Functioneren cliëntenraad · 2014. 5. 26. · 22 36 02 Cartoon 04 In Beeld 05 Colofon 06 Nieuws 07 Publicaties 08 De nieuwe cliëntenraad 10 D e leden maken de cliëntenraad 13 Column

PLATFORM VOOR WAARDE-VOLLE ZORG DOOR CLIËNTENPARTICIPATIE

WWW.LOC.NLUitgave 25 | december 2013

Een nieuwe cliëntenraad | De leden

maken de cliëntenraad | Cliëntenraad

en ondernemingsraad | Een vruchtbare

samenwerking met de Wmo-raad |

Cliëntenraad niet langer representatief

Functioneren cliëntenraad

THEMA

commentaar

Cartoon staat op de server

3

INHOUD

Zorg & Zeggenschap | uitgave 25 | december 2013

En verder

De wereld van Gideon KapBij tanteLouise-Vivensis wordt gebruik gemaakt van Beeldzorg met Goedemorgenservice. Een initiatief van de cliëntenraad om cliënten (beter) te leren kennen.

Samen kleur geven aan een waardevol leven Coloriet zet wijsheid en passie van mensen in om waardevolle zorg te realiseren. Zo toont de organisatie voor ouderenzorg in Flevoland aan dat er werkelijke transitie in de zorg mogelijk is via dialoog en samenspel.

Scheiden van wonen - zorg Veel cliëntenraden denken na over hun rol rondom het schei-den van wonen en zorg. Wat kan een cliëntenraad met dit onder-werp?

Familienet: net familie! Mensen houden steeds meer contact via internet. Familienet sluit hierop aan. Via dit medium hebben verzorgers en familie contact, met de bedoeling de familie betrokken te laten zijn bij de cliënt. Lees hier de ervaringen van zorginstelling AxionContinu.

18

26

22

36

02 Cartoon

04 In Beeld

05 Colofon

06 Nieuws

07 Publicaties

08 De nieuwe cliëntenraad

10 De leden maken de

cliëntenraad

13 Column

14 Cliëntenraad en or

16 Cliëntenraad en Wmo-

raad

20 Flow

24 Spiegelrapportage

29 Patiëntenparticipatie

32 Jurisprudentie

34 Vraagbaak

39 LOC

4

IN BEELD


Foto

: Dav

id J

ager

sma

Zilvergrijs gesponnen verhalen1 oktober was het de Internationale Dag van de Ouderen. In dat kader organiseerde de Karavaan der Vertellers een middag vol verhalen voor ouderen in het Rabotheater in Hengelo. Een initia-tief van Janna van den Berg in samenwerking met de samenwerkende Ouderenbonden en Welzijn Ouderen Hengelo.

Wim Wolbrink, professioneel verhalenverteller en verteldocent: “Sommige mensen komen op een gegeven moment over een grens dat ze met liefde de kleur van hun haar, het zilver, het grijs, het witte, accepteren. Dat wordt dan opeens het visitekaartje van hun ouderdom waar ze trots op kunnen zijn.”Janna van den Berg: “Ze hebben zoveel beleefd en zoveel ervaren, daar willen mensen graag over vertellen. Het is verrassend wat er in mensen verstopt zit.”Wolbrink: “De ervaring leert dat één verhaal bij tien toeschouwers weer tien nieuwe verhalen los maakt.”

De maanden voorafgaand aan deze middag trok de Karavaan der Vertellers met dozen vol oude spullen langs de ouderen in Hengelo. Speurend naar verhalen en verteltalent. Het leverde prachtige, uit het leven gegrepen verhalen. Een deelneemster: “Veur die tied ha’k dur nooit an prakkezeert om zoiets te doen, maar ‘k vund gewéééldig!”

Bekijk op YouTube het filmpje over dit project op: http://bit.ly/WlqrB9

www.karavaandervertellers.nl

REDACTIONEEL

5 Zorg & Zeggenschap | uitgave 25 | december 2013

Foto

: Dav

id J

ager

sma

Waarde-volle zorg nog niet vanzelfsprekendGezondheid en ziekte liggen soms dicht bij elkaar. Dat heb ik de afgelopen maanden aan den lijve ondervonden. Eind juli ging ik ‘gezond’ met vakantie. En eind augustus bleek dat ik met enige spoed geopereerd moest worden. Tien dagen later werd ik opgenomen in een ziekenhuis. Na de operatie kreeg ik een complicatie waardoor ik voor de tweede keer in een week ‘onder het mes’ moest. Uiteindelijk heb ik drie weken in het ziekenhuis gelegen. Drie weken die ik grotendeels in dezelfde houding in bed heb doorgebracht en waarin ik heb ervaren dat er heel veel aandacht was voor mijn lichamelijke toestand. Die aandacht was ook nodig, omdat ik lichamelijk erg ziek was. Hoe ik me die drie weken in bed voelde en of ik het volhield, zijn vragen die niet gesteld zijn. Het valt niet mee om drie weken in bed te liggen in dezelfde houding, weet ik inmiddels. Praten met je drie kamergenoten, lezen of jezelf ‘bezig houden’ lukte niet of nauwelijks. Daar was ik te ziek voor. Wat me opviel was dat mijn ‘overbuurvrouw’ altijd in de gaten hield of ik geen last had van de zon die door het raam naar binnen scheen. En als dat zo was, zorgde zij ervoor dat iemand de juiste gordijnen sloot. Als kamergenoten zorgden we voor elkaar en steunden we elkaar in emotionele situaties. De professionals hielden onze lichamelijke toestand in het oog. Het ziekenhuis waar ik lag, werkte vanuit een bepaalde visie. Dat betekende onder andere dat familie / bezoek de hele dag aanwezig kon zijn. In de dagen dat ik zo ziek was, heb ik dat als groot nadeel ervaren. De drukte die dat meebrengt, was voor mij bijzonder vermoeiend en ongemakkelijk. Doorlopend bezoek past niet altijd bij iedereen. De kunst is om goed na te gaan bij wie het wel past. En bij wie ook niet. Om vervolgens een passende oplossing te vinden. Voor mij was het een oplossing geweest als ik tijdelijk naar een tweepersoonskamer was verhuisd. Die mogelijkheid was aanwezig. Ik weet nu nog beter dat de LOC-visie ‘waarde-volle zorg’ nog geen vanzelf-sprekendheid is. En dus ook hoe nodig het is dat we daar aan werken samen met cliënten, hun cliëntenraden en zorgorganisaties. Als LOC zeggen we steeds: De toekomst van de gezondheidszorg is ‘waarde-volle zorg’. En die toekomst begint vandaag.

Yvonne van GilseDirecteur LOC

Reageren? Graag! Dat kan via: [email protected]

HoofdredacteurMarion Winnink, tel. 088-5840935

EindredactieC. Linneweever, I. Mulder, M. van der Woude

Medewerkers aan dit nummerLiesbeth van Bakel, Margot Bosman, Marc van Bijsterveldt, Inge van Dommelen, Yvonne van Gilse, Irene Goor, Harry Hartmann, Jeanne Hermans, Sofie van Hoof, Zwany Huiting, Anne-Marieke Koot, Karen Maessen, Albine Moser, Kasper Paping, Robert Vening, Anita Wijnands

Foto’s / IllustratieBuny Gielbert, David Jagersma, Mark de Koning, Shutterstock

Externe adviesgroepHarry Hartmann, Saskia Reijnen, Rixt Runia

UitgeverijVakmedianet, Postbus 4482400 AK Alphen aan den RijnUitgever: Roel van Rijk

Leden/abonneeadministratiePostbus 700, 3500 AS Utrecht Tel. 030 - 2843200E-mail: [email protected]

AccountmanagerPeter Hagedoorn, tel. 088-5840965

BasisontwerpZorgt.communicatie

VormgevingPublish Impulse Group - Cross Media Solutions, Alphen aan den Rijn

DrukTen Brink, Meppel

CopyrightAlle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautoma-tiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

DisclaimerAlle in Zorg & Zeggenschap opgenomen informatie is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. De juistheid en volledigheid kunnen echter niet worden gegarandeerd. Vakmedianet en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor schade die het directe of indirecte gevolg is van het gebruik van de opgenomen informatie.

NIEUWS


Van Rijn: ‘verzorging en verpleging in één hand’Staatssecretaris Van Rijn (VWS) besluit om verzorging en verpleging voor kwetsbare mensen met een lichamelijke aandoening in een hand te houden binnen de Zorgverzeke-ringswet (Zvw). Dit maakt hij bekend in een brief aan de Tweede Kamer.

Nieuwe aanspraak ‘wijkverpleging’De staatssecretaris kondigt in zijn brief één integrale aanspraak wijkverpleging aan. Mensen hebben straks recht op verpleging en verzorging in samenhang vanuit de Zvw. De ziektekostenverzekeraar stuurt dan voor zowel de verpleging als de verzorging een wijkzuster. Het gaat meestal om lijfgebonden medische zorg die voortvloeit uit een ziekte, een aandoening of een beperking. Het gaat vooral om kwetsbare ouderen waarbij de gezondheidssituatie snel kan veranderen en verslechteren en die intensief te maken hebben met de huisarts en/of het ziekenhuis. Met deze aanpak verwacht de staatssecretaris de samenwerking tussen huisartsen en wijkverpleegkundigen te versterken en dat mensen langer thuis kunnen blijven.

Samenwerking gemeenten en verzekeraarsDe staatssecretaris wil tevens een veel sterke-re lokale samenwerking tussen gemeenten en zorgverzekeraars. Gemeenten en zorgverze-keraars hebben een gezamenlijk belang om de mensen die langer thuis willen wonen passende zorg en ondersteuning te bieden. Mensen mogen geen last hebben van discus-sies over wie wat betaalt, zegt Van Rijn.

Ga voor de tekst van de kamerbrief naar de website van de rijksoverheid: http://bit.ly/1aGYc6B.

Omring wint Jenneke van Veen-VerbeterprijsHet project ‘Mis ze niet!’ van Omring Thuiszorg op Texel heeft de Jenneke van Veen-Verbeterprijs gekregen.

Volgens de jury leidt dit project tot een kwaliteitsverbetering in de langdurige zorg. ‘Mis ze niet” richt zich op het vroegtijdig signaleren van een

delier door verzorgenden. Vroegsignalering maakt snel ingrijpen mogelijk, waardoor erger wordt voorkomen. Signalen van verzorgenden zijn daarbij onmisbaar. Het initiatief is op de werkvloer ontstaan, met heel concrete en goed bruikbare materialen als resultaat. De aanpak is bovendien goed verankerd in de keten, mede door een intensieve samenwerking met de huisartsen. De Jenneke van Veen-Verbeterprijs wordt jaarlijks uitge-reikt en is een initiatief van ActiZ, VGN, LOC Zeggen-schap in Zorg en Platform VG.

Lees meer op: www.loc.nl/verbeterprijs

Gemeenten tasten in het duister over jeugdzorgDe hervorming van de jeugdzorg loopt gevaar door onduidelijkheid over geld. Hierdoor zijn de meeste gemeenten niet in staat om goede afspraken te maken met jeugdzorginstellingen.

Dat blijkt uit een onderzoek naar de plannen van 41 regio's door een commissie onder leiding van Leonard Geluk. Het ontbreekt de gemeenten vooral aan infor-matie. Zij weten niet met hoeveel jongeren ze te maken krijgen, wie de hulpaanbieders zijn en wat de hoogte van hun budget is.Geluk dringt er bij het kabinet op aan de gemeenten voor december duidelijkheid te geven over het budget dat zij in 2015 krijgen voor jeugdzorg, zodat tijdig afspraken kunnen worden gemaakt voor kinderen die in behandeling zijn..


PUBLICATIES

Bewegingsgerichte zorg in praktijk brengen met het Zorgleefplan

Om bewegen te bevorderen in de ouderen-zorg is ‘Bewegingsgerichte zorg in praktijk brengen met het zorgleefplan’ ontwikkeld. Deze publicatie is een coproductie van LOC, V&VN, ActiZ en KNGF/NVFG. Cliënten worden vaak passiever dan nodig is, door hun conditie en omstandigheden. En dat is heel erg jammer, want iedere beweging die mensen maken is vitaliteits-winst. Ook in zorgorganisaties hoort bewegen erbij en is te integreren in het dagelijkse doen en laten: bij lichamelijke verzorging en huishoudelijke zaken en bij overige dagbesteding. Bewegingsgerichte zorg, kortom. Bewegingsgerichte zorg is wel maatwerk. Het draait om een passend beroep op bewegen en de juiste uitdaging om in beweging te komen. ‘Bewegingsgerichte zorg in praktijk brengen met het zorgleefplan’ is gratis te downloaden op onze website. Nabestellen op papier is mogelijk bij de webshop van ActiZ.

Handig bij dementie

'Handig bij dementie' is een nieuw boek over dementie waarin het toegenomen gevoels- en emotieleven van mensen met dementie centraal staat. Hoe komt dit en wat betekent dit voor gedrag, bejegening, woningaan-passingen en hulpmiddelen? Diverse deskundigen werkten aan dit boek mee, onder wie LOC-medewerkster Lena Hillenga. Zij schreef over het thema eten en drinken. Het boek bevat diverse gastartikelen, praktijkvoorbeelden en een selectie van de meest gestelde vragen in Alzheimercafé’s. Voor meer informatie, zie www.handigbijdementie.nl.Ruud Dirkse en Lenie Vermeer, Handig bij dementie. Uitgeverij Kosmos, ISBN 9789021555034. Prijs: € 22,95

Brochure 'Meepraten over goede zorg' vernieuwd

De brochure 'Meepraten over goede zorg' is ver-nieuwd. Deze brochure geeft antwoord op de vraag hoe de cliëntenraad kan meepraten over de kwaliteit van de zorg. Download de laatste versie van deze brochure op www.loc.nl/publicaties.

Wat moet ik regelen als ik 18 word?

Voor jongeren in de jeugdzorg is er de brochure ‘Wat moet ik regelen als ik 18 word?’ gemaakt. In deze brochure zijn de belangrijkste onderdelen beschreven die van groot belang zijn wanneer je 18 wordt en/of zelfstandig gaat wonen. Download de brochure via onze website.


“We hebben een paar enthousiaste mensen maar waar

beginnen we?” Voordat de cliëntenraad aan de slag kan

gaan moet de directie volgens de Wmcz (Wet medezeg-

genschap cliënten zorginstellingen) een regeling tre!en

voor de samenstelling van de raad. Ook moet de directie

voldoende financiële middelen ter beschikking stellen. De

regeling heet besluit tot instelling van de cliëntenraad

(kortweg instellingsbesluit). Op onze website vind je een

voorbeeld van een instellingsbesluit.

Aan de slagOp baisis van het instellingsbesluit kan de cliëntenraad

aan het werk. Er moet nogal wat gebeuren en daarom zijn

er ook meerdere mogelijkheden. Er zijn praktische zaken

Tekst Anita Wijnands

Regelmatig ontvangt LOC vragen over het instellen van een cliëntenraad. Dit na-jaar nog van een verpleeghuis op Aruba. Daar was nog geen cliëntenraad. In andere gevallen heeft een raad allemaal nieuwe leden of moet er een raad komen voor een

nieuwe locatie. Waar moet je beginnen bij het instellen van een nieuwe raad?

