ADA DNYA YAZARLARI

1. basm: 19782. basm: 1982, Can3. basm: 1988, Can4. basm: 1991, Can

Bu kitap, istanbul'da Can Yaynlan'nda dizildi, zen Basmevi'nde basld. (1991)

BAKAN BABAMIZIN SONBAHARI

4 t

Gabriel Garcia Marquez

1982 NOBEL EDEBYAT DL

ROMAN

Trkesi TOMRS UYAR

CAN YAYINLARI LTD. T. Babli Cad. Shhiye Apt. No. 19 Kat 2 Caalolu-stanbul

Telefon: 528 6113 Faks: 513 5188

zgn ad El Otono del Patriarca

ISBN 975.510.267-1 Onk Ajans Ltd. / Can Yaynlan (1982)

Hafta sonunda akbabalar, balkon pencerelerindeki kepenkleri gagalayarak bakanlk sarayna girdiler, kanat rplar, ierdeki duraan zaman dalgalandrd ve pazartesi gn tan aarrken, kent, byk bir l ve ryen bir grke-min lk esintisiyle, yzyllarn uyuukluunu stnden att. Ancak o zaman, kimilerimizin nerdii zere ana kapy menteelerinden skmek iin koba kullanmadan ve daha gzpek olanlarmzn szlerine uyarak, yklmaya yztut-mu, ka kereler payandalanm ta duvarlar zorlayp ieri girme yiitliini gsterebildik, yapnn cesur alarnda, William Dampier'in Lombardiyallarna kar direnmi koskocaman kurun geirmez kaplar, bir omuzlayta alverdi. Baka bir an havasna girmi gibiydik; saltanatn bu geni inin-deki beton tuzaklarda hava daha hafifti, sessizlik epeskiydi ve lgn kta nesneler kolaylkla seilemiyordu. Girite, deme talarnn boydan boya alttan sren ayrkotlarna boyun edii avluda, grevini brakp kaan nbetinin kulbe-sindeki kemekei grdk, silhlklardaki pusatlar grdk, anszn bastran bir rk sonucu yanda kalm pazar le yemeinin artklaryla dolu tabaklarn dizildii uzun, kaba tahta masalar, glgeler iinde hkmet konann bulunduu blmeyi grdk, en tatsz hayatlardan da daha ar ilem grm dosyalarn arasndan fkran renk renk mantarlar, solgun irisleri, avlunun tam ortasnda, en aa be kuan as-keri trenle vaftiz edildii vaftiz kurnasn grdk, geride, imdi atl arabalarn durduu eski genel valilik ahrn, kamelyalarla kelebeklerin ortasnda, ayaklanma gnlerinden kalma st kapal faytonu, salgndan kalma yk arabasn, kuyrukluyldzn grnd yldan kalma yolcu arabasn, dzenin yerletii yllarn simgesi cenaze arabasn, barm ilk yzylndan kalma uyurgezer kupay grdk, tozlu rmcek

5

alarnn altnda sapasalamd hepsi, bayran renklerindey-diler. Bitiik avluda, demir parmakln ardnda, evin tantanal gnlerinde czzamhlarm glgesinde uyukladklar, ay tozuyla kapl gl fidanlar vard, byk braklmlklan iinde ylesine grelmilerdi ki, bahenin telerinden burnumuza kadar gelen le kokusu, kmes kokusu, bir sre nce mandraya evrilmi koloni kilisesinden ykselen tezek kokusu ve ineklerle askerlerin dk ve eki sidik kokularyla kaynam bu balan gl kokusunun szmad tek atlak bile kalmamt. Sk, boucu fundal aralaynca, karanfil sakslar, astro-melya dallar ve hercai menekelerle kemerli geidi, odalklarn barnd blmeyi grdk, evii vr zvrlarnn eitlilii, hele sryle diki makineleri karsnda, ola ki, diye dndk, burada binden fazla kadn yaamtr zamannda, yedi aylk doan pilerden bir orduyla, mutfaklardaki sava alam kemekeini grdk, musluklarn yanbanda gnete ryen birtakm giysiler, odalklarla askerlerin ortaklaa kullandklar toprak ayakyolunu ve arkalarda Kk Asya'dan kendi topraklar, kendi zsular ve nemleri korunarak, koskocaman, zel deniz aan serlerle canl canl getirtilmi Babil stlerini grdk, onlarn da arkasnda hkmet konan grdk, dev bir yapyd ve hznlyd, akbabalar, didik didik edilmi pancurlardan ieri dalyorlard hl. Sandmz gibi, yklenmek zorunda kalmadk, anakap bir sesin usul ykleni-iyle kendiliinden ald, yol hals inek trnaklaryla delik deik olmu plak, ta merdivenlerden kp birinci kata vardk, ilk geitten, zel yatak odalarna kadar, yerlebir olmu yazhaneler, arsz ineklerin istilsna uram protokol salonlar, kadife perdeleri ve iskemle pskllerini kemiren inekler grdk, askerlerle azizlerin, krk dkk eyalarn arama atlm, yere alnp taze inek fksna bulanm kahramanlk portrelerini grdk, ineklerin kemirip bitirdikleri bir yemek odas grdk, yine ineklerin hmna uram, slp svanm mzik odasn, krlm domino masalarm, keelerini ineklerin kemirdii bilardo masalarm, bir kede ylece du-

6

ran rzgr gln grdk, pusulann drtbir yannda olup biten doa olaylarna tpatp benzer sesler karan bu gl sayesinde evdekiler, ekilmi denize duyduklar zlemi giderebili-yorlard, her keden sarkan kafesleri grdk, bir hafta nce bir gece, stlerine geirilmi rtler de duruyordu daha ve saysz pencerelerden yava yava doan bu tarihsel pazartesiden habersiz, saf saf uyuyan, adna kent denilen o azman hayvan grdk ve kentin tesinde, ufka doru, eskiden denizin bulunduu usuz bucaksz dzlkte, kat ay klnden olumu l kraterleri grdk. Birka ayrcalkl kii dnda kimselerin adm atmad yasak blmede akbabalarn dkt kann kokusunu duyduk, ilk olarak; akbabalardan yllarn soluksuzluklarn ve igdsel nsezilerini devraldk, kanat rplarndan yaylan rme kokusunu izleyerek kabul salonuna girince, ineklerin kurtlanm iskeletleriyle karlatk, diigerileri boy aynalarnda defalarca yansyordu, sonra duvara gizlenmi bir yazhaneye alan yan kapy ittik, orada O'nu grdk, rtbesiz ayak niformas stndeydi, izmeleri, sol topuunda altm mahmuzu, karada ve denizdeki btn ihtiyar insanlarla btn ihtiyar hayvanlardan daha da ihtiyard, yerde yatyordu, yzst, sa kolunu kvrp bana dayamt, yapayalnz bir zorba kimliiyle yllar yl srdrd hayatnn her gecesinde, bitimsiz gecelerinde hep nasl uyu-musa yle. Yzne bakmak iin srtst dndrdmzde, tannacak durumda olmadn farkettik, geri yzn akbabalar didiklememiti, ama iimizden hi kimse daha nce grmemiti ki onu, geri profili btn demir paralarn iki yznde de vard, pullarda, kaput reklamlarnda, kask balarnda, kei gmleklerinde, her yerde, geri gsne bayrak ve anayurdun simgesi ejderha oturtulmu resmi her zaman, her yerde gze arpard ama biz bu resimlerin daha kuyrukluyldzn grnd yl bile aslna uygun saylmadn biliyorduk; o devirde ana-babalarmz onun kimliini biliyorlard, onlar da ana-babalarndan duymulard ve biz, ocukluumuzdan balayarak, onun egemenliini srdrd bu ko-

7

nakta yaadna inanmaya alarak bymtk; biri, bir festivalde onu in fenerlerini yakarken grmt; biri, hznl gzlerini, solgun dudaklarn, dinsel, bezeklerle sslenmi bakanlk koltuunda ban dnceli dnceli salladn grdn sylemiti, nk yllar nce bir pazar, huzuruna sokaktaki kr arkcy getirmilerdi, be sent karlnda, unutulmu air Rub6n Dario'nun iirlerini syleyecekti, yalnz bakanmzn izleyecei bu iir gsterisi iin bir tomar para aldndan, keyfinden baylyordu herif, bakam grmemiti tabii, kr olduundan deil, hummadan bu yana hibir lml grmemiti ki onu, yine de orada olduunu biliyorduk, deil mi ki dnya dnyordu, hayat sryordu, posta geliyordu, belediye bandosu cumartesileri, alanda, tozlu palmiyelerin ve lo klarn altnda uar valsler alyordu ve bandoda, len mzkaclarn yerini baka ihtiyar mzkaclar alyordu. Son yllarda, konaktan insan sesleri ve ku cvltlar gelmemeye balaynca, kurun geirmez kaplar ilelebet kapandnda bile, ierde birinin olduunu biliyorduk, nk geceleri, bir geminin iaret n andran birtakm klar szyordu denize bakan pencerelerden ve daha yakna gidecek cesareti gsterenler, payandalanm duvarlarn arkasndan binlerce toynak akrtsyla hayvan hrltdar duyuyorlard; bir ocak ikindisi, bakanlk balkonunda gurubu gzleyen bir inek grmtk, dnn bir, ulusal balkonumuzda bir inek, ne korkun bir ey, ne boktan lke, herkes ineklerin merdiven kamayacan, yol hallar seyrelmi merdivenleri bile kamayacan bildiinden, inein ne yapp balkona kt uzun uzun tartld ve sonunda, inei gerekten grdk m, yoksa ikindist alanda gezinirken bakanlk balkonunda bir inek grdmz m sandk, anlayamadk, o balkonda yllardr bir ey grmemitik nk ve geen cuma tan aarrken gelen ilk akbaba srs de olmasa, daha nice yllar gremeyecektik; akbabalar o gn, salk yurdunun saaklarnda hep uyukladklar yerden uua gemilerdi, ta ilerden, bir zamanlar denizin bulunduu toz denizinin kylarndan dalga

8

dalga kopup geliyorlard, btn bir gn boyunca egemenliin simgesi yapnn stnde halkalar izerek utular, ta ki gveylik sslerini takm, kzl tyl bir dvken, kral, sessiz bir buyruk verene kadar, ite cam angrtlar, yce bir lnn sald esinti, ancak dirlii kalmam bir evde rastlanlacak o akbaba saldrs, camdan girip kmalar o zaman balad da, bizler ieri girme yiitliini gsterdik ve ssz smakta, grkemin ykntlarn bulduk, gagalanm gvdeyi, gen kz eli gibi przsz o elleri; saltanat mhr, orta parmann boumundayd, bedeni, denizin derinlerinden emdii kk yosunlarla asalaklar fkrtyordu, zellikle kolaltlar ve kasklar; ftk ameliyat geirmi hayasnda, yelken bezinden bir ftk ba vard, taa bir kz bbrei iriliindeydi ama naslsa akbabalarn gznden kam tek organyd, gelgele-lim bizler onun ldne yine de inanamyorduk, nk byle giyimli kuaml, uykusunda doal bir lmle lmesine, yazhanesinde tekbama ikinci kez l bulunuuydu bu, biliciler sulara bakp yle demilerdi ya uzun bir sre nce. lk lnde, sonbaharnn balangcnda da bu durumda bulunmutu, o zamanlar yatak odasnn yapayalnzhnda bile, lme stnlk tanmayacak kadar zinde bir ilgi duyuyordu ulusuna, yazgs hi lmemekmi gibi srdryordu egemenliini, o zamanlar buras, bir bakanlk sarayna deil bir pazar yerine benzerdi, kfe boaltan, geitlerde eeklerin stnden tavuk kmesleri indiren plak nbetileri, alktan krlan torunlaryla basamaklara kp devletten mucizevi balar bekleyen dilenci kadnlar yarp gemek, anaklardaki gece ieklerini atp yerlerine taze iekler yerletiren, yerleri silen, balkonlarda hal dven, kuru daldan patpatlarn temposuyla dsel ak arklar syleyen kfrbaz odalklarn sratt pis sulardan saknmak gerekirdi ve bu amatada, ekmecelerinde kulukaya yatm tavuklar bulan tmarl kamu grevlilerinin feryatlar, helalarda orospularla askerlerin bitmeyen gitgelleri, ku lklar, ortalkta hrlaan sokak kpekleri; kaplar ak duran bu sarayda, hkmetin nerede olduu-

