن مرتعي گونه زني پنجه بررسي

346 ....................................................................................... كاووس) گنبد دانشگاه تحقيقاتي مزرعه موردي: ALLIUM HIRTIFOLIUM( ايراني موسير گونه شناختي بوم و رويشگاهي هاي يژگيو مدلسازي و شناسايي

BOISS.(................................................................................................................................................ 347 استان ندوشن مراتع موردي: (مطالعه ايران مركزي استپي مناطق در دشتي درمنه پراكنش الگوي روي بر قرق اثر

348 ........................................................................................................................................................ يزد) در وحشـي و زراعي شرايط در )TANACETUM PARTHENIUM( كبير بابونه برگ پارتنوئيد ميزان مقايسه

349 ............................................................................................................................... سال مختلف زمانهاي اسـتان شـرق شمال خشك نيمه و خشك مراتع در فورب و گراس بوته، رويشي هاي فرم بين مكاني همبستگي

350 .................................................................................................................................................... گلستان اسـتان كچيـك، حـوزه مراتع جغرافيايي مختلف جهات در گياهي هاي گونه تنوع مقايسه و فلورستيك مطالعه

351 .................................................................................................................................................... گلستان 352 ...................................................................................................................... مراتع بر آن اثر و اقليم تغيير

كـردان منطقـه در TANACETUM CANECENSE و ARTEMISIA SIEBERI هـاي گونه فنولوژي مطالعه

353 .................................................................................................................................................. هشتگرد شـبكه مدل از استفاده با سمنان شرق مراتع در SEIDLITZIA ROSMARINUSةگون جغرافيايي توزيع تعيين

354 ..................................................................................................................................................... عصبي مرتعـداري هـاي طـرح در برداران بهره و موجود دام تعداد با مراتع گرايش و ظرفيت وضعيت، ارتباط بررسي

355 ...........................................................................................................) زنجان شهرستان موردي: (مطالعه

ق

بـر آتـش تـأثير عوامـل، و (علل بختياري و چهارمحال استان هاي جنگل و مراتع در سوزي آتش جامع مطالعه

356 ............................................................................................................. خاك) و حيوانات گياهي، پوشش 357 ...... كوهستاني زارهاي چمن خاك نيتروژن به كربن نسبت بر برداري بهره مختلف هاي روش اثرات رسيبر

358 ..................................................... آرتون) (زيرحوزه طالقان حوزه در موجود گياهان هاي گون تنوع تعيين 359 ................ غربي آذربايجان استان باغ قره منطقه مراتع در FESTUCA OVINA گونه پراكنش الگوي تعيين

(مطالعـه بـرگ پهن و هاي بوت گياهان از برخي اكوهيدرولوژي مطالعات در آن اهميت و ربايش ميزان بررسي

360 ............................................................................. همدان) استان در واقع گنبد مراتع آبخيز حوزه موردي: (مطالعـه هاريـك منفرد هاي حلقه روش از استفاده با مرتعي هاي اكوسيستم در خاك نفوذپذيري ميزان سيبرر

361 ............................................................................. همدان) استان در واقع گنبد مراتع آبخيز حوزه موردي: (مطالعـه نيكوهسـتا مراتـع در رهاشـده و زراعـي مرتعـي، اراضي بين متقابل پذيري گونه و مهاجرت بررسي

362 ..................................................................................................................... گنبد) زوجي حوزه موردي: 363 ......كردستان) استان سارال مراتع موردي: (مطالعه مرتعي گياهي هاي گونه تنوع بر خاك هاي ويژگي تأثير بررسي هـاي عرصـه در بـومي هـاي گونـه و خاك خصوصيات بر HALOXYLON PERSICUM گونه تأثير بررسي

364 .............................................................................................................................. نيريز شهرستان بياباني زاگرسـي بخـش در )DAPHNE MUCRONATA( خشـگ گونـه اكولوژيـك ويژگيهـاي از برخـي بررسي

365 ............................................................................................................................. شهر فريدون شهرستان 366 .................................... اراك ميقان كوير راضيا در شوري به مقاوم هاي گونه از تعدادي سازگاري بررسي ZYGOPHYLLUM هـاي گياهچه اوليه رشد و زني جوانه هاي ويژگي بر مختلف تيمارهاي كاربرد اثر ارزيابي

EURYPTERUM و ZYGOPHYLLUM EICHWALDII .................................................................... 367 KELUSSIA( كـوهي كـرفس دارويـي گونـة پوشـش تاج و پايه دتعدا بر اقليمي و توپوگرافيك عوامل تاثير

ODORATISSIMA MOZAFF.( 368 ............................................................................ كهگيلويه منطقة در 369 ............ دور از سنجش از استفاده با سبزكوه شده حفاظت منطقه در گياهي هاي تيپ اكولوژيك تنوع تعيين AGROPYRON زنـي جوانـه و رشـد بـر MEDICAGO SATIVA گونـه بهاره و پاييزه پودر تيآللوپا تاثير

DESERTORUM ................................................................................................................................... 370 خصوصـيات و زنـي جوانـه بـر ).PEGANUM HARMALA L( اسـپند گيـاه آبـي عصاره آللوپاتيك اثرات

371 ........................................................................................................... مرتعي گراس گونه دو مرفولوژيك و )MEDICAGO SCOULATA( يونجه بذر بر )ATRIPLEX LENTIFORMIS( آتريپلكس سنجي زيست

372 ......................................................................................................................... ثانويه هاي متابوليت آناليز 373 ................... كجور) (نوشهر، ايران شمال شده پاكتراشي كوهستاني جنگل از بخشي در ثانويه توالي مطالعه

ر

چگـونگي و BRACHIARIA DECUMBENS ريشه مورفولوژيك خصوصيات بر دام مدت بلند چراي تاثير

374 ....................................................................................................................................خاك در آن توزيع 375 ...... گلستان استان برون اينچه قلياي و شور مراتع در چرا گراديان طول در گياهي هاي لكه تعداد تغييرات بررسي در سبالن شرقي و شمالي هاي شيب هاي مانداب در محيطي متغيرهاي با گياهي اكولوژيك هاي گروه بين رابطه

376 ............................................................................................................................................ اردبيل استان 377 ............. بختياري و چهارمحال استان استپي نيمه مراتع در سوزي آتش اثر در گياهي جامعه فنولوژي در تغيير

ل اوفصل

يمرتع يهاستميكاركرد و خدمات اكوس

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران ......................................................................... 2

هامعرفي برخي گياهان دارويي و تشريح اثرات درماني آن

(مطالعه موردي: منطقه آبگرم فردوس در استان خراسان جنوبي)

3، رضا ياري2الهياصغر فرج ،1نژاديبهرام قل

چكيده

هكتـار اسـت كـه 3142آبگرم فردوس انجام گرفت كه مساحت كل منطقه مورد مطالعه اين تحقيق در منظقهكيلومتري شمال شهرستان فردوس در استان خراسان جنوبي واقع شـده اسـت. منطقـه مـورد مطالعـه 20در فاصله

كه اين تحقيـق هاي قله حمام، هم بز، اولنگ، مادي كوه، قله پيازي و كالته اسدي است شامل شش رويشگاه به نامدارويي منطقه عبارتنـد از ترين منابع مورد استفاده در زمينه شناسايي گياهانمهمدر اين شش رويشگاه انجام گرفت.

هاي ايران و همچنين برخـي هاي ايران، كورموفيت: مجموعه فلورهاي ايران، فلور ايرانيكا، فلور رنگي ايران، رستني طريـق كـه از محلـي اطالعـات بـر ه عـالو گياهان دارويي مشخصات ت ثبتجه همچنين ). مجالت فلور تركيه.

گونه بسـيار مهـم و 22در اين تحقيق شد. استفاده مختلف منابع از آمد، حاصل شفاهي هايمصاحبه و هانامهپرسشدارويـي، دارويي ايـن منطقـه عـالوه بـر اثـر هاي پركاربرد دارويي مورد شناسايي و تشريح قرار گرفت. بيشتر گونه

دارويي معرفي شـده از لحـاظ هاي ها در حفاظت آب و خاك بارز بود. بيشتر گونهكاربرد تثبيتي نيز داشتند و اثر آنقرار گرفته و بيشتر از لحاظ دارويي اهميت دارند. نتايج اين تحقيق نشان داد IIIخوشخوراكي نيز در كالس مرتعي

هاي آينده تامين كـرد كـه ضـمن ها، براي نسلبرداري اصولي از رويشگاههرهرا با بها كه بايد دوام و بقاي اين گونهشود. زايي در منطقه، جلوگيري از مهاجرت روستاييان را نيز شامل ميرعايت مسائل زيست محيطي و ايجاد اشتغال

اندك بازدهي دليل به باغي و گياهان زراعي كشت به اهالي رغبت عدم و منطقه اكوسيستم شرايط خشك به توجه با

بـه را منطقـه بوميان توان مي سوي ديگر، از منطقه اين در داروييهاي گونه موفق و سازگاري گسترش و سو يك از

داروهاي توليد تقويت نيز و تأمين معاش جهت در آن اكولوژيك شرايط با سازگار و دارويي پربازده هايگونه كشت

.نمود ترغيب گياهي

ن دارويي، ليست فلوريستيك، منطقه آبگرم، خراسان جنوبي، اثرات درمانيگياها :يديكلهاي واژه

عضو هيئت علمي، گروه مرتع و آبخيزداري، دانشكده منابع طبيعي دانشگاه كردستان -1 زدايي، دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهرانارشناسي ارشد بياباندانشجوي ك -2 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -3

3 ..................................................................................... مرتعيهاي كاركرد و خدمات اكوسيستمفصل اول:

ب كربن در مراتع كشوريمطالعات ترس يص و تنگناهاياز نقا يبرخ يبررس استان سمنان) يدرمنه زارها -ي(مطالعه مورد

3كويما ني، ش2وندين آذرني، حس1يديحامد جن چكيدهـ توجـه ز ين الملليبه جامعه ب نسبت ريبا تاخ ين داخليسال گذشته محقق 15 يط ب يبـه موضـوع ترسـ يادي

رو بـه گسـترش يشـتر ين روند با شـتاب ب يا ،ت موضوع در چند سال گذشتهيكربن نشان داده اند كه با درك اهمح در يصـح هاي روش يريبكار گ ،باشد ي ميب كربن ضروريكه توجه به آن در مطالعات ترس ينكته مهم است.

موارد متاسفانه از نظر پژوهشـگران ياريباشد كه در بس مي قيات و اهداف موجود در تحقيتوجه به فرضمطالعات با مورد بحث قـرار يران بصورت اجماليمناطق خشك اهاي در درمنه زار ين موضوع با مطالعه ايدور مانده است. ا

موضـوع يعلم يتئور -كرد. الف يتوان بررس مي حوزه 4ص موجود را در يمشكالت و نقا يبطور كلگرفته است. ـ ) و تفـاوت آن بـا ذخ Carbon sequestrationب كـربن( يف ترسـ يـ ق: مثال در خصوص تعريمورد تحق ره كـربن ي

)Carbon storageـ ( نظيخـاك هـاي پارامتر يري: شامل نقص در اندازه گيبرآورد كمهاي و ابزارها روش -)، ب ر يو ييوماس انـدام هـوا ير برآورد تراكم و بي( نظياهيو عوامل گو كربن كل در واحد سطح) يوزن مخصوص ظاهر

مناطق معرف نمونـه ير اصوليغ يابيانتخاب شده: شامل مكان هاي ماريو ت ينمونه بردارهاي مكان -)، جينيرزميزنـا مناسـب يمطالعه و فاصله مكان يبرا يزمانهاي ت بازهيمورد مطالعه، عدم رعاهاي مارين تيي، اشتباه در تعيبردار

ج يم دادن نتـا ياست عدم توجه به موارد ذكر شده با توجـه بـه تعمـ يهي. بدهينبود اطالعات پا -با شاهد، دها ماريتـ ار بزرگ مرتع منجر به ارزيبدست آمده به سطوح بس ـ نادرسـت و و در نها يابي ران يغلـط مـد يريـ م گيت تصـم ي

يمرتعـ هاي ت عرصهيريجهت مد يح و اصوليصح يريم گيآنچه مسلم است آن است كه جهت تصمخواهد شد. باشـد. بـه مـي ر كـربن يرات ذخاييمدت تغ يش طوالنياز به پايب كربن نيدر ترس ين اراضيش توان ايث افزاياز ح

مختلـف كشـور يشـگاهها يدر رو يمـ يدا يتهايجاد سـا يمسئول نسبت به ا ياز است كه سازمانهاين جهت نيهمو عاجـل يمـدون اقـدام جـد يك بانـك اطالعـات يجاد يز ايب كربن و نيترسمدت يرات طوالنييش تغيجهت پا

ت با توجه به اهميت روز افزون مبحث افزايش گازهـاي گلخانـه اي در جهـان و ضـرورت انجـام يند. در نهاينما يشود نهادهاي مسئول نسبت به تشكيل پژوهشگاه مي تحقيقات گسترده در زمينه ترسيب كربن در كشور، پيشنهاد

يقاتيتحقهاي ويژه متشكل از متخصصين موضوع در سه بخش آموزش، تحقيقات و اجراء، اقدام نموده و اولويت آتي در داخل كشور تعيين گردد. ييو اجرا

مار، درمنه زار ي، تي، نمونه برداريمطالعاتهاي ره كربن، مراتع، روشيب كربن، ذخيترس :يديكلهاي واژه

استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه كردستان -1 دانشيار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2 سي دانشگاه سمنانعضو هيات علمي دانشكده كويرشنا -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران ......................................................................... 4

مورد استفاده گياهان دارويي هاي شيميايي و قسمتخواص درماني، تركيبات مراتع كوهستاني السم مازندران

1ان يايمان حق

دهيچك

ك راهكار موثر در بهبـود شـرايط يتواند مي دات مرتع نظير گياهان داروييير تولياز سا يشناخت و بهره بردارـ نـه از ا يبه يو بهره بـردار يياهان دارويگ ييب پوشش گياهي باشد. لذا شتاسايو جلوگيري از تخر يستيتنوع ز ن ي

ـ بنما يانين منطقـه كمـك شـا يسـاكن يو اجتماع يت اقتصاديتواند به وضع ي ميط كنونياهان در شرايگ بـدين د. يمنظور، مراتع كوهستاني منطقه السم كه از تنوع باالي گياهان دارويي برخوردار است مورد توجه قرار گرفت. جمـع

بـا اسـتفاده از هـا اين منطقه با روش پيمايش صحرايي صورت گرفته و پـس از شناسـايي آن ياهان داروئيآوري گمـورد اسـتفاده و هـاي فلورهاي گياهي، مشخصاتي نظير فرم رويشي، تركيبات شيميايي، خواص درمـاني، قسـمت

ـ ها ل دادهيه و تحليت تجزيتعيين گرديد. در نهاها پراكنش هر يك از گونه صـورت Excelرم افـزار با اسـتفاده از نخـانواده 27جنس و 49از ياهيگونه گ 57ج بدست آمده تعداد يگرفته و جمع بندي نهايي انجام شد. بر اساس نتا

رويشي همي كريپتوفيـت و تروفيـت بيشـترين هاي و فرم Compositaeو Labiateaeهاي شده كه تيره ييشناساورد استفاده گل و برگ، بيشترين تركيبات، اسانس وتانن و بيشترين مهاي فراواني را داشتند. همچنين عمده قسمت

خاصيت درماني مربوط به مدربودن گياهان دارويي منطقه بوده است. نوع، خواص و تركيبات گياهان دارويـي ايـن كـه در باشـد مـي اكوسيستم طبيعي حاكي از آن است كه منطقه داراي پتانسيل بااليي در زمينه توليد گياهان دارويي

در ها صورت آشنايي بهره برداران مرتعي، عالوه بر حفظ و پايداري اكوسيستم، منافع اقتصادي سرشاري را براي آن پي خواهد داشت.

گياهان داروئي، تركيبات شيميايي، خواص درماني، مراتع السم :يديكلهاي واژه

دانشجوي دكتراي علوم مرتع، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -1

5 ..................................................................................... مرتعيهاي كاركرد و خدمات اكوسيستمفصل اول:

يمرتع يديتول يزان انرژيمدل برآورد م

4حميدكريمي ،3غالمرضا چابكرو3 ،2سيدحميد حبيبيان ،1انيغالمرضا باژ دهيچك

ـ از چگونگي بهره برداري طوالني مدت (پايدار) دشت بكان يالقييمرتع يزان انرژيطراحي مدل تعيين م ك يدهد. عوامـل مـؤثر در گـردش انـرژي ايـن مي مرتع را بر اساس گردش انرژي (متابوليسم) را ارائه يديستم توليس خاكي، توپوگرافي، وضعيت و گرايش مرتع، خوش خوراكي و كـالس گيـاهي مرتـع هاي و هوا، تيپ ستم، آبيس

باشند. با نمونه برداري از گياهان مرتعي و مطالعه صحرائي آن، ميزان توليد انرژي و ميـزان ظرفيـت اكولـوژيكي مي يمبنـا ها و عوامل موثر بر آنان دشت بك يمرتعهاي گونه نيمرتع در طول يكسال كامل مقايسه شده است. روابط ب

در محيط ويژوال بيسـيك، نـرم افـزار آن تهيـه شـده ها آن يسيبوده و با برنامه نو ياضيرهاي و ارائه مدل انتخاب مرتع وجود دارد. يزان انرژين نرم افزار، امكان پيش بيني مياهاي است. با تغيير عوامل مؤثر در مدل

مرتع، مدل مرتع، نرم افزار مرتع يسيبرنامه نومرتع، يانرژ :يديكلهاي واژه

استاديار مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي فارس، ارائه دهنده مقاله -1 استاديار مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي فارس -2 شاورزي و منابع طبيع فارسكارشناس ارشد و عضو هيئت علمي مركز تحقيقات ك -3 كارشناس ارشد و عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيع فارس -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران ......................................................................... 6

يورزقان چا زيحوضه آبخ ياهيچند منظوره پوشش گ يكاربردها يبررس

3ي، جواد معتمد2يديمف ي، مرتض1كركج ييدايل شياسماع دهيچك

جانبـه و همه يمستلزم شناخت علم يمرتع يهااكوسيستممعقول از يبردارو بهرهحفاظت ت، يري، مدينگهدارباشـد. ياز منـابع مراتـع مـ ت و استفادهيريمد يبرا ييمراتع مبنا يكيستيتنوع فلور يين اساس شناسايآنهاست. بر ا

برداري بي رويه و نادرست از پوشش گياهي خواهد شد كه موجب بـر هـم خـوردن بهره هي علمي باعثاعدم آگهـاي پوشش گياهي يكي از اجزاي اكوسيسـتم انين مي. در اشودطبيعي مي هايتمسبين اجزاي اكوسي تعادل موجود

ژي گيـاهي زمينـه مطالعـات اكولـو توانـد پـيش ها مي گياهي اكوسيستم باشد كه شناخت و مطالعه پوشش طبيعي ميمختلـف يهـا يژگـ يو و يچـا ز ورزقـان يـ ك حوضـه آبخ يست فلورستيل يق به معرفين تحقيدر ا محسوب گردد.

گياهـان بـا اسـتفاده از پيمـايش صـحرايي آن پرداختـه شـده اسـت. لـذا ياهيگ ياهگونه ياهشناسيو گ يكاربردهاي گيـاهي مشـخص شـدند. ها و گونه ها، جنس بندي فيلوژني تيره آوري و شناسايي شدند و بر اساس طبقه جمع

و دامـداران ين بـا پرسـش از مـردم بـوم يبندي رانكير و پابو استفاده شد. همچن بندي اكولوژيكي از طبقه براي طبقهدهد گياهـان نتايج نشان مي منطقه مشخص شد. يهادام يها براگونه يزان خوشخوراكيو م ياهيگ يهاكاربرد گونه

-يمنطقـه مـ يهارهين تياز مهمتر بندي شدند. تيره گياهي طبقه 25گونه است كه در 102منطقه مورد مطالعه شامل يگونه) را نام برد. مراتع حوضـه ورزقـان چـا 8ره نعناع (يگونه) و ت16ان (يره گندميگونه)، ت 25( يره كاسنيتوان ت

يگـر يد يهاياهان مراتع منطقه كاربريتواند از گياست لذا م ياقابل مالحظه ييبا كاربرد دارو ياگونه يغنا يداراـ يـ ل فشـار ز ين است كه به دليج حاصل شد ايكه از نتا يگريرد. نكته ديز صورت گين ر يـ غ يهـا هاد بـر مراتـع گون

ـ از ا يريجلوگ يبرا يتيريد اقدامات مدياند لذا باافتهيخوشخوراك در منطقه گسترش رد تـا يـ ن رونـد صـورت گ ي از معرض خطر در امان بماند. ياهيتنوع گ ي، مراتع ورزقان چابندي اكولوژيكي طبقه ،يخوشخوراك، يكيستيتنوع فلورگياهي، : پوششهاي كليدي واژه

دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -1 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه تهران -2 انشگاه اروميهاستاديار دانشكده منابع طبيعي د -3

7 ..................................................................................... مرتعيهاي كاركرد و خدمات اكوسيستمفصل اول:

د بر مواد موثرهيآنها با تاك يو خواص درمان ييدارواهان يگ ييشناسا منطقه السم شهرستان آمل يمطالعه مورد

3، معصو مه محمدنژاد2 ي، زهرا صالح1 يجه مهدويخد

دهيچك

ـ ، محـل رو ياهيشتر به نوع گونه گيار و متنوع بوده كه بيبس يياهان داروياز گ يو سنت يتجارهاي استفاده ش ينـه يتنها گز يياهان داروياز نقاط جها هنوز ،گ ياريتوان گفت كه در بس ي ميدارد . حت يآنها بستگ آنها و مواد موثره

ش آنها از يو محل رو ييداروهاي گونه يين شناسايند . بنابرايآ مي درمان مشكالت سالمت به حساب يموجود برانـد و بـه يرو مي ه مزارعيز حاشيمراتع و ن ،ها كه در جنگل يياهان دارويگ ييبرخوردار است . شناسا ييت باالياهم

ـ يسالمت جامعه تاث يتواند بر رو مي مختلف ،هاي يماريآنها در درمان ب يريكارگ ن سـبب ير گـذار بـوده و همچنمنطقـه السـم شهرسـتان آمـل در اسـتان يـي اهان دارويگ ييد شود . به منظور شناسايجد يشغلهاي جاد فرصتيا

ـ در مراتع ، شهرستان آمل صورت گرفـت.در ا 1388هار و تابستان سال در ب يمازندران ، مطالعه ا ابتـدا ين بررسـ يو مطالعـات ي، باورهـا و اطالعـات مردمـ ييش صـحرا يمايد و بعد با پيه گرديته 1:25000اس ينقشه منطقه با مق

ن يـ شـده در ا يياگونـه شناسـ 171ج حاصله نشـان داد از يشدند . نتا يو دسته بند يياهان منطقه شناسايگ ياسنادگونه از خـانواده 9دارويي هاي از اين تعداد گونهشناخته شده است كه عمدتا يياهان دارويگونه جزو گ 47منطقه

ـ بات مـوثره ا ين تركيو مهمتر باشد. مي گونه از خانواده مركبان و بقيه از خانوادههاي مختلف 8،نعناعيان اهـان ين گي و ... است .ها ني، رزها ديوئ،آلكالها ، تاننها شامل : اسانس

، منطقه السم ي، مواد موثره ، اثرات درمان يياهان دارويگ: هاي كليدي واژه

عضوهيئت علمي دانشگاه آزاداسالمي واحد نور -1 نويسنده مسئول :دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه آزاداسالمي واحد نور -2 دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه آزاداسالمي واحدنور -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران ......................................................................... 8

ب بهشهريگياهان دارويي مراتع هزارجر يك و كورولوژيولوژيبررسي فرم ب

4، الله آموزگار 3يث فغاني، محد2يد جابر نبوي، س1يدحسن زاليس

دهيچك

دهـد. مـي لياز ارتفاعات شهرسـتان بهشـهر را تشـك يهكتار، قسمت 7000ب بهشهر با وسعت يارجرمراتع هزگونـه در 171دهد كـه مي د در فصول مختلف نشانين نوبت بازديچند يط يك كليونوميزيك و فيفلورست يبررس

گونـه 42د كه تعداد يردو تجربه مولفان و پرسشنامه ، مشخص گ يياهان دارويمنابع گ يمنطقه وجود دارد. با بررسـ اهاي درصد از گونه 24در منطقه وجود دارد كه در واقع ييدارو بـا Labiataeره يـ هسـتند. ت يـي ن منطقـه دارو ي

ف يـ ط يسـاختار هـاي ن گـروه يباشد. مهمتـر مي ن منطقهيا يياهان دارويره گين تي، مهمترييگونه دارو 14داشتن ـ ز فانروفيدرصد و ن 28/64با ها تيشامل كامف هيبه روش رانك يياهان داروين گيا يستيز درصـد 66/16بـا هـا تي

ـ اد شده متعلق به ناحهاي ي نشان داده است كه اكثر گونه ياد شده به روش زهرياهان يگ يكورولوژ ياست. بررس ه ي رد.يگ مي رقرا يف بعديدرصد در رد 58/28ز با ين يبريس -ه اروپا يباشند كه ناح مي درصد 57/78با يران تورانيا

بي، هزارجريستيف زي، طي، كورولوژيياهان دارويگ: هاي كليدي واژه

عضو هيئت علمي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -1 ارشد مرتعداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري دانشجوي كارشناسي -2 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -3 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -4

9 ..................................................................................... مرتعيهاي كاركرد و خدمات اكوسيستمفصل اول:

يپرستارتحت سه شدت بهره بردار يهابوته يكيل مكانيتسه يبررس كاخك گناباد يدر مراتع استپ

3ي، منصور مصداق2، محمد جنگجو1شاهرخت يطاهره صادق

دهيچك

ط يعـالوه بـر بهبـود شـرا تواند،يم يااهان بوتهير گمه خشك حضوين مناطق خشك و يهاستميدر اكوسـ ) نيكيل مكانيدام (تسه يدر برابر چرا يعنوان سپر حفاظتخاك، به يزيو حاصلخ ييمايكروكليم ز محسـوب ي

ن پـژوهش بـا هـدف يرد. ايدام در مرتع قرار گ ير شدت چرايل ممكن است تحت تاثين نوع تسهيشود. اثر امتوسط و عدم چرا (قـرق) انجـام يد، چرايشد يها ، در سه منطقه چرابوته يكيل مكانيرات تسهييتغ يبررسـ ، انجـام شـد. تول يدر منطقه كاخك گناباد، خراسان رضو 1390در بهار و تابستان يهايبررس شد. اهـان يد گي

يريـ گن انـدازه يها به روش قطـع و تـوز بوته يمترمياهان موجود در فاصله نيپرستار و گ يهاراشكوب بوتهيزك از مناطق صـورت گرفـت. در يدر هر يمتر 50ترانسكت 20 با استقرار يبصورت تصادف يريگشد. نمونه

ـ ها بود، كه ااشكوب بوتهريد زيباز برابر با تول يد فضايزان توليط قرق ميشرا ل و يانگر عـدم رابطـه تسـه يـ ن بي-بوتـه يكيل مكـان يت تسهيشدت چرا، اهمش يراشكوب است. با افزايزهاي اهان پرستار و گونهين گيرقابت ب

شـتر از يهـا ب اشـكوب بوتـه ريـ د زيد و متوسط توليشد يكه در مناطق چرايطورافت؛ بهيش يپرستار افزا يها .افتيش يپرستار افزا يهابوته يكيل مكانيش شدت چرا، تسهي، با افزايريگجهيباز آنها بود. نت يفضا

راشكوبي، زييپرستار، تنش چرا يهابوته، يكيل مكانيتسه: هاي كليدي واژه

ست، دانشگاه فردوسي مشهد.دانشجوي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي ومحيط زي1 . استاديار، دانشكده منابع طبيعي ومحيط زيست ،دانشگاه فردوسي مشهد2 . استاد مدعو ،دانشكده منابع طبيعي ومحيط زيست دانشگاه فردوسي مشهد3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................10

در منطقه احمدآباد مشهد ياريش شيند فرسايگذار بر فرآرين عوامل تاثيمهمتر يبررس

3انيگلكار ي، عل3ين ناصري، كمال الد2ي، ابوالفضل مساعد1ينيده مطهره حسيس دهيچك

رفـت خـاك را بـه ن مقدار هدريرشتيب ياس جهانياست كه در مق يش آبياز انواع فرسا يكي ياريش شيفرسا-رين عوامـل تـاث يـي ن مطالعه جهت تعياست. ابرخوردار ييت بااليل از اولوين دليو به هم استخود اختصاص داده

در آنهـا كـامال مشـهود ياريش شـ يآباد مشهد كه فرسـا از منطقه احمد ييهادامنه يدر رو ياريش شيگذار بر فرساـ تـاج پوشـش گ درصـد ن، يدرصد پوشش سطح زم يهاپارامترن مطالعه يگرفت. در ااست، صورت ، درصـد ياهي

ب و اثر مشترك طـول يزان شيب، ميلت و رس)، طول شي(درصد عناصر شن، س ن، بافت خاكيزه سطح زميسنگرك يـ د. هـر يگرد يار در واحد طول بررسيش ين عوامل با فراوانيت رابطه ايو در نها يريگزان آن، اندازهيب و ميش

زان رس يـ ن، ميزه سـطح زمـ ي، درصـد سـنگر ياهيـ درصد تاج پوشش گن، يدرصد پوشش سطح زم يامترهااز پار يداريمعنـ يار در واحد طول، همبستگيش يزان آن، با پارامتر فراوانيب و ميموجود در خاك و اثر مشترك طول ش

-ب هـم ين ضـر يشـتر ين بيح زمارها در واحد طول با پوشش سطيش يان فراوانين ميكه در ا يانشان دادند، به گونه

پتانسـيل كـاهش جهـت در گام اولين مرتع مديريت همچنين و گياهي پوشش مديريت را دارا بود. بنابراين يبستگ

.باشدمي فرسايش به نسبت منطقه خاك

ار، احمدآباد مشهديب، شيزه، بافت خاك، طول شين، سنگريش، مرتع، پوشش سطح زمي: فرسا يديكلهاي واژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي و محيط زيست دانشگاه فردوسي مشهد -1 انشكده منابع طبيعي و محيط زيست دانشگاه فردوسي مشهددانشيار د -2 استاديار دانشكده منابع طبيعي و محيط زيست دانشگاه فردوسي مشهد -3

11 ................................................................................... مرتعيهاي كاركرد و خدمات اكوسيستمفصل اول:

دار مراتعيت پايرياهان در مديستفاده چند منظوره از گنقش ا : مرتع چالو آمل)ي(مطالعه مورد

4ي، ناطق لشكر 3يديدرضا سعي، حم2يث فغاني، محد1يد جابر نبويس

دهيچك

كشـور يعـ يطبهـاي هين سـرما ين حال از گرانبهـا تـر يد شونده و در عين منابع تجدياز مهم تر يكيمراتع كه هسـتند. يو صـنعت يـي اهان دارويمانند گ يگريد يمحصوالت فرع يدارا ،د علوفهيعالوه بر تول،شوند مي محسوب

ـ موفق يهـا ن جنبهيترياز اساس يكي يد شغليجد يهاجاد فرصتياهان، با اياز گ يبردارهادر بهرهليافتن پتانسي ت يرتع چالو آمـل مـورد مطالعـه قـرار اهان ميمختلف گ يق كاربردهاين تحقيدر ا دار است.يت پايريو مد يبرداربهره

منـابع الزم يريو بـه كـارگ ياهيگ ي، بر اساس تاكسونومياهيگ يهانمونه ين منطقه پس از جمع آوريدر اگرفت. ـ يـ ن گرديـي ك از آنها تعيك هر يولوژيشده و خانواده، جنس، گونه و طول عمر ب ييها شناسان نمونهيا ن يد. همچن

ييره شناسـا يت 42گونه از 88ن منطقه يد. در اياستفاده گرد Excel خام از نرم افزار هايجهت پردازش و آناليز دادهـ يـي كـاربرد دارو ين منطقه داراياهان ايدرصد از گ78.4ج به دست آمده يد كه بر اساس نتايگرد ن يهسـتند. همچن

ـ و ن يكاربرد علوفـه ا ين منطقه داراياهان ايدرصد از گ 31.81 يكـابرد صـنعت يدارا اهـان يدرصـد از گ 57.95ز ي هستند.

دار، چالو آمليت پايرياستفاده چند منظوره، مد : يديكلهاي واژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -1 يعي ساريدانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طب -2 دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -3 دانشجوي كارشناسي مرتع و آبخيزداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................12

فارس استان مشجر در مراتع گياهي پوشش زيستي تنوع يبررس )يممسن ماهور منطقه يمورد مطالعه(

3يم شكري، مر2يد قرباني، جمش1يز غالميپرو

دهيچك

از اهـداف يكـ ياسـت و حفـظ آن ياهيـ ت پوشش گيريو مد يشناسومم ارزشمند در بياز مفاه يستيتنوع زـ و ارز ياهيـ در سطح گسترده در مطالعـات پوشـش گ يستيباشد. تنوع زيها ممـستيت اكوسيريمد -سـت يز يابي

ها مـورد اسـتفاده قـرار ستمياكوس يداريت و پاين وضعييع در تعيمهم و سر يهااز شاخص يكيبه عنوان يطيمحد. در يـ آيت منابع به شمار ميريمد ييجزو اهداف نها يمرتع يهاستميدر اكوس يستين حفظ تنوع زيبرارد. بنايگيمبـه عنـوان ياب گونهير تركيمرتبط با آن نظ يو پارامترها ياهيپوشش گ ياگونه يتنوع و غنا يريگنه اندازهين زميا

واقـع در اسـتان فـارس يمنطقه ماهور ممسن يت مراتع مورد استفاده قرار گرفت. مراتع قشالقيمؤلفه سنجش وضعدر منـاطق يريـ گبرخـوردار اسـت. نمونـه ييت بااليباشد كه از اهميزاگرس م يهاجنگل يشياز منطقه رو يجزئ

متفاوت براي دخالـت يهابيمتر در جهات مختلف و ش 100به طول ييهامعرف انجام و در هر منطقه ترانسكتـ پـالت 10ها استقرار يافـت و روي هـر ترانسـكت از بر حضور گونه يدادن تأثير عوامل توپوگراف ك مترمربعـي ي

ها و درصد تاج پوشـش آنهـا ثبـت پالت انجام و در هر پالت ليست گونه 200در يريگت نمونهياستفاده و در نهاكـه از ايـن ميـان گونه در منطقه مورد مطالعه شناسايي شـدند 136تيره گياهي با 39ها نشان داد كه يگرديد. بررس

) بـه ترتيـب بيشـترين Gramineae) و گندميان (Compositae)، كاسني (Papilionaceaeآساها (گياهان تيره پروانهتيره تنها با يك گونه در پوشش گيـاهي 16ن يگونه گياهي و همچن 2تيره با دارا بودن 7تعداد گونه را دارا بودند و

يغنـا ينر و بـرا يوا -مپسون و شانون يس يهامنطقه از شاخص ياگونهتنوع يمنطقه حضور داشتند. جهت بررسـ استفاده و همه ا PASTك از نرم افزار ينيمارگالف و منه يهااز شاخص ياگونه هـا محاسـبه شـدند. ن شـاخص ي

ـ نيمارگـالف و منه يو شـاخص غنـا 28/2و 85/0ب ينر به ترتيوا -مپسون و شانون يشاخص تنوع س ز بـه يـ ك ني باشد.يمنطقه م يباال ياز تنوع و غنا يبه دست آمد كه حاك 51/1و 76/2ب يترت

، استان فارس.يمارگالف، تنوع شانون، ماهور ممسن يغنا : يديكلهاي واژه

منابع طبيعي ساري. كارشناس ارشد مرتعداري، گروه مرتع و آبخيزداري، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه علوم كشاورزي و -1 ي.سار يعيو منابع طب يدانشگاه علوم كشاورز ،يعيدانشكده منابع طب ،يزداريگروه مرتع و آبخ ارياستاد -2 ي.سار يعيو منابع طب يدانشگاه علوم كشاورز ،يعيدانشكده منابع طب ،يزدارياستاد گروه مرتع و آبخ -3

13 ................................................................................... مرتعيهاي كاركرد و خدمات اكوسيستمفصل اول:

ذرات گرد و غبار موجود در اتمسفر يابيمنشا

MODISسنجنده يا ر ماهوارهيبا استفاده از تصاو

1نهيپود يغر، ص1م سلحشوري، مر1يمحبوبه فتح

دهيچك

ـ نـد تول يفرآ يچگونگ يدر بررس يل عدم وجود دانش كافيامروزه به دل نـد انتقـال و يد و پـراكنش غبـار، فرآ يـ تـر ناشـناخته بـودن محـل دق سـتم و از همـه مهـم يآنها از س يجيخروج تدر يدر اتمسفر و چگونگ ييجابجا ق يق اثـرات غبـار يدق يابيارز ل،ين قبياز ا ين مناطق و موارديا ييت غبارزايزان و حجم فعاليد غبار ، ميتول يها كانون

كاهش به منجر اتمسفر، در معلق ذرات و غبار وجود كه يآنجاي از. ار دشوار ساخته استيرا بس يمياقل يها در مدل

بـا طمرتب دانشمندان خاص توجه مورد باز دير از گردد، مي زمين سطح پايش در محدوديت و ها گيري اندازه در دقت

است. اما اطالعات مربوط به توزيع اين ذرات تنهـا طـي دهـه گذشـته از گرفته قرار دور از سنجش و فناوري علوم كـاربري و نـوع در كـه تنوعي دليل هاي طيفي دردسترس است. به سنج و راديو MODISاي مثل مشاهدات ماهواره

و غبـار منشـأ بـا ارتبـاط در را ارزشـي بـا بسـيار اطالعات توان مي دارد وجود MODIS در استفاده مورد باندهايهدفمند كردن اطالعات راجع به گرد و غبار چه در گذشته و چه در حال و .آورد به دست آنها با مرتبط هاي طوفان

هـاي الزم گيـري رسد. براي رسيدن بـه ايـن هـدف الزم اسـت انـدازه مي تاثيرات اقليمي آن امري ضروري به نظر شناسي و زبري انجام بگيرد. ذرات ، بررسي شكل و كانيازجمله اندازه

MODISذرات گرد و غبار، سنجش از دور و سنجنده : يديكلهاي واژه

گاه صنعتي اصفهاندانشجوي كارشناسي ارشد رشته بيابانزدايي دانش -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................14

يكياكولوژهاي يژگيدومارتن با و يميطبقات اقل يهماهنگ يبررس منطقه طالقان) يمعرف منطقه (مطالعه مورد اهانياز گ يبرخ

5يجالل ي، مهد4ياسد ي، حسن بن3يتيرضا هدايعل ،2يقي، شهرام خل1يمحسن عباس

چكيده

سـرزمين و آمايش آن يريزبرنامه امر در توانديم هوا و خصوص آببه منطقه، هر يطبيع يهاشناخت ويژگي

باشـند) جهـت ييكسـان يو هوا آب يدارا كه يهايپهنه يشناساي ي(يعنياقليم يبندپهنه و نمايد ايفا يانقش عمده ين مبـاحث ياز مهمتـر يكـ يم يباشـد. اقلـ يم يضرور يمكان -يمختلف زمان ابعاد در جانبه همه توسعه به ييابدست

-رو مـي ايـن گـردد. از يآنها م ير قرار داده و موجب انتشار كليژه نباتات را تحت تاثيواست كه موجودات زنده به

يبنـد ق ابتـدا روش طبقـه يـ ن تحقيكرد. در ا دهاستفا تفكيك اقاليم تشخيص و براي معياري عنوان به گياهان از توان اطالعات و آمار از مشخص شدند. سپسيمورد ن يهواشناس يده و عوامل و پارامترهايدومارتن انتخاب گرد يمياقل

اسـت. شده تعيين ارتفاع با هواشناسي همبستگي عوامل روابط و شده آوريجمع ساله 38 يك دوره براي هواشناسي يبـرا يمـ يك از عناصـر اقل يهر يرقوم يها، نقشهArcGIS 9.2و استفاده از نرم افزار يهمبستگبا اعمال معادالت

م و برحسـب طبقـات يترس يمي، نقشه اقليبندب با استفاده از فرمول روش طبقهين ترتيدست آمد. بدتمام منطقه بهـ تفك يميها طبقات اقلآن يارائه شده هـاي يژگـ يوو ييشناسـا اه شـاخص منطقـه يـ گ 12د. پـس از آن يـ ك گردي

اه مـورد نظـر يـ كه گ ييو محدوده دما يشگاه، محدوده بارندگيل حدود ارتفاع رويط رشد آنها از قبيمح يكياكولوژ يمـ يدرون طبقـات اقل يمين با استفاده از نرم افزار متوسط عناصر اقليد. همچنيگرد يكند جمع آوريدر آن رشد م

كنـد بـا متوسـط مـي اه شاخص در آن رشديكه هر گ يكين محدوده اكولوژيه بسيت با مقايد. در نهاين گردييز تعينـ يشد. نتـا ين دو بررسين ايب يزان هماهنگيم يميدرون طبقات اقل يميعناصر اقل گونـه 10ن يج نشـان داد كـه از ب

ـ يمـ ياهان و طبقـات اقل ين انتشار گيب يخوب ي.مورد هماهنگ8انتخاب شده تعداد ياهيگ ن يوجـود داشـت، همچنظـاهر يمـ يرا با طبقـات اقل يفيضع يج بدست آمده هماهنگيبا توجه به نتا يو علف پشمك ياگون پنبههاي گونه

در يمياهان شاخص منطقه مورد مطالعه با طبقات اقلين گيب يخوب يشده در آن نشان دادند. اما به طور كل هماهنگ د.يدومارتن مشاهاده گرد يمياقل يروش طبقه بند

طالقاناهان شاخص، ي، دومارتن، گيمياقل ي: طبقه بند يديكل هاي واژه

شهرستان ني ريز -كارشناس ارشد ناظر طرح هاي مرتعداري فارس -1 عضو هيئت علمي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2 كارمند سازمان جنگل ها، مراتع و آبخيزداري كشور -3 رئيس اداره منابع طبيعي شهرستان ني ريز -4 تان ني ريز كارمند اداره منابع طبيعي شهرس -5

15 ................................................................................... مرتعيهاي كاركرد و خدمات اكوسيستمفصل اول:

يدر جذب كربن اتمسفر يمختلف و الشبرگ گونه درمنه دشتهاي سهم اندام يبررس انكاله بهشهر)ي: مراتع مي(مطالعه مورد

3اني، محمدرضا طاط2، رضا تمرتاش1*مائده يوسفيان

دهيچك

ـ ليم 90 و جنگـل هكتـار ونيليم 4/12 يدارا مربع متر لويك 1648195 حدود يبا سطح رانيا كشور هكتـار وني

جنگـل كـه ييآنجـا از گردد. مي بيتخر مذكور منابع از يسطح انسان، ديشد تيساالنه در اثر فعال كه باشد. مي مرتع يدر جهت كاهش گازها ينده ايفزاهاي روش د كربن داشته،ياكس يگاز د در چرخه يمهم نقش و خاك ها، مراتع

ـ اهـان اشـاره كـرد. در ا يب گيتوان به ترس مي مراتع بوجود آمده است كه ياهيبا استفاده از پوشش گ يلخانه اگ ن ي) Artemisia Seiberi( يمختلف و الشبرگ گونه درمنه دشـت هاي ل انداميب تبديضر يق حاضر به بررسيراستا تحق -يبه صورت تصـادف ياهياز پوشش گ يمونه بردارانكاله شهرستان بهشهر پرداخته است. نيدر منطقه م يبه كربن آل

ـ كـربن گ يريمتر در منطقه معرف صورت گرفت. اندازه گ 200ك با استقرار دو ترانسكت به طول يستماتيس اه بـه يمـورد تجزيـه و تحليـل v.16 SPSSو Excelافـزار با استفاده از نـرم ها ت دادهيروش احتراق انجام شده و در نها

و الشبرگ گونـه ها ل انداميب تبدين ضري% ب1در سطح يدار يج نشان داد كه اختالف معنينتا .ندقرار گرفت يآمارل يب تبـد ين ضـر ي% كمتر21/4ن و ساقه با يشتري% ب24/12شه با ين ريوجود دارد. همچن يبه كربن آل يدرمنه دشت

را به خود اختصاص داده اند.

انكالهي، ميگلخانه ا ي، گازها، مرتع، كربنيدرمنه دشت: يديكلهاي واژه

عضو باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسالمي واحد ساري -1 اعضا هيأت علمي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -3و 2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................16

از آن يان استحصالين بيريمزارها و شيد يسه ارزش اقتصاديمقا )ي: منطقه رازو جرگالن خراسان شمال ي(مطالعه مورد

2ي، رمضان ذاكر 1يليطو يعل

دهيچك

يدو نـوع كـاربر همه جانبـه دارد، يرياز به اتخاذ تدابيك منبع باارزش كه نين به عنوان يت زميبا توجه به اهم يسه قرار گرفـت. لـذا پـس از جمـع آور يمورد مقا ين اراضياز ا يان استحصالين بيريم و شيكشت د يعنين، يزم

يحاصل از هر دو بخش اقدام به برآورد درآمـد خـالص و سـود اقتصـاد هاي و درآمدها نهياطالعات مربوط به هز 664/4م، يـ تحت كشت گندم د يناخالص بدست آمده از اراض ج نشان داد كه درآمديد، نتا يساالنه هر خانوار گرد

گردد، با در نظر مي ن برداشتيلوگرم گندم از هر هكتار زميك 1750ن يانگيباشد، كه بطور م مي ال در ساليارد ريليمتومـان محاسـبه 568750لوگرم، درآمد ناخالص برداشت گنـدم يهر ك يتومان به ازا 325مت اعالم شده يگرفتن ق

تومـان مشـخص 429122آشـكار برداشـت آن درآمـد خـالص هـاي نـه يتومان هز 139628نه يو با كسر هز شد،ـ تومان بـرآورد گرد 360362نه پنهان، يتومان هز 68460ز با در نظر گرفتن يحاصله ن يگردد، سود اقتصاد مي د. در ي

ـ ان نين بيريخصوص ش ـ ز ارزش ري ، يهكتـار 125 بـا توجـه بـه مسـاحت برداشـت يديـ كـل محصـول تول يالي 000/946 يديـ محصـول تول ياليجه در هر هكتار ارزش ريباشد. در نت ها مي كل خانوار يتومان برا 000/250/118

866200تومان، درآمد خالص ساالنه در هـر هكتـار 79800، يآشكار بهره بردارهاي نهيتومان، كه پس از كسر هزتومان محاسـبه 676200، ينه كارگريتومان هز 190000احتساب ز كه، بايساالنه ن يتومان بدست آمد. سود اقتصاد

ان يـ ن بيرين شـ يساالنه حاصل از هـر هكتـارزم يگردد كه درآمد خالص و سود اقتصاديجه مشاهده ميد. درنتيگرد باشد. مي مزارهايشتر از ديب

يخراسان شمال ،يان، درآمد خالص، سود اقتصادين بيريمزار، شي، ديسه اقتصادي: مقا يديكلهاي واژه

دانشيار گروه احياء مناطق خشك و كوهستاني دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -1 ان دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه تهر -2

17 ................................................................................... مرتعيهاي كاركرد و خدمات اكوسيستمفصل اول:

بررسي كشت و اهلي كردن گياه موسير در مراتع استان همدان

3، محمدرضا صادقي منش2، قاسم اسديان 1حسن جليلي دهيچك

كه در اكثر نقاط كوهستاني بـا ارتفـاع Alliaceaeاز خانواده Allium hirtifoliumموسير گياهيست با نام علميختلف شـيب و در خاكهـاي بـا تكامـل پروفيلـي و بـدون تكامـل پروفيلـي متر و در تمامي جهات م2100بيش از

ååååو در درجه حرارتهاي بين 7باالتر از PHخاكهاي جوان ) با (c38 - تـاåååå

c 45 شناسـايي گونـه، . نمايـد + رشـدميجنس، رويشگاهها از نظر ارتفاع، شيب ،شرايط اقليمي، خصوصيات خاكشناسي و درصد پوشش گيـاهي درعرصـه

به منظور كشت و استقرار اين گياه به مقدار الزم بذر و غده از رويشگاهها تهيه گرديد و كشت مشـاهده .شد انجامنير، فرسفج ،باغ گياهان دارويي ) در پائيز بصورت بذر و غده انجام گرفـت اي در سه عرصه آبي در استان همدان (

كود فسفات آمونيم بر عملكـرد غـده موسـير در قالـب و در اواخر تيرماه سال بعد برداشت گرديد. هم چنين تاثير در كشـت مشـاهده اي طرح آزمايش بلوكهاي كامل تصادفي با چهارتيمار و سه تكرار مورد بررسـي قـرار گرفـت.

نمايد اما كشت بذر پس از سبز شدن در اوايل رشـد خشـك مشخص شد گياه موسير بصورت بذر و غده رشد ميغده باشد توليـد آن بـه مراتـب 16مشخص شد تراكم بوته در واحد سطح چنانچه در زمان برداشت غده .شودمي

غده است. نتايج آزمايشات تعيين نياز كود و تاثير آن 16بيشتر از زماني است كه تراكم بوته در واحد سطح بيش از توان ذر موسير را ميبر عملكرد نشان داد كه اختالف معني داري بين تيمارهاي كودي وجود ندارد. غده حاصل از ب

در پايان سال سوم بهره برداري نمود ولي محصول حاصل از غده در پايان سال اول آماده بهـره بـرداري اسـت بـا شـرايط خـاك ، و شود بررسيهاي دقيقتري در زمينه نياز كودي گياه ،توجه به نتايج حاصل از آزمايشات پيشنهاد مي

موسير از طريق غده تكثير يابد تا عملكرد حاصـل از آن ارزش اقتصـادي همچنين وزمان ارائه كود صورت گيرد. داشته باشد .

اهلي كردن، بذر ، غده، بلوكهاي كامل تصادفي موسير، كشت، : يديكلهاي واژه

كارشناس مركز تخقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي استان همدان -1 عضو هيئت علمي مركز تخقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي استان همدان -2 كارشناس ارشد مركز تخقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي استان همدان -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................18

بررسي تغييرات پوشش گياهي مراتع همدان در شرايط قرق و چرا

3منش ، محمدرضا صادقي2، قاسم اسديان1زاديان سميه غني

چكيده

با توجه بـه نقـش ،هاي مرتعيدر رويشگاه ي داممطالعه تغييرات پوشش گياهي تحت شرايط چرا و عدم چرا هـا در اين مطالعه يادداشت برداري از پـالت اي برخوردار است. هاي احياي مراتع از اهميت ويژه ريزي آن در برنامه

مقايسـه Tهـا توسـط آزمـون گيري شـد. داده تصادفي اندازه هايصورت گرفت. توليد تراكم، تاج پوشش در پالتشدند. بررسي تغييرات پوشش تاجي در محدوده قرق و بيرون آن نشان داد كه در داخل قرق، جمع پوشش تـاجي

هـاي رويشـي دار بود. در واقع پوشش همه فرم است كه از نظر آماري معني هاي دائمي (چندساله) افزايش يافته گونهدار بـود. در چـرا جمـع اند و تفاوت همه آنها از نظر آماري معنـي هاي چندساله زياد شدهگندميان و فورب اي، بوته

هـا و دار بود، تفاوت بين پوشـش تـاجي بوتـه هاي چندساله كاهش يافته كه از نظر آماري معني پوشش تاجي گونهدار مشاهده نشـد. مقايسـه پوشـش تـاجي معنيدار بود ولي در فوربها تفاوت گندميان چندساله از نظر آماري معني

ها در قرق زيادتر از چرا بودند. در طـول بررسـي هاي چندساله در قرق و چرا نشان داد كه پوشش تاجي گونه گونهكـه درچـرا عكـس آن كاهش يافتند در حـالي IIIهاي كالس در داخل قرق افزايش و گونه IIو Iهاي كالس گونه

هـاي مرغـوب داخل قرق افزايش و در بيرون آن كاهش يافت. در محدوده قرق فراواني گونـه اتفاق افتاد. توليد درهاي نامرغوب كاهش يافت. وضعيت مرتع در منطقه قرق متوسط بـوده امـا در منطقـه چـرا افزايش و فراواني گونه

باشـد. قهقرايي و منفي مـي باشد. گرايش مرتع در منطقه قرق مثبت بوده اما در منطقه چرا سير مي فقير و خيلي فقيردست آوردن تنوع گونـه اي دو منطقـه براي به (Shanon & Simpson)شاخص تنوع گونه اي شانون و سيمپسون

باشد. در مجموع، قـرق باعـث بهبـود وضـعيت پوشـش گيـاهي و دار ميدهد كه معنيتفاوت فاحشي را نشان مي باشد.است كه اثر مثبت آنرا در بهبود وضعيت مرتع موثر مي اي نست به وضعيت چرا شده هاي علوفه افزايش گونه

قرق، پوشش تاجي، توليد، اصالح و احياء مرتع، همدان : يديكلهاي واژه

دانشجوي كارشناسي ارشد علوم گياهي دانشگاه بوعلي سينا همدان -1 يئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان همدان عضو ه -2 كارشناس ارشد مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان همدان -3

19 ................................................................................... مرتعيهاي كاركرد و خدمات اكوسيستمفصل اول:

منطقه حفاظت شده اردسته و مراتع مجاور يكربن درمنه دشت بيتر س سهيمقا

،2نيخواجه الد نيجمال الد دي، س1يوميپورق نيحس 4يشهباز ي، عل3برجپور ياصغر نق يعل

دهيچك

اسـت. شيروز به روز در حال افزا م،ياقل ياز مقدار كربن وارد شده به جو و اثرات آن بر رو يناش يها ينگرانبـه منظـور كـاهش نيدر بر دارد. بنـابرا ينيسنگ يها نهيكردن و... هز لتريمثل ف يمصنوع يها كربن با روش شيپاال

يهـا جذب و در فـرم ديبا يكربن اتمسفر ،يا خانهگل يگازها يتعادل در محتو جاديو ا يكربن اتمسفر دياكس يد توجه با. ندرومي رشما به كربن ترسيب جهت خشكي يكوسيستمهاا مهمتريناز يكـ ي تعامرگردد. بيمتعددتر س

را در يابوته گياهي جامعه سيعترينو هازارمنهدر كه ينا به توجه باو جهاني سطحدر كربن ترسيب هميتا بهبه عنـوان گونـه شـاخص يكربن گونه درمنه دشت بيتر س يمطالعه با هدف بررس نيا ميگيرند بردر ركشو سطح

مطالعه رمنظو بهو منطقـه قـرق در شهرسـتان دهاقـان انجـام شـد. يدر دو منطقه مورد بهـره بـردار ،يمناطق استپ. در هر كدام از مناطق حفاظـت شـده و در شد دهستفاشده ا يطبقه بند يتصادف از روش ،پوششگياهي يمتغيرها

ــره بــردار ــال به ــاعف يگيرازهنداز روش ا نگياها يياهو دهيتوز آوردبر جهت يح ني. همچنــشد دهستفاامض. مقـدار دنـد يگرد نيو تـوز يجمع آور ها شهير هيحفر و كل ها شهير يريجهت اندازه گها در كنار بوتههايي ليپروف

محاسـبه ي) در دو منطقه قرق و مورد بهـره بـردار Artemisia siberi(يلف گونه درمنه دشتمخت يها كربن در انداممختلـف گونـه يهـا كـربن انـدام بيتر س زانيم نينشان داد كه ب جيها نتا كربن اندام بيتر س زانيم سهيشد. در مقا-بـرگ دامان .(p <05/0ارد (وجود د يدار يمعن ياختالف آمار يدر دو منطقه قرق و مورد بهره بردار يدرمنه دشت

هـا دارا انـدام ريرا نسـبت بـه سـا يشتريكربن ب بيتر س زانيم يسر شاخه در هر دو منطقه قرق و مورد بهره برداررا دارا يشـتر يكـربن ب بيتـر سـ زانيم يها نسبت به منطقه مورد بهره بردار . در منطقه قرق شده تمام اندامباشد يمتـر يدارا بيبه ترت شهيبرگ و سر شاخه، ساقه و ر يها اندام يبردارقرق و مورد بهره . و در هر دو منطقهباشند يم زانيـ در م يمختلف گونه درمنه دشـت يها اندام يگذار رينشان دهنده تأث جينتا ني. كه اباشند يم يشتريكربن ب بيس

ـ م يدارا (kg/ha) 799/179كربن بيتر س زانيمنطقه قرق، با م تياست. در نها يكربن آل بيتر س بيسـ تـر زاني .باشد يم (kg/ha) 292/140كربن بيتر س زانيبا م ينسبت به منطقه مورد بهره بردار يشتريكربن ب

قرق ،يكربن، درمنه دشت بيتر س ،يبهره بردار : يديكلهاي واژه

اصفهان يدانشگاه صنعت يارشد مرتعدار يكارشناس يدانشجو -1 اصفهان ياستاد دانشگاه صنعت -2 اصفهان يدانشگاه صنعت يمرتعدار يدكتر يدانشجو -3 اصفهان يارشد دانشگاه صنعت يكارشناس يدانشجو -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................20

يپ مرتعيره كربن در خاك دو تيسه ذخيو مقا يبررس ار)ير: اخترآباد شهي(مطالعه مورد

، 3يليطو ي، عل2وندين آذرني، حس*1انيميكر يال رنجبريژ

5يزارع چاهوك ي، محمدعل4يمحمد جعفر دهيچك

از يشود كـه ناشـ يدار محسوب ميها در توسعه پان چالشيتراز مهم يكي يجهان يش گرمايم و افزاير اقلييتغاز يمـ يباشـد. مراتـع در حـدود ن يسـفر مـ د كـربن در اتم ياكسـ يو از جمله د ياگلخانه يش غلظت گازهايافزا

جـه، يباشـد. در نت يم يكره خاكستير كربن زيك سوم ذخايش از يب يدهد و حاويل ميجهان را تشك يهايخشك يپ مرتعـ يـ ره كـربن در خـاك دو ت يـ ن مطالعه مقدار ذخيب كربن دارند. در ايترس يبرا ياديت زيقابل ين اراضيا

يابـأ خـالص بوتـه يپ تقريـ ق، دو تيـ شد. به منظـور انجـام تحق يار بررسيباد شهردر منطقه اخترآ ياو بوته يعلف)Salsola rigida( يو علف )Stipa barbata ب، جهـت و ارتفـاع) و ي(شـ يات توپـوگراف ي) كه از لحـاظ خصوصـ

اهد (فاقـد مـار شـ يز به عنوان تين ياداشتند، انتخاب شد. منطقه يط مشابهير و تعرق و باد) شراي(بارش، تبخ يمياقلـ پروف 15اقدام به حفـر يمورد مطالعه) در نظر گرفته شد. سپس به صورت تصادف يهاگونه پ مـورد يـ ل در دو تي

30-0، از عمـق يشه دوانيها بر اساس عمق رپيل در تيدر هر پروف يد. نمونه برداريز منطقه شاهد گرديمطالعه و نشـگاه ي(بجز آهـك و فسـفر) خـاك رو ييايميكوشيزيات فيوصج نشان داد كه تمام خصيانجام شد. نتا يمتريسانت

S.rigida ،S.barbata ـ يدار م ياختالف معن يدارا يو منطقه شاهد از لحاظ آمار خـاك در يباشند. مقدار كربن آلتـن در هكتـار) و آن 48/30( S.barbata ياهيـ پ گيشتر از خاك تيتن در هكتار) ب S.rigida )25/33 ياهيپ گيت

پ سالسـوال و يـ ن كـربن خـاك در ت يدست آمد. اختالف بتن در هكتار) به 52/25از خاك منطقه شاهد (شتر يهم بـ ين سالسوال و شاهد از لحاظ آماريدار نبود اما ب يپا و شاهد معنين استيپا و همچنياست وجـود يدار يتفـاوت معن

ـ ها قابلزارق مشخص شد كه علفزارها هم مانند بوتهين تحقيج ايداشت. بر اساس نتا ب كـربن يدر ترسـ ييت بـاال ي دارند.

.Stipa barbata ،Salsola rigida، ياگلخانه يره كربن، گازهاي: اخترآباد، ذخ يديكلهاي واژه

كارشناس ارشد مرتعداري از دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران. -1 دانشيار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران. -2 دانشيار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران. -3 استاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران. -4 دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران.استاديار -5

21 ................................................................................... مرتعيهاي كاركرد و خدمات اكوسيستمفصل اول:

يعيطبهاي ستمياكوس يدر كاهش آلودگ ياهان مرتعينقش گ

3اني، محمد رضا طاط2، رضا تمرتاش1*انيوسفيمائده دهيچك

هاي مهم خاك هستند كـه آلـودگي خـاك بـه ايـن عناصـر يكـي از مهمتـرين يندهعناصر سنگين از جمله آالها در خـاك از نظـر جذب اين آالينده باشد. ارزيابي مكانيزممشكالت زيست محيطي در بسياري از نقاط جهان مي

بـه كيـ وژوليب هـاي نكه امـروزه روش يسالمت انسان و ساير موجودات زنده بسيار حائز اهميت است. با توجه به ان يـ زم جذب اين مكانيمهمتر يابيو ارز يمعرفق حاضر به يشود، تحقيح داده ميهاي فيزيكي و شيميايي ترجروش

. بر اين اسـاس اطالعـات مـورد نيـاز بـا پردازديدار ميل به توسعه پايجهت ن ياهيزم استخراج گيمكان يعنيعناصر بـا تحليلـي -آوري و سپس بـه روش توصـيفي جمع1387ال در ساي استفاده از روش اسنادي و مطالعات كتابخانه

Brassicaceae يهـا ق نشان داد كه خانوادهين تحقيج اينتا مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. Excelافزار كمك نرمانـد. عمـده ن بهره را بردهيشتريب ياهيا استخراج گيزم اكستركشن يها از مكانو برگ يعلف يشي، فرم روPoaceaeو ن بـا يبنـابرا باشـند. يروي، مس، سـرب و نيكـل مـ اند زم مورد جذب واقع شدهين مكانيكه با استفاده از ا يصرعنا

ـ ، استفاده از ايمرتع يهاگونه ياد مراتع و تنوع بااليتوجه به وسعت ز و كـاهش يهـا در جهـت بهسـاز ن گونـه ي رسد.ينظر مبه يست ضروريط زيمح يآلودگ

ستيط زي، محاكستركشن، ياهيزم استخراج گيدار ، مكانيپاتوسعه : يديكلهاي واژه

عضو باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسالمي واحد ساري -1 اعضا هيأت علمي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -3و 2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................22

ب كربن و كاهش كربن مازاد اتمسفريت مراتع در ترسياهم ) Astragalus parrowianusاه گون زرد (يب كربن در گيبر ترس يبا نگاه

1يكالهچ نينسر

ده يچك

2ب كـربن يوه ترسـ يش تجمع كربن به شـ يزان كربن ، افزايت ميريمد يموجود برا ين راهكارهاياز جمله موثرترـ ان جـو ، اق يح تبادل كربن ميتشر ياز چرخه كربن ، برا يب كربن بعنوان بخشياست . ترس سـت كـره يانوس ، زي

ـ يرزمي، زينيزم يستمهايمدت كربن در اكوس يره طوالنيبه كار رفته و به ذخ ين شناسيو رسوبات زم يخشك و ين يريـ ق با انـدازه گ ين تحقيشود .درايم يدكربن اتمسفرياكس يل ديا تعديبه كاهش شود كه منجر مي انوسها گفتهياقـ يـي تع يمشخص گردد. بـرا يب كربن در منطقه مطالعاتياهان ، ترسيدر خاك و گ يزان كربن آليم در ين كـربن آلو minitabو excelيبدست آمده بـا اسـتفاده از نـرم افزارهـا هاي د. دادهياهان از روش سوزاندن استفاده گرديگ

ـ انگر آنسـت كـه از م يـ ج بيل شد. نتايه و تحليتجز Fآزمون ، يپـالت مطالعـات 43در يگونـه مـورد بررسـ 9ان يAstragalus gosypinus وماس خـود اسـت . يلوگرم در هكتار ) در بيك 369ب كربن (يزان ترسين ميباالتر يدارا

باشـد و مـاده خشـك مـي لوگرم در هكتاريك 41/233تا 25/71ز ه پالتها ايز در كليخاك ن يرات كربن آلييدامنه تغـ ، م يخاك ، رطوبت ثقل يخاك ، وزن مخصوص ظاهر يبا كربن آل ياهيگ ، درصـد پوشـش ياهيـ د گيـ زان توليـ 1در سـح يدارد .اختالف معنـادار يه پالتها همبستگيو درصد الشبرگ در كل ياهيگ ـ يـ ن مي% ، ب يزان كـربن آل

ـ يغرب -يو جنوب يشرق - يبا شمالغرب يبهايش ب شده خاك دريترس ن يمشاهده نشد اما در سطح پنج درصد ، ب ده شد .يد يمار فوق اختالف معناداريدر دو ت ياهيگ يزان كربن آليم

اه.يگ يخاك ، كربن آل يب كربن ، چرخه كربن ، مرتع ، كربن آليترس : يديكلهاي واژه

واحد همدان يمدرس دانشگاه آزاد اسالم -12- Carbon sequestration

23 ................................................................................... مرتعيهاي كاركرد و خدمات اكوسيستمفصل اول:

رانيپايدار در شمال ا توسعه جهت در رويكردي ياكوتوريسم، اكولوژ

3، حسن اكبرپور2زاده يثم علي، م1يميم ابراهيمر دهيچك

انجـام هاي اساس بررسي بر آن بر عالوه و گرديده محسوب بزرگ صنعت يك امروز جهان در گردشگري فرآيند

يابـد. توسـعه و رشـد يگـر د اقتصـادي هاي شاخه تمام از بيش صنعت اين نيز آينده در كه داشت انتظار توان مي شده طلبد. مي را عرصه اين در ريزي دقيق برنامه لزوم محيط و جوامع اجتماعي و اقتصادي اركان بر توريسم متقابل اثرات

نگـرش و بـوده توريسـم اكو و توريسم از حاصلهاي آسيب تيررس در دنيا تمام در خطر درمعرضهاي اكوسيستم اجـراي تهيـه طراحـي، ريـزي، برنامـه در اينرو از است. برخوردار اي العاده فوق از اهميت بخش اين در اكولوژيك

.باشـد مي الزامي استفاده تحتهاي اكوسيستم ) در ecological restorationاكولوژيك( بازيابي اكوتوريسمهاي طرحدر اكوتوريسـم ي هـا برنامـه در آن كـردن لحاظ لزوم و اكولوژيك بازيابي اهميت كه است آن بر سعي تحقيق اين در

امـا گـردد، مي اجرا و تهيه ندرت به اكوتوريسم مدونهاي برنامه ايران در آنچه هر گيرد. قرار بحث ران مورديشمال ا

اكوتوريسمهاي طرح تهيه به سوي حركت اوليههاي گام به تواند مي اكوتوريسم مختلفهاي زمينه در اوليه مطالعات

سـطح ارتقـاء بـه مختلـف هـاي بخـش بين همكاري توريسم، منابع توسعه و يبهساز جه بايببخشد و در نت سرعت

جهت بومي مردم از گروههايي سازماندهي مقررات، و ضوابط تقويت اكوتوريسم، اهميت با رابطه عمومي در آگاهيـ برنامـه نيشد. بنـابرا خواهد شكوفا مستعد سرزمين اين در توريسم ضعف ، مستقيم غير و مستقيم مشاركت زيري

دارد. ضرورت اجتماعي و مسائل اقتصادي و اكولوژيك شرايط اساس ن راستا بريدر ا اصولي

رانيدار، شمال ايسم، توسعه پاياكوتور : يديكلهاي واژه

شگاه پژوهشگران جوان، نور، ايراندانشگاه آزاد اسالمي، واحد نور، با -1 دانشگاه آزاد اسالمي، واحد نور، باشگاه پژوهشگران جوان، نور، ايران -2 گرگان -كارشناس ارشد مركز تحقيقات استان گلستان -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................24

هاي گياهي دست كاشت مقايسه ميزان ترسيب كربن آلي خاك در تيپHaloxylon persicum و canescens Atriplex ميقانشمال غربي كوير در

2، نوراله عبدي1يكانيد گايسع

چكيده

تغيير اقليم و افزايش گرماي جهاني يكي از مهمترين چالشـها در توسـعه پايـدار بـوده كـه تـاثير منفـي بـر روي ). 20گلخانه اي در اتمسـفر اسـت ( هاي اين امر ناشي از افزايش غلظت گاز هاي خشكي و دريايي دارد. اكوسيستم

شـود و پتانسـيل گرمـايش سـاير اي بر گرماي زمين در نظر گرفته مـي ين ميزان گازهاي گلخانهمبناي تعي Co2گاز كـاري هاي جنگـل ها، مراتع، تودهشود. ترسيب كربن توسط جنگلاي نسبت به اين گاز سنجيده ميگازهاي گلخانه

ترسيب كربن عبـارت ).1باشد (ترين راهكارهاي اشاره شده جهت كاهش كربن اتمسفري ميشده و خاك مناسبدار توسط گياهان و ذخيره آن براي مدت زمان معـين كربن اتمسفري به شكل تركيبات آلي كربناكسيد ياز تغيير د

Haloxylonو Atriplex canescensهـاي گيـاهي منظـور بررسـي ميـزان ترسـيب كـربن، تيـپ به). 13است (

persicum در هر تيپ مقدار كـربن آلـي خـاك و برخـي پارامترهـاي در شمال غربي كوير ميقان انتخاب شدند و canescensدر تيـپ گيـاهي و مـورد بررسـي قـرار گرفـت 15-30و 0-15فيزيكوشيميايي خـاك در دو عمـق

Atriplex مقدار كربن آلي خاك در عمق اول بيشتر از عمق دوم بود ولي در تيـپ گيـاهيHaloxylon persicum ،دار وجـود ق دوم بيشتر از عمق اول بـود هرچنـد كـه از نظـر آمـاري اخـتالف معنـي مقدار كربن آلي خاك در عم

و تن در هكتار Atriplex canescens 58/23 تيپ گياهي 0-30كل كربن آلي خاك ترسيب شده در عمق نداشت. تن در هكتار بود. Haloxylon persicum ،78/19تيپ گياهي

Atriplex canescens ، Haloxylon persicum لي خاك، كوير ميقان، ترسيب كربن، كربن آ: يديكلهاي واژه

اراك، باشگاه پژوهشگران جوان، اراك، ايران دانشگاه آزاد اسالمي، واحد -1 اراك آزاد اسالمي واحددانشگاه اباني، گروه ارشد مديريت مناطق بي استاديار -2

25 ................................................................................... مرتعيهاي كاركرد و خدمات اكوسيستمفصل اول:

طبيعي هاي گياهي مقايسه ميزان ترسيب كربن در تيپSalsola incanescens و Atriplex verrucifera شمال غربي كوير ميقان در

1يكانيد گايسع

چكيده

اي از يند جهاني بوده و هر اقدامي در هر نقطـه اي يك فراكه بحث تغييرات اقليمي و گازهاي گلخانه يياز آنجاجهان بر روند تغييرات آب و هوايي تأثير خواهد گذاشت، بنابراين جلوگيري از تغييرات آب و هوا و كاهش اثرات

المللي بوده و كشورهايي كه داراي منابع محدودي هستند بايد در ايـن راسـتا اي مستلزم يك عزم و اراده بين گلخانهتـرين هايي كه تحت اين زيتوده هستند، سادهت الزم را به عمل آورند. ترسيب كربن در زيتوده گياهي و خاكاقداما

منظور بررسي ميـزان به. كربن اتمسفري استاكسيدترين راهكار ممكن جهت كاهش ديو به لحاظ اقتصادي عمليدر شـمال غربـي كـوير ميقـان Atriplex verrucifera و Salsola incanescensهاي گيـاهي ترسيب كربن، تيپ

انتخاب شدند و در هر تيپ مقدار كربن آلي بيوماس هـوايي، زيرزمينـي، الشـبرگ و خـاك و برخـي پارامترهـاي مقدار كربن آلي مورد بررسي قرار گرفت. در هر دو تيپ گياهي 15-30و 0-15فيزيكوشيميايي خاك در دو عمق

Salsola تيـپ گيـاهي 0-30بود. كل كربن آلي خاك ترسيب شده در عمق خاك در عمق اول بيشتر از عمق دوم

incanescens 86/23 و تيـپ گيـاهي تن در هكتارAtriplex verrucifera ،87/28 .در تيـپ تـن در هكتـار بـود Atriplexبـود و در تيـپ گيـاهي تـن در هكتـار 11/26مقدار كل ترسـيب كـربن Salsola incanescensگياهي

verrucifera ـ يبـود، كـه از نظـر آمـار تن در هكتار 17/30مقدار كل ترسيب كربن وجـود يدار ياخـتالف معنگيـاهي هاي بيوماس، الشبرگ و خاك نشـان داد كـه در هـر دو تيـپ نتايج توزيع ترسيب كربن در بخش نداشت.

يمرتعـ ير اكوسيسـتمها مورد مطالعه، خاك بيشترين سهم را از ترسيب كربن كل دارا بودند، كـه نشـان ميدهـد د است. يخاك مهم ترين مخزن كربن آل

Atriplex verrucifera ،Salsola incanescens ترسيب كربن، كربن آلي خاك، كوير ميقان،: يديكلهاي واژه

اراك، باشگاه پژوهشگران جوان، اراك، ايران دانشگاه آزاد اسالمي، واحد -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................26

)يمطالعات يكهايامدها، راهكارها و تكنيزگردها (پيبحران ر

1يرضا جعفر

چكيده ا ، ين، اسـترال يقـا، چـ يدر مناطق خشك از جمله در آفر يعيطب ياياز بال يكيواره زگرد هميا ريده گرد و غبار يپد

120 ير بادهايشتر تحت تاثيكه ب ييا بوده است. در گذشته اغلب استانهايپال يران خصوصاً در واحد ژئومرفولوژياو غبـار روبـرو بودنـد. امـا زد با بحران گرديو يستان و بلوچستان، كرمان، خراسان جنوبيروزه قرار داشتند مانند س

ـ ي، منطقـه ا يك بحران ملـ يده گرد و غبار، به ي، وسعت و دوام؛ پديامروزه به علت باال بودن غلظت، فراوان ن يو بر قـرار داده و يكشـور را تحـت تـاث يبـا تمـام اسـتانها يده تقريـ ن پديـ دل شده است. در دهه گذشـته ا يتبد يالملل

ـ را باعث شده است. به علـت ذرات ر يمتعدد يگو فرهن ي، اجتماعياقتصادهاي بيآس يز موجـود در طوفانهـا يافتـه يش يگرد غبار، افـزا يبا غلظت باال ييبخصوص در استانها يو پوست ي، چشميتنفسهاي يماريگرد و غبار، ب

ـ هـاي يتوان ازجمله آنها به خشكسـال مي ده گرد و غبار ذكر شده است كهيوقوع پد يبرا ياست. عوامل متعدد يپباالدست اشاره نمـود. بـا هاي بزرگ در حوزه يجاد سدهايو ا ياراض ير كاربريي، تغياهيب پوشش گي، تخريدر پ

دارد(ماننـد عـراق و عربسـتان)، سـازمان يده گرد و غبار كشور منشاء فرامـرز يدرصد پد 90نكه حدود يتوجه به اه امكانـات يـ د با اسـتفاده از كل يده گرد و غبار بايپد انباريمقابله با آثار ز ياصل يست بعنوان بانيط زيحفاظت از مح

ـ منطقه به مقابله بـا ا يكشورها ين با همكاريمرتبط داخل و همچن ير ارگانهايسازمان و سا ن بحـران بپـردازد. در يـ نـه و پد ين زميانجام شده در ا يو منطقه ا يملهاي تيمطالعه گرد و غبار، فعال يكهايامدها و تكنيمقاله حاضر پ ده ي

مقابله ارائه شده است. يگرد و غبار و قانون مورد بحث قرار گرفته و راهكارها

نيمطالعه، قوان يامدها، راهكارها، روشهايزگرد، پي: ريديكلهاي واژه

استاديار گروه مرتع و آبخيزداري، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه صنعتي اصفهان -1

27 ................................................................................... مرتعيهاي كاركرد و خدمات اكوسيستمفصل اول:

، بررسي موردي استان همدانTDNبه كارگيري روشي جهت برآورد توليد

2، موسي سلگي1حميدرضا وجداني

چكيدهمنطقه اي و اطالعـات كلـي هاي شود در برنامه ريزي مي ميزان غداي دامي كه در هر منطقه توليدكسب اطالع از

آن در برنامه ريزي بخش كشاورزي كاربرد دارد. در مقاله حاضر با توجه به اين نياز با توجه به آمارهـاي موجـود و آورد ميـزان توليـد مـواد غـذايي در اطالعاتي واقعي، با وجود همه كمبودها سعي شده روشـي بـراي بـر هاي زمينه

جغرافيايي مورد نظـر معرفـي و جزئيـات آن تشـريح شـود. در ايـن روش بـا اسـتفاده از اطالعـات هاي محدودهاجرايي، نتايج مطالعات و تحقيقـات قبلـي، نقشـه پوشـش هاي سرشماري كشاورزي، اطالعات موجود در دستگاه

اسي مقادير توليد مواد غذايي دام با توجـه بـه اقـالم عمـده آن در سـطح گياهي استان و با استفاده از نظرات كارشنو محاسبات GISدهستانها و استان برآورد و نتايج آن در قالب جدول و نقشه ارائه شده است. تهيه نقشه در محيط

انجام گرفت. Excellعددي در محيط

، روش برآورد، استان همدانTDNتوليد :يديكل يهاواژه

اعضاي هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي همدان -2 و 1

م فصل دو

مرتع يابيو ارز يريگ اندازه ،شيپا

29 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

.Agropyron intermedium (Host)P. Beauvمجاز گونه يحد بهره بردار يبررس آباد گرگان يت سرعليدر سا

2ياني، فرهنگ قصر1( سيد رضا) يحسين يسيد عل

چكيده

ـ يير مراتـع ر گـذار د يمهم و تـاث هاي از گراس يكي Agropyron intermediumگونه اسـتان گلسـتان يالقـ متوسـط تول يآباد گرگان دارا ين گونه در مراتع سرعليباشد ، ا مي درصـد 1/15و 4/14 يد و مصـرف نسـب يهـا مجـاز گونـه يمشخص كـردن حـد بهـره بـردار ييت چراين ظرفييمهم در تعهاي از فاكتور يكيباشد. ميمختلـف برداشـت هـاي ن شـدت يـي ن پژوهش بمنظور تعيا نه ،ين زميدر ا يباشد ، بعلت عدم اطالعات كاف مي

ـ 86 يسـالها يآباد گرگـان طـ يت سرعليدر سا A. intermediumعلوفه گونه تيمارهـاي .انجـام شـد 89 يالپايـه 10درصد و شاهد(بدون برداشت) بودند. در هر تيمـار 75و 50، 25آزمايشي شامل چهار شدت برداشت

اسـپليت پـالت در زمـان در چهـار طرح زيابي قرار گرفت. نتايج حاصل در قالب از گونه بعنوان تكرار مورد ارنتايج توليد علوفه نشـان داد كـه اثـر سـال ، شـدتهاي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت.SAS در نرم افزار سال

ـ نتـايج تجز مختلف برداشت و اثر متقابل آنها از لحاظ آماري در سطح يـك درصـد معنـي دار بـوده اسـت . ه يانس توليد علوفه نشان داد كه اثر سال ، شدتهاي مختلف برداشت و اثر متقابل آنها از لحاظ آماري در سطح يوار

يرا نشـان داد، بطـور يدار يمختلف اختالف معن ين سالهايمقايسه ميانگين ب يك درصد معني دار بوده است.ـ است، د را داشتهين توليكم تر 88د و سال ين توليشتريب 86كه در سال ـ 89و 87 ين سـالها يب ياخـتالف معن

يمارهـا يمار شاهد بـا ت ين تيبكه يرا نشان داد بطور يدار يز اختالف معنيمارها نين تيانگيسه ميمقا نبود. يدارـ 75و 50 يمارهاين تيب يوجود دارد، ول يدار يدرصد اختالف معن 75و 50، 25 يدار يدرصد اختالف معن

ـ ا يكلـ يريـ جـه گ يد. نتيبرداشت شده باعث كاهش عملكرد آنها گرد يمارهاير تاثوجود ندارد، در مجموع ن يدهنـد و باعـث مـي عكس العمل نشـان يو خشك و ترسال ييرات آب و هوايين گونه نسبت به تغياست كه ا

در ير منفـ يدرصـد تـاث 75و 50برداشت يمارهاين اعمال تيگردد و همچن مي ش عملكرد آنهايكاهش و افزا گردد. مي شنهاديدرصد پ 25ن گونه يمجاز ا ين گونه دارد. لذا حد بهره برداريكرد علوفه اعمل

آباد گرگان يد علوفه ، سرعليبرداشت ، تولهاي ، شدت Agropyron intermedium: يديكلهاي واژه

هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي گلستانعضو -1 ها و مراتع كشور عضو هيئت علمي مؤسسه تحقيقات جنگل -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................30

.Medicago sativa L د علوفه گونهيمختلف برداشت بر تولهاي اثر شدت يبررس آباد گرگان يت سرعليسادر

2ياني، فرهنگ قصر1( سيد رضا) يحسين يسيد عل

چكيده

ـ رد، ايـ گ مـي درصد گوسفند مورد چرا دام قرار 90ب يبا ترك يمتماد يسالها يآباد گرگان در ط يمراتع سرعل ن ي از يكـ ي Medicago sativaده اسـت . گونـه يـ خوشـخوراك گرد هـاي ب گونـه يمسئله باعث كاهش درصد ترك

ـ باشـد كـه بترت مي ن منطقهيخوشخوراك و كم شونده اهاي لگوم و يدرصـد پوشـش تـاج 1/1و 55/0 يب دارايمهـم در هـاي از فاكتور يكها ي مجاز گونه ينكه مشخص كردن حد بهره برداريباشد. با توجه به ا ي مياهيب گيتركهـاي ن شـدت يـي ن پژوهش بمنظـور تع ي، انه ين زميدر ا يباشد ، بعلت عدم اطالعات كاف يي ميت چراين ظرفييتع

انجـام شـد. 89 يال 86 يسالها يآباد گرگان ط يدر منطقه سرعل Medicago sativaمختلف برداشت علوفه گونه درصد و شاهد(بدون برداشت) بودنـد. در هـر تيمـار 75و 50، 25تيمارهاي آزمايشي شامل چهار شدت برداشت

اسپليت پالت در زمان در چهارطرح ارزيابي قرار گرفت. نتايج حاصل در قالب پايه از گونه بعنوان تكرار مورد 10انس توليد علوفه نشان داد كه اثر سـال ، يه واريمورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. نتايج تجز SAS در نرم افزار سال

ه اسـت . مقايسـه شدتهاي مختلف برداشت و اثر متقابل آنها از لحاظ آماري در سطح يـك درصـد معنـي دار بـود 87د و سـال يـ ن توليشتريب 86كه در سال يرا نشان داد ، به طور يدار يمختلف اختالف معن ين سالهايميانگين ب

ـ يـ مارهـا ن ين تيانگيـ سـه م ين مقايد را داشته است همچنين توليكم تر ـ يدار يز اخـتالف معن ن يرا نشـان داد امـا بـ يدار يدرصد اختالف معن 75با 50 يمارهايدرصد و ت 25شاهد با يمارهايت ن دو گـروه يوجود نداشت و تنها باز يكلـ يريـ جه گيوجود داشت. نت يدار يدرصد اختالف معن 75و 50 يمارهايدرصد با ت 25شاهد و يمارهايت Medicagoد علوفه گونـه يزان توليباعث كاهش م يمتوال يدهد اثر برداشت علوفه در سالها مي ن پژوهش نشانيا

sativa بخصوص بارش ييرات آب و هواييرا تغين كاهش فقط بخاطر برداشت نبوده است زيا يده است وليگردن يـ مجـاز ا يع عوامل، حد بهره بـردار يداشت .با توجه به جم يدار ير معنيد تاثياز سال دوم به بعد در كاهش تول

گردد. مي نييدرصد تع 25گونه آباد گرگان يد علوفه ، سرعليبرداشت ، تولهاي ت، شد Medicago sativa: يديكلهاي واژه

عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي گلستان -1 عضو هيئت علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -2

31 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

هاي گياهي اي لندست و اجزاي مختلف زمين در تيپ بررسي همبستگي ميان تصوير ماهواره (مطالعه موردي: زاگرس جنوبي)

4، سعيد سلطاني 3، حسين بشري2، رضا جعفري1فاطمه هاديان

چكيده

ها از اهميـت ت آنيريهاي ملي هستند كه شناخت و مد ن سرمايهيترداريها از جمله مهمترين و پا مراتع و جنگلـ يزم يتوسط روشها يعيع طبيوسهاي ن عرصهيت ايريفراواني برخوردار است. مد نـه بـر يار مشـكل و هز يبسـ ين

يرياس، سرعت، دقت و تكرارپـذ يخاص آنها از جمله مناسب بودن مق يل ويژگياي به دل است اما تصاوير ماهوارهمناسـب جهـت انجـام يآنهـا را بـه عنـوان ابـزار ينيزم ين ارزان بودن آن نسبت به روشهايها و همچنيريگ اندازهلندسـت ير مـاهواره ا يل نموده است. ايـن مطالعـه بـا هـدف اسـتفاده از تصـو يتبد يتيريو مد يابيارزهاي پروژه

تيپ مرتعي 4ر اجزاي زمين در ميان تاج پوشش گياهي زنده و ساي ي) جهت بررسي ميزان همبستگTM(سنجنده خليفه از توابع استان چهارمحال در شهرستان سميرم واقع در استان اصفهان و يك تيپ جنگلي در نزديكي شهر مال

و بختياري انجام شد. در اين تحقيق درصد تاج پوشش گياهي و ساير اجزاي غيز زنـده زمـين بـا اسـتفاده از روش نقطه در هر تيپ گياهي) انجام شد. 6000نقطه تصادفي ( 10متري و 150رانسكت ت 4نقطه با در نظر گرفتن -قدم

نشان داد كـه تـاج پوشـش گيـاهي زنـده بيشـترين NDVIميزان همبستگي ميان اجزاي مختلف زمين و شاخص همبستگي را با اين شاخص دارند و اجزاي غير زنده زمين به دليـل خصوصـيات طيفـي خـود بـا ايـن شـاخص

منفي دارند.همبستگي

زاگرس جنوبي ، ماهواره لندست، تاج پوشش گياهي،NDVIهمبستگي، : يديكلهاي واژه

دانشگاه صنعتي اصفهان. بيعي،دانشكده منابع ط كارشناس ارشد مرتعداري، -1 دانشگاه صنعتي اصفهان. استاديار دانشكده منابع طبيعي، -2 دانشگاه صنعتي اصفهان. استاديار دانشكده منابع طبيعي، -3 دانشگاه صنعتي اصفهان. دانشيار دانشكده منابع طبيعي، -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................32

اي هاي ماهواره بررسي تغييرات پوشش گياهي و رابطه آن با بارندگي با استفاده از داده (مطالعه موردي: سميرم، اصفهان)

4، سعيد سلطاني 3، حسين بشري2رضا جعفري ، 1فاطمه هاديان

چكيده

هـا از اهميـت هاي فراوان هستند كه مديريت آن ها يكي از مهمترين منابع تجديد شونده با استفاده مراتع و جنگلهـا جهـت اي برخوردار است امروزه از تصاوير ماهواره اي به عنوان يكي از سريعترين و كم هزينه ترين روش ه وپژ

گيرد. هدف از اين مطالعـه بررسـي تغييـرات پوشـش گيـاهي در يپايش و مديريت اين مناطق مورد استفاده قرار م 5باشـد. كـه از مـاهواره مـي هـاي تيپ مرتعي و يك تيپ جنگلي با استفاده از داده 4پاسخ به تغييرات بارندگي در

و بررسـي تغييـرات پوشـش گيـاهي اسـتفاده NDVIسري تصوير ماهواره لندست جهت محاسبه شاخص گياهي هـاي هاي گياهي مختلف بسته به نوع فرم رويشي و نوع پوشـش گيـاهي پاسـخ شان داد كه در تيپگرديد. نتايج ن

دهند. به طوري كه در منطقه جنگلي بيشترين واكنش به ميزان بـارش سـاليانه و متفاوتي به ميزان بارندگي نشان ميميزان واكنش گياهان به ميزان بـارش در مناطق مرتعي بارش فصل بهار بيشترين تاثير را داشت. در مناطق مرتعي نيز

برحسب فرم رويشي و نوع گونه گياهي متفاوت بود، به طوري كه بيشترين همبستگي ميان بارش بهـار و تغييـرات پوشش گياهي در تيپ گراسلند ديده شد.

NDVIپوشش گياهي، ماهواره لندست، بارندگي، :يديكلهاي واژه

نعتي اصفهان. دانشگاه ص دانشكده منابع طبيعي، كارشناس ارشد مرتعداري، -1 دانشگاه صنعتي اصفهان. استاديار دانشكده منابع طبيعي، -2 دانشگاه صنعتي اصفهان. استاديار دانشكده منابع طبيعي، -3 دانشگاه صنعتي اصفهان. دانشيار دانشكده منابع طبيعي، -4

33 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

عملكرد مراتع يابيجهت ارز ياهيپوشش گشاخص نشت جهت دار ييكارا يبررس

(مطالعه موردي تاغزارهاي ورزنه اصفهان)

3، حسين بشري2رضا جعفري ،1يبيدا عندليل

چكيده

گـردد از ايـن رو بهـره مـي محيطي دچار تغيير و تحولهاي مراتع اكوسيستمي پويا بوده و در پي وقوع آشفتگي باشد كه اين تغيير و تحوالت شناخته شود. بارندگي در مراتع سبب مي پذير برداري پايدار از مرتع تنها زماني امكان

شود. برخـي مي ايجاد رواناب شده و باعث جابجا شدن منابع در طول چشم انداز و در جهت شيب عمومي منطقهـ منابع توسط رواناب از سيستم خارج شده و برخي ديگر نيز توسط قطعات پوشش گياهي در خاك نفـوذ مـي د. ياب

بـا ييانـدازها چشم در در مقابل شده وبه طور مناسب حفظ ييآب و مواد غذا خاك، ،در مراتع با وضعيت مناسبشوند. بنابراين وضعيت و چگونگي پوشش گياهي مراتع عامـل تـاثير اين منابع از دسترس خارج مي نييعملكرد پا

هاي سنجش از دور نظير استفاده از اند بوسيله روشتو مي عملكرد مراتع باشند. مي گذاري در نحوه جذب اين منابعارزش شـاخص مـورد محاسـبه در چشـم مورد بررسي قرار گيرد. CDLI نشت جهت دار پوشش گياهيشاخص

ن به ترتيب بين عددهاي صـفر و ييدر مقابل چشم اندازهاي با عملكرد پا هستند ييعملكرد باال داراياندازهايي كه قاله با استفاده از يك مطالعه موردي در تاغزارهاي منطقه ورزنه كـاربرد ايـن شـاخص بـه در اين م يك متغير است.

ده در بررسي عملكرد مراتع بررسـي يمحاسبه گرد PD54كه با استفاده از شاخص ياهيكمك درصد تاج پوشش گه نشـان دهنـده بوده كـ 53/0در منطقه مطالعاتي، CDLIشده است. نتايج اين مطالعه نشان داد كه ارزش شاخص

حفظ منابع در اكوسيستم مرتع است و با مشاهدات ميداني تطابق دارد. نتايج ايـن مطالعـه حـاكي از آن اسـت كـه وسـيع هـاي توان با استفاده از اين شاخص، عملكرد چشم اندازهاي مرتعي را بـه خـوبي و سـهولت در عرصـه مي

مرتعي با صحت باال بررسي نمود.

CDLIمرتع، چشم انداز، رواناب، سنجش از دور، شاخص عملكرد واژگان كليدي:

دانشگاه صنعتي اصفهان. دانشكده منابع طبيعي، كارشناس ارشد مرتعداري، -1 دانشگاه صنعتي اصفهان. استاديار دانشكده منابع طبيعي، -2 دانشگاه صنعتي اصفهان. استاديار دانشكده منابع طبيعي، -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................34

ن خاك يمقدار فلزات سنگ برو كوتاه مدت دام بلند مدت ير چرايتاث مناطق مرطوب يدر علفزارها

2انيمي، محبوبه ابراه 1د آجورلويمج

دهيچك

گـاو بـر مقـدار ن كوتـاه مـدت توسـط يسنگ يمتوسط بلند مدت و چرا ير چرايتاث ين مطالعه بررسيهدف از اگـاو بـه يمارها شـامل چـرا يانجام شد. ت يمرطوب كشور مالز ين مطالعه در علفزارهاين خاك بود. ايفلزات سنگ

گـاو بـه صـورت يسـال)، چـرا 33/هكتار/ سال) در بلند مدت (يواحد دام 7/2با شدت متوسط ( يصورت تناوبخـاك از هاي سال) و عدم چرا بود. نمونه 5/1دت (/هكتار/ سال) دركوتاه ميواحد دام 5ن (يبا شدت سنگ يتناوب

(Cd)ومين شامل كادمير فلزات سنگيمربوطه گرفته شدند. مقاد يمارهايمتر از ت يسانت 20تا 10و 10تا 0دو عمق

يخاك بـا دسـتگاه پالسـما هاي نمونه(Zn) يو رو (Pb) ، سرب (Cr)، كروم (Cu)، مس (Mn)، منگنز (Fe)، آهن يتكـرار هـاي يريانس با اندازه گيز واريحاصله با روش آنالهاي شدند. داده يرياندازه گ (ICP) يياجفت شده الق

ن انـدازه يبر مقدار فلزات سنگ يدار ير معنين كوتاه مدت تاثيسنگ يج نشان داد كه چرايل شدند. نتايه و تحليتجرـ يثمتوسط بلند مـدت تـا ي. چرا(P > 0.05)شده در خاك نداشته است يريگ بـر مقـدار (P < 0.05) يدار ير معن

متوسـط بلنـد يدر خاك علفزار تحت چـرا يداشته است. مقدار آهن، منگنز، مس، و رو يآهن، منگنز، مس و رون فلـزات در منطقـه چـرا نشـده بـود. در يش از مقدار ايدرصد ب 900/39و 8/54، 8/194، 9/127ب يمدت به ترت

10-0( يدر خـاك سـطح ين كوتاه مدت مقدار آهن، منگنز و رويسنگ يامتوسط بلند مدت و چر يمنطقه با چراـ متر) بود. ا يسانت 20-10( ين فلزات در خاك عمقيش از مقدار ايب (P < 0.05) يدار يمتر) به طور معن يسانت ن ي

ق منـاط ين در خـاك علفزارهـا ياز فلـزات سـنگ يتواند منبع مهم بعض مي انگر آن است كه فضوالت دامهايج بينتامقـدار يه اروپـا بـرا يـ ن شده توسط اتحادييشده كمتر از استاندارد تع يريه فلزات اندازه گيمرطوب باشد. مقدار كل

بلنـد مـدت ين خاك در اثر چـرا يآن است كه مقدار فلزات سنگ ين در خاك علفزارها بود، كه به معنيفلزات سنگ خطرناك باشد. يكولوژيافته است كه از نظر توكسيش نيافزا يدام به آن حد

ن كوتاه مدتيسنگ يمتوسط بلند مدت، چرا ين، چرايفلزات سنگ: يديكلهاي واژه

استاديار گروه مرتع و آبخيزداري، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه زابل -1 دانشجوي دكتراي آبخيزداري، دانشكده جنگلداري، دانشگاه پوترا، مالزي -2

35 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

جهت بهبود پوشش گياهي كنترل و مديريت هرزآب با تاكيد بر روش هاللي آبگير در مراتع استان خراسان جنوبيو توليد علوفه

3، عباسعلي محمودي2، مصطفي پژمرده1بهاره چكشي چكيده

3ايران با برخورداري از بارندگي كمتر از كشور

1

ـ كـره خشك جمله مناطق متوسط جهاني از و كشـوري نيزممنابع طبيعي نيز اكوسيسـتمهاي مراتـع بيابـاني از شـكنندگي بسـيار زيـادي هاي رود. در عرصه مي كم آب به شمار

انها نوسان شدت بارندگي و قلت آن است به نحوي كـه گاهـا برخوردار هستند. از مهمترين فاكتورهاي مؤثر در بيابپيونـدد و يـا سـالها خشـك و مـي افتد در يك واقعه بارندگي به اندازه كل بارندگي ساالنه بارندگي بوقوع مي اتفاق

عاري از بارش ميباشد. اغلب مراتع ايران در محدوده آب و هوايي خشك و نيمه خشك واقع شـده انـد و در ايـن شـود ذخيـره مي ، بخش اعظم بارندگي جهت رشد گياهان مورد نياز است و بايد در همان نقطه اي كه نازلنواحي

شده و به مصرف گياه برسد. شرايط فعلي مراتع استان خراسان جنوبي به گونه اي اسـت كـه قسـمت اعظـم آن در ه و عالوه بر جـاري شـدن روانـاب نتيجه بهره برداريهاي بيرويه طي ساليان دراز پوشش گياهي مرغوب كاهش يافت

ها، لگدكوب شدن خاك سطحي و تردد بيش از حد دام نيز باعث تشديد فرسايش آبي و بادي، هـدر رفـت مـواد غذايي خاك، شور شدن و از هم پاشيدگي ساختمان آن شده است. از اينرو اجراي عمليات بيو مكانيـك خـاك بـه

ماني اجتناب ناپذير است كه عالوه بر حفظ خاك منجر بـه افـزايش منظور افزايش نفوذپذيري و ذخيره نزوالت آساستحصـال آب هـاي مختلفي تحت عنوان پـروژه هاي كمي و كيفي توليد علوفه نيز خواهد شد. در اين راستا شيوه

خشك و نيمه خشك بـه منظـور افـزايش باران و ذخيره نزوالت اسماني در طرح بهبود و اصالح مراتع در مناطقشـود مي شود. با تحقيقات به عمل آمده در اين راستا مشخص مي مطرح كاهش اثرات خشكساليگياهي و پوشش

كه اجراي عمليات احيايي ذخيره نزوالت آسماني توام با بذرپاشي به روش هاللي آبگير تاثير قابل مالحظـه اي بـر دارد به گونه اي كه طي سـنوات نرمـال و افزايش، تقويت و بهبود پوشش گياهي و توليد علوفه در مراتع اين استان

كيلـوگرم علوفـه خشـك در هكتـار 25كيوگرم و در سنوات خشكسالي 40فاقد خشكسالي شاهد افزايش حدود % 45% و در سنوات خشكسـالي حـدود 70هستيم. در مجموع علوفه قابل برداشت مراتع در شرايط نرمال حدود

آنست تا ضمن معرفي پروژه احداث هاللي آبگير تـوام بـا بذرپاشـي بعنـوان يابد. در اين مقاله سعي بر مي افزايشگامي موثر در راستاي تحقق اهداف طرح بهبود و اصالح مراتع و استفاده بهينه از هرزآب در سـطح مراتـع اسـتان،

كمـي به اثرات قابل مالحظه آن در جهت بهبود وضعيت و تقويت پوشش گياهي در سطح مراتع، افزايش كيفـي و اشاره شود.ها توليد علوفه و در نتيجه افزايش توان و ظرفيت عرصه

پوشش گياهي، اثرات خشكسالي، كنترل هرز آبهاي كليدي : واژه

كارشناس ارشد منابع طبيعي -داره كل منابع طبيعي و آبخيزداري خراسان جنوبيا -1 كارشناس زراعت و رئيس اداره مرتع –اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان خراسان جنوبي -2 نگلداريكارشناس ارشد منابع طبيعي و رئيس اداره ج -اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان خراسان جنوبي -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................36

Marrobium cuneatumارزش رجحاني گونه بررسي در استان زنجان يبه روش زمان سنج

2، فرهاد آقاجانلو1احمد موسوي

دهيچك

متـداول ياز روشـها يكـ يدام وجود دارد كه ياهان از نظر چرايگ ين ارزش رجحانييتع يبرا يمختلف يروشهان روش استفاده شـده اسـت. يق از اين تحقيباشد كه در ا مي دام يمختلف چراهاي در زمان يلم بردارياستفاده از ف

ط محيط اشاره كـرد. از يام و شراگياه، نوع د يها يژگيتوان به و يها م از عوامل موثر در ترجيح دام براي چراي گونهباشد و از خصوصيات تاثير گـذار گيـاه در تـرجيح دام يم يجو يها نوع، مقدار و زمان بارش يطيات محيخصوص

رات ارزش ييـ ن تغيـي تع يتوان به خصوصيات فيزيكي و شيميايي به تناسب ذائقـه و نـوع دام اشـاره كـرد. بـرا يمانجـام ين بررسـ يـ ت بادامستان اسـتان زنجـان ا يمختلف در ساهاي هدرما Marrobium cuneatumگونه يرجحان

مـاه مـورد 16برداشـت شـده، در هـا مـاه كـه داده 20ن گونه از كل يچهار ساله نشان داد كه ا يگرفت. زمان سنجـ ي مـي ن ماه چرا موردتوجه گوسفند نژاد افشاريژه از دومياستفاده واقع شده است و به و از يدر بعضـ يباشـد. حت

جـزء سـه گونـه هـا از ماه يو در تعددا 1386باشد مثل مرداد ماه مي ن گونه به عنوان گونه اول مورد توجهياها ماه باشد. مي اول مورد توجه

، بادامستان، زنجاني، بارندگ Marrobium cuneatum، ي: ارزش رجحانيديكلهاي واژه

مربي پژوهشي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان زنجان -1 مربي پژوهشي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان زنجان -2

37 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

در استان زنجان Bromus tomentellusارزش رجحاني گونه راتييتغبررسي

3اضي، محمد ف2، فرهاد آقاجانلو1احمد موسوي

دهيچك

ط محـيط يگيـاه، نـوع دام و شـرا يهـا يژگيتوان به و يها م از جمله عوامل موثر در ترجيح دام براي چراي گونهاه در باشد و از خصوصيات تاثير گذار گي يم يجو يها نوع، مقدار و زمان بارش يطيات محياشاره كرد. از خصوص

توان به خصوصيات فيزيكي و شيميايي به تناسب ذائقه و نوع دام اشاره كرد. نكته ديگر تاثير تركيـب يترجيح دام مهـا گونـه ين ارزش رجحـان ييها است و لذا در تع در دسترس بر ترجيح دام در چراي گونه يهاي گياه و تنوع گونه

Bromusگونـه يرات ارزش رجحـان يين تغين ارتباط بييتع يرارد. لذا بين جوانب مد نظر قرار بگيا يتمام يستيبا

tomentellus ت بادامسـتان يد و مصـرف، در سـا ير توليمقاد يابيمختلف، براساس ارز يرات بارش در سالهاييبا تغـ ا يج چهار سال مطالعه نشان داد كـه ارزش رجحـان يانجام گرفت. نتا ين بررسياستان زنجان ا ن گونـه براسـاس ي

ـ ا يچ زمـان يدر هـ ير بوده ولييماهانه و ساالنه متغ يها ر بارشيمقاد راتييتغ ياهيـ ب پوشـش گ يـ ن گونـه در ترك ينسـبتاً يهـا جـزء گونـه ين حالـت خوشـخوراك يكـامالً خوشـخوراك نبـوده و در بهتـر يها بادامستان جزء گونه

گونـه ين ارزش رجحـان ييتعج بدست آمده از يبا توجه به نتااست. ينسب يرجحان يباشد كه دارا مي خوشخوراكگونـه توان گفـت كـه ير هر سال) باز ميانتخاب نداشته باشد (دو ماه خرداد و ت يبرا يتيكه دام محدود ييها در ماه

Bromus tomentellus يهـا شـه رتبـه يمتوسط بوده و هم يبا ارزش رجحانهاي ز جزء گونهين دو ماه نيدر ا يحت كرده است. را حفظ يانيم

، بادامستان، زنجاني، بارندگ Bromus tomentellus، ي: ارزش رجحانيديكلي ها واژه

مربي پژوهشي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان زنجان -1 نمربي پژوهشي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان زنجا -2 مربي پژوهشي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع ايران -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................38

Astragalus citrinusد و مصرف گونه يزان توليم يبررس

2ي، احمد موسو1فرهاد آقاجانلو دهيچكو فصل چـرا يد علوفه در طيدارد. تول يد علوفه بستگياز جمله مقدار تول يت مرتع به عوامل متعددين ظرفييتعباشـد. بـه مـي فصل چرا متفاوت يمختلف در طهاي زان مصرف گونهين ميمختلف متفاوت است. همچن يها سال

سـال در 4به مـدت ين بررسيد علوفه در مراحل مختلف رشد و مصرف آن توسط دام، ايزان توليم يمنظور بررسدوره چرا مـورد سـنجش يمصرف در ط زانيش و ميد در فصل رويزان توليمراتع بادامستان زنجان انجام گرفت. م

حاصل، مورد تجزيه واريانس مركب در قالب طرح كـامال تصـادفي قـرار گرفـت . هاي داده سرانجامقرار گرفت وچهار سـال يدرصد در ط 100تا 97ن ين گونه بيزان مصرف دام از علوفه ايحاصل شده نشان دادند كه مهاي داده

بطـور 88تـا سـال 86زان مصرف از سـال ين ميشتريمختلف متفاوت بود و ب يبود. نسبت مصرف علوفه در ماههاـ ز واريدرصد)و در سال آخر در مرداد اتفاق افتاده است.جدول آنال 59ر ماه بوده (ين در تيانگيم ـ انس تولي د علوفـه ي

تند.اثر هسـ يدار ياختالف معنـ يدرصد دارا 1در سطح احتمال يمختلف مورد بررس ينشان داد كه سالهاو ماههاد يتولهاي ن دادهيانگيسه ميباشد. مقا مي درصد 1در سطح احتمال يدار ياختالف معن يز دارايمتقابل سال در ماه ن

اتفاق افتاده است. 87ن آن در سال يو كمتر 86د در سال يزان تولين ميشترينشان داد كه ب يمورد بررس يدر سالها

، بادامستان، زنجان Astragalus citrinusد، مصرف، يتول: يديكلهاي واژه

نويسنده مسئول ومربي پژوهشي، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي زنجان -1 مربي پژوهشي، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي زنجان. -2

39 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

Tanacetum polycephalumد گونه يتول يمختلف برداشت رو ير شدتهايتاث

3ياني، فرهنگ قصر 2ي، احمد موسو 1فرهاد آقاجانلو دهيچك

ياساسـ ياز كمبودهـا يكـ ي يمرتعـ هـاي از گونه ياريمجاز بس ينه بهره برداريعدم وجود اطالعات الزم در زمبـه عنـوان Tanacetum polycephalum يمجاز گونه مرتع ين منظور حد بهره برداريبوده است . بدمراتع كشور

20شد. تعداد يسال بررس 4كشور به مدت يشيدر مراتع بادامستان زنجان در منطقه پنج رو ياه غالب علفيك گي 75ه جهت برداشـت يپا 5د، درص 50ه جهت برداشت يپا 5درصد، 25ه جهت برداشت يپا 5كه يكسان بطوريه يپا

سه مرحلـه در فصـل رشـد و در يه به عنوان شاهد انتخاب شد. برداشت علوفه در طيپا 5د علوفه و يدرصد تولسال انجام گرفت . علوفه برداشت شده مربـوط 4ر و به مدت يبهشت، خرداد و تيارد يمختلف، در ماههاهاي هيپا

در هـا ز دادهين قـرار گرفـت. آنـال يك مورد توزيشگاه خشك شده وبه تفكيمادر هر سال در آزها هيبه هر كدام ازپاـ ز واري) انجـام شـد. آنـال CRD(يه طرح كـامال تصـادف يخرد شده در زمان بر پاهاي كرت يقالب طرح آمار انس ي

شـت مختلف بردا يمارهايد تين توليب يدار ينشان دادكه اختالف معن Tanacetum polycephalumگونه هاي داده)، بـر P<0.01ن اخـتالف وجـود دارد( يمارايمورد مطالعه و اثرات متقابل سال در ت ين سالهايوجود نداشته اما در ب

زان آن در سال آخر بوده است.ين ميد در سال اول و كمتريزان تولين ميشترين داده ها، بيانگيسه مياساس مقا

، بادامستان زنجـان، منطقـه پـنج Tanacetum polycephalum يمرتعهاي : شدت برداشت ، گونهيديكلهاي واژه .يشيرو

نويسنده مسئول ، مربي پژوهشي، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي زنجان -1 مربي پژوهشي، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي زنجان -2 استاديار پژوهشي، موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................40

ياهين نقشه پوشش گيترد مناسبيبه منظور تول ياهيمختلف پوشش گ يهاشاخص يبررس در منطقه ترود از استان سمنان

2ين ارزاني، حس1آرمان مقصودلو

ده يچك

يتيريمدهاي ريم گيدر تصم را يمهم و سالمت آن نقش ياهيو دانش در رابطه با پوشش گ يامروزه كسب آگاههـاي به هنگـام بـه داده يدسترس يه ايو ناح ياس جهانيدر مق ياهيش پوشش گيو پا ي. به منظور بررسكند مي فاياكـه شـامل يبـه روش معمـول ياهيگ ن برآورد پوششيباشد. همچن مي معموال دشوار و محدود ييا صحراي يدانيم

ن رو يـ دهد. از ا نمي را به دست يقيهم زمان بر است و هم اطالعات چندان دق است ياهياز پوشش گ يبرآورد كلـ نظ ياتياست كه با داشتن خصوصـ يديار مفيبس يسنجش از دور فن آور ـ ر فـراهم سـاختن ي ع و يد وسـ يـ ك دي

اطالعات حاصـله، صـرفه ي، سهل الوصول بودن اطالعات و دقت بااليريت تكرار پذيك منطقه، قابليكپارچه از يمنطقه هاي يريج حاصل از مشاهدات و اندازه گيب نتايشود. ترك مي ت دادهيارجحها ر روشيدر زمان بر سا ييوجرا ارائـه ات پوشـش اسـت يكه نشـان دهنـده خصوصـ به هنگام هاي تواند نقشه مي سنجش از دورهاي با داده يا

ـ پوشـش گ هـاي اده از شـاخص ق ارزشمند است. استفيت دقيريمد يف واحدهاين امر در تعريدكه اينما كـه ياهيـ در مق ياهيـ زان پوشش گيمكردن يكم يتواند برا مي زيشود ن مي از آنها استفاده يعيامروزه در سطح وس هـاي اسي

ـ به كار گرفتـه شـود. تحق يه ايو ناح ي، جهانيقاره اهاي اسيدر مق ياهيك پوشش گيو تفك يمتفاوت و جهان ق ير ي، تصـاو ياهيپوشش گ يو طبقه بند ييشناسا يقابل قبول برا يع همراه با دقتيرس يافتن روشي يزه يحاضر با انگ

مختلـف طبقـه هـاي ج روشيسه نتايرا مورد استفاده قرار داده است. مقا ياهيمختلف گهاي و شاخص يماهواره ا قرار يرسرا مورد بحث و بر ياهيپوشش گ ير امكان طبقه بنديمتفاوت بر تصو ياهيگهاي و اعمال شاخص يبند دهد. مي ، شاخصريتصو نظارت نشده ي، سنجش از دور،طبقه بندياهيپوشش گ :يديكلهاي واژه

مرتعداري، دانشكده كشاورزي، دانشگاه علوم و تحقيقات، تهراندانشجوي كارشناسي ارشد 1 م و تحقيقات، تهرانعلودانشكده كشاورزي، دانشگاه مرتعداري،گروه ،عضو هيئت علمي 2

41 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

كسالهي يوگراس وفوربها يدائم اهيگونه گ 7ارزش رجحاني يررسب الميچنگوله در استان ا تيسا در

1اشااله محمدپورم

2اضيمحمدف 1ياعظم اديا

چكيده

ـ قـرار گ يدام مـورد بررسـ يـي و رفتار چرا يرجحان شده است ارزش ين پروژه سعيدر ا بـراي تعيـين ارزش رديدرصـد بهـره ن يهمچن شود. دام در طول روز استفاده ميهاي رجحاني از روش زمان سنجي و فيلم برداري فعاليت

از در هر مـاه ها درصد بهره برداري شده گونهاست، ين ارزش رجحانييتع يبرا يگريروش دها برداري شده گونه يوگـراس و فوربهـا ياه دائمـ يـ گونـه گ 7ن پروژه يدر ا شود. مي زوجي تعيينهاي فصل چرا با استفاده از قفس

اهـان يگ يمشـخص شـدكه ارزش رجحـان يدرصـد بهـره بـردار يقرار گرفتنـد و بـا بررسـ يكساله مورد بررسيـ ير از سـا شـت يگباهـان ب ين ماه ارزش رجحانيابد و در فرورديش ميخشك افزاهاي درسال ن ير ماههـا اسـت. در ب

را ين ارزش رجحـان يشـتر يب Scrophularia desertii , Salsola lachnanthaهـاي گونـه يمورد بررسهاي گونه يباشـد. در روش زمـان سـنج مـي Pteropyrum naufelumمربـوط بـه گونـه ين ارزش رجحـان يدارند وكمتر

وجـود نداشـته يدار يكسان بوده و تفاوت معني يرد بررسمو يدر ماهها و سالها يمشخص شد كه ارزش رجحاندرصـد 90قـرار دارنـد و Aدر گـروه Annual grasses &forbsمشخص شد كـه ها ن گونهيب ياست و در بررس

قرار دارنـد و ABدر گروه Salsola lachnantha , Hammada salicornicaاهان تعلق دارد وين گيزمان چرا به ا رند.يگيقرار م Bدرگروه يتر مورد توجه دام قرار دارند واز نظرارزش رجحانكمها ر گونهيسا

ني گياهان، درجات شيب ، ناهمواريچرخه روزانه چرا، ارزش رجحا :هاي كليدي واژه

عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي ايالم 1 عضو هيئت علمي موسسه تحقيقات جنگلها ومراتع كشور 2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................42

)، Aegilops crassaبررسي ميزان مواد معدني پر نياز سه گونه مرتعي گندم نياي ضخيم ( ) Hordeum bulbosum( يا كتوپيازدار ) و جو Bromus tectorumعلف بام(

الميدر استان ا

، 1صيفعلي ورمقاني ،2حسن فضائلي ، 1هوشنگ جعفري 3يحيي عباسپور ،1ياد اعظميا

چكيده

هـا و در مكـان يمرتعـ يهـا ح مراتـع اسـت. گونـه يت صـح يريمد ياز عوامل مهم برا يكيت علوفه يفين كييتعگنـدم مرتعي غالـب شـامل گرامينه سه گونه از دارند. لذا در اين پژوهشن يكساني ييمختلف ارزش غذا يها زمان

بـه صـورت ايـالم اسـتان از مراتـع يمتـوال سالسه در طي مراحل رشد ودر نياي ضخيم، علف بام و جو پيازدارشـگاه ياآنهـا در آزم سـديم و برداري و ميزان كلسيم، فسفر، منيزيم، پتاسـيم، گـوگرد نمونهشده يبند تصادفي طبقهـ مورد تجز SPSSافزار حاصله توسط نرم يها و داده گرديد يريگ ) اندازه.A.O.A.Cاستاندارد ( يها توسط روش ه ي

41/317درصـد) و سـديم( 59/0درصـد)، كلسـيم( 09/0فسفر(نشان داد كمترين ميزان نتايجل قرار گرفت. يو تحلدر منيزيـوم حداقل بود.دن بذر يدر مرحله رس وپيازدارجگونه مربوط به هاي مذكور گرم در كيلوگرم) در گونه ميليدرصـد) و 17/1پتاسـيم( ين مقـدار كمتـر درصـد) تعلـق داشـت و 12/0علـف بـام( بههاي مورد مطالعه گونهبين

علـف بـام از نظـر ميـزان دن بذر مشاهده گرديد. گونـه ينياي ضخيم هنگام رس گندم در گونهدرصد) 29/0گوگرد( گونـه فسـفر و گـوگرد ميـزان هاي رشـد بـود. ) در بين دوره>05/0Pداري( داراي اختالف معنيمنيزيوم و گوگرد

هاي مرتعـي در . بررسي ميزان فسفر، منيزيوم و سديم گونه)>05/0Pدار بود( هاي رشد معني در بين دورهجوپيازدار مطالعه در مراحل مختلـف رشـد داراي هاي مورد از گوسفندان نشان داد كه كليه گونهيسه آن با نيمراتع استان و مقا

.كمبود اين عناصر براي گوسفند بودند

.بام و جو پيازدار ضخيم، علف نياي گندم ،پرنياز يمواد معدنمرتع، :يديكلهاي واژه

هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي ايالم ياعضا 1 مؤسسه تحقيقات علوم دامي كشورعضو هيأت علمي 2 تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي ايالمكارشناس ارشد مركز 3

43 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

يعلوفه در گونه ها ديتول زانيمختلف برداشت بر م يمارهايت ريتاثFestuca ovina وBromus tomentellus

3ياني، فرهنگ قصر 2ي، احمد موسو1انلوفرهاد آقاج

دهيچكبرداشت نسبتي از گياهان مرتع كه يعنيمرتعي كشور هاي اطالعات كافي در زمينه حد بهره برداري مجاز گونه نبود

ريمنظـور تـاث نيمـديريت مرتـع بـوده اسـت. بـد هاي شود يكي از چالش مي از آن موجب خسارت به گياه شتريبدر منطقه پـنج Bromus tomentellus ،Festuca ovina يمرتعهاي گونه ديتول زانيرداشت بر ممختلف بهاي ماريت

ـ پا 40قرار گرفت. ازهر گونه تعداد يكشور( بادامستان زنجان) مورد بررس يشيرو ـ پا 10 كـه، يبطور كسـان ي هي هيعلوفـه ديدرصد تول75جهت اعمال برداشت هيپا 10درصد، 50جهت برداشت هيپا 10درصد، 25جهت برداشت

يماههـا يشاهد(بدون برداشت) انتخاب شد. برداشـت علوفـه در سـه مرحلـه در طـ نبه عنوا هيپا 10و در آخر خشـك هـا هيـ سال انجام گرفت . علوفه برداشت شده مربوط به هـر كـدام ازپا 4 يدر ط ريخرداد و ت بهشت،يارد

هيـ خرد شده در زمان بر پاهاي كرت يدر قالب طرح آمارها ادهد زيقرار گرفت. آنال نيمورد توز كيوبه تفك دهيگردـ ) انجـام شـد. تجز CRD(يطرح كامال تصـادف ـ وار هي Bromusو Festuca ovinaهـر دو گونـه هـاي داده انسي

tomentellus ـ يمارهـا يت ديتول نيب يدار ينشان دادكه اختالف معن نيمختلـف برداشـت وجـود نداشـته امـا در بـ م نيشتريمالحظه شد كه بها داده نيانگيم سهي). در مقا P<0.01اختالف وجود دارد ( نيالعه امورد مط يسالها زاني

ـ 87آن در سال زانيم نيبوده و كمتر يعلوفه در هر دو گونه در سال اول بررس ديتول نياتفاق افتاده اسـت و همچنحـال در گونـه نيـ مالحظـه نشـد بـا ا يردا ياختالف معن زيمختلف در هر دو گونه ن يمارهايت ديتول نيانگيدر م

Bromus tomentellus ـ تول زانيـ شـدت برداشـت از م بيمربوط به شاهد و به ترت ديتول زانيم نيانگيم نيشتريب دي نيكمتـر كـه يكامال بـرعكس بـوده بطور Festuca ovinaموضوع در ارتباط با گونه نيعلوفه در سال كم شد اما ا

ساالنه افزوده شده است. ديتول زانيشدت برداشت بر م شيبا افزا شاهد و ماريدر ت ديتول زانيم

كشور. يشيبادامستان زنجان، منطقه پنج رو ،يمرتعهاي برداشت مجاز، گونه :يديكلهاي واژه

نويسنده مسئول ومربي پژوهشي، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي زنجان -1 مربي پژوهشي، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي زنجان. -2 استاديار پژوهشي، موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور. -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................44

در مرتع Hypericum scabrumد و مصرف گونه يتول يبررس

2ي، احمد موسو1فرهاد آقاجانلو دهيچك

باشـد. مي فصل رشد و چرا يكي ازعلل تخريب مراتع كشور يدر طها د و مصرف گونهيولزان تياز م يعدم آگاهمـورد هـاي ار گونـه يكـ يبـه عنـوان Hypericum scabrumد و مصرف گونـه يزان توليبه منظور روشن شدن م

ـ تول يريسال در بادامستان زنجان اجرا شد. اندازه گ 4ن طرح به مدت يمطالعه، ا ـ ي ا اسـتفاده از د و مصـرف گونـه بدوره يزان مصرف در طيش و ميد در فصل رويزان توليانجام گرفت (قطعه داخل و خارج قرق). م يزوج يپالتها

حاصل، مـورد تجزيـه واريـانس مركـب در قالـب طـرح كـامال هاي داده سرانجامچرا مورد سنجش قرار گرفت وـ م متفـاوت بـود. يبررسـ يد گونه در سـالها يتصادفي قرار گرفت.تول خـرداد و يد در ماههـا يـ زان توليـ ن ميانگي

درصـد از كـل 37بهشـت حـدود يد در ماه ارديزان توليدرصد) اما م 5/32 -30با هم نداشتند ( يرچندان تفاوتيت 89ن بـود و درسـال يانگيـ درصـد كمتـر از م 51اتفاق افتاد كـه حـدود 87د در سال يزان تولين ميد بود. كمتريتول

زان مصـرف دام از علوفـه در ين بـود.م يانگيـ شتر از ميدرصد ب 47علوفه حاصل شد كه حدود ديزان تولين ميشتريببـا هـم نداشـت بطـور يدرصد)و تفاوت قابـل مالحظـه ا 87تا 80ار قابل توجه بود ( حدود يبس يبررس يسالها

زان يـ ن ميرشـت يمدت چرا مورد مصـرف واقـع شـد. ب ين گونه در طيد شده ايدرصد علوفه تول 85ن حدود يانگيم 4زان حـدود يـ بهشت با ميزان در ماه اردين ميدرصد) و كمتر 32-30ر و مرداد بوده( يت ين مصرف در ماههايانگيم

ـ انس توليز واريباشد. جدول آنال مي زمان ورود دام به منطقه يدرصد بود كه عموما مصادف با ابتدا د علوفـه نشـان ي ياختالف معنـ يدرصد دارا 1ثر متقابل سال در ماه در سطح احتمال و ا يمورد بررس يد در سالهايزان توليداد كه م

باشند. نمي دار ياخالف معن يدرصد دارا 5د علوفه در سطح احتمال يمختلف تولهاي بوده اما ماه يدار

.، بادامستان زنجانHypericu scabrumد، مصرف، يتول :يديكلهاي واژه

تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي زنجان نويسنده مسئول ومربي پژوهشي، مركز -1 مربي پژوهشي، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي زنجان. -2

45 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

از نوسان بارش در استان فارس يد علوفه ناشيرات تولييمعادله برآورد تغ

4، حسين قره داغي3يجواهر يعل، 2يدريكلثوم ح ،1يگرشاسب صالح

چكيدهتعيين ميزان توليد ساالنه علوفه به منظور محاسبه ظرفيـت چـرا، از جملـه مـوارد ضـروري در مـديريت مراتـع

ن يآورد تا بر اسـاس آن تخمـ مي ا بوجودزان بارش و توليد مراتع اين امكان ريشود. تعيين رابطه بين م مي محسوبجه با ارائه برنامه اي مدون و علمي، از سـير ياز توليد مراتع پيش بيني و ظرفيت چرا را مشخص نمود. در نت يمناسب

ـ قهقرايي منابع و بخصوص مراتع جلوگيري كرده كه اين امر به استفاده رضـايتبخش ، مسـتمر و دراز مـدت از ا ن يشد. به همين منظور ، با استفاده از روش اقليم بندي دومارتن نسبت به تهيه نقشـه اقلـيم اسـتان منابع منجر خواهد براي هر يك از نـواحي اقدام گرديد. پس از مشخص شدن نواحي اقليمي و محدوده آنها، GISفارس با استفاده از

هر ناحيه اقليمي بـراي يـك دوره آمـاري باران سنجي در هاي اقليمي ميزان متوسط بارش با استفاده از آمار ايستگاه ساله محاسبه گرديد و ميزان توليد مراتع مربوط به محدوده هر شهرسـتان نيـز كـه در هـر ناحيـه اقليمـي قـرار 17گيرد در دوره زماني مورد بررسي به تفكيك سال و با استفاده از روش قطع و توزين محاسبه و نهايتا بـا اسـتفاده مي

ري وزني ميزان متوسط توليد و بارش مربوط به هر سال در هر ناحيه اقليمـي محاسـبه گرديـد از روش ميانگين گيسپس رگرسيون گيري نموده و اقدام به تهيه فرمولي جهت هر يك از نواحي اقليمي مورد نظر گرديد كـه بـا بكـار

ناحيه اقليمي بـا اسـتفاده از ميـزان ژه مراتع در هر گيري اين فرمول امكان پيش بيني توان و توليد منابع طبيعي و بوي گردد. مي بارش نازل شده بدون انجام عمليات ميداني و همچنين قبل از فرارسيدن فصل بهره برداري فراهم

م يد، بارش، اقليمرتع، تول :يديكلهاي واژه

كارشناس ارشد اداره امور مراتع اداره كل منابع طبيعي و آبخيز داري استان فارس -1امور مراتع اداره كل منابع طبيعي و آبخيز دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه آزاد اسالمي واحد ارسنجان و كارشناس اداره -2

داري استان فارس

معاون فني اداره كل منابع طبيعي و آبخيز داري استان فارس -3 استاديار دانشگاه آزاد اسالمي واحد ارسنجان -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................46

در مراتع صالح آباد ايالم يمرتعها گونه يبررسي ارزش رجحان

3وماشاءاله محمدپور 2، محمد فياض1اياد اعظمي دهيچك

خصوصـيات هـا گونـه هـر يـك از .تشكيل شده اسـت و شرايط مختلف رويش گاهي گياهيهاي گونهمراتع از معينـي ارزش چرايـي . بنابراين در دوره زماني خاصي از دوره چرا فعـال بـوده و دارندمتفاوت رويشي و فنولوژي

علوفـه معينـي در اختيـار و نقاط مختلف عرصه مرتع، مختلف فصل چرادارد. از اين روي دام نيز در مقاطع زماني ريـزي و مـديريت دهد. بدون شناخت اين رفتارها برنامه دارد كه بر حسب آن از خود رفتار چرايي خاصي بروز مي

باشد. عليرغم وجود اطالعات كلي در مورد مديريت چرا، هنوز كار علمي مشخصي در ايـن مرتع و دام مقدور نميت صـا لـح آبـاد ين طرح درسـا ي، ا يارزش رجحان يطرح بررس يدر راستا رابطه در كشور صورت نگرفته است.