Thema Functioneren cliëntenraad

Handreiking Passende medezeggenschapMogelijk is een cliëntenraad in de oude vorm

helemaal niet de beste oplossing in jullie situatie. En

willen jullie op een andere manier gaan werken. De

handreiking passende medezeggenschap gaat terug

naar de motivatie van waaruit mensen zich inzet-

ten voor medezeggenschap. Die motivatie van jezelf

en elkaar kennen, heeft als meerwaarde dat jullie je

maximaal kunnen (leren) inzetten voor de medezeg-

genschap. Wat je daarvoor moet doen en wat je daar

voor nodig hebt, staat in deze beknopte handreiking.

Bestel via www.loc.nl/publicaties.

Een nieuwe cliëntenraad

Aan de slag!


die geregeld moeten worden. Zo kan de cliëntenraad een

eigen huishoudelijk reglement maken. Ook moet een

nieuwe raad de organisatie en de mensen waar het om

draait, goed leren kennen. Daarnaast wil je graag aan

iedereen laten weten dat de cliëntenraad er is.

In de Wmcz staat dat de cliëntenraad zijn werkwijze moet

vastleggen in een (huishoudelijk) reglement. In de wet staat

niet wat er in dit reglement moet staan. LOC raadt aan om

de functieverdeling er in vast te leggen. Dus de benoeming

van de voorzitter, penningmeester en secretaris. Ook is het

goed om vast te leggen hoe besluiten worden genomen,

het minimum aantal leden dat nodig is om een beslissing

te nemen en hoe de verslaglegging wordt gedaan.

Ook kan het werkplan en de manier van communiceren

met cliënten (de achterban) er in opgenomen worden.

Van het huishoudelijk reglement is een voorbeeld te

vinden op de LOC-site.

Maak een werkplanVaak wil een nieuwe cliëntenraad gelijk aan de slag met

allerlei verschilldende activiteiten. Een cliëntenraad kan

het beste starten met het maken van een werkplan. Ook

van het werkplan is een voorbeeld te vinden op de

LOC-site. Met het maken van een werkplan kun je goed

afwegen wat nu belangrijk is en wat er nu minder toe

doet. Zowel de praktische zaken als de inhoudelijke zaken

rondom zorg en dienstverlening, waar de raad iets mee

wil, kunnen in het werkplan een plek krijgen. Zorg vanaf

het begin dat er altijd genoeg onderwerpen die betrekking

hebben op zorg en dienstverlening aan bod komen. Zo

blijft het werk inhoudelijk interessant en kan de cliënten-

raad al snel laten zien wat ze heeft gedaan.

Het werkplan bevat dus onderwerpen over het intern

functioneren van de cliëntenraad, zoals:

het opstellen vergaderschema;

verdeling van taken;

bekendheid geven aan de raad.

Maar ook de onderwerpen waar de raad zijn aandacht op

wil richten die met zorg en dienstverlening te maken

hebben. Denk aan:

de beperkte keuze in warme maaltijden;

het soms lang moeten wachten op de verzorging.

Welkom in de cliëntenraadDe brochure Welkom in de cliëntenraad geeft be-

knopt de belangrijkste informatie die nieuwe leden

van een cliëntenraad moeten weten weer. Zo geeft

het boekje antwoord op de vragen: Welke rechten

heeft een cliëntenraad? Wat moet een lid van de

cliëntenraad kunnen? En over welke onderwerpen

mag de raad adviseren? De brochure is te bestellen

via www.loc.nl/publicaties.

Lees meer over dit onderwerpDe voorbeeldregelementen en de brochure 'Het werk-

plan van de cliëntenraad' met tips en een voorbeeld

werkplan zijn te vinden op: www.loc.nl/publicaties.

RelatiebeheerderNeem contact op met de relatiebeheerder van LOC

als er een nieuwe cliëntenraad is of er grote veran-

deringen zijn. De relatiebeheerder kan jullie advies

en informatie geven of een workshop of cursus

organiseren die aansluit op jullie vragen.

In het werkplan moeten ook de adviesaanvragen van de

directie voor de komende tijd worden opgenomen. Maak

met de directie afspraken over wanneer een advies

verwacht wordt. Zo kun je een planning maken.

Wanneer je bezig bent de onderwerpen voor het werkplan

te bedenken, komen er waarschijnlijk al meer thema’s aan

de orde dan waar de cliëntenraad direct mee aan de slag

kan. Het is dan belangrijk om prioriteiten te stellen. Dat

kan door na te gaan wat het meeste leeft onder de achter-

ban. En door te kijken of het onderwerp onder de advies-

bevoegdheid valt. Ook is het goed om te kijken naar de

deskundigheid die er binnen de raad aanwezig is.


De leden maken de cliëntenraad

Wie zitten er in de cliëntenraad?In de ideale situatie bestaat een cliëntenraad uit cliënten/

wettelijk vertegenwoordigers (of mensen die dat zijn

geweest). Zij hebben de ervaringsdeskundigheid die nodig

is om de belangen van cliënten goed te behartigen. Maar

voldoende mensen vinden met

de nodige kennis, vaardighe-

den en tijd is vaak lastig.

Daarom bestaan cliëntenraden

meestal ook uit anderen dan

cliënten, zoals partners,

kinderen, of vrijwilligers.

Regelmatig hebben cliëntenraden een onafhankelijke

voorzitter. Dat is een mogelijkheid en geen vereiste. Vaak

kiezen zij hiervoor omdat het voorzitterschap te zwaar is

voor een van de cliënten. Zo kost de functie vaak veel tijd

en worden er andere vaardigheden verwacht.

TIP: Het is belangrijk om de verhouding tussen bewo-

ners/cliënten en ‘anderen’ in de cliëntenraad goed in de

gaten te houden. Zo kun je bijvoorbeeld bepalen dat

minstens de helft van de cliëntenraad uit bewoners/

cliënten/patiënten/wettelijk vertegenwoordigers moet

bestaan. Wanneer iemand geen cliënt is, is het wel van

belang dat hij/zij het cliëntenbelang voorop stelt.

Wie zitten er niet in een cliëntenraad?Het komt ook voor dat er medewerkers van een zorgin-

stelling in de cliëntenraad zitten. LOC raadt dit af omdat

de belangen van cliënten en van medewerkers haaks op

elkaar (kunnen) staan. In zo’n situatie is het voor een

medewerker-cliëntenraadslid

erg lastig om het cliëntenbe-

lang voorop te (blijven) stellen.

Een enkele keer blijkt een

directeur lid te zijn van de

cliëntenraad. Dit betekent dat

de directeur advies vraagt aan

de cliëntenraad en vervolgens als cliëntenraadslid mee

advies uitbrengt aan de directie (zichzelf dus!). Dat kan

dan ook niet.

Goede afspiegeling van de achterbanEen goede afspiegeling van de achterban houdt ook in dat

er rekening wordt gehouden met diversiteit. Zoals

cliënten uit verschillende culturen. Het kan lastig zijn om

alle groepen te betrekken. Als eerste kan de raad kijken

waar de gaten zitten in de cliëntenraad. Ontbreken er

bijvoorbeeld bewoners van één afdeling, dan kun je daar

eens mensen polsen of zij belangstelling hebben. Of daar

een voorlichtingsbijeenkomst houden. Mis je vertegen-


In de ideale situatie bestaat de cliëntenraad

uit cliënten/wettelijk vertegenwoordigers

Gezamenlijk maak je een cliëntenraad. Een cliëntenraad is niet een ding, maar een groep mensen die aan de slag gaat voor cliënten van een zorgorganisatie. Wie zitten er in een cliëntenraad? Hoeveel leden moet een raad hebben? En wat moe-

ten de leden van een raad kunnen?



woordigers van dementerende bewoners dan kun je

contact opnemen met de familie en contactpersonen.

Stuur een brief of houd in het weekend een ludieke actie

wanneer veel familieleden op bezoek zijn. Zoek je meer

mensen met verschillende achtergronden, houd dan een

gezellige middag met een hapje en drankje en bijvoor-

beeld muziek. Mis je een bepaalde deskundigheid of wil je

bijvoorbeeld een onafhankelijk voorzitter, dan is extern

werven ook een mogelijkheid. Denk aan de lokale krant of

de vrijwilligerscentrale.

TIP: Niet iedereen past de Nederlandse vergadercultuur.

Het is daarom altijd goed te kijken hoe iedereen zijn

inbreng kan hebben, zonder daarvoor aan de raad te

hoeven deelnemen. Zoek andere manieren van samen-

werken, organiseer bijvoorbeeld huiskamergesprekken.

Hoeveel leden heeft een cliëntenraad nodig?De Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen

(Wmcz) geeft niet aan hoeveel leden een cliëntenraad

moet hebben. Wel geeft de wet aan dat ‘de cliëntenraad

redelijkerwijs representatief geacht kan worden voor de

cliënten’. Hieruit kun je afleiden dat een cliëntenraad met

minder dan vijf leden problemen kan krijgen met de

representativiteit. Bij het vaststellen van het aantal leden

van een centrale cliëntenraad kun je kijken naar:

Het aantal lokale cliëntenraden dat samenwerkt (verte-

genwoordigd is) in de centrale cliëntenraad. Een

veelvoorkomende vorm is één vertegenwoordiger en

één plaatsvervanger per lokale cliëntenraad.

De omvang van de samenwerkende instellingen. Zo

kan een grote thuiszorgorganisatie recht hebben op

twee zetels en een klein verpleeghuis op één.

Om ervoor te zorgen dat de raad representatief is, kan er

een bepaling zijn dat in de centrale cliëntenraad

bijvoorbeeld maximaal veertig procent van het aantal

plaatsen bezet mag worden door mensen die geen lid

zijn van een lokale raad.

In een centrale cliëntenraad zitten minstens zoveel

leden als het aantal cliëntenraden dat deelneemt.

Om e!ciënt en slagvaardig te werken en vergaderen is

een aantal van twaalf personen het beste. Zo is de

groep niet te groot, maar kan er in tijden van piekdruk-

te gewerkt worden in commissies.

Welke eisen stel je aan cliëntenraads-leden?LOC heeft een aantal profielschetsen gemaakt voor

cliëntenraden. De profielschetsen geven een beeld van de

eisen die een cliëntenraad mogelijk kan stellen aan de

leden. Bij het opstellen van profielschetsen kan de

cliëntenraad de eigen verwachtingen vergelijken en

aanvullen met deze criteria.

Algemene criteria zijn:

directe ervaring en/of betrokkenheid hebben met de

zorgen dienstverlening;

cliëntenbelang voorop stellen;

onderscheid kunnen maken tussen eigen belang en

cliëntenbelang;

gemotiveerd zijn;

kunnen samenwerken;

voldoende tijd en inzet hebben;

kunnen omgaan met vertrouwelijke informatie.

Daarnast bevatten de verschillende profielschetsen ook

meer specifieke criteria.


Er zijn profielschetsen voor:

Profielschets leden cliëntenraad Geestelijke Gezond-

heidszorg, Verslavingszorg, Maatschappelijke Opvang.

Profielschets leden cliëntenraad verpleging, verzorging

en thuiszorg.

Profiel leden centrale cliëntenraad zorgconcerns.

Natuurlijk is het altijd belangrijk dat de cliëntenraad de

profielschetsen bekijkt vanuit zijn eigen situatie. Ook

hoeven niet alle leden altijd aan dezelfde criteria te

voldoen. Zo heeft een cliëntenraad mensen nodig die ook

een specifieke deskundigheid hebben. Deskundigheid

zoals beleidsmatige interesse, secretariële vaardigheden

of financiële kennis.

En het is belangrijk dat meerdere cliëntenraadsleden

graag met de cliënten contact onderhouden. Want het

contact met de achterban is de motor van de medezeg-

genschap. Een cliëntenraad die ‘van alles wat’ in huis

heeft en daar een goed team van weet te smeden, kan

optimaal bijdragen aan de kwaliteit van de medezeggen-

schap en daarmee aan de kwaliteit van leven van cliënten.

Samenstelling centrale cliëntenraadDe leden van de centrale cliëntenraad zijn meestal

afgevaardigden van de lokale raden die onderdeel zijn van

de zorgorganisatie. Ook is het mogelijk om mensen te

benoemen die geen lid zijn van een lokale raad, maar die

een specifieke deskundigheid hebben en zich willen

inzetten voor een goede zorgen dienstverlening vanuit

cliëntenperspectief. Gezien het vaak abstracte en strategi-

sche niveau waarop de centrale cliëntenraad werkt, kan

dit voordelen hebben. In dat kader is het ook van belang

om te kijken naar de aandachtsgebieden van de raad van

bestuur: welke deskundigheid is nodig om een volwaar-

dig gesprekspartner te kunnen zijn voor de raad van

bestuur? De voorzitter van de centrale cliëntenraad kan,

naar keuze, extra worden toegevoegd. Hij hoeft niet

afkomstig te zijn van één van de vertegenwoordigende

cliëntenraden. Ook voor de centrale clientenraad heeft

LOC een profielschets ontwikkeld.

Kijk voor de verschillende profielschetsen op: www.loc.nl/profielschets.

Meer informatie

Medezeggenschap in alle tonenLOC en ActiZ ontwikkelden voor de sectoren

verpleging, verzorging en thuiszorg de bro-

chure Medezeggenschap in alle tonen - Naar een

interculturele cliëntenraad in drie stappen. De

brochure beschrijft enkele manieren om nieuwe

leden te werven voor de cliëntenraad. Ook laat de

brochure zien dat er naast vergaderen ook andere

vormen van samenwerken zijn om de medezeg-

genschap vorm te geven. Tot slot is er een aantal

tips over hoe je als raad het beste intercultureel

kunt werken.

Gezocht: nieuwe leden (brochure voor VVT)De brochure gaat stapsgewijs in op hoe nieuwe le-

den te werven. Op welke manieren kun je mensen

benaderen? Hoe ga je verder als er interesse is en

hoe werk je nieuwe leden in. Er zijn tal van prakti-

sche voorbeelden in de brochure opgenomen die

te gebruiken zijn bij de werving van nieuwe leden.

Nieuwe leden voor de cliëntenraad – Handreiking (brochure voor GGz, Vz en MO)Deze handreiking vertelt in vijf stappen hoe een

cliëntenraad nieuwe leden kan krijgen. Zo kan

de raad bekijken welke afspraken er zijn, wie kan

helpen, welke methode voor het selecteren wordt

gekozen en hoe nieuwe leden in te werken. De

brochure bevat ook voorbeelden die de cliën-

tenraad kan gebruiken bij het werven. Zoals een

profielschets, poster en presentatie.

Publicaties bestellenAl bovenstaande publicaties zijn te bestellen via:

www.loc.nl/publicaties of e-mail naar

[email protected]. Heb je geen internet, bel dan

de Vraagbaak. Deze is van maandag tot en met

vrijdag tussen 9.00 en 17.00 uur te bereiken per

telefoon: 030-2843200.