9

nu kestirmenin olanakszlat bu byk kargaada, kim kimin ne olduunu, kimden yana olduunu da bilmiyordu. Evin beyi, yalnzca bu pazar kargaasna katlmakla kalmam, kargaay yaratp ynetmiti, onun yatak odasndaki klar yanar yanmaz, daha horozlar tmeden, bakanlk muhafzlarnn ald kalk borusu, yaknlardaki Conde klasna yeni gnn baladn bildirdi, sonra San Jeronimo ss iin bir boru daha alnrd, sonra doru liman kalesine; kalede pepee tam alt kere alman boru, nce kenti uyandrd, sonra da btn lkeyi: bu arada bakanmz oturana kurulup dncelere dalar, yeni yeni balayan kulak vnlamasn gidermek amacyla ellerini kulaklarna bastrarak, o anl gnlerde daha penceresinin altnda uzanan oynak, kehribar rengi denizden geen gemi klarm gzlerdi. Evin ynetimine elkoyduu gnden soma her gn, allarda ineklerin saln denetler oldu, kentteki klaya bakanlk arabasyla yollanacak st eliyle tartard, mutfakta bir anak koyu kahveyle, biraz rek attrrd, yeni gnn delimen esintileriyle nereye savrulacauu daha tam kestiremeden, hizmetilerin lklkna kulak kabartarak; evinde ayn dili konutuu tek kimselerdi onlar, en ok onlarn iten pohpohlamalarna nem verir, en iyi onlarn akllarndan geeni okurdu, saat dokuza gelmeden az nce, zel avlusuna, badem aalarnn glgesine oydurttuu granit havuzda, kaynatlm ifal yapraklarn arasnda uzun uzun ykanr ve ancak saat on birden sonra, tann uyuukluunu stnden atard, gerein tehlikeli oyunlaryla yzlemeyi gze alabilirdi. Daha nceleri, denizcilerin kartmas srasnda, ulusun yazgsn kararlatrmak adna igalci kuw

nin sokaklarn tarayp da hkmet konann btn pencerelerinden koskocaman bir austos cumartesisi gibi ieri yklenene kadar, bir cumartesi ki aynalarda midyeler bytm, kabul salonunu kpekbalklarna teslim etmi, tarih ncesi okyanuslarn ulat en yksek dzeyi ap topran, meknn ve zamann yzn silip gemiti, yalnz o, tekbama, bo- / ulmu bir adamn dlerinde, dlerin ay-suyunda yzkoyun srklenip kalmt, ayak er niformas, izmeleri, altn mahmuzuyla, sa kolu bann altnda kvrlm. lk lmn izleyen acmasz yllarda, kendisi yoku aa giderken, dorua trmanan, kendisi cokudan kprrken, baarsz aklarn acsn eken ikinci e kiilii, ne dalkavuklarn ileri srd gibi doann tand bir ayrcalk, ne de hasmlarnn syledii gibi bir toplu sanryd; bakanmza tpatp benzeyen Patricio Aragones, kusursuz hizmeti ve kpeke ball-yla onun bahtnn almasn salamt; aranmadan bulunmu bir benzer; general hazretleri demilerdi, Kzlderili kylerini dolaan dzmece bir bakanlk arabasna rastladk, herif ktlkla para kazamyor; evet, ller evini andran oyuklarda sakin gzleri grmlerdi, solgun dudaklar, kadife eldiveniyle nnde diz ken halka avu dolusu tuz saan przsz, taze gelin elini; arabann arkasndan giden iri yar. iki svari, salk datm karlnda para topluyordu, dnn generalim, dpedz kfrdr bu; ama general, sahtekr cezalandrmam, onu gizlice huzuruna getirmelerini, halk ikisini birbirine kartrmasn diye de bana bir uval geirmelerini buyurmu, sonra da bylesi bir eitliin koullarna dmenin utancm ekmiti, Allah kahretsin bu herif benim ite, demiti, gerekten de adam onun kalbna girmiti sanki, yalnz br, generalin buyurgan sesini asla karamyor-du, bir de onun hayat izgisi, baparmann dibinde, hi kesintiye uramakszn bir halka iziyordu; adam hemen kuruna dizdirtmeyii, yalnzca kendi kuklas olarak kullanmay tasarladndan tr deildi, bu tasar ok sonra gelmiti aklna, ama z yazgsnn ifresinin bir dzenbazn avucunda yat-

12

tn dnmek, dpedz cann skyordu. General bu kuruntularn yersizliini kavrayadursun, Patricio Aragon6s, kolunu bile kprdatmadan alt suikast atlatm ve falakayla yas-sltlan aylaklarm sryerek yrmeye almt, artk onun da general gibi kulaklar vnlyor ve k sabahlar tan aarrken hayas szlyordu, altn mahmuzu takp karrken kaylar birbirine dolatrmay, bylelikle karsmdakileri oyalamay, zaman kazanmay da renmiti, th Allah kahretsin u tokalar, Flaman demircileri uncack ii bile beceremiyorlar keratalar; babasmn dkknnda iecilik yapt gnlerdeki aklabanl, gevezelii durulmu, dnceli, dalgn bir adam oluvermiti; insanlarn neler dediklerine aldrmyor, gzlerdeki glgelerden, neleri gizlediklerini kestirmeye alyordu; sen ne dersin peki, diye sormadan, sorular asla yantlamyordu, mucize satt gnlerdeki aylaklndan da iz kalmamt, kendine ikence edercesine didiniyor, yerinde duramyordu, boyuna yrye kyordu, zamanla eli bsbtn skat, gz doymaz oldu, giysilerini karmadan, yerde yatyordu geceleri, yzst, yastksz, nceleri tella sahip kt zel kimliini, babadan kalma cam fleme, ie yapma mesleinin altn uarln yadsyordu artk, ikinci bir tan asla smayaca kelere ta koyarak saltanatn en byk tehlikelerine kar diretiyordu, dman topraklarnda hz kesiyor, yumuack dlere, gereklemesi olanaksz, bastrlm nice i-ekilerine kafa tutuyordu; uucu, eriilmez gzellik kralielerine ta giydirirken, onlara elini dedirmiyordu bile, nk sonsuza kadar kendisine ait olmayan bir yazgya boyun emiti, yoo, ne gz doymazlk, ne de inant bu boyun emenin nedeni, general ayda elli peso deyerek kendi hayatn onun hayatyla takas etmiti, stelik kral olma felketine uramadan krallar gibi yaama ayrcaln da vermiti, daha ne isteyebilirdi? Aralarndaki kimlik karkl, rzgrn azt-, t bir gece doruuna varmt; general, Patricio AragoneVi yaseminlerin tatl kokular arasnda denize bakp i ekerken bulmutu, hakl bir korkuyla sormutu, yemee kaplanboa-

13

notu mu katmlard ne, neden byle soluu tkanyor, ii ekiliyordu; yoo hayr generalim, dedi Patricio Aragonds, ondan da beter, cumartesi gn bir karnaval kraliesine ta giydirmi, onunla ilk dans etmiti, bir daha kurtulamamt o andan, grmemiti ylesini, dnyama en gzel kzyd, sizin ayarladnz kadnlardan deil generalim, bir grebilseydi-niz onu, o zaman rahat bir soluk almt general, ne oluyor canm, kadnlara tutulunca ba derde girer insann; kz ka-rsaydn ya, kendisi sonralar odal olan bir sr gzel kadm karmt, kary yataa bastau:, kollarna drt binici asker oturturum, sen kepenle tadna bakarsn bu arada, Allah kahretsin, varsn tekmelesin, sen bu arada iini grrsn, en zorbalar bile nce fkeyle rpnr, sonra n'olur beni bu durumda brakma generalim, byle tohumu dm elma iei gibi brakma generalim, diye yalvarrlar; gelgelelim Patricio Aragon6s bu kadaryla yerinmiyordu, kadnlarn kendisini sevmelerini istiyordu, szgelimi bu kz, generalin nasl aka geleceini bilen ustalardan, bir bakta anlalyor, general bir kar yol buldu, ona odalklarna giden gece geitlerini gsterdi, onlar kendisi gibi rahata kullanmasna izin verdi; hemen saldracaksn, arabuk, soyunmadan, Patricio Aragones de bylece sevda bataklna batm oldu, iinde kabaran tutkular dindireceini sanarak, ama artk ylesine kayglyd ki, bazan pazar ln koullarn unutuyor, pantolon dmelerini dalgn dalgn zyor, ayrntlarla oyalamyor, en aalk kadnlarn en gizli cevherlerini, en derin i ekilerini koparp alyor, glgelik yerlerde aknlktan gldryordu onlar, seni ihtiyar apkn seni, diyorlard, ihtiyar yanda iyice dtn bize ve o gnden sonra ne ikisi, ne de kadnlar hangi ocuun kimden olduunu kestirebildiler, nk Patricio Aragons'in ocuklar da generalinkiler gibi yedi aylk douyorlard. Ve bylelikle bakanlk koltuunun vazgeilmez adam oldu Patricio Aragones; rivayet ederler ki en sevilen, belki de en ok korkulan adamd, generalin de silhl kuvvetlere ayracak vakti bollamt bu arada, hepimizin

14

sand gibi egemenliini srdrmede silhl kuvvetlerin desteine gerek duyduundan deil, tam tersi, onlar en rkn doal dmanlar saydndan, kimi subaylar, baka subaylarca gzetlendiklerine inandrd, darbe giriiminde bulunmasnlar diye grevlerini sk sk deitirdi, zellikle arapsana evirdi, her askeri se, on atmlk merminin yansra sekiz manevra mermisi veriliyordu, slak kum katlm barut yolluyordu askerlere, gerek donamm, bakanlk saraymm silh deposunda duruyordu, deponun anahtarlar, eleri olmayan baka anahtarlarla, kimselerin aamayaca baka kaplarm anahtarlaryla birlikte bir halkaya geirilmiti, anahtar destesini gzeten de, akademi bitirmi bir topu subay olan, ayn zamanda savunma bakanl grevini ve yine ayn zamanda bakan muhafzlar kumandanln, saray hizmetleri efliini stlenmi, bir keresinde bakann kapal faytonu suikast alanndan gemeden birka dakika nce bir dinamit kapsln zararsz hale getirmeye alrken sa kolunu kaybettii iin de domino oyununda bakam yenmesine izin verilen birka lmlden birinin, can dost General Rodrigo de Aguilar'n sakin glgesiydi, General Rodrigo de Aguilar'n koruyuculu-uyla Patricio Aragon6s'in varl, generale ylesine bir gven vermiti ki, kendi gvenliim daha az dnr olmutu, gittike daha sk grnyordu ortalkta, kendi armasn tayan kapal arabada, tek muhafzn eliinde kentte gezindi, dnyann en gzel katedrali ilan ettii, yaldzlaryla gz alan ta katedralin deliklerine gzlerini uydurdu, her eyin tatl bir uyuuklua brnd, gnebakanlarn denize dnd devirden kalma talklaryla eski ta konaklara bakt, genel valilik mahallesinin bulunduu alanda enfiye kokan ta deli yollar, kl balkonlarnda hercai menekelerle karanfil sakslar arasnda kl krk yararak pamuk ipliiyle dantel ileyen solgun gen kadnlar, Biscayan rahibelerinin kuyrukluyldzn ilk geiini kutladklar gnk arp temrinini, her ikindi saat tam te yineledikleri o dama tahtasn andran manastn, ticaret merkezinin Babilsi labirentini geti, lm

15

kokan ezgileri geti, piyango biletlerindeki alacal sancaklar, eker kam suyu satan arabalar, iplere dizili iguana yumurtalarn, Trkleri ve pazarlklarn rengi atm sesini, ana-ba-ba sznden ktklar iin akrebe dnm kadnlarla donatlm rkn kilimleri, gnbatmnda, giysileri oymal tahta balkonlarda kururken, rlplak dar urayp mavi korbina-larla krmz levrekler satn alan ve sebzeci kadnlarla ana avrat kfrleen erkeksiz kadnlarn aclar mahallesini geti, rk midye kokan rzgr iine ekti, kede, pelikanlarn hep ayn yerde durular, koyun ta telerinde, Zenci gece-kondularndaki renk kargaas, birdenbire, tm liman, srlsklam tahtalaryla rhtm, gemicilerin doru'd&n bile daha eski, daha i karartc eski sava gemileri, korku saan kupann nnden zamannda kaamayan Zenci liman iisi kadn ve dnyann en hznl bakyla liman gzleyen ihtiyarn gnbatmnda anszn beliriiyle, kadnn lm ense kknde duyuu; o ite, diye barmt kadn, abuk atlara, diye barmt, in barlarndan, aevlerinden kopup gelen erkekler, haydin diye barmlard, kadnlarla ocuklar haydi diye haykrarak atldlar, atn bacaklarna yapp arabay durdurdular, saltanatn eline sarlalm hadi, ylesine hzl, ylesine beklenmedik bir kargaayd ki bu, general, silhl muhafznn kolunu itecek zaman ancak bulabildi, ona sert bir sesle kt, aptallk etme temen, brak bana sevgilerini gstersinler, o gn ve sonraki gnlerdeki sevgi gsterilerinden ylesine duygulanyordu ki, yurtseverler beni iyice grebilsinler, bundan byle st ak arabayla dolaacam diye tutturduunda, onu bu kararndan caydrana kadar General Rodrigo de Aguilar'n cam kt, ne vard yani, Umandaki gsterinin itenliinden kukulanmamt, ama sonraki gsterilerin kendisini honut etmek iin kolluk kuvvetlerince dzenlenmi olduunu anlamyordu, sonbaharnn akamnda, sevgi esintileri iini tatlandrmt, yllar sonra kentten kmak cesaretini gsterdi, bayrann renkleri boyanm eski treni yeniden altrd, usuz bucaksz, yasl lkesinin kuytularna sokuldu,

16

orkide dallarn, ifal Amazon elmalarn aralayacak, maymunlar, cennet kularn, raylarda uyuklayan jaguarlar uyandrarak; tepelerdeki orak topraklarn buz gibi souk, braklm kylerinde, istasyonlarda, at alan bandolarla, lm canlaryla karland; Ruhl Kuds'n sa elinde oturan bu adsz yurtsevere itenlikle ho geldin diyorlard, ta uzaklardaki rgatlara da haber salnd, bakanlk arabasnn cenaze karanlnda gizlenen saltanat karlamaya kotular ve arabaya yaklaabilenler, yalnzca o titreyen dudaklar ve nereden kt belli olmayan anl bir elin araftan kendilerine doru sallandn grdler, o srada yanndakilerden biri pencereden ekmeye alyordu generali, aman dikkat, generalim, ulusun size ihtiyac var; kayglanma, bo ver albay diyordu, uykulu bir sesle, bu adamlar seviyorlar beni ve orak topraklarda trenle nasl gezdiyse, ekvatorlu uyruklarnn topraklarndan, gardenya ve rk semender kokular arasnda, dmen suyunda piyano valsleri brakarak szlp giden ahap, yandan arkl gemisiyle de yle geiyordu, yerlilerin mein tabanca klflarndaki tarih ncesi ejderlerden kendini saknarak, sonra sirenlerin yere uzanp doum yapt kutlu adalarda, ykolup gitmi nice grkemli kentin felketini hazrlayan ne gnbatmlarnda, yerlilerin ulusal renklere boyanm ahap gemiyi grmeye rmak kysna kotuklar ama yalnzca kadife eldivenli bir elin bakanlk kamarasndan sallandn seibildikleri o yank, derme atma kasabalarda, oysa general, bayraklar olmad iin kydan malanga yapraklar sallayan kalabalklar gryordu, canl tapirler, fil aya byklnde dev bir patates ya da bir kafes dolusu keklikle bakanlk orbasna tuz yetitirmek iin denize atlayanlar gryordu, bakanlk kamarasnn o dinsel alacakaranlnda duygulanarak iini ekiyordu, bakn nasl geliyorlar kaptan, bakn nasl seviyorlar beni. Aralk aynda, Karayip dnyas buz kesildiinde, kapal arabasna kurulup da yamalarna trmanyor, kayalklarn tepesine kondurulmu byk evde, ktann br uluslarnn eski diktatrleriyle domino oynayarak geiri-