روش دو بـا ،يمرتعـ گونـه 18 يرجحان ارزش پروژه دربه اجرا درآمد. 1389تا 1386الم در مدت چهار سال يادهد كـه مي درصد مصرف نشانبه روش يج پروژه ارزش رجحاني. نتاديگرد يبررس يسنج زمان و مصرف درصد

را دارد. ين ارزش رجحـان يشـتر يبا ب Salvia compressaگروه قرار گرفته اند كه گونه 8در يگونه مورد بررس 18مجموع گراس و فورب ها) در رتبـه دوم (Annual grass &forbsو Ankyropetalum gypsophiloidesهاي گونه

درصـد زمـان چـرا، 2/97نيانگيـ كساله بـا م ياهان يگ، يروش زمان سنج واقع شده اند. در يو سوم ارزش رجحانـ با م Onosma bulbotrichumن چند ساله گونه ين زمان چرا را به خوداختصاص داده است. در بيباالتر 1/1ن يانگي

، Astragalus talimansurensis،Salvia compressa چند سـاله هاي ن درصد زمان چرا را دارد. گونهيدرصد، باالترCousinia.sp،Convolvulus reticulatus ،Ferulago macrocarpa وDianthus siphonocalyx ــه ترت ــب ب در ي

قرار گرفته اند. يبعدهاي رتبه

ارزش رجحاني ، مراتع صالح آباد لغات كليدي:

عضو هيئت علمي مركزتحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي ايالم -1 مراتع كشورعضوهيئت علمي موسسه تحقيقات جنگل ها و -2 عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي ايالم -3

47 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

جتا ابعاد از استفاده رون الونگاتم بايآگروپا برآورد توليد گونه يسازامكان مدل يبررس مه گنبد)يمراتع چپرقو :يگياه (مطالعه مورد پوشش

2يحشمت ي، غالمعل2اكبرلو ي، موس2ين باراني، حس1يدايل شياسماع

دهيچك

ار دشـوار و يبسـ ياهيوماس گين كل بير قطع و توزياهان نظيد گين مقدار تولييتع يمعمول برا يهااستفاده از روشـ م ينيش بينه پيدر زم يارين بسيز خواهد داشت. محققين ياديان زاز به صرف زمين كه نينه بوده ضمن ايپر هز زان ي

انـد ان داشـته ياند اما بافتهيز دست ين يج مناسبياهان مطالعه نموده و به نتاياز ابعاد گ يريگق بهرهيها از طرد گونهيتولط مختلـف يمختلـف و شـرا يهـا ق ابعـاد آن در گونـه يد از طريبرآورد تول يشنهاد شده برايپ يونيرگرس كه روابط

ن ين كـرد. بـد ييرا تع ينيش بيپ يونين مدل رگرسيبهتر يطيهر گونه و در هر مح يد برايتفاوت دارد لذا با يطيمحـ به ا .مه صورت گرفتيرون النگاتم در منطقه چپرقويد گونه آگروپايق جهت برآورد تولين تحقيمنظور ا ب يـ ن ترتي

قـه، ارتفـاع يعرصه و اندازه گرفتن قطر بـزرگ و كوچـك تـاج و گونه درن يا يهاهيپا يكه پس از انتخاب تصادفج ين آنها شد. نتايد آن و خشك نمودن و سپس توزيط تاج و حجم تاج پوشش، اقدام به قطع تولياه، محاسبه محيگ

باشـد. يم 61/0ن ييب تبيارتفاع گونه در مدل وارد شده و ضر يژگيون گام به گام نشان داد تنها وياستفاده از رگرستـر و توان راحتين گونه ميارتفاع ا يژگيرون را با استفاده از ويآگروپا ياهيگ يهانكه در مراتع منطقه گونهيجه اينت

تر خواهد بود. قيشده دق ينيش بيج پيز نتاين حال نيبرد در ع ين گونه پيد ايزان توليتر به معيسر

اهيون گام به گام، ارتفاع گيرون النگاتم، رگرسي، آگروپااهاني، ابعاد گياهيوماس گيب :يديكلهاي واژه

دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -1 اعضاي هيئت علمي گروه مرتعداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................48

ره ييچند متغهاي ت علوفه با استفاده از روشيفيكهاي شاخص يابيارز )ياري: مراتع كرسنك استان چهارمحال و بختي(مطالعه مورد

4يهوشمند صفر، 3يرمرديش يحمزه عل، 2ين ارزانيحس، 1گانهيحسن چكيده

باشند، در سه مي مهم و خوشخوراك مراتع منطقههاي در منطقه كرسنك كه از گونه يگونه مرتع 10ن پژوهش، از يدر ا يبـرا ييايميه شيصورت گرفت. سپس تجز ي) نمونه برداريو بذرده ي، گلدهيشي(شامل؛ رشد رو يكيمرحله فنولوژ

د. به منظـور يانجام گرد ياهيگاي ه ) نمونهADF( يدينده اسياف نامحلول در شوي) و الNتروژن (يدرصد ن يرياندازه گـ و به منظور تجز يه كامال تصادفيل در زمان در قالب طرح پاياز طرح فاكتورها ر دادهيل اثرات جمع پذيه و تحليتجز ه ي

و ا ـه مراحل وها گونه اري دـپايابي ـياستفاده شد. براي ارز AMMIمرحله) از مدل × گونه متقابلثر ر(اياثرات ضرب پذ ي. پس از جمع آورشدده ستفات اپالي با يهادارنمو وت، ازاـمتفمراحل ه ـبف ـمختلي ها گونه ط دادناـتبارن ـيهمچن

، يكيمـورد مطالعـه در مراحـل مختلـف فنولـوژ هاي ت علوفه گونهيفيكهاي رات شاخصييتغ يبه منظور بررسها دادههاي قرار گرفت. با توجه به نتايج تجزيه واريانس تاثير عامل سهيبا استفاده از آزمون چند دامنه دانكن مورد مقاها نيانگيم

مرحله در سطح يك درصد معني دار شد و بخش عمده تغييرات ناشي از منبع تغيير × مرحله، گونه و تاثير متقابل گونه ظه اي دارند و دهد كه تركيب شيميايي گياهان مورد مطالعه، تغييرات قابل مالح مي ج حاصله نشانيمرحله بوده است.نتا

) ، ماده خشك CPن خام (يزان پروتئيشرفت مراحل رشد، از ميمرحله فنولوژيكي بر كيفيت علوفه اثر معني داري دارد. با پـ زان اليـ ت علوفه، كاسـته و بـر م يفينده كيافزا ي) به عنوان فاكتورهاME( يسميمتابول ي) و انرژDMDقابل هضم ( اف ي

ياهيگهاي ت گونهيج مطلوبيشود. نتا مي ت علوفه، افزودهيفيبه عنوان فاكتور كاهنده ك) ADF( يدينده اسينامحلول در شو يشوند. از نظر انرژ مي ت محسوبيمطلوب يليخهاي ن خام جزء گونهياز لحاظ پروتئ ياهيگهاي نشان داد كه همه گونه

ها ه گونهيشده است، بق يوب گروه بندمطلهاي كه جز گونه Asperula molluginoidesر از گونه يز به غين يسميمتابول Asperula molluginoides ،Phlomisز سـه گونـه ين DMDشوند. از نظر مي مطلوب محسوب يليخهاي جزء گونه

olivieri ،Phlomis persica مطلـوب يليخهاي جزء گونهها ه گونهيشده است و بق يمطلوب گروه بندهاي جز گونهن خـام بيشـتر ي، دو مولفه اول و دوم اثر متقابل مربوط بـه شـاخص پـروتئ AMMIزيه شوند. براساس تج مي محسوب

در مورد AMMI1درصد معني دار شدند. براساس مدل 1واريانس اثر متقابل گونه در مرحله را بيان نمودند و در سطح CP هاي گونهAs ef وTr el دل ه ميشدند. براساس تجز يمعرفها ن گونهيدارتريبه عنوان پاAMMI در مورد شـاخص

DMD ،ADF وME ز مدل ينAMMI1 هاي ن اساس گونهيدار شد كه برا يمعنAs ov وAs br ـ به عنـوان پا ن يدارتريهاي جمع پذير(تجزيه واريانس و آزمون دانكن) تجزيههاي شدند. با توجه به نتايج بدست آمده از تجزيه يمعرفها گونه

و As ov ،As brهـاي توان بيان داشت كه گونه مي اصلي اثر متقابل)هاي ز مولفهضرب پذير(بررسي باي پالت حاصل اAs ef ظرفيـت چـراي هاي ت و پايداري آنها مطلوب بوده و قابل معرفي جهت برنامهيفيكهاي از نظر ميانگين شاخص

باشد. مي مرتع

هراندانشجوي دكتري مرتعداري دانشگاه ت -1 استاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2 كارشناس ارشد پژوهشي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان چهارمحال و بختياري -3 عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان كرمانشاه -4

49 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

نيمه استپي و پايداري. ،AMMIت، يفيكهاي : شاخصيديكلهاي واژه

منطقه حفاظت شده سبزكوه ينده پوشش اراضيت آيوضع ينيبشيپ CA-Markovبا استفاده از مدل

2يمي، عطاله ابراه1زاده يزهرا عبدالعل

دهيچك

و يمـ يبـوده، از نظـر تنـوع اقل يمتنوع طبيعي اندازهاي چشم و هااكوسيستم حفاظت شده سبزكوه، داراي منطقههـاي آن همچـون سـاير رسد كـه اكوسيسـتم ياست و به نظر م يار غنيبس ات وحشيو ح ي، رويشگاهيتوپوگراف

-خود شـده ياهيدر ساختار پوشش گ يراتييگذشته دستخوش تغ يهاسال يران، در طيخشك امهيهاي ناكوسيستم

ـ يبـرا Markov يارهيزنج يهااند. امروزه مدل ـ يبشيپ ـ ين ـ ا يكم در مطالعـات يارات، كـاربرد گسـترده ييـ ن تغيو سيستم اطّالعات جغرافيايي استفاده شد تا بـا توجـه ياماهواره يهاز از دادهين مطالعه نياند. در اافتهي يكيلوژاكو

مـورد CA-Markovي روند فعلي، وضعيت آتي منطقـه بـا اسـتفاده از به روند تغييرات در گذشته و به شرط ادامهطبيعـي و محـيط زشمند را در اختيار مديران و سياستگذاران منابعن پيش بيني، ابزاري اريج ايرد. نتايبيني قرار گپيش

تـر در راسـتاي حفـظ ص مناطق بحراني و داراي اولويت اصالحي، با ديدي آگاهانهيدهد تا با تشخزيست قرار مي) 1382(سـال +ETM) و 1354(سـال MSSهـاي اين منطقه ارزشمند بكوشند. در اين مطالعه از تصاوير سنجنده

-CAحـداكثر شـباهت آن بكـار گرفتـه شـد. سـپس از مـدل يبندبه روش طبقه يه نقشه پوشش اراضيتهجهت

Markov ـ نده استفاده گرديسال آ 15در يرات احتمالييتغ ينيبشيبه منظور پ ـ ي ـ يبشيد. محاسـبات مربـوط بـه پ ينافزوده شده و نيز از مسـاحت هاي منطقهاي و جنگلرات نشان داد كه به مساحت اراضي كشاورزي، مراتع بوتهييتغ

مراتع علفي و اراضي لخت كاسته خواهد شد.

اي، سبزكوهبندي تصاوير ماهواره، طبقه CA-Markovپوشش اراضي، سنجش از دور، مدل :يديكلهاي واژه

كارشناس ارشد مرتعداري -1 يزداري دانشگاه شهركرد عضو هئيت علمي گروه مرتع و آبخ -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................50

ز وستگان با استفاده از سنجش از دوريمراتع حوضه آبخ ياهيرات پوشش گييتغ يبررس )يو مارن يكسه دو سازند آهي(مقا

2يمي، عطاله ابراه1زاده يزهرا عبدالعل

دهيچك

ز يـ ش و رسـوب در حوضـة آبخ يفرسا يكيو كنترل مكان ينگهدار يبرا يهنگفت يهانهينكه ساالنه هزيرغم ايعلـ نحـال م يشـود، بـا ا يصرف م ياريبخت در شرق استان چهارمحال وواقع وستگان ن حوضـه يـ ش در ايزان فرسـا ي

ـ نييات تـاالب پـا ين مسئله حيده و ااد بويهمچنان ز گنـدمان)، رودخانـه آقـبالغ و يالمللـ نيدسـت آن (تـاالب ب-يص مـ يقابل تشخ يو مارن يآهك ين شناسين حوضه، دو نوع ساختار زميكند. در ايد ميمنطقه را تهد يكشاورز

يمـورد بررسـ يادهـه ك دورة سهيدر يو مارن يدر دو سازند آهك ياهيرات پوشش گييتغ ين بررسيباشند. در اش و رسـوب حوضـه اتخـاذ كـرد. يكنترل فرسا يرا در راستا يتيريح مديمات صحيقرار گرفته است تا بتوان تصم

ـ ماهواره لندست اسـتفاده گرد يالديم 2002 و 1977 يهار سالين منظور از تصاويبد ن مرجـع يد. پـس از زمـ يـ پوشـش گ الزمـه، شـاخص يو متـر يحات راديم تصحكسل و انجايك پير با دقت كمتر از ين تصاوينمودن ا ياهيNDVI ير مناطقيد. به روش تفاضل تصاوينرمال شده) در دو سازند مذكور محاسبه گرد يتفاضل ياهي(شاخص گ

رات (بصـورت كـاهش ييـ رات بـر حسـب نـوع تغ ييتغ ين شد. طبقه بنديير كرده بود تعييآن تغ ياهيكه پوشش گـ ياد تا خيز يليرات (از خيير) شدت تغييو بدون تغ ياهيش پوشش گي، افزاياهيپوشش گ ـ كـم) در هـر يل ك از ي

ـ انگر تغيـ ش درآمـد. شـواهد ب يبه نمـا رات رخداده در هر سازندييتغ ين و پراكنش مكانييسازندها تع يرات منفـ ييـ يـ شود با توجه بـه مشـخص شـدن محـل و م مي هيبود. لذا توص يسازند مارن ياهيدر پوشش گ يشتريب وع زان وق

يكيولولـوژ ياصالح منطقه بـه اقـدامات ب يهان در برنامهيشود و همچن يبندتياولو ي، مناطق بحرانيرات منفييتغـ مراتـع منطقـه ن يكياكولوژ يداريمدت، پايها در طوالننهيمبذول گردد تا ضمن كاهش هز يشتريتوجه ب ن يز تـأم ي گردد.

ين شناسيزم يز دور، سازندهاش خاك، سنجش اي، فرساياهيپوشش گ :يديكلهاي واژه

كارشناس ارشد مرتعداري -1 عضو هئيت علمي گروه مرتع و آبخيزداري دانشگاه شهركرد -2

51 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

مقايسه وضعيت مرتع در روش چهار فاكتوره و روش سالمت مرتع

4يد شاهرخي، سع3زادهي، عسگر عل2ين ارزاني، حس1يفاطمه مهدو

چكيده وضعيت مرتع عبارت از مقايسه وضع فعلي مرتع با وضعيتي كه مرتـع در شـرايط پتانسـيل طبيعـي (كليمـاكس)

باشد. و يكي از مهمترين فاكتورهايي است كه ارزيابي آن در مديريت مرتـع جايگـاه ويـژه اي دارد. تواند داشته ميآنچه تا كنون در كشور ما بعنوان تعيين وضعيت شناخته و متداول شده اسـت غالبـا تعيـين درجـات وضـعيت بـه

انه مطرح است. هـدف از روشهاي چهار و شش فاكتوره است در حالي كه مفاهيم ديگري نظير سالمت مرتع و آستاين بررسي نشان دادن ميزان انطباق آنچه در روش سالمت مرتع بعنوان وضعيت سالم، در معرض خطر ، نا سالم و

شود با مفـاهيم شـناخته شـده وضـعيت عـالي، خـوب، متوسـط و يـا فقيـر در روش مي يا آستانه هر يك تعريفدر دوازده تيـپ گيـاهي بـارز منـاطق 1385ه حاضر پـاييز چهارفاكتوره در مراتع خشك و نيمه خشك است. مطالع

استپي كشور و در دو استان مركزي و اصفهان به اجرا درآمد. نخست فاكتورهـاي مختلـف پوشـش گيـاهي انـدازه گيري و سپس وضعيت مرتع در هر تيپ به دو روش چهارفاكتوره اصالح شده و سالمت مرتع تعيين گرديد. پـس

در هفـت 11تكـرار، درجـه آزادي 12با داشـتن ها جفتي ، داده Tاز طريق آزمون ها ودن دادهاز اطمينان از نرمال بحالت مقايسه شد و نتايج نشان داد بين دو روش چهارفاكتوره و سالمت مرتع در حالت كلي اختالف معنـي داري

عوامـل درصـد پوشـش وجود ندارد. كه اين امر ناشي از كمي نبودن اين دو روش است. اين در حالي اسـت كـه گياهي و بنيه و شادابي گياهان در روش چهار فاكتوره با كل امتياز مكتسبه در روش سالمت مرتـع اخـتالف معنـي

دهنـد. ضـمن اينكـه عامـل در صـد پوشـش گيـاهي بـا معيـار عملكـرد مـي داري را در سطح يك درصد نشـان دهـد. بـا توجـه بـه نتـايج مي داري را نشان هيدرولوژيك در روش سالمت مرتع نيز در همان سطح اختالف معني

شود، اين مقايسه در مناطق ديگر نيز به اجرا درآيد تا ضمن ارزيابي كارايي دو روش، با مشـخص شـدن مي پيشنهادنقاط قوت و ضعف هركدام و در كنارهم قرار دادن فاكتورهاي موثر اين روشها و كمي نمودن آنها به روش جديـد

باشد دست يافت. مي برگيرنده نقاط قوت اين دو روشتعيين وضعيت كه در

وضعيت مرتع، چهارفاكتوري، سالمت مرتع، مناطق استپي : يديكلهاي واژه

دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات -دانشجوي دكتري مرتعداري -1 استاد دانشگاه تهران و عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات -2 رييس گروه مرتعداري دفتر امورمراتع -رشناس ارشد مرتعداري كا -3 دانشگاه آزاد اسالمي واحد جيرفت -كارشناس ارشد مرتعداري -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................52

بررسي اثر اعمال مديريت بر وضعيت و گرايش مراتع مناطق خشك ( مطالعه موردي مراتع زرنديه )

5، طاهره ثابت پور4گل ، عباسعلي سند3زادهي، عسگر عل2ين ارزاني، حس1يفاطمه مهدو

چكيده

اين بررسي با هدف تعيين ميزان تاثير مديريت بر فاكتورهاي اصـلي پوشـش گيـاهي مراتـع منـاطق خشـك، در مختلف گياهي، وضعيت و گرايش مرتع و همچنين تعيين اينكه كدام يك از اجزا موثر در تعيين هاي شرايط و تيپ

قرار دارند. انجام شده است. بدين منظـور در چهـار سـايت واقـع در وضعيت و گرايش بيشتر تحت تاثير مديريتاراضي دشتي و تپه ماهوري مراتع بخشعلي نعمتي و پرندك (رحيم آباد) كه بـه ترتيـب داراي طـرح مرتعـداري و

شك و به عنوان نمونه اي از مراتع مناطق استپي با اقليم خ ساوه شهرستان زرنديهباشند، در مي فاقد طرح مرتعداريميليمتر به اجرا در آمد. در هر تيپ گياهي، منطقه معرف انتخاب شده و با توجـه بـه شـرايط 190متوسط بارندگي

و 1385اقليمـي، نــوع پوشــش، تركيــب گيــاهي و مراحــل فنولــوژي گياهــان انــدازه گيريهــا در دو نوبــت (آبــان 40متري مستقر و اندازه گيريها در 200كت ) انجام شد. براي اين منظور در هر سايت چهار ترانس1386ارديبهشت

Tهـاي بـا اسـتفاده از آزمـون SPSS 14 پالت در برنامه 320حاصل از هاي متر مربعي انجام و نهايتا داده 4پالت بـه ترتيـب بـا اسـتفاده از روشـهاي، گـرايش مرتـع مستقل و آزمون دانكـن آنـاليز گرديـد. وضـعيت و Tجفتي،

مورد ارزيابي و اندازه گيري قرار گرفت؛ اين بررسـي نشـان داد اعمـال ترازوي گرايشو چهارفاكتوره اصالح شدهمديريت توانسته است وضعيت مرتع را حدود يك طبقه ارتقاء دهد و عالوه بر آن بين افـزايش امتيـاز وضـعيت و

گرايش مرتـع نيـز تحـت داراي فيزيوگرافي مشابه، وجود داشت. هاي افزايش توليد رابطه مستقيمي بويژه در سايتفاقـد هـاي + و در سـايت 6+ تـا 3داراي مـديريت از هـاي تاثير اعمال مديريت بهبود يافته و امتياز آن در سـايت

متغيير بوده است. -7تا -4مديريت از

مديريت، مناطق خشك، وضعيت مرتع، گرايش مرتع، تغييرات پوشش گياهي، طرح مرتعـداري، : يديكلهاي واژه اوهزرند س

دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات -دانشجوي دكتري مرتعداري -1 حقيقاتاستاد دانشگاه تهران و عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و ت -2 رييس گروه مرتعداري دفتر امورمراتع -كارشناس ارشد مرتعداري -3 عضو هيات علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع -4 دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات -دانشجوي دكتري مرتعداري -5

53 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

فاصله اي و كوادراتي در تعيين الگوي پراكنش هاي كارايي شاخص بوته زارهاي استان يزد

2حسين ارزاني، 1علي بمان ميرجليلي

چكيده

در اين تحقيق دو شاخص فاصله اي هاپكينز، ابرهارت و يك شـاخص كـوادراتي موريسـيتاي اسـتاندارد در سـه سـايت اليبيد استان يزد به مرحله اجرا درآمد،بدين صـورت كـه ) متر مربع در مرتع تنگ 2×1) و(1×1پالت (

در هر سايت مطالعاتي منطقـه كليـد مشـخص شـد. سـپس در هـر سـايت وانتخاب مورد نظرمطالعاتي در مرتع در هـر الگوي پـراكنش هاي شاخص ) متر مربع انتخاب گرديد. هر يك از40×100محدوده اي به مساحت (

،متر ايجاد گرديـد 10متري به فاصله 100كرار انجام شد. بدين ترتيب كه در هر تكرار سه ترانسكت سايت با سه تبـراي نقطه وجـود داشـت، 10روي هر ترانسكت به صورت موازي نسبت به يكديگر تأسيس شدند.ها ترانسكت

و فاصـله ديكتـرين گيـاه تا نز روي ترانسكتنقطه هر فاصله اي پراكنش در هر تكرار فاصلههاي محاسبه شاخصكـوادراتي پـراكنش در هـر هـاي اي اندازه گيري شـاخص رو ب اندازه گيري اش هين گياه همسايكترياه تا نزدين گيا

ـ مستقر روي ترانسكت شـمرده شـدند هاي در كواداتها سايت تعداد بوته الگـوي هـاي راي مقايسـة شـاخص ب) استفاده شد، نتايج نشـان داد كـه در SEو خطاي استاندارد( )CVپراكنش از نظر دقت، از ضريب تغييرات محيطي(

بوته زارها از بين سه شاخص مورد مطالعه شاخص فاصـله اي هـاپكينز از دقـت وكـارايي بـاالتري نسـبت بـه دو شاخص ديگر برخوردار است.

، الگوي پراكنششاخص هاپكينز، شاخص ابرهارت،شاخص موريسيتا استاندارد، تنگ اليبيد يزد كليدي:هاي واژه

دانشجوي ارشد مرتعداري -1 استاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................54

ليسبالن استان اردب يمه استپيدر مراتع ن يمهم مرتع يهات علوفه گونهيفيك

3يمعتمدجواد ، 2ين ارزاني، حس 1چالن يديمف يمرتض

ده يچك

ص يدردسترس دام در هـر هكتـارمرتع، تشـخ يمقدار انرژ يابي، به منظور ارزياهان مرتعيگ يين ارزش غذاييتعن منظـور ياست. بـه همـ يضرور يامر ياهان مرتعيب رساندن به گيش عملكرد دام بدون آسيزازمان مناسب چرا و افـ قـرار گرفـت. در ا يل مـورد بررسـ يـ سبالن اردب يمه استپيمهم مراتع نهاي ت علوفه گونهيفيدر پژوهش حاضر ك ن ي

، Alopecurus textilis ، Festuca sulcata ،Poa trivialis ،Bromus tomentellus ، شـامل؛ يگونه مرتعـ 4مطالعه از يكيباشـند، در سـه مرحلـه فنولـوژ مـي مراتع منطقه مورد مطالعه ياهيگهاي پيت يمهم و عناصر اصلهاي كه از گونهت علوفه شـامل؛ درصـد يفيكهاي شد. سپس شاخص ينمونه بردار 1388) در سال يو بذر ده ي، گلدهيشي(رشد رو

و DMD(6ماده خشـك ( يري، درصد هضم پذ5)ADF( يدينده اسينامحلول در شو افيال، درصد 4)CPن خام (يپروتئـ فيكهـاي و مراحل رشـد از نظـر شـاخص ها محاسبه شد. به منظور مقايسه گونه ME(7( يسميمتابول يمقدار انرژ ت ي

دانكـن اسـتفاده مشاهده منابع تغييرات درون گروهي، از آزمـون مقايسـه منظور علوفه، از تجزيه و تحليل واريانس و به -ز مراحل سه گانـه رشـد يمختلف و نهاي ن گونهيت علوفه بيفيك يدهد در مورد شاخصها مي ج حاصله نشانيشد. نتا

ه شاخصها بـه يكل يز بر رويو مرحله رشد ن ياهيوجود داشت. ضمنا اثر متقابل گونه گ ياز نظرآمار يدار يتفاوت معن يت هضـم و انـرژ يـ ن، قابليزان پـروتئ ياه، در اثر كاهش ميشرفت رشد گيبا پ ج نشان دادينتادار بود. يمعن يآمار لحاظـ فين كيبـاالتر يشـ يدر مرحله رو ياهيگهاي ن اساس گونهيشود و بر ا مي ت علوفه آن كاستهيفياز ك يسميمتابول ت را ي

)، مربـوط بـه گونـه ME( يسميمتابول ي) و انرژCPن خام (ين درصد پروتئيشتريمورد مطالعه، بهاي ن گونهيدارند در بFestuca sulcata از نظـر حـد يو گلـده يشـ يباشد كه مقـدار آن در مراحـل رشـد رو ي ميشي، در مرحله رشد رو ،

يباشـد. از نظـر انـرژ مـي درصـد) بـاالتر 7( يگوسفند در حالت نگهـدار ي) آن براCPن خام (يدرصد پروتئ يبحرانـ ين ترييحد پادر يدر مراحل فنولوژها ه گونهيكل يسميمتابول لـوگرم) قـرار يمگـاژول بـر ك 8( ينسبت به حـد بحران

در Poa trivialis ن خـام را دارد و گونـه ين درصد پروتئيكمتر يدر مرحله بذر ده Bromus tomentellusگونه دارند.بر اسـاس ،Festuca sulcataبرخوردار است. در مجموع گونه يسميمتابول ين درصد انرژين ترييازپا يمرحله بذرده

ت علوفه را دارد.يفين كيشده باالتر يرياندازه گ يشاخصها

لي، مراتع سبالن اردب Festuca sulcata، يكياز، مراحل فنولوژيمورد ن يت علوفه، انرژيفي: كيديكلهاي واژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -1 استاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2 استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه اروميه -3

4 - Crude protein (CP) 5 - Acid detergent fiber (ADF) 6 - Dry matter digestible (DMD) 7 - Metabolizable energy (ME)

55 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

يب گونه ايالب بر درصد تاج پوشش و تركيپخش س ييايات احيارزيابي اثرات عمل ين آباد شهرستان تربت جام، استان خراسان رضودر منطقه جها ياهيگ

، 3، محمد رضا قنبرپور2ي، جمشيد قربان1يپروين دولت

5، سعيد جاهدي پور4يدريقدرت اله ح ده يچك

كنواخـت ير يـ ع نامناسـب و غ يـ ن منـاطق و توز يـ زش كم بـاران در ا يمثل ر يليكمبود آب كه به دال يسـنت يتيريمـد يكهاياستفاده از تكن يرا برا يديعالقه جدش و يباشد گرا مي فصول سال يدر ط يبارندگ

هرز آب و يمهم در جمع آورهاي اتيالب از جمله عمليجاد كرده است. پخش سياستفاده از آب را ا يبراده است. يكشور اجرا گرد يشيباشد كه در مناطق مختلف رو ي ميعيطبهاي ستمياكوس ياهيپوشش گ ياياح

ـ داشـته باشـد. در ا ياهيـ مختلـف گ هاي پوشش گونه يرات مثبت و منفي روتواند اث مي پخش سيالب ن يب گونـه يـ و بدست آوردن ترك ياهيات پوشش گيخصوص يات روين عملياثرات ا يق با هدف بررسيتحق

ج نشان داد كـه در ين دو منطقه انجام گرفت. نتاين ايب يسه ايالب و منطقه شاهد مقايدر منطقه پخش س ياداشـته و پخـش يدار يش معنياهان نسبت به منطقه شاهد افزايب درصد تاج پوشش گاليمنطقه پخش س

در منطقـه هـا از گونـه يدر منطقه شاهد شـده اسـت. بعضـ ها از گونه يش پوشش بعضيالب باعث افزايسدر منطقـه پخـش يب گونـه ا يـ ده نشـد. در كـل ترك ياز آنها د يالب شده كه در منطقه شاهد اثريپخش س

افته است.ير ييت به منطقه شاهد تغالب نسبيس

يب گونه اي، تركياهيپوشش گ يايالب، احيپخش س :يديكلهاي واژه

كارشناس ارشد مرتعداري و مدرس دانشگاه پيام نور مشهد -1 استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه مازندران، ساري -2 استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه مازندران، ساري -3 استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه مازندران، ساري -4 ره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان خراسان رضوي و مدرس دانشگاه پيام نور مشهدكارشناس ارشد ادا -5

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................56

ت ين وضعيين روش تعيبررسي انتخاب مناسب تر گلستان يپارك مل يدر مراتع جنوب شرق

، 3يم شكريمر ، 2اني، نصرت اله صفائ 1پور ين البرزيحس

6سعيد جاهدي پور ،5پروين دولتي ،4رضا تمرتاش

چكيده روش 4به منظور انتخاب مناسب ترين روش تعيين وضعيت در مراتع جنوب شـرقي پـارك ملـي گلسـتان

مشاهده و تخمين،شش فاكتوري،چهار فاكتوري و ارزش مرتع مورد سنجش و مقايسه قرار گرفت . بـراي ارزيـابي نـه برداريهـا در هـر سـايت بصـورت تصـادفي روشها سه سايت بحراني،كليد و مرجـع در نظـر گرفتـه شـد. نمو

متري قرار گرفت.با توجه 25ترانسكت 5سيستماتيك با استقرار ترانسكت و پالت صورت پذيرفت ودر هر سايت به اهميت نقش تنوع گياهي بعنوان معيار سالمتي يـك اكوسيسـتم،متغير تنـوع ،جهـت سـنجش دقـت تشـخيص

بـا اسـتفاده از نـرم افزارهـاي هـا رار گرفت.تجزيه و تحليل آماري دادهروشهاي تعيين وضعيت ،نيز مورد ارزيابي قSPSS,PAST )و روشهاي تحليل واريانس يك عاملهANOVA و رگرسيون به روش (ENTER انجـام شـد.نتايج

حاصله به قرار زير بدست آمد:يت در ) از بين روشهاي موجود جهت تعيين وضعيت،روش شش فاكتوري ،بهتـرين روش ارزيـابي وضـع 1

مراتع جنوب شرقي پارك ملي گلستان شناخته شد. درصد معني دار است.1) رابطه بين درصد تاج پوشش و ارزش مرتع در سطح 2 ) رابطه تنوع سيمسون با روش شش فاكتوري و چهار فاكتوري معني دار است.3عيين وضـعيت مرتـع در رسد اگر در روش ارزش مرتع تغييراتي داده شود،بهترين روش براي ت مي ) به نظر4

كشور است.

ارزش مرتع ، پارك ملي گلستان، تنوع، وضعيت. :يديكلهاي واژه

دانشجوي كارشناسي ارشد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه مازندران،ساري -1 استاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه مازندران، ساري -2 استاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه مازندران، ساري -3 دانشكده منابع طبيعي دانشگاه مازندران، ساري مربي -4 كارشناس ارشد مرتعداري و مدرس دانشگاه پيام نور مشهد -5 كارشناس ارشد اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان خراسان رضوي و مدرس دانشگاه پيام نور مشهد -6

57 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

ياهيمختلف گ يهاپيت مرتع در تيش و ظرفيت، گرايسه وضعيمقا : مراتع السم، استان مازندران)ي(مطالعه مورد

3محمد رضا طاطيان، 1اني، فاطمه ساالر2، رضا تمرتاش1يسمانه نظر

دهيچك

ـ ين عوامل تخرياز مهمتر يكيامروزه جـه آن يت مراتـع بـوده كـه در نت يـ ن دام و ظرفيب مرتع، عدم تعادل بـ يياز مراتع يابد. منطقه مورد مطالعه بخشييكاهش م يب شده و محصوالت داميو خاك تخر ياهيپوشش گ يالق

IIپ يـ هكتـار ، ت 100با مسـاحت )I )Bromusپ يشامل ت ياهيپ گيباشد. ابتدا سه تيالسم در استان مازندران م)Bromus- Onobrichys( پ يـ هكتار و ت 150با مساحتIII )Agropyron-Bromus( ـ يبـا مسـاحت تقر 120 يب

ـ اقدام به مطالعه پوشـش گ ياهيپ گيشده و سپس در هر ت ييهكتار در منطقه شناسا ت، ين وضـع يـي تع يبـرا ياهين يشـتر يد كـه ب يـ گرد ييدر منطقـه شناسـا ياهيره گيت 27متعلق به گونه 94م. تعداد يش مرتع نموديت و گرايظرف

بود. بر اسـاس محاسـبات بـه عمـل Caryophyllaceae و Compositae ،Crusiferae يهارهيمربوط به ت يفراوانش يمتوسـط بـا گـرا IIپ يـ ت مرتع در تيش پس رونده، وضعيگرا يمتوسط و دارا Iپ يت مرتع در تيآمده وضع

و I ،IIپ يـ ك هكتـار ت يدام در يت چرايد. ظرفيگرد يابيش رونده ارزيش پيز متوسط با گراين IIIپ يثابت و در تIII ب يبه ترتAUM 9/2 ،2/3 هاي پيت مرتع در تيج نشان داد كه ظرفين نتايد. همچنيبرآورد گرد يواحد دام 3و

I ،II وIII بود. ياحد دامو 360و 484، 292ب يروزه به ترت 100 ييك دوره چراي يبرا

. ييت چرايت مرتع، مراتع السم، ظرفيتعادل دام و مرتع، وضع :يديكلهاي واژه

ه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساريدانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي، دانشگا -1 مربي گروه مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي، دانشكده علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -2 عضو هيات علمي گروه مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي، دانشكده علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................58

تعيين و مقايسه ارزش غذايي وارزش رجحاني چهار گونه گياه مرتعي شورپسند در منطقه كوير ميقان اراك

2، حميد رضا ميرداودي اخوان1عليرضا طالبيان مسعودي

چكيده

ــين و ــور تعي ــه منظ ــند ب ــي شورپس ــاه مرتع ــه گي ــار گون ــاني چه ــذايي و ارزش رجح ــه ارزش غ مقايس Comphorosma و Atriplex canescense ، Atriplex leucoclada ، Halimion verruciferaبـراي دام شـامل

monspeliacum از هـا نمونه برداري به عمـل آمـد. نمونـه ها در منطقه كوير ميقان اراك در فصل چرا از اين گونهكيفيت علوفه شامل مـاده خشـك، پـروتيين خـام، اليـاف خـام، اليـاف محلـول در پـاك كننـده هاي نظر شاخص

)، عصاره اتري، خاكسـتر و مقـدار كلسـيم و فسـفر مـورد ADF)، الياف محلول در پاك كننده اسيدي(NDFخنثي(اده از روش كافـه تريـا (وزنـي) تعيـين تجزيه شيميايي قرار گرفتند. همچنين ارزش رجحاني آنها براي دام با اسـتف

مـورد بررسـي هـاي گرديد. نتايج به دست آمده نشان دهنده وجود اختالفات معني دار در تركيـب شـيمايي گونـه ). ميانگين مصرف روزانه علوفه اين گياهان توسط گوسفندان به شكل معني داري تفاوت داشـت و از >p 01/0بود() متغير بود Comphorosma monspeliacum( براي گونه 223/0) تا Halimion verrucifera(براي گونه 720/0

01/0نشـان داد( هـا نتايج همچنين تفاوت معني داري را بين ارزش رحجاني و شاخص خوشخوراكي نسـبي گونـه p< گونه .(Halimion verrucifera خوشخوراك ترين و گونهComphorosma monspeliacum كمتـرين مقـدار

راكي را در ميان گياهان مورد بررسي داشت.خوشخو

Atriplex canescense ،Halimion verrucifera ،Atriplexارزش غـذايي، ارزش رجحـاني، كليـدي: هاي واژه

leucoclada كوير ميقان، اراك ،

طبيعي استان مركزيمربي پژوهشي، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع -1 مربي پژوهشي، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مركزي -2

59 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

ياسفناج وحش ياهيبر ارتفاع و تاج پوشش گونه گ يعوامل خاكتاثير (Atriplex canisens)

1اپوريآر يعل

دهيچك

رات قطر تاج پوشش و ارتفـاع ييداشته و باعث تغ ياه اسفناج وحشيبر رشد گ يرات مختلفيتاث يعوامل خاك 40000بدين منظـور ايـن تحقيـق در بـيش از شود. مي ز تاج پوششيست توده و نيزان زيشده كه موجب اثر بر م

ـ بـر رشـد ا ين عامل خاكيموثرترد تا بررسي شود كه كاري منطقه زرند زاويه انجام ش هكتار از مراتع آتريپلكس ن يبخش نزديك كوهپايه و نزديك دشت تقسيم 2كه هر كدام به معرف ناحيه 4كل منطقه به كدام است. ياهيگونه گ

در نظـر گرفتـه شـد. در كيسـتمات يس-يبصورت تصادفمتر مربعي 15×15 عدد پالت 3شد و در هر بخش تعداد -20عمـق 4خـاك از هاي شد و نمونه يرياندازه گ ياهيگهاي هيه پايفاع و قطر تاج پوشش كلارتداخل اين پالتها

هـاي يژگـ يبرداشت شد. و ييايميو ش يكيزيات فين خصوصييتع يبرا يمتر يسانت 60-80و 60-40، 40-20، 0و SPSSاز نـرم افـزار شد. با اسـتفاده يريخاك اندازه گهاي از نمونه يو مواد خنث EC ،N ،P ،K ،pH ،Caبافت،

يقـ يل تطبيـ ه و تحليـ ج مـورد تجز يانس نتـا يه واريز تجزيو نها نيانگيسه ميون و مقاي، رگرسPCA ،CA يزهايآنالداري معنـي اخـتالف دهد كه نتايج نشان ميبا ارتفاع و قطر تاج پوشش قرار گرفتند. يو ارتباط عوامل خاكها داده

هاي آتريپلكس در سـطح بوته ارتفاع و قطر تاج پوشش ديك دشت از حيث رشدبين دو ناحيه نزديك كوهپايه و نز. هاي آتريپلكس شـده اسـت درصد وجود دارد. بنابراين وجود خاك ريزدانه با بافت نرم موجب رشد بهتر گونه 95اثـر يكـ يت الكتريز هدايم، كربن و نيباال، پتاس يره رطوبتيل ذخيبافت به دل ين عوامل خاكيج نشان داد كه از بينتا

ـ اي مراتـع تخر يـ شود جهت اصالح و اح مي هيدارد. لذا توص ياهين گونه گيبر رشد ا يدار يمعن ن يـ ب شـده از ا يبـاال اسـتفاده يكيت الكتريم و بخصوص كربن و با هدايپتاس يزان بااليبا بافت نرم و م يدر خاكها ير بوميگونه غ

شود.

ـ ارتفاع، قطر تاج پوشش، تحل ، Atriplex canisens :يديكلهاي واژه و يكـ يزيات فيهـا، خصوصـ داده يقـ يل تطبي خاك ييايميش

عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد بروجرد -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................60

Vander marel يبا استفاده از روش رتبه بند ياهيرات پوشش گييتغ يبررس : پارك ملي َخبر يمطالعه مورد

2زاده ي، نعمت ا... مدد1يابينجمه فار

چكيده

زان شدت چـرا و شـناخت ياز م يستلزم داشتن اطالعات كافم يمرتعهاي ستميح اكوسيت صحيرياعمال مدژيكي رويشگاههاي مرتعي از عمـده باشد. بهره برداري غير اصولي و عدم توجه به توان اكولو مي تركيب گياهي آن

باشد. در اين تحقيق، تركيب فلورستيكي و پوشش تاجي مناطق مرجع (قـرق)، كليـد مي ترين داليل تخريب مراتعمتوسط) و بحراني (با چراي مفرط) بررسي و سه منطقه با هم مقايسه شد. براي رتبه بندي درصد پوشش (با چراي

تصـادفي، در سـه -متري به روش سيسـتماتيك 2×5/1پالت 120تعداد Vander marelگياهي با استفاده از روش مربـوط ها ن رتبهيشتريقه مرجع بن روش در منطيمنطقة انتخاب شدة مرجع، كليد و بحراني انداخته شد. بر اساس ا

Poa bulbosa و Artemisia siberiيد گونه هاي، در منطقه كلStipa barbataو Artemisia siberiهاي به گو نهباشـد. طبـق نتـايج بدسـت آمـده فـرم مـي Ebenus stellata و Artemisia siberi مربوط بـه يو در منطقه بحران

فانروفيت، فرم رويشـي غالـب از >ژئوفيت >كاموفيت >همي كريپتوفيت >وفيت بيولوژيكي غالب از رابطه: تردرختچه اي، رتبه بندي پوشش گياهي بـر اسـاس تـاج پوشـش بـا اسـتفاده از >گراس >بوته اي >رابطه: علفي

مفـرط نمايد. در منطقه بحراني به علت چـراي مي بحراني، پيروي >كليد >از رابطة: مرجع Vander marelروش و خارج از فصل، تاج پوشش گياهي به شدت كاهش يافته و از ميزان خوشخوراكي گياهان كاسته شده است.

، مرجع، كليد و بحراني.Vander marelتصادفي، رتبه بندي -: سيستماتيككليديهاي واژه

دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -1 مي واحد علوم و تحقيقات تهران.دانشجوي دكتري مرتعداري، دانشگاه آزاد اسال -2

61 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

بررسي ارزش رجحاني تعدادي گونه ي مرتعي و رفتار چرايي دام ندر مرتع برم خشك سپيدا

2محمد فياض ، 1قاسم خداحامي

چكيده

گيـاه و شـرايط آب و نـوع ، اي است كه به طور مسلم به نـوع دام پديده پيچيده دام وسيلهه انتخاب گياه بـ معينـي دار ارزش چرايـي هاي فصل چـرا ماهدر هر يك از مرتعي هاي گونه بستگي دارد. و غيره هوايي د. از ايـن ن

از خود رفتار چرايـي مختلف عرصه چرا هاي و نيز در مكان مقاطع زماني مختلف فصل چراروي دام چرنده نيز در در طول دوره چرا يمرتع يها گونه يارزش رجحانبدون شناخت اين رفتارها و خصوصيات دهد. خاصي بروز مي

از يمرتعـ يها گونه ين ارزش رجحانييتع ين منظور برايبه همباشد. ريزي و مديريت مرتع و دام مقدور نمي برنامههـا، ها) و شاخص انتخاب گونـه (درصد بهره برداري شده از گونه يسه روش، مشاهده مستقيم (زمان سنجي)، وزن

راز يشمال غرب شـ يلومتريك 125دان فارس واقع در يبرم خشك سپ يمه استپيمرتع ندر ق ين تحقياستفاده شد و او GPSروزانه دام از دسـتگاه هاي و ثبت رفتار چرايي و فعاليتن ييتع يبرا. ) اجرا شد1385-1389(سال 5بمدت

ـ استفاده شد. اطالعات مورد ن GISر حركت دام از نرم افزار يو مس يب و توپوگرافيق اطالعات شيتلف يبرا 4از در يـ يسـنج ج نشان داد كـه در روش زمـان يشد. نتا يسال جمع آور 4ماه فصل چرا و به مدت ين ارزش رجحـان يب

% از لحـاظ درصـد 1تفاوت آماري در سطح يبررس يها فصل چرا و در سال يها بز و گوسفند در ماه يها برا گونه يهـا ها و سـال ها در ماه گونه ين سه روش از نظر ارزش رجحانيچرا وجود دارد همچنين ب يزمان صرف شده برا

تفاوتĤمـاري يبررسـ يهـا و در سـال ييـ چرا يهـا ها در دوره دام يين رفتار چرايب يتفاوت وجود دارد ول يبررس وجود ندارد.

، بـز، يگونه،خوشـخوراك ي، مشـاهده مسـتقيم، شـاخص رجحـان يـي ، رفتار چرايارزش رجحان: يديكلهاي واژه

گوسفند

كارشناس مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي فارس -1 مربي پژوهشي موسسه تحقيقات كشاورزي جنگلها و مراتع كشور -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................62

هاي مرتعي بررسي تغييرات فصلي توليد و مصرف تعدادي گونه در مرتع برم خشك سپيدان

2اكبرزاده يمرتض ، 1قاسم خداحامي

دهيچك

نيز در ا كننده توليد معيني دارد. دام چر مختلفهاي و سالچرا هاي فصل ماهدر مرتعيهاي هر يك از گونههـاي شـرايط و نـژاد كـه بـر حسـب كند مي مصرفعلوفه معيني مختلف مقدار هاي و سال فصل چرا ازمقطع هر

يـك مرتـع در طـول زان مصرف علوفـه و مي . بدون شناخت خصوصيات توليدي گياهانباشد مختلف متفاوت ميتوليـدي و ،منظور بررسـي خصوصـيات رويشـي ه باشد. ب ريزي و مديريت مرتع و دام مقدور نمي دوره چرا برنامه

ـ ، اميزان مصرف علوفه گياهان در مراحل مختلف فنولوژي توسط انواع دام بـرم يمـه اسـتپ يمراتـع ن در ق يـ ن تحقيهـر . براي شد ) اجرا1385-1389(سال 5مدت ه براز يشمال غرب ش يترلوميك 125دان فارس واقع در يخشك سپ

ي ها توليد با شروع فصل رويش داخل قطعات محصور و مصـرف بـا شـروع فصـل چـرا، در عرصـه يك از گونهها با فواصـل يـك ماهـه انجـام گيري گيري شده و ميزان مصرف از تفاضل آنها تعيين گرديد. اندازه چراي دام اندازه

فصـل رشـد و يها در ماه ياديد و مصرف تفاوت زياز نظر درصد تول يمرتع يها ن گونهيج نشان داد كه بيتاشد. ن يزان بارش و پراكنـدگ ين ميوجود دارد. همچنين مشخص شد كه ب يمورد بررس يها ن در ساليفصل چرا و همچن

استفاده بهتر گياه از منـابع غـذايي و آب وجود دارد. با توجه به رطوبت اوليه فصل و ياديد مرتع رابطه زيآن با تولهاي اول به خصوص در خرداد ماه اتفاق افتاده و پس موجود و شروع حركت با انرژي بيشتر، بيشترين توليد در ماه

هاي يكساله در ابتداي شروع فصل ي گندميان و علفي رسد. رشد قابل مالحظه مي از آن آهنگ توليد به حالت ثباتو همچنـين در Bromus tomentellusو Hordeum bubosumل آن گندميان چند ساله همچـون رويش و به دنبا

، تـا .Astragalus spهاي چـوبي هماننـد اي ي بهره برداري و در نهايت بوته هاي علفي تا اواسط دوره اي ادامه، بوتههاي استفاده كننـده از مرتـع تـامين ي مورد نياز دام گردد علوفه ي رشد و حضور دام در مرتع، موجب مي پايان دورههـاي دهنـد. گونـه مـي مختلـف را مـورد چـرا قـرار هـاي نيز گونهها هاي مختلف، دام زمان با رشد گونه گردد. هم

هـا، در ابتدا و به ميزان زياد مورد توجه دام قرار دارد و پس از آن ساير گونـه Medicago sativaخوشخوراك مانند Prangosهـاي درصـد علوفـه مرتـع توسـط گونـه 70دهـد كـه حـدود تايج نشان مـي شوند. همچنين ن چرا مي

ferulaceae ،Astragalus adsendence ،Hordeum bulbosum ،Medicago sativa وEryngium billardieri 10هـاي فـوق بـوده و در حـدود درصد از كل علوفه مصرف شده مرتع نيز از گونه 90ها توليد شد كه و يك ساله

ي موجود بوده است. ها درصد مصرف علوفه از سايرگونه

ت مرتع ي، ظرف يدرصد بهره بردار علوفه، توليد: هاي كليدي واژه

كارشناس مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي فارس -1 عضور هيئت علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -2

63 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

دانيزمان مناسب ورود و خروج دام در مرتع برم خشك سپ يبررس

2ياحسانمحمد ، 1قاسم خداحامي

چكيده يمتفـاوت مراحـل رويشـي و زايشـي هر يك داراي تشكيل شده است كه يمختلف هاي گياهي مراتع از گونه

در زمان خاصي نيـز بايـد و داشته آمادگي چرا رويشخاصي از دوره نها در زما د. بنابراين هر يك از گونهنباش ميبـدون هاي معينـي آمـادگي ورود دام بـه مرتـع را دارد. چراي آن متوقف شود.گذشته از آن خاك مرتع نيز در زمان

باشد. با انجام اين بررسي، و دام مقدور نمي چراو مديريت تعيين فصل چرا يك مرتع دريات شناخت اين خصوصن منظور يبه همشود. تع مناطق داراي پوشش گياهي مشابه فراهم مياامكان تجديد نظر در برنامه مديريت چراي مر

بـرم خشـك يمه اسـتپ يمراتع ندر ق ين تحقين ورود به موقع دام به مرتع و خروج به هنگام آن از مرتع، اييتع يبرااز ياطالعـات . شـد ) اجـرا 1385-1389(سـال 5به مدت راز يشمال غرب ش يلومتريك 125دان فارس واقع در يسپ

خاك از زمان شـروع يت رطوبتين وضعيو همچن يگونه مرتع 6جمله مراحل فنولوژي و ارتفاع كل گياه مربوط به ـ اي ثبـت گرد هـاي ويـژه و در فـرم يسال جمع آور 4فته و در ه 20اه به مدتيش تا خشك شدن گيفصل رو د. ي

هاي اصـلي مرتـع و برداري شده از گونه جهت تعيين زمان مناسب خروج دام از مرتع از روش ارزيابي در صد بهره يولـوژ از نظر مراحـل فن يگونه مرتع 6ن يج نشان داد كه بيبرداري مجاز آنها استفاده شد. نتا مقايسه آن با حد بهره

ن دو تا سـه هفتـه يب ياهيكه در سال مرطوب شروع رشد گ يتفاوت وجود دارد. به طور يمورد بررس يها در سالشود ضمنا از نظـر طـول مـدت زمـان فعاليـت رويشـي و مي ن مدت ديرتر آغازيخشك هم يها زودتر و در سال

زايشي گياهان تفاوت وجود دارد.

ييت چرايري، مديفنولوژ خروج دام از مرتع ، ،به مرتع د دامآمادگي مرتع، وروهاي كليدي: واژه

تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي فارس كارشناس مركز -1 عضور هيئت علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................64

يگونه مرتع يمجاز تعداد يحد بهره بردار يبررس دانيدر مرتع برم خشك سپ

2يانيفرهنگ قصر ، 1قاسم خداحامي

چكيده

و مرغـوب گياهـان پايـداري تخريب، از جلوگيري پايداري، باعث مرتع از مجاز و مناسب برداري بهره ميزانكنـد. مـي كمـك كشـور در موجـود ژنتيكي گوناگوني و خاك و آب پايداري به بنابراين و شود آن مي وضعيت ارتقا

هاي مرتعي و يا برداشت نسبتي از گياهـان مرتعـي كـه برداري مجاز گونه حد بهرهتعيين از اجراي اين طرح هدف گونه مهم مرتعـي 6در سايت برم خشك سپيدان باشد. شود، مي مي برداشت باالتر از آن موجب خسارت به گياهان

هاي اجـراي طـرح، درصد در طي سال 75و 50، 25، 0) چهار شدت ( simulationانتخاب و با روش تقليد چرا و قدرت گياه، درصد مرگ و ميـر، ارتفـاع شادابي، بيوماس هوايي توليدها اعمال گرديد. در اين بررسي، روي گونه

ها پس از اعمال تيمار شدت وليدي در مورد هر گونه اندازه گيري و تعيين گرديد.ميزان توليد گونهگياه، مقدار بذر تهاي خرد شده در زمان در قالـب طـرح پايـه كـامال تصـادفي بررسـي چرايي، اندازه گيري و در طرح آماري كرت

ورد بررسي، در سطح يك درصد هاي م هاي مختلف چرايي براي اكثر گونه دهد كه اثر شدت گرديد. نتايج نشان ميها در طول فصـل چـرا، از ميـانگين توليـد برداري از گونه ه درصد بهر 50و 25دار گرديده به طوريكه تيمار معني

Centaurea aucheriهـاي برخوردار بوده است. اثر سال نيز براي گونه 75هاي شاهد و بيشتري در مقايسه با تيمار Prangos ferulaceaeي در سطح يك درصد و براي گونـه Hordeum bulbosumو Eryngium billardieriو

هـاي بـرداري گونـه دار شده كه بيشترين ميزان توليد در سال سوم بوده اسـت. حـد بهـره در سطح پنج درصد معنيAstagalus adsendance وEryngium billardieri ي هـا درصد و حد مجاز براي گونه 25به ميزان Medicago

sativa وHordeum bulbosum هـاي درصـد و بـراي گونـه 50بـه ميـزان Centaurea aucheri وPrangos

ferulaceae درصد برآورد گرديد. 75ميزان

، برم خشك سپيدانsimulationهاي مرتعي ، برداري مجاز ، گونه حد بهره: يديكلهاي واژه

كارشناس مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي فارس -1 عضور هيئت علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -2

65 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

)Artemisia fergrans( يتعيين حد بهره برداري مجاز درمنه عطر لياستان اردب يمه استپيدر مراتع ن

3، حسن يگانه2، فرهنگ قصرياني1يفيجابر شر

چكيده

شود، در مـديريت مي و مجاز از مرتع باعث پايداري گياهان مرغوب و ارتقا وضعيت آن يبهره برداري اصولباشـد. مـي عمـده هاي و مستمر از مشخصه يولاص يپوشش گياهي، بهره بردار يايهاي مرتعي، حفظ پواكوسيستم

هـاي بـرداري، مطالعـه اثـرات شـدت براي نيل به پايداري و تداوم توليد در مراتع و تعيين مناسب ترين حـد بهـره ل( يـ مـه اسـتپي اسـتان اردب يدر مراتع ن )Artemisia fergrans( يمختلف برداشت از توليد علوفه گونه درمنه عطر

درصد و شاهد 75و 50، 25جه قرار گرفت. تيمارهاي آزمايشي شامل چهار شدت برداشت سايت ارشق) مورد تو يپايه از گونه بعنوان تكرار مورد ارزيابي قـرار گرفـت. نتـايج تجزيـه آمـار 10(بدون برداشت) بودند. در هر تيمار

د يبرداشت از نظر ميزان تول يامارهين تيو ب يمورد بررس يهانشان داد كه بين سال يريحاصل از اندازه گ يهادادهد در ين مقدار توليشتريج مقايسه ميانگين، بي% وجود دارد. براساس نتا1داري در سطح احتمال علوفه اختالف معني

ج مقايسـه ين نتـا ي) بوده است، همچنـ 1388(سال Bن مقدار در گروه ي) و كمتر1389و 1387ي(سال ها Aگروه ن مقـدار در يمار شاهد) و كمتـر ي(ت Aد در گروه ين مقدار توليشتريفه نشان داد كه بمار برداشت علوين تيميانگين ب

% برداشت) بوده است. با توجه بـه نتـايج حاصـله ميـزان برداشـت مجـاز بـراي گونـه 75% و 50مار ي(ت Cگروه Artemisia fergrans از حـد يط كـاهش بارنـدگ يدرصـد و در شـرا 50حدود يط معموليدر اين منطقه، در شرا

يزه در مواقع كمبود بارندگيدرصد پيشنهاد ميگردد، زيرا شدت چراي سنگين در طول ساليان متمادي بو 30نرمال، اندازد. مي باعث كاهش ذخيره كربو هيدرات شده و سالمتي و شادابي اين گونه را به خطر

ل.ياري مجاز ، سايت ارشق، اردب، شدت بهره برداري، حد بهره برد Artemisia fergrans: كليديهاي واژه

(دانشجوي دوره دكتري)عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان اردبيل -1 عضو هيات علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور. -2 كارشناس ارشد پژوهشي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور. -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................66

) Artemisia fragrans( يد و مصرف گونه درمنه عطريتول يرات فصلييتغ يبررس ل يانبند استان اردبيم يشگاه مرتعيدر رو

مرتع ارشق) يقاتيت تحقيدر سا ي(مطالعه مورد

5يعيوت رف، سخا4محرم هوشيار، 3ينور يردي، اله و2، مرتضي اكبرزاده1ارقين يفيجابر شر

چكيدهـ ر بوده و درصد مصرف علوفه نيمتغ ييط آب و هوايد علوفه مرتع معموالٌ بسته به شرايتول ز توسـط دام در ي

ـ نـه از تول ياستفاده به ريزي برنامه يبرا .ش متفاوت استيفصل رو يماهها شـناخت ، و مـديريت مرتـع د علوفـه يـ باشد. هدف از اير ميورت انكار ناپذضر يمختلف مرتع يپهايد و مصرف تيتول يرات فصلييتغ تعيـين ق يـ ن تحقي

بمـدت چهـار سـال 1389تـا 1386بود كه از سال چرافصل مختلف هاي در زماني مصرف وتوليد راتييمقدار تغـ انبنـد بطـور م يقابل برداشت در مراتع منطقـه م يهانشان داد كه توليد علوفه گونه يد. نتايج بررسياجرا گرد ن يانگي

شـود و بطـور مي دين گونه توليدرصد آن توسط ا 22/26لوگرم علوفه خشك در هكتار بوده كه حدود يك 83/519ن يـ د علوفه در ايتولهاي داده يه آماريدرصد آن توسط دام مورد مصرف قرار گرفت. براساس تجز 73/74ن يانگيم

ـ 1طح احتمال در س يدارياختالف معن يمورد بررسهاي ن ساليد علوفه بيگونه، از نظر تول ي% خطا وجود دارد ول مشاهده نشد. يداريفصل چرا اختالف معنهاي ن مراحل برداشت علوفه در ماهيب

، مراتع ميانبند، استان اردبيل چرامصرف، فصل يرات فصلييتوليد، تغ يرات فصليي: تغيديكلهاي واژه

عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان اردبيل (دانشجوي دوره دكترا). -1 ا و مراتع ايران.استاديار پژوهشي موسسه تحقيقات جنگله -2 كارسناس ارشد مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان اردبيل. -3 كارشناس مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان اردبيل -5و 4

67 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

هيمرتعداري و آبخيزداري بر كميت پوشش گياهاي اثرات مثبت طرح و حفظ محيط زيست

1علي بمان ميرجليلي

چكيده

كـه منجـر بـه هايي آب و خاك و پوشش گياهي نقش اساسي را در حفظ اكوسيتم محيط دارند، انجام طرحهـاي و محيط زيست گردد يك امر ضروري محسوب خواهد شد،در اين زمينـه طـرح ها حفظ محيط طبيعي انسان

مرتعـداري و آبخيـزداري هـاي ين تحقيق سه منطقه(سه تكرار) كه در آن طرحمنابع طبيعي حائز اهميت است. در امتـر 1×2پـالت 20انجام شده بود انتخاب گرديد، در مناطق مورد مطالعه قبل از اجراي طـرح بصـورت تصـادفي

فـاكتوري 4مربعي مستقر كرده و درصد پوشش گياهي،ميزان توليد با روش قطع و توزين و وضعيت مرتع با روش اندازه گيري شدند، پس از جمع آوري اطالعات مقادير پارامترها قبل از اجـراي طـرح و بعـد از اجـراي طـرح بـا

مرتعـداري و آبخيـزداري اجـرا شـده هـاي مقايسه شدند، نتايج نشان داد كه در مناطقي كه طرح tاستفاده از آزمون طرحي در آن اجرا نشده از نظر آماري داراي ميزان پوشش گياهي، توليد و وضعيت مرتع نسبت به مناطقي كه هيچ

در ياهيـ زان درصد پوشش گيكه متوسط م يباشند. بطور مي درصد 99و 95اختالف معني داري در سطح اطمينان نمـره نسـبت بـه 10ت مرتـع يدرصد و وضع 44د علوفه يزان توليدرصد و متوسط م 31طرح ياجرا يمناطق دارا

داشت. لذا براي جلوگيري از هـدررفت خـاك و كنتـرل فرسـايش و رسـوب در ش يمناطق عدم اجراي طرح افزابيولوژيكي و بيـو مكـانيكي اسـتفاده هاي مرتعداري از روشهاي آبخيزداري از بندهاي خاكي و در طرحهاي طرح

خواهد شد تا با حفظ خاك پوشش گياهي باقي مانده و با حفظ پوشش گياهي، خاك و آب هدر نخواهـد رفـت و زيست پايدار خواهد ماند. محيط

آبخيزداري، تصادفي، پوشش گياهي، قطع و توزين، وضعيت مرتع،بيولوژيكي كليدي:هاي واژه

دانشجوي ارشد مرتعداري -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................68

+ETMتصاوير سنجنده با استفاده از پوشش گياهي تعيين وضعيت كرمانشاه) حوزه تنگ كنشت(مطالعه موردي:

2، مسلم حديدي*1علي آرياپور

چكيده

هاي آبخيزداري، مرتعداري، سيل خيزي و سـاير مطالعـات از ي امروزه در اجراي طرحمطالعات پوشش گياههـايي فاقـد اعتبـار الزم از نظـر گونه مطالعات اجراي چنين طرح بدون اين اي برخوردار است و اصوالً اهميت ويژه

در شـمال شـرقي بررسي پوشش گياهي حوزه آبريز تنگ كنشتهدف از اين مطالعه، علمي و اجرايي خواهد بود. هـاي حوزه تنگ كنشت تا پيش از جنگ تحميلي سكونتگاه تعدادي روستا و محل تعليـف دام است. شهر كرمانشاه

رسـد كـه داراي مراتعـي آنان بوده و به دليل مساعد بودن امكانات دامپروري و نزديكي به شهر كرمانشاه به نظر ميهـاي من پايگـاه أيلي و تناسب منطقه از نظر اسـتراتژيكي و مـ متوسط تا ضعيف بوده باشد. بعد از شروع جنگ تحم

هـاي جنـگ تحميلـي بـه هاي آنان تخليه و منطقه ممنوعه گرديد. لذا مراتع منطقـه در سـال نظامي، از ساكنان و دامصورت قرق كامل درآمده، پوشش مرتعي اقصي نقاط آن تا مرحله كليماكس پيش رفتند و در پايان جنگ رفته رفته

جهـت انجـام ايـن هاي غرب، شمال غرب و مناطق محدودي در شرق حوزه شكسته شـد. ر قرق در قسمتحصاپوشش گيـاهي 7ماهواره لندست +ETMبا استفاده از تصاوير سنجنده تقسيم گرديد. مطالعه حوزه به نه زير حوزه

هواره لندست كارايي خوبي نتايج اين تحقيق مشخص نمود كه تصاوير ما بندي شد. تيپ مختلف طبقه 10حوزه در تـوان اسـتفاده در تعيين وضعيت پوشش گياهي داشته و با هزينه كم و دقت زياد و سرعت كافي از اين تصاوير مي

كرد. بندي پوشش گياهي، تنگ كنشت، تصاوير ماهواره لندست، تيپ هاي كليدي: واژه

بروجرد استاديار دانشگاه آزاد اسالمي واحد -1 جهاد دانشگاهي واحد كرمانشاه -2

69 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

برخي از خصوصيات شيميايي خاك مرتع يمطالعه اثر نوع دام رو : مراتع كجور نوشهر)يمطالعه مورد(

، 3، سيد اكبر جوادي2، حسين ارزاني1مجتبي پورزال

5، طاهره ثابت پور4مهرداد خزايي پول

چكيدهخاك يكي از فاكتورهاي اساسي تشكيل دهنده هر اكوسيستم مرتعي است. هر نوع اختالل در چرخش عناصـر

بـا توجـه بـه باروري خاك و در نتيجه تخريـب آن شـود. غذايي خاك ممكن است در دراز مدت منجر به كاهش ،مرتعـي هـاي اهميت و لزوم شناخت خصوصيات خاك بويژه خصوصيات شيميايي آن در اداره صحيح اكوسيستم

تحت كه به طور جداگانه يروي برخي از خصوصيات شيميايي خاك در دو مرتع نوع داماين تحقيق به بررسي اثر خـاك هاي ( كجور) پرداخته است. داده يالبرز شمال يز مراتع كوهستانياند در حوزه آبخ بودهچراي گاو و گوسفند

سانتي متري ) 10-30و 0-10سيستماتيك در ابتداي فصل چرا و از دو عمق( –از هر منطقه به صورت تصادفي رصـد مـاده آلـي، ازت كـل، كربن آلي، دهاي به تعداد پنج نمونه در هر افق از هر منطقه جمع آوري گرديد. فاكتور

ز يـ حاصـله ن هـاي خاك اندازه گيري شد و داده ييايميش ياز فاكتورها pHفسفر قابل جذب، پتاسيم قابل جذب و ل قرار گرفته اند. نتايج حـاكي از آن يه و تحليز واريانس يكطرفه مورد تجزيو انجام آنال SPSSبا استفاده از نرم افزار

و ميزان كربن آلي، ماده آلي و نيتروژن تفاوت معني داري با مرتع گوسـفندي داشـته بود كه در مرتع تحت چراي گااست ولي مقدار پتاسيم، فسفر، اسيديته با توجه به زياد بودن ارزش عددي شان در مرتع گاوي تفـاوت معنـي داري

نشان نداده اند. يرا با مرتع گوسفند

يايي خاك، گاو، گوسفند، كجوراز خصوصيات شيم ينوع دام، برخكليدي: هاي واژه

موخته كارشناسي ارشد مرتعداري واحد علوم و تحقيقات تهراندانش آ -1 استاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2 استاديار دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات تهران -3 نوشهر -غرب مازندران يعياسكان دام اداره كل منابع طب ئيسر -4 تحقيقات تهراندانشجوي دكتري مرتعداري واحد علوم و -5

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................70

براي بز يو لقمه شمار يمرتعي با دو روش زمانسنجهاي ن ارزش رجحاني گونهييتع نيمه استپي استان فارس در مراتع

4يد اكبر جوادي، س3انيبيد حبيد حمي، س2ين ارزاني، حس1انيبيد محمد رضا حبيس

دهيچك

يشـگاه مرتعـ يد علوفه قابل دسـترس دام در هـر رو يورد تولدر برآ ياهيگهاي گونه ياز ارزش رجحان يآگاهم زمانسـنجي(فيلمبرداري) و يق با استفاده از دو روش مشاهده مسـتق ين تحقين منظور اياست.به هم يضرور يامر

1388 سـال راز در يشمال غـرب شـ يلومتريك 25ر فارس واقع در يچشمه انج يمه استپيمراتع ندر ) ي(لقمه شمارراس 3 يريسه قرار گرفتند .در هر روش با بكـارگ ين و مورد مقاييتع يمرتعهاي گونه يرزش رجحانا شد و اجراء

هـر روش بطـور هاي انجام شد. داده يريفصل چرا ركوردگ يبعد از ظهر در ماهها 4صبح و 11، 9 يبز در زمانهاو SAS يآمـار يط نـرم افزارهـا يدر مح يل در قالب طرح بلوك كامال تصادفيجداگانه با استفاده از روش فاكتور

SPSS انس مركـب، يه واريز تجزين دو روش از طرق آناليسه بيمقا يقرار گرفتند. برا يل آماريه و تحليمورد تجزبراي بـز يج نشان داد كه در دو روش مورد بررسيرمن استفاده شد. نتاياسپ يرتبه ا يرسون و همبستگيپ يهمبستگ

در ماههاي مختلف فصل چرا و همچنـين تكرارهـاي فيلمبـرداري و لقمـه شـماري ها گونه ياز نظر ارزش رجحانـ ) وجـود دارد. در ا >01/0pدرصـد ( 1در سـطح يدار يتفاوت معن ق مشـخص شـد كـه يـك رابطـه يـ ن تحقي

)وجود دارد. r/ .=94(ي(فيلمبرداري) و لقمه شمار ين دو روش زمانسنجيهمبستگي زيادي ب

اني ، لقمه شماري، مشاهده مستقيم، زمانسنجي، بزارزش رجح كليدي:هاي واژه

دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري واحد علوم و تحقيقات دانشگاه آزاد اسالمي -1 استاد، گروه احياء مناطق خشك و كوهستاني دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2 استاديار، دانشگاه آزاد اسالمي واحد ارسنجان -3 وتحقيقات دانشگاه آزاد اسالمي استاديار، دانشكده منابع طبيعي واحد علوم -4

71 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

بررسي تاثير قرق در وضعيت و گرايش مراتع طبيعي اينچه شوره زار استان گلستان

3، مرتضي اكبرزاده2، جمشيد خطيرنامني1سيد علي حسيني(سيدرضا)

چكيدههاي مديريتي منابع طبيعـي يريز مطالعه تغييرات پوشش گياهي تحت شرايط چرا و عدم چراي دام، در برنامه

، ايـن بررسـي بـه پوشش گياهي در طول زمان تغييراتروند آگاهي از به منظور از اهميت خاصي برخوردار است. مراتع قشالقي استان گلسـتان انجـام گرفـت. هرسـاله ) در قرق ايستگاه اينچه شوره زار از1376-84سال ( 9مدت

. در داخـل گيـري شـد انـدازه كوادراتهـاي ثابـت داخل و خارج قرق درشگاه يدو روپوشش گياهي در پارامترهاي درصـدهاي پوشـش سـنگ و ، زادآوري وهـا بـرآورد يـك از گونـه هـر و تراكم هركودرات درصد پوشش تاجي

گياهان به روش قطع وتوزين با استفاده ازكودراتهـاي خاك لخت يادداشت گرديد. توليد و بقاياي گياهيسنگريزه، د. به منظور بررسي اثر بارنـدگي در يو وضعيت مرتع تعيين گردگيري اندازهبه تفكيك گونه مترمربعييك تصادفي

هـا و فرمهـاي رويشـي در داخـل قـرق بـا بارنـدگي ماههـا و تغييرات پوشش، همبستگي بين پوشش تاجي گونهشـگاه بـه طـور يدر رو، كل پوشش تـاجي 1384هاي مختلف رويشي بررسي شد. نتايج نشان داد كه در سال دورهاست كـه ين در حاليشود. ا مي اهان يكساله مرتبطيبود كه عمدتاً به افزايش پوشش گ 1376دار بيشتر از سال معني

شگاه كاهش يافت. در سال آخر بررسي نسـبت بـه سـال اول، جمـع پوشـش ياهان چند ساله هم در رويپوشش گزار با توجـه بـه عـدم افزايش پيدا نمود. در قرق اينچه شوره IIIشديداً كاهش يافته و لي پوشش كالس IIكالس

موجود به تدريج در سـالهاي بررسـي كـم شـد و در IIهاي كالس دائمي، پوشش گونه Iاي از كالس وجود گونهـ دار نبـود. م تغييـرات معنـي IIIهاي كـالس دار كاهش يافت. در گونه داخل و مجاور قرق به طور خيلي معني زان ي

نيـز 84شگاه قـرق افـزايش يافـت. در سـال يبقاياي گياهي در رو يشگاه داخل قرق بيشتر وليواره در روتوليد همتـاجي تحـت دار بيشتر از مجاور آن بود. هر چند تغييـرات پوشـش به طور معني ميزان بقاياي گياهي در داخل قرق

هـاي هـا و برخـي از گونـه كسالهتأثير بارندگي قرار داشت، ولي ضرايب همبستگي در كل پوشش تاجي، پوشش يدار شد. وضعيت مرتع در داخل و مجاور قرق ضعيف بـود و در طـول بررسـي تغييـر چنـداني نكـرد. دائمي معني

ولي بـا كـاهش پوشـش گياهـان دائمـي، از پوشـش ها در سال آخر بررسي زياد بود، هرچند پوشش كل و يكسالهنامرغوب افزوده شد. بنابراين هرچند افزايش در پوشـش تـاجي، گياهان مرغوب نيزكاسته شده و به پوشش گياهان

كوتـاه هاي يكساله با طول دوره رويش خيلي وضعيت مرتع را اندكي بهبود بخشيد ولي اين بهبودي با استقرار گونهتوان از قرق به عنوان يك روش اصالحي براي پوشش در منطقـه اسـتفاده نمـود و بـراي حاصل شد. بنابراين نمي

حياي اينگونه مراتع، دخالت مستقيم انسان الزم و ضروري است.ا نچه شوره زار، استان گلستان ي، مرتع، اياهي: قرق، پوشش گ يديكلهاي واژه

اعضاي هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان گلستان -2و 1 استاد يار موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................72

Poa bulbosaبررسي تاثير تغييرات رويشگاهي بر ارزش رجحاني گونه

4، حسن يگانه 3، حمزه علي شيرمردي2، سعيده ناطقي 1محمد فياض

چكيدهخوشخوراك در بهره برداري صحيح از مراتع لزوم انجام اين تحقيق بـيش هاي با توجه به اهميت تعيين گونه

هـاي توان از طر يـق اجـراي طـرح مي گردد. با شناخت و بررسي خوشخوراكي نسبي گياهان مي از پيش مشخصهـا وسيله علوفه مناسب براي دامخوشخوراك بومي نموده و بدين هاي صحيح مرتع داري اقدام به حمايت از گونه

Poa bulbosaرا تهيه كرد. در اين پژوهش بررسي تاثير مكانها و ماههاي مختلف رويش بر ارزش رجحـاني گونـه براي گوسفند در مراتع نمونه منطقه نيمه استپي ايران مورد بررسي قرار گرفت در اين مطالعه ارزش رجحاني گونـه

poa bulbosa در ســه ســايت كرســنك(چهار محــال و بختيــاري) , چشــمه انجير(فــارس) و در فصــل تابســتانجاشلوبار(سمنان)مورد مطالعه قرار گرفت. به منظور تعيين ارزش رجحاني گونه از شاخص رجحان و براي مقايسه ارزش رجحاني گونه در سايتها و زمانهاي مختلف از روش آماري فاكتوريل در قالب طرح كامالً تصـادفي اسـتفاده شد. نتايج نشان داد بين سايتهاي مورد مطالعه و ماههاي مختلف و همچنين اثر متقابل مكان در مـاه در سـطح يـك

Poaاين سه سايت مشخص شد كه گونه دردرصد اختالف معني دار وجود دارد .با مقايسه ارزش رجحاني گونه

bulbosa و كمتـرين ارزش رجحـاني مربـوط بـه باشد مي در سايت چشمه انجير داراي بيشترين ارزش رجحاني .و شرايط اقليمي متفاوت ميباشدها دليل اين امر تركيب گونه اي متفاوت درسايت .باشد مي سايت جاشلوبار

نيمه استپي. ،Poa bulbosaارزش رجحاني، :يديكلهاي واژه

عضو هيات علمي موسسه تحقيقات جنگل ها و مراتع كشور -1 كارشناس ارشد بيابان زدايي، دانشگاه تهران -2 كز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان چهار محال و بختياريمحقق مر -3 دانشجوي دكتري مرتع داري دانشگاه تهران -4

73 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

Artemisia sieberiمختلف برداشت بر روي توليد علوفه و شادابي گونه هاي تاثير شدت بردسير استان كرمان) -(مطالعه موردي: مراتع استپي دهنو

3ييزد ي، محمد شريف2، مينا بيات 1فرهنگ قصرياني

چكيده

هـاي براي نيل به پايداري و تداوم توليد در مراتع و تعيين مناسب ترين حد بهره برداري، مطالعه اثـر شـدت كرمـان اسـتان دهنو بردسير در مراتع استپي (Artemisia sieberi)شتيدرمنه دمختلف برداشت بر توليد علوفه گونه

باجرا درآمد. براي رسيدن به اين هدف در سايت يك هكتاري محصور شده به همين منظور آزمـايش انجـام شـد، درصد برداشت بـه روش تقليـد چـرا 75و 50، 25تيمارهاي مورد نظر در اين تحقيق شامل چهار شدت برداشت:

)Simulation پايه مشـابه و متوسـط از گونـه مـورد نظـر بعنـوان 10) و شاهد (بدون برداشت) بودند. در هر تيمار 1387عالمت گذاري شده و متغيرهاي وابسته طي سه سال دوره آزمـايش از سـال ها تكرار انتخاب شدند، اين پايه

طـرح نتايج بدسـت آمـده در قالـب روي اين گونه اندازه گيري شد و در فرمهاي مخصوص ثبت شدند. 1389تا مـورد تجزيـه و تحليـل قـرار SAS در نـرم افـزار 1389تا 1387سال خرد شده در زمان در سههاي كرت آماري

نتايج برداشت علوفه در طي انجام آزمايش نشان داد كه اثر سال ، شدتهاي مختلف برداشـت و اثـر متقابـل گرفت. 25در شدت برداشـت 87باشد. كمترين ميزان توليد در سال مي معني دارآنها از لحاظ آماري در سطح يك درصد

درصـد از لحـاظ آمـاري 75و 50در تيمار شاهد بوده است. بين تيمارهـاي 88درصد و بيشترين ميزان آن در سال Artemisiaاختالف معني داري وجود ندارد. با توجه به نتايج حاصل از آزمايش ميزان شدت برداشت براي گونـه

sieberi. باعث شود ، زيرا شدت چراي سنگين در طول ساليان متمادي مي درصد پيشنهاد 50در اين منطقه، حدود اندازد. مي و سالمتي و شادابي اين گونه را به خطرگردد مي و ذخيره كربو هيدراتمحلول گياه هاي كاهش قند

Simulation،مناسب و مجاز، سايت استپي دهنو بردسير ، ميزان بهره برداري.Artemisia sieberi: هاي كليدي واژه

عضو هيات علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -1 كارشناس مرتع و آبخيزداري دانشگاه تهران -2 كرمانعضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................74

معادله برآورد توليد واقعي با استفاده از روش نمونه گيري مضاعف در استان فارس

، 3يگرشاسب صالح، 2، حسين قره داغي1يدريكلثوم ح 5، محمدصالحي4علي جواهري

دهيچك

كـه كارشناسـان همـواره در جسـت و جـوي اهميت آگاهي از ميزان توليد در مديريت مرتـع باعـث شـده زيادي براي تعيين ظرفيـت مراتـع، توسـط افـراد هاي مناسب اندازه گيري اين عامل باشند. تاكنون روشهاي شيوه

مستقيم تعيين ظرفيت مراتع ارائه شـده، هاي مختلف و براي مناطق مختلف توصيه گرديده است. كه از جمله روششد. با توجه به وسعت و تنوع مراتع استان فارس و بـه منظـور صـرفه جـويي در با مي روش نمونه گيري مضاعف

تصميم بر ارائه فرمولي جهت محاسبه توليد واقعي مراتع در مـدت زمـان كوتـاه بـا صـرف ها وقت و كاهش هزينهي كرده و در هـر استان فارس را اقليم بند GISهزينه كمتر گرديد. جهت دستيابي به اين مهم با استفاده از نرم افزار

گيرد و نيز متناسب با فصل بهره بـرداري (ييالقـي مي ناحيه اقليمي با توجه به تعداد مراتعي كه در محدوده آنها قراريا قشالقي)، مراتع استان را تفكيك و با استفاده از روش نمونـه گيـري طبقـه اي اقـدام بـه تعيـين تعـداد نمونـه و

و برآورد ميزان علوفه سرپا در داخل هر پالت بر حسب گونه يا فـرم رويشـي همچنين تعيين تعداد و اندازه پالت% از پالت ها، عالوه بر تخمين توليد، گياهان داخل پالت قطع و تـوزين گرديـده و در 50به كمك ديد گرديد. در

) رگرسـيون Yو ميـزان توليـد علوفـه واقعـي Xنهايت بين دو دسته آمار بدست آمده (ميزان توليد علوفه تخميني گيري نموده و رابطه بين برآورد توليد تخميني و توليد واقعي در هر ناحيه اقليمي مشخص و معين گرديد.

ييالقي يا قشالقي، قطع و توزين، توليد علوفه : يديكل يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه آزاد اسالمي واحد ارسنجان و كارشناس اداره امور مراتع اداره كل منابع طبيعي و آبخيز -1 داري استان فارس

استاد يار دانشگاه آزاد اسالمي واحد ارسنجان -2 ري استان فارسكارشناس ارشد اداره امور مراتع اداره كل منابع طبيعي و آبخيز دا -2 معاون فني اداره كل منابع طبيعي و آبخيز داري استان فارس -3 رئيس اداره امور مراتع اداره كل منابع طبيعي و آبخيز داري استان فارس -4

75 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

مرتعداري در جلوگيري از فرسايش در استان فارسهاي تاثير اجراي طرح

4، محمد صالحي3يگرشاسب صالح ،2*يدريحكلثوم ،1حسين قره داغي دهيچك

شود مي در زمره مناطق خشك و نيمه خشك قلمداد عليرغم گستردگي و تنوع گياهان، سرزمين پهناور فارس،واقع در اينگونه مناطق بسيار حساس و شكننده باشند عـالوه بـر شـرايط هاي بنابراين پر واضح است كه اكوسيستم

افزايش بهره برداري ناشي از شرايط روزافزون جمعيـت بهـره بـردار و ژيكي شكننده و حاكم،آب و هوايي و اكولورا مستعد تخريب و فرسـايش نمـوده اسـت از جملـه راهكارهـاي ها موجود اينگونه عرصههاي محدوديت عرصه

يـزان اثـر بخشـي باشد در جهت تعيـين م مي مرتعداريهاي بيولوژيكي مبارزه با روند فرسايشي حاكم اجراي طرحراهكار مورد اشاره اقدام به انجام تحقيق پيش رو گرديده است. در اين تحقيق با استفاده از روش نمونه گيري طبقـه

و يـا مـوارد مـورد ها اي براي تعيين تعداد نمونه و با استفاده از روش نمونه گيري تصادفي نسبت به انتخاب نمونهمرتعداري به نحوي كه دربرگيرنده مراتـع ييالقـي و قشـالقي و همچنـين ي ها مورد از طرح 140بررسي از جمله

مختلف استان باشند اقدام به نمونه گيري و بررسي پارامترهاي مربوط به وضعيت مراتع ( درصد تاج هاي شهرستانزادآوري، شادابي و تركيب گياهي) در سال شروع اجراي طرح مرتعداري و حال حاضـر -وضعيت خاك -پوشش

انجام شدند در نهايت مقايسه نتايج حاصله نشـان ها مقايسه tو آزمون Evcensگرديد. سپس با استفده از نرم افزار هـاي باشند كه نشان از تـاثير اجـراي طـرح مي پارامتر مورد بررسي در سطح پنج درصد معني دار 4داد كه اختالف

باشد. مي مرتعداري در كاهش فرسايش

وضعيت خاك، زادآوري، شادابي ، تركيب گياهي درصد تاج پوشش، : يديكل يهاواژه

عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد ارسنجان -1ارسنجان و كارشناس اداره امور مراتع اداره كل منابع طبيعي و آبخيز دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه آزاد اسالمي واحد -2

داري استان فارس كارشناس ارشد اداره امور مراتع اداره كل منابع طبيعي و آبخيز داري استان فارس -3 رئيس اداره امور مراتع اداره كل منابع طبيعي و آبخيز داري استان فارس -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................76

بررسي و تجزيه و تحليل وضعيت مراتع استان فارس با استفاده از نرم افزار مميزي مراتع 5، حسين قره داغي4، محمد صالحي3علي جواهري ،2، گرشاسب صالحي1كلثوم حيدري

دهيچكدام و نگهداري خاك دارد شايسته است بـيش از آنچـه تـا بحـال نظر به اهميتي كه مراتع براي تامين غذايي

عـدم تناسـب بدان توجه شده است مورد دقت و مراقبت قرار گيرد. چراي بي رويه مراتع، چراي خارج از فصـل، تعداد دام با ميزان و نوع علوفه نتيجه اي جز خسارت و تلفات براي مرتع و مرتعدار در پـي نداشـته اسـت. جهـت

از شرايط حاكم چاره اي جز بهبود وضعيت موجود و فراهم ساختن زمينه اصالح و احياء مراتـع نيسـت. از رهايي اساسي ترين و مهم ترين عوامل در دستيابي به اين مهم شناسايي بهره برداران واقعي و ساماندهي هر چه بهتر بهـره

از اطالعات و آمار يا به عبارتي شـناخت كـافي باشد. اجراي اين امر مستلزم برخورداري مي برداري از سطح مراتعگردد با شناسايي جمعيت بهـره بـردار و سـرانه مي باشد. در همين راستا در اين تحقيق سعي مي از وضعيت موجود

از سطح مراتع استان فـارس، جايگـاه فعلـي بهـره بـرداران از لحـاظ انـدازه اقتصـادي، و شناسـايي مراتـع و ها آنزمينه برنامه ريزي مناسب علمي و عملي و بشدت مورد نياز ها ي و النهايه با تجزيه و تحليل آنبحرانهاي شهرستان

انجام شـده در سيسـتم هاي مراتع استان فراهم گردد. جهت اجراي اين امر با ورود اطالعات مربوط به كليه مميزياقـدام و اطالعـات را بـه نـرم افـزار مختلف نرم افزار مربوطـه هاي نرم افزار مميزي مراتع و گزارشگيري از بخش

Excel لينك نموده سپس نسبت به تجزيه و تحليل اطالعات اقدام گرديد. از نتايج حاصـله مشـخص شـد كـه درخانوار شناسـايي و مميـزي 58062هكتار، جهت 65/7873347مورد مرتع با مجموع مساحت 3859استان فارس

درصد از مساحت مراتـع 71باشد. مي برابر 89/2د دامي موجود به مجاز گرديده كه در اين مراتع نسبت تعداد واحدرصد از مساحت مراتـع اسـتان، 30باشند و مي درصد از اقتصادي 6/12استان فارس قشالقي كه از اين ميزان تنها

ان داراي درصـد از مراتـع اسـت 54باشـند. حـدود مي درصد از اين مراتع اقتصادي 4/10باشند كه مي مراتع ييالقي 4/44درصد از سـطح مراتـع داراي وضـعيت بهـره بـرداري روسـتايي، 2/49باشند مي وضعيت فقير و خيلي فقير

باشند كه بيشترين تعداد دامدار و نيز بيشترين مساحت مراتع با مي عشايري-درصد روستايي 4/6درصد عشايري و دارند. بيشترين دام مازاد نيز در مراتـع عشـايري قـرار وضعيت فقير در مراتع با وضعيت بهره برداري روستايي قرار

درصـد از دامـداران 8/69مورد از دامداران معادل 40525انجام شده دام مورد پروانه هاي دارند. با توجه به بررسيبحراني فارس از نظر شدت فشار دام و وضعيت مرتـع هاي باشد. درمراتع قشالقي شهرستان مي واحد دامي 50زير

اقليـد و بوانـات قـرار دارنـد كـه هـاي كازرون و زرين دشت و در مراتع ييالقي شهرستانهاي ترتيب شهرستان بهاقـدام گـردد و ها ضرورت دارد هر چه سريع تر نسبت به كاهش فشار دام و بهبود وضعيت مراتع در اين شهرستان

مرتعـداري هاي يريت چرا و تهيه و اجراي طرحواحد دامي و اعمال پروژه مد 50اين امر با ساماندهي دامداران زير باشد. مي در سطح اين مراتع امكان پذير

مميزي، قشالقي، ييالقي، دام مجاز، دام موجود، مراتع اقتصادي :يديكلهاي واژه

تعداري دانشگاه آزاد اسالمي واحد ارسنجان دانشجوي كارشناسي ارشد مر -1 كارشناس ارشد اداره امور مراتع اداره كل منابع طبيعي و آبخيز داري استان فارس -2 معاون فني اداره كل منابع طبيعي و آبخيز داري استان فارس -3 رئيس اداره امور مراتع اداره كل منابع طبيعي و آبخيز داري استان فارس -4 اديار دانشگاه آزاد اسالمي واحد ارسنجاناست -5

77 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

Atriplex verruciferaمختلف برداشت روي توليد علوفه و شادابي گونه هاي بررسي شدت خراب استان آذربايجان غربي)(مطالعه موردي: مراتع تز

3،مير طاهر قائمي2، مينا بيات1فرهنگ قصرياني

چكيده

باشد كه در استان آذربايجان غربـي جـزء مي شورپسندهاي منطقه تزخراب اروميه معرف منطقه رويشي گونهر ياچه اروميـه دارد. رود و نقش عمده اي در تامين علوفه دام دامداران منطقه شور اطراف د مي مراتع قشالقي بشمار

در ايـن قـرق Atriplex verruciferaسازي شده) بر روي گونه مهـم مرتعـي براي سنجش اثرات قطع (چراي شبيه 75، 50، 25پايـه بـه تيمارهـاي 10پايه از گونه مذكور به صورت كامالً تصادفي انتخاب شـد و هـر 40تحقيقاتي

بنيـه هاي ساله اقدام به اندازه گيري يا برآورد چشمي ويژگي هردرصد و شاهد (بدون برداشت) اختصاص يافت و خـرد شـده در هـاي كـرت آماري طرحنتايج بدست آمده در قالب شد. ها و شادابي، مرگ ومير، ارتفاع و توليد پايه

مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت.SAS در نرم افزار زمان با ده تكرار و به مدت چهار سالكه اثر سال، شدتهاي مختلف برداشت و اثر متقابل آنها از لحاظ آماري در سطح يك درصد معنـي نتايج نشان دادند

درصـد از لحـاظ آمـاري اخـتالف 75بـا 50درصد و همچنين بين تيمار 25باشد. بين تيمار شاهد با تيمار مي داراز لحاظ آمـاري اخـتالف معنـي درصد 75و 50درصد با تيمار 25معني داري وجود ندارد، اما بين تيمار شاهد و درصد و كمتـرين ميـزان آن 25شاهد و هاي در شدت برداشت 89داري وجود دارد. باالترين ميزان توليد در سال

در شــدتهاي At. Verruciferaدرصــد بــوده اســت. بنيــه و شــادابي گونــه 75در شــدت برداشــت 87در ســال درصـد ميـزان شـادابي بطـور قابـل مالحظـه اي 75تيمار درصد حفظ شده است، ولي در 50و 25هاي برداشت

50در اين منطقـه، حـدود At. Verruciferaكاهش يافت. با توجه به نتايج حاصل ميزان شدت برداشت براي گونه شود. مي درصد پيشنهاد

سازي شده ، بنيه و شادابي، سايت تزخرابچراي شبيه .،Atriplex verrucifera: هاي كليدي واژه

عضو هيات علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -1 كارشناس مرتع و آبخيزداري دانشگاه تهران -2 عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان آذربايجان غربي -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................78

Festuca ovinaبررسي تاثير تقليد چرا روي توليد و شادابي گونه (مطالعه موردي: مراتع قره باغ استان آذربايجان غربي)

3احمد احمدي ، 2، مينا بيات1انييفرهنگ قصر

چكيده آن بهبود وضعيت و تخريب از جلوگيري گياهي، پوشش پايداري موجب مرتع از مجاز و مناسب برداري بهره

توان جهـت مي و با داشتن اين ميزان بعنوان يكي از اطالعات مفيد،ها با دانستن حدبهره برداري مجاز گونه .شود ميتعيين ظرفيت چرايي و در نتيجه توزيع مناسب دام درمرتع اقدام كرد. براي رسيدن به اين هدف مطالعـه اثـر تقليـد

قره باغ آذربايجان غربي بـاجرا درآمـد. در مراتع Festuca ovinaبر توليد علوفه و شادابي گونه (Simulation)چرادرصد و شاهد (بدون برداشت) بودند نتـايج حاصـل 75و 50، 25تيمارهاي آزمايشي شامل چهار شدت برداشت

مورد تجزيـه و تحليـل قـرار SAS در نرم افزار 1389تا 1386سال اسپليت پالت در زمان در چهار طرح در قالب مختلـف هـاي هاي مختلف برداشت و اثر متقابـل سـال و شـدت حاصل نشان داد كه اثر سال، شدت نتايج گرفت.

در سطح يك درصد معني دار است. تيمار شاهد با شـدت Fe.ovinaبرداشت بر روي توليد علوفه و شادابي گونه درصـد نيـز 50 و 25درصد از لحاظ آماري اختالف معني داري نـدارد. مقايسـه دو شـدت برداشـت 25برداشت

درصـد ميـانگين 75باشد. با افزايش شدت برداشـت بـه ميـزان حاكي از اختالف بسيار ناچيز بين اين دو تيمار مي 87و كمترين ميزان آن را در سال 86توليد به طور معني داري كاهش يافت. بيشترين ميزان توليد علوفه را در سال

را خشكسالي شديد در آن سال ميتوان ذكر نمود. ميانگين شادابي از 87داريم، كه علت كاهش شديد توليد در سال Fe.ovinaروند نزولي داشته است.با توجه به نتايج حاصل ميزان شدت برداشت بـراي گونـه 1389تا 1386سال

ول درصد پيشنهاد ميگردد، تا ضمن حفاظت خاك، سالمتي و شادابي اين گونه نيز در طـ 50در اين منطقه، به ميزان سالهاي برداشت حفظ شود.

- (Simulation)تقليد چرا -بنيه و شادابي گياه -بهره برداري مناسب و مجاز - Festuca ovina هاي كليدي: واژه

مراتع قره باغ

.عضو هيات علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -1 كارشناس مرتع و آبخيزداري دانشگاه تهران -2 عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان آذربايجان غربي -3

79 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

ش آن هايمراتع و پا يداريپاهاي ن شاخصيلزوم تدو

3، محسن شرافتمندراد2م فروزهي، محمد رح1ن بدري پوريحس

چكيده

انت يصـ يكشور به عنوان دستگاه متـول يزداريكه سازمان جنگلها، مراتع و آبخ يگسترده ا يرغم تالشهايلع كند. ي مينده را طيفزا يب مراتع رونديدهد، متاسفانه تخر مي به خرج يعياز منابع طب يو بهره بردار

ـ دانسته اند حـال آن كـه اگـر چـه ا ت يب مراتع را دام و دامدار مازاد بر ظرفيتخر يدر منابع مختلف، عامل اصل ن يـ باشـند ز نمـي مراتـع يديـ ل توليپتانس يبرا يجد يديتهد يگردند ول مي ف مراتعيعوامل باعث تضع را مراتـع از ي

ب عبور نكرده باشد، امكان بازگشـت آن يكه از آستانه تخر يبه نام ارتجاع برخوردارند كه در صورت يخاص يژگيوباشـد. كارشناسـان بازنشسـته از مـي مرتـع هاي ير كاربريياز تغ يازد مشكل عمده ناشس مي ه فراهميرا به حالت اول

ـ از بـه مجـوز از وز يكوچك ن يعرصه ا ير كاربرييتغ يآوردند كه برا مي انيسخن به م ييروزها ر بـود امـا حـاال يهـاي حفـظ بخـش يبـرا يمنـافع ها لين تبدين كه ايشود بدون ا مي ليو سهولت تبد يصدها هكتار مرتع به راحت

ن شـده اسـت، يكـا تـدو يدار مراتع كـه در آمر يپا يبهره بردارهاي ن مقاله به شاخصيگر مراتع داشته باشد. در ايدـ ا بايـ ن است كه آيا يديشود. سوال كل مي اشاره )و trade-off(هـا بسـتان –ا در بـده يـ د مراتـع حفـظ شـوند؟ و ي

حفـظ يبـرا هـايي د حفظ شوند الزم است شاخصيد؟ اگر بال شونيگر تبديدهاي يد به كاربريگر بايمالحظات د ن شود.يتدوها آن يداريپا

، ارتجاع، دام، دامدار مازاديدار، بهره برداريمراتع، پا :يديكلهاي واژه

دانشجويان دكتراي علوم مرتع، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -3و2و1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................80

بررسي تغييرات فصلي توليد و مصرف گياهان مرتعي در مراتع منطقه انجدان اراك

2، مرتضي اكبرزاده1يفراهان ينيفرمه يعل

چكيده

باشد. دام بهره بردار نيز در مقـاطع مي ميزان توليد علوفه مراتع در سالها و ماههاي مختلف فصل رويش متغيرباشـد. مـي مختلـف متغيـر هاي كند كه بر حسب شرايط و نژاد مي مختلف فصل چرا مقادير علوفه متفاوتي مصرف

ريـزي و مـديريت مرتـع و دام مقـدور ره چرا برنامهبدون تعيين ميزان توليد و مصرف علوفه يك مرتع در طول دوباشد. جهت تعيين ميزان توليد و مصرف علوفه مراتع انجدان يك منطقـه بـه مسـاحت يـك هكتـار در مراتـع نمي

انجدان حصار بندي و قرق گرديده است. توليد در داخل قطعه محصور و مصرف در بيرون ايـن قطعـه كـه تحـت گيري ميزان توليد و مصـرف مرتـع از هـر سال اندازه گيري شده است. براي اندازه 4چراي دام بوده است به مدت

در هر ماه پنج پايه متوسط در داخل و بيرون قطعه محصور انتخاب و قطع و توزين گرديـده اسـت. از يگونه گياهانجام شـده اطمينان از صحت مطالعاتتفاضل توليد داخل و خارج قرق ميزان مصرف تعيين گرديده است. جهت

بر اساس نتايج حاصله در مراتـع انجـدان بطـور متوسـط ) استفاده شده است.CRDطرح آماري كامال تصادفي (از كيلوگرم در هكتار و درصـد بهـره بـرداري بـين 36 - 77كيلوگرم در هكتار ، مصرف بين 131 – 271توليد بين

درصد توسط يكساله ها، درمنـه، 55كل توليد مرتع باشد. از مي درصد در ماههاي مختلف فصل چرا متغير 28-26باشـد. در مـي كنگر و استيپا توليد شده و بيشترين حجم مصرف متعلق به يكساله ها، درمنه، كنگر و خارو خاشـاك

سالهاي مرطوب ميزان توليد و مصرف علوفه افزايش يافته و در سالهاي خشك مصرف خـار و خاشـاك افـزايش يابد. مي

دام يتوليد و مصرف علوفه، مراتع انجدان، قرق مرتع، فصل چرا، چرا ي كليدي:هاواژه

بع طبيعي استان مركزيعضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منا -1 عضو هيات علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -2

81 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

Stipa barbataو Arthemisia ausheriهاي د گونهياثر بارش برتول يبررس اه آفتاب استان سمناني: مراتع سيمه خشك مطالعه مورديدر مناطق ن

2ينيد عزت اله حسي، س1جلودار يفيحجت شر

دهيچك

و يضـرور يح مراتـع امـر يت صـح يريت چرا با هدف اعمال مـد ين ظرفييد علوفه به منظور تعيلبرآورد تود علوفه ساالنه مراتـع وبـارش ين تولياز آن است كه ب يانجام شده حاك يهايقات و بررسير است. تحقياجتناب ناپذاز ين منظـور منطقـه ا يبه همـ وجود دارد. يرابطه همبستگي مناسب تر يمياقلهاي رير متغيسه با سايموثر، در مقا

ـ استان سـمنان مشـخص گرد يمه استپياز مراتع ن ييمراتع سياه آفتاب گرمسار؛ به عنوان الگو تـا 1379د. از سـال يدر يتصـادف –ك يسـتمات يبـا روش س Artemisia aucheri و Stipa barbata دو گونـه د علوفه ساالنهيتول 1388 يريـ دوبل انـدازه گ يريوه نمونه گيبا ش يمتر مربع 2عدد پالت 60ه از با استفاد يمتر 400خط ترانسكت 4طول

و سـاالنه بـه ي، فصـل يزان بارش ماهانه، مجموع دو مـاه متـوال ير وابسته و ميد ساالنه علوفه به عنوان متغيشد. تولبا روش گام به گـام يطره خيون چند متغين آنها با استفاده از برنامه رگرسيمستقل منظور و روابط بهاي ريعنوان متغ

بـه Artemisia aucheriو Stipa barbata هـاي د علوفه ساالنه گونـه ين توليدهد كه ب مي ج نشانيشد. نتا يبررس وجود دارد. با توجه بـه مطالعـه انجـام شـده يدار يفروردين و ارديبهشت رابطه معنهاي ترتيب با ميزان بارش ماه

ياد شده را برآورد نمود.هاي د ساالنه گونهيفروردين و ارديبهشت تولاي ه زان بارش ماهيم يتوان از رو مي

.يره خطيون چند متغي، بارش موثر ، رگرس Artemisia aucheriو Stipa barbata دعلوفه، يتول: يديكلهاي واژه

ساري -كارشناس ارشد مرتعداري و كارمند اداره كل منابع طبيعي استان مازندران -1 ساري -كارشناس ارشد بيابانزدايي و كارمند اداره كل منابع طبيعي استان مازندران -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................82

علوفه اي مراتع منطقه مراوه تپههاي شناسايي گون

1( سيد رضا) يحسين يسيد عل

چكيده باشند كه به اصالح و احياء مراتع استان كمـك مي علوفه اي استان گلستانهاي يكي از مهمترين گونهها گون

مناسب علوفه اي در منطقه مراوه تپه بسيار ضروري است. در ايـن هاي نمايد ، بنابراين شناسايي و انتخاب گون مياردار نبـودن ، خوشـخوراكي ، بهينـه بـودن چندساله بـودن ، خـ هاي علوفه اي با شاخصهاي تحقيق انتخاب گون

توليـد ، پوشـش هـاي كميت و كيفيت علوفه مد نظر قرار گرفت. به جهت اندازه گيري پوشـش گيـاهي از فـاكتور پروتئين خـام، ديـواره فاكتورهاي تعيين كيفيت علوفه ، از استفاده گرديد، در حاليكه ها تاجي، ارتفاع و انبوهي گونه

رسـمي روشـهاي بـا اسـتفاده از ، قابليت هضم پذيري و انرژي متابوليسـمي ولز ، الياف خامهمي سلبدون سلولي ) در آزمايشگاه علوم دامي مركز تحقيقات كشاورزي و منـابع طبيعـي گلسـتان انجـام گرديـد. AOAC)1990 آناليز

همچنـين آثـار چـراي از طريق مشاهده چراي دام در مرتع ، پرسش از افراد خبـره و ها ميزان خوش خوراكي گونهبـا نـرم افـزار تجزيه واريانس و مقايسه ميـانگين آماري شامل جدول هاي باقيمانده روي گياه استفاده شد. كليه داده

SPSS گلسـتان گونـه هـاي يپـارك ملـ هاي دهد از بين گون مي انجام شد. نتايج اين تحقيق نشان, Astragalus

podolobus A. macrobotrys ،A . jolderensis و A . angustatus :با بهترين فاكتورهاي كمي و كيفي شـاملدرصـد در مرحلـه گـل دهـي) ، انـرژي 7/18الـي 3/14كيلوگرم در هكتار) ، پروتئين خـام ( 531الي 32توليد (

توجه مگاژول بر كيلوگرم) و همچنين از ارزش خوشخوراكي خيلي خوبي بودند ، لذا با 2/8الي 8/5 (متابوليسمي به جهت افزايش كمي و كيفـي علوفـه مراتـع مشـابه ها به كمبود كمي و كيفي علوفه در منطقه مراوه تپه ، اين گونه

گردد. مي ن منطقه پيشنهاديا

، علوفه ، مراتع ، مراوه تپه Astragalus spp گون ، كليدي : هاي واژه

حقيقات كشاورزي و منابع طبيعي گلستانعضو هيات علمي مركز ت -1

83 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

Pennisetum divisum تعيين تركيب شيميايي و قابليت هضم گياه مرتعي مراحل مختلف رشد در استان بوشهر در

،3ي، احمدرضا رنجبر2ر داور فروزندهيام ، 1ير ارسالن كماليام

1اني، فاطمه غالم 4يد ابوطالب صادقيس

دهيچكاهـان موجـود در آن، يهكتـار مرتـع وجـود دارد كـه از ارزش غـذايي گ 1260000در استان بوشهر، حدود

Pennisetumبرشـنك ( يگيـاه مرتعـ يياز ارزش غـذا يآگاه ينيست. اين تحقيق، برادر دست يادياطالعات ز

divisumمنطقـه 3اسـتان، در ياهان غالب مرتعي) و تغييرات آن در خالل مراحل مختلف رشد، به عنوان يكي از گو يبه طور تصـادف ،يو بذرده ي، گلدهيشياه، در سه مرحله روياز گ ين كار، نمونه برداريانجام شد. براي ا يمرتع

هـر يك نمونـه از هـر منطقـه بـرا يـ اب شده و يخشك و آسها انجام شد. سپس، نمونه يباغبان يچيبا استفاده از قخـام، ين، انـرژ يگني، لNDF ،ADFخام، ين خام، خاكستر خام، چربيمرحله رشد، جهت تعيين ماده خشك، پروتئ

ـ يت هضم ماده خشك، ماده آلي، مس و قابليرو م، آهن، منگنز،يم، سديزيم، منيم، فسفر، پتاسيكلس در يو مـاده آلتكـرار 3مار (مراحل رشد) و يت 3با ي، از طرح كامالً تصادفيز آماريآنال يشگاه ارسال شد. برايماده خشك، به آزما

انكـن و سـطح با آزمـون د ها نيانگيسه ميو مقا SASافزار با نرمها ) استفاده شد. تجزيه و تحليل دادهي(مناطق مرتعم، آهـن، منگنـز، يم، فسـفر، پتاسـ ين، كلسيگنين خام، خاكستر خام، ليج نشان داد كه پروتئي% انجام شد. نتا5نان ياطم

يدر مراحل مختلف، تفاوت معن P. divisumدر ماده خشك يو ماده آل يت هضم ماده خشك، ماده آليمس و قابلـ يو ل NDF ،ADFاه كاهش، اما خاكستر خـام، ين خام گيتئش رشد، پرويبا هم داشت. با افزا )>05/0P( يدار ن يگن

چرا كننـده هاي تواند نياز نگهداري دام مي ،يو گلده يشيمراحل رو در P. divisumن خام يافت. پروتئيش يآن افزالـف اه در مراحـل مخت يـ ن گيـ م، آهن و منگنز ايم، سديزيم، منيزان كلسيدر منطقه (گوسفند و بز) را تأمين نمايد. م

اه دريـ ن گيزان روي آن در هر سه مرحله، مقدار فسفر ايشتر از حد بحراني آنها براي گوسفند و بز بود، اما ميرشد، ب ، كمتر از حد بحراني آنها بود. يزان مس آن در مرحله بذردهيو م يو بذرده يمراحل گلده

راحل رشد، استان بوشهرتركيب شيميايي، قابليت هضم، م، Pennisetum divisum: يديكلهاي واژه

كارشناس ارشد مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي -1 )استاديار گروه علوم دامي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد خوراسگان (اصفهان -2 عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي اصفهان -3 منابع طبيعي بوشهر عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................84

Medicago polymorpha تأثير مراحل مختلف فنولوژي بر ارزش غذايي گياه

در استان بوشهر

، 3ي، احمدرضا رنجبر2ر داور فروزندهيام ، 1ير ارسالن كماليام 1اني، فاطمه غالم 4يد ابوطالب صادقيس

دهيچك

اهان يدر مورد ارزش غذايي گ ياديكه اطالعات زهكتار است 1260000وسعت مراتع استان بوشهر، حدود غالب و مهم يونجـه يكسـاله هاي يكي از گونه يياز ارزش غذا يآگاه يموجود در آن وجود ندارد. اين تحقيق، برا

) و تغييرات آن در خالل مراحل مختلف فنولوژي به عنوان يك گونـه غالـب Medicago polymorphaاين مراتع (ـ از گ ين كار، نمونـه بـردار يانجام شد. براي ا يقه مرتعمنط 3در استان، در و ي، گلـده يشـ ياه در سـه مرحلـه رو ي

ك يـ اب شـده و يخشـك و آسـ هـا انجام شد. سپس، نمونه يباغبان يچيو با استفاده از ق ي، به طور تصادفيبذردهـ ن خـام، خاكسـت يهر مرحله فنولوژي، جهت تعيين ماده خشك، پروتئ ينمونه از هر منطقه برا خـام، ير خـام، چرب

NDF ،ADFـ ، مـس و قابل يم، آهن، منگنـز، رو يم، سديزيم، منيم، فسفر، پتاسيخام، كلس ين، انرژيگني، ل ت هضـم يداده هـا، از طـرح يز آمـار يآنـال يشگاه ارسـال شـد. بـرا يدر ماده خشك، به آزما يو ماده آل يماده خشك، ماده آل

هـا ) استفاده شد. تجزيه و تحليل دادهيتكرار (مناطق مرتع 3ولوژي) و مار (مراحل فنيت 3با يآزمايشي كامالً تصادفج بـه دسـت آمـده، ي% انجام شـد. طبـق نتـا 5نان يبا آزمون دانكن و سطح اطمها نيانگيسه ميو مقا SASافزار با نرممـاده ت هضـم يـ م، مـس و نيـز قابل يخام، فسفر، پتاس ي، انرژNDF ،ADFن خام، خاكستر خام، چربي خام، يپروتئ

ـ M. polymorphaدر ماده خشك يو ماده آل يخشك، ماده آل يدار يدر مراحل مختلـف فنولـوژي، تفـاوت معن)05/0P<( اه كاهش، اما چربـي خـام، ين خام و خاكستر خام گيش رشد، پروتئيبا هم داشت. با افزاNDF ،ADF و

توانـد نيـاز مـي هر سه مرحله فنولوژي، در M. polymorphaن خام گياه يافت. ميزان پروتئيش يخام آن افزا يانرژم، آهـن و يم، سـد يزيـ م، منيم، پتاسيزان كلسيچرا كننده در منطقه (گوسفند و بز) را تأمين نمايد. مهاي نگهداري دام

زان فسـفر آن در يـ شتر از حد بحراني آنها براي گوسفند و بـز بـود، امـا م ياه در مراحل مختلف رشد، بين گيمنگنز ا ، كمتر از حد بحراني آنها بود. يمرحله بذرده اه درين گيو مقدار روي و مس ا يو بذرده يهمراحل گلد

ارزش غذايي، مراحل فنولوژي، استان بوشهر، Medicago polymorpha: يديكلهاي واژه

كارشناس ارشد مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي -1 )استاديار گروه علوم دامي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد خوراسگان (اصفهان -2 عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي اصفهان -3 رعضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي بوشه -4

85 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

يتوسط شتر در مراتع استان خراسان جنوب ياهيگ يهااثر فصل بر انتخاب گونه يبررس

3مهر جليل فرزاد 2قاسمعلي ديانتي تيلكي 1وحيده عبداللهي دهيچك

ط، بلكـه يمرتع و محـ يوان روير حينه تنها در مورد تأث يكاف ياز به آگاهيوانات چراكننده نيت موثر حيريمدمـه يط سـخت منـاطق خشـك و ن ياست كـه در شـرا يواناتيوان دارد. شتر از جمله حيح يط روير مرتع و محيتأث

ـ باشـد بـا ا يت مياهم يدارا يو اقتصاد يمختلف اجتماع يهاات بوده و از جنبهيخشك قادر به ادامه ح ن وجـود يـ ار اندك بوده اسـت. در ا ين دام تا بحال بسيت ايبهبود وضع يقات صورت گرفته برايتحق شـده يق سـع يـ ن تحقي

ـ تغذ يدر الگوهـا يرات فصـل يياز تغ يرد. آگاهيقرار گ يشتر مورد بررس ييش چرايرات فصل در گراييتغ ه شـتر يق بـه منظـور ين تحقيش خواهد داد. در ايستگاهش افزايوان و زيت بهتر حيريمد يك راهنما برايدرك ما را بعنوان

ز صورت گرفت. بـراي ييدر سه فصل بهار، تابستان و پا يبرداراثر فصل بر انتخاب علوفه توسط شتر، نمونه يبررسشـتر و بـه روش زمـاني(كورنومتر) مطالعـه 5ان در هر فصل توسط اين منظور در منطقه مورد مطالعه انتخاب گياه

صبح و عصر دنبال شـد. ياش در دو نوبت چرا دقيقه در طول تغذيه 30شد. در اين تكنيك هر حيوان براي مدت ان داشـت يـ ج بياستفاده شـد. نتـا 15SPSSآماري افزار براي تجزيه و تحليل اطالعات حاصل از اين تحقيق از نرم

ـ 5و 5، 8ب يز به ترتييانتخاب شده توسط دام در فصل بهار، تابستان و پا يهااد گونهتعد ن در يتا بوده است. همچنـ تا حـد ز Seidlitzia rosmarinusو Tamarix ramosissimaمصرف گونة ياهيگ يهان گونهيب ر يتحـت تـأث يادي

ش داشـته اسـت و مصـرف ياي افزا مالحظهدر فصل پاييز بطور قابل Tamarixكه مصرف گونه يفصل بوده، بطورزان مصـرف يم ير فصل بر رويز باالتر بود. تأثييدر دو فصل بهار و تابستان نسبت به فصل پا Se.rosmarinus گونة

ز اندك بوده است.يها نر گونهيسا

يروش زماني (كورنومتر)، مراتع تحت چراي شتر، استان خراسان جنوب: يديكلهاي واژه

مجتمع آموزش عالي سراوان –عضو هيئت علمي دانشگاه سيستان و بلوچستان -1 دانشگاه تربيت مدرس استاديار دانشكده منابع طبيعي و علوم دريايي -2 داري، دانشكده كشاورزي دانشگاه بيرجند استاديار گروه مهندسي مرتع و آبخيز -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................86

ديبرآورد تول يبرا Dactylis glomerataگونه سطح تاج يريگ اندازهبعد در نيتر اسبمنن ييتع : مراتع جواهرده رامسريمطالعه مورد

4ي، پژمان طهماسب3ي، محمدحسن جور2يمي، عطاء ا... ابراه1يه محموديمهد

دهيچكت مرتـع محسـوب يريمـد در يريـ م گياساس تصـم يديكل يها گونه يبردار بهرهد و يتول يكم يريگ اندازه

از بهـره يقرار دارد، لذا آگـاه ها آنزان استفاده از ير ميبه شدت تحت تأث ها گونها استقرار يكه بقاء ي. از آنجائشود يمفـا يا يدرست گونه و مرتع نقش اساسـ يابيدر ارز تواند يم يريق اندازه گيق روش دقياز طر ها گونهمجاز يبردار

مراتع جواهرده رامسر كه گونـه فـوق در آن ،Dactylis glomerataد گونه يزان برآورد توليمن ييد. به منظور تعينماـ ا ين خط كـش بهـره بـردار ييق تعياز طر يزان بهره بردارين ميياستقرار دارد، انتخاب شد. تع يعيدر سطح وس ن ي

انجـام شـد. انـدازه يمتـر 100ترانسـكت 4 يدر راستا يصورت گرفت. نمونه بردار يگلده قبل ازگونه در دوره ن يقه قطـع و تـوز يه از سطح يك، دو، سه و چهار جهت انجام شد و هر پايقه در يو يانيقطر تاج پوشش، م يريگ

v.19 spssطيو گام به گـام) در محـ يره (به روش اجباريساده و چند متغ يون خطيتوسط رگرس ها دادهز يشد. آنالنشان داده اسـت كـه انـدازه قهين در چهار جهت در سطح مقطع ييتب و يب همبستگيسه ضرايج مقايانجام شد. نتا

ت دارد، اما بـه روش گـام بـه گـام، يارجح يگر جهات در روش اجباري) نسبت به دr=812/0( يچهار جهت يريگـ مر است. در سطح مقطع يك جهت هم امكان پذيد علوفه گونه مذكور از يبرآورد تول ـ ن ياني ، يز، بـه روش اجبـار يكـه بـه روش ياختالف مطلوب بوده است در حال ي) با اندكr=818/0( ي) نسبت به سه جهتr=819/0( يتچهار جه

ه يـ د گونه فـوق ارا يت تولياز واقع يقينمودار دق تواند يمن مقطع يد در اياز تول يك جهتيگام به گام، بازهم برآورد ) نسـبت بـه دو و سـه r=771/0برآورد ( ز، بازهم چهار جهتيت در سطح مقطع تاج گونه علف باغ نيدهد. در نها

ك جهـت يـ ن يد داشته است اما در روش گام به گام، ايبا تول ييباال يهمبستگ ي) در روش اجبارr=770/0جهت (ز يـ ز و نيج آنـال ين بـا توجـه بـه نتـا ي. بنـابرا دهد يمه يد از سطح تاج پوشش را ارايت توليبوده است كه برآورد واقع

ـ ارا يج قابـل قبـول يد نتـا يـ زان توليـ ن ميـي ك جهت در تعيد، استفاده از ير برآورد تولنه ديت زمان و هزيمحدود ه ي .دهد يم

، جواهرده، رامسر. Dactylis glomerata، تاج پوشش، يد، خط كش بهره برداريتول :يديكلهاي واژه

كرد دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشگاه شهر -1 استاديار گروه منابع طبيعي، دانشگاه شهركرد -2 استاديار گروه منابع طبيعي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد نور -3 استاديار گروه منابع طبيعي، دانشگاه شهركرد -4

87 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

انتخاب رژيم غذايي گوسفند در مراتع قشالقي شرق استان گلستان

شان)يدشت گم (مطالعه موردي: مراتع

4يرزاعليس مي، ادر3م فروزهي، محمد رح2يحشمتغالمعلي ، 1زادهيانا عسكريد دهيچك

شـود محسوب مي يمرتع يهادام و نوع رژيم غذايي آن از جمله عوامل كنترل مديريتي در اكوسيستم يچرا ييم غـذا يـ ن رژيـي تعگـردد. لـذا بـه منظـور يكه شناخت و آگاهي از آن، باعث مديريت مطلوب پوشش گياهي م

ت يدام مشخص، سـپس وضـع يد. در ابتدا محدودة مورد چرايشان انتخاب گرديدشت گم يگوسفند، مراتع قشالقن شد. زمان برداشت در دو بازه ييش تعيگرا يش به روش ترازويبه روش ارزش مرتع و گرا ياهيب گيمرتع و ترك

انجام گرفت. با اسـتفاده از روش مشـاهده 1389آبان ماه روز در هفته اول 5روزانه (صبح و عصر) به مدت يزمان بـا گوسـفند در صـبح و عصـر ييم غـذا يسه رژيو مقا ديگرد يابيدام ارز ييم غذايم شمارش لقمه، رفتار رژيمستق

روزانـه، بـا يج نشان داد، در هر دو بازه زمـان ينتا گرفت.مورد تجزيه و تحليل قرار ،كطرفهيانس يل واريتحلآزمون % در صـبح 6/33گوسفند ( ييم غذايت رژي) غالبHalocnemum- Halostachys- Aeluropusپ منطقه (يه به تتوج

% در 23/0% در صـبح و 01/1آن ( ييح غـذا ين تـرج يو كمتـر Aeluropus littoralis% در عصر) به گونـة 3/33و مـورد يـي ط چرايبـودن شـرا كسـان يل ياما به دلبوده است. Halocnemum strobilaceumعصر) مربوط به گونة

شـتر بـوده يها در منطقـه ب يات بوتهيهرچند غالب. دام مشاهده نشده است ييم غذايدر رژ يداريمطالعه، اختالف معنبـاالتر ييل ارزش غذايشتر متوجه گونه گراس بدليدام ب ييم غذايها، رژگونه يشيل شروع دوره رويبدل يولاست،

از يروشـن يمايدام در عرصـه، سـ ييم غـذا يـ ن مطالعه رژيبوده است. بنابرا يوشور ر يابوته يهانسبت به گونه .كند مي فايا يمرتع يهاستميت اكوسيريدر مد يدهد كه نقش مهميه ميو دام ارا ياهين پوشش گيروابط متقابل ب

شان، گلستاني، گمي، شمارش لقمه، گوسفند، مرتع قشالقييم غذايانتخاب رژ :يديكلهاي واژه

علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگانفارغ التحصيل كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشگاه -1 م كشاورزي و منابع طبيعي گرگانعلواستاد، دانشگاه -2 دانشجوي دكتري علوم مرتع، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -3 فارغ التحصيل كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي و علوم دريايي دانشگاه تربيت مدرس -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................88

(Salsola vermiculata)شوران ييارزش غذا يرسبر ستانيدر منطقه س يكيدر دو مرحله فنولوژ

2نژاد يني، زهرا حس1يوسف الهي يمصطف

دهيچك

ره داميـ ن جيـي در تع يه دام كمك مـوثر يت آنها در تغذيل اهمياهان به دليگ ييت و ارزش غذايفيك ييشناساگـذارد. مي رياهان تاثيگ ييارزش غذا ياه رويرشد گ يكيمختلف فنولوژ از جمله مراحل يد و عوامل مختلفينما ميباشـد، در دو مـي شوره پسند هاي كه از گونه (Salsola vermiculata)شوران ياهيت گونه گيفيق، كين تحقيدر ا

في تصـاد صـورت بـه هـا نمونهن منظور يا يقرار گرفت. برا يمورد بررس يوگلده يشيرشد رو يكيمرحله فنولوژاب يه خشك شدند. پس از آسـ يط سايدر شراها دند. نمونهيگرد يجمع آور استاندارد،هاي روش ك طبقيستماتيس

ـ ، (CP)ن خـام يپروتئ ،(ASH)خاكستر ،(OM) يماده آل ،(DM)( ماده خشك ييايبات شميكردن، ترك خـام يچرب(EE)، يواره سلوليد (NDF) سلولز يفاقد هم يواره سلوليو د(ADF) ،مـاده خشـك يريه پـذ يزتج(in situ) درش نشـان ين آزمـا يج حاصل از اين شدند. نتاييساعت آنها تع 96و 72، 48، 24، 12، 6ون صفر، يانكوباسهاي زمان

ـ ييايميبـات شـ ين مراحل مورد مطالعه از نظر تركيداد كه در ب ـ ). مp>05/0دار وجـود دارد ( ياختالفـات معن زان يـ يپروتئ ـ ADFدرصـد و 03/13و 05/6ن ين مراحل ب ـ NDFدرصـد و 54/36و 13/16ن يب 90/47و 41/30ن يب

ه يـ مختلـف تجز هاي ون، فراسنجهيمختلف انكوباسهاي ماده خشك در زمان يريه پذين تجزيدرصد بدست آمد. ببـالقوه و يريه پـذ يـ ن مقـدار تجز يشـتر يوجود داشت. ب>p) 05/0دار ( يموثر تفاوت معن يريه پذيو تجز يريپذ درصد بود. 30/63و 37/75ب يبه ترت يشيدرصد در مرحله رو 5موثر در سرعت عبور يريه پذيزتج

ستاني، شوران، سييايميبات شيماده خشك، ترك يريه پذي: تجزيديكلهاي واژه

استاديار گروه علوم دامي دانشگاه زابل -1 ارشد تغذيه دام گروه علوم دامي دانشگاه زابلدانش آموخته كارشناسي -2

89 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

و (Sedlitzia rosmarinus)اشنان هاي سم گونهيقابل متابول يو انرژ يريگوارش پذ يبررس د گازيك توليستان با استفاده از تكنيمنطقه س (Salsola yazdiana)اندوك

3يروي، محمد پ 2ييرزايد مي، حم1يوسف الهي يمصطف

دهيچك

ـ رنـد، اهم يگ مـي دام قـرار يكه مـورد چـرا يمرتعهاي گونه ييو ارزش غذا ييايميبات شيترك ييشناسا ت ي لياهـان شورپسـند تشـك يرا اغلـب گ سـتان ياز جمله منطقه س يابانيمناطق خشك و ب ياهيدارد. پوشش گ ياديز

لـذا . اشـاره كـرد (Salsola yazdiana)و انـدوك (Sedlitzia rosmarinus)توان به دو گونه اشـنان مي دهند كه ميسـم دو گونـه اشـنان و يقابل متابول يو انرژ يماده آل يري، گوارش پذييايميبات شين تركيي، تعين بررسيهدف از ا

بـات يتركو يجمـع آور ها نمونهن منظور، ابتدا يا يبرابود. د گازياستفاده از روش تول ستان باياندوك در منطقه سـ (CP)ن خـام ي، پـروتئ (ASH)، خاكستر (OM) ي، ماده آل(DM)( ماده خشك ييايشم ـ ، د(EE)خـام ي، چرب واره ي

ـ ماد يريبه روش استاندارد و گوارش پذ (ADF)سلولز يفاقد هم يواره سلوليو د (NDF) يسلول و (OMD)يه آلن دو گونـه يش نشان داد كه بين آزمايج حاصل از اين شدند. نتاييد گاز تعيبه روش تول (ME)سميقابل متابول يانرژ

ـ يزان خاكسـتر، پـروتئ ي). مp>05/0دار وجود دارد ( ياختالفات معن ييايميبات شياز نظر ترك خـام، ين خـام ،چرب 96د گـاز در زمـان يـ زان توليشتر از گونه اشنان بود. ميگونه رندوك بفاقد سلولز در يواره سلوليو د يواره سلوليد

ـ تـر) بـود امـا م يل يليم 05/37مقابل در 29/39شتر از اشنان (يون در گونه رندوك بيانكوباس در MEو OMDزان يـ ) كه احتماالً علت كاهش آن در گونه رندوك بـا بـاالتر بـودن م p>05/0شتر بود (ياشنان ب ام ون خـ يزان پـروتئ ي

خاكستر آن است.