COLUMN


De laatste week van september had ik vrij genomen. Die week werd ik vijftig en gaf ik een feest voor familie en vrienden. De afgelopen week, de eerste week van oktober, werkte ik weer. Het was hartverwarmend dat iedereen me feliciteerde en wilde weten hoe het feest geweest was.Zo af en toe één of meerdere weken vrij is fijn en zo’n eerste week na een vakantie vind ik altijd erg plezierig. Juist dan besef ik hoe dierbaar het werk en de mensen me zijn.

Mevrouw E., bij wie ik op donderdagmiddag kom, zei het wel mooi. Ze zei: al ben je hier iedere week maar een paar uurtjes, ik kijk er naar uit en ik mis het als je er niet bent. Ik merkte aan alles dat ze blij was dat ik er weer was. Ze had veel te vertellen en toen ik thuis kwam vond ik een een blikje peren in mijn tas.

Het is het gewone, het bijna thuis zijn, – terwijl je natuurlijk te gast blijft – het vertrouwde, dat voor mij het werk zo dierbaar maakt. Zo ook afgelopen maandagmiddag – dan werk ik bij een echtpaar. Ik heb hier de vaste dingen die ik iedere week doe: sto!en, zuigen, dweilen, et cetera, in een vaste volgorde. En altijd als de gang droogt na het dweilen drink ik een kopje thee met meneer. Hij vraagt me hoe het feest afgelopen week was. En ik vraag hem hoe het gaat met zijn kinderen en kleinkinderen. Daarna ga ik weer verder met mijn werk. Het laatste anderhalf uur doe ik daar de strijk. Er is veel strijk, omdat mevrouw bedlegerig is en de bedden twee keer per week verschoond worden. Niet erg, ik heb geen hekel aan strijken. Ik strijk er altijd in de kamer. Meneer zit aan tafel. Hij is bezig met zijn computer. Verder is het rustig in huis. Ik weet dat hij er best moeite mee heeft om te accepteren dat ze hulp in het huishouden nodig hebben. Regelmatig zegt hij me dat hij zou willen dat hij het zelf allemaal nog kon, maar door zijn ziekte lukt dat niet meer. Door de ziekte van zijn vrouw komen er veel zorgverleners over de vloer en hij vindt het lastig om tegen iemand te zeggen: doe dit, of doe dat. Nu doen we beiden ons eigen ding: hij is met de computer bezig, ik met de strijk. Zonder woorden, heel alledaags, gewoon. Het was goed: een mooi verstild moment.

Gewoon dierbaar

Anne-Marieke Koot huishoudelijke hulp bij

thuiszorgorganisatie Careyn in Utrecht. Ze schrijft deze column vanuit de alledaagse praktijk in de thuis-

zorg.


Cliëntenraad en ondernemingsraad

Medezeggenschap in het kwadraat

Liza Arends van OR ondersteuning (een organisatie voor

bemiddeling van ambtelijk secretarissen voor de onder-

nemingsraad en ook ondersteuners van cliëntenraad)

organiseert regelmatig netwerkbijeenkomsten met een

thema. In september was dat Relatie ondernemingsraad

en cliëntenraad. Betrokkenen konden hierover, begeleid

door trainers van DASMO en Stavoor, met elkaar van

gedachten wisselen.

Opvallend is dat de raden in veel organisaties weinig

contact met en kennis hebben van elkaar. Soms is dat

ingegeven door vertekende beelden. De ondernemingsraad

beschouwt de cliëntenraad als ongeorganiseerd en met

weinig continuïteit. Welke kunde en ervaringen de cliën-

tenraadsleden hebben, is niet bekend. De cliëntenraad

vindt dat de ondernemingsraad het makkelijk heeft, want

de ondernemingsraadleden kunnen hun medezeggen-

schapswerk onder werktijd doen en ze hoeven alleen naar

personeelsbelangen te kijken. Terwijl een ondernemings-

raad ook echt het organisatiebelang moet meewegen.

Gelukkig zijn er ook organisaties waar de ondernemingsraad

en de cliëntenraad elkaar wel kennen en ook samenwerken

als het nodig en mogelijk is. Maak dus eens kennis met elkaar.

BevoegdhedenHet is ook goed om te weten welke rechten een onderne-

mingsraad heeft en die te vergelijken met de rechten van

de cliëntenraad. Ze staan naast elkaar in de tabel. De

or-rechten zijn beschreven in de Wet op ondernemings-

raden (WOR).

Beiden raden hebben dus recht op informatie, overleg,

advies en verzwaard advies of instemming. De onderwerpen

voor advisering zijn deels verschillend en deels hetzelfde.

Tekst Liesbeth van Bakel en Irene Goor

Moet de cliëntenraad een relatie hebben met de ondernemingsraad? Dat moet niet, maar het kan wel verstandig zijn. Zowel de cliëntenraad als de onder-

nemingsraad adviseert de bestuurder(directeur) over het organisatiebeleid. Ieder van uit zijn eigen perspectief en wetgeving. Deze lijken heel verschillend, maar hebben ook veel overeenkomsten. Dus kan samenwerking de raden versterken.


Beide raden hebben adviesrecht bij veranderingen in de

organisatie. Dan kan het slim zijn de adviezen op elkaar af

te stemmen. Dit betekent niet dat beide raden hetzelfde

adviseren. Iedere raad heeft immers zijn eigen verant-

woordelijkheid.

Soms heeft de ene raad een adviesbevoegdheid die de

ander ook zou willen. Zo mag de clientenraad wel en de

ondernemingsraad niet adviseren over de begroting. Een

goed onderwerp om krachten en kennis te bundelen.

Bij het instemmingrecht van de ondernemingsraad gaat

het over personele regelingen. Daar heeft de cliëntenraad

geen bevoegdheden. Maar goed personeelsbeleid is ook

van belang voor de cliënten, want kwaliteit van zorg is

afhankelijk van gemotiveerd personeel. Misschien goed

om het advies van de ondernemingsraad te ondersteunen

met een ongevraagd advies van de cliëntenraad.

Krachten bundelenTips om de relatie aan te gaan:

Zoek uit wie de voorzitter of het dagelijks bestuur is en

regel een kennismakingsgesprek.

Wissel informatie uit door elkaar de agenda en

verslagen te sturen.

Bespreek samen het jaarplan van de onderneming en

stem af voor welke onderwerpen de krachten kunnen

worden gebundeld.

Bespreek een gemeenschappelijk onderwerp en maak

samen een plan van aanpak.

Spreek samen een scholingsdag af.

Krachten bundelen heeft zijn voordelen. De raden

kunnen elkaar versterken door adviezen af te stemmen

en gebruik te maken van elkaars kennis en kunde en

mogelijkheden. Omdat het scholingsrecht van de

ondernemingsraad beter geregeld is, is het misschien

een idee om deels samen een cursus te doen?

De ondersteuner als constante factor in de cliëntenraad

kan een rol spelen om het contact met de onderne-

mingsraad te maken, te onderhouden en uit te breiden.

Een goed voorbeeld is een ziekenhuis waar de onder-

steuner en ambtelijk secretaris een kamer delen. Het is

dan makkelijk om even te vragen welke post er ontvan-

gen is.

Kanttekeningen zijn er ookBeide partijen moeten waken de andere raad niet te

overheersen. Elke raad heeft immers zijn eigen tempo

en bepaalt zijn prioriteit.

En misschien zit de bestuurder niet te wachten op

gezamenlijke actie van de raden. Dit vraagt om trans-

parantie in de samenwerking, ook met de bestuurder.

TIP: kijk welke samenwerking er mogelijk is in de eigen

organisatie. Nodig de ondernemingsraad eens uit voor

een kennismaking. Wie weet kan dit uitgroeien tot een

rondetafelgesprek met ondernemingsraad, cliëntenraad,

RvT en bestuur om samen te praten over de toekomst

van de zorg. Gezien de veranderingen in de sector is er

genoeg gespreksstof.

Liesbeth van Bakel en Irene Goor zijn (senior) trainer en adviseur bij Stavoor en Dasmo


WOR WMCZ

Doelstelling Overleg voeren met een vertegenwoordiging van in de onderneming werkzame personen in het belang van het goed functioneren van de onderneming in al haar doelstellingen

In het kader van de doelstelling van de instelling in het bijzonder de gemeenschappe-lijke belangen van de cliënten behartigen

Adviesbevoegdheid Organisatorische en financieel- economische wijzigingen, gericht op de arbeid.

Organisatorische wijzigingen, gericht op de zorg.

Overdracht zeggenschap, fusie, duurzame samenwer-king, wijziging van werkzaamheden, belangrijke wijzigingen organisatie, benoeming/ontslag bestuurder

Unieke bevoegdheid ondernemingsraad:

Technologische voorzieningenZorg voor milieumaatrege-lenRegeling zelf risicodrager wet FSVAdviesopdracht aan extern deskundige over adviesaangelegenheid

Unieke bevoegdheid cliëntenraad:

Naast verhuizing ook ophe!ng of ingrijpende verbouwing instellingBegroting en jaarrekeningWijziging doelstelling en grondslagBeleid inzake toelating en/of beëindiging zorg aan cliënten

Instemmingsbevoegdheid dat in WMCZ verzwaard advies heet

Vaststelling, wijziging of intrekking van een regeling op gebied van sociaal beleid (personele regelingen), voor zover niet in de cao geregeld

Zaken die direct betrekking hebben op cliënten

Informatierecht Alle informatie die de raad nodig heeft voor de vervulling van zijn taak, tijdig en zo nodig schriftelijk

Begroting en jaarrekeningRechtsvorm, namen RvT/RvC en zeggenschapsver-houdingenMilieu-gerelateerd en sociaalOver beloningsverhoudin-gen

Overleg met bestuurder Twee keer per jaar bespreking algemene gang van zaken:Ontwikkelingen en besluiten in voorbereiding voor advies of instemmingAfspraken betrokkenheid ondernemingsraad hierbij

Een keer per jaar bespreking algemene gegevens over het gevoerde beleid en het komend jaar te voeren beleid


Wmo-raden Een vruchtbare samenwerking

Sinds de inwerkingtreding van de Wet maatschappelijke

ondersteuning (Wmo) hebben vrijwel alle gemeenten in

Nederland een adviesorgaan van cliënten en/of burgers;

een Wmo-raad of –platform waarin vrijwilligers adviseren

vanuit een bepaald aandachtsgebied, bijvoorbeeld

openbare geestelijke gezondheidszorg. Maar vaak is er

ook een verdeling naar doelgroepen zoals ouderen,

verstandelijk gehandicapten of mantelzorgers. Het doel

van de Wmo-raad is ervoor zorgen dat de gemeente de

wetgeving goed uitvoert en beleid maakt waarin burgers

en hun behoeftes uitgangspunt zijn.

Per gemeente is de manier van werken anders, passend

bij de lokale situatie. De ene raad legt meer de nadruk op

beleidsbeïnvloeding, een andere meer op belangenbehar-

tiging van bepaalde groepen. De standaard Wmo-raad

bestaat niet.

Wat doen Wmo-raden?Wmo-raden adviseren gemeenten in ieder geval over

Wmo-beleid. Maar steeds meer Wmo-raden geven

inmiddels ook advies over het gehele sociaal domein. Het

gaat dan om onderwerpen als armoedebeleid, huisves-

Tekst Inge van Dommelen

Gemeenten krijgen door het scheiden van wonen en zorg en het decentraliseren van landelijke wetten naar het

lokale niveau steeds meer zeggenschap over en in zorg-instellingen. Dit betekent dat cliënten en cliëntenraden in toenemende mate te maken krijgen met Wmo-raden.


tingsbeleid, jeugdzorg of veiligheid. Het gaat daarbij vaak

om nieuw beleid, maar ook om bestaand beleid, om

wijzigingen en soms om evaluatie.

Om hun werk goed te kunnen doen moeten Wmo-raden

een netwerk hebben van cliënten, burgers, belangheb-

benden, organisaties in de gemeente en natuurlijk van

mensen binnen de gemeentelijke organisatie zelf. Dit

netwerk is nodig om signalen/knelpunten van burgers te

verzamelen voor een advies of om een thema te agende-

ren bij de gemeente. De gemeente-ambtenaren zelf

leveren informatie over proces, beleid en voornemens .

Op basis van deze informatie bepaalt een Wmo-raad zijn

agenda en strategie.

Wat doen zij niet?Wmo-raden zijn geen verlengde van de gemeente. Zij zijn

onafhankelijk. Zij kunnen en moeten juist de luis in de

pels zijn en de gemeente wijzen op ongepast beleid, maar

werken daarnaast wel samen met de gemeente om

invloed uit te kunnen oefenen.

De raden adviseren niet aan instellingen of bedrijven,

maar aan B&W of de gemeenteraad.

De Wmo-raad is ook geen klachtenloket. Wel kan hij op

basis van klachten/signalen van burgers een punt be-

spreekbaar maken bij de gemeente en advies uitbrengen.

Het is echter geen dwingend advies: de gemeente kán het

naast zich neerleggen. Maar een goed functionerende

Wmo-raad onderneemt hier dan wel weer actie op en

vraagt een toelichting van de wethouder. Levert dat

gesprek niets op, dan kan de raad er nog voor kiezen om

contact te zoeken met de gemeenteraad of in te spreken

bij een commissievergadering van de gemeenteraads-

leden voor zorg en welzijn.

Betekenis Wmo-raad voor cliëntenraad?Je adviseert als cliëntenraad je instelling over te voeren

beleid in de organisatie, waarbij het belang van jullie

cliënten voorop staat. Steeds meer instellingen, en jullie

dus ook, krijgen te maken met gemeenten en hun beleid.

Voor de inkoop van zorg, voor huisvesting, voor onder-

steuningsdiensten rondom de zorg die de instelling levert.

Om de belangen van de cliënten te behartigen is het

steeds belangrijker om te weten hoe een gemeente werkt

en hoe jullie het beleid van de gemeente positief kunnen

beïnvloeden voor de cliënten, al dan niet samen met de

instelling. Omdat de Wmo-raad de gemeente adviseert en

kennis heeft van de manier van werken van de gemeente

en haar partners, is het aan te raden om met deze raad in

contact te treden. De Wmo-raad heeft op zijn beurt belang

bij jullie kennis; jullie weten als geen ander wat er speelt in

de instelling en bij jullie achterban. Je versterkt elkaar en

kunt samen dus een grotere invloed uitoefenen op het

beleid van de gemeente (en instellingen).

Kortom, samenwerken met Wmo-raden biedt veel kansen

om de belangen van jullie cliënten – ook voor de toe-

komst – goed te blijven behartigen.

Wat kunnen jullie doen?De afgelopen periode was de Koepel Wmo-raden aanwe-

zig bij jullie ledendagen. Op basis van jullie eigen inbreng

geven wij de volgende tips mee.

Denk samen na over wat nodig is voor de cliënten-

groep/achterban in de nieuwe situatie als de gemeente

verantwoordelijk wordt.

Ga het gesprek aan met de instelling: waar kunnen jullie

elkaar versterken richting gemeente(n)?

Eventueel samen gemeente en Wmo-raad informeren.