Bakan Babamzn Sonbahar 17/2

yordu ikindiyi, yllarca nce snma hakk tand, tahtlarndan edilmi bu sabk babalar, onun bandan yararlanarak yalanyorlard imdi, taraadaki koltuklarda, ellerine geecek ikinci bir frsatn hayal gemisini kuruyor, kendi kendilerine konuuyor, denize uzanan blmede generalin onlar iin yaptrd dinlenme evinde lmlerini lyorlard; nce hepsini teker teker, biricik konuu gibi karlard; hepsi de tan aarrken, pijamalarnn stne geirdikleri niformayla kagel-milerdi. Yanlarnda devlet hazinesinden yrttkleri bir sandk dolusu para, nianlarla dolu bir bavul, gazete kesikleri yaptrlm eski defterler, karlar karlamaz gstermeye can attklar fotoraf albm, balan generalim, ite temenken ben, bu da ynetimi ele aldm gn ekildi, bakn u bakanlmn on yedinci yldnm, balon general; oysa general, sylediklerine kulak asmadan, kantlar gzden geirmeden snma hakk tanrd onlara, nk onun gznde, tahttan drlm bir bakann tek kimlik belgesi lm ilmhaberi olmalyd, yle ya ve ayn kmser bakla, ezberledikleri hayal rn konumalar dinlerdi, evet generalim, ksa bir sre sizin soylu konukseverliinize smyorum, ksa bir sre, halkn adaleti siden hesap sorana kadar; bu ahmaka resmi aklamay bir sre sonra sinin azndan duyard, sonra da siye asilik edenden, sanki Allann bels salaklar bilmiyorlar m ki, bu erkek dvnde bir kere dtn m, temelli dmsn demektir; hepsini birka aylna bakanlk saraynda barndrr; dominoya arr, son meteliklerini de smrdkten sonra; evet, sonra koluma girip pencereye gtrd beni, denize bakan pencereye, u zorlu, kemirici hayatn aclarndan szettik, ans bir kere dnmeye grsn, bak uraya gidersin, evime, diye avuttu beni, nah u kayalklarn stnde transatlantik gibi duran kocaman yapya, aydnlatma iyidir, odalar bol, yemekler gzeldir; ayn felkete uram dostlarn yannda acm unutacak bol bol zaman bulursun, denize bakan bir taraa var; o taraada aralk ikindileri oturmaya baydrd, yoo, o salaklarla domino atmaya bayddndan deil, onlarn

18

durumunda olmamann tadm karmak, onlarn acnlas halinden ders almak niyetiyle; doyurucu mutluluun batanda debeleniyor, dler kuruyor, tan aarrken, yar karanlkta, hkmet konan spren boynu eik melez kzlarn peinden, sinsi bir artniyet gibi parmakularna basarak gidiyordu, yatakhane ve ecza kokan yal salarn kokusunu izliyor, ilerinden birini anszn avlamak amacyla pusu kuruyor, kaplarn arkasnda horoz gibi zavallnn ensesine biniveriyor-du, karanhktakiler glmekten krlyorlard, yamansnz generalim, hem byk bir adamsnz, hem de tam bir horoz, gel-gelelim sevitikten sonra, bir mutsuzluk kerdi generalin stne, kimselerin sesini duyamayaca bir yere ekilir, kendini arklarla avuturdu, ey parlak ocak mehtab, derdi arksnda, sen pencerenin tepesinde daraacndayken, benim ektiim znty grmyor musun, derdi; hele uursuz be-Jirtgeler getirmeyen ekim aylarmda, halkmm sevgisine yle gvenirdi ki; anas Bendicion Alvarado'nun kent dndaki konann avlusuna bir hamak asar, hint hurmalarnn glgesinde, yanma muhafz bile almadan siestaya dalar, yatak odalarnn renkli sularnda yol alan servenci balklar dlerdi, ulus kadar iyi bir bulu yoktur ana, inan, diyerek i ekerdi, yine de, kendisini kolaltlar ac soan koktuu iin azarlayabi-len bu biricik insann yantn beklemeden bakanlk sarayna dner, ocakta Karayiplerin mucize mevsiminin esintileriyle, ihtiyarln sonunda dnyayla varlan uzlamann dinginliiy-le anakapdan girerdi; papalk elisiyle anlatklar gnden sonra, o olgun, yumuak ikindilerde, eli, onu grevi dnda da yokluyordu, ama artk sa dinine dndrmeye yeltenmeden; birlikte ikolatalar, ekerler yiyorlard, general kahkahalar atarak, hadi bakalm diyordu, eer Tanr senin dediin apta bir herifse kulamn dibinde vzldayp duran u bokbceini defetsin, sonra pantolonunun dokuz dmesini ayor, eliye muhteem aletini gstererek, hadi diyordu, unun ateini sndrsn Tanr da grelim; gelgeldim eli, srsn gden oban mesleinde gereken sabr ve kararll el-

19

den brakmadan, her dorunun, kimin azndan karsa ksn, Kutsal Ruh'tan doduuna inandrmaya alyordu onu; general, ilk klar yandnda dostunu kapya kadar geirir, pek ender att kahkahalardan krlarak, barutunu ahinlere harcama peder, derdi, halkn isteklerini yerine getirmekten baka derdim yokken, neden dine dndrmeye urayorsun beni? Allah Allah. Bir gn, bu uykulu dinginliin kozas atlad, ta uzaklarda, horoz dv ukurunda kana susam bir horoz, rakibinin boynunu kopard gibi kandan gz dnm bir sr seyirciyle, korkun olay enlik mzii alarak kutlayan sarho bir bandonun nnde gagasyla didik didik etti, uursuz belirtgeyi ilk deerlendiren, general oldu, tehlike ok ak seik, ok yakndayd, muhafzna gizlice algclardan birini tutuklamasn buyurdu, unu canm, u, tuba alan; gerekten de adamn st arandnda, el yaps bir tabanca bulundu, ikence srasnda, kalabalk dalrken, karklktan yararlanp generali ldrmeyi tasarladn itiraf etti, apak ortadayd dedi general, ben herkese bakyordum, herkes de bana, yalnzca bu orospu ocuu tubac, bir kere-cik bile gzlerimin iine bakmaya cesaret edemedi beceriksiz kpek; yine de kendisini kayglandran asl nedenin bu olmadn biliyordu, nk gvenlik grevllerLartk kayglanacak bir ey kalmadn bildirdikten sonra da, gece hkmet konanda tedirginlii srmt, bakn generalim her ey yolunda ve horoz dv ukurundaki uursuz belirtgeden sonra Patricio Aragones'e, kendine sarhrcasna sarlmt, ona kendi yemeinden veriyor, kendi balndan kendi kayla tattryor, bylelikle yemeklere zehir katldysa hi deilse birlikte lecekleri avuntusuyla, i rahatlyla leceini dnyordu, ikisi, ssz odalarda kaaklar gibi ses etmeden dolayorlar, hi kimse kocaman, yass, Siyam fili ayaklarnn sesini duymasn diye hallarn zerinde geziniyorlar, kulede belli aralarla yaklan, konan odalarm her otuz saniyede bir aydnla boan, inek fklarndan ykselen buuda, uyuklayan denizlerdeki gece gemilerinin yasl selm ddklerini yemye-

20

il bir parltyla yaran kta, elyordamyla yollarm buluyorlard, nice ikindiyi yamuru gzleyerek geirmilerdi, iki ihtiyar k gibi sereleri saymlard eyll ikindilerinde, general, dnyadan yle uzaklamt ki, iki kat varolmak adna gsterdii yaman savam, tam kart bir kukuyu, gittike daha az varolduu kukusunu beslediinin farknda bile deildi, tam bir uyuukluk iindeydi, muhafzlar iki kata karlmt, bakann blmesine girip kmak herkese yasaklanmt, ama biri ne yapp edip bu kaim a am, kafeslerinde suskun duran kular, vaftiz kurnasnda su ien inekleri, gl yataklar arasnda uyuyan czzamhlarla yatalaklar grmt; herkes, gn ortasnda tann aarmasn bekliyor gibiydi, nk su yorumcular, onun uyku srasnda, doal bir lmle ldn bildirmilerdi, ne var ki, yksek kumanda kademesi, kendi aralarndaki atmalar ertelemek amacyla ok gizli toplantlar dzenliyor, lmn resmen ilann geciktiriyorlard. Bu sylentilerden habersizdi ama yaknda hayatnda bir ey olacann bilincindeydi, ar giden domino oyununu kesip General Rodrigo de Aguilar'a soruyordu, iler ne lemde dostum, her ey yolunda general, lkede tam bir durgunluk vard; o, yine de avlularda yaklan tezeklerin kllerinde, khne kuyulardaki sularda sezgisini dorulayacak belirtiler aryor, bir trl kaygsna bir aklama bulamyordu, scan azald saatlerde, annesi Bendicion Alvarado'nun kent dndaki konama gidiyordu, hint hurmalarnn altnda serin ikindi rzgrlarn ilerine ekiyorlard, annesi, geleneksel sallangal iskemlesinde, yal, bitkin ama ruhu btn, avluda dolaan tavuklarla tavus kuuna avu avu yem atard; generalim geni hezaren koltukta apkasyla yelpazelenir, doymaz baklaryla kavurucu susuzluunu gidermek ister, renk renk meyve sulan getiren iri yar melez kadnlar izlerdi, ah Bendicion Alvarado anacm derdi iinden, dnyaya artk katlanamyorum, bir bilsen, nereye gitsem bilmem ki anacm, bunca hakszlktan bam alp nerelere gitsem, ne var ki, bu i ekilerin temelinde yatan duygular anasndan bile

21

gizlerdi, sonra akamn ilk klaryla sarayna dner, mutfak kapsndan girer, geitlerde kendisini selmlayan nbetilerin topuk seslerine kulak verirdi, her ey yolunda generalim, ama bunun doru olmadm biliyordu, gizlemeye almlard bir kere, korkudan yalan sylyorlard, zaferini aclatra bu gvensizlik bunalmnda, hibir doruya bel balayamazd, horoz dv ukurunun banda geen ve yazgsn belirleyen o geceden sonra, eski ynetme tutkusu da azalmt; ta ge saatlere kadar uyumadan yzst yerde yatyor, ak pencereden denizi gzlyor, uzaklarda yoksullar arasnda kutlanan bir dnden gelen tok davul seslerini, ili tulumlar dinliyordu, kendi lmn de ayn cokuyla kutlarlard mutlaka, liman kaptanndan izinsiz, sabahn ikisinde demir alan serseri bir buharl geminin veda ddn duyabiliyordu, tan aarrken kt sesleri kararak alan glleri duyabiliyordu, bir dakika rahat yz grmeden, bir kolcu igdsyle, ok nceden sezdii o ikindiyi; anasnn konandan dnerken sokaktaki kalabalktan irkilii, pencerelerin al, kapan, donuk aralk gnde kaan krlanglar; arabann perdelerini aralayp ne olup bittiini grmek istemiti, tamam anacm bitti ite, dedi kendi kendine, byk bir i erinciyle, gkteki renk renk balonlar grnce, krmz yeil balonlar, iri mavi portakallar andran sar balonlar, krlanglarn tel arasnda gklere ykselen saysz gezgin balon, bir sre saat drt'n kristal nda yzdkten sonra anszn sessizce hep birden patlyor, kentin stne binlerce, binlerce kt paras savuruyorlard, bu kt bombardmanndan yararlanan arabac, kimsenin bakanlk arabasn farketmesine kalmadan pazar yerinin kargaasndan szlvermiti, herkes balonlardan den ktlar yakalamak derdindeydi generalim, balkonlardan o ktlarda yazlanlar haykryorlard, i ezikliiyle ezbere yineliyorlard, haine lm diye haykryorlard, bakanlk saraynn geitlerindeki nbetiler bile yksek sesle okuyorlard bildirileri, yzyllardr sren zorbala kar snf ayrm gzetmeden hepimiz birleelim, yozla-

22

m, kyc askeri dzene kar bir yurtseverler cephesi kuralm, kan dklmesin artk, diye baryorlard, yamacla son, o arabasyla kapdan girdii anda, btn lke, yzyllk uykusundan uyanyordu, kara haberi o anda ald; generalim efendim, Patricio Aragon6s zehirli oktan lmcl bir yara ald. Yllar nce, skntl gecelerinden birinde, Patricio Arago-nes'e hayatlar stne bir kumara girimeyi nermiti, yaz m tura m, turaysa sen leceksin, yazysa ben, ama Patricio Aragon6s, birbirlerinden ayr lemeyeceklerini, nk b-tn-demir paralarn her iki yznde de ikisinin resimleri olduunu anlatmt ona; o zaman da general, hayatlar stne bu kumar domino masasmda oynamay nermiti, yirmi eit oyunumuzdan en iyisidir domino ve Patricio Aragones eref duyarak kabul etmiti neriyi, erefle generalim, yalnz bana sizi yenme ayrcaln tanmanz kouluyla; kabul etmiti, peki; bir el oynadlar, derken iki el, yirmi el oynadlar ve Patricio Aragons her keresinde kazand, nk imdiye kadar general, kendisini yenmek yasak olduundan tr kazanmt hep, uzun, kanl bir sava ald ve son ele geldiklerinde general, bir kerecik bile kazanamamt; Patricio Ara-gon6s gmleinin yeniyle alnndaki teri sildi, ok zr dilerim generalim, diyordu bir yandan, lmek istemiyorum; general talar toplamaya koyuldu, onlar srayla tahta kutuya dizerken, ezberledii dersi makine gibi anlatan bir retmen tavryla, kendisinin de domino masasmda lmeye can atmadn, zaman geldiitfde tpk su yorumcularnn anaklarna dadand gnlerde rendii zere, yatanda, uykusunda doal bir lmle leceini syledi, aslnda iyice dnrsen yle bile deil, Bendicion Alvarado anaklar gzlemem iin deil, soyumu srdrmem iin getirdi beni dnyaya, hem zaten sen deilim ki ben, ben benim, Tanrya kret alt st bir oyundu oynadmz, dedi glerek, ama o gece bu korkun akann bir gn gerekleecei akimin ucundan gememiti, ta ki Patricio Aragons'in odasna girip onu zehrin etkisiyle kvranrken, aresizlikle can ekiirken grnceye ka-