ستاني، اشنان، رندوك، سيي: ارزش غذايديكلهاي واژه

به ترتيب استاديار تغذيه دام گروه علوم دامي دانشگاه زابل -1 دانش آموخته كارشناسي ارشد تغذيه دام گروه علوم دامي دانشگاه زابل -2 دانش آموخته كارشناسي ارشد تغذيه دام گروه علوم دامي دانشگاه زابل -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................90

ماده خشك دو گونه گز يريه پذيو تجز ييايميبات شيترك يبررسTamrix aphylla وTamrix hispida ستانيدر منطقه س

3ين توكلي، حس2يرويمحمد پ ،1ييرزايد مي، حم1يوسف الهي يمصطف

دهيچك

هـاي ت شـن يـ ش خـاك و تثب ياز فرسـا يريباشد كه عالوه بر جلوگ ي مياهانياز گ يكي (.Tamarix sp)گز ق، يـ ن تحقيكند. لذا هدف از ا مي نيتام يابانيرا در مناطق خشك و بها از سوخت و علوفه دام ياديروان، قسمت ز

در منطقـه (Tamrix hispida) يسـتان يو گـز س Tamarix aphylla) (يگـز شـاه هـاي گونه ييارزش غذا يبررسبدست آمده از منطقه، ابتدا با هـم هاي ه نمونهيه دام بود. كليتغذ يبرا يلونيناهاي سهيستان با استفاده از روش كيس

بـا روش دام زنـده بـر (in situ)مـاده خشـك يريه پذيو تجز ييايميبات شين تركييتع يمخلوط شده و سپس براج نشان داد كـه يش قرار گرفتند. نتايساعت مورد آزما 96و 72، 48، 24، 12، 6، 0ون يانكوباسهاي بز در زمان يرو

ـ يزان پـروتئ ي). مp>05/0دار وجود دارد ( ياختالفات معن ييايميبات شين دو گونه از نظر تركيب ، ين خـام، مـاده آلزان يـ ن، ميود. همچنب يشتر از گز شاهيب يستانيفاقد سلولز در گونه گز س يواره سلوليو د يواره سلوليخام، د يچرب يريه پذيه، بخش بالقوه قابل گوارش و تجزيع التجزيون، بخش سريانكوباس 96ماده خشك در زمان يريه پذيتجز

ـ ا ييايميبـات شـ ي). با توجه به تركp>05/0داشت( يبا گز شاه يدار ياختالف معن يستانيموثر گز س اه،يـ ن دو گي رد.ه دام نشخواركننده استفاده كيتوان در تغذ مي

ستاني، دام، سيستاني، گز سي، گز شاهيي: ارزش غذايديكلهاي واژه

م دامي دانشگاه زابلاستاديار گروه علو -1 دانش آموخته كارشناسي ارشد تغذيه دام دانشگاه زابل -2 مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان خراسان رضوي -3

91 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

Stipa lessingianaو Stipagrostis plumosa يبر آورد توليد دو گونه گندم ميرمستقيغ ياستفاده از روشها با

2يبياد ي، محمد عل1سميه ناصري

چكيده

باشـند كـه مي ديتول يريم اندازه گير مستقيو غ ميمستقهاي از روش يقيد، تلفيمضاعف برآورد تول يروشهاق انـدازه يـ د از طريـ ن روشـها، بـرآورد تول ياز ا يكيهستند. يدقت قابل قبول يداشته و هم دارا يهم سرعت خوب

ـ در اين تحقيق ارتباط بين توليد به عنوان متغباشد. مي اهيابعاد گ يريگ رهـاي ارتفـاع، سـطح تـاج ير وابسـته و متغ يـ قه و قطر متوسـط در ارتفـاع بعنـوان متغ يقه، مساحت ياه، قطر متوسط ياه، قطر متوسط گيگپوشش، حجم هـاي ري

در منطقه يوسف آبـاد نيشـابور واقـع در اسـتان Stipa lessingianaو Stipagrostis plumosaمستقل در دو گونه ا جهـت بـرآورد توليـد انتخـاب رهـ ير يـا متغ يخراسان رضوي مورد بررسي قرار گرفت. تا از اين طريق بهترين متغ

توليد (به روش قطع و تـوزين رشـد ه از هرگونه يپا 30سپس در بصورت تصادفي انجام شد. ها گردد. نمونه گيريع و سطح پوشش تاجي اندازه گيري گرديد. جهـت بررسـي ارتبـاط سال جاري) و قطرهاي كوچك و بزرگ، ارتفا

ره و رگرسيون گام به گام استفاده گرديد. نتايج حـاكي از آن اسـت يمتغ بين توليد با اين فاكتورها، از رگرسيون چندقه، تاثير گذارترين عوامل يرمساحت يمتغ Stipa lessingianaاه و در ير حجم گيمتغ Stipagrostis plumosaكه در

باشند. مي ديدر برآورد تول

، يوسـف آبـاد Stipagrostis plumosa ،Stipa lessingiana: توليـد، تـاج پوشـش، رگرسـيون، كليديهاي واژه نيشابور

دانشگاه آزاد اسالمي، واحد علوم و تحقيقات تهران، گروه مرتعداري، تهران، ايران و كارشناس ارشد مركز -دانشجوي دكتراي علوم مرتع -1 حقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان رضويت

دانشجوي كارشناسي ارشد مهندسي محيط زيست دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات تهران -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................92

پوشش گياهي مطالعه مورديتغييرات بر پخش سيالب تاثير بررسي سبزوار)پخش سيالب تحقيقاتي ايستگاه (

3طيبه نام دوست، 2محمد زادبر، 1ابراهيم خسروجردي

چكيده

شت شده مثمر و غيـر مثمـر و به منظور بررسي تاثير پخش سيالب بر روي پوشش گياهي اعم از درختان كگونه درختي شامل پسته، بادام، بادامشـك، 8اصله درخت از 287ط آبخوان سبزوار، تعداد يهاي مرتعي در مح گونه

متـر 20*10پـالت 24گل ابريشم، عرعر، عناب، گز شاهي و هنده بيد انتخاب گرديد و همچنين در بخش مرتع، تيـپ غالـب 3ط پشـته (غيـر سـيلگير) در يپالت در مح 12الب) و يط عرصه (پخش سيپالت در مح 12مربعي (

ــگ ــپ ،ياهي ــامل: تي ــپ؛ Artemisia sieberi- Astragalus squarosus ،1ش - Astragalus squarosus، 2 تي

Artemisia. siberi 3 و تيپ ،Artemisa siberi -Scariola orientalis ( بـه روش تصـادفي سيسـتماتيك انتخـاباز آزمـون دانكـن اسـتفاده گرديـد. هاي ها انجام گرفته و جهت آناليز دادهيطرح آماربردار ياجرا يگرديد. در سالها

ط پشـته، نشـانگر يط عرصه و محـ يپوشش مرتعي به ترتيب در محهاي انجام شده بر روي پالتهاي ج بررسيينتاطـرح ياجـرا ير سـالها درصـد د 25/16به 43/11ز ادرصد و 78/13به 003/8از ياهيش درصد پوشش گيافزا

كـاهش 85و 83درصـد، در سـالهاي 76/69درصد بـه 06/81ن درصد خاك لخت منطقه عرصه از ياست. همچنط عرصـه يد علوفـه در محـ ين توليانگيدرصد، كاهش داشته است. م 09/42به 06/46ز از يداشته و در منطقه پشته ن

گـرايش مرتـع در محـيط عرصـه، هكتار بـوده اسـت. لوگرم دريك 6/130ط پشته يلوگرم هكتار و در محيك 8/129ط عرصـه يدر محـ دهـد مـي بخـش درختـي نشـان جباشـد. نتـاي مي ش مثبت و در محيط پشته، گرايش ثابتيگرا

ط پشته (غير سـيلگير)، يرا داشته و در مح ين درصد زنده مانيد كمترين و هنده بيشتريشم بي(سيلگير)، گونه گل ابررا داشـته اسـت. ين درصـد زنـده مـان يشم كمتـر ين درصد زنده ماني و گل ابريشتريه ببادامشك و پستهاي گونه

بيشترين رشد را داشته است.ها همچنين گونه گزشاهي در منطقه عرصه و در حاشيه آبراهه

الب.يس پخشد، ي، پوشش، تولتراكمسبزوار، آبخوان ، پايش :يكليدهاي واژه

عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان رضوي -1 يعضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان رضو -2 كارشناس مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان رضوي -3

93 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

بر مراتع يتيريعملكرد مد يور بررسبه منظ ياهيپوشش گ يابيو ارز شيپا تنگ بن بهبهان) زي: حوزه آبخي(مطالعه مورد

4ي، رضوان كرد3هيقاسم يهد 2،1، سارا فرازمند1رزاونديم محمد

دهيچك

ـ از مراتع ا ياريش از حد در بسيب يت تعادل دام و مرتع و بهره برداريعدم رعا ـ ران ، موجـب تخر ي ن منـابع يـ ب ايمراتـع ياهيـ ل پوشـش گ يـ ن دليو خاك وارد نموده است. به هم ياهيبه پوشش گ يريناپذ شده و خسارات جبران

ر يو سـا يپوشـش تـاج ين فاكتورهـا يـي ق جهـت تع يـ ن تحقيقرار گرفت. در ا يز تنگ بن مورد بررسيحوزه آبخت مرتـع از روش چهـار يد از روش مضاعف ، وضـع ي) ، تول 1× 1( پالت يسطح خاك از روش سطحهاي فاكتور

يج نشـان داد كـه مراتـع مـورد نظـر دارا يد. نتـا يـ سنجش اسـتفاده گرد يش مرتع از روش ترازويو گرا ياكتورفـ ت 10اهان در يگ ين درصد پوشش تاجيش پس رونده بوده و همچنيت متوسط و گرايوضع ، Zisp.ch+Pl.ov پي

Me.po،Qu.br+Me.po ، Qu.br ،Am.eb+Pl.ol ،Am.eb،Pl.ol+Pe.au +Co.ox ،Qu.br +Pi.kh ،Pe.au+vi.ps،Pi.kh زان يدرصد و م 7/4، 5/3، 7/15، 47/8، 1/11، 3/17، 8/33، 75/43، 5/25، 22ب برابريبه ترت

ـ مـذكور بـه ترت هـاي پيز در تيد علوفه مرتع نيتول ، 40، 1/22، 24، 1/32، 6/126، 3/159، 5/55، 32/45ب برابـر ي 92/412منطقه مورد مطالعـه يت چرايد ، ظرفيزان تولين ميوجه به اد. با تين گردييلوگرم در هكتار تعيك 3/3و 2/4

ـ ز تنگ بن زمان ورود و خروج دام از مرتع، اوايآبخ يد. در حوزه يمحاسبه گرد يواحد دام ل آذر مـاه تـا اواسـط ي ن شد. يين ماه تعيفرورد

ز تنگ بنيت چرا، حوزه آبخيش، ظرفيت، گراي، وضعياهي: پوشش گيديكلهاي واژه

، دانشگاه كاشان يزداريارشد آبخ يكارشناس يدانشجو -1 بهبهان اءيدانشگاه خاتم االنب ،يزداريمرتع و آبخ يعلم ئتيعضو ه -2 دانشگاه تهران ،يزداريآبخ آموخته دكتري دانش -3 الميدانشگاه ا ،ييابانزدايارشد ب يكارشناس يدانشجو -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................94

مانيمه خشك ژرف فريمنطقه ن يستم مرتعيدر اكوس ياهيپوشش گ ييايپو يبررس

3ي، محمد محمديوسفي، محمود 2يشاهمراد ي، امرعل1يكاشك يمحمدتق دهيچك

ميليـون 5/2هكتار اسـت كـه از ايـن ميـزان فقـط 311ميليون و 7 خراسان رضوي وسعت كل مراتع استاندرصد مراتع نيز 86درصد متوسط و 13 ،ا يك تا دو درصد مراتع استان خوبتنه شود. مي هكتار حفاظت و كنترل

زه بررسي چگونگي تغييرات يكه با انگ ستمهاي مرتعيسيپويايي پوشش گياهي در اكوطرح .گزارش شده استفقيرل ز دستيابي به روش مناسب براي تعيين وضعيت و گرايش مرتع در مناطق مختلف كشور از سـا يوضعيت مرتع و ن

هـاي ن راسـتا بـا اسـتفاده از نقشـه يح مراتع كمك كند. در ايتواند به برنامه ريزي و مديريت صح مي آغاز شده، 88هـاي صحرايي از كل مراتـع اسـتان، محـدوده سـايت هاي موجود و باستناد تحقيقات انجام شده و نيز انجام بازديد

جنـوب يكيلـو متـر 80ژرف در يسايت مطالعـات گياهي استان مشخص گرديد. هاي ك از تيپيمطالعاتي در هر يو بـر رو ينيمـه اسـتپ يشـ ين سايت در منطقـه رو يشهرستان فريمان واقع شده است. ا يشرق مشهد در نزديك

متر ارتفاع از سطح دريا قرار دارد. اقليم منطقه نيمه خشـك سـرد تعيـين 2209تا 2130كوهستاني با يواحد اراضطـول ياهيپوشش گ يميليمتر برآورد گرديده است. در بررس 350تا 300دگي ساالنه آن شده است و ميانگين بارن

سانتيمتر برآورد شد. نوع بهره بردار از مرتع روستايي، نـوع 200متر و اندازه ضلع هر كوادرات 500هر ترانسكت عـي غالـب سـايت ژرف شـامل دهند. تيپ مرت مي % تشكيل15ها % و ساير دام80%، گوسفند 5دام چراكننده را بز

بـوده وگياهـان همـراه آن را آگروپـايرون .Acanthophyllum sp و كاله مير حسن Astragulus heratensis گون

Agropyron trichophorum پوآ ،Poa bulbosa وGundelia tournifortii ها نشـان يج بررسيدهند. نتا مي ليتشك درصد اسـت كـه 1/25و 2/30، 2/37ب يبه ترت 88-90 يسالها يپ مذكور طيدهد كه درصد تاج پوشش در ت مي

ـ ) و بـه تبـع آن بـا رونـد تغ يو خشكسـال ي(روند كاهشيرات بارندگييتاج پوشش با روند تغ يروند كاهش رات يي دهد. مي نشان يش آن منفيت مرتع بدتر و گرايداشته و متأسفانه وضع يشه هماهنگيه توسعه ريرطوبت ناح

ماني، ژرف فري، درصد پوشش، رطوبت، كربن آلييايپو :يديكلهاي واژه

عضوهيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان رضوي -1 استاديار پژوهشي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -2 كارشناسان ارشد پژوهشي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان رضوي -3

95 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

در مراتع و رفتار چرايي دام هاي مرتعيارزش رجحاني گونهبررسي منطقه قروه در استان كردستان

2، محمدفياض1جمال حسني

چكيده

قـروه مرتعي براي دام در مراتع روستاي مجيدآباد شهرسـتان هاي ارزش رجحاني گونهاين مطالعه جهت تعيين جهت تعيين ارزش رجحاني بـا روش شـاخص .اجرا شد 1389تا1386در سالهاي ،همدان -در مسير جاده سنندج

گياه در داخل و خارج قرق را برداشت، و بر اساس ميزان توليـد و ميـزان مصـرف دام از 5رجحان، علوفه توليدي ر روش زمان سنجي، با استفاده از دوربين گياهي تعيين شد. دهاي گياهي شاخص رجحان گونههاي هريك از گونه

30بدست آمده مورد بررسي قرار گرفت، در مـدت هاي فيلمبرداري زمان چراي دام از هر گونه گياهي ثبت و دادهدقيقه فيلمبرداري، درصد زمان چراي دام از هر گونه براساس طرح بلوكهاي كامال تصادفي با مورد تجزيـه وتحليـل

گياهي مورد استفاده دام از نظر درصد زمان چرا هاي شان داد كه بين سالهاي متفاوت و گونهصورت گرفت. نتايج نهـاي تفاوت بسيار معني دارآماري در سطح يك درصد وجود دارد. مقايسه ميانگين درصد زمان چراي دام از گونه

درصـد) همـراه بـا 31/12بـا اختصـاص بيشـترين ميـانگين ( Bromus tomentellusمختلف نشان داد كه گيـاه Galium verum,Thymus daenensisهـاي در يك كالس از نظر آماري قرارگرفته و بعـد از آنهـا گونـه ها يكساله

Pterocephalus canus, Poa bulbosa انـد. گيـاه مرتعـي قـرار گرفتـه هـا و ساير گونهPrangos ferulacea بـارين كالس را از نظر آماري بخود اختصـاص داده اسـت. در ايـن درصد از زمان چرا پايينت 33/0اختصاص ميانگين

بسـيار كـم مـورد Festuca ovinaو Stipa bromoiedesتحقيق مشخص شد كه در اين منطقه گياهـاني ماننـد گيرند.استفاده دام قرار مي

شاخص رجحان گياهان مرتعي،ارزش رجحاني ، كليدي: هاي هواژ

عي استان كردستانعضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبي -1 عضو هيئت علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................96

ت زاغه استان لرستانيسا يالقييمراتع يمرتع ياهت علوفه گونهيفيك يبررس

4انيآر ياسر قاسمي، 3ي، جواد معتمد2نژاديميروزه مقي، ف1ين ارزانيحس دهيچك

و صـحيح مديريت درامر مرتع چرايي نمودن ظرفيت مشخص همچنين و مرتعي گياهان علوفه تعيين كيفيتق حاضر، پـنج ين منظور، در تحقيبه هم .ميباشد اهميت حائز سيارب مرتع و دام بين پايدار تعادل و ايجاد مراتع اصولي

، Astragalus remotijugus،Hordeum bulbosum ،Onobrychis melanotrichaشــامل يگونــه مهــم مرتعــPhlomis persica و Picris sterigosa رشـد يكيلرسـتان در سـه مرحلـه فنولـوژ يدام گوسفند لـر يموردچرا)

يهـا قرار گرفتنـد و شـاخص يت زاغه استان لرستان مورد بررسيسا يالقيي) در مراتع يدهو بذر ي، گلدهيشيرو ، ماده خشـك قابـل هضـم )ADF(سلولز ديواره سلولي منهاي همي )،CP(ن خام يت علوفه شامل پروتئيفيمعرف ك

)DMD( و انرژي متابوليسمي)ME( ه يـ گرفـت. تجز ل قـرار يه و تحليشگاه مورد تجزيدر آزما يريپس از اندازه گـ يهـا شـاخص يدر تمام يكياز آن است كه اثر متقابل گونه و مرحلة فنولوژ يها حاكانس دادهيوار دار يفـوق معن

جيكلـي، نتـا طـور به .است Onobrychis melanotricha ت مربوط به گونهيفين كيكه باالتر يبوده است، به طور گونـه انتخـاب و چرا يبرا زمان نيتر مناسب اتخاذ و يدام دواح ازين مورد علوفه نييتع در پژوهش نيا از حاصل

.دارد كاربرد مراتع توسعه و اياح اصالح، يبرا خوب ييغذا ارزش با ياهيگ

، انـرژي )DMD(، ماده خشك قابل هضـم )CP(ن خام ي، پروتئيكيت علوفه، مرحله فنولوژيفيك :يديكل يهاواژه ياز روزانة واحد دامي، ن)ME(متابوليسمي

تهران دانشگاه طبيعي، منابع دانشكدة ستادا -1 دانشجويي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه تهران -2 استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه اروميه -3 تهراندانشجوي دكتري دانشكده منابع طبيعي دانشگاه -4

97 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

يمختلف مرتع ياهيگهاي پيرگذار بر تيتاث يخاكهاي ن پارامترين مهمترييتع

4يجه مهدويده خدي، س3، بهنوش فرخ زاده2حسين آذرنيوند ،1مهشيد سوري ده يچك

ن يـي ات خـاك و تع يژه خصوصيبو يطيات محيبا خصوص ياهيروابط پوشش گ يق بررسين تحقيهدف از اباشد. منطقه مورد مطالعه شهرستان پاوه در اسـتان مي مختلف ياهيگهاي پيت موثر بر يات خاكين خصوصيمهمتر

شاخص در مناطق معرف، انتخاب شدند و در هـر ياهيپ گيشش ت ييش صحرايمايكرمانشاه قرار دارد. براساس پمـق خاك از ع يانجام شد. نمونه بردار ينمونه بردار ياهيك از خاك و پوشش گيستماتيس–يپ به روش تصادفيت

ته، يدي، گـچ، اسـ ي، ماده آلـ يكيت الكتريبافت، درصد آهك، هدا يخاك يانجام شد و فاكتورها يمتر يسانت 0-60ادداشـت يز يـ ب و ارتفـاع ن يشـ يطـ يمح يشدند. فاكتورهـا يريلت و درصد رس اندازه گيدرصد ماسه، درصد س

بـه كمـك نـرم افـزار ياصلهاي ولفهه ميتجز يل اطالعات بدست آمده از روش آماريه و تحليتجز يدند. برايگردPC-ORD در يدهـد عوامـل خـاك مـي نشـان ياصـل هـاي ه مولفهيج به دست آمده از روش تجزياستفاده شد. نتا

) يكـ يت الكترياول (درصد آهك)، دوم (هدا يكه سه مولفه اصليدارند بطور ير عمده ايتاث ياهيرات پوشش گييتغن رابطـه يشتريب يعنيكنند، يه ميرا توج ياهيرات پوشش گييدرصد از تغ 12/85) در مجموع يزان ماده آليو سوم (مپوشـش يكيل چهار دسته اكولوژيه و تحليج تجزيت بر اساس نتايمورد مطالعه داشتند. در نها ياهيگهاي را با گونه ك شدند.ياز هم تفك

ن پاوه، شهرستاياصلهاي ه مولفهي، تجزيطي، عوامل محياهي: پوشش گيديكلهاي واژه

استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه اروميه -1 دانشيار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2 دانشجوي دكتري منابع طبيعي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -3 استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه آزاد اسالمي، واحد نور -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .......................................................................98

)GIS( تلخ سبزوار با استفاده ازمراتع حوزه چاه يستگيشا يبندمدل طبقه

، 2يچاهوك زارع يعل ، محمد2ونديآذرن ني، حس1انيآر يقاسم اسري 3كش لهيف لي، اسماع2يجعفر محمد

دهيچك

با استفاده گوسفند يچرا يتلخ شهرستان سبزوار برامراتع حوزه چاه يستگين شاييق حاضر تعيهدف از تحق يهـا ق ابتـدا نقشـه يانجام تحق يباشد. براي) مGIS( ييايستم اطالعات جغرافيط سيدر مح )FAO )1990از روش

DGN منطقه مـورد مطالعـه 100000/1 يشناسنيو نقشه زم 50000/1 ي)، نقشه توپوگراف25000/1ورقة 6(شاملن يـي ن تعيد با روش قطع و تـوز يش و توليت، گرايپ وضعيمنطقه مشخص و در هر ت ياهيگ يهاپيه شده و تيته

ه يـ ش تهيت خاك به فرساينقشه حساس EPMد بدست آمد. سپس با استفاده از روش يتول يستگيد و نقشه شايگردن ييت آب تعياز آب هر سامانه صورت گرفت، كم يبردارآب حوزه، نمونه يستگيمطالعه شا ين برايد. همچنيگردـ گاندازه Mg+2و TDS ، EC يهاهر نمونه پارامتر يشگاه منتقل و برايآزما آب به يهاد و نمونهيگرد شـد و بـا يريو 30-60، 10-30، 0-10ب يچهار شـ يه شده برايفاصله از منابع آب (تهت و نقاط هميفيت، كيكم يهاهيق اليتلفـ تول يسـتگ يشا ياهـ نقشـه يگـذار هـم يت بـا رو يد. در نهايم گرديمنابع آب تنظ يستگيدرصد) نقشه شا < 60 د، ي

ـ ه گرديمراتع منطقه ته يستگيشا يبندطبقه ييش و آب، مدل نهايت خاك به فرسايحساس ج نشـان داد كـه يد. نتـا يب يـ درصد از مسـاحت حـوزه بـه ترت 9/56و 92/18، 7/23) در منطقه وجود نداشته و S1( يستگيك شايكالس

به تبديل مرتع عامل توان گفتيم كلي طور باشد. بهيمچرا) يستگي(فاقد شا Nو S2 ،S3 يستگيطبقات شا يدارا

كـم و گيـاهي پوشش درصد فرسايش، به حساس وجود سازندهاي مفرط و زودرس، چراي آن، كردن رها ديمزار و-ين منطقه محسوب مـ يدام در ا چراي محدودكننده عامل ترينو پراكنش نامناسب منابع آب شرب دام مهم يشور

گردند. تلخ، سبزوار، چاهGISمرتع، يستگيشا :يديلكهاي واژه

دانشجوي دكتراي بيابان زدايي -1 اعضاي هيات علمي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2 دكتري مرتعداري -3

99 ............................................................................................. مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

بررسي روند تغييرات پوشش گياهي در مناطق خشك (مطالعه موردي، مراتع استپي استان يزد)

2ميبدي ، ناصر باغستاني1محمد تقي زارع

چكيده

يـن تغييرات پوشش گياهي در مراتع تحت تاثير عوامل مختلـف طبيعـي و انسـاني قـرار دارد. از مهمتـرين ا توان به نقش عوامل اقليمي و مديريتي بخصوص چراي دام در مراتع اشـاره كـرد. عوامـل اقليمـي نظيـر عوامل مي

انـد، ها جزء الينفك مراتع محسوب گرديده و مراتع تحت تاثير آن به حالـت پايـدار رسـيده خشكساليها و تر ساليكند. چه بسا مرتعي كه در طـول هـزاران اتع ايفا مياي در ثبات يا تخريب مر ليكن عامل مديريتي نقش تعيين كننده

برداري غيـر سال با شرايط سخت طبيعي مقابله نموده و پايداري خود را حفظ نموده، ولي در طي چندين سال بهرهگونه مراتع به حالت قبلي متـاثر از عوامـل مختلفـي ازجملـه اصولي در سراشيبي تخريب قرار گيرند. بازگشت اين

باشد. معموال بازگشت پوشش در مراتـع منـاطق مرطـوب پـس از و شرايط آب و هوايي منطقه ميشدت تخريب حذف عوامل تخريب در طي چند سال قابل پيش بيني است، ولي در مناطق خشك اين روند بسـيار كنـد و بطئـي

استان يـزد صـورت اي در مراتع استپي خواهد بود. براي بررسي تغييرات پوشش گياهي در اين گونه مناطق، مطالعهاي هـا نمونـه ساله در مراتع استان يزد مدنظر قرار گرفت. عرصـه 10گرفت. براي اين منظور دو عرصه قرق بيش از

باشد. در پايان دوره قـرق درصـد مي Artemisia sieberiشاخص از مراتع استپي كشور بوده كه گونه شاخص آنهـاي رويشـي، كـالس هـاي رديد و تغييرات ايجادشده در فـرم گيري گ داخل و خارج قرق اندازههاي پوشش گونه

ها در دو عرصه با يكديگر مقايسه گرديد. نتايج نشان دهنده تغييرات كنـد در خوشخوراكي و تاج پوشش كل گونهحضـور داشـته، قـرق سـبب Salsola rigidaباشد. در مراتع نير كـه گونـه خوشـخوراك نواحي مورد مطالعه مي

هـاي خوشـخوراك را در ايهـا و گونـه پوشش اين گونه در تركيب شده و اين افزايش سهم بوتـه افزايش محسوسعرصه قرق افزايش داده است، ليكن در منطقه ندوشن به لحاظ عدم وجود گونه خوشـخوراك شـاخص تغييـرات

ـ كمتر و نامحسوس بوده است. بطور كلي روند تغييرات در نواحي خشك كند مي اطقي در پـي باشد و تنهـا در منتوان انتظار بهبود وضعيت پوشش را داشت كـه عـالوه بـر مسـاعد بـودن نسـبي برداري مي مديريت مناسب بهره هاي شاخص، كليدي و خوشخوراك در عرصه حضور داشته باشد. شرايط اقليمي ، گونه

، يزد.كليديهاي ، مناطق خشك، گونهArtemisia sieberiمراتع استپي، قرق، :يديكلهاي واژه

كارشناس ارشد مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان يزد -1 دانشيار مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان يزد -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 100

پايش پوشش گياهي و توليد مراتع نيمه استپي استان قم طي يك دوره هشت ساله

1، حسين باقري 3، حسين بشري 2، حسين ارزاني 1سيد مهدي ادناني دهيچك

هكتار بـه همـراه تنـوع آب و 723019هكتار داراي مراتع به وسعت 1144000استان قم با مساحتي حدود اقليمي خاص بوده و با توجه به موقعيت جغرافيـايي، داراي شـرايط آب و هـوايي گـرم و هوايي، پوشش گياهي و

سال در دو سايت وسـف و 8به مدت 1379از سال قماستان مراتع نيمه استپيطرح ارزيابي در باشد. مي خشك د پوشـش تـاجي، درصـ شـامل هـا داده ،بعد از انجام اندازه گيريهاي الزم در هـر سـايت كرمجگان انجام پذيرفت.

هـاي تجزيه و تحليل گرديد. پس از انجام محاسبات اوليه، دادهها و توليد گونهالشبرگ، پوشش سطح خاك، تراكم حاصل جهت دستيابي به تراكم، پوشش و توليد متوسط هر ترانسكت و نتيجتاً كل سايت مورد استفاده قرار گرفتند.

اده شد. طرح آزمايشي مورد استفاده بلوك كامل تصـادفي بود.جهـت از آزمون دانكن استفها جهت مقايسه ميانگين 8در طـول استفاده شد. بر اساس نتايج حاصله در مناطق نيمه اسـتپي Minitabانجام آزمون همبستگي از نرم افزار

بـوده اسـت. در ايـن مـدت درصـد 5/23 در اين استان متوسط پوشش ، 1386تا 1379هاي سال ارزيابي بينسال برآورد درصد 9/19با 79مربوط به سال ميزان كمترين و درصد 4/26با 83مربوط به سال پوشش درصد ترينبيش

گرديد. 279بـا 83توليد مربـوط بـه سـال ميزان بيشترين كيلوگرم در هكتار اندازه گيري شده است كه 241 متوسط توليد

توليـد باشـد و بيشـترين مـي كيلـوگرم در هكتـار 172 بـا 86مربوط به سـال مقدار كمترين كيلوگرم در هكتار وميزان پوشـش كمترين عمده فرم رويشي مربوط به بوته ايها و .باشد مي II گيري شده مربوط به گياهان كالس اندازه

مرغوب علوفـه اي كـاهش هاي گونه در طي سالهاي مختلف دهد كه نشان مي بوده است. نتايجها مربوط به يكسالهتوليد و وضعيت اين مراتع حاكي از شكننده بودن اين گونـه ،گياهيتركيب بررسياً از بين رفته است، يافته و عمدت

مرتعي است كه در صورت عدم بهره برداري صحيح از آنها شـاهد تخريـب روزافـزون ايـن مراتـع هاي اكوسيستماثير بسـزايي در تركيـب گيـاهي و تواند ت مي است كه يديريت مناسب و يا نامناسب مرتع عامل مهم. مخواهيم بود

متـاثر از افزايش ميـزان بارنـدگي لي رغمع توليدكاهش ميزان .تغييرات پوشش در طي سالهاي متمادي داشته باشدو چراي نامناسب دام، عدم رعايت زمان ورود و خروج دام بـه مرتـع و ممكن است به دليلبوده نامناسب مديريت

.باشد غيره

مراتع نيمه استپي، ارزيابي ، درصد پوشش، تراكم ، توليد علوفه :هاي كليدي واژه

عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان قم -1 د دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهراناستا -2 استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه صنعتي اصفهان -3

101 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

طبقه بندي مراتع حوزه طالقان براي استفاده چند منظوره جهت رسيدن به مديريت پايدار

4، غنيمت اژدري3، مسعود جعفري شلمزاري2، سيد عليرضا موسوي1حسين ارزاني چكيده

-ها جهـت بهـره نظور شناسايي و ارزيابي توان فعلي اين عرصهارزيابي و تعيين شايستگي اراضي مرتعي به م

ت مراتـع حـوزه طالقـان جهـت ين قابلييبه منظور تعشود. تحقيق حاضر برداري بهينه از اين منابع طبيعي انجام مي يهـر كـاربر يبـرا يستگيشا يو ارائه مدل مورد يدار از اراضيپا يبرداراستفاده چندمنظوره با در نظر داشتن بهره

استفاده چنـد يستگيق حاضر، مدل شايد. در تحقيسم) انجام گرديو اكوتور يياهان داروي، گيدام، زنبوردار ي(چرابـا مالحظـه )GIS) و سامانه اطالعات جغرافيـايي( 1991فائو ( يشنهاديمنظوره از مراتع منطقه با استفاده از روش پ

بر اساس نتايج ارزيابي شايستگي مرتـع بـه منظـور چـراي د.ين گردييتع يهر كاربر يعوامل مؤثر بر شايستگي براقرار گرفـت و Nدرصد در طبقه 5/41و S3درصد در طبقه S2 ،2/8درصد از اراضي در طبقه شايستگي 2/9دام،

رويـه هاي بـي برداريتوان تخريب مراتع در اثر بهرهقرار نگرفت كه دليل آن را مي S1هيچ سطحي از مراتع در رده ، Nدرصد از مراتع منطقه در طبقه شايسـتگي 6/4، يمرتع از نظر زنبوردار يستگيشا يته دانست. در بررسدر گذش

يسـتگ يشا يقـرار گرفـت. در بررسـ S3نيز در طبقـه 2/27و S2درصد در طبقه S1 ،3/20درصد در طبقه 9/47و S2درصـد در رده S1 ،5/33درصد در رده N ،9/28درصد در كالس 7/0، يو صنعت يياهان دارويگ يمرتع برا

نتايج زيرمدل شايستگي منطقه از جنبه اكوتوريسم نشان دهنده آن است كـه شد. يبندطبقه S3درصد در رده 9/36 3/95و S3درصد در طبقه S2 ،5/2درصد در طبقه S1 ،6/1 يستگيحوزه در طبقه شا يدرصد مساحت اراض 6/0

ـ استفاده چندمنظوره از مراتع منطقه ب ييج مدل نهاياند. نتاع شده) واقNسته (يرشايدر طبقه غ يدرصد اراض انگر آن ي يدرصـد دارا 9/28، ياستفاده زنبـوردار يبرا S1 يستگيدرجه شا يدارا ،ين اراضيدرصد از ا 48است كه حدود

يدشـگر اسـتفاده گر يبـرا S1 يستگيشا يدرصد دارا 3/5و يو صنعت يياهان داروياستفاده گ يبرا S1 يستگيشااسـت يهيباشـد. بـد يدام نم يچرا ياد برايز يستگيشا ياز مراتع منطقه دارا يچ سطحي، هيط فعليبوده و در شرا

ـ از ا يسك بهره برداريتواند ريماستفاده چندمنظوره، يبرا يمرتع ياراض يستگيتوجه به شا را كـاهش ين اراضـ يز ارتقا بخشد عالوه بر آنكـه يدرآمد بهره برداران را ن ، سطحيبهره بردار يتر نمودن واحدها يداده و ضمن اقتصاد

. ت مراتع منطقه باشديتواند بهبود وضعيكرد، مين رويگر ايدستاورد د ، طالقانGISمدل شايستگي مرتع، استفاده چند منظوره، :يكليدهاي واژه

استاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -1 دكتري مرتعداري، استاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه صنعتي اصفهان -2 ي دانشگاه تهراندانشجوي كارشناسي ارشد بيابان زدايي، دانشكده منابع طبيع -3 فارق التحصيل كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 102

پيش رو)هاي (مسائل،مشكالت،چالش نظارت و جايگاه آن در بخش اجرا در مرتع

2پور ين بدري، حس1رحم بهزادت چكيده

نظارت موثرترين ابزاري است كه در هر سازمان براي حفظ موازين اصولي، ايجاد همـاهنگي، هـدايت امـور و هـاي از دسـتگاه يكـ يتواند مورد استفاده قرار گيرد. سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري كشور ها مي توقف كژروي

به وسعت كشور است نيز از اين قاعده مستثني نبـوده و از بـدو تشـكيل يستره ات گيريبزرگ كشور و مسئول مداجرايـي منـابع طبيعـي در سـطح اسـتانها داشـته اسـت. نحـوه نظـارت بـر هاي سعي در نظارت و هدايت فعاليت

ن در گذشته بـه صـورت بازديـدهاي كارشناسـان معـي ها مرتعداري استانهاي اجرايي به ويژه در طرحهاي فعاليتستادي و ارائه گزارشات تشريحي براساس نظريات و تجربيات كارشناسي بوده است. كارشناسان مختلف براسـاس

ارائـه يداشتند گزارشـات ها سليقه شخصي، سطح معلومات و تجربيات خود و نگرش متفاوتي كه از وضعيت استانر مجبور بـه تهيـه فـرم، يتاً دفتر امور مراتع ناگزيدادند كه مقايسه اين گزارشات از نظر علمي امكان پذير نبود. نها مي

در خصوص نظارت ارائه شود ياتيشده است كل ين مقاله سعيد. در اينظارت گرد يبرا يچارچوب و دستورالعملـ يو پس از آن به شكل تخصص ن گـردد و در خاتمـه هـم يـي ش رو تبيوارد بحث شـده و مسـائل و مشـكالت پ

شـنهادات سـطح نظـارت ين پيـ د است با كاربست ايند ارائه شده است. امين فرآيد ااصالح و بهبو يبرا يشنهاداتيپـ ، مرتع اياز نظر مال يملهاي هياز اتالف سرما يريت ضمن جلوگيابد كه در نهايارتقاء – يم ملـ يه عظـ ين سـرما ي

راث بماند.يبه م يبعدهاي ش به نسليسبزتر از پ يعيطب ، پروژه، فرم، دستورالعملنظارت، مرتع، اجرا :يديكلهاي واژه

كارشناس دفتر امور مراتع -1 كارشناس دفتر امور مراتع -2

103 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

گونه مرتعي در شرايط آب و هوايي استان كرمانشاه 9ارزيابي پايداري ارزش رجحاني

1هوشمند صفري، 2، محمد فياض1محمد رضا شوشتري

چكيده

بـان هرسـين اسـتان كرمانشـاه موجود در مرتع گون مرتعي گونه 9ارزش رجحاني پايداري بررسي به منظور) 1389تـا 1386ها در قالب طرح كامال تصادفي با پـنج تكـرار در طـي چهـار سـال ( ص مصرف گونهميزان شاخ

بـراي شـاخص (AMMI)مطالعه مورد ارزيابي قرار گرفت. تجزيه اثرات افزايشي جمع پذير و اثرات متقابل ضربي درصـد از 34/25و 82/14 ها در طي مطالعه چهار ساله نشان داد كه اثر اصلي سال و گونه به ترتيـب مصرف گونه

93/30گونـه نيـز ×دار بودند. اثـر متقابـل سـال % معني1ها را توضيح دادند و در سطح تنوع موجود در ساختار دادهدرصـد از تنـوع 56/91دار بود. دومولفه اول و دوم اثر متقابل % معني1درصد از كل تنوع را توضيح داد و در سطح

AMMIمدل ، بنابراين دار بودند% معني1يح دادند و در سطح گونه را توض - اثر متقابل سال براي تفسـير سـاختار 2هاي مورد بررسي با روش دانكن نشان داد سال مناسب بود. مقايسه ميانگين ارزش رجحاني گونه - اثر متقابل گونه

هاي علفي و گونه Fe.ov ،Po.bu ،As.fl،Ci.vu ،Sc.orهاي گونهبيشترين ارزش رجحاني را داشت. Br.toكه گونه پـالت بـاي كمترين ميـزان شـاخص ارزش رجحـاني را داشـت. Er.thگونه يكسالهدر رده متوسط قرار گرفتند، و

هاي مـورد بررسـي تمركـز بـااليي بـراي ارزش رجحـاني اولين و دومين مولفه اثر متقابل نشان داد كه در بين سال) تمركز نشان دادنـد، و سـال 1386) و اول (1389)، چهارم (1388هاي پرباران سوم (ها وجود نداشت و سالگونه

هـا بـراي ارزش رجحـاني نشـان ) كه بارندگي كمتري داشت واكنش كامال متفاوتي نسبت به ساير سال1387دوم (ها) اما پايداري كمي بـر اسـاس هرچند ارزش رجحاني بااليي نشان داد (بر اساس مقايسه ميانگين Br.toگونه داد.

هاي پر باران بود سـازگاري اختصاصـي نشـان پالت براي ارزش رجحاني نشان داد و با سال سوم كه جزء سالايب هاي پرباران چهارم و اول سازگاري اختصاصي نشـان دادنـد. هاي علفي يكساله نيز با سالو گونه Po.bu داد. گونه

، Ac.ol ،Ci.vu ،As.flي داشـت. امـا پـنج گونـه با سال اول كه سال كم باراني بود سازگاري اختصاصـ Fe.ovگونه Er.th وSc.or هاي مورد بررسي براي ارزش رجحـاني ها در طي سالپايداري عمومي بيشتري نسبت به ساير گونه

بر اساس شاخص ارزش رجحان نشان دادند. و مرتع AMMI، روش ارزش رجحانيپايداري ، شاخص مصرفكليدي: هاي واژه

اعضاي هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان كرمانشاه -1 مراتع كشورعضو هيئت علمي موسسه تحقيقات جنگلها و -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 104

گونه مرتعي در طول فصل چرا 9رجحاني ارزيابي ارزش بان هرسين استان كرمانشاه)(مطالعه موردي مرتع گون

1هوشمند صفري، 2، محمد فياض1محمد رضا شوشتري

دهيچك

بـان موجود در مرتـع گـون هاي علفي يكسالهمرتعي به همراه گونه گونه 8بررسي ارزش رجحاني به منظورها در قالب طـرح كـامال تصـادفي بـا پـنج ميزان شاخص مصرف گونه ،ل فصل چراهرسين استان كرمانشاه در طو

تجزيه اثـرات افزايشـي جمـع پـذير و فروردين تا تير) مورد ارزيابي قرار گرفت.هاي تكرار در طي فصل چرا (ماهگونـه ها در طي فصل چرا نشان داد كه اثر اصلي مـاه و براي شاخص مصرف گونه (AMMI)اثرات متقابل ضربي

دار بودنـد. % معنـي 1ها را توضيح دادند و در سطح درصد از تنوع موجود در ساختار داده 50/14و 89/2به ترتيب دار بود. مولفـه اول اثـر متقابـل % معني1درصد از كل تنوع را توضيح داد و در سطح 37/17گونه نيز ×اثر متقابل ماه

AMMIمـدل ، بنابراين دار بود% معني1توضيح داد و در سطح درصد از تنوع اثر متقابل ماه*گونه را 22/78 بـراي 1هاي فصـل چـرا ها در طي ماهمقايسه ميانگين ارزش رجحاني گونه تفسير ساختار اثر متقابل گونه* ماه مناسب بود.

هـا شويم ارزش رجحـاني گونـه نشان داد كه هرچه از شروع فصل رويشي به طرف پايان فصل رويشي نزديك ميپـالت اولـين مولفـه اثـر متقابـل و بايهش پيدا كرد و كمترين ميزان ارزش رجحاني مربوط به تيرماه بوده است. كا

هـاي ماهدر مجموع هاي مختلف فصل چرا تنوع ضربي بااليي نشان داد.ها در طي ماهميانگين ارزش رجحاني گونههـا مربـوط بـه دادند و بيشترين واكنش گونه وسط فصل چرا (ارديبهشت و خرداد) تمركز بيشتري باهمديگر نشان

هايي قرار داشتند كـه در اوايـل فصـل چـرا در رده گونه Sc.orو As.flهاي گونه. ماه اول و ماه آخر فصل چرا بودهاي فروردين و تاحدودي ارديبهشـت نشـان دادنـد. گيرند زيرا سازگاري مناسبي با ماهبيشتر مورد استفاده قرار مي

Er.thو Fe.ov ،Po.buهـاي بيشتر با خرداد مـاه سـازگاري نشـان داده و گونـه An.foو Ac.ol ،Ci.vuهاي گونهبراي اواخر فصل چرا نيز داراي ارزش رجحـاني Br.toو تنها گونه ، سازگاري بيشتري با ارديبهشت ماه نشان دادند

مناسب بود. و مرتع AMMIروش ، را، فصل چارزش رجحانيپايداري ، شاخص مصرفكليدي: هاي واژه

اعضاي هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان كرمانشاه -1 عضو هيئت علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -2

105 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

هاي مرتعي در شرايط آب و هوايي استان كرمانشاهبررسي پايداري توليد علوفه گونه

1هوشمند صفري، 2پورفرح ي، مهد1محمد رضا شوشتري

چكيده

ميـزان توليـد در ،هاي مرتعي موجود در مرتع گون بـان هرسـين به منظور بررسي پايداري توليد علوفه گونههاي علفي يكساله طي چهار سال با پنج تكرار در قالب طرح كامال تصادفي مـورد گونه به همراه گونه 8هكتار براي

هاي مـورد مطالعـه و هاي مورد بررسي در سالارزيابي قرار گرفت. براي تفسير ساختار اثر متقابل توليد علوفه گونهاسـتفاده (AMMI)مع پذير و اثرات متقابـل ضـربي ها از تجزيه اثرات افزايشي جارزيابي پايداري توليد براي گونه

درصـد از تنـوع موجـود در 70/81و 29/5ثر اصلي سال و گونه براي توليد علوفه به ترتيـب ا شد. برهمين اساسدرصـد از تنـوع 29/12دار بودنـد. اثـر متقابـل سـال در گونـه % معني1ها را توضيح دادند و در سطح ساختار داده

، درصد از ساختار اثر متقابل بيان گرديد 23/96، كه با دو مولفه اول اثر متقابل ها را بيان نموددادهموجود در ساختار هاي مورد بررسـي بـا روش دار نشان دادند. مقايسه ميانگين گونه% تنوع معني1داري و دو مولفه اول در سطح معني

و انـواع Po.buگونـه يد علوفه خشـك را داشـتند و بيشترين ميزان تول Br.to، Fe.ovهاي دانكن نشان داد كه گونه ، Er.th ،Ac.ol ،As.flهـاي گونـه هاي علفي يكساله ميانگين توليد ماهيانه متوسطي را به خود اختصاص دادند.گونه

Sc.or وAs.cu بر اسـاس هاي بعدي توليد علوفه قرار گرفتند.با كمترين ميزان توليد ماهيانه علوفه خشك در ردههاي سوم و چهارم تا حدودي تمركز نشان دادنـد و ديگـر تنها سالپالت حاصل از مولفه اول و دوم اثر متقابل، يبا

هـاي گـردد كـه گونـه ها مالحظه ميها به نمايش گذاشتند. اما در بين گونهها روند توليد متفاوتي را براي گونهسالPo.bu ،Er.th ،Ac.ol ،As.fl ،Sc.or وAs.cu دو و، هـا نشـان دادنـد پايداري توليد علوفه را در طي سـال بيشترينهاي مـورد هاي علفي يكساله كمترين ميزان پايداري توليد علوفه را در طي سالبه همراه گونه Fe.ovو Br.toگونه

بررسي داشتند. و مرتع AMMIتوليد، روش ، پايداري توليد علوفهكليدي: هاي واژه

اعضاي هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان كرمانشاه -1 عضو هيئت علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 106

پارامتري هايلوفه چند گونه مرتعي با استفاده از روشبررسي پايداري توليد ع بان هرسين استان كرمانشاهدر مرتع گون

1هوشمند صفري، 2اكبرزاده ي، مرتض1محمد رضا شوشتري

چكيده

ميـزان توليـد در ،هاي مرتعي موجود در مرتع گون بـان هرسـين به منظور ارزيابي پايداري توليد علوفه گونهنه طي چهار سال با پنج تكرار در قالب طرح كامال تصادفي مـورد بررسـي قـرار گرفـت. تجزيـه گو 7هكتار براي

هـا نشـان داد. ها و در بين گونـه ) در بين سال>01/0Pدار(اختالف معني ،واريانس مركب براي توليد علوفه خشكها بـر نسبت به ساير گونه توليد علوفه بيشتري Poa bulbosaو Bromus tomentellus ،Festuca ovinaهايگونه

دار % معنـي 1اثر متقابل گونـه در سـال در سـطح داشتند.، درصد 5اساس مقايسه ميانگين به روش دانكن در سطح هـاي هـاي مـورد بررسـي آمـاره براي گونـه بر اساس ميانگين توليد علوفه بدست آمده در چهار سال مطالعه شد و

R2 و CVi، S2diي پـارامتري هاآمارهپارامتري پايداري محاسبه شد. i هـاي پايـدار رونـد يكسـاني در معرفـي گونـه

Poa bulbosaو Acantholimon olivieri ،Eryngium thyrsoideumهـاي ها گونـه داشتند و بر اساس اين آمارهbi ،Wiهاي پارامتري آماره بيشترين پايداري توليد علوفه را داشتند.

δiو 2هـا ان پايداري گونهنيز روند مشابهي در بي 2

هـا بيشـترين پايـداري در بر اساس اين آمـاره Astragalus flexilipesو Scariola orientalisهاي ، و گونهداشتند ها با استفاده از تجزيه كالستر نتايج را تاييـد نمـود. در مجمـوع گونـه بندي پايداري گونهتوليد را نشان دادند. گروهBromus tomentellus هـاي ، اما پايداري توليـد ضـعيفي داشـت و گونـه يد علوفه مطلوبي داشتتولScariola

orientalis وAstragalus flexilipes ،Acantholimon olivieri و Eryngium thyrsoideum داراي پايــداريو Festuca ovina هـاي ها داشـتند و گونـه ، اما ميزان توليد علوفه ضعيفي نسبت به ساير گونهتوليد مطلوبي بودند

Poa bulbosa .توليد علوفه نسبتا متوسط و پايداري توليد نسبتا مطلوبي در مرتع مورد مطالعه داشتند هاي پارامتريو روش ، مرتعايداري توليد، پتوليدعلوفه كليدي:هاي واژه

ضاي هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان كرمانشاهاع -1 عضو هيئت علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -2

107 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

هاي فصل چراهاي مرتعي در طي ماهارزيابي مصرف علوف گونه بان هرسين استان كرمانشاهمطالعه موردي مرتع گون

1هوشمند صفري، 2پورفرح يمهد ،1محمد رضا شوشتري

چكيده

بان هرسين اسـتان كرمانشـاه در طـول هاي مرتعي موجود در مرتع گونبه منظور ارزيابي مصرف علوفه گونهـ به همراه گونه گونه 8، ميزان مصرف ماهيانه هاي فصل چراماه وگرم در هكتـار در هاي علفي يكساله بر حسـب كيل

طي چهار ماه فصل چرا به مدت چهار سال در قالب طرح كامال تصادفي با پنج تكرار مورد مطالعه قـرار گرفـت. از بـراي بررسـي سـاختار اثـر متقابـل و پايـداري (AMMI)پذير و اثرات متقابل ضـربي تجزيه اثرات افزايشي جمع

و 66/2و گونه از تنوع موجود بـه ترتيـب د. سهم اثر اصلي ماههاي فصل چرا استفاده شها در طي ماهمصرف گونه% 1هـاي مـورد بررسـي در سـطح هاي فصل چرا و براي گونهدرصد بود و ميزان مصرف علوفه در بين ماه 76/80

، درصد از ساختار تنوع موجود را به خود اختصـاص داد 58/5داري نشان دادند. اثر متقابل ماه* گونه اختالف معني، و دو مولفـه اول در درصد از تنوع حاصل از اثـر متقابـل ماه*گونـه بيـان شـد 05/96ه با دومولفه اول اثر متقابل ك

دار نشان دادند. مقايسه ميانگين براي مصرف علوفه ماهيانه بـا روش دانكـن نشـان داد كـه % اختالف معني1سطح دار نشان نداد. بيشترين ميـزان مصـرف ه اختالف معني، كه با تيرماكمترين ميزان مصرف علوفه در فروردين ماه بود

مصـرف علوفـه خـرداد در رده دوم بعـد از ،دار داشـت ها اختالف معنيعلوفه در ارديبهشت ماه بود و با ديگر ماه-هاي مورد بررسي نشان داد كه گونـه ارديبهشت قرار داشت. نتايج مقايسه ميانگين مصرف ماهيانه علوفه براي گونه

هاي علفي يكساله بيشترين ميزان مصرف ماهيانه علوفه خشك را داشتند. گونـه و گونه Br.to ،Fe.ov ،Po.bu هايAs.cu رونـد مصـرف ،پالت حاصل از مولفه اول و دوم اثـر متقابـل كمترين ميزان مصرف را داشت. بر اساس باي

-گونـه ها با همديگر تمركز نشان نداد.ز ماهها كامال متفاوت بود و هيچكدام اهاي فصل چرا براي گونهعلوفه در ماه

هاي ارديبهشت و خرداد سازگاري اختصاصي داشتند هاي علفي يكساله با ماهو گونه Po.buو Fe.ov ،Br.toهاي (تيـر مـاه) هاي كم توليـد بـا مـاه آخـر فصـل چـرا ها بود. همچنين گونهها در اين ماهو بيشترين مصرف اين گونه

مورد استفاده قرار گرفتند. نشان دادند و بيشتر در اين ماه سازگاري اختصاصي

و مرتع AMMI، روش ، پايداري مصرفمصرف علوفهكليدي: هاي واژه

اعضاي هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان كرمانشاه -1 عضو هيئت علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 108

شهرستان زنجان ) يد علوفه قابل برداشت از مراتع (مطالعه موردين تابع تولييتع

3ي، قادر قاسم2، آمنه انوشه پور1سالمپور يكبر ده يچك

اهـان و يو سـالمت گ يزان شـاداب يـ ن مييمهم در تع هاي از شاخص يكيقابل برداشت از مراتع زان علوفهيممحسـوب و همـواره بـه ين علوفه دامـ ين منبع تامير باز مراتع بعنوان مهمتريشود .از د مي ت مرتع محسوبيوضع

فـه مراتـع دارد متاسـفانه بـا تنگاتنگ بـا علو ياست كه وابستگ يازجمله مشاغل يد. دامداريگرديم يعنوان انبار تلقـ مهـاجم ا هـاي گونه ينيگزيخوش خوراك و جاهاي ن رفتن گونهياز مراتع و از ب يت و بهره برداريرشد جمع ن ي

موجب بحران در يطيست محيز يامدهاين امر عالوه بر پيقرار گفته است ا يدر معرض خطر و نابود يه مليسرمااز ياست كه بـه طـور تصـادف يطرح مرتعدار 65ن مقاله با استفاده از ير اده است . ديز گردين ييت غذاينه امنيزم

د علوفه قابل برداشت و عوامل موثر بـرآن را ين تابع تولييده اند در صدد تعين مراتع شهرستان زنجان انتخاب گرديبر يابه دنبال عوامـل مـوثر و تـاث ن راستيم .در ايباش مي EViesد ترانسلوگ با استفاده از نرم افزار يله تابع توليبه وس

ـ مهـم ازجملـه م يرهـا ييزان علوفه قابل برداشـت متغ يگذار بر م ش از يت و گـرا يـ ت و ظرفيوضـع يزان بارنـدگ ي م . يباش مي زان علوفه قابل برداشت از مراتع دارديبا م يدار ياست كه اثرات معن ييپارامترها

رانسلوگ د تي: مرتع ، علوفه ، تابع تولكليديهاي واژه

دانشگاه آزاد اسالمي واحد كرج -رشد اقتصاد كشاورزي دانشجوي كارشناسي ا -1 دانشگاه آزاد اسالمي واحد كرج -دانشجوي كارشناسي ارشد اقتصاد كشاورزي -2 كارشناس ارشد تحقيقات جنگل و مرتع -3

109 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

در برآورد تراكم گون در استان كردستان يفاصله اهاي مقايسه صحت و دقت روش

3حامد جنيدي جعفري 2، مهتاب گرگين كرجي1پرويز كرمي

دهيچكاي كه اين گياه دارد انتخـاب روشـي مناسـب و بـدون زارها و اهميت چند جانبهبا توجه به مساحت زياد گون

اي فاصـله هـاي باشـد. در ايـن تحقيـق، روش مـي تـراكم از اهميـت بسـزايي برخـوردار اريب جهت اندازه گيري ـ نقطـه مركـز و روش نزد ي، ربعيتصادف يهاه، جفتين همسايكترين فرد، نزديكترينزد ن از لحـاظ يك بـه سـوم ي

سـنندج (خروسـه)، ديوانـده هـاي صحت و دقت با هم مقايسه شدند. براي اين تحقيق چهار منطقـه در شهرسـتان تكـرار 4بـه عنـوان يمحدوده نيم هكتـار 4(بهرستان و زرينه) و كامياران (ورمكان) انتخاب و سپس در هر منطقه

ق بـه عنـوان شـاهد در ين طريگون شمارش شد. تراكم بدست آمده از اهاي ه بوتهيانتخاب شد. در هر محدوده كل -يبـه صـورت تصـادف هـا ك از روشيـ هردر يسـه شـد. نمونـه بـردار يمقاهـا ر روشينظر گرفته شده و با سـا

تـراكم يك از روشـها، اخـتالف نسـب يصحت تراكم بدست آمده توسط هر يبررس يك اجرا گرديد. برايستماتيسهـاي سـه تـراكم يبرآورد تراكم در هـر روش) محاسـبه شـد. جهـت مقا يبدست آمده در هر روش با شاهد (خطا

LSDو از آزمـون يروش با شاهد از طـرح كـامالً تصـادف اختالف هر يمختلف و بررس يبدست آمده از روشهامحاسبه گرديد. نتايج نشاد داد كـه تـراكم ها ار روشياز لحاظ دقت، انحراف معها سه روشياستفاده شد. جهت مقا

هـاي برآورد شده توسط روشهاي مورد مطالعه با تـراكم واقعـي داراي اخـتالف معنـي داري نيسـت. روش جفـت صحت و دقت داراي كارايي بشتري است و روش نزديك به سومين از كمترين مقدار صـحت و تصادفي از لحاظ

بزرگترين و كوچكترين اندازه نمونـه بـه ترتيـب مربـوط بـه روش ها دقت برخوردار بوده است. در بين كليه روش ه بوده است.ين همسايكترينقطه مركز و نزد يربع

ي، گون، استان كردستان.فاصله اهاي : تراكم، روشهاي كليديواژه

استاديار، دانشكده منابع طبيعي دانشگاه كردستان -1 مي واحد سنندج كارشناس ارشد مرتعداري، مدرس دانشگاه آزاد اسال -2 استاديار، دانشكده منابع طبيعي دانشگاه كردستان -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 110

ير ماهواره ايب با استفاده از تصاويه نقشه تخريته شهرستان شهركرد يمطالعه مورد

2ي، پژمان طهماسب3يمحمد محمد ي، عل2يميابراه اله ، عطا2يل اسدي، اسماع1يض آباديمحسن فعال ف

دهيچك

شـوند. يتحـول م و رييـ غدسـتخوش ت يسـان ان يتهـا يثابت نبوده و غالبا در اثـر فعال يو پوشش اراض يكاربرـ تـا عوامـل مـوثر در تغ زان كمـك كنـد يران و برنامه ريتواند به مديرات ميين تغيو كشف ا ييشناسا و ير كـاربر يي

ـ . انـد يد و موثر نمايمف يزيبرنامه ر كنترل آنها يكرده و برا ييرا شناسا يپوشش اراض ق در مراتـع اسـتان يـ ن تحقيـ مرتع انتخاب در سطح شهرستان انتخـاب گرد 15ت گرفت. ابتدا صور ياريچهارمحال و بخت ر يد، سـپس تصـاو ي

حات مربوطـه ( يه و انـواع تحصـ يـ ر ماهواره لندسـت ته يتصاو ياز سر يالديم 2009و 1987 يسالها يماهواره اهـم ير مـاهواره رو يب ابتـدا تصـاو يزان تخريآنها انجام گرفت به منظور بدست آوردن م ي) روي، هندسياتمسفر

محاسـبه و ياهيگهاي ن مرحله انواع شاخصير دو سال بدست آمد در ايق تصوياز تفر يير نهايشد و تصو ياندازب ير تا تخرييطبقه(بدون تغ 5ر حاصله به ي) سپس تصوNDVI، Sd: 0.1د ( شاخص ين شاخص انتخاب گرديبهتر

ـ ياد و خيب زيزان تخريم يدارا يتخابج حاصل نشان داد كه اكثر مراتع انيشد، نتا ياد) كالس بنديز يليخ ـ ز يل ادي ه كرد. يت مراتع توجيت مراتع و مالكيرير، نوع مدياخ يساهاهاي ين امر را خشكساليل ايباشند كه دل مي

ياهيب مراتع، ماهواره لندست، شاخص گيتخر كليدي:هاي واژه

دانشگاه شهركرد -دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري -1 استاديار مرتعداري دانشكده منابع طبيعي و علوم زمين دانشگاه شهركرد -2 و بختياري اداره كل منابع طبيعي چهارمحال -معاون فني مرتع -كارشناس ارشد مرتعداري -3

111 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

هاي شور استان قمهاي تنوع در رويشگاهبررسي برخي از شاخص

3، سيد مهدي ادناني2تركش يمصطف ،2ين بشريحس، 1نهيپود يصغر

دهيچك

مهمي است بطوريكه يستيهاي ز ست بوده و داراي ارزشيط زيو سالمت مح يداريتنوع گياهي شاخص پاتـر و دهيـ چيپ ياتيـ ح يهـا تر، شـبكه يطوالن ييغذا يها رهيشتر باشد، زنجيستم بيك اكوسيدر يا گونه هر چه تنوع

يشـتر يب يمـ يتنظ ط خـود يدارتر و از شـرا يـ ط پايجـه محـ يهـا بيشـتر و در نت وسيستم در مقابله با استرستوانايي اكمه يو ن يابانيشور استان قم واقع در مناطق ب يدر اراض يا تنوع گونه ين مطالعه بررسيگردد. هدف از ا يبرخوردار م

باشـند. در هـر ي مـي اهيپ گيت يام شامل تعدادقرار گرفتند كه هر كد يمورد بررس ياهيجامعه گ9باشد. يم يابانيباي، يكنـواختي و هاي غنـاي گونـه قرار گرفت و شاخص يمتر مربع مورد بررس 10000معادل يسطح ياهيپ گيت

ب بـا يو غنا به ترت يكنواختينر و شاخص يبا استفاده از شاخص شانون و يا محاسبه شدند. تنوع گونه يا تنوع گونهق نشـان داد كـه بـر اسـاس شـاخص ين تحقيج ايمسون و مارگالوف محاسبه شدند. نتايس يها استفاده از شاخص

گونـه 1بـا دارا بـودن Aeluropus littoralis و Halocnemum strobilaceum ياهيگ يها پيمارگالف و شانون، ت Tamarix sp- Halostachys ياهيگ پيز در تين يا گونه ين غنايشتريو ب يا گونه يزان غناين ميكمتر يدارا ياهيگ

caspica ياهيـ پ گيـ د. تيـ مشاهده گردSalsola nitraria-Gymnarrhena micrantha ـ ن ز بـر اسـاس شـاخص ي يكـ ياز عوامـل اداف ين ارتباط شاخص تنوع شـانون بـا برخـ يبود. همچن يكنواختيزان يمسون داراي بيشترين ميس

نشان داد. ين مناسبييب تبيگرفت و ضر يمورد بررس و قم مسون، شانون، مارگالوفياهان شور، شاخص سي، گيكنواختيتنوع گياهي، غنا، :يديكلهاي واژه

دانشجوي كارشناسي ارشد رشته بيابانزدايي دانشگاه صنعتي اصفهان -1 استاديار و عضو هيئت علمي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه صنعتي اصفهان -2 عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي قم -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 112

ت آنها يو وضع يمهم مرتع ير اندازه مرتع بر فاكتورهايتاث يبررس ه)يشهرستان زرند ي(مطالعه مورد

، 3ياكبر مهراب ي، عل2ين ارزاني، حس1*يرضا افتخاريعل

5همتا ي، محمد رضا ب4يمحمد جعفر دهيچك

ـ منطقـه زرند يمرتـع قشـالق 30كـه در ين بررسيدر ا انجـام شـد، مراتـع در سـه سـطح يه اسـتان مركـز يهكتـار) در تكـرار مناسـب 2500هكتار)و بزرگ (بزرگتـر از 1000-2500هكتار)،متوسط ( 1000كوچك(كمتر از

بـه عنـوان يمنطقه ا ياهيپ گيهر تك از مراتع و در ين تعداد پالت و اندازه آن، در هر ييانتخاب شدند. پس از تعـ مرتـع ارز يد،تراكم و ...) در زمان آمادگيمورد نظر (پوشش،تول يشد و سپس فاكتورها ييمنطقه معرف شناسا يابي

قرار گرفت. سپس توسط نـرم افـزار يابيمورد ارز يت توسط روش چهارفاكتورين در هر مرتع وضعيشد و همچنSPSS و در قالب طرحANOVA ج نشـان داد يقرار گرفت. نتا يز آماريو آنال يابيبه دست آمده مورد ارزي ها داده

يدارا يمـورد بررسـ يسه بـا سـطوح متوسـط و كوچـك در اغلـب فاكتورهـا يكه مراتع در سطوح بزرگ در مقات مراتع در سطوح بزرگ نسبت به مراتع با سطوح متوسط و كوچـك بهتـر ين وضعيبودند. همچن يت برتريوضع بود.

ANOVA، طرح SPSSت،سطح، نرم افزار ي، وضعي: مراتع قشالقيديكلهاي هواژ

113 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

يد ، مصرف و درصد بهره برداري، توليشگاهيرو يهايژگيو يبرخ يبررس gypsophiloides Arenaria ياز گونه مرتع

1ايچ نيحسن قل دهيچك

بـه يمهـم در مرتعـدار يورهـا از فاكت يمرتعـ هاي گونه يشگاهيك و روياكولوژ يهايژگيو يو بررس ييشناساـ نما مي فايرا ا يت مرتع و اصالح مرتع نقش مهميريد و در مديآ مي شمار د، يـ ط تولياز شـرا يد. عـالوه بـر آن آگـاه ي

كمـك يمرتع يستمهايدار و مطلوب در اكوسيپا يتيريل به مديجهت ن يمرتعهاي گونه يمصرف و درصد بهره بردار Arenariaگونـه يد، مصرف و درصد بهـره بـردار ي، توليشگاهيرو يهايزگي، ويسبرر ين اساس برايد. بر اينما مي

gypsophiloides د. تعـداد ين گونه در منطقه پلور اتخاب گرديشگاه ايباشد،رو ي ميخوشخوراك مرتعهاي كه از گونهـ پـالت 10ب در منطقه قرار داده شد. در هر ترانسـكت تعـداد يبه موازات جهت ش يمتر 500ترنسكت 3 ك متـر ي

ير فاكتورهــايد. ســليــگرد ين پالتهــا آمــار بــرداريــ، در ايقــرار داده شــد. درصــد پوشــش، تــراكم، فراوانــ يمربعــو درجـه حـرارت سـاالنه و...) يب، بافت خاك، متوسط بارنـدگ يا) درصد و جهت شي(ارتفاع از سطح دريشگاهيرو

نه در هر ماه تعداد پنج پايه متوسـط در داخـل و خـارج ن گويد و مصرف از ايرات تولييتغ يد. جهت بررسيثبت گردـ برداشت گرديد. با مقايسه توليد هر گونه در ماههاي مختلف، مها قطعه محصور شده انتخاب و تمام توليد اين پايه زان ي

در قالـب يز آمـار يد. آنـال ين كار در طول چهار سال تكرار گرديد. ايمختلف مشخص گرد يدر ماههاها مصرف گونه 2542-2254ن گونـه در ارتفـاع يدهد كه ا مي ج نشانيد. نتايانجام گرد SAS با استفاده از نرم افزار يطرح كامال تصادف

ـ يش دارد. درصد پوشش ايدرصد رو 0-30ب يب و درصد شيا در تمام جهات شياز سطح در يمتر 1-2ن ين گونـه بـ ا يشـگاهها يروباشد. بافت خـاك در مي در متر مربع 0.33درصد و تراكم آن 7.5ته يديلـوم بـا اسـ يلتين گونـه سـ ي

لوگرم در هكتار و درصـد يك 105.5لوگرم در هكتار و مصرف آن يك 151.2معادل 86ن گونه در سال يد ايباشد. تول ميـ تول 87باشد. در سـال مي درصد 69.8مصرف ـ د اي 82.9لـوگرم در هكتـار و مصـرف آن يك 121.5ن گونـه معـادل ي

لوگرم در هكتـار و يك 143معادل 88ن گونه در سال يد ايباشد. تول مي درصد 68.2تار و درصد مصرف لوگرم در هكيكـ د ايباشد. تول مي درصد 68.4لوگرم در هكتار و درصد مصرف يك 97.8مصرف آن 89.4معـادل 89ن گونـه در سـال ي

ـ باشد. تول مي درصد 64.2لوگرم در هكتار و درصد مصرف يك 57.4لوگرم در هكتار و مصرف آن يك ن چهـار يانگيـ د مي درصـد 67.6لوگرم در هكتار و درصـد مصـرف يك 85.9لوگرم در هكتار و مصرف آن يك 126.3ن گونه معادل يسال ا

ـ باشـد. م مي د كل مرتعيدرصد تول 4.8ن گونه معادل يد كل ايباشد. تول مي د در سـال اول و سـوم بـا هـم يـ ن توليانگيد يـ ن توليشتري). ب0.05دار دارند( در سطح يد سال دوم و چهارم با هم تفاوت معنين توليانگيدار ندارند. م يتفاوت معن

اخـتالف يمختلـف دارا يد در ماههـا يـ دوم و چهارم بوده اسـت. تول يد در سالهاين توليدر سال اول و سوم و كمترـ مـاه سـوم بـوده اسـت. م د دريـ ن توليد در ماه دوم و كمتـر ين توليشتري). ب0.05باشد ( در سطح مي دار يمعن ن يانگي

ن مصـرف در مـاه اول يشتري). ب0.05باشد ( در سطح مي دار ياختالف معن يمختلف دارا ين گونه در ماههايمصرف ا ن مصرف در ماه سوم بوده است. يو كمتر

gypsophiloides Arenaria ،ي، اكولوژيد، مصرف، درصد بهره برداريتول :يديكل يواژها

راناستاديار پژوهش مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي مازند -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 114

گز در منطقه مسيله قمهاي جنگلوضعيت

2، حيدر پناه پور 1سيد مهدي ادناني ، 1توكلي نكوحسين

چكيده

هـاي به عنوان درخت جنگلـي شـوره زار و كفـه Tamarix spهكتار از بقاياي جنگلهاي گز 11000حدود . بـه منظـور بررسـي باشند مي نمكي در استان قم وجود دارد كه البته به داليل مختلف در معرض تخريب و نابودي

متر مربعي (قطعه نمونه) مـورد ارزيـابي كمـي و كيفـي 1600وضعيت جنگلهاي گز مسيله، درختان در پالت هايقرارگرفتند. در اين قطعات پارامترهاي مختلفي از جمله تعداد درخت در هكتار، ارتفـاع درختـان، قطـر درخـت در

د آوري، ميزان بذر در هر درخت، خصوصـيات رويشـگاه، محل يقه، قطر تاج پوشش، تعداد جست گروه، نحوه زااصـله 25 – 30پوشش گياهي همراه، شادابي و سالمت درختان ثبت و اندازه گيري گرديد. درختان گز بـا تـراكم

انجام شـده، متوسـط ارتفـاع درختـان هاي در هكتار پوشش نسبتاً مناسبي تشكيل داده بودند. بر اساس اندازه گيريسـانتيمتر بـه 5/3متر بود. ميانگين قطر يقه در هـر جسـت گـروه، حـدود 80/2حداكثر ارتفاع حدود متر و 70/1

بـه منظـور تـأمين سـوخت و ها صورت شاخه زاد بود. آثار تخريب جنگل به صورت چراي مفرط دام، قطع شاخهديد. مداخلـه در موازنـه محلي و حتي ريشه كني درختان به منظور توسعه اراضي كشاورزي مشاهده گرهاي استفاده

دائمـي قمـرود و هـاي خرداد و غدير ساوه بر روي رودخانه 15آب ورودي به حوزه آبخيز با ايجاد سدهاي بزرگ قره چاي كه منابع اصلي تأمين كننده آب حوزه هستند، مشكالت زيادي را براي اكوسيستم منطقه از نظـر پايـداري

بال داشته است كه متاسفانه با گذشت زمان اين شرايط بحراني تشديدمنابع طبيعي، كشاورزي و حيات وحش به دن يابد. مي گردد و روند تخريب و نابودي به صورت صعودي گسترش مي

، شوري، مسيله، قم. TAMARIX SPگز، : كليديهاي واژه

عضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي قم -1 عضو هيأت علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -2

115 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

ياهيگ يها هيپراكنش پا ين الگوييبه منظورتع يا ز نقطهيآنال روش يمعرف اصفهان مه استپي استان در مراتع ني

4، مصطفي تركش3، حسين بشري2، مهدي بصيري*1انيباران افتخار

دهيچك

در ياهيـ گ يهـا پـراكنش گونـه يالگـو نييتع يبرا روش نيتر ساده و نيتر قيدق معرفي ق با هدفين تحقيا مكـان چهـار ابتـدا د. انجـام شـ اصـفهان دنيفر مراتع در Bromus tomentellus- Astragalus verusياهيگ پيت

انتخـاب شـد. يتصـادف نـام بصـورت )متر 5×10(مترمربع 50تعيين و در هر كدام منطقه معرف به وسعت يمرتع نشـان جينتـا . ديگرد مشخص هر منطقه معرف يبرا ها آن يمكان مختصات چندساله و ياهيگ يها هيپا سپس تعداد

و طيمح يهمگن از يناش كه بوده يتصادف يالگو نوع از منطقه در موجود چندساله ياهيگ يها گونه پراكنش كه دادپـراكنش زيهـاي گيـاهي، روش آنـال باشد. به دليل در نظر گرفتن مختصات كليه پايه مي اهانيگ يانتخاب رفتار يالگوي توجه به ايـن نكتـه ضـروري اسـت كـه مقيـاس مـدنظر در مطالعـه داد. ارايه را يقيدق و همگن جي، نتايا نقطه

هاي باالتر و سـطح بزرگتـر ي تيپ گياهي عاملي است كه نقش بسزايي دارد، بدين معنا كه هر چه در اليه محدودهتـر و شود ايـن در حـالي اسـت كـه در سـطوح پـائين مي مطالعه شود، الگوي پراكنش به سمت يكنواخت برآورد

يابد. مي ي كوچكتر الگوي پراكنش تشخيص داده شده به سمت تصادفي گرايش محدوده الگوي پراكنش، مرتع، گياه. ،ياهيپوشش گ يز مكانيآنال :يديكل يها واژه

دانشجوي دكتري علوم مرتع، دانشكده منابع طبيعي دانشگاه صنعتي اصفهان -1 دانشيار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه صنعتي اصفهان -2 منابع طبيعي دانشگاه صنعتي اصفهان استاديار دانشكده -4و 3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 116

يمرتعدارهاي دگاه مطالعات طرحيمراتع استان زنجان از د يفيك – يت كميوضع يبررس

5ي، معصومه مؤقر4ي، نعمت اله كوهستان3زادهي، عسگر عل2ل آقاجانلوي، خل1 يبابك قادر ده يچك

الت يدر تشـك يژه ايت وياز اهم يياياح -يو اصالح يك دستورالعمل حفاظتيبعنوان يرمرتعداهاي طرحمربوط به هاي مراتع استان زنجان بر اساس داده يفيك – يت كمين مطالعه، وضعيبرخوردار است. در ا يعيمنابع طبـ . بـر ا قـرار گرفـت يفقـره مـورد بررسـ 47به تعـداد 90تا 86 يه شده سالهايته يمرتعدار يطرحها ن اسـاس، ي

35نشـان داد كـه هـا يشـد. بررسـ يد مرتع بررسيش و مقدار توليت، گراي، وضعيدرصد پوشش تاج يفاكتورها-60درصـد از پوشـش 25درصد، 70-80درصد از پوشش 28درصد، 60-70 ين مراتع از پوشش تاجيدرصد ا

باشـد. مطـابق مي درصد برخوردار 80از شتر يز از پوشش بيدرصد ن 6و 50درصد از پوشش كمتر از 6درصد، 50ت خـوب يدرصـد از وضـع 14ر و يـ ت فقيدرصـد از وضـع 28ت متوسط، يدرصد مراتع از وضع 58، ين بررسيا

ـ 500-600، 400-500، 300-400، 300د كمتر از يز مراتع با مقدار توليد نيبرخوردارند. از لحاظ تول 600ش از يو بش يز عمده مراتـع از گـرا يش نيباشد. به لحاظ گرا مي درصد 7و 11، 31، 39، 12ب برابر يلوگرم بر هكتار به ترتيك

باشـد. مـي درصد 8و 29، 63ب برابر ي، ثابت و مثبت به ترتيش منفيكه مراتع با گرا يباشد بنحو مي برخودار يمنفر نقاط اسـتان از يقع در سابا مراتع وا يك استپيه اكولوژيواقع در ناح يين مراتع روستايدهد كه ب مي نشانها يبررس

از آن ين حاكيج همچنيدار وجود دارد. نتا يدرصد تفاوت معن 1شده در سطح احتمال يبررسهاي لحاظ شاخص برخوردارند. يت مطلوبترياست كه مراتع با تعداد بهره بردار كمتر به نسبت از وضع

يمرتع دارهاي د و طرحيش مرتع، توليت و گراي، وضعيمراتع استان زنجان، پوشش تاج :يديكلهاي واژه

كارشناس ارشد مرتعداري -1 معاون فني اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان زنجان -2 كارشناس دفتر امور مراتع -3 رئيس اداره مرتع استان زنجان -4 دانشجوي دوره دكتري دانشگاه تهران -5

117 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

كه باغ قم ي يمراتع استپ يعلوفه اهاي گونه ييتعيين و مقايسه ارزش غذا يكيدر دو مرحله فنولوژ

1يعباس احمد

دهيچك

براي برآورد ظرفيت چرا جهت مديريت اصولي و جامع نگر مرتع، آگـاهي از كيفيـت علوفـه گياهـان مرتعـي تـوان زمـان مـي عامل موثر بر كيفيت علوفه گياهان، مرحله رويشي است كه با شناخت آنضروري است. مهمترين

منطقه يمه خشك استپيمناسب چراي دام را تعيين كرد.در اين پژوهش، از پانزده گونه مهم مرتعي مراتع خشك و نهي نمونـه بـرداري بـه بوته، گراس و فورب، در دو مرحله فنولوژيكي رشد رويشي و بـذرد هاي كه باغ قم با فرمي

پس از خشك و آسياب شدن در آزمايشگاه با روشهاي اسـتاندار مـورد تجزيـه قـرار گرفتنـد و ها عمل آمد. نمونهشاخصهاي مهم كيفي از قبيل درصد ماده خشك، ديـواره سـلولي عـاري از همـي سـلولز، پـروتئين خـام، انـرژي

ـ يمختلف تعيين گرديـد. نتـا هاي متابوليسمي، درصد ماده خشك قابل هضم براي گونه ن يج نشـان نشـان داد كـه بمختلف و نيز مراحل دو گانه رشد(فنولوژيكي) تفاوت معنـي داري از نظـر هاي شاخصهاي كيفيت علوفه بين گونه

در مرحلـه رشـد Ajuga chamesistusن خام در گونه گشكگ ين درصدپروتئيشتريب.(P<0.01)آماري وجود دارد ـ و نStipa arabicaيال اسـب يـ يدر مرحله بذر دهـ ن آن هميو كمتر يشيرو Taeniatherumكسـاله يز گـراس ي

crinitumيو خارگون Noaeamucronata وجود داشت. ضمناً اثر متقابل گونه گياهي و مرحله رشـد نيـز بـر روين يميـزان پـروتئ با پيشرفت مرحلـه رشـد، از ها اكثر اين شاخصها به لحاظ آماري معني دار بود. تقريباً در همه گونه

خام، انرژي متابوليسمي و درصد ماده خشك قابل هضم، كاسته و بر ميـزان فيبـر گيـاه افـزوده شـد. مرحلـه رشـد رويشي(مرحله اول فنولوژيكي) نيز به لحاظ شاخصهاي كيفيت علوفه، از مرحله ديگر باالتر بود.

ه باغكي، ADF، پروتئين خام،ييكلمات كليدي: مرحله رويشي، ارزش غذا

دانشگاه آزاد اسالمي واحد اراك استاديار گروه مديريت مناطق بياباني -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 118

مزاررهاشده يكربن در مراتع متوسط تا خوب ود يزان نگهداريسه ميمقا دن اصفهانيدر منطقه فر

4يروانيد اي، مج3يريبص ي، مهد2د نوربخشي، فرش 1ن رسول نژادينسر

دهيچك

زا ناشـي كه گرددمي محسوب پايدار توسعه در هاچالش مهمترين از يكي جهاني گرماي افزايش و اقليم تغيير محسوب ايگلخانه گازهاي جزء ترين عمده دي اكسيدكربن .باشدمي اتمسفر در ايگلخانه گازهاي افزايش غلظت

وه يزان تجمع كـربن بـه شـ يش ميشود، افزايشنهاد ميزان كربن پيت ميريمد يكه امروزه برا ييشود. از راهكارهايمـ باشد. در اياهان) ميكربن (گ يهاگهدارندهزان نيش ميا افزايجاد يباشد. از جمله آن ايب كربن ميترس ن پـژوهش ي

ـ افته در مرتـع تخر يب يزان كربن ترسيم يش از حد و اعمال شخم مراتع بر رويب ياثر چرا مزاررهـا يافتـه و د يب يپـالت 40به تعداد يك مترمربعي يهادر پالت ياهيشد. اطالعات پوشش گ يدن اصفهان بررسيشده در منطقه فر

يتـوده بـاال يجهت برآورد ز ين بررسيشد. در ا يك جمع آوريستماتيو س يقه و به صورت تصادفدر هر دو منط يز از سـطح هـر پـالت جمـع آور يـ م استفاده شد و الشبرگ نيمستق يرين از روش اندازه گيرزمين و زيسطح زم

ب شـده در هكتـار يمحاسبه شد. در ادامه وزن كل كربن ترسـ يدرصد كربن آل ياهيخشك گ يهاد. در نمونهيگردج نشـان داد يانجام شـد. نتـا spssودنت با استفاده از نرم افزار ياست يها با آزمون تسه دادهيد. سپس مقايمحاسبه گردمزاررها شـده يافته و ديب ين مرتع تخريو الشبرگ ب ينيرزميو ز ييافته در اندام هوايب يزان كربن ترسيكه از نظر مافتـه يب يو الشبرگ)، در مرتع تخر ياهيتوده گيب شده (زيزان كل كربن ترسيوجود داشت. م يدار يتفاوت معن

تـن در هكتـار بدسـت 2/2مزاررها شده با يره شده در ديزان كربن ذخيش از دو برابر ميبا بيتن در هكتار تقر 4/6با در كـاهش يرشـت ياز آن بود كه شخم و تبديل اراضي مرتعي بـه ديمزارهـاي رهـا شـده، نقـش ب يج حاكيآمد. نتا

ترسيب كربن در مقايسه با شدت چرا داشت.

دن اصفهان يمزاررها شده، فريب شده، ديب كربن، مرتع تخري:ترسيديكلهاي واژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه صنعتي اصفهان -1 دانشيار گروه مرتعداري دانشگاه صنعتي اصفهان -2 استاد گروه خاكشناسي دانشگاه صنعتي اصفهان -3 استاديار گروه مرتعداري دانشگاه صنعتي اصفهان -4

119 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

استان اصفهان يمرتعهاي ستمياكوس ياهيب گيمراتع بر ترك يبير سطوح مختلف تخريتاث دن اصفهان)ي: مراتع فري(مطالعه مورد

4د نوربخشي، فرش3يروانيد اي، مج2يريبص يد، مه1ن رسول نژادينسر

دهيچك

گذارنـد يمـ يستم مرتعيبر عملكرد اكوس ياثرات متفاوت يتيريو مد يمختلف بهره بردار يهاوهيك از شيهرت در يـ و ظرف يب گونـه ا ياد و تركيز يدر اثر بهره بردار يزان درصد پوشش تاجير در مييو ممكن است باعث تغ

سـطح 3مختلف مراتع در منطقه مورد مطالعه، يبياثر سطوح تخر يق به منظور بررسين تحقيادراز مدت شوند. در مديريتي مختلف پوشش گياهي شامل ديمزارهاي رها شده، مراتع تخريب شده اطراف روستاها و مراتع با وضعيت

ش گيـاهي نسـبتاً تكرار بـا تيـپ پوشـ 4ذكر شده يبيمتوسط تا خوب تعيين گرديد. براي هر يك از سطوح تخر يو جمـع آور ين منظور نمونه بردارييكنواخت، شيب و جهت و عوامل اقليمي و محيطي يكسان انتخاب شد. بد

بـه تعـداد يك مترمربعي يهادر پالت ياهياز هر منطقه انجام گرفت. اطالعات پوشش گ ياهياطال عات پوشش گهـا و شد. بعـد از كسـب داده يك جمع آوريستماتيو س يمرتع و به صورت تصادف يبيپالت از هر سطح تخر 40

انس و آزمون يه واريج تجزيانجام گرفت. نتا يل در قالب طرح كامالً تصادفيه و تحلياز نرمال بودن آنها تجز يآگاه ياهيـ هـا وكـل پوشـش گ ي، بوتـه ا يان، پهـن برگـان علفـ يگنـدم يشيرو يهانشان داد كه تاج پوشش فرم يتوك

ف (ديمزارهاي رها شده، مراتع تخريب شده اطراف روستاها و مراتع بـا وضـعيت متوسـط مختل يبيدرسطوح تخرشـتر از يكل ب يان و پوشش تاجيداشتند. در مرتع متوسط تا خوب درصد گندم يداريتا خوب) با هم اختالف معن

افتـه، درصـد يب يـ ش ازحد در مرتع تخريب ين در اثر چرايمزاررها شده بود. همچنيافته و ديب يهر دو مرتع تخرافتـه يش يافـزا هـا يمزاررها شده ، درصد علفـ يشتر از دو مرتع ذكر شده بود و در اثر اعمال شخم در ديها بيبوته ا

يشـ يب فـرم رو يـ ر در درصد تركييمختلف مراتع، باعث تغ يبيق حاضر نشان داد كه سطوح تخريج تحقياست. نتا منطقه شد.

دن اصفهانيمزاررها شده، فريب شده، دي، مرتع تخريشيب فرم روي: درصد تركيديكلهاي واژه

دانشگاه صنعتي اصفهان دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري -1 استاد گروه خاكشناسي دانشگاه صنعتي اصفهان -2 استاديار گروه مرتعداري دانشگاه صنعتي اصفهان -3 استاد گروه خاكشناسي دانشگاه صنعتي اصفهان -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 120

يكوه يشگاه چايخاك رو ييايميو ش يكيزيات فين خصوصيمهمتر يبررس

)Stachys lavandulifolia vahlدر منطقه غرب استان اصفهان (

2ي، محمد رضا وهاب 1منديم يمانيفاطمه سل دهيچك

قـرار دارد. بـر اسـاس يطـ ير عوامـل مح يتحت كنترل و تاث ياديتا حد ز ياهيب و ساختار هر جامعه گيتركن عامـل در اسـتقرار پوشـش ياه عامل خاك به عنوان موثرتريبر گ يطير عوامل محيقات انجام گرفته درباره تاثيتحق

ط مناسـب ين شـرا يات خاك و تـام يم به خصوصيبه طور مستق ياهيگهاي شناخته شده است. حضور گونه ياهيگات خـاك و يبا خصوصـ يدار يبه طور معنها پراكنش گونه د و استقرار موفق آنها وابسته است.رش يبرا يطيمح

ـ باشـد. هـدف از ا مـي و بافت خـاك مـرتبط ي، ماده آليته ، شوريدياسهاي ژه با عامليبه و ين پـژوهش بررسـ يـ باشـد. بـه ا مي آن يشگاههايدر رو يكوه يشگاه چايخاك رو ييايميو ش يكيزيات فيخصوص ين منظـور بـرا ي

اه در غـرب اسـتان ين گيا يهاشگاهين رويمنطقه از مهمتر 5خاك، در ييايميكوشيزيف يهايژگين وين مهمترييتعخـاك شـامل بافـت ، ييايميو شـ يكـ يزيات فيد و خصوصـ يح گرديخاك حفر و تشر ل يپروف ياصفهان تعداد

ـ يم و كلسي، پتاسي، ماده آليكيت الكتريته، هدايدياس ج ين شـد. نتـا يـي م خـاك تع يل جـذب و كربنـات كلسـ م قابـ قل ي، كمـ silt clay loamبافـت يدارا يكوه يشگاه چايانجام گرفته نشان داد كه خاك روهاي يبررس ، فاقـد يياي باشد. مي م متوسطيم و كلسيزان پتاسيو م يو از نظر مواد آل يشور

، غـرب اسـتان (Stachys lavandulifolia vahl)يكـوه يشـگاه، چـا يات خـاك ، رو يخصوص :يديكلهاي واژه

اصفهان

دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه صنعتي اصفهان -1 صفهانعضو هيئت علمي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه صنعتي ا -2

121 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

Echinophora Platyloba كيفيت علوفة گونه مرتعي در سه مرحله رويشي استان چهار محال وبختياري

، 2، قاسمعلي ديانتي تيلكي 1حجت اله خدري غريب وند

4يرمرديش ي، حمزه عل 3يدزاده اردليالهام ام

چكيده

موجود در مراتع از مهمترين عواملي است كه جهت مـديريت صـحيح مراتـع هاي تعيين كيفيت علوفه گونهباشد. مهمترين شاخصهاي كيفي گياهان را ديواره سلولي عاري از همـي سـلولز، اليـاف خـام، مي الزم و ضروري

دانند. تحقيـق حاضـر بـه منظـور ارزيـابي كيفيـت علوفـه گونـة مرتعـي مي پروتئين خام و ماده خشك قابل هضمEchinophora Platyloba تنگ صياد استان چهار محال و بختياري اجرا شد. گونه مورد مطالعـه -در منطقه دوتو

باشد. اهميت چرايي اين گونه بررسي كيفيت علوفه جهت مديرت چرايـي انحصاري مراتع استان ميهاي از گونه نظر در سه مرحله رشد رويشي، گل دهي و بـذردهي در نمايد.. در اين تحقيق از رويشگاه گونه مورد مي را الزامي

)، ديـواره ADFچهار تكرار نمونه برداري صورت گرفت. شاخصهاي كيفي ديواره سلولي عـاري از همـي سـلولز( و مـاده خشـك قابـل (ME) ، انرژي متابوليسـمي CF) فيبر خام( )، (CP)، پروتئين خامNDFسلولي همي سلولز(

نخست از نظـر SPSSشاخصهاي كيفي پس از وارد كردن در نرم افزار هاي داده .دندگيري ش) اندازه(DMDهضم با يكـديگر مقايسـه شـد. نتـايج ها نرمال بودن بررسي شدند، سپس، با تجزيه واريانس و آزمون دانكن ميانگين داده

ايـن گونـه در اوايـل باشـد. مـي نشان داد كيفيت علوفه اين گونه در مرحله رويشي بيشتر از مراحل ديگر رويشياي مطلوب و در اواخر دوره رويش به دليل وجود اسانس در مراحـل ديگـر، رويشي به دليل شادابي وكيفيت علوفه

توان جهت تعليف دام در بهار و پائيز استفاده نمود. مي گيرد. از اين گونهبهتر مورد چراي دام قرارمي

پروتئين خام، ا نرژي متابوليسمي، استان چهار محـال Echinophora Platylobaكيفيت علوفه، :يديكلهاي واژه و بختياري

دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري از دانشگاه تربيت مدرس -1 تربيت مدرسدانشگاه داري دكتري مرتعداري، عضو هيات علمي گروه مرتع -2 دانشگاه تهران -دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري -3 دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري از دانشگاه گرگان -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 122

Bromus tomentellusبررسي توليد و مصرف گونه هيدر مراتع قره باغ اروم

، 3، مريم بخشنده سوادرودباري2، مرتضي اكبرزاده1احمد احمدي

5، الهه احمدي4حسن يگانه

چكيده

هـر توليد معيني دارد. دام چرنده نيز در مختلفهاي و سالچرا فصلهاي اهمدر مرتعيهاي هر يك از گونهشرايط و نژادهـاي مختلـف كه برحسب كندمصرف ميعلوفه معيني هاي مختلف مقدار وسال فصل چرا ازمقطع

، يك مرتع در طـول دوره چـرا و ميزان مصرف علوفه بدون شناخت خصوصيات توليدي گياهان باشد.متفاوت ميـ باشد. ريزي و مديريت مرتع و دام مقدور نمي رنامهب منظـور بررسـي خصوصـيات رويشـي و توليـدي و ميـزان ه ب

سالچهار مدت ه طرح حاضر ب، درمراحل مختلف فنولوژي توسط دام Bromus tomentellus مصرف علوفه گياهل چرا و ورود دام به مرتع، ميزان علوفـه بدين منظور با شروع فص .شدبه اجرا گذاشته باغ اروميه منطقه قره در مراتع

باقيمانده گونه از چراي دام، تا زمان خروج دام از مرتع با فواصل يك ماهه برداشت شـده و از تفاضـل آن از توليـد -هاي مورد مطالعه و مـاه به منظور تاثير سال . سرانجامشود در داخل قطعه محصور، ميزان مصرف از گونه تعيين مي

، اعداد و ارقـام حاصـل مـورد تجزيـه و تحت بررسي در منطقه مورد مطالعه ر توليد و مصرف گونههاي برداشت بها نشان داد كه بيشترين مقـدار توليـد علوفـه در سـال دوم و تحليل قرار گرفت. نتايج تجزيه واريانس مركب داده

بيوماس) ماه شـهريور داراي كمتـرين چهارم كه سالهاي گرم بوده رخ داده است. و در طي شش ماه، توليد علوفه ( ميزان توليد اما مصرف علوفه درماه دوم باالترين ميزان مصرف در ماههاي فصل چرا را داشت.

، اروميه Bromus tomentellusكليدي: مرتع، توليد علوفه، مصرف علوفه،هاي واژه

مركز تحقيقات آذربايجان غربي عضو هئت علمي -1 عضو هئت علمي سازمان جنگلها و مراتع كشور -2 كارشناس ارشد جنگلشناسي و اكولوژي جنگل دانشگاه تهران -3 دانشجوي دكتري مرتعداري دانشگاه تهران -4 كارشناس ارشد مرتعداري دانشگاه مازندران -5

123 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

Cephalaria microcephalaبررسي توليد و مصرف گونه هيباغ ارومدر مراتع قره

، 3، مريم بخشنده سوادرودباري2، مرتضي اكبرزاده1احمد احمدي

5الهه احمدي ،4حسن يگانه چكيده

هـر توليد معيني دارد. دام چرنده نيز در مختلفهاي و سالچرا فصلهاي ماهدر مرتعيهاي هر يك از گونهشرايط و نژادهـاي مختلـف كه برحسب ندكمصرف ميعلوفه معيني هاي مختلف مقدار وسال فصل چرا ازمقطع

، يك مرتع در طـول دوره چـرا و ميزان مصرف علوفه بدون شناخت خصوصيات توليدي گياهان باشد.متفاوت ميـ باشد. ريزي و مديريت مرتع و دام مقدور نمي برنامه منظـور بررسـي خصوصـيات رويشـي و توليـدي و ميـزان ه ب

ـ ، درمراحل مختلف فنولوژي توسط دام Cephalaria microcephala مصرف علوفه گياه مـدت ه طـرح حاضـر ببدين منظور با شروع فصل چرا و ورود دام بـه مرتـع، .شدبه اجرا گذاشته باغ اروميه منطقه قره در مراتع سالچهار

تفاضـل ميزان علوفه باقيمانده گونه از چراي دام، تا زمان خروج دام از مرتع با فواصل يك ماهه برداشت شـده و از هـاي مـورد به منظور تاثير سـال . سرانجامشود آن از توليد در داخل قطعه محصور، ميزان مصرف از گونه تعيين مي

، اعداد و ارقام حاصل مـورد تحت بررسي در منطقه مورد مطالعه هاي برداشت بر توليد و مصرف گونهمطالعه و ماهبيشترين مقدار توليد علوفـه در سـال ها نشان داد كه مركب دادهتجزيه و تحليل قرار گرفت. نتايج تجزيه واريانس

و در طي شش ماه، توليد علوفه (بيوماس) ماه شهريور داراي كمتـرين ميـزان توليـد و دوم و چهارم رخ داده است.ر بـين ارديبهشت داراي بيشترين ميزان توليد بوده است اما مصرف علوفه در ماه خرداد باالترين ميزان مصرف را د

ماههاي فصل چرا داشت.

اروميه، Cephalaria microcephala كليدي: مرتع، توليد علوفه، مصرف علوفه،هاي واژه

استان آذربايجان غربي يعيبو منابع ط يعلمي مركز تحقيقات كشاورز ئتيعضو ه -1 جنگلها و مراتع قاتيعلمي موسسه تحق ئتيعضو ه -2 كارشناس ارشد جنگلشناسي و اكولوژي جنگل دانشگاه تهران -3 دانشجوي دكتري مرتعداري دانشگاه تهران -4 يكارشناس ارشد مرتعداري دانشگاه سار -5

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 124

مرتع ياهيت و درصد پوشش گيد، وضعيسه توليمرتع و مقا يابيارز ييايمختلف جغرافهاي در جهت

م دره سوادكوه، مازندران)ي: مراتع بي(مطالعه مورد

3و محمد رعيتي 1، سيد مهدي انجام2، علي نادري1عيسي جعفري

دهيچك

ل دهنـده آن يق از عوامـل تشـك يـ ح مراتع، شناخت و كسب اطالعـات دق يت صحيريگام نخست جهت مدسـت ير نيو همه جانبه آن امكان پذ ي، بدون شناخت علم يعينه و معقول از منابع طبيبه ين بهره بردارياست. بنابرا

ـ باشـد كمـك ز مـي ت مرتـع يـ ش و ظرفيت ، گرايمرتع كه شامل مشخص كردن وضع يابيز و ارزيو آنال بـه ياديم دره سـواد كـوه يمختلف مراتع بهاي يژگيسه وين و مقايين مطالعه تعيد. هدف از اينما مي ق تر مراتعيشناخت دق

ن ييتع ياهيو درصد پوشش گ يب گونه ايت مرتع، تركيد، وضعيزان توليجهت مختلف است. در هر جهت م 3در 4له يك و بوسـ يسـتمات يز بـه صـورت س ين شده و درصد پوشش نييتع يپالت و بصورت تصادف 30د در يشد. تول

شده است. وجـود يـا عـدم وجـود تفـاوت معنـي دار مـابين يريپالت در هر ترانسكت اندازه گ 10ترانسكت و در سطح آماري پنج درصد نسبت بـه تعيـين از طريق آناليز واريانس بررسي شده و ازطريق آزمون توكي ها ميانگينبـا دو جهـت ين جهـت شـمال يب يدار يد تفاوت معنيمتفاوت اقدام شد. از نظر درصد پوشش و تولهاي ميانگين

ز به عنوان گونه غالب شناخته شد.ين Festuca وجود دارد. يو غرب يجنوب ، مازندرانيابيد مرتع، ارزيت مرتع، تولي: وضعيديكلهاي واژه

رزي ومنابع طبيعي گرگاندانشجو كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه علوم كشاو -1 دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه آزاد اسالمي واحد نور -2 دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري -3

125 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

انكاله يره ميشبه جز مرتعي اكوسيستم توانمندي كيفي ش و ارزيابييپا انداز چشم كاركرد از شاخصهاي استفاده با

2يتي، محمد رع1انجام ي، مهد2ينادر يعل ،1يجعفر يسيع

دهيچك

از اكولوژيك سطحي لكه دارد. اكوسيستم آن داخل در منابع حفاظت به بستگي طبيعي اكوسيستم يك عملكرد

اين هدف ضروري است.ها لكه خصوصيات مطالعه لذا شود مي اكوسيستم در منابع تجمع باعث كه است انداز چشم

و تجزيـه روش از اسـتفاده با بررسي اين در است، تابستان و بهار فصل در دوها لكه ساختار شيمطالعه و پا بررسي، قـرار ارزيابي انكاله موردياراضي حفاظت شده م القوهب و توانمندي پتانسيل (LFA)طبيعي اكوسيستم كاركرد تحليل

. مسـاحت شده است واقع استان مازندراندر و خزر يايدر يه جنوب شرقيال يدر منته انكالهيم رهيشبه جز گرفت. خصوصـيات سـاختاري .آزاد است يايمتر كمتر از سطح در 28تا 15ن يهزار هكتار و ارتفاع آن ب 67ش از يآن ب

در جهـت متـري 25 ترانسـكت 6 روي بر اي لكه بين فضاي طول متوسط و آنها تعداد ها، لكه عرض و طول شامل

پس اند. شده تعريف گندمي علف-بوته بوته، گندمي، علف رويشيهاي فرم برحسبها است. لكه شده تعيين مشابه

پايـداري شـاخص( از نظر د. دو فصلش گيري اندازه تابستان و بهار فصل دو درها ابعاد لكه ترانسكت ها، استقرار از

سـاير .برخوردارنـد داري تفـاوت معنـي از گنـدمي علـف و گنـدمي علـف -بوتـه ينفوذپذيري) لكه اكولوژيك و قطعات در )غذايي عناصر چرخه و ( يقطعات بوته ا در )پذيري و نفوذ غذايي عناصر پايداري، چرخه(ها مشخصه

معـرف عنـوان به بوته رويشي فرم .ندادند نشان را داري معني تفاوت فصلدو در گندمي علف -بوته گندمي، علف

.است شده قلمداد مطالعه مورد منطقة اكولوژيكي

،منطقه حفاظت شـده LFA اكولوژيك، لكه انداز، چشم چشم انداز، كاركرد عملكرد تحليل و : تجزيهيديكلهاي واژه انكيم

مرتعداري، دانشگاه كشاورزي و منابع طبيعي گرگان دانشجويان كارشناسي ارشد -1 دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 126

ل يمراتع استان اردب يفيك – يت كميوضع يبررس يمرتعدارهاي دگاه مطالعات طرحياز د

5 يو عارف فكر 4يدي، ابوالفضل س3دون معصوم پوري، فر2، مالك پاكدل 1 يبابك قادر

ده يچك

ن گوشـت و يرا در تـأم ينقـش مهمـ يون واحـد دامـ يليم 5ون هكتار مرتع و يليم 1ش از يل با بياستان اردبهـاي يژگـ ين كننده علوفه دام از وين منبع تاميتر ين استان بعنوان اصليع اكند. مرات مي فايكشور ا يلبنهاي فرآورده

ـ مراتع اسـتان اردب يفيك – يت كميوضع ين مطالعه به منظور بررسيباشد. در ا مي برخوردار يمتنوع يمياقل-اكو ل يـ هـاي د بـر اسـاس داده يـ ش و مقـدار تول يت، گـرا ي، وضعيمرتع شامل پوشش تاج ياصلهاي شاخص ه مربـوط بنشان داد كـه ها يقرار گرفت. بررس يفقره مورد بررس 107به تعداد 90تا 84 يه شده سالهايته يمرتعدار يطرحها

درصـد مراتـع از پوشـش 5كـه يدرصد برخوردار بوده، در حال 60-70 يدرصد مراتع از پوشش تاج 50ش از يبـ اسـت. مطـابق ا درصد برخوردار 80ش از يز از پوشش بيدرصد ن 4درصد و 50كمتر از درصـد 84، ين بررسـ ي

د يـ ت خوب برخوردارند. از لحـاظ تول يدرصد از وضع 11ر و يت فقيدرصد از وضع 22ت متوسط، يمراتع از وضعب يلوگرم بر هكتار به ترتيك 600ش از يو ب 500-600، 400-500، 300-400، 300د كمتر از يز مراتع با مقدار تولين

باشـد مـي برخـودار يش منفـ يز عمده مراتـع از گـرا يش نيباشد. به لحاظ گرا مي درصد 9و 13، 32، 41، 12برابر از آن اسـت كـه يج حـاك يباشد. نتـا مي 9و 18، 75ب برابر ي، ثابت و مثبت به ترتيش منفيكه مراتع با گرا يبنحو

يبـردار و واقـع در نـواح نفر بهره 50ش از يمناسب و مراتع با ب يميط اقلينفر بهره بردار و شرا 10مراتع با كمتر از ـ بـه ترت يمـورد بررسـ هـاي ، به لحاظ شاخصيمه استپيتا ن ياستپ يكياكولوژ ت ين وضـع ين و بـدتر يب از بهتـر ي

برخوردار بوده اند. ديش مرتع، توليت و گراي، وضعيل، پوشش تاجي: مراتع استان اردبيديكلهاي واژه

شد مرتعداري، مهندسين مشاور طراحان البرز سبز كارشناس ار -1 معاون فني اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان اردبيل -2 كارشناس ارشد آبخيزداري، مهندسين مشاور طراحان البرز سبز -3 رئيس اداره مرتع اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان اردبيل -4 رتع اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان اردبيلكارشناس مرتعداري اداره م -5

127 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

) Suaeda aegyptiaca( ياه شور مصريت علوفه گونه سيفيك يبررس ستانيدر منطقه س يكيدر مراحل مختلف فنولوژ

5ستهيد شاي، سع4لوندي، قاسم جل3رهياكبرفخ ،2يوسف الهي يمصطف ، 1انيهوشنگ اكبر

دهيچك

دام و يچـرا هـاي م برنامـه يتنظـ يبرا ياست . مطالعه فنولوژ يع اكولوژياز مباحث علم وس يكي يفنولوژِت يـ حائز كمال اهم يدر مرتعدار ياتيدر مراحل مختلف ح ياهيگهاي گونه ييو ارزش غذا يشناخت خوشخوراك

Suaeda( ياه شـور مصـر يت هضم سيو قابل ييايميبات شي، تركيين ارزش غذايين پژوهش به منظور تعياست . ا

aegyptiacaو ي، گلـده يشـ ي(رو يكيدر سـه مرحلـه فنولـوژ ،(نمك دوسـت) اسـت تيهالوفهاي ) كه از گونهاز ييايميبـات شـ ي، تركهـا اب آنيو آسـ ياهيگهاي نمونه يقرار گرفت . پس از جمع آور يمورد بررس )يبذرده

)، ASH)، خاكسـتر ( WSCدرات (ي)، كربوهEE( ي)، چربCPن (ي)، پروتئOM( ي)، ماده آلDMجمله ماده خشك (ـ زان تجزيم يرير اندازه گن شدند. به منظويي) تعADFسلولز ( يبدون هم يواره سلولي) و دNDF( يواره سلوليد ه ي

)in situ( يلونينـا هاي سهيك كيبا استفاده از تكن يستوله گذاريمورد مطالعه ف ياهيگهاي ماده خشك نمونه يريپذدر مراحـل مختلـف ياه مـورد بررسـ يـ گ ييايميب شيدر ترك يرات قابل مالحظه اييانگر تغيج بين شد. نتاييآنها تعـ كاسته و بـر م موثر يريه پذيزان تجزيمو CPن خام (يله رشد، از مقدار پروتئشرفت مرحي. با پشد يكيفنولوژ زان ي

شـود در مـي هيجـه توصـ يتواند به مصـرف دام برسـد.. در نت مي اهين گيدر مجموع، اشود. مي افزوده يسلولاف يال دارد يباالتر ييه دام استفاده ش.د كه ارزش غذايتغذ يبرا يشيمرحله رو

ستانيس، يلونيناهاي سهي، ك يكي، مرحله فنولوژييارزش غذا :كليديهاي واژه

دانشجو كارشناسي ارشد تغذيه دام -1 استاديار گروه علوم دامي دانشگاه زابل -2 استاديار گروه مرتع دانشگاه زابل -3 استاديار گروه علوم دامي دانشگاه زابل -4 دانشجو كارشناسي ارشد تغذيه دام -5

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 128

سبالن يالقييدر مراتع ياهان مرتعيگ يارزش رجحان يبررس

4يفي، جابر شر3ياكبر زاده آلن يل علي، اسمع2جوادي اكبر سيد ،1ينور يردياللهو چكيده

مرتعـي رويشـگاه هـر در دام سـترس د قابل علوفه توليد برآورد در گياهيهاي گونه رجحاني ازارزش آگاهي

از استفاده با تحقيق اين در منظور همين به.رنديگ مي مورد چرا قرار يبطور انتخابها دام يو تمام است ضروري امري

ن يسبالن واقع در جنوب شـرق مشـگ مراتع درگونه ها، ي) و درصد بهره برداري(كورنومتريجسن زمان :روش دو 3 كـارگيري بـه بـا روش هـر در .ندشد مقايسه هم با و تعيين مرتعيهاي گونه نيرجحا ارزش 1388 سال درشهر

روش هـر هـاي داده. شد انجام چرا فصلهاي ماه در ظهر از بعد 4 و صبح 11 و 9هاي زمان در يمغان گوسفند رأس

بـراي .شـدند تحليل و تجزيه تصادفي كامالهاي بلوك طرح قالب در فاكتوريل آزمايش از استفاده با جداگانه طور به

بـراي بررسـي مـورد روش دو در كـه داد نشـان نتايج . شد استفاده مركب واريانس تجزية شيوة از روش دو مقايسة Bromus) و Astragalus spp(يگـون علفـ ين ارزش رجحـان يشـتر يبهـا گونـه رجحـاني ارزش نظر از گوسفند

tomentelus ين ارزش رجحانيكمتر Festuca sulcata تكرارهـاي همچنـين و چـرا فصـل مختلـف ماههـاي در

رصد وجود دارد.دك ي سطح در داري معني تفاوتها گونه يدرصد بهره بردار و فيلمبرداري

يمغان گوسفند سنجي، زمان رجحاني، ارزشسبالن، :كليديهاي واژه

مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي اردبيل كارشناسان پژوهشي -1 دانشيار دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات تهران -2 كارشناسان پژوهشي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي اردبيل -3 كارشناسان پژوهشي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي اردبيل -4

129 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

يمياقلهاي ريو ارتباط آن با متغ يمرتع ياهيرات پوشش گييروند تغ يبررس استان مازندران يمه استپياتع ندر مر

1ايچ نيحسن قل

چكيده

جملـه عوامل موثر بـر آن و عوامـل مـؤثر بـر آن از ييو شناسا يمرتع ياهيرات پوشش گييروند تغ يبررسمـه يت پلـور در مراتـع ن يرات، سايين تغيا يمطالعه چونگ يد. برايآ مي به شمار مديريت مراتع در ضروري موارد

ب غالب منطقـه قـرار داده شـد. در هـر يبه موازات ش يمتر 200ترانسكت 6ندران در نظر گرفته شد. ماز ياستپـ تول يرياندازه گ يقرار داده شد. برا ها د و درصد پوشش گونهيتول يرياندازه گ يپالت برا 10ترانسكت تعداد د، ي

هاي دايمي خطـي ستقر در طول ترانسكتم تصادفي هايپالتبه روش قطع و توزين، داخل گياهانهر ساله توليد هـاي اقليمـي تهيه گرديد. به منظور تشخيص عمـده گراديـان يهاي اقليمي نيز از ايستگاه آبعل. دادهشد گيرياندازه

دهـد كـه هـر يـك از مـي ج نشـان ينتا استفاده شد. ياصلهاي ز مولفهيهاي گياهي منطقه از آنالموثر بر توليد گونهبررسي با توجه به ساختار فيزيولوژيك و نياز اكولوژيك خود به يك يا چند گراديـان پاسـخ دادنـد. هاي مورد گونه

به ترتيب تحت ، Elymus hispidus var hispidu,,Bromus tomentellus,Festuca ovinaهاي در اين ميان گونهدو درصـد پوشـش بـا يـ ن توليب يونيگرستاثير بارش زمستان گذشته، بارش بهاره و تابستانه، قرار داشتند. رابطه ر

اد شـده يهاي د. توليد گونهيت مشخص گرديساهاي همه گونه يزمستانه، بهاره و تابستانه) برا ي(بارندگيبارندگـ اواسـط بهـار و اوا يباال عالوه بر متغير بارش به ترتيب تحت تاثير حداكثر درجه حرارت ماهـاا ل تابسـتان بـوده ي

است.. ي، بارندگ يمه استپيتوليد، درصد پوشش ، مراتع ن كليدي:هاي واژه

شاورزي و منابع طبيعي مازندران استاديار پژوهش مركز تحقيقات ك -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 130

و توليد در استان لرستان يبررسي روند تغييرات پوشش گياه )1381-1386ساله( 6يك دوره يط

4، فرحنازبهاروند 3ي، مژگان السادات عظيم 2، حسين ارزاني1غالمرضا چمن پيرا

چكيده

انتخـاب، و درصـد تـاج پوشـش و يپنج سايت در مناطق نيمـه اسـتپ منظور ارزيابي مراتع استان لرستان، بهاسـتان نشـان داد، درصـد تـاج پوشـش يدر مناطق نيمه استپ يسال آمار بردار 6گرديد. نتايج يتوليدگياهي ارزياب

44/48، 67/54، 24/50و فراكش، به ترتيـب: انيسيواسالم آباد، جوانمرد، نخودر، هاي متوسط گياهان در سايتمذكور با استفاده از روش قطع وتوزين به ترتيب: هاي باشد. متوسط توليد گياهي سايت مي درصد 4/50، 69/53، هـا كيلوگرم در هكتار برآورد گرديـد. در سـايت نخـودر بوتـه اي 57/601و 5/1053، 41/206، 06/878، 6/393

جـوانمرد، يهـا هاي هستند. در سايت يرويشهاي داراي بيشترين درصد تاج پوشش گياهي نسبت به ساير فرممـه يمنطقـه ن هـاي داراي بيشترين درصدتاج پوشش گياهي اند. در تمام سـايت ها ، گراسانيسيونورآباد، فراكش و

هـاي تيك از سـا يـ چ يج نشان داد، درهـ ياست. نتاها استان، كمترين درصد پوشش گياهي مربوط به فورب ياستپ د و بارش وجود ندارد.ين توليداري، ب يثبت، و معنم يمورد مطالعه، همبستگ

ارزيابيپوشش تاجي، توليد مرتع، كليدي: هاي واژه

عضوهيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي لرستان -1 دانشيار دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه تهران -2 كارشناس ارشد موسسه تحقيقات جنگلها ومراتع تهران -3 دانشجوي دكتراي علوم ومهندسي آبخيزداري -4

131 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

) SSA( يخاك سطح يابيت سطح خاك با روش ارزيوضع يبررس انكاله)يمنطقه حفاظت شده م ي(مطالعه مورد

1انجام ي، مهد2ينادر ي، عل1يجعفر يسيع

دهيچك

ياهيخاك و پوشش گهاي يژگيشناخت و دارد. ياديت زياهم ياهيشش گك پويت خاك ياز وضع يآگاهتواننـد از مـي تن اين معرف ها، مديران و برنامه ريزان اجرايـي سبا دانكند. مي ت مرتعين وضعييدر تع ياديكمك ز

ال اختالالت احتمالي در اكوسيستم جلوگيري كرده و قبل از بروز هر گونـه مخـاطره اي، مـديريت علمـي را اعمـ ـ يبـر رو ياهيـ ن مطالعه با توجه به اثر متقابل خـاك و پوشـش گ يدر انمايند. يكـه بـر رو يريگـر و تـاث يك ديـ ) بـه ارز SSAمرتع( يخاك سطح يابيگذارند با استفاده از روش ارز مي گريكديات يخصوص سـطح خـاك و يابي

فـاكتور 11سطح خـاك، بـا توجـه بـه ت يوضع يابين روش ارزيم. در ايپرداز مي خاك يبر روها ن واكنشير ايتاث 30ترانسـكت 3كه بـا اسـتفاده از يتصادف -ك يستماتيت سطح خاك و با استفاده از روش سين وضعييموثر در تع

ـ د. ايـ ك انجام گردياكولوژ ين نواحين ايك و خاك لخت بيطول و عرض قطعات اكولوژ يريو اندازه گ يمتر ن يـ يمل تمار كه شايت 4تكرار و در 3در يبررس و شـن زار در منطقـه حفاظـت شـده يمار گراسلند، بوتـه زار، جنگل

ـ يفاكتور با توجه بـه خصوصـ 11ن يانكاله انجام شد. ايم ـ يخـاك يمشخصـه اصـل 3بـه يات ذات اسـتحكام، يعن ين مشخصات مـورد نظـر از نـرم افـزار آمـار يانگيسه ميشوند. به منظور مقا مي و چرخه مواد خالصه يرينفوذپذ

MINITAB و از روش آزمونt يمارهـا بـرا ين تيانگيـ دهـد كـه م مـي ج نشانياستفاده شده است. نتا يدونمونه ا ي، بوته ا يو چمن ين پوشش جنگليفرض تشابه ب ييو چرخه موادغذا يرياستحكام خاك و نفوذپذهاي مشخصه

يي و چرخـه مـواد غـذا يرياستحكام خـاك، نفوذپـذ ين روش و با معرفيباشد. با توجه به ا مي و شن زار درست نمود. يابيتوان سطح خاك را ارز مي

LFA،ssaانكاله، يمرتع، م يخاك سطح يابيارز :يديكلهاي واژه

گاه منابع طبيعي و كشاورزي گرگاندانشجويان كارشناسي ارشد دانش -1 دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه آزاد نور -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 132

ز شصت كالتهيحوضه آبخ يمرتعدار يكيتوان اكولوژ يابيارز

2ي، مهنوش محمد1يمحمد دانش

دهيچك

ـ يت نيـ ش جمعينده تنها به خاطر افزايبحران حال و آ ش ي، افـزا يعـ يش از انـدازه منـابع طب يسـت. كـاهش بت يـ هستند كه با رشـد جمع ياز دسته عوامل يو رشد اقتصاد يع متعادل منابع، رشد صنعتيتوز ييها، نارسا يآلودگ

ـ برنامـه ر يعنين، يش سرزميعام آما يند. در معناينما ي ميزير يدست به دست هم داده و بحران را پ هدفمنـد يزين مطالعـه بـا هـدف يـ جاد توسعه و رفاه در جامعه در حد مطلوب است. ايدار، ايعه پاتوسهاي استيس يدر راستاد كـه بتوانـد ين اميط صورت گرفته است، با ايمح يكيها با توجه به توان اكولوژيكاربر يج حاصل از بررسيارائه نتالومتر مربع در جنوب يك 98ز شصت كالته با مساحت يآبخ ران قرار دهد. حوضهيار مديمناسب را در اخت يراهكار

ـ استفاده شده است. ارز يستميه از روش سياستان گلستان قرار دارد. به منظور انجام مطالعات پا يغرب ن يـي و تع يابين و يهـر نقطـه از سـرزم يسـت يرزيو غ يسـت يزهاي سه پارامتريبا مقا يو مرتعدار يكشاورز يكاربر ين برايسرزم ينقشـه سـاز يبـرا هـا داده يل و جمع بنـد يه و تحليند تجزيته است. فرآش ساخته شده انجام گرفياز پهاي مدل

باشـد. مـي گر است شامل شش مرحلـه يبا همد يكيب طبقات منابع اكولوژيكه شامل ترك يطيست محيزهاي گانيكنـه ممهاي يل و اتخاذ توان كاربريه و تحليبه منظور تجز EXELو GIS هاي انجام مطالعه فوق از نرم افزار يبرا

طبقـه 5حوضـه بـا يمرتعدار-يكشاورز يكيت نقشه توان اكولوژيد كه در نهايدر منطقه مورد مطالعه استفاده گرد يو مركـز يشمالهاي شتر در قسمتيد. كه تنها دو طبقه مناسب كه بي) استخراج گرد7، و 6، 5، 2، 1شامل(طبقات

ـ معلـوم گرد يينقشه نها يه ياز تهشوند جزء طبقات خوب در منطقه بودند. بعد مي حوضه مشاهده د كـه منطقـه ي باشد. ي ميمرتعدار-يكشاورز يكاربر يتوان الزم برا يمورد نظر دارا

.يمرتعدار - ي، شصت كالته، گلستان، كشاورزيكين، توان اكولوژيش سرزميآما :يديكلهاي واژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -1 كارشناس آبياري و زهكشي -2

133 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

trichophorum Agropyron و Bromus tomentellusدو گونه يفيك ين پارامترهايتخم در مراتع بادامستان زنجان NIRSو ييايميش يبا استفاده از روشها

4 يجواد معتمد ،3يارزان نيحس ،2انور سور، 1يسحر غفار

دهيچك

موارد از فنولوژيكي مختلف در مراحل و هوايي و آب مختلف مناطق در تغييرات آن و علوفه كيفيت از آگاهي

.اسـت مرتعـداري هـاي در طـرح مرتع چرايي ظرفيت تعيين و براي محاسبه دام نياز دمور علوفه ميزان اساسي تعيينـ تجز ياسـت و بـرا نهيبر و پرهززمان ت علوفهيفين كييجهت تعمعمول يهااستفاده از روش ل روزمـره يـ ه و تحلي

باشد. ي ميشگاهيسه با روش آزمايدر مقا NIRل عملكرد دستگاه يپتانس يابين مطالعه ارزيهف از ا ست.يمناسب نو مقـدار 1.85.، اشتباه استاندارد NIR 95و يشگاهيآزماهاي ن دادهيب يب همبستگيق نشان داد ضرين تحقيج اينتاهـاي در گونـه يفـ يصفات ك ييشگويپ يبرا يونيبراسيبرنامه كال يز بود كه نشان دهنده دقت بااليناچ يليخ يبيار

مسـتقل و tسـه دو روش مـذكور از روش يجهت مقاها داده يل آماريتحل ه ويباشد. به منظور تجز مي مورد مطالعه يهر دو گونه نشان داد كه تفاوت معن يبرا NIR شگاه و يآزماهاي ن دادهيانگيسه ميد. مقايون استفاده گرديآزمون ل

ق دو روش وجود ندارد. ياز طر ADFن خام، يپروتئ يصفتها يبرا يدار NIR، يشـگاه ي،روش آزما Bromus tomentellus ،Agropyron trichophorumفه ، علو كيفيت :يديكل يهاواژه

و مراتع بادامستان زنجان

دانشگاه تهران يارشد مرتعدار يكارشناس يدانشجو -1 دانشگاه تهران يارشد مرتعدار يكارشناس يدانشجو -2 استاد دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه تهران -3 هيدانشگاه اروم يعيدانشكده منابع طب ارياستاد -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 134

(NIR )ك يبازتابش مادون قرمز نزد يل اسپكتروسكوپيپتانس يابيارز يمرتع يهات علوفه گونهيفيك يهابرآورد شاخص يبرا

ه)يباغ اروم: مراتع قرهي(مطالعه مورد

4ي، جواد معتمد3ين ارزاني، حس2ير غفار، سح1انور سور دهيچك

و صحيح امر مديريت در مرتع چرايي ظرفيت نمودن مشخص همچنين و مرتعي گياهان علوفه كيفيت تعيين ارزش داراي مختلف گياهي هايباشد. گونهمي اهميت حائز بسيار مرتع و دام بين پايدار تعادل ايجاد و مراتع اصولي

ن يبه هم برآورد شده است. ييايميبات شيترك يعلوفه اغلب براساس محتوا ييباشند، ارزش غذامي متفاوتي غذايي يبـا كمـك تكنولـوژ Festuca ovinaو Bromus tomentellusدو گونـه ييق حاضر ارزش غـذا يمنظور در تحق

-ياز هم يعار يولواره سليو د (CP)ن خام يپروتئ يبرآورد محتوا يبرا ) NIRSك (يمادون قرمز نزد يسنجفيط، يشـ ي، مرحلـه رو ين فاكتورهـا در سـه مرحلـه فنولـوژ يسه ايمورد استفاده قرار گرفت. جهت مقا (ADF)سلولز

ه يـ دنـد و تجز يگرد SASافـزار هـا وارد نـرم گر، دادهيكـد يسه دو گونه بـا يدر هر گونه و مقا يو بذرده يگلدهحاصـل از (R2)يب همبسـتگ يرفت ضـر يمون دانكن صورت پذن با كمك آزيانگيسه ميره و مقايانس چند متغيوار

يج حـاك يبود. نتا 96. و .83ب يبه ترت ADFو N يون برايبراسيكال يب همبستگي. برآورد شد. ضر92ن آزمون يادو ADFگـر اسـت؛ در مقـدار يشتر از مراحـل د يب يشيت علوفه در هر دو گونه در مرحله رويفياز آن است كه كـ 5ن خام دو گونه در سطح يدر مقدار پروتئ يد وليمشاهده نگرد يداريعنگونه اختالف م دار يدرصد اخـتالف معن

ـ Bromus tomentellusشتر از يب Festuca ovinaن خام در گونه يوجود دارد كه مقدار پروتئ ياسـت. بـه طـور كل ت.اس Bromus tomentellusنسبت به يباالتر ييارزش غذا يدارا Festuca ovinaگونه

ـ ، د(CP)ن خـام يعلوفه، پروتئ كيفيت: يديكلهاي واژه Bromus ، (ADF)سـلولز ياز همـ يعـار يواره سـلول ي

tomentellus ،Festuca ovina، NIRS باغو مراتع قره

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه تهران -1 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه تهران -2 تهران اهدانشگ طبيعي، منابع دانشكده استاد -3 استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه اروميه -4

135 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

بررسي وضعيت، گرايش، توليد و ظرفيت مرتع در منطقه جلفا

مطالعه موردي: حوزه آبخيز گلفرج) (

2، جواد تركان1انيميكر يال رنجبريژ دهيچك

با توجه به اينكه در چند دهه اخير مراتع كشور به شدت تخريب شده و پوشـش گيـاهي و خـاك صـدمات بايسـت اند، بازگرداندن توان توليدي مراتع به توليد بالقوه آن امري ضروري است. بنابراين ميزيادي را متحمل شده

رداري پايدار از اين منابع صورت گيـرد. در ايـن بررسـي بعـد از بهاي مرتعي بهرهبا مديريت صحيح در اكوسيستمبرداري بـه روش تصـادفي نمونه هاي مرتعي به روش نمود ظاهري (فيزيونومي)و انتخاب مناطق معرف،تعيين تيپ

از تعيين وضـعيت مرتـع بـا اسـتفاده انجام شد. تعيين ميزان توليد و ظرفيت مرتع با استفاده از روش قطع و توزين،روش چهار فاكتوره و تعيين گرايش مرتع با استفاده از ترازوي گرايش مرتع انجام شد. نتايج نشان دادند كـه توليـد

3989دل احوضـه معـ يهـا پيـ ت سه ماهـه ت يظرف كيلوگرم در هكتار، 211.1هاي مرتعي منطقه مورد مطالعه تيپ .باشد يي يا ثابت موضعيت مراتع ضعيف يا متوسط و گرايش آنها متف ،يواحددام

گلفرج توليد، ظرفيت، گرايش، : پوشش گياهي، تيپ گياهي، وضعيت،يديكلهاي واژه

كارشناس ارشد مرتعداري از دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران. -1 هيأت علمي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه اروميه -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 136

يانيمراتع طالقان م ياتنوع گونه يهاك و برآورد شاخصيست فلورستيمطالعه ل حوضه وشته) ي(مطالعه مورد

4يليطو يعل، 3ونديآذرن نيحس، 2يزارع چاهوك يمحمدعل، 1ينيحس ميمر

چكيده

ـ و ارز ياهيـ گع در مطالعات پوششيبه طور وس يا تنوع گونه از يكـ يعنـوان بـه يطـ يمحسـت يز يهـا يابياز ياريكـه بسـ يرد. بـه طـور يـ گيها مورد استفاده قرار مـ ستميت اكوسين وضعييع در تعيمهم و سر يهاشاخص

ق فلـور و ين تحقيرند. در ايگيك در نظر ميكولوژستم ايس يداريو پا يباال را معادل با استوار يامحققان تنوع گونه-سوهان مورد مطالعه قرار گرفـت. نمونـه –در حوزه وشته يانياز مراتع طالقان م يدر قسمت ياهيگ يهاتنوع گونه

پالت با 15متري 150ترانسكت 4ن صورت كه در طول يانجام شد به ا يتصادف –ك يستماتيبرداري به صورت سهـا ها و تعداد آنست گونهيمتر قرار داده شد. در هر پالت ل 10فاصلة حداقل سطح تعيين شد، به روشابعادي كه به

هـا محاسـبه شـد. از داده ياگونـه يكنـواخت يو يا، تنوع گونـه ياگونه يغنا يهاسپس شاخص د.يادداشت گرديبـرآورد 63/3نـر يشانون و ياو شاخص تنوع گونه0/ 86منطقه مورد مطالعه يمپسون برايس ياشاخص تنوع گونه

درصـد) در 76( 3رخوشخوراك و كالس يغ يهااد در منطقه است منتها اكثرا گونهيدهنده تنوع نسبتاً زشد كه نشانـ ن ياگونـه يكنـواخت يشده اسـت. يامرتع وجود داشت كه باعث باال بردن تنوع گونه يهـا ز براسـاس شـاخص ي

شد كـه يآورگونه جمع 150در منطقه ياگونه يسط بوده است. از نظر غنان مطالعه، در حد متويشده در ااستفاده، Artemisia aucheri يهـا ها مربوط به گونهمربوط به گونه ين فراوانيترشيره تعلق دارند. بيت 25جنس و 102به

Bromus tomentellus -Thymus kotchyanus،Agropyron intermediu باشد. يم ، فلور، ترانسكت و پالت ياگونه يكنواختي، ياگونه ي، غناياتنوع گونه :كليديهاي واژه

دانشگاه تهران يعيدانشكده منابع طب يارشد مرتعدار يكارشناس يدانشجو -1 دانشگاه تهران يعيدانشكده منابع طب اريدانش -2 دانشگاه تهران يعيدانشكده منابع طب اريدانش -3 دانشگاه تهران يعيدانشكده منابع طب اريدانش -4

137 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

مراتع دشت مغان ياهيپوشش گ يابيارز )يجان شرقيدر استان آذربا بريه شهرستان كليز قره قي: مراتع حوزه آبخي(مطالعه مورد

4اصل ي، ابوالفضل مختار3يميم ابراهي، مر2، بهروز ملكپور1زاده يثم عليم

دهيچك

ع مغان است كه در شـمال شهرسـتان ياز حوضه آبخيز سد ارسباران و دشت وس يقسمت هيز قره قيحوزه آبخ، برآورد تناسب تعداد دام و سـطح ياهيپوشش گ يابيواقع شده است. به منظور ارز يجان شرقيبر در استان آذربايكل

يپ بنـد يد منطقه مورد مطالعه و تيد. تحدياب گردن حوزه انتخيا يو دوره بهره بردار ين زمان آمادگييمرتع، و تعهـاي در عرصـه، گونـه ييش صـحرا يمـا يانجام شد. سپس با پ يو نقشه توپوگراف ييهواهاي ه به كمك عكسياولاز پوشـش يرفت. نمونـه بـردار يصـورت پـذ يينها يپ بنديه و تيك تهيست فلورستيو ل ييمنطقه شناسا ياهيگت يخاك بـه روش بـرآورد مضـاعف، وضـع يسطح يانجام شد. پارامترها يادفتص -كيستماتيبه روش س ياهيگ

ـ از طر ياهيـ ش، تـراكم پوشـش گ يگرا يت مرتع با استفاده از ترازويش وضعيمرتع به روش چهار فاكتوره، گرا ق يمحاسـبه يـي ت چرايـ ت ظرفيـ ن برآورد و در نهايبه روش قطع و توز ياهيد گيدرون پالت ها، تولها هيشمارش پا

ياهيـ گونـه گ 50و يدرمنـه دشـت ياهيپ گيك تي يه فقط دارايز قره قيج مطالعات نشان داد حوزه آبخيد. نتايدگردهد كـه هـم اكنـون جـز مي ليرهاشده تشك يزراع ياز سطح حوزه را اراض يباً قابل مالحضه اياست. بخش تقر

ن حوزه بـه طـور متوسـط يگردد. ا مي ن حوزه محسوبيجز مراتع ا يبوم ياهيو با بازگشت پوشش گ يمل ياراضـ ه گيپا 12000ت ثابت، با تراكم يش وضعيمتوسط، گرا يتي، وضعياهيدرصد پوشش گ 30 يدارا در هكتـار و ياهي

ك دوره دوره يـ يو بـرا يواحد دام 13032ك ماه يدر ييت چرايلوگرم در هكتار است. ظرفيك 2172د يمقدار تولزش بـذور يـ ن زمان ورود دام به مرتع اواسط آبان ماه هم زمان با ريهتربه دست آمد. ب يواحد دام 2172شش ماهه ش يت و گـرا يد. وضـع ين گردييبهشت ماه تعيز به مدت شش ماه و تا اواخر اردين يو دوره بهره بردار يدرمنه دشت

شـخص ت چرا و بـه طـور م يرينشان داد با اعمال مد يژه درمنه دشتيو به و ياهيگهاي ات گونهيد حيمرتع و تجدط و ين شـرا يوه جهت بهبود، توسعه و سوق مرتع به سمت بهترين شيبه عنوان بهتر يريتاخ -يتناوب ييستم چرايس

ماكس است.يحالت كل

بريه، كليز قره قي، حوزه آبخييستم چراي، سييت چرايد، ظرفي، تولياهيپوشش گ كليدي:هاي واژه

دانشگاه آزاد اسالمي، واحد نور، باشگاه پژوهشگران جوان، نور، ايران -1 سسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشورؤاستاد پژوهش م -2 نشگاه آزاد اسالمي، واحد نور، باشگاه پژوهشگران جوان، نور، ايراندا -3دانشجوي دكتري تخصصي علوم مرتع دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات تهران و كارشناس اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري -4

شرقي آذربايجان

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 138

ت مدكوتاه ييت چرايمراتع طالقان بر اساس ظرف يبررس وركش، خودكاوند و اورازان) يهار حوزهي: مراتع زي(مطالعه مورد

1پوزش نيحس

ده يچك

ياسـت. بـرا يهيبـد يامـر يح و اصوليت صحيريمختلف مراتع جهت مد يهاپيت يت واقعيبرآورد ظرفآوردن هاي وركش، خودكاوند و اورازان در حوضه طالقـان انتخـاب شـد. در بدسـت ر حوضهيق زين تحقيانجام ا

ـ اهان، نـوع دام موجـود، مقـدار تول ي، نوع گياهيپ گيمانند وسعت ت يمختلف يپ، فاكتورهايهر ت يت چرايظرف د يزان يـ پ، ميـ ت هـر ت يـ د، كه جهت بدست آوردن ظرفير موارد مهم مد نظر واقع گرديب و ساي، شيمرتع، توپوگراف

لوگرم علوفه خشك (بر اسـاس يك 5/1وز كه معادل در ر يك واحد دامي يره غذائيد (علوفه قابل استفاده) به جيتولم يروز) تقسـ 120م شد و حاصل بر طول دوره چـرا ( يهاي مرتعداري) منظور شده است، تقسروش رايج در طرح

ل يـ پ بـه دل يپ موجود، پنج تيت 10است. از )AU( يدر دوره چرائ يانگر تعداد واحد داميد كه عدد حاصل بيگردچرا نداشته (بر اساس روش مبتني بر عوامـل مـوثر يستگيش خاك، شاياد به فرسايت زيف و حساسيت ضعيوضع

-پيـ ن اسـت، كـه در ت ياز ا يحاك يسميمتابول يت به دو روش معمول و انرژين ظرفييج تعينتادر ظرفيت چرا) و يريـ گجـه يتتوان چنين نيم يبطور كل باشد.يم 267و 263، 148، 83، 63ب يت به ترتي، اختالف ظرف5تا 1 يها

ـ تول يداريـ ت چرا به روش معمول و بدون در نظر گرفتن عوامل موثر، پايكرد كه برآورد ظرف ـ ي -و بهـره يدات دام

خصوصـا ييط آب و هـوا ين فاكتورهـا و شـرا يرات اييد با توجه به تغيكند. بلكه باين نمياز مراتع را تضم يبردار ل نمود.يمرتع را تعد يا فصليت ساالنه و يظرف بارش هر ساله

، عوامل موثر و حوزه طالقان.ياهيپ گيت چرا، تيظرف :يديكل يهاواژه

دانش آموخته مرتعداري دانشگاه تهران -1

139 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

ز بهبهان در مراحل مختلف رشديگونه مهم مراتع حوزه خائ 2ت علوفه يفيك يبررس

3ي، محمدفرج 2ين ارزاني، حس 1يه دهداريسم دهيچك

يين راستا تطابق مواد غـذا ياست كه در ا يعدارن انتظارات ما از مرتياز مهم تر يكيد دام با عملكرد باال يتولي اهان در مراحل مختلف فنولـوژ يت علوفه گيفياز ك ياست.آگاه يت علوفه موجود، ضروريفيها با ك از داميمورد ن

دام به مرتعداران در انتخاب زمان مناسب چرا كمـك يبه عملكرد باال يتواند ضمن فراهم اوردن امكان دسترس ميـ فين راسـتا در مطالعـه حاضـر ك يمرتع وارد شود. در ا ياهيبه پوشش گ يبيه آسنكيكند بدون ا گونـه 2ت علوفـه ي

)Bromus tomentellus وDactylis glomerata ش، يـ دوره رو ي(ابتـدا يمرحله فنولوژ 3نه در ي) از خانواده گرامو يمـورد نظـر جمـع آور يدر مراحـل فنولـوژ ياهيگهاي قرار گرفت. نمونه يو رشد كامل) مورد بررس يگلده

ـ ، قابل يسـم يمتابول ين خـام، انـرژ يشامل پروتئ يتيفيمهم ك يفاكتورها يريگ جهت اندازه ت هضـم مـاده خشـك يهـا بـا اسـتفاده از داده يل آمـار يه و تحليافتند. تجزيشگاه انتقال يسلولز به آزما ياز هم يعار يواره سلولي، دياهيگ

ات اصلي و متقابل مربوط به عوامل بررسي گرديد جهـت مقايسـه اخـتالف تجزيه واريانس مركب انجام شد و اثر يها يژگيو يدهد كه اثر مراحله رشد بر رو يج به دست آمده نشان ميها از آزمون دانكن استفاده گرديد. نتا ميانگين

دار است. يك درصد معنياند درسطح قرار گرفته يق مورد بررسين تحقيت علوفه كه در ايفيك ـ )، قابلME( يسـم يمتابول ي)، انـرژ CPن خام (يت علوفه، پروتئيفي، مرتع، كيكيمرحله فنولوژ :يديكلهاي واژه ت ي

).DMD( ياهيهضم ماده خشك گ

رتعداري دانشگاه تهراندانشجوي دكتري م -1 استاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2 استاديار دانشگاه خاتم االنبياء بهبهان -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 140

ت زيست محيطي تاالب جازموريان يوضع يابيارز ت منابع آبيريمدهاي در ارتباط با طرح

4يد برخوري، سع3يني، جواد در2يليطو ي، عل1يريرج اميا

دهيچك

وجه تسميه تاالب جازموريان ناشي از انبوهي پوشش گياهي آن در گذشته بوده است، چـرا كـه در اصـطالح هـاي بسـته درونـي گويند. برخالف تمـام هـامون محلي پوشش گياهي را جاز و انبوهي و كثرت آن را موريان مي

هاي شني و آهكي تشـكيل ها و اليه سنگهاي هامون جازموريان چندان شور نيست و زمين آن از قلوه ايران، خاكشناسي مسدود شده است. قبل ازتشـكيل تـاالب جازموريـان هاي اخير زمين شده است. هامون جازموريان در دوره

خوردگي زمـين، دره را مسـدود ريختند ولي چين رود و بمپور در جنوب غربي آن به درياي عمان مي رودهاي هليلهاي ديگـر، آب شـيرين دارد و در آورده است. هامون جازموريان برخالف هامون ساخته و آن را به صورت كنوني

شـود. موقعيـت جغرافيـايي تـاالب هاي عميق آب مشـاهده مـي شوري آن كم است و در فصول باراني در قسمتان و در جازموريان اهميت آن را از ديدگاه اكولوژيك افزايش داده است. اين اكوسيستم تاالبي در مناطق مركزي ايـر

هاي آبي بسيار محدودي دارد قرار گرفته و به همين جهت از نظـر اكولوژيـك از اهميـت اي كه اكوسيستم محدودهقابل توجهي برخوردار است. عليرغم ارزشهاي اكولوژيك و زيست محيطي تاالب جازموريان، متاسفانه اين تـاالب

گرديده كه حفاظت از اين اكوسيستم ارزشمند طبيعي تحت عناوين مختلف حفاظتي قرار نگرفته و همين امر باعث اي كه مجموعه عوامل مختلف محيطي و اثرات فعاليتهاي انساني سبب گرديـده گونه بطور مناسبي صورت نگيرد به

هاي زمـاني چنـدين سـاله هاي اخير آب آن به كرات و براي دوره اي كه طي دهه كه اين تاالب خشك گردد بگونهه است. تاالب جازموريان به همين دليل در حال حاضر شرايط طبيعي خود را از دسـت داده و كامال خشك گرديد

گردد. فقط بطور مقطعي و در مواقع وجود جريانات سيالبي در سالهاي تر آبدار مي انيستم، تاالب ، هامون، جازمورياكوس :يديكلهاي واژه

مدرس دانشگاه جيرفت -1 عضو هيئت علمي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2 مدرس دانشگاه جيرفت -3 مدرس دانشگاه جيرفت -4

141 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

N1ل يه يبا شاخص تنوع گونه ا يطيارتباط عوامل مح استان اصفهان يدر چهار مكان مرتع

، 3م نصري، مر2يه اقدامي،هان1يالهام قهساره اردستان

5تركش ي، مصطف4يبصير يمهد دهيچك

را در يسـت يهستند كـه تنـوع ز ين عوامليو جنگ از مهمتر يميرات اقلييدار ، تغيتوسعه ناپا يدر جهان امروزنشـان ين پارامترهاياز مهمتر يكيو يستياز تنوع ز يا ل بخش عمدهشام يا اند. تنوع گونهقرار داده يمعرض نابود

ـ بر پوشـش گ ها زان اثر آنيو م يطيت مرتع شناخت عوامل محيريهاست. در مد ستميرات در اكوسييدهنده تغ ياهيبـر يو بلنـد يم و پسـت ياز جمله خـاك، اقلـ يطيارتباط عوامل مح ين مطالعه به بررسيت است ايار حائز اهميبس

ـ در اسـتان اصـفهان انتخـاب گرد ين منظـور چهـار مكـان مرتعـ يپرداختـه اسـت. بـد يا شاخص تنوع گونه د و يگيـاهي چندسـاله در امتـداد يهـا گونـه اجرا شد. تراكم يتصادف-در هر مكان به صورت سيستماتيك يبردار نمونه

ـ ) اندازه گ1381-1386( شش سال يهاي خطي با استفاده از روش كوادرات، در ط ترانسكت آزمـون گرديـد. يريLSD 1در سطح يدار ينشان داد كه اختالف معن=%α ـ يا از نظر تنوع گونه و ياسـتپ يزارهـا ن منـاطق درمنـه يب

را بـه طـور يمـه اسـتپ يو ن ياستپ ي، مناطق درمنه زارهايبندج بدست آمده از پالت رجيوجود دارد. نتا ياستپ مهين يمشخص شد كه مكان مرتع يآخچه به روشن يبا مكان مرتع N1ل يشاخص تنوع ه يسجدا از هم قرار داد. با برر

ك بـه هـم واقـع يان و خونداب نزديگردنه شاد يبرخوردار است . دو منطقه درمنه زار استپ يآخچه از تنوع باالترك منطقـه فـرض يتوان آنها در غالب مي كه يكسان دو منطقه مذكور است بنحوي يب گونه ايانگر تركيشده كه ب

باال و مثبـت يهمبستگ يخاك و مقدار بارندگ ي) تنوع با درصد مواد آلCCA( يمتعارف يقيه تطبيه تجزينمود. بر پابـاال و يگر همبسـتگ يكـد يب بـا يو شـ ي، درصد مواد آلين سه عامل بارندگيدارد. همچن يمنف يو با دما همبستگ

دارد. يباال و منف يهمبستگ يكه دما با بارندگ يمثبت داشته در حال يمه استپي، ني، استپيطي، عوامل محيمتعارف يقيه تطبي، تجزيتنوع گونه ا :يديكلهاي واژه

گاه صنعتي اصفهان دانشجوي دكتري علوم مرتع دانش -1

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتع داري دانشگاه صنعتي اصفهان -2 عضوهيئت علمي دانشگاه پيام نور اصفهان -3 دانشيار دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه صنعتي اصفهان -4 استاديار دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه صنعتي اصفهان -5

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 142

يتنوع گونه ا يرتبه ا - وفورهاي مدل يبررس دن استان اصفهانيشهرستان فر يمرتعهاي در مكان

5يروانيد اي، مج4تركش ي، مصطف3يبصير ي، مهد2 ي، الهام قهساره اردستان1يه اقداميهان

دهيچك

شـوند. بـه هـا مـي سـتگاه يب زيباعث تخر يطيو فشار مح يت، توسعه صنعتيش جمعيافزا يامروز يايدر دنرسـد. بـا مي به نظر يضرور يجوامع در غالب مطالعات تنوع گونه ا يعلم اكولوژ يري، بكارگيشيجهت چاره اند

تنـوع جوامـع را يافت كه هر كدام به نحوياز تنوع را يفاوتمت يعددهاي توان شاخص مي به منابع ياجمال ينگاههـاي ماننـد مـدل يگـر يد يرهـا يج توسط آن ها، بهتر است متغير مناسب نتايل عدم تفسيبه دل يدهند ول مي نشاناي هـ يبا بهره بـردار يكسان ولي يميط اقليت با شراين مطالعه سه سايرا مورد استفاده قرار داد. در ا يرتبه ا_وفور

يبـه روش نمونـه بـردار يمزاررهاشـده) انتخـاب و در هـر مكـان مرتعـ يب شده و ديمتفاوت(مرتع خوب، تخربـرازش يهر مكـان مرتعـ يبرا يع فراوانيتوزهاي د.مدلياطالعات گرد يك اقدام به جمع آوريستماتيس-يتصادف

، هـا ل مـدل يه و تحليد. پس از تجزانتخاب ش يمرتعهاي مكان ين مدل برايشد و مدل لوگ نرمال به عنوان بهترگـر از يباشـد و بـه عبـارت د مي را دارا يب منحنين شين تعداد گونه با كمتريشتريج نشان داد كه مرتع خوب بينتان تعـداد يب را بـا كمتـر يزان شـ يـ ن ميشـتر يمزاررهاشـده ب يگـر د يبرخوردار است. از طـرف د يشتريب يكنواختي

را دارد. ينييپا يجه تنوع گونه اينت دهد، در مي گونه) نشان يگونه(غنا دنيمزار رهاشده، فري، مرتع خوب، ديكنواختي، غنا، يارتبه_وفورهاي مدل :يديكلهاي واژه

دانشگاه صنعتي دانشجوي كارشناسي ارشد مرتع داري -1 دانشجوي دكتري علوم مرتع دانشگاه صنعتي اصفهان -2 دانشيار دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه صنعتي اصفهان -3 استاديار دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه صنعتي اصفهان -4 استاديار دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه صنعتي اصفهان -5

143 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

) Dactylic glomereta(يت هضم گونه مرتعيو قابل يين ارزش غذاييتع

)Insitu( يلونيناهاي سهيو ك ييايميبه روش ش

4يريو بهرام ام 3ي، بهروز رسول2خلويره شد رضا قي، حم1ياحمد قطب يعل

دهيچك

بـا روش )( Dactylic glomeretaيت هضم گونه مرتعـ يو قابل ييايميب شيترك ين پژوهش به منظور بررسيا يقات علـوم دامـ يستوله دار در مؤسسه تحقيرأس گوسفند ف 3) با استفاده از Insitu( يلونيناهاي سهي، و كييايميش

و SAS يحاصـل بـا نـرم افزارهـا هاي و داده يش در قالب طرح كامالٌ تصادفيآزما يم شد. بررسكشور انجام انجاNeway ـ ي. دي. اف، اين خام، ان. دي(پروتئ ييايميب شيز قرار گرفت. تركيمورد آنال خـام، خاكسـتر ي. اف، چرب

ن شـد. در روش يـي ن) تعيو پروتئ ( ماده خشك يريه پذي)، تجزيو ماده آل ي، ان. اف. ايبر خام، ان. اف. سيخام، فن ي). پـروتئ P ≥ 05/0باشـد( مـي دار ياختالف معنـ يه صفات داراي. اف بقي. دير از خاكستر خام و ايغ ييايميشله ي) بوسـ 96و 72، 48، 24، 16، 8، 4، 0ز در سـاعات ( يت هضم گونه نيباشد. قابل مي % 6/41اف يد ي% و ا6/12ـ با توجـه بـه م Dactylic glomeretaدهدكه گونه مي ج نشانيشد. نتا يرياندازه گ يلونيناهاي سهيك ن يزان پـروتئ ي

ـ باشد. با استفاده از ا مي دام را داراهاي رهيت استفاده در جينسبتا مناسب، قابل هـاي نـه ين منـابع امكـان كـاهش هز ي باشد. مي سريبهبود عملكرد م يه دامها و حتيمربوط به تغذ

Dactylic glomereta، ييايمي، روش شيلونيناهاي سهيت هضم، كي، قابلييرزش غذاا :يديكلهاي واژه

شگاه آزاد اسالمي واحد رشتدان -استاديار گروه علوم دامي -1 دانشگاه آزاد واحد رشت -كارشناس ارشد علوم دامي (تغذيه) -2 دانشگاه آزاد اسالمي واحد رشت -علوم دامي استاديارگروه -3 دانشگاه آزاد اسالمي واحد فيروزآباد -استاديار و عضو هيئت علمي -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 144

)Setaria galauca( يت هضم گونه مرتعيو قابل يين ارزش غذاييتع )Insitu( يلونيناهاي سهيو ك ييايميبه روش ش

4يريو بهرام ام 3ياحمد قطب يعل ،2ي، بهروز رسول 1خلويدرضا قره شيحم

دهيچك

بـه روش ) Setaria galauca( يت هضم گونه مرتعـ يو قابل ييايميب شيترك ين پژوهش به منظور بررسياستوله دار در قالـب طـرح يرأس گوسفند ف 3با استفاده از ين بررسيانجام شد. ا )Insitu( يلونيسه نايو ك ييايميش

Newayو SAS يحاصل با نـرم افزارهـا هاي . دادهكشور انجام شد يقات علوم داميدر مؤسسه تحق يكامالٌ تصادفخـام، خاكسـتر خـام، ي. اف، چربي. دي. اف، اين خام، ان. دي( پروتئ ييايميب شيز قرار گرفت. تركيمورد آنال

ن يزان پروتئين شد. ميين) تعي( ماده خشك و پروتئ يريه پذي)، تجزيو ماده آل ي، ان. اف. ايبر خام، ان. اف. سيفـ باشـد. قابل مي %7/45. اف ي. ديدرصد و مقدار ا 95/7 يدارا Setaria galaucaگونه ز در يـ ت هضـم گونـه ن ي

دهـد، گونـه مي ج نشانيشد. نتا يريز اندازه گين يلونيناهاي سهيله كي) بوس96و 72، 48، 24، 16، 8، 4، 0ساعات (ـ د. البته با توجـه بـه خـودرو بـودن ا باش مي را دارا يت هضم كمتريقابل يا با ساختار خشبيستار ن منـابع، امكـان ي

ـ يمربوط به تغذهاي نهيدام را داشته و كاهش هزهاي رهياز ج يبخش يگزنيجا يه دامهـا و بهبـود عملكـرد را در پ خواهد داشت.