Zelf gesprek aangaan met Wmo-raad:

- Verkennen samenwerken voor jullie cliëntengroep/

achterban;

- Kennis en ervaring delen;

- Samen met Wmo-raad optrekken richting gemeente

ten behoeve van beleidsbeïnvloeding.

Jullie kennis en ervaring zichtbaar maken en laten zien

wat de anderen (Wmo-raad, gemeente) daaraan

hebben; hoe concreter hoe beter. Bijvoorbeeld:

- 10-puntenplan vanuit het perspectief van de

cliënten/achterban als hulpmiddel voor gesprek met

Wmo-raad en/of gemeente;

- 5 aanbevelingen voor een Wmo-raad die zo in een

advies passen;

- debat/politiek cafe voor de gemeente met cliënten

erbij.

Meer weten?Het LOC en de Koepel Wmo-raden versterken de

samenwerking de komende periode voor een goede

ondersteuning van uw advieswerk. Houdt daarom de

website in de gaten.

www.koepelwmoraden.nl



Jan-Kees van Wijnen, Gideon Kap en Lonny Bruijs

Goedemorgenservice

We zijn nu echt bij de mensen in beeld!

Gideon Kap is voorzitter van de cliëntenraad Thuiszorg,

vice-voorzitter van de centrale cliëntenraad en ook nog

voorzitter van de cliëntenraad van de locatie Heideduin in

Hoogerheide. Een druk baasje of zoals hij zelf zegt: “Ik kan

mijn tijd wel vullen. Ik ben gepensioneerd en heb dus alle

tijd.” Kap zit al ruim twintig jaar in het cliëntenraadswerk.

Als afgevaardigde van de diaconie is hij bij dit werk

betrokken geraakt. Hij had verwacht veel met mensen te

werken, maar dat bleek toch iets minder dan hij gedacht

had. “In een cliëntenraad ben je veel meer met het beleid

bezig.” Desondanks heeft Kap zich al die jaren - en nog

steeds - met hart en ziel ingezet voor de cliënten van

tanteLouise-Vivensis.

BeeldbellenWaar hij vooral tegenaan liep, is dat de cliëntenraad

slechts moeizaam rechtstreeks contact kon hebben met

cliënten doordat de raad geen contactgegevens had. Maar

dat probleem is nu opgelost door het ‘beeldbellen’ en de

Goedemorgenservice. Beeldbellen wil zeggen dat er via de

Tekst Marion Winnink

Bij tanteLouise-Vivensis wordt inmiddels al een jaar gebruik gemaakt van Beeld-zorg met Goedemorgenservice. Een initiatief van de cliëntenraad om onder an-

dere de cliënten te leren kennen.

De wereld van Gideon Kap


iPad contact gemaakt wordt met cliënten. De leden van de

cliëntenraad en hun ondersteuner, Lonny Bruijs, boden

zich gelijk aan als vrijwilliger. Bij toerbeurt bellen ze tus-

sen 9 en 11 uur ‘s ochtends een vijftiental cliënten. “Ik bel

elke donderdagochtend. Maar het aantal wisselt. Soms zijn

mensen niet thuis. De ene keer heb je er zes, de andere

keer twaalf. Je bent er wel een tijdje mee bezig. Ik probeer

een gesprek echt tot tien minuten te beperken, maar dat

lukt niet altijd. Tja, hoe gaat zo’n gesprek. Ik ben op een

gegeven moment begonnen met vragen: ‘Weet u al wat u

gaat eten vandaag?’ En dan ontspint zich er een gesprek.

Zo van: ‘Goh, daar heb ik nog niet over nagedacht.’ En dan

zeg ik: ‘Maar dat is wel vervelend, want ik moet van m’n

vrouw vragen, wat u eet, want dan eten wij hetzelfde.’

Praktijk“De cliënten vinden dit erg prettig. Het gaat om simpel

contact en staat los van de overige zorg die ze nodig

hebben om te kunnen functioneren. Wij voorzien duide-

lijk in een behoefte. Ze weten wanneer we bellen, het

geeft structuur en wij richten ons meer op het welbevin-

den van de cliënt en het sociale contact. Mensen vinden

het prettig om even te vertellen wat hen bezighoudt. Dat

zijn vaak alledaagse zaken zoals op visite gaan bij familie

of een bezoekje aan de huisarts. Maar het kan ook gebeu-

ren dat de gebelde cliënt zich niet helemaal lekker voelt of

in een dipje zit. Dan bieden wij een luisterend oor en

wordt in overleg de wijkzuster ingeschakeld.”

Het feit dat het contact via een modern apparaat als een

iPad plaatsvindt, is geen enkel probleem, zegt Jan-Kees van

Wijnen, directeur Zorg, die bij het gesprek met Kap aan-

schuift. “Het apparaat heeft eigenlijk maar een knop, dus als

de cliënt het niet meer snapt, dan drukt hij of zij op die knop

en is hij weer bij het begin. Het is heel eenvoudig. We

hebben ook veel aandacht besteed aan de introductie en

uitleg. Ik heb niet gehoord dat mensen niet snappen hoe

het werkt en van drempelvrees is ook geen sprake. Alleen bij

de eerste cliënten was er even wat onwennigheid, omdat

die moesten wennen aan de overgang van fysieke naar

virtuele zorg. Het is overigens geen volledige overgang; we

doen én-én. Als iemand drie keer per dag een zorgmoment

had, dan is dat nu misschien twee keer fysiek en een keer

via de iPad. Mensen vinden het leuk en nu zingt het echt

rond. We horen vaker ‘oh, dat wil ik ook wel’.”

Het voordeel van dit project is volgens Van Wijnen ook dat

de cliëntenraad veel beter weet wie zijn achterban is en

wat er speelt. Daardoor is de kwaliteit van het overleg

tussen directie en cliëntenraad ook beter geworden.

Beter beeld“We hadden ook al veel dingen geprobeerd om contact te

krijgen met de achterban.”, vertelt Lonny Bruijs. “We

hebben bijvoorbeeld een nieuwsbrief en daarin hebben

we regelmatig een oproep gedaan om contact op te

nemen met de cliëntenraad. Maar dat werkte niet goed.

Mensen moeten dan een reden hebben om ons te gaan

bellen. Als ze die niet echt hebben, dan bellen ze niet. Nu

gaat dat automatisch omdat we over dagelijkse dingen

praten. En dan hoor je en passant of de hulp op tijd was of

iets te laat of dat er iets niet goed is. We hebben nu een

beter beeld van wat er zich achter de voordeur afspeelt. Zo

hoorde ik van een mevrouw dat een nachtzuster was

wezen kijken of alles goed was. Ik wist niet eens dat dat

ook gebeurde. Dus je leert ook nog eens veel meer over de

thuiszorg. En we krijgen letterlijk een kijkje in het leven

van de cliënt, doordat het een beeldverbinding is. We

maken bijvoorbeeld wel mee dat een verzorger of familie-

lid vrolijk meezwaait naar ons. Het leeft dus veel meer.

Meer contactEn wat ook heel leuk is, is dat mensen die bij elkaar in een

flat wonen, van elkaar weten dat ze een iPad hebben en

die gaan elkaar nu bellen en lekker zitten kletsen. Die

zouden anders geen contact met elkaar hebben.” “We

kunnen het niet staven met harde gegevens”, zegt Van

Wijnen, “maar wij weten bijna wel zeker dat dat ding

meehelpt eenzaamheid te verminderen.”

Kap: “Het levert ons als cliëntenraad een hoop op en we

kunnen andere cliëntenraden alleen maar aanraden om

hier mee aan de slag te gaan. Je kunt je hiermee echt

bekend maken.”

School doet ook meeBehalve door de leden van de cliëntenraad worden

cliënten van tanteLouise-Vivensis nu ook gebeld door

leerlingen van een school in Lepelstraat. Voor de leerlin-

gen zijn wel andere mensen geselecteerd om mee te

praten. Er moet tenslotte wel een ‘klik’ zijn met kinderen.

De kinderen doen dat twee aan twee en er is een begelei-

der bij als ze bellen, om eventueel zaken op te vangen.

Lees meer hierover op: http://bit.ly/1fJ5Ejj


Iedereen is in staat om flow te creëren

Flow doe je zo!

Ervaar je veel energie bij het werk, heb je een fantastisch

gevoel en gaat de tijd snel, dan wordt dat door de Ameri-

kaanse hoogleraar Mihaly Csikszentmihalyi ‘flow’ ge-

noemd. Uitgebreid onderzoek waarbij zijn team wereld-

wijd meer dan 100.000 mensen heeft onderzocht, heeft

hem geleerd dat iedereen in staat is om momenten van

flow te creëren in zijn of haar werk. Of het nu gaat om

chirurgen, Navajo Indianen of arbeiders uit Chicago. Flow

is niet alleen een prettige sensatie, het bevordert ook een

groeiproces. Mensen kunnen steeds complexere taken

aan.

Wat is flow?Flow is iets dat ontstaat als er aan bepaalde voorwaarden

is voldaan. Je kunt jezelf niet op commando in flow

brengen. Of je in flow komt of niet, heeft vooral met twee

zaken te maken. Ten eerste moet je werk je voldoende

uitdaging bieden en ten tweede moet je voldoende

vaardigheden bezitten om die uitdagingen aan te kunnen.

In schema ziet dat er als volgt uit:

Flow ontstaat dus als er een optimale balans is tussen je

uitdagingen en je vermogens of vaardigheden om de

uitdagingen op te lossen. Is een uitdaging te zwaar, dan

dreigt angst of paniek. Is de uitdaging te licht, dan is er

kans op verveling. Heb je een uitdaging volbracht dan wil

je op termijn een iets zwaardere uitdaging, omdat het

anders gaat vervelen. Daarom is een cliëntenraad in flow

een groep die telkens verder groeit door de eerder opge-

dane ervaringen en vervolgens verder gaat in het stellen

van complexere doelen.

PraktijkvoorbeeldEen cliëntenraad wilde meer contact met zijn achterban.

De instelling kende veel locaties, dus het was een fiks

werk om de meerderheid van de meningen te peilen. Men

voelde zich gefrustreerd en koos daarom voor een nieuwe

aanpak. De raad koos ervoor een werkconferentie te

houden om meer grip te krijgen op het achterbancontact.

Als voorbereiding op die dag werd eerst via een enquête

gepeild welke kennis cliënten hebben van de cliënten-

raad. Op de conferentie zelf bekeek men de antwoorden.

Deze waren overduidelijk: mensen hadden nog veel

vragen, ondanks alle informatie die opgehangen was in

de instellingen. Men kende de leden niet goed, de rechten

van de cliëntenraad waren grotendeels onbekend en ook

was er onkunde over de onderwerpen waar men mee

bezig was. Goed nieuws was dat men aangaf hier meer

van te willen weten. Met deze kennis ging de cliëntenraad

vervolgens brainstormen over een meer basale aanpak.

De keuze is om meer uit te leggen: wat pakt men aan,

door wie wordt dat gedaan, wat kan men doen en wat zijn

Tekst Harry Hartmann

Soms slaat een cliëntenraad zich zuchtend door een stapel werk heen. Op een ander moment loopt juist alles op rolletjes en vliegt men door diezelfde stapel.

Heb je als cliëntenraad controle over je arbeidsvreugde?


de resultaten? De dag vloog voorbij. De nieuwe aanpak is

hoopgevend en de cliëntenraad zit op het thema 'achter-

ban' weer in flow.

BevredigingVolgens Csikszentmihalyi is een taak die tot flow kan

leiden ‘autotelisch’. Dat wil zeggen dat je de taak niet

uitvoert vanwege een bepaalde beloning in de toekomst

(geld, roem, macht), maar omdat de activiteit op zichzelf

bevrediging geeft. Een niet-autotelische taak is alleen

gericht op een beloning. Om bij een taak in flow te komen

is het dus van belang dat je als cliëntenraad niet alleen

voor roem of succes gaat. Juist het genieten van het

werken of de activiteit op het moment zelf is van belang.

Csikszentmihalyi kent de volgende kenmerken toe aan

een taak waardoor je tot flow kunt komen:

Je moet het gevoel hebben dat je de taak kunt voltooien.

Je moet je deskundig of vaardig genoeg voelen. Is dit

nog niet het geval dan kun je hulp inroepen van

deskundigen.

Je moet je kunnen concentreren. Te veel zaken die

tegelijkertijd spelen leiden je af en werken dus tegen.

Een rustige werkplek speelt hier ook mee. Eenmaal in

flow komt de concentratie automatisch. Je vergeet alles

om je heen en focust geheel op de taak. Je gevoel van

tijd verandert: je denkt dat je maar even hebt gewerkt

maar er kunnen zomaar uren voorbij zijn gegaan.

De taak moet duidelijke doelen hebben. Je krijgt dan

duidelijke feedback of je het doel bereikt hebt of niet.

Een bergbeklimmer focust zich op de top. Als cliënten-

raad wil je een bepaalde klus geklaard hebben in de tijd

die er voor staat en je voelt je als groep groeien als je je

doelen behaald hebt.

Je moet een gevoel van controle hebben. Ga je daaren-

tegen tobben of je het wel kan halen, dan bereik je geen

flow. Taken moeten daarnaast niet te veel druk geven

of uitputtend zijn. Krijgt een cliëntenraad een lastige

opdracht in verband met een reorganisatie, denk dan

aan een goede verdeling van verantwoordelijkheden

binnen de cliëntenraad, het opzetten van goede

communicatie met de directie en management en het

creëren van voldoende momenten waarop je stoom

kunt afblazen.

Je moet bij de taak niet afgeleid zijn door gevoelens van

zorg of teleurstelling. Werken aan een prettig team is

daarom van belang. Onderhuidse spanningen binnen

de cliëntenraad leiden af van de taak en halen je uit je

concentratie en verhinderen dat de groep in flow komt.

Je doet de taak uit vrije wil. Word je door de organisatie

gedwongen om een taak aan te pakken dan is er het

risico dat je juist een meer passieve houding gaat

aannemen.

Al deze punten komen wel terug in het cliëntenraadswerk

en daarom biedt het veel kansen om flow-ervaringen op

te doen. Juist bij het cliëntenraadswerk heb je ruimte om

je eigen agenda te bepalen en zaken op de agenda te

zetten die je op het puntje van je stoel doen zitten. Je blijft

altijd in controle, want je kunt niet gedwongen worden

om zaken te behandelen op een manier die je niet wilt.

Mijn advies: bouw je agenda langzaam om naar een serie

prettige en spannende taken, vergroot je capaciteiten

door het leerproces dat het opwekt en trek je bestuurder

– en de achterban - mee in de flow!

Harry Hartmann is als trainer aangesloten bij Mede

Gebruikte literatuurCsikszentmihalyi M., Flow, psychologie van de

optimale ervaring. Boom, 2010


Scheiden van wonen en zorg

Welke rol speelt de cliëntenraad?

LOC heeft tijdens de bijeenkomsten in de eerste helft van

2013 samen met leden in kaart gebracht welke vragen er

leven over het scheiden van wonen en zorg. De handrei-

king ‘Veranderingen wonen, zorg en welzijn: hoe gaan we

dat met elkaar organiseren?’ is ontstaan vanuit die

gesprekken. De handreiking geeft meer informatie.