23

dar; kapdan elini uzatarak selm vermiti, Tanr korusun seni yiidim, demiti, lken urunda can vermek ereftir. Can-ekitii sre iinde, yanmda kalmt; ikisi odada yalnzdlar, arkesici urubu ona eliyle, kak kak iirmiti, Patricio Aragones, hi teekkr etmeden ilac yutuyor, yudumlar arasnda, seni bir sre bu boklu dnyanda yalnz brakacam general, diyordu, nk iimden bir sesy ok yaknda cehennemin yedi kat dibinde yine buluacamz sylyor, ben u zehirden tr kefal balklar gibi kvrk durumda olacam, sen de elini atp kafan dayayacak bir yer arayacaksn, generalim bil ki, en ufak bir sayg duymadan konuuyorum, sandnn tersine, seni sevmediimi artk rahata syleyebilirim, uruluk gnlerimde senin topraklarna ayak basma talihsizliine urayal beri, her gn ldrlmeni bekledim, ama ok ac ekmeden, ancak o zaman bana ektirdiin bu cehennem hayatnn hesabn verebilirdin, senin gibi uyurgezer admlaryla yryebileyim diye ayaklarm falakayla yasslt-tn, ftk olaym diye hayalarma kundurac bizi vurdurdun, terebentin iirdin bana zorla, anamn nice abalarndan sonra rendiim okuma-yazmay unutaym diye kendi gitme yrekliliini gsteremediin trenlere gitmeye zorladn beni, yoo, dediin gibi, ulusun senin dirine ihtiyac var gerekesiyle deil, en yiit adam bile bir gzele ta giydirirken lmn hangi keden beynine ineceini kestiremezse, knn donduunu duyar da ondan, en ufak bir sayg duymadan sylyorum bunlar general; generali Patricio Aragones'in kstahlndan ok nankrl skmt, seni kral mevkiine ykselttim, dnyada kimsenin kimseye vermeyecei eyi verdim sana, kendi kadnlarm bile baladm; bu konuyu hi ama-sak daha iyi general, insan o zavall analar buza damgalar gibi yere kerteceine, hayalarna topuz insin daha iyi, zavall sahipsiz orospular, korkudan ne dalayan demirin acsn duyuyorlar, ne rpnyor, ne de szlanyorlar buzalar gibi, kalalarndan duman ttmyor, yank et kokusu gelmiyor, ki bir kadndan en az bunu bekler erkek, oysa bunlar,

24

l inek gvdeleriyle yere kyor, iimi bitirmemi bekliyorlar, bir yandan patates soyup br kadnlara seslenerek, n'o-lur mutfaa benim yerime gz atver de bir soluk alaym urada, aman pilavn dibi tutmasn, ancak sen sevime diyebilirsin buna general, nk baka sevime bilmezsin en, en ufak saygm yok demitim; sus diye kkryordu general, kapa eneni, canna okurum, ama Patricio Aragon6s hi de akaya vurmadan, neden sUsacakmm diyordu, en ok, tut ki ldrrsn beni, zaten ldryorsun ya, u anda doruyu grme frsat var elinde, deerlendir, kimsenin sana gerek dncelerini sylemediim, herkesin yalnzca duymak istediin eyleri sylediini, bir yandan nnde eilirken, arkam dnnce dilini kardn ren artk, bu dnyada sana en ok acyan insan ben olduum iin yazgna kret, sana tek benzeyen adam benim diye, herkesin gizlice sylediklerini merte yzne haykracak namusu gsteren tek adam benim, evet kimselerin bakan deilsin sen, seni u tahtna koca koca toplarn deil, ngilizler oturttu, gringolar da sava gemilerindeki birka glleyle korudular, grmtm seni, hamambcekleri gibi kouturup duruyordun; gringolar giderken, Zenci orospularnla babaa brakyoruz seni, diye haykrmlard, bakalm biz olmadan dizginleri elinde tutabilecek misin, o zamandan bu yana u koltuktan kalkmamsan, hi de kalkmamak derdindeysen, canm ekmediinden deil, kalkacak cesareti gstermeyiindendir anladn m, biliyorsun ki, seni sokakta siradan bir lml klnda grdkleri an, kpekler gibi ecekler tepene, Santa Maria del Altar'da-ki cinayetlerin, kulenin hendeine attrp timsahlara yedirdiin mahkmlarn, derilerini diri diri yzdrp ders olsun diye ailelerine yolladn insanlarm cn bir rpda alacaklar senden; Aragonds, nicedir ertelenmi kinin dipsiz kuyusuna dalyor, onun rezil ynetiminin gaddarlklar zincirini aa karyordu; bir ara konuamaz oldu, barsaklarna kzgn bir trmk sapland, yumuad o zaman, kzdrmak amac gtmeden, neredeyse yakarrcasna, ok ciddiyim general, dedi, u

25

anda lmemden yararlann, hadi ln benimle, bunlar size syleme hakkm kendinde benden fazla kimse bulamaz, nk bir gn bile bir bakasna, bir kahraman zentisine benzemek istemedim, babam gibi kk, hznl bir cam fleyici-si olmak, ie yapmak istedim, siz de deneyin general, grnd kadar ok actmyor, sesindeki gvenli durgunluk karsnda, generalin kabaran fkesi duruldu, karnm tutup kvranmaya baladm grnce, onu koltuuna oturtmaya alt; Aragons, ac ve utan gzyalaryla sarslyordu, zr dilerim general, altma ediyorum; general, bu szlerden onun ok korktuu anlamm kard; hayr, dedi Patricio Arago-nes, gerekten altma ediyorum general; tut kendim, bizler anayurdun generalleri, ucunda lm bile olsa, erkeke direnmeliyiz, diye yalvard general, ne var ki ge kalmt, Patricio Aragons, stne ykld, korkudan tepmiyordu, boka ve gzyana batmt. General, kabul salonunun bitiiindeki yazhanede, cesedi sabunlu bezle sildi; koku geti, ona kendi giysilerini giydirdi, yelken bezinden kask bam takt, izmelerini ayana geirdi, sol topuuna altn mahmuzunu takt, bu ileri yaparken, yava yava yeryznn en yalnz adam haline geldiim duyuyordu, son olarak, bu maskaraca gsteriden kalan btn izleri yok etti, su yorumcularnn anaklarnda, kendi gzleriyle grd imgeyi en ince ayrntlarna kadar gerekletirdi, yle ki, ertesi gn gelen temizliki kadnlar, onu stnde rtbesiz ayak niformas, izmeleri, altn mah-muzuyla yazhanede yzst yere uzanm, sa kolu bann altnda kvrlm bulacaklard, uykusunda doal bir lmle ilk l buydu. O zaman da haberi hemen yaymamlard, tam umduu gibi, nice srvermez saatler gizli kapakh soruturmalarla, birbiriyle elien aklamalarla, lm sylentisinin aslszln bildirerek zaman kazanmaya alan ynetim miraslarnn gizli pazarlklaryla geti, yas tutmadm kantlamak amacyla annesi Bendicion Alvarado'yu pazar yerine getirdiler; bana zorla iekli bir yosma entarisi giydirdiler, herkes mutlu olduuma inansn diye papaan tyleriyle ssl

26

bir apka aldrdlar, dkknlardaki btn incik boncuklar aldrdlar bana, olmaz diyordum, hayr, imdi alveri edilecek zaman m, yas tutma zaman imdi, nk ben de lenin olum olduuna inanmtm efendim, boy boy fotoraflarm ekerken hep glmsememi istediler, askerlerin dediine ba-klrsa, lkenin esenlii iin yle gerekiyormu. Bu arada general, gizlendii yerde dnp duruyordu, lm numarasndan sonra ortalkta hibir ey deimediine gre, d dnyada acaba neler olup bitiyordu, gne nasl da hi tkezlemeden bir daha, bir daha doabilmiti, u pazar tel neydi ana, hava bensiz de scak olabiliyormu demek, ama limandaki kuleden bir top sesi ykselip de katedralin anlar almaya ve dnyann en nemli haberiyle alkalanan kalabalklar, yzyllarn bataklndan kp hkmet konana doru seller halinde akmaya balaynca, yatak odasnn kapsn aralad, toplant salonuna bakt, Hristiyanln gelmi gemi btn papalarndan daha l ve daha ssl gvdesini yere yatrlm grd, iekler arasndaki bu yiit asker bedeninin rk ve utancyla yand ii, yz bembeyaz pudralamam, dudaklar boyal, pervasz bir gen kzmkine benzeyen elleri, askeri nianlarla bezenmi gsnn stnde kavuturulmu, gsterili niformasnda on yldzl bir nian var, lmden soma kimbilir kimin yaktrd bir "kinatn generali" unvan, mr boyunca hi kullanmad maa-papaz-klc da yaranda, ifte altn mahmuzlan, saltanatnn bitmez tkenmez bezekleri, hznl askeri zaferlerin nianlar, hepsi bir insan kalbna sdrlp gzleri nne serilmi olanca debdebeyle; Allah kahretsin, dedi kendi kendine fkeyle, bu ben olamam, doru deil Allah kahretsin, dedi cesedinin evresinde dnenleri izlerken, bir an, oyunun bulank nedenlerini unutmu, lmn saltanata oynad bu zalim oyun karsnda, saldrya uram, ezilmiti; kendisi olmadan srp giden hayat grd, yetkisinden yoksun kalm insanlar garip bir acmayla gzledi, lenin gerekten o olup olmadm anlamaya, esrar zmeye gelmi kimseleri gizli bir tedirginlikle gzle-

27

di, federal sava dneminden kalma, mason selm veren ok ihtiyar bir adam grd, yas giysili bir adamn mhrn ptn grd, cesedinin stne iek koyan renci kz; bu lmn gerekliine katlanamayp sepetindeki btn canl balklar yerlere frlatan, cesedin stne kapanarak hkra hkra alayan balk kadm, Tanrm, valla o, imdi onsuz ne yapacaz bizler, diye alyordu, demek kendisiydi gerekten, demek oymu diye haykrdlar avaz avaz, alanda bunaltc gne altnda soluu tkanm kalabalk baryordu, demek oymu ve sonra katedralin anlar sustu ve btn kiliselerin anlar kutlu bir aramba adna almaya baladlar; enlik fiekleri frlatlyor, mealeler yanyor, zgrlk davullar vuruluyordu, bekinin suskun, ezik baklar altnda pencerelerden ieri dalan saldrganlar gzledi, kalabal sopalarla datan, dertli bahk karsn yere ykan gz dnm elebalar gzledi, cesedin lekeleniini gzledi, sekiz kiinin, ly o antsal konumundan, zambak ve gnebakanlarla bezenmi masals havadan ekip merdivenlerden srdklerini grd; bereketin ve kara yazgnn birlikte barnd bu cenneti yamalarken, saltanatn barnan yerlebir ettiklerine inanyorlard, Dor kabartmalarn, kadife perdeleri, ak mermerden palmiye aalaryla talanm Babil stunlarn alaa ediyor, kafesleri pencerelerden frlatyorlard, genel valilik koltuunu, kuyruklu piyanoyu, ne varsa, adsz yurtseverlerin kllerinin durduu kseleri, gondolalarda uyuyan kskn kzlar ilenmi goblen hallar talan ediyorlard, piskoposlarn, eski denizcilerin ve aklalmaz deniz savalarnn kocaman yalboya tablolarn, o dnyay ylesine silip spryorlard ki gelecek kuaklarn belleinde bu kahrolas savalar soyundan tek iz bile kalmasn, sonra pancurlarn aralndan sokaa bakp bu yakp ykma tutkusunun hangi boyutlara ulatn kestirmeye alt, aman Allahrm, daha ilk bakta byle erefsizlik, byle nankrlk olamaz diye gzyalar dkmeye balad, anacm doduumdan beri byle gzya dkmemitim, yanmamtm byle, en dullarn mutfak kap-

28

sndan karlarken grmt, allarmdaki ineklerin yularlarna aslm sryorlar hayvanlar, devlet maln alm gtryorlar, peteklerimdeki kavanoz kavanoz ballar gtryorlar ana; yedi aylk doan pilerinin mutfaktaki kapkacaklara saldrp, papalk yetkilileri adna verilen lenlerde kullanlan kristalleri, porselen yemek takmlarn keyifle angrdat-tklarn grd, sokak ocuklar gibi avaz avaz, babam ld diye sevin lddar atyorlard, yaasn zgrlk; ynetiminin ta ilk gnlerinden bu yana yerlerinden hi indirilmeyen resmi portrelerle tabasks yllklar yakmak zere alanda hazrlanan byk enlik ateini grd, sokaklarda srklenirken, ardnda madalyalardan ve apoletlerden svari dmeleri, srmal kadife paralar, ili kuak iplikleri, iskambil kd kllarndan pskller ve kinatn generali niannn on kskn yldzn brakan kendi cesedini grd, ah anam, bak e yapyorlar bana, dedi, nlerinden getii balkonlardan suratna savrulan tkrklerin, frlatlan oturaklarn utancn etinde duyarak, lm enliimi kutlayan donanma fieklerinin gmbrts, o lgnca haykrlar arasnda kpeklerle akbabalar beni bir keye kstrverecekler diye iim gitti. Hengme dindiinde, esintisiz ikindinin uzak ezgilerini duyabiliyordu daha; durmadan sivrisinek ldrd, yanaklarna aplaklar atarak, dnmesini engelleyen kulak vnlamasn dindirmeye alt, ufukta alevlerin m grebiliyordu daha, pancurlarn arasndan szp yzn her otuz saniyede bir yeile boyayan deniz fenerini de, gnlk hayatn soluu eski haline dnd sra kendi lm, tpk gemiteki br lmler gibi hzla baka bir lme deiiyordu, onu acmann ve unutuun karanlk lkesine tayan bitimsiz bir gerekler alayanna, th Allah lmn anasn, diye haykrd, sonra en grkemli saatinin vurduundan emin, kendinden honut, kt smandan, yama edilmi odalarda kaln, hort-laks ayaklarn sryerek, nceki hayatnn ykntlar arasnda, kurumu iek ve l mumu kokan glgeliklerde dolaarak; toplant odasnn kapm itti, uzun, ceviz masann evre-