Setaria galauca، ييايمي، روش شيلونيناهاي سهيت هضم، كي، قابلييارزش غذا :يديكلهاي واژه

ه آزاد واحد رشت دانشگا -كارشناس ارشد علوم دامي (تغذيه) -1 دانشگاه آزاد اسالمي واحد رشت-استاديار گروه علوم دامي -2 دانشگاه آزاد اسالمي واحد رشت -استاديار گروه علوم دامي -3 استاديار و عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد فيروزآباد -4

145 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

( Onobrychis sativa )يت هضم گونه مرتعيو قابل يين ارزش غذاييتع )Insitu( يلونيناهاي سهيو ك ييايميبه روش ش

4يريو بهرام ام3ياحمد قطب ي، عل2خلويدرضا قره شي، حم1يبهروز رسول

دهيچك

بـا روش ) (Onobrychis sativaيت هضم گونـه مرتعـ يو قابل ييايميب شيترك ين پژوهش به منظور بررسيادر يستوله دار در قالب طرح كـامالٌ تصـادف يرأس گوسفند ف 3با استفاده از )Insitu( يلونيناهاي سهي، و كييايميش

مـورد Newayو SAS يحاصل با نرم افزارهـا هاي ش و دادهيكشور انجام شد. آزما يقات علوم داميمؤسسه تحقبـر يخام، خاكسـتر خـام، ف ي. اف، چربي. دي. اف، اين خام، ان. دي( پروتئ ييايميب شيز قرار گرفت. تركيآنال

ييايمين شد. در روش شيين) تعي( ماده خشك و پروتئ يريه پذي)، تجزيو ماده آل ي، ان. اف. ايخام، ان. اف. سـ . اف تفاوت مي. دير از خاكستر خام و ايغ ـ ييايميشـ يپارامترهـا يان مـابق ي ). مقـدار P ≥ 05/0 دار بـود( يمعن

، 24، 16، 8، 4، 0ز در سـاعات ( يـ ت هضـم گونـه ن يباشد. قابل مي %6/37اف يد يدرصد و ا 95/23ن خام يپروتئ Onobrychisتـوان ازگونـه مـي دهدكـه مـي ج نشانيشد. نتا يرياندازه گ يلونيناهاي سهيله كي) بوس96و 72، 48

sativa باشـد. منـابع خـودرو مـي دام را داراهاي رهيت استفاده در جيونجه، قابلين باالتر از يزان پروتئيبا توجه به م بهبود عملكرد دام خواهد شد. يه دامها به همراه حفظ و حتينه تغذيسبب كاهش هز

Onobrychis sativa، ييايمي، روش شيلونيسه نايت هضم، كي، قابلييارزش غذا :يديكلهاي واژه

شت دانشگاه آزاد اسالمي واحد ر -استاديار گروه علوم دامي -1 دانشگاه آزاد واحد رشت -كارشناس ارشد علوم دامي (تغذيه) -2 دانشگاه آزاد اسالمي واحد رشت -استاديار گروه علوم دامي -3 استاديار و عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد فيروزآباد -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 146

ل آباد گلستان يم چرا كننده از مراتع تاز داين علوفه مورد نييتع Zygophyllum atriplicoides ت علوفه گونهيفيبراساس ك

4يابرسج يو قاسمعل 3ي، جواد معتمد2ين ارزاني، حس1مژگان قره محمودلو

دهيچك

مختلـف جهـت هـاي ل دهنده علوفه مرتع در زمان و مكـان يمختلف تشكهاي ت علوفه گونهيفياز ك يآگاهـ فيق از كيـ ن تحقين منظور، در ايست . به هميضرور يديدن به اهداف توليو رس يبهره بردار ت يريمد ت علوفـه ي

ـ ) در مراتـع ت يو بـذرده يدهـ ، گليشي(رشد رو يكيدر سه مرحله فنولوژ Zygophyllum atriplicoidesگونه ل يج نشـان يانس استفاده شـد. نتـا ياره ويل داده، از روش تجزيه و تحليشد. به منظور تجز ياستان گلستان مورد بررس

ـ يو همچنـ ياه مـورد بررسـ يگ ييايميب شيدر ترك يرات قابل مالحضه اييداد كه تغ دار بـودن اثـر مرحلـه ين معن يهـا از روزانـه دام يـ ت علوفـه در دسـترس، ن يفيدرصد ). با توجه به ك 5ت علوفه بود(در سطح يفيك بر كيفنولوژ

استفاده از معادله مـاف، مقـدار مـذكور در مجمـوع مراحـل مختلـف يبر مبنا دكهيچراكننده در مرتع محاسبه گردـ لوگرم بـرآورد گرد يك 06/1و 83/0، 82/0ب برابريگوسفند نژادداالق به ترت ي، برايكيفنولوژ ر مـذكور در يد. مقـاد ي

ـ باشد، كمتر و در مراحل پايت علوفه مطلوب ميفيه رشد مرتع كه كيمراحل اول ) كـه يدهرشـد (مرحلـه بـذر يانيدام در يت چرا و زمان مناسب چراين ظرفييتع يج براين نتايباشد. ايشتر ميدارد، ب يت كمتريت علوفه مطلوبيفيك

، كاربرد دارد.يمراتع مورد بررس از يـ هضم، انـرژي متابوليسـمي، ن ن خام، ماده خشك قابليك، پروتئيت علوفه، مرحله فنولوژيفيك :يديكل يهاواژه

، نژاد داالقيدام روزانة واحد

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -1 ستاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران، ا -2 دانشجوي دوره دكتري مرتعداري دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -3 عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان گلستان -4

147 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

يدر مراتع انجدان استان مركز يگياههاي مهمترين گونه يارزش رجحان يبررس

1ينيفرمه دو، غالمرضا گودرزي، علياآز اءي، ضيحميد رضا ميرداود

چكيده

Bromus tomentellus, Artemisia يگيـاه هـاي گونـه يدام بـر رو ي، ارجحيـت چـرا يدر ايـن بررسـ

aucheri،,Asperula glomerata Buffonia cf.koelzii. تعيـين ارزش ي) مطالعه شد. برا1384-85سال( 2به مدتدام استفاده شد و فاكتورهاي موثر در ارزش رجحـاني شـامل يرجحاني از روش زمان سنجي در طي ماههاي چرا

مـورد بررسـي هـا ...) گونهخصوصيات مرفولوژيكي، فنولوژيكي ، شيميايي(كربوهيدراتها ، همي سلولز، پروتئين و گياهـان كـه روش زمان سنجي و ويژگيهاي ظاهري گياهان و كيفيت علوفه نشـان داد هاي قرار گرفت. مقايسه داده

گراسهاي يكساله در اوايل فصـل چـرا بـه و Br.tomentellus ،As.glomerata ، Bu.cf.koelzii خوشخوراكي نظير ، Ar.aucheri, Br.tomentellusهـاي دام، گونـه يو در طـول دوره چـرا گيرند مي شدت مورد استفاده دامها قرار

Bu. cf.koelzii و,As.glomerata قـرار ها ، مورد استفاده داميدرصد ميزان بهره بردار 56و 74،43،59به ترتيب باثبـت درصـد حاصل از آزمايشات كيفيت علوفـه نشـان داد كـه ميـزان همبسـتگي م ها گرفتند. تجزيه و تحليل داده

درصـد بـا درصـد بهـره بـرداري، بيشـتر از سـاير 34و 51، 74به ترتيب برابر رطوبت، پروتئين و قندهاي محلول يمعادله رگرسيون نيز نشان داد كه ميزان رطوبت، پروتئين و قند محلول هر يك بـه تنهـاي يباشد. بررس مي متغيرها

درصد در مدل مزبورسهم دارند. 10و 56،21به ترتيب Artemisia aucheri ،Bromus tomentellus ،Asperula ارزش رجحـاني،مراتع انجـدان اراك، كليدي:هاي واژه

glomerata ، Buffonia cf.koelzii

اعضا هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مركزي -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 148

ه ين) اروميرحوزه خان صدر (طاليز يت اراضيقابل يابيارز )GIS(ييايستم اطالعات جغرافيبا استفاده از س

3يو سحر غفار 2دتسعا ي، فرزاد زه1انور سور

چكيده

از انـواع يكـ يبـا ياز اراضـ يعبارتست از مطابقت كردن مشخصات نوع مخصوصـ يتناسب اراض يابيارزـ مطابقـت نما هـا ياز كـاربر ينوع بخصوصـ يهايازمنديبا ن ياز اراض يمورد نظر، چنانچه مشخصاتهاي استفاده د ي

در گـردد. مي نييآن نوع استفاده تع يبرا يناسب اراضجاد شده مشخص و بر اساس آن درجه تيت ايزان محدوديمو حفظ ين اراضينه از ايهكتار است جهت استفاده به 1372.15ن كه مساحت آن يمنطقه طال يت اراضيقابل يبررس

Arcط يمنطقـه در محـ يو خاكشناسـ يات سنگ شناسيو خصوص ياهي، پوشش گيتوپوگرافهاي هيمنابع، ابتدا ال

GIS اصالح و تطابق داده شد. سپس بر اساس اسـتانداردها و دسـتورالعمل موسسـه يدانيا مطالعات مه شده و بيتهـ تفك يمختلف اراضـ يو واحدهاها پي)، ت212و 205ات شماره يقات آب و خاك(نشريتحق يك شـدند. . و بـرا ي

موجـود ياز خاكها يل و نمونه برداريق حفر پروفيمختلف، از طر يهايكاربر يبرا يت اراضيهمگن قابل يواحدهاو مطالعـات انجـام هـا يبـر اسـاس بررسـ ن شد. يي، تعيرانيا ياراض يابيدر قالب مدل ارزها ل دادهيه و تحليو تجز

يائ مراتـع بـرا يـ حفاظت خاك، حفـظ و اح يو اصول يت فنيضمن رعا 2.1.2و 2.1.1 يگرفته اجزاء واحد اراضو يم كـار يـ د يت اصول فنيبا رعا 2.1.2 ياز اجزاء واحد اراضهايي رد. قسمتيمورد استفاده قرار گ يچراگاه فصل با مسـاحت 3.2.1 ين اجزاء واحد اراضيم برخوردار باشد. همچنيزراعت د يت برايتواند از اولو مي آموزش آن

ـ توانـد از اولو مـي قسـمتها يزه از بعضـ يسـنگر يو جمع آور يارين آب آبيهكتار در صورت تام20.05 يت بـرا ي برخوردار باشد. يزراعت آب

ني، طالحوزه خان صدرر يز، يت اراضيقابل :يديكلهاي واژه

ارشد مرتعداري دانشگاه تهران دانشجوي كارشناسي -1 دانش آموخته كارشناسي مرتعداري، دانشگاه جامع علمي كاربردي، واحد اروميه -2 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه تهران -3

149 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

د گازيدر مراحل مختلف رشد با روش تول يابانياه شور بيگ ييارزش غذا

. 4پور يمين نعي، حس3ل فرزادمهري، جل2ي، مسلم باشتن1يفيه صيسم 7ي، افسانه احرار6د كاردان مقدمي، وح5انيمحمد جعفر

ده يچك

ـ بـا تكن )Salsola tomentosa( يابـان ياه شـور ب يـ گ ييارزش غذا ين پژوهش بررسيهدف ا د گـاز يـ ك تولي) از منطقه دشت يوه دهيو م ي، گلدهيشيدر مراحل مختلف رشد ( رو يابانياه شور بين منظور گيا يباشد. برا مي

هـاي آن بـا اسـتفاده از روش ييايميبـات شـ يو پـس از خشـك كـردن ترك يشهرسـتان گنابـاد جمـع آور يشمالد گـاز در يزان توليتكرار انجام گرفت و م 3با يش در قالب طرح كامالً تصادفيد. آزماين گرديي) تع3( يشگاهيآزما

، از حجم گـاز يت هضم ماده آلين قابليتخم يشد. برا يريساعت اندازه گ 96، 72، 48، 24، 16، 8، 4، 2هاي زمانن خـام بـا مرحلـه يزان پـروتئ يج نشان داد كه ميطابق با روش مك كار استفاده شد. نتاساعت م 24در طول يديتول

ش يشرفت مرحله رشـد افـزا ي) با پADFسلولز ( يبدون هم يواره سلوليو د )NDF( يواره سلوليرشد كاهش و دـ يم 200ر در تيل يليون ( ميمختلف انكوباسهاي د گاز در زمانيزان تولين مي). همچنP>0/05داشت ( يدار يمعن يل

). در مجموع بـا رونـد رشـد ارزش P>0/05داشتند ( يدار يشرفت مرحله رشد، كاهش معنيتر ماده خشك)، با پيلمـورد يابـان ياز خـوراك دام در منـاطق خشـك و ب يتواند به عنوان بخش مي ابد، اماي مي كاهش يابانيشور ب ييغذا

رد.ياستفاده قرارگ .ياباني، شور بد گازيك توليتكن، ييارزش غذا :يديكلهاي واژه

دانشجوي كارشناسي ارشد تغذيه دام دانشگاه بيرجند -1 استاديار دانشكده كشاورزي دانشگاه بيرجند -2 كارشناس ارشد آموزشي دانشگاه بيرجند -3 دانشجوي كارشناسي ارشد اصالح دام دانشگاه بيرجند -4 دانشجوي كارشناسي ارشد تغذيه دام دانشگاه بيرجند -5 دانشجوي كارشناسي ارشد تغذيه دام دانشگاه بيرجند -6 دانشجوي كارشناسي ارشد تغذيه دام دانشگاه بيرجند -7

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 150

Astragalus demavandicus خار يد و مصرف گونه گون بيرات تولييتغ يبررس البرز ميانيش و چرا در يدر فصل رو

1سعيد رشوند

چكيده يخوش خوراك مهـم مراتـع كوهسـتان خار و يب يميدا يهااز گون يكي Astragalus demavandicusگونه

يمه اسـتپ يبخصوص منطقه ن يران و تورانيا يشيه رويدر ناح يعين گونه، سطح پراكنش وسي. اباشديم يانيالبرز مـ مـي الموت يباال در مراتع كوهستان يبا ارزش رجحان يهادارد و جزو گونه ـ يباشـد ول كـم در مراتـع ياز فراوان

ن امكـان را يان مصرف در فصل چرا ازيرات ميياه و تغين گيش ايد در فصل رويرات توليين تغييبرخوردار است. تعـ تول يبـرا يزيـ ن اطالعات برنامـه ر يت مرتع خواهد داد كه با توجه به ايريبه مد ـ ا يدار، بـرا يـ د و مصـرف پا ي ن يزان يـ رات مييـ ن منظور مطالعه فوق جهت نشـان دادن تغ يد. بديكم فراهم نما يبا فراوان يخوشخوراك ولهاي گونه

ـ 1386 يهـا سال ير و خوش خوراك طخا ياه گون بيد و مصرف گيتول يت كوهسـتان يدر مراتـع سـا 1389 يالـ 86در سـال Astragalus demavandicusد گونه ين توليانگيدهد ميج نشان ميد. نتاين انجام گرديالموت قزو يال

9/0، 4/2، 9/1ن مصرف گونه فـوق يانگين ميباشد. همچن مي لوگرم در هكتاريك 2/4و 3/1، 6/2، 5/2ب يبترت 89ـ باشـد. تول مي 89و 88، 87، 86 يهاب مربوط به ساليلوگرم در هكتار بترتيك 6/3و Astragalusگونـه يد نسـب ي

demavandicus يدرصـد و مصـرف نسـب 3/0و 1/0، 2/0، 1/0ب يبترت 89و 88، 87، 86 يهادر مرتع در سال باشد. مي درصد 6/0و 1/0، 4/0، 1/0ز يآن ن

نيالموت قزو يت كوهستانيد ، مصرف ، ساي، تول Astragalus demavandicus :يديكلهاي واژه

ركزتحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان قزوينعضو هيئت علمي م -1

151 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

) Hammada salicornica(ترات هاي گونه ييارزش غذا يبررس )in vitro( د گازيك توليستان با استفاده از تكنيمنطقه س) Salsola vermicolata( و شوران

5رامين رنجبرو 4لوندي، قاسم جل 3رهيبر فخاك ، 2يوسف الهي ي، مصطف1انيهوشنگ اكبر

دهيچك

اسـتفاده بهينـه در تغذيـه دام امـري به منظـور ها شناسايي منابع محلي خوراك دام و تعيين ارزش غذايي آن Hammada( تـرات ياه علوفـه ا يـ گونـه گ دو ،يين ارزش غـذا يـي ن پژوهش بـه منظـور تع يا د.باش مي ضروري

salicornicaو شوران ( )Salsola vermicolataز و يي(در پـا يبـذرده يكيسـتان در مرحلـه فنولـوژ ي) در مراتع ساز هر گونه بـه ينمونه بردار ين منظور در مرحله بذردهيقرار گرفت. بد يرسد) مورد بررس مي زمستان به چرا دام

با اسـتفاده ها ياب آنگياهي و آسهاي د. پس از خشك كردن نمونهيستان انجام گرديك از مراتع سيستماتيصورت سن شـد . يـي ) آنها تعME( سميقابل متابول يو انرژ )OMD( يماده آل يري) گوارش پذin vitro( د گازيك تولياز تكن

ـ زان ديـ درصـد) بـود و م 66/13شـتر از شـوران ( يدرصد) ب 81/20ن در ترات (يزان پروتئيج نشان داد كه مينتا واره يسـاعت 24د شـده در يـ حجـم گـاز تول . >p)05/0( درصد) بود 49/40( كمتر از شوران )درصد13/36آن ( يسلول

ل يـ گرم بوده اسـت . دل يلي، م58/26 و 92/29ب يترات و شوران به ترت ياه علوفه ايون توسط دوگونه گيانكوباس جـه ين تـرات نسـبت بـه شـوران دانسـت. در نت يترات را باال بودن پـروتئ ياهيگونه گ يديباال بودن حجم گاز تول

ترات دارد. ياهيرا گونه گ) ME( سميقابل متابول ي) و انرژOMD( يماده آل يرين گوارش پذيشتريب د گازيك توليسم، تكنيقابل متابول ي، انرژيماده آل يريگوارش پذ :يديكلهاي واژه

به ترتيب دانشجوي كارشناسي ارشد تغذيه دام -1 استاديار گروه علوم دامي دانشگاه زابل -2 استاديار گروه مرتع دانشگاه زابل -3 دانشجوي كارشناسي ارشد تغذيه دام -4 استاديار گروه علوم دامي دانشگاه زابل -5

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 152

ياه شور مصري) و سSuaeda fruticosaاه شور (يسهاي گونه ييارزش غذا يبررس)Suaedaaegyptiaca( يلونيناهاي سهيستان با استفاده از روش كينطقه سم )in situ(

5ستهيد شايسع، 4لوندي، قاسم جل 3رهياكبر فخ ، 2يوسف الهي ي، مصطف1انيهوشنگ اكبر

چكيده

اه ي) و سـ Suaeda fruticosaاه شور (ي، سياه علوفه ايدو گونه گ ،ييارزش غذا نيين پژوهش به منظور تعياقـرار گرفـت . يمورد بررسـ يبذرده يكيستان، در مرحله فنولوژي) در مراتع سSuaeda aegyptiaca( يشور مصر

يسـتان جمـع آور يك از مراتـع س يستماتيه به صورت سيپا 10تكرار از هر گونه 3 ين منظور در مرحله بذردهيبد)، in situ( يلونينـا ي هـا سـه يبا استفاده از روش كها گياهي و آسياب آنهاي دند . پس از خشك كردن نمونهيگرد

يسـتان يساعت در شكمبه دو راس گـاو نـر س 96و 72، 48، 24، 12، 6، 3هاي گرم نمونه خشك در زمان 5مقدار اه شـور يسلولز سـ يفاقد هم يواره سلوليو د يواره سلولين خام، ديج نشان داد كه مقدار پروتئيانكوباسيون شد. نتا

ون شده در يانكوباسهاي سهيد شدن ماده خشك (درصد) از كيزان ناپدي. م >p)05/0بود( ياه شور مصريشتر از سيب Suaeda(ياه شـور مصـر يبالقوه، گونـه سـ يريه پذيزان تجزيافت. ميش يون افزايش زمان انكوباسيشكمبه، با افزا

aegyptiacaاه شور (يدرصد) و گونه س 38/76ن (يشتري) بSuaeda fruticosaبود. زانيدرصد) م 58/69ن (ي) كمترو مـاده خشـك يريه پـذ يـ ن تجزيشـتر ي) بSuaeda aegyptiaca( يج بدست آمده سياه شور مصريبا توجه به نتا

يواره سـلول يـ ن بـودن د يياز پا يتواند ناش مي ) دارد كهSuaeda fruticosaاه شور (يموثر نسبت به س يريه پذيتجزـ مـاده خشـك ا يريه پذيو تجز ييايميبات شيدرصد) باشد . با توجه به ترك 81/43در مقابل 21/37( ن دو گونـه، ي

رد.ياز علوفه دام مورد مصرف قرار گ يتواند به عنوان بخش مي ستانياه شور، سيماده خشك، س يريه پذي: تجزيديكلهاي واژه

نشجوي كارشناسي ارشد تغذيه دامبه ترتيب دا -1 استاديار گروه علوم دامي دانشگاه زابل -2 استاديار گروه مرتع دانشگاه زابل -3 دانشجوي كارشناسي ارشد تغذيه دام -4 استاديار گروه مرتع دانشگاه زابل -5

153 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

يدر مراتع زاگرس مركز Prangos ferulaceaeر يجاش ياهيپراكنش گونه گ ين الگوييتع

راحمد)يه و بويلويشموك در استان كهگيد: منطقه ي(مطالعه مورد

4فرد يگودرز باقرو 3ين باراني، حس2ي، عادل سپهر1ار جهانتابياسفند

چكيده

ياهيـ پوشش گ يو بررس يريات اندازه گياهان در هر منطقه از مقدمات وضروريگ پراكنش ياز الگو يآگاهدر يار مهمـ ياهـان نقـش بسـ يپـراكنش گ يوهاالگ يدارد. بررس ييت نقش به سزايرين روش مديياست كه در تع

اهـان و يگ يرفتـار يانتشـار، رقابـت و الگوهـا دمثل،يـ ر و تولينوع تكث ،يطيمح يكنواختيو عدم يكنواختي يابيارزاهان مثل پوشش و تـراكم دارد. بـه منظـور يگ يات كميخصوص يرياندازه گ يق برايمناسب و دقهاي ن روشييتعشـموك در شـمال غـرب اسـتان يغالـب منطقـه د هـاي از گونه Prangos ferulaceae پراكنش گونه ين الگوييتع

مسـتقر شـد و يبه طور تصادف يمتر 100ترانسكت 6در امتداد يمتر مربع 2×2پالت 100راحمد يه و بويلويكهگن يق تـر يـ قن و دين اطالعات، مناسـب تـر يد. با استفاده از اير در هر پالت شمارش گرديگونه جاشهاي هيتعداد پاج نشـان داد ياستاندارد) محاسـبه شـدند. نتـا يتايسين و شاخص موريپراكنش (شاخص گر يكوادراتهاي شاخص

ف تا متراكم است.يخف يش به حالت كپه ايبا گرا يتصادف Prangos ferulaceae پراكنش گونه يالگو

ي، زاكرس مركزيكوادراتهاي پراكنش، شاخص ي: الگويديكلهاي واژه

رگاندانش آموخته كارشناسي ارشد گروه مرتعداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گ -1 دانشيار گروه مرتعداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -2 استاديار گروه مرتعداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -3 دانشگاه آزاد اسالمي، واحد ياسوج، گروه مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي، ياسوج، ايران -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 154

+AVIRIS , ETMر يبا استفاده از تصاو ياهيگ يشاخصها يبرخ يبررس ايفرنيدر غرب كال Jasper Ridgeدر منطقه

3ي،كوروش قنبر2قهيحد يد محمد هادي، س1انوش اسراريك

ده يچك

اطالعـات يحجـم قابـل تـوجه يا واقع شده است كـه دارا يفرنيكال Jasper Ridgeمحدوده مورد مطالعه در هـاي در ارتبـاط بـا داده ياهيپوشش گ يشاخصها يعكس العمل برخ ين مطالعه بررسيباشد. هدف از ا ي مينمكا

انجـام Envi 4.7 يط نـرم افـزار يصورت گرفته در مح يلهاياست. تحل يفيوچندط يفيفراط يحاصل از سنسورهاـ بـه دل يفـ يفراط يحاصل از سنسـورها هاي دهد كه داده مي ج نشانيشده است. نتا ياديـ حجـم ز يجمـع آور ليبـه خصـوص يكياكولـوژ يزهايش دقت در آناليا كمتر موجبات افزاينانومتر و10 يباند يدر پهنا ياطالعات مكان

آورد. مي فراهم يوشناخت مدل مناسب را به خوب ياهيگهاي گونه يكيولوژيزين واكنش ورفتار اكوفييدر تع

زيگنال به نوي، سيفيط، جذب، فرايفي، چند طيدورسنج :يديكلهاي واژه

منابع طبيعي وآبخيزداري فارس كارشناس ارشد مرتعداري، اداره كل -1 كارشناس ارشد مهندسي معدن ، شيراز، شركت مهندسين مشاور كوشا معدن -2 سازمان جنگلها، مراتع وآبخيزداري كشور-كارشناس ارشد مرتعداري -3

155 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

يمرتعهاي ت علوفه گونهيفيبر ك يشياثر سال برداشت نمونه و مرحله رو يبررس در مراتع سارال كردستان

5ينيحس ميمر، 4يديمف يمرتض ،3يجواد معتمد، 2يارزان نيحس، 1هاله باغدار

دهيچك

يگونه مرتعـ 10از ييط آب و هوايرادر ش يمهم مرتعهاي گونه يين ارزش غذايين پژوهش به منظور تعيدر ا، يشـ ي(رويكيشوند در سـه مرحلـه فنولوژ مي مهم و خوشخوراك مراتع سارال كردستان محسوبهاي كه از گونه

سه نمونـه و هر گونه ي، برايشيدر هر مرحله روشد. ينمونه بردار 1388و 1387 يسالها ي) طي، بذردهيگلدهـ انـدازه گ يبـرا ييايميه شـ يـ د. سـپس تجز يقطع گرد ير تصادفبه طو ياهيه گيهر نمونه سه پا يبرا ن يـي و تع يري

ـ تجز يبـرا انجـام شـد. ياهيگهاي نمونه يسميمتابول ين خام و انرژيپروتئ ش ياز آزمـا جينتـا يل آمـار يـ ه و تحلي سـال، ×و اثـر متقابـل گونـه يكيفنولـوژ كـه نـوع گونـه، سـال، مرحلـه ج نشـان داد ينتـا د. يل استفاده گرديفاكتور

در سطح ها گونه يسميمتابول يو انرژ ن خاميپروتئ نيانگيم يمرحله بر رو×سال×مرحله و گونه×مرحله، سال×گونهرا دارد. يين ارزش غـذا يشـتر يب Tanacetum polycephalumهـا، گونـه ن گونـه يدر ب دار دارد. يدرصد اثر معن 5ـ يتـاث ياهان مرتعـ يلوفه گت عيفيك يو سال برداشت بر رو يشيج نشان داد كه مرحله روينتا دارد. بـه يدار ير معن

داشته است كـه علـت يريش چشمگيافزا ياهان مرتعيگ ييمايبات شي) ترك1388كه در سال دوم برداشت ( يطور ش جست و جو كرد.يآزماهاي در سال يجو يهازشيتوان در تفاوت قابل توجه ريرا م

، مراتع سارال كردستانيشيت علوفه، مرحله رويفي،كيسميمتابول ين خام، انرژيپروتئ :يديكلهاي واژه

دانشگاه تهران يعيدانشكده منابع طب يارشد مرتعدار يكارشناس يدانشجو -1 دانشگاه تهران يعياستاد دانشكده منابع طب -2 هيدانشگاه اروم يعيدانشكده منابع طب ارياستاد -3 دانشگاه تهران يعيدانشكده منابع طب يارشد مرتعدار يكارشناس يدانشجو -4 دانشگاه تهران يعيدانشكده منابع طب يارشد مرتعدار يكارشناس يدانشجو -5

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 156

Caragana grandiflora) تعيين ارزش غذايي گونه نخود درختچه اي در سه مرحله رويشي

مطالعه موردي: شهرستان پلدشت در استان آذربايجان غربي

4ميعن يمحمد پور يو شاد 3، بهروز ملك پور2، سيده خديجه مهدوي 1يدموسويرصمد سيم

چكيده

هر چند آگاهي از ارزش غذايي علوفه مرتعي جهت مديريت چرايـي مراتـع ضـرورت دارد، امـا اطالعـات چنداني در اين خصوص در دسترس نيست. تعيين ارزش غذايي گياهان مرتعي، جهـت ارزيـابي مقـدار انـرژي در

ام بـدون آسـيب بـه گياهـان مرتعـي، دسترس دام و همچنين تعيين بهترين زمان بهره برداري و افزايش عملكـرد د گياهي مختلف مورد اسـتفاده در اقـاليم و هاي اقدامي ضروري است. لذا به منظور مطالعه ارزش غذايي علوفه گونه

در سه مرحله رشد رويشـي، گلـدهي و بـذردهي Caragana grandifloraمراحل مختلف رويشي، گياه مرتعي تكـرار بـه صـورت تصـادفي برداشـت گرديـد، 3نمونه و از هر نمونه 3اد مد نظر قرار گرفت. در هر مرحله تعد

مورد تجزيـه A.O.A.C زمايشگاه با استفاده از روش متداولآجمع آوري شده پس از خشك شدن در هاي نمونهشـد. شيميايي قرار گرفت. مواد معدني: ازت، فسفر، پتاسيم، آهن، منگنز، مس، روي، كلسيم و منيزيم اندازه گيـري

، درصـد 63/0، 13/0، 49/3، 13/0، 18/1متوسط عناصر پر مصرف كلسيم، فسفر، ازت، پتاسيم، منيزيوم به ترتيـب، قسمت در ميليون انـدازه گيـري 64، 9، 93، 520و متوسط عناصر كم مصرف آهن، منگنز، مس و روي به ترتيب

بر روي مواد معدني بود.حاكي از تاثير مراحل فنولوژي ها گرديد. تجزيه واريانس داده ارزش غذايي، گونه نخود درختچه اي ، مرحله رويشي. كليدي:هاي واژه

نور دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه آزاد اسالمي واحد -1 عضوهئيت علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد نور -2 استادياردانشگاه آزاد اسالمي واحد نور -3 كارشناس ارشد مرتعداري اداره كل منابع طبيعي وآبخيزداري استان آذربايجان غربي -4

157 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

خاك ييايميو ش يكيزيات فيخصوص يبرخ يبررس Agropyron libanoticum ياهيپ گيدر ت

4يو احمداحمد 3سامصفاي، پر2، ميرصمد سيدموسوي 1مينع يمحمد پور يشاد

دهيچك

مديريت منابع طبيعي تجديد شونده بخصوص پوشش گياهي مستلزم شناخت دقيـق و حفظ، احياء توسعه و باشد. در ايـن تحقيـق فاكتورهـايي مي Agropyron libanoticumمهم مرتعي هاي باشد. يكي از گونه مي جامع آنها

بررسـي خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك مورد مطالعـه و همراه، ياهيگهاي ،تراكم [،درصدپوشش ،گونه نظير،متر از سطح دريـا و در هـر منطقـه 1530-1630،1630-1730،<1730در سه منطقه ارتفاعي ها قرار گرفت. نمونه

در سـه منطقـه، طبـق جـدول يكربن آل ،pH، EC يج نشان دادروي.نتاتكرار مورد بررسي قرار گرفت 3ارتفاعي با رس، ماسـه و سـيلت و يشد. آهك مـورد بررسـ ديده ن يدار يتجزيه واريانس و آزمون دانكن هيچ اختالف معن

نشـان ج ينتـا تجزيـه واريـانس .دار بوده انـد ياختالف معن يطبق تجزيه واريانس طبقات ارتفاعي با يكديگر دارادار وجود ندارد. طبق آزمون يدهد بين سه طبقه ارتفاعي از لحاظ مقدار ازت ،فسفر،پتاسيم وكلسيم تفاوت معن مي

درسه طبقه ارتفاعي اختالف معني داري نداردبراين اساس تنها مقدار N ،Ca،Kدهد مقدار مي نشاندانكن نيز نتايج .) با دوطبقه ديگر را داراستP>01/0فسفر در طبقه دوم ارتفاعي تفاوت معني داري در سطح(

اهان همراهي،گياهيد،درصدپوشش گيخاك، ،دره نژ،تراكم ،تول :يديكلهاي واژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات استان تهران -1 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشگاه آزاد اسالمي واحد نور -2 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات استان تهران -3 عضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي آذربايجان غربي -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 158

ياهيپوشش گ يمان بر رويكارخانه س يآلودگرات يتاث يبررس مان سپاهان اصفهان)يمراتع اطراف كارخانه س ي(مطالعه مورد

2يكوهگرده يرضا محسني، عل2يذهاب يثم كاظمي، م1زادهيزدي يعل

دهيچك

ع بـزرگ يبه عنوان محل تمركـز صـنا يعيت، استفاده از منابع طبياد جمعيو ازد يشرفت تكنولوژيامروزه با پشود كـه يشناخته م يد و پررونق به لحاظ اقتصاديع پرتولياز صنا يكيمان به عنوان يش است. صنعت سيرو به افزان منظـور در يد چندان سودآور و مناسب نباشد به همـ يدار شاياز منظر توسعه پا يك و بررسيكرد اكولوژيالبته با رو

ت يـ ط اطـرف پرداختـه شـد و در نها يمح ياهيگن بر پوششماير استقرار كارخانه سيزان تاثيم ين مطالعه به بررسيامتـر 50بـه طـول ييهـا آنها مد نظر قرار گرفت.لذا با استقرار ترانسـكت ياگونه ياهان و غنايگيتاجزان پوششيم

ها ست گونهين ليد. همچنيسه گرديمنطقه شاهد مقا يتاجج حاصل، با پوششياهان محاسبه شد و نتايگيتاجپوششمان بـه يكارخانـه سـ يمقـاوم بـه آلـودگ يهـا سه با منطقه شاهد گونهيه و با مقايته ياگونه يزان غناين مييتع يبرا

يمنطقه نشان داد كه غنـا ياهيپوشش گ يابيو ارز يج حاصل از بررسين شدند. نتاييك مناطق مورد مطالعه تعيتفكـ از فعال يگردوغبـار ناشـ هـا و ذرات نـده يزان آاليـ ش مياهان با افزايگيتاجو پوشش ياگونه ت كارخانـه كـاهش ي

زان ذرات معلق، تنـوع يم، با كاهش ميداشته است و هر اندازه از منبع انتشار ذرات (كارخانه) دورتر شو يريچشمگآن تنهـا يكياست كه در نزد ين كارخانه به حديابد. شدت اثرات مخرب اييش ميافزا ياهيگيتاجزان پوششيو م

ج يد هسـتند.نتا يچون گـون سـف يمقاوم يهاا گونهيمهاجم و يهااند كه اكثرا از گونهمانده ياقب يمعدود يهاگونهاثـرات مخـرب يست و بررسـ يزطيدر مح يعين صناياحداث چن يواقع يهانهيشتر به هزين مطالعه لزوم توجه بيا

دهد.يرا نشان م يستيز يآنها در فاكتورها يب، گردوغبار، آلودگي، تخري، پوشش تاجياگونه يمان، غنايع سيصنا: يديكل يهاواژه

ي دانشگاه صنعتي اصفهان دانشجوي كلرشناسي مرتع و آبخيزدار -1 دانشجوي كلرشناسي محيط زيست دانشگاه صنعتي اصفهان -2

159 ........................................................................................... مرتع گيري و ارزيابياندازه ،پايشفصل دوم:

يدر سه مرحله فنولوژ يميان دايگونه مهم از گندم 5ت علوفه يفيك يبررس استان گلستان يالقييمراتع آباد گرگان) ي: مرتع سرعل ي(مطالعه مورد

3انيس پامبوخ چيو سرك 2ي، منصور مصداق 1درضا)ي(سينيحس يد عليس

ده يچك

هـاي ح مراتع الزم اسـت . گونـه يت صحيرياست كه جهت مد ين عواملياز مهمتر يكيت علوفه يفيكن ييتعـ فيق كيـ ن تحقيدارند. در ا يت علوفه متفاوتيفيمختلف ، كهاي و زمانها در مكان يمرتع ت علوفـه پـنج گونـه از ي Bromus tomentellus ،Poa angustifolia ،Festuca ovina ، Agropyron intermedium يان مهم مرتعـ يگندم

و ي، گل ده يشيرشد رو يكياستان گلستان در سه مرحله فنولوژ يالقييدر مراتع Agropyron trichophorumو تكـرار از هـر گونـه برداشـت شـد. 5 يكين منظور در هر مرحله فنولـوژ يقرار گرفت. بد يدن بذر مورد بررسيرس

درصـد مـاده ، )CF(، اليـاف خـام )ADF(همي سـلولز بدونسلولي ، ديواره )CP(پروتئين خام يفيكهاي فاكتورشدند. اطالعات بدست آمده با يريشگاه اندازه گيدر آزما )MEو انرژي متابوليسمي ( )DMD( هضم قابلخشك

دنـد. يل گرديـ ه و تحليتجز SAS يبا نرم افزار آمار يل در قالب طرح بلوك كامل تصادفيش فاكتورياستفاده از آزماـ يفيج بدست آمده نشان داد كه كينتا درصـد دارنـد، 5در سـطح يدار يت علوفه هر پنج گونه با هـم تفـاوت معن

يمورد بررسـ هاي ن گونهيدرصد دارند. در ب 5در سطح يدار يز اختالف معنين مراحل مختلف رشد نين بيهمچن Agropyronط بــه گونــه ت مربــويــفين كين تــرييت علوفــه و پــايــفين كيبــاالتر Bromus tomentellusگونــه

trichophorum ن ين تـر ييدن بـذر پـا ين و رسـ يشتريب يشي، مرحله رشد رو يكيبوده است . از نظر مراحل فنولوژ ت علوفه را داشته است.يفيك

، استان گلستان يكي، مراحل فنولوژ ياهيگهاي ت علوفه ، گونهيفيك : يديكلهاي واژه

دانشجوي دكترا دانشگاه كشاورزي دولتي ارمنستان -1 استاد بازنشسته دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -2 دانشيار دانشگاه كشاورزي دولتي ارمنستان -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 160

مرتعداري در استان خراسان جنوبيهاي ت طرحبررسي عوامل موثر بر روند موفقي (مطالعه موردي شهرستان قاينات)

4، مصطفي پژمرده3، رضا نامجويان2، شيرين محمد خان1بهاره چكشي

چكيده

انـدازهاي و چشـم طبيعـي هاي تفرجگاه ديگربعنوان طبيعي منابعهاي امروز جهان، عرصههاي در برنامه ريزي

هـاي بخـش سـاير بقـاي پشـتوانه بلكه اقتصادي عظيم قطب بعنوان تنها نه مراتع و جنگلها زهنيستند، امرو مطرح زيباباالخص مراتع كه پهنه وسـيعي ها توجه هستند. لذا لزوم حفاظت و بهره برداري بهينه از اين عرصه مورد اقتصاديايـن راسـتا بـه منظـور تحقـق در باشـد. مي منابع طبيعي كشور را بخود اختصاص داده اند، ضروريهاي از عرصه

بـاال و گيـاهي پوشش افزايش هدف با عمده بطور داري مرتعه��ي طرحاهداف طرح مديريت پايدار مراتع كشور، مرتعـداري در اسـتان خراسـان جنـوبي بـه طرحهـاي تهيه عمليات د.شون مي اجرامراتع تهيه و توليد ظرفيت بردن

درصد سطح مراتع اسـتان) 20هكتار( 1230000در سطحي بيش از 1390ابتداي سال تا منظور مديريت بهينه مراتعطـرح 23هكتـار و 364000ايـن سـطح در شهرسـتان قاينـات برابـر . است داشته فقره، پيشرفت 118و در قالب

را هـا شـرفت طرحهـا و پـروژه يپ ينظر به اهميت بحث ارزيابي كه بازخورد الزم بـرا باشد. مي مرتعداري مصوب يابيد در طول مراحل اجرا و پس از آن همـواره مـورد ارزشـ يباها نكه طرحها و برنامهيكند و با توجه به ا مي نيتأم

منابع طبيعي نيـز از هاي است و طرح يضرور يامر) feedback(رند، بررسي و تحليل آن، بصورت بازخورديقرار گو معرفي عوامل موثر بر موفقيت يا عدم موفقيت باشند. لذا در اين تحقيق به منظور شناسايي نمي اين قاعده مستثني

مرتعداري در جهت تحقق اهداف طرح مديريت پايدارمراتع و بهبود و تقويـت پوشـش گيـاهي مرتعـي هاي طرحبدست آمده با استفاده از نـرم هاي آماري مرتبط گرديده است. دادههاي اقدام به جمع آوري اطالعات و انجام تست

متغيـر مسـاحت 3شـود كـه مـي گرديد و در نهايت بر اساس اطالعات بدست آمده، مشخصپردازش spssافزار طرح، درصد افراد باسواد و ارتباط تهيه كنندگان با مجريان (بهره برداران) طـرح بيشـترين تـاثير در رونـد بهبـود و

د. درصد) را در منطقه مورد مطالعه دار 4/80مرتعداري (با ضريب همبستگي هاي موفقيت طرح

مرتعي، خراسان جنوبي، قايناتهاي طرح مرتعداري، منابع طبيعي، عرصه : يديكل يهاواژه

نوبيكارشناس منابع طبيعي خراسان ج -1 هيئيت علمي دانشگاه تهران -2 كارشناس دفتر فني مرتع -3 رئيس اداره مرتع خراسان جنوبي -4

م فصل سو

مرتع يو اقتصاد يمسائل اجتماع

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 162

مرتع يمشاركت تيريمد يزيبرنامه ر در نينو يكرديرو: ياجتماعهاي شبكه ليتحل )انينار يروستا - طالقان منطقه: يمورد مطالعه(

6يبيهوشنگ نا، 5يمحمد جعفر ،4يسوسن باستان ،3ياكبر مهراب يعل ،2وندين آذرنيحس ،1يبانقر يمهد

دهيچكدار يـ ت پايريبـه مـد يابيدست يبرا ياجتماعهاي و شبكه يمراتع توجه به روابط اجتماع يت مشاركتيريدر مد

مناسـب بـه مطالعـه ين ابـزار ل شبكه به عنـوا يكرد تحلي، روياست. در مطالعه روابط اجتماع يضرور يمراتع امرـ فيتواننـد ك مي مختلف كه ينفعان و نهادهاين كنشگران مختلف، ذيروابط متقابل ب يالگو يچگونگ ت و يريت مـد ي يمشـاركت تيريآغازمـد در ياساس و يديكل فاكتور كيپردازد. مي ر قرار دهند،يرا تحت تاث يعيمنابع طب يحكمران

اعتمـاد توسـعه هستند، ريدرگ گريكدي با اوقات يبعض كه يمشاركت تيريمد نديفرآ در ريدرگ كنشگران هيكل نيب درن و اسـاس يتوجه به عنصر اعتماد به عنوان نقطه آغاز يت مشاركتيريدر مطالعه مد باشد مي آنها نيب متقابل روابط و

ـ در ار اسـت. ياجتنـاب ناپـذ ين نهادها و بهره برداران مرتبط با مرتع امـر ي) در بيمشاركت (همكار ق دو يـ ن تحقي يت مشـاركت يرينـد مـد يو بهره برداران مرتبط با مرتع در منطقـه طالقـان در فرا ها ن نهاديشبكه اعتماد و مشاركت ب

ج يباشـد. نتـا مـي ل شبكه يتحل يق روش كمين تحقيقرار گرفته است. روش مورد استفاده در ا يمرتع مورد بررسهـاي شـبكه در يحـداكثر ونـد يپ تراكم يدارا روستا يشورا و يدامپزشك اداره نهاد دودهد كه مي ق نشانين تحقيا

ـ . شـود مي راشامل يكم زانيم يعيطب منابع اداره مورد در شاخص نيا و بوده مشاركت و اعتماد شـبكه دو نيهمچنـ و داشـته نهادهـا ريسا به نسبت يشتريب يداريپا مرتع برداران بهره و يدامپزشك اداره نيب مشاركت و اعتماد بـه يل

نشـان يآمار جينتا. شود مي شامل را يكم يداريپا برداران بهره و نهادها هيكل نيب مشاركت و اعتماد شبكه يكل طور و داشـته وجـود مرتـع بـرداران بهـره و نهادها نيب مشاركت و اعتماد شبكه دو نيب يدرصد 70 يهمبستگ دهديم

ـ در اعتمـاد به مشاركت راتييتغ از درصد 50 دهد مي نشان نييتع بيضر زانيم نيهمچن كنشـگران گـروه دو نيب بهـره و يعيطب منابع اداره نيب مشاركت و اعتماد زانيم كمبود. است مربوط) مرتع با مرتبطهاي نهاد و برداران بهره(

ليتحل روش كه نمود انيب توان مي تينها در. باشد مي مرتع يمشاركت تيريمد آغاز در ياساس چالش مرتع برداران و مرتـع يمشـاركت تيريمـد در موجـود هـاي چـالش شناخت در را مرتع زانير برنامه است قادر ياجتماع شبكه

.دينما ياريها چالش نيا نمودن طرف بر جهت يگذار استيس

ـ تحل ،يمشـاركت تيريمـد نهاد، برداران، بهره مرتع، :يديكلهاي واژه شـبكه اعتمـاد، شـبكه ،ياجتمـاع شـبكه لي مشاركت

دانشجوي دكتري دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه تهران. -1 دانشيار دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه تهران. -2 استاد بازنشسته دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه تهران -3 نشكده علوم اجتماعي و اقتصادي، دانشگاه الزهرادانشيار دا -4 استاد دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه تهران. -5 استاديار دانشكده علوم اجتماعي، دانشگاه تهران -6

163 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

ياراض يركاربرييو تغ ياهيب پوشش گيروند تخر يسبرر ر مادرسو رودخانه گرگانرود استان گلستانيرحوضه آبخيز

، 3يابرسج ي، قاسمعل2ي، محمد خسروشاه1سيد علي حسيني (حبيب)

6شامحمد اميري ،5ييپارسا اله، لطف 4ينيفرشته ماز چكيده

باشد، كـه بـه مي و حفاظت خاكها البيارش، كنترل سع بيم توزياز عوامل موثر در تنظ يكي ياهيپوشش گبـه آن شـده يريو صدمات جبران ناپذ ياهيگهاي ب پوششيسبب تخر يعيل تجاوز بشر به گستره منابع طبيدل

ر كاربري اراضي و تخريب پوشش گياهي از گذشته تا به حال از كليـه منـابع ييدر اين تحقيق براي بررسي تغ است.كـاربري اراضـي موجـود و هـاي هـوايي و نقشـه هـاي جود اعم از تصاوير مـاهواره اي، عكـس و اطالعات مو

ياطالعات صحرايي كه با استفاده از موقعيت ياب از منطقه جمع آوري شده استفاده گرديد. با توجه به نقشه كاربربـا بـا ي%) و تقر7/47افتـه اسـت( يبه شدت كـاهش يمرتع ي)، سطح اراض1350-1380ر (يسه دهه اخ يط ياراض

ـ ن يجنگل يزان اراضيافزوده شده است. م يزراع يزان گستره اراضين شدت بر ميهم % در سـال 4/15ز بـا حـدود يش در گسـتره منـاطق يبـا افـزا يعـ ين كـاهش در منـابع طب يـ ده است. ايرس 1380% در سال 1/12به حدود 1350 همراه شده است. يزراعهاي نيو زم يمسكون ز مادرسوي، استان گلستان، حوضه آبخياراض ي، كاربرياهيپوشش گ: يديكلهاي واژه

عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -1 عضو هيات علمي موسسه تحقيقات جنگل ها و مراتع كشور -2 هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي گرگان عضو -3 دانش آموخته كارشناس ارشد هوا واقليم دانشگاه اصفهان -4 عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -5 عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -6

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 164

الميب مراتع در استان ايعلل و عوامل عمده تخر يبررس

2دزادهيدر صي، ح1ييجعفر رضا دهيچك

دهند. مراتع اسـتان در حـال حاضـر مي ليهكتار را مراتع تشك 1150000الم حدود ياز كل مساحت استان اب مراتـع در اسـتان يعلل و عوامل عمده تخر يق حاضر با هدف بررسين منظور تحقيد به همدارن يبحران يتيوضع

ابزارگـردآوري . اسـت بـوده پيمايشـي روش پـژوهش اين در استفاده مورد تحقيق الم انجام گرفته است . روشياـ رتت بـه كرونبـاخ آلفاي ضريب و محتوا اعتبار روشهاي از و بوده ساخته محقق پرسشنامهها داده بررسـي بـراي بي

علـل و عوامـل عمـده رگرسيوني مدل يك از استفاده با تحقيق اين در. است شده استفاده پرسشنامه پايايي و اعتبارـ كل شـامل تحقيـق آمـاري جامعة. است شده يبررس الميب مراتع در استان ايتخر كارشناسـان شـاغل در مركـز هي يونيرگرسـ مدل ياستنباط لياست.تحل بوده ايالم استان يعيع طبو اداره كل مناب يعيو منابع طب يقات كشاورزيتحق مراتـع، فقـر قـرق و حفاظـت هـاي وهيشـ ينـابود هاي رييمتغ يحيتوض يرهاييمتغ مجموع از دهد مي نشانها داده

و يآموزشـ هـاي برنامـه در ريعشـا و انييروسـتا مشاركت عدم ،ييروستا دامداران و ريعشا يسواد كم و يفرهنگ يملـ فصـل، از خارج و زودرس يچرا ،ييدارو اهانيگ ژهيبو يمرتعهاي فراورده از هيرو يب يبردار بهره ،ياصالح

وابسـطه ريمتغ با يدار يمعن رابطه يدارا همجوار ياستانها كوچرو ريعشا و اشخاص تيمالك حذف و مراتع شدن .اند بوده الميب مراتع، استان ايتخر :يديكلهاي واژه

رزي و منابع طبيعي ايالمعضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاو -1 كارشناس ارشد مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي ايالم -2

165 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

يابانيت مراتع مناطق خشك و بيريدر مد يو مشاركت مردم ينقش دانش بوم

4يميرح ي، مهر3يدري، اعظم جا2يه شاطر آبشوري، سم 1انيمياكبر كر يعل دهيچك

عمده سرزمين ايران و فالت مركزي را مناطق بيابـاني تشـكيل داده و متاسـفانه روز بـه روز بـه وسـعت آن كند. خالي شدن پايگاههاي جمعيتي مستقر در مناطق يهاجرت اجباري من منطقه را مجبور به ميافزوده شده و ساكن

بياباني يك فرآيند ساده اقتصادي يا اجتماعي نيست. بلكه با خالي شدن روستاها و مهاجرت جمعيـت آنهـا مسـائل شـود. بخـش عمـده عوامـل مـوثر در كند و حتي بيابانزايي تشـديد مـي امنيتي، سياسي، فرهنگي جديدي بروز مي

شود. ضعف ارتباط و عـدم يابانزايي به انسان و مسائل اقتصادي و اجتماعي جوامع ساكن در اين مناطق مربوط ميباسـت. يعـ يطبدر منابع ييابانزايب مراتع و بيهاي تحقيقاتي، آموزشي، ترويجي و اجرايي از علل تخركفايت فعاليت

هاي گذاري مناسب دولت، برنامهي و فرهنگي، سياستدر همين جوامع ، چنانچه انسان بر اثر آموزش، رشد اقتصاداصولي و صحيح در جايگاه ديگري قرار گيرد به نيروي عظيمي براي كنترل بيابانزايي و مهـار آن و حتـي بازسـازي

ق آن بـا دانـش يتلف و تالش در يت دادن به دانش بومين راستا اهميشود. در همل مييمناطق بياباني و احيا آنها، تبد مشـاركتي خـود كنـد و همگردانـي يجاد مـ يا يط و روش زندگيدار در رابطه با محيو پا نگركل يدگاهيد يرسم

نمايند. مطالعه حاضر كـه بـه تبديل طبيعي منابع از حفاظت در اجرايي موثري اركان به را آنان تواندمي محلي جوامعو ياز دانـش بـوم يانجـام شـده اسـت مـوارد و مصاحبه با افراد در منطقه شهداد از اسـتان كرمـان يدانيروش م

دارد. مي انين منطقه بيرا در ا يمشاركت مردم ياجتماع يت جامع، مسائل اقتصاديري، مديدانش بوم: يديكلهاي واژه

استاديار گروه مرتع و آبخيزداري، دانشكده منايع طبيعي، دانشگاه يزد -1 دانشجوي كارشناسي ارشد آبخيزداري، دانشكده منايع طبيعي، دانشگاه يزد -2 نشكده منايع طبيعي، دانشگاه يزددانشجوي كارشناسي ارشد آبخيزداري، دا -3 كارشناس علوم اجتماعي و ادبيات، آموزش و پرورش يزد -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 166

ز علمدار يآبخ ب حوزهيبر تخر يانسان يتهاياز فعال يرات ناشيتأث يبررس

3انيموسو ، جمال2يعي، الهام رفي، محمد فرج1يه دهداريسم

دهيچك

يه خـود نقـش مهمـ يـ رو يبهاي ي، انسان با بهره برداريعيعالوه بر عوامل طب عت،يمناظر طب يدر دگرگونط ياهان و جانوران نتوانستند خود را با محـ ياز گ يارين عمل به سرعت انجام گرفته بسيفا كرده است. از آنجا كه ايا

ـ قرار گرفتند متاسـفانه ا يمعرض خطر نابود ا درين رفتند و يد سازش دهند، لذا از بيجد ن مسـئله در كشـور مـا يريزان و سياستگزاران بخش منابع طبيعـي كشـور بـر تمامي برنامه "تقريباكه امروزه ير است. به طوريار چشمگيبس

ايـن ري،هاي كنـوني بهـره بـردا و با شيوه هستنددر حال زوال و تخريب يعيطب اين نكته اتفاق نظر دارند كه منابع متوقـف طبيعـي منـابع تخريـب اقدامي هر از قبلاست يار ضرورين بسي. بنابراداشت روند همچنان ادامه خواهد

نقـش عوامـل مخـرب و در يتيريز به عنوان واحد مديا حوزه آبخين راستا الزم است در هر منطقه يد كه در اشوهـاي دسـتگاه يكه تا كنون از سـو يرد امريقرار گ يورد بررسن بهره بردار ميرگذارتريراس آنها انسان به عنوان تاث

ست كم تر مـورد توجـه يط زيو سازمان حفاظت مح يزداريو مراتع و آبخها مسئول و به خصوص سازمان جنگلـ م ين راستا مطالعه حاضر به بررسيقرار گرفته است. در ا ـ زان تخري جـه يز علمـدار در نت يـ ب وارده بـه حـوزه آبخ ي

دهنـد مـي نشـان يدانيقات ميل شده و تحقيتكمهاي ج حاصل از پرسش نامهيپرداخته است. نتا يانسان يهاتيفعالبـازده و رهاسـازي آنهـا و اسـتفاده از زارهـاي كـم كه چراي زودهنگام و بيش از حد مراتع، تبديل مراتـع بـه ديـم

.مخرب در حوزه مورد مطالعه هستندهاي تين فعاليآالت نامناسب مهم تر ماشين ز، علمداريب، حوزه آبخي، تخريانسانهاي تي، فعاليعيمنابع طب: يديكلهاي واژه

تهران دانشگاه مرتعداري يدكتر دانشجوي -1 تهران دانشگاه يزداريآبخ ارشد يكارشناس يدانشجو -2 مرتعداري اداره منابع طبيعي خوزستان ارشد كارشناس -3

167 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

استان تهران-لزور ياز مراتع در روستا يبردار بهره يسازوكارها

4فرمودن ي، عل3انيديحم ي، عل 2ي، آوازه دولتشاه 1يقربان يمهد دهيچك

سوق داده است كه عـالوه بـر غلبـه بـر ييكارهاان را به سمت سازوييم سخت و نامساعد كشور، روستاياقلاز مراتـع در يبـردار بهـره يآنها شـده اسـت. سـازوكارها يدر زندگ ياجتماع يوندهايپ يريگ عت،سبب شكليطب

يمراتـع روسـتا يبنـد ن پژوهش پـس از طبقـه يدر ا داشته است. يرگذاريهمواره نقش تاث يرانيدامداران ا يزندگـ ييروسـتا يت آنها بر اساس دانش بـوم ين ظرفييان و تعلزور از توابع استان تهر يسـنت يسـازوكارها يان، بـه معرف

نـه يهـا در زم يگرياريـ يق به معرفـ ين تحقياز ا يگرين در بخش دياز مراتع پرداخته شده است، همچن يبردار بهره ياز مراتـع در روسـتا يبـردار ت و بهـره يريدر مـد يداريپا يا وهيج نشان دهنده وجود شيپرداخته شد. نتا يدامداراز منـابع يبـردار نـه بهـره ين روستا در زميدر ا ياجتماع يوندهايها و پ يگرياريگر وجود يد يباشد از سو يلزور م

بهـره ييروستاهاي يزير توان از آن در برنامه يان بوده كه مييان روستايه مشاركت و تعاون در ميانگر روحي، بيعيطب جست. ، انسان يلزور. مرتع ، دانش بوم ي،روستايگرياري،يو اجتماع يئل اقتصادمسا: يديكلهاي واژه

ده منابع طبيعي،دانشگاه تهران.دانشجوي دكتري مرتعداري،دانشك -1 دانشجوي كارشناسي جنگلداري،دانشكده منابع طبيعي،دانشگاه تهران. -2 دانشجوي كارشناسي مرتع و آبخيزداري،دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه تهران -3 فارغ التحصيل كارشناسي ارشد بيابان زدايي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 168

استان اصفهان-انهياب يدر روستا ياجتماع-يمطالعات اقتصاد

2يقربان ي، مهد1انيديحم يعل دهيچك

و ياقتصـاد يازهـا يزان به نير در كشور، عدم توجه برنامه يعيدار منابع طبيبه توسعه پا يابياز موانع دست يكيـ توسعه پا يبرا يزير ش از برنامهيبرداران است. لذا پ بهره ياجتماع و يانجـام مطالعـات اقتصـاد يعـ يدار منـابع طب ي يآور جمـع يانه از توابع استان اصفهان انجام شده است. براياب يضرورت دارد پژوهش حاضر در روستا ياجتماع

هدف استفاده شده يها و رودررو با گروه يفيمصاحبه كق به همراه يق، از روش مشاهده عمين تحقياطالعات در ااز مراتـع و يبـردار در بهـره يا گسـترده ياجتماع يوندهايپ يانه داراياب ين روستايدهد ساكن يج نشان مياست. .نتا

ادامـه ين مهـاجرت جوانـان بـرا يسپرده شده است. همچنـ يها به فراموش يگريارين يشتر اياند كه ب منابع آب بوده يكار را به دنبال داشته كه خـود باعـث كـاهش صـرفه اقتصـاد يرويبزرگ،كاهش ن يل و اشتغال به شهرهايصتحن روسـتا شـده يدر ا يو دامدار يجتا موجب ركود بخش كشاورزيده كه نتيگرد يو دامدار يكشاورز يها تيفعال

يـي زا اشتغال ، اگرچهابيانهستاي كه گردشگري در رواز آن است يحاك يرات گردشگريتاث يابيت ارزياست. در نها، امـا ايـن را به همراه داشته اسـت يز رشد بخش خدمات گردشگريو ن يمرتبط با گردشگر ييزا جه درآمدينت و در

گردشـگري نهاد محلي و متـولي فقدان چنين گيرد. هم مي تاثير بسيار محدود است و تنها برخي از خانوارها را در بر ود.صل از گردشگري براي كل جامعه محقق نشمنافع عمومي حاباعث شده

ي،روسـتا يگرياري،ييروستا يان به شهر،گردشـگر يي،مهاجرت روستاياجتماع-يمطالعات اقتصاد: يديكلهاي واژه

انه.ياب

.رشناسي مرتع و آبخيزداري،دانشكده منابع طبيعي،دانشگاه تهراندانشجوي كا -1 دانشجوي دكتري مرتعداري،دانشكده منابع طبيعي،دانشگاه تهران. -2

169 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

:دانشگاه تهران)ي(مطالعه مورديعيان و دانش حفاظت از منابع طبيدانشجو

2انيدين حمير حسي، ام1انيديحم يعل دهيچك

ـ ،بـه و يعموم يهـا يش سـطح آگـاه يو افـزا يعـ يحفاظت از منابع طب آموزش در حـال يژه در كشـورها ي يشود.جامعه آمـار يو موثر قلمداد م يجد يحل راه يعيطب منابع يمتوقف نمودن حركت پرشتاب نابود يتوسعه،برا

يرشـد و دكتـر ا ي،كارشناسـ يان دانشـگاه تهـران در سـه مقطـع كارشناس ينفـر از دانشـجو 300نظر پژوهش موردهسـتند.تنها يعـ يطب از دانش حفاظت از منابع يان فاقد سطح مطلوبي% از دانشجو84دهد كه يج نشان مينتا.باشد يمـ ان تماي% از دانشـجو 53ج، يت دارنـد..مطابق نتـا يعضـو يعـ يطب منـابع يحام يها ان در گروهي% از دانشجو3 ل بـه ي

ان،سـطح دانـش يدانشجو يليمقطـع تحصـ يدهد با ارتقا ينشان م جيدارند.نتا يعيطب با منابع ييگذراندن درس آشنانسبت به يعيطب ان دختر از نظر دانش حفاظت از منابعين دانشجويابدهمچني يش ميآنان افزا يعيطب حفاظت از منابع

قرار دارند. يان پسر در سطح باالتريدانشجو .يطيست محيدار،اخالق زي،توسعه پاي،آموزش عاليعيحفاظت از منابع طب: يديكلهاي واژه

دانشجوي كارشناسي مهندسي منابع طبيعي دانشكده منابع دانشگاه تهران -1 استاديار گروه مهندسي محيط زيست دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 170

استان گلستان يالقيياز مراتع يبهره بردار ينظام سنت آباد گرگان ) ي: مراتع سرعل ي(مطالعه مورد

1 سيد رضا)( يحسين يسيد عل

ده يچك

هـاي نظام سنتي عبارتست از جامعه دامداراني كه در يك منطقه زندگي كـرده و از نظـر سـازماني يـا گـروه مختلفي براي نظم دادن به بهره برداري از مراتع و تنظيم نسق قرق، حدود و سـامان عرفـي، هاي واحد دروني داراي

استان گلستان اسـت كـه دام يالقيياز مراتع يكيآباد گرگان يباشد. مراتع سرعل مي رهيمالكيت، چرا ، اسكان و غـ 85 يسـالها يق در طـ يـ ن تحقيند. اينما ي مين مراتع بهره برداريماه از ا 4در فصل بهار و تابستان بمدت 89 يال

ياداشـت بـردار يم و يو با تجربه و مشاهده مستق يميسال با استفاده از مصاحبه دامداران و چوپانان قد 5بمدت ن مراتـع كـه از يـ دهـد دامـداران ا مـي ج نشـان يشود، انجام شد. نتا مي ها انجامين دامداريكه در ا ييتهايه فعالياز كل

يلـومتر يك 50حركت كرده و فاصله يالقييبهشت به سمت مراتع يباشند در اواخر ارد مي اطراف گرگان يهاروستامرتـع چكـا ، 4ن مراتـع شـامل يـ رسـانند. ا مـي آبـاد ين راه، خود را به مراتـع سـرعل يك شب توقف در بيرا با

ـ باشند. هـر مي دامدار 7تا 4 يباشد كه هر كدام دارا مي ن ، آقا رضا و سلمه چاليكمربنغالمحس ن مراتـع يـ ك از اين مراتـع ين دامداران ايدر ب يكنند. دامدار مي تيم آن را رعايمشخص بوده و همه دامداران حر يسامان عرف يدارا

نامند. اين نوع تعـاون از قـديم مي باشد كه در اصطالح ورمكاري مي تعاون ينوع يدارا يماه بهره بردار 4در مدت امداران مرسوم بوده و هنوز هم بدون تغيير اساسي به قوت خود باقي است و ورمكاري اسـاس كـار االيام در بين د

باشد و عبارتست از : دامداران هر مرتع گوسفندهاي خود را كه تعـداد دام مي دامداري در مراتع ييالق سرعلي آباديك نقطه مناسب داخل مرتع كه اصـطالحاً نمايند و در مي باشد با هم بصورت گله واحد مي هر دامدار دقيقاً معلوم

نگهداري دام در مرتع اعم از دسـتمزد چوپـان و كـارگر، هاي شوند. كليه هزينه مي گويند مستقر مي به آن آرام يا بنهشود. سـازمان مي آذوقه كارگران و ساختن آغل و لوازم و ادوات تهيه لبنيات به نسبت تعداد دام بين دامداران تقسيم

ت ورمكاري عبارتست از : الف) مختاباد (رئيس بنه يا آرام) ب) رمه چـران ج) بـره چـران د) خشـكه و تشكيال چران ه) قوچ چران و) هيزم شكن

آباد استان گلستان ي، سرعليالقيي، مراتع ي، بهره بردارينظام سنت :يديكلهاي واژه

عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي گلستان -1

171 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

منحصر به فرد يهايژگيبا ودر مراتع گرم و مرطوب ياقتصادهاي گز روغن درختچه

1دلخوش يمصطف دهيچك

هـاي و با شكست مواجه شدن پروژه يمرتعدار يطرحها يت اجرايدر عدم موفقع ياز مشكالت اساس يكيمختلـف در جهـت يباشد فلذا استفاده از راهكارهايمذكور م يطرحها يه اقتصادي، نداشتن توجييايو اح ياصالحمبـذول گـردد. گونـه يبـه آن توجـه كـاف يسـت يه طرح باياست كه در هنگام ته ياتينمودن آنها از ضرور ياقتصاد

رشـد يگـرم و مرطـوب بـه خـوب ينگاسـه در نـواح يخانواده مور ياهيگهاي از گونه يكيگز روغن يدرختچه اـ نا در اينگا پرگرين خانواده به نام مورياهاي از گونه يكيد. ينمايم سـتان و يس ياز اسـتانها يعيران در گسـتره وسـ ي

ا گـز يه گز است اصطالحا گز روغن يظاهر شب ين درختچه كه از لحاظ نمايا بلوچستان و هرمزگان پراكنش دارد . 45تـا 20وه كپسول به طـول يم يو دارا يخوشه اهاي نيمتر داشته و گل آذ 5تا7ن يب يشود و ارتفاعيده ميرخ نام

م بـا گسـترش يضـخ يبافـت اسـفنج يشه آن دارايباشد. ريمشكل يعدد دانه پسته ا 18تا10متر كه شامل يسانتگـز د.ينمايدو چندان م يط سخت را نسبت به كم آبيآب باال كه تحمل شرا ياد و قدرت جذب و نگهداريز يطول

ان و بهـره بـرداران محسـوب ياز روسـتائ ياريبسـ يبـرا يو منبع درآمد مناسـب يكامال اقتصاد يروغن درختچه امتعـدد هـاي ،اسـتفاده يشه ،بذر و روغن استحصـال يل پوست ،برگ،گل،صمغ ،ريآن از قب يتهاه قسميگرددكه كليم

ـ يد روغن بـه روش كـامال سـنت يدارد. عملكرد تول يو صنعت ي، بهداشتي،خوراك يدرمان % اسـت و در 20ش از يبن گونـه ياكم در هكتار انكه تريبا توجه به ا ش است.ي% قابل افزا40زه تا يمناسب و مكان يصورت استفاده از روشها

ـ پا 60ر تا حد اقل يآبگهاي يباشد و در هاللياصله م 15تا10ن يب يعيشگاه طبيدر رو ش اسـت ، لـذا يه قابـل افـزا يب بهـره بـرداران يال در هر هكتار درآمد نصـ يون ريليم15ش از يب يد روغن به روش سنتيساالنه فقط در بحث تول

ر يـ ستان و بلوچستان نشان داد كه امكـان تكث ير استان سيابگ يهايدر هالل ن گونهيخواهد نمود. ضمنا تجربه كشت اقابـل يه اقتصادين گونه مناطق از توجيدر ا يمرتعدار يد وار بود كه طرحهايتوان اميوجود داشته و م يآن به راحت

برخوردار باشند. يقبول و مطمئن نگايمور ،روغنير،طرح مرتعداريآبگ يگز روغن،هالل:يديكلهاي واژه

دانشجوي كارشناسي ارشد علوم مرتع -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 172

ه به بخش مرتع يورود دانش و سرما يبرا يراهكار يت بهره وريريمان مديپ

1پور ين بدريحس دهيچك

ت اسـف بـار ين وضعيا يبرا يكنند كه اگر چاره ا ي ميرا ط ينزول يروند يفيو ك يمراتع كشور از بعد كماز يمشـاهده نخواهـد شـد. برخـ يزيـ ر، چيد كه از مراتع خوب جـز در تصـاو ينخواهد پائ يريده نشود ديشياند

بهره بـرداران و يه ماليو ضعف بن ي، كم سواديسواد ياز ب ياء مراتع را ناشيت و احيريمدهاي يكارشناسان ناكامت يرياء و مديتوان به اح مي ن دو نقص برطرف شودين باورند كه اگر ايدانند و بر ا ي ميمرتعدارهاي ان طرحيمجر

از افراد متمول و عالقمنـد كـه عمومـاً يشود كه برخ مي هم مشاهده يگر موارديد يبود. از سو دوارينه مراتع اميبه ارائـه هـا ا ادارات تابعـه در اسـتان ياخذ مرتع به سازمان و يبراهايي دارند درخواست ييا روستايو يريشه عشاير

د يورود دامدار جد يبراهايي تيمحدودسازمان هاي استيباشند اما با توجه به س مي ريگيدهند و به شدت هم پ ميموجود و ين مجريكه ب "يت بهره وريريمان مديپ "به نام يشود با راهكار مي وجود دارد. اما يبه عرصه مرتعدار

ب كـه پـس از يـ ن ترتيش برد. به ايبرنده را به پ –برنده –برنده يك بازيشود مي ه منعقديصاحب سرما يمتقاض متوقف مانده بـه اجـرا در يمجر يطرح كه به واسطه كم بضاعت يه، اجرايبه صاحب سرمات مرتع يريمد يواگذار

از يمجـر ينكـه دامهـا يد نخواهد كرد. ضمن ايطرح تهد يبهره بردار را از بابت اخطار عدم اجرا يد و خطريآ مين يواهـد شـد كـه بـد اء خيـ ز اجرا شده و عرصـه اح ين يند. عالوه بر موارد فوق طرح مرتعدارينما مي فيمرتع تعل

منعقـد و بـه يمـان ين پيكه چنـ يز برنده سوم خواهد بود. در صورتين يزداريب سازمان جنگل ها، مراتع و آبخيترتخواهـد شـد كـه يب وينصـ يارتقاء بهره ور يريد و به تعبيش توليه از محل افزايد سود صاحب سرماياجرا در آ

ش بهـره يافـزا يه بـرا ياست صاحب سـرما يهيرد. بديگ مي تعلق يطرح مرتعدار ين سود هم به مجرياز ا يبخشرا بـاالتر يزان بهـره ور يـ ش تر مياستفاده خواهد كرد تا هر چه ب يالن و كارشناسان مرتع دارياز فارغ التحص يور

الن يمان امكان اشتغال فارغ التحصين گونه پيشدن ا ياتيب در اثر عملين ترتيدش شود. به ايعا يشتريبرده و سود بو ارائه شـده يمان بررسين پيمختلف نقاط ضعف و قوت ا ياين مقاله از زوايز فراهم خواهد شد. در اين يمرتعدار

است. ه يد، سرماي، توليمان، بهره وريمرتع، پ :يديكلهاي واژه

كارشناس دفتر امور مراتع -1

173 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

شيميايي در مراتع چهارباغ گرگان يارزيابي اقتصادي استفاده از كودها

،3، منصور مصداقي2گالستيان ، مرجان1ييلطف ا... پارسا 5، محمد پاسندي4سيد علي حسيني

چكيده

تواند به خود اختصـاص مي كود پاشي در مراتع ايران، بخش قابل توجهي از بودجه يك دامدار راهاي طرحو افـزايش بـازدهي آنهـا و صـرفه ها تواند سبب صرفه جويي در هزينه ي ميكودپاشهاي دهد ارزيابي صحيح طرح

يقـ يچهاربـاغ، تحق يالقييدر مراتع يمختلف كودپاش يمارهايت ييكارا يدامدار باشد. با هدف بررس يبرا يصاداقتعلوفـه در يفـ يو ك يد كميتول يريانجام گرفت. اندازه گ ييايميش ير مختلف كودهايمار و سه تكرار با مقاديت 6با

انجام شد. مقادير كمي توليـد در تمـامي تيمارهـا يكسال بعد از كود پاشيو يسال كودپاش 2مختلف در يمارهايتاندازه گيري شد. مقدار پروتيين موجود در علوفه بر اساس مقدار ماده آلي موجـود در علوفـه بدسـت آمـد. ارزش

درصـد و ارزش 5/16براي گياه يونجه بـا متوسـط پـروتئين 1389پروتئين توليد شده بر اساس قيمت پايه در سال ريال بدست آمـد. پـس از كسـر 33/233ل تعيين شد. بر اين اساس قيمت واحد هر واحد پروتئين ريا 3850ريالي

، مقادير خالص ارزش اقتصادي هر تيمار محاسبه گرديد بر ايـن اسـاس و بـا توجـه بـه نتـايج يكودپاشهاي نهيهزش دهـد يمرتع را افـزا يتصادمارها توانسته است ارزش اقيباٌ در اكثر تيتقر يدهد كه كودپاش مي محاسبات كه نشان

د داراي تفاوت معناداري با ديگر تيمارها بـوده ياستفاده گرد NPKلوگرم كود يك 90كه در آن به مقدار 2مار ياما در ت ن ارزش افزوده را در اين تحقيق داشته است. يشتريو ب

ي، كودپاشيمراتع چهارباغ ، ارزش اقتصاد: يديكلهاي واژه

عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان گلستان -1 مدير گروه اگرواكولوژي دانشگاه كشاورزي ايروان -2 شاورزي و منابع طبيعي گرگاناستاد دانشگاه ك -3 عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان گلستان -4 عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان گلستان -5

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 174

هاي ر ميزان تمايل بهره برداران جهت انعقاد قرار داد اجراي طرحبررسي عوامل موثر ب مرتعداري از ديدگاه كارشناسان

(مطالعه موردي مراتع شهرستان بجنورد)

3ياسكوئ يرضا احمدي، عل2يدري، قدرت اله ح1ياكبر عامر يعل چكيده

انعقاد قراداد در اجراي طـرح هاي عرفي جهت برداران در بعضي از سامانضعف همكاري و عدم تمايل بهرههاي اساسي بوده كه توجه كارشناسان را در بخش مديريت مرتع بـه خـود معطـوف هاي مرتعداري يكي از چالش

هـاي برداران جهت انعقاد قرار داد اجراي طرحاست. هدف اين مطالعه بررسي عوامل موثر بر ميزان تمايل بهرهنمودههـاي عرفـي، ميـزان همكـاري بهـره ملي مانند وضعيت كيفي و شـرايط سـامان مرتعداري است. در اين مطالعه عوا

هاي عرفي، نوع بهره برداري و وضـعيت هاي مرتعداري، تعداد بهره برداران در سامانبرداران در تهيه و تدوين طرحگيـري نمونه هاي عرفي از ديدگاه كارشناسان مورد بررسي قرار گرفت. اساس روشاقتصادي بهره برداران در سامان

نمونه با استفاده از فرم كوكران تعيين گرديـد. ابـزار تحقيـق پرسشـنامه بـوده و 31است و تعداد تصادفي ساده بوده،آمـاره كـاي اسـكوآر و spss16 آوري شده پس ازكد بندي بـا اسـتفاده از نـرم افـزار هاي جمعاطالعات پرسشنامه

دهـد از ديـدگاه هـاي ايـن پـژوهش نشـان مـي ار گرفت. يافتهضريب همبستگي اسپيرمن مورد تجزيه و تحليل قربردار، وضعيت كيفي و شرايط طبيعي مراتـع برداران، تعداد بهره كارشناسان بين عواملي مانند وضعيت اقتصادي بهره

قـاد بـرداران جهـت انع هاي مرتعداري با ميزان تمايل بهرهبرداران در زمان تهيه و تدوين طرحو ميزان همكاري بهره-داري وجود دارد ولي بين نوع بهره برداري بـا ميـزان تمايـل بهـره هاي مرتعداري رابطه معنيقرار داد اجراي طرح

داري وجود ندارد و مستقل از هم ميباشـند كـه هاي مرتعداري رابطه معنيبرداران جهت انعقاد قرار داد اجراي طرحعرفـي منطقـه هاي از نوع حقوق عرفي يكسان در اكثر محدودهتوان استفاده گروهي و برخورداري داليل آن را مي

هـاي برداران جهت انعقاد قرار داد اجـراي طـرح شود كارشناسان براي افزايش تمايل بهرهتحقيق دانست. توصيه مير كمتـر بردا هاي عرفي كه بستر اجتماعي پايدارتر، شرايط اقتصادي باالتر، تعداد بهرهمرتعداري اقداماتي را در سامان

و وضعيت كيفي مراتع بهتري دارند، بعمل آورند. برداران مراتع، كارشناسان منابع طبيعي ، خراسان شماليقرار داد طرحهاي مرتعداري، بهره :يديكلهاي واژه

استاديار پژوهشي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان شمالي -1 و منابع طبيعي ساري استاديار دانشگاه علوم كشاورزي -2 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه آزاد اسالمي واحد نور -3

175 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

49معرفي عملكرد و دستاوردهاي كميسيون بند نونمرتعي كشور از ابتدا تا كهاي در احقاق حقوق بهره برداران عرصه

4، منصور جعفر كريمي3، عليرضا اميري ملكي2، فاطمه مهدوي1ناصر سماوي

چكيده

ت در يرينـان در مـد ين از عرصه مراتع، ثبـات و اطم يشدن جنگلها و مراتع ، و كوتاه شدن دست مالك يبا ملد يـ گرد ياز ذهن تلقا دور ير ممكن و ياز مراتع غ يو بهره بردار يزيجه برنامه ريده و در نتيعرصه خدشه دار گرد

بـوده كـه يمرتع اقـدام يزيمم مراتع، نقش حساس و مهم خود را نشان داد. ييرقهقراياز عوامل س يكي يبه عبارتمشخص به صـاحبان عـرف همـان هاي ف دام در عرصهيد كه تعليگرد مي بهره بردار مجاز، باعث ييضمن شناسا

را بـين بهـره بـرداران هايي ن امر چالشيفاقد پروانه گرديد كه هماختصاص يابد و مانع از چراي دام افراد ها عرصهـ ي، گروه1369دستورالعمل صادره در سال 49بند ين اعتراضات در اجرايبه ا يدگيرس ينمود. برا مي جاديا ش يپكـاهش اقدامات انجام شده گرچـه رونـد ند.ينما مي مات الزم را اتخاذيو تصم يمربوطه را بررسهاي و پرونده ينيب

را حـداقل ير نزوليتواند س مي توان گفت كه روند اعتراضات نمي تيهنوز با قاطع يسازد، ول مي انيرا نماها يبررسابـد، يادامـه يشـتر يت بيـ ت چـرا، بـا قاطع يريو مـد ها داشته، چراكه، هرچه كنترل پروانه يگذشته درپهاي در سال

كه يآنچه كـه مسـلم اسـت، در صـورت يول بارز خواهد شد. مرتع يزيمم يدر اجرا يات اتخاذياعتراضات به تصمـ مردم به حقوق خود و پره يابيرد، ضمن دستيمراتع مدنظر ادارات كل قرار گ يزيح دستورالعمل مميصح ياجرا ز ي

جه وصول به هدف پوشش بهتر مراتـع ، يتوسط بهره برداران و در نت يتيريبه ثبات مد ياز اشتباهات، امكان دسترس واهد بود. سهل تر خ

تيريمرتع، مد يزيحقوق بهره برداران، مم :يديكلهاي واژه

كارشناس ارشد بازنشسته دفتر فني مرتع ، سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري -1 ،دفتر فني مرتع ، سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداريكارشناس ارشد گروه مرتعداري -2 وه مرتعداري، دفتر فني مرتع ، سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداريكارشناسان ارشد گر -3 كارشناس ارشد بازنشسته،دفتر فني مرتع ، سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 176

ز اسد آباد نهبندانيحوزه آبخ ياهيب پوشش گيدر تخر ينقش عوامل انسان يبررس

4يي، اكرم اللوزا3يصابر ي، مرتض2ياريرضا شهري، عل1محمدرضا دهمرده قلعه نو دهيچك

ش يرامون خـو يط پيكند تا بر مح مي خود تالش ييغذا يازهاين نيژه تاميخود بو يازهاين نيانسان جهت تاماز منـابع يب منابع توام بوده است. بهـره بـردار يه و تخريرو يب يهايها با بهره برداريازمنديابد. عموما رفع نيتسلط

سـانها ان يرا تجربه كرده است. زنـدگ يگوناگونهاي وهيش يان متماديگوناگون و در طول سال يدر كشورها يعيطبح بوده است. امـروزه مشـخص يد شونده در بستر تاريتجد يعيهمواره بر اساس دانش و تجربه استفاده از منابع طب

و فرهنگ مردم هماهنگ نبـوده و يچنانچه با خلق و خو يزين برنامه ريتر يقات با عالين تجقيشده است كه بهترق بـه منظـور يـ ن تحقيـ كست مواجـه خواهـد شـد.در ا آن لحاظ نشود در اجرا با ش يو اجتماع ياقتصادهاي جنبه

ـ منطقه با استفاده از فرمول كوكران اقدام به نمونه گ ياهيب پوشش گير گذار در تخريتاث يشناخت عوامل انسان يريتحـت يون خطيبدست آمده از آنها با استفاده از آزمون رگرسهاي ل پرسشنامه از بهره برداران نموده كه دادهيو تكمـ م يرهـا يدهـد كـه متغ مـي نشانها ل دادهيه و تحليل قرار گرفته است. تجزيه و تحليمورد تجز spssار نرم افز زان ي

بهـره يت اقتصـاد ياز منطقه، سن بهـره بـرداران، بعـد خـانوار، وضـع يبهره برداران، سابقه بهره بردار ين زراعيزمهسـتند كـه در يران از جملـه عوامـل انسـان بهـره بـردا يو تعداد واحد دام ير كشت اراضيزان سطح زيبرداران، م

بهـره يو اجتماع ياقتصاد ياز فاكتورها يشود كه برخ مي جهين نتيمنطقه نقش دارند. بنابرا ياهيب پوشش گيتخر باشند. مي ر گذاريحوزه تاث ياهيب پوشش گيبرداران منطقه بر تخر

هبندانب، پرسشنامه، اسد آباد ني، تخريعوامل انسان: يديكلهاي واژه

عضو هيات علمي دانشگاه زابل -1 عضو هيات علمي دانشگاه زابل -2 عضو هيات علمي دانشگاه زابل -3 داري دانشگاه زابلدانشجوي كارشناسي ارشد آبخيز -4

177 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

يخرمن يرايكت يو اجتماع يارزش اقتصاد يبررس رم استان اصفهانيجوب شهرستان سم يدر مرتع عال

5ي، غالمرضا طاهر4يرطالبين مي، آبت3يدري، مسلم ح2ي، ساراذاكر1يسحرذاكر

دهيچك

اده از باشـد اسـتف مـي يو جنگلـ ياهـان مرتعـ يسـتگاه انـواع گ يفـراوان، ز ييران با تنوع آب و هوايكشور ان گونـه محصـوالت در يـ ش كـاربرد ا يده است. افـزا يش بشر شروع گرديداي، از زمان پيو فرع يمحصوالت اصل

توسـعه يد بـازار كشـورها يشد يافته و تقاضايكمتر توسعه يكار ارزان در كشورها يرويع مختلف، وجود نيصناجـاد گـردد. ياهـا از گونـه يانهـدام تعـداد ، خطريراصوليغ يمناطق با بهره بردار يافته، موجب شده كه در بعضي

هكتارانجام شده است. 31/5058رم استان اصفهان به مساحت يجوب شهرستان سم يحاضر در مرتع عال يمطالعه ،يي، اشـتغالزا يكـ ير ژنتي، حفظ و توسـعه ذخـا يخرمن يرايشگاه گون مولد كتياء روين طرح با هدف حفظ و احيا

ـ ي، صـادرات غ يصـنعت -ييع داروي، توسعه صنايتوسط افراد محلد ياز بستر تول يبرداربهره ش تـوان يو افـزا يرنفتـ ت يد در ابتـدا يـ ن شده است. بر آورد توليتدو ياصول يل به بهره برداريكشور به منظور ن ياقتصاد مل ر مـاه بعـد ي

ج يانجـام شـد. نتـا و محاسبه تاج پوشش 10*10ك با پالت يستماتيس -يبه روش تصادف يريازانجام آمار نمونه گ 24271 يخرمنـ يرايـ د كتيـ زان كـل تول يـ گرم به ازاء هر مترمربع تاج پوشش و م 2/36نشان داد متوسط گون زرد

ال اسـت. در يـ ر2382639700هـا، نـه يال و جمع هزير 2912520000باشد. ارزش ناخالص محصول مي لوگرميكـ ر 53352360ال و بهره مالكانه ير476527940را يكت يجه درآمد خالص حاصل از بهره بردارينت ال اسـت. تعـداد ي

لـوگرم ينه نظارت به ازاء هركيكنند، مجموع بهره مالكانه و هز مي دايروزه اشتغال پ 60ك دوره ينفر كارگر در 202ي مطالعـات يمنطقـه يو اجتماع يش توان اقتصادياز افزا يج حاكين نتايال است. اير 5770معادل يبرداشت يرايكت

د.باش مي يخرمن يراي،گون زرد،كتيك،توان اقتصاد مليستماتيس-يرم، تصادفيجوب،سم يعال :يديكلهاي واژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مديريت مناطق بيابان -1 دانشجوي كارشناسي ارشد مديريت مناطق بيابان -2 كارشناس باغباني اداره كل منابع طبيعي استان اصفهان -3 كارشناس ارشد مديريت مناطق بيابان، اداره كل منابع طبيعي استان اصفهان -4 ه كل منابع طبيعي استان اصفهانكارشناس جنگلداري ادار -5

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 178

مراتع با استفاده از روش جايگزيني مواد غذايي خاك فرسايش اقتصادي تلفات برآورد)NRCM( مطالعه موردي: مراتع ) ز قهرود كاشان)يحوزه آبخ

5و رضا ياري 4، ياسر قاسمي آريان 3نژاديميمقروزه ي، ف 2، مسعود نصري 1گانهيحسن

دهيچك

هـاي مختلـف از شوند كه در ايجاد و يا محو تمدنآب و خاك از جمله مهمترين نعمات الهي محسوب مياند و امروزه نيز از مهمترين عوامـل مـؤثر در رشـد و شـكوفايي اقتصـادي كشـورهاي داشته nديرباز نقش اساسي شـود. هـاي انسـاني تشـديد مـي ند. فرسايش خاك يك فرايند طبيعي است كه در اثر فعاليتآيمختلف به شمار مي

نتيجه فرسايش، كاهش حاصلخيزي خاك و از بين رفتن مواد آلي از جمله نيتروژن، فسفر و پتاسيم اسـت. كـاهش ميدني، توليـد ها، كاهش توليد برق، كاهش كيفيت آب آشـا پوشش جنگلي، كاهش توليدات زراعي، افزايش سيالب

رسوب و غيره آثار مستقيم و غير مستقيم فرسايش خاك هستند. با توجه به اينكه فرسايش خاك يكـي از مباحـث هـاي هاي آينـده بـه عنـوان يكـي از چـالش باشد و در دههمهم در زمينه توسعه پايدار و مسائل زيست محيطي مي

بـرآورد هـدف از تحقيـق حاضـر گـردد، ي) محسوب مـي ژه در بخش منابع طبيعي و كشاورز وياساسي جهان (به-در مراتع حوزه آبخيز قهرود كاشان با استفاده از روش جايگزيني مواد غـذايي مـي خاك فرسايش اقتصاديتلفات

تن در هكتار در سـال MPSIAC ،58/9باشد. ميزان فرسايش خاك در مراتع حوزه مورد مطالعه با استفاده از روش تن در سال برآورد 04/87095هكتار است، كل ميزان فرسايش در منطقه 34/9091ساحت حوزه كه و با توجه به م

منطقه مورد مطالعه با استفاده از روش جـايگزيني مـواد غـذايي بـراي خاك فرسايش اقتصادي گرديد. ميزان تلفاتاد كـه هزينـه فرسـايش مسـتقيم چهار عنصر اصلي (نيتروژن، فسفر، پتاسيم و منيزيم) محاسبه گرديد. نتايج نشان د

ريال بوده است. 681868078خاك حوزه حوزه آبخيز قهرود كاشان. ، روش جايگزيني مواد غذايي، مراتعفرسايش اقتصادي تلفات : يديكلهاي واژه

دانشجوي دكتري مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي گروه احيا مناطق خشك و كوهستاني. -1 دكتري آبخيزداري و عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد اردستان. -2 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران. -3 وي دكتري بيابانزدايي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران.دانشج -4 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران. -5

179 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

مرتعداري هايطرح قالب در مراتع واگذاري اثرات يل اقتصاديتحل ) وهلوس كو لوس يالقييمراتع : ي(مطالعه مورد

3 ييم رضاي، رح2يبهجو ، سحر غفار ، فرشاد كيوان 1ساالر اله روح

دهيچكدر يو فنـ ين اقـدامات علمـ ياز نخسـت يمرتعـدار يهـا ح از مراتع در قالب طرحيصح يبرداراصالح و بهره

قالـب در اتـع مر مالكيت واگذاري موفقيت عوامل اثرگذار بر ميزان يابيارز مطالعه اين ران است. هدفيا يمرتعدار

ـ تحق .اسـت ذيـربط كارشناسـان و ه)كولوس( لوس يالقييمرتعداران مراتع نظر از استفاده بامرتعداري هايطرح ق ياز دو نوع پرسشنامه مربوط به كارشناسان و مرتعـداران يداني. در روش مانجام شد يدانيو م يوه اسنادير به شضحا

نفر از مرتعـداران 20نفر از كارشناسان مراتع و 24ق شامل ين تحقير اد يمورد بررس يد. جامعه آمارياستفاده گرد متغيرهـاي رابطـه بـين داد كـه نشان اسپيرمن همبستگي آناليز نتايج .باشديمكاسگرمحله يروستا ي(دامداران) اهال

تلفيـق و احيـاء مراتـع و اعتبارات، اصـالح طريق از بردارانبهره خانوار توان اقتصادي بردن باال برداران،بهره آموزش

وجـود يرابطه مثبت مرتعداري هايطرح قالب در مراتع سازيدر خصوصي موفقيت ميزان متغير با دامداري و زراعتاز وجـود رابطـه تجزيـه و تحليـل رگرسـيوني نشـان از طرفي نتايج.است دار معني درصد 1 دارد و در سطح آماري

-ر آمـوزش بهـره يمراتع، متغ احياء و اصالح طريق از بردارانبهره اقتصادي توان مستقل باالبردن يهامتغير خطي بين

ي ميـزان اعتبارات و متغير وابسـته دامداري و و زراعت تلفيق طريق از بردارانبهره اقتصادي توان برداران و باالبردن 79 مسـتقل ذكـر شـده مجموع، متغيرهاي در دارد كه هاي مرتعداريطرح قالب در مراتع مالكيت واگذاري موفقيت

كنند.ين مييرا تب مراتع مالكيت واگذاري موفقيت ميزان بر مؤثر از عوامل درصد كوهو لوس لوس يالقييت مراتع، مراتع ي، مالكيمرتعدار يهاطرح :يديكلهاي واژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه محقق اردبيلي -1 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه تهران -2 زدايي دانشگاه صنعتي اصفهاناباندانشجوي كارشناسي ارشد بي -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 180

عوامل تخريب مراتع استان همدان از ديدگاه بهره برداران وكارشناسان 2ي سلگيموس، 1حميدرضا وجداني

چكيده

اگرچه فهرست مفصلي ازعوامل تخريب درمنابع علمي و گزارشات قابل دستيابي است، ليكن توافـق عـامي ر آنها بين دست اندركاران وجود ندارد. تفاوتهاي منطقه اي و اقليمـي نيـز ديـدگاههاي يزان تأثيدر مورد عوامل و م

ده عوامل تخريـب بـا توجـه بـه ديـدگاههاي بهـره بـرداران كند. سعي ش مي مربوط به عوامل تخريب را پيچيده تر 272وكارشناسان استان همدان مورد بررسي قرار گيرد و تا حد امكـان مقايسـه گـردد. بـدين منظـور از اطالعـات

پرسشنامه كارشناسان بهره گيـري شـده اسـت. 52پرسشنامه نظرسنجي از بهره برداران و 230پرسشنامه خانوار و دهدكه در مورد عامـل دام بـه عنـوان مهمتـرين عامـل تخريـب مرتـع مي نشانها از تحقيق و مقايسهنتايج حاصل

بـه هـا شود. تبديل به ساير كاربري مي (ازنظركيفيت مرتع) توافق زيادي بين نظرات كارشناسان و بهره برداران ديدهگيرند. درخصوص نـوع كـاربري بـين مي ويژه تبديل به معدن و تبديل به زمين زراعي و باغ در مراحل بعدي قرار

شود، ازجملـه اينكـه بهـره بـرداران بـه قـرق مرتـع مي نظرات كارشناسان و بهره برداران كم و بيش تفاوتهائي ديدهدهند و واگذاري مراتـع بـه عنـاوين مختلـف و يـا مي امتيازي را به عنوان عامل تخريب(بافشار بر ساير عرصه ها)

دانندكه در ديدگاههاي كارشناسان امتيازي نياورده است. به نظرمـي مي ي راعامل تخريبتصرفات با مجوزهاي دولته كمتر در اثر ناآگاهي است و بايد عامل تداوم آن را در عواملي همچون فقر بهـره يرو يب يرسد تخريب ناشي چرا

برداران، سودجوئي فردي و عدم جديت كافي ازسوي دستگاههاي ذيربط جستجو كرد. ب، استان همدانيمرتع، عوامل تخر :يديكلهاي هواژ

اعضاي هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي همدان -2و 1

181 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

كارشناسان دگاهيد از يزداريآبخ و مرتع يهاطرح در مردم يمشاركت مشكالت يبررس ياريختمحال و ب چهار استان يعيطب منابع

4يطهماسب پژمان، 3شيك يدلباز حجت، 2يقنبر احمد ،1عامله ياحمد رضايعل

دهيچك

،يعـ يطب منـابع بيتخر از يريشگيپ يكارها راه نيمهمتر از يكي يزداريآبخ و عمرت يهاطرح ياجرا شك يباجـراي . اسـت يخشكسال و ليس از يناش ياجتماع و يروان ،يمال ،يجان فراوان يهاانيز و خاك و آب رفت هدر

امـر در انيروسـتائ مشـاركت عـدم كـه يطور به بوده زيآبخ يهاحوزه ساكنان گسترده مشاركت ازمنديناين طرحها نـدارد. يگـر يد ثمـره كنديم هاطرح ياجرا صرف را ياديز يهانهيهز نكهيا جز هاطرح ياجرا و ينگهدار حفظ،

دارد به بررسي اين قبيل مشكالت در طرحهاي مرتـع و آبخيـزداري پرداختـه كـه بـا جمـع آن بر يسع قيتحق نياـ بخت و چهارمحـال استانزداري منابع طبيعي مرتع و آبخيهاي آوري اطالعات پرسش نامه از كارشناسان بخش ياري

ـ ا در يشـنهاد يپ يكارها راه و بپردازد يزداريآبخ و يكيولوژيب يهاطرح در مردم يمشاركت مشكالت شناخت به ني ،يقـانون يهـا تيمحـدود : از عبارتنـد يمردم مشاركت مشكالت نيمهمترنتايج نشان داد كه . دينما ارائه خصوص

به و شتريب صيتخص عدم ك،يولوژيب يهاتيفعال به نيمسئول توجه عدم ،يمال يهاتيحدودم ،يفن يهاتيمحدودنتايج مويد ايـن امـر اسـت .نمود اشاره متخصص يهاروين كمبود ،يكيمكان و يكيولوژيب يهاپروژه اعتبارات موقع

ر نخواهد بود. يبدون توجه به موارد فوق امكان پذ يزداريمرتع و آبخ يهابه اهداف طرح يابيدست كيولوژيب يهاتي، فعاليمرتعدار يها، طرحيت قانونيمحدود ،يمردم مشاركت :يديكلهاي واژه

شهركرد دانشگاهي زداريآبخ ارشدي كارشناس انيدانشجو -1 شهركرد دانشگاهي زداريآبخ ارشدي كارشناس انيدانشجو -2 شهركرد دانشگاهي زداريآبخ ارشدي كارشناس انيدانشجو -3 شهركرد دانشگاه نيزم علوم وي عيطب منابع دانشكده ارياستاد -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 182

يمرتعهاي ق در عرصهيحر ياثرات اقتصاد يبررس استان زنجان ) ي(مطالعه مورد

3يفرحناز خان ،2يد معانيمج، 1سالم پور يكبر

ده يچك

ات موجـودات را يـ در ح ين بوده و نقش مهمـ يستم كره زميناصر مهم اكوساز اجزاء و ع يكيمراتع به عنوان گر موجـب كـاهش يد يغلط ازسو نادرست و يهايك سو و بهره برداريت از يش روزافزون جمعيبعهده دارند افزا

ـ يريشك بحران و خسارات جبران ناپـذ ين روند بيا يده است كه طيسطح مراتع گرد خواهـد داشـت يرا در پـ از ا ياديـ وسـعت ز يصالح هر ساله شاهد نـابود يمراجع ذ يمنتشره از سو يآمارها.براساس ن منـابع بـا ارزش ي

ـ باشـد. درا ي مـي عـ ياز عوامـل طب يناش يبرخ ازآنها به دست انسانها و يم كه برخيباش مي ان بـا توجـه بـه يـ ن ميو مهمتر از همه ييت غذايامن ييسو از يمرتعهاي به مراتع، خسارات وارده به عرصه ينيو پروتئ يلبنهاي يوابستگ

ـ يق و اثـرات تخر يـ جـاد مسـئله بحـران حر يرا به دنبال خواهد داشت لذا ا يطيست محياثرات مخرب ز آن در يبح در حفـظ و يصـح يروشـها يريبكارگ و يبهره بردار ت ويريح در مديو لزوم توجه صح يعيبخش منابع طب

ـ انجـام گرد ين مقاله كه با روش كتابخانه ايد. در ارسيبه نظر م يحراست از آن الزم و ضرور ـ ده دري يبررسـ يپ م .يباش ي ميعيمنابع طبهاي بهره برداران از عرصه يابعاد اقتصاد ق برياثرات حر

زنجان ،اقتصاد ق،يحر ،مرتع :يديكلهاي واژه

دانشجوي كارشناسي ارشد اقتصاد كشاورزي دانشگاه آزاداسالمي واحد كرج -1 دانشجوي كارشناسي ارشد جنگل دانشگاه آزاد اسالمي واحد الهيجان -2 جدانشجوي كارشناسي ارشد اقتصاد كشاورزي دانشگاه آزاداسالمي واحد كر -3

183 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

اصالح و احيايي مرتع هاي ارزيابي مجريان (پيمانكاران) عمليات تان چهارمحال و بختياريدر اس

3، صفرعلي بيگي2، رحمان توكلي 1عليمحمد محمدي

چكيده

مرتعداري بخش اعظمي از مفاد طرح را در بـردارد كـه بـا اجـراي آن بـه هاي عمليات اصالح و احيا در طرحگـروه 5توسط مرتعداري از گذشته تاكنون هاي يابيم. انجام عمليات اصالح و احياء در طرح مي اهداف طرح دست

پيمانكار مختلف شامل مرتعداران، پيمانكاران بومي محلي، پيمانكاران غيربومي، فارغ التحصيالن بخش كشاورزي و گيرد. در اين تحقيق در يك دوره شش ساله مي خدماتي با نظارت بخش دولتي صورتهاي منابع طبيعي و شركت

ي (كپه كـاري)، بذرپاشـي، ذخيـره نـزوالت آسـماني در ) عمليات اصالحي و احيايي شامل، بذركار1383-1388(منتخب در طرحهاي مرتعداري كه توسط انواع مختلف از مجريان اجرا گرديـده مـورد ارزيـابي هاي برخي از مكان

اجـرا هـاي شاخص شامل سطح عمليات اجرا شده، مدت زمان اجرا،كيفيت عمليـات 6قرار گرفته است و با تعيين اظت عمليات اصالح و احيايي پس از اتمـام پـروژه و همچنـين وقـوع مشـكالت اجتمـاعي شده، ماندگاري و حف

مختلـف پيمانكـار و هـاي احتمالي مورد ارزيابي قرار گرفته است. در ادامه با آزمون مقايسه اي توكي در بين گروهدارد در صـورتي يم تجزيه واريانس در نهايت نقاط قوت و ضعف هر مجري شناسايي شده است. اين تحقيق بيان

تواننـد در اولويـت مـي كه مرتعداران ذيحق مراتع تقويت گردند و مشكالت اجتماعي حاكم بر مرتع تعـديل يابـد، اصالح و احيايي در مرتع قرار گيرند، چرا كه برتري دو شاخص ماندگاري و حفاظـت عمليـات هاي انجام عمليات

باشـد. مـي سبت به ساير پيمانكاران از جمله نتـايج ايـن تحقيـق توسط مرتعداران نها اصالحي بعد از اجراي پروژهدهد، فارغ التحصيالن بخش منابع طبيعي و پيمانكاران محلي نيـز چنانچـه همـاهنگي الزم را بـا مي نشانها بررسي

را با كيفيت مورد انتظار اجرا نمايند.ها توانند اجراي پروژه مي مرتعداران داشته باشند، عمليات اصالح و احيايي، پروژه، شاخص، پيمانكاران، مرتعداران. : يديكلهاي واژه

و مدرس دانشگاه جامع علمي كاربردي كارشناس ارشد مرتعداري : اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان چهارمحال و بختياري -1 كارشناس مرتع اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان چهارمحال و بختياري ودانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه شهركرد -2 ع اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان چهارمحال و بختياريكارشناس مرت -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 184

يمراتع استان مركز يايبرداران در حفظ و احعوامل مؤثر و بازدارنده بر مشاركت بهره يبررس

5يروهابيسادات م هيو هان 4ي، جعفر مقدس 3يدي، احمد سع 2يفراهان يبرغان ي، مهد 1ينجم يمجتب

دهيچكـ آ يشمار مـ د شونده بهيتجد يعين منابع طبياز ارزشمندتر يكي يكشور مراتع در هر يد كـه بـا بهـره بـردار ي

ـ فـا كنـد. تخر يا ييغـذا يهـا يازمنـد ين نيدر حفاظت آب و خاك و تـام يتواند نقش مهم يم ياصول ب مراتـع، يكـه ييداشت . از آنجـا دنبال خواهد را به يابانيب يز گردهايش ريو افزا يش خاك، خشكساليمانند فرسا ييامدهايپ

توانـد نقـش يمـ يد، لذا مشاركت مردميآ يشمار م مراتع به يايا احيب و يتخر ين پارامترهاياز مهمتر يعامل انسانمراتـع كشـور يايـ و حفـظ و اح يعيب روزافزون منابع طبيدر توسعه و عدم روند تخر يرا از لحاظ اجتماع يمهم

ها صورت گرفته است. روش ق در آنيانتخاب شده و تحق ين استان مركزن پژوهش چهار شهرستايد. در ايفا نمايابـرداران مراتـع ، اطالعـات مـورد نظـر از بهـره و ابزار تحقيق پرسشنامه بوده كه از طريق مصـاحبه يشيمايق پيتحق

زند هـاي اراك، تفـرش، سـاوه و شـا بردار مرتع شهرسـتان نفر بهره 20417 يده است. جامعه آماريگرد يآور جمعـ مـورد محاسـبه گرد 377باشند. حجم نمونه با استفاده از روش كـوكران مي و يا طبقـه ير يـ گ د. از روش نمونـه يپرسشنامه تكميـل و 348برداران آن روستاها تعداد ن بهرهياز ب يك، روستاها مشخص و به صورت تصادفيستماتيس

تجزيـه و تحليـل SPSSبا اسـتفاده از نـرم افـزار شده ياطالعات جمع آور د قرار گرفت.ييمورد تأ ينيپس از بازبو ي، آزمون مربـع كـا يازجمله فراواني، جداول توافق يو استنباط يفيتوص يق آمارهايرها از طريد. بررسي متغيگرد

د: يج حاصل گردين نتايرمن صورت گرفت و اياسپ يهمبستگ

مـورد ياجتمـاع -يو اقتصاد يامتر عوامل فردبرداران، دو پار ر عوامل مؤثر بر مشاركت بهرهيتأث يدر بررس -1ن رابطـه يشـتر يفه، بيگران و احساس وظيعالقه به كار با د يرهاي؛ متغيسنجش قرار گرفت كه در پارامترعوامل فرد

ـ ؛ تنهـا متغ ياجتمـاع - يمثبت را به خود اختصاص داد و از پارامتر عوامل اقتصاد يو همبستگ يدار يمعن جـاد ير اي را نشان داد. يدار ين، رابطه معنييپا يها گروه يفرصت برا

ـ مورد سنجش قرار گرفتند كـه از ا ييو اجرا يعوامل بازدارنده، دو پارامتر ساختار يدر بررس-2 ان پـنج يـ ن ميدخالـت، ل، عـدم ي، عدم اعتماد، اجبار و تحميمشاركت يها در برنامه يتوجه يو ب يعالقگ ي، شامل؛ بير ساختاريمتغمعكوس را نشـان يو همبستگ يدار ين رابطه معنيشترينه مشاركت، بيبرداران در زم بهره يم آگاهم نكردن و عديسه

ن و يازهـا و انتظـارات، قـوان ين؛ بـرآورده نشـدن ن يتحـت عنـاو يير از پارامتر عوامل بازدارنده اجرايداده و سه متغمعكـوس را بـه خـود يهمبسـتگ بيبا ضـر يدار ين رابطه معنيشتريز بيت دولت، نيو عدم حما يليمقررات تحم

اند. اختصاص داده

اء مراتع، عوامل مؤثر، عوامل بازدارنده، استان مركزي.يمشاركت، بهره برداران مرتع، حفظ واح: يديكلهاي واژه

عضو هيئت علمي بخش اقتصادي اجتماعي، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مركزي. -1 محقق بخش اقتصادي اجتماعي، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مركزي. -2 سازمان جهاد كشاورزي استان مركزي.كارشناس گروه توسعه روستايي، -3 محقق بخش اقتصادي اجتماعي، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مركزي. -4 كارشناس بخش اقتصادي اجتماعي، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مركزي. -5

185 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

يزداريمرتع و آبخ يهايعوامل موثر بر مشاركت زنان در تعاون گان استان فارس)ينوا ي(روستا

4، پژمان طهماسبي3انيبه نظري، ط2ي، سحر غفار1عباس حيدري

دهيچك

ـ انگيها را برمـ است كه آن يگروه يهاتياشخاص در موقع يو عاطف يذهن يريمشاركت، درگ يزد تـا بـرا يشـه يف سه اندين تعريدر ا ك شوند.يت كار شريمسئول در دهند و ياريگر يكديبه يگروه يهابه هدف يابيدست

، زنان نه تنها موضوع و هـدف هـر يانسان يروياز ن يميت. به عنوان نين و مسئولداد يارير شدن، ينهفته است، درگق درمنطقـه يـ ن تحقيند. ايآيز به شمار مين يو اجتماع يبرد اهداف توسعه اقتصادشيهستند بلكه عامل پ ياتوسعه

زنـان يمنـد تيال عدم مشاركت و رضيآن شناخت دال يگان از توابع شهرستان داراب انجام شد كه هدف اصلينواـ بود. اطالعات مورد استفاده از طر يشيمايق از نوع پيمنطقه مذكور بود. روش تحق يزداريمرتع و آبخ يدر تعاون ق ي

و مشـاركت زنـان در يمنـد تيعوامل موثر بر رضـا يعدد بود حاصل شد. به منظور بررس 41پرسشنامه كه شامل زنـان از يـي زالدهد كه نقش شركت در اشتغايق نشان ميج تحقيتاد. نياسكور استفاده گرد يها از آزمون كايتعاون

ر آن بـر يو تاث يياجرا يهااست. لذا توجه به برنامه ين تعاونيو مشاركت زنان در ا يمندتيل رضاين داليعمده تريئـت مشاركت، عـدم اعتمـاد بـه ه يل عدم مشاركت و استقبال زنان براين داليتراست. عمده يضرور ييزااشتغال

يهـا ن كـالس يب يخوانها و عدم همپروژه ياجرا ياز اعضا برا ين عدم نظر خواهيو همچن يره شركت تعاونيمد باشد.ياز اعضا ميبرگزار شده با نوع ن يآموزش اسكور يگان، كاي، نوايمشاركت زنان، تعاون: يديكلهاي واژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتع دانشگاه شهركرد -1 ارشد مرتع دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهراندانشجوي كارشناسي -2 كارشناس مرتع -3 استاديار اكولوژي مرتع دانشكده منابع طبيعي و علوم زمين دانشگاه شهركرد -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 186

ناطق روستايي و عشايري در م يبرداران مرتع بين بهره ينيب جيل ضريتحلمقايسه و )ياريبخت ز بازفت در استان چهارمحال وي: حوزه آبخي(مطالعه مورد

4ل پوريه جلي، مرض3يميابراه الهعطا ،2ب ونديغر يخدر الهحجت ، 1يپژمان طهماسب

دهيچكررسـي صورت گرفته است كه ب يدر طي پنجاه سال گذشته تغييرات زيادي در شيوه زندگي بهره برداران مرتع

ت موضـوع فقـر در مباحـث توسـعه يبا توجه به اهمتواند كمك قابل توجهي به مديريت مراتع داشته باشد. آن مي يقات گسترده در اين زمينه، هدف از انجام اين تحقيق، اندازه گيـري شـدت فقـر و نـابرابر ياقتصادي و لزوم تحق

باشد. به ايـن مي بين بهره برداران عشايري و اسكان يافتهبخش بازفت از استان چهارمحال و بختياري در بردان بهرهبه ايـن منظـور برداران استفاده شد. و مقايسه آن بين اين دو گروه از بهره )Giniشاخص ضريب جيني ( منظور از

اقـدام ايهاي هر كدام از بهره برداران با استفاده از مطالعات ميـداني و پرسـش نامـه نسبت به برآورد درآمد و هزينهگرديد و شاخص جيني به تفكيك هر روستا و يا منطقه عشايري استخراج شد. نتايج نشان داد كه توزيع درآمـد در

مـورد مطالعـه يبرداران مرتعي به صورت يكسان توزيع نشده اسـت و در بـين روسـتاها مناطق روستايي بين بهره-وزيع درآمد يكنواخت نيسـت و درآمـد كمتـري بـه بهـره برداران با سابقه اسكان كمتر دارند، تروستاهايي كه بهره

بـرداران روسـتايي و عشـايري نشـان داد ج مقايسه ضريب جيني بـين بهـره يبرداران تازه اسكان يافته تعلق دارد. نتا درآمـد توزيـع نـابرابري باشد. يتوزيع درآمد در مناطق عشايري يكنواخت تر از مناطق روستايي تازه اسكان يافته م

اند،ر ساكن شدهيسكونت عشا يبا توسعه امكانات برا يا دارند و ينيكجانشي يزندگ كه است بيشتر انوارهاييخ بين

.باشـد مـي يريدور افتاده و عشـا مناطق از بيشتر ك به مركزينزد يبرخوردار و روستاها مناطق در نابرابري همچنينبرداران از عشايري به روسـتايي تغييـر زيـادي در منبـع هنتايج مويد اين امر است كه با تغيير در ساختار معيشتي بهر

برداران بوجود آمده است كه در اغلب موارد با فقر شديدتر همراه است و اين موضوع باعـث افـزايش درآمدي بهرهـ تحق يهـا افتهيبا توجه به مطالعه گسترده و شود. مي بردراناختالف در توزيع درآمد در بين بهره ق لـزوم خـدمت ي

و يجاد اشتغال به عنـوان عوامـل مـوثر در كـاهش نـابرابر يآن ا يدولت و در پ ييربنايز يتهايو انجام فعال ينرساو حفـظ يدر جهت كاهش فقر و حذف فاصـله طبقـات يتواند گام مي مختلف يهاموثر در بخش يتهايانجام فعال .باشد يعيمنابع طب

يبازفت، بهره برداران مرتعد، ، بازفت، توزيع درآمينيب جيضر :يديكلهاي واژه

دانشگاه شهركرد -عضو هئيت علمي دانشكده منابع طبيعي و علوم زمين -1 دانشگاه شهركرد -كارشناسي ارشد مرتعداري -2 دانشگاه شهركرد -دانشكده منابع طبيعي و علوم زمينعضو هئيت علمي -3 استانداري چهارمحال و بختياري -كارشناس مديريت بحران -4

187 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

يستيتنوع ز يبرا يديتهد يريعشا يسنت يوه دامداريحذف ش

3يپژمان طهماسب ،2يخدر الهحجت ،1يميابراه الهعطا دهيچك

اسـت. هـا در طول قرنها و هزاره يعيط طبيره زنده محيزنده و غهاي دهيحاصل بر هم كنش پد يستيتنوع ز ـ يرا كه در گذشته اتفـاق افتـاده پشـت سرگذاشـته و بـه گز يط ناگواريه شرايعت كليبا طبافته يتكامل يدامدار ين

فه ما حفـظ و يد آورده است كه وظيط سخت را پديشرا يمناسب و مقاوم به تمام ييهاموجب انتخاب گونه يعيطبـ يسنت يزوال دامدار يعيب منابع طبياست. كاهش و تخر يكين تنوع ژنتيارتقأ ا ارزشـمند يهـا ن گونـه آ يو در پ

ـ از د يق آگـاه يـ ن تحقيشود. هدف از ا مي قلمداد يستيتنوع ز يبرا يديبه عنوان تهد متنوع و مقاوم شده و دگاه يدگاه مـردم ده ين منظور ديا يباشد. برايمنطقه بازفت م يب دامهايرات تعداد، نوع و تركيينه تغيدر زم يجوامع محل

ق پرسشـنامه مـورد يـ خـانوار از طر 300سرپرست خانوار، مجموعاً 30تا حدود روستا در منطقه بارفت، از هر روسافتـه امـا يهر خانوار نسبت به گذشته كاهش يدامها يباً تعداد تماميها نشان داد تقريج بررسيسوال قرار گرفت. نتا

ـ بـزرگ جثـه اسـب و يداشته است. دامها يكمتر ير دامها روند كاهشيسه با سايتعداد بز در مقا ن يقـاطر و همچنن يگاوهـا، گـاو سـنگ يرغم كـاهش نـژاد بـوم يعل ياند ولحذف شده يافته و در مواردي يور كاهش قابل توجهيط

ـ يتوان، كاهش گيرات ميين تغيل عمده ايافته است. از داليش يدورگ در منطقه افزا ينژادها ياهان مرغوب جنگل ينه نگهـدار يش هزيش از حد و عدم تعادل دام و مرتع، افزايب يعت در اثر چرايكم طب يبهايژه در شيبه و يو مرتع

ـ وه شـخم ير شـ ييه دام سبك در اطراف روستا، تغيدام، عدم امكان تغذ ـ ، تغيزن بـه يرياز عشـا يوه دامـدار ير شـ ييل ين به دليدام سنگ يان به نگهداريل روستائي، تماينيكجانشي يمسكن برا ينهين هزي، فروش جهت تأمينيكجانشي

مـرتبط بـا يكـه اغلـب بـه نـوع يت منابع ارضـ يو محدو ياز امراض، خشكسال ير ناشيزده بودن، مرگ و مپر با است در روند حذف و كاهش دامها دخالت داشته است. ينيكجانشيسكونت و ؛ بازفتيعي، منابع طبيدامهاي ، تنوع گونهيستم دامداري، سيستيتنوع ز :يديكلهاي واژه

دانشگاه شهركرد يزداريگروه مرتع و آبخ يعلم اتيعضو ه ،يمرتعدار يدكتر -1 دانشگاه شهركرد -يارشد مرتعدار يكارشناس -2 دانشگاه شهركرد يزداريه مرتع و آبخگرو يعلم اتيعضو ه ،يمرتعدار يدكتر -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 188

برداران از مراتع بهره يدانش بوم يبررس ) يدام ( منطقه گرم ينگهدار نه مراقبت ويدر زم

4يار مهدوي، مه4ي، فرهاد جنت3، محمد رعيتي2، علي نادري1سيد خديجه مهدوي

ده يچك

برخـوردار يدولتـ هـاي و دسـتگاه يعلمهاي و موسسهها نهاد يجدهاي تيكه از حما يامروزه دانش رسم ييان روسـتا يو دانش بومها كه مهارت يافته است در حاليآموزش و پرورش گسترش ق ارتباطات وياست ، از طر

از يريو عشـا ييجامعـه روسـتا يو اقتصـاد ي، اجتمـاع ي، فرهنگ يميط اقليبا شرا يبا وجود سازگار يريو عشاـ در ا د .يآن كوشـ يد در جمـع آور يـ شود و با نمي دست اندركاران توسعه، معتبر شناخته يسو يش بـرا ن پـژوه ي

ز امـاكن گلـه يـ ك چراگـاه و ن يـ مختلف هاي بهره برداران از مراتع منطقه در خصوص عرصه يدانش بوم يبررسبه پژوهش در منطقه پرداختـه شـد و پـس يومصاحبه حضور يدانيق مطالعات مياز طر 89زوزمستان ييدر پا يدارـ ان كليـ مجزا نوشـته واز م يشهايف يبه صورت متن روها ه مشاهدات و مصاحبهيق كليان تحقيازپا ه اطالعـات در ي

ـ ا يهـدف از اجـرا 0ق استخراج شديج تحقيان اطالعات منتخب به عنوان نتايپا يق شـناخت دانـش بـوم يـ ن تحقيز اماكن گلـه يك چراگاه و نيمختلف هاي ومشخصات عرصه يدر خصوص نام گذار يدامداران منطقه مورد بررس

دهـد يازمراتع انجام م يكه دامداران به منظوربهره بردار يتيان است كه فعال از يج بدست امده حاكياست . نتا يدار از مراتع توسط خود دامداران دارد. ياستفاده و بهره بردار يبا دانش بوم يارتباط تنگاتنگ

ي، دامداران، بهره برداريدانش بوم :يديكلهاي واژه

استاديار و عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد نور -1 دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه آزاد اسالمي واحد نور -2 دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري -3 نور دانشجو كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه آزاد اسالمي واحد -4

189 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

ع در زمينه مراقبت و نگهداري دامبهره برداران از مرت يهاي دانش بوم معرفي برخي جنبه انكاله)يره مي(مطالعه موردي: شبه جز

5، سيد مهدي انجام 4، ،محمد رعيتي3، محسن ملكي2، سيده خديجه مهدوي 1علي نادري

دهيچكبرخـوردار يدولتـ هـاي و دسـتگاه يعلمـ هاي و موسسهها نهاد يجدهاي تيكه از حما يامروزه دانش رسم

ييان روسـتا يـ و دانش بومها كه مهارت يافته است در حاليتباطات و آموزش و پرورش گسترش ق ارياست، از طر ياز سـو يريو عشا ييجامعه روستا يو اقتصاد ي، اجتماعي، فرهنگيميط اقليبا شرا يبا وجود سازگار يريو عشا

ـ در ا د.يآن كوش يد در جمع آوريشود و با نمي دست اندركاران توسعه، معتبر شناخته يبررسـ يپـژوهش، بـرا نيانكاله در خصوص امور مربوط به نگهداري دام، در بهار و تابسـتان سـال يبهره برداران از مراتع منطقه م يدانش بوم

ـ 1388 ـ ياز طريق مطالعات ميداني و مصاحبه حضوري به پـژوهش در منطقـه حفاظـت شـده و تـاالب ب ين المللمجـزا نوشـته هاي شيف يبه صورت متن روها و مصاحبهها ه مشاهدهيق كليان تحقيانكاله پرداخته شد و بعد از پايم

به طور كامل ثبت شـد. در پايـان اطالعـات يتكرار شده بود، در دفترها كه بارهايي شيه اطالعات، فيان كليو از مقه مورد دامداران منط يق، شناخت دانش بومين تحقيا ييمنتخب به عنوان نتايج تحقيق استخراج شد. هدف از اجرا

هـاي آبسـتن، نحـوه تغذيـه، نمـك دهـي، شـناخت و درمـان بررسي در خصوص امور مربوط به نگهداري از دامهاي دام، عالمت گذاري دام و نيز نگهداري و مراقبت از دام در برابر حيوانات وحشي و تشنگي بوده است. بيماري

دهنـد ارتبـاط مـي از مرتع انجـام يمنظور بهره برداركه دامداران به يتياز آن است كه فعال يج بدست آمده حاكينتا از مراتع توسط خود دامداران دارد. ياستفاده و بهره بردار يبا دانش بوم يتنگاتنگ .يانكاله، دامداران، بهره برداريره مي، شبه جزيدانش بوم :يديكلهاي واژه

آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه آزاد اسالمي واحد نور دانش -1 عضو هيئت علمي دانشگاه ازاد اسالمي واحد نور -2 عضو هيئت علمي دانشگاه ازاد اسالمي واحد اردبيل -3 دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري -4 ورزي و منابع طبيعي گرگاندانشجو كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه علوم كشا -5

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 190

يدار مسائل مرتع يو اقتصاد يساختار اجتماعت يوضع يواكاو يغرب جانينقده استان آذربا انشهرست

4يزدي، انور ا3وسف داداشپوري، 2اين يحانيدرضا ري، س 1ناصر بالنده

دهيچك

و خاك حاصلخيزي روي بر مدتش دراز اثرات علت به و باشد مي كشاورزي براي معضل يك خاك فرسايش مورد مطالعه كه مرتع مديريت ينهمچن و گياهي پوشش است. مديريت برخودار زيادي اهميت از پايدار، كشاورزي

فرسـايش بـه نسـبت منطقـه خـاك پتانسـيل كـاهش جهـت در گام اولين آيد مي حساب به منطقه شاخص مراتع از يبـردار وجـه قابـل بهـره چ ياجرا نگردد، بـه هـ مراتعاء ياح يبرا يا گونه برنامه چيچنانچه در دراز مدت ه .باشد مي

شهرسـتان يدر بخـش مركـز ، واقعدهيمام س يكان يكپكلو يروستا يمرتعدار محدوده مورد مطالعهنخواهند بود.