Download deze op www.loc.nl/scheidenwonenzorg.

Nadenken over de toekomstJe kunt er voor kiezen samen met de directie na te

denken over de toekomst. Het scheiden van wonen en

zorg is voor veel zorgorganisaties een grote verandering.

De zorgorganisatie krijgt alleen nog geld voor gebouwen,

waar mensen met zware zorg wonen. Cliënten met

lichtere zorg huren of kopen zelf hun woning. Zij krijgen

thuiszorg. Zorgorganisaties zullen goed moeten naden-

ken over wat zij gaan doen. Sommige organisaties doen

dat al langer, andere beginnen pas. De cliëntenraad is als

vertegenwoordiger van de cliënten/bewoners een belang-

rijke gesprekspartner daarbij. Je kunt het gesprek over

deze vragen voeren met de directie. Dan is het duidelijk

wat de visie voor de komende jaren is. En je kunt daarbij

samen bespreken welke stappen nodig zijn om van de

situatie nu naar de situatie straks te komen.

Je hoeft niet voor alles met een oplossing te komen. Soms

helpt het om je tot een paar punten te beperken. Bekijk

ook welke kennis er binnen de cliëntenraad is en wat

ieder lid graag zou willen doen. In de handreiking staat

een voorbeeld van hoe je dat kunt doen.

Andere medezeggenschapBij cliëntenraden leven ook veel vragen over wat de

veranderingen voor de medezeggenschap betekenen.

Belangrijk is om eerst met de directie te bespreken wat de

visie op de toekomst is. Bijvoorbeeld of de organisatie zich

vooral gaat richten op zorg binnen de muren van de

instelling. Of juist op zorg bij mensen thuis. Deze keuzes

hebben gevolgen voor de structuur van de medezeggen-

schap. We zijn vaak gewend te beginnen bij de structuur.

Maar door bij de inhoud te beginnen komen we tot andere

oplossingen. En dat betekent dat de medezeggenschap in

de ene organisatie er anders uit zal zien dan in de andere.

Bij de gemeenteDe gemeente krijgt meer zorgen welzijnstaken. Daarom

is het steeds belangrijker om invloed te hebben op de

gemeente. Je kunt op verschillende manieren invloed

Veel cliëntenraden denken na over hun rol rondom het scheiden van wonen en zorg. Door veranderde regelgeving zullen steeds minder mensen in een instelling

wonen. Wat kan een cliëntenraad met dit onderwerp?


uitoefenen. Bespreek jullie zorgen met de Wmo-raad.

Samen verken je de problemen en mogelijke oplossingen.

De Wmo-raad kan deze signalen vervolgens met de

gemeente bespreken en een advies geven. Je kunt ook

direct contact zoeken met de gemeente door een brief te

schrijven aan de gemeenteraad, in geprek te gaan met de

Wmo-wethouder of gebruik te maken van inspraakmoge-

lijkheden die de gemeente zelf organiseert. Zoals informa-

tiebijeenkomsten voor een bepaalde wijk of een inspraak-

avond over het Wmo-beleidsplan.

In de gemeente zijn er ook andere medezeggenschapsor-

ganen. Samen sta je sterk. Daarom is goed om contact te

hebben met andere medezeggenschapsorganen binnen

de gemeente, zoals:

Wmo-raden;

cliëntenraad voor de sociale zekerheid;

huurders;

jeugdzorg en centra voor jeugd en gezin;

cliëntenraden zorg en welzijn.(De Wmcz geldt ook voor

de geestelijke gezondheidszorg, gehandicaptenzorg,

thuiszorg, maatschappelijke opvang, revalidatie,

verpleging en verzorging, verslavingszorg, vrouwen-

opvang, welzijn en ziekenhuizen).

Na inventarisatie van welke medezeggenschapsorganen er

zijn in de gemeente, kun je een dag organiseren voor de

medezeggenschapsorganen binnen een gemeente. Bespreek

tijdens deze dag wat iedereen vindt. En wat je gezamenlijk wilt

gaan doen. Meer tips voor deze dag staan in de handreiking.

Welke hulp biedt LOC? LOC probeert cliëntenraden waar mogelijk te helpen bij

het onderwerp scheiden van wonen en zorg. Via brochu-

res, website en via diensten willen wij jullie versterken.

Denk aan de volgende mogelijkheden:

de nieuwe brochure Veranderingen wonen, zorg en

welzijn: hoe gaan we dat met elkaar organiseren?;

informatie op de website;

serie bijeenkomsten over scheiden wonen zorg;

trainingen passende medezeggenschap;

vraagbaak.

LOC werkt nauw samen met de Koepel Wmo-raden en de

Nederlandse Woonbond. Samen zullen we bijeenkomsten

organiseren voor onder andere cliëntenraden zorg/

welzijn en Wmo-raden.

Ook is LOC bezig om met de Sezen Academy begeleiding

op maat voor cliëntenraden vorm te geven. Daar kunnen

cliëntenraden leren wat de manier van denken bij ge-

meenten is. En hoe het mogelijk is meer te bereiken door

andere manieren van organiseren te kiezen.

BelangenbehartigingIn de belangenbehartiging neemt LOC steeds de mens als

uitgangspunt. Dat vraagt om een andere manier van

organiseren. Nog steeds staan instituten en wetten

centraal. Dat willen we veranderen. LOC zit op een

schakelpunt: bij de politiek en het ministerie verwoorden

we wat er in de praktijk gebeurt, richting cliëntenraden

wat er in Den Haag bedacht is.

Manieren waarop LOC onder andere de belangen behar-

tigt zijn:

brieven aan de Tweede Kamer;

gesprekken met de staatssecretaris van Volksgezond-

heid;

bijwonen Kamerdebatten;

ondersteunen van cliëntenraden bij het opstellen van

brieven naar de Tweede Kamer en bij contacten met

het ministerie;

spreken op congressen en bijeenkomsten;

contact leggen met management, verzekeraars, ge-

meenten en bedrijfsleven.

Meer informatieDownload ‘Veranderingen wonen, zorg en welzijn:

hoe gaan we dat met elkaar organiseren? op www.

loc.nl/scheidenwonenzorg.


Zorggroep Manna over de spiegelrapportage

Zorg verbeteren is mensenwerk

Procesmatig werken aan kwaliteit vergt veel meer dan het

simpelweg meten op indicatoren. Daarover is iedereen

– van bestuur tot cliëntenraad – binnen Zorggroep Manna

(Enschede/Hengelo en omgeving) het wel eens. Het is

cruciaal om daadwerkelijk samen in gesprek te gaan over

de betekenis van het abstracte begrip ‘kwaliteit’ voor het

leven van de cliënt. Hoe kan zorg bijdragen aan het leven

dat de cliënt wil leiden? Sia Timmerman, secretaris van de

cliëntenraad: “Zonder zorg zou ik de dingen die ik belang-

rijk vind niet kunnen doen. Het is me veel waard om de

regie over mijn eigen leven te kunnen voeren en met

thuiszorg kan ik dat realiseren.” Heleen van den Berg,

beleidsmedewerker Kwaliteit, herkent dit. “In de zorg

hebben we het vaak over ‘waarde toevoegen’. Voor ons

betekent dat: mensen ondersteunen om te blijven doen

waar ze goed in zijn. Daarbij sluiten we in eerste instantie

aan bij wat iemand nog kan en wil. Dus de eventuele

beperkingen staan niet voorop. Niet voor niets werken we

hier met een zorgleefplan. Het woord ‘leef’ daarin verwijst

naar het gewone leven van de cliënt. Dát staat steeds

centraal.”

Duidelijke liftknoppenIn het werken aan kwaliteit gaat het binnen Zorggroep

Manna dus ook om de vraag hoe zorg het gewone leven

ondersteunt. “In de discussies over de resultaten van de

CQ-index kwam dat sterk naar voren: wat is nu echt belang-

rijk voor een cliënt? En hoe kan onze zorg mensen helpen dat

te realiseren?” Dat zegt Limke Schopman, die als projectcoör-

dinator onder meer de gesprekken binnen de organisatie op

touw heeft gezet. Zij is juist in dit verband erg positief over de

spiegelrapportage van ActiZ en LOC Zeggenschap in Zorg

(zie kader). “De spiegelrapportage verbindt de antwoorden

van cliënten op de open vragen uit de NPS+ met de gesloten

vragen van de CQ-index. Alleen een getal of een staafdia-

gram zegt niet zo veel. De gegevens uit een meting krijgen

pas betekenis als je de motivatie erachter ziet.” In de spiegel-

rapportage wordt die motivatie heel concreet gemaakt. Van

de drie onderwerpen die door cliënten in de organisatie het

meest zijn genoemd, staat telkens één voorbeelduitspraak

vermeld in de rapportage. Deze uitspraken zijn dus echt

gedaan. En soms, zegt kwaliteitsmedewerker Van den Berg,

gaat het dan om ogenschijnlijk eenvoudige dingen. “Voor

Tekst Marc van Bijsterveldt

Kwaliteit: iedereen heeft het erover. Maar het begrip betekent weinig als het is uitgedrukt in een kaal cijfer of een paar symbolische sterren. Er is pas sprake van een heuse verbetercultuur als alle betrokkenen – van cliënt tot bestuurder – met elkaar in gesprek gaan over ervaringen en ideeën ‘uit het leven zelf’. De spiegelrapportage biedt daarvoor een bruikbaar instrument.


tevredenheid over de locatie kregen we een prima score,

maar een bijgevoegd citaat maakte duidelijk wat er beter kon:

mensen bleken de cijfers naast knoppen in de lift niet te

kunnen lezen. Een velletje stickers met grotere cijfers was

daarvoor de simpele oplossing.”

Breder draagvlak Bij Zorggroep Manna kwam de spiegelrapportage beschik-

baar toen er al veel gesprekken over kwaliteit gevoerd

waren. Maar voor Van den Berg was dat eigenlijk geen

probleem. “In de spiegelrapportage las ik een bevestiging

van de lijn die we hadden uitgezet. Ook de quotes gingen

vaak over zaken die we al hadden opgepakt. Dat bewijst

voor mij dat de spiegelrapportage het juiste laat zien. Het

instrument combineert op een correcte wijze de cijfertjes

met de achterliggende beleving van de cliënten. Dat geeft

mij veel vertrouwen: op zo’n rapportage durf ik wel te

bouwen.”

Dat vertrouwen is er ook bij de cliëntenraad, zegt secretaris

Timmerman. “De uitkomst bevestigt inderdaad dat we in

grote lijnen al goed bezig zijn samen. Ik verwacht dat de

heel concrete terugkoppeling vanuit de spiegelrapportage

het draagvlak verbreedt voor de verbetercyclus bij cliënten.“

En niet te vergeten bij de medewerkers, vult Schopman

aan. “Voor veel collega’s zijn alleen de staafdiagrammen uit

kwaliteitsmetingen niet concreet genoeg. De spiegelrap-

portage maakt ook voor hen heel herkenbaar waar het

concreet over gaat. En het is heel stimulerend dat je er ook

in leest waar cliënten juist erg tevreden over zijn. Dat

prikkelt om het nóg beter te doen. Op die punten zit

kennelijk de kracht van je organisatie; een mooie basis om

de kwaliteit die je in huis hebt verder uit te bouwen.”

Leuke gesprekkenDe positieve aspecten uit de rapportage blijken medewerkers

te stimuleren om zelf verbeterpunten aan te pakken, vervolgt

Schopman. “In de gesprekken met de teams hebben wij soms

bewust onze mond gehouden bij de keuze voor de verbeter-

prioriteiten. Door collega’s zelf te laten ontdekken dat dingen

anders kunnen, wordt het structureel werken aan kwaliteit

uiteindelijk veel breder gedragen binnen de organisatie. En

zoals collega’s cliënten ondersteunen om datgene te doen

wat voor hen belangrijk is, is het aan ons om collega’s te

steunen om hún ding op een goede manier te doen.”

Hoe belangrijk ook voor het proces, uiteindelijk is ook een

spiegelrapportage maar een momentopname, stellen de

drie geïnterviewden vast. Manna-bestuurder André Kok

bevestigt die conclusie: “Uiteindelijk willen we naar een

verbetercultuur waarin je elke dag een klein stapje verder

zet. We moeten ons er voortdurend bewust van blijven

waar we het ook alweer voor doen. Werken aan kwaliteit is

een cyclisch proces en de spiegelrapportage geeft daar een

mooie slinger aan. Als je zo’n rapport jaarlijks met elkaar

bespreekt, kun je ook steeds weer toetsen of het helpt waar

je mee bezig bent. Daar word ik wel enthousiast van.”

Timmerman deelt dat enthousiasme: “Het is niet alleen

belangrijk om samen aan zo’n verbetercyclus te werken,

maar op deze manier is het ook gewoon erg leuk. En als iets

leuk is, dan dóe je het ook.” Schopman ten slotte: “Zo ervaar

ik het ook. Als ik die spiegelrapportage eerder had gehad,

waren de eerder ingezette gesprekken waarschijnlijk nog

plezieriger geworden.”

‘De mens staat weer centraal’Martijn Laterveer, plaatsvervangend directeur LOC

Zeggenschap in Zorg: “Bestuurders van zorgorganisaties

hebben te maken met grote veranderingen. Daardoor ligt

de focus nu vaak op stelselwijzigingen en geld. Terwijl het

uiteindelijk draait om de vraag: waarom run ik deze

organisatie? Voor wie doen we dit werk allemaal? De

spiegelrapportage geeft betekenis aan de cijfers uit de

kwaliteitsmetingen. Informatie over de beleving van

cliënten helpt je na te denken over waar het in de kern om

draait. Door binnen de organisatie met alle betrokkenen

– dus ook met de medewerkers en de cliëntenraad – in

gesprek te gaan over wat cliënten voelen en beleven, kun je

in je beleid de mens weer centraal stellen.”

Wat is een spiegelrapportage?ActiZ heeft in het kader van het ActiZ-programma

Kwaliteit samen met LOC Zeggenschap in Zorg de

zogeheten spiegelrapportage ontwikkeld. Deze is

bedoeld!om in de zorgorganisatie het ‘goedegesprek’

over kwaliteitsverbetering te ondersteunen. Dit

gesprek vindt plaats tussen cliëntenraad en zorg-

organisatie, en zo veel mogelijk ook samen met

de medewerkers. De spiegelrapportage koppelt de

kwantitatieve gegevens uit de CQ- index aan kwa-

litatieve informatie uit de Net Promotor Score plus

(NPS+). Leden van ActiZ krijgen de spiegelrapportage

gratis aangeboden.