29

sine doluanlarn ksk seslerini duydu cigara dumanyla dolu havada ve grd ki, bulunmasn istediklerinin hepsi oradalar, federal sava satan liberaller, satm alan tutucular, yksek rtbeli generaller, kendi bakanlarndan , Bapiskopos ile Bykeli Schontner hepsi orada, hepsi yzyllardr sregelen zorbala kar halk birlemeye aryorlar, ayn tezgh kurmular, lmnn ganimetlerini rahata pay edebilsinler diye aralarnda; gzlerini ylesine bir agzllk brmt ki hibiri, kefensiz bakann farkna varmad, bakan bir yumruk indirdi masaya, aha! diye haykrd, yapp yapaca da bu kadard zaten, nk elini masadan kaldrdnda, bozgun sona ermi, odada azna kadar dolu kl tablalarndan, kahve anaklarndan, devrilmi koltuklardan "e sava giysileriyle tiril tiril, serinkanl, aziz dostum General Rodri-go de Aguilar'dan baka kimse kalmamt, bir eliyle duman datyor, hadi kn diye yeri gsteriyordu br eliyle, buyurun generalim, nk asl enlik imdi balyor; makineli tfeklerin lmcl serdii n kapda baladnda, birlikte yere ktler, bakann muhafz byk bir keyif ve onur duyarak, bu ihanet toplantsndan kanlarn diri kurtulmamalar konusundaki kesin buyruunu bir kym treni dzenleyerek uyguluyordu, n kapdan kamaya kalkanlar, makineli tfekle taranyorlard, pencerelerden sarkanlar, kular gibi indiriliyorlard yuvalarndan, kuatmadan kurtulup yakndaki evlere snabilenler, fosforlu elbombalaryla atee veriliyorlard; bakann ilkeleri uyarnca, yarallar hemen ldrlyordu, nk hayatta kalan her yaral, salam bir dman kadar tehlikeliydi; kendisi, General Rodrigo de Aguilar'n yarm metre tesinde, yzst yere kapanm, her patlamada yaan cam ve al saanana kar koymaya alarak yatarken dua edercesine mrddamyordu hi durmadan, evet sevgili dostum, tamam, vartay atlattk, bundan sonra tekbana yneteceim lkeyi, itler ulumayacak evremde, yarn sabah bu anasn bellediimin ayaklanmasndan bir bok kp kmadm greceiz, bu arada kmz dayayacak ey kalma-

30

mysa, en ucuzundan alt mein tabureyle birka hasr ayarlarz, uraya buraya koyup delikleri rteriz, birka vr zvr daha alrz o kadar, ne tabak, ne kak ne bir ey, hepsini kladan kendim getireceim, askermi subaym artdc istemem evremde, Allah bellarm versin, tek yaptdar i, st tketmek ama bamz derde girdi mi, demin grdmz gibi, kendilerim besleyenin gzn oyuyorlar, bir tek, bakanlk muhafzlarm tutacam, iyi niancdrlar, drst adamlardr onlar, hkmet falan da kurmayacam, Allah belsn versin, bir salk bakan bulurum, zaten salktan baka bir eye ihtiyacmz m var u dnyada, bir de eh yazya yatkn birini bulmal kaytlar iin, bylece bakanhklar, klalar falan da kiraya veririz, topladmz paray hizmet ilerinde kullanrz, burada insana deil, paraya gerek var asd, iki iyi hizmeti kz tutarz, biri ortal temizler, yemei yapar, br amar, ty halleder, bir daha ineimiz, kularmz falan oldu mu, kendim ilgilenirim onlarla, kendim beslerim, yoo, artk ne helalarda cilveleen orospular isterim, ne gl fidanlarnn altmda yatan czzamhlar, yeter artc, her eyi bilen felsefe doktorlaryla her eyi gren akdh politikaclara da paydos, yle ya buras bir bakanlk saray ne olsa, Patricio Arago-n6s de sylemiti ya, gringolarm dedii gibi Zenciler kerhanesi deil, kuyrukluyldz bir daha grnene kadar tekba-ma ynetebilirim lkeyi, yeterim de artarm bile, bir kere deil on kere bekleyebihrim yddzn geliini, imdi u durumda, bir daha lmeye hi niyetim yok bilesiniz, Allah kahretsin, bakalar lsn, di mi; hi duraksamadan, ezbere konuuyordu, yksek sesle dnmenin, oday sarsan dinamit patlamalarnn yaratt korkuyu gidereceim savata renmiti, durmakszn ertesi sabaha ilikin tasanlar hazrlayarak, tan aarrken gelecek yzyln tasarlarna balayarak, sonunda, sokaktan son yaralmn da aasmn dindirildiini bildiren an sesi duyulduunda, General Rodrigo de Aguilar pencereye srnp, p kamyonlarm hazr etmeleri, cesetleri gtrmeleri buyruunu verene kadar; soma, iyi geceler general di-

31

yerek odadan kt, sana da aziz dost, dedi general, ok teekkrler, toplant salonunun mezar tam andran demesine yzkoyun yatt, sa kolunu bann altna dayad, hemen uykuya dald, o gece, tten cesetlere, kymn kan glndeki tortulara, bir daha bitmemecesine balayan acl sonbaharnn sararm yapraklarna kulak verirken, her zamankinden daha da yalnzd. nceden bildirdii nlemlerin hibirini almas gerekmedi, nk ordu kendiliinden bozuldu, birlikler dald, kentteki garnizonlarda son anlara kadar direnen birka subayla krlk kesimlerdeki alt garnizona bal subaylar, sivil gnlllerin de yardmyla, bakanlk muhafzlarna krlp geirildi; canlarn kurtaran bakanlar, tan aarrken katlar, ilerinden en sadk ikisi kamad; biri, generalin zel doktoruydu ayn zamanda, teki de lkenin en gzel elyazs yazanyd; general yabanc glere ba emek zorunda da kalmad, devlet hazinesi, hemen partizan kesilenlerin teminat ad altnda elkoyduu nikh yzkleriyle dolup tayordu, zararlar karlamak zere hasr ya da en ucuzundan mein tabureler almak zorunda da kalmad, nk lke daha tamtamna yerine oturmadan, grme odas eskisinden de daha gzalc bir biimde onarlmt, her yanda ku kafesleri, geveze papaanlar, Portekiz adna deil hep spanya adna trkler aran Gney Afrika papaanlar, yapy bir sava gemisi gibi prl prl, tertemiz tutan, saygl, hizmete hazr kadnlar gze arpyordu, pencerelerden zafer ezgisi duyuluyordu, sevin belirtisi, mealeler, lmn kutlamak amacyla almaya balayan enlik anlarnn bu kere lmszln kutlamak zere alp duruu, alanda da bitmek bilmeyen bir enlik vard, ballklarn haykran sesler ve kocaman afiler, 'lmnn nc Gn Dirilen Muhteem Bakanmz Tanr Korusun', enlii uzatmak iin daha nce bavurduu dmenleri kullanmas gerekmedi bu kere, sonsuz bir kutlama treniydi bu, devlet ileri kendiliinden yola girmiti; ulus, kendi yolunda yryordu, hkmet, kendisiydi tekbana; hi kimse, keyfi ynetimini szle de eylemle de

32

bozmaya yeltenmiyordu, zaferinde ylesine yalnzd ki, dmanlar bile kalmamt artk, can dostu azizim Rodrigo de Aguilar'a duyduu ykmden tr harcanan st miktarna da sinirlenmiyordu artk, tersine grev sorumluluklarna sahip kan, kyclklaryla gzdolduran erleri avluda toplad, iinden gelen esine uyarak, parman rastgele sallayp en yksek rtbelere ykseltti onlar, sras geldiinde gzn oymaktan ekinmeyecek silhl kuvvetleri yeniden kurduunu bile bile, sen yzba oldun, sen binba, sen albay, yahu ne diyorum ben general oldum, general; geri kalanlar da temenlie ykseldiler, ite aziz dost, buyurun ordunuzu; lmne yas tutanlarn hali de ok duygulandrmt bakan, mason selm veren ihtiyarla yas giysileriyle yzn pen beyefendiyi huzuruna artt, bar madalyas takt gslerine, balk kadm da getirtti, en ok istedii eyi armaan etti ona, on drt ocuuyla birlikte rahata yaayabilecei ok odal bir ev, cesedinin stne iek koyan renci kz da artt, onun da dileini yerine getirdi, dnyada en ok istediim ey bir deniz adamyla evlenmektir; yine de, btn bu iyilik gsterilerine karn, her an ii iini yiyordu, San Jeroni-mo klasnda, bakanlk sarayn yamalayan saldrganlar el-leri-kollar bal grene kadar srd bu duygu; halk, nasl yzlerine tkryordu; kinle kzan acmasz belleiyle hepsini teker teker tand, iledikleri sularn arlna gre kmelere ayrd onlar, s5en buraya, sizler saldrnn elebalar, sizler uraya, zavall kederli balk kadn yere ykanlar, sizler buraya, siz, siz, cesedi tabuttan karp merdivenlerden aa sryenler, amurlara beleyenler, geri kalanlar u tarafa gesin, sizi alaklar sizi; onlar cezalandrmak deildi asl amac, konaa yneltilen saldrnn kendiliinden bir halk hareketi olmadn, haince bir pazarlk sonucunda gerekletiini kendine kantlamakt; hemen orada bulunan tutuklularn sorgusunu stlendi, habire konutu, yreinin duymak istedii tek doruyu kendi azlaryla sylemelerini salamak istedi, beceremeyince de, enlemesine bir sra ast onlar, el-

Bakan Babamzn Sonbahar 33/3

leri ayaklar bal, baaa, saatlerce asl durdular, yine be-ceremeyince, avlunun hendeine attrd, br tutuklular, arkadalarnn timsahlarca kstrlp diri diri yiyiliini grdler, yine olmad, elebalar kmesinden birini seti, derisini hepsinin gzleri nnde yzdrd, adamn yeni domu bir bebek ei gibi sapsar, yumuack etini gzleriyle grdler, gvdenin lk kan fokurtusunu kulaklaryla duydular, slakln, avlu talarna arparak, canekierek dn yaadlar, o zaman generalin istediini itiraf ettiler, cesedi pazar yerindeki gbre ynna kadar srkleme karlnda drt yz altn peso almlard, isteyerek yapmamlard tabii, para yznden de deil, generale bir dmanlklar yoktu ki, hele ldne gre, gelgelelim, iki yksek rtbeli generalin de hazr bulunduklar gizli bir toplantda her trl gzda verilmiti, gzleri korkutulmutu, o yzden yaptk generalim, yemin ederiz; ite o zaman, rahat bir soluk koyvermiti general, tutuklularn doyurulmalarn buyurdu, gece dinlenmelerine izin verilecekti, ertesi sabah atlacaklard timsahlara, zavall aldatlm olanlar, diye iini ekerek, yrei kukunun ineli zrhndan syrlm, bakanlk sarayna dnd, hepiniz grdnz ya, diye mrldanyordu, th Allah kahretsin hepiniz grdnz ite, bu insanlar seviyorlar beni; yreine Patricio Aragones'in ektii son tedirginlik tohumlarn da silip spr-mek telayla bu ikencelerin son olduuna, bir daha kimseye ikence yaplmamasna karar verdi: timsahlar ldrld, gvdeyi ldrmeden her kemiin teker teker unufak ezilebil-dii ikence odalar boaltld, genel af ilan edildi; gelecee, iine doan nurlu bir dncenin nda bakyordu, evet, bu lkenin asl derdi, insanlarn fazla dnecek bo vakitleri olmasyd, onlar bireylerle oyalamak amacyla mart ay iir enliini yeniden dzenledi, her yl bir de gzellik kraliesi seilecekti, Karayip Adalarmm en byk beyzbol alamn yaptrd, milli takma, ya zafer ya lm slogann verdi, her eyalette sprgecilik reten okullar almasn buyurdu, bakann nc ruhundan evk alan renciler, evlerini sprdk-

34

ten sonra sprgelere sarlp sokaklar, yaknlardaki kentlera-ras yollar, ara sokaklar sprmeye baladdar, bir eyaletten brne, durmadan p tanyordu, kimse pleri nereye boaltacam bilmiyordu, p kamyonlarnda ulusal bayraklarla, 'Tanr Ulusun Temizliine Bekilik Eden Temizler Temizi Bymz Korusun' yazlar gze arpyordu; general, hnzr bir hayvann ar admlaryla yol alyor, sivil halk i stnde tutmamn yeni yntemlerini aryordu, ellerindeki ifal tuzu yalamak iin yalvaran czzamllarn, krlerin, sakatlarn arasndan geip avludaki kurnada vaftiz ocuklarnn ocuklarna adn vererek, sizden by yoktur, diyen srnak dalkavuklarn arasmda dolaarak; bir benzerin yetilerinden yararlanamazd artk, gveni kalmamt, annesi Bendicir on Alvarado'nun kuu olduu srr aa kal beri, her gn ei bulunmaz kularla dolu kafeslerin yad bir saray arsnda, iki kiilii birden yrtmek zorundayd, kimilerinin srf yaltaklanmak iin, kimilerinin de i olsun diye gnderdikleri kafesleri asacak yer kalmad bir sre sonra, ayn anda o kadar eitli devlet ileriyle ilgilenmek zorundayd ki yazhanelerde ve avlularda biriken kalabalklarda hizmet edenlerle hizmet edilenleri ayrdetmesi olanakszd artk; duvarlar ykp odalar geniletmiler, pencereleri ap denizi grmeye almlard ve bir odadan brne gemek gibi gnlk bir i, aykr sonbahar rzgrlaryla savrulan bir yelkenlide yrmek kadar glemiti. teden beri pencerelerden giren mart alizelerine, bar rzgrlar bunlar general hazretleri, deniliyordu; yllardr ektii kulak vnlamasna, generalim, bar vnlamalar bunlar, demiti zel doktoru; onu ilk kez l bulduklarndan bu yana, yeryznde ve gkyznde bir bartr gidiyordu, generalim efendim, bir bar, bir bar sormayn; o da inanyordu sylenilenlere, hem de candan inanyordu, kayalardaki eve gidip sla zlemi eken eski diktatr kardelerinin karayazglarna bakarak kendini avutmaya balamt, adamlar domino oyununu tam ortada kesip, szgelimi siz de atm olun imdi deyiveriyorlard, kuramc tutu-