ـ باشـد. هـدف از ا يمـ هكتـار 1030مساحت كل پـالك باشد. يم يجان غربياستان آذربا نقده يبررسـ ق يـ ن تحقيمنطقـه يو اقتصاد يبه منظور شناخت ساختار اجتماع يو فرهنگ يو اوضاع اجتماع يا دامپروري يت دامداريوضع

گـزارش مطالعـات يدر بررسـ اسـت. عـت ياو بـر طب يتهـا ير انسـان و فعال يو تـاث يارتباط آن با مسائل مرتعدارو م، مصـاحبه و يپرسشنامه، مشـاهده مسـتق يعني ياقتصاد -ياجتماع يها يبررس ياز فنون اصل ياجتماع -ياقتصادره استفاده شده اسـت. منطقـه طـرح يغو ياكتابخانه يو بررس يق آماريل تحقياطالعات از قب يآورن جمعيهمچن

يساكن و متمركز در منطقه بوده و جز مردم بـوم يزندگ ين منطقه دارايرو مردم ا نيبافت روستائي بوده از ا يداراـ مـاه لغا بهشـت يل ارديكپكلو زمان استفاده از مرتع از اوا يبنابه اظهار نظر دامداران روستا شوند. يم يطبقه بند ت ي

ـ تغذ يه سال كه امكان استفاده از مرتع وجود ندارد. دامها در آغل و از علوفه دسـت يباشد و در بق يم اواخر مهر ماه ه ي يبوده و اغلب به كشت محصـوالت ين زراعتيزم يخود دارا يقابل ذكر است كه دامداران در محل زندگ شوند. يم

ين منطقـه درآمـد اصـل يراها و معتمـد بعمل آمده از دامـداران، شـو يها پرسش يط ل گندم و جو مشغولند.ياز قب ن شد.ييتع شود كه منابع درآمد آنها ين ميق دامداري و كشاورزي تاميمرتعداران از طر

، نقدهياجتماع -يش خاك، مرتع، مطالعات اقتصاديفرسا: يديكلهاي واژه

نور مركز نقده دانشگاه آزاد اسالمي واحد تبريز و مدرس مدعو دانشگاه پيام -دانشجوي كارشناسي ارشد خاكشناسي -1 كارشناس ارشد شركت مهندسين مشاور آب انديشان آذر تبريز -2 كارشناس ارشد شركت مهندسين مشاور آب انديشان آذر تبريز -3 د شركت مهندسين مشاور آب انديشان آذر تبريزكارشناس ارش -4

191 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

دگاه كارشناسان يب مراتع از ديموثر بر تخر يو اجتماع يبررسي عوامل اقتصاد و گرگان يليمحقق اردب يهاد دانشگاهيو اسات يعيبمنابع ط

4دي، بهنام فر3پور، حسين كاويان2يريدب اله ، روح1ياردوان قربان

دهيچك

ـ يگـردد كـه بـه سـ ي ميعيمنابع طب يو كم يفيت كيدر وضع يرات منفييباعث تغ يعوامل متعدد و ير نزولمخـرب، هـاي البيدرآمد بهره برداران، وقوع سـ ت باعث كاهشيو در نها ياهيد خاك و پوشش گيب شديتخر

عوامل اقتصـادي و يگردد. هدف اين مقاله، بررس مي ر به شهر و فقر بهره برداران منجريان و عشاييمهاجرت روستاد يو اسـات يعيز بر پايه پرسشنامه و نكته نظرات كارشناسان منابع طبيآبخ يهاب مراتع حوزهياجتماعي مؤثر در تخر

ـ ياپرسشنامه يط يو گرگان در ارتباط با مراتع بوده است. نظرسنج يليمحقق اردب يهادانشگاه از يبه صـورت كتبهـا توسـط بـوده و پرسشـنامه يابه صورت احتمال از نوع طبقـه يريگكارشناسان اداره و دانشگاه انجام شد. نمونه

ـ ر تجزد و به منظويل گرديپرسشنامه تكم 71د در مجموع يكارشناسان و اسات ل اطالعـات، از نـرم افـزار يـ ه و تحليSPSS زود يمفـرط، چـرا ي، چـرا يعـ يطب يل اراضـ يج بدست آمده نشان داد كه شخم و تبـد يد. نتاياستفاده گرد

ب را به خـود ين سهم تخريشتريب بيب خاك به ترتيو تخر ياهيب پوشش گيدام و به دنبال آن تخر ياديهنگام، زن نقش را در يب، كمتريگر عوامل تخريبرداران، قاچاق چوب و دش تعداد بهرهيفزامانند ا ياختصاص داده و عوامل

ب مراتع دارند.يتخر

هنگامزود يب مراتع، چرايل و گرگان، تخرياردب: يديكلهاي واژه

استاديار گروه مرتع و آبخيزداري دانشگاه محقق اردبيلي؛ -1 دانشجوي كارشناسي مرتع و آبخيزداري -2 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه محقق اردبيلي -3 بيعي گرگاندانشجوي كارشناسي ارشد آبخيزداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع ط -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 192

ب مراتع يموثر بر تخر يو اجتماع يبررسي عوامل اقتصاد كشور يعيران منابع طبيدگاه مدياز د

4يميرح يو نائبعل 3يريدب اله روح2پورانيكاو نيحس ،1 ياردوان قربان

دهيچك

ـ يگـردد كـه بـه سـ ي ميعيمنابع طب يو كم يفيت كيدر وضع يرات منفييباعث تغ يعوامل متعدد و ير نزولمخـرب، هـاي البيت باعث كاهش درآمد بهره برداران، وقـوع سـ يو در نها ياهيد خاك و پوشش گيب شديتخر

عوامل اقتصـادي و يگردد. هدف اين مقاله، بررس مي ر به شهر و فقر بهره برداران منجريعشاان و ييمهاجرت روستادر ارتبـاط بـا يعيران منابع طبيز بر پايه پرسشنامه و نكته نظرات مديآبخ يهاب مراتع حوزهياجتماعي مؤثر در تخر

به يريگانجام شد. نمونه يعيمنابع طبران اداره ياز مد يبه صورت كتب ياپرسشنامه يط يمراتع بوده است. نظرسنجـ پرسشـنامه تكم 21ران در مجموع يها توسط مدبوده و پرسشنامه يصورت احتمال از نوع تصادف د و بـه يـ ل گردي

ل يج بدست آمده نشان داد كه شـخم و تبـد يد. نتاياستفاده گرد SPSSل اطالعات، از نرم افزار يه و تحليمنظور تجزـ مفرط، ز ي، چراياهيب پوشش گينگام، تخرزود ه ي، چرايعيطب ياراض ش تعـداد يدام و بـه دنبـال آن افـزا ياديمانند ، قاچـاق يب را به خود اختصاص داده و عواملين سهم تخريشتريب بيدام به ترت يطوالن يبرداران و چرابهره

رند.ب مراتع دايدر تخر يعيران منابع طبين نقش را از نظر مديب، كمتريگر عوامل تخريچوب و د

.يعيطب يل اراضيب مراتع، شخم و تبدي، تخريعيمنابع طب: يديكلهاي واژه

استاديار گروه مرتع و آبخيزداري دانشگاه محقق اردبيلي -1 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري -2 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري -3 دانشجوي كارشناسي ارشد ترويج و آموزش منابع طبيعي دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقيقات تهران -4

193 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

مورد استفاده روستانشينان شهرستان شهرضا يگياهان داروي يمطالعه اتنوبوتان

3مريم جانقربان، 2يمحدثه امير، 1يسيد حسن زال چكيده

يگيـاه يهـا از گونـه اسـتفاده متعـدد در يهـا و رسوم آداب و فرهنگ با ياقوام داراي ايران، مختلف مناطقـ قـرار مورد استفاده شده كاشته يا خودرو صورتبهرا يبسيار گياهان تاكنون ديرباز ازباشد كه يم يداروي نـد. دهيم

ـ عرضـه جديد يگياه داروهاي توليد يحت گياهان و اين يافتن جهت را ارزشمندي روشهاي يسنت يگياهشناس -يم گسـترده و يسـنت طور به كه است يمهمان گياه يو پژوهش در مورد اتنوبوتان يبررس نيز لعهمطا اين از هدف كند.

باشـد يم يتحليل -يتوصيف نوع از تحقيق حاضرگيرند. يم قرار استفاده مورد شهرستان شهرضا يمحل ساكنان توسطاسـفرجان، هونجـان و ياهاخبره روست ينفر از افراد بوم 120از يمصاحبه حضور روش پرسشنامه به با تكميل كه

ـ اطالعـات و باورهـا ،يصـحراي هـاي پيمايش از استفاده با انجام شد.كهرويه شهرستان شهرضا مطالعـات و يمردم

از اختصاصـات ايـن گونـه گياهـان از يو سپس برخ پذيرفت صورتمنطقه گياهان بنديدسته و ياسنادي، شناسايام مورد استفاده و موارد استفاده آنها تدوين گرديد. طبق نتايج بدسـت ، انديو محل ي، فارسيعلم يجمله تيره، نامها

يهـا شدند كه بيشترين موارد استفاده مربوط به تيـره يتيره طبقه بند 26جنس و 56گونه، 61آمده اين گياهان در Apiaceae وLamiaceae عمومـاً گياهان اينبيشترين كاربرد است و يبرگ دارا يگياه يهاباشد. در بين انداميم

ـ گرفتـه كاربه ديگر و مواردتقويت اعصاب ،يسرماخوردگو اسهالدل درد، ، رفع يمواد غذاي يچاشن عنوانبه -يم يدر طب سـنت يتواند نقطه عطفيم با توجه به مطالب فوق، از آنجاييكه استفاده از گياهان دارويي اين منطقه شوند.

.داد قرار بهينه برداريبهره مورد راآنها توان يم دقيق مديريتو ريزيبرنامه باها باشد، ياز بيمار يو درمان بسيار ي، گياهان دارويي، شهرضا، طب سنتياتنوبوتان :يديكلهاي واژه

خيزداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساريعضو هيئت علمي گروه مرتع و آب -1 دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري -2 دانش آموخته مقطع كارشناسي گياهان دارويي، مؤسسه غيرانتفاعي سناي ساري -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 194

و تعادل دام و مرتع شهرستان گناباد يمرتعدار يها يعملكرد تعاون يبررس ا و اصالح مراتع منطقهيدرروند اح

2يد اله قيصري، 1 جليل فرزادمهر

دهيچك

يو تعادل دام و مرتـع درمراتـع شهرسـتان گنابـاد طـ يمرتعدار يتعاون 14عملكرد ين پژوهش به بررسيدر ابوده است كه يطرح مرتعدار 7در قالب ين بررسيسال پرداخته شده است.ا 10به مدت 1385تا 1375 يسالها يآنهـا تعـاون يطرح كـه در محـل اجـرا 4بوده است.تعداد مذكور همزمان با سال شروع طرح هاي يل تعاونيتشكطـرح ياجرا يسالها يه طرحها در ابتدا و انتهايده اند. در كليز به عنوان شاهد انتخاب گرديده است نيل نگرديتشكت مشـاهده يش مرتع صورت گرفته است .در نهايت و گرايد،وضعيشامل درصد پوشش،تولها داده يسه آمار يمقا

ـ مورد انـدازه گ هاي درصد از نظر شاخص 85زان يبوده اند به م يتعاون يكه داراهايي عرصه د كهيگرد بهبـود يريمـورد هـاي ده بلكه شـاخص يمشاهده نگرد يچ گونه بهبوديبوده اند ه يكه فاقد تعاونهايي در عرصه يافته اند ولي

پس رفت داشته اند. يهمگ يرياندازه گ يتعادل دام و مرتع، طرح مرتعدار، يتعاون: يديكلهاي واژه

عضو هيأت علمي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه بيرجند -1 گناباد طبيعي منابع و كشاورزي تحقيقات ايستگاه پژوهشي و كارشناسكارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه بيرجند دانشجوي -2

195 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

عوامل موثر بر ميزان موفقيت پروژه مديريت چرا يبررس از ديدگاه كارشناسان وبهره برداران منابع طبيعي

حوزه عباس آباد ورسك شهرستان سوادكوه) يالقيي(مطالعه موردي مراتع

5يدماوند يتي، محمد رع4ينادر ي، عل3ايچ ني، حسن قل2، عباس عليپور1منوچهر سيفي دهيچك

ـ مناسب برنامه كنترل دام در اصالح و احيا منابع طبيعي، ضمن كـاهش تخر ياجرا ن منـابع متضـمن يـ ب ايـ بر اساس مطالعات انجام شده از م. دار و مشاركت جوامع محلي استيتوسعه پا ـ ان عوامـل عمـده تخر ي ب منـابع ي

ـ ). هـدف ا 1990باشـد (اولـدمن ، يدارا م ن نقش رايشتريدرصد، ب 35مفرط با يدر جهان ، چرا يعيطب ق يـ ن تحقيبررسي عوامل موثر براجراي پروژه مديريت چرا از ديدگاه كارشناسان و بهره برداران منابع طبيعي است. اين تحقيق

اين تحقيق را كارشناسان ادارات منابع طبيعـي اسـتان مازنـدران و يهمبستگي بوده و جامعه آمار_ياز نوع توصيف يبـرا يدهنـد. تعـداد نمونـه آمـار يل ميداران مراتع ييالقي حوزه آبخيز عباس آباد شهرستان سوادكوه تشكبهره بر

ـ ا يهـا افتـه يد. يـ ن گرديـي نفـر تع 110بهره برداران با استفاده از فرمـول كـوكران يكارشناسان كل جامعه و برا ن يبرداران و كارشناسان با پروژه مـديريت چـرا هرهن عواملي چند از ديدگاه بيب يداريدهد رابطه معنيپژوهش نشان مموثر نشان داد از ديدگاه كارشناسان عـدم آگـاهي بهـره بـرداران ، يهاك از شاخصيج آزمون هريوجود دارد. نتا

ن چـالش را درميـزان يشـتر يتوانـد ب يناديده گرفتن دانش بومي ، رعايت زمان ورود و خروج دام و ابطال پروانه مدهـد د. با رتبه بندي متغيرها براساس شـدت همبسـتگي نتـايج نشـان مـي يجاد نمايت چرا، ايريژه مدموفقيت پرو

زان موفقيـت يـ عوامل تعداد دام و سهم كم مرتع، امكانات رفاهي و برخورد با متخلفين بيشترين همبستگي را بـا م اند . ت چرا از ديد بهره برداران داشتهيريپروژه مد برداران، كارشناسان منـابع طبيعـي، مراتـع ييالقـي مازنـدران،عباس آبـاد وژه مديريت چرا، بهرهپر: يديكلهاي واژه

سوادكوه

واحد نور -دانشجوي كارشناسي ارشد رشته مرتعداري دانشگاه آزاد اسالمي -1 طبيعي مازندرانمسئول بخش تحقيقات اقتصادي و اجتماعي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع -عضو هيات علمي -2 عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي مازندران -3 دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري -4 دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري -5

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 196

يمشكالت و مسائل حفاظت و حمايت از مراتع و امور اراض يسبرر مطالعه موردي استان چهارمحال و بختياري

2يانيكه ياسبطهم پژمان، 1انيده فاضليسپ ،1يدريح عباس ،1*انروديم يقاسم اكبر يعل

كيده چ

زمـان يمراتع كشور است و همچون جامعه عشاير در طـ يبردار جزيي از نظام بهره يعشاير يبردار نظام بهرهـ هايي شده دچار فراز و نشيب بـوده و عوامـل مـوثر بـر آن ياست. مديريت اين نظام در زمان گذشته دچار تغييرات

اداره كـل منـابع يكارشناسان بخش معاونت حفاظـت و امـور اراضـ است. اين تحقيق از هايي را ايجاد كرده چالشاسـت. در انجام شـده يا نامه و روش كتابخانه و با استفاده از روش تهيه پرسش ياستان چهار محال و بختيار يطبيع

و عـرف و يو اجتمـاع يبـرداران، مسـائل اقتصـاد شد بـا در نظـر گـرفتن موقعيـت واقعـي بهـره ياين مقاله سعرا ذكـر نمـاييم و ياصالح يها عدم موفقيت برنامه يآنان با استفاده از نظرات كارشناسان، داليل اصل يشناس جامعه

و متناسب جهت پيشبرد امر يعمل يرها گردد و راهكا يتدوين شده بررس يها سياست يمشكالت بر سر راه اجرا پيشنهاد گردد. يحفاظت و حمايت از منابع طبيع

، معاونت حفاظتي، منابع طبيعي، چهارمحال و بختيارياجتماع ياقتصاد :يديكلهاي واژه

شهركرد، دانشگاه زمين علوم و طبيعي منابع دانشكده مرتعداري ارشد كارشناسي دانشجوي -1 .شهركرد دانشگاه زمين علوم و طبيعي منابع دانشكده تعمر اكولوژي استاديار -2

197 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

رحوزه مخمور يز ياهيت پوشش گيت و وضعيرير بر مدياثرات اسكان عشا ياجتماع -يبا نگرش اقتصاد شهرستان ماكو) ي(مطالعه مورد

2انينب جعفري، زيدرياله حرنژاد، قدرتيد امي، حم1ناليم ييقهرمان قوردو

دهيچك

و يتيريمـد يهـا برنامـه يت اجـرا يـ زان موفقيها، مرحوزهياز ز يارياد در بسيبردار و تعداد دام زتعدد بهرهـ آبخ يهـا درحـوزه يكياكولـوژ يدارياست. جهت پااء مراتع را با چالش مواجه نمودهياصالح و اح يهاپروژه ز وي

داننـد. يم يضرور ياجتماع -يمهم اقتصاد يهااز برنامه يكير را به عنوان ي، كارشناسان اسكان عشايريمراتع عشاـ ييمراتع د يزان توليت و مير بر وضعياثر اسكان عشا يبه منظور بررس رحـوزه مخمـور شهرسـتان مـاكو در يز يالق

رحـوزه مخمـور) و ير (زيطرح اسكان عشا يرحوزه دارايا زي يدر دو سامان عرف يامطالعه يجان غربياستان آذربابـرداران و ن اثر اسـكان بهـره ييتع يبرا ين بررسيرحوزه آغداش) صورت گرفت. در اير (زيبدون طرح اسكان عشاسه قرار گرفت. در انتخـاب يرحوزه مورد مقاين دو زيد علوفه، ايزان توليو م ياهيپوشش گ عدم اسكان بر وضعيت

ن شـده يـي تع بردار و دام مجازمورد مطالعه به لحاظ حدود مساحت، تعداد بهره يهاعرصه ديگرد يسعها رحوزهيزو رطوبـت) ي(درجه حرارت، بارندگ يميط اقليب و جهت)، شراي(ارتفاع، ش يوگرافيزيط فيتوسط كارشناسان، شرا

ـ نسبتاً همگـن جهـت ارز يواحدها يا سامان عرفيها رحوزهيك از زيمشابه باشند. در هر يبرداروه بهرهيو ش يابيـ پوشـش گ د. وضـعيت يـ د در هكتار انتخاب گرديزان توليم يريمرتـع و اندازه گ ياهيت پوشش گيوضع بـه ياهي

ها نشـان داد كـه اسـكان نيانگيسه ميشد. مقا يريگن اندازهيد با روش قطع و توزيزان توليو م يروش شش فاكتورر عـالوه بـر يطرح اسكان عشـا يدار داشته و با اجرايمرتع اثر معن ياهيش گت پوشيد و وضعيزان تولير بر ميعشا

ـ ن يآور، تكرار الشبرگ و زاديتاجزان درصد پوششيدار، ميبردار بطور معنكاهش تعداد دام و بهره رحـوزه يز در زيدر صـورت ريرسد طـرح اسـكان عشـا يدار داشته است. به نظر ميش معنيرحوزه آغداش افزايمخمور نسبت به ز

ـ آنان بتواند پا يو اجتماع يط اقتصاديبرداران و تحقق شرات بهرهيرضا ـ آبخ يهـا را درحـوزه يكياكولـوژ يداري ز ي د. ين نمايتضم

د مرتع، ماكوي، تولياهيت پوشش گير، وضعيطرح اسكان عشا :يديكلهاي واژه

دانشجوي كارشناسي ارشد رشته مرتعداري، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري. -1 استاديار دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري. -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 198

ديت مرتع در منطقه مهويريمد يطيست محيو ز ين اثرات اقتصادييتع

3كهندل اصغرو 2يروزيپ نغمه ، 1اءيك اطمهف

دهيچكباشـد. انجـام روشـهاي مناسـب مي اكولوژيك داراي جايگاه خاصي يها ستميسمنابع طبيعي بعنوان بستر حيات

تواند زمينه ساز بهره برداري مسـتمر از آن را فـراهم آورد. امـروزه عوامـل مختلـف مي جهت حفظ و احياي اين بستري باعث شده قسمت اعظمي از مراتع كشور بخصوص مراتع درجه يك دسـتخوش تخريـب و نـابودي طبيعي و انسان

مهـاجم و غيـر يهـا گونـه نـادر و خوشـخوراك و جـايگزيني هـاي گونـه گردند كه حاصـل آن كـاهش بسـياري از صـحيح و خوشخوراك بوده است. با توجه به اينكه مراتع تخريب يافته ممكن است بـا اعمـال يـك برنامـه مـديريت

متناسب با شرايط پوشش گياهي مرتع، اصالح و احياء گردند، در اين راستا كـافي اسـت كـه علـت يـا علـل تخريـب پوشش گياهي با دقت شناسايي شوند و مديريت مرتع برمبناي حذف عوامل تخريب و فـراهم نمـودن زمينـه مسـاعد

اثـرات نيـي تعق يـ ن تحقيـ هـدف از انجـام ا ردد.مرغوب و باارزش مرتعي تنظيم و اعمـال گـ هاي براي زادآوري گونهـ ا در .باشـد يمـ يجنـوب خراسـان استان ديمهو منطقه در مرتع تيريمد يطيمح ستيز و ياقتصاد ـ تحق ني از پـس قي

ـ هـر تيـ ظرف اسـاس نيبـرا و شـد ميتقس ياهيگ پيت سه به منطقه ،يظاهر اتيخصوص به توجه با و شيمايپ از كيـ اح و ياصـالح هـاي پـروژه ياقتصـاد يبررسـ بـه ادامـه در .ديگرد محاسبه نيتوز و قطع روش كمك بهها پيت يياي

.شـد پرداختـه نظـر موردهاي نهيهز و درآمد برآورد بهها پروژه نيا از حاصل سود به توجه با تينها در و شد پرداختهـ ت سه به منطقه كه است نيا دهنده نشان حاصله جينتا Aristida . sp_Astragalus. sp ، Astragalus . sp ياهيـ گ پي

_Aristida. sp ،Astragalus. sp_Senecio oriantalis ـ درهـا پيت از كي هر تيظرف .شد ميتقس روزه 100 دوره كيـ يب شيپ يياياح و ياصالح يها پروژه ادامه در شد برآورد هكتار در لوگرميك 684و409و243 با برابر بيترت به شـده ينـ آبگهـاي يهالل احداث كنتورفارو، داثاح از عبارت منطقه نيا يبرا ـ ا ياجـرا از پـس .قـرق و چـرا تيريمـد ر،ي ني

قابـل يسـودآور اول دوره در كـه صـورت بـدبن شـد پرداخته حاصله يدرآمدها وها نهيهز محاسبه بحث بهها پروژهـ ر 000/421/197 حدود تنها و نداشته يا مالحظه آغـاز بعـد بـه دوم دوره از يسـودآور و داشـت خواهـد سـود الي

ـ تحق نيا در يطيمح ستيز مسائل نظر از. گردد يم ـ تول گـرفتن نظـر در بـا قي برابـر كـه موجـود وضـع در علوفـه دي برابـر ياقتصـاد اثـرات گـردد يمـ الير 3000 معادل كه جو قبال در آن يدرصد 75 ارزش و است لوگرميك836/399سـازي آن، آب و تعـديل جريـان سـطحي و ذخيـره كه شـامل تـامين آن يستمياكوس اثرات و الير000/508/199/1

هـاي تفرجگـاهي مـأمن حفاظت خاك بعنوان منبع توليد، حفظ ذخائر ژنتيكي و تلطيف هوا، توليد غذا، ايجـاد محـيط ره اســت، يــط مناســب بــراي زيســتن، توليــد گياهــان داروئــي، غــذاي زينتــي و غيوحــوش در نهايــت ايجــاد شــرا

ـ م يياجرا دوره كي يط در نكهيا به توجه با .بود خواهد الير 000/032/798/4 ـ تول زاني لـوگرم يك 304/245 علوفـه دي .بود خواهد الير 000/648/943/2 آن يستمياكوس اثرات و الير 000/912/735 برابر ياقتصاد اثرات ابدي يم شيافزا

ديمهو ،يمرتعدار ،ياقتصاد اثرات ،يطيمح ستيز :يديكلهاي واژه

لوم و تحقيقات تهراندانش آموخته كارشناسي ارشد علوم مرتعداري، دانشگاه آزاد اسالمي ،واحد ع -1 دانش آموخته كارشناسي ارشد علوم مرتعداري، دانشگاه آزاد اسالمي ،واحد علوم و تحقيقات تهران -2 علمي پژوهشكده توسعه جهاد دانشگاهي واحد تهران هيأت و ستاديار پژوهشا -3

199 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

ع قشالق وميانبند برمديريت چرا از ديدگاه كارشناسانتأثير محدوديت مرات

(مطالعه موردي مراتع ييالقي مازندران)

3يدريح اله، قدرت 2ي، جالل محمود1يربزرگيد عبدالصمد ميس چكيده

تـالش ، مراتع ايدر امر حفاظت و اصالح و اح بردارانزه مالكيت بهرهيت انگيو تقو شتريببه منظور مشاركت بـرداران قـرار ار بهرهـيـدر اخت يدارمرتع يهابا طرح يق واگذارياز طرتا اين منابع بر آن است يعيابع طبان منيمتول

هدف اين تحقيق بررسي تأثير محدوديت مراتع قشالق و ميان بند بـر مـديريت چـرا از ديـدگاه كارشناسـان .گيردبيعي است. تعـداد نمونـه آمـاري بـا اسـتفاده از نفر از كارشناسان منابع ط 50است. جامعه آماري اين تحقيق شامل

تعيين گرديد. اين كارشناسان بطور مستقيم وغير مستقيم در تهيـه ، تـدوين و نظـارت طرحهـاي 43روش كوكران مرتعداري و مديريت چرا مشاركت داشته اند ، ابزار تحقيق پرسشنامه بـوده اسـت. نتـايج آزمـون اسـپيرمن نشـان

راتع قشالق و ميانبند با پروژه مديريت چـرا رابطـه معنـي داري وجـود دارد. بـه عبـارتي دهد .بين محدوديت م ميهرچه ميزان وسعت مراتع قشالق وميانبند بهره برداران بيشتر باشد ميزان مشاركت و همكاري آنها در اجراي پـروژه

ه دسـتي در قشـالق و ميـان مديريت چرا با موفقيت بيشتري همراه است. همچنين نتايج نشان داد بين قيمت علوفبند با اجراي پروژه مديريت چرا رابطه معني داري وجود دارد. به عبارتي هرچه قيمت علوفه دسـتي درايـن منـاطق كمتر باشد اجراي پروژه مديرت چرا ميتواند بهتر انجام گردد. بطور كلي ميتوان نتيجه گرفت هر چه ازميـزان سـطح

بند و قشالق كاسته شود اجراي هر برنامه اصالحي در مراتع ييالقـي بـا موفقيـت و سهم بهره برداران درمراتع ميان گردد كه نتيجه آن تخريب بيشتر اين منابع خواهد بود. مي كمتري مواجه

پروژه مديريت چرا، مراتع ييالقي، مراتع قشالقي، مراتع ميانبند، همبستگي اسپيرمن: يديكلهاي واژه

واحد نوردانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه آزاد اسالمي -1 جالل محمودي استاديار دانشگاه آزاد اسالمي نور،نور،ايران -2 قدرت ا... حيدري استاديار دانشگاه مازندران،ساري،ايران -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 200

) Kelussia odoratissima( يكرفس كوه گونه از يه بردارزان بهرينحوه و م يبررس استان اصفهاندر سطح يشدن مرتعدار يو نقش آن در اقتصاد

1يگانيكارگر چ يهاد

چكيده

يمرتعـدار يتهـا يبودن فعال يران در خصوص عدم اقتصاديبا توجه به مسائل و مشكالت موجود در مراتع اـ برونرفـت از ا ياز راهكارهـا يكـ ي ييدر بحث درآمـدزا يتنوع و دگرگونباشد، ي ميبه دامدار يكه عمال متك ن ي

يانيكمـك شـا ياقتصاد يتواند در قالب بنگاهها ي مياز محصوالت فرع يباشد. بهره بردار مي مشكالت و تنگناهاـ منحـوه و يبررسـ ق ين تحقيهدف از انجام اد. يران نمايدر ا يشدن مرتعدار يدر اقتصاد ل محصـو زان برداشـت ي

دونشهر اسـتان يشهرستان فر ييپشتگوه موگو يعرف مرتعدار سهدر يبهره بردارهاي در قالب طرح يكرفس كوهـ گ Kelussia odoratissima گونـه باشـد. مي كلوسه، كاهگان و وستگان ياصفهان به نامها خـانواده از اسـت ياهي

رهيـ سم و غيخون، ضد التهاب، ضد رومات ر، كاهش فشار و قندينظ ييخواص دارو يكه داراUmbelliferea انيچترـ از روش حداقل نمونه اسـتفاده گرد ها ن ظرحيدر ابدست آوردن حداقل تعداد نمونه الزم ي. براباشد مي د. ابعـاد ي

يك بر رويستماتيس -يبه صورت تصادف يو روش نمونه بردار در نظر گرفته شد مترمربع) 49متر ( 7×7ها نمونهبـه منظـور مـورد مطالعـه هـاي . در هر كدام از عـرف باشد مي نيزم يب عموميرات شييتغدر جهت ييترانسكتهاكرفس قابل بهـره هاي هيو محاسبه تاج پوشش و تراكم در هر پالت ، پا يريد محصول، پس از اندازه گيبرآورد تول

از نـرم افـزار هـا داده يز آماريت جهت آناليدر نهاد. ين گردين قطع وتوزيسطح زم يداخل هر پالت از رو يبرداراز آن يحـاك هكتـار 10501عرف به مساحت كـل 3ن يطرح در ا ياجراج حاصل از يد. نتاياستفاده گرد "اكسل"

هـاي عرف در كل محصول ديباشد كه تول مي هكتار 3252 يكرفس كوهگونه يد عرصه دارايمساحت مف است كهنفـر 3470 يي. كـه باعـث اشـتغالزا برآورد شده استرم لوگيك 15612945 يك دوره بهره برداريدر طول اد شدهي

ال يـ ر15086930034ن طرحها ين سود خالص حاصل از ايهمچن. شود مي منطقهدر يك دوره بهره برداريروز در ده است.يبرآورد گرد يك دوره بهره برداريدر

، اكسل.حداقل نمونه ،Kelussia odoratissimaدونشهر، يفر :يديكلهاي واژه

دانشجوي دكترا رشته علوم مرتع، دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم وتحقيقات تهران -1

201 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

علمدارز يت حوزه آبخيريدرمد يزان مشاركت مردميم يرسبر

2ي، محمدفرج1يه دهداريسم

دهيچك

ـ آبخهـاي كشور در حوزه ياز بودجه مل ياديزهاي نهيبا صرف هز يزداريآبخهاي هر ساله طرح ز سراسـر يو مـردم ياقتصـاد -ياعط اجتميده گرفتن شرايل ناديبه دل يفنهاي از طرح ياريشود اما متاسفانه بس مي كشور اجرا

ـ آبخهـاي حوزه يتيريمدهاي طرح يز با شكست مواجه شده اند. در واقع ضمن اجرايساكن در حوزه آبخ ـ ز باي د يـ آبخهاي در حوزه يگوناگون ياقتصادهاي تيو فعال يط اجتماعيم كه با شرايبدان ز بـه واسـطه حضـور مـردم بـه ي

ن امر را از نظـر دور نداشـته ياها ه طرحيتوان در ته ي ميصالحا يدگاهيم. در ديان رو به رو هستيخصوص روستائم. يشـبرد اهـداف خـود بهـره ببـر يبـه منظـور پ يمردمهاي ليبا دخالت دادن مردم و مشاركت آنها از پتانس يو حت

بـه نسـبت مسـئوليت احساس و خويش جمعي سرنوشت تعيين در مردم ساختن درگير روند توانمي را مشاركت يشـاوند يو روابط خو ييبودن جوامع روستا ياتيليز با توجه به ايدر كشور ما ن .كرد تعريف مشترك سرنوشت اينكه بـه يج بوده به طوريمتداول و را يدور امرهاي و مشاركت مردم از گذشته ين جوامع همياريك حاكم بر اينزد

ن بـا توجـه يدارند. بنابرا ييآن، آشنا يبا مشاركت و معنا يتوان گفت مردم روستا خودشان به طور اجمال مي جراتـ آبخهـاي در انجام طرح ياستفاده از مشاركت مردم يگروه يان در انجام كارهايروستائ يقبل ين آمادگيبه ا يزداريـ متقابـل برنامـه ر يمسـتلزم همكـار هـا دن به اهـداف طـرح ياست البته مشاركت مردم در رس يار منطقيبس زان و ي

از ابتـدا تـا انتهـا نقـش ها افت كه مردم در آنيدست هايي توان به اهداف طرح مي رتن صويان است. در ايروستاي پردازد. مي علمدار ز حوزهيت آبخيريدر مد يمشاركت مردم ين راستا مطالعه حاضر به بررسيداشته اند. در ا

يتيريز، طرح مدي، مردم، روستا، حوزه آبخمشاركت :يديكلهاي واژه

دانشجوي دكتري مرتعداري دانشگاه تهران -1 شگاه صنعتي خاتم االنبياء بهبهاناستاديار دان -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 202

هامون در توليدات دامي و وضعيت اشتغال منطقه سيستان سهم مراتع درياچه

2، اعظم رضايي نوري1غيمنصور جهانت

يدهكچ

حفاظـت آب و سـت، يز بهبـود محـيط در ، نقش بسزاييدام ها ين غذايتأم عالوه بر يمرتعهاي اكوسيستمران در منطقه خشـك و ير اكشونمايد. مي ايفاء يفرع محصوالت دامي ود يتول، يتفرجگاههاي ايجاد محيط، خاك

دهد. سيسـتان مي تشكيلابان يمراتع و ب يميط اقليبه تناسب شرا اعظم آن را بخش قرار دارد كه مه خشك جهانينفصلي كشور افغانسـتان بـه هاي يكي از اين مناطق خشك است كه بارندگي ساليانه كمي دارد ولي با ورود سيالب

منطقـه و هـاي ر عرصه آن پديدار كه نقـش مـوثري در تـامين علوفـه دام درياچه هامون، پوشش گياهي مناسبي دميزان سـهم مراتـع مزبـور در توليـدات دامـي و همچنـين يين پژوهش شناسايا يهدف از اجرااشتغالزايي دارد.

ش بـه رو روستايي و عشايري بهره بردار 20براي اجراي اين پژوهش باشد. مي وضعيت اشتغال بهره برداران منطقه، افـراد شـاغل بـه تعـداد واحـد دامـي ، روسـتايي بهره برداران زمين زراعي وسعت انتخاب و پارامترهاي، تصادفي

نشـان پـژوهش نتايج مورد بررسي قرار گرفت. آنان ميزان توليد همچنيندامداري، مدت اطراق عشاير در مراتع و درصد به علوفـه 3/58و 8/69ياچه هامون بترتيب بهره برداران عشايري و روستايي همجوار درهاي دهد كه دام مي

مراتع مورد مطالعه وابسته و عالوه بر آن اين مراتع سهم بسزايي در اشتغال ساكنين سيستان دارد. ها دام يغذاي و مرتعهاي منطقه سيستان، اكوسيستم درياچه هامون، : يديكلهاي واژه

منابع طبيعي سيستان كشاورزي و مركز تحقيقات استاديار پژوهشي -1 كارشناس ارشد جامعه شناسي -2

203 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

مرتع و يرائه شده در چهار همايش ملا يهامقاله يو تعيين روند موضوع يدسته بند تحقيقات دام و مرتع يو اولين همايش مل يدارمرتع

2يباران ني، حس1ياحمد سايسار

چكيده

ـ يدر ا يمرتع و مرتعدار يمل يهاشيروند مقاالت منتشر شده در هما ياين پژوهش به بررس ن يران و همچنمشــاركت (تعــداد "، "مقــاالت يســهم موضــوع"ارامتر: پــ 3قــات دام و مرتــع در قالــب يتحق يش ملــيدر همــا

اسـتفاده يسنجداده از روش كتاب يآورجمع يپرداخته است. برا "بودن مقاالت يو كاربرد ينظر"، "سندگان)ينوـ يشيب يدرصد دارا 5/21با مقدار "مراتع يابيز و ارزيآنال"دست آمده نشان داد كه موضوع ج بهيشد. نتا و ينه فراوان

5گـر در يد يهـا ن سهم نسبت به موضـوع يدرصد كمتر 3/2مرتع با "ياهان و محصوالت فرعيعنوان گ"موضوع سـنده در آن ثابـت اسـت هـر چـه از يت دام و مرتع كه تعداد افراد نويريش مدير از همايباشد. غيش ميدوره هما

شتر شده يدر انتشار مقاالت ب يم بر تعداد افراد افزوده و كار گروهيرويش ميپ يش بعديش اول به سمت همايهما است.بوده يدرصد كاربرد 8/37و يش نظريدوره هما 5ها در درصد از كل مقاله 2/62است. ي، مسـائل اقتصـاد يپوشش گياه ي، اصالح و توسعه، اكولوژي، آناليز و ارزيابيهمايش، مرتعدار :يديكلهاي واژه

يو اجتماع

گرگان يعيو منابع طب يدانشگاه علوم كشاورز يارشد مرتعدار يكارشناس يدانشجو -1 گرگان يعيو منابع طب يدانشگاه علوم كشاورز ارياستاد -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 204

يمرتعدار يمطالعاتهاي طرح يه اقتصاديبرآورد توج يچگونگ يبررس

2يري، بهرام ام1بهروز رسولي

چكيده

مرتعداري و داشتن توجيـه اقتصـادي طـر ح هـا، هاي با توجه به اهميت بر آورد صحيح بعد اقتصادي طرحآشنايي با چگونگي بررسي صحيح اين مهم و ا هتمام بيشتر براي دادن وزن بيشتر در مطالعـات بـه ايـن بخـش بـه

باشد. لذا افرادي كه در تهيه طرحهاي مرتعـداري و منـابع مي ك بخش اساسي از اهميت خاصي برخوردارعنوان يتوانند در پيشرفت هرچـه بهتركارهـا و مي طبيعي مشغول فعاليت هستند ضمن توجه كامل به بعد اقتصادي طرحها

چگونگي انجام محاسبات بخش توجيـه جلوگيري از هدر رفتن بيت المال اقدام نمايند. اين مطالعه براي بررسي طـرح) در منـاطق 15مرتعداري انجام گرفت. در اين بررسي چنـد طـرح مرتعداري(حـدود هاي اقتصادي طرح

يمختلف بطور تصادفي انتخاب شدند ولي متاسفانه اغلب اين طرحها در بخش توجيـه اقتصـادي از يـك الگـو يوده اند به همين دليل دو نمونه طرح در استان اردبيل و زنجـان كـه دارا كلي براي بيان توجيه اقتصادي استفاده نم

بودند، در نظر گرفته شدند. در كنار هر يك از كارهاي پيشنهادي طرح ها، موارد اقتصادي آنهـا و ياطالعات كاملتري مورد نظـر مـوارد توجيه پذير بودن آنها مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه در توجيه اقتصادي طرحها

مربوط به مواقع قـرق و اصـالح مـد نظـر هاي و همچنين هزينهها مربوط به تبديل به ارزش حال درآمدها و هزينهـ گيرد. در مجموع طرح مورد نظر در استان زنجان از توج نمي قرار ـ نسـبت بـه اسـتان اردب يبـاالتر يه اقتصـاد ي ل ي

باشد._يبرخوردار م قتصادي، طرح مرتعداري، اردبيل، زنجانتوجيه ا :يديكلهاي واژه

استاديار گرو علوم دامي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد -1 استاديار دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد فيروزآباد -2

205 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

انيروستائ يو اجتماع يد بر مسائل اقتصاديبا تاك ستانيسدر ياثرات خشكسال يبررس

3ي، طاهره اردكان2ي، رضا عرب نخع1يحه عرفانيمل دهيچك

ت؛ امـا در طول تاريخ همواره مواجه با پديده خشكسالي بوده اسـ ،سيستان به دليل موقعيت جغرافيايي ويژ هتري داشته است؛ بطوري كه بايـد گفـت اركـان تر و مخرب ابعاد گسترده هرخ داد سال گذشته 8يكه ط يخشكسال

در يمختلف خشكسـال اثرات يبررس دفها ن مطالعه بيدر ا. اقتصاد روستاهاي سيستان را كامال متزلزل كرده استـ انجـام گرد ان يسـتائ در رو يخشكسال ياجتماع و ياقتصادستان و به خصوص مسائل يس از آنجـا كـه حيـات د.ي

قطع آورد سـاالنه تاً نهاي هامون دارد ، كاهش و اچه يدراقتصادي و اجتماعي سيستان بستگي تام به حيات هيرمند و و تبديل آن به كفه خشك موجب ظهـور خشكسـالي هيـدرولوژيكي در طـي ها هيرمند و نيز كاهش سطح هامون

نيـز سـطح ناحيـه و اقتصـادي در هـاي خود سرمنشأ بروز انواع خسارات و آسيبسنوات اخير شده است كه اين ن پديده مزيد بر علت شـده يدر برابر ا يدر اين ميان فقدان واكنش واقع بينانه و علم. مناطق روستايي گرديده است

.و خسارات را گسترد ه تر نموده استها و دامنه آسيب

در انجام شـد. 1388ل پرسشنامه) در سال ي(تكم يدانيم و يكتابخانه ا، يمطالعات اسنادن پژوهش با روش ياهـا ل پرسشنامهيجهت تكم. باشند مي ها، روستايريستان بوده و واحد نمونه گين مطالعه جامعه مورد نظر منطقه سيا

ـ همنطقه ت يروستاهاست يابتدا ل ، درمنظور نيدب .ساده استفاده شده است يتصادف يرياز روش نمونه گ ه شـده و يـ نسبت به تكممنتخب يروستاهاپس با مراجعه به . سديانتخاب گرد روستا 100تعداد يسپس به صورت تصادف ل ي

پرسشنامه كه به طور كامل پر شـده بودنـد اسـتخراج 61از از يت اطالعات مورد نيد. در نهاياقدام گردها پرسشنامهشـده از يجمع آورهاي به منظور پردازش داده د است.درص 13در حدود ين اساس شدت آماربرداريد. بر ايگرد

ضـمن تحليـل اثـرات خشكسـالي بـر سـاختار اقتصـادي روسـتاهاي سيسـتان، اسـتفاده شـد و SPSSنرم افزار د.يگردمقابله با خشكسالي ارائه يبرا ز ين ييراهكارها

يالستان، خشكسيس -، پرسشنامهيو اجتماع ياقتصاد يابيارز: يديكلهاي واژه

هيات علمي دانشگاه زابل -1 كارشناس ترويج جهاد كشاورزي زهك -2 هيات علمي دانشگاه يزد -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 206

يمرتع يستمهاياكوس ين كاركردهايمهمتر يبرآورد ارزش اقتصاد )ياني: حوزه طالقان مي(مطالعه مورد

، 3ياشرزه ي، غالمعل2ين ارزاني، حس1يرضا موسويد عليس

6انگل ي، استفان5پورفرح ي، مهد4وندين آذرنيحس دهيچك

جـاد ياز عوامـل مـوثر در ا يكيكاركردها نيو ارزش ا يمرتع يستمهايمتنوع اكوس يعدم شناخت كاركردهاق حاضر تالش شـد تـا يرود. در تحقيها به شمار من عرصهياتفاق افتاده در ا يبهايو تخر يت نامطلوب فعليوضع

ين كاركردها بـا اسـتفاده از روشـها يا ي، ارزش اقتصاديانيمهم مراتع حوزه طالقان م يكاركردها يسازيضمن كم ) 2002و همكـاران ( de Groot يبنـد طبقـه يبـر مبنـا يستمياكوس ين منظور، كاركردهايا موجود برآورد شود. به

كـرد يو كنترل رسوبات بـا اسـتفاده از رو يزان از دست رفتن اراضيكاهش م يقرار گرفت. كاركردها يمورد بررسن، يگزيانـه جـ يكـرد هز يژن بـا رو يد اكسـ يـ م آب و توليخاك و تنظـ يزيحفظ حاصلخ ينه فرصت، كاركردهايهز

ـ تول يكـربن، كاركردهـا ياهيب كربن بـر اسـاس ارزش سـا يكاركرد ترس ـ (تول يدي د علوفـه و عسـل) بـا روش يمشـروط يبـا روش ارزشـگذار يسـتگاه ي) و زيو تفرجـ ي(حفـاظت ياطالعـات يو كاركردها يبازار يارزشگذار

درصد به كاركرد حفاظـت 18/1، يميتنظ يج نشان داد كه از مجموع ارزش ساالنه كاركردهايشد. نتا يگذارارزشـ يدرصد به كـاركرد تنظـ 18/67م آب و يدرصد به كاركرد تنظ 64/31خاك، ن از يم گازهـا اختصـاص دارد. همچن

درصـد 11/40دام و يچـرا يد علوفه قابل استفاده برايدرصد به تول 89/59، يديمجموع ارزش ساالنه كاركرد تولـ ن يسـتگاه يو ز يحـ ي، تفريحفـاظت يش ساالنه كاركردهاافت. ارزيد عسل اختصاص يبه كاركرد تول ز در مراتـع يدهد يج نشان مينتا يبندال بدست آمد. جمعيون ريليم 98/45432و 62/3066، 37/32151ب معادل يمنطقه به ترت يهـا و كنترل رواناب در رتبه يحفاظت ين نسبت ارزش ساالنه بوده و كاركردهايشتريب يدارا يستگاهيكه كاركرد ز

و لـزوم توجـه بـه آنهـا در محاسـبات يربـازار يغ يانگر سهم قابل توجه ارزش كاركردهايج بيبعد قرار گرفتند. نتا باشد.يدار ميند توسعه ناپاياز فرآ يز برآورد خسارات ناشيطرحها و ن يابيارز

.ياني، مراتع حوزه طالقان ميستمياكوس ي، كاركردهاياقتصاد يگذارارزش :يديكل يهاواژه

عتي اصفهاناستاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه صن - 1 استاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران - 2 دانشيار دانشكده اقتصاد دانشگاه تهران - 3 دانشيار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران - 4 دانشيار مؤسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور - 5 سوئيس ETHدانشگاه - 6

207 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

ها و مراتع در استان مازندرانب جنگليعلل تخر يف جامعه شناختيتوص انگتارود) يروستا ي(مطالعه مورد

2آهنگ ي، كاظم احمد1ه اسدپوريعهد

دهيچك

-شود كه نه تنها سازمانيپرارزش محسوب م يعياز منابع طب يكيبه عنوان يها و مراتع در هر كشورجنگل

ـ آن كوشا باشند؛ تا ا يد در حفط و نگهداريز بايمعه نربط بلكه مردم آن جايها ذ را بـه يه و امانـت الهـ ين سـرما يدهـد يرخ نم يو مكان يمقاطع زمان ين روند و گذار در برخيدهد. ا يدار رويك توسعه پاينده واگذارند تا ينسل آ

حتـاج يرفـع ما يعت بـرا ياز طب استفاده به جا و متعادل يزد و انسان به جايريعت برهم مين انسان و طبيو رابطه ب يشـناخت ق درصدد است تا به مطالعه جامعـه ين تحقيكند. ايدا ميا مدرن سلطه پي يعت به صورت سنتيخود، بر طب

-مقالـه حاضـر عبارتنـد از: ا يهـا انگتارود از توابع بخش چمستان واقع در استان مازندران بپردازد. هدف يروستار اسكان يين روند مهاجرت و تغير و همچنيانگتارود در دو دهه اخ يمده در روستارات به وجود آييروند تغ يبررس

هـا، ابـان يهـا و خ انگتارود از منظر كوچه يروستا يف مورفولوژيتوص -2د يم به انگتارود جدياز انگتارود قد ياهالروسـتا از نظـر ياجتمـاع يهـا يژگـ يف ويتوصـ -3هـا و... و ساخت خانه ي، معماريحيو تفر يعموم يهامكان

ـ آوردن ن يعلل رو يبررس -4الت، بهداشت، و ...ياشتغال، ازدواج، تحص فعـال روسـتا بـه قطـع درختـان و يرويق در يـ ربط. روش تحقيـ ذ يهـا محل و سـازمان يعت، اهالياز قاچاق چوب در ارتباط با طب يناش يامدهايپ يبررس

ـ بوده و بـا اسـتفاده از تكن يفين مقاله، روش كيا ـ به عمك مصـاح ي م و روش ير مسـتق يـ م و غيق، مشـاهده مسـتق ي ن روستا پرداخته شده است.يا يدانيبه مطالعه م ياكتابخانه - ياسناد

يهـا يژگـ يهـا و مراتـع، و ب جنگـل يروستا، قطع درختان و تخر يانگتارود، مورفولوژ يروستا: يديكلهاي واژه

ق.ي، مصاحبه عمياجتماع

بايي تهرانشناسي دانشگاه عالمه طباطكارشناس ارشد جمعيت -1 كارشناس ارشد پژوهشگري دانشگاه مازندران -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 208

رازيشهرستان ش يمرتعدار يطرحهادر يينگرش عوامل اجرا يبررس

2ي، كوروش قنبر 1انوش اسراريك دهيچك

يمرتعـدار هاي برمي گردد و از آن تاريخ به بعد طرح 1348هاي مرتعداري در استان فارس به سال ح تهيه طررح طـ 8ق تعـداد ين تحقيدارند. درا يمتفاوت ييت اجرايموجود وضع يمرتعدار يمتعددي تهيه شده است. طرحها

استان فارس تعـداد دو طـرح يعيكه پس از مشورت با ادارة كل منابع طبيقرارگرفت، بطور يمرتعداري مورد بررسـ يتحل –يفيدرطبقات موفق و ناموفق و تعداد چهار طرح در طبقة متوسط قرارگرفت. روش تحقيق توص اسـت يل

ش قـرار يمـا يق مورد پيعداران موضوعات تحقكه با طراحي پرسشنامه در گروه كارشناسان و مديران و نيز گروه مرتاخـتالف ين كارشناسان و مديران مورد بررسـ يدهد كه سطح تحصيالت و رشته تخصصي ب مي گرفت. نتايج نشان

وجـود نـدارد. عـدم بكـارگيري اصـول يدار ين آنها اختالف معنياز نظر سابقه و تجربه ب يدارند؛ ول يدار يمعنابي پوشش گياهي، عدم مشاركت مطلوب مرتعـداران در اجـراي صـحيح عمليـات و صحيح علمي در آناليز و ارزي

پيشنهادي، عدم ارضاء انگيزشي مرتعداران از جنبه اعطاء تسهيالت بانكي كم بهره و يا بالعوض ازجملـه هاي پروژهرتـع، اعطـاي رسد نيـاز بـه اصـالح و بهبـود فعاليتهـا در بخـش م مي باشد و به نظر مي قين تحقيج حاصل از اينتا

تسهيالت بانكي كم بهره و يا بالعوض، كاربرد اصول صحيح علمي در آناليز و ارزيابي پوشش گياهي هنگـام تهيـه باشد. مي مرتعداري به اكو سيستم مرتعهاي طرح و اعمال مديريت چرايي صحيح از جمله موارد مؤثر نمودن طرح

، فارسيياجتما ي، مسائل اقتصاديمرتعدار يطرحها: يديكلهاي واژه

ادارة كل منابع طبيعي وآبخيزداري فارس -كارشناس ارشد مرتعداري -1 سازمان جنگلها، مراتع وآبخيزداري كشور -كارشناس ارشد مرتعداري -2

209 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

يآبخيزدارهاي پروژه يآبخيزنشينان نسبت به اجرا يو مقايسه باورها يبررس در دو منطقه سده و دژكرد

2 ي، كوروش قنبر1انوش اسرار يك

چكيده

باورها و اعتقادات آبخيزنشينان دو حوضه آبخيـز سـده و دژكـرد از توابـع شهرسـتان يتحقيق حاضر به بررسو يآن ميـدان يباشد كه شيوه اجراي مي و به روش توصيف و تحليل ياخته است. اين تحقيق كاربرداقليد فارس پرد

صـورت گرفتـه اسـت. SPSS 18با استفاده از پرسش نامه صورت گرفته است. محاسبات با استفاده از نـرم افـزار عمليات يعنوان پايلوت اجرا منطقه دژكرد به يدر سده ول يدهد كه به رغم شرايط مساعدتر جمعيت مي نتايج نشان

ـ يآبخيزدارهاي و پروژه يانتخاب شده است كه به رغم آن باور و اعتقادات آبخيزنشينان هر دو منطقه تفـاوت معناز يالزم، نارضـايت ي، عـدم ارائـه تسـهيالت بـانك يندارند. عدم استفاده از دانـش بـوم ها از زمينه يدر بسيار يدار

باشـند. لـذا ضـرورت تغييـر مـي ز مشخصات بارز باور افراد حاضر در نمونـه تحقيـق ا يآبخيزدار يعملكرد تعاون انكارناپذير است. يبر اصول علم يمبتن يآبخيزدارهاي هدفمند عمليات و پروژه ينگرش به اجرا

، فارسيو اجتماع يسده، دژكرد، باور آبخيزنشينان، مسائل اقتصاد :يديكلهاي واژه

كارشناس ارشد مرتعداري ؛ منابع طبيعي فارس -1 نامه ريزي وبودجه سازمان جنگلها ومراتع كشوركارشناس ارشد مرتعداري؛ دفتر بر -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 210

هاي درختي گونه يرجحان درخصوص ارزش يداران سنتدام يبوم دانش يواكاو دام هاي زاگرس در تعليف اي جنگل و درختچه

راحمد)يوبو هيلوياستان كهگ ي(مطالعه مورد

3ي، مژده صفائ2ن خواهيد متيد حمي، س1انيميد كريوح

چكيده

آيند، ولي بـا توجـه بـه ه شمار ميها ب عنوان پايدارترين و مهمترين منبع توليد علوفه براي دام اگرچه مراتع بهباشـد و در هـا نمـي تعداد فزاينده دام، تغييرات اقليمي كشور و وضعيت نامساعد مراتع، اين منبع پاسخگوي نياز دام

هـا نيـز مـورد هاي درختـان و درختچـه چر مزارع و حتي برگ، شاخه و ميوه ي دستي، پس بسياري از موارد علوفهترين منابع بيولوژيكي ايران هستند كـه هاي غرب از غني يرد تا اين كمبود جبران شود. جنگلگ ها قرار مي تعليف دام

هاي عشاير و روستاييان را بصـورت ي مورد نياز دام در مواقع خشكسالي و اضطراري توانايي تأمين بخشي از علوفههاي مورد تعليـف، تـرجيح ان، نوع گونهها از درخت اي دام مستمر و پايدار داراست. از آنجا كه اطالعات كامل تغذيه

به طور متمركز و در دسترس وجود ندارد. لذا در ايـن پـژوهش دام يهاي گياهي مورد استفاده و بخش غذايي دامه و بويراحمد تهيـه يلوياي در استان كهگ ي درختي و درختچه گونه 29هايي براي بررسي ارزش رجحاني پرسشنامه

هـاي مختلـف ها بـر اسـاس قسـمت طريق اخذ شد. با توجه به اينكه سؤاالت پرسشنامهو اطالعات موجود از اين گياهي (برگ، سرشاخه و ميوه) طراحي شده بود، نتايج نشان داد كه طبق نظر عشاير و كاربران محلي منطقه از بـين

ي وحشـي، بـادام هاي گالبي وحشي، بلوط، پسـته هاي مورد بررسي، بيشترين ارزش رجحاني مربوط به گونه گونهگونه به شكل كمي و بـه روش كافـه تريـا 5كم بوده است. در فاز بعدي اين مطالعه خوشخوراكي اين يكوهي و ك

بررسي خواهد شد. رجحاني. اي، پرسشنامه، ارزش و درختچه هاي درختي و بويراحمد، گونه : استان كهگيلويهيديكلهاي واژه

استاديار گروه مرتع و آبخيز داري دانشگاه صنعتي اصفهان -1 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه صنعتي اصفهان -2 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه صنعتي اصفهان -3

211 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

؟!يعيمنابع طب يواگذارحه يا الي يعيحه جامع منابع طبيال

1يبيمهرداد مس دهيچك

مصوب شده بود سازمان 40كه در دهه يعين منابع طبيل مجموعه قوانيبدنبال اصالح و تكم 1384در سال ب در يجهت تصـو يحه ايس اليش نويف و پين تعاريكشور اقدام به مكتوب نمودن ا يزداريجنگلها، مراتع و آبخ

نمود. يالماس يمجلس شورا يصحن علنبـود.در يزدارياست سازمان جنگلها، مراتع وآبخير يبر كرس ياست مهندس صمدين حركت مصادف با ريشروع ا

ـ ن يوفنـ يره حقوقياز كارشناسان دا يليمطرح وخ يلين تكمياز به قوانيا عدم نيهمانزمان بحث بر سر وجود از بـه يد داشـتند.علت يـ ن جدياصـرار بـر وضـع قـوان يافـراد د را مردود دانستند.اما معدودين جديب قوانيوضع و تصو

ل آنهـا يگذشته وتكمهاي ن مصوب دههيبودن مجموعه قوان يز كافين نيمخالفت آندسته از كارشناسان با وضع قوانكـرد. يرا پـر م يعين منابع طبيبا خالء موجود در قوانيدانسته كه تقرها ز دستورالعمليون يمواد قانون يكسريتوسط

ز در يـ شـان ون يت كوتـاه ودرخشـان ا يريان افتاد كه پس از مديبه جر يوع در زمان صدارت مهندس جاللن موضيابخصـوص يفنـ هـاي در بخـش يكارشناسـ هاي حه در كارگروهين اليا يليمراحل تكم يفياست دكتر شريمدت ر

د يـ گرد يخروجـ كيت منجر به يگذاشته شد. كه در نها يمه خشك به بوته نقد وبررسيمعاونت مناطق خشك ونـ بر حفظ انفـال و برخـورد بـا دخـل وتصـرف در ا يدگاهها ونظرات كارشناسيد يكه در آن مبنا قـرار ين اراضـ ي

از بـه يـ د.اما همچنان عـدم ن يحه لحاظ گردين اليدر ا يوجنگل يمرتعهاي ت عرصهيحفظ موجود يگرفت.به عبارت متشـكله گوشـتزد هـاي وكـارگروه هـا ل در بحـث يكارشناسان بخصوص افراد دخ يكراراًاز سو ين مواد قانونيچن د.يگرد مي

يعين منابع طبيقوان، ينقد وبررس، يعيجامع منابع طب حهيال :يديكل يهاواژه

راتع وآبخيزداري كشورسازمان جنگلها، م -كارشناس ارشد منابع طبيعي -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 212

ستيط زيو مح يعيا اتفاق در منابع طبياشتقاق 1مهرداد مسيبي

دهيچكـيط حفاظـت سـازمان و آبخيـزداري و مراتـع ، جنگلها سازمان تغييردر ساختار مديريتي واحدهاي اجرائي منجمله مح

چند سالي است از سوي مسئوالن مطرح شده و ايـن حركـت بازخوردهـاي متفـاوتي را از جانـب يزيست، سازمان هواشناسبدنبال داشته است. گر چه اين موضوع با نوسانات زماني متفاوتي دچار شدت وضعف شده امـا ران و نخبگان ي، مدكارشناسان

مفتوح خواهد ماند . بحث آب ، كارشناسان و صاحبنظران سوي ازبه عنوان مسئله اي مهم و تاحصول نتيجه وع ن موضيپرونده ا يمهمـ ياز جملـه فاكتورهـا يآبخيزداري ؛ خاك ، حفاظت خاك، جنگل ، مرتع ، شيالت ، فاضالب ، عشاير ، دام ، هواشناس

بـا يگردد. وزارت جهـاد كشـاورز يدگين امور رسيل به اك وزارت مستقي يك قالب واحد و طيكند در يجاب مياست كه ا اهـدافي كشـاورزي وزارت مردم توسعه كشت را سرلوحه اقدامات خود قرار داده اسـت. يازهايهدف توسعه كشت ورفع ن

ا به ش راندمان جاي خود ريوليد و سطح زيركشت و سير كردن شكم مردم داشته و افزات افزايش و ازسرزمين برداري بهره چونافزايش سطح كشت و تخريب اراضي مرغوب مرتعي داده، به نحوي كه اين موضوع با اهداف منابع طبيعي كـه همانـا نگـرش حاكميتي منابع طبيعي، حفظ كاربري اراضي مرتعي و جنگلي و جلوگيري از تبديل اراضي به بهاي افزايش ديمزارهـا و باغـات

ـته اي بـراي منـابع است همسو نبوده و بودن سازمان جنگلها، مر اتع و آبخيزداري در زير مجموعه چنين وزارتي جايگـاه شايسكنوني و هاي ست. ضمن اينكه مديريت منابع طبيعي بهره برداري پايدار از سرزمين با حفظ اين ذخائر براي نسليطبيعي كشور ن

و شكل كه است اي گونه به جهادكشاورزي وزارت در مختلفهاي معاونت وها سازمان فعاليت نوع آينده است. از سوي ديگرـنس از دارنـد بعهـده را حـاكميتي وظيفـه كـه دامپزشـكي نيـز و مراتع و جنگلها سازمان منجمله آنها از برخي قالب يبرخـ ج

وزارت بدنـه درهـا تـوان نسـخه اي واحـد بـراي ايـن سـازمان نمي زيرمجموعه وزارت جهادكشاورزي نبوده وهاي سازمانبوده موجـب يزداريار سازمان جنگلها،مراتع وآبخين كه در اختيبنام زم يقو يگر وجود اهرميد ياز سو .پيچيد جهادكشاورزي

از يرد تا قدرت مقابله با هر واگذارير مجموعه وزارت خانه قرار گين سازمان در زيدر جهت حفظ ا ياديز يگردد تا تالشهايمدر خصوص حفـظ ياديكه مشتركات ز يان به همراه سازمانها ودستگاههائن سازمياست كه اگر ا ين در حاليآن سلب گردد. ا

ـتركات يمضاعف در رس يك وزارت مستقل گردد قطعا قدرتيل به يست دارند؛ تبديط زيومح يعيمنابع طب دن بـه اهـداف ومشن جنگلهـا، مراتـع ر ، سـازما يهمچون سـازمان امـور عشـا يو اجرائ يتيمرتبط با وظائف حاكم يافت. تعدد سازمانهايخواهند

ـت ين دست موارد بوده كه بايز از همين يست ، معاونت آب وخاك و هواشناسيط زيكشور، سازمان حفاظت مح يزداريوآبخ يس يستيم بايفزائيبها م به تعداد وزارت خانهياگر نخواه يد نظر گردد.حتيت واحد تجديريك مديدر نحوه عملكرد وتداخل آنها در

ت منابع ين تعداد وزارت خانه به اهداف تقويجاد تا با هميسازمانها ا يبرخ يجابجائ يرا برا يجائها يستعامالت وبرر يبا برخ فن كارشناسان از خيلي آن ناپايداري به كه توسعه ناموزونهاي د. برنامهيت حفظ آب وخاك رسيست با اولويط زيومح يعيطب

منابع طبيعي شده و به عينه ايـن تخريـب و تجـاوزات در هاي رصهع بر سرزمين ظرفيت از بيش گذاري بار موجب نهاده سحهگياهي و جـانوري و نيـز هاي شود. اهميت حفظ منابع طبيعي و حفاظت از گونه مي خيلي از نقاط كشور به صور مختلف ديده

، سـازمان زيست كند كه سازمان جنگلها ، مراتع و آبخيزداري و سازمان حفاظت محيط مي ملي ايجابهاي حاكميت بر عرصهبه وزارتي جديد بنام وزارت منابع طبيعي و محيط زيست تبـديل شـده تـا ن دستگاهها يا يقاتيو بخش تحق ير ، هواشناسيعشا

بصورت جامع مديريتي جامع بر منابع طبيعي كشور داشته باشد. وزارتي كه با قدرت مضاعف و بنابه بزرگي نام و منزلت خـود ميتي ،نظارتي خود اقدام كند.بيش از پيش به وظايف حاك

بازخورد، واحدهاي اجرائي ست،يط زيومح يعيمنابع طب: يديكل يهاواژه

سازمان جنگلها ومراتع -1

213 .......................................................................................... فصل سوم: مسائل اجتماعي و اقتصادي مراتع

منطقه طالقان يتيرات جمعيير سد بر تغيتاث يبررس دشت و آردكان)يز ي: روستاهاي(مطالعه مورد

4 ياكبر مهراب ي، عل3يقربان ي، مهد2ينه ساعدي، سك1يدريده حيسع

دهيچك

دست اندركاران امر توسـعه را بـا شـگفتي ،ديگر سويو محدوديت منابع از سورشد جمعيت از يك امروزهـ انجـام گ يعيط طبيك محرك در محيجاد يتواند با ا ي ميتيرات جمعييتغ مواجه ساخته است. ـ رد. اي هـا ن محـرك ي

از سـه جـزء منـابع يكلـ ط در حالـت يك محـ يباشد. يكيزيو ف ي، اقتصادي، فرهنگياجتماعهاي توانند مولفه ميدر يداريـ ن عناصر سبب اختالل و عـدم پا يك از اير در هر ييل شده است و تغيتشك يو فرهنگ ي، اجتماعيعيطبد. يـ ط را دچـار اخـتالل نما ين محـ يتواند ا مي زين يعيا طبيو يكيزيك محركه فين اساس يستم خواهد شد. بر ايسرا به دنبال داشته است كـه ضـرورت ياريبس ياجتماعهاي امديران پيادر يمانند سد و سد ساز يكيزيفهاي دهيپد

ده يـ ك پديـ ق سد طالقان را به عنـوان ين تحقين منظور ما در ايرد. به هميامدها مورد مطالعه قرار گين پيدارد ابتدا اقرار يمورد بررس را يتيرات و تحوالت جمعييمتاثر از آن از جمله تغ ياجتماع يامدهايم كه پيدر نظر گرفت يكيزيف

هـدف و هـاي افتـه بـا گـروه يم و مصاحبه سازمان يشامل مشاهده مستق يشيمايق از روش پين تحقيم. در ايداده ا قيـ ن تحقيـ ج ايمورد نظر استفاده شده است. بر اساس نتاهاي يروستاهاي تياستفاده از آمار و ارقام مرتبط با جمع

يريش چشـمگ يدشـت افـزا يز يستان در قبل از احداث سـد در روسـتا ت فصل تابيزان جمعيان نمود ميتوان ب ميت يـ ت تابستان ثابـت و جمع يآردكان جمع يكه در روستاين بوده در حاليمت زميش قيداشته است كه به دنبال افزا

ـ يرات جمعيياز عوامل مهم در تغ يكيداشته است. يريگر كاهش چشم گيدر فصول د ـ ا يفصـل يت ن دو روسـتا ي يدوم در روسـتا هـاي خانـه ين گردشگريمورد نظر بوده است. بنابرا يبه روستاها يو دسترس ييايافت جغريموقع

ـ در يكـ يزيد قبل از اعمـال هـر گونـه محركـه ف يان نمود بايتوان ب مي تيش است. در نهايدشت رو به افزايز ك يـ توجه نمـود ز يتيرات جمعيياز جمله تغ ياجتماع يامدهايبه پ يعيط طبيمح ـ را اي و يداريـ رات پاييـ ن گونـه تغ ي ر قرار خواهد داد. يدار را در منطقه تحت تاثيبه توسعه پا يابيدست

ياجتماع يامدهاي، پيداري، سد ، طالقان، پايتيتحوالت جمع :يديكلهاي واژه

دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه تهراندانشجوي كارشناسي ارشد -1 دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه تهراندانشجوي كارشناسي ارشد -2 دانشجوي دكتري دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه تهران -3 دانشگاه تهراناستاد بازنشسته دانشكده منابع طبيعي، -4

فصل چهارم

اء مرتعيت و احيريمد

215 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

حت ت Onobrychis sativa يرتعــم ةونــگ يـوانه زنــبر ج seed coating اثر يـبررس عمق مختلف كاشت ط تنش خشكي ويشرا

2 يچ ي، محمدرضا چائ1 يدرضا محرابيحم

دهيچك

ش سـرعت و يو افـزا يطـ يمحهـاي ا كا هش اثرات تنشيت كننده بذر به منظور حذف يتقوهاي وهيعمال شاراعــمال يق هدف شـناخت تأث يتحقن يبرخوردار است. درا يار باالئيت بسياز درجة اهم ياهان مرتعيتوان استقرارگ

ـ درصد بر(seed coating) كردن بذر مختلف پوشش دار يمارهايت Onobrychis sativaيمرتعـ گونـه يجوانـه زنط قابـل يشـرا ين منظور از اتاقك رشد كه دارايا يباشد. برا مي مختلف كاشتهاي عمق و يط تنش خشكيدرشرال كرد و هـم بـا ثابـت نگـه يبه بذر تحم يعيط طبيمح سخت تر از يطيد تا هم بتوان شراياستفاده گرد استكنترل

نمـود. پـس از انتخـاب يريـ پوشش دهنده بذر را با دقت اندازه گ يمارهاير تياه، تأثيدر رشد گ داشتن عوامل موثر ISTAخلوص بذر، خـواب بـذر، وزن هزاردانـه و........ براسـاس دسـتورالعمل ،هيقوه نام يبذر، آزمونهاهاي نمونه

مـار يتكرار به اجرا درآمـد. ت 3 با يل در قالب طرح كامالً تصادفيش فاكتورين طرح به صورت آزمايا .دينجام گردا 3 مارعمق كاشت در دو سـطح يوزن خاك خشك، ت 21%و 14%، 9%در سه سطح )ينش خشكترطوبت خاك ( ماده با پايه آلـي )،NC( ون پوششمار مادة پوشش دهنده بذر در چهار سطح بديو ت كشت سطحيبرابر قطر بذر و

)OC(هيدروژل ، ماده با پايه(HC) ماده با پايه معدني و)CC( د. آزمون در اتاقك رشد با بسـتر خـاك ياستفاده گردج حاصل از آزمونها بـا اسـتفاده از نـرم يشد. نتا يرياندازه گ يجوانه زن درصدمنطقه موردنظر انجام شد و شاخص

چنـد يونهاـــ تفاده از آزمـبا اسـ ها نيانگيسه ميل قرار گرفت. مقايه وتحليمورد تجز MSTATCو SAS يافزارهاي اديـ ب ساخته شـده تـا حـد ز يبا مواد نو ترك كردن بذر دار پوششكه ج نشان دادينتا. دانكن انجام شد يدامنه ا

يهم در شرايط تنش خشـك و يمحيط را هم در شرايط مناسب مورد مطالعه ياه مرتعيگ يزن جوانه درصدتواند مي ش دهد. يافزا يدار يبطور معن

: پوشش بذر، درصد جوانه زني، اسپرس، رشد اوليهكليدي يهاواژه

استاديار دانشگاه آزاد اسالمي واحد بروجرد -1 دانشيار دانشكده كشاورزي دانشگاه تهران -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 216

خاك ير كربن آليمزار بر ذخايل مراتع به دياثر تبد يبررس : استان كردستان)ي(مطالعه مورد

2نژاد يبهرام قل،1يديحامد جن

3يز كرمي، پرو ده يچك

.شديدا نسبت به عوامل انساني و محيطي حساس هسـتند ن مخزن كربنيخاك به عنوان بزرگتر ربنذخاير ك ـ تغكشاورزي ذخاير كربن را هاي طبيعي به اكوسيستمهاي تغيير كاربري اراضي از اكوسيستم . نظـر بـه دهـد مـي ريي

ن يتر ياز اصل يكيبه عنوان يرمكايكشور بوده و د يمه استپيطره منطقه نينكه بخش اعظم استان كردستان در سياـ انتخـاب گرد يقـات يه نمونـه تحق ين استان به عنوان ناحيشود، ا مي ن استان محسوبيب مراتع ايعوامل تخر د. بـه ي

ر كـربن اكوسيسـتم ، بـا پيمـايش صـحرايي، منـاطق تحـت يم زار بر ميزان ذخايل مراتع به ديمنظور تعيين اثر تبدجاور آن به عنوان تيمار شاهد شناسايي شد. در ادامه در هر يـك از تيمارهـاي م يعيم و مراتع طبيعمليات كشت د

50مشخص شده اقدام به تعيين مناطق معرف جهت نمونـه بـرداري گرديـده و نمونـه بـرداري از خـاك از عمـق دار ير معنيثتا يمزار دارايل مراتع به ديق تبدين تحقيدر مناطق مورد مطالعه در ا يد. بطور كلينجام گرد يمتريسانت

ل مراتع بـه يب) خواهد داشت. اثر تبدي(شيبه توپوگراف يرات بستگييباشد و شدت تغ مي ستمير كربن اكوسيبر ذخاخاك يت كربن آليب كميزان شيش ميخواهد داشت كه با افزا يبستگ يب اراضيزان شير كربن به ميمزار بر ذخايد

در خصـوص يه شـده توسـط منـابع معتبـر علمـ يتوصها ردت استاندايت رعايخواهد داشت. در نها يشتريافت ب شود. مي هيمزار جهت حفظ منابع ارزشمند خاك موكدا توصيل مراتع به ديب استاندارد در تبديت شيرعا

، خاك، كردستان.ي، توپوگرافي، كربن آلير كاربرييل مراتع ، تغيمزار ، تبديد كليدي: يهاواژه

هيات علمي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه كردستان -1 هيات علمي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه كردستان -2 هيات علمي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه كردستان -3

217 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

هياروم يدر مراتع حوزه امام كند ياهيگخاك و پوشش يهايژگيو يبر برخ يكارر كپهيتاث

4 يجواد معتمد، 3 يليطو ي،عل2 ي، محمد جعفر 1 چالن يديمف يمرتض دهيچك

از ينسبت به آنها، ضمن ن يشتريت بيبا اولو يگر مراتع و حتيز همانند ديب كشور نيو پر ش يمراتع كوهستان، يات اصالح مرتـع، از جملـه مرتعكـار يعمل يز به اجرايكوتاه مدت نح در دراز مدت، در يت صحيريبه اعمال مد

شـود. بـه يمـ اسـتفاده يكاراز روش كپه يكوهستان يب و سنگالخيدر مناطق پرش يمرتعكار يازمند هستند. براين شـده بـا گونـه يكـار از مراتع كپه يبخش ياهيپوشش گخاك و يهايژگيو يبرخ بر يكارر كپهيتأث يمنظور بررس

Agropyron elongatumـ در هـر 1389در سـال يدانيد ميه انتخاب شد. پس از بازدياروم يكند امام حوزه ك از يمسـتقر شـده و يمتـر 100عدد ترانسكت 6ك، يستماتيس –يو شاهد با استفاده از روش تصادف يكاركپه يتهايسا

يد. بـه ازا يمستقر گرد يمتر مربعك يعدد پالت 10 ياهيپوشش گ يهايژگيو يابيارز يدر طول هر ترانسكت برا يسـانت 30-60و 0-30ل حفر شده و از دو عمق يك عدد پروفيك پالت يدر مركز يهر ترانسكت به طور تصادف

و آهـك نمونـه يكيت الكتريته، هدايدي، اسيم، ماده آليتروژن، فسفر، پتاسينخاك شامل يهايژگيو يبررس يمتر برامسـتقل در t ت شاهد با استفاده از آزمونيشده و سا يكارت كپهيسا ياهيش گخاك و پوش يهايژگيشد. و يبردار

ـ EC يهـا يژگين ويانگيم يكارج نشان داد در اثر كپهيل شدند. نتايه تحليتجز SPSSنرم افزار تـروژن، ي، ني، مـاده آل، pH يهـا يژگين ويانگيش و ميافزا يداريمتر نسبت به منطقه شاهد به طور معنيسانت 0-30م، در عمق يفسفر، پتاس

، آهـك، مـاده EC يهـا يژگين ويانگيمتر ميسانت 30-60افته است. در عمق يسه با منطقه شاهد كاهش يآهك، در مقاكـاهش يكـار م، در اثـر كپـه ي، پتاسpH يهايژگين ويانگيش و ميسه با منطقه شاهد افزايتروژن، فسفر، در مقاي، نيآلـ پوشـش گ يهـا يژگيشده و يكارت كپهيار دارند. در ساديافته و با منطقه شاهد اختالف معني (تـاج پوشـش، ياهي

ز ين يشيرو يفرمها يهايژگيافته است. ويش يافزا يدار يت شاهد به طور معنيد، تراكم، الشبرگ) نسبت به سايتول يفوربهـا و يان دائميگندم يشيرو يفرمها يهايژگين ويانگيدار دارند و م يت شاهد اختالف معنيسه با سايدر مقا

ـ يتـأث يكارتوان گفت كه كپهيافته است. ميش يافزا يكاردر اثر كپه يدائم پوشـش خـاك و يهـا يژگيبـر و ير مثبت داشته است. يدر مراتع امام كند ياهيگ

ه.ياروم ي، مراتع امام كنديشيرو ي، فرمهاياهيپوشش گ يهايژگيتروژن، وي، فسفر، نيكاركپه :يديكل يهاواژه

ي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهراندانشجو -1 استاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2 دانشيار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -3 استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه اروميه -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 218

هياروم يدر مراتع حوزه امام كند ياهيپوشش گ يهايژگيو ير برخر قرق بيتاث

4 ياحمد احمد، 3 يليطو ي،عل2 ي، محمد جعفر1چالن يديمف يمرتض دهيچك

با توجه بـه نقـش آن يمرتع يشگاههايدام در رو يط قرق و چرايتحت شرا ياهيرات پوشش گييمطالعه تغـ در هر 1389در سال يدانيد ميبرخوردار است. پس از بازد يه اژيت ويمراتع از اهم ياياح يهايزيدر برنامه ر ك ي

مستقر شـده يمتر 100عدد ترانسكت 6ك، يستماتيس –يقرق و منطقه شاهد با استفاده از روش تصادف يتهاياز ساـ مسـتقر گرد يك مترمربعـ يـ عدد پالت 10 ياهيپوشش گ يهايژگيو يابيارز يو در طول هر ترانسكت برا د. در ي

-انـدازه ياهيـ گ يهاد و تراكم گونهيموجود، تول ياهيگموجود، درصد تاج پوشش يهاست گونهير پالت لداخل ه

ج نشـان داد درصـد تـاج يل شدند. نتـا يه تحليمستقل تجز tآزمون و SPSSج با استفاده از نرم افزار يشد. نتا يريگـ دار در سـطح يهد اخـتالف معنـ ت شـا يت قرق با سايسا IIو Iاهان كالس كالس يد و تراكم گيپوشش، تول ك ي

ن يانگيـ ت قـرق شـده م يباشـد. در سـا يت شـاهد مـ يشتر از سايت قرق شده بين آنها در سايانگيدرصد دارند و مش يت شـاهد افـزا يسه با سـا يدر مقا يداريبه طور معن يدائم يو فوربها يان دائميگندم يشيرو يفرمها يهايزگيوداشـته يدر مراتـع امـام كنـد ياهيـ پوشش گ يهايژگيبر و ير مثبتيه قرق تاثتوان گفت ك مي يافته است. بطوركلي

است. هياروم ي، مراتع امام كنديشيرو ي، فرمهاياهيپوشش گ يهايژگيو، قرق :يديكل يهاواژه

ه تهراندانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي دانشگا -1 استاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2 دانشيار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -3 عضو هيئت علمي مركز تحقيقات منابع طبيعي استان آذربايجان غربي -4

219 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

.Frankenia hirsuta Lهاي هوايي گياه تجمع امالح نمك در اندام

3وريو محمد حسن ج 2، محمد مهدوي1قاسمعلي ابرسجي دهيچك

دهد و گياهان ايـن قبيـل مي درصد از كل سطح كشور را خاكهاي شور و قليائي تشكيل 5/12سطحي معادل اسـتان ينماينـد. مراتـع شـور و قليـا مي هاي گوناگوني را جهت غلبه بر مشكل شوري انتخاب روشها اكوسيستم

باشد. در اين منطقه گياهان مي باال يآب زيرزمين شور با سفره خاك ياست كه دارا ييها عرصهگلستان نيز از جمله ــه ــه گون ــند از جمل ــانواده L. Frankenia hirsutaشورپس ــاله و از خ ــد س ــاهي چن ــا گي ــش دارد. فرانكني روي

Frankeniaceae هـاي نمكـي از اعضـاي دانـه بـه صـورت است. اين گونه جهت مقابله با مشكل شوري، نمك رادر مرحله گلـدهي نمونه گيري تجمع درصد كلرور سديم در اين گونه،تعيين جهت. دينما يممختلف خود خارج

گرديـد. تجزيـه يگيـر درصد كلرور سديم به روش تيتراسـيون انـدازه در آزمايشگاه و بذر دهي صورت گرفت و اري در نشان داد كه در دو مرحله گلدهي و بذردهي اخـتالف معنـي د t-testو مقايسه ميانگين داده با آزمون يآمار

اندام هوايي گياه وجود دارد. بطوري كه مقدار آن در مرحله گلـدهي برابـر % در ميزان كلرور سديم1سطح احتمال درصد بود. بنابراين از آنجايي كه اين گونه جهـت مقابلـه بـا شـوري، 67/1درصد و در مرحله بذردهي برابر 13/2

ي خارج نمايد، لذا چنانچه مورد چراي دام قـرار گرفتـه و امالح جذب شده از خاك را از طريق غدد نمك تواند يمانتظار داشت، در مناطقي كه شوري خاك در اثر عواملي مانند شـوري آب آبيـاري، عـدم توان يميا برداشت گردد،

رعايت اصول صحيح آبياري و ... باشد در كاهش شوري و امالح خاك نقش مؤثري ايفا نمايد. لستان، فرانكنيا، كلرور سديم، مراتع شور و قليااستان گ :يديكل يهاواژه

هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان گلستان عضو -1 شگاه آزاد اسالمي واحد نورگروه منابع طبيعي داناستاديار -2 گروه منابع طبيعي دانشگاه آزاد اسالمي واحد نوراستاديار -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 220

Aeluropus lagopoidesبررسي درصد جوانه زني و زنده ماني بذور سه گونه مرتعي

(L.) ،Aeluropus littoralis (Gouan.) وFrankenia hirsuta (L.)

، 1، شامحمد اميري2، منيژه توان1، قاسمعلي ابرسجي1سيد علي حسيني 1، ميرمرسل احمدي1ميركاظمي سيد زيدا...

چكيده

مرحله جوانه زني گياهان يكي از مراحل مهم در طول دوره رشدي آنهاسـت كـه بيشـتر تحـت تـاثير شـرايط گيرد. در اين تحقيق درصد جوانـه زنـي و ميـزان مي مطلوب محيطي (رطوبت، درجه حرارت، اكسيژن و نور) قرار

و .Aeluropus lagopoides ،Aeluropus littoralisاز قبيــل: زنـده مــاني بــذور سـه گونــه مرتعــي شـور روي Frankenia hirsuta عـدد بـذر در هـر 100) بررسي شد. بدين منظور از هـر گونـه 86-87-88سال ( 3در طي

تا پايان آزمـايش در داخـل ژرمينـاتور قـرار داده ها تكرار در داخل پتريديش روي كاغذ صافي كشت گرديد. نمونهو 86بيشتر از سـالهاي 87در سال Aeluropus lagopoides (L.)ايج نشان داد كه درصد جوانه زني گونه شدند. نت

در Frankenia hirsuta (L.)و Aeluropus littoralis (Gouan.)هـاي است. همچنين درصد جوانه زني گونـه 88ـ ايـن Aeluropus lagopoides (L.)ه طي سه سال تفاوت معني داري نشان ندادند. در بررسي زنده ماني بذور گون

در حاليكـه درصـد دهـد مي را نشان يشتريب يزن جوانهدرصد 87گونه در سال نيكه بذر انتيجه به دست آمد كه در طي سـه سـال تفـاوت Frankenia hirsuta (L.)و Aeluropus littoralis (Gouan.)زنده ماني بذور گونه هاي معني داري نشان ندادند.

: جوانه زني بذر، زنده ماني بذر، گياهان مرتعييديكل يهاواژه

عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان گلستان -1 دانش آموخته كارشناس ارشد مرتعداري دانشگاه تربيت مدرس -2

221 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

ياهيمختلف گ اجتماعات در نيزم سطح گياهي پوشش و خاك بذر بانك نيب تشابه راتييتغ )فارس استان -يممسن ماهور يقشالق مراتع: يمورد مطالعه(

3يم شكري، مر2، جمشيد قرباني1يز غالميپرو

دهيچك

و بانـك ياهيـ موجود در پوشـش گ يااز تنوع گونه يقيازمند اطالعات دقين ياهيح پوشش گيت صحيريمدبهتـر ف يتوصـ تواند در يماست كه ستم يدر هر اكوس يار گونهيك جزء مهم از ذخاي باشد. بانك بذريبذر خاك م

زنـده ياز بـذرها يمنبعـ يمرتع يبانك بذر موجود در خاك اراضت داشته باشد. يستم اهميآن اكوس ياهيجوامع گموجـود كمـك ياهيـ ره بذر به حفـظ جامعـه گ ين ذخيو ا باشديبذر در خاك م يتجمع و ماندگار جهينتبوده كه

ت در گذشته و حـال يريتواند عالوه بر كمك به شناخت اثر مديم يان منبع گونهياز ا يشك آگاهيخواهد نمود. بنـده را يمنطقه در آ ياهيا پوشش گيا احي يسازدر خصوص امكان باز يمنطقه، اطالعات ارزشمند ياهيبر پوشش گ

ن بـا بانـك بـذر خـاك در مراتـع يسطح زمـ ياهين پوشش گيتشابه ب يبررس هدف با حاضر فراهم سازد. پژوهشمـنظم در اجتماعـات -بـرداري تصـادفي روش نمونـه .رفتيپذ واقع در استان فارس انجام يماهور ممسن يقشالق

هـا درصد پوشش تاجي به تفكيـك گونـه يك متر مربعيپالت 204در ياهيگپوشش يهمگن بوده كه برا ياهيگ-يسـانت 10تـا 5متر و يسانت 5برداري از دو عمق خاك (صفر تا بانك بذر خاك نمونه ييشناسا يثبت گرديد. برا

مـاه 7بذور به مـدت يزنخاك به منظور جوانه يهارفت. نمونهيهمگن صورت پذ ياهيمتر) در همان اجتماعات گـ منجـر بـه تفك ياز خوشـه يج آناليشدند. نتا ييزده شناساجوانه يدر گلخانه قرار داده شده و بذرها اجتمـاع 4ك ي

ن تعـداد گونـه در يشتريب )Ranunculus sp. - Medicago regidulaسوم ( ياهيد. اجتماع گيدر منطقه گرد ياهيگسـرپا و بانـك ياهيـ ن پوشـش گ يب يكم يليباهت خت شيدر نها .سرپا را داشتند ياهيبانك بذر خاك و پوشش گنشـان داد ياهيـ ن با بانك بذر خاك اجتماعات گيسطح زم ياهين پوشش گيانگيسه ميبذر خاك مشاهده شد و مقا

-يبا هم اختالف معن ياهيو بانك بذر خاك در اجتماعات گ ياهين پوشش گيكه مقدار شاخص تشابه سورنسون ب دارند. يدار

، استان فارسيره بذر خاك، ماهور ممسني، شاخص تشابه سورنسون، ذخياز خوشهي: آناليديكلهاي واژه

يعي، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساريدانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشكده منابع طب -1 استاديار گروه مرتع و آبخيزداري، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -2 استاد گروه مرتع و آبخيزداري، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 222

خاك بذر بانك و ياهيگ پوشش نيب ياب گونهيسورنسون و ترك شاخص تشابه سهيمقا يممسن دام در مراتع ماهور يدو منطقه قرق و تحت چرا در

3يم شكري، مر 2، جمشيد قرباني1يز غالميپرو

چكيده

خـاك در هـا گونه بذر بانك مقدار و تركيب به منجر توانديم دام يچرا اثر در مراتع ياهيگ پوشش راتييتغن بخش يزنده در بانك بذر خاك نهفته است. ا ياز بذرها يليمراتع به صورت پتانس ياهيب گياز ترك يقسمت .شود

سه شاخص تشابه يق حاضر به منظور مقايتحق د.ير نماييتغ يتيريو مد يطيتواند در اثر عوامل محيستم ميمهم اكوسدام) در يو بانك بذر خاك در دو منطقـه قـرق و شـاهد (تحـت چـرا ياهيپوشش گ ياب گونهيسورنسون و ترك

ن منظـور يرفت. بـه همـ يدر مناطق مذكور صـورت پـذ يريگن منظور نمونهيانجام شد. به هم يمنطقه ماهور ممسن 5بانك بذر خاك در دو عمق صفر تـا يريگو نمونه يك مترمربعي يهاپالتدر ياهيدرصد پوشش گ يريگاندازه

و بانك بـذر خـاك ياهيموجود در پوشش گ ياهيگ يهاب گونهيج نشان داد كه تركيرفت. نتايصورت پذ 5-10و و ياهيـ ن پوشش گيج نشان داد كه مقدار شاخص تشابه سورنسون بين نتاين مناطق متفاوت بوده است. همچنيدر ب

ن شـاخص يدارند و مقدار ا يداريدام) با هم اختالف معن يبانك بذر خاك در دو منطقه قرق و شاهد (تحت چرا شتر از منطقه شاهد بوده است.يب يداريدر منطقه قرق به طور معن

، اسـتان يره بذر خاك، قرق، شـاخص تشـابه سورنسـون، مـاهور ممسـن يك، ذخيولوژيب ياي: اح كليدي يهاواژه

س.فار

شد مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساريدانشجوي كارشناسي ار -1 استاديار گروه مرتع و آبخيزداري، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -2 ي سارياستاد گروه مرتع و آبخيزداري، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيع -3

223 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

SWATبرسي تاثير دقت نقشه كاربري اراضي برشبيه سازي رواناب توسط مدل در حوزه زاينده رود

3 يره فرامرزيمن، 2 سعيد سلطاني كوپايي، 1 كودليمرجان ن

چكيده

در ييصـرفه جـو يمتعددي برا يز از مدلهايآبخهاي ت حوضهيريدرك بهترعوامل موثر در مد يامروزه برادر يعيكـاربرد وسـ يكيدرولوژيـ ه يعيمه توزين -يمفهوم ير مدلهاياخهاي شود. در دهه مي ان استفادهنه و زميهز

يت منـابع آبهـا يريمد ينه سازيكردن مدلها در به يرواناب با هدف كاربرد يبررس يمتعدد براهاي ويسنار يبررس (ARS)كـا يآمر يقـات كشـاورز يافته توسط سـازمان تحق يتوسعه ياز مدلها يكي SWATداشته اند. مدل يسطح

و يسـطح يآبهـا يش و رسوب، آلـودگ ي، فرسايسطح يت آبهايريهمچون مد يمختلفهاي نهيباشد كه در زم يمرود. ايـن مـدل داراي تـوان شـبيه سـازي بـراي شـش پديـده يز بزرگ به كـار مـ يآبخهاي در حوضه ينير زميز

رسوب روزانه، بيالن آبي، كيفيـت آب، توليـد محصـوالت هيدرولوژيكي و بيولوژيكي شامل دبي روزانه رودخانه، فاقـد آمـار هـاي چرايـي دام بـراي حـوزه هاي زراعي، برآورد توليد پوشش گياهي مرتعي با اعمال مديريت سيستم

آبخيـز، بررسـي هـاي كاربري اراضي و پوشش گياهي را با بيالن آبي حـوزه و دقت اين تحقيق ارتباط نوع است. اراضي حوزه آبخيز زاينـده رود مـوردنظر هاي تحقيق، شبيه سازي دبي روزانه و بيالن آبي در كاربري دراين كند. ميمسـكوني و تـاالب اسـت. شـبيه -مورد بررسي شامل مرتع، جنگل، اراضي زراعي و زراعيهاي باشد. كاربري مي

شـه جهـاني كـاربري اراضـي كيلـومتر (نق 1 متفـاوت 4دقـت بـا در دو نقشـه ها سازي در هر يك از اين كاربري

USGS(30 ،(نقشه كاربري ارضي حوزه زاينده رود )است. و سپس واسـنجي و بـراي سـالهاي صورت گرفتهمترنقشـه ورودي گيرد و نتايج با توجه به نـوع پوشـش گيـاهي و دقـت به صورت جداگانه انجام مي 1970تا 1995

سازد. ر برآورد دبي را روشن ميددقت نقشه كاربري اراضي تاثيرد و گردمقايسه مي swatرواناب ، مدل نقشه كاربري اراضي، پوشش گياهي، : كليدي يهاواژه

زدايي دانشگاه صنعتي اصفهاندانشجوي كارشناسي ارشد بيابان -1 اصفهان گروه مرتع و آبخيزداري دانشگاه صنعتي دانشيار -2 گروه مرتع و آبخيزداري دانشگاه صنعتي استاديار -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 224

پ علف باغ يژنوت 36عملكرد بذر و علوفه و اجزاء عملكرد يبررس و كالستر ياصلهاي ه به مولفهيق تجزياز طر

3 اني، قاسم اسد2 ياشرف جعفر ي،عل 1 پارسا يميمرجان سل

دهچكي

36علف بـاغ، تعـداد دربذر، علوفه و صفات موثر بر آنهاعملكرد ن يو روابط ببه منظور بررسي تنوع ژنتيكي 1389همدان در سال يقات كشاورزيستگاه تحقيكامل تصادفي در سه تكرار در اهاي بلوكدر قالب طرح ژنوتيپ

علوفه و عملكرد ، طول خوشه، ارتفاع بوته، ينو گرده افشا تاريخ خوشه دهيصفت، 9قرار گرفتند و يابيمورد ارزمارهـا را ين تيانس اختالف بيه واري.تجزمورد مطالعه قرار گرفتند وزن هزار دانه، تعداد ساقه، شاخص برداشتبذر،

ـ و تجز ياصلهاي ه به مولفهيق تجزيدار نشان داد. صفات از طر ياز لحاظ همه صفات معن يه كالسـتر گروهبنـد يب يشـد و ضـرا يمولفه اول عملكرد علوفه و مولفه دوم عملكرد بذر نامگـذار ياصلهاي به مولفه هيشدند.در تجز

ن صـفات امكـان بهبـود عملكـرد علوفـه و ياز ا يبات متفاوتينش تركين بردارها مستقل نشان داد كه با گزيمتنوع ا يدارا 1موجوددر كالسـتر يپهايژنوتگروه قرار گرفتند. 3پها در يه كالستر ژنوتيبذردر علف باغ وجود دارد.در تجز

باشـد مـي ، عملكـرد بـذر و شـاخص برداشـت يخ گـرده افشـان ي، تاريخ گلدهيصفات تار يبرا يشترين بيانگيم، تعداد سـاقه، عملكـرد يخ گرده افشانيصفات تار يبرا يشترين بيانگيم يموجود در كالستر دوم داراهاي پيژنوت

باشد. در كالستر سوم صفات ارتفاع بوته، تعـداد سـاقه، عملكـرد بـذر، مي بذر، شاخص برداشت و وزن هزار دانه يكـ يل ژنتيج نشان دهنـده پتانسـ يباشند.نتا ي ميشترين بيانگيم يطول خوشه، عملكرد علوفه و وزن هزار دانه دارا

باشد. مي كيسنتتهاي تهيد واريمانند تول يبه نژادهاي باال جهت استفاده در برنامه ه كالستي، تجزياصلهاي ه به مولفهي: علف باغ، عملكرد علوفه، عملكرد بذر، تجزكليدي ياهواژه

بروجرد واحد كارشناسي ارشد اصالح نباتات دانشگاه آزاد اسالميجوي دانش -1 كشور تحقيقات جنگلها و مراتعمؤسسه دانشيار -2 مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان همدانهيئت علمي عضو -3

225 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

ت چرا يريبراساس عوامل موثر بر مد ييچراهاي ستميس ية طراحيارائة مدل اول يدر مراتع قشالق

1 انيمياكبر كر يعل

چكيده

يشـ يمايپ ءوهيو بـه شـ يطراح يقشالقت چرا در مراتع يريعوامل موثر در مد يق حاضر با هدف بررسيتحقه بهـره يـ شود بـه اجـرا در آمـد. كل مي استان محسوب يزد كه قطب دامداريدر منطقه ندوشن از استان 89در سال

ـ ا يل دادند. بـرا ين پژوهش را تشكيدر ا يت مورد بررسيبرداران از مراتع انتخاب شده، جمع 15ن منظـور تعـداد يافتـه و يبـا كمـك پرسشـنامه سـازمان هـا انتخـاب شـد. داده ين بـه روش تصـادف مرتع در منطقه صدر آباد ندوش

ـ مـورد تجز هـا شيف يو طبقه بند يسيش نويو با استفاده از روش ف يجمع آور يدانيمهاي ديبازد ـ ه تحلي ل قـرار ين يمله مهمترر گذار است كه از جيتاث يت چرا در مراتع قشالقيريبر مد ينشان داد كه عوامل متعددها افتهيگرفت.

در هـر يـك از ها ا گلهها ي ت علوفه و آب شرب در مرتع و تعداد لنگهيفيت و كيت، كميتوان به مسئله مالك مي آنهاـ اول ين عوامـل مـدل مفهـوم يت با استفاده از ايمقاطع زماني دوره استقرار دام در قشالق اشاره كرد. در نها يه بـرا ي

ارائه شد. يشالقمراتع ق يمناسب برا ييستم چرايس يطراح زد.ي، ندوشن، استان يت چرا، مراتع قشالقيريمد :كليدي يهاواژه

دانشگاه يزد دانشكده منابع طبيعياستاديار گروه مرتع و آبخيزداري -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 226

بر فرسايش و رسوب با استفاده از روش يكيو مكان يكيولوژيات بير عمليارزيابي تاثMPSIAC ه )ياروم ي: حوزه امام كندي( مطالعه مورد

3يدايل شي، اسماع2ي، رضا سكوت1 چالن يديمف يمرتض

دهيچك

آن در هـر ير گـذار بـر رو يبوده كه شناخت عوامـل تـاث يده ايچيار پيده بسيك پديش خاك يند فرسايفرآبـا يفـ يو ك ياز نظـر كمـ يش و رسوب حـوزه امـام كنـد يق فرساين تحقيباشد. در ا ي ميضرور يامر يمنطقه ا

تان قبـل از انجـام كارهـاي و با استفاده از اطالعات موجود در مديريت آبخيزداري اسـ MPSIACاستفاده از روش حفاظتي تعيين گرديد. سپس با استفاده از مطالعات ميداني و دفتري مقادير فرسايش خاك و توليد رسوب هر يـك

هاي حفاظتي و كارهاي حفاظت بيولوژيكي ارزيـابي گرديـد. سـپس بـا از واحدهاي فرسايش بعد از احداث سازهـ و توليد رسوب در منطقه تعيـين گرديـد. م هاي حاصل تغييرات فرسايش خاك ه مقايسه داد يديـ زان رسـوب تول ي

تـن در 5/39ات يـ عمل يتن در هكتـار و بعـد از اجـرا 53/91 يكيدرولوژيه يات در واحدهايحوضه قبل از عملج بدست آمده، درجه رسوبدهي، توليد رسوب و مقدار فرسـايش در اثـر اجـراي يهكتار بررآورد شد. بر اساس نتا

داري تغيير كرده و نسبت به قبل از انجام عمليات آبخيزداري كاهش يافته اند كه نشانگر تـاثير مثبـت عمليات آبخيز باشد و سبب حفاظت خاك و كاهش فرسايش در حوزه گرديده است. مي عمليات آبخيزداري در حوزه امام كندي

، رسوب، حفاظت خاكيتيريات مديش خاك، عملي: فرسا كليدي يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه تهران -1 آذربايجان غربيمركز تحقيقات منابع طبيعي استان عضو هيئت علمي -2 دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -3

227 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

قلم گياه مرتعي مورفولوژيكي خصوصيات از برخي بر خشكي نشت تأثير)Fortuynia bungei(

، 2حسين ملكي نژاد ،2، محمدحسين ايران نژاد پاريزي1مهديه تجمليان

2،حميد سودائي زاده3محمد هادي راد

دهيچك

شد گياهـان ترين عوامل اكولوژيكي است كه توسعه و ميزان رمه خشك آب از اساسييدر مناطق خشك و نسـازد مـي قـادر را گياه كه باشدمي پيچيده هايو واكنش مكانيزم از ايمجموعه خشكي به كند. مقاومتمي را تعيين

بـه منظـور بررسـي تـاثير تـنش خشـكي بـر برخـي از .پشت سرگذارد را خشكي طوالني مدت يا كوتاه هايدوره 50تيمارهاي رطوبتي شامل ظرفيـت گلداني(شـاهد)، ، ) bungei Fortuyniaخصوصيات مورفولوژيكي گياه قلم(

درصد ظرفيت گلداني در قالب طرح پايه كامالً تصادفي و با سه تكرار اعمـال شـد. بـا 25درصد ظرفيت گلداني و ها، رطوبت مورد نياز در اختيار گياهان قرارگرفـت. تيمارهـاي رطـوبتي كنترل رطوبت خاك از طريق توزين گلدان

پوشـش، تـاج و سطح حجم قطر، ارتفاع، ال شد و تاثير آن بر فاكتورهاي مورفولوژيكي شاملطي فصل رويش اعم

ميـزان كـه داد نشـان حاصـل نتـايج .قرارگرفـت بررسي مورد برگ و تعداد انشعاب اصلي و فرعي و عرضطول

، عرض بـرگ طول برگ، بر سطح و حجم تاج پوشش، كه حالي در نداشت، داريمعني ارتفاع تاثير بر خاك رطوبت داشت. )>P 01/0(داريمعني تأثير هاي اصلي و فرعي و سطح كل برگ تعداد شاخه

) bungei Fortuyniaتنش خشكي، خصوصيات مورفولوژيكي، قلم( كليدي:هاي واژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مديريت مناطق بياباني، دانشگاه يزد -1 عضو هيئت علمي دانشگاه يزد -2 عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان يزد -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 228

هاي سه آن با طرحيمقا و GISاء مرتع بااستفاده از ياصالح واحهاي پروژه يابيمكان شهريرتعداران در مراتع جاشلوبارمهدم يودانش بوم يمرتعدار

3 يمحمد رضا جواد، 2يمحمد مهدو، 1 يزيعز يدنقيس

ده يچك

ق يـ ن هدف در تحقيت عرصه است كه ايرين عامل در مديح، مهمتريصح يزيق منابع و برنامه ريدق يشناسائمكـان يه بـرداران) بـرا بهـر يودانش بوم ه شدهيته يمرتعدارهاي ، طرح GISن سه روش فوق(يسه بيحاضربا مقا

شهر در اسـتان سـمنان مـد نظـر قـرار يدر مراتع حوزه جاشلوبار درشهرستان مهد يائياصالح و احهاي برنامه يابينـه در يت بهيريمـد يگر مشخص و راهكار مناسـب بـرا يكدين روشها با ين ايب يزان هماهنگيت ميگرفت ،تادرنها

ب، ارتفاع ، خاك ، پوشـش ياز(شيمورد ن يمختلف اطالعاتهاي هيال GISستم ين راستا در سيمراتع ارائه گردد . در اهـاي ق ونقشـه يگرتلفيكدي، بايمرتعدارهاي در طرح يش مرتع) با اعمال قواعد اساسيت مرتع وگراي، وضع ياهيگ

ند شـد يبررسـ يطـرح مرتعـدار يداراهاي مربوط به سامان يزيبرنامه رهاي ن نقشهيدند . همچنيدگرديتول ينهائق مراجعه به مرتع وپرسش از دامداران هر سامان كه در قالـب فـرم پرسشـنامه يت اطالعات اخذشده ازطريودر نها

ارائه شـده در هاي ت مشخص شد: برنامهيشدند . در نها ليه وتحليوتجز يبررسل شده بودند يمرتع ومرتعدار تكم يمرتعـدار هـاي ه طـرح يد در زمان تهينه باين زميدر انداشته و يمراتع هماهنگ يكامال با توانائ يمرتعدارهاي طرح

ـ يز بازنگرين يشنهاديپهاي از پروژه ين بعضيبه عمل آمده وهمچن يشتريدقت ب ن مشـخص شـد يشـوند. همچنـ نداشـته و يت وتـوان مراتـع همخـوان ياز مراتع با وضع يز در بعضيبهره برداران در مرتع نهاي دگاهيد شـتر در يا بي

الزم بـه آنهـا هـاي ن خصوص آموزشيكنند، كه الزم است در ايخود را ارائه مهاي برنامه يصشخاهداف يراستاح يق وصـح ي) بهمراه اطالعات دقGIS(يائيستم اطالعات جغرافيكندكه استفاده از س مي ج داللتين نتايداده شود. ا

ـ ر مراتـع كمـك كـرده ، بـه واقع مناسب ومـوثر د يائيواح ياصالحهاي تواند ما را در انتخاب برنامهياز مراتع م ت ي ش دهد.يز افزايكتر ساخته وسرعت كار را نينزد

.، جاشلوباري)، طرح مرتعدار، دانش بومGIS(يائيستم اطالعات جغرافياصالح مرتع،س :يديكل يهاواژه

ارشد مرتعداريكارشناس -1 عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد نور -2 عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد نور -3

229 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

در مراتع استپي ساوه Salsola laricinaتعيين بهترين مقدار برداشت علوفه از گونه

4 ،فرهنگ جعفري 3 ،نيلوفر زارع 2 ،فرهنگ قصرياني 1اصديقه زارع كي دهيچك

باشـد، هـا مـي مهم در تعيين ظرفيت چرايي مشخص كردن حد بهره برداري مجاز گونـه هاي يكي از فاكتوربعلت عدم اطالعات كافي در اين زمينه، ايـن پـژوهش بمنظـور تعيـين حـد بهـره بـرداري مجـاز گونـه دايمـي و

، 25در سايت خشكه رود ساوه انجام گرديد. در اين بررسي سه شـدت برداشـت Salsola laricinaخوشخوراك سال مورد مقايسه قرارگرفتنـد. 3آزمايش بمدت هاي درصد با حالت بدون برداشت (شاهد) بعنوان تيمار 75و 50

اسپليت پالت در زمـان در ح طرپايه بعنوان تكرار مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج حاصل در قالب 10در هر تيمار Salsolaنتـايج توليـد علوفـه گونـه مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. SAS در نرم افزار 1389تا 1387سال سه

laricina نشان داد كه اثر سال، شدتهاي مختلف برداشت و اثر متقابل آنها از لحـاظ آمـاري در سـطح يـك درصـدمختلف برداشت بـا آزمـون دانكـن بـر روي ميـزان هاي ه ميانگين اثر شدتباشد. ولي به لحاظ مقايس مي معني دار

، از لحاظ آماري اختالف معني دار وجود نداشت ولي بيشترين ميزان توليد در تيمـار Salsola laricinaتوليد گونه الف درصد بود. در سال اول بررسي بين تيمارهـاي مختلـف اخـت 75شاهد و كمترين ميزان آن در شدت برداشت

بـه وضـوح ديـده هـا معني داري وجود نداشته است ولي با ادامه برداشتها در سالهاي بعدي اثرات تيمارها بـر پايـه بوده است نشان داد بين تيمـار شـاهد ها شدند بطوريكه در سال آخر برداشت كه بيشترين تاثير تيمارها بر روي پايه

بيشترين ميزان توليد را داشته اند و بـين دو تيمـار ديگـر درصد برداشت اختالف معني داري وجود نداشته و 25و هـاي نيز اختالف معني داري مشاهده نشد. از طرف ديگر مشاهدات نشان داد قـدرت و شـادابي و ارتفـاع در پايـه

تواند قـدري مي توان نتيجه گرفت تحريك چرايي مي درصد كمتر بوده است كه 50و 25شاهد نسبت به تيمارهاي Salsola laricinaي و طراوت اين گونه بيفزايد. با توجه به نتايج حاصل ميزان شدت برداشت بـراي گونـه بر شاداب

تواند ذخيره كربوهيـدراتها را مي درصد پيشنهاد ميگردد كه برداشت باالتر از اين حد 30تا 25در اين منطقه، حدود ي گياه تاثير منفي نخواهد داشت.درصد نيز بر قدرت و شاداب 40در مرتع كم كند ولي برداشت تا

، شدت بهره برداري ، خشكه رود ساوه. Salsola laricina :يديكل يهاواژه

محقق مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان يزد -1 عضو هيات علمي بخش مرتع موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -2 لها و مراتع كشوركارشناس بخش مرتع موسسه تحقيقات جنگ -3 كاردان بخش مرتع موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 230

منبع جديد براي توليد علوفه )Astragalus brachyodontus(گون علفي استان اردبيل در مراتع نيمه استپي

3يمانياكبر ا ي، عل 2ي، محمود صحرائ1يفيجابر شر

دهيچك

بعنوان منبع جديد با اسـتفاده از روش تجزيـه يگون علف ييت و ارزش غذايفيك يابيررسي با هدف ارزن بياـ نشان داد كه از نظـر قابل ها شيميايي گياه بصورت آزمايشگاهي انجام گرديده است، نتايج بررسي ت هضـم مـاده ي

كل، مرحلـه گلـدهي داراي بـاالترين خشك، پروتئين خام ، فيبر خام ، ديواره سلولي بدون همي سلولز و خاكستر از نظر كربو هيدراتهاي محلول در آب و ديواره سلولي، مرحله رسيدن بـذر بـاالترين ارزش را بـه يارزش بوده ول

خود اختصاص داده است ، لذا با توجه به ارزش قابليت هضم و پـروتئين خـام ، بهتـرين زمـان برداشـت مرحلـه ) و يونجـه معمـولي (A. brachyodontusاز گـون هاي نتايج تجزيه شيميايي نمونهگلدهي در اين گياه بوده است،

)M. sativa سه آن با آزمون يو مقا ) در مرحله گلدهي برحسب درصدt ـ نشان داد كه بـه اسـتثناء م ـ زان قابلي ت يـ اخـت يونجه معمـول ي، گونه مذكور با يابيمورد ارز يفيك ير فاكتورهايهضم ماده خشك از نظر سا يدار يالف معن

نشان داد كه از نظر كربوهيـدراتهاي محلـول ها نيانگيسه ميكه مقايدهد. بطور مي % نشان 1و 5در سطوح احتمال داشـته ي) برتـر M. sativa( ) نسبت به يونجـه معمـولي (A.brachyodontusدرآب، پروتئين خام، فيبر خام گون

نسـبت بـه گـون يونجـه معمـول يديواره سلولي و خاكستر كـل كن كه از نظر ديواره سلولي بدون همي سلولز،يلباشـد. همچنـين توليـد علوفـه ايـن گونـه مـي داردكه نشانگر قابليت هضم باال در ايـن نـوع گـون ير باالتريمقاد

شود. لـذا مي كيلوگرم علوفه خشك در هكتار است، در صورت كشت آبي توليد آن چند برابر 4/640بطورميانگين و خوشـخوراك در تغذيـه دام يك علوفه مغـذ يتواند با توجه به كمبود علوفه در سطح استان بعنوان مي ن گونهيا

مطرح باشد. ل.ي، استان اردب ت علوفهيفي، كيي، ارزش غذا)Astragalus brachyodontus(: گون يديكل يهاواژه

عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان اردبيل -1 دانشجوي دكتري علوم دامي دانشگاه تبريزو محقق مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي اردبيل -2 واحد اردبيلاستاديار دانشگاه آزاد اسالمي -3

231 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

بررسي تغييرات رويشگاهي مراتع مباركه دراثراعمال مديريت قرق عه موردي شهرستان بافت )(مطال

3، نجمه فاريابي2،حسين ارزاني1نعمت ا... مددي زاده

دهيچك

صحيح ي متفاوت در عرصه طبيعي زمينه دست يابيمديريتهاي مطالعه تغييرات پوشش گياهي مراتع با شيوهاختيار داشـتن اطالعـات متأثر از درمديريتي طراحي يك سيستم جامعنمايد، مي را فراهم توسعه پايدار و به مراتع

در اين مطالعـه اثـرات اعمـال و عوامل تأثير گذار بر آنهاست.مراتع قوي و مستدل كمي و كيفي از تمام ويژگيهاي قرق بر پوشش گياهي مراتع داخل قرق (مرجع) و خارج قرق (بحراني) بررسي و مناطق تحت چرا و بدون چرا بـا

2مترمربعـي در 2×5/1پـالت در ابعـاد 10تصـادفي ، تعـداد -وش سيستماتيكيكديگر مقايسه گرديد. با استفاده از رمنطقه معرف نمونه برداري شد، در داخل هر پالت، درصد پوشش تاجي، الشبرگ، سنگ وسنگريزه و خاك لخت

) اندازه گيري شد. براي تعيـين وضـعيت از روش IIIو I ،IIموجود براساس كالس گياهي( هاي تعيين و گونهمناطق مورد بررسـي دو بـه دو تحـت تجزيـه ر فاكتوري و براي تعيين گرايش از ترازوي گرايش استفاده شد.چها

قـرق بيانگرآنست كهه نتايج حاصل) قرار گرفته و سپس با آزمون دانكن مقايسه گرديد..Anovaواريانس يك طرفه (ـ گ يهاي پوششبهبود و توسعه ويژگ اصالح، ،رتواند تاثير مثبت و قاطعي در تغيي مي و سـبب ايفـا نمايـد عياهي مرت

و درصد تاج پوشش گياهي و موجبـات كـاهش I افزايش پوشش الشبرگ، توليد در هكتار، تركيب گونه اي كالسشده است.كه دراين ميان درصد تركيب IIIدرصد پوشش سنگ وسنگريزه، خاك لخت و تركيب گونه اي كالس

در منطقه داخل قـرق بعلـت دهد. نمي قرق اختالف معني داري را نشان در مناطق داخل و خارجIIگونه اي كالسبرخـوردار شـده يك پايداري بالنسـبه از مرتع ،خاكگياهان و عدم حضور دام و فراهم شدن زمينه رشد و زادآوري

بررسي وضعيت و گرايش مرتع نيز حاكي از آنست كه اعمال پديده قرق باعث حركـت وارتقـاء از وضـعيت .است به خوب و گرايش نيز از منفي تا ثابت و مثبت گرديده است. ضعيف بحراني، مرجع، مباركه، قرق، سايت مطالعاتي.: يديكل يهاواژه

كارشناس ارشد مرتعداري، اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري جنوب استان كرمان -1 دانشگاه تهران. استاد دانشكده منابع طبيعي، -2 دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان. -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 232

تاثير پخش سيالب بر خصوصيات كمي و كيفي پوشش گياهي مرتعي استان هرمزگان -ايستگاه آبخوان سرچاهان در

1جالل برخورداري

چكيده

تغييرات كيفـي پوشـش مرتعي(زادآوري،شـادابي) و كمـي در ثرات پخش سيالب بردر اين تحقيق بررسي اكيلومتري شمال بندر عباس (مرز اقاليم ايـران تـوراني و سـاحلي) بررسـي 90ايستگاه پخش سيالب سرچاهان در

ظـر پخش سيالب كه شامل دو بند بود بعنـوان تيمـار و عرصـه اي مشـابه از ن هاي شد. بدين منظور يكي از شبكهمرتعي درصـد هاي پوشش گياهي و خاك كه فقط امكان سيلگيري ندارد بعنوان شاهد انتخاب گرديد، سپس پارامتر

و عرصـه 60گياهي در دو بنـد پخـش سـيالب بـا هاي تاج پوشش،توليد، فراواني، تراكم، زادآوري و شادابي گونههـاي . نتايج اين تحقيق بـا اسـتفاده از آزمـون سال اندازه گيري و ثبت گرديد4متر، در طي 2*2پالت 12شاهد با

يـك هاي آماري نشان داد كه تاثير پخش سيالب بر افزايش زادآوري و شادابي پوشش گياهي مرتعي ابتدا در گونهيكساله بعلت رويش جديد در هـر هاي گردد، در گونه چند ساله به مرور زمان نمايان ميهاي ساله و سپس در گونه

ادآوري و شادابي در اثر بارندگي و سيالب سـريع تـر و نمايـان تـر اسـت، ولـي ايـن تغييـرات در سال تغييرات زشود. از نظر كمـي ميـزان مي چند ساله همراه با تغيير ساير فاكتورهاي محيطي از جمله خاك ديرتر نمايانهاي گونه

از نظـر آمـاري داراي درصـد 1درصد تاج پوشش در عرصه آبگيري شده نسبت به عرصه شاهد در سطح خطـاي اختالف معنادار است اما ميزان تراكم، توليد و فراواني از نظر آماري داراي اختالف معنادار با شاهد نيستند.

پوشش گياهي مرتعي ،پخش سيالب،پالت،زادآوري،شادابي، هرمزگان :كليدي يهاواژه

بع طبيعي يزدهيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي ومنا -1

233 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

ميد موثر در كشت يكيزيو ف يميدگاه عوامل اقليمزارها از ديد يبررس ز طالقان)يحوزه آبخ ي(مطالعه مورد

4ير فقهي، جهانگ3يليطو ي، عل2ين ارزاني، حس1يمعصومه فرج

چكيده

مزارهـا يتناسـب د يب و عمق خاك از جمله عوامل موثر در بررسي، شيبارندگ ينكه فاكتورهايبا توجه به اب و عمق خاك، نقشه مناطق مناسـب، يمباران، ش، ه 2001سال ياراض يكاربر يها باشد، لذا با استفاده از نقشه يم

ج ينتـا ييرها شده طالقان استخراج و نسبت بـه كنتـرل صـحرا يمزارهايم در ديمتوسط و نامناسب جهت كشت د ياز نظر بارنـدگ يتيهمباران نشان داد محدود يها منطقه و نقشه يمياقل يد. بررسيها اقدام گرد بدست آمده از نقشه

كه ييمزارهايمالحظه شد د ييصحرا يدهايها و بازد ج حاصل از نقشهيندارد. با توجه به نتا م وجوديكشت د يبرامنطقه را شـامل يمزارهاي% از سطح كل د9/4دارند تنها يكيزيو ف يمياقل يار مناسب از لحاظ پارامترهايط بسيشرا

ـ فيبرخوردارنـد از ك يب% قرار گرفته اند و از عمق خاك مناسـ 12-20ب يكه در ش ييمزارهايشوند. د يم ت نسـبتا ياز نظـر يتيرها شـده محـدود يمزارهاي% از سطح د6/39م برخوردار خواهند بود. اگر چه يكشت د يبرا يمناسب

مناسـب ين برايستند. بنابرايم ني% مناسب كشت د20ش از يب يبهايعمق خاك ندارند اما به جهت واقع شدن در ش% 12ب كمتـر از يمتر، عمق خاك مناسـب و شـ يليم 300ش از يب يارندگم داشتن سه شرط بيبودن جهت كشت د

است. يالزام زطالقانيب، تناسب، حوزه آبخيم، عمق خاك، شيمزار رها شده، كشت دي: دكليدي يهاواژه

كارشناس ارشد مرتعداري، دانش آموخته دانشگاه تهران -1 دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران گروه احياي مناطق خشك و كوهستانياستاد -2 دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران گروه احياي مناطق خشك و كوهستانياستاديار -3 بيعي دانشگاه تهراناستاديار گروه جنگل دانشكده منابع ط -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 234

د رواناب يش و توليجاد فرسايش مرتع با ايت و گراين وضعيرابطه ب ز باغ خاتونيدر حوزه آبخ

3 اري، فاطمه ورمز2 اپوريآر ي، عل1يه عسگريمرض

چكيده

ار يجاد رواناب بسيش و اياز فرسا يريتواند جهت جلوگ يش مرتع مين گرايت و هچنياطالع داشتن از وضعز بـاغ خـاتون واقـع در شهرسـتان ياعمال شده در حوزه آبخهاي تيريمد يق به منظور بررسين تحقيد باشد. ايمف

اء پوشـش ياح يط مناسب برايجاد شراياعمال شده شامل ا يها تيري. مدصورت گرفت 1388زد در سال ياردكان ـ ياز وقوع س يريش، كنترل رسوب، جلوگيدر دراز مدت، كاهش فرسا ياهيگ شـد. يبررسـ يالب و مقابله با كم آب

ـ مبدسـت آوردن يز بود. بـرا يانجام شده در حوزه آبخهاي د از پروژهيو بازد يو كتابخانه ا يدانينوع مطالعه م زان يو ييط آب و هـوا يج نشـان داد كـه بـا توجـه بـه شـرا ياستفاده شـد. نتـا BLMش و رسوب منطقه از مدل يفرسا

باشـد. يپ غالب منطقه گونه درمنه و گون مـ يبرخوردار نبوده و ت يادي، محدوده طرح پوشش از تنوع زيكياكولوژـ (پوشـش خـاك، ترك يورت مرتع با استفاده از روش چهار فاكتيوضع يابيج حاصل از ارزينتا ـ ، بنياهيـ ب گي ه و ي

، ياز دهـ يـ ن منطقه بـر اسـاس روش امت يش مرتع در ايف بوده و گرايت مرتع ضعياه) نشان داد كه وضعيگ يشادابـ تول ياهيـ خاك و كم بودن پوشش گ يريت نفوذ پذيب حوزه، كاهش ظرفيش رونده است. بعلت باال بودن شيپ د ي

تـوان از مـي جاد روانـاب ياز ا يريد گفت جهت جلوگيباشد. با مي زال باالخو يرواناب بدست آمده از روش تجربج نشـان داد ين نتـا يت است. همچنيش حائز اهميمسئله فرسا يش كناريل فرسايبه دلها در آبراهه يكيات مكانيعمل

ت و يباشد و هرچـه وضـع مي م و معكوسيش و رواناب مستقيجاد فرسايش مرتع با ايت و گراين وضعيكه رابطه ب رود. مي د رواناب باالتريش و توليش پس رونده تر باشد، فرسايگرا

ش و رسوب، رواناب.يش مرتع، باغ خاتون، فرسايت و گرايوضع: كليدي يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشگاه آزاد اسالمي آزاد بروجرد، واحد بروجرد -1 استاديار دانشگاه آزاد اسالمي، واحد بروجرد -2 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه فردوسي مشهد -3

235 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

دار مرتع يت پايريموثر در مد يمگا يجلب مشاركت مردم »ب كربنيترس ين الملليربه پروژه بتج«

3 ، عليرضا ياري اردكول 2ينيس، محسن عبدالح1امير مسعود پويافر

دهيچك

نـرو يشـوند . از ا مي ران را شامليون هكتار ، بخش اعظمي از مساحت ايليم 80ران با وسعتي حدود يمراتع اـ ، نقش مهم و ح يديتول يستمهاين اكوسين و متنوع ترياز مهمتر يكيبه عنوان دار منـابع يـ ت پايريرا در مـد ياتي

، ي، قـانون يل دارابودن شاخص هـاو مبـاني حقـوق يبه دل يعرف ين، سامانهاين بيد . در انينما مي فايكشور ا يعيطبـ در مراتـع مطـرح بـوده كـه در صـورت تلف يزين واحد برنامه ريبه عنوان مهمتر يو اجتماع يفن ر يق آن بـا سـا ي

و قابـل اتكـا ياتيـ عمل ييتوانند به عنوان مبنا مي ز ،يابان و حوزه آبخيجنگل ، ب يدر بخشها يزيبرنامه ر يواحدها ين خصوص تا كنـون روشـها و مـدلها يرند . در ايقرار گ يعيت منابع طبيرياستگذاران مديزان و سيمدنظر برنامه ر

ش و يمـورد آزمـا ياجتمـاع - يز اقتصـاد يو ن يياجرا – يدگاه فنيت مراتع از ديريدر خصوص نحوه مد يمختلفـ يليشده است تا با ارائه آمار و ارقام تحل ين مقاله سعيتجربه قرار گرفته اند . در ا ن ي، به دسـتاورد موفـق پـروژه ب

در مالك عمل قراردادن محـدوده سـامان عـرف بـه عنـوان يمل – يتجربه بوم يريب كربن در بكارگيترس يالمللده و سـا ياعتبـار – يل سـاختار اجتمـاع يدر تشـك ين الملليق آن با تجربه موفق بيو تلف ييايات احيمحدوده عمل

در مناطق خشك يعيت منابع طبيريمد ين واحدهاياز مهمتر يكيبه عنوان يدار سامان عرفيت پايريكارآمد در مدـ بـه م ييايـ ات احيـ عملهاي نهيمه خشك اشاره گردد . كاهش هزيو ن ـ يـ درصـد ، موفق 40-50زان ي 90ش از يت ب

جامعـه يوجنس يسن يگروهها يتمام يدرصد 80ش از ياحيايي اجرا شده و جلب مشاركت بهاي پروژه يدرصدبـوده اسـت . يعيمنابع طب يدار و مشاركتيت پايريو مدها نهينه هزيرت بهين مدل در مديت ايد موفقي، مو ييروستا

در محدوده پروژه ترسـيب كـربن يعيمنابع طبهاي ر پروژهيسا ياجرا ين مدل مبنايا يكه در مراحل بعد يبه نحو ز قرار گرفته است.ين يزراعت و باغدار ي، حفاظت و قرق و حت يياابانزي، بيزدارير آبخينظ

سامان عرف، مشاركت مردم، مديريت منابع طبيعي، گروههاي توسعه روستايي :يديكل يهاواژه

لها ، مراتع و آبخيزداري كشورمعاون دفتر امور بيابان سازمان جنگ -1 كارشناس مسئول دفتر امور بيابان سازمان جنگلها -2 مدير اجرايي پروژه ترسيب كربن -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 236

در مراحل مختلف فنولوژيك بررسي و مقايسه كيفيت علوفه دو گونه مرتعي هالوفيت در چهار رويشگاه شور ايران

3 ي، محمد جعفر2 ، محمد حسن عصاره1 اصفهان ياحسان زند

چكيده

هالوفيت داراي تغييرات قابل تـوجهي در ارزش غـذايي خـود هسـتند. آگـاهي از كيفيـت علوفـه هاي گونهگياهي مناسـب را بـراي كاشـت انتخـاب هاي كند تا گونه مي هالوفيتها در هر مرحله فنولوژيك به مرتعداران كمك

چرا را براي دستيابي به عملكرد بيشتر دام در اراضـي شـور تعيـين نماينـد. بنـابراين در ايـن نموده و زمان مناسب Atriplex leucocladaتحقيق، اثر مراحل مختلف فنولوژيك بر شش فاكتور مؤثر در كيفيت علوفه دو گونه مرتعـي

از اسـتانهاي فـارس، مـورد مطالعـه از چهـار مرتـع شـور ايـران هـاي بررسي شد. گونه Suaeda vermiculataو آمـاري آنـاليز شـد و نتـايج نشـان داد كـه اثـر مرحلـه هـاي هرمزگان، خوزستان و سمنان جمع آوري گرديد. داده

فنولوژيك، رويشگاه و نوع گونه بر كيفيت علوفه در سطح آماري يك درصد معني دار است. حداكثر كيفيت علوفه ويشي بودند و پس از آن كيفيت علوفه به شـدت تـا مرحلـه بلـوغ مربوط به زماني بود كه گياهان در مرحله رشد ر

كاهش پيدا كرد. در مقايسه بين چهار رويشگاه مورد مطالعه، بيشترين و كمترين كيفيت علوفه به ترتيب مربـوط بـه بيشتر بود. vermiculata Suaedaمورد مطالعه كيفيت علوفه هاي سمنان و فارس بود. در تمام رويشگاه

، كيفيـت علوفـه، Atriplex leucoclada ،Suaeda vermiculataمرحله فنولوژيـك، هالوفيـت، كليدي: يهاواژه

مراتع شور

استاديار پژوهش بخش تحقيقات مرتع، موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -1 استاد پژوهش موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -2 ه منابع طبيعي دانشگاه تهراناستاد دانشكد -3

237 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

غالب سبالن يمرتعهاي ژي خام گونه تعيين تركيبات شيميايي وانر

3يعي، سخاوت رف3 ي، مهرداد كمال2 يمحمود صحرائ، 1 اباذرقنبري

چكيده

هزار هكتار در شش منطقه ازمنـاطق ييالقـي كـه در 200ييالقي سبالن با وسعت تقريبي اين مطالعه در مراتعـ غالـب منطقـه پآنها سه گياه مرتعي علف گوسفندي ،شـبدر كـوهي ودم روبـاهي بـه عنـوان يكـي ازاجـزاي تي

festuca گياهـان مرتعـي ژي خـام تعيين تركيبات شـيميايي وانـر هستند،صورت گرفت.هدف از اجراي اين طرح

ovina,Alopecurus textilis,Trifolium montanum شـامل تابسـتان طول بهـارو در سه مرحله چرايي مختلف در ،چربي خـام خاكسـتر خـام ، (NDF)وخنثـي ADF)،الياف خام درمحلول شوينده اسيدي(پروتئين خام ماده خشك،

وم در مقايسه با دو گياه ديگر به عنـوان بود.شدت تغييرات در شبدر كوهي به عنوان يك لگ عناصر كلسيم و فسفروگرامينه كمتر بود. نتايج نشان داد كه ميزان پروتيين خام ،خاكستر خام و كلسيم در شبدر كوهي به ترتيـب بـا مقـدار

). P > 05/0(بـود بيشتراز دو گياه ديگر يدرصد بيشترين مقدار بوده وبطور معني دار 26/1و 95/8، 65/18عددي ـ گيـاه ييايميش يي واثرات زمان بر روي تركيباتاچرحل ااز نظر مر (يواره سـلول يدين خـام، خاكسـتر خـام، ئروت(پ

NDF (يبدون هم يواره سلوليدو )سلولزADF،( علف گوسفندي در مرحلـه اول نمونـه بـرداري )كلسيم و فسفر ر مـورد گيـاه دم روبـاهي د. ) P > 05/0(را نشـان داد ي(اوايل خرداد ماه) با مراحل دوم و سوم اختالف معني دار

دوم ن مرحلـه يب ولي .) P > 05/0(ديمشاهده گرد سوم اختالف معني داربامرحله اول ADFپروتيين خام و درصدو فسفر خام مرحله اول بـا دو مرحلـه NDFدر صورتي كه ميزان. )P < 05/0(ده نشديد اختالفيگريبا دو مرحله د

اختالف معنـي دار نداشـتند.تغييرات مـواد مغـذي شـبدر كـوهي در ديگر اختالف معني دار داشت.ساير فاكتورهابـه وسـوم دوم ،طوري كه ميزان پروتيين خـام ايـن گيـا ه در مرحلـه اول ه ،بگربودياه ديكمترازدوگ ييامراحل چر

در صد كه بين مرحله اول با مراحل دوم و سوم اخـتالف معنـي دار ولـي 52/16و 03/20،09/17ترتيب برابر بود با مرحلـه اول از دو مرحلـه ديگـر كمتـر ADFو NDFنشـد. ميـزان مشـاهده ن مراحل دو و سه هيچ اختالفـي بي

بود.ميزان كلسيم و فسفر اين گياه در مرحله اول بيشترين بوده وبا دو مـر حلـه ديگـر اخـتال ف معنـي دار داشـتند )05/0 < P (.