Coloriet‘Samen kleur geven aan een waardevol leven’

“Zoals alle zorgorganisaties willen wij de eigen regie van

de cliënt centraal stellen. Toch merken wij dat we nog veel

over de cliënt praten, terwijl we eigenlijk de dialoog willen

aangaan om zo tot een krachtig samenspel te komen. Om

deze dialoog en het samenspel vorm te geven, zijn wij de

pilot ‘Samen kleur geven aan waardevol leven’ gestart. Het

is een innovatieve pilot waarbij wij vanuit de kracht van

het gehele cliëntleefsysteem waardevolle zorg willen

realiseren. Dit doen wij vanuit de gedachte dat ieder mens

van betekenis wil zijn en waarde wil toevoegen aan het

leven van een ander“, vertelt Anneke Groenenberg, Raad

van Bestuur van Coloriet.

Waarden als basisDe pilot ‘Samen kleur geven aan waardevol leven’ past

binnen de kanteling waar Coloriet al enige jaren aan

werkt. Het gaat om een kanteling waarbij de medewerker,

cliënt, vrijwilliger en familie samen de regie krijgen.

Hessiëlle van Dam, directeur van één van de woonzorg-

centra van Coloriet, verwoordt het als volgt: “Wij werken al

enige jaren volgens het AnderSom-principe. Dit principe

is gericht op het stimuleren van de vitaliteit van mede-

werkers en teams en op de rol van de leidinggevende als

regisseur. Het doel is om de medewerker in zijn of haar

kracht te zetten en vanuit de kernwaarden van de organi-

satie te laten handelen. Dit gaat voorbij aan de regeltjes die

bepalen wat we doen en richt zich op de waarden waar

wij samen vorm aan geven. Een mooi voorbeeld van dit

AnderSom-principe is de verwoording van onze nieuwe

missie en visie. Hiervoor hebben wij Els Agterman

ingezet. Els is een fictieve cliënt met een roze hoed op. Via

banners, social media, mails en blogs heeft Els medewer-

kers opgeroepen om haar te vertellen wat Coloriet

bijzonder maakt. Zo hebben medewerkers in creatieve

Tekst Zwany Huiting Foto Buny Gielbert

Coloriet zet de wijsheid en passie van mensen in om waardevolle zorg te reali-

seren. Zo toont de organisatie voor ouderenzorg in Flevoland aan dat er

werkelijke transitie in de zorg mogelijk is via de route van dialoog en samen-

spel.


ateliers hun passie voor de ouderenzorg zichtbaar

gemaakt. Deze inbreng heeft ervoor gezorgd dat de

verwoording van onze missie en visie fundamenteel

gewijzigd is. Waar wij als managementteam nog spraken

over ‘Coloriet geeft kleur aan het leven van ouderen’,

zeiden de medewerkers: ‘Het gaat niet om Coloriet en niet

om cliënten, maar om een waardevol leven van mensen

samen’. De nieuwe pilot ‘Samen kleur geven aan waarde-

vol leven’ sluit hier naadloos op aan. De tijd is rijp om de

cliënt werkelijk centraal te stellen via verbinding, samen-

spel en dialoog. Feitelijk brengen we met dit project onze

nieuwe missie en visie in de praktijk. “

Van gareel naar samenspelEr is moed en vertrouwen nodig om als bestuurder in de

huidige tijd te investeren in een innovatief project als

‘Samen kleur geven aan waardevol leven’. Anneke

Groenenberg geeft hiermee een krachtig signaal af dat zij

toekomst ziet voor de zorg. “Juist in deze tijd is vernieu-

wing nodig. Beter dan met elkaar te klagen over bezuini-

gingen, kunnen we samen zoeken naar mogelijkheden.

In deze pilot bundelen wij de wijsheid en de passie van

mensen en zetten daarmee veranderingen in gang. Want

stel je eens voor: als je veertig mensen in één ruimte hebt,

dan heb je zeker tweeduizend jaar levenservaring. Dat is

toch geweldig en heeft alles te maken met de manier

waarop wij kijken naar de ouderenzorg. Wij zien een

verpleeghuis als een minisamenleving waar de één woont

en de ander werkt. Samen vormen wij een groep en

binnen deze groep proberen we allemaal waarde toe te

voegen aan elkaars leven. Daarbij spreken wij over

‘volwaardigheid’ in plaats van gelijkwaardigheid. Want

laten we reëel zijn: in een zorgrelatie is altijd sprake van

ongelijkheid. En hoewel we ongelijk zijn, zijn we allemaal

vol van waarde voor elkaar. Een ander aspect van deze

manier van kijken is wat we noemen ‘van gareel naar

samenspel’. Een gareel is wanneer mensen allemaal

domweg dezelfde kant op marcheren en doen wat ze

opgedragen krijgen. Samenspel is beweging met ruimte

voor eigen inbreng. Heel concreet volgens het gareel is

dat medewerkers nieuwe cliënten welkom heten. In

samenspel heten cliënten elkaar spontaan welkom in de

groep.“

Waarderend onderzoeken In de pilot ‘Samen kleur geven aan waardevol leven’ gaan

40 mensen vanuit het hart met elkaar in gesprek. Het zijn

cliënten, familieleden, mantelzorgers, vrijwilligers,

zorgmedewerkers, behandelaren, medewerkers van

ondersteunende diensten en leden van de cliëntenraad.

Zij spreken over de thema’s die er voor hen toe doen om

waardevolle zorg te realiseren en daarmee betekenis te

geven aan het leven. Daarbij gebruiken ze de methode

van appreciative inquiry oftewel waarderend en verbin-

dend onderzoeken, gecombineerd met veranderkundige

benaderingen zoals large scale, open space en systeem-

dynamica. Hessiëlle van Dam is enthousiast over deze

benaderingswijze: “De basis is eenvoud en co-creatie.

Daarbij focussen wij op wat werkt, wat mensen raakt en

wat ze waarderen. Door het positieve te benoemen,

ontstaat energie, enthousiasme en verantwoordelijkheid

bij alle betrokkenen. Belangrijk is hierbij om goede vragen

te stellen die gericht zijn op de kracht van het samenspel

van alle betrokkenen. Vragen waardoor mensen op


zielsniveau met elkaar de dialoog aangaan. Het gaat om

vragen als ‘Wie of wat geeft waarde aan uw leven?’ en ook

‘Hoe geeft u waarde aan het leven van anderen?’ Door

vanuit het hart met elkaar in gesprek te gaan, voelen we

dat we onderdeel zijn van de gemeenschap en daarin

onze bijdrage willen leveren. In de praktijk heb ik gemerkt

dat via deze benaderingswijze zoveel energie vrij komt dat

er meteen na de bijeenkomst micro-initiatieven ontstaan

en we concrete stappen zetten.“

De pilot bestaat uit vier dagdelen waarin de deelnemers

met elkaar de dialoog aangaan. De vier werksessies

hebben elk een eigen accent. Stapsgewijs, via samen

waarderen, samen verbeelden, samen vernieuwen en

samen organiseren, ontstaan aanbevelingen voor beleid

en micro-initiatieven die meteen te realiseren zijn. Het is

een cyclisch proces dat zich in de praktijk voortdurend

kan herhalen. “Dat is ook de gedachte”, vult Hessiëlle aan.

“We verwachten dat deze benaderingswijze als een steen

in de vijver gaat werken en dat er een waarderende

basishouding ontstaat bij zowel de cliënt als de mantel-

zorger en de medewerker of vrijwilliger. Dat dialoog en

ontmoeting behoren tot de dagelijkse gang van zaken en

dat er een voortdurend samenspel is om met elkaar

waardevolle zorg te realiseren.“

Vernieuwing van binnenuitDe pilot is geen kip met gouden eieren en de uitkomsten

zijn ongewis. Toch heeft Coloriet zoveel vertrouwen in de

cliënten, de medewerkers, vrijwilligers en familieleden dat

ColorietColoriet is een vernieuwende organisatie voor oude-

renzorg in Flevoland. De organisatie heeft een grote

expertise in psychogeriatrie, geriatrische revalidatie,

complexe ouderenzorg en woonservicegebieden.

Met de pilot ‘Samen kleur geven aan waardevol leven’

experimenteert Coloriet in samenwerking met LOC

Zeggenschap in zorg en Ghita van der Kraan met

een nieuwe veranderkundige aanpak gebaseerd op

werkelijke ontmoeting en dialoog.

zij deze pilot is gestart. Gevraagd naar de verwachte

resultaten, heeft Anneke Groenenberg een duidelijk beeld

voor ogen. “Ik ben er van overtuigd dat deze pilot bijdraagt

aan inclusieve samenleving. Daarmee bedoel ik een

maatschappij waarin iedereen bijdraagt ongeacht leeftijd,

beperking of culturele achtergrond. In een inclusieve

samenleving krijgt eigen regie daadwerkelijk vorm. Ook

zie ik hierdoor een meer toekomstbestendige zorg waarbij

vernieuwing van binnenuit plaatsvindt. En vergeet niet

dat door deze veranderaanpak een omslag ontstaat van

‘denken voor en praten over’ naar ‘samen beslissen en

samen ontwikkelen’. Ik kan me zelfs voorstellen dat door

deze nieuwe benaderingswijze losse organen zoals

cliëntenraden en ondernemingsraden in de toekomst

overbodig zijn. Omdat we dan belangen in samenspel

met elkaar realiseren.“


PatiëntenparticipatieVersterken van de samenwerking

Bij het SGE zijn tien gezondheidscentra aangesloten. Zij

passen patiëntenparticipatie concreet toe in termen van

patiënten als samenwerkingspartners. Dit wordt binnen SGE

breed opgevat. De samenwerking wordt op dit moment

vormgegeven op drie manieren: met een centrale cliënten-

raad, in klankbordgroepen in de lokale gezondheidscentra

en in zorginnovatieteams.

In deze drie samenwerkingsvormen werken patiënten,

zorgverleners, beleidsmakers, managers, zorgverzekeraars

en onderzoekers in verschillende mate multidisciplinair

samen. Deze samenwerking is op dit moment echter nog

onvoldoende uitgekristalliseerd en dus voor versterking en

verbetering vatbaar. Om dit te realiseren werd een project

opgestart dat in 2010-2012 is uitgevoerd.

Het belangrijkste doel was om de positie van patiënten als

samenwerkingspartner op instellingsniveau te versterken. In

dit project ging het specifiek om het verbeteren van de

samenwerkingsrelatie tussen patiënten en SGE. Hiermee

wilden ze een in de dagelijkse praktijk werkbaar en over-

draagbaar model ontwikkelen ter versterking van de samen-

werking tussen patiënten en eerstelijnsinstellingen.

Aanpak: dialoog opstartenHet versterken van de samenwerking tussen patiënten en

SGE werd stapsgewijs uitgevoerd. Er werd een dialoog met

de samenwerkingspartners gestart. De deelnemende

samenwerkingspartners waren: patiënten, zorgverleners,

beleids-makers en managers en functionarissen in zorg-

innovatieteams.

De eerste stap bestond uit het in kaart brengen van goede en

slechte praktijkvoorbeelden van samenwerking en mogelijke

discussiepunten bij de partners binnen de drie samenwer-

kingsvormen. Per samenwerkingsvorm werden individuele

interviews en groegsgesprekken gehouden om de informa-

tie boven tafel te krijgen. De lijsten van goede en slechte

praktijkvoorbeelden en mogelijke discussiepunten in iedere

groep samenwerkingspartners werden gebruikt om tot een

voorlopig voorstel voor aanbevelingen ter verbetering van

de samenwerking tussen patiënten en SGE te komen en

eventuele uiteenlopende

discussiepunten te benoemen.

In de volgende stap werden de

aanbevelingen en discussie-

punten aan de samenwerkings-

partners voorgelegd. In deze

stap werd in multidisciplinaire

groepsgesprekken gediscussi-

eerd over de vastgestelde lijst

van aanbevelingen en eventu-

Tekst Sofie van Hoof, Albine Moser, Robert Vening en Jeanne Hermans

Lange tijd hebben patiënten een passieve rol in de eerste lijn gespeeld. Ondanks dat het belang wordt onderkend, blijft patiëntenparticipatie ook nu nog onderont-

wikkeld. In het project bij de Stichting Gezondheidscentra Eindhoven draait het om het gemeenschappelijke belang van patiënten op instellingsniveau.


ele discussiepunten. Het uiteindelijke doel is om tot een

gemeenschappelijke lijst van aanbevelingen te komen die

wordt gedragen door alle samenwerkingspartners.

In de laatste stap, de afsluitende bijeenkomst, werden

concrete vervolgafspraken voor verbetering van de samen-

werking organisatiebreed geformuleerd en vastgesteld voor

elke samenwerkingsvorm. In een workshop werkten de

deelnemende samenwerkingspartners aan een concreet

implementatieplan.

Hoofdthema’s en aanbevelingen Uit de interviews en groepsgesprekken zijn zeven hoofd-

thema’s naar voren gekomen; randvoorwaarden, informatie-

stroom, zichtbaarheid, inbreng in de beleidscyclus, visie op

patiëntenparticipatie, relationele verhoudingen en organisa-

tie van de vergaderingen. Hier worden de resultaten en

aanbevelingen per thema besproken.

RandvoorwaardenOp dit moment lijkt er een verschil te bestaan in hoe

klankbordgroepen binnen SGE nieuwe leden werven. Het

beschrijven van een uniforme procedure voor de werving

van nieuwe leden is de eerste aanbeveling.

Daarnaast blijken er binnen de SGE verschillende opvattin-

gen te leven over de representativiteit van actieve patiënten-

groepen. Er zijn verschillende vormen van representativiteit,

voorbeelden hiervan zijn representativiteit in leeftijd, in

achtergrond, in opleidingsniveau en in ervaringsdeskundig-

heid. SGE zou vast moeten leggen welke vorm van represen-

tativiteit wenselijk en haalbaar is.

De belangrijkste aanbeveling is echter dat de functie, taken

en bevoegdheden van de klankbordgroepen vastgelegd

zouden moeten worden, zodat het voor alle partners binnen

SGE duidelijk is wat men van elkaar mag en kan verwachten.

Op dit moment ontbreekt deze omschrijving namelijk en dit

levert onduidelijkheid op bij alle betrokkenen over wat men

van elkaar mag verwachten.

InformatiestroomHet is onduidelijk wat de inhoud van de informatie-uitwis-

seling tussen SGE en de actieve patiëntengroepen, en de

actieve patiëntengroepen onderling kan zijn. Hier is de

aanbeveling om de inhoud van de informatie-uitwisseling te

bepalen. Het zou kunnen gaan om de uitwisseling van de

notulen van de vergaderingen, succesvoorbeelden van de

actieve patiëntengroepen die men naar elkaar stuurt en

vragen die men over en weer aan elkaar wil stellen.

Er lijken weinig communicatiemiddelen te zijn binnen

SGE om de informatiestructuur vorm te geven. Daarom

stokt de informatie vaak tot de grens van de centrale

cliëntenraad, de eigen klankbordgroep en het eigen

zorginnovatieteam. Zodoende bevelen ze aan om de

benodigde communicatiemiddelen te inventariseren en te

realiseren.

ZichtbaarheidHoewel de cliëntenraad, klankbordgroepen en zorginnova-

tieteams aardig goed binnen SGE functioneren, zijn zij voor

‘gewone’ patiënten vaak onzichtbaar. Zij mogen daarom

beter gepromoot worden, zodat het voor de ‘gewone’

patiënten duidelijker is waarvoor ze bij deze groepen terecht

kunnen en hoe ze zelf ook als patiënt binnen SGE actief kun-

nen worden.