35

cular da de atm olsunlar, yalnz ben Masonlarla rahipler arasndaki gizli ilikiyi nereden bilebilirdim, kimin aklna gelirdi, orbann yann donduunu bile unutarak anlatrlard, biri atlrd derken, szgelimi u ekerlik bakanlk saray diyelim, ite, dmann en uzun menzilli topu da, elveriliyse, bilemedin drt yz metre, ite bakn, yani imdi bu duruma dmemin tek nedeni krk yedibuuk santimlik bir aksilik ksacas, srgnlkleri kaskat kabuk balam olanlar bile, gzleriyle ufku taryor, yurtlarndan gelen gemilere bakyorlard, dumanlarnn renginden seiyorlard bu gemileri, sis ddklerindeki pastan, sabahn erkenci ayaznda limana inerek gemicilerin kyya karken getirdikleri kumanyay sardklar gazeteleri taryor, p tenekelerinden gazete toplayp, batanaa, soldan saa, son satrna kadar okuyor, lm ve evlenme ilanlarndan, kimin doum gnne kimleri ardndan, kimleri armadndan, lkelerinin gelecei konusunda kestirimlerde bulunuyorlard, kendi yazglarn Tanrnn tam zamannda yollayaca bir frtna bulutunun azizliine gre zmlyorlard; lkelerini kasp kavuracakt bu yamur, cehennemsi bir tufan rmaklar taracak, her yan sular basacak, barajlar yklacak, kentler yoksulluk ve salgndan krlacak, evet o zaman buraya ayama gelecekler ite, n'lur bizi felketten koruyun diyecekler, greceksiniz; bu arada, o byk ann gelmesini beklerken, gen srgnlere yalvaryorlard, ltfen u ineye iplik geirir misiniz, pantolonu yamayacam da, duygusal nedenler yznden atmak istemiyorum durup dururken ve giysilerini gizlice ykyorlard, yeni gelenlerin kullanlmam jiletlerini ereflendiriyor, odalarna kapanp yemek yiyorlard, kimse kirli donlar grp de altlarna kardklarn anlamasn; sonra beklenmedik bir perembe gn, ilerinden birinin sonuncu gmleine madalyalarn topluineyle ilitirir, cesedi bayrana sarar, ulusal marn syler, doru denize, kayalarn dibine, unutulmu insanlar ynetmeye yollardk onu, tek yk, kendi yorgun yreidir, hi ufuk grmeyen taraadaki sallangal iskemlesi

36

kadar bir boluk brakr dnyada, bizler de lnn mallarn paylamak iin zar atardk aramzda general, tabii varsa mal, o grkemden sonra bu sivil hayat yaamay bir dnn general. Baka bir uzak aralk aynda, evin al yaplrken general, sanrl Anti Adalarm grmt; birisi gstermiti denizin camekmna doru parman uzatp; Martinik'in kokulu yanardam grmt, bakn ta urada generalim, salk yurdunu grmt, vali karlarna kilise basamaklarnda demet demet fuller satan dantel gmlekli o kikiyim Zenciyi de, Paramaribo'nun pazar yeri cehennemini, ite uras general, denizden kp doru kuburlara ve dondurmaclardaki masalara trmanan yengeleri, iliklere ileyen yamurun altnda salam klar stnde yangelip Kzlderili kellesiyle zencefil kk satan Zenci ninelerin dilerine gml elmaslar da, general bakn; Tanaguarena kumsahndaki som altn inekleri, tek telli kemanyla cilve dktren, lm rktme karlnda iki riyal isteyen kr La Guayra bilicisini, Trinidad'm kavurucu austosunu da grmt, ters ynde ilerleyen otomobilleri, dkknlarnn nne sokaa bada kurmu, katksz ipek gmlekler giymi yeil suratl Hindular, kucaklarnda som fildiinden oyulmu mandarinlerle, Haiti'nin karabasanm, mavi kpeklerini grmt, tan aarrken sokaklardan ceset toplayan kany, Curaao'da benzin bidonlarnda hayata dnn Hollanda llelerinin, atlar kardan yeldeirmenlerini, kentin tam ortasndan, otel mutfaklarnn arasndan "szlp geen esrarengiz transatlantii, Cartagena de ndias'n ta eddini de grmt, zincire vurulmu koyunu, balkonlardaki son klar, genel valinin eliyle verdii saman dndke gidien kirli atlarm kiralk arabalarn; u gbre kokusu yok mu generalim, syleyin ne gzel deil mi, ne byk u dnya, yleydi gerekten, hem yalnz byk de deil sinsiydi de, nk aralk aynda kalkp ka-yalklardaki eve trmanyorsa, birlikteyken, aynada kendi talihi dnm suratna bakarken duyduu tiksinti kadar byk tiksinti duyduu u gmenlerle vakit geirmeye deil, aralk

37

nn doduu o mucizeler annda, orada hazr bulunmaya trmanyordu, yaa ana - doruydu, bir kere daha Barbados'tan Vera Cruz'a kadar btn Antiller evreni seriliyordu gzlerinin nne, o zaman dse'nin kimde olduunu unutu-veriyor, gidip bakyordu denizin sarncnda uyuyan aylgn adalar dizisine ve adalar gzlerken o tarihsel ekim cumasnn ans uyanyordu; odasndan gn rken ktnda, bakanlk sarayndaki herkesin kafasnda krmz takkeler grmt, yerleri sprp kafeslerdeki sular deitiren yeni odalklarn balarnda ayn krmz takkeler vard, allardaki stler, kulbelerindeki nbetiler, merdivenlerdeki yatalaklar, gl fidanlarnn arasndaki czzamhlar, hepsi, bir pazar karnavalnn krmz takkeleriyle geziniyorlard; kendisi uyurken dnyada neler olup bittiini aratrmaya balad o zaman, ne olmutu da evindeki insanlarla kent sakinleri krmz takkelerle dolayor, her gittikleri yere kk ngrak sesleri gtryorlard byle, sonunda iin iyzn rendi birinden; generalim, birtakm yabanclar gelmilerdi, acayip acayip konuuyorlard, szgelimi deniz, diil bir szckt onlarn dilinde, eril deildi, sonra makaolara papaan diyorlard, kanoya sal, zpkna karg diyorlard, onlar karlamak iin denize atladmz, gemilerinin evresinde yzdmz grnce, hemen serenlere trmandlar, birbirlerine haykrmaya, unlara bakn, bakm ne biimli yaplar var, hem gvdeleri gzel, hem yzleri ne ince, salar da gr, ksrak yelesi ipekinde, gneten korunmak iin boyandmz ayrde-dince de slak papaanlar gibi amataya baladlar bcr bcr, bak bak, nasl da griye boyanmlar, tpk kanaryalar gibi, ne beyaz, ne boz; bu neydi byle, neden byle grlt kopardklarna aklmz ermedi gitti generalim, neden byle eleniyorlard bizimle acaba generalim, anamzdan doduumuz gn naslsak yleydik biz, oysa onlar o scakta maa olan gibi donanmlard, aynen Hollandal kaaklar gibi ka-r-khkh herifler, erkektiler gya, salar kar sa gibi uzundu, Hristiyanmlar ama dilimizi anlayamyorlarm, boyuna

38

baryorlard, aslnda bizim sylediklerimizi onlar anlamyorlard, sonra o sal dedikleri kanolar var ya, daha nce de demitik ya, ite onlara binip yanmza geldiler, zpknlarmza tirsi bal kemii takmamza ok atlar, balk-dii diyorlar onlar, elimizde avucumuzda ne varsa verdik, u krmz takkelerle, holarna gitsin diye boynumuza astmz u boncuklar takas ettik, u pirin anlar da verdiler, hepsini topla-san bir metelik etmez, oturaklar, gzlkler, sonra Fele-menk'ten gelme bir sr vr zvr aldk, en ucuzundand hepsi generalim, iyi insanlar olduklarm anlamtk, kt niyetleri yoktu, bilmeden, kyya kadar getirmiiz onlar, ben sana unu vereyim, sen bana bunu ver derken anasn dzdmn alverii kztka kzt, rmdan kt, derken baktk, herkes papaanlarn yakalam koturuyor, ttn, ikolata, iguana yumurtalar, Tanrnn yaratt ne varsa hepsini, herifler alverie gnlden raz, Avrupa diyarnda dolatrlp halka gsterilmeye gnll biri karsaym iimizden, bizlere kadife yelek vereceklermi karlnda, dnn generalim ne lgnlk; gelgelelim generalin akh karmt bir kere, bu lgnln kendi ynetiminin snrlarna tap tama-dn kestiremiyordu, yatak odasna ekildi, denize bakan pencereyi at, bylelikle kendisine anlatlan karmakark eylere biraz berrak bir k altnda bakabilirdi belki, gemicilerin tede, rhtmda braktklar o sava gemisini grd nce, onun gerisinde de, glgelerle kapl denize demir atm karavelay. ,

39

kinci kez ayn giysilerle ayn yatar durumda, yazhanesinde akbabalar tarafndan didik didik edilmi olarak bulunduunda, hibirimiz ilk bulunuunda neler olup bittiini anmsayabilecek yata deildik, tek ey biliyorduk, onun lmne ilikin hibir kant kesin deildi, her zaman bir dorunun arkasnda baka bir doru yatyordu. En ataklarmz bile grne bel balamyorlard artk, sara nbetine tutulduu, kalabalklarn karsnda kvranarak tahtndan dmesinin, azndan kanl kpkler gelmesinin bir an meselesi olduu ka kez resmen aklanmam myd, hani ok konumaktan dili tutulmutu da, onun konutuu izlenimini uyandrmak iin perdelerin arkasna bir karnmdan-konuma ustas gizlemilerdi, hani sapklklarnn bedeli olarak teni pul pul olmu dklyordu, hani aralk ayaznda ft szm szm deniz ezgileri sylyordu da ameliyatl hayasn kk bir el arabasna koymadan yryemiyordu, hani altn Dor balklaryla sslenmi bir tabut getirmiti askeri bir kamyon, birisi de yamur bahesinde, Leticia Nazareno'nun kanayarak can-Veriini grmt; stelik, lm konusundaki sylentilerin kesinlii arttka, kendisi daha canl, daha da dedii dedik kesiliyor, en beklenmedik anlarda, hi umulmayan ynlere doru zorluyordu yazgmz. Bakanlk mhr kazl yznden, durmadan gezinen olaanst byklkteki ayaklarndan ya da akbabalarn didiklemeye cesaret edemedikleri ftkl hayasndan kesin kantlar yakalayp onlara yapmak kolay olabilirdi, ama her seferinde biri kp gemiteki daha az nemli lmlerden sz ayor, o zaman da byle belirtilere bel balandn anmsyordu. Evdekilerin sonsuz dikkati ve kukuculuu bile onun kimliinin saptanmas yolunda hibir gvenilir ipucu getirmiyordu. Bendicion Alvarado'nun yatak odasnda, tek anmsadmz, kadncazn resmi bir buyrk-

40

la azize katna ykseltildiiydi, odasmda, nice yllarn geiiyle talam kk ku kemikleriyle dolu krk kafesler bulduk, ineklerin didikledii bir hasr koltuk, suluboya takmlar, camlar, boya fralar, hepsi de yaylalarda oturan kuu kadnlarn kulland trdendi, tyleri solmu kular boyar, sarck kuu diye satarlard bu kadnlar; bir anakta bakmsz, kendi kendine boy atm bir melisaotu grdk ki dallar duvara trmanp duvardaki portrelerin gzlerine dalm, sonra pencereden km, sonunda arka avlulardaki yabanl otlara dolanmt, gelgelelim generalin bir zaman bu odaya girdiine ilikin en ufak bir iz bulamadk, yalnzca daha yakn bir dnemde egemenliini srdrdnden deil, al trenlerinin grkeminden tr gzlerimizin nnde biraz daha iyi canlandrabildiimiz Leticia Nazareno'nun zifaf odasnda, ak lgnlklarn yattrmaya birebir bir yatak grdk, ili rtnn st, tavuklarn kuluka yeri olmutu, dolaplarda gvelerin diinden kurtulabilen arktik tilki krknden atklar grdk, emberli etekliklerin demir am, i eteklerin stne km kaskat toz tabakasn, Brksel dantelinden frfrl memeliklerini, evde giydii erkeksi botlarla arlarda giydii uzun keli, atmal iskarpinleri, devletin bir numaral kadn sfatyla adna dzenlenen cenaze treninden kalma kee menekeler ve tafta kurdelalarla ssl uzun kefenim, sonra zel arlarda kullanlan kristal sandkla Jamaica'dan karlp bir bakann gizli kars olarak tahta oturtulduunda, stndeki el dokusu rahibe giysisini, boz koyun derisini andran giysiyi de grdk ama odada belirgin hibir iz bulamadk, bu korsanca serveninin bir aktan doup domadn bile anlayamadk. Generalin son yllarnn byk blmn geirdii bakanlk yatak odasnda, hi kullanlmam bir kla yata bulduk, denizcilerin terkettii konaklardan, antika merakllarnn hemen toparlayp gtrdkleri cinsten bir oturak, generalin doksan iki madalyasn saklad demir bir kasa ve tpk tpksna cesedin stndekine benzeyen kaba pamuklu bir takm, srttan girip gsten karken birer yara