راتع سبالنعلف گوسفندي ،شبدر كو هي ،دم روباهي،م: كليدي يهاواژه

كارشناس ارشد مركز تحقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي اردبيل -1 عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان اردبيل -2 كارشناسان مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان اردبيل -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 238

ارجمند شاهروديب يك يبررسي تاثير قرق در مرتع ك

1ياشرف يعباسعل دهيچك

مطالعه تغييرات پوشش گياهي تحت شرايط قـرق و چـراي دام در رويشـگاههاي مرتعـي از نظـر مـديريت عوامل اقليمـي ، باشد. براي امكان تفكيك اثر مديريت از اثرات مي هاي احيا ء مرتع حائز اهميت چراي دام و برنامه

ارجمنـد شـاهرود انجـام شـد. يب يكـ ينقاط بررسي بايد حفاظت شده باشند. اين بررسي در مرتع استپي منطقه كـ بصورت ثابـت در داخـل و خـارج مستقرشـدند و يدوترانسكتهايگرد ياهان منطقه جمع آوريدرقرق مذكوركل گ

زه انجام شد. نتايج نشان داد كـه يسنگ و سنگ ر و الشبرگ و يو تراكم و زادآور يپوشش تاج يريسپس اندازه گ يشترمربوط به گونه درمنـه دشـت يهاي چند ساله كه ب سال كل پوشش تاجي گونه 5در مدت يك يدرداخل قرق ك

)Artemisia sieberi ( از يكـ يداخـل قـرق كـ يكـاهش يافـت. مقايسـه پوشـش تـاج درصد 4/3حدود و Astragalus(يشـتر بـه گونـه گونـه علفـ يكـه ب I هـاي كـالس كـه گونـه دهد مي نشان13 85به سال 1381سال

callistachysكالس هاي درصدوگونه1/1به5/2ب ازي) تعلق دارد به ترتII هـاي درصـدوگونه 3/0بـه 3/6ب ازيبه ترتشـروع طـرح بـه از سـال يك يمرتع در قرق ك ش يش را نشان داد. گرايدرصدكاهش وافزا 9/2به 3/1ازIII كالسش ين مـدت نـه تنهـا باعـث افـزا يدر ا يك يقرق درمرتع ك يدهد. بطور كل مي رانشان يمنف يخر ثابت وحتسال آ شد. ) Artemisia sieberi( يدوموجب كاهش گونه درمنه دشتينگرد يبا ارزش وپوشش كلهاي گونه

يك ي: مرتع استپي، پوشش تاجي، تركيب گياهي، قرق، منطقه ككليدي يهاواژه

كارشناس كشاورزي بانك كشاورزي -1

239 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

اچه هامونيه دريمراتع حاش ياهيف پوشش گيو توص حيتشر

3ره ي، اكبر فخ 2ي، غالمرضا نور1صحراگرد يرين پيحس ده يچك

ين راهنمـا يعت بـوده و بهتـر يطب يماينمود چهره و سهاي دهين پدياز مهمتر يكيهر منطقه ياهيپوشش گتوجه به تغييرات خرد و كـالن در زمـان و پوشش گياهي نيز با هر منطقه است. يقضاوت درباره عوامل بوم شناخت

نـه مراتـع يت بهيريكسب اطالعات الزم جهت مد ين منظور و براين پژوهش به هميا گردد. مكان تعيين هويت ميهـاي گيـاهي منطقـه اطالعـات مربـوط بـه گونـه براي جمع آوري ليست و ساير اچه هامون انجام شد.يه دريحاش

، فلور فارسي تهيه شده توسط موسسه تحقيقات جنگلها و مراتـع كشـور، گياهـان Iranicaمطالعاتي، بيشتر از فلور هاي اساس بررسي دانشجوئي و نيز بازديدهاي ميداني و صحرائي استفاده شده است. برهاي داروئي ايران پايان نامه

ين اساس گياهـان معـرف ميداني و نيز استفاده از مطالعات خاك و منابع اراضي، رويشگاههاي منطقه تعيين و بر همج نشـان داد ينتا تشريح شده است. ها هاي ويژه، منطقه شناسائي و مختصري از اكولوژي اين گونه و شاخص خاككـه از سـه فـرم رويشـي درختـي و وجـود دارنـد گونـه گيـاهي 55منطقه مطالعاتي جمعـاً ياهيكه در پوشش گ

گونـه برابـر 10. از اين تعـداد است گيرند) تشكيل شده رار مياي و علفي (گندميان در اين گروه ق اي، بوته درختچه 14درصد گنـدمي)، و 4/16درصد فرم علفي، ( 3/56گونه برابر 31اي، درصد فرم درختي و درختچه 2/18حدود

درصد چند سـاله تشـخيص 6/83گونه برابر 46اي است. همچنين درصد داراي فرم رويشي بوته 5/25گونه برابر جـنس اسـت كـه 43خـانواده و 20هاي شناسائي شده متعلق به باشد.گونه درصد آنها علفي مي 7/58ه كه داده شد باشند. گونه بيشترين تعداد را دارا مي 9با Graminaeگونه و 15با Chenopodiaceae هاي خانواده Iranica، فلور يشياهان معرف، فرم روياچه هامون، گي: دركليدي يهاواژه

كتري مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهراندانشجوي د -1 عضو هيئت علمي دانشگاه سيسان وبلوچستان -2 عضو هيات علمي دانشگاه زابل -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 240

اء مراتعياح يبرا يزه اياز بهره بردار، انگ يزه ايد بذر انگيرخ

2ي، نعمت اله كوهستان1پور ين بدريحس دهيچك

از يشـود كـه بخشـ مي اء مراتع صرفياصالح و احهاي پروژه ياجرا يبرا يهمه ساله اعتبارات قابل توجهباشـند. در حـال مـي اصالتاً مستلزم مصرف بـذر هستند يكيومكانيا بيك و يولوژيبهاي كه شامل پروژهها ن پروژهيا

كه وابسـته بـه سـازمان يد بذور مرتعيتولهاي ستگاهيگردد كه عبارتند از: ا مي نيمحل تام 3از يحاضر بذور مصرفـ يد از بهره برداران. چندين بذر و خريتام يخصوصهاي باشند، شركت مي ـ تاك ين المللـ ياست كه مجامع ب د بـر ي

يياز كاالهـا يكـ يند. ينما ها مي آن ي) براPES( يست و پرداخت عوارضيط زيها و خدمات محكاال يارزش گذاراغوا كننده يباشد كه در صورت پرداخت مبلغ ي ميصنعت - يو داروئ ياهان مرتعيند، بذور گينما مي ديكه مراتع تولهـاي ا عرصـه يـ يمرتعـدار هـاي رحان طيشده از مرتع به بهره برداران و مجر يلوگرم بذر جمع آوريبه ازائ هر ك

) منفعـت tarde-off(هـا ن كـردن يسـنگ –شوند اگر در سبك ي ميبهره بردار يكه در قالب پروانه مرتعدار يمراتعبـه يل زائد الوصفيبا تما يقرق عرصه باشد قطعاً و يا حتيدن بذور و يش از رسيپ يبهره بردار در عدم بهره بردار

ـ يش بذر به ادارات كل اقدام خواهد كرد. خرو فرو يقرق عرصه و جمع آور ـ مزا يد بـذر از بهـره بـردار محل يايقـرق ، كمـك بـه يبرا يزه ايجاد انگيك منطقه، ايط اكولوژيبذر با شرا يتوان به سازگار مي در بر دارد كه ياديز

يجـه اجـرا يو در نت يمرتعدارهاي طرح يش مشاركت بهره بردار در اجرايبهره بردار، افزا يشتيت معيبهبود وضع يحمل ونقل و...اشاره كرد بـا نگـاه ينهايل كاهش هزيد بذر به دليخر ينه تمام شده براينه طرح ها، كاهش هزيبه

ه كـرده انـد كـه ياستان زنجان، نگارندگان مقاله فوق را ته يمرتعدارهاي طرح يكمك به اجرا يت فوق برايبه ظرف هم اشاره شده است. يه بذور مرتعيته يوه جارياز مشكالت ش يدر آن به پاره ا

PES، اصالح مراتع، يد، جمع آورين، خري: بذر، تاميديكل يهاواژه

كارشناس دفتر امور مراتع -1 مرتع استان زنجان رئيس اداره -2

241 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

Camphorosma monspeliacum گياهي مناسب جهت احياء مراتع نيمه بياباني

2 ، ضياء آزدو1 ،حميدرضا ميرداودي1،غالمرضا گودرزي1يفراهان ينيفرمه يعل

دهيچك

گونه اي بومي و مناسب جهت اصالح و احياء مراتع منـاطق بيابـاني Camphorosma monspeliacumگياه ، ارزش رجحـاني سيستم ريشـه اي، فنولوژي،در اين مطالعه توليد، درصد پوشش و تراكم، تجديد حيات، باشد. مي

يهـاي گونـه همـراه، آفـات و بيماريهـا و سـاير ويژگ هـاي ، گونـه خصوصـيات بـذر سيستمهاي مقاومت به چـرا، Ca.monspeliacum در مراتع استان مركزي بررسي شده است. جهت ارزيابي تيپ گياهيCa.monspeliacum از

روز يكبار و بـه 10استفاده شده است. جهت شناخت وضعيت فنولوژي هر پالت دو مترمربعي 90ترانسكت و 9صوصـيات ريشـه در عرصـه رويشـگاه سال آماربرداري و ثبت مشاهدات صورت گرفته و جهت تعيين خ 3مدت

پروفيل خاك حفر شده است. ارزش رجحاني از طريق زمان سنجي تعيين شده و قـوه ناميـه بـذور در آزمايشـگاه در مراتع شور و قليـائي دشـت چـزان اسـتان Ca.monspeliacumبررسي شده است. بر اساس نتايج حاصله گياه

توليـد علوفـه دارد. كيلوگرم در هكتـار 400اختصاص داده و را بخود پوششتاج درصد سطح 75مركزي حدود بوده و تجديد حيات بـاالئي از طريـق بـذر دارد. ريشـه گيـاه تيرماه و زمان بذردهي اواسط پائيز آنموسم گلدهي

از Aeluropus littoralisو Halimion verruciferum. باشـد مـي درصد 86حدود آنقوه ناميه بذر و راست بودهچـراي شـده و در پائيز و بعد از اولين بارندگي بخوبي توسط گوسفند و بـز چـرا اصلي همراه آن بوده وهاي نهگو

.گردد مي در برابر چراي مفرط آنبقاي و حفظ و سنگين باعث بالشتكي شدن گياه بومي. گياهيهاي گونه، استان مركزي، مراتع بياباني، Camphorosma monspeliacum: يديكل يهاواژه

عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مركزي -1 ژوهشي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مركزيكارشناس پ -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 242

بلند يويدار فسكيارقام پا ييط و شناسايپ و محيز اثر متقابل ژنوتيآنال از نظر عملكرد علوفه

، 3مريم ابراهيميان،2محمد مهدي مجيدي،1پروانه عسگري نيا

6عباس نوروزي، 5مهدي قيصري، 4فخر ميرلوحي آقا دهيچك

شد كه متعلق به جنس فستوكا است و سازگار بـه با مي چند ساله ياهان علوفه اين گيبلند از مهمتر يويفسكـ ا ارقام متفـاوت يكه كه عملكرد نسبييباشد. از آنجا مي خشك ينواح ار متنـوع يدر منـاطق مختلـف بسـ اهيـ ن گيباشـد. ايـن مي اهين گيا ياصالحهاي برنامه ياصلهاي چالشاز يكيط يپ و محين اثر متقابل ژنوتيباشد، بنابرا مي

ارقـام ييژنوتيـپ فسـكيو و شناسـا 25ر بررسي آثار متقابل ژنوتيپ و محيط براي عملكرد علوفـه مطالعه به منظوهـاي پيابرهارت و راسل، ژنوت يداريپا ي(تركيب سال و مكان) انجام شد. بر اساس پارامترها محيط 11دار، در يپاـ را در م يعموم يداراين پايشتريب 9و 8 ـ هـاي طيان محـ ي ـ پا ير اسـاس پارامترهـا مـورد مطالعـه داشـتند. ب يداري

ـ به عنوان ژنوت 21و 9، 8، 1هاي پيشوكال، ژنوت يداريانس پايك و وارياكوواالنس ر ـ پاهـاي پي يكـه دارا يداريتوانند پس از مطالعات بيشتر بـراي احيـا و توسـعه مي ژنوتيپهاي پايدارشدند. ييباشند، شناسا ي ميعموم يسازگار

در مراتع بكار گرفته شوند. ، روش ابرهارت و راسل، فسكيويداريه پاياثر متقابل ژنوتيپ و محيط، تجز: يديكل يهاواژه

دانشگاه صنعتي اصفهان -دانشجوي دكتراي اصالح نباتات -1 دانشگاه صنعتي اصفهان -استاديار گروه زراعت و صالح نباتات -2 دانشگاه صنعتي اصفهان -فارغ التحصيل كارشناسي ارشد اصالح نباتات -3 دانشگاه صنعتي اصفهان -نباتاتستاد گروه زراعت و صالح -4 دانشگاه صنعتي اصفهان -استاديار گروه آبياري و زهكشي -5 دانشگاه صنعتي اصفهان -دانشجوي كارشناسي ارشد اصالح نباتات -6

243 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

زدي: مراتع ندوشن يمطالعه مورد ياهيگ يهابز با تراكم گونه يزان چرايرابطه م يبررس

4 يزارع چاهوك يمحمدعل، 3 يبديم يناصر باغستان، 2 ين ارزانيحس، 1 يه شاه بندريراض

چكيده

ـ تعل يوانات، بـرا يرش آنها توسط حياست كه به پذ ياهان مرتعيمهم گ يهايژگياز و يكي يوراكخوشخ ف ي-ن انواع مختلف گونـه يانواع مختلف دام، متفاوت است. همچن يبرا ياهيهر گونة گ يشود. خوشخوراكيمربوط م

يبـرا ياز خوشـخوراك يوتدرجـات متفـا ي، دارايكيو مورفولوژ ييايميش يهايژگيل داشتن ويبه دل ياهيگ يها يهـا زان حضـور گونـه يـ گـر م يا به عبارت دي ياهيگ يهان گذشته تراكم گونهيك دام منحصر به فرد هستند. از ايـ ييتع يق حاضر در راستايدر انتخاب آن گونه توسط دام دارد. تحق يز نقش مهمين ياهيگ دام از ين چـرا ين رابطه ب

هـاي پـالت از اسـتفاده بـا منظـور باشد. بـه همـين يمنطقه مورد مطالعه م زان حضور آنها دريمختلف و م يهاگونهد. يـ گرد محاسـبه با كورنومتر يسنجروش زمان با هاگونه و خوشخوراكي يمنطقه بررس يها) متر تراكم گونه2*1(

يهـا گونـه يج حاصـل از تـراكم و مـدت زمـان چـرا يصورت گرفت. نتا SPSSن محاسبات مورد نظر با يهمچن ،ياهيـ گ يهاتراكم گونه مطالعات از دست آمده به نتايج كلي طور به باشد. مي داريك درصد معنيلف در سطح مخت

از ياديـ گـر مـدت ز يبه عبـارت د ها در منطقه دارد.زان حضور گونهيم با ياديتناسب ز يزدي يبز بوم كه داد نشانتركيـب در آنهـا فراوانـي علت به امر اين دهند، مي تشكيل خوشخوراك هاي كمترگونه از بسياري بز را يزمان چرا

فراوانـي عرصـه در خوشـخوراك هـاي كـم گونـه هنگامي كه داشت بيان توانمي ساده خيلي طور به .است گياهي

Artemisia sieberiگونـه بيشتر حضور كند. بنابراينيشتر با آنها برخورد ميچرا ب هنگام در دام باشند، داشته بيشتري .ميسازد ميسرتر گريدهاي گونه با مقايسه در گياه را اين از بز استفاده در منطقه،

، مدت زمان چرا، بزيتراكم، خوشخوراك: يديكل يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مديريت مناطق بياباني دانشگاه تهران -1 تهران دانشگاه طبيعي منابع و كشاورزي دانشكده استاد -2 زدي طبيعي منابع و كشاورزي تحقيقات مركز دانشيار -3 تهران دانشگاه طبيعي منابع و كشاورزي دانشيار دانشكده -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 244

پلدختر يريچندساله در مراتع گرمس يسه استقرار سه گونه مهم گندميمقا

1 بهاروند يزمان

دهيچك

ـ ا ياهيـ دهنـد. پوشـش گ مـي ليان لرستان را تشكاز سطح مراتع است يبخش قابل توجه يريمراتع گرمس ن ي ييط سـخت آب و هـوا يو شرا يدر پ يپهاي ين خشكساليه همچنيرو يبهاي يبخش از مراتع در اثر بهره بردار

شـتر سـطح يب Stipa capensisژه يـ كساله و كم ارزش به وهاي ي كه گونهيبرخوردار نبوده بطور يت مناسبياز وضعـ از پا يان دائميدهد در گذشته گندم مي نشانها ياست.بررس منطقه را در بر گرفته ن يـ مـاكس ا يو كل ياصـل هـاي هي

ـ از ا يمعـدود هاي هين رفته اند و در حال حاضر پايباً از بيب تقريمناطق بوده اند كه در اثر عوامل تخر هـا ن گونـه يـ مانده است كه به دل ينقاط باق يه در برخيا تك پايكوچك و هاي يبصورت كلن خـاك و يكيولـوژ يب بيـ ل تخري

ن يباشـد. بـه همـ نمي فراهم يعيطب يق بذر و زادآورير آنها از طريتكث يط الزم برايشرا يپراكنش نامناسب بارندگسـه گونـه بـا يرو 87تـا 82 يسـالها يق طين تحقين مناطق ايا ياهيو بهبود پوشش گ يت سازيظرف يمنظور برا

ــدم ــ يارزش گن Bothrichloaو varm season ( Cymbopogon olivieri ،Hyparrhenia hirta( يريگرمس

ischaemum باشند انجام گرفت. منطقـه مـورد مطالعـه مي مرغوب و در حال انقراض منطقه يبومهاي كه از گونهـ يم 355متوسط سـاالنه يشهرستان پلدختر با بارندگ يلومتريك 10بلمك در فاصله يموسوم به گر م يمتـر، اقلـ يل

ـ تول يكيپالسـت يط نهالستان داخل گلـدانها يفوق ابتدا در محهاي گرم واقع شده است . نهال گونهمه خشك ين د يكسـان در قالـب طـرح يط يبـا شـرا يعـ يمتر در عرصه مرتـع طب 2در 2ه از هر گونه به فاصله يپا 60سپس تعداد

تقر شـده هـر گونـه در طـول دوره مسهاي هيتكرار مورد بازكاشت قرار گرفت.تعداد پا 4با يكامل تصادف يبلوكهاج بدسـت يل قرار گرفت. نتايمورد تحل Fق آزمون يسه و از طريگر مورد مقايكديبا ها و درصد استقرار گونه يآمار

Cymbopogo olivieriهـاي ز بوده و گونهيت آمياء مراتع موفقياح يبرا يبراها ن گونهيآمده نشان داد استفاده از ا Hyparhenia نسـبت بـه گونـه يشـتر يب يب از درصد استقرار و زنده مانيبه ترت Bothrichloa ischaemumو

hirta.برخوردار بودند Cymbopogon olivieri,Hyparhenia hirta ،بلمـك ي،گري، گنـدم يري: استقرار، مراتع گرمسيديكل يهاواژه

ondropogon ischaemum , varm season

كارشناس ارشد رشته مرتعداري اداره كل منابع طبيعي استان لرستان -1

245 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

Zygophylum eurypterumبالقوه گونه رويشگاهن ييتع شمال شرق سمنان راتعم در) ENFA( يشناختان بوميبا كاربرد روش آش

3يميشاهپور ابراه 2حسين آذرنيوند،2،محمدعلي زارع چاهوكي1ليال خالصي اهوازي

چكيده

در حفاظت خـاك در منـاطق خشـك، ياديت زياست كه اهم يگياهان از Zygophylum eurypterum گونه در گونـه ايـن بـالقوه رويشـگاه تعيين ،پژوهش نيها دارد. هدف از اد علوفه داميو تول يش بادياز فرسا يريجلوگ

از منظـور ايـن براي ) است.ENFA )Ecological Niche Factor Analysisمراتع شرق سمنان با استفاده از روش شناسـايي جهـت ال شـرق سـمنان مراتـع شـم ) فيزيـوگرافي و خاك( يطين گونه و عوامل محيحضور ا يهاداده

در)، ArcMapو +GSافـزار شده در نـرم هي(ته اطالعاتيهاي اليه كردن وارد بااستفاده شد. آن رويشگاهي نيازهاي گونـه ايـن بـالقوه هاي رويشگاه نقشه ،Biomapper افزار نرم در نياز مورد آماري آناليزهاي اعمال با و مناسب مدل

ـ معـادل 25200 كـه دهـد مـي نشـان هابررسي از حاصل نتايج. شد ايجاد بـالقوه رويشـگاه منطقـه كـل از% 34 ايZ.eurypterum نمايه از مدل اين صحت بررسي براي. رود مي شمار به Boyce مـدل صـحت ميـزان و شد استفاده

ته و يديل اسـ نشـان داد كـه دو عامـ يشـناخت ان بوميج مدل آشينتا. گرديد تعيين درصد 2/87 با برابر آزمون اين در-پوشـش يه شده با نقشـة واقعـ يزان تطابق نقشة تهيمر عوامل هستند. يرگذارتر از ساين گونه تأثيآهك در حضور ا

). 62/0 يب كاپايبود (ضر يدهنده تطابق خوبنشانب كاپا محاسبه شد كه يز با استفاده از ضرين ياهيگ .Biomapper اكولوژيك، آشيان عاملي تحليل ،نانشرق سمشمال ،Zygophylum eurypterum: كليدي يهاواژه

دانش آموخته كارشناسي ارشد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -1 بع طبيعي دانشگاه تهراندانشيار دانشكده منا -2 كارشناس و معاون آبخيزداري اداره كل منابع طبيعي استان قم -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 246

Eurotia ceratoides گونة ييايع جغرافيتوز يسازمدل كيون لوجستيبا روش رگرس يطيدر ارتباط با عوامل مح

2حسين آذرنيوند،2، محمدعلي زارع چاهوكي1ليال خالصي اهوازي

چكيده

ـ گ قرار گونـه عوامل مؤثر در پراكنش و است ين پژوهش بررسيهدف از ا و ارائـة Eurotia ceratoides ياهيو عوامـل ياهيـ گمنظـور اطالعـات پوشـش نياسـت. بـد پراكنش آن در مراتع شمال شرق سـمنان ينيبشيمدل پ

-ن اطالعات عالوه بر نمونـه ية ايته يشد. برا يآورو خاك جمع يشناسنيم، زمي، اقليل توپوگرافياز قب يشگاهيرو

ارتفـاع يمدل رقـوم يها، نقشهيار ماهوارهيمنطقه، تصاو يهواشناس يهاستگاهيار و اطالعات ااز آم يدانيم يبردارك اسـتفاده يون لوجسـت ياز روش رگرسـ E. ceratoidesگونة ينيبشيارائة مدل پ ياستفاده شد. برا يشناسنيو زم

ين بـرا يه شود، بنابرايها تهدر مدلة عوامل موجود يالزم است نقشة كل ياهيگپوشش ينيبشيارائة نقشة پ يشد. برات با اسـتفاده از نقشـة عوامـل موجـود در يآمار استفاده شد. در نهانيزم يهاات خاك از روشية نقشة خصوصيته

ينـ يت زميـ ه شد و دقت آن با توجه بـه واقع يته E. ceratoidesگونة ينيبشي، نقشة پGISستم يها به كمك سمدلبـا نقشـة ينيبشيدهد كه نقشة پيك نشان ميبا روش لوجستE. ceratoides گونة يزساج مدليد. نتايگرد يبررس )56/0 يب كاپايدارد (ضر يتطابق خوب ياهيگپوشش يواقع

ب كاپاي، ضرينيت زميآمار، نقشة واقعنيزم يهاك، روشيون لوجستيرگرس: كليدي يهاواژه

دانش آموخته كارشناسي ارشد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -1 دانشيار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران-2

247 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

خاك يت شورراييرودخانه كالشور بر تغ پخش سيالبِر يتاث يبررس

3 ي، عرفان رستم2 ي،سارا طلوع1 سبزوار يابوالقاسم دادرس

چكيده

برآبـاد شهرسـتانِ سـبزوار، يرودخانه كالشـور در محـلِ روسـتا هاي ، از سيالبييابانزدايب يك پروژه يدر رايي اسـتفاده كـا يابيشود. اين پژوهش با هدف، ارز مي اراضي بوته كاري شده ي حاشيه آن، استفاده ياريجهت آب

ست، بر تغييرات شوري خـاك اراضـي بيابـانيِ يبرخوردار ن ين رودخانه، كه از كيفيت چندان خوبياهاي از سيالبك منطقـه در مجـاور يـ ن منظور، سه منطقه در ابتدا، ميانه و انتهايِ عرصه احيـاء شـده و يد. به ايمنطقه، انجام گرد

(مخلوط اليه رسوب و اليه شـخم)، 30-0ه خاك مخلوط از اعماق نمون 54ا شده انتخاب و مجموعا ياح يمنطقه براي ارزيابي شاخص شـوري در آزمايشـگاه مـورد ها ن مناطق برداشت شد. نمونهيسانتي متر ا 90-60و 30-60

يوررغم عدم بهبود شين پژوهش نشان داد كه عليدند. نتايج انجام ايز گرديج حاصله آناليگرفتند و نتا آزمايش قرار با درتمام اعماق ينمونه گيري و تقرهاي خاك تقريبا در تمام رديف EC، مقداريمورد بررسهاي نمونهاز يبخشدر

خاك، نسبت به شاهد، كاهش يافته است. سبزوار. -خاك يشور - كالشور - پخش سيالب: كليدي يهاواژه

عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان رضوي -1 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشگاه آزاد اسالمي واحد بروجرد -2 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشگاه آزاد اسالمي واحد بروجرد -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 248

يط خشكساليمختلف در شراهاي گونه يسه ارزش رجحانيمقا سرخس) يت قشالقي: سايلعه مورد(مطا

3، محمد فياض2،سميه ناصري1محمد زادبر

چكيده

عوامل محيطي از جمله فاكتورهايي است كه بـر روي خوشـخوراكي گياهـان و بـه تبـع آن بـر روي ارزش مراتـع مهم مرتعي در تغذيه گوسفند در هاي گذارد. در اين تحقيق ارزش رجحاني گونه مي دام اثر يرجحاني آن برا

89تـا 86ايـن طـرح از سـال .قشالقي سرخس با استفاده از روش زمان سنجي (فيلمبرداري)، اندازه گيري گرديددر نتايج نشان داد در سالهايي كه بارندگي مناسب باشـد، .ش(اسفند و فروردين) اجرا شديماه اول فصل رو 2براي

هستند كه بيشترين زمان چرا را بـه خـود اختصـاص ي هاي گونه physioides Carexو Poa bulbosa فروردين ماهگـردد. مي شتريها بيدر خشكسال Aellenia subaphyllaمانند ها گونه ين شدت مصرف دام از برخيدهند. همچن مي

كساله است امـا در يان ين زمان چرا مربوط به پهن برگان و گندميشتريمناسب درماه اسفند، ب يبا بارندگ ييدر سالها كند. مي شتر استفادهييكساله ب sp. Salsolaو .Poa bulbosa ،Gamanthus spهاي دام از گونه يشكسالط خيشرا

، سرخسي، روش زمان سنجي، مرتع، خشكساليارزش رجحان: كليدي يهاواژه

عضو هيئت علمي تحقيقات مرتع مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان -1

يعي خراسانكارشناس ارشد پژوهش مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طب -2

عضو هيئت علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -3

249 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

استپيمه ينرويشي بياباني و سازگار مرتعي در دو منطقه هاي گونه يمعرف

1،حسين توكلي1حسيني بمرود ده يچك

با ارزش، مستلزم بررسـي هاي ايجاد هر نوع تغيير در پوشش گياهي در جهت بهبود وضعيت و افزايش گونهن طرح در مناطق ياوليه و انجام آزمايشات سازگاري است. با توجه به وجود هفت منطقه رويشي عمده در كشور، ا

زد بـوده و نمونـه ي، شهرستان طبس در شمال استان يابانينمونه منطقه ب مه استپي به اجرا درآمد.يرويشي بياباني و نـ ي مي، شهرستان مشهد مركز خراسان رضويمه استپين يشيمنطقه رو يمرتعـ هـاي گونـه يباشـد. بـه منظـور معرف

قـرار گرفت.محـل اجـراي يمورد بررس يگونه مرتع 54ن مراتع، تعداد يجهت اصالح ا يميسازگار، مرغوب و داميليمتر و بافت خـاك شـني لـومي بـا 90ستگاه تثبيت شن جمز طبس با بارندگي متوسط، اييابانيطرح، درمنطقه ب

مـه اسـتپي يطرح در منطقـه ن يد محل اجرايانتخاب گرد 7/7دسي زيمنس بر متر و اسيديته 7/4هدايت الكتريكي م بـا هـدايت لـو يلتيميليمتر و بافت خاك سـ 255مشهد با بارندگي متوسط يعيقات منابع طبيدر عرصه مركز تحق

ـ مي ج بدست آمده نشانينتا. بود 6/7دسي زيمنس بر متر و اسيديته 7/2الكتريكي اهـان مـورد ين گيدهـد كـه از ب Zygophyllum:يكـم در شـرق دشـت طـبس گونـه هـا يبـا شـور ياراضـ ي، بـرا مه بيابانييمنطقه ندر يبررس

atriplicoides, Calligonum polygonoides, Atriplex canescens, Atriplex lentiformis, Atriplex griffithii و Salsola imbricata, Seidlitziaيهـا شتر، عالوه بر تاغ،گونـه يب يبا شور يدشت طبس و اراض يمناطق غرب يبرا

rosmarinus, Hammada salicornica دشت مشهد، عـالوه بـر گونـه يمه استپيشرايط ن يبرا باشند. مي مناسبArtemisia seiberi توان از گونه هاي: مي باشد، مي منطقه يه بومك

Salsola orientalis, Eurotia ceratioides, Kochia prostrata, Agropyron elongatum, Sanguisorba minor, Onobrychis chorassanica

اين منطقه استفاده كرد. يمرتعدار يژه در طرحهايدر امر احيا و اصالح مراتع تخريب يافته، بو ، درصد استقرار، اصالح مراتـع يسازگار مرتعهاي مه استپي، گونهيمناطق رويشي نيمه بياباني و ن: يكليد يهاواژه يدشت

اعضاء هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان رضوي -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 250

در مرتع تأمين و توسعه منابع آب شرب دام ز چمران )ي: حوزه آبخ ي(مطالعه مورد

1 اوندرزي، محمد م 3 يدري،كهزاد ح2 خانقاه يوسفي، شهرام 1 مقدم يزدانيعقوب ي

دهيچك

دام در مرتـع از يآن بـا فصـل چـرا ين همزمانيزان آب شرب در سطح مرتع، پراكنش و همچنيعالوه بر مدر ينكه ابزار مهم و مـوثر يكنواخت منابع آب در سطح مرتع عالوه بر ايبرخوردار است. پراكنش يت فراوانياهمسازد با مي در تمام سطح مرتع را فراهم يديز علوفه تولرود امكان استفاده كامل ا مي ح مرتع به شماريت صحيريمد

نقشـه ين محل بر روين شدكه اياحداث آبشخوار و مخزن آب تع ين محل برايبهتر يد از حوزه مورد بررسيبازدده است. قبل از شروع به ايجاد تاسيسات، مطالعه در مورد مقـدار ين گرديز چمران تعيك حوزه آبخيولوژيات بيعمل

زوالت، نوع و تعداد دام كه از آب جمع آوري شده استفاده خواهنـد كـرد و همچنـين فصـل اسـتفاده بايـد آب و نمشخص شود كه با توجه به شرايط اقليمي حوزه، آب جمع آوري شده براي فصل چرا مورد استفاده قرار خواهـد

از هـدررفت انـرژي يريجلـوگ ن مناسب آب شرب دام در مرتع باعث اصالح پراكنش دام در مرتع و يگرفت. تام گردد. مي دام و راهپيمايي بيهوده است كه باعث افزايش بهره وري دام و بهبود پوشش گياهي را سبب

دام يز چمران، مرتع، چراين و توسعه، حوزه آبخي: آب شرب، تام كليدي يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد آبخيزداري، دانشگاه كاشان -1 هانعضو هيئت علمي گروه مرتع و آبخيز داري، دانشگاه علم وصنعت خاتم االنبيا بهب -2 دانش آموخته رشته مرتع و آبخيز داري، دانشگاه شهيد چمران اهواز -3

251 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

تعيين زمان مناسب ورود و خروج دام در مراتع پنج منطقه رويشي ايران

2 ياحسان ي، عل1يجمال حسن

دهيچك دنباش متفاوت مي مراحل رشدتشكيل شده است كه هر يك داراي يمختلفهاي مراتع از گونهپوشش گياهي

هر گياه در زمان خاصي آمادگي چرا توسط دام را دارد. ميزان رطوبت خاك نيز شاخصـي بـراي آمـادگي خـاك ودر تحقيق با هدف تعيين زمان مناسب ورود دام به مرتـع و خـروج از آن اين رود. مي براي ورود دام به مرتع بشمار

5بمـدت همـدان در شـرق كردسـتان –كيلومتري جاده قروه 23مراتع روستاي مجيدآباد شهرستان قروه واقع در Stipa و tomentellus Bromus ،Festuca ovina در ايـن بررسـي سـه گيـاه . شـد ) اجـراء 1385-1389(سـال

bromoiedes شـروع رشـد، دوران رشـد هـاي پايه انتخـاب و شاخصـه 10مورد بررسي قرار گرفت و از هر كدامروز يك بار مورد ارزيـابي 10رويشي، گلدهي،توليد بذر، رسيدن بذر، شروع خواب گياه و ميزان رشد ارتفاعي هر

الهاي مورد بررسي تفاوت وجـود مرتعي از نظر مراحل فنولوژي در سهاي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه بين گونهرسـاند در مـي مراحل رشد خود را آغاز و بـه اتمـام ها زودتر از ساير گونه Bromus tomentellusكه دارد، طوري

دوران Bromus tomentellusو Festuca ovinaبا فاصله مشخصـي ديرتـر از Stipa bromoiedesحالي كه گياه طوالني تري را بخود اختصاص داده است. از نظر رطوبـت خـاك، بررسـيها كند و دوره رشد مي رشد خود را طي

نشان داد كه از اوايل ارديبهشت ماه خاك مرتع براي ورود دام آماده است. لذا از نظـر زمـان شـروع و خاتمـه چـرا خـر مـرداد توانـد وارد مرتـع شـده و در اوا نتايج اين بررسي بيانگر آنست كه در نيمه اول ارديبهشـت مـاه دام مـي

ضروري است از مرتع خارج شود. اين تقويم با شرايط فعلي بهره بردار در روستاي مورد بررسي مطابقت دارد. فنولوژي، گونه گياهي،رطوبت خاك خروج دام ،، آمادگي مرتع، ورود دام كليدي: يهاواژه

عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي كردستان -1 عضو هيات علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 252

انشرق مازندر يمراتع كوهستان ياهيبررسي اثرات قرق در روند تغييرات پوشش گ

3، محمد اكبر زاده 2ي، ابوالحسن سالم1ايچ نيحسن قل ده يچك

براي بررسي اثرات قرق در روند تغييرات وضعيت و گرايش مراتع طبيعي شرق استان مازندران، مراتع پشت اد شده ، درصد پوشش كل در قطعه يدهد كه در منطقه مي ج نشانيد. نتايانتخاب گرد يكوه در منطقه دودانگه سار

رسيده است. در قطعه مجـاور قـرق درصـد 1384در صد در سال 6/33به 1381در صد در سال 39/16رق از قرسيده است. ميزان توليد در قطعـه قـرق 1384در صد در سال 8/24به 1381در صد در سال 55/13پوشش از

رسـيده اسـت. در قطعـه 1384ال كيلو گرم در هكتار در سـ 6/660به 1381كيلوگرم در هكتار در سال 6/339از رسـيده 1384درصد در سال 25/2به 1381درصد در سال 75/1از 2مجاور قرق درصد پوشش گياهان كالس

رسيده است. 1384درصد در سال 25/22به 1381درصد در سال 8/11از 3است. درصد پوشش گياهان كالس كيلـوگرم در هكتـار در 7/93بـه 1381لو گرم در هكتار در سـال كي 6/42از 1در قطعه قرق توليد گياهان كالس

كيلـو گـرم در 5/80بـه 1381كيلو گرم در هكتارد در سال 6/85از 2رسيده است. توليد گياهان كالس 1384سال 4/486بـه 1381كيلو گرم در هكتار در سـال 4/211از 3رسيده است. توليد گياهان كالس 1384هكتار در سال

دهد كه در قطعـه قـرق بـين درصدپوشـش مي رسيده است. آناليز واريانس نشان 1384گرم در هكتاردر سال كيلو 1383بـا 1381%) وجود دارد. بين توليد علوفه در سالهاي 5با ساير سالها اختالف معني دار (در سطح 1381سال

اختالف معني دار وجـود نـدارد.در 1384و 1382اختالف معني دار وجود دارد. بين توليد علوفه سالهاي 1384و باشـند. بـا نمي داراي اختالف معني دار 1384و 1383با سالهاي 1381قطعه مجاور قرق درصدپوشش بين سال

%) وجود دارد. بين توليد علوفه در سالهاي مختلـف اخـتالف معنـي دار 5ساير سالها اختالف معني دار (در سطح %).5وجود دارد(در سطح

: قرق، گرايش درصد پوشش ،شرق مازندران ،توليد علوفهيديكل يهاواژه

استاد يار پژوهش مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي مازندران -1 لمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي مازندرانعضو هيئت ع -2 عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي مازندران -3

253 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

.Hedysarum kopetdaghi Borissگونه بذر يآور مناسب جمع زمان نييتع پارك ملي گلستان) مراتع :يمورد (مطالعه يمطالعات فنولوژ از طريق

1، سيد علي حسيني 2 ، محمد مهدوي1 قاسمعلي ابرسجي

دهيچك

Hedysarum kopetdaghi خوشخوراك و با ارزش غذايي بـاال اسـت. رويشـگاه آن در يمرتعهاي از گونهايـن يفنولـوژ يبررسـ باشد. مي در معرض خطرهاي گلستان بوده و جزو گونه ياستان گلستان محدود به پارك مل

انجام گرفت. در ايـن مراتع ريتمديهاي برنامه در آن از استفادهو بذر يآور جمعمناسب زمان نييتع هدف باگونه ـ پا 20تعـداد و انتخـاب متـر 1616و 1318، 1154يمطالعه، سه سايت قرق شده در نقاط ارتفاع در هـر سـايت هي

دهـي، حياتي (رشد رويشـي، ظهـور غنچـه، گـل هاي تاريخ وقوع پديده ،سال چهار مدت به و شد يگذار عالمترشد رويشي اين گياه در هر سـه سـايت از اواخـر اسـفند و اوايـل .ديگردثبت رسيدن و ريزش بذر و ركود گياه)

دهـي آغـاز و در گل ظاهر و از اواسط ارديبهشت، گـل هاي در اوايل ارديبهشت غنچهشود. مي فروردين ماه شروعدر اواخر خرداد و اوايـل تيـر رسـيدن بـذور رخ داده و در گردد. دهي كامل مي اواخر ارديبهشت و اوايل خرداد گل

نيمـه اول تيـر معموال بهترين زمان جمع آوري بذر اين گونه از رويشـگاه، نمايد. اوايل مرداد بذور كامال ريزش ميباشد. با توجه به اينكه طول دوره رسيدن بذر تا ريزش، در اين گياه بسيار كوتاه است، چنانچـه جمـع آوري مي ماه

ايـن ينماينـد كـه بايسـت مـي د، بذور به سـرعت ريـزش هوا و وزش با يبذر با تاخير صورت بگيرد، در اثر خشك بذر مد نظر قرار بگيرد. يموضوع جهت جمع آور

.يبذر، پارك ملي گلستان، مراحل فنولوژ ،: اسپرسي كپت داغي، استان گلستانيديكل يهاواژه

عضو هيئت علمي مركز تحقيقان كشاورزي و منابع طبيعي استان گلستان -1 دانشگاه آزاد اسالمي واحد نور هيات علمي عضو -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 254

نسبت به تنش خشكي ايزيواكنش دو گونه مرتعي آرتم ليتحل

4يبنادكوك ي، فاطمه برزگر 3يجه مهدويده خديس ،2، حسين آذرنيوند1مهشيد سوري دهيچك

با توجه به وسعت زياد مناطق خشك و نيمه خشك در سطح كشور، آگاهي از گياهـاني كـه داراي مقاومـت باشند و در ضمن داراي ارزش علوفه اي هسـتند، در خـور توجـه هسـتند بـه همـين منظـور مي نسبت به خشكي

نسيل خشكي و اثر آنها بر روي جوانه زني، طول كلئوپتيل و طول ريشه چه دو گونـه چگونگي ميزان مقاومت به پتا 50ژرا و فراگرانس، در طي آزمايشي مورد بررسي قرار گرفت. بدين صـورت كـه يسيا اسپيزيمرتعي به نامهاي آرتم

بـراي ايجـاد ژرمينـاتور كشـت گرديـد. تكرار (ظرف پتري) بر روي كاغذ صـافي در داخـل 3بذر از هر گونه در ) استفاده شد. اين نحقيق در قالب طرح فاكتوريل بـا پايـه PEGخشكي مختلف از پلي اتيلن گليكول (هاي پتانسيل

% بود و 71مگاپاسكال با ميانگين -0.3تصادفي انجام شد. نتايج آزمايش نشان داد كه حداكثر جوانه زني در پتانسيلطور معني داري كاهش يافت. طول كلئوپتيل و طول ريشـه چـه نيـز بـا با كاهش ميزان پتانسيل آب، جوانه زني به

در شـرايط ژرايسيافزايش مقادير پتانسيل خشكي، كاهش يافتند. با توجه به نتايج آزمايش مشخص شد كه گونه اسپ فراگـرانس مقـاوم تـر خشكي هم از نظر مقدار جوانه زني و هم از نظر رشد كلئوپتيل و ريشه چه نسبت به گونـه

است. .مرتعيهاي گونه: بذر، جوانه زني، كلئوپتيل، ريشه چه، تنش خشكي، يديكل يهاواژه

گاه اروميهاستاديار دانشكده منابع طبيعي دانش -1 دانشيار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2 استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه آزاد اسالمي، واحد نور -3 دانشجوي دكتري آبخيزداري دانشگاه يزد -4

255 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

Stipa hohenackeriana ،Enneapogon persicus يك و فنولوژيمرفولوژهاي يسازگار شيدر ارتباط با فصل رو

4ي، الهه ثمر3يشم چي، پروانه ابر2، محمد جنگجو1ياكرم طاهر

چكيده

ياهـان مرتعـ يگ ياتيبه طور محسوس بر اعمال ح ژه دما و رطوبتيآن به و يها ب و هوا و نوسانرات آييتغتوانـد در جهـت ات رشد گياهان مرتعي در پاسخ به تغييرات عوامل محيطي مـي يآگاهي از خصوصگذارد. مي ريتاث

كربنـه سـه يعلف ياه گندميو گد ق حاضريا مرتع مورد استفاده قرار گيرد. درتحقياح يهاي مناسب برا انتخاب گونه

Stipa hohenackeriana كربنهچهارو Enneapogon persicus ياستپي اطراف مشـهد مـورد بررسـ در مراتع نيمه يهـا، گلـده شامل رشد رويشي،ظهور خوشـه فنولوژيكيهاي دهيخ وقوع پديبه فاصله هردو هفته، تار .قرار گرفت

د يـ ن در هـر بازد ياهان ثبت شد. عالوه بـرا يشه گيمحل توسعه ر در يانوپكريز يزش بذر و رطوبت و دمايكامل، ر SPSS16هـا بـا نـرم افـزار شـد. داده ثبـت ز يدار نگل يهاها ، و تعداد ساقهطول و تعداد برگ ، طول و تعداد ساقه

بودنـد و هـوا ير دمـا يتحت تاثرشد يدر ابتدا C4و C3 يهاگراسج، يشدند. بر اساس نتا يل آماريه و تحليتجزـ رياه از لحاظ رطوبت خاك زين دو گين ايب يركـانوپ يز يوجـود نداشـت امـا دمـا يدارياشـكوب اخـتالف معن

Enneapogon از يابه طور قابل مالحظه شيآخر فصل رودر مراحلStipa فصـل، تعـداد يكمتر بـود. در ابتـداج نشـان ينتـا .شتر بـود يب Enneapogonبرگ و ساقه فصل تعداد يك به انتهايشتر بود اما نزديب Stipaبرگ و ساقه

يركـانوپ يز يباعث كاهش دما يش تعداد برگ در مراحل آخر فنولوژيافزا ياستراتژ Enneapogon اهيداد كه در گ يكيفنولـوژ يهـا تيـ ط فعاليمحـ يدر پاسخ به خشك Stipaاه يكه گيشود، درحاليش ميش طول فصل رويو افزا

دهد. يانجام م يترخود را در مدت كوتاه يطيمح يهايا، مراتع مشهد، سازگاريپا يها، گراسيمرفولوژ :كليدي يهاواژه

گروه زيست شناسي دانشكده علوم دانشگاه فردوسي -دانشجوي كارشناسي ارشد -1 زداري دانشكده منابع طبيعي دانشگاه فردوسي مشهدگروه مرتع و آبخي -استاديار -2 گروه زيست شناسي دانشكده علوم دانشگاه فردوسي مشهد -استاديار -3 گروه زيست شناسي دانشكده علوم دانشگاه فردوسي مشهد -دانشجوي كارشناسي ارشد -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 256

Lactuca orientalisو Centaurea virgata يك و فنولوژيمرفولوژ يهايسازگار شيدر ارتباط با فصل رو

4 يكرم طاهر، ا 3يشم چيروانه ابر، 2 محمد جنگجو،1يالهه ثمر

چكيده

ـ ز يي، ارزش غـذا يبات سـم يل داشتن خار، اسانس و تركي، به دلياهان مهاجم مرتعيگ يخبر دام يبـرا يادي-سـم يرشـد و مكان يالگوها يشوند. اطالعات حاصل از بررس مي ت مرتعيريجاد مزاحمت در مديندارند و باعث ا

مراتـع مـورد اسـتفاده قـرار يصهكنترل آنها در عر يتوان برا مي را يطيط محياهان مهاجم به شرايگ يسازگار يها(گـل گنـدم) و Centaurea virgataمهـاجم يدر دو گونـه ينسب يسازگار يسهين پژوهش مقايداد. هدف از ا

Lactuca orientalis در مراتع جنـوب يفنولوژ يو طول دوره يات رشدي) با توجه به خصوصيوحش ي(كاهو ،-

يخـاك و دمـا يبار، رطوبت و دمـا كي، به فاصله هر دو هفته 1390بهار و تابستان يغرب شهر مشهد بود. در ط SPSSبا نرم افـزار يآمار يزهايادداشت شد. آناليك يهوا، طول و تعداد برگ، طول و تعداد ساقه، و مراحل فنولوژ

فصل رشد، هـر دو گونـه بـا يدر ابتدا يطيط مساعد محيانجام شد. در شرا يها به روش توكنيانگيم يسه يو مقاخود را به سرعت به اتمام رساندند. كـاهش يشيه باال، مراحل رشد روياول يرست فراوان و مادهبنهاي د برگيتول

را نشـان يسـم اجتنـاب از خشـك يگندم مكانخاك و هوا در تابستان سبب شد تا گونه گل يش دمايرطوبت و افزارمـاه يشـد و در آخـر ت يدهـ و بذر يگلده يد، به سرعت وارد مرحلهيمتوقف گرد يشياه رشد روين گيدهد. در ا

ـ ها سم از دست دادن برگيبا مكان يوحشيد. در مقابل، كاهويان رسيبه پا يدوره فنولوژ ، دوره يو حفـظ آب درون مقاوم تر بود. ين به خشكيات خود ادامه داد، بنابرايتر كرد و تا اواخر تابستان به حيخود را طوالن يفنولوژ ي

يمياقل يمهاجم، مراتع مشهد، سازگار ي، گونه ي: مورفولوژديكلي يهاواژه

گروه زيست شناسي دانشكده علوم دانشگاه فردوسي -دانشجوي كارشناسي ارشد -1 گروه مرتع و آبخيزداري دانشكده منابع طبيعي دانشگاه فردوسي مشهد -استاديار -2 گروه زيست شناسي دانشكده علوم دانشگاه فردوسي مشهد -استاديار -3 گروه زيست شناسي دانشكده علوم دانشگاه فردوسي مشهد -دانشجوي كارشناسي ارشد -4

257 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

خشكمهيخاك در مناطق ن يكيدروليات هيخصوص ير قرق مرتع بر رويتأث

4يد اكبر جوادي، س 3ي، محمد جعفر 2ار مهراني، زان1يكامران چپ چكيده

ـ در تول ن نقـش را يترن هستند كه عمدهيكره زم يعيطب يهاستمين اكوسيمراتع از مهمتر يد علوفـه دام بـاز يار يسـطح خـاك بسـ يه و به تبـع آن لگـدكوب يرويب يل مختلف از جمله چرايها به دالستمين اكوسيكنند. اما ايم

ت يريمـد ياز ابزارهـا يكـ يخشـك واقـع باشـند. مهيف و شكننده هستند خصوصاً اگر در مناطق خشك و نيظرمـدت يچـرا بـرا ياز ورود دام برا يري، قرق مراتع و جلوگخشكمهيدر مناطق خشك و ن يمرتع يهاستمياكوس

نكـه مـدت يد. امـا در مـورد ا ينما يستم بتواند خود را بازسازين فاصله اكوسيباشد تا در ايا نامحدود ميمحدود و ـ در ا يمتعـدد يه نشده است چون فاكتورهـا يته يم استاندارد خاصيبه اقل يقرق چقدر باشد هنوز بستگ ه ين قضـ ي

ر قـرق بـر يخشك استان كردسـتان و تـأث مهيمدت زمان مؤثر قرق مرتع در مناطق ن يدارند. به منظور بررس دخالتاران از يشهرستان كام يلومتريك 25ز خامسان واقع در ين مراتع، حوزه آبخيخاك ا يكيزيف-يكيدروليات هيخصوص

شاهد (قرق) و نمونـه يرحوزه دوقلويدو زن حوزه، ين مطالعه انتخاب شد. در داخل ايا يتوابع استان كردستان برا ياهيـ ب، خاك، تراكم پوشش گياز جمله مساحت، ش يعيطب يفاكتورها ي(خارج قرق) قرار دارند كه از لحاظ تمام

ت ي، هـدا يرينفوذپـذ شـروع شـده اسـت. چهـار فـاكتور 1384باشند. قرق حوزه شاهد از سال يكسان ميم يو اقلنقطـه 3تكـرار و در 3رحـوزه در يخـاك در هـر دو ز يوزن مخصوص ظاهراشباع، رطوبت خاك و يكيدروليه

با هـم در t-studentن فاكتورها با استفاده از آزمون ين ايانگيشدند. م يريگاندازه 1389بهشت يمختلف در فصل اردـ يتـأث يرينفوذپـذ يسـاله بـر رو 5ج نشان داد كه قـرق يسه شدند. نتايدرصد مقا 95 يداريسطح معن يدارير معن

ـ 0-10خاك فقط در عمـق ياشباع و وزن مخصوص ظاهر يكيدروليت هيكه هدا يگذاشته است، در حال ن دو يبن يـ چ كدام از اينشان نداد. رطوبت خاك در ه يتفاوت 10-30منطقه قرق و خارج قرق با هم تفاوت داشتند و عمق

ن منطقـه بـه يالزم است تا قرق مراتع ا يشتريباز آن است كه زمان يج حاكين دو منطقه متفاوت نبود. نتاياعماق ب ر بگذارد.يخاك تأث يطور كامل بر فاكتورها

، خاك، خامسان، كردستانيكيدروليه يقرق مرتع، فاكتورها :كليدي يهاواژه

ن، سنندج، ايراناستاديار دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه كردستا -1 آموخته كارشناسي ارشد مرتعداريدانش -2 استاد دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه تهران، كرج، ايران -3 استاديار دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي، دانشگاه آزاد اسالمي، واحد علوم و تحقيقات تهران، تهران، ايران -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 258

زمان سنجي رفتار چرايي بز در مراتع مناطق بياباني و كويري طبس

3قاني تفتي، محمد علي ده 2، محمد فياض 1محمد ابوالقاسمي دهيچك

ت مطلوب تر مراتـع را يريم با مديتوان مي ميدام بشو ييكل چرا و رفتار چرايكه قادر به درك س يدر صورتت مراتع ، درمرتع مناطق بيابـاني و يريدرمد يباهدف كاربرد ييم. طرح رفتار چرايير عوامل اداره نمايبااستفاده از سا

دام يـي ر رفتـار چرا يتفسـ يالزم بـرا هـاي سال اجرا شد. شاخص 4بمدت كويري شهرستان طبس در استان يزد ، ن حـداكثر حـداقل ) يانگيـ ر حركت دام در مرتع ، سرعت حركت دام (ميشده درروز مس يشامل طول مسافت ط

دام يكل چـرا يا سـ ين رفتار ييتع يحركت بوده است. برا ياستراحت وزمان صرف شده برا يزمان صرف شده براك يـ د كه با نصب آن به دام در طول روز بـه ين) استفاده گردياس گارم يپ ي(جيياياب جغرافيعت يوقازدستگاه م

آن،با استفاده از مد تراك مـوارد هاي ان روز دادهيساله بسته وبعد از فعال نمودن آن با خروج از آغل در پا 4بز بالغ سـرانجام رفتـار كه چوپان انتخـاب كـرده بـود بود يرير حركت دام مسيس استخراج شد . مسيط الويفوق در مح

ج يگرفـت. نتـا مورد بررسي آمـاري قـرار تجزيه واريانس دوطرفه با روش هاي مختلف چرايي انواع دام روي گونهن سـرعت دام مربـوط بـه دي و آذرمـاه بـود و يانگيهاي فصل چرا نشان داد بيشترين مرفتار چراي دام در طي ماه

ماه بود. صفت ميانگين سرعت دام بين ماههاي مهر بـا آبـان و بـا آذر و دي بـا همـديگر كمترين آن مربوط به مهربيشـترين مسـافت طـي شـده ولي ماههاي آذر و دي با هم اختالف معني داري نداشـتند. .دار داشتنداختالف معني

ههـا اخـتالف معنـي دار مربوط به دي ماه و كمترين مسافت طي شده مربوط به مهر ماه بود و بين مهرماه با ساير مابود .ولي بين ماههاي آبان ،آذر و دي اختالف معني دار نبود. يعني اينكه با كم شدن علوفه مرتع ميـزان حركـت دام

هـاي ش سرعت دام نسبت به ماهيل كاهش علوفه در مرتع باعث افزايجهت تغذيه خود بيشتر شده. دردي ماه به دل اول فصل چرا شده است.

، مراتع كويري و بياباني ، بز، مسافت حركت ،زمان چرا ،زمان استراحت .طبس يي: رفتار چرايديلك يهاواژه

نويسنده مسئول -ي و منابع طبيعي استان يزدكارشناس ارشد پژوهشي مركز تحقيقات كشاورز -1 عضو هيئت علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -2 كارشناس ارشد پژوهشي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان يزد -3

259 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

نياستان قزو يشاخص مرتعهاي گونه يفيو ك يبر عملكرد كم يزمغذير عناصر ريتاث

2ي، مژگان هاشم1يمهرزاد مستشار

چكيده

باشـد ، امـروزه بـا ي مـي بـوم ياهيوشش گآنها پ يهستند كه مشخصه اصل يعيمه طبينهاي ستميمراتع اكوسبـه منظـور يعلمهاي وهيت مراتع با شيريطرح مد ي، اجرا ياهيپوشش گ يير قهقرايو س يكيش ژنتيتوجه به فرسا

ير اسـت كـه محلـول پاشـ يو اجتناب ناپذ يضرور ياء و اصالح مراتع امريو اح ينه از منابع مرتعيبه يبهره بردارـ عناصـر ر ييهـوا ير محلولپاشـ يباشد. بـه منظـور تـاث مي ن روشهاياز ا يكيدر مراتع ييعناصر غذا بـر يز مغـذ ي

، بومادران، پوآ، خـارن بابـا ي( كاكوت يگونه مرتع 5 يبرگ ، وزن هزاردانه و درصد جوانه زن ييايميات شيخصوصـ پـس از بازد ن به اجرا درآمد.ينودهك قزو يقات كشاورزيستگاه تحقيدر ا 1388-89در سال يقيو ورگ) تحق د ي

خـاك نمونـه يمتـر يسـانت 0-30از عمق ينش و به صورت تصادفيشاخص منطقه گز يمرتعهاي گونه ييصحراـ ، درصد آهـك و بافـت انـدازه گ ي، درصد مواد آلpH، يخاك مانند شور ييايميش يهايژگيو و يبردار شـد. يري

، منگنـز و يعناصر (آهـن، رو ييهوا يلولپاشمار محيمار در نظر گرفته شد كه در قطعه تيقطعه شاهد و ت 2سپس ـ ييدر انـدام هـوا ييايميات شيرفت و خصوصيدر هزار صورت پذ 5مرحله با غلظت 2بور) در ن بـذور يو همچن

از يدر بعضـ يم، آهـن و رو يمار غلظـت پتاسـ يج نشان داد كه در قطعه تيشد. نتا يريمورد نظر اندازه گهاي گونهدرصـد 5/162 يش وزن هزاردانه كـاكوت يافته است ، درصد افزايش يافزاها گونه يتمامم در يزيو غلظت منها گونه

ـ 42/1و ورگ 68/21، خارزن بابا 7/35، پوآ 36/63،بومادران ن يدرصد نسبت به قطعه شاهد بـوده اسـت و همچندرصـد 10بابـا درصـد و خـارزن 12 يدرصد، كاكوت 42بومادرانهاي گونه يمار برايدر قطعه ت يدرصد جوانه زن

مراتـع كمـك يساز ياء و غنيتواند به حفظ ، اح ي مين محلول پاشيشتر بوده است. بنابراينسبت به قطعه شاهد ب د.ينما

يزمغذي، وزن هزاردانه ،عناصر ري: مرتع ، جوانه زنكليدي يهاواژه

استاديار پژوهشي و رييس مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي قزوين -1 ه خاكشناسيدانشجوي كارشناسي ارشد رشت -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 260

نقش الشبرگ در تامين خوراك دام در مراتع خشك كوهستاني

2، محمد ابوالقاسمي1تيمحمد علي دهقاني تف چكيده

در مراتع مناطق خشك كوهستاني الشبرگها نقش مهمي در تـامين خـوراك دام دارنـد. بـراي انـدازه گيـري سال مدت زمان چراي دام بر منابع مختلف علوفه اي موجود و از جملـه 4جايگاه و اهميت اين موضوع به مدت

ارچوب طرح تحقيقاتي اندازه گيري علوفه مرتعي كه توسـط موسسـه اندازه گيري شد. اين مطالعه در چها الشبرگمـذكور در مراتـع هـاي سايت به اجرا درامده قرار دارد. يكـي از سـايت 50تحقيقات جنگلها و مراتع كشور و در

كوهستاني خشك شيركوه يزد انتخاب شد و اين مقاله يكي از نتايج بدست امده در اين سايت است. اين سايت در Artemisia aucheriمتــر از ســطح دريــا انتخــاب شــد. پوشــش غالــب ان بــه ترتيــب شــامل 2650تفــاع ار Cosinialasiopsisو , Stipa barbataو , Astragalus myriacantus Astragalus strictifoliusوت انجـام شـد . يكـي باشند. طرح تحقيقاتي اندازه گيري علوفه مرتعي در ايـن سـاي مي Eryngium noenanomو

اندازه گيري ارزش رجحاني منابع علوفه اي موجود در ايـن مرتـع و از جملـه الشـبرگها بـود . ايـن ها ازبررسيفصل چرا) انجام شد . شيوه انـدازه گيـري بصـورت زمـان هاي نوبت(ما ه 6سال و هر سال در 4بررسي در طول

نوبـت 3دقيقـه و در 20. كه در روزهاي سـنجش بـه مـدت سنجي مدت چراي دام بر علوفه در دسترس دام بوددقيقه انجام شد . زمان چرا ي علوفه مختلف ثبت و در هرماه و سال و در پايان بصورت درصد مدت 60جمعا

چرا مشخص شد و با شاخص درصد زمان چرا رتبه ارزش رجحاني هر يك از علوفه موجود در ماههـا و سـالهاي سال معرفي شد. نتايج اين بررسي نشان داد كه مدت زمان چـراي دام بـر روي الشـبرگها 4پايان اندازه گيري و در

درصد زمان اندازه گيري بوده و الشبرگها از نظرمدت مراجعـه دام در رتبـه دوم 23.5سال اندازه گيري 4در طول رتبه بندي شدند. ك گروه متمايز نسبت به ساير علوفه موجـود تشـكيل سال الشبرگها به لحاظ مدت زمان چرا ي 4از نظر اماري طي

داده و تفاوت معني دار با بقيه دارند. نتيجه اينكه در مراتع خشك كوهستاني الشبرگها ي باقي مانده از گياهان تيـغ ايد به يك منبع خـوراك دام تبـديل شـده و غـذاي مي دار و تلخ بعد از تغييراتي كه بصورت طبيعي در انها بوجود

شوند و نبايد در محاسبه توليد و ظرفيت اين مراتع از اين علوفه غافل بـود.و در نظـر گـرفتن ايـن مي ي دامهااصل پتانسيل موجب اصالح مديرت اين مراتع از نظر تعيين ظرفيت و زمان خروج دام از مرتع خواهد شد.

ي، مراتع كوهستانيالشبرگ، خوراك دام، ارزش رجحان كلمات كليدي:

كارشناس ارشد مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان يزد -1 كارشناس ارشد مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي يزد -2

261 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

Stachys inflataو Eurotia ceratoides ت علوفه دو گونه يفين كييعت يكيدر مراحل مختلف فنولوژ

4 يبديم ي، ناصر باغستان 3ي، جواد معتمد2 ين ارزاني، حس1 فرزانه خجسته

دهيچك

ره يـ ف جيدر توصـ يه دام كمـك مـوثر يت آنها در تغذيل اهمياهان به دليگ ييت و ارزش غذايفيك يشناسائارزش ياه رويـ رشـد گ ياز جملـه مراحـل مختلـف فنولـوژ ينكه عوامل مختلفيد. با توجه به اينمايدام م ييذاغ

ـ فين مطالعـه، ك يـ ن منظـور، در ا يگذارد. به همير مياهان تاثيگ ييغذا و Eurotia ceratoidesت علوفـه دو گونـه يStachys inflata ـ ) در منطقه ندوشن اسـتان يدهو بذر ي، گلدهيشي(رشد رو يكيدر سه مرحله فنولوژ زد مـورد ي

سلولز )، ديواره سلولي منهاي هميCPن خام (يت علوفه شامل پروتئيفيمعرف ك يهاقرار گرفتند و شاخص يبررس)ADF) ماده خشك قابل هضم ،(DMD) و انرژي متابوليسمي (MEل قـرار يـ ه و تحليـ شگاه مـورد تجز ي) در آزما

درصـد 5در سـطح يكياز آن است كـه اثـر متقابـل گونـه و مرحلـة فنولـوژ يها حاكانس دادهيه واريگرفت. تجز)P<0.05ـ دار بوده است. ميفوق معن يهاشاخص ي) در تمام .S و E. ceratoidesن خـام در دو گونـه يزان پـرتئ ي

inflata ـ اه ميدرصد و با بالغ شدن گ 03/15و 55/15 يشيب در مرحله رشد رويبه ترت ن خـام كـاهش يزان پـروتئ ي طور رسد. بهيدرصد م 81/7و 09/10ب به يدر دو گونه به ترت يعنيدن بذر به حداقل خود يافته و در مرحله رسي

د يدام و مرتع با يت اصوليرياست و در مد يه دام در مرتع ضروريت تغذيريمد يت علوفه برايفياز ك يكلي، آگاه به كار گرفته شود.

هضـم، انـرژي متابوليسـمي، ن خام، مـاده خشـك قابـل ي، پروتئيكيفنولوژت علوفه، مرحله يفي: ككليدي يهاواژه

ندوشن

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -1 استاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2 انشكده منابع طبيعي دانشگاه اروميهعضو هيئت علمي د -3 عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان يزد -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 262

مقايسه اثرات پخش سيالب بر روند تغييرات نفوذپذيري خاك در اثر تردد دام در عرصه شاهد آبخوان هرات يزد

1كدخداپور يمحمد عل

ده يچك

سطحي عرصـة آبگيـري شـده منجـر سال، به تغييرات نفوذ پذيري خاك 3هرات در طي گيري آبخوان سيلتكرار مورد بررسي قـرار گرفتـه اسـت. 18تيمار و 3گرديده است. تغييرات ايجاد شده در عرصة آبخوان هرات با

هاي مضـاعف در اليـة باشد. آزمايش استوانه فاكتورهاي بكار گرفته شده در تيمار شامل نوار، نوع عرصه و سال ميمقايسه ميـانگين دادهـا، بـا اسـتفاده از استاي قطر هر ذوزنقه انجام شده است.نقطه در ر 3) و 0-30سطحي خاك (

باشد. تغييـرات نفـوذ دار در برخي از پارامترهاي مورد آزمايش مي تفاوت معني % حاكي از5آزمون دانكن در سطح / 43، 86/2رتيـب سـال ) به تCدار و ميزان نفوذ پايه عرصه شاهد( هاي مورد آزمايش معني پايه عرصه شاهد در سال

از لحـاظ آمـاري معنـا دار (d)ونـوار (C)هاي تيمـار شـاهد سانتيمتر بر ساعت است. اختالف ميانگين داده 49/1ونيست.نفوذ پذيري عرصه شاهد نسبت به نوارهاي آبگيري نكته قابل تامل اسـت كـه در بررسـي ميـداني بـه نظـر

باشد بديهي است تردد دام باعـث كوبيـدگي خـاك و افـزايش ميرسد تردد هر دوره دام در محدوده عرصه شاهد تراكم آن خواهد شد كه تاثير منفي در نفوذ پذيري خاك خواهد داشت.

آبخوان هرات، يزد، پخش سيالب، نفوذ پذيري خاك، تيمارهاي نوار، نوع عرصه و سال كليدي: يهاواژه

ارشناس ارشد مركز تحقيقات آبخيزداري مركز تحقيقات يزد -1

263 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

(گون زرد) Astragalus verus شگاه بالقوهين روييتع Logestic regression treeا استفاده از مدل ب

استان اصفهان -دون شهري: منطقه فريمطالعه مورد

2ي، محمدرضا وهاب3ياصفهان يريبص ي، مهد2يتركش اصفهان ي، مصطف1يمرجان ساك

دهيچك

ش يبـوده اسـت. بـا افـزا ياهيـ گ يدراكولوژ يك موضوع اساسيط همواره يومح ياهيگ يها گونه نيرابطه بپـراكنش ينـ يش بيپ يها )، توسعه مدلGIS( يياياطالعات جغراف يستمهاين آمار و سيزم ،يآمار يها كيتوان تكن

شـگاه يرو ي ه نقشـه ين مطالعه، تهياست. هدف از ا شيدرحال افزا يدر اكولوژ به سرعت ستگاه موجودات زندهيز اب گونـه يحضور و غ يها ن منظور دادهيشد. به ابا مي دونشهر استان اصفهانيدر مراتع فر Astragalus verusبالقوه

ـ زيف يل فاكتورهـا ياز قب يطيمح يها شده و نقشه يجمع آور تيسا 100تحت مطالعه از ب، جهـت، يشـ (يوگرافي ) در نـگ يجين آمـار (كر يتفاده از روش زمـ ) با اسرهيوغ يته، شوريدي) و خاك (اسرهيغم (دما، بارش وياقل)، ارتفاع

GISك يروش لجسـت با استفاده از يطيمح يها اب گونه و دادهيحضور و غ يها ن دادهيس ارتباط بد. سپيد گرديلتوـ ارز افـت. يم يمدل شده و به كل منطقـه تعمـ Logestic regression tree يون درختيرگرس مـدل بـا اسـتفاده يابياز مـدل مـذكور از ج حاصلينشان داد كه نتا ROC يها پالت ير منحنيح زطس يبرا 93/0و 78/0 يب كاپايازضرا

باشد. مي برخوردار ييدقت باال ـ اطالعـات جغراف هـاي سـتم ي، س Logestic regression treeن آمـار، مـدل يزم :يديكل يهاواژه ، گـون زرد، يياي

شهر اصفهان دونيفر

دانشجوي كارشناسي ارشد رشته بيابانزدايي دانشگاه صنعتي اصفهان -1 ابع طبيعي دانشگاه صنعتي اصفهاناستاديار و عضو هيئت علمي دانشكده من -2 دانشيار و عضو هيئت علمي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه صنعتي اصفهان -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 264

استان زنجان يشبه آلپ يب چمنزارهايعوامل موثر در تخر يبررس

5ل آقاجانلو ي، خل4دون معصوم پوريفر 3 زادهيعسگر عل ،2 ي، بابك قادر1 ينعمت اله كوهستان دهيچك

ـ استان زنجـان بعنـوان يواقع در قسمت شمال شرق يشبه آلپ يچمنزارها سـتم نـادر، شـكننده و يك اكوسيوارد شده از سـمت اسـتان يكامالً متفاوت (برخورد رطوبت خزر يدار حاصل برهم كنش متواتر دو توده جويناپا-ن چمنزارها با پوشش غالب متشـكل از گونـه يباشد.. ا مي گرم و خشك منطقه طارم استان زنجان) يالن و هوايگ

برخوردار است و كامال منحصر به فـرد ياژهيت وياز اهم يك و بوم شناختينه و بقوالت به لحاظ اكولوژيگرام يها يلغزشـ هاي كه به صورت پهنه يپشبه آل يب چمنزارهايعوامل موثر تخر يق به منظور بررسين تحقيباشد. در ايم

جرگـاه -زاب جمال آباد و پلنگـاه ي(بعنوان مرتع شاهد)، د يخانافته سه مرتع گرچهيب يدا كرده، نقاط تخرينمود پب، جهت، ارتفـاع ي(ش يط توپوگرافيرغم مشابه بودن شرايج بدست آمده، عليقرار گرفت. بر اساس نتا يمورد بررسو شـدت ين نقـاط لغزشـ يزاب جمال آباد از باالتري، دما و ...) مناطق مورد مطالعه، مرتع دي(بارندگ يميو ...) و اقل

بردار و ك نفر بهرهيبا يب مربوط به مرتع گرچه خانين شدت تخريج نشان داد كه كمتريب برخوردار بود. نتايتخر(تعـداد يب عالوه بر عوامـل انسـان ين عوامل تخرين نشان داد كه از بيج همچنيباشد. نتا مي ت مرتعيدام برابر ظرف

كـه شـدت يباشد به نحـو مي ب مرتعيموثر بر تخر يكيزين عامل فيب و جهت بعنوان مهمتريبردار و دام)، شبهرهر حـاالت ينسـبت بـه سـا يغرب - يب شماليدرصد) و جهات ش 40باالتر از يهابيب (شيب در نقاط پرشيتخر

يطـ يبردار و دام) و عوامل مح(تعداد بهره يعوامل انسان يكل يدسته بند كين در يداشت. بنابرا يدار يتفاوت معنـ يكوتـاه در چمنزارهـا هاي جاد لغزشيب و اين عوامل موثر تخريب) مهمتريب و جهت شي(ش اسـتان يشـبه آلپ

گردد. مي زنجان محسوب يطيعوامل مح – يعوامل انسان -لغزش –ب يتخر –زنجان – يشبه آلپ ي: چمنزارهايديكل يهاواژه

مرتع استان زنجان رئيس اداره -1 كارشناس ارشد مرتعداري -2 دفتر امور مراتع ارشد كارشناس -3 كارشناس ارشد آبخيزداري -4 خيزداري استان زنجانمعاون فني اداره كل منابع طبيعي و آب -5

265 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

مراتع زاغه سلمان يها تاثير تغييرات فصلي مرتع بر ميزان عناصر ريز مغذي خون ميش استان قم

4، سيد مهدي ادناني 3، مهدي خجسته كي2، مجيد كالنتر 1 محمد يگانه پرست

دهيچك

يعرفـ هاي به سامانهگله مجزا ، مربوط 10پاييز، زمستان و بهار از تعداد يدر اين تحقيق، طي سه فصل متوالبعمل آمد و غلظـت يگير راس ميش جوان، خون 15مختلف مراتع منطقه زاغه سلمان استان قم و از هر گله تعداد

تخصصي و روش رنگ سـنجي (اسـپكتروفتومتري) هاي عناصر آهن، مس و روي در سرم خون با استفاده از كيتنمونـه 450ر گرفت. نتايج تحقيق نشان داد كـه در مجمـوع تعيين و نتايج حاصله مورد تجزيه و تحليل آماري قرا

41تـا 6/13و 209تـا 120، 155تـا 65ترتيـب در دامنـه بـه يخوني مورد بررسـي، غلظـت آهـن، مـس و رو ± 14/17، 73/92 ± 7/23ترتيـب نيـز بـه ي(ميكروگرم بر دسي ليتر) قرار داشت. ميانگين غلظت آهن، مـس و رو

در فصول مورد ها گله يتمام ين غلظت آهن و رويانگي(ميكروگرم بر دسي ليتر) بود. م 21/25 ± 36/5و 16/167فصول، نشان هاي نيانگيسه مين تر بود و مقاييدر خون پاها آن ياز غلظت ضرور يدار يار معنيبه طور بس يبررس

01/0ز اسـت ( ييفصل بهار و پـا ب در ين دو عنصر در خون گوسفندان به ترتين غلظت اين تريين و پايدهنده باالتر(p< آن در ياز غلظت ضـرور يدار يار معنيبه طور بس يدر فصول مورد بررسها گله ين غلظت مس تماميانگي. م

ن غلظت مس در خون گوسـفندان ين تريين و پايفصول، نشان دهنده باالترهاي نيانگيسه ميخون باالتر است. مقامختلـف و هـاي ن گلهين غلظت مس و آهن بيانگين مي. همچن >p) 01/0ت(ز اسييب در فصل زمستان و پايبه ترت

مختلـف، هـاي ن گلـه يب ين غلظت رويانگيمتفاوت بود و م يدار يار معني، به طور بسيدر تمام فصول مورد بررسظهار توان ا مي . در يك جمع بندي كلي>p) 01/0متفاوت بود ( يدار يار معنيز و زمستان، به طور بسييدر فصول پا

اثر معني دار داشته عـالوه بـر آن ها داشت كه تغييرات فصلي مراتع مورد استفاده بر روي غلظت عناصر خون ميشمحل نيز دچار تغييرات معني دار شـده اسـت. همچنـين غلظـت –ميانگين غلظت عناصر بر حسب شاخص گله

باشد. مي نيز محتملها عنصر مس بيشتر از حد نياز بوده و امكان ايجاد حالت سمي در دام آهن، خون، روي، زاغه سلمان، قم، گوسفند، مس، مرتع: يديكل يهاواژه

اعضاء هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان قم -1 اعضاء هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان قم -2 اعضاء هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان قم -3 طبيعي استان قم اعضاء هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 266

ن آفت درمنه در مراتع استان گلستانيشپشك درمنه، مهمتر

2يابرسج ي، قاسمعل1 يسيد مرسل احمد دهيچك

باال بـا يقدرت سازگار لين گونه به دلياست. ا يبوته ا يشيفرم رو ي) داراArtemisia sieberiاه درمنه (يگ افـت يبه وفور يمه خشك استان گلستان به صورت تيپ اصليو درجه حرارت مختلف، در مراتع ن يط خشكيشراـ هـاي يبـا بارنـدگ يشود. دامنه پراكنش آن در نواح مي ـ متنـوع بـوده كـه بـه دل ين خاكهـا يمختلـف و همچن ل ي

رد. يـ گ مي دام قرار ياوايل رشد و زمان بذر دهي مورد چراژه بذور آن، در يو به وها متوسط سرشاخه يخوشخوراكصالح داخل كشور، نام يحشره و ارسال آن به مراكز ذ يمداوم و مستمراز گونه ا يهاير با جمع آورياخ يسالها يط

.Acanthopulvinaria orientalis(Nasonov,1908).(Hom: يد. شپشك درمنه با نـام علمـ ين گردييآن تع يعلم

Coccidae) ،ـ باشـد. ا مـي ن آفات درمنه در اسـتان گلسـتان ياز مهمتر يكي يخـود را رو ين حشـره دوره زنـدگ يـ (مانند: سالسوال و هـالكنموم) تكم ياهان مرتعيگر از گيد يدرمنه و برخ ياه مرتعيگهاي شهير ل نمـوده، بـه آنهـا ي

ف آن، باعث يزبان و تضعيم ياهيه گريدن شيرا با مكيدرمنه است. ز يخسارت آن رو يزند. اما عمده مي خسارتدا كند، سرانجام باعث خشك شـدن و يادامه پ يچند سال متوال يزبان شده و اگر خسارت آن طياه ميرشد گ يكند

بـا انتقـال عوامـل (Coccoidea) ياز حشرات متعلّق بـه بـاال خـانواده يشود. اگر چه تعداد مي اه درمنه يمرگ گن موضوع، در باره حشره مذكور ياثبات ا يكنند، ول مي زبان خسارت واردياهان ميم به گير مستقيز بطور غيزا نيماريب

دارد. يق تريدق يهاياج به بررسياحت ، آفت، شپشك، درمنه، استان گلستان.(Acanthopulvinaria orientalis: يديكل يهاواژه

عضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان گلستان -1 ضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان گلستان -2

267 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

پلكس يآتر يسرخرطوم يست شناسيز يبررسChromosomus fischeri (Col. Curculionidae, ) در استان گلستان

نچه برون)يا ياي: مراتع شور و قلي(مطالعه مورد

1يابرسج ي، قاسمعل1يد مرسل احمديس

چكيدهاهـان متعلـق بـه يل داده است. گيا تشكياز مساحت استان گلستان را مراتع شور و قل يعيبخش به نسبت وس

اسـتان يايـ ل دهنده پوشش سبز مراتع شـور وقل ياهان تشكين گيهمتر)، از مChenopodiaceaeان (يخانواده اسفناجت يـ د علوفه قابـل قبـول، اهم يو تول يطيط مختلف محي، متحمل بودن به شرايروند. تنوع گونه ا مي گلستان بشمار

ـ اهـان ا ياز عوامل محدود كننده رشـد ونمـو گ يكين مناطق را دو چندان نموده است. ياهان در اياز گ ين سريا ن يجـاد يزبـان، باعـث ا ياهـان م يمختلـف گ يه از اندامهايكه با تغذ ياز گروه حشرات هستند. آفات يمناطق، آفات نبات

ـ يكيمواجه كرده اند. يد جدياد شده را با تهديمناطق ياهيخسارت در آنها شده و پوشش سبز گ ياز آفـات مهم ـ را تهد ياهـان شـوررو ير گيپلكس و سايژه آتريان، بوياهان خانواده اسفناجيكه گ كنـد و بـه آنهـا خسـارت مـي دي

ـ Chromosomus fischeri,(Col . Curculionidae ): يپلكس با نـام علمـ يآتر يزند، سرخرطوم مي از راسـته يآفت Atriplex spp. ،Salsola ين سوسك تا كنون از رويباشد. ا مي هايسخت بالپوشان و خانواده معروف به سرخرطوم

spp. ،Suaeda spp. ،Halocnemum strobilaceum وHalostachys caspica شـده ييو شناسـا يجمـع آوراست كه در سالهاي اخير بيشترين خسارت را به آتريپلكسكاريهاي استان گلسـتان ياست. اين سخت بالپوش، آفت

شـده اسـتان يرمنظم آفت از سطح مراتع آتـريپلكس كـا يبر جمع آوريها يوارد آورده است. روش تحقيق مبتنو سـپس شناسـايي شـد. نتـايج نشـان داد يبود. از تمام مناطق بازديد به عمل آمد و آفات مشاهده شده جمع آور

نماينـد. مـي آتـريپلكس تغذيـه هـاي الروها به شدت از ريشه گياه و حشرات كامل تا اواخر تابستان شديداً از بوتهشـود، الروهـا در مـي ن مختلف و در داخل ريشه گياه انجامسني ياين آفت اغلب بصورت الروها يزمستان گذران

شوند. حشـرات كامـل مي در تابستان تبديل به حشره كاملها تبديل به شفيره شده و شفيره يبهار پس از تغذيه كاف خود را نزديك طوقه گياه و سـطح زمـين قـرار يكرده و تخمها يگياه آتريپلكس جفتگير يپس از تغذيه از برگها

نمايـد. مـي تفريخ شده و الرو از ناحيه طوقه وارد ريشه گياه گرديده و از آن تغذيـه يند. تخمها پس از چندده ميكه آتريپلكس در آنها كشت يگدانهائ يموجود در منطقه، سمپاش يمبارزه عليه آفات بويژه انواع سرخرطوميها يبرا

تـوان مي اده از سموم موثر مانند الروين، سوين و غيرهبا استف يشده و همچنين در مرحله قبل از انتقال به زمين اصل تا حدودي اين آفت را كنترل كرد.

:آتريپلكس،زيست شناسي، آفت، سرخرطومي، استان گلستان كليدي يهاواژه

اعضا هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان گلستان -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 268

يدارتوان مرتع يابيدرا رز GIS) و AHP( يل سلسله مراتبيند تحليكاربرد فرآ الم)ي: منطقه بدره، اي(مطالعه مورد

3ييرزاي، جواد م 2يد كرمي، ام 1يمهدو يعل

چكيده

هاي مناسب براي اراضي به منظـور اسـتفاده بهينـه از سـرزمين و جلـوگيري از تخريـب در اثـر تعيين كاربري يبـرا يزيرن الزم است هرگونه برنامهيگامي موثر در استراتژي توسعه پايدار است. بنابرا ياستفاده نامناسب از اراض

نكه مراتع كشـور يرد. با توجه به ايصورت گ يشين و با تفكر آمايمختلف با توجه به توان سرزم يهاتيفعال استقرارـ راند لزوم توجه به مراتع و برنامـه ب قرار گرفتهير به شدت مورد تخريدر سه دهه اخ ت يريمـد يمناسـب بـرا يزي

منطقه بدره بـا اسـتفاده از يدارتوان مرتع يابيه ارزن مطالعه بيان است. در اينما شيش از پيب يدارمرتع يهاتيفعالـ موثر در ا يارهايرمعياره و زين معين منظور در ابتدا مهمتريپرداخته شد. بد GISو AHPروش يين كـار شناسـا ي

ـ ها و الق وزنيت با تلفيشدند و در نها يده ارها وزنيرمعيارها و زين معيا يشدند و با استفاده از روش دلف يهـا هيدرصـد از 68/11ج نشـان داد كـه يد شد كه نتايمنطقه تول يدارتوان مرتع ييربوط به هركدام از فاكتورها نقشه نهام

درصـد از سـطح منطقـه 62/13و 22/42، 48/32ب يـ است و بـه ترت يدار ك مرتعيتوان طبقه يسطح منطقه دارا .باشد يم يدرا مرتع يكاربر يتوان طبقات دو، سه و چهار برا يدارا

ـ ند تحلي، فرآيكيتوان اكولوژ: كليدي يهاواژه ـ ي ـ )، سـامانه اطالعـات جغراف AHP( يل سلسـله مراتب )، GIS( يياي ، بدرهيدارمرتع

، دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي، دانشگاه ايالماستاديار و عضو هيأت علمي گروه جنگل و مرتع -1 داري، دانشكدة منابع طبيعي ساري كارشناس ارشد جنگل -2 استاديار و عضو هيأت علمي گروه جنگل و مرتع، دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي، دانشگاه ايالم -3

269 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

ز بابلرود يحوضه آبخ يدارتوان مرتع يابيارز )GIS( ييايبا استفاده از سامانه اطالعات جغراف

3نصر ينيدمحمد حسي، س2يمهدو ي، عل1يد كرميام

چكيده

زيسـت هـاي بحـران پيـدايش باعـث زمـين كاربري در شديد تغييرات و سرزمين از استفاده نامناسب الگوي و خـاك، شـور هـا، فرسـايش بيابـان گسترش به رو خاك، پيشروي و آب منابع آلودگي و تخريب جمله از محيطياز يكـ ياست. گرديده سرزمين وريبهره قابليت و استعداد و زيستي تنوع كاهش و منابع شدن آن، تهي شدن اسيدي

يزيـ رد مواجهه شده است مراتع كشور است و الزم است كه بـا برنامـه يب شدير با تخرياخ يهاكه در دهه يمنابعن يـ ن در ايدار را فراهم نمود. بنـابرا يدن به توسعه پايرس يهانهيجاد زميجه اين منبع و در نتيا اياح يهانهيدرست زم

تـوان حوضـه يستميل سيه و تحلي) و روش تجزGIS( ييايسامانه اطالعات جغراف يهاييوانامطالعه با استفاده از ت يآورمـورد اسـتفاده جمـع يهـا ن منظور ابتـدا داده يا يقرار گرفت. برا يابيمورد ارز يدارمرتع يز بابلرود برايآبخ

ـ منطقه تول يطيمحستيز يان نقشه واحدهيها با استفاده از منطق بولهيق اليشدند و با تلف يشدند و رقوم د شـد و يمنطقـه، نقشـه يطـ يمحسـت يز يسه آن با نقشه واحدهايو مقا يدارمرتع يبرا يكيسپس با استفاده از مدل اكولوژ

62/11و 011/0، 025/0ب يـ ج نشـان داد كـه بـه ترت يد شد كـه نتـا يمنطقه مورد مطالعه تول يدارتوان مرتع يينهادرصد از سطح منطقـه مـورد مطالعـه 33/89ك، دو و سه است و حدود ين طبقه توا يدرصد از سطح منطقه دارا

است. ين كاربريا يفاقد توان برا )، بابلرودGIS( يياي، سامانه اطالعات جغرافيدار، مرتعيكيتوان اكولوژ كليدي: يهاواژه

داري، دانشكدة منابع طبيعي ساري كارشناس ارشد جنگل -1 و عضو هيأت علمي گروه جنگل و مرتع، دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي، دانشگاه ايالماستاديار -2 استاديار و عضو هيأت علمي گروه جنگل، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه ساري -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 270

خاك يزياز نظر عناصر مهم حاصلخ يسه خاك دو گونه مرتعيمقا

5 يزارع چاهوك ي، محمد عل4 ي، زهرا محب 3 يال نوري، سه2 يد رضا شهركيحم، 1 ايك ينب نوريز چكيده

يدو گونـه مرتعـ يدر خاك پـا N, P, k خاك شامل يزيسه عناصر مهم حاصلخيق مقاين تحقيهدف از اAgropyron tauri و tomentellus Bromus ـ ا يشـگاهها يرو ييو خاك منطقه شاهد است. پس از شناسـا ن سـه ي

شگاه بـه روش يدر مناطق معرف هر رو يش (تابستان) نمونه برداريفصل رو يگونه در منطقه شازند اراك، در انتها 4مـورد مطالعـه در هرگونـه در امتـداد يهايژگيو يبررس يكه برايك از خاك انجام شد. به طوريستماتيس يتصادف

ـ پـالت 10)، تعـداد يترانسكت به صورت عمود 2و يترانسكت به صورت مواز 2ترانسكت ( يك متـر مربعـ يهـا گونـه يخـاك از پـا يهـر ترانـسكت در داخل پالت اول و آخر نمونه بردار يـد. در ابتدا و انتـهايمستقر گرد

تروژن، فسـفر يات نياز مناطق شاهد (بدون گونه) برداشت شده و سپس خصـوص ين نمونه برداريانجام شد. همچنـ تجزهـاي ل آنها با اسـتفاده از آزمـون يه و تحليداده ها، تجز يد. پس از بـررسشـدن يريم خاك اندازه گيو پتاس ه ي

ـ از ا يج حـاك ينتا. مستقل انجام شد tانس و آزمـونيوار مقـدار Agropyron tauri ن اسـت كـه در خـاك گـون يم يتروژن و پتاسـ يباشد واغلب موارد مقدار عناصر ن مي tomentellus Bromusشتر از گونه يم بيتروژن،فسفر و پتاسين

ـ در خـاك ز يزيش حاصلخيش از خاك منطقه شاهد است كه نشان دهنده افزايبها ر گونهيدر خاك ز هـا ر گونـه ي باشد. يي ميزش اندام هواينسبت به مناطق شاهد در اثر ر

tomentellus Bromusو tauri Agropyronات خاك، يشازند، خصوص: كليدي يهاواژه

كارشناسي ارشد مرتعداري، اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان سيستان و بلوچستان -1 وترويج اداره كل منابع طبيعي استان سيستان و بلوچستان رئيس اداره آموزش -2 عضو هيأت دانشكده منابع طبيعي دانشگاه زابل -3 فارغ التحصيل كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه تهران -4

271 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

ي بر روي عملكرد، برخي صفات مورفولوژيك بررسي تاثير تنش خشك )Festuca arundinaceaفسكيوي بلند ( ياه مرتعيدر گ ينير زميز يها و پاسخ اندام

،2 ، محمد رضا سبزعليان 2 ، محمد مهدي مجيدي1 عباس نوروزي

3 ، راضيه كياني 3 فاطمه پيرنجم الدين ده يچك

علوفـه و برخـي خصوصـيات مورفولوژيـك و گـزينش به منظور بررسي تاثير تنش خشـكي بـر عملكـرد 1390-89ژنوتيپ فسكيوي بلند (در سه گروه زودرس، ميانرس و ديررس) طي سـال 75هاي برتر، تعداد ژنوتيپ

هـاي زيـر در دو محيط رطوبتي عادي (شاهد) و تنش خشكي مطالعه شدند. همچنين به منظور بررسي پاسخ بخش(شاهد، تـنش متوسـط و تـنش شـديد) در يسطح رطوبت 3پ در يژنوت 12تعداد بلند يويفسك يها پيزميني ژنوت

هـا از نظـر عملكـرد علوفـه و د. نتايج نشان داد كه بين ژنوتيپيمتر كشت گرديسانت 70با ارتفاع ييها داخل گلدانه صـفات دار در كلي داري وجود داشت. نتايج نشان داد كه تنش خشكي باعث كاهش معني سايرصفات تفاوت معني

ـ يگيري شده به غير از صفات روز تا گرده افشاني و ارتفاع گياه گرديد. برا اندازه ن ينسبت ريشه به انـدام هـوايي ب 2/1در حالت شاهد بـه 73/0كه از يوجود داشت به طور يدار يد اختالف معنيحالت شاهد با تنش متوسط و شد

ـ در حالت تنش شديد افزايش يافت. در مورد صفت عملكرد ن سـطوح شـاهد و تـنش متوسـط يعلوفه خشـك بـ ين دو سطح با تنش شدين ايب يمشاهده نشد ول يدار ياختالف معن در حالـت 28/4دار بـود و از يد اختالف معن

افت.يد كاهش يدر حالت تنش شد 37/2شاهد به .اي اي، تنش خشكي، همبستگي، صفات ريشه هاي علوفه گراس :يكليد يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد اصالح نباتات دانشگاه صنعتي اصفهان -1 رزي)استاديار دانشگاه صنعتي اصفهان( دانشكده كشاو -2 دانشجوي كارشناسي دانشگاه صنعتي اصفهان( دانشكده كشاورزي) -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 272

ي) شاخصPFTs( ياهيگ يكردعملهاي گروه يه مرتع پس از آتش سوزيثانو يتوال يبررس يبرا

2يعتمداريه شري، حان2يد اجتهادي، حم2 يعيمه رفي، فه1 محمد جنگجو

دهيچك

يعملكرد يهاشود. از گروه ياهيپوشش گ يا قهقرايتواند سبب تكامل يم يه پس از آتش سوزيثانو يتوالـ ا يهـدف اصـل اسـتفاده نمـود. ياهيبر جوامع گ يطيمح يهابياثر تخر يبررس يتوان برايم ياهيگ ق يـ ن تحقي

شـده يسـوز ك مرتع آتشيه در يثانو يتوال يط ياهيگ يعملكرد يهال گروهيه و تحليو تجز يبند، طبقهييشناساتـع جـوزك در مر 1387و 1383 يهاشده در سال ي) و آتش سوز1389ت شاهد (يها در سه سايريگاندازهبود.

عـالوه بـر ياهيهر گونه گ يثبت و برا ياهيگ يهات فهرست گونهيانجام شد. در هر سا يدر استان خراسان شمالـ و تول يكي، فنولوژيكيصفت مورفولوژ 24درصد پوشش، ـ ي ـ ن يد مثل ـ ز انـدازه گ ي ن يـي تع يبـرا و ثبـت شـد. يري

45 يهاسيص بر ماتريو تابع تشخ يله مراتبسلس يطبقه بند يزهايآنال، يسوزمرتبط با آتش يعملكردهاي گروه يگـروه عملكـرد 4ق ين تحقيانجام شد. در ا SPSSافزار )، توسط نرم83و 87و 89ت يصفت (سا 24گونه در

بـه يسـت ي) و فرم زTDMC+LDMCبرگ و ساقه ( يرطوبت ينسبت وزن تر به خشك، محتوان شد ، صفات ييتعهـا تيـ ت و كاموفيـ ت هـا، فانروف يپتو فيكر يداشتند. هم يعملكردهاي گروهك ين نقش را در تفكيشتريب بيترت

سـازگار بـه يعملكردهاي گروهها تيپتو فيكرياز هم يو گروهها تيحساس در مقابل تروف يعملكردهاي گروهش يفـزا و ا يو چوب يااهان بوتهيبا كاهش گ يسوزه پس از آتشيثانو ي، تواليشناخته شدند. بطور كل يآتش سوز

ها سـبب كسالهياهان يش گيرا بشتر كرده بود، درمقابل افزا به علوفه يمرتع يهادام يچندساله دسترس ياهان علفيگ ستم شده بود. ياكوس يداريكاهش پا

ه، جوزكيثانو ي، توالي، آتش سوزياهيگ يعملكردهاي مرتع،گروهكليدي : يهاواژه

گروه مرتع و آبخيزداري، دانشكده منابع طبيعي و محيط زيست، دانشگاه فردوسي مشهد -1 گروه زيست شناسي، دانشكده علوم، دانشگاه فردوسي مشهد -2

273 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

بره تاغ و Nitraria schoberiياهيگ يها پيت خاك در يب كربن آليزان ترسيسه ميمقا كوير ميقان يدر شمال شرق Halocnemum strobilaceumتوش لور

1يرطالبيآزاده سادات م

2يعبد اله ، نور

دهيچكـ يخشكهاي ستميبر اكوس يمنف يريدار بوده كه تأثيدر توسعه پاها ن چالشياز مهمتر يكيم ير اقلييتغ يو آب

خـاك يرة كربن آليد كربن در اتمسفر است .كاهش ذخياكس يش غلظت گاز ديده ، افزاين پديا يلدارد . عامل اصن يگذارد .ا مي بر ساختمان خاك ياديش رواناب اثر زيخاك و افزا يو فشردگ يريش پذيش احتمال فرسايبا افرا

بره تـاغ تـوش و Nitraria schoberياهيگ يها پيمنظور بررسي عوامل مؤثر بر ترسيب كربن آلي خاك، ت مقاله بهكوير ميقان انتخاب شـدند و در هـر تيـپ مقـدار كـربن آلـي خـاك و برخـي يدر شمال شرق Halocnemumلور

مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد كل كربن 15-30و 0-15پارامترهاي فيزيك وشيميايي خاك در دو عمق ياهيپ گيدر هكتار و در ت Nitraria schoberi ،34/18عي طبي ياهيپ گيت 0-30آلي خاك ترسيب شده در عمق

بود و در هر دو تيپ گياهي ميزان كربن آلي خـاك در عمـق تن در هكتار Halocnemum 35/24بره تاغ توش لور شتر ازعمق دوم بود.ياول ب لـور تـوش بـره تـاغ ، Nitraria schoberi: ترسيب كـربن، كـربن آلـي خـاك ، كـوير ميقـان كليدي يهاواژه

Halocnemum

دانشگاه آزاد اسالمي واحد اراك –اباني دانشجوي كارشناسي ارشد مهندسي منابع طبيعي مديريت مناطق بي -1 استاديار گروه ارشد مديريت مناطق بياباني دانشگاه آزاد اسالمي واحد اراك -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 274

همسال آتريپلكس كانسنس تحت شرايط قرق و هاي مقايسه برخي از صفات بذور توده زرند شهريار ) 4غير قرق ( مطالعه موردي مراتع قطعه

5 يد اكبر جوادي، س 4،عباس حنطه 3 يليطو ي، عل 2 ي، محمد جعفر 1 يمحب يعل

ده يچك

4بذر آتريپلكس كانسنس تحت شرايط قرق و غير قـرق در مراتـع قطعـه به منظور مقايسه برخي از صفات ، 1388ز ييانتخاب و در اواخـر پـا 1000ك به مساحت يت همسال قرق شده و قرق نشده هر يزرند شهريار دو سا

از صـفات مهـم يت و خشك كردن طبيعي بذور ، برخيبوته معرف از هر سا 10بذور از تعداد يپس از جمع آورو Spss ver 17افـزار مورد مطالعه قرار گرفتند، تجزيه و تحليل داده ها، با استفاده از نـرم يشگاهيشكل آزمابذر به

ج حاصـله نشـان داد كـه، اوال، در هـر دو يرفت ، نتـا ياي دانكن صورت پذمقايسه ميانگين آنها با آزمون چنددامنه 48و ير آب سـرد جـار يـ ز سـاعت 24مار يذور تحت تا بيجوانه نزدند و ثان يماريچ تيت بذور بالدار تحت هيسا

را از خود نشـان داد و در بـرآورد ، صـفات مـورد مطالعـه بـذر در دو يزان جوانه زنين ميه، باالتريساعت در ساو 1ه بذر ، در دو سطح يو بن يج حاصله نشان داد كه، درصد جوانه زنيتست مستقل، نتا يت و با استفاده از تيساه هـم ين صـفات شـب يـ ت قرق شده و قرق نشده از لحـاظ ا يگر بذور دو سايدار نبوده ، به عبارت د يعندرصد م 5

شـتر يت قـرق شـده ب يزان آن در سايدار بوده و م يدرصد معن 1درصد رطوبت بذر ، در سطح احتمال يهستند، ول .بود

مار قرق، چرا ، صفات بذريپلكس كانسنس، تيآتر: يديكل يهاواژه

رغ التحصيل دكتري مرتعداري و كارشناس سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري كشورفا -1 عضو هئيت علمي دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه تهران -2 مي دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه تهرانعضو هئيت عل -3 باز نشسته مركز آموزش امام خميني -4 عضو هئيت علمي دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي، دانشگاه آزاد اسالمي، واحد علوم و تحقيقات تهران -5

275 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

رات ييو تغ ييايمتفاوت در پوهاي خواران با جثهنقش علف يمرتعهاي ستمياكوس ياهيپوشش گ

2 ني، جوزف س1 ياردل ي، سجاد صالح2 يروانيد ايمج، 1 بيحب يرضا كاوند

دهيچك

ـ از ابعاد كل ياريتواند بس مي باشد كه مي اهانيند انتشار گيمهم فراهاي از مولفه يكيانتقال بذر ياكولـوژ يدي يا شكسـت طرحهـا يـ ت ين موفقيو همچن ياهان، تنوع و تهاجم گونه ايگ يتها، زادآوريجمع ياز جمله بقا يهايگ

ن يـ گـذارد. ا ياثـر مـ يكيمـاكرواكولوژ يو الگوها ياهيجوامع گ يمكان يياير قرار دهد و بر پويرا تحت تاث يياياحبرخوردار است. لذا پـراكنش بـذر از يترت باالياز اهم ياهيپوشش گ ييايپو يخشك براهاي ستميمساله در اكوس

ـ مي بمقدار كم يدور دست توسط علفخواران حت يمنابع بذر ـ در پو يدار يتوانـد نقـش معن ـ پوشـش گ يياي ياهيـ بـذرها و م يا عمديو يداشته باشد. علفخواران با مصرف تصادفها ستمينگونه اكوسيا ده بـه عنـوان يرسـ هـاي وهي

ـ توز ين كننده در الگوييك فاكتور تعين يق سرگين انتقال بذر از طريشوند و بنابرايعوامل انتقال بذر محسوب م ع يـ و بـا جثـه متفـاوت موجـود در يو وحش يكه انتقال بذر توسط انواع علفخوران اهل يباشد. مطالعاتيم ياهيگ ك ي

ك يـ ن موجـود در علفخوارا ين موضوع با توجه به نقش جمعيكنند ، انگشت شمار هستند. ا يستم را بررسياكوسـ ا يباشد.هدف اصل مي تيار حائز اهميبس ياهيپوشش گ يستم در حفظ و مهندسياكوس نقـش يق بررسـ يـ ن تحقي

پوشـش ييايزان پويمتفاوت (آهو،خرگوش،كل و بز،گوسفند و بز) در مهاي ر علفخواران با جثهيموجودات زنده نظ باشد. يآنها م يق دستگاه گوارشيطر با تمركز بر عمل انتقال بذر از يمرتع يستمهاياكوس ياهيگ

ياهان،دستگاه گوارشيگ يعلفخواران، انتقال بذر، زادآور كليدي: يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي دانشكده صنعتي اصفهان -1 گروه مرتع و آبخيزداري دانشكده منابع طبيعي دانشكده صنعتي اصفهاناستاديار -2 سوييس ETHاستاد گروه بيولوژي مهره داران، مركز تحقيقات -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 276

جمع آوري، شناسايي و حفاظت از بذور گياهان دارويي به منظور تقويت بانك ژن در استان بوشهر

3 ، كهزاد سرطاوي3، فاطمه غالميان 2ياشرف جعفر ي، عل1ياله صادق حشمت

ده يچك

ترين اهداف طرح بانك ژن گياهان دارويي است. لـذا جمـع متنوع دارويي از مهمهاي حفظ ژرم پالسم گونهبيشتر، از مناطق مختلف، مبتني بر شـرايط اكولـوژيكي و اقليمـي در بـرآورده كـردن ايـن Accissionآوري تعداد

منـابع طبيعـي، چـراي بـي رويـه، تغييـر هاي عرصهبرداشت بي رويه گياهان دارويي از اهداف نقش بسزايي دارد.دارويي مهم و بـا ارزش در سـالهاي اخيـر شـده هاي كاربري اراضي و غيره باعث روند روبه زوال بسياري از گونه

دارويي و حفظ ژرم پالسم آنها، جمـع آوري بـذور، حفاظـت و هاي است. لذا به منظور جلوگيري از انقراض گونهيطي مناسب ضروري است. در همين راستا طرح ملـي جمـع آوري، شناسـايي و حفاظـت از نگهداري آنها در مح

در اسـتان بوشـهر بـه 82هاي كشور، از سـال بذور گياهان دارويي به منظور تقويت بانك ژن مانند بسياري از استاندر هـر سـال از يـك اجرا در آمد. به منظور سهولت كار، استان را به چهار قسمت تقسيم كرده و جمع آوري بذور

منطقه انجام شد وبراي هر نمونه يك كد چهار رقمي در نظر گرفته شد. بذور جمع آوري شـده را پـس از خشـك هاي مخصوص ريخته و به همراه ثبت مشخصات و فرمهاي مربوط بـه اطالعـات بانـك كردن و بوجاري در پاكت

نمونـه بـذر 183مدت زمان اجراي طرح مجموعاً و مراتع ارسال شدند. در طولها ژن، به موسسه تحقيقات جنگلو Lamiaceaeهـاي گونه جمع آوري گرديـد كـه در ايـن ميـان خـانواده 39جنس و 29خانواده، 17مربوط به

Asteraceae .داراي بيشترين فراواني بوده اند جمع آوري بذر -بانك ژن -گياهان دارويي -استان بوشهر : كليدي يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد رشته گياهان دارويي دانشگاه آزاد اسالمي جهرم -1 ها و مراتع كشور عضو هيات علمي موسسه تحقيقات جنگل -2 مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان بوشهر كارشناسان -3

277 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

، بارش بذر و بانك بذر خاك ياهيها در پوشش گسه حضور گونهيمقا آباد سوادكوه، استان مازندرانمنطقه سرخ يدر علفزار كوهستان

4ي، حسن زال3يم شكري، مر2ي1د قرباني، جمش1يوسفيجاسم

ده يچك

ـ ي، تولياهيموجود در پوشش گ ياهيگ يهاهر منطقه شامل گونه ياب گونهيترك راكنش بـذر و د بذر آنهـا، پـ ياهيپوشش گ ييايباشد. پويره بذرها به صورت بانك بذر خاك ميذخ ن چهـار منبـع يـ ن ايهر منطقه به ارتبـاط ب

، بانـك بـذر، بـارش بـذر در علفـزار ياهيها در پوشش گسه حضور گونهين مقاله به مقايدارد. در ا يبستگ ياگونه-در امتداد ترانسكت و در پالت ياهيران پرداخته شد. پوشش گكوه در استان مازندآباد سوادمنطقه سرخ يكوهستان

متر انجـام شـد. يسـانت 10-5و 5-0بانك بذر خاك از دو عمق يريگشدند. نمونه يريگنمونه يك متر مربعي يهاز بـا توجـه بـه يـ د نيـ شـدند و تول يبـردار افته در منطقه نمونـه ياستقرار يهاق گلدانين پراكنش بذر از طريهمچن

گونـه در 23گونـه در بانـك بـذر، 76، ياهيگونه در پوشش گ 95د. يبذر گرد يآورمنطقه اقدام به جمع يلوژفنوهـا در سـه % گونـه 7/2، ياها در هر چهار منبع گونـه % گونه1/4افت شدند. يد بذر يگونه در تول 18پراكنش بذر و

ج نشـان يحضور داشتند. نتـا ياك منبع گونهيها در% گونه4/66و ياها در دو منبع گونه% گونه5/26، يامنبع گونه Festuca) مربوط به گونه ياهي(درصد پوشش گ ياهيغالب در پوشش گ يهان حضور گونهيانگين ميشتريداد كه ب

ovina ن آن مربوط به گونه يباشد. و كمتريم 231/5باTrifolium repens ج نشانين نتايباشد. همچنيم 272/2با ن حضور را داشتند. يشتريب يادر سه منبع گونه يغالب و مرغوب مرتع يهامطلب بود كه گونه نيدهنده ا

ياآباد، منبع گونه، پراكنش بذر، سرخياب گونهيترك :يديواژگان كل

دانشجوي كارشناسي ارشد رشته مرتعداري ، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -1 استاديار دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -2 دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي سارياستاد دانشكده منابع طبيعي، -3 مربي، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 278

ن آنها يتردد دام و فواصل ب يرهايسه خصوصيات فيزيكي خاك مسيمقا مراوه تپه در مراتع

2 ، عبدالرضا بهره مند2 ين باراني، حس1افراه يهاد

دهيچك

سـه خصوصـيات يق بـه مقا يـ ن تحقيباشد. در ا مي دام يت مرتع، چراين عوامل موثر بر وضعياز مهمتر يكيمراتـع مـراوه تپـه اسـتان گلسـتان يعرفهاي از سامان يكيآنها در ينينابيب يكروتراس و فضاهايفيزيكي خاك در م

كروتـراس و يمن يب و كروتراسيمار ميطرح كامال تصادفي به صورت دو ت ق در قالبين تحقيپرداخته شده است. اتكـرار، انجـام 8در درصد خلل و فرج خاكو ي، وزن مخصوص ظاهريرينفوذپذ يرياندازه گ يجهت دامنه برا و هـا كروتـراس يم درصد خلل و فرج خـاك و ي، وزن مخصوص ظاهريريسه نفوذپذين جهت مقايگرفت. همچن

ج ياسـتفاده شـد. نتـا ANOVAك طرفه يانس يز واريهاي پوشش سطح خاك مرتع از آنالها و دادهكروتراسيمن يبن تفـاوت يبوده و اها كروتراسيمن يبشتر از يبها كروتراسيم خاك همواره در ينشان داد كه وزن مخصوص ظاهر

ـ ن درصد خلـل و فـرج خـاك است. يجنوبهاي شتر از دامنهيب يشمالهاي در دامنه زان وزن يـ عكـس م يجيز نتـا يشـتر از مقـاطع يهمـواره ب )قهيدق 5يمقطع زمانش (يآزما يدر ابتدا يريزان نفوذپذيخاك دارد. م يمخصوص ظاهر

كروتـراس بـه يمن يب كروتراس ويش در ميقه اول آزمايدق 5در يريكه مقدار متوسط نفوذپذيگر بوده است، بطوريد 40كروتـراس) توسـط دام حـدود ي(م يلگـدكوب يرهاين مسـ يچنـ هم .قه استيمتر بر دقيليم 25/4و 28/1ب يترت

را جهـت يثـابت يرهايها نقش مسكروتراسيتوان گفت ميت ميدهند. در نها مي ليدرصد از سطح كل مرتع را تشكق وجـود يـ ن تحقيـ ج ايرد. نتـا يپـذ ي مير منفيكنند كه در نبود آنها كل سطح مرتع از حضور دام تاث مي فايتردد دام ا

داند. مي را در مراتع مهمها راسكروتيم كروتراس، مراوه تپه گلستانيخاك، م يكيزيات في، خصوصي: لگدكوبيديكل يهاواژه

دانشگاه آزاد اسالمي، واحد قائمشهر، باشگاه پژوهشگران جوان، قائمشهر، ايران -1 عي گرگاناستاديار دانشكده مرتع و آبخيزداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبي -2

279 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

(مطالعه موردي: حوزه آبخيز گلفرج جلفا) GISارزيابي و مديريت مراتع با استفاده از

2يمهشيد ابراهيم، 1انيميكر يال رنجبريژ دهيچك

دهنـد. در درصد را مراتـع تشـكيل مـي 54معادل با ميليون هكتار، 90ني حدود بخش اعظم سرزمين ايران يعانـد. چند دهه اخير مراتع كشور به شدت تخريب شده و پوشش گياهي و خاك صدمات زيـادي را متحمـل شـده

بررسي پوشش گياهي يكي از اولين مطالعـاتي اسـت كـه بايـد جهت انجام عمليات مديريتي و اصالحي در مراتع،-07/8˝تـا 38˚-51´-53/44˝ يشـمال يهـا ن عرضيهكتار ب 9079 به مساحت گلفرج زيحوضه آبخجام بگيرد. ان 45˚-36´-43/26˝و 45˚-23´-63/50˝ يشـــرق يهـــاو طـــول )58/4309803تـــا 8/4301578( 38˚-56´ا بـا اسـتفاده از . در اين مطالعـه ابتـد واقع شده است جلفاشهرستان كيلومتري 20در ) 7/552638تا 92/534477(

جهـت هاي اطالعاتي پايه كه مهمترين آنها شامل شيب،، اليهGISو نرم افزار 25000/1هاي رقومي با مقياس نقشهگيـاهي بـه روش نمـود ظـاهري ( هـاي باشد، تهيه شد. سپس با حضور در عرصـه، تيـپ شيب و هيپسومتري مي

هاي بدست آمده رقومي شـدند. در نهايـت انجام شد و داده برداري به روش تصادفيفيزيونومي) تعيين شدندو نمنههـاي بـراي هـر تيـپ برنامـه هـاي ميـداني، هاي حاصل از برداشتهاي مربوط به اطالعات پايه و اليهبا تلفيق اليه

مديريتي و يا اصالحي مناسب پيشنهاد شد. گلفرج اتع،اصالح مر ، پوشش گياهي، تيپ گياهي، ارزيابي،GIS: يديكل يهاواژه

كارشناس ارشد مرتعداري از دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران. -1 كارشناس ارشد مرتعداري از دانشكده منابع طبيعي دانشگاه آزاد تهران واحد علوم تحقيقات -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 280

يياياطالعات جغرافهاي ستميد مرتع با استفاده از سياصالح و تولهاي پروژه يابيمكان ز بند قرا كاشمر)يحوضه آبخ ي(مطالعات مورد

2 ون كاظم پوري،كتا 2ييرضا ي، مرتض1 يميحانه عظير

چكيده

منطقـه، يبه مطالعات هواشناسـ مه خشك واقع شده اند اما با توجه يعمدتا مراتع كشور در مناطق خشك و نـ برابـر ظرف 4تـا 3 يباشد. بهره بـردار مي مه خشك سرديم نياقل يبند قرا كاشمر دارا ـ از مرتـع در ا يـي ت چراي ن ي

ـ رفته كـه ا يصورت پذ يب و فاصله از منابع آبي، شياهيحوضه بر اساس نوع و درصد پوشش گ ن امـر منجـر بـه يو ارتقـا يابيـ ب شـده و مكان يـ موجود، اصالح مراتـع تخر هاي يبررس ده است. هدف از انجاميب مرتع گرديتخرـ تها و بـا تك يتهـا و محـدود يط موجود با لحاظ نمـودن قابل يشرا ت موجـود در مراتـع، جهـت انجـام يه بـر وضـع يسـتم يك سيـ ت چـرا بـا اسـتفاده از تكن يري، قرق و مدي، بذر پاشيهمچون بذركار ييايواح ياصالحهاي اتيعمل

ر ي، تصـاو 1:25000 يرقـوم هـاي نقشـه ،1:50000 يتوپـوگراف هاي باشد. با استفاده از نقشه يي ميايرافاطالعات جغر ياز سـا يمرتعـ ياز منطقه، محدوده اراض ييصحرا يدهاين بازديو همچن Google Earthبدست آمده از نرم افزار

يپ بنـد يش، هم بارش، تيبه فرسات ي، حساسيب، طبقات ارتفاعيشهاي د پس از آن نقشهيك گرديتفكها يكاربرط نـرم يدر محـ يرقـوم هـاي هـم انـداختن نقشـه يد كـه از رو يه گرديك منطقه تهيولوژيو نقشه ب ياهيپوشش گ

ـ مناسب جهـت اصـالح مراتـع حاصـل گرد هاي پروژه يابينقشه مكان Arc Map،ArcViewهاي افزار ج يد. نتـا يدرصد) از سـطح حوضـه 94/23لومتر مربع (يك 12/12دهد حدود مي بند قرا كاشمر نشان يابيحاصل از مدل مكان

44/61لـومتر مربـع ( يك 1/31و يدرصد) از سطح حوضـه پـروژه بـذركار 3/5لومتر مربع (يك 7/2، يپروژه بذرپاش ت چرا مناسب است.يريدرصد) از سطح حوضه پروژه قرق و مد

ت چـرا، يري، قرق و مـد ي، بذرپاشي، بذركارArc Map ،Arc Viewپروژه اصالح مرتع، يابي: مكانيديكل يهاواژه

بند قرا كاشمر

سي مشهدمحيط زيست، دانشگاه فردو-مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي -دانشجو كارشناسي ارشد مهندسي منابع طبيعي -1 دانشجو كارشناسي ارشد ژئومورفولوژي، دانشگاه آزاد اسالمي مشهد -2 دانش آموخته مهندسي مرتع و آبخيزداري، دانشگاه آزاد اسالمي ارسنجان شيراز -3

281 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

يدار در مناطق كوهستانيتوسعه پا

1 يگانيكارگر چ يهاد دهيچك

امروزه توسعه پايدار و ارتباط آن با جمعيت، اقتصاد و محيط زيست، مفـاهيم مهمـي بـراي سياسـتمداران و براي نخستين بار نام توسعه پايدار در گزارش سازمان جهـاني 1980در سال بوجود آورده است. انديشمندان جهان

در 1992رو در سال يودوژانيدار بعد از كنفرانس ريبكار بردن واژه توسعه پا ) آمد. IUCNحفاظت از منابع طبيعي (الس اجـ المللي كه در زمينه توسـعه پايـدار وجـود دارد، يكي از مهمترين رويدادهاي بين ر شد.يفراگ يمحافل علم

طرح ژوهانسـبورگ بيمنجر به تصو )WSSD( داريتوسعه پا ياجالس جهان) است. WSSDجهاني توسعه پايدار(ـ 21دستور كار 13همراه با فصل ، 42بند د.يگرد 2002در سال يبـرا هـا اسـت يس ي، آن به عنـوان چـارچوب كلـ 2002سال ،در آن و .به كار برده شد )SMD( يدار مناطق كوهستانيتوسعه پا )IYM( سـتان كوه ين المللـ يسال ب

يبانيپشـت نهيزم را در بر گرفته اند ون يك چهارم از سطح زميدر حدود ها نكه كوهستانيبا توجه به ا .ديگرد يمعرف سـتانها كـه كوه ن موضوع ياز ا يآگاهن يو همچن كنند مي فراهمرا ت جهان يدرصد از جمع 12حدود يبرا يستيز

ن ، مخـازن تنـوع يشتر كـره زمـ ين بيري، به عنوان منبع آب ش يت جهانياز اهمهستند و يا شكنندههاي ستمياكوسـ لـذا ا برخوردارند يانسان راثي، دانش و م يو مناطق مهم تنوع فرهنگ يگردشگر ، مناطقيستيز يغن ن موضـوع ي

ـ بـه عنـوان روز را دسـامبر 11سازمان ملـل يكه در آن مجمع عموم شد يا ب قطعنامهيمنجر به تصو ـ يب ين المللبرنامه در تمـام سـطوح در آن روز يرا به برگزار ين الملليب مجامع 2003، و از سال اعالم نمود) IMDكوهستان (

اهـداف توسـعه از يدار در مناطق كوهستانيتوسعه پان يهمچن. نمود قيتشو SMDت ياهمبه منظور پر رنگ كردن ـ و مرتفـع نگرد مانـد يبـاق هنوز از چالش ياري، بس IYMنه سال از گذشت با ز قرار گرفت.ين )MDGsهزاره ( ده ي

منتشـر 2011آگوسـت 11خ ي) كه در تارFAO( يسازمان خوار و بار جهانگزارش ن مقاله ضمن شرح يدر ا .استـ يدر سطوح ملـ يكوهستاندر مناطق دار يتوسعه پا شده است، اقدامات صورت گرفته در خصوص ـ يو ب ين الملل

ـ هاي از چالش يكل يليه و تحليتجز نيگردد همچنيان ميتا كنون انجام شده است بگذشته يكه از سالها را ش رو يپ م.يينما ي ميكشورمان بررس يدار را در مناطق كوهستانيت توسعه پايان و وضعيب

WSSD ،SMD ،MDGs ،FAOدار، ي: توسعه پايديكل يهاواژه

دانشجوي دكترا رشته علوم مرتع، دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم وتحقيقات تهران -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 282

يمرتع يهان سن گونهييتع اصفهان) يدر منطقه سجز يبوم : سه گونه ي(مطالعه مورد

3،حميدرضا كريم زاده 2،سيد جمال الدين خواجه الدين1هادي كارگر چيگاني

چكيده

گياهي در مناطق بياباني به منظور مبارزه بـا فرسـايش بـادي و پديـده هاي تعيين برخي از خصوصيات گونه Limoniumهـاي . به منظور تعيين سـن گونـه بيابان زايي و در نهايت مديريت بهينه اين مناطق حايز اهميت است

iranicum وTamarix pesserinoides وHalocnemum strobilaceum در منطقــه ســجزي اصــفهان كــه جــزءشود، از روش شمارش دواير رشد ساليانه استفاده گرديد. جهت انتخـاب مي مناطق بحراني استان اصفهان محسوب

به شرايط نامساعد منطقه در نظر گرفته شـد. بعـد از نمونـه ها قاوم بودن گونهمورد مطالعه بومي بودن و مهاي گونهسانتيمتر تهيه شد. پس از سايش و پاك كردن مقاطع با فشـار 4تا 3مقاطعي به ضخامت ها برداري از يقه اين گونه

گرديـد. نتـايج تعـداد دوايـر رشـد سـاليانه شـمارش Olympus SZX12هوا، با استفاده از دستگاه بينوكولر مـدل Tamarixو Limonium iranicumهـاي نشـان داد كـه گونـه ها مطالعات بر روي دواير تاريك و روشن اين نمونه

pesserinoides باشد. الزم به ذكر است شمارش دوايـر تاريـك و روشـن بـراي گونـه مي داراي سن بسيار زياديHalocnemum strobilaceum سب امكان پذير نشد. نتايج بدسـت آمـده در مـورد به دليل نداشتن بافت چوبي منا

هـا نشان داد كه با توجه به سن اين گونـه Tamarix pesserinoidesو Limonium iranicumهاي تعيين سن گونه باشد. مي ضريب رشد ساليانه بسيار اندك

: سجزي، اصفهان، مناطق بياباني. كليدي يهاواژه

دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم تحقيقات تهران. دانشجوي دكتراي رشته علوم مرتع -1 استاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه صنعتي اصفهان -2 استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه صنعتي اصفهان -3

283 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

) Thymus kotschyanus( يكوهشن يالگوي پراكنش گونه آو يبررس )ياني: مراتع طالقان مي(مطالعه مورديفاصله ا يبا استفاده از شاخصها

3يوسفي، ابوالقاسم 2يزارع چاهوك ي، محمدعل1يشيال درويل

چكيده

، نـوع روش يطيمح يكنواختيو عدم يكنواختي يابيدر ارز يار مهمياهان نقش بسيپراكنش گ يالگو يبررساهـان مثـل پوشـش، يگ يات كمـ يخصوصـ يريمناسب اندازه گ ين روشهايياهان و تعيد مثل، انتشار گير و توليتكث

مهم اكولـوژي گيـاهي اسـت، كـه آگـاهي از آن در هـر منطقـه از مقـدمات و هاي تراكم و ... دارد و يكي از جنبه يشن كـوه ينش گونه آوپراك ين الگوييآيد. به منظور بررسي و تع مي ضروريات بررسي پوشش گياهي به حساب

)Thymus kotschyanusصورت گرفت. در ناحية معـرف هـر يانيشگاه منطقه طالقان ميدر پنج رو ي) نمونه بردارانجام شـد. در امتـداد هـر يمتر 100ترانسكت 4ك در امتداد يستماتيس -يبه روش تصادف يبردار رويشگاه، نمونه

ها انجام شد و بعـد از انتخـاب هـر نقطـه گيري متر انتخاب و اندازه 10نقطه به فواصل 10افته، يترانسكت استقرار تـا يه و فاصله نقطة تصـادف ين همسايكترياه مذكور تا نزدياه، فاصله گين گيكتريشن تا نزدياه آوي، فاصله گيتصادف

يسـانت 29.7 ياه مذكور در پنج منطقه مـورد بررسـ يه گيشد. متوسط فاصله پا يريگ ك به آن اندازهياه نزدين گيدومپـراكنش (ابرهـارت، ين الگـو يـي تع يا فاصـله يهـا بدست آمده، شاخص يها د. با استفاده از دادهيمتر برآورد گرد

به صورت كپـه ن شاخصهاين گونه با استفاده از ايپراكنش ا يد. نتايج نشان داد كه الگوينز) محاسبه گرديهاپكينز، ه ن نوع پراكنش باشد.يا ين گونه دو عامل اصليفراوان ا يزيو بذرر ينسرجير غيرسد تكث مي باشد كه به نظر ي ميا

ياني، طالقان ميشن كوهياي، آو هاي فاصله الگوي پراكنش، شاخص: كليدي يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشگاه تهران -1 بيعي دانشگاه تهراندانشيار گروه احياء مناطق خشك و كوهستاني دانشكده منابع ط -2 دانش آموخته كارشناسي ارشد جنگلداري، دانشگاه مازندارن -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 284

يوعلوفه ا ياهان مرتعيدر بذر گ Neotyphodiumست يقارچ همز ييو شناسا يبررس

4وحيد جاجرمي، 3انيرضاسبزعلمحمد ، 2 يرلوحيآقافخرم، 1 ان نژاديم زاهديمر

چكيده

يسـت يرابطـه همز يريسردسـ هاي گراس از ياريبسبا Neotyphodiumت وابسته به جنس ياندوفهاي قارچشـوند. مـي آنهـا يداريـ ش پاير و باعث افزاييزبان را تغياهان ميات گيخصوص از ياريبسها ن قارچيكنند.ا مي برقرار

ن يباشـد و بنـابرا يمـ سـت بـا آنهـا يت همزياندوفهاي و قارچ يچمنهاي از گراس يعيتنوع وس يران دارايمراتع اهـاي اسـترس باشـان در دوام گياهـان در مقابلـه آنهـا و وظيفـه يابيرد ،ييشناسا ت ،يآگاهي از حضور قارچ اندوف

ـ ي خواهـد محيطي و كلون كردن و استفاده از محصول اين قارچ در به زراعـي و بـه نـژادي گياهـان كمـك فراوان باشـد. مـي يوعلوفه ا ياهان مرتعيدر بذر گت يست اندوفيقارچ همز ييو شناسا يق، بررسين تحقينمود.هدف از ا

Festuca arundinaceae ، Festuca pratensis ،Lolium prenneپـنج گونـه ياهيـ گهاي مطالعه از توده نيادر

،Melica persica وBromus tomentellus دانشـگاه صـنعتي ينمونه هااز كلكسيون گياهـان علفـ د. ياستفاده گردت يانـدوف هاي ص حضور قارچيتشخ يآوري وسپس براران جمعياز مناطق مختلف جغرافيايي ا ياصفهان و تعداد

و اثبـات وجـود يكروسـكوپ يد ميه اسـال يـ د. پـس از ته يرزبنگال استفاده گرد يزياه از روش رنگ آميدر بذر و گشد. حضور قارچ در بذر به صـورت تـوده PDAط كشتيمح يكشت بذر و بافت آلوده بر رو وم ، اقدام بهيليسيمهفتـه پـس از كشـت ظـاهر 2-4 يقارچ معموال طـ هاي ده شدند. پرگنهيو در غالف برگ به صورت موازي د يا

تر بـراي تعيـين ه فاقد ان بودند. بررسي بيشيت و بقياندوف ينمونه دار 39و بذر، ياهينمونه گ 406شدند.از مجموع استخراج شده در حال انجام است. هاي گونه و اهميت قارچ

Neotyphodium ، مراتع ،يستيهمز، تيقارچ اندوف: كليدي يهاواژه

دانشگاه صنعتي اصفهاندانشكده كشاورزي، دانشجوي كارشناسي ارشد اصالح نباتات، -1 دانشگاه صنعتي اصفهاناستايار گروه اصالح نباتات، دانشكده كشاورزي، -2 دانشگاه صنعتي اصفهانكده كشاورزي، استايار گروه اصالح نباتات، دانش -3 عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسالمي، واحد بجنورد -4

285 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

ياهان مرتعيت گيمحرك رشد جهت تقوهاي يامكان استفاده از سوپر جاذب و باكتر ) .Atriplex Canescens Lپلكس كانسنس (يكشت شده آترهاي : بوتهي(مطالعه مورد

قان اراكير ميدر كو

3يعبد اله ، نور2ين والير حسي، ام1يعباس احمد

چكيده

مورد يرا در كشاورزيكه اخ محرك رشد يهايباكترو ديكاسيوميهل ياز قب يسوپر جاذب و موادهاي مريپلش جـذب مـواد يش رطوبـت خـاك و افـزا ينه از منابع آب و حفظ آن، افزاياستفاده قرار گرفته اند باعث استفاده به

بـه پلكس كانسنسيواكنش آتر يبه منظور بررسق ين تحقيگردد. در ا مي در خاك يضرورهاي يز مغذيو ر ييغذا يهـا يبه مصـرف سـوپرجاذب، بـاكتر -رانيمراتع ا يايمورد استفاده در احهاي ن گونهياز پركاربرد تر يكيعنوان

هـاي كامـل تصـادفي بـا سـه ل در قالب طرح پايه بلوكيبه صورت فاكتور يشيد، آزمايك اسيوميمحرك رشد و هد يك اسـ يوميسطح و ه 2محرك رشد در يسطح باكتر 3ش شامل سوپرجاذب در يآزما يهاماريتكرار اجرا شد. ت

ه شـ ي، تعـداد ر يشه اصـل يتعداد قطر ساقه، شاخه در بوته، طول رچون يج نشان داد كه صفاتينتا بودند. سطح 2در زان يـ زان فسـفر و م يـ خـام، ميـزان كلسـيم، ميـزان سـديم، م پذيري، درصد پـروتئين ، ميزان فيبر، ميزان هضميفرع

ـ يتحت تـأث ك و پنج درصديدرات در سطح يكربوه . ه انـد دار شـد ير مصـرف سـطوح مختلـف سـوپرجاذب معنذكـر يو كمـ يفـ يات كاكثر صـف زيد نيك اسيوميهرشد و محرك ين سطوح مختلف مصرف باكترين در بيهمچن

ط ياز در محـ يبا مصرف سوپرجاذب، رطوبت مورد ناز آن بود كه يج حاكيافتند. نتاير ييتغ يدار يشده، به طور معنـ بـه دل ديكاسـ يوميهمحـرك رشـد و هـاي ياه فراهم شده و اسـتفاده از بـاكتر يرشد گ يشه براياطراف ر د يـ ل توليو اسـتقرار بهتـر هـا شـه يش رشـد ر ياه، و موجـب افـزا يـ گ يژن براترويت نين و تثبيتوكنين و سياكسهاي هورمون

اصالح و توسـعه مراتـع خشـك و هاي ت برنامهين امر در موفقيشود كه ا ييپلكس با درصد باالياه آتريگهاي نهال ار اثر گذار خواهد بود.يبس يابانيب

قانيد، مياس كيوميمحرك رشد، سوپرجاذب، ه يپلكس كانسنس، باكتريآتر :كليدي يهاواژه

استاديار دانشگاه آزاد اسالمي واحد اراك - 1 دانشگاه آزاد اسالمي واحد اراك –دانشجوي كارشناسي ارشد مديريت مناطق بياباني - 2 استاديار دانشگاه آزاد اسالمي واحد اراك - 3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 286

يبوته كار و يتوأم با بذر پاش ينزوالت آسمان رهيذخ ياصالحهاي ر روشيسه تاثيمقا نيخاك در در مراتع با خاك شور و سنگهاي يژگيبر و

4 انيم موسوي، مر 3 يد اكبر جوادي، س2 ي، محمدجعفر2 ين ارزاني، حس1 انيدجمال موسويس

ده يچك

مطالعـه اي يو بوتـه كـار يتوأم با بذر پاشـ ينزوالت آسمان رهيذخ ياصالحها روش ريتاث سهيبه منظور مقاتوأم با بذر ينزوالت آسمان رهيعمليات اصالحي شامل ذخ 2درمراتع استان خوزستان انجام گرفت، در اين مطالعه

العه قـرار گرفـت. به عنوان شاهد، مورد مط يرعمليات اصالحي تيما نيانتخاب شد و در كنار ا يو بوته كار يپاش 6متر مستقر شد و در امتـداد هـر ترانسـكت 100ترانسكت ثابت به طول 4 مارينمونه برداري خاك در هر ت يبرا

بـه هـاي نمونه خـاك گرفتـه شـد. و سـپس نمونـه يمتر يسانت 60تا 30و 0-30حفر شده و از دو عمق ليپروف يونهـا يقابـل جـذب ، كات مي، ازت ، فسفر قابل جذب، پتاس يماده آل يشد. فاكتورها لمنتق يخاكشناس شگاهيآزماخـاك و pHو شـن ، ي، درصـد اشـباع ، درصـد رس ، ال يتبادل ميدرصد سد م،يزيو من مي، كلس مي، پتاس ميسد

ـ تحق نيـ حاصـل از ا جيقـرار گرفتنـد. نتـا زيدر هر عمق مورد آنـال ينيرزميآب ز يستابيسطح ا داد كـه شـان ن قيـ و من ميكلس م،ي، سدEcهاي دار داشتند. پارامتر يتروژن، كربن و پتاسيم با تيمار شاهد تفاوت معننيهاي پارامتر م،يزي

نيـ حاصـل از ا جيدار است. با توجه به نتا يتفاوت معن يدارا مارهايت نيدر ب زين Espو Sp لت،يدرصد ماسه، س مثبـت بـر خـاك ريتـأث يدارا يبـا بـذر پاشـ توأم ينزوالت آسمان رهيذخ يتوان گفت كه پروژه اصالح مي قيتحق گردد. نمي هيدرمنطقه مورد مطالعه توص يغير سازگار فعلهاي به خصوص با كشت گونه يباشند و بوته كار مي

خاك. ،يبوته كار ،يتوأم با بذر پاش ينزوالت آسمان رهيمراتع ، ذخ اءياصالح و اح :يكليد يهاواژه

خوزستان -شناس اداره منابع طبيعي اميديهكار -1 استاد دانشكده منابع طبيعي تهران -2 استاديار مرتعداري دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم تحقيقات -3 دانشجوي كارشناسي ارشد آبخيزداري دانشگاه تهران -4

287 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

Na2SO4 و NaCl به دو نمك Halocnemum strobilacium بررسي مقاومت گونه اهچهيو گ يدر مراحل جوانه زن

2ي، بهروز رسول1 يريبهرام ام

دهيچك

ران رشد يان بوده كه غالبا در مناطق شور و مرطوب اياز خانواده اسفناج Halocnemum strobilaciumگونه H. strobilacium ق مقاومـت يـ ن تحقيشود. در ا مي تفادهز و زمستان اسييژه در پايكرده و به عنوان علوفه دامها بو

، 200، 100صفر(شـاهد)، يدر غلظتهـا Na2SO4و NaClه نسبت بـه دو نمـك يو رشد اول يمراحل جوانه زندر مطالعه شـد. صـفات مطالعـه شـده شـامل يموالر در سه تكرار بر اساس طرح كامال تصادف يليم 500، 400، 300

يباشـند. بـرا مـي ه بـذر يـ شاخص بنو شه چهير و اهچهي، طول ساقه چه، گيجوانه زن سرعت و شاخص ،درصدن يانگيـ سـه م يكطرفه و آزمـون مقا ياز تجزيه واريانس Na2SO4و NaClك از دو نمك ير هر يتجزيه و تحليل تاث

يبـر رو Na2SO4و NaClك ازدو نمك يكسان هر ي ير غلظتهايتاث يچگونگ يبررس يد. براياستفاده گرددانكن يزان شـور يش ميج نشان داد كه افزاياستفاده شد. نتا SPSSوابسته در نرم افزار يصفات مطالعه شده از آزمون جفت

ـ .مذكور خواهـد شـد صفات دار در يسبب كاهش معن Na2SO4و NaClدر هردو نمك ير غلظتهـا ين تـاث يهمچنـ بر اغلب صـفات مطالعـه شـده يدار يكسان دو نمك اختالف معني ـ يسـ ينداشـته اسـت ول در نمـك ير نزول

Na2SO4رد.يتوانددر گروه كلرور پسند قرار گ مي ع تر بوده و گونه مورد مطالعهيسر ي، مراحل جوانه زنNa2SO4و NaClدو نمك ، يتحمل شور، Halocnemum strobilacium :يديكل يهاواژه

باداستاديار دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد فيروزآ -1 استاديار گرو علوم دامي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد رشت -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 288

ررسي زمان مناسب قرق در اصالح مراتع گل آدم سلماسب

3يميخداكر ي، عل2 م دختي، رحمان رح1 هر قائميمير طا كيده چ

ايسـتگاه گلـه دام سـلماس رد Festuca – Bromusرتعـي ممنظور تعيين مناسبترين مدت زمان قرق، تيـپ بهـاي شش تاجي كل، پوشـش تـاجي گونـه وانتخاب و مورد بررسي قرار گرفت. در اين بررسي، تغييرات توليد، پ

سـال از 5در عرصه اي به مساخت نيم هكتار كه بمدت ر سالهاي مختلفدضعيت و گرايش و و III , II , Iكالس متر و 50ورود دام در آن جلو گيري شده بود بررسي گرديد. در اين قطعه سه ترانسكت خطي ثابت هر يك بطول

ت, سـنگ مـذكور ونيـز در صـد خـاگ لخـ هـاي ب مستقر گرديدند. پـارامتر يمتر از هم در جهت ش 25به فاصله بـراي تعيـين وضـعيت از روش وسنگريزه و مواد الي خاك هر ساله در طول ترانسكتها مورد بررسي قرار گرفت.