Inbreng in de beleidscyclusHet is voorgekomen dat patiënten(groepen) om hun visie

is gevraagd met betrekking tot een bepaald beleid terwijl

het beleid al geformuleerd was. Op dat moment is het

moeilijk voor patiëntengroepen om zich in te leven in ‘het

waarom’ van de vorming van het (nieuwe) beleid en om

kritische opmerkingen te plaatsen bij dat beleid. Onze

aanbeveling is daarom om patiëntengroepen in de hele

beleidscyclus te betrekken, niet pas wanneer het beleid al

gemaakt is.

Daarnaast is het goed om te weten wat SGE als e!ectieve

inbreng ervaart van de actieve patiëntengroepen, zodat de

patiëntengroepen ook weten wat van ze verwacht wordt.


Visie op patiëntenparticipatiePatiëntenparticipatie wordt heel serieus genomen binnen

SGE. De actieve patiëntengroepen bevatten bijvoorbeeld veel

actieve, ondernemende mensen die een waardevolle

bijdrage leveren aan de samenwerking tussen patiënten en

SGE. SGE zou alleen met alle betrokkenen een visie op

patiëntenparticipatie moeten ontwikkelen, zodat zij ook

beter uit kunnen dragen hoe patiënten betrokken worden

binnen de stichting.

Daarnaast ontbreekt het actieve patiënten, maar ook

medewerkers die betrokken zijn bij de samenwerking met

patiënten, vaak aan kennis, ervaring en vaardigheden met

betrekking tot de uitvoering van de samenwerking. Om deze

partners wat vertrouwen en empowerment te geven bestaat

de mogelijkheid om in te schrijven voor bepaalde cursussen.

Op deze manier werkt SGE aan de professionalisering van de

samenwerking met patiënten.

Relationele verhoudingenActieve patiëntengroepen van SGE lijken als een eilandje te

werken. Ze opereren op zichzelf en hebben weinig contact

met andere groepen. Deze binding zou versterkt kunnen

worden door jaarlijks een ‘heidag’ te organiseren waarbij de

actieve groepen de mogelijkheid krijgen om met elkaar te

overleggen en van elkaars successen en fouten te leren.

Ook zouden de voorzitters van de verschillende organen

bijvoorbeeld op regelmatige basis vergaderingen kunnen

plannen om belangrijke zaken met elkaar door te nemen.

Daarnaast geven wij de sterke aanbeveling om een mede-

werker van SGE de verantwoordelijkheid voor het thema ‘de

samenwerking met patiënten’ te geven. Deze medewerker

zou bijvoorbeeld de zogenoemde heidagen en overleggen

tussen de actieve patiëntengroepen kunnen organiseren.

Organisatie van de vergaderingenDe verschillende klankbordgroepen van SGE hanteren een

verschillende werkwijze met betrekking tot de organisatie

van de vergaderingen. Bij sommige klankbordgroepen wordt

de agenda interactief opgesteld door de klankbordgroeple-

den en de centrummanager, bij andere klankbordgroepen

ligt het opstellen van de agenda in handen van de centrum-

manager. Ook lopen de verantwoordelijkheden voor het

initiëren van de vergaderingen uiteen.

Daarnaast zijn er verschillen zichtbaar in de uitvoering van

de vergadering. Sommige klankbordgroepen hebben een

onafhankelijke notulist, waar anderen deze missen. Aanbe-

volen wordt het opstellen van een uniforme procedure van

Het project is door ZonMw gefinancieerd (project

nummer 15.401.2216).

Lees meer over de versterking van de positie van de

patiënt(ondersteuner) in het handboek Op een lijn.

Download het pdf-bestand hier: http://bit.ly/1a9cTvx

de werkwijze van de vergaderingen van de klankbordgroe-

pen. Dan wordt het duidelijk voor iedereen wie er verant-

woordelijk is voor het plannen van een vergadering en het

opstellen van de agenda.

Vervolgacties in de praktijkOp 17 januari 2013 heeft een afsluitende bijeenkomst

plaatsgevonden in het Evoluon te Eindhoven, waarvoor alle

betrokkenen aan het project waren uitgenodigd. Tijdens

deze bijeenkomst werden de resultaten en aanbevelingen

gepresenteerd en werkten betrokkenen in kleine werkgroep-

jes aan de uitwerkingen van de aanbevelingen.

Tijdens de afsluitende bijeenkomst is een grote betrokken-

heid gebleken van medewerkers van SGE (zorgverleners en

beleidsmakers en managers) en zeker ook van de patiënten.

Er mag niet vergeten worden dat deze patiënten hun inzet

voor SGE op vrijwillige basis doen.

Na deze enerverende afsluitende bijeenkomst is de centrale

cliëntenraad in gesprek gegaan om te kijken hoe de samen-

werking met patiënten daadwerkelijk versterkt kan worden

binnen SGE. Zo zijn er binnen de centrale cliëntenraad werk-

groepjes gevormd die allen met een eigen thema aan de slag

gaan. Daarnaast heeft SGE een medewerker de samenwer-

king met patiënten als verantwoordelijkheid in haar porte-

feuille gegeven.

De impact van het project op hoe patiënten en SGE zelf de

samenwerking aanpakken en verbeteren is erg groot

gebleken. Dit blijkt niet alleen uit een grote betrokkenheid

van de patiënten en de stichting maar ook uit de concrete

vervolgacties.

Sofie van Hoof is projectmedewerker, Albine Moser is projectadviseur, Jeanne Hermans is lid van de centrale clientenraad SGE en Robert Vening is projectleider. Contact: [email protected]


Een zorginstelling heeft een cliëntenraad van elf leden. Deze

cliëntenraad functioneert niet door veel onderlinge geschil-

len. De voorzitter van de cliëntenraad zegt in december 2012

zijn lidmaatschap op. In januari 2013 verzoekt de Raad van

Bestuur de overige leden van de cliëntenraad om hun

lidmaatschap te beëindigen. Drie leden geven geen gehoor

Tekst Karen Maessen

Het merendeel van de leden van een disfunctionerende cliëntenraad zegt het lidmaatschap op. Er blijven drie leden over. De zorginstelling erkent hen niet als cliëntenraad. De voorzieningenrechter stelt de zorginstelling op 14 juni 2013 in het gelijk. De drie overgebleven leden moeten hun werkzaamheden en bemoeie-nissen voor de cliëntenraad onmiddellijk staken. Zij hadden hun verantwoorde-

lijkheid moeten nemen en hun functie moeten neerleggen.

aan dit verzoek. Deze drie zijn van mening dat zij vanaf dat

moment de cliëntenraad vormen. De Raad van Bestuur is het

hier niet mee eens en erkent hen niet als cliëntenraad,

omdat zij onvoldoende representatief zijn. De Raad van

Bestuur wil een volledig nieuwe cliëntenraad instellen. De

zaak wordt in kort geding voorgelegd aan de rechter.

Clientenraad niet langer representatief


Jurisprudentie

cliëntenraad direct staken. Wel mogen de leden zich

opnieuw verkiesbaar stellen.

AantekeningDe enige voorwaarden die de wet aan de samenstelling

van de cliëntenraad stelt, is dat deze representatief is voor

de cliënten en redelijkerwijs in staat kan worden geacht

om hun gemeenschappelijke belangen te behartigen.

Maar wat als een cliëntenraad niet langer aan deze eisen

voldoet? Dient de zorginstelling dan voor een aanvulling

van het ledenbestand te zorgen? Mag de zorginstelling

dan een streep door de bestaande cliëntenraad halen en

een nieuwe cliëntenraad instellen? Bestaat er dan über-

haupt nog een cliëntenraad?

De wet biedt geen uitdrukkelijke antwoorden op deze

vragen. Wel kan het reglement hier regels over bevatten.

Ook verschaft de recht-

spraak verheldering. Uit een

arrest van de Hoge Raad van

6 april 2001 blijkt namelijk

dat de zorginstelling een

nieuwe (vervangende) cliën-

tenraad mag instellen als de

bestaande cliëntenraad niet

meer voldoet aan de wettelijke eisen. Vorderingen van

een cliëntenraad die naar het oordeel van de rechter niet

voldoet aan de wettelijke eisen, kunnen niet worden

toegewezen. Ook in deze zaak trekt de cliëntenraad

daarom aan het kortste eind. Opmerkelijk is in dit geval de

overweging van de voorzieningenrechter dat de drie

leden hun functie neer hadden moeten leggen vanwege

hun bestuurlijke verantwoordelijkheid.

mr. Karen Maessen is advocaat bij De Voort Advocaten | Mediators te Tilburg

Wanneer de meerderheid zijn functie neerlegt, hoort

de minderheid dat ook te doen

Toepasselijke weten regelgevingWet medezeggenschap cliënten zorginstellingen

Rechtbank Overijssel, voorzieningenrechter Almelo,

14 juni 2013, ECLI:NL:RBOVE:2013:1176

Hoge Raad 6 april 2001, ECLI:NL:HR:2001:ABO903

De drie leden vorderen erkenning als rechtsgeldige

vertegenwoordigers en leden van de cliëntenraad.

De zorginstelling vordert:

een erkenning dat de leden niet langer worden be-

schouwd als rechtsgeldige vertegenwoordigers en

leden van de cliëntenraad,

een gebod dat de leden hun werkzaamheden en

bemoeienissen voor de cliëntenraad staken; en

een gebod dat de leden zich niet meer verkiesbaar

zullen stellen voor de cliëntenraad.

Oordeel voorzieningenrechterDe voorzieningenrechter stelt allereerst vast dat de

cliëntenraad al enige tijd disfunctioneert. Dat blijkt uit

meerdere verslagen en e-mails van leden van de cliën-

tenraad, waarin zelfs wordt gesproken over ‘terreur van

de bovenste plank’. Het valt daarom niet te verwachten

dat tussen de cliëntenraad en de

zorginstelling nog een con-

structieve samenwerking tot

stand kan komen.

Ten tweede vormen de leden

geen representatieve cliënten-

raad. Er zijn slechts drie van de

elf leden over. Deze drie leden vertegenwoordigen

allemaal één van de twee vestingen die de cliëntenraad

hoort te vertegenwoordigen.

Ten derde ligt de verantwoordelijkheid voor het instellen

van een goed functionerende cliëntenraad bij de zorg-

instelling, zo volgt uit de Wet medezeggenschap cliënten

zorginstellingen. Daarnaast is een cliëntenraad op te

vatten als een bestuurlijk orgaan. Zijn bestuurlijke verant-

woordelijkheid heeft een collectief karakter. Dit betekent

dat alle leden gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor

disfunctioneren van de cliëntenraad. Wanneer, zoals in dit

geval, de meeste leden hun verantwoordelijkheid nemen

door hun functie neer te leggen, hoort de minderheid dat

ook te doen. De cliëntenraad kan vervolgens weer een

nieuwe start maken met een nieuwe samenstelling.

Kortom, de leden hebben volgens de voorzieningenrech-

ter niet het recht om de cliëntenraad te blijven vormen. Zij

moeten hun werkzaamheden en bemoeienissen voor de

34 Zorg & Zeggenschap | uitgave 17 voorjaar 2012

VraagbaakIn de rubriek Vraagbaak wordt ingegaan

op onderwerpen waarover veel vragen worden gesteld via de telefonische en digitale

Vraagbaak van LOC.


Waarom zou je kritisch zijn? Het gaat er toch vooral om dat mensen hun best doen en weten wat er lee" onder de cliënten?Het is inderdaad belangrijk dat mensen zich inze!en en weten wat er lee" onder de mensen namens wie zij spreken. Toch zijn er ook andere criteria die je als cliënten-raad moet hanteren bij het aan- trekken van nieuwe leden. De reden is dat iedereen zich op een andere manier inzet voor en luistert naar cliënten. En iedereen brengt dus ook op een andere manier aan de manager over wat cliënten belangrijk vinden. Dus is het belangrijk dat je je daar bewust van bent en erop let of leden van de raad verschillend zijn van én aanvullend zijn op elkaar.

Maar wat als je nu zo verschillend bent dat je alleen maar discus-sieert omdat je steeds van mening verschilt?Als dat laatste gebeurt dan weet je meteen dat je niet op een goede manier van elkaar verschilt. Zou dat wel zo zijn, dan kun je #inke discus-sies hebben, maar dan komt daar ook iets uit. Dus ‘steeds in discussie zijn’ is een teken dat de raad niet goed in balans is. En dat geldt bijvoorbeeld ook als er nooit eens een ‘stevige discussie’ is en je het altijd roerend met elkaar eens bent.

Wie je als raad bent, bepaalt wat je doet en

bereiktCliëntenraden zijn vaak zo blij met nieuwe leden dat

er van wervings- en selectiecriteria voor nieuwe leden nauwelijks sprake is. Maar de precieze samenstelling

van een groep mensen is van belang voor de resultaten die je kunt behalen. Dus ook als nieuwe leden schaars zijn, blij! het belangrijk om goed na te gaan wie en wat

er nodig is in de cliëntenraad.

Tekst Margot Bosman

35

Vraagbaak


Wij zijn het niet altijd roerend met elkaar eens, maar we discussi-eren ook niet echt. Wat zegt dat dan? Het zou kunnen zeggen dat je als raad eens een gesprek met elkaar aan moet gaan over hoe tevreden je eigenlijk bent over de resultaten die je behaalt. Soms weten leden van de raad dat niet van elkaar. Ze doen wel alles wat je moet doen, volgens het boekje, maar duidelijk is niet of ze ook echt vinden dat het goed gaat. Dus als alles zo’n beetje ‘voort- kabbelt’, kan het interessant zijn om de vraag te stellen: wat vinden we van wat we aan het doen zijn? Gaat het goed? Waarom? Wat kan anders of beter? Hoe? Daar kan een plan van aanpak uit rollen waar-mee de raad meer bewust richting gee" aan wat die wil bereiken.

Is er een manier om na te gaan of de samen-stelling van de raad optimaal is?Praten over hoe tevreden iedereen is over de resultaten die je haalt, is een belangrijke eerste stap. Dat is op zich simpel, maar ook spannend. Want het maakt duidelijk waar iedereen zelf staat en wat je als raad als geheel vindt van hoe je het doet. Zo’n gesprek in alle eerlijkheid met elkaar voeren – en op basis van de resultaten die je in een jaar hebt gehaald – maakt duidelijk waar je het eens bent en waar niet. En zo

kom je erachter wat iedereen in de raad belangrijk vindt. En hoe je daarin dus ook van elkaar verschilt. Dan kun je het hebben over of die verschillen tussen leden bijdragen aan het resultaat dat je wilt. Of dat dat juist niet zo is.