41

izi brakm alt adet geni kalibreli kurun grdk; hemen, srttan yedii kurunun ona ilemeyecei efsanesinin doruluuna gitti aklmz; nden yedii kurun gvdesine arpar arpmaz seker, tepip saldrgan hedef alrm, ancak kendini onun uruna feda edecek kadar seven birinin sevecenlikle ateledii bir silh yaralayabilirmi onu. Ashnda her iki niforma da bedenine gre olduka kkt, yalnz biz niformalarn onun olmayabilecei sonucuna bu yoldan varmadk, nk bir zaman, yz yama kadar yaad, yz elli yama varnca da nc bir kere di kard sylenmiti, oysa akbabalarn delik deik ettikleri gvdesi, zamanmzn sradan bir adamnnkinden iri deildi, salam dileri, st dileri gibi kk ve kalnd, teni kara saryd, karacier lekeleriyle kaplyd, tek yara izi yoktu bedeninde, bir zamanlar olduka i-manm izlenimini veren et cepler sarkyordu orasndan burasndan, o suskun gzlerin yerinde bo oyuklar vard imdi, ameliyatl haya dnda oransz saylabilecek tek organ, yayvan, nasrlarla dolu, bir atmaca penesini andran kocaman ayaklaryd. Giysilerinden anlalann aksine, tarihileri ok iri gstermilerdi onu, ders kitaplarnda kaplardan samad- iin evden dar kamayan, ocuklarla gvercinleri seven, kimi hayvanlarn dilinden anlayan, doann hilelerini nceden sezebilme yeteneine sahip, kiinin iinden geenleri bir bakta anlayabilen, czzamllarn yaralarm iyiletirecek, yatalaklar yrtecek bir tuzun gizini elinin ayasmda tutan iri csseli bir bakan baba olarak geiyordu sz, soyaac, metinlerden yok edildii halde, yukar yaylalar blgesinden geldii sanlyordu, kudret hrs, ynetim biimi, hznl tavr, denizimizi yabanclara satarak bizleri bu kat ay-tozlarnn snrsz ufkuyla babaa brakacak, dipsiz gnbatmlarnm ruhumuza ac vermesine gzyumacak kadar kat, aklalmaz ktlkte bir yrei oluu byle aklanyordu. Hayat sresince be bin ocuk, hepsi de yedi aylk doan ocuklar peydahlad hesaplanmt, saysz, sevgisiz sevgilileri srayla yer deitirir, onun keyif ann kollarlard, ama ocuklardan hibiri-

42

ne adm ve soyadn verdii grlmemiti, yalnz Letica Na-zareno'dan olma olu, bir kararnameyle, doduu an orgeneral ilan edilmiti, nk general, annesinden baka kimsenin bir oulun anas olabileceini dnmyordu. Bu inan, kendi oulluu iin de geerliydi, tarihteki nl zorbalarn ou gibi pi olduunu biliyordu, tand tek kanda, canm anas Bendicion Alvarado'ydu; okul kitaplarnda, anasnn onu hibir erkekle cinsel iliki kurmadan peydahlad, ulusu kurtaracak bu kahramann yazgsn simya anahtaryla dnde ele geirdii yazyordu; general, ulusal ana ilan etmiti annesini, ana dediin, biriciktir, o da benim anaradr gibisinden bir savla; gelgelelim nerede doduu belirsiz bu kadmcazn basitlii, ynetimin ilk yllarnda bakanlk onurunu korumay i edinen birtakm banazlarn gznde tam bir kepazelikti, devlet bakannn annesinin, her trl bulac hastalktan korunmak iin boynuna kfuru asmasn, havyan taban dibinden kazmaya kalkmasn, rugan terlikle ortalkta dolanp durmasm kendilerine yediremiyorlard, mzik odasnn taraasmda ar kovan bulundurmasn, resmi alanlarda hindiler ve suluboyayla boyanm birtakm kular yetitirmesini, sylevlerin verildii balkonlara araf asp kurutmasn da ho karlamyorlard, hele diplomatik bir arda, aman efendiler, Tanrya olumu tahtndan indirmesi iin her gn dua etmekten usandm, u bakanlk saraynda yaamak da her an elektrikleri yank tutmak gibi bir ey, deyiini hi haz-medememilerdi, stelik zavall anack bu szleri byk bir doallkla sylemiti, tpk ulusal bayramlardan birinde, eref ktasnn nnden bir sepet dolusu bo ieyle geerkenki doalhyla, sevin lklar, marlar, iek yamuru arasnda kortejin ban eken bakanlk arabasna yanam, pencereden sepeti uzatarak oluna, oralardan geeceine gre, ieleri kedeki bakkala geriver diye haykrmt zavall anack. Amiral Higgjngson'un komutasndaki denizci birliklerinin topraklarmza ayak bast gn kutladmz resmi bir tren srasnda, tarih bilinsizlii de en grkemli gecesini ya-

43

yordu, evet, Bendicion Alvarado, olunu tren niformasyla, altn madalyalar ve o gnden sonra elinden eksik etmedii kadife eldivenleriyle grnce, analk gururunu bastrama-m, diplomatik zevatn nnde avaz avaz, olumun bakan olacan bilseydim, diye barmt, bir bilseydim efendiler, onu okula gnderirdim ne yapp edip ve ne ayptr, o gnden sonra kent dndaki konaa srgn edildiinde, federal sava liderlerinin, bozguna uram tutuculardan kalan gzelim toprak paralarn blmek amacyla kumar masalarn kullandklar hzl bir kumar gecesinde, generalin kazand bu konaa da burun kvrmt Bendicion Alvarado, bu grkemli dekor karsnda Papa'nm kars sanyorum kendimi efendiler, buyruuna verilen alt yalnayak hizmetinin kald blmede oturmay yelemiti, scak yz grmeyen unutulmu bir odaya diki makinesiyle boyal kularnn kafeslerini yerletirmiti, saat altda kagelen sivrisinekleri kovmak da kolaylamt bylece; ana avludan gelen uyuuk kta demirhindi otlarnn eczal kokusunda, tavuklar odalara girip karken, muhafz askerler bo yatak odalarnda hizmetilerin yolunu beklerken dikiinin bana oturuyordu, sarck kularn boyamaya koyuluyordu, birtakm denizcilerin, anasmdan bunca uzaktaki bir bakanlk sarayna oturttuu olunun ektii aclar anlatp dertleiyordu onlarla, zavalh yavrum, gece bir sancs tutacak olsa, bakacak, seven bir kars bile yok, bu bakanlk meslei de getire getire ayda yz peso gibi berbat bir aylk getiriyor, zavall bahtsz olan. Ne sylediini bilmiyor deildi, bakan her gn, kent halk siestanm bataklnda debelenip dururken yoklamaya gidiyordu onu ya, onca sevdii meyve ekerlerinden gtryor, denizcilerin a-marolamna dnmekten yakmyordu, eker portakallarm, ball incirleri nasl peetelere sarp sakladn anlatyordu, igal kuvvetlerinin muhasebecileri, le yemeinin artklarn bile kalem kalem not ediyorlard, sava gemisinin kaptan geen gn saraya gelirken yannda toprak gkbilimcileri falan gibi birtakm adamlar getirmiti de herifler her eyin ls-

44

n almlard, merhaba bile demeden mezuray boynuna gei-rivermi, aralarnda ngilizce konuarak birtakm hesaplar yaptktan sonra tercman araclyla dar kmasn sylemilerdi, haydi ayak altnda dolama; kmt, iimize engel olamayacan bir yere git, Allah kahretsin, sanki nereye gitse, engel olacakt ilerine, herifler balkondan vuran a kadar, her eyi inceden lp biiyorlard, iin en kts bu da deil ana, elinde avucunda kalan son alz odalklar da defetmiler-di; amiral, bir bakana yaramyor bunlar, demiti nk, imdi kadn al doruuna Varmt ite, baz ikindiler, konaktan gider gibi yapyordu ama annesi, yatak odalarnn glgelik yerlerinde hizmetilerin peisra koturduunu duyuyordu, ylesine hznleniyordu ki, hemen kafeslerdeki btn kular uyandryor, kimsenin olunun gizli dertlerini renmemesine alyordu, kular tmeye zorluyordu, konu-komu saldrnn kokusunu almasn, itimenin utancn duymasn diye, o ksk sesli gzdalar, generalim, ya kendinize gelirsiniz ya da hemen ananza sylerim ve kadncaz uykusunu haram ediyor, olunun kan kabarm erkek hrdtlarn, giysilerini karmadan sevien bir k olarak yklendii zavalll, kpeksi iniltilerini, akam karanl gibi inen yalnzlk gzyalarn ku arkdaryla rtbas etmeye abalyordu, zavall olum, svm-s, cam havada, Tanrnn bile bolad o austos ikindisi saat te, acdan ryor sanki, yazk. Ktlk, igal kuvvetleri salgndan rkp de lkeyi terkedene kadar srd, oysa anlama koullarn yerine getirmeleri iin daha yllar vard nlerinde, subay konutlarn paraladdar, blmlere ayrp numaraladlar, tahta sandklara yerletirdiler, mavi imenlikleri kazp bir rpda durulmu hallar gibi tayp gtrdler, ime sular-mzdaki solucanlar barsaklarm kemirmesin diye kendi lkelerinden gelme artlm su ile doldurdular kauuk sarnlarmz, beyaz gezgin hastaneleri sktler, kimsecikler nasl yapldn anlamasn diye dinamit koydular klalarn temeline, rhtma kadar geldikleri eski gemiyi, gvertesinde, haziran gecelerinin rtkanlnda, yitik bir amiral hayaletinin volta att

45

gemiyi braktlar, yine de savan bu tanr cennetim uan trenlerine yklemeden nce, generale rnek komu nian taktlar, devlet bakan rtbesi verdiler, herkesin duyabilecei bir sesle, imdi seni Zenci kerhanenle babaa brakyoruz dediler, bizsiz ileri nasl yrteceksin bakahm, gittiler ite ana. Gittiler, Allah kahretsin ve general, igalle gelen ilk boynu eik yllarndan sonra, yksek sesle buyruklar yadrarak kt merdivenleri, bizzat, horoz dvlerine yeniden izin verilmesini isteyen sesler arasnda, peki, izin verdi, kabul ediyordu, uurtma uurmak da yasak deildi artk, denizcilerin koyduu bir sr yasaktan dnlyordu, kendi yetkisini sonuna kadar kullanarak, buyruklar yadrarak, dilekleri kabul ederek gcnn ylesine bilincine vard ki, buyurdu, kabul etti, bayran renklerini, kendisi kararlatrd, armadaki Frigya kasketinin yerine igalcilerin yenik dm ejderhasn koydurttu, ne de olsa artk kendi kendimizin kpekleri olduk ana, yaasn salgn. Bendicion Alvarado, hayat sresince bu saltanat artmacalarn unutmayacakt, daha eski ve buruk yoksulluk artmacalarn da, gelgelelim bunlarn hibiri, olu l oyunu oynayp bahtnn tadm karrken kendisinin, nne gelene, kulan her uzatana aktard szlamalar kadar taze deildi belleinde, diki makinesinden baka hibir eyi olmayan bir bakan anas olmann ne yarar var, diye szlanyordu altn oymal cenaze arabasna bakarken, zavall olum bunca yl yurduna hizmet ettikten sonra bam sokabilecek bir kovuk bile bulamad ya, Tanrm, adaletin bu mu; alkanla da dk-rklna da balanamazd szlanmalar, general, artk ne yeni atlmlarn anasyla paylayor, ne de eskisi gibi, saltanatn en byk gizlerini onunla ortaklamaya yelteniyordu, stelik denizciler dneminden sonra ylesine deimiti ki, Bendicion Alvarado, kendisinden daha yal gryordu onu, gerisinde kalm hissediyordu, szckleri kekeleyerek kardn duyuyordu, doru kavram da iyiden iyiye sarpa sarmt, arasra samalyordu, bir sr paketle, hepsini ayn anda amaya ca-natt armaanlarla konana geldiinde, ona bir anann de-

46

il, bir kzn duyabilecei acmay duyuyordu, sicimleri teltan diiyle koparyordu general, anasnn diki sepetinden makas almasn beklemeden, kancalara takp kryordu trnaklarn, rpman elleriyle doludizgin bir endie yaayarak, ykntnn fundalna tutunuyordu, baksana u ahane eylere ana, diyordu, al sana akvaryumda canh bir deniz kz, saat balarnda oday dolanp ann alar, insan boyunda, kurgulu bir melek, kulam dayayann dalga sesleriyle deniz rzgrnn uultusunu deil, ulusal marn ezgilerini duyduu dev bir deniz kabuu, ne acayip eyler di mi ana, artk yoksul olmamann gzelliini anlayabilirsin, ama anas bu cokunlua katlamyor, yreinin parampara olduunu olundan gizlemek amacyla, papaan boyad fralar kemirmeye balyordu, kimsenin kendisi kadar yakndan bilmedii bir gemie yanyordu, u koltuu korumak nelere patlamt, yok canm, saltanatn elle tutulur, esiz-benzersiz bir sorun olduu tatl gnlerde deil, hani avucunda kck camdan bir misket tutu-yormusun gibi anacm derdi ya, o deil Tanrm, federal sava liderlerince izlendii, yaknlardaki bir sarayda, Tanrnn ve hukukun elini eteini ektii yerlerde, can derdine dm bir tirsi bal gibi yzp durduu gnler; air-general Lautaro Munoz'un alaa ediliinden sonra liderler, hrsla mlerdi tepesine, aydn bir zorbayd Munoz, Latince ayinleri ve krk iki soylu atyla topra bol olsun, liderler silh yardmlar karlnda, yasad ilan edilmi iftilerin iftliklerine, mallarna elkoymulard, bamsz eyaletlere blmlerdi lkeyi, federalizm budur general, gibisinden tartmasz bir sav ileri srerek, damarlarmzdaki kan bu yzden aktmadk m; kendi blgelerinde tartmasz hkmdarlardlar, yasalarm kendileri karyorlard, kiisel ulusal bayramlary-a, altna imza bastklar zel kt paralaryla, kllarna deerli talar kaklm niformalar, altn kurbaalar ili svari ceketleri ve kendilerinden nce lkeyi yneten genel valilere zenerek tavus kuu tyleriyle ssledikleri ke apkala-ryla, evet yabanl ve duygusaldr Tanrm, hem de nasl, ba-