دستفاده گرديد. نتايج نشـان دا ا ز روش قطع وتوزينامرتع توليد وچهارفاكتوري ، گرايش مرتع از ترازوي گرايش نفي بحالت مثبت رسيده است. درصد پوشش تـاجي وضعيت مرتع از حالت فقير به خوب، گرايش از حالت م كه

هـاي اهش گونـه كـ و IIكالس ,Iهاي كالس ونهگفزايش اافزايش يافت. 79نسبت به سال 83كل و توليد در سال ه مورد مطالعه بود. اخـتالف آمـاري قنشان دهنده اثرات مثبت قرق در منط 79نسبت به سال 83در سال III سالك

نوسان بارنـدگي در سـالهاي مـورد . بسيار معني دار بود 1379نسبت به سال 1383لعه در سال مورد مطاهاي پارامترمبستگي بارندگي سـاليانه بـا پوشـش تـاجي كـل و ههاي گياهي را تحت تاثير قرار داد. مطالعه پوشش تاجي گونه

نطقـه مثـل هـاي كليـدي خوشـخراك م گونـه درصد معنـي دار بـود. 5در سطح Iكالس هاي پوشش تاجي گونهAgropyron trichophrum, Bromus tomentellus , Poa bulbosa , Sipa barbata Astragalus effusus و

Sanguisorba minor يافته اندو همبستگي آنان با بارندگي در سـطح شكه در اثر قرق در عرصه ظاهر شده وافزاي سال دوره بررسي كـه همگـي بيشـتر از متوسـط هاي خوب طول چهار ارندگيبدين ترتيب . برصد معني دار بودد

درازمدت بود، موجب افزايش پارامترهاي مورد مطالعه گرديد. هر چند مدت پنج سال، مدت زمـان مناسـبي بـراي گيـري رسد ولي با توجه به بارندگي بسيار مناسـب ايـن دروه، بـراي نتيجـه ه نظر ميب هبراي اصالح مرتع در منطق

شود. مي ا توصيهتر ادامه بررسيه مطمئن : اصالح مرتع ، مدت قرق ، وضعيت مرتع ، تغييرات پوشش گياهي ، مراتع گل آدم سلماس .يليدكهاي اژهو

عضوهئيت علمي مركز تحقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي آذربايجانغربي -1 كارشناس مركزتحقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي آذربايجانغربي -2 كارشناس مركزتحقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي آذربايجانغربي -3

289 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

ديم و اسپرس دركشت مخلوط با قره يونجه Bromus tomentellusمقايسه عملكرد علوفه گونه استان آذربايجان غربي درشرايط ديم وري خاك وبهره علوفه،حفاظت منظورافزايش توليد به

3ميخداكر ي، عل 2 م دختي، رحمان رح1 مير طاهر قائمي

چكيده 1387 -1385سال 3اي و مرتعي بروموس ، يونجه و اسپرس آزمايشي بمدت به منظور مقايسه عملكرد علوفه

امل دو فصـل شـ شيآزمـا يل اجـرا شـد . كرتهـا يتكرار بروش فاكتور 3در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با كاشت ( بهار وپاييز ) و سه نوع كشت ( تك كشتي بروموس ،كشت مخلوط برومـوس + يونجـه و برومـوس +

منطقه هلفله اروميه ، ايستگاه تحقيقاتي خرم آباد اروميه و سـيدآباد سـلماس بـه 3ش در ين آزماياسپرس ) بودند. ااي نوع كشت ، مناطق ، سـال و فصـل برصـفات عملكـرد د . در اين تحقيق تأثير فاكتورهيم اجرا گرديصورت د

ن عملكردبرومـوس يشـتر يب 1386علوفه و ارزش كيفي علوفه مورد مطالعه قرار گرفت. نتايج نشان داد كه در سال ن آن در فصـل بهـار در خـرم آبـاد يكيلوگرم درهكتار وكمتر 5/1081در كشت خالص مربوط به پاييز در منطقه با

بيشترين مقدار عملكرد علوفه كـل مربـوط بـه تيمـار برومـوس + 1386درهكتار بوده است. در كيلوگرم 5/581با مـار برومـوس خـرم آبـاد ين آن مربوط به تيكيلوگرم درهكتار و كمتر 2390يونجه در فصل بهار در منطقه هلفله با

805ر منطقـه هلفلـه بـا نيز بيشترين عملكرد بروموس در كشت خالص مربوط به پـاييز د 1387در سال .باشد ميكيلوگرم درهكتار بوده اسـت. . در سـال 5/356ن آن در فصل بهار در منطقه خرم آباد با يكيلوگرم درهكتار و كمتر

كيلـوگرم درهكتـار در 1250بيشترين عملكرد علوفه كل مربوط به تيمار بروموس + يونجه در فصل بهار بـا 1387باشد بطـوركلي ميـانگين عملكـرد كـل علوفـه در مي مار بروموس خرم آبادين آن مربوط به تيمنطقه هلهفله كمتر

كيلوگرم درهكتار بـوده 1055، 1387و در سال 1753، 1386تمامي مناطق و در تمام سطوح نوع كشت در سال كيلوگرم درهكتار وده است. از نظر ارزش كيفي علوفه بروموس در شـرايط تـك 5/697است كه اختالف موجود

درصد كمترين 3/72درصد و يونجه با 94كشتي و نيز در شرايط مخلوط با يونجه و اسپرس بيشترين ماده خشك درصد به تك كشتي برومـوس و كمتـرين آن بـه 2/13اند. بيشترين ميزان خاكستر با مقدار را بخود اختصاص داده

در كشت مخلوط برومـوس بـا يونجـه بـا درصد. ميزان پروتئين خام علوفه يونجه 5/6يونجه در كشت مخلوط با درصد كمترين. ميـزان انـرژي علوفـه يونجـه حاصـل از 5/7درصد بيشترين و بروموس در كشت خالص با 1/15

كالري بر گرم بيشترين مقدار انـرژي و برومـوس حاصـل از كشـت 4835كشت مخلوط ( بروموس + يونجه ) با تـوان گفـت خود اختصاص داده است. بعنوان نتيجه گيري كلي ميكالري برگرم كمترين انرژي را ب 4200خالص با

كاشت بهاره مخلوط بروموس + يونجه از نظر عملكرد كمي و كيفي و نيز از نظر حفاظت خاك بعنوان بهترين نـوع گردد. كشت در شرايط ديم منطقه پيشنهاد مي

ونجه ، اسپرس ، عملكرد ،آذربايجان غربيكشت خالص )،كشت مخلوط ،علف پشمكي ،ي كشتي ( : تكهاي كليدي واژه

مركز تحقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي آذربايجان غربي عضوهئيت علمي -1 كارشناس مركزتحقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي آذربايجان غربي -2 كارشناس مركزتحقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي آذربايجان غربي -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 290

اثر گسترش سيالب بر تنوع گياهي مطالعه موردي: دشت گربايگان فسا

2، منصور نيازي اردكاني1سيد حميد مصباح چكيده

1زرد بيشـه ي گسترش سـيالب ، پوشش گياهي شبكهتنوع گياهي سيالب بر گسترشبه منظور بررسي تأثير آمـاربرداري از بررسـي شـد. گربايگان فسـا، دشت در، واقع آبخوانداري كوثر تحقيقات هدر ايستگا و عرصه شاهد

58بر اساس نتايج، انجام گرفت. يگذار ترانسكت پالت و يها ه روشب 1386تا 1383از سال هاي آزمايش محلباشـند. از ايـن مـي مورد يـك سـاله 20مورد آن چند ساله و 38گونه گياهي در شاهد و شبكه مشاهده گرديد كه

ـ با تغ سيالب گسترشگونه در شبكه وجود دارد. 55گونه در شاهد و 41مجموعه ،ط خـاك و رطوبـت ير شـرا يي آن بـر كه بياباني درشنزاري يبررس اين وردهايآ دست. است شدهو حذف برخي ديگر ها گونه برخي استقرار سبب

ايـن در يگيـاه تنـوع ش يافزا براي و خاك، رطوبت ويژه به محيط رايطش بهبود از حكايت شود، مي پخش سيالب .دارد اراضي گونه

: گسترش سيالب، تنوع، گياه، فسا، گربايگانهاي كليدي واژه

عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي فارس -1 ي و منابع طبيعي فارسكارشناس مركز تحقيقات كشاورز -2

291 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

مقايسه كشت چند گونه گياه مرتعي در مناطق استپي استان مركزي (مطالعه موردي: منطقه آبخوان خشكرود زرنديه)

2، ضياء آزدو1رداوديحميد رضا مي

دهيچك

در اين تحقيق سازگاري شش گونه گياهي در قالب طرح كرتهاي خـرد شـده در سـه تكـرار و بـا دو زمـان -1389كاشت پاييزه و بهاره در منطقه آبخوان خشكرود واقع در شمال غرب شهرستان ساوه براي مدت سه سـال (

ميليمتر ، بافت خاك سطحي از نوع لومي، ميزان شـوري 8/234) انجام گرديد. متوسط ميزان بارندگي منطقه 1386و نفوذ پذيري خوب با زهكشي بـاال اسـت. روش 1/8ميلي موس بر سانتيمتر با قليائيت 8/0-3/1خاك كم و بين

متر از يكديگر در اوايل آذر و اوايـل فـروردين 5/2گياهي به روش كشت نهال گلداني و به فاصله هاي كشت گونهو 9/76بـه ترتيـب بـا Atriplex canescensو Kochia prostrateهاي ت گرفت. نتايج نشان داد كه گونهماه صور

درصد كمترين مقدار زنده مـاني را 4/14با Halimion verruciferaدرصد بيشترين مقدار زنده ماني و گونة 6/61مورد مطالعه از ايـن نظـر وجـود داشـت. ي ها % بين گونه1در بين گونه دارا بودند و اختالف معني داري در سطح

متفاوتي را در سالهاي مورد آزمايش از خود نشان دادند و از ايـن هاي مورد مطالعه عكس العملهاي همچنين گونهنيـز هـا نظر اختالف معني داري در سالهاي مورد مطالعه داشتند. اندازه گيري ميزان پوشش گياهي و شـادابي گونـه

كمتـرين ميـزان Halimion verruciferaباالترين مقدار را داشـت و گونـه Kochia prostrateنشان داد كه گونه % بـين آنهـا وجـود دارد. مقايسـة ميـانگين 1پوشش گياهي و شادابي را دارا بود و اختالف معنـي داري در سـطح

متفـاوتي بـر روي % معني دار شد. ولي زمان كاشـت تـأثير 1پوشش گياهي و شادابي در سالهاي مختلف در سطح در پاييز و بهـار ها نداشت و اختالف معني داري بين كاشت گونهها ميزان زنده ماني، پوشش گياهي و شادابي گونه

ديده نشد، هر چند كه ميزان اين پارامترها در كشت پاييز بيشتر از كشت بهاره بود. Atriplex canescens ،Kochia prostrate ،Salsola rigida، Erutiaسـازگاري، مراتـع اسـتپي، :يديكل يهاواژه

ceratoides ، Atriplex leucoclada، Halimion verrucifera.

عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مركزي -1 كارشناس مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مركزي -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 292

بررسي سيستم چراي شباني درحوزه جاشلوبارسمنان

3 انيابوالفضل نجات، 2 ، محمود معلمي 2 محمد فياض ، 2 مهدي فرحپور، 1 رسول ميراخورلي چكيده

باشـد. مـي ي شناخت چوپان از مرتع و توليـد علوفـه در قسـمتهاي مختلـف آن بر مبنا يشبان يسيستم چرادرحوزه جاشلوبارسمنان سيستم چراي شباني برگرفته از دانش بومي دامـداران و مرتعـداران سنگسـري اسـت . در

يشـينه ن پيمسير حركت دام مورد بررسي قرار گرفته و حركت دام رصد شد. همچن GPSاين تحقيق با استفاده از خصوصيات گله داري در منطقه نيز با استفاده از اطالعات مرتعداران خبـره بررسـي گرديـد. اطالعـات حاصـل از

88و86،87و اطالعات بدست آمده از پرسشنامه با يكديگر مطابقـت داده شـد. در سـالهاي GPSرصد رفتار دام با پشت يك ميش سـه سـاله نژادسنگسـري نصـب بر GPSدر اواسط ماههاي خرداد، تير، مردادوشهريور يكدستگاه

سه سال متوالي اختالف معنـي داري را بـين عـواملي ماننـد هاي واطالعات حاصله ثبت گرديد. آناليز واريانس دادهن نتـايج نشـان از يـك يمسافت طي شده درطبقات مختلف شيب، ميانگين سرعت و مدت چرا نشـان داد. همچنـ

ط با پوشش گياهي، مسير رفت و برگشت و طول روز دارد. سيستم هوشمندانه تعاملي در ارتبا

، مراتع نيمه استپيGPSسيستم شباني، حوزه جاشلوبار، كليدي: يهاواژه

كارشناس ارشدپژوهش مركز تحقيقات منابع طبيعي واموردام -1 عضو هيئت علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -2 ناس مركز تحقيقات منابع طبيعي واموردام استان سمنانكارش -3

293 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

يات كپه كاريغنا و تنوع در مراتع اصالح شده توسط عملهاي شاخص يبررس : مراتع شمال خراسان)ي(مطالعه مورد

، 3محمد جنگوبرزل آباد، 2ي، رمضان ذاكر1يض آباديمحسن فعال ف

5ي، محمد بابائ4يحامد سنگون دهيچك

اصـالح يمراتع استفاده از روشـها ياهيپوشش گ يير قهقرايش موجود در مراتع و سيبا در نظر گرفتن فرساـ اسـت. در ا يضـرور يمراتع امر يديش توان توليافزا يبرا يمراتع از جمله كپه كار يايو اح از يان آگـاه يـ ن مي

ـ نادهـا يدر خشكسـال ياهيفت پوشش گيو ك يستيبر تنوع زها ن چالهياز احداث ا يعواقب ناش ده گرفتـه شـده يات كپـه يـ عمل يو در سـه منطقـه دارا يدر استان خراسان شـمال 1388تا 1387 يساهها ياست. مطالعه حاضر ط

هـاي در داخل چالـه د سپسين گردييصورت گرفت. ابتدا مناطق مورد نظر تع ييط متفاوت آب و هوايوشرا يكارك پالت به عنوان شـاهد يسات در كنار هر چاله يانجام مقا ين برايشد همچن يرياندازه گ ياهيپوشش گ يكپه كار

تنـوع( هـاي شـاخص PC Ordد. ابتدا در نرم افـزار يز محاسبه گرديموجود در آن ن ياهيد و پوشش گيمستقر گردـ ه گردمحاسـب يكنـواخت يز غنـا و يمپسون) و نيشانون و س و انجـام 17SPSSد سـپس بـا اسـتفاده از نـرم افـزار ي

ـ يج نشان داد كه بيقرار گرفت. نتا يج مورد بررسيجفت نتا T.testزيآنال در يدار ين منـاطق مختلـف اخـتالف معنشـده و منـاطق يزان غنا موجـود در منـاطق كپـه كـار ين ميب يدار يرابطه معن يتنوع وجود ندارد ولهاي شاخص

ـ نشـان داد كـه انجـام عمل DCAزِ يج حاصل از انجام آنالين نتاياست. همچنشاهد موجود باعـث يات كپـه كـار يمهـاجم هـاي جهت اسـتقرار گونـه يمحل مناسبها يمناطق شده و در خشكسال ياهيت پوشش گيفياختالف در ك

مراتع را فراهم كرده است. يير قهقرايجاد و سيا ، شمال خراسان يالح شده، كپه كارغنا و تنوع، مراتع اص :يديكل يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه شهركرد -1 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداي دانشگاه تهران -2 استاديار گروه مرتع و آبخيزداري دانشگاه فردوسي مشهد -3 دانشجوي دكتري مرتعداري دانشگاه صنعتي اصفهان -4 شجوي كارشناسي ارشد آبخيزداري دانشگاه ساريدان -5

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 294

پلكسيآتر ي م قلمهيامكان كاشت مستق يبررس شهرستان زابل يابانيو ب يمرتعهاي در عرصه

4فرد ي، گودرز باقر3نژاد يميروزه مقي، ف2يبي، رسول خط1ار جهانتابياسفند

دهيچك

ــهي) از جملــه گ .Atriplex sppپلكس ( يآتــر ــاوم ب ــاز ت، يو شــور يخشــك اهــان مق ان ( ياســفناج يره يchenopodiaceae ( به يانيايو ب يمرتعهاي در عرصه ياهيجاد پوشش گيا يمختلف آن براهاي است، كه از گونه ،

پلكس يآتـر يله يبه وسـ ياهيجاد پوشش گيا يشود.در حال حاضر برا مي استفاده يطيط نامساعد محيژه در شرايوهـاي د نهـال در گلـدان يـ ن كار مستلزم توليگردد. ا مي ل آن به عرصه استفادهد نهال در خزانه و انتقايتول يوه ياز ش

پـس از كاشـت ياريـ ك تـا دو بـار آب يآنها در خزانه و سپس انتقال آنها به عرصه و حداقل يو نگهدار يكيپالستـ تولاه در تمـاس بـا خـاك مرطـوب يگهاي د كه ساقهيشده مشاهده گرد يپلكس كاريآترهاي باشد. در محل مي د ي

د يـ د شد و مشخص گرديتائ يعلمهاي ين موضوع با بررسيباشد ا مي ريقابل تكث يشيرو يوه يشه نموده و به شيرر بـودن يامكـان پـذ يشود به منظور بررسـ مي پلكس استفادهيد باغ بذر آتريتول يوه براين شيكشورها از ا يدر برخ

.Aپلكس ( يقلمـه آتـر 250انجـام شـد و تعـداد يشـ يآن، آزما يق كاشت قلمه يپلكس از طريآتر يشياد رويازد

lentiformisدانشـكاه زابـل كاشـته يدر پژوهشـكده كشـاورز 1385-1387مختلف در زمستان سال هاي ) با قطر يدر سال بعد از كاشت، تعـداد يرغم خشكسال يدر مورد آنها انجام نگرفت و عل ياريمار و آبيچگونه تيشدند. هد كردنـد. چنانچـه يبذر تول يه يبعد بق ياز آنها ودر سالها يتعداد 1386ه، رشد كرده و در سال زنده ماندها از قلمه

تـوان سـطح مـي ار كمتـر يبس ينه ينكات الزم انجام شود، با هز يت برخيدر فصل مناسب و با رعاها كاشت قلمهـ يبومهاي نهژه در شهرستان زابل را با گويكشور و بو يابانيو ب يمرتعهاي از عرصه يشتريب پلكس، يآتـر يو واردات

يطـ يسـت مح يز يباشد و آلـودگ نمي ازيشده، به نهالستان ن يينكه در زمان صرفه جوينمود. گذشته از ا يبوته كار ز به همراه ندارد.يرا ن يكيپالستهاي سهياز كاربرد ك يناش

Atriplex lentiformisپلكس، قلمه، كاشت، زابل ، ي: آتريديكل يهاواژه

دانشگاه آزاد اسالمي، واحد ياسوج، باشگاه پژوهشگران جوان، ياسوج، ايران -1 عضو هيات علمي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه زابل -2 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه تهران -3 ندسي كشاورزي و منابع طبيعي، ياسوج، ايراندانشگاه آزاد اسالمي، واحد ياسوج، گروه مه -4

295 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

قرق يياياح اتيعمل به ياهيگ پوشش ياگونه يغنا و تنوع يهاشاخص پاسخ راحمد)يبو و كهگيلويه استان ديشموك، منطقه: يمورد مطالعه(

4فرد يباقر ، گودرز3يسپهر ، عادل2يغالم زي، پرو1جهانتاب ارياسفند

دهيچك

يچـرا اثر در كه يراتييتغ و ياهيگ ششپو ساختار بر دام يچرا اثرات از اطالع مرتع، يشناخت بوم دگاهيد از بـه و ينگرش نيچن با حاضر قيتحق. است يضرور د،يآيم وجود به مربوطه يهاستمياكوس و ياهيگ درپوشش دام

) افـروز دل كوههـاي ( ديشـموك منطقـه در دام يچـرا و قرق منطقه دو در ياهيگ پوشش غنا و تنوع پاسخ منظور صـورت دام يچـرا تحـت و قرق منطقه دو در يريگنمونه منظور نيهم به. شد انجام راحمديبو و كهگيلويه استان

يغنـا و تنـوع يهـا شـاخص بـر يداريمعن پاسخ دام يچــرا و قرق يياياح اتيعمل كه داد نشان جينتا. رفتيپذ لـذا نـد دار ياهيگ جوامع يداريپا مطالعه در يفراوان تياهم مذكور يهاشاخص كه ييآنجا از. است داشته ياگونه

جهـت شـاهد منطقه عنوان به قرق گرفتن نظر در و ييچرا مختلف مناطق جهت مناسب و حيصح تيريمد اعمالـ يبـردار بهـره و چـرا فصل از خارج زودرس، مفرط، يچرا واسطه به شده بيتخر و يبوم پوشش اءياح ه يـ رويب

.رسد مي نظر به يبرداران ضروربهره .راحمديبو و هيلويكهگ شموك،يد قرق، دام، ياچر ،يستيز تنوع :يديكل يهاواژه

دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -1 دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -2 گروه مرتعداري، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگاندانشياريار -3 دانشگاه آزاد اسالمي، واحد ياسوج، گروه مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي، ياسوج، ايران -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 296

به اعتراضات واصله يدگيو كارآمد در رس يعلم يابزار ييهوا يهار عكسيتفس ماده واحده ياختالف ياراض يهادر پرونده

3انيرضا محمود ،2 يميابراه اله عطا، 1 يرحمان شهربانو دهيچك

ـابع طب يژه حفظ، احيومختلف و به يهار بخشدايدر توسعه پا يان كنندهيين نقش تعيت زميمالك يعـ ياء و توسعه منـار يو قانون مل ين اصالحات ارضيب و اعمال قوانيدارد. پس از تصو و 27/10/1341خ يشدن جنگلها و مراتع كشور در ت

ه است. به ات اشخاص بوديو مستثن يمل يمردم و دولت، اختالف اراض يهااز دغدغه يكيآن، همواره يبعد يهاهياصالحت و يـ گر بـر حسـب واقع يد يو از سو يبه صورت عدوان يكسو در باب تصرف و تملك اراضين اختالف از يكه ايطور از يبردار بهره و حفاظت قانون 56موضوع ماده ياختالف يف اراضين تكلييتعخته است. به دنبال قانون يقت در هم آميحق

ن مشـكل يـ ز درصدد رفـع ا ي) ن1389(مصوب يعيو منابع طب يكشاورز يورهش بهري)، قانون افزا(ماده واحده كشور مراتعهمگان فراهم آورد تا با ارائه مستندات الزم و اعتراض در موارد يفرصت را برا 12/06/1390خ ين راستا تا تاريبرآمد و در ا

ـ د. در اپس از رفع تعارضات فـراهم آور يملهاي ت دولت را در عرصهيت مالكينه تثبي، زمياختالف ـتا پرونـده ي ـاي ن راس همورد اعتراض واصل 1035ش از يب ياريكه تنها در شهرستان لردگان از استان چهارمحال و بختيل شده به طوريتشك يمتعدد

ماده واحده مورد يهاونيسيبه اعتراضات در كم يدگيك انفال و رسيق قانون تفكيح و دقيده است. وجوب اعمال صحيگردـناخت و اطـالع از قـوان يق قانون، نيح و دقيكشور است. اما اعمال صح يو نظارت يياجرا نيد همه مسئوليتاك ن و يازمنـد ش

ن امر يان، ايگر بيخواهد بود تا منجر به احقاق حقوق همزمان دولت و مردم گردد. به د يياجرا يهامقررات و تسلط بر روشباشد. بـه منظـور مي شدن جنگلها و مراتع يود قانون ملقبل و حد يعنيت گذشته عرصه يوضع يازمند دقت نظر در بررسين

ـابع يشده و خاتمه يدگيواصله و رس ياز آراء اعتراض ين موضوع و به عنوان نمونه در تعداديا يبررس افتـه در اداره كـل منپوشـش ياا داريم) يد-ير كشت (آبياز لحاظ ز ياختالف يت اراضين وضعييچهارمحال و بختياري، تع يزداريطبيعي و آبخ

اسكن و با 600dpiك يبا توان تفك 1346ا ي1334مربوطه در سال ييبودن منطقه مورد اعتراض، عكس هوا يو جنگل يمرتعـ ه گرديـ ن مرجع شـده ته يزم ييالزمه انجام گرفت و از آن عكس هوا يحات هندسين، تصحيزم ياستفاده از مدل رقوم د. ي

ـ در ز ييهـوا يهازوج عكس ينيشد و با برجسته ب ييجانما ييكس هواع يگون محدوده مورد مطالعه بر رويسپس پل ر يص كارشناسان كميسيون ماده واحده (مسئول يه تشخير با نظرين تفسيد. اين گردييات تعيمستثن يسكوپ، محدوده اراضياستر

عرصـه يط فعلـ يو شـرا يه قاضـ يـ ن نظرين) و همچنيزم يأت واگذاري، عضو هيدار، مسئول اداره جنگلياداره كشاورزـا يزان انحراف هر يسه قرار گرفت تا مي) مورد مقاGoogle earthن مرجع شدهير زمي(استخراج از تصاو ك از مـوارد فـوق ب

تاً با توجه به ابزار موجود و قابل دسترس و قابل يشدن جنگلها و مراتع مشخص گردد. نها يبه هنگام قانون مل ينيات زميواقعـ ه گرديباشـد، توصـ مـي شدن جنگلها و مراتع يمنطبق با زمان مل يحدود كه تا ييهوا ياتكاء عكسها بـه يدگيد در رسـ ي

ن يرد تا به استناد ايمورد مداقه قرار گ ياختالف يف اراضين تكلييات تعيدر جلسات ه ييم نهايموجود، اتخاذ تصمهاي پرونده حقان فراهم گردد.يمزمان حقوق دولت و ذن هيص سره از ناسره و تأمي، امكان تشخيات كارشناسيادله محكم در نظر

، يقانون حفاظت و بهره بـردار 56شدن جنگلها و مراتع؛ ماده يات؛ قانون ملي: جنگل؛ مرتع؛ مستثنيديكل يهاواژه ياختالف ي؛ اراضييهوا يماده واحده؛ عكسها ونيسي، كميعيت از منابع طبيقانون حفظ و حما 2ماده

يمرتعدار ارشد كارشناس -1 شهركرد دانشگاهي زداريآبخ و مرتع ارگروهياستاد -2 شهركرد يعيكارمند اداه كل منابع طب -3

297 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

كنترل از راه دور جهت بذر پاشي مراتع به كمك گوسفنددستگاه بذر پاش مجهز به

4 ونيمسلم ي، محمد تق 3 غالمعلي بخشوده، 2 فرهاد آقاجانلو، 1 حسن محمدي نژاد ده يچك

توليـد در يكشور ، نقـش مهمـ يت داميجمع يه براين منبع تغذينه تريو كم هزمراتع بعنوان اصلي ترين ، باعـث ير اصـول يـ غهاي و استفاده رياخ يدر سالها كشور يدامجمعيت ه يرو يب. افزايش دارندمحصوالت دامي

از هـدف باشـد. مـي م مراتـع يتـرم هـاي از راه يكي ين منابع شده است. بذر پاشيب به ايوارد آمدن خسارت و آسدر مرتـع كم هزينه و بدون آسيب رساندن به خاك وگياهان موجـود ،مراتع با روشي آسان يطرح بذز پاش ياجرابذر پاش به وسـيله كمربنـد ن دستگاه يو ساخته شد. ا يلذا دستگاه بذر پاش مجهز به كنترل از راه دور طراح بود.

تعبيـه شـده در قسـمت پـائين مخـزن بـذر هاي با حركت گوسفند پدال چرمي بر روي گوسفند نصب گرديده و festucaكـارائي دسـتگاه از بـذر گيـاه بـراي آزمـايش ميسـر ميگـردد. ج يبـه تـدر حركت كرده و خـروج بـذر

arundinacea كامل تصادفي با سه تيمار(بذر پاشي با دستگاه ، بـذر هاي بلوكش در قالب يد . آزماياستفاده گردكيلومتري شمال شرقي شهرسـتان 55واقع در مراتع منطقه شيالندر پاشي با دست و تيمار شاهد ) و سه بلوك در

تجزيـه مورد ها ماريموجود در ت يفستوكاهاي و تراكم بوته . بذر پاشي در دو سال متوالي انجامديداجراء گر زنجانـ بـا ا اختالف معني داري را بين تيمارها نشـان نـداد ها ن تراكم بوتهيانگيسه ميقرار گرفتند. مقاو تحليل آماري ن ياز هـا دست پاش و شاهد بهتربود. بلـوك مار يتبت به نس ، شده با استفاده از دستگاه يمار بذر پاشيحال تراكم در ت

در مراتـع بـا يمتعـدد دسـتگاه ابتكـار هاي شيج آزماينتا ).p<0.01(داشتنداختالف لحاظ تراكم بوته فستوكا با هم مراتع موجود استفاده كرد. يبذر پاش يتوان از دستگاه ساخته شده برا ي ميمختلف، نشان داد براحتهاي بيش

زنجان -گوسفند –مراتع –بذر پاش :كليدي يهاواژه

منابع طبيعي استان زنجان كشاورزي و مركز تحقيقات شناسكار -1 منابع طبيعي استان زنجان كشاورزي و مركز تحقيقاتعضو هيئت علمي -2 كارشناس بازنشسته معاونت امور دام سازمان جهاد كشاورزي استان زنجان -3 منابع طبيعي استان زنجان كشاورزي و مركز تحقيقات كارشناس -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 298

به ازت يمرتع يگونه علف واكنش رشد چهارده يابيارز

2 يجرج برتون، 1 پوزش ديوح چكيده

در هـا در پـراكنش گونـه يكننـده نيـي عامـل تع كيتوانند مي به ازت يعلفهاي در واكنش گونهها تفاوتهـاي طيمحهاي از گونه شتريبارور به ازت بهاي طيمحهاي ونهخاك باشد:واكنش رشد گ يزيحاصلخ بيسراسر شدر اهـان يگ ،ي. پس از جوانه زنفتند)مورد مطالعه قرار گرLpvرقم شاهد( كيو يباشد. چند گونه علف مي كم بارور

ـ �+�Nازت يحـاو ييغـذا يروز در محلولهـا 11 يكامل و سپس برا ييمحلول غذا كي در �-�N فاقـد ازت اي ,F. rubra) يعلفـ هاي از گونه يبرخ يبرا ��Ellenbergازت النبرگهاي د كشت داده شدند. شاخصاتاقك رش

A. odoratum, A. maritime, F. ezkia) هـاي از گونـه يهسـتند. روش مـورد اسـتفاده توانسـت برخـ هناشـناختشـاخص باال و با ��Plasticityيريپذ انعطافبا (M. caerulea, N. stricta, B. pinnatum) كم بارورتر هاي مكان

.H) ازت النبـرگ بـاال هـاي شـاخص بـا كـم و يريپذ انعطافبارور با هاي مكانهاي ازت النبرگ كم را از گونه

lantus , D. glomerata, A. elatius, Lpv cultivated, L. perenne) سـه گونـه ي. بـرا دينما كيهم تفك رااز�B.

media, B. sylvaticum, A. capillaris� يريپـذ انعطـاف النبرگ و شـاخص هاي شاخص انيم يفيضع ي, رابطه ـ م زيتمـا �روز �11 تكوتاه مدت كمبود از يدوره كيمشاهده شده وجود داشت. راممكـن يعلفـ اهـان يگ اني

ود كـه نم شنهاديتوان پ مي نبارهيالنبرگ دارند: كه در اهاي با شاخص يكمهاي تطابق ،رشدهاي اما واكنش ،سازد ميشـده ينيبازب ،يانيمهاي داده يبراها شاخص نيا نكهيا ايازت در نظر گرفته نشده اند و هيتغذهاي جنبه يهمه اي .ندا

.يريپذ انعطاف ،شاخص النبرگ ،ازت ،يعلفهاي : گونهيديكل يهاواژه

دانشگاه دامغان ، يشناس ستيدانشكده ز روه علوم گياهي،گ استاد يار -12- Research unit UMR 1248 Managing grassland farming systems, BP 27, F - 31326 Castanet -Tolosan - FRANCE

299 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

هاي سنگي منطقه فريدن با استفاده از سنجش از دورپراكنش رخنمون تهيه نقشه

4، ابراهيم گويلي 3، محمد رضا وهابي 2، رضا جعفري 1حسن علي اكبري م چكيده

هـاي بـرداري معمـولي اسـتفاده از سـنجش از دور باعـث كـاهش مقـدار داده هاي نقشهدر مقايسه با روش ت صحرايي مورد نياز و در نتيجه كاهش هزينه و كاهش زمان مورد نياز براي انجام تخمين و افزايش سرعت و دقـ

بـر اسـت و بـويژه در منـاطق گير و هزينهدهد ولي بسيار وقته مييمطالعات ميداني، اطالعات دقيقي ارا. گرددميت بهنگـام بـودن، هاي سنجش از دور با داشتن قابليدر مقابل استفاده از داده تواند مورد استفاده قرار گيرد.وسيع نمي

در اين تحقيـق سـعي بـر ايـن لعات زميني در دسترس قرار دارند.در سطوح وسيع و با هزينه كمتري نسبت به مطاسنگي منطقـه مـورد مطالعـه اسـتخراج گـردد و ميـزان هاي اينست با استفاده از فن سنجش از دور نقشه رخنمون

صحت و دقت اين روش نيز بررسي شود. منطقه مورد مطالعه در حوزه آبخيـز گلپايگـان در اسـتان اصـفهان و در مربـوط IRS-P6 هاي ماهواره هاي سنجندهيلومتري از شهرستان فريدن قرار دارد. در اين تحقيق از دادهك 65فاصله

باشند، سـپس بـر روي تصـاوير مي LISSIIIها مربوط به سنجنده استفاده گرديد. اين داده 2008 آپريل 23به تاريخ هيه شد. جهت تشخيص بهترين تركيب مذكور تصحيحات مختلف صورت گرفت و تركيبات باندي گوناگون نيز ت

هـاي سـنگي بـر روي تصـاوير حاصـله، بـر روي استفاده شد. پس از تشـخيص رخنمـون OIFباندي از شاخص بنـدي نظـارت شـده بـه روش حـداكثر هاي نوري فايل نشانه بسته شد؛ و طبقههاي سنگي و ساير طيفرخنمون

هـاي تر رخنمـون ند؛ الزم به ذكر است جهت تشخيص دقيقاحتمال انجام شد و مناطق رخنمون سنگي جدا گرديدارزيـابي صـحت انجـام شـد. ERDASافزار سنگي از نقاط كنترل زميني نيز كمك گرفته شد. در نهايت بوسيله نرم

دست آمد؛ و در نهايـت بـا توجـه به 824/0درصد و ضريب كاپا نيز برابر با 678/84نتايج بيانگر صحت كلي برابر بندي حاصله مورد پذيرش قرار گرفت.مذكور طبقه به ضرايب

،ارزيابي صحت. OIF: سنجش از دور، رخنمون سنگي، طبقه بندي نظارت شده، شاخص كليدي يهاواژه

دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه صنعتي اصفهان -1 استاديار دانشگاه صنعتي اصفهان -2 ستاديار دانشگاه صنعتي اصفهانا -3 دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري داتشگاه صنعتي اصفهان -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 300

النيمراتع استان گ ياهيرات پوشش گيياثرات قرق بر تغ يبررس

2، عقيل مرادمند جاللي1مجيد فرج واجاري دهيچك

هـاي ي است كه در بر گيرنده منابع عظيمـي از ذخـاير ژنتيكـي و تنـوعي از گونـه مرتع يك اكوسيستم طبيعگياهي است كه همواره اين گوناگوني زيستي، متضمن پايداري مرتـع در مقابـل عوامـل متغيـر محيطـي و زيسـتي

اسمخرب فيزيكي بر عرصه مرتع كه باعث كاهش تنوع و از بين رفتن عناصر گياهي حسـ هاي است. يكي از فشار قرق مرتع يكي از روشهاي احياي پوشش گيـاهي در مرتعـداري و آبخيـزداري باشد. مي گردد، چراي مفرط دام ميتحت قرق موجب افـزايش حفـاظ روي خـاك و در نتيجـه هاي باشد زيرا افزايش تراكم پوشش گياهي در پهنه مي

اثـرات ين رابطه بـه منظـور بررسـ يمگردد. در هتثبيت و پايداري آن و كاهش هدر رفت خاك و توليد رسوب مي 50واقـع در يد مراتع دو نوع عرصه متفاوت قرق شـده و تحـت چـرا، در مراتـع آنـابالغ يزان توليدام در م يچرا

ـ هـاي د. بـا اسـتفاده از روش پـالت يـ شهرستان تالش انتخاب گرد يغرب دهستان خطبه سرا يلومتريك ، يحلزونقـاب در 40گونه غالب ، تعـداد ين تجمعيانگيت آمد. براساس روش ممتر مربع به دس 1حداقل سطح قاب نمونه

متر و به فاصله 100 يترانسكت در ازا 4در طول يتصادف _ك يستماتيس ين و به روش نمونه بردارييهر واحد تعو فـرم يك كـالس خوشـخوراك يـ د علوفه بـه تفك يو تولها ب، تنوع گونهيگر مستقر، و درصد تركيكديمتر از 50برابـر از 5/2ش از يدر داخل قرق بها انه گونهيد كل ساليدهد كه تول مي نشان يج آماريد. نتايآنها، ثبت گرد يشيرو

ـ يرون قـرق دارا يـ در داخل و ب IIIو Iكالس هاي د گونهيافته كه درصد توليش يخارج قرق افزا ياخـتالف معندر داخـل IIو Iكالس هاي در مورد پوشش گونه وجود نداشت. يدار ياختالف معن IIدر كالس يبود ول يدار

ليتشـك IIIكالس هاي رون قرق را گونهيشتر پوشش بيباشد. در واقع ب مي شتريرون قرق بيدر ب IIIقرق و كالس سـه بـا يدر مقا يمرتعـ هـاي د گونـه يـ ش تولير بودن اثرات قرق در قالب افـزا ين با توجه به چشمگيدادند. بنابرا ميم مشابه اسـتفاده گـردد بـه يدر اقال يتيريك ابزار مديگردد از قرق مرتع به عنوان مي شنهاديپ ياهيب گيش تركيافزا

ق يج و تشـو يشـتر، تـرو يد علوفـه ب يـ جتا توليابد نتين پروژه اختصاص يا ياز مراتع برا يشتريكه سطوح ب يگونه اقـات خواهـد ين گونه تحقياز اثرات مثبت ا يمه صنعتين يباز به دامدار يمرتعداران به امر قرق و سمت سوق چرا

بود. ي، كالس خوشخوراكياهي، قرق، پوشش گي: مرتع، آنابالغيديكل يهاواژه

301 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

Astragalus curvirustrisتعيين بهترين تيمار شكست خواب بذور گونه كليدي استان چهارمحال و بختياري در مراتع نيمه استپي

3شهركي ، عبدالرزاق دانش2، پژمان طهماسبي1فاطمه عابديني

چكيده-اي و نظر به اينكه جوانـه هاي مختلف جنس گون به لحاظ دارويي، اقتصادي، علوفهبا توجه به اهميت گونه

زني بذور براي احيا شرايط مرتع، اين پژوهش با هدف تعيين بهتـرين تيمـار جهـت شكسـت زني و اهميت جوانهانجام شد. بذر گونه مذكور كه گياهي علفـي و چندسـاله اسـت، از Astragalus curvirustrisي خواب بذور گونه

آوري گرديد. آزمـايش در قالـب يـك مرتع كرسنك واقع در استان چهار محال و بختياري، از گياهان خودرو جمعد دهي با سـمباده و اسـي بذر در هر تكرار اجرا شد. تيمارهاي خراش 25طرح بلوك كامل تصادفي با چهار تكرار و

دقيقه) به منظور رفع شكست خواب مورد ارزيابي قرار گرفتنـد. نتـايج 15و 10، 5سولفوريك غليظ (در سه سطح دقيقه نسبت به ساير تيمارهـا بيشـترين درصـد 15دهي و تيمار بذر با اسيدسولفوريك به مدت نشان داد كه خراش

دهـي زني نيز مربوط به تيمار خراشجوانه زني را به خود اختصاص دادند. بيشترين سرعت و ضريب سرعتجوانه داري با ساير تيمارها داشت. بود كه اختالف معني

زنيخواب بذر، جوانه ،Astragalus curvirustris: هاي كليديواژه

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 302

زارزار و گونب كربن در خاك درمنهيسه مقدار ترسيو مقا يبررس

مراغه) يچايمراتع صوف :ي(مطالعه مورد

4چالن يديمف ي، مرتض3انيميكر يرنجبر الي، ز2كركج يدايش لياسماع ،1يدمعتم جواد دهيچك

دكربن در ياكسـ يمانند د ييد گازهايش شديباعث افزا يليفس يهاو مصرف انواع سوخت ياز بشر به انرژينهـا خـاك ره كربن در يش ذخيك هوا، افزايكاهش گاز كربن يشنهاد شده برايپ يهااز روش يكي اتمسفر شده است.

سـه بـا يومـاس مراتـع در مقا يشود. اگرچـه ب ين را شامل ميكره زم يهايدرصد از خشك 47باشد. مراتع حدود يم ياديـ ت زيب كربن اهميدگاه ترسيها از دسه با جنگليشتر مراتع در مقايل وسعت بيبه دل يز است وليها ناچجنگلشد. به منظـور يمراغه بررس يچايدر منطقه صوف يمرتع پيره كربن در خاك دو تين مطالعه مقدار ذخيدر ا دارند.

انتخـاب شـد. Astragalus platonychium و Artemisia auchariيابـا خـالص بوتـه يپ تقريـ ق، دو تيانجام تحقاقـدام يمورد مطالعه) در نظر گرفته شد. سپس به صورت تصـادف يهامار شاهد (فاقد گونهيز به عنوان تين يامنطقه

ـ يل بر اساس عمق ريدر هر پروف يبردارد. نمونهيها و منطقه شاهد گردل در پاي بوتهيج پروفبه حفر پن ، از يشه دواندر بـرداري ج نشان داد كه درصد كربن آلي خاك در دو عمق نمونهيانجام شد. نتا يمتريسانت 30-10و 10-0عمق

زان كـربن را داراسـت. يـ ن ميق اول بـاالتر باشـد و عمـ دار مـي ت از لحاظ آماري داراي اختالف معنـي يهر سه ساـ يشگاه درمنه از لحاظ آماريشگاه گون با منطقه شاهد و روين بين درصد كربن آلي خاك رويهمچن -يتفـاوت معن

ق يـ ن تحقيـ ج ايدار نبوده است. بر اساس نتايپ درمنه و شاهد تفاوت معنين كربن خاك در تيدار وجود دارد، اما ب ب كربن دارند.يزار در ترسنسبت به درمنه ييت بااليگون قابل يزارهامشخص شد كه بوته

يچايصوف ،Artemisia aucheri ،Astragalus platonychium، ب كربن، خاكي: ترسيديكل يهاواژه

عضو هيئت علمي دانشگاه اروميه -1 دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري گرگان -2 دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري -3 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه تهران -4

303 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

مه خشك ياهان در مراتع خشك و نيزيرزميني گهاي اثر چرا دام بر اندام يبررس نچه برون)يمنطقه ا ي(مطالعه مورد

3، سيد علي حسيني2، عادل سپهري*1د جنكانلوييمحم

دهيچكبوم شناسان بيشتر به مقوله اندامهاي هوايي گياه و پاسخ آنها به شرايط محيطي و مـديريتي پرداختـه و كمتـر

زيرزمينـي هاي اثر چرا دام بر اندام يبررسن رو پژوهش حاضر ياز ا اندامهاي زيرزميني را مورد مطالعه قرار داده اند.د و ي(شـد يـي چراهـاي ن محدودهيين منظور پس از تعيپرداخته است. به ا نچه برون ،يدر مراتع شوره زار ا اهانيگ

استقرار و پـس يمتر مربع 100 يد، ثابت، قرق) يك پالت تصادفي( شد يچراهاي ك از محدودهيثابت)، داخل هراهـان، وزن يشه گيمانند عمق رهاي ل پارامتريفر پروفن پالت، با استفاده از حينمونه داخل ا 15 ياز انتخاب تصادف

ك از يـ د، ثابت) تعيين گرديدند. در هـر ي(قرق، شد يچراهاي هر يك از محدوده يگياهان براها شهيخشك وتر ركمتـر)و بـدون چـرا يدو ثابـت (چـرا يشد ييچراهاي برآورده شده، در محدودههاي پارامتر ييچراهاي محدوده

مـدت دام در منطقـه مـورد مطالعـه، بـا يمفرط و طوالن يج نشان داد كه؛ چرايسه قرار گرفتند. نتايقا(قرق) مورد مات ير خصوصـ ييـ د نسبت به محـدوده بـدون چـرا، منجـر بـه تغ يشد ياهان در محدوده چرايشه گيكاهش عمق ر

در اثـر ها وزن ريشه (تاج پوشش) گشته است. از سوي ديگر؛ نتايج نشان دهنده كاهش يستم مرتعياكوس يساختار اهان وچراي دام است.يشه گين عمق ريانگر وجود ارتباط بيج حاصل، بيب نتاين ترتيباشد. به ا مي چراي دام

نچه برونيدام، مراتع شوره زار ا يشه، وزن ريشه، چراي، عمق رينيرزميزهاي : انداميديكلهاي واژه

كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان شجوييدان -1 استاد دانشگاه علوم كشاورزي ومنابع طبيعي گرگان -2 دانشجويي دكتراي علوم مرتع دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 304

ت چرايريبر پروژه مد ينقد

2م بهزاد، ترح1پور ين بدريحس دهيچك

كارشناسان بخـش مرتـع در هاي يريگيو پ يتيريو مد ي، علمياستنادات متعدد قانوندفترامور مراتع با اتكا بر هـاي ها و برنامه پروژه هبه مجموعو فيت چرا و كنترل كوچ را تعريريبه نام مد ي، پروژه اسوم و چهارمهاي برنامه

، ييايو اح يات اصالحيعمل يت مراتع و مكمل اجرايرياز مدين شيعنوان پ ن پروژه بهيااز .كردبخش مرتع اضافه يآن ضـمن برگـزار ي، كه در اجراشود مي نام بردهاجرا شده در عرصه مراتع كشور هاي ه برنامهيكل يداريضامن پا يآغـاز اجـرا داشته است. اگر چه از يدر پ ييو انجام پروژه، دست آوردها يو مل يساالنه منطقه اهاي ييگردهما

ن خود را بلنـدتر بـردارد يآغاز يبلند روزهاهاي رفت كه پروژه گام مي گذرد و انتظار مي ك دههيب ين پروژه قريان يـ ن پروژه متوقف شده و عمالً به دور و تسلسل گرفتار آمده است. قاعده بـر ا يا يتوسعه و شكوفائ ياما در مقطع

بـرون كـوچ هاي استان يبرا يم كوچي، تقويمنطقه ا ييچند گردهمااست كه هر ساله قبل از شروع كوچ در قالب تـاً در زمـان كـوچ هـم يدهنـد. نها مـي انجـام ياطالع رسان يدر راستا يهم اقداماتها گردد. استان مي م و ابالغيتنطهـم از يردشوند و با بهره برداران متخلف برخورد نموده و در مـوا مي مستقرها ار در گلوگاهيثابت و سهايي پياك

ـ نظارت عال ياز كارشناسان برا يند. از ستاد سازمان هم گروهينما ي ميريورود زودهنگام به مراتع جلوگ ه و ارائـه ين يآغـاز هـاي سال ياست و برا يمقطع ياقداماتها نيشوند. ا مي اعزامها پروژه به استان يت اجرايگزارش از وضع

پـروژه ياجرا يوه جاريشهاي ين مقاله كاستيك دهه قدمت. در ايش از يبا ب يپروژه ا يرفته شده بود و نه برايپذ پروژه ارائه شده است. يت اجرايفيبهبود و ارتقاء ك يبرا ييان و راه كارهايت چرا بيريمد

م كوچيت چرا، كنترل، دام، تقويري: مرتع، كوچ، مديديكلهاي واژه

وم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان دانشگاه عل -كارشناس دفتر امور مراتع و دانشجوي دكتراي علوم مرتع -1 كارشناس دفتر امور مراتع -2

305 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

د دام موجود و بهره برداران ش مراتع با تعدايت و گرايت، ظرفيارتباط وضع يبررس شهرستان زنجان) ي(مطالعه مورد يمرتعدار يدرطرحها

3ين روحاني، حس2ينيدحسن حسي، س1سالم پور يكبر

ده يچك

يوانيـ ن حيژه پروتئيبه و ينيم به منابع پروتئيل عظين خياز روز افزون ايت بشر و نيش جمعيروند رو به افزاد يـ ش توليتـوان جهـت افـزا ير نموده است اگـر چـه م يشتر را اجتناب ناپذيد بيتول يمناسب برا يهاياتخاذ استراتژ

ـ ز بـاال بـودن ظرف يو مراتع و ن يل محدود بودن منابع خوراكيبه دال يرا اتخاذ نمود ول يش تعداد واحد داميافزا ت يكـه بطـور يطرح مرتعـدار 60م با مطالعه ين مطالعه برآن شديباشد . در ا يي نميچرا در مراتع در حال حاضر عقال

ده انـد، اثـرات سـطح مرتـع وتعـداد بهـره داران يشهرستان زنجان انتخاب گرد يمرتعدار ين طرحهايازب يتصادفم لذا با اسـتفاده از برنامـه نـرم يينما يش مراتع شهرستان زنجان بررسيت و گرايت ، ظرفين وضعييطرح را در تع

ش سـطح مرتـع و تعـداد بهـره ين افزايب يدار يدهد كه رابطه معن مي ج نشانينتاها داده يوطبقه بند spss يافزار ش طرح در مراتع وجود دارد .يت و گرايت ، ظرفيبرداران با وضع

ت، مرتع، زنجان ي: دام، وضعيديكل يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد اقتصاد كشاورزي دانشگاه آزاد اسالمي واحد كرج -1 دانشجوي كارشناسي ارشد جنگل دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم تحقيقات تهران -2 بخيزداري اداره كل منابع طبيعي و آ –كارشناس جنگل و مرتع -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 306

ياهيتنوع پوشش گ ير شدت چرا بر رويتاث يبررس

4ينا باشماغي، م3يآذر ي، عل2 ي، عمر آموس1ل فرزادمهريجل دهيچك

ن يـ هسـتند كـه همـواره ا ياهيـ گهـاي از گونـه يو تنـوع يكير ژنتياز ذخا يميرنده منابع عظيمراتع در برگمخـرب ياز فشـارها يكياست. يستيو ز يطير محيمرتع در مقابل عوامل متغ يداري، متضمن پايستيز يگوناگون

مفـرط دام يگـردد، چـرا مـي حسـاس ياهيـ ن عناصر گن رفتيبر عرصه مرتع كه باعث كاهش تنوع و از ب يكيزيفـ و تخر يدام باعـث كـاهش تنـوع گونـه ا يدهد كه چـرا مي نشانها يباشد. بررس مي ، در ياهيـ گهـاي ب گونـه ي

وانـات يح و ياهلـ هـاي توسط دام فشارچراگردد. مي شين و فرسايب زميمه خشك و تخرين ينواح يگراسلندهان عرصـه يو همچن شود ي ميانتخاب يچرا ه ازيك ناحي در ياهيگهاي ب گونهيركت در رييبه تغ سمدار منجر يوحش

شتر از عرصه تحـت چـرا بـوده اسـت. يب يو تنوع گونه ا يكنواختياز نظر غنا، يعددهاي شاخص يقرق در تمامي هـا بـا دامنـه هـا جـه حضـور متعـادل گونـه يمتنوع تـر و در نت يعرصه قرق شده به علت در برداشتن مجموعه ا

در مقابل عرصه تحـت چـرا برخـوردار اسـت. در ايـن مقالـه بـا يشتريب يكياكولوژ يدارير، از پاييك متغياكولوژ مروري برمنابع و نظرات كارشناسان سعي شده است ابعاد اين مسئله روشن تر گردد.

ت چرا يري، مديتنوع گونه ا مراتع، شدت چرا، : يديكلهاي واژه

استاديار دانشكده كشاورزي دانشگاه بيرجند -1 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشكده كشاورزي دانشگاه بيرجند -2 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي دانشگاه صنعتي اصفهان -3 مالير اهدانشگ طبيعي منابع دانشكدهدانشجوي كارشناسي مرتع و آبخيزداري -4

307 ..........................................................................................................فصل چهارم: مديريت و احياء مرتع

تروژن كل يو ن يع كربن آليبر توز مرتع يت چرايرياثر مد ه خاكيمختلف ذرات اول يدر اجزا

3دشتكي ي، شجاع قربان ،2يسيرئ زي، فا ،1يقهفرخ ينجمه قربان

دهيچك

ـ فيق كـاهش ك يـ سـتم را از طر يخـاك و عملكـرد اكوس يهـا يژگـ يه مراتـع توسـط دام و يرو يب يچرا ت و ي قـرق و شـده كنتـرل ،آزاد(چراي مرتع مديريت اثر بررسي ظوربه من مطالعه ايندهد. ير مييخاك تغ يزيخ حاصل

منطقـه طبيعـي مراتـع ه خـاك يـ مختلف ذرات اول يتروژن كل در اجزايو ن يع كربن آليبر توز ساله) 8كوتاه مدت تـروژن كـل خـاك در مراتـع يغلظـت كـربن و ن است يج حاكينتا .انجام شد ياريدر استان چهارمحال و بخت دايش

ن يشتريكنترل شده ب يت چرايريرا نشان نداد. مد يرييتغ C/Nنسبت يشتر از مراتع تحت قرق بود وليتحت چرا بمحلـول در آب داغ را بـه خـود اختصـاص يهادراتين مقدار كربوهيشتريت قرق بيريو مد ياذره يمقدار ماده آل

افـت. يذرات افـزايش تـروژن ينن و دادند. در هر سه مديريت مرتع با كاهش اندازه ذرات از شن به رس، مقدار كربآزاد كـربن جـزء يچـرا د. يـ گردانواع ذرات خـاك تروژن در ينوع مديريت مرتع منجر به توزيع متفاوت كربن و ن

ن چراي دام تأثيري بر نيتـروژن جـزء شـن يسيلت را افزايش داد ولي تأثيري بر كربن دو جزء ديگر نداشت. همچن س را افزايش داد. نداشت ولي نيتروژن اجزاي سيلت و ر

مديريت مرتع.تروژن، چراي مرتع، قرق، يكربن و ن يه خاك ، اجزايذرات اول ياجزا :يديكلهاي واژه

كارشناسي ارشددانش آموخته -1 دانشيار گروه خاكشناسي دانشگاه شهركرد -2 استاديار گروه خاكشناسي دانشگاه شهركرد -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 308

ها ن اجزاء مختلف خاكدانهياثر قرق كوتاه مدت بر توزيع كربن و نيتروژن خاك كل ب يدا در زاگرس مركزيمرتعي ش در اكوسيستم

3دشتكي ي، شجاع قربان 2يسيئر زي، فا 1يقهفرخ ينجمه قربان

دهيچك

مطالعـه ايندهد. ير ميير كربن و نيتروژن خاك را در بلند مدت تغيآزاد و مفرط مراتع بازچرخ و ذخا يچراهاي كل خـاك بر برخي ويژگي ساله 8كوتاه مدت قرقو شده كنترل ،آزادچراي يهامديريت اثر بررسي به منظور

در اسـتان چهارمحـال و دايش منطقهطبيعي مراتعها در مختلف خاكدانه يژن كل در اجزاترويو ن يع كربن آليو توزتروژن كل و ماده آلي ذره اي خاك در مراتـع تحـت چـراي آزاد يغلظت كربن، ن ج نشان دادينتا .انجام شد ياريبخت

ادند. در هر سه مديريت را نشان ند يرييها تغ و غلظت كربوهيدرات C/Nنسبت يشتر از مراتع تحت قرق بود وليبدهـد افـت كـه نشـان مـي ين آنهـا افـزايش ها از درشت به ريز، مقدار كربن و نيتـرو مرتع با كاهش اندازه خاكدانه

هاي ميكرو در حفاظت فيزيكي ماده آلي خاك مؤثرتر هستند. نوع مديريت مرتع منجر بـه توزيـع متفـاوت خاكدانههـاي چـراي آزاد در هاي ماكرو و ميكرو، مديريتد. در خاكدانهيگردها همختلف خاكدان ياجزاتروژن در يكربن و ن

، نيتـروژن بيشـتري داشـتند. ميـزان كـربن يمقايسه با قرق به دليل سابقه كشت ديم و همچنين ورود فضوالت دام كـه بيشـترين مقـدار كـربن در يهاي مختلف نشان نـداد، در حـال هاي ماكرو روند مشخصي بين مديريتخاكدانه چراي كنترل شده وجود داشت. كرو مديريتيهاي مخاكدانه

چراي دام، قرق مرتع.مديريت مرتع، تروژن، يها، بازچرخ كربن و ن خاكدانه ياجزا: يديكلهاي واژه

كارشناسي ارشددانش آموخته -1 دانشيار گروه خاكشناسي دانشگاه شهركرد -2 استاديار گروه خاكشناسي دانشگاه شهركرد -3

فصل پنجم

مرتع ياكولوژ

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 310

آباد گرگان ياهان منطقه سرعليگ ييايو پراكنش جغراف يستيفلور، شكل ز يمعرف

3انيس پامبوخ چي، سرك2ي، منصور مصداق1درضا)ي(س ينيسح يد عليس

چكيده جنـوب شهرسـتان گرگـان واقـع شـده اسـت. يلـومتر يك 45هكتار در 2500آباد گرگان با وسعت يسرعل

انه يسـال يزان متوسـط بارنـدگ يباشد. م مي ايمتر از سطح در 3200متر و حداكثر آن 1800ن منطقه يحداقل ارتفاع ا) نشـان داد كـه در 1385-1389به عمل آمده ( يباشد. بررس مي شتر به صورت برفيمتر است كه بيليم 384منطقه

ن تعداد گونه بـه يشتريوجود دارد. ب ياهيخانواده گ 54جنس و 177متعلق به ياهيگونه گ 255منطقه مورد مطالعه درصـد)، 11گونـه ( 28بـا Lamiaceae درصـد)، 9/12گونـه ( 33بـا Asteraceae يهاب مربوط به خانوادهيترت

Poaceae 6/10گونه ( 27با ،(درصدFabaceae 20با ) 8/7گونـه ،(درصـدCaryphyllaceae 18بـا ) 1/7گونـه درصـد) اسـت. از نظـر شـكل 1/3گونـه ( 10بـا Liliaceaeeدرصـد) و 7/6گونه (17با Brassicaceaeدرصد)،

ـ پتوفيكر يهـا همـ درصـد گونـه 5/52، يستيز درصـد 2/10ت، يـ درصـد كامف 2/12ت، يـ درصـد تروف 6/17ت، يران يـ درصد عنصـر ا 7/44، يشيت هستند. از نظر عناصر رويف يدرصد اپ 8/0ت و يدرصد فانروف 7/6ت، يپتوفيكر

ـ و ا ياترانـه ي، مديبريسـ -درصد عنصر اروپا 9، يبريس -درصد عنصر اروپا 4/18، يو توران 8/7، يتـوران -رانيو يتوران -ران يدرصد عنصر ا 7/4، يتوران -ران يو ا يبريس -درصد عناصر اروپا 1/5، يامنطقه درصد عنصر چند

-ران يـ درصـد عنصـر ا 2/1، ياترانـه يو مد يبريسـ -درصد عنصر اروپا 5/3، يدرصد عنصر جهان 3/4،ياترانهيمددرصـد عناصـر 4/0و يسـند -و صـحرا ياترانهي، مديتوران -ران يدرصد عنصر ا 8/0، يسند -و صحرا يتوران

اه يـ درصـد) گ 3/33گونه ( 85گونه از فلور منطقه، 255باشد. از يم يتوران -ران يو ا يسند -، صحرا يبرياروپا س باشد.يران ميا يدرصد) انحصار 5/5گونه ( 14و ييدارو

آباد گرگان. ي، سرعلياهيگ يايپ، جغرافي، كوروتيستيفلور، شكل زهاي كليدي: واژه

كشاورزي دولتي ارمنستان دانشجوي دكترا، دانشگاه -1 استاد بازنشسته دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -2 دانشيار دانشگاه كشاورزي دولتي ارمنستان -3

311 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

دن، استان اصفهانيدر مراتع شهرستان فر يل انتقال بذر توسط علفخواران اهليپتانس

3يريبص ي، مهد2يروانيد ايمج ،1يس اقباليان دهيچك

پـذيرد. مطالعـات هاي تحت چرا بطور بالقوه از فعاليت علفخواران بزرگ تأثير مـي پوشش گياهي اكوسيستماست. پيشرفتهاي اخير در اكولوژي گياهي نشـان پوشش گياهي نشان داده زيادي تأثير علفخواران بزرگ را بر روي

طبيعي با محدوديت بـذر مواجـه اسـت. بنـابراين هاي طبيعي و نيمهدهد كه پويايي پوشش گياهي در اكوسيستمميويايي شده توسط علفخواران بزرگ در پويايي بانك بذر خاك و اهميت آنها براي پضروري است كه تغييرات ايجاد

هاي خشك و نيمـه خشـك از اهميـت بـاالتري برخـوردار پوشش گياهي مشخص شود. اين مساًله در اكوسيستمـ كنند. با توجـه بـه اهم وه زايشي تجديد حيات ميياي از گياهان از طريق بذر يا شاست، زيرا بخش عمده ن يـ ت اي

هـاي گيـاهي توسـط علفخـواران (عمـدتاً نـه مسأله، مراتع نيمه استپي شهرستان فريدن براي بررسي انتقال بـذر گو مكان مرتعي مختلف مطالعه پوشـش گيـاهي بـا اسـتفاده ازروش 12گوسفند و بز) انتخاب گرديد. بدين منظور در

هـاي سيستماتيك انجام شد. سپس در طول فصل چرا (از خردادماه تـا شـهريورماه) نمونـه -نمونه برداري تصادفيگونـه 50در گلخانـه، هـا انه جمع آوري گرديد. از طريق كشت و جوانه زني نمونـه طور ماهسرگين علفخواران به

هـا مربـوط بـه مشاهده شده در نمونـه يشتر بذرهاين ثبت شد كه بيسرگهاي در نمونه ياهيخانواده گ 17متعلق به در منطقـه مـورد درصد) بود. اين مطالعه با توجه بـه تعـداد علفخـواران Caryophyllaceae )2/44 ياهيخانواده گ

دهند توان بالقوه آنها را در انتقال بذر در مراتـع منطقـه مـورد يكه در طول فصل چرا انتقال م يزان بذريمطالعه و م مطالعه نشان داد.

هاي خشك و نيمه خشك، علفخواران بزرگ، انتقال بذر.پويايي پوشش گياهي، اكوسيستم كليدي: يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه صنعتي اصفهان -1 استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه صنعتي اصفهان -2 بع طبيعي دانشگاه صنعتي اصفهاندانشيار دانشكده منا -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 312

Artemisia aucheriو Astragalus platonychium يهار گونهيتأث خاك يهايژگيو يبر برخ

شهرستان مراغه) يچاي: حوزه صوفي(مطالعه مورد

3ي، سحر غفار2چالن يديمف يمرتض ،1كركج يدايل شياسماع

دهيچك

اك به روابط بين اين اجزا از جمله خ يآن و دستياب ي، شناخت اجزايمرتع يهابه منظور مديريت اكوسيستم Astragalus يدو گونه مرتع يات خاك پايسه خصوصيق، مقاين تحقياست. هدف از ا يضرور يو پوشش گياه

platonychium وArtemisa aucheri ـ ا يهاشگاهيرو ييب پس از شناساين ترتيو خاك منطقه شاهد است. بد ن يخاك در منـاطق معـرف يبردارونهش، نميفصل رو يشهرستان مراغه، در انتها يچايها در مراتع حوزه صوفگونه

10-30و 0-10ك در امتداد پـنج ترانسـكت در دو عمـق يستماتيس يت شاهد به روش تصادفيشگاه و سايهر روشـد. يريـ گخـاك انـدازه يكـ يت الكتريته و هدايديم، اسيتروژن، فسفر، پتاسيات نيمتر انجام شد و خصوصيسانت

ته، يديج نشـان داد عوامـل اسـ يانس انجام شد. نتـا يه واريتجز يهاز آزمونها با استفاده ال دادهيه و تحليسپس تجزاز يج حـاك يدار دارنـد. نتـا يها با هم اختالف معنتيدر هر دو عمق سا يكيت الكتريم و هدايتروژن، فسفر، پتاسين Astragalus platonychiumگونـه يم در خاك پـا يتروژن، فسفر و پتاسي، نيكيت الكترين هدايانگين است كه مياـ گونه ين عوامل در خاك پايباشد. در اغلب موارد مقدار ايم aucheri Artemisaشتر از گونه يب ش از خـاك يها ب

-يباشد كـه مـ يها نسبت به منطقه شاهد مر گونهيدر خاك ز يزيش حاصلخيدهنده افزامنطقه شاهد است و نشان ك موجودات زنده دانست.يولوژيت بيد فعاليجه تشدير نتو د ييهوا يهااد انداميزش زياز ر يتوان آن را ناش

Astragalus platonychium،Artemisaشهرستان مراغـه، يچايخاك، مراتع صوف يهايژگيو :يديكل يهاواژه

aucheri.

دانش آموخته كارشناس ارشد مرتعداري دانشكده مرتع و آبخيزداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -1 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2 دانشگاه تهران دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي -3

313 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

ياهيگهاي خاك موثر بر پراكنش و استقرار گونه يرهاياز متغ يبرخ ييشناسا گان فارس)ي: مراتع دشت گربا ي(مطالعه مورد

1م فروزهيو محمدرح 1انيمان حقيا

دهيچك

يطـ يمختلـف و عوامـل مح هـاي گونه يكياكولوژ يازهاين يي، شناسايمهم مطالعات مرتعهاي نهياز زم يكيهسـتند يينقش بسـزا يخاك دارا ييايميو ش يكيزيف يرهاين متغين بياست. در ا ياهيگهاي موثر در استقرار گونه

شـگاه و يط روياست. بـا توجـه بـه شـرا ير قابل چشم پوشيغ ياهيگهاي پراكنش و استقرارگونه برها و اثرات آناهان منطقه مـورد مطالعـه نشـان يگ يد. بررسيگان فارس انتخاب گرديالب مراتع دشت گربايطرح پخش س ياجرا

-يبصـورت تصـادف يهايپوشش گ يبرخوردار است. روش نمونه بردار ينسبتاً خوب يداد كه منطقه از تنوع گونه اـ اسـتفاد گرد يمتـر مربعـ 1هاي و پالت يمتر 100هاي ن روش از ترانسكتيانجام ا يك بود. برايستماتيس د. در ي

شـد. يريـ خاك اندازه گ ييايميو ش يكيزير فيمتغ 9شگاه يك نمونه خاك برداشت شد. در آزمايكنار هر ترانسكت ن يـ ن شـد. ا يـي اهـان تع يرها بر پراكنش گين متغياثر ا CCAو DCA يزهايو انجام آنال يك رسته بنديسپس با تكن

ـ ر ايتحت تاثها دار است و اكثر گونه ياهان معنيخاك بر پراكنش گ يرهايك نشان داد اثر متغيتكن رهـا قـرار ين متغيوط به بافـت مرب يرهاير متغيشتر تحت تاثيگونه ب 22گونه موجود در منطقه، 34ن يج نشان داد از بيتاً نتايگرفتند. نهام قرار گرفتـه انـد. يزان فسفر و پتاسيو م ير مواد آليشتر تحت تاثيگر بيگونه د 12ته قرار گرفته اند و يديخاك و اس

و sieberi Artemisia و Dendrostellera lessertiiگونـه 3منطقـه مشـخص شـد ياهيـ پوشش گ يدر بررسHelianthemum lippii ر عامل درصد رس قرار گرفتنـد. يگونه تحت تاث 3دارند كه هر در منطقه يشتريت بيغالب

اهان در منطقه دانست.يموثر در استقرار گ يكين عامل ادافياز مهمتر يكيتوان درصد رس را مي نروياز ا

گان فارس.يو دشت گربا يخاك ، رسته بند ييايميو ش يكيزيف يرهاي، متغ يكياكولوژ يازهاي: نواژگان كليدي

گرگاندانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي دانشجويان دكتري علوم مرتع، -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 314

)Plantago coronopus( يوضعيت پراكنش بارهنگ پاكالغ يبررس استان گلستان ييدر مراتع شور و قليا

1، زيدا... ميركاظمي1، قاسمعلي ابرسجي1حسن اكبرپور

چكيده

بـه ارتفـاع كمتـر از Plantaginaceae است علفي از تيره ي) گياهcoronopus Plantago( يبارهنگ پاكالغشـوره و يدارا ياراضـ اهـا، يسـواحل در يدشـتها و كه اغلب در ماسه زارهـا متر يسانت 20تمتر و به ندريسانت 15

ي استان گلسـتان پـراكنش داشـته و در ياين گونه در سطح وسيعي از مراتع شور و شور و قليا د.يرويگرم م ينواح خاصـيت دارويـي ياراگيـرد. همچنـين دانـه ايـن گيـاه د مـي مورد تغذيه دامهاي منطقه قرار فصل پاييز و زمستان

سايت گميشـان، 4وضعيت پراكنش اين گونه با توجه به شوري خاك و پوشش گياهي، يباشد. به منظور بررس مياستان گلستان به عنـوان منـاطق شـاخص جهـت انجـام ييصوفيكم، اينچه برون و چپرقويمه در مراتع شور و قليا

ـ ي، پوشـش نسـب يوشش تـاج مانند درصد پ يي انتخاب گرديد و عوامليعمليات صحرا -آن بـه يو درصـد فراوان

با توجه داد نشان تعيين گرديد. نتايج يصورت تصادفي سيستماتيك و با استفاده از ترانسكت و پالت يك متر مربعآن، اين گونـه در منطقـه يو شور ينيرزميسطح آب ز لوم، باالبودن يكل يلوم تا سيلت يخاك، بافت سيلت شوري به

نمايد. دامنه پراكنش اين گونه از نزديكيهاي درياي خزر تا آخرين حـد محـدوده طـرح يرشد م يخوبظر بهمورد ندر سـايت گميشـان Plantago coronopusگونـه يت پوشش تـاج يتا چات ادامه دارد. وضع ي(چپرقويمه) و حت

ـ درصد بوده است. ه 6/1و چپرقويمه 8/0زار ، اينچه شوره75/0درصد، صوفيكم 8/0 آن در سـايت يمچنين فراوانبـه يدرصـد و وضـعيت پوشـش نسـب 80و 50، 40، 80زار و چپرقويمه به ترتيب شورهگميشان، صوفيكم، اينچه

ن گونه معموالً از اواخر آبان مـاه يفنولوژي، رشد ا مطالعات اساس بوده است. بر 88/3و 89/1، 99/1، 87/1ترتيب فصـل در گونـه نشـيند. ايـن شده و در اواخر اسفند و اوايل فروردين به گل مي و با شروع بارندگيهاي پاييزي آغاز

حدودي تا را موجود دامهاي اي و علوفه غذايي جيره تواند مي كهطوريآورد بهيم وجودبه را خوبي پوشش مرطوبقبـل از شـروع خـود را حيـات چرخـه و نموده حيات تجديد به خوبي تواند از طريق بذر مي گياه نمايد. اين تأمين

توان از آن جهـت كشـت ينمايد. با توجه به مقاومت اين گونه به شوري و پراكنش وسيع آن، م فصل خشك كامل شور سود جست. يدر اراض

، شور و قليا، استان گلستان.يپراكنش، بارهنگ پاكالغ كليدي: يهاواژه

ت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان گلستانأهي عضو -1

315 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

خاك يهايژگيو ين اثر برخييعجهت ت )RDA( يز افزونگياستفاده از آنال بانك بذر خاك يهابر گونه

3يم شكريمر ،2يد قرباني، جمش1يز غالميپرو

دهيچك

ات گياه، عوامل محيطـي و يـا هـر دو يممكن است شامل خصوص ياهيگ يهاعوامل مؤثر بر پراكندگي گونهي خاك (بافت و سـاختمان يو شيميا عامل باشد. مهمترين عوامل محيطي شامل عوامل اقليمي، خصوصيات فيزيكي

اهـان مرحلـه يش گيـ رو ياز مراحل مهـم بـرا يكيباشد. يو . . .) و عوامل توپوگرافي م pH ،عناصر مغذي ،خاكـ با موجود در خاك، يو استقرار و رشد بذرها يزنجوانه ياه است كه برايگ يزنجوانه مناسـب يطـ يمحط يشـرا دي

ط در ينبوده و تا زمان مساعد شدن شـرا يزناسب ممكن است بذرها قادر به جوانهط نامنيكه در شرا ياگونهباشد بهبعـد از فعـال بانـك بـذر را داشـته و ديـ جد ياهيجوامع گ جاديل اين منبع بذر، پتانسيخاك، به خواب فرو روند. ا

يهـا ر گونـه خاك ب يهايژگيو ياثر برخ ي. پژوهش حاضر با هدف بررسدورنآوجود ميهبرا شكستن كمون بذر بانـك بـذر يريـ گواقع در استان فارس انجام شده است. نمونـه يموجود در بانك بذر خاك در مراتع ماهور ممسن

خـاك از يهـا همگن صورت گرفت كه در هر پـالت نمونـه ياهيگ يمنظم در واحدها -يخاك به روش تصادفز در يـ خاك ن يهايژگيو يبرخ يجهت بررس برداريبرداشت گرديد. نمـــونه يمتريسانت 5-10و 5عمق صفر تا

بـا بانك بـذر خـاك يهاشتر گونهينشان داد كه ب DCA ياگرام دو بعديج حاصل از ديشد. نتا ها انجامهمان پالتدر فضاي بـين ايـن دو محـور ها گونهدوم همبستگي دارند و جهت مثبت محور محور اول و يا منفيمثبت جهت

ياهيـ گ يهـا ات خاك، پراكنش گونـه ي) نشان داد كه خصوصRDA( يز افزونگيج آناليتان ني. همچناندپراكنده شده ياز خاك همبسـتگ يخاص يژگيبا و ر قرار داده و هر گونه از بانك بذر خاكيتحت تأث يداريمنطقه را به طور معن

دارد.

خـاك، مـاهور ييايميشـ و يكـ يزيف يهـا يژگـ يره بذر خاك، ويره، ذخيل چندمتغيه و تحليتجز :يديكل يهاواژه ، استان فارس.يممسن

ساري كارشناس ارشد مرتعداري، گروه مرتع و آبخيزداري، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي -1 يسار يعيو منابع طب يدانشگاه علوم كشاورز ،يعيدانشكده منابع طب ،يزداريگروه مرتع و آبخ ارياستاد -2 يسار يعيو منابع طب يدانشگاه علوم كشاورز ،يعيدانشكده منابع طب ،يزدارياستاد گروه مرتع و آبخ -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 316

ت خاكيفيك ياهان با استفاده از شاخص تجمعيگ يشگاه برخيت خاك رويفيك يابيارز استان سمنان) ياباني: مراتع بي(مطالعه مورد

، 3يليطو يعل، 2يمحمدجعفر، 1دافخم شعرايمحمدرضاسع

3يزارع چاهوك ي، محمدعل4وندين آذرنيحس دهيچك

زان عناصـر يـ طوركه نوع و ماهان است. همانيجود در خاك از جمله عوامل مؤثر در رشد و نمو گعناصر مور دارنـد. يرات عناصر موجود در خـاك تـأث ييز در تغين ياهيدارد، جوامع گ يير به سزاياهان مختلف تأثيش گيدر رو

است كه بسـته ياست از موارد ليش عناصر موجود در خاك دخيا افزايزان در كاهش و يبه چه م ياهيكه چه گنياتوان بـا اسـتفاده يوجود دارد كه م ييهامنطقه متفاوت است. شاخص يتوپوگراف يو حت يميط اقلياه، شرايبه نوع گ

ـ ا شاخص كربن به ازت. ايبه فسفر و ت خاك قضاوت نمود، مانند شاخص كربن يفيت كياز آنها در مورد وضع ن يت يفيهمچون عوامل ك ييارهايده شده، نسبت به معينام» ت خاكيفيك يعشاخص تجم«د كه با عنوان يشاخص جد

ـ Ecو pHم)، عوامل محدودكننده (آهك، يخاك (ازت، فسفر و پتاس خـاك حسـاس بـوده و در اثـر ي) و كربن آلـ فيدهنـده ك ك باشد، نشانينزد 100كند. هرچه درصدها به ير مييز تغين عوامل، درصد شاخص نير مقدار اييتغ ت يقـرار يداغ مـورد بررسـ گـز و قـره يعـ يشگاه طبيخاك دو رو ييايميه شيج تجزياست. نتا يابيتر خاك مورد ارزبه

ـ فيك يدست آمده، شاخص تجمعج بهيگرفت كه با توجه به نتا Nitraria schoberi 70شـگاه يرو يت خـاك بـرا ي ين شاخص بـرا يجه ايكه نتاست ين درحاليدست آمد. ادرصد به Tamarix aphyla 7/56 شگاهيرو يدرصد و برا

ـ فيانگر بهبـود ك يـ درصد بود كـه ب 7/46شگاه گز يدرصد و در رو 3/58داغ شگاه قرهيخاك شاهد در رو ت خـاك ي شگاه گز است.يداغ نسبت به روشگاه قرهيرو

.يابانياهان بي، استان سمنان، گيابانيت خاك، مراتع بيفيك يشاخص تجمع: يديكل يهاواژه

بيرجند دانشگاه كده كشاورزي دانشاستاديار -1 منابع طبيعي دانشگاه تهراناستاد دانشكده -2 استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -3 يار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهراندانش -4

317 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

و نادر ي، معطر، مرتعييدارو يهاگونه يرفو مع يبررس زديمنطقه حفاظت شده كالمند بهادران در استان

1انيمياكبر كر يعل

چكيده

105تـا 30ي، معطر، مرتعي و نادر در منطقه حفاظت شده كالمند بهادران واقع در يدر اين مقاله گياهان داروي قرار گرفت. بررسي فلور منطقه مزبور نشـان داد كـه يساكيلومتري جنوب شرقي يزد جمع آوري شده و مورد شنا

ن يـ هاي عمدة طبيعي و فلورستيك ا گونة گياهي در منطقه حفاظت شده كالمند بهادران وجود دارد كه ويژگي 154 14ي، معطر و صـنعتي، يگونه گياه دارو 38منطقه به اختصار گزارش گرديد. نتيجة اين مطالعات نشان داد كه جمعاً

اي در اين منطقه وجود دارد. عـالوه بـر گونه درختي و درختچه 14گونه فورب و 45گونه لگوم، 13گراس، گونهبررسي گرديد كه بر همين اساس، چهـار رسـته IUCNهاي تهديد شده منطقه مزبور بر اساس معيارهاي اين، گونه

هـا در منطقـه مـورد كمتر و كمبود داده هاي با خطر پذير، گونههاي آسيب هاي در معرض خطر انقراض، گونه گونههـاي گونه گيـاهي در رسـته گونـه 42ج مطالعه نشان داد كه جمعاً يها ارائه گرديد. نتا مطالعه تعيين و فهرست گونه

ان در مورد تركيب فلور و چگونگي غنـاي فلورسـتيك منطقـه يگياهي تهديد شده در منطقه فوق وجود دارد. در پا يري شد. گ مزبور بحث و نتيجه

فلور، گياهان دارويي، معطر، مرتعي و نادر. كليدي: يهاواژه

استاديار گروه مرتع و آبخيزداري دانشكده منابع طبيعي دانشگاه يزد -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 318

مراتع ياهيپوشش گ يت توالين وضعييجهت تع ي، روشيا اهان بوتهين سن گييتع ان مشهد)ياه گون خاردار در منطقه ماي: گي(مطالعه مورد

2ي، زهرا نامق1ين ناصريكمال الد

دهيچك

ت جوامـع ين وضـع يـي مراتع كشـور، تع ياهيمدت در مورد پوشش گ يطوالن يها دها كمبود دايل نبود يبه دلـ موارد اطالعـات مف يتواند در برخ ياهان مين سن گييآنها دشوار است. تع يتوال يدر گذشته و چگونگ ياهيگ يدي

بع شهرستان مشـهد، ان از توايما يماهور و تپه يمه استپياز مراتع ن ين منظور در بخشيد. بدينه فراهم نماين زميدر اا قطـر يـ مضـاعف قطـع و يريگ ) طبق روش نمونهAstragalus heratensisاه گون خاردار (يگ يها هياز پا يتعداد

ـ دق يهـا ه بـرش يشگاه منتقل و پس از تهيقطع شده به آزما يهاشد. نمونه يريگ اه اندازهيگ يساقه اصل ق از سـطح يـ ييكروسكوپ تعير لوپ ميرشد ساالنه در ز يها ق شمارش حلقهياه از طريمقطع ساقه، سن هر گ ن ين شد. رابطـه ب

دسـت آمـده، سـن بـه يونين و بر اساس معادله رگرسييقطع شده، تع يها هيرشد در پا يها قطر ساقه و تعداد حلقهج نشـان داد كـه يآنهـا مشـخص شـد. نتـا يزن اهان، سال جوانهيها مشخص شد. در ادامه بر اساس سن گ هير پايساـ اند. سـپس جوانـه باً در منطقه حضور نداشتهيسال گذشته تقر 46ش از يپ ين مذكور در دوره زماناهايگ ، بقـا و يزن

10ده است. مجـدداً از حـدود ينه خود رسيشيسال گذشته به ب 20-25گذاشته و در حدود ياه رو به فزونيتراكم گن يرسد كه گون خاردار در ا يده است. به نظر ماهان به شدت كاسته شين گيا يو بقا يزن زان جوانهيش، از ميسال پ

ياهيـ كه قدرت گ يك دوره زمانيكه در يكرده است، به نحو ا مهاجم عمل يادشونده ياه زيك گيصورت منطقه بهـ اه در عرصه حضور نداشته ين گياه غالب منطقه) در حد مطلوب بوده، ايدرمنه (گ يها بوته ـ ا كمي اب بـوده اسـت. ي

اه مساعد كرده و يگ يو بقا يزن حضور، جوانه ينه را براي، زم درمنه يكن د دام و بوتهيشد يچرا مانند يطيسپس شرا ي، مجـدداً عرصـه را بـرا درمنـه يش تـوان رقـابت يا كاهش فشار چرا و افزايگون يهاهيش تراكم پايت افزايدر نهاـ ا ياهيپوشش گ ييايت پوياز وضع يريتواند تصو ين اطالعات ميگسترده گون نامساعد نموده است. ا يزادآور ن ي

د.يمنطقه ارائه نما

ان.ي، گون خاردار، ماياهيپوشش گ يياياهان، حلقه رشد ساالنه، پوين سن گييتع :يديكل يهاواژه

استاديار دانشكده منابع طبيعي و محيط زيست، دانشگاه فردوسي مشهد -1 نشجوي كارشناسي ارشد آبخيزداري، دانشكده مرتع و آبخيزداري، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگاندا -2

319 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

طبقه بندي جوامع گياهي مراتع طالقان هاي شاخصبا استفاده از روش آناليز دو طرفه گونه

1، ناديا كمالي2ع چاهوكي، محمد علي زار1حسين پيري صحراگرد

دهيچك

اين پژوهش در مراتع حوزه آبخيز طالقان به منظور تفكيك جوامع گياهي موجـود در منطقـه انجـام شـد. بـا آوري اطالعات مربوط به پوشش گياهي بعد از بازديد مقدماتي و انتخاب منطقه مـورد توجه به هدف تحقيق، جمع

سـطح و تعـداد آنهـا بـا برداري با روش حداقلهاي نمونه شد. اندازه پالتمطالعه، در منطقه معرف هر تيپ انجام -آوري اطالعات مربوط به پوشش گياهي به روش تصادفيتوجه به تغييرات پوشش گياهي منطقه تعيين شد. جمع

ـ 150ترانسكت 4تا 3پالت) در امتداد 45 -60گذاري (سيستماتيك از طريق پالت الت متري انجام شد. در هـر پفهرست گياهان موجود، درصد تاج پوشش، تعداد گياهان، درصد الشـبرگ، سـنگ و سـنگريزه سـطحي و خـاك

برداري، اطالعات طول و عرض جغرافيايي، شيب، جهت و ارتفـاع از سـطح لخت تعيين شد. براي هر واحد نمونه-هاي گيـاهي بـا نيازهـاي بـوم هبندي پوشش گياهي منطقه مورد مطالعه و تشخيص گرو دريا نيز ثبت گرديد. طبقه

يهـا طرفـه گونـه ز دوي) و بـه كمـك روش آنـال 1986مارل (-در -شناختي يكسان، با استفاده از مقياس عددي وانبندي پوشش گياهي بـا اسـتفاده از ايـن روش بـا نقشـه ) انجام شد. نتايج حاصل از طبقهTWINSPANشاخص (

تيپ گياهي در منطقه مورد مطالعه تشخيص داده شد كـه ايـن پوشش گياهي منطقه مطابقت دارد. در مجموع شش شناختي با يكديگر تفاوت دارند. ها از نظر نيازهاي بومتيپ

هاي شاخص.بندي، آناليز دو طرفه گونهمراتع طالقان، جوامع گياهي، طبقهكليدي: يهاواژه

دانشجوي دكتري مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -1 دانشيار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 320

اك خ يهايژگيو و Galium verumاه يبررسي رابطه بين عناصر موجود در گ )يجان غربي(مطالعه موردي: دره شهداء استان آذربا

4يونس احمدخاني، 3، احمد احمدي2اپوريآر ي، عل1يرضا احمدخان

دهيچك

ـ ربرنامـه و تيريمد در ياساس موارد از خاك و ياهيگ پوشش يهايژگيو نيب روابط نييتع -منـاطق نيمـه زيي

ر يش يگونه مرتع منظور نياه ب باشد. خاك حفاظت و پوشش اءياح و اصالح ،هدف كهيزمان ژهيوهباشد بيخشك م 1390در منطقـه دره شـهداء در سـال متفـاوت يدر سه نوار خاكو يشيرودر سه مرحله ) Galium verum( ريپن

ك يسـتمات يس -يتكـرار بـه صـورت تصـادف 3با يحوزه شمالدر اه و خاك يگ يهاگرفت. نمونهمورد مطالعه قرار ن يب يانس و آزمون دانكن، و همبستگيوار هيها با استفاده از آزمون تجزن دادهيانگيم يبررسس . سپشد يآور جمع

SPSSافـزار نـرم و بـا اسـتفاده از Stepwise ره به روشيمتغ تك يون خطيق رگرسياه از طريخاك و گ يهايژگيو، Silt ،Sand ،Clay، Lime ،EC ،pH ،Ca ،K ،P خاك شامل يهاشده در نمونه يريگاندازهعوامل صورت گرفت.

N ،Organic carbon وSaturation شامل عناصر ياهيگ يهاو در نمونه )DM ،N ،Ca ،K وP ( بود. نتـايج نشـان اه بـه يزان فسفر گيك، ميكه در مراحل مختلف فنولوژيطوروجود دارد به ياه همبستگيخاك و گ يهايژگيون يداد ب

ن يهمچنـ و خـاك اشباعدرجه لت، رس و يكاهش س وخاك حساس بوده اشباعدرجه لت و يآهك، ماسه، رس، سو اشباع خـاك درجه لت و يكاهش س ،فعال شوند. در مرحله رشدياه ميش آهك و ماسه باعث كاهش فسفر گيافزاخـاك يهايژگيبه واه يت گيزان حساسيم ،ياه شده و در مرحله گلدهيتروژن گيش آهك و ماسه باعث كاهش نيافزا

باشد يفسفر خاك م ،اهيتروژن گين عامل اثرگذار بر نيشتريب يدر مرحله بذرده باشد.يدار مير معنيو غفته ايكاهش كه گرفت جهينت توانيم نيااه خواهد داشت. بنابريتروژن گياثر متقابل بر ن ،ش فسفر خاكيكه كاهش و افزايطوربه

شگاه جهت يرو معرف عنوان توانند بهيداده و م نشان يمتفاوت واكنشهاي ،خاك اتيخصوص رييتغ با مختلف اهانيگ د.رنيگ قرار استفاده مورد هاش درصد ماكروالمنتيافزا .آذربايجان غربي ءك، ويژگيهاي خاك، دره شهداي، ارتفاع، مراحل فنولوژGalium verum :يديكل يهاهواژ

اسالمي واحد بروجرددانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشگاه آزاد -1 استاديار دانشگاه آزاد اسالمي واحد بروجرد -2 مربي پژوهشي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان آذربايجان غربي -3 كارشناس مرتع اداره منابع طبيعي شهرستان خوي -4

321 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

مطالعه كوروتيپ و فرم زيستي فلور زيرحوزه كالله سوادكوه

2يث فغاني، محد2ي، سارا حشمت2يد جابر نبوي، س1يزال دحسنيس

چكيدههـاي آبخيـز، بـرداري و احيـاي مراتـع و حـوزه ترين بررسي مربوط به گياهان به منظور بهرهايپايه

سنجي پتانسيل آنها، اهان عالوه بر كمك به امكانيهاي زيست شناختي گياهان است. فرم زيستي گبررسيبر منطقه و گاهي تاريخچه تنوع گياهان يك منطقه است و تعيين تركيب فلورستيك و نماينده اقليم حاكم رود. در ايـن تحقيـق بـا هاي مهم تحقيقات اكولوژيك و حفاظت طبيعت به شمار مـي كورولوژي از جنبه

بازديدهاي منظم فصلي، پوشش گياهي منطقه جمـع آوري و بررسـي و شناسـايي گرديـد. فـرم زيسـتي جه به فنوتيپ هر كدام تعيين شد و به كمك منابع فلور، كوروتيپ آنها مشـخص شـد. نتـايج گياهان با تو

10با دارا بـودن Graminaeگونه گياهي وجود دارد كه تيره 65تيره و 26ن منطقه يدهد كه در انشان ميداد كـه گونه، بيشترين فراواني را به خود اختصاص داده است. بررسي كورولـوژي گياهـان منطقـه نشـان

هـاي درصـد) از مهمتـرين گـروه 6/24گونـه ( 15وتوراني بـا هايي با كوروتيپ ناحيه رويشي ايرانگونهاي هسـتند شتر داراي كوروتيپ دو يا چندمنطقهيها كه بكورولوژيك موجود در منطقه هستند و ساير گونه

درصـد، 30/72نيـز بـا )CH(گيرند. فرم زيستي كامفيـت از نظر اهميت حضور در مراتب بعدي قرار ميدرصـد 23/89هاي انجام شده مشخص گرديـد كـه شود. همچنين با بررسيها را شامل ميبيشترين گونه

چندساله هستند.ها گونه

كوروتيپ، فرم زيستي، فرم رويشي، كالله سرخ آباد، فلور.هاي كليدي: واژه

عضو هيأت علمي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -1 شناسي ارشد مرتعداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساريدانشجويان كار -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 322

يات كپه كاريعمل قيغنا و تنوع در مراتع اصالح شده از طر يهاشاخص يبررس : مراتع شمال خراسان)ي(مطالعه مورد

، 3محمد جنگوبرزل آباد ،2ي، رمضان ذاكر1يآبادضيمحسن فعال ف

5ي، محمد بابائ4يحامد سنگون دهيچك

اء يـ اصـالح و اح يمراتع، استفاده از روشها ياهيپوشش گ يير قهقرايش موجود و سيبا در نظر گرفتن فرساـ ان، اثـرات احـداث ا يـ ن مياست. در ا يضرور يها امرن عرصهيا يديش توان توليافزا يراب يكاراز جمله كپه ن ي

يسالها يده گرفته شده است. مطالعه حاضر طيها ناديدر خشكسال ياهيت پوشش گيفيو ك يستيها بر تنوع زچاله ييط متفاوت آب و هـوا يراو با ش يكارات كپهيعمل يو در سه منطقه دارا يدر استان خراسان شمال 1388تا 1387

، پوشـش يكـار كپـه يهـا ده و سپس در داخل چالهين گرديين منظور ابتدا مناطق مورد نظر تعيصورت گرفت. به اد و يـ ك پالت به عنوان شاهد مسـتقر گرد يسات، در كنار هر چاله يانجام مقا ين برايشد. همچن يريگاندازه ياهيگ

ز غنـا و يـ مپسـون) و ن يتنـوع (شـانون و س يهـا د. سـپس شـاخص يدز محاسبه گريموجود در آن ن ياهيپوشش گز يو انجـام آنـال 17SPSSافـزار محاسبه شده و در ادامه، با اسـتفاده از نـرم PC-Ordافزار با استفاده از نرم يكنواختي

T.test ـ يقرار گرفت. نتـا يج مورد بررسيجفت نتا ـ يج نشـان داد كـه ب در يدارين منـاطق مختلـف، اخـتالف معنشـده و منـاطق يكـار موجود در منـاطق كپـه يزان غناين ميب يداريرابطه معن يتنوع وجود ندارد ولهاي شاخص

باعث اختالف يكارات كپهينشان داد كه انجام عمل DCAزِ يج حاصل از انجام آنالين نتايشاهد موجود است. همچنجاد نمـوده يمهاجم ا يهات استقرار گونهجه يها محل مناسبيمناطق شده و در خشكسال ياهيت پوشش گيفيدر ك مراتع را سبب شده است. يير قهقرايو س

، شمال خراسان. يغنا و تنوع، مراتع اصالح شده، كپه كار :يديكل يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه شهركرد -1 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه تهران -2 استاديار گروه مرتع و آبخيزداري دانشگاه فردوسي مشهد -3 هاندانشجوي دكتري مرتعداري دانشگاه صنعتي اصف -4 دانشجوي كارشناسي ارشد آبخيزداري دانشگاه ساري -5

323 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

يشيميايي و آل يكودهااثر يبررس هاي مرتعي چهارباغ استان گلستانطراوت و شادابي گونه بهبود بر

، 3، منصور مصداقي2مرجان گالستيان ،1ييلطف ا... پارسا 4، اراز محمد مفيدي خواجه4، مجيد آسيايي1سيد علي حسيني

چكيده-توان در راستاي اصالح مراتع اقدام نمود كودپاشي است. كودپاشي عالوه بـر مزيـت يكي از راههايي كه مي

طـوالني شـدن طـول دوره هـاي مختلـف مرتعـي دارد باعـث هاي زيادي كه در جهت افزايش كمي و كيفي گونهشود تا قسمتي از فشار ناشي از افـزايش تعـداد دام و خـروج شود. افزايش طول دوره رويشي سبب ميرويشي مي

باشد. مراتع ييالقي چهارباغ استان گلستان ن امر مييد ايابد كه مطالعات انجام شده مؤيديرهنگام آن از مرتع كاهش وش تغييراتي شده كه مهمترين آنها تعداد زياد دام، ورود پـيش از موعـد دام در سالهاي اخير به علل مختلف دستخ

تواند عالوه بر بهبـود كمـي و كيفـي مي باشد. كودپاشي يكي از راههايي است كهبه مرتع و خروج ديرهنگام آن مي-سبب طوالنيها بر اثر جذب رطوبت خاك نقش مؤثري ايفا نموده و موجود، در طراوت و شادابي گونههاي گونه

تيمـار از مقـادير مختلـف 8تر شدن طول دوره رويش گردد. در اين راستا تحقيقي در قالب طرح كامل تصادفي با هـاي مهـم مرتعـي سال انجام شده و هر سال نسبت به برداشـت گونـه 3بلوك و در 3كودهاي شيميايي و آلي در

ها پس از پايـان فصـل رويـش، ويشن اقدام شد. اين گونهشامل آگروپايرون، بروموس، فستوكا، تركزاكم، گاليوم و آبرداشت و توزين شده و پس از خشك كردن و توزين دوباره، مقدار و درصد رطوبت گياه مشخص گرديد. نتـايج

فـورب مـورد هـاي هاي فورب داراي درصد رطوبت و طراوت بيشتري بوده و در بين گونـه دهد كه گونهنشان ميهـاي گـراس نيـز آگروپـايرون ن در بين گونهيباشد. همچنم داراي بيشترين درصد رطوبت ميمطالعه، گونه تركزاك

باشد، هرچند اين مقدار در تيمارهاي مختلف متفاوت بوده و از نظـر آمـاري نيـز بيشترين درصد رطوبت را دارا ميعـالوه، در شـود. بـه ميهاي گراس و فورب ديده درصد بين تيمارهاي مختلف گونه 5داري در سطح تفاوت معني

بين گراسهاي تيمارهاي مختلف و شاهد نيز اختالف معني دار وجود دارد.

، گياه مرتعي، استان گلستان.يمراتع چهارباغ، كودپاش :يديكل يهاواژه

اعضاء هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -1 مدير گروه اگرواكولوژي دانشگاه كشاورزي ايروان -2 استاد دانشگاه كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -3 بع طبيعي گرگانكارشناس مركز تحقيقات كشاورزي و منا -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 324

تاثيرخصوصيات خاك و شكل زمين بر پراكنش تيپهاي گياهي حوزه آبخيز دق فينو هرمزگان

3، عباسعلي واحديان2لي اكبر نوروزي، ع1محمد زارع مهرجردي

چكيده

ق تأثير عوامل توپوگرافي (مانند شيب و ارتفـاع) و برخـي خصوصـيات خـاك (ماننـد شـوري، يدر اين تحقن مطالعه، ابتدا نقشـه يهاي گياهي بررسي شده است. جهت انجام ا ها و گونه ديته و بافت) بر نحوه پراكنش تيپياس

اي، نقشـه توپـوگرافي بـا كاري) با استفاده از تفسير عكسهاي هوايي، تصاوير مـاهواره واحد 15واحد كاري (شامل و نقشه زمين شناسي منطقه تهيه شده و هر واحد كاري به عنوان مبنا در نظـر گرفتـه شـد و كليـه 1:50000مقياس

پـالت 104ع برداشتهاي پوشش گياهي و خاك در اين واحدها انجام گرفت. براي برداشـت اطالعـات در مجمـو مستقر شد كه در هر پالت، عوامل شيب، ارتفاع، درصد پوشش گياهي و درصد پوشـش هـر گونـه يمترمربع 100

و بافت برداشت شد. در هر واحد شـكل زمـين دو گونـه ECديته، يگيري و يك نمونه خاك جهت تعيين اس اندازهتيـپ گيـاهي در 9طور كلي در نظر گرفته شد. به گياهي كه بيشترين درصد و تكرار داشتند را به عنوان تيپ گياهي

هاي گيـاهي تحـت ي شد كه با تغيير واحد شكل زمين تيپ گياهي نيز تغيير كرده است. پراكنش تيپيمنطقه شناساباشد، بدين صورت كه در هر طبقه ارتفـاعي يـا درصـد شـيب، تيـپ گيـاهي تأثير ارتفاع، درصد شيب و خاك مي

كه در يك طبقه ارتفاعي به دليل ياگونهباشد بهيپها تأثيرگذار ميز بر پراكنش تينوع خاك ن خاصي وجود دارد. البته متفاوت بودن نوع خاك، پوشش گياهي فرق كرده است.

هرمزگان. -ات خاكيخصوص-يتوپوگراف :يديكلهاي واژه

عضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي يزد -1 استاديار پژوهشكده حفاظت خاك و آبخيزداري -2 كارشناس مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي يزد -3

325 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

يك مرتع استپيدر ياهيگ يستيها بر تنوع زبوته يدام و پرستار ياثر شدت چرا

3يد اجتهادي، حم2، محمد جنگجو1يسمانه شهر

چكيدهـ اسـت. در پاسـخ بـه ا ياهيگ يهاكنشزننده تعادل برهماز عوامل مخرب و برهم يكيدام يچرا ن عامـل ي

دام بـر ين پژوهش اثـرات چـرا يابد. در اييسوق م يليتسه يندهايش فرآيسمت افزااهان بهين گيمخرب، روابط بمتوسـط و قـرق در مراتـع يد، چـرا يشـد يها در سه عرصه تحـت چـرا راشكوب بوتهيز اهان موجود دريتنوع گ

اه چندساله كه با ترانسـكت برخـورد يمستقر و هر گ يمتر 50ترانسكت 3ت، يشد. در هر سا يكاخك گناباد بررسـ يبردارك واحد نمونهيداشت به عنوان اهـان يگو درصـد پوشـش يدر نظر گرفته شد. اطالعات مربوط به فراوان

بر اسـاس شـاخص شـانون محاسـبه ياهيد. تنوع گيها ثبت گردباز مجاور بوته يراشكوب و در فضايموجود در زش شـدت يانـد. بـا افـزا راشكوب شدهيش تنوع زيپرستار باعث افزاهاي نشان داد كه بوته يجفت t ج آزمونيشد. نتا

افت يش و سپس كاهش يراشكوب ابتدا افزاياهان زيگ يستيبر تنوع ز يمرتعهاي بوته يكنندگليدام، اثر تسه يچرات يشتر بانك بذر در سـا يب يد و احتماالً غنايشد يت چرايپرستار در سا يهان امر، كمتر بودن ابعاد بوتهيل ايكه دل

پا و گـون، در ياسـت يهات قرق گونهيت متفاوت بود. در سايسا 3اه پرستار غالب در ين، نوع گيقرق بود. عالوه بر ا يرا داشـتند. چـرا يكننـدگ لين اثر تسهيشترياه الكتوكا بيد گيشد يپا و الكتوكا و در سايت چرايمتوسط است يچراجـه يافته و در نتيراشكوب كاهش ياهان زيگ يستيبر تنوع ز يمرتع يهالي بوتهيشود كه اثر تسهيد دام باعث ميشد

ابد.يز كاهش يستم نياكوس يداريكم شده و پا يكنواختي

ك، كاخك.ياكولوژ يداريل، پاياهان، تسهيدام، تنوع گ يچرا :يديكل يهاواژه

شناسي علوم گياهي، دانشگاه فردوسي دانشجوي كارشناسي ارشد زيست -1 زيست، دانشگاه فردوسي مشهد طبيعي و محيطاستاديار دانشكده منابع -2 استاد دانشكده علوم، دانشگاه فردوسي مشهد -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 326

سوزي ه آب به خاك در اثر آتشيتغييرات نفوذ پا در مراتع نيمه استپي چهارمحال و بختياري

2، پژمان طهماسبي1، فايز رئيسي1يدشتك ي، شجاع قربان1يجالل حيدر

دهيچك

دهد. برآورد كاهش نفـوذ آب بـه يل ميآب در طبيعت را تشك چرخه از يمهم بسيار بخش خاك به آب نفوذضـروري يسوزمراتع، براي مدلسازي فرآيندهاي هيدرولوژيك پس از آتش ياهيپوشش گ يسوز خاك بر اثر آتش

سـوزي در مراتـع نيمـه اسـتپي ه آب بـه خـاك در اثـر آتـش ياست. هدف از اين پژوهش، بررسي تغييرات نفوذ پاسـوزي متفـاوت كـه طـي منظور، مراتعي با تاريخچه آتش ر استان چهارمحال و بختياري بود. بدينكرسنك واقع د

ه آب بـه خـاك در نقـاط ياند، انتخاب گرديد. سپس، نفوذ پاسوزي شده دچار آتش 1388و 1387، 1386هاي سالتكـرار 5اي، در بين بوتهو فضاي ياهيانداز پوشش گ سوزي شده در هر سال و در نقاط شاهد در فضاي سايهآتش

ن منـاطق سـوخته و يدار بـ يوجود اختالف معن يبررس يگيري شد. برا با استفاده از دستگاه نفوذسنج مكشي اندازهسال پـس 3و 2، 1 يمارهايه آب به خاك در تيدرصد استفاده شد. نفوذ پا 5شده در سطح جفت tشاهد از آزمون

3و 2، 1 يمارهـا يه آب در تيـ ج نشان داد كـه نفـوذ پا ين، نتايافزون بر ا افت.يدار كاهش ياز آتش به صورت معندهد كـه يج نشان ميافته بود. نتايدرصد كاهش 37و 23، 14ب يسه با مناطق شاهد به ترتيسال پس از آتش در مقا

ـ يم 5-10(ز و خاكستر يه از مواد آبگريجاد دو اليه آب به خاك به علت ايكاهش نفوذ پا ت كـه سـبب اسـ متـر) يل شود.يسطح خاك ممنافذ درشت انسداد

.يه آب، نفوذسنج مكشيز، نفوذ پايگر، مواد آبيمه استپيآتش، مراتع ن: يديكل يهاواژه

به ترتيب دانشجوي كارشناسي ارشد، استاديار و دانشيار گروه خاكشناسي دانشگاه شهركرد -1 استاديار گروه مرتع و آبخيزداري دانشكده منابع طبيعي و علوم زمين دانشگاه شهركرد -2

327 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

ياهيتنوع جوامع گ يهار شاخصييتغ ياريچهارمحال و بخت يمه استپيمراتع ن يمراحل مختلف توال يدر ط

3يخدر الهحجت ،2ي، پژمان طهماسب1يض آباديمحسن فعال ف

چكيده

مـه يدر منـاطق خشـك و ن يو ارتباط آن با مراحـل مختلـف تـوال ياتنوع گونه يبا توجه به ضرورت بررسق يـ ن تحقيـ شود. ا يبررس يبا مراحل مختلف توال يابر آن است كه ارتباط تنوع گونه يق سعين تحقيخشك، در ا

-20سـاله، 3-5مختلف يتوال يرفت. ابتدا سه منطقه داراصورت گ ياريدر مراتع كرسنك استان چهارمحال و بختـ از درصد پوشش گ يبردارد. نمونهيساله انتخاب گرد 30-50ساله و 10 مسـتقر شـده در طـول يدر پالتهـا ياهي

از پوشـش يبردارب، نمونهياثر ش ين به منظور بررسيانجام گرفت. همچن يك تصادفيستماتيترانسكت به روش سنـر يو -تنوع شـانون يهاتنوع آلفا، بتا، شاخص يهارفت. سپس شاخصيز صورت پذيمختلف ن يبهايدر ش ياهيگ

ـ ه واريـ محاسبه شده و با استفاده از تجز يدر مراحل مختلف توال يكنواختيز شاخص يمپسون و نيو س ـ انس ي -كيدار وجود ياختالف معن يرسزان تنوع بتا در مناطق مورد برين ميج نشان داد كه بيسه قرار گرفت. نتايطرفه مورد مقا

تنـوع يهـا ج نشان داد كـه شـاخص ين نتايباشد. همچن ين مرحله ميدر ا ياهيپوشش گ ياز ناهمگن يدارد كه ناشدار بـوده ياختالف معن يز در مراحل مختلف داراين ياگونه يو شاخص غنا يكنواختيمپسون، شاخص يشانون، س

-50 ي) و تـوال يكنواختيمپسون و يساله (شاخص شانون، س 10-20 يالب مربوط به توين مقدار آن به ترتيشتريو ب باشد.يه ميساله است كه قابل توج 30

انس.يه واري، تجزياري، چهارمحال و بختيتنوع، توال يهاشاخص :يديكل يهاواژه

ي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه شهركرددانشجو -1 استاديار مرتعداري دانشكده منابع طبيعي و علوم زمين دانشگاه شهركرد -2 كارشناس ارشد مرتعداري -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 328

بر گسترش حريق موثر سهم عوامل محيطيو تعيين بررسي مراتع استان چهارمحال و بختياريدر

3طهماسبي پژمان ،2ابراهيمي اله عطا ،1توكلي حمانر

دهيچك

همه ل در مديريت منابع طبيعي مطرح است.مدر حال حاضر آتش سوزي به عنوان يكي از چالشهاي قابل تاگـردد. ايـن امـر در مراتـع مـي ناخواسته وبدون كنترل موجب تخريب پوشش گياهي مراتعهاي ه آتش سوزيلسا

ختياري به لحاظ وضعيت شديد توپوگرافي وعدم تعادل دام و مرتع ،عالوه بر حذف پوشـش استان چهارمحال و ب، كنـد مـي نيـز تشـديد ، سـير صـعودي فرسـايش خـاك را وتوليد علوفه گياهي به عنوان ضامن حفظ آب و خاك

خواهـد سوزي بر مناظر طبيعي، توسعه صنعت گردشگري را نيز تحت الشعاع قـرار كمااينكه تاثيرات مخرب آتش باشـد، مـي با توجه به اينكه مديريت ريسك و بحران و كنترل بموقع حريق ناشي از شناخت صحيح اين پديده داد.

و تعيين سهم مهمترين عوامل محيطي موثر در گسترش حريـق پرداختـه شـده اسـت. در در اين تحقيق به بررسيدر مراتع اسـتان، نسـبت بـه اسـتخراج 1389 تا 1386واقع شده در سنوات هاي همين راستا با بررسي آتش سوزي

دما، تراكم پوشـش بارش، جهت شيب، بر گسترش حريق از قبيل شيب عرصه و شيب عمومي منطقه، عوامل موثرآماري ضمن تعيين سهم عوامل بررسي شده از مجمـوع هاي سبي اقدام گرديد. بررسينرطوبت سرعت باد،گياهي،

نشان دهنده سهم غير يكنواخت اين عوامل بوده و حاكي از تاثير قابـل ش حريق،بروز و گستر درعوامل تاثير گذار باشـد. مي سرعت باد نسبت به ساير عوامل محيطي تاثير گذار بر گسترش حريق بارش، توجه شيب عمومي منطقه،

زيـع نيـرو و توان گامي موثر در مديرت مراتع از طريـق برنامـه ريـزي و تو مي قطع به يقين با شناخت اين عوامل، امكانات در مناطق پر خطر برداشت .

آتش سوزي، اولويت بندي عوامل آتش، مديريت ريسك و بحران منابع طبيعي كليدي:هاي واژه

و طبيعي منابع دانشكده مرتعداري استاديار -شهركرد دانشگاه زمين علوم و طبيعي منابع دانشكده مرتعداري ارشد كارشناسي دانشجوي -1 شهركرد دانشگاه زمين علوم

شهركرد دانشگاه زمين علوم و طبيعي منابع دانشكده مرتعداري استاديار -2

329 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

پرستار يهاك بوتهير خصوصيات مرفولوژيتأث گياهان زيراشكوب يكيل مكانيبر تسه

3، محمد جنگجو2ي، منصور مصداق1يطاهره صادق

دهيچك

اشكوب همراه در برابر ريهاي ز براي گونه يتوانند محافظ خوبيم يرخوشخوراك مرتعيو غ يخشب يهابوته ك آنيـ ط مرفولوژيتواند برحسب نوع بوتـه و شـرا يم يكيل مكانيها نشان داده كه اثر تسهيفشارچرا باشند. بررس

يفي (سطح تاج، ارتفاع تاج، خـاردار و ك يكم يهايژگين ويو رگرسيون ب ين پژوهش همبستگيمتفاوت باشد. در اـ يهـا يژگـ ياز و يريـ گشد. نمونه ياشكوب آنها بررسريد زيپرستار با تول يهادار بودن) بوتهزوميبودن و ر و يكم

كاخـك گنابـاد تحـت سـه يدر مراتع استپ يمتر 50ترانسكت 20 راشكوب آنها با استقراريد زيها و تولكيفي بوتهن يشـتر ي، بين صفات كميج نشان داد كه در بيانجام شد. نتا يو قرق) به صورت تصادف د، متوسطيشدت چرا (شد

دار بـودن زوميـ ر ،يفـ يك يهـا يژگين ويپرستار بوده و در ب يهاراشكوب مربوط به سطح بوتهيد زيبا تول يهمبستگ Rosa persicaپرسـتار بوتـة يـي ط تـنش چرا ياشكوب داشته است. در شراريد زيتول يبر رو يشترير بيها تأث بوته

و Lactuca orientalis يهـا نسبت به بوتـه يبهتر يكيل مكانيتسه يدار بودن و مقاومت به چرا دارازوميعلت ر بهAstragalus heratensis .بوده است

. يكيل مكانيداربودن، تسه پرستار، خاردار و ريزوم يهاك، بوتهيمرفولوژ يهايژگيو دي:يهاي كل واژه

داري دانشكده منابع طبيعي و محيط زيست، دانشگاه فردوسي مشهد دانشجوي كارشناسي ارشد مرتع -1 استاد مدعو دانشكده منابع طبيعي و محيط زيست، دانشگاه فردوسي مشهد -2 اديار دانشكده منابع طبيعي و محيط زيست، دانشگاه فردوسي مشهداست -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 330

زني دو گونه بر خصوصيات جوانه Naclهاي مختلف مطالعه تأثير غلظت Th. daenesisو Thymus kotschyanus با ارزش دارويي

5، حسن يگانه4، محمد باقري3يعي، الهام رف2، رضا ياري1يديده سفيحم

چكيده

كـه در صـنايع مختلـف باشـد مـي (Lamiaceae)آويشن يك گياه چندساله دارويي متعلـق بـه تيـره نعنـاع زنده محيطي و به ويژه تنش شوري از عوامل عمده كاهش محصول ايـن هاي غير گردد. تنش سازي استفاده مي دارو

زنـي و شوند. هدف از تحقيق حاضر بررسي تأثير سطوح مختلف شوري بر خصوصـيات جوانـه گياه محسوب مي

باشـد. مي Thymus daenesisو Thymus kotschyanus چه دو گونه با ارزش داروييهاي مرفولوژيك گياهويژگيتكرار براي هر سطح شـوري انجـام شـد. سـطوح 4صورت فاكتوريل در قالب طرح كامالً تصادفي و با آزمايش به

300و 250، 200، 150، 100، 50عنـوان شـاهد)، هاي صفر (بهشده شامل هفت سطح با غلظتتنش شوري اعمالچـه، طـول زنـي، طـول سـاقه جوانه زمانزني، مدت م بوده و عوامل درصد و سرعت جوانهموالر كلريد سديميليچه، بنيه بذر و ضريب آلومتريك محاسبه گرديد. نتايج نشان داد كه با افزايش سطوح شوري در هـر دو گونـه ريشه

كند و اين كاهش پيدا ميچه و بنيه بذر كاهش چه، طول ريشهزني، طول ساقهمورد مطالعه، درصد و سرعت جوانه يدر برابر شـور Th. kotschyanusگر تحمل گونه يتا حدودي بيشتر بود. به عبارت د Th. daenesisدر مورد گونه تا حدودي بيشتر بوده است. Th. daenesisنسبت به گونه

Thymusهـاي مرفولوژيـك، گيـاه دارويـي، زنـي، ويژگـي تـنش شـوري، خصوصـيات جوانـه كليدي: يهاواژه

kotschyanus ،Thymus daenesis.

زدايي، دانشگاه تهراندانشجوي كارشناسي ارشد بيابان -1 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشگاه تهران -2 استاديار دانشگاه آزاد اسالمي لرستان -3 دانشجوي كارشناسي ارشد آبخيزداري، دانشگاه تهران -4 انشجوي دكتري مرتعداري، دانشگاه تهراند -5

331 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

يبررسي خصوصيات جوانه زني گياه دارويي و با ارزش درمنه دشت)Artemisia sieberi (ثير تنش خشكي حاصل از پلي اتيلن گليكولأتحت ت

6رع، افسانه جبار زا5م زارعيمر ،4گانهيحسن ،3ييساردو يعي، الهام رف2ياريرضا ،1يديده سفيحم

چكيده

ـ ا .ابـد ييخشك انتشار م بوده كه در مناطق خشك و نيمه Asteraceaeمتعلق به خانواده ياه درمنه دشتيگ ن ين مطالعـه، يـ هـدف از ا . و خشـك دارد يابـان يدر حفاظت خاك مناطق ب يمقاوم بوده و نقش مهم يگونه به خشك

) Artemisia sieberi( يدرمنـه دشـت و ويژگيهاي مرفولوژيك گياهچـه يزنبر رفتار جوانه يتنش خشكاثر يبررساه درمنـه، ابتـدا بـراي يـ و ويژگيهاي مرفولوژيك گياهچه گ يزنبر جوانه يمار خشكياثر ت يابيبه منظور ارز. باشديم

. درجـه سـانتيگراد پـيش سـرمادهي شـدند 5روز در دمـاي صـفر تـا 9به مـدت سپري شدن دوره خواب، بذوربـار بـا اسـتفاده از -6و -4، -2(شـاهد)، در سطوح خشكي صـفر ينش خشكديش با تيمار ت زني در پتري جوانه

زنـي و صفات جوانه SASگليكول، در قالب طرح كامالً تصادفي آزمايش شده و با نرم افزار آماري اتيلنمحلول پليعت و ل آب بـر سـر يج نشـان داد كـه پتانسـ ينتـا قرار گرفت. تجزيه و تحليل مورد ويژگيهاي مرفولوژيك گياهچه

كه با كـاهش يطوردر سطح يك درصد دارد، به يدارير معنيب آلومتري تأثيچه و ضر ، طول ساقهيزندرصد جوانهچـه درصد كـاهش و طـول سـاقه 25و 45 به ترتيب يزنل آب در اثر تنش خشكي، درصد و سرعت جوانهيپتانس

ر صـفات يچه نسبت بـه سـا شهيطول ر يافت، ولينسبت به شاهد كاهش 0/13سانتيمتر و ضريب آلومتريك 0/6باشد، يدار ميدرصد معن 5و در سطح هبرخوردار بود ينسبت به تنش خشك يت كمتريگيري شده از حساساندازه

.ابدي مي ابد و بعد از آن كاهشييش ميچه افزا شهيبار طول ر -6 ش تنش تايكه با افزايطوربه

چـه، شـه يچـه و ر زنـي، طـول سـاقه ، درصد و سرعت جوانـه يخشك، تنش Artemisia sieberi: يديكل يهاواژه

.يضريب آلومتر

زدايي دانشگاه تهراندانشجوي كارشناسي ارشد بيابان -1 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه تهران -2 دانشجوي كارشناسي ارشد آبخيزداري دانشگاه تهران -3 دانشجوي دكتري مرتعداري دانشگاه تهران -4 زيست دانشگاه تهران دانشجوي كارشناسي ارشد محيط -5 آموخته كارشناسي مرتع و آبخيزداري دانشگاه تهران دانش -6

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 332

حيوانات چراي متفاوت شرايط در گياهي تنوع بر سوزيآتش منفي و مثبت اثرات سهيمقا بختياري و چهارمحال استپينيمه مراتع در

1انيده فاضلي، سپ1ياكبر قاسم ي، عل2ي، پژمان طهماسب1يدريعباس ح

دهيچك ايـن . دنيا هستند مراتع يگياه پوشش در شده ايجاد تغييرات در مهم عامل دو واناتيح يچرا و يسوزآتش

ـ گ تنـوع و بيترك در شده جاديا تغييرات در عامل دو اين نقش تعيين منظور به تحقيق مراتـع از منطقـه 5 در ياهي طـول در شـاهد و حريق مناطق گياهي وششپ منظور اين به. گرفت انجام ياريبخت و محال چهار استان ياستپمهين

يبـرا GLM يخطـ ياز آزمون مـدل عمـوم و شد بردارينمونه) سنگين تا سبك( حيوانات چراي تغييرات شيب شـانون تنوع يهاشاخص و ياگونه ي، غنايكنواختي يهارگذار بر شاخصين عوامل تأثينشان دادن اثرات متقابل ب

ق و شـاهد ين مناطق حريتفاوت ب يدارينشان دادن معن يبرا استيودنت-t مونآز از استفاده شد. سپس مپسونيس و گيـاهي پوشش تنوع و تركيب كننده تعيين ،حيوانات چراي و سوزيآتش متقابل اثر كه داد نشان جينتا استفاده شد.

ـ يهرچنـد تـأث نيسـنگ متوسـط و يچرا شدت با مراتع در يسوزآتش. باشديم مطالعه مورد مراتع بـر يدارير معنـ ار داد. يير خوشخوراك تغيساله و غكياهان يرا به نفع گ ياهيب گيفوق نداشت اما ترك يهاشاخص يحـال در ني

. شـد تنـوع شيافزا جهينت در و مذكور يهاشاخص شيافزا باعث سبك ييچرا شدت همراه به يسوزآتش كه بود چراي شدت كه است پذيرامكان زماني تنها گياهي شپوش احياي براي آتش از استفاده كه است امر اين يدؤم نتايج

بـه را گيـاهي تنـوع و شـده سـنگين چراي منفي اثر تشديد باعث آتش صورت، اين غير در .باشد سبك حيوانات .دهدمي كاهش شدت

.ياهيگ تنوع ،ياهيگ بيترك ،ييچرا مختلف يهاشدت ،يسوزآتش: يكليد يهاهواژ

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي و علوم زمين دانشگاه شهركرد -1 استاديار اكولوژي مرتع دانشكده منابع طبيعي و علوم زمين دانشگاه شهركرد -2

333 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

نهاآهاي گياهي استقرار يافته در ي و تيپبررسي تطبيقي منابع اراض )راور 1:250000(نقشه

2مسعود شكويي ،1محمد ابوالقاسمي

چكيده

هـاي تواند به عنوان راهنمايي براي شناسايي و تفكيك تيپ رابطه ميان خاك، نوع اراضي و پوشش گياهي مياي اراضـي در بخـش وسـيعي از كشـور بـه شـيوه هاي ارزيابي منابع و قابليت گياهي مورد استفاده قرارگيرد. نقشه

گيـاهي هـاي در توليد نقشه تيـپ ها يكنواخت و استاندارد توليد شده و يافتن راهكارهايي براي استفاده از اين نقشههاي طرح ملي شناخت مناطق اكولوژيك كشور در منطقـه در اين پژوهش با استفاده از يافته بسيار مفيد خواهد بود.

هاي آنها مورد هاي گياهي با تغييرات واحدهاي اراضي و ويژگي ارتباط گسترش تيپ ،انهاي يزد و كرماناست» راور« بررسي قرار گرفت تا ميزان كارآيي اين اليه اطالعاتي در مطالعات مشابه ارزيابي گردد.

قشـي مـؤثر و هـاي گيـاهي ن دهد كه تغييرات شديد ساختار اراضي و خاك در نحوه گسترش تيـپ نتايج نشان ميتواند در مرحله نخست ناشـي از تغييـرات ارتفـاعي اراضـي كننده دارد. در اراضي كوهستاني اين تغييرات ميتعييندار بـودن اراضـي و غيـره در اسـتقرار ها مانند شوري و قليائيت، بافت، ماندابي و زه ع محدوديتن نوي. همچنباشد

از هاي گياهي با مرز واحـدهاي اراضـي در بسـياري مرز تيپدهد كه يها نشان مافتهيباشد. يم پوشش گياهي مؤثر ها هماهنگي دارد. عرصه

.گياهي، واحد اراضي، راور، پوشش گياهي، اكولوژي تيپ :هاي كليديواژه

استان يزد ت كشاورزي و منابع طبيعيمركزتحقيقا كارشناس ارشد -1 كشور وسسه تحقيقات جنگلها و مراتعمعضو هيئت علمي -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 334

بررسي نيازهاي رويشگاهي گياه سبط (مطالعه موردي: استان قم)

2شاهمرادي، امر علي 1، سيد مهدي ادناني1باقري حسين كيدهچ

ژه پوشش گياهي، مستلزم شناخت دقيـق و جـامع آن يوحفظ، اصالح و توسعه منابع طبيعي تجديد شونده بههاي مهم مرتعي ضرورت دارد. گياه سبط يكي از باشد. براي دستيابي به اين اهداف، شناخت رويشگاههاي گونهمي

است كه مطالعه آن در سطح اسـتان قـم در سـه سـايت مطالعـاتي بياباني هاي مهم مرتعي مناطق بياباني و نيمهگونهرسـي و شـني -شني، لومي -لومي، لومي -صورت پذيرفت. نتايج نشان داد كه اين گونه در مناطق با خاك سيلتي

شود و يتواند به عنوان گونه غالب مشاهده شده و با افزايش درصد رس خاك از درصد تاج پوشش آن كاسته ممينسبت به ميزان شـوري و آهـك خـاك ياديگردد. همچنين اين گونه تحمل زكامالً رسي مشاهده نمي در خاكهاي

درصـد را تحمـل 16-24ميلـي مـوس بـر سـانتيمتر و ميـزان آهـك 27/0-89/2داشته و دامنه هدايت الكتريكي ها عمومـا ً بـين ارتفاع پايه متر از سطح دريا رويش دارد. 1650تا 900گونه در سطح استان در ارتفاع نمايد. اين ميگردد. نسبت طـول ريشـه بـه مي سانتيمتر بالغ 50سانتيمتر بوده و در مواردي در شرايط مناسب به حدود 35تا 12

است. دوره فعاليت اصـلي ايـن گونـه 47/0باشد. نسبت وزن ريشه به ساقه نيز در حدود مي 25/1ساقه در حدود تير بوده، ولي با توجه به تغييرات ارتفاع از سـطح دريـا، نـوع خـاك، شـدت بهـره عموماً از اواسط بهمن تا اواخر

گردد. تكثير گونـه در منـاطق مسـاعد برداري و چرا، در مناطق مختلف تغييراتي در مراحل فنولوژي آن مشاهده ميچنـد پنجـه توسط بذر صورت گرفته و در مناطق داراي فشار چراي زياد، به روش غيرجنسي و تقسـيم گيـاه بـه

توان به مقاومت شديد آن نسبت به گيرد. از مهمترين داليل پراكنش وسيع اين گونه در سطح استان، مي مي صورتاد نسبت به شرايط مختلف خاك، مقاومت زياد به شرايط بهره برداري يشرايط نامساعد محيطي و خشكي، تحمل ز

و چرا و همچنين سيستم زادآوري مناسب آن اشاره نمود.

رويشگاه، مرتع، بيابان، قم، سبط. هاي كليدي:واژه

قم استان طبيعيمنابع كشاورزي و مركز تحقيقات عضو هيأت علمي -1 جنگلها و مراتع كشورتحقيقات عضو هيأت علمي موسسه -2

335 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

مختلف پوششي گندميان چندساله در مناطق استپي مركزي ايران يهايژگياثر قرق بر و (مطالعه موردي: مراتع ندوشن استان يزد)

1انيمياكبر كر يعل 1آناهيتا رشتيان

چكيده

ـ اهم يدارا چـرا و قـرق شـرايط تحت گياهي مراتع مختلف پوشش يهايژگيمطالعه و بهبـود در ياديـ ت زي

توليـد، تـاج بـر تغييـرات قـرق تأثير مطالعه اين در باشد. به همين منظوريمرتعي م رويشگاههاي مديريتي وضعيتبـه عنـوان مهمتـرين گونـه Poa bulbosaو Stipa barbata هـاي پوشش، فراواني، اهميت نسبي و شادابي گونـه

قـرار يبررس مورد در ندوشن استان يزد چرا (قرق) از حفاظت و شرايط چرا راني تحتوتوگندمي در نواحي ايران

30همچنـين گرديـد. انجـام ترانسـكت 10 استقرار با تصادفي طور به چرا و قرق منطقه دو در برداريگرفت. نمونهقطر تاج پوشـش، شـادابي، پايه از هرگونه به طور تصادفي در هر دو منطقه انتخاب و ارتفاع گياه، حداكثر و حداقل

ز درصد علوفه قابـل دسـترس بـا روش قطـع و تـوزين يميزان توليد سال جاري و وزن بخش خشبي شده گياه و ندرصد علوفه تر قابل يهايژگيگياهي گندميان در منطقه قرق و چراي متوسط از نظر وهاي گيري شد. بين پايهاندازه

مشاهده نشد، اما توليـد، قطـر كوچـك، يدارگياهي اختالف معني دسترس و درصد پوشش و قطر بزرگ هر پايهداري نشان داد. عامل اهميـت نسـبي، هاي گياهي در منطقه قرق اختالف معنيارتفاع و درصد پوشش و شادابي پايه

هـاي گنـدمي دهـد و در ايـن مرتـع گونـه چراي متوسط نشان مـي كاهش اهميت نسبي گونه گندمي را در منطقه باشند. يم هاي كم شوندهگونه چرا، به نسبت گياهان العمل لحاظ عكس به چندساله

، اهميت نسبي، تاج پوشش، فراواني، شادابي.Stipa barbata ،Poa bulbosaقرق، كليدي: يهاواژه

استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه يزد -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 336

Bromus tomentellusو Astragalus effususن دو گونه يب يهمبستگ يبررس رانيا يدر مراتع مركز

2وندين آذرني، حس2يزارع چاهوك ي، محمد عل1نه خجستهفرزا

دهيچك

ين تعـامل ييد در نظر گرفته شود، تعيبا يمرتع يهاستميت اكوسيريا و مديكه در اح ين مسائلياز مهمتر يكيبـا Astragalus effususاست. در اين تحقيق، نوع و ميزان همبستگي مكاني بين گونه ياهيگ يهان گونهيموجود ب

در منطقـه طالقـان بررسـي شـد. يك رويشگاه طبيعيدر Bromus tomentellusاي گندمي چندساله و علوفه نهگون نـوع، يـي تع يك انجام شد. بـرا يستماتيس -ينقطه به روش تصادف 60در طول چهار ترانسكت و در يبردارنمونه

2( يمربع كاآزمون بين دو گونه، از يزان و درجه همبستگيمχ( نتـايج .استفاده شـد 2×2 يجداول توافق بر اساس

دار شـده ي) معن> 01/0pن اثر در سطح (يكه ايطورگونه بروموس بود به يدهنده اثر تسهيل گونة گون بر رو نشاننفع، گيـاه گنـدمي برومـوس تشـخيص داده شـد. اه گون و گونه ذيياست. بنابراين در اين مطالعه، گونه پرستار، گ

گر در حفاظـت از گياهـان يكـد يهـا بـر گونـه ياثر تعـامل يبيانگر نقش و اهميت زياد بررس هاي اين پژوهشيافتهكاري مورد اسـتفاده ويژه در روش كپه هاي اصالح و احياء مراتع بهتواند در پروژه اي مرتع است. اين نتايج ميعلوفه

قرار گيرد.