Hoe dan? Een voorbeeld. Een raad praat over de vraag: hebben we resultaten geboekt dit jaar en welke dan? Het ene lid zegt: “Ja, want er zijn in het weekend meer en andere activitei-ten gekomen”. Een ander lid van de raad zegt: “We hebben er wel drie jaar over gedaan om dat resultaat te behalen. Dus als dat met alles wat we willen zo gaat, dan verandert er per saldo maar bi!er weinig.” Weer een ander zegt: “We hebben dit resultaat nu wel behaald, maar het roept ook vragen op over onze invloed. Dat onderwerp moeten we in ons plan van aanpak voor volgend jaar opnemen. Want daar kunnen we dan mee aan de slag.” En weer een ander zegt niets, want ‘activiteiten’ vindt hij niet zo belangrijk. Het ‘eten’ smaakt immers nog steeds even slecht als een jaar geleden. Dus hij is het wel eens met de algemene conclusies.In dit voorbeeld zie je mensen die op verschillende manieren naar een en hetzelfde onderwerp kijken. De een draagt aan het gesprek bij door een concreet resultaat te noemen. De ander doordat die goed kan kijken naar het proces van hoe

dat resultaat er kwam. En daar ook kritisch over dur" te zijn. Weer een ander zegt dat het tijd is voor verbetering en dat je dat planmatig moet aanpakken. En nog iemand anders onthoudt zich van commen-taar. Je hoe" niet altijd je mening te geven als anderen dat al hebben gedaan. Samen komen ze tot een goed beeld van de stand van zaken en de actie die er moet komen, ook al zijn ze het niet over alles met elkaar eens.

Wil je meer weten over hoe je als cliëntenraad naar de samenstelling van je raad kunt kijken en wat dat betekent voor werving en selectie? Neem contact op met de vraagbaak.

Meer informatie:www.loc.nl/contactachterban.U kunt ook contact opnemen met

de Vraagbaak LOC. Deze is iedere

werkdag tijdens kantooruren te

bereiken op: (030) 284 32 00.

U kunt uw vragen ook stellen via e-mail: [email protected].


Social media in de zorgFamilienet: net familie!


Steeds meer houden mensen via internet contact. E-mail en socialenetwerksites zoals Facebook en Hyves worden door veel mensen gebruikt. Familienet sluit

hierop aan. Via Familienet hebben verzorgers en familie contact. Berichten en foto’s worden gedeeld. Doel is om de familie - zoveel als mogelijk is - betrokken te

laten zijn bij de cliënt. Bij zorginstelling AxionContinu wordt gebruik gemaakt van Familienet. Hier leest u hun ervaringen met dit digitale instrument.

Zorg & Zeggenschap | uitgave 25 | december 2013 37

voetenbadjes gegeven aan bewoners. Daarvan zet ik een

foto op Familienet. Ook leuke opmerkingen zet ik erop.

Zoals laatst een cliënt mij en een collega een compliment

gaf. Zijn dochter schreef terug dat ze het zo leuk vind om

te horen dat vader ook nog alert reageert.

Met de berichten kunnen we familie extra informatie

geven en krijgen zij een mooi beeld van wat er gebeurt op

de afdeling. Wanneer familie komt kan het bijvoorbeeld

dat hun vader heel verdrietig is omdat hij dan heimwee

heeft. Het is dan goed dat de familie ook leest dat hun

vader niet altijd zo verdrietig is. Het is een manier om de

band met familie sterker te maken.”

Familie op CuraçaoVoor familieleden die ver weg wonen is Familienet vaak

een hele mooie aanvulling op het contact. Elise van

Doornik: “De zoon van één van onze bewoners woont op

Curaçao. Familienet is zijn manier om met zijn vader te

communiceren. We lezen dan ook zijn stukjes voor aan

zijn vader. En schrijven over zijn vader en plaatsen foto’s.

Ik ben fanatiek met foto’s maken. Ook plaatst familie soms

foto’s die we dan kunnen laten zien, bijvoorbeeld wanneer

ze op vakantie zijn. Ook gebruik ik Familienet voor

informatieve berichtjes. Als ik op vakantie ga, weet

iedereen dat ik er even niet ben. En in hetzelfde bericht

geef ik even aan wie er voor me waarneemt. Als een

bewoner ziek is dan bellen we de contactpersoon en

zetten dat niet op Familienet.” Maria Tops vult aan, “Dit is

één van de afspraken die we hebben gemaakt. We plaat-

sen geen medische informatie, ook niet over bijvoorbeeld

een griepje. Familie vraagt soms wel via Familienet hoe

het met iemand gaat. Dan plaatsen we een berichtje dat er

telefonisch contact met hen wordt opgenomen.”

Hoe werkt het?Een Familienetpagina wordt aangemaakt door de zorgin-

stelling. Deze pagina’s zijn beveiligd en alleen toegankelijk

voor familie en verzorgenden. De medewerker die de

pagina aanmaakt nodigt de eerste contactpersoon uit.

Bertie Venema: “Ook tantes nichtje, zus en schoonzus

kunnen op de pagina. Ik weet niet hoe vaak ze kijken, ze

reageren helaas niet op berichten. Ik reageer altijd op de

berichten. Respons krijgen lijkt me ook wel fijn voor de

meiden.”

De eerste contactpersoon kan dan weer andere familiele-

den uitnodigen om ook gebruik te maken van dit me-

dium. Bij AxionContinu verschilt het nogal. “Sommige

Maria Tops (centrale woonbegeleider en beheerder van

Familienet in zorgcentrum Albert van Koningsbruggen)

vertelt: “In november 2012 zijn we met Familienet gestart.

Waarom? De Ingelanden, een andere locatie van Axion-

Continu, gebruikte Familienet al. Zij waren enorm enthou-

siast en hebben dat uitgedragen binnen de organisatie.

Wij zijn gestart met het informeren van alle familieleden

van cliënten van de psychogeriatrie-afdelingen via een

brief. Daarna is er een informatieavond geweest. Verschil-

lende families waren enthousiast, daarvan hebben we het

e-mailadres genoteerd en zijn er accounts aangemaakt.

Na een proefperiode van twee weken zijn we begonnen.

Wat we graag wilden is familie informeren over de dag

van vader/moeder. Wat doet iemand, is er een activiteit?

Zit iemand echt de hele dag op de bank en wat gebeurt er

eigenlijk allemaal in een huiskamer? De familie meer

betrokken laten zijn, ze op de hoogte houden van die

leuke, verrassende momenten die je dagelijks tegenkomt,

maar die je niet vertelt in een o!cieel overleg.”

De tante van Bertie Venema woont bij AxionContinu. Zij

bezocht de informatieavond ook. “Ik ben er na de infor-

matieavond meteen mee begonnen. Ik heb wat foto’s

geplaatst van mijn tante. Zo weten de verzorgenden waar

en hoe zij eerder woonde. Mijn tante was altijd een

eigenzinnige vrouw. Zo had ze verschillende huisdieren,

zoals kippen. Ze woont hier nu vier jaar. Ze heeft demen-

tie en ze kan helaas inmiddels geen gesprek meer voeren.”

Dagelijkse dingenFamilienet wordt gebruikt om familieleden te informeren

over de dagelijkse dingen. “Ze vertellen over allerlei gebeur-

tenissen. Dat ze iets leuks hebben gedaan. Bijvoorbeeld

laatst dat er een clown was en tante dat leuk vond, maar ook

dat ze wegloopt wanneer ze er genoeg van heeft. En dat ze

pannenkoeken hebben gegeten. Een tijdje terug plaatste

iemand een foto van tante, met een mooie blik in haar

ogen. Op die foto, herkende ik echt haar zoals ze vroeger

was. Foto’s vind ik altijd leuk om te zien op Familienet.”

Elise van Doornik is eerste verzorgende op de afdeling

Amaliahof. “ Ik gebruik Familienet al vanaf de start. In het

begin dacht ik wel: weer extra werk. Maar ik vind

Facebook (sociale netwerksite) leuk, dus waarom dit niet.

We zijn met een klein aantal families begonnen. Eén

familie reageerde op ieder berichtje, daar ontstond echt

een gesprek. Dat heeft me enthousiast gemaakt. We

gebruiken Familienet om te schrijven over de kleine

dingen. Met het hete weer hebben we bijvoorbeeld


Familienet in hoofdlijnen1. Elke cliënt heeft een beveiligde pagina op internet

waar verzorgers en familie berichten, foto’s en

documenten met elkaar delen. Het is ook mogelijk

een agenda bij te houden.

2. Minder misverstanden en betere samenwerking

doordat iedereen op de hoogte is.

3. Zéér eenvoudig in gebruik, het plaatsen van be-

richten kost nauwelijks tijd. .

4. Familienet belast de ICT niet. Er hoeven geen

programma’s geïnstalleerd te worden. Toegang tot

internet is voldoende.

5. Gebruik in abonnement vanaf € 895,- per jaar per

locatie, ongeacht het aantal gebruikers en geen

opstartkosten. Voor kleinschalige locaties (tot

twaalf cliënten) is er een speciaal tarief van slechts

€ 495,- per jaar.

In meer dan 150 zorginstellingen in Nederland en

België wordt Familienet met veel succes gebruikt.

bewoners hebben één contact. Anderen wel twintig. Naast

familie kunnen dat ook goede vrienden of buren zijn”,

vertelt Maria Tops.

Eenvoudig in gebruikVenema: “Het werkt heel simpel. Gebruikt alleen je

e-mailadres en wachtwoord. En wanneer je inlogt, zit je

direct op de pagina berichten. Iedereen die een beetje met

de computer kan werken, kan dit.”

Elise: “Ik vind Familienet heel gemakkelijk. Zeker voor de

familieleden. Maar ook voor ons is het niet moeilijk. En

een bericht plaatsen doe je op een moment dat het je

uitkomt, je bent niet afhankelijk van een ander, zoals

bijvoorbeeld bij de telefoon.”

Familienet maakt gebruik van slechts vier pagina’s. Er is

een pagina voor berichten, foto’s en de agenda. De vierde

pagina is ‘familie’, medewerkers hebben hierop geen

toegang.

Op de eerste pagina is te zien, wie allemaal op de pagina

een berichtje kunnen schrijven.

Venema: “Ik promoot Familienet ook bij anderen. Laatst

bij een vriendin die in de zorg werkt. Dat moet je echt

hebben, zei ik tegen haar.”

Inzet van Familienet in de toekomst“Familienet wordt nu op alle psychogeriatrie afdelingen

van AxionContinu gebruikt”, vertelt Maria Tops. “Er is nu

een werkgroep om het gebruik ervan te stroomlijnen in

de hele organisatie. Op de diverse locaties zijn nu nog

verschillende afspraken.

En er zijn nog discussiepunten, zoals de vragen die we

van familie krijgen via Familienet over de gezondheid van

vader of moeder. Is schrijven dat iemand aan het opknap-

pen is en weer uit bed komt ook medische info? Maar

waar leg je de grens, en wie schrijft dit dan, de verpleging

of de arts? Technisch zijn er misschien andere mogelijk-

heden, bijvoorbeeld een tab alleen voor de eerste contact-

persoon. Of een platform waar je allerhande informatie

opzet en daaruit kiest wat voor jou van belang is.

Iedereen lid maken van Familienet, dat zouden we mooi

vinden. Je bereikt iedereen in één keer met je informatie.

We willen Familienet ook graag introduceren bij de

extramurale zorg (zorg thuis) en op de afdelingen soma-

tiek. We zitten echt midden in het nadenken, maar de

uitkomst weten we nog niet. We hebben nu bereikt wat

we graag wilden, familie meer betrekken bij de bewoner.

Hen inzicht geven wat er op een dag gebeurt op een

afdeling. En familie is er blij mee. Regelmatig lees je dat

terug. Er zijn zoveel momenten die je wilt delen en die de

bewoner niet meer weet. Familie vertellen wat vader of

moeder niet meer kan vertellen.”

Op www.hetfamilienet.nl vindt u meer informatie.

Maria Top Elise van Doornik


Onterechte rekeningen voor cliëntenDe Consumentenbond presenteerde in september een onderzoek waaruit blijkt dat diverse zorginstellingen cliënten voor zaken laten betalen, die voor rekening van de zorginstelling horen te komen. Staatssecretaris Van Rijn roept cliëntenraden op binnen hun eigen instelling uit te zoeken of cliënten onterecht betalen voor zaken en dit aanhangig te maken.

Onze handreiking ‘Extra diensten en pluspakketten. In gesprek met de manager’ helpt u het gesprek aan te gaan met de directie. Deze is te bestellen of te downloaden via www.loc.nl/publicaties. In de brochure ‘Daar heeft u recht op in een Awbz-instelling’ kunt u lezen wat een zorgorganisatie moet betalen.

ZORG & ZEGGENSCHAP IS EEN UITGAVE VAN LOC

Het lidmaatschap van LOC staat open voor cliëntenraden van verzorgings- en verpleeghuizen, woonzorgcomplexen, thuiszorg, geestelijke gezondheidszorg, jeugdzorg, verslavingszorg, maatschappelijke opvang en welzijn.

Wilt u lid worden van LOC of heeft u vragen over het lidmaatschap kunt u terecht bij de ledenadministratie van LOC. Ook (adres)wijzigingen graag doorgeven via de leden/abonneeadministratie ([email protected]) of (030) 284 32 00.

Zorg & Zeggenschap wordt uitgegeven door uitgeverij Vakmedianet. Het blad verschijnt vijf keer per jaar en wordt gratis in tweevoud toegestuurd aan alle bij LOC aangesloten cliëntenraden.

Extra abonnementenRaden die aangesloten zijn bij LOC, kunnen (een) extra abonnement(en) nemen. De prijs per extra abonnement bedraagt 49 euro

(2013). Hiervoor kunt u contact opnemen met de afdeling klantenservice van uitgeverij Vakmedianet: tel. (088) 584 08 88 of e-mail: [email protected].

Wijzigingen met betrekking tot extra abonnement(en) moet u ook aan Vakmedianet doorgeven. Zorg & Zeggenschap verschijnt ook op (daisy-)cd; hiervoor gelden dezelfde voorwaarden en dezelfde kosten als voor een extra

abonnement.

Handreiking Ouderen aan ZetTijdens het project Ouderen aan Zet is een handreiking ontwikkeld. De handreiking bevat een aantal werk- vormen waarmee cliëntenraden en zorginstellingen kunnen evalueren of zorgleefplannen bijdragen aan kwaliteit van leven en zeggenschap. Daarnaast bevat het ook nog enkele oefeningen om gezamenlijk (ouderen, vrijwilligers, medewerkers, mana-gers en anderen betrokken bij de zorg/ leven van ouderen) in gesprek te komen over wat kwaliteit van leven betekent voor ouderen die een beroep doen op zorg. Ouderen aan zet is een project van LOC en Perspectief. Meer informatie op: www.loc.nl/ouderenaanzet.

Waarde-volle zorg

maakt mensen

verantWoordelijk

Frank: ‘Inspelen op wat mensen zelf willen en dat faciliteren. Constructief te werk gaan,

dat is het begin van oplossingen.’

DE TOEKOMST VAN DE GEZONDHEIDSZORG IS

WAARDE-VOLLE ZORG

Documents

Functioneren cliëntenraad · 2014. 5. 26. · 22 36 02 Cartoon 04 In Beeld 05 Colofon 06 Nieuws 07 Publicaties 08 De nieuwe cliëntenraad 10 D e leden maken de cliëntenraad 13 Column