47

kanlk sarayna n kapdan, kimsenin iznini almadan girerlerdi, bu ulus hepimizindir general, canmz bu yzden diimize takmadk m, balo salonunda yaylp yatarlard, bar dl diye istedikleri haremleri ve iftlik hayvanlaryla; bylelikle yiyecekleri hi eksik olmuyordu, kiralk barbar askerler de getiriyorlard yedeklerinde, zel muhafzlard bunlar, izme yerine ayaklarna paavralar saryor, Hristiyanca'da dertlerini ktktna anlatabiliyorlard, gelgelelim kumar hilelerinde, sava silhlarm kullanmada yamandlar, ustaydlar, bakanlk saray ingene ergisine dnmt artk, gelgitle sular ykselen bir rmak gibi eki kokuyordu, genelkurmay subaylar, devlet maln kendi zel iftliklerine tamlard, Bendi-cion Alvarado Ana'nn tlerine kulak asmadan, ynetimin sunduu ayrcalklar rastgele kumara yatryorlard; kadncaz bu reziller panayrnn sprntlerini toparlamaya abalyor, batan gemiye bir para olsun dzen getirmeye urayordu; ilerinde, liberal sava ilkesinin bylesine alalmasna kar kan tek kii oydu, yksek rtbeli subaylarn makam koltuklarnda kyasya kumar kavgalarna girierek evin saygnlna leke srdklerini grnce, sprgesini kapt gibi defetmeye kalkmt onlar, piyanonun arkasnda erkek erkee dztklerini grmt, ka kez yapmayn dedii halde, su mermerinden amfrlara stklarn grmt, beyler kenef falan deil ki bunlar, Pantelleria denizlerinden karlm amforlar, oysa onlar, zenginlerin oturaklardr bunlar, diyorlard, Tanrm ne gnlerdi, iktidara geliimin onuncu ydn kutlarken dzenlediim diplomatik arya General Adriano Guzman'in da katlmasn engelleyememitik, yine de o gecede zel olarak giydii sade keten niformasyla kapda grndnde, bamza gelecekleri kestiremedik; bana verdii asker szn tutmu, silh kuanmamt, sivil giyinmi kaak Fransz askerleriyle gelmiti; kocalarn nnde eilip izin istedikten sonra, elilerle bakanlarn karlarna, adamlarnn getirdikleri Cayenne ekerlemelerini teker teker datyordu; yardaklarndan, Versailles'da grg kurallarnn byle ge-

48

rektirdiini renmiti, kurallar tam bir centilmen inceliiyle uyguladktan sonra balo salonunun bir kesine kt, dans edenlere bakarak bam tatl tatl sallamaya balad, ok gzel diyordu, bu Avrupal zppeler gzel dans ediyorlar, haklarn vermeli, koltuunda gzden uzakt, yaverlerinden birinin, her yudumdan sonra bardana tepeleme ampanya doldurduunu yalnz ben ayrdettim; saatler getike, gerginlii ve kzarkl artyordu, bin glkle yuttuu geirtinin basnc gz hizasna geldiinde, tere batm ceketinin bir dmesini ayordu, sayklamaya balamt anacm, o srada, dansa ara verilmesinden yararlanarak glkle ayaa kalkt, tepeden trnaa zd dmelerini, en sonunda pantolon dmelerini de at, yle rlplak, aval aval dikilip, elilerle bakan-karlarnn ho kokulu, plak gerdanlarna, smsk, koca hortumunu tutarak iemeye koyuldu, sava sarhou, eki sidiiyle, muslin etekleri, altn brokarla kapl gsleri, tavus kuu tynden yelpazeleri sulad durdu, o kargaada hi umursamadan ark sylyordu bir yandan, ardanzn gllerini sulayan toy kylym ben, ey tomurcua durmu gl, diye srdryordu, kimsecikler susturmaya cesaret edemiyordu onu, general bile, nk ben teke tek kaldmda hepsinden daha gl olduumu ama onlar babaa verdiklerinde herhangi ikisinden daha gsz olduumu kavramtm; onlar olduklar gibi grebiliyordu, onlarnsa granit suskunluunda ve suskunluu ancak usulca yelken aan saknganlyla, sabryla atba giden bir ihtiyarn gizli dncelerini asla okuyamadklarnn bilincinde deildi; bizler, onun kararm gzlerini grebiliyorduk yalnzca, kara haberi ald korkun lede bile, klcnn kabzasnda bir an titremeyen gen kz elini; generalim efendim, demilerdi, General Narciso Lopez ottan ve rakdan kafay bulmu, bakanlk muhafzlarndan birini helaya atm, olan lgn bir karnn yardmyla kztrdktan sonra, hadi imdi hepsi bana, demi, emrediyorum, hepsini birden akm, altn hayalarn da diye acsndan alayarak, fkeden alayarak; drtayak stn-

Bakan Babamzn Sonbahar 49/4

de utancndan kusar durumda, dnn kafas kenefin pis kokusuna bulamm, sonra Adonis'i andran o temeni kaldrm, toplant salonunun baharda serdiimiz duvar kilimlerine bir kelebei ilitirir gibi akvermi; gn sreyle kimsecikler zavally indirmeye cesaret edemedi, nk generalin tek derdi, eski silh arkadalarn yakndan ama hayatlarna karmadan gzleyerek kendisine kar kumpas kurmalarn nlemekti; ispiyonlamadan da birbirlerini yiyeceklerine inanyordu; general hazretleri, refakat subay, General Jesuc-riste Sanchez'in kedi srmasndan kuduz olduunu farkedin-ce, zavally bana iskemle indirip ldresiye dvmek zorunda kalm, bakn generalim anlatyorum, General Lotario Se-reno, rma geerken, at altnda atlam zavallnn, dediklerinde, gzlerini domino masasndan kaldrmyordu bile, General Narciso Lopez'in kma bir dinamit ubuu sokarak barsaklarn uurduunu, azgn sapkln byle utan verici bir biimde kantlad haberini aldnda, gzn bile krp-mamt, zavall adam, demiti yalnzca, bu onursuz lmlerle hibir ilikisi yokmuasna, hepsine lm sonras dllerini, nianlarn bol keseden datmt, grev srasnda ehit den kurbanlar diye ilan etmiti onlar, ulusal panteona byk bir trenle gmdrtmt, mezarlarn ykseklikleri bile eitti, nk kahramansz bir ulus, diyordu, kapsz bir eve benzer, btn lkede eski savatan kala kala alt general kaldnda, hepsim doum gnn kutlamak zere bakanlk sarayna iki lenine armt, hepsi birarada, Tanrm en esmerleri ve en aklhlar General Jacinto Algarabia da ilerin-deydi, anasndan bir oul peydahlamakla vnrd, yalnzca iine barut katlm metil ispirtosu ierdi, eski gnlerdeki gibi dolumuyorlar enlik sofrasna generalim, hepsi kankarde-i gibi, silh kuanmamlar, refakatileri bitiik odaya dolumular, bizi anlayan tek insan diye adlandrdklar kiiye paha biilmez armaanlar getirmilerdi, bizi ynetebilen tek kii sensin demek istiyorlard, safkan Kzlderili, efsaneler-ge-nerali Saturno Santos'u bile uzak dalardaki ininin derinlikle-

50

rinden karp getirmeyi becermiti; tpk beni douran orospu anam gibi aya yerde, tetikteydi o adam, nk biz ensesi kalnlar generalim, ayamz topraa basmadan rahat soluk alamayz; acayip hayvan desenleriyle ssl prl prl bir pelerinle kagelmiti herif, tekbana, her zamanki gibi refa-katisiz, kasvetli ve silhszd; bir tek palas vard kuanda, sava aleti deildir bu, emek aletidir, diyerek kartmay reddediyordu, armaan olarak insanlarn savalarnda dvmeyi renmi bir kartal getirmiti bana anacm, bir de arpy-la, kasrgalar estirebilen, harman dnemlerinin arasn ksaltan ezgileriyle General Saturno Santos, yrekten gelme bir beceriyle tellere dokunuyordu, hepimizde, savan korkun gecelerine bir sla zlemi uyanyordu anacm, hepimiz savan kudurgan kokusunu alyorduk, ruhlarmzn evresine bizi ta telere gtrecek altn bir geminin sava arksn ryordu; hepsi bir azdan ta iten sylyorlard arky anacm, gzyalaryla, glkle kprden gerisin geriye srkle-dim admlarm; kna erik doldurulmu bir hindiyle yarm st domuzunu midelerine indiriyorlard, herkes kendi iesinden iiyordu; bakam, bir de onlarn hayatlarnn toplam bir hayat boyunca azna iki srmemi, ttn imemi, yaamak iin gereken besinden bir lokma fazlasna dokunmam General Saturno Santos'u saymazsak; benim onuruma, gzyalar iinde, gelmi gemi btn doum gn arklarn, Kral Davud'un ili serenadn sylediler, Konsolos Hene-mann, borulu gramojfon diye grmediimiz bir ey getirmi generalim, plakta ngilizce, doum gnn kutlu olsun arks alyordu, herkes uykudayd, ikiden yar lm gibiydi ve saat on ikiyi vurur vurmaz kla usul yataa girmeden nce, lmbay eline alp evi gzden geiren sessiz ihtiyar grmedi bile; dnte, len salonundan geerken, alt generali yerde stste ylm durumda grd, birbirlerine sarlmlard, uyuuk ve dingindiler, birbirlerini srekli gzaltnda tutan be refakatiler kmesinin koruyuculuu altndaydlar, nk uyurken bile, birbirlerine sarlrken bile kendisinden tek

51

tek korktuklar kadar birbirlerinden de korkuyorlard, bakan, onlarn kendisine kar ibirlii yapmalarndan ne kadar korkuyorsa yle; lmbay rafa brakt, yatak odasndaki kilidi kilitledi, srgy srd, kol demirini indirip yzkoyun yere uzand, refakatilerin silhlan hep birden ve ayn anda ate almea, yap temelinden sarsld youn bir patlamayla, ff Tanrm ne o, ne bir ses, ne bir inilti, ff Tanrm ne o, tamam' ite, irkef temizlendi, geriye yalnzca, dnyann sessizliinde oyalanan bir barut kokusu kalmt ve o, saltanatn getirdii kayglardan kurtulmutu, hatmi yumuaklnda nlaryla yeni yeni doan o gnde, emir erlerinin len salonundaki kan birikintilerini sprlerini gzlerkenki gibi, korkudan ba dnen anas Bendicion Alvarado'yu grmt, kadncaz duvarlar kll suyla sk sk sildii, ovalad halde, kan szyordu her yandan, Tanrm, ne kadar kyasya skarsa sksn, boyuna kan fkryordu hallardan, kymn izlerini yok etmek iin geitlerle yazhaneleri boydan boya ykamalarna karn akan kan alayan durmak bilmiyordu, savamzn son miraslarnn kan; resmi kaytlara gre, kendilerinden geen refakatilerince ldrlmlerdi, ulusal bayraa sarl cesetleri piskoposlara layk bir gmlme treniyle yurtseverler panteonuna sralanmt, kanl temizlikten, bir tek refakati sa kurtulamamt nk, tek general sa kurtulamamt, kutynden gerdanlklaryla zrhl, Kzlderililerden dilediince kalp deitirmenin gizlerini renmi General Saturno Santos'u saymazsak, Allah kahretsin, can ekti mi kertenkele oluyor generalim, havuz oluyor, imek bile oluyor; doruydu dedikleri, en yaman iz srcler bile, geen Noel'den beri bulamamlard izini, en iyi yetitirilmi av kpekleri ters ynde aramlard onu, iskambil destesinde, maa papaz klmdayken, birdenbire canlanmt, diriydi evet, gndzleri uyuyor, geceleri kara, su demiyor hzla yol alyordu, ardnda izini srenlerin kafasn bulandran, dmanlarna ylg veren bir dua zinciri brakarak, gelgelelim general, bir gn bile ara vermedi onun aranmasna, yllarca

52

her gn, her gece, ta ki bir gn, bakanlk treninin penceresinden kalabalktakileri grene kadar, erkekler, kadnlar, ocuklar, hayvanlar, mutfak eyalaryla alana dolumular her zamanki gibi, sava srasnda cephe gerisinde ka kereler rastlamt bu kalabalklara, yamurda ilerliyor, kazklara geirilmi sedyelere yatrdklar hastalarn, soluk benizli, abalar giymi bir adama gtryorlard, generalim, Tanrnn el-isiymi bu adam, yle diyor; general alnna vurdu, th yahu, General Saturna Santos bu, ta kendisi, gaml, zavall bir halde, akortsuz arpndan ykselen tatl ezgilerle gebelerden ba dileniyor, banda dknt bir kee apka, srtnda lime lime bir pano ama bu acnlas durumda bile kolay ldrlecek gibi deildi, palasna davranp en iyi askerlerden ikisinin kellelerini uurmutu, en gz kara adamlara kar yle yiite, ustalkla direnmiti ki general, trenin bu Tanr elisinin vaaz verdii dzlkte, mezarln tam karsnda durmasn buyurdu; bakanlk muhafzlar, bayrak renklerindeki trenden atlayp silhlarna sarldlar, herkes il yavrusu gibi dald, efsanevi arpnm yannda eli palasnn kabzasnda ylece duran General Saturno Santos'tan baka kimse kalmad; candmanm, vagon sahanlnda, rtbesiz ayak er niformasyla, silhsz grnce bylenmiti galiba, evet yle ihtiyar ve uzakt ki, sanki grmeydi yzyl oldu general, bezgin ve yalnz gibiydi, karacieri bozulmu, teni kara sar, gzleri sk sk yaaryor yine de gcnden dmemi kiilere zg bir lt, benim lmmle pekiecek iktidarnn lts da vurmu yzne, fazla direnmeden lmeye hazrlandm, nk egemenliini srdrmekten baka hibir hrs, hibir erdemi olmakszn bunca yol tepmi bir ihtiyara kar koymak gereksizdi bence, oysa bakan, ylan baln andran elini uzatt, Tanr seni kutsasn ulan hergele, bu lke sensiz ne yapar, bkemeyecei bilei pmesini bilmez mi bu lke; General Saturno Santos da bakann bast topra pm, hizmetini ltfen