ع، طالقان.ل، گون، بروموس، اكولوژي مرتيتسهراشكوب، يز :يديكل يها واژه

شناسي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران دانشجوي كار -1 دانشيار گروه احياء مناطق خشك و كوهستاني دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2

337 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

هاي خاك هاي مرتعي در ارتباط با ويژگيمطالعه حضور و عدم حضور گونه با استفاده از آناليز چندمتغيره

2، منصوره كارگر1زينب جعفريان

دهيچك

ـ وبـه يطـ يط محيبا شـرا يداريطور معنها بهن گونهيز بيتما ييجا كه حضور و عدم حضور و توانااز آن ژه ي ي، كمـ ياستفاده در مقاصـد حفـاظت يط بر پوشش گياهي براين شراير اياست كه تأث يند، ضرورخاك مرتبط هست

هـاي مرتعـي در مراتـع هاي خاك بر حضور و عدم حضور گونه شود. لذا تحقيق حاضر با هدف بررسي اثر ويژگي يمسـاو يتصـادف يبنـد طبقـه يريـ گو خـاك از روش نمونـه ياهياز پوشش گ يبردارنمونه يپلور انجام شد. برا

هـا بـه م شـده و سـپس پـالت ين واحد همگن تقسـ يبه چند يريگنمونه ب كه ابتدا منطقهين ترتياستفاده شد، به امنطقـه معـرف و در هـر 2حدود يبردارگردند. در هر واحد نمونهيدر هر واحد همگن مستقر م يصورت تصادفها به همراه تعـداد و ها فهرست گونهد و در پالتيگردمستقر يبه طور تصادف يمتر مربع 1پالت 10منطقه معرف

-يسـانت 15-30و 0-15نمونه خاك از دو عمق 8 يبردارد. در هر واحد نمونهيادداشت گرديها درصد پوشش آن، آب ي، نقطه پژمردگـ يت زراعي، فسفر، ظرفpH، يتروژن، كربن آليبرداشت شد. در آزمايشگاه بافت خاك، ن يمتر

و وزن يم، آهـك، رطوبـت اشـباع، وزن مخصـوص ظـاهر يآب در خـاك، پتاسـ يت نگهـدار يرفدر دسترس، ظبررسـي شـد. RDAهاي خاك با آنـاليز د. ارتباط پوشش گياهي و ويژگييگرد يريگخاك اندازه يمخصوص واقع

رصـد بـا د Thymus kotschyanusو Astragalus ochrodeucus ، Ferula gumosa يهـا ج نشان داد كه گونهينتان عوامـل، يـ ش ايكه بـا افـزا يطورداشتند، به يدر عمق اول و عمق دوم همبستگ يت زراعيته و ظرفيديلت، اسيس

با درصد آهـك، .Agropyron spو Onobrychis cornuta يهان گونهيابد. همچنييها كاهش من گونهيپراكنش ا داشتند. يدرصد رطوبت اشباع و درصد شن در عمق اول همبستگ

، مراتع پلور.RDAهاي خاك، هاي گياهي، ويژگيحضور گونه :يديكل يهاهواژ

استاديار گروه مرتع و آبخيزداري دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري -1 شكده منابع طبيعي، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساريارشد مرتعداري دان كارشناس -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 338

Astragalus effususپراكنش در گونه يالگو يهان شاخصييتع

2وندين آذرني، حس2يزارع چاهوك ي، محمد عل1فرزانه خجسته دهيچك

ر يـ ط، روش تكثيمح ياختكنويو عدم يكنواختي يابيدر ارز يار مهمياهان نقش بسيپراكنش گ يالگو يبررس يات كمـ يخصوصـ يريـ گمناسب اندازه يهان روشيياهان و تعيگ يرفتار يهاد مؤثر، انتشار و رقابت، الگويو تول

پـراكنش در ين الگـو ييتع يهال شاخصيو تحل يق به منظور بررسين تحقياهان مثل پوشش، تراكم و ... دارد. ايگ -يدر منطقـه بـه روش تصـادف يبـردار اتـع طالقـان انجـام شـد. نمونـه در مر Astragalus effususشگاه گونهيرومتـر 10نقطـه بـه فواصـل 60افتـه، يترانسكت انجام شد. در امتداد هر ترانسكت استقرار 4ك در امتداد يستماتيس

تـا ، فاصـله آن ين صورت بود كه بعد از انتخاب هر نقطه تصادفيها انجام شد. روش كار بديريانتخاب و اندازه گ-ك به آن انـدازه ياه نزدين گيتا دوم يه و فاصله نقطه تصادفين همسايكترياه مذكور تا نزدياه، فاصله گين گيكترينزد

، جانسـون و Tپـراكنش (مربـع ين الگـو ييتع يافاصله يهابدست آمده، شاخص يهاشد. با استفاده از داده يريگكه سطح آنها متناسـب بـا ييهاپالت ين در هر نقطه تصادفيند. همچينز) محاسبه گردينز و هيمز، ابرهارت، هاپكيز

ـ د. بـا اسـتفاده از ا يـ ز شـمارش گرد ين ياهيگ يهاهيمورد مطالعه بود، مستقر شد و تعداد پا ياهيگ يهانوع گونه ن يج ين) محاسبه شـد. نتـا يود و گريستا، لين، موريانگيانس به ميپراكنش (نسبت وار يكوادرات يهااطالعات، شاخص

است. ياكپه يدر منطقه مورد مطالعه تابع الگوA. effusus ع گونهينشان داد كه توز

.Astragalus effuses، يكوادرات يها، شاخصيافاصله يهاپراكنش، شاخص يالگو :يديكل يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -1 دانشيار گروه احياء مناطق خشك و كوهستاني، دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2

339 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

ان در منطقه كردان هشتگرديدو گونه از گندم يمطالعه فنولوژ

3گانهي، حسن 2افراه يد، ها1، علي احساني1قادر كريمي دهيچك

ـ از ا يدر مرتـع اسـت. آگـاه ياز مباحث مهم بوم شـناخت يكي ياهان مرتعيگ يو مطالعه فنولوژ يبررس ن يـ بذور حـائز اهم ين زمان ورود و خروج دام و جمع آوريياه، تعيح از گيصح يم بهره برداريموضوع جهت تنظ تي

ـ باشـد. در ا مـي Stipaو Bromus tomentellus يك دو گونـه مهـم مرتعـ يـ ن مطالعـه مراحـل مختلـف فنولوژ ي

hohenackeriana قرار گرفـت. از هـر يت كردان در غرب استان تهران مورد بررسيدر سا 1389تا 1386از سال يشـ يبـار و در فصـل زا كيروز 15ش هر يسال در فصل رو 4ه انتخاب و در طول يپا 10 ياهيگ يهاك از گونهي

، بلـوغ بـذر و ي، مرحله گلـده يشيش و رشد روياه شامل مرحله رويگ ياتيخ وقوع مراحل حيتاربار، كيهر هفته زان يـ شامل درجه حرارت متوسط ماهانه و م يد. آمار هواشناسيژه ثبت گرديو يهااه در فرميمرحله خشك شدن گ

و يبدست آمـده جمـع بنـد ان اطالعاتيه شده و در پايمنطقه ته يستگاه هواشناسين ايكتريماهانه از نزد يبارندگـ فنولوژ يهـا دهيـ م شد. با توجه به وقـوع پد يصورت جداول تنظبه يهـا يو منحنـ يمـورد بررسـ يهـا ك گونـه ي

ج نشان داد كه زمان شـروع و يشنهاد شد. نتايهر گونه پ يبرا يريك، طول دوره چرا و زمان مناسب بذرگيآمبروترمش درجه حرارت هوا نسبت بـه سـه سـال يو افزا يكاهش بارندگل يبه دل 1387ش در هر گونه در سال يخاتمه رو

ده و ين آغاز شده، در اواخر خرداد بـذرها رسـ ياز اواخر فرورد يشيگر متفاوت است. در هر دو گونه، مرحله رويد شود. مي اه خشكياهان شروع و گيزش بذور گير ريل تيسپس از اوا

، كردان هشتگرد.Bromus tomentellus ،Stipa hohenackeriana، يفنولوژ :يديكل يهاواژه

عضو هيأت علمي مؤسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -1 دانشگاه آزاد اسالمي، واحد قائمشهر، باشگاه پژوهشگران جوان، قائمشهر، ايران -2 دانشگاه آزاد اسالمي، واحد اردستان، باشگاه پژوهشگران جوان، اردستان، ايران -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 340

يش پوشش و توليد گياهي چند گونه مهم مرتعي در طول دوره چرا در مراتع استپيپا (مطالعه موردي: مراتع ندوشن استان يزد)

1آناهيتا رشتيان

چكيده، صـل چـرا در خالل ف در رويشگاههاي مرتعيمختلف يشيرو يفرمهاپوشش گياهي تغييراتروند طالعه م

و 1387 يكه در سـالها يان منظور در مطالعهيبد. دارداي جهت برنامه ريزي و اعمال مديريت صحيح اهميت ويژهگياهي چند گونه مهـم مرتعـي از روش پوشش يابيزد انجام شد جهت ارزيدر منطقه ندوشن از توابع استان 1388فصـل چـرا) ياز طول دوره چرا (ابتـدا، اواسـط و انتهـا يك مترمربعي در سه مرحله يگيري تصادفي با قابها نمونه

گونـة 7ج نشان داد كه در طول فصل چرا بيشترين درصد پوشش گياهي، توليد و فراوانـي در بـين ياستفاده شد. نتاگونة گيـاهي 7درصد پوشش تاجي و درصد توليد ) است.Artemisia sieberiگونة درمنه ( مورد بررسي مربوط به

). در مرتـع مـورد مطالعـه در اواسـط دورة <05/0Pچرايي با هم اختالف معنـي داري نشـان ندادنـد ( در سه دورةكه علوفه موجود در مرتع، نيـاز غـذايي دامهـا را تـأمين ياگونهچرايي به مقدار كافي علوفه در مرتع وجود دارد به

ـ وتأمين انرژي مورد نيـاز دامهـا بـه كند، اما در اوايل و اواخر دوره چرا الزم است تغذيه تكميلي براي مي ژه بـراي يابد. به منظور مديريت بهتر مراتع الزم است در طـول دوره چـرا يگوسفندان در نظر گرفته شود يا تعداد دام كاهش

تعداد دام تعـديل شـده و در چندين نوبت مشخصات پوشش گياهي منطقه مورد ارزيابي قرار گيرد و بر اساس آن، يگري چون تهيه علوفه تكميلي پيشنهاد گردد.يا راهكارهاي د

زديندوشن -دوره چرا -يمراتع استپ -ياهيپوشش گ

استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه يزد -1

341 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

بذور گندميان چندساله از طريق گذر از سيستم گوارش دام يزناصالح جوانه )ي(اندوزوخور

3ي، عباس حيدر2ي، پژمان طهماسب1سپيده فاضليان

چكيده

ذر است كه بذر از طريق گذر از سيسـتم گـوارش حيـوان انتقـال پراكنش ب يهااز روش ييك ياندوزوخوريابـد. هـدف يآن هم افزايش م يزنآورد، نرخ جوانهيدست مكه از اين طريق به ييابد و عالوه بر پراكنش مناسبيم

Agropyron elongatum، Dactylis glomerata، Festucaاز اين مطالعه اثر گذر بذور گندميان چندسـاله شـامل

ovina و Secale montanum هـا (گـاو، بـز، باشد. ابتدا بذور توسط داميآنها م يزناز دستگاه گوارش دام بر جوانهمـدت چهـار مـاه سرما، به يو پس از اعمال تيمارها يآورها جمعگوسفند و شاهد) خورده شد و سپس مدفوع آن

ها بين آن يزناسكوئر جوانه -يستفاده از آزمون كاآنها ثبت شد. سپس با ا يو جوانه زن يدر شرايط گلخانه نگهداردر دو تيمار گاو بـا گوسـفند Fe.ovinaگونه يزنن جوانهيمختلف و شاهد مقايسه شد. نتايج نشان داد كه ب يهادام

درصـد، در 82زده در مـدفوع گـاو كه درصـد بـذور جوانـه ياگونهوجود داشت به يداريو گاو با بز تفاوت معناما در مقايسـه بـين گوسـفند و درصد بود، 6/34درصد و در تيمار شاهد 6/14بز يدرصد، برا 10وسفند مدفوع گدر بين Da. glomerataو Ag. elongatum يهاگونه يزنمشاهده نشد. همچنين در جوانه يزندر جوانه يبز تفاوت-يدر مقايسه بين گاو با بز تفاوت معنـ يد ولوجود ندار يداريگاو با گوسفند و بز با گوسفند تفاوت معن يتيمارها

يدرصد و برا Ag. elongatum ،3/36گونه يدر تيمار شاهد برا يزنمشاهده شد. درصد جوانه يزندر جوانه يداردر تيمار شاهد بيشتر بـود. همچنـين يزندرصد بود كه در هر دو گونه، درصد جوانه Da. Glomerata ،2/31گونه

هـا جوانـه دام يتمـام يگذر از سيستم گوارشـ يهادر تيمار Se. montanumاز گونه يه هيچ بذرنتايج نشان داد كدر تيمار يزندرصد جوانه يباشد، ولها توسط دام ميدليل بزرگ بودن اندازه بذور، خرد شدن و هضم آننزده كه بهدر تيمار گـاو يزند كه بيشترين درصد جوانهباشدرصد بود. نتايج مؤيد اين امر مي 5/9اين گونه برابر با يشاهد برا

باشد و هرچه بـذر مانند اندازه بذر بسيار مهم مي يبوده است. همچنين خصوصيات ظاهر Fe. ovinaگونه يو برا شود.يآن بيشتر م يزنتر باشد احتمال گذر از دستگاه گوارش دام و جوانهكوچك

ميان چندساله، پراكنش بذر.، گنديزن، جوانهياندوزوخور :يكليد يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه شهركرد -1 ديار گروه مرتع و آبخيزداري دانشكده منابع طبيعي دانشگاه شهركرداستا -2 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه شهركرد -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 342

Astragalus curvirustrisتعيين عوامل محيطي مؤثر بر تراكم گونه (مطالعه موردي: مرتع كرسنك، استان چهارمحال و بختياري)

2، پژمان طهماسبي1فاطمه عابديني

چكيده

ها به اصـالح ين گونهباشد. پيشنهاد اهاي گياهي در يك رويشگاه، معرف شرايط محيطي آن ميحضور گونهمناطق مشابه كمك خواهد كرد كه اين امر مستلزم شناخت روابط بـين گياهـان و عوامـل محيطـي اسـت. يو احيا

Astragalus curvirustrisهدف از اين پژوهش، تعيين مهمترين عوامل محيطي مؤثر بر ميزان تراكم گيـاهي گونـه اي نزديكترين همسايه و باشد. تراكم گونه مذكور به روش فاصلهدر منطقه كرسنك استان چهارمحال و بختياري مي

-60و 0-30برداري خصوصيات فيزيكوشيميايي خـاك از دو عمـق گيري شد. نمونهتعداد پايه در هر پالت اندازهسانتيمتر با حفر سه پروفيل در هر تيپ انجام شد. همچنين پارامترهاي توپـوگرافي (جهـت و درصـد شـيب و 30

SPSSها با استفاده از آناليز تشخيصي به كمك نرم افـزار از سطح دريا) در هر پالت ثبت گرديد. تحليل داده ارتفاع-انجام گرفت. نتايج نشان داد كه در بين عوامل محيطي مورد بررسي، خصوصيات خاك نقش مهمتـري دارنـد، بـه

يه اول و نيتروژن اليه دوم رابطه مستقيم دارد. م معادل و سنگريزه اليكه ميزان تراكم اين گونه با كربنات كلسطوري

، روش نزديكتـرين همسـايه، آنـاليز Astragalus curvirustrisعوامل محيطـي، تـراكم گيـاهي، هاي كليدي:واژه تشخيصي، مرتع كرسنك.

شهركرد دانشگاه يمرتعدار ارشدي كارشناسي دانشجو -1 شهركرد دانشگاه نيزم علوم وي عيطب منابع دانشكده ارياستاد -2

343 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

ت تحت قانون يحما يبرا Camphorosma monspeliacaگونه ليسنپتا ياريال و بختدر استان چهارمح خطر در يهاگونه

4ي، اصغر شاهرخ 3يدزاده اردلي، الهام ام2يمان طهماسبژ، پ 1ب ونديغرحجت اله خدري

دهيچك

ياما در سـالها ،ن وجود داشتهيات در كره زميح ياز ابتدا ياانقراض گونه. است يعيند طبيآك فريانقراض انقـراض را يكـه عامـل اصـل يطـور هت، باسده يگرد كيولوژيع تنوع بيباعث كاهش سر يانسان يهاتير فعالياخ

ـ از ابعـاد مهـم حما يكـ ي يو جانور ياهيگ يهاتين حفاظت از جمعياند. بنابرادانسته يت انسانيفعال ت از تنـوع يد در يـ ن بايمعـ ييايك منطقه جغرافيدر يربوميچه غ و يهر گونه چه بوم ،دگاهين ديشود. با ايمحسوب م يستيز

ژه بـه يـ و يهات گونهيدر خطر به علت كاهش نامطلوب جمع يهارد. قانون گونهير گك قرايوژلويشبكه حفاظت ب يهـا ات شامل گونهيح يهاكه همه جنبه وضع شد 1973ر سال ، دخارج از كنترل يل عوامل بازار و بهره برداريدل

ـ ، حيماه ـ رد. ايـ گيمـ در بـر را يجـانور و ياهيـ گيهـا گونـه ، ات وحـش ي Camphorosmaق گونـه يـ ن تحقي

monspeliaca هكتـار 3500به مسـاحت يادر محدوده ياريبخت اد استان چهارمحال ويتنگ ص-در منطقه دوتوراهمچون محـدود بـودن يليبه دالرا در خطر يهاگونه فهرستدر آن دهد و لزوم قرار گرفتن يمورد مطالعه قرار مات يـ شگاه بـر اثـر عمل يت و قطعه قطعه شدن روراييشگاه، تغيع محدود و پراكنده در سطح رويمنطقه پراكنش، توز

دهد. مي مورد بحث قرار يو انسان يعيو خطرات طب يتوسعه شهر

-منطقـه دوتـو ، يسـت يخطر، تنـوع ز در يها، قانون گونهCamphorosma monspeliacaگونه : يديكل يهاواژه اد.يتنگ ص

، دانشگاه تربيت مدرس دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري -1 عضو هيأت علمي دانشكده منابع طبيعي و علوم زمين، دانشگاه شهركرد -2 كارشناس ارشد مرتعداري، دانشگاه تهران -3 دانش آموخته كارشناسي ارشد اكوتاكسونومي گياهي -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 344

گياهي در رويشگاه هاي تعيين كوريوتيپ و شكل زيستي گونهCamphorosma monspeliaca بختياري در استان چهارمحال و

4يمنوچهر سردار، 3، اصغر شاهرخي2يميابراه اله، عطا 1حجت اله خدري غريب وند

چكيده

-در منطقه دوتو Camphorosma monspeliacaگونه روي فلور رويشگاه مطالعه اجمالي بر ،در اين تحقيقتـا 2100ارتفاع در منطقـه مـورد مطالعـه از نه يشينه و بيكمصورت گرفت. تنگ صياد استان چهارمحال وبختياري

باشـد. مي گراددرجه سانتي 9/11متر و ميلي 5/329 و ميانگين بارندگي و دما به ترتيب بودهمتر از سطح دريا 2600ـ هاي همراه آن جمعگونه ،پس از پيمايش صحرايي و مطالعه اين گونه در منطقه س از انتقـال بـه آوري گرديـد و پ

30مورد شناسايي قرار گرفت. نتايج مطالعه اوليه نشان داد گياهان شناسايي شده متعلـق بـه ،مركز تحقيقات استانگونـه، 13گونه، نعناعيـان بـا 20گونه، گرامينه با 22كاسني با هاي خانوادهبوده و گونه 116جنس و 93 ،خانواده

گونه را دارند. نتايج دسته بندي بر اسـاس طبقـه تعداد گونه بيشترين 6ميخك با گونه و 7شب بو و پروانه آسا با رويشـي را تشـكيل هـاي كريپتوفيت ها، تروفيتها و كامفيتها به ترتيب مهمترين فـرم بندي رانكائير نشان داد كه همي

ا توجه بـه اينكـه گونـه كـافوري باشد. بوتوراني ميهاي گياهي متعلق به ناحيه ايراندهند. كوروتيپ غالب گونهميلـزوم بررسـي فلـور ،هـاي گيـاهي منطقـه سازگاري با شرايط جديد و گونـه ش يآزماباشد، مي بومي استان مركزي

ـ اهاي همـراه از مطالعه جامع فلور جهت شناخت گونه يبخش ،اين مطالعه .نمايدرويشگاه را الزامي مي در اه يـ ن گي باشد.رويشگاه مي

.استان چهار محال و بختياري ،Camphorosma monspeliaca ،كوريوتيپ، شكل زيستي :يديكل يهاواژه

آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشگاه تربيت مدرس دانش -1 گروه مرتع و آبخيزداري دانشگاه شهركرد ت علمي أضو هيع -2 دانش آموخته كارشناسي ارشد اكوتاكسونومي گياهي -3 كارشناس ارشد مرتعداري از دانشگاه تربيت مدرس -4

345 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

ياهيگ يهاشگاه بالقوه گونهين روييتع )ENFA(ك يان اكولوژيآش يل عاملياستفاده از روش تحل با

2ين بشري، حس2تركش ي، مصطف1يمژده صفائ

دهيچك

سـتم يو س يآمـار يهـا روشاسـتفاده از بـا يا پراكنش گونه ينيب شيپ ه نقشهي، تهياكولوژ عرصه امروزه درـ ان اكولوژيآشـ يساز مدل يها بر مبنا ن مدليا قرار گرفته است. ژهيو مورد توجه يياياطالعات جغراف هـا ك گونـه ي

ـ اطالعات اول دسته كيبر اساس سازي ند مدليباشند. در فرآ يم عوامـل هـا و اب گونـه يـ ه همچـون حضـور و غ يان يآشـ يمـدلها جهـت سـاخت .گـردد ين مـ يـي مختلـف تع يها ن در مكانيگونه معك يتمال رخداد اح ،يطيمح

حضور و عدم حضـور و يها ازمند دادهيها ن ك دسته از اين مدليتوان كمك گرفت. از دو گروه داده ميك ياكولوژـ باشند. روش تحليحضور م يها ازمند دادهيدوم تنها ن دسته Ecological Niche( يتشـناخ ان بـوم يآشـ يل عـامل ي

Factor Analysisهاي حضور، نقشه مناسبي از رويشـگاه تقريباً جديدي است كه بر اساس داده )، روش چندمتغيرهـ تعر يچنـد بعـد يا هيـ ك گونه به صورت ناحيك يان اكولوژين روش، آشيكند. در ا گونه توليد مي ف شـده و از ي

-حيكـه توضـ ين روش به محاسبه عوامليشود. ا نشان داده مي يطيست محير زيك متغيلحاظ رياضي در هر بعد، ـ يآن از دو عامل توز محاسبه يباشد پرداخته و برا يگونه م يشناختبوم يرهايع متغيبخش عمده توز دهنده و يع كل

از ساخته شده با اسـتفاده يها حضور نسبت به مدل يها داده يها شود. اگرچه عملكرد مدل يع گونه استفاده ميتوزتـر و بيشـتري بـراي هاي كمي و كيفي مناسـب ن حال دادهيدارد با ا يحضور و عدم حضور صحت كمتر يها داده

به تبيين اين روش پرداخته شده است. يها وجود دارد. در اين مقاله با ذكر مطالعه مورد اين مدل

ييايطالعات جغرافك، سامانه ايان اكولوژيآش يل عامليشگاه بالقوه، تحليرو :يديكل يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه صنعتي اصفهان -1 استاديار گروه مرتع و آبخيزداري دانشگاه صنعتي اصفهان -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 346

) .Juncus maritimus L(جگن يونه مرتعگ يزنپنجه يبررس از برش يتنش ناشر يتحت تأث

)دانشگاه گنبد كاووس يقاتيمزرعه تحق :ي(مطالعه مورد

2بيحب يرضا كاوند ، 2انيميد كريوح ،1يليد محمداسمعيمج

دهيچك

-گونه ييشناسا باشد. مي مرتع يمباحث مهم در اكولوژ از يكيآنها يهايژگيو و يمرتع يهابا گونه ييآشنا

بـا توجـه بـه د.نـ كيمـ يانيت مرتع كمك شـا يريك آنها به مديات اكولوژيشتر با خصوصيب ييو آشنا يمرتع يهاصـورت گرفتـه يهـا بيك طرف و تخرير از ياخ ينده سالهايفزا يهايران كه با خشكساليمراتع ا يت كنونيوضع

گـر يد ياز سـو ره يشده و غ رها يمزارهايل مراتع به دي، تبديشخم اراض و ير كاربرييتغ دام، ياز فشار چرا يناشاستفاده از ،تين وضعيابهبود از اقدامات مهم جهت يكي. ه شودديشياند ياچارهالزم است بان است، يدست به گر

بـا ييآشـنا ،اصـالح مراتـع يبـرا باشد.يمقاوم و خوشخوراك م يهاق كشت گونهياصالح مرتع از طر يهاروشگرفـت. قـرار يجگـن مـورد بررسـ يگونه مرتعـ ن منظور يبه ا باشد. ي ميمقاوم و مهم از اقدامات اساس يهاگونهاه مورد مطالعه در چهـار يگ ييهوا يهاد. تمام قسمتيتكرار انجام گرد 10 مار ويت 4 با يش به صورت تصادفيآزما

ـ هفتـه 4 ك بار، برش هريهفته 2 بار، برش هرك يبرش هر هفته شامل مار برشيت يمـار شـاهد طـ يو ت ك بـار يـ بج ي. نتاديگردها قطع سطح خاك گلدان يباال يمتريسانت 6منظم از ارتفاع يزيربرنامه از نظـر كـه انگر آن اسـت ي

. وجـود دارد ر شاهدمايبرش با ت يهامارين تيب يدارياختالف معن ،ن گونهيدر ا )ي(پنجه زن ييهوا يهاتعداد ساقهـ دو هفتـه هـر مار برش يبار نسبت به ت كيمار برش هر هفته يدر ت ييهوا يهاتعداد ساقه ياز طرف هـر بـار و كي شتر بود.يببار كيهفته چهار

.يك، تنش، پنجه زنياكولوژ يهايژگيو ت مرتع،يريمد استان گلستان، :يديكل يهاواژه

كيگنبد، پست الكترون يمجتمع آموزش عال يعطبيعگروه مناب ار،ياستاد -1 اصفهان ي، دانشگاه صنعت يارشد مرتعدار يكارشناس يدانشجو -2

347 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

يرانير ايگونه موس يو بوم شناخت يشگاهيرو يهايژگيو يسازو مدل ييشناسا)Allium hirtifolium Boiss.(

2انيو غالمعباس قنبر 1ي، فتانه قاسم1يمهدخت اله مراد

دهيچك

را بـه جوامـع يخدمات و محصوالت متنوع دهند و يل ميدرصد از مساحت كشور را تشك 53مراتع بالغ بر ـ ته ،يا كاهش اثرات گلخانه حفاظت آب و خاك،ن به توا يدارند كه از آن جمله م يعرضه م يانسان ه علوفـه دام و ي

ـ ر به علت گسترش روزافـزون جمع ي. در چند دهه اخاشاره نمود يياهان دارويد گيتول ـ و ن تي ، اسـتفاده از از بشـر ي ارا در معـرض خطـر قـر يـ ل شده و باعث انقـراض و يتبد يكش به بهرهدار يمتعادل و پا يبردار بهرهحالت مراتع از در اسـتان فـارس از شـده اسـت. ييداروا يو يا علوفهبا ارزش يمرتع يهااز گونه ياريبس يريپذ بيو آسگرفتن

مـورد يو دانـش بـوم يآنها در طـب سـنت ييبا هدف استفاده از خواص دارو يعياهان طبياز گ يبردار رباز، بهرهيدـ امراتـع يبوم يها گونهجمله از ).Allium hirtifolium Boiss( يرانير ايتوجه بوده است. موس كـه بـه اسـت راني

به شـدت در معـرض خطـر انقـراض موجود يشگاههايرو يشناخته و خارج از توان بوميرو يب يبردار سبب بهرهن گونه در اسـتان يا يشناخت و بوم يشگاهيرو يها ازين يساز و مدل ييشناسا ،ن مطالعهيهدف از ا قرار گرفته است.

ـ يرزميو ز ييهـوا ياندامهااه در استان، از ين گيا يها شگاهيمراجعه به روو ييدر ابتدا با شناسا است.بوده فارس ينت يـ و موقع در عمـق مـؤثر شه يخاك اطراف ر زمانشد. به طور هم يريگ نمونه يق علميدق ييبه منظور شناسااه يگ

مـورد همـراه ياهيـ گ يهـا ب گونـه يركو ت يتوپوگراف يها يژگين گونه از نظر ويا يستگاهيط زيشراو ييايجغرافنشـان داد كـه ج ينتاه شد. يته GIS يافزارها ط نرمياز در محيمورد ن ياطالعات يها هين اليهمچن .قرار گرفت يبررس

200متوسط بارش سـاالنه ،گراديدرجه سانت 17تا 9ه ساالن ين دمايانگيبا مخشك مهيخشك و ن مياه در اقلين گيا، يگـورپ -پابـده يشناسـ نيزمـ يهاسـازند يبر رو ا،يمتر از سطح در 3600تا 1700 يمنه ارتفاعدا ،متريليم 550تا

ـ يهمچن ش دارد.يرو يوحش يگالب كم ويك راشكوب درختان بنه،يدر ز غالباًو يكواترنرو گروه بنگستان ين فراوانحفاظـت و يكـه اگـر بـرا يطور شود به يم يابيكم ارز اريبس يمورد بررس يهاشگاهيدر رو يرانير ايموسو تراكم

ا انقـراض آن يـ و يجد يريپذ بياحتمال آسرد يصورت نگ يفور يزير آن برنامه يعيطب يها ستگاهيزاز ينگهدار وجود دارد. فارس استان يعيطب يها عرصهدر

شناسي، استان فارس. شگاه، مدل بومي، رويرانيرايموس :يديكل يهاواژه

دانشجوي بخش مديريت مناطق بياباني، گروه مرتع و آبخيزداري، دانشكده كشاورزي دانشگاه شيراز -1 كده كشاورزي دانشگاه شيراز استاديار بخش مديريت مناطق بياباني،گروه مرتع و آبخيزداري، دانش -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 348

كنش درمنه دشتي در مناطق استپي مركزي ايراناثر قرق بر روي الگوي پرا (مطالعه موردي: مراتع ندوشن استان يزد)

1آناهيتا رشتيان

چكيده

وضعيت بهبود در ايويژه و چرا، از اهميت قرق شرايط تحت گياهي مراتع مختلف پوشش يهايژگيمطالعه و

منه دشتي بـه عنـوان مهمتـرين گونـه نـواحي ن مطالعه گونة درياست. در ا برخوردار مرتعي رويشگاههاي مديريتي-گرفـت. نمونـه قـرار يبررسـ مـورد در ندوشن استان يزد چرا (قرق) از حفاظت و شرايط چرا وتوراني تحتايران

بـه منظـور تعيـين الگـوي گرديـد. انجـام ترانسـكت 10 استقرار با تصادفي طور به چرا و قرق منطقه دو در برداريدهد كه در شـرايط نسبتي، موريسيتا و استاندارد موريسيتا استفاده شد. نتايج نشان مي هايپراكنش درمنه از شاخص

كـه بـا مدت، الگوي پراكنش درمنه از حالت تصادفي به سمت يكنواخت حركت كرده است، در حـالي قرق طوالني اي حركت نموده است. وجود چرا الگوي پراكنش گياهان از حالت تصادفي به سمت كپه

الگوي پراكنش، قرق، درمنه دشتي.كليدي: ياهواژه

استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه يزد -1

349 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

) Tanacetum partheniumد برگ بابونه كبير (يمقايسه ميزان پارتنوئ در شرايط زراعي و وحشي در زمانهاي مختلف سال

2، بابك عزتي رنجبر 2، محمدرضا صادقي منش1كيوان رزاقي

چكيده

يعـ ي) و عرصـه طب يط زراعي(شرا يياهان دارويدر باغ گ ط كشتير در دو شراياه بابونه كبيگ ين بررسيدر ا 1گر در حـدود يكـد ي) در شهر همدان مورد مطالعه قرار گرفت. فاصـله دو منطقـه از يط وحشيگ (شرايدره مرادب

ـ ها و عمـر گ بود كه از نظر فاصله بوته يا لومتر بوده و منطقه انتخاب شده به گونهيك ط بـاغ باشـد. ياه هماننـد شـرا يآن در منطقه مـذكور يلومتريك 3تا 2شگاه ياز رو يمتر بوده كه بخش 1000منطقه مورد برداشت در حدود وسعت

تكـرار 3متعـادل در دو منطقـه بـا يفاكتوريل در قالب طرح كامـل تصـادف يشيق از طرح آزماين تحقياست. در اانجام يد. برايدرصد استفاده گرد95سطح دانكن در يا ها از آزمون چند دامنه نيانگيسه ميد. جهت مقاياستفاده گرد

استفاده شد. در روز پـانزدهم هـر Minitabو جهت رسم نمودارها از نرم افزار SASاز نرم افزار يآمار يهاهيتجزـ آزاد خشـك گرد يلوگرم برداشت و در هوايك كياه به مقدار يسبز گ يماه از برگها ياز برگهـا يريـ گ د. عصـاره ي

ين مقدار مـاده مـؤثره از كرومـاتوگراف ييتع يه سوكسوله با حالل كلروفرم انجام شد. براخشك شده توسط دستگادار شـده درصـد معنـي 99انس محل در زمان برداشت در سـطح يه واريد. جدول تجزي) استفاده گرد HPLCع (يما

ميـزان پارتنوئيـد است. در مقايسه ميانگين دانكن، شرايط زراعي باالتر از شرايط وحشي قـرار گرفـت و بيشـترين هاي مرداد و آبان و كمترين آن مربوط به تيرماه بود. با توجه به نتايج حاصـل از ايـن تحقيـق، بهتـرين مربوط به ماه

هاي آبان و مـرداد و در شـرايط زراعـي در مـرداد و در زمان برداشت اين گياه در مجموع شرايط دو منطقه، در ماه باشد. شرايط وحشي در ارديبهشت و مرداد مي

. HPLC،Tanacetum partheniumبرگ، بابونه كبير (بابونه گاوي)، پارتنوئيد، كشت گياه، هاي كليدي: واژه

عضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان همدان -1 كارشناس ارشد مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان همدان -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 350

هاي رويشي بوته، گراس و فورب همبستگي مكاني بين فرم خشك شمال شرق استان گلستان در مراتع خشك و نيمه

2، غالمعلي حشمتي1سيده زهره ميرديلمي

چكيده

ز روابط گياهان با يكديگر و پراكنش مكاني آنها از جملـه مـوارد ضـروري جهـت اعمـال مـديريت آگاهي ا-رو، در اين تحقيق نوع و ميزان همبستگي بين گياهان مرتعي بـا فـرم نيباشد. از اصحيح و كارآمد در هر منطقه مي

ع در شمال شرق اسـتان هاي مختلف رويشي گراس و بوته در مراتع خشك و نيمه خشك حوزه آبخيز كچيك واقهاي گياهي گياهي، حضور و عدم حضور گونهگيري اطالعات پوششگلستان مورد بررسي قرار گرفت. براي اندازه

كاري ثبت گرديد. جهت ارزيابي نـوع و ميـزان همبسـتگي بـين هاي واقع در نقاط معرف هر واحددر داخل پالتاي، هـاي گيـاهي بوتـه گيـري شـد. نتـايج نشـان داد گونـه هـره هاي گياهي از آزمون مربع كاي تصحيح شده بگونه

دار و قوي در جهت مثبت با فرم رويشي گراس و در جهت منفي بـا فـرم رويشـي فـورب دارنـد. همبستگي معنيهاي مورد استفاده شباهت اكولوژيـك هاي عدم تشابه و بر اساس ماهيت دادهگردد با استفاده از شاخصپيشنهاد مي

كارگيري آناليزهاي چندمتغيره اكولوژيك و تعيين مهمترين عوامل اكولوژيك مـؤثر بـر بزار اصلي جهت بهبه عنوان ا پراكنش گياهان مورد بررسي قرار گيرد.

همبستگي، فرم رويشي، بوته، گراس، اكوسيستم خشك و نيمه خشك. هاي كليدي:اژهو

ي و منابع طبيعي گرگاندانشجوي كارشناسي ارشد گروه مرتعداري دانشگاه علوم كشاورز -1 استاد گروه مرتعداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -2

351 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

هاي گياهي و مقايسه تنوع گونه فلورستيك مطالعه ات مختلف جغرافيايي مراتع حوزه كچيك، استان گلستاندر جه

3يلشي، فاطمه قل2رخشفيده معصومه دي، س1سيده زهره ميرديلمي

چكيده

رو باشد. از ايـن اي ميهاي پوشش گياهي از جمله تنوع گونهمؤثر بر تغييرات مؤلفه يجهت جغرافيايي، عاملشناخت تأثير جهت جغرافيـايي در هاي مختلف جغرافيايي،دامنه واقع براختالف تنوع پوشش گياهي مراتع ه مطالع

هـاي در اين مطالعه فلور منطقه و تنوع گونـه اي برخوردار است. مرتعي از اهميت ويژههاي شناسي اكوسيستمبوم برگياهي در جهات مختلف جغرافيايي رو به شمال و رو به جنوب مراتع نيمه اسـتپي واقـع در شـمال شـرق اسـتان

برداري جهت ثبت اطالعات پوشش گيـاهي بـا اسـتفاده از روش تصـادفي قرار گرفت. نمونه يلستان مورد بررسگترانسكت در هـر نقطـه معـرف و 3الي 2سيستماتيك در نقاط معرف هر دو جهت جغرافيايي انجام گرديد. تعداد

اي بـر گونهو يكنواختي ايگونه ي، غناايگونه تنوعهاي سپس شاخص پالت يك مترمربعي مستقر شد. 53جمعاً ـ PAST 2.11هاي فراواني در محيط نرم افزار اساس داده دسـت آمـده از تجزيـه و تحليـل همحاسبه گرديد. نتايج ب

اي هاي عددي از نظر تنـوع گونـه در تمامي شاخصجهت جغرافيايي رو به شمال نشان داد كه جهتها در دو دادهكه حاكي از وجود شرايط اكولوژيك مطلوبتر در جهت جغرافيـايي باشدمي جنوب جهت جغرافيايي رو بهبيشتر از

هاي غنا در جهت جغرافيايي رو به جنوب بيشتر از جهـت جغرافيـايي رو كه شاخصباشد، درحاليرو به شمال ميهـاي صرا بـر اسـاس شـاخ جهت دار بودن تفاوت در دو معني ،همچنين نتايج آزمون آماريبه شمال برآورد شد.

دار نشـد. از نظـر غنـاي كه ميزان يكنواختي در دو جهت جغرافيايي از نظر آمـاري معنـي ، درحالينشان دادمذكور تيره تعلق دارند. 20آوري شد كه به گونه جمع 69ن منطقه ياي، در اگونه

اي، فلور، حوزه كچيك، استان گلستان.جهت جغرافيايي، تنوع گونه كليدي: يهاواژه

دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -1 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -2 ه كارشناسي مرتع و آبخيزداري، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگاندانش آموخت -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 352

م و اثر آن بر مراتعير اقلييتغ

2يبياد ي، محمد عل1سميه ناصري

دهيچك

را يده ايـ چيار پيبسـ يسـتمها يزنـده خـود، اكوس ريو غ زنده ياجزا نيموجود در ببا فعل و انفعاالت مراتع بشر يكه در زندگ يو با توجه به نقش ن را به خود اختصاص دادهياز مساحت زم يعيدهند كه سطح وسيل ميتشكن ياز مهمتـر يكيرد. يمورد توجه قرار گ ين اراضيرات ايين دارند، الزم است عوامل مؤثر بر تغيات در كره زميو ح

ـ ييـ رگذار اسـت، تغ يتأثم يرمستقيو غ ميمستقعملكرد مراتع به صورت يبر رو ياس جهانيكه در مق يعوامل مير اقل ياهيـ جـو بـر پوشـش گ CO2 بارش، دما و غلظـت ميدر رژر ييتغم از جمله ير اقليين مقاله اثرات تغيباشد. در ا مي

قـرار يآن مـورد بررسـ ياجتماع -ين اثرات اقتصاديو همچن يشناخت، اثرات بوميدات داميد علوفه، توليمراتع، تول ده است.يگرد يها معرفستمين اكوسيم در اير اقلييشاخص و عوامل كنترل كننده تغ يرهايگرفته و متغ

ـ ، تولياهيـ د علوفه، پوشـش گ يم، مراتع، تولير اقلييتغ :يديكل يهاواژه ـ ي ، اثـرات ي، اثـرات بـوم شـناخت يدات دام

.ياجتماع -ياقتصاد

دانشجوي دكتري علوم مرتع، دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات تهران -1 دانشجوي كارشناسي ارشد مهندسي محيط زيست زيستگاهها و تنوع زيستي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات تهران -2

353 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

Tanacetum canecenseو Artemisia sieberi يهاگونه يمطالعه فنولوژ در منطقه كردان هشتگرد

3گانهي، حسن 2افرا ي، هاد1، علي احساني1قادر كريمي

دهيچك

مناسـب، يـي ت چرايرياهـان و مـد يح از گيصـح يمرتع جهت بهره بـردار يسائل مهم در اكولوژاز م يكي Tanacetumو Artemisia sieberi يدو گونـه مرتعـ ياتين مطالعه مراحل مختلف حياست. در ا يمطالعه فنولوژ

canecense ـ پا 10 ياهيـ گهـاي ك از گونـه يقرار گرفت. از هر يت كردان شهرستان هشتگرد مورد بررسيدر سا ه يـ هـر پا ياه بـرا يو ارتفاع گ يانتخاب و اطالعات مربوط به مراحل فنولوژ روزه در مرحلـه 15 يه در مقـاطع زمـان ي

شامل درجه حـرارت يد. آمار هواشناسيثبت گرد ياژهيو در فرم و يريگ، اندازهيشيروزه در مرحله زا 7و يشيرودست آمـده ان اطالعات بهيه شده و در پايته يستگاه هواشناسين ايكتريماهانه از نزد يزان بارندگيمتوسط ماهانه و م

نسبت به گونه Artemisia sieberiگونه يج نشان داد مراحل فنولوژيم شد. نتايتنظ يو در قالب جداول يجمع بندبهشـت ياردمـه اول ياز ن Artemisia sieberiگونه يشيدهد. مرحله رو مي ر رخياختالف بوده و با تأخ يگر دارايد

ور و يل شـهر يـ ب در اواياه به ترتيو خشك شدن گ يرفته و زمان بذرده يرماه به گلدهيمه دوم تيشروع شده، در نمـه دوم ين آغاز، از نياز اواسط فرورد Tanacetum canecenseگونه يشيكه رشد رويباشد، در حال مي اواسط آبان

افتد. مي ر اتفاقيب در اواخر مرداد و اواسط تيبه ترتو خشك شدن آن ياه به گل رفته و بذردهيبهشت گيارد

، كردان هشتگرد.Artemisia sieberi ،Tanacetum canecense، يفنولوژ :يديكل يهاواژه

عضو هيأت علمي موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور -1 دانشگاه آزاد اسالمي، واحد قائمشهر، باشگاه پژوهشگران جوان، قائمشهر، ايران -2 دانشگاه آزاد اسالمي، واحد اردستان، باشگاه پژوهشگران جوان، اردستان، ايران -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 354

در مراتع شرق سمنان Seidlitzia rosmarinusگونة ييايع جغرافين توزييتع يبا استفاده از مدل شبكه عصب

2، حسين آذرنيوند2دعلي زارع چاهوكي، محم1ليال خالصي اهوازي

دهيچك

مخصـوص يهاهستند كه از روش يديجد يپردازش اطالعات ي) ساختارهاANN( يمصنوع يشبكه عصبـ ة نقشـة توز ين مطالعه، تهيكنند. هدف از ايك استفاده ميولوژيب يعصب يهاشبكه Seidlitziaگونـة ييايـ ع جغرافي

rosmarinus از بـرداري نمونـه منظور براينياست. بد يان با استفاده از مدل شبكه عصبشرق سمن در مراتع شمال

متر 50فواصل با پالت 15ترانسكت هر در مستقر شده و متري 750 ترانسكت 3 تيپ رويشي هر گياهي، در پوشش

در خـاك زا بردارينمونه عوامل محيطي، و گياهي پوشش تغييرات به توجه با تيپ رويشي هر شد. در در نظر گرفتهعمـق دو از موجـود، گياهـان نوع و منطقه در افقها تفكيك مرز به توجه با خاك از برداري شد. نمونه پروفيل انجام 6

ـ (ته اطالعـاتي هـاي اليـه كـردن وارد باشد. انجام متريسانت 20-80و 20-0 و +GSافـزار ط نـرم يشـده در محـ هيArcMap (در نرم افزار آماري ناليزهايآ اعمال با و يشبكه عصب مناسب مدل درMATLAB، ايـن پـراكنش نقشه

پـس الگوريتم و 7-10-1 ساختار با يه ايسه ال پرسپترون شده طراحي شبكه كه دهدمي نشان ه شد. نتايجيته گونه

زان تطـابق يماست. خروجي اليه در نرون يك و مياني اليه در نرون ده ورودي، اليه در نرون هفت داراي خطا انتشاربـود يار خـوب يانگر تطـابق بسـ يبب كاپا محاسبه شد كه يز با استفاده از ضرين ينيت زميه شده با نقشة واقعينقشة ته

). 72/0ب كاپا برابر با ي(ضر

ب كاپا.ي، ضرينيت زميخطا، نقشة واقع انتشار پس ، الگوريتميمصنوع يشبكه عصب كليدي: يهاواژه

انشگاه تهراندانش آموخته كارشناسي ارشد دانشكده منابع طبيعي د -1 دانشيار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2

355 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

ش مراتع با تعداد دام موجود و بهره برداران يت و گرايت، ظرفيارتباط وضع يبررس : شهرستان زنجان )ي(مطالعه مورد يمرتعدار يدر طرحها

3ين روحاني، حس2ينيدحسن حسي، س1سالم پور يكبر

دهيچك

، يوانيـ ن حيژه پروتئيبه و ينيم به منابع پروتئيل عظين خياز روز افزون ايت بشر و نيش جمعيروند رو به افزاد، يـ ش توليتـوان جهـت افـزا ير نموده است. هرچند مـ يشتر اجتناب ناپذيد بيتول يمناسب را برا يبردهااتخاذ راه

ت مراتع در حـال يز استفاده فراتر از ظرفيل محدود بودن منابع و نيرا مطرح نمود اما به دل يش تعداد واحد داميافزا يطـور تصـادف كه به يطرح مرتعدار 60با مطالعه ن مطالعه تالش شد تا يباشد. در اينم يين راهكار عقاليحاضر، ا

ت، يداران طـرح بـر وضـع شهرستان زنجان انتخاب شد، اثرات سطح مرتع و تعداد بهـره يمرتعدار ين طرحهاياز بـ يج نشان مـ يشود. نتا يبررس SPSSافزار ش مراتع شهرستان با استفاده از نرميت و گرايظرف يدهـد كـه رابطـه معن ش مراتع وجود دارد.يت و گرايت، ظرفيطح مرتع و تعداد بهره برداران با وضعش سين افزايب يدار

ت، مرتع، زنجان.يدام، وضع :يديكل يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد اقتصاد كشاورزي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد كرج -1 دانشجوي كارشناسي ارشد جنگل، دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات تهران -2 يزداريكارشناس جنگل و مرتع، اداره كل منابع طبيعي و آبخ -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 356

هاي استان چهارمحال و بختياري مطالعه جامع آتش سوزي در مراتع و جنگل (علل و عوامل، تأثير آتش بر پوشش گياهي، حيوانات و خاك)

، 3، مرضيه جليل پور2رباني، شجاع ق1پژمان طهماسبي 5يدري، جالل ح4يدري، عباس ح4يرحمان توكل

چكيده

شـود و هـدف در ايران از آتش سوزي به عنوان يك عامل مخـرب پوشـش و تنـوع گيـاهي نـام بـرده مـي ست كه مطالعه جامعي كه به بررسـي سازمانهاي مرتبط با منابع طبيعي جلوگيري از آتش سوزي است. اين در حالي

سوزي بر پوشش گياهي (توالي، تركيب و تنـوع گيـاهي) و سوزي و تأثيرات آتشزمان علل و عوامل ايجاد آتشهم، بيولوژيك و هيدروفيزيكي خاك در كشور پرداخته باشـد وجـود نـدارد و بـر ايـن اسـاس، يخصوصيات شيمياي

اين اساس، نتايج حاصل از مطالعـه گيرد. بر سوزي بدون مبناي علمي صورت ميقضاوت در ارتباط با تأثيرات آتشرد. اين مطالعـه جـامع در يگجامع آتش سوزي در جنگلها و مراتع استان چهارمحال و بختياري مورد بحث قرار مي

برگيرنده چندين مطالعه جداگانه در ارتباط با تأثير آتش سوزي بر هر كدام از موارد ذكـر شـده در باالسـت. نتـايج علل و عوامل آتش سوزي شامل ميزان تراكم پوشش گياهي، سـرعت بـاد، دمـا، تـراكم كلي نشان داد كه مهمترين

جمعيتي، فاصله از مراكز اطفاء حريق و فاصله از مسيرهاي گردشگري است. همچنين در مطالعه تأثير آتش سـوزي خـود بر پوشش گياهي مشخص شد كه بعد از يك دوره كوتاه، تركيب و تنوع پوشـش گيـاهي بـه شـرايط اوليـه

زار شده و اين موضع باعث افزايش انتخاب دام و عملكـرد بازگشته و آتش منجر به جايگزيني علفزار به جاي بوتهاي در پويايي جامعه گيـاهي يك روند چرخه ،سير جايگزيني ناشي از تكرار آتش و چراي حيواناتآن شده است.

اشـباع، آبـي اد كه آتش موجـب كـاهش هـدايت اثر آتش بر خصوصيات هيدروفيزيكي خاك نشان د .نشان دادرا ب جذب شده و در نتيجه موجب افزايش رواناب شـده اسـت. اگرچـه آتـش يعكس طول درشت مويينگي و ضر

باعث افزايش انتخاب دام و عملكرد آن شده و در شرايط شدت چراي سبك، تأثيرات مثبت آن نمايـان شـد ولـي هـا بـا مـديريت دام و ي تنها بايد در چارچوب مديريت كلي مراتع و جنگلاستفاده از آن به عنوان يك ابزار مديريت

مديريت انسان صورت گيرد.

اشباع، عكـس آبي اطفاء حريق، تركيب و تنوع گياهي، خصوصيات هيدروفيزيكي خاك، هدايت كليدي: يهاواژه ب جذب. يطول درشت مويينگي، ضر

استاديار اكولوژي مرتع دانشكده منابع طبيعي و علوم زمين دانشگاه شهركرد -1 استاديار خاكشناسي دانشكده كشاورزي دانشگاه شهركرد -2 كارشناس ارشد مديريت بحران استان چهارمحال و بختياري -3 گاه شهركرددانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي و علوم زمين دانش -4 دانشجوي كارشناسي ارشد خاكشناسي دانشگاه شهركرد -5

357 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

ر نسبت كربن به نيتروژن خاك برداري ب هاي مختلف بهره بررسي اثرات روش چمنزارهاي كوهستاني

1موسي اكبرلو

چكيده

ـ وبهدر نواحي شمال غربي كشور اًايران عمدت كوهستانيچمنزارهاي هـا و در منـاطق مرتفـع، كـف دره ژهيشـت ماننـد چـراي مسـتقيم، درو و بردا در اين چمنزارها رايجهاي شيوهعمال رند. اسارها پراكنش دااطراف چشمه

بـرداري بـر هاي بهره خصوصيات خاك چمنزارهاي مذكور اثر دارند. هدف اين تحقيق بررسي اثرات شيوه علوفه بربـرداري و درصـد باشد. چمنزارهاي منطقه چالدران با توجـه بـه نحـوه بهـره يخاك چمنزارهاي فوق م C/Nروي

طـور طريـق حفـر سـه پروفيـل خـاك بـه هاي خاك از واحد مطالعاتي تقسيم گرديدند. ويژگي 9رطوبت خاك به نسبت كربن به نيتـروژن، فاكتورهاي فيزيكي و شيميايي خاك از جمله تصادفي در هر واحد مطالعاتي تعيين گرديد.

مقايسـه اثـرات بـراي برداري شده و براي تجزيه و تحليل به آزمايشگاه ارسال شـد. هاي حفر شده نمونه از پروفيلخاك از مدل رگرسيون چند متغيره استفاده شـد. نتـايج حاصـل از تجزيـه و C/Nاري بر برد هاي متفاوت بهره شيوه

ـ C/Nهاي خاك نشان داد كه ميزان تحليل نمونه درصـد در نوسـان 74/13تـا 44/7ن يخاك چمنزارهاي منطقـه بمتـرين درصد) و ك 74/13چرا تحت رطوبت زياد ( -در چمنزارهاي تحت كاربري درو C/Nاست. بيشترين ميزان

دهد كـه اخـتالف درصد) مشاهده شد. همچنين نتايج نشان مي 44/7چرا در سطح رطوبتي كم ( -آن در واحد دروهاي آمـاري مشـاهده برداري وجود دارد. با بررسي هاي متفاوت بهره در شيوه C/Nزان يبين م )>01/0pداري ( معني

و عوامل خاك، بين شيوه چرا با دو شيوه ديگـر (درو و برداري هاي بهره گرديد كه بيشترين اختالف در اعمال شيوهباشـد، امـا بـين يچرا) بوده و مهمترين عوامل تأثيرگذار، رطوبت اليه فوقاني و نسبت كربن به ازت خاك مـ -درو

اي در ارتباط با نسبت كربن به نيتروژن مشاهده نشد. چرا، اختالف قابل مالحظه -برداري درو و درو هاي بهره شيوه برداري، درو، رطوبت خاك، نسبت كربن به نيتروژن. كوهستاني، بهرهچمنزارهاي هاي كليدي: اژهو

داري، دانشكده مرتع و آبخيزداري دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان استاديار گروه مرتع -1

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 358

رحوزه آرتون)ياهان موجود در حوزه طالقان (زيگ يان تنوع گونهييتع

2وندين آذرني، حس2يزارع چاهوك ي، محمد عل1فرزانه خجسته دهيچك

ياهيـ گ يهـا و تنوع گونـه يشيرو يهايژگير ويم تحت تأثيقطور مستبه يمرتع يهاستمياي اكوستنوع گونهن يهـا را تضـم ستمين اكوسيا يداريهمواره پا يعنوان سپر حفاظت ، بهياصل ييره غذايآن قرار دارد كه عالوه بر زنج

-هيتوصـ ستمياكوس ييايد بر پويكرد و با تأك يط بررسيها را در محع گونهيتوان توزيتنوع م يريگد. با اندازهينمايمـ يبه صورت تصادف يمترمربع 1×1 يهان مطالعه با استفاده از پالتيمناسب ارائه نمود. در ا يتيريمد يها ي، فراوان

ـ نـر در ت يو -شـانون ياتنوع گونه ن اطالعات، شاخصيها در واحد سطح ثبت شده و با استفاده از اگونه يهـا پي Astragalus وAgropyron trichophorum ، Stipa barbata ، Psatyrostachys fragileن منطقه شامل يا ياهيگ

effusus پ يـ رحـوزه، در ت ين زيمورد مطالعه در ا يهاپيزان تنوع در تين ميشتريج نشان داد بيمحاسبه شد. نتاSt.

barbata پ يزان تنوع، در تين ميو كمتر 6/3با مقدار Ag. trichophorum باشد. يم 09/2با مقدار

رحوزه آرتون.ينر، زيو -، شانونياهيپ گي، تياتنوع گونه :يديكل يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -1 كوهستاني دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهراندانشيار گروه احياء مناطق خشك و -2

359 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

Festuca ovinaپراكنش گونه ين الگوييتع يجان غربيباغ استان آذربادر مراتع منطقه قره

3، احمد احمدي2، حسين آذرنيوند2يچاهوكزارع ي، محمدعل1يه مشغوليمهد

دهيچك

ين الگـو يـي باغ بـه منظـور تع واقع در منطقه قره يشگاه مرتعير دو رود يافاصله يهان مطالعه شاخصيدر ابـه يبـردار مورد استفاده قرار گرفت. در ناحية معرف هر رويشـگاه، نمونـه Festuca ovina يپراكنش گونه مرتع

پـالت بـا 15انجام شد و در امتـداد هـر ترانسـكت يمتر 100ترانسكت 4ك در طول يستماتيس -يروش تصادفن صورت بود كه بعد يانتخاب شد. روش كار بد يقرار داده و مركز پالتها به عنوان نقاط تصادف يتصادف يهالهفاص

ه و فاصـله نقطـة ين همسـا يكترياه مذكور تا نزدياه، فاصله گين گيكتري، فاصله آن تا نزدياز انتخاب هر نقطه تصادف يا فاصـله يهـا بدسـت آمـده، شـاخص يها استفاده از دادهشد. با يريگ ك به آن اندازهياه نزدين گيتا دوم يتصادف

93/31، 1شـگاه يهـا در رو هيد. فاصله متوسط پايپراكنش (ابرهارت، هاپكينز و هولگيت) محاسبه گرد ين الگوييتعـ دار بـودن الگـو ن ياسكوئر، معن يدست آمد. با استفاده از آزمون كامتر بهيسانت 35/24، 2شگاه يمتر و در رويسانت زي

شگاه مورد مطالعـه از نـوع يدر هر دو رو Festuca ovina قرار گرفت. نتايج نشان داد كه توزيع گونه يمورد بررس كنواخت است. ي

. Festuca ovinaباغ، ، مراتع قرهيافاصله يهاپراكنش، شاخص يالگو :يديكل يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه تهران -1 تهران دانشگاه طبيعي، منابع دانشكده دانشيار -2 عضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان آذربايجان غربي -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 360

و يااهان بوتهياز گ يخبر يدرولوژيت آن در مطالعات اكوهيش و اهميزان ربايم يبررس ز مراتع گنبد واقع در استان همدان)ي: حوزه آبخيبرگ (مطالعه موردپهن

3يليطو يعل ،2يسارو يمحسن محسن، 1يكالهچ نينسر

دهيچك

زان هـدررفت بـارش توسـط يا مي يش تاجي، ربايدرولوژيط اكوهيرگذار بر شرايتأث ين اجزاياز مهمتر يكيمه خشك، مـانع اضـافه شـدن يزان بارش مؤثر كاسته و در مناطق خشك و نيش از ميبااست. ر ياهيتاج پوشش گ

ن يـ د. در ايآيمراتع به حساب م يت منابع آبيريمهم در مد يش، عامليزان ربايم يسازيگردد. كميرطوبت خاك مش در آنهـا يان ربـا زي، ميو پهن برگ انتخاب و با روش وزن ياهان بوته اياز گ ي، برخيشيمطالعه، براساس فرم رو

ـ Minitabل بـه نـرم افـزار يـ ه و تحليـ موجود جهـت تجز هاي محاسبه شد. داده ل يـ ه و تحليـ شـده و تجز يمعرفهـا ن دادهيقرار گرفت. همچن ياهان مورد بررسيگ يو مورفولوژ يطيان عوامل محيم يو روابط همبستگ يونيرگرسب ين ضـرا يبـاالتر يره بـر مبنـا يمعـادالت چنـدمتغ ز شـده و يآنـال backwardو مـدل stepwiseق آزمـون ياز طر

اهان (سـطح تـاج پوشـش، حجـم يك گيات مورفولوژيدار خصوصير معنيانگر تأثيج بيبه دست آمد. نتا يهمبستگـ ر ايكـه تـأث ياش بود به گونـه يزان ربايقه) بر مياه از ياه و ارتفاع متوسط گياه، قطر بزرگ و كوچك گيگ ن عوامـل يـ اهـان مـورد مطالعـه براسـاس سـاختار مورفولوژ يباشد. گيم يك حوزه مطالعاتيوگرافيزيف يهايژگيشتر از ويب ك، ي

ـ بر م يريافت نموده و بدون آن كه تأثير دريب زياز بارش را به ترت يدرصد زان رطوبـت خـاك داشـته باشـند بـه يدرصـد)، 939/0درصـد)، چوبـك ( 348/0درصد)، ورك ( 322/0اه كزل (يك بازگشت دادند: گيدرولوژيچرخه ه

52/2رحسـن ( يدرصـد)، كـاله م 85/1درصد)، گون با حجم بزرگ ( 476/1ان (يبدرصد)، تلخه 092/1گل ماهور ( درصد). 42/4درصد)، گون با حجم كوچك (

.يمرتع يهاستمي، اكوسيدرولوژياهان، اكوهيگ يش تاجيربا :يديكل يهاواژه

واحد همدان يمدرس دانشگاه آزاد اسالم -1 يعيد دانشگاه تهران ، دانشكده منابع طباستا -2 يعيدانشگاه تهران ، دانشكده منابع طب اريدانش -3

361 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

يهابا استفاده از روش حلقه يمرتع ياهستميخاك در اكوس يريزان نفوذپذيم يبررس ز مراتع گنبد واقع در استان همدان)ي: حوزه آبخيك (مطالعه مورديمنفرد هار

3يليطو يعل ،2يسارو يمحسن محسن، 1يكالهچ نينسر

دهيچك

ـ مراتـع، م يدرولوژيـ ط اكوهيرگذار بـر شـرا يتأث ين اجزاياز مهمتر يكي باشـد. يخـاك مـ يريزان نفوذپـذ يت منـابع يريو مد يدرولوژيط اكوهيمثبت در شرا يمه خشك به عنوان عامليخاك در مناطق خشك و ن يرينفوذپذ

ماننـد يج نفوذسـنج يرا ي، امكان استفاده از روشهايد حاكم بر مراتع كوهستانيشد يد. توپوگرافيآيآب به شمار مق و يـ ن حال دقيد و در عيجد ياز روشها سازد. لذا استفادهين را در عمل با مشكل روبرو ميزوج و سنگ يهاحلقه

ـ ) اسـت. تجز 2005ك و همكـاران ( يـ هر يشنهادين روشها، روش پياست. از جمله ا يساده در مراتع ضرور ه و يب در يانگر آن اسـت كـه جهـت شـ يج بيرو انجام شد. نتاون گام به گام و حذف پسيها با روش رگرسل دادهيتحل

مـه يرات نفـوذ در حالـت ن ييدارد. در حوزه نمونه، دامنه تغ يريزان نفوذپذيمبا يمنف يحالت اشباع خاك، همبستگو بـه طـور 6/22تـا 31/3متر در ساعت و در حالت اشـباع از يليم 31/25و به طور متوسط 07/36تا 11اشباع از و متوسـط 55ا ت 8/23مه اشباع از يرات در حالت نييمتر در ساعت است. در حوزه شاهد دامنه تغيليم 09/9متوسط

متر در ساعت يليم 44/10طور متوسط ر و بهيمتغ 79/15تا 06/3متر بر ساعت و در حالت اشباع از يليم 95/34نفوذ كنـد يدا ميمه اشباع پيفصل و خارج فصل كه خاك حالت ن يدر ابتدا يرگبار ياست. حوزه شاهد در برابر بارشها

شتر ين حوزه بيزان بارش مؤثر در اينسبت به بارش دارد و م يدتريمفد، رفتار يو شد يفصل يز در زمان بارشهايو ن باشد. ياز نمونه م

.يمرتعهاي ستمي، اكوسيدرولوژيمنفرد، اكوه ينفوذسنج يهاخاك، حلقه يرينفوذپذ :يديكل يهاواژه

واحد همدان يمدرس دانشگاه آزاد اسالم -1 يعياستاد دانشگاه تهران ، دانشكده منابع طب -2 يعيدانشگاه تهران ، دانشكده منابع طب اريدانش -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 362

و رهاشده در مراتع ي، زراعيمرتع ين اراضيمتقابل ب يريپذمهاجرت و گونه يبررس گنبد) ي: حوزه زوجي(مطالعه مورد يكوهستان

6ني، فاطمه پورحس5يه گنجي، سم4يه دارابي، سم3يدشتين ماهي، ام2يه صالحي، مهد1يار فتاحيبخت

دهيچك

مزار عالوه بر محدود كردن سطح مراتـع، ناپايـداري و تخريـب اكوسيسـتمهاي مرتعـي و يل مراتع به ديتبدپـذيري سـه ن تحقيق اثرات اين تغيير كاربري بر روي تركيب، تنوع و گونـه مجاور را نيز به دنبال دارد. در اي يزراع

اكوسيستم مرتعي، اراضي رها شده و زراعي در حوزه زوجي گنبد در اسـتان همـدان مـورد بررسـي قـرار گرفـت. بـه روش يمترمربعـ 5/2هاي مختلف با استفاده از پـالت عوامل درصد پوشش، فرم رويشي، حضور و تراكم گونه

گيري شد. جهت بررسي اثـر واينر و فرم حياتي به روش رانكاير اندازه -ستماتيك تصادفي، تنوع به روش شانونسيطرفه و آزمون دانكن استفاده شد. نتـايج گيري شده، از آناليز واريانس يكتغيير كاربري اراضي بر روي عوامل اندازه

هـاي صرفاً در اكوسيسـتم مرتعـي وجـود دارنـد و گونـه ايهاي غالب هاي خوشخوراك و بوتهنشان داد كه گرامينهدر يريپـذ داري نشـان دادنـد. گونـه در اراضي رهاشده و زراعي افزايش معنـي مهاجم، غير خوشخوراك و يكساله

در مراتـع ياگونـه يدرصد بوده است. تنوع و غنـا 7/46و 5/49، 6/33ب يبه ترت ي، رهاشده و زراعيمرتع ياراضها نيز از كامفيـت رها شده و زراعي بوده و هر سه با هم اختالف معني دار داشتند. فرم حياتي گونه شتر از اراضييب

كريپتوفيت در مراتع به كريپتوفيت و تروفيت در اراضي رها شده و زراعي تغيير پيـدا كـرد. بـر اسـاس ايـن يو همن در مـديريت يشـود. بنـابرا يي مرتعـي مـ اي موجب ناپايداري اكوسيستمهانتايج، زراعت با تغيير در تركيب گونه

اي كاسته شود.هاي پايداري اكوسيستم به دليل تغيير تركيب گونهعلمي و اقتصادي مراتع بايد از تأثيرپذيري مؤلفه

گنبد. ي، حوزه زوجيرهاشده و زراع ي، اراضيمرتع ي، اراضيريگونه پذ دي:يهاي كلواژه

انشگاه ماليرعضو هيأت علمي گروه مرتع و آبخيزداري د -1 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه تهران -2 زنده ياد ماهيدشتي، دانشجوي سابق كارشناسي مرتع و آبخيزداري دانشگاه مالير -3 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه زابل -4 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشگاه گنبد -5 طبيعي استان همدانكارشناس اداره كل منابع -6

363 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

يمرتع ياهيگ يهاگونهخاك بر تنوع يهايژگير ويتأث يبررس : مراتع سارال استان كردستان)ي(مطالعه مورد

، 2وندين آذرني، حس2يزارع چاهوك ي، محمد عل1نژاد يبهرام قل

4ي، اصغر فرج اله1يدي، حامد جن3ييحسن پور بابا دهيچك

سـارال در اسـتان از مراتع ياهان در بخشيگ يخاك مؤثر بر تنوع و غنا يهايژگين وييق با هدف تعين تحقياموجـود بـر ياهيـ گهاي پيهكتار انتخاب شده و ت 5000به وسعت يان منظور منطقهيكردستان انجام گرفت. به ا

و بـه روش يمتر 300ترانسكت 5در طول يد. نمونه بردارين گردييغالب تع يهااساس درصد تاج پوشش گونهب با يانجام گرفت. تعداد و ابعاد پالتها به ترت ياهيگ يهاپيها و در داخل تر ترانسكتيك در مسيستماتيس -يتصادف

يهـا ها انجام شد. تنوع گونهتمام گونه يز براين يو حداقل سطح به دست آمد. محاسبه تراكم و فراوان يروش آمارـ ن ياگونـه يمحاسبه شد. غنا N1ل يو ه N2ل يمپسون، هينر، سيمختلف شانون وا يبه روشها ياهيگ ز بـه روش ي

ه محاسبات مربوط به تنـوع و غنـا در يمحاسبه شد. كل يسازقيف و رقيها، روش بوت استرپ، جكنارش گونهشماخـاك (عمـق، يكـ يزيف يهـا يژگيخـاك مشـتمل بـر و يانجام گرفـت. پارامترهـا يكال متدولوژينرم افزار اكولوژ

ته، گـچ، آهـك، يدي، اسـ يكـ يت الكترياز جملـه هـدا ييايميش يلت و رس) و پارامترهايزه، درصد شن، سيسنگرز يبـا آنـال ياهين عوامل مؤثر بر پوشش گيين شد. محاسبات مربوط به تعييز تعيكربنات و ازت نيم، كربنات، بيكلس

مختلـف خـاك، عمـق خـاك، يهايژگيان ويره نشان داد كه در ميز چندمتغيج آناليانجام گرفت. نتا ياصل يهامؤلفهـ ن يج آزمون تيبوده و نتا ياهيوامل كنترل پوشش گزه، درصد ازت و درصد شن از عيسنگر از آن اسـت يز حـاك ي

يو در بـرآورد غنـا N2ل يـ مپسـون و ه يس ي، شاخصـها ياگونه يمختلف برآورد تنوع و غنا ين روشهايكه در بـ با روش شـاهد (شـمارش گونـه) نـدارد. ا يداري، روش بوت استرپ تفاوت معنياگونه حـاً بـر يجـه تلو ين نتي

كند.يد ميمؤثر خاك تأك يهايژگير ويبا تنوع تحت تأث ياگونه يغنا ييهمسو

.، استان كردستان، ساراليكنواختي ،غنا، عامل خاك، تنوع :يديكل يهاواژه

اعضاي هيأت علمي دانشگاه كردستان -1 اعضاي هيأت علمي دانشگاه تهران -2 عضو هيأت علمي دانشگاه گيالن -3 زدايي دانشگاه تهراندانش آموخته بيابان -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 364

يبوم يهاات خاك و گونهيبر خصوص Haloxylon persicumر گونه يتأث يبررس زيريشهرستان ن يابانيب يهادر عرصه

1نژاد يوسفي، افتخار 2نيالدن خواجهيالدمالد جي، س1درنا موصلو

دهيچك

يباشد كـه در قالـب علـم اكولـوژ يم ياز مباحث مهم علوم مرتعدار يكيط اطراف خود ياه با محيارتباط گده، امـا تـاكنون يـ ط انجـام گرد ين گونه تاغ بـر محـ ير اينه تأثيدر زم يكه مطالعات متعددنيگردد. با وجود ايان ميب

) از Haloxylon persicumده گرفته شده اسـت. گونـه زردتـاغ ( ياه ناديرات در فواصل مختلف از گيتأث نيا يبررس-ن مطالعـه، نمونـه يـ ط اطراف است. در ايبا مح يسازگار يتوان باال يدارا ،)Chenopodiaceaeتره (خانواده سلمه

سـاله، 20متر از تنه درختچه تاغ يسانت 150متر، يسانت 100متر، يسانت 50ت و در فواصل ياز خاك در سه سا يبردار-30متر و يسـانت 0-15ت شاهد و در دو عمـق يت در سايساله و در نها 20 يهان درختچهيخارج از اشكوب در ب

ـ از پوشش گ يبردارمتر انجام شد. نمونهيسانت 15 ـ يمتـر 5×5 يدر قالـب پالتهـا يبـه صـورت تصـادف ياهي ن يبت يته، هـدا يديدهـد اسـ يج نشـان مـ يت شاهد انجـام شـد. نتـا ين سايهمچن ها وراشكوب درختچهيها، زدرختچه

ـ ر تـاج پوشـش ا يخاك تحت تأث ييو مواد غذا يزان مواد آلي، ميكيالكتر سـه بـا منطقـه شـاهد و ين گونـه در مقا يـ دهـد. ا يرا نشـان مـ يشـتر يش بيافته و با كاهش فاصله از درخت، افزايش ين درختان، افزاين فواصل بيهمچن ن ي

ن يـ ر حضـور ا ير قرار گرفته اسـت. تـأث يشتر تحت تأثيب ير بوده و خاك سطحيرات در اعماق مختلف خاك متغيثتأكه استقرار زردتاغ باعث كاهش تراكم، قطر تـاج پوشـش يز قابل توجه است، به طوريراشكوب نياهان زيگونه بر گ

سه با منطقه شاهد شده است.يدر مقا يبوم يهاو ارتفاع گونه

طيمح -زيريشهرستان ن -Haloxylon persicum - خاك اتيخصوص :يديكلاي ه واژه

زدايي دانشگاه صنعتي اصفهاندانشجويان كارشناسي ارشد بيابان -1 صنعتي اصفهان استاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه -2

365 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

) Daphne mucronata(ك گونه خشگ ياكولوژ يهايژگياز و يبرخ يبررس دون شهريشهرستان فر يدر بخش زاگرس

1، درنا موصلو2، حسين بشري2، مصطفي تركش2، سيد حميد متين خواه1افتخار يوسفي نژاد

دهيچك

و برنامـه مـؤثر يه علمـ يدهد كه هر گونه توصيدر نقاط مختلف جهان نشان م يخيات تاريو تجربمطالعات آنها، تنها پس از شناخت كامـل مسـائل يط زندگياهان و جانوران و محياء، اصالح، توسعه و حفاظت از گياح يبرا

در ياز مطالعات اكولـوژ يمهم ، بخشياهيگ يهاگونه ياكولوژر است. آتيپذك آنها امكانياكولوژ يهايژگيو وـ باشـد. در ا يها مستميت اكوسيريمد يبرا يضرور يهايو از جمله بررس يعيعلوم منابع طب يهاشاخه ن مطالعـه ي

آن يپوشـان ق هـم يه و از طريمنطقه ته يوگرافيزيف ي، نقشه واحدها)GIS( ييايستم اطالعات جغرافيبا استفاده از س يها با اسـتفاده از دو روش آزمـون همبسـتگ د. سپس دادهين گردييتع يمطالعات يحدها، واياهيگ يبندپيبا نقشه ت

ـ مورد تجز يرسون و رج بنديپ يهـا يو بررسـ ييج حاصـل از مطالعـات صـحرا يل قـرار گرفتنـد. نتـا يـ ه و تحلي 50-75ب ي، شـ يو شمال شرق يشمال يهانشان داد كه گونه خشگ در جهت ياهيخاك و پوشش گ يشگاهيآزماكـم و ي، شـور 8تـا 5/7ته يديبا اسـ Clay loamبا بافت يا، خاكهايمتر از سطح در 3050تا 2300صد، ارتفاع در

م، درصـد كـربن يزيم و منيون كلسيم، مجموع غلظت يون سديش داشته و با غلظت يدرصد رو 75تا 50زه يسنگرن گونه در اواخر اسـفند جوانـه يز اين يوژدارد. از نظر فنول يداري، مقدار فسفر و درصد آهك خاك ارتباط معنيآلآن آغـاز يرمـاه بـذرده يند، از اواخر تينش مي ن آغاز شده و در خردادماه به گليآن از اواخر فرورد يزند، گلدهيم

كند.يل مهرماه خزان ميشده و از اوا

شهر.اكولوژي، رج بندي، فنولوژي، فريدون، آتDaphne mucronata كليدي: يهاواژه

زدايي دانشگاه صنعتي اصفهاندانشجويان كارشناسي ارشد بيابان -1 استاديار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه صنعتي اصفهان -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 366

كوير ميقان اراك يدر اراض يمقاوم به شور يهااز گونه يتعداد يسازگار يررسب

1، غالمرضا گودرزي2، ضياء آزدو2، علي فرمهيني1حميد رضا ميرداودي

چكيدهجـايگزين را كـه تطـابق يهـا و قليائيت، لزوم توجه به گونـه يوسعت نگران كننده اراضي تحت تأثير شور

ـ ين ييد باالينه از منابع، توليعد داشته و بتوانند عالوه بر استفاده بهبا اين شرايط نامسا يبيشتر ش از يز داشته باشـند، باين مراتـع بـه يسازد. مراتع تحت تأثير شوري خاك نيز از اين قاعده مستثني نبوده و اصالح واحيايش آشكار ميپ

-گيرد. گام اول در اين امر شناسـايي گونـه ها، بايد در اولويت قرار دليل شرايط خاص حاكم بر اين گونه اكوسيستم

كه ضمن اسقرار مناسب، استعداد رشـد باشد به طوريهاي بومي اين مناطق ميهاي گياهي مناسب با تأكيد بر گونهو توليد را تحت شرايط عرصه مورد نظر داشته باشند. لذا در اين تحقيق سازگاري چهار گونه گياهي در قالب طرح

قـرار ي) مورد بررسـ 1386-1389در چهار تكرار و در كوير ميقان اراك براي مدت سه سال ( بلوك كامل تصادفيرسـي، شـوري خـاك -ميليمتر، بافت خاك سنگين و از نوع لوم سـيلتي 327گرفت. متوسط ميزان بارندگي منطقه

هـاي گيـاهي شت گونهباشد. كيموس بر سانتيمتر و ارتفاع سطح آب زيرزميني بيش از سه متر مميلي 1/2-1/7بين متر از يكديگر در اواسط آبان ماه صورت گرفت. صفات مورد بررسي 5/2به روش كشت نهال گلداني و به فاصله

شامل ميزان استقرار، درصد پوشش گياهي، شادابي، توليد علوفه و ميزان خوشخوراكي گونه بود. نتايج نشان داد كـه مانند درصد پوشش گياهي، شادابي و توليـد يبوده و بين آنها از نظر عواملها از استقرار خوبي برخوردار تمام گونه

Atriplex canescens ،Halimionهـاي دار وجود دارد. متوسط درصد پوشـش گيـاهي گونـه علوفه اختالف معني

verrucifera،Camphorosma monspeliacum وAtriplex leucoclada و 39/2، 58/2، 32/3به ترتيب برابـر بـاديـده شـد. Halimion verruciferaگـرم در گيـاه 78/28ن ميزان توليد علوفه بـا مقـدار يشتريدرصد بود. ب 35/1

مشاهده گرديد. براي تعيين ميزان خوشخوراكي گياهـان مـورد Atriplex canescensبيشترين ميزان شادابي در گياه طالعه از باقيمانده علوفه در روش كافـه تريـا اسـتفاده هاي مورد ممطالعه، با توجه به محدوديت علوفه توليدي گونه

هاي مورد مطالعه وجود دارد بـه داري بين ميزان مصرف علوفه گونهن بخش نشان داد كه اختالف معنييشد. نتايج اــوري ــاه ط ــه گي ــدار Halimion verruciferaك ــا مق ــاه 720ب ــترين و گي ــرم در روز بيش Camphorosmaگ

monspeliacum گرم در روز كمتـرين ميـزان مصـرف علوفـه را دارا بودنـد. بـه طـور كلـي گيـاه 4/223ار با مقدHalimion verrucifera هاي مورد مطالعه از نظر توليد علوفه و ميـزان باشد، نسبت به ساير گونهكه بومي منطقه مي

شود. خوشخوراكي برتري نشان داد و لذا كشت اين گونه در منطقه توصيه مي

ـ كل يهـا واژه Atriplex canescens ،Halimion verrucifera ،Camphorosmaسـازگاري، مراتـع شـور، :يدي

monspeliacum ،Atriplex leucoclada.كوير ميقان، اراك ،

اعضاي هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مركزي. -1 .كزيكارشناسان ارشد مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مر -2

367 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

هاي زني و رشد اوليه گياهچه هاي جوانه ارزيابي اثر كاربرد تيمارهاي مختلف بر ويژگيZygophyllum eurypterum وZygophyllum eichwaldii

3يد عبادي، ام 2، مرتضي صابري1علي طويلي

چكيده

ـ جوانه ،يطيمح طيشرا با كياكولوژ يسازگار ليدل به يمرتع يهاگونه اغلب بذر يفيضـع و ناهماهنـگ يزنـ تحق است. شده شنهاديپ اهانيگ نيا در مطلوب يزنبه جوانه يابيجهت دست يمختلف يمارهايدارند. ت ق حاضـر بـه ي Zygophyllumو Zygophyllum eurypterum يهـا گونـه بـذور يزنجوانه مختلف بر يمارهايت اثر يابيرزمنظور ا

eichwaldii ـ بهبود جوانه يكار رفته براانجام گرفت. تيمارهاي به 98شـامل تيمـار اسـيد سـولفوريك غلـيظ يزنمـار بـذر بـا يسـاعت، ت 72مدت درصد به KNO3 (2/0قه، تيمار نيترات پتاسيم (يدق 10) به مدت H2SO4درصد (

قـه و يدق 10گراد بـه مـدت يدرجـه سـانت 90مار بذر با آب گـرم يساعت، ت 24به مدت ppm 250ك يبرليد جياسدر قيـ ن به منظور مقايسه، از آب مقطر به عنـوان شـاهد اسـتفاده شـد. تحق يدهي با كاغذ سمباده بود. همچن خراش

مارها از ين تيج به دست آمده نشان داد بيمار و چهار تكرار انجام شد. نتاتي قالب طرح آماري كامالً تصادفي با ششـ 1 يچه در سطح آمارچه و طول ساقهشهي، طول ريزننظر درصد و سرعت جوانه دار وجـود يدرصد تفـاوت معنب گـرم بـه دهي با كاغذ سمباده و آبذور در هر دو گونه در اثر اعمال تيمار خراش يزندارد. بيشترين درصد جوانه

دست آمد.

، تفتـان، Zygophyllum eichwaldii ،Zygophyllum eurypterumدهـي، زنـي، خـراش جوانـه كليدي: يهاواژه كاشان.

دانشيار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -1 داري دانشگاه تهران آموخته كارشناسي ارشد مرتع دانش -2 كارشناس منابع طبيعي استان فارس -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 368

بر تعداد پايه و تاج پوشش گونة دارويي كرفس كوهي و اقليمي كتاثير عوامل توپوگرافي)Kelussia odoratissima Mozaff. (كهگيلويه در منطقة

5 يعباس باقر، 4باراني حسين ،3منصور مصداقي ،2عادل سپهري ،1جهانتاب ارينداسف

چكيده

هـاي بـومي ايـران بـا يكـي از گونـه .Kelussia odoratissima Mozaffگونه كرفس كوهي بـا نـام علمـي رفس اي است. هدف اصلي اين تحقيق بررسي شرايط رويشـگاهي كـ كاربردهاي مختلف خوراكي، دارويي و علوفه

باشد. مساحت منطقه مورد مطالعـه مي كوهي و تعيين عوامل اكولوژيك مرتبط با پراكنش آن در منطقه مورد مطالعه توپوگرافي منطقـه تهيـه و بـه هاي اقليمي و شكل زمين، نقشهدست آوردن دادهباشد. براي بهيهكتار م 100حدود (مـدل رقـومي ارتفـاع)، نقشـه DEMد و بـا اسـتفاده از هاي اطالعات جغرافيايي) وارد گردي(سيستم GISمحيط

-د. به منظـور جمـع يهاي تبخير، دما و بارندگي منطقه تهيه گردارتفاع، شيب و جهت تهيه شد. به طور مشابه نقشه

در امتـداد يمترمربعـ 2×2پـالت 220ترانسـكت تصـادفي گرديـد و 6هاي صحرايي اقدام به اسـتقرار آوري دادهداشت شد. درصد پوشش تاجي و تعداد پايه كرفس كوهي به همـراه درصـد پوشـش و تعـداد پايـه ها برترانسكتنمونـه 6) ثبـت شـد. GPSهاي همراه در هر پالت برآورد گرديد. محل هر پالت توسط موقعيت نگار (ساير گونه

گرديـد. مقـادير خاك به طور تصادفي براي تعيين پارامترهاي خاك شامل كربن آلي، عمق و بافت خـاك برداشـت هاي تهيه شده استخراج و به همراه ساير اطالعات زميني بـه محـيط صـفحه گسـترده وارد متناظر هر پالت از نقشه

شد. آناليز رگرسيون ناپارامتري براي تعيين ارتباط بين پارامترهاي بيوفيزيكي كرفس كـوهي و پارامترهـاي محيطـي يه كرفس كوهي با شيب، جهت، ارتفاع، بارندگي ساليانه و تبخير بـه انجام شد. ارتباط بين درصد پوشش و تعداد پا

دار بود. نتايج نشان داد عامل ارتفاع در مقايسه با ساير عوامل محيطـي، درصد معني 5لحاظ آماري در سطح احتمال بر روي تعداد پايه و درصد پوشش كرفس كوهي دارد. يترر برجستهيتأث پراكنش، درصد پوشش، رويشگاه. كرفس كوهي،كليدي: يهاواژه

دانش آموخته كارشناسي ارشد مرتعداري، دانشكده منابع طبيعي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -1 رتعداري، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگاندانشيار گروه م -2 دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگانداري استاد گروه مرتع -3 دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان دارياستاديار گروه مرتع -4 داريمرتع دانشجوي دكتري -5

369 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

سبزكوهشده حفاظت منطقه در گياهي هايتيپ اكولوژيك تنوع نييتع دور از سنجش از استفاده با

2يميابراه اله ءعطا، 1يرحمان شهربانو

چكيده تنـوع .باشد مي آنهاي دو هر يا و ياهيگ يهاگونه بيترك يا ساختار يگوناگون حاصل ،متنوعي اهيگي هاپيت

ـ ا از. شـود يسـبب مـ راي جـانور ي هاگونه تنوع و ستمهاياكوسي داريپا ،ياهيگي هاپيتي مكان پراكنش رد رونيـ تحق نيا در. گردديمي ستيز تنوع از حفاظت براي تردقيق ريزيبرنامه موجب ،ياهيگي هاپيت شناخت تـالش قي

ـ بـه ا . رديـ گقرار ي بررسمورد ي اريبخت و محالچهار سبزكوه شده حفاظت منطقهي اهيگي پهايت پراكنشتا شده ن يـ ي) طبقات پوشش اراضIRS يهاستم سنجش از دور (دادهيمنظور ابتدا با استفاده از س درصـد 92ش از يبا دقـت ب

Rangeت دامنـه ( يل و مقـدار شـاخص محـدود يگـون تبـد يحاصله به پلـ يد. سپس نقشه رستريگرد ييشناسا

Restriction Indexـ و تنـوع ت ياز پراكندگ يبه عنوان شاخص ياهيگ يپهايك از تيده از مساحت هر ) با استفا -پي-يمـ ياهيـ گ يهاپيدهنده پراكنش مناسب تدست آمد كه نشانبه 82/0ن مقدار برابر با يمحاسبه شد. ا ياهيگ يها

ـ ) طبقات پوشـش گ Nearest Neighbour Ratioه (ين همسايكترين مقدار نسبت نزديباشد. همچن ـ بـه م ياهي زان يباشـد. يمـ ≥0.05Pن منطقـه در سـطح يـ طبقات پوشش ا يدار واحدهايانگر فاصله معنيمحاسبه شد كه نما 33/1الزم يتيريدگاه مـد ين از ديباشد. بنابرايمنطقه م يپوشش اراض ينسب يداريمناسب و پا يانگر پراكنش مكانيج بينتا

ش يمناسـب افـزا يتيريمات مديرت امكان با اتخاذ تصمتا حد امكان حفظ شده و در صو ين پراكنش مكانياست ا ابد. ي

، سبزكوه.ياهي، تنوع، سنجش از دور، طبقه بندي پوشش گياهيپوشش گ كليدي: يهاواژه

شهركرد دانشگاه يمرتعدار ارشد كارشناس -1 شهركرد دانشگاهي زداريآبخ و مرتع گروه ارياستاد -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 370

Medicago sativaزه و بهاره گونه ييپودر پا ير آللوپاتيتاث Agropyron desertorum يزنبر رشد و جوانه

3، هاله باغدار3يديمف يمرتض، 2يليطو ي، عل1ينيم حسيمر

دهيچك

اهـان ي. گباشديم ياهيگ يهار گونهيو رشد سا يزنجوانه يبر رو ياهان عالياثرات مضر گبه مفهوم يآللوپاترا فـراهم اهان مجـاور ين گيب ييايميك كشمكش شيجاد ينه ايكنند كه زميد مياز خود تول ياديز يهاتيسبز متابول

اب كـردن، يز و بهـار و آسـ ييدر پـا يونجه از مراتع شهرستان خويگونه يآورق ابتدا با جمعين تحقيد. در اينمايمـ ته يعـ يز از اداره شهرستان منابع طبين يابانيب يه شد و بذر علف گندميپودر آن ته ـ ه گردي د. سـپس بـا اسـتفاده از ي

هـا ه شد. در ادامه مخلوط پودريته ييتا5 يهاو شاهد با تكرار يگرم 18و 10، 7 يمارهايدست آمده، تبه يهاپودر 5/1عـدد در عمـق 10بـه تعـداد يابـان يب يعلـف گنـدم يهـا شده و بـذر ختهير يكيپالست يهابا خاك در گلدان

ـ ه واريها از آزمون تجزل دادهيه و تحليتجز يها كاشته شد. براگلدان يمتريسانت -دسـته ي) و بـرا ANOVAانس (ي

ه يـ ج حاصـل از تجز ياسـتفاده شـد. نتـا SASدانكن با استفاده از نـرم افـزار يون آمارها از آزمماريت نيانگيم يبند يهـا مـار يت ونجـه) و يزه ييپا يگرم 18و 10، 7 يها(پودر T1، T2، T3 يمارهاين تيها نشان داد كه بانس دادهيوارT4، T5، T6 ماريونجه) و تيبهاره يگرم 18و 10، 7 يها( پودر T7 يزنـ ن درصـد جوانـه يانگيـ (شاهد) از نظر م ،

ـ 1ن ارتفاع كل در سـطح يانگيشه و مين طول ريانگيم ن مطالعـه يـ ج ايدار وجـود دارد. نتـا يدرصـد اخـتالف معنشـود ين مواد كاسته مـ ير ايونجه وجود دارد كه با گذشت زمان از تأثياه يك در گيبات آللوپاتيمشخص كرد كه ترك

ـ رشد و جوانـه يبر بازدارندگ يشترير بيونجه، تأثيزه ييبا پودر پا سهيونجه در مقايكه پودر بهاره يطوربه گونـه يزنـ يبهـاره)، اثـر بازدارنـدگ يگرم 18ش مقدار پودر بهاره (پودر ين با افزايچندارد. هم يابانيب يگندمعلف يتـر شيب

مشاهده شد.

.Medicago sativa، Agropyron desertorum ،يآللوپات :يديكل يهاواژه

دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -1 دانشيار دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -2 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران -3

371 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

) .Peganum harmala Lاه اسپند (يگ يك عصاره آبيرات آللوپاتاث يك دو گونه گراس مرتعيات مرفولوژيو خصوص يزنبر جوانه

3شاهرخت ي، طاهره صادق2، محمد جنگجو1كبختيزهرا ن

دهيچك

اده ها نشـان د يشود. بررسيافت ميداً چرا شده به وفور يدر مراتع شد) .Peganum harmala Lاه اسپند (يگاه اسـپند ممكـن اسـت يشده از گترشح ييايميرو مواد شنياهان است. از اير گيبر سا ياثر آللوپات ياه داراين گيكه ا

ق بـا هـدف يـ ن تحقيـ اصالح مرتـع داشـته باشـد. ا هاي اهان كاشته شده در طرحيت گيبر موفق ياكنندهنيير تعيتاث يبذر و رشـد نهـال دو گونـه گـراس مرتعـ يزنات جوانهيصاه اسپند بر خصويگ يك عصاره آبياثر آللوپات يبررس

) انجـام شـد. .Agropyron elongatum Hبلنـد ( ي) و علـف گنـدم .Secale montanum Guss( يچـاودار كـوه درصد) و آب مقطر (شاهد) در چهـار 50و 25، 5، 1( اه اسپند در چهار غلظتيشامل عصاره گ يشيآزما يمارهايت

-ج بـه يل در نظر گرفته شد. بر اساس نتايصورت فاكتوربه مارهايب تيو ترك يش كامالً تصادفيتكرار بود. طرح آزما

ـ ، سرعت جوانهروبذ زنيجوانه درصد داركاهش معني باعث ندپاس گياه عصاره مختلف هايغلظت دست آمده، يزنـ آن بر جوانه يت منفش غلظت عصاره، اثرايچه هر دو گونه گراس شد و با افزاشهيچه و رو وزن خشك ساقه يزن

درصـد 25و 26زان يب به ميرا به ترت ياه چاودار و علف گندميگ يزن، درصد جوانهييشتر شد. عصاره اندام هوايبن سرعت يانگيدرصد شد. م 21و 23زان ياه به ميدو گ يزنشه باعث كاهش درصد جوانهيعصاره ر يكاهش داد، ول

ـ اه اسپند بـه ترت يشه گيو ر ييتحت عصاره اندام هوا يماه چاودار و علف گنديگ يزنجوانه بـذر در 2و 7/2ب يل يكه پوشش غالب آنها را اسـپند تشـك يچندساله در مراتع يانگر آن است كه كاشت بذر گراسهايج بيروز بود. نتا

نـه ير زمن دو گراس در منـاطق اسـپندزار، د يدهد ممكن است با مشكل مواجه شود و بهتر است قبل از كاشت ايماه اسـپند در يـ گ ياز سال كشت شوند كه اثـر آللوپـات يها در زماننكه گراسيا اياه اسپند اقدام شود يكاهش تراكم گ

ن حد باشد.يكمتر

.Secale montanum،Agropyron elongatum اسپند، آللوپاتي،كليدي: يهاواژه

دانشكده منابع طبيعي و محيط زيست، دانشگاه فردوسي مشهددانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري -1 استاديار دانشكده منابع طبيعي و محيط زيست، دانشگاه فردوسي مشهد -2 دانشجوي كارشناسي ارشد مرتعداري دانشكده منابع طبيعي و محيط زيست، دانشگاه فردوسي مشهد -3

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 372

) Medicago scoulata( ونجهي) بر بذر Atriplex lentiformisپلكس (يآتر يست سنجيز هيثانو يهاتيز متابوليو آنال

3ي، حامد روحان2يپور علمدار يم غالمعلي، ابراه1يمحمد آباد يمي، ندا ابراه1اصل يسمانه تراب

دهيچك

يق رهاسـاز يـ گـر از طر ياهـان د يگ ياه بـر رو يك گيم يرمستقيا غيم يمستق يبه اثرات مثبت و منف يآللوپاتـ ا تحرين اثرات ممكن است بازدارنده يشود. ايط اطراف آنها گفته ميه محب ييايميبات شيترك ك كننـده باشـند. در ي

ياه مرتعـ يمختلف گ ياندامها يدرصد) عصاره آب 75و 25مختلف (شاهد، يك غلظتهايل آللوپاتيق پتانسين تحقياـ جوانـه يها) بر مؤلفهAtriplex lentiformisپلكس (يآتر ) بـه Medicago scoulataه (كسـال يونجـه يو رشـد يزن

شـگاهي مـورد سـنجش قـرار يط آزمايبا سه تكرار در شـرا يل در قالب طرح كامل تصادفيش فاكتوريصورت آزما ياثـر بازدارنـدگ يدرصـد) دارا 75ن غلظـت ( يپلكس در بـاالتر يبـرگ آتـر يج نشان داد كه عصاره آبيگرفت. نتا

شـه و يدرصد) نسـبت بـه عصـاره ر 16/96( يااهچهيرشد گدرصد) و 31/99( يزندرصد جوانه يبر رو يشتريب-شـه يدرصد)، اثر بازدارنده بر طـول ر 25ن غلظت (يشه) در كمترياندامها (به جز ر يساقه بود. همچنين عصاره آب

يانـدامها يد در همه قسـمتها ين و ترپنوئيه مانند ساپونيثانو يهاتيداشتند. متابول يزنچه و درصد جوانهچه، ساقهـ نـون و فالونوئ يه آنتراكوئيثانو يهاتيكه متابوليورد مطالعه مشاهده شد، در حالم د در هـر سـه قسـمت انـدامها ي

آشكار نشد.

ـ رشـد و جوانـه هـاي سـاله، مؤلفـه كيـ ونجه يمختلف، يهاپلكس، غلظتيآتر يعصاره آب: يديكل يهاواژه ، يزن ه.يثانو يهاتيمتابول

كشاورزي و منابع طبيعيدانشجوي كارشناسي ارشد گروه منابع طبيعي، دانشكده -1 استاديارگروه توليدات گياهي، دانشكده علوم كشاورزي و منابع طبيعي، دانشگاه گنبد كاووس -2 استاديار گروه منابع طبيعي، دانشكده علوم كشاورزي و منابع طبيعي، دانشگاه گنبد كاووس -3

373 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

ران يشده شمال ا يپاكتراش ياز جنگل كوهستان يشه در بخيثانو يمطالعه توال (نوشهر، كجور)

2ي، طاهره ثابت پور لنگرود1م اكبرپوريمر

دهيچك

ز يـ زمان حال و ن يع گذشته، رخدادهاير وقايك توده به شدت تحت تاثيدر ياهيگهاي ب و تنوع گونهيتركشـده جنگـل و يپاكتراشهاي در بخش يند تواليفرا يقرار دارد. بررس يعيو طب يفركانس و شدت مداخالت انسان

ب عرصه، نمونـه يباشد. با توجه به ش مي ن مطالعهيپوشش از اهداف ا يايدر دوره اح ير در تنوع گونه اييتغ يالگو ييدو ترانسكت انجام گرفت جهت شناسـا يرو ياهيپ گيهر ت يمشخص پالت براهاي با اندازه يتصادف يبردار

ـ به واحد انحـراف مع -يروگشت گونه ا – يرسته بند يتنوع بتا، طول محورها يريازه گو اند يب گونه ايترك ار يش تنـوع بتـا بـا يج بدست آمـده افـزا ياستفاده شد. نتا DCAم ير مستقيان غيز گرادياز آنال يدر مراحل مختلف توال

ـ كند. يم تيحما يتوال يتوسعه واگرا يه را نشان داد كه از الگويثانو يشرفت مراحل تواليپ دار يمعنـ يك الگـو يدر يگونـه ا يمم غنـا يه مـاكز يان زمان حاصل شده است كه بـا فرضـ يدر طول گراد يگونه ا يشكل از غنا يزنگ

ـ يمربوط به چرا يتوال ييل عدم همگراياز دال يتوافق دارد. به نظر بخش قابل توجه يتوال يانيمراحل م ه يـ رو يبـ ن يعينداشته و چشم انداز طب يموجود استفاده اقتصاد ياهيست. پوشش گدر منطقه ا يزراعهاي يو كاربرها دام ز ي

گردد. مي اد آوريرا يعيح منابع طبيت صحيريگر ضرورت مديكند كه بار د مي ب شده را نموداريتخر يمنظره ا

واگرا ي، الگوDCAم ير مستقيان غيز گراديتا، اناليه، تنوع يثانو ي: تواليديكلهاي واژه

عضو هيات علمي دانشگاه ازاد اسالمي واحد چالوس -1 دانشگاه علوم و تحقيقات -ري علوم مرتعدانشجوي دكت -2

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 374

Brachiaria decumbensشه يرك يات مورفولوژيبر خصوصدام بلند مدت يچرار يتاث ع آن در خاكيتوز يو چگونگ

2انيميو محبوبه ابراه 1د آجورلويمج

دهيچك

ـ يرزميو ز ييهـوا ييات انـدامها يد خصوصـ ي، باياهان مرتعيدر مطالعات مربوط به آثار چرا بر گ اهـان يگ ينو دفـع فضـوالت بـر يماننـد چـرا، لگـدكوب ييتهـا يق فعالي. چون دامها از طرشوند يبه طور همزمان بررس يمرتع

يبـرا يفقـدان دانـش و مباحـث كـاف يگذارند. ول مي اثر ياهان مرتعيشه گيك و ساختار ريات مورفولوژيخصوص ين مطالعـه كمـ ينه است. هدف اين زميدر ا يت دامها مشكل اصليبه فعال ياهان مرتعيشه گيواكنش ر يساز يكم

ـ دام از طر يبه چرا Brachiaria decumbensشه يواكنش ر يساز ك يـ ات مورفولوژيخصوصـ يريـ ق انـدازه گ يمارهـا يانجام شـد. ت يدر كشور مالز ييك گراسلند استواين مطالعه در يع آن در خاك بود. ايتوز يشه و چگونگير

شه همراه بـا خـاك يرهاي . نمونهبا شدت متوسط در بلند مدت و عدم چرا بود يگاو به صورت تناوب يشامل چرامتر برداشت شدند. سپس هر نمونه بـه يسانت 30و 8ب يبه قطر و ارتفاع به ترت يبا استفاده از نمونه بردار استوانه ا

ات ياز خاك جدا شـدند. خصوصـ ها شهيم نمونه ها، ريده شد. با شستن مستقيبر يمتر يسانت 10 يسه قطعه مساو WinRhizo Rootشـه بـا اسـتفاده از دسـتگاه يشه و حجم ريشه، سطح ريشه، قطر ريك شامل طول ريمورفولوژ

Scanner شـه در يع ريـ ن شدند. نحـوه توز يخشك شده توزهاي شه، نمونهين وزن رييتع يشدند. برا يرياندازه گـ ز واريحاصـله بـا روش آنـال هـاي واحد حجم خاك با استفاده از روابط مربوطه محاسبه شـد. داده انـدازه انس بـا ي

ـ يشه، توزيج نشان داد كه اثر چرا بر طول ريل شدند. نتايه و تحليتجر يتكرار هاي يريگ ن يع آن در خاك و همچنشـتر از ي% ب13% كمتر و 17ب يشه در منطقه چرا شده به ترتي. اما طول و قطر ر(P > 0.05)دار نبود يشه معنيقطر ر

160و 133ب يـ سطح در منطقه چرا شده و چرا نشـده بـه ترت شه در واحديمنطقه بدون چرا بود. مجموع طول رع آنها درخاك در هر دو منطقه چـرا يتوز ين چگونگيو همچن شه و مساحت سطح آنيمتر در مترمربع بود. حجم ر

شتر از منطقه چرا نشده بود ي% ب 61شه در منطقه چراشده ين وزن ريانگيم .(P > 0.05)كسان بود يو عدم چرا (P < 0.05). لـوگرم در هكتـار بـود. بـه يك 221و 355ب يشه در منطقه چرا شده و عدم جرا به ترتيمجموع وزن ر

> P)افت يكاهش يدار يشه به طور معنيك ريمورفولوژهاي ه شاخصير كليش عمق خاك مقاديبا افزا يطور كل

ك يـ ات مورفولوژيبـر خصوصـ ير منفـ يبا شدت متوسط در بلند مدت تـاث يتناوب يج نشان داد كه چراي. نتا(0.05 ندارد. Brachiaria decumbensشه ير

شهيشه، وزن ريشه، حجم ريشه، سطح ريشه، قطر ري، طول ريتناوب يچرا :يديكلهاي واژه

استاديار گروه مرتع و آبخيزداري، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه زابل -1 ي آبخيزداري، دانشكده جنگلداري، دانشگاه پوترا، مالزيادانشجوي دكتر -2

375 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

ان چرا يدر طول گراد ياهيگهاي رات تعداد لكهييتغ يبررس نچه برون استان گلستانيا يايدر مراتع شور و قل

4، عبدالرضا بهرمند 3ين بارانيحس ،2ي، عادل سپهر 1ب)سيد علي حسيني (حبي

چكيده يخاصـ يالگـو ل دهنده، ازيتشكهاي در مناطق خشك، صرفنظر از نوع گونه ياهيگهاي لكه يع فراوانيتوز

ژه ي(بـو يطـ يمح يش فشـارها ياند كه در اثر افـزا قات نشان دادهيبرازش دارد. تحق يكند كه با مدل توان ي ميرويپ دايـ ل پيـ كوتاه شده م يمدل توان يفوق منحرف شده و به الگو ياز الگو ياهيگهاي لكه يع فراوانيچرا)، توز فشار

، ياهيگهاي لكه يع فراوانيستم از حالت تعادل است. مطالعه توزين انتقال، نشان دهنده خارج شدن اكوسيكند. ا ميت مراتع منـاطق يش وضعيگرا يبرا يار دهنده اتواند به عنوان عالمت هشد مي است كه يطياز فشار مح يشاخص

يدر سه محـدوده ياهيگهاي ن تعداد لكهيانگيرد. ميمورد استفاده قرار گ يابانيت بيمه خشك به وضعيخشك و نـ بدون چـرا بـا م ين و محدوده يكمتر 16/15ن يانگيد با ميشد يچرا يدهد، محدوده مي نشان ييچرا 24ن يانگي

ه يـ ج آزمـون تجز يمتر ترانسكت را، به خود اختصـاص داده اسـت. نتـا 50در طول ياهيگ ين تعداد لكه ايشتريبموجـود در سـه ياهيـ گهـاي ن تعـداد لكـه يانگيـ ن ميانگر آن است كه بيب ياهيگهاي رات تعداد لكهييانس تغيوار

ن تعداد يانگين،ميدهد ب مي نشان LSDن آزمون ي% درصد وجود دارد. همچن1دار در سطح يمحدوده، اختالف معن وجود دارد. يدار يد، ثابت و بدون چرا اختالف معنيشد يچرا يمحدوده ياهيگهاي لكه

نچه برون.يا، ايان چرا، استان گلستان، مراتع شور و قلي، گرادياهيگهاي لكه :يديكل يهاواژه

عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -1 ه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگانعضو هيات علمي دانشگا -2 عضو هيات علمي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -3 عضو هيات علمي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان -4

چكيده مقاالت پنجمين همايش ملي مرتع و مرتعداري ايران .................................................................... 376

هاي اكولوژيك گياهي با متغيرهاي محيطي رابطه بين گروه شمالي و شرقي سبالن در استان اردبيلي ها هاي شيبدر مانداب

*يفيجابرشر

5، علي اكبر ايماني4، عليرضا نفي نژاد3، شاكر قاسم او2يلي، عادل جل1 چكيده

هاي شمالي و شرقي سبالن و هاي شيبهاي اكولوژيك گياهي ماندابهدف از اين تحقيق، طبقه بندي گروههـاي شـمالي و شـرقي سـبالن بـا اسـتفاده از هـاي شـيب ابتدا مانداببررسي ارتباط آنها با متغيرهاي محيطي بود،

سـايت بـراي نمونـه 32) مورد شناسايي قرار گرفت، سپس Google Earthعمليات صحرايي و نرم افزار اينترنتي( تصـادفي انتخـاب -قطعه نمونه (رولـوه) بصـورت سيسـتماتيك 320ها در مجموع گيري تعيين و از داخل سايت

) و بـا كمـك Braun-Blanquet, 1964بالنكـه انجـام شـد ( -گياهي بر اسـاس روش بـراون لعه پوشششدند. مطاTWINSPAN گـروه -2گروه گياهان شور روي -1شد . نتايج نشان داد پنج گروه اصلي گياهي شامل: يرده بند

گـروه -5لگـوم) –گروه گياهان نيمه مرطوب (گراس -4گروه گياهان چمنزارهاي مرطوب -3گياهان تورب زار هاي گيـاهي از نظـر ارتفـاع از نشان داد كه بين گروه ك هستند. نتايج تجزيه آمارييو شناور قابل تفك يگياهان آبز

هـا اخـتالف معنـي ) و درصد ژئوفيـت OC)، درصد كربن آلي(pHته حاك(يديتاجي، اسسطح دريا، درصد پوششهـاي گيـاهي نشـان داد كـه عوامـل ) گروهDCAته بندي( % خطا وجود دارد، نتايج كلي رس 5و 1داري در سطح

هاي وابسـته)، شـكل زمـين، رطوبـت و و كاتيون EC ،pHهاي گياهي، خصوصيات خاك(اصلي درتفكيك گروه ارتفاع از سطح دريا بوده است.

.النهاي سبتنوع پوشش گياهي، مانداب اكولوژيك گياهي، متغيرهاي محيطي،هاي گروه :يديكل يهاواژه

عضو هيات علمي(مربي پژوهشي) مركزتحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان اردبيل. -1 ت جنگلها و مراتع ايران.استاد پژوهش موسسه تحقيقا -2 استاد پژوهش موسسه گياهشناسي آكادمي علوم جمهوري آذربايجان. -3 استاديار گروه زيست شناسي دانشكده علوم دانشگاه مازندران. -4 استاديارگروه گشاورزي دانشگاه اسالمي آزاد واحد اردبيل. -5

377 ....................................................................................................................... فصل پنجم: اكولوژي مرتع

يسوز آتش اثر در ياهيگ جامعه يفنولوژ در رييتغ ياريبخت و چهارمحال استان ياستپ مهين مراتع در

2يانيكه يطهماسب پژمان ،1يدريح عباس ،1انروديم يقاسم اكبر يعل

چكيده

اتيـ ح در آمـده وجود به راتييتغ از يبزرگ بخش جهان يعيطب يها عرصه در آمده وجود به يها يسوز آتشـ تغ و اهـان يگ يزنـدگ دوره طول در رييتغ موجب آتش. دهد يم اختصاص خود به را اهانيگ يكيمورفولـوژ راتيي

ـ ا. دهند يم پاسخ طيمح در شده جاديا راتييتغ به عامل نيا با متناسب اهانيگ و شود يم ها گونه جهـت مطالعـه ني يهـا بخـش در ياريبخت و چهارمحال ستانا كرسنك منطقه در اهان،يگ يفنولوژ يرو بر يسوز آتش اثرات يبررس اقـدام و انتخاب كنترل و شده سوزي آتش يها بخش منطقه هر در. است شده انجام 1389 سال در شده يسوز آتش

بـا مصادف فصل وسط گلدهي مصادف رويش، فصل اول گياه،شامل رويش مرحله سه در پوشش برداري نمونه به مرحلـه يانتهـا بـا مصـادف فصـل يانتهـا و ها گونه نشستن بذر به شروع و گلده ريد يها گونه از يتعداد يگلده

شـده نصـب متري 200 هاي ترانسكت طول در سيستماتيك شكل به كه هايي پالت در يده بذر و اهانيگ يفنولوژ اسـتفاده نشسـتن بـذر به درصد از يبعد مراحل در و يده گل درصد از يفنولوژ مراحل سهيمقا جهت. گرديد بود گلـدهي درصد متوسط از شاهد و آتش تيمارهاي بين شده برداري نمونه فنولوژيكي خصوصيات مقايسه براي .شد

يخطـ يو با روش مدل عمـوم SPSS. 17شده با استفاده از نرم افزار يآورجمعهاي داده .شد استفاده بذردهي وGeneral Linear Model (GLM) ـ طـور به يسوز شآت كه داد نشان جينتا ل شد.يه وتحليتجز مراحـل يدار يمعن

.اندازد يم جلو به را ساله چند و ساله كي يها گونه يده بذر و يده گل

.ي، گلدهي، آتش سوزيمه استپي، مرتع، نيكيمراحل فنولوژ :يديكل يهاواژه

شهركرد دانشگاه زمين علوم و طبيعي منابع دانشكده مرتعداري ارشد كارشناسي دانشجوي -1 .شهركرد دانشگاه زمين علوم و طبيعي منابع دانشكده مرتع اكولوژي استاديار -2

چکیده مقاالت پنجمین همایش ملی مرتع و مرتعداري ایران....................................................................378

گیري در خصوص ارائه مدل برآورد ظرفیت چراي کوتاه مدت ضوابط و معیارهاي تصمیم و بلند مدت مرتع

٢و حسین ارزانی ١)ترکان(جواد معتمدي

چکیده

کـه (تولیـد علوفـه . پیش شرط اجراي تعادل دام و مرتع، برآورد صحیح ظرفیت چرا در هر رویشگاه اسـت که در هر منطقـه (برداري مجاز ، حد بهره)شرایط محیطی منطقه و مراحل رشد استمتاثر از نوسانات آب و هوایی،

هـاي ، خوشـخوراکی کـالس )آب و هوایی تابعی از حساسیت خاك به فرسایش، وضعیت و گرایش مرتـع اسـت انـه ، نیاز انـرژي متابولیسـمی روز )که تابعی از ترکیب گیاهی مرتع و مرحله فنولوژیکی است(گیاهی، کیفیت علوفه

که تابع شرایط فیزیولوژیکی، وزن معادل واحد دامی، شرایط محیطـی و میـزان تحـرك دام (دام چرا کننده در مرتع ، تعـداد و سـهم )باشـد متفاوت مـی و جنبه اقتصادي هدف از دامداري ، بر حسب عالیق دامدارکه (، نوع دام )است

هزینـه معیشـت سـالیانه خـانوار در نگهـداري که پاسخگوي (حیات وحش از علوفه تولیدي مرتع، مساحت مرتع ، محـدوه عرفـی، خصوصـیات )تعداد دام مشخص و بیانگر توانایی مرتع در تامین نیاز غـذایی واحـد دامـی اسـت

که تابعی از تغییرات کمیت و کیفیت علوفه مرتع و میزان ذخایر هیـدرات کـربن و (فیزیکی مرتع و طول دوره چرا بنـابراین در . شوند، از عوامل موثر بر ظرفیت چرا بر شمرده می)ان بعد از چرا استطول دوره برگشت پذیري گیاه

طراحی مدل محاسبه ظرفیت چرا به منظور تعیین تعداد دام مناسب در یک منطقه، باید فاکتورهاي ذکر شـده مـورد طبیعـی اسـت . د نخواهد کـرد توجه قرار گیرد، در غیر اینصورت، مدل ارائه شده، تعداد دام را به مقدار واقعی برآور

که در هر منطقه آب و هوایی، یک یا تعدادي از موارد ذکر شده، بیشترین تاثیر را بر ظرفیت چرا داشته باشد کـه بـه بطور کلـی، فنـون .. منظور کاربرد مدل در دیگر مناطق آب و هوایی، الزم است به تغییرات آنها توجه بیشتري گردد

هـاي بکـار گرفتـه باشد و خـط مشـی اي مرتبط با مراتع، به طور فاحشی متفاوت میبررسی ظرفیت چرا بین نهادهگیري ساالنه تولید مراتع هم از لحاظ تعداد نمونه و هم از لحاظ روش، نحوه تعیین علوفـه شده در خصوص؛ اندازه

مرتعـی، لـزوم هاي مرتعی، تعیین کالس خوشـخوراکی گیاهـان برداري مجاز رویشگاهدر دسترس، تعیین حد بهرهتعدیل ظرفیت چرا بر اساس خصوصیات فیزیکی مرتع، برآورد مقدار نیاز روزانه واحد دامی چرا کننـده در مراتـع، ضوابط و معیارهاي تعیین استعداد و کاربري مرتع براي چراي دام و طراحی مدل مدیریت مرتع، یکسان و با ثبـات

. هاي عالقمند به نتیجۀ مدیریت، سـردرگمی ایجـاد کـرده اسـت گروه باشد و این مسئله درباره اعتبار فنون، بیننمیمعیارهـا و (هـایی تـرین مولفـه بنابراین الزم است براي هر منطقه رویشی با تصحیح خطاهاي مذکور و معرفی مهـم

که بطور مستقیم روي ظرفیت چرا اثر دارند، ظرفیت چراي کوتاه مدت و بلند مدت بـراي تعـادل دام و ) هاشاخص

استادیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه - 1 استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران - 2

چکیده مقاالت پنجمین همایش ملی مرتع و مرتعداري ایران....................................................................378

هـاي مختلـف و متعـددي هاي ظرفیت چرا، روشآنچه مسلم است؛ مشابه تعدد و تنوع در مولفه. مرتع تعیین گرددضـوابط و معیارهـاي ": گیرد، اما این سئواالت مطـرح اسـت کـه نیز براي محاسبه آن ارائه و مورد استفاده قرار می

بندي اراضی بـراي و بلند مدت مرتع و طبقهگیري در خصوص ارائه مدل برآورد ظرفیت چراي کوتاه مدت تصمیمتوان به تعـادل دام و با ارائه مدل برآورد ظرفیت چراي کوتاه مدت و بلند مدت، چگونه می "و "چراي دام کدامند؟ایـن تحقیـق . تاکنون براي پاسخ به سئواالت مطرح شده، تحقیق جامعی صورت نگرفته است. "مرتع دست یافت؟

شده، بر ضوابط و معیارهاي تعیین استعداد و کـاربري مرتـع بـراي چـراي دام؛ معیارهـا و بر اساس مشکالت ذکر هاي مرتعی؛ نحوه تعیین علوفه قابـل برداشـت مراتـع؛ کیفیـت برداري مجاز رویشگاههاي موثر بر حد بهرهشاخص

چـرا و معرفـی تـاثیر هاي چرا کننده از مرتع؛ نحوه صحیح محاسـبه ظرفیـت کوتـاه مـدت علوفه و نیاز روزانه دامهاي مختلف محاسبه ظرفیت چرا و نحوه تعیین مسـاحت اختصـاص گذارترین متغیر بر ظرفیت چرا؛ مقایسه روش

بندي مراتع از لحاظ روش مرتعداري و سیسـتم چرایـی، یافته براي چراي یک واحد دامی در طول فصل چرا؛ طبقهقرار دادن تغییرپـذیري بارنـدگی و بـه تبـع آن، نوسـانات نحوه تعیین ظرفیت بلند مدت مراتع و چگونگی مد نظر

توانـد راهنمـا و الگـوي مناسـبی در تاکید دارد و از ایـن حیـث مـی ... هاي دراز مدت مرتع و ریزيتولید در برنامه . ریزي چرا و خوراکدهی دام در مرتع باشدبرنامه

برداري مجاز، خوشخوراکی، کیفیت علوفه، نیاز روزانه چرا، تولید علوفه، حد بهره ظرفیت :کلیدي هايواژه

مدا

چکیده مقاالت پنجمین همایش ملی مرتع و مرتعداري ایران....................................................................378

ارزیابی شاخص هاي معیار پوشش گیاهی جهت بررسی وضعیت بیابان زایی مراتع شمال گمیشان -آق قال

2، اسماعیل سیالخوري1، حمید مصطفی لو1فرهاد هنردوست

چکیده

به دلیل تغییر در خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاك به ویـژه افـزایش و در فرآیند بیابانی شدن یک منطقهتجمع مواد سمی، کاهش مواد آلی و شور و قلیائی شدن، افزایش فرسایش آبـی و بـادي و ایجـاد شـرایط سـخت اکولوژیکی، پوشش گیاهی نیز تغییر می کند لذا اگر به طریقی بتوان وضعیت پوشش گیاهی و تغییرات آن را مـورد

در این تحقیق شاخص هـاي انتخـاب شـده از معیـار . ارزیابی قرار داد، شدت بیابانی شدن منطقه مشخص می شودبراي امتیاز دهی به شاخص هـا، . وضعیت، بهره برداري و تجدید حیات پوشش گیاهی است: پوشش گیاهی شامل

شاخص هـا در واحـد کـاري تعیـین نقشه تیپ هاي گیاهی با نقشه واحد هاي کاري تلفیق شد و امتیاز هر یک از سپس نقشه بالفعل بیابان زایی منطقه با تاکید بر پوشش گیاهی از میانگین هندسی سه شاخص بـاال حاصـل . گردیددر واحـد هـاي کـاري بـا . نتایج نشان داد که در منطقه مورد مطالعه بیابان زایی با شدت کـم وجـود نـدارد . گردید

نمکی سنگر تپه و رخسـاره شـور مانـدابی شـرایط - نند رخساره کویر گلیشرایط اکولوژیکی و محیطی سخت ماولی در سالهاي اخیر بـه دلیـل اجـراي . استقرار پوشش گیاهی نامناسب بوده و در کالس بیابان زایی زیاد قرار دارند

ـ –پروژه هاي مدیریت چرا و عملیات اصالحی و احیائی در مراتع آق قال رداري گمیشان به لحاظ شاخص بهـره بدرصد از منطقه در کالس بیابـان زایـی متوسـط 73بطور کلی حدود . از پوشش گیاهی در شرایط مناسبی قرار دارد

.قرار دارد

بیابان زایی، پوشش گیاهی، بهره برداري، تجدید حیات، آق قال، گمیشان: کلیدي هايواژه

Email:F_Honardoust@Yahoo.comکارشناس ارشد اداره کل منابع طبیعی استان گلستان - 1 کشاورزي و منابع طبیعی گرگاندانشجوي کارشناسی ارشد مدیریت مناطق بیابانی دانشگاه علوم - 2

چکیده مقاالت پنجمین همایش ملی مرتع و مرتعداري ایران....................................................................378

جانیدل شهرستان) مراتع(ی عرف سامان موجوددر دام راتییتغی بررس

2 یداله2عب هیرق 1 ینصراله 1ابوالفضل دیس

چکیده بـدین .باشـد شهرستان دلیجـان مـی ) مراتع(هدف از این تحقیق، بررسی تغییرات دام موجود در سامان عرفی

هاي ممیزي در هنگام صـدور پروانـه چـرا در اداره منـابع روستا انتخاب و پرونده 15تعداد منظور به طور تصادفیاز اداره 1389سـپس آمـار دام موجـود در سـال .طبیعی و آبخیزداري شهرستان دلیجـان مطالعـه و بررسـی گردیـد

ري کـاهش یافتـه بـا ایـن دا نتایج نشان داد که تعداد دام موجود به طور معنـی . دامپزشکی شهرستان استعالم گردیدوجود در بعضی مناطق تعداد دام موجود به دالیلی افزایش یافته بود که میتواند به علـت کمبـود زمـین کشـاورزي، پایین بودن توان مالی روستائیان، دسترسی نداشتن روستائیان به شهر و عالقه مندي روسـتائیان بـه شـغل دامـداري

وجود متکی به مراتع شهرستان بیش از ظرفیـت مراتـع بـوده کـه ایـن میـزان هاي گذشته دام م در سال .اشاره نمودهـاي بـه امـا بررسـی .رویه و نبود تعادل دام و مرتع و در نهایت تخریب مرتع گردیده اسـت افزایش سبب چراي بی

ه تـرین عـواملی را کـ سال تعداد دام موجـود کـاهش یافتـه اصـلی 20دهد که با گذشت تقریبا عمل آمده نشان میهـاي متمـادي، مشـکالت اقتصـادي روزافـزون هـا، خشکسـالی توان در نظر گرفت مهاجرت روستائیان به شهر می

. دانسـت .. دامداران، فقدان امکانات زیر بنایی و رفاهی در روستا، اقتصادي نبودن شغل دامداري، محدودیت چـرا و ماعی، فرهنگی، مدیریت صحیح، مهاجرت و در نهایت نتایج کاهش دام موجود نشان دهنده آن است که عوامل اجت

ایجاد اشتغال جایگزین، باال رفتن سطح سواد و تغییر نگرش افراد نسبت به شغل دامداري به ترتیب عواملی هسـتند .اند که سبب بهبود شرایط مراتع این شهرستان شده

وانه چراسامان عرفی، دام موجود، ظرفیت مرتع، تعادل دام و مرتع، پر: کلیدي هايواژه

جانیدل شهرستاني دار زیوآبخی عیطب منابع اداره کارشناس - 1 يجنگلدار ارشد کارشناس - 2

چکیده مقاالت پنجمین همایش ملی مرتع و مرتعداري ایران....................................................................378

استپینیمه رویشی بیابانی و معرفی گونه هاي سازگار مرتعی در دو منطقه

1حسین توکلی 1غالمرضا قادري

چکیدهایجاد هر نوع تغییر در پوشش گیاهی در جهت بهبود وضعیت و افزایش گونه هاي با ارزش، مستلزم بررسی

با توجه به وجود هفت منطقه رویشی عمده در کشور، این طرح در منـاطق . آزمایشات سازگاري استاولیه و انجام نمونه منطقه بیابانی، شهرستان طبس در شمال استان یـزد بـوده و نمونـه .رویشی بیابانی و نیمه استپی به اجرا درآمد

منظـور معرفـی گونـه هـاي مرتعـی به. منطقه رویشی نیمه استپی، شهرستان مشهد مرکز خراسان رضوي می باشدمحـل اجـراي .گونه مرتعی مورد بررسی قـرار گرفـت 54سازگار، مرغوب و دایمی جهت اصالح این مراتع، تعداد

میلیمتر و بافـت خـاك شـنی لـومی بـا 90طرح، درمنطقه بیابانی، ایستگاه تثبیت شن جمز طبس با بارندگی متوسطانتخاب گردید محل اجراي طرح در منطقـه نیمـه اسـتپی 7/7اسیدیته دسی زیمنس بر متر و 7/4هدایت الکتریکی

میلیمتر و بافت خاك سـیلتی لـوم بـا هـدایت 255در عرصه مرکز تحقیقات منابع طبیعی مشهد با بارندگی متوسط نتایج بدست آمده نشان می دهـد کـه از بـین گیاهـان مـورد . بود 6/7دسی زیمنس بر متر و اسیدیته 7/2الکتریکی

Zygophyllum:بررسی در منطقه نیمه بیابانی، براي اراضـی بـا شـوري کـم در شـرق دشـت طـبس گونـه هـاي atriplicoides, Calligonum polygonoides, Atriplex canescens, Atriplex lentiformis, Atriplex griffithii

Salsola imbricata, Seidlitziaهاي هو براي مناطق غربی دشت طبس و اراضی با شوري بیشتر، عالوه بر تاغ،گون

rosmarinus, Hammada salicornica براي شرایط نیمه استپی دشت مشهد، عـالوه بـر گونـه . مناسب می باشندArtemisia seiberi که بومی منطقه می باشد، می توان از گونه هاي:

Salsola orientalis, Eurotia ceratioides, Kochia prostrata, Agropyron elongatum, Sanguisorba minor, Onobrychis chorassanica در امر احیا و اصالح مراتع تخریب یافته، بویژه در طرحهاي مرتعـداري ایـن

. منطقه استفاده کرد

، درصد استقرار، اصـالح مراتـع مناطق رویشی نیمه بیابانی و نیمه استپی، گونه هاي سازگار مرتعی :کلیدي هايواژه دشت

اعضاء هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی خراسان رضوي 1

چکیده مقاالت پنجمین همایش ملی مرتع و مرتعداري ایران....................................................................378

بررسی تاثیر اندازه مرتع بر فاکتورهاي مهم مرتعی و وضعیت آنها )مطالعه موردي شهرستان زرندیه(

5محمد رضا بی همتا 4محمد جعفري 3علی اکبر مهرابی 2حسین ارزانی1علیرضا افتخاري

چکیده

مرتع قشـالقی منطقـه زرندیـه اسـتان مرکـزي انجـام شـد، مراتـع در سـه سـطح 30در این بررسی که در در تکـرار مناسـب ) هکتـار 2500بزرگتـر از (و بزرگ )هکتار 1000- 2500(،متوسط )هکتار 1000کمتر از(کوچک

گیاهی منطقـه اي بـه عنـوان پس از تعیین تعداد پالت و اندازه آن، در هر یک از مراتع و در هر تیپ . انتخاب شدنددر زمان آمادگی مرتـع ارزیـابی ...) پوشش،تولید،تراکم و (منطقه معرف شناسایی شد و سپس فاکتورهاي مورد نظر

سپس توسط نـرم افـزار . شد و همچنین در هر مرتع وضعیت توسط روش چهارفاکتوري مورد ارزیابی قرار گرفتSPSS و در قالب طرحANOVA نتایج نشـان داد . ت آمده مورد ارزیابی و آنالیز آماري قرار گرفتداده هاي به دس

که مراتع در سطوح بزرگ در مقایسه بـا سـطوح متوسـط و کوچـک در اغلـب فاکتورهـاي مـورد بررسـی داراي همچنین وضعیت مراتع در سطوح بزرگ نسبت به مراتع با سطوح متوسط و کوچـک بهتـر . وضعیت برتري بودند

.بود

ANOVA، طرح SPSSمراتع قشالقی،وضعیت،سطح، نرم افزار : لیديک هايواژه

2 - 3 - 4 - 5 -

چکیده مقاالت پنجمین همایش ملی مرتع و مرتعداري ایران....................................................................378

سدسازي و تاثیر آن در تخریب پوشش گیاهی و کاهش پتانسیل تولید مراتع

1علیرضا امیري ملکی

چکیدهاز آنجائی که بیشتر سطح کشور ما در مناطق خشک و نیمه خشک واقع شده و داراي تعـداد زیـادي حـوزه

این مناطق است، حمایت از پوشش گیاهی و استفاده پایدار از تولیـدات بیولوژیـک مراتـع بایسـتی مـورد آبخیز در بررسی اثرات سدهاي احداثی بر روي رودخانه هائی که خروجی آنهـا بـه حوضـچه هـاي . توجه جدي قرار گیرد

ا یا دریاچه هاسـتن داخلی می ریزد حاکی از تخریب اکوسیستم در اراضی پائین دست علی الخصوص حوضچه هبطوریکه موجب خشک شدن پوشش گیاهی مراتع پائین دست و نابودي کامل و تبدیل آن به بیابان را فراهم آورده

بررسی اثر ساخت سـد .که خود این مناطق به عنوان محیط برداشت جهت فرسایش بادي را محسوب گردیده استاهی و تغییرات کمی آب زیرزمینی در دشت مسـیله نشـان خرداد بر روي رودخانه قمرود بر تغییرات پوشش گی 15

داد که پوشش گیاهی منطقه مسیله به شدت کاهش یافته بطوري که در بعضی از مناطق تقریبا پوشش گیاهی از بین رفته و تبدیل به بیابان گشته است و یا اینکه گونه هاي گیاهی در این منطقه طی حدود ده سـال اخیـر تغییـر یافتـه

بـه 1375میلیون مترمکعب در قبـل از سـال 80خرداد سبب شده که دبی رودخانه قمرود از 15حداث سد ا. استدشت مسیله اکنون به صفر رسیده است این در حالی است که به دلیل شرایط خاص دشت مسـیله، آب حاصـل از

میلیمتـر 150کمتـر از رودخانه قمرود بطور طبیعی در این دشت پخش سیالب می گشته و اگرچه بارندگی منطقهبوده لیکن ورود این آب به دشت جایگزین مناسبی جهت کمبود نزوالت جـوي بـوده و گیاهـان نـم شورپسـند و

درصـدي را پدیـد آورده اسـت لـیکن بـه دلیـل 50، پوشش حدود )Cy.SP, Ae. Lit(داراي ریشه کم عمق مانند نطقه باعث ایجاد خشـکی دائمـی و حـذف گیاهـان احداث سد و جلوگیري از خروج آب از دریاچه سد به این م

به این ترتیب دشـت مسـیله بـا دخالـت . شده است Ha.ca, Ha.stمذکور و جایگزینی آن با گونه هاي بیابانی مانند . نابجاي بشر و بدون توجه به توسعه ناپایدار تبدیل به یک بیابان واقعی گردیده است

رتع،سد، بیابان، تخریب، م: واژه هاي کلیدي

کارشناس ارشد سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداري کشور 1